Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn innbsp;volgorde waarop ze getoond worden:

• de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order ofnbsp;appearance:

• the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• the bottom edge

• • the back board

?8

Theologia

r.

• I. Lcélio fumitur ex dccimoquarto ca-pitc Marei verfu duodecimo.

• II. nbsp;Leftio fumitur ex vigefimo fccun-do capitc Lucx verfu decimoquarto.

• III. nbsp;Leélio fumitur ex decimotertionbsp;capite loannis verfu primo amp; cap. decimonbsp;quarto.

1111. Lcôlio fumitur ex vndecimo capitc prioris ad Corinthios verfu vigefimo tertio.

V. Ledio fumitur ex vigefimoquarto verfu eiufdem capitis amp; Epiftolæ.

V I. Ledio fumitur ex vigcfimofèxto verfu eiufdem capitis amp; Epiflolæ.

VIL Ledio fumitur ex toto loco fupe riori capitis vndecimi prioris ad Corin-

D. BENEDICTI ARETII Icftio prima de Cœna Domini,nbsp;cxcap.xïiii. Marei.

erflii. primo die azjimorittn gt; quatt* do Pafihah miiata.bdnt dimnt ei difitpuli i-pfitHjZ/bi vis vtprofebiiparemtis t vt edas Ptt^

IJ Tunemittitditos e difci.pttlisfitis,lt;^ di-cit eis, Abite in vrbem, Çpquot; occurret vobis quidam portans amphoram tn^Hamp;yfesjnimini etim.

• 14 nbsp;Et e^HOCHnt^He inmierit dtcite patri-familias ,Mj,gifierdixit,vbi ejl dinerfirium,nbsp;vïgt;i Pafiha cum difcipults tneis edam?

• 15 nbsp;Eune ipfi vobis indienbit coenacultm

firatum,paratum, illic parate nobis Pajehah.

• 16 nbsp;^bicrunt igitur di/cipali eiHS,vene-runtque in ciaitatem , amp; inuenerunt omnianbsp;pront dixerat eisyö' parauernnt Pafchah.

• 17 nbsp;Et cumferum diei ej]et,venit cum duo-d'ecim.

S^^^^tncjiie accubuijjenttjr edcrent,ait Ießx,xlmsndico vobis, vnus ex vobisprodetnbsp;me, tjui edit mecum.

ilt;p Ipßvero cceperunt contrißari eidi-

A.iij.

é DE COENA DOM.

Uwn ego? alius l^umego? zo Ipfe autern rejpondens dixit eis, nusnbsp;ex duodecim, /^u-i manum intingit tnecutn innbsp;catinHm,me prsdet.

12 films (juidem hominis abitprontfcri-fcriptum efl de eo:fcd va homini üli ,perlt;juent Filius hominisproditur.’bonum erat homini il-lifi natuFnonfiàjjct.

zz Et edentibits ipßs,quum aecepijfet le-ßss panem benedtxijfetfregit:dedttlt;^ue eis, (ir ait,jdcc:pite,edite.ihoc ejl corpus meum.

• 23 nbsp;Et accepta poculof^uumgratias egtß-fit, dédit eis, ç-r biberunt ex eo omnes.

• 24 nbsp;Et dixitcis, Hoc efl fangiiis me itsnbsp;FI oui illius Eeßamenti, cjuipro multis cjfun-ditier.

VLTA funt,quæ nosad diügenceih Scripcurarfi le-Æoncm excitant, cft ipfànbsp;vocatio noftra, tempus cir-cunftans,rei magnitude amp;nbsp;vtilitas, neceffitas ctiâ, quænbsp;nos ad ledlioncm non tam inuitat quàninbsp;compcllit. Suntiüa magna farcor amp; quænbsp;meritonoshodiecxcitarent,nifi plumbcinbsp;circmus,ad attentam amp; accuratam Scriptu-ræ

LECTIO PRIMA. 7 ræ S.lclt;9:ioncm:tamcn de his quotidic pro-pè perfonant auditoria noftra.quare amp; nosnbsp;ifta latere non poffuntjamp;nosin hisimmo-rari non opcræprctium diixt. Sed iftud me-cum expendite» quid Apoftolorum officium à nobis rcquirat? Hos Dominus mittens ait,vos critis mihi horum teftes. Matt,nbsp;vit. A3:. 1. iph ctiam teftes fe profitenturnbsp;muftis in locis.Porroteftium munus quo-modo obibunt, nifi fimus nos, qui audia-mus,quilcgamus?

Teftium fides quidem cft incorrupt^, nam amp; vifa amp; audita feribunt, defa3is acnbsp;di3is filij Dei nos ad plénum inftruût. Parnbsp;cft igituf) vt noshofee tcftcsfæpiulculècô-'nbsp;fulamus,coq; magis, quanto nobis res ob-«'nbsp;Icurior amp; intricatior redditur improboriénbsp;hominum Icrmonibus. Quod ciim alias irenbsp;toto fiat negotio rcligionis , tum verb irenbsp;primisinnegotio Cœnæ, debrmusad hocnbsp;teftimonium, quam diligentiffimc recur-rercrficeniin diftcraus, quid hic inftitucritnbsp;Chriftus,quid exhibeat, quo fine, quid nosnbsp;iufterit faccrc. Minus etiam nosimpcdictnbsp;hominumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;importunitas, quiim-

probisfuis difputationibus amp;plLifqi!a importuna 9lt;XoXo; la. nfgotium hoc inagis im-plicant, quam expücant amp; dum iJluftrare volunt Cjnicriis tentbris obfeurius red-A.iiij.

s DE COEN A DOM.

dunt. Addc his præceptum Chrifti de le-âione Scripturæ,quod extat Ioan.5. tp'.wS.-tÀi; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itaque fie cenfeo nobis ho -

die facicndiimj vt amp;fideteftium incorni-pta amp; religioncjjræcipîcntis Chrifti dimif-fis partium diftertationibusj ex ipfb fonte Sacrarum Scripturarumtotùm hoc negotium audiamus.

cnrex\i^f Cæterùm quod locum Marei iq.attinet, curhunc delcgcrim nuIJa peculiaris rationbsp;cft: ham amp; copiosè amp; diligenter finguli E-uangcliftæ negotium hoc explicarunt, par-ciùs tarnen loannes. Poft omnes tarnennbsp;eleganter amp; bona fide hoc illuftrauit Apo-ftolus Paulus I. ad Corinth, n. vt ftne innbsp;tanta luce amp; copia huius argumenti, nonnbsp;fit magnus deledusfaciendus. Tarnen cùmnbsp;fuperiori anno idem negotium ex Matth,nbsp;nobis propofuerimus: eum quern turn pro-ponebamusordincm fcquentes » ex Marconbsp;iam reseadem eft nobis proponenda.

Dominus lefus Chriftus Filius det nobis Spiritum fuum, vt fi-rio in hoc verfemur ar-gumento: ita vt explicatio noftra ad glorianbsp;nominis fiii facial ,veritati amp; teftis Mareinbsp;animo refpondeat. Vosetiam parifrudunbsp;nos audiatis diflerentes, vt aliquando omnes Ecclcfiæ fiiæ reddamur orga-najAmcn.

LECTIO PRIMA. 9

Euangelifta Marcus, Cœnæ Dominica: înftitutioncm dcfcripturus oftcndit, quanbsp;occafione Chriftus feruator legale iftudnbsp;Pafcha iuflcrit parari per difcipulos, vbi e-tiam, amp; quando paratum fit ftudiofe cxpli-cat. Hine inCœnaifta legali, quiddixeritnbsp;Chriftus, quantadiligetia de proditorcad-monuerit difcipulos : amp; ipfiun ludam adnbsp;pœnitentiam non obfcurcinuitarit. Hinenbsp;demum , quod inftituti noftri propriumnbsp;eft , Cœnæ Dominicæ deftribit inftitu-tionem.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Mens amp; fcopus horum omnium vide-tur hie efle, Chriftus morituriis,fublato ve-tcriPafchatc,nouum, idquecertis deeau-fis inftituit, quod fuis relinquerct cele-brandum. ,

Ad hoc Marei inftitutum omnis noftra refpicict oratio, ac vt eius ordinem , quafinbsp;Thefti filum diligentiùs obferuemus , adnbsp;hafte tres mctasrcfpicite ; primam, quæ fitnbsp;'zp-afito-zsi/i CœnæjMofaici Agni Pafchalis:nbsp;deinde quid in prima hac Cœnæ parte,qrçnbsp;lcgalis_fuit dixeiit Chriftus ftruator: tertio,quomodo fit noua inftituta.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nacar

In'5rc£Cc'(r;'.w!ïiliafunt,qua occafionemi- ‘ \ ftrit Chriftus fuos ad Cœnæ præparatlo-nem : qnos miftrit : quomodo item mitrat:nbsp;denique quistam infolitæ miffionis fueritnbsp;A.v.

tó DE COEN A DOM.

euentus.de his ergo nobis agendum eft or-dinc.

Occafio his verbis dcfcribitur, Ac primo dieazymorum,ciimPafiha immolèrent, dicun t illi difcipultfui,z'hi vis vtabeuntes pare-mus,vtedasPafchah.

Occafio hîc duplex amp; cohærcns obftr-uanda eft: nam difcipuli admoncnt Domi-niimjamp;difcipulosipfum admonuit tcpus. Tempus certè occafionem dédit difcipu-JisjCur ilia cum Chrifto loquerentur. Prima hæc dies azymorum, quæ fucrit, peten-dum eft ex lege. Exod.iz.Lcu.zj. Num.28.nbsp;nimirum 14. menfis Nifan ,quoad vcfpc-ram iuffi fucrant ad rei memoriam Pafthah

cclcbrare : nam eadem node ex Ægypto fimt cgreßi.

Nobis fi Mathcmaticis crcdiraus fuit 24. Martij. Hine dies ifticontinuifeptem, hocnbsp;cftjài4.mcnfisNilànad’r. diem ciufilcm,nbsp;omnes azymi didi funt:nam per hofee diesnbsp;infermentatis vtebantur panibus. Tarnennbsp;malim à.?yp.agt;v ad panes, non ad dies re-ferre : -7^d^u/j.aiv fcilicetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: fic cnim res

intelligi melius poteft,cur didi fint azymi dies.Sic Lyc.22.e!»pTj)a^J/z.'nt',lci!icct dp-

Feftum ipfumeiiam dicebatur d.^vp.ci, poft biduum : vbia^u/za ablblutc capitur,nbsp;vt Latinis feftorum nomina,Saturnalia, lo-nialia.

LECTIO PRIMA. n

Ad hvius velpcram ccicbrandum crat Pafchah ludæis: qua lege Mofis amp; confiie«nbsp;tudine addufti difcipuli, Chriftum adeunt,nbsp;ac monent,vbi parandiim fit.

Commendatur in dilcipulis diligentia, Difäfati, quç Chrifto non ingrata niit,qiiod filcntionbsp;fuoapprobatzalioquinnon mature admo-nitus, no eadcm tulit lcnitatc:M3tri in Cana Galilcx adinoneti, quod dcefict vinum,nbsp;acerbius rcfpondct,quid mihi tecum eftnbsp;mulier? Petrum etiam Satanam appellat,nbsp;admonëtem importuné,ne Hicrofólymamnbsp;afccndcret.

Cur verb à difcipulis admoneri fe palTus c« A rap efipvtique fitdurus etiam non admonitus,nbsp;cum defiderio dcfidcrarithoc Pafcha cum chr.ßM inbsp;eis cdere, vt mox in menfa fatetur. Voluitnbsp;Chriflus, vt homo, inter homines agcre: amp;nbsp;fieri poteft iam Icrmones de Pafchatis ce-lebratione inter cos fuifie habitos, corumnbsp;mcmores difcipuli,prçterca die iam ad vef-pcram inclinante. Dominum admonent.nbsp;Nam ludæi non in vclpcra cclcbraturic-rant Paicha, fed Patrii traditionibus in dienbsp;fcquenti :Chriftus verb fecundum legemnbsp;Mof’sipla die prima, plena iam lima. Earnnbsp;cÓfiictudinem fine dubio difcipuli fuifientnbsp;etiam ft'cuti, nifià Domino inftruóti iamnbsp;priùs de vero tempore Pafcliali. Occafio-

i2 DE COEN A DOM.

nes igiturcoliærent, tempus ipfum inftans plenilunij, Chriftus ctiam innruens de veto tempore,amp; difcipuli nunc fermonumnbsp;Clirifti memores, oflferunt opcram fùam adnbsp;præparationem Cœnæ.

Q^os verö mi/crit, Marcus non expri-niit, in genere inquit, quód mifcrit

fa/ch», nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id Lucas 22. clariùs exprimit, Pe

trum amp;loâncmho/cc duosfutfie. Ac cre-dibilc fit,hos ipfos ctiam fiiifie qui Chriftii admonuerint. Petrus fanèin omnibus pró-ptiorvideturjoannes ctiam Domino chariot j amp; vterque finguJaribus ctiam Chriftinbsp;faftis ftmper adhibitus.

A/i/tifauteni tos in cz«zgt;lt;ï«,hoc'cft, Hic-rofolymam : nam illic negotium redéptio-nis noftræ debuitin maximo cœtupopuli pcrfici,vtamp; faciliiis propagarcturin multas nationcs, amp; res fide non carcrct : addenbsp;quod in co fcfto iJluc congregari debuitnbsp;popuJus, cuiiis caput ipfc Chriftus vt verusnbsp;liberator ibidem præfens voluit cfle.Porrónbsp;ad incerti nominis hofpitem mittuntur,nbsp;quod Matthæus quoque obfèruat, qui habet ¦Tî-foç TOC «Tac« : amp; Hebræum habet, Pe~nbsp;Vnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loni elecadalmoni. Quis hic fucrit feire non

expedit, hominem pium fuift'c credi debetj amp; fortafle Apoftolis incognitum. ad borium igitur hoïpité tanticonuiuæ divertût.

Quar-

LECTIO PRIMA.

Q^rtolococxpcnde quomodo mittat. Hadcnus Chriftiis, vt homo cum difcfpu-lis agit,amp; vt magiftcrmam admonitus duosnbsp;mißt, qui parent; ad certuinlocum,ccrtuinnbsp;ctiam hûlpitcm, quanquaranofccncisnonnbsp;expreflerit iulTit ire .lamvt Deus viam cisnbsp;monftrat:nam cùm incerti nominis quæ-rendus fit hofpes,aut dudlore viç, aut certisnbsp;argumentis crat Apoftolis opus,quitus de-prehcndcrent,fcfc in diuertendo non erra-rc. Quare Chriftus certiffima illis propo-nit Tiü.p.iamp;iA, quitus otferuatis fàlli nonnbsp;poffint.Primùm inquit, cccM-retvobùhomonbsp;cenijnium'aqu.s.portms. Hominé illis in vr-tc tam populolà occurrere, amp; in parafccucnbsp;tanti fefti minime état mirum: lcd baiulumnbsp;aquæ,amp; ccramium ferre hoc nouum erat,amp;nbsp;infallitile diuinitatis argumentum.

Porro ccramium menfura fi^juidorum fuit,amp; hinc ctiam vas aqueum, vel aliorumnbsp;humorum : idem appellarunt cadum, amp;nbsp;metretem, Latinis ferme amphora eft.Fuitnbsp;cnim duplex ccramium apud vetcrcsin v-fii, Ifalicum vnum alterum Græcorum.nbsp;Ccramium Italicum habet fextarios 48.qua:nbsp;eft amphoræ ctiam capacitas Romanæ.nbsp;Gi'çcum vero ccramium habet fextarios 72.nbsp;cofque Græcos,qui quanquam fextariis Latinis aliquanto fint minores: tarnen efficiût

14 DE COEN A DOM.

64.fèxtarios Romanosjamp; vncias fcxdcdm. Roir.anum ccramiû, hoc eftjamphora quænbsp;habet 48.fextarios noftrates menfuras Bernâtes i6. adæqiiat. Græcorum veto zi.nbsp;menfjram habebit, cum tertia mcfurænbsp;parte. Hic vas aquæ parandæ idoneiiinnbsp;fie appellat gt; qualifcüque tandem fucrit ca-pacitas.

Deinde addit huncfequarnini', nimirum in eandern domum,impcrantis cft hæcau-toritas.Sequendus eft homo ignotusj bain-jus aquæ in domum igiiotam.

Tertio^^ifcàe Patrifa7niljai.Magiller ait, vbt efix-ctTcbwiJLA, in e]iio Pefach cum difiipu-lisfneii edam?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aukm,vel

cœnaculum, in quo folent hofpites excipi.

Nomen à Ibluendis laboribus, Sc depo-nendis oneribus inuenit: KolnÄuctv enim eft folucre, viatorcs fcfCi de innere curas amp;nbsp;molcftias cum farcinis deponuntin diuer-fbriis) hinc Germanis vox Ltikenn viderinbsp;poteft defumpta. Hanc aulam Chriftus ab-Ensnouit.

Denique nouit Chriftus propofitum hofpitis,amp; veibajpriufquam inlinguam c-ius formarentur:»lt;rw2 (inquit ) oftefidetvobisnbsp;Tquot;riclinium magnum,para[Hm,fl'ratKm. Hisnbsp;verbis cxplicat priorcm vocem tMTÔ.Xup.'tynbsp;amp; commendat aulam hanc à circunftantiis.

LECTIO prima; 15 Axw^-'ox appellat, quod priùs xaT«Xti/xa di-xcrat:Eintautcm à.vàyia. mediçædium partes, ad quas gradibus afeenditur. Domusnbsp;in tres partes primarias diuidiiblet,v-!rwgt;«xnbsp;luntJoca infima ^quo pertinent fubterra-nca,qualis eft cella amp;: fimi]ia,amp; qua: ad pri-mum ingrefliim finefcalisvel gradibus a-diri poflunt. Avayio. funt partes mediæ,nbsp;quæ fine gradibus vel fcalis non poiTunt ac-cedijfic didæ.quod à terra fint remotiorcs,nbsp;ava TJ)? gt;Mç.Et quia in his cœnitarc fblebantnbsp;Veteres,coenac'.ila dida fuerunt.Eade ami-cis aliquando diuertentibus de via locarinbsp;folcbant, vtihodie in publicis diuerforiisnbsp;conclauia certis traduntunhinc mcritorianbsp;cœnaculadiéla fucrc, quiamcrcedecodu-lt;fta erant. Eadem Triclinia à forma amp; ritunbsp;difeumbentium appeJlantur, vndehîc triclinium vertit Erafinus ; funt tarnen amp; bi-clinia, amp; cxaclinta,oftoclinia apud autoresnbsp;in vfu,vnde illud Pocræ, Oilo eapit venia,tnbsp;amicus aÄeß-,

Tertia pars ædium Jwtola.?« continet, dici pofiiint,quibus tedium incum-bit : fed his omiffis ad axwVtor noftrum re-uertamur. Obferua commcndationesaulænbsp;huiuSjVel cccnaculi:primùni eft /ztgt;«,com-médatur à capacitate amp;amplitudinc.Dcin-dc tVpamp;f/.st'or, locus eft ab ornatumä

Id DE COENA DOM. hoc loco puiiiinaria,culcitrasintelligo.

Solebant veteres culcitras.quibusin có-uiuijs vrcbantur infarcirc vcl herbis,vel ar-boriim foliisjVt hodie lana,plumis,vcl ftra-mine.Hinc rfvocarunt fôi Tije 7-«? A» çÛÀXar, quafi dicas humi ftratu : bine iç-fu-fiivtv civuytuv cœnaculum eft culcicrispa-ratum.

Tertio addit paratum, de rcliquo ornatu dicitur amp; apparatu, vt locus intelli-gatur bene mundus,alnfqucrebi’sad cce-nitaiidum ncceflarijs inftruâus.

Sic Chriftus optimus oTmT's; fuos dimit-tit. Videtur autem duo his Chriftus voluif-fe : primùm exercere voluit diftipulorum fidem,deinde Diuinitatis fuæ argumentanbsp;rclinquerc. Fides difcipulorû cxercetur, dûnbsp;fobs his indiciis credunt,amp; fimplici aflenfunbsp;Chrifti mâdatum amplcdûtur, inquo fim-plicitas in rebus fidei nobis comendatur.nbsp;Vtvt rationinouûfit hoc genus miffionis;nbsp;tame fine contraditftionc, amp; fcrupulofa in-quifitione Chrifti fermonc ampleâuntur.nbsp;Diuinitatis verb argumenta reliquit nobisnbsp;Chriftus,quod ablënsvidet,quæin vrbenbsp;fiant. Videthuncaquæ baiulum, videt ergo alios etiam aliis rebus occupatos. Con-folationi hoc nobis inlcruit amp; vt maiorinbsp;cum pietatc verftmurin vocatione noftra:nbsp;cogita

LECTIO PRIMA. 17 Cogita cnim te à Cbrifto videri quicquidnbsp;agas, hune in Jaboribus fuis videt:pa tienternbsp;ergôinfifte officio tuo, Chriftus, vtvt Ja-borestevidet: tuasærumnas, tuosfiidoresnbsp;videt Chriftus. Sed otiofis amp; improbis e*nbsp;tiam terrori elfe debet : nam vt hune videtnbsp;aquam ferentem, ita alium videt in fiia v-fura occupatum,alium cum fuo ftorto.Dif-ce igitur metuere dominum,amp; pie tâquamnbsp;in cius conlpcélu verfari. Prætcrea Chriftus nouit Patrem hune familias, nouitintima domus cius', omnia penetralia videt.nbsp;eodem paâo abftondita cordis nouit.

Quarto fcquitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hoc eft, quod e- v.EueKti/t,

uentus diélis Chrifti relponderitmam eunt diftipuli, quod obedientiæ eft indicium,nbsp;repcriunt omnia, vt Chriftus dixerat. Ve-ritatis confirmatio cftamp; fidei cxercitium;nbsp;demum parant Pelàch, quo diligentia ipïb-rum commendatur.

Sequitur altera pars in contextu, qua 1 deftribitur fermo Chrifti habitus in Ccenanbsp;Icgalitnam diligenter diftinguendum eftnbsp;inter Pefich Moiaicum, quod Chriftus CÜnbsp;dftcipulis cclcbrauit,amp; Cccnam Domini-cam,quam poftea inftituit. Narrat igiturnbsp;hac parte Marcus,quomodo venerit Chriftus, cum quibusetiam venerit ad Cœnam,nbsp;amp; quid inter cœnandum egerit. Scrmoilli

18 DE COEN A DOM.

, nbsp;nbsp;nbsp;eft de proditionc luda, quem non obfcurè

npoTcs- indicat di/cipij!îs,amp; ipfinn ad pœnitentiam **?•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incitât.

vult oftenderc Cbrillum lecundiini Icgcra Mofis celebrafTe iliura Pc/àcb j veïperi plena iam luna, qiiod initium crat primi diei,nbsp;boc€ft,i4.primi menfis Nifan.

StetmJi Deincum quibus accédai?

xa. Ex quo diicimus ludam adfuifle prima? Cœnæ parti. Dein Cœnamhancad difei-' pulos Clirifti pertincre,boccftjcosquiil-li adhærent, qui ci fidût,fpcm amp; præfidiumnbsp;in Iblo Chrifto quærunt.Non igitur ad im-pœnitétcsjimprobos amp; flagitiofos.nifi quanbsp;rationc ad ludam pertinuit.

T ertio expendatur oratio Chrifti» cft ilia plane pathctica : nam magno animi dolore proauntiatiirjin difeipulis ctiam per-turbationem générât, amp; ludæ quoddam graue -ra-a'-S-s; arguit. Scopus Chrifti eft denbsp;cmcndationccum admoncre, amp; difeipulisnbsp;cxemplum illius proponcrc.

»n fi/igtil!/ qus iTujL!d.f^annv habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fin-

Ww. gulis diélionibus. Primùm iurandi formula, Amen dico vobis,dolorem exprimit le-,getni,quafi non aliter credituri videantur

LECTIO PRIMA.

difcipuîo. Deinde quia vnus: magnorum regum pluresinterdum furit proditores, v-nus tantùm facinusnon facile iùbitj4t‘d Fi-lium Dei prodi vfque adeö facile eft? Tertio creftit dolor, quod non ab externo,fcdnbsp;denumero difcipulorum proditor ftt dcle-äus. Habebat qqidem amp; alios difcipulosnbsp;Chriftus : fed illos duodetim arótifiima a-micitia fibi deuinxerat. Quarto nomennbsp;proditionis per fe ctiam eft aborninabilenbsp;apud omnes nationes, nee polTunt tantumnbsp;fceliis pisE aures fine offenfa audire.

Quinto intolerabile cft,quód lübditwr, hoc eft, bcncfa(ftorcm,præccptoreir, libe-ratorcm,quidmaiusdici poterat? Impiumnbsp;eftprodi hominem, fcclusàdiftipuloprodi, quid dicam Filium Dei ab homine pro-di?non pofllim dicere,deftituoridonea voce tanti feeler is.

Deinde,argumentorum lèries etiam pa-thetica eftmam monftraturus dilcipulis re-liquisproJitorc à generalibus lenfim pro-^^'^S“««* cedit ad fpecialia.f 'vtTe/^/ç ilia rem oculis e-leganter proponit, amp; intellecluri erant facile,nifi lenfus ftupidi fuiflent.

Primùm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;erat, vnsts e vobU : nam

cum haberct alios ctiam dilcipulos,dcpræ-fentibiis quæftio fatis dubia adhuc erat : v-Bus è Yobis fcilicet difcipiilis mcis ,quod E.ij.

îo DE COEN A DOM.

illifacile ad 70. difcipulos^aliôfquequos clàm habcbat traherc potcrant. Propiùsnbsp;ergô acfcdit, e^ifmecu,bocTanè mor-fuconfcientiæ non carcbatj quâdoquidemnbsp;hæcin Cœna dicuntur: tarnen obfcurumnbsp;crat ex ambiguitate, cùmedcndi verbumnbsp;conuiâum amp; familiaritatem potcrat figni-Hcare.

Tertio remouet ambiguum manifefta declaratione mentis, vnmèduodecim,ex-prcflumhocamp; pcr/picuum erat,inmcnfànbsp;præfentcm affidcre proditorem. Crefcit eonbsp;pathos,deniquerem perficit, 7^ intingitnbsp;meciim in catinum : pcrfbnæ ccrtæ eft no-tatio,nam fimul Judas in tingit : amp;( vt loan.nbsp;15- lcribitur Chriftus etiam

• ludæ porrexit. Sic non obfcurè proditorem difeipulis deJineauit, amp; magno quidé affeétumâloannes fcribit,quôdin hisfer-monibus Chriftus fit perturbatus Spiritunbsp;Sed quâm parum hisnbsp;attenderint ibidem feribitur Joan. 15. Innbsp;Chrifto igitur Tapa;^-« verè fuit'îira^-oç.

Porto difcipulorum affeâus Xvnria, eft. 2. naSoç luftus hic dolor fuit tü ex indignitate, cùmnbsp;,» di/cipa- qJj amorcm,quo Dominum profequeban-tur, denique propter gratitudinem, quamnbsp;illidébebant.Eftamp; Xü;T«lt;B-a-S-ciç,amp; quidemnbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fàtis

LECTIO PRIMA.

làtis graue: quod hîc declarant difcipuli, dum adcó ftudiole inquirunt Num ego?nbsp;Num ego ? Inquifitio hæc fpccicm excula-tionis habcbat: nam cum Chrifto rem notam cflc animaduerterent, finguli lefc,qua-fi examini offerunt, amp;voluntde eoipfiusnbsp;fubire iudicium. Incæteris tcftimoniumnbsp;innoccntiæ erat : in luda verb impudcn-dcntis cæcitatis amp; indurationis : nam rcli—nbsp;quorum exemplo fc etiam purgare voluitnbsp;ingenium hypocritarum hîc cxprimit.

loannes cap. 13. alium afteâum difcipu-lorum notât,dyvoisiv fcilicet; nam teftatur neminem hoc intellexifle, fed de rebus e-mcndis, aut dando aliquid pauperibus illfinbsp;fhiflcadmonitum fulpicatos. Sicftolidiamp;nbsp;tardiad intclligendum fumus c-tiam in lu- ’nbsp;cidiffimis demonftrationibus diuinis,nifinbsp;Dominus Spiritu fuo nos illuminer.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

In luda notatur temcritas, qui contra confcicntiam examini Chrifti etiam fefenbsp;oftert, quod tarnen perfcrrc non potcft.nbsp;Deinde ftupor perniciofus, qui ad Itrmo-nesChrifti tarnapertos,tarnamicos nihilnbsp;fit commotus. lapideum vereamp; adamantcnbsp;durius cor illud obriguit.

Tertio, pœnarum denuntiatio patheti-cam plane facit orationcm, Bonum erut Uli, hocefiihoneflum amp; vtile^ion nafetX:.^ autem

B.iij.

n DE COEN A DOM. collatio quædam:nam perfèjnonnafcibo^nbsp;num illi non fit trat, fed ad mala nafci turpenbsp;eiîe vult dicerc. Quare honeftius Sc vtiliusnbsp;ilii fucrat plane nun nafci, quàm fie nafci,nbsp;Difcc a^(4’/z«,Eiiangelium melius elfe nonnbsp;fubfifterc-quam malum fubfiftcrc : nonnafci,quàm in malo perdurare finalitcr.

0il3gt;^tb,diuina prædeftinatio de curfii Filij Dei ciufque morte, ad veritatem ora-culorum diuinorum facit: deinde oftenditnbsp;nihil cafii Chrifto accidifie , led certa ditnbsp;pcnlàtione Dei. nenique timorem nobis in-öuteredebet, vt difcamustimcre cominû,nbsp;amp;rogarclcrió,ne organa iræ ex nobis fa-ciatiled pro milericordia mentes traóiabi-les,cmendabiles, ad piasadmonitiones co-cedat,ncranta duritie rcludemur falutari»nbsp;bus cohortationibus.

HaftenusdeCœna fcgali,de quanólo copiofiiis admoncrc,cum fuperius quçdamnbsp;ad cam rem facicietia,addiderim ex Lcuit.nbsp;2j.Exod.i2.cx quibus locis ritus illc eft plc-nius pctendus. lam ad tertiam partem, quxnbsp;inftituti noftri propria eft deucniamus.nbsp;i-Ptrtiif D„o fi-rmones à Chrifto habiti fimt innbsp;Canx2nl}f rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ c\ r i

tMiam. mcnia, quorum prior lam clt expoiitusde proditore Iuda:pofterior verb ad noui po-puli nouum pertinet facramentum ,quo E*nbsp;^ÿngclifta dcicribit inftitutioncm CCenasnbsp;soraint

LECTIO PRINLA. xj D ominicæ, omnibus diligenter expreflisnbsp;circunftantijs. Nos ilia omnia ad hæc quatuor confercmiis ; primùm enim bine fta-tuendum, quid fit Cœna Domini : deindenbsp;quid bîc faciat Dominus; tertio quid nos ,nbsp;faccre iubcat:amp; quarto quis horum fit vfiis,nbsp;de bis breuiter agemus.

