-ocr page 1-

IN EPISTOLAM

lt;juam Apoftolus P aulus ad

Romanos fcripfit, commentariorvmnbsp;LIBRI TRES,nbsp;avtore ioannenbsp;BRENTiO,

-ocr page 2- -ocr page 3-

ILLVSTRISSIMO EI-’

öemqve insigni pietate ornatissimo PRINCIPI AC DOMIUJO. D. CHRISTOPHORO, DYCtnbsp;VVirtet^ergenfîj çr Tbcccenß, ComitiMontbeliarditnbsp;Domino fuo Clemetttißimo S, D.

UluftrißimePrinceps Clcmentifsimc Domine.

JRBITRABITVR fortaßisquifpiam me Win expli can da épiftola Pauli, quæ Romanisnbsp;cftinfcrîpta,odolàm amp;luperuacaneam openbsp;ram fumere, bis prælertim temporibus,qui-bus dod;rinauerèpia,tantolplendore,diui.nbsp;na clemêtia,lucet,ut qui eam clariusilluftrannbsp;dam lulcipit,lumcn Soli inferre uideatur.Et-fi enimillaPauli cpiftolaperegrinisfuispbranbsp;lîbus, amp; diftîcilibus quibuldam làlcbris le-


parum excrcitatum nonniliil offendere amp;remorari iudicatur, ^^'^icnextat fcriptis mulcorum eruditione amp; pietateinfigniumuiro-’^^’^jeaeuidentiaamp;perlpicuitate explanata,utqui eam dilucidiusin-^^'^P’^etandamaggredicur,haud immcrito did poflet, qjiuo o do in-Ï^’ïipcranterabuteretur.Sedutcunqjidfèhabeat, Ipero meumilludnbsp;!?^‘tutum,quo enarrationem,quam in banc epiftolam iam olim Iparnbsp;”^adnotaueram, amp;hoc tempore recognoui,inlucem darelibuic,nbsp;’'^mihifraudijnecEccIefiæfilij Deiingratûfore.Nonaffcro nouumnbsp;amp; peregrinum dogma, fed uecerem tantùm Ecclefiæ doólri-’^^^jquam Paulus è Paradifo,adeoq; è tertio cœlo ad nos aLtulit,amp; di-^’^0 tnandato nobis tradidit, quantapolTum pcrlpicuitate,repeto.Ecnbsp;’î^iahæcPauliEpiftola epitome eft amp; compendia uniueramp;Chriftia-^?dod:rinç(boceft) eins religionis, quaSoIa,æternanoftralàlus con-) Volui banc meam explicationem extare,ut publica effet cofeßio,nbsp;^,’J^lt;^uodfçpenumeroaliâs,itaamp;boctempore teftificarer,meab omnbsp;^sijs dogmatis,quæ cû Propbeticis amp; Apoftolids fcriptis pugnant,nbsp;^'^iiTio abborrere. Etfienim, inbuiuscpiftolæexplanacionealiamnbsp;’^ititiio œconomiam,quàm quçbalt;ftenusufitatafuit,tamennonlènbsp;Or aliud do élrinæ genus, quàm quod eft nobis ab oraculis Spiritusnbsp;ri traditum. Vil'um autem eft,inuftrißime Princeps,banc qualem-'^cubration em,nomini Veftræ C elfitu dinis infcrib ere,idq; ne cnbsp;tij ^ç^^^^^^’“°^^rîeratè.Nam,præterilludtempus,quoad erudien-RiiT^^^^^^^'^a^adolefcentiamacceßi, anni ftint,plufquàm quadra-^rres, ex quo cœpi Ecclefiam,non priuata temcritate, led publicanbsp;h 2, uocatione,

-ocr page 4-

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EPISTOLA NVNC VP ATO RIA'.

uocâtionc,qiioquo modo potui,amp; quantum Dominus dédit, gelionDomininoftrilefuGhriftidocere.Et cum de conditionehü'nbsp;iusminifterij uoxipQfilij Dei teftificetur,eos,quiadhancprouinciâi]^nbsp;amandantur,emitti fient ouesin medio luporum, facile cum anifi’*/nbsp;quiq; luis confiderare polTuntjpræfèrtim ij, qui ôeipfiin eademadifl*/nbsp;niftratione uerlàntur,quan turn mihi ocij fcilicet,quantum laxamcnt^»nbsp;quan tu tranquiflitatis,amp;iècuritatis,inhis difficillimis amp; durifiimistei^'nbsp;poribus concefium fuerit. Quod,cum Veftra Celfitudo, pro fingul^nbsp;lüa benignitate exp enderet,præcer innu mera alia b eneficia, quænbsp;nbsp;nbsp;'

tudo ueftraînme liberalilsimècontiilit, etiamillam mihiindiilgef’^' am clementeradmodum tribuit,utin hacgrandioriærate,quaiaifl‘^''nbsp;jtagefimum quârtum annum excelsi,liccat mihi fuis temponbus,at^.^nbsp;baôeSuggefto fécedere,«Semein ociumaclblitudinem,quaimpfi^?nbsp;deleâ:or,conferre.Neautemnidererhocbeneficio pstulanterab^J^’nbsp;collegiinhoclècefTu chârtas,in quas quomodocunq; meas cogigt;^^^nbsp;nés conieceram^ amp; digeisi in hos tres commentariorum libros. 0^nbsp;ro igitur Veftræ Gelfitudini hoeferiptum ob edienter. Partimnbsp;qua pofliim figrtificatione, meam gratitudinem amp; obferuantiam gt;nbsp;ga Veftram Celfitudinè declararem : partim, utrationemfecelfuii^^^nbsp;redderem,amp; teftificarer,me nuquàm minus, (ut ex ueteribüsqui^^^^nbsp;dixir)ociofiim eire,quàm cùm (um ociofus.Nonluncmihiueterî^*'nbsp;ôta ignora,Sexagenarios de ponte deijcièttdos,Et,/xH-7raT-’ivifA'if’??^Jj^nbsp;Sed maiorydiüino beneficiojamp;ftabilior eftVeftrçCelfit,pietas,lt;l^‘’^j,nbsp;Uteiufmodi didispermoueatur,amp;deftatuRio declinet.Exciî^^nbsp;quondam AthenienfesPalladi fuæ templum, (quod Hecatomp^,nbsp;uocariint)impio quidemdeleél:u,uteranEtüEthnici,amp;Idolom^^, .nbsp;lednonomnino deteftabiliaffeôtu . Ae tanta füerunterga mul^^nbsp;ftiarum genus,humaniràte,uE quotqüot exipfis bonàm opérantnbsp;ædificationenaüâiTent, uin culis folutos lib erè pafei permiferint)nbsp;exijs quilpiam fuâ (ponte operam preftaret,ac iumentis,quçadafC^^^nbsp;urbis currus ueôtabant, (pecie ducis cohortantis præcürrcret,de^.nbsp;(ànxerintjUtad extremûufq; uitç publice nutrireuSiEthnicitannfnbsp;ralitatis exhibuerûtbeftijs,quibus,in extrudione rempli,ad coUjnbsp;dauellâxauellignaufi fuerant, non difficileintelligi poteft,nbsp;cinm ijs debeat,qui in çdificatione ueræ ecclefiçfilij Dei,ab adolenbsp;tiau(q; ad feneétam,fi nihil aliud, certèqualemeunq; (hum conâtnbsp;pro uirili declararuntSed quid extera commemoro,cu(ûppetaninbsp;bis domefticahuius rei excmpla.Spintus(anótusliberabatipfe ,nbsp;g dam ecclefiafticis oneribus Leuitas,qui à uicefimo ætatis annonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

quinquagefimiï, (uo minifterio defunóti elTent. Cumigit Veftr^ fit.Illuftrifi.Prinecps,uifiimfit,apudme,propèexaôtaiamætate,


-ocr page 5-

s .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRAEFATTO fOAN. BREN;

beneficium poncre,coqj ipfb fignificauerit, quàm pie erga quin Deus Pater DO-Î ^^ftnkfiiChfiftifichocUeftrçCelfitudinis officium cumula-®’¦emuncraturus, quern amp; Of o amp;obfecro, utEcdefiabeneficijsnbsp;V cftr« Celfitudinis diu fruatuf. Scudtgardije,Die xJunij,nbsp;Anno M. D. LXIIIt

Veftrai Ceî/itüdini

Obfèquentîfiiintis loaiuiesBrentïus^

PRAEFATIO.

g^Xpîicaturus Epiftolani, quam Pauîus Apo-


ftoïus ad Romanos fcripfit dicam primutn omnium pauca quædam de Paiilo, hums E-pifiolæfcriptore: Deinde cxponâ breuibusnbsp;Epiflolæ ftatum, ut quid in ea nobis cxptdânbsp;dum fit, Cognofcamus » Quod ergo ad Paulum at tin et, didt de ipfo teftimoniura Chri-ilus ipfe Unigenitus fihusDei* Cumcnimènbsp;Synagoga Iudæorum,âd Ecclefiam filiorumnbsp;— —nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ¦ Deidttiinitus transferrct,âcèperfecutore,

’ nominat codcfti uoce, ffTce^îT^îKAor«, hoc efc, Sillon eicâû.Vt porter,inquit,nomen mcu coram gentibus amp; réginbsp;perfecutus cft initio Ecclefiam, ÔC Buange-’liianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crudelitcr, autoritas tarnen dodrinæ eius tanto maior eil,

^'^uiirabiliusad cognirionem Chriili peruenit. Non enim mu-ççj.^Pnariamp;iihium,qucm profitcbatur,Ieuitate quadam animi,fed ac-®d Chriilianiimu cœleili miraculo exdtatus. Et didicit Euangcîi-4^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non in terra ab b ominib us, fed in corio, à Chrifto ipfo, iam

regnante.Raptus enim in Paradifum,ac ter çç. fodum,pr3etcr multa aba arcana,quæ audiuit,amp; qua? Humana uonbsp;terris exponi non poirunt,accepitamp;:illud à Chriiloipfo Eu-fcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;orbe terrarum uulgauin Nec hoc fuit a-

^iJat^cIionjquam quod in terris Chriilus antea docuerat,ôf rdi-igitur hæc eil ueritatis Huius dodri-t^^’^uGrmatiOjquodquamrcIiquiApoiloliin His terris acceperant,

11 nbsp;nbsp;Paulus in cedis cognouerit ? Paulus Apoilolus (inquit ) non GaUii

P^*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^îefum Chriilum,acDeum

quifufeitauit ilium exmortuis, Bt iterum : Euangelion,quod ’Saturn eft à me,non eil fecundum hominem. Neep enim ego ac-homine.necp didici,fed per rcuelationem lefu Chrilli.Ncnbsp;’^autetn Paulo ad autoritärem prædicandiBuangelq deeifetjoonnbsp;A $ tnifit

-ocr page 6-

P RAE F A TI O IOAN. BRIN.

mißt cum Chriftus incultuin,amp;i^ abfque publica commrtidariofle»!^^ ornauit ac infîgniuit cum tatito cdendorum miraculoru dono, ut not*nbsp;folurti mortuos coram cxcitarcr, uerumetiam fudaria ÔC fcmicinébnbsp;, fcrrcntur, (autorc Luca) à corpore dus fupcrinfirmos,amp;rcccderf^’5nbsp;àb cis morbijâc egf cder cntur ipiritus mali.H* fucrunt literæ coinrti^^^nbsp;daticiæ,quas tiulgo litcras Credentig uocant, quibus cœlcftisPatcru®nbsp;luit au ton ta tem Pauli, Sgt;i. ueritaKm Euangelrj eius orbi commetidar^-Mceret quidem de Paulo copiofius diccre, fed eu fermo fît charad^*^nbsp;animi,malo,ut quis fît Paulùsyè uerbis cius,qug literis mandauîtjquan*nbsp;cmea commcmorationc cognofeamus.

Accedo igitur nûcad cxplicandurii S ta turn, 8^ ad oftendendam cf' éonomiamhuius epiilolæ, quam interpretandam fufcepimus.Non^'nbsp;nimobfcurujîi cftjquanta cura amp; dihgentia Paulus in fuisfcriptiSjtf'^nbsp;ilia feu dona,feu uirtutes, Fidera, Spem amp; Caritatem replicetacioci^''nbsp;cet,adcoq^ ita coniungat,ut perfpicuè fîgnificet, omnes ueræ piciaüsnbsp;numéros his contineri ÔC abfolui

i. Corintb.13. Nunc manet Fidës, Spes, Caritas, Tria hæc, fed ma inter hæc caritas»

Epb.i.C5 audiuifî'em eam,q[u3e in u obis cft,FIDEM,in Dno CARITATEM in oês fanlt;fî:os,n5 defîno gratias agere pro uobis,S^^’nbsp;Et mox de Spe:Vtfciatis,inquit,q.ug fît SPES,ad quâilleuocaui'G^J'nbsp;Colo.i.Âudiuimus FIDEM ueftraminChnftoIefu,amp; CAR*quot;nbsp;T ATEM ergaoêsSandlos,propter S PEMrepofîtâuobisincffl'tnbsp;i.Tbefl?i.Gratiasagimus Deo femper de omnibus uobis,nicnd®’^^nbsp;lïcftriinprecibus noitris facientes indefi'nenter, memores uefîrinbsp;ptcropusFID EI,aclaboremCÂRITATIS.j, 8; quo dpnbsp;ftisinSPEDomininolIrilefuChriiîijamp;c.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

i.Theflà.y.Nos,qui fumus fobrii,fîmusinduti’thoracemFlDB^’^ CARITATIS,amp;galeam,S P E M iàlutis.

x.Thef»i,Gratiasagere debemus Deo femper de uobis,fratrcs,ut cft,œuebemêteraugefa't FIDES ueftra,et exuberatmutua uefîraoi^nbsp;CARITAS cuiufîçinaltcï^jadeoutnosipfî de uobisgloriemurint®nbsp;defiisDei,dctoIerâtia(quo noîefîgnificat SPES)uemraamp;fideA'^*

Paulo adfcribit fe etiam Pctrus,qui et^'pfe in priori fuâ Epiftola cap» i;coniungithastrcsuirtutes,amp; aitzChriftus prgordinatus quidem fu^quot;nbsp;rat, anteq conditus elfct mûdus, fed manifcflatus fuit extremis temponbsp;rîbus propter uos,qui per illumcreditis in Deum, qui ilium excitauitnbsp;cmortuisjamp;gloriameidediti utuos FIDEM ac SPEM haberetisnbsp;erga Deum, quianimas uefîraspurifîcafîis obediendo ueritati,per fptnbsp;ritumeû CARITATE fratertia,8óc.Vtuos(inquit)FidêacSpcöinbsp;haberetiSjCum caritate firaterna.

Vides,quanto ftudio Spiritus iândus bas tres uirtutes per praecipu os Apoftolos nobis commendetacurgeat, quo baud obfcurèfîgnifî^nbsp;cat,non folum uniuerlàm cceleftem dodrinam bucrdpicere,amp; omnenbsp;uerum Dei cultum his contineri,fed etiam omnem ueræ amp; ætemæ nonbsp;ftræ Iàlutis ratioociacxbïpeûdcrç. Quod cùm ita fe hab cat, excita-

-ocr page 7-

P R AE F A T I O I O A N. B R E N. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

Jïs eft Apoflolus Paulus dïuinitus, ut fufapiat hanc ad Romanos Epi “olam fcrtbcndam,in qua, non tantum breuem quan dam harum trûnbsp;^’^uircütum,quafianud agens,mentionem fadat,uerumctiam copionbsp;lucuknter cas expli'cetjatcp illufèret. Sciamus igitur,quôd hæc E-Pgt;Hola,{î fuo digno titulo ornanda eflet,mereatur uocari,Integra,per-^lt;^a,8(:abfoluta conci'o deFide,Spé amp; Cantate. In primo enim capi-exordium, incipit concionari deFide : ÔC ut propofîtio huiusnbsp;^niseflctiHuftrior,mutuatureamexPropheta:IVSTVS EX FInbsp;c SVA VIVIT» Hanc propofîtionemde FIDE, fuisprobatnbsp;^Sunienus,amp; cxponitac cxpoh't,ufquead quintum caput,quemad-odumfuoIotOjDeo uolente,demonftrabitur.Drindein quinto ca.nbsp;incipit concionari de S P E, ponit bancpropofitionê : S PE Snbsp;vN PVDEFACIT. In bac propofitionê expncanda,muniennbsp;^»’mplificanda, SC ornanda commoratur ufque ad duodecimum ca-p^'Quæcunqueenim ab bocloco de peccato, quod uocârttörigina-A.^^gratia Dei,de ui Legis amp; peccati,de abiedione ïüdæorum,Ô^ denbsp;I ^negentium, commêraorantur,adiIIamdeSpepropofitionemre-^^’idafunt. Poflrenio,in duodecimo capiteincipit concionari denbsp;^^AlTE, amp; ponit banc propofîtionem: Ne quis arroganternbsp;oportet de fe fentire. Et mox : DILECTIOnbsp;çj. * NON SIMVLATA» Commoratur autem in explican-fl^^ffîcijs dilèdionis feu caritatisjufc^ ad finem Epiftolæ.ltac^ hæc epinbsp;bnicretur optimo iurehunc.titülüm,quôd fit cœleftis cÔcio.dcFLnbsp;’îî’u ^^^ritate.Hispartibus confiât uniueriàueræ pietatis dodri-K- i^facris abfoluitur in bis terris omnis uerus cultus Dei,uideîicet,nbsp;îo**?^*^*^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;babeamus feu credamus,qüôd iudificemur,(hoc efi).

babeamuspropicium De {)i ‘^5 ^doptemur in fîliosDeiamp;hærêdes coeîeflium bonorum, pfo-inbsp;^l|^foIuni,foIum(inquam)Dôminumnofi:rumIefumChriftum,qüinbsp;gt;j^?^'opiciatiô Si precium pro peccatis noflris » Deinde,ut quæcuncpnbsp;deiporideaniusanimuni,nbsp;.^ne SPE REM VS, amp;patiêterexpedemusrcueIationcraDonbsp;Chrifli,nec finamus nos uîla afflidioe,ac ne mortis quinbsp;5j^^infernihorrofè,ab baeSpe depelli, quippé quod fierinô que-{jL^^ïUos pudefaciat» Poflremô utadgratificandumDomin'ô Deonbsp;’tanto benefacTiori y tam propitio Patri,proxiraos noftros qui-^^^^^^hatis'officqs profequamuf amp; iuuefnus. Ad hæc do-^»difcen‘da,cognofcenda,facienda Sc éxercenda,omnia in hoc fc-politicaamp;f œconomicainflituta funt.In rcnbsp;iam indeab Adamo üfqj,pdificarûtalranbsp;‘3’fenferintjfemérito horumEcroRzplaça-uthosDei cultus,fidem,fpem,amp;r caritatê docerent, amp; hâcnbsp;’*'dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pofleros propagarent.Deinde Dns eduxit Ifraelitas è tyrâ'

tlçQ ^gypnaca,amp; collo cauit in regno Canaan,acinfi:ruxit eos cum cc ’’'it Önbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facriSjtLjpi politf cis legibus, ut in hoc populo conferuaren-

P^omifsiötiesdc'Cbriftö/douée alfupieret hominem, nbsp;nbsp;abfól-

A 4 nbsp;nbsp;nbsp;uerct

-ocr page 8-

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRAEFATIO ÎOÀW; B R E N.

U er et în his terris fuum offidum(hoc eft) ut homines diTcereflt fiJetii« fpcm amp;C caritatem* ateç confcqucrcntur ueram ætemamfalutenirnbsp;AdhæCjProphctæ diuinitus in Ifrael cxdtati funt,non ütüatidnijs fu*nbsp;is de rebus futuris, humanæ curiûGcati ferüircnt (èd ut docerent De*nbsp;calogum Euangelion deChrifto j (hoceft) uterudirentauditorcsnbsp;de fide,fpe atitite ? Vt hanc dodrinam confîrmarct abfolueret»nbsp;defeendit Unigenitus fiïiuS Dci, Dominus nofter lefus Chriftus de c®nbsp;Io,amp; expiauit pcccata noftra morte orobrofîfsima. Vth^c dodrindßnbsp;toto orbeuulgaretur »inftitutum eil miniftcrium Apoftoh'cum,8^i*’'nbsp;ftituta funt Sacramenta Chriftianifmi. Ac breuiter,quæCunque fan^*nbsp;quæcuncp ccrimonia; inftitutæ funt commendatae ab initio orbiî»nbsp;Si excrcenturab co terdpore, ufq^adnouifsimum huius feculi di^^»nbsp;hue maxime omnium refpidunt, ut do ceant crederé in Chriflum,lp^nbsp;rare inadüerßs,amp; officia caritatispræftare? Hac cnimiturad ueram *nbsp;aEtcrnâmbcatitüdiiïèïtt.

Quod dè fa cris didùm cft, idem fentiendum eft de rebus Polio^^ Homo enim creatus eft, ut fit animal politicum,feu ut uocant ,fonbsp;nbsp;*

uidelicctjUthomines,nonuagarentur ficut beftiæ, incertisfediD**ƒ fed ut unâ congregati ,uicos amp; duitates conftituercnt.Obnbsp;(àmrNum,uthanccorporalcm ùitamïucundè amp; fddiciterinhist%nbsp;tranfîgerentrNihilminus.Etfi cnim,ctiamhoc beneficium conynbsp;humanogencrijfiin fuainnocêtia,in quaconditum erat,confii^y’nbsp;men.quia maluic obfequi fuafiohi Satanæ, quàm præcepto DeiÂ^^nbsp;CO conduntur ciuitates,amp; agùntur conuentus hominum,utadnbsp;quendam foriieem amp; ætcrnam,in alcerô feculo uitam,traderecutnbsp;feruarètur uera dôdrina,dc fidc,fpc Sinbsp;üitÔdordinauit inter homines publicümmagifiratum, confiai’nbsp;gna MonarchiaSjdcditleges Politicas,ut duccremus quidemnbsp;tranquiUam Sc honèftamtScd ejuidf Num hic eft præcipuushafU^nbsp;dinationum fînisfNon certè* fed ut per publicam tranquillitatemnbsp;retinEccIefîa cÔucnire,acüèram dodrinam de fide,fpe amp; cariwtÇ»^nbsp;ditu VerbiDeicognôfccre.Inlpiciamusetiam ceconomica. Com 5nbsp;um initur,iibéri edùiéantur,tërra aratur,amp; plantatur,opifidanbsp;tur,mercaturj^ftudetur.QuidfNum utSmiliæ tantum conferùcn ,nbsp;Sc corpus alatur î*Hocquidehirionnihil eft ,fed eô refpicit,Ut donbsp;naraiduac irt hac Pauli Epiftôla,de fide.ljjc Sc. caritate, copiofenbsp;tur,difcamus*amp; cogtiitione ac ufu eius, ad ueram Siaetemam beînbsp;dinemperueniamus;lam amp; illud mihiexpendcj qualé fîtnbsp;Deijdum humano generi in his terris uel beneficia pracfhtjuelnbsp;tâtes immittit.Eô enim utrobic^ relpiat, ut excitet homines ad nnbsp;Ipcmamp;caritaterri.EIegitte DOMIN VS (inqüit) üt fis ci poP*J^pnbsp;pcculiarisiamp; dédit tibi terram Càriaan,tit euftodiâs omnianbsp;pfîus.Hæcaüfertlpraclt;?èptain exigendafide,ipe Si caritatcoccup^.^^^;nbsp;EttViuo egdjifitjuit Oominus,tlolo mortem peccatoris, fednbsp;conuertatur amp;uiuatgt;C3piautcm conucrtitur,non nifî abnbsp;ad fîdeni,â deiperationead ipetn,â audclitatc ad cantate conn^^ j.

-ocr page 9-

’^fccflàriam operam naùat,gj fufcipiat ueram amp; exadara de fjs ratione ^’dendam^C^anto enim infigniores,8ó magis falutares fiint,tanto manbsp;’’^hfollicitudineSatan earum uerum ufum non folum obfeurare, ue-’^‘^^etiam prorßis euertere nunquàm non cogitauit, Aut enim cona-

'^’iiae,amp;fuperßitionis,quehalt;ßenusfub.Monachifmo 8d Papifino Ecdefi'am inuafit. Quam igitur doiftrinam Paulus de his uirtu-ßhuSjhoc eß, de fummo cultu Dei, Sc de uera æternæ ßlu-tis confequendæ ratione, in hac epißola affert, tanta obferuantiaamplçdamur, quantæ nobis Salus ipià curæ eflè debet.Scd accédanbsp;mus nunc ad uerba iplà

Epißolae,

liber

-ocr page 10-

LIBER COMMENTA’

RIORVM IN BPISTOLAM PAVLl AD

ROMANOS P R I M V S, f/irfc F I D E.,

CAPVT PRIMVMgt;


PAVLVS, SeruuslefuChrifti, uocahisApoftolus,fcgrega/ tHsinEuangeIîonDei,quôd antèpromifcratper Prophettsfunbsp;osjtn Scripturis Tandis, de filio fuo lefu Chhfto Domino nonbsp;nro,quf genitus fuitexSeniineDauid,fècund5carnem:quidcdaranbsp;tus fuit filius Dei,per potcntiam,fecundum Spiritum fandificatioi’nbsp;nfs,exeo,qaôdrefurrexitàmortuis,perquem accepimus gratiamnbsp;Ämuneris Apoftolici fundionem, utobediaturfïdei,fuper nomi'nbsp;neipfiusjinter omnes gentes,de quarum numéro amp; uoseftismocanbsp;CilefuChriftû

ut Euangelion fuum commendet, 8c autoritärem dodrinæ fuï’' ferat«Seruus(iaquit)IeJuChrifl:i4 Et, VocatusApoftoIus.nbsp;gregatusin Euangelion Dei,Hæc uniuerJà rcipiciuntadconfiri^î''^nbsp;dam Euangeli), quod Paulus 8Cuerbisprædicauit,amp;literismancb'i'^’nbsp;ueritatem.Nam,qùôd dicit,Seruus lefu Chrifti uno uerbonbsp;totum liium minifterium,n5 efle,nifi de Chrifto« Scruumuetet’^®'’?nbsp;caruntmon diurnum aut menftruum aut annuum mercenariûnbsp;laboraret, domino laboraret, quicquidacquireret,dominoac£iuiï^‘'nbsp;ret^Cùm igitur Paulus uocet fe lèruum Chrifti,fîgnificat, EuangdioU»nbsp;amp;dodrinam fuam,non eHe fuam propriam,fed Domini fui lefu Chdnbsp;iti,ut qui Euangelion fuum audiunt,8c credunt,fciant{e Chriftumaii-'nbsp;dirè,8c Euangelio Chrilli credere.Sed multi funt ferui ChriÜi,quibusnbsp;tarnen n on eft demandatum minifterium prædicandi Euangelq. Et,ufnbsp;infamilqs hominum, alia alrjs feruis minifteria commendari fol«i5nbsp;ita amp; in Éimilia Chrifti alius aliam habet fundionem. Addit ergo Pau-*

lus

-ocr page 11-

COMMENT, to AN. BAER. tïK f bB FTÖEï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

’’h'ccrtiusco2nofcatur,quac fîtfcruituj:îpfî* f|. ’^ratiuiia Chrirti.ApoftokiSjinquit.Non fum cgregarrjsferuis Chrfnbsp;f(rîpublieorum oFficioruni îït dcmandatum in Eccicfia,nbsp;UjLAPOSTOLVSjhoc eftjLegatus Chhfti,qui in orbctn terrgnbsp;tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cmiflus fum,ut adnunciê EüâgelionChn'ftÉNon igit affe

dodrinatn.fed cius,qui mifit me. Legan em’m non eft,ni(i left nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; acmandafo ciasninUadderc, nibiladimc-

bj^æjgitur fcribogt;quædoceo,nÔ funtàmeexcogitata,fedà DO

Chnfto,qui mé a d hoc officium ablegauit,(Vnde amp; nomen tràdita 8c præfcripta. At funt* (inquies,} cnam

fuen'tprofefsio quod genus dodrinæ, cumadhuc in L '^ulitateamp; ignorandaambularêjfecutus fini. Quôdigitur in præ-(jj^^^prædico Euangclion Chrifti\uocatio Dei eft,non mea ekdio.Ecnbsp;^fç^°ftonmeam jfcduocanns dodrinâ Poftrcinô,addit amp; iIIud:Se-’fl Euangelion Dei,ut fignificét fc nec generali quodâ,et cuninbsp;quadamambinone,fedpecuhariacnbsp;^JjJ^’dmodo, amp; cctkftircuelanôead Apoftolicummunus uocatir.nbsp;'jidatasfcribens,VbiDco,inquit,qui SEGREGAVERATnbsp;meæ,ûiftimcftiamp;c. Idem de Hieremiaferiptumnbsp;L^fiufquàrtî ( inquit Dominus) te formarem in utero,nouinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;an

uuluajfandifîcaui te âfc.Habes igitur Paulum, (Ikuc V^fiemProphetarnHieremiam,) diuinitus tuiffe deftinatumadnbsp;fundioncm , ctiam priufquàm nafccretur, ut eciî ali-^pcffecutuseftEuangelionChriftijtamen iam inde ab uteronbsp;^Oç’^ ^^§’’^§3tus fît amp;fandificatus à Deo,ut fieret Apoftoïus Chrifti.nbsp;thi/^f^fii3ccrctumDci,dcPaulo, nePaulo quidem ipfîinitio co-

tibi miranda Sd ftupcnda.Paulus de cœlo uocatur,amp;: in Apo-^k^^’^^’^uitur ,qucmadmodumtefbntur Affa Apoftolica cap.9. Utuocatio eius cfîèt,ctiam corâEcckfîa, publicc ccrtifsima,fa-;nbsp;inuiolata, emÜÉis eft publico Spiritusiànfti mandato, adnbsp;Minbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti. Sic enim dicit Spiritusiàntftusia

Piiu^Poftoliciscap.ij# Segregate mihi Barnabam amp; SauIumin o-accerfîui cos,amp;c.Manifeftum igitur eft, Paulû fufcepifîc '^tçj.^^PfædicandiEuangelq ,nonpro fuoipfiusarbitrio, feddiuinonbsp;Mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mandatOjUt ck eo certiores fiamus, doiftrinam dus non efï

j^’i^anam,fcdclt;xkftcmamp;diuinam.

ifi hacepigrapba,quak fîtgenus dolt;ftrinae aliquam 5lt;antcainauditam dodrinam. Ecnbsp;Pïtte, non folum docet uerum amp; genuinum ufuxnProph cticaenbsp;feripturæ.

-ocr page 12-

à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; i; épi ST, PAVLT AD ROMAN,

fcriptursc , uerumetiam definit cxplicat perfonam Domini no/ ftrilefu Chrifti.Doiifb’inaenimPauIi.etfi uidebatur noua, tarnen,fire-ó:è expenditur ,non erat noua, fed iamantea Patriarchis promiiS,amp;nbsp;Eer Prophetas prædicata.Segrcgatus, (inqu^ in Euangdion,Non illnbsp;)ecalogum,qucniadmoduni Mofes, Et, In Ëuâgelion,non hominis,nbsp;fed D EI.Necin Euangelion hatflcnus incognitum,aut inauditum,fetJnbsp;quod Deus antea promiferat,per fuos Prophetas,idlt;^in fcripturisfaflnbsp;Â's.Euangclionigitur,quoprædicatur, quod confequamurrenuTsi'nbsp;onem peccatorum coram Deo, non propter mérita nofiræhumanxnbsp;iufi:iciæ,fed tantum propter meritum Chrifti,per fidem,non cftnouanbsp;hærcfisjUtiÿcOphantæ calumniantur,fed efi: uetus dodrinaProph^^nbsp;rum amp; ûcræ feripturæ. Habes hîcpaucifsimis non tam uerumufuni,3nbsp;pr^cipuum argum entum uniuerf^ propheticæ Scrip turae«Si cnimii^'nbsp;terrogaueris,quo reipiciat flatus Propheticæ Scripturæ, nihil aptius»nbsp;nihil uerius reiponderi potefl,œ q,non nifi in Chriflum,8(; Euâgdio*’nbsp;eiusreipiciat, nec fît alius eius finis, quàm Chriflus. Segregatus,O^nbsp;quit)in Euâgelion Dei,quodantè promiferatperPR O PHET^..nbsp;fuos,inSCRIPTVRIS SANCTIS DE FILIOfuoamp;ûjnbsp;Petrus:Reportantes,inquit,fînem fîdei ueflrf ,Salutem animaruJH»^^nbsp;qua falutc exquifîerunt, amp;fcrutatifuntProphetæ, quideuentuf3gt;nbsp;nos gratia uaticinati funt,fcrutantes ad quem aut cuiufmodi artitu^^’’^nbsp;temporis fîgnificaret,qui in illis erat SPIRITVS CHRISTInbsp;Sentiamusigitur dodrinamEuangelij de Chrifto,nônbsp;prædicationeProphetarûabinitio orbis terræ uulgatamamp;conn«^nbsp;tam.Præterea,deicribitPaulus in epigrapha, etiam perfonamnbsp;commemorans,ex quibus naturis conflet interea de officio 0^^?nbsp;Chrifli nônihil attingens. Nam in Chriflo, maxime omniumnbsp;obferuanda,amp;; pia fide tenêda.AIterum efl,Perfona Chrifli,nbsp;Offîeiû Chrifli. Defilio,(inquit)fuo,quigenitus eflexfemineC^’^înbsp;ôCc. Deperfonaigif Chriflifentiendumefl, quemadmoduniho^^^^nbsp;CO à Paulo deferibitur, Primiïnbsp;nbsp;nbsp;Chriflus genitus fît è femin«

fecûdum carnerp. Habes igitur Chriflû fîliura hominis,adeocp bominc,cum^ non ex quauis familia,fed è familia Dauidisjiuxty jnbsp;pheticas promiisiones,in plenitudinc tcporis,(fîcut alias PaulusI^H^jnbsp;tur,)natum.Deinde,qgt; fîcut efl fi'lius hominis fecundum carnem,**^^.^nbsp;ÔC filius Dejfecundum Spirituiânditatis.In hoc enimïoeo Paulusnbsp;tur nomine ipiritus,non prout efltertia perfona in diuinitate,dilunbsp;â perfona Patris Si. Filij,fed çro ut eflnomcn commune,quodnbsp;perfpnis conueniat.Quemadmodum etiam aliâs Chriflusnbsp;mine utitur : Spiritus ( inquiens) efl Deus, amp; eos, qui adorant^.nbsp;Spiritu acueritateadorareoportet. Sententia igitur eflîSicut^^^^^nbsp;flus , uerus efl filius hominis , adeoque uerus homo ,nbsp;fecundum carnem, ita uerus efl filius Dei, adeoque uerusnbsp;fleundumSpiritumfanflitatis. Habesigiturnbsp;ras in Chriflo,Vna efl carnalis,feu humana,Alia eft Spiritualisnbsp;lt;ia.Êt una efl fubflauda corporea creata, alia eft fubftanua incorp

-ocr page 13-

COMMENT. IOAN. BREN; LIB. I. DE FIDE. »? ^füfpiritualis,rerum omnium creatrix. Alia Icdio non haber, K«TO-7n/e7..nbsp;'raôejLâefirr^vioû9iovî(JAtt/xft(f,1(etii!n'eu/tai'rii‘}'iotruvttts’^nbsp;^uæle(fiio,fi germana eft,eam habet fententiam.quam omnes ferè ecnbsp;fiaftici fcrip tores attigeru nt, uidelicet, quod Chriftus dedaratus fitnbsp;et natu rail's Deus,Primum,miracuIis,Vndc didturnbsp;^otctitiam.Deinde, Refurredionc ex mortuis.Poftremó admirandisnbsp;onisfpiritusGndi,quibus difcipulos fuosin diePentecoftes ornauit.nbsp;'Optima quidem fententia, fed nos retineamus priorem ledionem.Sdnbsp;’•^plidtcr intelligamusi^otruvne', prout opponitur illi, qdnbsp;didum eft, ka-raa-^fza. Ergo,Chriftus,ficutfecundum carnem ue-^^slàftüs eft fill us hominis,ex femine Dauid.,ita fecundum Spiritum,nbsp;^us amp;naturalis filius Dei. Quidf Nurn fadus y cum antea non efletC'nbsp;^ofitjfedócxtS'eia'j hocnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xe'^sdö'^oftêfus,dedaratus,

îüdicatus. Chriftus enim fecundum Spiritum, non incepit efte De-^’»^cdfemper eft ab æterno uerus naturalis Deus. Homo quidem, pn’mum dicitur fadus efte Deus, cum eft à filio Dei in utero uir-^’’1’sin candem perfonam aftumptus:Filiusautem ipfe Dei,qui homi-K*^airumpfit,amp; omni diuina maieftate ornauit, fuir ab æterno uerusnbsp;una cum Patre amp;Spirituiando, eiufdem eftentiæ maieftatis.nbsp;I«'^lt;iuod erat Chriftus,tam Deus,aftumens hominem in candem pernbsp;^'^ini.quàm homo in diuin^ maicftatis confortium elcuatus,non femnbsp;publice dedaratum,definitum et comprobatum.CùmiaccreCnbsp;^cthlchemitico præfepi,erat quidem uerus Deus, nonuidcbaturnbsp;effe Deus. Cùm in templo Hierofolymitano, ætate duodecirnnbsp;porum dc(ceret,ac de rebus cedeftibus crudité difputaret, appare-^’^quidemadolefccns iîngularis ingenr),^ prgdaræindolis,fed non-. J^*^apparebat Deus. Cùm cderetmiracula,uidebatur quidem Pro-Jj^'taàDeo miflus,fed quiap rophetg etiam ediderât miracula,idcirconbsp;. MumuidebaturDeus.Itacp miracula,quæChriftusedidit,etfi fiie-.'Jtinfignia,amp;radmiranda,amp;confirmaruntetiamautoriratem èé uerinbsp;^^^doctrinæ eius, per fe tarnen, per fe,inquam,non fuerunttanti pomnbsp;natura uerum Deum.Vndeer*nbsp;^occomprobatumeftf Dedaratus eft(inquit) efle filius Deiti^-Au«.,nbsp;^’’’oceftjtantapotentia,ut nêmofanæmentis contradicere pofsir.

Exeo,quôdrefurrexità mortuis. Primum enim, quodre-mortuis , fîcut prædixerat, manifeftè teftifica-K^’pfum efle mords uidorcm. Nihil autem poteft mortem uincere, Dcum.Neccftè igitur eft Chriftum,eftc Deum. Deinde Mifitànbsp;«’^^‘îlionejfuo nomine, dona fpiritusfàndi difcipulis in die Pente-nominefuo difcipulis poteftatem edendorum miraculonbsp;iuftifîcauit credentesEuangelio fuo. Conferuauicnbsp;îîionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EuangcIrjjCÔtra omnes adueriârios,in medio inimicorunt

^iir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nianifefta opera diuinitatis. Quarc palàm teftifîcan-

''îh ^hriftum non tantum efie filiû hominis,fed etiam uerum amp;£ ^j.^^’alctn filium Dei.Hadenus de perfona Chriftt,quæ ex humana Sinbsp;^natura conftac,de cuius perfonæ maieftate alias copiofius.Inter-B feruntur

-ocr page 14-

I-

IN CAP; I. EPIST. PAVLI AD ROMAN.


ferufltur hic eci'am quædam de officio Chrifti.Per quem,(inquit)afce pimusgratiam amp; muncris Apoftolici fundioncm Jtci?2 fignificatPau-lus, fe non humanam, fua induftria excogitatam, fed caleftemnbsp;Chriftido^ffrinamafferre.Nonenini,(inquit) nosipfiufurpauiniUsnbsp;ApoftoIatUjfedaccepimushoc donum, Sd hocminifteriumautorio-te amp; uocatione Chrifii.Quod enim Deo accepti fumus,donum Chri-ftt eft:Q£ fungimur Apoftolica legatione,uocatio Si. iufsio Gbriui dtnbsp;D c uocatione enim Pauli ad Aponolatum fupra ditftum efi, èi.nbsp;Adis Apoftolicis manifeftuni. Confedic enim Chriflusad dextrâD^*nbsp;Patris fui,non ut ociaretur,amp; deambulando tempus faiîeret,fedutt^nbsp;clefîam fuam corâm gubernaret,8c Apoftolos ac concionatoresad^nbsp;gregandamjconferuâdam amp; propagandam ecclefiam excitaret.Cuß*nbsp;afeendifletjin quitjin altum,captiuam duxit captiuitatem, Si. deditdO'nbsp;na hominibus.Acmox: Idem alios dedit quidem Apofi:olos,aliosuf-'nbsp;ro Prophetas. Venit enim Chriftus in hunc mundum,non ut fibi tafl'nbsp;tiim Deus amp; homo efiet,nec ut omnem fibi tantum ipfi fcelicitatêcoi^nbsp;fequeretur,fed potius,ut nos homines cum Deo Patre fuo recono^'^nbsp;ret,pcccata noftra expiaret,ac nosà raortc amp; inferno liberaretzdcW^»nbsp;ut nos hominum filios,faceret filios Dei,amp; hæredes omniumnbsp;bononz.In hunc enim ufum inifituit Apoftolos, ut hæc beneficia Ch^nbsp;ftijtoti orbi,prædicatioaeEuangeIi] patefacerent,amp;: ut ipfetninifi^p*’nbsp;Apoftolorum conferret in credentes fpiritum IuumfanAum,quoiaï’nbsp;dificarentur amp; cœleftem hæreditatem confequerentur.

Poflent plura, tam deperfona,qde officio Chrifli commeinot^’ fedhæcinpræfentiafufficiurtt,quætanto diligentius funt cognof^^'nbsp;da,amp; retinenda,quato ftudiofiusSatan fempcr conatus efl: ca,iii^^^nbsp;fia Chrifli conueUere,amp; lucem nobis per fpiritum fandum innbsp;ra traditam,aut obfcurare,autpenitus extinguere.Excitauit enim»^*?nbsp;genera hæreticorum:alios quidem, qui de humana Chrifli natur^:*^'nbsp;os, qui de diuina eius natura:alios qui de officio eius,.impienbsp;Tanto igitur diligentius cognofeendus efl Chrifius^quanto ardco^*'’®nbsp;Satan cognitionem eius quae eft æterna uMa,nobis erip ere fludet»nbsp;Caeterùm,PauIus ipfe mox explicat, in quern ufum inflituta fitnbsp;ftolicafundio.VT OBEDIATVR,(inquienamp;)FIDEI SVPt^nbsp;NOMINE IPSIVS, INTER OMNES GENTES. Primumer^Jnbsp;Apoflolieum minifterfum inflituta efl, non ut Apofloli autoritattl^,nbsp;miniflerrj, fint externi amp; politici dominatores orbis, non utpronbsp;bidine deqeiât reges hufus tcrræ,è throno fuæ maieflatis,non ut gdttnbsp;«trumcpgladium,nonutferant nouas leges de cibojde ueflitUjdeC^^nbsp;iugio,delt;^alrjs id genus rebus:fed ut obediatur(inquit)fidei innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Chriflijhoc eftjUt ApofloIiprædicêtEuâgelion de Chriflo,per qtJO homines credant in nomen Chrifli,amp; obediant uocationi eius . Pi^^nbsp;catio enim Euangeli) no efl:inflituta,utfit ociofusault;htus,autfuptt’^^nbsp;caneum in ecclefiafpedaculûjfèdutfît organon Dei,quo homines^nbsp;obedientiam fidei perducatur.Quare,qui non prædicant Euangen^’nbsp;Chrifli,nô pofTuntuerè didfuccefîbres Apoftoloruoi»Deinde,A^

-ocr page 15-

COMMENT. FO'AN.' BR'EN.-¦ L-ÏB. quot;T. DE FIDE. t$ Mcutn tniaifterium inftitutum eft, ut obediatur fidd fuper nomine»nbsp;jl'ïtinnonicn Chrifti.Non didt, In nomen humanorum meritorum,nbsp;nomen Chrifti Credendum enim eft, quôd non Humana meri-Vedfohimmeritum Chrifti fît expiatio peccatorumnoftrorum.Quinbsp;^§0 iadant feprædicare Euangelion Chrifti, ÔC intérim docent humanbsp;^’Bieritaexpiarepeccata, nonprædicant Euangelion fidei in nomennbsp;fed in nomen humanorum meritorum,nec funt audiendi.nbsp;^oftremô,minifterium Apoftolicum inftitutum eft, non ut Euan-prædicetur tantum inter ludæos, fed etiam inter omnes gcntes.nbsp;\hocloco confîrmatur confcientia aduerfus dubitationem, qua ho-^’^cstentarifolent, quôdnonfîntin catalogo popuIiDei,ièu eledo-dus.Etfî enim Euangelion publicè prædicatur,8^ promittit omninbsp;gratiam Dei ac remißionem peccatoru propter Chriftum, tarnennbsp;^ülti feu peccatorum agnitioc turbati,feu alia imbecillitatc affedi,co-Euangelion amp;: Chriftum ad fe no pertinere,fed ad Sandos tan-^•^»ncfcio quos.Paulus igitur dicitprædicationem Euangelq inftitu- *nbsp;Jc{rc,ut obediatur fidci,non inter ludæos tantu,fed etiam inter gennbsp;in una tantum gcntiûregione,fed INTER OMNES GEN-ijs ft ^‘^a’^gch’onenimChnfti,ad OMNES gentes,amp;quodampli-fîngulos etiam hominespertinet. OMNIS enim, qui inuocanbsp;erit.Etiterum:Sic Deus dilexit mundum,nbsp;fuumunigenitumdaret,utomnis, OMNIS, inquam,quînbsp;ft^itin eum,hab eat æternam uitam.Vnde amp; propter hanc caufam in

puangeliopublicèomnibusprædicatur ÔCpromittitur,hocSacra-difpeniàtione fîngulis applicètur, ÔC Ci qua eft fîdeiimbecilli ^dÏft^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftabilimentum accipiat. Nam,quôd mul

^HÎtüantur falute,etiamfî fumunt iàcramenta, non idcirco fit,quôd U ‘¦attientafallant, fed qs ipfî refpuantiàlutê per incredulitatê,quæ iunbsp;facramenta diuinitus ofFertur. Offertur febrienti uinumnbsp;quod bibit,uidetur fel potius quàm uinum.nbsp;^u certè non fit uitio uini,fed febris,aut alterius cuiufdam morbi.

n«c( piç oua-i(v îf) Pm/jlh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeoû, KA«1oî’ff'«tj4ûlç-

b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Omnibus,qui eftisRomæ,diledis Dei uocatisSandis.

fcripta eft initio ad Romanos.Sed quidcNum ad Romanos pertinctfNihil minus.Optâdum quidem cftèt,utRo-pcrrexiflèt dodrinam huius epiftolg femper agnofcere,nbsp;^Q^’^iftddeplorandum eft, quôdhæc dodrina nufquàm magis,q ènbsp;præfentianon eftlocusdicendi.Etfînbsp;tâtum infcribit, tamê dodrinànbsp;\pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad uniuerfam ecclefîâ Chrifti.Non pudetme,(inquitPau

CRE-Romano tantu,fcd ludæo primum fîmul amp; Græco;Cæ -“^^^PauïusfupràuocauitfcApoftoIum VOCATVM: itanbsp;^q^.^®’^*:Romanos,VocatosIefu Chrifti,amp; Vocatos Sandos.Nonnbsp;autQude Sandistnortuis/eduiuentibus.Homines enim crcnbsp;B 2 dentes

ƒ¦

-ocr page 16-

IN CAP. f EPIST. PAVLI AD ROHAN. dentes BuangeUo Chrifti',dicuntur Sandi,ctiamfi adhuc innbsp;xam aguntjtion quod car cant omni prorfum pcccato,nccnbsp;ant naturalem mrtutem feu j^acandæ iræ Dei, feu præp?ranainbsp;confequendam gratiam Dei,fcd quod donentur fandtitatenbsp;(idem,uc quam Ghriflus habet fandatatem, a imputeturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i J

Chriftumcredcribus.VndeS^additur, VOCATI, proptcr^^^q, Salus non fit uoicntis aut currentis hominis,fed mifercntis,dig^^nbsp;VOCANTIS Dei. ,

Xojcto'upvyty éfxv» iw 0€6ÛTtKlt;^o3'5)jLcÈv,x^ kvei«W8'oûXejL?i\A

Gratia uobis ÔC ^ax. à Deo PatrenoftrOjamp;DomtnolefuChrii^o.

Quiraoseftinferibendis Epiftolisfamiffaribus,huncfcqui^ fus,acprecatur Romanis omn€ à Deo Patre amp; Domino lefuCn*'nbsp;filio cius fauorem Dei fcelicitat? Gratia cnim fignificat hocloc^’^^nbsp;uorcm Dei:Pax,hebrga phrafi,fcElicitatem,Prccaturigiturnbsp;nianis,Primum,ut Deus fauore fuo compleclat ipfos,amp; fit dsnbsp;ws.Deinde,ut oftendat eis huius fauoris amp; clementi;^ figna, acnbsp;pfis omnia padfica,forfunata Sgt;(. traquilla-.Sed in hac falutation^nbsp;quiddam obfcriiandum eftsq quod prima fronteapparen Namnbsp;ftus ipfe ufus eft hoc fafutandi móre.Pax uobis,inquit.Et iufsitnbsp;los fu os primum omnium, familisc, ad quam acccflcrint,pacnbsp;foriicitatem optare.ln quacnnqj, inquicns,domum intrau eritis,p^‘^j,nbsp;dicitc,Pax huic domui. Quam uerbalcm,iitita loquar, option«»^^nbsp;(ecrauit in realem,effîcacém.Si fucrit,inquiêsjibi fîliusnbsp;ftrarcquicfcccfüpereum.Sinautem, rcuerteturad uos.Nam,lt;îti^^nbsp;modum didu eft adMofeh : Conftitui te deum Pharaonis,ut j;nbsp;âd uerbum Mofi turn affligcreturitum itevum ab afflidioncnbsp;îta côftituit Ghriftus Apoftolos fuos in deos feu angelos Dei, utnbsp;bo ipfbrum ofFerretur nobis fàius,fi recepcrimusiaut continget^^ 'nbsp;tium, fi fàlutem reiecerimus. Nec fie de Apoftolorum tantumnbsp;nbsp;nbsp;p

ticfcntiendurtitfti fedetiam deóptiönealiorumacuulgarium'^® l J numiDéusm.non inftituit, ut Angdi uifibiîiforma nos uifît€ntgt;^,nbsp;niincicntnobisinomniumoperutrinodforuminitiis fauorcm^nbsp;nedidionem De?,fed confiituit proximum quemq^ hominem ounbsp;in Angclum i ut folenni falutationeamp;optionepcrcipiamusnbsp;quis fitafFedus Dei erga noS, ut plané iierû fit, quod uul^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yjii

Homo homini Deuss Nam,cùm in hac lege, Diligas proximum tu fîcut tcipfum,iubcatDeus bene prccari etiam deuouentibus fnbsp;te baud obfcurè fignifîcat,mutuas precationes amp; falutationes,nounbsp;ôciolâs,fcddiuinæerganosuoluntatis nuncias collocutiones.Nunbsp;Dimmandaret èas precationes feu falutationcs,nifî feiret efleutik’ ’nbsp;uellet cflè effîcaces^Teftatüs eftid publicismiraculisjcfficacibusutnbsp;eCt benedidionibus,ac etiam malcdidionibus Patriarcharum# Nonbsp;cob,Mofi,Elizæiÿ5lt;aIiorum.Eft amp;illüdhoeloeo obferuandnm»^jjjnbsp;cutantèa Paulus docuit Chriftum declaratum,ex refurrcdione,nu^^^nbsp;Dei, ita nunc idem docet,ipfum udrùm elîè Deum,co q? tribuatnbsp;dem cum Oeo Patre maieAateiD,’amp; heiat cum unà cuœ Patre ca

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-...... - ¦ - - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—-nbsp;nbsp;nbsp;— -

-ocr page 17-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. I. DE EIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«7

^oslargitorem. Gracia,inquiens uobisamp;T pax a Deo Patrc tiöfi:ro,6^ OornmolcfuGhrifto.

nflt;5Tgt;vOeS /«s, im«? Xetrsv^ i/7r£f Tr«Jvr-av v/ji-cSp^o-ri « Tisir uftcSpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp oAiÿ nôa^ç. Modp~ylt;s' îSiBv o Oeoç,i^ äA

iv ïj!^’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip EuÂTreAia t ùnxfiv'K), àlt;f «^Aeii^fois p^vçïüv

^p-dvTrai6\ffi.cu,TrMrT^Tt^'rtivn^oa-ev^cSvp^nf^.ô/j3/'amp;',€l'jm^nA.H TfaTtw») A3iia-op.tu. tv^ G€AKp.lt;x-n T Geaû iAamp;etVTr^a'ôpMr.

Primumquidem gracias ago DeomcopcrlefutnChriftum, fuz per omnibus uobis,qgt; fîdcs ueiira adnSciatur in toto mundo . Teftisnbsp;mim mihi eft Deus,que colo Ipiritu meo,in euangelio filtj ipfius, qgt;nbsp;indefinenter mentionem ueftri fecia femper in prccibus meis,orans,nbsp;fi quo modo tandem aliquando proiperum iter contingac,uolentenbsp;I^eo, ut ueniam ad uos.

^aliitationemfcquitur Exordium epiilolæ,in quo exordio,PauIus, principale epiftoïæ ftatum tradandû fufeipit, captat, pro more,nbsp;exordii,IedoRc fuoRzbeneuoIentiam. Etiî.n.in falutationc,nonnbsp;’•‘oninino nulla beneuolcntiæ captatio,tn prf dpuus eius locus cft innbsp;j5'”’«iio.GratuIatur.n.Romanis,qj cotigeritipfîs ucra cognitio Euâgenbsp;‘^'Chrifto,amp; defert cis fua officia.Prindpiô igitur,cû Paulus iîgnifinbsp;magno gaudio affid,gj Romani crediderint Euagelio Chrifti, amp;nbsp;detur o ccafîo protedfoncm ad ipfos fufdpietidi,amp; confirmanbsp;nin fîdc,explicat îngeniû amp; naturâ caritatis. In lege.n.præcipitur:nbsp;proximum tuum lîcut teipfura .Solêtaût difputare,quatenusnbsp;erga proxiniu ièfe cxtendac,amp;S quæ fine uera caritatis opera.Sûcnbsp;qyj exiflimant,fe caritad amp;dsfâcere,iï proximo fuo, nihil nec cô-^nbsp;nccincommodi côferant,Gd finant eum fuas res agere,tantû nonbsp;Caini cogitantes,Nunquid euftos fratris md fum egofPaulus aûcnbsp;j^?onithîcfuo exêplojquidueraproximi caritas exigat ,uidelicet,q»nbsp;aliter proximi,q fuis tam cômodis qincômodisafficiatur.Si proxi-contigerit fœîidtas uel corporalis uel fpûalis, congratulandum eflnbsp;.?himo,amp; precandûjUt fit diuturna,acprolperè cédât. Si contigericnbsp;J’iQrficitaSjdoIendû eil ex animo,amp; precandû, ut Deus det euentïr,nbsp;® pofsit iùfFerri.Et hic afFedus no cogitatione tin aut uerbis confianbsp;'ithfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operib. declarari debet.Q!Jtarc Paulus,utpi-

^ifiî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ergaRomanos reipiâ teilificaretur,fignificat, fe nihil

lôgitudine itineris è Syria ad Româ,territum,iam antea f^ijl^profedionem fufeeptunz » nifî contra fuam uoluntatêimpeditusnbsp;caritatis ingeniûlatcpatet.Semper.n.habemus,de quo,ue(nbsp;beneuoicntiâ noilram externisnbsp;^J^ficfisteilificeraur.Nam qjhomines uulgo aliéna incômoda ride-*^0 knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cômodis doleant,hic demu non caritatis, fed inuidiæ,

oisjfedSatanpafFedus eil.Deinde,quid eil q?dicic.Deo MEOf jj|. ^gt;qîDeum omnibus communcm,fuum tantû faciat^Sc Soli fibiapnbsp;lonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus nô eil edâ alioRî Deusf Obferua igitur,PauIû nÔ ideo

Ejf ^^^iitalqs deumauferre,amp; foli fîbiaddicere-In hoc.n.prædica-it'U^'^^’^g^l’onChriflijUtocscommunitcrDco ,ac diuinis bénéfices loquêdi forma prodit infîgnê fuam fidê in Deum,nbsp;'*Plicatucramnaturanifîdci.Suntcnim,qui cogitant, eiTe quidernnbsp;B 5 Deum

-ocr page 18-

tS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; t EPI ST. PAVLI AD ROMAN.

D€«m,«iûdcm^ eilèpot-cntcm, demcncem amp;mifericordç»fc(Iûi^ tant,num hic deus,fit 8c. ipfoRj deus, ÔC uelit ipfos mifericordia^ «1*nbsp;menter compicdt V era aut fides piorum icntit,non tantfi eflè Deum»nbsp;fed cumipfoRz quolt;^ Deutn efle,qui non crga alios tantum, fednbsp;ergaipfos demes fitmifericors.Vnde 8c. Deus promifiuriishorai£nbsp;fingulareadeocpiummumbeneficium,poUicetur fe foreipfiusDei^'nbsp;Gen.i/.dicitad Abraham«: Statuant padum meu interme Sfinfcrte»nbsp;ut fimDeus T VVSgt;eifeminis tui poft te.Et in prooeniióDecaloghC''nbsp;go fumDominusDeus-TVVS. Hinc ctiam eft,qd DauidPfal.q-^’^'nbsp;cit:Eripem€ de inimicis meis,Dne ad te confugi,docemenbsp;tatem tuam,quia Deus ME VS es tu.Et iteisz Pfaï.ói. Nonne Deo iub^nbsp;da eritanima mea,abipfo.n.ialutare meum.Nam 8cipfe DEVSnbsp;VS, 8c ialutare meum, fufeeptor meus, non mouebor amplius.nbsp;re,ut uera Si reda fit fides noftra in Deumjillam habeat condiu’onenirnbsp;ut Dcum,fu urn quif^ D eû efle er eda t.Nam, qu i D euni p er fideW»*^nbsp;umfcccrit,quid,obfecro,amplius defiderabitfAn non Deus eft oiïifllnbsp;umbonoßz theiâurusrPiàI.i2..SiambuIauero in medio umbræmott^nbsp;non timebo mala,quoniâ TV mecum cs.Et ad ïô^.S.Si Deus pro o®'nbsp;bis,quis contra nosf Præterea,PauIus agit Deo gratias,nô fimplici^^*^*nbsp;(çdaddit:PerIefumChriftuni. Quibusuerbisfignifîcat,quome^nbsp;tore fit ad Deumaccedendum, QuomodoergoperuenituradD^'nbsp;umf Deushabitatluceminaccefiàm, nec poteft ullus hominumr’nbsp;uirtute ad Deumaccedere. Solus Chriftus eft mediator, quo peru^^'“^nbsp;adDeum. Chriftus enim expiauit pcccata,amp;;placauitPatrem.prnbsp;ergo Paulus , Quôd Deus fit MB VS Deus , quôd accefTetit^^'nbsp;pfum,ut agam ci ueftxo nomine granas,ut 8c pro uobis orem, non^quot;nbsp;dum eft,per meam ipfius uirtutera, non per uirtutem Patriarchafii^’nbsp;fed tâtumper lefum Chriftum,per quem folumpatet nobisianua^^*^nbsp;li ad diuinam maieftatem* Iarn,nec illud ofeitanter eft prætéreu^^’nbsp;quôd Paulus citet Deum in teftcm.T eftis,inquics,eft mihi Dcus.E^,^nbsp;eft forma iuramêti.Exhoc igitur loco explicandum eft Verbum Di’j;.nbsp;ftûNe omnino iuretis. Chriftus enim hoc uerbo non fimpliciternbsp;bet omnia iuramenta indifcriminatim,fed prohibée tantum ca,qu3enbsp;uato arbitriOjôi illegitime fiunt. Publica enim 8c légitima iuraméWAnbsp;modo in nomine Dei uera amp; reda iuraueris), ut funt obcdientia,lt;l^*nbsp;dcbeturuocationijitafuntcuItusamp;honornominisDeÉ

Sed quid eft,quodaddit,Quem colo fpiritu mco,in Euangelio ßbl ipfiusîNonne Paulus prædicabatEuangelion externe orefquomoû^nbsp;igitur uocat hunccultum fpiritualemfKîc cofiderandum cft,qu3ef^^'nbsp;rint temporibus Pauli,opinioncs hominum de cultu Dei. Eraflt eniP’nbsp;CO tcmpore,Iudæi 8c Gentes, ludæi exiftimabant cultum Dei niaxiJ^/nbsp;omnium conftare externisfàcrificris, externis ceremonfjsamp;ritibus**'nbsp;dem fentiebant Gentes,Deum uidelicet fufficiepter coli,fî externisnbsp;nibus,(ut eft Ado.i7.)coleretur. Paulus autem hifee uerbis fignifi^^nbsp;externum amp; cerimonialem cultum Dei ,non cflèperfedum cultui^*nbsp;Habet quidem ille fuum locum,Slt; fuam,fi uerbo Dei inftitutusnbsp;nbsp;nbsp;p^î

utilitatem,fed uerus cultus in co nofl coufiftit, Confîftitautcnnn^^

-ocr page 19-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT. ÎO AN. BREN. LIBERE DE FIDE:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9

kv nbsp;* Quomodof Num ut corde cogitemus tantum de Deof

minus j Scdutucrecredamus in Deura,per Chriftum, amp;ob-'HyamuruocationiDeiexfide.Corde (inquicaliâs Paulus) credit ^*’*diu{hciam , oreautemfitconfefsioadGlucem. Hiceftuercipiri-cultus Oci,qui interna fidc,amp; externa fidei obedientia con..nbsp;Verus igitur cultor fidei fuit Paulus Primum , quia credidit innbsp;j.®utnperChriftum . Deinde, quia ex hac fide obediuit uocationinbsp;gt; quæ fuit, ut Gentibus adnunciaret Euangelion Chrifli.Cùm iginbsp;^’’Paulus concionatuseft Euangelion Chrifti, multo plus coluit De-» quam alius quifpiam qui multas hecatombas facrificaret. Sic Ma-^‘batus, credens inDeum per Cbriftum, amp; adminiftrans ex hac fidenbsp;'•Bpublicam, ius dicens, ambas partes legitime audiens, ÔC difeepta-ft’^^^cscomponensjUerccoIitDeum.Sic opifex,opificium fuum exnbsp;J^cin Deum per Chriftum, excrcens, Sicmaterfamilias ex fide in Denbsp;/?lPcrChrifium,domum fuam expurgans,amp; cibum coquens,ue-Spiritual,Ygr colunt Deum. Quod di. alias Paulus de feruis fcribens,nbsp;5§’^fi'cat:Scrui, inquiens, obedite ijs qui domini funt iuxta carnem..

I ^'’’loxtNonadocuIumferuientesjUcIuthominibuspIacereftuden-

i fedtanquàmferuiChrifti, facientesquæuultDeus, exanimo, ^quot;iiheneuolentiajferuientesDominOjamp;non hominibus, Ecaliâs:nbsp;^fui obediteper omnia ijs, qui domini funt fccundum carnem . Et -S-, ^'^‘cquidfeccritiSjCxanimo facitc,tanquàm DOMINO, amp; non ho-^^ibusjfcientesjquod à DOMINO recipietis mercedem hæredica-Nam DOMINO CHRISTO feruitis,

En-zniScS îAeTv ù^k.c’j'iva'I'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vpüv ‘7ngt;euftlt;3(‘nMV, e’e* S

^HVdu. esèj» (/( lt;rv(j.^oc.KMamp;^veu. îv vpÂv, 2i|? îp lt;x;âhàoilt;j' Tris-ecoö', ùf l^lt;^vrnx^tlJjgt;\J'.OyQi,\cgt;gt;J\.i.vfJM(ïón'aeiv«.J^e\(fo\, o'Zt-zrcPiA.ojKiff' TrçaeQtp-Ltu iAnbsp;*€iv TrÇûS vpMa', x,«ù ôacoAi/étu» «^i tw J\.eu^o, 1 Kot/pTiav 'nva.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îv ù^îf.',K§(£ilt;r

iVTorir XoiTTOiiX îeveciv, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt KSÙnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ero(f)o~s tt Kop «vaH^PiS ôÇftAiTÂJ

out«5 ô'k«t’7t^a9v}i.ov, KSP ù/Ji-rp’PiO’iv pô).p.i} SCaVfeAicociôj.

Defîdcro cnim uidere üos,ÖtaïiquÖd impertiar uobis donum fpiz h’tualc,quoconfirmemini,hoccft,ut communém capiam confola#nbsp;tionemin uobis,per mutüamfidemueftram meam. Noznbsp;loàutemuosignorare fratres, quôd fæpe propofueram uenirc adnbsp;»losjlicctpracpeditus fuerim ad huncufque diem,quo frudumaliîinbsp;quemhaberem inter uos quocp, quemadmodum Ôd inter reliquasnbsp;Rentes. Graîcis fimuIacBarbaris,eruditispariter acrudtbus debitornbsp;lutn, ita,quantuminmeeft,paratUsfumuobisquoque,quiRomænbsp;dliSjCuangelifare,

Nondum peruenit Paulus ad præcipuum flatum caufæ, fed com-k’^fïturadhucin conciliandisfîbianimis Lecîtorum huius Epifiolæ. ^.^finium enimrefert,utapudLedlorem fauorem habeas amp; fidem,nbsp;i ^quietfioptimadixeriSjfruflratarnen dices,fîautuanusaut hofiisnbsp;j,?^5aris.Deuanis oratoribus, uctus extat didlum, Acr©^9xu/i.«^nbsp;’’'O AAtT-wy^TTis-©^, Oratio admirationc quidem digna efl, orator au.nbsp;^^»rctfîde.Cù|nigic neceflârius fît fauor auditor?: feu lectorum, acnbsp;^4 Paulus

-ocr page 20-

IN CAP. 1 EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Paulus concih'auen't fibi RomanoRzfauore, ex eo congratuîatui ipfis cognirionê euangelrj,5c comendauerit fidcra eoNz,ac dctuler^^^^nbsp;fua officta,nunc amouct à fe fufpttionc curïofîtaris,ut fauore ante co^nbsp;ciliatû renneat. Cùm.n.dixi'Hèt, fè ualde cupercad Roma profidfi^“nbsp;Romanos uiderc, po tuiflènt fufpi cari,PauI 5 magis curiofum;^nbsp;Apoftolû cdcjqui deferta fua uocatione, tarn longu ner,à Syrianbsp;cecufcpadRoma,fufdpiat,tantummodo ut cüriofîtari fuæfansfâoaf'nbsp;Præoccupat igit Paulus,amp;: exponit caufas, cur cupiat Romanosinuyfnbsp;re.Defidero,inquiens,uos uidere.Qiiam ob remfVtaJiquod(inlt;}U*^nbsp;imperriar uobis donu fpirituale Sifc.Duas comemorat cauÊis,propi^nbsp;quas inftituit profedione ad Romam fufeiperc » Altera efl: Caritas ƒ ®nbsp;curiofltas. Cupio.n.uobis meo miniflerio aKquod fpirituale doflui’’’'nbsp;panirijhoc eft,utrediusloquar,commune capere cofolationemio^^nbsp;uos,per fide.AIcera efl:,Obediêt!agt;n5 negledtio meæ uocationi's.Sun*nbsp;cm debitor,n5 grpeis tantu,fed ScBarbaris^non I'ndodisnbsp;lt;fris.Brcuiter,OMNIBVS.Hicinirio Paulusexponir,qupfit uerap^^nbsp;gn'nan di ratio. Hypocritp.n.qui ad Romam aut Hierufalc hadeflus/nbsp;ligionis ergo,pcregrinant,non hocagût,ut uel Romanis uclnbsp;lymicanis aliqd beneficium conferant,nccutibi confcicniiamnbsp;Euangelio(lt;^d domjfupjin ecdefiafua cognofccre poflent,)innbsp;firment,fed illudagut, utautcuriofitatêfuam expleât,autpeccatafusgt;nbsp;merito peregrinatiôis expientJtacp amp; fua domi uocatione neglig^'Jf’nbsp;fidem,fi quam habent,abnegant,quia no ex fide,fed exoperibus»*nbsp;lute quærunt.Quare,quiad aliéna Ioca,religionis caulâ,pcregrinariu‘’’nbsp;lueritjlias habeat peregrjnationis caufas,uidelicet,ut uel benefaciat’l?’nbsp;adquosfulcipitprofedione, uelaudiatexplicationeuerbinbsp;perfpicuam,exqua conicientiam fuam in fide confirmet.DeindeP^nbsp;lus itcRzfignificat, quis fit ufus extern^ prædicatiois Euangelii-Di^'^'^nbsp;Vcimpartiar uobis donufpirituale,amp; ut unà uobifeu in fidenbsp;Non conferebataut cuiq donum ijairitualc, nee confirraabat udnbsp;uel altcrius fidem per opificifi texendoßz aul£on2, ud per fignaculafl^nbsp;nuSjin crucisformamretrad:æ,quêadmodüni Pontificesadoratot^*nbsp;fuos benedicere fblentjled per miniiîèriû prcdicandi Euangelijnbsp;prædicatio Euangelq eft organon, dona fpiritualia in nos confetun-tur,0(: quo cofolationeminaduerfis SCconfirmationcfideiaccipini^^nbsp;Hæcidcirco nobis cognofeenda proponunt,ut fciamus,^d illudftoynbsp;ganon,per ^d in affiilt;ftionibus, in crrDribus,in perturbationibusanPnbsp;mi,ac etiamin defj3erarionibus,remcdiu fit petendum.NuIIa.n.eftaW*nbsp;(ftio tarn magna,amp;grauis,nullaanimi perturbatio tam uchemens,nulnbsp;lus error tam perplexus, qui no habeat in uerbo Dni fuu phartnacotinbsp;amp; cîxplicationê. Dona ergo fpualia,qu^autore fpiritu lando coferun*nbsp;tur in nos per euangclion,hfc ferè funt,fides,confirmatio fidei, fpesmnbsp;aducrfis,confolatio,conftantKi,patientia,caritas ergaproximum,ben^nbsp;ficentia,teperantia,caftitas, amp;aliæ id genus uirtutes.Præterea expon^^nbsp;Paulus hocloco,qfatepatcat Apoftolicum minifterium. Apoflolieninbsp;mifsi flint in orbem terraRt, amp; prædicatio Euangelij patefada eft, nonnbsp;uni tantu rcgioni,fed omnib. narionibus,Ncc Euangelion perrinec ta«

-ocr page 21-

COMMENT. loAN. BREN. tiBER L DE FIDE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2*

*'*fnt(Ïfapicntesautdoélos,necad illuftrcs tantum amp; potentes, fed ^tiaadftuItos,adindoAos,ad obfeuros ô^abiedtos.Debitor(niquit)nbsp;^græds amp;: barbâris, eruditis ÔC rudibus Et Ghriftus:Itc(inquit)innbsp;'‘^‘Uerfutn mundumgt;amp; prædicateEuangclion omni creaturæ.Hocadnbsp;’^nfirmandam cofdenoam in tcntationibus cognitu utile eft»Vt enimnbsp;J'nôc fcculo mal è audiût Barbari,lndodi,ftulti obfcurizita in Sacrisnbsp;®«ris male audiût fapiêtes,dodi ÔC pO têtes.Sapientia,inquit alias Pau-phuius mundi,eft ftulticia apud Deum. Et, Vbi feribaf ubi (àpiensfnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utriK^exiftimarefe diuinitus abieélos efle,nec pertinere

^‘^comunioncEuangeiq» Sed hi confirmantur ex hocPauliIoco,in fî-ƒ» ^iubentuocationêEuâgcIqfectari,quigEuangeIioncxâ2quo ad ,’^ncspertinet.EtPaulus^liâs didt : In Ghrifto Iefu,aec eftfcruus,necnbsp;’^2?^üs,nec Scytha,nec Græcus,

Hîc obferuâda etiam ucnit ratio prelt;!:um Pauli, Pauîus.n.orauit Qo magno animi ardore,ut daret bccafîonem profidfcêdi ad Ro-p’^«Et(î aut non petqt hoc,inipiô aitedu fed Oprimo confîlio.uide-prædicaret Romanis Êüangelion,amp; confirmaret fidem ipfoiîzinbsp;non eft mox uoti fui compos Eidlus. Et çxauditus quidem fuit^nbsp;j^’‘®nictâdemë.omâ,iukta jjetitionemfuam ,fcd captiuusôd uinduSinbsp;ç?oigiturnobis hoc Pauliexcmplodifcendaproponuntur. Vnuninbsp;l^^’^tueramnoflrarumprecum côditionemagnofeamus. Deus eniittnbsp;ƒ ^ifit quidem fe exauditurum preccs noftras,quas ex Fide profun-(^^s.rnodumautem ÔC tempus patefaciêdæ fug exauditionis fîbire-cftueftrum ,inquit,nonè tempora æarticulos temporuminbsp;Pater in fuaiplîus coftituit poteftate. Quare,poftq orauCrimu^inbsp;o^fition ftatimmundana experientia fentiamus exauditionê,tametinbsp;wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confidendum eft,rtos uerè exauditos efie*ÂIterum eft,ut difea

(,j'’®gt;quas fœlidtas huiusfeculi côditiones in hoc mundo habeat.Paugt; quidenîjiuxta animi fui dcfîderium, ut ueniat uel tanderitnbsp;|)^^pniam,quod uidebatiir elîcfcelidtas.Sic enim mültis ÔC diuturnissnbsp;optauerat, fed cû hac externa fœlidtate côiuncla erat magnanbsp;fcculum infalidtas,quia dud:us eft ad Romam uinduS Sd canbsp;^^s.HicfoIet effe euentus fœlidtatishuiusfeculi, uidelicetjq? quan-P*'oÔ’^’^2’‘^oEiscontingant j ca tarnen femperfîntconiun-^îultis ÔC magnis incommodis,ut nulla plane fedicitas huius fcnbsp;çj^Pura fît amp; fyncera, Firmum enim amp; fixum eft j quod Dominus innbsp;germinabit tibi Ipinas tribuIos.Reliquum igtnbsp;ij^^^'ftjUtfœlicitatcm huius feculiitaôptemus,ut interea memineri^nbsp;tribulorüm, quæ fuurafemperin hocfcculo locunsnbsp;Client

OV‘5Çtira:i5(yyo;xott 8'Ei/ATViXiov ? Xetntî. Auy«|tß^Qeflü^ els'rv-rfffou» TnstJovTT, îoutr«!» TTt'7tçtoTgt;v,xsP*tî9s.lw«\ AixSÇlt;O(ruvH Geoûiv ijnbsp;ÎKirts-eafeia' ttis-iv- KoôMtfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, O/'i/t'uÿjiQ' {k Tris-€lt;»tf

.Non enim pudet mcEu5gcIi|Chrifti,Potentîa fiquidemcftDci “(»lutemomnicredentii ludaoprimuniifimulô^ Gracco Joftidanbsp;entrai

f;

-ocr page 22-

2t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP.' L’ EPl'sr PAVLI AD ROMAN.

enimDciperinudpatefit ex fide in fidcm, ficiïtfcriptumcÖ» I Vlt; STVS EX FIDE VIVET,

A

-3

Hadenus captauit(quod in Exordio fieri foIet)Paulus beneupl^ tiani LedorUjUt quod foripturus eft, maiori fàuore exdpiatur.nbsp;pedetentina pfôgreditur adprineipalem propofitionemprinKcP^^nbsp;tis huius Epiftola^. Ac initio,quo accedat commode ad cxplicadaTO’^'nbsp;fticiam fidci,de qua fcripturus cft,commendat amp;illuftratminifto'iiii^nbsp;prædicandi Euangelq, per qiiod lufiicia fidei inlefum Chriftuninbsp;fit,amp; per quod fides,autore Spirituiando, hominibu^ cönfertur.Cü'nbsp;pio,inquit,etiam ûobis Romanis adnunciare Euagelion ?Long^'^*”^nbsp;aliter de Euangelio amp; pfædicatione eius fentio, qhomines huiusnbsp;li.AIrj iudicartt Euangdion efiè-blaiphemiâ aduerlus Deum,amp;E«g^nbsp;Dei.Contra Stephanum prædicancem Euangelion Chrifti liocif*^’'^nbsp;turludæijAudiuimus eumdicentemuerba contumdiofainAfoft^^,nbsp;Deum. Alrj fentiunt éflè ftulticiam,q5 thbeat credere in eum,quinbsp;fixus efi:.Prædicâmus,inquitPauIus aIiââ,Chriftum crucifixumjud^*nbsp;quidem ofFendicuîum,Græcis aut dulticiam. Alrj putant eos,quip’t^nbsp;dicant Euangelion,inianire,amp; furore agitari,quô d propter ftuW^^nbsp;ilIamjUt ipfi quidem exiftimant, prædicationem de homine cr“^^nbsp;Aâônbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oEiiciant fefe extremis pericuIis.Rex Agrippa,cum audiret côciof^

Pauli de Chriilo,exclamat, Infants PauIe,Multæïitcræteadin/3P^Î conuertunt. Paulus autem breuibus difertè refpondet : Non p®^,nbsp;(inquiens)me Euangelij. Vtcunt^ homines huius feculi de minift^nbsp;Euangelî] fentiunt,ego certè iudico, nullum unquâm coram Dcogt;^^nbsp;gloriofius ncc magnifîcentius,ncc illuftrius, ncc dignius, necnbsp;nec magis neceflàriumin orbe terrarum minifterium extitifie.Hofnbsp;nifterium excellit non folum omnes humanas opes amp; dignitates tnbsp;rumetiam omnium Regum rtlàïefiatem Pxcellit non tantumnbsp;humanas artes et difciplinas,uerum'etfam omnes humanas uirtutc«'*^nbsp;ces : Audio quidem magnifîcum de minifterio Euangelij encomi^^^nbsp;fed quis fidê midis uerbis adhiberet f Adde probationcm,praefcrnlt;^*nbsp;cûm hoc minifterium uideatur coram mundo longé omniumnbsp;temptifsimum,a£ non inutile tantum, fed ctiam perniciofiira*nbsp;ftausergo,quomodoPaulusautoritatem amp;maieftatem prædic^^nbsp;m'sEuangelq probetjacficadprincipalem primæpartisEpiftolaep^nbsp;pofîtionemperucniat.Euangelion(inquit)efl:potentiaDeiadfal^nbsp;Omni credenti. Hoc efJ:,Prædicatio Euangelij, eft organon illudnbsp;ftrumentum,quo Deus eftpotens amp; efficaxadconferêdamnbsp;ætjernâ iàlutem,oïbus fj s,qui Euangelion cxcipiunt fide,fîue fucrij’^nbsp;dd fine Geatcs.Etaddit Paulus etiâ huius rationis confirmationê.N ,nbsp;iufliciâ,inquit,Dei patefîtper illud Euangelion ex fidein fîdem.Nonbsp;heautemiufliciæDei,hocïoco,noneftintelligenda,fcueraillaiuinnbsp;quæper legemreuelatur, amp; quaomnes hominesiudicanturpe^^nbsp;res, amp; damnationi obnoxfj, fed iufticia mifcricordiæ,amp; ueritatis,nbsp;Deus feruatpadumfuum, quo recepit fè remiflurum peccata, fcnbsp;peurum in gratia,adoptaturum in filios Sgt;C hgredes,quotquot ai

-ocr page 23-

COMMENT. JOAN.' BREN. LIB. I. DE FIDE; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2/

p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuuni. De qua iuflfdapoftea pluribus tracflabitur.

nobis pecca-^Ärecipit nos ingratiam;, non eft ex operibus, feu meritis operurn, ^Qcxfideinlefum Chriftum,idcp in fidem, prop ter ea quod per præ-^cationem Euangelij fides magisacniagisin homine confirrnatur 0^nbsp;Pknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fideittibeeillijin fidem robuftiorem. Sicut enim,nec

‘’riftusdtanecEuangeh'on eius coterit calamum quaftatum,amp; extin-^’tlinumfumigansjfedpotius ilium erigitacrefti tuit, S^hocaecen-Mcinflammat.Poteftillud etiam fictntelligirEx fideludæorum,in fi'-^’^gentium. Vt fit fententia:EuangeIion patefacit iufticiam Dei, Pri-üiîiquidemludæiSjUt credant : deinde peruenit etiam in gentes, ut p ’pt? credant amp; feruentur.Hæc fententia uerifimilior eft, amp;. uidetur ànbsp;îülolpfotradipofteacap.3. Vnus Deus,qui iuftificat circumcifiogt;nbsp;^îl(hoc eft)Iudæos circumcifos ex fide, amp; præpucium(hoc cft)gennbsp;’'^perfidem.Hæceftmemorabilisôdinfigniscommendatio externacnbsp;Rdicationis Euangelij acluculenta probatio , quôdMinifteriuninbsp;i‘‘^’igdq excellât omneshumanas artes, dignitates,raaieftates, deniqjnbsp;r^^niipfam diuinam.Habent quide lingula hæc fuam dignitatem, utinbsp;^^^’pjacneccfsitatcm quocç : Sed fi conferantur ad minifterium Eugt;nbsp;,uixumbra? fomnium funt. Minifteriumlegis Mofi feu Deca-llamp;inftitutum quidem eft diuinitus idtçraulta in monte Sinaimaie-’^acutileeftadreuelandaamp;agnofeendapeccata,atq.ueadcoercennbsp;ƒ ®Mos. Sed etiamfi agnoueris pecjcaca, malos coercueris , non-n ’’^Utiien alTecutus es ueram coram Deo iufticiam amp;: lalutem. Internbsp;eft Philofophia, Eft amp; Maieftas Regia,ac ilia docet quidem Ödnbsp;mathematica,ôd Politica,Ôd œçgnomica Ethicaiac uirtti-,j Müas morales uocant. EtMaieftasi^egnorum huius mundi confer-»ith tranquillitatem,fecuritatem èi honef^atem. Hæc,etfi fugt;nbsp;^abentufum,tarnen quid,obfecro,funt,rollata ad iufticiam coraninbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cceleftem acperpetuam Salutemf Solum autem Minifterium

Chrifto,organonillud eft,quo Deus ueram iufticiam pa q ^’hôdaeternam iàlutem confert. Excellit igitur fua tam dignitate,nbsp;içjl^^^filitate omnes philofophicas artes, amp; omnemhuius feculi ma-^^ßi.ÄdmoneamurautemhacEuangeliciminifterfi commendatinbsp;ueram iufticiam,amp; fœlicitatem efuriunt ac fitiunt,nô cjuæ-^tiK^'^’Uelin meritis humanorum operum, uel in opibus,aut digni-'^^^wus feculijfedinEuangelio Domini noftrilefu Chrifti,ôd deinbsp;^°s,tanquàmSatanælpiritus,quiabducunthomines ab au^nbsp;P^üangelrj ,ad priuatas illuminationes Sd humana figmenta.

’‘¦^^autem: Quouiodo Euangelion eftpotentia Deiad Iàlutem, lîluf ^gfiapars auditorumEuâgelii ,nec ueramiufticiaminecueramnbsp;Hanc dubitationem explicat Chriftuspara-» Matthæidecimotertio; In qua confert uerbumnbsp;^um Semente , amp; prædicatorcs Verbi, cum feminatoribus.nbsp;fernen in uia, in Iaxis amp; inter fpinas non profert fru(frumgt;nbsp;fÇQunis, fed làxorum ÔC Ipinarum culpa : Ita Euangelion,nbsp;quod

-ocr page 24-

IK CAP, I? £P1ST: PAVLT X’D ROMAW. quodadipfumattinet, potcntia Dei eft ad falutem : Quodautemnoßnbsp;omnesaflequunturfalutem,non eft culpa Euangelq/edimpietatishunbsp;manæ.Vndeamp;PauIushocIocoaddit:OMNI CRED ENT 1.N*nbsp;ceftàrium enim eft ut qui uolueritfrui bénéfices Euangelij,acdpiati*nbsp;pfum fide.Corde,inquit aliâs,creditur ad iufticiam.Et fî fide exdpitu^»nbsp;nullum amplius relinquitur difcrimen inter ludæum j ôd Græcum:O'’nbsp;mnijinquitjCredentiJudæo primum,fimul amp; Græco.Euâgelion eni^nbsp;pertinet ex æquo ad omnes,ad honeftos, amp; inhoneftos, ad dodos otnbsp;indolt;ftos,ad potentes amp;abie(ftos,ad luuenes amp; fenes,Breuiter,nullainbsp;R(,w.io. jfeipicij perfonas.Omnis,inquitaIiâs»qui fiditiUi,non pudefierNoflnbsp;nim eft diftineftio uel ludæiuel Græei. Nam idem Dominus omniuiH»nbsp;diues in omnes inuocantes fe» Quifquis enim inuocauerit Dominun’,nbsp;(àluuserit.

Cærerùm,Poftq Paulus captafletbeneuoicntiam, expofuilfd^ cellen tiam Minifterq Euangelfj,acccdit tâdem,amp; crumpit in prindp^'nbsp;km propofîtionem primæpartishuius epiftolæ. Diximus enimhaf^nbsp;cpiftolam conftare tribus pardbus: Vna.Dc fide: Altéra de fpe,Tnbsp;de caritate. In prima ergo parteexplicat fidem amp; côraoraturinnbsp;tationeèius ufcBad quintû Caput. Huiuspartis PROPOSITIOnbsp;ÏVSTVS EX FIDE SVA VIVET. .

Adhanc propofîtionem referenda funteaargumenta,quæufq’^‘’ quintum caput fequuntur. Porrô,PauIusn5 fimplicirerproponitfiquot;^nbsp;uerbiSjfed utitur diAo Prophetæ pro propofitione.Hpc enimnbsp;luftus ex fide fua uiuit,fcripta funtin Abacuc cap.x.Ec eft infîgneac’”^nbsp;morabiledi(ftum ,quoPauIusitadelelt;ftat ,utamp;f in cpiftolaadnbsp;cap.5.repetat. Quôd in Iege,inquiens,nullus iuftificetur apudnbsp;làm eftjfîquidêiuftusex fideuiuit, Vtitur eo etia epiftolaadHeb»'^*’^nbsp;cap.iô.Adhuc,inquiens,perpufiIlum temporis,Sc qui uenturust^’*^nbsp;niet,6^ non tardabit.Iuftusautem ex fideuidurus eft.Etfifefubd'J*^quot;nbsp;rit, non probabitur animo meo. Vifumautê eft Paulo hoeProp^^nbsp;Abacuc dieftum loco propofitionis ufurpare, non fine magnonbsp;nbsp;nbsp;’

Primum,ut propofitio è propheta fumpta illuftrior eilet, ôd ob^^' biIior.Deinde,ùtfignifîcaret,fenonnoua,autfua quædam fomoi^^^nbsp;«fturum , fed ea tantum repetiturum, 8d confîrmaturum, qu^c loj/nbsp;gè antea Prophetæ docuerunt, ut reiplà cognofeamus , Euangdynbsp;on non efiedoéfrinam recens cxcogitatam,fedmultis antènbsp;mo ab initio orbis terræ diuinitus promifiam, SduuIgatam.Etcunbsp;redpiat fe iufticiam,quæ eft ex fide,explicaturum,fentiamus,euninbsp;lari in fummo piæ dodrinæ ftatu,8d in prg cipuo æternænoftræ 1*^^nbsp;negocio. Qiiare, quiin hac dolt;ftrina cognofeenda torpcfcunt,nulbnbsp;unquàm certam ueræreligionis cognitionêaflèquentur,necul!am 'nbsp;ram iufticiam lalutem habebut. Prima igitur cura noftra die debtf»nbsp;ut qiiod proponitur,redè intelligamus.Deinde inlpidêda eruntar^nbsp;menta,quibus Paulus hanc propofîtionem de iufticia fideiprobatnbsp;confirmât. Ac initio, quod Paulus ex Propheta dicitjuftus ex fidenbsp;uiuit,hoc poftea cap. tertio in conclufione primi argunienti,fin^

-ocr page 25-

I), comment. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2?

hominemluftificarifide.Plané em'midem funf, tgt;iinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiuere,amp;,Hominem ex fide iuftificari.Hîc nunc pro

horum uocabulorum y Iufi:um,amp; luftificari, JoeSjConfideradafunt. Vulgusuocateumiuftum,quiornaniseftnbsp;fiwadara honeftate.Philofophus uocat cum iuftu, qui ef[ pro-. ^ncruator,amp; neminem in negocio defraudat.Lex Mofi uocat eumnbsp;citnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæfcriptafuntin Lcge,8d fa

ll/^.’ ^onenimdignatureum(nifi forte humanomore loquatur) externaELuitæhoneftatem feótatur;nbsp;N^^xigit^ut pj-æilçg pcrfedam S^abfolutam iufticiâ ? Diliges,inquit,nbsp;TOTO corde, ex T O T A anima,amp; ex T O T A for-,j?^‘ne,8ifc.Etaddit: Maledidlus omnis, quiuon permanferit in om-j. fermonibus Legis ? In hoc autem difto : luftus ex fide fuanbsp;^5 ’ tornen lufti longé aliter accipitur ? Non enim fignifîcat eum,nbsp;Ih *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet fordcs, nullam iniufticiam in carne fua, fie enim nuL

in tcrra,non eft,quifaciat bonum,ne unus quidemrSed fi iilüm,cui Deus condonat iniufticiam, amp; non imputât ci pecca

^‘propterChriftumfilium fuum,perfidem.SicScIuftificariuuIgo di- uillificari. hacautemPauli difputatione,non fignifîcatnbsp;fieri iuftum,fed fignifîcat pro Hebræa phrafi, abfolui ab iniufti-j^^5ccipereremifsionem iniufticiæ, reputari iuftus,amp; recipi in gratiâ,nbsp;jij^pterChriftum,per.fîdenL Sic amp; alias utitur Paulus hoc uocabulonbsp;Rodern fignifîcato, AAorum decimotertio : Per hune adnunciaturnbsp;^’sremifsio peccatorum,6Cab omnibus,à quibusno potuiftispernbsp;ô^^*^^°^*^^’ficari(hoc eft)abfolui ÔC Iiberari.Etfequitur:Per hûc,nbsp;Cü creditjiuftifîcatur.hoc eft,abfoluit ab iniufticia, Scpronun-fç ^Jt’iüftus/eu Deo acceptus.Itacp cùm dicitur,luftus uiuit e fua fide,nbsp;’^onioiuftificaturfide,hanc habetfententiam, Homoabfoluiturnbsp;Deo ab iniufticia,ex eo, quôd credit in Chriftum filium Dei,utnbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chpftum, fît uelutianima, qua homo coram Deo uiuit,feu rc

i.

I iuftus. Reputarienim iuftus coram Deo, eft uita,iufticia amp; fa A ^Hominis, Habes,quidPauIo,in hac difputatione fit luftus amp; lu-*«can.Vj(]ç3rnusnunc de uocabulo fîdei. Primum enim, cùm dici-phHomoiuftÂîcatur FIDE, uocabulumfidei nonopponiturDeo Tides,nbsp;®^iion Chrifto fîlio Dei, non Spiritui lân(fto,non prædicationiEunbsp;jUon Sacramentis.Nam amp; Deus Pater iuftifîcat,(hoc eft,abfol-^^*“^^cia,) fuaautoritatCjChriftus fuo merito, Spirituslancftusnbsp;^'fficacia,Prædicatio Euangelq fuo minifterio, Sacramcntajfuo or-Quare cùm dicitur,Iufti fîcamur Fide, uo cab ulu fîdei non opp onbsp;nis rebus, quas nunc enumerauimus,fed opponitur tantum openbsp;tûgt;inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ funtbona opera, )amp;meritiseorum, ut fit fenten-

fol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonorum operum, non iuftifîcamur, non ab-

Ohï**^^’^^Peccatis,nonreputamurcoram Deo iufti, propterbona ,P^3, aut mérita eorum, fed tantùm propter Chriftum, fi in eum crenbsp;,^Us. Deinde, cùmluftifîcatiotribuiturfîdei,non eftintdligen-'^^gt;dcfide,quæ fine Verbo Domini,autex humanistantùm re-C bus

-ocr page 26-

IN CAP.' t EPIST. fAVLÏ AD ROMAN.

bus coticipitur, ut fi quis animo fuo cociperet, lapidem cflc panem,amp; credcrct hancrcm itâfc habere, is non didtur haberefidem corâDconbsp;iufhßcäteniyfed inianiam^ etiam corâ hominibus reprchcnfîbilê. Aut finbsp;quiSjCum nunq uidifTet urbem Romam, tarnen quia muIcorS teftimonbsp;nto audit, urbem Romam in rerum natura elle, crederet amp; ipfe • Haecnbsp;non cft fides iuftificans gt;fed opinio hiftorica * Quod ergo didturjluftpnbsp;ficamur fidejintelligendum eft, de fidé,quae autore SpirituGndo connbsp;cipitur ex Euagelio delefu Chrifio, quód is expiauerit peccata tiofira,nbsp;amp; reconciliauerit nos cum Deo Pâtre, ac mcruerit nobis coddleamp;se'nbsp;ternam fceïicitatem.Hgc eftfides itla^qua coram Deo iufhficamuribocnbsp;eft,ab iniuflicia abibîuimur,amp; iufti pronunciamunAc dici quidemponbsp;tefi:,quôdiufl:ifîcemur coram Deo etiâ ea fide, qusc ex quauispromif'nbsp;fioneDeiconcipitur, ut cùm Abraham audiret ccde/lem promtfsioquot;nbsp;nem,quôdDeuscfretfemenipfîusmuItipIfcaturus,fîcutfiintfidIgtffnbsp;arena maris,amp;: crederet huiepromiisioni, reputatüs eft corâDtonbsp;ïuflus.Sïc Mofes iufiificatüs eft coram Deo,eiirti audiret promifiionbsp;tiem Dei,dé liberatione ifraelitarum ex Ægyptbpamp;adhiberec ci fidcni.nbsp;Sic ôdlfiaelit^ iuftificati func coram Dco,cùrn audirentpromifstonqn

Sic iuftifîcantur coram Deo, qui iuxta promifsionem Dei jcredunt,^ Deus datürus fit ipfis pattern qu6tidianum;Brcuiter,homo didtur ia-ftificari,hoc eft,à pcccatis àbfolui ex quauis Rde^ quæ adhibetur pro^nbsp;miisiottiDei,etiamfirespfomifibfucrintterrenæ 8c caducæ»Non eftnbsp;autem fcrttiendum,quôd iuftificemur tali fide, propter (e,aut propt«*nbsp;res illas terrenas,quæ funtpromifiæ:5edidcireo imputatur nobisnbsp;fides ad iufticiam q? quæuis promifsio de rebus terreuis induditi«’nbsp;principalem illam promifsiottê,quîè eft de Chrifto. Omnes cnimnbsp;fnifsioncsDei,(inquit Paulus i.Cor.i.} futtt in Chrifto Etiara amp; Am^'nbsp;Quod enim Dcuspromittic,hoc promittit exgratuita tantumlibeta^^nbsp;täte amp;nufericordia.Deusautem non eftlibcralis 8c miCencors erg^bo*nbsp;tninesjttifi propter Ghriftum.De quacüc^ igitur tc fonuerit

-ocr page 27-

. COMMtHT. IO AN.' BREN. LIB. I. DE EIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27

A 'iifftt Humana tantum cogitatio, non conftitiflet, in confidcrarione fcncdutis. Vioe 6c Mofi fidem.Habuit promißione Dd,nbsp;'«Dcrando Hrack exÆgypto.Cùmautem duxiffctpopulum,ufquenbsp;*îUrerubrû, omnia uidebantliberationi obilafe* Ante fadem eratnbsp;Ipadofum. A tergo imminebat crudelikimusnbsp;*«s PHarao.Nihilominus tarnen Mofes perdurauit fide, contra rei^nbsp;jJ^’fam.Quæ ccrtc fides inter tot adueria non conftitiflètifî fuilîèt hunbsp;tantum cogitatio.Cùm igitur fit fermo de fide, qua iuftifieamurnbsp;tinnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firma animi fiduqa,quæ in nobis,autore fpi

jjJ^bndojpcr Euagclion excitatur.Et quartiuis hæc quoq^ fides fokt Jlüotics uel peccatis confdentiam uafiantibus,uel magnitudinc perinbsp;. °tiim,ô^aduerfîtatum cxcuti, cuius rei exempla funt Dauid Bi. Pe-K ®»Jïnien ut homo iuftificet,feu abfolüatur ab iniuibcia coram Deo,nbsp;en fidesjautwe Spiritii iando,recuperetur,amp; con-,^’jctur.Nuna.n.cft,abf(^hac fide,Iüftificatio coram Deo.Accedit 8gt;Cnbsp;cum dicitur-homo iuftificari, feu abfoluiab iniuftida per fidê,nbsp;ntfcntiêdiim,hojmnem iddrco iuftificari fide, q? fides fit per fe o-v'*^dhomine tarn iänHum,8i tarn dignura,ut mereatur remifsionemnbsp;ƒ ^^toRî,condonarionèm iniufticiæ,ct uitam ætcrnatn.Nunum enimnbsp;^tÇ^siohqtnineq.uamuisperSpiritumiânÂumrenato.tanta eft pcrfenbsp;^afisfadat kgi Dci,amp;fit dignum fauorc Dd,acnbsp;''fii hæreditate.Magna infignis fuit fides Abrahae,Ardens amp; ue-caritas Pauli erga fuos Kfaelitas. Optabat.n. anathema eficnbsp;h «’**^0 pro fratrib. fuis.Sed nelt;^ ilHus fides,neœ huius caritas, tamnbsp;Conbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^“cro tribunaliDei

jj'^ftare.Vndc etiamSandi ipfi,in Chrifto renati, necefle hab ent pro jx Pietatc peccatifui orarc,8ódicere,Rcmittc nobis débita noflra.Iufiinbsp;j^^Urigitin-homofîde,non propter perfedionê Bc dignitatemfideinbsp;ïï^tnincjfcdtantuni PROPTER CHRISTVM,qui fide,quamuisnbsp;^^QlIigt;acdpiiur.Cùm enimfidcs,tale fit o^non, quo Chriftusap-^«ttiditur Bi tenetur,Bi Chriftus fecum a^rat côdonationem pec-uitam ætcrnâ,idcirco rcdèdiciturhomo iufiifîcari per fidê,nbsp;(l’^'^autproptcj. fidem,(fi propriè eft loquendum) fedpropter Chri-jj^jfideacceptum, Dcinde,cùm didturhomo iuftifîcaripcrfidem,nbsp;intelligcndujqî non fint fadcnda bona opera,à Deo prgcepta.nbsp;faciêda bona opera, ut propter eanbsp;K ^^ccmur feu abfoluamur à nofira iniufticia,amp; mcreamur æternâ uinbsp;r ^‘Hæc eft impia opinio,proptcrea q? opcra,quamuis rcnatoi^,nonnbsp;çQ^Perfeda,necimpkantkgemDei.NuHo modoautem cogitâdumnbsp;ciim iuftificemur coram Deo, tâtumper fidem, idcirco non fintnbsp;P^t-a fadenda,Scdpotius fdamus, qj ubicuncR ucra eft fides innbsp;*'*gt;tum,ibi ca tcneri no poisit,quin gcfiiat,quæuis bona opera pr^nbsp;5j|î^^’Sicut.n.animaHumana, ubicûcp uerc eft in homine,ibi non tant«nbsp;jj^‘Hominiuitâ,fed eriâ excitât eumadpræftanda opera uitæ.Et quenbsp;^j^^dum lumen accenfum non folum afFert fecum calorem, uerumnbsp;'^proqcit drcumquac^ fpkndorem. Ac ut bona arboris radix,amp;nbsp;C » medulla.

-ocr page 28-

gt;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. f EPIST. PÄVLI AD ROMAN.

meduUa«(ion tantu couferuant internani arboris bonitatetibUCRi^^ producuOtcxtriiifecus bonos firu'ârusn'ta amp; fides ia Chr^u,n5nbsp;afFerc fccura iuRidam coraÖco, fed etiam op erac iufladam,lt;iuf ®nbsp;noBt opci^exerdtium,coramhoïbus. Quarc cdm didturnbsp;ficari per fide,nonlaxant frena cupiditati carnis^uc fadat, ^dnbsp;potius cxigitjUt caxo morrificci,amp; fiat fubdita fpiritui'i ac homo lOnbsp;ni bonoRî opcRt genere ambuktzicd de hacre Paulus poftea{)k’^j^nbsp;ddrcrct.PoKrcmógt;etfi iufticia bonoR2 op ent.ex fide necefiàriônbsp;tn cùni didnaushomihemiufiificari perfidcnj,non eil intelligent-homo iuftificetfide,proptgrilla fequentia bona opera.Noii.n.udnbsp;chguSjUel mulierpeccatrix apud Luca, iddreo iuftificati funtp^*^ .nbsp;proptcrea qj Chrifius uideritipfos mukabona opera ex fidefatbi*^nbsp;Sicn,fentirc,efi: iuftificationê feu abfolutionem à peccatis tribuef^nbsp;rins opei^îzfed intelligendum cfi:,ggt; homo iuftificet ndc,tantunbsp;Chriftum,qui fide apprehendif,non propter op era,feu pracccd^nbsp;feu fequêtia.Homo.n^pcccato corruptus,naturafuaopcr fe,fenip^^nbsp;iniuftus,at tantifper hanciniufiiciam retinet, dum earnê ÔCnbsp;in hoe feculo rctinuerinPofiq aiït apprchendit Chriftffpcr fidein»?^jnbsp;IpiritusGhriftiincipitquidê mortificare earnê, amp;cxdtarchoin^^j^nbsp;obcdictiam prgeeptoRi Dei, nonaSt mutât earnem in ipirit5,fed’'^^^nbsp;quit eaminfuo ingenio,u£homoneeciTehabeatfemper eorâDelt;Jnbsp;iïteri,cum Dauide,Tibi tm fum peceator amp; malefador coratnt^’^jj^nbsp;tea imputatur ci iuiticia. ÔC obedientia Chrifii, per fidê accepti,ut^^nbsp;ftt eoram Deo eondonationê pceeati propter Chriftp, amp;nbsp;tribunaliDci propter iufticia Çhrifti.Sicutpaulô poft cap.y.didt*^j,ïnbsp;ftdmodum perinobedientiam unius hominis peccatores eonftit'^^jjjjnbsp;mus multijitaper Obedientia unius,iufti eonftituuht muIti.Qi’^’^^jj,,nbsp;tno no iuftificatjhoc cft,n5 abfoluit ab iniufticia, nee fit Deonbsp;propter bona fua operauclprgcedentia ,ucl fequentia, fed tantUrnbsp;ptcr Chriftujfidc apprchenfufti.Habcsiqu^ fit u era fententia hul^^^,nbsp;pofitionisduftus ex fide fua uiuitzfeu i Homo iuftificat tâtutn p^nbsp;Nuncigit uidcamus quibus rationib us amp;argumentis Paulush^^f*^nbsp;pofirionem,amp; doeftrinam confîrmet.Cùm.n.hec doêtrina fit P*'P^nbsp;pars uniuerfîEuangeIii,acGhriftianæ ôc uerærcligioaistnecenaà^,^^nbsp;ut fîtfirmis ac certiKimisargumentis explicata, amp; munita,quo colnbsp;tiattoftra in tentationibus et aduerfis confiftere queat. Ac pofi^^4‘’^^nbsp;Paulus ad teftificadamueritatemhuius dodrinæinmediSproonnbsp;lotin-}'. 3intoritatemIoan.Baptiftp,qui dixit: Qui credit fîlio,habet uitain^^nbsp;nam,Qui uerô no créditfilio,non uidebituitam,fcdira Deijnbsp;per eS.Poflèt ctiam Ghriftiipfîus autoritatcm,plurimis amp; maxioai®nbsp;raculis eonfirmatam allegare,qui dixitîSic dilexit Deus munduin^'1 jnbsp;hum fuum unigenitu daret, ut omnis, qui credit in eum,nôpereatgt;nbsp;habeatuitam ærernara« Ecin extremo ab Äpoftplis reccfiutPr^’^.j^nbsp;(inquit) Euâgelion omni creatur£.Qui crediderit amp; baptiiatusf^^-’nbsp;GIuus erit.Hgc enim dida nihil aliud fignificant,q hominem in^q Jnbsp;hoc efi^abfolui ab iniuftida per fidcra,tantum propter Ghriftm^*^^

-ocr page 29-

KJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.flDF- 2,^

'n ¦¦; -ó

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jr»f» 4 AxSGtav.ifi w oc w^eYpy^toVA ^«*0 $ rYwyov r^ ,O66Û,û!lt;iqiô ,^ ;,, 4:

’'quot;‘^^?*'’r«iMAtaö-»vooizü51ua,x««op«-r«i,»-r6«^?'lt;Ö'*w‘TW Àw«u»tfgt;»iee»ó-rt(gt;»€»|'^'

' ' f ƒ gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îta Ö« de toelo adueffüs ôtirhchi fmpîetatem ÔC iti : ’ ’ ' ’

Deo cognùfcipoteftj manifcftumcftinillisi/Deuseniin vi ru ., ‘'gt;spatefecjt,Siqu(dcm,quçfuntinuifîbniainiuSiïpfauidelicetarterlt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1

’’^cius potentia,ô6diutnitas,ex creatione mâdi gt; ppexibus intelledbi nbsp;nbsp;nbsp;j

jjpernidcntur,utfintinçxcufabiles,

Argumcntario.Récitât aût Paulas duo prae* çfljabfoluinbsp;tam Græci, a lu^nbsp;l|jj^2^tpeçcatores.Iuftificantur ergo tant um per fidem,proptcr Chrinbsp;Îiî •nbsp;nbsp;nbsp;«xpiicâdo hoc enthymate Paulus-commorat,uflt;^ ad ininu

‘^pWs.Serundû eihluftificamur: exêpio Âbraha?,qui didus cft

P^°P^^ Chriftum,De hocpoflcrioriarguraêto ,poKerius» ^*it inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(cipianius prius argura cnt ura exp en den du m. S ciamus igi

ïîfç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fît duplex tantum uia i^ratio luftifîcandi, AItera,per ope

mérita opcRxIcgis (quo npîçinteUigenda funt,fîcutfupràad ^ WtUüSjbona opera diuinicuamp;præçepta). Altera per fidê^proptec,nbsp;’'^.fnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;operat(inqmt Paulus) mercçsuon imputât pro gr^

j)jj 4ebitp.Ëi aût»qui nonqpçratjfed Ct^çdit in eura quiiuilifîcat ini fuaadiufticiâ, Ôcinde, Paulus dißinguit uniuerfuninbsp;Cij^^^’^genus in duos ordines.Alios uócatQrfCOS,feugenres incicnbsp;bjjjnbsp;nbsp;nbsp;Alios,Iud^ôs,qui çrat circûrifî.Âdimitaut omnibus hominigt;

P^*^ operaRu mérita ope^,utA^t“^^îtÇp’P uiâ, per fîdera propter Chriftû. Prû^i ergo arguraentiTentêtia bg^nbsp;^9^ines i ufti fîcaat,ho ç çft,abfoiuupt 4b in/ufticia v amp; recipiunt iqnbsp;°P^^ propter meritaf^eoBt^Aut per fidem^propter

*Pc*rcucifîifîuçrircuqfîTunt pe^atores,Necefîâ5. Piîdèm,proptcr Chriftuminbsp;ftpç ^^oeuerbis Haulï dic^, Arbitrai|i,ur Jîdçj’uilificari honunêabfî^nbsp;‘Hocargumêtupi tanuqiornenti,utfî comprobatunbsp;»'ißJL’P’T^nes hOmipes eifîè pççcatores, nemo habeat,quod (altera uenbsp;contradiccre,queat.QuarePauRamp;aflùniitb^cpropofîtio|nbsp;* • l»jlnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P*^'^Ç®5OF^s,à!: çommo^in ea probâda

capitis,ut£rmi;er conclu dat^nullû holt; Atifî'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dço meritis fupBt opeqt,Rd ^ntum fîdepropter

î’^^ü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;payloantè diximus , uniuerfura humaniji

, nbsp;nbsp;tfWeut mariifcftç ppftea dicit,çajp.z.Aßtj^^üifns), caufîs re^

-ocr page 30-

jö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap: t EPI ST. PÄVLI AD ROMXN.

ditis,oftcclimus ô(. ludæos ÔC Grgcos oêspâ: ô obnoxi'os condonat de Grgds feu Ethtîids,amp; docec eos cfTe p dores»nbsp;quicns)fit ira Dci de coelo aducrfus omnem impietatem Si. iniuiO^nbsp;hoîm,qui ueritatc in iniuftida detinent. (ho c cft) Manifcftunbsp;Ethnid fîntimpfjjiniuftijdetinctcs ueritatêin iniufticia»Vndc Sinbsp;cft ipfis iratus,ac teftifieat iram fùam aduerfus eos uarqs modis»nbsp;tur quidc fuas habere excufationes Si defenfioncs, gjnonnbsp;ftiiuni,partim,quianon acceperunt legé à Deo,îîcut ludæi accenbsp;inmôteSinai»Vbiaûtn5 eftlex,ibinon eflprguaricatio : parnnh^nbsp;funt infîgnes iàpiêtia Si potentia ac ornati quo multis honeft»®*nbsp;uirtutibus, quibus nÔ folu non uideant eflepdôres,nbsp;iuftifsimi.Pauïus aût perfpicuè do cet,eos nullâ prorfus haberenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

pictatis excufationêjCX eo,qjno fuerit ipfîs lex data, fîcutludcis. ' j, non acceperutlegem in tabuïisîapidefs confcriptam, tn infculpj^’^^j,nbsp;fis lex diuinitus,quâ iUi uocant'^t^óAHA'ivjSilcgcni natürai’,utnbsp;habuerunc Icgêfcripturæ, habuerint th legem naturae^Quod de vnbsp;(inquit) cognofei pot, manifefth eft inillis. Et quis eis manifcHaUnbsp;addit:Deus,DEVS inquam,patefecitiHis. Quomodo ahtpatef^^nbsp;ds,fequit:Siquidc, quæiunt inuifibilia illius,ip6uidelicct,setern3nbsp;potentia Si dcitas,intelligunt ex operibus,feu creaturis eius,nbsp;excreatiocmundi.Hîc initio obferuandu cft,quis iituerusamp;legi^?piinbsp;ufushuiusuißbilis mundi.Deus.n,condidi£ huncmundû,ut c^ip’^jjnbsp;tura fua iit inuifibilis,proponeret fein eo uifibile,amp; confpideduni*nbsp;deamp;in AdisApoftoIicis cap.i4.didt.Dcusn5 ftnebatfeipfuniexpnbsp;teteftinionfjjdum beneficia conferret de cedo dans pluuias acnbsp;frudifera,implens cibo amp; Ixticisii (hoc eft,uino lætifîcante)nbsp;ftra»Ad.i7»Dcus præfîxit terminos habitationis corz, ut quscrerdnbsp;lim,fi forte palp Ct eu amp;inueniaht,quâuisn5Iongèabfitab uno^^^cnbsp;ftßz» Per ipfiim.n.uiuimus, mouemur Sifuhius.Itê Piàî.iS.Cceli cosnbsp;gloria Dd,8d opera eitis adnunciat firmamentS. Et lob.u.Intcrrc^^nbsp;mêtaamp;docebunttejUoIatiliacodtamp;^indicabûttibi.LoquereterJ^’j^nbsp;refpodebittibi,amp;narpabutpifccs maris. His teftimonrfsaddenbsp;,^d Paulus hoc loco recitat,amp;:peripicuucrit,qj Deus ideohuncu»‘nbsp;Ic mundh creauerit,ut fe,natura inuifibile, proponeret in eo,fuo 4^nbsp;damödo,uifibilê,confpiciendG,amp;rpaIpand5.Deinde,quiaDe«9ö'^^nbsp;uithuncmundûjut fein eo uifîbilê proponeret,n5 eft obfcuiv,?nbsp;artes inueftigât amp; tradunt natura Si conditione reRt in hoc mundo»nbsp;minus fint creaturg,amp;dona Dei,qmundus ipfe, quippe q?

ufuijut cognitap ipias coditionehuius mundi creator eius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t Jz

Huius generis artes funt,qug Phyficis Si Mathematicis difeipHnis co nent-Quarcholes,qui in hoc mhdo ita. ucrfant,ut tStum qugrant tc^nbsp;nas diuitias amp; uolup tates,nec curant reRt natu'ra ita intueri,nbsp;toris Gognitibnêpcrueniàntjhi no funt hoîes,fed pecudes diccdi.I^nbsp;ch Deus creaucricpccora,pronaad terram,condidi£hoiemnbsp;dediteioculosfublinies,utcceleftia contcmpletur,amp;Dchi^ueiwnbsp;Qui ergo tantum terrena qu3crit,is fubperfona hominis,geftatinij^^

-ocr page 31-

? COMMENT. IOAN. BREfJ. LiBEE Ï DE BlDK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3«

2®porcüïn,aùtuaccamjauta(înuni. Seduideamus nunc, quomodo ^®c uifîbi'Kniundo confpiciendu,8c quid de fenbsp;Jj? .Ç^^nicîs manifcftauerit,quiduc ex crcatione huius mundf, naturanbsp;j^^c,cognofa\qucat.Non eft,aec odofum, nec curiofum hæc inucnbsp;Nam fi hæc diligenter cognita fuerint, facile liberabitur Deusnbsp;J’îîüfticia,qua ab irnpijs accuiâtur» Cùm enim tot fuerint gêtesjquænbsp;^’gnouerûc Deumlfraelis, amp; his têporibus magna fît multitudo eonbsp;Ijq’P agnofeunt Chriftianâ religionem, interea tarnen ducantnbsp;’’fftam coram mundo uitam * exiftimant nonnuUi Deum inique fii-tio f ’•^’^honeftoshomines,‘propterignorantiam*perpetuo fuppli-ç^‘ficiauSed quæ Paulus hoc loco, de gentibus,quos Ethnicos uo-J/^s,docct,abfoluunt Deum ab iniufticia. Gentes enim nullam ha-Qünbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;excufationê,quia quf de Deo cognofei pofîunt,patefa

M ‘Uiciilis, tarnen non reetc colucrunt Deum, fed mutauerunc ?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cius inimaginem hominis mortah's. Quare, cum iînt pcccato-

J?^nonrcfipircant,iuftißime damnâtur.Etfî autem hæcnaturàhs co Deijnon cftin homine perfeda, ac facile non tam obfcurari,nbsp;extingui folctjtamen,cum accedit cognitio Dei ex uerbo Deinbsp;^‘Püritu làndum, confeientia mirificè c5fîrmatur,amp; tanto in uera renbsp;JI’^Hcrobuftiorireddit, quanto propius tcftimoniûnaturalis cogni-jJ^’Sad illamucrbi Dei lucem accedit «Videamus èrgo, quôDeu«nbsp;Ethnicisjimq Sc nobis,in hoc mûdonbsp;Jpôem amp;paIpabilem.Primum enim, non ludeturperfe externis o-fîtDcus,attamê hoefua quadam ratione fadum eft ex hocnbsp;“ïfîbiîe,amp; humanus intcKedus potuithoc deprehendere.Vi-enim ethnici,in rerum najura certifsimas eiTe uices temporumgt;nbsp;^^otuumccdefliummideruntorania tamin coçlo, quàm in terra,minbsp;quidem,fcd ordinata ceconomiaadminiftrari amp; gubernari.Qugnbsp;tanta tanqr diuturnaccrtitudincadminiftrant,non pofTunt cafiinbsp;ferri»Quare,iudicCietiam ipià humana rationejnecelTe efl fanbsp;ciîè mente, quæ tàntam mole gubernet,ôd in tam admira-‘^o^^’^u^^»^^’^cmcntêuocamusa'«r«9oVjfeu Deum.Quôd ßnbsp;hjl«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftjparuummundû uocant,in-

(jj^bocceiTe habebit fateri,qj fit Deus. Mens.n.hoîs,que eft prgfiâtiC habet ex fefe fuam exiftentiam,fed aliundc.Caulà ati-^tiulto præftantior cft fuo eiFedu.Necefie igitur cft earn men tem,nbsp;caufa humanæ mentis,eflè ipfa præftantiorem. Et hgc mes prænbsp;tjj^’i^iniauocatur Deus*NamEthnicos his amp; id genus muîtisaltjsra-'‘hifnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus, non foîum fuis feriptis, uerumeti-

. ‘s^uisj quibuscolucruntDeum,funtteftificati. Et Cicero ait: immanfueta, nequenbsp;etiamfi ignoret, qualem habere Deum deceat,nbsp;habendum Iciat. Teftatur fcclerum confeientia in homi-K Oeymgjßenimfcelerati nullas uidentpræfentcspœnas,nbsp;llçi^^æP^niïtncroKa anguntur animo,ut nefeiant, qua confiftant.nbsp;ïUanifeftum eft præfentiæ Dei, uindicis impietatis argumentnbsp;G 4 tumv

-ocr page 32-

1

¦A»

5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IW CAiPi WïST. 0P?MLKvADî RDdHSiVMiACO

tiîttr.BtÎK?C41Iôd sdtiqtiôdPàiiIùsaitdpistSBtcrtia eius tioàeteurtdî mteKigit^ hoceft,Exhóc àaôndo baturaJitcrnbsp;tcft,q;€tDcvra,is^ abtefnusiDdndè,üticflai£iaDd pcrfenojii”nbsp;ita nerpotcntiainec fapi’cntfàiticc b onftas, net feu eritas ciuso»^*nbsp;propônunÉurtâménbuman^rariôm,exhGcmündowdenda.Cùi^nbsp;liim ex adminiftradone mudîTntèiïigituriqj fit Deas;e©demnbsp;eöTHprehendit caâ,qgt; îs Deus fit pôtennfsimusiamp; fâpienrifsirniis^^^nbsp;enîm pqflèt tantain molem, tanta perpetuiiaiîc amp; ordine admin“^^nbsp;Stconferuareinifi eflet fumma potentia Stiàpiénria præditusfBofl ,nbsp;temaûtfuamproponituifibflem, eu datteniporafrult;fbfera,amp;rj’P^nbsp;eomperimosjonîniaadhumanam udlitatê condita efiè.Eft'amp;il^^*’^^nbsp;Ginuifibikjq? Deus omnia corâ intueat,6t curetifît aût uifibiknbsp;turis.Quùn.crcauit oculû,numis no uideretfQui creauttaureiHj’’^^nbsp;is non audiret f Qui creauï't in parêtibus curam ergaliberos foosgt;®nbsp;îà/uas creaturasnô curaret f Italt;^ in oeulis,in auribusjin curanbsp;manifeftus fit in Deo ref um omniûintuitus^emitus eaRtnbsp;tpiâ'ndâlute follidtudo.NaturaIi,inquiesgt;ordine hsec fie gerûtur*^ inbsp;runf.R.èdè.Sedx^uis buûc naturale or^Jinern tanta pulchritudiolt;^^,^nbsp;mirabiîftateinïlitüitfquis eüm conièruatfHîc iâm necefiàriônbsp;ad Deû,8t ratio ipfa human.a(nifi nouo St inufîtato quodâmou^’^^,nbsp;turalfingcni] ftti'ftatu cmôtàfucrit;)fateri cogic,efiè Dcum,quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

inniag«bérrie£ amp; conferuènC^ fi côgnitum fuent,EflèDenni/‘’^^ cHe potentê,ïàpientern,amp; bonum,continuo ièquiturgt;cuni eiTenbsp;lt;Ium,dfidendü,eiusnomen-éffciionorandu.Quæigi£urDeaspi^,^^nbsp;pit Ifraelitis in prima tabula decalogiî ea etiâ naturalis ratio in Eth^Hnbsp;dono diuioitus inicuIptOialiquo modo agnofeit» DeindehuniaO^^-jnbsp;tîo agnofeit etiam naturaliter iUud uulgo iaxîlatum: Quod tibino^^nbsp;fîeri,altcrinc feceris.Exhocaût principio fluunt ea præcepta.qufnbsp;turidatabuladccalogi,dcdiligcndG proîdmo continentur.Quaff^^nbsp;mana ratio habet etiâ prgeeptorum Dei,quæ in fecunda tabular^*’,nbsp;tur,noticiam .Nam Ethnicos cognouifie bgc de Deo,de cuItuO^’*nbsp;dediledionc proximi,tcftificant,Gum fcriptagt;et leges, tum etiânbsp;St uirtu tes eoRz.Itaœ uides huhe mundû hominibus à Deonbsp;pofitum,tanq facra BibIiai(ÂIn librum naturf wocan£)è quibss ownbsp;rêtjfuo quodammodOjCOgnitiGncm DeijUt St Deû colercnt,amp;if’nbsp;fc humaniter uitâ agcrenti^uate,cû Ethnici tantam diuinaiîînbsp;gnitionê habucrintjinterea aût fecrati fint irapietatesnbsp;bentcxcufttionêjStiufiifsimoDeiiudidopropter impietatesnbsp;ra damnant.Diees:Si Humana ratio tantam poteft diuinanznbsp;onem ex feipià naturaliter pétere, ad quid opus eft nobis ßerisHtd^^nbsp;ad quid ütilis eft prgdicatio Euangerij de lefu Chrifto,unico nom®nbsp;uatorecSciamus igit,qgt; Humana ratio habeat quidê natura fuanbsp;üinai^ reR2 cognïtionê,fed quia Hoîespropter peccatû, ^d uoeâtnbsp;ginalc,priuati font naturaliter fpûflt;ftô,ideo hæc naturalis cogninjgt;nbsp;fourat,St abêties ita obruit,ut hoîes loge aliter fendant, q rationbsp;oeat.Vpde fuerunt,.qui no fofom dùbitar2t,uerunietiâ

-ocr page 33-

* comment. IOAN' SR en. LÏ1 . I. DE FIDE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33

^^'•Hitnagis hoîniportea£a,q homines dicendi funtJndigettUis igit liceris, quaè hanc obfcuritaccm tenebras difeutiant. Èt in hunçnbsp;pmulgatus eft Dccalogus,amp; poftea Prophetica fcrip tura expli-quæ de Deo iniprefla erant hünianse rationi,illuftraren£ur,8^nbsp;?®nfirmarentur» Déinde,ctfi aliqua Dcicalogi notida iniïta eftliuma-^jaiionijtamen non cft ei infituni, fed pf orftis ^ocùm,Euàngèfîonnbsp;^Uoniinó noftro léfu Chrifto, ÏiberatóréhofS’o cpcccato Si. mor-ƒ’ruit enim humartaratio creata, amp; in péêcatüm collapià,priusqüâninbsp;p®*: Ëua^elion promitteretur, quemadmodum fcriptum eft Géne-^^^ïrtio.Quare facræ literæ ncceiuuriæ funt, ül ex leélioné pracdica-ƒ île earum cönfequamur noticiam amp; fidemEüangelq de Chrifto fcrnbsp;Pjore noftro. Quanq nonnuIÏa ctiara huius Eüangelfj ueftigia, internbsp;^icos êxtitcrint,non quidem,qug primam origin era ab hurnatia ranbsp;duxerut.fed quæ à Patriarchisinter Gentes relida füerCrt.Quolt;lnbsp;sfnüsfuûtûcrifîciapccôi^gt;alicübi criamiacnlïdahóminum. Adhæe,nbsp;^oofixio clauiin parictcni,äd auertSdärairäm Dei, id quodàpud Ronbsp;!?pos quôdam folennè fuinHsec fuerunt qüidê inter Ethni cos fuper-^fioie amp; impie ufitata : funt aSt hand obfeura indicb, q? Patriarchaè.ônbsp;amp;: Gentes dèfcendiint^publicè cóndonati fintjfiliû Dei aitùiu-^^Bihomincm,qui iâcrificandus, Si clatiis cru ci àffîgendus ßt,ut expinbsp;^PeccatahumanigéneriSjôCreddatnobisDeum propfciu. Cüm igi-^«rearnusnatufäfpiritu fartdö;amp; deftituamur cognitionc Chriîti,nbsp;. ^^dUriaê nobis furtt facràî literæ, ut Icdione 8c prædicatione èarum,nbsp;j cedefti organójdöncmur diu'initüs fpiritu fando,quo fidem Eu-S§fîij,amp;:uirxutcrafedandæuocati^is Pcï concipiamus , Sduerart»nbsp;cönfequamur. Etßäutcra Gentcsfé'uEthnici,nunamhabue-natura cognitionemBuangelij de Chfiftd,6lt;: caruerutitSpiri-JJ^n(fto,tamcn nc iïc qüideitt à peccatö cxcuüri.nec debent nécpof-'^^•Quam ob caulamfSequituf;

rvóvT^t' ÿv Qeov, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àiï àswnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, h iöz^6lt;t9'i!irav,«;gt;i\‘ tp-ccr-XfUf

îv'^sFrf2j#Äo7'tlt;i7lt;.o”a' «uiSjV, Xâü îficfnèrii » «ilt;ruvlt;7^lt;j' kv7Î)V mxj?J'ilt;x,(pixJsicev Tri»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oeoü iv

2i€Î)tôvG* Ç’âxf'Tîfiiîiâ'flf«zr», -zïE-rivcXvrXsÙ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xî« tf-tsÉTSp.

Propter ea quod cum Deuin cognôucrint,non or Deum glorificx werunt,neqj grati fuerunt,fed fruftrati font cogitationibus fuis,ô^ ohnbsp;tenebratum eft inOpiens cor éorum.Cùm fe crederent eflè fapientes;nbsp;ftultifadifunt, amp;mutauerunigïoriamimmorta}isDei, imagine,nbsp;Uon folum ad iimilitudineiü niorulis hominis,uerümetiam üolatinbsp;’ium,quadrupedum,amp;rcptilinm,effidai,

quot;aulusaccuiàuit fuprà Gentes feu Ethnicos impietatis, 8^ iniuftici^: ’gît redtat eas impictatés,ut tandem cocIudat,Ethnicos no iuftiJnbsp;iuftifîcafijâut corara Deo ab iniufticianbsp;fc ^folui, neceflehabere’, iuftifîcaritm per Rdem, propter Ghriftg.

’ ^go Ethni ci habucrunt nituralê cognitionem de Deo,tamen had jj^^’tione non funt rede uft.Quia(inquit)non glorifîcau erunt Déû,nbsp;. ‘Jcum,ne(p grati fuerût SCc. Hîc tara Paulus exponit, quid illud fit;nbsp;* paulô antè dixit, Gentes detinere ucritatem in iniufticia.Veritàs’nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;............ enüà

. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fe....nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

-ocr page 34-

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' T. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

cntm cft,q, Deus fit,q? Deus fît ætemus^potans^ûpiens, bonus, amp; tt' runi omnium^bernator.Hànctieritatcm cognôuerunt Gentes, Ini»nbsp;ftkia autem eft,^ Deus fît fîttniis bôminibus mortalibus, beftris,reprfnbsp;itbus,auro,argento,lapidi,fîgno, ÔC alrjs id genus rebus.Iniuftida «en*nbsp;eft amp; mêndadum, g? Deus indigeat Humana ope, amp; colatur human^^nbsp;martïbus.Veritatêigifurin miulndaderinere, eft fare quidem,qgt;D«'nbsp;Us fît,qj fît æternus,pôtens,amp;rerum omnium gubernator,non tameflnbsp;Honorare ipfum ut Dcum,ut æternum,ut potcntcm,ut rerum gub/f'nbsp;nàtôrcm,hoc eft,Nofi credere in eum,non confîderc ci, non inuocat^nbsp;ipfum in neceftitatc,fedmutarcgloriam eiusinimaginem, effiâain^^nbsp;fîmiliftidinemcrcaturæ,amp; detrahere cocleftèm maieftatem eiusadhj'nbsp;miiitatem rerum corporalium ac terrenarum. Quomodo autem io p'nbsp;atjintefligi potcft,partim eximpictate fuperftirione Iudâéôrum,P^nbsp;tim eriam, è fupcrftiaonc îwpocritarum in Chriftianifîno.lùdîonbsp;cognoucruntDeum,nonfoIumhatura,fed euamc uerboDei,^’’^'nbsp;racub's éius. AcHabueruntïâcra diuinitus inftituta ,non quibüs exp**'nbsp;rent pêccâta,fcd quibus promiflûm Chriftû difterent, ùt credereP^'nbsp;folumDéûjâcfolumDcûinuocaret perSemen AbrahæproQUU^”’’nbsp;amp; cônfidcrent,fcpropter hoc fernen (qui eft Chriftus)haberenbsp;tONt rcmifsioncm.Sed hi,rcli(ftis his iàcris,i8dhoc cultu Dci,infti£U^nbsp;pHana in cxcelfîsjn uanibüs,inLuds,amp;adolcUcrunt in hisThymis*^nbsp;tau'nftituerunt etiam uitulos aureos, ut meritis horum (àcrbruin p’’^nbsp;rent iram Dei,amp;r merérent fauorem ac benedidionê èius. CogiojJ’nbsp;cnim,DeUs eft èxceIfîfsimùs.Placctigit ei cultus in cxcelfîslodsfe^jnbsp;Deus habitat in codo amçen Jsimô.Racçt igit ci cultus iniodsamc^^nbsp;fâdus.Dcùs eft rés preciofifsimaPIacet i^t d cultus predofusnbsp;ô^argento iàct;us,Has cógitatiopes,quasPaülusuÖcatnbsp;cft,fatiocinationes, iudïcaruht efîè îâpiéntifsimas : fèd Gredè expnbsp;daSjfuntuanifsimæÔdftultifsimæ.Etfîcnim hi culcorcsagnofcun^nbsp;Deum,5c fufdpiunt cum his iàcris uenerandum, hæc taraê uxflci^p^nbsp;fumma eftignominia,amp; diuinæ maieftatis fordidatio,propferea 9’nbsp;us tali uenerationcreputat tam uilis,tam abielt;ftus,tam ibrdidus,u£nbsp;ledleturhunianis delicijs,üelaltis montibus,uel opacis SCumbro^^nbsp;uis,uclauro amp;:argcnto,fîcut homines fordidi amp; uoluptuarijnbsp;foJcc.Itacp ludæi âeç dctinucrûtüeritatêin mendado, Sf mut^ z jpnbsp;ÿoriâ Dei,qugcftimmelà,amp;imperuefîigabilis,iô uâilê,innbsp;lt;yluâ,irt auR2 amp; a^éntû. Vtidc Sdæphctg üoearût hos hypo«nbsp;tus,ldolomaniâ.Dicamus ctiâ de fuperftitione hypocritaRtl£^nbsp;tiifmojut co clarius intelligamus, quomodo genres mutaueri titnbsp;Dd in imagine creaturg. Nâ hi hvpocritæ cognoueruntj^Gj Vpjpis»nbsp;Deushabeat fîlium, Icfum Chrinum, quifcdeat ad dextrânbsp;ô^habéatomnêpoteftatemin cceloamp;in tèrra.Hæc eft u entas:nbsp;ueritàté dctinucfStih iniuftida,amp; abué Gmt ca,hunian{s fynog’*’^pnînbsp;co8itadonibus.Poftq,ri.fîtrermo de ccelcftircgnonbsp;noftrilefuChrifti^ogitarûthocrcgnumincotlonbsp;bus, quibusregnu amp;pohVea in terra. Quare, quêadmo«“^

-ocr page 35-

, comment. IÓAN^ BREN. Lïî,tibi: JisHomiuibus non patej^dit^sadregecn tcrrcnum,ntß pcn’ntcrnun


^m,ac intcrccflbrem: ita exiffimarunt nullum in coekfli regno admit ‘‘ïdconfpeâum Dei,8^ ïili) ciuslefu Chrifti,niß per mcdiatores 5: in-^'rceflbreSjSanÄos.Hinc originena duxit cultus amp;: inuocatio Sanfto-hakti funt Sadi mortui, pro mediatoribus SeinterceiToribus.nbsp;'^cquidem cultus no apparet impictas, quia prætexitur honor nominbsp;Dei: fed fi propiusèûmintuearis, non eft,nifî impietas,amp;: ignomunbsp;•^Chrifti,quia Deus propofuit fefeomnibus obuium, amp; propiciumnbsp;l^Chrifturahliumiuum,qui cum Gt Deus ethomo,folus poteft eiïènbsp;‘‘'ÏUS mediator inter Deum bi. hominem.Deferere autem hue media-^'^’¦«nijamp;fcligere Gbi hómincs,beatos quidem,amp; Sandos,non tarnennbsp;homines jn mediatores, hoc demum eil: Euanselión Chrifti conte


j^aatahorumhominum,quàmunigenitiGIijfufmtercefsionera.Prc-terrena politeafua Gngulis ciFe officia di-ahum quidem fungi ma^'ftratu, aliu profiter! mcdicinam, .'“ïiled^ mercaturam,alium agricuituram,alium exercere opificiu’nbsp;“nialind curare.CogUaruntigitur fimilem efie officiorum diftribulnbsp;in regno coeleici,ut Deus demandant huic Sando,curam rècii

-ocr page 36-

2^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. L EPI ST.' PAVLÎ AD ROMAN,

gnouerunt fîmilitcr EthniciDcumeflenaturabeneficum,idcirco,ek quacunquereperceperunt aîiquid magnæ utilitatis, ludicaruntdialo-g«fiDisfuisfeamp;:pieamp;:fapientercoIercDeum,fireiunIidiuinumhononbsp;exhibèrent . Hine originem duxit apud Ethnicos, acpræfertima-pud Ægyptios cultus befnarum, tani quadrupedum, quam uolatili*nbsp;ùmetreptilium.SanihominesnonitadefîpuerûtjUt habucrinthasbenbsp;Ufas pro ueris dfjs,fed cogitauerunt,feharum beftiarum culm ueruinnbsp;amp;æcernum Deum eximiè uenerari. Hancenim fuiffe fententiamEth'nbsp;riicorum,PauIus hoc loco baud obfcurèfignificat.Detinennum/ii’'nbsp;quicns) ueritateniinniendacio.Eticeruni:Cûm cognoueruntÔ^'nbsp;ljm,nongIorifîcauerunt,utDeum. Ac rurfus:MutaueruntgIori3ionbsp;I'aimortalis Dci,in imaginem hominismortalis, Séc, Er Adorumde*nbsp;cimofeptiraoiCùm fimus genus Dei,non debemuscxillimarenunici’nbsp;efiefimileauroautargentoautlapidiartefculpto. EtElaif4o.Omnesnbsp;genres quafi non fîntjtafunt coram eo,amp; quafi nihilum,amp; inane rep**nbsp;tatæfunt. Cui ergo fimilem feciftis Deum,aut quam imagfnempone'nbsp;tis eifHæc amp; alia id genus teÛimonia clarè probant, Ethnicos nonha'nbsp;buide ftatuas pro dijs ip fis, fed tantum pro imaginibus, quibus dciw*nbsp;adumbraretur,5lt;f quarumeuitu Deusita deledaretur,utccnfcraf’^nbsp;cultores omnia genera beneficiorum.Sed hie dialogifinus,amp;hæcfen'nbsp;tentia no ed nifi mendacium, uaniras, nulticia,impietas,Ôgt;'fiimma Ddnbsp;ignominia.Finge hominem quendam honedifsima facie prædituni,«^’nbsp;urn aut hominem fie afFedum,ut perfuäderet fibi, fa ciem iîliusnbsp;mo luto exornari polTè,quis non rideret huius duhiciam acdelyrium^nbsp;Aut fi hoc reipfa efficere conaretu?.,quis eum ranquâm furtorani,^^l!nbsp;l'epelleretfConfideremusigitur, cpjoadlicct/aciemDei.Eacertfnbsp;maxima gloria,adcocp coeleib Sgt;^ diliina maiedatcilluflrata. Aurin^“^nbsp;ro amp; argentum,func coram Deo longé fœdiora, quàm coramnbsp;buslutû. Qiiare, fi quis feriô fufeipiat Deum ornandum.feu coîêdumnbsp;imagine»uel aurea,uel argentea,næillenon folum fiultusjuerumeti^î’’nbsp;infanusiudicanduserit.HabesautemhocIoco exPauIo ,quæftntr^nbsp;definitie Idolomaniæ.ldolomania enim eft, non tantum colereextt’’'nbsp;numidolum pro uero Deo, quod eftimperitiuulgi, fed etiamuerun»nbsp;Dcum,per fiera humanis dialogilmis leu rationibus excogirata colei'^nbsp;confidere,quôd merito huius cultus mirigetur ira Dei,8lt; conféra’’^nbsp;tur diuinitus in culrores Iperata petita beneficiaiHac enim opinion^nbsp;Sapiences inter Ethnicos fua fiera fecerunt.

Aïo Xfiti 7rotçte2bK6V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó Oeoa'îv iwiii' u3ï6v}i.ieu.s-rSf)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei’l

S-oüfio-iociv.-TÂâ-n^jLoJlçoSj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îy

«AKSöÄvau-TWtv^ii^^ev/crft, xsü tff-eCoJdamp;xff-av, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T-Sk-nat)»

Ô’v k'no’ÂVTK, oorT$iiv lt;Vaoeioquot; «ùc^iao', «/xkv.

Quapropter tradtditillos Deus cupiditatibus cordium fuorum ia immûdiciem, ut ignomtnia afficiantcorpora fua inter fe mu tiio, quinbsp;comutaruntacritatêeius mêdacio^ô^uenerati funt,colucrûtcp ca quÇnbsp;côdita funtjfupra eum,qui c5didit,qui eft laudandus in fccula,Aroônbsp;A cômemoratiooe Idolomanic EthnicoR2,defcêdit Paulus adnbsp;aïont

-ocr page 37-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H DE FIDB-

ïftorationê turpitudinis üitç corum,ut probet cos eße peccâtores,^d probâdum Hifcepit.Ignominia(inqiiit) afïecerunt corpora fua internbsp;’J^utuo.Sedpriuîquàm pergat genera turpitudinis amp;fceler5 nomina-jitn recenlere, pauca quædam clarius repetit amp; exponit, quæ antea dénbsp;ƒ ûlomània èorum dixit.Quod enimlùprà dixit: Detinentüeritatemnbsp;miufticia.Etrmutauerunt eloriam immortalisDei imagine hominisnbsp;HOrtalis, etc.hocnunc dicit: Commutaruntueritatem eiusmedacio,nbsp;Venerati Hint, coin erun t^; creaturas fupra creatorem. Quid ergonbsp;bCommutareueritatemDeimendacio? Idempkne eft, quod lu-dixit: Detinent ueritatem ininiufticia. Veritas enim Dei eft,ftcutnbsp;eft expofitum, quod fit Deus, quod is Deus fitpotens,fitiàpiês, .nbsp;.^omnium rerumgubernator,amp;benefaciat bonis,acpuniatmdos,nbsp;fequitur, quod huicDeo fit a-edend5,quôd in ipfiimfit con-^endum,amp; quod in omnibus affliétionibus fitinuocandus. Men-J^fiutnautem eft, quod is Deus Humana aut beftiali imaguncuk itanbsp;Alt;ftetur,utqui earn colat,fitDeo gratus,amp;mereatur beneficia cius.

^ndacium eft, quod is Deus odore combufti bouis itaafficiatur, ut jjificrificatbouem,mereaturhoc operegratiam Dei. Mendaciumnbsp;^uódisDeus tribuathominibusdiuinitatem ftu regnum coelefte,nbsp;^quot;^Qpter excernam huiusleculipotentiam, amp; propter ciuiles uirtutes.nbsp;^^erariergo ftatuamftu imagincm, amp;Gcrifi care bouemhac opinionbsp;/j^Uod Deus propter hçc opera definatab irafiia,amp;fit p'ropicius,eftnbsp;I ^dtatem Dei mutare in mendacium. Referre item Aefcukpium autnbsp;j^^cttiinnumerum deorum,proptereaquódille contuleritmedid-. ægrotis, hie autem magna in hoc ftculopotentiaprædi-tb pfitjcft mutare ueritatem Dei in mcndacium.Sed quid? Num ft»nbsp;'^hnici fuerunt huius impietatis rei?Nihil minus.Narn amp;Iudæi,amp; hynbsp;^^dtçinChrifhanifino no dilsimilemimpietatem ftlt;ftatilunt,ficucnbsp;kantèbreuibusindicatumeft:EtinpræfentianoeftIocus dehacnbsp;Pkribus diftcrendi.Pcrgemusigiturin propofito.Sequitur:GolUe-^^^^creaturam plusquam creatorem. Quidhoc?An non Ethnici coginbsp;5’^untl'e,colendo creaturam,colere uerum Deum creatorem?Quinbsp;in ^?^’^^’^^^^’:urlapideminterra,affirmabatfecoIereuerumDeuminbsp;ternbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ieiunabat pane amp;aqua, unum amp; at

kr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affirmabat fe uenerariuerum Deum. Quomodo igi-

itïi^°î^^r^t:crcaturam'plu(quàm creatorem? Sumamus exempîuni kn^pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim lb-

homicidio,ab adulterio,non reue-q. ^^præcepti Déi,ied tantùmmetupœnæà Magiftratu infligendæ. metuereMagiftratum, plufquamDeum. Sicetianinbsp;’'at'''?coluerûtlàcrafuiIouis,quàm ueriDei. Habuerunt enimnbsp;’^^krn cogninonem Dei, quemadmödum ftiprà eft oftenfum.

D Ex

-ocr page 38-

jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. I. EPIST. PAVU AD ROMAN.

Èxhac cognitioneadnionitifùnt, ut hune Deum coUnt fide, àîtnia *catione.Habuerunt etiam cognitionem legis Dei,de mutua charitace.nbsp;Nam quod ChriftusapudMatchæum dicit:Omnia,quæcunq5 uolue-ritis,utfaciant uobis homines, fic amp; uos fàcite illis,humanæ rationina'nbsp;turainfitum eft. Ethæc cognicio hortabaturEthniGOS,utnecfurta,necnbsp;homicidia,nec adulteria defignarent. Quid ergo faótum eft? Ethnicnsnbsp;excogitauitamp;inftituitlàera,n5 exautoritateuerbiDei,fed exhumantnbsp;(uaprudcntia,quibusDeû colerec. Interea contigit,ut cafu quodamnbsp;hæclàcrauelintermitterentur,uel non ritè,iuxta prælcriptûhiimanxnbsp;prudentiîCjperagcrentur. Et in ci-dit forte uel peftilentia, uel fames, ue*nbsp;alia calami tas. Hic tum Ethnicus culpam calami tatis non rciecicin tnO'nbsp;îaeionem IçgisDei naturaliter infculptæ, fèdin negledionem fiiorunînbsp;làcrorum.Nonagnouitfe aftligi,propterea quôd non inuocaueritu^nbsp;rum Deum, quôd fedacus fit Idolomaniam, quôd mulca horren«^nbsp;feel era, furta,homiddia, adulteria, commilèrit: Sed arbicratus eft Ifnbsp;fligi,quôdfortè{àcraftianonritè peregerit,aut omnino intermil^’^^nbsp;Quare non dedit operam,ut uerum Deum inuo caret, ac delidorUj^nbsp;pœnitentiamagerenSedrepedjtmaximoftudio fiialacra,quibusui'nbsp;uina ira placarccur.Ho c uere eft creaturam, (hoc eft) ft era fuopjnbsp;trio inft:ituta,plulquàmcreatorcmamp; legem eiuscolere. InEl^iadi^tnbsp;DOMINVS de HypocritisiTimuerunt me mandato hominu”\nbsp;dodrinis. Mandatum Dei eft,Non committasadulterium.l^^*^nbsp;tumhominum eft,Neuelcaris carnibusinferialexta. Hypocricf^^’J^nbsp;tern timenefe maius peccacum defignare,fi uefcantur in feriafexönbsp;nibus,quamfi commiterinc adulterium. Plus igicur dicuntur cdnbsp;creaturam,quam creatorem.Certecaliumcultuumplenusfuitofnbsp;non tarn inter Ethnicos, quam in populo iplb Dei, fine illonbsp;litico, fiue Chriftiano. Cætèrùm, quia Paulus in commémorénbsp;Èthni corum Idolomania, fecit mentionem Creatoris, addit pronbsp;reftionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qui eft,inqiiiens,benediól:uslèu lau dandus in lec

Amen. Sic amp; infra capitep. cùm feciflet mentionem Chrifti,^^; Quieftin omnibiisDeuslaudandusin lecuIa,Amen. Hæ addiOnbsp;cuLe non fiincocioft lermonis conclufio,ledexultado Ipiricus,^nbsp;pij fiiam reuerentiam erga tantam maieftatem teftificantur,nbsp;quosad eandem reuerentiam Deo prçftandam inuitant. SicLaod)nbsp;cuiushoneftîuirimentionemnominatimamp;publicèftciunt,adijC -folent,feeum HONORIS GRATIAnominare,utfignificc^^.^nbsp;hac publica eius mentionc, nolle nomen eius prophanarc, fednbsp;ut laude dignum, commendarCi Haclenus de impietatenbsp;rum feu Gentium in cultu diuino: Nunc uideamus turpitudincH)^.^nbsp;Iceleraeorumin uitapolitica. Dicitergo;Tradiditillos Deuscup^^^nbsp;tatibuscordium luoruminimmundicié,utignominia afficiant

-ocr page 39-

COMMENT. IOAN. BREN, LIB, I. DE FIDE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3?


Pora (ua, inter femutuo. Quilt;lauteiniUudfit,moxcxplicatapertius: ^^^uiturenim.

Aw 3s!3P:^l/'6itKev «ult;ÿiï 0 O€9j eîtf '2Fa(Jei) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. M-jt 9j(X€i«u

TMV (piÄKivj^^Hö’iv eîa'lHfj'zrotÇÂtpuo'jp. ôjxeittlt;s**nxâù ogt; «fcev^lj', «Ç’W' Tib* T-»v {ptôfjKMv jgîff'iv ^»Aeiaff’» ^^6K«i/8t,o'ay à tk óftfa ^VTap eia’nbsp;«firevób' tv iga-es-i -rip K^fLotruvlu/ Ka-r^yjL^ó/lt;^öi,xsw Tiy(X*'2tp;namp;w, ’iv tiTetnbsp;ôivTÎiv, tfi {«wpitf ÄTnAÄl^CoiJvoyT^.

Quamobrem tradidit cos ÏDcus in cupiditates ignonïtm'ofas« Nam âf foem/næ illoruni mutauerunt naturalem ufum,in eunijnbsp;qui cft præter naturam. Similiter 8C niafculi,rcliâ:o nâturali ufu foèznbsp;minæ, exarferuntper appetentiam fui, alius in alium, mafculi ihnbsp;niafculos fœditatem perpétrantes,præmiùm,quod oportuiLetnbsp;rôtis fuiin fc recipientés.

Poft Idolomaniam Gentium, feqiiitur turpitudo uitæ eorurtL ^^cipio Gentes tam immun dam, tam turpem, tam foêdam duxerut 'nbsp;*’’^fti,utignominiaafficerentluaipforum corpora.Fœminç enim(in-^’t)illor5 mutauerunt naturalem ülum,etc.Hæc tam fœda amp; horrennbsp;ut pudor uetet, ea in honcfto hominum cœtu, publice amp; co-explicate. Atque utinam honnullæ Gentes àdhuc ho dieq; ab hisnbsp;^^inibus immunes effent. Nosexhocloco dilcamus,corp ora no-'^^^membra eorum ignominiaaffici, nonIblum co modo,qui hîcnbsp;^^niemoratur,fed quolibet illegitimo,amp;inordinario abulu.Exem-Lingua ad ho c condita eft, ut glorificet Deum,Ioquatur ue-amp; quæfaciunt ad ædificationem proximi. Qyi ergo abutitucnbsp;ƒ *^ine Dei ad execrationem,qui mentitur,qui proximum conuitijsnbsp;jV‘dndit,qui leu impijs, leu turpibusiicrbis oflEendiculo eft imbecilnbsp;J ^Sisafficitlinguam fiiamignominia. Aures conditæ lùnt,utaudi-^^erbumDeijamp;quæadpietatemac honcftatem faciunt. Quàrclinbsp;^’’terimus aures ab auditu uerbi Dei,ad audiendas nugas,dctralt;ftió-^^lienæfamæ,amp;quçlunthuius generis, ignominiaafficimus aureSinbsp;’^^’^iténTotum corpus noftrum conditum cft,utpræbeatlein oblénbsp;1 ’üin uerbi Dei. Ç^aré,lî transferturadleruitutémSatanæinoblè-jl lUm peccatorum,afficitur ignominia. Itaq; nullus, quamuis uirü-^^^üsaduerlariuSjpoteftnos tanta ignominia afïïcere,quan ta ipfi nosnbsp;^'‘^noftri corporis affîcimus. Sedillud noneftofcitanter præterè-^'^^^tn,quo d Paulus dicit; TRADIDIT illos Deus cupiditatibus etè.

^on, Tradere in cupiditates ignominious, cft homines in p eccâta ^gt;jcere,amp;in fcelera impellcrc? Dicemus igitur Deumeffepeccatinbsp;^J,^’^cni?Ablitlongilsime. Deus enimlumma iplaeftiufticia: Deiisnbsp;j^Johabetpeccatum: Deus Lege fuaprohibuitpeccatum:Deuspii-^^tèrnis amp; æternis lupplicijs peccatum. Quomodo igitiir poffetnbsp;D a âut

-ocr page 40-

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4N CAP. 1, EPIST. PAVU AD ROMAN,

^ut^ireautdiciaucorpeccatijamp;homines ad fcelera uiolentcf impel'


lere? Quid ergo eft, quod Paulus dicit,Deum tradidifleGentes cupi' vditatibus fuis, ut def gnârinthorrenda amp;abominandafcelera'Loqui'


tur de Deo iuxtahumanam conlùetudinem. Solet enirn


, Deo,hiimano more loqui. Alias dicitur Deus defcendere decoelolt; Alias-dicicur audire, Alias, loqui, alias ambulare. Quâe omnia Deonbsp;humano more tribuuntur, non quod Deus f G,ut homo loquatufj^nbsp;ambuletjied quod non qucamusalicer dediuinis rebus,qnàmnbsp;bisab Humana conlhetudincmutuatis,loqui. Sic amp; Deus diciturh^'


mano more, tradere impios inpeccata. Haótenus enim contuU


Deo, amp; diligendo proximo. Propoluit eis hunemundum, tanqu^ iàcraBiblia, exquibusDeumcognofterent. Addidicmultaaliabef’^*nbsp;-ficia:Sedip{j neglcôlaamp;fpretaDeibonitate,lèâati lùnt Idoloin^^’Jquot;nbsp;am, eamq; tam manifeftam, ut etiam Humana ratio potuerit abomj'nbsp;Dationem eius agnolcere, amp;dctcftari. Cùmigitur non potucrint^'nbsp;lisDcibeneficijsaduerampiecatem excitarftradiditeosDeusfuH*^*^'nbsp;piditatibus, hoe eft, deferuit ws, utliberè fèólarentur impias fuaslt;^'nbsp;piditates. Quifulcipitpuerum crudiendum,amp;uidet euni tantanbsp;inlùlfîtate,ut oleum amp; ODcrain iofo lint oerdita. r^dir pumfuo iflg^



-ocr page 41-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 1. DE FIDE» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

Gütern fit homo fibi,aut fiiis cupiditadbusreIiótus?Num,anteacxfc *^ftus,tum primùm fit pcccator.’Nihil minus. Homo enim natura fuanbsp;^mpcr eft peccator, amp; geftat intra Ic horrendas quaïq; impietatès,nbsp;^cexecranda fcclera. Dicit enim Dâuid:Eccein iniquitatibü's conce-ptusfunijSc in peccatis concepic me mater. Et Hicremias capite deci-Jpoleptimo: Prauum éft corhominis,amp; imperfcrutabile,quis cógno».nbsp;^cetillud? EtMatthæidecimoquinto:Ex corde exeunt cogitatiöncsnbsp;’^âlæjCtc. Homo igiturdelertus àDeo,amp;fibiiplircliótus,nóntumnbsp;P'^'niùm fitpeccator: Sed cùm antca fitpeccator, incipit pcccatuninbsp;primùm Fruélus fiios externis operibus proferre, amp;quàm fœdànbsp;Icelera in corde latuerint,teftificari. Ergo inter honeftum ui-^^nijamp;publicèlceleratumnon cft illu d difcii men, quo daher fit ex fenbsp;alter ex fe peccator. Vterque enim cft coram Deo peccator,nbsp;’^lt;lalterum abfoluit à peccato Deus per fidem propter Chriftum',nbsp;jlterum autem relinquit Deus, per inctedulitatem, fuis cupiditati-Cauendumigitur eft, ne defertia Deo tradamur noftris afteóli.nbsp;Quomodo autem hoc cauebimus? Au.diamus Paulum: Dicitnbsp;*J*inEtlinicosidcircodefertosaDeo,amp;reliélosfiiisalFeólibus,quódnbsp;cognoüilTent Deum, non glonficauerint eum, ut Deum, neenbsp;•üerint grati, led rcputauerinc le làpientes,amp;lecuti fint in colendonbsp;( ^^jiua iplbrum confilia. Glorificcmus igitur Deum, ut Deuni,nbsp;^lt;^eniur non noftram,fcd Dei lapienriam, hoc eft, uerbum Dei,nbsp;^^enim nunquam nos delcret DOMINVS, nec re’inquet nosnbsp;cupiditatibus.Si quis, (inquit) diliget me, lermonem, (qui cftnbsp;^^^ngelion Chrifti)meum leruabit, amp; pater meus diliget eum, amp; uc-'Genius ad eum,acfaeiemus apud eum manfionera.

Eft amp; illud diligenter obleruandum, quod Paulus ho do co di-Premium, quod oportuit,crroris fuiin fe recipientes. Significat J'^’^,quôdexternafcelcra,amp; horrenda flagitia, fint prçmia, ftipen-lùppliciainternældolomaniæ ôi. impietatis. Hoc duabus denbsp;?^Fsobferuandum eft.Vna,utab externis Hagitijs difeamus noftramnbsp;'*'^^tnam impictatem, alio qui ignotam,agnolcere. Altera,u t (ciamus,nbsp;^^odimpij amp; feelerati, non turn primùm puniuntur, cùm furto autnbsp;^’^icidio defignato, à magiftratu iuxta leges affliguntur, uerum-^^iïi,cùm furtüm ipfiim authomicidium defignant. Nam amp; fur-amp; homicidium, amp; alia id genus fcelera,funt fupplicia impictarnbsp;^•^on minus igitur, imo multo magis honeftus animus cohor-debet ad peccatum furti, aut homicidij, quam ad bqueunanbsp;§hlt;humi «pfibüs ftelera ilia à magiftratu puniuntur.

D s

-ocr page 42-

ÎN CAPVT ‘I. 'EPIST. PAŸLÏ AD ROMAN.

Koi R«amp;«0'OUK tJVoRi^ac'ÄV 2gt;'p Oeov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp u51n'««'’l » •arcüpó^KC»

•wj à Qeoiï eiç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voûp, TsjieTp tk p-îi k«3tlt; kovtk» wesï^U/fiwpuvïö' TT«

ö-H -arafveiiR, -7rovl0iilt;!c, ¦üçÀenvçlïqc, Raxia, pues-où Çamp;ov«, (póv». ’lamp;f J'amp;', /'ÓKv, )cXKolt;i9^e!lt;ta', 4'i9i/(iiS’«$, notfaAdJAatf, amp;eosTye?a', vGcas’««'»nbsp;,iKx\óvxs, tcpçuççTKff KaxMfj, revev8-«v «¦arö9w$»«QiiTSiftnbsp;«(?J'9î'rt«, «ojóv/isq, ewe\lt;si(p.evKis‘.

Et quemadmodùm nonprobauerunCjUt Dcum agnofcc/ rent, ita tradidit eos Deus in reprobarti mentcm, ut facerent,nbsp;quae non conueniebat ; repleti omni iniufticia, fcortationc,nbsp;uerfutfa,auaritia,malitia,plenijnuidja,cædc,contentione,do?nbsp;Io,mails praediti moribus,fufurrones,obtreAatores,Dei ofo*nbsp;res,contumeliofi, elati, gloriofi, cxcogitatores malorum, pa/nbsp;rentibus immorigeri, expertes intelligentiac,padlor«m baudnbsp;quaquam tenaces,alicnià charitatis aftedu,nefcij fceden's,ininbsp;mifericordes.

Pergit Paulus, irt Coinmemorandis fru£libus impictatis 'Ethnicos, uc conuincat eos peccati, amp; concludat tandem,nbsp;ncm, leu ablblutionem à p eccato, amp; gratiam D ei,ac æternamnbsp;non contingere eis, nifi propter Chriftum,II in iplurn crediderio^*nbsp;cenfetur autem b'c longus catalogus fcelerunà apud Ethnico^jnbsp;non tarn Èchnici ipfi,(]uam nos quoq; habeamuslibeUu'm,ntii*’^/nbsp;CorifelsioniSjamp;Elenchum leu Indicem,quo intueamur nolb^^nbsp;plbrum iinpietatem. Nihil enim dilEcilius eft, quam impietatemnbsp;am agnolcerc; quippe quod naturaliter inhæreat carni amp; ûng'J’ .nbsp;Quare, ficut qui adftrepitum aquarum habitant, hon fendunb^^^^nbsp;oblcruantftrepitum, quia cum aquæTemper obftrepantauribuS)nbsp;callueruntad murmur earum: ita, cum impietas nobis lit irinata,^nbsp;facileagnofeitur. Accedit hue, quodutSatan,itaimpietas,nonnbsp;tatlèlè lùaturpirudine,lèduenditat leie hon eftalpc'cie.nbsp;nicnDei,prætéxit cultum diuinum, ut uidcatur pictas. Itaqu^j'^^^j^nbsp;nonuides corpôr^lemtuam feciem,nillobieôtolpeculo:itanonnbsp;demus impietatem cordis noftri, nifi propofitaperlpeculumih^ .nbsp;um eiusturpitudine.Magno qùidem conftitit,utiuftificaremurAnbsp;fticit enim lànguine unigeniti filij Dei.Sed amp; haud paruo conlnbsp;utproponerctur nobis Ipeculum cognolcendæ noftrx iniuftici^înbsp;impieratis. HocIpeculum,partim eftDecalogus,quiutprömulg^ .nbsp;tur,conftitit diuillone aquarummaris rubri,lubmerllonc exerdnbsp;Pharaonis, acmultis miracuîis: partim eft, dcletio humàhinbsp;(excepeis oôlo hominibus) per diluùium, lubmcrlîo urbiurnnbsp;domæ ôc Gomorrhæ, deuanado urbis Hierulàlcm, amp; alia id

-ocr page 43-

comment. IOAN. BREN. LIB.J. DE FIDB, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43

HUS exempla quibus ira Dei aduerfus impietatem demonftratur. Sicetiam, cum legimus hunc catalogum iniquitaris Ethnicorum, Icia-Hius nobis propoficamtabcHam, ex qua cognolcamus, qui fint fru-ftus impietatis, ut fi caro noftra hos fruólus proférât, admóneamurnbsp;de impicrate cordis noftri, amp; quæramus ucram eius expurgatio-*ic(n. Tiiquidem uiseflc,amp;haberipius,timensDei,amp;credensDeo;nbsp;Scd fl rcipicias cupiditates cordis, uerba oris, amp;. opera manuuninbsp;t'JHriim,uidebistuam coram Deo impietatem. In corde eft odium,nbsp;’nuidia, arrogantia,contemptusproximi, auaritia. In ore eft malc-dicenria, obcreélatio, iaârantia, blalphcmia) abufus nominis Dcinbsp;execration es, mendacium, peiurium, contenfio, conuicium,nbsp;?urcities,amp; id genus alia. In operibus funt cædes,homicidia, iniu-‘“cia in negotijs, adulteria, fcorrationes,etc. Hi fiint fruClus im-pctatis^quosfiinte uideris,fcia3 cor tuum impietate plenum cfTc,nbsp;^®ceft,te nec timere Deum,nec credere inDeum,nec glorificarcnbsp;^uinNonprobaucrunt,inquicPauIus,utDeum agnofcerent,idciranbsp;tradidit eos DEVS inreprobam mentem, lit facerent,quæ nonnbsp;^Qjueniebat. Quid? Num Deus eft autor peccati, quôd tradidicnbsp;in reprobam mentem, ut ea horrcndafcelera,quæ hîc e-j^^erantur, defignarent? De hac re lîiprà diximus: Deus non eftnbsp;^%ftd punitor peccati. Poft-quam enim uidit, Ethnicos nonnbsp;in officio eius de fe cognitionis, quam ipfis ex hoc mun-patefecerat, reliquit eos reprobæ fuæ menti, ut faciendo, quænbsp;jƒ* conueniebat, impietas ipforum puniretur. Nam, quæ Ice-^nïc enumerantur, lunt quidem horrenda peccata, fi Satanamnbsp;peccati, amp; impiam Ethnicorum uoluntatem relpexeris:nbsp;DEVM, tradentem eos in reprobam mentem,relpexeris,nbsp;grauilsima impietaris fiipplicia, Noneft autem iniufticia, I'ednbsp;*^*a,impiecatemleuericer punire. Quid ergo dicemus? An noilnbsp;h eft omnipotens ? An non poteft omnipOtentia fua con-impietatem humani cordis ad pietatem? An non poteftnbsp;Rantum nolentes , uerumetiam répugnantes mutate, amp; innbsp;uiam reducere ? Et cùm fit potentilsimus, fimul amp; opti-L^ftj quod non facit, quod nobis optimum uidetur?

Deum cITe ut potcntilsimum, ita amp; optimum. Sen-^sigitur, optimum efle, quod facit. Non enim dubium eft, liç?^polfet,pro fua omnipotencia,omnes homines conuertere adnbsp;(j/^pietacern.Sed eurhoc non facial, autfacereuelit,non eft nobisnbsp;eft nofterdebitor. Non enim (inquit DOMI-Qü' r gitationes meç,cogitationes ucftræ,neq; uiçucftræ,uiæmcç.nbsp;‘^cutexaltâtur eœliàterrajficcxaltatçfiintuiæmeçàuijs ueftris,(Scnbsp;D 4 eogu

I

-ocr page 44-

4 nbsp;nbsp;nbsp;«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, 1. EPIST. PAVEI AD ROMAN,

cogicâtioncs meæà cogitationibus ücftris. Quare, fi ilia, quam reata-


uimus, quæftio inciderit, exdamandum eft cum Paulô, quod po* ftea capitcundecitnolèquicunO profunditatcm diuitiarum amp;lapi'nbsp;cnrix amp; cognitionisDei,quàm infcrucabilia fiinciudicia cius,amp; ini-pcrueftigab îles üiæ tins, etc.

Sed reuertäinur ad catalogum Icclcrum, quæ Ethnîci, in repro-bam mentem traditi,defignarunt.RepIeti,inqüit,omni iniufticia.No' meniniufticiæ,genus eftad omnes ipecies peccacorüm/quæfequtin-tur. Audiamus igitur fpecies iniufticiæ»

Scortatio. Hæcinter Ethnicos non permiflâtantùmfuit,fe3

am non iudicabatur,præfèrtirninadolefcentibus, inhonefta. Non d’


flagicium,inquicille,adolefcenCem (cortari-Sed quantum fitflag’Oquot;

um, expo nie alias Paulus i.Corinth.6.Nc crretis,inquiens,ne'

tàtores, neque cultores fimulacbrorum, neque adulteri, neque nio** les,etc.haîreditatèm regniDei accipient.EtHebræ.ij.Scortatoresnbsp;adulterosîudicabit Deus.

3b. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vcrfiitia. Græcis eftzroyLi^t«, «-aro 'nûnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à labore: Et fignificatftno^'

umnocendi, ftudium inferendi altcri laborem amp; dolorem, fruftra, fine ulla légitima caula, uel utilitate,nocendi tantùmjautridentü gratia,ex m era malitia.

3; Auaritia. Q^id ergo eft auarixia? Soient homines rcrum nomina inuerterc. Diligentiam confèruandæreifàmiliaris,uocântâuariti'

am. Et contra: Studium congregandarum opum


honeflatem uitæ necefïària lùnt, eft naturalis affedlus, à Deo hom^ ni infitusamp; creatus. Vnde amp; Chriftus orare iufsit: Pancm noftrui^nbsp;quotidiatium da nobis hodic. Et Genefis uicefimooäauo, lacoonbsp;ait; SiDOMINVS dederit mihi panem ad uefeendum, amp; nC'nbsp;ftimentum adinduendum etc. Prouerbiorum triccfimo, Mcn^i-citatem Sc diuitias ne dedcris mihi, Tribuetantùm uiótui meo nC'nbsp;ceflaria. Et Paulus, cùm ad Ephefios quarto fcribit; Qui fiirabatu’^nbsp;nonampliusfuretur,ledmagis laborec operando manibusctc.non

-ocr page 45-

COMMENT. IOAN. BREîîè LIBER I. PE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4$

'^ocet auaritiam, fed docet officium honefto iiiro dignum i -Auari-^'iigiturnoH eft, naturalisaffe6luslionefteacquirendiamp; habendi nc-'•^Hariumpro uitæ fuæ condidoné uiólum, fed eft plus opes, quàm '^fticiam Dei colere, opes alieno incommodo, amp; per impoftu-pararegt; plus opibus fidere, quam promilsioni Dei . Vndeöcnbsp;alias uocat auaridam îdolatriam,amp; Auaros Idolâtras.

Malicia wicm. Eft, cum quis poffct alteri officium fine fiio in-i°nitnodo præftare, præignauia tarnen, aut maleuolentia non præ-ftat.

Pleni inuidia. Refeftur etiam inuidia inter opera earnis,prop ter homines non funthæredes regni Dci.GaIat.6.

Pleni cede. Inhis duobus uocabulis amp;(po\0^,(hóceft)ln-'’'^iaamp;cædès,âllufio eft. Et ficutuocabulafonoferè conueniunt, ip .^'^'lueniunt etiam atrocitatefceleris. Nam amp; Inuidia genus eftcædis,nbsp;^pertinetin catalogum homicidioruni.

Plenicontentionc.Eftamp;hæc,opiis Garnis,digniim æterno fup^ fe.Gaîat.lt;5.

Pleni dolo, uidelicet malo, qualis cratPontificum,Matthæi uice-“^ofexto : Gongregati lîint Principes làcerdotum, amp; Seniores po-in atrium Caiaphæ, amp; confilium inierunt, ut Icfiim D OL O !^’^erent,amp; occiderent. Eft autem amp; bonus Sc pius dolus, qualis fu-’^hcob Patriarche erga pattern ïfaac in præripienda benedidio-Quaiis ctiam fuit Raab Hierichundnæ in oeeultandis explora-^^fii^usjetc.

. Malis præditi moribus,K«KOHamp;ef«, Calumnia (eu malign iras, que ^igt;Cümquisalienarelt;ftêdiôtaaut falt;5b,iniquèinterpretatur,aut dc-

Sufurrones, qui clam aliéné fame detrahunt.

Öbtrcdatórcs,qui publicè homines traducunt.

Olores aut contemptOres Dei,quales fîintEpicureh

I f^ontumeliofi.Hi pertinent in catalogumhomiâdarüm.N^fî ƒ nricisla eft, qui dicit fratri (uo Ralia, multo magis homicida cftjquînbsp;contumeliaafficit.

hlati. Qui præ fe alios contcmnuntPeculiare uidum diuitum crgà ^^^peres,Potentum erga imb xilliores.

^löfiofi, Thra(örtes,qui iaótant fiia preclara fecinora.

, ^Xcogitatores malorum. Hifunt impoftores, qui iii catalogüm ac raptorum p crtin enn

Parcno-

-ocr page 46-

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT I. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Parentibus immorigeri. Puerorum,adolcfcentuin amp; luuenutn boe uitiiim eft, quiuelnullo parentum ftudio amp; cura emeneb-ri polTunt, ucl nuilo parentum confilio aut confenfu coniugiain-eunt.

^Expertes intelligentiæ. Hi fùnt furiofi illi,qui fûas tantum cupii^iß tes fèquuntur, nec uUius alterius fèntentiæ cedunt. Non oblcruantnbsp;quo d fit decorum leu publicæ leu priuatæhoneftâtis,lèd tantum foronbsp;ris lui impetum fedantur.

»?•

Paétorum haudquaquam tenaces. Qui paéla amp; conuentanonkr uant.VuIgatilsimum inhumano genereuitium.

20,

Alieniàcharitatis alFeélu, Suntqui exuuntnaturalem^nC' élum cognationis, qualis eft afteâ:us parentum erga liberos,liber®quot;nbsp;rum erga parentes, Cognatorum ergo cognatos,Ciuium erga ciue^nbsp;Vicinorum crgauicinos.

21.

Nefeij fœderis, feu implacabiles : quitanto odio in prorim^^ graflanturjutnecpofsintjuccuelintreconciliari.

22.

Immifericordes, qui non tanguntur alienis malis feuaduemSjaf fibi tantum bene uolunt.

Hab es deferiptionem publicorummorum inter Ethnico^jfi^®^ mores Paulus fuprà uocauitavli/iicamp;lapjhoc eft, merccdem,^^^5’^'’5^^nbsp;rilsimaargumentaimpietatis,uidelicet,quód corda eoru fuerintl’nÇnbsp;fide amp; timoré Dei,ac fine ulla dileélione proximi.Hoc plane eftnbsp;iufticia deftitui. Et quia non fiint dilsimiles mores inter eos,qui tnbsp;- ftiani uo cantur,manifeftum fignum eft, impietatem Ethnicorum .nbsp;rcreadhucin carne Chriftianorum, Quid ergo ûciamus? Pcenit^’’®nbsp;am(inquit)agite,Appropinquauit enim regnum coclorum.

Dices,CertePaulusuideturlcucrioreire in mores Etbnicon’^^ quam par fit. Arguit enim expublicis iplbrum moribus, omnes enbsp;impios, cum tarnen multi fuerint inter iplbs honeftilsimi, qninbsp;lunt externis iîîîs IceleribuS Ibrdidati, led egerunc uitam irreptehcnbsp;bilem,nec fecuti lunt publicos amp; ufitatosgentis lùæ mores:utnbsp;crates, Ariftides,amp; alij. Quid de bis dicendum? Num dicemnsnbsp;bos fuifte impios? Quid de bis lentiendum fit, lequi tun

o’/2iv6Igt;' a* (Anaw/x-a ti!) Qeo\fù3{rvôvT^l}‘, 07) ot tk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» lt;lt;1*”

ÄtvoJ-r» eia-Jp), i)vp.óvcv kvt«. to’io nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-îiçcdwovÂ).

Qui cùm Dei îûfliciam nofterînt, nempè quod tj, qui taïi'a fyâ/ unt, dfgtu fint morte,non folum ea faciuntjUerumctiam aflêntiun'’nbsp;turijs,quifadunt.

HÎC

-ocr page 47-

COMMENT. IOAN. BREN. tlBBR I, BE FIDE.

Hîcinitio obleriia,quód Paulus naturalem cognitiónem dcDeo Belege Dei,uo ceciuS)feU iufticiam Dei.Quare,qui obièquuntur rénbsp;^rationi naturali,obfequunturDeo,amp;feruiuntDco. Deindeite-^tnteftatur,Ethnicos habuiffe eognitionem de Deo,amp; de lege cius.nbsp;Qlbemohocdiólo fimul amp;honeftos amp; inboneftosinter Ethnicos-'•^nitnifcetjamp;iplbsinter fè æquat,quôdetnaliquihoneftinon dcii-S'^auerunt publicaillafcelera, quæ enumerata lunt,nihilorninus ta-rei funt impiétatis,amp; omnium lcelerum. Quid ita? quia etfï ipfinbsp;dcfignant cxternis operibus bæc lcclera, tarnen fùnt coram Deo

. Pygt;amp; conientiunt cumijs,qui ea defignant.Quidautem fit conlen confentir« l^f^’^xplicandumeft. Confentire enim infceler^amp; deleólari fceleri-ï«’^,nbsp;,^5)non eft tan tùm manibus applaudere, amp; uerbis laudare,fèd eft,alienbsp;’5‘celeribus non mLiltumaffici,ad ea non exanimo expauelcere, neenbsp;üirili operam dare, ut eaueantur. Exemplis demonftremus. Ecclenbsp;non tam diligenter expli cat magnitudinem amp; grauitatem (ce-^'^^^,quàm lex Dei exigit, confentit in fcelera, amp; fit reus leelerum,nbsp;J^æauditorcs fiii defignant. Magiftratus, fi non tanta cura tuctur ho-tç ?^^§^5î'^^’^fi^^duertitinpublicafcelera,quantam uocatio eiusnbsp;fitrcus omnium feelcrum, quæfiibditi eommittunt. Pater-fi conniuet adpeccata familiæ, amp; negligitea, acetiamfidi-^^ntei,tamen fi non àcitiuum officium,ut pro fua uocatione pu-i^^^tur,reâ;c dicitur confentire. Magiftri opificiorum,non curant honbsp;fiiorum uelferuorumuel difcipulorum, iilud tantummo-

’^ürant, ut familia fuas operas conficiant. Dicuntur igitur co ram leeleribus familiæ conléntire. Vulgus non perinde afficitur alie-P^ccatis,quàm fuisincommodis.Non precaturDeum,honardetnbsp;DeijUthorrenda fcelerum exempla è medionbsp;p^'^ntur.Hic certè eft coram Deo confènfus in ftelera, amp;approbationbsp;^^^îorum.Huemihi nunc confer contraria exempla. Mofès itaaffi-[j^^^'^peccatis popuîifui, utmalicdelibro uitædeleri, quàmutpopu-P^reat./Hîeiemias fineintcrmilsione intercedit propeccatis fuo-^j^ciuium.EtPaulus ait: Quisinfirmatur,amp; ego non infirmor? Quisnbsp;^nditur, amp; ego non uror?Etfi autem hi omnes habuerunt adhucnbsp;fçj '^hccillicates,tamcnfiintexempla,quibusaliquomodo cognonbsp;,Poteft, qualis debeatpiorum effeaffeélus ergaalienapeecata.Quônbsp;*^caruerint Ethnici, quamuis honeftißimi, eonfenfèrunt coramnbsp;^eo in aliéna fcelera, amp; approbarunt eai Manifeftaautemamp;nbsp;uera eft régula, Faciens amp; confentiens eadem pœna pu-niuntur. Quare tam honefti,quàm ftelerati Ethni

ci, rei i'unt impictatis,amp; eorum fcelerum, quæ iam funt comme-

moratHi

CAPVT


-ocr page 48-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT II. EPIST. PATH AD ROMAN»

CAPVT SECVNDVM.

AIo«*a-7roA0gt;4©^ ei, u «vSfWTre, Irêiif ô Ke«v»y.tf)«'J^Ke4vasSv ««uS'v KA-mKCivaC’ TO à.vm Ts^oJvamp;if ô KQivecp-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flTi ft*

pi.«, 'n!) Gid'/'-Qr, K«TO«AH8a«y IuSk TKpmÛTciTt^oJortivTfia’-' Quaproptcr incxcufabilis es, o homo,quisqm’s es,qui ludicas,nbsp;Nam hocipfo, quodiudicas alterum,te:pfumcondemnas.Eadenlnbsp;cnim fads tUjqui iodicas. Scirnusautcm quod iudidumDd efl,fdnbsp;cundum ueritatem,ad«erfus cos,qut talia agunt

VOD Paulus in fine prioriscapitis inchoauit, hocnunc’^’ capitis abfbluit. Honefti cnim inter Ethnic^^nbsp;cum fintprædiû infigni uirtute,amp;: du cant uita coramnbsp;do inculpatam,nonferuntæquoanimo,utrediganturin ordinern^nbsp;minum Iceleratorum, amp; quia no poflunt coram tribunali homifl^?nbsp;alicuius fcelerisaccufari,arbitranturleetiam coram tribunalinbsp;innocentes.EtutPharißsusapudLucamprxfe contcmnitPublit^^’nbsp;aciudicatipfum longo poftfe inrationc iufbciæ interuallo rclilt;^l*J^'’’’nbsp;itahonefti Ethnici nihil minus cogitant, quam fein peccatorumnbsp;minum catalogumpertinere. Paulus autem do cet cos nullamnbsp;cxculationem, amp; tarn non polTe coram iudicio Dei conftare?fi^^nbsp;fcelcratos. Quid ira? Quia etfi non peccant externo faélo, tarnen peC'nbsp;cant confenfii,quemadmodum paulo ante eft expofirû. Porro,nbsp;fenlusnon tantum conftat fenfibili cordisapprobatione,uerùmnbsp;amimpictate in receflii cordis latente. Ex corde,inquit Chriftus,^’^'nbsp;cuntcogitationesmalæ,cçdes,adulteria,etc. In cordeigitur eftin^l’^nbsp;dienria erga Deum,ex qua omnia reliquapeccata promanant. Vbinbsp;tern eftinobedientiaergaDeum, quomodo polliceberistibiinii^“’'nbsp;cio Dei impunitatem? Indicium enim Deinoneftfecundiimnbsp;namfpeciem,led fecundum ueritatem.Non iuxtaintuitum homi^*^nbsp;(inquit Domirtlis ad Samuelem) ego iiidico.Homo uideteacjua^^P'nbsp;parent: Dominus autem intueturcor.Quare,cumhoneftus Ethnilt;^^^nbsp;non minus habet cor inobediens Deo,amp; plenum impietate,quâi^nbsp;homo fceleratus,baud iniuriain eodem peccatorum elenchonbsp;Deocollocantur. Obferuabiledidlum: Indicium Dei eft fccundui^nbsp;iieritatemaduerfiis eos,qui taliaaguntrSic enim iudicandum efle, ip'^nbsp;ctiam humana ratio approbat.Da pomum,extrinfecus rubês,intrinle'nbsp;eus autem putridum,num pronunciabis bonum.’Danucem, forisiP'nbsp;tegram,intus uerme exelam,num dicesbonam?Dahomincm uerb*^nbsp;blandientem, corde odio habentem,numaffirmabis eurnarnicum^nbsp;beneuolumrSed fi Deus iudicat lecundum ueritatem de hominibu^jnbsp;quispoteftfierifaluuspQuispoteftdicere, mundum eft cor meum-Refpondeo: Nullushominum, Quis ergo in iudicio Dei feruabituf*nbsp;Idem

-ocr page 49-

comment. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49

j^^5’^telpondeo,Nullushominum:Siquidem fentenciaiuxtalegcitt ydpronunciatur. Quo igiturnos uertemus? Aludicio admifericor-pjn,àlégeadEuangelion,àMofeadChriftüm.Si enim feueritateninbsp;iudicij diuini refpexcris, omnes homines funt damnacioninbsp;^“noxij.Noniuftificatur,inquit,in conlpcótuDei omnis uiuens.Sinbsp;^^tctnconuerfus fueris adChriftumfiliumDei, amp; credideris mortenbsp;'î^spcccata tuaexpiata, amp;iramDeiplacatam efle, lententia pronun-^^iturde te, nolecundum feueritatem4egis,led fecundum promiCnbsp;^onem Euangdij.Si quis peccauerit, inquit loannes, aduocatum ha-^^usapudpatrem,IelumChrjftui-n,iuftum. Etipfe eftpropiciationbsp;J’^^peccatis noftris. Et Paulus: Quis ille,qui condemnat?Ghriftus eft,nbsp;’I’lJniortuus eft,imo qui amp;fulcitatuseft,quietiam eftad dextrS Dei^nbsp;H^*amp;interceditpro nobis.

Quodautcm dicit Paulus: Ho cipfo quodiudicas alteru, tcipium ^^tlemnas.Eadem enim facis tu,qui iudicas:Quid?Vult ne Paulus,nenbsp;^'^‘saduerfusalterum pronunciet fententiam, de eo peccato,cui amp;i-eft obnoxius?Quis ergo nobis dabitpublicos iudiccs.’Vna enim amp;:nbsp;eft omnium hominum tarn honcftorum, quam inhoneftorunbsp;p J*^Quarc,qui alterum iudicat,{eipftim condemnat.Qui cogitat denbsp;^^^Ojautluda, quod fint iufte damnati, an non is iam dele iplb pro»nbsp;fentêtiam, quod amp;iplè iufte fit damnandus, propterea quodnbsp;^^nifitcarnis eiusimpictas,quafuitcaro CainiautIudæ?Siquis prænbsp;5^^fitpatibulum,exquo fiilpcnfus eft fiir,autrotam,cuiaffixus eftla-^gt;^cfentit hæclùppliciaiuftèillisillata,annôleipfiimquoq; codemnbsp;^^uodtalisiple fit co ram tribunal! Dei, quai es illiinoculis homi-uidentur? Quid ergo faciemus? Non excrcebimus publica amp; le-^.^aiudicia? Abfit:Magiftratuseft ordinatio Dei,amp;geftat gladiurrinbsp;h ^ruftra,fed eftDeiminifteradiram ei, qui quod malum eft fecerit.

^^phat:Videte,inquitadIudiccs,quidfaciatis:Nonenimhominis indicium,led DOMINI. Quare exigitur aMagiftratu,amp; ludi-^ut quales quales lint ipfi coram Deo, luum faciantin iudicandonbsp;^um.lntereaautem,dum exercent fiium officium ergafccleratos,nbsp;J ’’^oneantur diuini ergaleiudicij. Aefiquidemimpij fuerint,aceiuónbsp;cogitent, quod riifirefipuerinr,non efftigient iudici-itirtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^lt;^xin Paulo fequitur.Siautem fuerintpij

% I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;renati, meminerint,tales iplos in carnefua efle coram Deo j

Mi • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coram mundo: Et fe, fi Deus intraret cum ip fis in

ftt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tantùm fupplicio gladij autrotæ, uerumetiam ignis in»

^^ni,fedgratuitæ dementias Dei perlelumChriftum, propter i Deus peccatum condonat. Ambulent igitur intimo-0 M INI, ne fibi relióti,caro ipfis dominetur.

-ocr page 50-

IN CAPVr n, EPIST. PAVLl AD ROMAN»

Sir S Miamp;^’oTS'e, à Kßfwii »jw TO^iavT« TrçaArovTÂSjXSM ¦nsic^v etvm «TI Ö-V ÎKipei/lù 2gt;'.Kfr^Ä ’n!) Oçoû ; m 'm n^ov-rtsnbsp;j^Na',)(fiM^/4.ö:Kjß9v/4.ilt;xsK«-r«lt;^oi'e~lt;r,«fyo«f;, oTTö'j^gMrov -rwOeovei®'nbsp;«po-e«yil;

Costas autcm hoc,ö homo, qui ludicas cos, qui talia facinnt, SC facis cadem, quod tu fufFugtcsiudicium Dcif Autdiuiti'as bont/nbsp;tatis illius actolerantias, knitatisc^ contemm's, ignorans,quodbo/nbsp;nitas Dei ad pöenitenti'am te inuitatf

Dices, fihi,qui ducunt honeftam uitam,fimiles iunt,quantuf’' «uidem ad peccatum,amp; iudicium Dei attinet, Iceleratis hominih^^nbsp;furibus, uidelicec, latronibus, incendiarijs, amp;id genusalijs, quid crg*’nbsp;eft, quod cum fimiliter fint impij, non fimiliter etiam puniancur?Cnbsp;non amp;ipfi ex crucefiilpenduntur,autrötisaffiguncur,autióbnbsp;pereunt?Re(pondeo. Quantum quidem attinet ad publicumnbsp;plicium,quodàlegitimo magiftratu iceleratis inferriiblec,non ei*nbsp;li,nifiiuxtapublicas leges, iuppliciuminferendum. Principes,nbsp;Paulus alias,) non Hint terrori b ene agentibus, led male. Quantumnbsp;temattinetad lupplicium,quodiniuftis coram tribunali D®* deunbsp;tur, reipondet hocloco Paulus, quod etfi honefti homines tam m^nbsp;rentur, propter fuamimpietatem coram Deo fupplicium,nbsp;blice fcclerati, tamennon ftatim puniunturaDeo,non quùdnbsp;approbet impietatem eorum,fedquöd expcdetpœnitentiamipi^'nbsp;rum.Igno ras,in quit,diui das b onitaris,Eoleranriæ,amp;leni tads eiüs.’Tm^nbsp;uirtutes tribuuntur Deo. Vna eftBonitas, quæ cft,beneiacerehoimnbsp;bus,quamuis im pijs,amp; imm criris. Vnde eft illud Matth. lt;). Patet uelnbsp;cœleitis finit folem fiium oriri fiip er malos amp; bonosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Altéra eiti^'

ticntia, quæ eft tolerare impios amp; ingratos, ut quanquam pergu^^*^ impietate,Deus tarnen non negetfuabeneficia,ied benefaciendop^nbsp;gat.Terda eft Lenitas feu longanimitas, quæ eft^tardum efte aditai’'’»nbsp;neceirepropenfiimadinferendum ftadm lupplicium, iêd expe^*^nbsp;refipifcentiâ, etiamfi homines no moueântur beneficijs, ut conunnbsp;pœnirentiam agant. Hæuirtutes Dei lùntdiligentiisimè obieman ' •nbsp;Sunt enim nobis cognitu neceiïàriæ,cùm ad confirmandâ conicicnO'nbsp;am aduerius ofFendicula,quç eueniunt ex fœlicitate impioru,amp;nbsp;ci täte piorû in ho c ièculo,tum ad imitandum cxemplû Dei. Dicam*^nbsp;primum de offendiculis.Alij enim offendunturfoelicitateinipiûm,nbsp;cùm uident eosflorere,acin bonis ducere uitâ luam,arbitrantür,aüEnbsp;non elfe Deu,aut,fi fit,no curare eu res humanas.Quales iùnt,quosrnbsp;trus,2.Pet.3.deicribit,Qui dicunt,Vbi eft pollicitado aduentus eiusPot'nbsp;quidem ex quo diePatresdormierunt,ficomniapermanentabio’^*®nbsp;creationis.Exhocautemloco Pauli docemur,g5 impij habeantpfoip®nbsp;rum luarureru euentû in hocièculo, non ib co rdia,fo mnoléti^^^ enbsp;,gligentia,fed uirtuteDei,boni täte uideliccCypatiedajamp;Ion^w^^^Jj

y

-ocr page 51-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER I. DE FIDE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5»

cnim Deus confeftim, ucpeccatur,(upplicium inferretjQuis quæfb J^beretlpaGium refipilcendi?qui6 laluus fieret? Alij ofFendunturinfœ-“ôtatepiorum,amp;cùm uident pios mirificèin hoc mundo affligi,lênbsp;infua impietate effe fœlices,arbitrantur illorum pietatem efienbsp;'^pietatem, (uam uero impieratem effe pietatem. Sic olim Romaninbsp;^dinici, cum uiderent Ilraelitas unius Dei cultores, efle populum mi-oppreflumjleueroin cultu uariorum Deorum elTe genti-?'^uidores,amp; orbis dominos,appiauierunt fibi in luaimpietate, amp;nbsp;^^^icauerunteam effe fiimmam pietatem. Sic Turcærepottant mul-^amp;infîgnes uiâroriasà Chriftianis.Exiftimant igitur impiam. fiianinbsp;.^“gionemeire Deo acceptiisimam. Sic Impoftori Iblent lua confi-'?flt;£liciter procedere, utmagnam uim auri congreget. Arbitrator i-

Illas impofturas non dilplicereDeo, fed efTe magnam pruden-?’'ïiadminiftrandæ reifamiliaris. Sienimfmpofttira elFetaDeoma-quomodo ipoflet efle fœlix? VndeEcclefiaftes Salomonis ca-oóbuo dicit: Quia non profertur cito contra malos fententia, timoré ullo filij hominum perpétrant mala. SedPaulushoc lo-ocet, Impietatem elTefœlicem, non quod Deus approbet earn,nbsp;^^uodbonitate luainuitetimpios ad pœnitêtiarri. Hand tardât,in-J^l^VetruSjDOMlNVS, qui promifit,quem3dmodum nonnulli tar-exiftimant: Verum patiensefterganos,dum non uult ullosnbsp;^^’^lre,fedömnes ad pœnitentiamrecipcre,EtLuc.î?. Ficus fterilisiudinbsp;eradicanda,conceditur tarnen, utadhuc uno anno locum fuu innbsp;occupct,nonq3 hortulanusapprobet flerilitatem, fed quodnbsp;P^Peótet fruólum. Difeamus igitur in Deo agnolcere uirtutem pa-^^^’'fiæamp;longanimitatis erganos,iitin tempore refipifcamus.Si enimnbsp;^^^fifuerimusbonitate Dei,tantofeueriuseritiudiciumDei,quan-^rdius,ficutmoxlequitur.Hæcproponunturnobis,nonutaudia^nbsp;legamus tantum, amp;fciamus, fed lit in ufum transferamus, amp;nbsp;^^^cfaciamus nos ad timorem DOMINI, amp;ad fufeipiendam in ,nbsp;. ’J)porepoenitentiam.Cogitemusferió,cum femper, turn præcipuènbsp;J *peri,dormitumituri:EcceDeus iterum tolerauitte patienter, utnbsp;p diem foeliciter in fceleribus tuis tranfigeres,non quod approbetnbsp;^'¦a,fed quod expedier pœnitentiam.Ecquando ergo tandempœ-çæ^^tiamueramcapefles? Ccrtèhocipfomomento refipifeendumnbsp;^’^•Nefcis enim quid de tehac noéle futurum fit. Obdormifees nenbsp;l^^l^^?catis,hoc èft, in po reflate Satanæ? Scis ne, crante uidlurum? Scri-eft,Non tencabis D OMINVM Deumtuum. Ante annuninbsp;refipifcentiæ,amp; non refipuifti. Ante merifèm,imô in fii-lj*°'^'^^b4ouiada,imô hodierno die,uocatus es ad pœnitentiam,nbsp;Muifti.Vide,nenimiumfæpc,D OMINVM Deumtuumten-È i tes^

À

-ocr page 52-

5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. II. EPIST, PAVLl AD ROMAN.

-tes, amp; de patiendaeius periculum facias. Quare,nifi adagendawp^ nicentiam properaueris, quid lalutifi erit tibi (perandum? No^nbsp;parabola de diuice, promittente fibi multos adhuc fœlices ann^nbsp;Lucæix,led eadem uocfe rapitur anima eius, etc. Habcs, quomonbsp;exhoclocoanimus adtimorem DOMINI, amp; ad pœnitentiani^^nbsp;citandus lit. Deinde uidendum etiam eft de exemplo Sc imicatioi’^nbsp;Hæenim uirtutesDci,bonitas, paticntiaamp;longanimitas,pfopoi^^*’nbsp;tur nobis in Deo cognofcendæ,non tantùm,ucadmiremur,nbsp;uerfionem exciteraur,led etiam utimicemur,ut quemadmoduo^**nbsp;pfebonus eft,amp;patiens, amp;longanimis erga eos, qui aduerfusnbsp;peccant, itaamp; nosfimus boni amp; patientes erga noftros inimicoSj^^^nbsp;malefaólores. Orate, inquit, pro ijs, quilædunt,amp;inlèlt;ftanturuos?nbsp;fitis filij patris ueftri, qui eftinccelis, quia Iblemlùum cEorifl-ßß*^ .nbsp;per malosac bonos,et c. Filij imitentur pattern, Serui obediant don^.nbsp;no.Et nifiimitatifuerimusin terris uirtutcs Dei, utfiamus Dcop^J^nbsp;pro luo modo, fimiles, non erit nobis locus in cœlis,ncc erimus^^nbsp;miles in uera foelicitate.

K«.-nc 0 Txf’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xsmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kd/)/!«»,

9'if, (v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;i7^)clt;tAy4-eac'J^nxcoKSJ.lt;n'ae' 'rS) Oeoù, oa* «-zjîxyîîff-i

y.ecTK-rici^yA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kaamp;’^zro/J-oyw «yaamp;ou, Tip-w,^

aîap ^lt;»nv «ioûviov. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎQi?elgt;x:is',x^ uci èLAit5e'ii^gt;^^

ft-fifioic' 3 TH J amp;v}kos' S’Äi’l'ic'fî\ sivoyvsJ^, uBj-jrèi(àf.v4'^%*'' , efUTTS “TV)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;' KacKop,lKlt;ra.iB Tenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 xsii

XSM eï^n'vx TTÄVT» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ âjÂSoyjIScTÂKp T€ TJMTOV 6''nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ou

•7t^oew7roA»4-JÄ •^ec nbsp;nbsp;Oe$.

Sed iuxta duritiäm tuam,ô^corpoénitCT€ nefdum,coIKgis tiW ipG iram in die iræ ,quo patefiet iuftum ludicium Dei, qui redditivnbsp;ruseftunicuiquc iuxta fada fuajhis quidem,qui perfêuerantcsirtnbsp;benefaciendo, gloriam amp; honorem, Stf immortalitatcm qnaerunt,nbsp;uitam æternarn, illis autem quifuntcontentioli,ôlt;: quîucritari qUWnbsp;^em non obtempérant,fed obtempérant iniufticiac,uentura eft in/nbsp;dignatto ira,afflidio ÔC anxietas,aduerfus omnem animamho^nbsp;minis perpetrantis malumjludati primùm fimul Græci. Glorianbsp;tjerôà honor, amp; pax, omni operanti bonum,Iudato primûm,fi/nbsp;mul amp; Graeco, Non eft enim perfonarum reipedus apud D«/nbsp;urn.

ExpoRiitPauius caulam, cur Deus conniueatad impictatemM' minum,uidelicet,.utinuitet eos bonitatc dctolerantia lua äd pc£^'nbsp;tentiam. Nuncautem exponitlupplicium, quodmanctimpœnitci^'nbsp;tes. impij enim nihil diuinarum return reéfèutunturjnecpoflunt ad;nbsp;duel, ut uerèintelligant conlîlium Dei. Si Deus afflixerit ipfos, Utahnbsp;fliétione excitentur, Sc conuercanturab impietate,amp; conlcquanti**^nbsp;ßlu

-ocr page 53-

comment. IOAN. BREN. LIBER I. DE EID6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5^

^“^^nijgraflantur uirulenos eonuicijs, tarn in Deurn, quam in • •homines. Eiàias capite nöïiöjait; Populus non èfl: reuerius ad per-Jitiaitcm le. Et Hicremîas capite quinto: Pereußifti cos, amp; nonnbsp;Wucnint,actriuiftieos, amp;renuerunt aceipere dilciplinam. Indura-J^üntûcies fuasfuprapetrani,amp; nolucruncreuerti. Si uero Deusnbsp;^’’cfcceric eis, utbonitate amp; dementia ipfius inuicentur adpœni-^^''tiam,applaudunt Ebiin impietatcltia,amp;quo plura Dei benefi-^^equuntur, co præfraôliorcs amp;magis impœnitentes fiunt. Quidnbsp;*^8^^ tandem fiet? Num quia pergunt progredi in impietate, De-? ttiann perget benefacere ? Num impunes abibunt ? Idic nuncnbsp;. ’’^ipit Paulus concionandumdc Icueroiudido Dei . Thelâurilàs,nbsp;ribi irara in die irx amp; reuelationis iufti iudieij Dei. MuLnbsp;îjuidetn rident concionem, quæ habetur de fiituro iudicionbsp;P^ded nihil certius eft, quàm quôd indicium DEI uel tandemnbsp;*^patcfiecj ut unicuique reddatur iuxtafada lùa. Bonis quidem^nbsp;*^'‘ntranfigcndapia uita perlèuerarunc, amp; cœleftem gloriam,ho-

amp; immortdiutem quaificrunt, reddctür æterna uica^ 3c ^^tudo : Malis autan 3c iitipijs cuenient ira, indignatio j ^fli-anguftia, hoc eft, æterna damiiatio,3c infœlicitas. Deus c'-iuftus Index. Iufti autcm iudicis eft, unicuique iuxta fàélanbsp;J. Mdere. Adhæc^pij ftint in hoc fèçulo infcdiccs, Impij autemnbsp;Fieri autem non poteft, ut tanta rerum confnlîo perpetuAnbsp;K Nihil igitur certius eft, quàm quôd futurum lit iudicî-ƒ Ûei, quo hæc confulîo è medio tollatur, 3c omnia Rio legi-^^5* ordine dilponantur, ut bonisj bona, malis^ mala tuenianr.nbsp;. nunc eft lermo de Ethnieisj non eft oblcurum, quod a^nbsp;rcliéta fuerintueftigiacognitionis, de futuro Dei iudicio;nbsp;ijj lunt campus Elynus, ôcregnum Plütonis;. Etfi enimEth*nbsp;habuerunt nimis camalcs de his rebus cogitationes, 3c cu-Ç. ^’^ntnugas,nugis, tarnenlèntentia illaaicra eft, quod futurumnbsp;^Qicium Dei, quam ueritatemEthnid detinuerunt, fient Paulusnbsp;, PMixit,ininiufticia3cinmendacio.Acdubium non eft, quin fin*nbsp;'’^'ôci confîlio,(nonenimcadit, ne capîllus quidcmde capitcinbsp;(,ƒ l^euoluntatc Dei) libri Ethnicorum,Philolôphorum 3cPôcca-huncnfiim conleruati fint^ut ctiamGentium tcftimoiiioinbsp;{îublico humanæ rationis confcnlù conuincamur, futu*-Indicium Dci,in quo unicuique iuxtafiia operareddctür.

