Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

x

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn innbsp;volgorde waarop ze getoond worden:

• de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order ofnbsp;appearance:

• the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• the bottom edge

• • the back board

Theologia

emarXationes

Seu Poftillæ Martini Lu • then maiores,

IN LBCTIOItfES, Q.VAE EX EVANGELICIS HIST O' , i^s,/5|pof{oiorû Icriptis,ali-jsép fàcræ fcripturæ locis deEimptæ,per uninbsp;uerfum annum,tam in diebus Dominicis,^ Diuorum memoriæ iàcrisnbsp;pro concionere(lt;antur,fideliusatcpdiHgentius quàmnbsp;antehac recognitæ exculæ»

quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Snbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ny NC -PRR

mùtn adicélas aliquot Nomilias, accej^it ctiam nbsp;nbsp;polooi a Crce^

corum de i^ne 'Purgatorio, exhibita in Concilio Baßlienß, per loannemNartungum latinitate donata, nequenbsp;unduam antea in lucem édita,.

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ^tr

iate diiîèminatusab ijs, qui fîmili neceffitate ÔC penuria, qua amp; cgo,labo-' Tarent, ut pro fùo quo(ç*iulgo quif(Ç haberet,quod quàm rudilîîme ÔCnbsp;craisiflime diceret:donec Séin Eatinam linguam uerfus, inciperet etiamnbsp;apud alienarum linguarû homines legi SPamari ,Hoc enim aufi'm in Donbsp;mino gloriari fjin hoc etiam omnem operam impendi)eo lib A continerînbsp;SJJjcquid opus eft fori in ChriftianaEcclefia, pro falute æterna acquirennbsp;da,idcp dare 80 copiofe : feu potiifs ipiam Icripturam eo libro monftrarinbsp;Ct oftendi,qi»atenus Chriftiano neceflaria eft ad lalutem* Non quod hocnbsp;iplum non multi alrj amp; olim præftiteruift, Sgt;C nunc etiâ præftent,alij mulnbsp;tis,alij paucis,alij uno libellotied quod hunc librum mihi pro meo,ut di-*nbsp;. dtur, palato parauewm, iuxta quod unufquiicp ftium donum habet,te^nbsp;fte Paulo, pro diuerfitate amp; uarietate gratiæ Dei.Ne autem mihi continnbsp;§at,quod ngt;i?lis etiam clariflimis autoribus contigit,ut fooli in libro au^nbsp;lieno fiant ingentofi, 8^ de fiio addant, quod meo deefle Ibmniant ( fi ta^nbsp;men peftis ilia augedi ali^os libros ulla ratione præueniri 80 arceri poftnbsp;fit)uilum eft Icftores hac prpfatione mon0|^,ut fi quis amore captus hgcnbsp;noftraquoçp légat latin« uerlà, comparet fibiuel imitetur exemplar abnbsp;ïohanne Herua^o Argcntinenfî typography excufum ,interquem8^nbsp;quot;me conyenit, urbona fid^opus hoc excudat,ablcp uîlis additamêtis alieznbsp;næ fapientiæ*Non quod i^jjjprem, aut defendere uelim, aliquot foiptuznbsp;ræ difta impropriè per me allegata, ad rem forte nô efficaciter facientia,nbsp;fed quod malo per Ecoïelîam Dei traduci uerborum indoftus aut indilinbsp;gens,amp; cum Paulo imperitus’fermone, quàm pati libidine illam mutant'nbsp;di aut augcyidi alienos libros » Ignorantiam mein facile feret amp; ignoftetnbsp;mihi Ecclef» Doi^regin^^îla milèricordiæ, ât cuius uiftera finit meræ minbsp;ferationes amp; remiffionespeccatorum, Sed libido augêdi libros alienos,

• • res eft ptfiîmi exenTpU: quo fit,ut tandê peffimus quifi^ etiam optimi aunbsp;toris labores impetat et deprauet,ueniatcppreciofiim amaricinum internbsp;files. Satis bona eüconfoentia,fi nihil impie SocueJlIm Jmpropriè dixeznbsp;runt etiam fiimmi amp; prjflîmi patres in Ecc|^fia,idcp non raro atcp in ipfisnbsp;fummis articulis fidei:/ruftra contenditur de didtis aut uocibus,ubi iplà

'S doftrina confiât fana amp;lÿncera*» Contentiofi autem uerborum penfita' toresgt;quorum to ta religio aut fiiperftftio potius eft, quibus uoculis loznbsp;' , quantur, interim de re iplà parum lbliciti,imô non nifi impia docentes,fjnbsp;Temper inueniunt in alienis libris quod calumnientur, colantes culicem,nbsp;Sô glutientes camelum;feftuc^ impropriæ uocule in alijs criminantur,

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ä 2 intérim

TEST^MENTI LQCQ TUtn aîi^iiot obiter in hifce Enarrati^ibus expîi^nbsp;Cdtorum Index, •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

PfaI.iiS.Omnishomomendax Pfal. n7.Haeîefl diesquam fecit Domi*nbsp;nusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 c

Pfal.126. ExurgaSjôf miièrearis 25ïo 72.b Pfal. 132. Eece bonft,amp; iucundû ly.cnbsp;Piâl. 141. Scandalum pofuerunt mihi itf*nbsp;xtauiamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jp.d

Prouerb.j. Nefapiasd^ud temetipfum. ns.d

Efa. 2. Opera manuum fuarum addltauc* runtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Efa.II. Nontfgt;ccident,necp nocebunt mu tuô in monte fancfîo meo

Eod.Erit radix leHe

Eod. Si fèpulchrû eiusgjoriofiï erit.2o.d Elà. 28, Ecceponâ in fundamêtis Zion,nbsp;fiCc.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;104 .bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Eft.jo.EritluxIunxßcutjSCc. 2tf d Kfa, 4y. Auditereliquiæiéraëljquosge-ßaui in utero

Efa. 66. Eeceego crcabo,amp;fe. 26.4 Hier. 14. Humanum dicm nunquam de*nbsp;fideraui *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 3i.b

Eod.Corhominis’prauum 34. b Daniel.4. Elcemofynis p^^catatua n«li*nbsp;menbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

Ofeæ 2. Ex Aegypto uocaui filiû meum.

71. b •

Hag.2. Commouebo eœlum Si tertâ yj. a Zach .2. Rex^pus uenit tibi 7. bnbsp;Zach 5. Deus inquiebat ad fathan, Incrcnbsp;petteDeuJJamp;c. •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72,5 *

R E R V M

Zl,d arundo quinbsp;ab^inentia communis ratio nonnbsp;ilatuendanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^.d

afcenßonis hißoria zó6.d. arti^ cuiusßdei,nbsp;afcenderein ccelum

aßr

Aßa fubMahomfto aßna uacuacur Chrißinbsp;tanbsp;ufiniduoaddu3:iad Chri/lum,nbsp;quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II.b

aürologorum mendacia nbsp;nbsp;zz. c

Z4.C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4o,c

auaritia taxatur 4o.b. 323. per Bohemorum debaptifmoparuulo Clrn Hebrais quid totumnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rumfententianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cherinthihareßs -f^.c zs^.b

auaritiaquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6i.a bullapapißicablafphemia 14Ó,nbsp;nbsp;nbsp;2S7.dnbsp;nbsp;nbsp;,

AuerroisintricatadoSirina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrißophori^^Slitius is.lt;i

Augu/lini lapfus 76-d, 3o4,b, CabadHebraicauox quid 82,a Chrißus^ purgatiois legeUber, 3}4.anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cacitas ludaorum iz^.b.amp;nqf^ 4I5¦ƒ

Augußini régula 3^2, b auribus incircunciß qui 84.c’nbsp;auricularis cofeßio 2z,a, Z34.bnbsp;auditores EuSgelij quales 244, anbsp;246,c

aurioblatioàMagisfaiia s6z,c aurora amcenitas z.b.cnbsp;a^ymorum dies

Baal cultus apud Papi/las ÿd.c calixBabylonis quid r • ’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—

bacchanalia Papainßitutu i8.c campanarumbapttfmus baculus exaéioris sso.bnbsp;balnei ruina in quo Cherinthus.

¦ 7S'd. baptifmuscuiconferendus iss-anbsp;baptifmteßiicacianbsp;nbsp;nbsp;nz.c ^.b

baptifmtteßera 124.0.quid indi' cetnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406. c

baptifmaloannis 47.C’

8o,lt;i nbsp;nbsp;416,b iirquomodo^ ’ 9.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tS^ri^it

}

383 b

creaturitDeiomnesbonif 42.C

creaturis quomodo utendu 14z.lt;t

credere tn Chrißu occuhè, non

uera fides nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;162. b

credentibus nihil deefiè joz.b

nihil incommodare nbsp;nbsp;nbsp;422.4

rr«x mtlorum bonorum non qui

eadem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

cruxChriflunoru 431.C ii$-.b dmboliqualisinfiin^iospotefiis. doctores fifcra fcripturteàPaU' i62.b

crux uera qua

crucem fecum fert Euangelium. diaconi unde diéïi

cuculla abieólio cultusDei

cultus[an^orun^i-^6.b (i^4‘h

cultus ueri amp; flt;dji difcrtmen.

cupiditati quomodo occurrendu,

curacarnis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4.c

curainDeumreijeienda 3Sp.b curator quis

D

Dauidis lapfius

Dauidis folium

41. c •ecclefia minifiris praferëda 6-j. b ecclefia ^rfecuttSe creficit 59S.Cnbsp;189^ ecclefia confolatio f^ide peten'

3.b t 453.(/

!. . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. wv ..nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^^* .fcV.fc. . . I' rt I.

Hg difcipuliórrifiitriplices 158.b ecclefiafiicus magifiratus quis _ .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z'^ó.b

Deus quid à nobis exigat 505.4 ôuæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zi^.^ ecchpfesquid f^nipcent 22.C

2j$.b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36z.b

Deus quomodo locutus nbsp;nbsp;nbsp;68.a dijienfatoriniquus

Deusjpei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zi.a difpenfatoresquinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ZQ.a 98.«

DeicognitioHupIex Z'ÿ b diu^cur reprehenfus in Euan^ Deicreaturaomnesbona 42.^ gelionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;239.6

Deicultusinquofitus 164. b diues irtltnifericors cuius imago, eleemofyna quomodo facienda.

iS.b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40.4 86.d zssgt;.bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;elementa mundi Paulo qua^s.it

Dei indoles iuuare 4^z.d diuitiarit cupidi quomodo inuol- d sgt;sgt;.a

Deipopulusuerus ^ió.a uantur • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;296.d Elizabeth Thuringa dÜféïionis

Dei uoluntas erga nos omnino diuitiarumufusuerus nbsp;nbsp;nbsp;528.c exemplum

boM4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i6-;^.a ditfiiimosetiam pauperes efiefpi ElohimHebraisquid

Deo exaudiedi tempus non pra' nbsp;nbsp;ritupoffenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^óo.d Enoch aduetus ante diem iudtcij,

fcribendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zó^.b diuian amp; quomodo inu9candi. urpfie

Deoferuirere^èquid izs.d 436.b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enfiuminalboni^oq. campoin'

2^4. b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;slt;s,d diuorum fefta cur obfieruentur. fignia

9

118.4 nbsp;nbsp;i$$.bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;43^,i

298.d fratresChrifîiani 3^4,b 299.a feriaadquidinfiituta 367.C fratresdifcipuliChrifli 93,anbsp;ferroin/cripturis^idfignifice, fratres mendicantes

tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;107,b fratrumlaicoruminfiituta 39^. b

ffcusfcripturatypus zy,c Fridericus, Salomon lîebrais,. ficulnisfolijstegiquid27,c u7.a frugi homines qui 46.c (384.dnbsp;fides à dileàione quomodo difiin fugâconfulitapofiolis Cbripns*nbsp;guendanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i89-lt;^nbsp;fugerepeccatüquid ^o,d(3^6.b

fides ad opera neceffaria 3 93 .d fundamentum ecclefia ri ...a. -------S’'. ^fiJei

furti peccatum

G Galilaaquidnbsp;Gallicafcabiesnbsp;gaudiu confcietia 346,c 439,0nbsp;gaudiumfrudius fidei 40.Cnbsp;gaudium in Domino 40. dnbsp;gaudium perfectum quod 44.bnbsp;gaudium ffiirituale 66.enbsp;Gedeonis lapfus i2o,c eiufdemnbsp;firategemanbsp;generatio non tranfitura 26. cnbsp;gentium preßura quidnbsp;gentibus Chri/iununquampra,-dicaffenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zo.a

Germania an unquam antea uer^ bum Dei audiueritnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;271.4

Sermaniaprolficiendum 313.c Germani quandoad Ckridlifi^nbsp;dem conuerfi 49,^nbsp;Germanis quomodo Diabolus innbsp;fidietur

Gerfonis mentio Celebris gibborquidHebraisnbsp;gigantesfub Chriftiortunbsp;gladius magifiratusnbsp;xpy.c 299,dnbsp;gladius Mariam penetrans loy.bnbsp;gladijufusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;317,4

gloriam Chrifli uidimus,cuiufma dinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82.4

gloria Dei omnibus rebus prafe,-renda ^p.c iS3.d i77.b gloria Deo tribuenda, (ir quomonbsp;do 390,dnbsp;gloria Domininbsp;gllt;»a quidnbsp;gloriattonofiranbsp;glorificatio Deinbsp;Gogi quisnbsp;gomor,menfurie genus

^3o,a 7o,d gratia ante refurreéîioneabfcon 'nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦ (nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;49.b

gratiaDei 3'^3,d ad quid nobis neceffaria ^2,c quibus appa^nbsp;ruerit 49,d quomodoprola-gratiamudihuius49,b (ta 49.4nbsp;gratia quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;sz.b

• Gr^ecia

. •

CUlUJ ^97-*nbsp;290,4nbsp;hominenbsp;3.a(b

humanus dies quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31. b

humanafapientia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3fo.c

humanitas Chrißiabfque dtuinb täte nihil prodeß •^y,cii4.cnbsp;bonos KirtKtiteomeï 338.4 90.4nbsp;honorare nos mutuo conuenit^nbsp;horaprimaquid zoo.c (i7f b

hoffitesuenirerecufantesqui. ’

289.4 hoffitalitiifcommendatur 1^6. c

hoßtas [f Sales offerre quid i6f. humilesapudmundiÿ^nqui 3i.bnbsp;humilitas Chrißi , zÿ^.a lo^.cnbsp;bydria lapidea quid i8i anbsp;hyp oeri(îs arifaica 3. c 1-^4. dnbsp;3oy.bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;331i'^ 3iSz.d

hypocrißs origo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77-lt;t

bypocrißs piélura 4pigt;b hypocritaqui 36.d z^^.d «ss.dnbsp;hypocritarumopera ^p.c ^ój.dnbsp;ó4'bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;388»a

Helias quomodoloannes 43ó^d lacobt^leprecatusßl^s t'^7-a

Heliaaduentus 4f.b a ó8-b lacobim^iaufus hephetah quidnbsp;Herodesquidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;142. a

Herodes Chrißidifclpulus ijs-b Herodes tetrarcha 3^1.a 403,b

139* c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14?'^

Heroais (irPilati reconciliatio,

Herodismors nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;399 b idololatriacurdiéiaauaritia 328. Io4K«est}'p«sprlt;fate4forH 47-^

Herodtcurinfeßiludai 4o3.a IfhouaChrißus zsö.c (uztb loannesuoxdamansiamp;c.4S.a Heroaianinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144.c Iei«M»m quomodo fufcipiendu9^oannis officiu^ 38.a 342.C

heroes qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4z.dnbsp;lefu nomen zp.b iztï.b loannisEuangelijfcribêdi caufa.

Hieremia interitus propter ueri' lefu Chrißi curtamfreques men tatem Sf.b (4Ji.t’ tio Paulonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;118.b

H'eronymusBohemus 4S.C Ignis elementum quale 38ilt;b Hieronymi caßigatio corporift Ignwles quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3i.b

23tgt;d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignominiaquidcredentibus 6.b

HieronymoquatenusaßetiendS. illußreTqui si.b ($Q,d 33'dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;169.b imagines et ccenobia damoliri an

Hieru/aleeccleßatypus 144.C nbsp;nbsp;proßtnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3O'2.c

pacisuißo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;113.d impingere i^Chri/lum angula-

Hierofolymorumexcidiumamp;'ca nbsp;nbsp;rem lapidem, quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;io6gt;a

lamitas 313‘b 38j-b impijqui

hodie aternitatem fignißcare in impiarumgaudium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyp.d Iftac Chrißi typus io9‘t^

fcriptura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yi-b impietasquid 49.ÎP lo^-.a Ifcft/rioth quidnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;397 lt;a

homoduplex 3o9.b interiorfir incenfusDeofuauiß.quis 43.d Ifraelitaquomodoferuati za4.b exterior 11,b nouus 80,c ffi' increparequid

•

• •

I N D £ X»

p4tro»4tMS diuorum fuperßitio» pharifaiqut 927p.bnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;philautia

patientia donum Dei magnum, philofophorummagia

^7'b nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Photinushareticus

Paulus in epißolis quid maxime pietas quid, amp;inquibus 144.4 quot; ¦nbsp;Paul .inter ludaosnbsp;nbsp;nbsp;gen tes me,

diator nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i^,d

Pauli conuerßonis hißoria 4udf , d Paulifcripta merum Puangelium.