De definitione ftatuendû eft ex circun-ftantiis in contextu expreffis : nam quis inftituerit indicat, Chriflus nimirum:fe-cundb J quando , iam moriturus in vlti-ma cœna , edentibus illis : tertio , quid,nbsp;panem amp; vinum corporis amp; fànguinis fuinbsp;lymbola ; quarto, quomodo , agens ali-quid amp; verbis aäionem declarans, vtinnbsp;myfticisficri Iblet inftitutionibus : quinto,nbsp;quo fine item, nimirum in fui cômemora-tionem, vt Lucas babet, in remiffioné pec-catorum,amp; Mattbæus. Ex quibus notis de«nbsp;finiatur Cœna nomini ad hune modum.

Cœna DominieftSacramentum àCbrt- DefiaHH fto inftitutum,in quo fymbolis panis amp; vi-ni fideles myfticam corporis amp; fanguinisnbsp;Chrifti communioncm profitentur ; amp; là-crificiuin iliud Chrifti pro remiffione pcc-catorum in ara crucis femel peratftum, iuginbsp;memoria, dileétione mutua ,gratisanimisnbsp;celebrant.Definitio illuftris tft amp; plenazba-betenim caufasomnespcrljrieuc expreflas.

24’ DÈ COENA DOM.

nee indiget longiore expIicatione.StudiofÏ cam diligenter examinent amp; animo imprimant.

fxJchri- Alterum cftj,quid hîc faciat ChriftiisJI-jttufeceM. Juftrabunt ilia caufim cfficientem amp; formalem : nam Chriftns confiderandus eft hîc, vt nomothcta,amp; Noiii Tcftamentinbsp;conditor,fic autor eft inftitutionis iftius.

Deinde confiderandus eft modus,quid amp; faciens amp; dicens Sacramentum hocin-ftituat. Prius autoritatem reiconciliat:Fi-Jio enim Dei hîc credi debet, Si inftitutionbsp;illiusauguftohaberiloco: pofterius amp;adnbsp;fidemamp;ad perîpicuitatcm facit. Expendenbsp;ergo modum inüituentis, partim in faéfis,nbsp;partim in diâis confiftere.

Faâtieft, quôd de pane amp; poculodici-tur Aoïifitóii ó i))(r«'',fua autoritäre accepit fym-bola, præienti negotioidonca: accepit vt autor,accepit vtinftitutor, amp;nouis Sym-bolis noua expreflurus myfteria.

Deinde de folo pane dicitur sK/atrî. Fra-âio mortis Chrilîi typus eft: frangitur pa-nisin multos diftribuendus, ficlaceratur corpus Chrifti, pro multorum reconcilia-tione immolandum.

Tertio,iterum de vtroque dicitur iS'uy.ty datvtrumquc, panem fciiicetamp; poculum,nbsp;cùm panem folùm frangat:ncc enim poculinbsp;idonca

LECTIO PRIMA. 25 idonca erat fraccio, fed vini.diflribiitiofà-tisindicabit lànguinis'cfFufionê.Dat Chri-ftus, quiafolus illc fe fidclibus cxhibet,vtnbsp;folus redcmit.Qida igitar acccpit Chriftiis,nbsp;mcmincrimus nil bîc de noftro addendum;nbsp;lèdqtiæ Cbriliiis /ymbo|a inftituit ca iim-pliciter retineamus. Qi’.odfrangit, megt;riisnbsp;amp; meriti, item conimunicationis admone-niur. Quod dat veram exbibkionem fui abnbsp;ipic) Chrifto expeftemtis : nain is loins amp;nbsp;Symbola amp; rem corum dare poteft : minift er vçro externa, interna non ftatim ctiam -confert.

Porro non muta eft hæc aciio: fed Sym-bolis iuam adhibet interpretationcm -, nee non offieijnos noftri admonet fubindicâsnbsp;fines aJiquos. Priinum igitur ad formam i-terum pertinct de pane,quod aitnbsp;de poculo verbnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad formam

quidein inftitutionis pertinct; tarnen ad-monct qua reJigione, quo animo oportcat accedcrc, grato nimirum. Et quanquamnbsp;fempcr amp; vbique gratos dcccat nos efte ncinbsp;bcneficiis: ramen in huius cclcbrationc,vt-potcmaximo,præciput* gratos animos dc-clararc debcmus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;præcipuccom-

plcciitur certa verba .quibusbcncdicimus nicnfæ.EVgt;«elt;ç-'« verb animi afrebiiis,qui-bus beneficium agnoftiinus, magnilacimus

B.v.

16 DE COENA DOM.

amp; laudes redemptori canimus.

Deinde fÿmbolorum dcclaratio addi-turjpanem Symbolicum fie, hoc cft corpus meum. Poculum myfticum verb , Hic eftnbsp;fànguis meus Noui Tcftamenti , qui pronbsp;multis effiinditur. definitioncs fîint illu-dlrcSjSr negotio conformes. Hinc rcélè di-citur, Qidd eftpanis iÿmboJicus.’ K. Eftnbsp;corpus Cnrifti. Qiüd eft vinum myfticum?nbsp;R. Eft finguis Chriftijqui pro remiflîoncnbsp;pf^^^c^torum effunditur. Definitioncs û-»/««•ƒ»,/cramentales funt,amp; exChrifti mente in-telligcndæ. Loquitur auté de nouis facra-'¦ mentis,quarefacramétaliterfunt,quodhîcnbsp;efledicuntur:necdcbcmusad proprias fi-gnificationcsvocum redire intermiîfis fii-cramentalibus, quemadmodum Baptifmusnbsp;regencratio dicitur, diploma hæreditas,nbsp;Cnriftus petra, ex qua biberunt Patres innbsp;, deferto.

Tertio, expendant ftudiofi,quid Chri-ficere itt- ftus nos iufTcrit fiiccrc : nam vu It nos eflea-étorcs etiam,amp; partem negotij fubire, fine quares perfici non poteft. Primùmiubctnbsp;acetpere^ Apoftoli finemora accipiiint;nbsp;non dubitemus ergo amp; nos accipcrc, quodnbsp;non folùm exhibet,fediubet àfcaccipcrc.

Deindeinquit, vt manibus accipi-mus amp; fide,fic edimusorcôt fidc. Externx aétic-

LECTIO prima; ij aiftioncs cxtcrnis compctunt: internisvcrónbsp;internæ. Idem de potu intelligitur, Btbe~nbsp;ruw ex eo ow«e/:omnes enim redimimiir v-nius Chrifti fangiiine,ncc aliud eft mediumnbsp;falutis. Serua icquiri ànobisjVtfimusjaâo-res,non fpeélatores:dcindc exemplo Apo-ftolorum non icrupulofc inquirendum,fcdnbsp;lymbolis credendum. Denique de Ij'm-bolis loqucntem fymbolicè intelligamus,nbsp;fic multis ambagibus Jiberabimur amp; inuo-lueris difputationum.

Quarto expendamus vfum etiam.hoc eft,-vt reâè acccdcre pofiïmus ad hoe Chrifti epulum. Confiftit is inconfiderationcoP-ficij, turn adminiftrantium, turn etiam fu-mentium : nam in Ccena hæc duo pci/b-narü genera occurrunt, Chriftus hïc admi-niftrat, amp; difpêfator cft fuorum bonorum»^nbsp;à quo difcant miniftri, quid illorum fit of-ficij, non qiiidcm difpcnfàre gratiam ,namnbsp;id fûliùs eft Chrifti : fed diftribucre -, quodnbsp;àChrifto acccperunt,SymboIa extcrna.lnnbsp;his nihil ab ipfis eft immutandum : repertinbsp;cnim funt,qui fermentato vterentur pane»nbsp;eùm Dominus azymis vfus fit: tame ne hocnbsp;tanti eft momenti, vt de eo difeeptetur, ftnbsp;reliqua omnia inftituto refpondcant. Ahjnbsp;vino aquam mifcucrunt, ex co moti, quodnbsp;cvulncre Domini effluxit languis amp;3qua:

gt;8 DE COEN A DOM. prætcrea, quod Græcis infufiofit mixtio,nbsp;mixtionem igitur reiplà voluerunt exhibe-rc. Alij etiam fbla aqua vfi fùnt,nonnulJi c-‘ tiamJaâc: vcrùin inftitutum Domini fer-uetur pnTw.

Ad vfum vcrum etiam adminiftrantium pertinct, vtforma conferuetur eucbarifti-ca,eaquefimplex, ncnouo incantamcntonbsp;concntur illic rcrum tranfmutationcs, denbsp;quibus Chriftushîc nihil agit. Curent au-tem,vtpij lîntjamp;dignidifpcnfatores tan-torum myfteriorum: fed de illorum officionbsp;non eft cur pleniùs agamus.

Noiirumeft qui fumus de numéro fu-mcntium,nos probe excutercxvt eum difei-pulispiamente iîimamus, quod datChri-ilus per minifiros, amp; rogemus ardenti pe-ftoregt; vtnon folùm externa, fed magisinterna dona fua nobis conférât. Ad hoc confequendum expende primùm, qualisnbsp;iam fis: deindequalcm te Chriftuseiïe vc-lit:tcrtiô,qualis pofthac eife cupias.

Primùm qualcs iam fimus^excutiamus di-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ligcntcr manticain noftram à ter go, in qua

reponemus lapfus noftros amp; pcccata, quæ /*îndignos nos omnes iànc conftituunt: aliusnbsp;'niinalio detinetur crimine.-vos iuuenilianbsp;vcftra expendite, nos noftra finguli fua.in-digni certc rcpcricmur. Verinn indignitatinbsp;huic

LECTIO PRIMA.

liuic opponcpræccptum Chrifti, Accipite edite,accipite^btbite. lubcntis autoritaspJusnbsp;apud nos efficere debet, quant naturæ no-ftræ conditio.Sim ego indignus,cfto:tamênbsp;Chriftus dignus eft,vt ci obtempercm.

Altcrum eft, qualesnosvclitefle Cbri-ftus.gratos, mcmorcs, de numero fuorum, 'chriß'J! hoc cft,qui vita amp; moribus profeffioni no-ftræ rc/pondcamus. Bcati crimus,fi beneficium tantum agnofcamus pro noftrorumnbsp;pcccatorum rcmiffioncpcradum. Mcmorcs , fi celcbremus mortem cius. Avap-vtimçnbsp;ad fines pertinet, qucmadmodum inagninbsp;Pafchalis celcbratione Mofes ctiam addit.nbsp;Et erit dies ilia nobis, lezicaranÀci. memoriale.

Tertio plurimùm bîc refert, qualcs nos pofthac elle vclimus : nam fi prius vitæ ge- ,ßinbsp;nus vfque adco placet,vt eius no pœnitcat,nbsp;nec de cmcndationc fimus folliciti, fiuftrànbsp;agimus,fatius cft abfiincrc.Sin de cmcndationc, vt par eft, fcrio cogitamus, idonei c-rimus Chrifti conuiuæ. Rogandus cftigi-tur Deus Pater , vt vcllc amp; pcrficere det,nbsp;quia Ibluspotcft,per Icfum ChriftumFi-lium fuum,Amen.

LECTIO

LECTIO SECVNDA DE

Cœna Domini ex capite vigefi-mofecundoLucæ.

Verf. 14. OtiU7n igitur adejfet confitutum i'lttdtempus.difiitbnit 0quot; duodecitn Apofiolinbsp;cum eo.

• 15 nbsp;nbsp;Ef dicit eisydefiderio defderaui hocnbsp;Pa/cha z/efci vohifcum antee^uum ego pa-tiar.

• 16 nbsp;Dfco emm 'vobii me non amplius come/herumex eo ejuoufejue compleanerin regnonbsp;Dei.

i-j F.tacceptopoculo,ijuumgratiaeegif-fet,dixù i Accipite hoc i (/r parhmini vobis tpfs:

• 18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim 'vobis, me non bibiturumnbsp;ex fruSu vith y vfjuequo regnum Dei ve-ncrit.

• 19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;accepto pane, epuum gratias egf-fi^^fregit, c/r dediteisdicensHoce/bcorpusnbsp;meumtpundpro -vobis datier: hocfacite in metnbsp;recordationem.

ICO 1 tidem etiam dedit eis poculum, pofl-ejnam cofnajfet dieent Hoc poculum nounm eft

LECTIO secvnda; jt »{tillud TefiamePtum perfunguinemmeum^nbsp;^Mprovobiieffunditur.

bat efle perpétua vigilia, tarnen in his facris alt;ftionibus in primis diligentia amp; fobrictasnbsp;à nobis rcquiritiir. Ac cùm id ab omnibusnbsp;requirat pietatis ratio,adolcfccntescogita-re debent fuam in his rebus præcipuè exiginbsp;diligentiam, vt attente amp; præfcnnbus ani-mis traftationcm Cœnæ Dominica: au-diant. Sunt enim hi cœtus Scholaftici parsnbsp;Eeelefîæ non minima, cui Chriflus fua rc-liquit ftcramenta.Dcindc feminarium funtnbsp;Rcip. prodeuntcnimhincctiam boni gu-bcrnatorcs, qui non bene curam habebuntnbsp;rcligionis, nifi dotftrinam Chriftide præ-cipuis articulis rcéic iinbibcrint. Et dicinbsp;vere poteft, turn fore beatas Refpublicas,nbsp;ft veJ præfidcs fucrintperiti rcligionis,velnbsp;periti cœperintgubernarc Rempublicam.

Præterca hinc prodibunt etiam Eccle-fiarum doftorcs, qui nunquam poterunt dodrinam de Sacramentis gt; de præcipuis

Ji DE C OEN A DOM. fideiarticulis proponcrc amp; populo expli-care , nifi quam fepiffinic rccSè de his fen-tientes, audiucrint. Et quia aliqui ex fcho-laftico hoc cœtu ctiam communicare in-ftitucrunt,attcntis animis amp; legere amp; audi-re veras cxpücationcs debent. Acceditillisnbsp;cxemplum Ecclcfia?, quæad fui imitatio-nem merito iuuentutem excitarc debet. A-nimaduertitis enim ficilc, quanta curanbsp;pictate hilce diebus concurfus fiant,magnanbsp;frcquentiapafiim àlaboribus,cx officinisnbsp;artificum confiuunt, vt veram audiant in-terpretationem Cœnæ Dominica?, vt adnbsp;earn paratioribus animis accédât. Hanc di-Jigentiam ctiam in fchola adhibcrc vaJdenbsp;cil: vtilc. Ac quod præfcnsattinct,cam iu-uare amp; promoucrc cupiojhac cxplicationenbsp;verborum Lucæ.

Lucas copiofè amp; perfpicuc cxplicatne-gotium Cœnæ Dominicæ jpræfertim quæ in ipfa CœnaàChriftoadafunt-.Hacinfti-tutionc exprimit præcipuas circunftantias,nbsp;quis infi:itucrit,quando,quid, quomodo#nbsp;quibus,quo fine.

Ac vt negotium melius intclligamus fie accipilc : in hoc capite, quæad negotiumnbsp;Cœnæ pertinent referuntur ad duo membra.

Prius habet -arrt^jas-zîuàu', hoc eft, ador-nationcm

i LECTIO SECVNDA. 35

I nationcm Cœnæ in quo docct Lucas, per quospræparata fit,quand!o fine inifii, quo-modo miffi,amp; vbi tandem parata.

Pofterius habet celebrationem Cœnæ

lt; Pafchalis,amp;: inftitutionem noui Sacrameu-ti, acfermoncs Chrifti diuerfosin ca coena habitos. Rcfcruntur ifta omnia ad locosnbsp;quinque. Primiim Chrifiushicnouamin-ftituit Cccnam: fccundo deproditore dip-cipulos admonet : tertio de primatucon»nbsp;tendentes modefte obiurgat:quartó fingu-

' nbsp;nbsp;nbsp;Jariter Petrum de lapfii præmonct,amp; ad oP-

Î ficium cohortatur,demum rcuocat cis in mcmoriam ftatiifeliciffimum,quo fub einsnbsp;curate patrociniohaftenusvixerunt: hincnbsp;pcriculi magnitudincopponic, quodpau-JÖ poft cos fit oppreflurum.

De his omnibus non eft, quod in præ-fentiacxpecftctisexplicationcm : Jongioris cnim ifta Punt morçamp; temporis. NosPo-Jùm medium quafi membrum cxccrpfi-mus,quod huius eft inftituti proprium,, denbsp;Inftitutionc Cœnæ Domini.

Summa amp;propofitio fie comprehendi ripoTct potcft:Cœna Domini ad inftitutum Chri- aiç.nbsp;fti,amp; exemplum Apoftolorum , dcccntcr,nbsp;Sc quam reJigiofiffime cch brandacft.

Ad haneftntentiam rePpiciant adolefce-tcs,amp; in progreflu animaducrtant,quomo-

C.j.

34 DE COENA DOM.

do ex verbis Lucæ explicetur; nos enim ad banc fingula referemus àvet^verst fcholafti-caj Vos attenténbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rat'.

AvctÂvai; continens rrn; ’U-poretiTsaç

.Âiemptn. Etcimejfettempeßinum accabait. Signi-ficat Lucas tempus inftitutionis amp; celc-bratæ Cœnæ.Græcc elegantiùs dicitur art tytvtTôtiMfa., cùmeffet hors.. Decenternbsp;j«w£«rf. jgf^qpo J fjjo tempore fit: Chriftus certo amp;nbsp;præfinito tempore inftituit Se celebrauit:nbsp;ergo amp; nobis ad inftitutionem eius decenter amp; certo tempore efi cckbranda.

Quod certo amp; præfinito tempore infii-tuerit Chriftus,ex Lucaconfiât, oniyivt'^ ft

n

Hora ilia primùm ex præcedentibus fumi fjotefi., hora vcfpertina, cùm iam parata eßet cœna à Petro amp; loâne, quos huius gratia præmifcrat in vrbemad quendam Patrom familias.

Deinde hora ilia reiftiùs explicatur ex Mofe, defignauit enim Mofes ccrtiim amp;nbsp;præfinitum tempus quo agnus Pa/chalisnbsp;immolariamp; comedi dcbuir,nimirum dcci-moquarto diefub vcfperam, primi menfisnbsp;Nifan,plcna iam lima Exod.iî.

LECTIO SECVNDA. 35

Hanc horam obfcruauit Chriftus, amp; fe-ciinduin legem Mofis fuum Pclàch celc-brauitjcùmludæi fcqnentcs Patrum tradi-tiones amp; confuctudinem, eelebritatem bac reiccerint in poftcrum dicm.

Addc horam iam fuifTc, vt immolaretur Tcrus Agnus Pafchalis,dc quo loan.i, Eccenbsp;Agnus Debqui tollitpcccatamundi. Namnbsp;Apoftolus i.Cor.15. fcribit Chriftum paf-fum fecundum Scripturas,volcns figninca-re præHnitum fuifle iam pridem tempusnbsp;paflioni Chrifti. Hora ilia iam imminebat:nbsp;voluit igitur Chriftus,temporifeftaccoin-modareamp; infcruirc.

Nos igitur ad inftitutioncm dcbcmus rcfpiccrc, amp; cogitarc, vt dcccnter quoquenbsp;hoc eft, fuo tempore quoque cam celebre-mus. DicuntGræci eleganternbsp;'loi nopvçiâv, tcmpus omnium rcrum ha-bet apiccm,hoc cft, certa momenta,in qui-bus rcs commode geri pofiit ; his negleâisnbsp;rei occafio quoque magna ex parte Hahi-tur. Mcmincrimus nos ilia momenta iam -adefle, amp; quâ paratiffimis animis hoc cæ-lefte cpulum celebrcmus.

Secundo exprimit Lucas cum celcbrata fit cœna, Accubuit Ckriß-m onlinarh,nbsp;duodecim difiipuli cum eo.Adhibentur duo-dccim, quia hiteftes harum rcrumfuturi

C,ij.

ƒ DE COEN A DOM.

crant, infra 24. amp; Aâ.i. Deinde quia Harum rcrum etiam dcbent efle difpenfito-rcs i.Cor. 4. Certos ergô Si ordinariesad-lîibuit Chriilus, çôfqueiol .injad quos negorij iliiusinftitutio pertinebat. Q^reamp; nos memintrimus non Jiccrc nobis acce-dere, imôdeccntcramp; religiose ceJebrari ànbsp;nobis non poflcgt;nifi ex. animo cupiamusnbsp;de numéro difcipulorum Chrifti cfl’c. Religiose ergô amp; decenter ànobis ad imita-tionem Apoftolorum amp; Chriili inftitu-tionem cft cclebranda.

Teniti -padiecic Chrifti inftituentis, ‘L Deßdsrio defideraui hoc Peßteh co7nederenbsp;' vobifcum. Nota cft phrafis ]inguæ,qua affe-élus pius cxprimitur,quafi dicat,ardcntiffi-, mèjcupidiffitnc banc cœnam vobifeum fu-mo. Ratio eftjquia hoftia iplcmoxfuturusnbsp;cft,amp; agnusverè Pafchalis tollens pcccatanbsp;populi fui. Deindequiaardenter defideratnbsp;amp; curat filutcm noftrain.Ioan.i5.Maiorcranbsp;dilcétionem nemo habet, quàm fiponatnbsp;quisanimam pro amicofuo. Colligamusnbsp;ergô ad hune modum 3 Chriftus magno af-feâu amp;rcligiosè inftituit hâc cœnamtcrgônbsp;à nobis etiam magno dcfidcrios pio affcxftunbsp;Sc religiose cclebranda cft.

Quartôs quia vltima hæc cft futura in rebus human is : addit cnim, antecjitampa-

LECTIO SECVNDA, 37 tiar, qiiæ vcba rationcm rcddiint quidcm,nbsp;cur cupide, cur dcfiderantcr cdat Chriftusnbsp;Agnum Pafchalc cum diicipulis. Scd nosnbsp;difcamus commcndari liinc nobis cœnænbsp;ncgotium:fi enim futura hæc eft vltima,rc-ligiosc à nobis coli debet: nam etiam leuif-ümi.'yvufiTp.a.rti religiose cxcipimus ab a-micis,fi vltima futura fint Et quid fi nobisnbsp;Eæc futura quoque fit vltima in rebus bu-manis. Ete-nim vt return eft facies, amp; fe-uientis peftis diritas, nemo fpcrctomnesnbsp;nos hoc numero, quo nos communicaturinbsp;fumus,ad diem Pafchatisfuperuiéluros.

Cogitent ergo finguli amp; decenter , vt quam religiofiffimè fefc accommodentnbsp;præfcnti cœnæ,vt fi fit hæc vltima futura,a-lacrcsin fpe amp; fide de mifericordia Dei,nbsp;collcólis farcinis c rebus humanis emi-grent.

Qmnto quia magna rcigione inftituitur, nam de poculo dicit,quod mox de pane rc-pctit,segt;âp-ç-(i!ra.; gr^tiisaEiti. Cum gratia-rum aétionc inftituitur: ergo rcligiosèamp;nbsp;decécer inftituta eft, amp; ad cundem modumnbsp;nobis eft ctiain celebranda. Commenda-tur nobis pia ciuilitas, qiiaadrncnfim dc-bcmus quotidie acccdere amp; rccedcrc,vt cibum amp; pancm quotidianum cum gratia-rum adionc fumamus. Imprimis autem adnbsp;C.iij.

38 DE COENA DOM. menJàm Domini incmorcs lu;^aeA?-lciç dc-bcmusaccedcre.

Sexto 5 quia regni Dci argumentum efî, i(icodcccteramp; religiose à nobis cclcbran-da.Qupd fit regni Dei argumentum cœninbsp;Domini,his liîccxprimit:depaneprimùm,nbsp;2\Zo-7 edam ampltus ex eo, donee impleatur innbsp;regnoDei: mox de pocuJo, TVo» btbam d:nbsp;defmcbu -vitis, donee regmtm Dei -veniat.

Significat Chriftus plenitudinem regni Deiinftare, fie vt vbi deinceps viderinte-dentem amp; bibentem, certiffimô colligântnbsp;adeflcrcgniim Dci. Quare hæc vltima eftnbsp;in rebus humanis , itavt mox Chriftum anbsp;mortuis babituri fint rediuiuum.

Et quia Chriftus poft refiirrcÄionem c-dit Sibibitcum diftipulis, quidam ad ilia præfentem referunt locum. Alij ad gau-dium cœlefte , 8i nuptiasfilij regis,in qui-bushdelc.somnes fint accubituriin vitaæ-terna. Nobis ad præfens inftitutum ûtisnbsp;efteoenam hanc, regni Deicffc argumentum: primùm obedientia hoc teftamur nosnbsp;diclo Chrifti elle obedientes, deinde régnât in nobis fiio Spiritu, diim fi’orum bonorum difjgt;enfi tor ipfe noftras hîc alit cofi-ciçntias, infidei vnioncregit.Dcmum fienbsp;ad regnum Dei, hoccft vitam æternam innbsp;dies proficimus, deteftati prius vitæ genus,nbsp;cona-

LECTIO SECVNDA. 39 conamur dcinccps vcra pcenitctia adcou-ditorisnoftri voluntatem redire.

Septimo-à cibi qiiaJitate amp;: præftantiaï nam de pane dicit woe efi corp ùu me urn ,dcnbsp;poculo 'fciOyhccpoct^M/i Nowm T“eflame-tumeft'per fangamemmeum. Oftcnditquidnbsp;hic fit princicipalc,ad quod fpedet tota ilia aftio, corpus fcilicet amp; fanguis Domini.nbsp;Cæterùm ôamp;iç-ncà. iliapanis ejt corpus Domi-nit vintsm sßßznguis Domini fàcramen-tali modo fi:nt accipicnda,qucmadinodumnbsp;aliæ phrafes {àcramentalcs, nee fuperftitio-sè debcm us prædicatata vrgcrc,quod intcl-ligerc pûflunt adolcfccntcs fiimiliari exem-plo. In dialeâicis proponi folcnt nobis in-terdum definitionum genera

exempli gratia liæc, aut his fimilia citan-turîConful cft cor ciuitatis Solcft oculus mundi j quæ dextre intcllefta vera funt,nbsp;Quod fi pergas diccrc gt; ergo mundiiseft,nbsp;animal,in cuius fronte fol fit oculus, abfur-furduseris. Sicin Sacrâmentalibus phrafi-bus, panis cft corpus Chrifti : non tarnennbsp;fcquitur,crgó panis cft fiibftâtia corpusno-mini, aut corpus Domini cft localitcr præ-fens in panc,q«cadtnodum ncc fol earn eusnbsp;cft oculus,ncc mfidus animal cft. Sed in laisnbsp;quçréda cft analogia,qi;ç rebus omnib. cô-gruat. Vcrûadprçfcsfatis cft aigumcti,hic

C iiij.

40 DE COENA DOM, cibusnon próphanus cxhibctnr; Ed corpus amp; fanguis Domïni, quo cibanturani-niæ noftræ, hoc cft Xhriltus qüantus quâ-tuscft, Iclc nobis totum donatrcrgô religiose amp;dcccntcr cçlcbranda cft.

Oiftauo , quia hîc cclcbratur dvip-wimc Chrifti:nam inquitjhoc facile in mci record itiôncin,rcfpcxit Chtiftusindübicadnbsp;Moiis inftitutioncm J in qua iubenturPe-fich cclcbrarc/c^rc^îro«, hoc cft, in memo»-riam liberationisex Ægypto. Volensdo-ccrcChriftusjiam adeffeveram liberatio-hem àpcccaioxuiusfcruitusÆgypti fcriii-tutefuit adumbrata: merito igitur in mc-moriam tâtærci extare debuit Symbolumnbsp;aliqiiod.

Nonô,quia non teftamenti habetratio-nem, quæ vtique decent, amp; rclig'iofè inter homines ctiam fblcnt cclcbrari. Nam pri-miim in illos funt bona Icgata, quæ dccen-ter conferuntur: funt teftes, qui audiuntur:nbsp;hærcdcs,ad quos ilia fpcélant: cft teftator,nbsp;qui omnia moriturus ftudiosè amp; religiosenbsp;difponit,amp;: ob id hominis teftamentum vi-derc ftclus cft habitum. At Chriftiis inquitnbsp;hanc ftain cœnam Teftamentum efte no-uum pcrlanguincm fuum eöfirmatum : dc-center igifur quam rcligioftflimc cclc-brandumeft. Q^omodorationem habcatnbsp;noui

LECTIO SECVNDA. 41 Noui Tcftamcnti alias diximus.

Dcciinojquia noftra hîc agitiir falus nam depoculo dicit, qui cfFunditurpro nobis.nbsp;Finis eft inftitutionis falus noftra. Quæ adnbsp;ßlutcm noftrain fpeéèanr, 8c rcdemptio-ncm, ftudiosc amp; religiose funt ccJcbranda:nbsp;cccnx inftitutio ad falutem noftram fpe-ftat» amp; rcdempcioncm noftri rcuocatno-bisin menioriam : ergo religiose eft cclc-branda. Impleturus eft Chriftus, quod di-xit de fc Matth. 20. Filius hominis non venir, vt fi bi miniftretur, fed vt ipfe ir.iniftra-retaliis, amp; vt dartt animam fuam pro mul-tis.Sic loan.io. Bonus paftor animam fuamnbsp;dat. Docemur hîc omnia agi in noftri comnbsp;modum , nihil quærithîc Chriftus priua-tum, aut quod fuum effet: fed noftra omnianbsp;hîc funt lucra. Pro nobis eft'undetur fanguisnbsp;Chrifti,morti tradetur corpus eins pro nobis,in cuius rei teftimonium nobis hâc re-liquit inftitutionem: ergo decenter 8c refi-giosèànobiseft cclcbranda.

Haiäcnus verba contextus fcquentes di-ximus, quomodo fit telcbranda c« na, ni-mirum ardenter,religiöse amp; decenter,idq; ad cxemplum Domini inftitucntisamp;' difti-puloruni,qui primi fuerunt communicantes myftcrij huius.

Ex his argumentis adolefccntes iam quæ-C.v.

4J DE COEN A DOM.

