EXAMEN

THEOLOGICVM,

BREVI ET PERSEI-

I

Typo^aphus candido Ledo ri S.

QW M fitii antehitc firjpexerim Theob^icum hec ùpujcul'*’'* ttbi,caniliiU UUor/antopcre prebari, vt quinto äcmum fitbnbsp;tftdem effet mihifiebiictendum : non tn lucetn effa priw emittendi*^nbsp;ätext qtiin cafti^dtiptmum atqua fuif omnibui tandetn partibufnbsp;7es abßlutftmJnhacftaquie editione^^tarprijnas tnbsp;^aßitimtu, ^amp;friw quidemcof^ia uutborü, dum Ai^mç fuptfß^^nbsp;^ffet^tinferendAfóeruntLemmAta duo.-ffnu* de LeUioneßcr*enbsp;ya:ppßerifu 4t tifterfretatione etußiem» qutbui.JÀnè nihil iut:itnd‘f*^nbsp;•yel vïtliiu f'eqtiiraè, •

“2gt;£tndt iUiftd ele^At^ißimttm de iectmue. mendifvmrfibue re^urgatUjquïbut hfunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcAtfttt^^*

^tque bec quidem befiremttm incurtA w/hAperire non decebAt.l^^j eitm defbrnMndit^dii(dgAiiq»9tte{^i/^e ’e^/bediofirum,qff^nbsp;Jè dd AltquedbberAlittm drtmm genus dccingitjtee in fpmu Auxdt^nbsp;ßadueuari non pAttantrf Poflremb etiam fniictm contexendunfnbsp;etimtu.Traädfum eàtfdem yAretit^d«ficroßtu^A T)omtni CetMt ß ofnbsp;firn excufimue^tmßmul cum hoc Itbfitto qui wiet cotn^ingtre fote^nbsp;9it,Hdc i^itwr oynnia qnd innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tffe(imne,vl

€9nß(lts,f^ale.

f. .J

, y.v* 5’ x'quot; .\i'

- : V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï

TIVS, B. NO ACHO A N-dreac Fortunato, Laufan-nenli, S. P. D.

K D nbsp;BI LIS iUemosell in

Lcclefia Chrtfii-,ijuo itlif Mini-fierio verhipntficie'ndißtntt priiis de doltrina z/itafua tolcrabilem red-dunt rationem. E tenim confiietudo ilia -, hinc abnbsp;alpofiolorum temporibw promanajfe videtur.A-pofiolm in i.ad Ttm.'ÿ.iz.pracipit. Ne cui ma-nusfacile imponat.Et i.Tim.^.i.Canonemgenenbsp;ralem prefcribitj^Hem repetttad T it.i. C,(jHo de~nbsp;fingit doHrina amp; moresfitturi Aiinifin. ^t^odnbsp;non videturaltofeciffe confiltoy cjuamzjtpoflerinbsp;viderenttijuales admitti debeant, cjualefve me-ritoreijcipofsint.f'’ erb a Canonüfant; Oportet i.

Epifcopam irreprehenfibtlem ejfe, vnins î zixoris maritnmt'vigtlantem.fobritim-iCompofitTitnbsp;hoß)italem,aptumaddocendum,no'vinoßtm, nonbsp;percujforemjnon turpiterInert cupidum . fedmo-deratnm.,alienu.m à pugniiyabattaritiatquifuAnbsp;domui benepraßty/jui Itberos habeatinfldsieblianbsp;ne cum omni hone Hate. Naß ^juis propria domui praeße no potefly e^uomodo is Eccleßam Deinbsp;curabit?Non nouitiumsne inflatus in iudtciu in»nbsp;fidatdiaboli. Oportetautemeum etiambonum

4

habere teflimoniü ab iis nbsp;nbsp;for isfiint: ne in pro^

brum inctdat,^ lalt;^tieum Aiaboli.Diaconos itt^-dem honefl'os-,non biltngues-,non multo 'vino dedi tos^non turpis lucri cuptdos ; tenentes myflertumnbsp;fidei CUpura conjcientia. Atque hi etiam pro-benturpriits, deinde miniflrentßfint inculpati.nbsp;Ex his vi'rtutibui facile perfpicipotefl /juid A-pofiolt in ordinandis Minijlris Ecclefiarüfecutinbsp;fintier ^uidpofieritatem vellentfe^ut, Q^ntanbsp;'verb CU grauitate eß fobrietate peraSlaßnt hu-iußnodi elcEitonesyColligipotefi ex idoneis exem-plis.InAÜ.cap.6.'^. eligunturjepte Diaconiyvßnbsp;ri (juidiëßeElata probitatis.-attamen precibw ad~nbsp;hibitis, eß impofitione manuu eos in officio confianbsp;mant. Aclor. ij.i. Spirititsfianëius depofeuBar-nab am eß Paulum ad opus docendi inter G entes Euangeltumfied non dimittunturprins ejuantnbsp;ab Ecclefia Antiochena-,ieiunio',oratione^^ impofitione manuumadmonerentur fui officit. Ita-ejue certtßimü efl magnagrauitate., eßfibrte ele-BHonesfaëlas effe.Habentetià Canones Apoßo-licidiElimulta, (juafià pofierisferuata efenttnbsp;maiorvtiejue authoritas manfißet in Adinißerioonbsp;eß minora firent Ecclefia Chriili ojfendicula»nbsp;Nune vero citm à confueta arauitate, eßfibrie-tate receffum fit in eleSsionibsts, mirii no eß Mßnbsp;nifieriumgrauari multis .inutilibus doEloribusjnbsp;eß ignominia ac conteptu onerari,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^ualit

fint,nihil attinethic dicere.

In refirmatis E.cclefiis eoptomine fanëHor eß ete-*

eletlio, (juod fidei doürina ratio certior e^l rtddenda. Petmitur fitndamenta exfacrii lite-'ris de DeOjTrinitatCylapfu hominis, reparatio-ne,iuflificatione.,merito Chrifii,de oratiatfideybonbsp;nis opevibasyaliif-^ue locis. Qua omnia ex fonth-lt;^u,o;jue meliHS excutiuntur.Interdïi ntffi fine prenbsp;ti-bus fit eleElh:alibi adinbetur impofitio mannanbsp;ejficax eft-yVt oUm^fiait y vbi Spirititsfitncbtsnbsp;gab ernator efl elethonïi.jdc optandïi erat, mato-ri adhucfieueritate adminifirari, sjuoficandala abnbsp;cclefiay Icuitas ab ordine docentiü toderel^tr.nbsp;tarnen omma deplorari re^siusy/^ttam corri-gt hodiepoffie videntur. Caterum cum examinanbsp;hodie in primis doÜrina peritiam concernant: ad

his inprimis deleîtartfîgnificarei : amp; vtillapfC blicifdé-ne nunc c/ttideptlicitare defints.AccedtPnbsp;lt;^uod hat ,Q^fi-iones circunfernnt firiptMynbsp;corrtfptat muttlat habent: adeo vt ijuotiespronbsp;pontintur 1 noua emendattone amp; explicatione fitnbsp;opM.Hit de caufis motutytibipermitto, mi Hoanbsp;chei-vtillat edas.Dabis ante opera •, vtid t^uamnbsp;cafiigatifiimè fiat.Etiamatijue etiamvale^Eer-namp;y Calend. Martijd q,

T .T .B.Aretiut.B»

EXA-

E X A M E N T H E O L O: G I C V M. ;

DE MI NISTE RIO.

uideptem Kcclcfig vtilitatctD.

Cur debet ordinaria, eße vocAtifigt;

Quia hoe teqüif 5t certitudo fidci nofl:rae,nc quoms vento doétrinae circunferamur.Eph.4.nbsp;I4. Deinde quia omiiia in Eccléfia debet fierinbsp;decêter amp; ordincÆ.Cor. 14.40. Igitur munusnbsp;ctia doeëdi, ordinaria vocatione, certis debetnbsp;cômitti.Præterea Apoft.illafunt vfi. Aft.i.ij.nbsp;vbiordinanè elegeruntMatthtaminlocu lu-dæ.Et Titus ob ïd in Creta eft reliétus, vt op-pidatini conftitucret Epifcopos.Tit.i-.y.Extatnbsp;etiam præceptum Apoftoli, necuimanus citonbsp;imponatur.r.Tim.5.12. Denique inftitutio eftnbsp;Chrifti qui dédit alios Apoft. alios Prophetas,nbsp;EuâgeliftaSjPàftoresiDoftores.amp;c.Eph. 4.11.nbsp;i.Cor.12.28. Surna, Deus eft ordinis author, i-deo in Ecclefia fua omnia vult ordinc ficri.Vnnbsp;de ilia Nazianz. fentenua. bk ¦S'la;

eiplejim

• i. Adminiftratio Sacramcntorura,

j. Difdplina morum. , . ' •

Vndeeß partitio?

A materia circa quam vcrfatur, acdedo* ftrina qaidein manifefta funt Apoftoli teftj-monia.x.Timq.r^. Fovmam habcto fanoruiflnbsp;fcrmonum.r.TimZ.j. Siquisdiucrfam fequ*'nbsp;tur dodrinâ , amp; non accediï fanis fermonibusnbsp;Domtni noftn lefu Cluiftiiamp;cijquæ eft fecoOnbsp;dùm pietatê doftrinae;ts iiiflatus eft,nihilnbsp;ï.Tim.x.i.Tu,fili,fortiseftoiifgratia, quxnbsp;per Icfnm Chriftü, amp; in iis quæ audiuiftià in®nbsp;per multos tefteSjhaec commêdafidelibus hO“nbsp;minibus,qm erunt idonci,vt alios quoque do'nbsp;ceanLTit.l. lt;). Inter dotes miniftripohitufnbsp;potens fit cohor tari per doftrinam fa nam«Tquot;*‘'

THEOLOGIC. 9 Sucramentorum adminißrattonbsp;Ad minßrum pertinet?

Q^ia funt difpenfatores myfteriorü Dei. i.Cor.4.i.amp; de Baptifmo maiiifcftus ert locusnbsp;Matt.18.19 doceteomnesGentes baptizantesnbsp;eos,amp;c.De Cœna verb Domini, in verbis in-ftitutionis dicit D.Chriftus,hocfacite,quod linbsp;cetnonpraccise diftributionem fi^nif.cct :ta-men decet aliquos his aftionibuspræcflè,quod,nbsp;nemo melius poteft quàm minifter ipfc.

c^modo difcipli»A mor um ud mini-^ierium pertiner^

Hoc modo, vt primum fox familiac bene Pgt;’æfit.i.Tim.^.4.fic fietjVt auditonbus non fitnbsp;Vcloccafio diffideritiæ.vel fcâdali. Deinde punbsp;blicam morumcorruptelâcaftigct verbo Deinbsp;fine vi corporali.Matth.i6.

^^d in his^rjui ud hoc munus recenter 'vocAntur.,eïi' reoiuirendum?

Voluntas amp; facultas,hoc eft,anvclint amp;• pof ^int tnunus docendi in Ecclcfia fubirc ad certain Ecclefiæ vtilitatem.

^^d in 'voluntA quot;e expendi debei^ fit iufta habenda muneris hums vonbsp;Juntas.

, Deinde quibus raediis aditura fibi ad id fa-'»anti

igitur iudicAndu eß de volutaté^ Ex facultatetvt no folùm vclitdoccre alios;

IO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

fed tolerabili doftiina fit inftruâ:us,donû ha-beat docend),amp; vitæ bonum teftimonium. efi hic quot;jurietoi obferuanda?

Quadruplex nafcitur difcrimen ex volunta tisamp;facultatiscombinatione. Nani

• 1. Vulunt,amp; polTunt.

• 2. Volunt,non poflunt»nbsp;Alii 3.Po(runt,amp; nolunt.

4.Nec volunt,nec pofiunt. LicebU»eigiturhü,(juipoß'u»tymit-'nbsp;nus docendipetered

Licebit:fed ita, vt quemadmodum piii eft ad alios honeftos laborcs fe fe offerrc, quibus amp;nbsp;par fis,amp; neceflîtaspoftuletofhciû tun: ita li-ccbit appctcre doccdi munus,fed aft’erentinbsp;diocris induftriæamp; doftrinac cófcicntiani,vitsnbsp;integræ teftimonium,amp; relinquëti iis fuiiudinbsp;cium, ad quos vocandi ius ordinariè pertinet.nbsp;DAlocum fcripturA?

Diuus Paulus i.Tim.5.i.inquit, Fidelis fet-mOjfiquis Epifcopatum appctit,honeftum nn* nus defiderat. QÜëlocum mtelligo de hocptinbsp;jno hominü gencre, qui non folùm petunt,fcdnbsp;poftunt officiüfuüprapftare vtiliter Ecclefise«nbsp;^^dhoe loco efl

Epifcopatum vertunt, amp; Epifeopi munus, quod nomen non eft authoritatis,ncc dignita-tis:fed diligcntiac,laboris , curae ac vigilant)«,nbsp;C«». $8 quod ex Canone illo perfpici poteft. Epifto-

THEOLOGIC. K pus vel presbyter,qui forte fibi cômiflam, autnbsp;populum negligit,non docendo eos pietatem,nbsp;excludatunperfeuerans autetn in ifta officii nenbsp;gligcntia,deponatur.Et D.Chry foft. hune locum explicans ait, Siquis Epifeopatum appétit,non principatus aut dorainationisfafl:u:fednbsp;cura regiminis amp; charitatis affjftu,non impronbsp;bo:bonumquippedefideratopus. Et lib-j-denbsp;Sacerdotiojcap.i o.cùm «Te/m hoc appellaflet,nbsp;9 aju^iVTteii, iruiuets-aitinbsp;-Tavov, id eft, ego vet o nonnbsp;ipfuni opusappetere,fed authoritatem, atquenbsp;potentiam graue elfe dicébam .Quare hîc nonnbsp;fomniemus praEbcndas,authoriutcm dicendinbsp;iuris,aut gubernationem.

de nbsp;Cf ai cum na poß^!.nt,ambiattam^

Tcftâturilli nonadeertâ amp; euidentem Ec-clefiæ vtilitatc fefe veile ingrcdi,fcd pietatem in fuû quæftû conuertcre.Qjare cogitêt, quietnbsp;Dathanà Abironreportannt. Num.i^.3i amp;nbsp;Aa.8. 2 O. Simon ille Magus à Petro audierit.nbsp;Ad eos pertinct id quod Iere.23,32. dicit, Fa-tiunt errare populû meû mendaens fuis, cumnbsp;«go non mifcnm illos,nec præcepcrim eis, amp;nbsp;nulla vtilitate præfunt populo huic , dicitnbsp;Dominus. Pièinquit D.Chryfo. Si nulla elTetnbsp;Pæna conftituta gregem Chrifti male pafeen-tarnen omni pœna grauius elfe iudicarera,nbsp;adeô elfe improbum erga ilium quinbsp;commifit.

n 'EXAMEN

ver ofi adÇit fnciiltai ynolint attterrd

Confideretur neceflitas. Nam fi Ecclefi^ per alios cófuli poflït Sc hi de Ecclefiæ bonisnbsp;non vixerunt,nec viuunt, cogi facile non pof'nbsp;flint. Sin de Ecclefiæ bonis alti fint, aut ind«nbsp;adhuc viuant, par eft vt opcram fuant Eccl'î'nbsp;fiæ non denegcnt. Id cû facris literis con^rut^nbsp;8c Canonibus. Nam concilium ClialcedoncH'nbsp;fccxprefsc vetat, ne quis advllam Ecclefiænbsp;praEbendam(vt vocant)admittaîùr,nifi imp^nbsp;üto ei certo munere.

Ä/ZZ itutem de Eccteßa honii no» viueuît-, poßulet nutem »eceßkas^

Tales cogi pofTunt. Plusenim valere dcb^*' publica vtilitas’, amp; authoritas Dei Sc Ecclefiæ’nbsp;lt;]uàm priuatum de feipfo iudicium. Sic voca-tur Mofcs à Domino inuitus : 8c Paul us ex ho*nbsp;fte Ecclefiæ fubito fit doftor Gentium.nbsp;Supereßvltimu genus eorum-yû^ui »ecvoln^tnbsp;necpoßiinty^^les hi ce»ß;»dißunfi

Si reuera,quod profitentur non polTunt, ßquot;’ nendifunt,amp;meliusilliconfuluntfalutinbsp;dum oucs efte malüt,quod pofliint, quam P^'nbsp;ftoris nomen ambire,quod cxplcre nequcuflt-Sin tales fibi tantum videantur fupericribusnbsp;funt pares,amp; re poftulantc prodacendi. Sie P*nbsp;Chryfoft.düeftetcligendusEpilcopus, fn?''quot;nbsp;in eremum,poftca tarnen protradus, Ecclcfi^cnbsp;benepræfuit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

C)tio»iod^

THEOLOGIC. IJ

^wmodo tueturfe chryfafiomus^

Is, inquit, præcffe gregi Donrinico debet, zi-i, ^iinftruftus eft ad id, fed jWênbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ajoiJç tUm 4-

TtujTÙuitrnç-ylu^i^iiç àlt;amp;tve^a.Kct3tç^y.i,^‘j'^'. ideft, mcanimi meiimbecillitasinutilcmcon“*nbsp;ftituit ad hanc funûionem.Ergo præefle nonnbsp;debeo.Deinde quia iuucnis fit,T/ç 718' wt avnbsp;’’fUtri)! Avritirati ‘ôsfà.yp.a.'^ ira Siwfjiaç-ei p-iyanbsp;x|,aF' eAtiy-wravS t« TrcipLVtav' Triü“nbsp;;);C/ç-»ap«i!’r,ideft, quisnbsp;cniin non diccret ? pueris ftolidis,rcs adeô ad-miraudas amp; magnas conimifere , labefaéta-ïuntDeiouile, locus amp; rifus faftæ funt tesnbsp;Chnftianorum.Tertio, quia fum (inquit)nbsp;•^oÇjd'uéÎç q OTt vtÿ^oi Xj 'rra.feiijdvoi, •Ofpiç 'tIm zü.;.nbsp;àpK«»TÉ; a-tulufiav, id eft , NoS Vetô «ƒ•»'•nbsp;quia tatdi amp; négligentes fumus,amp; vix ad pro-ptiain falutemtednendam inftrufti,

eß igitur iufia loahendA erg^ mu-nus iUud 'Vûluntasi

Quæ Domini refpicit gloriam, amp; Ecclefix Vtilitatcm,nihil fui hîc quærens. Impoflîbilcnbsp;«nimcftChrifto fermre fimulamp; Mammom,nbsp;neccftahquaportio ipfi Belial cumChrifto.nbsp;î.Cor.d.ij.

iiicebitne aditumßbi ad illud munus facere^ Ofterre operamfuam liccrcdiximus, lire-ua, vt monuimus,adünt.Ingerece auteub

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

vel artibus vocationé extorquerc, non eft pi3f mentis. Videmus Prophetas veteris populi,vtnbsp;plurimuna inuitos pertraftos : amp; in nouo Tc-ftamctOjVocantur Apoft.aliud agentes:PatreSnbsp;ctia magna ex parte eodë pafto producuntuOnbsp;amp; parabola de melTe Domini loquitur de fflC*nbsp;foribus extrudendis.Et Canones veteres feue'

liter animaduertunt in ambitionem illaiH» quæ hodie nimis eft popularis. Inter alios ha'nbsp;betur ille Canon , Si Epifeopus, Presbyter»nbsp;aut Diaconus per pecunias banc dignitatciönbsp;confequatur, deponatur turn ipfe, turn is qtHnbsp;eum ordinauit:amp; excind atur ex comunione»''*’nbsp;Simon Magus. Ador.8 .zo. Græcè fic haber,nbsp;EÎ't/ç eTT/s’ÄO’TOfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fillfjietTav riïi; ci^iaç

t'yx.pa.nç quot;^iiTaf,H 'Ofta-^UTtpoç, k peiiQ-a jyq «utoç ô ^e/porovKireiç' if^nbsp;Tnç iieiivavioi.i 7rctvTit7reunV}âi liptat bnbsp;|Wûu riê'îÿ«.

DE FACVLTATE.

Tncultatem quid appeUas^i

étuîafz/v,quain D.Apoftûlus in Miniftro*:® 2uirit,adTit.i.nbsp;nbsp;nbsp;vbi virtutibus futuri min^

ri illud adiieit, Hvtt S'utja.TOi n èv T^JïJ'itff'iieiÂÎitTÎivj'iafvoyFit, tb'jç àvrif^tT^'^.

Idcft,Vtpoffit etiam exhortât* in dodrina fana, amp; contradicentes conume®'nbsp;rc.ltein i.Tini.a.îuubctfanani doârinam y'nbsp;pt

THEO LOG IC. 15 bi traditam ad pofteros tranfmittcrc per hominbsp;Iies,Ü?7-/)i«ç*Kai’û»è*9-oi'Tfltf Æ trip6vçnbsp;idonei fint.vt amp; alios docere poffint.Voco igi-tur facultatcm illamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S'uûxixiv, qua

Icripturam iutelligimus, amp; earn vtilitetahis raar poffumus ptoponerc.

Vtvero de hac ciftet, lt;ju£ eruntexpended^d Tria.^MiCî Adminiculahabeat ad intcllige-^asfacra:» fcnpturas. Deinde fcripturae,nbsp;Dcniq. eftiraxTfzicp l^jhoceft, vt idonea fit fcri-pturæ traftatio.Ad primü pertinétcaufæ mediae,quibus melius amp; cognofei amp; traólari po-teftfenptura. Ad alteru pertinet pehtia loco-ni fenpturae. Ad tertiü vero methodica cöcio.nbsp;igttur habes adminicula, ad intelli-gendas jeripturas^

Dona liberalium artiü amp; linguarum. Nam ^rgMa

Dominus nofter lefus Chriftus difcipulos orc tenus inftruxit, deinde poft afeenfione de-dit Spiritum fanftum, amp; donum linguarü mi-taculosc, quibus inftrudi coeperunt feripturasnbsp;teftè amp; int eiligere,amp; aliis aperire : fic nos ho-die linguasamp; artes liberales habemus, quibusnbsp;Vel mcdiocritcr inftrufti debemusaccedere adnbsp;docendum alios. Praecipuèverorogandus eftnbsp;Deus Pater per Filium , vt eundem Spiritumnbsp;landum doftorem pedoribus noftns inferat, ƒ'nbsp;cuius afßatufcrjpturarura arcana difcamus in

Dlait. Omnes vtiles funt:præcipuè veró Dialed*quot; ca. Quare optandun» quidem crat omnib***nbsp;nos inltrudos acccdere : quodcùm raroßättnbsp;Dialeftica: tarnen imperitos non dccebat pc^nbsp;i omnia admit«.

c^re Dialefficafrit cxterb vtilû cenfenda efi?

i.Quiahæc folade veritatein orationc^ argumentationibus eft folicita. Quare vtnbsp;ritatis decet éfle dodorcm Miniftrum : Gcnbsp;lam vt veritatis venatriceiii non decet negl*'nbsp;gere. Hinc Auguftinus contra AcadcmicoSnbsp;hb.3.cap.jj.hanc fcientiam veritatis appellat,nbsp;amp; ad omnem fapientem pertinere : amp; cap. i7*nbsp;eiufdem,nôn diibitat,aut ipfam fapientiâ apquot;

îenonpoffit.

Deinde quôd huius beneficio quæftion^® i côtrouerfæ mcliùs amp; dilucidiùs explicaripo^“nbsp;funt, quàrti faciant illi, qui bac deftitutinbsp;Quo facit locus ex codera Auguft.lib.2.dc do-iftnna Chriftiana,cap.3i. vbi ait, quôd ad oiBquot;nbsp;nia quaeftionum genera, quæ in lit cris Tandisnbsp;lunt ditToluèdaplurimùra valeat.Tantùm(ù^nbsp;quit)ibi'cancnda eft libido rixandi, amp; puerilisnbsp;'quædam oftentario decipiendi aduerfariuffl-

Tcrtio, quôd vidçamus Chriftuin amp; Apo-

THEOLOGIC. 17 ftolos vfos efl'e argumëtationious tuminfuisnbsp;tuendiSjtü in aduerfariis cóuincendis, quarumnbsp;argumentationum formas fola Dialedica cx-pïicat.Eius rei habemus ctiam Auguft.autho-rem, quilib. i. contra Crefconiilm copiosè v-fum Dialeélicæ declarans, oftendit Chriftumnbsp;vfum efle,tum abas,tumMatt.2i.iB.de cenfilnbsp;Cæfari dando. Et Apoftolus Aft. 17.18.cumnbsp;Stoicis acerrimis Dialefticis pedem confert.nbsp;Copiofiùs autem oftendit,quantusfucrit Paunbsp;lus Dialefticus, capite 14. eiufdem libri priminbsp;amp;:cap.2o.

4. Dcniqnç, videmus vetcrum praeftantiffi-ïnosTheologos amp;noftri fcculi fummos in re Theologica antefignanos,præcipuè in hac ex-ccUereiquæ exempla nos ad eius ftudium inui Contianbsp;tare debét.Placet igitur quod Auguftinus fcrinbsp;t»« lib.i.cap.20. HancartemquamDialefti-^'“quot;’*nbsp;cam vocant,quæ nihil aliud docet quàm con-^cquentia demonftrare.fcu vera veris, vel fal-lafalfis,nunquam doftrina Chriftianarefor-Oiidat.

linguiz Çuni 'vtilei iudicand^ •Ô^ia funt inuolucra S.Scriptursc.Deinde innbsp;Jjatiua lingua omnia funt pleniora,amp;minusnbsp;^dluntleótorem, cùm in verfionibus aliquan-«nbsp;magna fit vcl obfeuritas, vel periculofa amnbsp;”*guitas, aut etiam inconciliabilis cótradiftio»nbsp;impedire linguarum peritum no poflunt.

Auguft.de Ciuitate Dei, I1b.15.cap.14,

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

ait,Siquid habetur ita diuerfurn,vt verum eflfc vtrunque non poffit, rerum gellariini hdes abnbsp;ea jinguarepetenda eft,ex qua intcrpretatuiDnbsp;cftquodhabemus.

fît ifia lifîgtt.ii

Trespriniariae, quibus titulus Crucis fct*'' Je mira pjyj eft,Hcbræa,Gr2Eca, Latina.In his exer'nbsp;Patres ferm èomnesLatini.Hier^nbsp;nynius multo fudore Hebræam fefedidicifl'^nbsp;declaratin Epitaphio Panlat.Eandem Aug'’'nbsp;ftiniis tandem didicit, cum leuius de ea initiénbsp;iudicaflet. Sunt ab Hebrais etiä inftituti Cl^'nbsp;mens, Ori genes,Eufcbius, quos non pudet ifl'nbsp;terduin fuos citare præceptores.Et D. Hic’quot;'’'nbsp;nyin.Ruffinum imperitiæhnguarû prxcip'’®nbsp;taxat,qui ei multas hnguasobiecerat, cuinbsp;fpondct hoc modo,Tu bilingis eris , quinbsp;babes Graeci,Latiniquc fermonisfciétiâ,''’/nbsp;Graecite Latinum,amp; Latinité Græcûput''^'nbsp;All! ftudio vcritatis feipfos prope fuperaru*’^nbsp;in addifcendis Iinguis,quod dc Epiphanio ft’’nbsp;bit.Hiero.quemnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocat, quinq***

jinguis contra Ruffinum loquentem. Rejpodede Hebraa ('eorßt»,ct(r idavtilit tfi'

Propter vctus Tcftamentum,in quoadi^ ' Jtiotlr. uenda ænigmata,amp; loca obfcura non paruanbsp;vim atque adiumcntü habet.Quarenbsp;facpe iubet ad cam rccurrcre.vt cap.8. Zacunbsp;ri;e ad Hcbræos rcmitut,amp; Icientiae v eri

¦ . . -1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defön’^

THEOLOGIG.

defontcmagisiquàm riuulis iubetquærerc.In cpiftola ad Auguftinuni, Sicubi dubites, He-brxos interroga. Item in Sophoniam »c.j.cx-plicans verfum illum.Nugas quæ à lege recef-ferunt,congregabo:ait Hebræum cfl'e vocabu-lum, Nugas.Nam illic fcribitur Nn^e vt a-gnofcas Latinum fermonê m Hebtæo ex quönbsp;iiofl'e poiï’umus Hcbræam linguam omniumnbsp;cflcmatricem.

Propter nouum Tcftam. quod fine notitia Gricx lingux,in qua fcriptü eft, nó pot eft fa-tilc intelbgj.Ac efto, intelligatur propter fidénbsp;’nterpretum,tarnen multalocafaciliora eruntnbsp;natiua lingua,quam transfufa in pcregrinä.nbsp;“equojD.piiero aJ Damafumin præfat.innbsp;’l’Jatuor Euägelirtas, vbircdditrationccmamp;lt;nbsp;ƒ Uonis.Si,inquit,Latinis excmplaribus cftfi-j,®shabcnda,rcfpondcantquibus’ Tot cnimnbsp;exemplaria,quot codices. Sin auté veritasnbsp;quærcnda de pluribus,cur non adGrxcamnbsp;^*öinem reuertentcs,ea quae vel à vitiofis in-«nbsp;jj^fprctibus male reddita: vel à prxfumptori-^s^peritis cmendata pcrucrfiùs vel à libranbsp;dormitâtibus, aut addita funt, aut mutatanbsp;îcHnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traftat in cpiftola ad Mar-

vltima Tom.tert. Diuus Au-

ÎO ' EXAMEN fecit in cpiftola 551.ad Paulinum multis didionbsp;nibus explicans locum i.Tim. ’.Et fermonc 15-explicans locü Apoft.ad Philipp.z.vbi ex Grsenbsp;CO legit emendate,Spintui Dei feruimus: cuiflnbsp;alii legerent,Spiritu Dco feruimus.

Scripturæ? ' .

Eftperitiafacrarum literarum , per qua omnem raateriam loca Scripturæ idoneapr®'nbsp;ferre pofliimus ad doccndum,fiue conuinc^*’^nbsp;dum,corrigendum,fiue inlHtuendù.nbsp;cumin his Chnfti myfteria fuitabfcou^’^^’nbsp;quomodo nôturpe ßt has no probe habcf®nbsp;/npm- gnitasjNâ veriffimû eft quod aitnbsp;niusJgnorare Scripturâ, eft Chriftû ignor^*^nbsp;^^modo not A foteritnobü elfêinbsp;Affidualeäione amp; meditatione :nbsp;habemus exépla Patrum, Auguftmipr^*-^ ynbsp;amp; Hieronymi : quorum hic pofteriornbsp;n.Furiae viduæ idem præfcribit confili*”’’nbsp;vetbis,Quando comedis, cogita ftatimtib*®^nbsp;Icgendum deScripturis fanftis,habctoji’‘nbsp;verfuum numerû: iftudpenfum Doniiu^’Lj,nbsp;redde, ncc ante quicti membra tua conc«^^nbsp;quàm calathum peftoris tui hoc fubtej^' inbsp;implcueris.Et poft Scripturas fanftas,nbsp;hominû traftatus demum lege,amp; coruiny^^.nbsp;taxat,quorû fides nota eft.Scd ad hanc d»^nbsp;tiam præcipuè nos excitare debctpraecepi^j^nbsp;Domini noftri lefu Chrifti,Io!in.5.jî?-5quot;‘ jd

THEOLOGIC. 21

E piujart Teig y^atfstç qti c,Heiv^ eilt;nv tij /AapTupZ-‘^ i’/zv.Itleft,Scrutamini Scripturas : quia gt;næ fuut quae tcftantur de me.

Peritia Scripture ^u£ habet capiti^

Duo habet.Notitiam contextus, amp; locorû communium. Adprius pertinet mu!tiplexamp;nbsp;werataleftio, qua nota nobis redditur vcrbo-dm Scriptura, Ad pofterius locorum commu-nium apta quædam explicatio Sc traftatio.

De Leciionepofiea,nunc de Scriptura re^ infr^ Çp onde,quid eo norrnne intelUgii^,nbsp;Noui amp; veteris Teftamenti libros.

eßÇumrnalibrorum 'ueterii Tßamentvi

Continent hi librihiftoriam Ecclefiæ fide-liuni,præcipuè viuétiumfub Lege,fpe amp; fide Legis impletorem fecundùm promiffionesnbsp;^xpeftantium.

Efine horum lihrorumpar ràtïo , eadem dignitai\

. Apudtîebræos eademçfi.authoritas: La-dnitamenamp; Graeci, qui plui es agnofcunt 1i-oios veteris Teftarnenti,quam Hcbraeb ’^^nter illis authoritatcificonccdunt.ï^incmanbsp;’^uitilla diftinftio,qua in libros Candnicos amp;nbsp;¦^pocryphos feparantur,

DeCanqnictfprifisagamus, quotnodo

.hiditiiduntw^,,

B.iii.

22 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

lnnouotcftamentoMatth.7.amp; u. In Le-gcmamp; Prophetas diuiduntnr.Apud HeSrxo^ triplex eft eorum diftiiiétio, fiue ordo. In pH'nbsp;mo ordine collocantor libri quinque MofiS;nbsp;Gcn.Exod.Leuitic. Num. Deuter. Atquih*nbsp;propric Torlt;tA,hoceft Lex,appeUantur. Nainnbsp;his EccIeGx veteris politia, amp; facrorum ritusnbsp;continentur.

eß fecundus ordo?

Prophctarum.quos Nevitm appenat:amp; diftmguunt in Rejchontm^yoe. eft,priores,nbsp;fuut hbri lofue , ludicum , Sarnueiis duo»nbsp;Regum duo. Et in ^charonim, hoc eft, P‘’'nbsp;fteriores. Ex quibus Maiores funt tres. EÛ”’’nbsp;leremias, Ezechiel. Minores vero duöd«'nbsp;cim.

Jiece»/e ordine Minores^

Hofeas, loel, Amos, Abdias, Iona, M Nau m, HabacukjSophonia.Ha ggai, Zacha*^’^’nbsp;Klalachi.

funttertii ordinis Itbrt? Vijethitym ^oc. eft,fcripta hagiographa.

Quód à viris fandi fcriptifint.

THEOLO GIC.

rü, B uth,Threni,Ecclefiaftes,amp; liber Efther* Hifunt 14. libri in Canone apud Hebræos,nbsp;quos appellant Ejrim uearba.

Sùntne alij extra Canonenvi

Apud Hebræos nulli funt, qui in Biblico corpore contineantur. Apud Græcos tarnen amp;nbsp;Latinos funt adhuc duodecini.