^ttius uerôant nihil hofurriargumentorUm cxtarCjâut ea infiri lgt;|^'^.^^liabcri , quàm ut rem tanti momèhti comprobent, ccrtcnbsp;Apoftoli, 6c ante hos Prophetæ, pcrlpicuè concionatinbsp;iKMiilsimo die, 3c extremo iudicio,ad qüoduiüi 8c mortuinbsp;E } fiftenji

-ocr page 54-

44. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN'CAPVT il. EPÏST. PAVLI AD ROMAN,

fiftendi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igiturcertius’txpeClandum €ft,quam ludióum

Dei de omnibus höiïliöibuSk

Cæterùm, cùm Paulus di cat. Redder unicuique fccundum O' peralua,Er5 Redder ætemamuitamhis,qui perfeucrant in bonis O'nbsp;peribus,poflecquilpiam aibitrari,Homines mcreri uitam xtcrnamnbsp;fuis operibùs.Sciamus ergo, quod Paulus loquatur hic, iuictafcJ’'nbsp;' tentiam diüiràckÿs, ôê de operibus ex omni parte perfedis,ficutnbsp;legeexiguntur. Eex enim dicit: Quicunque feceriteam,uiucE in«**nbsp;Et Chnftus exponit de uita zterna: Si uis,inquiens, intrare in-ü*'nbsp;tam,fouä m.indatà Dei. Mandataautem Dei (unt, Diliges DÛ'nbsp;Mlb^VM Deum tuumex toto corde, etc. Et,proximum l^cut^nbsp;iplum. Veriisimum igitur eft, quod conlequaris merito tux iui 'nbsp;ciæ ætérnam uitam,Siquîdem b^c mandata perfeótè,fineullonbsp;tio,feruaueris,‘de opera eorurn intégré, prout à lege exiguntur,ft^^nbsp;ris. Siuerô,uel unumiota,autapicem neglexeris,manet teira,ifl^'nbsp;gnario, tribulatio Si. anguftia. Malediétus,inquit,omnis,qui^,^^nbsp;permanferitin omnibus ferrnôhibus legisbuius. Et hocnbsp;urn Dei fecundum ueritatemy quemadmodum Paulus fup'^ jnbsp;xit.Quid ergo? Siad iftum modum habet caulà hominisfquot;nbsp;ge Dei,cercè lèquit«F,nosomnes potius damnatos eire,lt;l'i^’^?*'nbsp;quosïuis operibus lèruari? Nullus enim hominum cft,nbsp;Deipcrfelt;ftèli£isfacit..Omne: igitur iudicioDei damnarifiin’^'^^nbsp;d:è.Cùm enimirtiudicio Dei Aton iuftificetur ullus uiucns,n^^nbsp;feftum eft, ömnes homines co ram iudicio Dei, damnation!nbsp;noxios eflè. Quid igitur faciamus?Properemus ad Chriftumj^ï,nbsp;propter baric caulàm lufcepit mortem, amp; patefecit le Euang^**..nbsp;mo, ut hi, qui iudicio Dei propter peccara damnationinbsp;fiint,leruentur in iplb per fidém. Quare, cùm Paulus hocloco .nbsp;cit, Deum redditurum unicuique fecundum opera fiia,nbsp;de iudicio Dei; fecundum legem, amp; pcrfecfta opera legis, innbsp;iudicio noil conftat, qui tantùmextemam iufticiam praâftat,fe3 4.nbsp;legi peffeétè, amp; intégré làtisfacit. Verùm, quia nemô legem peunbsp;lt;âèimplet, iddreo concionatur poftea de Cbtifto, in quo coni^^nbsp;quimur remilsionem peccatorum, amp; uitam ætemam, graas,p

' fidem*

Deinde memotâbiîe eft, quod dcimpijSj qui habent cem rerum fuarà» fucceflbm amp; funt impœnitâteS, dicit. H-«'nbsp;coliigis ribi ipfi iram in die int Definit eniffl bis uec^i*nbsp;¦«Iiiidlitiaiiciàsitapiormn inlioclcculü. Thefiurife,ioquit,iS^nbsp;iöi#

-ocr page 55-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I; DE FIDÈ.

Impiorum ergo fœlicitaseft tiiefàuriiàtio,non fœlidcatis, fed æ)indignationîs diuinæ,int€niecionis,amp;perpetuæ damnarionis.nbsp;de ergo mihi,quàm uanafic expeéiatio impiorùrn,qui funt im-pnitentes. Quanto cnim (ùntin hocfeculo fœliciores, tanto ma-fœlicitatem incœlo fe manere ârbitrantur. Itaque ædificantnbsp;^^ngulisdiebus, nouam,pro Ria opinionCj fœlicitatisfèdcniin,nbsp;cœlefti. Sed Paulus Spiricuünóio inflammatus, dicit coSjnbsp;^làurilàre fibiiram,hôc eft, tAnv naiorem fibi infœlicitatem pa-ƒquanto fœiicius inhoc feculolt;u:uunt. Exemplum babes Diui-^^*’ 'nbsp;cuiusianuam iaCebat Lazarus ukcronis, adeoque longe o-milerrimus. Time igitur Déum,amp; refipilccin tempore,utnbsp;^^itate,ôlt;longanimitate Dei Iruaris.

Dices, Agnofco quidem ueritatem Stleuerîtatem diuini iudi-ƒ nuUa ne erit ullius perfonæ in eo iudicio prærogatiua? Vi-pjenim iniquum elfe, ut nulla habéatur ratio perlbnarum præ-cùm maximum fit inter.eas difcrimen. ludæi fuerunt fij-î^’^oribus temporibus elcétus Dei popükis^ amp; oblèruarunt dr-^^cifionemj ôc alios cultus legis . Ecbnici autem fuerunt à Deo i ^ijnec oblèruarunt legis mandata. Videtti ergo, quôd ludadnbsp;^^antpræ Etbnids prærogatiuam coram Dzco, ut etiamfi peccâ-tarnen DE VS relpidat opera ipfórum, quibus facra diuini-^pfæfcripta peragunt. Exalteraparte uidctur babendam ratio-

Ethnicorumpræ ludæisin iudicio DEI, quodecfipeccarunr, non accepcrunt legem, ficut îudæi. Vbi autem non eft lcxgt;nbsp;j '^oneftpræuaricatio. Eft amp; bis temporibus magnum difcrimennbsp;. .J^fChriftianos amp;Turcas, üt etiamfi Cbriftianipeccauerint,tamennbsp;d^tur rationem iplbrum præ Turcis, coram DEÖ babendam^nbsp;^^dagnofcant Ghriftum uerum DEVM, amp; utantur Sacramen-I^^Cbrifto inftitutis, quæ Turcæ deteftantur. Curigiturnonba-præ Turcis prærogatiuam? Non eft etiam mediocre diferi-^^perlonarumj inter Principes amp; fiib dito s, inter diuites amp; pau-Videtur ergo, quôd Principes amp; diuites, etiamfi pcccaue-Ahabiturifint præ fiibdiris amp; pauperibusin iudicio Dei præro-^^niiSed Paulus bocloco docetyludiciumDEI eflTciuftilsi-^ç^dtu,acbabere maxime omnium earn coiiditionem, quæ ad rc-. ^æquum,amp; iuftum iudidum requiritur. Ventura eft (inqüi-^bndignatiojamp;ira,affli(ftio amp; anguftiayaduerfiis omnem, ÖM-J^M.(inquam).animam. bominis,perpctrantis malum, Iudæi pri-‘^’^ôcGrçd.Gloria uerô,dcbonor,amp;:paxomni, OMNi(inqûamgt;nbsp;{^Und bonùmjudæo primùm,fimulamp; Græco; Quid ica? Quiä

noil

-ocr page 56-

0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎN CAP. II. EPIST. PAVil AD ROMAR.

non éft pcrfbnarirm refpcÀus apud Dcum, fine quis Rieritludar us,fiueÉthnicus,fiuePrinceps,fiuefubditus,fiue diues,fiue pauper:nbsp;Si male egeric,condemnabicur,fibenc,fen,iabitun Conditio enirrtnbsp;rcôli amp; iufti iudicij eft Non relpicere perlbnas. Videamus crgonbsp;quid fit perlbnas relpicere, ut amp; Indices cognofcant fiium oF-ncium,amp;nos cognofiamus, quam nobis urilitatcmafFcrat,quo4nbsp;Iciamus DEVM non efle perlbnafum rclpeótorcm . Lex cnimnbsp;DEI exi^t in quouis ludice, ne relpidat perlbnas. Dcutcrono-mijprimocapitcrNon accipietisperlbnam cuiulquam, quiaD^lnbsp;iudiciuni eft. Et Dcuteronomij decimo: Non accipias pcrlbnafflnbsp;necinuncrâ. Pcrlbnam autem in iudicio relpicere, eft fentcnnamnbsp;ferre, non iuxta controuerfiæ^lcu caulâcj lcd iuxta perlbnænbsp;tatcm. Vtfi ludió fiftatur reus, qui eft potens, aut diu es, aut amiquot;nbsp;eus, amp; malam habeat caiiGm, dicitur perlbnam relpiccrejcùna ab'nbsp;fbluit lua fententia reum, propter potentiam,aut amicitiam. AutF*nbsp;fiftatur ei reus, pauper quidem. Sc aIicnus,Sedbonam habens cau»nbsp;fim,aducrlus ludicis amicüm, aut potentem quendam hominem , dicitur rclpicerc perfonam , cum fert Icntentiam aducrlufnbsp;pauperem , propeerea qubd fit homo abieólus, nee pofiif (u*nbsp;am cauläm tucri, Aduerîàriiis autem fitucl amicus, ucl opibusm-fignis. Hoc peccacum in Iudicibus,non cftfimplexpcccatum,quäle eft furtum,aut homicidium, led eft crimen læfæ diuinx maiefenbsp;ris. ludicare enim eft opus Dei. Commendat autem DeuslcgiO'nbsp;moludidhuius operis executionem. Quarefi Iudexperuerteritl^nbsp;didum, lædit non hominem tantum, led etiam iplam Deimaic-ftatem. Vt, exempli gratia, Si quis cranlgreditur aliquod Impc^‘nbsp;toris mandatum , uel de conferendo certis fiiis terminis tribuitnbsp;ucl de non helluando per totam noélem , peccat quidemnbsp;autem defîgnat crimen lælæ maieftatis. Si quis autem literas man*nbsp;dati luto contumeliofè conlperferit, aut pedibus concuIcauÉnt»nbsp;non fimplidter peccat, led eft in iplam Imperatoris maieftatcirtnbsp;contumeliolus. Et cùm illud alterum pcccatum ,aliquoticsnbsp;cunia coram magiftratu expiari poßit, hoc non lolct, nilî amp; bo*nbsp;norum confilcationc, ôc morte expiari. Sdamus igitutjquôd gra-uißimum lùpplidum corâm D E O mancat ludiccs pcrlbnaruirt.

lofaphat, quid ftdatis, Non enim hominis cxercetis iudidum , lèd Dci, amp;: quodeunque iudicau^nbsp;ritis, in uos redundabit, Extat apud Hcrodotum cxemplum’inbsp;quo CambyfeSj Rex Perlarum, alioqui impius, non iniufti tarnen feueritatc iniquum ludiccm puniuit. Pcllcm enim cius àcorgt;nbsp;poredecradto cribunali incendi,ôcfilium cius in co iudieaeuruin

-ocr page 57-

p , COMMENT. IOAN. BREN. LIB. T. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

iuGit^cum hac comtninatione, ut nifi legitime caulas iudicaue-non minori feueritace, quam pater,fit puniendus. Ex hoc au^ J^)quód Deus non eft relpedorpcrfonarum in fiio iudicio,noiinbsp;admonentur public! Indices fui officij, uerumetiam cognigt;nbsp;ƒ cius affert nobis priuatim luam utilitatem, Primùm enim deter-^nosa peccatis. Namfiquisaut potentiapræditus,aut opibus ab-P ^^ns, cogitaueritpeccare,acfperauerit impunitatem, propter per*nbsp;autemreputet cum animo fiio,quôdnbsp;Deumnon fit reipeólus perlonarum, habet iam lecum orga-i Spiritus fandlusreuocetipfum ab inftituto peccandi. De-^nim intantum non relpicitperlbnam, utquifiduciafiiæ pcrlbnæ

I f^’^cauerit, grauius puniatur. Potences, ihquit Sapientia, potenter Sitpicn.S^ ^'¦nientapaciencur.Et mox:Fortioribus,fortior inftat cruclatio.Etnbsp;^•Seruus feiens uoluntatemdomini,amp;nonfaciens,uapulabitmui-j^-Êxemplum eft Gens ludæorum, quondam eleétus Dei popu-Snuncautem tanto feuerius à Deo abiedus, quanto maiori fidu-Muæ præroCTatiux âduerfiisDeumpeccauit. Deinde hæccognitionbsp;i j^^cat nossuielperacione in aduerfis. Sicut cnim Deüsnon eft re-t^'“^^rpeilbnarum,in iudicio fuo, aduerlùs peccatufti,ità non eftnbsp;perlonarum, in Euangelio fuo, ergafidem. Quare,cùm ob*nbsp;magna mileria amp; calamitace, ac arbitramur Deum nonnbsp;?P’cere nos propter mileriam amp; calamitatem, tune excitât in no*nbsp;I K ^^uciam,fi cogitauerimus Deum non elfe relpedorem perlo-çj^’ASedin omni gente,quicunque adhibuerit fidem Euangelionbsp;(J nuocauerit iplùm, lalutem conlequi. Omnis,inquit,qui cre*nbsp;t’im, non périt, fed habetæternam uitam.EuOmnis, quiinuo*nbsp;^fitiiomen Domini,làluus erit.

i

Crai^ Â^ô/jLagt;a')(^xoi/fi^v,«î'ô/twô'Xgù«'23îAoûv-Tj.XâÙô'lt;roitvvô^z.û‘^ajgt;7’ôr» VÛÜ.S KCtâiiffavriu..quot;JÇà.y.^occ'reu.'nf) vây-v JÎvmloi TToup« Oe$»nbsp;oiTTsiH^cà-770 vé/jL» «AikoawSjfa-avTj. O'r iâ'^'idyiHTitfi.H vôiMviyov-*nbsp;, Ipuc-Çi TK ’Tf) vôpjs •miû, oursi vôp-ov p.H iyaVTS^tieUula^lf amp;lhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, «il TT-

»61? cÎaIkvwt] amp;'ifrov-770 vo^ouTeû.a' )ilt;xjf/icaa'MTO[ii

il

I

A

Klt;x-r«J9fouv-«

, ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ac gt; o-zt o Qeoif iw, Kf tt

QuîcunqueenimfineIegepeccaaerunt,fineIcge0^pcribunf, ß^qujcuncpin lege peccauerunt, per legem iudicabuntur. Nonnbsp;^nim, qui audiuntlegem, iufti funt apud Deum, fed qui legetnnbsp;fatSis exprimunt,iuftihabebuntur. Nam,cûm Gentes, quæle/nbsp;^ernnon habent,natura, quælegis funt,fecerint,eaelegcm nonnbsp;l’abentesjfibi ipfis funt lex, qui oftendunt opus legis fcriptumnbsp;*ncordibusfuis,fimulatteftanteillorum confcjcntia,amp;cogita/nbsp;tionibut

K'

-ocr page 58-

5t’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎN CAP.'n. EPIST. PAVLl AD ROMAN.

tionlbas inter fe accufantibusjaut etiam excufantibuSjin co die, cum iudicabit Dominus occulta hominum, iuxta Euangclionnbsp;meum^per lefuni Chrißum«

Etfi Paulus mox Ko efilO loco traótabit copiofè de Induis,ut ofteû dat etiam ipfos effepeccatores, tarne quia res ita fert,facitamp;hîcmc^nbsp;nem ip{orum,amp; coniungit eos unà cum Ethnicis, docens utrof^; d cnbsp;peccatores in iudicio Dei: ludæi (inquiens) primùm fimul amp;nbsp;Non enim eftperlonarum relpeéiusapud Deum.VideturauteinaDgt;nbsp;iurdum,quôd ludæinullam habeant prærogatiuam coramnbsp;cutantea dictum eft,) propter legem fuam. Audiuerunt eniiuKg*^nbsp;in monte Sinai, diuinitus recitatam amp; repetebatur fingulis Sabbaosnbsp;in Synagogisiplbrum. Verifimileigitur eft,quôd propter frequentem legis auditum, hab eant aliquam coram Deo prærogatiuaiUj cO-amfipeccauerint. Sic etiamEthniciuidenturhabere exculârion^'^nbsp;peccatis fuis, propterea quo d nullam legem, ficutludæi accepiu^î’nbsp;amp;multaignorafrent.Sed Paulus concluditutrofqjlùbpeccâtum- b) 'nbsp;camus ergo primùm deludæis: Quicunq;,inquit, peccauerunt in Ç-ge,iudicabunturper legem:Non enimauditores,fèdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;le^

iuftificantur.Quodad peccatumattinet,nui}a eftprærogatiua^“.^^^' bueris legem, fine non habueris, fiue fueris ludæus,

Nam fi habueris legem, amp; peccaueris, lexiplàIndex eft, amp; couHeuinât te. Non enim idcirco iudicaberisiuftus,quôdàudiaslcgem,lb^4‘^^.nbsp;facias legem. Ergo, inquies, meremur iufticiam ex operib us leg’s’ N'nbsp;hilminus.Etfi enim confequeremur iufticiam exhis opêribus,»*^'nbsp;gern perfeâ:èimpleremus,amp; fine ullo defeôlulegi làtisracercmus^U'nbsp;men nullus horainum (prætcrChriftum)uerèeftfaôlor(hoceft)nbsp;feôtusimpletor legis. Quare nullus etiam hominumiuftificaturex^'nbsp;peribus légis. Quod ergo ad Galatas dicitur; Quicunq; lunt ex op^’^'nbsp;buslegiSjlub rnalediôlo fiint,non pugnat cumhoc diâ:o,No’’^^/nbsp;ditoresjfed fadores legis iuftificanturapud Deum. Illic enimnbsp;tur Paulus de operibuslegis,quænosfacimus: Nosautem nunquajunbsp;facimus eapeffedè, amp;: intégré. Omnes igitur,qui faciunt operaIÇ'

gis, funt malediôti,quôd his fuisoperibus non làtisfaciant legi. H’’:nbsp;uero cùmait,Non auditores, fed fàôtores legis iuftificantur,loquitutnbsp;de operibus,iuxta earn integritatem amp; perfeôtionem, quam lex exi'

git, Lex enimnon iudicatfibi fàtisfieri,fiiplàm tantum audieris,amp;u’'nbsp;xtaexternam Ipeciempræftiteris, led uukutiplàm perfeôtè,ablqf^nbsp;ullo dcfeôlu,impleas. Hocdiôlum circumferri debetad omnes pât'nbsp;teslegis,præcipuèautemad Decalogum. Lex efl^Non habebis alic-nos deos coram me. Non fuftîcit autcm,ut non adores externiiiunbsp;Idolum alicuiusEthhîcidei,fedexigitur,uc diligas ucrum Deum ex

-ocr page 59-

COMMENT. IOAN, BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

corde, ex tota anima, amp; ex omni forticudinc. Lex eft i Noh oo ^'^as.Non eft autem contenta,ut neminem occidas manu. Hoc c-’quot;•ncft tantùm audirc-legem, fed exigit,ut poft dileétionem Dei,nbsp;cor inflammatum fit diledlione erga proximum, quam-^’^ capitalem inimicum. Hoc enim eft facere legemi Reólè igiturnbsp;Paulus, Non auditores, led faólores legis iuftificantur coramnbsp;tO: liquidem per faótores legis nonintelligit cos,quifèniantlc-tantùm fccundum externam lpcciem,(ed illos,qui perfeólè einbsp;^sfaciunt. Quod cùm nullus unquam lu da: us præftireric, perlpLnbsp;'^'^nieft,quôd nullusunquam iuftificatus fit ex operibus legis,lèdnbsp;quod omnes iudicati fint per legem maledicti, ac tantumnbsp;°^ftjUt Èabeantexculàtioncm peccati, ex eo, quôd audiant legem,nbsp;quot;^tatito magis iudicentur peccacores, quanto læpius audiunt le-non làtislàciunt ei.

^C)einde,necEthnicihabentullamin peccatis liiis excüGtionemi Jod non acceperint legem, ficuti ludæi. Etlî enim Ethnicis nonnbsp;’^ata Lex feu Decalogus tali modo, quali datus éft lüdæis in mon-?’^ai,ea tarnen lexmoralis, de qua in prælentia lermo eft,quæ lu-j P ftripta erat in tabulis lapideis, lcripta fuit Ethnicis in naturalînbsp;P^tum rationc. Gentes (inquit) non hab entes legem (taliter ui-acceptam qualiter ludæi acceperünt, ) fibiipfis fiint Lex,nbsp;f eft) habent legem diuinitus, in humana ipforum ratione in^nbsp;^'ptani, Hoc indiget probatione. Probat igitur duobus argu-^'^tis: Alterum cft,quôd Gentes feu Ethnici, qui non habent le-fecerunt natura, quæ lùnt legis, amp; oftendunt opus lègis Icri-in cordibus luis. Quid hoc? Num Ethnici impleuerunt le-

. Ôei perfeôlè,uiribus lîiis naturalibus? Hoc quidem nonnulli , Pauli diôto aflercre conantur, fed hi non intelligunt feri-plj^^^^uli. Duplex enim eft Opus legis. Vrium eft opus Im-^^^’^is, quod lex uel prohibet, ucl mandat, lit reipfit impléatur. .nbsp;Içp P^^gtatia:Lex eft,Nori habeas alienos deos coram me.In hac duplex.nbsp;fô^îHon prohibetur tantùm, (ficutpaulô antè diôlumeft^ne ado-aüt ftatuas, uerumetiam mandatur^ut diligas uerum De-

. ^^toto corde, ex tota anima, etc. Diligere igitur Deüm ex totO opus,quod inpræfêntia döcendi gratia,ïmpletionis opusnbsp;^uSi ItemlexeftiNon occidas.Irthaclege,nönprohibetur tan-^ïomicidium externum, quod manu,aut gladio, aut uenenonbsp;Statur, uerumetiam mandatur dileótio ptoximi, quamuis inhnbsp;idque tanto animi ardorc, quantum tibiipfi làués. Hanc igi-'lü'Opus impletionis, propterea

1 opere impleri, amp; fibi latisfieri exigat; De tali ail-opere nonloquitur hoc loco Paulus, cum dicit: Gentei . fcccruni

-ocr page 60-

IN CAPVT IL EPIST. PAVLI AD ROMAN, fccerunt ea, quæ legis funt, Et, Oftendunt opus legis fcripuim innbsp;dibus luis. Gentes enim, leu Ethnici nunquam fccerunt talc op^nbsp;perfeólèjnechoc opus ita fcriptum eft incordibus iplbrunigt;ntpnbsp;tuerint exnaturalibus luis uiribüsperficcre,amp;implere. Nequccnnbsp;pij i'pfi, èlpiritulanófo renati, polTuntluó operelegcm facerc,amp; ’nbsp;plere, tantùm abeft, ut Ethnici hoC potuerint. Alterum eftnbsp;quod U o camus opus noticiç,quo cognofcimus dilcrimé inter nnbsp;fia, amp;inhoncfta,inter iufta amp; iniufta,interlaudanda amp;turpia.D^nbsp;legis opéré loquitur Paulus in præfentia. Lex enim, IcuDecalnLnbsp;(qui eft epitomelegismoralis)promulgatus eftpræter aliasnbsp;am propter illam, ut cogn olcatur ex eo, quæ fint bon efta, qua:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

quae leâ:anda,quæ fugienda.Quod igitur Decalogus fuit ludxJS? fuitEtbnicis ratio naturalis. Sicut enim ludæi cognoucùintnbsp;go,Deum efie, Deum efte colendum,parenteshonorandos,nuinnbsp;cendum:itaEthnicicognoucrunt eaelua Ration e,cui Deus eap^nbsp;fecit, (ut Paulus lupra dixit,) amp; naturaliter inlculpfit, quenaann*nbsp;dumteftantur fcripta corum.Hocillud eft, quod Paulusnbsp;natura fecerunt ea,quæ Hint legis,hoc eft,Lex tradit noticiamhon^nbsp;rum amp; inho n eftorum. Han c n o ti ciam hab u er unt gentes natin^'nbsp;fiendunt opus legis fcriptum in cordibus fiiis,(hoc eft,)Lexup^’^^^’nbsp;feunotificatdifcrimeninterhoneftaamp;turpia.Tcftificâturautcj^^nbsp;nici,multisargumentis, cum legibus, turnalijsfcriptisruisjquo“ .nbsp;opus legis, leu noticia huius dilcriminis,lcripta,amp; naturaliterinftiyPnbsp;fit cordibus ipforum,utuerilsimum figquodScholçiuxtaluampÇ^nbsp;fin dicuntjSicut prima principia rerum fpcculabiliumnbsp;intellecfiui TheOrico, ita prima principia rerum agibilium impt^*nbsp;fiintintclledui Praólico. Non eft igiturlentiendum,quôd hun^^nbsp;rationi naturaliter infita fit uirtus, quapolsit uellefc ad éa, quæ lunt^^nbsp;ternæGlutis,præparare, uellegem Deiimplere:Sed quod tantùiunbsp;liótaei fit, poftpeccatum,aliqualux,leu noticia, (quam Paulus uonbsp;Opu slegis)qua dilcrimen honeftorum amp; turpium cognofcitur.T^^'nbsp;turn autem abeft, uthæcnoticiaaliquid, uel ad exculandumnbsp;turn, ueladimplcndam legem conférât, utpotius,quoilluftriorenbsp;co peccatum fiat peccantius(ficutPaulus poftea capite leptimo lö9^''nbsp;tur)amp; uires horainis,adimplendanl legem, imbecilliores decUren'nbsp;tur. Habes prius argumentum, quo Paulus probat,Ethnicos nonu^nbsp;benteslegem,fibiipfisfuiflelegem (hoc eft) habuiflelegem diuinitn^nbsp;mlculptam. Sequitur alterum:Simul (inquit)attcftanteillorum |nbsp;lcicnti3,amp; cogitationibus inter le acculantibusjaut etiam exculanO;nbsp;bus,in cd die,cùmiudicabit Dominus occultahominum ctcEthintinbsp;enim non Iblum habucrunt noticiam iufti amp;iniufti, honcftatisamp;tuf'nbsp;pitudinis, fed etiam habuerunt confeientiam in rede aiit Iccus

-ocr page 61-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d

^3ni,qu( inter Ethnicos miTero homini open! ferebat,huic teflimoni-’^tnreddebat confcicnda, quod reiflè amp;pièfaceret.Et qui alter um oc-^'debat.autfalteminuidia profequebatur hune confdcnna ipfâ, quæ ^'h'nftar mille teflium,accu(àbat reclamabar,in aurcm mentis infu--^franSjiniquifsimumefTe, quod ageretur. Hin cfuntfuriæ Oreftisnbsp;^ffonismatricidarum. Hæc igicurfeuapprobatioinrectè fad:is,feunbsp;®fcufatio,8d furiæ,in fceleribus, manifeflumargumentum funr, quôdnbsp;-thnici habuerint opus Legis feriptum in cordibus fuis,hoc eftjquôdnbsp;^Duerintnoticiam honeflatis amp; turpitudinis, naturalirarioni diuini-J^sinfculptam.Quare, etfî Gentes feu Ethnici non acceperunt Deca-in tabulis Iapideis,quemadmodumludæi,tamen,quia hàbue-fi^nt dono Dei cognitionem iufti Si. iniufli naturaliter,non habent ul-fxcufationem aut prærogatiuam inpeccarisfuis,in eo die,quo Denbsp;'’^ludicaturus eft per lefura Chnftum omnia occulta hominum , hocnbsp;'s coram tribunali Dei. Quod enim dicit : In eo die, quo Deus iudi-'^it occulta , SCc, periphraiïs ed tribunalis Dei, quod fuum qui-femper lo cum hab et, turn ßduatim, tum publicè, etiamin hocnbsp;K^^Io,fed tnaximè omniumpatefiet in nouifsimo die, in reuelationenbsp;^’ïiininolîrilefu Chrifh’, eo quodDeusfiatuitdiem,quo iudicatu-

gt; ( ficut aliâs Paulus ait ) orbem térrarum cum iullicia, per eum ,7. /^*ii,perquemdecrcueraf, Séc. Vnde hoc loco additiSecun-pJ^Euangelion meum.Cortcionabatur cnim, quod Chriftus nonnbsp;j| ^niexpiaiîetpeccatanofIrà,ucrumetiam,quôdDeus , per Chri-iudicaturus elîetuiuosamp;f mortuos ? Difeamus igitur timoremnbsp;. Primùm cnim,Noshabcmûs, Sc naturalem rationem, quemad-

Ethnici Decalogura ,quGmadmodum ludæi, amp; reuelati-^^ll'^^Euangelrj, quodEthnicisfuitabfconditum,èCludæisutcuncß (^uai'cfi peccauerimus, amp;^non refîpifcamus, tantograui-^ç^hrnnabimur,qüanto excellentioribus donisornatifuimus.Dein-’ 5001 Paulus dicit : Occulta hominum in die iudici] patefacienda,nbsp;debet. Nam,fihorroreconcutimur,nbsp;(Ih^^^g’^anauspeccatum quodconcepimus, coramparuoadmo-hominum cœtu reuelandum quanto magis,ad quamuis peccatinbsp;^i^S’dtioneni cohorrefeere débemus, quod nihil tam occultum defî-coram ùniuerfo mundo reuelandum iudican-peccata,aut fî forte pc.ccauerimus,rehpifcennbsp;Chriftojn quo folo, peccatanont^ntumabfcondutur,fêdnbsp;^ta abolentur,ut nulla ipforüm memorià reliqua manear.

c-u nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xçy kma/xnmw.^ vô/x-a.naynbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tjj Geô,K^

agt;-m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K.ucr^yovfâ^Ô'kv. 'rg)vop-ts, Tti

^‘^TEö-€ctüS'vóJ'(t7üve^-w(pAóö(tf , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OT^ïcTeuT-ltu ixlt;^óvlt;»v,

-rip Cptoo-w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tp vof

0 Yv lAe/îcffXCûv iTlt;i^av,o'eoœa!v où lt;Ac/2ilt;r«Çi ç o xiz^uoJoov fj.H xAtTrfecAxA^^iv ^z.oi^eJavjpLoijj^euia'. ()^J^e\vamp;s'i{jS^^TKeïlt;/kgt;\ec,ï^oa'v\êitg^oa‘iigt;nbsp;X(w^«Q-at, ^.^^tgûj(3-glt;ip(5-gt;7g5 v6p.a,3'v Oeojinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;To ^ovoput Tü)

®«lt;gt;ù A uftUa’!iA«-0'lt;j[gt;^p.çi'rea ü/ytaquot;’ievamp;ri, x.^cêcte’* F Ecce

-ocr page 62-

Äs

IN CAP. n. BPIST. PAVLI AD ROMAM.

Ecce tuludæus cognominaris, amp; acqui'efcis in lege, dC gloria/ tis inDeo, 6C nofti uoluntatem, ac probas cximia, inftitutus ex lege,nbsp;confidiscpteipfüindùcem elTc caîcorum,lumcnintenebris uerfaivnbsp;tiunijCruditorcm infipicntium , doAorem impcritor«m,habentcmnbsp;formameognitionis ac ucritatis per legem. Qui igitor doces aliunhnbsp;teipfum nondoccs,qai prædicasnon furanduni,furans: q«i dicisnonbsp;adulterandum,adidteriam committtSjqui execraris fimulacra,facri#nbsp;crilegiumadmittis, qui de lege gloriaris, per legts tranfgrefstoncntnbsp;Deum dehoneftas. Nam nomen Dei propter uos male audit internbsp;genres,quemadmodum fcriptum eft,

HaÄeniiis dcEtlinici§,qüÔd ânt p cccâtôrès. MunC de ipfiprobantureftèpeccatores, Supra enim difiribuitPaulusnbsp;fum huttianurn gCnus in Ethnïcos ludæos.Cum igitur huenbsp;pofuen'tjX^uôdEthnici,8cnhabuerunt kgémnatüràinfcriptariif^^ .nbsp;nijtanjen notl finteàtnfeórati,fedpotiùsfordidati fintnbsp;iniquitatis,exponit ilurtC îrtiquitaterh ludæortlm, ut tandem oucnbsp;quod ficut Ethnicijita ludpnoaiuftificentur,hoè eft,nonnbsp;turab iniufi:icia,nifîpropterChrifituni, fiitiipfiini crediderittt.nbsp;Rutem maioris eA molisjcxludaeoi^ exËthnico facere peccâtoré.U.^^nbsp;enim tempore hæc epiflola feripta cft,Iud«fei uidebantur àdhu^^P.nbsp;(usDei,amp;qüiahabebantlegémjdcircoafbitrabantuir fe P^‘'( pnbsp;ftosjfî Icgis operajuxta eitterna Ipcciê facerent. Qpàire fuusnbsp;nbsp;nbsp;y

labor,ïud^os Conuincefe peccati.Ecce,inqüit,Tü cognoin’^^’’^^^ us,amp;c,Hîcmihi confîderajtJuôdëtfîPaüIüsilludpræcipuèhoclôfco^nbsp;gitjUtarguatludæospeccati, tàmeri intérim commémorât encornii^^^nbsp;Legis^ac imprimis D ecalogi,amp; récitât utilitatcs eins. Nainnbsp;iuxtaueram Sgt;C redam eius fententiam, quam Spiritus iàbdusinjjynbsp;ptisPropheticisScApoftoliciseS£pöfuit,eft DVXnbsp;amp; lumen eorum, qui ueriàtltur iti tenebris. Habemus «luidemfl’^'’nbsp;cognitionem honeiîi amp; inhoneAi,q[uemadmodum fuprâ eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

tarnen hæc cognitio ita fokt pötentia oh'ginalispeccatifalià dodf’^/ praua cducatione,adeo(^ exempïo multitudinis obfcurari^uttiofl^'nbsp;erraueris â uero,fi.dixeris hominêprodigioia cæcitate jkiborare,amp;Pnbsp;pare ficut cæcusin meridie paIpat,uÉ ttekiat quo fe uertat,amp;quafli^*nbsp;ad ueram uitam ambulet. Decalogus äutemrcuocathomineabnbsp;citate, ad näturaleifi fuurri uifum. Quare baud immerito dicendusnbsp;dux csÈcorum.Vnde amp; Deut.50,Teilesinuoco hodie ccelumnbsp;q» propofuerim uobis uitam Si bonunijbenedrdioncm amp; male^*®nbsp;nem.Ét ChriAus : Siuisad uitâingredi,ferua mâdata.Cætcrijm,qP^5nbsp;banc Decalogi uiam,nullus perueniat ad ueram Si æternam uïtam»*^*’nbsp;fit uitio Decalogi,qui redam uiam often dit,fed uitio hominu,quinbsp;pcecato iuo nonpoflunt hacuia incedere, fed neceftebabeantaliain dtnbsp;am ingredi,quæ eft per fidem inChrrftum.Adhæc, Decalogus eftnbsp;ditor infipientiüra,amp;: doeftor imperitorum.Etfi enim homines habentnbsp;naturalem præceptorem,diUinitus adbibitum,qui erudiat ipfos de honbsp;neftaScinhonefto tarnen Satan, qui obtinuit in h^mifjesty^sodi-.....~ dem

-ocr page 63-

COMMENT. roAN. ÉREN. LIBERI. DE FIDE: ftnp^pter peccatum^folet buic præceptori perftringerc,amp; tenc^

* utintelligat quidcm meîiora, arque etiamapprober.


'^aülurioquitur, amp;operacurirani, tarnen in præfen ria non docemus, 'li’Mfît Decalogus, noftro uitio, fed quid fit per fe,uiddicet,Lex Sannbsp;^kpræceptum Sanâura, iuftum amp; bonum .Ponamus igicur Decalonbsp;nobis ob oculos,öi expêdarousueram eiusfententiâ,uttenebrâsnbsp;•Sentisnoftræ difqciamus. Sed hisin præfentia oniifsis,accedamusad-f’^incipaleinftitutumPauli. Sufcipit enim ludæosarguendos pe^cati,nbsp;‘l^od etfîludæi babenc Decalogum, ôi. uidcntur fibi ex Lege infigni-


^’Ptüræ,quàni cxplicanoncLegis fît probaturus,non erimus hîc lo-r^^cs.lUud tantumin prgfentiaaddemus,quôd quales funt Gentes Sd (| .’(Snodadpeccataattinet)coram Deo,tales etiamnos,qui Chri-^^’ïi uocamur,fumus. NecelTe igitur hab emus aliam iufticiara, qvattinbsp;P^ï’ürn. merita,quærere.

_ n^iTOfx.K/lt;^'^àgt;(Jgt;6X6T,UpTtç«]ty«o' 2,''; vÓm-ov. t«y/'iTTotoaßoJ-rtla'VoUKHa'»

F 2 Nam

-ocr page 64-

w CAP. n? EPtST. PÄVLI AD ROMAN.

NSdrcumciUo quidem prodcftjfilegêfcruaueris.QuodfitïMiC grcflbr lcgis fucr is, circuncifio tua tn prçputium ucrfa eftErgo fi pr Jnbsp;putium luftificationes ïegis feruaucrit,nonne præpuciû ilhus pro cir/nbsp;cuncifionc impuraEirur^amp;:j udicabit,quod eft ex. natura praepucium,nbsp;ftlegeferuauentjte, qui'perliccra SCcircuctfionc trafgreiFor cs kgisf

Cap« Paulus docerejudæos non minusefle peccatores,quàmô^ ttSjSc quantum quidem ad peccata attincf, ludaeos efTe gentibusnbsp;les.Potuiftèntigitur ludæi obi}cere,quôd etfi in reh'quis quidemnbsp;bus legis fateantur fe pcccatores, Sc non perfeeftè legem implcrc,h3^nbsp;anttamen circuncilîonem,amp;mukaiàcra Leuirica,qug obferucntfi*^nbsp;mo {î:udio,amp;quibus expient peccata fua coram Deo,Qua certèifl p*nbsp;tegentibus longé præftent.Ad hocrefpondet PauIusiCircuncilîo,’^nbsp;quienSjprodeft quidem,fî legem obferuaueris. ft fuerislegisnbsp;greflbr,Slt;c.riicinitio,priusqinrerpretanoneprogrcdianiur,in4^*^nbsp;dum e{l,quoniodo lex Dei obicruari queat.Nô iam quæritur,quoi^^nbsp;do ueram amp; æternamfàlutem confequamur.Certa enim cAadhoct^^nbsp;fponfiOjUidelicetjUtlegem obferuemus:Siuisdnquit Chriftus,aoU'^nbsp;ingrcdijferua mandata,Sed illud quæritur, quomodo lex,feunbsp;Dei feruari queartt.Hicfcindit ftudiain contraria uuIgus.AIij enini^^nbsp;ftimant legem pofle ab hominibus tota feruari,8lt; homines polfenbsp;ex toto corde dftigere, id^ naturalibus uiribus, Sed hoc pug”®*^nbsp;uniuerlt;âfcriptura,adeocpcuniexperientiaipfa*qucmadmo““p^^^‘^nbsp;copiofe demonflratur. Ah) putâtlegifatisfadunl,fi extern^nbsp;ra fiant.At lex non exigit tantu externa opera^ fed exigit perfe^^ xnbsp;lt;ftitatemjamp;C abfolutam tarn internam q externam luiiiciam.Ali)nbsp;tur,q) etfi non implêc Iegcm,tamen,fîpcccauerint,po{sintptccataîi’^'nbsp;rids fuorum iâcrorum,ô^ bonorum opcrum ita expiare j ut reput^i^^nbsp;propter hanc iai isfadionem impletorcs Iegis.Scd nulla facra,nulla op^nbsp;ra funt Deo grata,nifi operator fit cu Deo recociliatus.Dixit dCnbsp;citeroie te quifpiam.dmpiusneaudeto placare donisiram dcorû.EtapùdEfif’^*nbsp;dicit Deus ipfe:QuomihimuItitudine uilt;ftimarumueftrai?t f Êtm® 'nbsp;Incenfum ab ominatio raihi eft.Ac iterum:Gùm extêderitis manusnbsp;ftras,auertani oculos meos â uobis,amp; eùm multiplicaueritis oratioi’9nbsp;non exaudiam.Manus enim ueftræ fanguine pleng funt.Quarenbsp;poteftyUt peccator,dum eft in peccatis, ideoc^ aduerferius Dei^po»^nbsp;peccata fuis operibus corS Deo expiare. Quid ergo dicemusfQuaia*nbsp;dem uiapoftumus legem Deiferuarc,utlâlutê eonfequamur f Dehanbsp;uia Paulus poftea concionabitur.Ifrael,(inquiens)ad legeiufticiac no^;nbsp;peruenit,quian5 exfide,fcd ex opcribus.Mispaucis uerbisdoeetkg^nbsp;turn feruari pofte,cifm Chriftus fide apprchendirur.Id autem hocmo’nbsp;do fieri foIet.Pnncipio,Credendum eft in Chriftum,qjipfecxpiauerffnbsp;noftra peccata,0d reconciliauerit nos Deo Patri.Hac fide,donatur no*nbsp;bis ChriftuSjUnâ cum omnibus fuis bonis.Inter ea autem bona cotinenbsp;tur etiàm Impledo legis, amp; fpiritus fandus. Nam Sc ipfe implcuitlegcnbsp;perfedè,amp;:accepit dona fpus fan(fti,ut ea credentib us difpenfaret.Qn’nbsp;proprio filiojnquit Paulus,aö pepercit,fedpro aobis o^jnibus tr^

-ocr page 65-

COMMENT. lOAN. BREN. LIB. 1 DE FIDE.

^tillu,quîfieripoteftjUtno cîïeodê OMNIA nobis donetflmplctfo 'gitkg{s,que perChriftSfada eft,fit noftra per fidem,ut et nos reputenbsp;niur,propter Chrifl:5,inipletores legis» Deinde,poflqr eputamur im--pletoreslegisper fidêjdonamur ipiritu ianftOjqabducatnosab opennbsp;^Uscarnisad opera iufliciæ,quæ etfiinhacearnenonfuntperfeifra, tnnbsp;placetDeoobediêtia»Quodcuitafehabeat,audiamusnuncPauîum.nbsp;CivcucifiOjinquitjprodeft quidêjfi legem feruaueris amp;c. Ifraelita, antenbsp;Qiriftu natum,legem tue feruauit,cu crediditin fernen Abrahc,t]d eftnbsp;Chriftus,q) propter ipfum hab eat benedidionêremiisionispeccatONînbsp;m'tæ gterng,Qua fide excitabat,amp; inflammabat,ut mortificaret openbsp;carnis,amp; ambularet in operib.iufticig. Cu ergo fie feruauit Iegê,tuncnbsp;profuit ei circuncifio. Ad quid$quot;Nunquid ad expianda pdaf Nihil mi-’’Us.Habuiun.remifsionem peccatoRzper fidem in feme Abrahæ.Pro-^itergo circuncifîo,nonad expianda merito eius,peccata,ièdad con-firmandâ fîdem,quam hab ebat in feme Abrahæ promifitim^uidelicet,nbsp;^per circuncifionê confirmabaf mens eius,ut certius crederet eam^-^ifiionem nô adalios tm,fed peculiariter etiam ad fe pertinere.Ide di-eft de Sabbato, de facrificijs deep alrjs Leuiticis culcibus. Hæcnbsp;^‘nprofueruntlfraelitiSjfi' obferuaruntlegê* Obferuaturautlex,per finbsp;^^niitifemen Abrahg,fîcutpaulôantè eft expofitum.Impletaiginegenbsp;î’frfidêiprofuerûtiàcraLeuiticaadhoCjUt confirmarêtfidê, ÔC rennenbsp;•^^ntcredentêin officio fidei.Qiiod dicit de facramêtislfraeliticis, intelnbsp;^^endû etiâ eft de iâcramentis Chriibanis. Sicut.n»circuncifio profuit,nbsp;obferuata fuitaïa baptifmus.amp;'ccena dnica profunt,fi legê ob-*^uaueris»Lex aûttunc obferuat;cu credideris in Chrift5,ôlt; m ortifîcanbsp;“»isexhaefide carné »Prodefti'gïtbaptifmus,prodeft cœna dnica, utnbsp;'^leruauerislegem per fidem, confirmet fides,amp; ftabiliatunExhis fe-^üitür,Primû,q? fi Ifraeîita non ôbferuauerit leg.é,circuncifio eius nonnbsp;®^*tercoramDeQreputat,qprepuciu.Sicamp; Chriftianus, finonobfer-Jî^^^entlegê, baptifmus coena dnica eius, non aliter iudicanf coramnbsp;^%ittiô funt corâipfoabominabiIiora,qLotionesnbsp;nbsp;côuiuia Mahu

jjinifiai^3apj-if,^us quidéamp; cœna dnica,funt per fe facramêta iândif-’J»a,ôlt;fuo modo neceflària,Impio aût,feu nô obferuâtilegé, fintpip ^.^^Isima,amp; cedüt ei inmaioréinteritu.Deinde,q? fi genres no circu-obferuêtlegem,per fidé,tunereputatprgpuciû eoR2 pro circûcifinbsp;'’’^«•Num ergo fîmili modo inferemus,qîfi quisnon baptifatus,obfernbsp;^^eritIegem,tuncreputet perindeacfi efiètbaptifatusfCertè hoc ex

Pauli neceflàrio fequit.Sed interea obferuari debet, q? quemad ’^®duinpoïjt,'aMofaica,anteaduentû Chrifti,in carne,circuncifio in-'Mebat inter mandata diuinan2 ordinationu,ideoc^ necellariô,in fuonbsp;l^^'Iüjobferuanda erat,nec quisqin familiaAbrahg,quiIegéobferua-^^»teneri potuit,quin circuncideret,fi ullo modo pofsibile fuit: ita ÔC.nbsp;J JPfifttiusjinChril^anifmo comprehendit in diuinant ordinationu canbsp;ƒ °8o.Italt;ç quot^tlegem obferuant,quatenus quidem obferuari ponbsp;ƒnbsp;nbsp;nbsp;^^betjbaptifinu fufcipiant,neceire eft,nifi fi quis catechumenus

à tyranno 4gt;ptcr confelsionê Chrilb ad morté,priusq baptifmu

F 3 confe-

-ocr page 66-

(it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' «• EPIST. PAVLI AD ROMAM.

confc4ua£.T uDc cnim Cônfefsio ei'us pro baptifmo rcputatur illud confiderandum,cp circuncifio fueritfuo ternporejfanu'h’æwfuii*nbsp;Abrahæmandata,amp;fjs,quiïè cum familia amp;:poîiria eius coniungd’^^»nbsp;non autem Gentibus,in fua poh'tia manentibus. Quare, fi quisnbsp;eus credidit in fernen Abrahæ,amp;: comoratus eft in rep.fuæ genns,n®nbsp;neceffebabuitcircuncinonem fufeipere.Exempîafunt Melchiftt*^^’nbsp;Ietbro,Niniuitæ,Naeman Syrus.Baptiftn usautem mandatus eftnbsp;bus.Doccte,inquit,omnesgentes,baptiGntes eos,8dc.Quotquot’^'nbsp;tur u eram ûlu tern per Chriftumfperailt, neceftc hab ent, quoadnbsp;fieri poteft, baptifari.

Ou if) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îôiVjàù ƒ £ » ivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(pÄ4'(S^S iv ki

Ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XfiW -T^iTop-H jcaùîgt;tl'î«.Q) Ij) ^evp-ot-Tisa 1) 'yç«/pipia2t,fcu ô iZ!Vi -

vQr'oÙKy^«ù^^^TSi,\',à.^î.y(.'JTS)Qiia\P. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Non is,quiinmanifefto ludæôs extiteritjudaeus cft,hccca,quç iii manifefto fit cârnis circUncifio, circûcifio cftjfed qui in occultolod^nbsp;Us fueritjis ludçus eft;8gt;C. circuncifio cordis, circScifio eft quæ fpiritönbsp;confiât,non lifera,caius laus non ex honlnibus eft,fed ex Deo,nbsp;Sicut Chriftusnegatimpiosludseos eftefilios Abrahæ,SifiIn»’^^'’^nbsp;tns, Abrah^ efretis,opera Abrahp faceredsjta amp; Paulus negaclud^®^nbsp;incrédules efle ueros Iud^os.Ec ut alias dicit. No oes,qOi funt ex Ifr^ebnbsp;funt Ifracl.ne»^ quia funt fernen Abrahæ,ftatim oês filq.Ita hoc loconbsp;aitzNon is, qui in manifefto eft Iudpus,uerus ludæus eft,nee ea,quîcnbsp;manifefto én carnis circuncifio, uera eft circuncifio, Etfi énimnbsp;nis circundftojfuit in familia Âbrabp,ufcp adfiium definitum teftip*^®»nbsp;diuinûus inftituta.ôc obfèruatu neceftària,tamen bac externa drcui^^'nbsp;fîone non abfbluebatur uera coram Deo pictas,fedrequirebaturlt;^^nbsp;feruatio Iegis,hoc eft, uera Cordis circuncifîo,quemadmoduniMo^^.^nbsp;ipfeDeut.io.interpretatur,Gircunciditeiinquiens,præpucium cord^nbsp;ueftri, amp; ceruicem ueftram ne induretis amplius. Hgc autem cireHi^^nbsp;fio non fit ferro, fed fîde,ficut Petrus AÆi^.aitiFidc purifîcauft cc*^nbsp;eorum.Circuncifio igitur carnis,eratquidêfuo tetrjpore,leginnia,i^,nbsp;fi fola eratjlitera tantum ftiit,nec habuit corâm Deo laudem.CircuO^*''nbsp;fio autem cordis,maximè omnium exigitur, Sénon confiât in niani^nbsp;ftojfed in occulto, feu in fpiritu ,ac habetlaudem, non coram ho mir’’quot;nbsp;bus, fed coram Deo. Itaqueludæietfîbabentdrcuncifionem,^^^nbsp;légitima fàcra,ac obferuant ea. §Tammaticè,uidelicet iuxta Iiterâ,tam«’’nbsp;quia non obferuant ca Theologicè,boc eft, iuxta fpiritum, non minu’nbsp;funt coram Deo peccatores,q Etbnici incircuncifi. Sicut Si. Hierenu'a’nbsp;cap.p.dicit.Dês gxntes habent prppuaum,oîs aût domus Ifrael incir^^nbsp;cififunt corde.Hic le eus Pauli diligénter eftnotàdus.Docet.n.reclt’^nbsp;dicare,non folû de openbus Iudaifmi,fed etiam Cbriftianifmi,ac denbsp;mnib externisoptnbus.Sicut.n.uerusIudgusnon potuit externisfio'nbsp;fis amp; operibiis cerco amp; infallibiliter agnofci,quia ait,Qui in occulto »ƒnbsp;dyus fueriCjIudpus efttita uerus Cbriftianusnon poteft certo âf infa^nbsp;biliter externis fignis ac operibus iudicari. Vérus.n.Chriftianuseft,dônbsp;qui in manifefto » fed qui in occulto eft Cbriftianus. Debet quidernUquot;nbsp;nufquift?

-ocr page 67-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBERI DE FIDE:

de fua fide,apud fe certus elîè,ac fine uUa dubicanone crede-eflèDeo acceptum, propter lefum Chnflü, nbsp;de proximo iuxta

'®*itatcnijquæ omnia fperat,§£ omnia crcdit,ut Paulus loquitur,iudi» ^f^sHec quenq temerc condemnare : Sciendumautem eft, ueram amp;nbsp;P^leftana pietatem, nullis externis operibus,cerimonrjs, uirtucibuSjnbsp;’^’lemiraculis quidem abfolui. Hæc enim omnia funtin manifefto,amp;Snbsp;^’’^»(iicut Paulus loquitur,) Tî^^^^jboc éft,litcra.An no infîgne opusnbsp;HUeferere omnia,6cfedari Chriftu, ficut Petrus amp; alrj ApoAoIi fe-^^“untfFieri tarnen potefi:,ut fiat animo feu auaro, feu ambitiofo,alió-^'^naIialFe(ftu,qu?renti in Chriflo,non uera ÔC fpiritualia,fed tantSnbsp;^fpûraliabona,cuius rei exemplum eil Scriba, ad quem didum eft:nbsp;, Jilpes foueas habent,amp; tiolucres coeli nidos,Filius autêhominis nonnbsp;^^^tjubi caput reclinet.Similicer,Omnesfacultates fuas in eleemoiy-«xpcndere,annon eft opus commendationé digniisimumÆt ta-î’^^netiâhocopuspoteft fieriabfcç caritate, Si. uerapietate.Siinfuma,nbsp;’f’^^it Paulus , in alimoniam omnes facultates meas, caritatem autemnbsp;J®nh'abeam,nihil utilitatis capio.Sic ÔC morte fufcipere propter Cliri-i'*Qi,autIufticiâ, opus eft excellentifsimû» Paulus autem fignifîcat etiânbsp;^^opuspofièabsqi ucrapietatefieri.Sitradidero ,inquit,côrpusmenbsp;^’^ijütcomburar, caritatem autem no habeam, nihil fura. Multi etiamnbsp;A Ëthnicos maluerunt cru déliter occidi, iniuftè agere,non tamênbsp;propter hoc iuftificati. Adhæc,quid præftantius,quid magisinfi-8*ï^uidetur miraculorum operatjionef attamennechoc donoabfoluinbsp;hnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim, qui in nomine Chrifti ediderunt miraca-

r'

»^interea impie uixerunt,dicitur,Non noui uos, Difcediteà me om ^®aquioperamini iniquitatem.Et ad Apoftolos dicitur,Nolitein hocnbsp;^^dere,quôdfpiritus fubijciuiitur uobisS^c.Quôd fi tâtis uirtutibusnbsp;- J^iraculisnon abfoluitur uera amp; perfed'à piecas,certè ea non conçoit etiam ufu facramêtorum,quôdnon pq tantum,uerumetiam ininbsp;vftoleantuti Sacramentis,non tarnen in hociuftificantur.Hgc non eônbsp;?centur à Paulo,8c cxplicantur,ut fîgnifîcetur,non efie uirtutes feftâinbsp;^»Scnon eflè facramentis utendum, Sed ut fciamusjueram ÔC perfe-pietatem non elle metiendam externa operum fpecie,ne hac fpe-ƒ ^xcæcati, non requiramus uerara iuftificationem. Hac enim non tenbsp;jfîta,non agnofeuntur peccata.Peccatis non agnitis, non requiriturnbsp;J^iftus.Chrifto non requifito,non côfertur in nos uera amp; æterna fa-H^Qparehæc docêtur,ut cxcitati,ueram iuftificationem in folo Chri-^uaeramus. Deinde hæc proponuncur nobis, ut difeamus non te-dealrjsiudicare.Haceniminparte peccaturtamàdextris, quàmnbsp;’^iltris.RomaniPontificesfolent eosincceleftes Sandos confecra-Jpfî uocant Canoniiàre)amp;EcclefiæinuOcâdos obtrudere,de qui-.^^acceperuntaliquammiraculorum Sdhoneftatisuitæfamam.Nonnbsp;J^fermo eft,derjs Sanebs, quos Spiritus (àndusin feriptura nobisnbsp;Sanctis in cœlo commendat, Hi non quidem funt inuocandi,nbsp;i^^^ndumautem eft, quôd certo fint cum CHRISTO incoele-wRegtio, Sed.inpræfentia loquimur^ de ijs, quos Romani Poh-F 4 tifîces,’

-ocr page 68-

lt;ss ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. ra. EPIST, PAVLI AD ROMAN,

ti'fices, pro fua libidinCjin Sanélos canonifant, cum reliquos uul^arcj Chriftianosignipurgàtôrio députent «Hæc eft deteftanda terneritas.nbsp;Nondum enim,qui in manifefto ludæus eft,uerus eft ludæus. fcxnbsp;ra parte peccatur à fi'niftris,q? uulgus hominum foleat ex leuifsiniisW'nbsp;lpjcionibusproximosfuoscondemnare,adeocp din's deuouere.At^'nbsp;nim,uidifti fortafsis p eccatum,no uidifti autem fufpirium ex fide,nbsp;peccatOtVeri Chriftiani funt occuItiMundu« non eft dignus,utnbsp;atuerura Chn'ftianuinfuamaieftate.Necp enim Chriftusipfeiuxtah^nbsp;ammaieftateminmundouidebatur.Etobferuâdum eftoraculuniÆnbsp;ad Eliam dictum eft,Reliqui(inquit) mihi feptem millia uirorum innbsp;rael, qui non curuauerunt genua ante Baaï,qui amp; tam o cculti erant, ufnbsp;neipfiquidemProphetænoti fuerint« Coerceamus igiturnbsp;tern iudicq noftri ne ipfi temerè iudicemur » Qua menfura inquit»nbsp;me «minier emeti en tur uobis ali] ?

C AP VT TERTIVM. •

Tx'.^ S' aifôtarcv'm; k tio'» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-zraAu xaTz»!

•ntlt;^a7ap. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7nrtu0)((9:v -m KÓytcc'm Oeou. -rl 7Çgt; e*

suWv 'nvélï’; » ó.7nsilt;x mtZv thv ttIsiv 'm Oeoü Klt;XT-«tçjHira; p yivoi^ • Quid i'gitur habet in quo præceUatludæuSjautqnæutilitasnbsp;cifionisCMuItum per omneinniödum.Namprimumquidern’i^*^’’’nbsp;quodillisconimiflafuntoraculaDei. Quideninijfi quidamfnetnntnbsp;increduIiCNum incredulitas inorunijfidemDei faciet irritarnC Ahntnbsp;AuïusprobauitomneshomineSjtamEthnicoSj^Iud^osefquot;nbsp;fc peccatoreSjamp;quidem addenda nunc uideturcondußn»nbsp;uidelicetjqjluftifi'cemurjioceftjcofequamurremifsiontn*nbsp;peccatorum tantum per fidem propter Cbriftum* Sed qnia

gquauit,quodadpeccataattinet,Ethnicosamp;Iudæos,poiîètquifpô^ exiftimare,qj Paulus nullum prorfusfaciat diferime inter Ethnicos^nbsp;ïudæos,ac ßgnifi'cet etiam religionem ludæoRt no minus impiam e»^nbsp;q Idolomaniam EtbnicoN2.Priusq igitur pergat uel peccatum ludæoRtnbsp;copioftus explicare,uel cönclufioneinferre,diluit obiedionem, amp; donbsp;;Cet,quib,us in rebus ßt: difcriniê inter Ethnicos ac ludæos, ÔC in quibusnbsp;’ non fit difcrime.Nam quantüattinet ad peccata, nuUum eft inter ipfo«nbsp;difcrimen.Omnes tarn Ethnici q ludæi iunt natura peccatores. Quan*nbsp;tum autem attinetad dodrina religionis amp; ad prærogatiuas benefiflOnbsp;rum DeiJudæusIongèantecenitEthnicum.Commifla funt,(inquit)»nbsp;h's(ludæis)oracula Dei.Primum enim Iudæi,feu familia Abrah^ elcdanbsp;eft à DeOjUt in ea conferuaretur promiisio de Chrifto, amp; ut Chriftusnbsp;fi'lius Deinafeeretur ex éa familia homo.Deinde,data eft eis promifsi®nbsp;de terra Canaan,promulgatus eft cis Decalogus in mote Sinairaagnisnbsp;amp; ftupendis miraculis ? Data eft eis Lex ad conftituendam inter ipfo^nbsp;politian , ut eflet diferimen inter Ethnicos ÖC ludæos , quo ea fe-milia, ex qua uenturus erat Chriftus, certiushaberet hoipitiutti,^^nbsp;adfuum uk^ tempus ab altjsdiftiada amp;:iacoIumisconftaret*SuntS^nbsp;all»


-ocr page 69-

comment. IOAN. ERE NJ LIB. f. DE FIDE. dj. præro^duæ,præ Gcnribus, quæ poftca cap.p.rcdtanu

Gentes feu Echnid nihil taiiurapracrogatiuaRzhabuerutJdcir »^ödadhanc quidem parteattinct, ludaci multum excdlunt Ethninbsp;fcxhismdicandumeft degqualitatcScingqualitatc Chriftianoruinnbsp;reipcxcris carncm ÔC iànguinê,ac pcccata,Chriftia-jjj/^ani.Inter T ureas multa ôi. magna dehgnantur fceïeraJdem fit e-Conbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æquahtatcm.Sed fi dodrinam religionis

'^Wcraucris qua cognofeitur, quomodo confequamur remifsio-j|^pcccatorum,amp;C ueram fàïutem,ibi maximum cfl diferimen. Ghri-^en nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrinamEuangdfj de Chrifto,ha-

ç^^ôcamp;cramenta diuinitus inftituta,exqbus uera rdigio,amp;fides tam ^^öofatnf^ g£3njQj.e Spiritu fànlt;fi:o,concipitur, quàm confirmacui*.nbsp;praérogatiua^Manent igitur in peccatis, amp; pcnbsp;j''*’ït,cuntiintcrcamultiGhriftiani confequunturremifsionem peccanbsp;^5’^»6eferuantur.ïdemiüdicandümeft de diferimine inter Papifîa»nbsp;L;'*^§clicos,quos fîcuocant.Nam,quodadpeccataattinet,utrihcpknbsp;^^pcccatores,ut incptifsimè faciât, qui exaggeratioe alienorum pecnbsp;J.^’‘ürn,fufdpiunt fuamreîigionem tuêdam ôi. confîrinandam.Nortnbsp;controuerfia eft de eo utri fint péccatores,fed de illô,utri habe-^^Coéir/namuera*fidei,qualiberemuràpeccatis, Sgt;C confequamurnbsp;falutem.Hic maximum efi diferimê. Papifiæ enim docent honbsp;remifsionem iniufticiæ confequi propter méritanbsp;iufticiæ. Euatîgdfon autem Ghrifti docet nos confequi luftifîcanbsp;ï'’^§gt;*atis,tantum per fîdem,propter Ghriftum.

hîciterû obijciturîEtfi ludacis crédita func doquia Dei,S^Ghri-r’iiücrumhabcntEuangdiônGhrifii,tamen non omnesludæicre-^’^Jhintdoqufjs Dei,ficütnec omnes, qui nomen Ghriftianïï iadant, /^ütitEuangdio * Videtur ergo prærogatiua doquiorum ÔC Euan-! ^De^nulla efiè. Ad hanc obicÂionemrcipondet PauIus.Num ia^nbsp;^dulitas illorumjfacit fîdem feu ueritatem prömißi on um P ei irricâ^nbsp;J ^tHocPauli didum interrdiquahuiusEpiftoIginfîgnia obferuannbsp;ft ’Ml.Etfi enim hominesfunt inCreduIijUeritas tarnen uerbi Dei coinbsp;3Exiccatum efi:,(inquit)f^umj èc ceeiditflos, Verbum autê Do-^-’^‘inanct inæternû. Et iterumzGœlum amp; terra pr±teribunt, Verbanbsp;Ç^ca non præteribunt .Deus promifit fe dating Ghrifl:um,ex faminbsp;Dauidis .HgepromiGio feruata eft, etiâfi maxima h oîmnbsp;ctcdiderüt^Deüspromifcrat Patriarchis Abrahejfaaco Sc îanbsp;(l^^jfetraditußt pofteritati eoi^ terram Ganaâ.Hàc promifsonê,ctiâ-çv^dtinon credideruntjS^ perierütin defertô,Deus tarnen impleuir.nbsp;^MergofNum tâta eftucritas diuinarçf promifsionumjUtijs fruanc,nbsp;{ ^increduli amp; impfif N5 certè hic cfl fenfus iîlius didi, Increduîitasinbsp;’’^non facit fidem Dei irrita. Etfi.n.fieripoteft, ut increduli aliquannbsp;^^•'*.frü3tur corporalibus bénéfices à Deo humànogencri promifsis,nbsp;^*Ppequôddomuseorum, iuxtalobem,fintfecuræ8^ pàcatæ,necnbsp;'^'^gaÔeifuper ipfos. B os eorum condpiatjôi non«fborciat/uac-, • .........

-ocr page 70-

IN CAP.’ IH. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pûlnauni,pkna,cruclant(a ex hoc in illud. Ones eorumfoetoiac abon


ca parfat, non priuetur fcvtu fuo, ac fint promptuaria eorum,wxfc dantes in egrefsibus fuisjtanien non fruuntur promifsionibusfpirituanbsp;lium ac cceleftium benefîcioruni,quæ funt propidatio Dei,condona-tio peccatijamp;f beatitudoæterna,nifi depofitaincredulitateaccipnnte-aspromiisiones FIDE. Quienimnoncrediderir,conderanabitur.nbsp;Quare, cum dicitur, Incredulitas hominura, non facit irritamnbsp;Dei.non intelligendum efi:,quôd homines confequantur ueram, cct'nbsp;, etiarnfi non credidc'nbsp;rint ,fed intelligendum efl de ip fa diuinarum promilsi©num,infe,c^*’'^nbsp;titudineamp;ueritate , Primum, quod etfi multi homines easnoflO'®'nbsp;duntjDeus tarnen tantæ efl conflantip,ut feruet easijs, qui iplâs fide acnbsp;cipiunt. Deus Abrahæ promifit, quod in Semincipfius,quieft Chn*nbsp;ftus.benedicflionem. uidelicet.remiisionis oeccatorum. Bc





-ocr page 71-

8c faluns,erianifi Simon Magus no rcgeneratur,nec fa-conïèquitur, Panis cœnæDominicæ eft uerum corpus Chrifti, n ^num,fàngiriseius, eriamfi multi non credunr,nccfruuncur bene-j,^‘i®»quaeSacramenös fumendaofFeruntur, Veritas enimSaframen*nbsp;*^Oiinonpendctab hominumuelfide ,ueïaflèrtione,ftdaueritatenbsp;^^rtitudine Verbi Dei » Ad Sacramenti rationem inquit Aupufti-


. IrrtofitÔeus ueiâx,omnisâutémhomomcndax. Quemadmo? dum fchptum eft, üt iuftificeris in fermonibus tuts, amp; utneas, cùninbsp;•udicarîs»

InuertitPaulus obiedionem amp;oftendré quôdincreduli-^^ôttiinumjntantumnonfaciat fidem fenueritatemDeiirritamjuc earn commcndetacilIuftrcL Imô,inquiens,Iongc diuerfum fe-^^’tür,uidelicet, quôd quâto mendacioresîunt homines,tanto ucra-Deus.Quodamp;teftimonioPiàlmi quinquagelîmipriminbsp;PP tiiat.Vbi enim nos legimus j Tibi fob peccauijamp;cabi iuxta uerarrtnbsp;fententiam fie legendum eft : Coram te, peccator tantum fum.


-ocr page 72-

7î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, IIL EPIST. PAVLI AD ROMAN,

iniqui'tads ÔC peccati,ad omnia mea opera, ut etiamfi uidcantur corafl* hominibuspia, bonaamp;iufta, tn coramexado Deiiudicio fordcaO^nbsp;Quare,quo maius efl peccatum meû,non tâtura in maIis,uerunieiiaP'nbsp;in bonis meis,ut uidentur,openbus,eo magis.abfoiuitur Deusab in«gt;*nbsp;flicia SCjnendacio in fermonibus fuis. Suncaetem dupbces fermoo^nbsp;Dei.Alij funt fermoriés Legis; Hi damnant omnes homines peccatiçnbsp;jpronunciât eos.efle dignos æterna maledidiohe.Quo magis igitur Unbsp;uidagnofcitpeccatum fuum,amp; coram uniuerfo mundo cofitetuM*^nbsp;illuflriorredditur iufliciaamp; uerjtasffc'rmonumIegisDet,amp; co clati®’^nbsp;uidoriam reportât DeuSjCumimpii àccufant eum iniûfliciæ,qubd 2**nbsp;fligat perdat homines fine uUa infra caufa.AIijfnnt.fermonesLüsê^'nbsp;lij.Hi promittunt credetibus remifsipnem pcccad ¦§gt;(: hæreditaceptnbsp;leftis regni,proptcr fernen Abrahæ,quod efl C.hriftus.€2uare,qu®^®nbsp;gisDauid agnofcit amp;confitetur peccarum fuumjeo plusnobiHtat^'nbsp;fliciam,feu probicatem, clemêriam Dei, àcueritatém Euagdi]nbsp;q? etiam immeritis Sc indignis feruet promnda,amp;f reim'ttac eis crcdcf*’;nbsp;bus peccata,utobduretur os omnium iudicanttum.amp;f condetnnati^’^nbsp;Deum mendaci) Sc perfidiæ. Cæterùm, hæc u8»baDailidis,CoraiB£^nbsp;peccator tantum fum,8c malefador amp;c.non funt ofcitanter pracif*quot;-^*^quot;nbsp;da.Etfi enim Dauid uidetur de fua tantum pcrfona loqui, tarnenPai*'nbsp;lus hoc loco ceflificatur,qu0d compledatur ijs uerbis uniuer/nmnbsp;manumgenus.Ethuic confcntitalterum didum : Omnis homo men-dax.Difcamus igitur ex his didis peccatû noflrum agnofecre ^Verl 2nbsp;funt.non ex officina hominum,fed fpiritus fiindi naca,.Qiiarc,etianihnbsp;nondum intelligam aut fentiam peccatum,tamen fciamus fpirittrtn faj'nbsp;dum non mentirj ,Dicit non unum tantum,fed omnem, OMNE^vnbsp;inquam,hominem eiîèmendacem,hoc ed,plenumimpietate amp;inilt;lHÎnbsp;tare.Nomineautera OMNIVM,amp;ego compr ehen dor. Agnofceno*^nbsp;igitur eflpeccatum, amp; coram Dcó confitendü, etiamfi fenfus eiuso^'nbsp;dummetorferit.Hinc etianipcrfpicuum cd, quod ciim fimusnstur®nbsp;iTiendaces,mendacia fint Scnoflraopera, qmmtumuisuideäturbona»nbsp;Qitod non eo dicit,utbona opera,qu3eDeus prcccp;r,non faciarnu«»nbsp;Omnino enim funtfacienda,fed cum ca feccrimus, nongloriemut’*'nbsp;confpedu Dei,non confidamus bonitate corum, fed tatum bonitat^»nbsp;amp; dementia Dei per lefum Chriflum.Confideremus etiam confiliun®nbsp;fpiritus fandi.quo exigit,Sc ducirnosinagnitioneni pcccati.No eiiin*nbsp;patefacit nobis indicium pcccati, hoc c5fitio,ut perdat nos, fed illo,u^nbsp;nos ad quærendum Chriflum,pcccatLexpiatorcni,excitct.Habetqui-fpiampeccatumfuumob oculospofitum,amp;confiteturcumDauidenbsp;ex animo,Coram te,Domine,tantum fum peccator amp; malefador.Solnbsp;licitatur ergo ad defperationem.Satan dicit : Quid,fpcrabis de raiferfnbsp;cordia DeifDeusmifericors eft,iuxta uerba decalogi, qs, qui diligui^^nbsp;ipfum, Sccudodiuntmandataeius . Tuautem nec dilcxidi Denninbsp;ex toto corde,nec cudo didi unquàm mandata eius. Peccator cs,utupnbsp;desipfe,SC malefador,Damnat us igitur cs iudicio ipfo Dei.Siquidetnnbsp;perpétua damnatio pcccatori iure debetur.Quod fî obieceris,Chrift^nbsp;expiafic

-ocr page 73-

COMMENT. IOAN. ßß.EN.’Liß. I Dß FIDE? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7J

^piaffe peccata,fua morte.Bene,inciuit,amp; rcÄe.Chriftus cxpfaui't pec tuhocbeneficium afïècutus es 1'n Bapdfmozfed iterum amififti,nbsp;à te Chriftunijpeccans tuis,qugpóft baprifinum defîgnaftf,nbsp;^tChriftusnonamplius te fuum agnofcac,Accedit Sc inud,qgt; Chriftusnbsp;Pîfliis (it pro peccatis Sââ:orum,ô^ Eledrorum fuorum.T u autem necnbsp;^nàus esjficutres fpfa , ac tua (pfius confcienn'a teftatur,nec Eleétus,nbsp;(àlutïsfperaresfHæc 8^ his (imilia,funt I'gnita diaboli lacu..nbsp;^’‘fdquaepofiumusexnnguere,amp;abflt;^ßlutis detrimento exdpere,nbsp;’confiderauerimus confilium fpin'tus fanfti, quo uel ipfe nobis per lenbsp;proponk peccatum agnofcendum, uel Satanse nos de hac re ten^nbsp;^dos permittit.Ingenuè enim, 8i. nulla tergiuerfatione confi'tenduninbsp;eorainDeo,quodDauid confitetur,Corani te,tantùm fumpecca-amp; malefador,ideo(^ meritus æternam damnationem.H|^e aut pecnbsp;J^amp;rdamnationisagnitionon eo exigkur, ut maneas in peccato 8cnbsp;^’ninatioe.Dick eni'm DominustViuo ego,nolo mortem peccatoris;nbsp;°^dexigitur,ut conuertaris ad Dominum amp; uluas, hoc eft, ut prope-^^^per fideraad Chriftum,in quo babes 8lt;f peccati remilsione, 8gt;Cnbsp;’^^^næhæredi'tatem.Nam quemadmodûprudens medicus comemonbsp;’^^’^ægtoto caufam,amp;magnitudinemmorbi,non utperdat,amp; occidatnbsp;^§[otuin,fedutexcitctipfumadftimcndam medicinam, SCadconfe-fanitatemrita Deus oftendk nobis peccatum,adeocp etiâ per-Satansc,iit exaggeretur,non ut damnet,fed utferuet nos,amp; gio-^'^’ßferuatorisreportet.Nam q? obqciuntur peccatapoftbaptifmum,nbsp;*^'^5ii'rem{fsibilia,tentatio eft, autpotius impoftura Satanæ. Chriftusnbsp;’’'Piauit OMNIA peccata,(iue, qua; ante,nuequæ poft baptifmû deftnbsp;^'’5tafiint.Et:Ömnis,qui credit in eu,ftueante,fiuepoftbaptifmu,n5nbsp;J’^’hfed habet ukam seternam.Et,Venke,inquit,ad me OMNES quinbsp;^otatis Si. onerati eftis,(îue ante fine poft baptifmum. Si ego refocil-°® uos. Annô Corinthiusille fcortator baptifatus erat, 6d de(îgnauenbsp;’\3baptifmofcelus,etiamapudgentesdeteftandum,amp;:tamenconfe-peccati remilsionemf Qpodaiït de Sandkate ôcEledione ob-^’¦‘bfatisfancftus eft,cui ftneftitasChrifti eft donata.Et certo eleftus eft,nbsp;??*Chriftum,qui eft liber eleftionis Si ukæ,perfîdem agnofek. Si emnbsp;MNîS qui credkjhabet uitam æ£ernam,non eft dubium,quin etiamnbsp;^‘'edk,(îteIelt;ftus4Qiiarc,quipropterpeccatafollickâtiirad!nbsp;/‘Perationem,cogitentiudiciumpeccatorumidcircoipftspatefa(ftû,nbsp;.^’^iitdaninentur, fedutadChriftumconuertantur, quoèdamna-it??^^*^^*^^’^^ur‘Acantea quidem peccatum eft multisSc uarrjs modisnbsp;^crn.Cauendumigkur eftneôcinEuangelion peccemus.Duo

J'^luntgenera peccatorum,Vnum defîgnaturin Legem feu Decalo peccati fpecies funtimpiafada amp; fcelera.Alterum deftgna-Euangelion.Huius fpecies eft incredulkas, quod peccatum tunenbsp;^^,’^mitti foletjCÛ non folum peccauerimus aduerfus îegem Dei,ueR2-’ai tioluerimus credere, q» Deus uelit nobis peccata propter Chri-j ’¦emitt-ere.HocefthorribileilIud peccatu, quo homines perpetuônbsp;^aiarifolent. Hæc,inquk Chriftus,eft condemnatio, qlux uenitin

G mundum.

-ocr page 74-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN car nt BPIST. PAVLI AD ROMAN.

niundum,amp; dikxcnjnt homines magis tenebras,^ luccm.Dcmusig*^ operam,utagnitopcccato, conferamus nos perfidem ad ChriftuiU#nbsp;qu o folo amp; iuflificamur ÔC (aluamur.

tl » «AiKke i/jLcSy,0«o? AiKXMffvvUu ffvv!sve'l,T'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« 0lt;aa' i

«v Tiiy «fyxv; K.acm «vSfw’ttov Atyco- M-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tTreJ •jr««' xexvequot; à Oea ç

9tv Ktejiup; EÎ * «AH0e« 'm ©eoû t{) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4'amp;va^«.H t7f^5*rffi^lt;r€p ek thy «Tb^avitf

•no,11 Kif-yai wo* «/ietÇTtüÀoa' x.Ê4V0lJjia; nbsp;nbsp;nbsp;}t)i( nasiaaf Ç\xa^^}j.ovfjSïtac,y^

ifijic Aiyetv) o2i1stti(a-(igt;/iS^KacicÀ/ivâtAilf 7a«ytB«; àpÿ gt;cf}J.«.w

Qoód fi iniufticia nöfira Dei tufticiam commendat, quid dice; mus?Num miuftus Deus,qui inducat iram-(Humane morcloqoor)nbsp;Abfic.Nam quomodo uidicabitDeusmundum^ Etenini,fi uchtasnbsp;Dei per meum mendacium excelluit in gloriam ipfius,quid pofthacnbsp;6^ ego,uelutipeccator iudicor,ac non potius/quemadmodurn de nonbsp;bis male loquuntur, Ôdficut quidam aiunt nos dicerc)Faciamus maxnbsp;Ia,utucniantbona.Q,uOrum damnatio iufta eft*

Non eft dubium, quin quod Paulus Romanis fcripfit, uerititctf* Deiilluftrarimendaciohominum , èc iuftieiamDci patefien Sinbsp;bari iniuftida hominum,hoc iæpealiâs uerbis quoque publics (itnbsp;cionatus. HincacccpcruntSycophantæoccafioncrn calumniaf’^^’nbsp;tiulgandi,quôd Paulus prædiearet Deum efle iniuftui quipu^^’^^P^; 4nbsp;catores.cym tarnen peceatis fuis gloriam nominis Deinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

ctiam doceret/adenda efTe mala,ut ueniant bona. Has igitur alumni' as fufeipit Paulus refutadas,fed paudisirais, ut non diu abnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

tineatur.Sunt ante dug caIumniæ.Altera,quQd doccat Drum eucin»^ ftij.Aitera,quôd doceat, fadenda efle mala, ut ueniant bona. Ad P^'nbsp;rem ilia refpondetinfidatione* Non docui Deum efleiniuftn,NecP^nbsp;us eft iniuftuSjCÙm punit iniuftos feu pee cat or es. DoceOnbsp;eflèiudicêtotiusmundi. Quomodo igiturpoflèmdocere,Deutn^^nbsp;iniufturaÆtfl cnim multi lu dices inter homines funtiniufti,tamcnPnbsp;Us idcirco eft iudex mundi,ut iniuftos indices iufte puniat. Abflt â t^»^nbsp;Cen,ti. quit Abraham ad Dominu, ut rem hanc facias,8c o eddas iuftum cunbsp;impiOjfiatcf iuftys ficutimpius.Non eft hoc tuum,qui iudicasnbsp;terram. Ac uerifimile eft, quod Paulus refpexerit hie, ad hoc difti^^*nbsp;brahe.Ad pofteriorem au tern calumniâ reipondet, fimplicifsiiwnbsp;dem,fed feuerifsimä depulflone : Q^orum(inquiens damnatio iulnbsp;eft.Manifeftifsima eni eft calumniaj'ndigna qug pluribus refutet,qutpnbsp;fïc qgt; cuiuis non admodum acuti ingenfj fit pcrfpicua.Cùm çn^nbsp;us didt,Ex hominum mendacio elucefdtueritasDei,feu,iniufticianlt;’nbsp;rninum commendat iufticiam Dei, non fentit,quôd iniufticianbsp;dacïum placeat Deo,aut qgt; iniufticia fit natura fua tam bona, utnbsp;nifticiara, aut quod fadenda fint iniùfta,utiufticia illuftretur, fed ta‘^nbsp;quidintenigir,qualeuulgarilóquendi phrafî fîgnifîcatur.Dicit quifp*;nbsp;am , Magnus Si periculofusmorbus commendat induftriam medio.nbsp;QuidfNum intefligit morbum efle rem iucundam,ÔC efficerep.it mcoinbsp;eus fiat induftnus,aut morbum idcirco fufdpiendum,ut induftnanbsp;4idprobetur f Nihil minus ,Sed fignifîcat induftriam medid çx cura-¦nbsp;nbsp;~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dont

-ocr page 75-

f

COMMENT. IOAN. BREN. LIBERI. DE FIDEî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TJ

^yjericulofîmorbiclucefccrc. Abus dicit: Rudis difcipuïus com-dodum præceptorem.Hic non intelligitur, q? prgccptor dek ruditate difcipuli,autg? difcipulus debeat efTe ÔC manere rudis,nbsp;tç?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiat eruditus.Quæ eilet h^c p eruerlà iatelligctiacS ed feu

fuit difdpulüs,eo magisilluftret eruditio prg. ddnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipiùm difcipulum eruditum reddi'derit.Sic Sc Deus non

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noftro mendacio aut iniufticia, nec noibrum mêdacium effi

Q, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei.Sed quo nos fumus iniuftiores,eo magis illuilratur iu-

confert cum noftra iniufticia, uel cû Deus codonat Q ^’^Btatis noftram iniufticiani,propter Ghriftuni*VndepauIô pôftnbsp;in 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ibi magis exuberauit gratia. Quo

copiôiîus banc rem tradabit. Illud in prgfentia curandu Paulus dicit,trSsferamus ad ufum. Nâ corâ tribunbsp;Q Pdjfoletnobis obqcimultitudoamp;magnitudonoftroß2pd5ist.nbsp;J^’drinqufuQj. Qpgpoteft tibi ciTe Ipes falutis,cum tam multa amp; tamnbsp;gS’ïapeccata coramiferisfSed reipondendum eft ex bis didis Pauli,nbsp;jv ûeus ueraxjOmnis aûc bomo mendax. Et,Iniufticia noftra corn-iufticiam Dei.Et, V eritas Dei excellit in gloriam Dei,p er meunbsp;Q^’^daciuni.Ej-^Vßjabundatpeccatumjibimagis (ùperabûdat gratia,nbsp;Qlj'^^’di citur:NoIi,in tam multis amp; magnis p eccatis fp crare falutê,8dnbsp;!^'^’^fibutnDeiinuocare,quid qugfo aliud eft,qß diceretur çgronbsp;! tçL ^§nusamp;:periculoiuseftmorbustuus.ïdcirco,caue,medicuraadnbsp;q. opera eius utaris.Imô,ideo uocandus eftmedicus,et operanbsp;^p^^tenduiîi,quia esægrotus.Sic no idcircorefjciendus eft Cbriftus,nbsp;S^P^ccator,fedquiapeccatorcs,idcircoin Chriftum eftiperandû.nbsp;tjjnbsp;nbsp;nbsp;quondam dicebat ad Chriftum in naui:Exi à me Dne, quia bo-

jj^^P^ccatorfum. Nobis aut dicendum eft:VeniadmeDomine,quia (J ƒ tator fum.Eft èc iUud Pauli didum,Non funt facienda mala,ut euenbsp;bona,alta mente reponendum, Sunt enim,qui arbitrantur licitunbsp;) ^alafacerCjUtbona eueniant.Bonum eft famiba alerc amp;fuftêcare.nbsp;He licebit nug is amp;impofturis operam dare,utfaniiliam alas,hocnbsp;tjç’^tbonu eueniatf Nihil minus.Bonum eft,Eleemofynâ dare. Ergonbsp;( ƒ ^pièdæ funt alieng facultates,ut des eleemoiÿnam,boc eft,ut bonunbsp;tueri.Ergo ne licuit Sauli innocen-i W nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;occidere,utimperium tuereturf Damnatio horum,in-

f u^^^’^^ft^ Non.n.poteftneebonumamp;Deo acceptum eile, wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;parit.Quicquid igitur iniquitate paratur,ma

’^him eft,8c cxecrandum.

T» '«y ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oiî ¦aroJvTSa'.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Xsù ïPS^.ltwas' •mot

, kaeùs'^t-yça'^act» oTioûx’isi «AxauG', óvcTfcüa'. ôvj* O«nvJwy.ôuK isiv ànbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igt;v Oeofi. ttkvt^Vô^ôcAiv«', »p.ec.H5lt;g6ia8u(9:f), ôux

'SI -^jeSv ^„5^ TTiT«,óuK ’isiv tatf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô À«f uy | «viSv

y{n,Çf, ôfeîa' ôi -nitTCkf kÙtZv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«yx«. avv^if^p.«. Ta.Axt'iroaamp;i«- vt

OjftjtffiuTrjxau à (Top nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ôux '•irva(^(i, ôuk ’îsi çéjiQ^ Qecû^TriVicy^ quot;jSii

^^*A}i.cSf) «.ÛTüff-

Qixid igiturrPratccUimus cosrNuIIo modo,Nam antècaufis redlt; G' i ditis.

-ocr page 76-

I« CAP. rn^ EPIST. PAVLI AD romam dttt8,oft2di'mös ÔC ludaeos Grxcos ómnes peccato eilê obnoxioa,nbsp;(icut fcrtptö cft. Non eft iuftus,ne unus quidê. Non eft qui tntelligat,nbsp;Non cft quiexqutratDeum»Omnes dcflcxerunt,fimul inutilesftiâinbsp;funt,Noncft,quiexerc€atbonitatem,noneftufc^ ad unum.Sepubnbsp;chrum apcrtum guttur corum linguis fuis ad dolum ufi funt, uciie/nbsp;num afpidöm fubïabqs corum. Quorum oscxecrationeóf artiarü#nbsp;lentia plenum cft, ueloces pedes illorûad effundendum fanguinem.nbsp;Contritio amp;ca!amitasin uqs corum, ôd uiampacis non cognouc/nbsp;TÄnt : non cft timorDei coram oculis corum.

Redit Paulus à digrefsione amp; depulfione obiedionu Si. calumnia» ftdfùum ioftitutum,amp; cûin principio huius capitis cccpiflèt difcriindjnbsp;inter GræcosièuEthnicos amp;Iudæos exponcre ,nuncabfoluit.nbsp;aût honiini ofeitâti Paulus fecum ipfe pugnaré. Àntè cnira dixit: Quidnbsp;îgitur habet in q præcellat ludæusfaut quæ utilitas circuncifîonisfMuJnbsp;turn per omnem modum.Nuncautem ait:Quid prgccllimuscosfNu»nbsp;(o modo. Quemodo hgc conueniuntiPrpccHimus cosmultump^’^®^nbsp;mnem modum ? Et,Præccliimus cos riullo modorSaamusigitur,Ç‘'nbsp;refpcxcrimus,(qucmadmodum S)C fuprà indicatum cft)prafro§^du^^nbsp;ludæis diuinitus cxhibitasjudæi plurimum cxcellunt Etnnicos.Iu^nbsp;mim didæ funt promifsiones de Chriftojudæis data eft Icx diuinitus»nbsp;maximis miraculis. Ad ludæos mifsi funt Prophetæ.E ludæoruin J;

cwh 4. te filius Dei aflùmpfît earn cm, Hæc ueftra eftinquit Mofcs,6p^ intdlccftus coram populis,utaudicntcs uniuerfi præeeptahacGd‘^nt,nbsp;Enpopulusfipiens,amp;intenigens,gensmagna.NeccftaIiafl3^^®

. babeatdeosappropinquantcs fibificutDcusoofteradeftcun^^bob' fecrationibusnofi:ris.EtPfaI.Quiadnunciatuerbumfuufflïacob.iudPnbsp;cia Ôd iufticias fuas IfraeIi:Nô fecit talitcr omninationi, amp; indicia fu»nbsp;tnanifeflauit eis.Qiiare hac in parte ludgi dignitate fuperant Ethnie®^'nbsp;Sed fî refpexerimus peccata, nullû prorfus cft diferimen inter lud^eosnbsp;8c Grçcosfeu Ethnicos.Siue cniniintueamurhumanamnaturam,oj’nbsp;funt corruptijfiue externa uitam,utrincp funt homines fccIerati.Acdnbsp;Gentiû quidem feu EthnicoR2peccato,antea pluribus didumnbsp;pergit Paulus ludæos etiam pcccati conuinccre,^d fuprà cceperatN^nbsp;fblum enim Ehtnici,uerumetiâlud^ifuntpeccatores .Eodemodoutquot;nbsp;cendam eft,Non folum T urcæ,uerumetiâ Chriftiani funt peccatoreS'nbsp;Et inter Chriftianos,nôn tantu uel Papiftæ,uel publici fcelerati,ueru^nbsp;etiam hi,quiEuangehônagnofcunt,funtpcccatores. AcPaufusfup«^nbsp;probauitilludjduélo argumento à legistrani^elsione. Sicut.n.ludsnnbsp;peceât contra legem lapideis tabulis infcriptâ,ita Ethnici peceât contt^nbsp;legê humanæ menti infculptâ^ In præfcntia autprobat iiïud tcftimon»unbsp;fcripturæ,ut ß quis nolit argumento uerbis Pauli expofito fidem adhinbsp;bcre,cedatiàltemautoritatiiàcrf fcripturæ,quæefî:àSpiritu ßndo^nbsp;Hieronymui dtata^Sf habet cœîcfliaautoritatis fuæ teftimonfa. CX^’d ergo didtfn'i'nbsp;MtEfrfw, t« pturafNon eR(inquit)iuftus,ne unus qüidem,amp;c. Quodhoclocof^nbsp;Proxm'oli» citatuY tcMimonium è fcripturajColledum eft è Pfalmis $45.52,.

cap.$9.Etßautem Apoftolusmoxhocteftimoniumfcriptui^ c^^fexti. accômodatpeculiariteradludgos, tamennon fignificat ad ludæos tad

-ocr page 77-

COMMENT. IO an; BREN. LIB. 1. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

g pcrtincre,uerumetiamad uniuerfum humanum genus ? Didt cm *5lnïus.Dóminus de ccelo refpexit fuper fiïfos hoîm,uidelicet,n5 fu-j^^flüdæos tàntum,non fuper Echni'cos tantum,led fuper unruerfumnbsp;gcnus.Et in hoc,ne unum quidem hominem inuenit fuilu,nbsp;^5 intelligentem èC réquirêtem Deum.Quod ut reclius mtelligamus,nbsp;Heft-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duos ordines.Alij funtiuxta extcrnam ipedcm ho

funtmanifeftèfcelerati.Ethi duo ordincsreperiunt’in quauis jj’^’^inum congregatione Sd poIitia.Teftimonium igitur fcripturj^,qdnbsp;’nlüs recitatjinteïligendu efi: de his ambobus ordinibus»Vnde,cû innbsp;honefti homines cora Deo, natura fua, abfcpnbsp;Ç .’^Ojfcipondet PiaImus,Non eft iuftus,ne unus quidem# Primumnbsp;I ^,non eft inter eos,qui redè intelligat,aut requirat Deum. Etfi emnbsp;infculpta eft ah'qua notida Dei,ramen magntnbsp;no pcccati originalis obfcurat eam,Só ortis rentationibus ira earn ex-^^^Suthomo prorfusncget,De5efte.Dicunt,inquitPialmus,in cor-lç^‘^o,Non eft Dcu«.Multi tenetur quidem aliquoj3udore,ucnihil tanbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;üerbis dicant,nihilominusautem impietasiftahærclin latebris

aipedui Dei, etiamß homo longe aliud cogitet, amp; i^'^^'taliqnotiesaduerfis.Quarc quantacum^ fpedcftnt honeftiho-coram alijs illuftres. Deus tarnen non agnofcit ipibs iuftos,pro-corda eorum plena funt impietate, Deinde, ut corda coruninbsp;b I’^pia,ita 8)C dodrina eout eft impia.SepuIchrum,inquit Pialmus,nbsp;fM?§nttur eoN2, Lingua eorum eft doli plcna,amp; uenenum afpidumnbsp;^^ijs eorum.Docent.n.amp; prædicantdeDeo,q3homines mereannbsp;Si’atiam Dei,fua ipforu iufticia amp; uirtute,amp;: mitigentiram Dei me-Jiçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opeut. Haccdodrina eft uelut patens fepulchrum, quod uc

Ij^iiïiu fœtorem exhalat,ita quicquid in ipfum cpnijdtur,necefle ha-fidêadhibetjindditin præfens exitiu, dolt;ftrina,dolus, qhoîesblâda ipßus ip ede ad intern ecionênbsp;â(ÿnnt,SimiIiter eft uenenum afpidum# Vndeloanncs uocat feribasnbsp;U^^riiæos Genimina uiperarçî. De tali quoeç dodrina Eiàias codo-ilçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alpidum ruperuntjSd telas araneg texuerunt. Qui comederit

cÔfotum eftjCrumpitinbafîliicum.Eft

Qjj in Euangelion Chrifti filq Dei.Quid plurafNihil ueri boni faci-^Corda funt impia. Os loquitur impia.Pedes ueloces funtad elFun Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim, utfunt mendaces,ita etiam iùnc

»1 nbsp;nbsp;uirulèti,amp;: homicidæ. Vnde Viri fanguinû uocantur.Necin-

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiam pacis.Non habent tranquillam côfdentiam# Non eft pax

didt Dominus.Habesunum hoîm genus,uidelicet, honeftoRt, ti^?ypocritai^,quale fît natura fua, coram Deo,abfc^ Chrifto.AlterSnbsp;fceIeratoR2.De his nullum eft dubium, quin internbsp;iHç ^on fîtiuftus,ne unus quidê. Non intelliguntnecrcquirunt Deunbsp;ijjP^'^cfuo.Nihillàniloquunturorefuo.Aut.n.IoquunturfcEdajlaicinbsp;dolofi mêdacia,autblafphema,amarulenta, uirulê-^«crandîuDenicÿ nihil lâni eft tn omnibus operibus ipfoRt. Ve-G 3 loces

-ocr page 78-

y» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ra CAP? lit ETIST. PAVtl AO ROMAN,

locesmanus ad tioccndu proximo. Vcloccs pedes ad efFutidcnduûti guinê.Omnia ipfoi?2 opera co fpcdant, ut inférant hominibus contritnbsp;tionem Sgt;C. calamitate.Ncc eft uUus timor Dei ante ocuios eoRz, Habcs*nbsp;quid ßt utruc^ hominum genus coram Deo, abfcp Chfißo.Et hoc tc-ftimonium dcuniuerfo hoîmgenerefert,nonhomo qmfpiamimpcrinbsp;tus,fedDcusipfe,fed fpiritusfandus.Qp^rejetiamfi quiipiarn no fcOfnbsp;«at intra fe tantam impietatis 8cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lernam, tarnen magis credcndu

eft diiiino teftimonio,q humano fenfui.Sicut.n.in promifsioibus Dd» rccedendum eft à fenfu,amp; crcdendum,q? propter Chriftum calamiw-tares huius fecuh',non fint calamitates,amp;: qjmors non fit mors:itainf«*!nbsp;teniiaDei,quanosoespronunciamurpeccatorcSjpotiorfidesadhibcnbsp;da eft uerbis ipiritus ianlt;fti,qnoftris opinionibus.

à vc/xQ' Kiya, PTS' ip vop-cp AaAequot;, 1 vlt;it wôp

VM, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTAO'Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Oe£.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OV J'fUiXM-

is' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ t gt; gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt; ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'j;'

S7(c-e-r] •ZTtfcfgc (TiXjf5 tvwTnoy «u'tD. £^-,lt;x.ixvop-‘Siirirvcàlt;nlt;fctpuiUf-neig'.

Seim US aût,qj qüæeUnqp lex dicit, his qui in lege funtjdicat.Ot offl# h; os obturctür,^obnoxius fiattotus mundusDeo,propfcrea q exnbsp;opehbüslegis non iüftificaturomniscaro inconfpecàueius, Perl»nbsp;gem enim agnitio peceati.

- Teftimoniûj^d Paulus ad comprobandam omnium hoîni iitipî^^ tem,c5memorauit,eludunt ludæi hypocritp,8e dicunt,qgt; feripturan^nbsp;loquatur deipfis.fedautdemanifeftèfceleratis,aut deEihnids,c{uiconbsp;luntldohi ExponitigitufurumScripturaCjamp;refutatpr^fcxtunieo-rum, qui funt fecuri, ô(. uidentur fibi alicnià peceato. Scinius ,inqui-en», quæcunqiie lex dicit amp;c. Nomine Legis intelligit Paulus inh’Cnbsp;periodo non Pentateuchum tantum Mofi* fedetiamrcliquafcript’nbsp;ueceris Teftamenti, Teftimonium enim, quod recitauit, fumptu*”nbsp;eft partim èPiâlmis, partim ex Eiàia. Quanquâm igitur uerbis huiu*nbsp;teftimonrj arguuncùrpeccati OMNES homincs:Dicitur enim,Do’’'^nbsp;nus proipexit fuper Elios Adam,amp;c. imprimis tarnen refpicit ludxu^*nbsp;quibus hæcfcriptura diuinitus eft data. Scimus(inquit)qj qu3clex,lf’*nbsp;fcriptura dicit,his qui in lege futit (hoc cft)qui agnofeunt fcripturart’«nbsp;dicat^C^uarepmne os obturatur, amp; fit torus mundus Deo obnoxiu*»nbsp;tit fiue fint Græci feu Ethnici, fiucludæi debeant natura fua DomiO®nbsp;D eo noftro æternam damnationcm propter peccatum.SediteruWf*nbsp;pugnantludæi feu hypocritgaC dicunt,fefateri quidcm,q3hocfcrip^^nbsp;teftimonium pertineatadfuamgentem,non autemad omnes ind*'nbsp;fcriminatim,fed ad eos tantum,qui non obfequuiur legi.Multos cni^nbsp;«lîè,qüi magno ft udio felt;ftantur legem acpræcepta Def, Hos nonnbsp;peccatores. Vide,quæfo,raihi,quantæ molis fit ex hypoertta peecat(gt;nbsp;rem facere.Refutat ergo amp; hocPaulus:Exopcribus,inquiens,legisU^nbsp;iuftificaturin confpeftu Deiulla caro.Etfi enimfunt,quifelt;ftanturb^'nbsp;gem,amp;faciuncopera fegisdilïgentiisimè, tarnen ex his operibusoo^nbsp;iuftfficantur,hoceft,nô abfoluunturab iniufticia coram Deo.Lcxc’Uquot;nbsp;gitquidem perfeftaopera iufticiæ. Quidenimperfeftius eft, quan*nbsp;diligere Deumex roto corde,amp; proximum ficur feipfumf Etfihon*^nbsp;facerethæc operaperfedè, certciuftificarecur exoperibuslegis,Sd»nbsp;ûulliî*

-ocr page 79-

Comment, ioan. gt;ren. lib. t de fide. ?ƒ *^JIusKonununicft,qui hæcopcrapcrfeÂè implcat,idcp propter pecnbsp;'5tuni originale,quod cdi renads remifTum eft,proptcr Chriftura,ta-inhærecadhuccarnieorum,utnon qUæcunque uolue-‘Jït.fadant.NuÏIus igitur hominuni eft, quiiuftificecur ex operibus Ie-^•Achn's quidemuerbis.quæ Sgt;C ipfercpcritaüint c Pïaïrao »41, oslu-^orum fati's obturatur,ut uehilt,nolint* cogantur Oeo eflè obnoxfj ;nbsp;^QosSophiftarumadhucrecIamat.Dicunt enim,qïPauïusloquaturnbsp;de operibus Legis ccrimonialisnon nioralis,ac fenduntjqj ecfînbsp;^^nionialia non iuflificant, feu abfoluuncab iniuftida, iuftificentta-opera moralia. Sed hoc uanum eftfomnium, prodicautorumnbsp;^Oriitninfcidam.Priniuni enim Paulus loquitur de operibus eius Le-l^jperquameftagnitio peccatorum, quemadnioduramoxadditunnbsp;^itioaut peccatoR2,non eft tantum per Legem Cerimonialem, fednbsp;omnium per legem Moralem* aut Decalogü. Loquitur ergonbsp;maxime omnium dehuiusLegis operibus .Adhæc,PauIusnbsp;'’t totüm mundum obnoxium Dco,amp; reum peccati.Fuerut autem innbsp;?^^do homincs,qui legem moralem ex ternis fuis operibus feceruntinbsp;^^oneftam uitam duxerunn Cum igitur hi nihilominus lint rei peccanbsp;Ämanifeftum eft,qj Paulus nomine opeRî legis, intelligatétiâ moranbsp;^l^inde,qgt;dicit,Ex operibus legis non iuftificat ulla caro in confpe-. ^Lei,generalis eftfentcntia,necpertinettätumadca tepora,quibusnbsp;cerimonialis legis Mofaieg abrogata eft, uerumetiä ad illa tempolt;nbsp;?’S^ibus hgc pars legis adhuc firma in MoGica politia coftabat. Naninbsp;jxLauidis tepore diftu eftPGl .izp. Si iniquitates obferuauerisDne,nbsp;0Hiiae,quis fuftinebitÆc PGti42.. Non iuftificatur in confpcctu tuonbsp;^is uiuens.Ctim igitur cerimonialia non iuftificauerint fadores fuisnbsp;**^poribus y fequitur nec moralia iuftificare, propterea q? cum Lexnbsp;efletabrogata, cerimonialia ilon minus habyerunt fuam au-moralia. Hue facit, quod Auguftinus * (fi quis teftimoni- tój». 2. e/j«nbsp;Veter um requirat)feribit. Non folum aüt,inquiens,il{a opera Le- ßolaiä’o.nbsp;^’^»^uæfuntinueteribus facramentis,8cnuncreueiato teftamento no

Qon obferuantur,à Chriftianis,ficut circuneißo pr^pucif, amp; Sabba ^rnalis uacatio, 8lt;rc. uerumetiam illud, quod in lege didS eft, Nonnbsp;^cupifces,quodutic^amp;Chriftianus nullus ambigit efle dicendumjnbsp;j^^iüftifi'cat hominê,nifî per fi'dem lefu Chrifti,Scgratiam, per leiunrnbsp;’¦iftum Dominum noftrum, amp;c.Hadenus Auguftinus. Relinquitnbsp;Paulum hoc loco,non tätum de operibus Legis cerimonialis,fednbsp;tnoralisloqui.Sed iterüauditftiuIus:Ad quid ergo lex prodeftfnbsp;denbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Operaeiusno iuftificantfHuic obiedioni refpo

poftea eopiofius cap.4.0^7«E£ad Gala.^^Nunc uero attingic 0 tantum amp;:altero uerbo. Properat enimad conclußonera huiusar

fiia r k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tifum da£a,ut iuftificet homine.Iuftificaret quide,per opa

gt;11 homo eßet integer,et feruaretlegêperfedè. Nûcaûtpdô ita cor ÇV Ptus eftjUt non impleat lege perfedè, ac ne quidê fie implere poisit»nbsp;Nüare Ux np eft data, SC decalogus no eft promulgatusjn hue ufum,-

G 4 ut

-ocr page 80-

S« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏN CAP, m: EPIST. ÇAVL1 AD ROMAU.

ut iuftifîcet hominetn,fcd,quantum qmdê ad hoc inftitutum,quod Ä præfcntia trad:atur,at«net,data eftlcx,utpeccataagnofcatit.Homincsnbsp;cm'm natura ita fùht excaccati, ut nec peccatum fuum içtdligantjnec fenbsp;reos fternæmortis exiftiment,(èd arbitréntur fe hab ere intégras uire^»nbsp;(fi fàltem uoluerint,)bona perfecte operâdi, Sc falutem fuisuiribus c5nbsp;feqüendi.Nam quêadmodum deftitutus quifpiam,proptcr aduerfimnbsp;uaktudinem,oninibus uiribus,fî contenderit fe elîè fànum et firmum,nbsp;ideoqj refpuat mcdicinam, lubetur à perito medico,fuis pedibusinn'nbsp;ftère, ambuïarejdcp iubetur,non quia pofsitambulare,fed utreipûnbsp;àgnofcat fuam imbecinitatê,amp; mçdicinamadmittatiitaDominus De*nbsp;ijsnöiterproponitlegemfuamhominibusnaturafuperbisjamp;contennbsp;déntibus fe intègres, aciubét earn perfeefè facere,a5 qj pofsint/cd utnbsp;tiidcant,amp; reiplà fendant fuam corruptioncm.Habct quidem Lexfeunbsp;Decalbgus etiam alios ufus,uidelicet, qgt; promulgatus fitad conferuannbsp;dam inter homines externam uitæ honeifatem,amp;ad cognofeendum»nbsp;quæ fint uerè bona opera, ac Deo placeant.Sed hoc loco is tantum u*nbsp;fus eius commemoratur qui ad prsefens inftitutum (àtis cfi:,uidelit^»nbsp;q? per legem pcccatüm agnofeatur Oblcruâdum autem hoc loco dt»nbsp;quomodo partes feripturæ fint redè difpenfandg,amp; ut Paulus alias lonbsp;quitur,fccandæ.Lex enim pertinet àd homines fecuros,*'^»^^**’^’^nbsp;dolentcs,aut peccati fui ignares, ut difeant timorem Dd,8^agtîolcancnbsp;peccatum.Promiisionesautem gratiæ,fcuEuâgeIion Chrifti»nbsp;ad eos,qui iam per legeni funt terrore coneufsi, amp; quærufltlibcratiô*nbsp;nem ac lalutem ? Cauendum igitar eft,nehunc Legis amp; Eüâgdij uûi^nbsp;înucrtamus,amp; inter fe confundamus » Sicut enim alius cibùs conuenitnbsp;ßno,aliüs ægroto,ita âlia dodrina, uidelicet Iegis,pertinet ad fecuros,nbsp;alia,uidelicct Euangelrj,pertinet ad confternatos, ut iterum erigantu5nbsp;ÔC iàlutcm per Chriftum confequàntur.

tSv njoCpuT. AiKOiowK (Ti O6aû ^TrireüsiT IhtoÜXeASovC.

Nunc uero abf(Ç lege iufiicia Dei mamfeftata eft, comprobata te/ ftimonio kgis ac Prophetaru. luftida uero Dei per fide lefu Chrifti»nbsp;Haeftenus expofuitamp; probauit Paulus copiofeacfufficienter,q’®^^nbsp;homines, fiue Greci fine Iudæi,fîuê incircuncifi,fiue circuncifi,finc p^,nbsp;catores, nec pofsint fuis opefibus, ac mentis eoRi cora Deo iuftifi^^^’nbsp;feu ab iniufticia fua abfoIui.Qu^ritur crgo,fi nullushoîm luftusnbsp;inuenft in ullis hoîm operibus uera amp;pfelt;fta iuilicia, Vbi, obfccro,^nbsp;ueniemusea f Sc quomodo homo iuftificabit f Hiciam Paulus,pnus3nbsp;inferat conclufîonêargumentiàpeccatis omniû hominû dudi,t^T® inbsp;detdeIufi:icia,Uidelicer,q?SOLVS DEVS fit IVSTVS,amp;q?apü“nbsp;SoluDeumIVSTICIA fitquærenda.Videamusigiturinitio, qu3^nbsp;ilia îüfticia Dei,de qua Paulus hîcloquitur. Deinde, quomodonbsp;fada fit Sc comprobata. Poftrertió,quómodo nobis participe tutnbsp;communicetur. luftida igitur Dei, hoc Ioco,hon intelligatur d^dui 'nbsp;da feueritatis , qua de reis fummö iure iudicatur , amp; quæ iu^nbsp;feueris iudidbus tribuitur . Nam , fi Deus non ^ter cflet itiftjj**nbsp;nullw*

-ocr page 81-

CONLMÊNT. IOAN. BREN. LIB- t DE

homi'num fcruaretur,fcd omnes datnnarcntur. Hæc cm'm iufti-Qanon condonat,fcd obferuatiniquitates« Si autcm iniquicatcs obfer ^aucris Döminc,Doniin€ quis fuftincbit f Et:Non intres in iudidum,nbsp;ccrte iuRiamp;imum eft) cum feruo tuó,quia non iuftificatur in c5nbsp;Tcâatuo oninis uiuens.SedinteU^£ur deiufticiaprobitatis,sequitanbsp;^cari£atis,clcmenti«jmifericordiæ, ueritads ôi conftanriæjn feruan^nbsp;^paàis amp; promi(sis,adcocp de ea iufticia, qua Deus unigenitum filinbsp;jjjfuum Dominum noftrurn îeiiim Chriftum,tanta caricate comple-r^^utquotquot homines,quamuisalioquina£urafuaimpij, creduntnbsp;’’î Chriitum hlium cius,iuftiâcet,feu abfoluat ab iniufticia, côdonetnbsp;peccatum»ac redpiatipfos ingradam,cx mera démentia,amp;gratui-Jgt;îüfcricordia,tantum propter Chriftum filium fuum.iuftû enim eft,nbsp;7*quum, ut Pater diîigat filium, cummnnocendfsimumJuftumnbsp;amp;æquumacprobuin eft, uc cura Deus promifcritper Prophe-*^gt;febcnediâ:urum in feminc Abrahæ omnes gerites, pepigeric c5nbsp;fcpülofuopadumfempicernum, mifericordiasDauidfîdeles (fîcucnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impleathîcG pada Ôd promdfi» Nam qgt; nomen

?^dæijej,hoc loco,fîc intelligcndû fit, Paulus ipfc mox expônit,ita £Hdens:In hoc,u t ipfe fît iuftus,Siluftificans eum,qui eft ex fide lefu.

quid aliud eft, g fî dixiftct,Deu« tam iuftus,tam probus, tam ue-paéb fui eft, ut iuxta promifsionem fuam iuftifîcet, bo c ’^foîuat ab ihiuftida homines, etiamfî natura fuerint pcceatores, ßnbsp;crediderint in fîlium fuû lefum Chriftum.Extat èc aliâs,ac præ-Ifîgnifîcatum iufticiæ Det Pfaï.35.Prætende mifericordianinbsp;jj ^ftientibus te,8eiuftieiâ tuamhis,qui redo funt corde. Quod in ponbsp;^2°dhuius uerfîcuîi parte didtïuftidâjhocantea dixitMifericordiâ.nbsp;funt corde uo cant, Çredêtes-EtPûLyo.nbsp;jjj^^^Domine fperaui,no confundar inseternum,inIVSTIClÄTVÄnbsp;^ç^anie,amp;: cripc rae.Deusaut libérât inuocantes ex fîde,non iuxta fcnbsp;J‘^atcn3,fed iuxta clcmendam,mifericordiâ amp; ueritatem promifsio-fuarutn.Similiter Piatw4.0 Domine libera animam me3m,Mifcnbsp;IVST VS,amp;: Deus nofter miferetur. Vocatur Deus iu-g?»Sed utrinq^ munit uocabulo mifericordiæ,u£ nomine luftiintelltnbsp;çp^smifericordem amp; dementeni. Obferueraüs igitur diligenter ,qjnbsp;luftifîcatione impti,amp; didtur hominem confequi iuftictnbsp;fidem,inteîligendum fît non de Iufticia Dei feu era aut iudtnbsp;jJ^ifeddeiuihdaDd demed amp;mifericordi, qua condonat credêdnbsp;recipit eum in gratiam propter Chriftum. Denbsp;bacc Dd iufticia non eft recês excogitata, fed eft tantûni recen« innbsp;patefaâ:a,idmabft^ lege. Quid ergo eft,Äbfquclegefnbsp;eftabl^Iege, quiareuelataeftin orbe, 'nbsp;1^’^ædicatione legis, quæ cSdonatur tantum de feuera ilia iuftidanbsp;homines accuûntuf peccati,ÔC damnantur : fed re-quo docetur,Deumtamiuftum,nbsp;lu|b^’'ubum, tam dementem efîc,ut quotquot credunt in Chriftum,nbsp;^^ceuturjioc eft,ab iniufticia^foluantur,^: in gratiam recipiâtur.

Deinde

/

-ocr page 82-

f» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAp; ÄI.' EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Dcjncfc reuelata eft abfqj lege, hoe eft, abf«^ mentis op crû L^is gt;

j tantum mera Dei dementia gratuita mifericord/a.Credimus.ioquif Petrus,nosßluosfuturospergratiamDomini noftrilefu ChriHi,^^nbsp;kUto. admodumamp;ilIijUiddicetEthnici,quibus Petrus Euangdionnbsp;ucratjó^ qui ex auditu Euangelij Spiritum iàndum acceperanr. Etnbsp;lus Gala.3.Ex op eribus ne legis accepiftîs fpiritum, an ex prædican'o^nbsp;fideifEc Acft.ié.Cuftos carceris,Quid me-(inquit)oportet facere,ud*nbsp;DUS fiamfRefponderunt Paulus amp; Silas, Credein Dominumnbsp;Chriftum,Ô^ faluus eris tu amp; domus tua ? Præterea luftida Dei pat^^'nbsp;cia eft abfcpîege,quia Chriftus non uenit,ut legislator, fed tantum^nbsp;propiciator,8c peccatorura,quf prr legem oftenduntur,expiator.tnbsp;angelion efn Cbrifti non eft eoncio Icg/s,fed eft cocio remifsionis^^nbsp;catorum.ExtSt quidem in feriptis Euàng.cliftarum,amp; in dodrinanbsp;fti ac Apoftolorum,multæ leges,amp; legum explicationes,fcd hæ Pnbsp;tient proprièad concionemlegis,non ad concionêEuarigeIrj »ni»^ .nbsp;tenus per legem amp; explicationem eiusreuelantur peccata,utp^^^^nbsp;res recipiant fe, agnitis peccatis,adEuangelion Chriftum,?^^^^nbsp;rum expiatorem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j,

Porrô autem,ErG bæc iufticia Dei manifeftata eft,amp; pr3cdicafn’’P^^ Euangdion in toto orbe terrarum abfcp lege, tarnen nonnbsp;cogitata,ficutantea attigimus,fedbäbetteftimoniä Legisnbsp;rum.De bac enimiufticia Dei predicatum eft inter Patriarchas3P*’‘^rnbsp;lexdata eft.Semen muIierisÇhoc eft) fifius Virginis, conter^tcap^^,^nbsp;pentis.lnfeminetuo bencdicentur omnesgentes.Ipfceritnbsp;Gentium. Et Lexipia teftifîcatur de bac iufticia : ProphetaP,nbsp;tua,5c de fra tribus tûii ficutmcfufcitabic Dominus S^c.Simil’t^^^.nbsp;pbetæ de bac iufticia pafsim concionântur,ubicuncp uideIicet»3U^^j^nbsp;res fuos ad Chriftum remittunt,amp;regnum eius ceIebrant.Sentienbsp;igitur eft,q?non nos tantum »uerumetiamPatres confecutifuotlj.nbsp;per banciufticiam Dei.Poftreniô,confîderandum, quomodo iulnbsp;Dei nobis comraunicctur,aut quomodo confequamur, utnbsp;ïuftifîcctjfeu iniufticiam noftram nobis condoner, ac in - j^iï»nbsp;recipiat.Numconfequimur hoeper circuncifionemf Habuit qn*nbsp;circuncïîo fuis temporibusfuum ufum,non confequimurauteninbsp;rico eiusiufticiam Dei. Nummeritisaliorum operû moraiïumauinbsp;manarum uirtutumfNec id quidem. Alio qui enim gratia nonnbsp;t(a.Gûig(turferuemurgratia,fierinonpoteft,ut confequamnnwnbsp;Dei meritis opeßi.Quid eft ergo illud,quo earn cÔfequamui*^^^nbsp;DEM(inquit,)IES V Chrifti.Sola.n.fides in Chriftum,nbsp;cft,quo excipit Chriftus,perEuâgeliQn.(Fidcs.n.cxauditu eft,ay jnbsp;aût per uerbû Dei.) Vbi uerô eft Chriftus, ibi eft amp; Deuspropi^»^^^nbsp;propter ChriftS condonat plt;ftm,amp;adoptât credentem in filinni|j£jnbsp;redem cœleftium fuorum bonorum. Acfequunturnbsp;na opera,homo aût non iuftifîcatur, hoc eft,non abfoluit ab iniunbsp;fua,nec propter opera,qug prfcedunt,nec propter opa, quarnbsp;fîdciiijfed tantum propter Chriftum, qui fide apprehenditwr.Ult;^^

-ocr page 83-

comment. JOAN. BREÉf. tlS. t. DÉ FÏDB.’ JJÄhid nobis maxime omnium curandum eft,ut per EuangcHÄfl dïfcanbsp;”'‘*8 Chriftum,ÔC apprchendamus cumper fîdem.

tîtfvcé’rôlt;fxsyîtâÎTrecvTa5'«ïi7ris-euovT«r. ÔiJ Î2i «j^rsXiî« mtvlÄ'/f xgù vyi^oôvT] JiÇHfl' Tifi Q^iv-

In omncsjà; fupcr omnesgt; qui crcdunt ? Non cnfm eft diftindîàj vmnes cnim peccaucruntjamp; deftituüntur gloria Do*.

Paulus dixiflêt,quôdhomines confeqüanturiufbaamÖei,amp; |/*P«antremißionem fuæiniufticiæ tantum per fîdem, propter Chri-Pharifæi ad Chriftianifmum conuerfi, eludenbsp;^dicercjfe fateri quidem, quôd remißio iniufliciæ cöntingatper finbsp;tantum Iudæis,qui funt de femine Abrahaî,amp; rjsnbsp;J' ^*°us,quæadludaifmumconuertuntur,ut Chrifiuspertineattart-.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;circuncifos,fîue ex Ifrael fiue exgentibus. De bacigitur rc côn-

.®î^5tUrnuncPauIus,SCexponit,ad quos pertineat Chriftus ScEuari K??^’^.Etait:Iufl:iciaDeiperfidêIefu Chrifii IN OMNES, ETnbsp;oV'ER OMNES, (XVI CREDVNT NON enim efl DIS^/JNnbsp;^]lt;),OMNES ENIM PECCAVERVNT, ET DESTI'EVnbsp;|)ç GLORIA DELhocefl:,Ghriftuspertinetadcos, quifuncnbsp;Q^’‘lt;;8tores,fiue fint circuncifi fiue incircuncifi. Non habêt,inquit CBrtnbsp;peccatores ad pœnitêtiam.Et Paulus aliâsdefus Chriff us uc-Gmnes autemho.nbsp;gloria Dei,quia neç poflunt conbsp;pçj ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuarum uirtutum,necpofluntcficpartiel

ScmaiefiatisD ei prop ter Riorum operum dignitatem.Per ^'^x’gRur omnes homines ad Chriftum,nbsp;nbsp;confequuntur propter

W nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modo in ipfum crediderint.Hæc funt dik-

l^Oh^*’^^^ognofcendaamp;rctinenda. Non folum enim liaient ad com-controuerfiam, quæfuit inter ludgos Sd Gentes,fed etiamt grauifsimas confeienti^ tentationes.Nam,^ .nbsp;ftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;initio poft afeefum Chrifti in ccelum,fpargeretür per

orbe terrarum,contenderuntludæi, ac præfertim Pbari côuerfîjcum Apoftolis,amp; imprimis cum PaüIo,Œ ye-genresincireuncißs,acfenferunt Chn'ituntnbsp;^5’*^^^rc,nifi ad hominê circumeifum S»C obferuâtem legj.s Mofi.nbsp;more Mofi^no;n poteftisnbsp;%' .’*Habuit aût hæcipforum fententia,magnâ ueritads fJîecîemJunbsp;populus Dei Eledus. Et Chriftus^rornifTus erat è feminbsp;Abrabf.Pr^terea,Ghriftusipîeludgis tmpr^dica-'ii4çj^P^§dion,ac uetuer^t Apoftolis,nein uiâ gentiuabirêc, (X^arenbsp;\b î^^‘'^^de,qj Chriftus pertincret trh ad circuncifos.PauIus igi-^**^fgpe,ita ho c loeo docet,Chriftum non tantum pcrtinercnbsp;obferuatoresIegisMofâicæ, uerumetiâ ad incircuri-’^^‘^’^^ntes fuum præputium.Chriftus enim uenicpropter pécnbsp;^ntes aut incircûcifæfunt pdôres.Ergo 8^ ad ipfos pertinet.nbsp;^^?eûprædicacEuâgelioaChriftiÿtentat confdeatia,eoi?tpræfernbsp;tùîî'

-ocr page 84-

»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. HL -EPrST. PAVLI AD RÖMAN.-

tim hominutn,quifunt infîmæ fortiSjUtarbitrentur Chrinum ficia eius perrinere tantum ad principes, potentes, läpientes,eruditos,nbsp;amp; diuites in hoc feculo,non autemad fubditos, pauperes, indoctos,!'nbsp;diotas amp; abiedlos homineSfDicunt enim,eos,qui in hocfeculonbsp;cant,neceflèhabereinaltérolcculo præ egeftate panepctere.Sedpnbsp;lus etiam horum tentationi medetur.Dicit enimdufticiaDei per ndei^nbsp;iefu Chriftiin omnes ÔC fuper omnes,qui credunt.Non enim eft diit*nbsp;lt;ftio,ut neccircumcifi èc incircûcifî,ita nec principis,nccpriuatil'ion’J'nbsp;nis.Deus non eft reipecflor perfonarum. Ädhæctentatur confci^ot^nbsp;de peccatis, amp; cum prædicatur Euangelion deChrifto, exiftimantt)’nbsp;qui funtfibimultorum Sdgrauium peccatorum confci},Chriftump^nbsp;tin ere tantum ad iuftos amp; iândî:os,no autem ad peccatores, præferflOtnbsp;tam abominâdos.S ed hoc réfutât Paulus. Non cft,inquit diföndiO'nbsp;Omnes peccauerunt, amp; deflituuntur gloria Dei ? luftificanturaut^nbsp;gratis,amp;c.Etitcrum:Dcus condufît OMNES fub peccatuni,utOJ 'nbsp;NIVM mifereatur.Præterea tentatur etiam de EleÆone,feu praeodnbsp;natione.Etfi enim Chriftuspertinetad peccatores, tarnen cogitant t^’^nbsp;tatieumpertinere tantuad ele(n:os,feaûtfortafsisnon cHè cledos,antnbsp;aduitamprgdcAinatos Scd amp;huictentàtionimedeturPaulus,cnnia'nbsp;it,ïnOMNES,amp;fuper OMNES qui CREDVNT. Sienitnîuftictanbsp;Dei contingit omnibus, qui credunt, necefle efl omnes,quioi^^“’y’nbsp;Sc in fide perfeuerant,eledos eflc, Qui enim credit,inquit Chrimishanbsp;bet uitam æternam.Qui autem habent uitam gternam,certè eled:i ntit,nbsp;necefîe efl.Sed hîc turn alia oritur tentatio.Fortafsis enim,(cogitât cO'nbsp;fcientia)non redlè credis,nec contineris in numero reétè credentiutn-Hæc tentatio habet amp;fuum remedium.Si^nim per(Redè credere)^nbsp;telligas certitudinem ueritatisEuangeIrj,manifefl:um eft,eam efle red^nbsp;fidem,etilîud eiferecflè credere,fi quisadhibeat fîdemEuangeJio Chtnbsp;ïfi,quo prædicatur Chriftum e.xpiafîe omnia peccatanofi:ra,amp;rccon''nbsp;ciliaiîe nos cum Deo Pâtre noftro. Hoc Euangelion reuelatum eftrS'nbsp;triarchis diuinitus, prædicatum perProphetas,uulgatuminorb^nbsp;terrarum per Apôfi:olos,ôd cortfirmatum maximis ac cœlefiibusinit’nbsp;cuIis.Qui ergo huicEuangelio fidemadhibet,non eft dubium,quint^nbsp;Âè credanSi autem per (Recflè credere)intelligas, Perfelt;ftè,abfquenbsp;lahæfîtatione credere,ibi confîderandumeft,quôd Euangelion exig**nbsp;quidem perfedlamfidem, fed quia caro femper refiftit fpiritui,quani'nbsp;diuinhocfcculouitamagimus, Chriflusnonrerjcitfidem, quamui^nbsp;imperfedam. Deipfo enim dicit Spiritusiândus* Linumfumigansnbsp;nonextinguitjamp;calamumquafiàtum non confringit. Videnturqu’^nbsp;demhæc ÔC rjs fîmilia, cùmrecitantur,filrjshuius feculiridicula, èi.nbsp;digna de quibuspublicè tradetur, quippcquôd cùm careant Spirititnbsp;ftndo,amp;^fintSatanæmancipia,nonfentiantuUampugnâfpiritus cutnnbsp;carne.Pqsautem , quiuarqs tentationibüsobiiciuntur,funtgratifsi'nbsp;ma,amp; modis omnibus neceflària.Transferamusigitur eain ufura,utl^nbsp;queos diaboli efFugiamus.

-ocr page 85-

COMMENT. lÖAN. BREN. LIB. L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÿ

Alk«£ôiî^jLc«oi £/i)f6«f» T$e^uTS) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«‘OTAu^œs'ewtf vu XMAS'S Iwrov,

‘P ¦ÂjoteÇo Ô Qamp;gt;g Î Aas*eAOflt;,‘23P TTJS’ewo'.tv «VTW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etrf 2v«re|ivnbsp;nbsp;nbsp;X-

•*«lt;n'y»lt;r eà'nè), nbsp;nbsp;nbsp;Täv ^r«f eaiv x ¦Trtcit jsvornsv lt;iqxoü^]»|^, t« xÇ algt;o^^ 'n) 0eoû,

iv/'amp;liv nbsp;nbsp;(Tjkatoffvnttf ivTi), tp ïj» vûy Koù«S» €»«¦ S'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«uSy /tKMov,y^ /'!•*

**“gt;vvquot;Ilt;t®pi)tTr»s-€£àffX»ro\A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;

îufiiHcantur (autem) gratis per illius gratiam, per redemption *icna,quæeftin Chriftolcfu, quem propofuit Deus rcconciliàtonnbsp;*¦«01 perfidcm,fntcruem'entcipfius fanguine,ad oftenfîonëniiuftunbsp;fuac,per rcmifsfoncm practeritorum pcccatorum, quàc Deüs tonnbsp;^«ram't,adoftcndertdam iuftidam fuam,in pracfenti tempore,iAnbsp;**oc, nt ipfe fit luft USjÔd l'üftificans eum,qüt eft ex fide lefü»

j'. Êtfi Pauiusfecitanteamentïonem îufl3ciæDei,quâ hominesab.» ’^Untiirab iniuftida,perfidem in lefùmChriftutn, tarnen quia itè-. repetijt, quôd omncs homines fint peccatores, amp;deftituti glo.nbsp;. ^^Mdcirco etiamiterumrepctic,quôdantèinchoàueràt de iufti-çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per fidem, amp; explicat figiïificantifsimis uerbis,ut pcrfpicuè do-

^^^c|uôd non folum Chriftus pertinéatad omneshoîninés, uerum-qtiód homines iuftificentur, hoc eft, ab iniufticia ab(bluanturgt; p^^^s,ablq5 ullo fuorum operuitt mcrito. Quibusautem uerbisPau-^ocloco utitur,nontantùm fiint numeranda,fed etiam accuratènbsp;J. ^deranda, amp;æftimanda fiiper aurum amp; topazion. Continent c-‘ürnmum caput noftræ rcligionis, amp; uiam uer«,ac æternæ Glutis:nbsp;’^nes,inqüit,peccaueruntamp;deftituuntur gloria Dei.Quomodo èfnbsp;^'^’uftificantur’quomodo abfoluunturabiniuftiäa fiia?quomoddnbsp;?^5squuntur remißionem pcccatorum ?quomodo fit,ut poßintnbsp;Warn coram Deo habere? Num hoc fit per mérita bönórum ope-^jautnoftrarum uirtutum?Hæcquidcm eftdoólrina Philólbphi-harißica,SchoIaftica,Monaftica,amp; hypocritica,quód,qüi eft peednbsp;Reupit cum Deo reconciliari, debeat opcram dare bonis operigt;nbsp;^^’^^Öcuirtutibus, quibus demereatur làuorem Dei, amp; ucniam pecca-»nbsp;Philolophus Ethicus docet facere uirtutesmorales, ut Deonbsp;ƒ acceptus. Pharifæus docet Gcrificia amp;: longaS preces.Moiiachi amp; hynbsp;^^critæ fentiunt fiia ieiunia,amp; alia id genus opera efle expiationes pconbsp;Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;placatio n es iræ D ei.Paulus autem attulit è paradilb adeo q*

^^rtio cœlolongè aliamdoétrinam.DicitenimJüftificantur gratis^ ^MTlSjinquam. Hocuocabulum, GRATIS,inhac materia, debetnbsp;omniauro «amp;gemmis commendatius cire.NecBabylonici,neenbsp;maieftaspoflet nobis hocunumuocabulumdignenbsp;I pendere. Primùm enim hocuocabulum exponitnobisâpertè uo-^^UtemDei erganos,amp; aperitnobis ianuam cœleftis regnt Nifinbsp;J ^'^iüftificaremur,hoc eft, ab iniufticiaablblueremur GRATIS,nul-ƒ i^otninum poftet in coelefte regnum intrare, amp;bencfidorum eiuSnbsp;P^deeps fieri, Omnes enim pcccaucruntamp;deftituuntur gloria Dei.

H Nunc

-ocr page 86-

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. I N CAPVT III. BPIST, PAVLl AD ROMAN.

NuncauteirijCÙm homines iuftificantur GRATIS,abfq; ullo opcnif*' luorum merito,aperta cftianua coeli, iitiam liceatcisablq; ulb remora,fi credidcrincin ChriftLim,intrare. Deinde, hoc unum uocabulumnbsp;fhbuertitbona omnium hominiim opera,autnirtutes.Nonqiudenbsp;ita ea Iubuernc,uc non fint facienda,femper enim bene faciendum enbsp;demperin uocadoneDci,amp;obedientiapræccptorumDei ambuhH'nbsp;dum eftjfed fubuertit amp; damnat ea in loco iuftificadonis. Nibil connbsp;runt ad conlequendam remilsionem iniufticiæ coram Deo,nec^ 'nbsp;flint placare iram D ei,amp; mereri gratiam eius.Quid pluribus opusrH,nbsp;unica diótio GRATIS, medetur grauifiimæ tentationi,qua foIH’^'^'nbsp;murdubitare de gratia Dei crganos.SoIcmus cnimin tentation^ co-gitarc,fi hocautillud opus feciires,fortalsis eflcs Deo gratus.Nunc3*^^nbsp;tern, quia nihil, aut parum boni fecifti , quid diuinæ gratisnbsp;Huictentationi occurritPauIushocuocabulo, GRATIS, luxtaiuo^nbsp;Eiai. 5i. èquo mutuatum uidemr: Gratis,inquitPropheta, uenunnbsp;eftis, amp; fine precio redimcmini. Deus enim non eft inftitor autnbsp;xcneta,quimercaturamautNondinationem exerceatjfedqni ,nbsp;TIS faueat,amp; benefaciat. Gratia Dei, (utorautem uerbis Augditidi^nbsp;non eftet gratia ullo modo, fi non daretur gratis omninbsp;rùm,ncqujsexiftimetPaulohoc u erb um temerè excidiHc,adnbsp;confirmât,PER ILLIVS, inquicns,GRATlAM, VbiautemenS’^^’^^*nbsp;ïbinoneftmeritum.Sipergrariam,inquitaliàs cap.u.noniaiï^^^.®?nbsp;ribus,qiiandoquidemgratia iamnon cftgratia.Scddixeritqniip'^^nbsp;Quid eft,quôd Deus gratis iuftificaqlêu rcmittitiniufticiain.’Nuninbsp;mutabilis amp;inconftans? Dédit enimIcgem, Sccxigit eatn tantaieucnbsp;ratc,utpronunciauerit omnes eos maledi(ftos,amp;pcrpetuçdanin^‘‘’^nbsp;jni obnoxios,qui earn non perfeôlè faciant? Dicemusnc,DcuniRnbsp;ritatem fiiamabiecifie, «Sclèntentiam mutafte? Nihil minus: Senten nbsp;Dei eft immutabilis.Cœlum amp; terra tranfibût, uerba autem meannbsp;tranfibunt. Sed audiamus quid Ièquacur,amp; habebimus relponfum^nbsp;obiedioncm. Dicit enim Paulus: PER REDEMPTIONE^Jnbsp;QVAE EST IN CHRISTO IESV. CùmenimDeus pcrgj^nbsp;femper impletionem legis fiiæ feuerilsimè exigcre,amp; præuaricatoresnbsp;gis damnare, non inuenit inter omneshomines, nifi unum, uidclicnbsp;unigenitum filium luum, Dominum noftrum lefiim Chriftnnij cjOHnbsp;ut totâlegemperfelt;ftèimpleuit,ita omneslegis malediétiones inu^nbsp;center pertulit,amp;uicit. Deus igitur hacfilij Iuiobcdientiaamp; iuin .nbsp;tantopere deleétatus eft, ut per le quidem,ablqj Chrifto,lêmpernbsp;neatfeueritatcm in exigcnda legis implctionc, recipiatautcmnbsp;am,quotquotin Chriftum filium fiium credunt,amp;iudicet de eisno ;nbsp;fècundum opera eorum,fed lecundumiufticiam Chriftifilijlui.nbsp;non eft inconftantia,fed ueritas infcruandis partis amp;

-ocr page 87-

COMMENT. IOAN. BRÈN.’ LIBER I. DÉ FIDE.


ergo? Num anteChrii

lufcepitinfepeccata humani generis expianda, idcirco reeortciliatus cum hominibus,propter Chriftum. Hïc iterum obfèrua,quodnbsp;ïioncontingat nobis redemptio à peccatis,amp; morte, nee pröpterme-’^tartoftrorum operum, nee propter noftram uel fapientiam uel po-^entiam,necpropterSan6lorumiufticiam amp;aüxilium,fèd tantum pernbsp;^cdemptionem, qu*e eft, (nonin operibus humanis) fed in Chriftonbsp;bru,Hoc didum reprimit etiam gloriationem ludæorüm de Patriar-«sremitterepeccaturrtjledhancgratiani erganos concepit, non exlèjnbsp;^gratuita fualiberalitate amp; dementia, fed excitatus mentis patrumjnbsp;^^raami,Iftaci,Iacobi,amp; aliorum ianótorum Patriarcharum.Paulus ernbsp;dicit: luftificantur oer RedemDtionem,quæ eft, (Non in Patriar-nulla fuit gratia aut redemptio? Certefuit,fed propter eundemnbsp;OVEM (inquit) PROPOSVIT DEVS PROPI-^UTORÏVM IN SANGVINE IPSIVS.Hîcduobusuerbisnbsp;^^ulusexplieat omnes pene cerimonias legis, amp; fignificat eas fuiflenbsp;’^^nciones de Chrifto. Primùm enim,inExod. Gapic.x5.inftituitur areanbsp;^'ftatnenti cumpropiciatorio,quo Deus teftificatus eft prælentiam

ƒ concionatus eft tanturn de langüine Ghrifti . Hic iterum uides, ^'^odnulla hominum operamereantur iufticiamfêuclementiam amp;nbsp;^^RrenaDei.Si enim làcrificia legis non expiaruntpeccata, de quibusnbsp;didü eft^Erit odorftiauilsimus coramDomino.EtjExpiabitnbsp;ÇO Sacerdos, multo minus alia operanoftra expiant peeGata^amp; planbsp;Dei.

, Î’ER FID EM. Dieet quilpiam,Si Chriftus eft propiciatorium^

omnesho-mines


-ocr page 88-

IN CAP. IM. EPIST. PAVLI AD ROMAN.


mines fine pij, fiueirhpij, fine Chriftiani, fine Turcæ, fine iufti, fiucin-iuftijieruentur.Dicit enim alias Paulus cap. j.Sicut per unius delidum propagatum eft malum in omneshominesad condemnationem,ianbsp;per unius iuftificacionem propagatur bonumin orhnes homines adnbsp;luftificadonem uitæ. Exhocpoft'ecquiljjiam arbicrari,quôd fieutA'nbsp;dam coniecitomneshomines indilcriminatim,uolentcs^nolentes,innbsp;peccacum lt;amp;morrem,itaChriftusiuftifieetacïèruecomnes hominf^nbsp;indifferenterjfîue uolentes,fiue nolentes,fiue credences, fine iftcredU'nbsp;los.Sedhisobieólionibus Paulus uno uerbo occurric, dicens,nbsp;FIDEM. Etfi enim propiciario amp; redemptio per Chriftumnbsp;quantum quidem adipÊm attinet,lufficiens eft omnibus homin’'nbsp;bus indifferenter,^ propofira eft omnibus indiftriminaom acdpic’’'nbsp;da, non omnes tarnen earn agnofcunt amp;acdpiunt,ideoq^; nonfiuun'

nus.




homines,uidelicecexipfb renatos,amp; regeneratos. Renafeimurauten’ perfidem.Efficimur ergo participes beneficiorum Chrifti rantùninbsp;ndem. Quernautemfruólum afferatfides,pofteaPauluspluribuse’^'nbsp;plicabit

AD OSTENSIONEM ÎVSTICIAE SVAE proptcrfC' mifsionempræteritorumpeccatorûetc. Deusalios alijs cemporib”^

-ocr page 89-

I comment. iöan,-bren. lie: i. de fide.nbsp;iffeâiisfiios oftenditamp;iUuftrauic.Temporibus cnim Noe amp; Lothnbsp;BenditatFeÄLim fèueritatis ftiæ,quôd indolentes amp;impœnitentcs punbsp;P*atgrauilsinièamp;: implacabiliter. Inliberatione liraelitarum ex Aegy-ptOjoftcndit pocentiam amp; fàpientiamlLiam,atq; eriam clementianlnbsp;J*’ confercndis beneficijs corporalibüs. In uaftatione urbis Hieruû-‘^pijoftenditiramluam.Inrcdudionepopulifui èBabylonica captifnbsp;'*’^cead Hierulàlcm,oftenditueritatcmuerbifùi.ltaq;alià$ oftenditnbsp;^dcclarauit Deusaliosaffeélus.Hoc aütem tempore, quo Chriftusnbsp;’?^ücnit,amp;reuelatum eftEuangelion eins in toto orbe cerrarû, oftemnbsp;pamp;patefaéta eftßimmaDeiiufticia leu probitas amp; clementia,peril-quôd remitticiniufticiani gratis, propterChriftum liliumliium*nbsp;quicquam aliud eft, quod hanc D ei clementiam lupcret. Nee po

Deus maius beneficium nobis conferre. Finge Dcum reddi-omnes homines aut diuites opibus, aut reges huius feculi, autlài corpore,amp;longæuos. Nihil tarnen horumbeneficiorum perfe-^gt;^«1 eftamp;abfolutum. Mors enimaufertomnem huius uitæ fœlici-^^cnijfedillud eft perfeólum beneficium, quodremittitpeccatagrainbsp;propter Chriftum. Cui enim remiiïà lîint à Deo peccata pro*nbsp;Chriftum , is priraùm habet Deum propicium. Si autem De-pro nobis, quis contra nos?Deinde,habet iuftieiamChrifti; Dé*nbsp;imputât credentiiufticiam Chrifti,Adhæc,habetSpiritum làtlnbsp;dedudtipfiim in uiam mandatorum Dei,utambületin uonbsp;?^*oncipfius.Prætcrea,omnia,quamuisaduerlàfunteiadiumcnto irtnbsp;^’^urn. Poftremô feruatur in morte,ad æternam uitam amp; beatitudi-J'^'^-Quid his beneficijs maius? Cùm igitur Deus oftenderit, graruitanbsp;^sione peccatorum propter Chriftum, lummam fiiam itifticiantnbsp;probitatem amp; clementiam,erga nos, agnofcamiis hoc b eneficiumnbsp;obediamus uocationi eius.

J Q^^d autem eft,quôd dicit,peccatorumprætentoru? Num Deus ^ij'^itcittantùm ea peccatapropter Chriftum, quæfùnt ante aduen-Chrifti defignata? Fucrunt quidem împeriti homines,qui hae uonbsp;^^citati, putauerunt Chriftum expialTe ea tantum peccata, quæfue-ante palsionem Chrifti, ab hominibus commiftà. C^æ autemnbsp;jj ^itiittuntur poft paftionem Chrifti, ea fint noftris operibus amp; paßnbsp;k ^Dus expianda.Scd hæc eftimpia opinio:Chriftus enim eftgenerate expiator omnium peccatorum, ram eorum quçluntan-^l^^^tientûlùum defignata, quàm illorum,quæ poft aduentum ipfiusinbsp;fc ^tiantur.FilioIi mei,inqüitloannes,hæclcribo uobis, ne peccetis.nbsp;0^’ quispecauerit,aduocatumhabemus apudPatrcm,Iefiirn Chri-(l^^iuftum.Etipfeeft propiciatio propeccatisnoftris,nonpro no-tantùm,fed etîam pro totius mundi.Ethocfcripfitloannesnbsp;Hjjj ?^^nnis poft palsionem Chrifti.Quare,cùm Paulus loquitur de rénbsp;præteritotum p eccatorum,aliô relpfcic^Pfincipio,relpicît adnbsp;h J làcri-

«

-ocr page 90-

IN CAP. in. EP IS T. PAVLI AD ROMANI

ûcrificia Sc expiationes legis,quæ non potuerunt peccata ante

ca delere,u c fit lenten tia.D eus oftendir ho c temp ore iufticiam (cu bicatem amp; clemen tiam lijam,per hoc,quod gratis rcmittat ca peccâÇ^nbsp;quæantealunt defignata, amp;non potueruntullis operibus legisnbsp;Ti,quæamp;haâ:enusinexpiatatoîerauic,uthocpotilsimum tempore^*nbsp;ftenderetamp;reuelarecfiiara clementiam,cuius tarnen fruótumnbsp;nprnnr priorn ilK. nni înïiprpri rpftamenfn rrpdîdemnt in rhriftun’

facit,quod ad Heb.cap.^.fcriptumeftzOb id noui teftamenti cofldl^' tor cft,ut morteintercedente,ad redemptionem earum prxuariöO^


num,quæ fuerant fiib priori teflamento,ij qui uocati fiint, proni»sio-* nem accipiant æternæ hæreditatis.D einde relpicit ctiam eos, qui cup^'nbsp;unt quidem pœnitentiam Riorum delititorum agere,led metuun^ utnbsp;præteri ta peccata tories repetita condonentur ipfis. Gonlolaturi^^*^/nbsp;cos hie locus Pauli, amp; cohortatur, ut pœnitentiam agendam ford am*nbsp;mo Rifcipiant, amp; pergant,magnitudine amp; multitudinenbsp;peccatorum minime abfterriti. Quocunq; enim tempore conucrtiu*nbsp;turperpœnitentiam ad D O MINVM,præteritapecGaca

Äiww.3t. mictuntur,necrecordabitur corum amplius,iuxcaHieremiam,DofUJ

nusDeus nofterinæternum. Poftrémô perftringitquoq; Patilüs hoC

uocabulo homines impudentes,qui exEuangelio quærutanlàmp^“'' candi, amp; cùmaudiunt,mukicudinem peccatorum illuftrare clcmemnbsp;tiam Dei, Iblent fibi applaudere amp; dicere,Faciamus ergo malaj ut cue*nbsp;niant bona:Peccemus,ut gloria clementiæ Dei illuftretunHis condO*nbsp;nacur Paulus,amp; dicicDeum remittere peccata præterita, hoc eft, Deus^nbsp;non cocedit ribi, ut in pofterum pCcces.Non offert tibi remißionemnbsp;1*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*1 • •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\ nnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z 1


-ocr page 91-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER I, DE FIDE.

VI SIT IPSE IVSTVSamp;c.His uerbis cxpôniEPaulus,quidintênigà” per iufticiam Dei, uideliect, Deus no in le tantùm ficiuflus,probusinbsp;dennens amp;milèricors, uerumetiam iuftificet,hoc eftjabibluatab iniu-fticia,amp;condoneEiniufticiamijs,qui credunEin Chriftü; Videsigitur^nbsp;RüôdinhislocisiufticiaDeijnon dicarur leuéricas Dei érgà peceata^nbsp;MdeniénEia,indulgentia,ôèniilericordia,adeoq; eonftantia Dei innbsp;^cruandispromißionibus, ergaeos, qui eEfigraüati funcmaximispec-^isjCredunE Eamen,iuxcaEuangelion, in lefum Gbriftumdlium Dei.-no\/’ K jic--migvó^yni)'/’îfTÿvjOÛj^îjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vcfkü Tvisnaä'.

Vbiigitur glonatioî’ Exclufa eft. Per quam kgemfOperum? Non. Sed per legem fideü

Antequam Paulus cocludiEprimuargumentu deiuftidafiäei, quæ 'ftrcrtiilsio inîuftieiæ, itcruadmoneE ludæos, de operu fiioru initiftünbsp;'’^jUt tandê inferaE honiiilcs iuftifieari,!eu abIblui ab iniufticia tantùninbsp;F'r fidè propter Chriftft.Si ergo oniiricS homines luntpcccatorés,Vbinbsp;^(’nquic) gloriatio de merito bonorS operu’Exclula êftjcuanuit, ex.;

eft,amp;abolira, idqj non per doótrinamlegis. Vbi cilitti lex doce-^2^idelicet, qucmadmodöPharißei earn docuerunt,ibi docetur mé P^bonoruoperûjamp;excitatürfaftüs ac gloriatio de propria iufticia«nbsp;'d excludituramp;reij citur per legem feu döä:rinamfidei.Negari quidênbsp;poteft, quin amp; per legem operu tollatur omnis gloriatioj fiqüidcnbsp;^^'egernreólèintellexerisExigitenim opera peifeÓLifsima, amp; quço-’^^^uitio careant.Sed quianemo eapr^ftare poteft,fit,ut per ipEninbsp;J'^^catu agnofcatut, óiauferatur Ottinis gloriatio de fiia iufticia amp; me-Si aut hçc lex expli Gat,iuxta lententiam Pharilæorü amp; hypo cri tarir,nbsp;intantùm no humiliât, utpotius fibiipfe de meritis luis eoramnbsp;blandiatur. Exiftimat enim legi làtisfieri op eribus fuis irt Ipecierrtnbsp;^’^^saGiuftis,amp;fi quid defiierit,compenEri operibus lùpererogationbsp;j^^j^tuocant.QuaregloriatiodeiufticiacoramDeonon tolliturpernbsp;hS'iïificintelleótamJed tolliturper legem feu doôlrinam fidei,âüi:nbsp;^’'gelij.DocetenimEuangeliôn,q3hominGS noniuftificëntur,hocnbsp;^¦^onabroluantab iniufticia propter menu filörti0perü,fcd tantunbsp;j|.’‘MèpropterChriftuNunaigit relinquit gloriatio de meritis feuitinbsp;'¦‘^operu in conlpeólu Dei.Porrô,cùm Paulus dicit gloriatiönê tollinbsp;/5g^fidei,feu per doétrinâ'Euâgelij,hand obfeute fighifieat, undenbsp;ç^^^^spræcipuèdifcendum fit,quanta fit magnitudo rioftrorum pec-jj ^um,amp; quodiuftificemurnullis opefum meritis,fedtantiim me-^^hrifti,fi in ipfum crediderimus. Euangelion ênim,(quöd eft-gt;iianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftum fiifcepiflead expiandapecCata noftra, om-

fq ^'^^raaffliél:ionum,adeoq;mortem iplam.Primùm ergo,finely ,^’3.ut non cogitaueris,quanta fitpeccati tui magnitudo,alpicc' '¦‘oilem amp; probrofifsimam mortem Chrifti, unigeniti filij Dei.

gt; cum Deus non uoluerit pro peccato noftro, tot facrifieijs,

H 4 tot

I •*

-ocr page 92-

IN CAPVT in. EPIST. PAVLI AD ROMAN.


tot etiatn Prophetarum moitib US, ac ne quidem (uaipfius peccatofl* morte placari,fcd exegcrit pro expiatione (anguincm unigcnidRnbsp;{hi,perlpicuum eft,peccatumnoftrummaiusamp;atrocius efic,nbsp;quilquamuerbis explicate polsit.Deinde,finefcieris autnoncogi®'nbsp;ueris, nulla cfle noftra mérita, amp; nos tantùm per fidem in ChrilhirnlUnbsp;ftificari,ponetibilaltem ob oculosaduentum,paßionem,amp; mortelnbsp;Chriftinlij Dei. Si enim potuiflemus meritis nofixorum operunn^'nbsp;à oeccato ablblui.fruftra ueniflet Chriftus in hunc mult;luiï’,



Hæc eft conclufio primi argumenti deiufticiafidei.Cùm mnes homines fiue græci,fiuelud£ei fintpeccatorcs, quemadmodü^nbsp;luprà oftenlum eftrCum^; Chriftus fit nobis propoficus à


-------J, nbsp;-------------------


propiciatorium,nec apprehendatur,nififide,perlpicuè fequifu^’’ cernituf, pronunciatur, amp; concluditur,quôd homo iuftificetiJi’’^^^nbsp;cft)ÿgt; iniufticiafua abfoluatur,amp;àDeoin gratiam recipiaturcantùmnbsp;expli cabitur,led eftintelligendum de operum meritis. Nullum -cou^nbsp;hominis opus,etiam iuxta legem Dei faótum, tantieft coram 0^*’nbsp;momenti,utDeus iuftificet,leu condonet fadtori luam iniufticiâ’^’nbsp;propter eins operis meritum. Deinde,non eftintelligendum de op^'nbsp;ribus legis tantùm cerimonialis,ledde operibus totius diuinxnbsp;Vtenimludæus nonmereturremißionem lùæ iniufticiæ, opérénbsp;cumcifionis,autSabbati,autlacrifidorum,itanonmcretur eamop^'nbsp;reeleemolynæ,leubeneficentiæ ergapauperes, aut honoris ergap^^nbsp;rentes, aut caftitatis in coniugio,aucueritatisin dicendo teftimonio*nbsp;Hæc enim, amp; id genus alia, etfifiint bona opera, lege Dei præcepta,^^nbsp;omnino facienda,tarnen quialuntimperfelt;fta,amp;peccato uiciata,nonnbsp;merentur coram Deo ablblutionem ab iniufticia. Loquitur enimnbsp;Paulus,de operibus eius legis, per quam eftagnitio peccatorum.Pe^'nbsp;cataautem agnolcuntur,non tantùm per legem cerimonialem, uCjnbsp;rumetiam, öc majäme omnium per legem moralem, quemadmo^*^nbsp;luprà eft expolîtum.Nee eft lentiendum,quôd Paulus rixetur tantùmnbsp;cum Pharilæisludæorum,ledpugnatcumhypocritis omnium tem-porum amp; gentium, qui blandiuntur.fibi propter iufticiamfiiorûnbsp;rum,amp; exiftimant,IcpolTciramDeiplacare, óegradam cius confeqüi

merito

-ocr page 93-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB, L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿj

merico Riarum uirtutum.Non enim tantum apertefcéleratî, uérum-ctiamhoneftihomines,quocunq; tempore,amp;inquacunq; gcntefue ïintjluntcoram Deo peccatores. Nectunctantùm lunt peccatores,nbsp;uel cxternis faôlis,uel internis cogitationibuspræuaricantur ledern Dei,fed toto uitæfuæ tempore,amp; in omnibus adionibus,acpaCnbsp;“onibus, quippeqUodcaro femperpugnetcum Ipiritu, etiam in rebâtis,neclegi Dei lubdatur. Quid igitur fiat in non renatis, in quibusnbsp;^ro no pugnat, led obtinetuióloriam,amp; dominatuf,non poteft eflenbsp;®bfcurum. Quarc fixum, firmum, certum amp; indubitatum relinqui-J^’’jqu0d quieunq; cupinuftificari, hoc eft,ab iniufticia fuaabiblui,amp;nbsp;^öcoingratiam recipi,'nonpofiit uotifui compos fieri, meritofiiænbsp;jufticiac,Sedtantùm per fidern abfq; operibuslegis,hoc eft. Sola fide:nbsp;Jîftificarienim aWqueoperibus lcgis,eftiuftificari SOLA fide.Necnbsp;Jæcloquendi forma hisprimum temporibus eft excogitaca,lcdfiiicnbsp;‘^mperinEcclefiaapudueteresScriptoresufitata.Cuius rei teftimo-cum publice multa extent, luperuacaneum eft ea hie comme»nbsp;*^orarc»

HteykiMVoOeotf/jLovef); nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Noü.HspE9vc£f),iTreiTr^lic'Oe«

îx. ¦ariS’€«ùa'gt;Ê' ixçoÇvsiau' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Trir^eacr.

Anludæorum DeustantumC An non amp; Gentiuhic' Certè ôî Ocnn'um, quandoquidem unus Deus, qui iuftificabit circundfio?nbsp;hem ex fide,ÔC. præpuo'urti per fidem»

Qhöd fuptà cap.î.dîxit,Eüangelion feft potentià Ôéi ad iàlutem ôî .^jUredcnti,Iudço primùm, fimul amp; Gr^co. lufticia enim Dei periUnbsp;P patefit exfide in fidemjhoc rtûc in conclufione repetit, amp; eïsplicat.nbsp;enim, etfi facile ferünE,qi Gentes aceufentur amp; damn en tur p ccca.nbsp;^“^jCamenort ferunt,q»exæquenturipfisincomunioneueræamp;æternbsp;palutis,ut eriamhac in parte pfodâtarrogantiamôe fiduciam fiiam*nbsp;habent in mérita operûlegis.Paulus igitur reijcit uanam eoruninbsp;^'^^ciam, amp; docet, quod ficut Gentes æquantur luda^is, magnitudinènbsp;l^'huhitudinepeccatorumjitaæquànturetiameis participatione iiunbsp;^'¦’æGhrifti, quæ eftper fidem.Quid enim? Exiftimatis ne uos lu-^’^’îCjuôdDeusfittantùmDeus ludæorum,amp; nonetiamGeiirium?nbsp;^^^’^tènon eftrelpeôtusperfonarumapudDeum,fêdin quauis Gen-’ (ficut alias Petrus ait,) qui timet ipfiim, ôc operatur iuftici-is acceptus eft illi. Quare ficut iuftificat circumeifionem, (hocnbsp;’ ludæos circuncilos ) ex fide, ita iuftificat etiam præpucium,nbsp;eft, Gentes incircumcilàs) per fidem. Vt enim non eft diftindionbsp;d a- quod ad peccata attinet: Omnes enim peccauerunt, amp;nbsp;.p iîuuntur gloriatione coram Deo;ita non eft diftinótió inter i-^^^»quod adiuftificationem attinet. Namquemadmodum ïudæinbsp;lufti.

-ocr page 94-

^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m CAP. III. ÈPIST, PÄVLI ÀD RÓMAS;

iuftificantür(Eoceft)abfoluuntur ab iniufticia amp;recipiuntur in tiam Dei, non prop ter nllaipfbrum mérita, ied tantùm gratis proptennbsp;Chriftum, fi in eum crediderint,itaGentesiuftificantur nullisluisn^^nbsp;titis, fed tantùm gratuita Dei dementia, propter Chriftum, fi ipfi^^nbsp;perfidem appréhendant. Hîciamabfolutum eftprimum argurncn-tum,quo Paulus propofitionemillam, I VS TVS EX FIDE SV/*nbsp;VIV IT, proban dum fufeepit. Non eft autem lèrmonibus tantumnbsp;ftirpandum,led etiam ad uerum ufumtransferendum,idq; non 3

¦ rixas folum cum hypocritis, qui fibi multa amp; magna mérita exope’^' busfuæiufticiarpoliicenturjledmaximè omniumad confirmandan'nbsp;confeientiam in grauiisimis tentationibus,amp;ad efFugiendumigne^’^nbsp;inferni,atque ad eonlequendam æternam falutem. Poftquàmnbsp;territimagnitudine amp; multitudine peccatotum, confugimus ad “ ƒnbsp;mentiam amp;milèricordiamDei,Iblet nobis refpondcri, Deumnbsp;dem cfle dementem amp;mifèricördem,Ièd iuxta uerba Dccalogi?)^nbsp;quidiligunt ipfum,amp;cuftodiuntpræcepta eius. Tu uerô nunqü^nbsp;dilexifti D eum, iuxta præcep turn ipfius,extoto corde, ex totaanim^nbsp;amp;ex omnibus uiribus tuis: Necunquam cuftodijfti mandata eiusnbsp;xta earn fententiam,quaSpirituslanólusobreruationem eornm cxi'nbsp;git.Nihil igitur de dementia amp; mifericordia Dei ergate,lp^f^’^^nbsp;tes. Quo nuncte uertes? quam tibi làlutem polliceberis?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®Pquot;

portunum tempus eft, ac necelsitas etiam làlutis exigi^uthoeP^^^^”* gumento utamur, amp; conlblationem ex eo petamus.Deus eninii^* 'nbsp;£catnos,hoceft, condonat nobis iniufticiam noftram, amp;redpitnbsp;ingratiam, eftq; nobis propitius,non propter oblèruationenipr^^^^nbsp;ptorum ipfius,fed propter Chriftum,fi in eum credimus.Fateamnfnbsp;goirigenuènos elfe peccatores,amp; legem Domini nunquamnbsp;d:èimpleuifle,ideoq; dignos æterno fiippIicio,IedfGiamus etiamnbsp;credamüs, quô.d Deus condonet nobis peccata nôftra gratis,abfq,^nbsp;lismeritis,tantùmproptermeritum DÖMINI noftrilefuChmnbsp;quem unicum noftrumlèruatoremagnolcimus perfidem.

NÓ/X0V K«T-etç.^û/Acv. quot;s-isrenia'; M» yvajp. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vôfzov Is'cS^^-

Légem igi tur irritam facirtius per fidemî* Abfit, ImÔ legcm fta/ fcilimus,

Anteqüam Paulus accedat ad feçundum ârgunlentum, uifii^ cft obieétionem de lege hoclocoattingcre,potius quàm explicaï^'nbsp;Nam copiofiorem eius explicationem reijcit in fiium.locum.^*^nbsp;præfèntia autem proponit tantum, amp; du ob us lolumuerbis relpo^nbsp;det. In Gondufionc enim prionsargumenti diôtum eft,Honiinei^nbsp;iuftificari, ablque operibus Icgis.Et mox: Deum iuftificare pr^^'nbsp;cium, leuEthnicos incircundïbs,per fidem. Inddit ergo audito^’nbsp;Legem Deilùpcruacanearn efle, amp; fruftra à Deo datam, nec bod^

-ocr page 95-

CO.MMENT. IOAN. BREN. LIB. I, DE FiDE^

Opera)diuinitus præcepta, efle facienda, propterea quod cum ho-inincs iuftificentur, feu confequancur remißionem luæ iniufticiæj öntum perfidem,lexDeiabrogecur,amp;:èmedio collatur,ideoq; con*nbsp;cedaturlicentiauiuendi,pro fuo cuiusq;arbitrio.Hancfiuecogitatio.nbsp;^^tnfiuc obicólionem diluit Paulus hoc loco paucis uerbisrNonfaci-(induit) ledern irriMm ner fidem Jed notiiis ftabilimiis- F.Hi enirn,


ponus legem, amp; exigimus bona opera,tantum abeft,ut abolea ’^tisea.Hucpertinet etiam diótüm Chrifti:Non ueni ut tollam,fed utnbsp;^^tnplcam legem. In doétrina cnim de luftificatione hominis coramnbsp;^^%non hocagitur, quid bonorum operum inhac uita,amp; in homunbsp;contubermo faciendum fit,fed illudagitur,quo nobis fit coramnbsp;^^unali Dei fidendum,amp; quid fententiac condemnationis in iudicio


-ocr page 96-

jd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN Cap. ni. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Hæc Iola defenfio conftat coratntribunaliDei,quatnut uere ^camus amp;cognofcamus, per uniuerfum uïtçnoftræ curriculum cbbo-randum eft.SenccntiaigiturPauli eft,quod cum docentur ea,qu2i^ commcmorauimuSj Uon abrogetur lex,necdamnetur ftudiuml^'nbsp;norum operum,autöbédientia præceptorum Dei, led quodnbsp;lex ftabiliacur, hoc eft,quod hoc ipfo doceancur ca,qU(elex ipla lt;locecgt;nbsp;amp; quomodo lex uerè amp;reótè impleri queat.Primùm enim,Euang^'nbsp;lion docet,nosillud habere in Chrifto perfidem,quod lex ûcftûïibusnbsp;lùispollicetur.Lexautern promittit omnibus,qui perfeótèipfti^'^ ‘nbsp;uant,benedilt;ftionem,uitam,iufticiamjamp; perpetuamlalutem. 'nbsp;cerit ea,inquit,uiuccin eis.Et,Si audierisuocem Domini Deituij^^^nbsp;ftodieris omnia præcepta eius,benediólüs eris,etc.Cùm auteiUnbsp;legem pcrfede impleat,tuncaccedit doóbrina Euangelij,8£ vnbsp;nobisChriftum: Hic,(inquiens) Chriftus torus cftlanótus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

iuftus.EchuncChriftum donauitribi Deus pater, unà cum bonisfiiis’.Si crediderisinipfum,imputabiturtibi iufticianbsp;eiusjhabebis^;inChrifto perfidem eabeneficia,quælexperlu3Opnbsp;ra promicrit.Omnino enim hic eft finis, hæc eft {èntentia,hoceftp’^‘’nbsp;pofitû diuinæ legis,ut fiamus iufti, ôc confeqüamuræternam^^^’^^î^'nbsp;Cum autem credimus in Chriftum, tunc repuramur coiao^^^® 'nbsp;fti propter Chriftum,amp; hab emus in Chrifto iufticiam Sgt;(.nbsp;tùmigiturabeft,utprædicatione Euangelij de fidcinChiift^’^’^^.nbsp;leatur finis, ôc euevtatur propoficum legis diüinæ, utpotius confif^^nbsp;tur, ÓC impleacur. Vnde cap. 8. dicit. Quod lex præftarc non potera*:,nbsp;parte, quaimbecillis erat per carnem,hoc Deus, proprio nlionbsp;Ihb Ipecie carnis peccato obnoxiæ, præftitit,amp;c. Et iterum cap.io .P..nbsp;legis Chriftus adiuftificationem omni credenti. Dequibus Paubnbsp;lt;ftis,lholoco. Deindeltabiliturlexaliaquoq; rationepernbsp;Euangelij. Vbi enim docetur fides in Chriftum, ibi oftenditurnbsp;fons amp; Icaturigo unde bona operalege mandata promanant.nbsp;quemadmodum in arbore radix amp; medulla fiint initium leunbsp;mentum bonorum fiuóluum arboris,ita fides in homineeftorigo?^^nbsp;quabon3operaproficilcuntut,nonquödhomöiuftificetur,hoC^nbsp;ablbluaturàfuainiufticia propterlequctiailla operanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eo’

tantùmpropterChriftüm) led quod Deus nullam habcat ràtion^^^ eorumopcrum,quænonproficilcuntur ex fide. Quod non eftnbsp;de,(inquitPaulus)pcccatum eft. Nam, ficutin homincanima cftp’^’\nbsp;dpiumamp;fons omniumaótionumhöminis,uidelicec,utuidcat,n^?nbsp;diat,utloquatur,utàmbuler,utintelligat: itainhomine perfidem ‘nbsp;fto,Fides eftinitium amp;fons omniumbonorum operum.Liccatn^nbsp;uno dtalrero exempio demonftrare.BeneficêtiaergapaUperes,q^^^nbsp;uocamus eleemolynamj opus eft diuinalégcpræceptu» Adhoc

-ocr page 97-

COMMENT. IOAN. BKEN.* LïB. I DE FIDlä PZ ’Cïcndum fumus natura, propter peccatum originale,ignaui amp;r rebelnbsp;^s^eceflariaigitur eft fides in Chriftum, utfaciamus hoc opus hila-prompte animo, ac fit opus Deo acceptum. Gredendum enimnbsp;^squod Deus contulerit in nos gratis tantum propter Chriftum omnbsp;^*’gcnerabenefidorum,tam corporalium, quàm]i^irituaIiura.Hocfînbsp;crcdidcrimus,excitamur Spiritu iàndo, ut amp; nos fimus erga pronbsp; ^um benefîci,quo gratitudinem æ obedientiam noftram erga De-^’ôteftifîcemur. Quacriamrationebencficentia cft opus Deoacce-p*ini.Si uerô præfticeris egeno eleemofynamilla opinione, ut meritonbsp;^iusôpcn's expiespeccata tua coramDco,non fit cxfîdc,fed exincrenbsp;*’«tate.Quàre,ctfiuidcturbonumopus, Si egenti commodum,ta-^^lîon cft Deo acceptum.Aliud opus cft,Condonatio alieni in nosnbsp;^^fti Jeu iniuriæ in nos illatæ, cuius mentionem facimus in Orationcnbsp;^‘^^inica: Remitte nobis débita noftra, fîcut amp; nos remittimus debi-jjfibusnoftris.Ad hoc opus præftâdum natura omnes abhorremus,nbsp;/5ccflâriaigitur cft fîdes. Credendum cft quôd filius Deircmiferit nonbsp;J^maximanoftra delida ,idque nuüo noftro mcrito,fed gratuita fuanbsp;^^cntia.Si ergo hoC uerè crediderimus, Spiritus fidei teneri non ponbsp;%quia cxcitet credentem, ut ad gratificandum Chrifto filio Dei rc-r^ôtctiamproximoiniuriamfibiiiïatam.Qiiôd fi iadbueristecre-^^in Chriftum,iotcreaautemmcditcnfe uindi(ftam,dubium no eft,nbsp;üera fide careas. Vr enim Sol nunquâm cft fine luce,itafides nunnbsp;Wil cft fine bonis operibus.Nam amp; Cbriftus ipfe,uocauit bona openbsp;7^ucem:Luccat,inquicn8,Luxueftra coram hominibus, S^c. Cùm Lnbsp;bona opera ducant origincm (uam cx fide, poteft dodh-ina fideinbsp;J^hacrationedici, quôd non aboleac, fed potius ftabiliatLegenanbsp;^Qorumopcrum.PoftrcmôLdc'ftabilitùralia quoquerationepernbsp;f ^ftrinam fidei, Quæcnim in Lege, de Mefsia prædida funt, quænbsp;l^ptura Legis deluftifîcationefidei Concionatur,ca dodrina Euangenbsp;fide in Mefsiam teftîfîcatur effè impicta ? Prophetam, inquit feri-Legis, degentetua, amp; de fratribus fuis, fîcutme , fufeitabit tibinbsp;^MlNVSDcustuus, IPSVM A VOIES. HieProphetaeftnbsp;lMîus filius Dei, qu cm prædicatio Euangclij adnunciat.Et de Abranbsp;*^0 feriptum cft in Lcge:Credidit Abraham Dco,amp;reputatum eftnbsp;luibdam.ReÂcigiturPaulusdicit,Legcm non fieriirritampernbsp;^^,fcd potius ftabiliri.

CAPVT QVARTVM:

A'ßfSv S^y ïi/jMiKs/aet Koiic e-i^KX} E» /f A’ßf«

i X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SvOe«tigt;

Quidergódicemtlsfrtucninc Abraham Pafrcm noftrum fccun# camem ï* Nam fi Abrah am cx operibus iufidicatus fuit, habet,nbsp;^uodgIörietur,atnonapudDeuni,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

I Abfo^

-ocr page 98-

tu CAF. ini EPIST. PAVW ÀD ROMAN» g. ^Bfoluto primo argumente, quo probatur luftuiucxnbsp;fua uiucre,fufdpit aune Paulus fecundum argumentujp pnbsp;‘ âandum.Poftquàmcnimin fine præcedentis

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S fetJLegem non aboleri,fed ftabiliri per fidemjaddudt^^^^^

lt;fiumèfcripturaicgis,exempIumPatriarchæÂbrahæ, quodut cundum argumentum iita cuidenrifsimèprobat ,nosnbsp;cft,)abfolui ab iniufttcia,non propter mérita operum.fed tantôtnbsp;pter Chrifl:um,per fidera» (hoceft) quodnoO pofsimusaduerlusnbsp;tentiam dtuinæ condemnariom's opponeré mérita noftrarumnbsp;tum,fed tantum mérita ChriAi, fi in ipfum crediderimus. ' .

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem Paulus hocfecundum argumentum,toto hoc quarto caplt^’

initio conferemus in pauca , póft autem fingulas partes mus. Et quidera Maior propofîtio huius argumentationis point“nbsp;fine capitis.

t;i4i‘or/gt;ro» nbsp;nbsp;QuodeftferiptumdeAbrahamo,non eft tafîtùih propte*

ctiam propter noSiQuæcunçp enim,(inquitPaulus^ Rom4y.)prgfcripta funt*in noftram dodrinam præfcriptanbsp;patientiam y amp; confolationem feripturarum ipem habeàmus.

jsx-nor pro» Scriptum autem eft de Abrahamo:Credidit Abraham poß^io'nbsp;nbsp;nbsp;putatum eft ei ad iufticiam,höc eft, Abraham non eft confeeum^S^

tiamDciÂabfoIutionem ab iniufticia,propterraeritafuorny^^ rum,fed tatum propter Chriftum,pcr fidem, de quo Christ) d*nbsp;Ctmslttßo^ eft ci;In feraine tuo benedicentur omnes gentes. Quaren^t: nos eonbsp;fequimurgratiam Dei, amp; abfoluqonem ab iniufticia »prppt^^^nbsp;neftrorum operum, fed tantüm per fidem propter Chriftun*’nbsp;In hoc argumcnto,amp; exemplo Abrahæplurûnum eftnbsp;pe quod peripicue Demónftret ; nos Deo aeceptos eflc,non Pgt;'‘’P^nbsp;ulla noftraf urn uirtutum mérita/ed tantum propter Çhriftumjnbsp;urn credimus4 Abraham enim fuit prædpuus Patriarcïiarum, â q“® Jnbsp;tiam Circuncifîojde qua ludæi üàlde gloriantur, initium fumpßi;^.nbsp;re,fî probatur, Abrahamum n6 fuifle iuftifîcatum jeu ab iniuniciâ anbsp;foiutum, propter mérita fuæiufticiæ, fed tantum per fidempfop^nbsp;Chriftum,manifeftum €ft,nccalios homines propter fua meritaiul*^nbsp;gt;cari,hoc eft,uincercferitcttriam diuiniiudici) ,morris,amp;condcmßaOnbsp;nis. Præterea,Âbrahâ fuit uir iàndifsimus,8c infîgniuirtute prædii“^nbsp;Si ergo Abrahâ non eft iuftificatus làriditate fuæ uirtutis,qui fieripoynbsp;fet,quô d ali us quÜpiam homo,iuftificaretur fuæ uirtutis,eiusffl inftft'nbsp;oris meritofIntueamur ergo in excmplum Abrahæ diligêter,amp; tent^nbsp;musjtanquàrnfîrmifsimum argumentum iufticiæfidei aduérfus op^^.nbsp;rum noftrorum mérita. Cæterum, üt Paulus diferte amp; utiliternbsp;tur de exemplo Abrahæ, fecit initio diferimen inter duo genera lufb-*nbsp;ciæ : Quid, (inquit) dicemusinuenifle Abrahamum, amp;'c. fboceiVnbsp;Adducam nunc cxempIumÂbrahæ,amp; probaboexeo, quódiuftt''nbsp;cia feuremifsioiniufticiæ contingat nobis gratis per Sdem.propt^nbsp;Chriftum, non propter mérita operum .Nunquicic^o dicemuse“^nbsp;amAbrahamumfuiirepeccatorenijSCuMrumihbQneftura? .Negjdnbsp;ouiJô®

-ocr page 99-

I

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jgt;5gt;

^luidcm no poteft,quin Abraham fueric Patriarcha honeftifsimuSjnec potueritab humano iudia'oülKuscrimiiiisautinîquitatis couincûSednbsp;î Hicmihi obferua,q7 duplex fitiuftici'a. Altera eft I'ufticia operû,fîue eo-*}iin,quæfîuntin corde coram Deo,ut funt «mere amp; diligere Dcumgt;nbsp;«üe corum,quæ fiût extrinfecus coram hominibus, cuiusgeneris funcnbsp;^xtern a opera dilecfli'onis Deiaut proximi. Hanciufticiamhabuic qui-’Jcm Abraham,fî quisqalius non potuitaût propter earn conftare conbsp;Deo,aduerfus fententiam condemnationis,nec propter earn uin-mortem ac infernu. Quid igitur dicemusfNum Abraham fruftranbsp;^it haciufticia præditusf Numfruftra dedit opera honeiîisoperibusnbsp;^claris uirtutibusf Minime omniû. Etfi enim non potuit mentis fuaN2nbsp;JJ’rtutum coram Deo,aduerfus fententiam condemnationis conftare,nbsp;tarnen uirtuteshabentfuam gloriam.Itaqi hoc loco obferuanda eftnbsp;'’tjlitas uirtutii 8d bonorum ogt;perum.Paulus enim dicit,q3 habeant fuunbsp;I '^‘'X’^wc^hoccft,gloriam,laudem,famam,amp;:utifitatcPrimum enim,Bonbsp;’’’ opera,quæ cxfide Facere debemus,funt utilia adilluftrandam glorinbsp;nominisDei inter homines.Cu enim hi, qui cenfent in catalogo ponbsp;Ptili Dei,piam ÔC honeftam uita ducunt,excitanc alij homines,ut glorinbsp;^tent Deû,ac fentiant eum efte Deum optimu Sc iuftifsimum,qui tarnnbsp;potieftos et pioshabeat cultores.Vnde et ChriftusMat.5.dicit:Luceacnbsp;^’^ueftra coram hominibus,ut uideât ueftrabona opera, amp; glorificecnbsp;*^trcm,qui eft in ccelis.Et Gen. 21. Abraham tarn piam uitam duxit,utnbsp;^wuerfariü fuum regem Abimelech amp; Phicol principe exercitus eius,nbsp;®^hancconfefsionem adegerit,Dominus tecum eft, in omnibus,qusenbsp;®§‘s.Et i.Cor.14. Si omnes prophetetis, ingrediatUr aute in dodus,autnbsp;“^ttedulusjprocidens in faciem,adorabit Deum, renuncians,qj Deusnbsp;''tüera fît in uobis * Cum igitur omnes homines necefte habeât pro fuanbsp;f’tiligloriam Dei illuftrare, amp; tueri,neceflc etiara habent bona operanbsp;^tere.Deindebona opera funt utilia proximo.ExCmpIa enimmouetnbsp;^^oximum,ut amp; ipfe benefaciendum fufeipiat. Nam quemadmodumnbsp;^ficile eft ambulare in uia nondum trita,acpræfcrtim in rrtagna niue h*nbsp;^tltius fequimur rtineris duCem,q ut nos ipfî prgeamus,amp; u;am pare-p ^»ita multo promptius fequimur uirtutem alieno exemplo propo-j^^Qi,qutnos foli fine exemplo bonum faciamus. Vnusquisc^ aut de-proximo fuo ad gdificationem placere. Vxores, inquit Petrus,fubnbsp;^tasfitisproprijsuiris, ut etiâ qui non obtempérant fermoni,per uxonbsp;conueriàtionê.abfc^fermonelucrifiant èCc, Poftremô,bona openbsp;ex fide proficifcunt,funt etiâ nobisipfis utilia, ^îpterea q? fint finbsp;noftrgargumenta.Fides.n.per fe res eftfpiritualis, amp; fîcuthominisnbsp;A '’tta,inuifibilis. Sicut ergo anima cognofeitur ex adiôibus fuis,itanbsp;^^sexoperibus.Vbi enim non funt adiones uitæ,ibi certum eft nonnbsp;^äniniam.Sicetiamubinon funtbona opera, ibiapparet non eiîe finbsp;^^tiVode t.Ioan.5.dicitur.Qui peccat,no uidit eum,nec cognouit,amp;^nbsp;r* tioiumittit peccatum,ex diabolo eft. Quare omnino bene operannbsp;l^^’HcftjUtrcipiàuideamusnosucram amp;uiuamhaberefidcm.Suntetnbsp;®QaopcranobisadiUud utih'a,qgt;cûplaceant Deo,per fidemin Chrinbsp;ï % ftum.

-ocr page 100-

wo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GAP.' im. EPIST. PAVLl AD ROMAN,

ftuïïïjfoleat Deus pro ipfispcculiaria quædam dona repêdere.Sobi'*^ tatem rémunérât Deus ünitate corporis. Honeftatê uitæ,bonanbsp;nis fama.Honorem parcntibuscxhibituraJÓgitqdine uiræ.fidfc’kip^jnbsp;borem.bcnedïdione opum,ctc. Atcp hocillud eft,quod Paulusnbsp;dtjHabetgloriarionem.Habent enim bona opera fuamlaudem amp; §,nbsp;riamin humano iudido. Qui ergo bene fecerit,non debetab hoiïiij}*'nbsp;bus,nec priuatis,ncc publicis feu magiflraribus,pr^tcxtu generalis*^nbsp;tenrîæ,qua omnesbomines pronunciantur coram Deonbsp;dacesjdamnari. Et pcccatmagiftratus,quiocciderit infontem,aepO'nbsp;ftcaad cxcuürionem fuæ tcmeritansdicit,occifum nó fuilï^ infont«®»nbsp;propterea q? omnes homines fint peecatores.

Sednunquid bona opera, ficut confiant corambumano, coram diuino tribunali,aduerfus fenteatiam condemnationisfnbsp;mè omnium.Vnde,cum Paulus dixifiet. Habetgloriânoncm,nbsp;Sed non apud Deum.Nam,ut Abraham confiaret coram feueroiu“*quot;nbsp;CIO Dei,neceflariafuit eiah'ai'ufiicia.Audianiuaigit q«^ fit ilia iulhcia*

T? X 7Ç«(pJ Aeya; É^i s-^« A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©eS.xsp iAagt;lt;camp;»

xmffv'v'Lu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aagt;^ei7K«-ra:^'exv,«PS\«Iia^a*,^^'

Ax^a. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ai ^jlÏInbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ts-iS-^vvn 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'y iTiKOttowV« ah» «lt;re€x »

iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;èïa'l/'lKÖCiOffT'vUv.

Quid enfm fenptura djcjti’Crcdidlit autem Abraharii DeoA'^ putatum eftciadiufticiam, Ei uero, qirioperatur,merces nonifï’P’ynbsp;tatur pro gratia,fed pro debito. Porro ei,qui non operatur, fednbsp;in euni,q us iwftificat impium,imputatur fides fua ad iufiiciam.

Duph’cem pofuimus iufiiciam.Alteram,operura.Dc qua

Altera eft iuftida fidei, quæ eft condonado iniufticiæ. Namquemad-' modum duo diueria funt iudicioRt tribunalia, ita edam duo fint diutfnbsp;ß genera iufticiæ,neeçfie eft. Altera eftbumana,quæ corâ humanonbsp;bunali conftat.Hæc eft opcru.Altera eft diuina,quæ coram diuinonbsp;bunali conftat.Hæc eft fidei,qua credimus iniufticiam noftrara conoOnbsp;narinobis propter Chriftum.In humano iudicio pro nun dan foktnbsp;lis fentenda:T u es Latro,fur,aut homicida, Puniendus igitur cs exff^-’nbsp;ino corporalis mords fupplido^Aduerfus hoc iudidum innoccnsoPquot;nbsp;ponerepoteft,bona fua opera, q?nec fit furatus,neclatrodnatus,ntcnbsp;»0 qiiencp ferro graflàtus,fed duxerit honeftam uitam,amp; proximo cutnbsp;quebenefecerit.In diuinoautemiudicio pronunctatur fententiarauhnbsp;to feuerius:T u es peccator,etianifi nec fisfuratus, nec Iatrodnatus.Pitnbsp;niendus igitur es, non corporaK tantum, uerumetiam æterna morte,nbsp;amp; igni gehenn^.Contra harte fententiam non poteft opponi honcibJnbsp;bonorum noftrorura operum, quia utfunt uidata ÔC imperfelt;fta,it^nbsp;nonfadsfadunt diuinæLegi. Neque enim Abraham ipfe,Patriarchanbsp;ûnlt;ftiisimus,potuithoneftatemuitæ fuæ iudicioDeiopponere.Ha*nbsp;bet,(inquitPaulus)gIoriationem,ftd nonapudDeum . Quid ergonbsp;oppofuitfNon certè iuftidam operum fuorum, fed iufticiara ßdei,A^nbsp;gnouitquidem fe peccatorem , amp; propter peccatum æternæmorttnbsp;obnoxium, credii't aut dc confifus eft mifcricordiaDci,. quara Deusnbsp;certo

-ocr page 101-

COMMENT. I OW. 'BRE'n: quot;LIB.quot; I. ' DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loi

certo teftifîcatusfîtcrgafe, nonfolum promifsione muîtiph'ratfonis poftcritatis fuse, fed præcipuè promifsi'one Chrißi,propter quem erenbsp;diditfibipeccatuincondonatum» Abrahamumigicur, nonfiia ,fednbsp;Chriftiiufticia, quæ efl condonatio l’niuflidæ, conflitdîecoram ludi-CIO Def,probat nunc Paulus Rhetorico ut illi Ioquuntur,fyUogifmo,nbsp;îcpræponicillorumraore, minorempropofînonemmaiori.

lAinor propojitio eß.

Scripturadicit, CrediditAbrahamDcOjS^imputatumeflei'ad ’üfticiam.

Ei, qui operatur,merces non imputatur pro gratia,fed pro débite, Eiauteraquinon operatur, fed crédit in eum , quiiuftificatimpiüm,nbsp;”îiputatur fîdes fua ad iufliciam.

Nos ,quo res magis perfpicua fiat,exponemus id noflris uerbis.

Cuicum^ imputatur iuflicia per fidem in eum,qui iuftifîcat,hoc efl, ^cdpit impium in gratiam, amp; condonat ei iniufticiam is non habeturnbsp;’’jftüs ex debito, Kd tantum ex gratia. Qui cnim meretur aliquid ope-’'’^üs fuis, non accipitillud gratis, fed ex debito,

. Abrahamo autem imputatur iuflicia ex gratia. Hoc eft, condonatur ’’’niüflicia gratis per fidem propter Chriftum.Et hoeprobatur ex Genbsp;”56 capite decimoquinto: Credidit Abraham Deo,amp;imputatum eftnbsp;^^diufifeiam.

P Abrahamigiturno eftiuflus coram Deo,meriris fuorum operum, tantum ex gratia propter Chriftum,in quem credit. Aut breuius:nbsp;v^i credit in eum,qui iuftificatimpiura,imputatur fides fuaadiuftici-.'^•Abraham autem crediditDeo.Hoc igitur crcderc,impuratur ei adnbsp;^*«ciam.Hic eft unus èpræcipuisîocis fàcreScripturæ, quo fundamênbsp;. ’^do(ftrinæ,deuerareligione,conocatur Si. confîrmarur. Obferuannbsp;igitur eft diligentifsimè.In Genefî enim inftituit Deus coHoquiurnnbsp;’’ï AbrahamOjConquerenti de orbitatc,amp;promittic ei hpredë.Nonnbsp;’5gt;inquiens,hichæres tuus, fèdqui egredieturde utero tuo,ipfenbsp;.’^baïrestuus . Et eduélo ipfo foras , Sufpice , in quit, ccelum,ô^nbsp;E:eUas fipotes. Sic erit fernen tuum , Huic addit Scriptu-^j^'Gediditjinquiês, Abraham Deo, amp; imputatum eft ei ad iufliciam:nbsp;Poftq Abraham adhibuit fidem diuinæpromifsioni, Deusnbsp;tj.’^plexusefleum tantofauoreSdgratia,ut non amplius imputaretnbsp;jj(^’’’üfticiam, fed abfolueret eum ab omni iniufticia, nee aliter de ipfonbsp;^tîunciaret,quàm G effet iuftifsimus.

tij dices.Audio quidem Abrahamum^u^l^ficatum,feuabfoIu-t^Q ab iniufticia, per fidem, non uideo autem hîc ulîam fieri men 7? Chrifti. Nunquid eft iufticia,feu abfolutio ab iniufticiaabfquenbsp;A-ccedit amp; illud,quôd Geut in GeneG dicitur de Abràhamo,nbsp;imputatum eft ci ad iufticiam,ita dicitur innbsp;105. dePinehas.Stctit Pinchas,amp; placauit,6c cefiauit quafßtio,nbsp;i^P^Putatumefl ei adiufticiamingeneratione éc generationeufqucnbsp;^’^piternuna. Vides utrobique eandero phrafin,amp; tarnen Abraha^

I ? mo

-ocr page 102-

ioa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. nn. EPTST. PAVLI AD ROMAN,

mo fmputttur ad iufliciam fides »Sacerdon autem Pinehas imputatur ad iufticiaminterfedtio duorufcortatorum,de quarcNu.cap.x5.Qu0nbsp;modo hæc conueniuntf aut quid finiilc inter fe habent fidcs amp; homidnbsp;diumfquid eft^qj ilk confequitur iufticiam ex fidc,hk autem ex homilt;nbsp;çdiofSciamusigitur,œ etfi in promifsione,quæ extat Gcn.t5. (quonbsp;in locoredtaturctiamhoc didum,Credidit AbrahamDeo»amp;repuanbsp;turn eft ci ad iuftidam)nonfit exprefla metio illius Seminis,quobcne-dicendaefuntomnesgetes, (hoc eft,Chrifti) tarnen nullum eft dubiû,nbsp;quin Abraham ex ea,de Chrifto per Ipiritum lânélum âdmonitusfucnbsp;rit.Non cnim eft noua promifsio,nec Abraham iam primum CreditAnbsp;iuftificatur,kd eftrepetitio, amp; addito ftellarum figno,c5firmanopriunbsp;ris promilsionis,quæ difta cft,cu Abrahâ c patria ma cuocare£ur,Gt*i‘nbsp;ix.Quo tempore, ficut Abrahâ credidit Deo promitteti Chrirtumdcnbsp;fuo iemine,ita fidcs fuit ei tunc ad iufticiâ imputata.Didu.n.eft â Dfo:nbsp;Fada te in genre magnâ.Et moxdn te bencdicent uniuerfæ cognationsnbsp;terr^.Quod aût dicitjn TE benedicent,poftea cap.ix.fic explicatur:liinbsp;te,(hoc cft)In SEMINE T VO,(lt;^ui cft Chriftus)bcnedicent ocsgt^nbsp;testerræ.QuarCjCtfiin cap,t5.uidct mentio tantû fieri muhipb^^’®’^**nbsp;feminis Abrahæ,ô^ récitât illud diftû:Credidit Abrahâ Deo,amp;nbsp;tatû eft ci ad iuftidâ,tn prornifsio de feminc benedi Ao,feu deCbdfto,nbsp;uerè in ilia includit,ac repetit:amp; Abrahâ,cû ctiâahtca credidift^*^^^^’’nbsp;Bc itnputata fuilfet ci fîdes ad iufticiam, nûc c ftellarum ofteonon^»“^^'’nbsp;quàm Sacramento,in fidefua confirmatur,ideolt;jr propternbsp;ti cxhibitionem,Ô^ certiorem fîdci côfîrmanotiem, aptcadnioQ“’’^ «nbsp;redè illud didum, ( Credidit Abraham Dco, amp; imputatum «ftf*nbsp;iuftidam,)nunc primum rccitatun Dcindc,cadcra quideinnbsp;in Genefi amp; Plàlmo de imputationc iuftidp,tïotl cft autem eademnbsp;ctæ raub.Manifeftu enim cft, è fummo Prophcticæ èc Apoftobes^^g^nbsp;drinæ ftatu,qgt; nullus hominum cÔfcquatur rcmilsionemnbsp;Seternambeatitudinem propter homiddium/edtâtumpropter«nbsp;ftum,per fidem.Nec enim aliud(inquit Pctrus)nomen eftnbsp;inter hominesjin quo oportcat nos lâluos fieri, Etitei?2:Huic(G^nbsp;fto)omne9Prophetæ teftimoniûferunt, qgt;rcniilsionempeccatornnbsp;accepturus fit per nomen eius, quifquis crediderit per eum.

tur in Numéris cap.x5.ôdin Plàl.io^.diciturimputatû eftè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

oebasad iuftidam,q? arrepto pugionc interfecerit feortatores, ne iufti dæ nô eft intelligendum, Pinchas expiallè merito hufusnbsp;iniufticiam fuâ coram tribunali Dci: Fuit cnim antea iuftificatus pernbsp;de in fernen Âbrahæ,qui eft Chriftus, fed q» hoc infigni amp; heroico 1nbsp;tegemate teftificatus fit iuftum 8é pium zelum, quo ad uindicandâgnbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riam norainis Del, amp; ad tollêda p ublica oftendicula inflaramatusN

VndefcripturanoDaffirmat,q?proptermeritum huius operis^oft cutus fit coram Deo condonationcm pcccatôrum,amp;f uitamnbsp;Hâc enim habuit per fidem,fed q? Deus proraifcritipfi,amp; fàmib^e cinbsp;perpetuamfacerdotfidignitatêinIlraeI,Eccc,inquics, dû einbsp;derismciÀerûtamipfî,}fenuiudus paÂiM»»€^dqtq

H

-ocr page 103-

COMMENT. IOAN. BREN. tIB. I. DE FIDE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»«

JUiateUtus eft pro Deo fuo, Sgt;C expiauit fcdus filiorii Ifrael, uideliccr, ^’ïücabolcrcrur coram tribunal! Dei, ad efFugicndum aeternum fupnbsp;^tittm.Sfconfcquendam fcrapiternam bearitudineni:Hoc.n.tantumnbsp;Domini noftrioffidum eft, fedutauerterecur iraDei,ad cfFu-extcmam dC raundanam intcrnecionê. Zclo meoiinquit Donbsp;^uSjCommotus eft,ut non ipfe delercni filios Ifracl zelo meo. Qua-«de Pinchas didcur,qgt; ftratcgenia fuum imputatum iit ip fi àd iunbsp;b??’^*fîgnifîcar,Pinehasiàcerdotêhocftrategeniate dédaraflê Sgt;C punbsp;(îlquot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuftiisimu fuum zelü erga fceleratos hoïes,ex q fa

J^^lsutab oîbusiudicarénnfîgniteriuftus,adeocpà Deo ipfo ^nun *^^5 fuinmo ftcerdotio dignus^Non admodû difsimile cft,âd Mofesnbsp;.^^itis^qui idololacras heroico aïo truddauerât,promictic. Confecra-Dnojunufquisœ in filio ÔC fratrefuo,nbsp;uobis benedicïbo. Breuiter,NuUa eft iultida,feu remifsio iniunbsp;A^çorâDeOjadæternâûIutê,nifî propter Chriftu per fide. Quare,nbsp;bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iuftificatio, feu remÜâtO

'‘^cigjfcmper iuxta huius fidei analogiam intelligendum cft.

A«ßi«T Atya Tdv /tatKotçlajttov TIP «JBf UTrif» $ Oeitf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/'ikiA

• 8^«v«Tr«K«Agt;/^9'*9^P* *' *^^«4. MO-K.IXQCamp;' «VHf,lt;5» èvpM AojîtfWJ KveiG*'

Quemadmodû amp;Daaid expUcatbeatificati onê hoîs,cai Deus im P’Uatiufticiam abftç operibus. Beati quorS rcmiflç font iniquitatcs,nbsp;quorû teda funt pcccata.Bcatus uir,cui non imputât Dns peccatû*nbsp;^^«ftimonio,deÂbrahâ,duo prgdpua uocabuIa,uidcIicct,îTrj'y«tfr»,nbsp;. ^^gt;dit,EtsAor‘lt;ô»,reputatû eft,ponunf,è qbus fîngulis fingula ducûcnbsp;^êUtnèu,qbusprobat,iuftidâ,feu remifsionê iniufticig(qup remifsionbsp;fèh noftra iuftida) cotingeré nobis, no propter opera legis,nbsp;jj^^foptcr mérita bonoRt opcrurti, fed tâtum gvatis,feu gratuita Deinbsp;ij^J^’icordia. Ac initio fuicipitintuêdum»»îAojlt;ca»,Reputatuni eft.Pri-fcripturæ teftimpnbsp;adduxifiet k Genefi exemplum ÀbraHæjpofTet quiipianbsp;^^ccre:Fateor quidemgt;inquies, Abrahamum reputatum efie iuftuni,nbsp;crcdidit,fedilunquidaln etiam homines ficiuftificatur,aut conbsp;^j^Utur remifsionera iniufticiac cFortafsi^, qijod deAbrabamo uerenbsp;^^4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diceretur. Hukobicébonircipondet

teftimonium è PfaL3t.quo probat uerum efic in uni djnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnibus hoîbusi qd in Genefi peculiar it er de Abrahamo

Dauid cxplicat hominis beatifi-fli jJ’^^’^*8iCc.(hoc eft)Qui pronuneiantur beati,hi pronunciant èC iu Wthnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft beatificatio abf^ iuftida, Dauid autem fpiritu fando

tantum , fed oês homines b catos, quorum ’ttunturpeccata,amp;quibuspcccata non imputantur, fedtegunt.nbsp;Abranæ per tin et adomnes homines,utquemad-iuftus 8ó bcatus eft, quod iraputetur diufti-^'»is^ ®^^^*^^do,ita 8(. alij holes iuftifunt, ÔC bean,'non,qgt; mereanturnbsp;beatificationem,féd quod Deus remittacnbsp;r «ccata gratis,ÔC imputât ipfîs iufbcâm,gratuita tantum mifericor-

I 4 dia^

-ocr page 104-

»04.'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP; IIII. EPIST. PAVLI AD ROHAN,

dia,fiquidem credidenatamp;ipfi, ficut Abrabam, in Chritlutti Abw* b^promifTum. Obferuabile eft di«flumPfaImi, quod hoc loco cita-rur. Récitât enim perfpicuè cauiàm, cur homines coram tribunaliD^*nbsp;libcranrurà condemnatione, amp; aftequuntur ueram acæternani hlu-tern : Vccum quæritur, quam ob caufam Dauid fruiturnunccffldhnbsp;beatitudine,quidrefpondendum eftcNum quia multa bona opera ft'nbsp;citfSed fecit etiam horribilia SC deteftanda peccata. Num hæc peceawnbsp;expiauit raeritis bonorum fuorum op erum f Nihil minus. Fecitnbsp;dcmbona,amp;habuitglorianoncm,nonautem apud Deum. Conftç^/nbsp;tus eftigiturcœleftem beatitudinem,non propter fuam ipfius iuftf’'nbsp;am,fed quiarcmiftgfunt eiiniquitates,amp;telt;ftafuntpeccataeius,amp;p‘^

, minus non imputauit ei peccatum, propter Chriftum filiura fuum,^ quern ille credidit. Idem de Petro dicendum.Qpæfo enim te,qu!d clt,nbsp;propter quod Petrus beatificatus eftcNum, quia acdtdicmulta mirae**nbsp;îa,ô^ quanquàm abnegauit Chriftum,tamen poftea mul ta bona op^^nbsp;fecitjâ^ tandem paflus eft mortem.propter confefsionem Chrilti^'*-^^nbsp;buit quideni Petrus hæc officia Chrifto, Sc habuit gloriationem,*^®quot;nbsp;autemapudDeum: Non enim idcirco beatus eft, quod fueritilftb^nbsp;dono pdendorum miracuIorum,Sd trucidatus fitiniuftè à tyranno,ftnbsp;quodremiftacfine eiiniquitates, quod tc(fta fintpeccata eius,amp;quonbsp;Dominus non imputauerit ei peccatum. Petrus enim, ciuodad^t'nbsp;nemeiusattinet, fuitperpetuo peccator, ufque ad corporal^’’'nbsp;mortem.Confecutus autem eft beatitudinem,per remifsionlt;^’^ pecca-torum,propter Chriftum,in quern credidit. Quare ,bonaqu'deniO'nbsp;pera,qusc Deus præcepit, omnino faciendafunt, Coram tribunalia*^nbsp;tern Dei non funt opponenda ire Dèi,fed opponenda eftiufticiaCH’}nbsp;fti,(hoc eft)remifsio noftræ iniufticiæ, quam remilsionemmentus^^*nbsp;nobis morte fua ChriftusfiliusDei.

o’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;outO^ ùâf T-j' î3iÆÆ/x.m(v,n T)1v«)c

o2t4Âo^âf)(^A')îf«à/i.H-arisi5'eilt;J'lt;AK«aoffvvlu/. nS iv2t,'K' ’fj 0.K.eeßvs-'i«.; O’jn à xstó|«^Kgt;lt;b’SA’tv

Beatificatio igitur hæc,in circuncifioncm tantum, an SCin præpu/ cium deuenitÇ Dicimus enim, quod imputata fucrit Abraham fidesnbsp;adiufticiam.Quômodoergo imputataefte' Cùm efïètincircuncifionbsp;nc,ancum eiïèt in præpucioCNon in circuncilionc,led in præpucio.