A'^rZst Jjjji ,tanquam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fccum référant»

lt;arepia-- lt;jualia fiint.quæ hîc imprimis tenerc opor-/z«Ta. tct, Quisinftitucrit?Chriftus/ciIicet:quan-do? vitima nofte amp; fecundum legem : vbi? Hicrolblymis apud pium patremümilias:nbsp;quid? myfticam communioncm corporisnbsp;amp; fanguinis fui:quibus ? difcipulis fuis, hocnbsp;eftj Omnibus fidelibus»qui cupiunteifcdcnbsp;numero difcipulorum Domini:Qupmo-doPad imitationcra cœnæ Pafchalis,quxnbsp;memoriam Jiberationis ex Ægypto rcuo-cabat: fic pofthac memoria liberationisanbsp;peccatoßf morte cclcbrabitur. Cur panenbsp;Sc vinoPquia funt analoga, quse rem appofi-tccxprimunt: cxplicctur analogia. Qvÿgt;nbsp;fine ? strziavifinv, vt confirmctur fides, vtnbsp;fit Ecclcfia Chrifti cxternis etiam lymbolisnbsp;feparata ab aliis cœtibus,vt teficmur grati-tudincm in Dcum gt; amorcm in proximum»nbsp;fintcxercitia pietatisjoccafio pœnitentiæ-pt Hi'c fimplicia funt» quæ iuucnes fcircnbsp;debcnt: deinde bis addant £r:zti'3s7a, vt quidnbsp;fitccena Domini. Acdcfinitioncm facilenbsp;eficonflrucrc cxfuperioribus, vtnoner-r-esmwhnm à fcopo præfcnris ncgotij.

P '?-»?« Ccena DoininicftSacramcntum à Chri-«¦«-*gt;• fio infiitutuindn quoiymboiis panis amp; vi-ni, fideles myfticam corporis amp; fanguinis Chrifti Communioncm profitcntur. Et fa-crificiuni

LECTIO SECVNDA. 45 crificium ChriRi pro rcmifiionc pcccato-rum in cruce ß?mcl pcraâû, iugi memorianbsp;dilcétione mutuasgratis animis celebrant.

Definitioncm facile intelligent auditorcs,fi ad caulas cam rerulcrint,qnss eft facile hîc oftendete. Efficicns cauia eft Domi-nus lefts Chriftus inftitutor amp; autor Sa-cramenti.

Matcrialis cauß,myftica corporis amp;ftn-guinis Chrifti communiogt; hoc eft,p3rtici-patio Chrifti meritonim ,quafcfe totum Illis fidclibiis oftert modo ftcramcntali, nonbsp;ori amp; dentibusjfed cordi amp; animæ.

Forma,qua hæc myfteriapcraguntur, in definitione habet ilia verba , Symbolis pa-nis amp; vini: placent cnim Chrifto impofito-ri,hac forma memoriam fti rclinqucrc, quçnbsp;amp; parabilis eflet, amp; analogiam cum rebusnbsp;fignatis habcret, quibus eleganter infer-iiiunt panis amp; vinum.

Caula finalisin definitione expreffa eft, mortem Chrifti cclcbrarc, qua ftcrificiuninbsp;pro peccatis noftris peregit. In hac ccle-brationc eft rccordatio bencficiori'i Chri- «lt;«««lt;nbsp;fti,qux amp; quanta nobis contulcrit mors c-ins,aquantismailsliberauerit. Deindegra-tianimi fignificatio ,qiiópcrtinet laudarenbsp;nomen Domini, aliishæc commcndarc amp;nbsp;prædicarc.

DE COENA DOM.

Ad fines ctiam pertinet, confirmare in nobis dona Domini,in dies magis magifquenbsp;Chrifto incorporari gt; fidem teftari,dile-ftioncin fraternam declararc,confenfumnbsp;in Chrifto cum Ecclefia fua profitcri.

Tertio, confiderent etiam hie, quomo-dopaucidcbcantacccdcre. Monet Apo-ftoJus grauifiîmc, vt probet fc priùs homo, amp; ita dcmuin de paneiJIo comedat. Hanenbsp;icu (TszUjUafl-Zar non debemuslcui-tcr inftitucre, Graminaticorum more,nbsp;qui in examinädis erroribus Vlyffis admo-dum diligentes funt»ipfi verb fuoserroresnbsp;non animadiiertunt. Debet igitur cenfuranbsp;dc.nobis à nobis ipfis inftitui.

Ac fi pergamus finguJi fuam àtergo ex-cutcremancicam,non décrit matcria,quam einendes. Vt pJurimiim in fcliolis labqra-musenorminegligentia, ic corruptis mo-ribjs, quxvitiapcculiaria funt iuuentutis:nbsp;inliærcc negligentia ctiam præccptoribusnbsp;in docendo,oblcuritasin tradendo , proli-xitas in cxplicando, ftiidium contentionisnbsp;amp; rixarumin finstuendis do^inatibiis.

Hrc amp; innilia difeamns ex animo odii-fc, amp; einend ire, acccdct ftudium veræ in-iiocationisiobcdientia boncllarum Icgum, ardor in difeendo. Ad hunc inodtim, fi tibinbsp;djlpliccantantcacla vitia, amp; pcdusardcatnbsp;vir-

LECTIO SECVNDA. 45 virtutis a more, litis inftruäus ad prxlcnanbsp;accedes epulum.

Nam quod nos attinct fatcri cogimur, nosindignosomni Chrifti merito,ncdiimnbsp;hacSynaxi. Sed quid tiimPefto indignusnbsp;fum ego hac cœna: at dignus eft Chrilhis,nbsp;cui iubcnti obcd am. Indignierant claudinbsp;amp; cæci nnptiali cœna :quia tarnen Rex vo-cari iufiit, fitis digni crant paritcrboDiamp;nbsp;mail. Et ApoftoJosjfi expendas,in his ccr-tchaólenus regnauit partim avo;«: Chrtftonbsp;cnim concionante de cruce amp; perfccutio-nibus,iHidcprimaturixantur. Partim J'pa-(ru'T«r,vtin PctrO;,partim,ô(:alt;ruTHç : tar di e-nim funtj Si altum ftertunt, dum Chriftusnbsp;in agonefudatjvlque ad languinem. Acce-ditnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: fiigiunt cnim à Chrifto iam

capto; amp; læpiufculc dlt;wpcs-(r(0vu«-üi havlcnus fnérein lcrmonibus cum Chriflo : tarnennbsp;nunc adfunt in hoc fandiffimo cpulo. I-dcóquc nó tam refcrt, quam quifquc fit di-gnux , quam qualem Chriftus te velit clTc,nbsp;nimirum de numero fuorum dilcipulorû,nbsp;lui memorem, amp; gratum crga ipfum , innbsp;tanta brgicnda.gratia tibiingrato.

EIïc tu iam tccum ctiam atquc ctiam có-fidtra, qualis pofthac clTc velis. Si ex anima cupis ex difcipulorum Chrifii numero eflcji ipfum ferió amas, ft tua tibi Icrió dif-

45 DE COEN A DOM. plicét, fi vitiorum fubcft amp; pcccati odium,nbsp;dcfideriû nouæ vitæ amp; emendationisjacce-de hilari fronte,fiac vefte nuptiali tutus crisnbsp;in cœtu difeumbentium.

LECTIO TERTIA DE COE-na Domini ex dccimotcrtio 8i dcci-mo quarto cap.Ioannis.

Vcrf. I. jiatefefinm antem Pafeha,feiens lefus venijfe horam ipfins, vttranfiret ex hocnbsp;mundo ad Patrem, ^uurn dtlexifetfuos ‘jttt e~nbsp;rant in 7aundo,vfjiie adßnetn dilexit eos.

Z Et Cœnafaila(qnum diabolus iarn im-tntßfetincorltiditfdij Simonis Ifcariota, vt proderet eum.)

J S tiens îefu Patrem omnia dedife fibi inmanHS,amp;fe a Dco exijfe, amp; ad Deum ab~nbsp;ire.

Surgit a Coena deponit pallium, accepte linteo pracinxitfe.

5 Deinde miptalt;^uaminpeluinhZlP coepit lauarepedes difctpulomm, fr. extergere lin~nbsp;teo, ^uo er at pracinblus:^c.

terdum maxime cxpendamus illiusmagni-tudinem,facile locum dcmus otio, aliifque vitæ humanæ occupationibuszofficij autcmnbsp;ratio vltimum, interdum nullum fortiaturnbsp;locum apud nosjdc^gueneccffum cftfe-piiis de co nos admoncri.Ac neccffitas qui-dem inde facile pcrfpici poteft. Mofcsgra-uitcrfcribit voccnomini Gen. 8. lezer lexnbsp;ahadam-iriinn,\\oc eft,figmctum cordis human! malum eft apucritia fua:quafi dicatnbsp;natura id nobis inhærerc, amp; vnà nobifcumnbsp;nafcijVtfimus ad malum proniorcs,quàmnbsp;ad bonum.Hinc Apoftolus quoqueadRo-manos 7. fatcturle reperire aliam legcmnbsp;in membris fuis,quæ repugnetlegi mentis:nbsp;itemquæ nolitfe facerecajquæ velitnonnbsp;facerc.

V tilitas vero magna cft:etenim ofEcij ratio coniunftacft cum noftriquadam cen-fura,vt fcilicet intclligamus,qua parte à no-bis fithadenus pccCatum, quid intermiC.

48 DE COE N A DOM. fum,quidfaâ:um,quodnon oportuit.Hincnbsp;pijferia pœnitcntia adncum rcdcunt:in-tcrmifllim officium alacritcr refumunt, ap-probant fefe Domino,amp; tcftantur vita amp;nbsp;moribusjfefibimct fcrio difpliccrc. Q^dnbsp;lànc nihil aliud efle iudico , quam quödnbsp;rhiiif.2, dixit Apoftolus opcrari fiJutcm fiiam cumnbsp;metu amp; tremorc. Idcoquc Dominus voluitnbsp;in vctcri populo,legem in propria cfle mc«nbsp;ditatione apudadulcos, vt bonoexcmplonbsp;iuuentutipræcflcnt. A pud iuuentutem yc-rö, vt pietatis veræ addifccrct ceremonias:nbsp;vtrofque autem fic rctinerct in officio pietatis. Quare iubet Dominus Dcut.4.vt nota faciant mandata fua filijs fuis.Et Exod.Ij.nbsp;fi interrogauerittecras filiustuus,amp;c.

Nosiftafic intelligamus,quafiad nosc-ctiam fpeétentMulta funt, quæ nos officij noftri admonent hodic, inprimisvero Ec-clefiæ noftræ confiietudo, quæ his diebusnbsp;frequentiori cœtu folet conuenirc,læpiusnbsp;ctiam quàm alias. Ac adducit fccum iuuentutem, pucrosquoque, vt interfint facris,nbsp;audiant verbum Domini, orent cum totonbsp;cœtu, tcftenturfevercexpiis parentibus,nbsp;frugi efie liberos, quæfânè çôfiietudo longe cfi honeftifiima.

Scribit Gellius quodam loco in hifioria Papyrij prætcxtati vctcrcs Senatores Ro-mæ

LECTIO TERTIA. 49 mæ folitos fuifle, lècum in curiam dcduce-re adoJcfccnccs gt; vt intercïïcnt honcftis de-libcrationibus, confuJtationibus Rcipubl.nbsp;nimirum,vt mature addilccrent patriæ cô-fulere. Nosmuitôreâiùs laudabimus bo-neftiffimam Ecclefiæ confiictudillcm j quanbsp;hodieturmatim cogit iuuentutcm ad cœ-tus facros,vt difcant,quç fint religionis no-ftræ præcipua capita, qui ritus, quæ ïàcra-mcnta, audiant ctiam vcram intcrprctatio-nem præcipuorum locorum Scripturæ.

Quare ftudiofi adolcfccntes cxcplo publico Ecclefiæ cxcitari debcnt, vt de ncgo-tio paffionisDominicæ vcrè amp; ferio cogitent,expendant etiam, quid aî) ipfis bafte-nus fitintermilTum, quæ cos facere decc-bat,quid commiflum,quodomitti opor-tuit, Celebris eR in bac rc fententia Pytba-goræ, quam ferio voluant fecum iuucnes, 'S-» 'tsra.pQLuu , Tt cT’ ipi^a ; rl p.a'i i'tév iri-ÀetQ-»;

Nos diligentiam iftam pro virilî adiu-uabîmus,ac pro more paucula de cœna Domini proponemus, idque ex loanne: le-quemur enim Euangcliftarum ordinem,nbsp;inter quos cùm fitquartusordine, meritonbsp;quartamlcâioncm bine depromemus.

Porrô negotium ccenæ Dominicæ dif-fufiùs nobis proponit:etcnim duo integra'»m-Dj.

50 DE COEN A DOM.

capita 15. Icilicet amp; 14. in co argumcnto confumit. In qnibus indicat, quid Chriftusnbsp;iniliaccena amp; fcccrit amp;dixcrit. Legalemnbsp;cœnam adit cum difeipuiis, ex qua furgensnbsp;cxcmplofuo difeipuiis comnaendat infer-uiendi ftmdiumjdum pedes il'orum lauat.nbsp;Ac vt conftaretde fiélirationc, longa amp;nbsp;fuauiinterpretatione rem explicat. De lu-daproditore qiioquc nonobfeure cosad-monetjvtfcircnt in hoc negotio Cliiiftiimnbsp;nihil latere. Olieft fe quoque mediatorcmnbsp;inter ocum Pattern amp; homines: promittitnbsp;enim non folum Paraclctum ,{cd etiam officium finiin, quod fit abiturusad Patrem,nbsp;paraturus illic manfioncs.

Sunt ilia omnia magno affedlu ab Euan-gclifta defcripta:maiori veroab ipfo Chri-fto propofitarmaximoautem à nobis amp; legi, amp; expend! debent. Etenim hîc impri-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mis cptÂo.r^a'wistç afFeólum,fi alibi vnquam

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dcclarauit.

npora- npoTstinç videtur cfic,fingulariftudio,di-leélionem mutuam declaraflc Chriftum,amp; fuis commendafic in hac vltiina cœna.

Loci infigniores luntin hac caufi,ccenæ Dominicæ breuis connotatio,vt de tempo-quot; re celebratæ cœnæ, vt caulà inftitutionis.nbsp;Secundus de lotionc pedum, amp; eiufdemnbsp;lt;A6^olt;Ait»€p/zfli’f.-:t,quæ facli caufam indicat.nbsp;Ter-

LECTIO TERTIA. 51 Tcrtius de prodirore luda. Quartus coli ortati o ad dileélionem tnutiiam, ex quanbsp;noua profcfiïo', amp; vcri lèéèatorcs Chriftinbsp;cognolci debent. Quintus de officio Chn'-ftimediatoris, quod in eo confiftit, vtadnbsp;Patrem abeat, tanquam Icgatiis, amp; iJlicnbsp;manfioncs paret fuis, qui fit doéfurus cosnbsp;omnia.

Hæc diffusé amp; fingulari diligentia duobus capitibus perfequitur Ioanncs,amp;hîc indican da fùere,quandoquidem in hac ipfanbsp;vltinia coena omnia à Clirifto dióta fucrc:

Nosdccœnaipfà agcinusbîc,ex prin-cipio capitis decimi tertij, vfque ad cum locum,vbi furgens amp; pofitis veftibus laua-re pedes difcipulorum inftituit.

Ante fellum Pafchit.,fci,ens leßu, quod ve~ nijjet ho ra ipßas^'vt tran first ex hoc mundo adnbsp;Patrsm,cum dtlexiJfietfiuos,^M erant tn mundo, vfijue ad finetn dilexit eoj. Et Cœna facianbsp;cum Diabolus iam immifijfiet in cor luda Simonis IfcariotSjVtproderet earn: feiens lefus,nbsp;^uod ornnta Paterfibi dediffet tn manus , crnbsp;lt;juoda Deo exifiet, vt ad Dsurn irct,fiurgit ànbsp;Ccena, (fr ponttvefiimenta : cf cum accepifietnbsp;linteum pracinxit fie de.tnde tnißt acjuam tnnbsp;prlutm-ifr cepitlauare pedes difictpulorum, sfnbsp;exteraere Unteo, ijuo eratpracinciits.

ilxc verbabreuem connotationcm ccc-

D.ij.

5î DE COENA DOM. næDominicæcompledunturjin quaexpli-canda hæc occurrunt.

Primùm, quando à CJirifto fit inftituta amp; cclcbrata:fccundô, quarc non ccJcbra-uit rcccpto turn tempore: tertio,quæ fit in-ftitutæ cœnæ caufa : quarto , quid in ilianbsp;Chriftus egerit. De bis ordine amp; breuiternbsp;agamus.

1. Quando fit inftituta amp; celebratain-tclligi poteft ex CO, quod dicit loanncs, ante feflutn Pafih£ ilia omnia contigiflè,nbsp;quæ hîc feripturus cft , ideoque Chriftusnbsp;ccenam quoqueante feftum celebrauit.

gt; nbsp;Erat Pcfach inftitutum in memoriam li-

berationis ex Ægypto, quod fcilicet Dominus potentimanu pereufiflet primogenita Ægyptiorurr,Iudçorum autem fàmiliis pc-pcrciflct. Angelus enim Domini vltimanbsp;noéle tranfibat per Ægyptum, percutiensnbsp;vbicumque poftes non repcrifl'et alperfosnbsp;fiinguinc hœdi. Hinc feftum inftituit Mo-fesiubente nomino,in tanti bcncficij memoriam, vt pofteri feirent Angelum Domini illis pepcrcifle amp;libcraftcex fèruitu-te ilia dura.Significat autem Pelàch tranfi-tum,quod de Angelo propriè dicitur : trâfi-fertur autem ad Agnum Pafchalem,amp;adnbsp;ipfum ft ftum, quia lymbola crant inftitutanbsp;^ezican,hoc cft,ad memoriâ faéüAngclici.

Dein-

LECTIO TERTIA. 53

Deinde ad têporis notam pertinet, quod loâncs habet J'e^Tn-i’n yevo/j.ivii,hoc eft, Cœna,nbsp;per^ff^,quafiinprincipio Cœnæ fint hæcnbsp;gefta:fed potiùs rcipexit ad legalem cœ-nam, quamex inftituto Mofis cclebrauit,nbsp;quatraftlt;fta,furrcxit Chriftus femel de mêla, loturusdifcipulis pedes. Hinc demumnbsp;recumbens ad menlàm/uam inftituit cce-nam.hæc fimplcx eft Ôc hiftoriæ conucnicsnbsp;fententia.

Dcmum poftqtiam diabolus immififtet in cor ludæj vt pro derer eum, qua occafionenbsp;hoc fadum fit, çx Marco 14. intclligipo-teft. Nam cùm vngeretur Chriftusàmu-liere, indignatifunt quidam ex difeipulis,nbsp;inter quos primarius ludas fuit,3ut fortenbsp;folus. Nam mox fubiieit ilium abiilfe adnbsp;Pontifices, vt ilium proderct. lainigiturnbsp;immifit Satan in cor ludæ, vthocfaccrct.-fed deerat adhuc iufta occafio, liane iplcnbsp;Dominus nunc eft exhibiturus.

Nos hinc difcamus,quàm ftudiofijs fue-rit Icgis Dominus : nam cùm lu dæi contra Icgem feriùs turn celebrarcnt Pefàch,Chri-ftus non cum ludæis, fed vt Moles iulferatnbsp;voluit cclcbrarc, ideoque fruftrà eft, quodnbsp;calumniantur ilium, qiiafi legis côtempto-rem. Sed erac huius rci iuftilfima alia cau-û, quod fcilicct in hoc ipfo fefto magnonbsp;D.iij.

54 DE COENA DOM. voluit îmmoJari, cuius typum gcflcrat a-gniis ill c Pafchah's apud Molèn.

Deinde difcimiis hinc, cui cœna Domini fucceflerit, Pafchatifcilicet; namlegali cœna finita inftituit nouam,quod obferua-uic ctiam Cyprianus in fermone decœnanbsp;Domini. Cœna difimfita inter /àcramen-talesepulasjobuiaruntfibi inftituta veteranbsp;amp; nouajamp; confumpto agno,quem antiquanbsp;traditio proponebat, inconfumptibilcmnbsp;cibum magitler apponit difeipulis, ideoq;nbsp;nihil agunt,qui cœnæ alium typum qiiçrûr,nbsp;cui fucceffit cxprefle,inquit A poftolus,Pe-fàch noftrum immolatus eftChriftust.Co-rinth.5.

Denium obièrna hîc ludæ conatum non fiiilR’nupiT:!m,lcdconfilio amp; animo præ-meditato pridein hoc molitum efle ji'dquenbsp;fingulari diaboJi inftinâu.

l ï. Qnare non recopta tempore.

Celebrauitaîia qiioque Pafchatahaôle-nusChriftus,pIura fané ante Baptifinum: poft ilium verb cum difeipulis ad triinimûnbsp;duotnamcap.î.afccnditad Pafeha, ßi'cap.nbsp;6. iterum Pafeha eft^ quæfinc dubio cumnbsp;ludæis celebrauit, vtvt concurrerent feftanbsp;hoc

LECTIO TERTIA. 55 hoc jam fuo célébrât more. Vcriim caulàsnbsp;nonaiùinclc laïc aflercmus quàm exipfonbsp;contcxtu: namdocct veniflc horani cius,nbsp;qaod caulæ loco hicaftert,quafi dicat, mo-riendunaerat illi in hocipio fello,idqucnbsp;nouit,quarc præuenire illud momentumnbsp;noluit.

HÎC vtileeftconfidcrare, quid de Chri-fto prsedicet, deinde quomodode morte' loquatur. QaódCbriftum attinet,fcit ve-nifle horam fuam : res magnæ eft conlbla-tionis, ciim audimus,non cafu, non inuitunbsp;etiam Dominum noftrum in has ærumnasnbsp;mortisincidifle. Seit horam fuam adhucnbsp;conftitutusin corporcmortali, quanto ergo magis feit horam noftram in gloria Pa-tris?

Deinde fcitamp; hoc, quod PatertraAidit\^quot;quot;quot;^f’ ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• irnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P» tradita.

omma tn mantujaoi. narr« mtclhgamus totuin myfterium falutis, quiavitæ amp; mortis plenam habetpoteftatem: non enim fo-lum mori debuit, fed habet poteftatem rc-ftituendi vitam amp; animam. hoc feiens le-fus alacri animo ad mortem præparat.

Tertio fett etiam aai) A a Patre fitegreffae., De» hoceft nouerar vocationcm fuam eftedi-quot;*'nbsp;uinam , quod à Deo eflet milfus fjluatornbsp;mundi : deinde quod ab seterno à Deo Pa-trenatus eflet, tjaod quidem fadum eft A-

D.iiij.

56 DE COENA DOM.

civctWaïulû:'. aduentus vcro in car-nem, in tcmporcjofficium ctiam mcdiato-ris in carne, de quo videtur loqui, quod à Deo efict cgrcfTus.

Quarto, cjtwdaâDeum tret, id magnifi-cum eft in pcriona Chrifti,hoc eft,fcite-tiam, quod per mortem amp; refurreétionem ht rediturus in gloriam Patris: non enim innbsp;morte detincri debuit,nec falus noftra per-ficipoterat, nifi refurgens viam in cœJosnbsp;monftraret.

Atque illain Chrifti funt notitta,tan-qiiam caufa, cur maturiùs velit celebrare cœnam. Sed de morte, obfcrua quàm piènbsp;amp;modcftc loquatur: primùm horamvo-catjhoc cftjccrtum voluntatis fuæ, amp; diui-næ ordinationis momentum. Ne horamnbsp;tu hîc intelligas fatale quiddam, quod adnbsp;mortem vrgeret ctiam inuitum; ïèd quianbsp;Deus ira vult,idco iam patictur.

Herj qmJ. nbsp;nbsp;Dein de a ddit, t/r tranßret ex hoc mundo,

hincconftituemortis definitionem. Mors cft hora vel momentum tranlcundi ad Dennbsp;exhocmundo:autmorseft p.iläßaoii; m'ISnbsp;x6lt;!-/jLgt;i T«T8. V traque definitio coniolatorianbsp;eft :fi cnim mors hora eft diuini dccreti,nbsp;quam non licet prætcrire, itain morte piisnbsp;nihil mali eftpofitum.

Sin mors conftituatur tranfitusj amp; hoc .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de

LECTIO TERTIA. 57 demeliori conditioncnosadmonct. Nonnbsp;diflimilis eft Socratis de morte fententia,nbsp;qui vt ft confolaretur cotra horrores mortis , aicj mortem efte pArân-nm tantum tS?

) item nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;migrationemj Xvcny

gt;9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus ftnc aptiffimc commcn-

datur mors fidtjium, quæ reuera talc quiddam eft,ncc aliud grauius.

Nos hîc expendamus, cur Chriftus Jiîc inftituat cœnam ,nimirum quia iammorinbsp;voluitmam hue ilia omnia rcipiciunt,vt in-tclligamus mcmoriam mortis imminentisnbsp;Dominum vrgcrc,vt cœnam inftituat.Diftnbsp;camus ergo ad candem nos præpararcobnbsp;id ipfum, quia nobis moriendum eft. Namnbsp;vtfit memoraculum mortis Cbrifti :ita fi-dem alit fidelium gt; vt co promptiùs amp; ipfinbsp;mortem fubcant.

111. Caiifa, infiitHtA Cœns..

Cùm aliæ fint'multæ cau/îc Cœnæ infti-tutæ.fblùm hîcmcminit impcUentiscau/ç, quo facit primùm quod diximus iam memoria mortis animo obuerftns. Deindenbsp;quia dtlexitfiios in hocmnndo, ôquot; lt;juidern adnbsp;finem. Primùm commendatur nobis Chri-ftiin nos dilcéliomam diligenter obftrua-ti débet, quos rcipiciat ilia dileftio. Suos,

D.v.

58 de COEN a dom. inquit, hoc eft, qui fideles funt nomine amp;nbsp;re:non enim amat hypocritas, ncc fui luntnbsp;bilingues. Cogitemus igitur, vt fimus denbsp;fuorum numero J ita nos concernet vis ilianbsp;diledionis.Patcrquidcm dilexitmundum,nbsp;vt vnigenitû daret fi!ium;fed quia tenebra»nbsp;magis dilexerunt mendacium, quam obla-tam falutem,fadum eft, vtpauci indilc-cHone permanferint.

Deinde vide, qualis fit illius dileflrio in finem dilexiteos., hoc eftj pcrtccla dileâio-*nbsp;ne : aut dilexit cos in finem, hoc eft, vfquenbsp;ad mortem,non quia turn defierit, fed quianbsp;conftans manfit periculofis temporibus,nbsp;multo firmior intelligi debet, foliitis dolo-ribus mortis. De hac dilcâionc CKrîftinbsp;dicipoterat, dilcftio iuftificat, quod per-peram humanæ dilciftioni accommodantnbsp;Papiftæ: nifi enim Chriftus in finem ,hocnbsp;eftjconftanter nos dilexiflèt,nulla nobisnbsp;reparata fuiflet falus.

11J I. ^iid in Cœna egerit.

Magna eft doftrina huius loci: nam turn hoc capitc ij. turn fcquenti r.|. complecii-tiir narrationem rcrum geftarum inccena,nbsp;ac nos illorum fere capita iam fiimiis complex! : quo pertinet etiam hoc Domini fa-(Suin

LECTIO TERTIA.' 59 «ftumdelotionepcdum, cuius fùmma eft.nbsp;Falt;ftoamp; verbisteftari fingularcm ergafuosnbsp;amorcm. Falt;fto,quialauando hurnilitatisnbsp;exeplum præbct, verbis, cjuia addit exempli vfum fua interpretationc. Cæteiùmnbsp;prætcr hoc faftum , hue pertinet etiam,nbsp;ejuod refumptis veftibus amp;recumbcnsadnbsp;menfam, cccnam fuam inftituit: nam voluit fuos in fui cófeftione fîngularitcr con-firmare, ne metupericulorum ab ipio défi eer ent.

Porrö quarc cœnæ inftitutio hïc fit o-miftaàloanne, probabilccft, quod figt;Jet hïc afferri: fcilicct, cùm ab ahis fit luculcn-ter amp; copios'e defcripta, noluifle in cademnbsp;reoccupari : cum hoc videatur pcculiarenbsp;loannes habere, vtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcribat,

nominatim ca,quæ ad diuinitate Chrifti pertincnt,paucis exccptis.quç cum aliis habet communia.

Accedit quod fiipra capite 6. diffuse differ uit de ratione maducationis, quæ etiam-fi antcinftitutam cœnam contigerc: tarnen quomodo caro Chrifti maducari debear,nbsp;amp; languis illius bibi dihicidc indicät. Quarc in ca traditionc mancamus, quam fiepenbsp;iam in hacfchola audiuiftis. In ccena duonbsp;nobis c.xhibct, vnum externum, aliud internum : externa funt panis amp; vinum lym-

6o DE COEN A DOM. bola,quæ alunt corpus,amp; repreïèntant fen-fibus fcs alias. Interna funt languis amp;caronbsp;Chrifti,quæ fidcfumimus: Se vt fides minime eft-fiâanta corpus Chrifti minime fi-âiuè fumitjlcd verum ampleélitur, lèdensnbsp;in gloria Patris. Q^modo autem panisnbsp;dicatur corpus Chrifti j amp; vinum languis iJlius, indubitata eft lèntentia noftra,nbsp;fymbolicè Sc facramentali modo, vt cir-cuncifio dicitur feedus Domini, velamennbsp;dicitur poteftas,quam in capitc habere debet mulicr.

Itaque vcraaccedamusfide,amp; demodo ne fimus nimium côtentiofi, ne extra oJeasnbsp;currendo , amittamus veritatem. Rcâènbsp;inquit Auguftinus, Quid paras dentes amp;nbsp;ventrem,crede amp; manducatti.

LE-

LECTIO CtV A R T A DE cœna Domini expriorisad Corin-thios Epiftolæ capite vn-decimo.

Verf. 1'^. Vgo enim accept à Domino,ejuoâ cèquot; tradidt vobis, Dominum lefiim ea noElcynbsp;lt;jua prodittu efi,acccpijjc panem:

• 14 nbsp;Etgratijf aElisfregiJJe, ac di.viffe.,Ac~nbsp;cipite, edite,hocmeum eß: corpus, cjuod pro vo-bisfiangitur : hoc facite ad met recordatio-nem.

• 15 îtidem pocultem pofi/juam cœnajjetnbsp;dicendo. Hocpoculum efiNouumiHudfe-flamentum per meum fanguincm : hoc facitenbsp;lt;juotiefcune]ue btberitis ad mei rccordattonem.