^^.a ^^.d ^quiseareiiein' telligat 9^.a no.c cur ha,nbsp;éienus non intellefta j7.tnbsp;pauper amp;manfuetus quid s,anbsp;pauperes ßgt;iritu qui i^9.d ^âo.dnbsp;^uperib.euageli^ariquid ^iS.c

37’d

paupertas Chrißi ^9,337 c paupertas duplex

paupertas [ßiritualis

pax confcien^a 44.b 34(j.c

pax Dei qua

paxinfcripturisquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^i^.b pradicandiofficia zso.c s6i.a

pitxin terra nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

167.C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paxuobisquid

Papißapfeudopropheta s^^.d paciffciqui

. Papißaquidquarant ^i.a ------*.....

Papißaßripturis quomodo utan tw

Papißarum calumniatquatenus ferendanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;223. c

• Papißarum do^irina cuiufmodi. i4.d 3lt;S.b loj.a i46.c

Papißarum nomine quosintelligitpeccatorum liberatio quomodo Lutberus uçlit 145'’^ quarenda

Papißarum ^ertinacia

(iePapißisquidfent'ifftdü. z8.d Quittas Papißarumprajumptionbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Papatus amp; Turcarum regnum p^uliumquid f4.b (4^4.a nbsp;nbsp;quid

paria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii8.lt;l pecuniaßudium zsj^.d ^zs.b proximidileilio

Papatus htereßspeßimaamp;'fum' pedesligare ma 8i.anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C^77’lt;^ Pelagianiharetici

Papatusmonßrodeßriptus zs.d^ntecoßes origo Papatui maledic^e, pia deuotio.yerditionisßliusquisnbsp;parabola quid zó^.b (i77.a peregrinationum uanitasnbsp;paracletusqTtid 3.a zj^d Z99.bnbsp;Parate uia Domino,quib.potißi, tti^iwiov quidnbsp;mudidiu47.a amp;q«i^39.t^ per/ecutioChrißianorum A7.Cnbsp;parentes quomodo educate libe-nbsp;nbsp;nbsp;2^9.b

rosdebeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSi.b perfecutioundenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

parentuinfiliosnegligetia ^^o.d perfonain trinitatequid zs6.a Quinque panes quidßgnißcent» parrochus Z9.b (i46.d perfonamDeusnorefficitjos.a quinarius numerus eod. (zzis.anbsp;paßoremaffequid zlt;^6,c z8i.c pe^iilentia,Deiultit^ i78.dnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R

patrisofficium 3S4.b peterequid 404.4 petitio 43.b R4cb4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;soi.b

'pattern noßrumDeum quomodo petraquomodoChrißus 199.d radixChrißuscur diSlus zo.d agnofcamusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i59’Cnbsp;nbsp;nbsp;zoo.anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ramioUuarum ii,az(s°-lt;^

patrumfcripta quomodo reduien Petri namen amp;praßantia 94,d rapind effe arbitrariDeum, quid»

• da • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i69.b ^i.d typus 92.4 297.C rafuramonachorum 9.a 4i.d

patronutnoßerChrißus pharifaißu^ius qui 317.4 r4tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;34.b

ratioEuangel'tj non capax 4i8ib Samuelis fufcitatio impofura, fimoniaqua rationonlequendi s4° b 187 cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(92-4 ftmulatores qui

rationiscacitas zsj.a iudiciu. fanfiiquomodoimitandi los b fint^Abraha •

3.b 86.b /Mwe».i27.d (4i.lt;I fanélajan^rum zzjx fobrms^uis reformatio ccenobiorum optima,/aniiorum cultusnbsp;regenerationis lauacrutn baptiß fanéîitas unde

mus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

religio folidaquee religio Turcarum qucCnbsp;remißio peccatorum

Z48,d

renafciquid 28f.b c 4Z7.C

ló'^^b , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difcr^men

refurreólio Chrißi quomodo ere fathana apoflolus quis

denda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;z^o.a Z69-C z^idnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;)

refurreéiio qualisfutura 229.a fathanieregnum nbsp;nbsp;106.d i^si.b

rete farcire qui^

RegHiIƒ^4es regnum Chrifti

4ÎS.C 254.b

557-'*

regnitn-ccelorumquid 367.d fchifmataquifufcitent i^.c(7y,a ffüalishomo 429.4 mon 351.C regMMmDei 7z.b ^6s b fcholaßicorumdoiiorumlap/us, paupertas i^9.d jói.itnbsp;369.b nosnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zis.b fcribcequi i

regnum fathana mundus 106.d fcripturanontorquenda 200,

Romance potentia decremetum,

?SS-b

rofariorum preces $i.f 112 c

ruflicorum/editio jof.tl 4i7.d ceedes

Sabbatiobferuatio ^3,d 277.4 fcripturtefcopusEuagelio iz'^. fabbatum liberunnbsp;Sabell'tj harefisnbsp;facerdos uulneratum prateriens fecuritas cauendanbsp;quis

facerdotifeoßenderequid 58 tl federeadaextramDei

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8lt;î.lt;lt;

'oria 82,d zoz.it ..c Stephanum tjuid ad obiuroandunbsp;facramentauetiribustjuid iz4.d ferpentisexaltatihifioria 234.d »coegerit • .

’ ' ; zi^.b ferui forma quomodo affumpta ßudtumPaulo^uid «br ißonbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ji4.d z^o.a ßudiumpecunilt;e

I p2.b iif.d flult^^uium Paulo^uid ferui eltmentoru mundi oui 99.a fuaues ac faciles qui

fubßantiale peccatum

47.4 252.1» •

szg.a Simeon propbetaru typi^f 104.4 fummum ius fumma iniuria quatt

^},a fummi/fiofruéîusfdei

proximè adtacêt,tacet uelut mortuusjamp;penitus nullius ufuffaut penfiiTametfienim in feiplb uiuat, omnibus altjs tamentd eft quod mortuus. Deinde loco uerarum re*nbsp;rum,per infomnia totus occupatur uanis imaginibus öd formis rerilmjguae extra uc^nbsp;ræ funtjadeo^ ftukus eft,ut pro his illas inanes formas ampleóat, putetcp res ueras»nbsp;Vbi aut euigilauerit,euancfcunt fimul illæ imagines, ôd ueris incipit homooccupari»nbsp;Eodem propemodS pado fe habet,ubi quis impietate abforpmseft: is dormit enim,,nbsp;öd mortuo fimilis eft coram Deo,necp uidet,necp fentit aliquid bonorö, quæuere bona funt,nempe illa fpiritualia,qua: ei per Euangelion promittuntuf, atc® offeruntur,nbsp;^uis proxime adiaceant.Nam fola ftde illa uidentur,alioqui ab og;ini uiiu ac fenfu rc'nbsp;mota.IntereaaStdum impius præ infidelitatis fiiæ fomno, uerorum bonoru,fibi pernbsp;Euangelion maxime præfentiû,nullam poteft habere neep rati Aê neep fenfum, im/nbsp;(niftet iè mêdacibus bonis huius feculi, ut diuittjs,dignitatibus öd uoluptatibus, qug .nbsp;ad æternâ uitam,ad ccelefte gaudium,at(^ folidam illam falutetn, quæ pq s contingit,nbsp;collata,omnino id funt ^d fomnia, ód uana illa uifa,cdllata rebus naturalibus, quarSnbsp;ftjnt imagines. Et cS homo euigilauerit, accepta fide, euanefcitomnisacftimatioate]pnbsp;nbsp;nbsp;*

defideriö iftorum mendaciS bonotwm praeièntis uitae, agnofcitep nihil omnino ea ef-fe nifi meratguanitatem 8d mendaciü, quemadmodum uifa illa diipereunt moxatep homo expergefitè fomno naturali. De hoe Pfal.75-.Dormierunt fomnS fuum uiri dinbsp;uitiarum, 6d nihil inuenerunt in manibus fuis. Et 72. Sicut fomnium^uigilanti^yitanbsp;quod imaginantur,ad nihilum rédigés in ciuitate tua. EtEfa.ap.Sicut cum femelicusnbsp;fomniat fe comedere,ód uacuaeft tarnen anima eius, cum euigilaueriP: ód ficutcum ft*nbsp;tiens fomniat fe bibere,ód cum euigilguerit,nihilominus adhuc fitit, öd eft uacua anunbsp;ma eius : Ita erunt omnes qui pugnant aduerfus montem Zion. Vide ut defpeefte ödnbsp;contemptim de mundi fummapotentia, diuitqs,uoluptatibus,öddignitatibuslo/nbsp;quitur:fomnqs öd inaniflimis uifis,quibus foporati deludu5itur,ea afflmilat.Quis a* .nbsp;lius änderet dicere,Regum, Principum Öd diuitS iftorum bona, diuitias öd potentia,nbsp;nihil nifi fomnia effe,cuBi ipfi terram cœlo ôd ignem aquae pro ijs ritkf#ent, fine tÄodonbsp;öd fine infanientes ôd fæuientes in mundofln caufa autem eft,q«od dormiunt etiam/ pnbsp;num.ideo nihil adhuc huius uident:ut fide carent, ita luce quoep hac deftituuntur.

Quoel propiornobis Glus eft,quàm cum erSderemus.) Quidhæcfibiuo , luntr Credidimus antea,ôd iam iton credimus fHic ad mentem reuocandum, quodnbsp;Paulus Rom.i.feribit, Deum Euangelion perProphttas in fanefta feriptura de filict^nbsp;fuo lefu Chrifto Domino noôro promifiire,nempeoq|nes per^pfum faluos fore,iu*nbsp;Abraha be xta id quod Gen.22. Abrahaefuit didum : In femin^tuo benedicentur ugiuerfæ na*nbsp;nediüio, tiones terræ. Hæc benediôio Abrahæ in fuo feminQfjromifTa, ali«d non eft grattanbsp;etfalus, in Chrifto per Euangelion toti orbiobla1!^.^odPaul.Rom.4. Gai. j. quoepnbsp;ita interpretatur : Chriftus enim fernen illud Abrahçfft,hoc eft fecundum hominemnbsp;caro öd fanguis eius,per quem ôd in^uo benedicentur, i^otquot in eum credunt, ôdnbsp;ipfum inuocant. HæcpromifTiopofteaperProphetas eft continuo magisacmagisnbsp;cùm explicita, turn pracdicatttomnes enim de aduentu Chrifti,gratia per eum facienda,atœ Euangelio fcripferunt,quod ôd Petrus A(fto.4^eftatur.Huicdiuinç promif-fioni fidem habuerunt, quotquotante natum Chriftum fuerunt fanai, qui omnes innbsp;ipfo futuro Chrifto, atep per ipfum,hac fide feruati funt, atep falutem cofècuti. V ndenbsp;sintw Abra 8d Chriftus, hanc Abraha: faeftam promiflîonem, finurtl Abrahæ uocat, Lucaî ilt;î,nbsp;fc*. in quem omnes fanâi poft Abraham ufcp ad Chriftum colleâi funt. Hue iam Pau*nbsp;lus refpexitjCû dtxit : ^lus noWta nunc propius,quàm cum g;cdebamus,adeft.Namnbsp;quod dicitjperindefehabet: Credebamus olim promiflïonê Abrahæfadam implennbsp;dam, iam impletaeft: quae^ fututa credebamus, modo adfunt praifentia . Chriftusnbsp;aduenittEuangelion exortum ôd euulgatu eft : fparfa^ per orbembenedidio,quam

GELIORVM ENARRATIONES

mffiïoncm fuam nondum impIeflctjquS ïmpkuitjCtimpletâ uoluft prædi'cari,eo^ (à ne periret.Sictjuocp à af dentibus falus adhuc longe eflet, quam nimirS adhuc futu-ram pofterioribus temporibus expedaremus.Ce duph'cihac fide dia't Paul.Rom.x»nbsp;Reuelatur iijEuangefio luftitia, qua Deus donatexfide in fidem. Quid hoc eft, exnbsp;fide in fidem fAIiud nihil,licet eadem fit patrS amp; noftra fides, qua in C hriftum ere Ex ßde innbsp;ditur uel futurû,uel qui iam apparuerif.Euangelion tame duxit ex ilia in hanc,ut iam fidem,nbsp;neceftefîtffiontantûjpromiirioni habere fidem implendæ,fedetiâ credereimpletam;nbsp;quod Abrahamu et patres alios credere nooporteat,etiamfi eundem,quem nos,Chrinbsp;(turn haberent.Eft nanqp una fides,unus fpiritus,unus Chriftus,una ianefiorum ontnbsp;nium comunio.hqf folum inter nos dilFert,^d illi Chriftu præcedunt,nos ftquimur.nbsp;Credidimusitacp,acfimulcredimus,patresnempeamp;nos,pariaccomunifide,ineun . ...nbsp;dem Chriftu,licet nff pari modo,ut eft dicftu.Et quemadmodum ^pter hanefidei co*

. munionem,quâ in eundem Chriftu pariter habemus, dicimus, nos credidimus, uel credebamus: cum tSmen no nos,fed patres crediderunt,uel credebât: ita ipfi uiciflintnbsp;dicebant fe audituros,uifuro?amp; credituros Chriftu,cû non ipfi', ftd nos in id tempo*nbsp;‘ risperuenerimus. NamDauidPfal.g.ait, Videboccelostuos,operamanuiituarS:nbsp;hoceft, Apoftolos: SC tarnen nequa^ ad illud ufiip tempus uixit.Item Pfal.7. Confite*nbsp;bor Domino, SCearrabo omnia mirabilia eius.His fimilia no pauca ir^cripturis leginbsp;inus,quod prifci pofteroru,et pofteri prifcorS perfonam,^pter fidci cómunionem,etnbsp;euÄdem Chriß:S,quem in medio habent,co^ uelut unus credentiü cumulus haben-tUTjuiciflim aflumunt.Quod aütdicit,ialutem nobis nunepropiorem adefle,^cuntnbsp;crederemus,hot cft,patres noftri,illi prifci fideles futurâexpetfîarent: no eftintelligennbsp;dum de propinquitate pofleffionis,quafi propius certiusqj cfi illi earn modo nos habenbsp;amus.nam patres omnino eandem fidem,ut didîû eft,habuerunt, atep eundem Chri*nbsp;ftum:quare falus tam propè ipfis ad fuit,ac nobis. Chriftus fiquidem heri, hodie 6C in

. fempiternû. Hebr.13. Clfriftus ab initio mundi ufcp in fine idem perdurât, per quem omnes iuxtà faluantur.Qui magis credit,huic propior eft : qui aût minus credit, huicnbsp;longius abeft ^Âta fidei poflèflionê loquendo. Sed loquis Paulus de propinquitate

B reuelationis,4d ianMjuæcût^ prasditfta erant de Chrifto,impleta erant. Deuitfta mor* te,Dominus ad dexteram patris fedebat : Euangelio paffim in orbe prædicabat, pernbsp;quod Chriftus ad omnes in uitiuerfo mundo ueniebat.hoc Paulus dicit falutem pro*nbsp;piorem faSîam,^ cum adhuc in promiffîone uelutlateret, paucis hominibus cogni*nbsp;ta.Quia nondum glorificat» Chrifto, nô decuit prædicationê falutis fieri publicam.

dicata, quan^ etjßm antea in gullo faniftorû fuerit abfconia, quan^ mundo paffîm nondum innotuerat. Eodem «o^ o feriptura multis locis loquit, cum Chriftum nûcnbsp;uenturû,nunc dicit ueniffe: tajpetfi ièmper fuerit SC fît in omnib.eletftis. At uero quianbsp;anterefurretfîionê fuam, per publicam prgdicationê nondum ad omnes uenerat,mulnbsp;ta de aduentu eius feriptura loquit.Nam ÔC 4?p^r hanc publicam prædicationêin car Aduentutnbsp;. nem uenit,homo faeftus : neep enim utilis ulli fuiffet fu jincarnatio, fî no inde exortû cMfti,