Nondum (àtisfadum eft contentiolb, etiamfi teftiraoniumPfalrn* perfpicuumcft,quódexemplum Abrahppertineat nontantûad pcf'nbsp;ibnam Abrahæ,fed etiam ad alios homines.Dicet enim rixator : Teft'nbsp;monium Pfaimi eft Dauidis.Cùm igitur Dauid fuerit circuncifuSjUe«'’nbsp;fimile eft,quôd loquatur tantum de circuncifis, amp; fentiat fjs folumiu«’nbsp;do remitti iniquitates,5c non imputari peccata,qui hoc beneficiumnbsp;cuncifionefua meriti funt,non illis,quigeftantadhuc præpuciumfti^'nbsp;Refutatergo amp;hocPaulus,acredicad exemplum Abrahæ, ut ex cif'nbsp;cunftâtia temporis docear,imputationem iufticiæ, ÔCbeatificationeninbsp;non contingere propter meritum circundfionis, fedgratuitaiantuninbsp;dementia perfidem. Beatificatiohæc, (mquiens)num deuenittafl-tuiii

-ocr page 105-

COMMENT. ÏÔAM. BREN. LIB. t DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOf

^mfndrcuncifîonern ( hoc eft) adludæos circuncifos y an enamin Pgt;^pudum,hoceft,ad gentesincircuncifasf Tu qutd'einPharifæe,nbsp;^Ohtcndïs bcatificationcnijde qua Dauid in Pialmo concionatur, pernbsp;*’Qcrc tantum ad ludæos, propter circundßonem, mérita aliorumnbsp;®pcrum Legis, non etiam ad Gentes, quæ nee funt circunciiæ,nec hanbsp;^'ntalia Legis opera .Ego ueroprobabo exemplo Abrahæ, ex ipianbsp;^^niporisdrcuoftantia,quöd beatificatio illa,quæ eft exremifsione.nbsp;**^*quitatuni, èc cxnonimputatione peccatorum,pertineat tam ad in*nbsp;^’’cundfos quäm ad dreun cifos. Confîderemus enim, quo tempo*nbsp;ßt de Abrahamo, quodfideseiusimputata fit ipfi ad iufti*nbsp;^ïni.Eecc igitur tibi, De Abrahamo fcriptum eftin Genefi capite denbsp;^nioquintQ^qu^tJquia crediditDeo ,imputatum fitipfiad iufticiam*nbsp;^pauttcmpore nondum eratcircuncifus.Nondum emerat inftitutanbsp;J*'fundfio,fedinftïtuitur primuratredecimpoftannis,quemadmö*nbsp;'‘‘»’ncolligipoteft ex Genefi capite decimofexto, Etpoftea capite ui-S^ßrnofecundo.Quareficut fides iraputata eft Abrahæadiufticiamnbsp;^^4u^dreuncifîone,ita negari non poteft, quin ea imputatio pertincnbsp;’‘^tiamad incircuncifos.Hocargumentum,in epiftola ad Galatas cap.nbsp;‘ ’^rccitatur.Prguidens feriptura quôd ex fidc iuftificet genres Deus,nbsp;'^’^’^s,(uidelieetantequàm Abraham circuneifus cftet)euangeîionad-?*iciauit Abrahamo,Benedicentur in té omnes gentes.Itàc^ qui ex fî-^^^htjbeuedicuntur cum fîdeli Abrahamö.

obrjei poteft : Etiamfi Abraham non eft iuftifîcatu$,feu ^Ltusabiniufticia propter circuncifionem, çamen iuftificatus eftnbsp;^.Qpteralia bona opéra,quæ diuioalege præcipiuntur. Ad hane obicnbsp;fimiîitcr ex circunftantianbsp;j^Poris,ficutamp;hocloco decircuncifione,Hoc(inquiens) dico teftanbsp;jj^^^umantè comprobatum à Deo erga Chriftum,Lcx,quæ poft an-j)j.p4üadringentos amp; triginta ccrpic,nô facit irritum, ut abrogèt pro-N .^*onem:hoc eft, Benediétîio non tammultiplicationis poftericatis,nbsp;remiisionispeccatorumnbsp;nbsp;nbsp;æternæ faîutis promifia eft Abrahæ’

, ante quadringentos Si. trigintaannos, qj data eft igitur confecutus efict eaminbsp;legisfiterum dices:ÂtAbràhâ fcnbsp;opera ex lege naturæ. Sed fuprà expofitum eft, q? omnes ho-^^iifh^^’^tpeccatoresjfiuefublegenaturæ, fiuefublegefcripta.Btôb-ft Abraham,aut alius quifpiam homOjOon iuftifîeatur,nbsp;iniufticia,propter circûcifionem, cércè non iuftinbsp;icqjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter uHaaliabona opéra legis, fiue diuinitusiri hominein

lapideis infcriptæ.Nam circuncifio poft inftitutio* opus in Ecclefia Ifraelitica præcipuum,8dfaneftifsimu; Eftnbsp;'^tiaad CŒleftem hæreditatê, amp; habet comminationêgrauifsimâi -1^5jj^y^^^^iinquit,cuius prgpuerj caro drcuncilà non fueric,deîcbit aninbsp;populo fuo,quia padum meû irritum fecit. Et uoîuit Dnsnbsp;^’ininbsp;nbsp;nbsp;^ofen,qj filiû fuû non circûciderat,Quare,fimeritû circunci

^non iuftifieauit feu abfoluicab iniuftida nec Abrahamû,nécalios' homines.

-ocr page 106-

IN CAP, niL EPIST. PAVLI AD ROMAN. iioitunes,manifeftum eftjq? nullius akerius operis,(îuepræcedentis(î*nbsp;lie fequenn's meritum pofsit fadore iuftificare. Abraham obedmit uo-cationiDei,8d deferuit patriamiuxta ucrbuDei,Magnum opus,fednbsp;Abrahamum non iuftificauit,hoc eftjnottabfoluit ab iniufticia. Abra*nbsp;ham condonauit cognato fuoLoch iniunam, amp; cefeit ei.Gene.13.lnfi-gn€ opus,fed non iuftificauit Abrahamum. Quiditai^Quiaomneshonbsp;mines fun tin cofpedlu Dei peccatores. Et,Si iniquitates obferuaucrisnbsp;Domine,Doraincquis iuftinebitfGaeterum,cum dicitur, omnesho-mineselTepeccatoreSjnon eft intelligêdum,q5 homines aliquoties peenbsp;cent,aliquoties iufta fa ciant. Hæc.eftpolitica,non ecclefiaftica ftntéua»nbsp;fedinteUigendum eft,qjomnes homines natura fua femper ftntamp;nia''nbsp;néant peccatores coram Deo ab initio conceptionis ,uf^aduI«munJnbsp;huiusuitæmomentum»Etfi enimhomo iuftificatur^ftwabfoluituraynbsp;iniufticia per ftdem,proptcrChnftum,utreputetuf fideseiusadjulu'nbsp;ciara,tamed caro non mutatur in fpiritum,imo ftrap er cum fpinnfP**nbsp;gnatjUtiion quæcurtc^uoluerithoraôrenatus, fociat,'adeolt;^aurfue-cumbat,amp; delignet horrenda fcelera, ficat Dauid ^^JPetrus amp;nbsp;conftet,amp; tarnen ne ^cqyidemperfeâè fatisfaciatfuis operibusLeg*nbsp;Dei,SeddehacrepQfteacap.7‘plura.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Kfo^us-iÉïi.eîa'S''^ «va'vz3-«.TÉfa,’arÂViavTzns-6l/ûv7w«/'i yilt;amp;'ilvtgt;u-KSfjo^^97a''rwcf'iK.lt;xioavvluj,y^T!-lt;icTi^àinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rro^çfoùicÎK^s^^'f

lJ.avo(),lt;i.?!\^yeü%iis‘ S’èl^ouc-iToîa'TTisretos',

ÈtfigHumacccpitdrcuncifionisiîgnacuIumiuftjciaîfidefquefuc rat in praepnciOjUt efletpatd omnium tredentium per præpuouUi»nbsp;ut imputaretur Ô^illis iufticia, ÔC patcr drcuncifionis, ijs qui non fo/nbsp;lum genus düCenéht à drcuncifis,ucrumetiam ingrederentur uefti/nbsp;gijskdei,quæfuifi.npræpudopatj)snoftri Abraham,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.p

SiAbraham,inquies,non eftiuftifîcatus opère amp;merito circun^* ônis,quis eft circuncifi'onis ufusf ôi. ad quidaccepit circûdfionem^p,nbsp;fpondetPaulus,Âccepitlîgnumcircuncinonis,uteftètftgnacuIûiuiU'nbsp;cix fidei.(hoc eft)Tantumabeft,ut circuncifîo eflet meritum iufb^‘^nbsp;feu remiisionis iniufticip,ut potius teftifîcaretur nec Abrahamum,nbsp;altos homines iuftifîcari meritO alicuius boni operis, fed gratuita tanii*nbsp;dementia per fidem,propter Chriftum.Net^ enim data eft drcuncwjfnbsp;illo conßlio ,ait expiaret peccata coram Deo, ftd potius data eft,ut »ƒnbsp;gnificàret ac certificaret, nos nullo plané opeRt merito cofequi expiati-onè peccatoRî.Primum eih,Accepit,inquit,circuncißone,‘^f*'^“'^’b^‘’nbsp;cft,ïignaculû feu ßgillum iufiicip fidei.Cumaût fidei tribuit iufticia,f^nbsp;remilsio iniufticiæ, ftatim eo ipfo uocabulo adimit meritis operum,^nbsp;adfcribit gratuitæ tâtum clementiæ Dei propter Chriftum, Nam,nbsp;poMicetur fibi iufticiam propter mérita fuorum operum,is non habetnbsp;fidem i fed eft incredulus, nec unquàm afleqüitur iufticiam.lfracl,(if'nbsp;quit Paulus alias capitellonû,) quifedabatur Legem iufticiæ,adlêg^nbsp;iufticig non perucriit.Proptér quidf Quia non ex fidc,ied tanquamnbsp;ôperibuslegis, Cireucifio igitur non fîgnificat hominem drcunètfumnbsp;iuftifîcaf*

-ocr page 107-

, COMMENT. lOAN^ BREN. LIB. L DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»lt;gt;7

Joficari nacritis opcrum, fed potius fîgnifîcat cum gratis tantum per jî^cnipropter Chriftumiuftifican, adeoque nullis prorfus operuninbsp;. orum (lue drcundfionis,fiucaliorum mcritis . Deinde drcundfîonbsp;9/1 wteflitnonium quod Soli drcundfî feu ludæiiuftifîcentur^ra-^UDei dementia perfidem , fed quod etiam incircuncifi feu Gen.-habuerint earn fidcm, quant Abraham habuit,gratis iufiificêtur»nbsp;crediditin Semen promïHum, Sc repütatum eil ipfi innbsp;'‘*dam,cumnondumaccepifl'et dreuneifionem. Etaccepit demuninbsp;^’‘lt;:iincifionem,cum iam ante eilet per fidem iuilificatüs. Quo Fadli örnbsp;d'ïc fignificauit Spiritus iandlus, quo d Abraham Pater effet omniumnbsp;j.Mentium,iïucEthnicorum, quiadhuchabercntprepucium,ÔC ef-j^^tincircundfi,ut ipüs imputarctur iuftidaifiue Iudæorum,qui hanbsp;. ^^tdrcundfîonem» Abraham enimPatriarcha eil duórum popu-Alij funt,qui ducUntab ipfo genus carnaîe* qui func ludaci feunbsp;^‘^uncifi. Et hi iuftifîcantur feu confequuntur remifsionem iniuftidænbsp;^^^üita tantum dementia Dei, ß creàderirtt in fernen Abrahæpro-^um.Alq font, qui non ducunt carnak gémis ab Abrahamo, fednbsp;jMiuntur uciligijs fidei,amp;: imitantur fidem, quam Abraham non-^'ndrcundfush3)uit.IuilificanturÔChi,non minus, quàm cïreun-pBï^tuita Dei dementia per fidem, proptercaquôdamp;ipfiducantnbsp;non quidem carnale,fed ipirituaie, illo longe excellentiusià Pa-l^’^fdia Abrahamo. Quod ut rectius inteÛigamus, feiendum eil A-^Yaniumnon ciîè, utalium quempiamuulgarempatremfamiliasinnbsp;pjfndum,fedtaIem,cuiuspoilcntatemDominus Deus noilerekinbsp;^.^’’ûin peculiarem populum Sgt;C Ecdefîam fuam, ut quicunquenô fucnbsp;?ÿpoileritate Abrahæ, non pofsit ueram cœleilem amp; séternam be-^Jygt;lt;^onem alTequi. Vnde amp; gloria Abrahæ hifee præfertim tempo-ƒ illuilrata eil in toto orbe terrarurh. Abraham enim magrtus efî^nbsp;tantum inter Chriilianos,nbsp;nbsp;nbsp;ludæos, uerumetiam inter Sarace-

®»tlui nuncfuntMahumetiftæ.Et præter hosnon funtaliæin his tef .*ê«Utes,quæquidemnomen Gentishabeant.Necab regtorianturnbsp;^Hes Gentes de Abrahamo.Deus ertim uocauit feDeum Abrahg,!-^-S^IacobjUt fignificaretfe poilcritatem horum Patriarcharum eîe-tu fuam Ecdefîam,reliquas autem gentes âbieciiïè. Et in Deuteroinbsp;K ^’^‘dicitur ad poilcritatem Abrahg.’Te ekgit Dominus Deus tuus^nbsp;’^eipopulus peculiaris de cundlispopulis,quifuntfuperterrram.nbsp;ç'^’‘^gt;quifquis defideratà Deo efigi èc agnofei, a.c codcilêhæreditatcnbsp;^?*^qui,neceiîchabet de poilcritate Abrahg eiîè,ut fît Abrahæ côfangnbsp;A?^tis,fiJius,nepos aut pronepos.Mucacccditj ^in Euagelio explicacnbsp;eos, qbusdatur cceleilisbeati-.^•Angeli autem non coliocatin fînu Abrahæ,nifî ekdosà Deo. Anbsp;. *^poribus autem Abrahami,nonfunc de(fli,nifî poileri Abrahæ. E-?’^GinquitDeus) ero Deus tuusSdfcminis tuipoilte.Et :TEelegir,nbsp;j/PauIó antè didum eil.Dominus Öeus tuus, ut fis ei populus pecu-./’Xde cundlis populis.quifuntfupcr terram. Quare Abrahâ non renbsp;' tu fînû fuum,nifî p oileritî^tc fuam» quæ de fauiilia ipfîus dcfcêdat,nbsp;¦ - - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Audiamus

-ocr page 108-

»©s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; nn. ÉPIST. pavli ad roman,

. Audianius ergo Paulum docentem,quæ fit uerafamih’aô^poficHts^ Äbrahac, ut cogno (camus, qui fintEcdcfia Dei, penincantaanbsp;ïeftemac æternam bcatitüdirtefTi.Nam,ficut ipfa per fe drcuncifiö^^nbsp;cfficit, ut quis perrineat ad familiam amp; cognationem Abfahaïjtn*’’;nbsp;multi dreun Cl fi damnantur,itapræpucium perfenon efficitutali^f^ .nbsp;fis à familia Abrahæ, quia 8c ipfe Abraham iuftificatus e(l,nbsp;circunctdcrctur,amp; miilti in præpucio confecuti funt (alutem.Qp’^nbsp;go iilud eft i quo uerê effîcimur cognati, cohfànguinei feunbsp;brahcc C Nori cértèaliud eft, præterquàm fides in Chriftum Abrahnbsp;promifliim. Vnde Qc Abraham iuftificatus eft per fidem ante circutj,nbsp;fionenl,ütfignificaretur,ipfum efiePatrcmeof'umjqui creduntio*^'nbsp;men Abrahæ,etiamfi non fint circuncifi, Et accepit circurtdfioneni»nbsp;fignificaret ipfum etiam Patrem effe eorum gt;qui circundderentuf^nbsp;quidem propter drcundfiönem,fed propter Chriftum, fernen Alç'nbsp;bæ,fiin ipfum crederent.Nifi enim crediderint in hocfemen,etß^nbsp;bent drcundfióhem,non tarnen habent benedidionem .Iralt;^Abf^^nbsp;banjjPatriarchä èft omnium Credentiüili,fiuepraepuciatoruni,ß^^*^.nbsp;cun'cortim. Cum Paulo cohferitit etiam ioanncsBaptifta,NoIite,io^^nbsp;cns,diccrc,quiä patrem habemus Abraham.Potens enim eft Deu®^'nbsp;brahæ fufeitare filios è lapidibus iftis. Et Chriftus: Si elTetis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2

Abrahæ/accretis etiam opera Abrahæ. Ac Paulusicerum cap^*’ omnes,qui funt ex Ifrael,iunt Ifrael, necp quia iunt fernen Abfajl^»‘nbsp;tim omrtcsfiIii,fedpérî(âac,amp;c.Etad Galatas cap.j.Qui

funtfilq Abrahæ.Quârehomincs,(iuë drcundfijfiucindrcundfiid*^' ciuntur cognati amp; pofteri Abrahæ, per fideni in femen,Abrahacnbsp;nliftüm,ideo^ fiuntetiam partidpesomnium cœlefîium benedidj^nbsp;num,qua$ Deus recepit fe poftcrirati Abrahæ daturum.Poft’'’^*’^® 'nbsp;fcêdum eft etiam cxhocloco,quis fit legitimus ufusnolïrorumS^^'nbsp;mentorum,Vfus,inquam,(acramcntorum,non eflentia feu fubftanPnbsp;ip(a, exhocloco difcenda eft.Dc ciTentia enim ftcramentorum eog^nbsp;feendumeft exipfisinftitutionis eorumuerbis.Sic de dreundfi^ü*nbsp;eftèntia dicit uerbum Dei.Circunddétur ex uobis omne mafculinn*^’nbsp;S«: dreunddetis camem præpucq ueftri. Circuncifio ergo,quodad 'nbsp;ieütiamfuamattinct,eftauiilfio præpucqin mafculis.Deufuauteni^'nbsp;ius additur,ut fit fignu fcéderis inter me amp;uos. Et hoe loco Paulusnbsp;gnaculu iuftidæ fi^i,quæ eft in præpudp.Circiïcifio enim nullamnbsp;buit râtione coram Deo, propter ipGm opcris adionê per fe, fedfu*nbsp;teftimóhiüm,qj Deus iüftificethominesgratuita dementia per fidéiïi*nbsp;Idem fentiêdum eft de baptifmo et cœna Dominica.Ex hoe eniranbsp;non eft pétêdum, quid (ua eflèntia fint baprfimus amp; cixna Domim'f^*nbsp;fed äd quid pröfint. Ex inftitutionc corum cognofdtur, in baprim^^nbsp;quidémabluihominemaquainnominc Partais amp;Filfjamp;Spirituslafl'nbsp;di,ex hóe autem Pauli loco cognofeitur ufus cius, uidelicet q? fit fig?’’nbsp;culum iuftidæfidéf,ut confirmeihur^nos per fidem Chrifto incorpO'nbsp;ratos, amp; efîèmembra corporis eiüSiäcparhcipes omniumbeneficioR^nbsp;cius. Sic amp; de cœna Doniiiii dicendum dft gt; qj cxinftitutione dus co*nbsp;gnofeimu«

-ocr page 109-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JO?

gnofcimusin eadiftribuipane ÔC uino uerum corpus 8gt;C tanguinem Chrifti,non longé à nobis abfentia,fed reipfa uere fubflâtiahcer prænbsp;‘fntia.Inhocautemloco di'fcimiis ufum eius,uideh’cet quod certifice-^ur nos propter corpus Chriftipro nobis traditu,5c in coena nobisnbsp;^3tum,ac propter fanguine Chrifti pro nobis effuiuni,0Cin ccena no*nbsp;exhibituni,reputari coram Deo iuftos, ÔC habere peccatorum re*nbsp;’^ifsionem ac seternam uitam.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* i-ïïKVfreÂix.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Änbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccù'K), 8? KAU/Jiovo^oti

ftûi'p V TW Kaa/d-s, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J^x.cu.offvvHO’ Trîsrecoff. EÎ ói îk vôp.v KÂb/jiovô^oi,

KiKtfivri » TTtS-iO',^ K-tZTtl^yHr] H i-3rxyŸ€ÂIlt;t. O ^vÓ/X-Ö^OfJ-jlp Ow^oux’isi vü^j.©^,ou/'£'^«ß«.lt;nö'. ‘^c»C7‘îxzrjs’e£ûa','ivlt;XKlt;c7ii^'’etpelt;ça'?f/nbsp;fgt;e^caaiv Tttpt'is-x'YreÄixvTrecvnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vôfj.vjj.ôvûf,èi?j\àib\

ix'Zinrecûa'A'/5flt;zÂ/i,olt;r5Si x«TKf ¦?nK:v'rav»^«:Sv,Ka9lt;àa’^'-yça'^«x,o2f7ra-7tjJÂTpA tSvóöv TEamp;ix« a'eiV.v.'Â'JCub, àv îxisfl/oi Oeo w ^too-zraiot/vT©^ veKfo«,6^ xa-7K /i» ovra,«ç oyja/oa' TTotç’ÎÀ'ari!/'« tir’ tÂirli/'i tTris'ô/ffTpje îlt;f s'jSU'itamp;iXtnbsp;«i/aV TTÄTtf « îflve^v, xaià S'eîf )(/ivop,OuTûtfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S' sn:£f^ ff».

Non enim per legem promifsi'o contigit Âbrahæ aut femini dus, ‘Hum hçredem fore mundijfedper iufticiâfidei.Etenim fi hi,qui ad lenbsp;gern pertinent, hæredesfunt,inanis fada cft fides, irrita fada eftnbsp;promifsio.NamLex iram operatur. Siquideni ubi non eft Lex,nbsp;’binec eft tranigrefsio • Idcirco ex fide datur hæreditas, ut fecundumnbsp;gratiam,utfîrma fit promifsiouniuerfo femini,non ei quodeft ex lenbsp;ge tantum,uer umetiâ ei,quod eft ex fide Äbraha:,qui eft Pater om ninbsp;^innoftrum,ficutfcriptumeft, Patrêmultarumgentium conftituinbsp;ïCjnimirom ad exemplum Dei, cai crediderat,uitæ reftituentis mor/nbsp;tuos,amp;uocantis ea quænonfunt, tanquàmQnt» Qui praeter fpem,nbsp;fubfpecredidit fefore patrem muîtarum gentium,iuxta idquoddinbsp;’^um eft,Sic erit fernen tuiim»

jj.^Ottimoratur Paulus adhuc in tfadâdo excraplo Abrahæ* Cum e-Abraham fît pater muîtarum gentium, obfcurum non efl,qj De* jj^^'opofuerit edam ipfum,ut efîet exemplum,è quo genres ueram iunbsp;^^^ndirationem peterent,ut quemadmodum ipfe iuftifîcatus efl:,Sd .nbsp;u'^^^^SjComodo edam Gentesiuftifîcarentur, amp;ßlutem confeque*nbsp;fç ^^f'Acantc quidem,probauit Paulus ex uerbo imputandi,qj con*nbsp;^^'laniur iufticiam,feu remifsionem iniufi:iciæ,ex imputadone.Impu*nbsp;ûf'^f(inquiens) Abrahæ,iuflicia Non igitur contigit ex merito,fed exnbsp;probat ex uerbo Credendi, feu ex uocabulonbsp;^’’Abraham confecutus efî:iufticiam,feu remifsionem iniufîiciæ exnbsp;iQctediditjfcu ex fide,quam adhibuit promißioni Dei, Non eil iginbsp;merito,fed ck gratia. Cæterùm,cùm hic lo*nbsp;HQ^'V^’^^J^nieritOjnoncflintenigendum tantum demerito circunci-'^jUerûedam demerito omnium op er um Legis tam Cerimonialisnbsp;î'tJi moraliSjfîue illius,quænaturæhominis diuinitusinfcul-jjj^^Jtfîue eius,quæ in monte Sinai diuinitus promuIgata,ÔC tahulislanbsp;^ft’Vna enim amp; eademefl:LexmoraIis,tamintergen-inter ludæos. Nec Abraham aliumhabuicdecaîogumantepro*nbsp;Satiotiem eius in monte Sinai,quàm qui poflea promulgatus fuit,nbsp;^»cüm demerito operum hoc loco diiputamus,nonloquimurnbsp;K tantum

-ocr page 110-

IN CAP. ini EPIST. PAvrr AD ROHAN.


tantum de opcribusCerimoiiialibusautLeuiticis,ucrumctiam dco-peribus moralibüs,quæ fecit gt;ucl Abraham, priusquàm Decalogus promulgatus eft, uel alius quilpiam pius Ifraelita, poftquàm wm pro-tnulgatus eftèt Decalogus.

Sed infpiciartius uerba Pauli,8(f explicemus fententiam eorum.Pro niifsio,inquit,non contigit Abrâhæ autferaini eius, ilium fore hærcdcnbsp;mundijper Iegem,fed per iufticiam fidci. Vt inteUigamus,quid hare ß'nbsp;bi uelintjprimum omnium commemorabimus paucis, promifsiories,nbsp;quæ didse funt Abrahæ, 8gt;C quarum Paulus hic facit mentionem.

Gen.iz.Fadam te,inquit Dominus ad Abrahâ,ingentê magnani,5^ bcnedicam tibi.Acmoxdn te benedicent uniuerff cognationes tyr^c.

Gen.i^.Leuaoculostuosin dire(ftum,SduideàIoco,in quonûccs, ad Aquilonem, Sc Meridiem, ad Orientem amp; occidentem gt;nbsp;tcrram,quam confpicis, tibi dabo,amp; femini tuo uflt;^ in fempiternuni»nbsp;amp;c.Hucreij5exitPauIus,cùm dicit,Proraifsio contigit Abfähatr,auifcnbsp;mini eiuSjillum fore hpredem mundi.

Gen.ij.Sulpicc ccdum numera ftellas,li potes^Sic crit ftmefl


-ocr page 111-

COHMEN‘r. IOAN. BREN. LIB. I DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit

jfracI.Trans fluuium habitârunt patres ucftn ab inftio, Thare pat^r aliem's. T uli ergo patreni ueRrumnbsp;o^hatiigt;deMefopotann'aÈfïnibüs,8dc.PoRquâm igitur Abrahamnbsp;Miui't^mifsione Dei,Gredidit,amp;fa(Rus eft ex hac fide Deo acceptus,nbsp;^ua en’atn omnia benefidajOug d promifta ftlerunc, aflecutus eft.Ninbsp;’ffiim credidiiîèt,non fuiftèt lecutus uocationem Dei, qua c patrianbsp;'ognationcfua cuocabatur.Sinonfuifletuocationem fecutus,non etinbsp;eiîèt promiftam benedilt;ftionem,necpofteritas dus acce-P’Hethæreditatem mundi,fcu terræ,ad Aquiloncm ufque ad Meridi-Orientem Ô!. Occidentem quemadmodum Genefis dedmo*nbsp;^^nio fcriptum eft. Quare, Abraham accepit bencfida Dd,fiue ilia fpi^nbsp;‘^’fiialia8ccceleftia,q uæ furtt,remiisio iniuftidæ,amp;:æcernabeatitudo,finbsp;Jjcorporalia,quælunt,multiplicatio pofteritatis ôc hærcditatiscerrçnbsp;®^aan,tantùm per fidem,nuno autem Legis opereauc merito,nbsp;P Scd perftringamusnuncargumenta, quibus Paulus docetptomiC-h^reditatis non cftê per Iegem,fed per luftidam fide».Primum,nbsp;'pi(inquit) qui funt ex Iege,funt hæredes,inartis fafta eft fides, irrinbsp;eft promiisio.Hoc ad Galatas cap.j.fîc effertür.Si ex lege eft has-^^tas,non iara expromifsione. Ex legeigitür dre,eft opéra Legis fa-^^jôCnieritiseorumpolliceri fîbi hæreditatem feu benedidionem,nbsp;autem promifsio, de quahîc fitfermo,non eft pollidtatio mernbsp;l^’jfed gratuiti tantum benefîci). Vndead ôala.cap.^.didtur:Abra-gt;nbsp;J* Pff promifsionem xe^eistu, hoc eft, D ON A VIT Deus.Et fidesnbsp;eft meritijfed demenciæ amp; mifericordiæ, Qui enim crcdit,fe me,,nbsp;[^^'¦’operib us Legis diuina beneficia, non uerè credit, ncc ueram ha^nbsp;|)'^fidem,fed falfo fomniat,6^ nanam habet phantàfiam.Quarc,quodnbsp;hîc dicit, hanc habet fententiam* Deus promifît Abrahæ fe-dus, hæreditatem,non propter mérita operüm, fed ex gratuitanbsp;tum clcmentïa,quam Abraham fide agnouinNam fi uel Abraham,nbsp;homines haberent aliquid meriti, propter quod acciperent hænbsp;^^tetn, fruflra diceretur hærcditasgnitis promitri, fed potius iurcnbsp;^^^*iFruftra ctiam diceretur accipi rIDB, fed potius dicendüm ef-’’ccipi merito,(eu loco mer cedis. ft’des enîm non eft fides,ficut paünbsp;didum cft,mcriti,fcd grâtuitædementiæ. Deus autem PR O.^

Abrahæ hp-editatem.Et Abraham CREDIDIT. Quarc nul ?Pforfumhiceftuel operuriluel meritorum refpediis, imô potiusnbsp;iunt, (utaliâs didt Paulus,) ex opcribus legis/ub maledidonbsp;Deinde, dicit, Lex iram operatur, liquidem ubi non eft Lex, ibinbsp;ij^fttranigreisio. Inexplicationehuiusargumenti,primum omni^nbsp;5onfideremus,PauIummultaamp;mirade Lege concionari. Supranbsp;h ^^T*cr Legern agnitio pcccati.Hîc dicit.Lex iram operatun Alias in-aut litera occidit«Et iterum: Potentia pêccati Lex eft. Ac rur-^'^eccatura fit per prçceptum feu Legem »maiorem in modum pecnbsp;Quf,neuideanturablurda, breuiter nunc perftringendafunt.nbsp;i^^aulusipfccopiofepcdleacapite 7. dehacre tralt;ftabit.Initioigi-*^lt;gt;miae Legis hoc loco inteUi^mus Decalogum, fine ilium tabu-K » lis

-ocr page 112-

IN CAP. lilt EPIST. PAVtl AD ROMAN.

lis Iä)gt;idds infcriptum, Gue humanæ menti diuinitus impreilum. Nsini quæ Lex fuit humano ingenio à Deo infculpta, ea poftea promul^ttnbsp;eft coeleftt uoce,in monte Horeb,amp;: mandata literis^in tabula,quçduonbsp;bus(âxeisfolps conftabat,Eteft epitomeaccompendium, adeoquenbsp;fotts amp; fcaturigo omnium Icgum . Deinde Paulus hoc loco non loquitur de externo Politico ufu Legis feu Decalogi. Nara fi ad huntnbsp;vfum refpexerimy s. Decalogus dicitur potius fauorem,quàni iramcfnbsp;ficere.Etfienim,etiaminhocufu minatur iramfceleratis, tarnenqirfnbsp;fuam in cognitioneeiusoperam collocant, amp; eiciuiliterobediunt, Hnbsp;alicquuntur ex coprudentiam,amp;:habentur homines honefti.H»c,nbsp;inquit Mofts, ueftra eft fapicntia èc intelledlus coram populis.utau-dientesuniuerfi præceptahæc, dicant : En populus iapiens,amp;inttl-ï’g^riSjâfc. Vbiautemeftiapientiaamp;honeftas, eo etiam inclinatfe-uorhominum,àcfuo quoquemodo, Dei. Quare j quod ad huncLe*nbsp;gisfeuDecalogiufumattinetjLcxefficitfauorem , Sed Paulus loquitur hîc de fpirituali ufu eius,in confcientia hominis co ram tribunalnbsp;iiDei.Sic enim non efficitfauorem,fediram,nöhoneftatera,fedinho'-neftatem amp;peccara,non uitam fed mortem. No enim exigit exteroaninbsp;tâtumiufticiam,fcd exigit omneshominum alF^ctus iuftosèi. iâncto^nbsp;Diliges,inquit,Deum exTOTQcorde,amp;fc.Et,Non concupiftas.Cûnbsp;autem noftriairedfus hatpeccato uiciati, Sc corrupt!, tantum^beftutnbsp;Lexprobeceos clEe iuftos acfandos.utDotius often

cupifcas.Nec tantum

didtus,inquit,omnis,qui nop permartferitin omnibus ftrmonibosb« gis.Vbiautempeccataagnofeuntur,8^ damnantur,ibfprimura^®*nbsp;feitur ira Dei,propter p eccata.Deindc excitatur in rrobis ira.Poft^nbsp;enim agnofeimus ex legeiram Dei, amp; afficimur fenfu codemnationtf*nbsp;exurgiti nanimo tanta aduerfus Legem indignatio,ut mallerausLcgfnbsp;c medio fublatam.quâmoccafîonç eiilstantis horroribus difcruciad*nbsp;Poftremo,quia fuppliciumpeccati dicitur ira/Sic enim Rom.^.dicit:nbsp;Opewtet efle fub ditos non folum propter iram(hoc eft) propter fupquot;nbsp;plicium : amp; Lexadnunciatnobis fuppliciumæternæ malcdidionis^nbsp;Gondemnationis propter peccatum, idcircoLex etiam hocmodo dicitur operariiram. Quid ergo dicemusCamp;’ lex operatur iram,an no hunbsp;manis rebus plus confultu fuiflet,fi Lex nunquâm eflèt datacMalumc-nimyinquiunt,beneconditumnoneftmouendum,Etcanisdormien»nbsp;non eftexcitandusf Redlehocdiceretur,ßjgt;eecatumeftet malunibe-nc conditum.Sed res longé aliter fe habet.Peccatum enim non eft m»-fum bene,fed male conditum. Nifi enim reueletur Sf agnofeatUGpe«'-dictotura homincffl»Nara ubi pcccatuoinona§no£acur,ibiiiôrequi*

'..a««*

rituP

-ocr page 113-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE TIDE.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J

^ür condoaatio pcccati,quæ fit propter Chriftum.Vbi autem no re-^nir/turpeceati condonatio,tbiperpétua eft condcmnatio, Quare ad 'ïIutcmrieceflariumfuitjUtlex daretur,Sc peccatum reucIaretur.Quænbsp;ita fe habent,uideamus nunc fententiam Pauli. Lex,inqujt,operanbsp;f^firam, Vbi.n.no eftlex,ibinec eftpræuan'catio ,feu peccatu. Pornonbsp;in Paradifo,non fuit peccatumjpriusqlata eHet â Deo lex.Poftc^nbsp;’Jjdexlataeft, amp;^dicituraDeo : Dearborefàpientiæneuefcaris, moxnbsp;^‘^spomi tantum fit peccatum,ut propter ipfum,non Adam folû,fednbsp;^'ätnuniuerfumhumanü genus coniecftum fit in perpetuam interne-^onctn.Habere præpuciumnon eft peccatum. Addelegem,Infans o-’¦‘0 dierum circuncidatur,tunc retin ere prçpucium tantum eft pecca-^^fnjUtdicatur:MafcuIus,cuiusprscpucii caro circunciiànÔ fuerit,de-^o’tür anima ilia de populo fuo.Qiiare, ubi non eft Iex,ibi non eft pecnbsp;^funi.Vbiautemnoneftpeccatum,ibinoneftira,necDei,nechomi-'’’s,necfuppIicti.Ergo ubi eft lex,ibi ctia eft ira, quia homo peccato itanbsp;'®rruptus amp; uiciatus eft,ut nuq legi Dei Gtisfaciat,ideocp fit etiam irænbsp;[^^noxius.Vnde 8lt;:ad Gala.cap.5.dicitur:Quotquot funt ex operibusnbsp;^B'Xobnoxij funt maledidioi. Hine fequitur, qgt; Abraham nunq efietnbsp;^J^cutus benedi(ftionem,fi fuiHet ex legeaut operibus cius, Et tarnennbsp;æcütus eft benedicfionem.Manifeftum igitur eft,qj aHecutus fit earnnbsp;propter mérita operum, fed tantum ex gratuita Dei clemetia pernbsp;^^m.Idcirco exFide,(inquit)datur hærcditas,ut fecundum gratiam,nbsp;^ffimiafitpromifsio,(hoceft)hæreditasbenedi(ftionis,non daturexnbsp;^^fitis,quia ficnunqpoHemus elEecertidehæreditate:proptereaqgt;nbsp;habeamus mérita, omnia noftra bona opera fint uiciata Sc im-^^’'^^pdla.Sed datur ex gratuits. Dei promifsione, accipitur per fide,nbsp;^^onhæfitaremusjfed cflêmuscerti,amp; in fidefirmi.Deusenimnonnbsp;^’^dauiCjnecconocauitfuumEuangelion,autfuampromifsionemfu-j^^’‘hominum meritis,quænon tantum funt incerta,uerumetiam coranbsp;p nulla,fed collocauit eamfuper rebus longé omnium certifsimis.nbsp;^f^num.n.collocauit earn fuper fua ipfiusgratia,clemetia,amp;mifericor •nbsp;poteft igitur fieri,ut non fit fîrma,certa,ôC ftabilis.Bonitas emnbsp;dernentiaatep mifericordia,funtNatura Dei. Vniuerfæuiæ Dni(innbsp;rb Pfal.i4.^mifericordianbsp;nbsp;nbsp;ueritas. Et aliâsÆftotc mifericordes,fîcuc

. ^ater uefter mifericors eft, qui finit folem fuû oriri fuper bonoS amp; ^^‘os.Etiterum:Deus Caritas eft.Caritas aût natura fua benigna eft amp;nbsp;. ^*^«ns.Quid ergo eft,q? toties irafcitur,amp;affligit homines, ac etiâ imnbsp;j^’^itentes condemnatf Quanta eft inclementiaDei,q) perdit mundunbsp;^^io,amp;ZodomamincendiofHæc quidem funtgrauifsimpirg Deinbsp;crudeliSjSedalie-peregrinum eft opus eius, (utor.n.uerbis Eiàiæ,) utoperetur Ep.2j.nbsp;uirgam ad caftigandumfilium,nbsp;*^^XcrudeIitate,fed ex dilelt;fi:ione,utuirga côtineatfilium in officio,nbsp;R.^.^^sit ei efiè parens uerè indulgens,ita Sc Dominus Deus nofterfu-j)j.P'’’^pcrairacundisc, ut per ea, ad exercendam clementiam,quaeeftnbsp;®i^ia eius natura,peruenire queat. Quod fi quis non intellexerit cle

K j mentiam

-ocr page 114-

Vf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. HU EPIST. PAVLI AD ROMAN,

mcndam Dei fub affliAionc,necagnofcit cam fide,is périt, non Deus fit cruddisjfed qjipfc tempus uifîtationis fuæ,amp;f dementem Dei uo luntatem non agnofcac An non amp; Sol natura fua fplendidifsimus dknbsp;Fieri tarnen folet.uthomo præ fplendore folis cæcutiat, tantumabcft,nbsp;ut illuminetur.Hoc autem non fit Solis,fed imbecillium oculorum ui-tio.Eadem ratione,qui indementer pereunt,non pereuntindemenrianbsp;Dei,quinaturaliter eft demens, adeot^ dementia ipfa,fed pereuntfuanbsp;ipforum impietate,q? dementiara Dei contemnant, amp; rerjciant. Qua-re cum Deus collocaueritpromifsionêfuamfupermifericordiaamp;de-mentiafua,manifefî:umeft,quôdqucmadmodum Deus non efl:mutanbsp;' biIis;Ego enim,inquit,Deus amp; non mutor, ita necpromifsio eiusmu-tarijautfaHerepofsic. Deinde collocauitearn fuperVeritate uerbifui«nbsp;Nihil autem certius,nihil firmius eft ueritate Verbi Dei.Exiccatumefl»nbsp;nfa-4.0. inquitEfaias, fœnum,amp;ceciditflos. Verbumautem Dominimaoecnbsp;inæternum.Et iterumzCoelum amp; terra tranfibunt, Verba autemme«nbsp;non tranfibunt.Dubium igitur non efl:,quin cüm promifsio Dei collonbsp;cata fitfuper ueritate uerbi Dei,fit Sc certifsima èi. firmilsima. Poflr^'nbsp;mô collocauit earn fuper fua ipfiusPotentia, quæ efl: Omnipotentia.nbsp;Qui promifitjinquit Paulus poflea,idê potes efl: etiam præftare. Quidnbsp;igitur de certitudine ÔC firmitate eius dubitaresf

Sed quibus hominibus,inquies, efl certa amp; firmafNum circuncifis tantuïïif Abfit. Sic enim fequitur : Vniuerfo Semini,non ci, quodeflnbsp;ex Lege tan turn, fed etiam ci, quod eft ex fide Abrahæ, qui eftPat^rnbsp;omnium noftrum. Et additur teflimoniumScripturæ, Genefisdcci-mofeptimo,Patrem multarumgentium conftituite. IDcusenimfei^'nbsp;git Abrahamum in Patriarcham, amp;promifitSemini eius benediâi^'nbsp;nem.Semen autem Abrahæ non funttantum Circuncifi,uerumeciagt;^nbsp;Incircuncifi.Deus enim conftituiteum multarumgentium,nonnbsp;tantum Patrem. Vnde ergo eft,quódcum promifsio Deicerta ftnbsp;firma,id(^ non uni tantum genti circuncifæjfed etiam gentibus inciténbsp;cifis.tot homines,tam inter ludæos circîrdlbs,quâm inter Ethnicosit’*nbsp;circuncifos perierint, amp;adhucpereantfRefpondeo.Hocnôfitnbsp;promifsionis Dci,quæ femper eft certa amp; firma, fed fit culpa homing*nbsp;quicertitudinem diuinæ promifsionisnon agnofcunt.necrecipiuobnbsp;fedabijciunteam.Quid enimprodeft,quôdmulta tibi beneficia ob u*nbsp;culos ponantur,tu uero eaabominerisfCibus propofitus,certusquj^nbsp;dem efl,fed nifi fumpferis,nihil tc iuuat. Sic amp; promifsio Deicertad*»nbsp;/ed nifi acc€peris,nullam aflèrt utilitatem. Accipitur autemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidenJ*

Certaigitur fideadhærendum eftpromifsioniDei, ut beneficia pfC* mifsione propofita confèquamur.

Porrô,poflq Paulus oftendit exempio Abrahæ, quæ fitiufticiat®' ram Deo,uidelicet,Rerailsio iniufliciæ,quæ efl per FIDEM, oftend’*^nbsp;etiä eiufdePatriarche exeplo,qug fitgenuina fidei natura.Hoc cogO’^'^nbsp;neceflarium efl.Cü.n.fitfermo defide,multiintelligûcfîdcmcireononbsp;(àm tantum cogitationê,aut humanâimaginationem ôd opinionc.D^quot;^nbsp;fcribit ergo nunc Paulus exemplo Abrahæ,quod fit uerumfîdci ing^';

-ocr page 115-

COMMENT. IOAN. BREN. LTB. I- DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4,

J«utti.AdexetnpIum,inqin't, Dei, cui credidit,amp;’c, Nam fides cam ha-Dcthaturam,quam habet DominusDeusnofter:necabfurdumen‘,uc Mesfuo quodani modojcum Deo conferatur. Prindpio,Quod De-Js operatur,perVerbum fuum operatur.Djxic,amp; fada funt,mâdauir,nbsp;creata funt.EtiOmnia p er ipfum,iridehcet, Verbû, facia funr. Sicnbsp;Wes,non efl fides,nifi habeat ucrbû Dei,ex q concipiat,8i^ rlitat.Qua-quisabfcp uerboDeipromifticfibimultumauri,autdiuturnamnbsp;'’’tarn, aut aliam id genus foelicitate in hoc feculo,non efl fides,fed foninbsp;’’¦Um carnis. Abraham autem credidft fe fore Patrem multarum genti-confecuturum beneditflionem per fernen fuum Chriflum.Haecnbsp;fuit fides,quia Verbum Dei crat:Scmen tuiim eritficut flcHæ ccènbsp;“•ct:Benedicenturinfemine tuo omnesgenres terræ.SicMofesere-Jgt;dit felibcraturum Ifraelitas tyrannide Pharaonis,quia habuit Verbunbsp;f^fi.Vcni,inquit Dominus,amp; mi'ttam ad Pharaonem,ut educas ponbsp;meum,filios Ifrael de Ægypto.Mofi^itur fides,uera fuit.Deinnbsp;^^.quod Deus per Verbum fuumagcrcinftituftj hoc réipià efficitur,nbsp;nulla præexifiat materia,amp; uideatur fadu impofsibile.Satis eiiinbsp;J’fietjcum Verbum habet. Creauit muhdum, ÔCuocanit ea. quænonnbsp;/“^hut fint,idc^ tart turn uerbo. Sufeitat nlortuos ad uitam,quod uidenbsp;^^falioquiimpofsibile.Sed quia omriipotes efi, amp; habet Verbu,nonnbsp;öiüm efl eipofsibile,uerumetiam facile.Eodem modo debet fe etiamnbsp;habere.Nam fi habuerit uerbum diuinf promifsioniSjCurartdiJnbsp;«ft,etiamfî res promiflà uideatur faefiu omni ex parte impofsibilis.nbsp;^^Heergo uidemihi fidemAbrahg. Is habuit promi(sionemDei:Segt;nbsp;tuum erit ßcut flellg cœîi.Et dabo tibi filium ex Sara amp;c.Cum haçnbsp;^’’ornilsione uidebanf omniaalia pugnaré. Äbrahä erat efftrto corpónbsp;centenarius.Sara èrat rtatüra fierilis èi. nonagenaria. Crcdidit trinbsp;‘^rahâcûhaberetpromifsionis tmuerbum.Hoc efljfjae contra fpemnbsp;, ^^ere.Dauid habuit promifsionê regnï. Sed qd promiflum erat,ui-fadu impofsibile.SauI tenebatregnuni magno Ifraelitai^ côfen-•Uoniinabat fîngulari potêtia rriaieflate.Dauid aût erat paflor q- •nbsp;inter fratres,rtatu mininiüs.Deni^ exul.Et tarnen credidit,citnbsp;^•¦outn tantû promifsionis hab eret.Hoc Paulus uocat,fpe contra fpenbsp;^^^Qere.Natura igit fidei hgc efr,q3,fi habet uerbû Dci,arripiat illud,amp;nbsp;P ‘^ntiat ei,etiamfî qd prômittit,uideat faélu impofsibile.Hinc cfl,q(lnbsp;3^'ftus dicit:Credêti oîa pofsibilia.Habemus nos uerbû Euâgeli],nbsp;rtPeus cortdonet nobis pdlâpropter Chri{lû,Ôdq?mors fit per Chrinbsp;I] ,^^uiéla.Cûhocuerbopu^atfenfusamp;expcriêtia.Nihilominustnnbsp;j^’querbo crédêdum efl. Habet fides ena irt aîfis reb. fimilitudine quanbsp;eu Deo.Sicut.n.Deus natura fua femper bnfacit,ita uera fides nunqnbsp;^^ôfa eflà bonis operib.Et ficutDeus lôganimis efi Sc paties,ita amp;fi-patienter tolérât aduerfa.Sed de hac fidei nâtüra poftea. Nuncpernbsp;in huius lociexplicatione.,

p-H ù.!Srâ/iQ(.Q TH TTJ ra.ùu icATcvó^inamp;' îctuTa) cufi-iz îitT'H

T» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TK'j viK^Cixrtvp.^'^aca'eitf 3 thv Î7r«7-. ets)

/'içy.PASn THlt;i.7nsi^.,«7gt;\’tlt;i'uu*/xu9HTH

» 9615,02; 0 tîTOTVeAT««. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îAojiiS'Knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eîtf (f'insuo^^

........ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.......K 4 ÄC

-ocr page 116-

IN CA?, ini, EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Acnom'nfirmaius fide , baud confiderauit fuum ipfius corpus latn cmortuum,cum centum ferè natuseflêtannosjnec emortuamnbsp;uuluam Saræ. Verum ad promt fsionem Dej'nonhæGtabatobincrcnbsp;dulitatem,fed robuftus fatïlus eft fidc,tribucs gloriam Deo,certa pernbsp;fuafioneconcepta,quód tsqut promifèratjdem potensefletamp;^prx:?nbsp;ftare.Quapropteretiamtmputatum eftilli ad iufticiam,

Præter cas fîmiîttu dim's ration es, quas antèrecenfuimus,fîdcm,cxc plo Abrahæ,habere cumDeo,funtetiamalîæ quacdamfîdeiconditionbsp;nes.Nonhæfitabat,inquit,obincreduîitatê,Etmox:Certa perfuafionenbsp;concepta.Fides enim habens promißionem Dei,debet elfe certa 3^ fifnbsp;ma,fine ulla hæficationeac dubitationc.Hæret autê dubitatio dcDco,nbsp;de mifericordia ÔC potêtia Dei naturaliter in carne noilra. Etfi enim h**nbsp;Jnanoingenio diuinitusinfitumefl,qu0d fit Deus,ôdq? Deus fitrcmunbsp;nerator bonorum,amp; punitor malorum,tamén ea eft peccati originalsnbsp;potêtia,ut caro fîbi reîi(fta,femper dubitet,præfertim in afflîÆonibus,nbsp;num fit Deus.Et fi eft,num refpiciat curetrés humanas. Ex qua dubinbsp;tatione, aliæ poftea oriuntur,num uidelicet,hoc uerbumOci,nbsp;prædicatur,fîcuerbum Dei,num miracula,quibus uerbum Dei côfir-matû eftjfint uera miracula. Ac breuiter,nihil eft carni magisagnarû,qnbsp;dubitatio de rebus promißiombus diuinis. Deus aût exigi^ certamnbsp;firmam fidem fine ulîa dubitatione.Perpetuo igitur cum dubitatio-ne pugnâdumeft,ut fides fubindemagisacmagis crefcat.Sedquibus,nbsp;obfecro,armispugnandurn eft cum dubitationef Primum?quot; generali de Deo dubitationearripiendum eft publicum humanærationis, innbsp;cYero. oniiiibusgentibus teftimonium.NuHa enimgens,(utiiïeinquit,)taninbsp;immanfueta,neque tam fera fuit,quæ etiamfi nefeierit, quaJem haberenbsp;Deumdeccatjhabendum tarnen feierit, Ac fuerunt quidemnonnuUunbsp;qui afteuerauerunt,non eftè Deum,hæc tamêafièueratio refer endaeftnbsp;ad earn immanitatem, qua aliquotiesliberi interfeceruntfuos parêtes»nbsp;aut mariti uxores,contra a hominum natura ferat : aut reftrenda eft innbsp;eorum catalogû,qui ita fafeinati fuerût, ut exiftimauerint fe efie uaceasnbsp;aut lupos. Vnde amp; genres ipfæ punierunt hanc impietatem. Protag®'nbsp;ras,philofophus quidam,fcripfic de Deo,amp;: ad hune modum exorfusnbsp;eft;De dijs quidê ftatuerc nequeo,neqp an fint, nec ne. Sût.n.plurima»nbsp;qupidfcireprohibeant,fumraauidelicetreiincerticudo,amp;'breuishoîsnbsp;uita.ProptcrhocaûtfcriptiprincipiumpuIfus eft ab Atheniêfibusirtnbsp;exilium,amp; libri eius publicè func cremati.Aliâs dicitur:fi di) funt,undenbsp;malaffino funt,unde bonaf Cum igitur exurgitin humanisanimisdnnbsp;bitatio de Deo,confeftim agnofeamus peccatum originale,adeo(^f3'nbsp;tanæ tentationê.ac opponamus eiipfum humanæ rationis in omnibusnbsp;gentibus teftimonium,quod homini diuinitus eft inditû, ficut amp;PaU'nbsp;lus fiiprà dixit:Deus patefecit inis.Deinde,cû manifeftu eft,q3 fitDeus»nbsp;ëxima fequit dubitatio,quis fîtuerus Deus,Nû Patriarchal^ Deus,annbsp;qgentiûfSed huic dubitationifacile occurripoteft, teftimoniotöHnbsp;poriSjCuius filia, V eritas dicitur.T empus enim ipfum uanitatem deoWnbsp;gentium ita manifeftauit,utiamuix eorum deorum nomina fupef-fiofr

-ocr page 117-

COMMENT. lOAM. BRENi LIÄ. t DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7

. Omni'no enirn euanucrunt, Sc folus Patriarcharum Deus confti-^t.Hinc ùm peruenitur à Patrjarchis ad Mofen, A Mofe, ad Prophe-*»s^PropheüsadChriftum, .^Apofl:oIosChrifti',uttam tempore, Suammiraculis confirmetur,Patrem Domini noftrilefuChriftiefienbsp;^triim amp; æternum Dcum,creatorem codi Sc terrae.De qua re alias plunbsp;*^didafuat. Poftremô,etiamfî hàec omnia fuerint certa,oritur tarnennbsp;*lt;ihuc, propterindignitatem noftram, Sc rei ipfius irapofsibilitatem,nbsp;Vnbitatio de uofuntateDci erganosgt; amp;potentia cius.Etfi enimDeusnbsp;Proip.iHc fuam clementiam,tamen exiflimamus nos eflè propter peccanbsp;^3indigniores,quàm qui fruamur beneficijs Dei, amp; res promiiîàs eflcnbsp;?^^bres»quàm quæ nobis contingere queant.Sed huic dubitationi ocnbsp;‘^‘irrendum eft,Primum certitudine uerbiDei,ôlt;: ueritatis eius Deusnbsp;JQim colloçauit promifsionem fuam Gcut paulô ante dictum efl.nonnbsp;‘‘’prrhumanadignitate/edfupcrfuaipfius ueritate. Deinde occur-huic dubitation/ maieftatediuinæomnipotentiæ., Is(in-^^’Oqui promiferatjidem potens efl: SC præftare* Breuicer,ad cxcuti-dubifationem,amp; confirmandamfidem, audiendumeftuèr-Qei tradanda funt Scripta prophetica Sc Apoftolica , quænbsp;Organon Spiritus fândi, quo propellitur dubitatio,amp;ftabilï-fides»

quid,inquics,G fides fucrit imbeciliior,amp; dubitationeperceUi-Deus taîem fidem agnofcitfNon agnofeit quidem, non ap-P’'°oat dubitationem,quippe quæ ex diametro ferè cum Ueritate fua-promifsionum pugnet, féd fidem,quamuis imbecillem non rerj-^»Uultautemutdubitatio fubinde magis ac magis expurgeturamp;fi-^strefeanEiài. qüadragefîmofecundo:CaIamam quaflàtum non cô-j^^balinum fumigans non éxtinguet i Et Matthæi nonoiNon opus ^^nthi,quiuah'difuntmed/co,fedquimalèhabent.Simih'terRom»nbsp;cibo tuo perdasillum,uidelicet,infirmum in fide,pro quo Chri-»siuortuuseft.Cæterum,hæcpugnadubitationis amp;fidei,perpetua .nbsp;ii’nhaccarne.SicenimadGala.cap.j'.fcriptumeft:Caroconcupifcic ’nbsp;^^üerfus fpiritum,amp;: fpiritus aduerfus carncm.Summaigitur opera innbsp;^ollocanda eil,ut carnis dubitatio non uincat fidem, fed potius lünnbsp;f ?*’àfîde.Quantum enira dubitatio uincitur,tantumnon folum créJ:nbsp;^fidesjuerumetiamexerdtiumomniumbonarumuirtutura.

hrakPauIuSjTribucnsgloriamDeo,pergit exemplo A-^^^æjfîcutantea naturam amp; ingenium,itanunc etiam Dignitatemfi-. * ^ponere,utfeiamus fidê eflè.interbona opera maximum,amp; fum-*^Pei cultum.Necefiàrium autem eft,uthoc diligenter confidere-kft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mentio fidei, exiftiment fermonem efie de

admodum magn/ moraenti,amp; admirantur,quî fiat,quôd fides j^‘requenterinculcetur, cum fint multo maiores ÔC præliantiores

K. ^*3ibaduerfîs,cailitas,amp;multæalig.Hiputâcfideiopusefieomniu . ^’nu.Explicanda igitur efi dignitas fidefut cognofeamus eâ excelißnbsp;®^rdiq,uas uwtutes,ac efie fujûoiu amp; præcipuu Dei cultû ? Prirair,’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter

-ocr page 118-

liS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. mi. EPIST. PAVLI AD ROMAN.


omnes uirtutcs. Sola fidcs organon illud eft , quo fufdpftut * Chriftus cum omnibus fuis bonis,adco^ cum iufticiaamp;actcrna bcad-tudinc.Etfî cnim aliæ uirtutcs funtdigniisimæ i bc in fuo quaecp gradànbsp;optimæjUulla tarnen carum habet hâc dignitatem, qj ßt organon, quonbsp;fufeipitur Chriftusjpropter quern folum iuftificamur,amp; faluamur.Acnbsp;de hac quidem fidei dignitate,fuprà diólum eft.Deinde fides non tantum excellit reliquas uirtutes, quôd fit organon fufcipiêdi Chrifii, f«dnbsp;eriam,quatenus eft opus,quodin humano Corde Cxercetur .Tribués,nbsp;inquit,gloriâ Dco.Ciuilis enim iufticia dèfinitur, quôd fit uirtus, quxnbsp;tribuitunicuicpâdfuum eft. Nulla aût uirtus uerius amp;redius tribuitnbsp;Deo,quod fuû eft,quàm fides. Deus efl: fapienrifsimus, ueracifsimus,nbsp;porentiisimusjimô Deus ipfa eft iâpientia, ueritas amp; potenua.Harum uirtutum gloriam amp;Iaudem tribuitDeaFides.Sumamus pro exnbsp;emplo Abrahamum.Deus promifîc ei centenario, Sd iam efFCeto mubnbsp;titudinempofteritatis. Videbaturautem cum natura pugnare.quôdnbsp;ex uiro tam grandi natu,propagaretur tanta pofteriras, ut non polîef»nbsp;ficut ftellæ cœli,amp; àrena maris,numerari.Cùm ergo Abraham non re-fpiceret uires naturæ, fed Verbum diuinac promifsionis, amp; crederetnbsp;ei,Primum,trtbuit Deo gioriam ueritatis,quôd fît Deus ueraXjamp;ft**'nbsp;uans promiisi. Maximus autem cukus Dei eft,habere amp; reputare Drum ueracem.Sicut enim inter homines, maximo afficiturhonore.quinbsp;habetur uerax,amp;cuiusdidiscertafidesadhibetur. Notum^“^^'nbsp;turn eft illud dePythagora, cui tanta fides habita eft, ut difdp’^^*^“’»nbsp;pro ratione diceren t : Ipfe dixit.Et hic fummus honor iudicaws eftdta



-ocr page 119-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uÿ

Ôrf»lt;ïuàm 6des,fed qj Caritas fit diuturnior fide. Etfi ern laus Dei per^ ^tua erit apud Sandros in clt;xlo,fides tarnen,qua in hoc feculo nomennbsp;^rilaudatur,abolebitur, Caritas auteni nunquàm excidit. Cæterura,nbsp;Quanta eft dignitas fidei, tanta eft fceditas incredulitatis, Sicut enim fi-jjcs tribuit Deo honorem ueritan%{apientiæ amp; potentiacj/ta incredu-quot;Q»facit,quantuminipfa eft, Dcummendacem,ftukum Scimpoten-, Quid autem potefl magis blalphemu defignari f Et tn hæc impienbsp;Jointer homines admodum uulgaris eft.Inter quosfInter impatietes,nbsp;inter omnes impcenitentes.nbsp;J etfi magnis aduerfis iamp;fupplici)s uexamur,non ta-nabeamus, q? poisimus Deum crudelitatis accuiarcjquandoqui-’^Ylafphemrjs noftris longé maiora fcueriora fupplicia mereamur.nbsp;iHud autem in hoc fidei encomio diligenter eft obferuadum, quodnbsp;^fifides eft fummus Si. præcipuus Dei cultus, tarnen noq meretur, ucnbsp;*‘h'ahomine,dignitate fui operis,iuftificationem ( hoc eft) Remifsio-iniufticiæ amp; aéternamuitam, quia eft imperfeda in homine. Sednbsp;/['’amuisimperfeda,fufcipit tamen,uelut organon , Dominum no-^üinléfum Chriftum,propter quern folumiuftificamur,hoc eft,gra-^cónfequimurpcccati condonationem, uitam æternæb eatitu di-?• Et iuxta hanc fententiam Paulus intelligitjquod fuprà de iufticia fi-^‘«IiHeruit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......

/XOVÖVjO^ ÎàO jicamp;K «lî'5|0 €»Ç J'lK.«a8ffVvUtf,à?SK«. XfiM e/'f’ Xquot;* J‘^ôiB'^tgt;i\çiÀ071Cec^^9Îç-7ns-euo\Â)vùjô? ifv iy-eifXt'TalKlt;rovvamp;'vKue^eivif^cS(tnbsp;h V«)Cfc£v,OlJ'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO -^«-Â^U^IXÂTO X/JUMV, «knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TXV J'iKOCMKTVyUw ifJüUVi

Non fcriptum eft autem propter ilium tantum, imputatum fuiflé fliijfed etiam propter nos, quibus imputabitur, etedentfbus in èum,nbsp;^uicxcitauitlefumDominum noftrum â mortuis,qui tradituseftnbsp;^pïoptcr peccata noitra,amp; excitatus eft,propter iuftidäm noftram.

[Retenus tradauit Paulus ab initio huius Capitis exemplum Abra* iufticia fidei,8C oftendit, quod Abraham fit iuftificatus,hoc eftgt;nbsp;^’ötüs ab iniufticia,amp; fadus Deo gratus,nort propter mérita ope-4 ^jfcd propter promifium filium Abrahæ ( qui eft Chriftus ) per fi-^ii^. nein fine Capitis accommodât exemplum Abrahæad nös.Etnbsp;. 2^ uic comraemoratur, pofitum eft loco maioris, ut diatedicilo-5çj^^'^gt;*jpropofitionisin iyUogifmo ,quemadmodum fuprà ledoremnbsp;^^^Oftuimus.Ne.n.quiipiam aut infolentior,aut abiedior dicat:Quidnbsp;AbrahamCaddit, Nô eft fcriptum propter ilium tantum,fed e-noSjS^C’j^^^’^DorabilislocuSjqui eft al ta mente reponen-iijp’I^rinaum enim do cet nos,qj quf fcripta funt de Patriarchis,amp; alrjs*nbsp;{)(nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propheticisjfcripta fint.non propter illos tantû,fed etiam pro

^J’^nos,queadmodum etiam Paulus alias teftificatur.Ro.tj. Quæcurt 5P’'æfcripta funtjin noftram dodrinâ præfcriptafunt,amp;c.Eci.Cor.nbsp;çjj ^*'’Ptafuntpropteradmonitiorïêrioftri,in quosterm'ini ætatûin-Lnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Eti.Timot.^i.Omnis feriptura diuinitus infpirata uti-^

^ia ^O’ftrinam, SCc. Quid ergo dicemusf Si,quæcunque de Pa-Ij^chis ôt alftsin Propheticis literis præfcripta funt, in noftri dodri-^prasfcriptafuntjargumêtabitur quiipiam,quód queraadmodum exempluiîi

-ocr page 120-

ïîo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP? mi.' EPIST. PAVLI ÀD ROMAN,

cxemplum fidei ad nos per tin ct, ita p errineat etid ad nos uocatio Abra hæ ex patria,ut nos neceflc habeamus patriam deferercjaut digaitlnnbsp;AbrahæjUt ÔC nobis Iiceat duas fimul habere uxores, aut fîcut Samfonnbsp;uaftaiiit fines Phihfi:inorum,i'ta Sc nobis liceat irt agros finitimosgrafiànbsp;ri, aut quemadmodum ProphetaElièæus maledïxitpueris,ita licfalnbsp;coini difiingucndumeftin'

* Nam perfonalia non egrediunturperfonas, nectrahuntur in exemplum. Sicut eninininbsp;rebuspuh.nonnuiïi dues habent perfonales præroga tiuaSjquas nonlinbsp;cet alqs imitari,ita in Ecclefia Sandorurn,alfj alias habet perfonales uo^nbsp;cationes,quænonfunttrahendæin exemplum. Gen erales au tem uo^nbsp;cationes omnibus funt in exemplum propofitæ. Qiiod igitur AbraMnbsp;euocatus eft è patfia fua, dC habuerit duas fimul uxores, perfonalcdtnbsp;Quodautemiuftificatus fit fide , generale eft,quodamp;Scripturaiphnbsp;minime obfcurè exponit : In Semine tuo(inquiens) benedicentur ownbsp;nesgentes.Non ait: In femine tuo cofequeris tu tantum benedic^o^^nbsp;Sed OMNES GENTES. Quare,ficutAbrahamiuftificatuseltnbsp;per fidem in fernen fuum,qui eft Ghriftus, ita amp; alfj homines iufiifi^^’^nbsp;tur exempio eius. Et iterum dicitScriptura: Patrem multarumnbsp;urn conftitui te. Hoc Paulus fuprà expofuit, quod Abrahamnbsp;nbsp;nbsp;p^'

trem gentium coftitutus,ut eflet forma iuftificationis tarn eorum funt ex circuncifione,quàm eorum,qui habent præpuciuni’ Odnde inbsp;gnificat Paulus, quod eadem fit fides aut religio Patriarch^ Abrahamnbsp;mi,8lt;^ noftra. Abraham enim crediditin Deum,qui promifit’P^^f^Anbsp;dilt;ftionem,hoc eft,remifsionempeccatorum, per fernen Iuum,qu’Lnbsp;Chriftus.Sic amp; nos credimus in euhdem Deum,qui exdtauit Cbmnbsp;à mortuis, qui Ghriftus,pafiiis eft ad expiandapeccatanoftrajS^’'^-*!’ gt;nbsp;rexit,ad conferendam in nos fuam iufticiam Ôd uitam. Videsnbsp;pora,fed eandem rempromifiam amp; exhibitam,ac eandemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jjj

Quare.cùm concionamur defideremifsionispeccatoRzproptciI® Ghriftum,non docemus nouam,fcd ueterem religionem.AdhæcAnbsp;»cetPaulushocloco,q3nemouerècredatin Deum, nifi fimul fi“,nbsp;comprehendat etiam mediatorem Ghriftum. Gredentibus, inquit,nbsp;eum,qui excitauit lefum à mortuis,amp;c.Ergo ludæijTurcæjhypoei*^^nbsp;amp; contemptores Euangelq,etfi gloriantur fe credere in uerumnbsp;creator em cœli amp; terræ,tarnen quia côtemnunt amp; req dunt Chrilmnbsp;filium Dei,non eft uera eOrum gloriatio, nec pofiunt coramnbsp;Dei,abfcp Ghrifto mediatore,conftare.Hgc eft,inquit Ghriftus ipftgt;nbsp;ta æterna,utcognofcantte uerum Deum, amp; quem mififtiftfu*’’ Ch’’nbsp;ftum . Præterea docet Paulus uerum Sc leßitimum ufumnbsp;Chrifti,8crefurreéliôis eiusà mortuis,ideoc^hocloco cxplicaturƒnbsp;uilsimis hiftoria pafsionis Ghrifti,6d fefti Pafchæin Ecclefia Ghriffi^^^nbsp;rum .Tradituseft (inquit)propterpeccatanoftra.Pauciisimau^h »nbsp;fed qug latiisimè patent.Primum,fignificant nos efle peccatores.D^*nbsp;de Ghriftum innocentem .Præterea,nos non poftepeccatanbsp;piare,adeo^ uno altero uerbo feij ciuntur omnia on^nium

-ocr page 121-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. I. DE FIDE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tit

opcjium tn enc^oftremo,Solum Chriftum cfle eipiatorem peicato ^ürti.Deiiïde addiuEtcitanis eft propter noftram iufticiam,ho c eft, utnbsp;**05 confeqiicremur ueram iufticiam,amp; cœleftem uicam.Nam qucm-^^niodum Chriftus impctrauit nobis paftiohe ïuâ Dèüra propici-amp;remi(sionem pcccatorum/ica Sc refurreóliónc ftia effecit, ut amp;nbsp;donaremur uita,iufticia,amp; æternabeatitatc.EpheU.Cùm elTemusnbsp;’^ortui per dclida, conuiuificaiiit nos una cum Chrifto, fimulq; c5 i-P‘0 relufdtauit, Sc fimul cum eo ïederc fecit inter cceleftes, in Ghriftonbsp;'‘^•Dlud uuItPaulus dicere:Deus donauit nobis totum Chriftum,u-omnibus bonis fiiis. Quare, quemadmodum mors non pôgt;nbsp;cum detinere j fed necefle habuit eum dimittere, ut cccleftinbsp;gloriaornaretur amp;illufttaretur:ita amp;nos in Chriftum crc-dentes non poteft amplius mors detin ere, ftdneinbsp;cefte habet nosinuitam remittere,ut unànbsp;cum Chrifto cœlefli beatita-

ceftuamur^

Uber

-ocr page 122-

LIBER COMMENTA’

R1OR.VM IN EPISTOLAM PAVU AD RO-

MANOS SECVHDVS, QVI BST DE SPE.

CAPVT QVINTVM.

ÎKTTisttoa’, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©6ov,2^'n»x»e*gt;^

ÏXO-oÛXÜ.îroÛ,/l’oU KSÙ TMV

TM-rliv, tp H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iir’ iATriAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'m Oeoü- Ov

liv 5 » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vi Toûtf «Aideriv. 61 JV-rft'.o-n » StJ-Î'IÇ

ICATAI£Xï(nEI.

IVftifîcàïi igituf ex fîdc,p«ccmhahemuscrgaDeum,pcr DO/ MINVM noftrum lefum Ghriftum, per quem etianiadynbsp;turn habemusFide,in gratiam banc,in quaftamus,df gloria/nbsp;mur SpegloTîae Det. Nec id folutn, uerumetiam gloriamurnbsp;per affiilt;Sionibus,foientes,qüôd afflidio pariat patientianijP^'^nbsp;tientia probationem,probatio Spem^SPÈS ÄVTEMnbsp;PVDEFÄCIT.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

O VVS tniKi Commttitariorurn liber in hoc

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicata^

eftiUadefidcpropofîriOjïVSTVS EX FIDE Sy y 1VIT, leujiuftificamur, hoc tft,abfoluimurab im^'nbsp;Lliciaperfidetn,itainhocexplicatur amp; confirniatur^

Capice oritur, in quo libro, ficut in fuperiori,cxp

ladeSpepropofitiojSPES NON PVDEFACIT, in qua confirmanda commoraturPauIus,ulq; ad duodecimum Caput.Scnbsp;antequamhancpropoficionem traótandam{ufcipir,pra:mictit Epynbsp;gum (upcrioris de fide aigumentationis, in quo Epilogo recensenbsp;initio aliquot trudtus amp; efFedus fidei: Deinde gradatione quaJ^nbsp;peruenitadillamdeSpepropofitionem. Etfi autem nos,reiiófisw^nbsp;inluoloco,quæfiipràde iufticiafidei cxpofiiimu£,pcrgimuscaq'^^nbsp;lequuntur explicate, tarnen nunquam nobis ilia lune rclinquendj*nbsp;amp;: pofthabcnda,lcd debent altifiima menterepôni,amp; nominibusi*nbsp;pfisnoftrisnotiora eflc,quippc quod ca dodrinafitfiimnia Chrifti^nbsp;nilmi,amp;;ueranoftralalusexea pendeat. Ca*terùm,ne quis cauillctutnbsp;fidem, ut incfficacem, Ôc ociolàm humanst mentis Ipcculationeui,nbsp;enumerat Paulus in Epilogo efiedus ac frudus fidei. Poftquamnbsp;enim iuftificati, hoc eft, ablblud fiimus ab iniufticia noftra pctnbsp;dem, ibi turn reconciliati 1'umus DEO, amp; conftientia nofea p^quot;nbsp;dficatur cum DEO. icaque pax conlciendac primus eft coramnbsp;tribU;

-ocr page 123-

COMMENT. IÓAN. BREN. LIB. IL DE SPE? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

^bun^ Dèi efFeôlus iufticiæfidci. Sed qualisfit hæcpâx,pauds erit «xponéndum; Magna enim hominumpafstçmcrèinpcccatà ruurit^nbsp;amp; lt;iucuntuicaminlùmma carnislècuritatè. Hi^ ütaondÜm fcntiuncnbsp;pcrturbariohcm animi,amp; horrores mortisâcîhfcrni propter pcccata,nbsp;’^ncc intclligiint,nec curant pacem confcîentiæ. Petanius igitur cx-plicationcm a.b ijs^ùi in aghîcionem pcecatorum duéti, ïîftuntur innbsp;tonfcientia ad trîbiinàlDeX amp; adiudiçaïitur propter pcccata acternxnbsp;’’’ordaccondèiiinationî. (Jijid putashis,in conldentiaipïbnim eflenbsp;pcrturbacius amp;ihquiètîus?acli non habiièrint Çhriftuni per fi dem,nbsp;^cfpetatiùs? Elà. cap.^Zi didt:Irnpij,quafi marc féru cris, (qii o'd quielcc-non poteft, amp; redundant fluótus eins in o^nciilcationcm amp; Iii-^niNori eftpàxirapijsjdidt D OMINÿS; Aptißimafimilitudo.Innbsp;’•nnicientia enim impij, qui nori eft per fidernin Chriftum padfica-^Vedundant flué^us,nunc quidem corporalium afHjófiionuminuncnbsp;^tetri mords, amp;inferni.Hi funt hórribiles fluâ:us,^üiaiiùiti ^uideninbsp;’’^’gtiritin perpetuurii tremorctri, amp; trepidatiöricm, ücluti Gairium;nbsp;J^'ninautem ad cnferiiaut iaqùeum,uelutiSaulem,Ahitophelcm,Ôénbsp;{fcharioten. Cùm talis pcrturbado in confdenda oritur, ibi tUjnbsp;^H^ispoisideret fèxccnta Imperia BabylonicaautRomaria,commu-omnia cum pace. Intanris ergo iriotibus amp; perturbariönibusnbsp;eft aliud enugium, nullum rciriedium,prætcrquani in Ghri-lèfü- per fidem. Solus enim Ghriftus expiauitpcccatâ noftra, àirii-^^rauic,Ut Deus nobis fit propitius,neC unquamfitpeccatorum no-propter qua: meriduimus rriortem amp; damnatioriem,mc-Qiiare, cùm crédimus iri Ghriftum,fiquidcm peccatà rib's accu-^^ChriftuS expiauit ea: Simorsiriteritûminatur, Ghriftus uidtmotnbsp;^'’^:Siinfernushiat,ut nos deuorct, Ghriftus Cxpugnauit infcrniim,nbsp;ijfutiierbisPauli utanQuisintentabit crimina,aduerfiis elcólösDei? • g,nbsp;eft qui iuftificat, hoc cft,condonatiniufticiam propter Chriftir; ”**** ’nbsp;^’sille qui condemnet? Ghriftus eft, qui mortuus eft, imo qui amp;nbsp;^^tatus eft, qui ctiam eft ad dextram Dei,amp; intefeeditpro riobis.Sicnbsp;^^’^quillafàôtà eft coriftientia Adami, qui cùm ad uoeem Dei fugci

Scad indicium eins collai3eretur,accepit promißionerri de Ghrii , jSemen mrilieris,hoc èft, filitis uirginis,c:önterct caput icrpcntis.Ecnbsp;?L^hüicprömißiorii fidem haberet, pacem hab iiit eSrgä Détim,pcrnbsp;Çhriftuni Dominum noftriim. Sic exempló Adariii ómne^nbsp;Win Chriftum crediint,pacerii Confequuritur. Itaqj efÏeólus fidei eftnbsp;coram D éo jlcü tranqüillitas corildentiacjac liera fècuritàs, ut fi fra-illaberetur orbis, impaiiiduiri ferirent ruina:. Et quia hanc pa-^^nbsp;non confèquimür dignitatc noftrarum uirnitum, aut iuftidà^,nbsp;p Jantum propter Ghriftum, fi in cum crédimus, iddrco Paulus di.^ 'nbsp;addit, PER DOMINVM Noftrum Icfiim Chriftum,pet

L * quem

-ocr page 124-

IN CAP. V. BPIST. PAVII AD ROMAN.

quem amp; contigit nobis, utfide perducercmur in banc gtàüàm, hbô eft,rcconciîiaremiir cum Deo gratis, tantum propter Ghriftum. De-indefequitur alius efFcÄus fidei,uideÏicet,quód ex fide ftemus amp;glo-liemur Spegloria: Del Illwd uult Paulus di cere, ctfinqndum reipiinbsp;fentimus gloriam Dei, leu glorioia dona Dei, quæluntætemauitaÂnbsp;cœlelîis beaâtudo,tarnen fide itaconfirmamur amp; ftabilimur,utdenbsp;bisdonis,non aliter gio demur, quam ficaiam fenlû iplô pradèatUnbsp;po Isideremus, ac ijs reiplafrucremur. Sp e,inq uiqglorixDei.Nó finanbsp;mus quidem boe tempore, amp; in bac carne gloriam ueræ iuftiebf âtnbsp;fœbcitatis, tarnen gîoriamurSpe, amp; certi fiimus per fîdem, quod »nbsp;gloria,bcneficio Dei,uerèad nos pertineac. Garißimi(inquic Ioannejgt;nbsp;».loannis 3.) nunc filij Dei fiimus, «St nondum apparuit, quod ftiturinbsp;fiimus. Hærcditasucræiufticiæ pertinet ad nos,amp;.tamen nonnbsp;musaliüdin carne,quàmpcccacum. Hæreditasperpctuæuitæamp;fidi*nbsp;dtarispertinetad nos, amp; umen in prælèntia, non apparct,tiifi niorsnbsp;interitus. Gloriamurigiturperfidem,quôdhæcbencficia Dçipofsbnbsp;deamuSjCtiamfibumanærationi nihil minus uideatur. Fingamusfioinbsp;minem mendicum inter nos uerGri, cui certifiimis tcftibus,Iit«fi^^®nbsp;figillis promictacur diadema amp; Imperium tranlmarinum, promicca*nbsp;tûr edam ei tu ta nauigatio, etiamfi multa amp; uaria pericula in naôbf tra-iedionc fintadeunda, tantiimmodô fiilcipiatnauigationernj^^intc*nbsp;rim recineat mendid babitum, donee çerram tranfinarinam a;ang^t»nbsp;quomodo putas hune mendicum ?ffçâum efte? An non perindenbsp;ameeretur, aefi iam purpura eflet indupus, etiamfi adhuc penulamnbsp;mendid gçftarec, amp;:fludibus maris biicillucimpelleretur?Multo au-tém certius promiflà eft nobis gloria Dei, quam ullum cerrenum d^nbsp;derna promitd poteft. Q^ar«, ctfi ambulandum nobis eft aliquandinnbsp;inhoclcculo,mcndidhabitu,tamcnfides elfidqutglofiemurdebo-. nis gloriac amp;maieftads Dei, non aliter,quam fi ntiric lenfibiliccr einbsp;polsidcrcmus.Acceditprætereâ,amp;illefidei efteélus,quôdnonfolui’’nbsp;gloriemur certi de futuris bonis, uerumcdamgloricmur in præicno-Dusmalisamp;afilidionibus. Nonidfolum,inquit,uerumetiamglon^nbsp;mur fiiper afflidtionibus. Hæc uidetur miranda,adeoque abfiirda do-lt;ärina,qu0d fit gloriandum de afflióliönibus,hoc eft, quod afflidiO'nbsp;nes iudicandæ fint nobis aloriofac Studies. Humana enim ratio lenticnbsp;affliódones,fiue merito,fiue immerito acddant,non fblum cneigno-ininiolas,uerumcdampernidoßs.Et tarnen perfidem fir,utiudiccn-curhoneftæ,amp;fint utiles. Videaus ergo, quomodo illud lefehabc-aoSequitur, Seien tes, quôdafflidio pariat patiendam, padentia pro*nbsp;bationcm,probado Spem,Spesautemnon pudcûdt. Hacgradauo-

-ocr page 125-

COMiIKN-T, I,-OAN.JïREN.'LIBER II. DE SPE.

fiirdius efie.AfHiôtio enim parit potius impatientiam, quàmpadenti îtn.Sdamusigitür, quôd cùm dicicur, AfHiôtionem parère patienti-’•BjintcHigendum^ addendum fit hoc loco, qüod fuprà dicitur,nbsp;fide M.VbienimnoneftfideSjibieftin afiliétionibusimnbsp;patientia. Vbi autemeft Fides,ibiaffliçSlio operatur uerani patien-Per fidem eniîTicognôlcitur,quôd affliéliones non accidantnbsp;tcnierè,fèd uoluntate Dei. Quis efl:ifl;e(inquirHieremias,Threno.nbsp;î^qnidixitjUtfièretDomino non iubente?Ex orc altißimi non e-8'Cdicncur nec mala, nec bona? Et Matthæi decimo, Nonne duonbsp;^Herculi minuto alFc ueneunt?amp;iinus exîÙis non cadet in tcrramnbsp;quot;‘lepâtre ueftro. Deinde cognolcitur,quqd D O M IN V S afflbnbsp;S^ibnonut perdat, fed utferuet. Ezechiel, trigefimotertio : Viuo e-§%dicit D O M IN V S, nolo mortem impij,fcdraagis,utcomnbsp;tatur amp; uiuat. Et extant innumerâ exempla,tam priuata quàm pu-“^‘ca,quibus comprobatur,quôd Deus afflixerit popuklm fuiim^nbsp;perditionem,fedin làlutem.VideîibrumludicumiEtpriua-^exempla lîintloleph, Dauid,Iolàpbat,Ezcchias etc.EtPâulus, pri-’’^æCoririthiorum uridedmo ait: Cùm iudicamur, à Domino cof-^pirnur, ne cum mundo condemnemur, Hæc, cùm per fidem co--S‘ie)fcuntur,fic,utaffliétio pariatpatientiam. Quomodo enimnonnbsp;^^tpatiens, qui intclligitamidioncs fibi efle coram Deo amp; ucra ei-^bcclefia,gloriolàs amp; utiles? Paulus ad Timotheumfcribèns:Si cornnbsp;’'^^rtui, inquit, fumu.s,amp; conuiuemus:Si fiiftinemus,amp; conregnabi-Et ad Romanos capite oâauo rSiquidem fimul cum eo pa-

-ocr page 126-

tè fuit jgnominiofiim fLippliciunri pcccari,poft eomicffionem gloriofum in cö'nïpedü Dei nlartyrium. Alccrum èfl^quód cùmnbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z* 1nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

loquimur depatiertnà,ilôrl intclIigânius«*Âe€i«p, feil doloris imc»»-bilitatemjfed änimum non incIignaiïteiTï,non irafcentem Deo ,n ec cuomentem exccvätioilesamp;inlpictacc^«nbsp;fierifolct.Cùmafflióliones fùfferurïtuf per fideni,amp;inuocationeninbsp;diuini auxilij, patienter amp; obedicntcr, terteri rton poteft Deus, qui^nbsp;t)ræftoadfit,amp; conieruet crcdcntenl,äC inüocantem,in affliótio^*'nbsp;bus.Dicit cnina Pfalm.53.Iuxta eft D O M Î N VS ijs,qui tribulato fu^tnbsp;corde,amp; humiles Ipiritu iàlüàbit. Ac iterum: Inuo ca me in die tribui^nbsp;tionis,eruamte,amp;:glónficabismc.Etrurfiis:Propèeft D OMlNy^nbsp;ómnibUS inüo cantibus éum, in u eritatc. Et Elai. 5o. Si reuertamininbsp;quiefcatis,falui eritis. In filentio amp;:Spe, eritfortimdoueftra.EtAbac-i.Adbuc uilus procul,amp;apparebitin finem,amp;rtórt rincntietur, Hmó'nbsp;ram fecerit, expeótailium,quiauenicns ueniet,amp; non tardabit.Ho'nbsp;rum didorum amp; exemplorum plcnafuntfcriptaPropheticaamp;ApO'nbsp;ftolica.Poftquam autcm perpaticntiam contingit liberationbsp;reiplacxperiuntur findi,quód Deus adfitafflidis, amp;. feruetip^o^nbsp;in entremis malis. Quare parientia parit probationem, leUnbsp;tntiam. Impatientes uero, nihil diuinæ làlutis experiuntur. Non c-nim cxpedantauxilium Dei,pcf pâtientiam.Non confequuntur ergo làlutcm,necfialiqüories in afflidionibus leruanturjagnolcuntnbsp;Deum, amp; gratos (e déclarât. Quid aut parit probatio feu cxperientu?nbsp;SequituriProbatió’paritSpem. Quam Ipern?DicemusmoxdeSpcnbsp;copiofius.NunCjqUantümadhancgradationis partem, lùffi ein Exp^nbsp;ricntia igitur parit earn lp em, quod Deus lit nos feruaturus, eu-

’ ârtl in futuris rnalis: Supra mödum (inquit Paulus)grauati fuinuis lùptâ üifes, àdeô ut etiam deuita delponderimusanimum. Qu”'nbsp;l.con»rtM, ipfi in nobis iplîs fentendam mords acceperamus,amp;c. Et niox*.nbsp;Qui nos ex tanta morte eripuit,amp;cripit, In quo Ipem fixam habc-mus,quôd amp;iam poftbac ereptUrus fit. Vides experientiamiiberationbsp;nisèpræteritis aduerfispeperiireamp; excitâfïèinPauIoIpemlibcraüo-nîs etiam è futuris aduerfis^ Et Dàuid; Leoncm amp; Vriîim interfed c-golèrüüs tuus.Eritigîtur amp; Philiftæushicincircumcîlus,quafiunusnbsp;cxeis.Et mox; DO MIN VS, qui eripuit me de manu Leonis, amp;nbsp;VrfijiplèmeliberabicdemànuPhiliftàèihüius. Habes iterumExem-plum in Daüide, qüo cognofeitUrj probationem feu experienri-amliberationis èpr«,teriris rnalis cxdtarc Spem libcrationis èfurit-rismalisà

Sed

-ocr page 127-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H. DE SPR

Sed maxime omnium obferuandum eft nobis* cxcmpîum Chrifti, qui Plàlmo uigefimöprimo ficaic : Tu cs, qui cxtraxifti menbsp;U entre, S p es m ca ab uberibus matris mcæ, in te proictftus film exnbsp;^’^ero. De uentre matris meæ, DEVS meus es tu,Nedifeeflerisànbsp;^}e.Hoceft,ficucl'eruaftime ab initio, itaSperó ètiam te nunc menbsp;’‘^ui.iturüm.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

. Habes, quod cxpcrientiaexcitetSpem.Quid autemSpesrSPÉSi

N O N P VD E F A C IT. Hxc eft principalis propofigt; ^'0 hiiiüs fécundæ partis in Haccpiftola. Etâdhanc propofitioneminbsp;^onfirrnandamrhüniendam,referenda funt omnià argumenta*nbsp;^^æab hoc locoulque ad duodccimüm Caput leqliuntun Dicànbsp;J^iisaucem primum de qua Speproprièhîc fermo fiat. Sicutergonbsp;Paulus fuprà in fine præcedentis Capitis,definijt Fidem, quod fienbsp;qua credimus in D E VM j qui excitâuit IE S V M Dnbsp;^quot;11N V M noftrum à mortuis, qui traditus cft proptef pccca^nbsp;^noftia, amp; cxcifatus proptef iufticiam noftram ita definiamusnbsp;dequâ inhoc loco traâ:amus,quôd fit uirtus,qüa cxpeób^nbsp;reuelationem cœleftium beneficiorum, quæ nobis impetra'nbsp;^‘üDEOpatrefuoIESVS CHRISTVSDOMINVSnbsp;morte amp; Refiirreélionc fiia,etiamfi in prælêntia omni gc.^nbsp;’^erc calamicatis,adeoque morte iplà, amp;: inferni horrore opprimînbsp;^‘dcamur. Fides enim agnofeit ueritatem Euangclij de CHRISTO, amp; collo cat fiduciam fuaminChrifto* Spes autem expeólat,nbsp;^ö'^ïtaiam Èuârigelij ueritate, beneficia pet Euangeliört promifla*nbsp;^^uinantibus licet omnibus affliétionibus Sc calamitätibUs. Denbsp;igicur Spe dicitur: Spes non pudefacit. Ac omninó néceflàri-eft, ut hæc pfopofitio diligenter amp; euidcntef confirmetur:

:*c)mines ènim foleiit natura fua , prælèrtim aduerfis obruti,dc ƒ ]^^na Dei uoluntatc dubitaré, amp; conferunt Spem Euangelij, leunbsp;d'uinarum promilsionum , cum Spe promilsionum humana-J^fM,amp;quia hæc Spesplerunque lallit,exiftimantillamquoque faLmac^tm««nbsp;^¦¦e. Hinc funt publicè illæ quefclæ, Sperare amp; expeôlare fadunt^^quot;quot;*^’’'^nbsp;^^ultos delyrare. Et:/x.syvKlt;r««7risi?f,,quod üulgo did folec,QüibencCrftw woSnbsp;jditjéquum amifit. Alij non uerentur dicere; Libentcr morerer,nbsp;dciremquidmihiinaltcfolcculopræpâratum e£ïetgt;amp; cùm nullusnbsp;'^’^altero feculo ad nos reuertatur, qui nobis ftatum eiuS feculi ex-Pônac,haud Icio, quid fit iperandum, Hæ Sc id genus aliæ uoccs,nbsp;^quot;ftantur hominesdubitaré dé ueritate amp;certitudine Euangelij, Scnbsp;4^iai SPES, quæ expédiât impletioném humâftarum promilsio-*^tim , læpenumero pudelàcit fpcrantes, idcirco exiftimânt eaninbsp;’î^oqué SPEM, quæ expédiât promißiones Euangelij, faîlere,

L 4 Necéflâ-

-ocr page 128-

Spem amp; expeólationem cohortadoncs,admonitiones, inP**' mis,amp;aÏijs icriptiinrlocis.Reuela Domino uiam tuam,amp;,Spera lOnbsp;eo,amp;ipfefacier.Et:SperainDeo,quóniamadhucconficcboriIli.Ecnbsp;Expeßa D OMINVM, amp; cuftödiuiaseius. Et,Expéda DOMEnbsp;NVM, uirilicer age,amp; conforcecui’cor tuum,amp;c.Necedadum ig''nbsp;tureft/uchæc propofido probe amp; fîrmi.cer ftabiliatür. Antequamnbsp;autem lingula argumenta explicanda liilcipiamus, recenlêbimusnbsp;paucisjtanquam compendio,præcipüasradones Pauli) quibus pro*nbsp;batjSpem,de quahicloquimur,nonpudefacere. .

i. Deus dilexit nos,propter Çhriftum,cùm adbucimpijÂ: ininiE ci eflem us. Non igiturfruftrapoftquamiamconuerfilumusadChnnbsp;fl-iiTYi ^n^gt;r-5Kîmnc

I

4* Nulla eft condemnado bis,qui inftd ftint Cbrifto.Nonig’tur fruftralperamusiiberadonem.

Acccpimu^ Spiricû adoprionis, per qucm clamamuMbbaPa-ten Sumusfilij ôéhæredes DclSpcs igifurnoftra,qua expélt;ftamushaî Mcapiteü, teditatem cœleftemnonpudclàcictnos.

6, Deus proprio filio lîio non pcpercit,lcd pro nobis omnibus tradiditeum.Etdonauit nobis omnia cum iplô^Nonpudeftenius

, igiturSpenoftra*

in captif 7. nbsp;nbsp;nbsp;In Chrifto nimus eledi, priulquam iacercntur fundameflö or

/oamp;fi. bis.QuomodoigiturSpenoftrapuaefiercmus?

Hxc iunt prædpua argumentâjquibuspropofido de SpccoO' firmatur. Accedamusigiturad eorumexpUcationemi Inido con/if'nbsp;mat earn Paulusà cerdtudine Cariads fèü diiedionis) quaDeusflOSnbsp;compleddtur. Etait:



-ocr page 129-

comment. IOAN. BREN; LIBER, H. DE SPB.

«^juiojgt;tûA»v ivTtov h^«v , Xwroç 'ixriÿip-cSv ÄTttSayt-AnatttoSivTSç vûy Vf nbsp;nbsp;nbsp;»ip-cLh eci'rt) anfSi^tróil^ /'tAV'T^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff ofyïla'»

G€$^to!z eM'odTs‘f9S ije^ZavToJi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

i3,a^omKTK?ilt;gt;«Yc^ nbsp;nbsp;nbsp;oTainrofätix. w T? Jtoÿ ttuTt^f^

Quod dikÆo Dei tffiifa iït in cordibUs ftôftirîs, per Spin'tu'nlr ûndum.qui datus eil nabi». Chnftus enim,côni adhuc eflcmu»nbsp;tnßrmi, iuxta tempons raaonem,pro impijs mortuus eil. Namnbsp;Uixpro iufto qaifquam morietur.Siquidemprobono forfitartnbsp;aiiqnisetiam mon fuilinet.Cóhimendataücem Càritatem üt/nbsp;am ergi nos Deus, qudd cüm adhuc eflenlus pectatorcs, Chriznbsp;ftus pro nobis mortuus fuit. Multo igitar magis iufiißcati nuncnbsp;Sanguine eius,ièruabimurpereumab ira^ Nam fi,quum inimi/nbsp;ci cflemuSjrccortdliatifuimusDco, per mortem filij cius^niult«^nbsp;niagis recondiiati/cruabimor per ttitam ipfiusi

; Spes (inquit) non pudcûcîtQuid itaPejuia Cgt;ile(5b*o È5cî çffulaefÉ cordibus nóftris pcrSpiricumlanÓlum.Manifèftum cft,quôd hon-Mli Ecclcfiaftiä Scriptores intctprctcntiit hoc loco Dilcâ:ionemnbsp;pro ca dilcclionc, qua nos Deiim diligimus, ÄC qüâtn exätät innbsp;^^bisSpîritus findus: Et hoc qüidcm in fuo Ibco rcélè dicitur. Om-enini debemus Deum, iuxta pracceptum ciùs, ex toto cOrde, Scnbsp;anima diligerc. Etqilartquam honpoisimusriaturæ uiribus,3Cnbsp;’’'hocieculojhoc plæCeptumJjerfclt;!îlèimpIerejtarnen dono Spiri-lànéti fieri po£cft,ut uel ialtem Deuni ex parte, in hac uita dili-§^'^cindpiartius, amp; officium rtoftrum, qualicunque obedientia tefti-”^^niutQuafeiquöddicitür,SpiritÜitifanélunï efficcrc,utnos diU-^us Dcum,uera eftjin fiio ioeo jfententia. Ab hoc abtem Paulinbsp;po prorfus eft aliéna. Non enimintclligit Dileélióném Dcipro canbsp;Jteionc, qua nos Deum diligimus,fed qua DeuS NOS diligit.nbsp;^âînPàülushæeiua ipfèuerba möx intetprctatur:Commcndât(iri- Znbsp;Helens) iuam caricatém èrganosDcus.S V AM, (inquit) çaritatem er-^Hos, non noftramcrga ipium commcndatDeus. Et circumftantiænbsp;'P^æhuiusloci coguntpro dilcólïoricDèi,intcIligere cam diléétionëinbsp;3^Deus NOS diligit. Paulus cnim fiiicipit probandurti) quodnbsp;Ttsnon pudeamp;ciat. Ex dilcólione aurem,quanos diligimbs Deumj^nbsp;’'^tipoifumus ccrtamSpèm iàlutis côncipcre,quippequôdcadile-*^o iît imperfcâàiuiciàtajamp; non iàtisfaciat legi Dei, ideoque nonnbsp;Potsit coram tribünali Dci conftaré. Pugnat efiam cum fide,qua gra^nbsp;confequîmur rerriiisîonem peccatorum propter Chriftum, finbsp;H'^ismerito eiusdilcôlionis, qua Deum ipfediligit,peccâcorum con-^onationem,amp;cœleftcm iàlütcrri fperareL(^are, càm Paulus dicidnbsp;yile^iô Del efftiû eft in cOrdibus noftris per Spiricum iàriélum, nohnbsp;'^Uiligic nominedileôlîoriis Deî,hoftram erga Deum,ièd Dèi cr-Spiritus intclligit flonfb-lura

-ocr page 130-

»JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP VT V. EPI ST. PÄVLI AD ROMAN.

Ium infernum donum, quo certificamur in corde, quôd Deus nos dihgat, uerumetiam externa ilia amp;'inifanda dona, quae in dienbsp;Pentecoilcs öc paulo póft, in Appftolös amp; Diécipulos Euange-lij effuGfuntj amp; quibns ueritasac autoritas Euangelij de ChriftopU'nbsp;blke eft confirmata, adeoque intclligit mixîiftériüm ipEim Euan/nbsp;gelij, ‘qüod eft, autore Spiritu iando, inftitutüm, amp; in orbt tcn3'nbsp;rum uùlgàtùm. Quod igitur dicit^babet hanefententiam: (^2 önbsp;Euahgelio Chrifti de liberaripne ex omnibus adueriîs, amp; de futurenbsp;'gloria, in nobis reuclanda Speramus, ca ccrtifsimè, ab(qucorani du^nbsp;bitationc nobis contingent. Nee fieri poteft, ut ca Spes rios’pudei^nbsp;ciat, Qgam ob caulam?Quia ccrtiisimilumus,'quódDeiis lios dili-gat. Sed unde banc certitudincm accepimus? Accepimus camnbsp;SpiritumlanÓlum, (eu perprædicationem Euangelij, per quam Spiritus l^étus,'tarripubjicè inter önrnes Gentes, quam priuätitn in fiU'nbsp;gulorum,qui creduntÉuangelip, cordibus,t'eftifiçatür,DEVMnbsp;ex animo diligerc. Hæc prædicatio cffiindit copiolè in cordanoiHnbsp;Cognitionem dileórionis Dei (boe eft) patefceit Sc docet per^i'nbsp;cuè,quód Deus nos uerè diligat . Quomodo? Quia.doccc,quo^nbsp;Deus tradiderit pro nobis, non fimplicemJqueridam homn^^»nbsp;'non Angelum,fed Gbriftum, unigenitum ïùum fiLlium./P^*’’^5nbsp;docct,quód tradiderit filium fiium ,non in leucm gnandam affi*nbsp;ótionem, aut moleftiam, (èd in mortem, eamque cruds, (boe eft)nbsp;probrofifiimam. Præterca docctgt; quód tradiderit eumpro nobgt;^nbsp;non iuftis, fed impijs. Poftrernóiquód tradiderit cumnób^nbsp;ciuicêmodi impijs, non qui rcfipuérarrius,amp; iam iufti eramus,^nbsp;qui eo temporé, quo tradidit eum pro 'nobis, eramus pardnï ioj*nbsp;mi, partim inimid,amp; plane impij. JHGec font certißima ligna Sinbsp;monia iniignis caritatis Dei erga nos. Dchac cerritudinc condoi^nbsp;gt; curCbriftusiplèapud ioannemeapite tertio: Sic Dcus,inquiens,di*nbsp;lexit mundu'm, utiilium fuum unigcnitum daretj ut omnis, quinbsp;ditin eurii,hon pereat, fed babcat aetemam uitam. Eti.Ioannis 4«)®nbsp;hoc apparuitCaritas Dei erga nos, quód filiiim fiium unigenicunjnbsp;mißt D eus in muhdum, ut uiuamus per cum. In ho c eft caritas,quoynbsp;hosnon dilexerimus Dèum,Icd qüôdipiedilèxcritnosjamp;mucrith’nbsp;liumfoumpropiciationem propcccarisnoftris. Et Paulus ipftpoftc®nbsp;capite oólauo. Mihi perfuafiim habeo, quód neque mors, neq; uiö,nbsp;hcq; angeli,neq; principatus,neqjpoteftates,ncqucinftanüàihcquenbsp;futura,neque altitudo,neque profunditas,neque uUa alia creatut*nbsp;potcrit nosleparareà diledione,qua Déus nos complcditur,propter Chriftum ieliim DOMINVM noftrUm* Gùm igitur habeä-mus ceftilsima argumenta amp; firmißiina teftimoriia cantatis Dei erga rios,maiïifeftüin amp; pcrlpieüum.élfe.qriod Spesnon pudcfeciaj»

-ocr page 131-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H: DB SFB.

Paulus poftea capite fexto copiole traóbbic. Deus enim non fet nos, ut tradatnobis licentianifaciendiquiduis,ftduc agnitanbsp;'^leólione eius crga nos,per fidcm, fèétemur exemplum eius er-proximum noftrum,ut quemadmodum ip(e non eft auerftisnbsp;erga nos caritate, propter noftra dcliâa, amp; impietatesrita nosnbsp;auertamur à caritate proximi, propter ipfius in nos malefa-.^Eftotc,inquit,perfed:i,quemadmodum Pater uefter, quinbsp;j? cœlis, perfetftus eft:Sed de hac re poftea copiofius.Nunc pcr-'S^^amurinftitutum.

NamjUtPaulusdileórionemDei,qua DEVS nos compledi-^’¦jreddat longe omnium ccrtilsimam,amplificateam ex collatio naortis CHRISTI, cum aliorum morte. Inter homines enimnbsp;^ors fufcipitur, aut merito,propter ftclera, autimmerito,pro-P^erpatriam, propter coniugem amp;Iibcros, autpropter aliam quan.nbsp;utilitatcm.

. Primùm igitur, quifiifcipiunt mortem pro iufto,hoc eft,' / leu merito propter ftelcra, quibus mortem iufte amp; légitimé '

- .vu luvuvu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ivvivifl,.vjuiuua lllUlLVlll »UILC «, ItglUiil»-

mcriti, hi, etfi debent legibus amp; iuftieix mortem,uix tarnen ^giauatim earn, magna animi rebcUione, amp; non nifi coaóli, lu-yunt. Hine carceres amp; uincula, quibus rci mortis de con«



Et

-ocr page 132-

îji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fN CAP. V. ÊPÏST. PAVLI AD ROMAN.

D ei mortuus eft pro impijs,'ijs^; liiis pêrlècutoribüs, qui iplunicrù cifigcbant,amp; quorum mai o res anteadileótilsimos ’luos legatos Ptt)'


teor quidem, inquit.

T,£ Pater conniuit ad calem filij lui mortôm, propter noftramlàlutcto. 'Quo ergo t'eftimonio potuilTétpater caritâtehi iuam crganosmanhnbsp;feftius declararCj duàm ex tali'fîlij lui morte? Deinde, funt inter homi»nbsp;nes, qüinonlt;juiaê mèrentur mortem propterlcelera lùa,coramhonbsp;minibuSjlùftinent'tamêmori pro bonojboceUprö re diîeda,pro pânbsp;tria, pro coniugibus, pro amicis, aut ctiam pro nipèndio militari. Etnbsp;qui ea lîirit animi fbrtitudine, ut malint mortem lubire, quàm uel pî;nbsp;triam,uel amicos in periculis delerere,hi hab eritur uiriboncftiisinri,nbsp;commendantur publias encomijs,adeoq; celebrâtur multa laude innbsp;Chronicis amp;hiftorijs. Curtius Romanus egit le in biatüm Rom^’nbsp;fori prædpitem,utincolumitatem patriælcruarct. Duo fratresPhilcgt;nbsp;ni, paisilùnt, in controuerfia de finibus inter Cardvginenfo CyrC'nbsp;nos,le uiuos terraobrui»ut pomœria patriçlùæ proferrent. Hue cuamnbsp;recepi t,ut pro iplb o ccideretur. Extant amp; multaaliaid genus excmpj^nbsp;Sed hi obierunt mortem aut pro patria, aut pro liberis,äut pro ainicis,nbsp;autpro dileótis dominis. Deus autem Pater dedit filium lüum? P/®nbsp;inimiäsjidq; eo tempore, quo adhucerantinimici. Etnbsp;phetas crudefiter occiderant.ManifeftÏlsimum ïgitur eft,quddvan'nbsp;tas Dei erga nos, fit mortefilijiüi, maxime omnium teftata amp; confit'nbsp;mata. Hac autem Cari täte certaamp; comprobàta,fieri non po'teftjnbsp;Spes nos pudefaciat. Sed eft adhuc,quod conlaeritiam perturbat.B'nbsp;te,teftatamfecefit fùam erganoscaritatçm,ledfi quislemelinnbsp;‘am fiieritrecèptus, aepoftea iterum in peccatarelabatur,Deus fortai-fis non recipit eum ingraiiam,quamuis pœnitentem.Sciô,quôdNo-uatiani propter hanc caulam fuèrintà corpore Ecclefiæ ànâthetnatcnbsp;leparad, quia negauerunt lapfis pœnitentiam: Sed quid fi redius len-fiflent,quàrn damnatoresilli,ficlàtis ad anàthemala prompd? Pnus-qUam autem commemorernus relponfiimPauli,lciamus nos hic uct'nbsp;lari non in Politico,lèd in Spirituali negotio,quod ad hominum coii-Icientias coram tribunaliDei pertinet. Necïôquimurdehominibü?nbsp;«âxXgt;KoXho c eft,indolentibus,qui nec Deufn requirunt, nec uUam hänbsp;bent conlcientiam,lèdillud tantum agunt,ut oblequanturlùis cupidinbsp;tatibuSjamp;habeantexuerboDOMINI prætextum/uæimpœnitcndaf.nbsp;Hos homines reïegarnüs ad coiicioncm Decalogi, amp; uel ad terrotcsnbsp;mortis amp;inferni,uelàdpoliti ci Ma^ftratus officium. Deillis autcnllonbsp;quimur,qui cùm lcriô lecftentur pietatem,tentantur irt üöiilcicntia de

-ocr page 133-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»33

l*C€ca tis fuis SC metuunt,ne toties relapfî non inueniât amplius lo cum Pofnitentiæapud Deum.Dehis ergo dicit PauIus.MuIco magis iuftiffnbsp;'^tinunc fanguine dus, feruabimur per eum ab ira.Nam,fi cum inimi-^fflemus,reconciIianfuimusDeo,per MOR-TEM filrj eius,mukonbsp;recon cilia tijfcruabi mur per VITAM eius.Quod dicit,hanc hanbsp;^tfentêtiam.DeuSjCÙmadhuceflemus prorfus imprj amp; inimicieius,nbsp;^‘^Oonduna reconciliati * tanto amorenos complexus eiî, ut daret pronbsp;®ois filium fuum muko ergo magis nunc nos amat, èi. reiîpifcentesnbsp;^ofcitjCum iam Chriftus nos (ànguine fuo iuftificauerit,hoc eft,connbsp;onationeminiufticiæimpetrauerit, SCabiniufticiaabfoIuerit, Et finbsp;ƒ ÜR.S Chrifti potuitnos adhuc omnino impios rec5dliare,quomonbsp;0 VlTA feuRcfurrecftio eiusàmortc,confeflusdusaddextramnbsp;ƒ! Patris non pofTet nos, relapfos quidem attamen pœnitentiam a-?®tes,reconciliarc. Deus recepit poenitentes, priusq Chriflus uenit innbsp;niundum,cuius rei extant exempla in Ifraelitisjn Dauide,in Ma-'^^æe.Quomodo igitur non reciperet pœnitentes in gratiam hoc tem-^^‘¦c.quo Chriftus iani uenit, amp; interpellât pro nobis ad dextram Pa-Veteribus didum eft:Siimpius egeritpœnitênam,uira uiuet,nbsp;morietur.Et idem nô diceretur nobis,cùm Chriftus iam fît pronbsp;ƒ “isniortuus,5c uiuat,non ociofus,fed’^«xA»r©-'nofter,hocefl:,Adnbsp;(utioannesait) apudDeum patremfQyod cumitafe'habé-g’^anifeftum eft,Spcm, quam de dementiaDeipropter Chriflum,nbsp;ccdeftigloria habemus,non pudefaccre.

où p.ivov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;netiiyaiJ.ôi/ot tp SeQ,lt;Ç^19\fKoe(S »//.wv tue-axTXçjszx/'t

^'ôvvüvTHVKÂTK^SAa'ritvîXodàfljicv. A1«lt;Moz«igt;9^ô)7rxùet.fj.ûU^-n» î'Œ' S'y Rosjttov eîoTÏAGejC^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à.pf^-na.e' à 8amp;vaT©^, ovTostfei’tfirwTKtf«»’/

•f «TTsç à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cTiiÏÀecv, î(p’tà TrÄVl-^

Non folumautemhoc,ucrameriam gloriantesrn Deo per Doi *iiinum noftrS lefum Chnftum,pcr quem nuncreconciliationêaifcnbsp;yuti fumus.Quare,qucmadmodum per unum hominem,peccatumnbsp;in mundum introijt,ac per peccatum mors,fie etiam in omnes hominbsp;’lesmorsperuafitjpropterea quod ortinespeccauimus,

Q ^adenusprobauit Paulus, q?Spes non pudefaciat,argumcnto du .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diledionis, qua Deus nos compledit,amp; quam tefta.-

fecit traditione Si. morte unigeniti filq fui. Nunc idê probat,argu.. ~^to dudo à certitudinereconciliationis amp; redemptionis, qug fadanbsp;Chriftum.Quodargumentura diligentifsimè obferuâdum eff,nbsp;•îtRnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus Sc be

îçr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;clarius cxpIicentHr,amp; quo manifeflius doceamur,quâta fît

|j^^tiido reconciliationis,ac redemptionis noftræ per Chriftum. Op jjnbsp;nbsp;nbsp;erh Paulus inter fe, Àdamum Chriftû, qui func præcipui oîm

'ïf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docetexÂdamo,acma

•¦ei r ^^“s,agnofcerc Chrifî:um,8^beneficiaipfîus.Comperimusaut (jj^^gt;qu3torum malorum autor nobis fît Adam. Ex hoc igitur certonbsp;nobis fîtautor,Chriflus.Quod ernbsp;Paulus hîc dicit» habet breuiterhancfententiam.Non folum glorianbsp;M mur

¦A

-ocr page 134-

-ÏN CAP.' V. EPIST. PAVLI AD ROMAN, mur de ccrdtudinc dilecftionis * qua Deus nos compleditur,fednbsp;gloriamur de certitudine recociliarionis » qua per Chriftum cumnbsp;pacificatiamp;redemptifumus.Vndcautem cffidmurhacdereccrtiïj*nbsp;Adamo.Si enim Adam tam potens fuit, ut propagaret amp; transfundC'nbsp;ret in omnes amp; fingulos p oiler os fuos peccatum, afflidi5es,raorfcfi’»nbsp;Sgt;C condemnationem,multo certè potentior efl Chriilus, ut propagénbsp;èc transfundatin omnes poßerosfuos, (qui funt credentesin ipfunWnbsp;iufliciam,benediélioncm,uitam æternam SaIutem.Cgterùni,uihonbsp;argumentum expîicetur, Paulus tradatinitio Adamum, ÔdcxpoO'^*nbsp;quantorum malorum autorfît.Hîc ergo difcendum nobis efl,nbsp;peccatum,undeaffli(ftiones,undemors,unde condemnatio fùp^’^^nbsp;nes homines u en erit.Hic hominis natura propriè cognofcendanbsp;SCmiferia hominis confpicienda proponitur, no tam,utarrogand^^nbsp;faflus nobis excutiatur, q ut excitemur ad qugrendam ueramnbsp;in Chrifto.Propter unum(inquit) hominem, peccatu introptin ini’nbsp;dum,amp;fc.Vnus ille homo efl Adam, VÜdeamus ergo quid denbsp;adum lÏtjUt ex hoe fciamus quid per Adamum nobis,po{leris eius,^^nbsp;tigerit.Adam enim,initio creatus eft à Deo,non talis, quales nuncnbsp;liomines,iniufli,infœlices,amp;mortales,fed creatus efladiirailitu*^’^ .nbsp;amp; imaginem Dei, (hoe efl,) Creatus eflfandus,iuftus,intelligensnbsp;foelix,'amp; immortalis.Hæc em efl fimilitudo Sc imago Dei. Et fio®’’nbsp;cafrct,omnespoftcri eius nati fuiflent ex ipfo Sandi, iufli,intdllt;§f‘^^^lnbsp;Öei,foeIices,^immortales»Tota terra fuiflètnobfsParadifus.Vid^j?nbsp;lo Iaborcautfudore,imó magna cumuoIuptatccoIuiHentterrani'^’nbsp;lieres nuiïo dolore peperiiîènt liberos. Breüiter, tota honiin“^nbsp;uerfatio fuifîetiànlt;îla,be^ta,acfoelix.Et cùmfüam quist^huiustei^^^nbsp;næ ac animâîis uitä? periodum attigilîèt, trarislatus fuiflet, idlt;ÿ fuhit^*nbsp;in idu oculi.nullo dolore, fed fummo gaudio, in ipiritualem dCnbsp;fiera uitam.Non enim creatus erat homo,utperpetu0 commorarei”nbsp;in terra,amp; in hae aniraali uita# fed ut fuo definito tempore trasferr^’*^nbsp;ad cœleflem beatitatem.Quidautem fadum cflfAdam nonnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

hacfcelicitate,fed cum uefeeretur ex arbore iâpientiæ, defrudup’'^, bito,peccauitaduerfusDeumlt;Hocigiturpeccato,primùm,aniifît*P^nbsp;ritum fandum,quo amiflo,fuccelsit Ipiritus fâtanæ.Deindeamifîtn’Lnbsp;ciam,qua aminà,fuccefsit iniuftieia c5 uniuerfo fuo excrcitu.Ergo Aunbsp;fadus efl in credulus,,Dcum non timens, Deura non diligensjconten*nbsp;ptor Dei,imp etignorans Dci,contemptor proximi, malarumrcru^nbsp;afFedator,inuidus,auarus,libidfnofus,Brcuiter, omnis raali fentina.tnbsp;fi enim retinuit aliquam eognitionc Dei, amp; honeflatis, Gent fuprà,cap'nbsp;vdidum efl,tamen ea intantum non efl firma,ut in tentationibus fad*quot;nbsp;mèexcutiatur,acnegctetiam Deura efle,amp;odio habeatomnempict^nbsp;tem ac honeflatem.Poflea,fadus efl obnoxius omnibus corpovalfoojnbsp;Sc fpin'tualibus afflidionibus,fami,frigori, fudori,ægritudi’:n;imbefquot;nbsp;litati,timori,triflitiægt;defperationi, denique omnibus id ^enusnbsp;bus.Poflremô,fadus efl obnoxius morti corporali,S^ perpetuae da^nbsp;nationiHæc omnia Ggnificanturillo dido:Quocunlt;^ die coniederis

-ocr page 135-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 11. DE SPE.

morte morieris.EtjMaledicca terrain operctuo,amp;rc.En,taIisfalt;5lus eft Adam propter peccatum.Ac tolerabile uideri poflet,fi folus Adam innbsp;totmala conied^sfuifFet. Nuncautena, O calamitates, ÔCærumnas:nbsp;tî^sfudit omnia hæcmalapn omnes, Ôd fîngulos p öfteres fuos. Nam,nbsp;funifueritPatriarchauhiuerfi humanigeneris, mirum non eft, q? quinbsp;sbipfo defcendunt,corrumpantur,ac priuati Spiritu ianlt;fto,fiant mannbsp;’:*piaSatanp,increduliiContemptores Dei ôi. proximi,ideoque fine obnbsp;^oxrj omnibus generibusafflidionum, tarn corporalium,quàm fpiri-^üalium,tamtcmporalium,quàmæternarum. Quemadmodum enimnbsp;^Kiato femineautradice,omnes deinceps frudus nafeuntur uiciati,ficnbsp;^fiamexuitio 8^ corruprione Adami,omncs nafcimuruiciati amp; corrunbsp;Pd.Nec opus eft multa probatione, cum reipfa fentiamus miferiam 8Cnbsp;^hmitatem.Senfus Sd cogitatio humani cordis intêta funt ad malum,nbsp;’^mni tempore,iam inde ab infantia, utuideas nos afFerre nobifeumnbsp;P^ccatum in hunc mundum. Vita noftra plena eft 8c. plurimarum 8cnbsp;’^ximarum ac horribilium afflidionum, ut reipfa comperias,nos ad-jjjffis natura obnoxios eflè . Poft quæ omnia, accedit ad extremumnbsp;7°ts,quæ fecum affert perpetuû intcritum.Mortis enim nomine co-*’^entur omnpsafflidionestaminlioc. œinfuturo ieculo.Hocillud


-ocr page 136-

tos,pcccatum,afflilt;fhoncs, mortem mfcrnum,multo potennor de Chriftus unjgenitus filtus Dei,ut transfundat amp; l'pfe in omnes fuos ponbsp;fteros/qui funt credences m ipfum,amp; p er fidem in ipfo rcnati)iuftid-am,benedi'lt;ftioncm,uicam amp;fceKcitatem.De quarepofteapïuribus.


op-otäfi-A-n

Vfep ad legem enim peccatum erat in mondo, Porró peccatum hon imputatur, cum non eft Lex,Imo regnam't mors ab Adam ufepnbsp;‘ad Mofen,in cos qao^ qui non pcccauerant,ad fimilitudinem trani-grefsionis Adam,qui typum geritilliusfutunï

Dieet quifpiam,Fateor quidem, qj peccatufuerit in mundo iam dealege Mofi, Per legem enim cognitio peccad.EtiConcupifcentianinbsp;non nouiflcm,filexnon dicerct,Non concupifeas. Quomodoautentnbsp;peccatumintroierit in mundum per Adamum,non uideoXex enim.nbsp;quæ poftea data eft in monte Sinai,nondum erat temporibus Adatnitnbsp;aut pofteritatis eius ante Mofen,prorauJgata. Vbiaute non eft lex, ibjnbsp;non eft prpuaricatio feu peccatum.Videtur ergo potius diceJu«* elknbsp;qj peccatum introicritin mundum per Mofen, q per Adamm Ad hocnbsp;refpondendum eft. Verum quidem eftè,qjnöniraputctur peccatum,nbsp;quumnon eftïex,nihilominusaûtfcntiêdum eft, q? peccatum innbsp;nmndo iam iride ab Adamo, ufcp ad le^em, idc^ duobus argumentisnbsp;pTObatur. Altei^ eft, q? etft non fuit ab Adamo ufc^ ad Mofen lex fed'nbsp;pta in tabulislapideisjfuit tame infculptain cordibushumanis, quaiUnbsp;nocant legem naturale.Alterum eft, q? Mors resnauit ab Adamo ufe^nbsp;ad Mofen,8^ pergit etiam deinceps regnare. Ac Paulus no tradat qui'nbsp;dem in præfentiâ deillo prioriargumento,propterea q? fuprà cap.tc®nbsp;piofe expofuerit Gentes iricircuncifas, quales fuerunt oes hominesabnbsp;Adamo ufcp ad Abrahamumjhabuifte legem naturale diuinitus infeutnbsp;¦ptam,ac fuifte p ?ccatores:doce£ äut ex altero argumento de morte,nbsp;peccatum fuerit in mudo ctiani ante legem Mofi.iam inde ab Adamo.nbsp;Mors enim(inquit),regriauitab Adam, ufœ ad Mofen, (hoc eft)Ho-mines non moriuntur tantum poft legem Mofi ,ucrumetiam mortuinbsp;funt,anteqlex eft data. Et mortuiiunt, non Adam tantum,quicontranbsp;Dei praïceptumederatfru(ftumpröhibi£um,uerumetia infantes, adonbsp;îcfcêtes,uifi,fenes,honefti èi. inhonefti,patres amp;:liberi, Maiores èc mf-nores.Mors autem eft ftipendium peccati. Manifeftum igitur eft,ex i»nbsp;pû rhorte,qgt; omnes fuerint peccatores. QpomodofNon fuerunt quinbsp;dé'm peccàtofes iuxta fimilitudinem prguaricationis Ada?,q.uia no co-»nbsp;mederuntexterho efu defruduarborisiâpiêtiæ, (nohdum enim natinbsp;crant)Nec fuerunt omnes pcccatores,quod ad externa flagitiaattinet,nbsp;Nelt;^ enim omnes fuerunt externi homicidæ, latroncs, adulteri,quip-pe quodalrj fuerint infantes, alq honefti homines, coram humano iu-dicio.Et tarnen omnes mortem,quæ eft ftipendium p eccan,obier unn

Relinquituc

-ocr page 137-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. ÏI. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J?7

M^nquitur ergo,qj fuerint peccarorcs,peccato,quod uocâc Orfgina J’Nati enirn funt abfq^ iufticia fpi'ritu fan dto,fine riinore Dei.finc fi-^»nnccaritatc,adeo(ç excaecati’i'ncrcdulitate,ô^ contcmptu Dei,quænbsp;fuitimo genere peccata.Ita(^ ubi uideris morte hominis, ibi cernbsp;® fcias eflèpeccâtwm. Vides quidem morte etiam in Chrifto clîè, quinbsp;P^lt;^catum non fecit,nec eft inuentus dolus in ore eius: fed is aftum^fitnbsp;^Ortem iua fponte,non coalt;ftus,amp;^ aflîimpfît eam,ad expianda aliéna,nbsp;fua pcccata, Alia igitur eft ratio mortis Chrifti,alia noftræ mortis»nbsp;. j^sqautem pergamus,indicanda funt,qug hîc peculiariter obfcrua-^cbeant.Initio,quod Paulus dicic, Pcccatum non imputatur,quumnbsp;eft lex,admonet fui officij omnes Magiftratus, patresfamiIias,Ec-, ^fiaftasjamp; iuuentutis gubernacores. Etfi enim lex natura* èc cognitionbsp;^*^eftatis nobis diuinitus eft infculpta,tanta tarnen eft Satanæ per pecnbsp;potcntia,ut nift acceftêrit difciplina, ftue ilia uerborum,fiue uernbsp;^^unijhomincm cxcæcet,ac iudicium eiusitaperuertat,utinhoaeftanbsp;?’^iüdicct honeftatê.Apud Lacedæmonios impunè erat furari efcu-/.^fa»niß quisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;déprehenderét * Hoc erat à legislatore pernlif*

?’^‘partim,ut ciues redderenturinfallertdishoftibusaftutioresjpar-feruandis fuis rebus diligerttiorés.Hîcfurtum no imputabatur, de eiufcemodi furto nec erat Iex,necp cena legis, nifi deprehcnfo»nbsp;pprehefum aut ivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puniebatur, non quia peccatum iudicarec

ipfum,fed quia fur parùm fcitè,amp; prudenter eftèt furatus.Scri ?^tgt;quondam apud Germanos non ufttatum tantum,fed etiam glo^nbsp;*®ûirnfmft^^exrapto uiuerC.Hic,aIiena rapere,n5 iudicabaturpecea-/’’^»quianec erat poftta lex,qug rapinam prohibebat, nec pce«a legisnbsp;?Pinæ conftituta.ApudScythas honeftum habebatur fenes parentesnbsp;^Riilare,amp; ex carnibus eorum conuiuium inftituere.Etft enim h^cimnbsp;P^itaspugnat cum Iegenaturali,tame quia hæclex nec dolt;ftrina,necnbsp;pPplicio urgebatur,immanitas uidebatur honefta. Vetus di(ftum eft,nbsp;Q^iictudo eft altera natura. Quare Magiftratus,8d omnium gub erna ƒnbsp;^^^UijGuc Ecdcfîafticoi^jiîue politicorû,fîue oeconomicorum inter.- 'nbsp;»^ttucantur diuinas,amp; quæhis conftant,humanas ordinatiónes,ncnbsp;j?’^ines feu feniorcs ftu iunioresafliiefcantimpunè furtis, medacfjs,nbsp;j^Pofturis, execrationibus,æaliis fceleribus,ac licêtià eo tandêperucnbsp;iudicent fcelera,non amplius efle fcelera. Deinde,qu od dicit:nbsp;J^rsr^nauit,(ud utapudgræcos ftgnificâtius didt,4ßÄlt;n'A6u«v^ quodnbsp;J,, ’’^gio more dominari,)tribuit morti regiam,hoc eft,fummâ in ter-^’^ieftatem amp; poteftatcm.T eftificatur aute experientia ipia Regnunbsp;j^'^ftis in omnes homines,id(^ iuftifsimum.NuHi enim hominumjiuenbsp;V ^§^in,iiue fubieólorö, fîuc iapientû, fîue infipientû, iîue diuitû, fiucnbsp;l^’^perum, fîue iènioNt,iîue iunioRt parcit,fed fuo omnes temp ore exnbsp;^^uita,fîneuiïo perfonarû reipe(ftuabripit,utmerito dicamus,Mornbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regem non tantû uulgi,uerumetiam regum amp; principu.Quâs

’gitut rationcm,qua,cum non pofTumus mortem euadere,con ’^'^^ôiur tarnen in morte,amp; aflequamur æternam uitam » Non autemnbsp;^cninjus aliana, prætcr fidê in Dominum noftrum lefum Chriftum,nbsp;M 3 qui

-ocr page 138-

»38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IR CAP. r, EPIST. PAVLI AD ROMAN.

quifolusefl: uidormor«s.Neceftaliudnonien,utPctrusaitifub coelo datü inter homincsjn quo oporteat no$ fatuos fieri. Præterca,cùm ait»'nbsp;Regnaüit mors in cos quoc^,qui non p eccau erarad (îmüitudinêtrâf-grcßionis Adæ, non o bfcurè docct,quid de morte infantiû fit fenuconbsp;dum.Solent enim non tantum adulti,uerumetiâ infantes mori.Ëtmulnbsp;ti infantes mifçrèperierunt diîuuio,amp; incendio Zodomæ: acaiq mul*nbsp;ti in bellis aut alqs ca fib us crudelitcr interfiduntur,ÖC horribilitcr im^-reunt.Pofiet igitur «tSMS quiipiam Deum accuiare crudefitatis, quinbsp;maniter affligeret innocentespueros,qui nondum quicqmali defig^nbsp;runt.Sedhocloeo difeimus,quodfitpeccatüinfantium.Infanteso*'»nbsp;ctfi lion habent pcceatfij^d uocât,alt;ftuale,habent tn peceacum,4lt;^ ^2nbsp;canr,OnginaIe,quod eftomnium aliorçtfons êd fcaturigo. Quart,nbsp;linà cum paren rib us in eluuionibus,incendi')s,bellis,6c aiqs ealaniùat^'nbsp;bus pereunr,Deus non eft accuiandus crudelitatis, fed potiusiudilt;^^nbsp;dum,eos propter fummum peccatumdn quo concept! funt,amp;nafi,“*nbsp;(lifsiniè perire.Vidcs,q neceflàrius fit Chriftus ctiam infantibu.s.qui*-^nbsp;primo quo(ÿ tempore,bapTifmo funtabluendfiutinduantur Chdft*’*nbsp;Quotquotcm,inquit,baptilatieftis,Chriftuminduiftis.Curergo,'f''nbsp;quieSjConiugium dicitur iancftum uitægenus,quâdo ex eo nonnbsp;tur nifi peccatorescRefpodeodpfum quidem uitacgenusperfti^^p'^^nbsp;eft,quia diuinitus inftituturfed homines, qui in eo uitænbsp;tur,funccaro,fun^peccatores.EtquanqnônunirenafcantinC^’^quot;^nbsp;tarnen,qd ad naturam eorumattinetjCarnefuafuntpeccatorcS’Q-^^^nbsp;aiit eft CK carne,caro eft.Et homines gencranthomines,nó quiafunt’nbsp;Chril^ renatijied quia funt ex Adamo nati. No eft igitur mim^gt;9’nbsp;renansnafcanturpeccatores.Eftamp;illudobferuandum, quamutfl^^’nbsp;énoftrisaffli(ftionibus,(quf funtnücigmortis) 8i ex alienisfuß^*'*^nbsp;reportare-queamus. Nam,cü«eIaffligimüripfijUeI comitaniurah^^nbsp;funus,reuocandü nobis eft in mêtem peccatum noftiszut agnofca^^nbsp;amp;fciamus nos propter peccatum merites efte no folumaffliftio^^nbsp;\ buiusfecuIi,uerumetiàmortêamp;infernû.NonfoIuraaûthoccogif^

'dum eft,fed maxime oïm illud,propter qd Paulus Adamuinme^Tl ^duxit.Oppofüit.n.ipfum,unà cS efficaciapeccati eius, Chriftol^’’^nbsp;noftrojüt ex antithefi illuftret Chriftiï,amp; ^sbet efficatiamiufticif,*^’^nbsp;acrefurreclióisChrifti.Vndeaddit:QuitypiigcritiUiusfuturi.hoC^ 'nbsp;Adà eft exemplar Chrifti, Quibus ergo in reb. fit exemplar, fequi^^^ '

oiJ^ «3* a’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, oufcb Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tl

d ¦zni;^oî èiTTiSAvev, fJ^êi^opi Ceck/’.C'' i5 îv thI«!/»-MÇÂVSfûîTTM ine-ov XCireûeîç TM

ÿa'iûÇHli.cc. lafjS^^it.^tp.ec^tiatffîe'K.ATiiLSj.p-cc, ÿ îJîy'Âc^v TÂÇtf'îrfcù/JLa-rcôVnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jûû c*èçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô

{6lt;xlt;n7.Â/Jl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;evotf, TOPSAîf fjJi?î^ovôi TW Zjdèjwei'az'

Ïk^ef'ixoaoovvHa'iv nbsp;nbsp;nbsp;CaciAeuff-«\Â) tov ciàe’ iKo-aûXvS'O^'

/'îîwô'if'iKMi-Ufta.'rQ^eîa’TnxvTa^^M'efUT^rntsells’tf'meaeixnvRants'-‘3t^XKol!iS'Jo\fcvoa'M/SfUTr!Six/i.'^iDA.ol K«e6s«e)(/x.cvô«-zjüPÔlt;abo'xT’lt;» ittr To\rtèo^/ixwi K«7«sw9jieflV'Jj ôinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KÔ^Q' /''i

-ocr page 139-

COMAïENT. ^IOAN, BREN. LîB. If DE SPE.

¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ou5(-Z5Aeôv«lt;rc»*iî«^«4)77«jlt;cr(J]i67i^iM’Â/e’M»xp^ex5, hÄw- .

®d|gt; îCamAfl/ra» m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îv 9aLW-ra,o ufo» k ^exo' Ê«lt;nAeva-lt;lt; /'tit.tiiacrv

vtçeîe'^aiHV *ù«viov,lt;^lHff-lt;n/’XejLrtiû]aû K.t/(ij'’s np-âfi-

At non utpeccfltû,iu ÔC donum .Nam fi unius dclido multi morî untur,molto magis gratia Dei, ÔC donner gratia, qùç fuit uniiis ho/nbsp;minis lefu Chrifti,in multos exubcrat. Et non ficut per unu, qui pec-cauerat,ucneratmors,ita donum.Nam côdcmnatio quidem ex unonbsp;deh'do ad condcmnationemjdonum auit ex. muftis delidis ad iüfiifi^nbsp;otionem«Etenim,fi per unius delidtj,mors regnauit per unutn,mu(nbsp;to magis ij,qui exuberâtiam gratiç ôi. doni iufticig accipiunt,per uitânbsp;ïegnabunt,autorc uno lefu Chrifto.Itaqj ficut per unius delidû pro/nbsp;pagatû eft malum in oês holes ad condemnatione,ita SCper unius lunbsp;ftificationcm propagaturbonum in omnes honiines,adiuftificatio/nbsp;nê uitat. Quemadmodum ertim per inobedientiam uriiüs hominisnbsp;peccatores conftituti fuimus mufti,ita per O bedien tiam unius,luftinbsp;conftituentur mufti.Caeterùm,Lex obiter fubtjt,utabûdaret dehdff.nbsp;Vbi uerô exubcrat peccatum,ibi magis exubcrat gratia. Vt quemadlnbsp;tnodum regnauerat peccatum in morte, fie gratia regnaret per ni?nbsp;fticiam,ad uitam acternam,per lefum ChriftumDomina noftrum,

P Adam(inquitPaulus)typumgentiniusfuturi,quieftChriftus.Co ’^^emus igitur dih'gcnter,quibus in rebus Adam fit typus Ghnftfiucnbsp;non tantum concipiamus,uerumetiâ confîrmemus fpem noftrâ;nbsp;Pudefîamus.Etfi aut rediè didtur, Adamû gerere typura Chrifi:i,ta -explicSdum erit, ne quis exiftiraet Adamum ex omni parte, ÔC irtnbsp;^•^nibus rebus typuni Chrifti gefere. Additur igit correeftio : At hoiinbsp;^’Plt;lüit)ut peccatum,ita ÔC donum. Adam.n.in muleis quidem rebus;nbsp;P ®ttt in omnibus eft typus Chrifti. Et funt Adam amp; Ghriftus inter fcnbsp;P modo fimiles,fed ita,ut tarnen longe fuperet Adamû Ghriftus.nbsp;'^’'num em, Adam typus eft Ghrifti, principatu,uideliéet, q? quêad-. ^dü Adam Princeps, aut Patriarcha eft fui generis, ^d ab ipfo defeënbsp;’^»ta amp;: GhriftusPrinceps ÔC patriarcha eft fui,^d ab ipfo propagat;nbsp;5^Ueris*Deinde, Adamtypus eft Chrifti propagatione,q)ficut Adamnbsp;^/'^Pagauitaliquidin fuos pofteros,ita Ghriftus npagataliquidin fu-^Pofteros.Achatftenus quidêcôftatfimilitudo.ln rebusaut ipfis^-in uirtute propagationis maxima eft difsimilitudo. Nam A-propagauit in Pofteros fuos peccatû,affliâ:iones, morte amp; infernbsp;pofteros iufticiam, pace, uitam ÔCnbsp;his et illis difsirailiusfSimiliter Adâ tantg eft potêcfg,ut ^t-l^^’pfo nafcuntjfiant öbnoxq pcftô amp; mord. Chriftus aût filius Deinbsp;ho rriaioris eft potêrig,uidelicet q» qui renafeunt ex ipfo per fidem,nbsp;*h»fti,amp;: fiant perpetuo foelices.Hoc iîlud eft,qd dicir: Ac nonnbsp;Pftm,ita amp;: donu.Etfim.Adam et Ghriftus côueniuntintcr feaîiqua'nbsp;P^rte, tn Ghriftus lôgèuincit Adamû, cùm doni magn?tudine,tumnbsp;ç5^t€â'propagatione.De qua rcaudiamusipfa Pauli uerba.

‘Unius delitfto multi moriunt,multo magis gratiaDei,amp; donû per Ljïî?»^ugfuit unius hoïs lefu Chrifti,in multos exuberat.(hoceft)ß:nbsp;unius hoîs,Adami,fuit tâpotês,tâ efficax,ut p ipfum^pagaretnbsp;*®*'«WlHultoshoîes,Muito potcuor et efficatior eft gratia,quaDeusnbsp;“ M 4 compftâitur

-ocr page 140-

«4” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. VI. TPIST. PAVLI AD ROMAN,

compïeóiitur unigenitum fih'um fuum lefum ChriflS, ut per earn gri* tiam,donum VITÆ exuberet in multos. Vnius delidum coiedt multos in mortem.Quato magis unius (qui eft Chriftus filius Dei) grata,nbsp;confertin multos Vitara.

Z. Et non ftcut per unû,qui peccaüerat,uenit mors,ita donum. Nam condemnatio quidem exuno dèlido ad c5demnationem:donumaûtnbsp;cxmultis delidtisadiuftificationcm.(hoc eft) Vnum quidem Adæcldinbsp;élum, per quodintrauit mors in mûdum, efficax fuit,fed multo cfRcinbsp;dus eft Donû feu luftifîcatio Chrifti.Ex uno enim delidco,primum c5nbsp;demnatus eftAdam,déindepropagata eftcôdcmnatio in pofterost-ius.Hæc certèeftingês deliifti efficatia,fedlogèmaior eft efficatia dont.nbsp;Vnum enim delidum infert morte. Vnum autem donum,unaiuftifi'nbsp;catio non folura abfoluit à multis deîiclisjUeriïetiam affert üitam.Mubnbsp;to igiturpotentius,multo effîcacius eft donum q delidlum.

9. Etenim ß per unius delidura mors regnauit per unura, multo mt gis f),quï exuberantiam gratiæ Si doni iuftidæaccipiunr,regnabunt uinbsp;ta,per unum lefum Chriftum. Quod prius didu eftpaulo obfcurius,nbsp;hocnuncapertius didt.Si Mors régnât in mundo per unum uniushonbsp;minis delidu,multo certè magis rcgnabituitap er unû unius lefu Chrinbsp;fti donum,infjs, quiacdpiuntgratiamfeu donum iuftidæperfidt'Ti,nbsp;prgfertim cum Chriftus conférât credentibusgratiam Si donum iuû»nbsp;non parcè,n5 tenijtter.fed exuberâter,Si copiofe.Quare fîcutp^r uninbsp;ws Adæ delidum propagatû eft malum peccati, mortis Si dânadonis,nbsp;in omneshoîesjita per unius Chrifti luftificationê, feu côdoflationemnbsp;mali,propagatur bonuni iufticiæ,uitæ Sc ætcrnæ fœlicitatis,ut quot^tnbsp;credunt in Chriftura,reputent iufti coram Deo,Si confequantur uiia-Breuïter,ut quod hîc fcribit,ordine copledamurdllud didtPaulus.

I. Per unû Adamû propagatiï eft peccatS in ocs pofteros dus. Mut to magis per unum Chriftum,propagatiufticiain oês ipßus pofteros.nbsp;X. Exuno unius hoîsdelido uenitcondênatio.Muîtoautpoteniiornbsp;eft Chriftus,q unus multa deîida expiauit. Si pofteros fuos iuftifîcat.nbsp;j. Per unu hoiem uenit mors,multo magis p unu Cfiriftû uenituia»nbsp;4. Per unum hominem uenit condemnatio, multo magis per unumnbsp;Chriftum uenit iâluatio.Quare,etfi Adam Si Chriftus fuam ouahdamnbsp;habent fimiIitudinem,Chriftus tamê Adamu longe fuperat. Si ceriiotnbsp;cftiufticia,üita Sifilus per Chriftu,q peccatum,mors, Sicondênah'o»nbsp;per Adamum.Hic Pauli locus dignifsimus eft,qui aureis literis fcribat.nbsp;Et tarnen ne ßc quidê maieftas eius digne tradaret. Nam, qnæ hîç fcri-bunt,nondocct quidem,quarationemultas in hocfèculo opes côgrenbsp;gare queas,aut externa huius mundi fœlicitatc frui,ideo(j iudicant abnbsp;impqs Si Epicureis,inutilia,ociolà Si uana.Docent aût, quod maximanbsp;omnium cft,uiacere peccatum,fiiperarcmortê,efFugereinfernHrn,Sinbsp;confequi æternam foelicitatem . Hæc funt bona uerè cœleftia , pra5nbsp;quibus pi) non admodum uel bonis ueimalis huius feculi affiriuntur.nbsp;Âcuidt quidem Chriftus pcccatum,mortem,infernum,8i cÔfecutusnbsp;eft ftimniam f(xlidtatem,fedita,uc Si nos inipfqbsec umcataus^Si fum

-ocr page 141-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. It DE SPB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4-*

•Äacodeftis regni beneficia aflequamur.Non cm uidt,ut nos octoß tan fpedatores fimas,fed ut Sc nos reipia hac uidoria potiamur. Videanbsp;^Us ergo.quomodo hocfiar.Principio,peccatu uincêdiim efi in Chrinbsp;“o.Pcccatuna.n.in natura noftra ita inhaeret, ut fentiamus ipfuni,etianinbsp;fumma noilra honeftate ÔC iâtiéh'tate. Video jinquit Paulus,aliatn le-l^in membris meis rebellantem legi metis meæ amp;c.Ertn PiaL5i.Pronbsp;®ac orabit te omnis iandus amp;:c.Ec in oratione Dnica,quæ etiâ fandifsinbsp;pi’shoibus prgferipta eft,R.emittc nobis débita noftra.Vbi aSt efi: prgnbsp;fenfuspeccatijibihomo foUicitat ad defperationê. ScriptS cm eft:nbsp;eftote,ficuc èi ego fandus fum.EtîEftote perfedi,ficut paternbsp;coeleftis perfeclus eil» Quare,cum non uidet homo talem in fe peenbsp;’®‘^’onem, exiftimat peccatum fibi non efle remilPum. Hæc efigrauisnbsp;P^riculoG pugna.Scd ex hoc Pauli loco difeenda eft uitftoria penfi-^^ni.Nam,fi Adam tarn pottns amp; effieax fuit, ut peccatum in carnemnbsp;^finguinem iia transfudcrit,ut femper dum uiuimus/entiamusjmulnbsp;!®^crtèpotcntior æ efficatior fît ChriftuSjUeceiTe eft, ad effundèdamnbsp;î’i’ios iüfticiam,qua coram Deo conftamus, èC quam Deus intranosjnbsp;JChriftojin quem crcdimus,uidet.Vndei.Ioan.5.didtur:Si nos con-'iiinat cornoftrum,maior eft Deus corde, amp;nouit omnia, hoceft,finbsp;^^^iifeientia nos condemnat, fentiendum eft de dementia Dd,qgt; effîcanbsp;^ffitChriftusad feruandum,q peccatum ad condênandum. Etfî eninbsp;^*^rnoftrum non nouit,non fennt,nifî peccatum, Deus tarnen omnianbsp;®i”'t,quia feit Chriftum filium fuum efte noftram iufticiam,amp; omnianbsp;’’'’il Chrifto nobis donata eiTe.Nam in certamine côfdcnti^,aliô trahienbsp;P5^Guum,aliö ChriftuSiPcceatumaitzTu dänatus es,quia habes amp; fennbsp;^^Peccatum,propter quo d homines damnant.Chriftusuerö«fit:Egonbsp;k^fttiorfumpcccato.Ädmeigituraecedito, 8c mihi fidemadhibero,nbsp;. ^de uincenda eft mors ifeeipia enim fentimus mortem.Mors autcnbsp;perpetug daranationis.Gtim ergo fentimus morte;nbsp;j^^tiiuamusnos eftemortis captiuos^Sed h^c exiftimatio uinceda eft,nbsp;^orsuincat.Vincetaütin Chrifto,exhocPauIiloco.Nam,fi Adamnbsp;potens fuitjUt transfuderit morte in fuos pofteros,Chriftus certënbsp;. Potetitior eft,ut transfundatin pofterosfuos uitä,cu fit fortiornbsp;jç ^iiiificandumjqAdamadmortificandu. Poftreraô,uincendifuntnbsp;j^Ores infernüSi enim Adam tarn potes fuit,ut transfunderet in nosnbsp;ipfum infernum,Chriftus filius Dei multo ponbsp;Çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft ad propagada in nos gaudia coeli,adeot^ cœlû ipfum. Haec,

j. nbsp;nbsp;conceperimus amp; tfadauerimus, fieri non poteft,qufn reporte-

^^^^üiiftoriam à morte amp; inferno. Cæter5,poft^ Paulus dixit,propa-^ƒJ^*i’nc^^e peccatum Sgt;C mortem,per unius Deliä:um,amp;: propagatani Vnius luftidam. explicat etiam fpeciem illius deli£rti,amp;:nbsp;Pp j^ft’dg,per quf hinc tantabona,amp;illinc tanta mala ^pagatafunt.

*^OBEDIENTIAM, inquic,unius hominis.Inobedientia Adcc eft,quod eft tätorum malorumautor. Data enim efteinbsp;kt knbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex arbore Sapient!^. Cùm igitur Adam n-5 obedt

Mclegi, induxit iaobediendafua^ntorum naaIoruittmaiHin:«r-. bem

-ocr page 142-

14* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. V. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

bcm terrarum » Hoccine,inquiesi tantum fceleris eft , Porno ucC:i,**l propter ipfum non Adam folum,uerumetiam omnes poften eius d?*nbsp;nenturfAn non puerile eftpeccatum,poma amp; pyra parentibusfufFu'nbsp;ranVEt magna uideretur crudeKtas,fî parens filiolumfuum proptn'i’;nbsp;niiis alteriuspomi furreptionem exhæredaretf Imo potius indignUnbsp;uidetur,ut tale peccatumamplificetur,amp; exaggeretunSedhlcaiTudä'nbsp;ciendi fumus,neiudicemus de peccatis, iuxta noftramhumanam op^nbsp;nionem,Iediuxta fententiam Domini Dei noftri,neciuxtareinbsp;fed ueritatem »Per ft non magnum eft. Porno uefti, fed magnum dbnbsp;Verbum Dcî,quoefuspomiprohibetur,contemnereô^præuarkai''nbsp;Non eft durabile,edere pomum,ftd illud demum durabile eft,ab ictefnbsp;no bôno deficere,Sc æternam in ft iram prouocare.In doe trina denbsp;‘niicntia,exigiturânobis,utpeccatanoftraita agnoftamus, utfen^nbsp;mus nos propter ipia meritos efft seterndha damnationem ? Quidhanbsp;dotftrina nobis abfurdius uideturf Deus autem non folum uerbis,nbsp;fumetiam uarijs exemplis fignificauitjnullum uideri peccatum tami^quot;nbsp;ue,tam exiguum aduerfus Legemfuam, quod natura fua non met^nbsp;tur æternum exitium.Vidc mibi peccatum régis Saul,quod primonbsp;gum decimotertioftriptumeft.Hiciuflus erat expedlareaduentu^nbsp;Samuelis,nec prius facrificium offerre,quàm Samuel,aduenifl^i’^“”’nbsp;autem Samuel ad conftitutum diem non adeifttjobtulit Saulboiolt;^“nbsp;ftum,amp;: oblatione uix finita,aderatSamuel.Hoc eft,SauInbsp;lationefuaaduentumSamueliSjUna tantum aut altera bora. Etia*®nbsp;propter hoc peccatum,quo nihil uideturabie(ftius,SauI amp;nbsp;ftcrieiusiudicati funtregno indigni.Videmihi etiam uxoremnbsp;fuga c Sodomis,refpexitpoft ft, amp; uerft eft in ftatuam Salis«Q.“*“ ,nbsp;prccato uideturleuius f Quid autem hop fupplicio,utinfoftiadus,‘i’nbsp;etiarn horribiliusfludicandum igitur eft de peccatis, no iuxtanoih®“nbsp;öp»hioncm,ftd iuxta ftntentiam Dei. Si intuearis in externamnbsp;fadem peccati,uidetur aliquoties Ieuifsimum,acne reprehenfîone 0*’*nbsp;\ dem dignum.Sed fi diligentius introfpexeris ÔC expêderisjinuenies*^nbsp;nam grauifsimôrum fcelerum aduerfus Deum. Ponamus nobis obnbsp;culós Inobédientiam Ade,de qua nunc nobis eft fermo.Quid enimabnbsp;iediusiimo qd puerilius, quefei furtimpomofSed cum Deus hoc^*nbsp;hibuiftct,amp;addidiifttminas:Quocunlt;^diecomederis,mortemoriegt;nbsp;ris,Adhpc,Satan diuerfum docuiiftt,uidelicet,qjnon eiftntmoritu^nbsp;fed di} futuri, Adam autem deferto uerbo Dei, conftntiret Satanæ,Ânbsp;comcdereticogita mihi,qugfo, quantum fcelus defîgnaueritfPrimumnbsp;enim,Àdam iudicauit Satanam prudêtem,quiftiat,quid humanæfdnnbsp;ti profît,quid nô profit,Deum aut ftultum,qhoc nefciat.Qliantanbsp;eft impietasfDeinde,iudicauit Deumendaeê, Satanâaût ueracê.Qp*“nbsp;hoc crimine horribiliusfHoc certc eft,G' expcnderis,negareDeumdifnbsp;Deû. Adhæc fenfit fe creatorc fuo fapiêtiorem,quippe q melius^nbsp;dicare queat,qüid ipfi conducat,q Deus. Aefortafsis nô cogitauit il»nbsp;perceptibiii cordis ftnfu,attamê,cû illud pdm defîgnaret,delitueruotnbsp;h^iü rccellù cordi$4amp; fuerunt Deo manifeftè coIpicua»Conftramb*

-ocr page 143-

Comment, joan. brem. lib. il de spe. gt;43 ”^C€tia de noftrismoribusahquid. Cum admonemur de fuga pecca-^runi,ebrietans,impudïcirif,impofturæ, amp;aUorum fcelerum,tefp5-/ïxfölennmpcenitentesjqujdr Num ferüus ego fum facriffculorum,nbsp;^nctelTe hab earn faccre, quae ipfis uidentut f quid ad meiacrificulifnbsp;^^necefîèéft omnia credere,quj:ipfî effiiduntf Nori dicunt:Quidadnbsp;ƒ Deus?’ quid ad me Verbum DeifNequeenim Safari ptodicfe tarnnbsp;pP^rtè, fed arripiunt facrificulos, ut ipfiloquuntur, hoc eft, Miniftrosnbsp;. . '^deiîæ^quf explicant Legem amp; EuangeliOn. In bos folos uidentur binbsp;fuam effundere : fed fub horum nomine Deus uidet fe accüiàri, fenbsp;¦^nci,fecontemni,iamp;:fe pro mendace haberi»pum igitur fub pecca-^^»quænobis uidentur Ieuifsima,delitefcant atrociftima quæquc fcélcnbsp;iudicandum eric depcccatis noniuxtahumanæ rationis opinio-ƒi fed luxta fententiam Sc decretum Dei. Haderius de peccato A-inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liunc etiam deiufticia Chrifti. Quac eft ergo ilia Chtifti

1 ^fticia, propter quam no ipfe tantum, uerumetiâ omnespofteri eins, J^’funt credences in iplum, confcquuntur Salutemf Per Obedienti-yinquit Paulus) Vnius.Hæc eft obedientia Chrifti. SiCUt autem In-rj^dientia Adæuidetur nonadmodumrequirenda, ita ÔC Obediêtiànbsp;^’’dfti,necmagna,necadmirabilis apparet. Chriftus duxithoneftaninbsp;n?iatïi uitam, fed Sc multi Patriarchætalem duxerunt uitam.Pertulicnbsp;. ^us mortem inno cêter,fed ôc multi Prophetse p ertuleriirif rtior-1^’^innocenter ,ac obedienter ? Quid igitur eximq habet praealrjs o-f^^^icntia ChriftifSi ea fua dignitate explicari poiîèt, nihil uirtUtum ef.nbsp;lib ^J.^^’’”‘'3bilius ÔC excellentius.Poftq enim Unigenitus 8i xcernus ftnbsp;,.\ÖeiaflumpfitfiIium hominis in unitatemperK)ng,ornauit eum o-Ij^’dcitatisplenitudinc corporaliter, (fîcut Paulus loquitur,) ut fta-Cäh initio incarnationis feu conceptionis fuæ fuerit in forma Dei,8^nbsp;I^Uerit omnem diuinam raaieftatem.Ac potuiiîèt earn confeftimpanbsp;^oftentare,6cin uniuerfo orbe manifeftè ufurpâre,Sed Deus Paternbsp;’fftis uoluit,ut pafsione èi. morte fua expiaret peccata humani gencnbsp;(^^’^reuocaret hominem ab æterno interitu. Quare Chriftus uolun-;nbsp;’eft f *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obedrjt,ut primum quidé fufceperit, repofîta coe

çfoelicitate,omnes humanas imbecillitates,amp; cü pOtuiflet continua i,jj ^catitudine,maluit affligi,^ uocatiorii Dei Patris fui reiîftcre, De-(^^»cùmpotuiiTet omnium inimicorû manus cfFugere, malüit hoftilinbsp;uoluntati Dei non làtisfacere.AdhaeCjfî omnino moriendiânbsp;Apotuiftet trâquillura genus mords eiigere: fed uoluit ignominio-|.ç^^îtn,amp;acerbifsimamcrucis mortem fubire, ut Deo Patriobedi-execrarentur ipfum uirukndfsimis ma •nbsp;tçfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cruce,potuifl'et,uno,non iamdic3,uerbo, fed nutu faiteeffî-

Jjj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfis dehifceret:fed maluit ea padentifsimè ferre, imo edâ

^^ «luteeorumintercedere, § cum uoluntate Dei Patris pugnare, j^j^ütemhumanigeneris negligere. Quid mulds op us f Chriftus fuanbsp;^^^dienda uniuerbm LegemDei, tameam, quæcft de ddedionenbsp;quàm illam, quæeftde diledione proximi,ficucnbsp;' P*^,ita impleuit, ut nullumprorfusuidum in eo fît inuentum.

quot; Hac

-ocr page 144-

14-4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. V,. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Hac obediefitia nihil poteft perfeÄius,nihilabfolurius cogitari. QiH' re hac obedientia illud efl: aflccutus,ut non tantum iplc in nimmamönbsp;altaretur fubliniitatem,fed ctiam omnes pofleri,fîuc illi,qui fueruntaonbsp;te,fiue poftadueiitum eius in carnem,confequerentur per ipfumacttfnbsp;nam iufticiam amp; fœlicitatem. Habes antithefin Adas amp; Chrifti, ex lt;51’’nbsp;manifeftum efl:,quód etfimagna fuit efficaxinobedientia Adægt;nbsp;men longémaior amp; efficacior fuit Obedientia Chrifti,ut cum iîîa iflj^nbsp;xerit in orbem terrarum peccatum amp; mortem, hæc multo plusnbsp;catiufticiam uitam»

Cæterùm,cùm Paulus dixerit mulcos efle conflitutos peccator^^» per unius peccatum feu inobedientiam,amp; multos conftitui iufios,p^nbsp;unius iufl:iciam,mox uenit auditor! in mentemzSi hæc ita fe hab ent,nbsp;quid prodeftLexf Nam, fipeccatumuenitperuniushominisnbsp;tum,cur fuprà didum efl:,quôd ubi non eft Lex, ibi non fit præuan*^nbsp;tio f Et, fi iufiicia eftjper unius iufticiam, in quern ufum data eftnbsp;quam multi fentiunt in hoc datam efle, ut propter mérita operum^nbsp;us confequaraur iufticiam f Quod fi iuilificamur per gratiam uniusnbsp;folius Chrifl:i,ad quid prædicatur nobis Decalogus, quieftuniu^nbsp;moralis Legis compendium^Ad hoc refpondet nunc Paulus, 8^ ‘*1nbsp;catuerum ufum Legis,de quo tarnen poftea cap. 7, copiofius traa^'nbsp;bit.Lex,inquit,fubintrauit,Lex data Scinilituta eft,non utauft*'^'^» .nbsp;rainuat peccata,quemadmodum hypocritæ fentiunt fed poo^snbsp;geatpeccatajSif ut dcliftumabundet.Hæcautem difputationbsp;joneft transferenda inforumPoliticum,necin externamhuiusuinbsp;conuerlationem,fed manedum eft cum ea,in foro EcclefiafticOjnbsp;eft forum confeientiæ. In foro enim politico lex ilium habet ufuH*»^nbsp;fitinftituta ad minuenda peccata,amp; ad coercendam maliciani,uthönbsp;nesà defignandis cumulandis fceleribus,minis amp; fupplicqs leg’S^nbsp;, terreantur.De hoclegis Ufu dicitaliasPaulus,Lexnon eft pofitaiu* *nbsp;' G amp;:iniuftis,raptoribus,amp;fc.Inforoautemconfcientiæ,Lexlongèah^^j,nbsp;' habet ufum.Ibi enim inftituta eft,utabundentdeli(fta,non quidcin»nbsp;noua delicfta in hominem conférât, fed ut uetera 8c latentia innbsp;producat,non utnumer5deli(ftorumaugeat,fedutefficatiam,amp;^^nbsp;gnitudinem eorum oftendat. Etfi enim lex Mofi coftituit quædam^nbsp;uitica amp; Politica deli(fta,quæper fenonfuntdelitftajUtjCxempIigi^^nbsp;tangere morticinum,uefci carne fuilla, uefei agno Pafchali abftynbsp;rali San(ftifîcatione,ôè multa id genus alia, tame Paulus loquitur hicnbsp;ijs delidis,quæ natura fua delidla funt, quale eft, Contemnerenbsp;Efle uerbo DeiincreduIu,Concupifcere, amp; quæfunthuiulmodi.If*^^nbsp;tutaigit eftLeXjUthgc deliftaabundent, hoc eft,ut cognofcaturp®^nbsp;tia,efficacia,amp;magnitudo eoru.Vnde poftea cap.7.ait : Concupift^nbsp;tiam non nouiflem,nifi Lex diceret, Non concupifeas. Et, Lexnbsp;nbsp;nbsp;jjJ

in me omnem concupifeentiam. Et,Fadum eft peccatum fupramo peccans amp;c.Hic difeendus eft ufus concionum de Lege,feu prafcepnbsp;Dei. In pubiicis enim concioilibus explicatur nunc Lex, Nonnbsp;nunc Lex J, Non committas adulterium gt; nunc illa,nunc alia Lex. r

-ocr page 145-

COMMENT. IOAN. BREN; LIB. 11. DE SPE.

ergo cogifandum eft, de Politico ufu, uidelicct, quod faîis Lex ^gatânobisbortam uitaeconuerfationem,ut minus peccemus.Oeinnbsp;^eogitartckim eft de Spiritüäli ufuiüiddicet,quód talig Lex óftendatnbsp;jjobis magnitudinem peccâti,amp; póterttiam eius,ac indicet,quod tantanbsp;peccati räaßnitudojut cÔrjciat nosin perpetüam damnationem Hinbsp;^üOüfusconiungendifunt,utaItergübernet externa uitam,alter Côtînbsp;‘^cntiam.Pèriculofum, imô pernidofum éft, fî unustantumufusarri-P’atür,amp; alter rerjdatur» Qtii exiftitnat Legem in hoc rântum datam,nbsp;'’^prædpiatexterna opera,isabutitur Legead hÿpocriGnii amp;iudicacnbsp;^^rafua efle ueram iufticiam.Qui autem putat Legem tantum datamnbsp;^^gt;ut often dat magnitudinem peccatorum,hîc négliger ftudium bô.-operum,ê^ exiftimat nullam eorum rationem haben dam. Connbsp;j^pgendi igiturfunthi duo ufus, ut amp; exercitium bonorum operumnbsp;’^*«piamus,amp;hæcopéra,non effeueramiufticiamagnofcaniusi Hocnbsp;jîj’m illud eft,quod didtur, Legem augere, non minuere peccatum.nbsp;^^idergo dicemusfNuraLexaugctpeccatum ,feu oftendit magnûnbsp;\^dineni peccatÉut damnemur,amp; pereamusfNihil minus.Sic enini adnbsp;î'Paulur:VBI ABVNDAT DBLICTVM, IBI SVPER.nbsp;^qVNDAT gratia. Obferuabiledidum, ^aureisnotisexci-^’^ndurn . Docet enimprimum,quis fitprincipalis finis Legis, uiddi-'^^gt;qgt;Lexoftendatmagnitudinempeccatorum, nÔ ut pereamus,fednbsp;^^d agnitionem magnitudinis grariæ perueniamus. Deinde oftenditnbsp;u^filiumDei ,in omnitumultu confcicntiæ,qui ex peccatis oritur,nbsp;y’^.cùmpiftâpatefiuntconfcienciænoftræjbiturnorittimormorgt;nbsp;^®®^inferni.Quid ergo eft, q?Deus conniucat, ut hictumultus in no-J^^xciteturfNon certèillo facit cofilio, utpereamus,fed ut cognofeanbsp;jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tanto maior fit gratia pér Qhriftum parta,quanto magis tumul

’’’’^peccatorumfentimus.Si ènimpotêtiapeccatitanta eft, ut nos dâ-j^Jjtnuho potentior eftiufticia Chrifti,utnos feruet.Hocperinde eft, gt; quis diceretïSi Sätart poteft me öCCidere, multo magis poteft menbsp;uiuificare,quia Deus eft potêtiór iàtanâ.Sic fentiendû eft de pecnbsp;8lt;:iufticia.Si peccatum poteftnos damnare, multo raagisiufticianbsp;|jj.‘fti poteft nos feruare.Et,ut Paulus banc rem magis perfpicüè ex-facit ex utriscpjhoc eft,ex peccato AdaC,amp; ex Iufticia Chrifti,feunbsp;'’tà.Reges ,ac tribuit fuum cuicpregnüm.Qiicmadmodum,inqui-K ^»fegnauit peccatum Sdc.hoc eft, Peccatum eft REX, amp; exercetre-^^'ï^fuum ad mortem,ac perpetüam damnationem.Hicréx dominâtnbsp;jj^f’^’^mnibuspofteris Adæ. Eftamp;Gratia,Rex.NomineautemgratiïCnbsp;li^^^ligamusfauorcm, quo Deus gratis compleditur crédentes,tant5nbsp;^^^pter Chriftum amp; iufticia eius. Hicrexexercetétiam fuüm regriûjnbsp;*^^^§nat ad iuftidam amp; uitam æternam per Chriftum,(hoc eft)Denbsp;çj, ^atuito fuo fauore iuftificat,feu abfoluit ab iniüfticia oês in Chriftunbsp;dentcs,amp;: tribuit eis æternam uitam, propter Chriftum filiUm fuü*nbsp;igitur regê dicemus potentioremf NÔ certe pecCaCum,fed grânbsp;jj^’^’HocenimuenitàSatanajperhominêjillaautemuenitàDeoipfo,nbsp;’^Pter unigenitûfih'umfimm Dominumnoftrumiefum Chriftum.

N Quarc

-ocr page 146-

«4^

IN cap; VI. EPIST. PAVU AD ROMAN.

Quarcjgratiamultopotcflti'orcftadnos feruandos, quampeccatu*** ad con^mnat? dos. Qusc cûm ita fe hab ent, certum,firmum 8(. fixUJ®nbsp;Spes.qua habcnius,dc æterna noftra Salute, propter GhrifhiÄnbsp;nos haudquaquàm pudefadat*






‘ ^ilobis male loquuntur/aciamus mala,ut eueniat b öna 7 Ac eo inloco paucifsimis cam perftringit.Nuncautem,intcrmifîà tra^do^nbsp;de Spe,(ad quam tarnen poftea cap.S.reuertetur,) fufcipit copiok^nbsp;illam de bonis operibus,obie(ftiönemjrefpöndendum.Etfi enimio^^^nbsp;fea fpargit quædàm argumetorüm femina,quibus probat, Spe»®®?nbsp;pudefaccfe,de quibus Lecfüoreifijfuo loco, uoIenteDeo,admonc^nbsp;musjtamèn in illis duobus,quæ féquunturjCapitibus^SextOjUidelic^*^nbsp;èi. feptimo, præcipuè commoratur in éxpîicandailla defaciêdisbom^nbsp;öperibus obiedione.Èadem öbiedtio,etiam his noftris temporibus»*nbsp;gitatur,amp;: accufantur concionatores Euangelq Cbrifti,quôd doccaß^'nbsp;non eftèbona opera facienda. Sedbenehabet.Hæcaccufatio noftdtnbsp;obfcurumargurnentum,quód adnûciemus,histemporibus, eatiden^nbsp;doétrinâ,quam Äpoftoli,amp; imprimis Paülus,adnunciarunt. Gùmnbsp;eadem plané nobis, Äpoftolica fcripta expficaritibus Si docentibu^»nbsp;o'bqciantur,quæ Paulo et reliquis ApoftoKs öÈielt;fta funt,manifeftumnbsp;eft, nos eandem traâare dodcrinam.Reipondet igitur Paulus huic ƒ-


lumniae»


-ocr page 147-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14-^

docet,qgt;etn non iuftificamurproptermcritabonOru ope.-tarnen non fit perfeucrandum in peccaco,fcd bona opera necefia *^ofintfacienda.Quidergofinquiens:Perfeuerabifnus in peccato,ucnbsp;Sfatia abundctrAbfit.Hic initio obferuandum eft, q? Paulus Joquaturnbsp;^^frudibusfeu operibuspe€cati.Nam,filoqucndum eft,depeccato,nbsp;‘HJod nobis in carne amp; ianguine eftagnatum,perfeueradum nobis eftnbsp;*')co,uelinius,noljmus, uGqp ad morte» Etfi enim reatus huius peccari,nbsp;^ohtus eft per baptifinum, adus tarnen eius manet in homine,dum canbsp;^®0^amp;nguis manet.SediIIudneceftariumeft,uthuicpeccato no obe-?*^tUus,nec opera eius faciamus,fed cupiditates eius compefcamus,0Cnbsp;operemur.Qna^ cauiamf Quia,Mortui,inquit,fumus pec-1nbsp;nbsp;nbsp;»Quomodoigitur faceremus peccatû, amp;:uiucreraus in peccatof

1 Mquomodo,inquies,fumuspeccato mortuifAudi,quid fequat.An '^^oratis,qj quicu«^ baptiftti fumus Sfc.His uerbis docet PauJiis,quonbsp;*^^^0 fimus mortui peccato.Baptifi'nus.n.in hunc ufum eft inftirutus,nbsp;’’^Pcr ipfum inferamur in morte amp; fepulturam Chrifti» Et cubaptifacnbsp;J?'tiam,ibi mors ac fepultura Chrifti,accommodanc ^applicant ei.nbsp;J Musaûc occidit morte fua pdm, amp; fepulturafua fepeliuit ipfum,nbsp;j ¦ Mrrexif,mortificato amp; fepulto peccato,à mortuis. Quare,cfi nosnbsp;fimus morci Si fepukurac Chrifti,per baptifraum.neceffe eft,utnbsp;d^’ïiadmodum Ghriftus excitatus eft ex mortuis per gloria, hoc eft,nbsp;^^^ntiam amp; uirtutem Dei.(Hæc enim eft gloria eius),ira amp; nosexci-mortuariisoperibus,amp;ambulemus in nouitate uite.Hic difcenbsp;j f ufus baptifmi,uidelicet,q3 fitinfertio in mortem,fepulcuram,etnbsp;I /^^fredionem Ghrifti, ut qui baptifatur, fandificet perbaptifrau.adnbsp;! fMipationem omniû bonoRz, quæ Ghriftus morte.fepultura amp; re-ƒ’’^ftione fua confecutus eft.Magnifaciendus igit eft Baptifmus, necnbsp;reputadus,q publica Regis in regnum fuu confecraiio,imô mul-,j^PJürishabendus,q? Reges huius feculiconfecrêtur tantumadterre-5\.'^regnum,per baptifmumaut confccramur in ccelefteregnum.Eft ,,nbsp;. ^Ocloco difcendumofficium corum,qui funt baptilati,uidelicet,qgt;nbsp;fint abfoluti à peccato,amp; confecrati ad iufticiam uicam,nÔ am-jj^^^ambulentin operibuspeccati. Hoc enim eflef,fuam confecratio».nbsp;ij^^^yprophanare redire ad mortem.Quare,etfi bona opera no funtnbsp;. fita iuftidgjfunt tarnen iufticiæ frudus,amp; facienda ex officio.Nam,nbsp;(j^^*^admodumrex, qui confecratur in regnum,non meretur regnû,nbsp;ciuium,fed confecutus eft regnumnbsp;çj ^^cefsione,uel adoptione,uel eledione, Dicere autem ius eft offi-fft ^^gis.’ica Ghriftianus,qui confecratur in regnum ccelefte,nô menbsp;l)tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illud bonis operibus,fed confecutus eft gratis , tan tu pro-

^’^ift“”’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ghriftianiofficiû,

Chriftianus pofitus eit.Non ordinatus eft.ut edattantu *®4t,fed ut bona faciat opera,idcp non eft meritum,fed officium.

ffv'/xcpulsi yerov«/A‘' ô/xoià'/i*T7 *7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;XsÙ wasat-

’*'^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;vtotfXav7eç,oTJ ô Tru-Keuoz ivO^eüTrQ' ßlaesKufueM» îvlt;t x«

^'^'gt;'»95a.'o-cS^«^«,/jLoü^'n«ç,'îO;j^»kî24A«Â€w6**ê‘-*S

N X Nam

-ocr page 148-

H* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. VI. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Nam fi mfiticij faÆ (umus illi per fimilitudincm morifs cfus,nifui turn refurredionjs participes crimus,iHud fcientes,quód uetus illcnbsp;nofter homo,cum illocrucihxus eft, utaboleretur corpus peccati,utnbsp;pofthacnon feruiamuspeccato.Etcnim,quf mortuus cft,juftificatusnbsp;cftapeccato.

Quod Paulus antca docuft,bona opera neceflano efle fadeda,?^^quot;' ptcrea gj infcrti fimus,per baptifmum,in mortem Chriftiiamp; mortd“'nbsp;mus peccatOjhocnunc expoiit,amp; magis perfpicuè exponit,ut ceftil^''nbsp;mis rationibus conuincat,noti efte peccandum,5c manifeftè probtlnbsp;osdrefycophanfas,qui dicunt Apoftolos condonari,nô cflcbonaO'nbsp;pera fad€nda,fed peccandum efïè,ut gratia Deiilluftretun Siinferö»*^nbsp;quit,fumu8 fimflitudini mortis eius, Obferua uerbumnbsp;complatatifumus^Nam hoc uno uerbo,fî explieetur, tota cauftnbsp;cua redditunQuod enim accidit in arborum platatione, aut infitioU^*nbsp;hoc idem acciderefolet in baptifmo,in quo mors Ghrifti nobisnbsp;poratur.In arborum plantat{one,agrcftis ÔC infrugifera arbor transN^nbsp;tur è fterili folo,in hortum,8£ inferieur ei frugifer furculus. Quidnbsp;fitrFrugifer furculus non rautaturadnaturamagreftisarboris,ffdc‘’'nbsp;trà^a^reftis arbor mutatur ad ingenium furculi frugiferi. Itacpnbsp;bor hefrugifcra,prop ter in(itum furculum frugiferum.Sicnbsp;mines,natura fumus fterilis amp; agreftis arbor.TranfpIantamurnbsp;baptifmum in hortum Eede/îæ Dei,amp;: inferieur in nos morsnbsp;quamfertilis furcuIus^Quid ergo fierQualemfrudumprotuIit^^^’^'^“quot;nbsp;lusmortis Chnftiinperfonaipfius,talem etia^innobis, quibusniof^nbsp;Chrifti inferta eft,amp;q fumus mebra eius,profcrat,neceflc eft.Mots’*^nbsp;tern Chrifti »attulit in ipfo ilium frudum, g? Chriftus, expfef®nbsp;to^ edieritad ueram amp; perpetuam uitam. Ergo ôc nos iHualèrrenbsp;du debemus, ut defeto in nobis peccato, prirntt quidera ambuleiuu^nbsp;in nouitate uitp,deinderefurgamus etiam imorte cum Chriilo,innbsp;nam Hitamdealt;q^ Chriftus non mu tatur in noftrum in oeniura, fed o®’nbsp;in ingeniu Chriftfmutemur,necenc eft. Vides, hortod etiam amp;arb^'nbsp;res docere nos pietatem,fi cas,eruditi uerbo Dei, redis oculis afpid^“^nbsp;mus.Sic et alias docetnos Chriftus difterepietatem ê Vinea.Ego füll’*nbsp;mquiens^uitis uera,amp;: uos palmites Sfc.Proponit etiam aliasnbsp;nem de ficu fterili, quanosad poenitentiam hortac, adeo(^ cum inii’^Jnbsp;creatus eftèt homo, pofuit cum Deus in hortum paradifi,ut operate’*nbsp;fllum.Etfilius Def oraturusjfeceisit pleruncpinhortu. Quare,arborc^nbsp;amp;hortinon funt tantum aijjiciendiiuxtaingenium hominum huiusijnbsp;culi,qiii externam tantum uoluptatênbsp;nbsp;utilitatem in ipßs qufrunt, ftd

etiam funt conftderadi,iuxgt;ca ingenium ipiritus iandi^ut ftnt nobis ditionf ad ueram pietatê.C^omodo aut furculus mortis Chrifti lit efHnbsp;cax in nobis arborib.natura fterilibus,docet PaulUs cofequeter,cua«t*nbsp;Illud fcientes,q? uecus nofter homo,cû illo crucifixus eft,ôéc.Primum,nbsp;obferua,quid Paulus uocet Veterem horem.Vetusigithomo,hocIonbsp;co,non didtjhomo fenex,autmultorum annoRj, nec dicitur,Carnah«nbsp;tant« amp;'crafsus hominis affêdus,fed dicitTotus homoeanimo amp; corpore,'

-ocr page 149-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II. DE SPE.

I'oi’CiCtiamfi unius tantS dief,aut horæfuerit.Nam amp; infantes funt Ve ^shomo,quippeq5uetushoniodicaturnatura Adæ poll lapfunn'nnbsp;P^ccatu.Hæcauc natura eft, qgt; Adam fucrftpriuatusfpintu fancto,amp;nbsp;^orutus incrcduîirate,jgnorâtia ÔC contemptu Dei,c qui'bus deinde fcnbsp;^^untur,afflilt;ftiones, Mors,amp; horrorcs infemi.Gum igit omnes nobinbsp;JJtnafFeramusbanc natura,in hunc mundum,uerè amp; rede didmurnbsp;^^n-e nobifcumueterêhominê.Deindeuideamus,quomodo bic uenbsp;phonio crudfixus fit cS Cbnfto, Nam Cbriftus fecu in crucem fuftiinbsp;^ffli(ftiones,mortê,amp;borroresinferni,quæutarguunt,peccatû efienbsp;^ifsimum,ita etiam funtpeccatifupplida.Hæc,cùm Cbriftus fufce-rbtinnoccnSjCxpiauitpeccatUjamp;aboIeuit peccati corpus,boc eft,renbsp;’Pamp;m,feu potcntiam,amp; efficariam peccad.Sicut enim aliâs,Corpus opnbsp;^Qnit umbræ,ica SC boc loco corpus intelligcndu eft ipfa rei leu effi^nbsp;J’Jiafeu operatione.Cùm aût per fidem afpicimus crucem mortemnbsp;’«nftijtunc inten/gimus grauitatem peccati, amp; uidemus morte Sc in.,nbsp;^^^îjquænos propter peccata meriti fumus, ut redè Sc nos dicamurnbsp;?^dfixi 8c mortui.Iam,qui mortuus eft,is eft amp; iuftificatus,boc eft,lUnbsp;p fatus àpeccatOjfeu defijt peccare,aut mortuus,non amplius peccat.nbsp;^^t^igituetus nofterbomo crudfixus fit mortuus cumChrifto,nbsp;non deb et deincepspeccafe,perindeacfiadhucuiueret.Videernbsp;’^ihi,quid faciat is,q per baptifmuni Chrifto infertus, adhuc fedatnbsp;P^*^cata.Prinium cnim,nô credit Chriftum mortuum,amp; ueterem ho-^’^ècum Chrifto efle crucifixum.Nam fi crederet Chriftum,propternbsp;^^^Çata mortuum,cet tcagnofccret magnitudine peccati, uidelicet, qjnbsp;p‘•^atum mereret iram Dei,afflidiones,adeoc^ mortem ipfam 8cnbsp;^^’^Utn.Vbi autê bæc ob oculos ponunt, ibi naturaad ea trepidamusnbsp;^^ohorrefcimus.Cu igit p cccator ad ea non trepidauerit, au t cob or-^^bt,nianifeftum eft,qgt; non credat Chriftum pro peccatis mortuumnbsp;^^•Quidautêhocincredub'tatisfcelereabomirtabiliusC Deinde,quinbsp;P^^catjpropbanatbaptifmum.Baptirmus.n.eft confecratioinregnumnbsp;^^efte ÔC perpetuam uitam. Qui autem peccat,tradit fe,deferta liber-?^ecoeIeftisregni,captiuumSatanæ ÔC morti.Prophanat igitur bapti-'^^ni.Nam,quêadniodum Rex quifpiam terrenus prophanat fuamnbsp;^'^^fecrationem,cùm deferta defenfione iufton2,iuuat iniuftos,8c per-^Wiuftos:itarexcceleftis prophanatbaptifmum,quoeftinregnunbsp;confecratusjcum deferta uita ccelefti regno digna,fedat impienbsp;Sc peccata.Poftrcmô,qui defignat peccatum,fît fuijpfius bomi-A^’Peccatum enim gladius eft,animam occidês. Horribile eft,fi quisnbsp;fegladio iugulaûerit,aut fuo fe laqueo fufpenderit. At qui peccat,nbsp;. 0feipfumgladioiugulat,amp;fuo Celaqueo fufpendit,idlt;^ tanto horrinbsp;ç î'iSjquâto uitaanimgprgftat uitg corporis.Qiiare multo grauiusaf-^’^tïiür,cùra aut nos ipfipeccauerimus,aut^ximi pdm uiderimus.qnbsp;4^êüideremus fuo fegladio interimere,aut fuo fe cingulo fufpêdere,nbsp;EîAt«Tsi98tvoj:?5{» (JjîXf iS’S,Tns‘€uej:lt;S5v,o-np\ffv5;Hlt;nf/tlt;» eieniT-élfo-rtnbsp;3Ccts-ôçtyiJi9ijçfcKveKfwv,ôuKt-n«-nîGv)/(nlt;.Q,95tva7’çaû'7W ôuk tr? xt/iiieua.

06$. ovto 6'‘ i//*-e7ç Aojî^e-

* N 3

-ocr page 150-

•JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. VI. BPIST. PAVLt AD ROMAÄ.

v6Kföw/xJiw t-5 ifJL^iiih^avTKz } nbsp;nbsp;©e^,«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igt;‘e-69 Xt^f

î|jiûSp.

Quod fi mortul fumas cum Chr/fto, crcdimas qi Sf uiucmüs cum il{o,fcientes,quód Chriftusexcitatus à mortuis,nô amplius m oritur,nbsp;mors illt non ampIiusdominatur.Nam quod mortuusfuit, pcccatonbsp;mortuus fuit femel.Quod autcm uiuit.uiuitDeo.Itaôf uos reputatcnbsp;uosipros,mortuos quidcm efle pcccato,uiuccesautem Dco,per Chdnbsp;ftum Icfum Dominum noftrum.

Commoratur Paulus in cadent rc,quam ante fiifcepft tradandâ,« quemadmodû in prpcedenti capite iterû atc^ itciç inculcauit de origi'nbsp;ne amp;f potêria pcccati per Adamû,nbsp;nbsp;iufticiæ per Chriftû, tta nunc itrt?

at^ iteiîîrepetit,no eßepeccandù,propterea g?mortui nrïiuscûChn flo,amp;; refurrexcrimus cûipfo. Hacrepetitione partim fignificatfpuninbsp;ûndum,feriô exigere,q? etfi bona opera non merent expiationê p^c-catoi^2,tamen neceflàtio fint faciendarpartim inculcat porentiam mortis amp; refurredlionis Chrifti, in nobis. Hane. n. cognofcerc,maxima dtnbsp;Pamp;ifî iidfims.Hùbeo omnia,inquicPaulus,pro reiedtamêris,ut Chrifiumîu-crifaciam,amp; eognofcamillum,ac potêtiam refurredlionis eius, amp; cornnbsp;munionem afflidionum illius,dum cooformis fio morti eius àûQucnbsp;ergo fit potentia mortis amp; refurredionis Chriflt, exponic Paulus hocnbsp;loeorSi aiortui,(inquiens)fumus cû Chrfftô,credimus,g3 Si. uiucn’^’®nbsp;cum ipfo,etc.Hpc ut redius intenigaraus,fciertdû ed duplieem P®nbsp;tenrià mortis refurrcdionis Chrifti. Altera ed,quam morsnbsp;redio cxercuerunt in îpfa Chridipcrrona.Altcra, quam cxercét indobis,aut in nodra perfona,qui fumus membra Chridi.TanKr.n.podn?nbsp;cd mors ChridijUt primùm expiatierit peccata coram Deo,ô^morfl»nbsp;tauerit tam peccata ipfajqmortemipcccatoRtdipendiirm.Ô“®^^^/”*nbsp;tuus,inquit,ed,peccato mortuusfuit femel,hoc cd,cxpiauitplt;dmiu^nbsp;morcc,amp; occidit morte. Sicut amp; apud Oieâ dicit CbridusiO morsƒ''nbsp;ro mors tua amp;c.Sed qua potentia habet mors Chridi,in Chrido ipl^»nbsp;capitc nodrojcandê potentiâ habere debet in nobis, qui fumus me®*nbsp;bra eius.Mors Chridi occidit pdin et mortê.Ergo debet etiâ irrnob^nbsp;niembris Chridi,pdm amp; morte occidere.Sic amp; refurredio Chriditanbsp;t^ed potêtifjUt collocauerit cumin cceledi,amp; nunq finienda uita.Excinbsp;tatus ed,inqt, à mortuis,n5 amplius morit, mors illi non ultra dnabitînbsp;Quod aûtuiuit.uiuit Deo.Eandem potentiâ debet etiam in nobis Rcnbsp;furredio Chridi habere,uidelicet, ut cfficiat, non folum corporca«nbsp;?ternâuitamrefurgamus,ueR2enamexcitetnos,dûadhucin hocfccu-'nbsp;lo corporaleagtmus uitam,àd fedanda uera fternf uftp opera,quænonbsp;bis diuinftus funt prgcepta. Sed quo potetiamórtis S' Refurrediom*nbsp;Chridi folcat in nobis exerceri, docet Chridusipfeapud Ioan.cap.3nbsp;cutMofes(inqens)exalrauicferpcntein deferto, ita exaltari oportet fi-liûhoîSjUt OÏS qui credit in eum,n5 pereat, fed habeat ^tertïâ uiram.lnnbsp;Nu.cap.zi.murmurantIdaelitpaduerfusMofen, SCcogitantrcuertiWnbsp;Ægyptû.Mifitergo Deus in Ida éliras fer pent es ignêpcdiîentij efflan-tes.Sed P œnitetifra elitas impietatis fup,amp;f Mofesintercedieæ cis.Quanbsp;rcDéusiubetModnamp;cereferpentêfneûjamp;exalGiriinfignUjacadditî

-ocr page 151-

commuent. IOAN. 8R.EN. tiBEE II. DE SPEC 35? Qulperculîùs aipcxerit cû,uiuet. Verifîmilc cft,qj multi Ifraelitaiît fucnbsp;pntincredu!i,aciudicaucrinc uanifsimum cflê,qjferpens inanimis è fo-hominem fanare qucat.Scd qui ucrbo De/ obfequebantur,nbsp;ppercuisijfcrpcntem æncumafpiciebant,confeftim confequebanturnbsp;*nitâtcm*Sic oC Chriftus habet fpedcm mortui ferpêns,quia eilmor-**iüsproptcr peceata noftra.Et exaltatus eil tam cruce, qrciurretîliôe,nbsp;J*fquicunlt;» percuiîus fueritpeccato amp; niorte,ac aipexerit eùm,c5tranbsp;^^etcxipfo uirtutêoceidendipeccatû amp;mortê.Sed quomodo afpi-Gîhriilusfbîon corporalibus oculis,fed quomodo ipfe do cet. O-'^‘nisjinquiensjqui GR.ED1Tin cum,non périt,fed habet æternam uinbsp;^Oî.Chriilus.n.fîdeafpicitjCÙm crcdiraus,gjmorte fua expiaueritpecnbsp;^atanoilra,amp;refurredionefuaimpetraueritnobisiufliciâ Si. uitâ.Hacnbsp;^ycgt;primumattrahit(utita dicS)uirtusfeu potenria cognofccndggranbsp;'’’tatis peccati nollri.Deinde attrahit potcntia ccrticudinis deremiisionbsp;’’'peccati propter Chriflura. Prætcrea attrahit poten tia oppriniendinbsp;^^ccatijôd expurgandi illiusjac obcdiendi Dco, Poilrcmô attrahit ponbsp;^'ntiarefurgendiin nouiisimo die ad perpetuam beatitatê.Ergo, quinbsp;l^^ccatû fuum nondû agnofdt qui nondum uocationi Dei obfequic.nbsp;J'iidübitat de futura ui£a,amp; arabigir, quid ßbi ia eaßt para£um,is no-aipicit Chri{lum,ncc in morte nee in refurredlione.S ed,ut adnucnbsp;pB^ificantiusintenigamus, quomodo uirtus mortis amp; refurredionisnbsp;'^^diliin nos deriuec, fumendum eft exemplümulieris hg morrhouignbsp;ÎPüdMat.cap.p.Hgctetigit fimbria ChriilijS«: attraxit uirtute ianitatis»nbsp;,'îttrahimus Si nos uirtutê mortis Si reüirrcamp;ionis Ghriili.fi tetige-./^Us e5,non quidêexterna manu, fed FIDE. Fides.nifuanus eil fpira-j non folum ChriilüfiliumDei,uerumetiam Deumipfumpatrcnbsp;^^*^gcrc,amp; omnia bona ab eo acciperc pofiumus j fi iàltêhâc manumnbsp;'*^fnderimus.Eil.n.h^cmanus,natura noilra,ualde cotrada amp; arida,nbsp;ß 0 prorfus mortuacfed eil exci£anda,reilituenda Si fuflollêda uerbonbsp;^d,feu praedicationc fidei.Sicut Si Hur ac Äheron fuilollebät manus ExôÀlr.nbsp;«^ofi.Demustót funimâoperam,utprgdicarionê Euangehj de Chrt^nbsp;ß®3ud/amus,oi memori mente reponamus, q manus fidei noilrj fu-^tentur.

M» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î tv ôvkt$ ifi-öiv , 6ilt;; S' 'iis-lt;i)iûvèiv

tWTâÛS uÔÎ9v)XitaÇ O'«). nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U^WyoT5Alt;K«lt;AKflt;5£ÇTfi «

’îat,«C^*'X^«sTi(9iTEÎlt;iw-'îJ^0e$,«lt;î'iKyeRj’MV^c5v7»ç i ß^TC/ttAsv/xSSvo-zgA« AKnaouvyMçl^ Oe§.

Ne regnet igttur peccatuni in mortaii ucllro corpore,ut obcdiatiai inijpcrcupiditateshuius.NetÇaccommOdetismcmbra ueilra,armanbsp;•niufticiaCjpeccatOjfed accomodetis oosmctipfos Dco, uelut exmOfnbsp;I luis uiuentcSjSCmcmbraucftraarmaiufticiæDeo,nbsp;Haec ed conclufîo,quam Paulus infert,ex rjs,quæhadeniis à pr/hd-J huius Gapitis commcmorauit, Sumus, (inquit ') baptiiâti in mor-Chriili,Sumus confepulcf cum Chriilo. Ghridus morruus ell, Si.nbsp;cum ipfo mortui fumus. Ghriflusmortifîcauitfuamortepecca-;nbsp;.uiuit Deo. Ghriilus cxdtatus efl à mortuis, amp; nos cum i-cxdtati fumus . Qiitd ergo hitic côhfequiturf IHud uidelicet,’nbsp;N 4 quôd

-ocr page 152-

»5» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’N CAP; Vr. EPIST. PAVLÏ AD ROJMAW

qjnon debcamus comniïttere,utpeccatum,nimirunimortuum pultum exerceat dominationê amp; regnum in nobis * Peccatum, ïnquunbsp;ens,non regnet in mortaUueftró corpore.Refpondebisfortafre,quO'nbsp;modo peccatum,quod eftper Chriftum morrificatum Scfepuftü,relt;-gnareampIiuspotefirSi em mortificatum eft,quomodo adhuc uiuirfnbsp;Et finon uiuit,quomodo dominabiturfSi non doniinabiGqueefthonbsp;ius cohortationisunIitasfSciamusig«tur,q?quantumadipfani Chrift»nbsp;perfonani attinet,peccatû ÔC mors ica prorfus funt occifa» ut ipG ne ui-uantquidera,tantumabeft,utinipforegnarepofsint.NibiIïurisanipllt;nbsp;us hab entnec peccatum, nee mors,in perfonam ipGm Chrifti.Quan-tumautem ad nós,qui fumus membra Chrifti,amp; adhuc in mortali cotnbsp;pore in hoe feculo uiuimus, attinet, peccatum ód mors per Chriftuninbsp;itafuntabolita,non ut non hnt,quia adhucgeftamus pcflm in carnenbsp;lànguine,amp; necefle habemus mori, fed ut peccatum non damnet,necnbsp;mors nos perdatJta(^,in hoe quidem mortali corpore,nonaérus,feJnbsp;reatus peccatiabolitus eft,non opus, fed efficacia mortis ablata efbnbsp;ct(ï in nouifsimo die etiamipfepeccati aemortis adus in nobisabok'nbsp;bitur.Nunc ergo exigiturà nobis, uthocpeccatum,quodadhuealt;^n’nbsp;in nobis uiget,n5 regnet irt nobis,amp; non fit Rex aut dominus nofter.nbsp;Tune autem peccatum fit rex,aut dominus nofler,cum cupiditanhusnbsp;amp;affedibws eius obfequium præftamus.ExêpIigratia .Siquisinkirianbsp;â proximo afficif,hîcpeccatum,qd intra nos,in carnejatet,nbsp;tern in nobis,ficut calor in cake y qui foletaqua infufà excitari,) iniuri*nbsp;pr oximi pro uo cat, 80 erumpit in iram au t inuidiam.Hæc iub ent male-iadum makfado repêdcrc,amp;uindidam exercere. Hæc eft cupiditas,nbsp;hiccftafFeduspeccati.Sihuic cupiditati aut præcepto obfequimut»nbsp;tunc peccatum Rex eft,nosauteieruieius:fi uero no obfequimur,kdnbsp;fide reprimimus,tunc fumus hos Reges in peccatS. Aliud.Si quis paUquot;nbsp;pertateaut fame affligit,ibi turn peccatum intra nos latens excitat.Exc«nbsp;tatum oftenditprimum incredulitatê amp; deip eration em, deinde iubefnbsp;aut furari,aut impofturis operam dare,aut etiâ fe ex arbore fufpêdere»nbsp;Hic eft affedus peccati.Requirit ergo à nobis,uc non regnet peccatu,nbsp;nec affedui eius obediamus.VuIgo de uehemeter irato di ci fokt:HuCnbsp;ira totum fuperauit.Superamur ergo â peccato,cumaiFedui eius obftnbsp;quimunSujjeramus aut peccatum,cumaffedui eius refiftimus,amp; ob-fequimur uolutati Dei, quæ nobis uerbo eius eft patefada»Sic Cain funbsp;peratusfuita peccato,quandofratri fuo Abelo inuidit,amp; occidit.Sednbsp;lofephiCuinterpellaretur deftupro,fuperauitpeccatû.SicSaulfuper3nbsp;tus fuitâ peccatOjCÛ infidiatus eft Dauidi,ut eum interfîceret.Sed Da^nbsp;ind fuperauitpeccatum,cùm Saule capitalehoftê,captiuum tenerct,etnbsp;tn dimitteret incoIunîê.CæteR2,occafione huius admoninois,qua Paunbsp;lus hortat,ne regnet in nobis peccatu, docet etiamueRz amp; kgitimuntnbsp;ufum membrorum in corpore humano: Neçp accommodetis,inqui-cns,membraueftra,armainiufticiæ. Membra enim humani corporis,nbsp;creata , amp;addita funt honiini, non ut fint ociofum tantum orna-mentum corporis, fed ut fint arma , hoc eft , organa, amp; inftru.

menta

-ocr page 153-

COMMENT. IOAN. BREN.' I IB. It DE ÿPB, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifj

uitae noftræ. Ac initio creauit quidê deus hæc inftrumenta in ho piincpuraamp;ianlt;fh.Greauitcnimhomincni ad imaginem Dei,amp; col-‘Ocaiuc cum in paradifo,ut operaretur cum. Ibi turn membra hominisnbsp;'^tadhuc omnia Sandta.Pollq au tem Adam peccauit, tunefordidanbsp;prophanauic omnia raebragt;ut fièrent inftrumenta Satanaf Ct manbsp;•î^«.Scd in Baptifmo itcrum Gndificantur per fidem,in inftrumentanbsp;Wifti Sr iuftidæ.Qiiarc exigitur dcinceps à nobis, ut no amplius pronbsp;Phânemus membra noftra peccatis, fed pr^beamus cainftrumeta pie-^ïj’Multa funt opificia,quórum operibusimanus,pedes,ôr alia membra fordidantunHfaucemnonfuntfordesillæ,quàsDcusabominati ’nbsp;Mcas demumabominat ôcexecraturjquibusmembranoftra,per o-P^ra peecatorum contaminatur. Qui mentitur,prophanat linguam funbsp;'’^•Qui ftudec cbrietati,contaminat os,guttur amp; uêtrem.Quiprope-impofturas,plus fcedacpedesfuös,qfiin cocno arnbuIaret.Cumnbsp;membra noftra confecrata fint per baptifmum ad inftrumentanbsp;“^fticiscienitendumeft toto conatuineabutamur qsadiniufticiam,feclnbsp;'‘^rnuradpietätemi

/d’ vp^v ÔV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iv rf isre lt;zro vop.}!,i?St^'ixi'o

Peccatumenimuobisnondominatür.Noneninïefiià fub lègC, fed fub gratia»

. AdnionuitPauîüs,nc firiamûs pecCatunl in nobisregriare,necacco j.°dcmus membra noftra.inftrumeta ad iniufticiam, ftdad iufticiarh.nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;ergo quifpiâjQuidfacfämfPdiri potëtius eft,q ut uincere queâ»

^•fi-immerfum eft carni et fanguini noftrd,ut uelimus,nolimus, redi-in fuä poteftatê.Quomodo igit pöftümüs mêbra noftra, acco ^odareinftrumêta ad iufticiam C Ad hoc refporidet Paulus, ac docct,nbsp;^toriam fuper peccatû nûc effe faeilêzàdcôc^ cohortatur nos à faeili,nbsp;^f5ciendabonaopcra*Pcccatum,inquiCns,n5'dominaturuobis.Pecnbsp;nunc non eft tam potens Sgt;C effîcax;Hquondam érat. Peccatumnbsp;j^lt;^fadlè uinci, Sgt;C bona opera præftari pofiunt.Qiiâ ob cauGmf quia,nbsp;0^ eftis,inquit,fub Iege,fed fub gratia.Hoc diftum uidetur propha-’^hoîbusJfeentiampotiuspeccandicocedere^^sdbene opcrâdurrtnbsp;l^nortari.Qui.n.nô eft fub légé,exiftimât fibi quiduis licere.SedPau-^^ficloquit,non ut concédât pcccâdilicentiâ,fed utexcitetâd obèdiênbsp;’^I^C(ftè igit hoc dilt;ftû intelligendû eft. Nâ, fi hæc Pauli uerba noftronbsp;^J^fe exprimenda funt,c5 dicit,Non eftis fub lege, fed fub gratia.nihifnbsp;eft,n fi dixifiet:No eftis Judéi,fcd Chriftiani.Idcif-co faeiîè nûchô

’ opéra racerc pôtcftis.Iudp'.n.nabuerûttegê, cuius epitome eft De-^ogus.Decalogus aut,ctfî prgeipit bona opera, quæ oês homines fa-^^edebêt,etiuxta quâration5,omncs homines funt fub îege,propte-5^qîbona opéra à Deo prgcepta,femper funt facièda ÔT nunq peccâ-J!’]’gt;tn,cam hoîes natura fua,non poifunt kgê,feu deéalogum perfe-i\‘niplere,decalogus muItiS modis eft ipfisgrauis et moleftus.Primu ®tnueniatin hoîe peecatû,amp; naturam peccaco uitiatam, nô toKit/ednbsp;’’^eitat potius ÔTauget peccatum, quemadmodum poftea dieet. Vbfnbsp;^lt;0) peccatum irritatur ÔC cxcitatur,ibidifficiUimum,imóimpofsibfnbsp;...... nbsp;nbsp;nbsp;“nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ keft

I

-ocr page 154-

’N CAI. VI EPIST. PAVLl AD ROMAN.

leeft uerè fa dié bona opera facere.Iudæii^itur,qui Decalogum wn tum aüd«unt,noti fadunc uerè borla opera. Deinde Decalogus often*nbsp;dit iram Dei.Vbiautem ira Deiagnofdtur,ibinemo facit bonanbsp;hilari S)C alatfianimo.Tyrano ncmoliberaliter feruit. Et uulgo didfur*nbsp;Quetft mecüunCjoderunr.Iudæi igitur amp; hypocrirp,qui taniü funtftjquot;nbsp;decalogo,non poflunt facile bona opera pr^ ftare. Adhæe,quia dec3‘‘’nbsp;gusinuenit in nobis tâ£umpeccata,idcirco traditnos eaptiuosSataO^'nbsp;Malcdi(ftus,inquic,omnis,quin5 permanetin uerbislegis huiusgt;Vn*nbsp;autemSatadoniinat,ibinon permictit,ucbona opera relt;ftè fiant.

1 é lud^ei hypoeritx,q funt fub lege feu decalogo,hoc eft,in poieft’^ te SatanâP,nÔ pofliint fadlè bona opera faeere.Præterea,decaIogusjynbsp;dcrtlnat nosad perpetuam gehênam. Vbi au tem eft perpetuæ conoj-tidtionis fenrcntia,ibi nulla eft tranquillitas bene operâdi.Poftrertionbsp;calc gus eft ueluti Pædagogus.Sicutautem Pædagogus, poteftnbsp;pult; runinebulonem e.’ctrinfecuseoercere,nedefignetfcelera,nonplt;’nbsp;tcft autem effîcerè, ut nebulo fiat homo frugi, nec inftillat ei uirtutei’*nbsp;aur potciltiam bene operandi.Sed ficut ftatua,(quam ita uocanQMefnbsp;Cl rialis demonftrat quidem iter.non prgftat autem lanb,autlangu’^®nbsp;V rtutemambulandi:ita amp; Decaloguspræcipit quidêbonasuirfutes»nbsp;non tribuitautê uiresbona præcepta uerèfedandi.Qijareludæi^^ ynbsp;pocritae,qui tantum funtfubdeéâlogo, nô poftunt o^perabonafao/enbsp;præftare. Chriftiani autem, feu Renati in Chrifto, poftunt hoC faciiH-mè præftare, quia funt S V B G R. A TI A, feu in regnonbsp;ï rimiim eniin,poftquàm Chriftus , qui eftregni gratiæ adminiftj^^nbsp;tor,aduenit,inftituitminifteriumEuangeln,quo prædicat,nonamp“nbsp;ficatiOjfed condonatio peccatorum.Vbi aut peccata condonantur.ionbsp;datur oCcafiogratifîcandi Si. diligendi.R-emittunturfinquitChriftns?nbsp;ci peccatamultajdeo diligitmukum«Deinde Euangelio pcxdicatg’^nbsp;tia feu fauor Dei. Vbi autê Dei faiior a^noftitur, ibi animus excitatn’'«nbsp;ad colendumDeûIiberaliter.AdhæCjbuangelioprædieatur liberatiçnbsp;àSatana. QuiautemeftàSatanaliberatus,inceditinuiaiufticiæl»be''e'nbsp;Prærerea,pro eondemnationeprædicaturfumma amp; perpétua fed^*^nbsp;tas.Quo benefido,quisnon excitareturadferuiendum Deo maxiniânbsp;animi promptitudinefBreuiter,ßuangelion eft organon,quo fpiritu^nbsp;famftuseftin nobis cfficax,amp;fuccurritnoftræimbeeilJitati,utrenangt;®nbsp;Chrifto,etiamfi fendant pugnam carnis,tarnen facile queat carnemlu*nbsp;perare,amp; bona opera alacri animo facere.Quid pluribüs opusf Quo«nbsp;Paulus dieitjNon eftisfub lege,fed fub gratia,iliud ipfuni eft,^d Chn^nbsp;ftus dixitdugum meum fuaue, amp; onus meum leue,ftgnificans,legeni»nbsp;qua prædicatur magnitudo péécatijôé ira Dei, eftè iugû grauifsimun»»nbsp;fcuangelion autem,quod prédicat remifsionepeccad.Sc fauorcm De’nbsp;propter Chriftum,eirefuauifsimum leuifsimtim. Qua predication^nbsp;excitantur homineSjUtadiuti Spiritu iando, poisint bona opéra facihnbsp;lime pfæftare.Excmpla habes in Matthæo amp; Zachæo, qui ad uocatio*nbsp;nem Chrifti,uniuerias fuas facultatcs facilius defcrutruiltiq hypocritenbsp;auariunumamp;alterumobo^um«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

EtU

-ocr page 155-

/

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. It DE SPE.