Ecclefiaftici amp; Apocryplu. Cunt At

Quia ab Ecclefia adniifii funt, vt p.riuatini legi poffint,non autein ad probandum vel im-probandum aliqmdjVtdebeat inde producinbsp;authoritas.

1. Tobias.2.Iudith.3.Barucli. EpiH^olale-¦^ciniæ.j.Carinen triurn puerorum. 6.Efdras. /• Sapientia Solomonis. 8. Sapicntia Syrach.nbsp;5- Sufannæ hiftoria. 10. Hiftoria Draconisnbsp;Becl. n.Machabæorumlibritres.u, lofippinbsp;bber. Sic apud Græcos extant. Lati’ni lofip-pum non agnofcunt, fed addunt fuperioribusnbsp;adhucfragmentum c libro Efther,amp; quartumnbsp;bbrum Efdræ.

Çuntlibri CA»o»iâ nouîTeflameatvi

Quiàtota EccleGapublicè receptifunt ,amp; bodie extant hoc ordine : Euangelia quatuor,nbsp;^atth. fcilicet, M.arci, Lucæ , îoannis, Afta

24 ¦ EXAMEN Apoftolorum. Inde fequuntur 14. Epiftolaenbsp;Pauli: Ad Romanos vna. Ad Corinth, dux»nbsp;Ad Galat, vna, Ad Ephefios vna, Ad Philip*nbsp;vna, Ad Colo(r.vna,Ad Theflal.duae, Ad Ti-moth.duæ,ad Titum vna,Ad Philemo.vna, amp;nbsp;ad Hcb.vna, Inde Epiftola lacobi vna, Petr*nbsp;duae,Toannis tresjudæ Apoftohvna,amp; ApO'nbsp;calypfis loannis.

Vnde habetur hic lihrorum Cano»^

Ex confenfu vniuerfalis Ecclelïæ,qui nobis hos hbros fub augufta amp;facta authoritate con*nbsp;jnendat.

Vnde hoc frobuts^

Eufebiushos libros itarccenfet exMclitæ ne,lib.4.cap.26.Ecclefîafticæ hift. Item hb.^'.nbsp;Origen, cap.i8.ex Origenc,noui amp; veteris Teftaraenr*nbsp;in ex- canonem refcrt. Auguftinusetiamlib. z.

doftrina Chnft. cap.8. veterisTeftamenti 1*' brosreccnfet 44.fed Apocryphoscum CaiiO'nbsp;nicis enumerat. Noui autem Teftamêtilibro^nbsp;omneSjVt recenfuimus, mutato ordine paulænbsp;Cd»o- lutn.Dcnique Canones Apoftolici, vt app^^quot;nbsp;habent,amp; citatur is in Iure Ci*'nbsp;jy. nonico.

Verba canonis.

B’s*«) rrai.ctv up.7vAowkoZ; ßtC'Kia.^ CdrfjLianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TÎf

ireeiicn-ivTe: rjveojç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aeuir/zo'i',

àtu-rtfoviiJitav- iWcSil« tieevH ï'r'

THEOLOGIC. 25

er. BstciX««)', TêAj-sepa. napaZéwo/z/t'ftv, t»? ßi-iî/j.ipe^v,J''jti.E'ç-^p,tv’MLOt^aßi^'naf gt;

, ?v. ’^aÄTHDi'ai/, tv. 'S.iXop.c^v^i;, t^ia.jXXa.pat-et trfJ-ó.TUV. npapii':^ /i-y.aS'bB'H^tra./ii,quot;v. l'fptpiiDUfit',

8V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘Stfiienç'ûpetnya vpuv ptetv^etvetv v-

ft-Sv T«Ç v/ouç (gipteiv ri TroÂvpietS'Sç ^üpet ';^, H'/x.6T«pa 5 , rSr’b^Ttiç gt;rffJfVt!ç ‘^¦S-iéintç iHvefy-ytXlet TîAj-apa, MaT'S't^Sj Meepgt;eil,/^iixa,J «avi'is*nbsp;n«tüX« (f^ç-oXcq i'tXctTttixetptç • HeTfeu

«fuo.l’ laavi'«'Tfeîç'l’aitwêoi' ptia-' i’.ovS'a jizi'a.ÇKXi?-i^hç-oXct) J'yo. ^(0^1 ei)lt;%tTa7-cO Vft.7v to7ç ^!ry.B7roiç,'/i' i,uoù KX«plt;^Sç,c«i àxrty ßiCxteii esffio-oiiilt;piviip.lvtH, etç « S'yu.oaiiveiv ’TriyTe.yy,nbsp;Tei cv «tjrctjçp.üÇ’IHii') gt;(ÿJI clj 'Sifô.^etç yptuvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A tto-

, id eft, Omnibus vobis corn Clericis, cum Laicilînthilibn auguftiamp; facn.Ex Ne.~nbsp;teriquidem Teftamento, Mofis übri quinque, Genefis, Exodus, L cuiticus, Numeri,nbsp;Deuteronomium. Icfu filii Nàue, vnus : lu-dicum, vnus : Ruth, vnus : Regum, quatuor:nbsp;Paralipomensin , libridierum ,duo: Efther,nbsp;Vnus : Machabæorum, tres: lob, vnus, Pfal-terii, vnus : Solomonis, tres, fcilicct, Prouer-bia, Ecclefiaftes, Cantica Canticorum. Pro-phetarum, duodecim : Efaix vnus, leremiænbsp;vnus, Ezechielis vnus, Danielis vnus. Extranbsp;vero hos concedatur vobis , vt iuuenes veftrinbsp;difeant Sapientiam multifch Syrach. Noftrinbsp;veto,hoc eft,Noui TeftamentilibnfuntjEuâ-

2(J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

gelia quatuor,Matth aci,Marei,Lucx, loaiinB’ Pauli Epirtolae i4-Petri Epiftolæ dnæ,ToânPnbsp;tresJacobi vnailudæ vna:amp; Aéla iioftra Ap^nbsp;ftolorum.

Omniâne ndfalatem necclfaria his libris continentur?

Libri Veteris amp; Noui Teftametiti comply ftuntur omnia prorfns ad falutcm ncceflaria,nbsp;vt non fit opus aliunde fubfidiuin amp;admiiU'nbsp;cula ad falutcm confequendani quxrerc.

Jdmihi, eßende.

Id primùm inde confiât,quod Chriftus ß' deliflimè docuit Apoftolos. Docuit igituro*nbsp;mnia,qux ad falutem erant necefl'aria.Apoft^nbsp;lictiam bona fide docuerunt,quæ acceperufltnbsp;àDo.Chrifto.Quæ autem docuerunt, cadeiAnbsp;ctiam Icripferunt.Ex quoefficitur doftrinaH*nbsp;Chnfti amp; Apoftolocum literis facris compte-henfam efTe perfeftâ, amp; continerc omnia qu^enbsp;ad falutem neceilaria funt.

Qt^modo hoc coll'tgidi

Apud Ioann.i4,z5.aitSaIuator, Hæëloci*' tusfum vobiscùm elfem vobifeum. Paraclc-tus autem Spiritus fanftus,quern mittetPatctnbsp;in nomine mco,is docebit vos omnia, amp; fi*?'nbsp;gerct omnia vobis,qua:cunquc dixi vobis. Esnbsp;quibus verbis colligitur, Apoftolos omnia ànbsp;Chrifto didicilfe, non autem intcllexiftc, donee

THEOLOGIC. 27 ncc Spiritu fancto effent illuttratii. Itaquenbsp;poft Pentccoften cffafisin eos Spiritus fanftinbsp;doms, omnia intellexerunf quæ àDo.Chri-ftoiamantèacccperaiit: quod nonpoteftin-te]ligi,nifi de iisquae adfalutenifunt neccf-faria.

Da alium Scrip titra locunt^

Inx.EpiftolaadTimoth.cap.j.KÏ, cum A-poftolus indicaflet Timotheuni notitiam fa-craium literarü à puero imbibifle,addit, Qux literæ poflünt te fapientem réddere ad falu-tem per fidé, quæ eft in Chnfto lefu.' Et cùmnbsp;fapientia fit notitia rerum ad falutem necefl'a-ri3ruiii,fi modo vcra fit fapientia,amp; eam falu-tis fapientiam tradere poffint facræ literæ , fe-quitur quod tradunt res ad' falutem necelfa-rias.amp;quidcmomncs. Alioqmn non eflet integra ilia Scripturælaus, quara coloeoci tribun Apoftolus.

Récita illitm Apoßoli. locum,qui ea verba ßtbjequitur?

Oninis Scriptura diuinitus inipirata eft Vr tilis ad doä:rinä,ad reprehenfionem.ad corre-(fioncnijad inftitutio.nem,quie eft in juftitia,nbsp;Vt perfeftus fit Dei homo, ad oÂine opus bo-nmn abfplutus.

^uid, htine aliquidadhanc caufam facit^ f^od Scripturæ hic inter alia tribuitur (fi

18 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

quidem pièamp; diligentertraftetur)quod ho“quot; minemDeiefficiat apTiov,hocell, integrumnbsp;amp;perfed:ijni. Deinde ad omne opus bonum.

, hoc eft, abfolutum, amp; confum-matupiadiuftitiam, Perfcfta eft igitur Scri-ptura adfalutcm : nec opus eft alia vel doiftri-na, vel traditione ad falutcm liomini Chri-ftiano.

. Potefhe idem ex veteribtti oßendere?

Poflùm,amp;quidcmexvetuftiflimis, qualis eft Irenaeus amp;T€rtuIlianus.Apud Irenaeum ftnbsp;broj.cap.i.Gc legimuamp;Poftquam furrexit Do-minus nofter à mortuis,amp; induti funt Apofto-li Spiritu fando fuperueniente yirtutt ex alto,nbsp;de omnibus adimpleti funt, amp; Iiabuerunt per-fedam cognitionem falutis. C^iod autem bona fide tradiderint Ecclefiis ilia, nec ftmulatènbsp;aut imperfeftèjVt qui dam obiiciunt,idem Ire fnbsp;næus copiosè demonftrat cap.4. Non oportet 'nbsp;apud alios quaerere yeritatem, cùm Apoftolinbsp;plcniffimè in ca, fcil.Ecclefia, contulcrint o-mnia,quæ funt veritatis,vt omnis, quicunqucnbsp;velit,fumât,ex ea potum vitæ.

Tertullianus autem de praeferip. haeret. o-mnia fciuifTe adfalutem neceffaria Apoftolos, amp; omnia tradidiffc manifeftè affirmât. Quisnbsp;inquit, integræ mentis credere poteft aliquidnbsp;cos ignorafle, quos magiftros Dominus de-dit,indiuiduos habitos in coinitatu,in difeipu''nbsp;latu,

THEOLOGIC. «p latUjin conuidu, quibus obfcura quaeque fcor-fim difl'ercbat’

Timen in religione multi obÇeruintur, qu£ nomimtimnbsp;nbsp;diferte non pracip it.

Multa quidem obferuantur etiam à piis, quæinïanfta Scriptura difcrtèamp;nominatimnbsp;exprefl'a non funt : fed illa ad falutcm ctia nonnbsp;funt neceflaria.Nam Scriptura(ficut diximus)nbsp;difertè amp;. exprefsè tradit onania, quae ad falu-tem requiruntur.Imo etiamreliqua religionisnbsp;prxcepta ita plenè tradit,vt nihil prorfus recipiendum fit,vel in dod:rinam,vel in mores vi-tæ,vcl in ritus Ecclefiæ, quod non euidenternbsp;doceri qucar,amp; demonftrari per Scripturas,amp;nbsp;per illa quæ difertè amp; aperte à Scriptura funtnbsp;tradita.Nihil etiam crroris vel vitii poffit connbsp;tra religioncm obrepere, quod non per eademnbsp;clara Scripturx teftimonia poffit efficaciternbsp;confutari.

Accepitne igitur Ecclefiinon folum fed quamp;dim pncepti

Poteft quidem hoe concedi, Ecclcfiam e-tiam ab Apoftolis quaedam accepilfe.

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Vcrùm non omnia fub hoc titulo commenta ta ftatim admittenda funt,cùm plurima fie ir-repferintjqux Chnftiüdoéùnnæ amp;. Apoftolo*nbsp;rum plané rcpugnant.Qnaread Scripturaeaiinbsp;thoritatem, ôc Ecclefiæ lanæ ludicmm recur-rendum efi.

Dapræcepta quadam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d!quot;

Scr!j)titrit conformia?

i.Symbolum Apoftolorum: Vera etiam irt-terpietatiopræcipuorum locoruni Scripturx.

2. Itain ritibus ex traditionibus habemus fanftificationê Dominicæ diei. EtquôdCœ-iia à ieiunis,amp;- qindera manè,non autem vefpcnbsp;ricelebratur hodie. Haec amp; fimilia rede lcri-bunt Patres,amp;' à nobis piè concedi poflunt,Elt;:nbsp;cleiiam accepiile ab Apoftolis fine fcripto.

Eßnepar omnium ratio?

Non eft omnium par ratio. Nam multa fc-runtur etiam apud veteres quæ vt per ScriptU ram non portent demonftrari, îta etiam nihilnbsp;momenti magnopere coferunt ad religioneiHquot;nbsp;qualia funt ilia inter traditiones, de quibus E-piphanius,q’JÓd Lazarus fuerit3o.annorunlgt;nbsp;cum excitaretnr à mortuis.Item quod Zacharias,quern memorat Chriftus interfeftufflnbsp;ludæis inter veftibulum amp; altare,fuerit paternbsp;Toannis Baptiftædiifiî’aebniilia.

c^modo igitur reamp;e difiingui

i.Ad hunc modu.Alias fiint Catholicae, ho*^

eft/

THEO LOG IC. 51 cfi,quæ ab vnmerfali Ecclefia obfeniatje (iinfnbsp;1. Aliæ funt pnuatarum Ecclefiaruni,amp;cernbsp;ti temporis, Porrô inter CatJiohcas, quædamnbsp;funt o bferuatu ncceflanae: aliæ veto non funtnbsp;feruatu neceflanæ.Vt exempli gratia, Symbo-lum Apoftoloruni , amp; qui fint libri Canonici,nbsp;item quæ fit vera mterpretatio præcipuoruinnbsp;Scripturæ locorum, amp; îcitu obfcruatu necefi-fana funt. 'l'raditio autcm de non fuinendonbsp;vel cdendo fanguinc,obfcruatu non cft neccf-fariaiquanquam ab Apoftolis pofita fit, tempore autcm penitus fublata. Cettatumvcrônbsp;Ecclefiarnm crant: quale eft quod Auguftinusnbsp;refert, Mediolanifub Ambrofio dieS'abbatinbsp;nonieiun45ant,cùm Romæ amp; in Africa fideles omnes iciunarent.

ß/it igituriudtcandie Catholicx dr obferaatH necejßrid^

Quas confiât Scripturæ elfe confentaneas amp; obferuatas ab vniuerfali Ecclefia femper amp;cnbsp;vbiquc.Primùm enim Scriptura debet elfe régula traditionum. Deinde certum ell amp; hoc,nbsp;quodquæ Apoftolitradidcrunt, ab ipforumnbsp;fcriptis non diferepant.

Atqui Irenxjts Tertullianus iubet veritn-tem chrißianA relt^onis ret^uirere apud Ecclefias Apofielicas.

Patres experientia didiccrunt Scripturam nulli fdtis elfe ad docendû apud eo$, qui intel-

lcftutn amp; veram interpretationem Scripture Tat. ab Apoftolis non admittunt. Qui intelleftüSnbsp;cùm integer eflèt adhuc,amp; faluus extaret apu*’nbsp;Ecclefias illas, tuto poterant homines fui fecU*nbsp;li ad eas Ecclefias remittere:fed quï effet inûnbsp;nia hodic nos ad Ecclefiam remittere Corin'nbsp;thiacam,Ephefinam, Philipp.cùm non extetnbsp;ampliùs vfusdoélrinac Sc facramentorurnnbsp;pud eas?

Anguftini ad Tatjuariif’’

totam orloem feruat^nÇolentiffi-mdi eßinpinidi

Hxc non poffunt intelliginifi jJje Cathnh' cis,amp; obferuatu neceffariis traditionibus,nbsp;congruunt cum Sacrisliteris. Alioqui his op'nbsp;JJe prs. poni poteft, amp; debet quod ait TertullianüS’

ritate iudicanda Çunt.

Manifeftum enimeft, oporterefn Ecclen^ omnia per Scripturas doceri amp; demonftrari.

THEO LOGIC. 5î dinibusj in primis verô his, qui alios cum fru-ûu docerc volent.

Getieris explicatio.

Leftionem meditationc definimus, non au temoculorum infpedionc.aut emëfionc, quianbsp;hic non tain referre iudicamus, vtrum ipfe le-gas,an verô legété audias attcntc:deindeGrxnbsp;Cl àviyvuffiv expediunt per at'a/xi'»Knv,amp; ivctynu-»tu,per ava,u»))£amp;z~»tti*Et Hebræi locum Pfalmi,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

amp; in lege eius meditabitur die ac noél:c,de attenta ledione interpretantur, quæ verc cft ineditatio.

^.xtrema, LePiionis-

Ponimusillam inter duo extrema; dcfeftus cft negligentia, cxccftusargutiae velSophifti-ce.In defeftum peccant, qui cum poffint nonnbsp;incumbunt Leftioni : deinde qui legùt quidêînbsp;fed lefta non curant vt intelligant, verùm edinbsp;fcuntjamp;r recitant Scripturas,vtpfittacus fuumnbsp;3:«qps. His alii deteripres funt, qui nonfolùmnbsp;ncgligunt, fed aliis etiam authoresfunt con-temnendi omnem lcûioncm,quales funt, quinbsp;teuelationes iaftant.

Exceffu peccant, qui diligenter legunt, fed wgutè nouum quacrunt Scripturae (rafum cônbsp;ttamentem Spiritus fandi. Inter hacc duo et.'nbsp;ttema Ledionem reponimus,munimûfque ilnbsp;«tn diligentia contra ofeitantiam, amp; iudicionbsp;Montra ftrophas fophifticas.

Miindafam ejjè

Addimus quoque in definitionCjCtiani diui nitus eflc mâdataùi,qnod facile perfpiciet qu*nbsp;legetitcap.ó.irJéJ-'iy. Deut. amp; Chiiftus loan*nbsp;5.nit,Struteminirlt;iripturas,-amp; Col. 3. Apofto'nbsp;ÏusYc'riEit, Sèrmo Cfirifti inhabitet in vobiSnbsp;copiosèjin'omni fapicntia,amp;c.

Veruin quod omnibus vitae humanæ ordi' iiibusmandata fit,forte non ita perfpicuûnbsp;nos id cxd'tatis locis fie pi obamus.

i.LcdioScripturæ mandata eft parentibü^ amp; liberis : at omnes vitæ Innnanae ordineshi^nbsp;metis ineluduntur; funt cnim omnes vel paf“^nbsp;teSjjVc^lp/jerijfinonvtrunque: ex quoefficiti”^nbsp;omnibus ordinibus elfe mandatam.

Deinde .Cliriftus cùm lecfionem præcip^'' retjloan. 5. rationem addidit,, quat hoc ctiafl^nbsp;euincit : videmini vobis vitam inhis haber^'nbsp;quafi dicat^probo piaeiudicium tjuod adnbsp;iiem Scripturx adfertis,fcilicet in his vitam ï'nbsp;ternain côtineri,ex quo fie colligimus: vitæ se'nbsp;ternac cura ad omnes ordinespertinet.-athao^nbsp;folae monflrant Sacrx literae : igitur harumnbsp;ligensamp; cum.iudicio fufeepta mcditatio om^*nbsp;bus ordinibus eft præcepta.

j.Prætçrea omnium ordinura pfficiaSacr^ literæ omuiù reftiffiinè expedtunt: vt quid r^'

THEO LOG IC. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;35

fit rriunus parentum,quod liberorum, quid de «at coniugato3,quid virgincs amp; cœlibes.-quacnbsp;officia non aliunde meliùs difcuntur, quam exnbsp;Sacris literis.

4. Addimus etiam hoc,quôd falutis propriaî ratio omnibus debet certa amp;: indubitata eflc.nbsp;Valde enim abfurdum cR corpus diligenter eunbsp;tare, eique nô nifi optimos adhiberc medicos:nbsp;animae autem curani permittere curatonbus,nbsp;nonfolùm imperitis,fed etiam prophanis in-terdum, qmbusnc pecusquidein viliflimuninbsp;commitcrcs. Itaque fit ftatuere debemus, o-ttinibus Leftionemhanc pracceptam elfe.

Aâ minifiros in primû^eStArehoc mAndAtum.

Euincit hoc ipfa ratio.Si enim omnibus prae ceptum ert,etiam auditoribus, ergo magis Prænbsp;fidibus Religionis, à quibus interpretatiofae-pe petenda cil auditori. Deinde quia officii honbsp;tum eft alios docere, confolari,erudire , con-nincere: quae nonpoflunt fine diligenti letlio-ne.Sed apertum eft Apoftoli praeceptû i.Tim.nbsp;4.quiiubet intédere Lcâ:ioni,cùm cidem tri—nbsp;buat hanc etiam laudem, quod à puero Sacrasnbsp;fiteras nouerit.

Deßne LeStionis.

Quia Leftiocum iudicio fufeipi debet, ad Ëneni aliquem referatur oportet. I s eft certanbsp;vtiÜtas quammdc refer eraus.Hanc magnifico

C.Ü.

Tertio , accedamus ctiam hoc propofit®’ nos hinc abituros meliores. V t enim cibus nonnbsp;prodeft corpori riifi in alimentü corporis connbsp;uertatunfic iudicare de Icftione debemus,nonnbsp;profiituram Scripturæ leftionem, nifi inmo*nbsp;res conuertamus falubria illius præcepta.nbsp;hanc fententiam eleganter inquit Auguftinn®nbsp;de operibusmonachorumjCap.iy. turn proddnbsp;fe Icftioncm fi fecerimus quod lcgimus: amp; 3^“nbsp;bijbeatiffimus eft, qui diuinas feripturas cofl'nbsp;uertit in opera. Confentit his ipfa Scriptn^^nbsp;2uæ Rom. 2. non auditores fed faûores in^*'nbsp;candos dicit, amp; Chriftus Luc. 12. dcfei'3‘’ fnbsp;fciente voluntatem domini, ncc faciente, jnbsp;Et Iacob.3, feienti bopum facercjnec facit, ‘

THEOLOGIC. 37 cipeccatum eflc. Hæc facile fit ad ledionemnbsp;applicare Magnus fanè tliefaurusnobispro-ïTiittiturinfcripturis ,fi obfequamur hisquxnbsp;legimus:at fictus amp; ftridor dentium, fi Icftio-Jii contraria feceriraus. Philofophandum igi-tur hic nobis eft non verbrs, fed vita ac mori-

4. Addamus hoc etiam,eo fine diligenter le -oCndam,vt confequaniur facultatem docendi alios verâ pietatcm. Illa quidem datur diuininbsp;^gt;K,fed Icftione alitur. NamScriptura fuppc-^itat materiam omnium quacftionum , huenbsp;ad docendum, conuincendum, confolandum,nbsp;lt;^lt;jihottandum ,inft;itucndum,amp;c. Methodumnbsp;autem pro indaftna adhibere concedit ad vti-htatem auditons. Quam optimam afferent,nbsp;3ui in humanionbusdifciplmisnon plane rues fuermt.

Diuifio LeSHonis.

Bipartita eft Lcftio,alia priuata,alia publi-caiilla intra parietes fufcipitur,amp; ad publicam refertur apud ftudiofos. Ét priuata vel eft va-§a,vel ordinariaivaga plus voluptatis habctivtnbsp;ait Seneca,fed ordinana plus vtilitatis.

Publica in Scholafticam amp;popularem reftc diriinitur.Scholaftica dicitur quxinfeholisinnbsp;ter ftudiofos regnat : popularis in cœubus to-tius Ecclefiac dominatur.

Eft amp;hxc obfernata varieras, quod alia fit C.iii.

38 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

nudalcftio Scripturæ, fine cxplicatione adlii' I)ita,qaa]isoliinin monafteriisfuit.amp;ad mcii-fam doftornm viroriim.Haiic cómendat Aug-epiftola io^.amp; Hicion.alibi.

Alia habet adiiindani iiiterpretatione,qua-lis in Ecclefia fern per fuit in vfu- Hine etiani leftoris officium in Ecclcfia manfit, re propcnbsp;ami(ra.Lcgcbat aiiteni is Scnpturani populo,nbsp;quam mox alius explieaict,Hanc commendatnbsp;luftinus Mart inapolog.z. amp; Tertul. jnapO'nbsp;log.Sed ad priuatam reuertamus.

Partes Leêîïonis.

Du3e funt partes Leftionis,diligentia amp; ii^; dicium,illam vocamnstp‘w'«lt;ni'jex verbis Gfir*nbsp;fti.Ioan.5. hoc vero,(59/ai', ex verbis Apoftohnbsp;Col.. 3. Sermo chrißi {»habitet i» vobis,!» ofn»^nbsp;ßipte»ti(i,amp;c. Qui locus nobis partes Ledio-nis fuppeditat, diligentiam, inquara,amp; i“'nbsp;dicium, vt declarabitur in loco de interpreta-tione.

De diligentia.

j.Diligcntiani inunirnus duobus comitibus, alacritate amp; confiantia. Alacritas tædium Ifi*nbsp;élioniscorrigit: conftantia vero in curfu reti-net:vtrunque efficict vt.amp; inulta amp; frequéternbsp;amp; vtditer legal.

De iudicia.

Indicium in leftione admodum eft necelfa-tiuraaiam monftrabit hoc aliquem delcftuiu, turn

THEOLOG'IC.

tuni in tempore legëdi.vt marie amp; ^^efpcri cer tishoris légat : nercliqua (tüdià hüma'nitàtrsnbsp;negligat: deinde certa fint iriteriiàlla repeten-di vel quæ audmit vcl qiiæ ipfe priùatiin col-legit.

Deinde delcftum habcbit inlibris legcdrs, quos primo,quos deinde (it ordine lccturusivtnbsp;àfacilioribus ordiatur , qualcs funt’hiftoriæ.nbsp;EpiftolasD.Pauli fiingrcdiatiir,bréuiores fé-ligatinitio, amp;quæ deminiftri ofticio iri pri-inis difputant, qmlis vtraqrie ad Timotlieumnbsp;¦amp; illa ad Titiim,qnas tJlnquam idcâfti boni minbsp;ftri fæpe repetet.llc exemplum Apollo exAd.nbsp;cap.iS.fæpe infprciet:excitabitur eriirh ad dili-gentiam, amp; in propofito corifirmabitûnquàlenbsp;cftetiarn exemplum EerrœcnfiunriAil.iy.finnbsp;gularc diligentiæ amp; tiidicii exemplum. '

ludicium volo cöftarc pietatè Sc methodo, Pietasdiftabitittreucrentetléftioncrfi accédât,fynceriter ad lila vei(etur,amp;oriiriia ad Donbsp;ririni gloriam dirigat,fui profedum, ac proxi-’tti coinmodum (ic fiet,vt hærcfès eaucat, neenbsp;’vilia colligatjrie pro tbefauro carböfies fibi cogérât.

Methodus lucem adferetiacf^ccm in öbfCu *¦gt;5 accendit pietas,quam diriget iuethödu5,nenbsp;cum acre colluftetiir.

Methodj duo officia conftituo; difponere, C.iiii.

40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

amp; annotarc.Difpofitio eft certa fcries amp; cobs rentia verborum leftionis, quam ita rigide acnbsp;fuperftitiosc quacret.vt fine hac nulla velit legere pcriodum. Annotatio autë, eft relatioinnbsp;fua commentaria,fententiarum, Sc praeceptionbsp;num cxempla,quæ olim fibi vfui fint futura conbsp;tinens.

Commentaria voco,quae Græci ret veteri vfu vocarunt.hodie locorum comu-nium dicuntur bbri.

Delocùcemmunibus.

Tales libri, vt dixi, Græcis dicebantur vsrt-/*izi!/za5t,inquibus ftudiofi annotarët fibi quï' uis quae putarentaliquando fibi vfui fore-his liberum fingulis relinquo ordinem fuis ft“nbsp;düs maxime idoneum, quem fequatur amp; diligenter teneat.

i.Hoc faltem addo,tales libros non farcien-dos efte titulorum copia,in quibus non habeas quod reponas, minus etiam quod hinc vtiliternbsp;depromas : vt in domo non laudatur vacuumnbsp;conclauc, fed quod habest copiam aliquamnbsp;rum necefl'ariarû : fie de titulis ftatuendum c^nbsp;feo.Sunt enim cellulae quædam, in quascom-portare oportet res vfui futuras.

Deinde non fblùm rerum hic conftituen-doj titulos,fed phrafeôn,in primis autem præ' ceptorum artis,vt habeas obfcruationes exor-diorum,narrationum,propofitionum, confir-mationum,confùtationum,epilogorum. In“'

THEOLOGIC. 41 tiliaenini iudico omnia artispræcepta ,quænbsp;vfum nullum habent in ledione, amp; quorü ex-enipla nulla poffis proferre. In hac re in pri-inis fefe exercebit diligentia,amp; ingenium périnbsp;clitabitur, quantos progreffus in artibus iâ fe-cerit, quo recurrendi femper occaüonem lia-bebit.

Commune inftrumentum huius excrcitii fitx7aZt)(n;,refolutio, necannotabit vlluinti-tulum in locis fuis quin illius vel vnum ïam banbsp;beat cxemplum, cuifperet fe pluramox addi-turum.

7)1? Anaotntione.

Duo officia Methodi conftituimus, difpo-fitioncra,amp; annotationem.Difpofitio ad inter prêta tioncm pertinet, de qua poftea, iam denbsp;annotatione pauca.Triplexillms fit cura, rerun],verborum,ac præceptorum artis,exqui-bustotidemlibnlotorum communium einer

i.Loci rerum funt, qui continent cxplicatas quarftiones Theologicas, de præcipuis articu-lis fidei noftræ, quæ quouis ftculo ih Ecclcfianbsp;fuut in controuerfiam pertraftæ.

î.Verborum loci funt qui phrafes,ornamen ta,figuras,virtutcs ac vitia orationis cxplicant.

S.Præccptorumfunt, artisobferuationes amp; exempla,iii primis Dialeél.amp; Rhetor. Pnniünbsp;Renus certatim hodie excolitur ferè ab omni-Dus.Secunduni à paucis.Tertium.vix duin rc-

42. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X AMEN

périt cultorern. Eïoc igitiir paucis illuftrcmn«. cxeinpliitn ex IcóUone epiltolarüni D. PauHnbsp;deproincHtcs.

Loet ^e^erales pr^ceptorifm.

Ponoigiturme itcrum lefturum epiftolas D.Pauli,amp; recipio me ad præfcriptum defini-tionis noftræ, Iioc eft, diligenter amp; cum iudi'nbsp;ciolcffturum Deinde ad locos communes ar-tis.nonrerum refpefturum, amp;in hac ipfa re canbsp;uebofuperftitionein ne affcftatè amp; fine fru-élutitulos,vana domicilia toacerueni. Scio e-nim ludiciiim à nobis munitum pictate, quXnbsp;diiftat Spiritus fanóli libeiiorem efte ftylnin.

His fic pofitisjtria conftituocapitalocoiuna artis, præfertim in epiftolari genere fcriptionbsp;nis.i.Q2is.i.Ciii^.Qnid fcribat.

Hos locos Cx præccptis habco amp; video ob.' feruari à Spiritufanélo, idedque eófirmor ex-emplojin ineo propofito.

c^sjcribat.

Hue rcferoyitam Pauli per locos perlbna' rum explicatam. peindcinfpicio fuasepifto*nbsp;las omnes lin quibus animaduerto duplex di-crimen.Quædani ennn nomen fuum expref-fum habentjde quibus nemo fanus dubitat:a-liae nomen illius nö exprimunt,vt illa ad Heb-ideó de bac multi fæpc dubitarunt.Eft amp; altera varieras , quod aliæ folius Apoftoli nonuB®nbsp;fcriptïB fint,vtlila ad Romanos,ad Epheß°j’

ad Timot heû ambæ,ad Titum, amp;c, Aliæ plu-res autbores referunt, hoc eft non folius Apo-Itoli nomine fcriptae, vt in quibus quofdâ collèges fibi adiiingit. Quales font ambæ ad Co-finthiosjlla ad Galatas,Philippcnfes, ColoC-fenfes,Tltefl'alonicenfesambæ.amp; ad Pbilcmo-nem.Hæc pollea in examine titulorû pleniùs explicanda veinunt.

Hue refero explicationem breuem earuni EcclcRarum,ad quas fenbuntur. Deinde oc-currit ex infcriptionibus ilia varieras,qnôd a-liàsfcribit ad intégras Ecclefias,vtadRonian.nbsp;Corinth.Galatas,Ephcfios,Pbilippenfes, Co-loffenfes, Tbclfalonicenfes : alias verb ad pri-üatos homines, vt ad Tiniotheura,Titum,Phinbsp;lemoncm,amp;c.

Hic tertius locusrerum eft,idebquc admo-dum copiofius : diftinguo hune in generales lt;:lancs, ac refero hue occaftonem feripti, pro-Pofitionem,partes,genus,amp;c. ex quibns omnibus bypothefis conftat totius feripti. Hisitanbsp;lt;^igeftis refero mead «Têvre/!«; bporT/tT«?fimilinbsp;diligentia amp; iudicio,amp;e. ‘ '

Ext)trimentum.

Ponamus huius rei exêplum,ex quo de reli-ftuisGmili modo iudicium fiat. Sit prior ad 'Tbeflalonicenfes.

EXAMEN

^^fuerintTheJJalsfitcenfes.