ï6 Quotiefcunejue enim ederitis panem bnnc,(f poculum hocbiberitis, mortem Domini annuntiatis ,'vf^ue cjuo venerit.

TJ Ita^ue t^uifjuis ederit panem huncy aut biberitpoculum hoc Domini indigne, reiunbsp;tenetur corporis fanguinis Domint.

18 Probet autem ^uifjue feipfum, iß ita de pane tUo edat,^^^ depoculo illo bibat.

1lt;) Nam ç/ui edit amp; btbittndtgne,damna-

6i DE COENA DOM.

ftetur amorem erga Chriftum,defidcrium difccndi,vt audiendo verbum Dei,paratiornbsp;fit ad cœnam Domini. Nam in bac noftranbsp;myftagogia flint hæc primariagt; audirc negotium redemptionis noftr£,rcpetcrc cau-las mortis Dominicæ» noftram dcplorarcnbsp;fbrtem,propter quosDci Filius mori de-buit, ac coenatn, quam fuis reliquit, pianbsp;mente celcbrarc.

Rcfert Athanafius in Apologia ad Con-ftantium imperatorem de Alexandrino populo,quöd tanta frequentiaad Pentcco-fl:csamp; Pafchatis fefta confluxerit, vtlenesnbsp;quidâ,pucllæ amp; pueri comprcfli,fcmimor-tui domum rclati fintidiuina tarne clcmctianbsp;nemo ex bis mortuus. Qim teftatur per-uctuftam efle confuctudincmEccIeliæ^ vtnbsp;in

LECTIO QVARTA 63 înlblcnnitatibus myfterioruin Chriftifrc-qucntiorcs fiant cœtus.

Et quanquain in noftris forte non fit tan-tus ardor, non par fiudiiim, non cadem c-tiam cura: tarnen gratias neo dcbemus,qui bos cœtus nobis conferuauit, dandaque o-pcra,vtnoftro ftudio amp; opera autfiioresnbsp;reddantur. Quod fict, fi iiiucntus præfcns,nbsp;rcâè imbuta in his myfteriis, partes fuas innbsp;frequentando amp; audiendo verbum nci,nbsp;obierit ftudiose.Hanc diÜgentiam iuuabi-musjquoad fieri potefi, ideoq; hunc Apo-ftoli locum breuitcr cxplicabimus,vt para-tiores ad banc rem reddamur.

socucratD. Apoftolus Corinthios per fèfquiannû, vt eft vidcre in Aâ. 18. quo té-pore fummam veræ rcligionis explicuit, v-fiimamp; Gcramentorumaddidit. AcdeBa-ptifmo conieftura fumi potefi ex prima E-pifiola cap. i. vt fatetur fe Caium amp; Chri-Ipum Baptizafie , amp; familiam Stephanæ.nbsp;DC cœna verb bine cóieélura depromi po-tcft,quia quod iilis tradiderat in hac re te-fiatur accepifle à Domino.In his crat etiaiijnbsp;aJij mores, vt communio bonorum, vt eftnbsp;Aft.z. Communes cpulæ amp; fimilia, quxnbsp;tanquam per «'irópfo/etvad eos defluxeranf.nbsp;Vcri'im vt fieri foletjabfente Apoftolo, hasnbsp;res multis ccntaminaucrant inodisjhoc in-

64 de COENA DOM. tclligcns Apoftoliis, Ecclefiæilli abfènse-tiam non dcfuit:fed perEpiftoIam corri-git hîc nominatim iHos crrorcs,qui in vfumnbsp;cœnæ irrepfcrant, eôfqucrcuocatad pri-mum fuum inftitutum,vt fciant, quomodonbsp;in ipfa cœna res fit pcragcnda. Sed opcra;-pretium fuit etiam admoncrc quid faftanbsp;cœna piis faciendum fit,ideóque de prædi-canda morte Domini admonitioncm ne-ceflariam addidit, fitniliter etiam, quo animo acccdendum fit,vt fcirent, quid illis faciendum effet,ante cœnæ vfiim: oportetnbsp;cnimin hisaéfionibuscerto modo paratisnbsp;amp; expiatis animis acccderc. De bis omnibus ftudiosè amp; pie fuos Corinthios ad-monct.

Ex quibus banc conftituamus fcnten-tiam tanquam fcopum amp; -nrpoTctw D.Apo-Ii,ad quam animos veftros intenditc.

Corintbiis non priuato arbitrio, fed ad inftitutum Apoftoli cœna Domini celc-branda fuit religiosè amp; cautè. Hæc propo-fitio mentcm Apoftoli probe exprimit, amp;nbsp;infuper infcruit diftributioni.

I. Oftendit,quomodo ipfi priuato iu-dicio cœnam banc cclebrarint, nimirum i-ta,vt alias piiblicas commcflationes, quod fànè in bac re facratiflima non licebat,ideô-quc bac in parte grauiter cosrcprebcndit.

LECTIO QVARTA.

• II. Qiwmodoadinftitutum Apoftolinbsp;dcbucrit cclebrari, Sc cur tâtopcre hoc in-llitutum vigcatjnimirum quia Dominicanbsp;eft traditio : qua occafione formulam in-ftitutionis rep et ft ipfius ßluatoris verbis.

• III. Quomodo etiam religiose ab iJIisnbsp;cclebrari debeat, mortem Domini annun-tiandojfignificans, qualcs à cœna difeede-re dcbeantgt;non ebrios vinojlcd ebrios Spi-ritu lando,vt fiant præconcs mortis do-minicæ.

I III. Vtcautc quoque accédant ad hanc lynaxin docct; quo pertinet ilia, quscnbsp;de probationcpriuatafubiicit. Hæc quatuor funt inloco Apoftoli gt; quæ complex!nbsp;fumus breuipropofitione, i. Non priuatonbsp;arbitrio 2. adinftitutum Apoftoli, 3. religiose. 4. caute quoque, quæ fie appcllabi-muSjI.J 2.wa.pouTwoii' , 3.xet-wiï-xov, Sc S'O'.ip.OLH'ia.v,

I,

Dixi de argumento propofitionis , aç partibus ,iam animos ad contextum con-uertite, vtappareat, quomodo hæc ex præ-Icnti loco poffint doccri.

I. Error in co eft, quod non cóuenirent, quod eftj non me-

66 DE COEN A DOM.

liorcs rcddi ex cœnæ vfu : accedebant eniin auari,fiiperb),lit)giofi,libidinofi, talcs etiânbsp;recedunt gt; ac perdurant in vitiis aflîietis,nbsp;quod lànè ell in detcriusaccedcrcjrcs illo-rum in dies peiorcsfinntj pcccato magisnbsp;magifquefefe onerant. Excmplum fume innbsp;Corinthiis, libidinofosarguit locus i. Cor.nbsp;5.cùm fèortatio eis obiieitur, amp;nomina-tim , quôdinfe ferant inceftum. Litigiofînbsp;verb fiinti. Cor. 6. adeô vtetiam litigentnbsp;coram Etbnico magiftratu. Scottationemnbsp;etiam in ipfis notât publicum prouerbium,nbsp;Corinthiari, quod in eorum ^orta amp; libi-dineintaxandam txcogitatum eft.Vt molles Simonides quoque vocauir. Kseigt;dtotat «nbsp;’ixiov. Adde teftimonium hîcnbsp;elfe ebrietatis^quôd infra dicit, vnus efurit»nbsp;ebrius cft.

Ita quidem illi conueniebant non «ç upéïriovi quot;5' «rlav, hoc elî j détériorésnbsp;indies euadebant. Sic Chryfôftomus cx-pîicatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aç ttpiTi!ui\boc cft} non

îàcitisprogreflum invirtutem.

Deinde hoc nomine quoque in pcius conucniuntjquod faccrent hoc cum ofFen-diculo aliorummam illorura excmplo pro-ximusiuuariamp; ædificari debebat,nomennbsp;etiam Domini laudari, amp; Euangelium co-honeftari » cum potiùs contra fiant omnia,nbsp;iUo-

LECTIO QVARTA. 67 illorum petulantia amp; ara^ia.

Cogitcmus ergo , quomodo nosin mc-lius,amp; non in detcrius conueniainnsad hac Domini ca;nam,fi fcilicetmelicres inde rc-uertamur,fj exempio amp; vitæ emendationcnbsp;alios ædificemus. Hue pertinet, quod denbsp;Euceniis celebrandis amp; ornadis inquit Na-zianzenusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, Leri fuifti

theatri fpeftator, hodie fis ^-letypn-r/Kor, hoc eft Dei contcmplator. Hcri fuiftinbsp;«onuitiator, hodic bene Joquens,nbsp;ctiam de inimicis.HcrifiiiftiKt'/zaç-Hçj'd eftnbsp;conimcflator,hodie fis (twe^ot'/ç-H.'dd eft fo-brius:Htri eras JivowoTa; vinibibuius^hodicnbsp;fisuTjio-s-eTaf, aqiiæbibulus. itaquidem a;

K-pärJov, 8i non w »t]cv conuenie-mus.

Magna olim gloria Gorgias Leontinus profitebatur^quod ^.iycvriTlovac. pollet red-dere tcpeirlova., hoc eft, ex caufa détériorénbsp;meliorem. Maior Chriftiani hominis innbsp;hacreeft gloria amp; laus, ü ßlov nrlovit vitamnbsp;detcrioremfacial xceir^vn mcliorem, innbsp;quam rcmdcbemusftudioseincumberc.

1 I. Error eft, quod fchifmata amp; hære-feis inter fefe alant ,hoc eft , diffidia amp; fc-(ftas. Dclchifmatibusdiximusapud loân-nem cap.7. Hie expende fchifmata Corin-thiorum, primùmalebant ilia ex doftorfi E.ij.

(îg DE COEN A DOM. æmulationc, i. Cor.i. Ego fum Pauli, egonbsp;fum Apollo, ego vero Petri, ego Chrifti:nbsp;nam cum Paulo ibi docuerat Apollos, amp;nbsp;qui ex ludæa vénérant dodrinam à Petronbsp;audiuerant : ita ex dodorum nominibusnbsp;inftituebant iedas, vt pauciflimi effent quinbsp;Chrifti diccrentur effe.

Deinde ex præftantia donorum arro-gantiam cepcrantjVtfcfe inuieem contem-nerent, adeo vt mulicres etiam inter cos apcrtocapiteincederent,amp; docendi mu-nus fumerent.Hinc graue præceptû. I.Cor.nbsp;14. Muliercs veftræ in Ecclefia fileant,vela-tæ vt fint, etiam hoc ipfô capite præcipit.

Dcmuminarticulisfidei manifeftar fimt hærefcsapud eosmam rcfiirredioncm quidam negabant, i. Cor.15. Quôd fi Chriftusnbsp;prædicatur refurrexiflè à mortuis, quomo-do dicût quidam inter vos refurredioncmnbsp;non effe?

Nos etiam oblèruemus» quomodoho-die negotiumcœnæad fehifinata faciatjà multis contentiosé tradaturamp; cxplicaturnbsp;hic locus,vt videâtur data opéra vclle fehif-matadcfenderc. Alij etiam in rcliquis nonnbsp;feruntmodcratasamp;iuftas negotij cxplica-tiones, nifi diris inuediuis amp; anathematif-misaduerfariæ partis etiam confient. Hocnbsp;non eft ïcpelire fehifinata , fed tucri amp; défende-

LECTIO QVARTA. 69 fêndere. Qi* commune inccndium cô-currunt, non faciunt boni viri officium, finbsp;incendio matcriam fuppeditent: fed omni-busmodis fubtrahendaeft flammis occa-fto vlterius graflandi, quod optimi ciucsnbsp;ffilcnt faccre. Ita lànè cordati miniftri eratnbsp;diffidiis finem imponercjamp;occafiones prç-fcindere : fatis longe latéque inccndiumnbsp;ficramentarium dcpopulatum eft Ecclc-fiam,amp; quis tandem finis, nifi miniftri hocnbsp;incepcrint fepelirc?

Peccant in hac parte principes amp; magi-ftratus, qui alios damnant amp; annis inuadut, eo nomine,fi non idem profitcantur in hacnbsp;caufa, quod ipfi, confenfijs non ita obtine-bitur. Summa cft,negotium cœnæ occafionbsp;nobis cfle debet ad confenfum, ad con cor-diam amp; paccm. Sic i.Cor.i o. Omncs de v-no pane participamus:par igitur eft,vt omncs vnum fimus in Chrifto.

III. A7iapT«/za eft, quod ex Dominica cœna fcccrint priuatanb«/-Âç-oç,inquit, iJiovnbsp;J'éi'wviiv Ti-fos-'Ka.p.jlà.vei. Afiucti erant Græcinbsp;epulis communibus, qualcs Spartani à Ly-curgo acceperant,vt ftilicct ciucs frugaliùsnbsp;viucrent,maiori fàmiliaritate amp; concordianbsp;coalefccrcnt. Cùm igitur D. Paulus cœ-nam inftituerct apud Corinthios, videba-tur multiim abclTe à Syffitiis Laconicis,nbsp;E.iij.

70 DE COEN A DOM. ideóquefaciliiis mos publice cpulâdi rcci-pici potcrat:fcd qucmadmoduin Syflitia innbsp;luxumabiei üt Spartis, ita Agape Chriftia-na apud Corinthios. Porrö cómuncs fuif-fc Chriftianis cpulas in Agape, videre cft.nbsp;AóI.2. amp; apud TertuU.in Àpologet.cap.jjAnbsp;vbi inquit, cœna noftra de nomine fuamnbsp;rationein often dit, diciturnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id quod

dilcâio penes Græcos eft, inopcs quofque ifto iuuamus rcfrigcrio, nihil vilitatis,nihilnbsp;immodcfliæ admictit.Non priùs dilcumbi-tur, quam oratio ad Deum præguftctur, e-ditur quantum efuricntes cupiunt, bibiturnbsp;quantum pudicis fatis ell.Hic mos diu mannbsp;fit inter fidclcs ; fed confidera quomodonbsp;mox apud Corinthios fit deprauatus.

Primiim J'wts-vov nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft, com

mune conuiuium faciutpriuatum, cùm tarnen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J'iira-oTMa’ debeaot mancre

communia, Si non in priuatos redigi vfus. Deinde hæc priiiata conuiuia præoccupât,nbsp;hoc eft, ita inftitiiunt tricliniafua, vt aiiosnbsp;cxcludant, quod intcliigi poteft primùmnbsp;de cibis aJlatis.quafi dicat,quilibet quodai-tulit in commune, hocipfofrui vult fuo iure,quafi in propria domo. Hoc modo per-ftringuD tur ditiores, qui licet bene inftru-lt;ft3saft'errcntmenßs:facicbant tarnen hocnbsp;non cum pauperum vtilitate. Deindepo-teft

LECTIO QVARTA. 71 teft intcHigi, qucd à iurc cominiinionisar-cercnt rcliquos omncs : finguli vcro hîcnbsp;donûnari cupcrent, Sépares cum paribusnbsp;congrcgaii, alios non curarent in fuis tri-cliniis.

Deindehîcaliud incidit vitium,cbric-tas,quo modum non ieruant in fumma in-’ æqualitatc, tili’M efnrit, aliusebnus efi : nonnbsp;enim contcnius eft diccrc,alius efurit, aliusnbsp;Verb fatur cft,quæ contraria fuifltntjfèd ex-ccfTiim indicat.

Tertio ad contcmptumEcclcfiæ facit, en EcclefiatnDeiconternnitisyÇincxa indicat»nbsp;quo faciat illorum commcffatio, ad con-tern ptumftilicct Ecclcfiæ. Thcophyl.amp;nbsp;ante ilium Chryfoftomus, ad locum référant, quaß dicat ipfi loco fit iniuria, in quonbsp;ccetusfiunt,acfi hodie dicas tcmplum i- *nbsp;pfum lapidcum contaminatur. Vciiim Ec-clcfiam Dei hîc malo de pi,is intclligcrc:nbsp;namhos contaminatorcsfacrorum ita extra Ecclefiam ponit, vtad modeftiam rc-

Quarto acccdit manifcftus pudorpau-pcrum: nam hîc patebat, quisnihil attulif-fet,quis pauper,quis diucs clTct. Eratautcin agape ob id indudla, vt paupcrcs à ditiori-bus accipercnt,yndepolTcnt viucrc,quodnbsp;hîc ncgligitur.

7î DE COENA DOM.

Ho die error hic frequenscft:namin coe* na Domini in Papatu vnus facrificus edit,nbsp;rcliquis ipeâantibus, vt non poffîs imme-ritodicere, non licet hîc cœnam Domininbsp;cderc,quilibet enim propriam præoccupatnbsp;cœnam.

. Trcs illi errores fimt non pœnitendi, magnum cft in deterius côucnire, maius fehiC-matata alcrc, maximum cœnam Domini communcm,priuatam reddere.

11. rictpctiTuat;.

Hiserroribus opponit ïuam inftitutio-ncm,àquanon debuerunt recedere. Acfi quæras, curtantopere vrget inftitutionemnbsp;iilamPparataiam cft: am accept à Domino-,nbsp;çfuodtradtdivobis. Argumentum fie colligit, incœna nomini folius Chrifti debetnbsp;• feruari formula: lcdmeailiainftitutiovo-bis rcliéia, banc ipfiim formiilam comple-ftiturzergo in bac debuiftis manere.

Ptxlt. Deinde fubiieit banc Domini formulam, in qua duo fimt : nam partim de pane, partim de poculo loquitur. De pane agens,nbsp;Côfidcra primùm quid Cbrifius fàciat, ac-ciptf,dcindc^racias a^ic,terü6frangit, quæ .nbsp;omnia de more patrio fijmpta fimt : nam innbsp;agni Pafcbalis cfii,fenior ilia facere foletnbsp;accipitpanemadiundis precibus benedi- ,nbsp;dicit

LECTIO QVARTA. 73

dicit,ac diftribuit.

Cæterùm quid Chriftus gratias egit? ni-mirum pro mifericordia mortaHum gencri cxhibitajquod rcdcmptionis hoftia adeflet»nbsp;precibus fois Deo Patri EccJefiam com-men dans.

Fradio autem diftributioni inleruiebat, alij ad mortificationem refcrut, cuius qui-dcm hie typus fuit amp; vmbra, reuera tarnennbsp;fraftioin Chrifti corpore non habuit locum, quemadmodum etiam inagno PaCnbsp;chali.

Dicit autem , primùm iubet accipere, deinde edcre, tertio ix-S-iire/ retn explicat,nbsp;hoc meum efi corpus, Obforuent ftudioftnbsp;T«To fobieéium efle, reliqua prædicato an-ncâi p.\i tç-t ^'(rôÿz«,hoc eR^iç-i“^'nbsp;Acretäc explicatur perinctonymian, quanbsp;fignum, vtläeramentum corporis fui dat:nbsp;corpus tarnen fuum appellat, non tarnennbsp;inane fißnum eft,quia fides non nititur ina-nibushic,amp;habetverbum Dei annexum.nbsp;Modum autem fi quæras, relpondemus fpi-ritualem elfe, coniunftionem fi pctas,dici-mus lacramehtalem efle: nee eft quod con-tentiosè locum hunc diucxcmus.

Quartofinemindicat , hocfacite inmei commemorsitionem^ hïc faccre quidam accc-pere profocrificare, quafi dicat, hoe focri-E.V.

74 de COEN a dom. ficatc,hoc eft,offerte Deo Patri,quod glof-fema ineptû eft. Alij ad omnia fuperiora re-fcrut, hoc facite,quid?quod me vidiftis fà-ccrcjaccipite fic 8i frangite,ac inter vos di-firibuitc-.fed non fttis cótinua eft interpre-tatiomam in altera Gcramenti parte, quo-que rcpctithocfacite,cùmtarnen ad fra-ôionem non pofîit referri,ideóque fimpli-dor 8i venor cft fcntentia,vtfactte ad fuumnbsp;copulatum ickrznws.Hocfacite, hoe cft,nbsp;cœnam celebrate in mei commemoratio-nem: fententia enim Domini eft non in al-tcrius nomine hunc ritum efle repctedum,nbsp;fed in filuatoris Chrifti foluin nomine,nccnbsp;ad fraßionem voluit hîc nos ligare.

Depoculo codem modo loquitur, ex-plicat poculum, N'otium TefiAmentum eflritt wofAugui'ie, Apertaeft hîc fynccdoche,nbsp;nam poculii pro vino dixit, amp; vinum fÿm-bolum eratßnguinis.vt fîipràpanis corporis. Deinde memoriam fiii repetit, hocfaci-re,hoc cft, celebrate, ne ad fraßionem re-ftfi ngas,lt;»w?e/voluit e-nim fui memoriam apudnoseffe frequentem ,ideóquc ßeramentum ctiam hoc innbsp;crebro vfu.

III. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;communicantium.

In celcbrationc formula Chrifti ftruan-da

LECTIO QVARTA. 75 da cftjquam Apoftolus Corinthijs tradi-derat. Nunc quid poft communicationcmnbsp;ftruandum eftPA/artem 1)0771'1711 anTiiintidtetnbsp;doTiec ve7ierit. Prirr.ùm mortem Domininbsp;annuntiare debent auditorcs, qui communicant,hoc eft, læti redire, amp; Chrifto gra-tias agerc,pro beneficio hoc,mortcm ilJiusnbsp;annuntiare, hoc eft, Iaudarc,commcndare,nbsp;diuuJgarc, longe latcque/jsargcrc vt muftisnbsp;innotefcat. Sic Chriftuspromittit mulierinbsp;Matth.26. quodfadum illius prædicâdumnbsp;fit, vbicunque doceretur Euangelium hoc.nbsp;Deinde annuntiari debet ctiam à miniftris,nbsp;vtintelligascccnam fine condone non cf-fe habendam : debet enim coniunda effenbsp;cum dodrina, vt auditores rem intelligent.

Deinde addit,donec venerit, fignificans inhac vita cccnæ vfum efle, qui poft hancnbsp;vitam defiturus fit, amp; iugem fine intermif-fionc prædicandam mortem Domini ,quianbsp;nondum venit. Obferua ctiam pancm amp;nbsp;poculum mancrc poft confccrationcm,nbsp;cum Apoftolus cadem répétât nomina.

Rcligiofe fie debet agi cœna Domini: fed cur hoc? Ratio eft,a pœnarum magnitudi-nc,quasincurrunt incauti hoc loco. Itatjuenbsp;ÿwjyî/aftdnquit, edefitpa7ie7/i hHTiCytutbtbe-vit depocn'o Do?tiint tTidi^Tie, reus erst corpa-

DE COEN A DOK

ru amp;fa.u.guini^ Domini.

Hîcduo quæri folent,primum', quid fit edere^bibcre indigne’, alterum eft» quid fitnbsp;ejfe reum corporis i^fanguinù. Qupd priusnbsp;attinet,ai'st^('(»çedereamp;bibere non intel-ligamusjVt prophani homines fblent, quinbsp;remfœdamamp;indignam iudicant cœnamnbsp;Domini : nam hoc répugnât fcntentiæ A.-poftoJi.

Deinde indigne etiamnon ad virtutunt penuriam pertinet: non cnim vult nos pof-iê nosipfos co ßcramento dignos redderc,nbsp;cùm omnes peccatores fimus,nec etiam adnbsp;vcftitum amp;i habitum : quod référât hoc vclnbsp;îllo habitu acccdere. Sed indigne ai'a^/«çnbsp;fùmunt ex fuperioribus, primùmquinonnbsp;in melius accedunt, deinde qui fehifinatanbsp;in ea alunt , tertio qui priuatam faciunt,nbsp;quarto qui formulam Chrilli mutant, addenbsp;quiindccentcr,immodcftcaccedunt, nonnbsp;perpendunt negotij magnitudincm,quodnbsp;faciunt a5-€5/,impœnitctcs amp; finiilcs. Hincnbsp;digne edunt amp; bibunt,qui piéaccedunt,nbsp;cum emendandi propofito,cum fide amp; fpe.

Q^omodo crgö,r«ßint corporis giiinis Domini?\yoc eft, pœnas debct.Chry-foftomus reâè cxplicat/zmJ'si' cfTw-S-jv xap-lt;B-.4t€roç,quianullumhinc aufert fruélum,nbsp;dclpicit paupercsjlymbolis abutitur,aTo^«tnbsp;alia

LECTIO QVARTA. 77 alia commitiit. Reus igitur eftj quia no ac-cedit fccundum inftitutum Domini : adde,nbsp;quia tales fide carentjamp; quanquam lymbo-lis ifti foliim fruantur (quantum enim quif-que fidei hue adfert,tantum accipit) tarnennbsp;rei Hint,quia in leges coenæ peccant.

111 I. Aoxijuafix,

Qdd in ccena Si poftcœnam fit faciendum haélenusdocuitjfupercft vltima ad-monitio,quæ docet,quid nobis antecoe-nam fit faciendum ,vt digne accedamus* pertinent illaadquartum propofiti noftrinbsp;inftitutum, quo diximus cautê quoque cc-lebrandamQuomodo ergo caute celcbra-bimus? Probet autem homo femetipfitm: 0“ßcnbsp;de pane illo edat, de poculo illo bibat.

I. Ao'-c/.uao-la examen hîc intelligatur, amp; hominis iuft a cenfura, quæ priuata eft amp;nbsp;publica, publicam hîc non commendat,nbsp;quiadealtcrius corde nemo iudicat facile,nbsp;nifi ipft Deus,qui eft xctpnbsp;Priuataautem cenfijra vtiliflima eft, qiiodnbsp;confeientia fit in quolibet oculatinima,nbsp;bine Chryfoft. ait ttjuapTulov illius efie tXe-y:)'ov. Hine paffim probatur Socratis illudnbsp;yvud-ierEat/7oii:ita Apoftolushîc iubet icujjàvnbsp;probarc,no alium, ex quo intclligimus cos

78 DE COENA DOM. adcœnam non cfle idoncos etiam.quifènbsp;probarc non valent, bine infantes amp; puc-rijiuuencs etiam non bene inftruâi admit-ti non debent, cùm feipfos probarc nonnbsp;portint.

Deinde cófiftitilla proba in bis fere ca-pitibnsrprinmm,quantum cognitione pro-fcccrim,res enim amp; negotium cœnæ intcl-ligi debet, quid fit,.ad quos pcrtincat.

Deinde quarts meain bis fit fides, hoc eft,quantnm Cbrifto fidam, quantum iiltnbsp;tribuam,an pro âluatorc agnofeam ferionbsp;amp; putem illius mihi fiifficere meritum.

Tertio quantum velim etiam iJlius no-mine præftare , quantum proximo velim ignofeerc, an mores poffim cmendarc, annbsp;dilpliceat vitaaéla.

Demum quantum etiam poflim,acin facultate merito nobis eft defperandum,nbsp;nifiadChrifli recurras auxiiium. Satis i-gitur in præfcns fit, piam amp; conftatem vo-luntatem domino ofterre pie amp; honeftcnbsp;viuendi : in facultate autem illius implore-mus auxilium,vt infirmitati noftræ fuccur-rat.Ifta innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fatis efle iuucntuti pot

fimt.

Apoftolus rcpctit bîc fiipcrius argumentum, vtinmetu Corinthios retineat, Ittdicinmfibifurnit, hoc eft, res illi cedet innbsp;pcenas

LECTIO QVARTA. 79 pœnas. Hîc temporalis iJJum conEquiturnbsp;pœna,ac nib cmendet fc, tandem non abe-rit æterna quoquc pœna. Ratio non'nbsp;dimdicat corp^ts Dornini, hoc eft cœnamnbsp;Domini,pancm hunc,vt prophantim habet , cpulum hoc non diftinguit à Grxco-rum Syfiitiis.

Probemus ergo nos hodic,quia commu-nicaturi fumus crasjimitcmus Apoftolico-hliiim , noftras excutiamus manticas, ue more hypocritarum feftucas colligamus exnbsp;akerius oculis, trabes autem in noftris nc-pjigamus. Idem nos facere iubet Apofto-lus2.Cor. 13, Vosip(bstentatc,anfitisinnbsp;fide, VOS ipfos probate, annon cognofeitisnbsp;vofmetipfos , quod lefus Chriltus in vo-bis efi?

Et in præfcnti loco moxfiibiicit,fi nos ipfos iudicaffemus, haudquaquam iudicatinbsp;ruiflemus. Hoc vtfaciamus fcrioamp;ex animo, det nobis Dominus lefus Chriftus,nbsp;Amen.

LECTIO QVINTA DE cœna Domini ex prions ad Corin-thios Epiftolæ capite vn-decimo.

*

VEtgratijs aEliifregit, ac dixit: xiccipite,edite) Hoc meum efl corpm^tjuodpronbsp;vobis fi’angitur.'hoc fiicite ad met recordatio-nem.

NI facra aditurifiint,adifta duo imprimis debent re/pi—nbsp;cere» Primum vt inftituti fuinbsp;exprefliim habeant verbumnbsp;Dei. Etenim hîc, non vt innbsp;politicis rebus amp; vita com

muni , libcræ funt adioncs. Hine populo Dei nullum cultumDiuinum licebat exer-cere, Qui prius non lege exprefla conftitu-tus elTct : amp; Prophetæ pafiim ad verbumnbsp;Domini reuocant. Alterum vtexcuflafitnbsp;voluntas, nc terncrc amp; impure fiera acce-damus.-nam fic magis obfunt quam profint.nbsp;IndcHabacucreétè dele dicit,dum para-ret Icfc ad voluntatem Domini percipicn-Hjôrfc.i. dam,Supercuftodiammeam ftabo,amp;fpe-culor vt videam quid mihi loquatur Dominus»

I

LECTIO •QVINTA. 8i TOUS, amp; quid refpondeam ad corruptionemnbsp;mci.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ppiicäti,

Opinorvos intclligcTC quid vchm. «cfTurifumusmyilicam Domini mcnfam,nbsp;quæ VOS de bcncficiis Chrifti admo net. Innbsp;hac aélione rcfpicitc igitur ad ifta duo,verbum Dciùnquam amp;veftram voluntatem.nbsp;Verbum exprelTum habet mâdatmn : quodnbsp;mentes erigit amp; cóhrmat, hune ipfum cul-tum placerc Domino. Voluntas verb cuiq;nbsp;diâabit, quo frudlu velit accederc. At debet hie excuila , amp;: probe examinata cf-le mens nollra, vt voluntatem regat adnbsp;fuicenfuram. Nam ftipulamur hîc nouamnbsp;vitæ emendationem, nouo charitatis vinculo nos nobis inuieem obh'gamus,Chri-fto quoque ipfi nos coniungimus.