Etfiautem Paulus utitur I'Uo dido: Non cftis fub Lege,fed fub gra-^gt;ad probandam fadh'tatem benefaciendi, quemadmodum diduni ^»tarnen eft enam argurrtentû, quo probacur ucritas principalis pro-Poûtioftisjin bac fecunda epiftolæ parte,quæ propofîtio eft:Spes nonnbsp;^^defadt.Cùm enim renad in Cbriftô no ïïnt amplius fub lege, ÔC. ira,nbsp;M fub Euangelio ÔC gracia,confeftim fequitur,q?Spes, quam habenr,nbsp;^^futuraæcernaFoelicitatejpfOptcr ChriftumhaudquaqfaUatamp;pu-^^fadat.Nihil em uerius Euangelio Cbrifti,nihil certius gratia,propcernbsp;^nriftum.Quorao do igitur Spes,quæ ex his,aucoreîpirku fando,c5nbsp;^Pitur,falleretr'

tI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o2t ôvKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'îero voftip, eÔStlt;''ixs-onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M» ye/àno.ôük

âflàÜTEjO'Zl ÿ •^lSsÓ'ê'Tï iÄWTW Jbu ASS' CIU' quot;teTÄKO^'i AOl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'Cj3’«X0U€TE, Îlt;7quot;ÛI

•^^«ç,€Îça!^vapv,Klt;zr«xo»tfe(çlt;Aik«iamM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, otj Ste lt;ftû-

A9i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A iK èîç ovnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-ninv

Wlicoec^-éb- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipJ^-nccç, tA» AuêxTT Ai xoaeäi/'v«.

Quid igiturtPeccabimüs,quôd noiî fimus fub îcgc,fed fut gratiaf ÀbfiLAn nefcitis, qiidd cui accommodàtis uos ipîos fcruôs ad obe#«nbsp;diêdum,êius ferui eftis,cui obeditis,fiucpeccâti ad mortem, fiüe obÔnbsp;dtentiæ ad iufticiam. Gratia âutem Dco,quôd cùm fueritis ferui pecgt;nbsp;eati,obcdicritislt;xanimoei, adquamtradudieftis forma dodrinæinbsp;C%terùm,liberati à peccato,ferui fadi (Ris iufiiciae^

I ^idemibi.q cîrcumljjedè Paulus ftribat, ne quis ex uerbis eius of^ ^’]datur,et fumât occafionem peccandi.Quam enitn objiedionem fu-principio huius capitis tradâdam fufcepit lt; Si. diflbluit,eandeninbsp;‘‘^crepetit Si pîuribus explieat,ut ex dodrina gratiæ Si fidei,nullusnbsp;Pî^îextumamp;licentiampeccandiarriperequCat» Et hoc Pauliexem*nbsp;^^^rtiultum prödeftnobis tam ad emèndandas uerborumnoftrp-j^’^pfôphâriitates,quàmad coercendam uitæ noftrælicentiam,ne fî-. üei uerßo uel fado aiffs oitendicüio ? Qui enim,aut prophanis SCnbsp;ƒPijsuerbis,aut fceleratis fadis ofFendit proximum, non fe tantum, -,nbsp;J^ctiamproximum conijcit ininteritû.Et Chriftusait : Qui ofFende-i-ex minimis meis, melius eftet ut fufpenderetur ei mola aßnainbsp;K .’^c.Cruddeiudicatur, fî quis akerum gladto triicidauerit, fed nonnbsp;crudeleeft,proximum ofFendere,ôlt; turpitudirie fua pr^bere einbsp;«^fîonem peccandi.Circunlfpedè igitur amp; loquendum amp; uiuendunbsp;‘Prffertim corâ iuuenibus Si imperitis hominibus.Sed réuertor adnbsp;Cùm enim ex illis u erb is, Noh cftis fub Lege, fed fub gratia,'nbsp;f^^'ktquifpiamlicentiâ peccandieaptare,nonpræterit ca ofcitanter,*nbsp;lt; ^5xplicacea perlpicuè,utmanifeftum fiat, fehis uerbis exigere pott-^^*^fticiam,quàm concedereiniufticiam.An nefcitis, (inquiéns) q? cuinbsp;. ’^^niniodatisuosferuos,æc.(hoc eft)ficut Lex oftendit nos efièfernbsp;peccati,ita Euangelion,quod eft prædicatio gratiæ,docet nos cfiènbsp;çj.nbsp;nbsp;nbsp;iufticiæ. Hic confiderandum eft,quæ fuerit apud uéteres, con-

. ^oSeruitufis. Serui enim toti crantin poteftate dominorum, nihil .‘^fèàiuraentis difïèrrent.Domini habebâtin feruos poteftatem ui- 'nbsp;3cnecis. Quicquid feruus acquirebat,dno acquirebat»Ac breuïter,’nbsp;ftrui

-ocr page 156-

IN CAP. EPÏST.' PAVLI AD ROMAN, fêrui ncccfle habebant dominis femper præfto adcHe, matidaris conbsp;rum obfcquü Oculï,inqm’c Pfalmus, feruorum in manibus dominoRïnbsp;fuorum.Hpmines àuterrt flint natura fua fefui pcccati, Et hanc fcruitii-tem Lex patcfäcinVidcsergo,qua? t dcnbsp;nbsp;miferäfit höminum rondf.

tio.Peccatü cmm,cuius fiint ferui',ita dominatur cis,ut quicquid iufic' ritition folum obedieftter, uerümenam lib enter faciät, id quodinhis,nbsp;quihondum ab hac feruitute funtiiberati,manifeftum eft^Cain eratfetnbsp;uus peccati.Et iuflus fuit à peccato,Prinium,üt fratrem odifiet. Et cörinbsp;nuo obfequebatün Dèrnde etfi uerbum Domini reprehendit odiumnbsp;eios,tamèn,qiîia feruus erat peceati, fedlabatur etiam cupiditatem ptynbsp;cati,amp; ocddebat fratrem /Poftremö,contempßt Si. iudieium peccati»nbsp;dönec reuelareuNunquid ego,in quiens, euftös fum fratris meir ludasnbsp;Ifcbari oth erat feruus peccati,Peccatum igitur iufsic eum furafi,dcindenbsp;reprehenfus â Cbrifi:o,iufsit eum inuidere.Poftea Chriftü,aeeepta pf'nbsp;cunia,prodere.Pofi:remö,deiperare,amp; feipfumfufpêdere. Hfcomnónbsp;erât peceati mandata, quibus ludas prompte obfequcbatur, quia eratnbsp;peccati ferüüs.Sic inuidi,auari,fcortatores,irapóft ores, ferui funt ptC'nbsp;eati,ut ficut pculi feruörum funt in manibus dominoRz fuorum,ita iHonbsp;rum animus totüsà preferiptis 8cmandatis pecCati pedet. Sedquidnbsp;dem merCedis repedit hic dominus feruis fuisfSerüiiirtquitjP^^^’^’^nbsp;mortem.Et aliäsiStipendium peccati,mors eft.Hæc eft merersd’®^^^nbsp;huius feruitutis prpmium,üideIicet,Mors,inferrtus,8lt; æterfladânatio»nbsp;Ec hoc premio nihd eft,feruis peccati,certius.Quid ergofnbsp;dumeftinhacferuitute;Nihilminus:Gratiafinqüit)Öeo,qjcütnfucdnbsp;tisferuipcccati,liberatifitisàpeccato, fadifitis feruiluniciïC’ChH'nbsp;ftus enim redemitnos magno precio,fuo uidelicet Gnguine.à ferüiW'nbsp;te peccati.In quem ufumf Num,utfaciamus,quodhbetf Nequa^A^nbsp;iicdeinceps eîîemusferuiiufticisc.Abducimurautem à feruitute ptc^nbsp;ti,in feruitutem iufticiæ,per dodrinam Euangelq.Obediftis.inquin««nbsp;animo,in eam,inquam tradudi eftis formam dodrinæ. Multi Chrift’^nbsp;norunijCapt’iui funt amp; feruiTurcarum.Si qua ergo iniretur ratio,utabnbsp;ea feruitute liberarentur,ac ddneeps feruirent dominis GhfiftianiSjijf;nbsp;que humanifsirnis phfsubis,quis non commendaret^’At cüm pratdinbsp;catur dodrina Eùangeïq, (cuius longé aîius eft typus,alia forma,quàn*nbsp;forma iegis)initur ratiô,qua ferui peccati uindiearitur ad feruitutem i»*nbsp;fticiæ,NihiI ergo Optabiliusi nihil acceptius èft perturbatis agnition^nbsp;peccati,q do drina Euangeirj; Cæterum, qui funt fadi ferui iufticiæ,denbsp;bentetiam mandatiseius dbféquium præitare.Iufticia autem exigitamp;nbsp;mandat bona opera diuinitus præcepta.Omnino igttur raandàto iulHnbsp;ciæ,cuiusferui fadi fumus,obediendum eft.

Av9f«-zsivo V AéjSPj 24^ nbsp;nbsp;nbsp;«(S’e/öÄTnbsp;nbsp;nbsp;(ÿfjcàç yfteSv. 2crlt;Jgt; •ir^esn’ß.'TT ’m

fLiÄH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;xK«e^lt;n'iîc,e\ Tÿnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;outO v\/\

(gs-Tî TC /xtA* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th AiXÂWffvvH eîçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oTt ^lt;ftuAoi »'n

Tjlt;icç,îÂevS^ûî HTi •THAiicxtoffvv»- Tiv«^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v\figt;îtntiX^ve^

Ât; To ’rsAamp;' ÎKamp;vcùv,

Humanum

-ocr page 157-

COMMENT. IOAN. BREN. tIB. TI. DE SPB? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'»jT

Humanum quiddarn dito, propter infirmitatem carilis ueftfSf*

• Quemadrnodum eiiim pràcbüiftis membra ueftra ferua immundiz oaè ôc iniquitaïi,ad âliani atc^ aliairi iniquitàtem: Sic nunc præbe?nbsp;te niembra Ueflxà ferüai'udiciæ ad fandlifîcâtionem. Quum cnininbsp;ferui Gratis peccatijïibcrieràW'siufticiaé.Quérnîgitur frueflum habe/nbsp;t^atis tuncinhiSjde quibus nunc'erubeïcinsC'Nam finis inorûgt;tnorsi

OixitPaulus,Seruiamp;ôliefl:isiufticiæ.Hæcatitem forma ioqüendîi intelleéfca,hikilhabetincommodi)in Chriftiana tarnen doi^nbsp;, ’^^ajparùm üidetur apta. Quare Paulus exculàthuncloquéndi rno-^’pgt;amp;:ait,lehüinanum quiddam dicere, (hoc eft,)fein haciocutioinbsp;aptèamp;artificiolcloqui,quôddicat nos faôtosnbsp;Aferuos iufticiæ,u(urpareautcm hancloquendi formam propternbsp;^ftnicatem carnis eorilm,amp;procaptuKumanæimperitiæijSolent e-împeriti horiîinesjcum aüdiunr prædicarilibertatem Ipiritysjnoinbsp;libertads arriperc,amp;iniiccntiam üertere,exiftimanres,jGbi hocnbsp;^‘^buio tribui licentiam qüîduis,pro arbitrio, quodiibet,ageadi.nbsp;^^üirigiturPaulus iiocabülo ferui uti,ne ullam daret carnali licentiænbsp;^^caGoncm. Si autem uoluiflet exaólè amp;. difertè loqui, fie dixilfet;

priuscratis feruipeccati,nunclàôl:ieftisliberi,lèuliber£iiü-propterChriftum.Inter Deum enim dcChriftianiim idagiturj interpatrem amp;filium.Filius enimnoneftieruuspatris,hecôb-.nbsp;ÿiturpatri,feruili,fedlibcro3porttahcojamp;hiiari,àçütüocant,filialinbsp;SeruuSjinquitChrifttis, non mattet iii dorno inætcfriu. Qua^nbsp;b^üicqüid egerit, id ægro,trifti,àiDaro,breuiter,illiberaIi amp; fèruili aninbsp;^^git.Quoirtgenio ômnesfunthypocîitæ.iFilius âutcrii manec innbsp;°’tto,uthæres.Oblèquitur ergo parêtiaiacri,amp;iiberaii affedü. Quidnbsp;opusrindolt;ftrinaChriraana,amp;inhôcargurnento,uocabüluni ,nbsp;• ^ttatis plane idem fignificat,qüodGermanisfignificat nomen Frej^nbsp;U ’*iis locunonibus,Ôaéi(t CW fïcvcrfréter ^crrâc^crnbsp;j Quâloquendi forfnà^ttoninteÜigimus libertateni carnâinbsp;^'^îfedinfignés amp;hêroicas ariimiuirtutesj qüibüs fit,ut lt;jui bis éftnbsp;jk^ditus,feéteturhorieftatcm{uâlpontc,amp;iiberalianimô;Sicamp;Chrinbsp;debent elfe hominesliberi,hoc eft,heroici,nônad fèélandalccinbsp;. ^led adliberaliter lèdtattdasôc exercendas præclaras animi uirtü-‘^uidcilludPialmicottuenittSpiritu principal! confirma me. Hu,*nbsp;pccüSjaut érriortüüni cadaüer,^inlttnÜ-r fllltSicUt enim emortuutti cadaüer, fine ùllo eft fenlù amp; môtii,itanbsp;^ui nullam hâbette libcralêittùel cogitationem uel actionem,fednbsp;Talcs funt hypocritæ, quinihilnbsp;^orum operum libérâliter aguntj led fi quid egerint, extorqueturnbsp;^^gï^^t^udine pœnae.Quarè, fi Paulus üoluilTet propricnbsp;eftis iiberti iufticiæ. Sçd quialoquitur Cum hônbsp;Ö ininibuJ

-ocr page 158-

»5«’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏM CAP, VI.quot;EPIST. PAVLÎ AD ROMAIC

iYiinïtgt;wsîmpcritis,aicFaéti eftisSerui Iuftiâæ,Etadlt;lit eaderaloqiicn* di phrafi: Quemadmodum præbuiftis membraueftralêrua immun-diciæ iriiqüitati,ad äliam atq^aliam iniquitatem,lîc nunc præbetcnbsp;membra «eftra SER VA iufticiazadlàndificationcm amp;c.Iterummc-minit Paulustyrannidis peccaci, amp;ftip€ndij eius, utnosà pcccaco de-terreat.Tanta enim efttyrannis peccati/utfilemel ci morem geflcris,nbsp;non conquieicatjfed exigat,lùo quafi iureperpetuamlèruituccrti)amp;nbsp;impcllatïflaliamatq; àliam-iniquitatem. Et qucmadmodum honii^nbsp;nesiniquidc contentiofi^fifemclacirerum cancclïèris eisad:uminnbsp;gro autfiindo tuo,mox ufiirpant eum,qualnure quo dam^c peruiö^nbsp;•citer tu entunitap cccatum, fi fem el amp; icerum ci gratificeris, tencri no^nbsp;poteft, quin pergat obfcquium exigerc. Cain, cuiusnbsp;nbsp;paulô ante ß*

eta eft men tin, trad i dit fe morigcräpcccato inuidiæ.Hoc autem pc^ catumnon te contencum cogitationecordis,fed impulit Caim’^nbsp;in cædcm fratris, mox etiam in conccmptumdiuiniiudicij: Nunqu*“nbsp;cgofiïm (inquiens) cuftos ftatris ma^Qurda^d mciudadtum Dei.’ D^nbsp;uid ceßitGupiditati cordisjamp;uidit mulierêad concupilcendam eam*nbsp;Hoc pecCatum non exiftimauic fibilàtislàétum, nifi knpellcret D^^*nbsp;lt;iem etiam in extetmim adulterium.Ncc dum finis erat,fednbsp;um etiam in uirihoneftilsimi cçdefti. Hoc illud eft, quodPaubisaiCnbsp;PrçbiiiftismembraueftralèruaimmundiGiçamp;iniqüitari,adaliaiïJ^’nbsp;âiiam iniquitatem.QuarCjfi piam Uoluehs duccre uitam, nccefle hanbsp;bis,abuno tantum peccato tibicauérè.Ecquod eft illud pcccatun*nbsp;Primurn. Nam fi tibi à primo caueris p eccato,non lequetur nec fecu’’nbsp;dum nectertium. Quodfi uerö morem gefferis primo,amp; non mnbsp;refipifcas, fieri non poteft, quin peccatum exigat,quafi iure fuo,in aiynbsp;quoq*, Iceleribus obedientiam. C^etferùm, cùm peccatum fit doin*^nbsp;nus,amp; peecatör feruus eius,quid mcrcedis conlequecur feruusabhnbsp;domino.quot; In rebus enim humanis ita comparatum eft, ut cuiferuie^nbsp;ab CO quoq; mercedem reportes.Quid ergo mercedis reportab’Snbsp;pcccato, domino tuo.dmpij exiftimantfe conlequi ex peccato red' 'nbsp;catem Huiusfeculi. Impoftör pollicecur fibi ex peccato impoftufiï^'nbsp;uitias. Scortator fperac cx impüdicitia fuauoluptatemi Potatornbsp;mittitfibi compocoris amicitiä.Sedaudi,quid Paulus dicatQ^emh^nbsp;étum habebatis tuncjin his,de quibus nunc eTubcicitisrFinisjinqui^nbsp;lorum mors.Peccatum enimlargiturlcruisfiiis duplexpraemium.Al^nbsp;rum,Erubefcentiam coram Deo amp; bominibus. Altcrum,morfe'^*nbsp;Nomincautem mortis comprcbenduturomneshuiusfèculiafHi^'?nbsp;nes,amp; æterna damnatio^ad quam in impijs,mors eft ianua.Fugienlt;gt; 'nbsp;gitur eft tyrannis peGcaci,amp; feruiendum eft iufticià^uç eft Reginaldnbsp;omnium boneftifsimaamp; illuftrifsima.

Nk/’p As nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«-jpnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O€$

!

-ocr page 159-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER IT. DE SEE

‘**w;wSvç’içiy[aqjju,^p. -ro3'nÂG^,^£ùHV axwviop. Titrf c4-lt;üvwt^«f/A,^'rj«ç,9stV*

Kquot; Toj6ea\f, Çcû» tÙMVtw XeLr^ ÏHO-O'J’ 'Tiß we^v

‘l

Nunc uerô manumifsi â peccato, ferüf autem Öeo, habeti'à frult;Hum üeftrum,in fandificati'oneni^'ncm autem uitam gternam^nbsp;Etcnim autoramenta peccatï, mors. Donum autem Dei, uftaaetcr/nbsp;na^pei Chnftum lefum Domüium noftjum.

QùodPâuIusanteadefruôtupeccatiamp;îuftidæpaucisfignifîcauifi quot;oenunemagis perlpicuèamp;copiofius cxplicatjütfruétuiamp;ftipcndiönbsp;peccati oboculos pofico,dcterreatapeccato,fru0kuauternamp;remu-Jcrationeiufticiæinuitet ad (èótahdam iüfticiam.Peccatum enirnha-°etfüum fruélum, qui êft erubefcentia.beindehabetamp;fuum ftiperi-quod eft mors.Stipendium (inquic,)hoeeft,rcmuneraoo,ïèiinbsp;(hoeenim fignificató4-»viop,) peccari eftmors.Hæcgnomê dhnbsp;”§Çntifsimè éftobferüanda, quiaktifdm épater. Acprimùm, notabis,nbsp;Hüid hocloco per mortem intelligatur. Eft enirri mors naturalis,amp;nbsp;5’i'ndana,qüæ eft fepäratio animæà corp o re.Eft amp; morsTheoIógica.nbsp;^^hæcniors comprehenditin fe omnesaffliétiöhes corporales amp;iSpi-in hoc,quam in futuro feculo. Cùm ergo Paulus air, mor-efleftipendiupcccati, infelligittlrtam de morte muhdana, quarrtnbsp;‘^cologica.Ëtlumpta efthæcgnOme ex Gen.cap.i.Quocunq; dié conbsp;^cderis morte morieris, hoc eft,affligeris corpore amp; animóin hóe Scnbsp;^fijtöfeculó,adcoq;perpetuo. Öeindehöcdiótum transferéndumnbsp;omniagerterâ péccatoruni.Homines enim fic cxcæcatifünr,utnbsp;'l’^’^non ftatimlèfitiuntpcccati lupplicium, exiftiirfant peccatünorinbsp;^^^peccatum.,née futurum cflepcecatilïjpplidum.At enim, diligert-^^^^bgnofcendum eft, quid fit péceatum, iiidelicétjid efte peccanim^nbsp;uerbum Deipeccatum cfle iudicatamp; proriunciat, ctiamfiiiidi-abhumanarationc m nütilsimum, qualis uidetur efiis po'mi,nbsp;^^’nde confideranduni erit,iIiudPauIi diduni j Scipendiuni peccatinbsp;éftjuon eïTe humartum fómiiiuni,led fenteritiarrt Spiritus Ênóti.nbsp;'’^^ói'gitur polliceaturfibi irnmuriitatem irtpeccato.Sèdpercurra-’^^’\älrquotpeccari genera,utuideamus,quöd fit peccati ftipendunbsp;’^’^AltérinüidetalterirSed quiahocpéccatuiri coriftataffeótü cordis,nbsp;^’^^iinant homines, non eflepeccatum.bicunt,Cogitationes efteànbsp;J’j'^igali libéras. Verbum autem bei prorturtciat efte péceatum mor-amp;pertineTeirt cataÏógumhomicidiörum,iuxtahanclegem,Nonnbsp;Ï^^^as.Quod ergo eftftipcndium, qüód lucrum, quo eiu^?

^l‘^efi^p'’^öxitnrtm,cuiinuidet,malis I o’^Sedhöcloco dicitur,Peccâtilucrû,mors eft.Item: Aker male denbsp;jl^^^rolöquitutjamp;pTólcinditeum conuicijs.Hocpeccatum,quiacori-»nbsp;r^î^nhdis uerbis,non îiidicatiireflépéceatum.Dicuc eniiri: In ciuitaténbsp;’ ^rajdeberè etiâmlingüascireliberas;Etquidufitanus,quàmütüi-O à ünus

-ocr page 160-

IN CAÎPVT VI« EPÏST. PAVLl ADKOMAÄ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

cinus uicini fàmazdctrabatê Verbum autemDeircfcrtamp; hocirtca^ logum homicidiorum.Quisquis(inquit)dixcrit,fâtuC,obnoxiusCnbsp;Cebenaæincendio. Quod crgo eftlucrum, quod ftipcndiumnbsp;Coniriciator leu alienæfàmx decraxStor, promittic fîbi cxhilar^on^nbsp;cordis. Et cùm m ttuât,nc uentcr ipEusmedius rumpatur,fi nonnbsp;lcrit uerbum, quod aducrlus proximüm conccpit,putat le hoCnbsp;magna animi moleftia leuari. Scd Paulus dicit; Lucrum peccatinbsp;cft.Icem,alcermfcrtaltcriiniuriamau£contumeliam feu ucrbcrib^^nbsp;feu alijs feôlis.Ec iudicatur ab hominibus non admodum graue, ünbsp;do cxtcmumbomiddiumnon fueritdefignatum,lèd quiapcccatynbsp;cft,iddrco,lucrum eius^mors clL Sumamusaliudpcccarigenus,gnbsp;ne AuariciæHocpeccatum defignacur primum in corde per inerc^nbsp;tatem,cùmnonadhibetur fides promißioni, qua Deus rccepitl^nbsp;ftentaturum eos, qui ambulant in fijauocationc.Incrcdulitasaüi^nbsp;nonuidctureflepcccatum,(êd cft p cc cat u m ad uerlus primumnbsp;ptum Dei, amp; eft caput aliorurnpeccatorum: Lucrum igiturnbsp;mors. ïtém: Mendacium Scimpoftura inrextrudendis mercibuSjU'^ 'nbsp;tur eftefingularis prudenria parandi honefti uidtus, tantum abc^nbsp;habeatur pro pcccato, led cft pcccatum aducrlus illudnbsp;Dei: Non fureris: Lucrum igitur cius, cft mors, hoe eft, Omncs an’’'nbsp;Äiones corporales amp;lpiritualcs,temporaïcs amp;:pcrpetuç.Quefla*o'^nbsp;delcótaretpeccarc?Nihilcmmhocpcccatilucro certius eft.nbsp;dat len tetia di uini iudidj,fic definit u ericas Spiritus landri. Accedit nnbsp;conlenfus humani generis, naturanobisinfculptus,uidelieecgt;^^’’^?.nbsp;'am poft hancuitam,fiipplidum peccatorumiNec cftdubium,4^nbsp;peccatu ducac originem lùam aSatana. Quidautem Fodidtatis,nbsp;prolpcrumlùcceflumtibiàSatana polliccrcris? Demonftraturnbsp;cxcmplis,quódpeccatanonm3neantimpunita. Deus punitnbsp;ties parentum pcccata, in tercia amp; quarta generarioncjUtcompté*’ *nbsp;peccacorum ftipendium feu lucrum eifern on uitamjfed mott^nbsp;non cœlum, led infernum. Quæ eft ergo inlània, peccatis dclcdatijnbsp;Ca lèdlari? Natura abhorremusabafflidlionibus amp; mórte. Abhon^nbsp;mus ctiam'nacuraàferpente, quia metuimusrtobis à uencno.Mj*'nbsp;to magis debemus natura abhorrere à peecato quod Tempernbsp;cum affert prælens uenenum, Sc mortem. Et bate quidem ƒnbsp;pcccato, amp; ftipendio J leu lucro eius. iSlunc audiamus de iuftÿ*^nbsp;amp; frudtu eius* Habet cnim iuftida lîiumfrudlum, amp; fiium do*nbsp;num * Namfrudus luftidæ, eft SANGTIFICATIO.

eft, opera iuftidæ, quæ lunt ex fidej lunt làndh,lùnthoncR fiinc laude digna, amp; qui in operibus iuftidæ ambulat, habet W'nbsp;am honeftatem amp; laudem, etiamfi affligatur. lofeph conieclü*nbsp;in carcercm, etiamfi affligitur , tarnen lànétificatur , quia habetnbsp;-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bonatn

-ocr page 161-

«

¦ CorffSEÎ^T. fÖÄM. BREN. LÎB. lî. DE j’pE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÂ

^hàfn confcicnciam,amp;(àcrificâtDeo:Sacrificium cnim Déô,fpiricus Jf’ntribuIatüSjCor contritùfn ôckùmiliacum Dëus nÔ dcrpicics. Aponbsp;^olimalètràôiâïitur amp; cxduhtur proptér homcn Chrifti: Et tarnen ’nbsp;‘^’'ftificantuFj tjüia amp;lâcâtiirin Domino, quôd digni cflenthâbiD,ütnbsp;P’^optcfïiomên Chrifti contumcliaafïîceréntiir,amp;laüdantbeû. Dô-’’ümàütcm amp; finis iufticix,eft Vitaæcerna.Hîcmihi obicrua,^ Paulus,nbsp;Merccs infti ciæ, cft uita ætêrna, Gd âit; Finisnbsp;’^niciæ,amp; donum bei eft uitaæterna.Ecaddit,Per Icfiini Chriftu.Nosnbsp;'^’mnonmcrcmur ôperibusnôftræiufticiæuicamàeterna,ied daturnbsp;’'ohisgratis,próp ter folûmcritu bomini noftri leih Chrifti.Et tamcnnbsp;*î^hülandueft in bonis iufticiçoperibus,quia faéU fiimüsierüi iuftUnbsp;?æ. Gùin igitur hàtürà diligamus üitain ô(. lœlicitatêjdcbemus erià dûnbsp;iufticianij 6c.boha Opera, üt eà leétemtir 6c, èciàmus.Etfi énimnbsp;^^/nterdum bOnorû operum infœlicitas eft in hocfcculo, tarnen cetnbsp;eorum finis eft,Vita ætcrna, quæ cft Donum Dci per (dumnbsp;””ftum,DominurÄ noftrum»

CAP VT SEPTIM VM.

Ha ftoeÎTE »A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v4^vAlt;eAÛ,e2( à Kl4gt;lt;€wa

Tnt,((p’onv Jh; » u-TOV«(J»Ô-';uw*j5(ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;','óf^f^.iKf

Ai«OT9«vHÔ«i’»f,KaT*fgt;«'nu«TPTr«gt;vô/«fï»7«i-lt;ÿôç. Äg‘‘^v 'tÀ ÿgiifi^'TÎrei^W‘yêfiK'nu iu'jj»!

lt;t Î3îv KT^ 'tS) vifis, •Tß liM «i/T^v ^êij^«A»Â«gt;o5tvo^.é/iæ inififi **'«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji» C*» ùfkamp;zÎMVATOiH’n vóitJ^ S/tpÛnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T»;* XetS’Oiz,eîç -ri

51^«^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcKV€K^«yfc7^*e^iy«K7i^'ÇofMlt;n2|^l^ OeÇ»

AnignoratisfifÄtr«, fcicntibus eninikgêloquor,^lextantilper ^ûinineturhomini,quoadcaiuxeriK'Nainuiro obnoxia mulû-f,uîgt;nbsp;^cntiuiroaîligatacft pcrkgêhï.QuódfimortuüsfuerituirJtbd'acat

4 lege jOîrô.Proinde uiuente marico,adultéra uocabitur,n fe wnxc alterf uiro »Sin autem inonuùs fueric ufr,Iiberata eft lt;t lurc m'n’, ùcnbsp;^ôGt adultéra,ft iun(ftafuericâkertuiro.lta^fratrcsmei,uos quoCpnbsp;’ïîOrtificati cfti's Icgi, per corpus Chrifti, ut iungerémitüalten', nimi-^nbsp;ei,qüi ex liiortras refurrexitjUt frudificemus DcOi

J’^ErftatPaulusadhucin cohorcationcad proferendos frudns fidei, amp;ad fadêda bona opéra. Et cùm an tea admonueritadnbsp;^beneagendiïfimilitudiné duôtaà domino amp; leruo, nunci-’'otinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dudaàmarito amp;uxore.Mirandûàut

lbllicitè,amp; tam pluribus éxigat obedienuam bo finies hâtüra peccatof és,amp; afFeramiis peccànbsp;*amp;b mundû,in camenoftrà,fiimus etiamriäturäfe2niöres,amp;nbsp;^«^^um rcnati,ad fadenda bona o-ctiâüérbo bOmini,nbsp;^^tûjqUô Ikcac ôi mabppcrabccrc.Qijarc Paulus copiolè de hocnbsp;......... Ô } iöëö

f

-ocr page 162-

»4? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INrCAP.VT VIL EPIST. PAVLl AÖ AÖMASf.

loco diflenc,nCGiro ullam pcccandi occafioncni,cChriftónadolt;ï^' naplaufibilitcr ilimcrc queac.Similitudo autem,qua Paulus in hocid-.nbsp;co exigitànohis bona opera, ita le habet, Exponemusenim earn fin]*nbsp;plicißimc. Sicutuxor, habet le, iuxcalcgem de coniugio, erga nwn-tum: icale habethomo renatus amp; pius erga lefum Chriftum. bter hominem enim pium,amp;Chriftum,lpintu3e eft coniugium. Vxor au-tem tantilp er alligata eft uiro, quoad mari tus eins uixerit: è(. fi,uiucnccnbsp;mai itOjiunxcritßalceri,adultéra eft.Etil enim luntluæ quoq; Icgjo*nbsp;mæ diuoTtij caulæ, quae alias rccenlentur,tamen,quia de his in prafU^nbsp;tianon dilputatur,necquicqnam ad hoc propontum fâciuntjfith'Cnbsp;tantùm lermo, de generali coniugiorum lege, qua ordinatum eft, ucnbsp;uiuentclcgitimo marito,nonliceatuxori, cumaltero matrimoniuinnbsp;Contrahere. Quodft uero maritus fuericmörtuus,ibi tum uxornbsp;eft,amp;potcft impune alten nubere,ncq; quiequam debet amphu%nbsp;(quodad coniugium quidem atcincc) marito mortuo:ftautcmnW;nbsp;lucritaltcrinubere, quàmîibercatcm,mortuo priori marito,acquuiinbsp;tam,retincrc,iicebitquidem,debebitautem nouo marito quoadui-xeric, omnemrcueierttiäm amp;’obedicntiam,necpermittitur,utiFO ui-uentcialceri nubat. Haec eftlexconiugij, continetür in pccalog«’nbsp;fub illis praeccptis,Non committasadulrerium.Ec,Non concup’^*^^nbsp;tenus uxorcni. Éodem modo res lefc inter hominem piuiHj^^^*^'nbsp;ftum'habet.Fîomo enim pius,eft uelutimu’icnEt hic homo,pft^bnbsp;quarfi renatus eft in Chrifto per ftdem, fuicuxorlcgis lèu Moft* brtnbsp;enim leu Moles habet rationem maiid. Quemadmodum autenaU“nbsp;xores in polida Mofi,habcbantur àmarîds, prælerdm duris amp; tyran-nicis,ancillarum pcnèloco,tralt;ftabanturimmilericorditcr,amp; répudia*

, bahtur,dato repudij libcllo,quibufuis de caufis,ira,quamdiuLex do-minaturhomini,trâlt;ftateuminhumanilsimè.Étfi enim lex finc^adh amp;iufta,tarnen hi;hom!ni,propterpeccatûeius,tyrannus.Qucmadnionbsp;dum igitur maritus tyrannus tradat uxorem durilsimè, amp; exigit ino-mnibus etiam difficillimis rebus oblèquium,ut ne mudre quidcrti u-xorcotràaudcat: ita amp; lex exigit ab hominc iufticiam pcrfedilsimaniinbsp;aç ne iota quidem rcmittit.Item,maritus tyrannus cffiatimportunici*nbsp;te lua, ut uxor, cùm amp; ipla fit caro,fiat morofior,amp;ad omne uiri obfc*nbsp;quium ignauior,adcoq; cuius uerberamctuic,eum odio prolèqua-tur,Iraq; fit,utaliquotics domo eijciatur,ac leuilsimis de caufis repu-dictunSicamp;Lcx leueritatc fua cffidt,ut homo magis,m^isqj agnolt;nbsp;lcatpcccatum,amp; odio habeatlegcm.Hinccxurgicin homincm,deuo*nbsp;uet cum diris,ac tradit ipfum Satanat, quôd non præftitcrit pcrfcâamnbsp;obedientiam amp; iufticiam. Quod dilsidium,utintcr tyrannum amp; uxo-rcm, ita amp; inter legem amp; hominem, perpetuum eft, donee aut Icpa-rencur,auc dilsidium componatur* Ghriftusigicurfiljus Dei, uenit innbsp;V 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hunc

-ocr page 163-

COMMENT. IOlt;AN. BREN. ttEEÎt ÎI. DE SP^

^ùhcmündum compoficurus hocdtßidium,äcprimuftt,CörtimOi ‘Jilsifna ratio componéndi huius difcordiæ uilà eft,tyfànnum trucidainbsp;per corpus leu mortem lu3m,hoc eft, aboîcrc legem morte iuagt;nbsp;^Hberarchominemàlege.Sedquomodo?Nurïîliberauîchominctnnbsp;*Jege, ut-liceat male contra legem agerc,’ Nihil certe minus, led expiainbsp;J*tpcccata noftra, propter quæ lextumukuabâtur,amp; dönauit nobisnbsp;’’jam iufticiam, qua: eft p erfcólilsimaj ut lex non polsit ampli us tyradinbsp;’’xlctn (uam inter nos excrccrci D einde, adiunxit libi hominem pûnbsp;^’^inuxorem,utinteripfosGtuerum amp;legitimum coniugium.Chrinbsp;,^sautcm non efttyranniis,fedmaritus beneuoIendlsimus.Cçteroni *»?nbsp;*crafcriptura,acprxlèrtimPauïuslibenteramp;frequenterproponknönbsp;coniunóbonêpij hominis^Chrifti,exêplö côiugij cognolcendâi

’^ft.t^Sponlàbo temihiinfide,inmilericOrdiâ amp; nàilerationibus. 2„ ^onnth.it.Delpondi uos uni uirogt;utuirgincm caftam exhiberetisnbsp;^»ifto.Ephe.5.MGmbrafumus corporiseiufderrijexcarne cius» amp; exnbsp;®ßihus eius.Exemplum autcm coniugij collatum cum Chrifto amp;Ecinbsp;pro deft nobis, primùm,ut éxcitemuramp; înflâmcmüt ad fidéminbsp;^’^nciiimeftullum exemplum inuniucrlo orbe tcrrarum,quo lî-t'^ificantius exprimitur, qiiomodo felè resinter Chriftum, amp;homi-Chrifto rcnatum habcat,quàm uel exemplum corporis hu-inter caput amp; membra, uel exemplum coniugij inter maritumnbsp;^^xorem. Vxor enim particeps eft Omnium hônorumamp; bonorumnbsp;J”riti. Vxor coiuicat, ut legum tabula: ioquufttur, radijs mariti. Vxornbsp;^’^etamp;nomen amp; dignitatem à marito. Si maritus rex rüeriquxor ericnbsp;ï^gina. Et econtrà,fi quid ignominiæ contigerit uxori,reduhdat etiamnbsp;’•'niaritumjSicamp;Ecclelîaeft particeps maieftatis Chrifti,amp; tiicißimnbsp;^hftus députâtlîbiaftlidiones,quas impij lùæEcclclîæinferîït.Cort •'nbsp;^^emusigitur, exemplo côiugij,fidem noftram,ut inaffliétionibUsnbsp;’^^^dicnterperdurcmusi Deinde CXCitamur hoc exemplo etiam adnbsp;jj^edientiamSi enim renati in Chrifto lunt uxor Chrifti,certè debencnbsp;^^•ifto,maritoluo,obedicnriam. Hab ent enim maritum clcmcn-‘^f^,qui donat ipfis luam ipfiüs iufticiam, donat 6^ Spiritumlànélum,nbsp;J^^ueant ci obcdire,quod lex non facic.Prætcrea, fi quid pcccatur irrtnbsp;’^blliute, Gondonat amp;(. rcmittitjquod fimilitetlcx,pro fualèucritatc*nbsp;J^'ïfacit.Nulloigiturmodo licccrenatis in Chrifto carni autpeccatonbsp;^f^irc.Hoc enim eftlpiritualcadulterium defignarc*

w -tîTç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d^vaT-ç. vwi 3 KarU/fijÂJVtiJW «Wî»*

vijkv, iToitam-rfy oi K«Tftivô/tce«,«si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;MV/iTllTi

'ra^,X^ôi/TftïÀ«6d-T«7igt;Çlt;^/utôV

¦ h

C« ni énîrii efl^às in came,a^e4us pcccatoram, qui fiintptr te 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;è 4

.5»

-ocr page 164-

ÎN cap. nî; CTIST. PAVLI ad RGMAÏt gcm,u^cbar.t in membtis ilofths,adfrult;fliHcandummorti.Ndfttnbsp;autcm liberati fuinus à lege,mortui ei,in qua dctinebamur,U£ feruia»'nbsp;mus per nöujtalcrïïlpsritu$,i3Cnon per uetuftàtemliterié*

Addit Paulus an tichefin duorum maritorum,Lcgis uidclicet,^ Chriftijucoftendac quem obedientiæ fruélum cx ütföq; confcU^*nbsp;mur. Prior raaricus eft,LEX:Et quia Lex eft Potenoa pcccao,n^^^nbsp;Paulus alias dicit,Satan autem dominatur in came propter pcccatuWHnbsp;idcirco mariti nomine non uenit tantum Lex,ucrumetiam CarOjP^^^nbsp;catumamp;Satan. Q^emèrgofruólum coniecutifiimusexhocmàu^^’nbsp;Cùmadhuc elTemus, inquit,in came (hoc eft) cum adhuc eramus connbsp;iundi camijtanquam marito.Quidhoc? An nonftimus nunc aiu£^nbsp;us in camc?Obleruâda cft phrafis Paulina.Nam amp;alias dicitQui ln^Jnbsp;ne ftint, Deo placerc non poflunr.In came igitur efle, quemadmoonnbsp;Paulus his locis utitur, non eftgeftare externam carnem, amp; ueruiuo*nbsp;here corpus.Sic enimamp;Chriftus fuit in came, dcreftirgcmusucra^'nbsp;ne leu corpore, ad æternamuitarniSed eft obnoxium efle carnà^^nbsp;pcccaris,amp; à peccatorum affeótu uiótumac luperatû efle. Exempt* ê**nbsp;tia.CainjCÙm profequerecur odio fratrem ftiû, nec dominareturl’^*^nbsp;affeduijfedînterficcret fratrem, eratin camé.Dâuid, cùm ulnccf^fj^nbsp;cupiditate deflgnandi adulcerijamp;homicidij,eratin carne.PetruS^^nbsp;fuperarètur tentationc abnegatîohis,erat in carne. Itaquc efleinnbsp;hocloco,cfteflcinpeccatileruitute,amp;bbfequi camalibusdefi^^nbsp;feu peccâtis.Quid ergo flt,cùm adhuçlùmusin carnèdeu iùbI.nbsp;fùb peccatOjamp;Sàtanar Affedusdnquit,peccacoru,qui cxcitanturp^;nbsp;gem,uigcbantin mémbris noftris.Hîcinitio expendendû eft,flnin’’ gt;nbsp;quoddidt: Affedhrspèceatorum efleuclexcitari per legem.SoI^^nbsp;enim Jiquotics dchominum moleftia conqueri^qUod import^n*^nbsp;le fila effidât nos rnalos, ôc iracundos. Ac exiflâmamus nos naturanbsp;qüillos,at bonos,aliôruin autem malicianos fieri malos:Sed long^^Jnbsp;ramus.Nam affeôluspeccatorum,hocefijuoluntas amp; uoluptasp^.nbsp;candi natura nobis inhærec.ïnucnio,inquitPaulus^aliamIegem innbsp;nemearebeUantemlegi mentis mcæ.Et,Sehfiisatqj cogiüriqnbsp;nis, raalâfiintab adoleîccntia.Nüllus îgitur hominum emcitaliumnbsp;minemmaîû,fcdalter excitât tantùm altcriusmalidanijànteâin ipnbsp;hacrentem de latentem.Ouis non fadtlupum uorandi cupidumjicdnbsp;là excitât tantùm in eo uorandi cupiditatem. Pecunia non fàcjt furentnbsp;fèd uiû excitât tantû in cO furandi libidineni* Sicalter hominu nonbsp;âitèrum malum,fcdfolct, data occafione,in altcro maliciam,antcajn'nbsp;hçrentèm,è latebris extrahere. Extrahitur autem de in luccmnbsp;peccâ'tum in nobis, partim fantftiratclegis,partim excmplo,aut irnnbsp;tionehominumPörro,legis nomine comprehenduntur omniM^’nbsp;ad legis rarionem pertinent, uidclicecgt;prxcepta Dciireprçhenfio^

-ocr page 165-

comment. Iöän. ÉRtN. Lib. it. ôé sfe’ _

*feoritàte legis, fupplicium iuxta legem illatiim. Præter^ Legislator magiftratus politicus, amp; minifter Ecclcfiæ, qui eft legis doótornbsp;inttrprcs.Hæcnon inferunt in nos peccatum fed tantùm cxci-^%amp; educuntelacebrisinlucem. Lex cnim Dei,amp;quæ iam recen-'nbsp;^ï’ïiuSjpföhibentiniufticiam, amp; cxiguntiufticiamNosaurcm lumusnbsp;’’^Uira iniufti. Refiftimusigicur,amp;utredcille dixit:Nitimur in uetLnbsp;^^’^jfemper cupimiisq; negata. Hine fit, ut intelligamus noftrami-Pf’iniufticiamj ideoque excitemurad irarn, ad odium Dei, legis, ma-^^ftratus, amp; miniftri Ecclefiac, quorum illi inferunt propter iniufti-corporale fiipplicium, bi minantur æternam internedoncm.nbsp;^id ergo? fi homines non fiunt meliorcs,{ed peiores per lcgemgt;nbsp;reprebenfionem, pér lupplicia, cur Deus dedit legem? cur exi-^^uttam magiftratus politicus, quam minifter Eccleiiafticus fuumnbsp;^dant officium, in reprebendendis amp; puniendis peccatoribus? Hienbsp;^^.'’fiderandus eft nobis harum rerum finis. Sicut enim medicusnbsp;l*^nio congreflu, non Gnat ægrotiim, fed indicat ei magnitudenbsp;morbi,(hoc cft)Gdt ipfum magis aegrotum, hoh üt detineatnbsp;in morbo, fed ut exdtet ipfum ad fiimendam medicinam,nbsp;^d Gnitatem rcuocetur: ita nos natura magis cæci fiimus, quamnbsp;Qiagnitudinem noftri peccati agnofcamuSi ExiftimamUs pod-reótè ualerc, præfértim fi profperum rcrurn noftrarum fiic-habuerimus.Lex autem,amp; quæ ad ration cm eius pertinent,nbsp;^citant innobis peccatum,amp; oftendunt magnitudincm eius, nortnbsp;j’^perdant nos,fedutrcmittant nosad quærendatn amp; accipiendamnbsp;I aduerfiis peccatum medicinam. Quarc neccflarium eft, üénbsp;^^dnundetur, amp;fiipplicia peccatoribus legitime inferantur. Caîte-l^^*^)malicia hominum excitatur ctiamalieno cxemplo. Etfi autem -gt;nbsp;^^'-^uoq; parte extrabiturinlucem,quod eratanteain carnelatens, Unbsp;, ^’^gvauifsime peccant, qui alijsfuaimpietatcfuntoffendiculö.Quinbsp;j^^^nderit, inquit,unum dcpuullisiftis,quiin rnc credunt,cXpctiic ei,nbsp;'^•^cdbçcpropemodûparergâfùnt,amp;aliàs copiofiuS explicantür.Rènbsp;^’.^Umur ergo ad Paulu:Affc6lus (inquit) peccatorû, éXeîtati pér lége,nbsp;O^bàtjlèu efficaces etât,in mêbris noftris ad frUdificaUdu rnorti. Nânbsp;J^^adbüciûcfi fünt poteftati pcccatoru,ucluti maritô,bis dominaf tynbsp;potês amp;: efficax in mêbris ipfbtiï,ut43ferânt fruîlus mortis, I eutnbsp;L^'^tàmortalia. Nosautfiimus ab hoc tyrânicô marito liberâti, quianbsp;dftusliberauitnôsgrrtortêfiiâàlegéjbôceft,âbaccuGtionelègis,lt;SCnbsp;Ij^’^üitpt^noftra, utno fimusampliusuxórpeccatigt;fètifaétifürtïUinbsp;Chrifti, q refiirrexirà môrtuîs.Quarc nnenuic marito fèrüiendS

P uetuftatêlitcrçfhoC éft)n5 pér ueretêlégê, quç auget plt;ftm,amp; dicit,ficut amp; alias Paulus âiuLitera o cdtiit,hô'ênbsp;Dccidit.Vétuftas igit litéræ cft uetus lcx,literis in lapideis cabulîsnbsp;tort»

-ocr page 166-

i66 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT VIL EPIST. PAVtl AD RoMAN.

confcripta.Scd (cruicndu cft Chrifto, pernouiatemIjjiritusjhocçft» pernouumSpirituni.Nam xx Euangelio condpimus Ipiritum ado-ptionis filiorumPcijpföptereaciuód eùm credimus in Chriftuni,Denbsp;us agnófcatnos filios ïuos amp; conasredes Chrifti, amp; dam emus, ad Dc-urn, Abba Pater. Neceflàrium igitur eft, ut ducamus uitam,quxfiliosnbsp;D ei,amp; cobçredcs Chrifti deceat.

vó}i.v. TüVTi «Ätu^iay óux NcTeiv, eï futo vofj-Q^ iAe)2^,óuK îtâiiuftntuii- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

(pof/xxy yVi A«^oü@: H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^?^ cvyAÏg WtTftfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;» t/Ml iriSiV i(Äeu/iif*

Qujdcrgodicemus^Lexpcccatcmeftï'AbfitjIcd peccatS non cognoui,nïfi per legcm. Nam SCxoncupifccntiam non nouiiïêm,nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nfG lex dixiffet. Non concüpifccs, Sed oecalione accepta per prat/

ceptum,genuit in me omnem concupifccntïam»Siquxdem übGf lege,peccatum erat mortuum

SicutPaulusftipra in prndpio fèxti capitis, digreditur,occafiofli huiusdióli,Vbi exubcrauitpeccatum, ibi magis exuberauit gratia,ànbsp;principalihuius fecundc p , :is propofitionc, quæ eft, Spes non pudc«nbsp;facit,ad exhortacionem. urpij renatiin Chrifto per^^fidem, ócccrtox-ternam gloriam Iperan tes, collo cent omne ftudium fuumnbsp;diendum uocationi Dei, ócad facienda bona uocationisfuaîope’^^'®nbsp;in prælènqa,occafionehuiusdiâ:i,Alfeâ:us peccatop excitantur potnbsp;Icgem.Etpaulo antè:Lexftibintrauit,utabundaretdeiid:uni,acauo*nbsp;rum id^enus didorum, digrediturad traólationem de lege, cxpl*'nbsp;catueru aclpirituakm ulumlcgis,priulquamreucrtatur adpnnctp^nbsp;lern huius partis prop ofitionem deSpe.Acprofeólo nccclfariumnbsp;utreâalèntentiade uluLegis,inEcdefia extet. Magna enim hon’*'nbsp;num pars abutunturlegeadlùam iplbrum pcrnidem.Primùnienininbsp;'cxiftimant, quód quia lex eft nobisà Deo da^ fitin hune ulum p’’^’'nbsp;pofita, ut fignificet, nos pofte legem noftris uiribusimplcrc. Adnbsp;enim, inquiunt, lex nobis data eftet,fi non poflemus ei noftris uidhnsnbsp;iatisfeccre? Deinde, luntalij,qui putantlcgcm ad hoc datam^ut fign*^nbsp;cctur,operalcgisànobisïàôl:a,iuxtacxternam Ipedem^efle ueramnbsp;perfedamiufticiain. Horum alterumcftPclagianumialtcrum hyp*’'nbsp;criticum,amp;monafticum.Condo igitur PauU dcucro ululc^Sidilig^nbsp;tef eft obferuanda. ïntcrcaaütcmôc illudïcicndum eft,quodnbsp;hocloco non difterat de Politico leu ciuili uTu ic^s, quern habetnbsp;in externa repub. amp; in doólrina polinca: honelamp;tis, Magiftratusnbsp;nim necefle habet leges ferre, ut contineat homines in cranqunbsp;ÓC honefta focietate. Et Écelefîaftes necefle habetiDccalogum,nbsp;tiam luftificatis explicate-,.amp; luo tenworc inculcate non utnbsp;leant,mérita opcrum eftc iplbrum iuftieiamgt; led ut eontineant^^

-ocr page 167-

COMMENT. ÏÔAN; BRÊN. UB. IL DÊ SPE. ttmorcDci^ac infruôlibus fîdei,adeoq;uc rudioresad obediengt;nbsp;officium afluefiant. Hic eft excernus uRiâ legis. Paulus autcmnbsp;. ^cloco difleritdelpintualiululcgis,in confcientia,amp; coram tribunanbsp;’ ^^*5 qui neceflàrius eft, um Iuftificandis,uc magnitudin cm amp; graui-peccatiagnolcanc,quo excitenturad quçreiïdamin Chrifto re-’^ilsionem peccâti,quàm iuftifîcatis,utagniupçccati magnitudinejamp;nbsp;^'^epta remilsione eius,agnQfcantimmenlàm gratiam amp;. clementiàinnbsp;per Chrift5,aG fint Dcq ^ati.Quid ergo (inquitPauîus) dicemus?nbsp;^^Uîlex peccaEomeftpHac intcrrogatiuncula præparat fibi uiamadnbsp;^piicandum uerum ufiiun legiSjquafi dicat. Haólênus mulu diflerui-de lege, quæ uidentur ablurdißima,uidelicet, quôd lex augeacnbsp;^^^^grcßion es,qj operctur iram^ excitct 7TO9H^7tt,feii affelt;ftus pecca^nbsp;eftiniqua amp; iniufta, q? intantum non minuat, nonnbsp;*°oleatpeccatum,u£etiam augeat? Abfit.Lex enimnon idcirco dici-^'^’^cxciurc affeâais pcccacorum, feu augerc peccau,qj impellat nosnbsp;^^^^cienda noua peccatâ,quæ prius in carne no ft ra non adeunt,fed,qgt;nbsp;^‘^ndac ucteruttvpcccacorumjqu^in nobis latent,amp;funt nobis ignonbsp;^’^âgnitudinem Ôc grauiutera. Tanu enim cæciute natura fumusnbsp;^“’^ôjUcetiamfiafferamus nobifcuminhuncmundûfentinam pec*nbsp;'^^^ffi,quaîumgrauiafiint,ucfâciantnos obnoxios æternæ dânatiogt;nbsp;tarnen agnofeamus necipfà necipforûgrauiutem. Agnofeimusnbsp;quflcdam CXtcmapccutajhomicidium uideIicet,latrocini5r,nbsp;id genus,fèdea peccata,ex quitus ilia oriutur,fiint nobis ignp ta^nbsp;ScPaulusaddit tXcmplum Iegis;Concupifccntiam,inquiens,nônbsp;nifi lex dixiflèt. Non concupifees. Hicprimùm obfcrua, q»nbsp;Paulus feipfum proponat in exemplum,fignifieet,fanól:os nonnbsp;' ’^’^safferrefècum in hune mundum fentinam peccatorura,igno-'^^'^in,amp;cæcitaÊcm,quàm omnesalij homines. Nemo enim nafti-l'^^hncLLiSjffcdomnesnafcimurpeccatores. Scripcam quidem eft denbsp;'^^HneBapriftai, quôd repletus fit fpiritulànéio,cùm adhueefictinu»nbsp;matris,hocautem non incelligendum eft)quôd fit conceptusnbsp;peccato oiiginali,fed q,,poftquam eoncepeusfuitin pcccatOjdonbsp;diuinitusfpiritufànâo.DicicenimEuangelifta,Q|ii non exnbsp;^.’^guinibuSjfed exDEO natifùnt.NamjquodadnâturamBaptiftæacnbsp;^^hfuit iple peccatonSirailiter amp; Paulus, ctfi raptus fuit in tertiumnbsp;^.^liijnatura tarnen peccator fuit.Nec loquimur hîcjde extefnis peccanbsp;’pUædefîgnauicperfèGucione,priufquam crediditinChriftum,fednbsp;l^^’nternis p eccatis,quæ amp; ante amp; poft cognitionem ac fidem in Chrinbsp;^^)habuicin carne,de qüibüs^bftcaplUribus.Deinde) quôd addicnbsp;pæcipuè exemplü huius legis,Non concüpifces, manifcftèfignificatgt;nbsp;P’’1 hac difpuutione de lege, nön loqin untùm de lege cerimonialî,nbsp;Maxime omniû de lege morali. Sunt enim qui dicunt,quôd ctfinbsp;lex

-ocr page 168-

, Ids nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏN CAPVT VIL ËPIST. PÄVLI AD ROMAN.

kx ceriihoftialis noniuftificathotninem, tarnen lexmoralijiùftificct eum. Paulus autem do cet Wc, quo d nee lex moralis iuftificet,kd longe äliuin hab cat ulum.Præterea,cùrn Paulus propOïiatcxeniplum denbsp;eoncupifeentià, clarè'indicat,non tantùm cxrernà peccata,uerumeu-am internos animi motus aduerlùsiegeniDei,efleiEternoIupplicionbsp;dignos, utplanènon fitkntiendum, cogit^iones efle à uedigali, (fienbsp;enim loqui fblcnt,) libéras. Et lùnt quidem lùo modf^ coram huma-no tribunal! liberie, non lîint autcm liberæ coram tribunal! diuino»nbsp;Concupifcentîam,inquit,non nouiircm,nifilexdixiiTet.Non concu-pil'cas.C^id ergo? Num illud unit Paulus dicer e,kpriulquamaudiuenbsp;ritàut cognouericlegem,nonhabuiireüllumpcccand! affeótum’N'fi'nbsp;nimè. Omnes enimhomines, non tantùm adulti,uerumetiam puennbsp;fentiûrit affeélum peccâto rum^qücm amp; uarijs-modis pro duntnbsp;t!,iralcuntur, V o cat! ad prcccs ! recidànt : percuÊi, rcpercuriunt : Sednbsp;nondumintelliguntpcccari grauiatcm,nec Icntiunt diuinic !r«nia-gnitudinem propter peecatum.Cum ergo PaidusdicittConcupilccnnbsp;tiam non nouiflem, nifi lex d!ccret,Non concupilccSjfignificatA?^'nbsp;tequam legem cognoucrit,non ihtcllcxifle,autnon cyrafle g^uita*nbsp;tem pcccatï concupifcentiie^ nee fenfilTe diuinis irx magnitudip«quot;^nbsp;prop'tcrpeccatum.NaiïiâbfqÿIegc(inqüit)peccatumeratin^’^^^^'^?^^nbsp;(hoccft)antequamlt;cognouilegcm,pcccatüm quidem proeft®nbsp;ratin tarne mea, amp; uigebatin membris meis:fèd quantum atdnet adnbsp;Cognitionem grâuïtatis pcGcati,amp; magnitudinis diuinæ irx, uidebaWtnbsp;mortuum. Acceptaautemo ccafionc per ptæceptum^cnuicnbsp;mnem concupilcentiam,hoc eö^excitauitinme concupircentiani^-tea latentem, ucagnofccrem^quanto peccato bbrutüs elÏem. Lexnbsp;turad hot prarcipuèdata cft,amp;ip!ritualis ulus lègis is cft, non ut fig^P'nbsp;fleet,nos pofle noftris uiribïis pèrfeótam iufticiam præftarc, nee ut l’*nbsp;gnificer, quod opera legis à nobis facta, iùftificent nos,fcd data eftj utnbsp;cùmnosfimus haturamagis cæci,quàm ütpeccatum uerèagnofca-mus,cx:citemiirperlegcrnad cognolcendam magnitudinem pcccaa*nbsp;idqjnonütinpeccatopercamus,lèduthoegradu perducamuradaunbsp;diéndum Euangelion Ghrifti, amp; ucram làlutcm,per Edcm in Chn-ftum,qir! iôlùs eft lufticia amp; làndificatio noftrajConlequamur.

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tsitÎ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Àl ôTf»XMÇj5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4«

Ài fCjrieaùtb p, cv ^oi i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»um èîç 98tv«Tgt;v- »nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«

lpof/i.»vÀ«j’gt;aûôf,2^.^(vT»Â*ç,c/^»'7nicT*«ii«»6^ Aî «v^aTrixTftvep.

Ego autcm Uiucbam quondam^ne kgc,ucn»cn£c uerd manda/ tOjpeCcatum reuixit,ego üerô mortuus fuiti^Ëtrepertam êft mandatum jquod eratinftitutumadùïtam, rnihi cedcrc ad mortem.nbsp;Nam peccatum, occafione acceptaper pratceptunH âeccpitmc,â^nbsp;perinudoeddit.

Quid

-ocr page 169-

/

CÔÂÂÉW. ïöXkVREN. Xlt;B. II. DB SPB.

-Quid ctgoeft, quod Paulusdicic,Viuebam quondam fine lege? An non fuit iam inde à circumcifione fiia ludæus ,lub lege Mofi? Aftnbsp;non alias gloriatur,fe efle drcumcilum oóhuo dic,cx tribu Benîamingt;nbsp;^amp;€him elle in lege irreprçhenfibilem? Cum igitur aicViuebamali»nbsp;Suandofinclegc,nonintclligcndum eft,quóduitamtcmcrèduxerit»nbsp;^nullilcgi lùbicftusfuericjlcdquiaagnirio pcccatorizcft per legem,nbsp;i^circofinc lege uiucre,hoc loco, eftpeccatum non agnolcerc,grà-'^itarcm peccati non(cntirc,ac uitam carnalicerlccuram duccre.NuUanbsp;jnidem natio, nullus populus, nullahominum lbcietaseft, quænonnbsp;niashabeacleges,fi nonIcriptas, ccrteracioni inlculptas. Sed fi de legenbsp;noclocojiuxtaphtafin Pauli, loquendum eft,duo funt hominum ge-J^ciajquaclinc Icgcuiuunt. Alterum efthominum lcelcratorum,quinbsp;5^nr^fineulloOeirimoredcfignant pcccata,ac fiquidem effugiuncnbsp;Micia amp; (uppliciahumana, cxiftimant le diûina quoque lupplicia ct •nbsp;^gifle. Cain incerfecit fratrem Abclcm,nullo ncc Dci,nec hominis ti.

amp; cùm admoncrcturfratricidij, fccure relponditc Nunquid c. Snftim cuftosfrarrismci.’Filij patriarchæ lacob, uendunt fratrem Io..nbsp;Jjpnalienigcnis,nullapeccaticonfcicntia,acpoftquam uendidiflent,nbsp;J'ud tantùm curant, ut os parentilublinant. ludas prodit Chriftumnbsp;^ntificibus, nulla grauitatispcccaria^nitione, ncc cogitat de raagni.nbsp;*^^incdiuinaeira:. Hiamp;horumfimiles dicunturtantilperfinclcgcui.nbsp;^^C)’dumlecurcpeccatapcrpetrant,amp; non agnolcunt,ncc peccato.nbsp;tnagnitudincm,nccdiuinae irac fcucritatem. Alterum genus eftnbsp;5ypoaitarum,lcu hominum honeftorum, qui non funt ucre in Chrtnbsp;j^?rcnati,amp;qüiexiftimantDcolâtisficrihumanaiuftida. Hietfi ucr-ƒ confitentur lcpeccatores, tarnen nec ipfi agnoftunt magnitudUnbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;peccati,amp; leucritatem diuinæirae,amp;liquid deijs dicatur,lenti. ,

^^IcfuaiufticiaDeum placate pofre,qualis fuit Paulus,priulquam J^^ucrftis eft ad Chriftum. Quarc,amp; hi dicuntur tantilper fine lege ui-^^’^fjquoad ueram legis lèntentiam non intelligunt,nec efficaciàm le.nbsp;^?cntiunt.Hæc certè eft uulgaris amp; ufitata omnium pene hominumnbsp;Aut enim fècurc perpétrant lcclera,aut Iccurè in lùa externahoncnbsp;’^^ambulant,ncc amciuntur inultumgrauitate peccati, nilî quatc*nbsp;j'^^^oominumîudiciametuunt.Sedhacuianon perueniturad uçramnbsp;p.^^cin.Nam,quemâdmodum nemo facilèadmittitmcdicinam, nilînbsp;^^feægrotum, necquilquamtraditlclàpientiæ crudiendum,nilîa-ltatluaminfipicntiam,itanemo foletadmittcre Euangelion làlu-^’iiili anteaexdtatus Icgeagnofcat pcccata,amp;fuam internedonem.nbsp;j^^'^enim confilio milît Deus Molen legislatorem, antequam Chri-^^^laluatoremmittcret,utlîgnificet,agnitioncm grauitatis peccati,nbsp;bnpræcedere p cccati remiisionem. Et Hanna mater Samu élis ait:

c-i

^MINYS mortificat, amp; uiuificat,dcdudtad inferos amp; rcdudt.(hoc

P eft)

r

I

-ocr page 170-

î7* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT VIL EPIST. PAVLI AD ROMAN-

^ft)Quem©ominuscftiàluaturus,hucantèdeducitadmortê,QiJàni ad uitam,amp; prius conijdt eû in infcrnum,quam collocct in cœlo.Qi®nbsp;rCjCÙm tam fcelerati, quam honcftihomines, carnalitcrfècuri,uiuancnbsp;adhucfinelegc, raani£cftûeft,q?etiam uiuant fine Euangelio,amp;long«nbsp;adhucà ueraïaluttabfint.Rcm horrcndâ.Oranes ferè hominesaguntnbsp;iecuramin carne uiram,acilli quoq^,, qui fibi maximepij uidentur.E®nbsp;tarnen, quia uiuuntfine lege, hoceft, agnicione pcccaci,abfiintatlhuCnbsp;àialute, Suntquidem multi tamætate,qualcs funtpueri,quàmin2^nbsp;nioimbe cilles,quales lùnthomincs,quos uocamus fimplices,quifii^nbsp;pli ci quoque pcccatorum agnitionc, amp;£dcin Chriftum, (ablq;nbsp;îideinChriftum, nulla efUàlus) conlèquunturiàlutem.proptcrCbn^nbsp;fturnjScdillacftlblennis amp; ordinaria confequendæ lâlutisuia,utq‘^nbsp;€upitlt;;œlu,prins dcguftet infern û, Sgt;(. qui petit pcccatoiû remifiio^^nbsp;prius agnolcat coru magnicudinê.Neeî^noicatlcui tantùm cordis conbsp;gitatione,aut uerbo oris, fed knfu pcrpctuæd«înationis. Cùm igijnbsp;gis fecuritarê carnalem,q meam inla;licitatc.icnrip,quid fadendüd«»nbsp;utintelligara óefentiam peccatigrauitatem? Alij^^uiâêfugiûthuncfcHnbsp;fiim.,amp; exiftimant,pra:cipuä cHc fixliçitatem,fccuro animo, amp;abfqi^nbsp;rum xcrum affeólu uiucre, qualcm uitam porci,amp; uaccæ ducüntr^®nbsp;hæc carnalis lecuritaSjiurama eft in hominibus infœiicicas,nbsp;nim agis aliquandiu uitam abfqfie fenfii peccacs tarnen peccatufl}nbsp;tandem reueletur, necefie eft. Nam quemadmodum morbus,innbsp;timis uifteribus hærcns, etiamfi diu lateat, tarnen uchtandem,idqi’^nbsp;maiori periculo erumpitrica, cumpeccatum fit morbus aniiD3j nAlt;nbsp;turainfixus,nonpoteftlcmpercelari,led uel tandem patcfieUc^Cl'J^nbsp;fi hoe illis acciderit^ qui lunt Ipiriçualium ccruminum ignari^amp;nbsp;cxcrcitati,hi fijbitaneoamp; improui{omalo,icateiTentur,utaniiuun’nbsp;delpondeant,necuHam ialuris uiam inueniant. Securitas igiturnbsp;nalis, maxima omnium eft infœlicitas. Quid ergo faciendum, utnbsp;hanc fecuritatem cxcutiamus, amp; grauitatem pcccaci agnofcamus?nbsp;Hic audiendus eft Paulus, ut ejjemplo cius dikamus, peccatuiR*“nbsp;. gnolcere. Ego , inquit, uiucbam quondam fine lege, (hoc eft)nbsp;fine agnitionc grauitatis pcccati:Sed ueniente mandaco,(hoCnbsp;cftjpatcfada intcllcób lege, pcccatum reuixic, peccatum cxci*nbsp;tatum eft, amp; agnitum, ego autem mortuus film» Ante quidem upnbsp;debar mihi belle uiuere, èi. peccatum uidebatur in me mortuuiuînbsp;Nuncautem,poftquam reuelataeft in conlcientia mcaLex,ibi tuirtnbsp;peccatum, quod antca latcbat, reuixit, ego uero mortuusfiini)pro-ptercaquod lênlèrim me morti,'adeoq;ætemae damhationi obnoxi-um. Ac Decalogus inftitutus quidem eftad uitam. Dicitenim Moles;nbsp;Qui fecerit ea, uiuet in cis* Et, Propofiii tibi uitam amp; benedidio-nem. Ec Chrftlus;Siuis,inquit,ad uitam ingudi, fcruamandatanbsp;....... ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

-ocr page 171-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. H. DE SPEJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»7*

Sed qui erat infticutus ad uitam,celsic mihi ad mortcm.Quam ob cau. hin?Quia peccaturn decepitme, propterca quod antea uidebaturnbsp;prorfus mortuum^üt nullum eflcjled occafiohcàcccpta,per Dccalo-^m,reuixic, amp; occidit,ac damnauicifie.Hoc enim eft deapere, uide-.nbsp;(’cctjcumquisaltera manu panemoftentat,alterafertlapidem. Talisnbsp;’nipoftöf eft peccaturn. Antequam enim lexreuelabätiir in conïcicn-f’amca, occulrabatlc peccaturn, amp; conniuebat,ut uidercr mihi honc-ftiiS)amp;coramDeo quoq;Gnétus. Poftquam autem intellexi ueramnbsp;f^ccalogi ftntentiara,ibi tum grauitas peccati ita crupit,ut agnouerimnbsp;tantum nebulonem, quantum antea hunquarn, ne ängelis qui-äffirmantibuSjCredidinem. Vides Paulum ueniftc in agnitioneninbsp;peccati, per Decalogum, amp; cognirionem ùeræ eins Tenten tiæ. Quarc,nbsp;excutiamus carnalem noftram Tecuritatcm,amp; retin earn us nosipibsnbsp;*ioftri,àcpeccarorum nóftrorum agnitionc, amp; utambulenius in cànbsp;’’iaac ordinatione, qua ad ueram lâlutem peruènitur,ncce(re habe-’pusnobisob óculosponefeDecalógum, amp; diligenter eum médita-Mon ut in èô h3ereamus,(cd utagnito peccato,exeitémurad quakennbsp;‘latn remifsionem peccati, amp; ueram làlütcrnin Ghriftolefti feruà-^fcnoftro.

Ö (jSji vé/i-oç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««9». 7*0 ov

itaejp Lex jpfa quideni (ânda eft,amp; prçccptüm ûndiim,ac lulHutn 8^bohum«Ergo,quod bonümerat,mihi fadüm eft morsf Abfiunbsp;Imô peccaturn, ut apparcrec peccatuni, aftert tnihi, per id, quod cracnbsp;bohunijmortem,utperptæceptuni,pcccatumfteretexceUencerpccnbsp;cans,

* - gt;

,. Oixit Paulus,Man datum, quod cratinftitutumad uitam,ccditmi niortem.Etftipra:Lexocódit.Quid ergo?Num mandata legis nànbsp;^^rMùa tampemiäolaamp;uenenatai[unt,uthominesalioquiinnocen-J^S)interficiant?Nihil minusNam quod Lex feu mandatum, feu Decanbsp;^RUs öccidanthomines,non fit uitio legis, fed uitio peccati in homûnbsp;Lex eninî, quo dad Iharn ipfiusnaturamattiner,làndaeft,præ-Decalogi iufta fiint amp; b ona. Primùm enim, D ecalogus præcipitnbsp;^tigit pcrfcôtifiima amp; optima iüfticiæ opera. Et ne fingula præccptanbsp;j^prælentia percurramus,confidefèmüs,uellàltemepitomen Deca-^Si’Sunt enim duæ tabulas Dccalogi.Prioris epitome eft:Diliges Do-’num Deum tuum ex toto corde, ex totaanima, amp; omni fortitudi-ƒ ^ua.Nihilpoteft de uero Dei cultu perfeétius,nihilabftgt;iutiüs mannbsp;p’- Hîcexiguntur omnia opera colendi Dei pcrfeótè pura, iufta, amp;nbsp;. • Ex toto, inquit,cordc,ex totaanima,ex totafórtitudine.Po-^noris tabula: epitome eft, Diliges proximum ficut teipfiim. Hicnbsp;P » iterbnl

-ocr page 172-

m CAP-VT VIT. êpïsr; PAVLÏ ad ROi«AN.

iterum nihil omifliim eftyquodad perfeólam itifticiam pröxïnTQpt^-ftandam attinet. Et liane lègisperfcólioncm Molès iplè fignifiçauif» cùmait: Quod ego præcipio, hoc tantùm facias Domino, nee addasnbsp;^uicquam,nccminuas. Non dedines nccaddcxtram,nccadnbsp;Lexigitur per le optima,de lànâilHma fit,necefle eft. Deinde legis opcnbsp;ra,ficut exigunturab ipla,tam pcrfeâa lunt,ut fi quis impleretealecuivnbsp;damillam perfedionem,quamandantur,rnererentur uitamamp;aftcr*nbsp;nam fœlicitatem.Quod tam Moles,quam Chriftus tcftificant,quen]’nbsp;admodumlupràcommemorauimus.Molès dicitiQui feceritea,u‘'nbsp;uetin eis.Chriftusait;Siuisad uitam ingredi, lemamandata. Manila*nbsp;ftum igitur efl:,qj licut lex ipla per le iufta eft amp; lancl-a,ita exigit opc^nbsp;iufta amp; lan(fta.Nuncaut lexopcrat innobis,non iufticiam,fed peccant,nbsp;quo d amp; auget,amp; fad t illud mirum in m o du p eccans;op erat etiâ in nlt;’nbsp;bis,non uitâ,fed mortem. Id aut non fit legis, fed peccati,PECCATl»nbsp;inquâ,uitio.Peccatû enim tantamagnitudine ôc multi tu dine nos oc*nbsp;cuoauiLut cum nrononitur ci Icx.non mitiffet, led in furnrem ootiu®;


at,in oculisintuentiiim, elfeâùm, cum natura lùaprorfus pugn^nt^’ Non cùrtè accidie uitio lolisjled uitio imbedïlium oculoruna.nbsp;Chriftus ipfe lux mundi,illuminansomn em hominem uenientcnH’’nbsp;bunemundum. Et tarnen apud loànnem cap.p.dicit; In indiciumnbsp;lieni in hunemundum, ut qui non ui dent, uideant,amp; qui uident,cf^nbsp;fiant. Vide mihi:ExChnfto,qui èftluxiplà,fit cæcitas. Vnde? nonuioÇ*nbsp;'Chrifti,fed uitio incredulitatishominum.Sic etiam iex,res eft lanóh^^!'nbsp;ma, amp;uiuificans,Sed uitio peccatifit, quod augeat peccatum amp; ocd'nbsp;dat.Hocillud eft, quod Paulus ait: Peccatum operatur,leuafFcrtmil^nbsp;mortem, per bonum, quiamagnitudo peccatiapparet, patefit,amp;nbsp;ftraturperlegcm,bonam,utpeccatumgt;quod antecognitam legcm»


cft,)maximè omnium peccansfeuabominandum amp; deteftandn.Sco quid? Num lex ideifco illuftrat peccatum,amp; o eddit nos, utin peccatonbsp;pereamus?NihiIminus,ledpotius,utexdtemuräd quçrendam remihnbsp;fionem peccati,amp;làlutem in Chrifto Iclu Domino noftro.Conclülif,nbsp;j-p inquitPaulus alias,Deus omnes lub incredulitatemgt; ut omnium mÜ®nbsp;j*. reretur.Etiterum:GoncIufic Icriptura omnia lüb peccatum, utpro-milsio ex fide lelu Chrifti darctur credentibus. Ac rurlus;Lex pxdago*nbsp;gus nofter fuit ad Chriftum,uc ex fide iuftificaremur.



-ocr page 173-

%

C'OxMMENT. IOAN. éren. tIBER il. DE SPE.

Scimiis enim, quód lex fpirituahs tft ycgo 'airtctn fum carnatii, ücnditus fabpeccatum,

Didum eftj quodlex éxcitctamp;augeatpeccatuminhomine,idq; uitio legis,fed üitio peccati; Nunc igiturcxpli cat Paulus^quomo-jjolcxaiigeat inhomine'peccatïini,uitiopeccati,amp;docèr,quidilludnbsp;p.’Syod non conucniachonimicuniIegc.’Prop0nit autem iterumnbsp;‘C’plum in exemplum, utcùm cognofcimus, qualis ftPaülus lua na-^^^)fciamüs tales elTeomnes homincs,qiiantumCunq;lanótos. Loquitur enim Paulus,de luahatura,non tahcum,qualisfueritantequamnbsp;I ?gnouit Chriftüperfidem,fed ei;iain qualis adhuc fjr,poftquàmianinbsp;’uChrifto renatus eft:Scimus,inqüit,quôdLéxeftlpiritualis.'HæcPaunbsp;‘ucrbafalfis expofitiohibüsmirificè merStlórdidata. Nomiiicenimnbsp;'^gis,iiiteÏlexcrurit, non tantùm Decalogum,lèd etiam omneshiftori.nbsp;narration es r erutn geftarum in libris Mof,in libris Rcgum,adeo-que in uniücrlaProphetica jfcriptura.Deinde,nominclpiritüalis,intcI-‘^eruntAllegoricunijac dixerunt,Legem exponendamefre,nonlè-^undum literam,fed allcgoricè, ut cùm in libris Rcgum cortimcmoranbsp;Dauid fenex duxerit iuücnculam in uxörem, (cntiürit ifti,quódnbsp;non fit inteliigèiidum, fecundum litcrami,lcd fccündum aÜegori-^ui,quâmtiôcant,len{um Ipiritualcm. Acmultaqpidcmfiiht,inicri-P^ura, quajfüam habcntallegoriam:fed Paulushócfiió dido longe â-fenfic, quàm ut fignificaucrit legem lèu fcripturam cflc allegoricènbsp;’^^erpretandam. Confertenim interle,perancithcfin,fan6titatemlc-ê’Samp;prophanitatem hominis, ae feueritaccm.Dccalôgiin exigenda -P^deiàaiufticiàjamp;imbcdllitatèiri humanaruni ùirium,in præîtandanbsp;’ufticialêgis. Ac initio lex dicitur à Paulo, Ipiritualis, quia âd præftan-u^mperkólani iufticiam,exigitSpiritumlanótuminhöfriinc. Dein-’nbsp;nbsp;nbsp;sxigit non Iblum externa operaûnda, led omnes etiàrii internos

cxigitSpirituales amp; totos find:os.DiIiges,iriquit,Deiim ex to-cordé amp;c.Et,Nonconcupilcas.Ethæc qüidcm eft legis condition ^id üero de hominé? Égo autem,inqui^fiim carnalisjüenditus fiibnbsp;P^ccatüm. Paulô antèdidum eft^quod Faulus proponat le iple irinbsp;^’^cnriplüm,ac in telligat nomine fiiö jomnés renatos in Chrifto,amp; do-^b qiiid fint fua riatura, quid item fint gratia Deijlèu rcrialcehtia irinbsp;Surifto. Elfi enim irnpij maxime omnium lùntcarriales,nechabentnbsp;j'^ternum, de quö lequitur,hominem^ ex Ipiritu renatum,tamcn Pau-^sinprælentia loquitur tantum de renatis^ quiamp;ipfilûô mödóluntnbsp;^gt;'nalcs.Egö(inquH:)fiim carnalis.Garnalesautem Deo placerc nonnbsp;Pqflunt.Dicemus ergo,nc Paulum quidem Deo placerc?Cerre placetnbsp;'^»Icdquod dicit,Sc carnalemelfe,intelligit, qualisfitnatura tantum,nbsp;carnalem eflê, hoc loco, cftnatura carere Spiritulando.Taiesnbsp;^ntomneshomines,' eüamlàndilsimi.Etadditür: Vendituslub pecanbsp;P 3 catum.-

(

-ocr page 174-

174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INCAPVTVU, EPIST. PAVLÎ AD ROMAN.

catum.DifertèaicVENDrrVS. Nee hæc uox ofcitanter cftprætereun-da.Confidcrandum enkn eft,quæfueritapud uetcres uendidonis ucl agrorum,ucl etiamhominum conluetudo.Quiucnditur alten,cotusnbsp;tranfit in alcerius, oui uendimr, potcftaccm, nee eft ampHus curæ uen-ditori. Sic óchomo uenditus^ft pcccato, pcrpeccatu Adæ. Poftquàmnbsp;enim Adam peccauit, priuatus eft Spiritu îanâ:o,Â: traditus eft in cap«nbsp;Bitatem,acferuitutem pe-ccati. Parenteautem uendico inalienamier.nbsp;uitucem,omnis eiuspofteritas,q[uæ eracinlumbis parendsjuendi«nbsp;ftinc in ftruitutem peccatiyita utnon folg habeant peccatum, uerumc-tiam fintfèrui peccad,Qui uerô eftlcruuspeecad, cum hoc, nimirua-lieno lèruo,nihilnegocij habex Ipintus lànâuSjncc eft eiamplius cur^nbsp;NonabijdtquidemSpirituslanélus curam conuertendihominesiionbsp;pios aducram pietatem,^ coniequimurprimidas Spiritus fanóti,cxnbsp;gratia D ci, per Euange:lion,propter Chnftum,manemus autem natU'nbsp;ralcrui peccad,donechanc corporalera uitam uixcrimus. Noncniiflnbsp;abolctnacura,edamfiprimi0as Spiritus,per Euangclion,acccpcriinus.nbsp;Quare, ciim renati in Chrifto maneant iua natura ferui peccatinbsp;ctiara dicuntur fijo modo Garnales,

Quod cn/m ago, non approbÓ,

ExponiE,quomodo fit Carnalis.ïtérum àütém oblcrtiandum el^ CjUÔdPaulus nie loquatur non dcimpijs,ïed de leipfbj qualis fuentnbsp;poft conuerfîoncm adChriftum,amp; quai es fint omncslandijqul^^^nbsp;fiucinhoc lèculo uitamagunt. Quierrim nondumlunt perfidem i«nbsp;Chriftum renad, non habent intra le tâlem lpiritus amp; carnis pugnam,nbsp;qualem Paulus delcribitjfèd ut carent lpîritu,ica uiéd lurità carne,amp;-u^nbsp;uuntlècundum camem. Quare Paulus loquitur hoc locodcSandisnbsp;(eu credenribusin Ghriftum.Quodâgo,inquicns, rton agnofeo, n«™nbsp;approbo^nonlaudo. Cur igiturhocagisrCurpcccas contra conlcicn-dam?Non peccat Paulus contra conlcicndam,fedquod dicit,habetnbsp;hanclententiam.Quod ago ego carnalis,non approbo ego fpiritualis.nbsp;Hocutreôlè inteUigatur,excmplisdîinonftrabimus. Lex eft: Diligasnbsp;Deum ex toto corde,extotaanimaiamp;torafordtudine.EthuicIegiobnbsp;fequium debucrunt, non hi tantùm homines, quiacceperunt cam li-teris mandatam,u€rumetiam,qui fuerurtt ab inido condirionis mun-di Abrahamo autem iam per Ipiritum lànôdt rcnato»martdatur àDeo,nbsp;ut tollat filium luum unigenitum,quem diligit,Ilàac, 3c offerat cum innbsp;holo cauftum. Oblèqiiendû igitur erat huic mandato, diligcndus cratnbsp;Deus,amp; offerendus filius, non tantùm exterrto opère,ucrumeriam o-mnianimi promptitudine^acnulla plane cordis repugnâtia. Abrahartinbsp;ergo uadit quidem,amp; oblèquitur uocarioni Dei, ducitq; filium ad honbsp;lo cauftum, lèd intérim cor palpitât, amp;pugnât cum mandato Dei, acnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ “nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' malle*

-ocr page 175-

oJ fl SiAcfl, œèp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«vs* oti«.

Non enim quod uolo,hoc facio,fed quod odî,hoc agoî

Etgône inuiti impellimur ad peccandum? Et fi inuiti, cur pfopter Piccata punimur? Non peccamus inuici.Omne enim peccatû,uolun-^um. Açpeccatuquidcm originale exércettyrannidem in homine,nbsp;^ducitcaptiuas omnes humanas uires,adcoq-, iplàmquoq- uoluntanbsp;^^ni:hæcautem uoluntas, non eft inuita,lèd magna libêtia obfèquens.nbsp;Paulus dicit,hanchabedcntêtiam.Sanôti,lpiritü lànôlo rc-^^Iciunde debereperfeôlam diledionemDeiamp; proximi,iuxtalc-Diliges DominûEXeum tun ex toto corde: Etproximuficutté-^nbsp;Et quia renaci funt è Spiritu,idcirco uolunt amp; cupiuntlegi Deinbsp;obedire,ac o dio habêt imperféôlâ amp; uiciatâ obedientiâ.Ma!nbsp;I enim earn efTe pcrfediiamâ, amp;ablq; ullo uitio. Sed quia geftancnbsp;^^hucfecûpeccatu originale, reatii quidêremi(rum,propterChriftujnbsp;j S^uaûtadhucinhærenSjpræquononpofluntinhae üitapcrfcéladi-.^^ionemDei proîdmi præftare,ideo faciunt(hoc eft,impérfeóbè di



^ülus Rom.p.optât anathema cfleà Chrifto pro fiatribus fuis cogna-^idq; optât iuxtalpiritû exardore diledionis, quâlcîebadèiuxtale-S^nijdéberepeo amp; proximis^Sed fi in tentatione obieélus fuiffet hor ^^ribus infernijamp;pcrpetuç dânationis,ibi tu,etiamfiSpiricus,quo eracnbsp;-’^atusjhôn défuifTetfuo offido,fcd perrexifletin diledionis ardorc,nbsp;Garnis affcólus reftitifict, amp; maluiflecuniucrlum mundfiperire,nbsp;¦^^^cunus iplè periret. Iraq; Paulus feciflet, quodnonuoluiflec,fednbsp;^l^od odio habuiflet,quià etiamfiSpiritu confticiflecin dileélione, ta

•* lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;------------------'

caro repugnafietjqùam repugnantiâPaulus extrem o odiohabc-

OatHocillud eft,quod Chriftus dixitSpirituspromptus eft,caro aute ‘’'fimiaEtPaulusGabt.;.Caro concupifcitaduerlusSpititum,amp;igt;pinbsp;, 'itus aduerl’us camem, Haeç iater fe mucuo aduerfintur, ut nonnbsp;' .^Uxcunlt;|uc uoiuencîs gt; cadein fadatbj (boc cft) uc non per e

-ocr page 176-

IN CAPVT VIL EPIST. PAVLI AD ROMAN.

amp; reipià ob e dia ris legi Dei, quemadmodum iuxta Spiritum uulri^. Hæc diligenter cognofcendalùnt, ucfciamus,qùàmimpcrfcdafithu-mana iufticià,acqjpergcndS quidem fît inuocarionc amp; obedientianbsp;Dei,(edbac noftra iufticia non eft confidendum. Vides igitur,quàmnbsp;neceflàrius nobis fît Chriftus,J)roptcrquem hab emus pcccati remifînbsp;fiortcm, quæ eft præcipua noftra iuÂièia, non opcribus,fed fide con-ftans.

oÎKoûQt zi î^i

OiAü i‘c,o'nôvK,ôikÜcv

Tisiv oî TV

Siocrô, quodftonuolo, hocfacio,confcntioicgî, quôd fit bonà» Ntincautem noniam c|;opcrpetröiUud, fêdinhabitans in me pcc/nbsp;catum, Nouienim, quôd non habitet in me, hoi^,tn carne meitinbsp;bonum*

Antequàm pergam hçc explicate, admonendum exiftimo IcÂo* ’rem,ut cogitet, ad quoshæc Pauli doótrina pcrtineat,amp; de quibusftr*nbsp;mo fiat.Hæcenim doétrînainiucundaadmodum efthominibuscar-nalibus, quiamp; ea parùm affiduntur. Mallent proponi fîbi poculumnbsp;ftigidi uini,quàmuthisrebus,fîcutipfîquidemlèntiunt,oâofîsamp;^ù-peruacancisoccupentur. Pijsautem amp;lpirituaiibus,ut baec'd?^^nbsp;cftneccflàriajitaeft ipfîs iucundilsima.Audiunt enimcxigiàlegcp*^nbsp;feôtam amp;abiblutàm Gnôtitatem.Et camenrciplàlcntiun^ftnonpol-fceampræftarc.Adhæccomperiuncintraïc perpetuam pugn^nbsp;nisaduerfîis Ipiritum. Cùm igicurhon fînt toti ócperfcóriïanóli, cxÜbnbsp;marit le Deo non efle curæ, nec habere Ipiritum lanâ:um,ideô4inbsp;uißinic in cônftientia perturbantur amp; affliguntur. Paului ergo fîilcipitnbsp;eos erudiendosjütintelligant, quæ fît ratio, quæcOridrrio finftoruoinbsp;in hac uita, amp; Iciant, quôd fpc lua, quam de fiitura fclidtate propte^nbsp;Chriftüm cônceperuntjhâudqüaqpudefiant. Süprà dixicNonquodnbsp;uolojhoc amp;dó,fed quod odi,hoêàgô.Quæfb iÿtur tePâuIe,quid eaunbsp;fîe fît, eut ho e làdas?quis te adigit,utagas,qùod odio habes? Num LeXnbsp;Dei?Nihiïminus.Cônlèntio enimiegiÔei,quôd fît bona,iuftaamp;fart-lt;fta,amp; cupio ei ex animo obedire. Sed jjcccatum, quod in mcinhabynbsp;ut, non permittit, utiegi perfcÂèlàtisfàciam, ideoqjautor eft,utamp;ci-am,quod nolo, amp; quod odi,(hôc eft)ut non præftcmnbsp;nbsp;nbsp;perfedum

obfequiüm-Nunc,inqüiens,ego nonperpetro illud,ud inhabitans in me péccatüm.Noiii enim, quôd non habitet in me, hocnbsp;nbsp;nbsp;in car-

nemea,boniifn. Hæc ut relt;ftèinceUigamu%itcru!m obièruandüm ritillud, dequo iarp Lcdorem admonuimus, üideliect, quôd Paulus hoc loto non îoquatur dé hominibus impijs amp; incredulis, fednbsp;derenâtisirt Chrifto gt; amp; fandtis. Vnuiquilquc autemlândüs, duplex

-ocr page 177-

COMMENT» 1*0 an. BREN, ttÉ. U; SpS.

•ft homo, uid eli cet, Extcmus amp; Internus, Carnalis Spiritualis, T er*, îcftus ôc, Coeleftis, uetus Adam,amp; nouus Adam. Nam hoc modonbsp;Paulus, amp; in hac Epiftola,lt;S:alias, de pio homine loquitur » Dele*nbsp;^at,inquit,melcx Dei (ecundum internum hominem. Et Ephef4.nbsp;î^eponere ueterem hominem, amp; induerenouum.Eti.Gorint.i^. dcnbsp;^frreno amp;cœlcfti homine. Externus cnim,fiue ilium terrenum,fiuenbsp;^rnalem dixeris, totus homo dicitur, unà cum omnibus Riis uiribuanbsp;corporis,quàmanimæ,nondum renatus,fed ut eft ab Adamo na-^^sfeu propagatus.Vnde amp; Vetus Adam dicitur.Ethichomo,utafFercnbsp;externam amp; corporalem uicam,ita affert etiam (ecum pccca-^^ni,utnonuclit,non cupiat,non defiderct,nonagatâliùd,quàmpcônbsp;^fum. Marcus Rlt;*güIus,ciuisRomanus,maluitad hoftem redire,ucnbsp;feruaret, quani domi Iccuram ducere uitam. Hæc eft honeftas,nbsp;co ram tribunal! Dci,impia, quia ex carne, amp; non ex (piritu profe*nbsp;'^•Zaleucus Lo crenfis paflus eft unum nbi oculum erui,amp; filio adul-alteram, ut (an ólitatem Legum tucretut. Honefta amp; hatcuirtus,nbsp;conlpedu Dei, impia.Totus cnim uetus Adam pcccato fuffocanbsp;quicquid agit,utnon eftcxfide,ita coramDco eft pecca-Itaq^ peccatum uiuit in ueteri homine, donee ip(e in hoc 1'eculonbsp;'’’xcrit,acprofertetiamfru61:us(uos,ni(ianouo amp; (jjiritualihominenbsp;^^crccatur. Aliusenim efthomo internus,(piritualis,nouus ac cœ*-Hicefthomo renatus ex Spiritu,rcnatuscxfide,qui amp; habetnbsp;pdftum, quern per fidem accepit, inhabitantem. Ecdicirur cotusnbsp;non propter carnem, (cuueterem hominem, fed propte»;

^^nftum, qui thelaurum coelciHum fuorum bonorum ad horn:-credentem co nfert. Deus, inquit alias Paulus, dedic pro nobis ^^nibus filium (hum. Qui ergo fieri poteft, ut non amp; cum eo-^nbsp;omnia nobis donetrltaqj hi duo homines,conueniunt in homi*nbsp;per fidem renato. Alter ex prima natiuitate, alter exlecunda. Acui-''quot;:uterq;,(edillo difcrimine,quódin Gn(ftis,credentibusin Chriftu,nbsp;feu (piritualis homo dominatur ueteri, ncc permittit ei, utpronbsp;’^libidine peccata excrceat,(ed coercet cupiditates cius. Soletqui-interdum ficri,ut uetus homo occupct nouum, acfuperet eum,nbsp;^^emadmodum uides fadlum in Dauide,in Petro,in Paulo,amp; alijs in-^^nieris:fed ex rc(ipifccntiafit,ut nouus homo recuperet dominationbsp;I ÿni in ueterem.Acimpij quidem amp; increduli, etiamfifuerint hone-coram mundo, tarnen coram Deo toti funt (celerati, quia (unt tan*nbsp;uetus, amp; terrenus homo. Pij autemrenati in Chrifto,(unt qui*nbsp;J^îu^ipfifcelerati iuxta carnem (euuetercrri homincitirScio,inquitnbsp;5ulus,qj non habiter in me, hoc eft,in carnemea,bonum:iuxta(pin-uerô,(èunouum Âiinternumhominem,(ùnt(àndifîlijDeiJtaqjnbsp;’piû hominem in hac terra adhuc exiftêtempaucis defcriberc uelles,

non

quot;• • A, '•

-ocr page 178-

Î78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘N CAP. Vlï. EPIST, PAVLI AD ROMAN,

nohàberrares à uerö-.Si diceres eu efleprobum nequam/quod cùtn fîtinxrà cscemumhomincm peccator ufque admorccm,probiisOrnbsp;ràen eftamp;bonusaciufttisfccündum hominem intcmum.Quaccùronbsp;itafe habeant, facileincenigi p0teft, qüod Paulus hoc locoiaibicF»'nbsp;do,înquiens,quod non iiolo,{hoc eft) Ego uctus amp;. carnalis homo,6nbsp;cio quod ego ^iritüalis amp;nouus homo non üolo, quialibenter uel-1cm legiDei perfcôlèïàtislàcercjfèd h'oemihi præpcccàto,quod inhS'nbsp;bitat iii carne inca, non licet. Et hoe peccatum,quod ego carnalis,feunbsp;iuxtacarnem facio,egolpiritualis,fcuiuxtaSpiritum,odi.DcteftorC'nbsp;nim meam ipfîus corruptam natüram, præ qua non polTiim Dco in*nbsp;tegrampræftare obedientiam.Etquiaodipcciâtum,acdetefl:oregônbsp;Ipiritualis, approbo legem, amp;abfôluo cam à culpa,rcij cio autem eu]*nbsp;pam inpeccatû^qüod eftin ucterihomine.Non énim ego Ipiritua^isnbsp;perpetro illud, fed ego'carnalis, in quo pcccatûinhabitat. Noui cnim,nbsp;quôd non habitet in me ucteri homine,bonum.Qùid ergo dicemuî-’nbsp;An homo non eft b ona Dci creatura? Certè cft. Paulus autem innbsp;Icntîa non loquitur de creationis bonîtatc,ïcd de malitia,quaeinbO'nbsp;nam Dci crèarioncm,perSatanam,flC pèrmalam hominis uolunta*nbsp;tem,ingrèflàeft.Deinde,nonnefiint multxüirtutes naturalcsinnbsp;mine,an non amp;hæ funt b onærCcrtc fiint bônæ,fcd in fuo gencrc.Etfînbsp;cnim conlcquunturin hocleculo ftia præmi^ tarnen non conftantinnbsp;iùdicio Dei, ficutpaulô ante diélu èft, riecpôÏÏunthomincm in mot»nbsp;telèiïiarcad uitam. Quo digicLirdicic:Noui,quôd non habitet in ntcnbsp;bonum,primùmintenigitdc carnaliamp; corrupto homiricpcrpccca-tum.pcihdéintelligit déco bono,quodpofrctnos iüuarcadconfc-quendamiuÂiciam3£fœIicitatem.Hæccoghitio inpijs amp;fânétism»inbsp;mum habetufum.Nam,càmagnoïcunt naturalem iîiam malid^»nbsp;non inftiltantaiijs hominibus, non contemnût eos præiê, nonlûpcr*nbsp;biunt,(èdgeruntfcfubmiflbs,quôd feiant lèeandem,quamalij,ôit-nem gcftarc.Dcinde,fi quid mali lèu aduerfi ipfisaccident,nonrcmutnbsp;murant, nonluntcontumeliofi in Deum, quialauntlèmeritosâffli-éliones, propterca quod non habitet bonû in cameîplbrum. Adhxcnbsp;diftuntlôüititeanlbülarein uocadoneDei,ncperfbcordiamnbsp;uiam, malum inhabitans obrineac dominationem inipfts.Poftremô,nbsp;quia Idunt nonhabitarcinipfts bonum,iddrco non confîdunt fuanbsp;iufticia amp; uirtute,lcd totos rcij ciunt le in Deum,pcr lëfünl Chriftumjnbsp;cuiuslôïiusiufticiaconftant ôcièruantur»

KarnueUeadeftmihijatôtfaoàm bbnwh^nÔnreperfo.Non

enint

-ocr page 179-

XOÄMBNT, IOAN. ÈRÊN. LÏBEMI. D.B SPÉ.’

J^iin quod uolo,fado bonunijftd quod non uolo,maluni,böcagói Siuero, quod non uoloegOjhoc fado, non iam cgoperpclro illud,nbsp;Kd inhabitans in me peccatum»

1, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjuomodointelîigcndûfîr,quoddixit;ïn carnefüaho^

^Ditarebonum,qüùVelle,inquit,adiacetqüideiïî mihi,fed pèrficerfe °num non inuenio.Hîciteruraâdmonen di fùmiiS,quod Paulus lo-^^UtLir de pijs amp; in Chrifto renatis,nôn de malis,ieU irnpijs. Nam im«nbsp;pjjquianon luntrenati,tanta iniquicatc flint cæcàti,natilî.a,UÉne ue«'nbsp;,^tquidemperfedumbonüm.Voluntqüidem,hurriar‘aluafàdone*nbsp;foneftatem externam, amp; ciuilesuirtutes, non uoluritauvem perfedûnbsp;, onum. Ignorant enim quid fituerèacperfeaè bonura. Et fî èislùô’nbsp;’Jgenio re}iótis,expÏicatur è cœlefti dodrin'a'jiuxta Propheticà ôc Apo-J^olica fcripiâ,nonfoîum nonagnofeune, uerumetiam odio habenr.nbsp;^fautem ignoti nuîJa eft cupido, ita odiofinulla efigratia. Deciarabi.nbsp;^^Siduno amp;alterô cxcmplo,craflb quidcmjfedaperto. LexDci exi«nbsp;^tjütnon amicûtantùm,ledetiaminimicumtânto amorc, propternbsp;mandantem,compleôlaris,ut fine omni tcrgiuerlâtione, Ôcnbsp;j^^îUânimirebellione proipfb mortem oppetas^quemadmodumnbsp;pro fiiis inimicis fecit. Hoc efi: perfedum boniim.Impius aiinbsp;^^’ïîjinimicum tanto odio profequitür, Ut ne qiiidcm candidum anùnbsp;^'^tïifibi crgaipfumoptaretjaceosquoqj^quireconciliatiOrtismen*

¦ ^’9nchi faciunt,abominetur amp; exeerctun Vides impiiini,nôndum rc-Jjfuni,ne uellc quidem bonum.ItemzLexDei eft,ut ad probàndâ tua officia,egentes tuis ôpîbus iu iuues,üt noft minus cupias eo-tuam ipfius üitam,màgno etiam tuo incotumodo, amp;ßnenbsp;tergiucrlâtione,fuftefttate. Hoc eft perfedum b onum.Âuârus aScnbsp;uoluntatem intantum nôbabet,utne quidê oblatâ optareqim»nbsp;hortatorcs ad liberalitatê dcteftat.Quare,cùm Paulus dicit, Vellänbsp;^'^iacétmihi,nonloquitdcimpijs,autimpcenicentibus,lêdlôquitutnbsp;.^^pijsin Chrifto renati$,autad Chriftureuerfis, quorûi conditiOnemnbsp;^^hocfeculo cxponit.Deindenoncfi:itaintelligéndîj,qîîoquàtür dénbsp;J’^cernispeecatis, cùrü ait: Veperficiâ bonS,nônjnucnio,uideliGet,q,nbsp;^^^tiatpios amp;làn dos homines no facere externâiufticiam.Qui.n.füntnbsp;P’jjinChrifto renati,ducûthoneftamuitâ,amp; quanquâfeîabant aliquo

amp; ipfi ex imb ecillitate in eXternà fceiera,tn maxima üitç parte,fâciûÊ . Qha amp;honefta opaHoctïiexigit pictas inDeu,amp;;fîdesin ChriftffiSednbsp;’*^teîiigÊndu eft,q3cùmpij amp;finlt;diobèdiut légiÔei,amp;faciunt bon3nbsp;^pus, no fn perficiant hoc Opus, (hoc eft)rton faciut iplùm pérfedè,fînbsp;ottini uitio. Qüodcunq; .n.opus, quisOptimu,fecerint,nabét tnirlnbsp;haliqd üitijjUt nô lîcpfeclü,nec impleat lége Dei.Sumamus exêpli gräsnbsp;patriarchs Abrahamu. HiC fecit opus excellêter bön5,cu ad uOCatio-,nbsp;Ç^Déi defèruit patriâ,amp; fecutus cft,qüo deus uoIuit.Et tn höfc opus nonbsp;wtpfei^è bónu qalrfAbrähaftio nô fuit diledio Dei ex toto côrde^ôx

totô

-ocr page 180-

1?« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CIRVT VII* EPÎST. PAVLI AD ROMAN

tota.anin''Aamp;€xamniion3Cudine.MaluiflêtcnimAbrahaincamc{ûa, «canmoran, contra iiocation cm Dei, in patri^^ fini paccrnis bonis,nbsp;tjuàm ca dcfcrere,amp; in ccrtafcclarijtem: Abraham obiuli t,iuxta praeccnbsp;ptum DeijUnigcninma'firnim fiiumiiàacum, Quod opusfuit tam ex*nbsp;cellens, ut cciam Deus iple co fit dclcâatus. Et tamen nonfuîtpcrfc-^iufticia, quia Abrahamfebuitcamcm, quaeptr^auît culpîritu, Sinbsp;cïfccit,ut hac opus fiium habucrituîtium.Optauit quidem Abrahamnbsp;UC careret’hacpugna amp;rebellione,ac perfedè, non tantum extemo o-percjucrumctiam coco corde,amp; totaanima uoluntadDci obrequcfcnbsp;tur,lcd banc pcrfcôlioncm non inu cnit in carne fiia.Q^îddicam denbsp;Dauidc? Hic, cùm haberet in manu fiiaSauIcmcapîtalcmboftemj ca*nbsp;pduum,nihilmali ciintulitjcd dimificcum liberum. Mcmorabilcâ-dum,fèdnon cratpcrîedèhonum,quia ctfi Dauid crat renatus innbsp;Meßiafibiprominb, tarnen dilcóïioDci ex to to corde, amp; extotaani*nbsp;manondum erat in copcrfcda,5cquanquam optauitperfeéboncijnbsp;tarnen caroita concupiuic aducrfiis{piritum,utin optimo etiamnbsp;€to non iatisfcceritlcgi Dci.Concupiuit amp;Chriftusn!ius De* dccliiunbsp;re mortcm,quarn Paterimpofiicrat,aclt;lcprccatus eft cam, fedablquenbsp;pcccato,quia erat conceptus è Spiritu làndo, Abrahamautéamp;l^^^^nbsp;acomnesalijlànfî:i concepâfiintinpcccato.Quareîn optimis ctiamnbsp;uirtutibuslua habent uicia,quo minus legem Dei perFede imp^ean^.nbsp;Træcercaubferuandum eft amp;inud,qu0d hoc uclle,(de quo Paulushicnbsp;loquitur,) uidcHcet, optare, ut )amp;cias bonum opus perFcde,non J*nbsp;pus carnisjlcd Spiritus landi,quod eft in iblis renatis. fic enim mox ai*nbsp;dt: Deledat m c lex D ei fecundum intemum hominem. Eta. Conflt’nbsp;j.Non quod idonci fimus ex nobisipfis cogitate quicquam tanquamnbsp;ex nobis ipfis, fed fi ad all quid idonci fiimus,idcxDeo cft.Sunius e*nbsp;nim natura omnes filij irx,amp; mäcipiaSaanat.ls, cùm occuper noftr^mnbsp;mcntcm,permitcicquidem, ut uclimus extemam honcftatein,no®nbsp;autem,ucuclimus pTæïcrrim in tentationibus, perfedam boniöCcjH’nbsp;CùmucrôprædicacurEuângclion,amp;renaIcimurcx Euangelij audio*nbsp;per fidem, ibi turn Spiritus landus renouât nos, ut ctfi prx came not*nbsp;heimus bonumexomni parte pcrFedum,uelimus tarnen amp;cupja-mus Gcerc. Cîetcrum, quod dixit, Vc perfidam bonum,nonrepcno,nbsp;probat etiam,amp;addit:Non cnim,quod uolo,lacio bonum,amp;c.Idcmnbsp;amp; antea dixit, amp; nun c récrit, ut ftiamus hanc dilputacioncm non cuenbsp;Paulo in bucca natam, fed efte lèriam,amp;memorabilê.Non eftaûtlcmnbsp;tiendù,qjPaulus,uclalius quilpiaminChrifto renatus,làciat extemnnbsp;pcccatû,quod no ueliuRcnati enim fiigiutpcccacu, amp; caucepro uirilunbsp;ne externa peccata dcfignêt,lèd in iplb bono opcrc, quod ad prxftan-du Deo oblequiu faci2c,no faciuc opus pfede Donu,ficuc lexnbsp;git. Vides itcrû ex ho cio co,unde fiac,q, do drina Chriftianilmi

-ocr page 181-

COMMENT. ÏOAN. ÉRÈN. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE SPE.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ît

bonorum noftrorum -opèrum in iuftificatione. Non enim ^ntpcrfe(flèbona,ideolt;^non poiluntcorara tribunal! Del conllare»,nbsp;^êfjdtautemeamiuftidam,nonq}nonfitpræftanda,fed ut impellatnbsp;^osad cognofcendùtn Chriftum, cuius ibliusiuRida per fîdeni agni..nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

^»poteft nos in iudido Dei feruare.

t.yamp;tfKCû Tov vô^ov^^ A.ov-n t/ioi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t-o KaAÔ'/,o-n î^oi S’ Kaxov

liamp;'Tj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vop-a 'ts) Oeoü ax-m SV iazs «vamp;fooTrtp- CAtvr» Arti'iiiov va

1^0'! itt hnf iJ.i\elt;n p.«,xv2is^x-ramp;jôf/Syo7 nbsp;nbsp;nbsp;vôiJ~(f) TtivolKicàyj^X'â'n^WTX

ti-^'^vôiJ.(st'^xp.‘^-T}Xi^,T(^o'^KMfgt;7lt;i}i.î\esifj.iS. 7aAau.7rB)fG^t7M«v9fcgt;)TO?, tK 'n) ffàp-Xfgt;lt;i ¦pv dtCvxTis -p^-ny; Ei/j^^irönbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OeS TW Iniroù Xe*

«Ù'pÜKVSJSHfJLÛfJ. A^x xÙTOliî.’jrtà'^ljS^ va} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qioy,

ifj^^-nxz-

Reperio igi tut legem,uoicti mihi faccre bonum, q, mihi malum adiundum fit.Deledat. n,me lex Dei fccundum internum homine,nbsp;fed uidco aliam legem in membris mcis rebellantcm legi mentisnbsp;tncac, öifeaptiuumreddentemmelegipeceati, quaceftinmembrisnbsp;nieis,Miferegohomo,quismceripietexhoccorporemorti obno/nbsp;xiofGratias ago Deo,per lefum Chriftü Dominum noftrum. Itacpnbsp;idem ego mente quidcm feruio legi Dei; carné uero legi peccati,nbsp;iterumrepctere,quodantea deSandorum pecnbsp;dixit, amp;: quod cognitu neceflàrium eft .Nee nos igitur pigeât,idênbsp;jd füprà inculcar6,uidelicet,qj Paulus nô loquatur hîc de impioR2,ftunbsp;^p0énicentium,ied de piorum et Sandorum conditione.Impq entmnbsp;Jj’Hàhabent intra fecarnis etfpiricus pugnâ,quia carentfpiricu fancto,nbsp;^^ünt toti captiui carnis feulegis péccati.PioRz aût conditio eft,q3 unànbsp;''^inbono,etiamhabeâtmalumadiunlt;ftum.Etloquitur Paulus nô denbsp;d'Herfîs SâdoVum operibus; ut cû Dauid alias peperdt hofti capicali,nbsp;3‘^fm tenebaccaptiuum, alias deSgnauitadulterium amp; homiddmm:nbsp;J^înifeftum emeft inter hgc opera difcrgt;mc,Sed loquitur de uno,eo.-bono opere,quod fît fccundumlegem Dei. In talienim opere, ,nbsp;pdiGdum eft,inquit,mihi malum. Ctim fecio bonum opus, iuxta legêi,nbsp;J ^i,reperio in me aliam legem,aliam dolt;ftrinam,alium præceptoremnbsp;'inge diuerfum,quo reipfa fentio, q? amp; in bono opcre adiundû fit minbsp;r’nalij.Quid itafquia delecftatjinquit, melex Dei fecudum internumnbsp;^hiinemjfed uideo aliam legem in membris meis etc. (hoc cft)Sâ(fti,nbsp;^.^fadunt bonum opus iuxta mandatum Dei,optant amp; precâtur è fpinbsp;^*f^fancfto,quem ex Euangelio Chriftihauferunt,utfacianthocopusnbsp;l^^ffedè,fecûdum fententiâlegis Dei. Deledat enim eos tamabfoîutanbsp;^ftida,ôd approbant eâ,ficut eft in lege prçfcripta,uidelicet,ut in quisnbsp;f Pere dilig ât Deû ex totO corde, amp; proximû ficut feipfos, Sed fentiucnbsp;^’btrafegeftare aliam legem,aliam dodrinam,alium præceptorê,aucnbsp;ptius didatorem,(uidelicetpeccatum originale)qui exigir,ut cû bo-opus fads,non facias ex toto corde,8c ex tota diledione Dei,fednbsp;^jlciasanimi trifticiam,amp;^ habeas rebellione cordis,ut malles longé alinbsp;^dpracceptura efre,q quod lex Dei exigit.Huius rei exempta fuprà,denbsp;^°tahamo,ôlt;:Dauidcrecitatafunt.Sed quod de Dauide diximus, conbsp;^*®fîüs«ft explicâdum. In priori enim Samuelis libro,cap.î4-fti^îptu ninbsp;0. eff.

-ocr page 182-

»fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP; Vir. EPrST. pavli ad roman.

Dauid nactus cHct Saukm, capitakm fuum inimicum, co(| ipfo tempore uitjf ipßus infîdiantê,in (pelunca folum, qua occafione potu-ifiet nuUo fuo periculo, uindidam de eofumcre, ÔCimpune ocdder«.nbsp;Ad quam rcmperpetrandam,Micitabatur nontantüeohortau’ombufnbsp;fuorum feruoR2,uerumetiam medone diuinæ promiTsionis, (fed falfonbsp;accommodat^)Ecce,inquiunt,dies dequalocutus eftDnsad te,Tra'nbsp;damtibiinimicum tuum,u€facias ei ficut placueritin oculis tuis.nihilonbsp;minus tarnen Dauid abftinuit ab eo uiolcntas manus, abfcifïâ tantum*nbsp;in argumentum fidei,ora chlamydis eius amp;c,Hoc eft opus iàndifsimü»nbsp;quod amp; hoftis ipie commendat. Iuftior(inquiens) tu es q ego,Tu tri'nbsp;buifti mihibona,ego autreddidi tibi maIa.Äcmox:Quis,cuminucfgt;enbsp;rit inimicijfuum,dimitteteuminuia bonafltaqj hoc opus Dauidis,n^nbsp;bil plané uittj habere uidet. Et tarne Dauid ipfe non obfcurè Hgm'ficaJ»nbsp;malura fuiiîè ipfîadiûâ:um,amp;legem in membris fuis rebellaiTejaciuhnbsp;fifle Saulem occidere^Propitius (inquit) ht mihi Dns.,nc faciam hanCnbsp;rem.Quod quid aliud efl:,q fi dixiiîèt: Vos quidêiubeds mehocfacf'nbsp;rCySi. ego ipfe cogito,ac deledor,ut fiiciäiSed Dns ignofcat mihi huticnbsp;aiFed:um,utn5 obfequar cupiditati eiusdtac^ DauidjOuafuitpi*^^^^^nbsp;maluifiethocafFeftu amp; cupiditatecar«rc,utmandato Dei,denoft til«nbsp;fcendo,priuata tcmcritate, ex toto corde obfequercfjattaméftnhtiflnbsp;fe hune carnisaffcécura, quo fadum eftiUtiândifsimum opusno’V^quot;nbsp;rueritfuo uitio,necfuerit perfedum* Quodalias Dauid «nat.nbsp;Non iuftifîcat,inquiens,in conipedu tuo omnis uiuens.nbsp;dePecro.Dicit.n» Chriftus apud Ioannem,ad Petrô:Sequerenbsp;uoce fîgnificat eum crucifigcdum,iîcut amp; Chriftüs ipfe crucifixusnbsp;Petrus igitur uoci Ghrifti tam diligêter obïëcutus eft,utnbsp;Neronisjcruci affîgendus eflètjpalâtn aflêruerit,fe indigna eiîè,qiHnbsp;ut Dnsipfius, capite furfum uerfo crucifîgeretur. itaep crucißxus dbnbsp;capite in terra uerfo,amp;pedibus in fublimé fublatis. Quid hac ohccÜ^nbsp;tia uidetur ûndiusfquid perfeAius f attamê Chriftus ipfe teftatus dbnbsp;hanc obedientiânonfuilîeperfedam. Diciterh, Cùmfenucris,ex^^^lnbsp;des manus tuas,amp;:alius te cingct,acducet,qüo nô uis. Obferua,quo«nbsp;ait:QyO NON VIS. Nam* Petrus deledatusquidem fuit lege O^bnbsp;amp; uocatione Chrifti,ac optauit,utraptusad crucê, toto corde,fineO'nbsp;mni uoluntatis rebellione obediret* attamcreipiàcomperit,nbsp;ipiî eilet adiundum,amp;ma|uiflet carne fua,aliô,q ad tamhorribüecru*nbsp;' cem,uocatum.Hgc carnis rebcllio facit,ut bonum opus à fandis fadô»nbsp;non fît P er fed um ÔC abfolutum,rtcc impleat legem Dei perfedè.nbsp;rôjhgcrebelliojnon eft euanida tantûhumani cordis cogitatio, autnbsp;uis afFeduSjfed eftardentilsimus, èC efficacifsimus. Paulus uocat eiiin«nbsp;(tv-ns^Ä-nuo/x-evov,^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,tâto cönatu repugnantem tat*

q maxima exercitus multitudine aepotêtia prgliantê, ut ducat Sando^ captiuos,amp; in leruitutem redigat,non qüidem,ut obfequ?.nt cupith®nbsp;tibus eius,amp;: ^ferant frudusipfîus,fcd tfi,utbabeant, fendant eufHnbsp;intra fe,nec poßint iugû ipfîus,doncc in hac carne urzerint,penitusnbsp;cut€re.En,bgc eft bomiûum,ctiaiafaQdifswP«5 condido inhac tat«*

..................

-ocr page 183-

I

COMMENT. IOAN. BREN. LIBÉR H. DE SPE:

Vndefuntina diólatnScripturaiOmmshomo mçndax.Et,Nonioftift Qturin confpcAu tuo omnisuiucns.AcrurfusiDixicofiteboraduer-•us me iniuftidâ meam Dno,amp; tu remittee impietate peccati mei. Pronbsp;nac orabi't te omnis Sandus.Ec irerum:Peccatum ineum coram me eftnbsp;jÿniper.Tibfjtantùm fum pecCator,0C malefactor coram ce.Ec,Conclit

Deus omnes fub peccatum. Quid ergo dicemusfSed quid aliud di ^^«¦emus,qinud,q5 propter huius peccati impietatem,non tantum im-Pn ÔC prophani homines,uerumetiam iancftiisimi quiq^ fint miferrimi,nbsp;’¦^0 fancti uideantur prophanis multo miferiores.Hi.n.non requiruncnbsp;Peccatum fuum,fed fecftant fua tantum defideria,amp; quanq gcftent im -Pictatemin finu fuo,tamen non afficiûtur ea,quippe quibus uinum,ucnbsp;d’dfolet.nihil eft infipidius, q fi hacimpietate carerent » Sancti aSt uûnbsp;^^nt Sc reipia fentiunt intra fe hanc impietatem, acpugnant cum ipfa,nbsp;tarnen pofTunt earn, in hac quidem carne,expugnare, amp; eradicare.nbsp;K^are conqueruntur de ea toto uitæ fîiaî tempore, ÖC unà cum Paulonbsp;^‘damantiMifer ego homo, quis meliberabit de corpore mortis hu-’^srhoc eft.’Sandtiagnitione huius impietatis,ita perturbantur ScTaffli-§^ntur,ut noctu diuc^ irtgemiftanr/ufpirent, ÔC coram Deo clament,nbsp;*1^0 ab hac horribili ÔC morte iplà grauiori calamitate liberentur.Libenbsp;J^^tur autem per Chriftum. Vnde fequit.Gratias ago DeOjper lefumnbsp;^^riftum Dominûnoftrum.hoceftjEtfihæccalamitasgrauifsima eft,nbsp;tarnen pij s eft defperandura,fed potius gratiæ funt agendæ Deo,nbsp;dédit nobis filium fuum,Dominum noftrum lefumChriftum.Hicnbsp;I ^''tifufcepitin fe peccatumnoftrum expiandum,amp;reconciliauitnosnbsp;DeOjUt etfi' geftamus adhuc peccatum in carnenoftra, tarnenre^nbsp;Äs fît reams cius ,amp; donata nobis perfecta ôd abfolutaiufticia, innbsp;^Hfto Domino noftro,pcrfidcm.DequaremoxpIuribus.Nam prinbsp;j ^tamexplicetjUifumefthanccôcionem depeccatonobisadhucin-^ente concludere.ltat^ idem ego,inquiens, mente qiiidem feruio lenbsp;^DcijCarne uero kgtpcccati.Nomineaût mentis hoc loco,non eft in-'-’nbsp;hquot;’§endahumanaratio,feduoluntasperfpiritumiànctum renouata.nbsp;/’ïomine carnis,non funt incelligendi crafsiores tatum hominisj^e-^s,fed etiampræftantifsimæhominis uires, quales quidefuntfi^na-^5.Sententiaigitur eft:Ego idem ipfe, amo legem Dei, delector lege

amp; cupio ci perfecte iàtisfacere, quod quidem attinetad renoua-?^nieam uoluntatê,fed quodattinetadueterê meam naturam,quæ ?’bi ufcp ad mortem inhæret,mulco màgis delector iis,quæ mihi caronbsp;^’ffedus peccati,q quæ fpiritus,amp;lex Dei fubi] cit. Hîc nunc intelliginbsp;^?^cftjquid illud uulgatû dictum : luftus in omni bono opéré peccat,nbsp;^Uelit.VidetuoxelIeabfurdifsima.Sieniminbono opéré peccatur,nbsp;^^certèbenc opérandeerit,fiquidemnon eftpeccadum. Et cûimpe-^^’Uidentquempiam uel precantem, uel eleemoiynara diftribuêtem,nbsp;’dent, amp; exclamant : Qiîid facisCAn nefeis te male agere, proptereanbsp;rHouiilli concionatores doceât 8lt; dicant, nos in bono quouis opérénbsp;^^ccarefSed hirefutantur hocloco à Paulo, qui exponir, quæ fit illiusnbsp;’^ifententia. Verumenimeft,qjiuftusinomnibonooperêpeccet,nbsp;Q. 2. hoc

I

-ocr page 184-

ÏK CAP.' rin. EPIST. PAVLI AD ROHAN.


hocautrm non fic inteUigêdum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opusa Deo præccptum»

fît peccatum,aut œnon fît bcnefaciendû:Dcus enim prgcepit bona pera,amp; fpiritus fidci cxigit,ut in præceptis Dei ambulemus. fed inwliinbsp;gendum efl:,qucniadmodû Paulus cxplican Idem ego,inquiens,mcngt;nbsp;teferuio legi Dei,carne autemlcgipeccati (hoceft)In quouisbonoo-pcre,duo fa cio : Alterum eil, qgt; cupiam,fpiritu ex fide renato,Icgi D^tnbsp;pcrfeélè fatisfacere.Akerum, q? caro, feu uetus Adam non permittK,nbsp;ut obedientia mea fît perfelt;fla,Sc faciam opus ex omni parte abfolutû,nbsp;quiarefîilit ÔC. répugnât ipiritui.Itaqp pecco in quouis bono opère,nonbsp;qgt; quæ præcepwfunt à Deô, fint pcccata, fed q? bonum opus imperianbsp;élèfacio.

CAPVT OCTAVVM,

OT A E vûp Kdc-TOxex^*^1*5 ti XetsS iKirôû, /Jt« H«T«. koc W,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KATK, -mevfi-CC.-

Nulla igitur nulle efl: cöndertinatiö his,qui infitf funt Chriflo Icfn,

qui noniuxta carneni uérfantur,fediuxta fpiritum.



lt;¦ .içpfpicitjUt cöfirmct,noilram ipem,quam hab emus ex fide in ChnnJ’* ^Perpetua liberationc amp;fcelicitate,n5 pudefieri. Dixit autem pRU‘0nbsp;quidem feruio legi Del, carne uero legi peccat*«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

OTR^iet erg® quifpiam. QuidfSi hæc eilhominum coditio, ut newH ótijpiidcm reAè obediant Deo,nec faciant perfe^am iuiliciam,nbsp;idwco 0^ ipfîjfîeut impi),condênabuntur f Vana igitur erit ipes eoRt»nbsp;quam deæterna fua in Chriilo beatitudine cöceperuntfNibil eertem»nbsp;nus.Nuna.n.ihq^t,cilcondenatio his^quiinfitifunt Chriilo Iefu.(hoCnbsp;eil) Etß reliquUm adhuc eil in ian^'s multum peccati,nihil tarnen co«nbsp;demnationis eil in ipfis reliquum. Peccatum manet quide in came eo*nbsp;rum,reatus aut remifius eft.Quid ergo diceniusf Nullu ne eritdiferimenbsp;inter ianc'los’amp;impios7San(fti.n.habent in carnefuapeccatu,ßcutiin*nbsp;prj.Si ergo famfli feruant,cur no feruant etiam impijfHic paucis refp®nbsp;' dendum eil,q3 impf),ut hab ent peccatü,ita etiam habet condemnatio-nem,Sanlt;fliaüt,etfi habentpeccatü,nihil tn habent condenationis.Cacnbsp;terùm,undehoc diferime ueniat,Paulus duobusauttribus uerbisin-dicat, cum ait : His,qui infiti funt Chriilo lefu^qui non uerfantur ttu«a inbsp;carnep,’

1

-ocr page 185-

t.

COMMENT. IOAN. BREN, LIB. II, DE SPE, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«8$

iuxta fpum.Habes igit difcrimen inter pios amp; impios.PrimS pi) funt inferti Chrifto p fide. Vbiàût eft Chriftus, ibi eft rcmifsionbsp;P^ccatoisz 8)C iaIusiQuare nulla eft condenatio pt)s,etiSfigcftentadhucnbsp;tarne fua pdm.Impi) aut no funt infiti Chrifto per fidem,fed contê-Chriftû,amp; abi) dunt cum.Vbi aut non eft Chriftus,ibi no eft pecnbsp;^toiït rCmifsfo.Quare,ut in impfjs eft pólrn,ita eft etiam ipfis condemnbsp;J'ätiö.Deinde pij non ueriànt iuxta carnê,fed iuxta ipSm.boc eft,etiafinbsp;”^DetpeccatumrepugnanslegiDei,non tn obfequuntur afFeftui pecnbsp;^®fi,fed fequunt uocatione Dei,quoquo modo pofiunt.Abraham,cunbsp;M üocationê Dei defereret patriam,ctfi caro repugnabat, Sc alio uocanbsp;^^t»(quod quidemreddebat obedientiaminiynceram amp; uiciofam)tnnbsp;P^cdqtjSd deferuitpatriam.Dauid,cuteneretSauIem capitale hoftenanbsp;Mpciunca captiuûjCtfî caro iubebat cum ocddere, ac omnino exige-tam uirulento hofti haudquaq parcCret, non tame aft'cdlui,quênbsp;^^ebat,pcccatiobedtjt,fedobfequens uoIuntatiDei,no eftfeipfuntnbsp;^’}üatatemeritateultus.Italt;ç etfiimperfelt;ftè,obedijt tn.Sunt ergo Sâ-peccato,fed non obfequunt affedui peccati : habet carnê,fed nonbsp;y^ffant iuxta carne,non obediunt concupifccntiæ carnis.Quare nullanbsp;5®lgt;ent condemnationêjidtç propter folum lefum Chriftum Dnm nonbsp;qui eft peccari expiator.Impij aûtnô folum hab ent carne Sdp ccnbsp;^^itjfedctiamuerfantiuxtacarnêjetobediûtaffeduipeccatijUtd^fe-’^®^tfruduseius,Cain,cüuideretfibi Abelempr£ferri,mctuit,neprg-^’Ptretur ipfi dominatio terræ, Ôi. indignatus eft aduerfus Abele. Hocnbsp;^^^tatum hortabat eum,ut inui'deat fratri interficiat ipfum.Et hadenbsp;’^^squiderri non difsimilesfucrut Cain amp; Abel.Nam fiAbelfuifiet fe-uidiflet fibi præferri Cainlim iuniorê,certè fibirelidus metuiCnbsp;^^ttfamipfe ex carne,ncdfgnitas imperi) prpripcreturipfi, ac follidtanbsp;^'^sfüiiTctadodiûamp;cedê.Sedinillo eft maximû difcrimen, q?Cain nonbsp;^^diditin fernen mulieris,qui eft Chriftus, fed potius feipfum hoc fe-,,nbsp;’''5^ efle reputauit.Prcccrea obfecutus eft afFedui peccati,inuiditcp fragt; inbsp;üirulenter,Ôlt; data opportunitate interfecit cum. Abel aut credidicnbsp;^Serncn mulieris ac non fuiflet Cainum uirulento odio profecutus,nbsp;Jî^tintcrfccifTet eum,etiamfi fuifletfenior, acpr^latus ei eiTet Cain.Di-^hiencrgo piorura amp;impiorumilludeft,qgt; etiamfi utric^ habet pecnbsp;in carne,tamcn pfj credunt in Chriftum,amp; no obfequuntur af-^ftuipeccati,impijautemnoncredunt ucrc in Chriftum, amp; no repunbsp;^^ntafFeduipeccatijfcdlaxant eifrenos,ideo^ hi habentunàcumnbsp;y^cato condemnationem,illis autem nulla eft condemnatio, Sed au-^nius hac de re Paulum ipfum.

o' vip-oz 'm) -Ttveu/xÄ-ng nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ci X^isrâ ïiuroû i«-«• loû vô/t»

TÓrf«Jutfix79V7ai/vó/x».cvÜKtamp;ci)ftA[«

OeoçToy tatüTovTijov ci nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e-^Koa'

¦TEKf ive t'J' à.p.'^'niw ci tk ô:fxi,îvlt;t, amp;' AKflucigt;p.«.7gt;v vôfj.is

i‘-n k«.ik

t,cx. enim ipiritas uitg per Chriftum lefum, liberum me reddidit a iure peccaU amp; mortis » Étcnim quod kx pr»ftare non poterat,ea parnbsp;J ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ ¦

-ocr page 186-

-jU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAF. tnf. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

te,quaimbcdîlfs crat per carné, hoc Deus proprio fih'o,miffb fub nis,pdo obnoxiç,prgftitit,3cdcpd5 condênauit pclm in carne-,Ut iuftwt^nbsp;tio legis impicretin nob{s,g no fecudu carné ucrlamur, Ccd fccundû ipiïni»nbsp;Hgc eft prions prop ofitionis«i'n«Aogt;lt;«. Saamusigit,quid fît cauQ,lt;ÿnbsp;ctfîSandihabentpeccatum,tnnon condemncnturfNum g?i'rnplt3^^nbsp;legem perfcAcf Miiu'me.Non.n.impIent.Num qj adiacccipfîsudlt^nbsp;Nebocquidê,quiahocuenciîoaboletpeccat5.Quid ergo eft,q5i^®^nbsp;condcmncntfLex(inqm't)Spiritusuitaç,reddiditmeIiber5,ànirt^'^nbsp;cati amp; mords,pcr Chriil5îefum.(hoc eft) Euangelion de Icfu Chrni?nbsp;abfoluic me propter Chriftûab accufatiôe pcccati, amp; â pcrdinôeniofnbsp;tis.Euai^enon cnim didtur Iex,feu do Anna fj3jritüsuitæ,quîanbsp;Ôn'na cft organôti,quo datur Spiritus uiuifîcans aduerfus acçutaiioo^nbsp;peccati,amp; perditionem rnortis.Ius autem peccati amp; mortis,cA conöt^nbsp;natio internccio.Pcccatum cnimbabetius condemnaiîdi.Motsb^nbsp;betius opprimendiâCperdendi.Sandi ergOjCnrnbabeantadhucp^nbsp;catum.deberêt condemnari amp; perire, fedEuangdion de lefu Chtin^gt;nbsp;adnunciat eisîiberationemà cendemnatione ÔCintcritu propttt CMnbsp;ftum.Videamusigitur ^d fît iÜud Euâgelion.SequitrQuodnbsp;rc nô potcratjCa pai'te,qua imbecinis erat per carné amp;c. Hecnbsp;rabilis fententia,quaE continet in fe fümraâ uniuerfî Euâgelrjjptf^^^^^^^'nbsp;tis nobis liberationé à cofidcmnatione intcritu. Conferamaut^^”^'nbsp;fententiâ in pauca.Chriftus expiauit pcftâ noflra,fuo ipfîusnbsp;donauit hobis fuana iufticià perfedam^utin ipfo pofsidcamusnbsp;Kiciam,per fîdê,quani Decalogus à nobis exigit per opcra.Pttfîd^^^nbsp;mus igitur nunc amp; explicemus partes huius fentêtiæ,ut camnbsp;ligamus.Principio lcx,fèu Decalogus, non poteft præfl:are,uttolb^*^nbsp;a nobis pcccatn,amp; ut iuflifîcemur feu abfoluamur ab iniufticâjtotânbsp;dieioDei. Dccalogus.n.efl:uelutifî:atua(quæfîcuoçat) Mercuri^nbsp;quæ indicat quidem uiam,qua fît progrcdiêdum ,Lafîb aût amp; uinb^^nbsp;cxbauftonon tribuituircsambulandi,niulto minus excitât raortuu,*^nbsp;ambuîet,amp; progrcdiat:ita Decalogus docet quidê,quæ rectanbsp;non largit bomini per pdin corrupto uirtute ea facicndigt;amp;Sin uiault;^fnbsp;amp; perfedg iufticigambuIâdi,Âdh£C,DecaIogus inuenitinhoîepd:n^nbsp;Vbiautem inuenitpeccatum,ibi tan turn abcltjUtiuftifîcetacuiuifi^^f*nbsp;utpotiusaiigeatpeccatumjôC côdemnetpeccatorem. Antè.n.diiâuninbsp;cftjPeccatum fadum eft mirum inraodSpeccans, per præeeptum.Et»nbsp;Lzcx occidit.Quare ad confequendâ iufticiarn coram Deo,amp;^ ucramlanbsp;îütem,no fufficit,aut cognitio decalogi, aut externa imitatæ operurnnbsp;Decalogi. Deinde,Ea(inquit)parte,quaimbecilIis eftper carnê.Nat»nbsp;çilex no tollacpeccatû,neciufl:ifîcec,n5 eil culpa îegis,fedefî: cuîpa catnbsp;nisnoftrg.Lex.n.^d ad ipiàmattinet,pfeôtifsima cil, ^prfcipitac exf-gitiufticiâ perfecfljfsimâ, qucmadmodûfuprâ ôftêdimus. QuarcniWlnbsp;huius culpç potert in îegêconferri.Tota aût culpa efi:in carnenoftra^nbsp;Per bâc.n.Iex fit ita imb eciUis, ut no poisit tollere peccatû^nec homincnbsp;jufiifiearç.Quia caro(Sic,n.totushomo iuxta ueterem quidem natiut-taten3noîatur)obruta efi: naturaliterpcccato.Sumt^.iî.naturafilijira’»nbsp;itl

-ocr page 187-

COxMilENT. IOAN. BREN. LîbER ÎI. DÉ SPS'*. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSr

’n pÆs cocepri Si nàri.Sicut.n.îupusnaturaîitcr affcrt fècû côcupifccn ^»aducrfus ou€,itahomo natiiraKtcrafFercfecûinimidtjâaduerfus uenbsp;carcmus natura fpi'n'tu fanlt;fio. Vbi aût non eft fpüs fàn ~nbsp;’^USjibi dnatur fpiritus iâtang.ut nÔ fit ibi'inifi malicia. Quare^q? lex n5nbsp;*oUatpcccatû,neciuftifîcet,n5 Icx,fcd caro noflra in culpa eft. Vhde ernbsp;SoiuftifîcamurfScquit.HOC DE VS PRÆSTITITôlt;fc.Lexno ponbsp;^uit nos iuftîficarcj^pter carnc.Muko minus poteß nos iuliifîcare ca-’P^3,(hoc di)ocs humanguircs. Deus igit tantgfuic clcmêtia?,iit amp;nbsp;P^ccatû fufl:ulcrit,ÔC nos totos,ac perfeAèiuftos reputet.Sed quomonbsp;^ohoc fieri folet f N5 fimpîiciter, quia Deus per fe,etfi efi: demetls jnnbsp;efl denies amp; niifericors,nifibis,quiimplentniandata eius.Sic.n.dinbsp;^\decaIogus.Fadês mifcricordiâ in niinia,his,qui diliguntme.Sf euftônbsp;^gt;Ù£ mandata niea.Deusigit,qui totus,quantus quâtus eli, iufticia cR,nbsp;Jdio habet peccatü,ideocfj odio etiâ habet pcccatores.quales funt oêsnbsp;^oîes.Sed qgt; fit demêsacmifcricors erga indignos amp;:peccatorcs,amp; qgt;nbsp;’¦^dittac cis peccata,hoc fîtpropter Chriftû fîfium eius.Deus.n.præfdnbsp;^blt;}d deeratlegi,(hoc eft)condonatpeccatû,abfoluic nosâ peceato,nbsp;^agnofdtnos iuftos,ad huneuiddicet modü.Primû, mißt filiû fuumnbsp;”^^und5,«cnon mißtipfum, utangdum^pparente tantum externanbsp;^^^g^dSed mißt eum,ut aßumeret humanam carnê,in eandé perfon^,nbsp;taîêaflumeret carnê,quænô quidê haberet pecc.itû,red rn fiminbsp;'’selTctnoftre carni,peceato obnoxig.Etfi.n.caro Chriftinô eft obno-peccatOjObnoxia tn fuit oîb us pcceati fuppîicijsj quæ funt tam cornbsp;Jofales,q fpirituales affliftiôes,inter quas primas teriét horror mortisnbsp;^»nfernhlcaqj Chriftus habuit carne uerè hunianâ, ^d quidem ad fubnbsp;^^ntiamattinet,nôaûtpcccatOjfed tniluppîiciis peccati,qug funt paünbsp;ï’^rtasjtriflitiajamp;^ oîa alia genera malediclionû, que in Leurcico amp;: Dennbsp;^^’¦onomio cnumcrant,obnox!â.Nô habemus, (inquitepiil.àd Heb;nbsp;’^P’4.)Pontificê,qui non pofsitaffici fenfu infirmitatuni no_ftraR2,fecf,nbsp;^^ntaeûper oîa,iuxta fimilitudineabfc^ppdlo. Deinde ChriltuSàDeo^jnbsp;^3tre mifius in carnê,condemnauit per carnê,peccatu, de peccato.feunbsp;^^ftia pro peccato. (hoc efi:,)Chriftus obtulit carne feu corpus fuorrtnbsp;^facrifîciü hoftiâ^p pelôjquahoftia expiauitplt;ftm,8c abftulit ei iusnbsp;?5,ac fie côdcnauit p(ftm fuo fâcrificio, ut etfi adhuc rdiquû efi: p dtfrînbsp;”^Sàlt;kis,no tn pofsit eos codênare.Nec cOndênauit tiîi pcßm.uei^etiänbsp;.^æccit,ut iuftificatio legis in nobis impleref. Porro iufiificatio legis cilnbsp;^f^ftaiuflicia,q corâ tribunal! Dei côkat,Hanc.n.exigitlex.Nu!lusauÉnbsp;, oîin hâc unq iufticiâ prgftitit. Solus Chriftus impîeuit lege pfcdê.Canbsp;’S'æhriftusaflbmpferithümanâ carne, donauit feipfumnobistotü,nbsp;^uàtus quâtus eft.ut fi credimus in ipfum,amp;pofsidemus ipfurr». p fidê,nbsp;*^^pofsidemusetiâîipfo qd habet ipfe amp; polsidet.Habet aût'pcrfçÂânbsp;’}*iuciâ,feuiuftificationêlcgis.Habemusigit Inosin Chrifio perfcÂInbsp;îi’fticiâjnon quidê^pter noftrâdignitatê,fed ^îpter Chriftûp fidc,5^nbsp;^euSjcS inuenitî nobis Chriftû filiû fuû,imputac etiâ nobis iufticiâ ÔCnbsp;P^^êlionê eius. Sicut .n. in corpe mêbra fruunt dignirate capùis.’ita c5nbsp;ynriftus ßt capuç credeaqûacredêtes aûctnêbra eius,fruunt etiâ ipfiuànbsp;kJ.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q. 4 iufti'Cîa.,'

-ocr page 188-

188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, VI«. EPIST, PAVLI AD ROHAN.

iufticia.Cgterum,ne exiftimarcmus hancfidem in Chrifluni,amp; iufticU Chrifti effe in nobis ociofam,addit:Qui non fecundu carné uerfamur.nbsp;fed fecundu fpiritum, Poflennil.raulti cogitare, civn I'ufticia Chriiunbsp;fit nobis donatadiccat nobis pro noilralibidine uitam ducerc, ini^'nbsp;rea de iufticia Chrifti gloriari. Addit ergo Paulus : Qui non fecüntîur«nbsp;carnem,amp;c.ut oftedat fidem,amp; iufticiam Chrifti efTe in credetibus dunbsp;cacê.Etfî enim reliquSadhuc eftpeccatSin carne, tarnen lufiicia Cbr'jnbsp;ftiiquam habemus per fidera,nOn permittit nobis,utambulcmusfccynbsp;duni carnem,amp; cupiditati peccati obfequamur,fed ut peccato ini)^***nbsp;mus frenû,amp; feâ:emur afFeólum fpirirus, ac præcepta Dei. Quonbsp;hæc oîa re^iciuntcNimirum ad probandam ueritatem principalisnbsp;pofîtionis,Spesnon pudefacit.Si.n.nulla eft condcmnatio Sandis/^nbsp;amfi adhu c hab ent p eccatum,Si Chriftus expiauit fuo facrificionbsp;tum,amp; donauit credentibus in ipfum omnem fuam iufticiam,quon’‘^nbsp;do Credentes pollènt Spe fua, qua expedat cceleftem beatitudioc^’^*nbsp;fruftrari pudefierif

x.lt;tTa. s-et^Kic. ovT-^, to *1^ Koç ovûûaiv. oî Ai. Kccm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-m. ¦pû

Nam qui carnales funt,qug carnis funt,curât,at qui fp5alçs,qu j

Occafîone iftius ditfti. Qui non fecundum carné uerlàmur,fctl dum fpiritum,horta£ Paulus itei^ adftudium bonoi^ opei^,amp;adnbsp;ftandam obedientiâ Spiritui fando, tn interea profequit etiam p*^”nbsp;cipaleinftitutûdecertitudineSpei.QuodaûtabhoclocOjufi^nbsp;^udjQuicunc^ Ipiritu Dei ducuntjfuntfiirj Dei,fcribit,conferenius’^*nbsp;tio in pauca.DeindeexpIicabimus partes eius.Sententia igi'turhaccd‘;nbsp;Quicuncp funt in carne,ftpiu|t carnalia,nec pofîunt Deo placere^Ql’*nbsp;uero funt in fpû,làpiuntfpûalia,amp; placent Deo.Vos aûtnô eftislo^,’^nbsp;ne,fed in fpiritUjamp;' placetis Deo.Nô debetis igit carni feruirejfedfp’**’'nbsp;tui obedire,utSpes ueftra,dec5fequendapgratuità Dei démenti^nbsp;ra Scæterna beatitudine,firma confiftanHabes breuifsimisfentent’^^nbsp;^huiusloci.Nûcperftringemus fîngulaspartes.Acinitio feiamus,lt;3*^,nbsp;hoc loco fit in carne,aut fecûdum carné efie.Non.n.fignificat,hocnbsp;dem loco,earnem Si. lànguiné habere.Sic.n.oés làndi in hac terra,nbsp;in carnc,et fccundûcarnê.Fuît et Chriftus ipfe hoc modo in carn^»^ .nbsp;cft carere Spiritu lân(fto,necalia habere,3 qughomini in prima oaüUi'nbsp;ta te,ex humana generationc,indita funt. Qualia funt, oés naturaks co’^nbsp;poris SCanimac uires,fenfus communis,Ratio,mens,intelledusnbsp;luntas.Hoc modo fàpiétifsimi quilt;^ homines,ac etiam honeftiftimi c*nbsp;corammundofandilsimijfiue interEthnicos,fiuc interChriftianosinbsp;qui ho funt fpiritu Gndo,per Euâgelion,renati,dicuntur efTeia cartifnbsp;autfecundû carnem.Deindeuidendum eft,quc fit eoiv,qui funt iti carnbsp;ne,natùra,qd ipfoBz ingeniu.Sentiût, inqt, aut fapiût, aut curât ea qu^snbsp;carnis funt.Pro (Senriût) Paulus habet lt;pfovflJlt;n.(pf ovwù aut prêter alia, fig'nbsp;nifîcat etiâs-tfyip, hoc eft, ueheméteraffici,cupere Si amare,quéadmjgt;nbsp;dum pater erga filiû,et filius erga patréaffîcit.Cû ergo Paulus dicitnbsp;naleSjfeu eos,qui funt in carne, (pfoveîv ca, quæ funt carnis, fignificat eos»nbsp;omnibus fuis uiribus naturaliUnihil aliudagitare,cogitare,coaari,an^

-ocr page 189-

gomment. IOAN. BREN.’ LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»8^

felt;Jhrij5 Carnalia,(hoc cfl:)peccata aducrfus Deum, pugnatia c5 Witu,adeolt;^ hgc canto ftudio naturahtcr copIeAi, quanto mater uninbsp;^uiïifiiiuni compIelt;ftitur.Breuifsimafcnrentia,fed qua damnantur oesnbsp;*’picntcs*amp; honefti homines, qui non funt per Euâgelion renati* Hinbsp;*^”ttjCtfi multa prudêtcr amp; iuftè faciunt, tn quia carent Spiricu iànélo,nbsp;®pera eoRz funt carnah‘a.Carnis.n.funt,nô requirere Deu, no affici gionbsp;^^Dei,nontimereDeum,non credere Deo,fed qugrere,quæfunthunbsp;niûdi,amp; feftari ea,qug funt carni(hoc eft) uel fubtili hominis rationnbsp;JJ’iUel cralîe hominis cupiditati grata Sc iucunda. Vbi aût hæc opera innbsp;^’Online damnacur,ibi non funt opera grata Deo,amp; uerè iànlt;fta,ut ma-, habeant quâdam iànditatis ipcciem.Inter Damonem, ( ut habetnbsp;^thnicorum fcripta)amp; Pythiâ,maxima fuit amicitia, ôi. fîdei datæ con»nbsp;‘«ntia.Âlter enim pro alterius capitc uades facftus.rurfus ab altero,fernbsp;^Ufide,Iiberatus eft.Hgc eft honeftiisima uirtus, laude dignifsima^

Utnê carnalis,quia hi no erant renati è fpiritu:Non requirebant De^ '’’^»nontimebant Deum,imô ignorabant Deum.Et quæfecerunt,nÔnbsp;’^üluftrandam Dei,fed fui ipforum nominis gloriam fecerunt.Prodnnbsp;etiam exempla noftroR? fcriptoRt. Saul,rex lifaeliSjfuit ornatusnbsp;’^''iltis egregijs uirtutibus.Cùm eligendus eftètin regcm,fugif,cunlnbsp;*^’Jediccret à filijs Belial,difsiniulauit èC pepercit»Hæfunt infignes uirnbsp;p^^^s.Et tarnen carnales,quia Saul nô fuit uerè renatusèfpirituiandoinbsp;^^^ypocrita Jeiunium ÔC oratio,funt in fuo gerierebona opera.In hy-J®lt;^htisautêfunt carnalia,quiahypocritæfunt fine timoré Deij ^affcnbsp;tantum ea,quæcarnis funt. .

P Quiaûtfunt fecundûfpiritum,fentiunt,curant,feuafFe(ftantea quç ^^tfpiritus.Secundum fpiricû eife,hoc loco dicunt, noû qui funt exiinbsp;^^orporCjfed qui funt è fpiritu iânclo renati.Horum illüd eft ingeniu;

operibus fuis afferent, amp; feëfent fpiritum. Spiritusaût fencentiat ^‘gt;üt quæcuncp bona opera fiunt,perfectè fiant. Spirituales igicur to,-eo funtjUt oîa iua opera perfeótè faciant, etfi per carnem non pof.nbsp;j.^’^ttam perfecte fa cere,q uolunt.Spiritus fentêtiaeft, utquefiunt,adnbsp;l?^*Us Dei gloriam fiant.Spirituales igitur illud folû quærunt,ut nomenbsp;^^’glorificetur.Spiritus fententia eft, ut qd fît bonum opus,ex fîde finbsp;eftjUtnon confîdamus operis boni iufticia,ied cônfîdamus tan-gratuita Dei clemêtia propter Chriftum,amp; faciamus bonû opus,nbsp;';ffftifîcandam noftramgratitudinem.Spiritualis igitur credit in quonbsp;x’^t»orio opéré, in Chriftum,necreputatfüam obedientiam,pro perIfta coram Deo obedientia.Habes,quod fît carnalium,quod fpirituatnbsp;^‘‘^ingenium. Videamus nunc quid fînguli è fuo ingenio reportent;

Tô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(r^Koç,9ÉéyÂ-fBÇ. vo Ai. ^óvn/i« 'n)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;5^ eïpHVH^

AiûTI -to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QeOV-^fejS'VO^LÖS TTP9iou

(ftwaTsu. Ot lt;Aê cv (t'JSki nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6eö lt;xf£(9:1 óu (TiuxJO'Ttu.

Affec5us,n.carnis,mors eft.Affedasaut fpüs,uita5Cpax,propterca afieAus carnis,inimicitia eft aduerftis Deö. Nä legi Dei no fubdit,nbsp;fiquidê ne pot quidê.Qui uci ó in carne funt,Deo placere no poflunf,nbsp;^«luines carnales affcdâc cvnalia^Qpid ergo ex ho ç affedu repornbsp;tauif

•1

-ocr page 190-

19» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. VIIL EPIST.' PAVLl AD ROMAN.

tâtCAlFccfluSjincjuitjCarniSjmors eft.Carnales igi? reportant è fuo aflRr-du,è fuo ftudiQ,non ntfi mortem. Quid itaf quia afFedus carnis,efl: ini micitia aduerfus Detim Qiiâm ob remfquia legi Dei no fubrjcitur^snbsp;ne potcft quidê.Reliquum igitur eft, qgt;affe(ftus,feu ftudiû carnis,nonnbsp;nifi morte afferat.Hic itcRî admonêdi lumus, ficut paulo antè,qd Pan*nbsp;Io fit Caro.Dicif ergo bocloco Caro,nÔ unatantûamp;fcrafiaillaatcp cornbsp;porea pars hominisjféd To tus homo, cum oibusnaturalibusfuistamnbsp;corporis,qanimæuiribus,8d potêtps.Sic enim carnis uocabulo,eriamnbsp;Chriftus ipfc utitur.Quod natum eft,inquiens,ex carne, caro eft.Eta(lnbsp;Ioan.;. Gala.5. cÔmèmorat Paulus inter opera carnis,ldolomaniâ, amp; hærefes,nbsp;qu^ Cértè funt opera humanærationis ac{àpienti^,hoc eft,præftanrifslt;nbsp;mgpartis hominis.Totus igitur homo,cu omni fua iâpientia,alns^ o- 'nbsp;mnibus potêti)s,dicitur hoe loco,Garo. Affeétus aSt carnis dicit natunbsp;rahs conatus,impetus,ftudium,cupiditas,amp; ardorad carnalia.Quid lt;ƒnbsp;go hicafFedusafFert f Mortê,inquit.Italt;^ totum totius carnalis hornï*nbsp;nfsftudiumnon prôpêdet,nifî ad ea,quæ funt raortifera, necaffert,nlt;nbsp;fi ea,qug fiint peftifera,amp; exitialia. Loquitur aüt Paulus,hoc loco,nonnbsp;tantS de crafsis,externis ÔC manifeftis peccatis,qug defignat homogt;ft*nbsp;loquitur de optimis carnalium,fcu non renatoR2 hominum opcribus,nbsp;amp; preftantiisimis eorum uirtütibus. Êteft fèntêtia,Totus totius honiinbsp;nïsnaturaIisafFeó:us,8d conatus,etiâin optimis amp; excellentifsinnsnbsp;ribus eft exitiaïis,amp; tendit ad pcrniciem,afFert^interitu.Ecquae,ohft^nbsp;cro,huius rei caufa eftf Quia hicaffeclus,inimicitia eft,inquitiaduerfi»«nbsp;Deum.QuidhocÆtquomodo prgftantiisimæhominis uirtutesfunenbsp;inimicitia aduerfus Deum,cùm Deus bona opera,Ôchoneftas uirtutf^nbsp;prgceperitfSequit.Affeclus carnis idcirco eft inimicitia aduerfusnbsp;um,quia legi Dei no fubditur,ac ne poteft quidem. Quicqnid enim»*nbsp;cit homo non renatus,quamuis iuftiftimus, quamuis optimus,nonnbsp;mêfatisfacit legi Dei perfetflèzac tanta eft corruptiorte,ut ne pofsitnbsp;quot; dem ei latisfacere.Nam Ïex Dei exigit perfeélam cognitionem Dei«^®nbsp;haoaütnon cognofcitDéum,naturaIib.luisuiribus perfedè.LcxL^nbsp;exigit perfelt;fta fidê,amp; dilefftione Dei. Homo aüt, cumaut ignoret Dcnbsp;um,autinconftantifsimèeü cognofcat,non habetperfelt;fta,necfidcJ^nbsp;nee dilecftionê Dei. Lex Dei exigit pcrfeëla caritatê ^ximi.Homo aucnbsp;plus fèipfum,q proximum diligit.Lex Dei prohiber dubitationemnbsp;Deo,de prgfentia amp; opeDei.Caroaüt,(hoc eft) totus homo phyficusnbsp;femper (iubitat de Deo,ód auxilio eius,quam dubitationem,alias latennbsp;item,affli(fitioes amp;aduerfitatesin luccproducüt.Ex corde,inquitChrfnbsp;ftus exeunt, cogitationes maîe,cpdes,adulteria,ftupra,furta,iàlià tefti*nbsp;monia,conuicia. Non pofiènt aut exire,nifi ante in eo exiftcrent,nbsp;oÏa pugnant cum lege Dei.Qup uero cum ea pugnant,Deo funt iniminbsp;ca Scaduerfà.Ét,quæ Deo funtinimica, ea funt mortifera, 6C exitialia*nbsp;Affeiffus igit carnis,nó eft nifimortifer 5C exitiafis. Hïc cognofcendunbsp;cft,qd fit eiÏe inimicü,feu aduerlàriû Dei. Sunt.n.hoÏes hypocritac,qtJ*nbsp;cum accuiantur inimicitiæ adtièrfus Deum, nihil minus uideri uelint*nbsp;Apage,inquiunt, quömodo efiemlhimicus Deo,qui me creaui^^^*

-ocr page 191-

COMMENT. IOAN. BReN. LIB. IL DE SPB.

O'« tot beneficrjs affecitf Alrj lactant/e uniuerfo quidem miido ininii-^os,foli am Deo amicos.Sed hoc loco cxplicat Paulus, qd fit Deo eflè •oimicum.IIIe.n.Deo eftinimicus, quinonfansfacitIegiDei,quaIis efl freuitbt/nbsp;^pocrita,amp; fruflragloriat de amicitia Dei,qui contra legem Dei ma-oifeftis fceleribus peccat.Peccac aût contra legem Dei, no folum externbsp;Oüspeccator,infceleribusfuis,üerumetiamquilibethomo(fîquidêiu fdnbr-

**P«xens,erat Deo immicus,edam cCi ofFerretDeo primogenitagregis •oUahoc.n.quamuis optimo opere,caro no fubi)debatIegiDei,quipnbsp;P^qgt;pugnabat cum fpiritu,amp; no permittebat,ut Abel tantum crede-’¦^tDeo,8c tantum diligeretDeum, quan turn lex Dei exigebatJtaqucnbsp;feruiebat quidcm legi Dei mente,legi aût peccati,carne. Vy e minbsp;7 «dam alios duos fratres, Blau di. lacob . Ac ille quidem non tm eratnbsp;^’Hiicus Dco,cu cogitaret fratrê fuum interficere,fed etiam,cum gra-^’ficaretur uenatione fuo parecidacob aût, etfi Deo erat acceptifsimusnbsp;I’^fidemjtamcn caro eius femper refiflebat fpirituf Vides igicur,taninbsp;¦ P’os»qimpios,fiiuxta carnêfeuueterêipforumnaturam jadeocpoesnbsp;I ^'^turales eorum uirtutes confideraueris,efleDeo inimicos.Nam quê-’^oiodum lupus natural! alFecFuaduerfus oue gralîàtur,nec fieri po-*^^jütlup usuel fiat ouisjuelouem fincero di cadido animo profequanbsp;homo naturaliter Deo efl inimicus,nec fieri potefl,ut iuxta haenbsp;’’’turam,peccato corruptam fiat Deo amicus.Et ut naturalis eft inimi-inter ferpentem di hominem,ita homo ferpentis aftu fedult;flus,amp;:

ÜS natura captiuus eius, non poteft non odifleDcam» Quid ergo

pemusfSinaturahorainis,n5poteftn5odiflèDeu!n,necpóteftob ^4^ilcgi Dci,quæ eft ilia ^quitas, qgt; homo damnetf An no omne petnbsp;eft uoluntariumf An Deus Quit in fuani ipfius creaturam, quæ fcnbsp;’^'ütareno poteftfDidû eft fupràjde San (ftis,cp etfi habentadhucpccnbsp;inimicitiam aduerfus Deû, in carne feu ueteri ipfoRî natura,nbsp;^’dcn nihil hab eant damnationis,quia hab ent Chriftum per fidem,amp;nbsp;^^^ant per fpûmiânftum cû carne,amp; inimicitia, quae adhuc poft re-^^fcentiam,aduerfus Deum in natura ipfoRî reliqua eft. Impi) aût iure

Panant, quia no folum funt carnis fug captiui, uerumetiam,quo ma-pdbusbénéfices Deus ipfosafficit,0C gratiam fuam per Euangeh'on fi .jj fni clarius eis ofFert,eo pertinatiori ftudio refiftût. Et ficut uana eifetnbsp;obic(ftio,qui diceret, cur lupus trucidât, cum tn non pofsit non


us,amp; oues deuorare^Huic.n.refponderet in promptu. Idcirco

^^cidatur,quia eft lupus,8cmanetlupus,necuult no eftè lupus : icaSd ^^Pondendum eft qugrenti,cur impfi damnent, cum non pofsintnonbsp;impi), nimirum, ob hanc caufam damnantur, quia fun t impfi, Ôdnbsp;î*quot;iltis Deibeneficrjs afFeóli,manent tarnen impij,nec uolunt non elfenbsp;!®^pij»Nam,q»pfjferuentur,n5 fit ip forum merito, fed merito tantum

-ocr page 192-

19Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CÄP. VUL EPIST. TAVLI AD ROMAN»

Chnfti,quem per fidemagnofcunt.Si enim ueterêipforum natural*** feiireliquias carm's cortimrefpexeri§,hæretadhucinipf/sinimiei{iaadnbsp;uerfus p.eum« Id€o etiamù'ngemiamp;unt toto uitacfuaetempcxre^acpiij’nbsp;gnant cum ea,ôlt; cùm uideantfenonpofle eam,nifimorteabqcerc»lt;’*nbsp;piuntdiflbluijamp;efîecum Chnfto,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Scd explicemus alteram etiam Anrirhefeos partemrCùm eorm Pa® lus dixerit de afFectu carnis,addit etiam de afFedlu {piritus.’Affèdus^nbsp;quicns,Spiritus,uita ôd pax*Spiritus.lioeioro fumitur pro donoip”*;nbsp;tus fànêlijquo homines per prædicationem Euangelq diuinitus dort®'nbsp;tur,ut amp; credantinfilium Dei,ôd renafcantur per fîdem. Hocergonbsp;numipiritus primum affertfecum uitamamp;pacem,quiauiuificarh^nbsp;minem,ut fiat hæres cceleftiumin ætetna uita bonorum,amp; reddkni^*nbsp;tem hominis pacifîcam,feu tranquillam, propterea qjagnofcatfe tui**nbsp;Deo recociliatum per Chrifl:um,ncut fuprà dixitduftificati ex fide»?**nbsp;cem habemus cum Deo per lefum Ghriftum, Deinde hoc fpir‘**i®^.nbsp;num excitathomincm,utnon afFecdet,non cupiat,non conetur abu**»nbsp;q quæfunt cceleftisuitæ trâquillitatis.Nec mirum hoc uideri dd’t®’nbsp;Renan's enim perfpin'tum fandum donatur Chriftusipfeunänbsp;mnibus fuis bonis.Q_uid autem Chriftusaliud eft,q uita amp; paxfqdah^nbsp;ôéfoelicitasfSuniamus Paulum ipfum,exempli gratia,Hic,ciirn nond®nbsp;renatus efletèfpiritufando,etfiducebatuitam honeftam amp;länlt;^anigt;nbsp;tarnen erat adhuc caro.Qiiare,quodagebat, erat mors Scinqoictudo«nbsp;Non eflpaximprjs, dicic Dominus apud Eiaiam. Agebat Phanfæ^*nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ habebatur iàndifsimaapud ludæos feda,fed hoc erat ei

ferebat facrificia, fedhæc erantlt;r»ttlt;elt;xA«, quia his operibus no legem Dei perfedè,nec poterat fibi parare confcientiâ tranquillani^nbsp;quia dubitabat de bonaDei erga ipfum uoluntate,nó potuit certólp^nbsp;rare ueram amp;æternam iâlutem.Poftqautçornatus eft amp; renatusfpi^nbsp;tu {ândo,attulit ei Chriftus uitam amp; pacê.lnciditafSidio t fed in

gt; ftohabebatpacem,feutranquillitateriociditgrauitaspeccari,fed ftus erat iufticia eius. Incidit horror mortis èc inferni,fed Chriftus eratnbsp;uita ÔC ccelum.SolIicitauit caroaddeftgnanda peccata,fed donuin^,*'nbsp;ritus refiftebataffedui carnis,amp;expugnabateum,Brcuiter,ftcutan^^nbsp;dus carnis non cogitabat,necafferebat nifi mortifera,ita alFedusnbsp;ritus no cogitabat,necafferebat, nifi falutaria.Ethæcpugnapcrpet®^nbsp;eftinSandiSjdonec quidem in hocfeculo uitamegerint.ReliquuigU^nbsp;eft,q) qui funt in carne,(inquit)Deo placere non poflunt. Quidhocfnbsp;Sandi in hac terra,adhuc funtin carne. Dicemus igitur cos no placerenbsp;Dcof Chriftus ipfe fuit in carne;,dum pcrageret myfterium redempti-onis noftræ.Non igitur turn placuit Deof Abfit. Addam illud.CaO®nbsp;nes Pontificijjdum prohibent miniftris ecclefiæ coniugium, adij ciuticnbsp;inamrationem,quia,Quiin carnefunt,inquiüf, Deo placere non potnbsp;funt.ItaC]^ in coiugio efte,dicunt eflein carne.Dicemus igitur nullos conbsp;iuges Deo placerefNihil minus. Videamus ergo,quid Paulus hoc loco uocetjcfte in earne.De qua re ctiam paulo ante iSedorem admonuinbsp;tnus,Supra enim dixit, Aftedum carnis,mortcm efte » Quart in carflcnbsp;cue.

-ocr page 193-

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. 11. DE SPB.

fflcjhoc Pauli loco,non eft humanam carnem geftarc, quia caro per fe confiderata eft bona Dei creatura:nec eftjn coniugio elle,quia coniu-gium eft ordinatio IpirituSjfed eft carere dono fpiritus fandti t Si obfe-qui afFedibus carnis, Homines igitur increduli, amp; non renati, func innbsp;carnc,non tantum,cum peccant externis fceleribusj uerumeriam cumnbsp;ûoifta opera facereuidcntur.Cain no tantum erat in carne, ciim impinnbsp;gcrctclauam in caput Abclis j uerumetiam ciim ofFerret Deo frudusnbsp;ïfrræ.PauIus non tatum erat in carne, cum interficeret Chriftianos, uenbsp;^unietiam cum iàceret legem * priufquàmconuerfus eftàdChriftum.nbsp;Non igitur placebant Deo* etiamß uidebantuv fanétà opera facere,nbsp;Quid itafQuia his operibus non fatifaciebant legi Dci,amp; carebant fpinbsp;•¦itu fando. At hac, inquies,rationc, ne San di quidem placent Deo,nbsp;îuianecipiî implent legem fuis operibus*ôe carent fua natura Spiritnnbsp;findo.Certèremacu.quoddiciiuGtetigiftiiNec^ enimSandiimplêtnbsp;Deifuis operibusperfedè.Vnde Si. excIamat.'Nonintresiniu-^‘dunicumfcruotuo, quianoniuftificatur in confpedu tuoommsnbsp;^’uens.SedSandi pofsidentChriftumper fidem,propter quern pJa-'^nt Deo,amp; donantur Spiritu fando,ut pugnent cum carne, cum in-^^fpaimpqjnequidem propter iandifsima ipforuni opera Deo pla-

T/te”g AiouKtri w nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tn'ev/xaamp;çéyôiKeîcv • EÎ

AtTJQTn'eÜ/A^XflSïÜÓVK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔVKiS^'i Ot.Ù'TO^

Vos autem non cßis in carne,fed in fpiritu, fiquidem Qjiritus Dei habitat in «obis, Quôd fi quis fpiritum Ghrifti.non habet,hie non «ftnbsp;cius*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

^yliogifmumuocantDialèdici ratiocinationém, quæ conftat c mà* P dô^niinoripropofitiônc,atcp concîulîone.Abeoigiturlocôjquônbsp;^Pfà didum eft, AfFedus car nis mors eft amp;:c.üfcp ad inum,qui raox fcnbsp;Huitur,Proinde fratres debitorés fumus no carni Sic, Syllogifmus eft*nbsp;admonemurquidem, neobfèquamur deiiderps feu aftedibus»nbsp;j p’^nisjintereaautemeô quolt;^ refpicit Paulus * ut , quia donati fumusnbsp;.P’ritu Dei Spenoftra nonpudefîamus, id quod principale eft hü-partis irtftif U tum.Cæterùm,qu hadertus pr^ ceiftru n r,ea funthu-P^lyIIogifmiMaior,amp;MaiorisprobatioatCp expoIitio.Nuncautemnbsp;^^uitur iyllogifraiminor,amp; probatio éius. Vosautem, (inqujc)nonnbsp;i^hin carne,ftdin ipiritu.Quid ergof An poftqrenafcimiir.non amgt;nbsp;pus habemuscamcmjfedmutatiàimus in fpiritumrAbfit.Paulus nonbsp;.^^uitur de fubftantia carnis, fed de dorninatione, Sf poceftate carnisnbsp;pdefignando peccato. Obferua igitur principio, quôd Paulus uoceenbsp;P’dtualesjnon hypocritas illos monafticos, fed Omnesin Chrifto rc-ijîiritu Chrifti donatos.Neceife enim eft,ut omnes Chriftianinbsp;^’^^fpirituales,acnifi iîntfpirituales, non eft ipfisreliquaSalus. Dein-^docetPaulus,quidillud iît,quod facfetliomines fpirituales. Vefti-P ® Çnim,feu eremus,feu monafterium, feu monaftici ritus, non faduenbsp;P‘*'itualemhominem,fed fpiritus Chrifti.Dicit enim : Vos eftis in fpi-^*^»(eii eftis ipirituales.quia Ipiritus Chrifti habitat in uobis.Et ad Co-R nnihios;

-ocr page 194-

ÎN vin. EPIST. PAVL! AD ROMAN, rinthios : Vos,inquft,cftis templum fpirîtus fandi. Scd impend Sgt;C fu-perftinofî homincs,cùni h^caudierint,abominâtur et dicunt.Ab(it,ucnbsp;tanta arrogantia inflatus affirm em me ipiritum iàndum haberefAn f*nbsp;quarem me iàndlis Propbetis,quî ipiritu iànlt;flo fuerunt iïIuftresfNonnbsp;difplicet Deo hnmilitas,fcd cum confefsione ueritatis côiunda.Quodnbsp;igiturGhriftus inpedum Iauatione,dixit Petro,Si non laueronbsp;bcs partem mccum, ira amp; Paulus hoc loco ait ; Si quis ipiritum Chriwnbsp;non habet,non eft eius.Scucrifsima uox,fed eadem ctiam uerifsima’b*nbsp;cnim te profiteris Chriftianumj eo ipfo profiteris etiam te haberefpjdnbsp;turn Chrifii,qui eflfpiritusfandus.Quod utrecffè intenigamus,paU‘^nbsp;altius copiofius eft exphcandum.Sciamus igitur,qj unus quidern W'nbsp;turn fit fpiritus iàndtus,eiFentia,fed multa Sc uaria fint ipiritus fanéiî^^nbsp;na.Aiia enimfuntperfonalia amp;^heroica, quæ quidern funtadmirano^,nbsp;amp;rmagnalaudedigna,nonfuntautcm ad peculiarem cuiusq; ßluten'nbsp;necefiària, necfinguh'sin Chrilîüm crdentibus conferuntur.Talc^quot;nbsp;num eftProphetia de rebus in hac terra euenturis. Qùàle dotiurnha*nbsp;buj£,Mofes,Efaias,Ieremias,DanieI, multiali) Prophetæ^qniHng^'nbsp;ïari dono Spiritus cognouerunt,qüid futurum efiet Gêtibus,R^§^’®’nbsp;amp; Monarchijs huius feculû Qualc etiam donum habuft in Aâisnbsp;ftolicis Agabus propheta,qui uaticinatus eft futuram famem fubnbsp;dio.Hoc quidena eft infigtte donum, amp; affert publice rhàgnanj.^f^nbsp;(îæutilitatemjno eflautemadpriuatamhominis iâlutem neceu^nu'^’nbsp;Pofiunt.n. hor dono ornari etiam imprj, euius rei cxemplurnnbsp;Sailli ,qu» apud Marthæum dicuntjDomine in nomine tuonbsp;üimuSjEtaudiuntjNon noui uos.Inter heroica ipiritus dona,ouni^f^nbsp;dum ctiam eil donum iànationis, aut rcfufcitatfonis mortuorum,qi^^nbsp;Ichabuerunt Apoftoli,ôlt;confecutiiuntindie Pentecoiles.Eftamp;b®nbsp;donum iiluftrifsimum quidern, amp; ad confirmandam ueritaiemnbsp;Irj Chrifii utilifsimum : Non eilautemncccflàrium ad iàlutem,ntnOnbsp;quifcç dono ornetur. Ad hûc catalogum pertinet etiam donumnbsp;laris indufiriæ in exerccndis opifîcijs, quale prædicatur Exo.ji» delà ƒnbsp;iêIeci,ImpleuiiinqukDominus,eumipiritaDei,fapientia,SCintelnö ƒnbsp;tia,amp; fciêtia in omni opere.Sed nec taie donum necefiâriumeftad pn/nbsp;uatam hominis iâlutem* Ac de his quidê perfonalibus ÔC hcroids^*^nbsp;tus fanlt;fci donis,non ell hîc fermo, Alia funt generalia Spiritusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

dona,quæ ad ueram amp; æternam iâlutem unicuiq^ iuntneceflâna. rit* mùm enim ipiritus Chrifli operatur fidem, Hæc fides,qua creditur,^nbsp;habeamusDeum propicium propter Chriftum filiumDeij donumnbsp;cfl ipiritus fandi.ad iâlutem neceflârium* Qiii non habet hoc donum»nbsp;non eft Chrifii.Deindefpiritus Chrifli operatur in credente obedieivnbsp;tiam,qua alîedus peccati coerceat, affedus fpiritus pronlouear.El^nbsp;«8d hoc donum necefiâriû,quippe qj neceflârium fît,ut caro mortifîc^^^»nbsp;amp; ipiritus in homine dominet.Poitremô ipiritus Chrifli efficit,utnonnbsp;folum bonum,mortifîcara carne,faciamus,uerumetiâmala feu aduerwnbsp;patienter feramus.Patientia igitur perfeuerâtia fidei,ac ipei innbsp;iîs,donum cfl: Spiritus nobis ad falutê neceflârium» Hscc funt genem^

f

-ocr page 195-

COMMENT, IOAN. BREN. LIBER II. DE ÎPE.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«,?

Spiritus dona, quæ non folum alrjs, fjfquc uulgan'bus honiinibus,ue-rumetiamillis,quiornatifuntperfonalibus amp; heroin's donis, neccf hria funt, fimodo ueram amp; æternamlalutemconfequi uoîuerint.Ecnbsp;lt;lehisgcneralibus donis loquitur Paulus, cum aitzSiquis Spiritumnbsp;Chriftinonhabet,noncft eius. Ac huius Spiritus feu appeliatio feunbsp;*ifurpatio intantum non eftrerjcienda, amp; abominanda, ut potius fumnbsp;ßiamfeniper operam dare debeamus, quo hunc Spiritum confequa-’^^r. Quid ergo agendumf Non habemus hunc Spiritum natura,fednbsp;^atur nobis deccelo,per Ghrillum , Et daturperfuaorgana.Chri-ftüseniminfticuitconcionem Euangelrifui, inftituic amp; ufum Sacra-i^entorum fuorum , quæ funt organa , per quæ Spiritus Chriftiinnbsp;*^os confertur, ExEuangelio enim Chrilli, concipitur,aucoreSpiri-tüfando, fides, obedientia in faciendis bonis,amp; patientia in fufiFeren-^hnialis, Hæc funt dona Spiritus. Fides, inquit, ex auditu efl,audi-‘iJsautem per Verbum Dei.Ex ufu autem Sacramentorum confirma-^ürôCconieruaturfides. Maximum igiturftudiumnoftrumfic,utar-’’¦pianius organa Spiritus,quibus dona ipià Spiritus confequamur.

EÎ At Xeiroç oJ u/uv, 2gt; nbsp;nbsp;nbsp;B'dfj.a. vexfov Ai «fi.'JS'nav.To 3 Ttvevp.«.,

Kottoffvvltw, eI At TO Tn/ei/jj.«. 'm tyti^avbç ikcouv tx vexf lt;^v oixe? cv vy?v, ô tyiifoce“ 'cojJ5lt;§is’optK.veKÇW» lao-ssiHou^TXamp;ynTK nyii.a.TK vp-w,^ to cieiMvpOiv'Tiffnbsp;çi ùp-îf».

Si uero Ch hilus in uobis eft, corpus quidemmortuum eft pro/ pter peccatum , Spiritus autem. uita eft , propter iuftifi'cationem.nbsp;Quod fi Spiritus eius qui excitauit lefum a mortuis jiabitactn uobis,nbsp;•squiexcitauitChriftumamortaiSjUiuificabit ÔC mortalia corporanbsp;Ueftra,propter ipfius Spiritum inhabitanteni in uobis.

Dixit Paulus : Si quis Spiritum Chrifli non habet, hic non efl eius, enimeflaliudnomen,inquitPetrus , fub cœlohominibus da^nbsp;^•^.in quo oporteatnos faluos fieri. Et habitat Chriflus, unà cû Deonbsp;^ätre,amp; Spiritu eius in nobis,per fidem. Si quis(inquit)diligit me, fernbsp;’'Tonern meumferuabit, amp; Pater meus diligeteum,amp;^ ad eum uenie-’^'is,amp;rnanfioneapudeumfademus.Quod cumitafchabet,explicacnbsp;^iinc Paulus , quæ fit potentia, quæ efficatia, quæ op erat io Chrifli ÔCnbsp;Spiritus eius inhomine. SiChriflus,inquiens,in uobisefl, corpusnbsp;^Oftuum quidem efl,propter peccatum, Spiritus autem uita efl,pronbsp;P^^riuflificationem, Hrcïtéfubti obferuanda efl phrafis Paulina,quidnbsp;^cetcorpus,quidmortuüm quidSpiritum,quid uitam, Oflendi-^^sigiturfuprä,qjin homine pio,duplex homo efîè dicatur,Älter carnbsp;. ^’iSjAIterSpiritualis. Carnalis homo,efl totus homo cum omnibusnbsp;^Uralibus corporis Scanimæfuæuiribus.Hicfemper eflimpiusrnonnbsp;- ^ditatur,non fpiratnifiimpia, quæ ad mortem ducunt, quod quälenbsp;M^o^odo fitinteîligendumjfuprà efl expofitum. Hic ergo car-*shomo,uocatur hocloco Corpus, quod Paulus dicit efie mortu-•¦**»»propter peccatum*QuoinodorPrimum, quia efl obnoxiumnbsp;R 2- morti.

-ocr page 196-

in Cap. vin. epist. pavli ad roman.

morti. Non folum etiim impij, fed cdam pq homines obnoxfj fuflt morti, propter peceatum , quod cft ab Adamoki omneshommesnbsp;propagatum.Perununahominem, (inqutt alias Paulus ) peceatumnbsp;inmundum introrjt,ac per peceatum, mors,^fîcHiomnes hompnbsp;nes morsperuafit,quatenus omnes pcecauimus » Deinde Corpus,nbsp;feu earnalis homo in homine pio, non folum efl: obnoxius morti, mnbsp;fuo tempore ex hac uita per mortem exeedat, uerumetiam eft oimo*nbsp;xius mortificationi,dumadhuc inhacuitafuperftes eif. itaquc,tibigt;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eunque eil: Chriflusinhomine per fidem, ibi carnalts homo fubmlt;l^

affligi£ur,opprimttur,amp; mortificatur, doneevtiam externa motte pereat.Sed quomodo,inquies,mortifica£ur^' Duofuotprænpf^nbsp;organa,quibusearnalishomoinpio moruficari folet. Alteriimjuïï^nbsp;graues confcientiætentattones horrores, qui nonnun quàmgraui'nbsp;fate fua dolores corporalis mortis fuperant. Sic Dauid niortifieati’®nbsp;cùm excîamaret: DOMINE, ne in furore tuo arguas me,ne-que in ira tua eorripias me. Sic mortifîcati funtauditores Pétri,nbsp;rum fecündo,eùm compungerentur corde, dicerent Quidnbsp;mus uiri fratres f Akerum, funt externæ afflidliones, uel morborum,nbsp;uelfamis,uelinfamiæ, uelcaptiuitatis.uelaharumærumnarum.Sednbsp;quid caufeefl, quöd Corpus, feu Camalishomo mortificeturfPtO'nbsp;pterpeccatum,inquit. Quid f Num,utpeecatumhacmordHcatio-ne coram Deo expietur f Exeogitantquidemhypocritæuarfemor-tificÿonum genera,(quemadmodum facrifîculi Baalitæ concidebancnbsp;lefe nageliis ) ut fais peccata expient, grauiora autem ÔC

peeeatanoflra coram Deo, quàm uthoftrilsüel atîlionibus u

tîibus expiari queant*. Vna enim tantumcftpaisiOjUidelicetD OM» NI noÛrilefu Chjrifti, qua peceata coram Deo expiata funt,ècqu’nbsp;nos fola fide in Chriflum fruimur.Intereaautem Carnalis homo niot'nbsp;tificandus eiî:,non pafsionibus,hümano arbitrio excogitatis Sd fukCquot;nbsp;ptis, fed diuinitus mandatis amp; impofîtis : Et mortificandusnbsp;pter peceatum, non expiandum, fed agnofccndum,Sc coet^^fduminbsp;L-egitimæ enimafflidionura,fiue Spiritualium, fîue Gorpotalium,ittnbsp;• .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1az4 ««as

his terris,caufæ funt,non ut rjs pro peccatis coram Deo iâtisfîat;

----------,----------,—-—--------------------- - , f , peccata agnofeantur , amp; frué^us eius cohibeatur . I®° tmt uirnbsp;pius, Si tarnen gefiabat adhuc peceatum in carne . Coniedus igi -tur efi: diuinitus in horribiles terrores confeientiæ , SiC inuarias e^nbsp;tiam corporales affiidioncs , ut reipià cognofeeret, peceatum adgt;nbsp;hue in carne fua hærerc , Siexcitareturadquærendamuerampecca-ti remifsionem in Semincmulicris,(qui cii Ghrifius) Si ad compefcerinbsp;dam peccati cupiditatem. Dauid erat uir plus. Si cùm peceafièt adultenbsp;rio ac homicidiô,nccagnofceret magnitudinem peccati,immifît d Dienbsp;us,primùm graues dolores inferni, deinde ctiam externasafftî(fiiones,nbsp;non ut rjs expiaretur peceatumiam opéré defigna£um,fed ut quodadnbsp;hue in carne hærebat, âgnofeeretur,ôi frult;fl:us eius coêrceretur. Idemnbsp;fentiertdum efi: de omnibus afflidionibus, tamSpvricualibus , quârrtnbsp;corporahbuSjquæimœittunturSandis, ifiddicet, quqdimmictantut

-ocr page 197-

COMMENT, IOAN. BN. LIB. IL DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9^

ipfîs, non ut perçant, non ut: præterita peccata cxpientur, fed u t mor tificetur caro, hoc eft, ut çgriofcatur præfens peccatum, «n carne ex-iftens,amp; coerccatur futurum,feu fruiflus, ( quem ira uocamus ) pec-^n‘. ExhocIocouidemuSjinqucmufunifîmuSjà baptifmo,inhocnbsp;^undo collocau, uidelicet,non utbiandïamur carni,feu corporali honbsp;amp;foueamusafFe(ftus cius, (qui eftimpiorumlabor)Sed utisnbsp;^omofubindemagisacniagismornficetur,idque non gladioexter-’^Ojfedgladio fpiritus, qui excitatis confcientiæ terroribus,amp; alqs fi-^«internisfiueexternisaffliôbonibus , amputée amp;' refecetcupidira-carnis, ne fecundum carnem ambuïemus. Hadenus de corpore,nbsp;homme carnali,amp;: de morte ac mortificatione eius . Videamusnbsp;^üHc etiam de Spiricu ÔC uita eius ? Spiritus (inquit),iiita eft propternbsp;’iiftifîcationem. Sicut fuprà nomine corporis intelligitur homo corporalis feu carnalis ÔC nomine mortui non tantum mors corpora-^‘s.fed etiam mortifîcatio quæante morteni fieri deb et, ita amp; hoclo-^0 nomine Spiritus inteUigicur homo fpiptualis, amp; nomine uitæ, Vtnbsp;^’ficatio.Sicuteniminhominepio carnalishomofempereftmortifi-^^^dus ,ita ScSpiritualisflibinde uiuificatur èi. renouatur. Quomo-^‘^«rgouiuificaturf Primùm jFide,quôdcreditfe habere propici-''HiDeum Patremin ccelis.Et quanquàm peCcata follicitantad diffi-^^ntiam dubitationem,ac etiam defperationem,tarnen fides in hominbsp;’^^Spirituali, perEuangelion ufum Sacramentorum ica crefcit,ucnbsp;^^ntationes de pcccato,morte amp; inferno opprimantur . Hin c oriturnbsp;ÎT^^iquillitas confeientiæ coram Dco, DeindeuiuificaturSpe, quodnbsp;‘P'rctafflidionesintantumnihilpofre decrimentiafFerre, ut potiusnbsp;^’’^cadiumento in bonum.Hinc oritur gaudium confeientiæ, ôc læticianbsp;’P’tni eciara in medijs aduerfis « In Adis Äpoßolicis capite quinto cænbsp;^^ntur Apoftolià Synedrio, fedibantgaudentesà confpedu Sync-^*¦0, quôd digni habiti efient, ut pro nomine lefu contumeba affice-’^®‘^tur. Et Paulus : Mih!(inquit)uiuere Chridus, amp;mori lucrum.Acnbsp;^^^rfus:Cupio dilfoluijöc efie cum Chrifto. Hæ uoces proficifcunturnbsp;J^Orde hominis fpiritualis.quod efl uiuificatum Fide óó Spe, ac perfunbsp;gaudio Spiritus fandi. Poftremörenouatur etiamalrjs , r|sc^nbsp;’^^leilibus uirfucibus,quæ funt, Caritas proximi,benefîcenria, comi-?®gt;modeftia,manfuetudo,lenitas,caftitas,amp;:aliæid genusuircutes.nbsp;pd quæ ëd cauG illa,propter quam Spiritus eft uita, feu propter quanbsp;Piritualis homo uiuificaturfHanc Paulus uno uerbo explicat,cùm adnbsp;PROPTER IVSTIFICATIONEM. Sicutenimcor-Ç'Js eft mortuum,propter peccatum.ita Spiritus eft uita propter luftinbsp;^^tionem.Ecquæ, obfecro,eft luftificatioillaf No certèalia eft,quàmnbsp;S^aîcontingit nobis propter Chriftum.Chriftus enim eft perfedèiunbsp;Credenti autem in ChriftumdonaturChriftusunâ cum omninbsp;j^^^iufticia. Quiproprio,inquit,filio no pepercit,fed pro nobis omninbsp;/’®tradiditillum,quîfieripoteft,ut non cum codem OMNIAnbsp;^oisdonetr’ Donatisautemiufticia Chrifti,non folum nonimpu-^^ur peccata,uerumetiamea prærogaiiua conceditnr,uthabean-

R J tur

-ocr page 198-

15S IN CAP. vrn; ÄPIST. PAWi ad roman. turcoratn tribunali Dei non alio loco »quàmfîipfî fuis operibuso-mnem iufticiarn abfoïuilîent. Hæc iuftificatio eft uita , feu uiuifiea-tio hominis Spiritualis.Propter hanc iuftificationem ten ratio de pec-catis, SCaeterna damnatio retunditur »horror inferni eq citur, SiC con-eipitur in confcientia nerum ac coelefte gaudium.Ejrhacoriunnirinnbsp;horainc omnia uircutum genera , quibus nos erga Deuin raniinfi-gnem benefadlorem gratos declaremus. Ecce,hæc eft fpiritualis hominis uiuificatiOjimo ho c uerum eft regnum ccelorum.Regnum Dn*nbsp;inquit alias Pauîus,non eft dbusacpotus,fediufticia, pax amp; gaudiumnbsp;in Spiritulàndo»

't

Quid ergo dicemus f Num Ghriftusaut Spiritus ChrifhnihiJ ’aliudinhomineoperatur, quâm uiuificatioriem confcientiac fnbsp;fietdeCorpore f Numneceflehabet cruce amp; morte ita perire,nJnbsp;nunquam ampliusreuiuifcat f Hoc enim intelligipoHet ex eo,quoonbsp;Paulus dixit : Corpus mortificari,hoc eft, Corporalcm homin^nip^nbsp;rirCjSpirituaJemautem uiuifi'cari, ÔCperpetuô mariere.VcrefpondC'nbsp;am, manifeftum quidem eft, quod fuerint, qui fenferunt refurrelt;^^*®nbsp;nem iam faiftam eflè, pofteaquàm confcientia per Euangelion exhih-’nbsp;rata amp;uiuificata eft, necaliam efle corporumrefurre(ftionem,de^n*'nbsp;bus Paulus fcribit z.Timothi capjte fecurtdo »Hymenacus Phil^'nbsp;tusdicuntrefurreólionemiamfaétam . Paulus autem non confinâtnbsp;hoc loco illorum impietatem,fed potius réfutât. Addit enim,Qnôdunbsp;ïpiritus eius,qui excitauit lefum à mortuis habitat tn uobis, is qninbsp;tauit Chriftum,Scc.Non folum uiuifi'catur, (inquit) confcientia noi^nbsp;feu fpiritualis homo in hoc feculo,fed etiam corpus ipfum, qitodnn^nbsp;mortificatur cruce,uiuificabitur,amp; fuo temp ore refufdrabitunnbsp;fcitabitur autem à Deo,qui Chriftum refufcitauit.Et relufcitabitni'»nbsp;propter Spiritum Chrifti inhabitantem. Hie uides,quid relpiciat D^-us in refufeitando homineà mortuis,ad perpetuam fedicitatent«”^*^nbsp;feitabutur quidemimpq quöc^,fedad gternamdamnationem^C^oanbsp;autem pq refufeitentur ad seternamuitam, in cauia eft folusnbsp;feu Spiritus Chrifti.Hunc enim,fi inuenerif Deus in hominc/^^^“!^’.^®nbsp;bitad perpetuam gloriam. Hunc,fi in homfne non inuenerifj*'“ ,nbsp;bit quidem, fed ad fempiternam internecionemiVt enim igt;^ homine,nbsp;quo caput peruenit, eo trahuntur amp; membra, fi modo hominis caput fuerit. (Nam ab fciflîim caput,non eftampliushominis caput,) itanbsp;fi ChriftuS caput fuerit in homine, homo etiam tanquàm membrura,nbsp;eOjubi Chriftus eft,trahatur,necefle eft.Et corn caput refurrexit,certenbsp;membra etiam fuo tempore refurgent.

AfOL, «A A(po 1 nbsp;nbsp;nbsp;AVmt ioju-w w th ö'oopKi^'T») KÄii tficf )e« Ç?'', E» K*-

7aoafK« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xaTa9vHff%eii'»

Proj'nde fratres.dcbitorcs fumus,non carnj,utiecundum carnem uiuamus. Nam fi iecundum carnem uixeritis,mon'emini,Quodfi-Ipiritu/ada carnis mortificetis, uiuetîs.

-ocr page 199-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER H. DE SPEC


Hæceft condufio cxhortationis.Supra enim dixit: Affe Ct ns carnis, mors eftjAffcdus fpiritusjuita.ltem, Affedus carnis inimicitia eft ad-ücrfus Deum,Et,Spiritus Ghrifti habitat in nobis, nt mortificet caro.

Exhis omnibus fcquitur * qj non debeamus obfequi carnuHoc em eft


perpétua mortem properare,fed debemns obfequi SpirituL Hoc eft uitam felt;ftari.Cæterùm,cum in condufîone feu Epilogo fole-ant capita præcipuorum argumentorumfummatim repeti,aut potiusnbsp;®tringi tantum,idcirco Paulus repetit etiâ hîc argumêtum quod an teanbsp;fuit copioßus expofîtu, ôi. dutftum ab utili ôi. inutili feu pernidofo. Sinbsp;*’’xeritis,inquit,fecundum carnem,moriemini. Siautem mortificaue-htisfadia carnis Spiritu, uiuetis *Illud uult dicere: Omnino neceftàriunbsp;nonindulgcatis cupiditati carnis,8c peccato. Hue uocetuos,ôdnbsp;^citctjcx una quidem parte ueftra ipforum iàlus,ex altera,ueftra per-^itio ôc dânatio.Si enim mortificaueritis cupiditatem ôc aff edum pecnbsp;^fffpiritu, confequemini uitaraæternam.Siaût obfecutifuehtisaffenbsp;ftiii peccati,rep ortabitis damnationem æternam.Rdiqu um igitur eftnbsp;^oclocOjUt uideamus,quid fît fada carnis mortifîcare fpiritu.ln hominbsp;^nim,quoad in hac uita fuperftes fucrit,fempcr eft caro,femper eftnbsp;P^ccatumffempercp funt,accepta occafîone,motus carnales,8c impiænbsp;^^ccata niortalia,amp;afferunt mortem.Itac^ fequitur,qj qui his carnali-(’usiîiotibus obfequuntur, déclarent fe carcre Spiritu Chrifti Scfide,nbsp;careant etiam uita,amp;: fînt obnoxij perpetug condemnationi.E-Montra autem,qui opera ilia,feu affedus motus carnales,ab inhgrennbsp;in nobis peccato prolatos,mortificant fpiritu,non merentur quidcnbsp;mortification e uitam,teftificantur autê fe uiuere in Chrifto,à Spinbsp;*^’mm Chrifti uiuere in ipfîs.Quæfo igitur te, quid faciâ,uthos motusnbsp;*^nrtifîcem SpiritufQuis eft ille Spiritus,aut unde accipiam eumfSuinbsp;^*¦3 dixit.’Qui non habet Spiritum Chrifti, nô eft eius.Intelligamus iginbsp;Paulum loqui de Spiritu Chrifti, qui Spiritus, eft donum Fidei innbsp;^^nftum.Ethoedonumconferturinnosexauditu Euangeirj Ghri-*n-Fide3,(inquit)exauditu,auditusautêper VerbumDei. Quare,c5nbsp;®^ntoneraur,ut opera feu affedus carnis mortificemus Spiritu, illud


^m.QuodutredèintelIigamus, explicemus exempIis.Mofesfuicirt daPharaonis educatus,ut filins regiæ familiæ,fed reuocabatur ab aunbsp;ns delieijs, ad miferias Ifraelitarum, quos erat è feruituteliberaturus.nbsp;ergo habebat Caro fua opera, fua fada, fuos motus Sc affedus innbsp;^öfe. Cogitabat enim, magnam effegloriam aulæ, illuftrem efferegi

¦J^maieftatem, pulcherrimumefîeiuocarifîlium regis . Hæc tanta


^na , non effe temerè deferenda * Cogitabat amp;illud, Magnam Ifraelitarum, ad quos uocaris, miferiam,intolerandis eos cala-^itatibusopprimi. Qnôd fî te ipfîsadiunxeris, quidreliquumcrit.nbsp;Ut unà cum ipfîs opprimaris f Et quid f Num foli Ifraelitænbsp;F*’udentes nuni foli ipfî ueræ pietatis allçrtores f Num foli ipfî

R 4 uerum

-ocr page 200-

ioâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' vnr. epist. pavei ad roman.

uermn Deum agnofcuntf An non amp; Ægyptri coIuntDcum /qui creaui't cŒÎum ôc terram f EtfiDeusinccelo non approbaret i'pfogt;nbsp;rumreligionem,non conferret in ipfos tantam maieftatemin tcna.nbsp;Suntcnimtonus terræ Monarchæ.Noneftigi'tur,utteab ipforumnbsp;contubernio abah'enes. Hæcfunt opera carm's, hifuntmotusnbsp;0;us peccati. Quare fi Mofes fuiflet eis obfecutus, manfi{îèt,ncgffnbsp;fta uocatione in aula Ægyptiaca, mortuus fuißet perpétua damna^nbsp;none. Sed uia't,amp;mortificauithæcopera SPIRITV. Sicenininbsp;fcriptum eft, ad Hebræos, capiteundecimo : Per fidem Mofesnbsp;dis effedus rcniiit uocari filius filiæ Pharaonis,magis eJigensnbsp;mail's affici cum populo Dei, quâm Lcmporarps peccati commoJi®nbsp;frui,rnaioresarbitratus diuitias probrum Chrifti,quâm Ægyptioruinnbsp;Theiauros, PER FIDEM (inquit)Mofesrenuituocarifihusu'nbsp;îiæ Pharaonis. Reuocauiteniminmemoriam Verbum Dei,quonbsp;gnouit, Primùm,quôdis effet uerus Deus,quem Patriarche.nonqi*^nbsp;coluf.Deinde,quôd commoda peccati finttemporaria,fuP'nbsp;plicia autem peccati, perpétua. Adhæc, quôd Chriftus fitproniiiFu«nbsp;ifracKtis, propter quern folum ucra contingit Salus credcnnbus,no’’nbsp;propter diuitias Ægyptiorum Poftremo, quod fua fitremuner^tionbsp;in cœlo,his,quiaduocationem Dei fubeuntcrucem afflilt;fboncpi’nbsp;Hæc cumMofes in animum reupcaftet, mortificauit diuina op^nbsp;da carm's . Atque hoc eft carnem fpiritu mortificare . Aliudnbsp;plum.Iofeph à fratribus uêditus,ucnit in Ægyptum,et fadusnbsp;cepsÆgypti.Veneruntigîtur fratres, urgentererum pcnuria,ioÄgynbsp;pfum,ut emerentfrumentaàlofepho,quem tarnen non agnofcci^’’^^nbsp;luum fratrem . Cum igiturlofephhaberetiam fratresfuos,nbsp;ÎC3L in ipfum uirulenter iæuierant,in fua poteftate, caro,feu peccan^'^nbsp;in carneuaria fuggerebat. En,inquiens, Fratres,Sed quid f Pratri^d^nbsp;tui fine in tua manu: Facitoinis,quod in te molin'funt. Nonpol^^^nbsp;euadere,amp; licet tibi non impunè tantum, uerumetiam iuftè. Qp’“nbsp;nim iuftius eft,quam ut qua menfura ipfi menfi funt,eadem ct ipdsmcnbsp;tianturalq f Etaedendumeftexemplum, quoali)admoneantur,nenbsp;tarn crudeliter in fratrem innocentem gralîentur.Quid hacfuggemO'nbsp;nis Ipecic uenuftius uideturcSed eft caro.Spiritus autem econtra.Ue-us mifit te in Ægyptum,no utpriuatam iniuriam ulcifcaris »fednbsp;tua uocatione laiutem muItorumpopuIorumprocures.Deusiuisitnbsp;bi relinqui uindidam.Dcus remittit mihi propter promifihm Semennbsp;Abrahæmea peccata, ut amp; egofratribus fua remittam. Deusextuiinbsp;mein hac principals fublimitate, non ut malefac]am,fed bencfacian'nbsp;fratribus.Hæ funt Spiritus cogitationes, quibus lofeph mortificaunnbsp;opus carnis. Aliud. Dauid cepit Saulem capitalem fuum hoftem»nbsp;(priore Samuelis uigefimoquarto,) in Ipelunca. Caro igitur fugg^^fquot;nbsp;batipficupiditatemuindidæ,amp;exaggerabatincommoda exilrj,ob’^nbsp;da etiam Ipecie diuinæ uoIûtatis.Ecce dies,(inquiunt ferui Dauid)nbsp;qua locutus eft Dominus ad te,Ego tradam tibi inimicum tuum,nbsp;cias eijficut placueritin oculis tuis.Hgc eftearo,cui fi obfecutusfuif

DaurJ.

-ocr page 201-

il

GOMMENT. IOAN. BREN.’ LIB, II. OE SPS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aoi

Dauid,tnortuus cflctSpiritus autetn d»xit:SauI unäus DOMINI cft: propicius ergo fît mihi Dominus, ne mntam manummeam in cum.nbsp;Mca,inquit Dominus, eft ulno,öif cgo rcpendam. Deus promifîtmî-Wr^ura. Quod igitur promi'fît,poteft ÔC uultpræflare, fîio opportune tempore.Nunquâm igitur commi£tam,utad occupandum pro-^iflùm regnumihomicidio, autalqs malisartibus contendam .Hisnbsp;td genus alrjs cogitanonibus fpîn’tus Dam'd mortifîcauit earn cm amp; obnbsp;I^ucus eft uocan'oni Del. Opera igitur feu facta carnismordficare,eftnbsp;’nedèus feu motus peccati, ex uerbo Domini per fidem compefccre,nbsp;Ucin diuina uocationeambulemus,amp;perièueremüs.