Thcflalonicam alii mctropolitn Macedo-niaefaciunt.Plin.lib.S.cap.io.ék Mela lib.2.ca-^.fimpliciter Macedonian adfcribunt. Célébré fmfle nomen ipinm arguit.Strabo lib. 7, refertnbsp;fuo adliuc tempore florentem fuifle,cuius ift^nbsp;funtverba, » vuSp.ci.xiç'a. twv à.XA*iv sJotViTp«,nbsp;hoc eft,inter alias Macedoniae vrbes ciues bo-nos amp; fortes alit.Tabulae Græciæ elegantiffi-molocofitam defcribunt,abortuamp;. Septentrinbsp;one Chabrim fluuium habet, qui per regio-nem Amphaxitum à Septentnone ad Ortuffl»nbsp;inde in Meridiem conuerfus mari fefe exonerat. Ab occafu eft Echedorus fluuius,vnde nonnbsp;procul diftat Berrœa ad radices Cythariinbsp;mentis pofita , quo fe recepit Apoftolusnbsp;Theflalonicajtumultu illic orto. Aft.iy.à Me-ridie habet mare ampliffimum, in cuius recef-fujfinuoportunoconditafuit. Antiquitus di-fta fuit Thermae, hincThermaicus Gnus. Nomen illi ab euentumutatum eft. Nam Philip'nbsp;pus Amyntae filius,mcmorabili clade ibiThefnbsp;falosfudit, in cuius vidoriæ memoriam putlt;’nbsp;vicinam vrbem Thermen diftamThcflaloni'nbsp;cam. Mox Caflander hanc ipfam vrbem mn-niuit amp; in gratiam vxorisTheflalonices, qufnbsp;amp;ipfa Philippi Regis fuit filia, nouumvrbisnbsp;nomen confirmauit, vt vetus plane abolitun*nbsp;fitifinui tamcn remafit,qui apud fcriptorcs,^nbsp;pofte2

THEOLOGIC. 4J poftea in tabulis Gnus Thcrmaicus dicitur.il-la cftTheffalonica, in quaTheodoGus Imperator,ob feditionem grauiter animaducrtit innbsp;ciuesjob quod faétuni mox ab AmbroGo Mc-diolaniert cxcommunicatus,nouo in ipfos lmnbsp;peratores cxemplo. Ad hanc poftea infœlici-ter pjgnauit Conftantius aduerfus Sarracc-nos.Nam cum conftituifl'et prælio deccrncre,nbsp;noftu per quictem vifus cft Gbi Tbeflalonicaenbsp;cfle : quare fpem de euentu prælii concepit,nbsp;férnquc ducibus propoGiit: réomnes applaufunbsp;cxceperuntjVno excepto, qui Gc interpretatusnbsp;vifmn;pacem fuadeo quærendam ab hofti-Imperator: nam hoe fuadet viGo,

Nee falfa fuit interpretatio; nam in prælio fuperioresfuerunt hoftes.

Hodie Salonica dicitur fub mifcra feruitute Turcica. Aliquandiu Venetis paruit, quibusnbsp;^faditafuit ab Andronico,dc quo vide Laoni-'«nj hb.3.

Occafio.

Hanc fumo partim ex hac ipfa Epiftola cap.

Sgt;partim ex cap.i y.Afto. ex quibus liquet ®hlatara fuifle occaGonem. Nam inftitucrat

Apoftolus fœliciter in Gde Chriftiana: *d,vt ftt,mox improbi quidam ludaei, inuidianbsp;f.®’'‘^’ftgt;tumultu per vrbêconcitant,cx quo pe-^“lobcneftciofratru eripitur Apoftolus no-'%amp;:feiavicinam vrbera Berroeam confert.

EXAMEN

quæ cd ad radices Cytharii montis. Hine Ion-giùs Athenas vfque procedit, inde Tiniotheö ad eos reinifit : partim vt de lia tu illorum pefnbsp;ipfum redderetiu'ccrtior,partim vtin fide fu-feepta iiouam confirmaret Ecclefiam. Qnonbsp;Cij’. 3- reuerfo ad Apoftülum,feu Athenas ,vt vide-tur in hac Epitlola fignificarc,fcuCoiinthinibnbsp;vt quibufdam placet,retulit fummam pioruinnbsp;conftantiam, pericula amp;. damna, quæ Chrilhnbsp;nomme alacriterfcrant,adet) vtmeri quoquenbsp;pro hac cöfeflione hnt parati.Hinc motus eftnbsp;Apoftolus , vt ad eos h.inc fcriberet cpiftolartijnbsp;quæ ad conftantiam hortaretur bene currétes,nbsp;fiinitlque vitia quædam apud eos corrigeret,nbsp;amp; ad officium renati hominis diligenter hoi'-tatetur.

Difficilius efl interdum iudicare de genetc epiftolarum D.Pauli : nec fatis hæc res eft de-cifaapud interprcte3,vt mihi quidcm videtur-Sed ita expedier fe iludiofus.In fingulis vnuiHnbsp;eft quoddam prædominans: reliqua accelforianbsp;funt,amp; interdum plura , quæ principale dll’'nbsp;Hrant amp; confirmant. Ac prædominans ex ipd’nbsp;arguinento fumatur, amp; finali caufa. Vt in haenbsp;cpiftola dominans genus eftnbsp;tio eft,'quia ad conftantiam præcipi^è eos inci-tare vult.Accefloria deinde plura liint,quæ a“

vt tTrM’iTiKor, quo vtitur primo amp; fecundo capitibus, ipfos laadansabanteaftis : fe veronbsp;cap. ornât ven doftoris virtiitibus mini-nie fictisTacmnt auteni ad fupcvius principale cónfirmandum. Crefcitenim laudata vir-tus,amp; itnincnfuni gloria calcar habet, amp;c. Sicnbsp;accedit^TstpttiveT/Kov, quo ad officium liorta-tur renati hominis. Item t77-a»sXT/zoigt;, quo

r/Ks'if, quo Vitia corrigit. A/^aKT/Kor, quo in-ftruit, ac docet, quid in dubiis quæftionibus t. fequ) debeantjamp;c.Ad huncmodumfi degenenbsp;fciu omnibus epiftoliscoullituatur , magnanbsp;lux interpretation! accedet, atque id totum denbsp;hemasobferuationibus artis.

Vt de generc nemo rcótè conflituet, nifi ex ipfo contextuific dc certa propofitione,ac fco-po, non aliunde conftitucndum cft. Sepofitisnbsp;igitur omnibus commentariis ipfa legatur amp;nbsp;ïelegaturepiftola, donee fcopum deprehen-das. Nam hîc oculatum oportet elfe leftoremjnbsp;ne alienis oculis pluscredat, quam fuoiudicio,nbsp;^æratur igiturKamp;tvi/^uv'. deindeetiamtonbsp;hone, fîincconftitueç'a^r. Theflaloniccnfesnbsp;hifufccptatainfaeliciter profeffione, quam

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

conftantiffimi cfle debent. Propofitionis fif' mamentum, hocnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affert : quia in

hac diuina eleftio vcftra patefafta cft: hinc fc' quitur a/'T/ov,hoc eft,firmament! ratio: quia innbsp;potcntia Spiritus fanfti efi propofita, quia ctnbsp;wAHpoipop/«w6AÄ« , quia ad excmplum Chriftbnbsp;amp; Apoftolorum cum magno pcriculofuitfn-fcepta, quia aliis Ecclcfiis vt exemplum prsf'nbsp;luxi(lis,amp;c.

Collige igitur in Syllogifmum totamcaU' fam,ad hunc modum.

Doftrina quæ voscertos reddit de vita terna,in hac debetis eflc confiantes.

Sed Euangclium quod à me didiciftis reddjt certos.

Ergo in hoc oportet cfle confiantes.

Minor probatur, quia habet in vobis m^n*'' fefi a argumenta Spiritus fanfti, quia fidemnbsp;miter cofcrt,quia ad exemplum Chrifiinbsp;poftolorum, amp; quia à veris dodoribus eajnnbsp;cepifiisjamp;c.

Hadenus de propofitionc confiituend^’ quae vt rede etiam conftituatur,multùffinbsp;menti habet.

Partes epiflola.

Diuifio interdum nude fequitur artis interdum inferuit materix præfenti, vtnbsp;habeat membra,quæ memoriæ inferuiât.nbsp;nbsp;nbsp;.

hanc inpræfcntia diuifionem infiituimus-^

tHEOLOGIC. 45» ftolam totam in fex partes diftribuimus, quaenbsp;hoe ordine cohærent.

Initio fuo inöre,titulo compleftiturperfo-nas fcribentes,perfonam Ecclefiæ, amp; honori-ficam falutationem.

Deinde exordium comniodeaditum facit *-ad rei fequentis narrationem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z- .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amm.

Narratio leqmtur,(jua prxteritas res com-niemoratjhoc eft, qua Fortuna admifcrint hâc NatrA~ do(ftrinam:amp; quanta diligentia ipfe eos docuenbsp;rit. Ideo narratio bipartita inftituitur,i. de au-ditoribus,2.de ip fo doiftore.

Denuntiatio eft fui aduentus, addit caufas impedientes cur haftenus non vencrit ,quan-to'que illorum defiderio teneatur: item de eau fui.nbsp;fis miffi ad eos Timothei : neenon de rationsnbsp;feriptae epiftolæ.

Corrigit illorum mores , vt feortationem, r. fraudem in contraélibus,otium iners, facilita-tem ad res innouandas,(videntur enim naturanbsp;fuifle faciles ad feditiones) curiolitaté in quæ-ftionibusnonncceflariis* Contra hortatur adnbsp;renati hominis virtutes, dileftionem, pacem,nbsp;Vigilantiam,amp;c.

Epilogus demum fcquitur, comprecationc, falutatione,præcepto,conclufione,confuetac5nbsp;ftans,amp;c.

Spécial^ confideratio.

Generalis praeceptio fie fatis videbîtur in-

D»i.

ÎO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

ftru(9;a,fecundùm qua ni accedendû fuadeo ad oniiiiuni Epiftolarum leftionem. Hinc S'ttjri“nbsp;fcq ippivrii'tç fequuntur,hoc eiljfingularû partium diligens amp; repetita ledio quam ingtede-renmr,nifi res longioris elTet mlhtuti.

c^dfitinterpretatiû.

Intcrpretatioeftcôgruens explicatio cujh mente authoris, apta difpofitione ad comnio-ditateni audiioris adhibita.

Partes interpretaîioKÎs.

Eius partes duæfüt,Analogia amp;Metliodus-

Analogia eft conuenienriaiiiterpretatioiib cum aliis Scripturæ locis,in priniis cumnbsp;articulis^quos fi eiicrtat,aut cum aliis locis Scr*nbsp;pturæ pugnet, vitiofa cil. Virtus cmm inter-pretationis elt,conciliarc Sci ipturam, Si. I id«’nbsp;articulos ftabilirc.

Mcthodus ab induftria docentis afferri debet. Ac optimain aftcret,quia earn ex Pliilo^’“ pliia ,in primis Dialeélicis præceptionibus aC“nbsp;quifierit.

Hinc conftituîtur docendi genus dupl«^' Vniim (PH/xS/eç dicitur, populäre, nullis 1«5*'nbsp;bus allriôlum,fcd liberum ac vagum.Indenbsp;-)^apoy dicitur, quafi hians amp; languiduin,nbsp;cft paraphrafticum,quod authoris menteni a-liis proponit verbis,faluo eiufdcmfenfu. H*’’-f» prae ftet paucioribus verbis,

THEO LOGIC. -ji Sin idé facial pluhbu^quam author fecit, me-«nbsp;taplirafo ent.Si hbenùsdigrediatur adpopu-h captumàfcopoaathoris, à/ji.iXgt;iTiy.ov diciturinbsp;genere ohm plurimum vfi funt patres*nbsp;BaliliuSjChryfolIomusiOrigenes* Auguftin*.nbsp;Id hodie reuocatum eft m vfum docendi fednbsp;niethodico genere inftruôtumjquod ohm fcpanbsp;tatum fuiti

Mcthodicum inScholh manfitiquibus d«* laeinus adhuc Methodi i ehquias.

partes methodi.

Methodica interpreiatio bis partibuscon-

i.Hypothcfiseft argumentum locipropo-bti, perlpicuis propofitum verbis ex ipfo con-textUjiiö aliunde petitum: quod fiet illuftrius* ft præcedentium amp;. confequentium continua»nbsp;Hone conftet.

i.Propofitio paucis verbis totum argumentum conftringitihanc interdum locus ipfe pro pofitus cxprimit,interdum extoto côtextu colnbsp;bgi ab induftria debet interpretis.Si locus ipfenbsp;ptopofitionem manifeftam habet, interdumnbsp;folet nuda amp; firaplex efte,interdum veroargunbsp;Mentis eft veftiu,ilia a7rA»dicitur j hate veronbsp;, qma habet argumentorura quod»nbsp;«am feminarium.

Diuifio eft aptiffima, quae memoriae audi-toris amp; dicëtis infermt,deinde quae cxipfa ver D.ii.

$1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

borum feriem petitur,non aliunde afFertunat-que h æc natura lis eft, ided que propria,qu la ex verborum confequentia nataeft. Aliena eritnbsp;amp; coada ft aliunde inferatur, quia verbis nonnbsp;refpondet. Virtus diuiîionis eft, mini omitte-re,nec redundans ponere.Idcocauenda eftfu-perftitio in numero membrorum : aliquandonbsp;bipartita,alias tripartita, quadripartita etiam,nbsp;quandoque quinqucmembris etiam adhiben-daeft.

Laudabilis autem eft dicentis induftria nu-merum apte pofte mutare,nefempertrimein' bris fit omnis cuiufuis contextus explicatio. Sinbsp;tarnen numerum ternarium excedat partitif,nbsp;breuior amp; planior debet efle commentatio, vtnbsp;memoria auditoris iuuetur,amp;c.

£’'(£0607; explicatioeft, qua ab ouo ( vt die*' tur) prima diuifionis membra ordineperft'nbsp;I. qaimur,apta illuftratione adhibita.Huiuspar-tes funt ecphrafis,quæ obfcura reddit per ap«^nbsp;*• tiora. Analyfis quæ inueftigat argumenta, â”nbsp;rem probandam ,vellèricm orationis ex cif'nbsp;3. cumftantüs illuftrandam. Porifma quodnbsp;reriia«ones,addodrinam,redargutionein,e^‘’.^nbsp;folationcm,cxbortationem,amp;c. auditons a***“'nbsp;mo fuppeditat. Hancinterpretandi ratiol*®*®nbsp;excmplo ïam illuftrabimus,amp;c.

Exewplttm reiprtpofiu,

ScribitD.PaulusadCol.j. Verbum ftiinha-

T H E o L o G I C. 53 fti inhabitée in vobis abunde in omni ûpienquot;nbsp;tia, docentes amp; commonefacientes vos ipfoSnbsp;Pfalmis, amp; hymnis amp; odis Ipiritualibns, innbsp;gratia, canentes in corde veftro ipfi Domino,amp;c.

I. Hypothefis.Verfatur Apoftolusin dccla randa vita renati hominis, quæ refpondere denbsp;betprofcffioninottræ.Propofuit autem virtunbsp;tum duplicem ordinem.Primi generis fuerût,nbsp;Iiberalitas,modeftia,humilitas, lenitas, longa-nimitas. Secundi ordinis autem funt.dileftio,nbsp;paxjgratiarum aftio, verbi Dei ardés ftiidium,nbsp;circumfpeftio. De poftenon ordine hic Jocusnbsp;depromptuseft, in quo fpecialiter cômendatnbsp;nobis ardeiis llûdium audiendi, amp; traftâdi vernbsp;bum Dei.

z.Propofitio Apoftoli eft._Omnibus modis curandum eft, vt omnes ordines in Ecckfianbsp;Chrifti,quàm dihgentiflimè,amp; fruûuofiffimcnbsp;verbum Dei ftmper traftent.

3.Locipropofiti membrihoc ordine cohæ-rent. Initio pofita eft propofitio mandans dili-gentiam in legenda Scriptura.Deinde expri-mit iudicium,quod leélioni addendum eft, ne in dogmata vitiofa incidamus.Tertiô vfus hunbsp;lus diligentiæ indicatur , qui pofitus eft in do-cendo,amp; commonefaciendo. Quarto loquiturnbsp;de adiunftis,quibushæc diligentia ornatur.Dinbsp;cendum igitur eft primùm de ipfa legédi dili-lt;nbsp;geiitia,deinde de ludicio, tertio de vfu,quar-D.iii.

$4 to deadiunftis.

I. Diligentiam in his verbis rcquirit.Verbû Chrifti habiter in vobis abiindc.Senfus cftjio-minitenato quàm diligentifiime vcrfanduinnbsp;eft in verbo Dei, haiic fententiam veftimt A-poftohisidoneis verbis,quæ diligentiain cxptinbsp;inunt,ac rationes fuppeditant. Fiat igitur Ananbsp;lyfis,amp; primùm doceatur,Quid fitÀcT-oç Chrinbsp;fti,deinde quid inhabitare,tertio, quomodoidnbsp;fiat abundc.

Acgt;olt; Chrifti ferêaccipi foletab aliis pro dilelt;ftionc,dequa dicit Chriftus Ioan.15. noitK'nbsp;mindutumdoT^obis'vt dilt^AttsDos. Item ibidem,in hoc cognofcent, quôd meifitisdifti-puliihinc præceptum diledionis dicitur Chrifti mandatum i.Ioan.S.qnod hîc per fcrmonénbsp;accipiunt,hic A6gt;oç eft chtûA«, Sed hos refutarenbsp;non eft difficile , quia Apoftolus hîc proprio loco amp; ordine de dileéiione egit ; nonca-rerct ordo, amp; enunieratio Pauli confulioJiCnbsp;non neceflai ia , fi bis idem diceret minin’®nbsp;fuo loco.

Ahaigitur fentcntia eft, X57m Chrifti eß® totam Euangcliidodrinam, vtfithic fenfu^'nbsp;?io7-oçChrifti,hoceft,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,fermod«

Chrifto agens,quifcnfushabetnotationem uangeliimam Chriftus totius Euangeliinbsp;fi fubietft um eft, adcô vt Apoftolus dicat fenbsp;hil fcire, quàni vnû Chriftum. Hic fenfusnbsp;habet vtilitatem, vtfciamus quæ doftrina ƒnbsp;Eccl®!'.’

r H E o L o GIC. ß-EccleGa Chrifti regiiare debeat,feilicet Euaii gelica, qu:c nobis pioponit Clinfti meritum,nbsp;rationem falutis,rcquot;eiicrationern, piamcon-uerlationem,cartes mores,amp; c.

Tertius eiiam fenfus ert ; Ao'j-oç tS ;t;elt;Ç'S dici potert de oraculis proplieticis,qux regnü,nbsp;adueiitam,natiiiitateiTi, doftrinam, mortem,nbsp;refurrertionem Clinrti explicanr. Icaque liicnbsp;ampliflimus fenfus eft : fernio Chrifti inhabi-tet Hl vob)S,hoc eft.doclrina Propheticaamp; A-poftolica,qux dcChnfto loquitur fumma dilinbsp;gentiaeuolm debet.

Diximus de fubierto , fequitur fecundo lo-coprxdicatum,Tohis: metaphora coiicinna ert, qux fuppeditat fuaue argumennbsp;tum.Vt enira domus pleiio iure poffidetur abnbsp;ordiiiario hero, adcó vtomnes ei angulipernbsp;uil fint, nilulquc non tutè amp; liberè accedat innbsp;lila. Sic verbum üei in nobis pleno lure régnanbsp;re debet.Hiiic eft quod templuni Spiritus finnbsp;rti dicimur,amp; Scriptura aliquotics tcmplù Deinbsp;amp; domum Dei pro eodein fumit.

i.Surnma igitur argumenti ert. Inhabiïare eftplcnoiuvc gubcrnari amp;ornari. Ergofum-ma diligentia traétanda eft Scriptura, totiqucnbsp;noseius imperiotanquâ propria pofl'effiofub-iiciendi fumusxurandum igitur ne firaus pro-phanadomus,amp; forte non verbi Chrifti^fedalnbsp;teriiis,amp;c.

56 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Deinde notatio perfonæ habet vim argu-mentijiaw/j«, indefinita perfona ad onines pertinet,quafi dicat,qm pietatem profitemini,nbsp;qui Ecdefiæ membra efl'ecupitis Visarguménbsp;ti eft à natura profeffionis,quafi dicat, fruftranbsp;glorianhni de Chriftianifmo nifi hoc praefte-tis. Ex quo ilia manat doftrina,le(ftionem Serinbsp;pturæ ad omnes ordines pertinere , amp; hincnbsp;quoque adlaicos,quamprohibcre perniciofusnbsp;eftcpnatus.Alit enim fecuritatem propriæ û-lutis, qux periculose imperhis, amp; prophantsnbsp;concreditur curatonbus. IdeoApoftolus hiCnbsp;intelligatur totum cœtum alloqui, habitet innbsp;vobis non folùm doftoribus, fed auditoribusnbsp;quoque, adedque etiam laicis amp; omnibus alibnbsp;ordinibus,qui modo membra Ecdefiæ Chriftnbsp;efle volunt ferió,amp; c.

Tertio vox quæ prædicato additur idé de' darat wÂv!(r;lt;lt;)çdioc eft,coptose habitet in -vohtf’nbsp;T/el opulenter.^ita aduerbium çrAaa-i , à PlU'nbsp;tofabulofo illo diuitiarum Deo fadum eft»nbsp;quale nos ab opibusopulenter formamus. Af'nbsp;gumentum hinepetatura frequentiaadmoi*nbsp;ftrandamdiligentiam. Quæ copiosèamp;nbsp;îenter facienda funt requirunt magnam dilig®nbsp;tiam.

Sed tradatioScripturæ opulenter fufcipi^” da eft.

Ergo magna cum diligentia,amp;c. Ex hoc af^ gumento prpmanat ilia dodrina , veras

THEOLOGIC. 57 Pes rei domefticae elle Dei verbum , cuius iu-geftudium vercbeatamp; domum, amp; Rempu-bl.amp;c.

iJnomuißipienM. Alter locus eft de iudi-cio in leótione adlubendo. Sapientia iudicium amp; reclam rationem fignificat. Sapienter trawant fcripturam,qui quod legunt curant vt innbsp;telligant,nc finefruétu legät: deinde qui intranbsp;nietas continent cogitationes, acinhxrefesnbsp;prolabantur curiofa interpretatione,intra hasnbsp;njetas fapientia fefe continet, quod alibi votât Apoftolus o’p'^oTo^éïv , reftè fecare ver-bum veritatis. Virtus eftin primis neceflarianbsp;doftoribus, deinde non minus ipfis auditori-bus, amp;c.

3« Docentes amp; commonefdcientes-vosibfos. 'Tertio loco de vfu nos adnionct.Leftionis v-fus in primis fefe prodit in his duobus mem-bïis,docendo 8c commonefaciendo. Docirinanbsp;eft cum verus fenfus Scnpturænbsp;tollatisaliislocis eruitur,amp; auditori perfpi-tuè proponitur : deinde cum adhibentur defi-^itiones rerum, diuifiones, explicationes pernbsp;taufas, confirmationes, amp;c- NyS’e«« autemnbsp;tft cum ex propofito loco obferuationes vti-leseruuntur ad mores corrigendos,cauëda vi-^‘a,amandas virtutes,caucndapericula, vi-inbsp;^5nda ftandahjamp;c. in his longe lateque difFunnbsp;'bt felcftionisvfus.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.yn

Hymhis y nbsp;nbsp;OdisfpiritMuonf, ia

J8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

^Atincnnefitesin corde ueßro^hß Domino. Oc-namcntaadiunda hic perfeCjUitur. Piam amp; ac ciiratam leftionem ifla comitantur, PfalmNnbsp;HymnijOdæfpirituales,quorum omnium diinbsp;pkx eft ratio: aut enim voce decantantiir, autnbsp;animo amp; Spiritulartorccitantur. Deniqueadnbsp;Domini gloriamreferuiitur, qult;T tria hîc c-i-plicanda fiint.

Acquod ornamenta attinet, récitât Pfal' mosjbymnos.i’t odas fpiritiiaics, quæ libentcfnbsp;pro iifdcmaccipio , vt fignificetur ardensnbsp;nendi pias cantioncs ftudium leftionem toif*nbsp;tari: quanquam in bis noßt obfcuriim qiioq^^nbsp;difcrimen.Nä Pßilmi dicuntur Græco verb»»nbsp;cantiones ad organum raufinimaccómodat^nbsp;inprimis adid quod proprie 4aAT!t'e«ot'diO'nbsp;tur à , cuius ongoeftex 4*squudnbsp;gnificat «pt-''--i,pulfo binc Pfalmiis cantio adiP'nbsp;ftrumcntum accommodata.Hymnns antenbsp;men eft laudatorium in Dei laudes compo'*'nbsp;turn. Ode autem eftnbsp;cftjoratiocantu prolata,rtaque Hymnus rytbnbsp;mum habet, cantu carere pnteft. Odeautci’’nbsp;vtruquc liabet.SK Gtæci dirtingiiunt in facP^nbsp;litcris,tarnen non feruatur hoc difcrimen.^'^nbsp;Pfallerc dicimur etiam mente amp; fpiritu,vt/'nbsp;Cor.i3.amp; Eph.5.pfallentes in cordibusnbsp;quod indefaftum eft,quia vox haec refpoud^^nbsp;Hcbraico lehilimfO^oA laudes fignificat:itaq'j^nbsp;lata ert fignifitatio Pfalmi. Significat enh”

TH EO LOG TC. lt;9 ‘‘’niini gtat iarum aftionem .Deinde voce pio-latum ÔC modulatum carmen, amp; interdum ac-comniodatum ad liarnioniam organi.Ode aunbsp;tein amp; Hymnus in eo djfterunr,quc)dHymnusnbsp;leinper fit facer,Ode autem poffit efle proplianbsp;na.Ideo Apoftolushîc diftercntiam adlt;lidit,o-dis fpiritualibus.Eadein habeinus ad Ephef.5.nbsp;loco iam citato.

Locus eft de vfu Ecclefiaftici cantus,qui fiiam habet vtilitaté,ii ludicio gubcrnctur, vtnbsp;111C requirit Apoftplus, hoc eft, vt cum fi uftunbsp;fiat,in lingua nota,no peregrma, vt eft i. Cor.nbsp;q.amp;c.de quo alibi.

Porro Cantus Ecclefiaftici duo hîc membra obferuand.1 fijnt,Prius eft modum feruarc, ponbsp;fterius animi affeétuin addere pium.

1. Admodum refero quod dicit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

gratia, hoc eft , vt fit gratiofus auditoribus,nc fit iiioleftus vcl prolixitate,vel diflonantia,vclnbsp;boatu,alióve indccoro ftrepitu vel geftu. Aliinbsp;interpretantur in gratia, hoc eft,vt fit gratiariinbsp;aftio coniunfta , fed , hîc non mate-iiani,ledformam potiusexprimit. Alterumnbsp;igitur membrum eft,tordis pmni aft'eftum connbsp;lungere,ne videlicet fit cantus nofter ad carnanbsp;les affeftus attemperatus, vcl orc pia canamusnbsp;aiiimoad impiaamp;' Trâptfya. difeurrente. Ca-uendum eft igitur pro animi affeftu, quod hienbsp;amp; ad Eph.j.in corde dicitur Pfallere,amp; i.Cor.

tfo EXAMEN

i4.mente amp;fpiritupfallcre.Cætetùra finis can tionum debet e(fe gloria noroinis diuini, quodnbsp;hic admonuit commate 1Ü.0 tf^ßDowbioAdeoanbsp;dixit Ephe. 5. amp; hîc cap. mox fcquenti verfo’nbsp;Omnia in nomine Dominifacite,gratias ageOnbsp;tes Deo,amp;c,

ALIVD EXEMPLVM RE-folutionis ex priore ad Thefl.cap.4.

AVerfuij.ad finem vfque cap.locus eft luftu pro mortuis. Scopus Apoftolieftnbsp;moderate lugendos mortuos,ad fpei noftrænbsp;vita æterna cófirmationem.Partes duæ font,nbsp;Propofitioamp; Confirmatio. Propofitio invet'nbsp;bisApoftoli eft (Ne lugeatis) quod accipio denbsp;exceffu, vt fit fetifus, pio homini dolori in fo'nbsp;élu defunftorum non efle nimium indul'nbsp;gendum.

Declaratur propofitio à contrariis. Nahit duo extrema funt vitia.Defeólus eft non lugenbsp;regt;vt funt affefti qui olimnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defende*

bant,amp; Stoicam «ç-opgt;i«v, vt Diogenes.In eX' cefl'u peccant, qui nimium dolori indulgentnbsp;fuofque more Ethnico lugent, vt Alexandernbsp;8 amp;c^' Hepharftionis mortem. Hie mos barbarus it'nbsp;repferat apud ludæos, vt videre eft Matth.5i’nbsp;Vnde in Ecclefia Chrifti nonnulli eundémo'nbsp;rem fuoslugendi retinuerant,vtadhiberentnbsp;praeficas, hoc eft, matronas,quae lachrymasnbsp;fingere

THEOLOGIC. 6i

fingere poflent,carme lugubre, quod ialemon Græci vocant, tibicines qui apio coronàti fu-nus ornarent, amp;c. bas nugas hîc damnat, medium autem conccdit, hoc eft, ad morem fan-ftorum fua defiere funera.Vt Abraham defletnbsp;Saram,Gcn.X3. Popnlus mortem Mofis,Deut.nbsp;S3-Iofephfunus lugubre inftituit paréti lacob,nbsp;Gen.vltimo.Et Chriftus deflet interitumvr-fiis.Ergo hominis interitum deflere eft hone-rtum.

Denique Scriptura refert inter pœnasnon ^^pelirijfed inftar afini abiici nô defietum,mo-^eratus igitur luftus honeftus eft,amp; c. Sed lo-Apoltoli contra exceflum folùm fneâat.

lugendi nô funt,quiafaltem dorm'iunt, ^orinire de corporibus,non animabus intcl

^crtiô,ab exêplo diffimili : vt refiqui, qua-

examen

iionita,5.c.

4.Qj» fpeni non habent, fic lugent,quali t» cat.defperabundi honuniscft lic lugerc , quaf*nbsp;aduin fit detota hominis falute: ergocaueU' ,nbsp;duin. Non liabebant autê fpem de falute cot'nbsp;poris,amp; refurteftione,quia in motte oiniiia h-niri a-ftimabant.

V 5. ExcmploClitifti,quem nondubitatisa moitiiistefutrexiiïe. Idêigitur fcntiainusdcnbsp;noftrisdefanvdis.Hinc Chriftiis dicitur print'’nbsp;genitus ex mortuis Cololf 1. quiaadillius'tnbsp;capitis exenipluni, nos ctiain vt membra fü*nbsp;musrefurrectuik

6. A modo refurreftionisj in quo prima*“' diciscura fpeciabit ad defuncloSjpræuenic]“nbsp;cnim nos,igitur vobis funt foe!iciores,amp;ped^'nbsp;iSlionieo gradu propiores,quia illi primumnbsp;eitabuntur, dcliinc demûnos inimutabim“*’nbsp;Id quod Apoftolus copioscamp; raagnificèoft»-’'*nbsp;ditjVerf 16.17AC.

L O C O R V M C O M M V-nium ratio.

Q^hîiferuanda efipàrüiiô^-Quæcunque vtilisamp; idoneaeft,qnabsd^ habenpotcll. Locialiicontrouerfifunt*nbsp;funt extra coniroucrfiâ. Et controuerfi nonnbsp;alu cum Anabaptiftisialii cûPapiftis^nliinbsp;domcfticis S(. aliis fedis; alii demque cumnbsp;term^’

ternis, qui in Chrifti EccleGamin terris non funt incorporati, quaks Philofophi,Gentilesnbsp;apnd vetercs.Iudxi amp; Turci ctiain hodie.

igùar claies locoram commitnïttrn

Prima eftclafiis loCormn conimunium,qui ttobis cuin Anabapriftis funt in contruuerl'ia.

Sccunda cJafiis habet locos qui cum l’api-ftis nobis funt controuerlî.

Tcrtiaeft loccrum aliarum feftarum no-ftri temporis.

Quarta locos habet contra externos, amp; eos 9nialieni,nec domeftici funt fidei.quales funtnbsp;Philofophi,Gentiles,ludaei.amp;Turcæ.

Quinta eos locos compleflitur, qui extra tontrouerfiam pohti funt*

Ex prima claflc loci aliquot contra Anabaptiftas.

De LIBERTATE CHRI-^

ftiana.

Curhic primus eßlücm.

Z^Via Catabaptiftæ ab hoc exorfi funt,amp;e-iasmalo mtclledu omnii mitio re-Hcueruat feditionib. Putabantenim eä exten ad res externas, ad dommia amp; iura publica

lt;^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

tollenda,quæ mens neque Chrifti neque Apd* ftolorum fuit.

Qmd efllibertas chrißtafiäi

Eft facultas agendiamp; viucndi iure rcnati libcrati hominis mcrito Chnfti.Ex quo fcqul'nbsp;tur earn pertinere ad bonu finem,amp;efiereruH’nbsp;fpiritualiû.Eft enim in homine'diiplex guhe*^'nbsp;natio. Spiritualis quae adomnes in genercnbsp;tinet.Violenta autemeft inimprobis.

amp; Ipiritus eft,non corporis.

Liberatio à Lege amp; eius dominioinaffl non feruata nos compellat ad pocnas. Chriß’’*nbsp;igiturimplcndo earn pœnas fuftulit.Quop^“nbsp;tinet locusadGal.j.'i^. Chriftus pro nobisnbsp;élus eft execratio, vt nos ab execrationenbsp;redimcrct.

Pertinetne hiec liberatio ad totam

Ad totam. Nam de ceremoniis Sc foréb^ j nulla eft controuerfia, cum Apoftolus dicatnbsp;Gal.$.6.In Chrifto Iefu,neccircuncifio

THEOLOGIC. 65 quam valet,nee praeputium.fcd fides per dile-ftioncm opcransÆt ibidc ver.i^ Si circimcidänbsp;niinijChrittus nihil vobis ptoderit. De luora-libus vero legibus dubitatio eft. Sed amp; ifiænbsp;fuo rriodo funt fublatx, quod feil, ad maledi-*nbsp;ftionem attinetmam amp; hx nos dartinabant, Scnbsp;ab ea malediélione amp; damnatione per Chri-ftü liberati fumus. Qtip teferö diftü Apoftolinbsp;Gal.^.i.in hbertate , qua Chnftus vos hbera-Uit,ftatc,ne rurfus iugo fcruitiitis uhpliccmininbsp;eßtert'iitßecieii

Liberatioàpeccato, quoreferimus onineä affedus amp; defideria carnis, vt nö folùm ilia innbsp;nobis non régnent : fed quæ Deus in nobis re-ijuirit, fponte Si fine mctu pöcnaruhi'prxfte-nius,Deiamp;pietatisamore. Hucpertinet locus Rom.ó.iz.Ne regnet peccatum in morta-li corporc veftro, vt obediatis illi per cupidita-tes,nccaccortimodetis membra veftra , armanbsp;iniuftitix peccato: fed accomtnodetis vos ip-lt;nbsp;fos Deo,amp;c.