Acnefallamurhacin caufa,fcire debe-mus triplex efle genus communicantium: Ali) accedunt ad ftlutem, ¦wpo? tZu) tramp;Tap/av,nbsp;quibus reuera hoc epulum eft jVoAovnbsp;hoc eft, viaticum vitæ æternætalijnbsp;fumunt cœnam Domini ad indicium,-arpo;nbsp;xp?/.tot,hos dicit Apoftolus indigne cderc amp;nbsp;bibcre de mcnla Domini. Alij demum fumunt ad condemnation em :nam indigno-rum duplex genus eftiquidam indigni flint,nbsp;qui TB-tqiTtvoi'Tcq amp; dein ceps di/cunt dignènbsp;fumere, quidam verb indigni fempcr ma-

81 DE COEN A DONT.

ncn*,qui nulla caftigationc Domini emcn-dantiir,hi fumunt ad condemnationcm»

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Qii.ire etiam atque etiam confidcrate, quo fîiic qiiifquc vciit acccdere. Acdu-bium non eft, quin finguli myfti cum hunenbsp;panem cupianc ad iîduccm pcrcipcrc.Con-Icqiirns igitur tucrit vitam probe cmen-dare. Qmi in re vtlim vos vehementer efTenbsp;Pythagoræos, cuius célébré cft dictum, -üt»nbsp;fj.ot oîa'J i:i

hoc cft,Exceffi quidnam? deliqui? quid vel omifi? Autmagis Chrifliani hmus; dixitnbsp;enim Chriftus Matth. 5.Si munus tuum adnbsp;altare attuleris, amp;rccordatus fuerisquôdnbsp;frater tuns aliquid contra te habcat, relin-que ad altare munus tuum, ac abi,amp; recon-ciliarc priùsfratri.

itaqueftemus amp; nos fuper euftodiam noRram, amp; audiamusquid nobis loquaturnbsp;Dominus,amp; quid refponfuri fimus ad cor-rupfelam vitæ noftræ.

Ac quod Cœnam Domini attinet, ver-bum Dei profert Apoftoius , vt corrigat abufum, qui irrepfèrat , ac diligenter adnbsp;priinam inftitutioné reuocat. Summa eft :nbsp;Apoftoius Domini verbis fàcrnm hoc nobis commendatab authore,aforma,tcm-poreinftitutionis, materia, fine , vfu,amp;nbsp;abufu,

LECTIO Q^VINTA. 85

abufù,qiiæ fingula fuis locis cxplicantur.

In præfcntiacxtoto contextu , ilJam pç- Prcftfitit. riociu fblum dclcgimus, i^-i to a-Z-P-3',tou«^:cÄMU5vci)',necfccimus id tinenbsp;ccrta Si graui ratione.

Nam in hoc commatc gt; fundamentum AiT/jy. totius negotij confiftit;qno nifi rcótè inteJ-ledto reliqua vix probe inteJligcntur.nbsp;D einde reliqua verba fatis plana ac pcr-fpicua fint, quicquid obfeuritatis in conbsp;negotio hie latere vidcatur. Præterca hîcnbsp;contentionis totius cardo vertitur. Qua-ic iudicaui neceflarium etfcjVt iuuencs cerium ac perfpicuum huius loci haberent in-tcllcftum. Hiinc quoad fieri poreftpro-ponemus dilnta Si facili orationc:quod vtnbsp;intelligatis apertiùs, hoevtemur ordine.

Primo otlcndemus,quis fit genuinus ver- rarta-^ borum ordo in hac propofitione, Hoceflnbsp;corp-ts matm : nam contentionum ardor,nbsp;variam pepcritin his conftrudiionc. Deinde quomodo panis fit, amp; dicatur corpusnbsp;Domini. Tertio cum panis fymbolicefitnbsp;corpus Domini , quomodo Chriftus fiiænbsp;co5nçadfit,amp; fidclibusquoque communi-catibus.De his quoad fieri poteff, breuiter,nbsp;Si dilucide agemus.

Qiiod orcTinem verboruin attinet,qua-druplcx diferimen reperio. Tres priores

F.ij.

fentcntiæ in co confentiunt,quód in pro-pofitione liac, T«To,fubielt;äi loco ponant amp; pus mcû.Nâ pronomen ‘^vto rclbluidcbet, ,nbsp;vt in aliis multis locutionib.in id quod dc-mfonftratjdcmoftrat autem pane : quareinnbsp;ordinanda fententia fic relblui debet: '5üto,*nbsp;hoceftoap^ç Hue facit quod eademnbsp;verborum collocatiotam diligenter lerua-ta eft apud Matth.26. riTO iç-i quot;S'im Scnbsp;de languine^uTo •yap iç-i 'S' aîfjMfjL'i.ic Mar.

fanguincibidem,'Stgt;T06ç-' aî/jM/jLa'lo -rth; z£L;i'«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lucas quoque cap. 22. col-

locationem liancfcruauit, Suto iç-i a-S-p-âpa-i. Retinendaigitureft naturalis verborum collocatio. Certiflimum enimeft, demonftratiuum refcrriad id quod oftert.nbsp;Hine illudneftiturargumetum. ‘Svtoquidnbsp;denotatPid quod accepcrut dilcipuli. Quidnbsp;illi acceperûtPquod obtulit nominus.Quidnbsp;obtulit? quod priùsiplcaccepcrat. Quid

LECTIO QVINTA. 85 acccperat? pancm. Ergo pancm indicatnbsp;particula r CTO. Hæc vcra amp; perlpicua eftnbsp;ftntentia. Altera ftntentia eft eorum,quinbsp;^CTO non referuntad id quod oft'ert Domi~nbsp;nus diftipulis : fed ad feipfum fedentetn iunbsp;eadem menft. Secundum hos aliud obtu-lit, amp; aliud monftrauit. Obtulitpancmnbsp;myfticum,amp; monftrauitfuum corpus,fc-dens in menß: quafi dicat, accipitc huncnbsp;pané jhoccnim quod hie ftdet vohiftum,nbsp;eft corpus-meum,quod provobis frangi-turrlcd argutior vifa eft hæc ftntctia , quarnnbsp;vtaifenlLim confequereturzdilplicuit etiamnbsp;Icéloribus ipfîs vtrinque in contentionenbsp;huiusnegotij.

Tertij.ita interpretantur propofitioncm, hoc efi corpus meum, icfeft,hic panis quernnbsp;videtis,amp; corpus meum inuifi bile , eft cor-p-us-meum.. Scholafticorum hæc doclrinanbsp;luit, qui propofitioncm vocarunt identi-eam. nicitur idcnticapropofitio, quæpcrnbsp;eofdcm terminos fit,vcl idem fignificantes,nbsp;: hinc?stuTOT«.;,cirm idem de fti-pfo dicitur. Porro aparte fubiedi, coniun-(ftarn conftituunt, vt fcruct naturam panis.nbsp;Alij iimpliccm vtrinque fccerunuac per panera nihil aliud monflrari, quàra quod innbsp;prcædicato cxplicatur. Ita quidemnbsp;ftatuitur,quam vtvitarent pofteri

85 DE COENA DOM.

is-Àê^jutvovvTroxfwêvovdixcrunt cfic. Scdne fie confiftit fententia ilia, cùm Chrifto af-fingant duplex corpus,vnum vifibilc,denbsp;quo loquitur prædicatum alterum inuifi-biic,q'jodin fubieâi explicatione coniun*nbsp;gunt pani.

Quarta fententia à fuperioribusprorfiis varia: nam fie ordinantilli propofitionemnbsp;banCiTûiT'îjU.a.'/zH’é^'^uTo. vt fubicélumfitnbsp;corpus: prædicatum vero voce ^oto indi-cctur,vt fententia fit,Mcum corpus efl pa-nis fcilicetcœleftis. Videntur illialiquidnbsp;dicere : nam rogati, bas fuæ fententiæ pro-ferunt rationes.

Piimùm confugiunt ad afticulum po~ flcriori membro adicâum . qui alias fbletnbsp;fubieétum indicate,vtin illo loânis û-toçào’nbsp;Ó Xogt;of.Pofterius fcibicélum eft, propter ar-ticulum : neinde aiunt idem bîc dici, quodnbsp;loannis 6, «nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;àxitamp;ài 'ihßf'Sat-; : ibi

fine M fubieiäum eft, quod illi per lt;râ-/uabîc explicantjamp;jSjiöJii' per tÙTC.nemum his addunt authoritatem Epiphanij, qui di-cit ÇuTâ p.\i ’ß»' ''°' 5’

Avne.. Sed nos bifee rtfpondcmus non bue per-tincrc. Nam quod rcgulain dcarticulo at-tinct,dicimus verifiîmam quidéctTe,amp; vti-1cm in multis propofitionibus: attamê non quilibet ariiculus fùbieétum monftrat,cùmnbsp;fæpc

lectio QVINTA 87 fepeamp; fubiedojamp;prædicato fitadditus-Rem paucis dcclarabimus. Artîculus velnbsp;vnus eit in propolitionc fcriiatquenatnra-Jem vcrboruin col!ocationem,vt i.loannis.nbsp;4.0' cïyó/vi’^.Dcas eft dilcótio.i.Ioan.nbsp;3.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’^và-vo/j-iat.^Peccitütn cft ini-

quitas. Rom. 7. ó nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In bis

facilis diiudjeatio de articulo, ciim natiua fit verborü ferics, amp; articulas fubicóto na-tiiralitcr addatur.

Aut vnicus quidem cft articulus, fed ex traiedionc eft mutatus verborum ordo, vtnbsp;loan.l. -3’80; Iw ô Ac j^o;. Io. 4. i •S'so:,nbsp;Spiritus eft Deus. In bis amp; fimi’.ib. vtilis cftnbsp;natura articiili : nam veram conftruäio-nem indicat,amp; ipfuinfubicótum monftratjnbsp;vtficordiiKtur fententia, erat ecus:nbsp;amp; Ci yzoç cft Spiritus.

A u.t vtri n q u c po fi ti fu nt arti cu 1 i ,b o c cft, additurtam fubiefto, quam prædicato ,vtnbsp;I.Corinb 15. Ç'xêrTfsv 75 ^cLvdr^(»diJLc/.^^tci,nbsp;Ibidem S'ujc'AMç'ldç d/c/.ai'liscs ó i'ô/xoç;vbi dif-ficilioreft diiudicatio, attamen fagaciin-genio notus crie fenfus, vcl ex co quod po-ftcriores voces confequiriuè poniintiir,denbsp;quibus prædicattirfuuseftcâusjvtin prio-rCyduMflisc, p(ccatum caufieft mortis. Ita-queillic pofterior articules monftrat verba inutata amp; ßc ordinanda. « dij-apin eftnbsp;Eiiij.

88 DE COENA DOM.

ftimulus mortis.

Eodem paélo in poftcriorc propofîtio* nc). Ónbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft vis peccati : nam lex cauû cft

monftranspcccatnm. Prædicantur igitur tfïcélus proprijilîc de ßiis eaufis.

Contra loannis i. lcribitnr » civ^à'^Kv prior articulis Irîc fùbic-éiiim monlîratj quia de Domino loquitur,nbsp;qui eft 1^««' : reJiqua prædicatum fupplent.nbsp;Specialia lèmper fubiieiuntur , generalianbsp;prædicantuF gt;nifi vbi idem de feipfa di-citiir.

Ex bis iampatet dUrimileeûequodilIÎ afteriint: -S-'^èc itjJâgt;.ôyoc,c^aæ propofitio re-giilæ optime quadrat: fed noftræ huic pro-pofitioni diflimilis eft. Nam noftravtrin-^nbsp;que habet articulos :illa ex loanne folùmnbsp;vna parte feiiieet fiibieéli: non igitur de bisnbsp;eodem paélo eft iudicandum.

In noftra propofttione^vTo,articuJare eft, amp; fimuJdemonftratiuum, quod refoluinbsp;debet in id quod monftrat, fcilicctnbsp;o af)7oç, hicfciücct panis hunc cnim monftrat,vt diximiis, idem que ^vTo/ubictftumnbsp;indicat. Simile huic fuiftetillud,«To?nbsp;ijoc ^0’3-6« Ioann.I. amp; Ioan.6. »roc osïr '^Xn-3-ivoç c ^polt;Pgt;Itiiç cip^âij-ivoi: eiç T !ibirfji.ov. Vbînbsp;indiuiduum indicat, ftiheet filiusnbsp;Alariæ Ic/ùs, de quo prædicatur propriumnbsp;luuin

LECTIO QVINTA. nbsp;8^

fûutn.Sicin ncutrisarticclis loan. 6. 'SvtÓ

'S''Is ¦3-‘-S.'SyTay fcilicct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

Chriftumj quod opcriiiii rei qiiædam t.amp; fpecics, de qua prædîcatur genus. Huic plane fuiHet firr.ilc hoc præfens, 'SSrônbsp;c-up,lt;t a-riy ncc illi loan.I. ô-eo; bjj 'oXa-yn:;. x îl

Qu^od locum loannis 6. attinet » nLÄnamp;foi; ßpatn' : refpondemus non can- Atllt;nç»nbsp;dcmefiecam hac, propofitionem.. Nam.nbsp;Ioan. 6. Cfcnanondum fuit inftituta, neenbsp;etiam ülic inftituitur :fed diu póft Hiero-lolymis eft inftituta, tiim oratio ill a in Sy-nagoga in Capernaum fit habita.Hoc qui-dem dici pótcftdc vfuCœnæillic haberinbsp;fermonem : ramen hæ duæ propofitioncsnbsp;diuerßshabent qnæftioncs.^üto’ó?7 'là trS-quæritur ntCj, quid panis cucharifti-cus dici poffit ex noua infiitutione, amp; nouonbsp;vfujfcilicetreéic dici pofl'c Corpus Domini, lllicautcm n u.\s et^nô-aç ’éixßpSairt.nbsp;quæfiio cft, qui.s fit fruélus carnis Domini-cæ fide pcrceptæ à fidclibus»non carnali-ter orctenus fumptæ.cùm carnalis mandu-catio eodem loco piorfusnegctur.

AdEpiphani) locum faciliseft rclpon- iiir^r-fio. Nam 7«t(5 /X« ambigua eft fî?n-tentia: ac poteft ctiam hoc paôio reddi ,'15-to, fcilicct 0 ap70r ƒZ^^Îlt;?^^0 fcilicetîo ITK/J.!! #t«:ncc opusefthic'lSro ad corpus referre,

F.v.

J»O DE COEN A DOM.

cùm in própofitione, vnde illatranftulifj '}Sto non corpus, fed panemindicetjamp;'?.; ’jnbsp;ad corpus pertineat. Itaquc fruftrà illiusnbsp;authoritas lûc affertur, cùinmagis contranbsp;eos facia t.

1 1. Diximus7«Ta non aliud indicare fxt !gt;gt;„,»¦ guàm pancm èy::t;it.piç-iiioi',non corpus Chri-”¦ ftipræfensin Cœna , aut aliud quoddamnbsp;inuifibilc. Dicédum igitur iam nobis, quo-modo panis fit, amp; dicatur corpus Domini.nbsp;Duas hie in funima reperio fentetias. Priornbsp;pertropum rem banc explicat : altera finenbsp;tropo.

Qintropum conftituunt,in eo confen-ientiunt quod fermo fitmctaphoricus , fi'U improprius, qui explicationc debcat illu-ftrari. Panisenim /ymbolicc acmyftice eftnbsp;corpus Domini,quod dicunt, fiicramcnta-smtruj. liter.Ac alijfynccdochen conftituunt,rc-Ipicientcs ad totum quod hie gcritur. Duænbsp;enim res offeruntur fidelibus ; externa,quxnbsp;fenfibus percipitur, panisfcilicct: amp; interna,quæ Iola fide concipitur, corpus fcilicctnbsp;Cbrifli. Itaque cum dicit Acapite -tedu:,nbsp;hoc eß carp Hi me um: panem qindcm off,rcnbsp;oculis il!orurn,fi'd fidci illorum offert fuumnbsp;corpus, amp; mcfitorum fiiorum dona. Sicc-tiam Ircnæusamp; alij rem banc explicat.A t-tamen ad propofitionishuius cxplicatio-nem

LECTIO QVINTA. 91 nem non ßtis accedit /ynccdoche, cum hîcnbsp;fblùm quæratur, quomodo panis fit corpusnbsp;Domini. AJij catachrefin dicunteflc,ncccdf»»w.'nbsp;male: namperaffinicatcmquamres figna-tæcum fuisfymbolis habcnt:nomen ipfiimnbsp;reijlymbolo tribuitur. Figurât quidem id,nbsp;apta tarnen allufionc. Quamuis cnim fym-bolum e{fcntia,a rcfignata longe dilFcrat,nbsp;quia hæc ipiritualis eft, amp; ccelcftis,illud vi-fibile: tarnen quia rem ,cuirepræfcntandænbsp;confccratam eft,non figurât tantùm,vtnu-da amp; inanis teflcra:fcd etiam vere earn fideinbsp;exhibet.

Hanc figuram magis appofite alij dixe-runt metonymiam, cum fignis rerum ipfa-rum nomina imponunfur,amp;c.

Ac tropum neceflariumefle,bine con-ftat,quia lymbola manentfiia natura, nouo foliim officio ornantur,a quodenomina-tionem fortiuntur. Deinde cum diijaaratinbsp;fint termini in hac propofitione, fieri nonnbsp;poteft,vt fine tropo rede intelligatiir illiusnbsp;mens. Nunquam enim panis efle poteftnbsp;corpus humanum organicum, vnum igi-tur efle non pofllint, qualcs etiam illæ funt,nbsp;Petra erat Chriftus i. Cor. 10. quod Augu-ftiniis poft Origenem explicans dicit,fi-gnihcalTc Chriftum. Sic Chriftus eft via,nbsp;eft oftium,cft vitis.amp;c.Gcncfiiy.inquitno-

92 DE COENA DOML minuSjEtcritfœdus mcum in carne vc-ftra,vbidcc!rcuncilîoneloquitur:acnomi-natfœdusfuum ,cum perfcfœdusamp;cir-cuncifio non fint idem tfed hæc illius eflctnbsp;iÿmbolum, amp; qivedam tcflera. Sic panisnbsp;dicitur Gbrifti corpus. Auguftinus contranbsp;Adim.cap.i2. inquit, Non dubitabitChri-*nbsp;ftusdicerCjHoc cft corpus meum,cùm tantum daret corporis fui fignum. Et ad Bo-nifacium in quadam Epiftola : Sacramentanbsp;habent intcrdum nomen earum rerum,nbsp;tjuarum Sacramenta funt. Et de doélrinanbsp;Cbrift.Iib.j. cap.ij. figuratam loquutronemnbsp;eflè dicit.Ioan.6. Nifi manducaucritis car-nem filijhominis,amp;c. quiaflagitium vide-tur præcipi. Itaqucfine tropo propofitionbsp;Itæc in Cœnæ inftitutione non rcétè intel-ligi pote ft. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Pon Ó banc ßntentiam àîij conanturc-Mcrtcrc, accontendunt fine tropo iftaac-cipicnda,qualcsin primis finir,qui u.t]wLiv defendunt.His.n.neccffariû cft negare tro-pû,vt pure idéticam tueâtur propofitionc.nbsp;îllisaccedûta]ij,qui }ieet/.et'?«fl-iav ncget,ra-men vnionétalc conftituûtfigniamp; fignati,,nbsp;vtnon fit fine rcipfa fignum, hoc cft, vt innbsp;Cœna corporaliter adfit Cbriftus : quodnbsp;deinde diuerfis modis explicât, quæ tarnennbsp;omnia in id rcciduntrCorpus fciiicet Chri-

LECTIO QVINTA. 93 Ei adefle vel in pane, vel fub pane, vcî cumnbsp;pane.Hincilla cxcogitata noua vocabula,nbsp;6VKir/a,vw«5-j'a, trjwüc/a addc Û libct ctiamnbsp;fimilia. OmnesilJi in cocon-fentiunt quod corpus Chrifti cum panev-nionefacramcntali ita coniungunt,vtne-ceflario adfitînCœna, vt fumatur orecor-porco vtloquuntur. Sed cuertunt feipfos,nbsp;çùmduo concédant diuerfa corpora,pa-nem fcilicet fymbolicum corpus, Si Cbri-fti corpus iilivnione coniundum. Itaquenbsp;manct tropus. Sed homines callidi lire ex-cogrtaTunt,medium quoddam verborumnbsp;gcnus,quod non pure tropicum efletzfed vtnbsp;dicunt-rfor5-amp;«lt;r» , hoc eft, fimile tropicis,nbsp;amp;7-paip/xa vocanthoceft, feripturæ pccu-culiares phrafes. Miror illos, tropo adeoi-niquos, cùm ilium fimpliciter negare nonnbsp;poffint: fed intet facrum Si faxum fefe alli-dunt, finbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft hoc dicendigenus:

itaque aliquid habcttropi. Addc quod hi non aufint fatcri,pureidenticam circpro-pofitioncni,qucmadmodum faciunt papi-ftæ fcholaftici: fed partim indcnticampar-tim verb difparatls conftarc terminis:exnbsp;quo cfficitur,tropum fimpliciter hicncga-ri non pofle,

Manet igitur prior fententia. Hoc eft corpus racum, hoc eft, figura eft corporis

94 DE COE NA DOM. mei,vel typus,vel Sacramêtum, fymbolum,nbsp;fignificatione alludens ad fpiricualcm Vrnbsp;fum corporis mei , qucm in mca mortenbsp;habetis.

Reperti lunt medij inter has duas fenten-tias,qui dicerent caucndam eflehancintcr-pretationem certis dccau(is:ied mox pari collyrio cicatrices curarunt ,caiitè fcilicetnbsp;efle Icgcndum.

Ego fine dolcndum cfle iitdico Chri-ftianos adhuc ignorarc qiiomodo panisfit corpus Domini , amp; vinuni finguis illius:nbsp;cùtnapud ludæos nemo tam ftupidus fit,nbsp;qui vidcri vclic ignorarc , quomodo Cir-cucifio fit fœdus, quomodo agnus fit tran-fitus,quomodo ficrificia Icgis fint expiationbsp;peccatorum, quomodo etiam facrificiumnbsp;pro peccato dicatur ipfuni pcccatum. Hçc,nbsp;inquanijfinc controuerfia norunt : nos no-ftra nondum intelligamus Sacramenta?

III. VJtimumnobis refiatmembrum inftituti noftri de modo,fcilicet præfcntiænbsp;carnis Domini in Cœna. De qua re inter-rogatus viræqnè amp;iuftè ornatiflîmus,di-ccbat,non difficileeffe rcfpóderc,attamennbsp;periculofum: nos nequc difficile nee peri-culofum nobis iudicamus.

Modos norunt adolcficntes dici apud Dialedicos,quibus natura propofitionumnbsp;expri-

LECTIO QVINTA. 95 exprimitunqiialcs habet zpprçtcr illos rr.o-dos,ctiam dicunt aduerbia qualitatcmfi-gnificantia, vteleganter dilputat,fortiternbsp;pngnat.

Itaque modus hie dicitur qualitas feu forma præfcntiæ.Excmploresintdügi po-teft. Præccpror adeft difeipiilis j Rexnbsp;adeft fiibditis: G modtim quaeras,duplex ef-fe potc'l. Aut cnim illis adeft corpore fuojnbsp;vt præcepîor in Icétione, cum vident per-fonam amp;audiunt vocem cius, Rex aulicisnbsp;cum quibtis cibum fiimit,aut corporeab-fensauthoritate præfens. Sic Rex diciturnbsp;vicincp“ælio,autviétus,cui tarnen corpore fuo non intcrfùit.Sic Chriftus adeft Ec-clcfLe fucE modo dupiici, aut authoritatc,nbsp;poteftate, gubernationc, aut corporc quo-qucjcarnc fia.Hoc igitur voluntjquihîc denbsp;modo quærunt; an adfit gubernationc, amp;nbsp;efficaciafoium,aa verb firniil corpore fuonbsp;gloriofo,amp;c.

Modusitaq; duplex eftpræfentiæ Chri-fti :autcnirifumjti!r à oininaillius natura, quo tanqnam Deus adeft.Hinc nati funt il-liloquendi modi,Chriftus adeft Ipirituali-ter,adeft potentia fua,gubernationc,cflica-cia,maieftate, cnergia: namhæc omnia innbsp;idcmrccidant.

Autfumitur modus præfentiæ ab altera

-96 DE COEN A DOM. Chrifti natura,humana fcilicet, vtnonlô-lùm potentia adfit, fed corpore quoquenbsp;nio vero. Hue pertinent ilJæ formæ lo-quendi, Chriftus adeft corporaliter,carna-îiter,naturaîitcr,eirctialitcr,realitcr,fubftâ-tialiter, localitcr, fimplicitenablblutè a-u-jj.^iKuç,ô.'nrÂuc,«jjstç-«!®; aüu primo,veïnbsp;natural! velabloluto:

util) r.a.! a.'Txr'K'n,

lam quæftio cft , quonam modo adfit Cbriftus,primônc,an etiam altero. Rcfpô-demus priorcm fufficere, vt non fit opus iJ-Jo poftcriorc,amp; craffo. Ratio cft, qubd pa-nis nihüominus poflit efle corpus Chrifti,nbsp;quanuis Chriftus corporaliter in Cœnanbsp;non fit. Symbolicum cnim cft corpus.nbsp;Deinde lymbolicus ille panis, nihilominusnbsp;verè nobis exhiber Chriftum ctiamfi corpore fuo gloriofo ad dextram Dei mancatnbsp;in cœleftibus. Præterca ciim Chrifti corpus organiciim mancat, amp; phyficumiquanbsp;temeritate fimul inplura loca diftrahitur.?nbsp;lt;ùm negotium Cccnæ fimplißimum, amp; ü~nbsp;nemiraculo inftitutum fit, celebratum,Ec-clcfiæ commendatum, idcóqucnon eft o-pusvthic ad miraculolàm quandam præ-fèntiam confugiant, qua corpus humanumnbsp;diucrfislocis fimul eodem tempore adeftènbsp;poffit:quale de Ambrofio fabulantur,iliumnbsp;eodem

LECTIO QVINTA, 97 codcm tempore Mcdiolani vifum gt; amp; Tu-roni in funere Martini. Ite fi carnalis ppæ-feutia caufa eflet neceflaria , corpus a dunbsp;darctur infinitum gt; quod fieri non poteft»nbsp;nec vJlibi Scriptura hoc exigit. Demum.nbsp;Chiiftus Ioan.6. carnalcm mâducationcmnbsp;cxprcflcnegat.Sufficitigiturfpiritualisjquanbsp;fides vera, Chriftum vere amplcditur,amp;nbsp;manducat.

Sedexcipiunt hîc , opus efie præfèntia olMit Jt Ttriufquenaturæ diuinæ, amp; humanæ , ld-que propter vnionem perfonalem,quçfol-ui nonpoteft: hinceflîcivt pari iure adficnbsp;Humana natura tum diuina. Refponfumnbsp;iam eft huic argumento à Dodis viiisfcu-ius hçc fumma eft,vnionem firmam‘amp; illç-fam mancre,qua invna perfona Chrifti»nbsp;duænaturæ, diuina amp; Humana conficiuntnbsp;vnum indiuiduum : non tarnen indelequi»nbsp;vt paritcr debcant extendi. Excmplis resnbsp;pcripicuaerit. Corporis amp; animæ eftar-diffima vnio, attamen anima V3gatur,quonbsp;corpus non fblct pcruenirc. Sic oculi, corpus amp; vifus vnitafunt aróliffimè,vifusta-men vno momentojcoelum, terrarn, mon-tesj maria percurrit j quo corpus oculi nonnbsp;poteft penetrarc.

Sic manetin Chrifto integra SfiOxfiina-turarum vnio, quanuis non paritcr exten-

G.j.

58 DE COENA DOM. 'danur. Rcs op!nor,fatis prcfpicuaeft.

/xttamcnitenim obijciunt. Chrifl.usigi-tur non adcft pcrfonalitcr, cùm vna natura foiùmadfit, altéra vcro ad dextram Dcinbsp;maneat.

RefpôdcmusChriftum adcflc perfbna-literj quanuis non totnm Chrifti adfit. Id quomodo intclligi dcbeat, potcrat velnbsp;in fcholafticis difci.ne toto Chriftoreélènbsp;dicitur, adcft pcrfcgt;nalitcr,quia adeft altéranbsp;iliius natura,diuinita.s5 quæ vnita eft ciimnbsp;hutnana in ilia perfbna. ce carne autein vclnbsp;corpore, ant Humana iliius natura non re -âc dicunt, adeftcorpus Chrifti perlbnarnbsp;liter, quia Humana iliiusnatura no eft per-fona : fed perfonæ integræ altéra pars.Hincnbsp;fcholaftici dicunt, Chriftum adefleperfb-nalitcr, non auteni totum Chrifti.Quia verb vnitacft humanitas diuinitati in ilia per-fona dicitur adeflectiam humanitas, nonnbsp;perfequidcm, fed per accidens. Nam ci-uinitas per le adcft,amp; evepgt;-/AT»/s)PfflT».Huicnbsp;enim loli competit vbiquc effc pcrfc. Hu-manitas verb Chrifti adcft abiu iccundo,nbsp;iv'spyamp;itt T»^ivTtfct., quia vnita eft Diuinænbsp;naturæ : nec hiimanitatis per fc eft vbiquenbsp;adefle , aut multis locis eodcm temporenbsp;eflc.

Adeft igitur Chriftusvcrc pcrfonalitcr, quan-

LECTIO QVINTA. 99 «juanquam non totum Clirifti adfitjiam fides quæ hîc alitur, amp; alitnon comprehen-ditfaiamp;jautficla: fed veras rcrum fiibftan-tias. Nee opus cftjVtfiinuJpræfèntiafinr,nbsp;quæ apprelicndit.Sic cnim incarnationem,nbsp;natiuitatem,paflîoncm morrem ipfàm Do-minj,q'.ianuis Jongèprætcrita ,fides reueranbsp;aiT!plcélitur,tanquam præfentia. Sic de Patribus loquitur Apoftolus I.Cor,IO. quodnbsp;eundern cibuin nobifciun fpiritualcin co-mederint. Attamen Chriftus non incarna-tusfiiit.- nódum aflumpferat Xs?cç carnem:nbsp;quomodo igitur cundem nobifeum cibumnbsp;poterant fumcrc?Vtiqne quod fi-ici ilia natura fit»Vt abfeiitia, prætcrita amp;. futura verenbsp;ampIceSaturtanquam præfentia. Nee mu-tatur resipfa,tcmporum mt!tatione,3Ut c-tiam fignis Sacramcntalibus mutatis. Idemnbsp;Chriftus cade fuacarnc aluit Patresin de-fcrtOjcadcm hodie nos alit, vtvt iHjis non-dû incarnatus cfTct filius Dei, amp; nobis hodie ad dextram Dei fedeat illius afTumptanbsp;caro.