OEoi nbsp;nbsp;quot;meufj-cä, 9iounbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiaiv 9iBÛ, ôvnbsp;nbsp;nbsp;îAatCerç Tn/eÿ^jux AsAe»

«Ç x«Aiy €Îç (pcCov,^;^’i\ti€e7i -jr/eü^a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Pnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Agg« ó

/lt;iTo TO TTveu/ia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•Tneüp-^.fi m/xcSv/oti isjtzv tekv« 9ia3, e{ .At

Haoc.,^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;çotf »nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AU4iöVlt;VX0» J\.l 5(SiS5i/. »nfL-mè

Qcricuncptrtim fpintuDci ducunturjii funt fiÏïj Dei. No enim ao tepilhs fpiritum fcruitutis itcrutn ad timoré, Sed accepiftis fpiritumnbsp;adoprionis,pcr qaem clamatnus, Abba pater. Idem fpiritus teftaturnbsp;Unacum fpiritunoftro,quôdfimusfilijDei.Quôdfi fiIif,jgituramp;haÈnbsp;rcdes.Hæredes quidem Dei, cohæredcs autem ChriHt, fiquidem nquot;nbsp;m ui cum eo patim«r,«t et una conglorificemuri

. ^editPaulus adprobatiönemprirtcipäiisinhac feèunda Epifîofæ ^^tepropofînonis,quæeft,SPES NON PVDEFACIT. Etflnbsp;^^ûninhocinftitutonpniütermitdt exhortâtionem ad mortifîeandânbsp;J®*'Ueni,amp;:ad præftandam obedientiani Spiritui, in omnibus bonis o-^^tibusjtamenpræcipuèurgetiquOdfupràin quinto eapite de cerdtiinbsp;confequendarum earum rerum,quas ex Euangelio Chrifti fpera-P .^Sjpropofuit.Sentenda igitur Paulihæc eft. Homo afflidus,amp; in c3nbsp;?^ntia de uera amp; æterna fua falute tentatus dicitzTu quidem iubcs menbsp;^^blutebcnefperare,amp;affirmas mcam fpemnon pudefîeri, Sedun-^JhoefdamfQuo argument© cognoftamj me mea Spe non fruftra-’^irifReipondet ergo Paulus, FiJrj,inquicns,Dei fumus.Et quia fu-‘‘Us fîlfj Dei,fumus edam hæredes,hæredes quidê Dei,cohprrdes au-nChrifti.Quomodo ergo fieri poftet, ut Spe noftra,de æterna nogt;nbsp;rj Salute ,quæ eft cœleftis hæreditas,fruftraremur, ôi. pudefieremusC*nbsp;y ^unianis rebus nihil eft magis Iegidm5,nihil(^ iuxta folênes ordina-J^Ues cérdus,quàm quôd filius fît parentis fui hgres.Multo autem cernbsp;hæreditas, quam Deus Pater cœleftis fuis filqs in cœlo promi-j,^’X.uidigituradhue dubitasf quidtergiuerfarisf Sedreipondetite-1 ^tentatusS^afflidus.Iucunda quidem commémoras mihidecœ-ç uhaîreditatefilrjs Dei cerdfsimè præparata : Quis autem reddetmenbsp;Ijnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîm uerè filius DeicHoc opus,hic labor eft,ut cognofea me

. filiû Dei eftè.Nam fî de hac re fuero certifîcatus,fatebor nihil mihr s deeffe. Vulgo de Princip u ac diuûû filqs dici fokt ; Res huiusnbsp;Optime

9

-ocr page 202-

aoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.-VIir. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

optùîiè fe habet , propterea, quod habeat parentern amp; diunns,æ automate præftantem. Quanto magfs de filijs Dei dici debet,nbsp;eorumoptUTièfe haberej quodhabeantPatrem * Deum jpfumf A-LUC.tl, pudLücani dieit Chriftus : Quis exuobis Pater,à quo, fi fihuspc-tierit panem, numlapidemdabit illi fautfi pifcem, num pro pdce,nbsp;ferpentem dabitiHif aut fi penerit ouum,numporriget ilh fcorpiumî'nbsp;Si ergo uos, cum fids mali.noftis bona dona dare filrjs uellris, quantPnbsp;magis Pater uefter codeflisdabit Spiritum ianó:um pofcentibus k«nbsp;Et apud Efaiam : Nunquid obliuifci poteft mulier infantem ïbum»nbsp;ut non mifereatur filio uteri fuif Et fi ilia oblira fuerit. Ego tamconbsp;nonobliuifcartui. Cumigiturnullum fit dubium,quin DeusP^f^nbsp;compIeCtatur filios fuos omni paterna beneuolenda præparauentnbsp;eis certifsimam cœleftium bonorum hæreditatem, uideamus,quoinonbsp;do comprobctur,quôdfimusfilrj Dei, Quicunque, inquic Paulus»nbsp;clucuntur Spiritu Dei,hi funt filrj Dei» Vosautem dUciminiäSpirü^nbsp;Dei.Eftis igitur filq Dei.Sed quid fit ducifpiritu DeijSequitur.Nona^^nbsp;cepiftis fpiritum feruitutis iterum ad timorem fedaccepifiisfpirifuiunbsp;adoptionis,per quem clamamus Abba pater.Duci igitur Spiritunbsp;hoc loco, eft excitari â Spiritu Déi » ut Inuocês Deum ,.uc PatrcU]'nbsp;Qjiotquotigitur inuocant Deum, utPatrem,hi,ficutagunturSpgt;'nbsp;n'tu Dei, ita funt amp; filfi Dei. Quis nunc dubitationilocusreîihqujfui^nbsp;QuomodoSpestua te pudefacerepotcfif Deus Pater non fruft^^'nbsp;bit filiosfuos Spe fua :Non porrigitfcorpiumci,quipetierit cuum»nbsp;Tu autem es filius Dei. Vnde hoc probatur f Quia inuocasnbsp;lim,ut Parrem. Sed quid f An non pofium hac inuocatione fall’*nbsp;An non pauper ftpenumeroalloquitur diuitem , ut Patremfuutn»nbsp;amp; tarnen nihil paterni beneficq ab ipfo aflequitur f An non fcruusali-quoties appellat dominum fuum, u t Patrem, ÔC tarnen non reporrt,nbsp;nifiplagas f Fieriquidemhocfolet,Sedindeadeoaccidit,quódin-fer homines, nee diues, necdomïnus,uerè paternum affecftum erganbsp;pauperem » ÔCferuum gerunt,necpauper , Sf feruus implo’'^’^^®'nbsp;pern diuidsamp; domini, ut patrum , cxingenuo corde Si apptobaiynbsp;teanimo. InterDeum.aurem ôd credentes in Chriftum,aliterfcnbsp;habet. Dcusenim patefecic nobis paternum fuum animuna certifsi*nbsp;misamp;infallibilibusargumentis. Et uerècredentesinCbdf^nm inuo-cant Deum ut Patrem ,ingenuo,acplané filialiaffetftu. Vndeamp;Paugt;nbsp;iusaddit: Nonaccepifiisâpiritum feruitutis iterum ad timorem, fednbsp;Spiritumadoptionis,per quem clamamus Abba pater. Hoc eft ob-»nbsp;feruabile ditftum, quo primum docemur, quod fit diferimen intetfnbsp;Degem feu Decalogum, SfEuangelion . Deinde,qnodfit dilcri-menSeruorumSi^filiorumin familia Dei. Non accepiftis,inquif,fpi-ritumferuitutisiterumadtimorem. ConfertpromulgationeniEuangt;nbsp;gelrj de Ghrifto,cum promulgatione Decalogi, Si doeet, quifintnbsp;elFeétus eorum . Nam cum Decalogus promulgaretur in monte Sinai , multus erat terror , multus horror. Cceperunt , inquit Scri-ptura audiri tonitrua, amp; micarc fulgura . Eratque omnis mon®nbsp;terribilis*

-ocr page 203-

COMMENT. IOAî€ feP.T, N. LIB. ÎI. DE SPR nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;805

terribîh's, amp; fom'tus buccinæpaulan'mcrefcebatfnmaius. Ex quibus populus Ifracl tanto rnctu contrcmifcebant, ut non folum rétrocédèrent, uèruiTietJani exütimarent pra?Centern fîbimortem immï'nere. Etnbsp;4nod«xcrinfecusaâ:unien:, hecidemagebaturintrinfecus, inaudi-rorum confcientia agiturc^adhuc hodfe, ß quando Decalogus expii-Qtür,8if animo hominis intuendusproponitur » Ibi enim patefît hominbsp;*îifuainiufticia,ac propter iniufticiam ira Dei.Vbiautemnoftra iniuRinbsp;da,Slt;: Dei fèuericas ac ira conferütur,ibi non potefi: exiftere nifi timor»nbsp;Horror amp; tremor.Nam,quemadmodum fceleratus feruuSjquiaduer-feu.erumfuum dominurn irtßgne fiagitium defignauit, non potefinbsp;dominum candido animo diligere, 8e ex corde eum pâtreuocare fedEnbsp;Potius odio habet cum,amp; ad mentionem aduentus eius toto peclorcnbsp;•^ontremifeit, propter ea quôd agnofeens peccatum fuum, certo feiat,nbsp;^^iitnminere uerbera amp; plagastita etiam qui audit Decalogû,amp;agnonbsp;*dt ex eofuam impietatemj ac Dei erga peccatum fêueritatem, conci-Pitferuilem timorem,nec poteftDeum,propter fêueritatem. ipfius dinbsp;^‘§^re,acutPatrem inuocarc,fed potius odio habet Deum ,acmctuitnbsp;t’^^gaSjUt non aliud,nifi perpetuos inferni cruciatus expect ct.Ctim iginbsp;dicitîNon acccpillis fpiricura feruitutis iterum ad timorem,figniH-eos non eiîè iterum auditores Pecalogi,qui efficit,üt homines me-^^nt feueritatem Dei,amp; aèternafuppîicia Q frcu.t feekrati ferui metuutnbsp;yoniinorumfuorumiram Sc plagasi ) neqspofsint Deum, ut Patremnbsp;•nuocarcjideocp non funt filrj.fed ferui » Et huc alludit etiam Paulus adnbsp;^’h.cap.4. Vnum(inquiens)tefi:amentum^à monte Sina, inScruitu-*^generans,Loquiturautem de Dccalogo, quiinmonteSinaipro-^‘rJgatuseft.EtHeb.u.Nonaccefsiftisad contadum montem amp;incênbsp;ignem ac turbinem ôc caliginem procenam,tubæ(p fonitüm,8£nbsp;\®ceniuerborum,quam quiaùdierant,dcprecatifunt,ncaudirent conbsp;^®nemgt;Non enim fçrebant,quod dicebatur.Et mox:Mofcs dixit^Ex-ï^’yefadus fum,ac tremebundus, Vides concionem Decalogi excita- ,nbsp;’^^inanimotimoremamp;tremorem,utnonalitermetuastibià uoceei-'*®»qferuusmalefadoràfeuerauocedominifui* Quare,ßin bac tan-concione confliteris^noaudebis DeumutPatrem inuocare. Aîiànbsp;eß concio Euangelti,cx qua fiât fîlq Dei. Vnde additur: Accep’inbsp;*®fpiritumadoptionis,perquem clamamus Abbapàter. Hucpertt-^^^^quod ad Gala.4. dicitur: Vbi uenitplenitudo temporis, emifit Denbsp;j^^filiumfuumfadumexmuliere,fadumlcgi obnoxium ,ùt eos,quinbsp;‘^krant obnoxi],redimerct, utadoptioneius hîiorum accipèremus.nbsp;^oniam autem eftis filfj,emißt Deus ipiricum filq fui in corda noßranbsp;^htuantcm Abba pater.Itaque iam non es fcruus,fed filius.Quod fi fiKnbsp;hæres Dei per Chrißum. Et ad Hebræ.duodecimo. Accefsißisnbsp;y Hontem Zion , Sc ad ciuitatem Dei uiuentis, Hieruialem ccele-

, 5ec4 Sicut enim in monte Sinai promuïgatüs eß Decalogus, concio efficit feruos , amp; homines meticuîofos , Ita in mon-5lt;ion promulgatum eß Euangelion de lefu Chrißo , quando irinbsp;Pentecoßes mißlis eß Spiritus fandus , quo ApoßoK excitati,nbsp;adnunciaue-

-ocr page 204-

’N CAP.’ Vffl.' EPIST. PAVLI AO ROMAN, udnundaucrunc Euangelion, amp;indc profcdti, prædicaueruntillud innbsp;iim'ueffo orbc terrarum.Hæcautem concio Euangeli), non cffidtfer-uos,fedfilios,nonefficitaniniunimcticulofum,fcd alacrem.InEuan-geho cnim prædicatur, ç» Deus fit placatus per Chriftum, dC. rmn'ttacnbsp;peccata propter Chriftum,adeolt;^adoptetomnesChrifl:o credentes,nbsp;in filios amp; hæredes fuos,ut quotquotaudierint crediderintEuangenbsp;liO jConeipiant fpiritum adoptionis filiorum Dei. Quid ergo eftipin-tusadopnonisfHic confidcranda eftnobis confuetudo huiusfeculfinnbsp;adoptionibuSjUt eo melius intelligamus adoptionem Dei.Sunt eni'm,nbsp;(quantum quidemad hoc noftruminftitutS fan's eft) duph'cesfilri-A'nbsp;hi funt naturales, qui naturaliter a parentibus fuis geniti funt. Ali] funtnbsp;adopnui,quihabentquidemaliosnaturalesparentcs,fedab afnsinlo*nbsp;cum uerorum filiorum adoptantur. Et qui fie adoptantur,afiurauntnbsp;nomen paths adoptannff,amp;habentius filiorum, ut fint legiiitnifiæ''^'nbsp;ties faculratum eius,qui ipfos adoptauit,non aliter,q fi efient natura^^nbsp;filrjiHæcadoptio fuit quondam ualdcufitata,nuncuulgo penèigo^'nbsp;ta.ÿicetiam funt duplicesfilrj Dei. Acunus quidem tantum cftfil’^nbsp;Dei naturalis.qui eft lefus Chriftus Dominus nofter,quem Deus,nonnbsp;humatiOjfcd diuinomodojäb aeterno genuit. Alij funcfilfiadopuui»nbsp;quos Deus non genuit,utChriftum,fed creauitfuotempore,quifuntnbsp;Iwmines.Etfiautem hi non funt naturales filij Dei, adoptantur tamennbsp;in locum filiorum.Et qui ficadoptantur,tranfcunt in nomennbsp;hæreditatem bonorum eius,perindcac fi elfent naturales filij.Adopr^nbsp;tur aüteni hoc modo, Homines initio crcati funtad fimilitudinc Dq»nbsp;ut etiam tune dkerenturRlfj Dei/edmoxfadifunt* propter pecca’^»nbsp;fill) Satanæ.Vnus igitur filius Dei naturalis,qui eft Chriftus Dominusnbsp;nofter,dolens,(utifàdicam)fcnonhaberefratres,quiunâfecunie®*nbsp;iefti hæreditate fruerentur,airumpfit ipfe homincm,acexpiauit P^^nbsp;catum hominum,placauit«p iram patris,8^ impetrauir,ut quotquot hinbsp;** ipfum credunt,adoptarêturin filios,amp; hæredes coeleftiuni bonorum.

Hicenim longé aliter res fe hab et nbsp;nbsp;inter fratres huius feculi folenfllt;

eft.Hienimin diuifionibus hæreduatum fuarum folent inuicerti imponcre,amp;alteralterius partem occuparc, Chriftus autem natural««nbsp;filius Dei longé aliter affeélus eft.Noti uoluitfolus paterna fuahæredi-rate frui ,fcd uoluit fratres habere participes,ideo(j parauit fibi fratre«nbsp;maximislabohbusadeocpmorteipfa. Quoaffeeftu Deuspatercale*nbsp;ftis ita deledatus eft, ut propter ipfum adopter in filios, quotquot innbsp;ipfum credunt i Ciim ergo prædicatur Euangelion, q» Deus concepe-rit erga nos paternum affeftura propter Chriftum,tunc uicifsim con-cipimus (Siquidem Euangclio crediderimus ) Spiritum hocnbsp;eft,adopiiönisfiliorum,utficutDeusreeipit Ce noftruin elfe patrem,nbsp;ica agnofcamus nos efle filios eius,amp; inuocemus eum,ut patrem .Ita^nbsp;hie ipiritus teftificatur Ipiritui noftro (hoc eft) intra nos, in nobis,innbsp;corde Sc animo noftro,qgt; fimus filq Dei.Pater enim non nifi Fili} Paternbsp;eft.Quare,fi inuocaueris Deum,utPatrcm,ingenuè,confîdentcramp;innbsp;lt;lubitanter,hab es hac ipla inuocatione intra te,6i^ in niente tua,ccrtuninbsp;teftitQonium»

-ocr page 205-

COMMENT. rOAN. BREN. LIB. IL DE SEE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16^

kftimonium, quod fisfiiius Dei.Etfifiliu%igicutôchærcs:Hæres quU dem DeijCohærcsautem Chrifti. Nihil autem poflecde dignicatc ere-denrium in Chriftu,rnaiusaiitanriplius dfci,q^uani quod fintfilij amp;hç-redes Dei,ut Pacris: amp;cohærcdes Chrifti, ut hacris. Quodutaliquacxnbsp;parte explicetur, confiderandæ fimt facultates coeleftispatris,ut icia-inusquæhæreditasfitnobisexpelt;ftanda.Ecce enim Domini Dei Pa-tiis cceleftis eft ïufticià.Qui ergo creduntin Chriftum,acdpiunthærç-diüte,iuftidam, amp;reputantur coram Deo iufti propterChriftum,utnbsp;ctfifenriunt adhucincarne fiiapeccatum,tamen quia luntfilij Deigt;nbsp;’niputaturipfis,non peccatum carnis,fcd iufticiaChrifti^m quern cre-dunt. Domini Dei cœleftis patris, eft Vita æterna.Qui ergo creduntinnbsp;Chriftum,accipiuntamp;ipfihancætcrnæuitæhxrcdicatem,üt eciamfi innbsp;ddericaffliótiojaut mors ip(a,tamcn paterna fiiahæreditate non defti-^uentur. Nam, quemadmodum mendicus quilpiam,qui in aliéna re-§ione peregrinarctur,amp;panem miferè oftiatini colligeret, magnam a.nbsp;’^iuiifiduciam conciperet^nec exiftimaretmcndicitateni fibi ampliusnbsp;’’^oleftam efle,ctiamfi nccefle habcrct cfiirire amp;algere, donee domîînbsp;Mirctjfimodo certisargumentis cogno{ceret,quôdmanerctipluninbsp;patria,amplißima hæreditasnra Sc de nobis fentiendum eft. Peregrinnbsp;’^^niureniminhactcrra,inqualumusuerèmendici. Namfi contulc-d^cum coelefti hxreditate facultates huius terr^,üidelicetuel principals,uel rcgna,quid quçfo fiint,nifi portio panis,qualcm folemus ménnbsp;d’Go exhibere? Ccclumautem cftnoftrapatria.Nunciaturigitur nobisnbsp;’^errißimisargumentis perEuangclionjquödhabeamusin cœlo hærcnbsp;ditatem aeternae üitæac fcelicitatis. Itaq; fi firmam fidem adhibueri-’^usEuangcliOjCtiamfiimmincat'mors.ipla, tarnen fieri nonpoteft,nbsp;^uin firelpexerimus certitudinem huius cœleftis hæreditatis,celfitüdi 'nbsp;‘^^nianimi in media morte retineamus.Quæcùm italc habcnt,redea-’’^usnuncàd argumentum Pauli,quo probat Spem nos non pudefa-J^re.Speramusénimueranîamp;ætcrnam làluteminChrifto. Sed quidnbsp;JuæcSpes teiudificaretur?Nihil certèminus.Eftis enim (inquit)filijnbsp;^^djouiainuocans Deum,utPatrcni, Quod eft certum teftimoniümnbsp;’^uobis, q^uod fitisfilij Dei. Q^are Spes ueftrade æterna Glute, pro-Pî«rChrift üm,üôsnonpudefaciet. Dchacrcâdmonemur etiam innbsp;’‘^ationedominîcâ,in cuius prima diction e inüoCamus D eum, ut Pa-8ccuius tanta eft cnergiâ, utfi ludasIfchârioth potuiftet Deum,nbsp;f^atrem appcllare,non pcpendiflet.Cæterùm jhocargumentû, nonnbsp;^^tùm confirmâtSpem, uerumctiamhortàtüf nosad obedientiam.nbsp;’ juim fumusfilij Dei,præftandum eftDeo quod filius Patri praéftarenbsp;,^Det,neaudiamus,qüodDominusapüdElaiamcórtqueritur.FiIios,nbsp;?4uiens, enütriui,8c exaltaui,ipfi autem Iprcuerunt me .Et apud Ma-

Filius honorât patremj 8e fcruus dominum fiium: Si ergo Pa-S ter

-ocr page 206-

tfï CÄPVT vni. epist; pavli ad roman.


ter ego {um,ubi eft honor nieus?amp; fi dominus,ubi eft dmor iDcus,du citDominus Zebaoth?

Dci,amp; non amplius imputatur mihi malitia,quid eft,quód adbuchot ribiliteraffligar?SolHcicor certe,ut cogitem mefruftrade coeleftib^’'^*nbsp;ditate fperare.Addit igitur Paulus appendicem,ut amp;hac parte,imbccii


Sed reuertemur ad principale inftitutum. Dicer cnim quifpiam, Credo quidem,me efieaDeo adoptatum,in filium,proptcrChriftii:nbsp;amp;(pero me non deftiruendum cœleftihærcditate,(êd interim dubitonbsp;nonnihildcoare, quod magnisamp;grauibus ærumnis affligar.Nuncc-nimpcriclitar de facultatibus,nunc de fama,nuc de uita.Quod fifiHusnbsp;Dei film, amp;hæres cœlcftium bonorum, quid eft, quod trader in hocnbsp;leculo,perinde aefieflem filins Satanæ?An nondiuinirus fie ordina*nbsp;cum cft,ut bonis fit benc,malis autem male? Etfi autem fateor,nic eflftnbsp;hominem naturamalum,amp;: maioramala,quàm hadenus perpelTusnbsp;fui, meri tum,tarnen, quiaadoptatus ftim propter Chriftum, in filiumnbsp;3itatiSpeimcdeacur.Siquidem,inquiens,eum iplbpadmur,ut«uni*nbsp;conglorifioemur.(hoceft) Aerumnæ amp;afflidiones,acq^ cabmitates,nbsp;lt;juæ nobis in hocIcculo contingunc, tantùm abeft, utSpem nofcmnbsp;concutiant,ut potiuscam confirment.Si cnim credimus in Chiiftnm^nbsp;tunc quicquid aduerfi patimur,hocpatiraur cumChrifto.fi autemnbsp;cum Chrifto patimur,reliquum eft,ut etiam una cum Chrift® con*nbsp;glorificemur. Quo mo do igitur,quarnuis in maximisaduerfisjSpc nonbsp;lira pudeficremus? Sod hie inquirendum cft,quid fit cum Chrifto pa«nbsp;ti.lnitio igituncum Chrifto oati.non eft le temere exnnnerepc^iculö,

ic illi amp;alceram? Athoc non eft cum Chrifto pati,fed officium delete* re. Vermes carnêm corrodunt. QuidrNe refiftas malo, reponcs etiamnbsp;€os,qui decidcruntjin uulnus,amp; dicas:Edite,quod uobis Dominus c*nbsp;dendumdedit?Namhacftulticia aliquot Eremitælaboraruût.Hocailnbsp;tem non eft cum Chrifto pati, led emota mente eftci DcUs cnim do*nbsp;nauithomini rationem,utprouideat^quod legitime,amp; exofficioacnbsp;uocationcprouideri queat amp; debcat. Inftituic etiam publicas ordin^nbsp;tiones, Magiftratum, Ecclcfiaftasj Patresfamiliasjiureeonlultos, Medicos,^ alios,quorum opera caucnda,autpropullandafiint,quoadlcgt

-ocr page 207-

COMMENT. lOAR. BREN. LIBER. lï. Ó-E SPB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«07

iciida.Et, Si malèlocutus (ürn,tcftimoniurn perhibe de malo:Sin bene,quid me cedis?An non hóe efl^declinaréàduèrlà? led legitime. Vn-iubcmur ofare,Nenosinducasin centatioïiëm4èd libera nosa ®alQ.Quare,autfibiipfi réméréaccerlèreaduerlà^aUteanon declinate, cum piepoisis, amp;: debeas, non eft cu Clirifto pati.Deinde pati cuninbsp;Chrifto,non eft propter iniufticiam amp;fccleraafnigi. Qualislaus eft,ininbsp;SnitPecrus, fi cùm peccantes alapis cçdimini,füffcrtis.Et iternm: Nenbsp;lt;luis ueftrum affligatur, uthomicidatant fur,autfacinorofas,auc allo-Jriocpilcopus. Sed cum Chrifto pati, eft perlecunonem pad- propternbsp;^ufticianijamp;afftigi in nomine Chrifti. Si benelacientes(inquitidem Penbsp;^us) amp; patiefttesltiffertis,id demum eftgratiaapud Deum.Etiterum:nbsp;Slprobrisaffidmini in nomine Chrifti,bead eftis.AcmoxzSi qui^affli-S«ur,utChriftianus,népudefiafpmó glorificct Deum in hac parte.nbsp;Qüid ergo dicemus?An foli innocentes patiuntur cum Chrifto?An fonbsp;^‘niartyres,quiadteftificandam ueritatefriEuarigclij Chrifti profun-^nntlànguîném, patiuntur cum Chrifto? Et quis hominiirn eft tarrinbsp;^uoecs, qui non necefle hab cat confiteriiSi iniquitates obferuauerisnbsp;Nomine, Domine,quis fuftinebit?Sciamusigitur,quôd innocentesnbsp;Spidern,amp;Martyrèsreétcdicantur,amp; cum Chrifto amp;c propter Chri-pati.lnterca autem, qui uelpropterpcccata fua affliguntur,uelnbsp;Ptopter fcelerafua inhocfeculo puniunturjetfifiiritnocentes,tamerinbsp;I ^faài fuerint pœnitentes, amp; credûnt in Chriftütb, quod hab eant in i-amp; propter ipfum condonaiioriem ^ecóatorüni, patiuntur etiarrinbsp;cum Chrifto,amp; quod ante pocniteritiarri amp;fidcm patiebantur prönbsp;Pfctfcelcrà, hoep oft pcenitenriam 5cfidem patiuntur cum Chrifto.nbsp;^^ctuplum'habes in latrone, cum Chrifto crucifixo, qui initio afflige-°^Ur,utlatro.Poftqüam aûit conuerlus eftad Chriftum, affligebatur,nbsp;'^^ChriftianuSjdclaótus eft martyr .Nam qui credunt in Chriftum, fi-l^’it per fidem membra corporis Chrifti.Quod autem membrisacci

noccorporiipfiaccidcredicitur. Siuepatitur, (inquit alias Paulos) ».conW.iai membrum, fimulpatiiintur omnia membra, hueglorificaturnbsp;membtvim,{imulgaudenc otnnia membra. Vos autem eftisnbsp;Corpus Chrifti,Sc membra ex parte.Et clamatChriftusadSaulem:Saul^nbsp;quid ME perfequeris? cùm tarnen Chriftus fuerit eo tempore iiinbsp;’^^ieftatc fua, amp; ij'tantùm, qui ipfum per fidêm agnolcebant,perftcu-^^nem patcrentur.Credeigitur in Chriftunijamp;quicquid palsioiiuninbsp;‘’^'^alHiétionumacciderit,Chriftus unàpati dicitur.Siaut pateris cumnbsp;^lirifto,fieri non poteft, quiri ctiam ünà cum Chrifto glorinccris.Ni-tnrm cevtius eft,quam quodChriftOs perueneritadlummam glo-amp;maieftatem, apud pattern fiium, in coelefti regno. Peruenitau-aiihanc maieftatem,non uia çxterriæ amp;cmundanæfœlicitatis, fednbsp;^’ainf€eliGitatis,amp; gfauilsimarunà afflidionum. Humana ratio cogitatnbsp;i 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si quidem'


-ocr page 208-

3o8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!« CAPVT Vni EPÏST/PAVLJ AD RÖMAW.’

cjuidemuiam infoelicitatis amp;(. cruds, efie uiam€rroncam,quaeAOnlt;ïü* cat ad coclum,fed ponusad infemum,Chriftusauccm manifeftc fiio i*nbsp;fgt;ßus exemplo probauic,lt;5uöd uia cruds,fit compcndiaria uiaad ctclenbsp;ftcm foelidutcm. Ojaare, cùm ièruusnon ßcmaior domino luo,noonbsp;cft nobis aKa reliquauiainChriftoad rcgnumcodorû,quàmuiacru*nbsp;cis amp;afflidionrs. Et lt;!juiaChriftus glorificatus cft,peraffliótioncs,nihilnbsp;certius eft,quam quódcum affligimur cum Chrifto,una cciam cuffl i*nbsp;pfojpronoftramcnfurajglorificemur,amp;ad ccekftcm foclidtatem ctJönbsp;commomiifiimuSjinquit alias Paulus,amp;: conuiucmuSjSilü*nbsp;flincmus,amp; conrcgnabimus.

o-Ti óvx «|i« 7» ¦jraBx'/*.«'« vüv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘rxp

{tfU' «Tf KÂÂwiÇeîivKX.

Nam r€ptrto,non eflc pares afflidiones präd^htis tempoh'i,a^ furaram gïorïafn, qux reüelabitur crga nos,

Scd forcafös, inquies,gloria amp; fceÏïciGtó quac nos in flituro fecuï^’ manct,minor eft,amp; abieciior, quam qux tantis afflidionibuSjOuibu^nbsp;premimur, comparari dcbeac? Inter pios enim amp; ün6ios, alijnbsp;lunt,aiy ludibrijs amp; flagris explorati,alij lapidari^lij diftcdi^alij ocd^^-nc gladij truddari funx. Grauiora bæc uidcntur, quam qux ullaglo^nbsp;fiue tcrrcftrijfiue ceelpfb cörapénlari quèant.Refpondec ergo faulus»nbsp;Imo pocius, inquit, qnHa cft tanta afflidio in his terris, quamnbsp;numcris paralangis Iuperct gloria in nobis reuebnda.Vnde autemnbsp;cQgnoft:emus?Primùm,Paulus fiiaidaflcueratiorte tcftilicatur. Rep“*nbsp;to,inquit: Ipfc ego bocafftrmo, amp; cpntcftor. Pütósnc boe cflelcuc tc*nbsp;ftimonium? Ninil certè mipus. Raptus enim in paradilïim, amp; l*’nbsp;um cœlum,plura Ôc maiora dididt, quam quæ uerbis exponî poflunt*nbsp;Deinde dididthoc etiam teftimonio Propbcta:Élàiæ,quicap-^4-aie A fcculo non audicrunt, neq; auribusperccpcrunt,oculosno^ “**nbsp;dit,Deus,ablq; te^quîe præparafti expcdantibus te,Ëtih poftcnôti adnbsp;Corinthios Gap4. Momentan ca, inquicPauîuSjleuicasafHl^^æ^^^ no*nbsp;ftræ mire lîipra modum æternS pondus gloriæ parit nobis j dum nor^nbsp;ipedamus ea,quaÈuidentur,{edeaquæ non uidentur. Afflilt;^oncânbsp;cnim,quasfùftinemus inhocleculo,kintuelutmon)entuni inftath^nbsp;ra, Gloriaautcm Futur« uitæ eft uelut pondo. Quid autem momentdnbsp;adpondo?Quæcomparatîofcrupuli adlibram?Hæô,ut funt ecrdlsi-ma, ira tantum abeft,utafflidîones Spem noftram innrmarc amp;labcra-darCjUt pocius confîrmarc,amp; corroborate queant.QßO enim grauio*nbsp;rêslùntafHidiones,eo maioramp;illuftrior gloria in dœlcfti regno fpc-randa amp; expedanda eft,

-ocr page 209-

J^^oab omnibusaduerfisjUtperpetuabeatitate fruamur. Hiceftpb*



Aliud argumentum, quo probatur principalis huius ïeciindæ i^’^is propoficio : Spesnon pudracit. Et eft iumpdim à gemitü crea-Oraties creaturæ, cœlum, terra, amp; quæ m eis funt, congemi-nobiicumyamp;quafi parturiuncliberationeiri filiorum Deî. Géminbsp;^’^auterri creaturarum, amp;partüritiô earumnon poiTunt efleirrita,nbsp;^^a. Nam quemadmodum dolor mulieris parturientis, certum fi.nbsp;eft ftnuri fetus,ita amp; parturiens gemitus creaturarum argumennbsp;^hicftlècuturx uitæamp;fœlicitatis. Non eft igiturdubitandura^quinnbsp;’^niabilis lo cus,amp; diligenter infpieien dus.D o cet enim,quô d U os n onnbsp;pariamuraduerla,ledeiiam tota creaturapatiaturamp;ingemilcatnbsp;’‘obifcum,doneclibcrertiur,ut nihil certiusfitSpcnoftrçIiberationis.nbsp;QjUomodo autem hoefiat, amp; quis fit creaturæ gemitus, expli candumnbsp;^tAntequam enifnquicquamefletconditum,non uidebaturDeo,nbsp;Süi eftab æterno, ucfôlus niabonitate, iufticià, làpicntia, amp; felicitatenbsp;^ücrecur. Çonflâaiitigitur condere hominem äd fimilitudincm amp; hnbsp;Paginera ftiam^qui effet ômnis ftiæbonitatis amp; felicitatis particeps.,nbsp;’^Qslum (Sc terràm,amp; omniaquæineis funt. PriUfquam igitür homi»nbsp;crearet, inftruxithuncmundüm uarijs creaturarum ornamentis,nbsp;^Hcollocaret ineo hominem, amp;làccrcriplum omnium eorum Do-’^inum. Vnde lt;Sc condito homine, dixit ad eum: Replete terram,6cnbsp;^bij cit e eam,amp; dominamini pifeibus maris,amp; uolatilibus cœli,amp; uni-^erfisanimariübuSjquæmouénturfuperterram.Neclentiendiiraeft,nbsp;dibla terra, àquaamp;aerftibieôta fint dominationi amp; ufiii hominis,nbsp;eriam cedum amp;c»ercituseius,adu(umhominis condita funt.Ne°^^quot;^nbsp;^leuatis (inquîtî»4ofes)oculisad cœlum uideasiblem amp;lunam,amp; om-’^haftra cœli, amp;.errore deceptus adores ea,amp; colas,quæ diuifitDomi-Deus tuuscunótis gcnribus,hoc eft,quæ creauit Igt;eus,non ut do*nbsp;’ninarcnturhominklcdut miniftrarent ei. Nec hocdeeœlotantùmnbsp;«U

’Üo uifibili amp;aftrisÿfcd etiam de Angelis intclligendum eft, quôd firit S 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ho-


-ocr page 210-

IW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘IN CAT. Tin. EPIST. PAVLt AD ROMAN,

in hominis minifterium conditi. Angelis (uis,inquit,mandäuk’^e*^^’



Ncautem longèomnium exccllentilsiraa créa tura,prop ter quama^x condicæ erant,perpetuô interirer, promifit Deus, le miflurumnbsp;nicum filium foum Dominum noftrumiefomChriftumlt;quin^^’^®nbsp;foaredimeret icefum humanugenusàmorte, amp;interitu,ac imp«^'nbsp;rctàDeo pâtre foo, ut quotquotiniplum credcren£,ltberarcntuc‘^’‘’nbsp;culis Satanæ,amp; redirent uelut poftliminio,ad iusfiliorum DeiJe^^’nbsp;mines pij amp; eredentes in Chriftum, poftq'uam recepti font in granamnbsp;Dei proprer Chriftum,recuperant eciampriftinamdominationenb^nbsp;rcliqilas creaturas, ut'amp; deinceps,ficutab initio conditæ eranr,ol^^*nbsp;um lùum eis præftarent, Sed uide mihi fommam Satanje tyranniden»nbsp;Poftquam enim àflècutus eft imperium^propterpcccatû,in hoiwne^nbsp;amp; lubditos eius, qui fontreliquæ creaturæ, tanta üioicntia conatuf Int-am dominationem rttinere, ut eriamfi multi exhominibus renalcan-tur, amp; redeant ad ius filiorum Del, idcoq; ad foam, in reliqu^^. creâcu*nbsp;râs,autôriratem,quam initio habueruhbjtamen no nfolw efficient pi),nbsp;qui fiint per fidemfilij lgt;ei,nönfruanwrin hac terra,foa in creaturasnbsp;do minatione,uerumetiam,ut capiâc ab ipfis omnia gener^incominonbsp;dorum, Impijsuerô, quo in officio retineanturj omnis creacurarurtinbsp;fruétus ccderc uideatur.Quid poteft haeinuerfioneiniquins dia?Crcnbsp;atura ièruitimpijâ,opprimitpios.Impij fruuntur bonis hnius fecul^nbsp;Pij necefte hab ent omni malorum .genere affiigi, Impij dcledantiitnbsp;creaturis. Pij trifticia afficiuntur. Impijs cœlum,terra Sgt;i. omnia quac innbsp;cis fünt,faucre uidentur, Pijs nullüm folem, nullam ftcUam, ut didlo^nbsp;let,luGerciudice9,Vtamp; diélumChrifti extetrln mundo habebitisafili’nbsp;€lionem. Itaq; creatura^quæcondita eft in ufom filiorum Dci,nuncnbsp;maxime omnium feruit filijs Satanæ 5 quibus etiam maxima in hoenbsp;mundo commoda afferre uidetur. Sed quid?Num creaturafacithœ

uolens?Numpcrpctuô obnoxia cfthuicuarûtati^perucrficari,hlt;î*ê


-ocr page 211-

’’COMMENT, ÎOAN. »KEN. Lik ÏË DÉ S PS.


tft,impioriMn abufui? Nihil minue. Subieéla eft,inquitPaulus,uanita-li,non uolens, hoc cft, contra quàm condiu cft. Condita enini eft,uc fitcommoda amp; utilisfilijsDei.Nuncautera neceflc habet commodanbsp;tflcfilijsSatanæ,ôtincommoda,utapparec,filijsDci,idq; facit,rainûnbsp;JûtHolcnSjied dolens amp;ingemifcens,quod quale fit, mox explicabi-îur. Vinum, exempli gratia, grauiceringemifcic,quôd necefle habcajcnbsp;^uccs impij irrigarc, amp; uokiptate afficere. Mallet enim potius pium,nbsp;*luànî impium deleôiare. Panis uehementer dolet,quôdneccllè ha.,nbsp;^catuentrem impij intrare,amp;nutrire. Malletenim pro luæ creationisnbsp;^onditionefilio potius Dei, qu.àm filio Satanæleruire. Sol proijcitradios fiios in ageum impij,amp; fœcundat eum,icd minime uolens.Malletnbsp;^nitnfiiam operam in Iblum pij^quam impij,agrum conferre,adeoqjnbsp;^uicquid beneficij contingit impijs a crjgatura, ôcquicquidmaliab eanbsp;?ij8infertur,hocaifértipfi uçheinentem,utitadicam,animi ægritudi-*ïCDa.Niîm ergo hic creaturæ abülus erit perpetuus? Minime omni-^ni.Subiacet,inquit,u3nitatinon polens,(ed propter eum,qui fub-^dcillam fub Spe.Quoniam amp;iplà creatpraliberabituràferuitute cornbsp;^ptionisin libertatem gloriæfiliorumDei(hoceft) Deus ideo tole-hanc creâturæ uanicatem feu abulum,quia ftacuit tempus, quonbsp;^’^niain melius reformabir,ac non iblum fiiicitabithominernàmoTnbsp;^^)Uerumetiam rcnouabituniueriàmhnius mundi creaturam,utnonnbsp;J'^pliusimpiorurn cupiditatiferuiat.ExpeóUmus,inquitPctrus, cœ- xprf.jjnbsp;losnouos, acterramnouam.EtEiaL05.Ecce egb creo cœlosnouos,nbsp;'®^terramnouam,ôcnonerunc i£riliemonapriora,amp;non aicendenc

tarnen interea parturit, hoc eft,:præ dolore ingcmilcit, amp; H'^emadmodurn mulier, utChriftusaie,cum parie, d.oloreui habet^nbsp;S^ia uenit hora cius: Cùm autem peperit puerum, iam non me.nbsp;*^init anxietatis,;pro,pterea quôd gaudeat hominem eile natum innbsp;^undo, itauniuejiàcreatura parturit hoctemporcjquia iùbiacetab-^lui impiorum. Poftquam autem reuelabuntur filij Dei,non erit am-plius ulla prions anxietatis recordatio.Cæterùm, cùm uideaturabiur-quôd creatura,hoc eft, cœlum amp; terra, amp;quæinipfis iùntinani-^Ujingemifeant amp; parturiant,(Inanimata enim his affeôlibus carenc)nbsp;^pcræpreciûerit oftendere,undePruIus cognouerit creaturam inge-^•lcere,acparcurire,amp; quis fitille creaturçgemitus amp; partus.Acpoirç-




-ocr page 212-

HZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!N CAPVTvni. EPIST. PAVLI ADROMAH.

, Paulüs didicitgemitutn creaturæ exhoc, quôd cognoucrit exucrbû l2gt;ômini,quod eftSpiritus lanétiorganon,proprium amp; genuinumnbsp;ùtùm creàtüræ,adqüem diùinitus eft condita.Nàm Gen.i.fcriptw^nbsp;eft:Vidic D eus cunà:à,quæ fecerat,amp; erànc ualde bona. Si aurem u»«*nbsp;crantbona, certèhic eft proprius coru uiùs,uchomini,propterqH®^nbsp;ereata erant, ccderentinbonum,in unlitatem,in uoluptatemnbsp;citaccm. In Elàia cap. «. dicitur: Habitabit lupus ciim agno,.deleôtaD**nbsp;tur infahs ab ub ere,iuper foramina afpidis.Etmox, Non nocebuE^^nbsp;non occidencin uniüCrlb monte lànôto meo.Exbisfaâlèintellig’P!^nbsp;teftjCreaturasnon inhocconditas,ut homininoceant,amp; afficnn^’’nbsp;pfùm trifticia,aeft'ntipfi éxitioyfed üt deleôlcnt cumydt (întnbsp;mento ad fœlicitatcrii. Vidit aUtém Paulus, amp; reipla manifeftûfE^*^nbsp;quôd creatura,cofttrâ quàhgt;condita eft,afferathominibus, pracftrt^nbsp;pijsjho c eft,filijs Dér,'mulca Ôi. magna inCommo da ac detriments.nbsp;inabftuîit Abelo uitàm pertica,autlapide,autalio ihftrument-ô.P^nbsp;caigitur,autîapis'iàDeo conditus, cùm debuiftèt Abèlo filioD^i^nbsp;re uoluptatê) actülic ei moerorem;amp;;abftulit ipfi uitam.iolèph iiidniE*nbsp;fuit in earcerem, quifaóf us erat ud ex lignis, uel ex Iâpidibus,Â^’^5*nbsp;cateni$.Lignaigttur'amp; lapides,amp;fcri-um,eùmdebuiflenclofepl’f^‘!®nbsp;amp; hæredi D ei,uolüp tati efle,amp; deleôlationi,iuxta naturæ lux con^’^®nbsp;nem,attulerunt ei trifticiafnjó:moerorem.IoannesBaptifta,amp;l^^®^“’nbsp;Apoftolus occifi funt gladio.Gla'dius igitur,qui deberet defendetep*'nbsp;ôSjOpprelsit pios» Ghriftüs iplèappcniùs eftlignoijamp;confoflbslanc^«nbsp;Lignum igitu'r amp; laïiEeàiqux condita étant in conlolationem amp;nbsp;ftonem fîliorum Dei;falt;ftafuntunigenito Deifilio,inlummum dol»nbsp;ïem. Brèuiter,Cre^lt;ir^necefre habent,contrà quam conditxlùntj^nbsp;, minibus,amp;maximèpijs;quibusferuire deberêt, muitasdemagnassnquot;nbsp;éfiones inferre.Ec,qüemadmpdûâquâ condita cft;uE dcorlùm dibb*nbsp;tur:Si uero contra lüàm nâturam cogiturfurllimafcendere, non alitâtnbsp;ConEranititür,quàm fi magno onere premeretunitalentiendû cftcf^nbsp;atüram magno ortete grauari,cùm cogitur pijsafferre mœroremnbsp;flilt;ftiortemiPorró,höminés,cumgräüätiir,côtraquàni ferrepoftunt,nbsp;orteribuSjlblèntftibipfisingemifcere, amp; hoc inprimis agunr,ncabi)Snbsp;libererttur,amp; exoricrentur.SicenimfilijI(raclingemuerô£irtAegyptogt;nbsp;propter onera Aegypnaca)amp; üo ciferati (uncut liberarencutiSic amp; mu-lier patturiens ingemilcicj donee oncre fiio leuetur. Quare,Pauluijnbsp;cùm ex uerbo Deij per Spirirumfandum, intellcxcrit, creaturam nonnbsp;inhoCconditamjUtaftéraCpijsmœforcm^leduoluptatem, uideritflUnbsp;tem earnnuncitagraüatani,ut cogaturfilijsDei,non(èruirc,(cduatonbsp;incommoda in hoc feculo afFerre, tribuit ex fimilitudine hominümnbsp;•lub oneribuslaborantium,creatuf«gcmitum(quam figurain uoca*nbsp;Prolbpopœiam) ut doceat hune abuiûm creaturæ non fore perp^nbsp;tuurth

-ocr page 213-

eoMMÊNî. ïöan: ittïcxiwi a ôs

tuuttîjlcd abolcndum, Sc creaturam in fuum priftinum ufiiiti reftitu-tndam, utlibcrè amp;. iucundèfilijs Dei lèruiat. Ho cillud cft^ quod fuprà ^EGia redtauimus: Ecce ego, inquit D O MI N VSgt; erco cœlosno-»nbsp;^osjamp;tcrram nouam,amp;non cruntin nietrjoriapfioragt;amp; nonafeen*nbsp;jicntfupcrcor,fcdgaudcbiris Si exultabitis ufq; in {eifipiccmum,innbsp;creo.D einde Paulus legit in Prophetis^quod loquantur de cöönbsp;amp; cerrajperindeac fi haberent humanum fenium.Molès in Canneonbsp;^0 ait Audice codi, quae lo quar,audi terra uerba oris m ei. Eiâias cap anbsp;**tAuditccœli,audiat terra,quiaÖominuslocutus eft^ Amos cap./»nbsp;^ominus de Zion rugit, amp; luxerunt fpedoG paftorum, Ofcas capitenbsp;die ilia, inquit Ddminus,exaudiam cœlos,amp;iUi exaudient terram,nbsp;terra exaudiet triticum, uinum amp; oleum, amp; haec exaudient lezrecVnbsp;^Hisamp;fimUibus lodsfcripturæ,uidit Paulus per SpiriturnGnétum,nbsp;juùd ccelum amp; tcrra,etfi non hab ent human urn Icnlum, in o eulis nonbsp;JpSjhabeanc tarnen Eium coram Deo ingcniunci) quo cupGnt, ut itanbsp;’‘^tnjibcrari aGruitute corruptionis,ut lib ere IcruGnt fiUjs Dei. Tri-®'’itcrgo creatura; gemitum,utdoceacnospaticntGininaduerfis,amp;nbsp;^tudincm lîrfutis, qua: Iperatur in Ghrifto,proptcrca quèd nosnbsp;^®nlôli patumur amp; doleamus, fed quod uniuerG creatura nobifeumnbsp;^^tur amp; congcmifcat,adeoqj quau parturiat, Quae res certificat nosgt;nbsp;ud tandem fimus liberandi, amp; in perpetuam beatitudmemnbsp;’’’^ferendi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;”

OuA Ai.iaMTiv»(.v'Tti W mvInc FooÀ^efiSfffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Tf Auf ««W '7ïgt;

NoA fbluAautenl ilh, fed 6^ ipfi qui pri fnitiaS fpiritus habcrtius, fit nosipfi in nobis ipfis geniim«s,adopcionem expcÄantes, redem/nbsp;ptionem corporis iwftrü

OllcnditàntcaPauïus cxgcmitu uniuerfie crcatürç,quôdaffiiâîo ^^^noftraenonfintpcqïctuaÿdquôd certô Geutura fit cas gloria in-r^bilis,ideoqj Spes noliranön pudcGciat nos,Nunc idenj often-^exgemitupiorum,Non enim tantum creatura,onereGo prefla,iiinbsp;ö^ifdtjamp;parturitiibcrationê, ucrumetGm omnes pij ingcmifcutjdcnbsp;*plo ipirant cerfâm amp; indubitatam GlutemNos ipfijinquit,qüi ha-primitias Ipiritus, hoc eft, qui Gmus eSpiritu renati, dtaccepi*nbsp;^^jUonnuUa Ipiritus dona,ingemiGimus intra nos ipfos, donee paténbsp;nobis adoptio, amp; gloria,quæ amp; promifla, amp; praeparàta eft filij»nbsp;^’‘öicitautem fignificantcramp;diGrtè,Nos ipfi,qui primitias Spiritusnbsp;^^^pimusiïmpij cnim,amp; qui nonruntrcnari,noningemiGunt(nifinbsp;creatura: gemitus in ipfis cbullit) ut liberentur ànbsp;P^^Gnti Gculojamp;conGquanturfuturaamp;ccelcftG bona,Gd ingeftïi-Guq(

-ocr page 214-

214 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tN CAPVT Vin. ÆMÎT.TÂtEr Atgt; ROMAN-

fcttûtponus,quôdpræfentia îpfis eripiântur,amp; contcmnunt futura* Sümrrius eorûaffedus eô tantùm propendet,utfruanturbonishuiu»nbsp;teirxyamp;diüuntintènmlöngumüalere Deo,ünàcum ßiocœleffirc.nbsp;gnovP^autem,quiinChriftoperSpiritumlànétuna ïûnt rcna«,iîncnbsp;intermißione ingètnifcunt,amp;ad coftfèquendàfutura cœleftiabonanbsp;aipirantSciunt enim, quôd quantum adhumanamiufticiamanincr,nbsp;fieri non polsitjïit Caro inhoc lecuk» iuftafiat,fedrctincatßiamßn’“nbsp;per originalem iniufticiam, donee moriatur amp; fcpeliatur. Et quantonbsp;diutius lumus in haCuitafiiperftitcS, tantoapcrtiusdifcamus noftiamnbsp;impuritatcm amp; iniufticiam âgnôfcci;e.HôelciIicet cft iilftidçnoftrî’^nbsp;hoc.fèculo incrementum,uidcliccc/qüôd noftràin carne iniufticanbsp;fiibindernobis magis ac magis no ta fiat, nee pofsimus cam reipßab’J'nbsp;cere, fed neceflchabeamus earn per fidem in Gbriftum concegcre,Änbsp;cumipfàtotofiuiusiiitçtemporepugnare,utinmuko periculofio^nbsp;militia'uerfcmur,quamuUus unquamMonarcfia cùrà hoftibosfp’^nbsp;belligcratus eft. Quis autem lib en ter in cam difficili dcpericulofonbsp;lo diu uerfaretur? Sciunt etiam pij, quod quantunr atrinet adhu^nbsp;nam fottunam,nulla fit conftans in hoc fcculo feelicitas,f'ed qiiodiu*nbsp;usmoram inhaeuitatraxeris,eo majores affiidioncstc cxp€lt;^^^'^nbsp;ge tc ætatem tuam non magnisadmodum moleftijs, ufqj alt;lnbsp;tern producere,quid,quæfo,afrccùcus es? Seneétusipfamorbus^^^nbsp;Ccrtam dcnunciatmórtem.ltaq;noncftinhocfecülömclioïnbsp;do expêlt;ftànda, neq; fcCundum animam,quæfemper peccatum ori^ ’nbsp;nale intra fe geftat,neq; fecundum coîpbs,quocî uarijsfcmp®^ calaiö^'nbsp;tatibus obnoxium eftrQuarepij nunqbam non ingemifcuutj^t^“nbsp;turam in altero feculo fcelidtatera afpirant. AdHeß.cap;ü-^^^^^’^’^nbsp;, Pâcriarchis:Iuxta fidem hiomnesnaortui funtjcum non

promißiones, fed pro cul eas uidiffent, amp; àedidifrent,Ôifif*^^”^5^ confeßi FuifTenc ie hofpices amp; aduenas effe in tetraNamnbsp;nbsp;nbsp;qui dient»

declarant fè patriam inquirere amp;c. Hit fuit illePatriafcHarum gcmitn^ de quo Paulus hocloco Icribic.EtDauidtJ’atalip.ip.Pcrcgrinfinq'^^^»nbsp;fiimuscoram te,amp;àduenæ,ficutômnespatresnoftri.Diesnoftrilt;^nbsp;fi umbta fuper terram,de nulla eft mora.Et PaUlus,lupràJvlifcr cgo^'nbsp;mo,quis me libérable de corpore mortis hüius?AcaIiàs:Cupio difloPnbsp;oi,amp;: efle Cum Chrifto, Hie etiam gemitus exprimitur in orationcnbsp;minicajAdueniatregnum tuum.Et,Libera nos amalo. Nonnbsp;^tem hiegemicuS efreuanüsamp;irteffiGax. Quarc, qui obruitù^f'afft«nbsp;élionibus, bene Iperct, amp; feiat le Spe fiia non fruftratum inlt;Nonnbsp;çnrm ipfe tântùrrt ferc affliérioncsj fêd amp; ùniucrû éum ipfb cr^^'nbsp;tùra: Nectantum creatUta înanimrs'jfèd eriam omnés pij, qui cùmnbsp;Ùrii'irigemifcafttjidque exSpiritnfànélo jamp; Deus colligat

iu* iitrem fbtJtft-j ( ut Pfalmus loquiturfieri fton pofc* ucnoJi

-ocr page 215-

eOMMÊMt. ïbXN.BÜEÏ^. tTS. it ftÉ’ SPamp;

Utnon certißimaamp;gloriofißimafequaturliberatio^quippe quod Dè us non Gommittat,ut irriri amp; uani fint gemitus elcctæ fuæ Ecclefiæ. Caénbsp;tcrùm, ob/crüandum ent, quid fibi u élit Paulus,cum dieitnos haberenbsp;primitias Ipiritus. Sic uo cat alias Chriftum,primitias rcfiirrcólionis. Si cnbsp;amp;ad Corinthios uocatfàmiliamStephanæ, primitias Achaiæ. Acccpicnbsp;autem Paulus hancloqucndiformulam exconfiictudinclegis.ln legenbsp;cnitnMofi o ffercbanmr primitif frugum in domum Dci.Exodjix.Ä:nbsp;^utn.5. Hacautemprimitiar non erant, nifiguftus quidam â'præliba-öo de futuraamp; plena meirc.Nam,cùm plena ficbatcolledio frugum,nbsp;JionofFerebanturprimitiæ,feddecimæ.Sicamp;:pijdiGunturinhocfecUinbsp;^primitias Ipiritus habere, quia non accipiunt hie perfcólionem do-’’orum Ipiritus,led tantùm guftumquendam,poftquemfruenturinnbsp;^uturo feculo decimis, hoc eft, plena donorum Spiritus mefle. In hocnbsp;quot;lim feculo eft tempus primitiarum fpiritus. In futuro eft tempus picnbsp;mefsis, Sc decimarum. Inhoc feculo dona Spiritus funt admo-’^^niinfirma,amp;nonnunquamfupcranturacarne,utuidcsin Dauidegt;nbsp;^^o,amp; innumcrisalijs. Irtfuturoaiitcmleculojdona Spiritus eruncnbsp;‘^^cimar, auia erunt Derfclt;ftaamp; firma. Sicamp;Chriftus dicitur orimitiacnbsp;’plo gradum,led quod tandem ueniatproptcr Chriftum melsis refiirnbsp;^^iHonis amp; tempus dedmarum, quo omnes pij refiirgent in Chriftanbsp;perpetuam fœlidtatctîi. Deinde, quod aiu Expédiantes adoptio-^^ni,amp;redcmprioncm corporis noftri,intelligcndumeft,dcadoptionbsp;’'^samp;redcmpdonispatefadione.Nuncenimuere adoptati fumusamp;nbsp;’^^’iemptipcr Chriftum,Icdhocnondum eft reipla patefaólum,nifi


Paulo antedbritgt; Adoptionem expédiantes, rcdcmptiorienl cOr^ P®nsnoftri.Atcnim,inquietquilpiam,facileexpcdlarem amp; Iperaremnbsp;^.^leftem redemptionem ac(iutê,fi earn rciplalentivcm, amp;in præfèn

-ocr page 216-

IN CAPVT Vllh EPl ST. PAVLI AD ROMAN.

iperatur.Quodiam inpræfcntiapâlsidctur,non expedatur.Nos^jjt^ cem feniamur SPE,Seruamup,inquam,in hocfeculo,non RE,fednbsp;SPE. HocdoccnCjhixprepetuntjhocinculcant’oracukSpintuslanchnbsp;in uniiierlafcripcura.

Pïàîmus39.B€atus uir,cuius eftnomen DominiSPES cius,amp;non refpicit in uanicates amp;: infanias falGs.

Piàlm us it.In ce Sp erau erun c Patres noftri, Sp eraucrunt amp; libcraßi

Pfalmus Sj.Beacus homo,qui Speratin te.

Plàlmus »46.Beneplaätum eft Domino ftiper dmentes cuin,amp; w cis,qui SPERANTiuper mifcricordia cius.

ProuerbaS.QuiSPERAT in Domino Gluabitur.

EGi.jo.ln filentio amp;SPE eriefortitudo ueftra.

Quid pluribus opus? Scripturaubiq; docetjSperanteininDoiw* num conlequi Glutcm. Reliquum igitur eft, quod cum prornicrittitnbsp;Spei làlus,eo iplb fignificetur,ueram amp; cœleftcmfcelicicatcmnonpctnbsp;cipiinhoclèculo RE ipG,ftdpotiusftiffcrcndas efle affliódoncs, uCnbsp;fit locus Spei, qua expedemus redempdoncm cerdftime futuranxnbsp;Quid ergo dicemus? An non lupradidumcfl^ nos conlequi ftlutcinnbsp;tantùm perfidem? Quid ergo nunc dicitur, quod conlcquaniur camnbsp;per SPEM?Rccenleturquidcmalicubi luum inter fidemamp;Spcm di-icrimcn,led quiarelpiciunc in eundem Chrifttim (quod Iblum nomen nobis eft datum, in quo oportcatnos Gluos fieri) amp; in cademnbsp;tampcrfidem,quàmperSpcm.Fidcs enim credit, fblumChnftum elle expiatorem peccatorum noftrorum, amp; lcruacorem noftrw in morte ad atternam hæreditatem. Quodautê fides crcdit,höCcxcipi£’Spes,nbsp;earn Glutemac hæreditatem,quam Ch^s nobis morte Ina men.nbsp;tus eft, indùbicantcr in omnibus adu«fis, etiamfi fraótusilkbatur or-bis,expedat. QùareFides amp;Spcs itafiinc coniunâa, ut in aflequendanbsp;ueraamp;æternalàlutenonpolsintnecdebeantlèparari,ucquodfidcac-cepirauSjSpe inter uarias tcn£ationes,afflilt;ftioncsdc milèrias,confcrucnbsp;mus.haq; tantum abcft,urnonfintperfercnda inhoclcCuló omnianbsp;infcelicicatisgenera,quia SperamuscertaminChrifto ftelicitatem,ucnbsp;potius, quiahanc IperamuS amp; cxpcólamus,idcirco infcelidos huiusnbsp;mundi forti animo perferenda eft.


-ocr page 217-

IOAN. BREN. LIR V. , DB SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2i7.

Siqufdemhocipfum,quodoraturifimus,utoport«,nonnouimus, Vcnim iplcfpiritus i'nterccditprO nobis gcmitibus inenarrabilibus,nbsp;Atille,qui fcrutatur corda, nouitquis fitafFedusfpiritus, quoniamnbsp;fccundum Dcum intercedit pro fandis*

Aliïid argumentum-, quo Paulus confirmât Spem in aduerfis 8C probat eam nos non pudefacere.Ducitur autera hoc argumentum abnbsp;opeSpirituSjin inuocatfone.Qui em'm crcdunt in Chriflum,amp; affiigunbsp;turinagnitudine amp; mulcitudine ærumnarum,inuocant opem Dei.nbsp;neriautem non poteft,ut hæc piorum inuocatio fit uana amp; irrita.quianbsp;uidentur uel indigniorcs, quam ut exaudiantur à Deo, uel imbe-dlliores amp; impcritiores quam qui confidentcr Si rede opem Dei imnbsp;Plorare queant, tarnen habent fpiricum fandum auxiliacorem,qui fucnbsp;^ürritimbecillitati eorum, Sc intercedit pro eis coram Deo,mxca len..nbsp;^tiamDei.Quareficutnon pofiuntininuocationefua frufirari^itanbsp;’’««pofluntSpeJuapudefieri. Hiclocusaltamentereponenduseft,nbsp;in omni nodra inuocatione,qua uidemur Spe nodra frudrari,con-jolationem ex eo petamus. ConfimiIiter(inquit)Spiritusfuccurrir imnbsp;^^cfllitati nodræ.hoc cd, Non folum uniucrfa creatura, congemifdcnbsp;*iobifcum in aduerfis, non folum nos ipfi in nobis ingemifcimus, fednbsp;'n'am habemus præfêntifsimam opem Spiritus Ian di. Quomodo au*nbsp;^^inSpin'tus(uccurratnodracimbeciHitati,moxaddit:Hocipfum,in*nbsp;’Iniensjquod oraturi fimus,ut oportet,non nouimus, Sed ipfe Spiri*nbsp;interceditpro nobisjgemmbus inenarrabilibus. In omnienimaf-**'dione,inuocandusedDeus,utfubucniatnobis,amp;feruetnos.Hucnbsp;!J»auocat nos mandatum Domini iubentis fe in aduerfis inuocare»nbsp;^^cetiamuocantnos promifsiones»quibusDeusrccepit fenodrasnbsp;f’^ccesauditurum, 8c nosferuaturü.Inuocame,inquitPfalmus49.innbsp;^i^ tribuIationisjEruam te,ödhonorificabis me. Nosautem ea fumusnbsp;’'^peritia,eo dupore,ut non noucrimus,quid oraturi fimus,ut opor-

Quid hocjinqutesf An non propofitaed nobis formula oratio- , Dominicæ,quamfiliusjpfe Dei nobis præfcripficf An non Spiri-^J’sipfeß|ti(5j.QgpQ,.j.j'gfj.j^Q^jj5^j.Q2loIibrumPiälmorum,equo orarenbsp;wamus,amp;; quod orandi exemplumfequamurfQuid ergo ed,quodnbsp;^’dt,nos ncfcire,quid oraturi fimus,ut oportet f Confideremus igi-^^‘¦»quod fciamus quidcmfolcnnes, publicas èC uulgares orandi for-jamp; facüimum fit, uerba ipla precationis in rebus profperis reci-^^dn tentationibusaute,amp; aduerfis, etfiuerba ipla precationisfuntnbsp;pnisima, 8d è media Spiritus fandi officina profeda, tarnen in qs alionbsp;j?*^taliquoties refpicerehumanusaffcdus,abö diuinus Spiritus. Acnbsp;p^nidcmfcrmofuerit defpiritualibus Öd cceledibus bénéfices regninbsp;f j’^'^’ï^uæ funt Remifsio peccatorum, conferuatio in morte,8d hac*nbsp;nitas cceledes regni amp;æternæ uitæ ac fodicitatis, non ed ignotum,nbsp;dcbeamus orare,amp;: quæbeneficia fint precanda. Omninocnimnbsp;nobis ed,ôdmandatum,utinuocemus Dominum pro renbsp;’bione peccatorum propter Chridum,amp; pro hgreditate coeledis rcnbsp;^’'‘•Siautefermo fuent,de bénéfices corporahbus 8d terrenis,hîc de-T mum

-ocr page 218-

V ¦ ¦

aA IN CAP. Via. EPIST. PATH AD ROMAS, mumabfcondj'tafuntab oculisnofl:ris,quæ nobis nnturiîia,ælt;iyP,nbsp;ucram Dei gloriam,ac hoftram cœlcflcm fâlutcm conducant. Etin nisnbsp;locum habetgt;quod Paiilus dicit, Hocipfutn,qm*d oraturi iimus,utƒ'nbsp;portct,non nouimus.Filfj Zebedaei precan tur,ut «1 regno Chriftb4®nbsp;fomniabant eflc mudanum, alter quidern federetad dextram Chdlo»nbsp;alter ad finiftram eius, fed audiut à Chrillo J*îefcitis,quid peratis. Et »nbsp;men erant cleifli Apofloli Deiiac etiam turn quocç fuis Spiritusnbsp;donis ömati.Dauid precatur Dominum pro uita paruuli,quiexB^nbsp;(àbea natus erat. Ac prccatur,baudquaq fomnolcnter,fed tantoan«®*nbsp;(urdore,ut ieiunaret,nbsp;nbsp;nbsp;huniiiaceret. Sed infàns fcptimo die tnont»

Ncfciebatem tum Dauid,quid öraturus eßetjUt oportuit. Rccitemu* etiam exempIumPauIi.Hicad Corinthios fcribensgt;Datus eftnbsp;quit,ftimulusper carnem,nuncius.Satanæ,utmecoîaphis carder«®»*’*nbsp;(upramodum efFerrer. Super hoc ter Dominu rogaui,utdifced^^nbsp;à me.Quid ergo diccmusfNum fciebat tu Paulus,quid öraturusnbsp;ut oportuitfCertè nefciebat. Audit em, S ufficit tibi gratia mea.nbsp;autemhoc aliud eft,q fi audiret,quod filq Zebedaei ,Nefcis, quidp^'nbsp;tasf Peris illud,quod fi conccderem, maximo tibiexitio eflèt.Sis yê®*nbsp;in præfenria contentus,quôd compledar te gratta mea,ctiamfîn^^’^nbsp;feratur à te afflidlio. Ac uide raihi rem mirâdam, Satan orat Defnbsp;liceatipG affligereïobemiuftum. OratChriftum,utIiceatipfil^’â^5.nbsp;in porcosjEt Uhriftus exaudit Satauam. Apoftolus autem orat Cbn-ftum,ut auferat à fc nuncium Satanæ,Et ChriRus ApoRolutn no**nbsp;Âudit.Quid Obi uult hæc uarietasfNon cil nec iniuRanecnbsp;difpenfatio apud Dominum Deum noilrum. Habet Deus fou*^nbsp;4îlium,cur exaudieritSatanam,habet,cur non exaudierit Apoftolnni»nbsp;Sed fînamus Satanam fuo iudido,Di camus de Ap oilolo.Hic non ex-auditur,quia nefciebat tum,quid öraturus eflèt,ut oportuinNatn autem idcirco fuit à Deo abielt;flus,quia non fuit exauditusf Nihü iwnu^nbsp;Primum enim,Deus non idcirco proqeit pios à facie fua, qgt; obqciat t-pfos uarijs periculis ÔC çrumnis,quibus eos exerccat,Sed quo grauwsnbsp;cos affîîgit, co raaiori cura cos compIcÄitur, ut fcruet,amp; n®® tempore liberet. Deinde , non idcirco’profequitur ipfos odio, quodnbsp;non in omnibus prcces eorum exaudiat. Etß enim non exaudit eosnbsp;luxta ipforum uoluntatem, tarnen exaudit, iuxta ipibrum utilita-tem. Non exau dit eos iuxta carnem,exaudit autem cos iuxta ipirituni.nbsp;Vndc amp; additur : Ipfe Spiritus intercedit pro nobis, gemiribus inc-riarrabihbus.NuIIa eil inanis,nufla uana piorum precatio. Vident qui-dem nonnunq rcpuliàm pati à Dco,nunœ autem,ß redè iudicaueri^nbsp;non exaudiuntur.Exrat proniiisio apudefaiam cap. 65.Eritanteq cl»-mentjCgo exaudiam,adhucillis {oquenribus ego audiara.EtPiâI.5gt;.Denbsp;lîderiumpauperum exaudit Dominus, præparationê cordis eorum,nbsp;audit auris tua.Et îoan.xlt;^.Âmen amen dico uobis, fî quid perieritis Panbsp;tre in nomine meo,dabit uobis. QuidfPutâs ne bas promifsionesciîênbsp;tianas,amp; irritasfNihiIminus.Pi) enim ex fide inuoeâtes nomen Dominbsp;ni nun g non exaudiuntur^fî non iuxta afFedum carnis.certè iuxta aiamp;nbsp;dwtt

-ocr page 219-

COMMENT, IOAN. BREN. tlB^R IL DE 5PE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î«5gt; ’

*1

^uni Spiritus.In inuocatione em,prö bcnefiefjs corporalibus (de Iits 'Him in præfentia eft fermo ) folcntin iinacademlt;^ precationeduonbsp;precatorés fimul concurrere, GrauariSiexempIigraria,ardefifsinia fe^nbsp;f *’?**£ lt;îua non (bluni non licet tibi officium publicætuæuocadonisnbsp;^cercjuerunienammoleftus es priuatætuæ familig.Sufeipis ergo Denbsp;ex animo inuocandum,Pater,itiquiens,clementifsime,n5 dubito,nbsp;^uinmereceperisintuamgratiâjamp;agnofcas nie filiumtuû,propternbsp;'^nigenitumtuumfîliumDominûnoftrumlefumChrifliim. Et quianbsp;*ion cadit capillus de capiteabfq? tua uolutâte,omnino perfuafum ha-“^Ojhancfebrimnô hifi fingularituo cÔfîlio mihiaccidiiîè. Quare nonbsp;^^^eo,mi Pater,tuuminftitutuni reprehêdere.Sed uides doloris meinbsp;’^3gnitudinem,amp; diuturnitatcm,uides me præ hoc morbo non pof-^uocationi,ad quam tu ipfe me defi:inafti,uacarc,uides me Se mihinbsp;^îieis efiè oneri. Quæfo igitur te,clemcntifsime pater,ut qui dixiftijn-J’oca me in die tribulationis,eruam te, amp; hOnorifîcabis me.Et itérumînbsp;‘iixta eft Dominus his,qui contribulato funt corde,8lt; humiles fpiritunbsp;^•uabit,ærumnasmeas propicio uulturefpicias, ÔC me exhaefebri denbsp;•tenter eripias. Promifîfti,te feruaturuih Mc in morte ipfaex ea menbsp;’*tgt;craturum,amp; non uelles me feruare amp; libcràre ex febricRecepifti tenbsp;jyihiliberaliter daturum beneficia codeftianbsp;nbsp;nbsp;æterna, negates mihi

’’ocbeneficiolum terrenum Si. caducumf Peto panem, èc quomodo Porrigeresefurientifilio lapidemf Petoafflicîfusouüm, amp; quomodonbsp;Porrigenddferpentem,addcres afflid:o afflidfionemfNon eft hoc tu-'’’^»qui maluifti ùnigenitum filium tuum in mortem tradere,y connunbsp;'lerc, ut eledi tui,in quorum catalogum etiâme per baptifmu filq tuinbsp;^onfcripfifti,perirêt.Quôd fi hoc beneficium à te impetrauero, nunqnbsp;jMo tempore,tua ope adiutus committam,ut à üfjs tuis dedincm.Ha-precationem,nôh folum ex prjs uerbis cortftantem, uerumetiamnbsp;pio corde profedam, Et tarnen fieri folet,ut poft talem precationenbsp;‘^hrisuehementius ÔC acrius cruciet,tantumabeft,utaliquo modo renbsp;*'iûtat.Sed hocillud eft,quod Paulus ait:Hocipfiim quod oraturi fu-î^ysjUt oportet,non nouimus, uerùm ipft Spiritus intércedit pro nonbsp;gemitibus inenarrabilibus.In tali enim precatiÔe, quæ inftituta eft^nbsp;pro benefîcio corporali, concurrût fimul duo precatores, After eft afnbsp;Pftüs carnis,quiinterprétât uerba precationis de externa SiC carportnbsp;*ftebri,5c de corporali liberationcin hoc pr^fcntifecuIo.Alter eftafFenbsp;'^üsfpirituSjqui interpretator corâ Deo uerba precationis deueranbsp;^tçrnaliberatione. Videt.n.Spiritus qgt; febris fîthomini pio impofitânbsp;^‘üinituSjUt adiumento fit ipfi in bonum,8c cédât eiin magna ucraî fâgt;nbsp;‘^lis ütiIitatê.Quod,etfî caro nec uidet,nec intelligit, intelligit tamenbsp;’ïouit fpiritus. Quare,etfi in hac precatione affedlus carnis ÔC fpiritu«nbsp;^tüntur rjfdem uerbis,tamcn,cû caro interpretator liberationem à fe^nbsp;“ripro externa et corporaliIiberatione,Spiritus interpretatur pro ucnbsp;[quot;^»fpirituali Sc ccelefti. Et quia talem feu interpretationem feu geraitunbsp;”omoipfeprecatornecauditjoecintelligitjidcirco dicitur gemitusinnbsp;*iiarrabilis, uidelicec, que homo precator nô fenrit in fua precatione,nbsp;T X ideoç

-ocr page 220-

MO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iN cap:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;BPIST. PAVLI ÀD ROHAN,

idèot^nccchàirarcpoteft. Habesinuna cadcnKÇprccarioncdiucr^ intcrpretationes amp; di'ucrfos gemitus. AfFcdus carni's dicit t Ah Dn^nbsp;Deus Patet CŒlefi:is,hbera me ab hac fcbri,amp; in prcfenti têpore.Hucnbsp;gcmitum (cntit homo,amp; potéft eriam cuna amids aftantibus codo'nbsp;lenribuscnarraré.AfFedusâutemfpi'ritus didt.’Ah Domine Deus P«*nbsp;ter codeftis,hic non nouitiquidpetat. Petit gternum fuum exitiû.Quanbsp;re obfecro,nc eum ab hac febri corporali modo Iibcres,ôlt;: faijurn co^nbsp;pore reddasjfed potiuSjüt ierues eum à malo.Non pereàt in febri,nbsp;fi moriatur,fcd referuetur ad æternatn fœlidtatem. Hune gcmitumnbsp;bancintercefsionem non fentit homo pcreeptibüiter fed fentitcumnbsp;Dominus Deus nofter .Quem igitur afTedumjquam intercefsionci^nbsp;exaudit DeusrNon certcaffcAu carnis,fed afFedum fpiritus, Quinbsp;(inquit Paulus)fcrutatur cordaiiiouit quis fit affcclus Spiritus u’u^'*nbsp;cet q? intercédât pro Santflis èc pqs precatoribus/ccundû Deum,ho^nbsp;cft,iuxta Dei uolutatem,amp; hominis ucram àc codcftcmutilitatem»*nbsp;des ergo,quæ fit conditio hominis pfjj amp; g certa fit Spes eius.In inuo^nbsp;cationèenimfuanuiïamunq patitur à Dco repuIfam.Exauditurq^^'nbsp;dem aliquotiCSiCtiam in petitione externorum benefîcioru, iuxtanbsp;fum feu aiFedu carnis.EzechiasIiberatus eft ab extern© morbo,^^^'nbsp;iedi fiint uitæ eius adhuc quindedm anni. Pctrus,in uincula abnbsp;de coniedusjiberaturab externo Carcere per angelum,amp; circumf'^*'5nbsp;muïtis adhucannis Euâgclion Chriiii in orbe terrarum.PauIus cuaoitnbsp;Iapides,qui in ipfum cottiedi erant,amp;: magna adhuc beneficia confdtnbsp;fupcrftes in eedefiam Chrifti.ScdiCtfi precatio non exauditur fempdnbsp;iuxtafenfum humanum,cxauditur tamêfemperiuxta fenfum diuio^'nbsp;ïta^fîerinon poteft^utSpes hominis pij püdefîat.CætcrùrtJ,ti“®®^nbsp;bet pius precatores in fua inuocatione,hos Chriftus filius Deimani*^-’nbsp;ftc in fua oratione exprefsit. Sufeepit enim in fe noftrasimbccillitattj«nbsp;fed abfc^ peccato,amp; tentatus eft per omnia ut mifericors efl^tAnbsp;lis Pontifex in his,quæapud Deüm forêt agenda. Itac^ lamrtiortipronbsp;pinquusjckuatis in codum oculis, Patcr,inquit,fi poßibilcnbsp;â me calix ifte.Hæc eft oratio^iuxtà ajfFcdum carnis,quemnbsp;ChriÀusabfi^ peccatOjUtpoflcti)s,qui fie tentantur fuccurrerçDdanbsp;de addit:Nô aût ficut ego uolo/ed ficut tu uis.Hiccft affcdusfpiritu»nbsp;amp; gemitus ille, qui ptj s grauifsimè afflidis, Deum iuxta carnis affe-dum inuocâtibusicfi inenarr?ibiIis.Sumamusigitur exemplumamp;fornbsp;mulam rede precandià Chrifto,utinpetiti5e corporalium benefîcionbsp;rum,non fîcindulgcamusgemitibus carnis,ucnô præcipuus focus renbsp;linquatur gemitib.Spiritus,quippe qgt; illa fuum aiFedum fcquatur,hicnbsp;autem femper intercédât pro nobis iuxta Dei üoluntatemjamp;noftran»nbsp;tieram utilitatem.!

o'jAocfiS/fAi, 0-fi a.ya.TrcSlt;n tov Qeov^-TrxvTU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v.ec.Tec

¦jtçôseffiv xXifrtquot;? o\jä)v, oTi OW ti^irva), 6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eixovoa' •ra t^'oJ

iüfüi'ilt;®'7oS«vrOV TrÇCû'TÎ-raXOV OM TP^ôrlt;J'àA,Àlt;P«îlt;J'. OW 3 TlfoMf ilt;rt,'pUT»ii' wtAeoT- ôw iHKÄefft^'nuTse' j|' ^ixlt;ia«olt;rcv, 3ù 3nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/raç

Scimusautem his,qui diIiguntDcum,QînniafimuIadiumeiv (O fune

-ocr page 221-

COMMENT, IOAN. BRE N. * tiB. ; M. DE SPE.

io fiint in bon5,airtltrS his qui iuxta propofitum uocati funt. Quo/' niam quos prçfdueraC j eofdcm âf prgfiniuic conformes imaginis fvnbsp;IijfiiijUtipfeficprimogtnitusintcrmuIcosfratres# Pofró,quos pr^nbsp;defînierat, cófdemamp;uocauit. Et quos uocauic» cos ô^iuftificauit»nbsp;Quos aatem iuftifîcauit,hos ÔC glorifi'cauit

Sequituraliudargumentû, quo probat Spem Salutis 8^gîoriae ecs klris ho pu defacer c, etiâfi aduerfâ fuerint graüifsimaiEt ducit hoc arcgum entumâ certitu dine cômodorum,quj^üeniünt diligêtibus Deiï,nbsp;omnibus qs (îueproiperisjiîuèadûcriis, qtiæipfîsaeeidût,Scimus,nbsp;gt;nquit,qjhis qui diliguht Deuni omnia fîfnul adiümêto funt in bonû,nbsp;QuomodoigitSpefua,quamdeuera /afutecoceperuntfrüftrarentfnbsp;Magni funt momcti,quæPaulus hoc loco dicit. Quarc non funt ofci-tenter percurrenda.Dic/t crgoPauIus:Scimus,SCIMVS(inquam)qgt;nbsp;®mnia fint diligentibus Deum adiumeco in bonum ? Vnde aut hoc feinbsp;»îius r Videmur potius ignora re, imo diuerfum fcire.Etfi.n.exiftima.-ïnus profpera nobis bene cedere,th resipfa teftificat,ea nobis fopenunbsp;maximâafFerre calamitatem.Deaduerfisaût nulla eft dubitatio,nbsp;feiamus Ärfentiamus ea nobisafferre multaincommodaac detrinbsp;’ï'enta.Quid ergo Paulus dicit,Nos fdre,q? omnia nobis fint adiuraennbsp;foinbonuf Cofideremus igit,qgt; Paulus non loquathîc de frientia honbsp;^inis carnalisjfed de feientia hois fptrifualis,qui eft de cuentu affl«lt;ftionbsp;Jïüni,ex Euâgelio Chrifti eruditus.Euagelion.n.Chrifti docet,q? Chri- ' ,nbsp;“üSjCÛueniftètin huncmundfi,fufceperitin fe omnia genera affliclionbsp;^um,adeoç dolores inferni,amp; morte ipiâm,idlt;^ no tem ereled defîgt;nbsp;*lito Dei côfiliOjÔdexpofitàab initio orbis,p Prophetas.Spiritus Chrinbsp;fti,(inquit Petrus)qui erat in Prophetis, teftabat uêturas in Chriftumnbsp;®fiîi(ftiones,priüsq acciderent. Hæaûtaffliôh’ones, intm non fueruntnbsp;Chrifto detrimêtoi^ gniciof^, ut potius fuerint ei adiumêto in fumnbsp;hïamaieftatê,8c maximam fcelicitatê.Nonne oportuit,(inqt) Chriftunbsp;patijSc intrare in gloriam fuamf Et PauIus:Qui dèïcendit(inquir)nbsp;infimas partes terræ,idê eft,qui SïT afcendit fuper oês cttlos.Entenz;nbsp;Gxinaniuit femetipfum, falt;ftus obediens ufqpad mortêgt;m orte aut cru

, Quapropter extulit eü Deus in fumma fublimitate,amp;^ dedit ei no-fuper omne nomen 8cc,Quam aut conditionê habueruntaffliéïi ^nesChrifti,eandem habentafflieftiones omnium pioqt credentiüitinbsp;Çhriftum.Nâ quasiufcepitaffliÆones, eas fufeepit propter credêtesnbsp;*5ipfom.Et Kifunt membra corporis eius,funt fratres amp;: coh^redes c-^'ïs,quêadmodum fuprà di(ftum eft,amp; moxiteRt dicet.Cùm igitur Eunbsp;ïngclion doccat,afflilt;ftiones Chrifti ceisiiièipfi in maximam gloriam,nbsp;doccat etiam noftras afflidiones afflilt;ftióib us Chrifti (andlificatas efte,nbsp;perfpicuè difcimus amp; cognofcimus, utuerè fciamus,eas nobis eiïè ad-’ümêto inbonû.Deinde,cû dicitur,Oîa cedere nobis in bonu, co fidenbsp;*‘^us,qu^ fint ilia OMNIA.Ecceigit tibi,duo funt,quae nobis folentnbsp;’lt;^Ciderc,uideIicet profpera ôlt;:adueriâ, Dupliciaitem funt opera,quaenbsp;*îosfàccrefolemus,bonaamp;:mala.Primûergo,per OMNIA intelligu-'ür proipera^H^cfuntpqs adiumêto in bonû,non iuxta fenfum hoininbsp;^naliuin,quifolis in hoc feculo proiperis dcletftant,ièd iuxta fenfumnbsp;T 5 Spiritus,

-ocr page 222-

ZZZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!N CAP.' vm? «PIST. PAVLl AD ROMAN.

Spiritus.Effi emprofperafuntimpiis occafio impietatis,tn per fe non funtttiala,nec temerèabpcienda^Quarcreqdenda efi: fentênahypocrinbsp;taRï, qui exifti'mancneminempoffe Deo plaeercin rebus profperis»*'nbsp;deoc^iubenteadèfererc, Scfeipfumaduerfis exponere. Paùlusaûr,cunbsp;didtjpqs oia efTeadiumento in bonum, comprehiendit nomine oïw,nbsp;‘etiam profperaiquppqsbenefido Dei in hoe mundo cotingunnloie-pho aecidit PrincipâtüsinÆgyptOj^d eft genus falicitaos huiusfttynbsp;li.Hic cerceprindpatus bene ccisit tamipiï,q uniuerQ fàmiliæ eiüs.Ionnbsp;' ‘pofsidebat multas magnas facultates. Hæe fcdicitas fuit ei adiu»^^*'nbsp;to in bonum. Danielliberat èlaCu leonum, amp; ornatur mHgnigloriaittnbsp;regnoPeriàrum.Hæc profperitas cedit amp; ipfi, toti genti dus in bo^nbsp;num.Deihde,perOMNIAinteïligunturprpdpuè hocloco aJucrla»nbsp;quæ ceftô fcimus,utantea dicebamus, exEuangelio Chrifti,âdiutneonbsp;to eflein bonum.Cum.n.fuerintChrifto organa confequêdæfumWnbsp;maieftatis,neceflàrio fequif, q?ètiam fînt organa fcdicitatis, in hîs,^‘nbsp;Chrifto funt per ftdemïncorpórati.ExempIó funt affliÀiones oîin fnbsp;triarcharum,ProphetaB2,Âpoftoloi^,amp; ôrahiumpioF52.Prgtereà,P^nbsp;Omnia intelliguntur etiam operaiufticig quæfadunt pfj.Etfi.n.noRranbsp;bona opera non fünt perfedè iufta, nec eft qs coraih tribunali Dd conbsp;fidendum,th placent Deo,pérfidem, amp; reportant fuurin coram Deonbsp;benefîdu.Poftremô^per Omhïa intcH^unt etia peccata. Quoniodoi'nbsp;' Num peccata funtadiumetoinbonûrEtfifunt, ergô ne licet nobis imnbsp;punè P eccarefMinime ômnïS. bïam quemadmoefum àduerfa cedunînbsp;quidê in bonum.nôàût licet fefe aduerfîis temerè cxpôncre,Hoc^‘d‘nbsp;tentarc Deumiïtà etfî peccata aliquôties cedûtin bônum,nulfp tn nionbsp;do eft peccâdum.Quôd.n.in bonû Cedüttt,nôn eft tribueridunatoi'fnbsp;pcccati,quia peccatû natura fua ïempef cedit in malum, amp; perdit, 4*nbsp;în fe eftjhoîem pterna damnatione:fcd eft trïbuêdum imperferutabiWnbsp;ßpietip Pei,qui tâta eft induftria,uï: poisit rioftris mâiis bene nti»T^nbsp;tanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft bbhitate,ut nô conniueret ad perpetradonem mali, ß fd

rctadbonumcÔüertere.Vehdidérurttfilq Ilfaelfratrêfuûlofepbjqd trat fratriddiûjSed Deus,inqt lofeph ipfe,uertît illud in bonû.PetruJnbsp;àbnegabat Chriftû turpiter,qd erat hordbile fîagitiû, fed Deus uerntnbsp;ïllud in bônû,quia Petrus ex eö cafu ita humiliatus eft, ut cxcelîétia donbsp;hoqz nô amplius efFerret eûi füpra thodu. Âc ferè peccata folent pqs g'nbsp;gratiam Dei,in illam utilitatê cederc, ^per ea agnofeant carnis fuæ imnbsp;pietatê,amp;éxdtcnt,utmaioriftudib amp;curainuocatiôeDd ambuld.nbsp;Quare etfî peccata fua nâtüra dânant homines, prjs tn cedûtin bonû,nbsp;non quidë fua bonitàte,fed gratia Dei.Siaût peccata,quanto magisadnbsp;ùèrlà amp; affliÆôes.BeUe igitur in oîbus aduerfîs, quainuis grauifsimis,nbsp;confîdendum eft,Adiumento,inquit,funt in bonum .Quaïeaûteftil-'nbsp;ïud bonumf Num qualç fomniat carofNihil minus.Caro enim nonagt;nbsp;liudbonumiudicat,nifîquodinpræfentia,amp;in hoc feculo delecht»nbsp;Cum h O c aût b ono pugnant afflidiones. Adiumêto igitur funt in bonbsp;hum fpirituale,amp; coèlefte.Excitant pium hominem ad inuocationein»nbsp;docent hunjilitatê Sc luodeftiâ j inij dunt cupiditatibus carnis freno^

-ocr page 223-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER H. DE SPE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lij

tande,quo maioresfuntafflidi5es,eo ampîior con tingec gloria cce leftis regnuAd quenidnqui't,refpiciâ, nifi ad humflem et corricum cornbsp;defEttCum ipfofumin tribulatïone, cn'pia eum, ÔCglohficabo eum.

Scd dicito,qu^fb,n3ihi,quibusafflidli5esadiumêto funt in bonuC Nmnindifcriminatiitt oîbushoïbus, fine bonis, fiuc mah'Sjfi ue prjs,fi-üeimpijs^Fieri quidêpotefè,utaffliÂ'oncs excitent,diuino beneficio,nbsp;ûïipios ad agendani poenitêtiatn.’Sed fi fermo fucrit de impqs obftinanbsp;tis,de quibus Efaias ait : Populus non eft r eu er fus ad percutientem fe,nbsp;nihil fîueproipei?2,iïùeaduerfum,eft eisadiumento in bonû, fed om-îB'aceduteisin raaluJnipuris (inquitPaulus) omnia funtimpurajfiucnbsp;profpera iîueaduerfa,fîue uita,fîuemors. MorsimpioR: pefsima.Qiftnbsp;igt;us ergo afflidioes cedant in bonum,addit. His,Qyi DILIG VNTnbsp;ÛEVM.Dices,Cui igit in bonum cedent afflidionesÆxtat enim lex:nbsp;Dfliges Deum ex toto corde,ex totaaninia,amp; ex oibus uiribus. Quisnbsp;eft inter homines,qui tâtam diledionem Deo præftatC Omnes denbsp;dinantjUon eft, qui faciatbonum,ne unus quidcm, Sciamusigitur,qjnbsp;f’aulus hoc loco, non intelligat nomine Diligentium Deum, illos,quinbsp;^^gem operibus fiiis perfedè,fîne omni uitio,implent. Non funt enimnbsp;inhis tern's tales legis impletores: Sed intelligit eos,qui ex Euangelio,nbsp;lt;^fedunt in Chriftum.Qui me odit,inquit Ghriftus,is odit Patre menbsp;^ni.Ergo,qui diligit Chriftum,Ô!: creditin eum,is etiam diligit Deum loan-t^.nbsp;^^atrem.Et iteR::Qui mahet itl dodrirta Ghriftijiic amp; pattern amp; filium 2 noa«.nbsp;^bet.Acrurfus:Q.ui diligit me,diligeturâ Patre meo, amp; ego diligamnbsp;aperiâ ei meipfum » Cognofcamus igit eos efle diledores Dei,nbsp;5^ flint diledores Chriftf Qui autem diligunt Chriftum, amp; creduntnbsp;‘ttipfum,qjpropteripfumhabeantDeum Patrem propicium,hi,erfînbsp;’’onhabet perfcdam diledionem, nec ex omni parte abiblu tarn fidc^nbsp;tnnonreqciunturaDeOjfedhabent condonationem imperfcdionisnbsp;fuæ propter Chriftum.Nam queadmodum parères no prorjciuntàfenbsp;P^^HZjgraui morbo laborante, fed tâto maiori ciira ccipleduntur eû^nbsp;Müàto periculofîor eftmorbus:itanecDeusabrjcit credentem in filiunbsp;*iiu,eriâfîmagna imbcdllitateaffedus eft,fed eo diligêtius fouet eum,nbsp;Süo infirmior eft uel fides uel diledio eius.Calamû quafiàcum,inquicinbsp;«5 côteret,amp;linu fumigâs non extinguet, Et:N5 opus habet medicónbsp;^Qi »fed infirmi. Quare,quiagnofcût Ghriftum per fidê,amp; creduntiq?nbsp;Pï’optcripfumhabeât condonationêpdorum, amp; Deû^piciiï, etiâfînbsp;’nibccillifuntfide,tn continent in catalogo eoßt,qui diligunt Deum.

,Etfîautêfatis expofîturn eft, quibus afflidiones in bonum cedanr, didt.’His, qui diligunt Deum,tn,utafflidi confirment,uifum eftnbsp;quot;aulo explicate illudgradatione quadam. Quibus ergo in bonum ce-^untafflidiones fEt qui funt, qui per afflidiones in gloriam cceleftisnbsp;’^^ni cuehuntfReipondet.IIli,qui uocatifuntiuxta prGpofitum(hocnbsp;'fl) qui definite Dei confîlio eledi funt antemundi conftitutioném,nbsp;coelefti gloria perpetuô fruerentur.

Quos enim Deus prgcognofcit,predeftinat,amp; eligit ad æternâ glô ^tUiCos etiam definit,amp; ordinatgt;ut fiant conformes imaginis filqfutnbsp;T 4 Quos

-ocr page 224-

2Z4- IN CAP. Viu. BPIST. PAVLl AD ROMAN»

Quos autem Deus definit amp; ordinat, ut fiant Chrifto conformes» hos etiam uocat per Euangeliönäd fidem.

Quos autem uocat, hós etiam iuftificat, hoc eft,ab{blaicab iniufii* cUtSc reputat eos iiiftos propter Chriftum.

Quosautiuftificatjhoc eil,abfoluitab iniufticia propter Chriftum» bos etiamgiorificatjficut Sc Chriftumfiliumfuumglorificauir.

Manifenum igitur eft,q} hi qui affliguntur, funt uocati per Euan gelion,ad fidem in Chriftum,glonficentur.

Hîcnuncobftrepet quifpiam.Quidf An non Paulus fupra,omne«n 'mouitÏapidemjUtnos de demêtia amp; caritate Dei erga nos redderctgnbsp;cerdfsimosf Docuit enim,qgt;Dcus omne fiiam caritatemper Chn'ftnnbsp;itapatefeceritjUt nullus dubitaiidi de bona eius erga nos uoluntatclonbsp;cusrelidusuideatur. Nunc autemremittit nos adimperfcrutabileninbsp;jilam prædeftinationem,qua Deus ab æterno,ante Condirionemmunnbsp;di, eos j qui faluandi funt, elegit » Hoc quid aliud uidetur,quàm nos,nbsp;non dico dubitationi tantum, uerumeriam defjaerationi obijcet^nbsp;Qtianqûàni enim multum opersc pofuerimus in difeendo Euangdfonbsp;Chriftijin credendo in Chriftu,in utendo fiicrametis Chrifti, in fedennbsp;disbohis operibus,quseuocatiô noilra éxigit, tarnen fempernbsp;animis hominum ilia dubitatio:Fortaisisnon esàDeo âd uitamnbsp;ftinatus,nô es eIcdus,necperrin»Lad teChriftus.Quo igiturnosu^’^nbsp;temuscHîc intuendum nobis e/l in confiliû Pauli.Ac de prgdefiinaüOnbsp;ne quidê æ eleClioneinftituetPauIus mox,in cap.p.io.amp;nxopio^^^nbsp;ferràônem, dequoâiolocoa'n præfentia aûtattingithanematenam,nbsp;paucis tantum,nÔ ut excitet,fedpotius,ut côpefcat dubitationemdenbsp;^terna Dei prf deftinatione,prf fertim inter gentes ineircûciiâS'Hi ein»nbsp;quia noil fuerunt ahtea populus Dei ,nec agnofeebat ritus Moiâicos,nbsp;cxïftimabarit,Chrifium,ctiâfî crederentin eum, non tarnen pertinercnbsp;ad ipfos,nec fe pofîe quicq utilitatis aut fœlicitatis ex eo capere. Ad If-c raelitas.n.non ad gentes didû erat,TE elegit Dominus Deus tuus,exnbsp;omnibus popuIisterræ.Occurritigit Paulus huiedubitatioiA^PP®nbsp;nit ei pr5edeiiinationem,oftêdcns,q3 Chriftus non nh ad Ifraelitas,ne-rumetiam ad gentes pertincat.Etfî.n. Gêtes non fuerunt fuperioribu»nbsp;feculis publicè in p opulum Dei elcâ:æ,fîcut liraelitæ, quorum eleétionbsp;manifefta crat,per Patriarchas,per Iegem,per terram Canaâ,per Pro*nbsp;phetasjpérq; muïta miracula,tamen Gentes ckdg erant, arcano amp; ae*nbsp;terno Dei confilio ac prædefi:inatione,adcocp in ferinio, (ut nunclo*nbsp;3uunt)pedoris Dei. Qualî diceretPaulus:Quid dubitatfs uos gêtes,nbsp;eueftrafalute,perindeacfîn5pertineretad uos Chrifius,proptereanbsp; fucritisantea populus DeifEtfî.n.non habitaftis in terra Canaâ,nbsp;(îcutifraélitæ,tamen habitaflis in corde Dei. Deus eft,qui uoluit ut Sinbsp;uos efietis populus Dei.Et hâc fuam uoluntatê feu præaeftinarioné tenbsp;ftifîcatus en uarrjs argumêtis. Primum promiisionibus in feriptis Pronbsp;phetieisjdc qüib.PaüIus poftea. Deinde patefatTtiôe Euâgelq inter genbsp;tes. Vnde Paulus uocat Éüâgelion,myfteriuæternis têporibus tacitu»nbsp;nûc uero manifeftûiSd inter omnes gentes patefadü.Poßrcmö,niifi**nbsp;one

-ocr page 225-

Dci confflio,ad Chriftuni,amp; ad hgreditat? co^kftium bonoiv pertine MitNon difsimilicer tentant hominesabiccfti caIamico(i.Hi,audiuncnbsp;4*ïidê EuangeliOn Ghrifti,fcd quia non ducunt originem fuam ab honbsp;niinibusautSâÂisautinuftrib.acfuntfpfîquoc^contêptiamp;ingïorri,nbsp;Aident etiain peccatoi^ (ùorum magnitudinem ÔC muhitudinem,(ôllinbsp;htant putârc,q?nÔ pertineantâd Ghriftum,nec fine è numéro Eleifto-’’um.Sedâd Paulus de Gentibus dicitjïdcm etiam de hôminibus abienbsp;ftis^ôd mifois eft intelligendum,q5 etfi nomina eoi^t non funt conferi-Pta in cacalogo illuftrium uiroR?, funttamê conferipta in corde Dei,innbsp;9^0 etiamab æterno funt conferuata. Echaneconieruarionem patefcnbsp;dtDns perfpicuisargumentisjuidehcet, qjreuelauitipfià Euangéîioiinbsp;^cChrifto,qjfeciteosparticipesSaerämetoßtGhrifti,qgt; déderit ipfisnbsp;O’Ûtn orandi inuocandi Deû,ut Patrê,ét muka id genus alia.Qiiarcnbsp;^ubiiimnS eft,quin fint æterno Dei confilio,ad cœleftcmhaéredicatênbsp;^^^ftijtantfimodo dent operamine per impietate, impœnitenriâ;ex


V Sjbonura mihi ftatueris efle,qgt; natus fim. Nec^ enim,qui mei norr *8Ps,admalime origineirtchoaffeSjamp;re.Qug cSita fe habént,percurr»nbsp;^^snûc fingulas huiusgradltiOrtiS partes i fi prius exjiófuérimuSiqulnbsp;”^tilli,quos Paulus dicitjuxta propofitu uocatos.Omnia,inquif,ad-Jjuncnto funt in bonu,his,qui iuxta propofitfi uocati funt. Qui érgo^nbsp;JJ^iitiKi,q uocati funt iuxta propofitu f Etnbsp;nbsp;nbsp;eft illud pröpöfitu f Hîc

*’^mus,qgt;fcrmo fitno déhönlinis,fed de Dei pröpöfitOiEt öpponiê ’^füifeu temcfitati.Cùm.n.concio Euarigelq deChrifto fpargereturnbsp;Apóftolosjinter gêtes,in toto orbe terraßt,multi quidem ample-ftcbantEuangeIion,8dcrcdébâtinChriftüm,hocautnonuidebaturnbsp;'^to quodarh côfîlio,â^ propofito Dei,fed taritfi Humario Cäfu ,ôlt; té--P'éritate fieri;Quare,quæ fequeban£affli(ftiortes,utdéBailî Sc ipfæ cäJ

-ocr page 226-

îîtf IH CAP. vm.' EPIST. PAVLI AD ROMAN.

quam de uera Sc æcerna falute concepimusin Chrifto, non fit nos pu* defalt;5lura.Sed de uero prædeftinanonfs ufu poftea .Nuncad gradatenbsp;onem,Quos,inqm't,præfci'uerat,eofdem Sgt;i præfim'üu conformesnbsp;ri imaginis filfj fui'jUt ipfe fît primogenitusinter multos fratresnbsp;pracfdueratautpropofuerat,uideHcetuocandosad cœlefîemnbsp;latcm propter Chriftumcapiendam, eofdem etiam prsefiniuif tnbsp;prædeftinauit^utfierentconformesimaginisfiJt) Dei, Eftauterndi^nbsp;plex imago (quodquidemadhunclocumattinet)filrj Dei. Vna^‘nbsp;cru cis,altera Refurr edionis, Vna eft humiïiationis,altera glorJfie3^®ƒnbsp;nis.Quos ergo Deus propofuit uocare ad Euangelion ccçlefîisreg^**nbsp;cos etiam ordinauit, utfîcut Chriftus unigenitus filius eiusttonintt^quot;nbsp;uic ingïoriam ccdefîisregni,nifî per crucem,amp;afflidioneni,itaamp;nbsp;dentes in Chriftum non intrent in ccelefteregnura, nifî per uariass^quot;nbsp;rumnas, Non eft feruus maiordominofuo. VocatautemChriftuiî’»nbsp;dulciisirao epitheto, prim ogenitum inter multos fratres. Namfî^*’,nbsp;filius primogenitus in Moßica politiahabuit,præ reliquisfuisfi^t’^nbsp;büSjiHamprærogatiuam, quôd acceperitduplicem hæreditatisnbsp;teni,quemadmodum feriptumcftDeut.21.ita Chriftushabet intetnbsp;mnesreliquos fiJios DeGamp;fratresfuoSjprimasparteSjinafflidióe^*^nbsp;dem, quia fa dus eft inferior angclis,fadus eft uermisjamp;nohomo/*'nbsp;dus eft nouifsimus uirorum, itaut nc quidem afpedu eum dignate^nbsp;tur:in glorificaftôeautem,quia elatus eft in fummam fublirnitatem,^nbsp;datum eft ei nomen fuper omne nome,ut in nomine cius fledatfeoquot;'nbsp;negenu cceleftium,terreftrium Sdinfcrnorum,quæmaieftasnuni3‘t^nbsp;rihomini,quamuisinfiliumDeiadoptato,contigit,

Quosprædefînit,eofdemS^uocat.Prædefinitionem ièupratdel^ nationem fequitur uocatio. Deus enira no celat iuum propofitum»*nbsp;urn confilium,amp; prædefinitionem, fed patefacit manifefta uocatione*nbsp;Quos propofuit uocare,amp; coformes reddere imagini Chrifti Biff *tn«nbsp;cos etiam uocat per adnunciattonemEuangeIii,Quare,quiuoeanturnbsp;per Euangelion,fciât ft no cafu,ftdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tt^ervuav -t»oc^

finito côfiîio Sc pr^ftientia Dei.utPetrusloquitur, uocarfSed multi, in qu iesjU o cati,pau ci u cró eledi. Nó dum igitur p oflum uocationenbsp;ftatuere,meeledum« Relpondeo,Poifts,fî uocationi obftquiuprtP-ftareSjSc Euangelio,quo uocaris,crederes.Eo enim ipfo,quo aelnu^nbsp;tur Euangelion,mandatur etiam à Deo Patre,ut Euangclio fili) eiusö*nbsp;dem adhibeaSjSc non dubites,quin fîs à Deo eledus.Nifî enim eledufnbsp;cftès,Euangelion non eifttad te diuinitus miflum, nec eifts pernbsp;lion uocatus.Nuncautem,quia non credis cuangelio,quo uocaris,fc»nbsp;rerjcisillud perincredulitaté,idcirco ^non polsis exuocationeEuaônbsp;gelrj ftatuere te efîe eled5,non fît uel Dei uel Euangelq, ftd tuo ipfîttfnbsp;uitio.At enimiterum,inquies,Fides eft donum Dei,non humanæu«nbsp;làpientiæ,uel induftriæ,uel iufticisc uel diligentiæ.Cur igitur DeusnOnbsp;datCaiaphæfîdem,quam dat uel Petro uelPaulof Adhocrefpond^nbsp;bit Paulus mox capice nono:Tu,quis es,inquiens,ô homo.qui exa^nbsp;uerfo re/pondes DeofNû dicit fîgmêtum ci,qui fîoxit, cur me fînxiiô

-ocr page 227-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II. DE SPB. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Z

hunt modumfEt cap.«. O profunditatera diui’tiarum Sf fipicntiae ^tognitionis Dei g infcrutabilia funt iudic/a eius Scd de hac re fuonbsp;•oco.Nunc pergcmus in explicandagradatione.

Qüosuocatjéos amp;iuftificaf.Nani qui uocanonemEuangelq agno« crcdunt Euangch’o,hiiufl:ificantur.(hoceft)abfoluûturàfiianbsp;ad op tan tu r in filiOs 8c hæredës Dei propter Chnflum.nbsp;tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;au tem iuftificat,h os Öi glorificar. Qui cm ab folu utur à fua in-

^fticia,amp;' fiunc hæredes Dei proptér Ghriftum, hi etiam confequun-jwr unà cum Chnflo gloriam cœkRisregni.Qyareiîeri non poteftiUt W,qui fcciindum propoGcum Dd uocantur, ôc Gunt coformes Chri-quot;Oincrucejnon efGdantur etiamiuxta fuam mcnfuramconforme»nbsp;^hrifto in gloria.

Ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TKÛTBe J ei’ 9i0$ WvjTi'ç K«a’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TTW

ivK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imv-TtiV TTOUffcAeeKw «UTOv.TrS óuj^i ß#'

TTin/7Ä M/X4 V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

Quid igttur diccmusàd hçcî' Si Deus pro nobis,quis contra nosC quot;Qui proprio filfo non pepcrcit, fed pro nobis omnibus tradidftillS,nbsp;qui Geri poteftjUt non SC cum eodem omnia nobis donetfnbsp;HaÄcnusredtauit Paulus multa, ôë euidentia arguhienta qiiibusnbsp;^obauitSpem, quam cocepimus ex Gdc Domini noftrilefu Chrifli,nbsp;^^ærerna ialute,no pudeiâcere nos,etiamG maximæ Sgt;C grauiisimæ af-«iâioncs cum ea pugnare uideantur. Tantum.n.abeG:,ucafflidiones»nbsp;S^ibus obruimur,hanc Spem irritam faciant,^; nobis Gntincommo^nbsp;^»aut remorse caleib's fdutisjUtpotiusGnt nobisadiumeco adæcer-fœlicitatem,præfertim cum uniuerfa creatura nobifeum fub cru.-côgemiicatjSd Spiritus ipiè iäncflus pro nobis intercédât. Ac breui.-^»Afflidiones eundem hab ent in nobis, qui in Chriftum credimus,nbsp;*^«itum,quera Sc in Chrifto ipfo habuerunt,uideiicct,fummä in cce-§loriam,amp; maieftatê. His ergo argumentis Sc rationib us Paulus ità ,nbsp;^lt;iuerfus omnes afflidioncs,Së ærumnas animatur ÔC accenditur,ut tcnbsp;*^^fi non queat,quin tanq uidor Sc triumphator aduerfus eas, maxi-*^aanimialacritate, exclamet ac infultet amp; indigniores reputet, qinbsp;l^foptcr easjueltantillumanimo noftro commoueamuri ÔCperturbenbsp;*''ür.Namquemadmodum Heros quifpiam,cxempli gratia, Gideongt;nbsp;** promiisionibus miraculis, de uidoria aduerfus hoft es fuos Mi-^ianitas certus,incurric in exercitum eoNz fumma conGderttia Sc alacrinbsp;^ic,cxcIamans,Gladius Dni et Gideonis,ita Paulus ex priori cocioncnbsp;p elubiafHidionu conatu inGamatus,fortiter et magnanimiteraduernbsp;eas infurgGjUt qui fdat,qgt; quantucunep fremât 8i iniàniant,neceiîcnbsp;’^habeant magis prodeGe,^ obeGe.Quid ad hæc,iriquiens,dicemus^nbsp;jhoc eft) Quid nunc de afflidionibus côquerimurîquid turbamurfnbsp;^^lla ^rfum cauiam hab eraus,cur de ipGs aut con cu tiam u r au t dokanbsp;j5^s,NaGDcus^nobis,quis contra nosfVidec quidealiquo ties ccenbsp;terra,adeocp uniuerfa creatura cunoftra falute pugnare.Sedbo-*^0 Gsaîo,Si D.eusà parte noftraftcterit,quid eft,qd pofsit nosoppri-^«rer C5Gd€re£nus.n.quid Gt Deus. Deus eft inuilt;fta omnipotentia.

....., ' Et

-ocr page 228-

«8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. Vin. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Et habet fccum mnumeraslcgioncsangdorum,lt;juorum uel unustan ta eft uirtute, ut pofsit in exercitu hoftium una node centum odogia,nbsp;ta quinque millia uirorum trucidare, Quanta igitur cft uirtus onwi-*nbsp;urnangelorumflmoquantaeftpotentia DOMINI DeiZebaoth,nbsp;cui omnesangeli feruiunt, quod habent uirtutis, ab iplb folo hagt;nbsp;bentf Hinccftjquod DauidPfaImo zx.dicit : Siambulauero in medionbsp;umbraemortis,non timebo mala,quoniani TV niecumes.Quisau-temeftille T Vf Excelfiorcorio,longiorterra,profundiorinferno,nbsp;latiormari.Quicommouet terramdeloco fuo,amp; columnac eiuseoivnbsp;cutiuntur. QuipræcipitSoIi non oritur,amp;ftellas claudit,quafifubnbsp;fignaculo . Quomodo ergo timeret mala, qui tam potentem habeatnbsp;propicium amp; à parte fua ftantemÆt Plâl.j.Dominus fufeepit me,nonnbsp;timebo millia populi circundantis me, Aciterum Plal.9o,Qui habitatnbsp;in adiutorioaltiisimijin protedione Dei cceli comoratur, Et mox:Canbsp;dent à latere tuo mille amp; decem millia à dextris tuis,ad teautem no apnbsp;propinquabir.Quare uerifsimè didum,Si Deus pro nobis,quis contra nosfSed unde cognofcemus, qgt; Deus fit pro nobis, amp; ftetâ partenbsp;noftrafHoc exponit nobis Paulus difertifsimè. Qui proprio,inquics,nbsp;filio fuo no pepercitjfed pro nobis omnibus tradidit illum.Qu* iffturnbsp;fieri poftetjUt non etiâ cum filio nobis oîa donaret f Habes manireftiûnbsp;fimum argumentum fauoris amp; dementi^ Dei erga nos, quod ne prt»-prio quidemfilio fuo pepercerit, fedmaluerit eum in probrolilsingt;3nbsp;mortem tradere,qadinrernecionenoftram conniuere.Vndeamp;^fupr^nbsp;càp.j'.dixit.Cômendat caritatem fuam erga nos,cjj cum adhuc eflemusnbsp;peccatores, Chriftus pro nobis mortuuÿ eft.Et loanes.In hoc,inquit,nbsp;apparuit caritas Dei in nobis, qpfiliumfuuunigenitum mißt Deus innbsp;mundura, ut uiuamus per eumdn hoc eft caritas, non qgt; nos dilexerpnbsp;raus Deum, fed q?ipfc dilexerit nos,amp; miferit filium fuUpropidatio*nbsp;ncm pro peccatis noftris. Quid ampliusf Ex hac tam imrtienfa caritatenbsp;Dei erga nos,neceflario fequit amp;inud,q5unacum Chnfto.quem nobis donauitjomnia etiam bona,quæ pofsidet Chriftus,nobis d^naue-rit.Quæ ergo funt bona ilia, quæ Chriftus filius Dei pofsidetf I rimu,nbsp;Chriftus habet iufticiam.Peccatum non ferit,n5 eft inuentus dolus itlnbsp;ore eius.DeindehabetuidoriamfuperomnesafflidioneSjfupermornbsp;tem infernu.Habet etiam fummâ amp; æternara fcelicitatem.Brcuiier,nbsp;Innumera funt bona,qu g Chriftus pofsidet,quippe fit omnium bonbsp;noiît thelâurus.Quare,cûOeus donaucritnobisChriftum filium fuu,nbsp;tiegarinon poteft,quin etiam unâ cum illo donaueric nobis iufticiam,nbsp;iiberationemab omnibus malis,amp;f frudum æternæ beatitudinis. Sednbsp;quidfNum Deus tanta nos beneuolêtia compledttur,ut etiam fit pronbsp;nobis,amp; ftet à partenoftra,cùm peccamus, cû ftelera fedamur,amp; uonbsp;cationcm eius pofthabemus f Refpondeo. Etfi Deus Eledos fi:os,nenbsp;jaeccantes quidemabrjcit,amp; omnino deferit,Quis enim alioqui iàluu«nbsp;fadus efietftarnen quia Deus odio habetpeccatum, amp; deteftatUrini-q'uitatem,idcirco nequaq fentiendum eft,q?ftet fauore peccati,à parte eorum,qui deferunt uoeationem fuâ,8lt; defignant fcelera, Omnirt^nbsp;cniQia

-ocr page 229-

comment. IOAN. BREN.' LIB. II. DR SPB,

feueritcr exigit,ut fuam quislt;^ uocationem fedetu»jSlt; fogwt pcccatum.Dech'na,inquiens,amalo amp;fachgt;onum.Hocfinon feceris»nbsp;Utaiam eft fentennazSi noluerisaudire uocem Domini Dei tui, male-,nbsp;diftus cris in ciuitate,maledilt;ftus in agro,amp;c.ldem teftifiçantur exem -pla.Pharao,cùm perfequerecur Ifraelicas ad marerubrum,non ambu-.nbsp;buit in uocatioe Deijfed potius pugnabat cum Deo. Meritd igitur denbsp;fcritur àDeo,et obruitur aquis, Fugiamus,inquies,Iiraelem,quia Dc-JJspugnatpro eis.AbfbIom, ciirn occuparet, eiecfto paren£e,regnumnbsp;Braelis,non ambulauit in uocatione Dei,Non igitur ftetit Deus à par-te eiuSjideoqf merito pependit.Econtrà autê,lfraelitæ, cum proficifcenbsp;f^ntur per defertum, ambulabantin uocarione Dei. Erat igitur Deuamp;nbsp;pro eisjamp;tuebatur ipfosaduerfus hoftes eorum.Dauidaggreftus Gonbsp;liathem,ambulabacin uocatione Dei. Deus igitur ftetit à parte eius conbsp;^raGoliathe.Quare,fi uolueris,ut Deus ftet à parte tua, neceflèhabe-.nbsp;^iSjin uocatione Dei,ex ftdeambuIare.Ac folet quidem aliquoties ac-,nbsp;lt;:gt;dere,utDeus feruet amp; tueatur eum,qui federate agit,hocautem nonbsp;fihpromiflaordinaria beneuolentia Dei, necfitjuo aliquofederianbsp;f«üore,fed extraordinaria gratia, quafederatuad poenitetiam inuitat.nbsp;Qpare,fi quis hac gratia ad maioremimpietatem abutitur gt; co maiorenbsp;iram theiäurißt,in die iræ,quo iuftum Dei iudicium patefiet,que-^^niodum Paulus fupra, cap.i.difleruif.

K«lùfcKÂeKTs;v Owv ; Stotf e /H(sfxc£v, T-ia- o iiic.-niKe!lv(»v ; SCeiroJ

•fiertf ü/icSfj.

Quis intentabit crimifta aduerfuslt;ledos DciCDeus eft, qui iqftift cat.Quis ilIc,quicondemnetfChrifius eft, qui mortuus eft, imô quinbsp;fid fufeitatus eft, qui etiam eft ad dextram Dei, qui ÖC intercedit pronbsp;Uobis,

Djxit Paulus,q) Deus donet nobis omnia cum Chrifto * Récitât er-5ô»quæbonadonêtur nobis,CÛ Chrifto,inChrifto,amp;proptérChri-'^üni.Poftet cnim quifpiam, cum Iegit,omnia nobis cu Chrifto dona-^^ne,arbitrari,hocintcnigêdum efle de cxternis,mundanis corpo ^Wgt;us bonis,amp;f nift Deus ea in nos conferret, non efle uerè benefleu.nbsp;^bel occifus eft à fratre fuo Cain. An no Abel habuit Chriftum per fi-’^^lîifCertèhabuit.CurigiturDeusnon défendit eumaduerfus infidinbsp;^fratrisfcur conniuit, ut occidereturfNum deferuerat AbelemfMi-jj’niè omnium.Quomodo igitur donata funtAbdo omnia cum Chrinbsp;^•^^loânes Baptifta,Stephanus,amp; innumerialij trucidant in hocfecu-?®b impijs.An non Deus ftetit ab ipforû parte contra impiosf Quidnbsp;^’tur eft,^ in manibus impiorum dcferanturfCertè hi omnes pi) ha-j^^crunt Chriftum perfidem,Ettamennonfuntab externa morte li*nbsp;j^^rati.Quomodo ergo intdligendum eft, qd Paulus dicit:Omnia nO;nbsp;.‘siinàcum Chrifto donarifDehacreaudiamus Paulum ipfura fuon«nbsp;/rboruminte^rctem»TaIia enim bona conferutur nobis cum Chrinbsp;chrit cum, qualis ipfc eft Rex Dominus.Non eftaut rexnbsp;^üûdànus,n5 eft Dominus hyiusfeculi, iuxta carnem,Sed eft Dominbsp;V nus

-ocr page 230-

ajo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. vm. fiPlST. PÄVLI AD ROMAN.

IÎUS fplritiiafis,’amp; rcxcœïcflïs.FïIius,inquit,hommis,non habet,uEirc dinct caput fuum.EtjRegnûnî'eum non eft de hoc mundo.Nonenininbsp;ucnitinhunc mûdum,utnihH aducrfîin hocfcculoftifferamus,nccutnbsp;non moriamur corporaliter, fed quia uariaafflidibnum genera omninbsp;no ferenda funt,amp; ccrtifsimcmoriedum eft,uenit*ut in afflidaonibusnbsp;in morte nos conferuet,neperpetuó intcreamus. Aefadtumquidenbsp;eft aliquofieSjUt nonnuHipcr Chriftum hberati fint a prsefentibusad»-ueriîsjô^ conferuatijUc eo tempore ex hac uita exccderent. Sanauitlö-profos,reftituit cæcisuifum,amp;iamanimam ferè agentes cofcruauitinnbsp;ùita,reftituit^ eos prifting iänitati, hoc aut non idcirco fedc Chriftus,nbsp;fit idem generaliter in hoc feculo falt;fturus,fed eaL funt perfonalia mbnbsp;racula,quibus uoluit teftificari, fe efteipiritualemjnon corporal€,nonnbsp;mundanum defenforem. Sicri.apud Matt.cap. 9. Vtfciatis(inquit)qgt;nbsp;poteftatem habeat filius hominis in tefra dimirtedi peccata, tunc didcnbsp;ParalyticOjSurgejtoIIe ledum tuu,amp;abi in domumtuam,amp;Ci Videænbsp;mus ergOjque fint ilia fpiritualia bona,qug nobis cû Chrifto conferutrnbsp;tur,amp; quibus in aduerfis et morte coferuamur» Primum eft,Remifsionbsp;peccatorum,feu imputatio iufticiy Ghrifti.Quis intentabit(inqüit)cdnbsp;mina aduerfus el eet os Deif Deus eft,qui iuftificat,(hoc eft)Si quis acgt;nbsp;cufat pcccatoR2,tunc habet Dcum à parte fua^qui ipfum iuftificat(hodnbsp;eft)abfoluit ab iniufticia à criminibus,ac reputat eum iuftiï,propte*nbsp;ChriftuTOjin que credit.Duo.n.prgcipui funt accu fator es aduerfus eicnbsp;dos Dei,qui funt credentes in Chriftum. Alter eft lex feu Decalogus.nbsp;Hicconduditocs homines fubpcccatû. Älter eft confeientiänöfttajnbsp;qug per legem agnofeit peccata,amp; eft fibf peccatoRt confda. Hæc nonnbsp;folu eft acculatrixnoftrajUérumetiâmilieteftcs.Echis feu aecufttorib.nbsp;feu teftibusadiutus Sata,exigit,inftat,amp; urget,ut propter peccata co-demnemur.Sed fi crediderimus in Chriftum, habemus à partenoftr®nbsp;ftantem Deum ipfuin,qui c5 donaucritnobis filium fuutn Chriftuhi,^nbsp;donauit etiâ nobis,unà cum ipfo iuftida eius,nbsp;nbsp;nbsp;àbfoluit nos profner

ipiàm,ab omni iniufticiâ.Vbi aut eft abfolutio ab iniufticia,Si donu itt fticig Chriftijibi nccadueramp;,nccmofs pofiuntamplius fl'ocer^edrtenbsp;ceffe hab ent ad f ternam fœlicitatê cedcre,quemadmoduni in Chriftonbsp;ipfo fadum eft.Quâre iuftificante,fiue abfbluente nos Deo ab iniuftunbsp;cia,omnia reliqua falua funt. Deinde aliud benefidûipfrituaîe,^d nobis cum Chrifto confert,eft liberatiorâ perpétua condênatione. Quisnbsp;ille,(inquit)q condênatf Chriftus eft,qui mortuus eft,iniö q Si fufeitänbsp;tus eft amp;c.(hoc eft)Etiamfi adiudicamur,ôif addicimur perpetu^è çotlnbsp;demnationi.habemüs tarnen in Chrifto liberationem.LeX enip;i cÓnbsp;fdentia,uf furtt noftri accufàtores,ita funt Si noftri cöndenatores.Lesnbsp;occidrt.Etconfdentiaaudfens,Maledidum inum,quino permanfeD^nbsp;in omnibus pteceptis lcgis,prönunciat ipfa aduerfus/nos fententia C9nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demnatiom's.Sed quid türbamurf Chriftus nobis dqoatus eft,Slt; habe

mus inipfo liberation ê.Primùm enim,ideo mó;tuus ert,utnosànipr te Si condemnationeliberarct. peinde,nç,q tarienm mortuus cfi,ïe^nbsp;etiâRefurrexitjôd Refurrem^nô fîbi t^btu/ed edâaobisjUt nosïec«nbsp;àmorw

-ocr page 231-

COMMENT. IOAN BREN. tTfeER R. DE SPEî

i morte in uitarn rcuocarct.Pr^terea,non tantum refurrexit, fed fedet ftiam ad Dextra Dei Paths fui omnipotentis,^ eft ornatus æquali c5nbsp;DcoPatre maieftate amp;omnipótêda,utqd morte SCrefurretftionefuanbsp;impctrauitjhoc ctiam omnipotentia fua tueatur. Poftremô,non iêdecnbsp;addextram Dei ociofus,fed Intercéda pro nobis.Hocaxït non eft in-telligêdura, gj Chriftus in maieftate fua intercédât pro nobis huraanonbsp;*norc,amp;geftibus in hoc feculo ußtatis,quah'ter amicus pro amico iudinbsp;cem huius fecuIiinterpeHat,fed fignificat, Chriftum,quamuis nunc renbsp;gtiante,affici tarnen,adhuc ho diec^, (fed codefti ôc diuino modo,) imnbsp;oecillitatibus amp; afflidioibus noftris.actueri nos coram tribunali Defnbsp;fa epiftolaad Heb.cap.x,amp;4,dicitur.Nori habemus potificem,qui nonbsp;pofsit affici fenfu infirmitatû noftraRz, fed tentatum per omnia,iuxta finbsp;’nilitudinê abflt;ç pd5,ut mifericors eflèt fidelis pontifex in his,quænbsp;’püd Deum forêt agenda.Et i.Ioan.z.Ne peccetis.Sed fî quis peccaue-ht,aduocatü habemus apud Patrejefum Chriftum iuftum.Et ipfe eftnbsp;Propidatio pro peccatis amp;:c.Et cap^.Si condemnatnos cor noftrum,nbsp;’’^ior eft Deus corde noftro, amp; rtouit omnia*(hoc eft)Magna quidenbsp;potentia cordis feu confdentiæ,quæadiudicat ècaddidt nos æcer-damnationi propter peccata, fed rnulto maior eft potêtia Dei,quinbsp;Protiunciat nos iuftos amp; liberos propter Chriftum, in que credimus»nbsp;^fad igitur folum nobis maxime omnium agendum eft, utChriftum,nbsp;*fîdearapledamur,amp;: gran'tudine conferuemus.

Tils'Hjixisyfietay nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-yLTSiKï Qià'J'inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii s-cva^ae/«; 5 Aitoixoa-;

•y)|j.vû-rMS,«K!vJù»©';H^i.«J^fa;Kaamp;ùç gt;t-yça-ÿfî«i^o-rimKalt;rK0Â-^ »'«î’v/58« ÜâLu/ -rwnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àç ttçôÊâtk lt;r0lt;x)^(r, a;:«!.’«? toutôio- ttS.

ou-n dutvo^a'/ôuje^cù», . *««7? «'WeÀoi,oi/TEnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oM'n îî-

•ï-cô/jL«' ouTe ÇoJamp;a^^ouTi.'na'K-ncn^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oej?im.Tsna'Tw

Oeoü,^ cv Xf ir^ iNe-oti

Quis nos feparabitâ dtïecboncDcif Num afflidio fnum angU/ ft aCnum perfecutio îquot; num fames num nüditas C hum periculumCnbsp;nS gladiusCQuemadmoduferiptum eft: Propter temorti tradimutnbsp;totadie.Habit/fumus ueIutoues,dcftinataimadatiOni lt; Vertjm,irtnbsp;his omnibus fuperamus per eum,qui dilexit nos, Nam mihi perfua/nbsp;fum habeo,g neep mors,ne^ uita,ne(^ angeli,ne(^ principatus,neqinbsp;poteftates,neq; inftätia,necß futura, neep altitudo, neep profunditas,nbsp;neCp ulla creatura alia poterit nos feparare â diledione Defqug eft innbsp;Chriftolefu Domino noftro,

*rantaeft dileftio Dei erganos,ut proprio filio,(inquit)n0 peper-^'dt,fed non folum tradiderit eum pro nobis,uerumetiam donaueric Gobi's cum ipfo OMNiÄ.Quid ergo hinc confequiturf Quid aliud,qnbsp;Hihi! fit in uniuerfareßz natüra,qd nos ab hac Dei diledioe fepararenbsp;^^eatfHoc,ut explicetjdidudt Paulus genera reruin fuas fpedes,pri-quidera per locutioneinterrogatiunculis figuratam,deinde fimnbsp;enumeratione.Sciamusigit initio, g? Paulushocloco no loquatnbsp;^^^dile(ftione,quanos diligtmusDeum.Dilcâ:io,n.noftra,ut eft ualnbsp;^imbecillis,italcui tentatione excutit. Qui apud Matt,cap.i3.excepcnbsp;*fatuen iatftum in loca iâxoià, hic eft, qui arudit quidê uerbum Deinbsp;V X cuni

-ocr page 232-

ijx ïN CAP. \nn. EpisT. pavli ad roman.

cum gaiidio Ciï autem incident afflicï;fo aut perfecutio proptcrucr-' bum,conttnuo ofFend«ur.inaduerfis.n.iacpenumero dubitaraus,N5nbsp;fit Deusjtantui ab eft,ut in dilcdtone Dei conftärer perftueremus. lobnbsp;amp; Hieremias diligebant Dcuni,dum manu Dei fuftentarent.Sed ciimnbsp;D eus retrahefet manu fuam,tum uidere Iicuit,in quas bbfphemiasamp;nbsp;execratióes eriïperent Jtatp diledïo,qua nos diligimus Deum ,paulónbsp;momêco à nobis excu tit amp; fifparat. De bac igitüt dileÆone Paulusïnnbsp;pr^entianonloquitjSedÏoquÏÊ de dile(ftioe,quaDeüsnos,Nos,fnq»nbsp;dih’git.H^ctamfirnliterfn Deo fixa et fundata eft,utnullaafflidio,ùwnbsp;IaanguftiainuH3petfecütio,nuHa fames, nulla nuditas,nullum pericu-lum, nullus gladius pofsit Deum auertere, 8^ abftrahcre, quo minusnbsp;nos fummo amore éc dilcdtione complectat.Deinde Paulus loquiturnbsp;no deimpqs Äfimpcenltetibusjed depqs,poenitêtibus 8^ credêtibbsnbsp;in ChriftumÆcfi.n.Deus prior dilexitnos,cùm eramus adhucininiîd,nbsp;ôi Ghriftus etiam pro'imprjs tnortuus eft,tamen impïbdum manêt imnbsp;prj,aut fiunt ex pqs imprj,amp; perfcuerac in impietate,ae affligunturjtc-lt;ftè dicuntur fepararià dilelt;ftione Deî,nô quidem propter afflidioné,nbsp;(ed ^pter peccata,impietatê et impcenitentiâ.Ecce,(inquit Efaias cap.nbsp;55*.)non eftabbreuiata manus Dómini,utfaluarc nequeat,ne(ç aggt^'nbsp;uata auris eius,ut non audiat,fed iniquitates ucftràî diuiferût inter uosnbsp;ScDeum ueftrum,amp;peccataueftra abfcódcrunt fàdém eiusàuobi^inbsp;ne exaudiret.Itaqj nulla affliâiO,quantûuis gram's amp; hórribilis,auerrftnbsp;Deum a dile(ftione,qua hoiem complclt;ftif jied fola impietas Sfimpo^quot;nbsp;nitentia.Sdamus igitur Paulu in prgfcntialoqui,hon deafflidio^quot;^^’^nbsp;impióRZjfed pioi^,qui funt crcdeiites fn Ghriftüm.Quod,utreâiusirtnbsp;telligamus,antithefis eft confiderahda Jn aduerfis enim fbferithoiesfenbsp;inuiceiü defpicere 8i cotemnel-éjac fi quern antea fuo fauoreprofectfnbsp;ti funt,pôft,(î aduerfis concutic,incipiuntn5 fblum nealioere, fed eti«1nbsp;abominari, Profcribitur quifpiam,amp;efjeitur in cxih'um,auttraditurnbsp;gladio earnificis madandus, hornines,quamuis amicifsimi,exiftimantnbsp;fe etiam contadu eius fordidati, 8^ in pericukim uenire , Quale quidnbsp;cuenit ciuibus Hierofölymitani$,üt Hieremias feribit : Non eft(inqupnbsp;ens)qui confolet cam ex omnibus caris eius.Omnes amici eius fpreucnbsp;runt eam,ct fadi funt ci inimici.Idcm euenit Chrifto Domino noftre.nbsp;feA îl Non eft fpccies ei,necp decorjadeo ut auertefent uultus ab co.Äcbrcnbsp;uiter,quiin hoc feculo affligunt,habent à rcliquis tanq piacula.Cû igitnbsp;miferi Ôdafflidi feparent propter fuas acrumnas à familiaricate aifiicinbsp;tiàreIiquoT^hominû,exiftiraantfe etiam aDeo,amp;: diIedione,qUaDcnbsp;ÙS ipfos compledit/eparari.èedt’aulus côfolatur eos.Q.uis,inquiés,(nbsp;feparabit nos à dilectione DeifÆrumnæ miferip folent quidem honbsp;mines à fuaamïeitiajquam antea uidebantur habere erga amicû,adhucnbsp;fncolumem,auertere,amp; abducere, Nihilaût tam potens,tam ualidumnbsp;^^^»qdpolsit Deumauertere, quo minus diligat credentê in Cbriftu*nbsp;Non anguftia ahimi,N5 externa perfecütio,Non pauperras,feu fame«nbsp;amp;nuditaSjNon pericul.a captiuitatu,Non gladij carnifîcum.QuemacCnbsp;modum.n.parensno idcirco ©dioliabetfiliûfuuni,qgt;.pr6niaturfamelt;nbsp;autr

-ocr page 233-

COM-ME-NT. IOAN; 'B-RE-N. -IIB. II: .’DE «PE.

autlaboret febn'j fed potius confulit ei,amp;lt; dacfamma operam, üt fub-ueniatipfintaDcusnon concipit odinaducrfnscredentes in propter afflidtiones, Odit quide peccata,propter qua? aliquoties afflinbsp;giniur,n5 odit aut nos prop ter afflidlion es ip(äs,ßreßpuerimusa peenbsp;catis. Quid erg© caufæeft,q^nuliaadueria ,nulla?afflidliones»nullææ-runinæ,poisint DeumauerterCjab ea diledlione,qua credetes in Chrinbsp;ftS compledlitfVna eft,pauló antè expoßta,uidelicet,q3 dilediio Dei,nbsp;quanos profequitur, no ßt fundata fuper re mutabili amp; caduca, (hoenbsp;«ft)fupernoftra iuftida, prudêtia,autalqs humanis feu uirtutibus feunbsp;WeritiSjfedfupcr Chriflo filio Dei, qui eftperpetuó ïuftus,qui etiâ exnbsp;piatis peccatis noftris fedet ad dextram Dei, intercedit pro nobis.nbsp;Hæc omnia funt firma, fixaamp;ftabilia.Ina?ternum,(inquit PßIm.SS.denbsp;Chrifto)féruabo illi mifericordia meam,amp;: teftamentum meum fidelenbsp;'pfi.Etfidereliquerintfilrj eiuslegemeam,uißtabo quidêin uirgaini-quitates eorum,amp;: in uerberibus peccata ipforum: Mifericordiam airnbsp;tern meânon difpergam ab eo,necp nocebo in ueritate mea amp;:c.Qua-tejdum perfidemperfeueramusin Ghrifto,autaliquandiu excufsi.re-tiertimur ad fidem, perfeuerat etiam Deus in diledtione fua erga nos,nbsp;^ßamß grauifsimis quibusçpafflidiiÔibus obruamur. Altera caulä eli,nbsp;q’in hunc ufum pofiti fumus,ä Deo ipfo,ut in hoc feculo id nobis ac-ddatj^d in Piäl.43.fcriptum cft.Sic em inquit Dauid.Proprer te m or-titradimur tota dic,amp; habemur uelut oues deftinat^ madia tioni.Munnbsp;^üs.n.tradlat pios,ficut laniusaut lupus oues.Nec mirum.Si elfetis,in-quit ChriftuSjde hocmüdo,mundus,quod fuum eft,diligeret. Solennbsp;enim efl,peregrinos cotemnere, Si. odiße,nec permiccere,ut fruannbsp;tur ciuiu orærooatiuis.Sic tradtatus eß: Abel à Gain. Sic Hieremias ab

tJicemusfNum hæc tradlatio 84 madlatio opprefsitSandlos f Minime oninium,Sedait:Verùmin bis omnibus fuperamus per eum,qui nosnbsp;tlilexit.Etß enimHuortitradimur,etfi tradlamur,ut oues à iupis,attamê .nbsp;t^incimusjtteep id fimplicitcr,fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft, excellenrer uin ci-

’tius.Quidaûtfinquies.Hoccineefi: uincere,fi quis crudeliter ab hoßc ^uerit trucidatusf Stephanus lapidatus eft, lacobus amp; Paulus gladiönbsp;funt. Quis dixeriteos uidloriam reportafièf Hïcmihi conlidera,nbsp;quid uerèfignificet,Vidloriam ab hoftereportarè.Non enim propriènbsp;hoftêfuis facultatibus,aut etiam uita fpoliare. Sic 04 ab hofte uinci,nbsp;^ffüarc,ad quæ auferenda hoftisincurrit.Satan autem incurrit in San-ftos »per fuaorgana,pcr direptionemiâcultatS,per exilia,per tormennbsp;*3gt;per mortem, ut auferat ab ipfisccefeftiabona,æternam parriam.uenbsp;tain fcelicitatê,fempiternam iufticiam ecuitam.Sandliigitur reportantnbsp;^‘Äoriam à Satana, cû retinent uera 84 æterna bona, etiamß amiferincnbsp;*ttundanasfacultates,84 corporalem uitam. De qua uidlorif genere dinbsp;ChriftusîQuiperdideritanimam. fuam,mea caufa,inuenief eam. Rtnbsp;‘'terumïOmnis qui reliquerit domos a ut fratres aut forores,aut patrênbsp;*tit matrem aut uxorêaut filios aut agros, propter nomen meum,cen

V ? tuplum

-ocr page 234-

3^4 ’N 'Vnf EPHT. PAVLI AD B.OMAW.

tupîum acdpict»6i uitæ aytcrnæ fortictur hœredkatem. Et PauîusrMo ti, inquit,niihi lucrum eft-. Et Hilarius : Bcckna,(ttiquit) ui-ncitjdu«!nbsp;cgditur. AcTcrtuHianus, Semen Ecckßsc eft ftnguis martyriwn. Ecfinbsp;cnimSanctitraduntur morris tarnen reportant uitam^ eamquc cœle-ftem. Hæc eft fumma amp; perpétua uidoria. Guius ergo uirtute ,eu-ttis potenna uineunt Sandi C Nurn fua ipTorum uirtute f Nihil'mi-nus. Sedpcreum^ (inquit) quiDikxitnos gt; ui'delicet,quEmao-tum nOS ddexit, «t malaerit unigenitum Fdium fuum in cruee imma-niter laceratum ui dere, quam adinteritum noftrifmeonniuere. Pof-fet ne major,certior,ardenöor,firmior Qc conftantior diledio oogia-nf Vnde JicutPaulusanteacxpofuit uim Si potennam ddedionisnbsp;Oeierga nos, iermone interrogaiiunculis -figuraco gt; ita nunc exph-cat earn fimplici rerum enumeratione. Perfuafum , inquiens , ba-beo,quód neque mors^ nequeuita,nequeangeiigt; nequeprincipe'nbsp;tus, neque poteftates, neque inftantia, neque futura, nequealcitudo»nbsp;neque profunditas, neque ulla creatura alia poterit nos feparareab einbsp;dikdione, qua Deus nos compledirur, propter lefum Ghriftu”'nbsp;Dominum noftrum. HæcPaulifententia^lon eft oftitanter prxtcf'nbsp;eunda, fed akiisima mente reponenda. Primt'im ergo, non kntiasnbsp;Paulum de fua tantum et paucórum Sandorum perfona loqni,quódnbsp;fint de dikdione Dei erga k certi, amp; fine uïla dubitatione perfvaf ' ' -babeantifc afiecuturos æternain fodicitatera. Non folum euini à P'-'nbsp;lo,amp;p3,ucisalrjsfindis,fedab omnibus in Ghriftum credefitibuscj;!-’nbsp;gitur, utagnofcant uéram , firmam amp; conftantem erga fe,dilcdi$gt;nbsp;nem Dei, Sc non dubitent j quin Deus compkdatur ipfbs perpesuonbsp;amore. Acfi quando dubicatio, propter carnis imbeciUnatem ,ind-derit,nuHum dent eilocum,fed fumrnam operamjreeordatione pro^nbsp;mifsionum amp; padorum Deijufu Sacramentórum, amp; Inuocationeadnbsp;bibeantjUt dubitationem excutiant, amp; certitudinem fidei conoipianunbsp;Quantum enim de dikdione Dei erga te dubitaueris, tantot^ecillinbsp;or es fidejamp; beneficiorum Dei ineapac/or. Fiati!nquit,tibifec5dum finbsp;dem tuam.Si certó credis,certa fiint Dei bcneficia,Si dubitas,ranto innbsp;eertiora funtbeneficja,quâto maior eft dubftatio.Quarefenpcr con-ïunganiusnoscuniApoftoIicisprecibüs Domineadaugenobisfi*nbsp;dem.EtjCredo Domine/uccutreincrcdulitati meæ.DcindcjPerlùa*nbsp;fum(inquit)habeo«Vndlt; ergo periuafum habetfNon certc,ex hnmanbsp;na ratione.Hæc enim non nouit uoluntatem Dei. Non ex huius feculinbsp;phiîofophiaiHæc enim docet terrena, non ccekftia,humana,non dtuinbsp;na.Non ex meritisnoftrgiüftick;De bis enim dieiturzNon iuftificaturnbsp;in cófpedu tuo oïs uiuenslt;Et,Si iniquitates obferuaucris Dne, Dorainbsp;ne quis fuftinebitfSed perfuafum habet ex Euangeko,amp; per Etiange*nbsp;lion Chrifti, ex quo cognofcituf uoIuntas Dei erga nos/ Doc'et enitrtnbsp;Euangelion yquód Deus ica dikxerit mundum,f ut üniPenituin fu*nbsp;urn fikum daret, ut omnis, qui credit in cum, non pe-rea^J, fed habe*nbsp;atuitam æcernam. DikdioautemDei, noneftn’xutationiobnoxôi.nbsp;Ego Deus (.inquit), amp; nonniutor. Eç ? Deus non eft homo, ut agacnbsp;pcenitentiaia

-ocr page 235-

CÓMMEMT. ÏÖAN. BREN, LIBER. ï£. DE SPE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^^


poenkentiam, Qyarc fieri non potcft, ut uUa creatura,uelfnfima, ücl füprema, pofsit Deum auertere , quo minus diligat crcdentesi'nnbsp;Chri Kum« Quod ut certius cxph'cetur » di'duritPauIus genus creatu-raéinfuas partes . Non mors, in quit. Ócusenim non idcireo ceflatànbsp;d»Ieâ:ionenoftri,quôd mord tradamur jfed podus j eo dili'gendusnbsp;ÖÖS(èruat,quo horribih'on’ mord obfjrimur.Nonuita.Deus nonnbsp;abijcicfuanicrga nosdikédonem quôdin haçuita uideamurab onanbsp;’’’bus deferd . Non Angeli. Etfî enim unus Angelus potendotnbsp;ómnibus horaiaibus, non tarnen polKint omnesAtigeh efficeréi,ùtnbsp;Ôéusauertac à nöbis fuam diletflionem , Non principatus, non po-f^fiatcs* (hoc eft, ) necSatan j qui efl prirîceps htiius mlindi,neca-l’æpoteftatesfiue fpirituales,fîue corporales ,poßunc Déumâdile-^'onefija deqcere , Conatusquidcrn cil quondamSatan,utDturnnbsp;düeélione erga lobcm auerteret fed çonatus ei'us fuit irritus. Etnbsp;Apocalypfî, Satan àceufât fratres npftros die èc node ante con,nbsp;^Pedum Dei, fed proficituriNon inftändanee futura, (hoe eft)nbsp;*^ccpr3cfenda pericula, necimminenda, quæ metuimus futura .Nonnbsp;*’ritudo J non pröfunditas.(höceft)Edamfiis, qui credit inChri-

in fublimi ex crucc, aut demergitur in profun.

-,------------------------------------- I

^ünxmarisjhæc tarnen cahmitas non auertic Deum a iua erga cre^ ^^Utem diledipnc* Petrus fufpenfus fuit in altum. Multi demerftnbsp;^pt in mart, Deus tamed tartto plusdilexit eos, quanto maioriaffli,nbsp;^’onefueruntobrud: tart turn abeft, ut propter talem afflidiOnemnbsp;^ïbuericeösodio. Aebreuiter amp;fummadm,Nullaprorfusereatu-Uel in coêlis, del irt terris, uel fub terfa,tânfarum efl uirium, ut que-^^UelunciamdiledionisDei erga nos detrahere. Q^id ergometu,nbsp;afflidiones f quid aduerfaf Non funt, nifi organa Sdinftrurnentanbsp;^doriæ . Hæc , inquies , dicuntur de afflidionibus Sandöf*uni.nbsp;^üidautemaieendumeA de affiidionibus pcccatorumçPrbrfusi-


Hberationc Sd falute eorum , qui eredunt in Cbrifturrtinonpu-^«fiat. Nam Paulum in bac fecundaEpiftoîæ fuae parte argumen, fuis , ad hanc propofidonem , ( Spes non pudefacit ) confir,nbsp;’Vandam refpicerc,iamaliquoaes detftonfhauimus.Gsfcteriim ,prbnbsp;^^quàm fufeipiamus Nonuiri caput en?irrandum , uifum eft huenbsp;’^fignem locum Tertullianr de cerdtudine Diledionis DEI erganbsp;adferibere . nr rv en di/ra»ifUie iindlt;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ba-



-ocr page 236-

¦a^ .IN CAP.‘•IX.'-BPISr. PAVE.1 Ab ROäTAN. ' clj’oficmraandans,poflfiftfm,»n próxïrhbm, facict amp;ipfc,quodpra^nbsp;cçpitjDilîgct carnem tot modis iibfproximam,

Etß infirtnam:fed ufrtusin infirmitateperficitur,

Etil inibenîlam:fed medicum non defîderant,nifî male habcntes.

Ëtfi inhoneftam:fed ifthoneftioribus maiórêcircundamus honorem,

E'tfi perditam:fed cgo,inquit, ueni, ut quod perrjt,faluum faciam.

Etfi peccatriccm.’fed malomihi,inqiiir,ßlutem pèccatoris.q mortem. Ecfi’damnatamrfed ego,inquit,percutiam,amp; fan ab o. HaótcnusTernbsp;tullianus.

CAPVT NONVM.

ÄtjSP cv Xfis-S^ot» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(J-ot oyvamp;^lt;^

Ai/Tm {J-oi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J’io/Aa-xfoa' ôSiûti th

è^^' «Tf TW.XftSTiu^^tf tov*'* AXÇâp l^is -mvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pt» icatTa.aK^K.lt;x., oi 2tvtii eîrjv tlt;rf«i(AiTiiu^«y m i{oamp;ein«,ß'-

« «à nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H voiLo^-fia.^ X A«^6ia^€^ tTra'YYeAfoa.My öt -TnicTÎçShfy

' âv Ô TO KOiTx x«^ è ®v uôî 'tncvrav Oeo$ Ao^xtos eîs 'S«} lt;óc5vlt;S,

VcntatemdicoînCbn'fto, nonmentior,attenante mihifimul tonfdentiamea, per Spiritum fandum, quod dolor mihi fit ma/nbsp;gnus,âfafsiduuscruoatuscordi meo, Optanm enimegb ipfeana/nbsp;f themaefleàChn'ftojpro fratnbusmeis, cognatis mei's fecundomnbsp;carnem,quifuntlfraehtæ. Quorum, eftadoptio, amp; gloria,amp;tefta'nbsp;mentajScJ îcgis conftitutio, ô( cultus,amp; promifsiones, quorum funtnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;patres,SCijcx quibuscftClirillus, quantumattinet ad cafncm,qm

eft in omnibus Deus laudandus in fecuU, Amen,

Adenus à quinto Capiteprobauit Paulus muîtisamp;finu^^^’*' bus argumentis fecundam huiusEpiftoIæpropofitionem,nbsp;quæ eftjSpes non pudefadt, èc ita mum'uit eam,ut ered^-ribusinChrifî:um,nihiIfitccrriusfperata propter Chriltilnbsp;Salute. Acpoteratquidemnuncadtertiamhuius Epilîlt;’^æ partem,nbsp;quæ eft de Caritate tranfire.Scd ne quid uel dubitationis uel incertitu



dinis de Spe æterriæ Salutis relinqueretur,uifum eft adderc prioribus aliudargirmentum,idcp inter prima,prædpuum ,quod eft de Eledionbsp;ne,feu prædefinitione,ÔC ut uocant,prædeftinatione.Etfi em multa arnbsp;gumentarecitata funt,quib.Spes de æterna noftra Glute confirmât,tanbsp;men hæretadhucin carne dubitatio de Eledione. Fortafsis,(inquit canbsp;ro)non esà Deo eledus,nec pertinetad te Chriftus.Fruftraigitur fpenbsp;rabisfàlutem,amp;Spetua pudefies. QuarePauIusfufcipittradanduninbsp;argumentum deEïedione Gêrium,(ad hasenim, ad Chriftianîfmumnbsp;conuerfas , Paulushanc epiftolam præcipuè fcripfit) quod conferc.-mus in pauca. Gentes ele(ftæfuntàDeo,ut fint participes benefîcio-rum Chrifti amp;æternæiàlutis. Nonpoteft.igiturfieri, utSpefuafru-ftrentur. In hoc argumente explicando commoratur Paulus tribusnbsp;fequentibusCapitibus , Nono,uidclket, Decinio,amp; Vndecimo»

-ocr page 237-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. II. DE SPE.

Ët duia falus contigit Gcndbus,per IapfuniIudgORt,quemadmodurii poKca dicitur,idcirco difTerit criam de IudæoRtabielt;ftione,ut fummanbsp;horum trium capitum, qiræfequuntur,conftetabïelt;fboeIudæoi?t,Sdnbsp;Eledione Gctium. Ac profcdolortgc omnium maximum fuit in adonbsp;lefcente ccclefia ofFcndicuIu, q? ludsci non agnofcerent lefum filiS Manbsp;îiæ eflè uerum Mefsiani feu Chriftu per Prophetas promiiium,agno-feerentaûtGentes. NamiudæifuerStiamindeab Âbrahamo eieéluânbsp;DeipopuIuSjCui Dcüs dederatlegem magnis miraculis,dederatterrSnbsp;Canaan,miferac ad eos, Prophetas,q expïicabâtpromifsiÔes de Chri-fto,adeo^ elegerat eos foios,cx omnibus terræ nationibus.Erat præ-terea promiirum,q3inaduentuMefsiæ,omnes Ifraeîitæ habitaturi eO-confîdenter,amp; confecuturi in Mefsia ômneni fœlicitatem. Gèresnbsp;^utem,nonerantpopulus Dci,neceratinter eaSinftïtucusuerüs cuLnbsp;tusDcf.Non fecit taliter (inquit Pfalmus) omrti naooni,8ciudieia fuanbsp;^on rtianifcftauit eis.Breuiter Gentes érant à Deo älienifsimäe. Quare,nbsp;in reuelatione Euangelq de Ghrifto, 8^ diuuigaiiône dus in orbënbsp;^errai^ paucifsimi ludgijijc^ abkdifsimi, agnofcerent lefum efle Chri-^uni,ali) etiam perfequerentur eum unà cum Eüâgelio fuôjGentesaiinbsp;amplederent ipfum,uarde offendebantur imbeciUiores quicp,u£nbsp;^iftimarentjhunc Iefum,non efle uerüm Mefsiam,prgfertim,cu ëüertnbsp;J^snon uidebaturrefponderetam màgnificïsdeMefsiapromifsiorti-“üSjquæextabantin Prophetis.Si enim efle tu er us Chnflus,certè Ponbsp;^^fîces,e£ reliquuspopulus ludæorùmampledrefèntureum.NuricauÊ ‘nbsp;^’Ueitantum pifeatores amp; publicarii agnofcer’entipfum pro Chriflo.nbsp;effet uerus Ghriftus,non affumerët Gences,à Deo alienas,nlnbsp;” conuertetcntüradludaifmum. Quid, q?hoclefu,ôd Apoflolis eiuànbsp;PfædicantibuSjres îudæorum ih detëriüs côllabebahtnr, tantum ab-‘^’butiuxta Propheticas prônlirsîônes,(quàliter qûfdêRabïhi èasin-^^’“pretabatitur)externa feelicitas ÔC. dominatio ludæis in orbe terra^znbsp;^ontingerent.Qiiis igit non foIÜcitaretur putaré.hunc Icfum,non eflc ’nbsp;'^^l’um Ghriftumfidem plané offendiculum âccidit,his nOflris temponbsp;’“’^us.Deus patefecit ecclefiæ ueram doiftrinam Ëùarigein deiuflificaînbsp;^’oneimpii,q5recipiat nos in gtatiâ fuam, tlon propter ulla opefçt me-fed tantûgratuita fua clementia,propter Chriftum, per fide.Inte-aut fummi Pontifîëes,qui habiti funt Ghriftiang reîigiôis capita,5Cnbsp;^^fa,unà cum fuis facrificulis,ecdefia. Similiter multi Regès amp; Princt-^^s,qui audieruntjEccJeiîg defenfores Sf protedores,no folum nô a-^ofeunt Euangelion de gratuita Dci demcntia,uerumetiâ perfequunbsp;prorfus extinâum cupïuftt. Rdioui furit.paüci nnidam bomû

-ocr page 238-

âjS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP,’ IX. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

oes perfjfle,quippe qui longé alia doctn'na imbuti fuerut.Et tame fu?-runt homines iapientifsimi ÔC honeftifsimi. Deinde,fî hoc uerum eßet Euangclion,quî fieret,qjnon etiam Pontifices Reges,qui funtreliginbsp;onis capita,ipfum agnofcerentÆt quid aliud fequeretur,q qj hi Pondnbsp;fices Si. Reges acfocq eorum, homines reIigiofifsimi,potcntilsniii,tJonbsp;dlilsimijSd wpiencifsimi,q fedecad gubernacula Ecclefiæ, eflent à Deonbsp;abiectijpauciuero alq homines extremgnotg,elelt;flifQuæhæc cfiètabnbsp;furditaSjSc return inuerfiofHoc ofFendiculûaJiquoties gràuius exer-cet mentes hominum,etiam minime ftupidorum, q quis uerbis expb-care queat.PauIus igitur occafioneargumenti,quo ex Eledione Gentium probat certitudinê fperatg in Chrifto fiilutis,fufcipit in his tribusnbsp;capitïbus huic offen diculo medendum,8e docet,quæ fît uera DeiEe-clcfîa,unde ecclefîa cÔfî:et,amp; quam ob caufâm,alius eligatur,alius reij-datur,ut nod mfremur,Iudæos,hoc efi, Pontifîces,8d fiimmos inrelunbsp;gione üiros excæcatos,amp;abfedos,Gentcs a5t,hoc efî:,miferos amp; eonnbsp;temptos cfle elèiflos Si per Euâgelion illufiratos Jngredit autem Pau^nbsp;lushanc difputationem expofîtione afFedusfufîquem habet exabie*nbsp;lîlionç Iudæorum,nc quis exiftimet, qjinuehatur in ïudæos,odio ßua:nbsp;gentis.Veritatcm(inquiens)dicoin Chrifto,ÔCnonmentioriatteftannbsp;te mihi confciéntia mea,per Spiritum fandum, q? tanto dolore erj»nbsp;ciatu animi affligar,propter ludæoi^abiedionê, ut fî rcs uorisageret,nbsp;8e fieri pofletjCgo ipfe ÇMpcrê à Chrifto abicdus efTcjUt ludæt cogna«nbsp;ïîiei falui fierent.Hîc primùm oblerua Paulum tefiificari fuum arfeä«nbsp;luramentOjidç no fîmpliçiter,fcd magna grauitate.Quod emaitîVegt;nbsp;ritatem dico in Chnfiô ôec.iuramentirormula eft: luratautênoniOe-gitimèjfed legitimè,aa eximendam fufpitionem odi),amp;:: tefîificandamnbsp;ueritatem dodriaæ,quæ fequitur,dc ludaiorum abicdione,amp; Gcntinbsp;um eleô:iôc. Hab es igitur exemplû Pauli aduerfus erronés inos,quo^nbsp;Artabaptiftasüocantjâe fentiun'tnullum iùramentumpofleeflèlegidnbsp;mum Si pium.Nam ^d Chriftus dicit, Ne oitinino iuretis,non loquicnbsp;delegitimis Si ordinarqsi fed de illegitimis,8e temerarijs priuatoRz iu-ramentiSjde qua rcaliâs fuislocis copiofe dicifoIct.Deindeexplicaturnbsp;hoc loco in Paulo, quæ fît uera diledionis Dei amp; proximi ratio.Et,utnbsp;certius cognofcamus magnitudinê caritatis Pauli erga fuos cognatos,nbsp;confîderemus,quomodo fît ab ipfîs tradatus. Non folum enim profenbsp;quebantur ipfum fumnio odio, uerumcriam perfequebantur eum o-mni crudelitatis genere.Nunc cæditur uirgiSjUunc lapidat, nunc con-Ipiratur in necem eius, adeoqi mulco tutius commoratus eflêt in me-à’o luporum,q fuorum ludæorum, quippe q? cupiebant eum fempi-ternainterdecioneperire. Quid autem uicifsim Paulus f Non folumnbsp;liô rependit malum pro malo, fed etiam de cafu Si abiedione eorumnbsp;intantum dolet, ut cupiat â Chrido anathema eflè,tantummodoucnbsp;ipfî fièrent fàlui ? Magnus hic cd j hardens caritatis aflFedus«Veranbsp;enim caritas in ho c confiât, primum, ut compledaris amore non folum amicum , fed etiam inimicum . Deinde , ut de damno pro-xirai, quamuis inimicifsimi» ita doleaç, itA perturb cris, ut cupias hoc.

-ocr page 239-

COMMENT, IOAN, BREN, LIB, It DE SPE,

ßIiceat,amp; legitime fieri queat,tuo ipfius darano redimere. Hoc enim txigit Lex,cum ait: Diliges proximum ficut teipfum,queadmoduninbsp;Chriftus ipfe apud Matt, capid. expofuit^idem teftificatur exemplusnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Mofi, qui,etfi mtiltis modiinffligebatur à fuis IfraeliciSjtamêaitad Do ‘ ininum, Autrcmitté eishancnoxam,aut dele me delibro uiucntium»nbsp;Habes non diisimile cxempïum in DauidCi qui^cum liraeh'tæ peftilcn- ^.Rfg.24.nbsp;tia affligcrentur,qj numerafiet populum,ait:Ego fum qui peccaui,ifi:gnbsp;oues,quid feceruntfSed h^c omnia fupèrat cxempïum Chrifti Domtnbsp;ninoftri,Maiorem,inquicns,hac diledionem nemo habet, ut quis aninbsp;ftiam fuam ponat pro amicis fuis.Pro quibus amicisfNon pro rjs tan-tum,qni ipfum pro amico agnofcunt,uerumetiam,quos ipfe pro aminbsp;ds,quamuis fintinimiciisimi,agnofcit. Ghrifi:us,inquit aliâs Paulus,c5nbsp;àdhuc eflemus infirmijiuxta temporis rationem j pro impqs mortuusnbsp;eft. Ad horu exemploRz catalogûaccedit hocloco Paulus j qui amp; ipfenbsp;ponit animam fuam pro inimicorum fuorum ialute.Quid crgofNumnbsp;dicemuseum Legem earitatisperfedè impleuiiregt; ficut Chriftusim-pleuitfHoc Paulus ipfe cxpofuit fupra* com ait:Ego mête quidem fernbsp;nio legi Dei,carne autem legi peccati. Et,DeIedat me lex Dei fecundixnbsp;Internum hominc, fed uideo aliam legem in membris meis,6Cc. Qua-•¦CjetfiPaulusuere hîcdeafFeélu caritatisfuæergaiudæo$iôquitur,tanbsp;^mquia carne feruijtadhuc legi peccati, idcircO non impleuit legemnbsp;perfedè,fed neceflè habuit etiam ipfe in oratione Dominica pre-^rijPemitte nobis débita noftra. Et, Si iniquitates obferuaueris Do-’^ine. Domine quis fuflinebit f Et, Non intres in iudicium tiium curdnbsp;tuo,quia non iuftificaturin conijsedu tuo omnis uiuens.

Porrô,ucPaulus öfl:endat,fe baudirtiuria maximum dolorem,pro Ptcrabiedionem amp; exhæredationemludæorum concipere,nec min?nbsp;^»qjraulti ex huius populi inevedulitate offendantur, 8C eXiftimentnbsp;^nticlefum filium Mariæ,quem is pop ulus abominatur ÔC execratof,nbsp;non efle uerum Chriftum,conimemoratgloriam amp; maieflatem, qua ?nbsp;•ndæi fuerunt diuinitus ornati.Ac primum,Sunt(inquit)ïfraeIitæ.Hi,nbsp;WàDeofurttabiedi,8càquibusn0S, (quodadreligipncm quidem

'‘Isimijqui ducunt origine fuam ab infigni illo Patriarcha Iacob,quï di ^us eftifraehquod fignificat Vidorem Dei.Exponunt quidem uul-§onomen Ifraelis,ut fit Vir uidens Deum,Se.d Chriftus ipfe,qui cumnbsp;*5^08 Gen.31.nodu ludabatur, redè interpretatur, Nequaq ( inqui-’'ïs)Iacöb app€llabiturnomêtuum,Sed ISRAEL, quoniam fifuiftinbsp;‘Qftis contra Deum,feu uidor De},quanto magis cocra homines prafcnbsp;^^lebis. Nom?enim'?0^’^Mj'' Ifrael no deducitur ab his uocabuKsnbsp;ƒ11, quod fignificat uirum,amp;n5i5quot;^'Raah,quod fignificat Vidit,fed dénbsp;^ncitur à niAüSharajquod eft dpminari feu uincere,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EI,quod ß

^nificat Deum, utIfracl fitdbminatorfeu uidorDei. Ludatus enini 'ficum ChriftoDeo amp;præuaIuicci.Præualetau£erahomo Dominonbsp;•Ttoftro Chrifto , nô humanaforcitudine,fedfide ^mifsionûfuai^. Denbsp;Snare aliâs. Curaigit ludæi defeendant ex hóç]amp;adi^s^mo Pàtriarchài

-ocr page 240-

»4.9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!N CAP. IX. EPIST. PAVLl AD ROHAN,

qui fuit uiAor Dei,magnum afFert dolorem homiiii piOiq» abicdi,amp; exhær eda ti,nec mirâdum «ft,qgt; multi, cum uidenthuncponbsp;pulum,quià tanto Patriarchadefcendit,non credere in Chnftum,g^nbsp;uiteroffendantur.Conferamushæcad noftra tempora. Pontifices ftnbsp;Reg«»9uipftfequuntürEuangeIion ChriftijnonfuntuelTurcaijU«nbsp;Sarraceni,uel Ethnici,fed funt Chriftiani.Sic cnim dilt;fi:i func à Chrifi^’»nbsp;Etfuntmagna fanditatis fpede, magnapotentia, Si fapientia o^mati.nbsp;Ettaraen,quianoncreduntfe confequi remifsionempeccatorupro-pter folum Chriftum perfidem, fed propter mérita fuorumop^*quot;^/nbsp;ideirco ignorant Chrifi:um,0i funt à Deo abiedi.Qu odeum prj qu'Tnbsp;cogitâr,magno dolore animi afficiunt,q3 tarn excelletes Si infigncshonbsp;mines,non fint participes Chrifti: necmiRz eft, q?niulti oiFendant,vtnbsp;exiftiment hoc noftrû Euangelion, non efle uerum, q? non recipiatufnbsp;ab his, qui non folum Chriftianidicuntur,uerum etiamadgubcrna'nbsp;cula ChriftianæEcclefiæ fedent. Deinde,Quor?t,inquit,eft Adopn^»nbsp;Hæc fuit magna ïfraelitaRt gloria, q? Dcusadoptauerit gentemnbsp;in filios.Dicitenim de familia Abrahami,Ego ero DeusiIIoruni,ctipfinbsp;trunt populus meus.Etiteruni:Filius meus primogenitus,IfracI.Qp*®nbsp;ergo ad hæc dicemusf Num propter hoc Dei beneficium,omncsnbsp;litæfalui fadi funtf Si omnes gentes in cir cun cifir perierunt f Nilul minus, Adoptio enim ficintelligenda eft, q» Deus elegerit pexcipucUfacnbsp;titas,exquorumEcclefia colligcret,generali ordinatione,fuos fil*^»nbsp;quemadmodum Si hoc temporeadoptio eft Gentium,non omnesnbsp;gentes lâluæ fiant, fed q? Deus colligatgeneraliter exGentibiishæ*'^*nbsp;des cceleftium fuorum bonorum.Interea autem,qui fu eruc internbsp;iitas increduh' Si impœoitêces,perierunt,Qui autem illis temporibus,nbsp;quibus Chriftus nondum aduenerat,crediderunt in uerum Deum.nlnbsp;mirum cum,quipromifitbencdidionem gentium, per fernen Abia-,nbsp;hacjconfecuti funt æternam Salutem, eriamfi non fuerunt de externonbsp;populollrael.Sic Niniuitæ, ficNaeman Syrus,ficilli,qui ex concioni-bus Si Decretis Monarcharum NebucadNezaris, Si Darij.fapud Danbsp;nielem cap,3.6i 6. ') crediderunt in Deum Iftaelis, ialui funt,idlt;j^nbsp;non eftfadum generali ordinatione,fic enim eledio pertinebattantunbsp;ad Ifraelitasjfed fadum eft ipeciafigratia Si prærogatiua Cum igiturnbsp;Iudæi,illifuerint,ad quosadoptio generaliter pertinuerit, ftupcncianbsp;res eft,qj fint reiedi â Deo,8i mirum non eft,q? multi dubitauerint denbsp;Chrifto,cum non reciperetur à Iudæis,Tertiô.QyORVM(inquii /nbsp;eft Gloria,uidelicct,populi Dei.Habuerunt enim hancgloriam, q? yonbsp;eentur populus Dei. Sic Si Pontifices a c al ij hoftes Euangelq haben'nbsp;illam glóriam,q?uocêtur Ecclefia Chrifti.QuartoiQuorura, (inquit)nbsp;(untTeftamenta feu Pada.Deus enim coniunxitfe cum populo Îlra4nbsp;multis padis Si fœderibus.In Gen.cap.irunftituitur padum circunci-fionis^Poftca pacifdt cum ipfis de regno Canaâ.Padus eft Si Chriftu«nbsp;cum prindpibus Ecclefiæ,àdeolt;5 cum uniueria Ecclefia gentiumj^c^nbsp;cc,inquiens,ego fum uobifeum omnibus diebus uftpad confumma-»nbsp;tioûcm fecuIûEt,Vbi ego fum,ibi Si tnioifter meus edc,Quiui;ô:Qup

rum

-ocr page 241-

COMMENT. ÏÖ AK. iREN. LIK TL ÖëïPa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X4Î

rum eft legis conftiàitio. Deus ènim elegiepræ omnibus n:idohibu$ Ilraclitas,quibus daretlegeni maximis mifaculis.Sic amp; Ponrificum mà-’oribusj qiiifunt Apoftoli,mifitChriftus Spirituni làndum,amp;iulsitnbsp;cosprædicaré Euaiigelium iri totô orbe terrarum.Sexto: Quoruni eftnbsp;Cultus. Déditenirn Deus Iftaelitisfacra,quibus adumbraretuf Chri-ftus.Non fecittaliteromninationijamp;iûdiciàluanonmaniféftauiteiSinbsp;Sicetiam commendauitChriftusmaioribusPontificum dilpenûtio-uernSacramenfcorum Êuangclij.Septimo: Quorum fùnt promiïsio-^es.Deus enirn promifit ludæis non folum terram Canaan, uerumednbsp;*i'TiChriftum,qùôdexipibrunî gente effet uentiirus,amp;iplos perpè-îuô fèruaturus.OétauorQuoriim fùntPatres.iudæi enirn luntpofteri,nbsp;^ucceffores ócnepoteslancblsimorum Patriarebarum* Sic Pontificesnbsp;ScEpifcopifiintfuccefToresApoftolorümjamp;dodißimorumEpifco-pûrunijqui quondam inadolefcenteEcclefiafuerunt.Nono:Éxquitus eft Chriftus,quan turn ad carnemattinecHæceftprærogatiiialoIisnbsp;Judæis concefn,uidelicec,quôd Chriftus exgentèipforum uenerit,amp;nbsp;ipfi fint cognati Chriftifècundum carnenà. Vixautém ucrifimilè uide-^^itjquôd Chriftus tanta fit duritia,utabijciat amp; exhæredetfiips cogna-îos,Éantanobilitatè iam indeàmaioribus,amp;tanta dignitateà Deoi-plo omatos.QuàréjCÙm hi fint ab illo Chrifto,quem Apoftpliadnuiînbsp;$hrunt,abielt;ai amp;rcpudiati,autpotiusipfi cunl repudiarunt,imbccil-^otesfacileoffendi pofllin^ut exiftiment eunànon efle uerumChri.nbsp;Çunà5ed qüæ fîtabiedionis amp; exezeationis ludæqruni præcipua cau-i Paulus poftea copiolè explicabit. Nunc illud obfcruemus, quôdnbsp;* toc Ipco pèrlbnam Chrifti breuiter quidetn,led dilèrtè explicct,acnbsp;^efcribat eura, utuerum Deum, amp;uerumhominem.Ex quibus,in.nbsp;^uitjcft Chriftus iuxtâ carnem.Habes uerum hominem. EtaddicQuinbsp;ÇftofeVS fuper omnia benediôtüs in fecula Amen. Habes uerum Óe^nbsp;ÿtp.Neq; enirn tribuit Chrifto nomen tantùm Deif ied etiam rcmi-pârn deitatis,cùmait:BenedictusDéusinlecula.Hoc certènori com-P.etitnifiilli homini,inquo eft omms plénitude» Deitaris coiporali-qu emadmo dum Paulus alias dicit. Cùm autenl diâtur,Chrifl:uninbsp;hominem efleEkumjduo dicuntuf. AJterum,quôdieternus filiusnbsp;ôçi, qui eft in Ôeitatè fecunda petfona,ficairumpîerit hominem, quinbsp;jSjznien Àbrahæ, ut Deus amp; homo fint una perfona. Alterùm, quodnbsp;wius Dei effuderit in alfumptum hominem omnem dei taris plenitu-dtfecerit eum omnipotentem j omnftcicntem, amp; prælenteninbsp;Jrnhium rerum guhernatOrem. Hoc enirn eftfilium hominis unamnbsp;^^eperfonani cqm.^filiô Dei.Éthocillud eft,quodalij uôcarunt,comnbsp;ÿunicatiônerri Idiomatu, (hoc eft^ proprietàtu.Filîüs enirn Dei ficaCnbsp;^rppfî^tfiliiïhqminisj utcomnauniçauerit eiluas proprietates,lèu utnbsp;VÙJpsioquitur'ÿ omriem dèifâtis ïuæ(inuioUta intérim utriuîq; fiib-X ftantia)

-ocr page 242-

IN CAPVT.lX. Bpnr. FÀVJJ Àb 8.OMAM.

raniia) plçnicudinern corporaliter. De quarc fuis locis copiofius 4** ^fbiet.

Otîx 0'ô|» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ticnnfföKcr • Aajsç Tgt;v OtdV’.^wX

il«’* «otf/iÄ A^çxxfj.^Tmrramp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4aa’cv KAHfiHwtw

TtSTis^v^ôv tic 'rinvce. nbsp;nbsp;(^f Koa'^Tav/'w •zïKV« 'nf) Oeav^iAA« tâ

lTra-yviÂi«$Âûjlt;Çi-^iîsai«f/ta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;««%, KecmTOV itoi^af

¦fiïz» iAlvca/x« isw T-fi 2oJfŸ(!t tlôa*.

\’

Non autem hocloquor, quôd exciderit forfnoDd. Non cnim Of mnes, qui funt ex Ifrael, funt Ifrael, ne^ quia funt fernen Abraham»nbsp;Hatim omnes filq, fed per Ifaac nominabiturtibi fernen,hoce£t,noanbsp;quîfiîijcarnis,ijnltjDei,fed qui funt fil ij pro mifsionis,rcccnfen£urnbsp;în fernen. Promifsionis enim ftrmo hic cft. In temporehoc ucniamnbsp;^amp;eritSaræ^us.

Inftituit Paulus 3ocefe,öentes cfTe diuinitusad parti dpatunibc* hcfidorum Chriftifamp;æternaefalutis eleôfais,utSpem earum confirmer. Hîc ftanminddit ctiam quçftio de abicélionc ôc excxcaaonCnbsp;ïudaeorum.Sufdpitigicur Paulus de bac qüôq- ^icenduru, uc incdca-tur olFcndiculo, quo fftulti ïnôueutür, àputant bünc lelum filiumnbsp;Mariacnon eflc ifcrum Chriftum,propteréa quôd non rccipiaturàlu-lt;làds,qüiftiéruntianiindeab AbrahamopopulusDei. Cùm enimaitnbsp;ft maxim O animi dolore affe 6tu,prop ter Kraéli tas, amp; cuperc cffc Am-thefnaàCHriftojU^ipfilàlutem conleqüertntur,màiiireÂè fignificat^nbsp;èos effeàDeo abieftôs ôt. excæcâtos.rtaq; inclufitpropofirioncm bu*nbsp;hls dilputationis îri ca,quæ ab infdó huius capitis diÄa fiint. Nùh6nbsp;igitur cxplîcar ratiónibus, cut ïïraelitæ tantis bènefidjs èc pracrogati-iiis otnat'i,fintabic6bàùeo,aè eadem opéra occurrit etiam tadtzoKnbsp;ieófioni.Nam cùm audimus, Ifraelitaieffe à Déb abieftos, ffatiftinbsp;lienitînmentcm, t^id.’Num promifsioÔei uànaéft.’l^um fcrftionbsp;Dci mendax eff? Dixit enimDeusad Abrahâmum: EroDeus fcmi*nbsp;nis tui, amp;ipfi èruntpopulus meus. Étîtef um: Filiùs meus primogcni-tusIlrael.Numhæ diuinîè promifsiones éuanucrünt? Minime omnium , inquit Paulus. Nibii firmius, nihil cCrtius eff promilsionibusnbsp;Dei. Sed hoc opus, hic labor eft, ut éognoïcamü^, qua: fît ucra amp; re*nbsp;t^promißionum Dei lèntentia,amp;ad quosproprièpcrtîneant.Namnbsp;promißiones Dci di iffquidem fùnkâd AbrahamütU, adliàacum,adnbsp;fecobum feu Ifraelem, Si ad fernen éorum,Sed hîcffobis confideran-düm cft, qui fint propriè fernen Abfahæamp; Ifraelis. Dehacreferiptueainbsp;ipfànobisrefpondçt.în Genefienim cap.n.didtur.Noh èrithærésfi-liusandlla:,fèd in iGâé uocabitur tibi femèn.Habuit enffti Abraham fi-lîum exandlIanominclïmaelcttlJdabuitpofteaaliosfïIiQs èKethura»nbsp;‘ ¦ Uteft

-ocr page 243-

COMMJÇJIT. iOAN. BREN. UBER II. DE SEE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 gt;

titcftGen.i5.NontamenIfmael,nccfilij è Kethura rcputati fun t pro $0 fcininc Abrahæ,quod proprie dicereturAbrahæpofteritas,fe4tan-tHinis,quinatusèSara,diétuseftpropriè uerusamp; legitimus filius acnbsp;^æres Abrahæ,nimirum Ißacjqui natus eft Abrahæ,non naturalibusüinbsp;^busj'edex protnifsione, cùm pater eius effet centcnarius, amp; maternbsp;ïion folum ab ineunte ætatc fterilis,uerumetiam iam nonagenaria. Vrïnbsp;‘ic «Sc Gen.ijr.dicitunDedit Abraham cunlt;fta,qiiæ poflederat ïlaaco: Fhnbsp;^ijsautem concubinarumlargitus eftmuncrafeuiegata, amp;feparauite*nbsp;Os ab Ilàacfilio fùo, dum adhuc ipfe uiuerct, ad plagam orientalem,nbsp;^ittcrùm i quemadmodum diflbritur de femine ieu ftlijs Abrahæ)nbsp;'füetiamfèntiendum eft de filijs Dei, quos Deus ita agnofcit,ut largt;nbsp;gütur ipfis cœleftem hærcditatem. Elegit enim Deus Abrahamumnbsp;iiiPatriarcham, ut effet pater multarum gentium, amp;: ut inipfb adum-biaret fuam in eligendis amp; agnofcendis filijs uoluntatem. Abraha-nio autem rcputati funt propriè in filios, non filij carnis,hoc eft,nbsp;O()nij,quinaturalibus tantùm uiribus exipfo amp;ancillisnatifunt,fcdnbsp;jüe,uidelicet Ifaac,quinatus eftexipfo,amp;Sara,uxorelibera,iuxta Deinbsp;proinifsionem,non iuxta corporales amp; naturales uires.Hæc promifsionbsp;^xcat GenefiSiReuértens ueniam ad te in tempore ifto,uita comite,amp;nbsp;' l^i^bebit filiumSarauxortua. Adhuncigiturmodum,reputantur co-*nbsp;riin Deo in filios, non ij, qui geftant externum titulum populi Dei,amp;nbsp;filiorum eius, necij,quiacceperuntexternas dignitatesamp;prærogati*nbsp;'^asaDco, fed illi, qui eliguntur diuinitus in filios Dei: Videlicet hi,quinbsp;, ^uemadmodumllàac natus eft ex promifsione,mera Dei gratia amp; denbsp;1 ’^entia,iu amp; ipfi renafeuntur gratuita Dei liberalitate, ex Euangclionbsp;I fhrifti. Quare, ctfi Îffaelitaî defeendunt iuxta carnem ab Abrahamo amp;nbsp;: llraele, tarnen quia non uerè agnofeunt promifsionem de Chriftojnbsp;lt;|uæ eft ad Abrahamum amp; Ifraelem dida, fed potius perfequuntutnbsp;Ehriftum,idcirco nee flint ucrum fernen Abrahæ, nee flint uerè popiinbsp;lusDei, Hucfacit, quod Ioann es Bap tifta defilijs Abrahæ concionatusnbsp;tft.Ne fitis,inquiens,hacmente,ut dicatisintra uosipfos,Pattern habenbsp;*öes Abraham. Dico enim uobis,quôdpofsit Deus facere,ut ex lapbnbsp;'lihushisfurgant fil^ ipfi Abrahæ.Et Chriftusipfeloanniss.Sifilij (in-lt;luix)Abrahæeffetis,opera Abrahæfaceretis: Vos ex patte Diabolo e-Ûisamp;c. Conferamus nunciftaad noftra cempora.Nos enim,qui feóta-murEuangclion,quodprædicatur de gratuita remifsionepcccatorunbsp;propter foluChriftnm, perfidem, longèaliamfèétamütreiigionem,nbsp;^uàmRomani Pontifices, amp; Ep ifcopi,ac magna pars Principuffl,necnbsp;dubitamus,quin nos habeamus ueram ueræ religionis dolt;ftrinam,nbsp;Quare ratio ueritatis ipfa exigit, ut fentiamus illos tantifper à Deonbsp;loie(ftos,dum manentinincredulitatc fua,amp; fentiunt mérita aótio-numamp;pafsionum fùarumexpiate peecataflia. Quid igitur diccmus?

X a Num

-ocr page 244-

î44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in CAPVT IX. EPIST. PAVLI AP ROMAN.

Num ptomißio D^ij’dida deEtclefiaChrifti,in cjuailfi uidcntwnnn tantùm prædpua membra,uerumctiam capica,pro mendaci habendanbsp;trit? Di^um enim eft ad Ecclefiam, Portîcinferi non præüalebuntad'nbsp;uerfus eam.EtjEgo uobilcumium omnibus diebus, ufq-, ad confuni'nbsp;mationem fecuH. Num bæpromîEiones fiint uanæ ? Ninil minus, ftdnbsp;font uerilsimæ. Illud autem confiderandum eft,quam habeantfentennbsp;tiam,(amp;ad quospertin«anT.Nam quemadmodum nonomnes,quinbsp;fon t ex Abrabamo, font filij Abrahæ, ita non omnes, qui gloriantur fcnbsp;efle uel Ecdefiam iplam,uel Capita Ecdcfiæ,font Ecdefia. Ncc omnes,nbsp;quiiaóhntleefreApoftolorumfoccefibïcSjfoniueri focceflores cO'nbsp;rum. Deus non eft rclpcdlorpcrfonarumjaut titulorum.SeducriA-poftolorum fuccelTores font, qui ca docent,quae Apoftoli docuc*nbsp;runt. Et ilia eft uera Ecdefia, ad quam promißiones pertinent,nbsp;uere Apoftolicam doélrinam agnoftit. Apoftoli autem docucruntnbsp;illud de gratuita peccatorum remißionc propter folum Chriftuiu,nbsp;per fidem,Euangelion, quodhistemporibus clemcntiaDci rcuoca*nbsp;tumeftinlucem, amp;quodin noftris Ecclcfijs, efcriptis Propheridsnbsp;Apoftolicis docetur, à Romanis autem Pontificibus,Epilcopis,amp;grc-galibus eorum damnatur. Hi ergo non lüntuerifoccelToresApofto-lorum,fêd potiusà Deo àbieôli amp; excæcati»

Ou /xóvov lt;At,«^iKec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k6itIugt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘To

Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TJ tiyacamp;oy îî naKovÀva. h

eu-TtjaeeaisT»t/K.xAeûv^a'ifçniH«uth , otjà A4uawlsf5^tA«Jor#vi,K*amp;»lt;; 7t'gt;ç«T[lt;ja,Tov làxwG »/àt7r»(§;,Toy j

Nonfolum autemhoc, led ÔC RebecCaex uno conceperat fiâae pâtre noftro.Nondumenim natispueris, cùmnecp boniquippiamnbsp;feciflènt,ne£p mali,ut fecundum eledionem Dei propofitumnbsp;flcrct,non exopen'büs,lcdexuocantcdidumcftilli, Maior feraitnbsp;nu'nori,ncotfcn'ptum eftjacob dilexi,Efau uerd odio habui»

Pauîô aritè oftenditPaulüs cxcmplo Abrahaè, quôd quemadrtiOa ! dum Abrahamo in lemen reputantur, non hi filij,qui exipfo iuxta na-turæ tantùm ordinem natilunt,quales font Ifinael Si filij è Kethura,nbsp;fod podus ille, uidelicct Ilàac,qui eft è promifiionc natus: ica Dominonbsp;Deo noftro inlèmenfou populum Dei reputantur, non ij, qui externum tantùm titulumpopuliDei geftant, àquideexternlsdignitati-bus gloriantur,led qui renafeuntur exEuangclio,pcrfid€m.Nunci-dem oftendit alio excmplo ôc argumento, fompto ex liberis Ilaaonbsp;Poftet enim quilpiam foperius exempium,tanquamad hoc inftitu*nbsp;tum,ineptum cauillari,amp; diccrc,quôd Ifaacpraellmacle amp; filijs Kethu-ræ, idcircô eleélus eftet, quia natus erat non ex an cilla concubina,lèd ènbsp;libera amp; nobili uxore, ideoqj Deum relpexiflc libertatem amp; nobilita-ccm

-ocr page 245-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' *


nccpropriaseor2,qüieliguncpraerógatiuas,necrnéntaeorüjtiUi -ccdciiâj fîûèléqüeïltià, (èd tantum ftiam ipfius gratuitam clemenUA.n ^tnikricorfiam.Nonibluàutèmhoc,inquitjledamp;R,ebeccaexunonbsp;conceperat patte rioftro amp;c.Illüd uult dicerc:Né quis prius illud exeninbsp;plufrtdèAbrabamO amp;SaràcàuiliétunDroDonam mine duos gcmel-ôeojcùm nonduni nati efftntjCÙni adhüc èflent in utero matrisiCÙmnbsp;ttondum quicquatn tiel boni uel mati féciflent. Hæc hiftoria extatnbsp;Genei, capif.25; Iri qua uidetur qüidcm nihil aliud agi, quàm quod la-qui état minor natu, præponatur à Deo, ipfi Elau^qui erat maiornbsp;•tatu, in accipiéndà à pößidenda terra Canaan, quæ erat lèmini Abra-(^æpromilîa.SedPaulus uidetperSpirituirilandum,quód Deus eönbsp;tttloco illudàgatj utiri lacobamp;Èlaiiproponacuriiuerfo orbi exem-P't’ril^ quo doceaCjfe in cligendis filijs fuis ad confequendara ccele-hæréditatem, non relpiccre mérita parcntuiri, nee prærogad-carnaics, nee etiam mérita eorum, qui eiiguntur,fed fuani tantùmnbsp;^ptuis gratuitam clemeritiamj amp;bencplacitum. Eüu enirri amp; lacob c-‘^cgemellijcrant cxijldemparcntibus,amp;fi relpexeris coriceptionisnbsp;'onditionem,crancambo iri peccatis coriccpti:fi autem relpexeris ex-uitat conuerfidonenijnondumquicquam uelboni ucl maltnbsp;^^cerant,amp;: tameri Deus digit Iacobum,ôereijcit Elàu. Quæ eft ergonbsp;^üiusreieéiiónisjói illiuselediönis caulä?Nüm poteft aliquid præ-t^edentisuelmaliueiboni cotrimenlörari? Diólum eft mOdo^quodnbsp;H^antumattinec ad peccatuiri originale, erant ambo æquales.Quan-autem attinet ad externarri conuerlârioriem, noridum erant na-^ Quid ergo? Num Deus oræuidic lacoburri forë iuftiorem iplb E-^jaujimo ut reéhus loquar, Deus nihil futurum præuidet, led om-quamuis longilsimèfutura,inprælèntiâ coram uidec,non tarnennbsp;ïacobum,propter fequeiitcm,autiani Deo præfentctri iufti-^âiïî.Primùm enim, etfi lacob poftca piusfuit, haric tameri pietatemnbsp;^t)n habuit fuanatura,fcdhabuitcxdonoDei. Nam, quod ad natu-cius atdnet, fuit ipfi Eiau æqualis, quia ambo, ut diclum eft, innbsp;peccatis conccpd,amp;naturafilijiræ, Deinde ctfi lacob niiiltabonao-perapoftea fecit, tarnen,cùm fucririfïmperfeóta^amp; carne fordidata,nbsp;*0n filerunctand momenti,ucfierlt;inçcâulàeledîoniseius.Quid er-

X 3 nbsp;nbsp;nbsp;go De-


-ocr page 246-

in CÄP/ ïK EPÎST. PÄVtl AD ROÄTA:«;

go Dcüs relpexir? Vclecundiim eleéLÎonemjinqnit, propo'fifumDtt rriÄ'-crer, non ex operibus, fed ex uocànte diólum eft : Mäior fcruictnbsp;ininoïi.Etficut Malachias poftca capite primo repetijt:Iacab dilexijnbsp;Eiàu auLemcdio habui. Quod Paulus dicit,hanc habec fèntcnriani‘nbsp;Deus cl«git(acob5,amp;reiecitElau,utmanifcftocxemplo amp; argumentnbsp;to comprobaret, ledigere filios luosad cœleftem bxreÄitatcm,nonnbsp;ex operibus,lèu niericisunorum,fiue præcedentium, Eue fequenfl*nbsp;um operum,fèd canrùm exluo propoEto, amp;uocatione,hoccft, nie-ro animi Eiibcneplacito, amp; grätuicacicmeütia ac miferieordia. PO'nbsp;tuißet Deus optimo iure amb OS abijcerc,quiaerant ambo in peccansnbsp;concepti amp;nati,amp; abiedtionem ipfo originali peceato iam mcruC'nbsp;rant,led Ec propoEiic Deus,Ec uilum eftOco,fic erat uoluntas Dei^ücnbsp;eratbencplacitumDei,utIacobum eligeret,Elau autem in peccatonbsp;Eio relinqueret. Quo d de bis duobus didtum eft, hoc intelligcnduninbsp;crit generaliter de omnium hominum cledtione amp; abiedtione. SiCnbsp;initio elegitDeus Abrahamum,amp;;reiecit aliös populos. Nam lïD^'nbsp;US iudicalfet uel lecündum externas prærogatiuas ,uel ctiam fecun-dum peccaca,inueniiret alios populos Abrahamo excellentiorcs,ÄSnbsp;abiecilfct Abrahamum, quia amp; Abraham 1 cruij c dijs aÜenis, quemad-jnodum in Iol.lt;;apitet4.1criptum eft,fcd ut fecundum eledtionenanbsp;propofitum Deimaheret, non exmerkis operüm Abrahæ, lcd exuo-cantcDeo dijjîlum eft: Egredere de terra tua.Et,In te behedicentiir.n*nbsp;niuerlæ cognationes terra:. Sic initio dîuulgàti Euangelij in orbeittnbsp;terræ, Deus elegit Gentes, 6: abiecit ludæos. Nairi fi relpiccret externas dignitates, ficut debuiftet eligere Eläu,qüia erat primogeni*nbsp;tusrita debuiftet quoque eligere, aut in eledtione conferuarc ludx-OS . Aut fi Deus confideräret tantùm peccata, tune debuiftet tarnnbsp;Iudæos,quàm Gentes ab ijcere, quia ómnes fucrunt pcccatores:Sednbsp;clegit, abiedtis ludæis, Gentes , ut luanifeftum fieret amp; confirmare-^nbsp;tur,quód propofitüm Dei,amp;gratuita eius mifericordià cflet caulànbsp;Eiedbonis, non meritum humanæ iufticiæ. Potuiftet tam ludæo»nbsp;quam Gentes ab ij cere s, quia omnes peccauerunt. Sed hæc fuit uo-iuntas Dei ,hoc bcneplacitum cius j ut in alteros conferret luani-demenciam,altéros relinqueret prô liiis mentis in damnationc.Sicnbsp;amp;histcmporibus,nondébemüS offendi,quôd DcuSireiedlislùm-inisPôntificibus,amp;Sâtellitibus corurtî, patefecerit nobis milerîs amp; conbsp;ram mundô inglorijs hômînibus, Euangelion liium, quia Deus in e-Icdtione füa, non relpicit externâm hominum màicfta’Écm, amp; pôtuiEnbsp;lètfiio iure nos quoqj in caîcirate deinteritu rclinquere, (lumus cninlnbsp;exutraqjparte peccatoresOSédDeus digit,quos uulc,ficut Domi\nbsp;no placuic, itaèdfuin eft,Skriomen Domini benedî^um, -v

-ocr page 247-

I

? •’¦- ¦¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ .^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦

Si. II

tÖMMEÄT. IOAN. BREÏÏ. LlEEE. It DE SEE.


'Cxtcrum,cùm Paulus dilTerat in his tribus capitibu$,de repro-bationc ludæorum amp;EleélioncGentium,quam üocantprædeftinâ- ' nbsp;nbsp;•

•J

îionem,amp;magna pars ab utantur hac d o ólrina petulant er, amp; blalphe-îïîSuilum eft earn fummatim in epitomen con ferre, ut poftca liccat J nobis interpretatione noftra, ca quæ Paulus de haere Icribit, expedt-lt;inspcrcurr^rc.

Non eft dubium, quinpoftquam Deus abêéternö ftatuit huma-num genus fiio tempore condere,clegerit exeoEcclefiam ad parti-lt;ipatum fuægloriæ,bonitatis,làpientiæamp; foelicitans,amp;quemadmo-dum numerauit omnes pilos capitis noftri, numerauic etiam onlrtes diesuiKc noftræ,imo amp; omnes gemitus ac lachrymas noftrasJtanbsp;tiam definiuit certumnumerum eorum,qui cœleftis iuæ bonitatis^'^**”’*^ quot;nbsp;'Scfoelicitatis participes fient. Solidum D ei, inquit Paulus, fundam en-tumftat,habensfignacu!umhoc;Nöuit D OMINVS, qui fiint fui.nbsp;EtinAaisApoftolicis:Crediderunt,quotquot ordinati étant ad ui-^mæternam.

i.

Etfi enim coram Dco,ncC cftprætcrituiïi,nee futurum,fed o-ninia fiinteiprælentia,ideoque,cùm de Deô lermo eft,impropriè dicitur, Deum præuidifrc,aücprædcftinafie eos, qui fiintæternam la-^Utem conlecuturi,quippe quôd Deus nihil prâeuidct,autprXuidc-PA/« Sgt;nbsp;fiitjtanquam ipfi futurum,nec præuidit,tanquam ip!i præteritum, fednbsp;îantùm uidet, tanquam ipfi prælens, tarnen fi de Deo,humano no-ftto more balbutimus, non abfiirdè dicimus, eum pfæuidiiîe, præco-gnouifle,elcgifle,amp; numcralfe,ab ætcrno Ecclefiam, quam fit dcznatunbsp;^¦Us æternabeatitàté.

Nec ulla uel humana üel angelica uirtutc aut potentià fieri pó- jP téft, ut propofitum feu præcognitio Oei aut fallatur, aut impedia-tur. Triumphator (inquit Samuel) ih Ilrael non pareet, amp; poenîn^,nbsp;dine non fleótetur. Ncqué enim eft homo, ut agat pœnitèntiam;nbsp;ÊtjEgo Deus amp; non mutor. Ac rürfiis: D O MIN VS Zebaoth dé-«tcuit, Setjuis poteritinfirraare? Et manus eius extenta, amp; quis aüer-eam.’Ac rurfus: Nemo rapier oues meas è manu mea. Et itérum: fo^».nbsp;Mihi pjsrfiiafiim habeo^quod neque mors, nequeiiita,neque An-Row4«.?^nbsp;géli,ïiequeprincipacus,neqüepöteftates,ncque inftantia, neque fii-*nta,fiqquealticudo,nequc profunditas,neque ullaalia creatura pote-’^Uös-feparar€a-dile6tione,-qua DeusnosinGhrifto lefu Dominonbsp;noftro compieótitur.

* Q^d ergo,inquiet quilpiam,faciamus? Deus elegit ex human Ö generc certum numeinmialuandorum, amp; eléófiö Dei nori poteft ul-niretradari. Quidagiturföllicitè amp;fruftralaborabimus? Curaudic-*ßusuerb« DQmini?Gur crcdlt;mys in Dominu?eur inuo cabimus honbsp;“ - ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X 4 nieii

-ocr page 248-

«48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT IX. EPIST. PÄVU AD RO«A».

men Domini? cur ucemurSacramcncis Domini? euf dabimui'' ;»gt; ram pietatiyamp;honéftatiuitæ? Si fiimus cnumero elcótorum,nihil .itnbsp;quodpoûicuos exhoccàtalogo eradercamp;:cXpungerc.Siautcmno::nbsp;furnus ex eo numero, nihil eft, quod nos queat iuuare, fiquidem dc^nbsp;cretum Domini eft imraotum amp;irrecradaDilc.

At enim,fic impudenter amp; petulancer Domino ex aduerfo re» Ipondcre, magna amp; deteftanda eft impietas, ac execranda blalphcmiâ.nbsp;Quorum damnati o,inquitPauluSjiulu eft.

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Non enim eft bbfturum,quod quæpaulôantè,dccerto,firmo,amp;

immutabili decrcto Dei commemorauimus, habeant manifeftaamp; certalàcrælcripturæ tcftimonia, amp; fint immou Spiritus landi ora*

Quæautepilàcrafcnpturanobispræfcdpfit,amp; cognoftcttdapro* pofuitj'capropóluitSpiritus ip(èünlt;ftus,non ut abutamur ad con»nbsp;temptum Deijad impietatcm,ad excuündamincredülitatem,ad connbsp;cipiendam delperationcm, ad abijciendam inuocationem Dei, adnbsp;fèótandam licentiam uitac, fed ut ea ucamurad cognitionem Dei,adnbsp;credendumDco,adinuocandum Deum, amp; ad Icétandam honefta*nbsp;tem uitæ.Quæcunq;, inquit Paulus, præfcripta lünt,in noftri doóhi-nam præfcripta fiint, ut per patientiam amp; conlölatiónem ftriptura-rum,Spem habeamus.Vt SPEM,inquit,habeamus, non ut dclpcrarionbsp;nem concipiamus.Etiterum: Omnis,inquit,ftriptura diüinitusiniphnbsp;rata,amp; utilis ad Dodrinam, (nonad fcduâ:ionem)ad rcdargutioncirtnbsp;(uidelicet impietatis,non ad impietatis approbatiöncmjad corrcófio*nbsp;nem (uidelicet errorü,non ad errores ftabiliendos) adinftitudonem,nbsp;quæeft in iufticia, ut integer fit Dei homo, ad ömne opus bonumnbsp;apparatus, (nonad docendam iniufticiam, ut homo perucrtacur,amp;nbsp;ab omni operebono abducatur.)

f. Quare,quiabutunturmentionc diüina: 'prædeftinationis,amp;imj motidecretiDeide eleôrioneluæEcdèfiæ,(quçhabentccrtifiima là»nbsp;crae Icripturæ teftimonîa) ad Delperatiónem ,ad abijdendam inuo-'nbsp;cationem Dei, ad lèólandam impietatem,ad approbandos errores,nbsp;adftudium icclerâtæuitic,tantùm abeft,utuerum,lanóhim,amp;calc-ftem làcræ Icripturæ SpiriLiim uel habeant uel ièquancur, ut po-tius in Spiricum ipfiim lânclum fint contumeliöfi, amp; blaiphca4nbsp;ac nifi refipilcant, inter homines,ad interitum dcfixipcos,tium€gt;nbsp;randi.

p. Etfi enim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(his enim uocabulis Paulus

utitur)hoc eft,propofitum,præcognitiojamp; praedefinitio Dei,nee mutatur,necfallitur, tarnen Dciisnon conftringitnecefiitatecoadio»nbsp;nis,led mane t p erp etuo lib errimüageiisNunqd ficut figulus iftc(dici€nbsp;Hicre»

-ocr page 249-

COMMENT. lOAM. BR.EM. LIB, ïî: ÖE SPÉ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M?

Hiefemiâs uerbis Domini) non potero nobis facerc dofnus îfrael? Hifr.ii bcce fientlutum in manu figuli, fic nos domus lirael in manu mea.Etnbsp;niox:Si pœnitentiam egerit gens ilia à malo fuo,quod lo cutus lum ad-Uérfus earn, agam amp; ego pœnitentiam luper malo, quod cogitaui, utnbsp;«cercmeiamp;cEciterum:Quomodo dabo te?Sicu£ Adama,ponarnnbsp;tCjUtZeboim. Conuerfum eftinmecormeum,panter conturbatanbsp;^ftpœnitudo mea, Non faciam furorem iræ meæ.

JOk’

Sicucpropoficum Dei de ele€l:ionefuæEGclcfiie,certuttl amp;îmmil ^bile eft, ira certa Äi immoca eft uoluntas eins, ut prædieationem tier-^’eiusaudias,promilsioni eins fidem adhibeas, nomen ipfius inuo-^esjamp;in uocationeipfiusambules.

Acinnumeri quidemhomines, ctfiatidiuntpfædicationem uer-^îDei, manenc tarnen in impietateamp;peccatis,acpereunt,conijduhi ^r^;inærernum barathrum, hocautem nonfit culpa Dei, led culpanbsp;dominum,qui in pcccatis cortcepti amp;nati,non refipifeunt.