^^eß-quurta (fecie^'^

Eft pofiu m ritibus amp; rebus externis, qui poflùnt fine vitiofcruari amp; ©mitti. Nam opinio neceffitatis, vbi neceffitas non eft, fcruosnbsp;nosfacit,quod jibertati Chriftianx repugdat*nbsp;Matth.iç.jj.Fmftrà me colunt mandatis hominbsp;num.R0m.14. V.14. Nihil eft commune,nifi cinbsp;qui cxiftimat eflè aliquid cómune.£t £zç, 2©,nbsp;£«i.

66 EXAMEN

iS.éxpreffiùs ait, in prxceptis ineis ambulatCj amp; non in præceptis Patrum vefeoruiiiènbsp;libertat^nbsp;î’oliti.ca ilia tft, Hec ad fuperiora pcrtinct-Nam ’^üâgéhiini Refpublicasnon tollit, imônbsp;confirriiat’.Vnde ad R oman.13. i. Omnis ani'nbsp;ma poteftatibus filbieéVa fit.Et i.Timoth.A-i«nbsp;dominispræfcribuntirt- præccpta : amp; vicifliiflnbsp;feruis, qilalcs dccéat cfle crga dominos. Quïnbsp;locuiir non babcrén t, fi libertas promifcuè alt;inbsp;externa pcrtineret. Præterea impimn efto-mnes promifcuè ad Iibertaté vocarc.cùm qu*nbsp;dam 4nt ferui natura, qui nec liberi cflè pofinbsp;fint, qcc, velint. EH amp; ipfa mundi gubcriiätiönbsp;ficinlUtuta, vt alia pfaeefle, alia parère velint*nbsp;Homoipfe dominiorationis fubiedus cft, *nbsp;feruum habet corpus, amp; peccatû hominisnbsp;meretur, vt feruitute aliqua quandôque pt®'nbsp;maturjVt difcat agnofcere fuos errores.nbsp;nutem de malis Princifthusnbsp;impijs ^^agifiratibusgt;

Non facit ad hant caufam j boni fint, riialijcùm etlam malis iubeant Sacræ literacnbsp;rere,amp; inobedientiam peccatum vocet * c**”?nbsp;ait'Rôin.13.3. Quilquis refiftit poteftati, P®’nbsp;otdinationi reluit. Hoc tamfn tcnendnifnbsp;eft^ ôbedicntiam hanc pertineread extern’nbsp;fie, ne quid contra Deum, bonos mores j amp;nbsp;pfaîn natdram præcipiantinain tum Deop*^

THEOLOGIC. éj debemus,quàtn hominibuî. Quare fie conclu-«nbsp;ditnus.

• i. Libcrtas Chriftiana cxtSdi debet ita,vt idnbsp;ferUrit $âcræ liter±. Séd éam extcndi ad polittnbsp;cam libertatem nonferunt Sacrjc litcfXîErgonbsp;ad earn extendi amp; trahi non debet.

a.Liberatioper Chriftû parta honeftear-i nalis amp; externa, f^uemadrrlodum nec regnumnbsp;éius de hoc milndo; Eigo ndn ell (juXréda hîénbsp;Politica 8c externa libertas.

j. lnutilis cil ad falutem ,noccns aiitemfC'^nbsp;bus humanis lila doftrina : ErgoàChriftianiànbsp;alienuni elfe debet hoc dogma.Inutilis,quianbsp;tiam ferui 8c non liberi in Chrifto habent locum,imo firmiores promiiïiones, fiqüidem fideles perinailferint.Nocensauteni,quia ReC«nbsp;publicas, inquibus Ecclcfia hofpitiutli quXricnbsp;amp; necellànolatitati perturbât, amp; piosmultisnbsp;perfecutioilibus,etiani non riccefl'ariis, vnà cûnbsp;nialis implicatiqudd experientia didJccre mulnbsp;ti ab anno 1521.

SEÇVNDVS LOeVS DE Baptifraoi.

eïi bapttfmtts?

Eft Sacramëtum à Chrifto infittutüm,quo' in Ecclcfia confortmm fufcipimur: vt Chriftonbsp;wfitifilii Dei efficiamur. Quo perrinet locus'nbsp;Eph.ç.zS.vbx ait Ecclcfiam à Chrifto fanébfi-E«h.

catam Sc tnundatarn lauacroaquz invcrbo-.

i.Præcipuc triplex eft. Primùm cftSymbo-Imn ,'quôddeleta nobis fint peccata itavt non amplius nobis imputentur: fiquidem nianfeii 'nbsp;mus in fide.

Secundo oftendit nobis mortificationeni. Nam immerfio in aqua docet nos cû Chriftonbsp;mortificandos.Emcrfiovcrônouam in Chri-fto^vitam fignificat,ita vt mundi ftudiis valedinbsp;camus, ac nouam, Deo'que gratâingtediamurnbsp;vitam.

Tertio Chrifto nos vnit, itavt bonorûeiu» omnium reddamur participes.

Infantes verb atr fnt bafti^ndi^

Quia bona illa,quæ per fymboium hoc de* clarantur ad infantes pertinent, vt eft vita X'nbsp;tcrna,remiffio peccatorum.Nô igitur fignuinnbsp;tantorum bonorum illis negari debet. Tribuunbsp;tur autem illis ab ipfo Chrifto,Matt.i^.i4.St-nite pueros venire ad me : talium enim eft tc-gnum cœlorum. Et cap. 18.5. apud eundcin,nbsp;Nificonuerfifueritis,amp; efficiarainificut pn^quot;nbsp;ri,non ingrcdicmini in regnum cœlorû. Cun'nbsp;igitur maiora , amp;quzpotiora funt, illis fin®nbsp;controuerfia tribuantur, minora illis non dc'nbsp;betnus negare:præfertim cùm maiora ilia p«*^nbsp;ifta minora obfigncnwr amp; confirmentur.

Secundo baptizandifunt, quia præceptuin

THEOLOGLC.

fiaptiftni eft vniucrfale, pcrtincns ad omnes cleclos. Et cum in iiifantiü turba plurimi fintnbsp;cleóh,meritö illistnbuitur.Qnodautem fit v-niuerfale,habcmus Matth.^S.ip.EuntcS docc-^nbsp;te omnes Gentes, baptizanteseos in nominenbsp;Patris, Filii amp; Spiritus fanfti. Et Mara 16.15.nbsp;Prædicate Euangelium omnicreaturæ : Qwnbsp;crcdi derit amp; bap tizatus fuerit,faluus erit.

Tertio, quia Ecclefia Cbrifti hoe itafem-per feruauit ,de quo vide Auguftinum contra DonatiftaSjCyprianum,amp; Origenemin 6,c.nbsp;ad Rom.vbi exprefsè etiamteftatur eftèhancnbsp;traditionem Apoftoheam Ecclcfiae relidam,nbsp;vt infantes baptizentur, amp; ipfos Apoftolös eonbsp;ficfuilfe vfos.

ArgtwtentA CAtAbaptifiArum.

PRIMVM ARGVMENTVM.

Matcï löjö.fcnbifur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crediderit

ti^tus fuerit:Sic ÂtAtth. iS.if).

Debet ergo fidesprAcedere.

Refpondco.Obfetuandus eftfeopus Chri-fti illic , amp; a d eü accommodandus totus locus.

Primùin mittit difcipulos ad docendum: mifit ergo ad adultos, cum infantes dodrinaenbsp;non fint capaces. Rcftè autem adulti trafiturinbsp;ad ChriftianiTmum ,priusfidcm confiten de*nbsp;bent,deinde bapuzari,

E.iii.

70 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Deinde non agitur illic,qui baptizari debeSt tiecnedcd qui faluandi fint, aut condemnan-di. Saluandos(inqujt) credentes, amp; baptizatos,nbsp;nonfflluandosqui non crediderint.Non igiturnbsp;ad infantes locus ille acccndos à Baptifraonbsp;reftè trahitutjcum non mens fit illic defcribe-re perfonas baptizandas.

SECVNDVM ARGY-

mentum.

NHUum extAtp^'itceptum, haptizandi ft on luat.

Refpond.Simili ratione colligcre licebit fb* |is viris ctiam dandam cflc Cœnam Domin’»nbsp;quum de muliehbus cxprcfliim totidé verbisnbsp;non extet pracccptuni,amp; difcipuh foli intcrfucnbsp;tint vltima: Cœnæ. Verùm c|uum circucifio'nbsp;ni fucceflerir baptizandi njandatum, res ipnbsp;declaratquid Dominus prjpcipiat. Quiadul-ti ad populum Dei accedebant, poft fiSci con“nbsp;feflionem circuncidebâtur.Qui veroin co po*nbsp;pulo nafcebâtur infantes,itidé circuncidcbafl'nbsp;tur. Sic in Ecclcfia Chrifti qui aduki accedöbnbsp;adulti baptizätur poft doótrinam fidçiifed nat’nbsp;in Ecclcfia,ètiâ infantes baptizandi funt, aliO'nbsp;quin Dominus expreftb mandate hoc etia cot-rexiflct.Qnsre tantum abeft vt valcat illud vtnbsp;in cÔtrariû magis pro caufä infantü faciat hof-modoiSi Dominus noluilTetinfätcs baptizar»,nbsp;man’'

THEOLOGIC.

mentum.

At qui on leguntur ApofioUin-

Refpond. Non valet confequentia. Non Ic gimus Apoftolos haptizafle infantes; Ergo nonbsp;oaptizarunt, nifi prius maioremhanc probet.nbsp;Quiçquid feriptura non eft,ilt;i etiam faftii nonnbsp;efl’e : fed id probari ncc potcR nec debet »cumnbsp;apertefalfum fit,amp; abfurduin Nâ quod Ioan.nbsp;w.Z5,fcribit de Chrifto , quod inulta alia fint,nbsp;quae feccrit lefusquæ fcripta non fint: nam finbsp;fcriberentur,inquit,per fingula ,necipfe epinor tnundus caperct cos , qui feriberentur,li-bros.Idcm etiam de Apoftoloruni faclis 8c di-flis veruni eft.Sciipta funt præcipuaquædamnbsp;ex tota hiftoria vitae.Dc rehquis indicium fierinbsp;debat Saerjs Jiteris conforme. Le^untur baptinbsp;wfle totas familias. Ergoçrçdibilc eft iniifdçnbsp;infautes,qm fint baptizati.

7i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Defidepriùs rcfpondeamus. Illius quidé capaces non funt, cùm de ilia loquimur v t exnbsp;ternaprofeffione quæ indicium rationi3,amp; vonbsp;calera linguae fonum rcquirit. Gapaccs tanieunbsp;eiufdem funt, fpe bona futuræ educationis.nbsp;Sed ne fie quidem fequitur : aftu nondum te-flantur fidem : ergo Baptifmus illis negandusnbsp;çd. Alioquin quid impediret ita ctiam colli-gcreîAftu nondum teftanturfefe fore fideles:nbsp;ergo in Ecclefiaretincndi non funt. Retinen-’nbsp;turautembonafpe: detur ergo eadem bonanbsp;fpe Baptifmus. Caeterùm de Regencrationenbsp;fimpliciter falfa cft propofitio,quod ninurujnnbsp;eiuscapacesnon fint.Quomodo cnim capacesnbsp;eius non etfent, fine qua falus ipfis non conti»nbsp;eat î Aut quae effet dementia diccre infante?nbsp;fineregencrationc faluos fieri, ant nullosfaj'nbsp;uo? fieri ? Vtrumque fané non folùm finit'nbsp;dum,fed ctiam impium eft diccre amp; affirmât^'nbsp;Quare infantes, qui faluantuc etiam regene'nbsp;rantur, iuxta diftum Chrifti Ioann. 5. 3. N“*nbsp;quisexaquaamp; Spiritunatusfuerit , hon p»'nbsp;teft introjre in regnum Dei. Sic ergo coUig^quot;'nbsp;tur.Quj capaces funt regencrationis, illi etiai”nbsp;capaces funt Baptifmi:Scd infantes funt cafS'nbsp;cesregenerationis. ErgolUi etiam funt caf^'nbsp;ccsBaptifmi.

THEOLOGIC. tertivs locvsnbsp;De lureiurando.

Qÿd efi iuÇiurAndtini^.

Eft veritatis cófirmatio in cótroucrfiis,Dci legitime adhibito tcftimonio. Dcfinitio fum-pta eft partim ex cap.6.i(S.ad Hcbr. partim exnbsp;j.Præcepto, Non aflumesnomé Domini Deinbsp;tuiinvanum. Continet autem caufaspracci-puas luramanti.Finis eftnbsp;Materia eft «mXoji«, hoceft,vbi hominesnbsp;de fide dubitantiquae dubitatio neccffario nobis eft diluenda. Eflfedus eft Vifclç 'TTÓ.n^ à.v-, terminât enim omnem controuerfianbsp;inter homines interpofitum iuramentum.At-que haftenus ex epiftola ad Hebraeos colleftaenbsp;partes.

Ad formam reliqua pcrtinct,quód Dei vin-dicis teftimoniuminterccdere debeat, idque legitime. Docet hoc praeceptum j.nam dumnbsp;yanè prohibetur aftumi nomen Domini iubetnbsp;id legitim èjhoc eft,vt iUc vult amp; prætipit,ad-bibcre.

rnde eßendes id Ucitinn effe?

Poteftidmultis oftendi modis.

Primùm à fineiquia Apoftolus ad Hebræos j^*tfinem efle omnium controucrfiarult;n,amp; ad-quot;iberi ad confirmandam verkatem, quae pernbsp;honefta amp; bona funt.

Deinde, Deus eins eft author. Deut. 6quot;. 15« Dominum Deum tuum mctucsamp; ei fermes»nbsp;amp; in nomine eius iurabis.

Tertió,Dei cultus eft in co: nam ciimhoni» nespermaiorem lurant.agnofcunt eumcor-diutii infpeftorem amp; periuriorum vindiceW»nbsp;quo Deus colitur.

Quarto, Deusetiamco vt re honeftavti* tur,vt Gcn.22.i(î.ad Abrahamum inquit,nbsp;mcipfum iuraui.

Septimo, præcipitur etiam vt extremun* remedium in certo cafu, Exod.zz. 8. In dep^’nbsp;fito fi furto fuerit ablatum, aut pecus nior’®nbsp;pcricrit, iurare debet depofitariusnon fuo vi-tio hoc elfe factum , acitahber crita reftitU'nbsp;tione.

Oftauo,eft etiam renati populi hæc notais Prophetis. vt Efa.65.15. Et iurans in terra iu'nbsp;rabit Beleiheame» in Deo vero. Et Icrem. 4*'nbsp;amp; 12.16; Et crit,fi docucrint vias populi mei,'^nbsp;jurent in nomine meo,Viuit Dominus,queu’*

THEOLOGTC. 7^

m Baal;s4’ficabuntur in medio populi mei.

ARGVMENTA.

dices ad locum Mat th. s Tobi Domi-gt;}us.,int^uittNon omnino iurabitts,fed ß( ferma velter^ Estyefi:»on,»o/j.

Rcfpond in eo loco Chriftum interpretari legcm,'Sc abufus corrigcre: non autcm tollerenbsp;iam latas legcs.Lex autcm crat de vjrciurâdo,nbsp;amp;eiusformula populo Dei tradita.Quare nónbsp;«ftcenfendum quod Chriftus cam tollat. De-indcnon dcbemus CEriflum cum Deo Patrcnbsp;cómittere, cum vna amp; cadem fit nó folùm do-flrina.fed etiam voluntas. Afferenda eft igiturnbsp;fententia ad illa verba, quæ Patris doftrinä Sj:nbsp;CRhfii interpretatipncm ac çmçndationé connbsp;ciliet, Tarn çum Deus Pater praecepent iufiu-randü,eó ]ue fit vfus,fan^Tiquc Patres amp; Pro-phetac,Chriftus hoe non tollit in fua dodrina.nbsp;Si non tollit iufiurandum apudMat. 5. fublatanbsp;eftcontrouerfia. Ac quarrendum,quid Dominus ibi corrigat, nimirum tcmerar:â ouotidia-ni fermonis leuitatem: non agit illic de otdiuanbsp;rioamp; legitimo iuteiurâdo. Quod veto vrgent,nbsp;Ke iuietis omnino: Vniucrfalis illa per fcque-têenumcrationê explicatur amp; rcftringitui.Nenbsp;que per cœlü,ncquc per terram,ncquc per Hienbsp;rofolymam,nec per caput tuum. Tales igiturnbsp;formulas lurandi prohibée, quae per res abas

']C EXAMEN fiebant. In bis eniin ludaei fc non peccarenbsp;ftimabant in præceptum Donnni,cùin noU’^nbsp;Dei non afTumeretur.Quófacit quod

Sn fermovefterjEft.eft.Dicnnr bic nofter fe\' ino,quo fponte vtimur quotidic, non qucinnbsp;nobisportnlat fub bona fide Magiftratus.

S E C V N D V M A R C V-mcntnni.

Jacobi i.i2. Ante omnia autem fratreiWtiA^ lite iurare-,neque per cælitm,neqtte ftrttfnbsp;ram.,neque aliud quoduis iuramentuttf'ß^nbsp;autem veflrum.,Efl,€U:non-/ion ,ne innbsp;pocrißn incidatis.

Refpond.Eadë eft fententia difcipuli, fuperiusfuitMagiftri.Nam cafdem fpecicgt;Cquot;nbsp;numeratamp; prohibct.Hoc autem oftédit qua-les oporteat efic homines Chriftianos, nitnnunbsp;itafynceros vtipforum vitio nemo habeatncnbsp;celTum vitra fimplicem affirmationcrn amp;nbsp;gationem ampliorem fermonis confirniationcnbsp;requirere, qucadmodum eft opus cùffl agiWfnbsp;çum hypocritis, qui faciles funt in promittcß*nbsp;do,non autem in praftando.

TERTIVM ARGV-mentum.

Tutura non Çunt in noflra potefiate : Ergo futurum nofirawvoluntatem iureiuraü'nbsp;do non debemm affirmare. ,,nbsp;Falfa

THEOLOGIC. 77

Falfa eft confequcntia.Nam fi hacc ftrtna e( fet ratio, de futurisnullæ pofl'ent fieri ftipula-tiones. At qui matrimonia contrahunt, fidctunbsp;dantinfuturuin.ln cmcndoamp;vendédo etiamnbsp;promifta fiunt infuturum.Sic in omnibus connbsp;traftibus amp; pcrmutationibus. Imo ipfi Cata-baptiftae cum adultos fufcipiunt in Baptifmo,nbsp;fidem dare debcnt de conftantia infuturum.nbsp;C^omodo ergo non fit Icue amp; fatis leiunum,nbsp;iuramcntum obidtollere,quiafaturi euentusnbsp;non fint pofiti in noftra potettate?

QJV ARTVS LOCVSDE Magiftratu.

efiMagiflratus?

Eft cuftos publics pacis amp; religionis à Deo inftitutus ad vindiftam malorum amp; defenfio-iiem bonorum. Ex hac definnione colligitur,nbsp;quód Deus fit author huius ordinisideinde adnbsp;tcshoneftasadhibeaturjfcilicet ad pacis cufto-diam amp; religionis. Sic Ariftoteles dixit,nbsp;ÇuÂrÇsç-îvôfxou.

Vnde oflendes rejneffelicitAm Chrifiianü^

' Poteft id oftendi vanis rationibus.

Primùm,natuta ipfa didat ordmc hunc efic neceffariü Chriftianis. Nam à natura fic quidänbsp;conditi funt, vt nee fibi nee rebus fuis pofiintnbsp;Confulerc.Hi certè natUHi iubente debent fubnbsp;^kcrius effe imperio.

7« nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Deinde inundi conftitutio oftendit grâdm cffe imperantiuni amp; ferujcntiurn.Nam hie Jfl““nbsp;£erior mundus àfupenori regitur.

Tertio, Sacræ literæ veteris Teftamcti hU® ordinem approbant j Exod.22.28. Deut.i6.i8'nbsp;Pfal.Si.i.dii appellaiitutjquia nimirumnbsp;funt vicnriiin terns. Gen. Lex datur *ƒnbsp;quieffuderit fanguincm hominis, per hortU'nbsp;nem tftundatur languisillius, vbi perfona oi-dinatiir imperans amp; puniensliömicidia. lei^'nbsp;miæ 251.7 lubétur ludæi pro pace imperiinbsp;bylonis orare, quia in pace illiusctiam ipbhn’’nbsp;habituri paceni. Accedunt honellifiinia p'O'nbsp;rum exempl3,qui amp; Deo placuerunt,Äin Ma-giftratufuerunt, vt eft Mores,Iofiia,Dauidä'nbsp;hiqueinnunicrabiles lofephctiam in A Eg/'nbsp;pto externum adminirtrauit regnum , idquenbsp;laiidabiliter.Porrone putemus veteris popubnbsp;hanc fuiffe liccntiam,in nouo Tctlamentoba'nbsp;bemus eiufdem ordinis approbationeftiji.Ti'nbsp;moth.2.i.iubet orare pro Regibus-d. Rom.iî'nbsp;I. Oinnis anima potellatibusiubdita fit. No®nbsp;cnimeft potertasnifia Deo. Item , Qiifqm^nbsp;poteftati rcfiftit, ordinationi Dei rcfiftit,nbsp;Et i.Pet.xnj. approbatur, aliiique loCis eom-pluribus. D4 Petrus inter reliqua ait, i^Petî’nbsp;l8.vt fubditi lint lerui non folùm boiib, fednbsp;tiam malis dominis.Luc.5.i4.Ioancs Baptiftanbsp;milites non lubet llationcm fuam defercre.E*:nbsp;Aft.g.^/.Euhuehus Chnllianus fit, nianensin

fonferuare religionc;eft cnim ciuseuftos. Qua ïe cura prjniæ Tabubc côferuandac præcipucnbsp;5d ilium pcrtinet.HincRegi commendabaturnbsp;Jioer Legis.

Secundo, Confernatio bonorum morum amp; publicæ honeftatis : quæ cuftödia ell fecündænbsp;Tabulx.Hm; pertinet quicquid de bonis mo-*^ibus amp; cjuilibus lc2;ibus conllituerunt Philo-fophi.

Tertiô.tucri bonos amp; innocentcsdioc eft,vt forum fortune falusc fint;Quô pertinet orphanbsp;norum,viduarum,percgrinorumtutclaj amp; innbsp;Primis Ecclcfiac Chnfti inhisternsoberran-tishofpitium ,cui inanfioncm amp;: patrociniumnbsp;^4gillratus debent.

Quarto, malos cohibere etiam vicorpora-Qliô pertinet pœnarum omne genus,ius bel Ü » quo fomptis armis honeftis caufis defendi-furpatria.

ARgVMENTA ^IB VS con-üelliturhic or do à Catabaptillls.

^^into,Luc.22.2SMt chriflits., Regts Gentium domimintur illis: vosuero non (ic: Erganbsp;dominm adgentespertinet, non dd chtinbsp;Itianos.

8ô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Refpond. Ineptt hic locus accommodatuT ad magiftràtum,quia iltic cQ: quæftiodcpriîn^nbsp;tu,quam ambitionein taxat Ghnftus : q.d.illo^nbsp;non elTc vocatos ad domiiiandù: fed ad docfiOnbsp;dum Euangelmm.

Secund'o^Miit.iijp .Ne refiflatif malo.’fed giflrattis cogitw niAlis refiHere:Ërgofii^nbsp;non licetejjein fnttgiflratu nenbsp;ntAlis refijtere.

R efpond. M àlum h îc cft iniuriaiû, quod debemus auidi vindiâræ ftatî perfequi.nbsp;autem eft malû cui refiftit magiftratus :quat'^nbsp;dillinguatur malumiamp; ratio iniuriarum- P*î'nbsp;uatas ferre debemus quoad fieri poteftiP“^’^'nbsp;cas vlcifcitur MagirtratusDeo iubétenbsp;veromorû hîc intelligi debet.Qaae enim e*'^nbsp;abfurditas? Malo ne refiftatis. Furtû,fcortatAnbsp;idololatria ell ma!ü:ergo hi s amp; fimilibiis nenbsp;fiftatis.Intclligaturcrgo malum in fuogenete*nbsp;Tertio, MagifirAttti mult a facit îniufiejà’f^^ .

libidinem : fèd ilU dijflicent Deo :

Magiflratus dijf licet Deo.

Refpond, Male colligit argumentum a fe' cundùmquidad fimpliciter. Sed ita rede fe“nbsp;quitur. Multa facit per vim amp; iniufte : Er?'’nbsp;multa in Magiftratu difplicent Deo. Deind®nbsp;diftingui debet inter perfonam Magiftratusnbsp;viti3,quac illi adhxrere poflunt.

THEOLOGIC. 8i

S^rtOypy vitrofAciuntyefuiadiußitiam per tMentyfjr J^irit» Dei ducuntttr: jQtMre'ttonbsp;opus habeut externa guberantione.nbsp;Rcfpond. Antecedens opus habet diftin-^jone.nam faciuntquidcra, fed imperfcftcïamp;nbsp;cum ducuntur Spiritu Dei, non répugnât quonbsp;’ïiinus interim Magiftratui fubfint.cùm amp;haecnbsp;pars fit Spiritus Dei. Confequens inde falfumnbsp;^olligitur. Namfinguntpcrfeftamquandam 'nbsp;’deam Ecclcfiar,quae in his terris fperari omninbsp;*10 non poteft,nee debet.

^¦euiora fitntreliejuaargumentay vtcïimdi-tutyTußo lege no e^e pofitamJte ijüod Apo . fiolus Rom.i2.J9.citat ex Deut.i2.}iy^ihinbsp;vindicia, ego rétribua^ inejuitDomi^nbsp;nui,(juafi toUeretur Magißratttt perfona.nbsp;R.Nam lex iufto homini non ppfita éi3t,et«nbsp;fi fub Magiftratu viuat: nam fponte facit quacnbsp;legis funt:amp; vindida Domini eft, quam etiamnbsp;pet ordinarium Magiftratum exequitur.

LOeVS QVINTVS, DE vruamp; iure belli.

bellttn^

Legitimam defenfionê, qua ordinarius Ma amp;ftratus iuftis de caufis fumptis armis, publicnbsp;iniuriapllatas propul(ât,aut res repetit.nbsp;i.£x ea definitionc conftat: priino opoRC-*¦« ittftas belli cfic caufas.

8i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAM E N

Ö.einde tantùm pcrtinere ad ordiiiariû Mî gifiratum, ¦

TcrtiÔ non mouenduinifed potius propul-fandum.itaquc optabilc crat cautiorcs efle ho* mines jn côdtandis bellisnon neceflàriis:euffl (nbsp;nullum fit tani luftum/juin multa fecum tra-hiat impia.

Licétne homini chrißiano helium gererè^.

Licet,queraadmoduravetenetiamlicuit j populo.

Primuni Deus per Mofem forma belli g«,' rendrpræfcripfit,Deut.2o.i. Certum autéeftnbsp;no^ræferipturumformârcibellicæ, niünbsp;Juillet fuis belli vfum concedere.

Déinde pii bella geffiii*e leguntur,vt Abri* hamus,qui Lothü hberat, amp; Chaldæos prxlionbsp;fundit.Gcn i4.;8. '

- Ÿiîrtiô s Joannes Baptifta apud Lücâ3.i4' milites iubet,ne quem concuterent, fed conténbsp;ti eflent fuis ftipendns.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

4.Rom;i^i4. Magiftratusdicitur nôfruftr* J gererç gladium/cd miniller elle m bonuin, Snbsp;nbsp;1

vltor ad iràm:qaæ aperte çôccdunt ius gladh, I non folùm contra priuata crimina, quæ ciuiÜ* Inbsp;bus poenis afiicruntur: fed ctiam Contra pubÜ* Inbsp;ca,qu3f arrnîspropülfantur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Qumtô, Aél.io'. i; CornêHtfs Cteilturîô itgt; nbsp;nbsp;I

liex milittæ conimcndatur obfîdem,amp;bapti* i xatusnon deferit militiam î quod ccrtc Apo* fnbsp;llolinontuVirentjfirescH'ctPÙsprohibita. ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Sexto/

THEO LOG It.

Sexto,apud Matth. 8.io.aliuscftCenturio, tides minficc laudatur à Chrifto,dicen-

Je ne ui Ifraele quidem tantam fidera mue lt;e.

VJumo, certum eft officii Magjftratus cite Pattern tucri innocentes,orphanosviduas,op-P’‘«nos,quod interdum fine armis fieri non ponbsp;''ft itaque fi res ita ferat, pius Magiftratus adnbsp;^°cquafi vltimuni rcmcdjum poteft confii-

^(:J^onde ergo ad arguntentA ^aibus iiti . vfui belli tollitur.

, obiiciunt inwrias howini chrifiian» ^ofi lieere perßofui^f:^ TJtftdiSfam ejfe omnbsp;^inoprohibitam, ex loco Maith. Nenbsp;malo^'^

^efpodéatur falfura cffe complexum.quód . ^’0omfiis fit profiihita. Nam priuatæ i'olùmnbsp;^'lihitæ funt,amp; .Chnftiano, quoad fieri po-. ‘ ytendæ.Q^od vcrôadlocum Matt, atti-. ^»oifiinguatur iq^ium, ne in ^fui da incur-«nbsp;^^uszquae viHirnq» p| loco de Magiftratu. I-aliud n^aiuin oiorûyaliud pœnarum,nbsp;iniuriaruanamp;,ïd velpriuatum Velpu-jjj.’-'^m.Malum iniïiriæ priuatæ prohiber Óchnbsp;c’^‘is,ne Cl refiftamus, fed patienter iniurias

^'^‘l^fQiligeftdi ßmt immfckèrgo nobelb

r.w,

RcfpondeOjdiligendi funt ,fed non contf® | Deuni : nam illius dileého primum habet 1^' |nbsp;cum,amp;exhacfornianda eft dileftio erga pr*’' jnbsp;ximum. Cum igitur amor Dei poftulat vt ,nbsp;fcquamur inimicnm, proximi dileótioid nöl’nbsp;prohibcbit.Deinde non funt pugnantia inbsp;bello propu’fare,amp; inimicum diligcre: iniö H* |nbsp;CO ipfo diliguntur holtes, Cum ab iniuria aie^” jnbsp;tur.Prohibentur enim hc,ncmaionbus vit”’ ,nbsp;feleonereiir.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Efs. 2.

Refpond. Forma ilia Chrifti regninonpu-cum ipfo Chriftozfcd dicit illc,quôd non

S^itur formam illic non ficinrelligendam de ’¦^Sno Chrifti , vt petiitus omne bellum tolla-Verum quôd fidelesattiuct, illicertè fienbsp;Pîcis crunt ftudiofi , vt libentcr huic locü fintnbsp;î quot;’turi. Interca cum Ecclefia Chrifti fimilis fitnbsp;''^friculojin quo etiam fintputridipifccs: itcnbsp;’§'¦0 confperfo zizaniis,!! quid per taies conci-*^für,hoc non ampliùs Regno Chrifti accepta

LOeVS SEXTVS DE Dcciinis.

8(î EXAMEN

S.dabismihi Sc virifanftieritismihi.

Secundo,Miniftçrii conferuatioita coniifl^ dè retineripoteft.Quemadnioduin Leuita? ƒnbsp;Sacerdotes veteris Tcrtamenti vixerunt exnbsp;cimis,amp; leâioni 8c doftrinx crant deftinaw*^nbsp;Euangelÿ minifterium iifdem indiget.

Tertio, Chnftus Publicanisnon dat præ^^quot; ptum deferendi fuam profeffioqcm.Sicnbsp;Baptifta ad fc venienteÿPublicapos non iubj'nbsp;abiieere funftion em :quod v t ique fecüTet,»nbsp;cimas,tributa8cveftigalia coliigere(quoo*nbsp;faftitabant)illicitüm effet. L 00,3.15.

Quartô,Prou.cap.3.9.habetur: Honors mintim de fubftantia tua,amp; de rcliquisoin'*nbsp;prouétuum tuorum, amp; implcbùtur horrea tnbsp;fatùritatç,amp; rpufto torcularia tua affluent« j

Quinto,Rom.13.1. Rcdditc omnibus debeturxuitnbutum, tributum: cui veôhS’nbsp;vedigalxiii honorem,honorem. .

THEOLOGIC. ^7 ARGVMENTA QVAE CON-tra hunc locum aft'eruntur.

P)'imo,chrißiafiifunt liberi. dec'tfna,^ Colttere non eß hominü per omnta. Itberi.-fed argunbsp;mentum Çertütutis: J^^re^'ut coßetßbi ti-bertat chrißiana, decim£ tollende erunt,nbsp;Refpond.Non pugpät Chriftianum efleli-cunde foluere décimas. Chri-ftianalibertasad fpiritumpertiiiet , vt libcrinbsp;fimus à pcccato,raortç,amp;c. à quibus omnibusnbsp;nos Iiberauit Chvirtus.non autem ab oneribusnbsp;Politicisifcd vt Refpubl. intaftasreliquit, ficnbsp;luos à dccimis foluendis amp; tnbutis iió exemit.nbsp;Secundo-tMatth.2o.2^.Princ!pes Gentiu dominbsp;nuntur 1111.1,tfiti mtgni ßnt, poteßntcnbsp;régnant inter illos : non erit inter vos, exnbsp;(juo apparet conßietudinem Gentium damnbsp;nari in admimfiradis imperils., cuius cumnbsp;fit pan decimds fiolucre,amp;Lc.

Refpond. Male trahitur locus ad décimas, cumillic corrigatur difcipuloru ambitiofadi-fputatio de primatu : deinde amp; hocfalfum eftnbsp;inargumento,quod damnat quae àGëtibusnbsp;retenta funt in Ecclefia. Nó enim ftatim quicnbsp;quid à Gentibus manfir,vitiofum eft.Nam ficnbsp;manferûtbonæ artes,leges Politicae,amp; alia i«-finita,qu.-E tarnen nemo damnare poteft.

Tertio,Ro,i^,S.Nemini quicijua debeamp;tïs^ .p.iiii.

»iß hocfjtinuicem diligatîs.

Refpond. Contra meutern Apoftoli addi»* citur locus.Nam immediate præmifit,Reddi-te omnibus quod debeturxm tributura,tnbu-tumxui honorem,honorem.

Nutura. omnes liberos procréâtß»t oneribtts ißü decim^irum: Deus natura Mnbsp;thor eH : Igitur Deo au th ore omnes liberi

re i» illa libertate ma.nenàum.