Prætcrea adfiintf^-mbola corporis illius, de quibus iilud prædicatur. Et dementisnbsp;eft Chriftumalligarc ad carnak m præfên-tiam, quafi non poffit nos came fua alcrenbsp;in terra, ipfemanens corporc fuo in ecelo.

Item homo Chriftus adeft pari potefta-G.ij.

6

too DE COENA DOM-

te,cum Diuinitatc:omnia hic agit,gubcrnat confcius omnium, Sf voluntate conformi.nbsp;Arétiùs nobis adcft homo Chriftus, quàmnbsp;præccptor difcipulis corpore abEns. Præ-ceptor quidem adcft authoritatc : (èd qui.dnbsp;agantfcireabfensnon poteft,non corripe-rc, aut emendarc, caftigarc, amp;c. At homonbsp;Chriftus in cœleftibuspræfcnseft,non fo-lùm authoritatc turn DÎuinitate : fed nouitnbsp;omnia, quid fui agant, qui Si qualcs accédant: corrigit quæ vult,gubernat omni?,nbsp;cognofeit corda omnium, paftit fiios.

Hæc cfficacia longe maxima eft, quç cf-ficit,vt verè adefte hominem Chriftum, virtutc operandi, libcntcrdicamus. Necnbsp;opuseft in taJi præfcntia, corpora elle a-‘Tur'lpp-iva, hoc eft,fic præfèntia y vt contingâtnbsp;fefe : quod ilJi volunt, qui ore corporeo,nbsp;Chrifti carnem eflcntialem edi hîc con-tendunt:fcd percipi vcréfttis cft.Quemad-modum Soi adeft mundo reuera ivif-yim-zaç, ncc opus eft vtin fingulis vrbibus corporaliter fit: fie Chriftus adeft fideJibus e-Vipyn] IK.UÇ .

Iraquerem hanc concludimus Domini Auguftini fententia, qui in loannistraéta-tio. ^o.inquit, Surfum cft Dominus, fed e-tiam hic eft veritas Dominus.Corpus enimnbsp;Domini in quo refurrexit vno Joco efle po-teft.

0

LECTIO QVINTA. loi teft,Veritas eius vbiquc cliffufa eft. Et lufti-nus Martyr cxplicans vifionem Efa. 6. in-^uitjChrifti myftcrium ilia carbonis cx-piatione adumbratiim fuifle :nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hi

ßfi'eaii'? a.yla.1; ajjr^ a'a.fixo:^ ¦:reiiQvT!tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;str^»-

¦arwv. Chriftusitaqiie ledens in tbrono glo-riæ cœlcftis, nos in terra fànéla fua carne cibatjquemoramusjVtaliquando EccXefiænbsp;pacem reftituat, vt vnanimi confenfu iliumnbsp;inuocemus,vera fide ampleftamnr 8c fcrionbsp;de vitæ emendatione tandem cogitemusj'nbsp;Amen.

DE OFFICIO COM-municantium.

V erf. id. Qwtiefcuneiue ederitis panem hunc, poculum hoc bib eracs mortem Do~nbsp;mint annuntiatii vffttetjiio v ener a.

• 17 nbsp;Ita^ue cjutfiiuis ederitpancm hitnc tintnbsp;htberithocpocultan Domini indigne, reas te-netur corpora c^fingmnit Domim.

• 18 nbsp;ProbetMtem tfuifjuefetp/am-yôquot;itanbsp;de pane illo edat cf de pocitlo dlo bib at.

G.iij.

JO’ de COEN a dom.

19 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;edil: amp;btbitiy:d:gn'e damna-

tionem. fibup/i edit amp; bibity non difiernens corpHf Domtiü.

V O D cœtus frequentiores hoc tempore cogimus ) idnbsp;non tarn cófiietudincj quamnbsp;oflicij ratione fit. Nam innbsp;faniilia bene infiituta , do-mcftici quidem omni tempore in officio elfe dcbent:attamen rci gra-beatum prædicat feruum, qucm Donfiniisnbsp;veniensrcpcrcrit fie facicntem,amp; Matth.nbsp;25. vii gines il'æ prudentes nunquani vigi-Jautiùs incu.baerunt officio, quam fib ad-uentum fponfi . amp; Matth. 8, in fua familia,nbsp;centurio id nobis proponit. Dico feruonbsp;meo, vadc, amp; vadictalteri, Vcni,amp; venit: amp;nbsp;tertio,Hoc facito, amp; facit. Hine ctiamnbsp;Phüolbphi duplex conftituerunt officium,nbsp;medium,cuiusintermiffi velptxfiiti rationbsp;probabilis poffit dari. Perfeäü veró,quod ànbsp;viri boni decoro nufquä aberret. Acquo-modo illifuunj perfeftum officium ftabi-liant

LECTIO QVINTA loj liant, nihil hîc attinct. Satis eft in familianbsp;bene inftituta officij rationem hanc efle.

Nos verb domcfticos ciTe Dei, vcl ipla proftffio Chriftianifini docet : felt;lamp; hincnbsp;conftarepoteft ,quod ApoftoiusEpheCa.nbsp;aitdeatjuenon eftis ampliùs hofpites, 8i in-qihlinizfed concluesfanctorurn, ac domc-ftici Deijfuperftruéli fupcr fundamentumnbsp;Apoftolorum ac Prophetarum, cuius fum-musangularis lapis eft leftis Chriftus. Etnbsp;Gah^- Omnes fihj Dei fumus, fed nondumnbsp;apparuit quod crimus. Philip.^.ss-oAmu.wxnbsp;noftruni in cœlis eft.

Quarcad exemplum fâmiliæ beneinfti- Sufx-nrs-tutæ confidcraredcbemus, quid rei granit tas,quid circunftans tempus hoc à nobisnbsp;requiraf,vttanquam ftugi domeftiefin officio quamvigilantiffimircpcriamur.

Veteres magno ftudio ad memorias Martyrum coneurrebant, vtaudirent con-ftantiam,fidem, martyria fanftorum. Vride bona pars fermonum apnd Aiigiift. Ba-fili um,amp;c. in iilorum memoriasconferi-pta, amp;' h ibita fuit. Nos mulio reétiùs adnbsp;Chrifti niij Dei cclcbrandam mimopamnbsp;concurremus, quiahîcnon reftis, fed Àîef-fiæ amp; redemproris beneficia recolimus.nbsp;Non audimus hîc vitam , virtutes . mortesnbsp;fcruorum Dei;fedDeiipfius inter homines

G.iiij.

104 DE COENA DOM. agentis,mortcfuanos rcdimcntisj amp; ad officia confcffionis, certaminurtij amp; agonumnbsp;nosprouocantis.

Officium igitur cft, quod agimus ab ipfo Chrifto nobis impofitum, ad àlcndam fi-dciTij ad confirmandum proximo, quàm fi-miispacis amp; concordiæ ftudiofij quantumnbsp;doleat nobis vita haéicnusaâa, quàm pa-ratifimus ad cmendandos mores.

quant rcm,utparàtiores fimus,de officio communicantium in præfentia age-mus, ideoqueex contextu, qui folcnnirer prælcgi foletad Cccnam Domini ,feJcgi-mus hune locum, in quo de officio communicantium agitur.

Superiora cnim ad teftatoris voîuntatcm pcrtinêt,habcntque caufirum ordincm, denbsp;quibus diximuspcrfæpc,amp; aüàs diôluri fii-musjvolentc Domino. Hæc propriènosnbsp;concernunt. Nam Apoftolus fuis verbisnbsp;proponit, quidafferre admenfam nomininbsp;nos oporteat.

in.Dmi. Porro tria hîc nobis explicanda erunt, Primùm quid fitnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-S-avaJov tS

Kvpïi.i. Altcrum,quidfitedere, amp;bibcre«-Tertio, quomodo nosipfospofTimus vt parati accedamus ad hancnbsp;menfàm.Dehis confcéfa oratione, vide-bimur officio noftro perfunéfi in præfens.

1. An-

LECTIO QVINTA. 105

I. Annunciarc mortem Domini, inune eft officium commnicantim; quodnbsp;omnibus amp;' ftmpcr competit: ncc folùm innbsp;adione cœnæ, fed extra illam, ante amp; poftnbsp;earn mors Domini fempcr, amp; ab omnibusnbsp;ceJebrari debet, amp; magnifacienda.

Eft enim :;aTagt;;-?xx«v publicare cum ft laude autoris amp; gratia pûblica, quo fenfu gt;i.a.Ta.y-dicimus celebrare res geftas, annunciarenbsp;læta. Et quanquam à.yyiK\etv media fit di-diojhoc cftdæta amp;aducrfafignificet:nun-/ciari tarnen hie in bonam partem ftimitur,nbsp;quemadmodum Dauid de Achimaaz filionbsp;Zadok dicebat, vir bonus eft, bonum ve- 2 î-quot;« «î-nitnuncians.

Deinde mortem, non præcifc ftimimus )ro ipfb agone expirantis : fed fimul com-dedimur mortis antecedentia, paffionisnbsp;¦iiftoriam,miracula,dodrinam, vita Cbri-fti, quæqiiccùm morte coniunda fuere 8cnbsp;illam fequuta funtiin primis tarnen vfumnbsp;mortis Dominiez. Hæc celebrare,publicare, aliofue doccre fignificat annunciarcnbsp;mortem Domini. Multiplex igitur eft hocnbsp;officium.

Modi fie colligantur. Primus eft dodri-næ,amp;eort!m propric,qui docendo præ-funt Ecclefiæ. Hi annuntiare dicuntur mortem,cùm docent Euangclium, cuiusnbsp;G.v.

io6 DE COENA DOM. /umma amp; fcopns cft^ornare mortem Chri-ftijDobifqiic {’umma fide commcndare.Hosnbsp;nuncios inftituit Chiiftus Marc. 16. Iteinnbsp;vniuerfiim orbcm : Ecce his dicit Efa 5z.nbsp;Qi^àmfpcciofi pedcsannûciantium bonajnbsp;nunciantium paccm. Et Daniel iz.Qj\’ docent alios ad iufiitiam , Jiicebunt, vt ftcllxnbsp;cœü.Hîc modusminifirorum eft,amp; extranbsp;cœnam,düccndo præftatur.

Aker modus ad cofdem /pcéiat : fi-d in cccnæaétione, feu tempore cœnxj locumnbsp;habet. Nam tum inprimis vftin mortisnbsp;Dominicç explicare debéttquod feil.fit xJ-quoredempti fumus. Sic ad Rom. 5.nbsp;Reconciliati fumus Depper mortem filijnbsp;eins. Et Rom.6. lu mortem illius baptiza-ti fumus. Summa quæcunquead vtrum v-fiim mortis nominicæ pertinent, exp’ican-da funt auditoribus : Ita reciê annunciaturnbsp;mors illius.

Ex quo difeimus, Cœnam non elTe cele-brandam fine doéhrina publica , hoc eft, concione , qux auditoribus negotiumnbsp;mortis Domini aperiat. Facit hoc contranbsp;priiiatum vfii Cœnæ. Quod verb Jegimusnbsp;apud luftinum, Tcrtull.amp; alios, Cœnamnbsp;«aliquando milfam fuilfe abfi ntibus in fa-milias priuatas , non i'lum habet fenlum,nbsp;quern multiarbitramn fed fic debet inrel-

LECTIO QVlNTA. 107 ligî.CœnaDoinini Apoftolorum temporenbsp;peragebatur in publicis côuiuiis: Is mosnbsp;diirauitacihuc luOini tempore amp; Tcrtul.nbsp;Ad ilia conuiuiacomportabantdiuitcs pa-nesjvinum, carnes, amp;c. Inuitabaturautemnbsp;totus ccetus fidclium imprimis paupcrcs.nbsp;Rebusomnibusparatis,coram totocoetn,nbsp;ftirgens primarius aiiquis, qui luftino dici-tiir /pjOGsc-d: ,hoc eft J præfts Ecclefiæ bene-dicebat cibo , recitata etiam inftitutionenbsp;cœnæ pcminicæ. Hine totum conuiuiumnbsp;dicebatur cœna Domini : ex illo, ad ægrosnbsp;mitttbant porriones3amp; ad alios paupcrcs,nbsp;ad captiiios.fi licebat. Q^d nibil aJiad c-rat, quàin cibum,potumtranfmittere, e-Icemofynain conftrre.

Poften verb corruptiis ille mosirrepfit, vt negicétis clecmo{ynis,ad ægrotos dcfcr-returhoftiacœnaDominicæ. Sed nibil talc faftum eft in primitina Ecclcfia.

Tertius modus ad auditorcs pcrtinct Nam cum Apoftolusdicat, A/on-ewzZ)c-rnt/ii annunciate i^uBticfcunejue edtritis de Demi~nbsp;pane ifioy^c. manifeftum eft ad auditoresnbsp;pertincrcboc officium quoque. Anniin-ciant igicur illi quoque mortem Domini,af-fenfum præbendo doétrinæ. Nam fcnfùsnbsp;noftri quidam nuncij funt,qui deferunt adnbsp;mentem, vifj,audita, guftata, quibus dum

io8 DE COENA DOM.

præbet ratio pcrfuafa, aflcnfum, multipli-ccm inde Iiaurit confolationem. Deinde fe-quitiir cek’bratio mortis Dominicæ j vt au-guftè Si magnifiée de iila iudicct amp;pro-npncict. Inde exprimitur quoqucconfefi-fio publica, vt quod fentit mes mota à Spi-ritu fanélo überèidem confiteatur. Ac vêtus eft confuetudo, ne ccena finefymbo-li Apoftolici recitationc celcbrarctur, vt fit forma aliqua confèffionis. Dcniquc mo-ribiis,amp; conucriàtione ornanda eft profef-fiotquo généré in primis commendatur, acnbsp;celebratur mors Domini. Si homines vi”

deant veftra opéra bona,amp; laudent Patrem Suiincœlisêft. Hucpcrtinct quod Chri-usaitloann.ij. Bcati vos, fi illa feientesnbsp;fcceritis eadem. Iacob.5 conuerfatio bonanbsp;commendatur. Philipp.t.dignè Luangelionbsp;iubet ambulare,amp;hic primus graduscftgt;nbsp;quo ornarc poflumus mortem Domini.nbsp;Philoïophi ofiàciis feientiæ, præponendanbsp;etiam iudicant officia luftitiæ ; nosmultônbsp;rcâiùs in profeffionc Chriftiana , inno-centiam vitæ reJiquis præfcrimus Chriftusnbsp;enimnon beatos dixit multafticntcstfèd

LECTIO QVINTA. 109 gnè edit amp; bibit. Dignitas igitur amp; in di—nbsp;gnitasiii ipßm adioncmcadiint,cninlïi-pcriùs candeni ctiam antcccdant.

Dignitasilia cjuæ f)r,qiiæri folct. Rcfpó-demus cam effc, cjuæ afFcrt officium Ch ri-ftiani hominis ad cœnam. Quod cû multiplex fit, Chriftus nobis ad duo rcducit, rgt;i-liges Dcum toto pedtorc , amp; proximum , tuum, vt teipfum. Hxc fi affcramus ad cœnam, rede videbimur ctiam digne fumcrc,nbsp;hoc eft,cdere,amp; bibcrc.

Quærcndum tarnen eft preffiiis qua? fit ilia dignitas. Vox aç/wT«? varia eft ;necnbsp;mox quælibct hue quadrat.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

Triplex repentur aÇ/wTMç in fcriptura. »x

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I’ ZLnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n_

Prima,naturaJis clt, aç.’ôyT«lt; cpvcno, quæ eit par quædam habilitas perfonæ ad res iplàs,nbsp;Vt in Apoc.ca.4.Seniores illi 14. ante thro-num Dei , proiedis fuis coronis dicunt,nbsp;Dignus es Domine, qui accipias gloriam,nbsp;amp; honorem,amp; virtutem, quia tu creafiio-mnia. Et cap.5. cœtus lândorum clamat,nbsp;nignus eft Agnus ijle occifus, vtaccipiatnbsp;virtutcm,digitatcirT^'làpicntiam, fortitudi-nem,honorem,gîoriam,amp;bcncdidioncm.nbsp;Inhis duobus excmplis, par habilitas na-turalis exprimitur ad gloriam amp; honorem,nbsp;Verc cnim neus fua natur'a hæc poffidct,nbsp;illifque dignus eft. Sic Chriftus agnuspei*

no DE COEN A DOM. dignus natura fuavt apcriat libriim fig natu m.

Hanc dignitatem non poflumus ftatue-rein nobis, communicando : nam fi natu-ram cxpendis, fillj irx fijmus Epbcf.a. 8c o-' peranoftrareuera digna rifufunt,vt pro-nunciat lercmias cap. lo. opus dignum rifiinbsp;indie vifitationis fuæpcribit. Et lercm.5«nbsp;Vanafunt opera,amp;rifu digna. Neepo-teftin natura noftra pardignitas conftituinbsp;ad cœnæ çftimationem,vt habiles amp; digninbsp;reputemur.

t. Mmii- Altera eft dignitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.icyolik» di-

gpitas meritoria : quemadmodum Matt.io. dicitur dignus operarius cibofuo. amp;. Luc.nbsp;10. dignus mcrccde. Qtiia fbluitur ex pa-fto ftipulationc: amp;quanquam naturanbsp;fija non dignus fit mercenarius attamcnnbsp;quia ftipulationc res agitur,dignus habeturnbsp;præmiofuojvrmcrccs maneat mcrccs,amp;nbsp;non gratia.

Hie quoque modus nobis non compe-tit. Nullum enim in nobis eft mcritum, quod dignos cfficiat cœna Domini : fednbsp;cum omnia fcccrimus, dicedum nobis eft.nbsp;Semi inutiles fumus.

Tertius fupereft modus dignitatis,.’,’^,«-'i»c iK'jn s TKç iKayaTiiloc, quæ decorum officij .iftert. ' 'liHa':. Dicitur interim dignitas,quanquam noftranbsp;non

LECTIO QVINTA. ra 'non fit, qiicmadmodû luftitiadicitnrim-putatiua in nobis, cùm non fit noftra, fednbsp;nobistribuaturaDcorrmifib peccato.Xo-dici poteft iinputatiua d)gnitas,amp;nbsp;efim fiCinius Chriftiani hominisnbsp;ofricifi, hoc, Densdignitatcinterpretatur,nbsp;amp; imputât quafi dignam rem cœnæ filijnbsp;fui. Hoc modoctiamjfructusdignuspœ-nitentia dicitur,hoc eft, conucniens preni-tentib. Matth.j.Luc. 5. izarónic propriè eft,nbsp;. quia Deus fiifficientem habet hanc ope-ram, quanquam etiam ipfe conférât earn.nbsp;Cololfi. Gratias agentes Patri TrSixavctrav-TZjhoceft^quiidoneos nos reddidit ad partem fortis fiiniftorum. Et idem efte,»‘Karovnbsp;amp;à'^(or dicit, prior verfiis indicat, vbiait.nbsp;Ambulate a^ia;Dominoad omnem bene-placentiam, omni opère fructum ferentes,nbsp;J, quo fatis indicat iKarc—jra eftenbsp;,vi quam Deus infiiisgratâ habet. Sic ad Phi-k lip. dicit, digne ambulate. Ephef. 4. voca-.1 tionc digne ambulate, i. Thefti. Deo di-® gnè ambulate : quod nihil aliud eft , quamnbsp;); profeffioni fuæ refpondcre.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

Hæc dignttas rcquiritur in communi-I cantibus, qua afferunt non natura, aiit me-' rito parem habilitatem, fed officij hominis Chriftiani decorum.Itaque digne accedfit,nbsp;' primùm qui fide ampleâuntur promiffio-

ni DE COEN A DOM.

nés de incrito Chrifti, quanquam lapfus îiî cis finti.ctiam notorij pcccatorcs digni ef-Ic poflunt, modo pœnitcntiam ferio agant.

I 3.in quibusvitaprofefHoni reipondet,o-mnium dignifiimi effe vidcntur:quanquam nulli funt taies, qiiin lapfus fuos qïiotidienbsp;fèntiant 8c déplorent. 4. qui celebrant hâcnbsp;ad inftitutioncm Domini 5. qui digna æfti-matione, hoc eft-,auguftè, amp; rcÜgiolc de ilia lentiût. 6. qui ritum à Chrifto inftitutumnbsp;ineanoncorriimpunt: fedmodum amp;for-mam Chrifti retinent,nihil addunr, ncquenbsp;demunt.

III. Supereftvtde probatione pauca dicamus. Subiccit prçccptum hoc Apofto-lus fuperioribus per tn-é-iaiv : nam proximanbsp;quæftio elle poterat : Digne debemus fu-merejfedquis nosdignos facietPautquonbsp;apparatu reddemus nos dignos ? His re-fpondet inquiens j Probet nntem feipfitmnbsp;homo.

Seipfum probareîubet, vt cxcludat eu-riolbs cenlorcs morû alienorum, quaft di-cat. Res tuas confidera8c manticam àter-''go excute, ita poteris fieri dignus conuiua. ludicium de aliis fiilli poteft muftis modis:nbsp;nam de momento conuerfionis non pof-fumus ftatucrc: Deus aliû mature, aliû lèrônbsp;vocatjiios à pofterioribus iudicamus : censnbsp;verb

LECTIO QVINTA. nj vcro à prioribus procedit. Inde faétum eft,nbsp;vt Chriftus publicanos, peccatorcs, mere-trices præferat his, qiii in fpeciem faiiâc 8cnbsp;innocenterviucbant. Nccifta patrccinan-tur diflblutioni morum,qi)ia nee Chriftusnbsp;taleslaudat publicanos, qui talcs efle per-gunt,ncc mérétrices,que in proftibulo per-ftanttfed agentes pœnitétiam, idcóque vc-rum manct : Qims nunquam videmus ferionbsp;agerc pœnitentiam, illos (eipfosindignosnbsp;•ftatucre hac cœna: amp;i ob id admonendosnbsp;offieij.

Quærendum eft hîcin quo pofita fit J'c-Sunt qui ponant in longa præpa-ratione. Antequam cnim accédant ad Cœ-nam,iciunant aliquandiu, vêlantfc,habi-tum elegantiorem deponunt. Hæc quidem culparenon aufim. Bonurn enimtft ieiu-nare fuo loco,amp; tempore,(c vclare ,'triftcmnbsp;incederebonaquoquefunt: fedineo pec-catur, quod apparatus hie, vt ad tempus afi-fumitur,fic tempore mox deponitur. Namnbsp;fumptacœna,illimox rcuertuntur adfuasnbsp;cpulas, ad liitum, ad veftitum, ad moresnbsp;priores,adcoquead ipfa vitia,quæ ad tem-pusfolum intermiflafucre. Videntur iftinbsp;non aliter faccre,quam medici,qui vtphar-macum profit corpori, id prius purgatio-nc habile reddunt ad fumendum pharma-H.j.

»4 DE COEN A DOM. cumtlèd falluntur homines, qui fieprodePnbsp;fecoenam exiftimant. Nam vitia fiefuntnbsp;deponenda j vtad ilJa non reuertamur.nbsp;Deinde neus non curat, externum hune ap-paratumiciunij amp; reftitus :fed magis da-mnatjamp;hypocrifim vocat,ctim careat vi-tæ innoccntia,amp; fanólimonia.

Alijfunt qai S'oxifjLÂ^etv inteîligant fefe purgare,amp; alijs probatum declararc,quonbsp;genere feie aliis probatos déclarât, qui fuß-picionibus fefevolunt liberarc, vt capitales . -inimici fufpeéii de homicidio , maleficio.nbsp;Sic teftantur fefe redire in gratiam,3utno^inbsp;efie talcs.qualcs habenturfufpicione publica. Hincillud profeftum eft. Corpus comini nollri lefu Chriftifitiibi adproba-tioncm. Sedamp;illierrant,cum fæpetalcsnbsp;fib hac Ipccie venenaamp; dederint ,amp; accc-pcrint, ncc libcri fuerint ab iftis fceleribus,nbsp;quæ purgarc voluerunt. Itaque non moxnbsp;/ô:/|U3ç habcripoteft, qui adillatanquamnbsp;iupre.nia prouocat remédia. Deus long.ini-mis cft,nec ftatim miracula edit. Detegun- inbsp;tur ramen illorum Iceler.a fuo tempore. i

Supereft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vera, quæ nos Deo,

deinde nobis, hinc proximo approbat. Id fit hoc modo. Fides noftra primùm nobis,nbsp;explorandacft, quid Icntiamus dcDeoFi-lioDci, morte eins, inftituta ccena. Huc

LECTIO QV IN T A. nj pcrtinct probatio dogm^tumin gcncrc.Etnbsp;quiaiubeî(fo::/jûa^«y redèad dogmatarc-ferri poteft.Dcindecxcutiendacft vica,vtnbsp;mores corrnptosemendemus : probatur e-nimvica, dum quod iniIJa Deo difplicctnbsp;dcponitiir. Hine iliad eft,Secundum Ipiri-tum ambularcjfruclus iliitis facerc,amp; operanbsp;carnis amp; tcncbrariim deponcrc.

Hine noua debet fubP?qui obedientia, nein:priftinos mores reJabamur, amp; con-tingat nobis,quod de cane dicitur,amp;.’ fuc ,nbsp;quæ animilia impura vtfuntjta adlutum*nbsp;vomitum Iota mox reuertuntur.

Hoc fenfu fcriptura iubet nos ipfjs probare. Sic defpiritibus probandis loquitur Joann.r. Epift. cap.4. amp; de diaconis probandis .i.Tim.5. amp; de Deo nos probantenbsp;vt argentum Pfal.17.

Sic probarc nos debemus. a. Corinth, ij. Vos ipfos tentate, an litis in fide, vosnbsp;iplbs probate: an VOS ignoratis, num fuisnbsp;in Cnrifto? Hine igitur probandi viainnbsp;ingrediamur . Vitam amp; fidem noftramnbsp;exploremus, hisaddamus oris confeftio-nem. Homerus eleganter disit de Diomede amp; VJyflcituris ad res hoftium explo-randas (thut; Svanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad noftras

rescx|gt;lorandasituri dieamus, irLuunT^ielt tribus fimul cuntibus.Et qu^nbsp;Hij.

DE COEN A DOM. funtilla?ç73'uît,.S/oç,isr('ç-;î. Oris confcflio-inbsp;vitæ innoccntia, amp; fidei intcgritas . Hæcnbsp;tria omnino adfercnda funt ad mcfcm Do-rnbsp;mini; nec fine vno horiim integra efle po-teft probatio noftri. Duo horum proba-mus ex Apoftolo, qui ad Rom.io.aitjCor-rnbsp;decrediturad luftitiam :orc autemfit co-feffio ad lalutem. Tertiutn ex Chrifti verrnbsp;bisafleximus. Matt.5. Sic luceat luxveftranbsp;coram hominibus, vt vidcant opera veftranbsp;bona, amp;glorificent Patrem veil rum, quinbsp;in cœlis eft. Et lacobi 2. fides fine opcri-bus mortua eft. Item fidcs cooperatur o-peribus. Fidcs nititur promiffionibus, amp;nbsp;fine hac,non poteft applicari nobisiJl^-rum ueritas.Confeffio autem ncccfiaria eftnbsp;propter gloriam Dei: vita autem emendatanbsp;propter proximum.

Itaque ab vltimoexorfi, paria paribus reddamus. S'óx.ifjuii;, a^/oç /ila,nbsp;À®»' ^óiJLo-ri, Fidei eft probatio : vitæ digni“nbsp;tas,oris confeffio.

Hanctrium harmoniam elcgantiffimam efle iudico: adco vt ne heiperus quidem einbsp;conferri poffit.

Fidcs Dei donum eft, idcoque illi etiaifl tribuiturprobatio. Vita noftra eft, quæ fi-dem ornare debet, nc vitæ amp; cordis fit diP,nbsp;fonantia. Confeffio vinculum eft vtrunqucnbsp;colliquot;

lt;ólligans, Has tres virtutcs igitur mcmine* rint nnguli,quomodo afFerant ad Cœnæ a~nbsp;ctionem. Trinum perfeélum eft : idedquenbsp;nulla ex iilo choro poteft dimitti, non minus quàm fi ex Gratiis vnam demas, nihilnbsp;eft quod fclinquis.

Rcliqui cqgitent grauiftimas Apoftoli comminationcs, quæ indignis propofitænbsp;funt, vt quodrei tenentur corporis Ôefan-guinis, quod iudiciumfibi fumunt, quodnbsp;corporalibus malis quoque implicantur:nbsp;quod Apoftolus dicitdc Corintniis, multos ob id inter eos efle infirmos.

Vetcres in aftione Cœnæ, folcbant ac-ecdentes admonere officij fui : quod fane non abs re foret, hodie fieri, amp; quidem fe-ueritiSjfi quo paókojeuitas mortalium cor-rigi poftet. Occinebant illis breues quof-dam verfus, quos fi non aliis:attamen nobisnbsp;finguli , quia ftudiofi fumus occinamus:

n8

LECTIO SEXTA DE

cœna Domini ex prions ad Corin-thios Epiftolæ capite vn-decimo.

Verf.^ 1. Et^atijS aBisfregitpanent, ae dixit, j^cdpite,édité, hoc mêtiefi corp its fitnednbsp;pro z'cbisfrangitnrihocfacite ad rnei recerda-ttonem.

25 Jtidem (^poeuium pofiquam ccenalfet, dicendo, Hocpociihim e-l ldioMum fUndEe-fiamcntnm per snenm fangittncru : hoc facitenbsp;^Hotiefcuncjne btberitis,admet recordatione.

z6 QiioticfcHnaiîe enim ederitis panent hune,(P'poctilum hoc bt.berU'i-t,mortem Dornt-nt anmtr.tiatii, ufque lt;]ho venertt.