«»’•

Deus enim, cùm natura fiia, non fit, riifi iufticia,bonitas,làlüs, amp; °^atitudo,nullum impellitad iniufticiam amp; iriteritum,fed uult, quodnbsp;ft eft,ut omnes homines iufti,boni,lalui amp; beati fiant.

lis

Nam, quemadmodum Sol natura fiia lucidifsimus eftjamp; illumi-quod in f'e eft, omnia ad quaefplendorem fiium proijeit, excæcat ^nien imbecilles oculos, non quidem fiio ipfius,ledimbecillium o-^^lorumuirio,qui tantumIplendorem non poflunt ferre,itaDeusnbsp;datura fiia eft lufticiaamp;falus,multi tarnen homines,quomagis uocan-uerbo Dei ad piecatem amp;lalutem, eo peiores fiunt amp; pcrcunc,nbsp;^on culpa Dei,qui eft iufticiaamp;lalus,fedipforum, qui fiincin pcccatisnbsp;’^onceptiamp;nati,necrefipifi:unt.

Qui ueró eliguntur amp;. faluantur, non eliguntur, ncc fiîuanturfüâ ’pforum iufticia amp; meritogt;lèd tantum gratuica Dei dementia amp; mile*nbsp;’^ftordia.

*4î

Omnes cnimhomines inAdampeGcaiietiintjamp; in Adam mo* ^tintun

PoiTct igitur Deusoptimoiure omhes homines damnare,amp;in P^tpetuum interitumabijccrci

it.

Sed quod nönnulli,inhumanögertefc,qUöd eft uttiuerfùmæ-^^rnæ damnationi-obnoxium, eliguntur amp;faluantur, dementia Dei *^non humanum mcritum.

»ft

, Reliqui uerô, qui in peccatis amp; damttâtionc feiiriquurtturjUon ha ^nt,quod Deuminiufticiæaccuftnt,led mcrito audiunt,quod adnbsp;*^ercenarium mUrmuratorcm apud Matthçum cap.io.dicitur:Amiccnbsp;facio tibi iniüriâ.Nonnc paftus cs mccum denario?(hoc eft)Non

^®paélû diuinelegis eft,Malcdiótus ömnis,qüi non manleritin omni ®^sgt;quæfcriptafiincinIibrolegis,utfadacca?Tuaût non manfiftiinnbsp;omni*

-ocr page 250-

IN CAP. IX EPIST. PAVLI AD ROMAN;

omnibus præccpris legis. Meri to igitur raalediótus es.ToIlc, quod lU* urn eft, amp; abi. An non licet mihi, quod uolo, in rebus mcis faccrc ? Annbsp;oculus tuus malus eft,quôd ego fim bonus?

Ac liquidem human um genus effet natura lua incorruptum amp; finâ:um,ac Deus innocentes immeritos neglig€ret,ncchaberct uLnbsp;lamiplbrum rationem,poftetfortaßis iniuftusreturn adminiftratornbsp;uideri,amp; iniufticiæ acculari.

so.

st.

Nuncaût, nullus hominum eft coram Deo innocens. Dominus prolpexitjinquitPfilmus, de cœlo liiper filioshominu, utuideat lieftnbsp;intelligensautrequirens Deum.Omnes declinauerunt, limulinurilcsnbsp;fidifunt,non eft,quificiatbonum,non eft ulq; ad unum.

».

Quare, etli Deus quofdam, præteritis amp; relitftis alijs noccntibus» Icligitamp; eripit èdamnatione,non tarnen poteftaccufiriiniufticiacd^dnbsp;ficucillospracterit reôî:o lùoiudicio,amp;ipl'orum mcrito,itahoslcruatnbsp;gtatuitalua dementia amp; milcricordia.

In Exod. cap.52. dicit Mofesad Dominum: Aut dimitte cis hanc noxam,aut linon ficis, delemedelibro tuo,quern Icriplifti. In Plalm*nbsp;68.Deleanturde libro uiuentium,amp;cum iuftisnonlcribantur. Da-niel.ii.In tempore illo filuabitur populus tuus omnis, qui inuefltusnbsp;fuerit Icriptus inlibro. Luc.io.Noliteinliocgaudcre,quôd Ipiriwtnbsp;uobislubijciuncur,Gaudeteautem, quod nomina ucftralcripcalûntnbsp;in coelis.Philip.4. Quorum nominaluntin libro uitæ.Apocal.xo.Quinbsp;noninuentus eft in libro uitæ Icriptus, miflus eft in ftagnum ignis. Etnbsp;cap.il. Non intrabit in eamaliquid coinquinatum,autabominatio-nemficiens,amp;mendacium,niliquifcripti Hint in libro uitæagni.Exnbsp;his amp;alijs id genus lcripturælocis,manifeftum eft, quod Deushabcat,nbsp;(lie enim docuit Spiritus findus de rebus diuinis, more humano Io-qui) lib rum feu elencbum,leu catalogum, (quod alias Regilbum uo-cant) in quo, omnes eos, quos uidet æternam filutem conlccuturos,nbsp;confignauerit,amp; conlcripferit.

Quæramusigiturrationem,quafîcripoGic,utcognolcamusquiC que,hum nomen lùum inhoclibro lèu catalogoftc conlcnpcum,amp;nbsp;de ueraac cœlefti filute noftra certiftamus.

gt;4.

I.

*y-stf.

In hacrationeinueftiganda,non dicamus,quM noftmmualctiii cœlum conlcenderc,amp;hunc librumad nos alFcrre,uc cuminlpicia-mus?Sedlciamus lèuerilsimèprohibitum efte,nerclilt;5b Si negleibnbsp;patefaefta Dei uoluntate,temcrein archiuum lgt;eiirrumpamuS)amp;arcsnbsp;naeiusferutemur.

Hie enim liber non eft procul à nobis, aut furfum in coclo,aut transmare itapolitus,utfitanobislon2ercmotus,amp; abfeonditus.

Nam,poftquam hie liber, dicitur liber uitac, proptcrea’quod qui in co continentur, deftinad fint adæccroam uitam, dubium non eft#’

« -

-ocr page 251-

COMMENT. IOAM; BEEN. LÜ iSg/SjPC! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S$i

^milluduerè fit liber uitæ,in (|uo, amp; propter quod homines Ccele-^mûlutem certo conlequuntur*

; ! Non cftautem alitid nomen lub cœlo dalu inter homines,in quo öportear nos làkios fieri,quàm nomen Domini noftrilelu Chrifti,denbsp;quoPater dixit:Hic eft filius meus dileâus^quo deleâ:or,huncaudite.

Dubiiim igi turnon eft,quin DominusnofterïefiisChriftus fitli lgt;er ille uitæj in quo Chrifto, quilquis nomen fiium inlcriptum inue*nbsp;^erit,æternam uitam amp; làlutem certilsim è confequatur.

Itaq;, quo clarius ôi. illuftrius prædicatur de Chrifto,co magisapc* ritur amp; explicatur liber uitæ»

De Chrifto autem prædicatum eft ab initio orbis terræ, ac pri-oiùm quidem nomineleminismulicris,(hoceft)filij uirginis.Deinde nomine leminis Abrahæ^Poftea nomine Prophetæ, deinde nominenbsp;feminis Dauid, hinenomine Mefsiacydonec poftremô uenit iplè,airu^nbsp;«lens hominem ex Maria uirgine, quæ crac de familia Dauid, amp; diuuLnbsp;gauitjperado myfterio rederaptionis noftræ,Euangelion fuumpetnbsp;^oftolos,in toto orbe terrarum. VöcauitflOs(inquitPauluSi i. Tim,nbsp;^non lèeundumopera noftra,ledlecundumpropoficum lùum)amp;nbsp;grâciam,quæ data eft nobis in Chrifto Iefii,ante tempora leeularia.

QuarCjUt cognolcas,an nomen tuum fitleriptumin libro uitaTi amp; fis præuifiîs, prædeftinatus,ac prædefinicus, ad æternam làlutem,de-teftanda efttcmcritas,ut concris cogitationibus cuis incœlum con-lcendere,^librum uitæinfpicere,Sed prope te eft Apoftolica de-Chrinbsp;ôo Domino noftro prædicatio, quæproponit ôc. aperittibi uerumli-^rum uitæ,in quo Chrifto, fi te inuencris, dubium non eft,quin noinbsp;ölen tuum in libro uits contineatur.

. Chriftus autem, etfi omnia prælcns gubernat, rïon tarnen apprê-lienditur,nifiperfidcm,uidelice^utcredas,Icfiim Chriftum ueruin Peum, amp; uerum hominem cxpialîelùa morte, tua peccata, amp; tccumnbsp;Deo Pâtre luo itarecônciliaire,utadoptettc infiliumamp; hærcdcmOi.nbsp;uinium cœleftium bonorum»Qui manducatjihquit, cârncm mcami,nbsp;amp;hibitlanguinem meum, (hoc eft) qui credit me carnem meam innbsp;ïftortem, ad imp etrandam ipfi uitam dediire,amp; languincm meum adnbsp;^piandapeccau fua efFudilîe, hicapprehendit me,amp; manetin me, acnbsp;cgoiniplo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

r Qtf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuertit fe in Chrifto, per fidem,nihil certius eft, qtiàm

quôd inueniat nomen luum lcriptum in libro uitæ.

; Acillud eftinter eledos amp; reprobos diferimen, qUod hi con-tetppto,autnonrcquifito Ghrifto,uel luasterrcnas tes taritùm cm lantjuelhumanaluaprudentiares cœleftes perlètucari conahtur,Elc-âi autem conferuntle redàad Chriftum, per fidem, ut ex iplo om-liem fiiam làlutem confequaa^r^

Ho^

-ocr page 252-

i5i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INCAPVf IX. EPlSt. PÄf Lt AD ROMAN.

Hoe, Ut clarius expfecètur, uiluift eft rédtare üerba Auguftini dt præfdêtia Deiamp;pra^deftinatiônc.Nabuchôdonôlôr,inquit,pœnitcn-tiam merüit, (boe eft, aflecutus eft) ftuóluoram.Nónnc poft innufflc-ras impietates flagellatuspoenituit, Ócregnum,quód perdiderat,nir-lusaccepic? Pharao ipfiseftflagellis duriorcfFeâ:us,amp;perijt.Hic mihinbsp;rationeiti reddat,qüi diuinum cônfiliunî nimisaltoiàpienri corde di-ill dicat, cur unum medicanaentUTn uniuS medici confclt;ftum,alij adnbsp;interitum,alij ualuerit ad Glutem,ni(i quia Cbrifti bonus odor ftimusgt;nbsp;Deo, in omni loco,alijs odor uitæad uitarn,alijs odor mortis ad mor-tem.Quantum ad naturarn,ambo homines.Quantum ad dignitatem»nbsp;ambo reges.Quantum ad cauiàm,ambo populu Dei captiuum poisi-debant. Quantum ad pœnamj ambo flagellis dementer admonin»nbsp;Quid ergo fines eorumfecit efle diuerfos,nifi quod unus Dei ma*nbsp;num ïèntiensjin recordatione propriæ iniquitatis , ingemuit»alter*nbsp;contra Dei mifericordißimam ueritatem libero pugnauit arbitrio?nbsp;Haólenus AuguftinuS.

Quod autem Àuguftinus fiiis uerbis dicit:In recordatione prö-prise iniquitatis ingemuit. Er,Liberopügnauit arbitrio,aliquidqui-dem,nonautemiàtis dicit. Ad ueram énim pœnitentiam,nonfumcit ingemifceic,fed neceflàrium etiam eft Credere.Et habent quidemnbsp;impij liberum arbitrium, quo contra ueritatem Dei pugnant,fi per liberum intelligas,non uioknter coad:um.Nam quo dad arbitrium imnbsp;pij attinet, non eft proprie liberum dicendum,propterea quodlabcnbsp;originaliitàlitcorruptum,utfitlcruum amp; captiuum peccad,nccpo£-fitfe fuaj naturæ uiribus inlibertatem Spiritus uindicare.

Explicatiusigitutjin commemorando dilcriminc inter Nabucho donoforem* Sc Pharaonem diceretuf,illud diuerlbs fines inter ipiojnbsp;facere,quô d alter crediderit,alter non credident.

Quäle etiam diicrimen eft inter Petrum amp; Iudamlftharioten,ac inter duos latroneS cum Chrifto crucifixos, quod Petrus amp; alter latronbsp;eonucrfi,crèdidérintjlüdas autem amp; alter latro auerfi delperauerint.

Idem diferimen ÛcitPaulus inter Gentes amp; ludços. Quid igitur di cemUSjinquiens? Quod Gentes, quæ non leétabantur iuftidam,ap-prehenderunt iufticiamiliifticianl autem earn, quæ eft EX FIDEnbsp;Ifrael üerô,quîfèâ:abaturlegemiufticiæ,ad legem iufticiænonpcruc-nit.propter quid?Quia NON EX FIDE,ied tariquam ex opeti-bus legis.

Idem dilcrimen facit Chriftusinuniilerfo humane genere; Qui credideritin filium Dei,non condemnatur.Qui ueró non crediderit;nbsp;iam condemnatus eft. Ët itcrum.Qui crediderit amp; baptilatus fucrit, filnbsp;uus erit. Qui ueiô non crediderit,condemnabitur.

Siautem progrelfusfucris,óedixeris,Fides,donuni Dei eft,ndtt hominis

-ocr page 253-

*

COMMENT. IOAN, BREN. UBER H. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^5

HominiS induftria. Caro amp; Gnguis,inquit Chriftus ad Petrum,non re-ueIauittibi,fedpatcrmcus,qui eftin cœlis.Quidcftigitur,quôd Dc-conférât dementer amp;mifcricorditer donum fidei lacobo amp;non £Êu,Dauidiamp;non Sauli,Petro amp;nonludæ,alterilatroni,amp;nonalteri,nbsp;^ulo, amp; non Caiaphæ,Gentibus amp; non ludæis, cùm eadem fit pecca-Omafla, amp; omnes dcdinauerint, nec eft, quifàciat bonum,'ne unusnbsp;^uidem?

J Hæcquæftio jpertinetin catalogum earuift, quæ{æpcnumero fo^ '42^^ Icnttamabimpijs quamàpijsmoueri,uidelicet, Cur Deuspermific,nbsp;^tAdam cccidcritinpcccatum,amp;nonpræler,uaùeric eumàpeccato?nbsp;Curnon cxtinôlo primo Adamo amp;in peccatum laplb, creauit alium,-quo omneshominesiufti efientnati’CurjCÙmiplefueritabæter-’^o,noncondiditmundum citius,quàm cohdidit?Curpofiiitmun;

X.

h{c,amp; non aiibifEt infinita alia.

Quid ergo dicendum?Siquidém tu,qui hæc quæris,impius fueris, ^cfpondet tibi Paulus:O honio,inquiens,quis es tu,qui exaduerlb re-Çgt;ondes Dco? Et Chriftus ipll, ficut paulô ante çommemoratum eft:nbsp;non licet mihi in rebus meis facere,quo d uolo?An ocuius tuus manbsp;eft, quia ego bonus fum.^Siauteni fuerispius, iubet tcPaulus lecunbsp;^damare: Oprofunditatem diuitiàrum,amp;làpientiæ amp; cognitionisnbsp;^ei,quaminfcrutabiliafiint indicia eius,amp;impcrueftigabiles uiæ eius.nbsp;. Duo paruuli,inquit Auguftinus,nati fiipt: Si debitum quæras,amnbsp;tenentmaflàm perditionis, led cur mater alium jjortatad gratiamgt;nbsp;^ium mater dormicns fiiffocatPDiótums es mihi,quid illê meruit,quinbsp;^lt;)rtabaturad gratiam? quid ille meruit, quern 'mater dormiendo luf-^cat? Ambo nihil boni merucrunr, led habet figulus luti poteftatemnbsp;^^câdem maflàlàccrc aliud uas inhónorern,aliud in coucuraeBam,nbsp;^ilputare uis mecum?îmo mirare mecum,amp; exclama mecum: Ó dthnbsp;^dö diuitiarum. Amborumpaiiore concordemus, ne in errore pe;nbsp;’^^nrus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;......; .

44-;

, Omnia pufâ,fnqüitPaulus,puris.PollutisaUtem amp;infidelibusaî-^’*1 eft pirrum,lè'd poiluta eft illorum mens amp;: confeientia.

4ÿgt;

DoiSlrinaigitux déprædeftinatione, quemadmodum quiderni. P^îrt fçriptisPtopheticis amp; ApoftolicispcrSpiritum lanârum traditanbsp;^nt'cftpîjs putîlsiiiià, amp; udlißima: ita eft impijs irnpurifsima, amp;per.;nbsp;^‘ciofilsinaa.

4^;

, Ëtpius amp;impins,leguntapiid Elaiam, Dorriiriùs ZebaothJecre-

47.

Ôc qùis potefit infirmare? Manus eius extenta, amp; quisauertet^am? ‘quot;ïapudPaulum:Perfiialùmhabco, quôd neq; mors, neq; uita, neq;nbsp;^geli, ncq; principatus, neq; poteftates, neq; inftantia, neq; filtura,nbsp;akitudo,neq; profunditas,neq; ullaalia creatüra,poterif nos fepanbsp;4ilclt;^one, qua Deus nos iri CHrifto Iclu Domino noftro corn-

Y pledh

-ocr page 254-

»$4-

IN CAPVT ÎX. EPIST. PAVLI AD ROWAK-

pleclicbi,ÂC ruiFus;OeuselcgicnosinChrifto,antequam iacercntuf fimdamfeftta mundiJed impius aburiturhis cœleftibus oraculisainbsp;impietaccm amp;(lii perdirionem. Si Deus, in qui ens, elegie me in Cbri-fto ad æcertiam uitam,amp; nulla creatura potent decrctum eius infirmanbsp;re,aciplum à diledione ergame,aucrterc, fieri non pot eft, ut fiuclicl*nbsp;lu er, fiue aduiteriutti defignem, fine impofturas exerceàm, fine etiamnbsp;latroeiner,in æternum barathrum conijciarrfi uero non elegie me,nbsp;lt;]uid proderitmihi,etiamfi omnia San do rum opera Fecero? Hie eftnbsp;impius amp; blafphemiis âbuliis dodrinæ de prædemnatipne, amp; qui fienbsp;âbutuntur,fuo merito dàmnantur. Piusautèm piè utitur. Credo,in*nbsp;q[üiens, in filium Dci Dominum noftrum lefiim Çhriftum, quôd ex»nbsp;piaueritmortefiiapcecatamea,amp;feceritmehaeredem cceleftisamp;xecrnbsp;næuitæ,reiürredionefùa. Cùmigitur Deuspatefeecrit uoluntatem,nbsp;• ptopofitum,amp;dceretum fùuminChrifto,quôd quieunq; eredid«*nbsp;ritineum,nonpereat,fcd habeatæternam uitam,non dubita,quinnbsp;fimab ipfo ante mundi conftitutionem, aduitamprædcftinàtus,amp;nbsp;perfuafiim hàbeo,quôdnulla crcaturapoisithocdeçretumDeiinfif*nbsp;ïnàre,ac diledionem eiusàmèauertere.Quiscnimintentabitaducr»nbsp;lus the criminal Deus eft, qui iuftificat.'Quis eft,oui condemnet?Chfbnbsp;ftu's eft, qui mortuus eft, imo qui dclulcitatus cA,'qui etiam eft ad de*nbsp;xtramDeiamp;ihterccditpro nobis. Certus etiamium, quod Chriftusnbsp;degeritamp;redemerit me, non utfcelcratam uitam ducam: Nonenimnbsp;eft Deus uolens iniquicatem, fed utin præceptis eius ambulem. Coa^nbsp;tantisbenefices graritudinem animi mei, qualicunqj poflum offido,nbsp;leftifieer.Hiceft legitimus amp;pius u{usdodrinælt;)e priedeftinatione,nbsp;amp; propter hune ufum patefeeit cam Spiritus lândus,uidçlicct, non uCnbsp;nos per earn, à ftudio pictatis act impictatem, aut a Spe Rd dclperatio-nemabducac,ledutnosaducrampietaternexeîtçt,Â;Speni noftramnbsp;de acterna Glute eonfirniet.

«-««y-laC 1 1 X. J A«*«*« j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/X« . . *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_ /X A X-] A. «* «W« A OM R



I

-ocr page 255-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBi. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tyj

Quod Paulus dixit: E duobus gcmellis,Iacob amp; EGli , qui non-dum quicquam uel b oni, uel màli fecîflentjàltcrum eledurujakerum abicduni,üideturbumanæràrioni non folum ablùrdum,uerümeti.nbsp;ïminiuftürri/qùôd uidelicecis,qui nihil malimericus fit, condemne-tur,amp;quinîhilbônifeceriü,lèruetür. 'Quare Paulus proponit fibiipfenbsp;^Uncabfiitditatcm, amp; relpondetad earn. Abfit,inquiens, non eftihiu-fticiaapud Défi. Aliüd enim éftiüdicare inter innocentes,aliud internbsp;nocentcs.Etäliüd‘eft,cumcredicöribus,quibusaliquiddebeas,negö-ôum habcrc,aliud,cum ijs,quibüs nihil prorfiis débeàs.Nam,fi quilpinbsp;inter düôis innocentes ita iudicarct, utalterum condemnaret, alte-^^mablblueretjhôccertèinîuftum effet. în no centem enim condem-^3rc, magna èftiniufticia.Sed cùni inftitüitur traólatiq inter no centes,nbsp;^ftippliciamcrito!5,ibitümifiaker corideitinétüf,iudiciumeft,fiakernbsp;^beratur,milèricôrdià cft; Adhæc,fi cuî,quod debes,nôn exolueris,nbsp;^«treddidérisjiniufticià eft:ficuiauccm beneficium, qüod non de-^es,præftiteris,libèfalitas cft. Neccftiniufticia, fi cui nihil debes,nihilnbsp;S^oq; tribueris.Conferamus igiturhæc adftatum huius Paulinæ di-^putationis, ut manifeftèintclligamus, nullam plane cfte iniüfticiama-pudDeum.Nam quod Deus ricgocium habet cum hominibus, norinbsp;oktale, quale eft ludicis cûinnôcéritibus, led quale cftcunl'NocentUnbsp;^us. Et Deus nihil quicquam beneficijulli hominum debet. Orrtnesnbsp;*nim homincs,fiint nocentesfhoc cft)furit natura iriipij amp; pcccatorcs.nbsp;^tnnes dccliriâücrunt. Er,In conipedu tuo nori iuftifieScur örririisnbsp;’linens* Et,Si dixcrimus,peccatura non habcmüs,riÓs ipfôs fallirrius,amp;nbsp;Veritas in rióbis non eft. Et,Naturafiimusfilijiræ,Tametfi enim Paulus dicit de lacob amp;ÉG11, quodadhucin utero matris cxifterites, riön-dumquicquam uel bórii,uel mali fecerintj hoc tarnen rede intclligen ,nbsp;dum cft,non quôd nori Habucrifit coratri Deo peccatuiri,Étant énimnbsp;^'ätura filij irce,fèd quodnöriduin defigriaucrint éxterria uel bonauelnbsp;^ala, córam humano iüdieiö. Quarc,quaiTi caüGin Dcushabet^ cumnbsp;homiriibus,non habet cum innoccntibüs,ßd cum nocéntibus amp;pecnbsp;^coribüs,perpecuæ damnationi cxæquo obrioxijs.Exhis,fi quifpiamnbsp;^^fuatür,rion feruatur luomcritö,led (cruatur tanturri gratüita Deinbsp;dementia amp; niifèricórdia. Nam,qucmädmoduiri,fi quatuor latro-^cscondemnarerttuririortc^amp;Iudexfcruaretinterhös üriurri lt;Sc alte-uiüunl,ac dimictcrctliberum, non poftet acculäri iniufticiæ, fednbsp;Potiüs comméridanda eftet elemientia eius: ita oriineshomines natu-’'^funtobnoxij condemnatiorii.Quare,gt;fi Öcus feliqiicrit alterum irinbsp;^^^udemnatione, alterum autem feruauerit, laudarida potius eft mift-f’^ordia,quam acculanda iniufticia; Deus enim nihil beneficiorumnbsp;^^iquam hominum debet, fed poftet,optimo iurc, omnes hominesnbsp;•'^perpétua cSdemnaüonc, cui fu nt natura ôbnoxij,relinquére. Itaq;,gt;

-ocr page 256-

IN CAPVT IX. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

fi quid benefidorum confère in hominem,non cftmeri tDmjTcdgrt' îuiita clementia. Hoc illud eft,quod Deus in Exod.capit.33.docct. Maies enim petit,Licuideac gloriam amp;maieftàtcmDci.Keîpohdct igiturnbsp;Deus; Oftendam tibi omne boniim, amp; recitabo nomen meura co-lam te, quod prpponam ribi nuncfiimmatim.Mifereor,eui«oInero,nbsp;iie demons ium,cui mihi nifum eft.ïlludnuitdicere.Tu péris uidcrcnbsp;meamgloriam.Dicoigiturhanemeam eflemaximam gloriamôtma-iefi:atem,quôd nihil cuiquam hominum debeam,fèd omnesiùntnii-hi obnoxij, ac licet mihi eos pro mco arbitrio trarilare. Tota cnimh-lus eorum pendet, non exipforum meritod^ed cxmeaipfius dementia amp; gratuita mifericordia. Mifercor, cui uolucro. Rcliqui, quorumnbsp;nonmiiereor, non habent, quodaduerlus meiurc conquerantur. Innbsp;cligendis cnimamp;Iâluandis hominibus,non relpicio hominum,ndnbsp;mérita,uel dignitates, ueluirtutes, fed tantùmmeamipfius clemenri-am. In homine nulla eft eledlionis câuià,ièdin idla mea gratuitamilcnnbsp;cordia. Itaqjiàlusnoneft hominis uolenris,autcurrentis,ièd tantùmnbsp;miièrentisDei.Quid ergo?bîumidcirco non debemusuellelalutcm»nbsp;amp; currere, utiàlutem coniequamur? Abfit. Omnino éxigitur,ut ucli-mus,amp; curramus. Deus enim detefiatur auerfîoncrn uoluntaris,amp;l-gnauiamAc cciTationêab ampledenda milericordîa Dei. Vocaui (in-Trowfr ,1. quit)3lt;xenuiftisçCxtendi manu meam,amp; non futt,qui aipicerer.Defpcnbsp;xiftis omne confilium meum, amp;increpationes meas neglexiftis.Egonbsp;Epi.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uiterïtu ueftro ridebo amp;c.Etiterum: Vocaui amp;non relpon-

diftis,Locutus lùm,amp;; non audiftis, amp; faciebatis malum in oculis mcis^ amp; quænalui,clcgiftis.Quare,etfi laïus non eft nec uolentis, nec currennbsp;tis hominis, fed tantum miferentis Dei, tarnen exigiturà nobis, ut amp;nbsp;uelimus amp;curramus.InPlàImo dicitunNifiDominuscuftodierit a*nbsp;uitatem,fruftrauigilat,quicuftodit earn. Ergo non erit uigilandum,nbsp;quod lâlus ciuitatis non conftet exuigilia hominum,ièd tantùm exnbsp;cuftodiaDei. Certè, quo magis Deus Tacit iiium officium, quod eft,nbsp;ciuitatem cuftodire, eo magisfeciendum efthominibusiuumquoq;nbsp;officium, quod eft uigilare,ut probent Deo luam obedientiam. Adnbsp;Corinthios Icribit Paulus:Nequequiplantat,ncqj qui rigat, aliquidnbsp;eft,fcd qui datincrementum Deus. Ergo non eftplantandum necri-gandum? Abfit.Hortulanusfuum faciat officium: Reliqua Deo eruntnbsp;curæ: ita etiam deialutehominis dicendum eft,quód etfi lalus non eftnbsp;nec uolentis nec currentis hóminis,fed miferentis tantùm Dei,nihiio-minus tarnen homo debet ueUe,amp; currere,ut ftium laciat officium, amp;nbsp;fuum Deo oblequium pfobet.Dicisautem^Optârim quidem utuel-lem St currerem, led, ut uclim amp; curram, non eft in humanis meis ui-ribus. Quid igitur laciam.^Hæc alia eft quaeftio, amp;rclpondebitad earnnbsp;Paulus fuo loco. Hie interea oblcrucraus,quód noftri fit officij,uçnbsp;diligcn-

-ocr page 257-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«I/

audiamus amp; legamus prædicationem Euangeîij de Chri-ftûjquoSpiritusïànôtushâbéat Rium ordinarium orgahon,percpjod ^eec in nobis uoluntatem,amp;excitet nosadcurInm.Exauditu enlmnbsp;eftfides. Auditus autem per uerbiim Dei, (hoc eft) per pr^dicatto-^cni Eiiangelij de Chrifto. Vide Auditores Petri in die Pentecoftes.nbsp;Horum tria milîia uöluerunt amp; cucurtefunt,quia excitati diuinitus,nbsp;’üdicruntiunimo ftudio coriäonemPetri, amp;con(ecuti ftint miferi-lt;^ordiam,nort tjuidem propteripibrum inerita;fed tantùm gratiiitanbsp;Öci dem en tia* Vid é amp; Eunuchutn regina: Gandaces in Adis Apofto-^iris capJ.Hic uoiuit amp; cucurritjcjuialegitfacram icripturam. Etaftêcünbsp;^iscftmilcricordiam, non guidem propter fuâ mérita, fed gratuitânbsp;üci dementia. Faciamus igiturnos noftrum officium,audiamus E-UartgeiionChrifti,quapoîrumus diligentia,legamus fummo ftudiônbsp;lcriptaProphctica amp; Apoftolica,amp;inuoeemus nomen Domini. Rênbsp;^ua erunt Domino curæ.

Atyef^x-yçacpi^j^'fatçai^o'neiç iuTo SèP o^eiyh/f'dat^oTraio'cv Aifco-fjicu. w lt;rci TTW nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sis^^ oiTtoffnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ah xo ovojj-oilira sv TTO(rMx5 yfi, «ƒ«

• î* 0,^) SiAe Ateî. ov 2 9(Aô J oXAU^üVa.

Di'cit cni'm fcn'ptura Phâraom'.jn hoc ipfum te exci’tauhut often/ dam in te potentiam meamjÖC ut adnunoeturnomen meum in tö/nbsp;ta terra, lta(^ cui uült,mifèretiir,amp; quem uult,ihdui at,

Quodantè,dcmilcricordiaDei didum,amp;teftimonioMofîproi lgt;atumcft,hocnunc dicitur amp; probatur eiufdem teftimonio dein-durationc fèu reprobâtionc.Nam,qucmadmodum Deus miferctur,nbsp;çuius uultjitaetiam induratamp; reprobat, quem niilt. Dicit enimfcri-ptiira dePharaone, Êxcitaui te in hocip{um,ut oftendamin te poten-»nbsp;tiam meam, amp; ut adnuricietur nomen meum in uniuerû terra. -Quidnbsp;autem hoc?An hoc non eft doccrc,quôd Deus litäutorpcccatr,amp; im-’peliathominémad peccândum? Pharao enimniulta irnpia amp; criidc-lia defignauit adueriüs Deum ót HraeÜtas, Et tarnen feriptura dicit,nbsp;^üódDeus iplum ad hoc cxcitauerit. Ergo ne Deus impellithomi-hem ad peccaridumrMinirrie omnium: Vt DeuS in ft non eft iniuftus,nbsp;led iufticiaiplà,itanoneft autor peccatiinalio. Deusenim odio haltet peccatum,amp; prohiber peccatüm uerbo ftio,ac punitgrauißimisnbsp;Itipplicijs, quxiunt manifcfhi uoluntatis lùæ teftimoniarQuarc De-üin blal'phemia afficic, quifentit De5efleautorcnipeccati.Scd quodnbsp;dicitun Excitauite, intelligendum eft, quod Deus,non quidem effi-hatjUtimpij peccent,ftd quöd pro induftria ftia utatur impiorumnbsp;pcccatis,adilluftrandam nominisiui maieftateniiNam res impiorumnbsp;itafehabcnt,quódnatuta fintpriuati Spiritulànd:o,amp; fub poteftatenbsp;Waôæ.Incitati igituràSacana,p€rgunt ftmpcr^ffia fponte, Deo reft.

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Y 5 fterc.-

-ocr page 258-

»5« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAPVT IX. EPIST. PAVL’I Ab ROMAN.

ftere.Etquo magis Deus,pro lua'tkitura,quçeftbonicâsipïà,pCTgicb^ tiiratem'luamexercere, uerbum luuni urgcreyamp;miraGüla edere, conbsp;plusimpij pcrguntrepugnare.Itaq; dicitur excicareimpios,non quodnbsp;adigatiplos ad peccandum, fed quod non intermittac boniratis fu^nbsp;cxercicium, quo fic,urimpijiübindeadniäiorem iftipietatem,fiia i-plbrum!maIiciaexcitentur.'Quod,utrc^iusinceüigatur,cxemplo de-cîarandum cft.Fingamus duobus auctribus menfibus non pluifTcjaCnbsp;terram præ aridicatehiare, ac non nifi piuuiam ßcirc. Effundit iginitnbsp;Deus largißimampluuiam poft tres menfes. Sed interim, dum pluif,nbsp;impius quilpiam malèucftitus,dcprchenditurin itinereàpluuia,acitânbsp;perpluitur, ut totus madcat. Is, quia impius eft, execratur pluuiatn,nbsp;quodfentiatfeab ealçdi, amp; quanto copioiius pluit, tanto uirulentio*nbsp;ra conuiciaaduerftis cœIu,acDeum ipftim proijcit.Hîc uides utrunq;,nbsp;tam Deum,quam-impium pergere.Deuspcrgit infua bonicate,^-cundando terra, impius pergit in lua impietate pro ij ciendo conuicia.nbsp;ErgóneDeuscelTetpropteralicnam impictatê,àfuabonitate.’Nuffl,nbsp;quia impiusexecratur pluuiam,Deus dennàt cflc bonus,amp;in alioshonbsp;mines, quibus boe pluuix beneficium gratißimum eft, libcralis? Sicnbsp;Deuspluebat in Acgypto,iierbum fuum,amp;miracula,per Mofenócnbsp;Aheronem,fed hancplùuiam txecrabatur Pharào.Quid ergo.? Num,nbsp;cùm Deus dementerfecerit,amp;pluuia uerbi Dei fueritïftaelitis utilifsbnbsp;ma,lcntiendumcft,Deum dcbuifte propter alienam impietateffl,nbsp;luam beneficcntiamintermittere’Nonigitur Deusj qui eft iufticiai-plà,led natiuaPharaonis impictas,autor eftpeccati inPharaone.Sumanbsp;musaliud excmplum:Deusïpareitlumcnïólis inuniuerftitn orbemnbsp;terrarum,quo'd eftinfigne bcnenciüïYi.Porrb,crcutiens qüilpiam nc»nbsp;celfe babetinlbleambulafe,fèdquo tnagis fplendorcm folisintuc-tur,eó pkisobtundituruifus.Hincori'unturinimpio conuidaamp;exc*nbsp;crationes. Quid ergo dicendüm? Nurti benefaeiens bumano gencrinbsp;fplendore IbliSjautor eft cxecrationum in impió?Non certè Deüs,{cdnbsp;impietas impij acculanda cft. Nefc illüd exigendtim eft, ut Dèus dele-ratluambenefaciendinaturam,propteralicnamïmpietatcm.Scdpo-tiusadmirandaeftinduftriaDci,quód ütatur peccato impiorumadnbsp;illuftrandam luam maieftatem.Cùm enim Pharao iniànirct aduerfusnbsp;uerbumDei inAegypto,ibiDeusacccpitoccafiortcmplu’'amiracu-laædendi,acperealiberandipopulilui.Quojamp;^timeft,btamp;iba nominis Deiilluftrarcturin toto orbe terrarum^ Adcundctti modum,‘nbsp;Deusufijs eftpeccatoFiliorumnracl,q^uö uendidcruntfratremIÙ-’nbsp;urn Iolcph,ad lalutem torius fàmiliælbael. Quaecertè noh lunt ad-'nbsp;ftribenda bonitati peccati, led miferîcordiæ amp; induftriæ Dcij qüï'nbsp;nouit malis, quorum malicia Satanæ amp; hominis autor eft, bene*nbsp;uti. Recte igicur dicic Paulus; Cui uult, milcrctur, idque exgrikinbsp;tuita

-ocr page 259-

COiJÄfeNt. tÔAN. ÖREN. tiB. ft. DE SPÈJ

Mùfùa clcn3encia,amp; quem uult indurac,idque impij hominis rne-dco*

EfêTç^vp.ip.(^irtu;'^^'Ê^Ax^'^'^visSTÏS^U'öiSTixÉ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;

'n?« Ô «M'TOTOKfivûiKSivûs- V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M» ’lt;S|jeT S'T^AaJi^Ä'^^aJ'K^v-

'n^'ri jxe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OUTOS; H ÓUK iJçW 0 K^^lt;5C/lt;.il5 'JTS)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;läV

Dices ergo mihi,Qüid adhüc tonqueritürrNam uoluntah illius, quis refiftitç'Atqui ô homo,tu qyis es,quiexaduerfp reipodcs DeoC*nbsp;Num dieet figmentum ei, qui finxit, cur mefi'hxifti ad hunc moznbsp;dumîTAn non habet poteftatem figulus luti, ut ex eadem maffa finznbsp;gat, aliud quidem uas in honorem,aliud ueró in ignominiamf

Si Deus milèrètur, cuiüS uult, amp; in durât, quern iiult,an non potigs (inquies) Dei quàm hominis uöluntas eft accüünda?Nullus enim poteft fuis uiribus utl impiecatetn abijcere^uel fiderri cohcipere,amp;re-ßpifcerc.Ec fi Deus uukiUtIacöb,Daüid amp; Petrus,cónféqüahtur milenbsp;^cordiam,Eiauauccm amp; Pharao,amp;IudaàUcharioteS îndurcntür, qüisnbsp;Poteftuoluntatieius reiî{tere?Itaqi uidetür, quod induratio hon fienbsp;*^putandahomjni,fèdDeo,quipóïrethömiiiérnjUcluno nutu,phnbsp;rcdderc,non tarnenuukhoefacere. Hæcfunt impudentiora, amp;nbsp;'^^gisblalphema,quàmutGrcatoriàcreatura obijci debeant. Quarcnbsp;^^ülus iubet refponlatorcm tacere,amp;:rèprehehdittémèfïtatéttï eitisnbsp;^üiisimè, firailitudineàlurifiguîo dudta. Sed cur,ïnquies,Paulusfe-^’'^mcntionemprædeftinationis,fitüraefttaccrtduiii,cùm ad præci-P^umhuius quæftionis ftatumpertientuinfucrit?Hic iterum confi-’^^tanda eft occafio,qua Paulus ad tradlahdain hanc de prædeftinatio-''^éaulaniâccefsitHæretenimadhueinconfîrmâhdailla propofitio-*^^Spcsnonpudefacit.Etquia Gentes ad Chriftlanifmuin conuerla:nbsp;P'^tuiflentdelàîute fua dubitare,amp;diccrc:Vïxfieripoteft, utnonpu-^^fiamus Spenoftrajquatilde lalutenoftra in Ghrifto coheepimusjnbsp;P^opterea quodhaólenus ab initio penè huius feculifuerimusaDconbsp;^ieôEç,n ecuideamus,quötnödo bcncficiaChrifti ad nos pcrtineaht,nbsp;f^'CjPaulus producitintnedium^afgùitientadeprçdeftinatioric.Imo,nbsp;’’^H’^ienSjVos Gentescledæ eftisaDeo^ 8(. prædeftihatæ in Chrifto,nbsp;P’^’ulquam hiemurtdus Gonftitueretür.Ficri ergo ho poteftjütSpeueinbsp;jÇ^püdcfiaris.Ne£obftat,quôdhaôtehus norifucritis populus Dci.nbsp;cnim,cui unk, inileretut, amp; quem uult indurat. Aeterna ßlusnbsp;pend et exhumana,fed exdiuiha uoluritàté amp;: gratuita Del mhnbsp;^hcordiaiCumigitur uosGentes fitis diuiria tiolunratenullo ueftrönbsp;^^hitncritorurn rclpe6tu,lèd gratuita tàritùm Deiëlémcntia,ad iàlu-

in Ghrifto eleôtç,bene côfiditc,Spes uèftra non eritinanis.Hic éft legitimus ufusprædeftinationîs, uideIicet,utSpcm deæternanbsp;Ÿ iàlutc

-ocr page 260-

'ii9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. IX. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Ultitc in Chrifto conceptam, confirmet,non infirmcc,amp; ucram pieta-tem alat,non euertaf. Vnus enim uniucrlælâcræfcripturæ,in qua amp; do €ltîùa de prædeftinatione continetur^fcopus eft, ut doceatFidcm,nbsp;Spefn amp;Caritatcm,amp; proponat nobis Deum efle iuftiisimum omnium rerum güberhatorem, amp; patrem noftrum, propter lefiim Chri-ftum, qui nosaftaxèrnam Glütcrn conftruet. Quare,fi quis,uel exhocnbsp;fcripturæ locô,ucl exalijs colligat Deurn efTciniiiftiim amp; tyrannum,amp;nbsp;non efte uel credendum, uel Iperandumjuel caritatem fcdandam,nbsp;hic, ut impie amp; blalphcmè abiïtitut làcra Icriptura, quæ cft Epiftolanbsp;Deiadhuraanum genus,ira feuerilsimè eft compefcendus. Qe do-ôlrina enim prædeftinationis diccndum eft,quod de ferreo gladionbsp;aut cukro dici (blet Hic enim magnum amp; corrunodum ufum habet, honfcamèn conucnitimprudcntibus J)ueris,kd adultis,quiconbsp;rêôlè ûti iciünt.Itâq;,fi,puer éuîtrum arripuerit,proximus quifquc uclnbsp;parens uel cognatusftatim extorquéteum iterum èmanibus eius,acnbsp;aliquorics iplc quoqueuapulat,propterea quodcùm nefciat cultxonbsp;redèuti,fibiiple exitium inferre poflet.Ad eundemm odum le habetnbsp;doélrinadeprædeftinatione. Hæcènim uâldè uriiiscft illi hominumnbsp;^eneri, qui credunt quidem in Chriftum, ftd interim offcnduntur,nbsp;uel quôd ipfi uideantur omnium hominum miferrimi ôc abiedißi-mi,üelquôdij,quirerumpotiuntur,amp;fummi acpræcipuiin Eccle-fiaamp;:popüloDeihabentur,non credafttEuangeliojlèd potius perfc-quantui; Hi docpndi funfc de confirmandi prædcftinatione, quod Dc-lis non habeat o.dio mifcriam, amp; calamitatem, fed fubueniat cij amp;nbsp;quod lâlus bomipis nourpcndcat ab humanis titulis, fed à gratuitanbsp;Dei dementia, qua Deus prædeftinauit iam inde ab initio orbister-IX omnes eos,qui credunt in lefiim Chriftum.Hic enim eft liber uitæ,nbsp;quemadmodum lupra diólum eft,in quo conlcriptilunt,ij quiordi-hatifiintadætèrnamuitam. Ethaólenusconftat iierus ufus prædcfti-natiônis.Qüôdfiùerô contemptoresuèrçpietatis tifiirpant prædcftinbsp;nationem, amp; contcndunt ex éa, Deum elfe iniüftum, amp; crudelem ty-rannum, qui homines innocentes, amp; nihil mali mcritos pro libidinenbsp;fiia traôlet, obduret amp;côndemnct,hîciam tempus dbut quodparens témerario puerô,arripienti cuîtrum, facere iôlct,idem erga coh-temptorem, dire optimapeftimè ac blalphemè âbutentem,grauiternbsp;fiat, ut digito labellum compelcat. Prædcftinatio enim» ut lune ipfinbsp;affeâ:i,citius eosiügülabit,quàm iüuabit. Paulus igitur,cùm antcànbsp;conlolatus eflet,per doôhrinam prædeftijaationis,côs,qui offcndc-bantur abieôliorie ludæorum, qiii üoeabantur populus Déi, nühcnbsp;grauiter admodum compelcit illos, qui hac doôtriria in luam ipfo-rum perniciem blalpliemè abuturitür , amp; iubet éos obticefcerc. Onbsp;homojinquiens, tu quises,qui ex aduerlorelpôndes Deo? Nuni

accu-

-ocr page 261-

COMMENT. IOAN, BREN. LIB, 11. DE SPÊ. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÎÂ

âCcuûbisDeuminiquitatis amp;tyranniclis,qiiôdEcclcbartt fîiâm non lgt;io humano tuo arbitrio gubernec? Cogitahiibi, quæfo, quis tu fis^nbsp;quis Deus fic.NoSj inquitElàias,lucum fumus, Deusautem cft fidornbsp;’^ofter.Qucmadmociuiii autemlutifigulusex eadcmliiti maflâjlàcicnbsp;âliud uaiculum ad boneftos ufùs, âliud ad parum honcftos : ac magnanbsp;effet impudentia ôctemericasgt; fi inhoneftum üaiculum rclponlàrccnbsp;Cüntrafigulum, Cur me fiefinxifti?ItaDeus ex uniuerûhumani genc-fis mafia, alceri quidem donat fidem ift Ghriftum, qua iuflificecur amp;nbsp;fiiueturjalterumauteni relinquicinfua inercdulitate) ut pereaL Necnbsp;lt;^fijquôdqueatullius tyrannidis aceuffri. Q^odenim alteri præflat:^nbsp;gucuicumeftbeneficiumiQuod alterum infiia impictate relinquit,nbsp;iuftum eftiudicium. Cæterumihatcdelutifigulo fimilitudo aeeeptanbsp;dlmutuo cxHiere.cap.i8.Ecce,inquitDominus,ficutIutumin manu figuli, lie uos domus ifiaelin manu mea amp;c.In hacautem fimilitu-dine acculànturomnes hominesfordium, Sc exeufftur Deus,quôdnbsp;nihil agat iniq uè.Sunt enim omnesbomines lutum,amp; indignij ex qui-hiis fiat bon eftum uafculum. Quare, ctiamfiDeusfeGeritcxboGlutonbsp;Ualculumparùm boneftum, non eft Dei culpa,fed lutinaturajMiudnbsp;ßlt,fi homines effent natura aurumfeu argentum. Nuncautemfiintnbsp;^Kum. Quare hi,qui ad lutofum ulum deftmantur,non babenc,quodlnbsp;fitDeo conquerantur.

E» 0 9iAlt;üv Û ®eoç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;thv rVügt;amp;(lt;S^ilo M'TUf ÿvt j4tè»

w Tp;^H/jL«Kpamp;ü/iilt;îLoilt;Æv\àj’y»?,KÂ7-U^iTrlt;^c*ay(rlt;iaamp;Aft«*',gt;9Îvan'ûgt;elt;lt;rS Tav -ZîAoi/pv'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eîiï

Qiiôd fl Deus uolerts oftöiderc iram, dC notam facere potehti'am fiianij mil t multa ani'mi lenitate uafa irae,apparata in interitum, amp; uÉnbsp;ntÂasfaceretdiuitiasgloriac fuac erga uafa mirericordiae,qua: praèpagt;nbsp;rauerlt in gloriam, (quis poterit cum iudtcare iniquum,aut aceufatenbsp;tyrannidisf)

Hæceftfimilirudinis deiutîfiguloaptatio. Sieut cnîm figiiîus ex Mem luti mafia fingit aliud uafculum ad boneftum ufijm,aliud adnbsp;h£dum,nec habet hoc uafculum poteftatem reprehendendi figulijnbsp;hopterea quodcvim materiaeiùs fit fœdaj non pofsit ullo iure lue-^«nfef€,fi ad fœdum ulümaccommodetur:itaDeus ex eadem bu-niani generis mafia, quæéftpeceato corrupta amp;foedata,relinquitalbnbsp;illiquidem homineminfiia fœditate,utdedaret in ipfb partim/u-*gt;n longanîmitatem partim iram amp; potentiam fùam quales fucinbsp;*iint Elàu, Pharao ^Saul, amp; reliqui innumeri,alium autem feligit adnbsp;hojîorcm,ut teftifieetur in co clementiam amp; mifericordiam fiiamjnbsp;’îuales fucrunt Jacob,Dauid,Petrus,amp; omhesSanéri. Quis igitu^nbsp;Polfet bac in le aeculare Deum alieuius jniquitatis aut tyrannidis?

-ocr page 262-

»4» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT IX. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Qui enim homines,{untuafcula(hoc eft)organa(euinftrumentaj qui« bus Deus iuftamiuani iram teftificatur, non facie talia, fed inucnitca-lia, amp; cùm nihil ho noris eisdebcat,rclinquitea,qualia inuenit,uaturnbsp;aUtêm ad nominis fui gloriàm declarandam. Et quos homines fedtnbsp;ualcula,quibus tcftificcturlùam mifericordiam^^Segratuitam clemcn-tiam,noninuenit talia,fed créâtea,talia,gratuito fauore.Sunt enimnbsp;düo priecipui,quod quidèmad prælens negociumattinet,afFcdusinnbsp;Deo. Alter eft feueritasiræergapeccata. Alter eft clementiaamp; miferi-cordia. Sicutautem artifex declarat induftriamfuam in matcriàjquanànbsp;cradbt,amp; organis leu inftrumentis, quibus opcratur: ita materia amp;in«nbsp;ftrumenta Dei Hint homines, per quorum alios teftificatur iram lu«nbsp;am,amp;pcr aliosfaLtorefnamp; clemcrttiamfiiam. Quodigicurnaturxlice tin liiis naturalibus, amp;artifici in luis artificialibus, certè idem licebitnbsp;ctiam CreatOri in liiis creaturis,amp; Deo in rebus fiiis diuinis.Qjiid ergonbsp;nobis faciendu, ut ucl fiamus, uel maneanius uafa mifericordix? Nonnbsp;cftlcrutandum in occulta Dei confilia. Neq; enim leruo licet inquire«nbsp;rein occultas domini fui deliberationes^neqj lubdito in magiftratusnbsp;ifiii rnyfteria, neq; militi in ablcondita Ducis lui inftitutaiScd ilTud fad«nbsp;tnduni nobis eft, quod Paulus confequenter docet, uidclicct,lcdan«nbsp;daeftreuclata uia nlifericordiæ Deiper Ghriftum, bJam,quo3Dc«»nbsp;préparâtäd gloriam, eos non finit perpetuo in impietàtc, cum impijsnbsp;hacrere,amp; ex împroüîlb ex hocfeculo in cœlefte regnum transferre,nbsp;fed ante ömhia,uöluntatcmluam pär'efäcerc. Acprimùm,uocat cosnbsp;perrcuélationëmEuangelij lui adfidem. Deinde donatcisSpiritumnbsp;lanól:um,per Euangelion, ut credant Euangelio, amp; renati ex fide fc«nbsp;quanturuocationem Dei,ita^; codeftemûlutem confequantur.Hocnbsp;illud cft,qüod Paulus ait.

Ök «oJA6lt;ra/ Kläff',ótz p-ivov ïscïciöViJbsK« iy çétSjr»

Qttos S)C uócaUit, nimirutti nos,non folutn cxludæis,ucru^®^ amex-geUtibuSi

(Ho ceft) Deus préparât quidemfibi uala mifêricordiae inglori», am,Sèdita,ütuoceteoseximpietateadpietatem. VocatautcmpcrE«nbsp;uangelion.Reuelato igitur Euangelio, danda eft opera,non ut curiolènbsp;óttemerèdifputemusjdeconfilio Dei,curuidelicetnos uocct,amp;noonbsp;alios,cur hoe tempore,amp; non alio,led ut fèélemuruocationcmEuannbsp;gelij.Hocenim Deuscxigit,illud autem prohiber. Dices ergo:(i^osnbsp;uócat Deus per Euangelion.'Hocneccflariocognolccndu cft,ncqüisnbsp;mcticulofior exiftimet uocationem Euangclij adle non pertincre.Vonbsp;cantui igitur perEuangelion non folumïudaci,ucrumetiam genres,nbsp;iudæi dicebantur pópulus Dei amp; gens lànÀa.Gen tes aut indrcumdl«nbsp;dicebant populus à Deo abieótus,amp; gens prophansûAcidem habebaCnbsp;dilcri-

-ocr page 263-

__COMMENT. ÏÔÂÂ BREN. Lift ïE DE SPft' quot; nbsp;nbsp;i6^nbsp;«ilftnin en inter ludæos amp; Gentes, quod inter pios amp; impîos,inter ho-neftos amp; inhoneftos,inter lànétos Sc fceleratos. Dicit ergo Paulus, uo-lt;ationem Euangelij pertinere ad quoluis indilcriminatim, fiue ad ki-dæosjfiue ad Gentes, fiue ad honeftos,fiuc ad inhoneftos. Et uniufeu-*u/q;intcfeftgt;non curiofe inquirerc,amp; di{putare,numab æterno fitnbsp;pracdeftinacus,icdEuangeIio fidemadhibcre. Deus enim per uoca*nbsp;tionem Euangclijdcclaracamp;tcftificatur,feadxternani uicarfi elegiffttnbsp;quotquot Euangclio fidemadhibent,qu€madmodum in decimonbsp;ttpite copiofius exponet.

^CvljUj'Ä^(JC7jgt;(yU.Cvluz.K«U.feSÄ/ O) ’fejj -n)X^,0v’d(i^H9M«I/-73?SjÓu XCLOgp:« VfJ^itÇ^ÎTCamp; tAnamp;HrovTj tfói Ôeoû (iSvVif. H(3:ï«ö' quot;isrtf 'Tiü ïa-^ccnK. É«p u Ô iQÏamp;-,nbsp;9a.\ixJamp;rHa'^To

7^ ffvvTEÀcÂv avni^t-vav a! /txcaoövvH^oTi Aojsv ffvyvïTTXH^avov TpiHijy Kupoj lt; ’ y*C. Kei x.«Swtr -rÇpeiÇHKOinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EÏnbsp;nbsp;nbsp;Kufioç Zaßaue .4}4lt;aTÉAJ7r»

Vt amp; Ofeedidt: Vocabo populuni,qui’ meus non erat,populut» mcuni,6^eam,qucenondikda erat,diIedam.Et eri£inIoco, ubi diznbsp;Öumfueratcis:NonpopuIusineusuoSjibiuocabunrur filij peiuiznbsp;uentis.Efaias àutem cIamatdeIfraeI;Si fuen't humérus filiorüm Ifraznbsp;Cl, utarena man's,rcliquitc faluæ crunt. Sermonem enim perficiensinbsp;abbreuiäs cum luftjcia;Quoniam fermonern abbrcaiarum facietnbsp;Dominus ijtiterra. Et queadmodmu prius dixûEfaûsrNhj D^minbsp;hus2abao'th reliquiflet nobis Femen,utZodomafadi fmffenius,5lt;nbsp;Gomorthataftlfliilati eflemus»

• Quödantedixit:Vöcauitnös,nonft)lumcxludæis,ucrumeticni ^Gentibus,hQcnuncProphcticis teftimonijs confirmât. Ecfi er ^ninbsp;Rentes fiint elcôtæ, amp;Iudæiabieôti,tamen necillæica finit cielt;^,,utîî,nbsp;li^erintingratæ, non itetum abijciahturj quemadmodum mox e^-pitènbsp;s^‘ftquitur,ncè hi ita fiint abieôti,iit non recipian tur ex ipfis in gratianljinbsp;Î^Qtqupt conuertuntur ad Chriftum.Scd quifquis, fine ex Gentibusnbsp;’üeêxludçis iàuôeaueritnomen Domini noftri lefii Ghrifti,iaiiiusnbsp;Gentes ad communionem Euangelij, amp; beneficio-Chrifti uoecntur,amp; maxima pars ludçorura exhæredentiirjnec ténbsp;jpPteficjnecßft inexpeótatum. Prophetæenim dehac re concionaeînbsp;,‘JPC,priulquam filius Dei hominem aftumpfit.Audiamus igitur Pro-Pbeöcatcftimooia,de uocatjone Gentium, amp; de àbicétiohelüd^eo-^nbsp;’‘^ni.Primumteftimonium jquod Paulus Hoe loco coramemorar/nbsp;^tapud OlcamcapjtehVxorProphetae eoncepit filîam.Et dixit elnbsp;,??ninus:Voeanomcn eius, Abiqj milericordia, quia no addam ültrànbsp;^^ercri domui firaeH ièd obliuionc obliuiiêar eorü.Etmox: Ablad:a-^^iquç eratjAbfij; miièricordia.Ec eôcepit amp; peperitfiliu.Ec dixitnbsp;oome.ciu^^n popylu j mcuSjquia uqs non p opuhts meus,nbsp;“ -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- - -nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;--nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ôcego

-ocr page 264-

264 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. IM CAR. IX. EPIST.-TAVLI Atgt; ROMAÄ.

amp;ego noncrouefter Deus.Ac iterumrin iocoubi diccturciSjNoa populus meusuos, dicetur eisjFilij Dei uiuentis.Hæcdicunturdcuo-catione gentium âcabiedioneïudæorum.Quodigitur in diuulgationbsp;neEuangelij Chrifti in orbem terrarum, de Gendbus Séludæis conn*nbsp;git,non contigit temerèjfèd prædefinito cönfilio Dcid-fic,fiimportU'nbsp;nior cjuifpiâm ludæis rclponùuerit,Quid ergo conquentur?Si abic*nbsp;lt;äuslum cönfilio Dei bene delibcrato,a4r mihi imputatairmeainter*nbsp;necioFSedidem eirefpondetur,quod Paulus lLipra‘dixit,Homo,quisnbsp;tu es, qui exaduerlo relpondes Deo?amp;c.Secundumidftimoniûfoin-ptum eft exEßia capite lo. Si fuerit numerus filiorum Ilrael, ut arenanbsp;maris,reliquiae laluæ erunt.(Hoc eft)ficu't Gentes,quænqn erantpopunbsp;lus Deijeleótaefuntin populum Dei: ita ludæi,qui erant Dei populus,nbsp;abie^i lunt,ne eftent Dei popuIus.Etquanquam aliquot,etiam ex lu-'daeis confecuti luntlalutem, queraadmodum poftea capiten.dicitur,nbsp;utApoftoli,Paulus,amp; multi alij,dequibus fit mentio in Aólis Apofto*nbsp;licis, tarnen hi fuerunt tantùm Reliquiae (hoc eft) abiedilsimaparspo-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;puli. Qui enim erantpræcipui,Principesuidelicet,amp;Pontifices,acuaa.

xima pars Iudæorum,abièâ:ifiintà Domino. Quod autem additur, Sermonem perficiens, amp; abbreuians cum iufticia, quoniam fermoi^nbsp;nem abbreuiatum amp;c. recitatur à Paulo iuxta uulgatam Gr^corumnbsp;tralacionem, (non enim uifiim eft Paulo, propter unum tantùm«nbsp;alterurh teftimonium, ufitatam mu tare,) quæ amp; adhuc extatjamp; tribui-tur Septuaginta intcrpretibus.Sed non exiftimo Septuaginta cam ofd-

- tantesfuifte, utinHcbraico textu, pro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chilion, (quod fignificat

conlùmmationem,autdeletionem,à uerljo nbsp;nbsp;nbsp;qubdfignifiûc dele

re aut finite,) legerint ¦^’lt;’''70 milioh, quod fignificat Icrnionenija uer* Bo’t'tû milcVamp; fignificat loqui. Iuxta Hebræum igitiir tCxtum biclo-cusita legendus eft, Interims ablblumsinundatiufticiam. Quoniamnbsp;jnteritumyamp;ablblutionem Dominus Deus Zebaothnbsp;uniuerße terræ. Cuius dicE hæc eft fenteûtià: Deus deVreui’t, amp; quodnbsp;decreuit reipla ablbluet, leu implebit, Ut p opülirt Ifiàcl^übicuntj; fiic-rit, iuuniuerià terra abijeiatur, amp; exhæredétür, ne fitäiuplius pópulusnbsp;Dei. Quamp;abiedtione ablbluta amp; impleta^abundabitluftkaa copi’ófö.nbsp;Eoftqtura enim Iud*eiabièétifiint,amp;èxclufiab haafdiEate coelcftiumnbsp;bonorum, Éuangelion Chrifti, quo adnunciatur attdrtia iuftida pro*nbsp;pterChriftumperfidem,diuulgatum èftinuniuêrluiri örbemterttÈj;nbsp;inter omnes genres, ut quofquöt crtdunc in ChriftüiiÏ,ï^ón iam giit-tulam tantùm,led correfitern,adeoq-,maré*iuftiÖ^acdpi^tCredïih-tes ènim in Chriftum,itaiüftificantur cöram Ded,pfö^terChriftuminbsp;ut fiânthærédes amp; participes omnîurri cœleftiufri bbnönim. Quidnbsp;Ctfft.th multis opus?Quod PaUlushoclocO ex EGia dicit, jriariêülud iplùirinbsp;eft,quod paulô pôltitKJeFprçtaturiplefPérli^Ium^^m.^uiensJhjdço-ru«

Z

-ocr page 265-

COMMENT. IOAN. BREN.* LIB, H. DE SEE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îtfjr

rum contigit fâlus gcntibus, Et, Lapfus iHorum, funt diuitiæ mundf» Ac dimi'nudo,(hæc eft I'nteritus abfolutus illorunijfunt diuitiæ gentium . Quare,quôd ludæi fint à Deo abiecfti, ne fint amplius populusnbsp;ô^gcntes eletftæ, etfî uideturin oculismundimirum amp;nouum,nbsp;tarnen in ocuIisDeinoneftnouum , fed iam olim à Deodefinitum,nbsp;amp;Propheticis oraculisadnunciatura.

Tertium teftimonium, fumotum eft exElaia.cao.i. Nifi Dominus

bias,q)futurü fît,utlfraelitæ exhærcdentur è cœlefti patrimonio,pro-ptcr impietatem ipforura. Derelinquetur(inquiens)filia Zion,ut um braculum in uinea, deut tugunum in cucumerario, ÔC lîcut ciuitas,nbsp;quæuaftatur.In colleftione enim uuarum amp; fruéluum, non reîinquitnbsp;in uinea,nifi tantum umbraculum,amp; in hortis, nifî tuguriola*Et in ur-iiium uaftationibus uix reliqua fit una amp; altera domuculadta Sgt;^ ia uinnbsp;demia populilfraelitici,(quod eft tempus aduentus Chrifti,amp; diuul-gationis Euangelq eiusin orbem tcrræ,iuxta illud loannis Baptifte,Senbsp;turispofita eft ad radicem arboris.Omnis ergo arbor,qug no fert frunbsp;ftum,excindetur,amp;in ignem conrjcietur,)pauci quidam iâlutem cÔ-if quentur,maxima autem pars ab rj cientur, S)C p erib unt ? Ac br eu it er,nbsp;tamhorribilis erit excæcatio amp;abielt;ftio Ilraelitarum,ex hgreditate cœnbsp;i^fiiumbonorum,utnifi aliquot pauciisimi,tanqfemen,referuarêtur,nbsp;'Ion aliter périrent, q olim Zodoma Gomorrha igni deflagrarunt,nbsp;9nacurbesitafuntuaftatæ,utpræterLothûcum filiabus,neunus quinbsp;demfuperftes ôô incolumis euaferit. Habes Prophetica teftimonia denbsp;deébone gentium ÔC abiedione ludæorum, quantum quidem in prgnbsp;f'^ntiafufficiunt.Nam in fcriptisPropheticisplura extant,quorum eti-®ni nonnulla Paulus poftea commemorabit.Quid ergo caufg eft,q?Iunbsp;dæi fint abiedijGentes autem elédæfSequitur.



-ocr page 266-

aid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. IX EPIST. PAVLl AD ROMAN.

lio Chrifttjudæiuerô non crcdiderunt, fed reiecerunt Chriftum una cum fuo Euangeh'o. Gentcs,inquit, quæ non fedabantur iufticiam,nbsp;apprchenderunt iuftidam.Iufliciam autem,quæ eft exfide.Non enininbsp;obfcurum eft, quanta fuentimpietas, quanta ab ominati'o,tani in rdunbsp;gione,quàm in moribus Gentium. Cuius rei epitome extatfuprà capinbsp;te primo, Itaque Gentes abfuerunt à uera iufticia longiisimè. Et tarnennbsp;aftecutæfunt iufticiam. Quid itaî’ Quia,poftquàm audiuerunt prædi-cationem Euangelq delefu Chrifto, nonrepuîerunt, fîcutludæi, ftdnbsp;agnouerunt Chriftum, Sc crediderunt in eum.Vobis,(inquiuntPaunbsp;lus amp; Barnabas ad Iudpos)oportebat primùmloqui fermonem Dei,nbsp;fed quoniamrepellitis dlum, amp;indignosuosiudicatis æternauita,ec-cc conuertimür ad Gentes, Sic enim præcepicnobisDominuszPofu^nbsp;te in lucem Gentium,ut fis falus ufquead extremum terræ. Audico-tesautem Gentes, gaui'fæfuht, Sgt;CglorifîcabantfermonemDominfnbsp;ïuda*iuerô,etfi fedati funt Legem iufticiæ , amp;fecerufltmùltainfîfnbsp;gniaiàcra, iuftaopera,iuxtapræfcriptum diuinækgis, tarilennonnbsp;fuerunt coram Deo iuftificati. QuiditafQiiianon ex fide,fed tâquâtttnbsp;exoperibusLegis,hoceft. Non credideruntinChrifturta,propt«quot;nbsp;quemfoîum hominesiuftifîcatitur coram Deo, (hoc cft)confequun-tur remifsionem p eccatorum àc uitam aeternam,idc^ fola gratuitanbsp;clemcntîa,amp; nullo ôperümmcrito:fed polliciti funt fibi, reiedo Chdnbsp;fto,iuftidani,propter facralegis propter mérita operumfuorunt»nbsp;Off enfi enim humih'tate Chrifti, abiecerunt ipfum, unà cum fua î u fli-da, amp; fufceperuntiufticiam,ex meritisfuorum operum confequen--dam.QuarcIudæi,abijciendo Chriftum,abieceruncetiamucramiuninbsp;ciam,ideo(»repulfifuintâparticipatucœleftiumbonorüm.Memora-bill's îoCusiExponît enim illam caufam, propter cjuam inter homines,nbsp;alfj damnantur,alh feruâtur.Qugeft ergo caurainafNum,quiaalt} dugt;nbsp;cunt uitam honeftam,ahi inhoneftamf Nonihil quidem his uerbis,fednbsp;noniàtis didtur.Etfîenim mukihoneftè coram hoc mundo uiuiint,etnbsp;neceisitas uocatiôis noftræ exigit,ut deteftemur ôd fugiamus otnnemnbsp;inhoneftatem, tarnen homines non faluantur propter uitæfuæ hone-ftatem,Sed alfj quidem iàluâtur,q? quærunt iufticiam fuam in Chriftonbsp;fidem : alfj autem damnant, q? quprunt iufticiamfuam in operumnbsp;fuorummeritis. Puto multos,inquit quiipiam^^èfeculihuiusfiipienti.-bu,ad fapientiam pofte peruenire,nifî le iam erederent perueniftè. Sicnbsp;etiam fcntiêdum eft deiufticia,q) multi poftent peruenire ad ueramiunbsp;fticiam,nifi erederent fe iam perueniftê.Etalius quftpiam,Superbia,ittnbsp;quit,fmpedimentum eft profedus. Homines enim nafeuntur filfj iræ,nbsp;amp; in poteftate Satanæ. Cum igitur Satan fitârrogantifsitnns ÔC fuper*nbsp;bilsimus fpiritus,tenerinon poteft,quin amp; hominem,mancipiuniftt'nbsp;üm,faciatfuperbum amp;arrogantem.Itacp homo exiftimat fibimagnonbsp;efte dedecori,fi emendicet, a accommodate accipiatalienamiuftich«nbsp;ara, non pofius ex feipfo,amp;: fuis operibus eam petat, Sieut enim n»nbsp;f ura erub efdmus,egeftatcm noftram fateri,8i uidum mendicimoniônbsp;colligere,aliena^ ope uti ? Hoc enimuidetur oobis adiniereliberty*nbsp;tÇtOjr

-ocr page 267-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER II. DE ÎPE;

tcm Î ita edam erubefci’musaliéna tantum iufticia frui, ÔC nullam pro-priam habere iufticiam^Noftra autem propria iufticia, imbecillior 06 impurior eft, quàm quæiniudició Dei conftarequeat.Solauerdlu-fticia Chrifti conftat. Seruamur igitür,nori noftra ipforum,fed tatumnbsp;’ufticiaChriftijquæamp;noftrafît per ficlem, Conferamusautemhæcnbsp;ad fingulahominum genera, 8gt;C clarc ùidebimus,quam ob cauiàmali]nbsp;ßluentur,alii damnentur. Aeprimum iteruni de ludæis amp; Gentibus.nbsp;Hi abieéd funt à Deo,amp; damnantur.Quam ob remf An non multi innbsp;ter ludæos fuerunt honefti,probi iufti homines f Certè fuerunt, fi-Sfuidemloquendumeft de externahoneftate. Quidergo eft, quôdnbsp;damnentur f Quia non ex fidej'nquit Paulus, fed tanquàm ex operi-ïgt;üs.Quo enim temporeChriftusconcionatus eft Éuangelionfuum,nbsp;^udgifuerunt homines arrogantes,aciudicaueruntfibiprobrum elfe,nbsp;’Henamiufticiamà Chrifto perfidemaccommodatoaecipere,fedmanbsp;Herût propriam iufticiam ex meritis fuorum operum extruere. Cümnbsp;’gitur hæc iufticia non fit perfeda nec pofsit conftare in iudicio Deî,nbsp;tMerito damnâtur,propterea quôd alienam Iufticiam, quæ eft Chrifti,nbsp;^biecerint.Gcntes autê funt à Deo eledæ,amp; làluantur.Propter quidfnbsp;Num quia Gentes duxerunt tam honeftam uitam f Nihil minus. Nihilnbsp;eratGentibusfceleratius. Sedinpromulgatione Euangeli] non fue-ttiiît arrogantes, SCcùm non hab erent propriam iufticiam, agnouC-tuntChriftumjScmutuofumpferunt exipfo perfidem,ueramiufticinbsp;’»îi.Quare confecutæfuntfàlutem. Idem dicendum eft de Chriftianisnbsp;^Turcis.TurcæfuntàDeo abiedi,amp; damnâtur. Quant ob remfAnnbsp;*^on funt inter Turcas qui amant honeftatem ÔC fèquuntur eamf Certè funt.Et tarnen damnantur.Quia non ex fide, fed tanquâm ex operinbsp;^üsIegis.Suntenim arrogantes,8lt;^abominanturiufticiâ Chrifti,quæ-tutitautem ftatuere propriam iufticiam, ex meritis fuorum operû,id-dreo ad ueram iufticiam non perueniunt. Chriftiani uerô agnofeunenbsp;Chriftum,6c fêdantur quidem honeftatem uirg,iuxta uocationê,non „nbsp;Stiærunt autem iufticiam in meritis fuorum opeß2,fed tantum in Chrinbsp;fto per fidem.Sic dicêdum eft,de hypocritis amp; uerè pf)s inter Chriftianbsp;pos.Hypocritæ enim abijciuntur àDeo,ædamnantur.Quam ob eaunbsp;‘^mrAnnon multa bona opera faciuntfCertè faciunt. Et tarnen dam-ttantur,quia funt arrogantes. Contemnunt Sc reqciunt iufticiam Chri

--—-----— — W V»* *

‘tijôd quæruntfuam propriam in meritis



ton lapide ofFenfionis amp; petrâ fcandali. Et omnis,qui crédit in eum, Z a non

-ocr page 268-

îi8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN GAP. rx. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

nonpudefiet. Hocpropheticûtefl:imonj'unicxtatapudEfai'am,amp;col kélum cflè cap.8»amp;iS.Sdamusigiturprinium,^hic locus manikiknbsp;probat filium Dei,qui in pknitudine tempon's afiiimpfi't fernen Abranbsp;hæ.elîè uerum Deum Zebaoth.Quod enim Paulus hOcloco de Chrinbsp;fto interprétât, hoc Prophetaclarèdi'cit de Domino Deo Zebaoth,nbsp;Dominum (inquiens) Zebaoth ipfum fan(ftificate,ipfe pauor ueftcr,nbsp;Sc ipfe terror uefter. Et erit uobis in fanctificarionera, in lapidem aut5nbsp;ofienfionfs Sc in petram fcâdali duabus domibus Ifracl. In laqueum èCnbsp;ruinam habitantibusIcrufakm.CumhacPauhinterprctanoneconuenbsp;nit etiam expofitio Symeonis,qui Lu.x.de Ghrifto ait:Ecce pofitus citnbsp;hie in ruinam Sc in refurrevflionê multorum in Ifpel, Sc in fignunii cUinbsp;contradicitur.Et Petrusa.Pet.i. Chriftus lapis eft uobis preciofus,qu^nbsp;creditis.Cæter urn ijs, qui no credunt, lapis quern reprobaueruntnbsp;ficantes,amp; in quern impingitur,Sc petra ad qua off endant.Dcinde conbsp;ftderemuSjCur Chriffus uocetur lapis offendiculi amp; petra fcandali.M^nbsp;nifefta quidem huius rei caula eff,uidelicet,qj pofttus fit in ruinam/G-cut Symeon dixit,)multorum in Iffaehhocaut indeadco accidir,quisnbsp;etfijCum uenit inhanc terram,fuitin forma Dei, SC collocatus eft in ogt;nbsp;mniDeimaicftate.(Habitauit emin eo iamindeà conceptione,oipnisnbsp;plenitudo deftatis corporaliterjftcut Paulus ait)tn exinaniuitfeiptuni,nbsp;fumptaferui forma, Sgt;C faeftus eft obediens ufcç ad crucem.Hæc eft krnbsp;main oculis huius mundiabiedilsima.Accedithuc,qjin externa luaulnbsp;ta nihil ferè differebat à ciuilialiorura hominu çonuerlâaone.No niogt;-rabatur in deferto,ficut Elias,amp; loannes Baptifta. Non uefeebatur Inanbsp;fttatis cibisjfed edébat Sc bibebat cumalrjs hominibus,politico more«nbsp;Vnde amp; audiebat helluo. Hæc forma maono erat offrndiculo Pharisnbsp;læis,amp; alrjsludeis,qui magis cceleftem Sc diuinioremformamin Mc(-fia expeiftabant.Sed hoc offendiculum facile potuifletdifeuti,ftnbsp;xiftent diligenter oracula Prophetarum, qui multis ante annis uatidoanbsp;ti fuerantjMefsiam uenturum in huncmundum,humanisinibecillica^nbsp;tibusobnoxiura,0^ cruce tedium, adeolt;çnouilsimum,utElâiasaif,uinbsp;rorum. Videbatur praeterea docerc contra legem Mofi, Scabolerc fagt;nbsp;cfa,diuinitus inftituta.R.emittebat enim peccata,no propter femficia,nbsp;fed jantum per fidem. Fides,inquiens,tua te làluum fàcit.Ac breuiter,nbsp;non uidebatur in eo ulla talis maieftas,qualem de Mefsia expedabant:nbsp;Sc forma regni eius intantum non refpondebat,iuxtaipforum opinionbsp;nem,Propheticis promifsis, ut temporibus eius ftatus rerum ludaica-rum,fubinde in peius rueret,tantum aberat,utregnum lifaeli promil*nbsp;fum inftauraretur.Hæc erant Pharifæis Sc Principibus ludæorum ma-ximo offen diculo. Sed potuiffent etiâ huic olFendicuIo facile mederi,nbsp;ft confideraftent,q? Prophetae docuerint, Mefsia regnatußt quidê,fednbsp;ccelefti,amp; non raundano more, amp; intraturum quidem in regnunifti*nbsp;um,fed per crucem Sc mortem,non per mundanam tnaieftatem.Qpsnbsp;re,cumraulti,propter has,quas cÔmemorauimus,cauiàs, offènfîfuncnbsp;in Chrifto, amp; abiecerunt eum, didtus eft ab Eläia,Petra fcandali amp; h*nbsp;pisoffenftonis ? Cæterùm, quails offendiculi Petra Ghriftusfuttl»*nbsp;dîeis,'

-ocr page 269-

COMMENT. IOAN. BREN, LIB, 11, DE SPB.

^aasjtah's manet in hoc mundo ufcp ad nouifsimum diem .Turcæ of-fcndunturin ChriftojÇp non rennet inter hojnines externa amp;^munda propter Chriftum.Itaqp Chriftus hodiet^ lapis eft offenfionis.Quid i-giturrNum duntaxat eft lapis offenftonisf Nihil minus. Chriftusipfenbsp;®pud Matth.cap.xbè Piâl.uz.ait ? Nunquàm legiftfs in feripturis, Lapi-^lt;^in,querareprobauerunt ædifîcantes,hicfa(ftuseftin capucangulifnbsp;ËthoclocoredtatPauIus exEfaia cap.xS, Omnis,quicreditin eum,nbsp;ïîôpudefiet.Hypocritisquidcmamp; impijs eft lapis, quo ofFendunturnbsp;^pereuntjfedcredentibus eft lapis, quo ad uitam æternam fuften-*^ntur,Cæteru,quod Paulus ex Eiaia dicit, Omnis,qui credit in eum,nbsp;Oon pudefietjhocapud Efaiam iuxta hebrgura textum italegicur,Qiiinbsp;^redit,non féftinabit.Cùm autem Paulus feripferit hanc epiftolà græ-lt;^alingua,uoluit etiam didum Prophetæ,iuxta Græcorumtranslatio-recitare, Sed etfi diuerià funt uerba eadem tarnen eft fententia.


Nam quodiuxta hebraicum textum dicitur, Qui credit,non feftina-^itjperinde eft,ac ß diceretur, Qui crçdicgt;non confundetur, feu non Püdefiet.TransIatum enim eft à feftinatione turpi fuga ignauorumnbsp;^ïnlitum in fuga.Qui enim funt f 4nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in prælio,amp; abieÀis armis fu

giuntjhipudefiunt.FeftinareigiturhocIoco eft pudefieri.Intueamur ’gitur hoc diefturadiligenter.EtfienimGhn'ftus eft lapis offendiculinbsp;lt;^ontemptoribus,amp; incredulis, tarnen eft lapis fuftentationis ÔC falutisnbsp;Ohinibus,quiinipfumcr.edunt. Dicit, OMNIS, hoceft,fiueludæ-^s,fiueEthniçus,fiue mafculusjfiuc fœmina, fiue honeftus, fiue inho-*leftus,fiuc fenexjfiue iuuenis. Omncm,inquit Chriftus, qui uenic adnbsp;«iê,noneiiciamforas.Et,Omnfs,quiinuocaueritnomenDominilàl-iiuscrit. SequituriQVI CREDIT IN EVM. Non enim eft aliudnbsp;organon in nobis, quo Chriftumapprehendimus amp; fufeipimus ,nifinbsp;per Fidem. Chriftus nonfufeipitur per facrificiaPontificiarumMifla- .nbsp;rum,imô ne quidem fufeipitur per eleemolynas. Etfi enim dan da eft,nbsp;iuxta regulam caritatis,eleemolyna, th hæcnon eftillud organon,quonbsp;Chriftus apprehendit. Hic.n.no apprehendit,nifi perfidê.Poftremônbsp;Äddit:NON PVDEFlET.Quid hocrNunqnepius quifpiâ,quiuerènbsp;In Chriftû credidit,pudefalt;ftus eftf Cerrê multi pudefaefti funtjimo amp;nbsp;Chriftus pudefaeftus eft ad tempus in cruce. Sed hic pudefadio intel-I'genda eft,de ijs rebus, quæ ad officium Chrifti pertinent. Chriftusnbsp;^nim uenit in hunc munaum,ut peccata expiaret^ amp; in morte confer uaret,ac æternam lâlutem conferret. Nullus igitur unquara,qui erenbsp;didit fe propter Chriftum habere peccatorum remifsionem.ôd uitamnbsp;3îternam,pudefa(ftuseft.Non uenit Chriftus in hunc mundum,ut exnbsp;hpidibusfadatuel panem uel aurum. Quare qui fingeret fe credere,nbsp;lt;luôd ex lapidibus fieret panis, certè pudefieret, quia credit futurum,quod nec eft promiftum, ncc pertinet ad officium Chrifti. Quinbsp;3ütem credit,peccata fua per Chriftum expiata, amp; mortem ui(ftam,ucnbsp;propter Chriftum cofequatur falutem,is credit,quod eft officq Chri-ft,ideoçnunqpiidefîet,fedperpcc«oleruabiîtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 CA-

-ocr page 270-

IN CAP. x; BPIST; PAVLI AD ROMAB

CAPVT Xj

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.»

AeXip»)) ifjS^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xacÇiAaç*»^ x tfinmz » -ji^tov

laquot;ftc^'A tyjv eîç irzigt;'rllsiM/gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«vyrg^üTjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sj^»iÄy»«Ä*

A’^o Kar’iTirytotfif)!*

Fratres propcnfa quidcm uoïuntas cordis mei,8d deprecat»o,quat fit ad Dcum pro Ifrael ad falutcm. Teftim onium enini illts pcrhi/nbsp;beo,quôd fiudium Dei habcrtt,fcd non fecundum feientiartix

Paulus prùfcqubquôd tn Mono capitccocpwih mnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gentes ekdlas. Expofukau*

tsnu'nfincprsecedcntiscapiriS caulam, curîudæifintabit* (äi, Ifrael xnquiens, qui fedabatur legem iufticise,adlegeittnbsp;iufticiæ non p eruenit, quia non ex fide,fcd tanquam ex op erib us Lc-sis.Hanc cauiam re^etit nunc Paulus,amp; exDolit earn cooiofè, ut docc

ftum. Ac initio Paulus I'terum teftificatUr animifui beneuolentiam eT' ^3l ludæos. Et quemadmodum antea cxpofuitingentem fuum^ologt;nbsp;rem,propter Ifraelis afaiecfb'onem, ac optauit anathema fieri à Chriftonbsp;pro fratribus fills,ita 0^ hocloco cundeni afFediuni déclarât,tcfiifi'nbsp;cansfepro ialuteipfbrumfineintcrmifsiohe Dcuminuocarc. Itaqùe^nbsp;iterum babes exemplum eius affedus, quekti deb emus non atöiü«nbsp;fântùm,uerumetiam capitalibus inimicis. ludæi cnim conipirauwai«nbsp;in necem Pauli,6^ hocfolumagebant, utipfum, qiioquomodOnbsp;lent, è medio tollcrcnt,ac trucidarcnt. Et tarnen tantum abcfi,«t qug*'nbsp;ratuindidam j utpotius cupiatprof^utcipforum anatbcràafîeri^^nbsp;Ouarenon tantum præceptis, fed cdam Sandorum cxenipb's expP-futat opinatam excuiationem,quam ludæi iuæ ii^pfetätt pra;f«^«nbsp;lennDicet enim ludæuS quifpiam religioGör, Quidf (^uortiodo nosnbsp;ïudæiabiediefièmùsâDeô, cùm quæfacimus falt;±s. Si. qüoshæreti-cos,aut religionis nofiräe nouatores perfequimur, optimo fadamusnbsp;ftudio t religiofîfsimacrgâDcümuoIuntateâc dpinione, adcoûuénbsp;fummo zelo Dci f Quod defignamus, non defîgnaraus mala coriid-»nbsp;entiaquaIembabentadùItcri,furcs,latrÔnes,amp;:alq homines fccléra-ti i fed defignamus confcientia colendi Dei. Non igitur uidcmüs eau-fàm,cur Deus nos req cerct,aut non reipiccret. Ad banc feu obiedio-nem feu exeufationem, rclpondet Paulus : Tefiimonium(inqui2ôs)'nbsp;perhibeo illis,quôdhabeant quidemzelum Dei,fed tion,l^ctindui»nbsp;£cientiam.P€rfecutifuntPrôphetas,nonautem uifî fur.t e/os pcrfeqult;nbsp;impioaffedu ,fedmagnapietate.Exiflimabaht er,/«, p/ophetaspu-gnare cum auica ipforum Religione. PerfeeuG fur^t Chrifium iplim»nbsp;non quiafcnferint^præfertiîp, qui inter ipios’4idebanturr61igiofi,rc

hoc

-ocr page 271-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER D. DÈ SMK 37« hoc fàcerc odiO Dei, fed aniore eius : quia Chriftus uidebatur do-«flrinafuaLegem Dei aboîere.Perfequuntur adhuc Apoftolos Chrt-ili,non quod cogitentaduerfus Dcum peccare fed quod exiftimentnbsp;(èDeoinfîgnemcuItum præftare,quiaputant Apoftolos fufcepiflènbsp;ûudium omm's cultus Dei aboîendi. Quid igitur dicemuscNum quianbsp;exd^imant fe hac fua pcrfecutione Deo fcriiire,ac Deo gratum officiunbsp;làceréjïdrirco Deusagnofcic,ôfapproba£fNihil minus. Etii.n.habencnbsp;3dum Dei,amp;bonam,ut uocant,ihtentione,hic tnzelusjamp;f h^cincêtionbsp;no eft Uct’ mryaw^hoc eft,fecund5fcienriâ,et Ut maiores noftri 10quenbsp;bantjfecundum difcretionê. AfFedus quidem uidet bonus, fed erratnbsp;dcledu.Deus enim colendusquiderti eft , non autem iuxta hominisnbsp;deiedum, SiC arbitrium,fed iuxta Spiritus fandi decretum,amp;: mandatum . Difcamus igitur hoc loco de hominum ftudio in colendo Deo,nbsp;tedè iudicare. Vulgaris enim error eft, quod homines fentiantjdiui-nitusapprobari, quicquid ftudio colendi Dei faciendum fufcepcrint.nbsp;Bonojinquiunt, animos audio Miflas Pontificias, bona intentione a-doro lign cam autlapideam ftatuam crucifix!. Et abßtlongifsimijUt idnbsp;feciam colendiidoli,fed tantum colendi ueri Dei gratia. Paulus autemnbsp;hoc loco pie amp; difertc exponft, quid de tali homituim ftûdio fit fentPnbsp;lt;rtdum. Non enim fufficit, ut aliquid zelo Dei,amp; bona animi intentienbsp;nnc faciendum fufcipias,fed exigi£ur,ut hie zelus,amp;: hæc intentio fit ftnbsp;timdumfcientiam- Gentcsfeccruntquondamfüaiaó'a,nónftüdiónbsp;-feu afFedu impietatis, fed pictatis, Et tarnen fuerunt impij Idoloma-öitïe, lüdæi confécrauerünt quondam liberos âios Moloch pcrig-*ïem,quemadmodumfcripturaeft4.R.egumuigefimotertiö. (Quodinbsp;^crurn exiftimaueruntDeo clFe offidumgranfsittiura i Et tacnenfuitnbsp;eoramDeo iàcrumabominandura,ôddeteftandum. Eodemftudioinbsp;^nterfecerunt Apôftolos tanquàm piacula.Bt tarnen erat homicidiumnbsp;erudeliftimurn amp; impfifsimura * Hoc cnimftudium tioa erat fccundiinbsp;feientiam. Quid ergo eft,SecundUm fcientiamfScientia hocloco eft,nbsp;^eda cogöitio,amp;: ueraintelligentia uerbiDei.GâmîgUur deäelo Dei,nbsp;bona mentis opinionefeii intentione fermo fir ,tunc is zelUs Sc aiFe-ftustantummodo commendandus eft,qui coniundus conforma-ïus eft cum reda Sc uera cognitioneacintelligentia uerbi Dei. Exempli gratia.ZeIus ManaiFf,quo facrificauitfilios fuos Idolo Molóch,ui-debatur quidem cultus Dei, fed quia non erat fecundumfdentiam,nbsp;hoc cft,noncrat coniundus cum uera cognitione amp; redairttelligen-fia uerbi Dei,fuit coram Deo abominatio.Spiritüà enim iandus præ-hripferat uerbo fuo certa facrificia, Slt;:adieCerat:Nô addas quicquam,nbsp;minuas, Sed quod EGO prgeipio tibi,hoc tantu facias Domino.nbsp;Lex Dei extabat: Erunt uerba hajc, quae ego præcipio tibi hodié,nbsp;corde tuo. Et narrabis ea filfis tuis. Non aüt dicit Lex: Confecrabisnbsp;per igné. Quare h gc Mana/làè pietas,fuit fumma impictas. Eco tf a,nbsp;Jdüs Abrahæ,quo inftituit madare filium fuum Ifaac in iàcrifîciûi,fuicnbsp;J'cundum feientiam, hoc eft,redam cognrtionem uerbi Dei,quia A-•tahâ habuit perfQUalc mâdi^ïèfPci » ut filiu fuum faerifiearet.Tollé

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z 4 nliuQi*

.V- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t t

-ocr page 272-

271 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP, X. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

fiîi'um tuutti unigenitum, quem diligis Iiaac,6d uade in tcrram Moria, amp; ibi offeras cumin hoIocauftum.Aliud exempIum.Zelus amp; bona innbsp;tentio ludæorumjquatrucidâruncApoftoIosChriftiiUidebaturcul'nbsp;*tus DeijUt tollerentur c medio hi,qui hærcfi fua uniuerGm terra coß'nbsp;taminarennSed hie zelus non erat fe cud um fdentiamjfèu redatnûor*nbsp;bi Dei cognitionem .Verbum enim Dei defînierat Éuâgelion Chrifltnbsp;diuulgandûper Apoftoios Chrifti in uniuerfum orbem terra?. DeZinbsp;on exibit lex,et uerbum Domini deHieruiâlem.Etrlnomnem terrain,nbsp;exiuitfonus eorum,amp;in fines orbis terra? uerba eorum.QuarepieOinbsp;ludæorû fuit crudelifsima impietasd3eôtrà,Zelus Pïnehas,de quonbsp;tat hiftoria in Numéris cap.i^.eommendatur diuinitus. Erat enim fccUnbsp;dum feientiam,hoc efl:,fècûdum redam cognitjonem;uerbi DetHoonbsp;cnim exjgebatjUt publiée fcelerati^publicè punireniur à magiftratu,!^*^nbsp;ius Ô^Pinehas eo temporepars crat.Eodemzd'Q ocefdit Elias pfeudonbsp;prophetas Baal, quia eùm rex Ahab efiet ceiîàcox, offiefj fui negk'nbsp;dforjiufsit Spiritus làndfusEliâm oecidereimpioSi»d intericum djuin*nbsp;tus deftinatos. Non igitur ullus zelus,quamuis lpeciofus,nec ullum il*nbsp;ftitutum,quamuis honellum,per fe eft commendandùrn,fed drfig^**'nbsp;tifsimè intuendum eft,num fîtfeçundûreientiamibôeeft,numbahc^nbsp;üerbi Dei teftimoniû,8^ ^sficifeat èreda ueraiicijbi Dei cogtitf^*

•••T- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

An'Oov/'.'Téb'Tù'iTHp'eOeôvr/ixSPairuyluj^ )^Txp?/(^ /(X^ûin/vtw^!(Tgt;ûvT^ • TH lt;AX5Pûlt;n/yK 70V Oeoy

Ignorantes cnmfiufticiàijî De(,amp;rprôpn'am iufticiam quærcritcs conftituercjiufticiac Déi noh fûèrunt iubditi.

Probat lu dseos^jiabere quideg^ ftudium pieratisjfedrnullo iudidOr fiecredaucrbiÔei cogniyone.Etfi-autemhîcfir tantùmlud^oRîmcnnbsp;tiOjtamen obferuandum eft, q? Paulus attingat hocloco præeipuûnonbsp;flræ religionis fcopum,amp;:quot;ueram Cbriflianifoi rationem.Magna cnonnbsp;pars,etiam eorum,qui nomineÇhriilianigloriantur, ignorauGquartinbsp;re fita fit uera religio Chriftianifmi. Alfi fentiunt Chrifiû uenific in huenbsp;mundum,ut Iegislatorcm,qui ferat nobis Chriflianis legem, quemadnbsp;modum Mofes Iudæis,amp;; Solon Athenienfibus.Et eû Chrifius lukritnbsp;perfediorem Iegem,q reliquivO(U.o9tTat,idcireo putâc r eh'gionem Chri-ftianam efie omnibus raeliorem.Ac docuit quidem Chriftus aliqyoti-es legem,nô tarnen tulitnouam legem, nec uenit ut nouam ferret, fednbsp;tantum ueterem,iuxta ueram Spiritus làndi fententiam,explicuit.Nonbsp;eft igitur fentiendura, q? Chriftus ueneritjUt Iegisiator,ac tulerit perfenbsp;diorem legem,quàm antea Mofes tulerat, quêadmodum alias copio,«nbsp;feeftexpofitum.Alqfatentur Chriftumfolum efie noftrumSeruato-rem ,adeoquefolum peeeatorumnoftrorum expiatorcm,Sed hoefinbsp;taintelligunt,q3 Chriftusfedcatueluti oeiofus agonothetes, amp; cognonbsp;feat dehominûmeritiSjUt quiredimitab ipfo meritis fuoR? opcRî ex-piationem pdÔB?, amp; æternâ (àlutem,is eôfequatur bcneficiûrcmilsionbsp;nis peccatoi?2,8d gterng uitg.Qui ucro no redimit per mérita fu£ ipfîusnbsp;iuftici^,condênet.Italt;^ faciût exChrido odofum IpedatoreqoftroRtnbsp;meritorum»

-ocr page 273-

COMMENT. IOAN. BREN.* LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27J

ftientoriini, qui idcirco dicacur folusrcmittere peccata, nbsp;nbsp;fàluare, q?

det unicuicp luxca merica fuoru operum,Ac iierum quidê eftjq? Chri-ftusdetunicuiqjjuxtafuaopera(Siquidêhocjuxca analogiamredæ fideiintelligatur)In condonâdisautena peccads, ÔC in difpenfando benbsp;ncficio æcernæfœlicitads,noiîrefpicfc noftramenta ,fcd tantum fuaninbsp;ipfius clenientiam,qua gratuite nobis condonat peccata,0L facit hærenbsp;des æternæ iiitæjiin ipfum credamus.Aîq fenriunt de Ghrifto quodnbsp;non tantum fpetftet noftra certaraina, fed etiam largiatur rtobis Spiri-tumiàndum^ôc uires, quibus pofsimus {sLtisfacere^ôCnodris openbsp;dbus,ea perfecte præftare, quæ Lex à nobis exigit. Hi certè ilonnihi!nbsp;dicunt,quia Chriftus emeruic nobis Spiritum fandum cuius uirrutenbsp;bona opera faciamuSjfed non lads explicant Ghriftum.Nam ß nihil alinbsp;ttd nobis per Chriflum cotingeretj prætér Spintum faciendi bona o-pera,qualïa quidem fieri in hac carne folent,cercè Chriftus nô eßet ue-rus laluatorjOec nos confequeremur ueram Glutê.Etli enim habemusnbsp;Spiritum fand:um,amp;:fecimus bona opera,tamê canon funt perfeda,nbsp;nec fufficiuntad expianda peccata,ÔC confequcndamæternam uitam»nbsp;Docet igicur Paulus hoc locOj Chriflum rectè intelligcré, 8gt;i. qualis fienbsp;Saluator. Ac inido,exponit ludæorum infeiriam 8c impietatem, q? etfinbsp;babentftudiumpietatiSjCareant tarnen uero iudicio 8c cognidone pienbsp;tatis.IgnoranteSjinquitjDei iufi:iciam,ÔC pr’oprïam îufticiam quæren-tes côitituerédufticip Dei non fuerunc iubdid.hoc cft, lud^i uoluerutnbsp;quidem iufti fîeri,defîdcrârurtt magno animi àrdoreiui1:iciam,amp; feâ:anbsp;d funt earn diu nodult;^,fedignorarut,qu^fit uéra ilia iufticia,quâ De-Us approbat,amp;propter quam Deus i?èputathominesiufl:os,aut condonat eis fuam iniufticiam.Nec uoluerut earn ex Euangelio cognofee-re.Exiftimarunt enim legem in hoc datam,ut homines confequerêcurnbsp;lufliciam coram Deo propter mérita operumlegisdtacpreiecerunt alnbsp;tcram,eamlt;ç ueram iufticiam,quam Deus approbat 8lt; agriofeit. Duplex enim eii: iufticia. Altera efi: hominS. Hgc eft iufticia operum, qug,nbsp;lexprecepit.Achegari quidem non poteft,quin lex exigat opera per-fedè bona,fed homines non faciunt Ca tarn perfeeftè, q à lege exigunt»nbsp;Quarehgciufticiano poteft quenq coram tribunali Dei tueri. Alteranbsp;iufticia eft Dei. Hæc eft iufticia fidei in Chriftum.Et dicit iufticia Deijnbsp;non qj Deus alteram iufticiam,quæ eft opeRz, non praeceperit,auL nonbsp;exigat,Oranino enim ÔC prgeepit ÔC exigit earn, ac unit, ur earn præftenbsp;Umsjfed quiafio prgftaturànobisperfe(ftè,idcirco DeusnôitaagnO-feit earn, ut propter ipiam codonet nobis peccatamec uult,ut ea in iudicio ipfius confidamus.Reéfè igitur uocatur,rion Dei,fed hominuninbsp;iufticia. Illa autem iufticia,quæ eft fidei/n Chriftum, proprïè uocaturnbsp;hocloco iufticia Dei,propterea q? Deushac iufticia ita deleclat,ut réputée ex ea credenteni iuftum, feu condonet ipfiininfticiamfuam, ÔCnbsp;conférât in ipfum æternam uitam. S ed qualis finhæc iufticia, fequiturc

TiÀoç yÿ vón-'s X^isoç eîç iAKoaelt;rvvLu ¦5r««'‘r»

Nam finis leais,Chriftus ad iuftificationem omni credenti,

Quod

-ocr page 274-

j.' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. X. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Quod hîc dicitjChriflum efle finem feu perfedtionem legis ad iufti-

Êcationem omni credcnti, hocfupra cap. 8. dixit. Quod lex præftare non poterat,ea parte,qua imbecillis erat per carne,hoc Deus proprionbsp;filiojmiflb fub fpecie carnis peccato obnoxiæ, præfl:itir,ac de peccatonbsp;condémnauitpeccatum in carne,utiuftificatio legis j'mplereturin no-bis.Hæcdi(fladiligentifsimèfuntc5fi'deranda,quippcq?ij|s•nbsp;(flrina Chriftianæ religioni propria contineatur amp; explicetur, ideor^nbsp;tanto maior opera danda eft, ut rcccè intenigâtur,quanto cognitio eanbsp;rum nobismagis necefiaria eft.Suntautem, qui fentiunt illud diftum,nbsp;Chriftum eftefinemlegis,intelligendum eflede fignificationefeuad-umbratione legis,uidelicet,qj lex fignificauerit amp; adumbraueritfatr^nbsp;ficijs fuis Chriltum,amp; refpiciat in Chriftum. Hoe quidem per fe ueninbsp;eftjion eft autem propria huius difti fententia.. Alfi dicunt Chriftumnbsp;efiè finem legis,propterea quód det Spiritum faciêdæ legis.Eft ho*:nbsp;nim his uerbis docet, quantum beneficium confequamurex Chriftonbsp;per fi'dcm.Finis feu perfedioilëu impletio,inquiens,legis eft Chriftum*nbsp;ad iuftificationem omni credenti.hoc eft,Qüi Chriftum per fidemapnbsp;prehêdit,amp;pofsidet,is habet totumillud,quodlex exigit.Lex autemnbsp;exigit perfe(ftani dile(flionemDei,exigitperfeclam dileCtionemprO'nbsp;Ximi,ac brcuicer exigit perfeótam iufticiam,quæ nullis fordibus fitnbsp;lt;iata,qualem Sf quanram tiullus hominu prpftitit.Solus Cliriftusnbsp;ftitit earn perfeftifsimè Sc abfoIutifsimè.Si autê credideriraus in Chri-ftum,tuncdonatur nobis,Chriftustotus,unà cum omnibus fuis bonis. Qui proprio (inquit) filio fuo non pepercit,fed pro nobis omnibus tradidit illumjqui fieri po6eft,utnon amp; cum eodem OMNIA nonbsp;bis donetrQuare,cùm hab émus Chriftum per fidem,habemus etiamnbsp;amp; pofsidemusin Chrifto perfeeftionem, con(ummationem,finemâCnbsp;impletionem uniuerlæ legis, hoceft,reputamur coram Deo proptornbsp;Chriftum,per fidem,tam perfetftè amp; confummatèiufti,^ fi nos ipfî o-pera legis,noftra ipforum iufticia præftitillemus , HocthefauronihÂnbsp;preciofius excogitaripoteft. Et hæceft propria Chriftiana;religion»nbsp;docftrina.Nihil ergo nobis prius fît,nihil pofterius,quàni ut Chriftum

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ¦ perfidempolsideamus,acperpetuôretineamusf



-ocr page 275-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 11. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37$

ex mortuis rcduccre.Scd quid di'citc’Props te uerbum eft in ore tiio, amp; in corde tuo. Hoceftuerbum fidei, quod prædicamus. Quod linbsp;cofeffus fueris ore tuoDominum lefum, SCcredidens in corde tuo,nbsp;quot;quod Deus ilium excitauit â mortuis/aluas eris. Corde cnim credi/nbsp;turadiufticiam,oreautemfitconfefsioadfalutem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Paulus fecit mentionem iufticiæ legis feu operum amp; iufticiac ftdci, Coiifertigitur eas nunc inter fe, ut conditionem utriufque explicet.nbsp;Deiufticia enimlegisfeuoperumfcribitMofesLcuit.iS. Qiii feceritnbsp;opera legiSjUiuet per ilia. HÎC per uocabulum uiuendi,nonnulli inteilinbsp;gunt uitam tantiim corporalem,in hoc mundo,ut fit fententia.Qui o-hediueritlegi Dei, amp; duxerithoneftam uitam iuxta legem, tiiuitinnbsp;iioc mundo fceliciter, ÔC tranquillè. Non punietur à magifiratu, ficutnbsp;homines fcelerati, fed confequeturpotius ab eolaudem, Sc defende.-tur contra improbos, ut liceat ipfi tutam amp; quietamagere in hoc feennbsp;ÏO uitam. Hæc eft bona quidem fententia, non explicatautem fuffici-enter hoc diiftumMofis. Veraigitur amp;perfelt;fta fententia eius peten-da eft ex interpretatione Chrifti. Apud Matthæum enim interrogansnbsp;qoifpiam Chriftura,quid boni faciar,ut hab eat uitam æternâfrefpon-ditChriftus,ex Mofeifi uisaduitam ingredi,feruamandata. Quo di-lt;^o fignifi'eat illudMofi, Qui fecerit mandata Legis, uiuet per illa,lo-quinon de externa tantum,fed etiam deætcrna uita,quemadmodiuTinbsp;^liâsquoqueà nobis oftenfum eft. Deinde, cum Paulus récitât illudnbsp;MofîdeiufticiaLegis,quôdqui FECERIT mandataLegiSiUiuetnbsp;perilla,refpicitamp;:urgetpræcipuè Verbum FACIENDI, ut fîtfeanbsp;ïentia,Iufticia Legis cogftat in F A CIE N D O, ( Dicit enim Lexjnbsp;Qui FECERIT)ftuoperando,uidelicctjutperfedèfaciaseanbsp;•‘^jqugLex cxigit.Et facias ea,nofi tantum iuxta externam fpeciem,,iecfnbsp;^nimo prorfus puro * amp; lan(fto,nec ulla peccatilabe fordidato. Hoe 13nbsp;fecerisjconfequeris per ipfa uitam, non folum in hac terra traqinllam,nbsp;Uerumetiaminfuturofeculo,perpetuofcelicem. Siautemnonfece-,,nbsp;Hsjhabebis externam amp; æternam malediétionem» Nam,quod alias di*nbsp;eitur, Op era legis non iuftifi care homineradntelligendum eft,non denbsp;operibus,quatenus à lege exiguntur. Lex enim præcipit Sd exigït openbsp;ya perfedifsimè ian(fta,amp; nulla ex parte corrupta ac uiciataiQng ettarnnbsp;luftificarent ócfaluarent hominem, fi ea tanta perfeftione fa ceret,quftnbsp;Urn Lex exigit ? Sed q? non iuftificent, non fit legis,aut op er urn à legenbsp;præccptorum,fedhominumuicio, qui legem non perfedièimplenf.nbsp;Quod Lex(inquiDpr^ftare non poterat,ea pârte,qua imbecillis erat,nbsp;(non ait, ex feipfa,ied)per earnem. Habes conditio nem iufticiæ legis,nbsp;feu operum. Quid ergo fieret,fi nulla alia iufticia eftet propofitafllludnbsp;’^iniirum fieret, q? homines eftent quidem externa fpecie honefti, fednbsp;hachoneftate non poflèntin confpedu Dei conftare, ideolt;^ omnesnbsp;homines perpetuo interirent.CùmigiturIudæi,Turcæ,amp; hypocritænbsp;’Nullam aliam habeatit iuftidam, præterq Legis,aut humanæ Philofo-phiæ,amp; ignorent iufticiam fidei, manifeftum eft,q? etfi honeftè uiuutnbsp;^nranihooiinibusjneceflè tawjen hab ent inætevnum perire.

Alia

J

-ocr page 276-

Î7(î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. X. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Alia cftlufticia fid«’, de qua fimiliter fcribit MofesDcut.30.Mat' datum hoc,quod ego prædpi’o tibi hodie, non fupra te eft, neep pro*nbsp;cul pofitum. Nee in ccelo fitum,ut pofsis diccre, Quis noftrumnbsp;ad ccelum afeendere Sfe. Hunc locum citare folent propugnatoresli'nbsp;beriarbitrijjUt probent præcepta Dei obferuatu tarn fa cilia efle,uthonbsp;mo pofsit ea fuis uiribus implcre, aut ialtem fefe ad impletionem pra^quot;nbsp;parar^.AIq exiftimant Paulum recitare quidem uerba Mofis, non au^nbsp;tern fententiam eius fed ea tantum à Mofe mutuo accipere, amp; ad f«*nbsp;urn inftitutum accommodare. Vtrüme^ expendendum eft, Si ptiusnbsp;quidcmilludfalib,pofteriusautempericulofe dicitur. Nam fiuulg?*nbsp;rem huius Mofaici diifti fententiam fequaris,non fit hie fermo dehugt;nbsp;manis uiribus implendi,fed tantum cognofeendi prgeepta Dei.Vt conbsp;gnofcas fententiam prscceptorum Dei, non eft necCflarium »utueliAnbsp;ccelum afccndas,uel trans mare curras,amp;quæras ibi diuinælegisinte^nbsp;pretem feu dolt;ftorem. Habes enim interpretem in propinquo,nbsp;manum.Hicipfe liber, (Deuteronomium uocant) quern modo tiblt;nbsp;prælegi,Sdrecitaui,8lt; quem coràm audiuifti,tam perfpicua,taraaper'nbsp;ta eft diuinæ legis explicatio,ut Si corde tuo,quamuis non admodufflnbsp;acuti irjgenn,intelligere,amp; orc tuo difertè de ea loqui pofsis.Quarc filnbsp;peruacaneum eft longinquam füfcipereperegrinationem, ut cogno-fcas,quibus facris Deum colas. Si quibus offices ei feruias.VtaûtliæCnbsp;Dei præcepta impleas, Siipfisperfeiftèiuxtafententiamnbsp;nbsp;nbsp;uoluntate

Spiritus fàndifàtisfacias,hocopus,biclabor . Et hîc deraum tantum abeftjUt inueniaSjUel in tuis uiribus,uel in ipfà lege ôpem,qua eamiffl-pleaSjUt potius exipfàcognofcas , perfelt;ftan»eiusimpletionêtibipernbsp;tua opera elle impofsibilem. Per legem,inquit alias Paulus, cognitionbsp;peccatf,ideocR etiâ cognitio nôftrætorruptionis,præquaexclarnan-dum eft cum Paulo,Mifer ego homo, quis me eripiet ex hoc corporenbsp;mortiobnoxiofEtcura Dauide: Nonintresin indicium cum feruonbsp;tuo,quianoniuftificaturin cônfpedu tuo omnisuiuês.Quareexhocnbsp;Mofaico didojfiquidem retftè intellexeris,magis probatur feruitus,etnbsp;captiuitas,quâm libertashumaniarbitrii,Deinde,fi Paulus récitât tantum uerba Mofis,non etiam fententiam eius, prouidendum eft,nc te-merarfi abufus uerborum Mofîaeeufetur ? Etfi enim Mofes uideturnbsp;nobis,non infigni Spiritus donopræditisjhoc loco de iüfticia,quf eftnbsp;ex lege,loqui,tamen alia eftratio Pauli, quiueram Mofis fententiam,nbsp;non ex humanis traditionibus, fed in tertio cœlo, ex diuino ipfo ora-culo didicit, Et cùm is interpretetur hunclocum Mofis, non deiufti-cia legis,fed de iufticia fidei,non debet efle dubium,quin ca fit uera Sinbsp;germana Mofis fententia,quam hîc nobis tradit.In Exod.cap.io.poft-quàm Ifraelitæaudiuerunt concionêDecalogi,attonitifteterunt procul,dixerunt ad Mofen:Loquere tu nobis,nô loquatur nobis Do-minus,ne forte raoriamur. Quisautem noftriim intelligerethisuer-bis petiaduentum Chrifti, quemaudiamus, ut pofsimusantcfâciemnbsp;concionis Decalogi conftare, nifi Mofès ipfe fie interpretatus effet.nbsp;Deut. iS. Prophetam, inquiens, de gentc tua Si de fratribus tufs fîcut

me.

-ocr page 277-

COMMENT. ÎOAN. BREN.' LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;277

îucjfufcitabit tibi Dominus Deus tuus, Ipfum audies, ut pettjfti à Do mi'no Dco tuo in Horcbf èCc, Atqui,populus dixerat ad Mofen, Lo-qucretu,TV(inquam)nobis.Audiebatigitur MofeSjUerbis qüidemnbsp;«ternisfepéri, intelligebatautem pro fingulari Sc heroico fuo donc, Patriarchas fpiritu fuo non Mofen, fed Chriftum Dominum no-ftrum petere,qui effieeretjUt coneione decalogi non malediceremur,nbsp;condemnaremur.Idem dicêdum eft de loco in Deut, cap.30.quemnbsp;Paulus hîc interpretandum fufcepit, Quod enim in Mofe dicitur,Mânbsp;datum hoc,quod ego prgcipio tibi hodie, nô fupra te efi:,necp proculnbsp;poiîtum, necin ccriontum,utpofsis dicere: Quis noftrum ualetadnbsp;thorium afcendere, ÔCc. uidetür tantum de cognitione aut intelligentianbsp;diuinæLegis,amp; deiufticia eius loqui.Sed quia hæc iufticia non poteftnbsp;à nobis, noftris operibus præftari # idcirCo Spiritus iànlt;ftus bis uerbisnbsp;ïongius profpicit,nbsp;nbsp;exciat, interprété Paulo,ad quærendam iuftici-

afti,quæ efl: ex fide, qua fola confe^îmur ucram,corâ Deo,implerio-nem legis. QuodigiturMofes Paulusferibunt, bancbabet fenten riam.Lex exigit ut diligas Deum ex toto corde,ex tota anima, Sc exnbsp;ninibusuiribustuis. Etfîuerô bæclex,cognofciquidemabbomine,nbsp;non autem ita perfedè irapleri poteft,utfiaf propter fuam ipfius iuftinbsp;lt;^iam,iuftus fàluus,tamen non efi: dé iufticia amp; iàlute deiperandum,nbsp;Nam præter iufticiam, quæ eft ex Iege,8c conftatfaciendo ac operan-do,reliquaadbuc eftab'aiufticia,iuxtate,in corde 8Cot*etuo,quæ comnbsp;ftatCredendo,amp; confîténdo. Quare non dicas : Quisafeenditin c(X^nbsp;lutnf Hoceft,Quomodo confequar iufticiamamp;falutem,cùmnonnbsp;pofsimiegifatisfacere, amp;fmea ipfius iufticia in coelum confeenderefnbsp;Nam,qui boc dicunt, perfpicuè fîgnifîcant,fe nondum intelligere uir-? tutem Cbrifti,6^ refurreftïonis eius,amp; detrabunt,quâtum in ipfis eft,nbsp;Chriftum exalto,ac negatltaut ncfciunt ipfum, propter iuftificâtionênbsp;noftrijà mortuis refurrexiflcjS^ in cœlum afcendifïè. Nec dicas:Quisnbsp;defeendetin abyfium,ieutransfretabicmaré, (quodabyfiumuocat)^nbsp;îioceftjQuomodo iuftificabor amp;faluabor,cùm ne trans mare quidê,nbsp;nedum in terra, inuenirepofsim,quo iàtisfaciam legi,amp;Simpleam earnnbsp;pcrfecî:èfNam,qui ita dicunt,bi nondum agnofcunt,Chriftum defeê-difiè ad infimas partes terræ, mortuum efle pro pcccatis noftris, ôdnbsp;3bqciunt,quâtum in ipfis eft,Chriftum è morte,ne fit Dominus mor-fisjcùm tamê mortuus fit amp; refurrexerit,ut fimul amp; uiuorum Si. mor-ïüorum dominaretur.Breuiter, Cùm Mofes ait,Ne dicas,quis noftrSnbsp;^alet afcendere in cœlum amp;c.iUud dicere uult. Btfî longèàteabeftiu-ft’cia, quæ eft ex Iege,nec potes earn faciendo amp; opérande aflequi, tanbsp;nicn non defpondeas animum,deaflèquendaperfe(fta iufticia ÔCueranbsp;^^lute.Eft enim alfa iufticia iuxta te,in corde ôc ore tuo,qu^ conftat crenbsp;dendo amp; confitendo.Hanciufticiam,fihabueris,tunchabebis etiamnbsp;iufticiam,quam lex exigit, amp; tam iuftus feu acceptus Deo eris,^nbsp;ß tu ipfe perfeélè impleuiflès earn legem, quæ conftat faciendo. Iuxtanbsp;^»(inquitMofes) eftuerbumin ore tuo,ôccordetuo,utfaciasillud,nbsp;Quodergo eft illuduerbumC Hoc Paulus maxima Spiritus induftrianbsp;a interpretatur:

-ocr page 278-

m CAP. IX. EPIST. PAVLI AD ROHAN. interprctatur,Hoc eß,(inquiens)uerbum fîdei,quod præ Jicamus.iunbsp;tlelket^Buangdion de lefu Chrifto .Nam jfi confeflus fueris orc tuonbsp;ÎDominumlefum, credideris in corde tuo, quôd Deus excitauerifnbsp;ilium à m or tufs, Bluuseris. Corde enimerediturad iußiciam,oreau..nbsp;tem fit confefsio ad làlutem . Quid potuifièt de iufticia,quæ efi ex fide, clariusamp;fîgnificantius did^ Non cßpropenosiufticialcgi.s,quianbsp;'caremus ca,,fedpropenos eft Euangelion Chhfti. Hoc nobis eft diuinbsp;tiitus tradicum amp; patefaélum. Quare, fi hoc Euangelion credideri-mus corde, amp; confefsi fuerimus ore,tunc amp; Chriftum iplûm appre-hendimus,8^ polsidcmus in Chrifto perfedam, quam ipfe præftiut»nbsp;jufticiam. Vndeadditur : Corde creditur ad iufticiam, hoc eft,Iuftidanbsp;Chriftiimputatur nobis, fi crediderimusin eum ,Etne quis exiftimetnbsp;ueram fidem elfe ociolàmamp; ignauam, fubijcitur : Orefitconftfsionbsp;ad lalutem.Etfî enim iufticiaChriftiimputatur nobis per folam fidem»nbsp;Sc hac fola iufticia nobispropterChriftum imputatâ,coram tribunal*nbsp;Dci conftarepoHumus , tarnen fihancfidemuerèhabuerimus,nonnbsp;cft tfcc ociolâ,nec ignaua,necita fe abfcÔdit in latcbras cordis, ut nonnbsp;teftificetur fuipræfentiam jfed eo eftingcnio,uttenerinÔ polsitgt;qninnbsp;fuoslrudusaperte coramhominibus proférât. Primum quidemconnbsp;fefsionem Chrifti^ inuocationênominis eius. Itaqp manifeftum eft,nbsp;quôd non fîtibi ucrè fides,cum quis profitetur fe corde credere,interim âutem negat Chriftum ore,quemadmodum multi uani iiomincs,nbsp;in periculis,quæ propter Chriftum imminent,irapudentcr iadare fo-lêt.Dicit ènim Chriftusipfe.'Qui me hegauerit coram hominibus,ne-gabo ô(f ego eum coram Pâtre meo.Deindcprofcrt ctiam fruftus bonbsp;norum operum,amp; omne genus uirtutum.Ç^arejfi quis profitetur fenbsp;credere inChriftum, amp;intereafelt;ftaturdefîdcria carnisfuægt;acobfe-quiturtyrartnidipeccati,ismendax eft, amp; fibiipfèimponit.Quidicitnbsp;fc,inquit Ioannes,in luce efte,amp; fratrem fuum odit,in tençbris eft üfcpnbsp;adhuc.Et iterum:Si quis dixerit j diligo Deura, amp; fratré fuum oderit,nbsp;mendax eft » Qui enimnon diligitfratremfuum quem uidif, Deum.nbsp;quem non uidit,quomodo poteft diligeref

Aeya yÿ » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;h«ç ô 7nsf\/ap î-tt’âutÇ lôunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GÛ *2?

StAx Jislt;/2ciis 'n 6^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O aiÎtoç Kt/6lt;ôçélt;Ç 'jnermç

uôlKlt;xÀ8/xcv8Ç iuTÔp,Tr«çOM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO ’^vepik

Dicitenimfcriptura,Omnis,quifiditiIh' nonpudeficf.None? ftfm cft dcftinëlio üel ludaci ucl Grgci. Nam idem Dominus omninbsp;um,dmcs in omnes inuocantes fe. Quifquis enim inuoeaucrit nomen Domini,faJuus erit.

Probat teftimonio Prophetæ Efàisc cap.aS. q? iufticia fit ex fide, fett óüod ante dixit,Corde creditur ad iufticiâ.Ei en/miqui credit in Chri-ftum,tantaimputaturiufticia,utcoram tribunali Dci pudefierinonnbsp;queat.Quantamcuncp alioqui iuftiefam uel legis diuinæ, uelPhilolb-phiæ moralisjuel honeftatis politicæhabueris, no tame confiftes cumnbsp;ea coram iudicio Dei, fed confiftes fola iufticia quæ eft per fideminIcnbsp;àjin Chriftum^uidelicet, fi çrçM^ris peççata tua condonata tibi eflenbsp;propftr

-ocr page 279-

COMMENT, IOAN. BR^N..;HB.ER DE SPE'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;279-

propter cruccm Sd morte Chrifti, uitam tibi partara,propter reßir • rcdi'onem Chrifti. Quid igiturr Si no iufticia operum,fed fola iullicia •nbsp;fideiconfequimur,ut coram Deo no pudcfiamus,abi)darnus ergo iunbsp;fticiam operum,amp;: ambulemus in hacuica,pro carnis noftræ libidinefnbsp;Nihil certc minus.Etfi enim iuHiria operumnon conferuatnos coramnbsp;tribunali Dei,tamen eft in fuo genere optima,amp; faélu necefiaria. Deus enim exigit earn quanquàmnonpræftamus earn in hac carne,nbsp;perfecftè,tarne obedientia placet Deo,amp; unit earn fuis quibufdam be- ',nbsp;uefîcr|s,clemêter compenlare. Caritas.erga proximiim, (nam hoc exempli gratiarecito ) præcepta eft diuinitus,amp; omnino uult Deus,utnbsp;mutuarn inter nos diletftionein hab eamus. Deus enim ipfe,utloannesnbsp;aitjCaritas eft.Et qui non habet caritatem,non uidet Deum,nec intel-Iigit,quid fît Deus, necmanetin Deo. Quiautem habet earn,is confe-quitur dementia ÔC. liberalitäte Dei Sc in hac terra iuo quodam modonbsp;pacemacnranquillitatem, Sdin future feculo fuadona. Sed aim uen-tumfueritad tribunal Dei,ibi,nifi'attulerimus iufticiam fidefqugiuftwnbsp;da eft Chriftus ipfe,fieri non poteft, quin op ere cantatis noftræ pude .nbsp;fiamus.Ducimur aût ad tribunal Dei, cum priuatim adhuc in hoc fecitnbsp;lo commorantcsjtum publice SCgeneraliter in nouifsimo huiusfecu-die,cùmin conîcientiaacculàmur grauitarispeccatorum,5lt;^ côdem-^amuradæternafupplicia.Etfî uerô cercamen,quoddepeccatis SCcônbsp;demnatione noftri coram tribunali Del agi folet,grauiu3 eft,Ôd feueri-^»quàm quod humanalingua, aut fermone expheari queat,tamen ucnbsp;^uncp uerbis adumbrabimus.Audiemus enim primum omnium: tunbsp;«speccator,Obnoxius igitures perpetuæ daninationi. Hîc, iî refponnbsp;dcrttnus ,Expiaui peccata mea bonis operib. itei^ audiemus Sed iftanbsp;bonaopera,nonfuêrunt perfefia, necfuerutabft^ fordibus uieps,nbsp;Quoraodo igitur potuerut fordes abluere, amp; uitia expiaref Qttod (înbsp;dixerimus:Feci,quodpotui,feruaui legê pro mea uirili .Non fum furanbsp;ïus,n5 latrocinatus.Dedi décimas, Refpondebit nobis:fed his operi-^üsnôdumiàtisfiicftum eft legiDeiJLexenim exigit,utdiligas Deum ’nbsp;’^xtoco .corde,quod tu nc-dimidia quidem parte præftinfti.Quôd fî i-ïrrumdixerimus, Fateor q^uidê me nô per omnia fecifre fatislegi Dei,nbsp;’i'edo autem Deumeiîè mifericordê,qui quod meritis meis deeft,iuanbsp;dementia compenfet.Ibi cû.refpondebit;Reâ:è, Deus eft mifeî-icors»nbsp;^td ijs, qui legem fuampcrfelt;ftcimp|ent,non illis, qui legi fuæ non là- 'nbsp;^hfaciunt.Dicit eriim lex:Faciês mifericordiâin milha, his,qui diliguncnbsp;euftodiunt mandata mea. Quo nunc te uertesf quomodo te adnbsp;^duerfus totignita iacula defendesf Vides ergo,q? etfi necefte habea-’^us iufticiam operum præftare,tamen pudelîamus cum ea, coram fcnbsp;Jjjro tribunal! Dei,ideo(Ç necefsitas cogitnos,utaliam iufticiam,quænbsp;^fideiïn Chriftum, qugramus. Nam,qui coram tribunali Dei olïercnbsp;^riftum,amp;: aitjEtfi ego fum peccator,nec impleui legem Dei,tamennbsp;^^do in Chriftum, qui Icgem impkuit. Et quia Chriftus mihi totusnbsp;donatus eft, idcirco ofFeroipfius iufticiam, quæ proculdubio perfe-^(sirua eft,noa dubitâs, fed certifsintè iperans fore,uc propter ipfiusnbsp;a Z iufti-

-ocr page 280-

tamp;o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!îf CAP.' 3£ BPrJT. PAVLI AD ROWA».

füftidaâbfoluar ab ætcrna morte,amp; congru er ad sctemam uitatn«Hflt; ilia eft iuftida,de qua Paulus ex Efaia ait,Ornru's,qui fidit iUi,non pudenbsp;(lecJtac^ inter lufticiam operutn fidei,ita eft diftinguedum, ut illatnnbsp;quidem fumrno ftudio præftaredebeamus,hacautenîfola,quæeftnbsp;Chrifti Domini noftri.coram tribunali Dei eonfidamus.DeindePau-lus explieat illud uniuerßJe uocabuI5,OMNlS,amp;r diduritin fuasfpc-des. Magnum enim offendi'culumuidebatur,qjludaeienèntabielt;?b,nbsp;amp; Gentes eledlædudîcabatur enim abfurdifsimum efîêjq? Gentes nulnbsp;laiuftieia præditæ,confcquerenturlt;âlutem*abfcp meritis operumk-gis.Idem eft peccatorumaft'eAus, qjad tribunalDei cöftitun.,hoceft»nbsp;pcceata in confdentia fua agnofeentes, exiftimentbenefida Euangelnnbsp;ad quofuispocius, ^adipfoSjpertinere.Alq oecupâturin conßderannbsp;da occulta prædeftinatione Dci,amp; cogitant fe non effe prgdeftinatofcnbsp;Paulus igitur cofolatur hos omnes e didto Prophetæ,ÔC explieat quidnbsp;fibiuelit ha?cdilt;ftio OMNIS. Noneft,inquit,diftin(ftiOiUeIIudæi,udnbsp;Græci.Ad cundemmodum,non eftdiftindió uelmaris uel feeminff»nbsp;uel RrgiSjUel bubuld,Addo ctiam. Non eft diftindio uel peccatoris,nbsp;uehufti.Natn idem Dominus OMNIVM, diuesin OMNESinuonbsp;cantcsfcjfiucßntS^thf,fiucPerfse,GucPrindpes ^iucfubditijfiu^i^nbsp;'ftijfiuc peccatorcs. Dicic amp; alias: Deus uult OMNES homines faluosnbsp;fieri.Sedquomodoeftdiucsin OMNESf Num,utferuer omnesadnbsp;perpetuam foelicitatem, ßuefucrint pq,ßue impq, fiue credentes.ßuenbsp;incredulif Minime omnium. Ac fun t quidem, qui exiftimantfore,ucnbsp;tandem unum fiat ouile omnium hominum,tam gentium,cp Chriftianbsp;norum Judæorum,ÔC Turcarum.Itatç peccant praefradê ÔC confide»nbsp;tcr.Sedlongé falluntur. Fiet quidem unumouile,fedouiumnbsp;nonluporum,non porcorum,nonurforum. Add^tcrgoPaulus,D^-‘ «es in omnes,num indiferiminatimin quofuis; NomSedlnuocantesnbsp;ipfum.Et ne quis de ueritatc huius didi dubitet, addit afiud teftimoninbsp;um Prophcte.OMNIS,inquicnslt;qui inuocaueritnomén Domini,iâlnbsp;uus erit. Hoc fcriptum eft in lock cap.a. Ncc foiuni alkgatur hocloco»nbsp;àPaulOjUcrumetiaraà Pctro,in prima condone,quamnabuitHwpo-

- folymis,Ad.cap,x-i Vides igitur hocProphetteum didum magna eft«; autoritate.Scd quâto maforis eft moment», tantô magis danda «ft openbsp;ra,utredèintcIligatur.Pofictcnimfmpudcs quifpiam occafioncm c»nbsp;boc dido fumere ad fedandara impietatem. Quid enim^Si Salus connbsp;ftat tantum inuocatione nominis Dei,agam, quod übet. Nonaudiaranbsp;conciones,non fedabor kgitimam mcam uocationem, fed redtabonbsp;tantum aliquot preculas, inuocabo Deum,amp;: faluus eFO,qnicquida^nbsp;Ifoqui fecero.Alq autem cogitabunt fortaftis: Quidfan non fupràdonbsp;cuit Paulus ex Propheta Eiàia, Iliumfàluari, qui crçdiderit,n«ncau^nbsp;temaddudt Prophetam dicentem, Ilium iàluari-, qui nomen Dominf'nbsp;inuocauentfAn nô, Credere amp; Inuocarc funt diuei fa opcrafQiiarc,nbsp;uthocProphericum didum,dc inuocatione nominis Dei.redèintd*nbsp;ligatur, fufeipit Paulus interpretandum. Sic enim fequitur.

nlt;£5vùiôix«Afcff'0VTlt;ia'€Îç-oyôvKÂ*»5’amp;^|Ji TûSçZ4Ù5istuc-ôbe6vouôvitîlw

-ocr page 281-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 11. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-2Î

TTûSçtTiàK^iroLeij^i^ifiÇKU/fi/orovIsç .; xwç AfcKk4i'/Iowöv,i«V(U.J Âtjüskàm n; Kâamp;mç^t'yço.sîîûü.. Cic^ ûçcüoi ôi xÔAéb’Tsiy ^VaYfeAi^ü^wcoveîfXvl^^TSv ^Vâ.quot;)-ûgt;v T« irxSiL.

Qiiomodo igit inuocabtint cum,in quem non credideruntfQiio/ modoaSt credêcei',dequonôaudierut^Quomodoaûtaudiêt, abfq?nbsp;pracdicantefQuomodo aSt praedicabunt, nifi mifsi fuerintç’ficuc fcrinbsp;ptû eft:Quâm fpeciofi pedcs annunciantjSpacc,annunciantiû bona,

Hæc eftillius Prophedci dicfli, Omnis qui inuocauerit nomen Dni filuus critjinterpretatio. Acinirio,no ïam opus efl:,ut Paulus exponaçnbsp;Banc di(?tionem OMNÎS, quippe cppaulô antè eam explicucn't,Nonnbsp;eft,inquiens,diftinAio uelludæi,üel Grgéi. Deus enim,quod quideninbsp;amp;dfcatnnet,nunûhominêà ßlute excIudit.NaniiCum ficSaIusfpG,quînbsp;fieri poflèt,q3 quenq honu'nû falute deflicuerécdllud igicur eîaboran-dum eftjnenosipfiexcIudamus.ExeludimusautnosipQjparnm cùmnbsp;cogitamus,nos eHe abiedtiores q quos Deus refpiciat, ideocp defponnbsp;demus animum:parnm,cijm cogitamus,péccata noflra maiora amp;: grânbsp;üiora efîe,q qug remittantur nobis,ideô^ abij cimus pœni'cêc«am:parnbsp;dm cùm cogitamus nos non efTe ab æterno ad (àlutcm prgdefbnatos,nbsp;ideoc^ contcmni'musDeum,ôudefperamu3.Hocefl:feipfumà faliitenbsp;fxcIuderéjCnm tarnen Deus,quodin fe eft^ueUc (âluos fieri OMNESnbsp;homines. OMNIS, inquiens,quiinuocaueritnomen eius, fiduus fier.nbsp;Deinde Paulus fufcipit hoc U erb û (INVOCAVERIT) cxp'icandu,nbsp;Etexplicatipfum ferraonisfîgura,quam uocant Gradationê,nbsp;Quomodo,inquiens,inuocabuntéum,in quem non crédûtfPaucifsxnbsp;ma uerba,fed multa docêt. Vnû efè.qj nihil rcferat,fiue dicamus Inuo-catione,fiue fîde,homineni fàluuïn fieri. Nemo.n.uerè noinê Domininbsp;ïnuocat,nifi exfide.Etueralnuocatio èft opus fîdei. Quare, cùm dici-rnbsp;mus,Inuocationê,coraprehendimusmâximè omnium Fidem. Afrcnznbsp;^fi,q?Inuocatio fine fide non ualeat, exopere,utuocant,opcrato,Sednbsp;quidfAn non omncshomines habet hancfidém,q? fit DeusfSciamusnbsp;’gitur,q3PauIushîc non loquitur dé humanis cogitationibus,quas ca.»nbsp;*¦0 deDeo concepitjSeddeFIDEin Chrifiutn,quæefi:,utcredamus,nbsp;q»Unigenitus filius Dei Dominus noftcr lefus Ghrifius placâuéritno-his Deum Patrem,8lt;f impetrauerit,lit Deus agnôfcat nos filiosachæ-»¦edesfuos.Hæceitfides,exquaInuocatiouaiec,imô,queefiipfanôminbsp;nisDciinuocatio. Vides crgo,q,preeationes hypocritarum, non finenbsp;üerglnuocationes,quia funt fine fide,qua crcditur,peccata nobis eer-*^0 remifià efie,idcp non propter nofirorçz opei?2 mérita, fed graris,pronbsp;Pter Chriftum.Cogitanûcmihi,obfecro,quotadhucreIiquafintcor-^«¦gia facrifîculor?2 monafteria monachoB2,in uniuerfo Chrifi:iano(qnbsp;ficuocatur)orbe,amp; quanto furaptu conferuentur, inquibus diu no-recitant Pfàimi amp; aliæ p recation es, amp; tarnen nulla efi ibi uera în-^ocatio nominis Dei,propterea q?non folum orlt;ât fîducia fuoi^ meri-^oi?2,uerum etiam perfequuntur eam doclrinam,quæ docet Deum in;nbsp;docandumnon fîducia humanorçmeriton2,fed tantum fîducia gratuinbsp;clemêtiæDei,propter lefum Chrifium. Qiiantam igitur putas eficnbsp;^DramDcoabominationem,inûcuItu, quem hypocritæiurantDeônbsp;a 3 elle

-ocr page 282-

ah nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IK CAP. X. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

cflê graolsimumf Ac breui'tcr,hæc uerba Pauh' docent generalitcr,nu! lum hominem uerèinuocarcDeum, nifiqui iïtuerè Chriftianus,hocnbsp;eft,credat,q? Solus Chriftusfît expiator peccatoR2noftroR2.Rch'qui,fînbsp;UC hypocritæin ChriftiatiifmOjiiueludaeijßueTurcac, Guealig genres,nbsp;etiamfi civcuniferant nomen Dei in ore, th Deumnon uerè inuocant,nbsp;ideotj ialutem non confequunt.Nec id tâtum de Inuocarione,fed etiSnbsp;de quouis cultu Dei inteUigendü eft, uidelicet, qj quiequid boni fece-rint homines,no iit Deo acceptum,nifi cx fide gratuitæ Dei cleraentifnbsp;jpropter Ïefum ChriftS ^ceiTerit.Csctei^, ne quis paulo ucl infirmier,nbsp;nel impudentioFjiterum ex Iiis Pauli uerbis occafionem ofFcnfionis fi*nbsp;matjSd dicatjQuidfSi ad ialutê fufÏÏcit, credere inuocarc nomê D®nbsp;mini,quid opus efl audire conciones Euangelp C Abrogemus igi^ omnbsp;nia ecclefiafticaminifteria^Sufficic em credere ôdinuocareneirrcDo'nbsp;mini.AdhocreipödetPauIus,amp;pergit in gradatione.Quomodo,in-quicns,credent ei,de quo non audiunxÆt quomodo audient abfqncnbsp;prgdicantef Quod Paulus dicitihanc habet fentcntiam.Redè dicis,lt;ÿnbsp;adfalutê,uidelicet,ut confies coram tribunali Dei,fufficiat credere amp;nbsp;ihuocarenomê Domini.Non potes aut ex te,aut tuis uiribus credere,nbsp;fed necefiê efl,ut hoc donu conferttur in te diuinitus. Conferturautênbsp;perfua organa feu inflrumenta.Audicdum.n.eflEuangelion de Chri^nbsp;fto.Non poteftaûtaudiri,nifî fit,qui prædicauerit.Quaread concipicnbsp;dam Sc conferuandam fîdcm,necefîàrium eft,ut habeas côcionatoresnbsp;Euangelq,amp;audias.Concio cnimEuangelrj de Chrifloj'nflitutaeftinnbsp;Ecclefia,nonadfaIIendum temporistædium, ac honoris tantum,fednbsp;necefsitatis gratia, Ad quam etiam concionem confcruandam,oûiniAnbsp;f cliqua in his terris inftituta funt.Quare,qui uoluerit ueram fîdem co-cipere,amp; retinerejneceffe habet concionem Euangelq audirc,utexhi-bcatfpiritüi fanélo organ5,quo fitin auditore efficax.Confertur qui-dem fidesjfuo quodam modo,etiam infentibus,qui tamê externe ai»-dituadhucnihiipercipereÔiintelligere pofiunt, hocahtfitfingubfinbsp;Dei clemêria,præter generalem de adultis ordinationem. Nifi eniminnbsp;fautes credant, non pofiunt, nec Deo placere, nec fàlutem confequi,nbsp;quêadmodum alias copiofe efi: ejmofitum.GeneralisautemDeiordt-natio eftjUt ad confequendam iufticiam amp; fàlutem audias concionemnbsp;Euangelij nifi audieris, cùm audire pofsis,Spiritus fàncîlus non eritnbsp;in te effîcax, Necefîàrium igitur eflin Ecclefia minifien'um concionatlnbsp;di Euangelrj, Sed pergit Paulus in fua gradatione,ut exponat ordinê,nbsp;quo iufi:ificamur,amp; fàluamur. Quomodo prædicabunt,inquiens,niûnbsp;mifsifuerintfSunt enim diu erfà genera concionatorum. Nam,quera-àdmodum in politicis legationibus,alr) legati manent intra feptafuantnbsp;inflrult;fi:ionum(ut uocant),amp; non,nifi quæ mandata funt,exponunt,nbsp;Ét hi funtucri legati. Ali] tranfiliuntfepta,etadduntfua commcntagt;amp;nbsp;nugas.Hi,etiamfiuidenturpubîica autoritate ablegati,tarnen quianbsp;corrumpunt mandata,non dicunt propriè mifsin'ta et inlegationibusnbsp;cceleflis regni,alfi concionantur, amp; non funt mifsi,hoc cfi:,non prædinbsp;Cant uerbu DeijTed fua fomniaJDe quibusDhs apud Hieremiâ cap.a3.nbsp;didc:

-ocr page 283-

Comment, ioaîi. eren, liber », de spe? »«?

^idt:Gurrcbât,8c non mittebâ eos. Hi fiint pfeudoprophetg,Sc hærc dd.Hin5 ducuncauditores ad lâlutê,fedabducut aßlute in perpetuunbsp;^^ttiù.Âln concionant.amp; funt mifsi-hoc efl.orædicâtuerbû DetEt hi


joleph,qui tâtaautoritate ornati eranr à Deo^ut mifsio eorumîcerta LeritjôC quifquis eos de religione audiuit,Deû ipfum audierit. Poft^nbsp;•‘Utctn imminebat profedio Ifraeh'tarum exÆgypto, mÜRis eft fVJo-deindemifsi funtProphetæ, Samuel, Dauid,EIias,Elizæus,Efaias;nbsp;reliqui, quos donis ædendorum miraculoruni ita infigniuit, ut conbsp;commendaucrit ipfos tanquâm ucros legatos fuos audiendos,amp;:nbsp;Spiipfos contemneret, Deum contcnineret, Cûm uero adueniflècnbsp;Chriftusipfe, mifsi funt Apoftoli, de quibus etiam Paulus hoc loconbsp;Prçdpuèloquitur.Hi fuerunt ueri Legati Dei. Nam,quemadmoduninbsp;^oliticis Legatis folent dari îiteræ fidei,quas uocant literas credentiæ.nbsp;Stalij uerbisipfoRîfidcmadhibcantfita Chriftus dédit Apofiolis fuis,nbsp;^Oco iiterarum credentiæ,donüm ædendi miracuîa. Signa (inquiens^nbsp;^os,qui crcdiderint, hocefi:,ad prædicandum Euangeîion fidei mifsinbsp;füerint,hæcfubfequcntur:Per nomen meum dæmoniaefjcient,Iin-§ü«s loquêtuf nouis 8cc, Hoc dono Chriftus dodrinâ Scautoritatemnbsp;^poftolorumita muniuit,ut quotquotueram amp;æternam lâluttmcxnbsp;Petunc,neceire habeant dodrinam Apofi:olic«îaudire.Qui uerô con-‘ernnunt amp; condcnant eam,hi conteninuntDeum,amp;condemnabu£inbsp;’^ür.Porrô dodrina Apoftolorum,non eftnobis recens tan tût permi-^acula. fed etiam longé antèjçj Apoftoli nari erât,pcr uaticinia Prophcnbsp;tarum coramendata » Horum unum infigne récitât Paulus exEfaia,càlnbsp;pitefpeciofi pedesadnunciantium pacem,adnunciantiumbo-^nbsp;Ha.Eftias enim hoc dicto uaticinatur de Apoftolis ÔC ipforû concioninbsp;büs,ac confert cas cum concionibus legis. Nam côcio legis,etfi neccltnbsp;bria cft,tamen confcientiæ eft grauifsima, quia oftendit magnitudinênbsp;Pcccati,ieueritatem iræ Dei,amp;:fententtam perpetuæ codemnationis^nbsp;Hæcincutiunt confcientiæ magnum horrorê.Prædicit ergo Elàias uênbsp;luros longé amabiliores ÔC iucûdiores côcionatores.Q^ fpeciofi funtnbsp;pedes,hoceft,qamabil es, qiucûdi,qgra£iamp;accepti funt legati illij^snbsp;’nfpiritu uideo pedeftres ucnire per m5tanaadZionê,amp;adnunciarcnbsp;Êuàgelion.Adnûciant«n»primûr, RemilsionempeccatOf{t.Deindegranbsp;hà fauorê Dei,reconciliationêuidclicec eu Deo. Poftreraô,perpe-tuàfcelicitatê.Hæc funt bona,hgc eft pax, quâadnûciant Apoftoli.Etnbsp;bgcadnuciado multogratior amp;iucûdior eft,qilla,qugadnûciabatnonbsp;ois pdlm,iram Dei,8d infernu.DocetaûtElàiasin hocuaticinio de A4nbsp;Poftolis,quale fit regnS Chrifti in hoc feculo. Nô.n.eft mundanum amp;nbsp;Politicû regnum,qd accipiatur armato amp; potenti equitatu, fed quodnbsp;*cdpiatur pedibuSjhoc eft,inermibuslegatis,amp; adnundatione pacis^

à 4 fets

1

-ocr page 284-

284- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap; X. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

feu præditatione Euâgeïi) ? Docet etiani,gj bona hums regni non terrena,fed cceleftia,uidencet,paxfeurec5ciljario cum Deo,remifs1onbsp;peccatorum,mfticia coram Deo,Slt;; uitaactcrna. Ouare, non éftnobtSnbsp;uera foehcftas qu^enda in bonishuius feculi, fed penctrâdum eft,pfinbsp;uariasafflicliones,quænobisinhocfecuJo accidunt,ad uera ccelc'nbsp;ftia bona.Habes de Apofloloruautorirate, quos fcimus cerfo millosnbsp;e(îè,amp; legation era eorum cößrmatam eße per oracub Propherarum,nbsp;per niiracuIa.Sed qui funt illi^qui poft Apoftolos mittunturcNinflnbsp;rum omnesilK, quiad ecclefi'afticum officium îegitimè uocati,pi?^’'nbsp;cant doeftrinam ApoftoIorum.Nihil enim noufpoft Apoftolos,innbsp;d«fia docendum eft,fed tantum uetus iilud Euâgeîion, quod Apoftlt;lnbsp;îi prsedicauerunt.Dices, Etiam adueriarq amp; perfecutores Euangdtj.finbsp;militer pfeudoepifeopi Sc hgreticriac'tant fe prædicare Euangeliön A'nbsp;poftoJicum,ficut quondam pfeùdoprophetaciaélabant fe prædicarénbsp;uerbum Dei. Quomodo igitur inter has diuCrfas doclrinas dfjndica'nbsp;bimusrHic non neceiîe eft Angelos è cœlo deuocare, âut etiâ miraeV'nbsp;ïa qu2crere,quibus comprobet, cuius nam partis do cl r in 3 uera fit,icdnbsp;inuocandus eft Deus ex fide,amp;f cohferenda eft doftrina partium difsinbsp;detium,cum fcriptis Própheticis,amp;: Apoftolicis.Sic enim,uelmedîo-cri iudicio prseditus,modó pius,facilè iudicabit, quæ doiftrina ficana-loga fidei,amp;ÂpoftoIicæprædfcatiôni conftntanea.

A?j\’6v-7rKVT^'lt;zrHX.»(s^y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H@lt;ïaç

ei-rfi«KOHK^i.Sv; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A;:^Ae)3’^

Mhótzxthv')^Sy nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ó Çamp;ô'A’©-'aù’iSvjC'

^K-m^aiJViiJ-cfinQTsc^H^cc-nx.a.v'rZv^

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Af non omnes obcdicruntEuangelio. Efaias enim dicitiDomi-

nc^quis credidit fermoibus noftris C Ergo fides ex auditu eft.aiiditus auicm per aerbüm DVi.Sed dico, An noil audieruntCÄtquf in om^nbsp;nem terram exiuit fonus eorum,amp; in fines orbis térrç uerba illoriî.

Cùm fides fit ex Euangelrj prædicatione,dîcct quilpiâ, Quomolt;so prgdicatio Euangelrj eftorganon,quoconcipiturfides,cóm tamer’snbsp;fpà teftificetur,q? quiaudiuntEuangelion, non folû non credant oes,nbsp;ucrum etiam magna ipfbiç pars perfequant C Accedit illnd, q? cumnbsp;non ocs credant EuangeliOjUidetur non efteuerum Dei uerbum, alionbsp;qui.n.omnes adhiberent ci fidem. Refpondet Paulus ad ho c per con-cefsionem.Fatcor.Non oranes obediuntEuâgelio.Hocaût,nec eft nonbsp;uum,nec inexpecftatût,fed iam antea à propheta Elaia cap.?5» adnunc?nbsp;tu.Nam in Eiaia Apoftoli ipfi admirant,quî fiat,q) doclrinæ tam làlucJnbsp;ri,amp; tot miraculis côfîrmat£:,tam pauci fidem adhibeât.Nos quidem,nbsp;qdadueritatê Euangelrj illuftrandam, S^adautoritatem ciusaftèren-dam, opus eft, nihil nee officiorum, nee miraculorum prætermittirnbsp;mus,Sedquts, inquiunt,creditaudituifeu prædicationinoftræf SCnbsp;brachium Domini, hoc eft, Euangelion, quod eft brachium feu po^nbsp;tentia Dei ad falutem omni credenti, cui ita rcuelatur,ut credatf Nonnbsp;eft igiturfentiendum, quód hoc Euangelion, iddreo non fit ueruntnbsp;euangelion, quia pauci ei fidem adhibent,ied iciendum eft, Primùm,nbsp;quod

-ocr page 285-

COMMENT. iöAN BR.EN; LÜ ïî- DK SPB.

g» «fît Euangelq fors,ut pauci,ac prcfcrtim abiedifsimijcrc Jant.Nun guàm enim tambcne cumrebushumam'sadum eft, ut optima pJuri-bus placuerint, quomodo ïgitur fierctjUt res longé omnium Glubcr-rima et diuinifsima multitudini placcretfEt Chriftus ipfejalias ait.’Latanbsp;eft ui^quæ dudt ad interitum, ÔC multi ambulant earn. Angufta au-temeftuia,quæducitaduitam,amp;pauainueniunt eam.Hæc nonid-Circocommemorantur.cbfentiendum fît, nanrn« minfrlam Jiomînps


------J------------- -

^aud errarc pofTunt ô: folent, ApudÂuguftinum,bærend commen danc fe paudtatc » 8^ glon'antur uedtatem â fua parte ftare, propterea AugttH.T^;nbsp;^fîntpaud. Et his temporibus Anabaptiftæquoc^ fuampaudtatem ^.de ferm»nbsp;bdantjÉt urnenfequuntur dotflrinam impiam.Sedhæciddrco corn Dowi«nbsp;niemorantur,ut occurratur offendiculo,quod expaudtate Euaodionbsp;tredendum oriri foIetJmbealies enim,amp; qui funtanirao parùm con-fîrmatOjofFenduntur paudtate credêtium.Spiritus fandus autem menbsp;detur huic ofFendicuIo,etiâ priusq Euangelion reuelatum eratjamp;f monbsp;Oct per Eûiam,paucos,præfertim ex ludæis jEuâgelio crcdituros.Cu-gt;üs ergo culpa acddit,q5 tâ pauci credûtfNon certè culpa amp; uitio DeiVnbsp;^cdhominû,qui natura excæcati,tanto magts refiftuntEuangeho,quânbsp;to aperdus eis prædicatur.Sicut enim oculusnoduæ,quæin tenebris.nbsp;^ntum uidetjtanto plus excgcatqr.quâto clarior lux fob's ei ob ndtur;

8cmentes impiorum eo magisaduerfus Euagclionirritanrur, quo EüangcIioniHuftriusadnunciatur.Deinde,etfîmuIdnoncvcdunt,ni-bilominus tarnen fides efîexauditu s amp;audicus oer uerhi, «nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc

çuangelion de Chn'flo, fed poft.cj à concione domum redierimus,rc-pcdmus uetcra fcelera. Quid CrgofNû propterea Euangelion jBapti-fnms,amp; cœna Dominica^funt uana amp;ineffîcaciaf Miniméomniû.Sed *tfî non omnes creduiit,qucriiadmodum Paulus ait,fides tarnen ex aunbsp;ditu eft.Hîc enim quæritur.nen quid fît audirus, feu prædicatio Euannbsp;8di),alieno uitio,fed qd fit légitima fua ordinatione, 8^ redlo dus ufusnbsp;An non Chriftus ipfe eft odor mords ad morte, non quidem fua ipfî-Osnadira (qua eftodoruitæaduitâ.) fedimpictateincreduloruf Ad



-ocr page 286-

IN CAP. X. EPrST. PATLi AD ROMAN.’ twmGnon medcatur huius aut illmsmorbo ? Nihil enirn cuîpæ ha*-rt't in medicjna,quæ per fe optima cft, fi ægrotus non cönualefcat,fcdnbsp;culpa bæret in ægroto,qui uel non reâè utitur,uel non tantum habetnbsp;uirium,uc medicina pofsitin eo cflè effîcax ; Ç Atflus enim aéliuorum,nbsp;ucphilofophicis uerbisutar,funtin patiêteprædifpolîto.)ita prædinbsp;catio Eiiangeïr|,amp;facramêta,funt exfua inftitutioncorgana ialutisno-ftræ,fed q? non operentur in quouis utente falutem, utentium non ornbsp;ganorum uitium efh. Quare,etfi non omnes credunt Euangeîio,necnbsp;omnes capiuntfrucflum iàcraraentorum, nihilominus tarnen prçdicanbsp;tio Euangelq amp;SacramentafuntpotentiaDeiad falutem omni credenbsp;ti. CæteiS2,qyPauIusaddit:AuditusaûtperuerbûDei,expIicat,qualisnbsp;debeat efi'e prædicatio.Non enim quæuis prædicatio eil organo fidei,nbsp;feupotentiaDeiadfaIutem,fedpr^dicatio VÊRBI DEL Predicantnbsp;etiarn Pfcudoprophctæ,prædicanthypocritæ,non autem prædicantnbsp;uerbum Dei. Quare ex ipforumprædicatione non eftfides,fedpotLnbsp;usfupcrflitio amp;impiecas,Quodautem Apoftoli predicant, ucTbumnbsp;Dei eft,amp; iierum Euangelion.Exhorum igiturprædicationeeftfidcSfnbsp;Nec quisqfeexcu(àreporeft,qgt;hanc prçdicationem non audierit.V ulnbsp;gata entm eft per uniuerfura orbem terrarum. Quod èc D?uid mukonbsp;antè uaticinatus efè^PfaJ.iS.ln omnem terram exiuit fonus eorum,amp;: irinbsp;fines orbisterræuerbailIorum.Et Paulus fuis temporibushocimpk-Il tefiificatur CoIo.x.Euangelion (inquiês) in toto mundo frudifîcar.nbsp;Et iccrumzPrædicatum eftapud uniuerfam creaturam, quæfub codonbsp;cfi.Etfi enim Apoiloli,non prædicauerunr,pr^fenna fuæpcrfong,E«nbsp;angelion in quouis pago,amp;l uilla fingularum terræ regionum, prédiranbsp;uerunt tarnen in pr^cipuisregnisterrg,èquibus locis peruenitfamanbsp;ad alias quoep nationes.Nam his remporibus,Euangelion degratuinbsp;tapeccatorum remiGionepropterChriftum, non prgdicatu'f pubÜ-cepn quauisurbeSduillajtotiusEuropf jtamêprpdicaturinprecipuanbsp;Europe monarchia, ex qua, fama Euangelf) de Chrifio pernianat enânbsp;ad ahas nationes,u£ qui non excitantur ad cognofcenduniEnangeLô,nbsp;liée credunc,non habeant excuGtionê,fcd fua ipforum culpa pereant.

tTr’ eux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t8velt; «ffvvfcTqjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vfJ-êiç, HiâsÎAç’jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AXT'amp;jE'J

fùi;ip-i.'TiÎQi/i.i.fi.n. DfoClt;AiTop IiTf A Atya^OAttw -rj'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oc.p ^^^eTTiTxQirxç ^cîfodç |xb Aaov

Xj i^TlAêJ5VTO.

Sed dicOjUunquid non cognouttifrael C* Primus Mofes didt:Ego âdaemulattonemprouocabouos, pergentcm,quænoncftgens.Pernbsp;gentemftultamadiramcommouebonos.Efaiasautem poftbuncnbsp;audetjô^dicit.Inuentus fui his, qui me non quærebant. Confpicuusnbsp;fadus fum his,qui de me non interrogabant ? Aduerfus Iirael aût di/nbsp;cicTota die expand! manusmeas ad populum non credentem,amp; c5nbsp;tradicentem.

PergirPaulus tefiimonijs feripturg comprobareabiedionêlud^ô’ rum amp; Eledionem gentium. Etfi.n.resipG teftificabatur, quod ludffnbsp;reijeerentlefumChri/lum amp;Euangelioneius, ideot^ non uidebatur*nbsp;OpUîS»

-ocr page 287-

COMAÏENT. IO A N, BREN. LIB. U. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘îS?

opus.ut hocdi'disfcripturæ muniretur, tarnen quialudæi fuerunt ba denuSjiam indca Sandlifsinws Patriarchis ekétus populus Dei, uide^nbsp;batur potius hunc Ïeftim, quem Apoftoli prædicabant,non eflè uerûnbsp;Chriftum,nec Euàngelion Ap oftolorum efîè u erum Euangeli'on,q lunbsp;dæqsnonefTeamphuspopuIumfeu EcdefîamDei,idcircouîfumeftnbsp;Paulo, ex Propheticis fcriptisabicôtionçm eorum ôi eledionê Gcndnbsp;ürn exponere,ne quîs ofFendatur, èC exiftîmet Paulum hæc deludæjsnbsp;fuis prædicare, magis odio fuægentis, q ueritate ref Acpoflètfortaf-.nbsp;fîshominifmperito ufderbqjhæc cflèntociofîora,amp;magisfuperuacanbsp;nea,q5 quæ nobis,hifcepræfertim temporibus, in Eccleßa uoîitèr rednbsp;tarêtur.Quid enimad nos Judæi, homines prophanifsimi ÔC fordidif-finii,ac omnib us gentibùs exofi f Sed profedojß rem ipfam cumani*nbsp;tnis noAris confi'deraucriraus, deprehêdemus earn ad falutem noftrânbsp;effe cognitu necelîariam.Nos enim ducimus originem noftram è Gennbsp;ßbusincircuncißs,Scripruraautem,quæ eft ccelefleoraculûjteftatür, 'nbsp;Gentesinçircuncilàs elle Deo aborainabiles, amp;Iudæos, feu liraélemnbsp;f flepopulum Deo gratifsimum.TE elegit, (inquit Mofes) Dominusnbsp;Peus tuuSjUt fisei populus peculiaris de cundi.s populism qui funtfu-per temm.Ëtiterünt.Non fecit taliter omni nationi,amp;: iudicia fua non.nbsp;iuanifeilauit eis.Âdiiæc,Gentes incircuci/æ non obferuant legem Monbsp;fîgt;qüam manifeftum cft,eile ceelefte oraculum,8d uerbum Dei.Àppanbsp;*’etigi£ur,qgt;hgreditasDeinonpertineatadincircunci(àsGentes;Prpnbsp;terea,Chriftus promilîus efi: femini tantum Abrah^.Dicit Sii. Chriftusnbsp;^pfealicubijfe non eße miiTum, nifî adoucs ïfraelis,quf periérunuNosnbsp;®ütem incircùriciiæ gentes * non fumus externum fernen Abrahæ,avxtnbsp;*fraelis.(juare,etiâfî Chriftus è Maria ilirginenatus,fit ucrus Chri^bj^^nbsp;^litten non uidetur ad nos Gentes pertinere. Hic certè imjâeriti »/erum


Paulus de abiedione ludæorum amp; eledlione Gentium fcribi.t/ut arg« *Ueqtum,quod in prgfentia de certitudinefp9itralt;ftat,uideiicef, Gen-^nbsp;tes Spe fua de confequendisbénéfices Chrifti per fîdem ,nrjn pudefiènbsp;djpropterea q? fînt,abie(ftis îudæisJnEccIeflâ Dei præ deftinatæ ÔC eknbsp;ftæjprobc amp; perfpicuè explicetur amp;.muniatur.Nami,q) ludæi ßnt ab-jefti,amp; Gentes irt populû Dei ita eledæ^ ut qüæcunrp pofteris Abrainbsp;uae in Chrifto funt promifià, ea pmnia pertineant aune ad nos gentes,nbsp;*ton eft nouum dogma.recês à Paulô excogita'tû,fed multô antè Propheticis oraculistraditû amp; expofitum.Prim.'us em Mofes ipfejudæo-*‘Uni ex Ægypto Iiberator,amp;:legislator^cocionatur de abiedione fuo-^um ludæorum,amp; eledione Gentium. Ac ut pofteritati dilieentius iïi


l;

ädraodtrta

-ocr page 288-

aM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP; X. EPIS T, PAVLI AD ROMAN,

admoduttîjpoft cgreflum cxÆ^pto, amp; confîrmationcm eleÆ'onis corumjn Ecclefîam Dei,manifemus did potuiflèt Z Æquifsimum an-tem iudicium eft, q? quia Deus irritatus cft à fuo populo ïdolis,qu? denbsp;ferto ucro Dei cultUjfedati funt » uidfsim irriter fuum populum, alie^nbsp;nagente,quatn eligat. Quod iudidû Deus Temper in hoc mundo tamnbsp;^üblicè priuatim exercere fokt. Pharißci irritauerunt Deum impianbsp;dodrina, de meritis humanæ iufticiæ, uidfsim irritaüit eos Deus eie-ôionepüblicanorum 8lt; meretricS,quos Chriftus ait præcederePha-rifæos in régno cœlorum.Hypo critæ Pontificq Sc Monaftici irritauerunt Deum abominabili fua hypocrifî de expiatione peccatorum pernbsp;Miflàrum (àcrifîda,per peregrinationes, Sc infinita alia.Nuncigitur uinbsp;dfsimirritat eôs Deus,alieno populo, hoc eft,hominibus infimæ pe-nèfortis,quiagnofcunt Euangelion degratuitapeccatorumremifsionbsp;ne propter folum Chriftûper fîdem. Hi, cûm affirmant fe efle ueramnbsp;DeiEcckfiam,hypocritæmiruminmodum commouentur,amp;adtannbsp;tamîracundfam prouocantur,ut confefibres Euangelfj omni crudeli-tatis genere perfèquantur. Priuatim exercer Deus hociudidum,cùranbsp;in multis alqs,tum præcipuèin impoftoribus Cùm cnim hi diripiantnbsp;fuis impofturis aliénas opes,effidt Dcus,ut aïieni opibus ipforum,manbsp;gna ipforum iracundia,fruantur.Fugiamus igitur omne genus impie-taris amp; iniquitatis, ne Deus irritatus , uidfsim S' nos irriter ,ac pere-amus » Habesuatidnium Mofî dcabiedioneludæorum eledioncnbsp;Gentium. ’

Secundus,qui de eadem reuaticinatur, cftPropheta Efâias.qui ca-pire 6y.ita ait:Quæfierunt me,qui antè no interrogabant,inuenerunt, quinon quæfieruntme: Dixi.Ecce ego,ecceego,adgentem,quæne-fciebacme,amp; quæ non inuocabat nomen meum,Eft amp; hoc darifsimunbsp;tefiimoninrndeekdioncGentium. Sedqùomodo inueniturDeuanbsp;ab his,quinon quaerunt eumtNumabqciendum eft omne ftudiumnbsp;religionis,amp; non eft quærenda ulla Dei cognitio, ut Deum inucnia-mus fNihil minus. Deus non inuenitur à uerbi fui contemptoribus.nbsp;fed ab eius auditoribus. Etfî enim uerifsimum eft, quod Sc Paulus ali-Row.$. as didtjDeus commendatfùamerganos caritatcm,qgt;cùmadhuceflènbsp;mus peccatores, Chriftus pro nobis mortuus fuerit.EtIoânes.In hocnbsp;I. o4«.4.. caritas, non, q? nos dilexerimus Deum, fed q? ipfe dilexerit nos»nbsp;Omnino enim ad falutem necefiadum cft,ut cùm nos fimus natura fi-Iqirae,amp;Deumodiohabeamus ,Déus prior nosadfeuocetjamp;con-uertat,ac mutet cor Iapideum,in cor carnéum,hoc eft,fequax 8c obe-diensitamenillo prophetico diéfo, quod Paulus cxEfâiaredtauit,n5nbsp;concedit contemptus uerbi Dei, fed exigitur potius diligetifsimusaunbsp;ditus eius, ut Deum inueniamus* Fides em,quêadmodum paulô antenbsp;dixft,ex auditu eft ,auditus aut per V erbu Dei. Neceflarium igitur eft,nbsp;adinueniendumDeum,utaudiamus uerbum eius.Nam,q?Deusabicnbsp;ceritludæoSjttô iddreo abicdt,qj quæfîuerint ipfum. Quod ftudiumnbsp;omnino exigitur,Sed q^ non quæfîuerint ipfùmreclè amp; pic• Habue-runt ftudium Dci,fed non fecundum fdentiam.Quæfîuerunt Deum,

noa

-ocr page 289-

COMMENT. IOAN.. BREN. LIBER II. DE SPE.

non autem ex fide,led fiia ipforum propria iufticia.Econtrà,elegit Deus Genres,non Guod concemplerint Deum, amp; recularint audire E-iiangc’ij pr.rdicationera.Nam,qLii inter Gentes abominati luntEuart-gelion, poftqLiam Apoiloliciscondonibus ad ipfos perirenitjhi una curnhidxis abicdtiiunt Sc damnati. Sed elegit Gentes, quod cùmàù-diniilent Euangehon, excitatilunt diuino beneficio, utampleóleren-turâcexcîpercutfide. Ad eundem modüm,inuenicuramp;;his tempori-busDeuSjànon quærer!cibusiplùm,nonàcoiitemptoribus,lcu norinbsp;c)ua:iêntibusEuangelion eius,ipfis iam oblacurri:Hi enimluntimpij,nbsp;ledanon quærentibiisipfiim meritis hLimanæiufticiæ,autàfLiffocatisnbsp;incœnoHagitiorum,excitatisàutem prædicacione uerbi Dei,ad ue- -ram pœnitentiam. Viuo cnim ego, inquit, nolo mortem impij,hocnbsp;cftjiilius, qui me non quærit, necde meinterrogat, fed uolo magis utnbsp;conuertatur amp; üiuat.Conuertimilr autem, per auditum Euangelij.nbsp;Quare omnino neccflàriüm eft, ut non contemnamus Eüangeliôn,nbsp;ledaudiamus. CætGrùm Elaias in cap.65. nort tantum concionaturdenbsp;deétione Gentium,ueruriâetiam de abieftionc ludaiorum. Éxpandi,nbsp;ruquiens,manus meas tota die ad populum incredulum, qui graditur

Ilia non b onâ poft cogitation es fuas. Populus,qui ad iracundiàm ptouocatmeantefaciem meamfémper amp;c, Quid€ftigitur,qiiod di-dt;Expandi manus measrillud ipfum eft,quod Chriftusapud Matthç-i’triclt;ip.23.dicic. Hierulàlem,HierulàIcm,quæoccidisProphctas,amp;la-pidaseos,qüîadtemifsifunc. Quoties uolui congregate filios tuos,nbsp;Suemadmodum gallina congregat pullos luos lub alas amp; noluiftis.nbsp;bxpanditertim Deus manus, amp;älas, cùnarcuelat uerbumlùum,«amp;in-’^ùtatad pœnitentiam. Iraq; cxpandifle dicitur manus amp;alàs luas apudnbsp;ludæos,cùm ad ipfos mifitProphetas,Chrifturri amp; Apoftolos. Cùmnbsp;’g'tur reiecerint cös,reieóli funt amp;r ipfi.Sic amp; his temporibus, expan ditnbsp;2d nos amp; manus Ôcalâs fuas, qüia pàtefecit nobis fingulari beneficionbsp;E-uangelionfuum,quo ad uerâm pœnitentiamuocamur.Tradamusnbsp;’g’turnos rnariibùs èius, amp; cOnfugiamus lùbter alasipfius,ut ueranrtnbsp;^æcernam lalutem conlêquamur.

b Dico

-ocr page 290-

Jÿo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XI, EFIST. PAVLl ÂÔ ROMAN;

D/co igitav, Nurn repulitDeuspopulum fuumC’Abfit Nam amp; ‘Cgolfraelita fam, ex femi'ne Abraham,tribus Beniamin, Non re'nbsp;pulit Deuspopulum fuum, quern antcnouerat. An nefcitis de E/nbsp;‘lia, quid dieat Scnprura î’ Quomodo interpellâtapudDeum, ad/nbsp;iierfus Ifrael,dieens:Domine,Prophetasluosocciderunt, ÔC alta/nbsp;riatua fubrucrunt, Si ego reltdus fui folus, 5lt; infidi'antur uitaîmeaî.nbsp;Sed quid dicit ei diuinum rcfponlumC'Reliqài mihi ipfi feptem mi/nbsp;iiaufrorum,qui non flexerunt genu imagim'Baal, Sic igitur SC innbsp;hoc tempore,reliquiae fecundum ekdh'onem gratiæfuerunt.

Deut.^2.

VO D Paulus deabieélioheïuda^orurïî dixit,amp;autoricate I^Propheticacomprobauitjhoctiunccxplicat amp; interpréta*nbsp;gtur,quomodolitinteiligendum. NamPropbetæ alias di»nbsp;cuïît,aliàs negant llraelem abijeiendu. In Plal,93.Non repellet (inquit)nbsp;Dominus pkbem luam, amp;haereditatem liiam non derclinquet. Et ta»nbsp;men DominusapudMolen,deHraelitis dicit: Vbi nam lunt?celïàrelà»nbsp;ciam ex bominibus memoriam eorum.Quid ergo fibi uulthæc diucrnbsp;fitasèOblcru emus igit diligenter,quod Paulus ho c lo co docet. Quodnbsp;enim offendiculum,exdoâ:rinadeabieôtioneludæorumeo tempo»nbsp;re ortum eft,quo Paulus prædicauit Euangelion Chrifti,ho c idem eti»nbsp;am noftris temporibus oritur ex doélrinaEuangeIij,deabieóbone Ôcnbsp;excæcatione hypocritarum amp; monachorum.Nam,cùm inter nos ad-nun cietur Euangelion Chriftiaduerlusimpiam hypocrifim, amp;maio»nbsp;resnoftri nonaudiuerint talem Euangelij explicationem, led uidean»nbsp;turagnouilTe tantumPontificiam amp;Monafticam hypocrifimjexifti*nbsp;mant imperitiores, quod hac doólrina omnes noftri maiores pro-nuncientur damnati.Et cùm hochabeatur durilsimum, maluntEuannbsp;gelion,quamMaiores damnare.Fuitamp; quondam magnum interlàpi»nbsp;entes huiusleculi,offendiculum, quod audiuerint folam ludæorumnbsp;gentem fuilEc cleótam Dei ecclefiam, Reliquas autem omnes genres,nbsp;propter impietatem à Deo abicétas. Quid?inquiunt,Deusne tanta cCnbsp;letimmanitatc, utinnuraerabilem hominum multitudinem damna»nbsp;ret,,amp;folospaucos quofdaminabieóblsima Ilia eli taru m genre ferua-ret? Quæ eflethæcDei immilèricordia,? His ofFendicuîis medeturPaunbsp;lus hocloco,amp;docet, quid lit de populo amp;ecclefia Dei in his terrisnbsp;lèntiendum. Ac primum omnium animaduertendum eft, quod De»nbsp;uslemperab initio orbisterræ luam habueritin terris ecclefiam. NeCnbsp;unquam fuit tanta hominum impietaSjUt non fuerint inter ipfos ele-ótiDei.Nifi enimDeushaberet inhoc orbe luos eleólos, terranonnbsp;totannis conftitiiret,acnouilsimus diesiam dudum eflet reuelatus.nbsp;Nam terra conftat,propter eleótam Dei ecclefiam,donecexhumanonbsp;genere colligatur. Cum igitur nouilsimus dies nondum lit reuelatus,nbsp;manifeftum eft, quod Deus haótenus lemper habuerit liiam in terrisnbsp;Ecclefiam, quantumeunq; publice magna fuerirhominumimpietas,nbsp;amp;ini-

-ocr page 291-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. 11. DÈ SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipi

amp; iniquitas. Deinde obferuandum eft, quod etfi Deus fempcr habuic fuam ecclefiam in medio impiorum,taraen non (entiamus, quo J imnbsp;pij,quimanferuntinftia impietatè,conlècuti fint làlutem,lcd, quodnbsp;quifuerünt eccléfiaDei,féruatifintperfîdéniiri.lemen AbralixprÖ-miflum, qui eft Chriftüs Dominus nöftcr. Noh cnim cogitahdünînbsp;eft, quod cùm in quauisgente inueniantur homines fîmplicès, amp; coram mundo honefti,hilerhenturpropterfuam uel fimplicitaterri uelnbsp;honcftatem, fed qj in quauis gente, qui confecutus eft lalutc, non pernbsp;aliud fit confecutus, quam perfidem in Chriftum, Neq- eniiti eft alianbsp;lalutis uia,qUam Chriftus,necpoteft cife cccîelîaDei,nifi perfidem irinbsp;Chriftum.Quæ cùm itafe habeânt, percurrémus fingularum gentiumnbsp;cxempla. Sumamus autcm initio cxemplum ludçorum, quod Paulusnbsp;initio huiusundecimi capitis traólat.Diétum enim éftîudæos cifeab-ic(ftos:Num ergo italuntabiédi, ut nullus eorùm,uelfakitem conlc-cutusfit,uel confequi polsit.’Abfit.Etfi enim impietas inIlrael publicènbsp;ita regnauit, ut Deus abftulerit ab eis orntlem gèntis gloriam, nec fintnbsp;ampîiüs publica Dei ecclefia, tamert mtilti lunt in ea gentc lèruati. Ser-hati autem lunt, non propter fiiam fimplicitatem,aut propter lùam i-plorum iufticiam,led propter Chriftum, per fidcm. Exemplum eftnbsp;Paulus iplè, qui cùm elfet amp; Ilraelira, amp; Euangelij perfccutor, leruatuçnbsp;tamcneft. Etinitio Euangelicæ concionis,aliquot millia ludæorumnbsp;conuerfi lunt ad Chriftum, amp;feruati, qucmadmodurnteftahturAdanbsp;Apoftolicâ.HoCautcm exempluth,quod illis temporibusinPauIo amp;nbsp;ludçisæditum eft,non cftautnouumautinlblcns.Süperioribus enimnbsp;temporibus non dilsimile aeditum cft,tam in Ilraèlitis,quàm in Genti-fius. Quo cnim tempore Propheta Elias inter ifiaelitas concionatusinbsp;eft, ta ta impietas publicè obtinuit,ut nullus plane, præter Eliam iplùm,,nbsp;uidebatur pius amp; elédus Dci.Hiftoria extat,in tertio libro Reg^cap.ip.nbsp;Nam Elias fugiens pérlecutionem impiæreginaîlclàbclla;,amp;interroganbsp;tus à diuino oraculo, quid hic in lpeIuncâageret,relpondit:Zelo zeU-his fiim, pro Domino Deo Zebaoth, quia dereliqueruntpaèium tii-Um filij Ilrael,alcaria tua deftruxcrunt,amp;Prôphetas tuos occideruntglanbsp;dio,amp; dercliètus fiim ego SOLVS,amp; quæruntanimam mcara, utaufenbsp;tant earn. Sed uicilsim audit amp; rcprehenditurà Domino: Dcreliquinbsp;haihi, in quit DominuSjleptem millia uirorum^hoc eft, Non exiftimes’nbsp;te folum reliquû elfe interIlraelitas, qui fit uefUmËcclefiæmeçmem-^tum,amp; ucram pictatem coIatReliquaadhucfiint hilcc tuis tempori-j^usmulca millia hominum, quos prouéra Eeclefiaagrtofco,amp; quosnbsp;tn media impietate lcruo, ne unà cum alijs pereant.Non lunt tibi con-^picui,ledmihi,amp;tammihilùhtgrati,qtiàm tu,etiamfi temaioribus amp;nbsp;jlluftriôribus donis omaucrim.Quomodoautcm DeushOsfibî reli-quos lèrüaüicrNüm manentcs amp; perfeuerantes ünà cum alijs,in impienbsp;b Z tâte'

-ocr page 292-

?5gt;2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CA-PVT XI. EPIS T. PÂTW ÀD RÔMAN.

tate BaalicicA^Nihil minus.Sed qui non curuant(inquit) genua fiiaantç BaalAgunt quidem uitam inter eos,qui adorant Baal,non autem curgt;nbsp;liant, unàcum ipus, genua lùa ante Baal. Etquianonlunt illuftresudnbsp;regia dignitate, ucl alia externa ïpecic, idcirco non l'unt publiée noti.nbsp;Sedcùm ucrum Deum,exuerafideadorent,fatiseft,quôd Deofintnbsp;noti, etiamfi tibiProphetæ, amp;alijs magnis uirisfuerintignoti. Habe®nbsp;cxcni|)lum de Ilraeiitis.Videamus nunc exemplade Gentibus. Intcfnbsp;Gentes enim in-circumeilas publica obtinuit Idolomania,iam inde^nbsp;diluuiojamp;difpernoncfamiliæ Nôhæ,in orbe terrarum. Quid ergo?nbsp;Num dicemusomnes damnatos,necfuifleinter easgenres,quifue-rint lèruati?Abfit.Sedquomodofueruntferuati?Num unàcumalijsnbsp;idolomaniam ferlantes, amp;ineapcrfeuerantes?Nihil minu5,fedagn0'nbsp;lcentes,abicdaldolomania, uerum Deum, uera fide. Ante Abraha-mura,, fu er unt inter genres, pij Patriarcharum pofteri, Melchifedcc,nbsp;ïob,amp;alij. Poft Abrahamum, uenit lofcph in Aegyptum, uenerunt amp;nbsp;cô Hraelitæ.Eratautem eo tempore regnum Aegypti in terris prçcipu-um.Ibi dubiumnon eft, quin doétrina de uero Deo diuulgatafitpcfnbsp;Ifiaelitas,inter genres, amp; multifèruati. Deinde populus Ifraelitaruninbsp;Ijparlus eft P er to cum orbem terræ,àMonarchis Aflyriorum amp;Babylonbsp;niorum.Quaoccafione illuftrata quoq- eft gloria Dei inter gentes,nbsp;amp; multi crediderunt, ut manifeftè apparet ex edidis Monarcharumnbsp;de colendo uero Deo, quæ extantin Daniele. Qui ergo crediderunt,nbsp;feruatifiint,nonperfeuerantes inimpietatelua,ledagnofcentesuerunbsp;Deum,qui per lemen Abraharbenediótioncm promil'erar.Sicamp;apudnbsp;maioresnoftrospublicaextititimpictasdelaerificijs Miftarum,dein-uocationibus mortiiorum, de cultu ftatuarum, amp;infinitis alijs.Nun-quid ergo omnes luntdamnati?Nibil minus, led dereliquitfibiDeusnbsp;leptem milliahominumj ftui non curuauerut genua lua ante Millamnbsp;Pontificiam,hoc eft,non conlenleruntin publicam iæpieratem.Ethinbsp;feruatifiint,non propter fiiam fimplicitaremautexterrtam honefta-tem, fed propterea,quôd inter banc publicam impietatem,agnouc-runt priuatim ueram fitjem in Chriftum, in qua amp; obdormierunt*nbsp;Nam,qui in ipla impietatis confelsionepcrleucrarunt, amp; mortui lunt,nbsp;nullamconlecutiluntlàlutem. Poftremô,adaptatPaulus exemplumnbsp;temporumEliæ,ad lùa tempora, quibus etfi populus ludaicus abic^nbsp;Ôus eft, ne fitampliuseccleiia Dei, tarnen nonnullilùnr exeo lèruatùnbsp;Sicamp;hoc(inquiens) tempore reliquiæ lècundum eleôtionem gratixnbsp;fiierunt,hoc cft,quemadmodum temporibusEliæ multilèruatiHint,nbsp;ctiamfi publica obtineretldolomania,itaamp;his temporibus, quo Pau-,nbsp;lus adnunciauitEuangelion,etfi ludæipublicè lùntabieâ:i,ne fintam-pliuspopulusDci,umen dereliquit fibiDeusmultos,quosfcruaret,nbsp;non quidem exmcrico iplbrum,lêd lècundum eleólioncm gratix.

Dcu$

I

-ocr page 293-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. II. DE SPE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;293

Deuscniiti fclegiteos ex omni ludæorum numero, gratuits (ua deinen tia,ut cùm audifo Euangelio Chrifti,crcdercnt in Chriftum, con-iequerentur etiam beneficia Ghrifti, hoc eft,remiisionem peccato-rum,iufticiam,amp; æternam uitam.

if-jasv ,Î-Zrt I » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ûulz. 54’, e-Tj fç « EÎ lt;Ai

•uUÂÎS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO tf^VjÔuU.iZt^V if J3|j,

Quod fi ex gratia, non l'am ex openbus, quandoquidem gratîà, ixm noneft gratia« Sin ex operibus, lain non eft ^atia, Quonïaxn o?nbsp;pasjiam non eft opus,

Occafione gratuite elèâ;ionis,cùius iam mentîonem fccerat, po-ritantithefin inter gratiamamp;raeritaoperum.ilt;eliquiç,inquieas,falt;Slç funtiàîuæfècundum èledioncm gratiæ.Siautcm ex gracia,non iam exnbsp;Operibus, quandoquidem gratia,non ePi ampli us gratia. KarcPaulinanbsp;phrafis uidetur hominiincogitanti ualdeablurda,lèd fententia.plananbsp;cfi:,fiiuxtaufitatam loquendi formam,qua Paulusutifoler,nominenbsp;giatiæ intelligas gratuitam Dci clementiam, Ôc nomine operis, naericanbsp;operiim. Si,inquic,eleôtiofaâa eft ex gratia,hoc eft, exgratuitaDei-clemêtia amp;mifericordia,fieri non poteft,utfit ex operibus, hoc eft, exnbsp;meritis opcriï,quandoquidem gratia iam no eft gratia,uidelicet,u ele-^io effet ex merîtis operû.Gratia.n. amp; Opus,feii gratuita Dei cleinen-tia,amp;mcrita operumitaopponuncurincerle,ucli elcéiio effetexopenbsp;ribusfeumeritis operum,tuncnon poffeteffe ex gratia feu gratuité'nbsp;Ôei clementia.Et uthocfignificantius explicetur, repetit candem fen-tentiam:Si,inquiens,ex operibus,iam non eft gratia, cjuoniam opusnbsp;iam non eft opus,uidelicet,fi eleôtio eft ex gratuita Dei clementia.hocnbsp;eft,Si dixeris eleôtionem effe ex meritis,amp; propter mérita operum,nihil aliud fequeretur, quàm quôd gratia effet euacuata, amp; electio non*nbsp;fieret exgratia,quandoquidem opus iam non eft opus: hoc éft, fi ele-étio eft ex gratia, nullus iam eft relpeôtus meriri. Breuiter, ilia eft huiusnbsp;locifententia.Reliqüiludæi eleôtifunt exgratia.Siautem ex gratia, cer-tenon eleôti funt propter mérita ipforum. Vbi enim Palus contingitnbsp;propter merica,ibi non contingit ex gratia.Vbiautem contingit ex granbsp;tia,ibi non contingitpropter mérita.Hiclocus eftmemorabilis, amp;u-iius èpræcipuis didisjquæ non tantum in hacPauli epiftola, uerumetinbsp;amin tota feriptura amp;ucraChriftianifmidoóhinacontinentur. Do-cet enim, quod lâlus contingatnobisnonexmcritisnoftrorumope-rum,fed tantum ex gratuita Dei dementia amp;mifericordia.Nam,quôdnbsp;non contingac ex operummeritis,Paulusfiipràcopioiè cap.i.2,amp;7.nbsp;probauic. Omnes,inquiens,homines funtpeccatores.îmô,amp;pij, quinbsp;acccpcrunt fpiricumfànâ:um,nondum perfeôlè implent fuis operibus,legem Dci^ Cùm igitur nec impiorum,necpiorum hominum o-b 5 per^

-ocr page 294-

î5gt;4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INCAPVt XL F-PIST. PAVLI ÀD ROMAK;

pera fîntucrè pcrfeéta,amp; abfoluta, non pofllinc cflclummi boni» quod cftrn Gœlo,mericoria. Quôd autcmùlus contingat tantumcxnbsp;gratia, probatPaukis{uo ipfius excmplo,amp; cleôtione rcliquiaru.Egonbsp;nullum habuimcritumcoram Deo,cùm nonfolum non impleue-rim legcmDeipcrfcôlc meisopcribus,ucrumctiam pcrfccutus fininbsp;ccclcfiamDei. Ettamcn Dominus reccpit me in graciam.Reliquiae,nbsp;(fiecnimPaulusuocatillos,quicxludæislàlutcm confccutîfunt,id^nbsp;ex ill© diéto Domini ad Eliam: R E LI Q_V I mihi feptem millia uiro-rum ctc.)nullum haEucruntmeritum, quippe quôd amp;ipiæ non latis-fccerint IcgiDciïuis operibus. Et tarnen receptæ luntà Domino innbsp;gratiam.Nam,fi reccpÜTet cos in fiiamEcclcfiam, propter mérita ope*nbsp;rufn,ccrtc«quiori iurc acccpiflct alios in fiiam ccclcfiam,qui plura b©nbsp;na opera fccerunt.Deus autem bos reicât, ilios autem reccpit. Manbnbsp;feftumigitur eft,quôdrcccp crit eos ex mera gratia feu gracuitafiiaclc*nbsp;m entia. Hæc do^î-rina, uidelicet,quô d làluati fimus gracia, extat ubiuisnbsp;in doôlrinaPauli perfpieu è.Ec tarnen tantus fuicSacanæaftus,ut inuenenbsp;rit uiam, qua earn haótcnus in Ecclcfia obfcurarct, amp; corrumpcrct.nbsp;Nam aduerlàrij doétrinæEuangelij làccnturamp;ipfi, quôd conlcquâ-Tnurlàlucem, tantùm ex gratia Dei. S edalij nominegratiæ Dci intclli-inbsp;gunt non gratuitam clcmentiafn in Deo,lèd gratuita Dei dona inné»*nbsp;bis,uidclicctiilas tres irirtuccs, Fidem, Spem amp; Garitatcm, quæ nobisnbsp;gratis à Dco donaeæ, cfficiant,ut peftea mercamur operibus noftnsnbsp;æternam uitam amp; làlu tcm.Âîij dicuiît,Chriftum morte fua fiobis bancnbsp;gratiammcricum cflc,ut opera noftra mercancur peccatorum renail*nbsp;îioncm amp; cœlefte regnum. Alij lcnciunc,quôd ncccflc babcamus gradnbsp;am Si. clementiam Dci operibus noftris mcrcri,acmcrids noftrorumnbsp;operum efficercjUt Deus nobis fit clcmcns amp; mifericors.Hæclùntmanbsp;hifefta corruptcla Euangclij Cbrifti, de gratuita remifsione peccatorum, amp;donaâone æternxiàlutis. AePaulus bocloco uniucriàs illaanbsp;cauilUciones paucis quidcm,lcd minime oblcuris uerbis réfutât.Sinbsp;per gratiam, inquit,non iam ex operibus, quandoquidem graria, iamnbsp;non eft gratia,uidclicct^fi dicatur, uel quôd donaeæ uirtutes cfficiant^nbsp;uemereamur æternam uitam, uel quôd Cbriflus meritus fit,ut nosnbsp;noftrisoperibusmercamur lalutcm,uel quôd noftris meriris merea-mur clcmcntiam ôcgratiam Dei.Dc quare alias copiofius didum cfEnbsp;Ex altera parte non minus damnabiliter errant ignaui amp; præfratli bo-mines, quàmbumanorummcritôrum doôtorcs. Hidemeritis operum nimis dcGlinantadfiniftram,iliinimis aberrantad dextram.Sic-nimprædicatur,quôd æcerna làîus contingatnobis, non ex operumnbsp;mericis, lcd ex gracia, cxiftimanc bac prxdicacione concedi fibi licenti-amnibilboni operandi,led pro libidine animi lui uiuendi. Quantonbsp;diligentius autem docecur, Salutera effeex gratia amp; dementia Dc^

-ocr page 295-

COMMENT. IOÀN’BREN; Ll^ER îï, DE SPE.

tanto magisadmoncmuradbeneoperandum.Primùm,uttôgnôîca-înusillud,propterquod Deus nobiscft Jemens amp;:rnilericors.Nod enim eft nobis clemens,nifi propter leliim Ghriftum Dominum no.nbsp;ftrum, fi in ipiùmcrcdimus. Summa igitur opera nobis danda eft, utnbsp;dilcamus Cnriftum,amp;: in iplum ucre credamus. Per fidem enim accipinbsp;mus Chriftum: Et ubi Cbriftus eft, ibi Deus eft ciemens. Ho c opus^nbsp;uidelicet, cognofeendi ôc credendi in Chriftum, tantum opus eft, utnbsp;nullus adhuefuerit, qui perfeólè in hoc fcculo didiccrit amp; pcrfecerir,nbsp;Quare in hoc opcrc dilcendo Sc faciendo , per omnem uitam no-ftiam elaborandum eft.Quid ergo dicendum?Nullusigiturjneperfi- ,nbsp;dem quidem in Chriftum, confccutus eftadhuc ftluccm, quippenbsp;quod Sc fides noftra fit infirma amp;impcrfeóla? Rede hoc obijcercinbsp;tur,fi Deusrelpicerct opcrisfidei, quae in nobis eft,meritum:Sedlcri-ptum eft Ela.42.amp;Matth.u. deChrifto: Calamum quafl'atu non con.nbsp;teret,amp; linum fumigans non extinguct.Imbecillis Sc imperftdafides^nbsp;efthnum fumigans, quodtantùmabcft,utChriftus cxtinguat,utpoinbsp;tins accendatjamp;inflammct. Etquanquam fides iplà eft in credentenbsp;irnbccillis Sc imperfeda, tarnen Chriftus, qui per fidem accipitur,nbsp;eft fords amp;pcrfedus. Rclpicitautem Deus pater,non meritum opens fidci,led meritum Chrifti, per fidem,quamüîs îmbecillem,prælends, amp;inhabitantis. Deinde, quia laluatifumuspcrgratiam,nunquamnbsp;non eft bene operandum, ut teftificemur gratitudincm noftram.nbsp;Nam quemadmodum, qui cxplicat beneficia, qiiæ nobis amicus gra^nbsp;tuito fauorc exhibuit, non iubet nos nihil beneficij amico uicilsimnbsp;praEftare,fcd potius iubet nosnoftram gratitudinem,quoquoofficio polTumuSjdcclararc; ita amp;qui docet æternam làlutcm,quæ eftnbsp;lummum beneficium , contingcre nobis gratuita Dei dementia,nbsp;eo iplb hortatur nos,adplura Sc rcótioraopera facienda,quara fia*nbsp;lius quilpiam de meritis opcrummulds dedamadpnibus uocifera*nbsp;tetur.

3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ilt;rf«xA,amp;*öUK{Trórt)^cj», h lt;Ai ÎKAoyi ÎTriTt/y^ai^ôi Àt äöh

Tfl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Àvlâtz ô Qeoi^'ynuiifi.ot

9»,A^ct5'ny^iÊÀ£^|^gt;^û»TO'rgt;w/ii«[tav^Vj,tc«5ç^rHjU-i(iov kfiUA«.-r«.u-rtSjj eîç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CP* eîç exf«i*,nbsp;nbsp;nbsp;èîç

Aov, î? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«K.0?tca'H'7B(9:Voî àïj^amp;àA/J^Ûl «VTÖV? CAVTltiVi

gt;9 Tov ïWTSv AUTOV 34^ TrKvrèç

Quid jgiturrQiiodquæn'tlfrad, hoc non affecutus cft. EIc/ dio autem confccuta eft , rehqôi uerô excaccati funt, Sicutnbsp;feriptum eft: Dédit cis Deüs fj^irieûni compundionié, oculos,nbsp;ut non uideant, amp; aures , ut non aüdiant, ufque ad hodief/nbsp;hum diem. EtDauid dicit: Vertatur menfa illotum in laqueznbsp;wm,amp;: in ç3ptionem,ô^ in oftcndiculü,â^ in retaliationemipfis^nbsp;b 4 Ôbtcgt;

-ocr page 296-

3rgt;!i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XI. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

• Obtcnebrcnturocuii corunijUtncn uideant,amp;tergum iHorum fempcrincurua,

Hæc eft conclüfio prioris partis deabiediione ludæorum. Sum» n}a,in.quic,hciLis noftrædi{pucationis,hæc eft,quôdliraelitæ, quîfi'nbsp;ueriïntquidcmmülcô ftudio,amp; magno laboreiufticiamÂ: falutem»nbsp;non aûtem inuenerünt earn,nec ftinteamconlècuti. Eicétio ucrô,nbsp;(hoc eft) Eleéri (iuxta Hebræorum phrafin)feu pauci ex omni Ifraelita-mm numero coniecuti lunt iufticiam per Chriftum. Nam rcliqua,nbsp;ca^; maxima illorum pars itaabieÂi ftint, ut non Iblum non fiant opcnbsp;ribus fins Goram Dco iuftiores, fed fiant porius peiores amp; iniuftiorcs,nbsp;ac fubindeà làlutclongius recedant. Cæterùm Paulus iterum récitâtnbsp;tcftimoniaefcriptisPropheticiSjUtprobetdodrinam deexcæcationcnbsp;amp;abieâ:ioneludæorum, non aie excogitatam, led longe antcaSpid*nbsp;tulànâo craditam. Horum teftimoniorum alterum colledum eftcnbsp;duobuslocisElàiæ.Nam quod dicitur: D edit illis Dominus Ipiriturnnbsp;Compunôtionis, leu ftuporis,Scriptum eft Elai.capic.i9. (^odaûtemnbsp;dicitur:Ocuios,ut nonuidcant,aurcs,utnonaudiant,fcriptum eft patnbsp;timineodem capite,partim in capitelexto.Akerum teftimonium,ui-dclicct, Fiat menlà cor um coram ipfis in laqueum,amp; in retrib utiones,nbsp;^infcandalum,fcripcLim eftinPfalmo ôS.Hæc Prophètica dida ma-nifeftèteftificantur futurum, utiudæi inaduentu Domininoftri lefunbsp;Chriftitantomcntisftuporepercutiancjucctiamfiexiftimentlccœle-ftem dodrinà uiderc,aüdirc,6óamplecfi, tarnen non here intelliganf.nbsp;Et quan quam fcriptaProphetica(hæc enimDauid uocatmenlàmeo-tum) fintipfis diuinitustraditaôccommendata, tarnen erunteis inla-qucum,quo irrctiantur,amp; in retribution cm,feu fupplicium, quo pronbsp;pter impietatem affligentur, amp; in offendiculum, quo impingant, amp;nbsp;cadant. Primùm ergo, uideamus, quid caulæ fit, quôd ctfillraelitænbsp;multo ftudio quæfierunt iufticiam amp; làlutem, non tarnen fint earnnbsp;alTecutî. An nori lcriptum eft:Qui quærit,inuenit?Reôlè,fimodonbsp;illic quærit, ubi Spiritus lànôlus iulsit quærerc, ôc quxrit reéfa uia.nbsp;Nam Spiritus lànôtusiulsit nos quærere iufticiam amp; lalutem,in femi-ne Abrahæ,hoccft,inIefiiChriftô. Etiufsitquærere per fidem. Hæcnbsp;cnimredaeft uia, quaChriftusinucnitur. ludæi autem non quæfie-runtiufticiam amp; îàlutem inChrifto,led potius perlecuti fiint Chriftum,nec quæfierunt per fidem,led per mérita luorumoperurh.Qua-re non pottierunt earn inuenire. Hanc caulàm Paulus lùprà difertisnbsp;ucrbis comrnemorauit.Ilrael,inqüiens,qui lèdabaturlegcm iufticiç,nbsp;ad legemiufticiæ non pcruenit.Propter quid? quia non ex fide,fednbsp;tanquam ex opcribus. Ad eundem modum adhuc hodieq; quæruncnbsp;hypocritæ iufticiam,led non inueniunc earn, quiaaut non quæruntnbsp;earn inChriftojaut eûamfi dixerint,le cam quærerc in Chrifto, tarnen

non

-ocr page 297-

COMMENT. IO AN* BREN. L1ÖER II. ÖÉ SPË. noft quærunc earn per fidcm, led per mérita operum fijorutn.Nuh*.nbsp;quamigituraflcquimtur earn.Hoc adumbratum eftinmuliefenbsp;niorrhoula,quæduodecim annîs impendérat omhem lubftantiamnbsp;in medicos, amp; tarnen non poteratGurarij led quamprimum uenitadnbsp;Chrifturn,amp; tetigitfimbriam ueftimcnti eins exfidèjcontinuö afTecUinbsp;taeftianitatem. Eodcmmodo hypocrita: impcndunt omnemope-ramluamadparandam coramDeo iuftiGiam,amp; tarnen non pofïunÉnbsp;cam inuenire, doneeaudiantEuangelion Chrifti, amp; agnofcant Chri-ftumper fidem. Ihfolo enirnChrifto)perfidem inuenitur remilsionbsp;peccatorum, iufticia amp;æterna ûlus. Deinde, non eft olcitahter præte*nbsp;leundum, quod inülo teftimonio, quod Paulus ex Dauide commémorât, lacra fcriptura uOcetur Mcnfi.Vertatur,ihquit Dauid,menlànbsp;corum inlaqueum.hoc eft. Sacra fcriptUra,quam fingulis diebus le-gunt,fiat eislaqueus,quoimplicenturpotiusquattl expIicentur.Namnbsp;quemadmodum in menia ufitata proponi foleht uaria fercula,quibusnbsp;corpus cibatur,fiiftcntatur,amp; {aginatur:itaiàcraftriptUra,men{à eftlpi-ritualisjin qua omnia ferculorum genera, ad GOnfequendani amp; retiJnbsp;hendam æternam uitam proponuntur. Si quis, exmpli gratia, patiturnbsp;cliiriem uel iufticiæ,uel liberationis è periculis,uel fœlicitatis,is inueniCnbsp;inlàcrisliterisfercuIa,(eurcmedia,qLiibusfàmilùæmedeatur. Quid ernbsp;go dicemus de Ifraelitis? An non amp; ipfi habuerunthanc menfamrCer-tehabuerunt.Ah nonlegeruntlacram fcripturam? Certè Iegèruht,acnbsp;muko diligentius, quam his temporibus plurimi Chriftiani.Nam lu-dæi uetus teftamentura,quod initio linguahébræà Icripturh eft, tantanbsp;diligentia traélatunt, ut non tantùm fingulos uerfiis, fed etiam fingu-las diôfiones,{yllabas,amp;literas eius numerârint,adco^; etiarh apices eanbsp;rum obferuauerint, Vt nihil dicarn de illareuerentla, qua non patiun-turprophanumqucndamlibrum,fcriptolàefælcripturæ luperimpo/nbsp;ni.Non commendo luperftitionem,(ed réclto tantùm diligentiam,amp;nbsp;quam putant ih tradandis lacris feriptis, obferuatïtiâm. Nihilomi-hus tarnen Dauid amp;Elàias dicunt, quôd fint cxcæcati. Dedit,inquitEAnbsp;làias,oculos,ut non uideant,deditaures,ütnori audiant. EtDauidjnbsp;Vertatur incnlà eorum in laqueum.ho c éft,ïudæi maximo fiio ftudioinbsp;quod imp^nderunt in làcram fcripturam, intantum non inueneruntnbsp;ucràm luG.em,ad coniequendam iuftieiäm amp; làlutcm,ut multo magisnbsp;cxcæcati fint, quam iliuftrati.Oculoshabcnt,led riô uiderit,Menlâpronbsp;pofita eft,amp;uidenturmaxime omnium cibis iri ea collocatis uefei,nbsp;Icddifceduntfàmelicfamp;nec cibantur,rteelàgirtantur. Quæeftigiturnbsp;Huius rei culpa? Num Deus inuidet eis làlutem, amp; claudit præ inuidiànbsp;oculos eorum ne uideant?Minime ômnium.Noh caditin optimumnbsp;ÖC clementilsimum Deum tam cralfus , tam carnalis , tam impiusnbsp;affedus, Sed ipfi potius fibi làlutem inuident, quia alpcrnanturnbsp;làluteiu

-ocr page 298-

ipS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' IN CAP VT XI. EPI st. PAVlzL Ad K OMAK.

jàlurem ipfîs per Euàûgêlij prædicationcm obktamlt; Hue pertinct, qiiod Pâülusalias, in poftcrioriad Corinthios capit.3.1cribit.Excæcatbnbsp;inquiensJùntfcnfusiUorum.Nam uiq^adhodiernumdiernidemuC'nbsp;lamen in lectione ucteris teftamêd manet,nec tollitur uelamenjquodnbsp;per Ghriftiim abolcnir.Scd ad hune ufqj diem,cùm legiturMofes,uC'nbsp;lamen cordibus iliorum impofitum cft:at übi eonuerfi fucrintadDonbsp;niifium, tollecur uelamen.Habes hîeapcrtè eauûm,propter quam lU'nbsp;dæi, etfi traétauerunt iàeram lcripturam diligenti(simè,non tameniO'nbsp;uencruntinca,neeaflecuti{unt ucrartiluccm,amp;iàlutem. Quia ueb'nbsp;men,inquit,impofitum cft eordibus iliorum. Hoeueîamén eftigno*nbsp;rantiâ Chrifti,amp; perluafio de mentis bonorum operüm, uidelicet)nbsp;quod propter ipîaconlequamur iuftieiam amp; fâlutem.Qui enimhacnbsp;perfiuafioneimbutus amp;infielt;ftusaccedie adlegendam lcripturam,nbsp;gnoratChriftum,acuerumeius officium, isfiibindc magis,acmagi5nbsp;perfcripturam excçcatur,tantùmabeft,utiIluftretur.Quare,cùm ludçinbsp;perfcquanturChriftum,non eft mirum,quod nullam falutisluccmifïnbsp;Icriptura inueniant. Et hocillud eft, quod Dominus apud EzechiC'nbsp;lem cap. 14.ait. Homo de domo llrael, qui pofiiericimmundidasft^nbsp;in cordefiio, 5cleandalum iniquicatislùæftatueritcôtràfaciem fuam,nbsp;amp; ueneritadProphetam, interrogans me per eum, ego Dominus re-Ipondebo ei in multitudineimmundiciarumffiarum,utcapiatur domus Ifiael in cordefijo,quo recefieruntamein cunólis idolis fiiis.Innbsp;codem luto hærent Papiftæ.Tradant enim «Sc ipfi ftriptaProphetica Si.nbsp;Apoftolica,amp;iaólantaucoritatem eorum,lcdhabent uelamen cordibus ipforumimpofitum,amp;pofiieruntimmundiciasamp;idolafiia in an»nbsp;mis luis.Exiftimant enim non folum opera diuinitusprlt;ecept3,ftd cti-am operafióliciorum fiiorumlacroruefleipfilsimos Dei cultus,qui-bus mereantur coram Deo iuftieiam amp;lalutem.Hoc eft uelamen ipionbsp;rum.Hæcfuntidolailiorum.Quandiu igitur hoc uelamen habcnr,ènbsp;icripturalàcranihil nifi excçcationem reportant.Suntamp;Cingliani,lcu,nbsp;quosicauocanc,Sacramcntarij,qui oppugnant ueram amp; lubftantia-lem prælentiam corporis óclanguinis Chriftiin cœna dominica, fiionbsp;Uclamine excæcati.Sentiunt enim Ccelum, quod eft Chriftiamp;beato-rum in futuro, feu reuelando feculo, holpitium, eftc ftdem corporc-am,in fiias corporales manfiones diftinótum,in quo Chriftuslocalircrnbsp;Commoretur,amp;profiioarbitrio corporaliter ledeat,ftet aucambulct.nbsp;Sentiunt etiam dexteram Dei, ad quam conftdic Dominus noftcr Ic-fiisChriftuSj^lfe certum in illo corpotali cœlo locum,in quo,corporenbsp;fuo 1 ta commoret,ut nopoGit efTe in terra,donec in nouifsimo die adnbsp;iudiciu redeat. Hoc eft uclamert irapofitu cordibusSacramentarioru,nbsp;amp; idolufiio arbitrio conficlu,præquononpofluntuerâamp;fiibftantianbsp;lem corporis (Sc languinis Chriftiprælcntiâin coenapercipcrc,etiamfinbsp;in fieri-

-ocr page 299-

COMMENT. IOAN. BREN. UBER II. DE SEE.