Refpond.Maior poteft concedi, fimilitcr Se minor in naturalibus, nec aliud inde fequiturnbsp;quara décimas Är alia onera nö clTe natura, feinbsp;legibus introdufta. Quod autem poftea aflu'nbsp;mitur,Ergo in illa libertate Randum eft, malenbsp;colligitur.Nam eodem pafto colliges,Naturanbsp;liberi fumus conditi à veftitu. Ergoveftitusnbsp;non eftaffumendus. Natura artes non nobif-cum affenmus ergo non funtdifcendae.Scd obnbsp;fentandum eft, quid Deus author naturae iuf-ferit,amp; quomodo in multis natura iuflerit for-rigere vclcoercere.Namnon ftatim,quod naturale in multis correxit. Si integra manfilfetnbsp;natura,tutô hâc vtducem fequeremur. Legesnbsp;autc Deus dedit, quibus admoneremur dc cornbsp;ruptela naturx*

L 0'

THEOLOGTC. 8p LOCVS SEPTIMVS DEnbsp;Communione rerum.

^jd eïiproprietoi^

Eft poffeflîo rerum pleno iure,ac ius difpo-ncndi pro arbitrio in iis rebas,quæ noftri funt iuris,ita vt alterius intcrca non tînt.

esi Contmunio^.

Eft facultatum communis pofTcffio, amp; com munis vfuSjVt ncc tuum,nec mcum locum ba-«nbsp;lïeat. Dogma hoc non folùm à Catabaptiftis,nbsp;fed à monachis quibufclam,amp; ante eos à Philonbsp;fophisintroduäumeft. De quo extat etiamnbsp;Platonis fententia ÿ.Polit.To xe/rovy^ijuj/S.to jnbsp;mî Tfw TTcXtic. Quæ fentetia priuatas renbsp;rum pofTeffiones fuftuhtjcuifauenthodie Ca-tabaptiftæ.

Lïcétfte ergo Chriliiano homini pro^ priapoßidere?

i.Licct. Primo quia proprietas eft pars Politica: inftitutionis, quam Chriftus non fuftu-lit:amp; Euangelium non prohibet.

Sccûdô, piinifi fmgulari cafu è facultatibus fuerint eiedi, propria legunturpoflîdcrc. Sicnbsp;Abraham,Ifaac.Iacob, non folùm propria ha-bcnt;fcd ftudiosè colligunt, cxcolunt, confer-üant amp; augent fine proximi detrimcnto.Sic innbsp;nouo Teftamento,quia à Chrifto doccntur,amp;nbsp;conuertuntur,noniubeiitur fua abiiccre,nift iqnbsp;eerto cafu«

50 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Tertio,Proiicr.j.15. ®aquas de fontibu^ tuis : riuuli autemtui deriuentur furas in pla-teas:tu vcro fis dominus horü folüs,nec pcre-grinus tccum. Quo loco docet Solomon nosnbsp;dfbcre efl'e dominos rerum noflrarum: fçd denbsp;illis nos oporterc efl'e liberales.

Quarto, Diuitibus præcipitur vt fint libera les,quod fieri non poteftnifi propria lubeant.nbsp;Quómodo enim de publico, vel de alieno co-mendabitur libcralita.'’

Quinto,2.Connthiorû 5.r.laudatur illorunt liberalis collatio pro Ecclefia in ludaea. Nonnbsp;autem iubet omnia in medium conferrc.Sic r.nbsp;Cor.y.jo.Qji* cmunt,fint quafinópoffideat.nbsp;Quare fi emptio eft concerta, propnetas quo-que conceditur.

ARGVMENTA QVIBVS STA-biliunt communionein facultatum, PnmitniyA^o.z.44. dr 4.^2. (cribiturfideldnbsp;omnia, habuijje communia.

Refpond.Non prxfcribitur ibi régula,quae omnibus feruäda fit, cum reliquat Ecclefie abnbsp;Apoftolis inftitutae id nôfeccrint, autiuflæ e-tiam fintfaccre. Sic Cornelius amp; alii fidelesnbsp;poftfufceptam fidemboqa fua non contule-runt in commune.Porro illi Hierofolymis cernbsp;toconfilio id fecerunt, cum paulo poft perfe-cutionibus efl'ent diffipandi. Proderat ieiturnbsp;bona

THEOLOGIC. 9» bona effe diiicndita, amp; inter Hdeles difiributa,nbsp;quam impiis relinquiniec debet fpeciale exeninbsp;plum ad regulam communein trahi.nbsp;S€ctido,Luc.i4.^i.Nifi (juis renutiauerit om-nib.gu£ foßidet »2poteß' meus eße dßci-pulus.Sicnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;e^:a relujucrit

domos ßrafre sßorores^m.itrt^ agros,Sgt;Cc. i.Refpondeo,Duplex eil defertio,Vna,qua:nbsp;mandatum habet,hoc eft,quandovel bona dc-fcrcnda funt,vel ncganda cfl pictas : tu vtiquenbsp;abiiciendafuntbona. Quofenfu dicit Dominus Matth.ip.de deferendis agris, amp;c. Är reci-piendocentuplo.Nec ilLiiinquam ,faciunt adnbsp;tommunionem bonorum.

a.Ahaeft de)ertio,quælàt fine mandato,v-bi nemo nos perfcquicur, aut èpodcfiionibus ciicit.Hacc nullo prætcxtu poteli cxcufari.nbsp;Tertio y Proximü vt nos ipfbs debemus amplenbsp;£fi: Ergo bona noßra cum iUo eommtini Wnbsp;re debemti • communia facere.

Refpond.Ncgatur confequens. Xon cnim hoc inde fequitur.Nam eft aha via, qua proxi-mus diligi poteft, fi maxirnc illi non communenbsp;faciammeam vxorcip,meabona. Ratioeft,nbsp;quod charitas non perturbât Dei ordinem.nbsp;Non etiara eft iniquA.vt curpia concédât, fednbsp;fqluit proximo de qoftra copia. Et eadcni eftnbsp;charitas quæ iubct,nc proximo fimus oncri: amp;nbsp;vt qui non lahorat,noin manduçct. Quô facit

EXAMEN locus.2.Cor. 8.15. Non vt aliis fit relaxatio, amp;nbsp;vobisanguftiarfed vt veftra copia illotüin fucnbsp;entrât inopiap.

,Ad peyfec^l^f0f7efn omnibus esi ajpir^ dum Sed illad est opusperfeótionis: Ergonbsp;ad id omnibus est af^irandum.

RefponJ. Minor falfa eft. Nam Chriftiana pcrfe^lionóconfilhï in cxternisbonii,fiueeanbsp;cornunia fintji e prinata: funt enim illa ex re-Eu' n:tdiigt; quaf amp; vfu bona efl'e pofl'ant,amp; ab-ufii mal.).lt;^d pcifertionem veró pertinent hsenbsp;vut neSjVera Dei cognitio,tolerantia fub crUnbsp;ccjconllantia in confelfionc veritatis. Deindenbsp;non fatis confiât quant dicatperfedioné.Naninbsp;fi de vera loquuntur, illa certè in hac vita quacnbsp;ri nö poteft :Sin de obediétia mandatotü Dei,nbsp;illa tam hac non inuoluit, cum inter prxccptanbsp;Chrtfti aut leges Mofis nulla fint,quae communbsp;nionem vrgcant,quart illi fomniant hornine»nbsp;otiofi amp; cgentes,qui colli gerent,quae alii abic-éhtri elTent, amp; rem fuam facerent ex aliorurtnbsp;difpendio,amp;c.

Ex fecunda claflTc loconim qui nobis cum Papiflisfunt contro-uerfi,Ioci aliquot.

DE IVSTIFICATIONË.

THEOLOGIC. P5

esi tuHißcutio.

Es T gratuitaiuftitiarimputatiofincrcfpe , ftu operum noftrorum. Nam phraG F c-braca verbum iuftiGcandi fignificat iuftum re-putari ,abfolui à criminibus obieftis, hoe efh,nbsp;in iudicio approbari. Sic Dent. 2gt;. Inditib snbsp;præcipit vt luftos iuftificent, hoe ell ,caufainnbsp;ipforum approbent: contra, impios tondem-nent. Sic Paulus in hac difputatione bac vocenbsp;vtiturjRom.^.y.Credenti ineum, qn luftili-catimpium,amp;c.Gal,2.i^. Scientes quod ex o-penbus legis homo non iuftificctur, hoe eft,nbsp;abfoluatur à peccato,amp; iuftus pronuntiatur.

esi cauÇi itt^iïficAtionis^

Efnciës primaria amp; abfolura eft Deus, Elà. 43.2J.Ego,ego fum (inquir Dominus) qui delco iniquitates tuas. De Chrifto verô paffimnbsp;Apoftoli hoc prxdicât,amp; Chnftus de fc, quôdnbsp;babeat poteftatem rcmittendipeccata. Matt.nbsp;9.6.Vtautem feiatis,quodFiliushominis ha-beat poteftatem in terra remittendi peccata,nbsp;dicit Paralytico:Surge, toile leftum tuü amp; abinbsp;gt;n domum tuam,amp;c.Huc pertinet Spiritus fannbsp;ftictiam bcneficium,i.Cor.6’.ii. luftificati e-ftisper nomen Domini noftri lefu:amp; per Spi-ritum Dci noftri. Sed de hoc non eft pnmarianbsp;quæftio.

inter quæ dilcftioneni ctiâ reponunt.Nos coö tràjChnrtum ipfum, amp; fidcm äpprehendentcnbsp;Chrifti bcncficù.

Quia Pater Filiuin fuum inifit in hune mS dum eo fine vt omni5,qui crederet in ipfumhanbsp;beret vitam ætei nam.Hoc opus penirusperfenbsp;ftum efiin morte amp; relurrectione iua, m quanbsp;fanguinefuodcleuitpeccatanoftra, iaxta di-ftum loan.t.îp.Ecce agnus Dei,qui tollit pecnbsp;cata mundi. Et Apoft.ad Col.i.13. Et vos cuninbsp;cfletis mortui per delifta,amp; per præputiû car-nis vedrae.fimul ciim illo viuificauit,condonasnbsp;vobis orania delida,delcto quod aduerfus nosnbsp;crat chirographo, quod erat contrarmm nobisnbsp;per décréta, éé illud fiifiulit è mcdiO, affigensnbsp;cruci: expoliatdfque principatus amp; potcilatesnbsp;oftentauitpalàm,triuinpbans de illisper ie-metiplum. Atque hoc opus ad tot a ni Chriftinbsp;perfonam adferri debet : ip!c enim in fe tran-îlulit pœnas peccati, amp; luftitiæ poenjs faiif-fécit.

gt;Kotnodo ßdes organum eß Mj cationis noflrdi

’^'JS aflejifus ptomifhonum Dei, rcddit paca-confcientias,amp; quidem fola: Ergo fides iu« ftificat.

Maiorvcra eft, quia iuftificationcoportet ^ofcientias certas elTe de remiflione peccato-ruin,dc placata ira Deinde vita æterna.

Minor etiam vcra eftîquia in hac caufa fidS ïntelligimus non hiftoriae notitiam, qualis eftnbsp;ifi itnpiis ctiâ amp; Satana: fed aftenfum firinum,nbsp;’jUocrcdimus Dei promiffionibusdcremiffionbsp;’Je peccatorum.Harc fides proprium habet ob«nbsp;icftum,mifericordiam Dci promiflTam in Chrinbsp;fto ,mcritum Chrifti, amp; propitiationê certamnbsp;pro deliftis noft:ris.Sed extant tcftimonia quxnbsp;rlefidecxprcfTè loquuntur.

Roni.4.i6.Ideö ex fide gratis, vt firma fit promiffioiEcgopromiffionon potuit rata eflcnbsp;nifi fidei tribuatur iuftificatio.

Ephef.2.8.Gratia faluati cftis per fidem,id« Suenoncivobis.

Rom. 5.1, Per ipfum habemus acccnùm ad î*4trem per fidem;Ibidem,Iuftificati fide pa-habcmusiAâ.i 0.43^ Petrus ait rcmifiîonénbsp;c

EXAMEN

peccatorû accipere onines qui credunt in curtJ» Ex qmbusconficitur:Merita Chrifti ample^^jTnbsp;mur fidc : Sed rcmiflîo pcccatorum cft mcritUnbsp;Chrifti ; Ergoremiflionem ampleftimur fidc»nbsp;Rom.4. Apoftolus exemplum Abrahx ad hâcnbsp;rem accommodât, iuftilicati fide. Ac ne die»'nbsp;musfpeciaJehoccfle,applicando dicit. verlgt;nbsp;xj.Hæc autem feripta funt non folùm proptefnbsp;illû:fed etiam propter nos,quibus ad iuftitiaJi*nbsp;imputatur.

firma fit confolatio,quæ fubfiftcrc nof poteft, nifi fide amp; quidé fola arapkdamur b®'nbsp;neficium Chrifti.Nam quicquid fidei adiunlt;^nbsp;hsingradu mcriti,imperfeftum eft,amp;obgt;'’nbsp;certi efl’e non poft'umus.Hanc dubitationé e*'nbsp;ciudit fides.

Secundo, vt toUatur opinio priuati nief’^; nam eloria redemptionis noftræ ad folû Cbf’

THEOLOGIC. 97 froptcr noftra alicjua mérita donaniur,remif*nbsp;fionc peccatorura amp; reconciliatione. Chriftusnbsp;«nim l'o lus eft pi.KrjT»tç;mediator,îx«ç-iî|), recon-ciliator, amp; ÂuTÇoy, pretiupro peccatis noftris.l*nbsp;Tim.x.^.Vnus mediator Deiamp;hominu, Heb.nbsp;8 .fi.Chriftus mclioris Tcftamcti mediator eft:nbsp;Hcb.9.i5.Noui Teftamêti mediator,amp; cap.12.nbsp;24.031.3.2 o.Matt.2 o.2S.vt daret animam fuanbsp;^%oi',pro multis.

Non igitur exclttdit bona opera in renatü^ p articula Solâi

Minime,fed ne fint hoc eft,pretium •¦cdemptioniSjalioquin bona opera,.tarn extcr*nbsp;quam interna fides requirit, jutta fenten-2gt;â Pauli Ro.3,3i.per fidem legem ftabiliri,nonnbsp;3boleri:fed ilia non placere Domino, licet fiâtnbsp;fpcciem bene amp; honefte, nifi q[uateuus fii«nbsp;Ö1US incorporât! Chrifto.

'Docueruntne etiamficveteres defidêi

Maximè: nam Facile intellexerunt voce ƒ«« F*«», item apud Paulum exclufiuamnbsp;Patticulam folam conftituere. Sic Hilarius innbsp;^p.8.Mat.inquit,Monet Serdjas rcmilTum abnbsp;nomine peccatû. Hóminê enim in Icfu Chri-no tantum contuebantur : amp;remifium ab eo,nbsp;3'*od lexlatarenon poterat. Pidesenimfblanbsp;***ftificat.Sic Ambrofius in epiftolam ad Ro tn.nbsp;^’P-3«facpius hac phrafi vtitur,amp; cap.4.SoIa fi«nbsp;°C iuftificad fiint 4ono Dei.amp; cap.?« Sola

EXAMEN

des pofita eft ad f.ilutem. Idem Origenes cori-* tendit in haue Epiftolam feribens.

c^modo aduerfArij docetde iuiiif'CAtïon^-

P nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ARGVMÈNTVM.

Docent nos ittflos fieri no gr Atü mérita fliffiedpropter opera nofird'^ejuia ilia in^nbsp;• perfeóld^unt^ubitAre fimper iuhent,nbsp;jis tngrAtid^dn 'verb odio^i^ hanc dubit^*'nbsp;tioneni nan indicant ejfe peccdtnm.nbsp;Kejponde er^o ad iliorttrn argumenta.nbsp;R«fpond. Opera lcgis lion luftificarcnbsp;bine ceaiftati Si enim obcdicntia crgalegei^nbsp;eflemüsiüfti,tiltfi legem faceremus. Atlcgc’**nbsp;nonfacimus,ima né pofliihius quidcmiEi'S*’nbsp;obcdientialegishonfumus iufti. Hucfaciuö^nbsp;-tcftimonia Pauli Romi^. tS; Arbitramur h®'nbsp;minem iuftificari fide j non ek operibus legi^*nbsp;(^od diéfum de totalege accipi debet.nbsp;fi aliqudpa^skgis iuftificarc poflct j nonfuf'nbsp;rat neceflum Cnriftußi nafci.'At illud neeeß^quot;nbsp;liuni fuitiNulla igitur pars legis erat, qusenbsp;luftosfacerejt.Sic Gatz. i S', inquit^ Non txnbsp;pehbus Iegis.Aft.13.t8. Qjiibus non potuifl*?nbsp;in lege iuftificari, in noc omnis qui credit iuß*nbsp;ficaGitur. r.']

THEO LOGIC. s?

^ilecï'iOKC 'uilt ficamur: Ergo nön nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ante,

tedensprobaturex i. Cor.i3.2.Ü omnefi^ dem h ab earn , d'deUionem aut em non ha-b earn, nihilfum.

Refpond. Loquitur Apoftolus non de fide ^uftificante, fed de fide niiraculorum effeftri-ojjponit fidem nuraculofam dileftioni,vt:nbsp;^ftendät quam fint neceflaria fidclibus officiinbsp;‘^ücflidnis in hac comittuni vita.Nèt etiam dinbsp;düeólionS iuftificare:fcd aitjî^ihil fum,qulnbsp;dicat, teftor hoc ipfo me non habere vcraidnbsp;fidem,per quam homines iuftificantur.

TERTIVM ARGVMENTVNTi ^d Cololf.j.i^.charitas ell vinculum perfè\nbsp;ciionis.

Rcfpond.Nbri fequitur inde,quod charitas ‘uftificct : fed quod fit medium,per quod Ecnbsp;tlefiæ pax con^lutindtur tanquam membranbsp;Vniuscorporis.Nam inter perfeftos iam.verènbsp;vinculum eft charitasmec illi hue titulum tribuit, quod charitas fit caufa perfedionis : fedtnbsp;Potiùs fignum ex quo perfeftos poffis intelli»nbsp;gerc. Mai è igitur colligunt : Qnicquid perfe-ftos reddit coram Deo , id iuftificat.Charitaânbsp;Perfeftos rcddittoramDco: Ergo iuftificat.nbsp;^«not falla eft,nee poteft ex praefenti loco pronbsp;oari. Nam non hue refpexic Apoft. Alioquiirnbsp;’ion fuiflet c^us Chrifto Medutore.

G,ii,

loo EXAMEN QJV ARTVM ARGV-mcntum,

j,Pet.4S.T)ileciio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tip.ctfriav:

iufitficat.

Refpond Falfa eft confequentia:nam tur de diledione erga proximü,quæ tegirnbsp;catorum multitudinem in proximo,hoc eft,nbsp;git non propria,fed aliéna ipfius proxinii p^^''nbsp;cata,hoc eftiiio eft morcfa,facile omnia in n’^nbsp;liiuinterpretatur.,

QVINTVM ARGV-mentum.

De ÉleemoÇynü ide wget.Daniel,4.24.^^'^^^ ta tua eleemoÇyna redinte,^^ Luc.iî.4J’^^nbsp;te eleewclynam,!^ omnia munda vobi^'nbsp;Refpondeo,Daniel pracfcribit Réginbsp;nitentiam, in qua neccfle eft adeflc externa a'nbsp;liquaftgna: nonautem mens eft quod his®nbsp;leemofynis coram Deoiuftificetur. Et loç»**nbsp;Hebraicc apen ior eft: Redime peccata tua i**'nbsp;ftitia,amp; miquitates tuas beneftdis erga pa*’P^nbsp;rcs,amp; ent prolongatio pads tuz.Apudnbsp;autem Dominus internam priùs munditi^*^nbsp;rcqnifiuit.taxans hypocrifin ^arifæis, q“’nbsp;uaixant externa. Nonigitur eleemofynisnbsp;buit iiiftificationem coram Domino. Sunt ta*nbsp;men qui locum ironicè intcUigant.

THEO LO GIC. -lOi SEXTVM ARGVMENTVM.

J^cobi2.24. Videtii igitur qttbd ex epsribùt ittsiifiretur homo:^no» ex fide felùm.

Refpond. Sunt qoi Epiftolâ hanc reüciant, apert è videtur pugnare cü doftrina PauÙnbsp;negotiis iuftificationis. Tarnen facile refpô

’'’ftificatoruni,quæ fidem feqttunt:ur:amp; diflin Suit difertè inter fidem vezpar, id eft, niortua:nbsp;^wa-ar^d eft, viuam , hanc vrget cùm paulonbsp;®ntè TaXiTzttihuerit verbo veritatis,nbsp;^enuit nos, inqun, verbo veritatis. Deindenbsp;^ftificari, hîc eft deprehendt iuftum, quodnbsp;à pofterioribus, amp; operïbus quae fidem fe-’luuntur.

SEPTIMVM AB GV-

OCTAVVM ARG’V-rcquitur : nam merces dki-G.üi.

ip2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

ïur etiam id, quod pueris irnmcrëtiLus datuf' ^icredè înquitAuguft. Deus coronat in nlt;rnbsp;bis fua dona.Et merces eft,quia iudificatis f’'nbsp;buitur pro xrumnis amp; afflidionibus propttfnbsp;promiffioncm , lt;S: non propter opus opcr^'nbsp;tuni. ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 'nbsp;-NONVM ARGVMENTVM-

Chrisiits tMtùm impetrauit fjobûprima.

fia, fed »OS oportet propria, impletio»^^^' güpoßea i»gratia perfidere:Ergo iusîtf'nbsp;vamur non fide.feei operihus »osiris.nbsp;nbsp;nbsp;, .

Refpond.Falfum cftantecedens. Perfe^ enim eft opu5amp; beneficium Gfirißi. Opera 3'’nbsp;tem poftea requinintur in renatisvt ver^'^'nbsp;gna iuftificatorum. Denique incerti adhuc ‘ 'nbsp;femus dcJalute, fi à noftris operibiis pede*'^’’’nbsp;cum legem nüquam faciamus. Vera eftnbsp;fcntcntia, quod Cbridus folus fitnbsp;aJ-tÇov pro pcccatisnoßtis, quodonbsp;neficium fola apprehendit fides,amp; in hoc feJinbsp;folaiußific^lt.

SECVNDVS LOeVS, de bonis operibus.

^tid de honù operibus lentis^ nbsp;nbsp;,

Sentio bona opera in renatis effe necefla*’ ideoque re quirenda:quamuis propter ili^nbsp;imputatur nobis iuftificatio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-i

THEO LOG IC. loj di/fertiUa doStrinA èi Pontificia^

In eo differt, quod illi docent iuftos »5 pro-’quot;intiari propter dignitatem operutn, cùm id fiat propter Xv-ifor Chriftum. Deinde quod nonbsp;fi'sfalfoimpingunt, nos bona opera penitusnbsp;’’^pudiarc.

€^d (à»t bo»a of/erd^

Suqt veri fruftus fidci, quibus ad glcriam I^ci proximo inferniunt pii,fecundùm mandanbsp;^ni Chrifti. Matth.5.16. Sic luceat lux veftranbsp;cotam hominibus,vt videant veftra opera bonbsp;na:amp; gloribccnt Patreip vçftrum » qui eft iunbsp;coclis.

' Cur fiiriendj. (unt: bttfiii. eper.t^

Prim.im facienda funt,quia Dens ilia requi 'I fit:amp;quia non fumusnoftri iuris,pareft,vt piinbsp;eiusfaciant voluntatc, in cuius poteftate funtnbsp;conftituti Hincpræccpta decalogi in vetepnbsp;Teftamento: amp;prarceptum Chrifti, Hoc eftnbsp;mandatummeû,vt diligatis vos mutuô,Ioan.nbsp;15.12.amp; 13.34- Et Rom.8.12. Debitocçsfumusnbsp;Pei,non carnis.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Deinde facienda funt,quiailia fcquiiit no,-ftravoçatio ad quâreuocatnosApoft.Eph.4. „„ßra, làubcns vt digne ainbulemus vocationc quânbsp;Vocatifumus.

Da /dium locwn.

i.Thefr.4.3.Locus eft,qui vtranque caufam lt;Qinpleââtur,hoc eft,Deuniiubentem, 8i vo-G.iiîi.

IQ4 EXAMEN cationis noftrae rationcm, Hacc cft voluntaänbsp;Deijfanftificatio veftra ; vt abßineatis à fcot'nbsp;tatione,amp; fciat vnufquifque veftrum fuuin vaSnbsp;poflidere cum fanftificatione amp; honore, noflnbsp;cum affeólucócupifcentiap,quenjadinoduinnbsp;Gentes quae non nouerunc Deum.Ne quisopnbsp;primat acfraudet in negotio fratrc fuum,pfO-pterea quod vltor eft Deus de omnibus bis»nbsp;quemadmodum amp; ante dixi vobisac teftatif**nbsp;mus. Non enim vocauit nos Deus ioirauditi^nbsp;caufa,fed ad fanftificationera.

ßiiefAcienda,

De finibus ia m facile eft refpondcrc ex 1° co Matth, i.Thefl'.4.7,

i.Principalis finis eft obedire Deo : dein*^® accedit gloria Dei, vt glorificent nomen D*-’’nbsp;etiam homines ex noftra pia conuerfation^'nbsp;Matth.5.

i.AlterfiniseftjProximi vtilitas.qui noftf*? operibus indiget,his iuuatur etiam tempor^nbsp;commodo.

Tertius, vt extent fidei noftrar certa fi?'’*! «tteftimonia.Nô debet enim efic mortua,nbsp;bonis operibus effieax amp; frudifera.Arbornbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

did poteft bona,qux femper fterilis eft : fic fide iudicandum eft.

Quarto,vt vitemus poenas , quas Doffli'’*’^ male operantibus comrainatur. Pfal.j 8.12nbsp;pter iniquitatescorripis homines. Ncc fiinpænbsp;cit«f

THEOrOGIC. IOS citer male opcrantibus , fed bona ncgligenti-ljus:vt Mat.2j. JS.Sitiui amp;jion dcdilbs raihi po

Quinto, vt Spiritum fandum habitâtem in nobis retineamus. Nam vt malefadis ainitti-tur Spiritus fandus amp; fides: ita bonis operi-lgt;us fides alitur, amp; Spiritus fandus in nobis ex-Inlaratur.Hinc Eph.4.50, inquit, Nc contri-ftetis Spiritum fandum Dei,per quern obfi-§nati eftis in diem redemptionis. Hi veri funtnbsp;fincs,non autem vt merito bonorum operumnbsp;»pud Deum mftificemur:id enim folius Chri-Aieft beneficium«

EOeVS TERT IV S, de peccato originali.

efipecc/ttum or^inalei

Eft totius naturae humanac deprauatio, ac corruptio.Vetercs dcfinierunt,quôd fit caren-fia iuftitiae originalis,quæ ineffe debuit.

funt eius partes^

Reatus amp; propagatio. Reatus dicitur ipfa damnatio amp; imputatio, quæ nos reos facit iraenbsp;ï)ei. Mali propagatio vero eft ipfa corruptionbsp;vitium,quod alias vocaut pcccatum.Quarenbsp;no folùm reos nos facit ; fed ita deprauat adu,nbsp;tanquam ex fonte infedo fcaturiant omnianbsp;Pcccata,quah3 funt ignorantia Dei, contem-PtusS: odium Dei, defperare dégrada Dei,

ilt;ilt;? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X A M E N-

carcre mctuDei,ainoreamp; dileftionc Dei, con iïdere fuis viribus,aliàque aftualia peccata.

Omnépie tencnturpeccat-o 0rigi»tgt;^

Omnes:quodconftat ex G^n.g.ït. Figmen tum cordis humani inalum eft à pueritia.Pfai-51.7,10peccatoconceptus fuin amp; 111 iniquita-te concepit ine meà mater.Ephcf.i.j. Naturanbsp;fîlii iræ. Roni.5.i4.Mors pcrtranfiitper omnesnbsp;homineSjin quo omnes peccauerunt,ne infantes excipi poirent,addit ver.14.mortem etianinbsp;in illis regnaffe.qui non peccarunt inftar tranfnbsp;• grcffionis Adæ.Et Ioan.3.5. Ntft quisrenatuSnbsp;fuerit c fupernis, non potcll Rcgiium Dei vt-dere. Ex quo fequitur oinncs habere vitiofanlnbsp;originem, quâdoquidem omnibus eft necelTa-riareçeneratio.

tiû acceeht ratio eiuotfue ilht. ¦-. Omnc generans genera to dat talemnbsp;r4m,qualcm ipfuin generans habet:Adani v*'nbsp;tiatamamp; corruptam habet; Ergotalem eftnbsp;bis largitusr Item, Qnodnatura dat alicui re-rum generuid Gngulis cft tribuendum.quaenbsp;CO gcnere continentur:Natura nobis dat peC'nbsp;catum : Ergo Gngulis amp; omnibus dat., qm^^nbsp;Adaqio defcendunt.

THEOLOG'IC. - nbsp;107

tionem natursamp; omnium virium in homine. Deinde qiiod reuera etiam mcreatur morternnbsp;ïternam, cùm »lli doceât aélualja folùm mor-talia effe.Prxterca cöcupifcentiam ctiam mauere,amp; effe peccatum-Ucinnpnçr« pcccatuninbsp;originispöft ßaptifmum. Deirmni fomiternnbsp;effe vçrè pçccatum: nee rcip ijuapdâ media tn.

Rejponde ergo adillorutn argumenta. ARGVMENTVM PRIMVM.

Adam ^ænitentia emendattu cß., ryiustifica-titsßde: Ergo corritptioncr^. »an trans fit -dit., (idpotius emandatam KOturamfgt;sr ¦ pœnitentiam fide iufliffeatam.nbsp;Rcfpond.Fides amp; poenitentia Adx piofuitnbsp;ad falutem, nonautem fuftulit cofruptiouem:nbsp;fed ne imputaretur.Itaq.fublata eft imputationbsp;non vt vitio interea carcat: ac t|ualcm ipfe ha-buit,talem etiam pollens tranlmifit.

Secundo,yçcatum efl 'vûltintari^m:]^ajcen' tes non haheat a^ftw voijtfttiUcm^ : Ergonbsp;osée fieccatum.

Refpond. Maiorintelligi debet de aftiiali-buspeccatis, in quibus voluntas eft. Verum bic fermo eft de naturx corrupteJa.non exter-nis aftualibus pcccatis.Prxterca amp; hoc pecca-tum non fine voluntate eft introduäum, cùmnbsp;Adam volensamp; feiens peccant. Demuoano-ftra voluntas quoquecontaminatur ,vt pvaua

loS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

velimuSjamp;oHiohabcamus honefta,amp;c. Tertio , Fily non debent ferre iniejuitatef^',nbsp;trù-,vt eßa^udET^.jS.20. Ergo foßerinbsp;debentffuniri ob delictum Adx.nbsp;Kefpond.Alia cft ratio Dei,alia hominis.lonbsp;humano iudicio filii non ferunt iniquitateinnbsp;parentum. At Deus, cm nihil nifi luftum pJs'nbsp;cet,nne extcrnis aftionihus punit cordis mal«'nbsp;tiam Excmpla finitSodomitae^Ä- dilnuium,'^'nbsp;bl Deus infames cum adultis punit. Deinde !lt;’nbsp;quitur Ezechiel de pœnis amp; fupplicio,qux p«*'nbsp;catis infliguntur.At nos hîc non de pœna : fidnbsp;de ipfo peccato,dc ipfa aâionum caufa.In qu®nbsp;loco Deus etiam neminem in zternum daiH'nbsp;nat,nifi qui lufio iudicio damnatur. Nam eût**nbsp;dis peruerfitas generalis efi.

^^rto,Naturalia nec laude nee 'uituperiutif merentur:Peccatu illudeß naturale:Er^o-Kefpond. Loquitur iêntentia ilia de corp®nbsp;ris vitijs, vt fi quis fit claudus, cæcus, lufcuS,nbsp;amp;c. ah his nee boni nec mali dici nieremu^nbsp;cumfintnaturx vitia. Verum aliudeftloqu*nbsp;de corruptela naturz, de fomite amp; mali tradnnbsp;ce. Dehac audienda funt teftimonia Script**'nbsp;rx.Rom.8.7.Senfus carnis inimicitia eft aduetnbsp;fus Deum:amp; Eph.2q. Eramus natura filiiir^’nbsp;mortui in peccatis.Rom.5.ix.amp;vcrf.i8.PcrV'nbsp;nius delifhim propagatum ell malum iiioiU'nbsp;nes homines ad condcmnationein.

LO-

THEOLOGIC. iQj LOC VS (^VARTVS,nbsp;dc Ecdcfia.

esi Eccleßa?

Eft cœtus fidelium audicntium Qirifti pa-‘‘Oris doftrinam, amp; vtcntium cius Sacramen-^Muxta Symbolum Apoflolorum-.Credofan-amp; CatliolKam Ecclcfiam, quæ cft fando communio.

^^nwdo diftiditur Eccleßa^

In vniuerfalem amp; particularem.Vniucrfa-’^dicitur Ka^cÄiK.',quiaexludæisprateipuèfidù. Chriftum natum eft collcda, ex Géubusnbsp;poft eius incarnationem. Deinde, quianbsp;Gentium eft difFufi,fecundùm Chriftinbsp;’’’’ndatumjte in mundum vniuerfura,Mareinbsp;Demum quia in his terris colligiturnbsp;^‘ftue adfinem mundi.Darabit enimdodrinanbsp;^nrifti,Jefenß0 eti5 cœtus illius,amp; donaSpirinbsp;fanrti vfque ad feculi confumtnationem.

z8,20. Ecee ego vobifcumfum vfqad p'^’iftimmationem feculi.amp; I0an.i4.13.N0n rcnbsp;^ftuam vos orphanos,amp;c.

, Partieuhris Ecclcfta dicitur coetus certiloo J ^tcporis,qui profitetur veram dodrinainamp;nbsp;v?^amenta. Talis Ecclcfta erat Corinthiaca,nbsp;'¦plïcfina , Romana tempore Apoftoli Pauli.nbsp;nimm diui Cionem priûrû membri.

VniuetfaliS; alia cft f crfc^, aIm imperfe^

tiö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

fta.Pcrfefta triumphans dicitur, quat in cœlis iain cuni Chnfto viuft, exempta his terrenisnbsp;nufeiiis,quæ iam vcrè rugaamp; macula caret.