Euangelium fuilTetjper ^d iiruniuerfum orbe ueniffet,SC innotuiffet paflîm,ad quid effet homo faSÄis,quo beneoiêîio ilia Abrahæ proftiffa,propalatacp nunc eft, 6C ontnbsp;nibus qui per Euangelion Chrifto credSt,facfta cômunis. Hinc probe Paul.Rom.i. EuMgeîifnbsp;dicit,Euangelion promiflum à Deo:quafî uoluerit dicerc,licctpromiferit Deus ubicp promißio,nbsp;in feripturis Prophetaru filium fuum in carne,cum tarnen totû id fieri debuerit, ut E'nbsp;uangelio in orbe palàr^rædicaret,quo fpiritualiterlt;edent^us auimis aduenitCquinbsp;aduentus Iblus falutiferus eft, 8C illi in carnem longe præferendus, ut qui ,f pter hunenbsp;faêîus fît) dico magis Deum per Prophetas in feripturis Euangelion de filio fuo pro*nbsp;mififfe,^ filium. Nam Euangelium noftramcp fidem Deus in his omnib. fpetftauit»nbsp;. • propter quæ SC uoluit ilium hominem fieri,utnimirum de eopoffet Euangelion prænbsp;dicari,falus^ quam operatus eft, uniuerfum «;bem adiret,ac fieret proxima uniuer*nbsp;fis. Nonnulli quatuor aduentus Chrifti, iuxta quatuor Dominicas per aduentum, QKrfJr«-•quem uocant,docuerunt.fèd hune aduentum eius per Euangelion,qui omnium ma P^^^aduennbsp;ximè neceflârius eft,SC à quo omnia pendent,de quo hic Paulus loquitur,non potuenbsp;runt uidere:quippequiignorent SC4jjuidEuangelion,8Cadquid datum fît.Multagar

. riuntdeChriftiaduentu^SCpropelIuntnihilominuscumà felongius,quàmccclum diftetàterra.Quid enim cuiquam Chriftus profit,qui fidc ipfum non poffcderite'aut

EPISTOLARVMETEVAN-

Noxcxadaeft,dies ueroappropinquault.) ^uod didt,omnino idem eft q quod falusappropinquauit.Nam per diem Paulus Euangeffon intelli^it, quod niminbsp;rum dies ille eftjquo corda ÔCanimæ iftuftrant.ideo huiufmodi exorto dic,appropirunbsp;quauit utii^ ûlus noftra;hoceft,Chriftus,eiuscp fauor Abrahæ olim premilTus effuhnbsp;fit,per prædicationê in uniuerfoorbe,illuminât homines quoflibet,cundos à fomnonbsp;excitât, uera atqp ætcrna bona monftrat, quibus deinceps occupemur, atcp ig die hocnbsp;honefteambulemus.Contra, per notfîem intelligenda eftomn« dodîrina^uænocft •nbsp;Euangelion, præter quod nulla omnino pot eft elTe faluifica: fed nox öd tenebræ funt,nbsp;quicquid non eft Euangelion. Verum ft expendas paulo exatfîius Herba, uides Paulum cam diei portionê defcribere,quæomniûeftmulto amœniftïma, omnicpiucun*nbsp;Awrorrf. ditate pleninima,nempe lætam amabilem^ auroram, fôliscp e:^rtum. Aurora cnitnnbsp;eft,cum progrefla amp;exa(ftanoxeft,diesqî iam acceffit,unde omnia mirificeexl^ilarannbsp;tur,aues canunt,cætera anim alia fe cum alacritate excutiunt : hojnines uelut rcdiuiui •nbsp;prodeunt ad operas : omnia,exoriente die, chorufcantc iam aurora, ad eum modû fcnbsp;habent,uelut effet innouatus orbis,amp; cuntfta rurfum uitæ reftituta, Propterea multisnbsp;fcripturæ locis,læta,faufta,ac uiuifica Euangeltj pra:dicatio,auroræ Ibliscp exortui af-fimilatur,tum figurate,tumapertisWerbis,ut Paulus hic,quicitra figura aperte Euannbsp;gelion,exori»ntê diem appellat. Item Pfal.I op.Populitui fpontandcrunt, in dieuir*nbsp;tutistuæ,amp;;ex utero aurorænafceturrosfiliorû tuorû.Hic quocp aperte Euange^n,nbsp;uterus auroræ uocatur, amp; dies uirtutis Chri^i,quo filtj Chrifti concipAnur atcp nafci- .nbsp;mur,uelutros,nempecitraoperam hominû,decœlo fola gratia Spiritus fàntfti.Diemnbsp;hune efîicit fol omnium ameeniffimus lefus Chriftus, quem hinc ftîiptura folcm iu*nbsp;ftitiaî uocat.MaI.4.dicit: Vobis timHntibus nomen meum exoricturfoliuftiriæ,ôdfanbsp;lus fub alis eius.Quotquot enim Chrifto credunt,accipiunt ab eo radios gratiac iti'nbsp;ftitiæ eius,falutemcp fub alis ipfius confequuntur. V ndenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hæcdies eft quam

fecit Dominus,lætemur ÔC exultemusin eatquaft diceret,Diem corporalem efficit fol • l'fte corporafis,fed hunediem Dominus ipfe efficit, ipfcisfol eft, underadtj amp; djesif-lc,hoceft Euangelion,pfodit, quo uniucrfusmundusiIluminatur.*Wincdenicp ipfenbsp;felucemrnundiuocatjIoanp.EtPfaljs.mira quadani elcgantia*tum fol turn diesde* Dnbsp;feribitur, hoceft Chriftus ScEuangcIion.Cœlienarrantgloriam Dei:hoceft, quem'nbsp;admodum cœli ifti corporel fqlcm amp; diem adducuntj’folcp in ipfts fertur,ita Apoftoxnbsp;nbsp;*

li babent in fe amp; adferunt prædiando fblem uerum,qui eft Chriftus,amp;c. unde fequi tur: Soli pofuittabernaculûinccElis,amp;ipfe proditucliftfponfusethalamofuo.Exul^nbsp;tat ut gigas,ut currat uiam fu^.ab ortu egreffus eius, in occafqpi acceffus eius,amp;lncnbsp;mo eft qui ab eius fè calore abfcondat. Hoc totum df præamœno huius diei exortu*nbsp;hoc eft,EuangeIio diôum eft,quod ubiq? mirifice fcWptura depraadicat. Nam fermanbsp;eft qui uiuificat,Iætificat,lubentcm attp alacrem redÂt, promptumqj ad pias operas,nbsp;atep affert denicp fècum uniuerfa bona. Quare amp; Euajigelium uocatur, quod rucun--da fit amp; felix gratiæ diuinæ ac bonqjum omnium annufteiatio,nbsp;nbsp;nbsp;Quæ aût hæc no*

bis diesretegitatfpmanifeftat,eaquisomnino omniaenumeretr'Docetnâqîomnia, quid fit Deus,quid nos,quiBquid ÔC praatertjt amp; futurum eft,decoclis,inferno, terra,nbsp;angelis ÔC demonibus.Demon^ratur haclampadenajjis,quomod(yn his omnibusnbsp;atep erga omnia nos geramus,unde fimus,ô^quoproficifeamur. At nihilominusim*nbsp;pofuit fatan nobis mifèris, ut tanto negleclo die, in quo omnia clara nobis effe pote*nbsp;rant,ueritarem apud Philofophosatcp Ethnicos quæfteriihus, qui de his ne per fom'nbsp;nium quidem aliquid un^ co^ouerunt, atq^ ita paffi fimus nos humanis tradition!nbsp;bus excxcari,rurfum^n noâîhî retrudi. Nequitenim lum^ effequicquid dies hicnbsp;non eft,alioqui Paulus ac tota feriptura nequa^ hune folum diem extollérent,amp; reîpnbsp;qua omnia notfîem uocarent. Oportet fane grauiffîmum effe diuinac iræonus,quanbsp;L«x ntuit' fatfîum eft, ut côtra tam aperta SCmanifefta loca feripturæ aliam lucem quæfierimus»nbsp;cum Dominus ipfe fe lucem SC folçm mundi uocet. Atep fi alia indicia deeffent, unö • •nbsp;hoc abunde ßtis fucrat ad cognofcen#um, Academias omnium maxime abomina«nbsp;dam effe fatanæ fornicationem atep nequitiam, quôd tam impudenter Ariftoteletnnbsp;lumen fibi, iuxtà erexerunt atep iaclant : in quo ctiam multo plus, quàm in Chrifto,*nbsp;imô nihil in Chrifto,8C totosin Ariftotele fefe exercent»

Âbfjciamusigituroperatenebrarum,^armalucftinduam*is,) Qycm*. rtdet. admodû ChriftusfoI,3C Euangelion dies eft : ita eft fi'deslumê, uidcreatqjuigilarcitinbsp;hoc die, Neq5 enim ^deffètjquantûhbetfollucerct diem^cfft^ret,fioculif^cem ntgt;

G Ë L I O R V M E N A R R A T I Ó N E S

pcrdpercnt.Proînde quamués iii uniuerfoorbCjCxortum Euangdion fit, atque pras-dicatuiti,nor«anien îlÎÂminantur,nifi' qui iHud fufiipiunt, ôC per fidem lucts faÔ! ca* pacesjcxurgunte fomno. Dormientibus uer#ctiamnum nihii utilitatis adferunt,hicnbsp;fol,autdies^quib.nullam ipfi lucem percipiunt,non plus quàm fi nullus fol aut diesnbsp;illuxilTet. Atque hoc tempus illud opportuun Ôi. horaeft, dequibus dicit,DiIe(fii fra*nbsp;très, cum hoc fciamus,nuncnimirumefletempus opportunû S^horam , ut è fomno

• furgan*u»jô^c. Spiri^ale tempus eftSd hora, quanquam in cxternoifto tempore ex- spirituaîe ortum,ut QCcottide exoritur,in quo furgere è fomno, Qi. opera deponère debcmus te tempus.nbsp;nebrarum. Quo Paulus oftendit fenon loqui tjs, qui fideadhuc uacui funt. nam utnbsp;di(5lum eft,non dq^et hic fidem,fed opera firucQus fidei,quibus ait : Scimus tempusnbsp;appettiflejôC nocfîe progrefiâ,diem appropinquafle. Hæcenim infidèles fcire ne^nbsp;queunt. Atùero finicas, quæratio fidelibusiftafcribendi,quippe qui fcianttempus

. efiefac. Ab initioenarrationis huius ledlionis Apoftolicæ, diximus duplexofficiS cffe pracdicationis : unum,docendi : alterum,hortandi ÔC impellendi. lam eô fcientia:nbsp;homo peruenire nequit, ut ribn necefîe fit, eum fern per moneri, atque in iugi ac rc'nbsp;centi eorum quæ didicit, meditatione retineri, ne diabolus, mundus caro, hoftesnbsp;qui nullas unquam inducias conccdunt,nuncj«am oppugnationê fuam remittunt,nbsp;lafium ôi. focorckm reddant,utpoftremô obdormiat, planecpbonoiumnegligensnbsp;cuadat. Nam diabolus,inquit Petrus,eiufmodi hoftiseft, qui perpetuô circumeat innbsp;morem rugiegcis leonis, quærens quen^deuoret. Proptcrea ait, V igilate, èé eftote fo-brrj.Idem uult hic amp;Paulus.Cumenim diabolus,caro, mundus, nullum nequemogt;nbsp;dum neque firffem faciant impugnandi nos, oportet nullum item modum aut finemnbsp;fieriexhortandi, inuitandi, atqueimpellendi|?os, utuigilemusö^operemur. Hinenbsp;et fpiritus fantfius paracletus dicitur,id efi:,hortator,qui inuitat ÔC impellitad bonum.

Eademcaufa Paulus etiamfèleóisuetbisutitur, operatenebrarum nonuocat Operator-

• arma, lucis autem oper^arma uocat,non opera. Indubie utoftenderet,pugnam efle, in‘tlucis^ fudoremamp;laboremrequiri,nec^fincpericuloobtineripofre,utuigilemus,benecpui-uaAus:quan«krf|uidem tarn potentes hoftes,diabolus,car®,mundus, nos fine inter-miftione impugna»t. Quare lob.y.dicit, Vita hominis fuper terram pugna amp; tennbsp;tatio eft.nbsp;nbsp;nbsp;lam haud parua res eft,per totam uitam in acie ftare, unde admodum fo-

noris Scmonentibus tubis,tyftipanisq3 bellicis opus eft,hoceft,uehementibus admo nitionibus at(^ exhortationibus, quibus animemi^ ad fortiter perftuerandum in cernbsp;tamine.Hinciam patet,cur bona opera,arma uocarit, SC opera tenebrarum minime:

bra ueftr^’ armainiuftitiæ : ac fi diceret, Ne finatis uos opera tenebrarum uinciri, ut membra ueftra ajpta fiant iniijjfitia:. Deinde fatis dieftum eft • per lucem hic figni-ficari fidem, quæ à dieEuangdlfj per folem Chriftö in corda noftrairradiat, ea^illu-minat.ideo arma lucis aliud ngn funt,quàm fidei huius opera.Contra tenebræ infidenbsp;litas funt,quæ funt ob Euaageltj,uelut diei,ÖC Chrifti tanquam fblis, abfentiam. Easnbsp;tenebras moderatur diabolus, proueniêtes ab fîominum doClrina,iudiciocp rationisnbsp;propriæ.quareopera tenebrarum,opera funtinfidelit^is. Vtenim Chriftus Dominus SCgubernator lucis eft,awam fidem efiediximusuta Paulus ad Ephe.tf.Satanamnbsp;iuocatretftorenîtenebrarumfnoceft,eorû qui fine fiîe funt, SC Deo effe morigeri nullinbsp;fuftinent,utidem Apoftolusteftatur 2.Cor.4. SiiamtecftûeftEuangelion, tetftûeftnbsp;in tjs qui pereunt, in quibus Deus huius mundi,nempe diabolus, excæcat fènfus in-fidelium,ne illucefcat illis lumen Euangelij gloriæ Chrifti. Quæ autem fint hæc, tamnbsp;lucis arma,quàm tene|jrarum opera,iam ab Apoftofc docet^r.

Velutdieambulemushonefte.) Dienemooperatur,quæintenebrislblcto-perarûquilibetalterum ueretur,SC comparât fe,uiuiuat honefte. Vulgô dicitur, Nox uacat pudoread uerum eft,quare ÔCea homines notftu faciunt,quorum ipfos die pu-

• • deret.diesautempudorepollet,exigitconuerfationemhoneftam. Eodemfehabercnbsp;mçdo debet uita Chriftiana, nempe ut nihil jJdmittas,cuius te pudere poffit, etiamflnbsp;omnia tua uniuerfus orbis uideret.Nam qui itauiuit SC opérât, utægre feratfuaom-

’ nia ab omnibus uideri ÔC audiri,totam^ uitam fuam pala'm cûlt;h's innoteftere, is om-nino Chrifto indignam uitam uiuit, iuxtaid quod ipfe Seruator dicit Ioan. 3.Omnes quimaleoperantur,odj^ntlucem,«iecpadlucem ueniunt, nearguantur eorum ope-

• • ra. Qui auteift operatur ucritatem,is uenit ad lucem,ut opera fua manifefta fiantquianbsp;in Deo^tfta funt. Hincuides,quàm necefle fitita inuitari atque exhortari ad ui-gil^dwtDjatcç arm»lucis indq^ndum, Qjioius quiftp enim eft hodie in^r Chriftia-

ifta Chriftianauita,quam hypocritatnosuiuimus, cum fcrrenequeamus tantum co-ram hominibus ipfam retcgi,quæ iamroram t)eo cunÆs angelis dus retecfta eft, ÖC. innouiffimodiecoram uniuerfis crcatun's retcgeturf Idcircooperæpr^iumeft ,Hanbsp;Chriftianum uiuere,qualis in nouiffïmo die Sgt;C coram omnib. cupiatapparere. Hincnbsp;Paulus : Vtfiltj lucis ambulate. Fru(fîusluciSjfuntbonitas,iuftitia,ô^ucritas.EtRo-man.u.Proindepanantes honefta,nonfoluminconfpeóuD^i, fèdfimuldlnniumnbsp;hominum. Et z. Cor. i. Hæc eft noftra gloriatio, teftimonium confcientia: noftrac,nbsp;cum ßmplicitate ÔC fynceritate Dei,non in fapientia carnalized per gratiam Dei con-ueriati fuerimus in mundo. Huiuimodi autê uita omnino nulla ^parebit,ubi fidesnbsp;decft,quandoquidem uiua ac alacris,Slt;:plane uirilis fides, fan’s habet quod agat,ut itanbsp;agac,amp; no delaftèturjnetç obdormiat.Quapropter non minus fffecelTarium eft, ut rjsnbsp;quifideidotftrinam perceperunt,prædiceturjquo ad pergcndum in uita bonaFquam ,nbsp;amplexi funt,inuitentur,necp frangi fe pariant per infultus iniàifeî carnis,afturimunnbsp;di,amp; omnium dolofiflimi Satanac,quam oportet ignomntibus etiamnum Chriftum,nbsp;fidei dotftrinam impertire.