înferiptura 1eg?.nt, Afcendicfuperomnes cœlos,ut omnia implcret , Omniafubieóla flint Rib pedibus éius. Data eft mihi omnis poteftasnbsp;in Goelo amp;in terra. Dcditeinomen fuperomné nomen.Et:Hoccftnbsp;corpus racum, Hie eft languis meus. Quare, etfi Rripta Prophetica amp;nbsp;Apoftolicafummo ftudio Rint legenda,tarnen ut rcótè ea intelligaSjS:nbsp;non fiant tibi oft'endiculum,idolumanimi tui abijciaS,üelamen écorne tuo amoueas,amp;deChrifto,aGmaieftate eiuspiè,amp; digne lentias^nbsp;necelTe eft.


Hadenus de abiediöné exc^càtioneludæorum. Nunc iiertil icPaulusad Gentes, illasuidelicct, quai ad Chriftianilmum conuerla:nbsp;^’’àntjôe docet eas,quid ipfis faciendum fit,ut cum fint elèdæ, non ex-ddantègratia eledtionis. Res autem ipla exigebat, ut Gentes, in hacnbsp;excæcatione îudseorum dilputatione , Rii officij admonerentunnbsp;iHiid enim fere fieri folét,ut cùm inter duo hominum gencra,alterunlnbsp;publice reprebenditur, alterum tanquam innocens libi applaudat,nbsp;quia non eft nominatim reprehenlum, non concipiat timoremnbsp;0ei,neccogitetdeRio officio, led exiftimetfuam alterius repreben-fioneinnocentiam ceftatarn,acfibipotcftatem conceflam, eOsquirc-prebenfi lunt, Cortuieijs profeindendi, adeoq; pedibtis étiamnumnbsp;conculcandi. Si feprébetiduntur (exempli gratiajpro publiea concio- ,nbsp;He importuni mores maritorum ergauxores,àrbitrantur fibiuxoresnbsp;Co iplo licentiam Conceflàm, uirulenter in maritOs initèbendi. Econ-^ta,Si uxorum importunitatem erga matitos feprehendcris, exifti-^antmariti licerè fibipro arbitrio uxoresdurifiimètraótare.Idemac-cidit, fi nel magiftratum, uel fnbditosluiofficij admonueris: lie enimnbsp;' ii^emo fere eft,qui obfcruet,quod Rium eft,fed tantum^ qtiod eft alie-^um.ExtatbuiuSrei exempliimapudLucam cap.i^.Noilnulliadnun-CiabantCbrifto, quiddeGalilæis aóltim fuerat. Ac bi quidem noua-’‘Uhl return adrtunciatores, non admOnebantur exbac lèuéritate, qua


In CO-

-ocr page 300-

JOO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP VT XI. EPI ST. PAVLI AD ROMAN.

In eodem Into hxrebant etiam Gentes, quæ conuerlæ erant ad Chri-ftianilmum,Nam,cùm Apoftoli prædicarentludæosabieôlos,amp; Gentes cleólaseiTcji.bi tum Gentes erigebantcriftas,inuehebantur in lu-daros, acita eos tractabartt, perindc ac fi nulla ipfisamplius Ipcs l^uris reliâraclïet. Intereaautem arrogantiainflatæ, obliuilcebanturfui offi-dj,necdabant operarn,ut eledionisgratiam retinerent, led ducebantnbsp;uitam profua libidine, apjr^aud en tes fibi hoc nomine,quod ludxinbsp;abicdijiplæautem eleólareirent.Extatamp;inter nos non dilsimile exemnbsp;plum. Solct enimimpictas Papifticæ luperftitionis publice, ex uoca-tioneuerbi Deireprehendi. Multiigitur, qui uidentur piam doâri-nam Euangelij amplexi, non illudagunt,ut mores amp; uitam luam,adnbsp;hancdoótrinam componant, ledutinPapiftasuirulentis uetbis gral-lentur.DocetigiturPaulus hocloco modeftiam,d^ cum multadifle-ruilFet de abieótione ludæorum,crudit nunc Gentes paulô inlolentionbsp;res ècaluludæorûfaétas, amp; monet eas,quid faceted ebean t, utqucm-admodum ad calum ludæorum conlecutælùnt gratiam, ita «S: ludæinbsp;conlèquantur gratiam ad iplàrum incolumitatem. Dico igitur,Numnbsp;ideo impegerunt,utconciderent? (hoc eft) dilTeruinuncpluribusdenbsp;lapluIudæorum.Nunquidautem eoluntintelligenda,utfignificetur,nbsp;nullam amplius efieSpem làlutiseorumreliôtam, ôeuobis Gentibusnbsp;licere,ineos uirulenter inuehi,aciplc)s conuicijs pr^lcindere?Nihilnbsp;ininus:Nam,cùm ipfi ceciderunt,uos Gentes non idcirco eleâræ eftis,nbsp;utiplbs conculcaretis, led ut iplos,à calulubicuaretis. Contigitgentibus laïus, non ut ludæiprorliis périrent,led utadæmulationcm pro-uocarentur,amp;ütexcitati fide amp;pictateGentium, etiam ipficoncipc-rentfidem in Chriftum, conlèquerentur làlutem.Nam filaplùslu-dæorum lunt diuitiæ mundi,amp; diminutio illorum, diuitiæ Gentium,nbsp;quanto magis plenitude illorum.(hoc eft)Quod Gentes magna mul.nbsp;titudine uenerunt ad Chriftum, amp;agnouerunt eum uerum leruato-rem,poftquam ludæilapli lunt,amp;abieceruntChriftum,hoc non idcirco fadum eftjUtludæiprorlus perirent,fed multô magis faótumnbsp;cft,utamp;.ipliplcna,leumagnamulLitudinead fidem conuerterentur,nbsp;amp; làlutem conlequercntur. Quare uos Gentes non debetis eos conuicijs deterrere, led potius officijs, fide amp; picrate inuitare,ut amp;ipli uc-ftro exemplo ad ecclefiam Chrifti accédant. r4iclocus munit nos, partim aduerlus inuidiam, partim aduerfusarrogantiam. Inuidia loletexnbsp;aliéna fœlicitate excitari.Inuidus alterius rebus marcelsit opimis.SicIu-dæi inuidebant Gentibus nomen populi,leu ccclefiae Dei. Arrogantianbsp;autemfoletèluaipfius fœlicitate orirû Sic Gentes iaótabant luam ele-(ftionem aduerlus ludæos. Paulusigitur docethoc loco tam inuidiam, quam arrogantiam abijciendam. Non enim habet inuidus cau-fam,curproximofuaminuidcat foclicicatem,quia quod beneficiumnbsp;Deus

-ocr page 301-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. II. DE SEE. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jot

Deusinproximumconfert,non confertin tui de:yi'mcntum,fecl pod Us cmolumentUjUttu exciterisad benefperanduinde dementia Dei,nbsp;ad inuocandum nomen eius.Non hab ent mantis aut pedes caufam,nbsp;cur inuideant oculo fuum donum .Oculus enim non fibi canrum,ue-I’umedammanibus amp;pedibus uidet.Sic, quemadmodu Deus elegitnbsp;Gentes,nonutludæosin totum opprimeret ôC abijcerec, fed tit ipfosnbsp;ex fide Gendum,cdamad fidem prouocaret,amp; ccdeftium benefidoiîz.nbsp;parddpes redderetn'ta cofertnoilro uicino uaria dona, non ut nos dânbsp;Do afficiamur,fed ut demendam Dei agnofcamus,amp;: granas Deo aga-nius,fperatesfore,utnecnos opportune fuo tempore bencfictis Deinbsp;deftituamur.Nam,quemadmodû mater folec parte e/us cibi,qiie filio-lusfaftidit,porrigerealieno,n3 utauferatfiliolo dbum,fed utad edennbsp;dum prouocct, ita amp; Dominus Deus nofter conferendo in alios beneficia prouoeat nos, uteo diligentiusfaciamusnollrum officium,nbsp;de dementia Dei optime fpercmus.Damnat Paulus etiam arroganriâ.nbsp;Vt enim Gentes faftidiebantpræfeabieélosludgosjita quià Deo or-nanturbeneficrjSjfoIentaliospræfecontênere.Dcusautem non confort in nos fua bnfîda ut alios faftidiamus, fed utalijs feruiamus .Quidnbsp;cnimhabes,quodnonaccepiflifid(^ nullo tuo mer!to,fed gratinta tanbsp;*um Dei demendaf Abqceigitur arrogandam, ne amp; tu abqeiaris»

rpâv 7Ö' Af-igf» idvilt;nv,î(p'olt;rlt;iv eî/xi ly« Eamp;vmv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Txp

Vobis enim dico Gentibus, ejuatenus ego quidem fum Apofio/ lus Gentium,minifterium meum illuftro, li quo modo ad æmnlan«nbsp;dum prouocem carnem mcam,SC faluos reddam nonnullos ex lUis,

Proponit Paulus fuum ipfius cxemplum Gendbus,ut quemadmo dumipfe non idcirco concionatur Euangelion Gentibus,amp; commet!nbsp;dat fuam ad docendas Gentes uocationem , qgt; fentiat ludæos ita abie-dos elle, utnullusexipfisad Chriftum conuertbamp;f filutem confequPnbsp;polsitjfed miniflerium meum(inquit)idcirco illlufi:ro,amp;: laudibus ucnbsp;hojUtprouocemcarnemmeam(hoceft)cognatos ôCconfanguineosnbsp;nieos,quifuntludæi,ad æmuladonê, amp; excitera eos,ut amp;' ipfi ex meonbsp;Diiniftcrio agnofeant Chrifl:um,amp; confequant làlutem. Obferucmusnbsp;hîc caulàm,propter quam Paulus foleat fuum miniflerium hnidare,8dnbsp;Uocationemfuam cornraendare.In Adds Apoflolicis cap.z^.corame-DioratPaulus coram rege Agrippa,qjadprædicandumEuâgdionuonbsp;catusfitccdefli uifione. In Corinthrjs récitât feraptum in terdum cœ-ïura Sc in Paradifum.In Galatis audet etiam Angelis anathema minita-d,fi aIiudEuangeIion,qipfe,prpdicauerint. Quid fibi uult tanta,uc ui-detur iadantia f S unt enim impij homines, qui non ueren tur Paulumnbsp;irrogâtiæacculàre,qgt; defeipfo tam magnifîca concionet.Sed exponitnbsp;hoc loco fuægloriationis caulàm,amp; docet,qj non fit carnalis,fed fpiri-dialis èc neceflària iatflâtia.Non enim gloriatur de fuo minifierio amp; uonbsp;catione,ut cofequaturapudhomines humanam gloriam,Sed ut pro-'*ocem,inquit, carnemmeamad æmulandûjæfalups reddam nonnulnbsp;c los

*

-ocr page 302-

jot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XI. BPIST. PAVLI AD ROMAN.

los exilhs.Glon'or Hemea uocatione, qp fit coelefn’s diuina,ut exdt? Iudgos,quo Sc ipfi audianr EuangeIion,8(I concipiant fidem.Non fol5nbsp;auccm profuit quondam hfciaclannaludps, fed Sc nunc prod^fl nobis gennbus ad {âîut€m.l^îurimum.n.refert,utuoçatio Pauli fit nobisnbsp;notifsima.Prf dicauit.n.Euangelion Chrifiijaduerfus oes omnium gé'nbsp;tiû religiones,uidelicet,q3 non fint multi drj, fed unus tantum uerusnbsp;æternus Deus,amp; qgt; mérita opcRtno fint mediatores Sc ^piciatorcs innbsp;ter Deu SC hoîes,fed q? unus tâtum fit mediator SC ^pidator, Dns npnbsp;Iferlefus Chriftus,uerus Deus amp; homo, qjtj confequamur æternâS^nbsp;cceleftê falutê,non ex opcribus,quænosfacimus,fed exfide,proptcrnbsp;Chrißum. Hæc Pauli doclrina pugnàt cum religione oim Gendut»»nbsp;ThaImudifiaF?2,Papirtaiî2,ôdMahumetanoi^.Qüàre,uthuicdolt;fb’infnbsp;fidem adhibeamus,neceflârium eil fdre» q? Paulus fit diuinitus adboÇnbsp;Euangclion docendumuocatuSjamp;q?hæç docftrinajUon fitab hoiuin*nbsp;bus cüficiajfedà Deo ipfo tradita. Vnde Sc alias Gala.uaitiPaulusÄponbsp;Puolus,non ab hominibus, necp perIiomine,fed per lefum Chriftuinjnbsp;acDeumPatrem,amp;c.EÛ ö^illudhocloco obferuandum.q? dicat, Vçnbsp;iâluos reddam nonnullos ex ipfîs.Manifeftè enim commendatautor*nbsp;tatê minifterijjquö Euat^elion de Chrifto prædicatur, uidelicct,qjfî£nbsp;organon,quo homines laluiredduntur. Etfi enim non omnes,quia^'nbsp;diunt Euâgclion Cbrin:i,faluantur,m minifterium ipfum in hoc diuininbsp;tus eft ordinatunijUt quicunqj confequunt falurem.per hocminiH^’^nbsp;um confequantur.Ättcnde(inquicadTimothcum) tibiipfîamp;docn»nbsp;næ.Perfiff e in his.Nam fi id feceris,amp; teipfum lèruabis,amp; eos qui te aunbsp;dierint. Et fuprà;Euangdion eßpotêtia Deiadûlute omnicredenu.,

Ei 5lt;V'H iXTfCoxi «u-TQV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lLûc9u.»,-nç h Tt^oAN-f iç , eî^i iKViKfcSf;

Nam fi reiedîo inorum,efletreconciliatio mundi,qu£ efietaflîini pno.ntfi «ita exmortuisî’

, Pergit Paulus in fuo inßitutö,quo fufeepit doccndujÇpîudæinôn idcirco lint abiedhut prorfus interirent : Et in præfentia oßendit hocnbsp;ab abfurdo.Si(inquiens)Iuda:'i, propter haue lolam cauiâni rciedi eCnbsp;' rentjUtafiumerentur feueligeFenturgcntcs,quidhocaliudeiret, qßnbsp;quis dicatjVitariî ciïè exmortefReieCtio enim ïudgorû eß inßar mornbsp;tis, AiTumptio gentium eß inßar uitf. Quarc filudæi idcirco elßnt abnbsp;iclt;ßi,ut aßumerctur gentes,certè ex morte eitet uita. Abfurdißimumnbsp;autem eß dicere,mortem eße cauiam uitæ.Non igitur minus abfurditnbsp; dicere,qj reiedio ludacorum fit cauia eledionis Gentium,ßdpoti-às,q?abieclifuntîudæi Agentes aiTumptæjUtexemplo Gêtium pro-gt; üoearentur ScipfiadfedandamuerampietacemEuangeho Chtißipanbsp;tefadam.Hócloco damnatPauIus uanamillorum opinionem,q,uiexinbsp;ßimanthuiusdamnum,illius elßlucrum,St huiuslucrum,illiuseficnbsp;damnum.Etfi enim in oculis huiusmundiuidetur q» quæalicui aufe-runtur,amp;: alteri dantur, ea fint illius damnum amp; huius lucrum, tame«nbsp;èpiritusfanduslongè aliteriudicac ? Fratres lofeph audiebant loß-»nbsp;phumforePnhcipem, Qpod cum deputareut fibii'a damno^perfc-cud

-ocr page 303-

COMMENT. IOAN. BREN. LIBER H. DE SPE: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joj

cud flint lofephum» Saul intelligebat Dauidem fibi in regno fuccefTu-runa.Hoc deputans fib i in maximo damno,cogitabat Dauidem inter-ficere.Scd tales animi perfuafiones funt uanifsimsc ? Et euentus longé aliud docuit.Iofeph enitn faclus eft Princeps magno fratrum fuoruninbsp;commodo. Dauidfatftus eft rex,non medio cri como do famiîiæ Saulis. Nam Saul intatum peccaueratjUtnifi Dauid conferuafietfamiliainnbsp;eiusjpropter Ionathan,tota mox concidiftet.Itat^ Dauidis lucrû, nonnbsp;fuit Saulis damnum. Etfi enim Deusaufert alicui donum, amp; confertnbsp;in alter urn, ho »tarnen non idcirco facit, ut ilium incommodo afficiat,nbsp;fedpotius ut per ablationem utilitad eius confulat. Aut enim Deus aunbsp;fertdona,utafflilt;ftionenosad pœnitêtiaminuitet,acpro externo bonbsp;nolargiatur æternum. Aut aufert,ut probet fidem noftram, 8gt;c nobisnbsp;niaiora,etiam in hoc feculo reddat. Hoc aut intelligendum eft depce-nitentibusac pijs.Nam impcenitenteS imprj habent fuam perpetu-amcondemnationem, fiuelucra fiue damna in hoc feculo accepcrint.nbsp;Pijsautem poenitentibusnullumdamnumaccidit,etiamfialiquodnbsp;accidere uideatur.Sicauferebatur regnum ludacis â NebucadNezare.nbsp;fedhac occafioe regnum ueræ religionis ipforumlatius propagatuninbsp;cft.SicIobifuæauferebanturfacultateSjfedpaulo poft plureseired-duntur.Non fentiamus igitur aliéna lucra efte noftra damna, fed potins iudicemus,lucrum,quod uni membro accidit,uniuerfo corpori innbsp;Îîonum cederc.

Cæterum,poteft huiusloci,etiamilla elle fententia: Si reiedio illo-»¦nm eft reconciliatio mundi amp;c. (hoc eft) fi Gentes aftumptæfunt in gratiam,exreiecftionc Iudæoriï,tanq uita ex morte,certè multo magisnbsp;afTumptione gentium,aiTumentur ludæi, Hoc enim erit,quafi qjnbsp;nita ex uitaairumatur,quod certèmagisacciderepoteft j ex morte,nbsp;nita.Iudgi igitur no conciderunt,ut omnino perirent, fed ut ex affum-ptione Gentium, etiam ip fi aftumerentut*.



^Recenfet Paulus alia exhortationis argumenta, quibus admoneat ‘‘mtes,ne ludæos in totum damncnt,amp; pedibus eos conculcent.Sütnbsp;-m dug ßmilitudines, quarumaltera duda eft, à primitqs frugum,nbsp;»nis,alteraäradicearboris amp;trunco.In Leuitico enim cap.a^.præ-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Ifraelitis, ut non edant nouum frumentum, nift antea primitiæ

. oblatæ,necuefcantur panibus ex nouo frumento,nifï Sd panis uæ prius ofFcrantur, Nam ex oblatione unius manipuli amp; duo-' '-i panum in primitias,iudicabantur totumfrumentumamp;omnes

c 2 panes

-ocr page 304-

504 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' XT. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

panes ûndificad, hoc eft, in ufum confecrad nbsp;concefsi. Et quanq in

frumento commixta hint aliquoties zizania/rumentum tarnen ipfum nonabqdtunSic edam in GenteIudaica,PnniidæfuntSanlt;flæ»To»nbsp;igitur gensiudicandaeftSandta. Porto .nomineprimidarumintelli-gendi funt, uel Patriarchæ, Prophetæ, amp; aîq pfj, qui ante aduentumnbsp;Chridi in carnem.fuerunt uera membra Ecclefîæ, uel Apoftoli,amp; äli)nbsp;ïudæi,qui primi,àprîedicadoncIoannisBapdftæ cou er fi funtad Chdnbsp;fiianifmum.Nomineautem SancTd, cùm dicitur.totam côfpcrfîoneninbsp;feu mafiàm efte Sanctam,non intelîigendû eft, q? reiiqui ludæi.qui nianbsp;lient inimpiefate,fintidcirco corâ Deo Sanfti.amp;æternæ làluds paru-cipes,quia habent Sâftos maiores,qfuntPatriarche,aut quia ex ipfo*nbsp;rum gcnccSandiApoftoîi fint eleCd, Sed maftà eorum ideo uocatufnbsp;Sanlt;fta,q?non fihtreiecti à Deo ficutDiaboIi,de quibusnuUa prorfusnbsp;reliqua eft Spes faludsjed q? Deusadhuc ex genteipforû eÜgat quof-dani,qui,agnito ChnftOjfanctitatem èi. hæreditatemcaleftisregniacnbsp;cipiant.Sic uCor.y.maritus incredulus dicitur fanclificari per uxorcmnbsp;ftdelem,non qjmaritusmanêsinincredulitate reputetur coram Deonbsp;iuftus amp; SancluSjpropter fuam piam uxorê,fed qj uxor pia pofsit ma-rito,quamuis impiOjfamftè ud, amp; q^adhuc fpes reliqua fit de conuerfinbsp;one rnariti ad ueram fidem Ghrifti, Altera fimilitudo dufta eft à radiéenbsp;arborura,amp;ramis.Nam,quêadniodum in arboribus,fi radix amp; trun-cusfuerintSancta,(hoceft)utilia, amp;adhumanumufumapta,ccr£è tonbsp;ta arbor erit iànfta feu udlis,edâfi nonnulli ramifuèrint putridi aut denbsp;fracdjiîa amp; in gente iudaica,radix ôd trûeus,(qui funt Patriarchy,PrOquot;nbsp;phetæ,amp; Apoftûli)funt iàncta. Tota igitur gens iudicanda eft ianfta,nbsp;non q? omnes in ea gête fint corâ Deo fandti 'èc iufti, fed q? ea gens nonnbsp;fit ita reie(fta,ut Deus nullum amplius éx ipiàadpcenitendam.ôdad conbsp;gnidonem Chrifti fît uocaturus,quaîis eft diabolorum conditio. Hocnbsp;loco reprehendit Paulus foknnes hominS mores.in iudicandis 6c' cojnbsp;jdemnandisaîienis ccedbus acfamilfjs.Vulgarc enim uidum eft,q?pronbsp;peer unurnautalterümimpoftoremcpificejdamncturunincrfuseiusnbsp;opifîcij cœtus.âôpropter unumautalterumfceleratûin familiahomtnbsp;nenijtotafamilia cô tu meliaaffîdatur. Hoc eftiudiciuininiquifsimum#nbsp;Muîto.n. magis totaaliquagensaut familiafauore Sclaude profequennbsp;da eftjpropter aliquot in ea bonos, q condemnanda ôd conuicijs pro^nbsp;fcindenda,propter aliquot in ea malos. Non pôrtabit,inqüit lex,filiusnbsp;iniquitatê patris.Quomodo igitur opifex portaret iniq uitaté opifîcisî'nbsp;Certè iuxta tam corruptum iudicium, nullus horainu ftatus,nnllus ornbsp;do in uniuerià terra non effet condênandus.MuIti inter reges fueruncnbsp;tyranni cru delifsimi.Condênabimus ne idcirco uniuerfum ordinê Rlt;inbsp;gumÆdam inter Apoftolos,unus fuit diabolus.Difcamusigitur îno-deftiâ,amp;'amemuspotiusordinêpropterbonos,qrei)ciamüs,propternbsp;malos.CæteRî Paulusoccafîonearboris amp;ramorum.defcendit ad fpcnbsp;ciem OIeæ,amp; oleaftri,ac oftendit ex fis, qy Gentes è fui ele(ftione,intaiïnbsp;tum non habeant iuftam cauiàm infultandi Iudcis,ut podus ad dmorcnbsp;excitari debeant.Olea.n.cft ecckfîa diuinitus de(fta.Radixhuius

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feu

-ocr page 305-

Comment, io an. bren. l’B- d’h spequot;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jaj

feu ccdcfig funt Pratriarch^ amp; Prophetg.Pri'rni rami poft tempora Pa triarcharû Abrahæ,I(àac amp; lacob,funt gens Ifraeîitica, de qua didumnbsp;eftjPrimogenitusfilius meusIfraeLSed Euangelion Cbrifii uulgarenbsp;tur in orbem cerrai^,confractifuntramilfraeîinc(,qui quondam erantnbsp;frugiferi.Sicut ergo,cûin oîea frugifera ramiaut putrefcunr,aur œn-fringunt,folentloco ipforçzranii de oleaftroinferi,ur amp; ipfi fiantfruginbsp;ferijta amp; cnmludgi,qui erant quondamfrugifera oîea,abfjcerent,îonbsp;CoipfoRîinikæfuntgenresincircûcifæ,ut quæquondâ non erant Dcinbsp;populus,nunc populus Dei herent,Quid igithabctis uos Gentes,denbsp;’qüoglorieminifQuodad ue{framnaturâattinet,eratis Rerilis amp;inunnbsp;lisoleafter. PoftqaScIudæicxoleadefracflifunt,uosGenresinfertænbsp;cllis, ut fierctis pinguedinis oleæ, ex qua ludæi excifi erant,participes.nbsp;Non igicur habetis, quod aduerfus ludgos iadetis,fed potins habetis,nbsp;admoneamini de ueftra humilirate,ôd criftas demittatis. Non.n.uosnbsp;ndicêjfedradix uos portât : (hoc cR^uos nô eratis frugifera pîâta,fednbsp;fuper planta frugifera,qui erantlud^i,pîancatæ eRis,utbenefîciorum,nbsp;quæ quondâ erât ludaicp gê£is,frueremini, Hîc,prgter pecuîiare ilîud,nbsp;Paulus h ortatur Gentes ad modeRiâ,ncinfultentIudæis,obferùes,nbsp;oninia cœleftia benefîcia,qup quondâ colla ta fuernnt in Ifra éliras,trarinbsp;fijflèad Gcntes.Fa(fi;u,s esRnquit, confers radicis, Ôi pinguedinis oleæ.nbsp;ï^inguedo aût ole^,efl: benedilt;fi:io,que per fernen Abrahf ,hoc eft,pernbsp;Chrifbj,prominâeR,uideîicet, Reconciliatio cum Deo Patre,Remif-fîo peccatOR2,iufticia,uidoriamortis,Sc æterna fœlicitas.Quare,quic-quid quondam cccleRium benedidbonûpromifTum eftlfraelitis, hocnbsp;*iünc translatum eftadinos,quiChriftum Dominum per fidem agnonbsp;fcuntjfiue fint circuncifi,fiue incircuncifi,fiuegloriofi,fiue inglorq.

Ef£~ç ^^^/^e)i«]lt;Sru(g:v oî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K«aS.Îh

KAoJcâ‘H(3:y,ô'ù 97? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mliats'. /li u4-«Àolt;pfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tpo.'ÎO'J’- EÎ yi' o Oeoç -r U«

TO(pult;nvLL«iÆvôtztit(Pei(5.'ra,/x.X7rç)ÇÔu/lt;ilt;ra'/(J5ei!nm)u, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

-ocr page 306-

ÎW CAF. Xî. BPIST. FAVLI AO ROMAN. tcnHoßorquifpiamamp;arrogandorfaftidircpoflet Si diccre. Quid?nbsp;t'îon cÔtemnercm,non faftidiré îudgos, cûm fint no ab homme quo-pianijfèd à Dco ipfo abieâi,amp; ego mfertas ßniin ferdkna oleara,nonnbsp;cafu quodam,fcd confih'o dîm'nofÉgô ne ilium agnofcercm,amp;recipenbsp;rcm,quem Deus repulit ac reiedtC Quid f Approbarcm ne ludæorunbsp;impietatem,8lt;f iuflificareni cos in ilia tam dcteftabili dcfeôfcione f Eo-dcm ferè ingenio multi noftrum deprauati fumus,cùmdoccmur,noanbsp;«fiemaledeproximoloquendum.Rcprehcnfi enim reijîondcrefo-ïemus:Quidf Annonendicendaueritas f Seioi'lumautiftumbocnbsp;defignafièfcelus. Cur ergo nonliceret mihi hoc improbarcScdauvnbsp;naref Num putas fcelera efl'capprobanda ÔC iuftifîeandafTalibus ob'nbsp;îeô:ionibusrefpondecnunc Paulus , amp; quod officium iubct Gentesnbsp;præftare miferis ÔC abiectis îudæis, hoc iubet eriam nos præüarc proximo noftro pcccatisobnoxio. Ait enim: BENE DICIS, Perincre-duîitatem defraêii funt, tu uerô conftitifti, (hoc eft) Rciflè affirmas»nbsp;quôdludæi fint diuinitusabieóti.Neciubeo te appro bare impietaïcölnbsp;ipforum, Sed iubeo te modeilum efie,Slt;f cauerc, ne Sc tu à Deo abij-ciaris,quemadmodumipfifuntabieifli.Noncauebis autemcontem-ptu,fafi:idio,arrogantia, maledidis,amarulentia, erga miferos,fed hu-militate, compatientia, fide, caritate, èC precatione. Illi abiedi funtnbsp;propterincredulitatemipforumjTuautemconftitifii FIDE. Cura igitur,ut Fidem retineas, amp; noh fias ad cxemplum ipforum infidc-ïis.Nam fi Deusipfis y qui crantgens eleda,non pepercit,cómabiece-runtuefamfidera.jScfadtifuntincredulijnauIto ccrtè minus pareet ri-bi,quï es ex Gentibus incircuncifis, ÔC quondam à Dco abiedis. Hïcnbsp;Paulus primum haud obfcurè fignificat, forc tempus, ut amp; Gcn-tcsdcficiantabEuangelio Chrifti. Etquodfuturum fignificauit,höcnbsp;etiam, proh dolor j in Ecclefia Oricntali impletum efi:. Etfi enim nonnbsp;cfl dubium,quin in ijs regionibus Orientalibus 8^ meridionalibus, innbsp;.quibus Apoltoli quondam adnunciaucrunt Euangelicn Chrifiiyad^nbsp;hue fuperfint reliqüiæ,quæ Chriftum Dominum noftrum agnofeut*nbsp;ucra fide inuocant y tarnen manifellum efi:,qu0d in Græcia y in Sy-tia,in Ægypto,imô in maxima ferè orbis parte,ubi quondam fueruntnbsp;Ecclefiæ Chrifii florennïsimæ,nunc publice regnet Mahumetiea im-pietas. Vides igitur Spiritum Pauli non fuifie uanum. Deinde docetnbsp;nos timorem Def,ut difcamus quo maxime uitio abiedi fintludæi, ÔCnbsp;caueamus,ne eodem uitio turpifiGemör,amp; à Deo abijciamur.Iudæi e-nimabiedifunt, propter contemptumEuangelij, Sdincrcdulitätem-Similiter Orientafis Eccleßa abieda eft,quöd ncgle Aa ucra Euangelqnbsp;docfrina,fe(fiati fint Arrianâ impictatcra,et faftum plufquâm Moabi-ticum.Quid ergo nos faciamusf Non infultemus miferis èc abiedis,nbsp;non turgeamus fiiftu y fed caueamus, ne ÔCnosabrjciamur. Abijcic-mur autem, fi contempto Euangelio Chrjfti,fuis quifquecupiditati-bus indulgeamus . Quod ludæi ÔC Gentesfibiinuicem prælla-rede*nbsp;buerunt, hoc idem prteftandum nobis eft proximo noftro y peccatisnbsp;©bnoxio.Etfi enimnuilurapeccatum eft approbanduta,tarnen pro.-ximua

-ocr page 307-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. It DE SPB^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p»

xlmustiOTleftfaftidfcndiis , nec odiofe aut amarulenter deipfo Io-quendum, fed potius cauendum; ne nos in eadempeccata coHa-bamur* Nullumcnimeft tarn horrendum fce’us,abalcero defi'gna-tum,in quod non pofsimus amp; nos inddere, fi Deus nos noftræ carni amp;C. uoluntati reliquerit.In Genefi capice quarto, frater occidit fratrem.nbsp;Eandem noftrum quift^ carnem habet, in qua tanta erga fratrem crû-delitas latet, amp;nifi diuinitus cohiberetur, data occaßone erumpcreunbsp;In libris Regu Abfolom inquiricin uitam Dauidis patris fui, 5)C perfe-quitureum . Idem«^fr’vcuiuiscarniagnatum eft. Ahitophel amp; lu-das Ifcharioth uim fuse uitæ intulcrunt. Idem afFcAus hæret in latebrisnbsp;cuiufuis carniSjSc fi qui de quifpiam in graut diferimine, fuæreîinque-returnaturp,tenerinon polîèt,quinhaxexemplafequeretur, quippenbsp;quod hi non habticrint ahum ueterem Adamum, quàm nos,necaliusnbsp;Satan infidiacus fit eis,quàm qui nobis infidiatur. Quid igitur facien-dumC’Audiaraus,amp; fequamur cohortationem Pauli. Tu(inqu(t) fidenbsp;confticifti.Ne efferaris animo,fed rimeas. Q«iidrTimcas,(hoc eff,)d«nbsp;bitesfNihil minus, Timere enim Deum,non efl dubitare de clemêtianbsp;Deijfcd eft Deum ita colere,ut primum quidem nihil prorfum dubi-tes degratuita clementiaDei propter lefum Chriftum:deindc,ut dilinbsp;genter amp; follicitè caueas,ne uelimpietatc erga Deum, uel contenaptunbsp;ergaproximiim, uel turpitudincuitse, Deum ad iracundiam prouo-ces, amp; bénéfices Dei te indignumreddas, ut quanto plus Deum ti-mcsjtanto minus de mifericordia dus, quam in Chrifto filio fuo pro-mifit.diffidas. Beati omnes, inquit Pfalmus, qui timent Dominum»nbsp;Non docet eos elTe bcatos,qui dubitant,num fine in gratia Dei,amp; quinbsp;diffidunc de Dei erga fe bonitate, fedillos,qui firma fiducia Chriftumnbsp;filium Deijcertifsimum æternæ noftræ falutis pignus, amplecluntur;nbsp;quibus pofiunt officqs colunt.

Otî yi' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«rvóeïp AAX.lt;poi to /xvsn’eji'^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vlt;x ktinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(fioifj*.

fi-oiji-n Traf cùfîç «tç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo-fÄnAnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;óu 'tonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t Zd'JcSv i-'iAx

outôç lo-fA jTOamp;NtrtqjKfiiS M5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îa Si«'.' ô f

S^iFeiàrîCeiaçÂ-Tf

^/JioUf-TJixçccv'Tap. KocTKjUÏiÜTüibo'Vi'iAiüyt^foi lt;ft’v/iÂÇ^K«.TCA£Îù.Ao'y«v «.yoi TSHTPh’iS^'^'mcTi^a.ç,

Non enim uolo uosignorarefratreSjmyfteriûhoCjUtnefitîsapud uoimctipfos elaci anfmo, q» excæcatio Cx partelfracU accidit, donecnbsp;plénitude gentium aduencrit, amp;ita cotüs Ifrael faluos crit, ficut fertznbsp;ptum eft , VenietexSionine,qui libérât,ÔCaacrtet impietates â laznbsp;cob.Ethoc illis a meteftamêtum, quamabftulero peccata ipforum,nbsp;Secundum Euangeîion qaidem,inimici,propter uos,Secundum e^nbsp;ïcdionem'autera diledi propter Patres,

Apoftolusanteaadmonuit Gentes de lapfu amp; cafu ipfarum. Nunà ^aticinaturdecouerfioneIudæoR:.Tu excideris,inqujc,iniaûtinferê-*ur,quia exegeatio accidit Ifraeli, no ut uniuerià gens omnino pereat,nbsp;fed accidit ei,propter uarias quidem cauiàs, magna autê ex parte pro-ptcrillani, caufâmgt;ut, dumplenitudo gentium intraucric, (hoc eftQnbsp;c 4 duca

-ocr page 308-

joS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!N CAP. XL EPIST. PAVLI AD ROMAN.

dummulti ex Gennbus confequantur falutem per Chriftum, inter» teraporis,aliqui etiam exiudæis conuertanturad ChriftumjSd ficonî*nbsp;nis Ifrael,tam ex Getibus,qex ludæis colletîlusjfaluus fîat.Vidctur quinbsp;dem Paulus hoc loco fignificare,q3 poftq omnes illi, ( hæc.n.eû Gentinbsp;iimplcnitudo)quiexgennbusordinatiiuntadæternâuitam, congrenbsp;gaci fuerint ad Ecclefiam,tunc etiam omnes Iudæi,qui reliqui funr,cô-uertanturadChriftum.Quod Dei beneficiu tantum abeft,utinuidcanbsp;musludæiSjUt etiam optemus.^Sed exiftimo præfentem rerum tuen-tum explicarcucram Pauli fententiamgt;uidelicet,qjfentiat,ludæosnofînbsp;iraexcaccatos, ut nullus pcorfusexipfis conuertaturad Chriflum,nbsp;cofequatur falutem,fed potius,utinterea temporis, dum Gentes fuiitnbsp;Ecclefia Dci,amp; fruuntur ccelcftibus beneficijs,aliquotctiam ex ludpsnbsp;accédant ad Ecclefiam, amp; fiantfalui.ut ita Omnislfrael, uidelicetfpid'nbsp;tualis,tam exgen tibus,q ex carnali Ifraele colledusjunum fiat ouile, Sdnbsp;unàjcœlelli gloria ornentur,Cæterùra,quod Apoftolus concionatufnbsp;de conuerfione laluteludæorum.pofi: diuulgatumEuagelionin ornbsp;bemterræ,hoc probat teftimonio ProphetæEïâiæ,qui cap.^^.itafcn'-bit:Tirnebunt,qui ab occidente,nomcn Domini, amp; qui ab ortu folis,nbsp;gloriam eius,cùm uenerit quafi fluuius uiolentus , quern Ipiritus colt;nbsp;git,amp; uenerit Sioniredemptor, ôi. eis, qui redeuntab iniquitateinb'nbsp;cob,dicit Dominus. AcApoflolusredtat quidein uerba Propheta;nbsp;paulo aliter q hebræus textus habet, qp defcripferit hoc reftimonium ènbsp;Grgca tralationetfed eadem eft fentetia,uidelicet,qgt; Propheta promit'nbsp;ticZionijfeu Ilraelitis redemptorem, fiquidem conuerfi fuerintâ pre*nbsp;can's fuisjamp;fagnouerint redeptoremperfi'dem.Quod igitur Prophe-ta futurum prædixitjamp;f Apoftoîusrepetit,hociamindeab eo tempo*nbsp;re,quo Euangelion diuulgatum eft in orbem terræ, impleri cœpic, amp;nbsp;implebitur ufcp ad nouilsimum huius feculi diem. Ex ludæis enim fubnbsp;indcalrjatcpalrj conuertenturad Chriftum, donee tandem omnes If-jaelitæ,qui ad uitam ordinati funt,in ueram Chriftianifmi uiam redie-îint,Cgterùm,ftatusrerum Iudaicarum,poft diuulgatum Euangelionnbsp;Chrifti,adumbratur difertè in fratribus lofeph.Hi uendiderunt fuumnbsp;ipfius fratrem alienigenis. Fatftum igitur eft,iuxta decrctû Domini, ùcnbsp;lofephregnarecmulto tempore,inÆgypto,ignorantibus fratribus.nbsp;Sed fame coa(fti,uenerunt uel tandem àdlofephum in Ægyptum, emnbsp;pturi frumenta.Etfîautê initio nihil minus cogitarunt, qipfumadhucnbsp;fuperftitem eftè,tanturaabcft,ut exiftimauerint, eum in præcipua hu-lus terræ monarchiaprincipem agere, tarnen uarrjs affiidtionibüs ue-xati,non folura euni.uel tandem agnouerunt,uerumctiam fufceperûtnbsp;unà cum uniuerlàfuafamilia.profeôtionem adipfum, amp; credideruncnbsp;fe fidei eius. Hab es rei geftæ hiftoriara, fed quæ etiam conditioncmnbsp;pofteritatis horum fratrum adumbrat. ludæi enira , uendideruntnbsp;Chriftumfratremfuum, (Ex ludgis enimChriftus,fecundumcar-nem dcfcendit)amp;occiderût.Sedinterea Chriftus régnât in cœlo Scinnbsp;terra,idlt;^ ignorantibus,ac minime credentibus ludæis. Poftq uero a-gnouerint.hunclefum quenamaioresiplôrum crucifîx€runt,efleueRznbsp;Chriftum»

-ocr page 309-

COMMENT. IOAN. BREN.’ LIB. IT. DE SPE,

ChriflûjS: regnarcjtcneri non poterunt,quin agminatim ad cum con fluanf,uc Sd ipli falatem cofequantur. HÎC ergo uide mibi,quidadhucnbsp;ludæorumgentenijintanto omnium hominum odio*conferuet.Poftnbsp;quam enimabicfti funtà Deo, nc fint amplius Ecclefia De/,amp; difperfinbsp;àdade,quamàTito,ac pofteaab Adriano acceperut,in orbem terræ,nbsp;nullum amplius profperum rerum fuarum i'uccefium habuerunt.Nulnbsp;iamhabenc certain fedem.ExuIes funt,in tOto mundo.Nunc hîc,nuncnbsp;iHiceijciuntur,Breuiter,SunEhominesIongèomniuminfœlicifsimi,ecnbsp;omniumodio expofiti.Ettarnen haclenus perdararunt, amp; utexhocnbsp;oraculoiudicaripoteftjperdurabuntufq^adnouifsimumhuiusfccuHnbsp;diem. Quid ergo cft,quod ipfosin tot ac tantisaduerfis conferuetC Lnbsp;pfi quidemarbitrantur feidcirco conferuari^qj fintadhuceledus Deinbsp;populusifed falluntur. Abiedii enim funt diuinitus. Conferuantur aStnbsp;propterinos,(qucmadmodumPauIushocIocofignificat)quiadhucnbsp;cxpoftejfitateipibrum,ad Chriftum conuertentur.Dicesautem,Si tonbsp;^ludæorum gens,non eft omnino damnanda,quid eft,q3 Paulus tanta aliquotiesfeueritateinipfosinuehitur f Caueteiinquicns,canes,ca- Philip.^:nbsp;üete malos operarios,caucte concifionem.Ad hoc refpondet Paulus,nbsp;aittSecundum Euangelion quidem,inimici propter uos,fecundumnbsp;lt;lclt;ftionem autem dilcAi propter Patres. (hoc eft)Inuehor in ludeos,nbsp;hon qjprofequar ipfoscarnaliodio »fedq?neceffe habeam prædicarsnbsp;Eüangelion,amp; impietatem ipfoRî reprchendcre.Inuehor in ipfos,pronbsp;pter uos Gen tes, utagnofcatis,nullum eftegrauius peccatum impieta-

amp; incredulitatci Alioqui enim diligo gcntem ludaica ex animo,pro-ptereaq?habuerintmaiorcs,Patriarchaslanlt;ftilsimos,amp;: q?adhucreli-qui fint,qui ex ipfis accèdent ad Ecclefiam Chrifti. Difcamus hoc Pau-h'exemplojficodifte peccatum hominisiUttarnen hominemipfurn, quamuis uideat inutiIis,diligamus.Difcamus et illticl,cp inuedtVug Aponbsp;nolicæ,quibus hominum impietates Slt; fcelera reprehend’untur,nönnbsp;fint conuicium,fed offîcium,idt^ ad làlutem auditorutp ut repréhêfiinbsp;gt;gnofcant peccata,amp;: refipifeant.

A/i-eTO/itAMTC 7*5' quot;ni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à xAÏsiç ? 9iou,ûSîZ!'($f5 r'T ùiHeîç TfTt httrSH

Qf.'n 9iû , yuv 3 «AeHSsTE -rS'^u-rav à.7ipi9iiai^oti'm ôc-Tïi vuv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ù-^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

(»u/Jvlt;xfïiTrcjy7KçtAe«ô'H. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

Namdona,amp;:uocatioDeiciufmodi6;;rit,,uteorS ilium pœnitcrc non pofsit.Quemadmodum enim ô( u.os quondam increduli fuifttsnbsp;ÏZ)co, nüncaûtmifcricordiâeftis cofecutijperillorum incrednîitatê,nbsp;ita Qi. ifti nuncincreduli fadi fiant, ex eo, q uos mifericordiam eftis ¦!/nbsp;depti,utamp;:ipfi mifericordramconfequantur.Cóclufit enim Deiiso/nbsp;mnes fub incrcdulitatem ut omnium mifererctur.

Apoftolusnrobauitantea conuerfionêhidqf’nR^arl fid? Chrifti, tc-

,1*


-ocr page 310-

nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in CAP. XI. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

cipiatitur in gratiam,amp; non confequantur ßlutem,fcd poduSjiicut g‘ tes,quamuis incredulæ quondara,tamen recept? funt in gratiam,cumnbsp;crediderunt Euangelio, ita ÓÓ ludæi, quamuis in prscfentiaincreduh',nbsp;recipientur tarnen in gratiam,fi crediderint. Illud Pauli dió:um,Donanbsp;uocatio Dei eiuimodi funt,ut eorum Deumpcenitere non pofsif,nbsp;diligentifsimè obferuandum eft. Vtile enim eft,non folum pubhcc,utnbsp;probetjudaeos no repellïà Deo,n credidcrint,uerumetiani priuatim*nbsp;ut medeatur confcientiæ, in tentatione de fauore Dei femel amiflbnbsp;iterurccuperando.Nam Deus iufsitApoftoIos ire in uniuerfummunnbsp;duni,amp;lpracdicare Euangelion omni crcaturæ, hoe eft, tamludæis,^nbsp;gentibus. Et præcepitdocereacbaptiiàreomnes GêceSjin nomine Panbsp;tris,amp; FiliijScSpiritus ian(fti,quo facrameto,quotquot credûtin Chrinbsp;ftum,recipiantur in gratiam.Hgc eft uocatio Dci,erga Gentes. Hoc eftnbsp;donum Dei,quod coHatum eftin Gentes.Sed quid fitfPoft baptifniitnbsp;folent homines labi in peccata.Poftea autem pcenitentiamaduri, ten*nbsp;tantur de gratia Dei. Arbitrantur enim pœnitêtiam fore fruftraneam»nbsp;amp;uanam,proptereaqjdefecerintperpeccatuma Chrifto, amp; deferuenbsp;rint foedus in baptifmo initu. Recepimus enim in baptifmo nos repu^nbsp;gnaturos Satan?. Sed paulo poftnon folum no repugnauimus ipß,ii^nbsp;rumetiam tradidimus nos ei noftra fponte captiuos per peccatû. Gonnbsp;fcientia igitur foUicitatur,ut exiftimet, fe non iterum in gratiam recipi»nbsp;ctiamfi pcenitentiam hgat. Et quan^ quærit confolationèm ex EuangCnbsp;lio,tamenSatan,uertandem admouet confcientiæ arietem depecca-to in Spiritum fàndum. Multa,inquiens,peccata dehgnafti, amp; haudnbsp;dubièinter ea continetur etiam peccatum in Spiritum fan (ftum,quodnbsp;Chriftus ait,nclt;ç in hoc neque in futuro feculo remitti. Non potes ig*nbsp;tur fàlutem fperare,etiamfi pœnitêtiaraagendam fufceperis.Quid hîcnbsp;feciendumf amp; quo te uertesfiniam graui tentatione fumendum eftinnbsp;manusdiôûPauli:Nonpœnitet Deumdonorumamp;uocationisfuænbsp;fTioc cft)Promiflà Dei funt certifsima .Veritas diuinarum promifsio-num eft firmifsima. Non retradat Deus, quod femel conftituit. Paâanbsp;Dei funt irrcuocabilia. Deus aûtinqtnobifcum in baptifmo padum,nbsp;uelit nobis eftè Deus propicius propter Chriftum,fi in Chriftu ere-diderimus.Hoc padum Deus non retradat.Nos quidem fæpenume-ro uiolamus padum,ct aufugimus à baptifmo.Sed padum ipfum ftatnbsp;firmum,8dmanet baptifmus,ut iterum cum inueniamus inuiolatum,finbsp;trouerb.it juodoreuertahiur,amp;refîpifcamus.NomeDomini,inquit Salomon,nbsp;turris fortifsima.Nam,queadmodum,fi rex quifpiam promitteret nobis tutum afÿlû in arce munitifsima,ac reciperet nos in eam,ut ibi fecu-ri ab omnibus hoftibus efîèmus,nos autem aufugeremus ex ea,amp; tra-deremusnoshoftibuscaptiuos,certèn5 demoîireturarcem,propternbsp;noftramfugam,fedpotius,fî effet captiuis propitiusjamp;inpromif-ßs fuis conftans, dementer concederet, utiterumconfugientesadnbsp;camamp;redeuntesreciperentur, ita nomen Domini ,feu Veritaspro-mifsionum Dci, arxeft, quæ femper confiât, amp; patet,fcmperqult;nbsp;inhocfeculo recipit iterum reuertentes, quia non poenitet Deumnbsp;fuoruiu

-ocr page 311-

CÔMAÏENT. IOAN. SREN. LI». It DE SPE.


Hiorulrt donoruni ÔC uocarîonis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Vulgo didtiinSî dimifchc

Uir uxorem fuam, amp; r ecedens ab eo duxerit uirum akerum,nunquid rcuertetur ad earn ultrafnunquid non poli’jta,S^ côtaminata cric muller illaf Tu aucem fornicata es cum am icohbus mukis,tamen reuerccnbsp;read me dicic Dominus, ego fufdpiam te. Et.z. Timoth.i,Si corn -mort!jifunlus,amp;: conuiucinus,G fuîliiiemus8Ceonregnabimus.Sine-gamus,(nec reuernmur)ölt;:ülenegabk nos.Siincredunfumus,(amp;f renbsp;uerrimur) iile fidelis manec, negare fci'pfumnonpotell.Ec Chriflus i- ioan-S,nbsp;pfe.Eum,inquic,qLn uenit ad me,nort edcio foras. Nam quod adpec-fatum in Spiritum ianélum attinet, dïcîturirremiïsibjkjnon quod nenbsp;Conuertenti qindem fead Ghriflnm, per fidem,remictaturiOmnia e-nim peccata* ßue in filium hominis,Hué in Spiritum Gnclum, funt innbsp;Chrillo rertiifsibilia, Sedidcirco diet irremifiiibile,quôd nuilam necnbsp;CoramDeonec coram hominibus habcat excufationem.EZ)e quo pecnbsp;cad genere diximus alias plura. Cæternm,præter illam caufam,çp nonnbsp;pœniteat Deum fuæ uocationis,fequitur aîïa,qua oftendicur, ludæosnbsp;nonideo cecidiflê,ut prorfus pereant,fed pôtius ut confequantur minbsp;fericordiam.Diciténinl : Goncktßt Deusoinncs fub incrcduh'carera,nbsp;Ut omnium mifer fret, hoc eli, Gentes fueruntquondâ in credute,ôiCnbsp;Dune ludæi funt increduli. Ho c aût idcirco fadum eil, ut mànifellumnbsp;cßet.q? nullus hominû fiue inter ludæos, fine in ter Gert tes confequa-turfalutem propter mérita fuorum operum, ied qj quifquis adipifet-türlàlutem.adipifcatur eamgratuitatâtum dementia amp; niifericordiànbsp;Dei,propter Ghnilû.Hucpertinetgt;quod 8gt;(, GaIa.3.fcribitur.Scriptu-ta conclüßt omnia fub peccatum, ut promiisio ex ndelefu Ghrifti dà-i’etur crcdentibus.Obfêruabile diclum, quomanifeûè damnantur o-innés iliac R:eligiones,quæ fennutic,qgt; homines mereâcur gratiam Deinbsp;confequantur fâlutê propter iufticiam, mérita fuorum operumnbsp;confirmaturautemfolanoftraieligio amp; do(ftrina,qupdocet,q3 confenbsp;quamur làlutemgratuita tâtummifericordia Dei, per fidem,proptec,nbsp;Chrifèum.Omnes enim homines funt naturaincrcduli, quia Deus c3nbsp;clufit omnesfub incredulitate. Adhæc, Omniahominum opéra funtnbsp;peccara,quia feriptura coclußt omnia fub peccatum.Quid ergo fequinbsp;turflllud nimirum, q? quifquis confequit Êlutera, is confequarur eamnbsp;lantum zxgratia,per fidem in Dominum noftrümlefum Chrifîû.Vilnbsp;denec Sandi, qui funtin cœlo,amp;^iamffuuntur cœleflifalute, accepe-cunt earn, propter ipforum mérita, fed propter Ghriflum per fidera,nbsp;cxgratuitaDeibeneuolentia.Habesigiturakeram caulam, cur Deusnbsp;permiferit,utIudæi,quifuerâtanceapopuIusDei,fierentincreduk,uinbsp;delicetjUtreiplà comprobaretur,fàlutëhominum non effe ex meriiisnbsp;Dperum,fed ex gratia Dei.Habes etiâ caufam, cur Deus conniueat,ucnbsp;Domines fanditate infigncslcol/abantur aliqrtoties,in horrenda amp; granbsp;Difsima peccata,illud nimirum Domino agente,ne gloriccur ulla caronbsp;^oram ipfo, fed quigloriat, ficdc fcriptum eil;,in Dno gloriet.i. Gor.i/


-ocr page 312-

yt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XI. PPIST. PAVLl AD ROMAN,

«uTovf^ eiff auTofJ -m xotjvré, «-uT^^k J^'|«.eîç ûàw«-ç,A/xHp.

O profunditatem diuitiarum, fapientiæ, cogm'rionis Dei, g infcrutabili'a font indicia eius,amp;imperueftigabiles uiæ cius.C^is emnbsp;côgnouitmentemDominiC’Aufqm'silIifuitàcofrbjsî'Aut quispn'/nbsp;or dédit ini^Sufreddetureif Quoîiiam exino,amp;peFiIfum,ä^ inillumnbsp;omnia.Ipfi gloria in fecula. Amen»

Opportunifsi'ma excIamanOjSf maxime omnium memorabiTisr Difleruiteilim Apoflolus hactcnus de abiedtione ludæorum, amp;eîe-dbone Gendum,Etadmonuit Gentes,neita contemnant ludæosjpernbsp;indeacfidcipforumSaîuteomnino condamatum efletjcd potiusconbsp;gitenc,fore,ut ludæi ad Chriftiim conuertantuf,amp; fàlutera in Chrifllt;gt;nbsp;confequantur.Addiditautem caufam, cur Deus conniuerit, utlult;^3rtnbsp;defîcerent à Cbriiîo, uidebcet ideo conniuit, ut teflificaretur omn^nbsp;homineseflepeccatoresjamp;ßlutem è folaDeimifericordiaconflare»nbsp;Sicutenim Deus quondam difsimulauittcmporaignorantiæ,(queninbsp;Aao.tr. admodum Pa61usloquitur),amp;: permißt,omnes genres ingredi uijs funbsp;Aâo.t^. is,acfec^rildolomaniâ,ütoïîenderet Gentes eilepeccatoresu'tanuncnbsp;permittitludæos excæcan,ÔC abrjcere Chnftum,ut teftifîcaretur, etiânbsp;ludæos eilè peceatores,adeo^ côdufit omnes populos, tam Gentes,nbsp;ç) ludæos fub incredu!itatem,utmahifeftura fieret,qj Salus noftrapê-derettantumexgratuitaDeidemctia.Sed cùmPauIus hæcfcriberer,nbsp;confiderat cum animo fuo,q3 ex bac dodlrina uariæ oriantur cogitationbsp;nés in hominum cordibus, amp;q?hæc ratio,quam de excpcationeamp;f abnbsp;iedlione ludæorum commcmorauit, curioiæmcnti nondum iâtisfadnbsp;at.Cùm enim dicitur, Deum CondufiiTe omnia fub increduliratem,u£nbsp;mtfericordiaipfîusmanifeftafieret, curiofitastenen'nonpotcft.quinnbsp;cogitet,quid ncceflefucrit,qgt; Deus hoc modo, 5^ bac uia mifericordinbsp;am fuâ patefaceret f Et cur Deus permittat malum, ut eucniat bonûfnbsp;ƒ ùni tarnen pofsit malum prorfus è medio tollere, acefficere,ut nibilnbsp;nifî bonum,tam in cûdo,q in terra,rdiquum fit. Conniuit quondam,nbsp;quëadmodum paulô antè dicebamus, ut Gentes muîto tempore Idonbsp;Iomaniamfedlaren£ur.Gonniuethoctempore,utIudæifintexcæcan,nbsp;amp; impietate fufFocati,quo gloria nominis eius illuftretur. An non eftnbsp;omnipotens, ôë potuinèt conferuatistamGentibus,gIudæis inueranbsp;cognirione Dei amp;fide,nomenfuummultodarius illunraref Hæc cernbsp;tè folent humanæ curiofitati in mentem uenire. Refpondet igitur Paunbsp;lus ad hâs quæfiiones,exdamatione de profunditate imperueftiga^nbsp;tione iâpientiæ iudiciorum Dei. Et quia hæc ckdamatio eftgenera-lisdödlrina aduerfus omnes curioiàs quæüiones de arcanis confiitjsnbsp;Dei,idcirco diîigentifsimè eil obferuanda« Alias enim cogitant homi-nes,quî fiat,qp Deus initio permiferit Adamum pcccarc, cùm tarnen,nbsp;ucl uno nutu potueritipfumâ peccato coferuare f Alias cogitât,quidnbsp;fit,q? Deus inilituérit hUmanum genùs Hberare,per crucem ôë mortenbsp;filqfui, cumpotuifletfacillimêaliamlibcrandirationemexcogitarefnbsp;Et fi omniiio placuit hominem p er crucem filij fui lib erare,quid eil,qgt;nbsp;nort

-ocr page 313-

COMMENT. IOAN: BREN.' IIB. H. DE SPBi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;315

non flatitn à lapfu Adæ,fih’uni in hunc mundiim mifitfCur non pate-fecit cum mundo raulto maiori maieftate, quam per aliquot tantum miraculaf Eft amp; aliud genus quæftionum.Cur Deus treat fingulis an*nbsp;nis frumenta, nonunomoniento,fedperinteruana,amp;fuoordine,nbsp;primumherbam, deinde fpicam,donecmaturcfcat,inhorreum con*nbsp;uehatur,trituretur, mola frangatur, amp; in pan cm coquatur f Cur non ,nbsp;dixit, Fiat panis, Sc tarn facile faólus fuiftèt paais,quàm faéfa eft Iux,utnbsp;nonneceflè habuiflent homines tantum laborisadparandum exfru*nbsp;mento panem fufcipercC Sed inprimis illud quæftionum genus,quodnbsp;ad hancjde abieélione ludæorum amp; eleéiione Gentium, cauiàm pro*nbsp;prièpertinetjinciderefolet. Dixit enimPaulus:Propter quid Ifraelnbsp;non peruenit ad Legem iufticiæf Quia non ex fide, fedtanquàm exnbsp;operibus Legis . Etiterum zRamidefradifuntperincreduIitatcm.nbsp;Tu uerô fide conftitifti. Ac rurfus : Conclufît Deus omnes fub incre*nbsp;dulitatem,ut omnium mifereret.Hinc oritur prgcipua quæftio:Cùm,nbsp;quodad homines attinet, una fit omnium mafia, pcccato corrupta.nbsp;quodautemadDeumattinet, tamfîtclemensamp;mifericors,uttotusnbsp;fit dementia SCmifericordia ipiâ, cum^ fides non fît opus carnis, fednbsp;donumDei,quid eft, quôd Deus eft clemens lacobo, amp; donat eumnbsp;fide, non eftautemdemensEfau , fed relinquit eum in incredulitateC*nbsp;quid eft,quôd Deus conuertit Paulum mirabiliter per fidem, non aunbsp;tctn Caiapham? Cur donatGentibus fidem, èc nonconferuatludae*nbsp;os in fide Dici quidem poteft, quiabifuerunt ingrati, amp; reieceruntnbsp;ChrifturaacEuangelioneins, iliacautemagnoueruntChriftumobe*nbsp;dienter . S edquæftio redit in circulum. Quid enim eft, quôd Deusnbsp;non retinuerit ludæos in uera gratitudine, èC fide,cùm tam facile fuif,nbsp;fet ei,fidem in ludæis conferuare, quâm facile fuit,Gentibus fidem donbsp;nare. Et una o mnium fuit peccati mafia. Qiiôd fi omnes conclufî funcnbsp;fub incredulitatenijCur Deus horum, amp; non iîlorum quoque mifere-turf Ad hæc omnia quæftionum genera reipondet Paulus hac excia*nbsp;naationezOprofunditatem diuitiarum, amp;c. amp; compefcit Apoftolicâ'nbsp;autoritate curiofîtatem carnis, acmonet nos, ut nullo modo fufcipia-niüs taies quæftioneshumano captuperfcrutandas,fedtradamusnosnbsp;diüinæfapientiæ captiuos,amp;agamusDeo gratias, quôdclementer dinbsp;ghatus fît nobisEuangelionFilrj fui patefaccre,acin populum Dei eli*nbsp;gere,amp; fidem nobis donare. Sapientia enim amp; fcientia Dei profundi*nbsp;or,amp; magis ab oculisnoftrisabfconditaeft,quàm ut pofsit à nobisnbsp;tomprehendi. ludicia Dei, iuftiisima quidem funt, fed infer utabilia,nbsp;yiæDomiui, reâ:ifsimæquidemfunt,fed nobis imperueftigabiles.nbsp;Nemo hominumeognouit mentem Domini. Nemo hominum fuitnbsp;Deo à confîlijs. Nulli quicquam debet. Quia omnia funt ex ipfo,Pa*nbsp;fteuidelicet, amp; per ipfum, Filium,nbsp;nbsp;nbsp;in ipfum, Spiritum iânclum.I*

pfe eft rerum omnium principium, medium amp; finis ? Adoranda igi* *nr eft maieftas fàpientiæ eius, non curiofè perferutanda. Quid igiturnbsp;^ft,(inquies) quôdioannes dicit,Deum nemo uidit unquàm,Sed Fi-fiüs unigeni£us,qui eft in fînu Patris,ipfe enarrauit f Et Paulus, capitcnbsp;d dedmofexto.

-ocr page 314-

IN CAP, XI. EPIST. PAVLI AD ROxMAN. deci’mofèxtoduxtarcueladonem myfterii,æternistcmporibus tacid,nbsp;nunc ucro manifeftad, ÔCa Etpriore ad Corinth, fecundo: Spiritus omnia fcrutatur, ctiain profunditates Dei. Nos autemaccepiniusnbsp;Spiritum, qui eil ex Deo » Äcmox : Quis cognoujt.mentem Domi-nijqui confilium daturusfitillif Nosautemmentèm Chrißitenemus.nbsp;Si ergo Ghrifluspatefecit nobisabfconditaDeij quomodo Apofto-lus dicit, ludicia eius efie impericrutabilia f Hîc pofies quidem dicere,nbsp;ludicia Dei efie imp erfcru tab ilia humana radone, non autem diuinonbsp;Spiritu,quidatus eflpqs.Sednecpqs omnia funt peruefcigabihaiflnbsp;hocfeculo. Diflinguendum igitut eft interfecula, into* res ipfas,nbsp;quænoftræcognitioni obi}ciuntur.Nam,utfuntduo fccula^pracfensnbsp;amp; futurum, feu mundanum dC cœlefle, hanbsp;nbsp;nbsp;res cognofcendae cîu-

plices funt, AliæfuntreuelatXiUtinhocfeculo cognofcantur. Aliæ funtabfconditæ, ut cognofcantur tantum in future fecuIo.Quafig’-turinhocfeculocognofcenda funt, ea funt patcfacra , per Decalo-gum,amp;perEuangelion Chrifti.Propofuit enim Deus cognofcen-dam uoluntatem fuam, ut fciamus, quid ipfi placeat, quo affcdu nosnbsp;compledtatur, quid nobis faciendum, quidue nobis de ipfo fitfpc-randum. Alix autem quæftiones, quarum aliquot paulo ante com-memorauimus »rcpofitæfunt in futurum fcculum,inquo,(fimo.‘nbsp;do in hoc feculo redam fidem habuerimus, amp; obedientiam prscCdte-rimus ) omnia Dei arcana cognofcemus .Et detail q lîæ.Qionum ocnc-’Auguüi. re exclamat Paulus , Oprofunçiitatemdiuitiarum oC fàpientiæ ÖC co-deuêrb^s' gnitiottis Dci. Cùm perucnerimus (inquit Auguftinus ) ad fped-ApoRoli. crngt;æqnah'tatèm Deiuidebimus, iam non erh tibi dicere, quare huicnbsp;fubuenit,amp; huie non. Quar e ifte addudus eft à gubernadone Dei,utnbsp;baptifareturjille au tern cum bene catechumenus uixerit, fubita ruinanbsp;mortuus efi:,amp; ad baptifmum non peruenit. IKe autem, cumfceleratcnbsp;uixerit,ciim luxuriofus,ciim moechus, baptiiatus eft, difcefsit,pecca-turn in co conuidum eft. Quxre mérita, non inuenies, nifi pcenam.nbsp;QtiæregratiamiO altitude diuidarum»Pctrusnegat,Latro credit.Onbsp;altitude diuitiarum.

Antequàm autem progrediamur ad terdam feu poftrcniam par-temhuius Epiftolæ,Leder iterum paucisadmonenduscftdeStatii prioris partis , amp; de illoprobationis argumente, quodinfuperiori-bus CapitibuSjNono, Decimo amp; Vndccimo continetur. In priori e-nim parte docet Paulus, Spem non pudefacere. Ethane propofitio-nem multis amp; efficacibus argumentis confirmauit. Horum poftre-mum fuit, quodinillis tribus capitibus deabiedione ludxorum,nbsp;eledione Gentium continetur, Videlicet, Gentes funt, excæcarislu-dæis,diuinituseledæ,utelient populus feuEccIefia Dei. Fieri ergo non poteftjUt quifquis ex Gendbus fperauerit ueram amp; æter-namfalutemin Chriftolefu, Spefua pudefiat.Sedneludæi quidemnbsp;animum deipondere debent . Etfi enim in præfentia funt abiedi ànbsp;Deo, tarnen non pcenitet Deum donorum amp; uocationisfuæ,necrc-tradatpromilîà fua. Vo ca uit autem quondam pofteritatem Abrahae,f

-ocr page 315-

comment. IOAN. baenlt;.wbbr. n. de spe;

ut cfïèt Ecckfia Dci,amp; proipißtIfraeli feruatorcm Chriftum i Quarc quifquis ex ludæis conu^fus füerit'ad’Chfiftum, èi fperat coeld'ternnbsp;(alutcmpropterChrifl:uni,ficxioo.npoteft,utSpefuapudefiat. Itac^nbsp;omni's, fiue Ethnicus fiue ludkws » qui inuocauerit nomen Domini innbsp;nomine Chrifti,Gîuûs erit* Quod de abiecfb's ludæis dicflum eft, hocnbsp;idem intelligendunj eritlt;I^‘impoenitentibuspcccatoribus« Etß enimnbsp;hi qui peccauerunt, funt impcenitentes,noh funt uera membra Ecnbsp;clefîæ,fed perpetuæ damnation! obnoxq, tarnen fi egerintpOenitenti-am,amp;: credunt peccata fibi,gratuita Dei clemetia * remiflà eftc propternbsp;Chriftum,acfperantcœleftemfalutem in Chrifto, tantum abcft,utnbsp;Spe fua pudefiant, ut Chriftus palam confiteatur fein huncmun-dumueniftèjUtpeccatoresiàluos facerétiamp;^gaudium cftein

ccdofuper uno peccatore refipifcentemagjs,quàm fuper nonaginta nouem iuftisjqui non indigent pœnitentià*

FINIS Secundi Comtnetüarioirum Litn » »» tlt;iuU4dRom4»ot.

d % LIBER

-ocr page 316-

3’^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tïl CAP.' 3Cn; RP ƒ JT. PÀVLI AD ROM/«.

LIBER COMMENTARL

ORVM IN EPISTOLAM PAVLl AD ROMANOS TERTIVS, Q.VI EST ÖB CARITATß

CAP VT XII.

nAP AKAÂlt;S uy«ç AcA.Â(pûi^24^'raVoÎK7if/x.œv?0€Ov/’^7roC9«STr(^i-nt lt;râju.lt;!c*w u^siv Qu^^icvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÀOTiKhji Xa^eiap

vfJ-cSp.

Obfecfo igituràoSjfratreSjper miferationes Dei, üt præbeatfscor pora ucftra Jioftiam uiucntem, fandam jacceptam Deo,rationalemnbsp;cultum ucfttum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

ERdüfo'nltis hadenüS qualicun^ noftra interprets-none, aut uerius iridleatione,duas priores partes Eptquot; ftolæ Pauli ad Romanos,quarum una eft de Fide,alte-ra de Spe.Nûcfufcipiemus,Deo propicio,tertiam fettnbsp;ponremâpartCnijquæeft de Caritate,perftrfngêdani‘nbsp;Propoiïtio igitur huius partis, ea eft,que in hoc capita


---.--------- ~ - — J- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’Ö -- -----I------’

fequitur,uidelicet. NE QVIS ARROGANTER DE SE SEN-TIAT, fupra 5 oporfét de fe {entire. Äut mox alijs uerbis: DITEquot; CTIO SIT NON SIMVLÄTA. Et rurfus: PER FRATER-NAM CARITATEM AD MVTVO VOS DILIGENDOSnbsp;PROPENSL Hæc eft fumma cot^,quf principaliter ab hoc loco uK?nbsp;ad fînem epiftoîp tradanTC2etei^,anteq Ap oftolus diducat uirtuteninbsp;caritatis in fuas fpecics,amp; exponàt officia eius per partes,docetingencnbsp;re,quê cukû renati ex fîde,amp; côfirmati fpe.Deo præftare,amp;r quas uir-tutes,ad teftifîcandam obedientia 8d gratitudinemfiiam, facere debe-ant.Suprà enim cap.6.5lt;7-cxcurritin Iocu,de uitâdis peccatis,amp; præ-Jtàdp obfequio Dii,ac hortat,utprpbeamus membra noflraferuaiu.-Kicip ad Endifîcationê.Nuncaût exponit nominanm,qup fint ilia iuftinbsp;ciæ opera,quæ à nobis exigantur, Si. quibus obedientiam noRram te-ftifîcemur,ac Deo gratum cultum exhibeamus.

lu dpi igit in Molàica Politeia,pro fummo Dei cuitu habueruni,lliul ta lâcriticia hircoRî 0^ uituloi^ facere.Sed hæc externa fàcrificia abroganbsp;tafunt per Chriftu.Chriftianiigit bona operafaduri, ôC Deû culturf,nbsp;quid facere debctfAn nulIShabêtlàcrificium, quale quondamïudæinbsp;babuerut f Hypocritæ in Chriflianifmo trafîulerunt ccenam Dnicam,nbsp;in {âcfifîcium fuæ Mifiæ,quod pro fummo Dei cuitu habitû efï,quip-pe quo expiarent coramDeo peccata uiuorum amp;mortuont.Sedfcicnbsp;dum cfl,q? Chriltiani nuIlSaliud expiatoriûaut propiciatoriumlàcrifinbsp;ciurn agnofeere debeant,prætcr iinum ilîud fâcrifîcium Chrifti,quodnbsp;femel in eruce pro pcccatis noftris peradu ciï,Sc fide percipit.Et tamênbsp;iàcrifkandû efl etiââ nobis, non ut expiemus pda, fed utdecIaremuSnbsp;noftram fidc,amp;teftemur nos crgaDeugratos.îtaqj oes ucrè Chriftia-niûcrificuU finr^iieceflè effi Quæ igitur fint Chriftianorum facrifitia,

comtueuxont

-ocr page 317-

COMMENT. IOAN. BREN.- LIB. III. DE CARITATE. 317 comemoratin pr^fentia Paulus.Obfecro,fcu admonco uos(inquies)nbsp;per miferadones Dei.Hgc uerba non funt ofcitanter prgtercunda.Adnbsp;nioneojinquftjfeu Obfccro.Non ait:Mando,Prgcfpio.Significat enigt;nbsp;Apoftolosnon efle politicos nlagiftratus, qui man dans gladio muni-tis cogant homines ad obedientia,fed eiîè eccleßafticos miniftros,quinbsp;inuitêt homines ad obfequium cohortationibus ac precadonibus, èCnbsp;ficubifeueritate utêdum eft,gladio fpiritus,quieft Verbum Dei.Ad-moneOjNon ftringo inuosgladium ferreum,Non minitor extcrnosnbsp;uel carceres uel cruces, fed ftringo gladiS fpiritus, ^pono uobis cŒgt;nbsp;lum amp;infernu.Codura,n obfecunfuerins,non q? contingat nobis ccenbsp;ISnoftrismerids,fedutqd grads nobis donatu eft propter Chriftu,nbsp;per fidem,nÔ amittamus ingrad£udine,Infernû,fi no fuerids obfecud.nbsp;Deinde addit:Per miferadones Dci.Hcc eft caula propter quam obfcnbsp;quêdum eft Apoftolicg admonidoni,uidelicet,Miferatio Dei, Tantanbsp;enimeftmiferadoDeierganoSjUtnonfolum dcdcrit filium fuuminnbsp;mortêad expiâda peccata noftra, uerumetia donauerit eum nobis c5nbsp;omnibus bonis fuis.Qind his mifcrationibus excenentiusfquid his benbsp;neßcqs maius f Per has igitur cohortatur nos Pauliis» ut excitemur adnbsp;prgftandS Deo obfequiura.Sed que funt opera ina,qugDeo placear*nbsp;amp;quibus obfequiSnoftrum teftificari debeamusf Prgbeads,inquitgt;nbsp;corpora ueftrahoftiamuiuentê,(ânclam,amp;c. No exigoâ uobis hoftiânbsp;uituloi^ Si. tauroRî.Hæcenim per Mefsiam,cuius umbrç crant,imple-tafunt amp;:abrogata.Sed exigo corpora ueftra in fàcrificiù.Hæc,fi obtunbsp;leritisjco uidclicétmodo,quo congruit,facietisfàçrifîcium uiuum,fatinbsp;â:um,Deo placens^preftabidscß Deo cultüm rationale. Q^is eft ergonbsp;inodus,qui huic facrifîcio côuenitf PrimS,corpus tûc offert Deo, eunbsp;omnia corporis membra accômodauerimus ad obfequiû Deo,uide-licetjCÛ corde crediderimus Deo,amp; dilexerimus proximû:Ore,maninbsp;bus,auribus amp; oculis ufi fuerimus in laudem amp;gloriam Dei. Deindenbsp;offert corpus Deo,cum per Spiritum làndum mordficauerimus fada corporis,feu concupifccntiam carnis. Poftremô,cum afflidiones’,nbsp;quas Deus nobis immittit,patienter Si ex fide fuffèramus. Hæc fi fecenbsp;nmus,facrifîcamusDeohoftiamuiuâ,(hoc eft)non pccusmortuum,nbsp;fîcut pecora in templo Hierofolymitano madata Simortua impone^-bant ignijfed hominê uiuum.Sacrificamus etiam hoftiâ fandara, quianbsp;homo pius Si renatus per Chriftû,fic facrificans, non eft amplius pronbsp;phanuSjUtambuletinprophanishuiusmûdi fceleribus,fed eft per banbsp;ptifmum fandificatuS;,ut foli Deo feruiat,ac man dads eius obediat.Sanbsp;crificamus ^Cp hoftiâ Deo placentê.-quia omnc,qd eft ex fide in Chri-ftum,Deo placet.Denicp præftamus Deo cuîtum rationale. Etfi cnimnbsp;facrifîciaLeuidcafuumhabuerûtfuis temporibusufum. Si no fuerûtnbsp;DeOjpro fua ratione,ingrata, tamê quia offerebant animalia irrationanbsp;lia,haudimmerito dicebant cultus irrationalis.Nûc aût,poftq pius honbsp;nio,radone prgditus,offert feipfuni Deo in iàcrifîciiï,dicendus eft culnbsp;tus rationalis.Vocat edâ cultus rationalis propter illâ caufam, q? pioi^nbsp;opera fiant ex fide,iuxta uerbum Defiquod eft uera rado,ct fumma lànbsp;d J pienda.

-ocr page 318-

gît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAF. xn. EPIST. FAVLI AD ROJaAN.

pi'entia, Hypocritarum opera, non funt cultus ranonaîis,quia Ut non funt ex uerbo Dei, (hoc cft)dimna ratione,itanon funt ex fide,fed tannbsp;turn ex humana ratione,quæ eft in côfpecru Dciftuka.Piorum auternnbsp;opera funt cultus rationalis,quiafunt èdiuîna uerbi Deiratione^

fesTv^i^ Tixeiop«

Et ne accommodetis ÜÖS ad fîguram icculi huîüs,fed transforme/ minijper rènouationem mcritis ueftræ, ut probetis uos gt; qnac fit uo/nbsp;Juntas Dei'squodbonum, aCceptumtp QC perJedum.

Alia generalis adTnônitio,adiiniucriâlcm obedientiaht Dei. Néac-commodetis uos ad figura huiusfeculi. Ne imitemini exempla ÔCmûres hominura inhocmundo.Sunt enim,quiarbitranrur fe nön péccx-re,fi uulgares,amp;ufitatos hominum mores,qua!es quales fîiitjraftcnt» Hifoîentpalàm amp;impudènteriadfare;Manebo(inquiunt)cummaionbsp;nmultirudine.AccidatmihïVquod ali}s.Noilem,nein codo quidemjûnbsp;lus efiè.Abfint h^impudentes,6c temerariæ uoces,ab ore Chrifiiano-rura,quibus mandatum eft, ut non accommodent fefe ad figuram,nbsp;adgeftusacmoreshuiusfeculi. NamChriftusIiberauitipfosexhoCnbsp;mûdo,amp; fecit ex ipfis fîlios Dei,ac hærcdes cœleftis regni. Non débetnbsp;igitur uitam ducerc,qualemfolet filq hominum,8c hæredcs terræjf^’^nbsp;qualem duccre decet fiîios Dei,Slt; hæredes codi.Chriftus contulit fîd^nbsp;libus fuis fpiritum,non huius mundi, fed Spfritum fandum,quê munnbsp;duscaperenonpoteft» Quarc Spiritus Deijnonfpiritiô huiusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

fedanduseft.

Sed quæ eft fîgura,quis eft geftiis huius feculi f Primu,hoîes in hoc feculo,non folenfc redè fendre de Deo.Exiftimât res humanas,non el-fcDeo curæ.Quare,cûmgrauanturaduerfis ,non confiduntclem^na:nbsp;Dei,non inuocant Deum,fed defperant Sd execrâtur.Hic eft huius feculi geftus.Deindcjhoraines folént quoquo modo pofluntgt;fîüc hortCnbsp;ftè fiue inhoneftè,opcram dare aut parandis,aut augendis,aüt confer-uandis opibus^acin terrena trh bona,diüitias,gîoriâ,uolupta*tê,pôteiînbsp;tiâjianitatêjôc infinita id genus alia inhiare. Ömne,inqt Ioannes,^d eftnbsp;in mûdojueluti concupifeentia carrtis,Ôt concupifcentia oculoigijamp;îfanbsp;**nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftus uifç,nô eft ex Patre,fed ex mudo.Eft et illud inter homines inhoc

mundo folenne, q? non habeant uera Sc fynceram inter fe inuice carita tem.Non ferè eft,quialterum beneuolo animo compledatur,nec eft,nbsp;, quialteri,nififui coràmodigratiabertefaciat, fimodóbenefacit,amp;n»nbsp;potiusbonamalisrepcndit.BreuiterJlleefthominura in hoc fecüÏÖ'nbsp;geftuSjillifunt mores , qgt; contempto Deo Ssf uerbdeius,blafpheme-turjconuicijs et maledidis certetur,hcttdadonibus incnmbatur,imponbsp;fturæ exerceantur, omnelibidinis genus defignCtur .Sibi quisc^ progt;nbsp;Ximus eft.In rebus aduerfis,defperatur. In rcbus profperis efferuntu?nbsp;animo.Monet igitur Paulus, ut fiuolucfiinus fedari, qd profitemur,nbsp;non accommodemus nos his hominum nicribus. Quid ergo facicn-dumf Transformemini (inquit) per rcnouationem mentis ucftræ,ucnbsp;Uos ipfi probeds dc cognofcarisgt; quæ fit uoluntas Dei, quid bonumj*

-ocr page 319-

COMMENT, IOAN. BR.ÊN; LtB. TIT: OE CARITATE. quid acccptum, amp; quid fit perfeÄuni. Oportet enim uos nouas fierinbsp;creaturaSjHon quidem externe corpore i donee refurgamus à morte*nbsp;fed interna raente.Et ut alias dicit^exuedus efluetus honio,amp;^ induen-dus nouus.Vetus enim homojuetüs animus,uetus mens,quam nobunbsp;feum in hunc mSdum attulimus, peccato ita uitiata eft comipta,utnbsp;non uelit,quod uult Deus, fed quod uuît Satan.Vult autem Satan,utnbsp;Deura contemnamus,nofi;ras uoluptates felt;ftemur,in aduerfis tutriulnbsp;tuemutjin profperis animo efFeraraun Breuiter,uujt,ut pofi: camaksnbsp;noftras cupiditates ambukmus.Hacc mens rcnouäda eftjimd tota ab^nbsp;qcienda,Slt; in nouam transformanda, ut feÄemur ca,quæ Deus uultinbsp;quæhoneftafunt, quæDeo placent, amp;quæfuntfànâ:aô^perfeâ:ainbsp;Quid autêfaciamus,utficrenoüemurfAudiamusuçrbumDei,Hocnbsp;docet,uoluntatem Dei eire,utaudiamus Chriftum, amp; in ipfum credanbsp;nauSiMofes dicitdpfum audite. Deus Pater dicivMic eft filius meus dinbsp;IcftuSjHunc audite. Doeuit autem Chriftus Euangelion fuum, q? ph-caueritPatrêjUtfit nobis propter ipfum ^pitius,amp; feruet nos in mornbsp;teadætérnamuitâ. Quare,fi crediderimus Euangelio,rcnouatur mesnbsp;hoftra,ut in aduerfis confidamus,8^Deuminuocemus.Pr£etereado-cuit GhriftuSjUt diligamus nos inuicêjficut ipfe nos dikxit.Ergo ,fi erenbsp;diderimus,q? Chriftus iritantumdikxeritnos,tit pro iaiute noftra fannbsp;guine fuum profuderit,renouat mens noftra,amp; excitât, adeot^ infiâ-niatur,ut amp; nos indpiamus proximurn dib'gerc, quo gratitudinç no-ftram erga Chriftu teftificemur. H^c eft bona Dei uoluntas,hoc honçnbsp;ftum eft,amp; fan(ftum,ac Deo aeceptu.Et quanq noftra bona Opera nonbsp;funtin fe cora Deo perfedta,tamert fiagnouerimus Ghriftum ( qui eftnbsp;perfedifsimus) per fidem, reputatDeus etiâ nos noftraperfeda,!nbsp;propter Chriftu Dnni.noftrum.Quo benefido quid prgeftabih'usno» ¦

d 4 Accedic

-ocr page 320-

JÎO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN cap: XU; EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Accc Jit Paulus ad principale huiiftr tertiæ partis propoßtione,quf eft de Caritate.Etfî enim folet pafsim etiam generalia præcepta tara denbsp;fide,^ de ipednfpergere,tamén in hac tertia parte,maxirtlc omnium rcnbsp;fpicitadexplicationem eorumofiîciorum,quænobisinüicem,excarinbsp;tate,debcmus.Dico(inquiens)cuiIibet inter uos ueriànti.Non uni tannbsp;tumiamp;alteri dico,fed cuih'bet,fed omnibus,fed finguhs. Nullus haîmnbsp;eftiftue maximusjfiue minimus natu,nullus fîue multis, fiue pauds donbsp;nis ornatus,qui nô debeathuicmeæ cohortationi obediêtiam.Quodnbsp;enim dico,non dico mea priuata temeritate,fed publica autoritate,iugt;nbsp;xta gratiam mihi datam,hoc eft,autoritate minifterrj,quo no mco menbsp;ritOjfed gratia Dei,in Ecckfiafungor.Non.n.meipfum in hocEcckfiînbsp;fticum minifterium temerè ingefsi,fed uo catus fum diuinitus,gratuitanbsp;(Sihi.j. Dei dementia » Vbi Deo, (inquit aliâs) qui me fegregauerat ab uteMnbsp;Alt;So 26-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meg,uifum eft,ut prædicarem ipfum inter gentes, S^c.Et iterux

Non fui inobediens ccekfti uifioni,fed his,qui funt Damafci priraum, amp; Hierofolymis,amp; per omnem regionem Iudaîæ,deinde amp;:gentibusnbsp;annunciabam,ut P œnitentiam agerent, Si. conuerterenturadDeum,nbsp;digna p œnitentiæ opera facientes.

Audiamus igitur,quid cuilibet noftru dicatPauIus.Ne quis,inquit» arroganter de fe fentiat.lllud uult dicere.Scripturus fum nunc de Carinbsp;täte erga proximum,amp; admoniturus,utcanô fitfimulata,necuerbisnbsp;tantumcôftetjfcdoperibus amp; ueritare.Exponamigituruobisoffîdanbsp;caritatîSjinter quæillud præcipuum eft, ne quis de feipfo ita fentiat,ucnbsp;)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alterum faftidiât, fed ut ijt modeftus ac fobrius, nec ufurpet fibialié

na uel dona ucl officia, née inférât fe in alienam fundionê, amp; uocario-tiem,fedutfuodono,quod in ipfumdiuinadementia collatumeft, contentus, proximo fiio feruiat,non fuperbiat, Hoc caritatis officianbsp;um,bæc uirtus uocatur Modeftia, qua quis non effert fe fupra proxi-mû,fed potius fefe ei fubiieit,amp; dono fuo,fi quod habet,ad utilitatcmnbsp;eius feruit.Huc uocat nos non folum illud generale præceptum : Dili-gas proximum ficut tcipfum,kd etiam ipià corporis noftri coftituno.'nbsp;Quemadmodûjinquitjin uno corpore membra muîtahabemus,mê-brauero non omnia eundem babent alt;ftum,ita multiunum corpusfunbsp;mus in Chrifto.Hac fimilitudine Paulus plurimu dekcîatus eft, acre-petit eam in priori ad Cor.cap,iz.amp; alludit ad eam Eph.4.Nos enim o-mncs,qui Chriftum agnofciraus,un.S fumus corpus in Chrifto,8d fin-gulatim alrj aliorum mêbra. Sicut ergo in humano corpore aliud mê-brumnon efFertfefuperaliud,necalterumuiurpatfibi alteriusoffid-um,fed unûquodcç fiio dono,alteri membro feruit.Oculus non ufurnbsp;pat fîbi officium audiendi,nec dicitad aures, nô eftis mi.bi opus.Sed fînbsp;cutoculusferuitauribus amp; pedibusfuo dono,ita uicifsim aures amp; pedes feruiunt oculis,quoquo modo polîunt. Ad eundem raodû,hominbsp;nés fîbi inuicê fuis donis feruire debêt. Vide ergo mihi foKicitudineninbsp;Dei pro noftrafalute.Non.n.tâtum effedt,utkx ipfius,de proxirai dinbsp;Ielt;ftione,infcriberet in tabulas lapideas, amp; publice prædicaret,uerûic-tiâ fie creauit corpus bumanû,ct mêbra eius,ut efîèt nobis domeftitusnbsp;amp;

-ocr page 321-

COMMENT. Io AN.' ÉREN. LIÔ. tlï. DK CÄRltATR perpetaus nautuæ diledlfonis prpeceptor ac pædagogus. ludicaturnbsp;«juidchumaniun corpus,ah’ôqui ufle etabielt;ftu,fed fî penidusintrofpinbsp;«iasjtnagnum efl niiraculuni,no tantu admirabili fînguIoR2 tam exter-ôoi^qinternoR:mcmbroi^difpofirione,uerumetiâfingulanordina.-donc,quartos ad mutuâ caritatem cohorcat.Quarc,qui hoc prgceptonbsp;renô utitur,nec dolt;ftn'næ dus obfequit, quarn Jpfîs fuis rtiembris no-bis proponitp's à fuo îpfius corporcjin tudido Dd condênabicur,biecnbsp;rtairum. Creatû enim efl corpus,utobfequat rcdc rationi. Sandifica-tum eft corpus,ytmorem gerat uoluntad Dci. Qui ergo abudtur conbsp;ad impictatcni,isprophanat ianÀum Dci orgànon,defîgnatlt;^ iâcrik-giuirt,ætcrno fupplicio luciîdum.

Dcinde,poftqadmonuit,ut fuo quisq^ dono,ex caritate non fîmu lata,akeri feruiat,conieniorat, fecundum fpccies fuas, ofamp;cia dono^z,nbsp;ôc uocadonuni,præferdni ecclefîan:icorunijamp; docec,quomodo qs,alnbsp;ter akeri udliter fcruire debcaCi

». Siue,inquit,prophedam,iuxta3naïogiâfidci.(îioceft) Qui habet donum explicâdæ prophcticc fcripturg^ is cxpkcct eam^uxta propornbsp;done fîdei,uideIiccGut non pugnet cuni dodrina fidci,quæin Euâgc-lio Chriftitraditjfed cum ea conueniat.Hgc eft uerè udlis cxpkcario,8lt;:nbsp;proximû edificat.DoÀrina fidei cfl:, (exêpii grada) Solus Chriftus eftnbsp;expiator peccatoi^ noftror?2.î-ïæc eÜ: fumnaa Euangelq Chrifti, qd eflnbsp;àProphedsadnunciatû,amp;:ab Apoftolisinorbem cenwdiuulgatu,nbsp;adcocp mukis amp; magnis rairaculis confirmatû. Hypocrite aût,amp; Mo-nachkubicuncp Icgerintin fcripds uel Prophedcis ud Apoftolids en-comiu éîceniofynp,uel precadôis, uel altcrius cuiufpiam boni operis,nbsp;interprefâtur,qgt; fit niericum* quo ptccata noflra coram Deo expienbsp;ïnus.Hecinterpretado non efl:ana.ioga,nort efi: couencniens fidci,neçnbsp;sedificatauditorem,fedieducit eum in æternum barathrum. Quare tanbsp;lisintcrpreSjUt peccat tamirapietatein Deum,q crudelitate in proxi-irtumjta prorfus eft deuîtandus.

1. Siue minifteriumiin adminiftratione(llot cfl:)Qui habet minifle-rium ecGkfiafi:»cum,Gon adraifceat fe ah'enis negocijs, non fit«gt;ü^orfiüj. n'ôXÂTrôÇjfediUamsquam nackus efi:Spartâ,(utprouerbium habet) or-tiet,amp; eam,quam habet funédonem,curet.AIioqui enim,nccfuæuo-cadoni lâtisfaciet, nec proximo utilitcr fuo miniftcrio feruiet,

5. Siue qui docet,in doârrina.Quihabetfunutionedocendijdet ope ram,ut doceat utiliter.Non okentet prophanam fuam cruditionê,fednbsp;exponatlàcram doctrinâad Ecclefîæ ædifîcationem.Non doceatfub-tilia,fed udlia,Nonnugetur fuperuacaneis uerbis,fed dicat,quæ Ecdcnbsp;fiæ ^P§”ku funt necefïària, iuxta Grîecorum diclum, lt;«-ai xoM« Àiyi»nbsp;«y AÎxTrflÀiç.

4 Siue,qui exhortat,in exhortadone» Qiji habet officium exhortan di,3ut fufcipit tradfandum argumentum exhortatorium,is curet,u t iunbsp;xta locos et rationes exhortandi,fuo officio defungarur.Commendatnbsp;jgitur Paulus hocloco fludium bonarum artium, amp; cxigit, ut qui ac-celTuri funt ad docendam ôd exhortandam Ecckfiarti,dent operani iUinbsp;itudio.

-ocr page 322-

jli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TN CAP. EPISTÇ PAVLI AD ROMAN,

ftudio, quoMtraditrègUlâÿtfâÔandiargumcntagcneris didadkiS^ ddiberanuhnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;,‘ —

Qiii impertitjih fïmpIicftate.Qui fargitur aîfjs eleemofynam/ariat l'd fimplici èc câdi'do animo.Nccelîària dodrina.Alp.n.qugrunc iii JS-dis deemofynis humanàm gîoriam,alq qugrût rncriro huius open's renbsp;rnifsionê peccatorum,alq largiunt innito èCrépugnât» animo. Hæc nonbsp;cft«^ô^«ç,iîmplidtas,nec eft caritas,necpietas.Sed exigitur,iîtnbsp;pertis,câdidè,ô^ ex fideatq? cantate impertias,uidebcec,ut foIiChriftonbsp;acceptam feras condonationem peccatorum, intérim fubuenias nenbsp;cefsitâti proximi,adteftifîcandamanimi tui gratitudinem erga Deum,nbsp;et piam dikctionê erga proximum.Hilarê,inquit,datorc,diligic Deus.nbsp;6. Vndeôdadditur;Cyuimiferetur,inhiIaritate,(hoceft)quidatelecnbsp;mofynaSjhilari animo faciat,

7* Q.ui præeft,m dilrgentia.Neceiîària efl:,8c hgc dodrina.Qui enim uocantur ad officia præfidiï,ctfi funt,quiillud agunt,ut non tam præ-fint,q profintjamen magna parsarbitranturfead ocium pouusigna*nbsp;uum,amp;ad fruendam dignitatem,qadædificationem ecclefiæ eledos,nbsp;ac exiftimant fîbi licere, quod liber. At Paulus exigit fummum ftudiquot;nbsp;um,in prgfidibuSjUideîicet, ut magna cura uocationem fuam adminigt;nbsp;ftrent.Huc uocat eos uoluntas Dei,amp;^ caritas proximi.Dixit quifpianlnbsp;cmaioribusnoftriSjRegimenanimarumjeflarsarrium.Necefiàriûigi'nbsp;tUF eii,ut hanc artem,fumma diligentia 8é difcas exerceas.

• s. DILECTIO SIT NON SIMVLATA. Hocillud eftquod Paulus in hactertiaEpiftolgpartedocetjSé urgec,uidelicer,ut cornplenbsp;éfamurnosmutuo lyncera caritate,amp; omnia no lira officia affeclu ue-ræ erga proximum dileéfionis faciamus. Necaliud hîc dicitur,q quodnbsp;in ilia generali lege continetur: Diliges proximum ficut teipfum.Pro^nbsp;ximus fibi quistç eft wuTTûKefraç.Deb emus igiturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dili

».lorfrt.jA gere.Filioli mei,inquitloânes,ne diligamusuerbô (tantû) net^Iingu? (tâtum)fed opéré amp; ueritate. Nam,fî Deus tanti fecit noRrum proxi-mumjit propter ipfum miferitin hanc terrara unîgenitum filium fucti,nbsp;amp;pafiusfit,utcrucifigcret,nosnefihm làxeum habereniuspedus,utnbsp;non ærumnis eius,quarauis inimici,afficeremurÆt quid,q? Deus ipfcnbsp;tali erga nos animo afFeÄus efie uelit,quali nos erga proximum aftedti’nbsp;i8. fumusfSic pater meus Gceleftis,(inquit) faciet uobis,fi non remiferitisnbsp;fuo quisc^ fratri ex cordibus ueftris deliéla iUorum. Sed officia ueraenbsp;amp; ingenuæ caritatis,ex ordine commemorabuntur.

p. Sitis odto profequêtes ^d malum eif,adhfrêtes ei,qdbonum efl, QuidfNum ira diligâproximû,ut etiâpeceata eius approbê amp; defcn-damfNihil minus.Quod malû eft odio habeamus fugiamus.Quodnbsp;aûtbonû efi:,faciamus.Malû efi: peccatû proximi.Fugiamusigit,8c nenbsp;peccemus ipfi qcp.Bonûeft proximû ex aîo diligere,ôif opênoftrâ conbsp;ferre,ut à peccatisliberet. Faciamus igit hoc bonû, adhæreamus ei.nbsp;lo. Perfraternâ caritatêadmutuouosdiligendospropêfî.Odioqufnbsp;dê habêdû efi: péfrh, fed interim ^ximus tâta caritate côpledêdus efi,nbsp;quâtaparêsjfiliûjfilius parentê,frater fratrê copledit, Diledio.n.^xk

-ocr page 323-

COMMENT. IOAN. BREN. Life. III. DÊ CARITÀTÉ. 3J5 tuition impktur fimplici aut tepido amore, fed exigitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6^ au-

Àortfjiacfj J JiQc efijtakm afFedum, quaîi frater fratrem, S)i. mater fih'um profequitur.

Th ^51# nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/rS crivJ^H pJt ûxvIj/^ô',^ ’misJp.ecL ^iovT^b',

Uûuf S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ov-r6'j’,TK amp; AiFq lt;zro/xc/'ovT^b',x5

7rf£)Ht«/?T'ilt;^a'JV-rib'^7-*x5 j^ee^Oio'-rSv àjJôjv Ufl'VCüVavV'T'^bjT’j'fßftAascv/-fw lt;/'l«KOyTÔV,^VAO/7TE'W£AMko.7açÙjUÂÇ)i\/Aûgt;tm HJi^HltÂTCVp«oât.

Honore aîius alium praeuenientes^ftudio non pigri,fpiritu fernen tes,tempori feruicntes,fpe gandentes,in aftïidione patientes, preca-tioniinftantes,necefsitatibus Sandorum communicantes,hofpita/nbsp;litatem fedantes.Beneloquamini deîjs,qm' uôs infedantur, bené ïonbsp;quamini,amp;ne male precemini,

HONORE ALIVS ÄLIVM PRÆVENIEN.Eftamp;ilkdeari lads,ne alter fefealteri præferat,fedpotiüs poftponaLCaritas enim(ttinbsp;quit aliâs)non j'nflarur,non eff faflidioG,non qug ritiquæ fua funt. Nc.-ceflària caritatis expHcatio.Cû eiîifcriptura doceat,nos omncs efîè pecnbsp;cato obnoxios,acoês quocp çquafiter per Cbriffumliberâtos,adeocpnbsp;efTcin Chnfto fratreSjpofrcntimperitiarbitràiTsqjinChriflianifmo nonbsp;êxigeretur mutuus hotlor.Docet igitur Paulus,q3 etfi unum hab etnusnbsp;Patrem in ccelis,amp;: ununi pfopiciatorem Chriftum, tamê caritatis offînbsp;tium fît,üt alteru alter honoreaffîciat, adéocj etiam prgueniat. Ac denbsp;txterno quidem honore exhibendo, feruanda eft publicæ honcftatisnbsp;côfuetudojiuxta diAum,Lex,regio.Et Paulus alias, Cui honorem,honbsp;tlórém.niud auteni præcipuè exigitur, ne quis fefeambitione efFerat,nbsp;liée fit faftidiofus proximi fui contemptor,fed ut præclarius de proxi-iho,q de nobis ipfis fentiamus.Eremita quifpia, Mathois,ni fallor,no-niine,rapiebatur inuitus ad ecckfiaflici minifteri) funólionem, amp; curnnbsp;querereturjillud fibi mokfitfsimuni eiFe, q» neceiFe haberet, à fuo fra-trc,quo cum in Eremo fumma cocordia uixeratjdiuelli, Epifcopus aunbsp;tem diccret:Si dignus eft frater,manum etiam ipfi iniponam,refpodetnbsp;Eremita,Nuni dignus fit,ignoro,certè me dignior eft. Talem modeftinbsp;anijfeu Caritatis officiiim exigit hocloco,cùm dicit. Honore alius aliünbsp;pracuenientes.Graues cnim caufæ funt,cur alter dealtero bene fendrenbsp;6^ fperare debeat.Prinium enim,honio creatus eflad imagine amp; fimi-litudinemDei.CùmigiturhonoraturhomOjDeusfibihocinhonorcnbsp;députât Jdolomanitæ honorant imagines Dei ligneas ÔClapideas .Hasnbsp;autem non funt ueræ Dei imagines. Non igitur funt honorandæ. Ho-lùo autem, quia ip feu era eft Dei imago,honorandusefl:. Deinde De-ds tand reputauit hominem, ut ad redimendum ipftim è poteffate Sanbsp;^anæ,miferit unigenitum. fiîium fuum in hune mundum. Cur igitur amp;nbsp;nos non tand eum facer emus, ut ipfutn debito amp; legitimo honorenbsp;profequeremurrPoftrerriô Paulus alias dicit de Chriftianis, quod fintnbsp;membra Chrifl:i,Só templum Spiritus fàndi, Quis autem impunèfer-i’ct,qui membrum Chrifti, 8d templum Spiritus iàncfli, ignominia,ÔCnbsp;faftidiofo contempru turpificaretf

STVDIO NON PIGRI, SPIRITV FERVENTES. Axl

-ocr page 324-

IH CAP. Xn? EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Ad Ti'tum cap.x.dicitur : Dcdit femetipfum pro nobi’s,utpurificJ* retßbi i'pfipopulumpecultarem, bonorum operum. hoceft,nbsp;non o fci tart ter, fed magno zcio bona opera fedantem. Idem amp; hocionbsp;co exigitjUt in faciendis officijs caritatis non.fimus fomnolenti,ftertennbsp;tes ôd ignauijfed feruidi,inflammati, ardentes.

TEMPORI SERVIENTES, QuidfAn non tempus,ut Paulus alias dicit,maÏum eft f Et homines h uius feculi docent infcruiendurnnbsp;cfletempori,quoduocantipfîbarbaro uocabulo, Temporilare,hocnbsp;cfl,accommodare fefe nioribus feculi, fiue illi pi),fîue impfj fuerint,ó^nbsp;nunc quidem necefsitate cogente,aureos montes fide fua promittere,nbsp;nunc autem data occafione,fidem datam uiolare.Sed hi funt dcteftan-di mores,nec fic eft tempori feruiendum. Paulus enim hic non loquitur de impijsrtioribushuiusmundijquib us non eft feruiendum,fednbsp;loquitur de rebus medijs.AIrj enimperuertunttempus.Cùmgaudê-dum eft,triftantur,cûm triftandum eft, gaudent. Cum dormiendutnnbsp;cftjuigilantjcum uigilandum eft,dormiunt.Cum feriandum eft,labo-rantjCum laborandum eft,feriantur. Hip cru erf mores longé abeifenbsp;debent ab homine Chriftiano, In rebus enim raedrjs Sd indifferedbusnbsp;obferuada funt diferimina temporum, non quidem fuperftitiofè, fednbsp;politicèjSd honeftè. Caritatis enim cft,non odiofe pugnare cum publinbsp;cis moribus per fenon impijs.Sed accomraodarcfcfc, quouis temponbsp;rejhs,quibus cum, ciuilem agimus uitam.

SPE GAVDENTES. m Politica uitamuItaSf uariaacciduntin-commoda,quibus increduli excitati,non nifi delperationem ÔC interi-tum crepant.Si grande fruges depopulatafuerit,autdomusincedio conflagrau erit, exclamât nihil lalutis reliquum efle, adeoeç fîc eiuiant,nbsp;perindeac fi de omni tamhumana q diuina ope coclamatum effet, Tanbsp;les mores longéabfintab homine Chriftiano.AIio enim nos uocatnonbsp;(olum fideSjUerumetiam caritas. Fidesiubetnos in omnibusaduerfianbsp;benefperarCjimo amp;:Spegaudere.Spes enim hominis pij,ex fide con-cep ra,n on poteft ipfum pu defacere, quemadmodum fupràmultis arnbsp;gumentis comprobatum eft. Caritas iubet proximo bonis cxemplisnbsp;prælucere.In aduerfis au tern bene fjaerare, 5cgaudere,exemplum eft,nbsp;quo imbecilliores, qui frafto funtanimo,ad bonam f{5em, dC mentis læticiam excitan tur.Quar ein aduerfis fj3egauderc,non fideitantû,nbsp;fedamp; caritatis officium eft,quo feruiendum eft proximo.

IN AFFLICTIONE PATIENTES.Eftamp;hocnontamfideiqca ritatis,ut in afflieftionenon tumultuemur diris execrationibus, fed patienter feramus quicquidaduerfiacciderit, ut proximushocnoftronbsp;exemplo, etiamipfead patientiam cxcitetur.

PRECATIONI INSTANTES.Çhoc eft)Inaduerfis non eft exe-crationijfed precationi,non maledilt;ftis,fed orationibusinftandu,quo proximus admonitus difeat ipfe in aduerfis inuocarepotius opemnbsp;Dei,qDiaboli.

NECESSITATIBVS SANCTORVM COMMVNICAN-TES. Eft amp;: illud cariatiSjUt no folum ijs,quinobis fànguinc aut alio aQudtiæ

-ocr page 325-

comment.-ÏÖAN. IREK D13. Hl. DB CÀRITAE. amitiliæuinculojuerutrictiam qui nobis Fide,co niunclinbsp;San6tidic«ntuf,ih nccelsiutibus amp;afflióHonibüs ipforüm fùbuenia-mus.LoquitUî àùcem Paulus non dèSanólis mortuis, led uiuentibus.nbsp;Sanóii cnim nioftui nortluntatnpliusfubifeéli nccelsitatibushuiusuinbsp;tæ,ncciuuartturàUiuéntibus.Viüunc enim in Chrifto foclicitèisriec indigene hurrianis offieijs. SedquiadhucluntinhaccerrâinuenteSjpol-funt offieijs cäntatisiuuari. Dices autem: Oftendc mihihotninem innbsp;terris lanlt;äum,amp;: prçftabo ei officia^quacpoflumHiccrgo ui den du ninbsp;crir,quis debeaedici landus.ImperitirerUm dffiinarum amp; hypocritæ,nbsp;lentiunclànéliriomen pertinere tantùm uclad mottUos, qui nuncinnbsp;ccclo uitam a gunt, ueladErcrnitas, qui habitant in eremo inter ferasnbsp;iylueftres, amp;ducuntuitam durilsimam.Scriptura autem nulluni hominem pronunciatSanólum,è luis ipfius óperibus. Potes quidem honbsp;mincm,qui non furatur^qui non dclignataut latrodnium atit adukc-rium, qui publica lacra facit, probumac honeftümjhon autem San-élum,iuxtafcriptut'am,uoc4re. In corilpedU ertimtuo, inquit Plal-mus,noniuftificatUr oruhishotno. Vnusuerolokisiandus cffiuidc-licet,lelùsChriftusUnigenitusfiliusDei. Etéxhoclanéli fiunt,qUot-quot acCipiuntcum perfidem. Iraq;hominesfiuntlanóli,non iüaî-plbrum,fedalicnâlànôlitate,quæeft Chrifti.Sanólificanturautefnhónbsp;mittes,amp;confecrantur inlàhélitaterriChriftijprimum quidem Fidenbsp;in Chriftum, liquidem internum organon j quo Chriftus rccipitur,nbsp;rclpexeris.DeindèbâptifmoiAdhæc concione Euangclij, Præcerca cœnbsp;nadominica. Quàrë,qÜemcUnq; uiderimus Ueram Chrifti rcligio-ncmampledhbaptifmum accipcrc,coriciönem EUangelij au dire, cœ-nam Domini fumerc,amp;hanc rcligiohcm tarn ore, qüàm öpéribUsnbsp;confiteri,hunc debcmusut ûridumhominemagnofeeredtaq; hor-taturPaulus, utquibulcUnq; poftUmUs offieijs fubueniamtis tiecelsf-tati lanlt;ftbrurrt,hoc eft,eörum,qui lunt conlbrtcs fidei noftfà:. Benefinbsp;ciendum quideni eft Omnibus j maxime autem, (qUemadrtioduninbsp;Paulus alias dicit) domefti cis fidei. Et Chriftus fibi iple faólum députât,quod uni exmirtirtiis ipfius prxftatuf.

HOSPITAEITATEM SÉCTANTÉS. Mort efthicfer, mo de publica ilia, óe politica holpicalitatc,quæ pro rrtore riofttóre.^nbsp;gionisin fingulis urbibus amp;; pagis habetur,led de illaholpitalitatc, qu^nbsp;priuatim prasftanda cftpijs,amp;îrtilérisacexulibus, qui propternomerinbsp;Chrifti è luis lcdibuseielt;fti lunt. Poftquam eniiiiEuangelion patefa-ftutn eflet Hierofolymis, ortaeft raagna perfecutio aduerfus Ghriftianbsp;i'os, tarn à Iudlt;ris, quam à Gentibxrsj ac diripiebantur Chriftianorumnbsp;faculmtes, cieóbsipfis in cxilium. Tales igittir excipereholpicio,amp;hu-^nanitertraâ:arc,magnuseftcaltusDei,amp;infigne opus caritatis.Ho-tali tads (inquit EpiftolaadHebrflCOS,)ncfitisimmemorcs. Per hancnbsp;c enirh

-ocr page 326-

ÎN CAPVT xn. £pisï. TAVLI AD ROMAN.

cnim Quidam înfcientes excepcrunt angelos holpitio.Eftamp;illudnöA extremum caritatis opus, per egrin o paupcri amp;€geno conccderc,ütnbsp;©piêcto liio cjuxrat inter eines uiótum.Tali cnim ergapauperesben«nbsp;ficio muniuntur magis ciuitatcs,c|uàm meenibus.Nam in hocinftitu-»nbsp;tælunt Politiæamp;régna,ut affliótiamp;mileri defendantur. Quæfitc(in-q uk Elâi.Gap.i.)iudicium5l ubuenitc oppreflb,iudicatc pupillo, defen»nbsp;^ite uiduam, ^c.

BENE LOQyAMlNI DE IIS QVÏ amp;c.îdemamp;Cbriftus docct, E^ligitc inimicos ueftros, benè prccemini deuouentibus uos,nbsp;bctTcfacitcijs,qtiî uos odio profeojuuntur.Hæcpaucis qùidemuerbisnbsp;dici,acbreuibus doceri pofTuntjlèd réclamât Humana carodentiepsninbsp;hil ftultius eflè,quàm tam diffieiliâ,quæ autnullusHominum,aut pau-cilsimipræflânt,exigere.Exiftimatctiam nullam pofié politian confta-jre, nullum Hominum cœtum tranquillum conufterc^ linon uis ui rc*nbsp;pcllatur,amp;iniuriœ inturia obfîftatur. Atenim non tantum difficilc,uc-lt;nbsp;rumctiamimpoföbileeftcamihanc doôrinam prœftarc. Hæc ènimnbsp;non cft poftrcma pars diuinælegis. Caro aût legi Dci non lubditur,lî-ejuidemne potefl: quidem£ttamcn léueriGimèexigitur,ütprçftccunnbsp;Lex enim Dei praccipit nobis,non tantum,ut ex ea cognolcamus pconbsp;'catanoftra,ucrûetiamüt obcdîâmus ci.EtChriftuslàcisfecit quidemnbsp;legi, amp; donauitnobis lîiarn làtisfàdboncm^ nonautem donauit earn,nbsp;ut nos non faciamus legem, led ut legi obediamus? Quid ergo faden-’nbsp;dum, ut obediamus? Hîc oblcrua,quôd Paulus no recitathane dodiinbsp;nam ab initio lùæ epiftolar, fed récitât cam in hac tertia epiftolat partcgt;nbsp;poftquam iam antea docuifletiufticiam fidci,utfignificet,Hanc legemnbsp;de bene loquendo amp; benefaciendo inimids,non folum non efle im-pofsibilcm,led etiam obleruatu Geilem efle, (quantum quidem ad t6nbsp;nificandamobedientiam noftram coram Deo attinct)fi antea fucn-mus per fidemiuftificati. Qui cnim creditin Chriftiim,isfit iufHciasnbsp;Chriftiita parti ceps, uereputetur totusiuftus proptcrChfiftnm.Quinbsp;autem ficiuftificatur,donatur etiain Spiritu Chrifti,qui non Iblumnbsp;nonmaîedixitinleâatoribusfuis,uerumctiam prccatus eftprolalutcnbsp;corum. Quaréi,qui habcnc fpiritum Chrifti,hi facilius bencdieuncgt;nbsp;quam cxecrantur inledatorcs.Non pofliint quidem hoc tam lÿnccrènbsp;præftare,quàm Chriftus præftitit, pofliint autem ex Ipiritu Chrifi:i,ali*nbsp;quo modo obedirc,amp;quod reliquumcfthumançimbccillitaris,pronbsp;ptcrChriftumcondonatur. Dauid,cumtcdirctin regnum Ilium abnbsp;cxilio,Gcilius amp;iucundius potuit malcdico Simei ignolccrc,quàninbsp;crudeliter in iplumgraflàri, quia donatua crat Spiritu Chrifti.Stcpha-nofadliusamp;iucundius fuit pro perlccutóribus luis orarc, quam cotnbsp;cxecrari,quia præditus erat Spiritu Chrifti.Quare,qui uoluerit hanclc*nbsp;gis partem obieruarc,neecire H^ec prinaum omnium CHriftianus,nbsp;hoc

-ocr page 327-

COfMMENT. IOAN. BREN. LIB. III. DE. CARITATE. jx/ hoc eft, iuftus amp; lândus, idq; propter Ghriftum per fidem fieri. Nonnbsp;eft autem hîc lermojde maledidionibusjquas Gnóti fingulari amp; perIbnbsp;nali Spiritus finéti inftinóluin pcccatores proieceriint. Elizçus Pro-phetamaledixit puerisilluforibus,fed cîçcitatLisperibnalifpîritus uo-catiohe. Petrus malcdixit Ananiæ amp; Sappbiræ,üt repen tina morte intenbsp;rirent,fed inflammatus cœlefti zelo. Hæiiint peribnales uocarioncs;nbsp;Npsauteminpræièntialoquimur,degeneralihomînum uocarionc,nbsp;lt;3uæexigit,utne inimicum quidem execreris. Hoc enim cxigitiexdcnbsp;diledionc proximi,quo nomine nonuntum amicus, uerumetiamnbsp;inimicus,amp;conuieiator continetur.

ItAouav fjÿh.Xau.ov'tüVjTo «ûto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«fovojy.,

’T’éV^» là u-î»Ä« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7375 TafTTBVdîç «nvÄTOy0/Ä‘'olt;.

GaudetectimgaudenribüSjó^fletccumflentibuSjCÖdcrn ànlgt; mo al ij in alios afFedi, Non arroganter de uobis ipfis ïêntientes,nbsp;fed humilibus lies accommodantes.

Eft dcilludGaritatis officium, Gaudere cum gaudentibus,amp;flcrc cum flentibus.Scd quid? Homines huius (cculi, cilm gaüdent, foicntnbsp;fere infanire. Numigiturcftcuminlanis,inßniendum?Dicit SePau-^^^*^’^- hnbsp;lusaiias:GaudctcinDominolcmpcr.Sifcmpercftgaudenlt;lum,quo-modo.cric cumflcntibusflcndum?ObferuaigitürPaulufnhïcloqui,nbsp;non de inlania uulgi. Non cnim ficgaudcndum,hoc eft,infiniendumnbsp;cft,qualc quid in bacchanalibus fieri foIet,Ncc loquitur de gaudio Ipinbsp;ritus,feu fidci:H.o c cnim gaudio fempcr.cft gaudcndum,amp; nunquamnbsp;ficndum.hoccft,lcmpcrcftpax amp;tranquillitas animi per fidem ha-bcnda,iuxtaillud;Iuftificati ex fide paeem hab emus ad Deum,pcrDónbsp;tninum noftrum lefum Chriftum5cd hicfitlermo de gaudio defletunbsp;cariuas,Exigiturautcm hoc dido maius quiddam, quam uulgus ar-bicratur.Debemuscnim proximo quamuisinimico, tarn candidamnbsp;animi caritatem,ut tarn prolperis quam aduerfis eius,non aliter,quantnbsp;noftris afficiamur.Longealij funt mores hominum hiiius (eculi.Hi ibis tantùm rnalisafficiuntur,in ali enis funt tranquillhEtluis tarttum bonis lætantür, ali enis dolent. luxta uetercm uernculum,înuidusalteriüsnbsp;rebus mareeßit opimis.Et,Fertilior feges eft ali eno temper in agro.Pianbsp;autem Caritas illudpræftat, quodPaulus dicit: Gaüderc cum gau den-rib us, fiere cumflentibus,hoccft,ficafficialienisuelprolperis uelad*nbsp;nerfis,pcrindeacluis.

- EODEM ANIMO ALII IN ALIOS AFFEGTL Hoc ^idum eftprioris quafi interpretatio. Exigitenim concordem in Icnbsp;^nuicemanimumlcuaffcdum,ucfi frater doletjdolcam amp; ego,figaumet,gaudeara amp;(. cgo,utuicißim,fi ego dolco,dolcat amp;:ipfc,ngaudeogt;nbsp;•ê^udeat amp;ip£è.Vndeamp;literæ huiusfeculi di cunt: Idem uelieamp;: identnbsp;^oHcjCa dçmüm firma eft amicitia .Commendatür autem concordianbsp;«... : ; quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t' i ' itoa

* • -

-ocr page 328-

3*« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* IK CAPVT XU. EPIST. PAVLI AD RÖMAH.

non in rebus fceleratis,fed honcftis.Concordia enim maloromhomi ' -num in fccleribus, non eft caritas,fed crudelitas,non eft arnica coniunnbsp;Zliojfed koftilis confpirario.

NON ARROGANTER DE VOBIS IPSIS amp;c. Eftamp; arrogancia contra caricatcm.Caritas enim noninflatur,noncftfaftidionbsp;¦ia,nonqua:rit,quacfuafunt.Quarc,quinonfeaccommodatkumiIio*nbsp;ribusjamp;abieótioribusjfcd contemnic ôcfaftiditcospræfe, pcccat coflnbsp;tra caricatetn,idcoq- non manetin Deo,nccDcusinipfb.

M» jJyeoSt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x*Koy «xt-I Uaxe!/ «-zRZilt;fti'vTA',ir^yao»

U« A« oy UTTf^ TrftyTOy ^U'amp;fatTray^iel Awat-roy^to vfuSvjfS!^ ‘tikv'TOv «iamp;f •jraoy tifttw6\^yT^^J', M»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ix/ih.oyyTÊb'aéflczjw'rtl^M^acJï^T^TPVTSflfy?,

iîxAk.XinÇjÎT'à «XTa-zno'ikr»,Aiyö Ki/ffG*, E«|gt; îy 'TiByÇ. à î-avTm^v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«v-rôp.«îr/f TfK£vjwQg«iK.tui xt/Jioç x»

ylt;\/ffwe$3 Ue(p«AÎ aiîyy* M» yiUc^ »iè TW/’lwtxéi/^ àaA«yixlt;^ à.atamp;^ Toltaltéf,

Neßtisfapientes apôduosmetipfos,ne{^curquani malumpro tnaloreddatis.Proinde parantes honefta in confpedu omnium ho/nbsp;minum, fi fieri poteft,quantum inuobis cft,cùm omnibus homini*nbsp;bus in pace muent es,non nos mctipfosulcifcentes, Djledi,qmn po/nbsp;tins date locum iræ.Scriptum eftcnim;Mihi ultio,cgo rependam, dlt;nbsp;cit Doniinus.Si igitOr cfurit inimicus tuus, pafee ilIum.’Si fitit,da ilMnbsp;potum .Hoc cnim fi feccris,carbones ignis coaceruabis in caput ilhgt;nbsp;us.Nc uincaris à malojfed uincc boao maJum«

quot;Caritas non folum exigit, ut fis gratus bcncfeôlori, teddas bô* num pro bono,Hoc cnim amp;publicaiii,amp; pcecatores fàciunt, ucruitt-»nbsp;ctiara cxigitjUt nuHam iniuriam umdiccs,ncc reddas malum,lcd potins bonum pro malo. Homines quidem huiusfêculi, longe aliter fùnCnbsp;afFedi,quamutreddantpro malobonum. Arbitrantur cnim le pronbsp;quot;ftultis ôcrerumfuarutn neglcâ;oribusrcpucari, fiiniurias illatas dilsùnbsp;jmulaucrintjamp;nonfbrti animo uldlèantur. Paulus aurcm docct nonnbsp;cfTcftuldtiamjfedfapicntiamjbonum pro malorcddcrc. Ne fins,iö-quiens,ûpicntes apud uos mctipfos,ut cuiquam reddatis malum pronbsp;malo.Ölud uult diccrc:Ne exiftimctis uos rcÂèlàperc, cùm pro mortnbsp;huiusfeculi iniuriam iniuria compenlàtis,fèd ca. demum cftucfaGpbnbsp;entia, fi honeftatem ab omnibus Gnamente præditis,laudaCam amp; ap*nbsp;probatam prudenter fcôtcmini,amp;paccm cum omnibus hominibii^nbsp;quod in uobis eft, amp; quoad cius fieri poteft, GnÂè colucriris. Nullusnbsp;unquambominumreportauitàptecipiti ira laudem. Date igitür locum iræ,caucte,ne quicquam prædpitanter iracundè fcccritis, ÔCnbsp;iniuriam uobis illatam priuara temeritate uindicctis. Apud Mofen Gt*nbsp;tatlcx: Oculumpro oculo, dentempro dente. Hacc lex adMagiftrar-tum pertinet, cuius officium eft, iniuriamab altcro äkeri illatam legitim^ ex uocationc Dci,uindieare* Non cnim fruftra, ut paulô pbftnbsp;/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; ~nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inquiet

-ocr page 329-

COÂkÈNT. lÔAN; ÉïtEN. LÎB. HT. Tgt;B GARtTAtH? inquit, gkdium portât Nam Dei minifter eft,ukor ad iram, ei, quinbsp;quodmalum cftjfeeerit.Exhaclcge priuati homines occafioncm ac-cipijint,amp;arbitranturfibi idem li cere priuarim,quo d licet pub lice manbsp;giftratiii. Sed quemadmodum CHriftus apud Matthæum interpre-ucurhanclegem,amp;fignificat eamnonpertinere ad priuatoSjlcdadnbsp;magiftracum.-Priuacis enim mandatumcft, NereiiRan: malo,itanbsp;Paulushocloco docct,quod etfiMagiftratusordinatus efl:cUninitns,nbsp;utiniurias ciuium inter fe,legitimeulcifcatnr, tarnen non i’iceat cui.nbsp;quam priuato iüo arbitrio iniuriam fibi iîlatam uindicarc; Quid ergonbsp;Éciatiniuria affeólu^? Num omnino mußitet, amp;-deuorctin fcillatamnbsp;iniuriam? Hîc cxpendendum eft, quod Chriftus dicitrSi peccauerit innbsp;te frater tuns,argue eum inter te amp; ipfum,amp;c,Et mox,Dic Ecclefiæ. Eftnbsp;amp;illud cxpendendum, quod ftatim recitabic-EaüIus: Magiftratus uLnbsp;tor eft ad iram eî, qui quod malufn eft fecerif.Quare fi fueris atroci injuria aftelt;ftus,licebicimplorarc opcm uclEGcIefiæ,,hoc eft, piorum Scnbsp;bonorum ho(ninum,quiad dijudicandas controuerfias, inEôclcfianbsp;funt upcatijucllegitimiMagiftratus,cuius officium eft, tueri innocentes. Habes exemplum Pauli, qui cùm de uita innoccns péri cli tare tu r,nbsp;petijtopem Magiftratus armaô,aducrfiis ludæosuitæfuæ infidiato-rcs,q^uçmadmQdumfcriptum eft, Aétor.xj.Q^ôdfiuerô necÈcclc-fia,n.eemagiftratus opcmfert, numlicebic tum,utçapiam ultionemnbsp;priuato mco arbitrio de adueriàrio?Nihil minus. Et ut Paulus hocnbsp;probcr,rccitat’duolâCræfcfip'turætcftimonia.Alterum fiimptum eftnbsp;cxDcutero. cap.jx.Mca cftultio,amp; ego rependam,dicic Dôminus.nbsp;Hoc dilt;fto Deus rcdpit in fiiam lurifdîtionem omncm ihiuriac ta-lionem,amp;uelfiibi tantum camretinet, perle cxequendam, pel mandat, cui uilum eft, hoc eft, ucllegitimo magiftratui,uel hcroibus diui-nitus cxcitatis. Magna autcm tcmcritas eft,pctulanter in iurüditio-nemDei inuadere. Res iplàteftificatur, quod Principes hùiusr lèculinbsp;nihil minus ferre polTuntjquàm ut alienusinuadat fines imperij lui,nbsp;amp;adtalemincurfionem dcpellendamlblent omnes équités amp;pcdi-tes,adcoq; omnes ciues fiios excitarc .Quanto magis DomihUsOeusnbsp;rexC(^eftis excitabit omnes fuos cœleftes ciues ad opprimendos il-los, quifeiplos uindicando iacurrunttcmcrèiniurifditioncmDei, amp;nbsp;violant ipfius maieftatem? Apud Ezechielcm cap.ijr.dicitur. Haec didcnbsp;Dominus, pro eo quôdfecit ïdumçaultioncm,utfeuindicaretdefi-*îljs'Iuda,idcirco extendam manum mcam fiipet Idumæam, amp; aufe-farri deea hominem amp; iumentumamp;c. Haétenus Ezechiel.Non Ib-lüîn enim is defîgri'at homicidium, qui hominem gladio interfidt,nbsp;‘Vcrumetiamilîe,quifeiplum ulcilcitur,quemadmodum amp; Chriftüsnbsp;îpfeapudMatÂ*. capit.^.teftificauir.Alterum teftimonium fiimptumnbsp;eft exProHcfb.'iâ'^.iy. Si-efiirit inîmicus tuus, amp;c.Norifolumigiturnbsp;c J non

-ocr page 330-

33» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4M CAPVT XIII. EPI ST. PAVI,! AD tOMAN.

non licet malum malorcpendcrcjucrumctiam necefle habcmusei, lt;|ui malis nosafFecit,bcnclaccrc.Malum enirti benefieijs rcpcndcrcyiicnbsp;eft Deo grarilsimum,!ta,proximo ucililsimtim,Carbones,inquit,ignites coaccruabis (upcr caput eius,boceft, cfficies, utinimicus tuo be-ncficio cxdtatus iralcaturaducrfusfeipfumjamp;doleatjtetamboniim,nbsp;tarn piumruirum, à fcante cam hoftiliter ac uirulenter tra(ftatum,ac danbsp;bit deinceps operam^uc quoquo raodo polsic,officium compenfet.nbsp;Sic congregauit Dauid,eùm parccret Sauli capitali fiio hofti,in fpclun-ca,carboncsfuper caput eius, amp;Saulem itapermouit,utingcnuèfatC'nbsp;iccutjDauidem ft iuftiorein cffc.Vi.de i5amucl.a4.

CAPVT xni.

4^«^» î^eiXiQ ù-Ti^c^oJirflaç uTfTV^i£llt;»,tgt;ù li^ ISiV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/xi ijf

ou. «U ova-ou. y^ve^eu. u'-ff 9vo\?'n'r»«7tc*ea-6ilt;n}gt;, œrt • «ùt-n-nitrbiâiioti T? AiSisnIx«»'. ôi Zinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ax4-oy*

•Tjt OÎjiJ'Âf^oyT^ôuKeîo’iCpôÊoÇT/*¦*lt;?• Çe?o^T3'à^»lt;n'lt;Xf; TO^Tetamp;öVnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©eow ^’ZloJxoyôç Î2Î,

«•0» eîç xoàrotamp;ôij.txv 3 TO no-Mv 7fi^ç,Ç’o6oî',lt;u eîxS -r^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;©«-

AoJUovoçiâiytKAKoçe’K; ô^)(v5ÿï U«xoy Tt^Mrovn^^iou'ecJyiciivirTKtri^ i9j,óu /^óvoy 7*3'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-r^'öU'efi/’wiv.^-Sr »V lt;}gt;ópfi TLAem.xilM*

jai TtfOeou «lt;r»v,tîç «uTo nbsp;nbsp;nbsp;TTfeffKoopT^oy/VT^V, Aró'JiTï tks

Tov(pó^oy,-rov(póeev, To-nAaÇjT« *nt'A«fi.^Tw4'«)Jov'Tiv (fófiop,

Omhis anima poteftatibas fupcremineritibus Ïubdiüiïï. Non e/ himcftpoteftas,nifiàDeo.QuacueróïuntpoteffateSjaDeó ordina*nbsp;taefuntltaCß quifqais rcfiftit poteftati, Del ordinationifefiftit. Qu»nbsp;àirtem fefiftunt ,fibi|pfis fudiêfùm accotent. Nam principes nonnbsp;funt terrori benè agentibus, fed male. Vis autem non timere pote/nbsp;ftatemf Quod bonum eft faci£o,âi fcrcs laudem ab ilia, Del enim minbsp;Wftercft,tiblinbonùm. Quodfifcccrisjicl quod malum eß,tJmc nbsp;Nonenimfriïftragladiumgeftàt. Nam Dcî iminifter eft, ultor adnbsp;iramei,qui quod malafti eftgt;feccrit.Ideo ópóftet cfîcfubditos, nonnbsp;folum propter iram, fed amp; propter «onfci'entiam. Propter hoc enimnbsp;^ueâigalia foïuitis,Siqùidem miniftri Dei funt, in bocipfum in-cumbentes,Reddfteigitur omnibus, quod debetur, cui tributum,nbsp;tributum, cui uedigal, üedigal, cui timorem, timotem, eui hono/nbsp;rem,honorem.

ïn bac tertia parte Èpiïiola: fuftepit Paulus cxplicartdam ucram Catitatisrationem. Quid ergo ad caritatem ordinatio Politici magi-ftratus?Multumperomnem modum,ficutmoxpatcbit. Hæc enimnbsp;dodrina, qüam boeloco Paulus de politico raagiftracu, Ôc de obedi-. entiaei præftandatradit, necelîàriacft Eccicfiæ. Mmùm cnim,pofbnbsp;quamCbriftus aducnit,amp; liberauitpopulum fùumà lege, ftnriunC

-ocr page 331-

COMMENT. IO AM. BREM. LIBER UL DEXARITATE. jji impcnti,Chriftianos omnino liberos cfleab omni obedientia,amp; eflenbsp;dominos huius feculi, quemadmodum ludæi arbitrantur regnumnbsp;Melsiç fore mundanum,amp; cos,qui agnolcanc Melsiam,dominacurosnbsp;in orbe,externa maicftare. Deinde,etfi conuenic,qu0dMagiftracui fitnbsp;obediendum, tarnen erant, qui cxiftimabant, non obediendum effenbsp;magiftracui Ethnico,qualisfuictcmporibus Apoftolicis,led tantùmnbsp;Chriftiano. AdhxcMonachi amp; Hypo critælentiunt officium Magiftranbsp;tus efle coram Deo abominabile,quippequód uimui repellac, homines uiolentiacocrcear,malo rcfiftat,acpcnelanienam inter homines cxcrccat.Vndereijciunt ab adminiftrationc fàcerdotij cum,quinbsp;aliquando in caufis criminalibus iudex fuit, necadmittunt eumadla-crificandum prouiuisamp;mortuis,nifiantea egcrit pœnitentiam,aucnbsp;impetrauerit,ut loquuntur,diipcnlâtioncm.Alij flint,qui putant nonnbsp;efle pio homini licitum,opem magiftratus contra adücrlàrios implo-rarc.Alij exiftimantpublicasmagiftratuumordinationcstamlcuis eCnbsp;le momenti,ut liccat cas coram Deo impune uiolare,fi modo effuge-rapolsis magiftratus pœnam.Poftrcmô,(unt, qui cùmaudiuntMagi-ftratui obediendüefle,arbitrantur indiferiminatim eiobediendumnbsp;cfle,fiue pia, flue impiapracceperit. Vides, quot amp; quanti flnterrorcsnbsp;derationcMagiftratus.Quare hæcdoôtrina cognituneceflàriaeft.

Ac primùm feiamus Paulum uti nomine omnis animæ,pro quo-uishomineNullum cnimhominem cxcipitab obedientia Màgiftra-tui præftanda.Imô Chriftus ne le quidem ipic cxcepit. Cùm cnim Pc. trus interrogaretur, nu magiftcr luus didrachma foluerct, amp; Chriftusnbsp;docuiflet quidem feliberucire,iubet au tern Petrum, didrachma exnbsp;orepifeis afferre, ac pro fcamp;ipfofoluerc.Nc offendamus(inquiens)nbsp;cos.Quo dido baud obfeure flgnificat,non poftremum caritatis officium elfe,Magiftratui obedirc,etiamfi iurc quo dam exemptus fuciis;nbsp;necuiquam fls offendiculo. Deinde,Paub3S de obedientiaMagiftra-tuiprxftanda docens,nonloquir/jr de impijsMagiftratus mandatis,nbsp;quæ fine pcccato præftari non polfunt, led de mandatis in rebus poli-ticis,quarum obedientia, ctiamfi aliquoties molefta,amp; dura uidetur^nbsp;tarnen fine pcccato præftari poteft. In ijs enim, quibus præcipiunturnbsp;-impia,magis obediendum eft Deo quam homimbus.Sicautcm Deonbsp;«ft obedicndum,non ut armatus incurras in magiftratum,led ut obc-dienter feras, fl quid aduerfi tibi infertur, cùm detredas amp;cere impie-tatem.

Cæterùm,Paulus non fimplicitcr cxiÿt,uc obedientia Magiftra-tuipraeftetur,led addit gfauilsima argumenta, quibus cxcitet in au-ditore obedientiam. Horum prius ducituràcaulà efficiente,leuau-torcMagiftratus.Nam magiftratusnon eft temcreinhumano generc ClortuSjledeft diuihitus ordinatus amp;inftitutus. Poteftates,inquit,ànbsp;c 4 DEO

-ocr page 332-

33» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CÀPVT'tttl. EλÎST. TÀtLI ÀT) ROMÀ».

DEO fùntordinatæ.EtmoXjMinifter Dci cft.Hucpcrrinet,quodcï' tar Gencf 9. Quicunq; cfFudcrit humanum ünguinechÿfundctiîr'fei'nbsp;guis cius perHomincm,Et DanicL4.Dommatur cxccïïus inrcgno hogt;nbsp;minum, amp;c cuicunq; uolucric, dabic illud« Quarc,qui magiftratui ob«^nbsp;ditjisnonhomini tantum, (ed ctiamDeo obedkntiamcxhibct. Ql?nbsp;uerôrcfiftit magiftratui, Deoipfîrcfiftit. Hæcratio diligenter cft obnbsp;leruanda,ut difeamus de publias lcgibus,amp; ordinationibus magilb^'nbsp;tuum rcucrenter fcntirc. Sunt enim, qui prarfiraôlèuiolant ordinatiO'nbsp;nes magiftratuum, amp;arbitEanturic hacuiôlatîonc in hominemnbsp;tùm,nonautem in Deum pcccarc. Magiftratus (exempli gratia) ton-ftituit ordinationcsponderum,menftirarum,amp; aÜarumrefum. Ethacnbsp;funt nonhumanacjïed diuinæ conftitutioncs. Pondus amp; ponduSjin-quit Salomon,ftint îudicia Dei. împij autem exifthnantfe non pecca*nbsp;rcaduer{usDcum,fi dederint minus pondus,quàm órdinatumeftAnbsp;illud tantum curant,ut pœnam magiftratus effugiant. Hocigiturloconbsp;diicendum cft,quôduiolatio leginmarum ordinâti’onum,fîtpecca'nbsp;lüm non tantum in magiftraeû hominem, lcd ctiam in Deumipfùm-Jn?imoscapit.8.dicuntimpoftorcs;Quandotranßbit mcnfis,utim-niinuamus mcnftiram,amp;augcamus ficlum,amp; ftipponamus ftaterainbsp;ftolofis amp;c. Sed cùm magiftratus ceflârct, punit eos Deus ipfe. bhifl'nbsp;quid luperifto,inquiens,noncommouebitur terra?Pofterius argU'nbsp;mentum ducituràcaulàfinalhPrincipesnonftintterroribcnc agend'nbsp;bus.Etmox,Dei minîftet eft,ultor adiram ei,qui quod malum cft ft-cent. Hic enim eft finis, prop ter quemMagiftratus, in hac moriï cor-ruptcla cftàDeo inftitutus,uidelicct', ut dercndatpios,achoncftos, amp;nbsp;puniatfccleratos,quo offcndicula è medio tollantur,amp; pij quieumnbsp;ac tranquillam uitam, quoad eius in hacterrafieri poteftjducant, nonnbsp;quidem utignauo oào indulgeant,ftd utuerbum Domini,Icgcm amp;nbsp;Euangelion difcant,ac tâdcm cœleftcm beatiratem aflcquantur.Cùmnbsp;igiturtantus fit ufus politici magiftratus,meritô cft obedicndum.Scdnbsp;quid fi Magiftratus fiatTyrannus, amp; tantùm abfit, ut tucatur pios, utnbsp;maxime omnium eos pcrlèquatur,amp; opprimât? Dé bacrepaulô antenbsp;di€lum eft.Impiamagiftratuûediétanon fiintagnôftcnda,nec qutc.nbsp;quam impietatis cft faciendum,ftdintérim quæuis aducrfi,quæuîsnbsp;molcfta, quçuis oncraàmagiftratuimpofita,æquo animo fiintferen-da.Et quemadmo dum m orbi,aut gran dines, aut aliç îcrumnç fiint panbsp;tienter tolerandç:itaamp; magiftratus iniquitas eft ferenda, amp; à Dcolf-beratio expeétanda. Exuitijs autem perlbnarum,non cft iudican-dum de gcncre uitæ. Etfi enim nonnulli Magiftratus dcgcncrâûtnbsp;in uitia tyrannorum, nihiiominus tàmen ipfiimuitæ genus, amp;nbsp;do Magiftratus diuinitus eft ordinatus , id^uc in ilium ufiim jùtnbsp;cédât pijs in bonum. Quare liccbic pijs non fblum generali bcM-ficio

-ocr page 333-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. III. DE CARITATE; fido cius udjucrutnetiam opcm ciusconcraadücrûrios implorareinbsp;Audis Magiftratum efle diuinitus ordinamm, an dis cum cflcnbsp;*«v«p,hoc cft,miniftrutii Dei,audis hunc minifcrum Dei inftitutum, msnbsp;Icruiat Ecclcfiac : Tibi, inlt;]uit, in boniira. Quid ergo bine fequitur? II-lud nimirum, quód fit magiftratui amp; legibus eius obcdiendum, nonnbsp;tantùm propter poenam (hoccft,adcuicandam pœnam,quam magi-ftratusinobcdientibus infctre (ôlet,)fcd etiam propter conlcicntiam,nbsp;(hoceft,)ad cuitandumpeccatum coramDco contra confeientiam.nbsp;fieri cnim non poteft, utbona co ram Deo conicicntia légitime ma-giftratuiobfiftcrtqucas.Nonfithiclcrmo dcperfonalibus amp; hcroûnbsp;cis uocadonibus, quae communi Icgi non fiint Inbiedlæ, led de gene-ïalibus,quibüsomnes homincs,nifiaSpintufanéto mirabiiiter cxi-tnantur,fiint obnoxij.Ncc ulla unquam illcgitima feditio aduerfus le-amp;dmum magiftratum,prolpcrumhabuit cuentum,ncc diu fuit fœ-uXjquod ut alias copiofius eft demonftratum,itahoclo co lupcruaca.^nbsp;ncum eft rcpctcrezScd quid?Non fölum ordinatio ipla Dci,amp; ufus Ic-girimimagiftratushortatur uosad obcdiendam,ucrumctiam ucftrttnbsp;iplbrum cxcmplum tcftificatur,uosdcbcrc obedientiam magiftra-iui.Nam qucmadmod5Chriftus,tradito fibi amp;inlpcâ:o nomilmatc,nbsp;Cui crat imago Caîlàdsinfcripta,iubccIudçosrcddercCç{àri,quçfiincnbsp;CæûriSjitaamp;Paulushocloco argumcntaturèlblutioncuedigalium,nbsp;quae magiftratui pendi folcnt,obcdicnd5 cfleTropter hoc, inquicns,nbsp;^eftigalialbluids (hoc eft) cùm fit Conftitutum,ucucódgaliapcndatis,nbsp;ïnanifcftum argumentum cft,Magiftraturn in hoc ordinatu, Ut amp;iplenbsp;Xios tueatur,amp; uos uicifiim ueftro (umptu cum iuucds,ac legibusciusnbsp;ebediatis. Magno enimfumptu opus eft, ut magiftratus tucatur pu*nbsp;blicam pacem,quo ciucspolsintfiiancgotiatuto conficere,acfafnni-amindodrinaUcracrcligionisjamp;timorc Domini cducare. Quarefi-cut folutio ucótigalium hortatur uos ad obcdiendum magiftratui, itanbsp;^enriendum cft,quód quçcutiq; fiuc ueódgaiia,fiuc tributa/fiue qiio-cunq; alio nomine uoccntur,confcruhturMagiftratui,ca non tantùmnbsp;fintmagiftratui,led etiam uobis ipfisfubditisutilia,amp;profintad con-ftruandam ucftram,amp;: familiç ucftrç uitara, uiótum,amiótu, tranquil-fitatcm,difciplinammorum,dodrinampietads, amp; quæcunq; tarn adnbsp;corporalem,quàm adlpiritualcm falutcm ncccflària funt. Quid haßnbsp;'icÂigalium amp; tributorum collationc utilius? amp; qux eft compara-do tandlli impendij,'ad innumera illa beneficia,qua* Detis in noänbsp;offido magiftratus confert ? Grauitcr quidem pcccat Magiftratus,nbsp;figt;quod publice confertur, in lumptus non ncccflärios, in fiipcr-'lacua aut conuiuia aut aedificia, aut bclla, aut •zn.XuTtçay/xon/'viu/j pro-digit, 5c poftca urgente necclsitate,populum contrapalt;fta öi. con»nbsp;Uenta deglübic. Populus autçm in «Oi^rendis tributis, aut qüas

-ocr page 334-

IN GAP. XIII. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

icauocanc,exaéHonibus, omnino obcdire debet. Etfi cnim magiftó' tusnimiumàfùbditis excorquet, ramen, quiauelunius diccuiaîtrafl-quiliitas prcciofior cft plurimo auro, non eft magiftratus exadiofli*nbsp;b us leditiolè obfiften d tim.

Casterum Paulus èIpeciali dodrina dereddendo tributomagi-ftratui, infert gcncraIcm:Redditc, inquiens,omnibus,quod debetur, cui tributum,tributum,cui ucdigal,ucdigal,cui timorem, timorein,nbsp;cui honorcm,honorcm,Hoc eft generale prasceptum caritatiSjUtnoflnbsp;Iblum Magiftratuircddamus,quod dcbemus,ucrumcdam omnibusnbsp;alijshominibus.Sicui dcbcmus tributum,autucdigal, reddendumnbsp;cft,fi cui timorem amp; honorem,reddamus amp; ilia. Vera enim caritatisÄnbsp;iufticia: ratio exigit,ut reddam us unicuiq-,quod fuu eft.Vndefcquit

MKAoMtjx»iA«(ô(pd€'n^«;x!»-roiylt;Tr^vi?SNKAKç,ô^«-ylt;TrtoVTovtT^Jgt;dŸ^ vóp.av WK£, To 7i)',ó vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(}gt;ove\/o«5,«u lt,À£4-eç,ôi; A'amp;jiliutjyn

uÂ9v/xKd«ç,gt;^ o -nii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aî'ocxetpaAeueû'Tj

Ncmini quicquam dcbcàtfs.nifi hoc,utinm’ccm diligatis. Nam qui dib'git alterum, legem implet. Siquidem ilia, non mcechaberis,nbsp;non oca des,nonfuraberis,non falfum teftimonium dices, non connbsp;cuptfeesjÄ: fi quod aliud pracceptfi,in hoc fermone fummatim comnbsp;prehenditur,nempè,DtIigesproxim5 tuu ficut tcipfum.Dikdio,nbsp;proximo mala non operatur.Confummatio itaq; Icgis eftdiledio*

, Quid multis opus? Caritas cxigk, ut non Iblum magiftratui,uc. rumeciamomnibusalijshominibus,fiueillis principibus,fiuc priuïk'nbsp;ris,Iiue amids,fiueinimids,reddas,quod debes. Ncc rclpidcnduninbsp;eft, quam bene illi de te mcriti lint, fed quid tui fit officij,amp;: quid cu il-lis ex lege Domini, leu prasceptocaritatis dcbeas.Hasceft admodumnbsp;neceftaria appendix. In Ecclcfia enim nafeente amp; adolelcente fuerunt^nbsp;qui cum audirent illud Prophetæ, de Ecclcfia amp; regno Chrifti: Acdifi-càbuntfilijpcregrinorum murostuos,amp; reges corum miniftrabunj:nbsp;tibi. Venientadtecurui filij corum,qui humiliaucrunc tc, amp; adora-bunt ueftigiapedum tuörum,arbitrabantur le nihil cuiquam debcrc,nbsp;(cd omnes alios neceflehabere quæuis ipfis offida, amp; beneficia dcfcfr-rc. Alij foluunt quidcmmagiftratui,quod deb ent, quia tim ent pœ-nam, priuatisautemhominibus, nulla poteftate prasditis,imponunt,nbsp;quoquo modo poflunt. Alij cxiftimant, liquidem fiiacxtcma ho minibus débita cxolucrint,Ic nihil amplius fine Deo fiuchominidebû-re.Q^rc Paulus heccllario addit^de exoluedis debitis;Nihil cuiquam,nbsp;înquiês,dcbcàtis.(hoc cft)Chriftianus debet omniahumanalua debi?-ta exoluere, amp; unicuiq; tribucrc,quod fuû eft, id^j non Iblûmagiftra-tui,ueructiampriuatishominibus.Idcm docct ctiam Ghriftüsiplè:^nbsp;fto çonlènticns cum aduerlàrio tuo, ne tradat tc iudid.Ecmp3^Am.cn

dico


-ocr page 335-

COMMENT. IOAN. BRER. LIB. hl. DB CÄRITÄ TE? liico ribi^noncxibis indc, donee excrcmum qiiadrantem cxolnens.nbsp;Chriftus cnim non ucnit in hunc mundurtijUtmuccc ftatum huius fe-cull in rebus politicisj ante nouißimum dienijlcd ucprxdieccEuangenbsp;fconderenlilsioncpeccatorum,amp;uitaæterna.Cùm igitufjftatus hu^nbsp;iusfeculi,quiab(q;ciuilibus contraólibus cönfiftcre nonpotcft,ad*nbsp;buchodic^; perdurer,neccfTehabcntChrilbani ciuilcmiuftiGÎam co*nbsp;lere,amp;unicuiq;,qüod Ilium cft,tribucre.VndcÄ:Chriftus iplè lóluitnbsp;didrachnia,amp;ufus eftconcradu emptionis,duni inftituit ludam, ucnbsp;portarctpccuniam,pro qua tamfuo quàm dilapulorum nomincpanbsp;nes emerctSed quid? Num poflumusinhacuita omnia noftra debi-taica exoluerc, utnihil quicqiiam amplius debeamus? Polfumus qiiEnbsp;dem politica ilia ftu pccuniaria, ftu alia ciuilia débita exolucre. Vnumnbsp;autem eft debitum,quod nunquam ita exolui poteftj ùt non ampliusnbsp;debcatur. Nihil, inquit, cuiquam debcatis,nifi ut inuicem diltgatis*nbsp;Hoc debitumiilud cft)(uideIicclt)ILIGERE,)quod nunquam ira cx^nbsp;oluitur,ut dcinccps non debeamus. Si qliis uicino debucrit mille fio-tinos,hos ita exoluerc poteft,ut poftca non debcat. At dileêtio proxi-ttîifempcrmanct dcbita,Eciamfi hoc tempore conféras aliquod beneficium in proximum, tarnen non licet ei poftca malcfaccrc,artt beneficia,cum opus habet, non conFcrrc, quia dileiftio proximi fempernbsp;tnanetin debico5cmper cnim lumus obnoxij diuinæ lcgi,fempcr ex-igitur anobis,utlcgcm Dei impleamus.lmplctautcm legem,qui progt;nbsp;ximum diligit, Semper igitur debemus proximo dileäioncm.Scdnbsp;quid eft, quod dicit: Qui diligitproximum,legem cxplet? Nunquidnbsp;qui proximum diligit, diligetftatim etiara Dcum ipfum, simpler o*nbsp;mnia officia fidci in Dcum? Confideremus igitur initio,quod Paulusnbsp;hoc loco,no loqrtatur de uniucrlç legis implctione indilcriminâtirajnbsp;fed tantum deimpletionclegisin Iccundatabula, qua? eft de offieijsnbsp;caritatis erga proximum,utfit ftnfiis. Qui diligitproximum, is implctnbsp;omnem earn Icgem^quae Continctur in IcCuda tabula, de caritate erganbsp;proximum. Qui cnim ucre Scexanimo diligitproximum,non defi*nbsp;gnatadultcrium:Hocenim eft proximo affcrreincommodura.Nonnbsp;occidit.Nonfuratur.Non dicit falfiim teftimonium aduerfiis proxi-»mum diris malediélis.Non uel inuitat, uel compcUit proximum adnbsp;hcUuationcS.Breuitcr, Indileófionc fiimmatim cómprehcnduntufnbsp;omnia prçcepta de caritate proximi:amp;lex illa,Diliges proximum ficucnbsp;tcipfum, eft compendium Cotiuslegis,quxeftdc colendo proximonbsp;offieijs benefieijs. Cùm igitur lempcr benefaciendum fit proximo, fieri non poteft, uthoc dilcótionis debitum ira exoluas,ut dein-ceps non dcbcas. Deinde, cùm dicit Paulus : Qui diligit alterum ,lcgt;nbsp;gem implec.EtjConfummatio Icgis eft dilclt;5tio,non fentitjhomincrrt

-ocr page 336-

ipt CAPVT'krn. BPIST. FAVtl AD ROMAR.

})otTcftiisuiribiisamp;lüidiieétiónc Einefccuhdætabulée legemperftj ótèimplcre.Non cnim iüftificatur in confpeétu tuoömnis uiucnSjnbsp;icdlcntiïdikótïohcm (cu caricatcmjillam cOc uirtüücm,lt;jua,filt;5uiinbsp;cartiperfGÔtèpræftarcc,quchladmodum Chriftus priftititjmplerctnbsp;totàmîccufidamtabuIâm,amp;ahfolucréüOùinîa caritatis officia; DÜS'nbsp;ôio enim,fi quis cam in lùa$ fpccies feu officia diduccret, ncc diHgnatnbsp;adultérium,ncc fiiratur^nct occidit,ncc quicquam ßicit^quod cumnbsp;tilitacc amp;ûiurcproximipugnat)qucmadmodum fîipra didum cft*

Kott ÄTgt; €1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tov Itotföv 077 Mf anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’miAinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v

jw x^v Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ote U497CTi/(3:/4*'. » vy| Tr^ótO'I'CV* J At ifJ-içA »vnKW, A’zsa-'

ttx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JrttÔTJSÇjV^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TW otçAâ 'n?? (pcùTïç « toÇ oJ ôî-

iS^'tàcrns^'iâit^iiA kw^Loitf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;koiTàctçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft»^6*

A ^kà^5. «;^’ovj''v(3:aat to', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^a-Ctuv Xflyov^ß^ (TotÇKoçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;Si»

«ôtiiç üâlQu^iaç»

Præfèrtim, cum fciamus, quod tempeftiuum fit, nos iam a foniz no expergifei, Nuncentm propios ïiobiscftfalus,quàm cùm attnbsp;debamus. Noxprogrefia eft,djcs autem approptnqüaüit. Abîjdaznbsp;mus igitur opéra ten2braruOT,amp; induamur arma lucts- Vt indienbsp;compofitè ambukmus, non ccmdfationibus 8^ cbrictatibus,nbsp;non cubilibuSac Jafduijs,non contentjoné æmàiâtione. Sedin-duarninit)oniihumlefüriiChriftum,ô^cârni5curafn ne agatisadnbsp;concupiTcéntïas.

bodrinæ de nonnullis officijs caritacis (fequent cnîm adhucaJù) âddicoblcruabdcm exhortationem, qua monemur, ut fœliâtatcmnbsp;pratlèntis temporis non negligamus.Præfcrt aût Paulus lui teporisfoc-lidtatcrtiomnibus retrolccuIiS.Nunc,inquiens,propiuS nobiscftlâ-lus^quarn cùm credebamus.Et;Noxpfogrcllà eft, dicsauc appropin-quauit.Significatigitur,quôdabinitîô orbis tcrræ,GIiisaliquo modonbsp;lorigèabfücrit^amp;fuérit tempus noôlisjnuncaütcmlâlüsprop^^cccCnbsp;ferity amp; dies aduencrit. Vide ergo mihi remmirandam.f^'^^^^^^^^'nbsp;poribus Pauli,uidebatur longé omnium afflidißima: ludæi amp; Gentesnbsp;pcrlcqüebantur eam^Apoftoli trucidabantur^Paulus iplè,nunchisnbsp;nunclllis calamitatibus, ab aduerlàrijs luis afficiebatur, amp; umen hocnbsp;tempus ita coïnmendat, utahteferat omnibus luperioribusætatibus.nbsp;Quid igitur ad hoc diëemüs? Et quomodo hoc inreUigendum crit? Sinbsp;de externis afdidionibusloquendum eft,ecclelîalcmpctlubctinfoe-liciatcmporain hoclèculo. Satan enim,qui odio Chrifti lémperfuritnbsp;aducrlus ecclcfiani,obambulat,quæréns queni dcuorct.Nunc tentâtnbsp;Ecclelîam aducrlîs,utlub Pharaonc^lub Ncbudadnczarc,lubAndolt;nbsp;cho,fubMaxentio,fi.ibDiocIctianö.Niinctentatcam prolpcns,utlubnbsp;Salomone,lub ConftantinOjamp;alijspijSPrîncipibus.Nünc felfis do-gmatisjuclub Ierobcamo,lub Arrio.BrcuitcnSîSatanæ odium aducr*

-ocr page 337-

comment. IOAN. BREN; UBER lit DÊ CARITATE. fîiSçcclefiam confidercsjempcrfuitab inirio ôrbistcrræ,Icrnpcr^; e*nbsp;ritinfœlix tempus, quia,In mundo, inquit,affliólioncm habcbitis.Ecnbsp;Satan nunquam conquiefcit.Si uérô fermo eft^de iplàlàîütis cohiècü-*nbsp;done perfidem in promifsionem Dei, non minus fuit fœlix tempus^nbsp;ab initio orbis terræ,quàm nunc eft.Patriarcbæ enim,qui adhibüéruntnbsp;luo tempore fidcmilii promilsioni, Semert mulieris Content Caputnbsp;iuum.Etilli:In(cminetuobenediccntuf omnes gentcS,non minusnbsp;confècutifûntfaîutem,quàm qui his temporibus adhibent fidcmE-nangelio per Apoftolos in orbe diuulgaco.Si autcm fermo eft de ex-terno minifterio,amp;reLielatione Euangcîij,acde glorificationeChri-fti,perrefurreftionem eins, nullum certeunquam Fuit fœlicius, tem*nbsp;pus in terra, quam illüd, quo Apoftoli ùulgarunt Euangclion Chrifti,nbsp;in toEumorbem.Salus,inquit,propius nurtcèft,quàm tum cum crc-debamus. (hoc eft) Nunc clariusreuelata eft prædicâtio fàlütîs noftrie,nbsp;quam cùmadhucexpeôbbatur Chriftus. Nunc enim Chtiftüs nonnbsp;tancùm patefecit maieftatem fuam perSpiritlim lartólüm,fcd fparficnbsp;«tiam inter omnes gCntes prxdicationcm huius EuangelijjCX qüo pernbsp;^icucucraæternælàlurisrado cognofei poteft.Quondam Conclude*nbsp;batur prædicâtio de confequenda uera làlute,intra urtam taiïtùm gen*nbsp;tem,amp; uidebatur ad unam tantum gentcm pertinèrcrNuncautém pànbsp;lefaólu eft, quôd eaad omrtcsgentes pcrtincat. Deinde: Nox (inquit)nbsp;progreflàeftjdicsautcm appropinquauît. Nam quemadmodumirtnbsp;noéte omnia uidencuritaoblcura,üt ad confioienda négocia, neceflenbsp;habeamusaccenfisluminibüsuti. In dieautcmlucecfofamp;omniaillu*nbsp;ftrat,ira ante aduentum Chriftiin carnem,cratperpetüânox.Extabantnbsp;quideminfignçsôc obfèfuabilespromifsioncsderegnoChrifti^amp;benbsp;neficijseius.Extabant ctiam fàcrificia,quæ àdümbrabant Chriftum,nbsp;lcd non erant, nifi accenfe candclæ, quibus Patriarchæad depetlcndasnbsp;noôds tenebras utebantur.Habcmus,inquitPctrus,firmiorcm lcrmonbsp;nem Propheticum, cui dumattendids, ceu lucernæ apparCnd in ob-Icuro loco, rcâ:èfacitis,donec dies illucefcat,amp;lucifer cxoriaturirtcotnbsp;dibüsucftris.Nuncautcmpoftquam Chriftus adüenit,acperaótö mi-nifterio fuo,Spiritumlànôtümmific,omniafunt claraamp; illuflria. Sci-ftius,quale fitrcgnumChrifti,lcimus,quæ fit uera conlequcndææccr'nbsp;nælàlutis ratio,id^; per prædicârionem Euangelij,quod Apoftôli irtnbsp;toto orbcadnunciarunt.Hiclblomniâilluminat:Etquanquàm Satannbsp;ConatusefthaéVenus per hæredcôs,amp;perregnüm Pontinciüm huic'nbsp;Foli ncbulam obduccre,uc doâ:rinaiüftificationis,quæ eft perfidem,nbsp;oblcurarctur, tarnen ca eft Domini Dei rtoftri clcmenria, ut his temporibus dificcerit nebulas,amp; rcftitucrit nobis ueram lucem. Agnolù-musigitur gtatihocDei beneficium,ôcquam addit Paulus exhorta-doncm, ad nosquoq; pcrtincrcfdamus.Salus nobis proxima eft.Ex-f cipii*

-ocr page 338-

I

33«

IK CAPVTXHl. EPIST. -PÄVri AD K O-MÄN.

dpiamus igicur cam ambabus/quod aiunt,ulnis. Cœlura nobis patc» fai^tom eft. Ingrcdiamur crgo.Quid ftuldus,quid lt;nagisinünu, quantnbsp;propofitothelàuro optimo,arripercpro co lutumamp;carb ones? Pro»nbsp;poßtacfl nobis ueraamp;facilisratio caniequendac ætcrnaelàlutis, amp;pa-xefadaeftianua cœ’i,Quothefànro nihilpoteft did predofius. Quidnbsp;ergo furiofiuSj quampoftliabita lalute,amp;: ncgleólo €oelo,ingrcdi ianbsp;pernidemjamp;infernum?Noxiccmpræccrijt,amp;: nunc eft dies.Primuninbsp;jgitur, expergiftendum eftóclurgendumafomno: Qui cnim dormi»nbsp;unt,noóledormiunt.Dormiuncautera,imo omninó mortui Hint,nbsp;qui iacentin peccatis. Dormiunt, quiignauiccrucgliguntftiam uoca-tionem.Nunc uero tempus eft Vigiliac ódaboris. Excuriamus igiturnbsp;Ibmnumab oculis noftris, amp;ambulcmusin uocacionc noftra.Dein»nbsp;de, ficutin die non eft dormiendum, fed uigilandum, ita in die alicccnbsp;eftucftiendum,quam innoiftc.Vtcuaqjnoduquiipiam ueftituseft^nbsp;parum referre uidetur, quia ueftitusnon eft conipicuus.Interdiu au-tern conipicuus eft, ideoq; honeftus fit, neceftc eft. Ante aduentumnbsp;Chrifti,noxcrat,amp;multapcrmittcbanturduridci populi. Nuncaut^nbsp;poftquam Chriftus aduenit, diesilluxit. Non igicur ambulemus udnbsp;nudi uel laceris ueftibus induti,fed hon€fteucftiti,hoccft,cafadamusnbsp;opera, quaepofluntferre Iuccm,amp;quæfiinthoncfta.Nccpiget PäU-ium comm emorare nonnulla opera, qua: tanquam fordida ueftime*'nbsp;ta fiint uitanda,quippc quae minime poiRint ferre luccm.

f, NonincomeftatiQnibusót ebriecatibusiNara comeflarioncs Ä: ebrietates, quas uulgqs uocatBancketas, funt opera noeftis. Qui ebrijnbsp;funt,inquit,nolt;ftu ebrij funeHaecautem prohibcntur,quôd fine maxinbsp;morum deli-do rum occafiones. Primùm cnim comeflationes ilia:,-uno dicabiumunc, quod in mukosfiifticcret. Iraq- cxcogitantur po-ftea,aPrindpibus quidem nouauelt;ftigalia,amp;nou«exadiones,aprknbsp;uatisaucem hominibus,nouæimpoftura:.Proucrb.xi.Qui diligicepu-las, in egeftate cric,amp;: quiamat uinum amp;; pinguia,non ditabitur. Deinde, afferunt cçdium îèdandæ luæ uocationis, amp; cflfîciunt hominesnbsp;ccflàcorcs amp; ofïîcijfiii negledorcs. Adhæc, reddunt homines con-tcmptoresuerbiDei,amp;ftupidosad incelligcnda opéra Dci.Elài.jr. Va:,nbsp;quiconfiirgitismanèadcbrietatcmlèdandam,amp;potandum uftjjadnbsp;uc/peram,uc uino a:ftueris.Cithara,lt;Slt;:lyra,amp;tympanum,amp; tibia,Änbsp;uinum in conuiuijsueftris,amp; O P VS DOMINI non rclpicitis,nccnbsp;operamanuum confidcratis.Ofèæ4.Fornicatio,uinumamp;: ebrietasaunbsp;feruntcor.Luc.iz.IndiebusNoe amp;Loth edebant, bibebant,amp;icliqua. Ac breuiter, Conuiùia ilia, quæ Paulus uocat Comcftàtioncs,nbsp;exhibent occafiones rixandi,conuiciandi,blalphcmandi, 8c. aliorumnbsp;multorum criminum. Chriftiano igitur prorlus lune uicanda.

Hanc. parti culam detoxquent Pon» rificcs

Nonincubilibus ac

2.


-ocr page 339-

COMMENT. fOÄN. BREN. LIBER III. DE CARITATE. 33? tificesad pfohibenSum miniftris ecclefiæ coniugiiim. Itaq; in coniii-gio effejUocantjin cubilibus amp;lafciuijs elTe.Falfo autem fic infamaturnbsp;honcftfi coniugium.In cubilibus enim amp;lafciuijs eire,non eft in con-iuCTÎo eftepio amp;lTonefto,led eft illegitime impudicitiæoperam dare.nbsp;Eftamp;bocnoótisopus.Quare^eùmuerfemurr : /Cin die,ambulemusnbsp;quoq; ca honeftate,qua decet indie ambulare.

Non contentioneamp;çmulatione. Aemulatio eftinuidia.Ex inui- j« dia oriuntur contentiones ôi. rixæ.Hecfùnt uulgaria quidem uitia, lednbsp;que comprchenduntur fub illo precepto: Non occidaSjamp; limt Ipeci-cs homicidij.Homicidaautem non habet poteftatem cœleftis regni.

Hec omniauitia, luntlordida ueftimenta,quæ turpe eft in clara dieinducre. Quid ergo induendum?Induamini (inquit) Icfiim Chrhnbsp;ftùm. InduitUr autem CEriftus,primùm ut uirtusamp; efficacia,perfidem uidelicct, cum credimus,quod fit expiatornoftrorum peccato-rum .Per harte fidem datur nobis uirtus Spiritusfan di ad coercendumnbsp;pcccatom.Deinde, utexemplum,cùmimitamur exempla uirtutumnbsp;eius,parientiam0-nodcftiam,fbbrietatem,caftitatem,uigilantiam, amp; a-lias id genus uirtutes.Poftremo additur amp; illud preceptum. Garnis cunbsp;ram neagatisadconcupifcentias,hoccft,Conceditur quidem uobis,nbsp;utagatis curam corporis ad nccelsitatem,non autem adluxum.Eden-dum,bibendUm,amp;dormiehdum cft,fcd’non,ut exhibeatis peccatonbsp;fomenta,Peccatum enimaccepitin carne noftradominanonem,amp;funbsp;rit intra nos.Quarefi præbueris ei occafionem per crapulam,per ebricnbsp;tatem', per fbmnum amp; lafeiuiam, tencri non poteft,quin erumpatnbsp;in quæuis genera horribilium peccatorum.

CAPVT xini.

I ON idSîveûvTOTquot;? TTtsrei ‘»çolt;rAlt;/x€olt;Jv£û8î^U» tîç oçfi^yns’amp;Jamp;Cpac^'ÏVTmvTK^o'jtCtâtvSivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ô ï.âriagt;V,Tovp-u

iSrta'/TKiJ.n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;°nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSr'tovmfj.HUfyvi'ni, ô OeocyJ'ÄÜTrof»

OöiA«(ilt;^, (TU -nç il ô Kamp;ivaiv «?2lt;ôlt;^ioy ii Ll/tLu; nbsp;nbsp;nbsp;t/fcj) Ki/jiito snixei h Tri-^e,

SKSHdtTj 3,j'lwa-roç rxf'^O 9toç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ut-ûJ?, K^âV^I TT^’ HfJiiÇâUgt;gt;Oi

• DemoflhetK

altemis dieèut.

, 0 lt;ßovMV-rj' lt;^oveôp-itlt;^ovœv-rj'ôu«^oveî. ôïtamp;icoy Kue^c^ tdamp;ie.nbsp;® ilt;Siia)v'^Kuegt;(â ûVKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9iö, Ov Ai'ç

X ^P-^v towJS |h, ôvAiç îoufl S «Tpeyxff«.lt;l.i«v Ti rf

e/afea7«.cw,EÎ(jrcST7i5'Xfis-oç6^«Trfc9-(X4'egt;9lt;’^^sH,)^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i'y«6^v£k.fcS|Jk)

vxf^ieJay,

Eum autetn qui infirmaturfide,airumite,nôttad dnudicationcs difeeptationum. Alius quidem crédit, uefeendum efle quibusiibet,nbsp;aliusaût,quiinfîrmuseft,okribus «efeitur» Qui uefcjtur,non ue-£ Z fceiv

-ocr page 340-

340

tóe alter» not die$iK‘nbsp;dicah

IN CAP. XIIII. EPIST. PAVLI AD ROMAN; feenum ne defpiciatEt qui nonoefcitur^ uefeentem nciudicei»nbsp;Deus enirn ilium aßumpnt.Tuqu]ses9quiiudicasde ali'enofa^nbsp;muloç' Proprio domino fiat aut cadit imo fükietur, ut ftet« Po#nbsp;tens enim eft Deus efficere, ut ftet. Hic qötdcm fudicat, dicm adnbsp;di cm confercnSjiUeautemidemiudicat dequouisdie. Vnkuitpnbsp;fua mens fatisfaciat. Qui curat diem, Domino curat. Et quinbsp;non curat diem; Domino non curat. Qui uefeitur,Dominonbsp;uefeitur, gratias enim agit Deo- Et quinon uefeitur, Dominonbsp;non uefeitur, amp; gratias agit Deo. NuHus enim noftrum fibiipfinbsp;uiHit,ö^ nullus fibiipfi moritur: Nam fiue aiuimus, Domino ui/nbsp;uimusjfiuemorimur, DominomorimunSiueigitur uiuamus,nbsp;fiuc moriamur, Domini fumus. In hoc enim Chriftus 6^ mortuznbsp;tis eftjäf refurrexir,6lt; reuixitjut mörtuis ac «iuentibus domiznbsp;netun

gt;

Aîiuâ caritaüs officium, quo frionefnuf,ut qui intcUigimusIihcf» tatemChriftian3m,non damnemus illos,, qui intellcótu adhue funtnbsp;imbecilliores,autqui nondum incelligirausjuon cxccremur illos, qfiinbsp;rebus perle indftTerentibus,pro fua iiber-tatc utuntur. Acprofci^önbsp;noftrahæc tempora, quibusexEuangcliodocctur lib er tas Inimau^*nbsp;rum feu Ponrificiarum tradidonum,ïunt uclut commentariushuiuSnbsp;capitis. Nam,qucmadmodum,renouata hoctemporedo^rina dcnbsp;libero ufu earum rerum,quæ hadenus humanaliiperftitione fueruntnbsp;probibitæ, uariælunt rixæ Sc dilceptationcs, non tantum cum aducr-iarijs,uerumetiam piorum inter fe, quorum alij luntintcllcólu firmionbsp;res,alij infïrmiores: Ita poftquam Euangelion Cbriflä Ipargebatur pernbsp;Apoftolos inter gentes, oriebantur de Gerimonijs amp; obfcruationigt;nbsp;busMolaicisuaria certamina inter Iudæosamp; Ethnicos, qui conuerfinbsp;crantad Chriftum, Iiidæi enïm habebant fùas MoGieas confuetudi-nes. Et inter bas unaeraj:, qubd nonlicucrit uclci ijs carnibus,quæ im-rnolatæ crafttldolis. Macrat,quôdoblcruandum fit Sabbatiim, amp;nbsp;alij fefti dies.Gentesautem conuerfæ ad Chriftum, etfinon colcbantnbsp;amplius. idola, tarnen uefeebantur carnibus,quæpüblicè uendeban-tur,ôcaliquoties idolis erantimmolatæ. Nec agebant Sabbaturajiu-xtaMoièn. NamEuangeliondocet,mundis omnia munda,Necin^nbsp;quinäre hominem, quod in os ciusintrat. Docctfimilitcrfilium hominis cfle Dominum Sabbati, adeoq; omnem diém elfe Dco û..nbsp;crum.Exhis igitur diuerfis obferuationibus oriebantur maenæ fimuLnbsp;tatesamp; contcntiones,non tantùmludæorum, qui agnofccbant Chriftum, cum Gcntibus,uerumetiam ludæorum inter fe, quorum alijnbsp;contendebant, ritus Molàicos etiam ijs ludæis, qui ad Chriftumnbsp;conuerfi erant, obleruandos, alij negabant, quemadmodum ftri-ptumeft Aâ:or.iy.amp;Galat.i.Et alij quidem,condcmnabant obfer-uatores, alij uicilsim condemnabant non obleruatores. Paulus igitur rcprehenditinhoc capite utranquepartcm,amp;docet eos mutu-

, nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;am

-ocr page 341-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. III. DE CARITATE. am cari tacem. Quod ut recte intclligatur, fciamus initio,quódPaulusnbsp;hîcnon loquatur de hoftibus, amp; perfecutoribus f.uangelij, Hi enirnnbsp;prorRis lune mortui,non infirmid'ed traétat de illis,qui agnofennt quinbsp;dem EuangclionChriftifiiafide, nondumautem intelligunt libcrta-tem,quam doólrinaEuangelijafFert. Magnum enim eft diferimen inter eos,qui Euangelion amplectuntur.Alij non fblum credut in CHïî-ftum,fed etiam habentlcientiam,quaintelligunt,quæ exfidein Cbri-ftum con{equuntur,amp; quîefit libertas Chriftiana. Alij credunc qui-dem in Chriftum, ignorant autem adhuc, quantum hæc fides patear,nbsp;amp; quam libcrtatem in rerum ufu afFera't.Nobis unus eft Deus (ifiquit j.'cor.’s.nbsp;Paulus alias) qui eft Paterille ex quo omnia,«amp; nosin inum,amp;unus Donbsp;minus lefus Chriftus, per quern omnia, amp; nos per illumifed non in o^nbsp;mnibus eftScientiaÔcc.Docetigitur Paulus hocinloco,quomodo innbsp;ufii rerum per lcindifferentium,dcbeant fefe firmi, quihabentfci_nbsp;entiam,crgainfirmos,quifcientiaadhuc carent,amp;uicilsimquomodónbsp;hi ergaillos,gerere. Iraq; peritiChriftianælibertatis,primum non debent imp eritos feu infirm os in fide afliimere ad dijudication es ditce-ptationum hoc eft, non debent odiolas amp; contentions dilputatio-nes cum ipfis fiifcipere. Deinde hon debent iplos propter intelle-ctusimbccillitatemcontemnere,nihilifacere,autderidcre.Poftremonbsp;non debent eos intempeftiuo libcrtatisufu óffendere. EtadditPau-hrsduas caulàs, quaruni una eft:DÉVS,înquic,a(rumpfic ilium, (hocnbsp;cft)etfiimbccilli eftintclleclu, tarnen Deus complectitur eum fuoda-uorc, amp; placet Deo. Ac utuideasquantarn rationcm eius habeatDe-us,mifitfiliumfiiumde cœlo,ut ad» expiandà peccata eins, mortemnbsp;(ficut poftealequitur) fubiret.Quis ergo tu es, qui eumabijceres,aiîtnbsp;condemnares?Hîcobferua,quant2ècuræïîhquot;tDeo,credentesquidtj'anbsp;in Chriftum, imperiti autem leu infirmi intelleétu.Parabolaap ud Lü-c^ cap.15. docct,Patremfamiliasrelinqucrenonagintanouem onesnbsp;dn deierto, amp; quærere unam perditam.Et de Chrifto Elaiasapcrtè ait:nbsp;Linumfumigans nonextinguit,amp; calamum qüafiàtum non content. Nam quemadmodum mater plus cura: impendit uni infirmofi-diolo,quàm reliquis omnibus lànitate præditis: itâ Dominus Deusnbsp;nofter maiorem habet rationém eius, qui imbecillitate intelledtusnbsp;' fidei laborat,quàm illius,quimultafiiafcientia imbecillequot;m often ditnbsp;Altera caulà eft. Qui diem, inquit,curat. Domino curat,amp;agit gratias:nbsp;hoceft, Quiadhuc obleruant dilcrimen dierüm, ciborum/amp;aliaruninbsp;' id genus rerumj amp;tamenagnolcunt Euangelion Chrifti, hi, quod fa-' ôunt,non faciuntimpia opinione,{ed Faciunt Domino': fciuht fe ha'cnbsp;öblcruarione non peccare, led Domino accejptos effe.Hic mihi coti-fidera, quôd Paulus nonloquatur de opiniohe üelhoftiüm Euange-F 3 iijî

-ocr page 342-

34» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. IN CAPVT Xini. EPIST. PAVLl ADtOÄÄÄ

lij,ueihypocritarum;Hienitnobfèruanc dilcrimen dieruna amp; cito» fum,ut mcritis harutn obferuationum expientpeccata, coniequannbsp;turgratiam Dei. Hæc opinio pugnar cum uera fide, nec eft appro-ban da,Sedloquatur de opinionefeu /entcntia,quanrihabenc hi,qiBnbsp;agnolcuntEuangelion,boceft,qui credunt expianoncm pcccato-rum contingcrc nobis tantùm propter Chriftum, per fidem. Etob-(eruanc hæc diferimina, tantùm, quia fie alTueti fiint,amp;: ftiunt eapc^nbsp;lenon efteimpia. Cùm igiturinfirmi in talibus obicruationibus x-què Domino gratiasagant,atquefirmi,non fiint contemnendiautnbsp;condemnandi. Hab es quomodo firmi debeant left créa infirmosnbsp;gerere. Nunc uideamus, quomodo infirmi debeant-lcfc gererc cr*nbsp;ga firm os, libertate Chriftianapro fiioiurcutcntes,Suntenim noß'nbsp;nulli tarn morofi, amp; tarn difficiles, ut cùm uidcantalios libertate die*nbsp;rum ac ciborum uti, execrentur cos uirulenter. Sc damnent. Mo*nbsp;netigitur óchosPaulusijldcm argumentis,ut non condemnentfif-inos.Primùm enim,Tu quis es,quiiudicasalienumieruum?Quiaß'nbsp;ternutiturEialibertate,diuinitus concefla,leruus eft Dei. Cur ig*'nbsp;tura te condemnaretur? Deinde,Qui diem,(inquit)non curat,Domino non curat. Qui uefcitur,Domino uclcitur, amp; gratias agit, (ho^nbsp;eft,) Qui fua libertate utitur, facit idpiafententia, quia agit Deo gra*nbsp;tias, probeneficio libcrtatis.Quid igitur adtc? Situ nolueris con-demnari in tua infirmicate,cur condemnarcs alterum in fua firm*-tate?

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- i* ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* “ . 'i . ,

Poft hæc,Paulus fimul compledbturtamfirmos, quaminfirrnoS) amp; docec,uc alter alterum patienter fcrat. Sc feruiat » Vnusquifque(in-quicns) deftia mente feu feritentia certus fit. Hoc dido nonnulHnbsp;ad deprauatam fiiam fententiam abuti folent. Sciamus igitur Paulum nonloqui de dodrina Eiiangclij, quod liceat unieuique,quodnbsp;lib Ct, de Euangclio Icntirc, nec fit reprehendendus, etiamfi pugnan-tia cum Euangclio lentiat.De Euangelio enim dicit Paulus alias:Sinbsp;Angelus de ccclo aliud Euangelion adnunciauerit, anathema fit.nbsp;. Nec loquitur,depeccatis manifefto uerbo Dei prohibiris,utfiquisnbsp;defignarct furtum , Sc cxcularet, fc bona opinione furatum efle.nbsp;Hæc eft proteftatio contraria fado, led loquitur de rebus medijs,nbsp;leu indinerentibus. Nec fentit, quod liceat in his quameunquenbsp;fententiam aut opinionem coneipere,fêd quod debeat fieri ftcun-dum analogiam fidei. Ad Galatas ait Paulus: Si circumddamini,nbsp;Chriftus uobis nihil proderir, Sei gratia excidiftis. Ét tarnen alias di-, citrCircumcifio nihil eft^ræputium nihil eft. Videndum igitur eftnbsp;, in rebus medijs leu indiftercntibus,quara quifquc fententiam Icunbsp;opinio-

-ocr page 343-

COMMENT. lOAN.' BREN. LIBER ÏII. DE CARÏTÀTE. ?pinioncm habeat,amp;curandum,utea fitanaloga fideï.Nam fiquisnbsp;habuerit opinionem itïipiair., cric amp; opus impiumifiautertibäbue-ritpianijérit ôc opus pium. ExigencJa uérô eft opinio,non adno-ftrumbencplacitumj'cdadbeneplacitum Dei,boccft,ad uerbumnbsp;Dei. Neque cnim facienda eft ex impiaopinione,pia, cxemplolii-dæorum , qui cùm impie ôc crudelicef làîuirent in Apoftolos, tarnen fingebant le earc cuîcurn præftare Deo. Câeterùm, quo Eaü-lus tam firmos quàm infirmos efficatius detefreat à mutuis conui-cijs, amp; exciter ad Caritatein, addit memorabilia dióla, quæ fempetnbsp;nobis in confpeôtu iuat babenda. Nullus noftrum fibijpfî uiuiC.nbsp;Nullus fibijpfi moritur.EtjSiue uiuimus,Domino uiuimus,fiuc mo.nbsp;rimur,Domino morimur. Ac itefum: SiuC uiuamus,fiue morîa-mur, Domini fumus. Etmoxadditurhorum diótorum ratio: Chrûnbsp;ftus in hoc mortuus cft,amp; relurrexit, amp; reuixit, ut mortuis ac ui-uentibus dominetur. Obleruemus igitur principio , quôd Pau-,nbsp;lus hic non loquatur de impijs,qui (unt contemptores Chrifti,fcdnbsp;de pijs,qui lunt membra Chrifti. Et hos monct,ut fciant,fibi, innbsp;omnibus rebus, in omnibus operibus, in omni uitæ gencre. De-nique in mortciplâ, CHRISTO DOMINO fuo leruicndumnbsp;efte. Nullus enimnoftrum luiipGusiuris eft,fcdlùmus ferui Chri-fti.Inhoc enim Chriftusmortuuseft,amp;reuixit,amp;nos Gueuiuos,lîucnbsp;mortuos affereret in liiam feruitutem, amp; ut ipfc noftri dominate-tur. Debemus igitur lemper feruire Chrifto. Vult autem Chriftus D O MIN VS nofter,utprofequamurnos mutua cari tare. Quatre tam firmi,quàm infirmi, debent fibi mutuo per caritatem propter Chriftum feruire.

Deinde docct Paulus his diûîsjàd quem Scopum unîue?-ïam uitam noftram maxime omnium dirigere debeamus. Alius dirigit uitam ftiam ad congregandas opes. Alius ad curandam eurem , Alius ad comparandam dignitatem in hoc fcculo. Alius adnbsp;perdenda uina, alius alio . Nobis autem hue præcipuè relpicien-dumeft,ut fine edamus, fiucbibamus, fine uiuamus, fiue moria*nbsp;iTnur ) Chrifto Domino noftro obfequamur, amp; uokintati eiusnbsp;morcm geramus. In hanc enim rem , in hune ulumy amp;: creati, amp;nbsp;per Baptilmum lànôbficati fumus. Poftremo, confolatur ctiamnbsp;nos Paulus his diôtis, in omnibus aduerfis, imô in morte ipfa.nbsp;Nam CHRISTVS mortuus quidem cft, amp; reuixit, non am-plius moriturus : Non autem fie cft mortuus , ut nihil ampli-Us negocij cum morte haberet,fcd potius, ut mortem in fu-»mpoteftatcmxcdigcrctjÄ: ineädorainarctun Itaqué manet adhiic

-ocr page 344-

544' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XIIII. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

hodieq; in morte,non mortem patiendo,led mortem gubernan' do. Sic amp; refürrexit quidenl amp; reuixit non uc fimpliciter habe'nbsp;reruitam /fed ut liitam in luam 'manum amp; poteftatem redigeretinbsp;acin eadominationem exercerct,amp;conlefùaret credences in ipliimnbsp;cam in uica, quam in morte. Quarc,quicquid nobis line in uita hue innbsp;morteacciderit^curazlümüsDominohoftroIefiiCbrifto/utconfer-uemurjtaque,n premie nos paupertas, ufùrpémus banc lioccm :fiucnbsp;uiiiamusgt; hue moriamur,Domini lumus. Si affligit mörbus,dica-mus:fiuè'uiuimus,fiuemorimur, Domini lumus.Siimminet mors,nbsp;petamus conlblationem ex hoc dido : fiuc uiuimus,fiuemori-mur,Domini lumus, qui amp; pro nobis mortem paflus eftj amp;a mortenbsp;reuixit, utnoftri hue in uitafiuein morte dominctur,amp;nos confer-net. Quod autem Paulus dicit, Chriftum elTc Dominum uiuo-rumamp;mortuorum,aliasautem diciturjDeumnon elTeDeummornbsp;tuorum jled uiuorum, Iciamus,quod Cbriftus, cùni dicit, Deumnbsp;non eflè Deum mortuorum -, utatur uocabuló Mortuorum, ptónbsp;ijs, qui omnino nihil amplius lunt, nee erunt.Sic enim Deus non eftnbsp;Deus mortuorum,hoc eft,non cognominatur nomineearum re-rum,'quæ prorlus nihil hint, nec aliquarido eruht. Paulus autem u-ticur hoc uocabulo proijs,qui coram mundo uidenturmori,amp;pC'nbsp;rire,amp; tarnen coram Deo uiuunt.

Eiî 9 'n Ke/vftçjàv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ms; S kJ a-J m S^isamp;agt;e!lt;î rov ÀiAéA^iv «fjTnérrôè

^,z5 îyù^AÊyei Kà/pjoç gt;

^01 x«/jL4-ei7râf(revù,6'‘7r«(^lt;AûSAra^^o^oAogt;«lt;it-rj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;was’«'*-

Tducrd,curiudicäsfratrerntuumfautetiamtu,curdclp»egt;s fratrem tuum t Omnes cnim ftatuetnar apud tribunal Chrîfti.nbsp;Scriptumeftenim:ViüóegodicitDominus, quódnbsp;fefeomnegenûjamp;omnislinguacorifitebiturDeo, Igiturunus/nbsp;qüi'fcphoftrum delèipfo rationcm reddètDeöiNepofthacigó

- iur alius ahum ludicemus.

Alia ratio,quaApoftolus monet tamfirmos quàm infirmosin fîdc, utfe inuicem nec condemnent) ncc faftidianc. Duda cft autem à diuinô iudicio. Vnusqüilquè; inquit,hoftrum, pro leiplo,nbsp;non pro alio,reddetDeorationem.Nihiligiturad te,hue quis luanbsp;libcreate,in re per le indifFereiiti,utatur,hue non ùcatur.Et lîqüisnbsp;in le delccnderit ; ac cum animO lùo conlîderaucrit, quomodOnbsp;de luis ipfius didis amp; fadis rationem coram Tribunali Dei red-dat, non relinquetur ei câhtütri odj^uc iii alienam uitam inqiiilt;^.nbsp;Nani

-ocr page 345-

COMMENT. IOAN. BREN. UBER III. IDE CARITATE.

Natnqueadmodumnon Iblum inciuiie,ucrumcnam turpißimum clîèr, fi quis, co ram humano iuclicio,accu}àtus.aucfurtiautiatrocinij,nbsp;,exprobrarer,priu(quainle defenderet,proximo fîiam ucljomnolen-tiam , uel iracundiam paulo uehemendorem, îta foedilsimum eft,nbsp;quod cum Lex Dominiaecnlet nos,fine intermdsionc, maximorumnbsp;criminum coram Deo, nos inrereacxprobremusalijs ftiam uel inlci-Jöam,ucl infirmicatem, Agnoi'earaus igitur primum omnium nosnbsp;inedpfos,amp; noftra errata,amp; rcipfa compcriemus, nobis tandllumnbsp;ocijnón concedi, ut dealienis erratic lollicite cogitemus.Gæterùmjnbsp;quod Paulus ho do co de tribunali Cii.dfti dicic,meraorabileeft Scnbsp;infigne.Manifeftum enim amp;cxprdTum teftimonium Apoftolicumnbsp;€ft,quôd Chriftus fituerusab æterno,amp; natuxalis Dcus,nec fit alius. Deus,quam ipfe,qui amp; in poftremis temporibus hominem exnbsp;Mana uirgine itaaftumpfit, amp;fik in unam pedbnam confociauit, utnbsp;habeat omnem lliam maieftatem cum ipfo communcm. Dicit c-nimiÖmncsftatucmur apud tribunal Chrifti. Diftrte dicit,Chrifti.nbsp;Etmox addit teftimoniumexProphetaElaia,capit.45.Scriptum eft,nbsp;(inquiens) Viuo ego dicit Dominus, Mihi fefe Heciet omne genunbsp;amp;c.HæcinElaia italeguntur:Nunquid non ego DOMINVS,amp;noiinbsp;eft ultra Deus ab(q;me.Deusiuftusamp;ialuans non eft prætcr me. Connbsp;uertimini ad me See. Et mox, In mernetipfo iuraui, egrcdictur de orcnbsp;meoiufticiæuerbum, 5c non reuertetur, quia miEa^Curuabitur omnenbsp;genu,amp; iurabit omnis lingua. Quod ^lutem Efaias dicit de uno folo Scnbsp;uero DeOjhocPaulusmanifefte tribuitChnfto, cuth ait: Omnes fta-tuemur apud tribunal Chrifti. Quare Chriftus eft uerus ille Deus, quinbsp;hpud Elaiam aiuEgo Deus,amp;ïïon eft alius. Deinde,öbferuandum eftnbsp;hoc loco teftimonium de extremo iudicio^ tit difeamus timorcmnbsp;Oei,nec alter alterum faftidiat. OMNES,iriquit, ftatuemur. Nonnbsp;erithicullum diferimen inter paftores populorum, Sc paftores oui-um, inter reges amp; opilioncs, inter diuitesamp;paupcres,interdôâ:osnbsp;indoótos. Omnes,O MNES,inquam,ftatuemurante tribunal Chri-fti.Nulla hie prærogatiua carnis, nulla externa dignitas proderit, fed /nbsp;unulquilq; recipict, iuxta id quod per corpus gelsit. Dilcamtis ctiamnbsp;hicfidemamp;patientiam in aduerfis. Credentibus enim in Chriftumnbsp;^tomifla eft omnis fœli citas. Sciamus igitur, quod qui equid infœlici-tatis nobis in his terris acciderit, non eft perpetuum, fed temporari-’nrh,imó lèmpiternæfœlicitatis meditatorium.Tunc cnim,cùm reue-latusfticrit diesille Domini,iuftiftabunt( ucliberSapientiæ dicit,) in Sapîent.^nbsp;ttiagna conftantiaäducrlus eos,qni le anguftjauerunt,amp;c.

Dices autem, Si omnes ftatuemur ante tribunal Chrifti, quo-modo Paulus alias dicit: SanóH iudicabünt mundum? Et Chriftus: Sedebitis fuper fedes ,“iudicantcs duodecim tribus Ilracl?

-ocr page 346-

346 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT XIIH. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

Quomodo item Chriftiis dicic : Si quis audierit uerba mca,amp; no» lobitfi.ii, credidcrit, ego non iudico cum.Non enim ueni,ut iudicem mun-dum,fed utferuem mundum?Chriftus cftpatronus ócaduocatus.nbsp;Quomodo igitur erit iudcx?Relpondeo.Statuentur quidem omnesnbsp;tam pij, quam impij, tam reges,quàm uulgus populorum,ante tribU'nbsp;nal Chrifti.Sed Chriftiis lèuocabit, urita dicam,pios,qui in ipfum ere-diderunt, è medio impiorum, óc non folum defender eos,tanquaninbsp;patronus amp;aduocatus, uerumetiam cooptabitipfbs,ut una cumipfonbsp;iudicentaduerfus impios. Quare,ctfi Chriftus in primo fuo amp;huiniHnbsp;aduentu,neminem iudicauit^pro externa maicftate,quia tradidituin'nbsp;didam ei,qui iuftè iudicatjinïecundo tarnen aducntiï ita iudicabit,utnbsp;quod iam dicebamus, cooptaturus fit omnes in ipfiim credentes,nbsp;quorum ip(ècftaduocatus,in afteftbres, ut una cum ipfó condcngt;nbsp;nent impios,amp; ipfi fruantur fcelicitate,aeuo fempiterno.

kSavcctz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi-x -nOviiu. ¦j^ógu.ep.pM.'^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x ffWvAXV

OÏt/ïé gt;^^'7iï»öjUöC4 cv Kug/cp Ixc-ôû,o2t ôuAçv koivov J't’tcUf'niVjiip.H

Koivèv «eivó) KOIVOfJ^ E» o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o AAAtposc» AvTsii-f^* ovjti-Tixæt»A*K

ttLiw zs^Tnxrnïç- MxJS o-«4K6rvoy «TO^ye^lt;^rif ou;Xf(s-oç«-Bn9S5Lvt.

Verûmillndmagis indicate,neoffendiculumponatur fratrj,aut lapfus occafiot Noai amp;,perfuafum habeo» per Dominum Icfum, nUnbsp;hi'1 effè commune per fe,.nifi ci,qui exiftimat aü'quid cflè commune^nbsp;iUicommune eft.Si lierô propter cibum frater tous contriftaturjtiôrinbsp;ïam fecundum caritatem ambubis : Ne cibo tuo ilium perdas,pronbsp;quo Chriftusfnortuus «ft,

Haélenus erudijtPauîus tamfirmos, quàm infirmes,infidc,hoi quidem, ne malediÂis graflentur contrafirmos,illos,nc importunonbsp;ulurerumindifferentium ofFendantinfirmos.Nunc ergo diluitobgt;nbsp;iedionem, qua fe firmi defcndcrc folcbant. Dicebant cnim, Curab*nbsp;ftineremus nos ab Idolothytis,cum ea caro non fit imputa?Etfie-nimimpij fâcrificauerunt earn idoîo, tarnen caro ipfa per fè non cftnbsp;contaminatâ. Namquemadmodum Solper fè non inquinatur,cti-amfi nonnulli impij lacrificauerint Soli, nec id ci r co non licet folisnbsp;lumine uti: ita etfi caro immolata eft idolo, tarnen cùm poftca uendi-turinmacello,annonlicetpijsca uefci? Cur igitur abftincrcmus nosnbsp;ab ufu efii cius? Ad hoc refpondet Paulus,ac primùm, concedit,nbsp;quôd caro ilia per fènon fit impura. Ei quidem, qui arbitratur il-lam impuram efîe, amp; ramen uefcicur ea,uerè eft impura, per fc au-tem non eft impura. Caufi additur priore Corinm. cap. oôtauo,nbsp;Scimus,quôd nullum eftfimulacrum in mundo, (hoc eft, fimula-cra quæ lùnt in mundo, per le nihil fiint,nifilignum aut lapides,) amp;nbsp;quod nullus fit alius (uidclicet uerus) Deus, nifi unus. Tamctfinbsp;cnim

-ocr page 347-

COMMENT. IOAN, BREN. LIEER îU. DE CÄRITATE. enim multi funt, qui dicantur dij, unus tarnen tantum cft Deus,nbsp;ficunus Dominus lelus Chriftus.Quarc, quæfimulacrisamp; alienisdijsnbsp;'offeruntur,nuni,firemreólèexpendas,offeruntur,ideoq; perle nonnbsp;contaminantiir.Eigo,inquies,nonpecciueruntEthnicilualdoloma-nia?Certèpeccaueruntgrauilsimè,quôd deleruerint eum, qui ucrè c-xatDcus,amp;cIegeriatfibideos,quinon erancdij.Etramen,quia.liinonnbsp;crant dij, caro, qu^ ipfis immolabatur,non fuit per fc contaminata,nbsp;contaminabatur autem propter conlcientiam illius, qui ca nqn ex fide utebatur.Nonnulli (inquitaliasPaulus) cum confeientia fimu’acrinbsp;ulq^ ad hoc tempus, tanquam fimulacris immolatum, edunt,amp; con-Icientia illorum, infirma cùmfit,polîuitur. Nam, qui arbitratur cargt;nbsp;ncmimmolaticiam encimpuram,amp;eum peccare,qui ilia ucrcicur,acnbsp;nihilominus uefciturca,iscertèpeccat.Quam ob caulàm?Non quianbsp;caro perfefit polluta,fed quia is,qui cauefeitur,habet confcientiainnbsp;pollutam. Deus enim nonuuk inuUius rei ufu contemni. Ne qui-dem ferre potuit, ut nomen ipfius inidolisblalphemaretur.Puniuicnbsp;quondam horribilitcrEthnicos luorum deorûcontemptores,nonnbsp;quodapprobaretimpietatemEthniçorum,fed quod hi exiftimabancnbsp;Juos fieîicios deos, elle dcos ueros,amp; tarnen ignominîà eos afficiebât*nbsp;Verusigitur Deusiiidicabatcam iniuriam,inluum ipfius nomenre^nbsp;dundare.Sic etiam, qui fentit carnem îmmolaticîam efle pollutam, 3cnbsp;pefeentem poUuere, ôc. tam en u efeitur ea, is certè grauiter peccat, idq;nbsp;non propter efum carnis per fc, fed propter confcientiæ (uç impurita,-tem.Hîc dices,Si confeientia ex non peccato, poteftfecerc péceatum,nbsp;nupquid poteft etiam ex pcccato, Gcerc non pcccatum, amp; cxnon iu-fticlâ,iufticiam?Fingamus furtum autadulterium non efle peccatum,nbsp;Nunquidergo critiufticia’Fingamusadorationcm flatuæalicuiusdî-üi, non cflcidolomaniam,nunquid ergo non eritldolomania? Certènbsp;erit pcccatum amp;Idolomania. Quidenim reuera fit peccatum, Deusnbsp;ipleuerbo fuo aperte tcfbficatus cft.Homo autem non potefl: muta-ïcuerbum Dei.Non poteft igitur cogitationc fùa ex peccato faccrcnbsp;iufliciam.Aliud cft,in rebus perle indincrentibus,quas Deusiplè talcsnbsp;iudicat,qualis eftaffeôtusfacientis, De quibus rebus dicit alias Paulus:nbsp;Qmnia (uidelicetadiaphora)purapuris:Pollutis autem amp; infidelibusnbsp;nihil eft purum,fed polluta eft illorum mens amp; confeientia.