/mper- nbsp;nbsp;Imperfeéta dicitur,mixta ex bonis amp; malis,

fcc'-X

milltans in his terns,amp; gemêsadhucfubcru* cc; tendit autem ad illam cocleftem congreg*nbsp;tionem fanftoruhi.

Stwtfie igitiir âdmixtiinâli in hàc Eccießa chrißii

Quatenus militans Ecclefia corpus Chrifh dicitur,non habet malos coniundos. Nainnbsp;li membra funt Satanæ. Verum quatenus di*nbsp;fcetiiinon fcinper poflunt, amp; Ecclefia dicitu*'nbsp;Congregatio externe profitentium dodrinalBnbsp;Chriliiicatenus iiypocritæ fefe comuiîfceW)nbsp;nec crunipuiit in apertam apodafiä. Sic Cb^^*nbsp;ftus coetum docct eflecommixtum exbon*^nbsp;amp; mails,parabola illa de verriculo millo in»’^nbsp;re, in quo boni amp; piitrcs pifees cum fordib*'?nbsp;contrahuntur:Itera de agro zizaniis confp^*^*®nbsp;cum eilet tntico confitusjMatt.ij.Eti.Ioafl’j'nbsp;15). de malis amp; hypocritisagit in Ecclefia :nbsp;nobis egreffi funt,cùin non cifent de nobis*nbsp;Ergomali nen ÇantetiAÎn Ecclefia

In Ecclclia quidem funt, fed no funt de clefia,hoc eft,funt membra Ecclefiæ, qu^nbsp;pus Chrifti dicitur. Ratio eft, quia funtnbsp;bra Satanae : quo diftinguitur Ecclefianbsp;à-ftialis.

• J'bt eifEccleßö^

t.Perfefta iû cœlis eft cum Chrifto : militas îlutem interns non debetcertólocoalligari,nbsp;fîcundùm diftum ChnftijIöan.4.ïi.Veriadonbsp;i^atorcs nec in hoc monte, nCc Hierofolymis:nbsp;f'd in fpiritu amp;. vcritate.

Deinde non pofTet elle Gatholica,fi vni al-^igarétur löco,vt Donatiftæ Africæ. Nain «a-dicitur, quia ex omnibus locis amp; natio-’iibuscolligitur.Prætcrea Chriftus iuflit vbiq. ^^rtarum docereiErgo vbique fua habet memnbsp;°’’a;amp; ob ld, vbique eft Ecclclia Chrifti per tonbsp;^umraunduni difpcrfa.

An érret Eccleßa.

Quatenus regitur à Spiritu faiilt;ft;ô,nô et rat; *11 enini Spiritus veritatis.Sed quia iidem ho-’'''nesetiatn manént, humanitusetiâ quxdamnbsp;Patiûtunvt cxcplo funt Dauid,Mofes, Petrus,nbsp;^'clefia Iftaelis faepe amp; grauiter errauit : fienbsp;^‘^clefia militans errate poteft.

igitur regitur a Spiritu fanéto?

, Cùth audit voce Domini fui, regitur etiàm ^^piritu fando, vt non erret : fed cùm de fiionbsp;^iquid ftatuit eïlra verbum Dei,crrori prôxi-eft.Qijaitc fie vetum erit arguméhtuiii.nbsp;^ifcquld regitur à Spiritu ïahftô iion et-^^jqUatenuS t egitur à Spiritu faridô,amp; voceninbsp;’ *«ius lion audit : Ecclcfia regitur àSpiritünbsp;Ecciefia no errat, quatenus ab e6

EXAMEN

regitur,amp; vocem altenus non audit.

Ecclefia Chrjß-i dicitur cArere rugä cuU Sic CA)tt.4. VnA eflcolumhinbsp;fe£fa fncAiSicc.

Refpond.Mala cft confequcntia. Nam Ap“’ ftolus ibi fines a(fignat,cur femetipfumtradi;nbsp;dent profita Ecclefia,nimirumvtillam fan^^*nbsp;ficaret,mundäs cam lauacro aqujc in vcrboA^nbsp;illam exhiberct fibi gloriofam,non habenteff’nbsp;maculamaut rugam,autquicquam tale,fetl ''tnbsp;efletfanfta amp; irreprchcnfibilis. Hicfinishnbsp;paffionis Domini.Nonautcmfcquitur,nbsp;in his terris tabs eft. Pcrfcftio ilia quidcrffnbsp;incipit, perficienda autem in vita coclefti gt;nbsp;cuius foci ccrtitudinem vtcunoueetiâ liîcnbsp;amp; rcdcmptionismerito, nonqualisfitfnaff^nbsp;tura, quatenus ex homuiibus pcccatoribn®nbsp;colleda.

jiliud Arg.i.Timoth.i.iS'dicitur coluf)^ ^firmAmentumveritAtis.

Refpond. Diciturç-Jxoç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

propter Chritlum cui inniutuf .

THEOLOGIC. lU

^cfiaprædicâtur xaô’ va»^5«OTv,quâdiuin Chri quot;O Domino perdurât,amp; quatenus, eaténus eftnbsp;Si ïJ'pa^Ufjiet T«ç aXnôftaç.

Cognofcitur Ecclefia Chrißieertisargum® *’s amp; notis.

Primum vbi (ànaregnat Chrißi doftrina^ verbum Dei primas tenet, firmiflimû eßnbsp;fignum Ecclefiae Chrißi. Ioan. 8. 47. Qui exnbsp;Deo eß,verbum Dei audit.amp; loan. 10.29. O-*gt;esmeae vocemmeam audiunt:amp; Ioan.18.37«nbsp;Qui ex veritate eß,audit voeem mcam.

ï.Alterum fignum Ecclefiæ efl Sacraitieo« torii Chrißi adminißratio: Baptifmus amp; Cœinbsp;tia in hoc conßituta hint inter aliosfines,vt dinbsp;ftinguerent Chrißi Ecclehâab aliisecetibus,nbsp;Vbi ergo ilia pure adminißrantur,verx Ecclenbsp;fix notam eße feias.: Acccdunt deinde aliz virnbsp;tutes amp; dona Spiritus fanßi,vt eß vera pecni-temia,vcra dileftio,vcra adoratio, ynionis amp;nbsp;Veritatis ßudiiun Joan.14.16. RogaboPatrSnbsp;amp; alium Cófoiatorem dabit vobis, vt mancatnbsp;Vobifcunrtn2temum,Spiritum veritatis, quSnbsp;nundus non poteß accipere,amp;c.

LOCVSA^INTVS, DE coniugio Sacerdotum.

Licéfite tttinifirisverU JDei cfntraheremo^^ frimonium.

Maximèlket.

Primùm à definitione matrimonii,quod eft niariti amp; vxoris honefta copulatie» ab ipfo Deonbsp;in (lit Uta Gc.z.i’.Mat.i^.j.cófirmatur à CbOnbsp;fto fine .exception e : Ergo Mnnftris ctia licet.nbsp;Dutum eß illud praceftum multitudiat hff'nbsp;no adÇinguloi fertinet, -vt a^flt;'nbsp;'eulttira deceßaria iß^non tàrnén neceß'u^

Kefjpofld. Verum illud eft,Sic non neccftuB’ èfl Mjpiftruni cfl'e vxoratum klicitnm tame*’nbsp;hinjCjeße.coiiftatjCum nuÜaexccptioneabnbsp;lege^i^jexeinptu.

¦ ' ' ’ Hxbij'nÄ Scrifiitrx etiatn tedimcfiiièi

' ïlabcoii/Tim.5. z. vbiminiftrorumcanof Hefei ibitufjttiam id habttur,Vt fit vnius v*®nbsp;Jfis maritusttjuod non ßc accipnnus quafi nec^’nbsp;larinnliudicetnus dueere vxorem:: fed vt cot^'nbsp;ftctilli eifl'e liberum,nee more ludzorum pl**'nbsp;res qnoque (jùàm vpam vrio tempore habet®nbsp;debet. Interca fi quis caft t Inic Vxore poffitnbsp;uerejVtiquehoneftè isfacietjobftiinendo.

, Habijaliaeeiafntß^^imoniai Aftofioltis I^aoluS ÀCdr.^fj./nt^uït.An f*’*’nbsp;habemus ptfièftatefii^téfóri^ïnfilierein

THEOLOGIC. Î19 inncs coniugium ,amp; cubile impollutum: fcortinbsp;tores aiitcni amp; adulteros iudicabit Deiis^

Habes etiam exemfliêi t

Habco Mara.^odcgitur de Petro,quod ha buerit.Sic Matth.8.i4.Chriftus focrum Petrinbsp;libérât àfcbrùfuit igitur vxoratus. i ’

‘Et Paul. Philipp. 4.3; Comparem geriftanâ agnofcit.quæ de vxore légitima dixit^

Ac de Petro habetur illud infigne didû ad ¦''iorem, quæ cuin ad martyrium duccretur,nbsp;inqmtjO coniunx,meracto Dominik Euüébiusnbsp;lib.3.cap4O.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

In SynodoNicena, Paphnutius confeflbr Cnà Synodo fuafit,ne facerdotibus negarctur ma-trimoniumjamp;ciuslêntcntia obtinuit. - Pomt.

Et Apoft.i.Tim.4k3.raanifeftè;recenfet in-ter dogmata erronea,nuptias prlt;Jiibcre.In ve nbsp;nbsp;'

teri Teftaméto faccrdotcs maritati erât. Leu.

Eze.44.2i.amp; Græcæ Ecclefiae'incoXem pet Romanis reftitcrünt.

S^tionem mihtarem iuramcnto côhrm'atam. ^inc militare' Sacramentum.Ét lurifconfultinbsp;^ttartientüm votant'cettôisâfRs in litifous'de-Polttos apud pontcm. De quo Varro

«ö nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

feit tib,4.de Ling. Latin, Qjii petebatamp; îs q**’ inficiabatur de aliis rebus vtrinque quingéto^ |nbsp;aerisadpoiiremdeponebant: dealiisitemnbsp;bitöccjjtum numeru aflium. Qui iudicio aut^nbsp;'victirsSj fuum facramentum à facro aufèrebat’nbsp;Vifti(a(reamp;)ad acrariom redibant, id eft,vii3:n*nbsp;'ex pecunia quam depofuerat, mulftabatur if*nbsp;poenaminiuftaB litigationis,quiacrano eed«'nbsp;Ibati;:;ri'j

^heologisßgnificat Sacramenturn^’

: Pninùm fignificat rri)i fterium. Sic £phlt;f'5‘ jx de coniugali aniore loquens ait Apollolü-Snbsp;Hocfacramcntum niagnum efljVerumloqu^fnbsp;• de Cbrifto amp; Ecckfia. vbi in Græco eftnbsp;fjLuçKe^wi Sic Augaftinusmyfticas interprets*nbsp;tinnes vocat facratneßta , vbi à fenfu hiftorie*’nbsp;tecedäur s amp; ipfam allegoriarti appellat factsnbsp;«ledtürfi figuratum j’vt ex cxplicatione Pfs^’nbsp;lö^.'^änilia Verba, alcendit foper pennas vef*nbsp;torum. Verum in prxfcnti quæftione facts*nbsp;mentum vocant Thcologi ceremonia à Chtgt;'nbsp;fto inftitutarü in locùm fäcratnentorumnbsp;ris Tcftamenti,habcnitem fignum externûnbsp;ternæ^gratiæ, h.e.reconaiiationis,quaChtgt;'nbsp;ftus nos Deo rcconciliauit,amp; qdae per EuaflJ^nbsp;pratdicatur. ’

-ïiéfine. ^cramtntorunk èreuius. , ; H .ft^nunentumeft «wifibiUs gratis vifibi^nbsp;focauk

Scholafticifeptemenumerant:alii tria, hos » folùm duo agnofcimus.

Baptifmus amp; Cœna Domini. Q2i|jus,a4ri 'lintPapiftae,Ordinem,Confjrraationeiij,yânbsp;^opegt;n,Poenxtcntiam,amp; Matrim onium.,,, .,,j

Primùm, quia Chriftus folùm duo ha^c itw ^j^uitjBaptifmum dico ,amp; Cœnam Domini,nbsp;^quc fuse Ecclefiæ rcliquit celebranda?

Baptifmum inftituit Matt.z8.19 Eûtes,do omnesôentcs,baptizanteseosinnomi-Patris,Filii',amp; Spiritus fanfti. Sic Marc. lî.nbsp;^5*Itc in mundum vniucrfum,amp; predicate E-'*^*igelium omni creaturæzqui credidcrit,amp;banbsp;P^zatusfueritjfiluus erit.

Cœnam vcro,Matt.ziÇ.i-.Mar.i^.iz.Luc. ^^•7.au.im inftitiitionpm rrnetit Annftnliis j.

, Quod tantum dupfint Sacramçntain Ec-J Chrifti admit;tcnda praeter rationê præ-poteft etiam ex co prohari, qqQlt;| defi-Sacramcntialüs non côpetai: ac demum Veteres etiam videntur non plura âgno«

118 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

c^modoA definitiont Sacramentt prob^t^-

Sacramentum eft inuifibilis gratis vifib'^*' jhuc.;,. forma. Qua definitioncvolünt cxprimcvcnbsp;tan. Sacramento oportere duo efTe, viGbilemfo^'nbsp;Sacrifi- xasm , tjuae fenfibus pculorum obicftanbsp;tcrü didtur inuiGbilis gratia,hoc eft,promt«l'‘’nbsp;8pj» figriisaddita. Sic Auguftinus inquit, Acccd**^nbsp;Ioan, verbum ad elemcntnm, amp; fit Sacraracnturf'nbsp;Verbum efl inftitutioChrilh:Elementumnbsp;temfyrhbola externa quibus efl: annexa ce^^^nbsp;promiffio.Hsc folura cöpctunt Cœnæ amp;nbsp;ptifmoxùrn reliqua nee verbum,hoc eft,nbsp;tntioncni Chriflihabeant, neefigna exterf^nbsp;gratis, hoc efl,rcconciliationis, qua Deop^^nbsp;Chriftum fumus reconciliatuqus iigna prï‘^nbsp;catione Euangelii funt annexa miniflcrio*nbsp;agnofcaat Veteres SicrAment.'d

. Duo quoque vera agnofcunt.Auguftin-piftola jqS.ad lanuariû jnquit, Chpftus SaC?' mentis numcropauciflimis.obreriiationenbsp;limij.fignificationçpræftantiffimis, focietat“;nbsp;noui populi colhgauit. Sicut Baptifmus D''’’nbsp;tatis confecratus: amp; communicatio corplt;Jf*'nbsp;amp; fanguinis ipfius. Et lib.^.dc doftriqa Chrt'nbsp;fti.cap 5.Ncc corn fignorü qux iam intcll’p’'nbsp;mus, operation? graui oncrati fumus.Sed ‘1’’^nbsp;dam pauca pro multis, eadc'mque fi£hi fac'**'nbsp;ma amp; intcUedu augu0:iflSma,amp; obferuatioj^nbsp;caftifluna, j^fc Dominus amp; ApoftoHca trad*'

THEOLöGïC. ns tiit difcî'plina,Geut eft Baptifmi facramentum,nbsp;amp; Celcbratio corporis amp; fanguinis Domini.

Ambrofius in libro de Sacra mentis tantum duoquoque habet, Baptifmum amp; Euchari-ftiam.

LOeVS SEPTIM VS, de inuocatione fanftorum.

'uocas hic Çnn^os^

Refpond.Inhacquxftione fandi dicuntqr ‘ïefundi amp; mortui hdeles, vt funt Apoftoli,nbsp;Martyres,amp; aliipiiin vera fide mortui.

Hdbétne Scr'tptu''a. alioi etiam faK^os?

Scriptura fandos vocat etiani fideles in hac vita. Sic Apoftolus Romanis fcribens, ftatimnbsp;’tiinfcriptione dicit, {X«ro7ç «jy/oze,id eft, voca-fisfandis.i.Cor.i.i.xAitTo7; ety-iDuzSc in 2. Cor.nbsp;ïu.-ruüToZcctT-iozcTÏtïi, cum oiiinibus fandisnbsp;quifunt in tota Achaia.Ad Philip.11. wa« t«7çnbsp;«gt;iöit.Ad Col.1.2. Sandis quifuntin Coloflisnbsp;fidelibusfratribus.

Or.tnti^ hi ptnefipro nobü?

Oranthi pro nobis : amp; vt idfaciant etiâ at-que etiam ftagitandameft. lacob.f.KÎ. Orate pro vobisinuicc,vt fini fitisimultum enim valet dcprccatio iufti effieax. Siç Paul, Philip, i-^.pro Philippenfibusorauit, vt in cognitioncnbsp;veritatis permancret. Et de Coloffcnfibus ait^nbsp;Colof.1.^. Non definimus pro vobisorare, amp;nbsp;H.iiit

KO nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

pofcere,vt impleatnini agnitionc. Et Col.4. petit, vt fitnul pro ipfo ctiam orent, Orantesnbsp;fimul ctiam pro nobis. Et z.ThcfT.}.!.nbsp;fupereft orate fratres pro nobis. i.Timoth.i-i«nbsp;Pro omnibus hominibus, proRcgibus,amp;o-itinibusin eminentia cóftitutis. Hunc moreinnbsp;habuit EccleHa fcmper in veteri Tcftamcnto«nbsp;vt eft viderc in hiftoria Abrahx orantis pro Sonbsp;domitis.Gcn.iS.zy. Prophetaeorantpro pcC'nbsp;catis populi Dei.Mofcs pro populo orat.nbsp;ïy.ii.Iob pro amicis,4Z.p. Apqftoli etiam i^®nbsp;fccerCjVteft viderc Aft. 8.1 J.S: 12.5.

OrÂntne mortui pro nohis^

Id probari ex facris litcris non pote ft:Et P* Deeura Auguftinus in hac quxftione cùm mnltiin»nbsp;fra mor boret, tamcn fatctur fpiritusdefunftoruinib*nbsp;lt;“»*^quot;•4 cfle, vbi non videant quxcunque aguntur ai^nbsp;eueniunt in ifta vita hominibus. Et paulô po^nbsp;«/’¦ir. ßjijyQt j Proindefatcndücft nefdremortuo®nbsp;' quid hicagatur.Ac de matre fua eleganter in'nbsp;quitîSi rebus viuentiû in ter effent animaenbsp;tuorum,amp; ipfac nos,quando eas videmus,allo'nbsp;querentur in fomniis, vt de aliis taceam ,nbsp;ipfum pia mater nofte nulla deferet, quxnbsp;ra manque fequutaeft,vt mecum viucret.Aynbsp;fit enim , vt fit fafta vita feliciore crudeh^nbsp;Quod fi igitur rebus hunianis non interfunb^nbsp;infiiper nefciut quid faîc agatur,inuocandi

J Quortit^'^

THEOLOGIC. nbsp;nbsp;nbsp;I«

^^modo igttur di-ues roga.t pro frutribiis

fais efuin(jué^Luc.j6.2'^.'

Primum Hiues quidem rogat, fed nihil im-Pctrat.Prartcrea diuesillic nefcit quid frat res ^ö^nt in hac vita. Adde quod narratio hæc eftnbsp;xaroSeOT/jnon hiftoria rei geftae.Itaque tâ-tuni abeft,vt interccfßoncm iariilorum tuea-tUfjVt earn etiam impugnet.

Zenturio Lac.^.j.ntUttt(enioresjqai pro ptie ro paralytica intercédant.

Matth, cap. 8. J. hoc faftum fcrihit ah ipfo Ccnturione. Lucas miftos prius feniores ha-^et.Scd nihil ad inuocationemfanftorum poftnbsp;hanc vitam.Nam in hac vita id fieri debere linbsp;fgt;cnter concedimus.

Angeli intelligunt res mortaliamiErgo anini£ quoyue intelligant.

Alia eft Angelorum ratio, qui fiint fpiritus niiniftratorii ad lalutem cledoru miffi,Heb.i.nbsp;^.Idedque his vtminiftns amp; ^d (piuifteriumnbsp;ipforuip necelTaria multa reaclantur. Nonficnbsp;de animabus fidelium ftatui debet,qu3e mini-ftri viuentiu non funt,nec mittuntur,vt A.n^cnbsp;li ad homines.

At qui in hac •vita pro ftis orarant: Ergo tnul tornagisiaminflataperfe^o.

Mala eft coiifequentia. Conditio vitx hu-ius id habet,vt pro nobis mutuo oremus. Cui accedit exprclwm verbiijacobi ;.i6^.Scd vitae

Ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E X A Kl E N' '

bcatx flatus in cœlIS nihil talc habet in facris literis.Deinde non fequitur, Hic orarunt pronbsp;piis: Ergo illic idem præftabnnt : alioquin no-bifcum etiani flebunt,vigilabiint, ieiunabunt:nbsp;quæ partim in vitam beatam non cadunt,parnbsp;tim non locnm habent.

Curigitur non ptnt inuocanslti

Primum quia in facris literis cuius rei non habcmusteftimonia Sandi Patres non aliqucnbsp;inuocarunt cx Patribus,fed ipfum Den Crea-toremcœli amp;tcrrr.

Deinde quia Chriftus hunc vnum uobis in-uocandum proponit : idem faciunt Apoftoli-Patrem inuocandum per lefum Chriftum Fi-lium oius ex Spiritu f^fto, qui fuos illuminât in inuocationc,

Tertio,detrahit hxc doftrina merito amp;di-gnitatiChriftijhicenun Mediator eft confti* tutus inter Deum amp; homines.i.Tim.2.(,Vnusnbsp;Mediator eft Dei, amp; hominum, homo lefusnbsp;Chriftus.Et i.Ioan.2 i. Aduocatum habemusnbsp;apud Patrem lefum Chriftum iuftum.qui eftnbsp;propitiatio pro peccatis noftris.Rom.8.34-Adnbsp;dextram Patris interpellât pro nobis. Heb. 7*nbsp;l^.Saluare poteft in perpetuum accedcntcs adnbsp;Deum per ipfum, femper viuens ad interpel-landum pronpbis.

Praeterca inuocatio fimul habet coiuniftm® cnltuivnde fcquitur, Solus Dens eft colendus:nbsp;Ergo

Ergo idem foins inuocâdus in iicceHitatibus: hincChriftus Mat.4.io.dicitSatanæ : Donii-niim De am tuura adorabis, amp; ilium folum conbsp;les, Dçut. IJ. quia inuocatiopars eft cultusnbsp;Diuini,

Qainto.iuuarc non poflunT.

Deinde nec CQiiftat cos res noftras intelli-

Paætcrea conftat ctiam gratas non cfTc illis prcces ad eos fulas, cùmvoluntati Dei répugnent.

Denique non conftat cos pro nobis orarc. Q^ibus omnibus maxima ilia eft,Dcum fonbsp;lum vcllc inuocari.Deut.ó.ij.Dominum Deûnbsp;tuum inuocabis,amp; ilium colesmonfunt igiturnbsp;inuocandi fandi,

EOÇVS OCTAVVS, de Vurgatorio,nbsp;f^uidvocant Purgaforiura?

Medium locum inter vitamxtcrnam,S'CÖ demnationem extremam , in quo animae de-fundorumcontincantur purgandæ amp; expiannbsp;dæ à certis delidis, pro qiiibus hîc diainæ luftinbsp;tiæ ûtisfadum non fit,

Eßne purgatorium?

Non eft aliud, quàm quod in bac vita pat^-Uiur.Illud verb poft banc vitam ex facris liters confirmari nonpoteft. Sed eft fuperftitio

1X4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

ex Gcntilifmo in Chriftianifmum afcita: qusc ex Virgilio amp; Platonc videtur deriuata. Piatonbsp;in Phædonc affirmât animas apud inferos purnbsp;gari,amp; efle quædâ/aaj/xa a'iixapTo'^iaStj quâe eernbsp;to temporis fpatiodcleri poffit inpalude h'nbsp;cherufia, interceflione etiam eorum, in quosnbsp;illi peccaucrunt in vita. vero videnturnbsp;nviiiTtiiç t^etv lt;%: Tctnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tiav eip.a(,TKfjLtÏTigt;ff

TiiTVç lï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p.oTl»t f Ivriet à( to t etfi^foy, oótV

:^7raTt citCäiinatv. Et lib. 2. Politjc.affirmat elfe TiÂiTef'ç ) a.tTVvlK,amp;i ik/.kZvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et Üb.

x.Politi.pœnas dccernit,amp; quomodoac quan-doabhis tandem hberentur.

Car efl excogitatampurgatorium^

Gentes confinxerunt ad terredos homines, amp;coercédosà fçeleribus.Chriftianihoc prx-textuabiifîfnnt adquæftum, Viderunt enimnbsp;rem efle lucroßm, fi perfuaderent hominibusnbsp;poft hanc vitam quædam dcleri peccata poflenbsp;interceflîonibusamp; precibus viuorym pro degt;nbsp;fun(ftis.Et quia ex inferno nô eft liberatio, in*nbsp;ftituerunt nomincs aftuti ignem purgatoriü»nbsp;qui extingui poftet prccibus deuitercenione a-liorum pecunia redemptis.

Hine jfpq jta^tfpuo/'aniraarum ex pur* gatorio magno applaufii excipiuntur amp; audiunbsp;tur quotidie.

conjirmantillad^

Non

TH EO LOG IC. nj

Non habe nt diredateftimonia. Quatcex ^onfequenti hoc conantur probare.

Prinium Lazarihiftoriam, amp; diuitis, Luc. i7.quidam purgatorio accommodant. Vc-cum diues nihil impetrat, nec pro fc, necnbsp;P’’ofratnbus,fatisoftenditlocus pœnas poftnbsp;^anc vita infolubilcs eflc.Minus ad eius defennbsp;Tonern facit hiftoria alterius Lazari, Ioä.ii.i.nbsp;nd locum Mntth.s.26. No exibisjdofiecnbsp;folueris vltimum qundrantem.

Nego confequentiam. Nâ illis probandum h ic loqui Chriftum de purgatorio,quod nonbsp;P'jflunt. Deinde in eofalfa eft colleftio, quodnbsp;’^olligunt: Ergo aliqui hinc exibunt, qui feili«nbsp;‘^ct quadrantem vltimum Ibluerint.Loquiturnbsp;^utc Chriftus de recôcihatione fraterna in hacnbsp;''*ta,in qua dum nolumus retonciliari,career ilnbsp;nos manet extra Banc vitam,hóc eft æternanbsp;’^amnatioiqucm non exibis,donee folueris vltînbsp;quadrantcrtijhoc eft,nunquâ. fie cnim' voxnbsp;(doncc)accipi debet.quod confirmât ratio,Nûnbsp;S'iâ funt foluédotErgotntinquâ inde exibunt.nbsp;Slÿ^d nd locum Mnt.12.^2. de^eetnto in Spi-ritum (n»ôium,quod nec hic nec in futur0nbsp;feculo remittituriErge qundnm hîc, quA-i dntn dlic remittuntur.

Primùm locus nô confirmât purgatorium: S*^ia in purgatorio aiunt deleri pœnasxulpa IRnbsp;hac vita rcmitti. At Chriftus illic

EXAMEN

loquitur de culpa peccati,non de poena : Ergo ad purgatorium nihil facit.

Deinde falfa cft colleftioiChriftus enimo* ftendit peccatum efle quoddam,quod nunquanbsp;remittitur : aliud eflc quod hîc tantum remittitur. Prohent illi tertium, ergo quæ dam illicnbsp;remittuntur,quod falftiraeft.Abfurdum enimnbsp;eft argumentum : quæ da tu peccata pollhancnbsp;vitani non remittuntur : ergo quadam poftnbsp;hanc vitam rcniittunturd'ed efl'c renuffioneninbsp;quorundam in hac vita inferri potell.

Igniamp;apud Apoftolum poteft cfleafflictio amp; crux per quant Dominus fuos examinât. Sicnbsp;enim Cbryfoftoniusôé Auguftinuslocurahùcnbsp;intelligunt. Alii per ignem hune, intelliguntnbsp;examen Spiritus,fanfti..Q£od autem ad purganbsp;toriuni hic ignis nihil faciat, ex y crbis Apoftonbsp;fit ignis probabit: at Apoftolorum Prophetarum opera purßatorius rgnrs nonprobabit:nbsp;Ergo de alio quam purgacorii igne loquitutnbsp;Apoftolus.

AtveteresÇic tyediderunt^

Bedam,Gregorium, Anibrofium, alidfque citant liuius igms idèfenfoires. Sed eis.oppon»nbsp;poteft Oricütalis Ecclefia, quae fexnpcr repu-

THE OL o GIC. 117 diauit hoc dogma vfqoead Eugcniû quartû, 'nbsp;fuh quo vix tâdcjri fubfcripferc: led ah co tcmnbsp;pore ftatnnçaptaeft àTurcis Couftantinopo-hï,amp;eueifum Imperium ui Oriente. Chrylonbsp;ftomus in capii:,.Mat.fic de ea rc ioquitur,O-inniurn hprninum alh amp; hîcamp; illic fupphcianbsp;dahuiit.Alii in praefentitantùm vitaulii in fu-tura tajnùm.H îc amp; il)ic Sodomitæ.In hac tannbsp;tUm fornicator Corinthius.lllic tantum vt dinbsp;*165 in inferno. CyprianusTraft.i.contra Dc-Wetriadein,Q^.‘(iid ) hinc excclliim fucrit.nulnbsp;lus lani locus pôenitentiæ eft nullus fatisfa-ftionis effèc'lus. Hîc vita amutitun aut tene-^uriluc faliiti aeterns cultu Dci,amp; fruélurideinbsp;Prouidetur. EtChryfoft. Venietenini hora,nbsp;Suando thcatrum vitx huius foluetur, amp; nullus poftea certabit. Non eft poft huius vitx fi-Uemhequot;otiatio. ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '

foteftne etiam rAtione euerfi hie

Poteft.Çhrirtusinquit. Nori exibis, donee loluas vltimûŸn cjùadrantcm. Vbi folucndum.nbsp;^ftjUôn pro'deft intetcéffiogt;amp; prcces nihil effi-^iuntiàtquifolùtio cxigitùr : Ergo prcccstol-luntur amp; intercclliQ. '

Deinde fi pœnis anïrilat poflent pürgari, tu *riaxitrt2e pœnae maxiniè purgarent:' at hocfalnbsp;luin cft. Nâ inferni pœnx cùm iint ntaxùnægt;nbsp;‘aiiîen lion copiant nce purgant: Ergo nec k-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

'lioribus peéni» ariißwe poft hanc vitara pur-

n8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

garipoflunt.

Tertio, Onincs fideles hinc migrant rcéÜ in vitam æternam,nec veniunt in vllum iudi*nbsp;cium:at pargatorium iudicium eft: Ergo in iPnbsp;lud nemo veriit.Ioâ.5.X4 Qm credit ei quinbsp;fit me,habet vitam 3cternam,amp;in iudicium nonbsp;venicf. Qui aoterti non credit,iam condcmiHnbsp;tus eft:Ergo nullus eft médius locus inter VJ-tam æternam amp; damnationcm,amp;c.

Ex tertia clalfe locorum aliarum ftftarum noftn tcmporiSjloci aliquot.

D E V B I QVI T AT E, L O-cus primus.,

V Bique præfentiam carniscum verbo.

T^oç enim fumplit humanam naturam**^ vnionem perfonalem,nullis(vt loquBtur)loc®nbsp;rum Ipaciis feparandam.

c^modo efi 'vbique chrifiud

Secundùm Diuinitatem,ficut dicit Augo*^ Chriftum vbique totum prarfentcm clTçnbsp;dubites tanquam Deum:amp;in eodcmteiup^nbsp;Dei efletanquàm inhabitantcm Dctim îinnbsp;coaliquQ cœbtpropter vcri corporis moduli'nbsp;Epift-y?«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,

ficttndùm hnmanitatem ejfe

Mr

veritas corporis humain nófert illam vbiquitatetn,cui immortaiitatein quidem denbsp;^hjfed naturam non abftulit. Cùm autem crenbsp;oanius veram humanâ uiChrifto naturara manbsp;^crexonfequitur corpus Chriilinon elfe vbi*nbsp;S'ie.fed raançre

Deinde Angeli de Chrifti refufeitatocor-P®rc,manifcftè dicunt,Non efthfciErgo vbi-3*16non cratjMatth.28.(f.

J'Item afeendit ad cœlos:quem articulû ve omnes de loco certo intelligunt: Ergo v«nbsp;“’•juenon eft.

4-Itcni me non Temper habebitis,Matt.2lt;Ç. ’’•de corporali abfentia intelligitur : cùm vtnbsp;Deunijfint Chriftum Temper habituri.

f. Répugnât ilia Tcntêtia articulo lidei, quo '•‘edimusChriftum venturum ex cœlo,q«ô i-'nbsp;‘’^«nditjludicera viuorum amp; mortuorum. Nenbsp;autem venire dicitur in ilia loca^in quibusnbsp;elhled in ilia à quibus abTumus antequamnbsp;'^^nian)us. V ide Ausuft.cpift.S7.in qua clesaiJ

^iuinitas Chrißi eßvhiefue : igitnr (^hutni Was vbi^tte eße debefiCofiquens probat

ïjo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EX AM E N

perfonali 'vnïone ditüna. humAnx KAfürA quA effici pitut^ 'vt vel eum cArne continbsp;neAtur loco:vd CAro citm gt;verho vbicjueßt.

Sed hoe argumcntiïm iam pridé foluit Aü-guftirtus/pift. jy. Vna perfona Deus amp; homo eft,amp; vtrunquc cft vnus Chriftus lefus, vbiq*nbsp;per id quod Deus cft: incœlo autemperidnbsp;quod homo. Deinde non eft confequens,vt idnbsp;quod in Deo eft, ita fit vbique vt Deus. Nonnbsp;cnim fie extëditur humanitas vt diuinitas, necnbsp;id derogat perfonali vnioni.

2, Sed obßiunt-. Non ejl EmAnnel chrißd niß vbique corpus htirnAnum effc debueritgt;nbsp;jcf4.7.nbsp;nbsp;nbsp;Nonconcluditargumentum. Chriftuseft

Ï4’ Emanuel: Ergo vbique eft diffufa humanitas» cum alia fit ratio huius appellationis. Emanuel dicitur Chriftus, quia in iHo nobis recon-ciUatus eft Deus, amp; quia non Angeli,fcd hom*nbsp;nis affumpfit naturam.per quam nos Deo cofgt;nbsp;fociauit ,amp; ad dextram Dei carnem noftraJ”nbsp;cxaltauit.Non autem vt ob id vbique eftet.

j.^uAcuq. PAterfAcit^CAde quoqueFtl^[ fAcit^j^ PAter prAßnsgubernAt omniA:'amp;^nbsp;Filius qu9qae.Dedit.n.PAter Regnumnbsp;Nihil ilia concludunt de corporali prïnbsp;tia amp; vbiquitate, cum fit ilianbsp;Chriftus etiam omnibus rebus conditis ad«^nbsp;vtDeus.Præterca vt fidoator fidelibus

ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Nee hue pert inet, Zelus Domini zebaoth fecit.