Non in comeflationibus amp; Arietatibus,n5 in cubilibus 6lt;Slafciuijs,non in contentitJnibus amp;æmulatione») Hic cnumerat opera tenebrarum nomina-tim, quorum unum amp; fupra nominauit,nempe ibmnum,iuxta illud Theftal. 4. Nonnbsp;dormiamus ficut alq,fed uigilemus atœ fimut fobrq.Non quod uetet ibmnum nat*u- •nbsp;ralem,fedfpiritualem,quiinfidclitaseft,exquo ilia opera carnis profigifcuntur; quannbsp;quam SC naturalis fomnus opus tenebrarum lit,fi fiat ad uoluptatê, atq? ex nimia uennbsp;tris oppletione,ita utluci,hoceft,fidefttcparmiseiusfitimpedimento. Porrofexifta,nbsp;quae hierccenfet tenebrarum opera,reliqua omnia completftunt. Nam Gal.f.amp;Co-!of 5.pluraeoruconnumcrat. Nosuero iliaquæhicrecenfe%in duolaterapartiemur.

tentiOtSC cætcra huiufmodi; dexterum uero profpera,6C quæ hinc folent fcqui,ut de-Iiciæ,comeflationes,ebrietates,8C nimius fomnus. nbsp;nbsp;^atis autem patet,Paulum fub

duobus operibus tenebrarum hicrecenfi'tis,nempecontentioneamp;aemularioncjetre- • liqua huius generis uoluiffe com^ehendere,inter quæ funt amarulentia,ira,indignanbsp;tio,clamor,maledicentia.Éphe.4.Etquacad Gal.enumerat,inimicitiæ,contentio, æ- %nbsp;mulationes, indignationes, cdhcertationes,feditiones,«fe(ftæ,ii«iidiæ, cædes, amp;c.Innbsp;fumma,huc pertinent,quaccuncpcxiramala proueniwnt,fiueuerbis fiue ÉBtftis, quænbsp;omnia non poffunt dinumerari. Eodem modo (^bjbuatuor illisjtomeflationibus,nbsp;ebrietatibus,cubilibus8ClaiciuqSjComprehendituitialibidinis,quçtam uerbis quantnbsp;ri quo ad leipfos,amp;iniuftiuiuunt,quo ad proximos, incôpofita di. perturbataeft ho*nbsp;rum uita tota,tam erga feipfo?,^ alios : utpraefentia Apoftoli uerba indicant,necç la-tiore indigent interpretamento. • Nemo enim eft quPiielciat, quidrfît comeflare Knbsp;inebriarijhoc eft,lupra modum corpori necelTarium uel edere uel bibere : aequè notSnbsp;quid ftertere in cubilibus,atcp lafciuire,hoceft,corporisuoljiptati ftudere,cum ftertë-do ultra modum,curri impudicis alqs geftibus atep operibus,quæ à faturis ôd bene ponbsp;tis,atc^ ociofis ac pigris uentrico^s in cubilibus folent admitti,tâ die quàm notfte, tamnbsp;folitarqs quàm in congftflu ôd conuentu aliorum. Quæoni”^ etiam naturales tene-bras atc^ loca occultiora rcquirunt,ô^ funt à Paulo per cubilia atep lafciuias defîgnata»nbsp;îta etiam nemo eft qui non feiat qufd contentio fit dC a:mulatio,atcp id genus alia.

Sed indueminiDominumleium Chriftum.)Hispaucisuerbis,uelutinfum ma,femel omnia arma lucis indicauit,d«m hortatur, ut ChriftS induamus. Chriftusnbsp;autem bifariam induitur à nobis. Prima ita,utnosipfius uirtutibusueftiamur, quodnbsp;fit per fidcm,quçeo fidit,quod Chriftus pro le mortuuseft,atcßomniac5pleuit.Nani •nbsp;non noftra,fed Chrifti iuftitia,nos Patri reconciliauit,amp; peccatis liberauit. Atque ficnbsp;induere Chriftum,ad doefirinam fidei pertinet,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docet Chriftum nobis dono dagt;

tum,at(^locopignoris.DequoGal.?,Quotquotbaptizaricfris,Chrift»minduiftis. .

Alia ratio Chriftum induendi eft,cum expendimus ipfum etiam exempli u;ce no bis datum ,^cqfdem uirtutibusindutos erga proximunosexhifi^amus, qulf^'pfum

I

GELTORVM ENARRATIONES,

omatum, nobis inièrutjffe pet fidemagnofcimus, quo per omnia ipfuin referamus* Et de hac Chréftum indflfendi ratione bic Paulus loquitur.Idem et i.Cor. ly. uult,cu(nnbsp;ait : Quemadmodum geftauimus imaginem tlt;reni,ita geftemus nunc amp; imaginemnbsp;cozleftis. Et aj^ Eph .4. Deponite uos fecundumpriorem conuerfationem j ueterê hominem,qui corrumpitur fecundü defideria erroris, Si. innouamini fpiritu mentis uc-ftræ.Induitenouum hominem, qui fecundum Deum condituseft, in uera iuftitia 2Cnbsp;, faneHitaFe,« lam in Çhrifto nihil uidemus,niG arma lucis,nullas comeirationes,nulnbsp;las ebrietatesjfèd ieiunia,temperantiam,carniscB macerationem per uarios Iabores,penbsp;regrinando.prædicâdOjOrando, ÔC hominibus benefaciendo ; hic nullus pigritiatautnbsp;fuperfluo fomnol(^us,multo minus lafciuiæiièd mira pudicitia,puritas Ôi. caftitas,utnbsp;giliæjdiluculo furgere,humi dormirein agro,neq;domü, necpcubiculumautlecïumnbsp;haber^Ibi nulla ira,Tontentio,autdelitigario:iêd nihil nifi bonitas,fuauitas, manfucnbsp;. tudo,cnaritas,mifericordia,patictia,ódc.QuarequodPaulushicunouerbodicit, Induite Dominum leltim Chriftum:hoceft, ipfum uobis exempli uiceproponite, quênbsp;i'mitemini: idempaulopluribfts uerbis docetColoflenfesin hunemodum : Induitenbsp;uos,ut elelt;fïi,ian(Hi,atc^ diledi Dei uifcera mifericordiæ,bonitatem,fubmi(rionê,femnbsp;pcrantiam, tolerantiam,ut quilibet boni confulatquæ ab altcro fibi Hunt, condonanbsp;te uobis inuicem^ alter contra alterü aliquid habuerit, quemadmodut» S)i. Deus uobis condonauitjitaamp;uos: antèomniauerohabetechantatem, quæeftuinculum pernbsp;fedÏionis: amp; pax Chriftipalmamobtineatincordibusueftris.adquam uocatieftis innbsp;uno corpore,ut fiti's grati. Et ad Philipp.^.poftquam hortatus fuerat ut iè mutuo dili-gerent,Slt; quilibfetalterum praeftantiorem feduceret,atq;dcmereriftuderet:item Chrinbsp;ftum exemplum huius propofuit, qui fe feruu® noftrö nobis exhibuit, ac dicit :Hocnbsp;fentite in uobis,quod in Chrifto Iefii,qui licet in forma Dei eflet, nequaquam tarnennbsp;ducebat competere,ut æ^ualis Deo eiïèt,quafi hoe Deo rapuiifet, fed inaniuit iè, amp;nbsp;. alTumptaièruiforma,fimilisfadïuseftalijshominibus,Sc habituomninout homonbsp;inuentus.nbsp;nbsp;nbsp;Summa italt;^ cft : Arma lucis, funt opera bona,oppofita illis tenebraru Arma Itt^

opeftbus,com«18ltionibus,ebrietatibus,cubilibus,lafciuqs,contentionietgmulano. w.

B ni:qualia funt,ieiutwre,uigilare, orare, laborare, ferreinediam,fitim,frigus, a^num« ftudere pudicitiæ,modefiiæ,temperantiaî,bonitati: SC ne mea uerba ingeram, ipfumnbsp;j Paulum audiamus,Gal.5-.eah8cordineenumerantem:Eru(fïusfpiritus,inquit,iuntgt;nbsp;dilclt;fho,gaudium,pax,tolerantia,bonitas,bcnefic^tia,fidelitas, manfuetudo, cafti-tas.Multolatiusautemearecenfet 2,Cor.6.dicens:Hortamur uos,utgratiam Deinonbsp;*uanèfufc' ' 'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n dicit: Exaudiuiteinacceptoteqjipore, 8Cin diebusfalutisiuui

te ; ecce ia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;turn illud tempus, nunc funt illi dies falutis. quafi diceret : Salusnbsp;na pellicig,aut excitabit r Quid folia uerborum fuo murmure effîcerent*

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A 4 fi quem

EPlSTOLARVM ETEVAN* ßqucmh»cdc ChriftiexempIotomtruationmouentt'Ethacfanècaufla data opelt; qnbsp;ra, Paulus hoc uerbi adiunxtt, Dominum,dicens : InduiteOominurti noftrû lefumnbsp;Chriftum.quaß dicerct, Neep magnAn, neep onerofum dudteftare di. pugnare innbsp;armislucisiftius : qiêruieftis,aipicite Dominu ueftrö,quicum iüi haudijuai^opus efnbsp;fèqtam probe tarnen 6C gnauiter armis illis uius fuif,at(p in eis pro uobis depugnauit»nbsp;Et quæ caro requirit,ne fa cite pro cocupifcentia,) Duas carnis cu^as, Qé uenbsp;lut duplex ftudium Paulus pauculis his uerbis notauit. Vna cu»a uel prudtntia,quod •nbsp;Apoftolicum uerbum fonat, naturalis eft, quacorpori neceflarius cibus atep ueliitusnbsp;prouidctur,quo uiuere queaqó^ iàtis effe open's fuis,nc per nimiam abftinentiam in'nbsp;firmetur, amp; ad operandum reddatur inutile. Altera cura cum pe»cato coniunda eft»nbsp;cum corpori profpicitur pro concupifcentia eius,ó^ ut delicietuj^ hanc Apoftolus hicnbsp;uetat. nam opera tenebrarum gignit, iie ftudere carni, quat perpetuo caftig^da eft,nbsp;ut fpiritui fit morigera/eflórem^ non excutiat,more cqui indojnitüquanquam cafti •nbsp;gatio ea ita temperanda fit,utfungi tarnen poftit corpus fuo officio, amp; feffbrem ferre.nbsp;Ëtenimutafino debeturculeus,pabulum ÖC uirgaritaTeruo cibus,caftigatio,et labor.nbsp;Ecclefiaft .33. Non ait, ut afinum excories,aut fubnerues, neep ut feruum occidas, autnbsp;contjeias in carcerem,ita corpori, uWua debetur difciplina amp; labor, amp; nequaquam einbsp;fubtrahendÄseft cibus neceffarius. Et ipiè Paulus ait : Caftigo cA'pus meum, 8C innbsp;feruitutem redigo. Non dieft, Conijcio in morbum,aut interficio ; fed fubqcio ipfri-tui,ut ièrufat. Porro hoe (pro concu pift^ntia) adfeeit Paulus, propter duo homi* .nbsp;Deliciari num genera,quorum primi,prætextu neceffitatis naturalis uoluptatf fatisfacfüt,tdcpnbsp;ftudij praui,falfó hoe prætextu tegût. Hoc adeó prodiue eft, ut etiaîîj multi iàndorSnbsp;fanHiti'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piurimum querantur, etusepcaufa fæpe ultra modum corpora fua adfli-

xerint.tameft enim caro cal It da, ôi miris inftruefta dolis, ad parandas fibi delicias, ut nemo id fan's cauere poflît, atep neceffe fit, hominem nunijuam curam ÔC metum hicnbsp;remittere. Alterumhominum genus, funt cxci illi fantfîult, qui regnum Dei amp; iufti' •nbsp;ftitiam eius fitam putant in efcis,potu,ôlt;^ ueftibus eleditijs, neep ultra opus fuS qufcgt;nbsp;quampenfihabent,cum ita ieiunauerint,ut caput male fanS,Ô^ftoi1i3thûnauiêabunnbsp;dum reddiderint,accorpus fuum perdant,tum mirefanditati flfcduiffe,6C incôpara- Dnbsp;bilia bona opera fe operatos exiftimât. At Paulus inquit : Efca 6C potus nos Deo nonnbsp;cômendantrfi edimus,hinc nulla re abundabimus: fi non ederimus, nihil minus no*nbsp;bis erit. Et Coloff.fcribit. x. Caufte à religione angelorum, quæ habet fpeciê fapien-tiæ propter humilitatem ô^iuperftitionê,qua corpori rtton parcunt, dum fubtrahunt^nbsp;ei fuum demenfum,nihil in iÛud infumentes, ut alatuib Hæqpræpoftera angelprûnbsp;religto,imofuperftitio, ita Geribni,uiro alioqui hai^ uulgariimpofuit, |jt Cartufia'nbsp;nos laudarit,cô qgt; tam pertinaciter carnibus abftinét^tfibi ægroïis etiâ nullas indul*nbsp;géant,fi uel à morte fe eis poffentferuare.Sed qd, fi E^eus eos ut ,pprt) corporis interfenbsp;dores iudicaturus fit f Nam nullum omnino effe potgft uel fl:atutû,ucl ordo, aut etiânbsp;uotum contra prgceptû Dei:et fi fia^tale nullius utiep rdfcoris effè debet,æquè ac fi uonbsp;uiffes adulteriû.Iam neceffariâ prouidentiâ corpori impêdendam, Deus cum hic pernbsp;Paulum,tum alibi mandaul^ôi eius necem uetuit: quare quæ ad fèruandû ipftim co*nbsp;moda fuerint,fiue caro fine ou^nqaut aliud qufppiâji^' tribuenda fynt, quocûcp dienbsp;amp; têpore,fiue fexta fiue prima ferfa fit,quadragefima, uel poft Pafeha,interim neglegt;nbsp;dis quibuftScpordfnibuSjftatutis SC uotis etiâ Papæ.Nam contra Domini mandatûnbsp;neminiquicSuetarelicet,neangclisquidem. Hæcueibdementia extenebrisillfs

carnis caftigationes,arma lucis fint,quibus tenebrarû opera deufncantur, no corpus extinguatur: quare ieiuniorû,ui^farum amp; laborum alius ufus Chriftianis effehaudnbsp;debet.Eocp tantundem corâ Deo eft,fiue pifees edas,fiuecarnes : aquam aut uinS bi'nbsp;bas : rubeas aut uirides ueftes habeas.omniahæc, bonæDeicreaturæ funt,côditæ in «nbsp;in hoc ut eis utamur ; hoc tantû fpedfts, ut illis cûmodo utaris,tantQ^ ab eis te abfti-neas,quantû ad uincenda opera tenebrarû fuerit fan's. Qiiapropter impoffibile eft,utnbsp;nbsp;nbsp;,

corn unis huius abftinentiæ ratio ftatui poflït promifeue omnibus. Neqjenfmfimili*' terfe habentomnia corpora.uni fupra modum eft,^d alteriinfra modum : unimultonbsp;opus eft,altcri modicoieo^ oportet, utquift^ ftitjpfîus ratignê habeat, corpusep fuŒnbsp;regatjiuxta præièntem Pauli dodrinâ,quadicit,Quæ cato requiriqneflTacite pro con* •nbsp;cupiieentia : hoceft, prudentiæeius hadenusobfèquimini, utquænecefl^iarequi*nbsp;tit, ne ne^getis ; quæ autem pro concupifcentia, præter neceffitatem, ad uol«p^atem

lt;

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GELIORVMENARRATIONES.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

tantum poftulat, ne conceditaiSt præter hanc moderationis regul2,alia dari potuiflet melionPaulusReam neqiJhquamtacuiflet. Hincuides fanóïiones Papifticas,quænbsp;dtra ulium deleëïum carnibus interdicunt, egt; diametro cum Euangeliopugnare.