Vplex eft docédi ratio, qua hodie in cxplicatione cœiixnbsp;Dominicæ aliifquelocis vti-mur. Aut cniin merhodicenbsp;traftantur res,aut diexodi-cc. Priore vtuntur,qui audi-

LECTIO SEXTA. 119 caufarum cxp'icant, fr u cl um ac vfum in fa-cra cfcna monflrant. Poftcriorcm autemnbsp;fequiintur , qui his locis intcrmiffis, quæ-flionibiiSjVC mouentur a curiofis.occurruunbsp;Prior olim propria fuit Ecclefiæ quæ fuosnbsp;habebat catcchiftas,qui iuucntutem, ic ca.-techumcnos in caufà Rcligionisinftitue-bant. Pofterior àfcholis vfurpata fuit j innbsp;quibus de quæftionibus vitro citroq; con-tendebatur. Acoptandum crat,huncmo-rem manfifl'c: ac rctinuiifent fe hominesnbsp;contentiofi intra fcholas. Sed fccus accidit.nbsp;Hodie Ecclefiæ vix aliud magis audiant,nbsp;quàm CCI tamina quæfticuum, feholis rcli^-üa cft methodusi

Etquod attinct præfentcm caufam, di-ximus alias de cœna nomini methodicè, hoc efl, indicauimus definitionern veram,nbsp;ex verbis Chrifti,amp;: Apoftoli. Partes quo-que declarauimus j hoc cft gt; ligna, amp;: rcs fi-gnatasjordinem qiioque cauftrumiquis fti-licct fit autor , quid hîc materiale, quidnbsp;formale,quis finis,quis fruélus amp; fimili3,adnbsp;quæ iuucntutem rcmittimus.

Nunc quia iterum nobis de hac caiiCi cft agendum, dicemus dccœnæ pominicænbsp;'--finr.ptione : quatenus locus Apoftoli hocnbsp;requirit,hoc cft, quid cum iÿmbolis à fi de-libus ill hac aftione lumatur.

H.iiij.

Ï20 DE COENA DOM.

Qi£æ rcs vt dilucidior fit, his capitibus abfoliictur.Priir.ùm cxplicanda fiint nobisnbsp;ilia fÿmboJapanis amp;vini. Deinde de rei-pfù, hoc cfi, de communicationc corporis,nbsp;amp; fiingnlnis Domini agemus. Tertio dei-pfis communicantibus. Quarto de formanbsp;actionispauca fubiieiemus, atque ilia bre-uiter,ac dikicidè, quoad temporis fert ratio,proponemus.

I. S Y M B O L A.

Sacrament! huiiis duas partes cfie dicî-mus,Symbola,amp; res lÿmbolicas, quod pro-bamns en verbis inftitutionis : panem amp; vi-nnm enimadhibet,quæ facramentum Ecit corporis fiii. Idem probamiis ex Irenæonbsp;cap.jqdib.q.. Euchariftia ex duabus rebusnbsp;confiât,terrena,amp; cœlefti- Rem terrenamnbsp;dixit.panem Si vinum:cç!eftem verb, quænbsp;his fÿmbolis repræfi nt.ata fuit.

Symboli appeJlationchabcmuscx Ori-gcnc,qui VOC3t lt;rv/j:ßogt;^a.

Ba filins in canoncliturgiæ, hoc cft,m!fiç,quçilliafci ibiturutito^znj/z“’'“'nbsp;cat XÂTtXfWê n V'Woavx/x.aTet tS

T-x.ÙT(i. a, ri!r^ijç-t-yili:ieLp.iv

Rcliquitautem nobis memorialia EJutiferæ fuæ paffionis illa, quæ propofui-mus

LECTIO SEXTA. m musfecundùm illius præccpta. Nazianze-nusilleTheologusjinorationepro fubdi-tis fuis ad Imperatorcm iratum, vocat rv~nbsp;èr«; Tu'waç rï;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et mcnfàm

hancquàm communiter acccdimus,amp; typos mcæ fàJutisgt;

In apologia de fe loqucns, antitypa vo- Av]1tvgt;-Cat: lt;??4)ç €|U6/'Xcv â-appitruJ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zgr-t.

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'^t!’ [ji.iya,A(iV p-vç-npltiiv dvrlruTTOV',

Qiwmodo aufus fuiflein illi oftcrre extra magnorum iècretorum exemplar? Sic innbsp;Epitaphiü ïororis Gorgoniæ, è â:Ta t)

' àv^irv^uv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a-b'pii^oçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pi^eip

fd-ita-etve^ö-tv : Et fi quid forte excmplario-rum honorandi corporis, 8i ßnguinis ma-nu coJlegiiTctdd lachrymis irrigauit.

Auguftinus figna fokt vocare contra îs*«-' Adim. cap. 12. poflum ctiam interpretari præceptum illud in figno ciTcpofitummonnbsp;enim dubitauit diccrc Dominus,Hoc eftnbsp;corpus meuni, cùn; fignum daret corporisnbsp;fui.Etlib.^.cap.iz. contra Maximinum.Hçcnbsp;enim Sacramenta fiint, quibus non quidnbsp;fint,icd quid oflcndantTcmpcrattenditur,nbsp;quoniam figna funtrerum aliud exiftentia ’nbsp;amp;aliiïd fignificantia.

TertuJi. lib. q.. contra Marcionem figu-ram vocauit, Acceptum panem amp; difiri-H.v:

m DE COENA DOM. butum difcipulis, corpus fuurn ilium fecit,nbsp;hoc eft,corpiis maumjdicendo, id eft figura corporis mei.

Porrö,hjc quæruntj quomodo acqui-rant nomen corporis , 8c languinis Domi-nici. Diximiis alias, cur amp; quomodohoc fiat,nuncad candem rem Hluftrandamnbsp;lùm proferemus clcgantiffimum locumnbsp;Theodoren,in primo dialogo. qui fic remnbsp;hanc explicat, bq e-uTiip »utTfpoçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rà,

ètóp.nret',^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rvf/ßoXti tjSk-

Kêr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a-vf^^ixanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Scrua-

tor autem nofter commutauit nomina, amp; corpori exhibait nomen lymboli, amp; ïym-bolo nomen corporis. Rem ipfeilluftratnbsp;cxcmplis,cxcap,i5.Ioannis, amp; Gcn.49.denbsp;vino amp; fanguine. Nos idemilluftramusdenbsp;panc,amp; corpore ex cap. 6. Ioann. amp; cœnrenbsp;inftitjitione. Apud Ioann.enim,fe cibum,nbsp;panem vocat,quod nomen propric fym-bolocompetit:incœnæ autem inft,itutio-ne, panein vocat corpus fuum. Ac neab-furda nobis vidcrctur hæc commutatio ap-pelIatioHum, quafi fiinul rcrum ficret mu-tatio, id ftatim vir finftus canir,dicendo,nbsp;i tÏijIjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;otAXet' Ti) ÇbTC/ tLuÙ

e«'crpoç-î3-«.'«»',nonnaturam mutando,fed naturæ gratiam addcndo,fignificans rerumnbsp;caturam integram, amp; faluam niancrc ; démentis

LECTIO SEXTA mentis autcin facramentalibus accêderenbsp;gratiam Jacramcntalem.

Sic Aug.rcm cxplicat tract. 65. in Ioann. Non diftum eft, Petrafignificabat Cbri-ftuin: fed Petra erat Chriilus. Ita enini fold fcriptura loqni,vt res fignificantes, taa-quani illas quæ fignificanti!r,3ppellct.

De/ymbolis diximus in gcnerc.nunc de pane feorfim. Qnærunt an is mancat in fuanbsp;natnra amp; fjbftantia,Pontificij tranfubftan-tiari dicunt. Nos aflerimus quæftioneninbsp;otioßm effdimó pcrnicioßm : tenebras c-nim offtindit menti amp; fenfibus. Deindenbsp;multis abfurditatibnspræbct occafioncm:nbsp;fed eft quoqiic quæftio nupera,quam Græ-caEcekfu nunqiiamadmjfit,quanui.sGie-cidodorcsa'jguftèloquuntur defyinboiisnbsp;facramenralibns. Chryfoft. in zó.cap. Mat.nbsp;inquit,Nos ftenmin vnam maflàm redu-xit: neque fide id foiùmTcd reipfà nos corpus fuum eftecit. Aitamcn ex Græcis nemo t3m abfurdus fuit,vt ob id /xst«c-/xv fta-tuer^et. Nec femperfuit crimenhærcfcos,nbsp;fiquis aliter fentiret. Quod declarant alt;äanbsp;fvnodi Florentine fub Engenio4.quiindifgt;nbsp;cufia hac quæftionc,cum Græcis nihilomi-ni!s comniunicauit.-Eralin. quoqueinan-Bot.i.Cor.y.aitjln lynaxi tranfubftantia-

J14 DE COEN A DOM. tionem fcriö dcfiniuit Ecclefia : diu fätis e-rat credere quocunque modo adefle corpus Chrifti. Et Roffenfis fatctur in defen-fione Regis Angliæ contra Lutherum,nonnbsp;latis probari pone ex facris literis.

Ckiodigiturilli dicunt^hoc eft corpus rneum, Rcfpondemus,nonefle neceflumnbsp;ad hunc fenfum cogi banc propofitioncm.nbsp;Ratio eft, quia habet phrafin confuetam,nbsp;qua vtimuf in communi fermonc. Hoc eftnbsp;patrimonium meum,hæc eft poteftas mea,nbsp;næc fides tua,amp;c.

Deinde Apoftolus i. Cor.12. inquit,vos cftiscorpus Chrifti, quod tame ficaccipi-mus jVtnon definamus homines efle, neenbsp;ingJorificatam Chrifti carnemtranfinuta-mur. Vtigiturhîcmyfticum corpus, amp; Ec-clcfiafticum intelligimus : fic in Cœna, la-cramentaJc,amp; (ymbolicum accipimus.

- Præterca in Baptifmo non ponitur trafi-fùbftâtiatio, in quotame auguftc quoque . loquiturfcriptura,denoftra cumGhriftonbsp;coniunétione. Galat. 5. Qm baptizaîi e-ftis, Chriftum induiftis. Nemo tarnen di-cit, vcl aquam Baptifmi tranfinutari, velnbsp;homines, quanquam fiat regencratio. amp;nbsp;làne pluseft gencrari, quàm ali. Gciicra-mur autcm,amp; regeneramur per Baptifmumnbsp;in Chrifto, in Cœna autem alimur.ltaquenbsp;p4r

LECTIO SEXTA. «5 par erat tranlTubftantiationé fieri in rege-ncratione potiùsj quia in gcneratione eftnbsp;motus de fubftantiainfubitantia. Rom.9.nbsp;dicitur jconfcpultos nos efle ciim Chriftonbsp;per Baptifmiim morte eius, amp; ColofT.z.nbsp;quam fententiam Augiift. Epiftola 25. citans, inquitjNon ait, ftpulturam fignifica-mus:ftd prorfus ait, conftpiilti fumus, Sa-*nbsp;cramentum ergo tantæ rei, nonnifi ciuf-dem rci vocabulo nuncupauit. Statuamusnbsp;igitur fymbolum panis fuam non mutarenbsp;naturamin Ccena.

De vino variarunt ctiam fententiæ. pc confe. dift .2. legimus quofdam laftc vfos»nbsp;alij aquam adhibucrunt, fed mox refuta-ti funt. Aquarios diligenter réfutât Cy-prianus Epift.5.ad Cccilianum : fed probatnbsp;tarnen mixtionem, quam Græci Kfa.p.a. vo-cant. Habuitrationem probabilcm,quianbsp;ex latere Domini fluxit languis amp; aqua : fednbsp;non firma eft ratio,quia non trahit ab alle-goria ad fimplicem lcripturæ fenfum, Sanguin! quidem refpondet vinum: fed qiio-modo aquæ refpondet aqua ? cur non fiin-guinem amp; aquam adhibent ? vt feruareturnbsp;püToV,aut vinum foliim,quod Chriftus fecit ? itaque alia mihi videtur potior rationbsp;xpa'iuztloç, quiaconftanter omnes Græci conbsp;vfi funt. luftinus in a.Apol.pro Chriftianis,nbsp;»«Trtîoçnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facit mentionem. Et Cy-

ti6 DE COENÄ DOM. prian.Epift. 5t. ad Cæcilium -, ahïcjue. Ratio mihi politica videturfuifle.Cckbrabâtnbsp;illi cccnamad cxcmpkun Chrihi in publica coinmcffatione, vbi non pitiflando bi-bebant:(ed affatim ad ßtiiritatem. Indeillanbsp;fiuxit ccenar, quam in Cor. rfprc-hcndit Apoftolus,quöd alius cbriuscfTcTjnbsp;aüus verb iciuniis.Hoc maliim vt caucrent.nbsp;mifeebät vina,.ciimfua natura eflentfortif-fima nee pura bibi poiTcnt, fine tali aliquOnbsp;pcriculo.

Hæcmihi mixtionis videturratio, more publico fuilTe inducia. Pofica fanât Patresnbsp;in eadem quæfinerunt myfterium EccJcfiænbsp;Si Chrifti aquç amp; länguinis : nam in hac re,nbsp;non omnes eundemfenfum myfticum pro-ferunt.

Supereft vt de rcipià dicamiiSj quæ in communicationc hîc cadit. Res ipfa lue di-cicur, Corpus, amp; fanguis Domini, de cuiusnbsp;cómunionc quçnintmam fymbolorum eernbsp;ta amp; ûtismanifefta eft, cùm dcillaiudicarenbsp;pofïint fenfus.

Hicaliialijs fclicius fe cxplicant amp; expe-diunt. Qmdam dicunt corpus iphtm dari ciim ß'mbolis.Noftri contra,veritatem dari corporis amp; fruâum : corpus verb in cœ-lismancre certo loco. Si pace contenden-tittm dicereliceatjfacilishîc erat confenfioî

natn

LECTIO SEXTA. Uy nam prior ilia fententia, fi ad fidcm referas,nbsp;nihil abfurdi habet, fidei enim præfcntiffi-miim eftipfum corpus Domini. Penetransnbsp;cnim cœJos, non rerum vmbr.ts, amp; inanianbsp;Venatur iymbola; led corpus ipfum Domini ampleftitur, illo pafcitur, Sc fruitur nonnbsp;minùs, quam corpora noftra externo pane,nbsp;amp;vino. Sin ad ventrem amp; dcntem referas,nbsp;vtique abfurdaeft,neeferri velpoteft,vclnbsp;debet. Sic cum dicimus abfentis corporisnbsp;diftribui virtutem 8c vfum,non fidei abftnsnbsp;dicimus : piæ enim animæ per fidem illudnbsp;præfcns dicimustfed externis noftris fenfi-bus abfens intelligimus.

Hocigitur modofaciliscftct cofentien-di ratio. Nam in hoc confentimus, qiiod^^rw xri» vtrinque negamus præfentiam localem, ?«».nbsp;nee Capernaitarnm morehîc craffi depre-hendemur.

De modo igitur quod anxie quærunt,fa- g“'quot;'*' f* dlis eflet ratio,fi ad pacem Ecclefix perin-dc cfTemus facilcsmam Chriftus adeft ^m-bolis fuis paßo, non commixtionc, nonnbsp;confiifione, non confubftantiatione. Hienbsp;modus abaliis facramentalis dicitur, quianbsp;in illisproprîè locum habet. .

Ac diftinçuimus præfentiam : alia eft fenfibus expofitaai^ô-«?«», carum rerfi, quçnbsp;nullo interuallo, aut quam iTiodico diftant^

118 DE COENA DOM.

Sic prælèntiafibi funt contigua ,amp; continua corpora. Hoc præfcntiæ modo dici-mus Chriftum in cœlis cflc Iccundum hu-xnanitatcm. Alia clt præfentia cnergitica eorumrquæ Ipccie diliant, vi autcm amp; vir-tutc operandi adfunt præfentia , vt Sol no-bis adeft luce fuaamp; radiis ivipyUmüs. Sicnbsp;Ghriftus in cœna nobis adeft virtute, pote-ftate,s^«ff/çt.Hæc ad præfentcm contentio-nemfatis porcranteire,fiabeirct ^iXovinla,.nbsp;Et elTent fane philofophi in hac rc æcjuio-res vcritati, qtiàm Thcologi nonnulli, quinbsp;fine iudicio in hac paleftra rixantur.

III. Ad q U os autcm fpeâat ifta com-municatio, refpondemusj ex Chrifti infti-tutioncpertinerc ad omnes. Nam Matth. 26. verf. 27. inquit, Bibite ex hocomnes,nbsp;quod accipi pari rqtione debet, de panenbsp;quoquc,accipite, amp; édite de ifto omnes,nbsp;hoc eft,qui fcrio volunt efle Chrifti difei-puli,non debentmenfam hanc ncgiigere.nbsp;Itaque quod de impiis excipiunt, cos fcili-cet quoque participes fieri rerum, quæ pernbsp;fymbola hîc adumbrantur, refpondemusnbsp;non confequi : nam hæc fruitio elcftorumnbsp;eft per fidem ad falutcm.Ioann.6. Ego fumnbsp;panis vitç,fiquis edcrit ex hoc pane,viuct innbsp;æternum:amp; panis que ego dabo, caro meanbsp;cft,quam ego dabo pro raundi vita.

Nunc

I

LECTIO SEXTA. up

Nunccertum eftimpiosnon viucrcin-ætcrnum cum Chrifto , ideo ex co pane non edût : panem autem liîc carncm Chri-eflc,Dominus ipfe dicit. ex quo cftidturnbsp;impios in cœna nihil præter iymboJa ac ci-perc. De luda diciturjcum acccpiflc pan cmnbsp;Domini) non autem pancm Dominum. Idnbsp;de omnibus impiis amp; impœnitcntibus af-firmamus: quod amp; Nazianzenus/enfit illonbsp;VcrIU) S'' io-a iftpoilo â-ioiilôvû; îfXctamp;itS-Tiiç ; æqiias cùm Petro Dticida reportet Judas? iraque bîc accipimusfinguli,quantumnbsp;quifqueattuleritfidei. Cùm igitiir impij fine fide accédant,palam cfr,fÿiribol;slolùmnbsp;communicarc :fidcics auteni,Jymbolis amp;nbsp;rebusipfis participes fieri

II il. Forma adionis ex inflitiilionc D.Chrifti fimplcx eft amp;dil’jcida: Accepit,nbsp;frcgit,adbibuit preces, diftribuir.iuffitc-dereae bibcrc, gratias cgit, promifitin bisnbsp;remiffioncm peccatorum rite fiiinentibus,nbsp;iterum gratiarum actione negotium fini-uit. Ad hanc fimpliccm aétiontm infinitanbsp;poftea addita funt, humana quadam ciirio-fiit3te,amp; fuperfthione, de qiiibus in tormu-la Mifià» vidcrc cft. Chryfofiomus homi-lia i8. in a.Epift.ad Cor. formam t oenæ dc-fcribitjVt fuo tempore célébra ri firlcbat.Innbsp;quo memorabilc cil , quod dicit omnes

Lj.

150 DE COEN A DOM.

cum facerdotccclcbralTezdcindc populutn fimul agere gratias, quæ hodie non feriian-tur. nionyfius in EcclefHier. cap.^ prccumnbsp;ctiam mcininit ante amp; poft coinmunica-tioncm, item quod lymbolum recitari fo-Icrct : nam confeffio crat neceflaria dotftri-næ.cuius capita in Symbolo funt exprefla.nbsp;luftinusinz. Apol. commemorat fere hocnbsp;ordinCjfio tempore cclcbratam. Priintimnbsp;conueiiide ad preccs : deinde finitis prcci-busfefe miitiiopacis ofculocomplcxos. •nbsp;Hine 'srpir^êj'tTiti w 'ir-poeç-uTi aJ'äXifw/nbsp;ttprûç, gt;^7rorjQc:y ù/ciTs; i^xp!it,p.!tloi ; fignifî-cansextota elccmofÿnarum colJcdajCcr-tam partem viniamp; panis defend ad Mini-ftrum,qui aôtioni Cœnæ præerat, vt his v-tcrctur tanquam fymbolis cœnæ nomini-cæ.Et obfernandum hîc, cur Græcis diiftanbsp;fitojeoo-fâpàjnimirum propter precescom-- mu nés quæ Dcoofferebantur, neinde propter fymbola panis amp; vini, quæ in confpe-élum Ecclefiæ prolata ftatuebantur.'deinde propter eleemofynam,quç in cœtu Domino offerebatnr ad pauperum vfim. NeCnbsp;in his omnibus fiebat mcntiovIJa nouæo-blation!s,q!ia filins Dei, Dco Patri dennonbsp;offerretur : cùm hîc potiîis fruéhisamp;vfusnbsp;cblationis lemel fnftæ percipiatur.

Poft hanc 'nrpea'^epài' apud liiftinum fçquot;quot;

LECTIO SEXTA. ijt quitur ey^/ae/ç-Zct, quod i 11 i confccrationcmnbsp;fcccruntjcùm Ecclefia hîc Deo agerct gra-lias pro fillj fui mentis, amp; præfèntibiis do-nis.

Auguftinusquidem conlecrari dicit :fcd I'i.iTms fimplexilla fuit conlccrandi forma, quodnbsp;ex ipfo perlpicipotfft. Verba eiuslimt, II-lud tantum vocamus corpus amp; fanguinemnbsp;Domini,quod ex frugtbus terrse acceptumnbsp;amp; prccc myftica confecratum, rite fiimi-mus ad filutem Spirituale, amp; memoriamnbsp;pro nobis Dominica paflionis. Significansnbsp;di colleölis eiccmofynis partem tâtùm venire ad hinc digahatemy vt fint lymbolanbsp;corporis amp; fanguinis Domini. Reliquosnbsp;panes, ^'vina, non pci inde dici corpus, amp;nbsp;finguincm Domini, quanquam offeranturnbsp;fimul in Ecclcfia Domino ad vfum paupe-rum.Et has partes confecrare prece myfli-ca,in qua fcilicet prece rccitabantur verbanbsp;inflitutionis Chrifti : nec crat alia quædaninbsp;magna incantatio. Nam mox addit,il!anbsp;fumi ad memoriam Dominicæ p-iGionis.nbsp;Itaquenon fmfit transformari aut tranffii-bflantiari in ipfum corpus Chrifti ; minusnbsp;vt illud ipfim corpus f imerctur, quia foliusnbsp;memoriæ non rede hîc fecillèt mentio-ricm. Poft prcces IblenncSipopulusaccIa-inabatAmcn. HincDiaconi diftribuebat

lij.

I3Î DE COENA DOM. cœtui,indcgratiæ agebantur Domino pronbsp;donis fuis, amp; morte filij, Dcniquc elccmo-lÿna itcriim colligcbatur,ad vliisfidelium.

Similia IcguntiirapiidTcrtulJ.in Apolo-geticojdcritu cœnæ Dominicæ. Nosfor-mam cxCbrifti inftitutioncacccpimus,ad quam pcrtinetj quod dixit,Hoc facile: nonnbsp;enim folùm voluit,vt ad mcmoriam fui cc-lcbrarcmus:fcd vt formam deccnterfcrua-rcmus.Itaquc,Hocfacite,fcilicct,Conué-nitcpiêjhocfàcite, vosinuiccm doccte denbsp;vcrocius vfu:adfit doâ:rina,fcripturæ le-étio,amp; interpretatio. Hoc facitc, gratiasnbsp;agite, Hoc facite, fymbola ordinaria adbi-bctc , Hoc fache ad mcmoriam mei; Hocnbsp;facitc,verba inftitutionis rctinctc: Hoc fâche, diJcétiônem dcclaratepcr eleemofÿ-nas,paupcrcs fimuliuuate,amp; fimilia,qnç innbsp;pia bac aéiione locum haberepoffunt. Denbsp;hisigiturpiècogitemus in hac cclcbratio-ne, prælèrtim de vitæ emendatione vera-ejueproximi dileftione.

LE-

LECTIO SEPTIMA DE

CœnaDomini ex toto loco fiipcriori prioris ad Corinthios Epiftolænbsp;capite vndecimo verfuvi-gefimo tertio.

Rofcrimus iterum myftc-rium teenæ Dominieæ, idq; ex traditione D. Apoftoli:nbsp;â quia isin hac catifanon fo-'nbsp;lùmcomplcxuseftquicquidnbsp;finguli Euangeliftæ habent:nbsp;led infuper addidit nccclTariam admoni-tionemde præparationc fidcJiiini ad banenbsp;facram menfam : quemadmodum vtiliternbsp;?|uoque circa banc errores quofdam patc-ecit.

Et Veteres, quoties negotium cœnæ ex-plicant , ferèfemper fe ad bunc Apoftoli locum recipiunt.Quem morcm noftrç Ec-clcfiæ fcqiiciites , aCtioni cœnæ Tempernbsp;præmittunt contextum bunc. Et nos igiturnbsp;libenter bæc verba leéiio.ni præmittimus,nbsp;vt bine occafio amp; materia fumatur do-drinx.

I.iij.

134 de COEN a dom.

Porto nemo liîc expeélet difpofitionem Joci huius. Nam fit fcnfiis » amp; quæ dil-pofitioadordinarias leétiones magis per-tinct,in qutbusdcliiscgimus ordinc. Hîcjnbsp;vt fitin extraordinariis lcôiionibiis,decer-pemus vtilia loco ac tempori præfenu,{]iii-b'jsiuucntus ad actionem hanc fàcrâpræ-pareliir:id quodferiö, amp; ex animo conarinbsp;debet ;fiint enim magna hæc amp; terribilianbsp;myftci-ia,/z4j/aXxnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt vocat

ea Chryfoft.

Ad hancpræparationem idonca profe-remus ex præfènti loco, quoad fieri poteft. Ac ad præfentcm boram quatuor, nobisnbsp;propofuimus cxplicanda.Primû quomodonbsp;nomen Sacramenti conueniat Cœnæ Do-minicç.Dcindc quid bîc dcfiribuatur.Tcr-tio quibas fiat diftributio.Quarto quo fine.nbsp;De bis breuem amp; prcfpicuam afferemusnbsp;cxplicationem.

Aevt res fâcilior fit adbibeamus initio //v!)/z!iç !pô.pij,a,iiov, hoceftj omnia ilia quatuor breui compleétamur dcfinitionci quânbsp;dcinccps vt Thefi-i fiium iequamur.Sit igi-tur noftrahæcdffinitio.

Cœiia Domini eft Sacramentû à Do-inftitutû, in quo diftributione fym-quot; bolica piis confirmatur communio Cbri-ftij

LECTIO SEPTIMA.

fli,gratabcncficiorum cius rccordationcamp; Chriftianæ dilcélionis proftfßonc. Ean-dem Græcc reddamus hoc paCto : prodcritnbsp;cnini hoc fortafl’cad cauendam fophifti-cein, quamnonnulli data opera afïeâantnbsp;amp; qaænint.ûwTrfsi’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.vç-iletoi’

56V Ö (TIttvopif TUp.ßoXli'.'^ /sriç-atç ßtßdu.vTi^ »' ei'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kon'uvia- -, tu-

îvtpyictiSv àjrêà.va.iM'inh^ aAnóquot;«'»?

Defillitionem bonam indicarnus, quia si^J tum cxplicat. Deinde .«^sôç àvTiç-poif,àjufi“^‘fi'*-facile prædicari poteft: ac fiquid infupernbsp;addasj fupctfluiim erit : fiquid demas, retnnbsp;ipfam quæ defîniturj amittes , aut faltcmnbsp;obfcuram faciès.

Hîc noloin aljorum dcfinitioncsinqui-rere, ne prolixiorrcddar. Inccntextu ha-¦bemus ie^ç-tnà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: Doniinus cnini

Cbriftus feorfum definit,quid fitpanis lÿm bolicus,fciJicct corpus fuum : amp; quid fit vi-num fi'niboluni, Eilicct languis fuus. Adnbsp;quem tnodumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, plures reperinn-

tur dcfinitioncsapud vctcrcs;vtquod Ignatius ad Ephefios feribensait, carnani efîe XAamp;aprKamp;eov etXf^iKüzoï'. Et ibidem .ibefîc-’nbsp;amp;.\s,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deferibit docens, (frt'r/ztóïtw

«¦^ttva^J-lxc Sc àfrlj'sloir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, àX-

Xff'ttift -S-i ƒ i«a»,'^ea5-£. Hæ amp; fimiles

I-ifij.

156 DE COENA DOM. defcriptioiicsvfum Cœnæ Domini cxpli-cant, non autcm verè definiunt.

Diximus in genere de definitione : nunc eandem fecûdum partes illas quatuor exa-minabimus.

Acprimùm quæri folet, quomodo nomen Sacramenti cœnç conueniat.Refpon-dcmùshocei conuenire, vt genus proxi-main » à quo etiam altcrum Sacramentum, fcilicet Baptifmus,pari gradu diftat:de quo,nbsp;vtde cœna , in co quod quid eft dici-tur.Inde conftat non rede definiri cœnamnbsp;per cpulum: quia non quæritur quid fina-püciter cœna fit;fed quid cœna Domini.

Igt;eindc Baptifinus non eft epulum: idco nec cœna Domini.Ratio eft quod, bæduænbsp;-fpccies pari gradu à proprio genere diftét,nbsp;ac de vtrifqiic prædicatur paritcr. Ideó quinbsp;per cpulum definiunt mox adduut Ipiri-tuale aut ficramentalc, quo/atentur genusnbsp;nonredc afiignari, nifi diftindioncmoxnbsp;corrigatiir.

Prima liæc ratio petiturex præccptioni-bus Dia]edicis,quarum indicium lanumamp; infalHbilc eft in bis rebus.

Deinde eSpetit ci ratione inftitutionis, quia habet partes illas tres integrales, quænbsp;Sacramentum conftituunt,clcmcntum Ici-licct externum, rem internam per exrernanbsp;adum-

LECTIO SEPTIMA. 157 adumbratam, 8f verbum infiitutionis. Vtnbsp;inBaptifmo elementum eft aquazres ipfanbsp;regeneratio: verbum inftitutionis, Itc ba-ptizate omnes gentes.SicinCœna Demini,nbsp;panis amp; vinum externa funt fymbolazCor-pus amp; fanguis Domini,res oblatçfidei:ver-'bum inftitutionis, Hoc facile in mcirecor-dationcm.

Prçtcrea ratione fingnificationis ei com-petit:nam facrærci habet figna, vnde Sa-cramentum dicitur, quafi facræ rei argumentum. Habes in Cœna rem facram, re-tonciliationis memoriam cum Deo, quam in hac aftione vnicæ Chrifti morti deferi-mus. Quod in ipfo hab emus reconciliatio-nem perfanguinem eius,remiffioncm fcili-cetpeccatoruna. ColofT.i. v.iq. Eph.z.v.6.nbsp;vt vtrofquc rcconciliarct Deo per crucemnbsp;perernpta inimicitiain feipfo,amp;c.

Et i.Cor.5.ver.i9. Deus erat in Chrifto mundum reconciliando fibi,non imputan-doeis pcccata fua.

Hoc myfterium quia habet in cœna Domini annexa externa (îgna gratiç Dci,rcö:è dicitur Sacramentiim. Sic inquit Aiiguft.nbsp;accedat verbum ad elementum, amp; fiatfa-cramentum,in loan.Traft.8.