¦ 7. Homo Chrißii^ eß omniprxßens,alio(jui foil Chrißo non competit ilbid, Verbum enfonbsp;factum eß.

Negp confequens.Nam vera eft illa fenten tia,xógt;oï a-stp^ f'jSJüêT'), Verbum carofaftum eft:nbsp;quia Aogt;o; de folo Filio Der intelligitur,nec vl-lis creaturis bic tribui poteft. Carnem auternnbsp;fieri,liominis quoque eft : fed hoc pafto foliusnbsp;Chriftieftfinepeccato, Gne femine viri , vtnbsp;düasnaturasdiuerfas humanäamp; diuinä vnionbsp;ne perfonali copulate in vnum Chriftum le*nbsp;fum,Dei Filium.

obßiunt locumCyrilli., Verbum human i tatiiunifum., totumin feipßim ita. reduscitinbsp;vtindigentia viu pofituiuificare.

Nihil abfurdi dicit Cyrillus, amp; häc opinio' nem minime confirmât: nä diuinitati vel Vea-bo totum hoc tribuit,non humanitathDeindenbsp;detota perfona intelligit vimillatn viuific^“nbsp;dîillàquæ vita indigent. Sic enim Mediatofnbsp;eft.Sed quid illa ad Vbiquitatem?

Reliqua argumêta leuiora fût, vtquod dicht' ' \ jgt;. Nomen chrißi fupra omne nomen eß^fnbsp;ac npmina habere res ipfa.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

rio.ltem qu'od chrßo datm. iidmenfneam»'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

THEOLOGIC. 135

II. Item ejuod omnes theÇattrt fapientilt;e fiientiæta eoßatrecoaditi.

''^2. Item remitiere peccatura e^fe it^aifte fotenti£.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- '

.. II. EtqttiaomaipotensßthomoChrißu^: etiam omtitprteßeai.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aihil atttuet

f^olixiuscoafutAre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]

Refponfum efl: adhaec fatis iatn atnultis. Àcmiraculum eft, cumprxfcntiamEincnohnbsp;localem,non corporaleni a{rer3nt,fedx]nx ip-'^arnationi Domini noftri lefu Chnfti com-petitjamp;quam exigit vnionaturæ hunianæamp;nbsp;lt;Jiuin r, quomodo feipfos non euertant. Denbsp;corporali diflerunt omnipræfentia , amp; cor-Pori negant locum, fed amp; corporalem præ-^entiam.

L O C V S S EC V N D V S, DE Mediatorc Chrifto. '

Qßdßgnificat vox Mediatoris^ nbsp;nbsp;i

Signifîcat officium perfonæ Chrifti, qnod inter diffidentcs duas partes obire debet. Ditnbsp;fidêtes partes funt Deus,, amp; humanum genus:nbsp;bas partes ebriftus reconciliare debuit,vt ho*nbsp;mo Deo fuo reftitucretur,amp; Deus homini pla-caretur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^wmodo chrißtis efi Mediator^.

Lui.

134 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

Veteres quofdam referunt, qui Chriftum dicerent Mediatotem eflefolinn fecûdùm humanitärem : iq qua fententu) funt ferè omîtesnbsp;fcholaftici doftores, vt eft MagiUer fentcntia-tum^.diftinft.iç.Thonias Aquinas, Bnnauen-tura, amp; compilator Gab.Biel. Hodie quoqucnbsp;renouatur hoc dogma à quibufdam conteii-tionisniagisftudio, quam xdificatióisftuftu-Nos halte veram ftatuimus efl'e fententtani,nbsp;Chnftum Mediatorcin efl'e fecundùm vtran-quenaturam,humanam fcilicct,amp; diuinam.nbsp;Oßefieteigitffr, c^aomodo chrißitsßfMedU’nbsp;tor ßemdum vtrAnque nAturAm^.

Primum,Scrjptur4 loquensdc Mediatorc Chrifto totam nobis perfonam proponit, diuinbsp;na amp; Humana natura conftantem.Sic Eph.i-4-In Chrifto noseleétos dicit.antcquam lacerennbsp;turfundameuta mundi: quaenon adfolunthonbsp;minem Chriftuin pofluntreferti. Et i. CoM-5O.Chriftus faftns à Deo nobis fapicntia,iufti-tia,fanótificatio,redemptio, amp;c.Roman. v-S'nbsp;QjUem propofuic reconcihatorem, perfideinnbsp;in illius fanguinc. Perfonam Chrifti raediatri-cem conftituit, proprietäre hunianitatisaffi'nbsp;gnata.Sic Rom. y. 8. Chriftus pro nobis ntor*nbsp;tuus eftRom.8,34.Pro nobis interccdit-Heh«nbsp;7.25. Semper viuens in hoc : vt intercédât pr*’nbsp;iUis.Heb.^.24. Apparet in confpeftu De« p*'“’nbsp;nobis,amp;c.

Dein“®

THEOLOGTC. 155

Deinde Chriftus Mediator vt Deus intioquot; catur,non folum vt 'nomo.Secunduni vtranq.nbsp;jgitur riaturam Mediator eft,alioquin inuoca-üoper Filium Deiapud Patreni errarct.

Tertio,Chriftus ipfe, vt Mediatoren! fe fc-cundùm vtranque naturam mundo proponit. Matt. ir. z^iVcnite ad mc omnes qui laboratisnbsp;^onerati cftis , amp;c. vox eft Mediatoris ifcqnbsp;dputrcToi«, qui nobis totain fua in perfonamnbsp;’ecóciliatricem promittit.Et loan-i^^.a^.Q^xnbsp;Çuiiqucpetieritii Patrera in nomine ineo,da-bit vobis : cxprefle dminam naturain includitnbsp;inuocatione amp; officio inediationis.Nonenimnbsp;in nomine Chrifti hominis folum muocarinbsp;vuh.

qEt VOX Patris Mediatorem- Filium fuum pfoponitmüdo, Hic eft Filius meus dileftus,nbsp;'*»eJj'ox»ß,Mar.i.i[.Luc.5.2i Mat.j.iy.amp;iy.nbsp;5 additur mandatum, îpfum audite. Ita Luc.nbsp;5.35. In quibus manifeftè Chriftus Dei Filiusnbsp;p-tnrtiç proponitur, in quo Deo reconciliatusnbsp;eft mutidus.

Da eiufJent rei teßimonia ex Patrihus^

Cyrilli eft iBuftr« Iocik lib. 12. Thefauri, £ap.io. Mediator Dei amp; hommum icfùs Chrinbsp;ftus eft i.Tiin 2-5-.Non folùni-quia,reconci)ja-vit homines Deo: fcdetiam quia naturalitcrnbsp;amp;fubftantialitet,amp; Deus amp; homoin vnahy-poftafieft. Hoc eiiinimodonaturam noftraianbsp;I.iiii.

ijÄ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

fibi Deus rcconciliauit. Nam aliter,quomodo vnum Mediatorem Chriftum Paulus dixif-fet; Et mox idem fubiicit, Sed modü quoquenbsp;perftringerc non alienü eft.Quod igitur quae-dam fibi ficut medium coniungit, ab vtroquenbsp;necelTario tangitur : amp; hoc modo diuerfa pernbsp;medium coniunguntur.Eft autë Chriftus Menbsp;diator Dei amp; hominum ,quia in eo vno,Deusnbsp;amp; homo coniunguntur.Non eft tarnen ipfc a-liquid tertium praeter Deum amp; hominem,fednbsp;verè Deus amp; verc homo. Ipfe enim eft painbsp;noftra.

luflinus Martyr T. j.fol. lô.

Chrifti duas naturas in vna perfbna non di' uiditjfedfimpliciter redemptionisamp; mediationbsp;nis munus perfonae tribuit. Q^atcnus homö,nbsp;inquit, cum fine crimine vitam innocenternbsp;git,tum voliitariam fubiit mortem, amp;c. QiJa-tenus veto Deus, amp; quod folutum erat refti'nbsp;tuit,amp; mortem ipfam prorfiis foluit.

Epiphanias fol.433.in Gramp;co.

incarne-'

THEOLOGIC. 137 in carnet impatibilis autem manfit diuinitate:nbsp;vt luftitiam non ampliùs folùm tn carne habenbsp;remuSjfed ctiâ in diuinitate ; amp; vt in diuinita -te amp; in carne fecundùm vtrunque nobis falusnbsp;«fficeretur.

Auguflinus

Mediator Dei amp; hominum,quia Deus cum z»6.i. Pâtre, homo cum hominibus. Non mediator ,nbsp;homo præter Deitatem.Non mediator Deusnbsp;præterhumanitatem.Eccemediator,Diuini-tas fine humanitate non eft mediatrix;Huma- deomb,nbsp;nitas fine diuinitate non eft mediatrix. Sed in- clmßi.nbsp;ter diuinitatem folam,amp; humanitärem folam,nbsp;tnediatrix amp; Humana diuinitas, amp; diuina hu-nianitas Chrifti,amp;c.

Ambrofius j.T'im. 2.^.

Vt mediator eifet Dei amp;hominum , homo Chriftus Iefus,id eft,non fine diuinitate, quianbsp;In Deo homo crat,amp; Deus in Hominc, vt ex v-wnbsp;troque effet mediator, amp; vtrunque reconciha-»nbsp;ret in primum hoc fecit,amp;c.

Responde ad ILLO-

rum argumenta. ¦ '

lAAullui dißideiittm foteß ejjè mediator! ßd Chrißusßecundiim diuinitatem eß alteranbsp;f^rs dißidentittm: Ergo ßcundum diKinitarnbsp;ttm chrißus non potesl effe mediator.

Relpond, adfingula membraiMaiorvcra

138 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

cft,addito lt;3)ii6«-k£tTigt;op«'4quot;'®, fcilicct quatenuS off6nfuseft,amp; often Cam retinet implacaSiliter-Intcrcapotcft oft’enfa perfona demrefuoce-dere,amp; mitigationcm iuris prainoucre, amp; x-quak pcrfonx fimilicer oftenfæ pro oftenden-te inferior! fatisfacer«.

Minor iam facile folnipoteft. Ckriftus fc-cundurn diuinitatem eft quidem altera difß' dentium pars, quia vnus amp; idem cum Deo PJnbsp;trc amp; Spiritu fando Deus eft. Sed ob idnbsp;¦yoi eft,amp; non Pater, vt effet ^ztir(T»c. Idedqu^nbsp;de iure fuo cedit,amp;partes noftras adiuuat apu'ilnbsp;Deum Patrem,fatisfacicndo,amp; intercedcndo.nbsp;Nec fingcnda eft tota Trinitas fic implacabi-lis, vt nolit noftras adiuuare amp; proraouerc päfnbsp;tes.Qu^’'® conclude:

Nullus diflîdentium poteftcfle Mediator, quatenus offenftjs eft,amp;oftênfam implacabili-ter retinct: fed Chriftus fecundùm diuinitat^nbsp;eft offenfus cum Deo Pâtre , Spiritu {anfto:nbsp;Offenfam autcm implAcabiliter non retina''nbsp;Trinitasnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo Clinftusfecunduoj

Dduinitatem ctiampoteft cfte MediatojapO“ Deum Pattern, vt interca mancat æqualis^nbsp;9/xok'«oç Deo Patri amp; Spiritu fanlt;fto,

SECVNDVM A R G V-mentum.

2fiter/i Trinitiï.is, (untindiuifiad (xtri'

THEO LOG IC. 139 Saluatio esi cpusTrifn!:a,ti5:£rgo esh^diuijAnbsp;ad extfity hoc eHjiid tot am Ttinitatem a^ita-litet pertinet.

Mjior veia retiiieatur pcifonarü pro-pnetas. Minor/aluatioeftopusTriiutatisTcJ certo or dine Pater fallut, loliccc per Hliumnbsp;«luein pofyic Mcdiatorcm.Ideoque mediatiqnbsp;ad Filiutn fpeftat, non ad Patrein,quanuis to-taTrjmtas negotium faintis noffra? perficiat.nbsp;TERTIVM ARGVMENTVM,

3. Chrißut Çecur,dùm Diuinïtate non fuit mediator ante incarnationew: Ergo necpoßnbsp;mcarioationem.

Refpond. Chriftus Vt ab æterno FiliusDe’ genitiis eft à Patre Deo: fic ab aeterno ordina-tus eft mediator. Idedq. mediatot is officiumnbsp;femperadzsT'Ci' pertinuit amp; non adPati cm,nbsp;Vel Spiritum fanftü.Eph, i. Elcgit nos in ipfonbsp;antequam iacerentur fiindamenta mundi.Ie-fus Chriltus fieri 9lt;. fiodietidem eft etiara in fe-cuia, Heb, Patefacbo autem inçdiatoris innbsp;tempore fiióla eft,ab hinc i)7 o anno: ideo'quenbsp;tóteincarnationem nondum fuit mundo pa-tefaftus mediator, quem in carne poftca vide-tût homines. Tame officiii medutionisamp; pa-tefaftionis adpetfonâ AÓgt;Kpcrtincbat. Hincnbsp;Paul. Patres in deferto bibiflc de Petra fpi-rituali.Pctra autc fuit Cliriftus i.Cor.io,amp;c.

Ï4O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

QVART V M A R G V-mentum.

4. Olonciturlocui i-Tirnot.2.4. Vnus 'Deu^ vnus Mediator Dei hominum,homo U'nbsp;ßts chrißus.

Rcfpond. Depetfona loquitur Apoftolus: ideoque Tefum Chriftum nommât tanquarnnbsp;integram perfonam.Qjod autë addit, Homonbsp;lefus ChriftiiSjloquitur de perfona Chrifti p3nbsp;tcfafta mundo ,amp; qualisab hominibusagno-fcebatur, vt verus fcilicet homo.Interea nonnbsp;voluit excludere diuinitatem: nec admittcndanbsp;eß explicatie lila, Chriftus homoeft Mediator,hoc eft, fecundùm humanitärem tantüm.nbsp;Sed Chriftus homo Mediator eft , hoc eft, dUnbsp;perfona quae verè homo eft, amp; Filius aftcro*nbsp;Patris:illa,inquam, perfona Mediator eftnbsp;amp; hominum.Vidc Cyril. lib.Thefauri n.cap-1O.amp; Ambrolium inhunc locum.

QJ/INTVM ARGVMENTVM.

j. Si chrißus fecundùm diuinitatem tf Mediator: Ergototadiuinit/u eritmediit'nbsp;trix.t^d eit abfurdum.Ä^ud nullum enitt^nbsp;mediare foteli.

Refpond. Opusfalutisad totaTrinitateH* pertinetifedcùm loquimur de mediationenbsp;mediatorc, intelligimus officium tv zo'?'**-vera

THEOLOGIC. m-Vera effet colleftio: Si tota Trinkascflèt vna perfona,kanon poffetfierimcdiatio: Nemonbsp;enim apud fc pro altcro intcrcedk,nec fibi ofi.nbsp;fért, nee fui eil deprecator Sc mediator. Sed 'nbsp;cum tresfint perfonæ indiuifac Trinitatis, facile poteftintclligiperfonam FiliiDei, vtpo-tc miffam à Deo Patre in hunc mundum, mediate amp; dcprecari pro nobis apud Deum Pattern, qux perfona non eft Filii,intcrea manétnbsp;copfubftantialesjæquales gloria amp; potentia.

LOeVS TERTIVS, de Trinitate.

fignificat quot;rifiitaii

Græci Tetäfa. appeliavunt, qua voce ex-ptefferunt tres in di jinkate perfonasconfub-ftantiales,non confufas, feruata fubftantiar nitate. Indüfta fuitpridem à Patribus Niceninbsp;concilii, qui poftea cum AthanafioAlexädriaenbsp;‘^ongregati fiiere cótra nouos motus Arriano-cum.vt eftinhill.Tripar.lib.6 c.2o.fol.42i.

Non fignificat igitur abftraÀum numerum, Vtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyqKar,fed exprimit perfonas tres v-

niusfubftantiae.Graeci dicuntTriadem hîefi-gnificare ûÇap^/rjhoc eft,rem fubfiftentem per fe,amp; concretum. Et quia myftenum eft à mü«nbsp;doabfconditü,appellaruntgt;i?/£ilt;rtf,y7«pxclt;flp*ar,-

^^d eJtin TfiniMei

EXAM EN

Civa-ia. eftfubftaiitiajioc eft , natura diuina amp; jpfadiuinitas,aut eflentiadmina. In fummanbsp;quicquid commune cil tribas perfonis, id no*nbsp;minCbV/af Græci exprefl'crunt,Latini fubftartnbsp;tiamamp;efl'cntiam vocant. Auguftinus tarnennbsp;cëfctrediùs eflentiam dici Latmis, lib.7. cap-5.de Trinit.Sed tarnen,inqmt, fiuc effentia drnbsp;catur cjuod abufiuè,vtrumque ad fe dicitur,nônbsp;relatiuèad aliquid. Et Iib.j.cap. 8. Effentiamnbsp;dico.quxoù-Tia Græcisdrcitur,utat innnbsp;•vtmç’ci.ireiç, quod eft Latinè, vnam ellcntiain,nbsp;tres fubrtantiaj.,

(^.d eß-per(6»ain Diuinitate?

Perfonam Larini vocant,quod Grxci ç-KCTVjhoc eft, fubfifteiitiam. AugiiftinusaV/”'nbsp;cflèntiàrh vocat : amp;-éaroç-ainv fubftantiam- lu'nbsp;ftinus Martyr amp; vlt;ptçô.f^civ, hoc eft,nbsp;perfonaln diftinétam ab illis inetrtis proprie-*nbsp;tatibus.

c^modo igiturvnw tsi^trlnu^s Dettî^.

Vnus eft eficntiajioc eft,natura, diuinitate. iTta,amp; quicquid naturæ diuinæ proprium ,idnbsp;vnum amp; hraplex cft.Sic vna eft potentia, vnanbsp;niaieftas,vna,xternitas. Daitiafcenus ui« ^1«

Trinus vero eft refpeélu perfonarü, fie très fiuK vaTTs-aa-«? vna vcrô wid ,trcs perfonar»nbsp;vna autera cflcntia. Pater enim -éaros-rtaiî eft:nbsp;Fihus eft : amp; Spiritus fandus v»*'”nbsp;ç-rtflïj

THEO LOGIC. 145 ç-aajçeft, hoc eft, perfona. Thafuntnbsp;Alt;j^a,tres , trcs pcrfonae tres vmiç-îtfrô«nbsp;Hem fignificant.Vna «3-/'a,vnanatura,vnaDinbsp;Hinitas,vna eflentiajidem ctiain fignificaiit hinbsp;hac quêcftionc.

Cur âïlHnSlio non in ejjentid,fèt^ in per-fonii fol um uâmitti dehet^ i.Qniadiuina natura, hoc eft, elTentia, itanbsp;fimplex,pcifeftuiti amp; abfolutujn eftquidda,nbsp;vt nullam admittat feparationcm aut diuilio«nbsp;öein,qu;c imperfeftionis eft comes.

Deinde quia diuifio naturæ induccrct plu* res deos;lt;|uod äbfui duin eft. Vnuin eniin eftnbsp;tantum infinitum:amp; eft impoflibilepluracifcnbsp;infinira pr.'ttcr vnum.Ita folusPater effet infinbsp;nitusîFiliusautem amp; Spiritus fanftus non : amp;nbsp;ob id necDeus quidem.Aut fimul infinitiÄ i-ta plura infinita.Qnpd natura ferre nôpotcft.

Tertio,nô pofl'ct ad vnam primam caufam tefolutio fieri, Oportet enim quod primü eft,nbsp;vnum efife: Deus fuanatura amp;'e(lentia primusnbsp;cftÆrgo amp; vnûs effentia,

Quartà,Deus ita fe patefecit. Deuter. S. 4. Audi Ifrael, Deus tuus, Dominus vnus eft.i.nbsp;Cor.S.ó^.NobisDeus vnu8eft.GaL3.20.Deu8nbsp;Vnus eft. Eph.4. ^.Vnus Deusamp; Pater omniîi.nbsp;î.Tim.2.5. Vnus Deüs, vrius conciliator Deinbsp;amp; hominum. Teftimonia ilia loquuntur de v-,nbsp;hiute diuiiix naturx amp; i^cntix.Patefecic au^

144 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;EXAMEN

tem fe idem Deus trinü. Matt.j. i6.in Baptif* mo Chrifti Pater loquitur cœlitus, coram eftnbsp;Filius Chriftus: amp; defcendit Spiritus S. in fpe-cie colurnbæ.Sic Mat.28.19.iu inftitutioneBa*nbsp;pt ifmi, lubentur baptizarc in nomine Patris,nbsp;Filii,amp; Spiritus fandi.Ioan. i. Epift.5.7*Trcsnbsp;funt in coeloquiteftimonium dant.Pater,Ao-Spiritus fanftus:amp; hi tres vnum funt.nbsp;ergo vera esiÇentetia in hac quxfiion^'nbsp;Tres perfonas eiTe in vna diuina e(lentia,amp;nbsp;Vt Graeci dicuntj-if«? ixeiç-ae-etç ç» (/.ia. K«'a.Itanbsp;Symbolum Apoft. haftcnus intellexit Eccle-fia ChriftijCredo in Deuni, Pâtre fcilicct, Fi-lium,amp; Spiritum fand:um,hoc eft, ynum Deûnbsp;natura,Trinum vero perfoiiarum refpeftu.Etnbsp;Symbolum Nicenù adiecit vocem if^wav^v,nbsp;vnitatem naturae indiuifam trium perfonarûnbsp;«xprimerct. Et Athanafii fymbolû, reftè Pa-trem,Filium,amp; Spiritum fandura nô tres,nbsp;vnum Deum vocat:non côfundentes-éareç-âe-lt;raç,nec feparantes isir/«v. Etin hac Trinitatcnbsp;nihilprius aut pofterius, nihilmaiusaut mi-nus:fed totac tresperfonse coaeternae fibi funtnbsp;amp; coæqualesiita vt per omnia amp; Trinitas in V*nbsp;nitate,amp; vuius in Truiitate veneranda ht.

LOeVS QVARTyS DE ¦1 .commumcationeldiomatMr.

Quid vocanicommunicutionem idionMt»^''^

TH EO LOGIC. 145

Vocant KaivwAoLv twv 'nïïup.iruv 5 alii îifto-’trtiiittv HOifoTTOiiatv ilt;fi6iu.a,ruv'.^hittVTlS'eimiff hoc cft^nutuam largitioncmamp; «AZo/ainr, hocnbsp;eft,altcrnationctn vocant.

efl communicAtio idiomAt^»^

Eft phrafisjin qua proprictas, quæ vni nattt ræ conuenitjdicitur de pcrfona Chriftiin concreto,hoc eft, quando vni naturæ impropriènbsp;tribuirur.quod alterius eft proprium in pcrfona Ghrifti.

idtomAtA, hoc eß,proprietAtes htt-mAftx »AturA in chri^ói

Nafci,adole fee re,fiere,do Icre.dormire, pa-ti,fitiré,cfurire,horrcre mortem,crucifigi, ma ft.vulneiaincorpore gcftare,fepcliri. Hæcamp;nbsp;firtiilia copueniunt propriènó diuinae naturæ,nbsp;fîd humahac in Chrifto.

funtproprietAtesfeu idiomAtA diui~ tiA nAturA in chrifio^

In prinerpiofuifte cum Deo,amp;apudDeum, alfumcrc cartiem feu humanam naturam, ini-patibilem effe,omnipotentem efre,eadem cumnbsp;î’atre opera facere, ante Ahrahamum elfe, innbsp;Çœlo fuifte ante incarnationem.

flp^modo iAm 'unias nAturA idiomAtA com-municAntur Altert nAturd^.

Primùrn.Scripturaintcrdu humanænatua »¦æ idiom ata tribuit diuinæ.Sic Aft.2o.a8-PaUnbsp;ait ad Ephcfinx Ecckfiae Presbyteros,A,t*nbsp;Kii,

i4tf EXAMEN

tenditc vobis amp; vniucrfo grcgi.in quo vos Spgt; ritus fanftus pofuit Epifcopos, ad rcgenduinnbsp;Ecclcfiam Dei, quam acquifiuit fànguine fuo.nbsp;Saiiguincm habere non diuinæ eft naturae,fednbsp;bumanaectamê diuinæ tribuitur.Eadcm phra-^diciinu$,Deu$ natus eft/;rucifixus eft, mor*nbsp;tuus eft pro nobis,amp;c.

Secundo, idiomata diuinæ naturæ tribuun tur hiterdum humanæ;vt loan. j. lî.Nemo a-feendit in ccelû, nifi qui defeendit de cœlo Filius hominis,qui eft in cœlo. Filius hominis v-tique non erat in cœlo homo Chriftus ante innbsp;carnationenijfed diuinæ crant ilia propria.

Tertio, interdum diftindc dcccrta natura Scriptura loquitur:vt Rom.1.5. Chriftus natusnbsp;exfemineDauid fecundùm carncm.i.Pet.4.1'nbsp;Chriftus paflus eft carne.Rom.9.Ex quitusnbsp;eft Chriftus fecundùmcarnê.amp; Aft.i. Secundum Carnem,gt;Ç? a-apy-a.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TOF

Ad quiäproilefi h£c

yû'}.-' ' Primùin prodeft ad id, ne in Chrifto con-fundanius naturas.Dum enim vtriufqueferua csnfiillo mus idiomata, toti perfonæ tnbuitur reftè v-ejJ WM» nius naturæ propnetas, propter perfonalcinnbsp;vnionem. Sic Chriftus paflus eft, amp; mortuus»nbsp;qma verc homo tft. Immortalis autem amp;nbsp;tjciies. ^raó \ idem, quia idem verè Deus eft. Sic P«nbsp;HiçTQmad^Damafum fçribens ait, Secundùmnbsp;ilîùdpâflus eft, quodpatipotcrat tnonfec^nbsp;dufl»

THEOLOGîC. 147 dùm illam fubftantiani,quæ aflumpGt, fed fe-cundùtn illam quæ afTunif ta ell. Et Athana-fius, cùm non poHct moriipfexâ^-cç, corpusnbsp;quodmoripoirctfibiafTutnpGt.

Secundo, prodcfthæcdoftrinanediuella-mus pcrfonam Chrifti in duas, Sc alium pute-mus Filium Dei cffc •»e\ xJ^ov, amp; alium Fdium hominis. Sed in vna amp; eademperfona Chriftinbsp;duas agnofcamus naturas non confufas. n^m,nbsp;rbi locum habet iüa communicatiôît

Scholaftici dicunt, Communicatio locum habet in concreto^ion abftraélo,hoc eft, pro-prietates naturarum in Chrifti perfona, denbsp;Chrifto valent non in abftrafto. SicChriftusnbsp;*ft palfus, quia idem verc homo fuit. Chri-ûusabaetprnofuit,quia idemverè Deuseft.

Inabftraftoautcm non fit communicatio ’diomatwr.Hinc reiicicndæ funt phrafes, Di -üinitaseft mortua,fepulta,amp;c.Secl in concretonbsp;reftè dicitur,Deus eft paflus,mortuus,amp;c.hocnbsp;•ft.perfona ilia Chriftus,qui verè Deus amp; ho-Oioeft.

litntidiomata perfona chrifii?

Officia Chrifti mediatoris: Qualia funt. i. ^ntercedcre.ï.orarc.j. offerte mundâ hoftiam,nbsp;^cdinicre,amp;c.Qux non debent feorfim ad hâcnbsp;illam naturani refcrri:fed ad perfonam to-Hinc ilia apud Scholafticos régula ; nonnbsp;*^ccoda officii amp; naturae propria.

K.igt;.

OfHcium eft redimcre,totumq.rcdemptio-nis myfteriû,propter quod ofhciû vnio natura rûeftfafta.Ided q.orare ^interce dere,amp; ofterrenbsp;mundam hoftiam ad totam Chviftiperfonaffnbsp;eft referendum,non ad humanam natura folii.

Maxime: imprimis veto côtrahærefes qu® confundebant duas naturas in Chrifto, quem-admodum Eutyches,qui ex duabus naturis v-nam eft'eftam efle docuit quadamnbsp;Aut contra eos, quiperfonas duascoftitucre,nbsp;qualis eft Neftorii hxrefis, duas i»nbsp;Chrifto perfonas fingens.

Contra, vera eft doftrina Ecclefiac Chrifh* Vnam perfonam Chrifti duas conipleftinbsp;ras,diftundis propnetatibus,quæ per comm*'*nbsp;nicationem de perfona Chnfti dicuntur.

Cyrillus m cap.^.Ioan.Quomodoeniin ter quæ foli verbo Dei conuçniunt,Virginis ftnbsp;Eo accommodari poterunt? Quoraodo aut^®nbsp;c conuerfo, quae foli carni conueniunt, verbonbsp;D^iattribuuntur’Nunc cnim de cœlo.Filio®nbsp;Eôrainis defcendifle ait'.paffionis vero tempore, ipfe Filius Dei,tanquam ipfe patiens , 9**^nbsp;humanitati fuae folumtnodo congrua fum,nbsp;muiffc fcribitur.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' '

«(Óoijid eftjVt enim homo crat, vt tentarctur, fic etiara Verbum vt »lorificaretur:quiefcen-tequidem Verbo in tentationc amp;crucifixio-iie ac morte, affiftendo autem hom ini in vin-çendojfufferendo, refurgendo, amp;. afcendendonbsp;in cœlos,vel,dum aflumeretur.

elt;a:id eft, Dinina enim figna diuinitas opera-batur,fed non fine carne.Humilia autem opc-’¦^aturcaro,fed nófinc diuinitatemam amp;pa-fienticarniconiunfta erat diuinitas, perma-Jitns impatibilis, amp; paffiones pcrficiens falu-^wes.

De formandis stvdiis.

De ßnefludiorum.

R incipio conftituendum eft deEne ftudio rum. Nam cum finis fit extremü ad quodnbsp;j^^ferätue omnes aftioncs : redèfiaciemus vet-^^uvi inliteris vt ante omnia,certusfinis.prac-nobis ante oculos verfetur.Socrates Pla-‘onicus conftituitdifteriiunillud Delphicum

tço DE FORMANDIS

yvS^t newTov. amp; ipfe Plato obcdientiatn legu' Ariftotelici virtutetnamp;fœlicitatcm : Schola-ftici pietatcm,fcparantes cam à literis. Vndcnbsp;faftnm cft vt abierit in hypocrifin , qucmad-xnodum Gcntilium cruditio in Sopnifticen»nbsp;Conitingenda erunt igitur hæc duo, vt ftudionbsp;fiiscogitct vtrumquc hauriendum ex literis»nbsp;pietatcm amp; érudittonem:vt quiddam ex vtronbsp;que mixtum,tolerabilefiaticrudita ptetas, fcUnbsp;pia eruditio. Scdpræter hune generalem finenbsp;quilibct fibi deligat fpccialcm,quoaflecutofcnbsp;tota vita alatamp; cxerccatjVtTheologicam pr®nbsp;ferfioncm,facultatem dicendi,populum doc2nbsp;di,notitiam linguariim.In hoc fecundùm prienbsp;ceptum Socraticum ftudiofosoportetnbsp;ra( T5 aUivS'ct^oiiTaç tiirgt;ct!lt;rdLf,

DE ELIGENDIS PRAE-ceptoribus Cap. 11.

Fine cognito amp; vitæ gencre deleftojproxiquot; ma cura eft de præccptoribus.Hanc Qni”nbsp;' til.parentibiiscommittit. vt fuisquâ honelnl^nbsp;fimum amp; literatiffimum praeficiant. De holt;-igitur pauca quædam diccmus. Vniuerfa ft**quot;nbsp;diorum ratio diftributa eft in duas claftes: q**^nbsp;rum prior prxceptoris feunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft ,p^

ftcrioF pertinet ad difcipulos T«t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P®

præccptoredifficilc-eftconftituerc, quôd cognofeaturqualisfitjamp;quidpoffit : nifiri***

• ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;recept**^'

s T V D 11 s. I 151 receptus. Sequendum tarnen eft hoc Quintibnbsp;vt fit eruditus , vel qui fciat fc non cflc crudi-tum.Talesenim minusintumefcunt, ccdercnbsp;noruntperitioribus,admoneri patiuntur. ahc-quin fit vt fiant pcrtinaces Sr pla^iofi. Oportet igitiu* talent has habere virtutes, Primo vt-fit iQi7«uamp;v,hoc e[l,peri tus,amp;-qin jnteUigatfiunbsp;hoc eft, præcepta : ne docendo ipfcnbsp;primum difcat. Secundo JifaKTiKct; ,hocieft.nbsp;qui appofitc,intelligenter ,pcrfpicuè doceatiidnbsp;quomodofiat dicemus infra dcrationcintcr-pretanduTertio,debet efl'e (p/Xo:Tovoi; j amp;quodnbsp;peculiaritcr requiritur,aj/£t:r))'?/K5^ ’nJigt; ^oxaç-i-Wv J^gt;T^,ßeSv ,¦ qui diligat exercitia fcholaftica.nbsp;Talis fi contingatjdc fucceffu ftudiorumvix ponbsp;teftdubitari.Acceduntahæ etiam vtfunt, ncnbsp;fit vKukIdioc, ne mordax fit J'wfjfibi placés,nbsp;tte etiam «fh/xivoc, reniilfusidenique vtfit iiu-Trc/nbsp;^1^6)1; T«/xaÔ3l«,vt poffit iudicare de dinbsp;fcipulorum ingeniis,vt decentia decentibus innbsp;gcniis concédât amp; tribuat.

t- . '

DE PROBANDIS INGE-niis. Cap. III.'