Quod Paul.yim.4.apertè prædixit : ManifeftOjinquir,fpiritus loquit^in nouiffimis Cibis inter dl eb VIS quofdam à Hde diCcefluros, amp; doc^lrinis daemoniorü accefluros, qui in hypoznbsp;criG mendadü loquunt,prohibent nuptias amp; cibos,quos Deus ad fumcndum, cumnbsp;•gratiariAlt;Sione conc^dit. Hxc uero uerba -, ordincs monachorum ÔC facriGcorS pcr-ftringere,profe(fîô negari à nemine poteft: adco clara funtcum hæc uerba, tum illoitïnbsp;præpoftera religio» Ad hæc uides hicquoc^,pielecfïor,^ non doceac Paulus infaniänbsp;illam quorundam,^cmulicbrem ünlt;3itatem,qui certes Gbi dies deligunt,quib.ieiu-nent diuis quibufdam : hic ifti,alius altj,qui omnes cæci grelTus funt, SC bonanbsp;operibus fuperftrucfft. Vera religio eft,citra dilecïum ciboru SC dierum per omnê ui'

. tamm^dcftiæftudere ÔCfobrietati.Namcumarmalucisoporteathæcefle, SCnecefle Armittudi fit omnem uitam incbntaminatâ eflè et caftam,oportet fanè ut hæc arma nun^ depo ¦ nunquà dt'nbsp;namus.fed perpetuó fobrq,tê^rantes,uigilantes,laborâfes SCorantes inueniamur.

* nbsp;nbsp;llliaSt infant fan(fïuli,uno die præter aquam SC pane nihil guftant,SCpóll, totos tres

menfes inebriant SC ingurgitant fe cottidie,ad infcniâ ufiç.Âli) ita ieiunant,ut uefpe* ri nihil quidem cilv fumant,at interim fè ebrios reddant potando. Ecqujs omnem iu'nbsp;fantam,Sc cuntfïa illatenebraru opera enumeretfquæomntahincproueniunt,q)fiulnbsp;tt opus, Sc no wfumoperis attendunt,faciunt ex armisfpeculum,ad quid utile fit tei«nbsp;nare 8C abftinere plané nefciunt:fimiles ei,qui enfem tantS ad hoe ut afpiceret, gefta-ret,ne(^cum ueit)eraret,eo uti noffet.Hæcpro explanatione Epiftolædida fufftciât*

dicat, refpondete, quod Dominus ipfis opus habet, ac mox dimittent eos* • HocautemtotumfadumeîljUtimpIeretur quoddidûeftperProphetamnbsp;dicentem : Dicite filiæSion ,EcceRex tuusvœnit tibimanfuetus, Scinfidèsnbsp;•afînæ,acpulloeiu^quæ fub iugo eft, Profedt uejo difcipuli, feccrunt quernnbsp;admodum ipfis lefus præce^erat,atcp adduxerut afinam ÔC punum,eis^ im*nbsp;pofitis ueftimétw fuis, fupe»ea ipfum collocarutFreques uero turba illajUenbsp;ftimeta fubftrauerut in uia :*alf) defraftos ex arboribiis ramos in uia fteme*nbsp;bât.Populiaut-,quipræ^âRatqpfequebâtur, clamabant dicentes : Hofiana, 'nbsp;fillo Dauidt Benedictus qui uenitin nomiifeDomini,Hofiana in altiftimis»nbsp;IN prologo fuperius admonuimus,duo in Euangeltj^pecîanda atlt;^ penfanda. PHnbsp;mum opera Chrifti nobis^nodata, ut per hæc falutepotiamur,quibus ntmirumnbsp;nitifidesdebet,Scexerceri. Alterum, eadem operaftintexempliuice nobispropofi-ta,quæimitaridebemusatcpexprimcre.Ita ut omnia Euangelia,primS hdem,deindenbsp;opera doceât. Quare nos «î hac Euangelij leôione tria animaduertenda oftêdcmus.nbsp;Primû fidem,deindeopera, poftremo quid præfens Chrifti facinus fpirituali allego-ria fignificet. Præfèns^uangelij ledio fingulari q«Âdam r^ione fidem inuitat atqsnbsp;requirit,eô qgt; Chrifti depingat tamgratiofum aduentum atqweneficum, quem pla*nbsp;ne nemo poteft excipere,nemo præientia eius gauilere,nifi credatipfum eftèeiufmo'nbsp;diuirum,eocpaduenireanimo,qualiÔCquo uenireanimo hac Euangelicæ hiftoriæ

• portione prgdicatur.Mera gratta eft,manfuetudo ÔC bonitas,qijicquid hicin Chrifto ntonftratur : beatus qui hæctn eocrediderit,takm^certô exiftimat. Animû obfecronbsp;fingulis aduerte, PrimumjUo infidet equo,qui animal eft bellicum.'netç pompa terri-fica ÔC potentia aduentat, fed afîno fert,qd animal duntaxat oncribus geftandis, 8C lanbsp;bori in ufum hominûnatû eft:quo fignificet,nequa^ uenire fe ut terreat, urgeat, aucnbsp;premathominê,uerSutadiutet,onu^ipfius in ferecipiatetferat.Quan^enim mosnbsp;. ièmperregio» illius fuerît, ad iter faciendû uti afinis,equis fèruatis ad bellû,id ^d fertnbsp;ptura nounoinlocoindicat: indubie tarnen in præfentiafino Ferri Dominus uoluit»nbsp;quo adqCTitS fuu mitç agnofceremus,et nobis beneficû, Deinde ueni t à m^e oliuarû,

• •

E P 1 s T o L A R V il ET EVAN/

oleum pro quo tcftariuolui't,fe fola addudS mifericordi'a,acnihil?tcm nifi' miTericordiâ afFeren- q gratia,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem,uenire, qp fcilicet oleum in fcn'ptura gratia fignificetjÔ^ Aifericordïâ, qua anima

perinde lenitur,apta^ operiredditur^ttp corpus oleo mulcetur amp; iuuatun Tertio, nihil hic armorû crêpât,nullum auditur claffîcum,fed tantum cantus,lapides, exulta«nbsp;tiOjÔC gratiarû aflio,Deo. QuartOjUtin confpedû ueniturbis Hieroiblymitanæ, lanbsp;chrymatur,id quod Lucas fcribit. hac fola caufa, q, tantam gratiâ necp agnofcerenr,nbsp;necp fufciperent:adeô doletei ipforû ia(q:ura,tam longe abeft ujquic^ fæue aut terri« •nbsp;fice cum ipfis ageret. Quinto,bonitas attçmanfuetudo eius,uel eopotiffimû demonnbsp;ftratur,q) ilium Prophetæ infignê locum Euangelifta adduxit, quo ^feóo mira blannbsp;ditia allicit atcp inuitat ad fidcm,qua Chriftû excipiamus» Quin^pter hune locum,nbsp;quæ hic narrant,Qi. gefta 8lt; deferipta funt, ^d QC Euangelifta iofe teftatur. Quapro-pter eum locu propius cotemplemur, ut qui fît fumma Euang^, Nam eo Œriftusnbsp;tam graphice nobis depitfîus proponif,ut fimul difeere hincliceat,amp;quid fentiendS ,nbsp;fit de ipfo,atlt;^ credendû, qd expeeftandû ab eo, ac qd requirendu. Denic^ quomodonbsp;eofruendû fit,SC capiêda fit ab eo utilitas, Primu ita^ aitgt;Dicitefiliæ Ziô.Hoc uer«nbsp;bi,ad prædicatores fit,quo fcilicet ipfis mandat noua prædicatio,quâ perpetuô debetnbsp;nbsp;nbsp;‘

annûciare,nempe aliud nihil,quatW^d fequentibus uerbis coprehendit,hoc eft,bea« tam cognitianê Chrifti. quicûc^ aliud prgdicauerit,lupus eft atqj iiwpoftor. Eft quoepnbsp;hicunus exijs locis,quib.Euangelion ^pmiffum eft,dequo Paulus meminit. iRom.nbsp;Euangelion enim fêrmo de Chrifto eft,qucj^alis annunciatur, qualisdiic : quo nimi*nbsp;T)uplexfi' rum credamus,SCei confidamus.Iam fæpeadmonui,duplicem efrefidem:unam,quanbsp;des,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;credis quidem Chriftû huiufmodi efle, qualis hic amp; ubiçp in Euangflicis literis deferi

bitur 8C annunciatur : at non credis «bi talem eflerdubitas, fi amp; tu ab ipfo iftiufmodf bona habeas SC fis habiturus, ac dicis, Facile mihi perfuadeo talem alqs efle, utdiuonbsp;Petro et Paulo,ptjs ac fanCîis hominibus:fed quis fciat,an et mihi uelit huiufmodi ef«nbsp;fè,anÔ!fipfeiftapræfumeredeeodebeâ,ipfiscp,utfan(ftiilii,niti:' Hæcfi'des fîgmen .nbsp;turn eft, nec unquâ Chriftum fufeipere poterit, uel etiam olfacere quid ipfius fit,atcpnbsp;ut nihil eo obledîatur, ita amoris erga ipfum ne tâtillum quidem pamp;eft fentire. Fidesnbsp;hæc de Chrifto, non autem in Chriftû eft, qualem turn daîmon»s,tum impij habent. jynbsp;Quis enim non credat Chriftum fantftis propitium Regem efle fHanc futilem aefa«nbsp;lutis expertem fidem docent hodie lilæ diaboli fynagbgæ, Academiæ, Lutetia cumnbsp;Ibroribusfuis, monaftertjsîacPiçiftisuniuerfis. Aftïrmantimpif, hâc fidem fatisef«nbsp;le, quæ Chriftianum reddanquod prorfus aliud noneft,^ Chriftianam fidem apertenbsp;negate,atque ex Chriftianis nihil nifi meros Ethnicos gC Turc^ efficere. Id quod Petrus z.cap.pofterioris Epift.de ipfis uaticinatus eft,ç^mdixit;Futurifunt inter uosnbsp;falfi magiftri,qui Dominum negabunt,à quo redem^ti font.nbsp;nbsp;nbsp;JDeinde ait, Filiæ '

Zion.Hic ilia alia att^ iblida fides indicat. Nam cü Wendet fequentia uerba de Chrp fto prædicari,necefle plane eft,efle iuxta SC qui ea autÿat, animo fofeipiat, firma ipfisnbsp;fide nitat.Non inquit,Dicite defili^Zion, fuum ipfi Ragern uenturü, quafi id aliusnbsp;quifpiâ credere debeat,ipfam habere Chriftû:fed,ipfi filiæ Zion,ait,dicite, ut de fè ipnbsp;fa. credat,ac certo fibi ipfi fuj|tra,quæ dicunt,promittat. Atqjhæc fola Chrifti fides ponbsp;teftappellari, cum credideris Chriftû non D. Petro iblijm, atc^fantftisaltjs fêruatorênbsp;efle,fed etiâ tibiipfi, ac magis aoeo tibi alfjs, talem omni dubio procul perfuaferis.nbsp;Salus tua haudqua^fita in hoc eft,ut Chriftû pijs Chriftum efle,fed magis in co,ut tinbsp;bi Chriftum efrecredas,actuû,quantus eft. Hçcnancp fidtsefficit,uttibi Chriftusminbsp;rearrideatjtotuscpamabilisanimotuoillabatur, Sc fapiatdulciflime. Hincmoxdile«nbsp;dlio, Sc bona opera ulifo proi^niunt. Quæ fi non proueni^t, adeflè hæc uera fidesnbsp;baud poteft:quandoquidem ubieaadeft,fimul adefTe oportet fanCîum fpiritum, quinbsp;diledionem amp; bona in nobis opSfa efficiat. Hanc fidem damnant modo,Papa,de«nbsp;rici, monachi,SC Academiæ,qui pridem â Chrifti fide non defecerunt tantum,ied panbsp;lam etiâ negât. Aiunt enim præfumptionê efle,fi quis fantfiis fe uelit æquarea'd ^d uenbsp;ra fides facit,quo rurfom implêtPetrfcJe fe uaticiniû,cûin z.cap.pofterioris Epiftolænbsp;de ipfis dicte : Per quos uia ueritatis blafphemabit.Hine illud enim ufo uenit, q, præ«nbsp;dicantibus nobis iftiufmodi integrâfidê,putant uetare nos diletfîionêet bona operaînbsp;ignorâtes mifèri,præ magnacæcitate cordis fui, qd fit uel fides,uel dilecfiio, uel bonanbsp;opera. T u uero,fi Chriftiano nomine nô fine cmifa cenferi ÿelis,uide ut hçc de Chri«nbsp;fto uerba tibi diCîa putes, tibi, tibi in^,ac illis penitus nitaris,credascp fihe omni dubi«.nbsp;tatiôe fore, ut cûda tibi quæ uerbis illis ^mittunt,cotingant,necp ullo paCî^ræfum«nbsp;ptionê ex^imes,q) te hac fidefanâis ^quas,fed multo omniu naaximè necelferiâ hu*

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t^ilita-

• •

lt;

G E L I o R V M E N A RR A T ï O N E St nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

niilttatê et defpcrationê,non ^fdê de gratta Dct,fèd de te ipfo ac tufs uin'btrs.Huiuf- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fc tC'

modi fine prOTumpttoiftm, de oblata à fi gratta fua.ita extgtt,ut ntfi de bac fie præfii-masdadurâ feccris æternac foelicitatis.Si enimfenóis nolis æquari,ôô ipfi quocpfan-ÖIIS euadere^bi quæfi» manebis f Hæc præfumptto eflèt,fi per te ipfum ac tua opéra conareris findtitatem atcpfœltcitatem tibi coparare,uti docentmodo apoftattci Papigt;nbsp;ftæ,praefumptionêuocantesj^d fides eft,ôi quod præfumptto eft, fidem : peruerfi ôinbsp;e mifirihonMnes.TuqgrOjCum per Chriftum atcptpfius aduentum,fide præfumis fan*nbsp;dîum eifi te, id uerus Dei cultus eft, atqj glorificatio, quo cum gratiam eius atq; opusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

in te agnofeis, amas QC prædicas,tum temettpfum cum proprijs operibus detjeis, con tcmnis,damnasjalt;^e te ipfb defperas. Id quod plane eft Chriftianum efle. Nunquidnbsp;dicimus, Credo fandîâ Ecclefiamjcomunionem fandîorS,hoceft,quæ fit fandîorumnbsp;edmunio f* lam fi huftis findîæ ecclefiæ, comunionisœ fandîorum uis efle aliqua pornbsp;. tio,pr(Âe(flô amp; te findum efle oportebit,qualis ipfi eft: non id quidem per te, aut exnbsp;te,fed à Chrifto filum, à quo ôd cæteri o'mnes habent ut findîi exiftanunbsp;nbsp;nbsp;Tertio in*

quit : Ecce,aut uide. Quo uerBolios^TJelut éfómno acinfidelitate excitât, ut qui ma-

• * nbsp;gnialtqutdjSC mirum,quod^ ingens momentum habeat,narraturus fit, quod ut manbsp;gno defiderio expedatû fit,ita fummo nunc cun^audio debeat mertto excipi. Net^nbsp;non neccflàriû efl^ita nos excitari.'ita quicqutd fidei eft, naturæ acratioiM cotemptumnbsp;eflè fokt, Si iniquum, Vt hune Regem Hierofitlymæ efle,qui ufip adeô pauper Si. uinbsp;Iis ingreditur,infidens alienæ Si condud^ afinæ, qui queat hoc natura Si ratio agno*.nbsp;feere C Quid enim habet hic ingreflus, quod Regem deceat d At fidei hæc natura eft,nbsp;ut nequaquâ feftindum quod uidetaut fintit,fid fecundum quod audit, iudicet:id^nbsp;quodauditudiuiniuerbiperceperitjfiquif foltim. A' uerbopendet, amp;nthil minus,nbsp;quàm à uifu,autexternafpecie»QuarehicquoquenulliChriftumRegemagnoue-tunt,nifi qui uerbum Prtyhetç fecuti,in ipfum crediderunttregnucp eius haudqua^

• ocuhs,fid fptritu metiti funt,amp;: fufceperût,qui et ueræ filiæ Zion erant, Nequit enim fieri ullo palt;fto,ut in Chrifto non ofFendatur,qui quod uidet Si finttt,fiqui uelit,necpnbsp;nudi) Si puro »eÄto firmiflîme fidere. Atquihanc Chrifti fpeciem,omnium prtmumnbsp;B fufcipiamus,ac probe retineamus, qua utiiqp fidei natura egregie nobis exprefla pro*nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponitur.Quemadmodumenimhicid quod fidesafpicitfibiobiecfîum,omninonatu Qbieâttm