Græcivocant myfterium facramentum, quia fenfum amp; inteJlcßum habet, à naturæ

I.v.

ßS DE COEN A DOM. capacitate remotum, fed Diuinhus patefa-élum. Sic in gcncrc vocant my ft cria , quxnbsp;hominis rationcm fuperant, vt ad Ephef.i.nbsp;patefecit nobis Deus, fcilicet myfteriumnbsp;voluntatis fuæ. Et Rom ij.Iudæorum ’reai-famvvocat myiderium, amp; i.Cor.i^.ver.x5.nbsp;quod nô omnes obdormiemus ,fcd omneSnbsp;jmmutabimurcjuoquemyftcïium dicit.Etnbsp;i.Tim.j. ver. 51. præctpitDiaconis, vt myfterium fidciretincant in pura confeientia*nbsp;Quibiis locis fatis conftat , doftrinamnbsp;Euangclij habere patefadioncra diuinitusnbsp;faélam. Vnde definiunt,fzv7«6tot 'îçinbsp;fia'ts'Viufjcala» tIuj tfoXàwvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jïi-

çtyjvüra, quæ vcrclocum habent in coena Domini.

Denique rationc communicantium quo-

' que ci apte tribuitur: nam p.vçiîexît Græcis , fülùm pcrîincbant ad gt;boc

i» quos vocamusinitiatos.Hinc Diaconus fo-oycjJiçljji; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J Qqî non eft fanétus

nonacccdaf.quodEtlmici dicebât^upao--:procu! cfte propbani. In Latina Leek fia iubebantur catccbumcui, amp; c-ncrgumciiî exire, pnftca dici cœptutn, Itc mitfi eft. Admittebantur igitur ad ifta my-ftica ß’itim pœnitemes ferio , amp; qui rem,nbsp;quæ hîc tradituv ferio intclligcrcnr, cupe-renteme ex animo Chrifti effe difcipubnbsp;Keli

LECTIO SEPTIMA. 139 Reliquustotus coetus ab aâionc bac difce-debat.

Diximus quomodo nomen Sacramcnti competat cœnæ Domini, dcinccps dica-mus etiam, quidvcniatin diftributioncmnbsp;fymbolycam. Hanc voco cxtcrnarr, qua:nbsp;fit permanusminifirantiiim .ccenam Domini ipfico-tui communicantium : babét-quclt;AavC|(.tZcu',vtin Græcadiximus defini-tionc, cum fumentcs prcpric dicanturhabere zon'amp;’v/ai'. Hue pertinet diftributio pa-nis ac vini'-quæ cùm fymbola fint,efficiuntnbsp;diPtributionem fjmbolicam. Vctcrcs ad-debant aquam.vt effet re amp; nomine «caM-a:nbsp;fed nullum làtis firmum cius rei poteft pro-dtici argumentum ex fcriptura. Et quod illinbsp;citant aquam amp; fanguinem ex latere Domini defluxiflc, foltim eft allcgoricû, quodnbsp;nihil probat. Itaquc vera diftributio fym-bolica, paneamp; vino foliim confiât. Vtrun-queadhibeturimitatione Lcgalis cccnæ,innbsp;quacadem fiicrunt. Deindeiufia analogia,nbsp;qi'.am habent cum re fignificata.

Altera hîc etiam confidcranda efi difiri-butio, fcilicet interna, quæ Chrifti eft propria,nec minifirorum.Nam ipfc Dominus fiiæ cœnæ præefi Se difpenfat Pua dona , vtnbsp;3hàsfemper,ira etiam hîc. Hine i. Cor. 10.nbsp;poculû benediciionis dicitur xou'aw'ct fan-

,40 DE COENA DOM.

guinis cius, amp; panis, qucm frangimus dici-tur zo/vtóv/a. corporis eius, quia ftiicopiam omnibus offert Chriftus,hoc eft, fua beneficia, adcóquecarncm ,amp; fanguinem fuumnbsp;imô fcipfum totum cum omnibus bene-ficiis fuis offert fidclium mcntibus . Etnbsp;qucmadmodum fênfibus cxtcrnis præfen-X tia funt fymbola externa : fic piorum men-tibuspræfèns fit corpus amp; fanguis Chrifti,nbsp;quæ vera fide, vt mcritoriafalutisample-CTuntur, idcö cibus fijnt, fèd fpiritualis. Etnbsp;I. Cor. lo. Apoftolus maniftftè cibum amp;nbsp;potum vocat.

Hçc diftributio nó cft carnalis,vt prior, quemadmodum non eft miniftrorum quo-que.-fcd Chrifti folius. Interim ciim mini-ftcrio vtatur Sacramétorum, vt etiam verbi amp; miniftrorum, fi-mbolica rationc,amp; fa-cramcntali phrafi: Corpus Domini diciturnbsp;fvmboliim, qucmadmodum ipfi miniftrinbsp;tiicuntur difpcnfatoresmyftcriorum Dei.

Et fane Sacramcntorum ratio non minor cfte debetjquàmverbi prædicati,aut iinpofitionismanuum,quibusftriptura tribuit faJutis caufamj, non obftantc quod fo-lus Deus nos fi-ruçt .amp; fua nobis conférâtnbsp;charifinata, vti. Tim. 4. ait Tiniothco donum fuifte collatum perimpofitionc.m ma-nuum : cùm certü fit impofitionem manuünbsp;per

LECTIO SEPTIMA. 141 per fe nihil potuifle ci coferrc. Sic ad fincmnbsp;ciufde capitis,ait vt perfiftat in hisdioc eft,nbsp;in fana doftrina.cp fi feceris niquit,fcruabisnbsp;tc,amp; eos,quite audiût. Atqui foliiis Dei nosnbsp;eft fcruare. Interim quia vtitur ad hanc remnbsp;medio prædicationis, dicit miniftros nosnbsp;fcruarc.ltaque fubordinatahæc funt; dcusnbsp;nos feruat, vt a’/riov dp^ixov, fic idem omnenbsp;donum per fe cófcrt: miniftri verb nosfer-uant docCndo taquam organa. Hine A po-ftolusnondubitatdicerefe Corinihios rc-genuiffe.

itaque Sacramenta quoque, per fe, nullam nobis poflunt conferre gratiam.Chri-ftus hoc fecit : Interim dicit clTc xo/v«r»a» corporis amp; fanguinis Chrifti,quanccmi-nifter,nec elementum conferre poteft.Vc-ratairien manct pbrafis facramcntalis , quianbsp;fintlt;r®pttgt;i'lt;rsçpromiflionum,vt deCircun-cifionc loquitur Roma.4.

Porro quarc fignis externis nobis offe-ratinterna beneficia,amp; collataperSacramenta cófirmct; placet in præfentia Chryf. fententia qui dicit ,Si tu incorporeus effes,nbsp;nuda quoque ilia incorporca tibi tradidif-fef.quia verb anima tua eft corporicon-^quot;“^’nbsp;iunöa,fcnfibus intclligibilia tibi tradutur:nbsp;quafi dicat,ocum noftræ infirmitaticon-

142 DE COENA DOM.

fulcre : nam externis fignis magis pcrcelli-mur» amp; retincmar in otHcio.

Sequitur tertium inftitutF hoftri mem-brum, quibus fcilicct hxc diftributio fiat. Refpondco, primam illari /ymbolicam amp;nbsp;externamj quæpcr miniftros adininiftra-tur,communein cflc omnibus communi-cantibus bonis pariccr,amp; malis.

Altera verö.- quæ Cbriili Iblitis cft ad fo-los pios amp; Dci filios pertinet. Ratio eftj quia Chriftus cum difcipulis liiis célébra-uit: difcipulorum igitiirpropriacft. Sednbsp;quemadmodum ludas eidem intereft hy-pocrita: fic in aélionc illa admifcent ft re-probi, qui tarnen nihil amplius, quam Lidas hine reportant.neindc certum cftjquödnbsp;hic panis vitæ fit, ob id j quia vitam nobisnbsp;donct,quem fruéhim habet in fobs eleéiis:nbsp;‘Igiturilli foli participât rebus ipfis.Etquianbsp;qui edit carncm Chrifti, amp; bibit langui-ncm cius habcbit vitam æternam: quo efiâ-citur , foJoscleétos rebus communicarci-pfisincœna.

Idem ftnfit Aug. in loâ. Qui non manct inChrifto. amp;in quo Chriftus non manct,nbsp;non m.tn.lucK cius carnem, ncc bibit ciusnbsp;fiinguinem . ftd tantæ rci Sîcramcntum adnbsp;iudiciuin fi b i edit amp; bibit.

Define ctiam breuiter dicamus. In defi-nitionc

LECTIO SEP TIMA. 145 nitionc medios fines expreflimus refpcdunbsp;noftri. Primus eft grata bcncficiorum eiusnbsp;rccordatio, after, diledionis profcffio.

Confidcradum in primo,quæ fint Chri-fti beneficia, quorum memoria hîc præci-pitur. Illa finit, Incarnatio filij Dei, mors, rcfurreôiio, afcenfio ad cœlos. Hæc vti-que inmyficrioboc diligenter explican-da funr. Et quanta üla fint vno vcrbo,nbsp;Apoftülus I. Timoth. 3. indicat. Sinenbsp;controuerfi.1 magnum clr pictatis myfte-rium , neus manifefiatus cfi: in carne,iu-ftificattis SpiritUivifiîs Angelis, prædicatusnbsp;Genribus, creditus in mundo, rcccptus innbsp;gloriam.Hæc beneficia nulla ratio lâtis cx-primereaut elôqui poteft, qnomodo fcili-cet Dei çtcrnus,bomo factus côleruanbsp;tavtraque natura in vna perfiona, diffiden-tes naturas copularit, vt Deus homo cflet:nbsp;quam rem etiain Arigeli ftupenr. Q^mo-do enim pura hoftia pro hominibus, ex~nbsp;hominibusciret producenda nondû nouc-rant: videront autem in filio Dei Chrifto,nbsp;Vnde p'-radmirntionem dicit,vifiim Ange-lis. Et Chryfoft. Horn, ay.in cap.8. Mat. aitnbsp;diuine prouidétiç beneficia hîc latere. Explie mda igitur hoc loco diligenter cft ma-gnitudo beneficiorum Chrifri auditori-fins,vt feiantj quid Chriftus pro ipfis fccc-

r

»44 DE COENA DOM.

rit,amp; quid ipfi viciffim cidem dcbcant.

) Pro his bencficijs animus cxcitandus cft ad gratiarum aâionem in cœna.Vnde nomen habetEtrCor. lo. dici-turcalix iuKuyioti;. Admemoriamigitur re-cièinftitutaeft. Etin vetcri cœna quoqucnbsp;EominusiJlam fieri iubet Icucaron, vtcftnbsp;Exod.ii. Deut.6. Si in noua Cœna, Luc. 22.nbsp;idem exprimit i.Cor. n. bis dicitur eiç àva.-pxiiatv.

Has preccs quia ecclcfia offert neo, etiam ' didaeft cœna 'tsjooa-^opctjVt alibi etiam dixi-musj quod Ladni obHtioncm dixcrunt.nbsp;Quæruntigituradhuc hodie aliqui,an fitnbsp;oblatio,amp; quid offeratur. Refpondeo di-ftinguêdum efle. Si enim oblationem pre-cum intclligamus, quas dco ipfo fie iuben-tcjadlaudcm ipfius offerimusj reâè dicitur oblatiojamp;facrificiumlabiorum. Itemnbsp;fi eleemolÿnasrefpi,ciamus,quas in paupe-rum vfum in hac adione» folet Ecclcfianbsp;conferre, merito diccturoblatio. Item finbsp;pr.o facrifieio .memoriam lèmcl oblatifa-crificij accipiamus, hoc eft, mortem ipfainnbsp;Chrifti, quamfirmiter, amp;c verè credimitfnbsp;communicando, nihil impedit, amp; oblationem,amp; facrificium dici.

Vcrùmfi vthodieloquunturde hac re làcrificium accipiaspro dcfumâorum pec-catis

LECTIO SEPTIMA. 145 catisexpiatoriumnegabimus Cccnain eflcnbsp;ßcrjficium. Ratio eft, quia de hoc vfh Cce-na? Dotçini nullum teftimonium feripturçnbsp;firmum habemus.Itcm cum dicunt ex opéré operato prodefle hanc oblationcm,idnbsp;quoque pernegamus: quia hæc aâio hocnbsp;modo non placet Deo,amp; pij reconciliatio-nis cum Deo beneficiu deferunt vni Chri-fti facrificio, quod fide amplcâentcsiuftinbsp;cfficimur. Memoria igitur hîc eelebraturnbsp;ßcrificii:quod ex Chryfoft. probamus, qui,nbsp;fcribit in cap. 10. ad Hebr. Offerimus qui-dem ; fed recordationem facientes mortisnbsp;cius. Et mox, hoc autem,quod facimus, adnbsp;commemorationem fit cius, quod faxftumnbsp;eft: Item,magis recordationem facrificij o-peramur.

Sed ad alteru fincm propercmus, qui eft profeffio dileftionis. Probamus id cxi,nbsp;Cor.io, Vnus panis,vnum corpus multi lu-mus. Hine Chryfoftomus vocauit pacis ß-cramentum.

His cogitationibuspræparemusamp; cx-citemus animos noftros ad horum my-fteriorum recordationem. neindcad mores app'icem* , vt hoc ipfum.quod hîc pro-fitcmur.rc ipfi præftemus. Turpe enim eft noccns, agni cæleftis carnibiis commu--niçarc,amp; lupinos animos,vulpinos morçsnbsp;K.j.

i^éS DE COEisA DOM. rctinerejoiicm fimulare, amp; Irones ferocianbsp;imitari. Dominus Deus amp; Pater D.N.I.C.nbsp;det vt de I}is,amp; verbis amp; moribus lèrió pbi-lofbphcmur. Amen.

EXPLICATIO DEFINI-tionis- re Cöena Domini ex cate-

communionem habere corporis amp; iangiri“ nis Ghrifti per eins morten ,ideóqucei nosnbsp;gratias ?gerc dcbcmus,nófqne mutua obli'nbsp;gamusßdcjamp; fracerna diJedione.

_ Dc tota quidem pictatis fumriia, icientet conflituendum cft,amp;religiofc loquedum«nbsp;Imprimis verb quoties in facramentoriinanbsp;dobirina verfamur. Sunt enirn iüafuprcmanbsp;a'itiov. • manus, amp; colopbon rci Chriftianæ.adcoqînbsp;.Sƒlt;^;:!3ç,{epimc^tnm totius Rc'igionis.nbsp;qiicmadmodum in diplom.atibiis, vo'uh'nbsp;v/xo.-o)’. tas morientis vim babetex confignation*’nbsp;liCC

LECTIO SEPTIMA. 147 nec aliter valet, nifi obfigtrata lit : fic Religio Chriftiana vim ex Sacramcntis habet,nbsp;hoc eft, quatenus lymbolis lacramentali-bijsper Chriftumcft conftgnata. Idtoadnbsp;Rom. ApoftoluS,circiincifioncmnbsp;lt;r=t vocauit : quo fcedus conftgnatvm fue-rat. Nos Baptilmum amp; cœnam Domininbsp;reótcnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appel'abimus,quando to-

ta Chrifti doftrinaad ea reduóta eft amp; co-lignata. Itaque difcantin hisadolefcentes amp; ftienter conftituere, amp; religioseloqui:nbsp;quorumillud excludetdubitationcm, amp; o-pinioncm nudamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibusefïici-

tur,vt fententiæ fiepe varient in recadem: poftcriusverb facit contra asvoipiyi’/str, quanbsp;inducunturnouæloqucndi phrafes. Con-trà.piismcnsfacramentorum ex fcripturis

fticis dominabatur: hæcveiô in coetibiis maioribus totics Ecclefiæ. Karw^ns-zî eratnbsp;doétrin-i de primis dementis pictatis, binenbsp;erant diiSi eins doótrina? auditorcs iqualés tum erant omnes anreqnamnbsp;. fufeipcrent Baptilmum, conucrfi ad Chri-

148 DE COEN A DOM.

ftum. Et Catcchiftæ doâorcs rudimcnto-rum fidei,qui viua vore vidctur tria ex No-uo Teftamento tradidilPe, Orationem do-minicam, Symbolum Apoftolorum gt; ôc v-fum facramentorum : quæ cùm effent dogmatici, ex veteri Teftamento addebant Decalogum ad formandos mores fideliunlnbsp;ftcundùm doftrinam Chrifti. Et quia taiesnbsp;Catechiftæ,vt plurimùm omnes, priùs fùe-rantphilofophi, certum eft,definicdo præ-cipua capita explicuiffe, ambigua diftinxiPnbsp;fc, certaq; ratione ac methodo omnia tra-didiffe.Sed quia viua voce fiiltem tradeban-turtalia capita, idco ad nos nonperuenc-rût. Illis catechiftis indubic debcmus lÿm-fcolum Apoftolicum,quod ex vniucrià do-«ftrina Apoftolica, in hune ordinembre-uiter Si compendiofè digefferunt.

Talcs Catechiftæ,hoc eft,do(âores in feholis Ecclefiafticis fuerunt Pantenusnbsp;loannis Apoftoli auditor: poft quem Clemens AlexandrinusEcclefiafticam tenuitnbsp;vt loquitur Hieronymus, è t»; Ko-Tti^i^^ancinbsp;ehiTytyevt,

Clcmentemaudiuit Origcnesille Adamant. fadus amp; ipfe catcchifta, cuius fthola cùm frequentior effet Heradem affumpfitnbsp;in muneris collegam,vt refert Eufeb.lib.d.nbsp;cap.i2. amp;c. Ipfe Hieronymus fuos catechi-ftas

lectio septima. 149 ftas nominal alibi Dydimumj amp; Grcgoriunbsp;Na2ianzcnum,amp;c.

Qnæ cum mccum cxpcndcrcm his die- e’^w^vo-busjvifumeftcodcm docendi gcncrc yo-S'oç. bis negotium Ccenæ Domini cxplicarc.

Proponam jgitur vobis tancjuam cate- npóra-chifta inter catcchumcnos ex catcchcfi doftrina veram de Cccna Domini ;cjucm-admodum cam definitione expreffit cate-chifinus nofter,cuius verba fupt.

COENA DOMINI E fidclium congregatio, in qua,nbsp;difpeniatione, amp;nbsp;fumptione,nbsp;amp;c.

C quod definitionem atti- de net J fitis illuflris eft : pro-^”quot;””quot;'nbsp;priis cnim verbis,amp; figni-mctiin

Cœnæ, idcó^;; retinet pro~ priam virtutem dcfiiiitionum ,quænbsp;(pgt;tt ö5t. Sumpta verb eft ex cumulo catiu-rum : non óbfcurb cnim indicat authortm,nbsp;modum,matcriam,amp; fincm cccnæ. Author

K.iij.

DE COEN A DOM.

enim Chriftiis eft : modus n gt;s Hgat ador-dinatiouem Chrifti inftituentismiatcria eft panisöf vinum. Scd accedk præftantiornbsp;quoque materia comunio corporis amp; fan-Chrifti. Finis eft, gratiarum adio,nbsp;profeffto fidci Si. mutuæ dileétionis.Hæc innbsp;gencre exprimit definitio, quæin colîo-candoaccoinmodauit ad ipfamaclionem,nbsp;in qua rcquiriturprinnim cœtuscelebran-tium. In^co mox eftadio dando amp; acci-piendo conrtäs : Indc expriroitur matcria-le quid detur amp; accipiatur: Eine modus quinbsp;iît fèruandus: denique fines.

ecBwi/fp. Et quia definitioex caufis congeftaeft, illani liabcrc vim demon-' ftrationisjcùmomnis definitio,velfitdc-monftratio, vcl ciufdem vim habeat.

exponens. Si enim quæras, Cur tab's a-dio à piis firuatur ? Commode rc/j’on-debitur huic,Qu^iaChriftusordinauit ,vt talfbusîvniboÜs diftributisamp; fiimptis,te-ftare’iiur comrnunioncm corporis amp; fim-guinw eius.

LECTIO SET-PIM A. 151

Quod fl primi generis dcfiiiitioncm po-. ßulcs, qu.æT0T/î$?7 exponat , non ^bfurdanbsp;fuerit ilia ex Lne.dcpromptapaucis immu*nbsp;tatis: ccena Domini eft Kcimvitinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fà 'll t~

'Ixpi'd itiXnyidi ) a-tJiiJ.n.Tai tiMcîloç ÇV TuuLi àjüT^'sretpa.S'ûcnv ci; ä:picfV itpixpTiav

Hæcin gcnerc de definitione propofita,. nunc membra illiusprçcipua expendamvs.

Partes principales hîc quatuor pçrfcquc-mur:qualis fit fidelium congregatio: deinde quis modus obfcruetur: tertio quarura rcrum fit KO l'wi'/aidenique qui finis.

Congregatio fidelium dicitur propter cœtumin quoperagitur. Ispropriè cuu'c'-^iç dicitur, hoc çftjcoaétamultitudo. Indenbsp;tranflata vox cft adipfim coenam,quæ amp;nbsp;ipfa pafiîm à Græcis lÿnaxis dicitur. lufti-nus philofophus Chrjftianus.cœtum vocatnbsp;c-iiuexsuuf/jcx quo ctiam percommodè in-telîigitur,qualis iJli cœtus fucrintTius Ÿer-ba funt; Poftquam lotus eft , flt; aferiptus fi-deJis, ducimus eum ad fratres, vbi congre-gatifinit,preces pro illoamp; omnibus habi-turi. Poft preces,profertur panis amp; pocu-Jum aqilæ amp; x^a,u»T0r ’m lt;tSffgt;aiç-ZTi,amp;l.

Itaquc in cœiibus profitentium Cin’i-fium peragebatur, hoc cft, quiiam bapti-zati étant,amp; afcripti in numerum fidjelium: nam ante Baptifinum erant catechuracnijnbsp;K.iiij.

15’- DE COEN A COM.

necadmitttebantur adaótiohetn crenæ.

Ex quo amp; illud efficitur,cœnam Domini non oportcrc cflc priuatam : nam id répugnât non folùm inftitutioni Chrifti : fed i-pfius quoque nomini. Cur cnim a-uu'a^/«nbsp;dicetur, nifi in ccetu cclcbrari dcbcat?

Cœtus bos colHgebant diebus Solis ve-teri confuetudine, vt ex eodcm colligi po-teftjT« Xtj-OjUtri) TravTav lt;j!ró-gt;1 etyféi; p.ivwT(--:V i «uto (ritusÄeu«? ütfOi'j-viiixovtuiJutlet, tnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n'Jii

fvy-ypetjj.p,stla. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etyny-/VVriitTii.l;fjii~

'loc àlt;nfpetç-uÇi8:c.

Cur verb diem folis, præcipuc his cœti-bus dcdicarintjdupliccm affert rationcm. Primùm, quod in hac fcparauit Deus luce à tenebris: deinde quie propria eft Cliri-ftianorum,quôdin hac Dominus Chriftusnbsp;gloriole renirrcxcrit J cuius mcmoriam innbsp;cœna præcipuc celebramus.

CoEtus ifti fidelium dicebantur :cui non obftat,quódmixti eflentfideles, amp;hypo-critæ.Nam quifidem profitcbantur,amp; Ba-ptifmum admitttbant, omnes fidelium ti-tulo ccnlebantur. Qiiod idem eleganternbsp;defcribit : nam de Euchariftia loqncns, in-quir,amp;? wcTtri a.')^X i«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^óv 1/ ttJvri-

S-tvif'li ciKifS'îi i^Tct

ZVITÄ-

LECTIO SEPTIMA. 153 Xarx/ziya 7o VTS-tp aÿt'a-eac ô.fjutpTifîvj'è ei; eitA~nbsp;X«Tpov (gHTaç ßiSvri a; o;|^e4^!!ç iritquot;-ft?aMy,amp;C. In quibusverbis,obferuâduntnbsp;eft tria requiri in bis, qui in fidclium ccnliinbsp;babcri voiunt;pri!nô,vt fint‘®-;s-su5y7ïç, hocnbsp;eft, extcrnam profcfiîonem Chriftiani no-min is habcantcdcinde vt fint baptizati,naninbsp;catechiimcni non admittcbantur ad cœ-na!n,ncc dum acceperant Baptifinum: tertio vtpromittant vitam Chrifto dignam.

Modus aétionis exprefliis eft difpcnfà-tione amp; fiimptione iuxta ordinationenj Chrifti gt; quæ Græcis eftnbsp;4«:nam Chriftusaccepit amp; dédit difeipu-lisnuflîteos id faccredioc cftjad fuam ordi-nationem fàcicndo amp; celtbrando re/pi-cere.-

Diftributio hodic fit à miniftris, olîm piaconi hoc obibant munus» de quofiintnbsp;luftini verba 0/\tylp.ivoi rara.^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/ictKovei

if^tS'ôaatv izttç-M 'wafióvTüiv nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;à'mi'ri

apTü oly«, piari' àitpi^tpvat.

Ex quibus priniùm obftruandum diftri-bntionem per niaconos fàlt;ftam,qui pancm e manibus tS 'Sfoiç-cc'io; accipicbanuindcnbsp;aJiis diftribuentes.

neindc pancm dici îv;i^aetç^amp;ir!a, con-fccratum, vcl bcnediûlum, propter proces K.V.

154 de COEN a dom. 7ù o-posç-îiToçjquî poft prcccs communes fo-lus ipfc or.îbat, Dcôquecommendabatpo-puli oblationem. Tarnen verbumnbsp;ç-wnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adDcmn référébatur ftm-

pcr,non ad pancm : tarnen poftcritas bine ftimpfit con/ècrationem.

Prætcrca inquihabfenubus quoq; miflàm fuiffe, qiiod primitusaccipi debet de oblanbsp;tionibus panis,vini, pecuniæ,aliarumq; re-rfnnain diuites côfcrebant ad alendospau-percs. Qui, igitur ex pauperum numero»nbsp;morbis, alÜfque eau fis impediri j præfcntcs *nbsp;effenon potcrant,ad hosEcclcfiamittcbatnbsp;elccmofynam.

Deinde de pane amp; vino confccrationis cceperut quoqtie mittere, vt cft apud Dio-nyfium ilium Areopa. amp; fiiniles alios lcri-ptorcs,de quo alibi copiofiùs dicetur.

Sequitur zoiyfar/x in pofita nobis de-fiuitione , quæ fignificat rei communis vfiim comrnunem . Eft eniinnbsp;Jucri amp; damai participatio. itaque pri-mùm participatio communis eft iÿm-bolorum panisamp;vini: quæqùia eftetiamnbsp;iaipiis Si bypociitis communis , diciturnbsp;communie communiffima, kûivuvÎbl koivu-tÂtii. l'îa cft terrenarû rerü, vt ait Ircnæus.nbsp;Altéra eft zc!V{.À'tî corporis amp; ftnguiaisnbsp;Ctirifti î. Cor. lo.pocuJumbcncdiétionisnbsp;nonne

LECTIO SEPTIMA. 155 nónnc I'.oivavloc. eft fànguinis Chrifti. Panisnbsp;quem frangimusgt;nónnc eft Kcivfev/« corporis Ghrjfti ? Itaqnc vera hîc ftatuatnr com-inuiiio » fine tan'.cnnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Etcjuemad-

modum in prnna coinmunionc, verbum e-dendijSe bibt ndi'propria fignificationcac-cipieiidiiin ftiit:finfijs enim pcrcipiunt vi-num amp; pancm: iia in hac ftcunda commu-nionc, fignifieantior eft in his verbisme-taphora,qnàm propria fignificatio. Hoc i-gitur ftnfii cdimv.s, amp; bibimusvere perfidem J cainq; minmic fiéfcam, fed cfficacem, qnæ nubes penetratjamp; Chriftum abftntemnbsp;corporc reddic nobis præftnicm.

Vulgó dici iolet ) Rlt;gibus longas efle minuscnos in hac caufàiuftiftimè dicimusnbsp;fidei longiorcs effeznam ïuas manus c terranbsp;in ccelos v/qne extendit, Chriftumqueap-prehendit cxclamans , Deus amp; Seruatornbsp;mens.

I-îæCac«'lt;!avZstpiorum propria cft,ncc ha-bent impij in hac aJiquid iuris. Nam ibli hi in cœJos fiibuolant animisfijis,quQd vetusnbsp;EceJefia dixit, Surfiim corda.Deindcm hisnbsp;fijlis eû: organum apprehendens Chriftu,nbsp;fciUcct fides ilia viüida,quæ eft habitus a-dtuofiis ,diuinitus infpiratus, per quernnbsp;Chrifto incorporamur. Quæ qmnia cùmnbsp;infoios pios cadant, confequens cft,hos

DE COENA DOM. fbios corporis amp; finguinisGhrifti in coen»nbsp;cfle participes.

Addehis»hosfblosvim fidei percipere, foloique Chrifto incorporari, amp; /entire,nbsp;quid fit Chriftum fumere,quid fit illius bi-bercfinguincm, quod totum ignorant im-pij amp; hy pocritæ.Ideoque impiorum refpe-du rcftè dici poteft, illos etiam fenfibusnbsp;percipere Chriftum : fed fünf illi fenfus fidei.

Breuiter perftringamus fines^eofij; (blos, quoshîc habemusexprefibs : quo pcrtinetnbsp;primfl gratiarum adiomam. vt Deo gratos,nbsp;amp; obfcquentes teftcmur coram Ecclefia,nbsp;Cœrfæ huic nos adiungimus. Hine didanbsp;cuchariftia,quiagrati animifit hæc adio,nbsp;Dcoque paiam voce gratiæ aguntur pronbsp;immenf) fua dementia.

Deinde adeft etiam fidei profiffio, non /blum qua Chriftianis connumeramur amp;nbsp;externx Ecdefiæ aferibimur : fid potins,nbsp;quateftamur nos Chrifto ftrib fidem da-tam confcrjiare pro Chrifto quiduispaf-fjros’.deinde moribusaevita hanc profef-fionern nos exornaturos quam ftudiofif-fimè.

Tertio ad fines pcrtinet quoque dile-dionis mutiiæ profcfiio :vnionem cnim amp; confeufumhic in primisprofitemur, quodnbsp;Apo-

lectio SEPTixvlA. 157 Apoftolus I. Corinth. 10. videns argumcn-tatur ah vnione fymbolorum gt; N nus pa-niSjVnuin corpus multi lumus : ratio eius eft,quia omnts exnbsp;vno pane parti-cipamus.

FINIS.