ESt aliqua cura præceptori adhibéda vt ex plorct ingcnia.Sumuntur auté notât ind^nbsp;plcrunque ctiam ex corporislineamétisNânbsp;cft vtplunmum quod Galenas didt’.vtnbsp;^poris habitus Icquatur animi affedus: fie linbsp;K.iiii.-

15» DE F O RM A N D I S beralis facies,clara vox,corporis conftitutio denbsp;cens,in»rcflus modeftus, compofitus veftiws,nbsp;indicia funt bonae indolis. Socrates ,vt tradùnbsp;Xenophon, aliter difcipulos fuos explorab.at.nbsp;Fit enim frequenter vt in tetrica facie, corpcHnbsp;re horridojateat optimum iugenium. Adhibenbsp;bat igitur hæc tria.quo fàlli non poflet. Primônbsp;an eflet lt;piXe/j,ei-9yie, fponte redirct ad audipo'nbsp;dum,amp; magno quodaradefideno audiretdicénbsp;tem. Secundo,an efl’ct ineoè^troict facilitasnbsp;percipiendi dida. Tertio,an valerct memotia »nbsp;quod vocatnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt audita amp; femel

percepta memoria fidcli diu retineret. Proin-devtileeftinfigniores aliquot locos edifeen-(los przferibere, Sc line charta à memoria re* quirerc.

CONDITIONES BONI.z difeipuli. Cap. Illi.

bipartitz: quzdam naturales diùina bonita^^ infertziquzdam coparatz educatione dorne'nbsp;ftica, in qua multum fpei pofitü eft, vt ad frU'nbsp;dum perueniat.Nam fit frequenter vt optiiw®nbsp;ingénia etiam domelficis moribus infidantiV-Malas opinioncs poftea amp; corruptos mOTtSinbsp;pertinacianidnobcdientiam ,ad pr zceptorcH*nbsp;adferunt ; quac fi non omnia ftatnn corrigätus»

s T V D î I s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;155

culpa ad praeceptorcs deriuatur,cû reuera pa” t entum negligentia ilia contraftafint,amp; indunbsp;ruennt.Qnalc traditur ctiâ de Alexandre Magno , qui domefticis moribus amp; pxdagogi cu-iufdam pertinacia infeélus, poftca Rex fadusnbsp;eofdcm mores pcrtinaciffimè rctinuit. Naturae autem doua quæ adferre opoi tet hxc funt.nbsp;Primo habebit tvlt;putav, docile ingenium : hu-iuspartes funt, «TuZaïUiç ©vm)! quædam na-turæ promptitudoamp;inclinatio adquainpiainnbsp;artem, qualis in Cic. fuit ad Oratonam , amp; innbsp;Demofthene. Secundo,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt ani

mus in difeendo fitinfraftus. Tertio, 4'^.»’ ^û^aç-iKH, fagacitasquaedani.Qüartô ,iJLcf.amp;âvnbsp;T«v , brcuiter artis praecepta con»nbsp;cipere, vt funtinRhetorica caufarumgene-’’a.formac declamationum. Hisacceduntaliae,nbsp;'^t cft aT-ÂTrâv TSVnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: fic enim fiet vt

gratum fit quicquid proponet,amp; libenter iftud difcat.ltcm vt fit ®/X6Ti|p«f,confodalium quo-Sue amp; contuber nii ftud lofus amp; amator. Namnbsp;cuni hiserunt Ifudiaconfercnda,amp;quodà tenbsp;neglcftum cft ab illis repctenduin , conten-tionesetiain cum his in exercitio ftyJiamp; me-,nbsp;moriae fufcipiendz. Et reuera nullibi difciturnbsp;fœliciùs quàmin turba. EtQymtil.cùm bancnbsp;9uæftionenitraélat,turbam praefert domefti-cæ inftitutioni ; quanquam vtilc fit hoc ctii,nbsp;rJomefticum habere Troj/ttymyoi/, quod taniênbsp;paucis coiitingit plcrunque propter rei dome-

154 DE FORMANDIS fticæ penuriarruErit igitur danda opera vî al*nbsp;quos fibi contubernales habeat innmos,cull»nbsp;quibus ftudia quodammodofint communia.

PLATONIS ET GALENI judicia depuerorum ingenns.

Cap. V.

^Vperioribus addamusquodboni aiitbores O de bac rc prodidcrmit.Galcnus in conftb**nbsp;tioneartis medicæ m candidato philofophi^*'nbsp;hæc fcptcm rcquirit.Ptimô.ipvoTi' natu-ram acutam, vcl naturæ acumen ad mtclligeunbsp;dum facilc\Scciindô,«rjtgt;fcïv c«T«lt;;T£qcrj)t?f,vtnbsp;puero in litcris cnutritus fit. T ertio, ap/ç-’'«nbsp;f5'S't3ïra;^âff,vt optimis præceptoribus aures adnbsp;hibuerit Quarto,(plt;XoTov«3t^9v laboriofn'nbsp;fimum oporterc cfle iuuencm, non folùmnbsp;bendojcdifcendo, fed ctiam lucubrando.Qui^nbsp;tô, «BrtJifZ«) aÀ»5«aç,amorem verùatis.Sexto,nbsp;(Tor,[£qS'vuâap.iv, ideft,methodumamp;f^'nbsp;cultatem verum àfiilfo difcernendi.SeptimO,nbsp;aViHwrM( p.iSrôS'v.aiercitium methodi,vt noUnbsp;folùm prxcepta fciat, fed potius eorum h’'nbsp;beat vfum amp; expcrientiam.Hoc Galeni lud*'nbsp;cium eft.

Socrates iifud platonem.

Socratesapud Platonerejlib. 7. de Rcpul’l* vbi pucritiammtlruitjfcdin Philofophix ft**'nbsp;diofis requirit. Primo * vtineisfit

STVDÏIS. ' nbsp;nbsp;nbsp;15J

Weft , acumen. ipiXoiJiÂamp;r,lt;ni, ftudium amp; ardor difeendi. Tertio,/zrJ/x»,memoria conftans.nbsp;Qjartójis/^oTovj'et ,hoc eft, tolerantia moleftianbsp;turn quæ difeendo funt exantlandae. Quinto,nbsp;iP'X/xe(a,hoc eftjVt Ijbenter amp; amanteraudiat.nbsp;Sexto,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft, amor veritatis. A-

pud eundem Platonem in Phædro vbi orator inftruitur , bono futuro oraton tribuunturnbsp;bæc. Primo, Secundonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio,

M*AtTH.Q2.arto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hoc eft, ipGa Diale-

ftica qua lie nominat probrofo vocabulo vul-gorecepco. Quinto/.lelwpoAs^ja, hoc eft,veri cognitio. Erat amp; hoc probrofiun vocabulumnbsp;ftUOjprofcindebantur boni Philofophi, tuiunbsp;vulgo, tum ctiam à Sophiftis. Vndc Ari-ftophanes irrifurus Socratem , producit euinnbsp;fic loquentem, Mtriftipafnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tsr »*

DE EXERCITATIONE.

Cap. VI.

OVpcrcft vt de cxcrcitatione diCamus, quae '^amp;ipfagemina cft.Quaedam fpedant iterûnbsp;3d eftJ'aTHctXo» : quxdarii adnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Itaque

hoc ipfum genus cóftituimus.cxcrcitatWJiiem, Pattes affignabimus , fi pnùs de fine dixeri-ngt;us.gt;t/pn-«rZa igitur quoniam eft tota in prx-ttptorispofita ,amp; exemplis fpeftat adnbsp;P‘'«v,hoc eft,ad vfum quendajn amp; (lie dicam)

156 DE FORMANDIS

gt;vfgt;a^iv prarccptorum.Etenini præcepta quan tuinuis bona amp; concinna,mortua fuiit nifi ipicnbsp;auditor variis excmplis ea rcprxCcntet. Proinnbsp;de fæpe cogitandum eft vt ui co geiierc ftudionbsp;rum quouisexccllere, pcrpctuô fpeCtes act i-pfamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Species igitur exercitationis

huius, quod prxceptoreni fpeftat, duac funt. Lcftio, amp; Repctitio. Ad leftionem pcrtinetnbsp;bonorum authorum enarratio; cataliscflc debet,vt primo loco t«nbsp;uetur,amp; dilucida oratione expnmatur. Id fitnbsp;ad hunemodum. Primo rccitandura eft argumentum,l'dque non mutuahdü eft,fed ex totonbsp;opéré à prxceptore eruendum. Nunquâ cnimnbsp;fœlix erit leftio,nifi id quod legendum crt,b*5nbsp;térve ante infpcxerit, amp; obferuaritcertos lo'nbsp;ços,mêbra,amp; argumenta.Secundô,cx argurne*'nbsp;to iudicandu eft de genere, cuius certa fpecieSnbsp;eft conftituenda.Tertiô cômcmorâdæ partes,nbsp;quaruni ftàgùlk faam péculiarem habenttra'nbsp;ftationem. Poftremo accedendum eftad in*nbsp;terpretationem,in qua ïeruandus eft ordo pt^nbsp;rationeauditorum*. interdum fcquendaGrai®nbsp;maticorum forma: interdum Rhetorum uio'nbsp;re,aut Dialefticorum tantum artis annotant»nbsp;funt exemDla.Âr oracceotorum môftrandx

feu quædam omifla feu non fatis dilucidè ex-pofita funt,ea repetendorefmnuntur. Tertio, negligens auditor multa redius intclliget exnbsp;t epentione quàm in leftione,vt qui aliud âgésnbsp;perceperat.

SECVNDA EXERG IT ATI O-nisdiuiGo. Cap.YlI.

SEcundo loco exercitatio confideranda eft quatenus fpcélat diieipuluni. Et fie diuidenbsp;ïur fçilicet in cognitionem. præceptoruninbsp;fil itnitauonem. Ad cognitionciu fpeftant ar-

amp; linguae. Ad irnitationem reducëdae funt ^æfpecies .ftylusamp; commentatic : adftylumnbsp;pertinent,Epiftola,amp; declamatio Incominennbsp;tatione funt argumentum, compoEtio, mémonbsp;»iaamp;rccitatio.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ '

DE EPISTOLA. Cap.VIII.

OTylus qui dicendi magifter eft , prxcipuè ôexercetur in côpofitione Epiftolarum. Eftnbsp;^utem duplex compofitio: vna libéra amp; vaga:nbsp;nifi in adultis amp; aliquo vfque progreffis ad-fiiitti non debet. Altera eft ftrifta ad aÜcuiuänbsp;feu Epiftolae feu fententiac imitationem.Haecnbsp;Oiïinium eft vtiliffima,pratfertunfiinhoccxnbsp;eteitii gcncre proponanttir, fi nonomnes ta-fiië feleftiores Gicçronis Epiftolae* De hac igi

158 DE FORMANDIS tur rationc imitationis ita fentiendum cft»nbsp;Conftat fcriptione emendatione. Scriptionbsp;feu compofitio incipcre debet à meditationcnbsp;argument! yt commode in ornatam clocutionbsp;ncmdcfinat. Prima igitur cura debet efleifl'nbsp;uentioniSjCjuô pertinet «w/ooJisAt^cM,hoc eft,aC'nbsp;curata amp;ailigènsargumentieleftio. Id quianbsp;cfl: vel fimplex vcl mixtum,cogitandumnbsp;diligenter quibus locis vtendum fitinfimpl*'nbsp;ci:quibus in mixto. Itaque quotics iænbsp;ciditapud Ciceronem diligenter expriraeO'nbsp;da. Fit autcm/z/Ç/ç ex diuerfitatc caufaruni«nbsp;Intcrdum exordia deliberatiua funt.propofi'nbsp;tio, rationes amp; confequcntia demonftratiuânbsp;fcuiudiciaria. Eadem tu obferuabis in argu-mentià te propofiti traftationc. Secundo locônbsp;confideranda eft vt ea fiat ’tj' -rfoçroy,holt;-cft,nori fit coada fed feruct decorum, accoifl*nbsp;modatafit circunftantiis. Inhacprimùranbsp;generalis partium diftributio,vt ad riumeruiônbsp;Epiftolæ Cic. tuuni etiam argumentumpaf'nbsp;tiaris. Secunda cura poftea erit vt fingulisnbsp;tibus eodem pado quo Cic. adhibeas

y hoc cft, argumenta quibus oporte* vniuerfam Epiftolam )£a.7lt;t7rs/)t»XA«». Haecnbsp;bi præftitcrint, fequitur dcmum clocutionbsp;co tertio. Ea vtetur fcriptione amp; calamo,nbsp;quæ meditatio concepit ac digeffit, ca in opi^^nbsp;producit amp; chartæ committct. Huiusfit J'nbsp;Éudpræceptum , »moièiv reîi

STVDIIS.

8/*feç fioveixc^;, hoc eft, curare vt amp; L atina fint verba quibus vteris, amp; vfitata amp; concin-i»a. Proinde ad hunc locum pertinent præce-pta côcinnitatisamp; de clau|ulis. Atque hxc denbsp;pnore parte qux propric pertinet ad cumnbsp;cm ftridum genus imitationis propofitumnbsp;eft.

Emcfidativ.

Secunda pars qua diximus emendationem, ftcrum ad prxeeptorem fpeûatxuius funt parnbsp;tes, dvayvaiTK : ca fit omnium commodiflîmenbsp;Voce aperça. Secundo e7Tai/8j)66)(nç corredio,nbsp;hturazhuius vnicum eft præceptum. An quidnbsp;tiieljus poffit pom,hue perrinent haec. Primo,nbsp;anbarbarum fit, fub quo comprehendimusnbsp;tnufitata, impropria, metaphoras, horridas,nbsp;omnia corrigenda funt latinitate verbo-’¦pm Secundo ccquid de fit ad fententiam Cic.nbsp;^“Pplendam feu xquandam,vt, an membranbsp;Piembris refpondeant, an periodi pares numcnbsp;toobferuatxfint. Breuiorescornguntur -sya-' ‘5’»«'«. L ongiores anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertio ecquid fit

}iuc pertinent circundudiones inté-pcftiuæ, commorationcs, ineptx repctitio-^^SjCrebra commoratio eiufdem feu vocabu-feu fententix: ea omnia aotiipjo-« taxanda eluenda funt. Quarto ecquidfuo loco pofi-tUni: id confiderari debet turn in verbis, turnnbsp;*^fentcntiis. Verba qiiidcm Latina interdum

I(îo DE FORMANDIS effent fi tneliùs collocata, vt fit in hyperbatJS;nbsp;Ita fententiæ fuum locum requirunt:propolgt;nbsp;tio rationes antecedit: contra fi præmittantutnbsp;rationes propofitioni, vitiofam facit colloca*nbsp;tionem : fiætcorriguntur /x«St’^/lt;r»tranfpO'nbsp;fitione.Qu,intô,num quid fit pofitum dcteriuS'nbsp;aliquâdo eninj metaphora melior foret quàiflnbsp;proprium vocafiuîum pofitum. In liac rcopf^nbsp;crit copia vt non ftatim meidens verbutBnbsp;natur,fed difcurrat indicium adplura,amp;quo^nbsp;ratioiudicat melius id ponendum. Hocvitii*nbsp;corrigitur tfvT/xa5t^^a^«,qu3 inuenimusnif'nbsp;liota fiuv ca propria, fiue fint tranflata. Sext^nbsp;refpicicndum etiam adhocmumimitationbsp;tisfitocculta. Hoc vitiurn eft inucntioiiis,nbsp;facilis in co lapfus^quoties argumentum Cic®'nbsp;roniano nimis fimile proponitur,- cui non I*’'nbsp;lùm partium numerus, fed amp; fententiæ,nbsp;græ rationcs,adedque ipfa verba fingubnbsp;lè congruant.Hoc vitabimus hacratione.P*^nbsp;mo imitandæ erunt res amp; ipfum arguniét'i’j’’nbsp;VtfiapudCic.locum habeas quern imitcrisojnbsp;gaudio : feu Epiftolam fuaforiamtum coiif^'nbsp;propones argumentum in imitationc denbsp;lore Epiftolam diffuafonam. Secundo coff^'nbsp;mutatione verborum vtendum erjt,cUiusp*^^nbsp;ma ratio eft in fynonymis, altera in tranfl^f^nbsp;hac tarnen perpétua lege, ne ad détériorai^'nbsp;barisimelius auteni,fi fieri poteft, aut par p®'nbsp;nendul**

s T V D I I s. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1lt;?I

nendum eft:quôd fi neutrum detur, confiften dumineoquodhabesinpropofitoloco. Ter- gt;nbsp;tio conducet ad occultationem iraitationisnbsp;ïnbsp;nbsp;nbsp;M«Ta5'ê(nç,hoceft,tranfpofitio partium. Nam

interdum quae Cic fecundo loco narrat, tu commode ad principium transferee, amp; qux i-pfe habuit ab mitio reiicies ad calccm. Ac innbsp;genere non ferendum eft, vt plané integrû manbsp;neat quod legifti, fed aliqua falte rationc mu-tandum,vt videaturalicnum.

De declam atione.

Cap. IX.

DEclamatio ilia nunc liberior elTe debet quart! Epiftolare genus fcribêdi:tû quodnbsp;tequirat argumentum amplius,tum etiâ quodnbsp;fpeciem habeat public! tyrocinii : cum epifto-la intra panetes maneat. In dcclamationeigi-; tur eriint hxc. Primo deledus argumenti ho-nefti, amp; quod faciat ad litcrarum fiudia feu adnbsp;I bonos mores. Secundo mcditauo denumeronbsp;partium, eadem ratione qua in Epiftola* Demum tertio loco compofitio, irt qua eadê fer-®ari debent, quxin.Epiftola dixunus. Poftnbsp;fcriptionem debet adhiberi etiam correftio.nbsp;Demum amp; memoria amp; pronuntiatio m cœtu.nbsp;Nam habet fpeciem certamini$, in quo exccl-lerc femper honeftum ftut.

i6z DE FO RM AND I S

DE ARGVMENTO, MEMO-riajamp; recitatione. Cap.X.

HAftenusde exercitio quod habet exef-* citationem, fcriptioncm , compofitio'nbsp;nem. N une explicanda cft ratio eorum exerci-tiorum, quæ line feripto fieri debent , vt eftnbsp;argumentum, difputatio. Argumentum nonbsp;minamus quodvarBAivma, Latine meditatio-nes did, feu commentationes, quotics fumi-turargumentum,amp; fumiturctiam fpaduinnbsp;cogitandi ifcdferiptio non conccditur , niünbsp;fummaria quædam capitapunftim infehe-*nbsp;dula memoriae gratia annotentur. Hoc genusnbsp;cxercitii vfitatum fuitvetenbus, amp;hodica-pud multos in vfu eft. Poflet id ratione cofl'nbsp;cionum exerceri , præfertim vernacula honbsp;gua, quo labor facilior elfet : ne cura in ver*nbsp;borum inopiatereretur, quod fieret in Latina lingua , nifi probe aliquo exercitato. Huiusnbsp;igitur exercitii hae erunt partesithema feu pt*’nbsp;pofitio,fpacium cogitandi, memoria,nbsp;citatio.

Nunc qupd fupereft de memoria paucis a“ monebimus. Eft haec principalis praefertimnbsp;ratione dicendi vtpote cuftos inuentionis t •hquot;'nbsp;ipofitionis,amp; elocutionis. Erit igitur faepe ift^nbsp;exercenda. Eft autem cain quibufdam natural is,quæ cum homme optime nafeiturtin Cp’nbsp;bufdameftartificiofa, vtraque cxercitatiou^nbsp;amp;labor^ '

s T V D 11 s.

amp; laborc eft cöferuanda, vt multa cdifcamus’ multa cognofcamus.Nihil enim æquè vel au-gctur cura,vel negligentia interciditmaior tanbsp;men ci ent adliibendus labor,cui natura nega-gauit prærtantc menioriâ,amp; cui arte eft confianbsp;cienda amp; reparanda.Nec hoc loco dicimus denbsp;ifta artificiali qux confiât imaginibus amp;lo-cisfiftis,fed de ea qux eft methodica, amp; prx-ceptis Rhetoricx amp; Dialefticæ nititur. Eanbsp;Omnium efi confiantifiima. Prxccpjum igi-tur huius loci crit hoc locus qui tibi eft edi-ftendus,primo cura diligent! pcrlegatur : 8c innbsp;legendo annotetur certx partes materiaî,quidinbsp;proponat,quomodo confirmet, quid narret,nbsp;¦vbi digrcdiatiïr,quando redeat ad rem,an ali-lint definitioneSjdiftnbutioncSjfimilia,nbsp;cxempla,aut aliud genus argumcnti.Hxc an-ïîotata confirmabunt memoriam vt facile ad-difcat connumerare ctiam verba. De recita-tionc tantum hoc monebimus, vt fit clara, di-ftinftamc fiepius ad antecedentiarecurrat,an-gt;nbsp;^cquam ad confequentia tranfeat, æquabilis

amp; pro rationc rcrum apa-etj^ ¦S'4o-«,nunc ^“Pprimenda, nunc eleuanda. Hoc compara-f«tur fi puerr ftatim ab initio addifcaiit diffi-«nbsp;^‘hora vocabula expedite pronuntiace, amp; in-tegros verfus vrto fpiritu fine hxfitantia exprinbsp;^cre. Veteres Grammatici hoc habebant innbsp;”«quenti vfii vt blcfis titubantibus vel aho'

L.IÙ

i64 de FORMANDIS oris vitio laborantibus proponerent humfmo^nbsp;di enuntianda. vnde apud Q^ntilianum adnbsp;præcepta reuocatum eft , vt pracceptor ver-fus,quos nommantnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, requirat à pucris*

Tails eft ille apud Latinos.

Arx ftridens roftris,Sphynx,pres ter torrida fepsrtryx.Apud Grxcos tabs eft,nbsp;rpâuunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aî'^opcçèppst'^

Hæc de exeicitiis feriis pro ratione tempo'' ris nunc fufficient : füpereft vt de remiffionenbsp;ftudiorum pauca moneamus, cui fuperadde-mus tanquam ftudiofi veri typum, Phædruff*nbsp;ex Platone. ,

DE REMISSIONE STVDIO-

.¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, rum. Cap.XI.

REmiffio ftudiorum inftituta eft ad récréé tionem animorum vt tanquam defatiga;'nbsp;tivigiliisamp;curis milites redeant maiori alacd'nbsp;täte ad cœptum opus, ne accidat quod de ar-cu dicitur,frangi nimiaintenftone ft nunquaO*nbsp;remittatur; Ent igiturinhoc genereobfcr-uandum iftud Platónicurii MiJ'aeenbsp;riKnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; id eft, remiffio diligentiæ, nuf

autem iiat' ai/a;|.4»p))sïc,ideft yinternoißioi Me-nnnerit: igitur ftudiofus etiam m remiffioO® obferuandiim elle TeS-wpt'-rdp Et funt quï-damartes quae in remiffiont tanquant per o*nbsp;ciuin amp;aliud*gentes omnium reäftßmc di-fcuö”* ƒ

s T V D I I s.

fcuntur, vt eft Mufica. Vnde reftè inftitutæ Scholæni die bisremiflîonem habêtanimo-rum. Primo à prandio hora integra, fimiliternbsp;amp;à cœna : quod tempus ftudiis mdicatur ine-ptius,amp; corpori falubriusexercitium eft quàmnbsp;feffio.Erantigiturhæ duae horæ exercitiisamp;nbsp;rcmiflionibus deputatæ, ita tarnen vtio

feruaretur. Diftirtguimus autcmhoc decorum in duasclafles : in exercitium Muficæ, amp; in exercitium corporis. Ad Muficæ exercitium pertinent etiam reliqua liberalia animonbsp;tum ftudia. Ad exercitium corporis fpeftant lunbsp;fus quos lt;5r£«er««ç riominant. Parabit autem fenbsp;quihbet, vt cum paribus Latinèfingula agat.nbsp;Cogitandum enim eft animum fie elfe inftruënbsp;dum , vt os non folùm in rebus fcriis Latinenbsp;poffit proloqui:fed etiam in re ludicra amp; pue-tilibusiocis accommodefingulaexprimendanbsp;funt Latina lingua.Iftacopia Latinifermonisnbsp;commodiffime petitur à veteribus qui de lusnbsp;fchpferunt,de quibus alias.

TYPVS VERE STVDIOSI exPlatone. Cap. 11.

VErùm vt tandem ad finem properemus, imaginem Socraticamde Phædroadolcnbsp;fcenteamp; verè ftudiofo tanquam coronideinnbsp;huic negotio côncftemus.Extat locusin prin-cipio Phædri apud Platonem , vbi Socratesnbsp;L.iii.

DE FORMANDIS Phædrum audicns rccitantem ea quae iam annbsp;tè audierat à Sophifta: mirificè eum comniennbsp;dat,ac inter extera ei has tribuit virtut es. Primo «»«f/Mudire, quod ficbat fine libro, quonbsp;pafto hodic concjonem audimus.Secundonbsp;v{L\a.namp;iyeiv, hoc cft, rcpetcre memoriter amp;: anbsp;feipfo requirere audita.Et hoc fiebat fine liquot;nbsp;bro, vtihodie quidam à pueris è concione re-uerfis,repetunt fententiam aliquam pia. Tertio ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TO /SijSAwvjhoc cft,accepto hbro

ipfum locum qui explicatus eft, infpicere , explicatipnem cum textu conferre. Quarto.

, h. e. à primo diluculo ftu-diis infudarc. Quinto, «orerre/v nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;or

»^sor/'s-atQ-«,hoc eft, deanibulatum abire amp; locum prxfcntem edifcere. Sexto 'TTiftijetv TA;kt!çnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, hoc eft t commentari amp; ine-

ditari fimile exemplum ad imitationcm loci cxpofiti.Septimó,'s^»o'lt;aAAtioAê7f/r,hoceftnbsp;coetu contubernalium imitationis excmplun^nbsp;recitare. Fiebatautem id eo genere exercitH inbsp;quod fupra commentationem diximus.Habcnbsp;bant argumentum imitationis, feuthematisnbsp;explicandj amp; fpacium cogitandi,fcd non acce- *nbsp;debat fcriptio. Hæc cum Socrates Phxdrotr*nbsp;buat, tanquam abfolutiffimam formam dill'nbsp;gentix non fiftæ omnibus proponit, amp; ita e*nbsp;tiam legi debet,vt ad noftros mores amp; prxfci^nbsp;tia rtudia accommodetur.

Atone hxc quidem pbeuit lioc tempor^ i

S T V D I I S. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;157

de ratioiic ftudiorum colligcre, partim quod id necefl'arium videretur. Et reuera infœlicianbsp;funtftudia nifi aliquo certo modo regantur,nbsp;cuius aliqua forma poteft efl'e hæc præfens.nbsp;Deinde quod ab officio noftro non fit prorfusnbsp;alienum. Ac eflent quidem plura ad hoc negotium idonea, neenon etiam neceflaria. Verumnbsp;ca plus temporis amp; plus etiain ocii requirent,nbsp;vteftdelociscommunibuscolligendis, dear-tiumprxceptis annotandis amp; fimilia quæ ali-quando per ocium infpiciemus.

Epigrammade Papift.cxamine.

mirumfi cum careant examine uero

Clerui élquot; intonÇi fax male raÇa Numa: Sil cathedrii afnos,ag»is fi mitibus hircosT,nbsp;cacti cacos imfofitere^ ducevi

r.c,

FINIS.

INDEX R E REM ET T T borttmnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc libro continentur.

A .

Scriprtiræ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29.3 ®

fi^lTiav in cpiftolis quæratur

in Ambitionem minifteni canoncs Analogia in interpretatione fcripturæ

A.\ó.xvaii; vera ftudii ratio

de Annotationc amp; methodi officio

A’çrct^aa Stoicorum

Apocryphi libri

Argumentum quid fit

Artes liberales funt adminicula ad intelligent’ das fcripturas

Auguftinus didicit linguam Hebræam Auguftinus confulit G ræca exemplarianbsp;B

de Baptifmo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(gt;1

de Belli iure

Belli vfus non tollitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8?

C

Canonici libri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;21.22.24

Cantus Ecclefiaftici vtilitas

Cantionum finis Carmen lugubre

Catabaptiftæ qm fint

1 N D E X.

bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;79

Chriftus Mediator fecundùm vtranque natu ram

Chriftus organum iuftificationis Chrifti xôgt;oç quid fit .

Chrifti naturae proprietates de Chrifto Mediatorenbsp;»d Colofl'.epift.cxplicationbsp;de Chriftiana Jibertatcnbsp;Chry foftomus eli gendus Epifcopus fugit 15nbsp;Commentaria feripturaenbsp;Communio facultatumnbsp;Communicatie idiomatumnbsp;Contextus notitianbsp;de Coniugio miniftrorumnbsp;Correftio morum in Epiftolis Paulinbsp;Dnbsp;deDecimisnbsp;I^ecimas licet acciperenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

I^eclamationisgenus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' lt;'

I^eus quomodo vnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;th.

öialeftica vtilis ad intclleftum feripturæ 16 I)ialeftica Chriftus amp; Apoftoli vfi funtnbsp;ûftTsej-JtaX/tt

) ^digentia in legenda feriptura j Difciplina pars minifteriinbsp;t^ifcipuli boni conditionesnbsp;ï^iuifiomethodiparsnbsp;Docendi genus duplexnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;: i

) öoftrina pars mmifterii 1 nbsp;nbsp;nbsp;•..

INDEX.

Doftrina fcripturæ Doftoribus necelTaria virtus

E

de Ecclcfia Ecclefia an erretnbsp;in Ecclefia per feripturas omnia oportet doc^'nbsp;ri

Ecclcfia quomodo carcat macula Ecclcfiæ authori'us in iudicanda

Ecclcfiæ notæ Eephrafisquid fit

Scripturæ de Emendationenbsp;Epiphanias ¦wê)ZTagt;-A«T7os -E’^r/a-HOTTo' quid fitnbsp;Epifeopus quisfitnbsp;Epifcopatus Qomennbsp;de Epiftolanbsp;Epiftola fyllogifmo comprehendaturnbsp;EpiftolæadTneflàl.explicationbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Epiftolæ partes qutwnodo tradandæfuo*:^ rfgt;vnî»z—

a éO

INDEX.

F facultas quærcquiritur in miniftronbsp;facultasrequiriturinminiftro 9,amp; iinbsp;fideiuftificamur

G

^•¦æca lingua vtilis ad fcripturas intelligen-das nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

H

^cbraea lingua vtiUs ad fcripturas intcUigen-das

^ynini vox ^ypothefis methodi pars

I J’letnon carmen lugubrenbsp;^dioniat«!! communicationbsp;^gnis quomodo opera probatnbsp;hifantes baptizandi

puerorum indicium ^^§enia quomodo probandanbsp;'^terpretationis partesnbsp;joterpre tati onis methodusnbsp;^’lUocatio fanftorumnbsp;J’^dicium in legenda fcripturanbsp;^’^’¦are quomodo liceatnbsp;lureiurandonbsp;luftificationenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95

luftificatione aduerfariorû argumenta 98 ^‘iftificationis organumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94

^sftiofcripturæ

INDE X.

Leftionisfcripturæ diuifioamp;partes L ex nos compellit ad pœnasnbsp;à Lege liberationbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

Librt canonici Liberatio à legenbsp;Liberatio à peccatonbsp;Libertas externanbsp;de Liber täte Chriftiananbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Linguaeadrainicula ad inteJligêdas fcript*”’

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4»

Loci communes Icripturæ

Loci controuerfi,amp; extra controucrfiaffl . ?

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• n- .•

41-4’

¦ bo

I N D E

¦ ^’etbodicum genus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$r

‘^Miinftrisquidrequiratur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5),amp;io

^•niftri in primis legere debentfcripturas 3J j ^liniftrorum coniügio

! ^’^liceatadMinifteiiumfibiaditui ^Wfterium Ecclefiaenbsp;M’nifterii definitionbsp;^’tiifterii finis amp; partesnbsp;/fortui funt dormientes

^ortui non funt nimium deflcudi

in epiftolis Pauli

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid fit

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O

^Pera bona facienda ® ûperibus bonis ,nbsp;^pcs veræ verbum Dei^nbsp;^’^dinis author eft DeüS'

^’piftarum error de peccatoöriginali i ö5 ^^raphrafticum docendi genus .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5O|

®auli epiftolæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' f ‘ 45

Peccato originali lt;¦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;105

^cccataquomodo remittStür infutüro feculo; ^^^eccato original! quomod® ttô'cçâlttpapï-’nbsp;I ^eccato libcratio , '

^fonaindiuinitate-.....

I

I gt;4 D E X.

Eerfonx notatio habet vim argument!

Perfonac ex veritate iudicaiidx Perfonæ Chrifti idiomatanbsp;Phralcs in feriptuns notandænbsp;Pietas in legenda fcripturanbsp;nA«(ri6)lt; vox

Politica libertas

Pori fmata funt traftanda an Polfidcre liceat proprianbsp;Praeceptorum loci

Prxeeptores quomodo cligendi Praedicatumamp; prædicati partesnbsp;Proprietas quid fit

Propofitio methodi pars Purgatoriumnbsp;Pfallerc

Pfalmi vox

CL Quibus (cribat fpeftanduninbsp;Quid fcribat fpeftandumnbsp;Quis fcribat Ipedandum eft

R

Return loci

Sacramentorum adrainiftfatio pars

Sanfti non fitnt inuocandi

INDEX.

^ftorum inuocatio Scriptisquidfpcóbndum

^'^fiptura quid fit

^«iptura fcripta amp; non fcripu

^^f’ptura compleftituL -------

ceflaria ^^''iptura quomodo legendanbsp;^’^ipturae Icdionbsp;^^•“ipturae leólio amp; meditationbsp;^^•¦’pturaE loei communes

Scripturas intelligendas adminicula lÿ ^^^ipturx notio amp; pentia

Scripturas in Ecclefia omnia oportet do-

Chriftiquid fit ^P’fitusfanftus dodor nofter

conftitucrc oportet

J^'liofitypus

^iidiorum remiffio ç^'^dia quomodofotmandanbsp;. ^Udii Theologici rationbsp;Theflal.

, nbsp;Q-- —-----

traétanda

^^'tarnenti nouijibn

-quot;»*411 Vllll WWll) IIUIA ^bcrna exevcitationis genus

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;INDE X.

Theflalonica quæ fuerit '¦

adThelfal.epiftolæ locus explicatur Titulus epiftolarurnnbsp;de Traditionibusnbsp;dcTrinitatc

gt;'¦ V

de Vbiquitate Verborumlocinbsp;Verbum Dei verae opesnbsp;nbsp;nbsp;‘nbsp;nbsp;nbsp;'

Veritas non ex perfonis iudicanda -Vocatió debet elfe ordinaria ' ' Voluntas iufta erga miniftcrii munus.nbsp;Voluntas requiritur in miniftronbsp;Vtilitas eö: finis miniftcrii.

FINIS.

Pt ¦^lt;’1 «5332-7