• • nbsp;nbsp;ræ amp;rationi nihili eft, Si planêcontrarium, ita ufu uenit in omnibus articulis atcÿre^ fidei,

bus fidei,ut quod apparet rationi,prorfus nihili Si ^furdum habeatur.Etenim fides non eflèt,!! ita ut fides iudicat,amp;:uerba fi)nant,resappareret, ôdexteriushaberetfifi»nbsp;tmo ideo fides eft,qj ixs non iÿ,ut fides exiftimat,at^ qprba fignificant,apparet atqucnbsp;geritur.nbsp;nbsp;nbsp;Si Chriltus, ut profanus Rex cum pompa fuiflêt ingreflus,fpecies exter*

na unà cum uerbi^rationi amp; n jjîirg accômoda,eiuscp apta iudicio fuiflet: ocu li, ita ut uerba fonabant,fenfiflent.at intérim nullus hic exritiflèt locus fidei,Proinde ita copanbsp;ratum omnino eft,ut qui in C^riftu rede credunt, fub paupertate diuitias,gloriâ fubnbsp;ignominia,in tribulationegaudium, Si uitâ fub morte agnofcant,amp; teneantnimirSnbsp;per fidê,quæ nitens uerbis Dei iftacertô expedat. Quarto inqt : Rextuus.Hic Re Rextw.nbsp;gern hune,ab omnib. alîjs iêparat : Rex,ingt,tuus eft,qj|i tibi ^miflus eft, cuius tu innbsp;peculiu cefflftfiqui unus te g^ernare debet,miflis altjs omnib.fed in fpiritu,no exter

lt; no imperio.O' quantæ cofolationi eft uerbûhoc,coftc credenti. Nam dum Chriftus hominê non gubernat Si regit, innumeris eft tyrannis obnoxius, qui nequa^ reges,nbsp;fed animæeius madatore» funt, fub quibus indicibili neceflitate Si anguftia premit,nbsp;nêpe dæmone, carne,mudo,peccato,lege,morte Si inferno,à quib.miifere prefla connbsp;fciêtia,duriflîmâ feruit ^ruitutê,ac uiuit uitam amarâlj omni^ anguftia refèrtiflîmâ»nbsp;Nâ ubi peccatû eft,ibi mala coftientia eft: ubi hçc in tuto funt omnia,nunæ abeft me*nbsp;tus mortis,amp;inferni:^pter qug nuIlQ omnino gauriii3,nulla in animo gfiftere uolupnbsp;tasullomodopoteft,fedquemadmodûLeu.2(î.dicit,etiâtcrrebitcorhuiufmodiàfo

• • nitu foltj uolantis, Atqui Rege hune firma fidefufcipit,is fecurus agit,nccç mortê,nenbsp;que infernû, aut quæcûc^ alia incomoda metuw^eô qj probe agnofcat,nclt;^ tantillû dunbsp;bitat,huncRegê fuû dominucflè,fuper uitâ Si morte,fuper peccatû Si gratiâ,fup in*nbsp;fernû Si cœlos,ac omnia inmanuipfius fita efle. Hæcquocp caufa cft,cur Rex nofternbsp;fadus fit,8Cad nos uenerit,utab iftis grauiflîmis tyrants liberatos nos,ipfe guberna*nbsp;ret acregeret folus.quare^ fub hoc I^ge meret, fide^ certa ab ipfo pendet.huic necç

. peccatû,ne^Wiors,nec^ infernus,ne(^ dæmones, necphomines,aut ulla creatura,po teft uel t^tillu nocere. fed perinde atq? hic Rex fuus,purus eft peccati, uiuit Si eft beanbsp;ws:ita ipiu quoep neçeffeeft,peçcato liberû,ui«entê, SC foelicitate potientê Jn æternûnbsp;Anbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feruarû

• • nbsp;nbsp;• *

EPISTOLARVMETEVAN- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

(èruari» Vide haec tâta bona,in fc includit hoe in fpeflë cotemptu uerbG : Ecce Rex G tuns, tam incomparabiles opes adducit pauper hic feffor afifl æ,ac rex ftiulto abieóif-fj'mus. V erum ifta omnia ratio haud^a^ uidet, natura nihil minus percipit, fola canbsp;capit fides.Redïilsime itacp Rex tuus,tuus inqua dicitur,a quo itagublt;naris,ut ere-ptus peccatiSjdf monibus,inferno,carni mundo,ab ipfo nue in gratia,in fpiritu,innbsp;uita,in coelo, in Deo regaris amp; ducaris fuauiflimezid ^d deniep hac fola fide tibi cotinnbsp;git,qua credis ipfum huiufmodi Rege eile,nee aliud imperiun*exercere, ifi hoc ueni-.nbsp;re, atqp annunciari. Si enim ifta de eo non credideris, nulla profedô realia aut opérénbsp;tuo,ea uniç affèqueris. Quälern nâcpexiftimas, talé habeszquiequid de eo tibipollicenbsp;ris, id in eo inuenis : amp; omnino fecundum quod credideris,ita fi^ tibi,fplo perpetuonbsp;immote in fe manente,qui eft nimirû Rex uitæ,gratiæ ÔC fœliciatis, fi'ue id credatur,nbsp;fiuefecus. Quinto : Venit.Nequa^enim tuuenis ad eum,tin!ipfum addu^urus:nbsp;altius amp; longius habitat,^ ut ad ipfum tuis opibus, opéra aut laborc queas pÂtinge- .nbsp;re,ne fcilicet gloriari pofïis,te tuo merito,aut d^nitate ipfùm ad te pcllexilïe. Nihil minbsp;nus chariftîme homo,iacet hicomninohiefiiifa ômifts dignitas : hic nihil nifî corne-rita atep indignitas,à te quidemzab ipfô aût nihil nififauor, ôd mifericordia.Pauper Sdnbsp;nbsp;nbsp;‘

diues hic conueniunt,^d Dauid itÂ’fàlmis canit. Atqui per hæc damnantur, fœda il Dodrwrf Unbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antidhriftiana delib. arbit. dogmata, quaî Papas fiC AcadeÂJtjs acceptareferi-

beri arbi' mus,quæ omnia in hoc funt, ut nosincipiamus pie uiuere,amp; ipfi primû,quod ai^nt, trij,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lapide ponamus priores,ex uiribus lib. arbif.Deû qugrendo,fequendc»,at(^ gratiâj'm

petrando. Sed caue hinc,caue diligentiffîme ab hoc ueneno,cÔmenta funt Satanac, quibustotiorbi eftfmpofitû. Priufæenim Deûinuocesjautquæra^eceffe eft,priornbsp;ipfc te iaminuenerit ; ^d clariffime RruIus teftatur Rom. lo.Quomodoinuocabunt,nbsp;inquit,in que non crediderût fquomodo credent aût,quê non audieruntfquomodonbsp;uero audiêt fine prasdicante ƒ Quomodo denic^ prædicabijnt, fi non mittantur f ÔCc»nbsp;Deumnecefteeftprimûlapidem ponere,ôôdare falutistuæinitiû,uteumquasrasac «nbsp;inuoces,quiteincipiente amp; quasrente pietatê feeftari, iam adeft tibt. Quo abfentcni-mirum,nihil nifi peccata incipies,ôlt;: tanto grauiora, quanto maiorSiStfandiorsfcpe-Pietas duo'nbsp;nbsp;nbsp;molitus fueris, euadesep obftinatus 8C perditus hypocrita. ^i roges aSt,quo igit D

modo auj^i paefto aufpicanda pietas fit, aut quid tandem faciendum,ut Deus earn in nobis aufpi wndtT.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cetur r Refpondeo. Nonne audis,qgt; in te non eft,ut fiuius quic^ facias, pietatem ue

aufpiceris,non minus,in te fitf eft,ut ea incrementu fumat et perficiatur.Dei unius eft,incipere,^mouere,à abfôluerc. Quiequid tu cœpcris peccatû eft, ÔC manet pccca^nbsp;tum,quantumlibetfan(ftitati»fpecie fulgeat: peccare^impoi;gs,8C prasterea nihiLnbsp;Proinde mera impoftura eft,quicgd docent coenobig et Academiæzquat^^oquidê donbsp;cent,à nobis incipere,nempe orare,bona patrareop«-a,conftruer« templa,donare,canbsp;nerc,inftitutûraforum,quodfpiritualeuocant,amplt;(fti,atq^hisgratiâDeiquærere,nbsp;At dices : Hoc paóo oporteret peccare me necefTaiio, uiuentê atepoperantem finenbsp;Deo,ex folis lib.arbit. uiribus, nec^iceret peccatis libet^ efle, quicqd tandem incep-tarem.Refpodeo: Ita fe omnino res habet,pcccatis neceflario hærebis,inceptcs quiequid libuerit, amp; oportet plaw ut pecces,^diu ex fbla tua uolutate egeris.Nâ fi ipfe exnbsp;^prio arbitrio poffes no pecca^,aut agere ^d peccatv^on enct,ad qd quaefo opus tibi effet Chrifto f Stulte ^fetfto egiflet,fu3 pro peccatis tuis fundêdo fânguinê, fi' ipfcnbsp;potis fis aliqd faciendi, ^d peccatû no fit.Hinc uides, Academias amp; ccenobia,fuis denbsp;lib. arbit.atcp bonis operibus,aliud nihil efficere, ut ueiltatê Dei obfcurent, ut tantnbsp;qd nos fumus et poffumus,^quid Chriftus fit,prorfus ignoremus,totû ferèorbe pernbsp;trahentes fècû ad infej|ps,ut pffdem tempeftiuû fuiffet, eue^pre ÔC eradicate funditusnbsp;femel omnia collegia,cœnobia, 8C Academias. Quapropter difee hinc ex Euange-lio,quomodo fè res habeat,cum Deus incipit pios nosefFicere,et ^d fit uerae initiû picnbsp;initium pie tatis. Initium aliud non eft,^ ut Rex hic tuus prior ad te ueniat,ô^ earn in te aufpicef.nbsp;tdtw. Id itaaccidit : Omnium primû oportet prædicare Euangelion,ô^ audiri,in quo audis ,nbsp;amp; difeis, tua omnia nihil nifi peccati^fle, quicquid agas, uel incœptes : ita oporterenbsp;Regê tuum ad te uenire priorê, atc^ in te regnû fuum aufpicari. T um dare initiû falu-tis tuç.mox cum mittis cuntfta tua opera,defperascp de te ipfo, quandoquidê audis SCnbsp;uides,tua omnia peccata efle,atcp prorfus nihil, quod nimirû tibi Euangelion prædi-catjtum fufeipis Regê tuû,ei uni adhæres,inu«as gratiâei]js,at(^ fola ipfius bonitafcnbsp;côfidis.Porrô,ut ifta audias atep amplelt;ftaris,ne id quidê tuarûuiriû cfl*fcd fauoris di-uini,q effïcit,ut Euâgelio in te frudiferû fit,credas^ uniuerfa penitus nihi^fre,et menbsp;ra peccat^, Etenitn uides,ut minime mufti fint,qui iûa ampleâunt:quae caufe fuit, ut

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Clîriftus

• •

GELIORVMENARRATIOHES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

A ChriftusconfpecîîaurbeHieFofolyma, lachrymas Rident. Noftriautê Papi'ftæadeô longe abfunt ab eo,ut ea crederêtjUt damnent etiam banc docîîrinâ : quippe qui ferrenbsp;nequeant,ut nullius momenti fit conatusipfoFum. Ipfifundamentûponcreuolunt,nbsp;quarenemo«cquè aduerfus Euangelion fæuit Si infanit. lam ut Euangelion prædi' ^uangeîiunbsp;cetur,2lt; R.ex tuus adueniat,etiâ hocnequa^ in tua poteftate fitû eft,aut meritoimerç prlt;edicarifnbsp;gratiæ Çei eft,ut illud mittat. Quare nulla fæuior Dei ira eft, quû Euangelion ali- Df*

• • quônomfttit.illicenimpeccatû,errorem ô^tenebraseffèoportetjquicqdinccptatur:

ut cotrà,nulla etiâ maior gratia eft,quàm cum illud aliquô mittit,quia fcqui oportet il licfru(ftû,amp; bona Dei cumulatilîime,etiâ fi illud perpauci recipiant. Hinc côlèquensnbsp;fit, ut fæuiflîmè ini’apæ regno ira Dei defæuiat, qui ne tantillû quidem Euangelij donbsp;centjfed Humana di^taxat comenta, id ^d pro dolor tum uidemus,tum audimus, innbsp;bmni^collegtjsjcœnobqs, atcp Academijs, utD.Petrus filiosperditionis appellate

• • nbsp;cos minime uereat. ,Ecce hoc fignificat, Rex tuus uenit: haudqua^ tu eum, fed iplenbsp;te quærit,2C inuenit. prædicatpres enim no à te,fed ab ipfo ueniuntiqd prædicâtitem

• * nbsp;nbsp;abipfo,2Cnequa^à te eft.fides cjuócpÏBll'ópus ipfius eft, non tuQ: acquicgdomninonbsp;fide in te efticitjipfi debcs,nÓ tuis uiribus. Vt nullo negocio uideas.ubi ipfe tibi no adnbsp;uenit,te nun^ acceffurS eiiSC ubi abeft Euangelftn, ibi haudquacp Deum adefièjfednbsp;nihil nifi peccatûfC interitus,liberum arbitriûagat, patiatur ,operet, qffomodocunc^nbsp;po0it aut uelit. Proinde ne roges de initio pietatis,^d tu dare poflis. nullum enim om

. nino elTe potertt,quo no aduenit hie R^,ubi non ipfe ante omnia fuerit prædicatus,

- Sexto, Venit tibi. Tibi,inquit,tibi.Quid hocfibiuuItfNunquid fan's erat,tuû elfe regem f Si eninftuus eft,ad qd addere oportuit, Venit tibi f Sed funt omnia ad hoc ànbsp;Propheta tâcopiofè explicata, cum ut ChriftöÄnuIto amabiliffimu nobis deicriberet,nbsp;turn ut tanto efficacius ad fide nos pelliceret. Satis nâqj Chrifto no eft,ut tyrannide Sinbsp;dominio peccati,morhs 0^ inferni,liberos nosreddat, agat^ regem noftru : led fimul

• • nbsp;fefetotSnobisdonat, utnoftrûfitpropriûquicqdeft,authabet.Dequo Paul.Ro.s.

Proprio filio fuo no pepercit Deus,fed tradidit eum pro nobis omnib.quîigit non (L muftum eo orflifta nobis donaretfHacitacp ratione, habet filia Zion dupliciaa Chrinbsp;3 fto bona.Primû,fidfm Si fpiritû,quib.peccatis purgat Si libérât. Deinde Chriftû ip^nbsp;«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fum,ut gloriari queat de acccptis ab ipfo bonis,ac fi ^pria ipfius eflent,quæcûcp Chri

• • nbsp;nbsp;ftus ipfe uel eft uel habet,fidereep eo poteft ut bono quod hæreditario fi bi obueniflet,nbsp;ceffifletep in peculiû. De hoc meminit Paul. Rom.^.dicens: Ipfe intercedit^ nobis.

e Si enim pro nobis apud Deûintercedit,mediatornofter fatftus, utipfenoftra fua facit, ita nos uiciflim qjiæ ipfiu» funt iure nobis ufurpartius,quâdo ipfe totus nofter fit. Hinc i.Cclt;.I. Chriftus fatftus efinobisà Deo iuftitia, fapientia,fan(ftifi'catfo, Si redê-ptio.Dehis dupli«ibus bonis, Sfa.4o. dicit: Confolamini,cofôlamini,popule meus,nbsp;dicit Deus uefter,loquimini c^di Hierofôlyma:,6ô cogregate eam,codonata illi funtnbsp;peccata fua; malitia eius fine a«:epit,fufcepit de manu Dhi duplicia.Ecce hoc fignificat, Venit tibi.Tibi,in^,in^onû,tibiinpeculilt;jni.In eoquodeft rex tuus,fufeipis abnbsp;co gratia in corde tuo, qua peccato Si morte libcraris, Si ipfe rex tuus fit, tu uero eiusnbsp;fubditus: at in hoc ^d tibi uenit,cedit tibi in peculi5,ut^oteftatem habeas iam in eiusnbsp;ÿpria bona. Velut fponfa iiwaccipit in ea qua: fpqjjfi fui funt, ut ornatu quo ipfamnbsp;côdecorauit. O'quanta habet hgcuerbafuauitatisatcpcofolationistquisomnino eft,nbsp;quijfi' uerbis iftis fide habens,Chriftû ita fui iuris faeftû pofl'ideat,non dico defperare, Manfuetuhnbsp;fed plane metuerefibi poffît à peccato uel mortef Septimo,Manfuetus.hoc uerbi penbsp;culiariter expendendû eft, qd admodû blande peccato faucias cofeientias confôletur.nbsp;Peccatuenim natura cqjjfcientiâ timidâ reddit,2C trépidante jquæ à Deo terrearur,fegt;nbsp;feep uti Adam in paradifo fecit,abfcondatinëpe haud potis fuftincre aduentum Dei,nbsp;quandoquidê fèntiat ac pernofeat natura, ut fît E^o inuifum peccatû, utep illud ulci.nbsp;fcatur.quare perterrefit atep fugitat,ubi uel nominate Deû audierit:timens nimirû ili-