Deinde, etfi firmi in fide, amp; periti Chriftianæ libertatis non peccant per fe,uefccndo carne immolaticia,pcccanttarnen olfendendo proximum , amp; dando ei occafionem peccandi contra confeienti-im. Fieri enim Iblebat, ut infirmi ab Ethnicis ad conuiuia uoca-n, cpularentur una cum firmis , amp; uiderent eos came immolaci-cia uelci. Hîccrgo infirmi, cxemplo firmorum excitati, uelcebantufnbsp;amp; ipfi came ilia, ne uiderentur religionem Euangelij de Chriftonbsp;non

-ocr page 348-

54« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. Xllil. EPIST. Pk'Vtl AD ROMAN.

t.Corint.S.

non re6tè intelligerc. Et tarnen ucfccbantur, cum conföcntia pcccao, ad quod firmi fuo clii occafionem. cxhibebantElusigiturfirmorunî,nbsp;'co ram infirmis,non cratperlcpcccatum,(èd ofFcnfio proxirnipcccunbsp;tüm cftjidq-, contra ueram Óc. germanam caritatcm,qua Chriftiani münbsp;tuófèfccomplecH debent.Vndc amp;Paulu3addit:Nöuiamp; perfuafumnbsp;habcoperDominumlefiimjnihilcflecomraune Icii impurum,nißnbsp;ci qui exîftima tali quid eiTc impurum. Vcrùm,fi propter cibum fratetnbsp;tuus contriftatur,noniamfecundum caritatcmambulas.Etadditgi^'nbsp;uilsimam exhortation cm: Ne cibo tuo, inquicns,pcrdas fratrem, pr®nbsp;quo Chriftus mortuus cft.Obferuabile did:um,quodfcmper in con-IpeduhabendueftjUt admoneamurdcmodcftiaamp;: rcucrcntia proximo exhibenda. Siquis meditaturultioncm,amp; cogitat proximo in-ferre malum,rcuocethoc di^lum in memoriam. Cui cnim malcfaO'nbsp;cs?nimirum illi,pro quo Chriftus mortuus eft. Filius Dei intan tùm (ftnbsp;Icxitilium,utnon dubicaucrit pro lalutc ciusmortem ftiftipere, amp;tUnbsp;male lacies ei? Num Chriftus fcret iniiltum? Sic peccantes (inquitali^snbsp;Paulus}infratrcs,amp;:üùlncrantes illorum confcientiam,in Chriftnoinbsp;peercatis. Sifratetindiget tuo beneficio, cogita, cui fis præftituriisb«-ncfîciuni,ncmpèilli,pro quo Chriftus mortuus eft. Chriftus dcfcml^nbsp;fratris caula cœlum, leu cœleftem ftelicitatem,âcaflumpftt grauiftiwânbsp;quacUisaffliórionum genera,ut conferret in iplum regnum codeftc,nbsp;amp; tü nolï cönf erres iri iplum tantillum bencficiolum? Sic Magilbatu*nbsp;luö$liibdito.s,fic paterfamilias luos fcruosamp;ancillas, cum hoe PauHnbsp;diótointueafuriüidcli eet quodij fifit, pro quibus Chriftus mortuusnbsp;cft.Quarc non funtcontemncndi,lcdtanquam Ênéhc reliquiae,pronbsp;fiioniodohonórandï.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Nc ueftrum igitur bonom,hominum malcdieentiæ fit obnoïuum.

Alia ratio,quac monet nos, ut non rixcmur propter cibos, aut aha id genus adiaphorâ,fcd potius nobis inuicem per Caritatem lêruia-mus. Natn lirixârifüerimus propter ciborum difcrimen, ac infirminbsp;quidem proftindant conuicijs firmiores,hiuicilsim illos dclpiciant,nbsp;aduerlàrijnon Iblum deterrentur abàgnolcendo EuangelioChriftijnbsp;uerumctiam excitantur, Utgraflentur malcdiélis, tam in Euangclionnbsp;iplum,quam in uos confeflores eius. Quare nc demus aduerlarijs oonbsp;calïonem malediccrtdi Euangelij,quod proficcmur,abftincndum eftnbsp;arixis,in rebus ad lalutem minime ncceflarijs.Oblcrues autem diligennbsp;ter,quod Paulus uocctEuangeIiön,-ro««üaèp,hoceft,bonum,feuThc-üurumnoftrum, quemadmodum amp; Chriftus Matth.i5.Similc cft re-snuni cccIomtnTlici^uro ^biconio nisgroj^ucm rcpcrciihomo amp;c.

Wud

-ocr page 349-

COMMENT. IOAN. BREH. LIB. HI. DE CARITATE. Illudautcmuocamus Thefaurum ,feu utaliâs diciturjl^WAw^ quodnbsp;cum fit preciofuin , repoiufolet, ut ufus eiusnon fit, njfi tempore necefsitatiSjUt cum dicimus Thelaurum pecuniae, Thefaurum fvu-mentijThefaurum uini,Thefaurum gemmarum,* 8lt;fc» Hocautemgenus thefauri prodefl tantum in corporalibus neceisitatibus, in fame,nbsp;Ä fitijamp;altjs id genus rebus.SedEuangelion eiufmödi efl: Theiaurus,nbsp;ut iuuet nos in fumraa extrema necefsitate,ac liberet nos è morte acnbsp;inferno, equo nullus monarcha, nulla pecunia nos liberate poteft,nbsp;QuareEuangelii bono,feù théfâuro nihil eflpreciofius.Et quia thelaunbsp;rus diligenter eft cuflodiendus èc cönferuandus,idcirco Euangelion,nbsp;quod clementia Dei nobis efl patefalt;flum,non eft faftidiofe contem-hendum.Ad conferuandum thefaurum mun^lanum, homines folentnbsp;corpora amp; uitam fuam exponere,quanto magis, ne proprig quidemnbsp;uïtæ noftræ parcendum eft , ut cceleftem Euangelij theiaurum congru emus.

' • cv-OT€v'^«2i«y^,ô;M)'cv'jov-rtiÇi/'.»À€u%vlsj^Xfis-S'^VoJfeSTiç^9iS)^

'Tsîç aMSçiâ'ffiQ.A’'^x?v TO eîfMVHç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'môiKaJI)|U.ïç,^eJs «;Çs.hAouç,

Non enim eft regnum Dei, cibus ac pbtus, ied iuftida,amp; pax, ' ' gaudium in Spititu fando. Eteninijqui per hæc fcruit Chrifto,acce-.ptus eft Deo ^probatus hominibus. Itac^ quæ pacis fuiitjfetîîemur,nbsp;. â^qaæædilîcationisah'usergaaliiim,

Memorabtfle dictuni,Regnum Deinon eft nec efca,necpotus,fcd iuftida,pax,amp; gaudium in Spiritu fàndto.Et cfl haecratio,quæ horta-turnosgt;ne propter efcam odiofèrixemur. Regnum enim Dei,feu culnbsp;tusueriDei, nonconftatneccibo necpotu,amp;^nonconfiflitin cibo-rum difcrimine, fed in iufticia,iff pace,^gaudio Spiritusfamfli. Vi-deamusergo quid hoc loco no mine cibiamp;potüs, quid item nominenbsp;iufticiæ,paas amp;gaudrj ueniat.Paulusfacit quidem cibi tantum amp;po-tus ra,entioneni, intelligit autemper iplà omnes obferuationes exter-,nbsp;norum rituum,ut funt difcrimina ciborum, dierum,ueftimentorum,nbsp;amp;id genus aliar um rerum.Itac^ in Eccléfia nafcente poft mifi'um Spirinbsp;tumC»n(flum,contentio fuit de cibis,hoc eft,de efufanguinis,fuffoca-ti,amp;Idolothyti,quemadmodum ethis tempofibus exorta eft contennbsp;tio de uefcendis carnibus in feria fexta.Rixabantur etiam de obferuatinbsp;one dierum feftorum » Alius obferuabat Sabbatum,amp; neomeniam,nbsp;alius non obferuabat, quemadmodum etiam quondam in Eccle-fia adolefcente maxima fuit contèntio de obferuatione Pafchæ. Aliusnbsp;obferuabat Pafcha cumludaeis, alius alio tempore. De Veflitu etiamnbsp;controuerfia eft,præiërtim in p éragêdis iàcris.De his, alijs id genusnbsp;«abus, qui per fe funt adiaphori,noa eft odiofe in ecclefia rixandum,nbsp;Sed fi ad obferuationem eorum non acceflerit impia opinio,- toleran-difunt ex caritate,iuxta uninfcuiuscp reip.raores amp; confuetudinê. Rcnbsp;gnum enim Chrifti non eft politicum, nec cohftat externa hàrumre-runi,quæ ad falutem no funtrteceflàriæ,obferüatione.Nec is, qui hæcnbsp;obferuatjiàcit ueros cultusfegni Chrifti, Vcri enim cultus regni Chrinbsp;** •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g ftifunt.

-ocr page 350-

3JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. xnn. EPIST. PAtlzI AD AOMAN.

ftifunt,Primum,Iuflida.DupIcxautcn3 eft I’ufticia.Altera eft CliriftiV na,altera ethica feu moralis, luftida Chriftiana eft fides in Chriftiim,^nbsp;Öcusiuftificet,hoceft,abfoïuatnosab iniufticia,propter Chriftum,finbsp;in ipfum credinius.Et qui fàcit banc iufticiâ.hoc eft,qui o'edit in Chri-ftumjs facit maximum O ci cultum,amp; prasftantifsimum facrum, luftfnbsp;cia autem ethica, feu moralis, eftfaccreuirtutes,amp;bona opera.qu«nbsp;Deus in Decalogo præcepit,quak eft,Honorare parentes:Non occi-dere.Nonfurarhamp;c.Sunt amp;hi cultus neceflàrfi, ôé quihæc iàcrafacitnbsp;cxfide,Deo eftacccpcus,amp;apud homines gradofus.

Deinde uerus Dei cultus eft Pax. Ëft autem amp; Pax duplex. Ältet« eft cum Deo, in confcicntia,akera cum hominibus.Pax cum Deoi«nbsp;confdentiaeftfru(ftusiuftictæfidei,Iuftîfîcati,inquit,ex fide,habcniusnbsp;pacemergaDeum,per Dominum noftrumlcfum Chiiftum.Nono-!nbsp;difieigitur Dcum gt; fed Deum,utPatrem agnofcere,ut Patremappcbnbsp;lare inuocarc,amp; aÜa padficatfonis opera coram Deo, in conftienp®nbsp;facere,funt optima amp;:ianCfifsimaGcra.Paxautcm ciuilis,cumho«iininbsp;bus eft concôfdia,cuni amicis pariter Sc inimicis.Et quæ funthuius p«nbsp;cis Opera, ea etiam funt ucra Gera, quæ pertinent ad regnum Chrifthnbsp;qualia funtjhumaniter cum quouis colloqui, fideliter confulere,bcncnbsp;de proximo loqui,cgcntemniuare,etiam inimico bencfacere.Poftronbsp;mojuerus regni Dei cultus eft Gaüdiiim in Spiritu Gndo. Non fithicnbsp;fermo deprophanogaudio,quod ex mundartafcelicitate exdtatur,nbsp;fed degaudio,quod hab emus per Spiritum Gnclum,au£in donisfpi-ricualibus, aut in afflideionibus amp;Caduerfis^Dc hoegaudio fuprà dixitînbsp;Gioriamurinafflidiôibus.Et Golo.vGaudeofupcrafflidiôibusmdsnbsp;pro uobis.De hoc amp; Chriftus diritî Gaudete ÔC exultate,quia merceînbsp;ueftracöpióGeftinccelis.Et, Apoßoh'ibant gaudentesàconfpedunbsp;concihjjquóddigniefrenthabiti, amp;c. Nam,cùmaffliclionesnosprcgt;nbsp;jmuntjconfidenoum eft Chrifto^inuocandus eft Deus per Chriftum^nbsp;pt nos feruetjCerta Ipe conccpta,quôd afflicliones fint nobis adiume*nbsp;to in bonum,nec fint par esad eam^ quæ nobis præparata eft,fcelidta-tcm.Hæc fpes eft gaudiumiri Spiritu Gndo. Sic Chriftus gaudebat innbsp;crucCjCiim diceret ad Latroncni.’Hodie mccum crie in Paradifo.Et ta.»nbsp;lcgaudium,cultus eft Deo longé omnium gratifsimus.Habes Gera, innbsp;quibus confiftit regnum Dei^nofl tâtuminhocfecuio,ueriïetiara fuonbsp;modojin futuro.

Ne cibi caufa deftruas opus Dei.Oiiînia quidem pura,Sed malum-cßhomini,quiper ofiFendicuIum ueicitwr.

ï^epetit eandem cauGm, ex quafiaptâ admonuit fîrmos êé pérîtof Chriftianpliberratis,ne ofFendant infirraos.Dixit enim fuprà:Ne dbonbsp;tuo perdas iHum, pro quoÇhriftusmortuus eft.Nuncautevn ait : Ntnbsp;dbi cauG deftruas opus Dei. InfîrmumfeuirnperitumuocatOpuMnbsp;DeijUt comm endet nobis reuerentiam érga infîrmos ? Deftruitur ait-tur autem opusDei^ùmiafirmusalienoucididtQ Udfaâoitaoffêo-ditur

-ocr page 351-

COMÄIENT. IOAN. BREN. LIB. III. DE CARITATE. 35» ditur,ut peccet contra confcicntiam . Hæcadmoni'tio latepatet. Pri-mum eninimonentur firtni, (utmodo dicebamus) neimportunolpnbsp;bertatisufu offendantinfirmos,8óadpeccandumexemplo fuoinui-tentJnfirmus enim eft opus Dei,quodnon eft deftruendum. Deindenbsp;monentur fenioreSjUt tarn di(ftis,qfalt;ftis fuishabeantrationem iunio-rum,ne turpitudine amp; alrjs fccleribus eos offen dant» luniores etn funcnbsp;opus Dei,quod non eftdeftruendum.Adhsecmonenturdominipo-litici,neferuis 8(^anciIIis exhibeant occafionem peccandi,quia ferui ÔCnbsp;ancillæfunt opus Dqinini,quod non eft deftruendum.ßreuiter,Nui-lus offendat proxiinu fuum,ueï maiorem uel minorem,ne opus Domini, quod eft proximus quiscp,deftruatur .Deinde iterum explicat,nbsp;quod obqci folet,de puritate carnis immolaticiæ.Obfjciut enim,Quonbsp;modo infirmi peccant cdcndo cum tarnen carnes immolaticiæ per fcnbsp;fint puræcRefpondet.Omnia quidem pura funt, fed malum eft hominbsp;ni,quiper offendiculu uefcitur, Oninia,inquit,pura funt.Quid hoc?nbsp;Ergo ne purum cft,furarifpurum eft fcortarif purum eft mentirif Abnbsp;fit.PauIus enim non loquitur hîc de rebus uerbo Domini prohibitis,nbsp;Sedderebusindifferentibus,acprgcipuèdecibis,qüî funt uerbo Donbsp;mini in ufum Sc efum hominis creati, ÔC fandifîcati.Hi enim,quantumnbsp;in ipfis eft,purifunt ex uerbo Sc fandificatione Domini,Sed fiuntim-puri,alieno uitio. Nam ß quis uefcendo carne imraolaticia, arbitraturnbsp;fepeccare,facit hunc cibumimpurum, fua temeritate SC contemptu.nbsp;Eodem modo hypocritæ faciunt tam eibos,q dies,Sc tempora, amp; ue-ftimenta,adeo(^ omnia fua opera impura,etiamfi fuerint per fe ftnda.nbsp;AbftinentàcibiSjUthocopere mereantur condonatiortem peccato-rum.Hoc eft cibos prophanarc et impurare.Veftiuntur fordidè,amp; fonbsp;lent etiam in monafticis cuculh's fepeiiri,uthis fordibus confequanrurnbsp;pcccatorum remifsionem.Hoc eft ueftes comma culare. Dant cleemonbsp;fynam,(quod alioqui eft opus fandum, ) ut huius opens merito exptnbsp;cntpeccata,Hoccftcleemofynamfordidare. Adeoqrredè alias Paisius fcribitdmpuris omnia funt impura,quia polluta eft illorum mesnbsp;conftientia. Quomodoautemconfcientia fiat pura, fequitur in finenbsp;huius Capitis.

K«X\7o ƒ£« (^«.yâv Itf £« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-aneîv cTvsy, /i»lt;A4 lt;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä

oLiätvei, Eu Trisnv iy^Q^v.a.Tx anvlov 'iys oûwthöv Taû Stov/*.

Bonum cft non cdere carnes, neC^ bibere uihum, necp quic2^,per quod frater tuusimpingit, auf olfend!tur,autinfirmàtur,Tufidemnbsp;habcs,apud temetipfum habe coram Dco*

Ex hocloco non redè inteîledojnonnuni fenferunt Chriftianis co-fultum,ut non uefcanturcarnibus.Vndeetiâinftitutifuerunt aliquot Monafticiordines , in quibusmonachinecelfe habueruntperpetuônbsp;ab efu carnium abftinere.Scd hi no infpexerunt,quod fequitur, Necpnbsp;bibere uinum. Nullus enim Moiiafticus ordo,quod ego quidem fei-am,inftitutus cft ,in quo potus uini perpetuô interdidusfuerit. Paulus autem non inftituithocloco Monafticamregulam,nec fîmpliciternbsp;g 3 loquitur

-ocr page 352-

IN CAP. Xim. EPIST. PAVLI AD ROHAN, loquitur de carne 8cuino,{cd de carnc Si. uino, quspIdolisfueriintininbsp;moiata.Et addit conditionem, uidelicet. Si frater impinpit, aut oß'en.-ditur, aut reddicurimbedniorinfide.Ibitumnoneftbonumuefdnbsp;carne,non quidem propter carnem, fed propter proximi offen dieu-îum.Tanti cnim facit Paulus falutem proximi, utad Corinthiosferi-bensjfimpliciter dicat. Si efca offenditfratrem meum,haudquaquàmnbsp;uefcar carnibusinæternum, nefratrinieo fim offendiculo.ïmô,quodnbsp;niaius efftanti alias facit etiamaduerfariosfuos, ut propter ipfoscupinbsp;atàChrifto anathema effe.Quanta, obfccrojcftaffeduum diE'imilicunbsp;do inter Paulum, amp; mukos alios homines 7 Sunt enim,qui proximo»nbsp;fuosmultouiliores canibus , autiumentisducant,imó plusboniitinbsp;lumen ta fua, quàm in proximo» conférant. Hæc efl: inhumanitas me-rito reprehendenda. Quid cnim refpondebimus in diuino iudido#nbsp;cumChrikus exprobraturus nobis nofiramnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dieet, Ego pro

pter hunc fratrem aut uicinum tuum defeendi de ceelo, Si fufeepi, fa-Iunseiusgratia,probrofiisimama'ucem , Tu ucronomine eius,nc canem quidem tuumamitterc aut contemnere uoluifU fed potiu»nbsp;propter canemaliquatenuslæfum , graflatus cs in cum hoililiferamp;nbsp;crudeh'ter. Hæc certè nobis diligenter cogitanda funt, ut ad mutuamnbsp;humanitärem exciccmur. Quid ergo,inquictFirmior quifpiam,ftci-amfAn non licet mihi meam fidem, quam habeo de rebus indiffcrennbsp;tibus coram proximo tefiificari 7 Ad hoc reipondet Paulus : Toh-*nbsp;demdnquis,habes, apudtemetipfumhabe, coramDeo.hccektfi^nbsp;dem tuam turn tcûifîceris, cùm opuséftjSc res ipiâ exigit. In hocau-tem cafu, non folum non eft opus,ucrumetiam peccatum eft, fidemnbsp;fuam incempeftiuo rerura indifferentium ufu , cum magno proximi offendiculo iadare. Rcdncigitur hac In re fidem tuara tibi, coramnbsp;Deo,qul deledatur ucra erga proximum caritatc, non nuda fidclia-ttantia. Itaqj Paulus loquitur hoc Io€o,non de fide iuftificante, quamnbsp;femper fuomodo connteri deb emus, fed defidelibertatemChrift«-nam cognofeente , quae fides tum Deo accepta lt;ft, cùmiêruitutilita.«nbsp;ti proximi.

MAKcJflOçÔ/d

4alttKOi-i],oà êvRîxTti'siccç, n«y«rtta euxix Tris'feSûÇ^à/J.su^-n«. tsip.

Beatus,qui non iudicatfeipiam,in eo,quod probat, At qul dfj'ud* cat,11 cderit,condemnatus eft qtioniam non edit ex fide. Omne uc^nbsp;rd quod noneftexfide, peccatum eft.

Monet, ut quod facimus, ex fide, nbsp;nbsp;confcientia non réclamante,

faciamus. Siue enim cdamus,fiuc non edamus,0C fiuc Sabbatum ob-feruemus, fiuc non obferüemus , curandum eft,utnihilcontrafi-* dem,amp; confeientiam agamus.Beatus,inquit,qui non iudicatfeipfum,nbsp;in eo,quod probat, hoc eft, Retftè amp; bene agit, qui cùm confi'tetur li-b ertatem Chriftianam, amp; utitur ea, non feipfum in fua confcientia iu-dicatfeu condemnat. Vulgo,cxhocPauliIoco,dicifoIct, Quiagicnbsp;contra

-ocr page 353-

; - .1 lt;

COMMENT. IOAN. BREN.* LIB. HI. DE CARIT ATE. 353 contra confdentiam,ædifîcatadgehennam,. Bene ergo Facic,qui in renbsp;bus iftis indifFerentibus, quod uerb^s probat,in animo nop condem-nat, alio qui, fî ederit,reclamante confcientia, iam condemn^tus eft,nbsp;quia non edit ex fide. Etfi enim res ipia per fe eft indifFerens, ramen finbsp;facit eam,repugnante confcientia, pcccat, adeoqp baud obfcurè figni-ficat, fe, fi ita res ferat, etiam rem per fe malam, fadurum. Et additurnbsp;generaIis,acinfignis'T'“/^’*,Oinne, quod non eft ex fide,peccatum eft.nbsp;Hæc'T'“(^»relt;ftèintene(ftaafferc nobis magnam utilitatem. Confidere-mus igitur, quod Paulus hoc loco, non inteJligat nomine fidei, qua^nbsp;lemcunque opinionem , quam homines de rebus, pro fuo arbitrionbsp;concipiunt : Sicenimfcelerati conciperepoiFent opinionem, quodnbsp;furari,Iatrocinari, amp; huius generis alia, non efTent peccata, qyemad-modumamp;IudæioccidebantApoftoIos,opinione præftandi fingu-laris cultus Deo :TaIis opinio,non eft fides, Sedloquitur, de fide,nbsp;quæ concipitur ex Verbo Dei. Dicit enim alias : Fides ex auditu eft,nbsp;âuditus autem per VerbumDei.O profunditatem ,(inquit)diuitia-rumSciàpientiæamp;^cognitionisDeif Quiscognouitmenrem Dominbsp;nifSicut ergo nemo cognofcit mentemhominis,nifi earn patefaciatnbsp;fermone,Ita nemo cognofcit mente Dei,quid ipfi placeac,quid difplLnbsp;ceat,quid approbet,quidreprobet,nifi manifeftaueht uerbo fuo.Denbsp;us autem bis publicelocutus cft,amp; uoluntatem fuam patefedr. Semelnbsp;in monte Sinai, cûmpromulgaretDecàlogum.quo uerbo paiâmde-clarauit, quæ opera ipfi placeant,quæ difpliccant.Quare,cum aliquidnbsp;faciendum,uel non faciendum fufcipimus , neceJfe habemus De-calogum, amp; ueram dus intèrprêtatïonem intueri,utmentem Cen^nbsp;tentiam Domini cognofcamus.Itaqueaudio,quôdDeuspræceperitnbsp;ütinuoceturinnecefsitatibus . Pofîumigitur Deurn exfideinuoca-re,quiaexDecaIogofcio eihocopus placere.Econtrà, non polFumnbsp;Sancftosmortuos inuocareexfide, quia huius inuocationis non hâ-beo præceptum Dei, nec extat uHum exemplum eius in fcripris Prol-pheticis amp; Apoftolicis. Quare,qui Sanélos mortuos inuocar,peccat.nbsp;Omue enim,quod non eft ex fidc,pcccatû eft.Item,Non pofium ex finbsp;defurari,quia Deusuerbo fuo prohibuitfurtum.Quare,quifura-tur,peccat. Item,nonpofiumexfiidefcortari, quia extac uerbumnbsp;Deï,quô fcortatio prohibetur.Non committas (inquit) adulterium,nbsp;quo nomine,iuxtareâ:aminterpretationem, continetur etiam fcortanbsp;tio.Breuiter,Sinô hab es Verbum Dei, quo de uoluntate eius certiornbsp;reddaris,non potes etiam id,qdagis,ex fideagere:ideo^ peccas,fi réclamante aut dubitantc confcientia feceris. Omne enim quod non eftnbsp;exfide,peccatumcft. Non fufficitautem talem habere feu fidemfeunbsp;cognitionem. Etfi enim fæpenumero fieri folet, quod ex uerbo Domini certi fumus, opus aliquod per fe placere Deo,tamen èc illud folet fieri, quod Deusadeo abominetur hominem, propter impietatê,nbsp;fit etiam bonû eius opusabominetur. Exempli gratia. In politeia Mo-fijbonum opus erat offerte holocaufta, offerte incenfum,amp; celebrate dicsfeft:osàLegedefînitos,attatnea Deus ait per Efaiamzincenfumnbsp;g $ ueftrum

-ocr page 354-

314' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏH cap; Xim. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

if^hrutn abomitiätio èft mihi : Neómcriiara, 8i SaBbatum, amp; alias fe* ftiuitates nonfcram \ Cüïfttnülc^ltGaucriris örationem,non eiaud^nbsp;am.Et addituf rario :¦Quîà màfiüs ucftrâeïangumé plenæ fuut. Äpudnbsp;Matthacutn capiteïexto 8^ féptimo, iéiunïà 8lt; êkèmofyàæ, bona pernbsp;fc funt op'cra.Si'militèr éfjctrè dèÈnïonès,propbet’âre, fanàre ïhfîrmos,nbsp;opera funt amp; bonà amp; admi'randâ, Et tarnen dëbïs,^uibæe operaim-piè faciebantjdïdtur : Difcedite à rtié ômites, qui ôperamïrli ïniqui'ta-tcm,Non noui uos.ÂGcèditbuc,qùôd Deüs exigatïn lege perfedam^nbsp;iüfticiam. Dieft enirn:Dfîiges Domfnütti Deum tuiim ex toto corde.nbsp;Etproximum ficut tefpfum.At ego,ne qufdem ex dfmfdfo corde dili-go Deüni,amp; antefero proximo raeó,fntèrdüm etfam fuménta.Breuf-tcr,non efthomo^quamuis finélüs * qui perfedlè implèat ópéralegis.nbsp;Vbiautemnon eftperfeâ;a iuflicia , ibieftmalédidio Dei., Maledi-lt;rtus,inquit,quinott peirmàttferit in omnibus fermonibus legis buius.nbsp;Quare,fi dicendum eft, qd res eft,Cüm homo peccet non folüm malenbsp;agendo contra legem Dei, üèrumetiamhón perfecflè faciendobönanbsp;öpera,fccündumlegem Dei, non uideturaliüd relïquüm efle,quainnbsp;quod nihil pófsit eic fidefacere.Quid ergo adhocdicémusfHïc conlÏnbsp;derandum eft, quód Deus non femel tantum fit löcuttis humano genen' , idquepér Decalogiim ck monte Sinai, fed êtiam, qüqd iteruhinbsp;fit locutûs ex monte Ziort. Haéc efi conciO quam Clirifiüs de îuo Éu-angclio adnuneiauit dC quam Apöftöli,accepto, in die Pentécofies,nbsp;Spiritu fânéto,diuulgarûtin örbeterrärüm.Chfifius enim çonciona-tus efi:,quôd eu noftra opera fint imperfeôtlôrâ,quàm ütpblsirit^éc-eata coram Deo expiafe,8e Deum pla(iare,làtisfecerit ifjfe pro pecca-tisnofiris,amp; Deum itâ plâcauerit,ut ctiamfi nÔ impieamiïslegem,Denbsp;lis tarnen faueàt nobis proptef Chriftutti, ôdacceptétChriltumpronbsp;peccatorumrioftrorum expiationé. Qiiarè eümirifiitüirtiùsaliquocfnbsp;Donumopusfacerc, non fufficit.üt ex uerbo Domini cognofeamusnbsp;amp;credamus,quôdplacéatDeôperfc, üerumètiam èrèdendum efi,nbsp;quôdhocopuànohrecoricilieÉriOsped , âut éxpict peccata nóftr^nbsp;coram Deo,fed qüôd Chfiftüs filiùS Del reconciliauerit nos DeÔ, amp;nbsp;quod Deus agnófcatiliud opus, no quia fit peffeéièbonum,fed quunbsp;Chriflus pèffeélus eft,amp;nobiSurià éutù omniperfedliqnc fiia dona-fus.HæC uera efl fides, ek qua ctïam,qü3Ecünqp Opera fîùrit,Dco fuotnbsp;accepta.Hypocritaramp;autefn fîdeà,quia féntiut bona fùa opéra eiïèmé-rita expiationis peécatorum,non ellfides,fed impietàs. Videérgo mi-hi,qpériculöfam,imó quàm darhnafam uitam ducanthypôcritæ,pronbsp;pterea q?,cùmnruîla faciant opera ex ùera fide, femper pecéentaduer-'nbsp;fus Deum.Hucpertinentétiam opera omniä Thalmudiflarum».

quös lùdæos amp; Mâh'umetiilarum, quos TurcaS UOGi-mus, adéot^ omnium aliarum géndum.’

GÀPVt

..... ’*¦

4

-ocr page 355-

COMMENT. IOAN., BREN. LIBER «L DE CARITATE: jyj

CAPVT XV.

0lt;’EiXo^51wq Sfi-élQÛI ÀtUÂ.'rtt TOÄcStVK^ÄTac nbsp;nbsp;aAux-ràvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»9

Mf-ptQ ’eüigt;wTlt;.av , ÈK.«rBç gt;û' Hfj~(£v -s^ifuiov à.^irn.i-Ta liç tû àrec9-of) ¦Jr^îsÇ ôiltaJi/t jfjj.Koà^' à Xf îroçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tedi-rä h jeoxi jäTA* b-«.amp;ûsç gt;475«':f(äaj

6Î ôvQAajùoi tov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ei l’îrvzyÉff-ov îtt’

Dcbéifius autem nos potentes, infirmitates impotentiùrri portàfe, ac non placere nobijpfis.Nant ünufqm'fep noftriim ßroxirrio jplaceatnbsp;inbonumadædtficationem, Etenim Ghriftüs non placuit libiïpii,nbsp;fedquemadmodumfcriptüîneft: Opprobriâ opprobrAntfum tibinbsp;incideruntinme.

I VO funtinfîrmo^unilioniinümgenèra« Akèrunijiticöi ‘ gm'uone Ghriftianæ libertads.Alterumi in moribus feucônbsp;uerfâtionc uitæ.Cüm igitur Paulus difleruerit in piræcedennbsp;ti capitè,dèhis,quiin dodriiia de ufù rcrum indiffcrentiSnbsp;iunt udrùdioresjuelinfirmiores , Nuncinhot.capite diderit de bis,nbsp;quifuntin rporibus uitæ infirmioreszimo facit è ijaeciali admonitionè;nbsp;generalemiamp;hortaturforciôres, ut tolèrent patienter infirmoruninbsp;quafcühque imbéciliitatesitnorbos:amp; üitia. Etfî cnim regcnerahlur innbsp;Ghrirt:o,ôdaccipirtîusperfelt;fiamiufticiani Ghriftiper fidem,raultætanbsp;men reliquæ manent in nobis imbecillitatesi ôi. uitia. Alius eft naturanbsp;morofus amp; difficilis,alius iracuridus alius garrulus, feü loquatulus^a-lius?-ic-«‘'amp;flt;»‘zraç,aliusadremattentior,adeoque nemo eft fine fuis ui-tijs,alius quidem maiôribus,alius minoribus Loquirauf autem dé ilnbsp;lisuitr|s, quæfîdesfecumferrepoteft,non de fjs ,quæ cxcutiuntfi-dem jCt uaftarit confcientiam.Si quis uiderit,(inquit loannes i.Epifto-lajCapr.j.) fratrem fuum peccare peecatum don ad morterri gt;petet, ècnbsp;dabit ci uitam,peccâcibüs tioriadmortem. Eft peccatumad morteni»nbsp;Non pro ilIo,dico,utroges,Omnis iniquitas,peccatum’ eft.Et eft peclt;nbsp;eatum non ad raortém^amp;c. Hîc diftinguuntùr genera peccäti.Aliudnbsp;lt;ft,quod u a ft at confeientian’i,amp; expellit fîdem. Hæc uulgo ùqcancurnbsp;peccata mortalia,-qualialunt,adulterium,homieidiüm,furtum.,fcortanbsp;tio,amp; id genus reliquayde quibus Paulus ait:Ne crretis,nec^ fcortatcgt;gt;nbsp;res,nec^ cultores fimulacrorum,neC^ adulteri,necp nïolles,neque cpjînbsp;eoncumbunt curnmafculis,neçp fures,ne(pâuari,nelt;^ cbriolî,néqucnbsp;maledicijneque rapaccs,regnt Deï hæreditatefn accipient»Prô his,in-quit Ioann'es,non eft orandum, hoc eft,hæc peccata non furrt appro-banda,necinhoraineGhrift^no.tol€randa ? Quieaim es defignant,^nbsp;ftonfuntadmittendiad communion’em publiçæ orationis. Oradunxnbsp;quiderti èft pro omnibus, etiàmimpfjs,ut reiîpifcant. Non eft àuterttnbsp;Orandum, ut fcelerahabeänt fôelïcem progreflum.Quæ enim dicun-;nbsp;Uirpeccata mortalia,nôn funt férendaauttolerarida, fed raagiftra-tus debet ca,pro fuis Legibus,punirc , Ecclefia autem impœnî-.nbsp;untes excommunicare » Aliud éft peecatum non ad mortem, ( hoenbsp;g 4 èft)

-ocr page 356-

55(î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.’ XV. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

eft)tale,quod fecum poteft ferrefidem, quale eft, morofum, iracun-dum,garrulum,durum efle,SCc. Dehocpeceati, feu uitiorum gen ere loquitur Paulus in praefentia SC hortatur, utfornorestolerentinfirminbsp;ores.HoC ut eft earitatis,ita eft prædpuus Dei cultus.Non enim fentianbsp;fnus.nos tantum eolere Deum, facere iaera, cum in cœtu Ecdeiiaenbsp;audimus concionem redtamus publicas preces, fumimus coenaninbsp;Dorninicam.Etft enim h^clacra diligenter funt f3cienda,quippeqiiacnbsp;fint organa, quibus Spiritus iandlus efficax eft in Ecclefia, tarnen fcis^nbsp;mus nos tum èprfcipuis facris non poftrema facere,CLun patienter tonbsp;leramus infîrmorum uitia amp; difficiles eorummorcs.

Cætcrùm,ut hancpatientiam præftemus, excitât nos Paulusdua-bus'rationibus,quarum altera ducitur ab officio bominisChriftiani, altera,ab exemplo Chrifti. Vnufquifque, (inquit) noftrum placeatnbsp;* proximojn bonum,ad ædifiçationem. Hoc enim eft prj hominis offi*nbsp;cium,non ut fibi,fcd ut proximo placeat* Quid ergo eft,quod aliâs dinbsp;cittSiadhuchoniinibus placerem,Çhrifti feruusnon cfiemfRedè.Sinbsp;placererrtadmalum,amp;addeftruÂiônem.SedPaulus difertèhoclo-co additjln bonum,8dadaèdificationcm.Placent Ôd circumforand, ÔCnbsp;fpermologi, placent combibones, amp; cohelluatores, fed ad fcurrilen»nbsp;uoluptatem,ad ebrietatê,ad malum amp; ad corruptelam bonorum monbsp;rum.Noftrum autcm officiû eft,non ut nobis ipfis placeamus,amp; aliosnbsp;prae nobis faftidiamus,fed utproximo fèruiamus.Huc uocat nos Lexnbsp;caritatis,huc uocat nos natura iplà Jn humano corpore,fortiora nietnnbsp;bra feruiuntimbecillioribus,honeftafcruiutinhoneftis.Idem fieri debet in corpore reip.feu Ecclefiæ.Seruitus autê non in hoc propriè connbsp;fiftit, ut alterakeri detrahat calceos,fed ut alter alterius uitia imbecilnbsp;litates patienter toleret.Vulgo didtur, Amicimores noueris,no odo-Hs,quo monemur,utad proximorum uitia c5niueamus,ncc propternbsp;ipfaamidtia difioluamus.AIteraratio du citab exemplo Chrifti. Chri-(lus non placuit fibiipfi, fed ficut fcriptu eft, Opprobria opprobran-tium tibi ceciderunt fuper me. Hoc teftimonium fumptum ett è Plâl.nbsp;éS.qui Plàlmus manifeftè concionat de Chrifto S»C pafsione cius,quë-admodum interpretantur Euangeliftg.Eft autem fentéritia.Nos hominbsp;nés fumus natura,ex peccato originali blafphemi in Deum,ingrati,nbsp;amp; inobediêtes.Meremur ergo mortem amp;infernum, Chriftus autemnbsp;in tantum non placuit fibiipfi, nec fibi blâditus eftjUt,quo nobis ferui-retjBdrtosab omnibus mah'sliberaret,fufcepcritin fe ea fupplida,qufnbsp;nos opprobrrjs amp; impietatibus noftris meriti fumus. Quid igitur offinbsp;cioR2 nos no præftaremus ^ximof Chriftus maiora pro nobis tuIit,S£nbsp;nosinfratrenÔ ferremus minora f Chriftus, cûadhuccflemusimprîgt;nbsp;mortüus eft pro nobis.Et nos in fratre non toleraremus patieter illudnbsp;uitiû,qd uerarà pietatem non cxcütitfHucpertinetjqd amp; alias Paulusnbsp;ad Philip.cap.i.fcribcns,Is,inquit,affelt;ftus fît in uobis,q fuit in Chrinbsp;fto Iefu,qui cùm cflêt in forma Dei,amp;c.Et queadmodum Deus repennbsp;dit Chrifto fuam pafsionem maxima gloria, ita etiâ rependet unicuicpnbsp;fuam tolerantiam cumulatim,non tam in hoc,q in future feculo.

-ocr page 357-

COMMENT. IOAN. BREN. LIS. IH. DE CARlTATH.

OflK 7tJ'7r^7Ç«lt;p»,€(ç rl i/x€'Tïflt;tt' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'7Æ€'gt;ç«îlt;px,iva2s^- ^xra-

jwivxç Hj TrcoaaxXKrtei»!; 7Çlt;xlt;p6^v t'S' tÀTViAlt;x

Nam quascuncp prçamp;ripta funt, in noftram doclrinam præfcrtpta f«nt,utper paticntiam ôi coniolationem Scripturarüm fpcmhaznbsp;beam US»

Ciraui't Paulus ex PGImo fexagcïimôoâ:auo,Opprobria expro-brantiom ti'bi cedderunt fupcr me. Haec, cum fciiptâ ßnt de Chriflo, poflctquifpi'am obrjcerePauîo , quod dtaret fcripturam odofe ÔCnbsp;impernnentcr. Quid enimad nos^quod tantum de Chriflo fcriptumnbsp;cftf Refpondetigitur,amp;:commcndatnobis fcripturæautontatemnbsp;amp;ufunimemorabiIidiâ:o.Quæcunque,inquiens, præfcripta funt,nbsp;in nofiri dodtrinani præfcripta funt » Scriptura enim,nô feruit uni tannbsp;tumhomrnuniætari,amp; qsbominibus, dequibusnominatimfonat,nbsp;fed feruit generaliter omnibus ætatibuSjamp;hominibus, ufqueadno- ’•nbsp;Uifsimumdicm.Suprà,ineapite quartOjCÙmdiHèruiiTet de Abraha*nbsp;îno,addit. Non fcriptum efl,propter ilium tantum, impuratum fuif-icillijfed etiampropter nos,quibusimputabitur credentibus, Ôlc.Ecnbsp;priorc Corinth.decimo »Scripta funt propter admonitionem noftri,nbsp;«n quos terminiætatum indderunt.Etli enim funt quidam perfonalianbsp;»n fcn'ptura, quæ perfonas non egrediuntur,nec in exempl um trahennbsp;dafunt,tamen habent etiam ilia fuum ufum. OMN1 S, inquit Pau.-lus alias, fcriptura diuinitus eft inlpirata, amp; utilis cil ad doCtrinamj adnbsp;redargutionem,ad corrclt;ftioncm,ad inftitutionem,qu^ efUn iuftidainbsp;iitinteger fit Dd homo,ad omne opusbonumapparatüs.Perlîriiig»nbsp;mus igitur aliquot partes utilitatis fcripturæ. Acalia quidcm fcriptanbsp;prophanorum autorum »alias habent militâtes »Sunt enim utiîia ad a-gendam banc corp oralem uitam. Sacra autém fcriptura maxime omnium utilis eft ad ucram fpiritualem uitam,amp; cœleftem ac perpetuarnnbsp;fœh'dtatem.Ecceigiturtibi,adhancfpirituaîem amp; coelcftem uitam,nbsp;inprimisnecellàriusnobisell: TIMOR, DEL Quomodoauten^ gt;nbsp;banc uirtutem confequemurfNon habemus earn natLiraIitcr,quippenbsp;quôdpropterpeccatum fitnus natura contcmptores Dd. Qtiomo-do igitur côfequemur eamfCertè non è carne humanitus,fed c Spiri-tu diuinitus,amp; è cceîo.Spiritus enim fanélas amp; docct nos,ôd operarurnbsp;innobis, timorem Dd, organo fcripturæ, Si. per minas ac exemplenbsp;fcripturæ.Proponit nobis Cainum,contemptoremDei.Proponitd«nbsp;lüuiura, incendiumZodomæ, fubmerfioncmPharaonis,deuaila-tionemurbis Hieruiâlem, Si multa alia diuinæ iræ exempla tam pu-blica,quàmpriuata .Hæcnon funt propter illos tantum fcripta, quorum fitnominatim in ipfîs mentio ,fed propter nos,utdifcamus T1-MOREM DEÎ, amp;exdtcmuradpœnitentiam.Idemenimdlad-hucDeus,quituneerat,Ecnoseadem fumus caro, aim ilîis homini-bus,quitunefuerunt. Adhæc,ninDeus uoluüTethis exeniplis iramnbsp;fuâ uniuerfo orbi condonari,nointulilîèt impijsfuppliciumin hoefenbsp;culo,fed diftulilTetjuft^ ad futur?tfecuIS,qd propriè ad impietatê uerènbsp;lt;t fuffîdcter puniendâpcrtincuDcindead fpiritualê Si gternâ fœîicitîinbsp;teiU

-ocr page 358-

35t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM CAP. 5CV. EPIST. PAVLI AD ROMAN.

tem necefiaria nobis cft fides, uidelicet ut credamus quod Deus fit no bis propicius propter Chriftum, amp; reputet nos iuftos, fcii rc-mittat nobis nofiram iniuiliciam propter ipfum . In hunc ufum pro-«nbsp;ponitfcriptura Abrahamum, de quo pauïoantèdiAum eft.Eadeni ranbsp;done proponitur coneio Prophetæ Âbacucjuftus cfua fide uiuet.Sinbsp;militer PiaL^bBeati quorum remifigfunt iniquitates,amp;f quorum teâanbsp;funtpeccata.Eodem confilio proponitur apudLucammuJierpecca'nbsp;trix,ad quam dicitur,Fides tua te ialuam fecit.Et Latro,qui audit:Hogt;nbsp;die mecum eris in paradifo.Hæc,amp; huius generis alia proponit nobi«nbsp;fcriptura,ut Spiritus ian(flus hoc organo fit efficax,ôd creet in nobis finbsp;dem.Præterea,adccelefl:em iàlutemneeefiaria nobis efiSpes confonbsp;latio inaduerfis ? Neenim pereamus in aduerfis, fed contineamur itinbsp;offido, necefîehabcmusfuftentariSpe confolatione,quænobis,nbsp;autore Spiritu iànélo per Scripturam fubminiftratunHunc fcripturcnbsp;ufum Paulus hoc loco expreisè proponit : Vtper padentiamjinqui-ens,amp; confolationem fcripturarum Speni habeamus. (hoc efi:) ut di-élis amp; exeraplis in fcriptura traditis,condpiamtis in omnibus afflidtionbsp;nibus, patientiam, confolationem ÔC Spem, Hucrelpiciunt exéoipî^nbsp;AbeIis,Noe,IoIèph,Dauidis amp; aliorum Sandorum, quorum fit

' do in fcriptura. Deus enim feruauit eos in extremis malis, 8d donauit eos perpétua gloria, non tantum ipforum, uerumctiam nofiri cauiâ,nbsp;ut SCnosinnoflris aduerfis Spem confolationemhaberemus.Nc-que enim cxcuiàrepoflumus noftram mcefh'ciamdC deiperationeffl,nbsp;noftra uel indignitate uel iniquitate , ut dicamus, nos non tam iuftosnbsp;amp;piosefièjquâminifuerunt. Deus enim feruauit eos,non propternbsp;ipforum uel iufticiam,uel dignitatem, fed tantum propter Chriftum.nbsp;Nam amp; Chriftum ipfum fuum Filium donauit per crucem maximanbsp;gloria, non propter ipfum tantum, fed etiara propter nos,ut ex fidcnbsp;in ipfum habeamusin omnibus malis Spem amp; confoladonem. Po-öremo, neceflarium etiam eft, ut ex fide amp; fpé obediamus uocationinbsp;Dei, in bonis operibusambulemus . Adhancuocantnospræce-pta Dei, amp; exempla piorum, quæ fcriptura nobis cognofcenda proponit. Hæc eft infignis commendado fcripturæ, utfciamus,in quemnbsp;ufiim fcriptura, quæ Propheticis Apoftolicis literis conftat, nobisnbsp;fit propofita, uidelicet, non ut faciat nos carnaliter fecuros, ad quantnbsp;rem pétulantes eaabutuntur.’nec ut exdtet in nobis deiperationem,nbsp;quo modo ea abutuntur illi , qui ex dodrina de prædeftinadoncnbsp;nonreclèintelledaabijciuntomnemfpera iâlutisfuæ, amp;cùmaudi-unt,multosuocatos,paucosuerô cledos, perfuaderi non poftunt,fi.'nbsp;bictiam,intereIeétoscftèIocum:Sed propofita eft nobis, utreddatnbsp;nos fpiritualiter fecuros,amp; excitet in nobis ac confirm et fidem,ipem,nbsp;eonlbladonem,caritatem, amp; omne genus uirtutum. Quare,qui è di-(ftisiCTipturæblanditurfuæpetuIantiæ, aut concipitdeiperationenxnbsp;defua iàlute, aut induIgetalrjsprauisaffeÂibuSjhicfciatfelongifsi-me à uero fenfu, ôd fcopo fcripturæ ab errarc , ÔC eam, impio fuo abu-fujmagna conturaeliaaffîcere.

-ocr page 359-

«tÂaJÇ'^i/AÂçeîçJï'ldwôioiî,

Deus aUtcm patiehtiæ $C confolationis det uobis idem mutUO iru ter lios fehlire ffccohdum lefurti CSin'ftum lit unanimitcr uno orènbsp;gloriAcétfs Dcum«c]PatrcDomin{noftn'feraGhn'fti. Quaproptérnbsp;àflumiteuosinu«cem,qucmadrtîodumôi:Chnftus afîumpfitnos innbsp;glomm Patris.

• Exhorfadoniadmutua carrtads officia, addic Paulus precationem, BtDeus detincrcmentum doclrinæ.quo fruclurnafFerat.Obferuabfnbsp;*eexeniplum,quo monemur,quid aobis.confedo noftro offidoj amp;Cnbsp;negodOjfaciedumfiüNamquemadmoduiiiagricoIa debet quidern*nbsp;lt;‘are,nondumauteafuntabfolutai quæfuntpræcîpua caufafrudus.nbsp;Neceffàrio cniniaCccdere debet irt cremen tu feubenedidio Dei,quænbsp;ßifiaccefienc,reliqua omnia funtinutilia.Q(.)id ergo faciêdum eft agrinbsp;«ola?jpoftqOpera fuaeuocadonis,tn coleado agro,abfoIuitfNum toi*nbsp;pefccodüilif numftertendumfNihil mfnus,fed irtdocahdus eft Dominbsp;nus Deus nofter per lefum Chriftura, ut det in er cmenxum, amp; effun-datbenedieftionem fuamfuperagricukuræijtborem.Nctj cnîm(uta-lias Paulus ait)qui plantac eft afiquid, neqj qui rigatifed qui dat incrc-nietitum,Deus:fta edam in rebus fpiricuahbusiin adminciando aiiXnbsp;diendo uerbo Deijdebeinusquidem noftrum offidum facerc,uf ad-nunciemüs,amp; audiamus Euangdion Chriftiiö^ cxpücadonem feripeunbsp;ræ.(quantum cnim ufum babeatfcripturàjpaulà ante dieftum cfti)hfcnbsp;Äutem non fuffidunc,fed benediétio öei accedat,neceftè eft. Quid er.-go fàciamuSjUtbenediélionchi Dei impettemüsf Non certè exiftimenbsp;tHusnos cura noftræ falutis fan’s defunÂos,fî concionem Euangdti aitnbsp;dierimus, fed necefsitas ex/git,utaudito uerbo Def,inuoccraus Dnrnnbsp;Deum noftrum,amp; fummis uotis pétatnus b en ediction em Dei .Vidénbsp;mihi éjtCmpîum Paidi,qui cûrti optinia dôcuiflet,notl ibi fubfiftit,necnbsp;Ignauiterftertitjfed addirprécationem, ut Deus déc uérbo fuo incré-inentum.Tribuitautem Deo infignia epitheta: Vocateum Deumpa-tientiæ amp; confofationis.Regeni H{ipaniæ,aut Régem Macedonia: uonbsp;camuSjCui ud Hifpania ueJ Macedonia paret ; ira Deum dicimus De-ünipatiennæ,S^ confolationis,qgt;babcatinfuapoteftate omnem patEnbsp;entiam amp; confolationem,quæ funt cedeftis regis, quafi feuda,ut ea innbsp;Vaiàllos fuos conférât.Qiiare,qui opus habet pacientia confolationbsp;ne,non poteft ea exfua carne conféqui, qnippe quæpcccato ira cor-rupta eft,utnatura fuanon nifi impaderiiiam ÖC dcfperationem in ad-Uerfisgeftet. Necpocefthasuirtufésfidi è feripris humanisfeu phi-lofophieis parare. Hæcénim fcrjpta,etficôntinent quafdam fpeciofâsnbsp;Sfiucund.iscogiranonesderemedhsaduerfiéfortung,famennô pof-func ullam in u eris tentarionib us,et in fümmis ilîis mortis ac inferni p enbsp;rieufis confolan'onem afferre. Sed hæ uirnites petédæ fun t è folo Domino Deo noftrojidtÿ ptr facrgftripturçkdionêauc explicationern.

-ocr page 360-

3(îo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IH CAP. X% EPIST. PÄVLI AD ROJMAW.’ ' gt;

quæ éR cœlefte organon,per quod Deus eft in nobis effîcax.

Vid camus autem nunc, quid Paulus prccetur. Vt mutuo,iiTlt;piiG inter Itos idem fentiatis.Qiiid crgofNum fatis eft,nt inter nos confcn-'nbsp;tiamusfNon certcfi'mplici ter fatis. cft.Confentiunt enirn inter fc,etiainnbsp;latroqesjin fuo latröcinïpi T urcæ in fua impietate^ypôcritæ ihfqa hynbsp;pocriiî.Âddit-efgo Paulus : Secundumleiura CïiJ;iituin,inqui'cns,utnbsp;uno ore glorificetisDeumnbsp;nbsp;nbsp;Patrem lefu Chrilîi. Hic eft uerus con-

feufus,quiâDeoprobatur,Nam côfcntirefecundum.Iefüm Chnftn, principiOjcft communi confcniu credere, folumlefumChrtftum eïîcnbsp;pcccatofum noftrorurti expiatoremJtac^ perieuerantibus hypod'itis'nbsp;monachis in mcritornm fuorum conhdentiainon eft inter ipfos pinbsp;us confenfus, fed confpiratio malignantium Deinde confennrefe-»nbsp;cundum lefum Chriftum,eft in rebus indifferentibus feruare concofnbsp;diam,amp; uitia proximi,quæ confeientiam non uaftant,patienter toléranbsp;re.1 ali coniènfu glorificatur Deus. Vt glorifîcetisdnquit,Deumuna-gt;nbsp;nimiter amp; uno ore. Non glorificatur publico tantum carmine, quodnbsp;uno ore cantarc falemus, fedglorificatur propriè, FIDE in Chpftörnbsp;amp; CAPITATE proximi.Deus enimhabetur per.Chriftu clemens,nbsp;mifeÉcotsdiberalis,quæ funt maximæ lau des D ebEt p er; caritanem ef-*nbsp;ga proxinuinr teftificamur noftram erga Deum ôûpræcepta ei«anbsp;dien£iain,atcp gratitudincm.Qjio teftimonio tribuitur Deo laus ma-ieftatisamp;dominationis^Rdiquum igitureft,utcümDeusipfeDft®nbsp;rat Sgt;C afferat nobis per/crip ta Spiritusfinófa’ patienüarn ÔC confolatibnbsp;nem,non fîmus impatientes erga nofirosproximos,q«i fuo quodamnbsp;uitio, autimbeciUstacenobisfuntnaoIeftijfed qüemadmodum-Ghtbnbsp;ftus aflurapfit nos^quamuis infîrimôs,imô à fe alienos,amp;: fecit nos pfir*nbsp;tidpes gloriæ Dei Patris fui, ita,amp; nos aftiimamus noftros proximosjnbsp;èc finamus eosillorum beneficioriïm,que Deus dementer in nos connbsp;tulit,participesfieri.

AV)y QlHTouv Xfis‘ov(/’tûJxûvov7V3i^\tSjj3ifèx'Tî/x.'îtçlt;zrlç«ÂM6eiÂlt;;9tlt;i“, dç'T® , èeC«iCû(5:i TOç î'm'Yi'eÂtlt;x^Q 'Trà.Ttfànbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Z3-îf tAf»Ç

Al« isèr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cv tSveai’v^^ôvô/jicz-n

brKÀiv A£'yej,EÛ'^gt;«v3gt;i2tÏ9v»^''îo’ZAao\j’aur.Koà-7rKÀii',An.e~'TE nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

TO TO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i-7r«tVî(ÿÎ6 «JtoV TTOli-réV-01 A«ki,Klt;)£i TTKAiV H(^r«ç Aty eigt;ES»l » fH

M'isa^oQK^eTvEdvûv^iTt-’oiù'^iamp;VHiATnaûinij,

Illud autem dico,lefum Chriftum miniftrumfuiflê circuncifîoftia pro ueritate Dei, ad confirmandas promifsiones Patrum, gentesnbsp;pro mifen'cordia glorificetit Deum.Sicutfcriptum cft. Propter hocnbsp;confitebor tibi in Gentibus, amp;nomini£uocanani,Et rurfusdidt.nbsp;Gaudete Gentes cum populo eius.Et rurfum ? Laudàte Dominumnbsp;omnes Gentcs,amp; collaudate cum omnes populuEtrurfus Efaias dinbsp;cit,Erit radix leifg, ÔC qui exurget ad imperandum Gentibus, In conbsp;Gentes fperabunu

. 1

Pertinet amp; hoc ad col^ortationem, qua firmimoncntur,ut portée înfîrmorumimbedllitates , amp; ut inuicêfe aflùmaat,fîcut Chriftus nojSnbsp;ingio-

-ocr page 361-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. IIL DE CARI.TATE.

in gloriam Deiaflumpfit.Non eft enim obfeurum ex Acfti's ApoftoK-qs,6c ex epiftolaad Galatas,q? inter Iudæosamp; GeceSjUtrostpadChri ftum conuerfos, magna exorta fit controuerfia,in qualud^ rixabant,nbsp;neminem è Gentibus ad communionem Euangelq feu ad Chriftianif-mum admittendum,nifi circumeifum, (hoc eft ) ex Ethnico ludæumnbsp;fadum,amp; legi Moli fubiedum. Prætexebant autem fuæfententiæ,qgt;nbsp;folus populus Ifrael, feu poften’ Abrahæ, eftent gens diuinitus eleclanbsp;in Eccleßam Dei, ilîi foJi,aut,qui his per circuncifionem adiunge-rentur,ad Mefsiam pertinerent. Vnde Mefsiara ipfum,cùra adhucnbsp;iiitam in his tern's ageret, nunq concionatu eife Euâgelion fuunr internbsp;Gentes,adeoc^ palam dixifte non fe miirura,nißad oues Ifraelis, quaenbsp;penjifentjAcuetuiflequoepfuis Apoftolis,ncin uiamGeuum.SdSa-maritanorum ircnnltacp ludæi ad Chriftum conuerfi faftidiebant Gê^nbsp;tes,quamuis amp; ipias ad Chriftum conuerias,amp; uilipendebant eas ma-gis propter Ethnicifmum, q q? amarent eas propter Chriftianifmum»nbsp;Vicifsim etiam Gentes uidebantur habere noniniuftas cauias,cur lu-dæos contemnerentjUidelicet, qj poft patefadum amp; uulgatum Euannbsp;gelion Chriftijiudæorum populus effetabieduSjUcamplius eflecEc-cleßa DeijGentes autem eledæ.Quare Paulus dirempturus has rixas,nbsp;amp; hoc mutuum faftidium,hortaturutrofcp,utpacem amp; concordiamnbsp;colant.Necp enimludæos,necp Gentes habere légitimas caufàs,curalnbsp;teri alteros defpicerent.amp;f abiediores ducerent. Nam,quod ad ludæ-osattinet.uerifsimum quidem eft,quód Chriftus,dum in hac terra uinbsp;tam ageret jfuerit externo fuo minifterio Diaconus,feu minifter Cir-cûcifîonis,hoceft,Iudæorum,8lt;:prædicaueritEuângeIionftjum,nonnbsp;interGenteSjfed tantum inter ludgos.Hoc autem non idciroo fadumnbsp;eft,quôd fignificauerit Gentes, quamuis incircuncifas,non adinitccn-das eife in cômunionem EuâgeIii,Sed pro ueritate,inquit,De!,ad co-firraandaspromifsion.esPatrura. Voluit enim è Iudæis,non è Gentibus homo nafci,quia Deus promiferat,fe è pofteritate Abrahæ ôd Da,nbsp;uidis filium fuummifturum. Voluit etiam inter ludæos tanrüm,amp;f nonbsp;inter Gentes Euangelion fuum adnunciare, quia didum erat ab Efaia,nbsp;Chriftuminchoaturumminifteriumfuum in Galilæa.Sic enim dicicnbsp;Efaias : Primo tempore uilis habita eft terra Zabulon amp; terra Nepta-lira,nouifsimo autem temporeglorificata eftuia maris translordanê,nbsp;Populus,qui ambulabat in tenebris, uidit lucem magnam.Idem quo-que ßgnificatEfaias, ciimait,Chriftum feifurum fuper folium Dauid,nbsp;amp; fuper regnum eius,hoc eft, Chriftum prædicaturum Euangelion funbsp;Dm (hoc enim eft feeptrumregni fui in hac terra) in regno Dauidis,nbsp;feuin populo Ifrael.Ciuare, quod Chriftus adnunciâric Euangelionnbsp;luum,externo minifterio, tantiim inter Ifraelitas,non etiam inter Gennbsp;tes,nö ideo fadum eft,quód Gentes,quamuis incircumcifæ,non per-tineant ad Chriftum, fed ut Chriftus teftificaretur,Deum Patrem fu-iim elleueracem,amp;implere promiisiones,quædidæfuerâtadPatri-archas,denatiuitate fua è pofteritate Abrahæ, amp; de externo fuo minifterio inregno Dauidis,feu inter Ifraelitas.Quodautemad Gentes at-h tinet

E/4. cap.

-ocr page 362-

5lt;Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' XV. ' EPIST. PAVLI AD ROMAN,

5 jîinct, etfi fucrunt quondam à repub. Urach's ah'enatsc, amp; populus I'm-' plus, tarnen hoc non co refptóc,ut ab omni Spe confequcndæ làlutisnbsp;excludantur, fedpodus , ut quo fucrunt mifcriores^ deplorado-rcSjCO mifericordiaDeiindigcndoresiudicarentur, ac tandem etiamnbsp;fuo tempore earn confequerentur. Non fuit quidem ab initio orbiïnbsp;terracjinter Gentes uulgatum, quod accefilirae fint tandem ad popu-lum Sc Ecckfiam Dei, extant autem in Prophetis non obfcuræ pro-mifsiones,qusc probant »non folum ludæis, uerum etiam Genribusnbsp;in EcclefiaDeilocum futurum.

Præter illas autem pr omifsiones, quas Paulus eapitenono,dcüôca done Gentium commemorauitjredtat etiannn hoc loco alias.

i. Regum uigefimofecundOjSc Pialmo decinlofeptimo : Confit«?^ bor tibiin GentibuSjSc nomini tuo pfalmum dicam. Hoc efi: uaricinPnbsp;urn de uocadone Gentium,quôd Chrill:us etiam Gendbus fit reuelannbsp;dus,amp; Euangelion Chrifii inter Gentes adnunciandum ,ut conuerfenbsp;ab Idolomania laudent Deum, SCnomen eius inuocent. Efi: autemnbsp;hocmanifeftumteflimonium Pauli, quod hie Pfalmus , nonfitpro^nbsp;prie intelligendus de Dauide,fed de Chrifto. Sicut amp; ille ucrfi'culus e^nbsp;iuidem PfalmiiConftitues me in caput Gentium, populus quern nonnbsp;cognoui, feruiuit mihi, auditu auris audiuit mihi, qui de folo Chrifio,nbsp;non de Dauideintelligendus eft, teftatur Spiritum ianctumin toronbsp;hoc PialmOjin folum Chriftum refpiceret

Deut.trigefimo fecundo,Laetamini Gentes unà cum populo eins. VcIiuxtaHcbræurn textum i Laudate Gentes populumeius.Eft amp;nbsp;hoc uadcinium de uocadonc Gentium , ècandco Mofi fumptum,nbsp;quod Gentes futuræ fint unâ cum populo Ifraeîidco, pardeipes benenbsp;fîciorum Euangelrj, ac cceleftis lædciæ, quam credentesin Chriftumnbsp;capiunt ex Euangelio eius.

Pfalm,u6. Laudate Dominum omnes Gerttes, colîaudatc cum dm nés populi.Concionatur Sc hic Piàlmus de uocatione Gentium,amp;nbsp;cet Gentes unà cura populo Ifrael unara fore Ecclefîam Dei, amp; eos u-nàagniturosDorainumChriftum,amp; glorificaturosnomeqcius,utnbsp;Gentes commêdentgratuitam Dei mifericordiam, qua præter omnenbsp;raeritum afiumptæfunt in EccIefiamDei.lfraelitæ autem laudentuerinbsp;tâtera Dorainfiqua feruatg funt ipfîs promifsiones,qug diftæ fueruncnbsp;ad Patriarchas ipforum,ficut amp; in codera Pfalmo fequituriQuoniaranbsp;con^rmataeftfuper nos raiféricordia eius, amp;ueritas Domini manetnbsp;inæternum.

Eiàiæn.EritradixIcfiæ, ôi. quiîrxurgetadimperandum Gentibus. ïneo Gentesfperabunt.Hoc iuxta Hebræum textüra.(NamPaulusnbsp;uidetur hoc teftimoniumè traladoe LXX. excripfifte)ita legitur.Eritnbsp;in ilia die Radix leftæ, quæ ftat in fignum populorum, quod Gentesnbsp;inquirent, SCc.

Quodauteraadditur,Qui exurgetadimperandum Gentibus,uf-detur uel è Piàlmo yj.Omncsgentesferuient ei,ueî ex Elàia cap.42.Iu-dicium Gentibus proferet, hue tradudum* Eft autemfententia : E fa-miliat

-ocr page 363-

COMMENT. .IOAN. BR^N- JH- DE ÇARITATE. 3^5 wilia IGi',qui fuit pater Daui'dis,nafcetur Chriftus,qui non tantum donbsp;minabit in Ifrael,uerumetiâ in terGentcs,utnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiant EcclefîaDeif

participes benefîciof um ÇhriftiJnpriniis autem obferuandum eft, quôdEGiasuocatChriftum fignum,fèüuexillumyfeuTrophaeum,nbsp;quod fît inter Gentes excitandum amp;:ftaruendüra» Soient autem talianbsp;fîgnafeu trophæa erigi in argumentum ôd monumentumuidoriæ»nbsp;Vnde primo RegumfeptimO, cùm Samuel reportafiètuicfloriamànbsp;Philiftinis, inftituit lapidèam ftatuam^in fignum üiélôriæ, èc üoeauienbsp;Lapidemadiutorq Sunt SdintergentesTrophæajUiiîloria’monu-mentainftituta.Sicamp;Sexcitatæfueruntaliquotiés inter Gentes Statuas heroum y quæeflent monumentâuirrutis ipforum His non-nunquamadditafueruntfüâ priuilegia, ut fêrüi qui ad bas ftatuasnbsp;confugiftènt, tuti efièntà fæuicia dominorum fuôTüm. Quaîia priuilegia habuerunt etiam apud nos publica templa .Erant ôc apud lu-dæos ciuitatesrefugri,quafîafyla,in quibushomicidæ ab occifî cognanbsp;tis tuti erant.Extatin Ethnicis feriptoribus uaticinium fuifie de Syba-ritis, quôd tune fînt perituri, cùm pluris apud ipfos fieret homonbsp;quàm Deus, Acciditautem, utferuusfugiensdomini fuifæuiciem,nbsp;contulerit fead ftatuam Del. Non tarnen fuit iïlic tutüs. Deinde pro-ripuerit fe ad ftatuam patris domini fui. Et hîc demum tutus erat,nbsp;Hocidcircorecito,nonquôdprobanda fît impiètas Ethnicöruminnbsp;colendis ftatuis, fed ut oftendam, quas prærogatiüâs fiatuæ gt; ÔC trophæa, aliaquc id genus fîgna feu monumenta quondàmhâbuerint,E-faiasigituruocat Chriftum, fîgnumfeü trophæum diuinitus éxcita-tum,quôdisfolusacceperit à Deo Pâtre fuo ueram iïlamprærogà-tiuam, ut quôtquot in fuis aduerfîs ad hoc fîgnum confugiunt tutinbsp;fîntabomnibustyrannifuiflagellis . Tyrannusnofterefi:Satan, Hicnbsp;flagellât nos ,nunc obiedamagnitudine ÔCgrauitâtèpeccatijnuncæ-rumnispaupertatis , nunc horrore mortis amp;:inferrti. Qüare fî confu-gerimus ad hoc trophæum,inter Gentes prædicatione Euangelfi ere-01 um,quod eft Chriftus, per fidem, Sd crediderimus, peccata noffrànbsp;per Chriflum expiata, amp; paupertatem, mortem acinfernum , per i-pfum deui(fî:a,non eft dubium ,quin tyrannus Satan necelîchabéat,nbsp;fefe unà cum fuis terroribus in tartarum proripere.Inuitat autem Chrinbsp;ftusipfenos ad hoc trophæum : Omnem jinquit j qui uenitâdm^,nbsp;non ef) ciam foras. Et :Venite ad me omnes,quilaboratisamp;oneratinbsp;eftis, amp; ego refocillabo uos. Quodcùmitafehabeat, cum ludæisnbsp;Gentibus, ut fin t per Chriftumfaôli unum ouile j non habent îudæi,nbsp;curGentes defpiciant, nec habent Gentes, cur lüdæosàbominen-tur,fed debeant pacem 8d concordia felt;ftari.Cæterùm,quia quæcuh-que præfcripta funt,in noftri doélrinam præfcripta funt * fîcut pauiônbsp;ante dieftum eft,fciamus hoc, quod Paulus de Gentibus amp; ludæis dixit,ad nosquoquepertinere. Sicutenimmonenturludæi amp; Gen--tes ad Chriftum conuerfî, ut pacem colant, nec alter alterum faftidi-at,itapauperes 8d diuites,ægroti amp;ûni, inglori) Sdnobiles, quiaU-num Chriftum agnofeunt, unitatem etiam animorura fcruent,nec al-h Z ter

-ocr page 364-

IN CAP. XV.’ BPrST. PAVLI AD ROMAN.

ter alterum cotitcmnat ,fcdqu®quo officio poßit, adiuuet.


Deusautemfpei'impieatuosomni gaudto amp;fpacc,perfidefti,fn hoc,utexuteretisinSpe,per potentiani Spiritusfandi.Perfuafunlnbsp;cnim habeOjfratres mei,amp; ipfe egó de nobis,quod amp; ipll pleni eftiSnbsp;bonitate,impleti omni fcicntia, ualentes etiam inuiCcm alius aliuninbsp;àdmonere.Sed tarnen audacittslcripli uobisfratresex parte, uelutinbsp;tommonefaciens uos, propter gratiam.quædata eft mihi â Deo, innbsp;fioCjUt fini minifterlcfuChriftiinGentes, adminiftrans Euangeh/nbsp;on Dei, ut fiat oblatio Gentium acceptabilis, fandificata per Spiritnbsp;tamfanduin.

îterum addit Paulus precationem amp; uotum.ut quod antea doc u’û de mutua inter ludæos Sgt;C Gentesad Chrifiianifinum conucrfoscari-täte pace feruanda, gratia incrcmento Deiperficiatur. Et quia rcnbsp;citauerat didlum Pro’phetæ: In eo Gentes ipcrabunt,idcirco funiitocnbsp;cafiotiemàuerbo Sperandijamp;^ficut antea tribuit Deo epitheton pa-tientiæ confolationis, ita nunc tribuit ei epitheton Spei. Deus Ç irl'nbsp;quiens)Spei,acprccatur,utDeus,quiefiautorSpei, effîciatjUtiuxtanbsp;didluni Prophetæ, exuberent in Spe, amp; impleantur in omnibus ad-uerfîsjipirituali gaudio,amp; pace feu tranquiHitatcanimi,quæ per fîdcmnbsp;acquiritur, uirtute Spiritus iândi in nobis excitatur. Habes hîc quanbsp;tuor infignes uirtutes,quarum incrementum Paulus Romanis preca-tur,Fidem,Spem, Gaudium amp;: Pacem. Ac de fide quidem Spc,fu-prà multa ditfta funt. Gaudium autem,nô intelligasmundanum èc carnbsp;hale,fed fpirituale amp; cœlefie, quodecerta ccelefiium bonorum ex-pedatione, perSpiritura iàn(ftum,concipitur . Similiter amp; Pacem,nbsp;honintelfigasmundanarajfeufecuritatem ab externa perfecutione,nbsp;quæ etfî èc iplâ donum Dei efi:, tarnen de ea hîc non fit ferme. Nec denbsp;niutua inter nos pace, feu concordia.Etfi enim amp; hpc donum Del efi,nbsp;Stfadhaneferuandam Paulus iam ludæos amp; Gentes cohorratus cfi,tanbsp;men hîc præcipuèintelligit nomine Pacis, illam animi tranquillitatcmnbsp;coram Deo,de qua Capite qpinto dixitdufiifîcati ex fide,pacem habenbsp;musperfefurn Chrifium Etquiahæ uirtutes,nonnafcunturinhu-manacarne,fed donantur diuinitus,per Spiritum fan(fium,idcirco

Paulus ipfe petit eas de cœlo, Sc monct nos fuo excmplo,ut Si.nos ipiàs, inuocatione nominis Dei, de cceîo accipere fiudeàmus.

Poft precationem uotum addit Paulus exeufationem fuæ er-ga Romanos feu eritatïs. Videbatur enim aliquant© feuehusauthbe-

rius

-ocr page 365-

COMMENT. IOAN. BREN.' LIB. ’’HE' DE- CARITATE. jtfy riusjtani inludæos, quàrri in Gentes,inuedus,quani homines moro-fîin uiro ignoto ferre poterant ,Tu quises, (inquit ) quiiudicas dea-lienofamulo f Etjl’u fidem habes ,habc apud temetipfum.Hæc, ÔCnbsp;alia eiufcemodl uerba etß non male dicuntur,tamen uidenturhberio-»¦a,quàrtiquâepoIiticumhonTinem apud ignotos deceant. «Excufàcnbsp;igitùrhàhcinciuilitatem, utapparebat, amp; affirmât fe id non fedfle,nbsp;Uel arrogantia,uel contemptu, uel temeritate, fed officio, mintftenbsp;do .Scio, inquicns, uofipfos tanta efle fcientia rerum cognitione^nbsp;lit poisitis, uel abfque me, alter alterum de rcb us necelîàrqs admone*nbsp;re, Nondubitoetiam,quinuosrantafinsbonirate, amp; humanirate,nbsp;lit meam illam feu audaciam , feu -Traf/iiffi.xp æqui boni confulatis. 'nbsp;Nam, quod feci, necefsitacegratiæ mihi datæ, hoceft, offidj Sdmi-Difterrj mei feci. Âudiamus Crgo officium minifien'um Pauli. Mi-Difter,inquit,fum lefu Chrifti in Gentes, Sacrificans,feu admini-ftransEuangelion, ut fiat Gentium oblatio acceptabilis, faridïfficatanbsp;perSpiritumfandum. His uerbis exponit Paulus, quid fîhiuolue-dnt Sacrificialudæorum,amp; qui fint publicè præcipui cultusDeiinnbsp;Chriftianifmo. Nam,cùm dicit fe làcrificarè Euangelton, fignificacnbsp;facrificia Legis , non fuiiTe nifi condones Euängelij de lefu Chrifio, i-deoque, cùm Paulus breuem admodum cöncionem habuit de Chri-fto, ÔC éxpiatione peccatorum per Chriftum, raaius fàcrifidum per- jnbsp;egit, quàm cùmSalomon,in dedicatione rempli madaret hofliaspanbsp;dficas Domino boum uiginri duo millia, Sfouium centum uigindnbsp;millia.Minifteriumenimfacrifîcandiin Lege Mofi primum quideinnbsp;omniumadumbrauitminifterium Chrifii, quo fuumipfius corpusnbsp;êcfanguinemobtuIitDeo Patri in cruce ,ad cxpianda nofira pecca-ta,quemadmodümEpilfoîaadHebræôscopfofeexpofuir. Deindenbsp;adumbrauit etiam minifterium Apoftolicum, eorum qui feruiuncnbsp;Ecdefiæ, non celebrando Mifiàs Pontificiasad otFcrendum corpusnbsp;fanguinem Chriflifub (pedebuspanisât uini, pro peccatis uiuo^nbsp;rum amp; mortuorum. Hæ enimMifiæ, ucfunt Idolomania, iiafunt Sinbsp;côram Deoabominatio,ficutaliâs euidentibus argumentis démon-,nbsp;ftratumeftjSedadumbrauitminiifedum inorum, qui feruiunt Ec-^nbsp;defiæ, prædicando Euangelio Chrilfi, amp; difpeniàndo Sacramcnta,nbsp;iuxtainilitutionemeius.Ec hocfenfu uocatPaulus felefSfjsûvTO, (fiocnbsp;cft^iâcrifîculumEuangelrj , ScGentium . Acprofcdlo, prædicariqnbsp;Euangelr) haud ineptè adumbratur per miniflerium facrifîcandi in Lenbsp;gc Mofi. In Lege enim maélabantur Si ocddebantur ad iàcrifida, banbsp;lies amp; oues,amp;: id genus beftiæ irrationales. Sic 8d in Euangelio madla-tur Si crucifigituracmortific-aturuetusnofiranatura, quæ propter*-peccatum fada effc fuo quodam modo irrationalis , Etfi enim inre-’nbsp;büshumanis iâtis habemus rationis , in rebus tarnen diuinis naturanbsp;corrupta fumus, quafîbefliæjUtadprædicationem Euangelq unuf-,nbsp;quïfquenoftrumalïeratinfinufuobouem jaut uaccam , aut ouem,nbsp;atquc utinam ouem tantum »Sinonpotiusporcum.autlupum, aut,nbsp;aliamîaimundam beftiam. Cùm igitur prædicatur Euangeîion Chri-h 3 fti.

-ocr page 366-

Jdió nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. xr.' BPTST. PAVLI AD ROMAN.

fti, accipiturfiJc,faerificamur DOMINO, ut fiamus itcmttl 'rationaks, amp; transformcmur itiprißinam imagihem Dei, quara pernbsp;peccatumaraiferamus . Quod lacrificiam , cum (it Deo acceptifsi-'nbsp;mum,knciamus,poft cxpiatorium facrificium Chriftijtuncuerumfii-cfificium fieri.cùmprædkaturEuangelion Chriftij’amp;eosnonc^ïcucnbsp;ros(àcrificBlos,Oeoacceptôs,quifaciunrMiflàsPontificias, kdiHo«,nbsp;qui prædicationc Euangdq, fâcrificantDeo Ecelefîam ,acdlos quo-quc,quiEuangeIioexcita«morMficantcarnenTfuam,amp;^inuocartt Denbsp;um Spiritu contrito ÔC Iiumïliato,iuxta iUud PiàlmiiSacrififium Deogt;nbsp;Spiritus coacribulatus , Cor contritum amp; humiliatum Deus nonnbsp;4eipicies.

K«vgt;ÿinv e* XeiS-Ç iMSquot;«!/, liwC.? Ôeév.oû yJ'')6X^)f(namp; XfcAeTv-n^Sp

' bÙ KÂitifX^Àyàç /»’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;£ iç lt;X3-«kow Eamp;'.’eSv Äoyep Ty, lt;*

T^TOV, OÎ SiweJ/Ùl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OeaÛ^Üst fôfSBamp;ÀX/i. KW-

lb?lt;(4»ikoû-»m^kz^ûgt;KcizettTÔ Êi/aTYtÀiap rXftiSTv/*, ÓuTO/tdy-'\aZ.}Lejji3{i6v SVacTVexi^eoSj^ouj^ ô'-jris àivoptallt;amp;it Xf 15*05 ^wee fù i-Trquot; ^^û^lov S^-

/LiXlOV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kocelèi

¦ôuK.'ÂvtjYiftÀ« Ï5lt;iïù âv^w, o4«';'ï7gt;

Ó1 oizK «Jü(lxô«lt;nj'(3jxVtfvaigt;,

Habco fgJtur, quod gïon’cr per Ôhriftuiih îefam ^ïn hïs, qüar ad î)eum pertinent. Non ehirn aufim loqui qùieqùam eorüm , quænbsp;ïioncfFecitChriftuspernie, in obèdientiam Gentium,ucrboamp;fo-do, per potentiam fignorum ÔC prodigiorufti, pérpotehtiarti Spirï/nbsp;tus Dei,üt ab Hicriffalem amp;i. in drtumiàrentibus regionibus, üfquenbsp;adlllyricum,implcücrim EùangelionChriftiJtaueroannitcnsprxnbsp;dicareEuangelion,nonubi nominatus eratCbrißus,utnefupera/nbsp;lenum fundamenturn ædiHcarem, fed ßcut feriptum eft : Quibusnbsp;non eft adnunciatum de eo , ùidebunt, Ët qui non audierunt, ittfinbsp;ielligent,

Dixit PauIuSjfe ïnaforî Iibci*tatè èrga î^ômâtios ufutn, qulrtr for-txisis uideatur decuifîè,feciftc autem hoc, non teineritaté, fedànforû täte gratiac fîbi datâc,hoc eft,tîiiniftcrq fibi diuiriitus cÔmnièndàti.Voinbsp;catus enim fuit.ut efl^ mihïfter Euàngelrj inter Gentes,adeôq( fâcrifi-^eulus Gentium.Nunt igitUr ekpiieat, comprobat minif^^ri) fui auinbsp;toritatem. Hæc appendix non efî: 0eioß,nec iadabunda, fêd neèèf^-riâiüt ad fîriem huius fepiftolæaddèreturi DoeUit enim in hae epiftolanbsp;fjmmam ChriAianifmi,id(p rriâgna graüitate.Poiîet igitut côtemprornbsp;quifpiam Paulufiiferjcere,acuodferàri. Quid ad nos PaùIusfEt qufsinbsp;eftPaulusfHomoefti^notüSjamp;nunaautoritateinuftHs. Non igitüi*nbsp;fumus ei quicquam obnoxq , ùt pi*æceptis aut fériptis eius eedagt;nbsp;tttus, amp;obfequamur,HîcergôPâuIüscxponituôcationis fuæ aufogt;nbsp;ritatern jamp;quémâdmOduniKatiminpriricipiO huius fcriptiaffîrma-nttfekrnum Chrifti, ùocatüfn ad Apôftôlatum,non hurtiana,feclnbsp;Jtuina ordinatione.etafferre non rfouuïtt âh'quod Euangelion,fed annbsp;tea per Prôphetas dé Chrifteipf ornffTum, ita nune in fine feriptirepdnbsp;fit,ac docet, quôd Deusreipû éoniprobauerit minifterf) fuiautorûnbsp;tateiHjidqueduobus arguWnW^ Altcrumefl, quôdDeusefFecci.

rit»

-ocr page 367-

COMMENT, IOAN. BREN. LIB,' HI; DE CARlTATE. ritjUt per ipfum regiones circumiacentes à Hierufalcm, ufque ad Illy..nbsp;ricunijhoceftjPannoniam inferiorem,uidelicet, ufque ad Danu-biumJmpIetæfuncEuangelio.HæccÛ: longifsima locorum diftan-tia. Vide ergo mihi, initio potentiam diuinæmaieftatis.In tam breuinbsp;temporis fpacio Euangelion Chrijflilparfumeft per unum Äpofto..nbsp;Ium,alordanc,ufquead Danubium. Et tarnen non ludæi tantum,nbsp;Werumetiam Gentes perfequebantur tam Euangelioti, quàm Apo-ftolum cius. Hoc illud eft, quod Deus per Efaiam ait: DOMÏNVÔnbsp;Zebaoth decrcuit, quis poterit inârmare f Manus cius extenta, ÔÎ.nbsp;quis auertet earn f Nam D eus decreuerat, ut Èuangelion Chrifti fuinbsp;Ipargeretur in uniuerfum orbem terræ.îtc, inquiens,in uniuerfum ornbsp;pem.Hoc decretumnemô uelgigantcafortitudinc, potiiicinfirmare.nbsp;Hocautem non tantum fciendumeft,uerumctiam in ufum transfe-fendum * ut fidem noftrani confirmemuà .'Vniuerfum enim Euange-lion, uidelicet, quôd qui crediderit in Chriftum, habeat æternam uigt;nbsp;Um,dccretum Dei eft. Gertilsimum igitur efl:,quôd nec morbus,necnbsp;paupcrtas,nec eonfcientiapeccati,ncc mors,nc€ horror inferni poterit hôc Dei decretùm imbecille rcdderc. Deinde uidemihi clemcnti-ain Dei. In his regionibus quæ funt à Iordane, ufque,ad Dariubïum,nbsp;romraorabantur homines , Idoîomanitæ , necDeum , nec E-Uangelion eius requirentes, Deus tarnen, mïferatus cajamitates ipfo-rumjmifît ad eos Euangelion fuum »nullo eorum merito. Non enininbsp;rcipicit Deus mérita hominum, fed fuam ciementiahi, èc noftram minbsp;(criam. Eft amp; hoc ad ufum transferendum. Nam cùm affligimur j exi-ftimamus Deum idcirco'nos faftidirc, quôd aut homines nos faftidi-ant,autgrauibusærumnisopprefsifîmus,,neçhabeamus ulla mérita^nbsp;quæadplacandum Deum proponamus ? Docemur autem hoc exemnbsp;plo Deum nonrefpicere hominum nierita,fed calamitates, ærum-has eorum. Quo grauius igitur affligimur, co certior iàlus eft iperan-da,fecûdum quod dicitur in Pfalmo, luxta eft Dominus his qui tribiinbsp;lato funt corde,amp; humiles fpiritu faluabit. Poftremô uide etiam fcuc-ritatcmDei. Quæenimdona Deusilîis Gentibuscpntulit,gratis,canbsp;iterum abftulitab ipfîs, propter ingratitudinem ? Rem njiferrimam.nbsp;Vbi quondam eleftum Dei organon^ Paulus,prædicauit Euangèlionnbsp;Ghrifti,amp; fuerunt Eccléfîæ celeb errimæ,ibi nunc régnât Mahumeticanbsp;irnpietas, quæ præfentifsimum afFert exitium. Quid igitur dicemusfnbsp;Populus,qui habitabat in tertebris,uiditIuCcm magnam, amp; Lux ortanbsp;eft eis.Sed hominesmagis amârunttenebras,quàm Lucern. Cùm egt;nbsp;nim Ariana irapietas,qua negabatur diuinitas Chrifti, in his régionsnbsp;bus diuulgaretur, ftupendum eft,quantum incrementum breui teninbsp;poreacceperit. Et quanquàm Irhperator Conftantinus, acnonnuLnbsp;h pi) Epifeopi omnem dederunt operam , quoquo modo potpe-runt, ut tantæ impietati obuiam irçtur , tarnen irnpietas ita pro-greflà eft, ut tandem ex ea enatus fît Mahumetifmus. Tirncamus igLnbsp;turDominum,amp; cum lux Euangelrj apud nos in óoftris Ecclefqsnbsp;«ffülfît,non fîmus ingrati, fed ambüîemws in luce^dum eàm hab/mus.

-ocr page 368-

IN cap: Xt EPIST, PAVLI AD ROMAN.

Nouus cnim Arianiftnus histemporibus apud Sacramentarfos ghquot; fdt. Nam quemadmodum uetus Anus , ncgabat æternam diuinira-tem dei'tatis Chrifti, ita noui Anj ncgant communicatam diuinitagt;nbsp;temhumanitatis Chrifti, ac palàm affirmare Don ucrentur, hominemnbsp;Chriftumnec eflc omnipotêtem,ac omnipræfentem,necin incarnari-onceiusfuiHeipfum ad æqualem cum Deo maieftatem afTumptum,nbsp;Sed turn demum afTecutunl ccdeftem maieftatem , cum ab afcenfunbsp;ciusiti coèîum,dicitur confediiïèàd dextramPatris fui.Hoc certènihil aliud eft, quàm Chriftum, turn primum Chriftum efle faftum,nbsp;cijniafcendicinccelum,amp;occupauit certum locum incoelo. Qua;nbsp;impietaslatiuspatet, quàmquifquamincogitantioræftimare poteftînbsp;nee dübium eft, quin fi Deus,ingratitudinehominum cxcitatus,coiinbsp;niuerit, non minus exitiuminueeftura fit in Ecclefiam Occidentalem,nbsp;quàmolim Arianifmus in Ecclefiam Orientaleminuexit.Inuocemu^nbsp;igitur D O MIN V M pijs precibus, ut conterat Satanam fub pc-dibus noftris. Hæc de priori argumento, quo Paulus comprobat au-toritatem minifterfj fui. Alterumamp;^pofteriuseft , Potentia figno-rum,amp;:prodigiorum . Cumenim Chriftus emitteret Apoftolosfu-os, ad praedicandum Euangeh'on fuum,dixit deipfis. Signa, eos, quinbsp;credunt,feu adnûciant,quôd credCndum fit in Chriftum,hæc fcquennbsp;tur:Per nomen meum dacmoniaerjcient, liriguis loquentur nouis,nbsp;ÔCç, Hæcautem prærogatiuanoh folum duodecimillis Apoftolis,uénbsp;rum etiamPaulo concefia eft. In Adis Apoftolicis capite decinionogt;nbsp;no dicitur: Virtutes non uulgares edebat Deus per manum Pauli,i-ta ut etiani fuper infirmos deferrentur à corpore eius fudan'a femi-cinda,amp;recederentab éis morbi amp; malifpiritus . Vtinterimnonnbsp;commemorem,quód per impofitionem manuum eius dabaturnbsp;Spiritusfandus, amp;:fufcitaret mortuos. Hæcmiracula fuerunt coele-ftia teftimonia i quod dodriha Pauli fuerit coeleftis,amp;: potentia adnbsp;Iglu tern omni credent!. Cæterù m, qu o d Pro ph eta Efaias de uo catio-neGentiumgcneraIiterdicit,hoc Paulus accommodât in præfentianbsp;fpecialiter ad fuum minifteriuni. Annitens, inquit,prædicare Euangcnbsp;Iion,nön ubi nominatus eratChriftus, utne fuper alienum fundamentum ædifîcarem , fedficutferiptum eft:Quibus non eftadnuncianbsp;tumdeeo,uidebunt,amp;:c. Hoc uatidnium de Gentium uocatione,nbsp;cxtatapudEiaiam capite quinquagefimofecundo.Etadimitquidemnbsp;omnibus Gentibus dignitatem meriti, commendat autem gratuitamnbsp;Dei cleméntiam,ut fciamusialutem noftram non efteferendamacce-ptam noftræ iufticiæ,fed tantum mifericordiæ Dei. Quæ res in ue-rum fuum ufum translata,confirmat fidem in omnibus tentationibusnbsp;de peccatorum multitudine amp; grauitate, ac de periculorum magnitunbsp;dine,excitat etiam in nobis obedientiam erga Deum ,ut tanto,tam^nbsp;liberali behefadorigratitudinemnoftram teftificemur.

e* l°~ç b,Ai/xalt;n ¦jow-Taiç^ttSîTP^iÂy.Àfc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n} tAÖüv ttÇdçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xtto tp aA«ûv

•zrafev/tó/juflcieïa'Tj'crayiÂfjiAetiff'a/tàt-jrtcÇivxâç, EA'3n^ûgt;5iJ'lt;23r3îif6l/ô

-ocr page 369-

GOMMENT. IOAN. BREM. LTB. HL DE CÀRïTATE. 3^^ vp-ÔiÇyVj ÙCp’vixcSv lt;gt;Ægt;'n!t/J^(pôhVM'îlce“^i»V ÙfJ-C^V Tt^C^TpV «Tf

Nwi Tf^çy/üiLnu. Jiç l'4gt;»(3^AN(U.,^ltovt5v 'la7if «t^ûiç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-yiÿ

iialLeehivJ^t A^ief. Ix óivüöVJoo' -nylt;c^*iK QioS] eiç »bJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ù «^côv t w

ö/Jh’x»(9;vyJ'^K^ ôt^Çi^iTcaà.y'mv eîmv. EÎ.^''Tïî'lt;:'ïn/amp;//jLÂ2iltorçÂi/T£vî-« kaivûvitfSiv-ni.ó^elAovS)ö'«y?ltilLoÏsAapv^7H«^‘*x«vj®??. WÜ“ ï’*nbsp;¦ZSTTEA€'@:Ç^6'‘nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TßV KCfJf^V ^^^X^Ke\/c-Ol/.lt;)U, lt;Â’ Vfi-Üv eî5

t5' eswixp^

Qiiaproptcr èc præpedi'tus fum fæpc , quo 'minus uenirem ad iios . Nunc uerOjCÙm non ampbus habeàni locum, in regiortibii«nbsp;his,dcfidc«umautcm habeam üeniendi ad uosmultis iam annis,nbsp;quartdocunqueiterinftitueroin Hifpaniam, ùeniam ad üos Sperônbsp;cnimfore jUtiftaciter faciens, uideani uos,amp;â uobis producaribnbsp;lue, fi tarnen ueftra confuetudine prius cx parte fucro expletus*nbsp;Nuncautem profîcifcor Hierofolymam, miniftrans Sandis. Vifümnbsp;cftenim MaccdoniæSC Achaiç,communicationem aliquamfacerenbsp;lt;npaupcresSandos,quifuntHierofolymis. Nam ita uifumeft£*nbsp;pfis,amp; debitores illorum funt.Etenim iî ïp/ritualia fua com municâznbsp;ueruntgentibus, debentfiChacincarnalibusminifirareillis. HoCnbsp;îgitur ubi perfecero, QL obfignaueto iib's frudurw hunc,reuertar pernbsp;Uos tn Hifpaniam,

ExcufâtiOjCurhaÂenusnonueherit îtomam .JPræpetîfius,in-^quîensjfum, quo minus hadenusad uos uenerim.Vnde ergo erat præpeditusf Officium amp; uocatio exigebat* ut iuxtaËiàiæ oracuîum,nbsp;adnunciaretEuangelion in f)s finitimis regionibus , in quibusnon.-dum erat prædicatum tarnen in uotis femper habuic, ut continuât ipfîoccafio,fufcipiendi ad Romam profedionem. Inprincipionbsp;nuius Epiftolæ fcripfic, Semper in precibus meis orans, fi quo modonbsp;tandem aliquando profperumiter contingat * uoIenteDeo, ut adnbsp;nosueniam.Hîcergo difcamus,æquo animo ferre,fi in bonono-ftro propofito impediamur. Paulus precatus eft Oeum , ut Ro-ïîiamuideat, idque non curiofitate, fed optimo confiho, ut concio-neturiljicEuangelion Chrifi:i,amp; confirmet Rornanos in fîde.Etta-xnenmultisannis,aliaatquealiaoccafionepræpeditus efl. Videbaturnbsp;»esceiTura inmagnamgIoriamDei. Sednefic quidem uoIuitDcusnbsp;Uoto Pauli ftatim fatisfacere. Non igitur indignemur, fi non mox ui-dearaurimpetrare , quod petimus, non fuccenfeamus , fi bonumnbsp;noftrum propofîtumimpcdiatur. Nam Deus femper quidem exaudit preeantes ex fide,non flatimautem folet exauditionem pateface-re.Et exaudit nos non iuxta animi noflri fententiam, fed iuxta fen-fum SpirituSjUtetiamfi uideaturnosnon exaudifiefecudum nofèramnbsp;liol«ntatem , certo tarnen feiamus, eum exaudiife nos fecundura no-ftramunlitatem.Deinde fecit Deus Paulum ucl tandem uoti compo rnbsp;tcm,ut Romam uenerit,fed captiuus.fed uindus.Hæcefi folcnnis c5nbsp;fuetudo Dei ,q3cûm confertin quempiamaîiquam fœficiratis nuiu$nbsp;feculi particulam, adqciat eipartem infœlicitatis, ut non hab cat ioJt^-

-ocr page 370-

yjo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XV. EPIST. PAVLI AD ROMAN,

dam in hoc mundo fœlicitatem.Patriarcha lacob diutinamoeflicia af' flidus eftjpropter lofcphum filiura fuum,0d defiderauit cum,præ manbsp;gnis huius terrae opibus, incolumcm uiderc, Compcrit tandem,eumnbsp;nonfoiumincolumemfuperilitem eiîèjUerumetiam in Ægyptore»nbsp;gnare. Quare,maximo gaudio perfufus, Suffidt mihi,inquit,fi adhucnbsp;lofeph filius meus uiuiL Vadam amp; uidebo iîlu, antequàm moriar.Sednbsp;hocgaudiumpcrmifcebaturmagna trifticia.Cognofcitnefariumnbsp;lusfratruminlofephum.NeceiTe habet defcrerc terrampromiiïàm,nbsp;amp; in Ægyptum profidfd, ubi uidebat futurum, ut familia eins gra*nbsp;uifsinièaffligeretur..His moribus afluefadt nos Deus, utcupidirati-bus rtoftris frenum inijdamusjSc ad confequendam huius feculi fccii'nbsp;citatem noniniano,autimpioafFed:u contendamus,fed cogitenuiSnbsp;nee ullam talem fcdicitatem, etiamfî earn adeptifuerimus, eiîeperfe^nbsp;dfam,amp; folidam, nec uerara fedidtatem in hoc feculo, fed tantum innbsp;future qüærendam*

Quid aütem eft caufæ, q? cum Paulus impfeuerit Euangelio Gen-tium regiones à Hierufalem,ufquc in Illyricum , à lordane ufque ad Danubium,8lt;: uideatur fuo officio in his locis defun(ftus,non fufdpi-at hoc tempore, quo hancepiftolam fcripfit, profedtionem ad Ro'nbsp;mamfRefpondet ergo : Nunc,inquiens,proficifcarHierofoIyraam,nbsp;miniftrans Sandlis.Commemorataliam apoftolici officq fundionem»nbsp;Non folum enim condonabatur Euangclion,fed etiam agebat curamnbsp;pauperumiudæorum, coHigebat nomine Corum eleemoiÿnam.nbsp;His enim temporibus magna eratfames in ludæa, de qua prædixeratnbsp;Agabus propheta,quemadmodum ftriptum eft in Adis Apoftolicisnbsp;capite undecimo.Accedebat illudjquod ludseis profitentibus Chrinbsp;ftum diripiebatur facultates.Cùm igitur tarn publica rerum penuria,nbsp;quam priuata calamitas ludæos ad Chriftum conuerfos ad fummamnbsp;paupertatem redegiflet,propofuerunt,inquit Lucas, difcipuli, proucnbsp;cuic^fuppetebatjfingulimitterc infubfidium, habitantibusin ludæanbsp;fratribus.Et Gala.i.dicit Paulus fibi ab Apoftolis demandatum, ut inter Gentes memor effet pauperum fratrum in ludæa.Itac^ furamâ de-dit operam,ut huic offiefj fui parti iâtisfaceret, amp; pauperibus, quoadnbsp;fieri pofiet,nihil deeflèt. Vide curam eius pro pauperibus,x.Cor.8.amp;nbsp;^.Vide amp; hoc loco,quàm modeftè, quam ciuiliter, quâm uerccundènbsp;petat à Romanis eleemoiÿnam ? Non dicit difertè,Rogo,auc poftuf o,nbsp;ut cÔferatis eleemoiynâ in pauperesludæos,qui publica fame pre-muiitur, amp; periècutione exutifunt fuis facultatibus. Sed récitât tan*nbsp;turn cxemplum f/Iaccdoniæ amp; Achaiæ,amp;récitât qs circumftantqs aCnbsp;rationibus, quibusmerito amp;ipfîRomani excitaridebent,Utaliquidnbsp;fubfîdq in ludeam mittant. Achaia,inquit, amp; Macedonia contuJeruncnbsp;fua fubfidiafratribus egenis in ludæa,qüia funtiUorum debitores.Vnnbsp;def Numpaupertatis tantum rationedEtfihæcfola fufficiens caufânbsp;eftjCurcotiferendafîteleemofÿnàinpauperem,tarnen Paulus aliamnbsp;quoque caufàm récitât; Gommünicauerunr,inquit,Gentibus fua fpi-rituafia ? Debent igitur âd hæ in carnalibus miniftrare illis. ChrL

-ocr page 371-

COMMENT. IOAN. BRENJ LIB, III. DE CARITATE- 37t ßtiscnim, qui eft omnium fpintualium bonorum autor exiudæisnbsp;^.Apoftoli exiudæis funt.Etper Apoftolos Euangelion reuelatumnbsp;^Gentibus. Euangelion autem,fummum eftbonum. Quare, cumnbsp;ftunmum Sc codeftebonumcollatum fit per ludæos , inGentes,æ-quifsimumeft,utuicifsimGentes commùniccnt ptjs ludæis externanbsp;lita bona.Vnde et i.Corinth.p.dicituriSi nos uobis fpiritualia femina-uinius,magnum eft,finos carnaliamefluerimus. Hic interim obferua,nbsp;quàm mifera Si. calamitola fueric recens Sii adolefcens EccIefia.Necefinbsp;ft habuit uictum mendicando qugrcre.Qins poftetarbitrari hunc ponbsp;pulumeftepopuIumDeiianc'lumf SeduifumeftDeo ad hunc mo-dum Ecclefiam fuam tracftare ut reipia difceret, regnum Chrifti nonnbsp;«ftèdehocmundo , amp;:utfœlicitatemfuam, noninhocfeculo,fedin.nbsp;üenturo, SCcceîeftiquæreret.


Quid ergo boni, (inquiet Romanus quifpiam), afFerès riöbis Pau ftjCumadRomam uenerisf Pauperiorcertêes,quâm ut afferasno-bis opes amp; dïuitias:amp; tacitè nunc fignificas, te potius emêdicaturum,nbsp;amp;ablaturumànobisopes,quàm coIIaturum.Nullamigituraduentusnbsp;tui ad nos utilitatern uideo.Refpondet igitur Paulus.Etfi non afïeramnbsp;Uiundanas opcs,taraen afteram ccE’eftes,uidelicet, plenam benedicfti-onem etabundantiam Euangeiq lefu Chrifti.Hasopcs,nonrequiruncnbsp;quidemhomineshuius (eculi, qui tantum uinaSc frumenta fpirant,.nbsp;homini autem quærenti cceleftes amp; æcernas opes, nihü iucundius,ni-bilexcellentius, nihil utiliusafFerripoteft, quàm EuangelionChrifti.nbsp;Efaias cap.^a.d(ciLQuàm pulchri pedes fupra montes adnûciantis bo-*'a,prædicantis pacem.hoc eft,nihil eft amabilibus pedibus Apoftolonbsp;tum, quia afferiït nobis fumraabona. In paupertate Sc morbis afFerutnbsp;ttanquillitatemamp;patientiam.In tentationibus peccati afferuntnobisnbsp;fenaifsioncm peccati,amp; pacem cum Deo.In morte afterunt nobisnbsp;tiitam,in horroribus inferni afFerunt coelum, quia adnunciant Euan-gelium,quod docet,noshæc omniabona cofequi in Chrifto per fide.nbsp;Quare,CU Paulus ait fe uêtui^î cum plena beneàiftione Euägelij,fignt

ficat

-ocr page 372-

37» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP. XV. EPIST. PAVLI AD ROxMAN.

ficatfe uenturum cum maximis amp;præfl:annfsiraisbonis. Dcinde;ob^ fecratRomanoSjUtadiuuentipfum prccationibus, di. fimul cum /pfanbsp;certentaduerfusincredulosludæosjut pofsitconficereminifkrimunbsp;fuum,amp;^miferisafferrcelcemofynam.Sataneni'm crudeiifsimè{æuijcnbsp;in Paulum,perludæos, quiomnefuumftudiumad opprimendumi'nbsp;pfuni conferebant. Vide Act.iS.amp;f 2i.Etz.Cor.n.Oblecratig)turR0'nbsp;manos,ut,quianon ucriabatur tuto inter Iudæos,una cum ipfo agoninbsp;fentjfeu certent precibus.Hîcduoueniunt obferuanda. AlterumcH,nbsp;demutuis Chriftianorum precibus. Rem mirandam.PauIus,uir tangt;nbsp;tus,organon Det eIecT:um,raptus in tertiuni cceJum,raptus in paradi'nbsp;fum,obfecrat Romanos, Paulo omnibus fpfritualibus donis inferiO'nbsp;resjutadiuuentipfum precibus,amp; unàcumipfo orationibuspugner.nbsp;Admoneamur ergo hoc exemplo,ne quis,quamuis excelientifsimus,nbsp;c0temnat,fed pptius magno defidcrio requirat proximi fui in hac terra,quamuis abiedtiisimi preces amp; orationes. Non funt quidem inuo-candi Chrifliani,quiin Domino obdormierunt. Non enimaudiuocnbsp;noflras preces.Sed Chriftiant, qadhuc fuperftites funt in hac uita,ad'nbsp;monendi funt ut pro nobis oret.Hoc enim iufsit Deus,Orate,inquitgt;nbsp;pro qs,qui uos Ipdunt:quanto magis orandum efi: pro amicis., di pronbsp;fjsjqui nos non lædunt. Hue faciunt excmpla Prophetarum amp; ApO'nbsp;ftolorum,qui pro populo orarût.Akerum efl:,qj Paulus cxplicat,qupnbsp;fit militia Chriftianorum,S^ quæ fintarma eorum. Dicit enimnbsp;d@:o9jlv7a7?ir^uX‘^'‘^gt;hoc eft,ut ccrtctis mecum precibus corra incredu-los.Non fit in præfentia mêtio offîcrj Magiftratus Politici,cuius intet'nbsp;eftfubditoSjCtiamexterhisarmisdefenderc.Chriflianorumautemar-ma,quibus feinuicem propugnant di defendunt,funt preces. Habe-musenimaisiduumhoftemSatanam »contra quem lemper agenda:nbsp;funt excubiæ precibus.Et hæc efl: Samflorum communio,amp; catholicanbsp;EccIefla.Hoc enim modo, quiin Germania commoratur,pugnatpronbsp;eo Chrifliano,quilongi^imèâ nobis,in medio Turcarumuitamagir.nbsp;fii pofleriorilibronbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap.jo.dicit Ezechias de Ifraelitis in ca-

ptiuitatem abdudlistSi uosreuerfi fueritisad Dominum,0^ fratresuc ftri,amp;filr) habebunt mifericordiam coram dominisfuis, quiillosdu-xerunt captiuos.Inter fruclus autereuerfionis ad Dominum,feu pœ-nitentiæ,continentur etiam precationes. Quare nos priuati homines,nbsp;nonpoflumusraelioribusarmismiferos di afflidlos fratres noflros,nbsp;qui funt inter incredulos captiui,iuuarc, q precationibus. Poftremo,nbsp;quod officium p etit Paulus à Romanis,ut pro ipfo orent,hocnbsp;uicifsim præflat etiam ipfis. Deus pacis,inquiens,nbsp;fit cum omnibus uobis.

Amen,

CAPVT

-ocr page 373-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB, MI. DE CAMTATE.'

CAPVT XVL

r N fsit/ii J\^ ùfûv t»v AAACpj'H/XiiVjOVff'«*' A«JicûV6v AMlt;n«$ ,^ c5 Key;(56ai?//v«auT-J'iir^cr/(^i(oamp;{w

ritTE aJ-TM ci^cw u/xwy 5(ÇH^k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mj iiVTI^ TrÇaSîÂc' Î’

JiGvx'eM,»^ aiz-rty £/jLOy,

Commendo autem bobis Phœbcn,fororcinnoftram, quae eft Diacona Ecdcfiae Cenchreenfis, ut illam fufcipiatis in Chriftö, iU utnbsp;decctSandos, amp;adhtis ci, in quocuntp ueftncgueritnegocio.Namnbsp;hæc, ciim muleis affuit,tum mihi etiarn ipfi.

VO D folenne eftinferibendis epiftolis,utablblutoprin cipaliftatu,addätur eommendationes ócfalutatiories, hocnbsp;etiam Paulus in hac lua ad Romanos epiftola fequitur.nbsp;Poftquam enimabfbluir,quod dcFide,Speamp;Caricatein-.nbsp;ftituit,addit initio commendationem piæ mulierculæ PEœbes. Etfînbsp;Gütern in hoc ultimo capitcmultaperegrina,amp;nobis ignota nominanbsp;continentur,utuideatur iuperuacaneum efle,ineo explicando im-çnorari, tarnen, fi rede expendamus, non erit ociofum percurrere.nbsp;Admonemur igitur generaliter exhoc capite,qLiód Chriftianilmusnbsp;nonfit^iô^vamp;fMTTixJed lumma humanitas erga prælentes amp; ablentes.'nbsp;Quainre,hypocritædignilùnt reprehenfione,qui arbitranturChri^nbsp;ftianilmum in hoe fitum efle,ut fugias hominum contubernia,amp; connbsp;feras te in eremum,acnunquam ampliusuelparentu,uclamicorumnbsp;rnemineris.ScriptadeEremitistradunt,Macheten quendam anacho-ntam accepilTeinlualblitudinc falciculunn literarum, quæà parenti-bus amp;: amicis miflæ erantEt cùrn aliquandiu eas cogitabundus manunbsp;ïenuifret,exclamat:Quam uariarum cogitationumledio iftarum litc-rarum mihi caula erit.Itaq; mox coniccit cas,nondum ledas,acne quinbsp;demreclulàsjinigncm.Hocuelutinfigne ftratcgcmacommcmorarinbsp;lblet.Sedquicquidfit,noncertèexemplum eft generaliter ad imita-ûonempropofitum,utdoceatChriftianilmum conftarein contem-ptu piorum affeduû ergaparentesamp;amicos,fcdpotiusdocendumnbsp;eft, quod Chriftianilmus conftet in cantate,ex puro corde, (utPaulus i. Timotb.t.nbsp;ait) amp; confci en tia bona,amp;fide non fimulata.Didum quidem eft,Qifinbsp;amauerit pattern aut matrem fupra me,non eft rne dignus. Et,Omnisnbsp;ex uobis, qui non renunciat omnibus, quæ poisidet, non poteft meus cfledifcipulus.Hæcautem non eo relpiciunt,ut exuasrsfr^p erga parentes aut lib eros,autamicos,led nc quidaduerlusDeum, paren turnnbsp;autamicorum gratia,''pecces,quemadmodurn alias copiole explica-lum eft.Cùm iaitur Paulus in hoccapitCjalios commendet, alios lalu-tet,docet Chriftianilmum cxigere, utaker alterihumanitatis oflicianbsp;exhibeamus. Ac initio capitis commendat Romanis Phœben, per

-ocr page 374-

3P3(lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IM'CäK XVI, tPrST, tAVtl Ätgt; ROWAN.

^uamadnotationes Græcorumarbitrantur hancEpiflolam cCoriii» tho, ad Romano's à Paulo cränfmiflam efi'é.Vocàt autcm earn diacogt;nbsp;¦nam fell minîftram Eccleuæ Cenchretnßs. PorrQjCcnchrcæ portusnbsp;eft Corinchiortim, cuius fit mentio in Aólis Apoftolicis, cap.is. ubinbsp;Paulus ex uoto caput rafit.Sicut enim in adolclccrttc Eccïçfia eligebannbsp;turPresbyteriad docendum uerbumDei,amp;DiaGoniad adminiftrannbsp;das Ecclefiæ facilitates amp; elemo{ÿnas,itaeligcbantür ctiara muliercsnbsp;Diaconasfieu rainiftræjquæ çjuales fuerint,exponit Paulus i. Timoth.?.nbsp;Hicmulrerum ordo, crefeente lupefftitionejcorruptuseft. EDiaco-nis enim faétæfuntNonnæ, quæarbitran tuile tuneferuire Deo, cùngt;nbsp;nulli hoiîîinum fetuiant, amp;meren lè,fiifs monafticis operibus, rcinifinbsp;lîoncmpcccâtorum,amp;regnum cœlefte.Scdabijcienda eft bypocrilîsnbsp;ÖC impietas, refinendus autem éft legititnus ufus, quoad eins fieri po-reft, talium Diaconarum, utuidelicetfinthoneftae amp; piæ mulicrculat,nbsp;quæ fufeipiant curam infirmorum. Nam infirmos curare,non cft cu-ïufuisiti^eriijjlèd requiritluum ftudium amp; dilciplinam.Nccclsitas eti-amip'laexigittalem quandam diaconarum ordinationem/prajlertimnbsp;in publica mortalitate.Cum enim graftatur peftilentia, aut aiius quifpinbsp;am morbus,atij bominesplærunq;tùnt cru deles,amp;le^uilq;,negleÄnbsp;àlijs, curare fdlct.ln tali igifur cafu, ncccflàtiô conftituendi Hint tafttnbsp;Diaconi, quam Diaconæ, qui habeant infirmorum rationem. Etq«inbsp;hoc munere diligenter acpiè funguntur,'hi pricftantDeo magnumnbsp;cultum, amp;teftificanturhoccaritatis officio fiiam fidemin Chriftum.nbsp;Vigilarc enim Cum infirmo,infirmorum mores ferre,amp;reliquas mo-Icftiasasquo animo tolerate,infignè opus caritatis eft, quod amp; DcuSnbsp;iple, ctiamfi homines ingrati fuerint,magnisbenCficijs tependere fo-olet.TalisDiacönafuitPhoebe,quamPaulusRomaniscömmendat,óCnbsp;petit, ut fuis offieijs iplam pieadiuuent. Etfi enim Kioebe nondumnbsp;îeruierat Romanis, tali qiiidem minifterio,qualiinEcclefiaCcnchre-enfi funda erat, tarnen fidelitcr leruierat. Cum alijs multis,inquit Paulus, turn raihi etiam ipfi.Sed quid?Videtur'quidem uulgare officium,nbsp;perferre literàs delôcoinîocüm,perferre autem tales Titcras,qualesnbsp;Phœbepertulit aPàulo adRomànos,in maximi beneficij loto depu-tandum eft. Hæ cnim literæ lùnt non Romanas tantùm,led etiam uni-uerfie EcClefiæ preciofîlsimiis Thelàuriis. Ncc unqüam peruenitadnbsp;RomamThelâurüsmaioriprccio æftimandlis,eùamfieô quondamnbsp;omnesfcrèmundi opès COllatasfuilfedicantur.Filij quidemhuius fc-culi luas Ipirant opes. Pijsàutem hoc thelàuro nihil cftacceptius,nihilnbsp;carius.Quare etiamfi Phoebc nüllum aliud officium in Romanos connbsp;tuliiret,tam en h o c b en efîcio, qüô d ipfîs has litcras à Paulo miftàs f ed-didcric, làtis béne mérita eft, ut Romani eamquàm corn mendatilsi-mamhabcrent

-ocr page 375-

COMMENT/ io AN. BREN. LIB. HI. ÖE CARITATE. 'jyy

A^ar«(3i^€npff-lwH'gt;9AK7ÀÂJ'‘fevç W(J(gt;^UÇ/X8qf .5lt;ÇIS-$lKa-0\/’,onriV6Ç UTTê^ T’jÎç’l-vj^îiçjx» Top îauTûSfj Çix;Xi( Aojv UTTf'âxlxou'* oîç óuK ty« ^ov©^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*A

À«ßxTÄOÄiÄjilt.k.A»)tn'atTOptflyi:Sp,e\T3'KaT’oixop «^TÛp£KKA’llt;no«'»

Saïutatc Pn'fcam amp;ÂquiIam,cooperan‘os mcos in. Chrifto Icfu, qui pro anima mea fuam ipforum cerufcem fuppofuerunt.Qiiibusnbsp;non foins ego grattas ago, fed amp; omnes Ecclefiæ gentium» Item,nbsp;quæindoftiQ illorum eft,congregacionem»

CommendacionemPhGebeSjfèquuturGIutadoncs.Pertinentaja fern hæ tara ad earitatem, quàm ad fidem. Salutare enim abfentern eftnbsp;pfficium cari taris. Dilige proximum, ficut teipfum. Eft amp; Euangelionnbsp;çœlefte. Deus cuira adnunciaturus nobisftium fauorem, Sgt;i. gratiam,nbsp;non ordinär comraunitcr angelos,quinobifcûhumano morecollo-quantur. Etfi enimaliquories mißt angelos,qui,quæ iplis mandatanbsp;fucrunc diuinicus,externaapparirione,confeccrunt, tamen ordina.nbsp;ri^ confticuk non Angelos, fed proximos homines, qui bonam Deinbsp;uoluntatemadnunciarent,ôlt; làlutationç.ftiadiuina beneficia preca-rcntur.Etadditpromifiionem: Quiuos audit,me au dit. Quo d, etfinbsp;Ip eciali ter ad Apoft olos dicicur,tam en etiam generali ter eft in tclligennbsp;dura de bonis prccationibüs, propterea quod amp; hæ fintdiuinitusnbsp;raandatæ,amp;:nifiDeus uelletincrementum dare, non rrtandaflet^necnbsp;leueriter exegiflet. luberautem Paulus primum omnium làlucrePri- ’nbsp;fcarn,(Slt; Aquilam. Dehisuide Aétor. cap.iS»amp;i.Corintha6. Ornat augt;nbsp;lem hosconiugcs infigni laude. Çomitati .enim fiint Paulum fiini«nbsp;pro uitælùæpericulo. Vndc ait: Qui pro anima raca füam iplbrumnbsp;ceruicem luppofiierunt.Talc officium præftitit Chriftiis uniuerfo hanbsp;mano generi, amp;fiippofiiic ceruicem fiiam pro nobis omnibus. De-heraus igituramp;nos proxirais noftris hocgcnus Qfficij »Perhoc,ininbsp;quit Ioannes,coghouimus cari tarera,quoniam ille animera iuamjirô ».lorf».}-nobis pofùit,amp;nos debemuspro ffatribus animas ponere. EtChri-ftus ipi^,Marorem,inquir,hac dileétionem nemohabct, ux quisani-mam fuam ponatpro arnicis fuis. Quid igitur?Num fifur aut latronbsp;quilpiam fiftitur ad tribunal iudicis, amp; condemnatur,eg6ne accur-i'ara,amp;:ipetara,utprofure aut latronc ipfe occidar?Taie exeraplum,nbsp;ne quidem Apoftolos iplbs unquam præftitilTe Icgimus. Et tamennbsp;çjilc^cruirt proxjraos lùos, rit qui maxiraç. Quarç, quoddicttuft De-fena^s.anîraaspro fratrlbus ponere,intelligendum cft'aon de illégt;nbsp;^itima teraerkape, fed de légitima uocationç,ut çura pins M^iftiacutnbsp;^fcipit.defenfionem fuoruip,lqbditorum,aduerfus h.ôftcs artn^tos,nbsp;raiponit in difcrimen,aniraam (uara,ptoptQr' kibditqSi Ho.c.eniranbsp;xft_Qfficium,hæceftuocatio magiftratus.Autcùm Paulus con cio na-tur feuangclion in Lycaonia, periculo uitæfuæ, ponit ceruicem fuamnbsp;i i pro

-ocr page 376-

IN CAPVT. XVI. EPIST. PAVLI AD ROMAN* pro filute Lycaonenfium. Hæc enim erat uocatio Pauli, ut a Jnuhcià-rec Genribus Euärtgelion. Aùc cùm lùbdiri,uocaxi àMagîftratu ad bellum,ad defendendam pàmatn,lulcipiuntarma,ponuntin dilcrimennbsp;animamfuam pro ciuibus,proliberisamp; uxoribus.Hoc cnimcft officium eorum. Qui autem latro,legitimo iudicio morte condcmna-tLir,non akerius, fed illiuslatronis uocatio cft,mortem perferrc. Quare necakeri licet lclètcmcrèamp;illegitime inloco cius collo care. Eflamp;nbsp;illudhîc obleruandum,quod Paulusuocet làmiliam hortim coniu-¦gum'Ecclcfiam .Salutatc,inqüiens,EcGlefiam,lt;|ùæcftin domo illo-rum.Hocexemplo dilcamus,quôd coniugium nonimpediat,cju^gt;nbsp;¦minus fit ueraEcclefîa in domeftica làmilia.Ita'què debcmus unaiT’-quamqjpiam familiam, pro ucraEcclefîaagnoltere.Cuius rei cogffi-tio prodeft tamadEdem,quàmadfidèifruôlus.tn quacnim domo»nbsp;familia agnolcitCbriftum,in ca commoratur Deus pater,Elius,amp;Spiritus làn€lus,unàcum Angelis Eiis, amp; affcrunc omnem bcncditJEo-nem aclalutem. Non eft autem ihcelligCndum, quôd in taK familia oinbsp;mnia Icmper iuxta cxtcrnam fpecicm fint fœlicia,fed quôd onanienbsp;fiue fœlicia, fiuc infœlicia prolperè cadan t.luxta illud Pauii:His, qui di-ligunc Deum,OTriraa fîmul adiumcnto fiint in bonum, nimirum WS)nbsp;q[uiiuxta propoficum {untuocari.Fàmilia Patriarchà: Jacobi crat Ec-clefiayin quanabitabac Deus,fed quantæ fuerunt in èacalamitatcsnbsp;aerumnæ.’Idcm uidesfuilTe infàmilia Dauidis. Scd bæc omnia adiu-mento trantciinbonum.Excitât etiàmhüîus rcicognitio in nobisnbsp;ftudiumbenè operandi. Nam fi domcftica Ûmilia cft Ecclcfia, ccrtènbsp;honcftilsimeuinendnm eft, non publice tantum jfed Ctiam domi.Iilnbsp;publica enim benè infticuta ccclefia non blafphematur jnon hellua-tur, non inebriatur, non alia ncfanda fcelcrà defignantur. Sic amp; in do-meftica ccclefia nihil turpe feciendum eft;, propter pra^Jentiam Dci Änbsp;Angclorum.

AfiJTcJoÂiamp;l iTIKlVe'JîlfTOp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OÇ îiîivnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TÎÇ A;^f«Ç ¦’J

¦Xfis-«,

SalutaceËpaénétondiledum nieurn,quteftprfmiriæ Aiiia/ foeinChrifio

Ëpaénctum uoeat prîmitiàs Achaîâé,qüôd primus inÀctiaià cré^ didericinChriftum. Actribuitur quidcm magnxlaUdi, non aütcmnbsp;fùflfidc,utprimus,(cdutGônftanter crcdas Euangelio*Satdcö,irtqui-unt,fifacbcnè.IudasIlchariOtes dto iifenit,lcd amp;eitô abîjf.PauIuslcrônbsp;uenic,(èd diu,imô pcrpctuô manfit;

-ocr page 377-

COMMENT. I o ÄH. ÄKEH, LÎB îtl. DE CAKÎfJkft. ^77

Salatate Mariam,qiKc multum labôtaüîtcrglnoj*

Non ficFcrnio Je Maria üirginé,rnàcrc fîcntMonàchi hoc thétnm Paiili4lt;mr{èrunt. Hæccnim nunquattijlt;iuoJ lùiptiira tra^nbsp;dat, Rofnæ fuie, fèJ Je alia quaJam piamulierculà, quàrn ôc lua laudenbsp;ornar.Quæmultum,îoquicnSjlaboraüîcerga nos.Multisnosbenefi-chsaffecicj uel cùoi eilet Hiçrpfolymisjaut Antiochia?, au tin alijslocisnbsp;nobiieum, wclcùm mitteret nobi^èRoma elccmoiynam. Cùm cr*nbsp;go hæc mulicr benefecerit Apoftolo,amp; collegisac comitibus ip{ius,fi-gnificac eciam earn parcicipem eiîe Ülius promiisionis, quæ excatapu Jnbsp;Matth.cap.lô.Qüicunq- adbibcnJtim dedcrituniexpufillis hispoeünbsp;lumaquæ frigîdæ, cantùrn nomine diieipuli; Amen dico üobis nonnbsp;perditurus ck mcrccdcm iuam»

HçejflivwFiJK/tôi ci î’W'A-aBStÂOiç,«ÎKj-?r^ i/Ji.«u7trtiMwivci Xfisrÿ,

SaKitate Andrôtu'eum lum'am, cognatos rtieOs, çohcapti* üos m eos,qutiuntitingncs inter Apoilolos,qui etiam ante me fuû*nbsp;runtinChrifto*

Andronîcus Atîunias commenJantut quatuor cpithetis,Cognà.gt; ti Pauli,ConcaptiuiPauli,Inßgnes inter Apoftölós,amp; Priores in Çhri-ftum creJentes, luniam autcmalij fentiunt eiremülierem,alij uirurn.-Infrgnes eûam inter Apoftolos amphiboîon eftjUtrum ne ientiati-pibsfuineînfîgnes Apolfolps,Pratter enim duodccim Apoftolos, dunbsp;éfi Itmtamp;alij Apoftôli,non quidem in orbem tétrarura miisi, quem-?dmodumduodecim,amp;PâüIus,ied quifueruntuclabünàaiiquaEr«nbsp;tlcfia, uelad aliquàs tantum Ecclefias legati, (hoe enim Apoftolum funbsp;gnifieât.) Vnde amp;Epâphroditus dieitur Apoftolüs Philippenijum.AJnbsp;Philip, capit. 2. AnfentiatcoS fuiffe propter iuam pictatem,non tan-tùm apud uülgum,üerumctiam apud Apoftolos infignes amp; celcbrcSànbsp;Quod utcunqjiêhabetjcertè fueruntapud Paulum in ûnéfa ejjfti*nbsp;tnatione*

^fÙTü'nvii^ çi Kve/^,A.csra!lt;^iQi Oiîf Ç«*'ov

ci XUS-^, ACTodQ;::^ tK-TOV Afist^uÀîi, Aam(^^liçoJ\'càv«.-rov AGya!iîUaâî^tx.-ravNoUjHiûr«,lt;^S»’Rtçtiküelt;^tÿ«Ââ3Ù'Q^(ôiTçVnbsp;Çûuvaü'Ê'* Tfü(pi:£G^p,TOçlLô’mœ(^e'=* AcîJôdCÿsôt 'rj'nbsp;¦nv^i-TKiTfgt;;gt;i\otlKOXialt;nv cmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A«ró(5^lt;ót Pou^ov -ropîîxAeitlôv cinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

TW «ur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AOTCtiQuÔt AiTVJ/Ùfi^y?ÿAÇ)^TK,èf/^«PjP«^ûClt;3t(',^

avpîç«lt;A,AÇo\/ç, Acra(3^«9t ^lÀoAo

«A A^y «lî^ ,S\ OAv/xt|?i^v^,gt;| nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ût^îç ¦Tna'Taçç

( j SaIUgt;

-ocr page 378-

37t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS CAÎgt;VT XVl. »MST. ÏAVLÎ AD ROMAS.

Salutate Ampliam dilcdum mcum inDomino.SakitaW Vo igt;anu(n adiutorcm noftrum inChnfto,amp; Stachyn dikäum mc/nbsp;um. Salutate Äpdlam probatum in Chrifto. Salutatc eos,quinbsp;bunt ex Anftobuk famdiaribus. Salutatc Herodionem,cogna-».nbsp;tum mcum. Salutatc cos, qüi funt ex Narcifsi famikaribus, hosnbsp;qui funt in Domino, Salutatc Tryphænam amp;:Trypbofam,quaenbsp;laborant in Domino. Salutatc Perfidem dilcdam,quæmulturanbsp;¦laborauit inDomino, SalutateRufinn,eIedum in Domino, SCnbsp;matrem eius ac-m earn. Salutatc Afyncritum ,Pklegontcm,Hcr/nbsp;man,Patrobam,Mercurium,amp; qui cum bis funt,fratres.Salutatcnbsp;Philol0gum,amp;lukam, Nereum,ödfororcmcius,0!fOIympam,nbsp;0^ qui Ctttft bis iuntj-omnes fandos,

Hæcuariotum nominurrt commemorätiononeft ocioGamp;fii-pertiacanea uocabuloru coaceriiatio. Admonct ertim fingulos, quos nominatim recenfetjui offic^,utauod faäunt,conftanterGcerc per-gant, ne indigna deGgnenc ijs laudibus,qua:ipGsab Apoftblo trîbu=^nbsp;’untur.AIij nominantur dilcdi,alij clcótijalij adiutorcs,alij probari, alijnbsp;multum laborantcs,alij fratres amp;$andi. In boc îj^tijrftudium iacum-banc, ut tales Gnt,acmancant, qualesab Apoftolo prædicancur.Continet ^’hæcnoïniriumcomftieinoraïio nonnullam fidcitamcxhila-rationem quàmconGrmationctn.Hæc cnim Epiftola tanti eft mo-nienti,utqui ucram pictatcmamat,amp;inucnicnomcnfùum in bacc-piftola cutn laude celebratum, baud tmracrito arbitrabitur nomçnnbsp;îùum etiaminlibrouitæ^amp;in cœlo lcripeum efle. In rationali Ahero^nbsp;nis,quo d Heb-ræi Hofen, Græcinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocarunt, imp oGcæ étant duo-

decimgcmmæ,inx^uibus Gngulis,Gngulain(cuIpta fuerunt nomina duodedm tribuum Ilraelisgt;ucAberon gcftàreccacoram fc,inGccr-dotij lui minifterio, Ggnificante Spifitu làn€to, quod Deus tantatnnbsp;baberet Ilraelitatum rationcm ut memoriam iplorum nunquam exnbsp;animo luo deletet. Hæe autem Pauli cpiftola longe predoGorgem»nbsp;ïnaefl:,quàm ullaearum,quæ fuerunt Rationali Aheronis impoGtCinbsp;Quare, qui ueram pietatcmagnouit,'amp; inuenic IcinbacEpiftolano-Hiinatim cum laude inlcfiptum, non dubito, quin iudicauerit, le etîinbsp;amineorde Domini Deinoftri inlculptum.Acccdit èc. illud, quodnbsp;Paulus initio buius epiftolx affirmât,le indeGncntcr, Ôeo telle, meo*nbsp;tionem eorum,ad quos lcribit, in prccibus fuis,faccrc. Cùm igitur iitnbsp;fine eplftolç Cômm€môrat,amp;làlutat nonnuHos nominatim,tecilè ponbsp;tucrunt conijecre,fe etiam nominatim in prccibus coram Dco, àPaUnbsp;lo commemorarijideoqucàDeoipïo cloi«cntcfrclpid.Vidcsbasfa-lutadoncs baudquaquam fuilTe luperuacaneas.

Salutate uosttiOicemcum ofculo

toqub

-ocr page 379-

COMMENT. IOAN. BREN. UBER Mt tgt;E CAR.1TATÈ. 57^

Loquitur pro more amp; confuetudincgentisjquaamjd fe inincem ôfculo cxcipiebant,quemadmodum nos manuum coniunélionc amp;nbsp;complacu. Oioilumautem, non fitauc hypocriticum)aut dolofijm,nbsp;autlafciuum, fed landum .hoc cfi;^ ex uera amp;pia caricatc profeótuni.

AesT^^tmu, vfjMÇ «1 EltUX*lt;n«t 'SXi^zn\J\

Salutantuos Ecckliae Chrißü

Non cgoïolum,amp;quimecumïunt,ïcd ctiamaîi« ÊcclcïiæChrii ftiiubcntuos ïalucrè,ùclciatis uos non nobis tantùrn,ucrumcciamnbsp;muleisalijs curæ clTc, Ôc cos Glutcni lieftram prccibus fuis Deo com*nbsp;tticndare.Vcftrumigitur erit,utquod offidum uobis abalijs exhibéenbsp;tùr,uos uicifiim alijs quoq; præftetîs.

tl A P A K *Ac5 «At nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;AAACpoi,ffK.0-®f“v »Stf iiç «AjçiSïtinaç to

-riy »v J/jiêÏiJ' Î/ji«9i'ZE,tpioÛvtoç,)^ tKKAivatTT iir'ÓM-mj. OÎ zf 'i9ioü'79i^Kuelt;lt;^Iv)lt;r«\rXfiS’$óult;r!ivAe\/a\lt;Öv,«?iA*'rHtocuT ItoiAiiîc,nbsp;^xsT)Aojlt;aç ' ^Aôjiaç ^ecTmrTüm tAç h.ctçX'XÇ 'nisv «UaJlcoaf). x 7Ö' vfj^vnbsp;Uôx eîç -7wvTOi;«5£pwi^,nbsp;ÂK9’ov,ÂL(.lt;t|bow'sç Ateîç to ixâtltop»

t(lgt;’vp.iv,9tAclt;k M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e»ç

Obfccro autetn Ôosfratres^utcohfidcrctîs eos, quidifsfdia èi. oÉz fcndîcuîacontradodrinam,quamuosdidfdftis gfgnunt,amp;dedwnbsp;nctisabillts^Nam, quteiufmodi funt. Domino lefu Chnßö nonnbsp;ierutunt/ediuo ucntn', quiperbiandiloquentiam ÔC aflèntationemnbsp;dccipiuntcordafimpiicium. Namueftraobcdientîaad omnes per/nbsp;manauit. Gaudéoigttur fan? deuobiisi'ScdüôIoùos fapientes qui#nbsp;dem «ffe ad bonum, fynccros autem ad malumx

Saîutationibus interinifeet (ïequünrur enim amp; aîiæ) obfecratio-hem amp; cohortationenij Ut caueantab impia doétrina,pugnante eum ca,quaminhacEpi£lolatradic.Nunquam enim tam benècum rebusnbsp;humanisaôfcum cfl:,quin,cùmdiuinitus uerèpiadoôtrina inftitutafu-crit,non intro ducatur ctiam) aûu Satanat,falià do éhina. Simile, inquitnbsp;Chriftusipfc,eftregnumcœlorumhominileminantibonum lemennbsp;inagrofiiojlcddormientibushominibus uenicinimicus, amp; femina-üiezizania inter trkicum amp;c.Et uulgo did loletiVbicunq; ædificâueiitnbsp;Dcustemplum,ibi:rolet amp; Satan ædificare làcellum. Vnde amp; Paulus A5or,2«inbsp;alias, cùiniû dilccflu luo alloqueretur presbyteros EpEefios,: Nouinbsp;hoCjinquit) quqd ingreflijri fint poft dilcelTum meum lupi graues, innbsp;iios,non pârcentes grcgijEtexuobis ipfis exorientur uiri loquentesnbsp;peruerla,utabducaat dilcipulos poft fe.Quod affirmât füturum apudnbsp;Ephefios,hoc idem metuitfuturum apud Romanos. Necfuituànusnbsp;ïnctus. Quai .n.piædoôtrinae éorrupcelaexôrta fitinRomana ecclc*nbsp;fia,notius eft^quamuthoclpco breuibus exponi qucat.Nos in prçlennbsp;tia de ea tantùmcorrupteUdic^uSjquç ut têporibus Pauli glifeebat)

i 4 ita

-ocr page 380-

JÏO

IW CA'BVT XVït BPiST; PAVLI AD KOMAW^

iu poftca^mutato lt;juidcm nomine,fedrc incolumi,amp; auda,pcr' uagaia cft peruniucrlàînEccIefiam, In diuulgationc en m Euangc-lij per ApoftoloSjin orbem terrarumjfuerunt Phatiamp;i, conuerfi qui-demad Çhfiftum^fd Chriftianilmtim cum Pharilaiimo commiieen-jnbsp;Afkr.j^, ^^sy^^^^o^^^i'bNifici’^cuncififueritis/nonpoteftis lalui fieri.Hosnbsp;uidetur Paulus hoe loco notarc,in qu os alias copiolè amp; grauiteisprX'nbsp;lertim in cpiftolaad Galatas/inuchirur.Erfi aütemhæchæréfis, dé cir-'cunfifionisnccelsitatejabolitauidctiir,tarnen impietasiplàPharilàica,nbsp;alijs nominibus icaexcreuit,ut ueritatem Euangelij baétenus planénbsp;corruperic amp; ôblcùràueric. Tune enim dicebatur Pharifailmus, nunCnbsp;autémdicitur Papilmus,amp;Monacbifmus. Diucrla quidem funtno*nbsp;mina Pharilàéorum, exigentium circuncifionem , amp; Pontificumnbsp;Monachorum,fed cadem cft irnpietas. Nam Pharilïi,ad Cbriftumnbsp;conuerfi,led peruerfè, affirmabanc,Cbriftum tunCprodefle, fi faótusnbsp;fuerisIudæus,amp;operibuslegismcrirus,utbencficijsCbriftiftuaris.Sicnbsp;amp; Pontifices, ac Monacbi dicunt nos benefido palsionis Chrifti tunenbsp;frui,cùmoperibusnoftris meremur,amp; redimimuS-peccatorumnbsp;miïsioncm.Hoc teftanturnon lokim Monachottim fcrtpta Sc. pro-felsiones, uerumeriambullæ ipfæ Pontificiæ,qüæ merito contritio-nis,confeisionis,amp;aliorum operum, poîlicentur omnem peccatorunbsp;ueniam. Vides igitur in Pbarifailm o, amp;Monachilmodiu€rà quidemnbsp;cfle nomina, fed plane candemimpictatem. Atqj hæc quidem uetu-ftifsimaefthærefis,quæfubindc alia atq; alia nomina ïbrtitur, Poftgt;nbsp;quam autem hifee temporibus pia dpâ:rinaEliangelij,beneficio Dei,nbsp;inftàüfàta eft,eccetibi,totfcrèdo€trinæ fubingrediüntur,quotfiintnbsp;cœtusbominum. Alij enim fiint Anabaptiftæ,alij Sacramcntarij,alijnbsp;Libertini,alij Schüucncofeldîani,alij Seruetiani,alij alijs erroribus Unbsp;împietàtibusfordidati. Quid ergo in tanta dodrinarum uarietatefiunbsp;çîendum? Audiamus Paulum:Obfècro,inquit,uô5 fratrcs,ut confide-letis eo$,qui difsidia amp; offcndicula,contra doétrinam, quam uosdidinbsp;dedinetis ab illis. In Uarietate igitur dodrinarum,nbsp;çonfidefandum eftinitiô,qüæ fucrit doétrina prima.Confideretis,nbsp;inquk,eos,quidifsidia amp;: ofFendiculà gignunt,contra dodrinam,nbsp;Oy^A.M Vos DIDICIsTIS, hoccftjquam bifee temporibus,nbsp;quibus patefadum eft Euangelion Çhrifti, PRîM AM audiuifti%nbsp;cognoui(tis.Memorabilé enim cft,quodTcrfuUianusfaibittCön*nbsp;ftat,inquiens, id ücriiis, quod prius:id prius, quod amp; ab initio: abnbsp;initio»duod ab Aöoftolis.Et iterum: Aduerfùs uniuerfas Hacrefes

ligno

-ocr page 381-

COMMENT. ÏOIS, BREN. LÏEER. lri. DE CAklf ATB. 'lï^oparadifi comcde, dc lignoautem Scienttæ boni amp; mali ne có-mcdas.Accedicpauló pôlialiarNcquaquam moriemini. Seit Deus^,nbsp;lt;5|uód in qaocunqj die comedericis cx co,àpcrîentùr oculi 'jcftri,nbsp;critisficntdij,fdentcs bonumamp;malum. Haec doótrina erat poftcri-or,idcoq; aduhera. Poft peccatum, prima omnium doólrina ènït: Semen mulieris feu ftlius uirginis cóntcrcc caput fcrpentis.Cuius lentennbsp;tiacft-Jnfolo Chrifto cft expiatiopeccati,libcràtioà potentia Satanæ,nbsp;amp;amorte. Quodcunq-, deinde cxcogitàrunt Gentes de dijs amp;'làcrisnbsp;eorum, quibus expiarent peccata , amp; conlèquercntur gratiam Oei-,nbsp;pofterius eratjideo^j adulterum. In inftauratiortePôlîtiæinter Ifi-aeli-tas,pTimâdo€lrinaeratilla,quamMoles tradidit de Decalôgo,amp;dcnbsp;Propheta, hoc cft, Chrifto poftlc exdtando,acde Gcris,quibus Chri-ftus adumbrarctur.Hæc dodriha,ut cratin înftautàtione Eeelefiç Ifi-acnbsp;liticæ prima,ica luit maximis miraculis confirmata.Quæ igitur pofterius lequebatur,pcrBàalitas,pcr Camatim,per Pfendo prophecas, adultéra crat.Temporibus Apoftolicis, quibusEuangelion de Chrifto il-luftracum amp; confirmaaim eft cœlcftïbus miracirlls , prima doéirinanbsp;crat, quam Apoftoli,accepto Spiritu lanâ:o,concionabantur, cam inter Iudæos,quàm inter Gentes, in toto orbe terrarum, de qua Paulusnbsp;dixit; Si nos aut Angelus è cœlo prsedi caucrit uobîs Euangelion, pratter id quo d prædicauimus uobis,anathe‘ma fit.Quæ ergo do clrina pônbsp;ftealccuta eft,autoribusPfeudoapoftolis, Hacreticis,Pôhcifidbus, Scnbsp;Monaehis,adultéra eft. Hifce noftris tcmpôribus,q’üibus dodrrinànbsp;Ecclcfiae repurg^ta cft, benefido Deiijàfôrdibus^Sophiftids, m ônaftî-ds amp;Pontifidjs, prima crât,quam omnes miniftri Ecclefiæ à Spiritùnbsp;Gnôlo èxdcati,initio',unanimi concordia,dciüftïficatiôneimp‘g,amp; denbsp;lacramentis Euangelij, aducrftis Papifticam im pictatem cotteionabahnbsp;tur. Pofteriorautèmfuic Anabaptiftarum,Ginglianôrum,feu Sacrà-menuriorum, amp; id genus âliorum.Relinqùitur ergo earn elfe adultè-ram.Quarc in dijudicadone de dodrina diligentci-'ôbferuanduim cftjnbsp;jquæ dodrina, in inltaüranda Ecclelîa, fuerit prima, ut cogholcamus^nbsp;pofteriorem, ciï priori pugnantem,ab inimico cfte,iuxtaparabolam,nbsp;lcminatam,amp; eradicatione dignam.Dcïndè,poftqüam üetitâs dodrinbsp;nç cognica cft,dcclinace,(inqüitPaülus)ab ijs,qüî gignuntaduerftis prînbsp;mam dodrinam diftidia amp; ofFendicula.Ideim docét Ghriftüs, Gaüetènbsp;

(inquicns)àPlcudoprophetis,amp;àfcrmentô Pharilæorum.Etloannes: Siquisucnicaduös,amp;hanc(primamuidelicct)dodrinäni non aftért,nbsp;né redpiatis cumin domâ,necaue ci dixeritis. Qui enim dicicilli aue,nbsp;communicat operibus eius malis.Hocaut idcirco nobis comriiemónbsp;raEur,utinhorû tcmporûdilsidiojdc controuerfiarcligiohis, conlblanbsp;.lionfemhabeamus.Haccnim dodxina,quæeftîn noftris ccclefîjsufi-ata,amp; qüam Paulushaeliw cpiÇola perlpicuè expoluitj fcparamusnbsp;hoS

-ocr page 382-

3«? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. IN CAPVT XVI. EPIST. PAVLl A;Igt; ROÄA» 5

nos partim à fummis Pontificibus amp; Epi(côpis,a(icoq;à monarchtf huius terræ, partim à uiris alioqui infigni doôtrina ornatis, ac fieri pa-teftjUtex hacleparationefequatur iiaftatio multarum rcgionum,amp;nbsp;claries innumerabilium hominum. Grauißimum autcm amp; riurilsi-mura uirictur, ab ijs riilceriere, qui'gloriantur nomineEcclcfiæ, quinbsp;lerientarigubcrnacula reipub.quifuntmagnis fapientiac amp;eruriirio-nisornamentisinfigncs.Grauifsimum etiameft,prçberefiio riifiiriionbsp;occafionem, ari multas amp; uarias calamitates, quæ lècuturæ uirientuf.nbsp;Seriquiri facias?Petrus riicicPlus obcriienriumeftDeo,quàm komr-nibus. Chriftusamp;Apoftoliiubcnteoscaucre,qui alienam àueroB-uangelio Chrifti rioôlrinam afferunt. Tertullianus ex parabola rie zi-zanijs riocet,Iri eflcuerum, quori primum,iri eircariulterum,quorinbsp;pofterius.Manifeftum autem eft, doétrinamPontificiam amp;Monaftigt;nbsp;cam cflepofteriorem Euangelio, quori Apoftoli arinunciàrunt.nbsp;nifeftumitem eft, rioétrinam rieAnabaptilmo,amp; ricablèntia corpo-ris amp; lànguinis Chrifti à cœna eius, cfle pofteriorcm ea rioÄrina,nbsp;quam initio omncs pij miniftriEcclefiæ,ariucrfus Sophifticamamp;Pa-pifticamimpietatem riocucrunt.Quarcneceflchabemus ab illis rie-clinare, ut Paulus ait,amp;abipfiscauerc,ut Chriftus loquitur, eriamfinbsp;fraólus illabaturorbis. Non eftriubium,quin amp; Apoftoli ipliuirio-rint, occafionc Euangelij in orbe riiuulgati, uniueriàm lùam gen-tem ruituram amp; ma^rimam in hoc munrio mutationem iecutu-ram.Scriquo tèuertcrent? Vtuocationem Deifcâarentur, nccelTônbsp;crat. Vt autcm tranquillam infioc munrio uitam agercnt, non cratnbsp;necefle.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deinriè,Paulus non fimplicitcr hortatur,ut caueantfibiab ijs,qui nouam riodrinam, contraprimam amp; ueram introriucunt,lèri ariditnbsp;etiam, quales fint homines, amp; quid noua fua rioélfïna quxranc. Quinbsp;eiulmorii(inquiens)lunf,Domino Iclù Chrifto non lèruiunt, fedRionbsp;uentri,amp; per blanriiloquentiam,6c aflentationemdecipiuc corda fira-plïcium. Etfihæfuntuulgarcs omnium ferèdogmatiftarum,hxrcts.nbsp;corum,hypocritarum,amp;monachorum proprietäres amp; conditionernbsp;ut nouis luis dogmatis,non quærantgloriam Chrifti,lcd gloriam hominum,necuerèferuiantnomini Chrifti, lcriraagis fil O uentri, amp;re-rum fiiarum tranquillitati, Soient etiam fimplicibushumanitate,lua-uitate lcrmonis,blanriiloquentia,amp;a0cncarionc,lfcuuana pollicita-tione beneficiorum Deiimponcre,tamcnPaulushocloco uideturnbsp;propriè perftringerc, (quemadmodum fupra diximus) illos fudac-os,qui etficonuerfi crant ad Chriftum,tarnen exigebant adhuc,amp;nbsp;urgebant circuncifionem , in quos etiam alias Icueriftimè inuehinbsp;folet. Galat.5. Vcinam,(inquit) ablcindantur,qui uos concurbant.nbsp;Et capitc fexto : Quiconque uôlua? placcrc in carne , hi coguntnbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uos

-ocr page 383-

COMMENT. IOAN. BREN. LîBER TH. DE cARIDATE.

nos drcumcidi^tantum utcruds Ghrifti pcrfecutioncm nöh'^pati-antur. Neqjcnim,qui circundduntur, legem cuftodiunt, led uo-lunt uos drcuncidijUtin came ueftraglorientur. EtPhilip.^; Complu-rcsambulant, dcqtiibus fepe dixi uobis,nune autem amp; flens dicogt; inimid cruds Ghrifti, quorum finis perdirio eft^ quorum Deus uemnbsp;teryamp;gloria in dcdecore ipforum, terreftria curantes. Hortatur igi-turamp;hoc loco Romanos,utcaucant fibià doótoribus Gireundfiö-nis,amp; declinentabeis,proptcreaquôdnon quærantnbsp;non mentem,fcduentrem,utfint tam inter Gentes , quàm inter lu-dæos tutï,acterrenis fuis rebus conlulant. His doéloribus fiicceflc-nintRomæ,Pontificesamp;Monachi,cxa61:ores humanarum traditio»nbsp;num,amp;doâ:orcs operum,aGmcritorum eorum,quiperblandilo-qucntiam,amp; fcuÂa)4«ç,hoc cft,prolixas promifsioncs cœleftis regni proinbsp;pter obferuationcm fiiarum traditionum, fummum lo eum in Ecdc-îiaconfecuti, non hôcagunt,ut,ucra Ghrifti doôlrina obtineat, led utnbsp;îpfi lumnia dignitate amp; trariqüiliitatc huiüs lèculi Früantür, étiamfinbsp;intercajnrgt;umerabiles populorum catefuas fteumad æternum barathrum abducant. Declinemus igitur ab his,iuxta Pauli admonitio-liemgt; vt fçrMetnjJFjQiiemadipodum Petrus ait,à praua ifta gencra-Êonè. . . ..

’ S,e4t’auiusadditcciarnatiùdargnméntupi, quo hortaturRomi^ hoSjUtnon^ccipiant nouam doôtrihatn,lèdin,prima,caq; Àpofto-lica,perdurent.Vcftra,inquit,objcd,ientia permanauitad omnes. Irinbsp;omnibusÉcclefijs prædicatur lùtipmacum uqde, de ueftra obedicn-tia,qua excepiftis Àpoftolicum Éuarigclion.Cur igitur redderctis uosnbsp;ipfos bac prædicatione mdignos,amp; leôtareminialiam doéirinam? Sednbsp;hæcadmonitio Pauli, non diupromouit. Roma enim cœpit pauldnbsp;póft in extremam hypocrifinamp;impicutcm dclabi. Poftremo additnbsp;oblcruabilcmParæncfin.Volo,inquit, uosfapientes elfe ad bonum^nbsp;fyncerosautemad malum. tdcmlcribiti.Cor.i4.Nefitis puenlènfi-busjledmalitia pueri litis,fenfibus uero perfeéli. Vtinarri hominesnbsp;hancparænelîn tam'diligcnter fèquerentur, quàm eft clara amp; peçlpi-çua.Solemus enim eaminuerterc,utfimuslynceri fçuimperitiadbonbsp;num, amp; pueri fenfibus,làpientes autem amp; perfeÔti malida. Ac identnbsp;plancnobis acddcrc ’lolct,quodnoôiuæ,quae interdiu caecutic,no- ’nbsp;^uautcmuidcuitaamp;nosperlpicaces tantumlumus infediandamà-liçia,împofturaamp;impietate,quælùnttencbræ,inreôi:andaauteri)pic-ütc, quae eft, lux^ dies^imperitiorcs fumus pueris. tnuenias,qui denbsp;rebusad mercaturara,ad agricuituram,ad opificia,ad militiani, amp;ada-lias res terrenas pertineriribus funt eloqucntilsimi,in do ^iririaaiït reli-gionis,amp; redden da eius ratio ne plulquam infantes. Vt enirri, qui luntnbsp;impeditioris linguae, nihil expeditius cfamp;ntur, qüàni conuieiajamp; ,nbsp;tnal©.'

-ocr page 384-

SU nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAPVT XVI. EPIST. FAVLI ÄD ROMAN.

maledidla,! ta magna pars hominum nihil difcrtiusloquuntur, qua.'Ti alienaauera pietate. Contra ucró monct Paulus,ut fimus lapiehtesaHnbsp;bonum, fimpli :cs ucrô ad malum. Sapere ad bonum, eft fiimmaiftnbsp;dare operam, ut uere piara doélrinam reótè cognofcas, conftrues,nbsp;eifiimma cura obedias.Neq; enim aliud eft,quod hominem uerela*nbsp;pientem reddat, quam cognitio piædoôtrinæ.Præceptum Domini,nbsp;Pf4amp;w.jj8. (inquitPlalmus)lucidum,illuminansoculos,Sapientiam præftans parnbsp;uulis.EtitcrumzSuperomncs docentesmeintcllexi, quiateftimonianbsp;tua meditatio mea eft.Siiper lencs intellexi,quiamandata tua quæfiui.nbsp;Simplicem autem leu lyncerum eflcad malum, eft luperuacanea ne-gligerc, iniuriænon meminifle, ladle eflc recondliabiiem,adeo4;nbsp;amuocâtionem,pofthabita omnicuriolitate,fimplidter,amp;red:a ft-*nbsp;qui. Hoc, etfiuidetur coram hominibus ftultum , tarnen lummacftnbsp;cöram Deo lapientia.

ÔAiOeoç^e(fKvxç(3^Te/'4-a2ÿvZ«7acv«iquot;io'o'3tf'aBAlt;r ôp^và-m)^, H r KvSÂis xp.(£v tiilt;rov 'X.^ts-oû /Ö8’

Deus autern pacis conterct Satänafn fub pedes Ucfiros kreot Gracia Domini noftri lefu Chrifti fituobifcum,

Poftadmonitionem additPaulus conlblationèm. Aditionuit, Üf declinemus ab illis, qui docent impia. Nihil autern certius cft,quàn3nbsp;quôd cùm decîinàueris ab. impijs doéhoribus, amp; ledleris uerè pinrrinbsp;doôtrirtàmChriftiJSatanomhiaaduerlà moliatur,quo teab cadetcrgt;,nbsp;rcat amp; abftrahat. Confolatur igitùt hïm c Paulus Ecclefiam aduerfis Sa-unæ obrutam. D eus,inqüiëns, pads conteratSata'nafn amp;c.Bono fiti^nbsp;animo. Deus, qui eft autor om nis pacis, tranqtiillitatis, Sc fœlidtatis,’nbsp;breui efficiet,ut omrtiaSatanæ confilia, omnisSâtanæpoteftas conchnbsp;dat, amp; lub pcdes ueftros liibijciatur. Videndum igitur eft, quornodoquot;nbsp;Satan lubijdatur nobis,amp; in noftram fcruitutem atqj captiuitatem re-digatuf. Suntenim,quidant operammagiæ,amp;ârbïtrantur leartibusnbsp;luis p o flk elft cere,ut Satan tencatur Captiuus in uitro aut olIa.Hxcma-.nbsp;gna eft hominum in;ipietas,amp; qui ficfunt excæcati,hi potius Hint captinbsp;ui Satanæ,qüàm quôd Satan fit iplbrum Captiuus* Satan enim, ut eftnbsp;poten tilsimus, ita amp;aftutißimus Ipiritus qui, etfi non poteft magicisnbsp;aftibus captiuus tcneri, tannen ad decipiendos impiosfingit Ic iplb-rum captiuum.Sed pij Chriftiani ueram habentartem,qua Satanamnbsp;pedibusluisitaconculcent,utuerèfiatiplbrum captiuus. Duo enimnbsp;funt, per q^uæSatan graflatLir in homïft?m,utdominctur ei. Alterumnbsp;éccatti. Alterum affliótio fiue illa co rporalis amp; mundana, fiue Ipirinbsp;tuflis, Sc quam Satan minatur, æterna. Sed pro po finis nobis eft Chri-ftus Dominus nofter,per quêfit,utSatan,uuc pcccatis, fiueafHilt;aioninbsp;bus in nos graftet,lub pedes noftros contcraWc Chrifto.n.lcriptum

-ocr page 385-

COMMENT. IOAN. BREN. LIB. III. DE CARITATE. 'jS; eftjGen.^.Ipfeconteret caput ferpentis.Necdubium cd:,quin Paulusnbsp;illudfuum didlura, quodancea recitauic, exhocloco Genefços fum-prerif,amp;interpreretur.Etloan.ió.Princcpshm'usmundiiam ludica-tus ed.Eti.Ioan.j.Adhocapp^^ruit filius Dei, ut dilTdluat opera diabonbsp;li.Manifeftum autem elEq? cum credimus in Chriftum, tuncadopte-mur in filios Dei,amp;^ accipiarnus deplenicudine eius,ut cum Deus douât nobis Chridum,donec etiam nobis unâ cum illo omnia.Quare,ciinbsp;Chridus ipfe contriuerit caputSatanæ,certum efl:,qj 8^ nos,qui credinbsp;nilisin Chridum,pofsimus per Chridum,caput Satanæ Conterere,amp;nbsp;opprimere.Hoc,quomodo in nobis fiat,exemplis demondrare conanbsp;bimur. Ac primum de peccato,quó Satan nos in daa cadra pertrahe-re conatur.Nafcimur enim filq iræ,Ôd quanq renafcimur per Hdem,ta-inen reliquiae peccatiin carne manent.Itatç Satanfollicitat nos,utabqnbsp;ci’.mus Deum,utcontemnamusuerbum eius .Non debetautemSatan in corde,amp;manibuE nodris dominari, fed pedibus nodris conte-ri. Venit igitur Chridus,ut dedruat opera Sacanæ,quia fi in Chridumnbsp;erediderimus,donamurfpirituChridi,utDeum inuocemusPatrem,nbsp;ÔC obfequamuruerboeius.HocedSatanara pedibus fubi]cereamp; connbsp;culcare. Item,Multa magna defignauimus fcelera.Satan igitur iubetnbsp;nos abrjcereomncm Spent falutis.Sed conteredtis ed Satan pedibus.nbsp;QuomodofAudiamus Chriftum.Non mißt Deus filium fuu in mun-dum,ut condcmnetmundum,red utferuetur mundus per eum. Au-diamusamp; Paulum:Certusfermo, èc omni acceptione dignus,^Icfusnbsp;Chridusuenit in hunc mûdum,ur peccarores faluos faceretjquorumnbsp;ego primus fum .Q]iarc,fi confirmauerimusfidem, Sgt;é ccrtó confida-muspeccata nobis propter Cbridum efle remifla, tuncdeqcitur Satan,conculcatur pedibus nodris.Dicarausetiam de afflidlionibus.nbsp;Nam Sata,fibireljclus,immittir nobis uariaaduerià,tam priuàta,qpu-blica,quibusmirtatur nobis perpetuuminteritum.Iniicit in corda pionbsp;rura,Nifiabnegaueritis Cbridum amp; Euangelion eius,nôfoiumerjcie-miriiin exilium, uerumetiam occifioneperibitis. Sed filiusDeiuenitnbsp;in hunc mundum,ut conterat Satanam pedibus fuis, amp; dedruat opera eius.Quare,fi crediderimus fiIioDei,cognofcemus omnia nobis ef.nbsp;feadiumento in bonum,fiue uiuamus, fiue moriamur; Siccontriue-runtSatanam Apodoli per Chridum j qui cum cæfi effent in concilionbsp;Pontificum,abierunt gaudentcs, qi digni client habiti,ut ferrent connbsp;tumeliampropterChridum.Sic8C PaulusconculcauitSatanampernbsp;Chridum,CLim diceret:Pcrfuafum habeojqjnecjpmorsnecfj uita fepanbsp;retnos àdiletdione Dei. Qtiareiubetetiampios, apudRomanos^nbsp;.bono animo elfe in aduerfis, proptcreaquod cum Credant inChri-^dum jDeus breui efficiat, utreipla experianturafflidiones fibicOm-xnodas utiles elle. Tametß eniminitio afflicdionumnihil minus ui-deatur,quàm quodnobisßntutiles.tamcninnouifsimonbsp;ititelligemus confiliumDei.

Asmti

-ocr page 386-

jStf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IN CAP.' XVT. EPÏST. PAVLT AD ROMAN.

Kom^dVTou.vfJMQ'Tip.c^ai^o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ao/Llio;,»9^‘’‘‘’^’'5’9

quot;^oç, o; avy^JZA^-ïç p-is. Akïïi^ofJ^iu.v}JMgt;iîy-taTt^-no(i,o -yfod4-Ä$thv uÔIsïXhv cv Ku-AaTOgt;€^ v^Ält;gt; r«ï©gt; b IcvoçfLvjS^ EÙ-KAHaias 6Âi«s. Afisrö^e-rs« v/iâçEjgt;«.-STçô 0:K.ov0/i.Dg^?ra'Aesü;.i9Koi'oüPT’Q0«tA.Ä(p0»’»J^f'?l®'^^^6lt;^ Xçistù pÿ Twnov upwv, Ap-xp,

SalutantuosT/motheuscooperanus meus,amp;Lûci'us,amp;îafon,amp;!: Sofipater cogna« mei.SaJuto uos egoTertfüs, qui fcripfi hancEpi- ‘nbsp;ïlolam in Dorrtino.Salutat üos Gaius hofpes ttieuSjamp;Ecclefia? to«7nbsp;ijs.Salutàt uos Eraftus œcôriomus ciuitatis,amp; Quârtus frater.Grauanbsp;Domini noftrilefu Chnfti, fitcum omnibus uobis, Amen.

Reditad ßlutanortes, idcp nec tcmere,nec ociofe lt; fed ut fignifîcet ]pfjs,qui funtRomæ,nôn unum Ôi. alterum tantùm, fed plurimoß etûnbsp;am in alfjs Ecdefr)seiîè,quibusfalusipforum fît curæ. Ac Timotheusnbsp;quidem fan's notus eft ex Aâ:icap.i6. Sc ex Epiftolis, quas Paulus ad pnbsp;pfum fcripfinQuod autem fit etiam raehiio lafonisj Sofipatri,Gafi,amp;nbsp;Erafti,expendendum,num jllifueriht,quorum fit mentio in Aclis A-poftolicis, Capinbusi7-t9*amp;2-O‘amp;^ gt;ïi i.Timoth.4,acnum idem fit Sonbsp;pater,quiSofipater.Ac de hac quidem renon teneathos anxia follici-tudojltudautem nobïs curcefit,ut difcamusjiocexernplo, mutuamnbsp;bcnéuolentiamcolere, at fîue pracftntïbüs jfiue abfehnbus optimanbsp;quælt;^ pretari.

5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;öz^T/VtAióv/iSjiq KMçuqu.xîii(ro“ Xfi

SXi/’,lt«TOà'){gt;K«Au4-iv ^üsix4i»5(gûVôiçaîûgt;ViO!Ç(nlt;n^/JLcv»^lt;plt;)ü/($bcùamp;cv-ralt;r3 v\ß/ tPiaJ-Tt y^amp;^S)V7r^lt;p^-nr.t:£v,Klt;ZT-’udiTX'yHV'T^v eâûâvis Oeov, eig^zraxoJvxirecc«'nbsp;amp;ci'mcvTK'TKi3vm-vcegt;°iamp;a7SÇ,}i-ovc^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itjo-c!/

icSvccg, Ap-tiv;

Ei âuèehi, qüipotens cft ÜO« confirmât« fccundSEüangelion me Onbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tim,SC præconium lefu Chrifti,iaxta reuelatjonem myfterij, tempo/

tibus æternis taciti^manifçftati ucrû nunc, Ô£f per fçripturas Prophc/ ticasjiuxta delegationem æterni Dei,in obedienu'am fidei,in omnesnbsp;genres patefadijSoli fapiên'Deo, perlefum Ghriftû, fiuic ÿnquamjnbsp;fit gloria in fecula, Âmen.

Conclüditepifi:ôîâdbxôlogiâ,quænetipfaéft ôcfoià,tiechortoris fàntum gratia Commemoratur. Admonet enim nos,ut cognofcamusnbsp;omnes creatüras efie coditas in gloriam Dei,8(f nos debere omnesnonbsp;ftras adlionesjômnia côfilia,omnes tonatusnoftros,ad folios Dei glonbsp;riam refetre: Sedhoc opusjiiclabot efi: cognofcere,qu3t fit uera Deinbsp;gloria, amp; quid faciendum fit, quod Deus ludicet fibi gloriofum. lù-dæihypocritae,glorifîcaturiôdhonoraturi Deumimmolabantinex-cdfis, amp;luftrabant liberos fuos per ignem.Chrilîtani hypocritæglonbsp;nficatufiDeum, telebrant Mifiàs pro peccatis uiuorum Sc mortuo-fum, peregrinantur ad fépulcra làndborum oräntrofaria. Aliusnofinbsp;uéfcitur cafnibus,alius ueftitur cucullo.Deus autê non agnofcit tafeiîinbsp;glôriam, fed exigit, ut ad glorifîeanduox nomen eius feâ:emur fegemnbsp;amp; Euan-

-ocr page 387-

COMMENT. IOAN. BREN; LIB. IH. ©B CARITATH. 387

Euangdion ipfius.Hgc dicit Dominus Zebaoth apud Hieremiam, nier.7: Holocautomata ucftra addite uiâimis ueftris , amp; com édite carnes,nbsp;quia non fum locutus cum Patribus uefl:ris,Sd non præcepi eis, in dienbsp;qua cduxi cos de terraÆgypti, de uerbo holocautomatum, Sc uidti-inar5,fedhocuerbumprgcepieis,dicens, AVDITE VOCEMnbsp;MEAM, Etero uobisDeus,8c uoseritismihi populus amp;^c. Eta-pudMichæamzQuid dignum ofFeram DominoÆtmox.Nûquid da Màch.^.nbsp;bo primogenitum meum pro fcelere meo , fruAum uentrismei pronbsp;peccato animae mcæfindicabo tibi ô homo, quid fitbonum, amp; quidnbsp;Dominus rcquiratà tc,Vticp facerciudicium,diligerc mifericordiam,nbsp;amp; follicitum ambulare cum Deo tuo.Eti. Reg. 15. Nunquid uult Do-minus holocauftaamp;uidimas,amp; non potius,utobediatur uoci eiusCnbsp;Et Chriftus ait ad Pattern : Ego glorificaui tc fuper terram. Quomo-dofNum obtulitmulta facrificiaf Nihil minus.Sed quod iuisit Pater,nbsp;hocimpIcuit:bencfecithominibus,prædicauitEuangelion,confirmanbsp;uit miraculis,amp; mortuus eft pro noftris pcccatis.Hæc erat uocatio,cutnbsp;dcHinatus erat Chriftus à Deo Patte fuo. Quare his fadtis glorificarusnbsp;eftPater per filium , Ponetibioboculospatremfamihas. Hie non-dum uerè honoratur à familia, cum appellatur honeflis epithetis, fednbsp;cum familia obfequitur mandatis eius. Idem fentiendiim eft de glorianbsp;Dei.Itacp glorificatur Deus, cum condonas proximo iniuriam, ctininbsp;benefacis egeno,cum frenum inrjcisiræ,amp;reliquiscupiditatibus car-nis.Deinde obferuamihi epitheta, quae Paulus hoc loco tribuit Deo»nbsp;Soli,inquif, SAPIENT!. Hoc epitheton multa nos docet. Deusnbsp;natura eft fapiens, imo ipfa iapientia. Sapieterigitur fatftum cft,quôdnbsp;non eueftigio poft lapfum Adgmiferitfilium fuum in hunc mundum»nbsp;Deus natura fapiens eft. Sapienter igitur fit, quod immittat nobis af-flidliones.Deus naturafapiens eft. Saptenter igitur fit,quöd hic fit di-ues, ille pauper,hic !anus,ille argrotus. Deus natura fapiens eft. Bononbsp;igitur animo fimusinafflictionibus,quiaDeuspro fumma fua fapien-tianouitinuenire fcelicem fuccefl'um. Etfi enim nos non intelligimusnbsp;fapientiam Dei,tamen quia Spiritus fan(ftus tribuit ei hoc epitheton,nbsp;dubium non eft,quin non tantum fit fàpiens,uerumetiam fit fapientianbsp;ipfa. Videnuncmihi,quotfunr, qqi iudicentDeumefleinfipientemnbsp;amp; ftultum. Qiji enim funtin affliclionibus impatientes, qui de fàlutenbsp;fuainaduerfis defperant,quiin aduerfis quærunt opem apudSata-nam,amp; magos,aut incantatores.qui pofthabitapromifsione de uitftunbsp;diuinitus porrigendo, fi tuum feceris officium, conuertunt fead im-pofturas,adfurta,adrapinas,deniquequi maiorem fidem adhibentnbsp;promifsionibus Satanæ,quâm Domin» Dci noftri,hi omnes iudicantnbsp;Deum efleinfipientem ôcftuItum.Quæcùm fit fumma in Deumbla-fphemiajfacilèintelligipoteft ,huncmundum blafphemorumSdim-piorumhominum plenum efie.Caueamusigitur fide obedienria,nbsp;nein horum catalogo contineamur,fcd Deo epitheton fapientisuerènbsp;tribuamus.Cæterùm.præter epitheton Sapientiæ, tribuiturDeo eti-amepitheton Potentiac. Ei, inquit.quipotcns cft. Hoc epitheton ne-k i ceflàrià

-ocr page 388-

'•388 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÏN CAP. 5crL EPÏST. PAVtl AD ROM AM.nbsp;nbsp;nbsp;'

ceflàriô adiungitur epitheto Sapiénti'æ , Ociofa enim eft /apient/a, 5 non habeat adiunélam potenrianli ut quod fapïenter eft excoghâ-tunijpotenterpcrficiatur.NuncautcniEjeusporcnn'ßimus cfljÔ^ianinbsp;olim decreuitjUtprædicado EuangeJq déCîirifto filio ltjo,quæ0iùntnbsp;busrctroaddsfecuîîsfuitobfcura,nunc aufem uniucrfo mundo,ht-xta præceptum DefjCx Prophfeticis fcripturis patefaAa,uuigareturnbsp;adnunciaretur uobis Gentibus gt; ur fide camagnofceretisnbsp;nbsp;ei obed?-

reds. Qui ergo hoc fapienter decrcuic, idem edam potenter uos, lit fpero,côfirmabir,ne quoin's uento-doCtrinæ circumferamfni, fedin ilnbsp;laconftanterperdureds,quam primamexApdftolica prâ?dieadoiic

.pora)ab Adamoiufqueadincarnationem Chrifti,amp; mifsionemA-poftolorum in orbem terrarum 4 Euangelion de Chrifto traditum eft obfcurè,inuolutum promifsionibus non omninoapertis,amp;figurisacnbsp;facrificris,nondum explicatis,cx quibuspij quidem per Spirit urn fàn^nbsp;(ftum inuftrari,fatis,quantum ad ßlutem ipforum perdnet, inteîh'get'enbsp;poterant. Vulgo autem crantabfcondita,àcucrèj quoddicebantur,nbsp;myfteria.Vnde amp; Paulus uocat tempus illudjtempus Nolt;ftis:Nox,iri-quienSjprogrefta eft, quo tempore car ent homines luce folis, fed nC-çeirehabent,addifpenendasaliquomodo tenebras,acceniîsfucernisnbsp;uti.Itacp quantum diferimen eft inter noAemSc diem ,amp; inter luceitinbsp;lucernarum, amp; fplendorem folis, tantum eft diferimen inter tempusnbsp;ueterisSCnouiTeftamend. Et tarnen nullinec ætad nectemporidc-fuit concio de confequenda æterna lalute per Chriftum,quemadmo-.nbsp;dum alias copiofèdemonftratum eft. Altera eft, quod etftpromif.nbsp;fumerat,edam Gentes accefturas ad Ecclefiam Dei, ôd confecuturasnbsp;benedidioneminfemineAbrahsBjtamen hæc conCio nondum ersrtnbsp;uulgata inter gentes, amp; in totum orbem fparia,fed continebatur tantum in uno Ifraelirarum populo. Poftquàm autem milEus eft Apoftbnbsp;lis in die Pentecoftes Spiritus iânlt;ftus,ibitüm,quodantea de Chrifto,nbsp;de regno Chrifti,amp; de uocatione Gentium, obfeurum uidebatur,6Cnbsp;in una tantum ludæorumgenteutcunqp ädnunciabatur,patcfalt;fturrtnbsp;, eftjdiuina clementia,uniuerfo orbi ,ut omnis,iîueludæus,fîue Ethni-cus,ftuecircuncifus,fiueincircancifus,fiuediues,fiuepauper,ijuerex,

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pcrcurrimuî

-ocr page 389-

COMMENT. IOAN. BREN. LTB. III. DE CARITATE. 389 Percurn'inusinterpretanonenofti-a, quantum Dominus dédit, e-piftolam,quam Paulus Apoftolus Romanis infcripfitjin quaexplicannbsp;turfummæillæuirtutes,quibusuniuerfa doólrina Chrifi:ianifrai,(hocnbsp;efî:)æternænon:ræ(âlutisconnnetur. Fides,Spes,amp;Caritas. Reli-quumigitur eiijUt aim Paulus hanc dodtrinam non ab hominibus innbsp;his terris,fed in Paradifo.adeocg in tertio eceJo , ad quod raptus fuit,ànbsp;Chriflo ipfo didicerit,8lt; tarnen non fit alia dodrina, quàm quæ in hisnbsp;terris à Prophetis tradita eratjScà Chriftoipfo filio Dei Apoftolis ad-nunciata,acper eosin uniuerfum orbcm terræuuîgata,deniqucinnunbsp;me'ris miraculis confirmata,excipiamus earn, ut cœlefle oraciilum,nbsp;ÔdampleAamur utpotentiamDei ad Salutem omnicre-denti,quo perSpiritum (ànéfum rcnati illuftrati,nbsp;beneficijs per earn promifsis perpetuonbsp;friiamiir.


¦¦‘i nbsp;, «fr 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;“•-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦***’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦*nbsp;nbsp;nbsp;’¦*nbsp;nbsp;nbsp;îquot;*’

’m'i è Görinttóper Phdeben,di»eo»h4m,feuk^ miniftramEcclefiatCertchreenfis, .



-ocr page 390-

Francoforti èx oificina typogra phicaPctri Brubacchij, annonbsp;a rcdcmptionc humanbsp;ni generis, 1564.

-ocr page 391- -ocr page 392- -ocr page 393-

, z^INDEX RERVM


MEMöRABïLrVM rN COMMBN^

TARI.O EPISToLAB AD R QJS A N O inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'


A.

Braba 0- ffraëlis fernen qui pnt 243 poderi er cognati quomodonbsp;efpeiamurnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;108



Abraham quomodo pt iuffipcatus corant Deo tot

À.4lt;e peccatumquantum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;42

Adam quoits initio creatus, cr qualis poft la* pfum fftdus, quantorum utiam malorum au*

^4-

138

»77

339 »9 S

207 :2oS

22.^

221


Ctoitatis

Caritas proximi quid exigat Caritatem debere effefyncerdmnbsp;Caritas quomodo pr^fponaturpdei


. tor pt

•kdam quibusinrebustypusCbriftipt A-dam uetusnbsp;AdiapboMnbsp;Aemulationbsp;Afflidionumcau/^nbsp;Affiidos cum Chrido gloripcarinbsp;Affligi cum Cbriflo quidfftnbsp;Affiidos effe pradedinatosnbsp;Afflidionum eueniusnbsp;Affiidionibus non fepararipios adiledioneDeinbsp;23^

AffhdioneSttoffrasnoneffeperpetMt 213 Affiidionesquibusadiumentopnt in bonum22^nbsp;Affiidio quomodo pariat patientiam.nbsp;Agnitio peccati pér Decalogumnbsp;Animaprobominenbsp;Animas pro patribus panérenbsp;Apoffolorum autorit asnbsp;Apodolorum dodrina qtubona adnuneiet 283nbsp;Apodolicumminideriumin quern ufum inftitutnbsp;tumptnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

Apodolorum uerifucceffores nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;244

Apoffolicum minifterium quant late pateat

20.2»

Arûnit'mut nouus apud Sacramentarios gUt ^63

300 4.6nbsp;44


krrog^ntM jugienda Arrogantid unde oriaturnbsp;icso^yct quißfitnbsp;Atmriciatjuidpt


33» 37$nbsp;28}


B.

Bancketit feu comeffdtiones er ebrietates ma* ximorum delidorum occaponesfunt

Bdptifmus in quern ufuminftitutuspt Baptizaterum officiumnbsp;Beneprecari deuoUentibusnbsp;Bona opera neceffdri'o effe fixiendo

c.

C^lumnia quid pt


33» « 7nbsp;i^rnbsp;^26nbsp;»47


3^0 »7nbsp;;22

Caroquiifpt

mCarne aut fecundum carnem effe quidpgnip* 1^4488.192nbsp;jponbsp;»9?nbsp;3$»nbsp;'»73tlt;gt;?nbsp;t^dnbsp;188nbsp;ipsnbsp;ipónbsp;83


cet

Cartfis audits quid pt

Carnis pda ffiritu mor tipcare quid pt

Carnis ufus an pt probibitus Carnalis qpis dicatur

Carnalisbomink morset mor tipcatio Carnalium ndturd 0- mgeniumnbsp;Carnalem hominem mortipcandi organànbsp;Carnalis quid ex fuo affvdu reportetnbsp;Chridusadquospertineatnbsp;ChriPusedliberuitæ

Chriffus ep patronus feu aduocattti iudex Chridus ed uerus cr naturalis DeUf 34$nbsp;Chriffiplij Dei duplex imagonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;226

abriffum effepnem legis, quomodoptmtelligert dumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;274.

ebridum etiam ad Gentes pertmere 224. Chriffus homo effDeus j quomodo pt intelligent

268

»43


dunt

Cbriflui cur lapis offpndicuU dicatur Cbrifti iuHicia quantapt

Cbripuf mediator eft [olus quo peruenilur ad

Tieum

cbrifti mortis (ÿ- refurretlionis potentia t ijo cum Cffrißo omnia quomodo donentisr nobis

Chridi officium

cum ChriHó pati

ChriHi Paßionis Kefurredionis uerws ufui ttô

DfCbridiperfondcf duabusnaturism CHki

STO

Cbrifftts primogenituf inter multos ffatret 2^6

87 .â7înbsp;33Jgt;nbsp;228nbsp;»87nbsp;»38

241


Cbridus propiciatorium

Cbridus qttalis Saluator

Cbridus quomodç induatur

Chridus q(fte poßideat

Chridttifuo Idcriffcio expiaititpecetUuvit Cbrifti typuf Adam quomodo ptnbsp;Cbriftiw uerut Deus cr uerus bom»nbsp;(3)riPiani[mus in qua re eonpffat


-ocr page 394-

index

3 *

lt;slt;{ lod

if4gt;

338

283

diriHittiuu uenit in oecuko e/t Ciborutif difcrimennbsp;Circunt^ocordiinbsp;Circuncißonif ufmnbsp;Circunci/to quoiitffdo profitnbsp;CogttofcendiU res duplices ejje,'reuehitiis (y 4b^nbsp;fconditm

Comeffdtiones efje opera noHis Concionatorum diuerfa genera

Coniugium mmiRris Ecclefia äPontißcibuspro libitum

Coniugium j^irituale inter bommem reftaium or lefumChrißum

Confentire'm feeler a tjuidßt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,7

Confenfum 'mfcelera etiam conßare 'in Yeceffu cordis latentenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48

Confentire fecundum lefnm drißum quid fit 3^^nbsp;Confolatto unde fit petenda

Contumeliofi qui fint

Corpus uocatur lt;i Paulo homo earnaTit Corpus quare dicaiur effe mortuum propternbsp;peccatum

Corpus quando offèratur üeo Creaturarum gemitus parturiiiônbsp;Credentium dignitasnbsp;Credeiftium paucitas tindenbsp;Cultus à retiatis Deo praßandusnbsp;Cultus Deiner us

Cultus Deipracipui in Cbriftianiftw CultusDeiuerus in quo conpfiatnbsp;Cultus rationalisnbsp;nd Curiofas quaßiones ref^onfiogeneralis

ibidem . . 3’7nbsp;209.214.

2oy 284.

3^0 .3^1nbsp;«8. «9

3’7

b.

Decalogus confirtur ftatu^ iltetcurtali tifi Decalogus ell dux cacorum

Decalogus fins eft omnium legum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112

Dei bonitos,pdtientia lenitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;50

Deus cur aiimpittatem bominum cottniue:ii . lt; $*nbsp;Deus cur conniueatbom'mesfanâitateiufignesnbsp;tollabi interdum'm peccata borrenda yt »nbsp;Deus cur donoaafiratnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;30 j

DrtM cur permiferit ludaosfieri mcredulos 311 Drm cum Chriilo omnia nobis donare 22Snbsp;Dei dilefiio quanta fit

brt dileäionem findatam effe fuper Cbrifto 233 I)« epitbeta

Deifilium effe uerumDeumZebdol^' 26S Deifirtf qui fintnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ^4-3

Dei mimicum cr aduerfarium effe quid fit tif o Deum in eligendis fU'ijs non reftiicere dignitatemnbsp;parentuin

Deus muifibilis naftira quomodo fefepropofitem ritE.tbnicisüifibilbm'eypalpibilem 31nbsp;OiNon non effe autorem 'péicàti

Xietmnon ref^icerp perfonai peuiiinon effe'tttiuftäm, cisrn puiitpeeeatoretnbsp;74nbsp;Dei opus t feu homo mfirtnus, quomodo deftrua»nbsp;3^^nbsp;Deus, pdtienliaamp;confolatioms Deusnbsp;Dtuthquidiligantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;223

Deus quomodo glerificiftur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3lt;Jo.387

Deus quomodo dicatur tradidiffe Gentes fuis cu piditatibus

Deum folum effe iuflum, lt;7 apud Deutù foîtiÀii* . fliciam quarendam effe

^gt;^lt;tconrfrw« mulierum ordinatio mpubli«aniigt;f talitate

Dierum difcrimen Gquot; obferuatto

Diledionis Dei pr oximi uera ratio 23« Dileâio Dei,qua nos diligit,quanta fit 23tnbsp;Diledio eft impletio legis, quomodo fit 'mtcUi^nbsp;gendum

DileHioquid Paulo fignificet

Diledionis feu caritatis Dei commendatib, amp; quod fit certanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iî2

Diledionis diuma certitudo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;235

Dinina dementia cr fiuoris erga nos argionc.'S turn

Dodrinam impiam cauendam effe Dodfmam primam ueram effenbsp;Dolus malus er bonusnbsp;Donorum officia

Dona f^iritualia qua per Euangelion conftriut-tur

Dubitationi quomodo obuiandum

37?

38*

4^

32‘

1'3

20 Sid

E.

338

tbrletates effe opera riodis

Ecclefiam aliquamfemper effe m boc orbe 29 ó Elati qui fint

Eledionis caufam effe clementiam Dei 25$ 267 Eleemofyiiacur'mpauperesconfirenda ^7^nbsp;Eleemofyna quomodo danda fint

E^6»tc^ an babeant in peecatis fuis excufationerit quod non acceperint legem ut ludai

ithnicosbabuiffe opus legis fcriptum 'm cordi» tusfuisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bf

Etbnicorum impietasin cultudiumo. itinicorum feu Gentium turpitudo 'm Uitafialt;inbsp;Utica

Euangelion ad quos pertmeat 2j.24.83 24j Euangel'qcondo cur inftituta fit 'm Eccltfiaiiinbsp;Euangel'q pradicatio facrificium uerumnbsp;EuangeUj myderium taciturn temporftmt ater^i.nbsp;n'lsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3881'

Euangeliononomnescredere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;284*

Euangelion ro lt;iy«Sip feu tbefaurum effe 348 ExcogiJdfor« »Jd/orKW qui fintnbsp;Exfierientia quomodo pariat f^ennbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nÿ

Eidgi'


-ocr page 395-

F.


fiäes quid pgiußcet tides quid (itnbsp;Tideiexemplitnbsp;tidei conditiones qu£dlt;tgt;anbsp;tidei dignittunbsp;tidei effiilus ßuHusnbsp;tidem effe fx auditunbsp;tidei gemind itdfurdnbsp;tides imbecillis dn re'^cidtur d Deo


I N- D E X.


2$ Ï27nbsp;2d.27nbsp;tt6

122 384,

quot;4-


tide iullißcdri hominem quomodo liti»teüigen=gt; dum

tidem mdnum effe cordis , qud recipitur Chri= ßui

ridei meritum non refficit Deus, fed meritum Chri(îi

tides orgdnum quo dpprehendimus C H R la ST VAI

qu£ in inuocdtione requirdtur 2^1 tides ZT l^es quomodo coniunâd fint 216nbsp;tide,ffgt;e ZT cdritdte conlldre uniuerfdin dollri^nbsp;ndm pietdtis uertsnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6. 7

tidei, jßei z^ cdritdtis mdielldS Z7- exceUen^


Homtnum duo ordines circumcifi ZT inci: cum» cißnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^

tlonio externus er imternus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

Hominum genus duplex, hypocritte ZTquot; manifi^iè fcelerdti

hominis infcelicitas tyr perditio tlómines om tes effe peccatoresnbsp;tlommibus pldcerenbsp;Homo uetus quidßt

Homo uetus noßer quomodo ßt crucißxus cum Chrißa

Honor mutuus ßt infer Chrißianos Hommes quomodo fanilificenturnbsp;Hofpitdlitds CbriHiandnbsp;Hoffitioqui ßnt excipiendinbsp;Hoß'd uiud zy fanilanbsp;Hypocritæ quomodo glorificent Deuni


77 2C9

77

148


149

323 ,325nbsp;ibidem

3^‘gt; 3^7nbsp;386


8 204.nbsp;3 2


tilij duplices,ndturdles er ddoptiui tirmorum zj- inßrmorum officiumnbsp;turtum efculentorum impunè fiiit dpud Ldcenbsp;duemonios


G.

Gdudere cum gdudentibus

Gdudium in (fiiritu fdnüo

Gdudere /^e

Gdudium l^iritudïe

Gentes defiilurds effe db tudngelio STl

Gentium eleilio feu priedeilmdtio

Gentium uocdtio

Gentes non debere effe drrogdntes ergd tud^os


327

3P 32 nbsp;3^ nbsp;CHRfa

30«? 224..23Ó


dbiedos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;oo 303

Gentes quomodo mutduerint gloridm Dei tn ß= militudinem credturdrumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34. 3$

Gentibus conuerffs quid (itßciendum, ne exci= ddnt è grdtid eletlionis

Gloriofi qui ßnt

Grdtitudo

Gratid quid (ignificet Sophißis

Grdtid quid fignißcet


Gratis diHio quantum thefaurum continedt 8lt;i


H.


ftowo duplex inpio carnalis crffiritualis

Hominum duo genera qu£ fine Lege ui»

«uni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t6ÿgt;


t

Idcob quid ßgnificet Idiomatum communicati»,nbsp;Idolomanid Ethnicorumnbsp;Idolomaniee uera definitionbsp;Idolothytanbsp;ImpietdS cur ßtfeelix


239 24tnbsp;33 3 3?

3lt;î 3 d

- '

Impiorumfcelicitdtem in hoc feculo effe thefdu=i rifdtionem iræ diuin£nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;??

încredulitdtem hominum non ßcercßdem Dei ir ritam,quomodo intell gendum ßt

Inßntes credere

Inßntibus qudm neceffariusßt Chri^us Inßrmorum hominum duo genera

Inßrmorum feu imbeciüium intelleélu ratio bd« benda 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;341

Infirmas feu imperitus uocatur d Paulo opus

Inimicis bene dicendum

Iniuria affèflus quidßteere debeat

Inuidid quid ßt

Inuidid unde oridtur

Inuocdtione hominem faluum fiert

Inuocdtio Sdnéiorum

Inuocdtio mortuorum

Inuocdtionem ßnefide non ualere in Inuocdtione ffiritum intercedere pro no»nbsp;bis

Ifrdcl quid ßgnificet CT «K(/e dicdtur

ifraelts fernen qui ßnt

IwrfseorK»« abießio 2^7.24.6.zycdufd ab* ieäionis.266 270

ludiCorum dbieüio quomodo inteUigenda 291.

302 4« hdbeant pratrogdtiudm corain Dmnbsp;^8.6d 76

ludicicurßilißntincreduli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31*

or«)« diligentia in trailando ueteri TeRa» mentanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^‘;7


282 ’37nbsp;35?


350 3^^nbsp;330

4?

306 28t'

372

353

281


-ocr page 396-

index

ludeos effe conuertendot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JoZ-Jo?

ludxtorum excdcdtionem cij dbieÜionem eßelimprxediädmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^6

luddorumgenscur intdnto odio lominumcon=i ferueturdDeonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;309

I»dlt;eorKgt;»gZorilt;t er mdießds, qud diuinitusfite:* runtorndtinbsp;lud^orum cordibus ueldmen impofitum 29 8nbsp;I«(/dtCitr«}n rerum Hdtus poïi diuulgdtum Eudnnbsp;gelium ddumbrdtus in jrdtribus lofepb 308nbsp;Indicium extremumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.^

ludicum per fonds reßicientium fupplicium lurdrednlicedt

îurdmentum Pduli

lus feu iufiicid Lei quid Pdulo fignificet ^7:

8o.pt lufius iuflificdri quid fit

luflos in omm opere bono peccdre, quomodo fit inteUigendum

lußicid duplex, operum fidei ÿ^.îtem Cbri=: (lidnd O'mordlisnbsp;lufiicid Dei quomodo pdtefidd (2- comprobdanbsp;tdfitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8t

luRicid Dei quomodo nobis communicetur lußici£ fidei eßeüus

inter lufiicidm fidei (y operum quomodo diflin=* guendum

lufiici£/ruilus O'donum

luSlicid ut iüuflretur non ficiendd eße miu^ fixt

lufiiftcdtio Abrdb£

lufiificdri homines grdtis dbfx^ uUo fuorum ope^ rummerito

lußißcdndi rutio duplex

L.

£«lt;»7lt;e qudndodb oneribui P.cclefiaßicisfintli^ berdti

Lex dd quid ddtd fit finon iufiificdt

Lexduget peccdtum, quomodo mteUigendunt *72

Lfx ƒlt;¦» Decdlogus cuius uitio occiddt J}omi=gt; nes

Liyc feu mdnddtd Dei quomodo ferudriquednt

Lex cur jpiritudlis eße dicdtur

Lex non iußificdt uitio feu culpd cdrnis no=t

Urne

Legis feu Decdlogiufus ii2.J444.i^lt;J,gt;d7 Legem implet qui dlterum diligit, quomodo i/n=*nbsp;tettigendum

Lfgfm non dbrogdri doürind de iußificdtioa ne

fine Lege qui dicdntur uiuere

Liber dlitds Atbenienfium ergd beßidt Liber uit£ cur itd dicdtur,t2- quis fitnbsp;Ltbertds Çbrifiidnd

95 tóp

4 ^5^nbsp;3 0

M.


Md^ftratut officium

Mdgißratui obediendum effe

Mdlicidquid ßt

tidrid mdter Chrißi an Kont^ ßerit Mens x^uid Pdulo ßgnificet

3°‘ 3^?nbsp;3^0nbsp;^59

3^-

45 37^nbsp;21

316

33® 33‘nbsp; 1

MiniRerium conciondndi Eudngelij in Ecclefid neceßdrium eßienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;282

Minillerij Eudngelici commenddtió nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23

Miniüerium fuum o uocdtionem cur comment det Pdulus

Mißds Pdpiüdrum eß'e idolomdnidm j^ModeSiid oßtcium eß cdritdtis

Mors duplex,ndturdlis o theologicd Mundus Uber ndtur£ uocdtur d quibufddm

o.

ObtrcildtoreS qui fint Opes cccleRes O' £tern£nbsp;Operd bond dn fint ficienddnbsp;Operd bonddnmerednturuitdm £terndmnbsp;Operd bond Chrifiidnorumnbsp;Operd bond lux dppelldntur

Operum bonorum noiirorum iußicid currcq^ cidtur in iuflificdtionenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tSo

Operd bond pr£fidre ficile poßunt ChrisUuni J? nbsp;Operd bond Sdnäorum etidm optimd non cdre*nbsp;re uitionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181.185

Operum bonorum ßudium non ddmndri doüri^ nd de iußificdtionenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;85

Operum bonorum utilitds nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97

Opus legis duplexfimpletionis o noticid 99'^ ex Operibus legis nuUum hominem iußificdrinbsp;7^-79-9^

Operd legis cuius uitio non iuRificent

Operd uitdndd

Ordtionis noßr£ feu precum conditio in Ordtionefeu inuocdtione duplex eß dffifiiK,nbsp;Cdrnis O'ßiritusnbsp;ofculum fdnüumnbsp;Ofores Dei qui fint

F.

27Ÿ

338

2t

i79

43

Pdrentes fenes iugulare in Scytiidionefium Pdti cum Chriüo quid fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo6

Pdtientid in affliHione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t24

Pdtientid quopdridt probdtionem feu experiert tidmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tzS

Pdtientid unde petendd PduliApoßolicommenddtio

Pduli epifiold dd Komd. gemmis pretiofier ^7^ Pduli gloridtionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ot

Pduliminißerium

Pdulusfdcrificulus Pudngelij(^ gentium Pduim£ uocdtionis dutoritds

Pdx dnimi trdnquilUtds cordm Df o

364.

F4X


-ocr page 397-

»37

7'-n

9t

^9 «Pnbsp;’ 7

I N D

Pax confcientla effiUui iuSiieta fidei i2^ trfx duplexnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J50

Peccatum Ada pomo ue/centisin fpteiempueri» Icnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14.Z

Peccati Ada potentia

Peccati autor quis ßt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zy7

Peccati beum non eßfe autorem fed punitore q. j Peccati duplex pramium feu ßuüus iy8nbsp;P«C(ttor«w er flagitiorum inter Gentes catalo

Peccata er flagitia externa e/fe fupplicia inter» na impietatisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4,0

Peccatum etiam faftilißimis bominibui adbuc in barerenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8t

Peccatorum'genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;73 355

Peccata hominu quomodo adi/fe debeamus 305^ Peccatum inßntium

Peccatum in nobis quomodo in lucem pro/èrai tur

Peccatorum iudicium cur pateßat nobis per ßi-. ritum fanilum

Peccati magnitudo

Peccati magnitudo unde cognofeenda Peccata praterita quid Pauloßgnificentnbsp;Peccatum quando regnet in bominenbsp;Peccato quomodo inortuißmusnbsp;Peccatum fiiffe in mundo etiam ante legem la»nbsp;»3lt;^nbsp;»87nbsp;»53nbsp;»37

20 5^nbsp;55

tam feccatum facrificio ChriRi efje expiatumnbsp;Peccatum uincere ejje nunc facilenbsp;Peccatores etiam ex renatii nafcinbsp;Peregrmandi uera rationbsp;Perfonam 'm iudicio refpicere cfuid fitnbsp;'Perfbnarum ratio nuüa eü in iudicio Deinbsp;fietatem ueram non efJe metiendam externanbsp;operum ßiecienbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6'^

Pioruitt Z3' impiorum peccatorum difcrimen i8jf Pijs omnia cedere in bonum

PirtefciC quomodo imputetur ad iuüiciam interfè £lio fcortatorum

excitaduißt Pontificum ac Monachorum^ crPhariftCorumnbsp;impietof eadettt

Primitiv fpiritiu

Pr^edc^liMftfionw doilrina in Epitome fummatint propoßta

Pradefiinationis doilrina quo /peilet 22^ Pradeßinatio feu eledio gentium 22^.2^^nbsp;Prædeliinationis ueruf er legitimus ufusnbsp;Pradicationis Euangelica: autoritas er maie»nbsp;ßas

Pradicationis Euangelif externa ufus Praßdum officiumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;32z

Promißionü diuinarum ueritas er certitudo itq-Promißio diuina quibus ßt certa Promißiones qua diüa funt Abrabanbsp;Prophetia donum

Protagoraspbilofopbus dubitatanßt Deuiu^


2i zonbsp;(310nbsp;114

110

3^‘

E X.

Proximo.qu£reuerentia exbibenda

Proximus quomodo diligendus

Proximo quomodo placere debeamus

34-8

35lt;i

Qtiaßionesduplices, alûde rebus reuelatis,a» lias de abfeonditis

R.

RrfpMiit in Germania olim glorio/a


3'4’

«33

34-9

3lt;9

34-«

34-9

J08

^5

P.apina in Germania olhnglorio/a Keconciliationis ac redéptionis noßra perCbri»nbsp;ilum certitudo

P.egnum Gei in qua re conßßat Renouari quomodo oporteatnbsp;Rerum indißirentium ufusnbsp;de Refurredione mortuoru error Rymenai 198nbsp;Rituum externorum ob/eruatio

s.

Sacramentorum legitimus ufus Sacramenta quomodo proßnt

Sacramentorum ueritas non pendetab bominum fide

Sacramentariorum cordibus uelamen impoßtum effe

Sacramentarij noui Arif

Saerißeia Chrißianorum

Sacrificia ludaorum quid ßbi uoluerint 3(5$ Sacrificium corporuin nodrorum 3«/nbsp;Sacrificandi miniüerium adumbrauit minißeri»nbsp;umCbridinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36$

Salutare abfentem caritatis officium

Salutem contingere nobis non ex meritis noßro» rum Oper um,fed tantum ex gratuitaGei de»nbsp;meniia

Sandi qui dicantur

Sandos, etßadbuc babent peccata, non damna» ri

Sandi babent i/ntra fe pugnam carnis er ffiri» tus

Sandi in optimis etiam uirtutibus fua babent ui» tianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»79.180

Sandi qui ßnt,quibusin neeeßitatibus debeamus communicare

Sandus quilibet duplex ed bomo, externus et in ternus,carnalis er jfiritualis

Sandorum uidoria

Satan per duograßdturinbominem Satan quomodo fubijeiatur nobisnbsp;Scientia de qffiidionum euentunbsp;Scortatio inter Etbnicos permiffanbsp;Scripturie facrèe autoritas er ufus •nbsp;ScripturiC Propbetic£ uerus ufusnbsp;Scriptura facra menfa uocaturnbsp;Scripturlt;e partes quomodo redèfecand^fnbsp;Recula duo effe,pr£fens erßturumnbsp;Serui quididi ßnt apud ueteresnbsp;Serwtut peccatinbsp;nbsp;nbsp;iußiei^

\77 234«nbsp;I 3S4-ibident

22t

4^4-

78. »«9 357

it.tz

Ï97 8a

3’4-to »5^


»

-ocr page 398-

E X.


Spcs ^tiid pt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^7

Spes unde reddatur ccrta

Spei gloriatio epiâm iu^iciie pdei 124, Spc non re credentes ferMri in hoe feculo ztanbsp;Spent non pudeßcere,rationes fep tem 128nbsp;Spiritus adoptionisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;204.

Spiritus fanäi unius multa Cf uaria dona 4. Spiritus affèilus quid reportetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jp 2

Spiritus imbefiÜitati noprte quomodo fuccura fat

in Spiritu aut fecundum fpiritunt efje quid pt

Spiritualis homo quomodo uiuipcetur ^-renoa uetur

Spirituales qui dicantur

Spiritualium Ingenium

Sujurrones qui pnt


T.

Tempus noilis quod pt Temporifare

V.


38«

314-


z^S O

ÖCK


quot;Veritatem in iniupicia detinerequidpt

Verfutiaquidpt

Vmi potusan ptinterdiâus

Virtutes theologicæ,pdes,pgt;es,caritas

Vita noßra quo dirigenda pt

Vltio

Vocatio alia generalis alia perfonalis Vocationum officia

tt

Zelus ctr affèdus qui commendetut


FINIS INEtlCIS.

?


35^

7

345

33*

120


-ocr page 399- -ocr page 400- -ocr page 401- -ocr page 402-