• • CO pereufTurû. Ne ergo huiufmodi opinio atlt;p formido nos profliget, pollicet hic,ad'nbsp;modû confolanter nobis hune regê uenire maftfuctû:quafi dicat,ne fuge,në ue trepf

. da,nequa^itamodôuenit,ut Adamo,Cayn,t]'santediluuiû,Babylonqs,Sodomçct quot;Gomorrhe olim aduenit. Neep eo terrore etiâ quo in mote Sinai olim populo Ifraêlitinbsp;CO. Nequa^ nunc tibi uenit iratus,nec ut rationê tecû conférât, aur ut debitû ullû exi*nbsp;gat.Omnispofîta ira eft,nihil nifi mfnfuetudo hic eft,2lt;bonitas. Statuit femel tandê

• ficagere tecû,îit cordi tuo iucunditatê adferat, quo amore eius inardefeat, omnê^ in «pfum fi^uciâ collocet: ac deinceps tantû,imô aliquänto plus,ipfi' cupiat adiûgi,ôi: ad-hær^e«otinentius,quantû antea ab eo fibf metuebat,atlt;p fugiebat. Vide^nim, nihilnbsp;gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B nifi

fua amp;peccatorûultione perterrefeciffe, aut reddidifle trepiÂntê,ac »cfeo nûc rurfum animareueh't atcp cofblari,quâ^ pofftt denicp blâde ad Ce inuttare.En hoc eft,ut oppnbsp;noncofôlanter cor alloquijSC Chriftûritc pracdicare,EuangeIium^ uete annûciare»nbsp;Quînanc^ poffît fieri, ut huiufmodi oratio cor no exhilaret,omnê£p peccati gt; mortisnbsp;amp; inferni mei3 propellat, atcp cofcientiâ reddat plané libéra ac fecurâ,quac 4«ncep snbsp;faciat amp; omittat, fumma cû iucunditate amp; alacritate,omnia ac plura quid dn $ quifiÇ •nbsp;queatexpoicere» Euangdifta uerba Prophetæ paululûimmutauit. Prophetæ enimnbsp;uerba Zach.p.fîchabentrLætaremultûfilia Zion, iubila tu filia Hicrufalê : Eccerexnbsp;tuusuenittibiiuftusô^fàluator, iplè pauper infidensafinæ, Qi pullofilioafinarum.nbsp;Hanc inhortationê ad gaudiS Si. iubilS fadlâ filias Zion, cft Eq|ngelifta brcuiter coplexus his uerbis, Dicite filiae Zion. Deinde etiâ omittit duo ha:c uerba, iuftus Si falnbsp;uator. Item ubi Propheta habet pauper,ipfe ait,manluetus. Dtÿiicp ubi Projeta di •nbsp;citjEt pullOjfilioafinarûjin pIuraIi:Euangeli^ai^y)ullo, filio fubiugalis : hoc eft,nbsp;afinæ huiufmodi,cuius cottidie ufus fitaa^efbnclaonera,at(pIaborem.Quibus ue^nbsp;ro rationibusefficiemus nunc, ut inter Prophetam amp; Euangeliftam hic conueniat ;*nbsp;Primùm fdcndum, Euangeliftis n^quaquam curg fuiflTejUt fingula uerba Propheta^nbsp;rum citarentFièd duxerSt fatis efîe,fi fententiam retuli fien t, fccifîèÂtqj palàm,qua: ilh*nbsp;uaticinati funt,efreimplcta:quo nimirS occafionê intjcerent nobis, ut ipfi fcriptgrasnbsp;côfulcrcmus,IeduriIatius,atcp expenfurie«a(Hius,quçomififlent:fiifjuluifuri,nthil .nbsp;omnino ab illis Icriptû, ^d no abunde fît impletS atcp perfetfîû. Deinde naturale eft,nbsp;ut qui rem ipfàm habet, QC uaticinij impictionê, de uerbis no fit admodü folicitus. Itanbsp;no raro öi. deinceps uidebimus, Prophetæ uerba ab Euägeliftis citari, nonihil immunbsp;tata,led citra iadurä fententiæ,ut dieftu eft. Quod aut Propheta hortat filiä Zion adnbsp;gaudiö iubi!S,declarat eo Iuculentiflîmé,regis huius ad^entu confeientiæ peccatianbsp;onuftæ efle cöfolationi, atc^ita cxoptatü,utmaiorêipfi adferre confolationê,magis^ •nbsp;optatû aliquid obtingere nihil omnino queat. Quodfignificatqqpcp aduentuseiusnbsp;ab oliuaru monte: quo fcilicet intelligeremus,gratia,quæ hinc nobif Äda eft,pA fuanbsp;magnitudine, monte gratiæ uocari pofîç. quippenô gutta dutatatgratiæ,ncaquan qnbsp;turn pugillo queat cotineri,fed cumulatiffima atepeffi/fifTima gratia, uelut uarfus quinbsp;dam gratiæ môs nobis donat ôd adducif,hoc rege aduentante. Deinde c5 Propheta ,nbsp;bis filiâ Zion appellauerit f unuÂquidê populus eft,quem Zion ôC que Hierulâlcn»nbsp;nomine uocauit,nêpe credentes in hac urbe, quicp Chriftô fufcipiut)EuangeIiftanbsp;mel earn nominaffè cotentus fcit,eo §d ftatuerit,ut ditSû eft,br«Miftïme tantû indjea-re Icripturâ, QC nobis comittere,ut reliqua legamus’^fî inuêturi,quæ dat» opera ipfenbsp;obmiferit,quo ad fontes nosrelegarct. Nihiiominu^yfteriohaud uacat, ^d Euan*nbsp;gelifta no eifdcm uerbis quib.Propheta,inhortatus it ad gaudiû amp; iubilum, fed tantum pofuerit, Dicite filiæ Zion. Voluit enim per holt;fignifîcare,cuiufmodi hoegaanbsp;dium ôi. iubilû efle oporteat,ne qui^corporale gaudiû eSpedet, ^d fpirituale duntai-xat hic poteft haberi.natS ex eo,4d prædicanti Chrifti aduentû, homo no aure tantû,nbsp;fed QC corde per fidê aufcuItÂ. Etenim externus ille Chrifti ingreflus, nihil habet pernbsp;fe, de quo carnis iudido magn^ere quis gauderet. qware prædicare oportet ingref*nbsp;fum eius internû, hoc eftmanfuetudinê eius : quæ crédita, non poteft no perfunde-dere lætitia pium animû, effîcere^, ut in uoeê fpiritualis iubili erûpat. Prætcrea curanbsp;Propheta tribus Chriftû titulis infignierit,uocâs iuftum,ßluatore QC. pauperê,Euan-gelifta unum tribuifle prçdicando manfuetû,fatis duxit.Id exiftimo breuitatis cauftanbsp;fa(ftum,ut qui magis indicate ^explicate feripturâ uoluerit.i4ihi etenim omnino itanbsp;uidctur,ideo làndîum fpiritû uoluifle, Apoftolos atep Euangeliftas fententtas feriptunbsp;ræ plerûcpdecurtatas adducere, ut foli puræ nos addidos feripturæ feruarct, nec da-retexemplû ijs quifuturi erant,intcrpretibus, de fuo multa afferendi, quo fenfimnbsp;oculte à feripturæ fynceritate nos ad hominû dodrinas pertraxerût. Velut fî ita apu4 •nbsp;fedeliberandodixfiTet: Silateexplicîhero feripturâ, ô^adduxerolocosintegros,nenbsp;uerbo quidem omifîb, quiuis exemplû hoc uolet imitari, atlt;^ fietjUt meam feripturâ.

GËLIORVM ENARK ATI O NES quod Sé fandlam fcriptiKam i^cantjremi'ttantjet eó impellantlé^orcm,quiuis facilenbsp;agnofdt. Cuius caufa erf;^d nouutn T cf ra men tuin uocak's tantu prædicatiOjUiuus^nbsp;lèrmo efle debuerat, no fcriptura,nifi aliudcùt^pïèudoprophetaruimprobitas, tumnbsp;fidei noftræ iftfirmitas popofciflet. quare amp; Chriftus nihilomnino fcriptûreliquit, denbsp;quo dicemus in Leôionê Euangelicam feriarû, quas uèlt;c^cvjti«s uocant.Porrô He-braicê,t®iuiadmod01imitediuidunt,duo ifta nomina, Pauper Ô^Manfuetus. hoc e-

•niin ‘M57,iirud ’'M’i dicCHocetiam «ijj? pauperê fignificatjnon qui deftitutus fit pecu/ QuîUpâU^ nia,atcp facultatibus,fed qui corde fit affliefio atc^ humiliatotapud que Utic^ nullus ef- perç^maîtnbsp;fepoteftiræautarrogantiælocuSjfed nihilnifimanfuetudoamp;compaffîo. Vixautem fuetus,nbsp;plenius huius uocitfignificantiâ atep expreffîus polîîs accipere, quàm ex Lucæ Euailnbsp;geliOjUbi Chriftû d^n'bit,in hocingreffu fleuilTe fuß Hierofblymâjatt^mifèriaeiusnbsp;deplan^iffe. Quod italt;ç geffiflè hic Chriftû Iegis,id uerbû hoc fignificat,fiue pauperê^

• • fîue manfuetu inter^eteris. Cor eius oppreffiim eft, ut uides, afflieftione SC copaffio-ne,fuper Hierofolymâ.hic nilj^I ftæaD^re^ulla ultio uel memoraf, ut præ incopa-

• • nbsp;rabili manfuetudinehoftium perdïtionPî^uoi^ defleat. Nemo quidem tune tam no-cens elfe potuiflèt,cui incomodi aliquid no dico intulifletjfed uel optafret,affli(ftio cofnbsp;dis,qua cruciabat,ita lenem attç manfuetû reddi!Ferat,ut nullius iræ, nullius ferociæ,nbsp;imô nullius omniÄo cominationisjaut dignç ultionis,in mente ei uenift potuerit: nihil »ifi côpati quibatjCt immenfam offerre fuam beneuolentiâ etiam inimicis.En hoc

• • eft'i^d PropheAhicpaupere,etEuangeUfta manfuetû uocat.Beatus cuidatû,fic Chrtnbsp;ftum agnofeere credere ; necß enim fibi ab eô metuet, uerû confîdenter SC animofenbsp;potius adibitteum^ indubie talem ipfiim inuenturus fit,qualem crediderit (fallere e-nim quæ cùm Propheta turn Euangelifta de ec^rædicât, haud pofliint) fummS pro-fedo fœlicitatê inuenietatep percipiet. Atqui uerbo hocjiuftus, nemo intelligat figni-ficari iuftitiâjqua Deus iijfte iudicat,quâ ieueram Dciiuftitiâ uocant.Hacenim liad

’ nos Chriftus ueniret,quis aduentû eius ferret r Quis fufeipere eum fuftineret, quâdo ne f^ôhffîmi qujdem poflunt coram eo confiftere c* Verfa effent ilico omnegaudiû,nbsp;iucimditas,anrol^ huius aduentus, in metûterroremmaxtmû. Quapropteriuftû QuH iù'nbsp;B hic Chriftum pratdiferi feias ob iuftitiâ,qua nos iuftifi'cat,nô qua iudicat.ut idem pol

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lere intelligas,^d gratia,Germanicêfi'gnificantiffîmè diceretur,frumbkeyt,ideft, foli

• • nbsp;da probitasj^d in feripturis iuftitiâ fblet appellari. Vltrice enim illam iuftitiâ, feriptu-ra iudiciû appellat. Sed cum Deus dicit iuftus,id efl|folide probus,fie accipere conue-

«littnô quod in fe probus exiftat,fed ^d probos nos effîciat.Nam que Deo SC Chrifto feruatori noftro feriprura trit»iit,omnia ad nos referewda ftint, eo ^d non quid Deusnbsp;in fefi'tjfedquid nobis effe folea^illaprædicet. Proptereahæc Prophetæ uerba ficac-cipienda funt, Ret tuus uenit^i iuftusn'd eft,uenic ut te iuftificet fola fua gratia, pernbsp;feipfum: no ignorâs, te nequa^iuftum efre,utcp iuftificeris, id nô effe opus tuum, ièdnbsp;fuam gratiâ,fuumcp donû,ut i» ex ipfo duntaxat iuftitiâ confequaris.Hocfenfu utitnbsp;his uocabulis SC Paul.RomTj.ubi ait, Chriftumipropofitû propitiatoriû,ad oftenfio-nem iuftitiæ,SCc.ut ipfe fit iuftus.SCiuftifîcans. Quo fcilicet fignifîcauit, Chriftû foISnbsp;coram Deo iuftû,unumcp effe g nos iuftificet. Ita et priÂo capite: Iuftitiâ Dei in Euâ-gelio reuelat, id eft ^bitas Dei^qua nos donat; hoc ^gratia SC mifericordia Dei, quanbsp;nos probos efïicit, in Euangelio prædicat. Id quod uides uel in hoc Prophetæ uatici-nio, quo Chriftus prædicat uenire iuftus nobis, nempe ut nos iuftos SC probos red-dat, nos^ per ipfum fide fufti SC probi euadamus. Hæc probe notes,ut ubicunc^ innbsp;feriptura legeris Dei iuftitiâ, illud haudquaq^ de fubihntiali SC interna eius iuftitiâ in-telligas,quemadmodû »on Papiftæ tantû,fed multi dnam fan^orû patrum hallucinanbsp;ti funt: terrefieres enim ab ea.fed icito, feripturæ idiotifmo id fignificareeffufam Deinbsp;in nos gratia acmifericordiâ per Chriftû, quacor^pfo iuftiac probireputamur.Qugnbsp;ideo Dei iuftitia,aut probitas uocatur,4d no nos,fed ipfe earn in nobis opérât, ex fuo

• • erga nos fauore.quo paefto etiâ opus Dci,fapientia Dei,fortitudo Dei, uerbû Dei,osnbsp;Dei dicit, id quod ipfe in nobistum agit, turn Ibquit. Quod admodum clarè teftatur

. nbsp;nbsp;Paul. Rom.I.Euangeltj,ingt,me haud pudet,uirtus enim Dei eft (nempe quæ in no

bis efficax eft,et operat)ad faluteomni credenti.Nam iuftitiâ Dei in eo reuelat:quem admodû feriptû eft, Iuftus ex fide fua uiuet. Hic uides loqui Apoftolû de iuftitiâ fidei,nbsp;quameandemiuftitiâ Qei appellatfhEuangelioannunciatâ. SiquidcEuangelion

¦ aliud nô doc^,^ hoc.Quicuncpcrediderit,is gratiâ Dei eft affecutus, iuftus habet co ram Deal Sc fal Ute certô potier. Ad hûc eundem modû accipere debes, quod Pfal.50.nbsp;dici^Iiftuftitia tua libera me.nêpe ut ita intelligasjn iuftitiâ tua; hoc eft,e:igratia tua,

• • nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B a qua

EPISTOIAKVH ET EVAN* quaiuftificcr,8ieuadampius,liberame.ItaSireIiquosîîuiusmonctæîocosintcrprc. qnbsp;tens. Ad hæc acdpiendum hoc pado.uerbum hoc,Iuftus,euincit uerBum quod connbsp;tinenter adiudum eft, Sakiator.Ncc^enim cui^ faluator uen«ret,fi cum n'gida fua 8dnbsp;iudicantcjuftiria uenirer,fed damnator podus uniuerfis:quandoquidc »niuerfi iniu*nbsp;fti funtjôC peccatores.Nunc autem uenit,ut non folum pios luftos nos reddat, ue*nbsp;rumetiâ faluos,quotquot ipfum recipiunt: ut eum qui foius fitiuftus, ÔC faluator,nosnbsp;turn luftificans jtum faluificans»td^ ex fola,ac nullo modo à nobis ^meritï eius man* •nbsp;fuetudine at® bonitatejac fumma gratia peccatoribus uniuerfis oblata. Porro, quodnbsp;Euangelifta lubiugam afinam dixit quæ fcilicetgcftandis oneribus alebaturgt; quodnbsp;Propheta no dixit: facftum ideo eft,ut exprimerei buangelifta, detuiufmodi aftna effet ProphetaJocutus.quafi dicat : Prophetia in hacafina,quae n^ ad iter faciendum,nbsp;utmos eft eius regionis, led geftandisoneribus alebatur,impletaeft. adeo himilisnbsp;abteóa fuit huius impletio Prophetiæ? nequis pompaticum aliquidputet à I^ophe- •nbsp;ta prædicftum. Id autem quod Propheta dixitjÿt^ll^filio afinarû: quafi pullus mulnbsp;tarum fujfletafinarum, itaaccipiendumTITfutintelh'gas eo fignificari,pullumfuiffe ,nbsp;cuiufmodi afina: habent, ne quis exiftimet pullum equorum fuilTe,nbsp;DEBolilSOPERIBVS.

Hacftenus Äidu fans fit de primo,quod præfenti Euangelica leóftsne docemur,nê* pe de fide, nunc tranfeundS eft ad bona opera, ut difcamus.Chriftu non tantû u wlo*nbsp;num fufcipere per fidem,fed etia ut exemplum per dilecftionê crga proîimû,quo cum .nbsp;agere nos addecet,feruirecp ei,ita ut ipie egit nobifcû, atcp feruiuit. F^des tibi ChriftSnbsp;propriu donat cum bonis ipfius omnib. ita diledfio te donat proximo cum bonis tuisnbsp;omnib.in quibus duobus fita eft uita€hriftiana fyncera,atlt;^ perfecla.Deinde fequitnbsp;pati perfequi ob hanc cum fide turn diledionê, unde fpes incrementO fumit in pa*nbsp;cientia.Si uero roges,quac ilia bona opera fint,quae proximodebeas, res ipfa refpon*nbsp;fionem affert,ea anonymaefle.amp; ficut quæ tibi Chriftus facit bona opera,nomine ca •nbsp;récita Si hæc nominari neqj pofte, neep deberi.Sed fi quæras,quoi^odo agnofcj^of*nbsp;fint:relpondeo,ideo nomine certô uacare bona opera,ne quis partitÄ,2lt; quæoa fa*nbsp;ccre ftudeat,quædâ uero nô.Nam te totû,quantus es,dedi oporiÇt proximo cum om*nbsp;nibus quæ in tua fita funtfacultate. quemadmodû Chriftus non tantS pro te ieiuna*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

uit, SCorauit,quæp!anèhaudfunt,quçipfetibibonaoperafccit:fcddediditfetibi to • tum,cum ieiunio amp; oratione,aclt;Ainib.quæcuncp Si fecit,Si palTus eft, ut nihil pror-fus in eo fit,aut eius,^d no n tuS fit,tibicp fatftu. Ita nequa^ id tuum bonu opus eft,^denbsp;cleemofynamfacis,autoras,fcdcum tetotS proximo it»con(ecr«s,utipfi pro omni utnbsp;rih portione tua ièruias,quacunqî in re ufus eius poftulauerit, Si in tuafitwid faculta*nbsp;te fueritjfiue danda ei eleemofyna fit,fiue orandû,fiuÂeiunandû,{bic laborandS,fiucnbsp;confulendûjfiue docendS,fiue hortandû,fiue monetrau,fiueobiurgandu, fiueexcu*nbsp;fandum,fiue ueftiendû,fiue pafcendû,deni(p fiue patitndû fit Si moriendS pro eo, uCnbsp;penitus ni h il detretftes pro ipio uel flt;re,uel facere. Vbi iSm quçfo funt inter Chriftianbsp;nos hæc bonaoperar V tinâ uox hic mihi eflêt tonitru magis fonora, ut in uniuerfumnbsp;poftêm orbe fonarc,Siuerbi#oc(bona opera)fèmelex omnib.omniûmortaliû peéîonbsp;ribus, ore, auribus,atcplibrisexgnerc,aut certerede omnib.interpretari. Vniuerfusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

orbis cogitat,Ioquit,canit,fcribit de bonis operibus:nullæ habent omnino côciones, quib.no prçdicent bona operazeuntfta coenobia,omniacollegia,quid aliud quàm bonbsp;na opera iadant: nemo no habet in ore bona opera. Et tarnen nuf^ fîunt bona opera»nbsp;imô nemo nouit,quæ nam boria opera ueredicantur.O' fi uniuerfi fuggeftus in totonbsp;mundo ignecofumptijÄi redatm clTent in cinerc,ut horrend» modis feducit Si perdinbsp;tur ter mifcrrimus populus per ifta bona opera.Bona enim opera appellat, quæ baud ’¦nbsp;quacp Deus precepit.utfunt,pere^inari ad excelfailla diuorû,ieiunarein honoré fannbsp;(ftorCfiextruere Si ornare templa, coducere Miftâs Si V igilias,quas uocâtzprecari Ronbsp;(aria, ut ipfi loquunt:multû murmuris Si uociferationis habere in delubris, ampleéîi •nbsp;inftitutû NonnorS,Nonnarû,SicleriTorû;deleéîuhaberedborû,ueftiû,8ilocorumînbsp;ecquis enumeret abominandas illas abominationcs, Si fpurciftimas atep perniciofiC •nbsp;fimasimpofturasf'Hæc eft ilia Papæ no uiolanda poteftas,0i adoranda fanlt;ftitas»Iantnbsp;fi aures audiendi habeas,quifquis es,Si cor ut intenigas,audi tarnen ac dike,per DeS

Sana ope- teobteftor,quæ nam uere bona opera fint,at(^ tföcent.Bon^ opus ideo dicit,^d ufui fit,afficiat beneficio, afferatcpcomodum ei cui fit. quare alioqui bonu opus uocaret i 'nbsp;Difcrimen nacp eft inter bona opera, et magna Si celfa, multaac pulchra Of»ra.Cumnbsp;grandé lapjdé longe proijcis,magnû opus eftgt;at cui utilef'Si fi egregie faltarç,tôlt;gnd«

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reegui •

GELIORVM ENARRATIONES.

reequicurfu, cocurrerehaftjsïiouen's,bellumSiTinfigneopuseft,/ëdquenïcomodö aut ah'qua fr ug^ afRcitf'c? fi preciofam geftas ueftem,aut extruis magnihcas ædes,qu2nbsp;hoc iuuat f Et ut ad noftra ueniâ,quôd templo^ parîctes,amp; ftatuas illas, lapides amp; If-g na,auro 8i fftgcnto Iinis,quam id cui^ utilitatem adferat t' Qtiis cômodum aliquodnbsp;fentiatjG fingulietiâuiculij decêhaberent tintinnabula, tamgrandia^eftilludErd'nbsp;fordixf Quid frugis ad quen^redeat,etiamfifingulacdomusjmonafteria,ö^ collegianbsp;•eflènt fuperiora tempte Salomonicot'Cuius rationibus accedit quid,fi D. Catharinaenbsp;aut D. Martino ieiunest'Quæ cômoditaSjfi femis aut totus rafus exiftas f carfio,an a-tro colore ueftiarist'quid utilitatis, fi finguli homines fingulis horis celebrarêt Miffast*nbsp;quis deniqj frutfîusffi dies 6C nodes fine intermiffione, ut fit My fiæ,pfallcret f Quemnbsp;reddat meliorê, fi fiqgula etiâ delubra, plura haberent aurea amp; argentea idola, ha-bentur^allis ôi. uittembergæ r Mera deliria funt ifta omnia, ac impofturæ loge no

• • centiffîmæ. Mendac^s cunda debemus hominû, qui ea eu finxerût,tumbona operanbsp;appellarût, turn prædicarût ijf^emdemerer^eû,^ hominibus impetrari gratiâ pec-

, nbsp;catorS: quafi Deus noftra opera mora^f^^ ea diui requirerêt. Stipites ÔC lapides tS

craftî no funt,necpufq^adcô ftupêt,atcp nos. Quin ab arbore difcimus,qug bona ope ra funt,quæ fert fcilicetfrudus,uerû non fibi,fed^iominibusaccæteris animantibus,nbsp;amp;ij funt eiusboï opera. Proindeaudi, quifqs ueritatis ftudiofiis exiftis,quomodonbsp;Chwftus bona opéra finiat.Matt.y.ait: Quæcûcp uultis ut uobis hominesfaciât,fic fa*

• • cite QC uos ipfîsTHæc lex eft,atq^ Prophet#. Audin’ quæ fumma fit cûm totius legis, tSnbsp;Prophetarû omniûfDeo etenim et Tandis benefacere nequa^ debes,quib.opera tuanbsp;opus no eft, muito minus lignis 8(. lapidibus:quib.ut neceflariû non eft, ita nullâ in*nbsp;de poiTunt fentire utilitatê. Sed hominibus, hdfninibus in^, facere debes,quæcuncpnbsp;uelis fieri tibi.Equidê haud uellê,ut turrim aliquâ altam têpli mihi extrueres,aut fun-deres iniblentis magnituciinis tintinnabulû, neep ut fieri curares mihiorganon mufi*

• • cum cum quatuordecim diflerenttjs fonorG,ÔCdecemgeneribus tibiaru, qgt; inde netp

  ,nô profpicere uxorculæ amp; Iiberis,fed neep domûguber ii4re,autcoiereagi u.ueuiu5 lorteiftis pafteres mihi,ô^ titillares aures, at quid interim

  
  

B praebebo hberis meiSSr'quis neceftïtati fuccurret meae f O ftuporem ac dementia, Slt; ter •nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infanâinfaniam.Præfertim cum Epiicopiöf principes, qui ftulta ifta infana ueta-

• • nbsp;re debuerant, primi fint, qui ipfis incöbunt, cæciatep duces cæcoru.Quos haud pof'nbsp;fum altjs puellis ludentibus cum pupis fuis, Qi. pÄris equitantibus bacillo affimila-lt;e, Vt ^ïfedo aliud no funt tp meri ludentes pupis,6C baculo equitantes. Tene igit ^dnbsp;Deo Qi diuis nihil b»ni tu fa«re debes, fed tantu bowum ab ipfo fontebonorü Deonbsp;tuopetere,quærere,orarc,recipe!ie per fidem .Chriftus pro te omnia fedt, omnia prar-ftitit,fdluitpeccata^ratiâtibi,Aamamp;beatitudinêobtinuit:tantûcontentareeo,atqpnbsp;cogita, quibus ipfum rationibin magis ac magis tibi inhabitantem impetres, fidem^nbsp;huiufmodiconfortes, Idcirco «fuæcuntp tu facere bona poteris, omnemcp uitam tuänbsp;fi'c inftituas,ut uere bona fînFquæ agis, Qi uiuis. ifd tune erunt bona,cum altfs utilitatinbsp;fuerint,non tibi,qui utiep ipßs nequa^ indiges,quandoquidem Chriftus pro te fece^nbsp;ritjdederit^ iam tibfiquieqd uel optare,uel quærere po#is,tam pro hac, quam futuranbsp;uita,fiue id fit remiffi'o peccatwö, fiue meritum fcclilt;4fatis,aut quocuntpilludnominenbsp;cenftatur.Si ullum tuü opus deprehenderis fadum idco,ut eo Deum demerearis,granbsp;tiam ineas à diuis,aut tuis ipfius rationibus confulas, Qi non folum in comodum progt;-ximi,ex eo quod ita Dno placeatîbonum opus no eft. Vt neep ullum à te Deus exigit,nbsp;unde nó frudus aliquis redeat ad proximos. Itacp uiruxori QC liberis,uxor uiro, liberinbsp;parentibusjfamuli herit^heri famulis,magiftratus fumedis,fiibiedi magiftratibus,e£nbsp;quilibet proximo fuo,ad mutuâ diledionem, Qi uicaria obfequia debet uiuere, loqui,nbsp;agerc,audire,pati,mori,ut unufquifcp alten',manuS,os,oculus,pes,imó cor Qi més exinbsp;ftat. Atep hæc uera ac fyncerè Chriftiana opera funt, quibus inceflanter, omni tempo

• re,omni loco,amp;^erga quoflibetincumbereó^ poflumus,6C debemus.Hinc uides,opc ra Papiftarü, ut eft cancre organis,pfallere,ornSri ueftibus,fc»nare tintinnabula,ado-

• • nbsp;nbsp;!ereincenfum,alpergereaquâ,peregrinari,ipforSieiunare,etc.bellaquidem,magna,nbsp;multa, longa, lata, Qi crafta elfe opera: at bonum opus, quod ufui bono cuipiam eflenbsp;poflït,aut quen^ iuuare, inter ea uniuerfaomnino nullum eft.utde eis nóincongruênbsp;queat dici,Èe||a mala fuiM:,ut habet aSagio. Caueto aut hic tibi ab argutis eorum com^nbsp;mentis, qui dicunt:Tametfiopera ifta proximo nullam corpoream adferant utilitatem,conéucibilia funt tarnen animabus eorum,ut quibus demereatur Deus, Qi placenbsp;tur,6iu8r^ ipfius impetretur, Hiciam lempeftiuum eft, ut dicam ficblafghemanti :

  B j Mentiris

ETISTOLARVH ET EVAN/

Mentîrts totnm,qm*cquid loquen's.Dcum nemo opcnfjus demercbiturjlcd fide.fidd q folius eftjquicquid nos inter amp; Deum conficitur. quæ utplenior eflè ßoteft in quoli*nbsp;bet famulo piftrini, quam omnibus ?apiftis,ita ionge plus quoque poteft impetrare,nbsp;quam omnes clerici monachijluis organoru boatibus, fiClimilibus nwgis. Si etiamnbsp;plura haberêt organa,quam modo habent fiftulas. Qui fide præditus eft,pro alio pre*nbsp;cari poteft : qui fide uacat, nihil omnino precari poteft,quod no fit irrifio Dg. Quartnbsp;fatana? cômentumeftjfîC nocentiflimum figmentum, quod pampas illas femplorum»nbsp;uulgohabeant pro fpiritualibus bonis,amp;C unde aliqua ad EccIefiâutilitasredeat.Cu-ïufuis molitoris ancilla,fide prædita,plus boni præftat,pluracpimpetrat. equidem menbsp;rito eius longe plus quocpfiderem,cum afinam dûtaxat exonerat »umento,autfimilcnbsp;aliquam uilem operamfamulitij fui facit,^omnes fimul clerici monachi præftent,nbsp;aut impetrent,fi totos etiam dies,totascR noeftes pfallerent, felecp ad uomitu fai^uinisnbsp;ufep difcruciarent.O' craffam ueftram Papiftaeftultitiam,imó infaniam. uos^oho* •nbsp;mines faluabitis ueftris iftis tarn inanibu^decgremcjiitjsf'uos mérita fpiritus,8C alianbsp;bona altjs diftribuetisfCum in orbe noWTîïfnmgenus hominfî magis miferum ,fpir inbsp;tualiumcp bonorû gquè inops,ac tarn expers fpiritus,at^ uos eftis. no fpirituales uos,nbsp;fed fpiritu uacantes,quis iuftiffimÄppellet, Cui itacp animus eft, uera bona opera dinbsp;fcere,isuel cJiemplum Chrifti,(}d tradamuSjpropiusconfideret.Qhid enim hie facit,nbsp;quo fibtjpfi comodet, utilitatemcp aliquam adferatr Omnia Prophetafiliæ Ziotjn-t*nbsp;buit» Venit,inquit,tibi.SC quod iuftus ueniijfaluator at(p manfuetus,td totam in rem .nbsp;tuam eft,ut te iuftificet,ac faluet. Nemo tale aliquid petierat,nemo uocauerat, fed fuanbsp;fponte,ex mera noftri dileófione uenit,aliud nihil moliens,^ ut Zion benefaciat, iuquot;nbsp;uet at^faluam reddat.Nei^cft uniu^licuius generis opus,quod curataffelt;fîum,feclnbsp;omnitarium.nempe quantu ad hoc opus eft,ut earn iuftificet ÔC faluet. luftificareautenbsp;atep faluare,requirit,ut liberam earn reddat,àpeccatis,mortiô(^gehenna. Tantûueronbsp;beneficium,non amicis icgt;lum,fed etiam inimicis,imô folis inimicis pratftat, idep tan* •nbsp;to cum affeóïu, ut illachrymetur fuper cos, qui non fuftinent fc al^iplb tanto benefi*nbsp;do adfici, amp; fufeipere ipfum recufant. Omnia, quicquid turn habrt,ftim eft, in^en*nbsp;dittantûhaccauffa,utipfôrô peccatadeleat.mortem amp;:infern3 ftifcepit,utiuftoseos Unbsp;amp; faluos reddat.fibqpfi prorfus nihil referuat: cotentus quod Deum habet,amp; eo iamnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

beatus eft,totus nobis feruit fecundum uoluntatê patris,qui ifta ab ipfo requirit. Hie nbsp;«

lam expendas,an non fan's feceriHegi: Quaccunep uultis ut uobis homines faciant,ca dem facite uos illis. Nunquid unufquiltp ex animo optarit, alium pro fuis peccatis»nbsp;»ntercedere,ea^ in le transferia ÔC abolere,ut fuam poirô confcéentiâ non mordetet :nbsp;ad hæc eriperet morte,atque inferno liberarct f Quiij uehementius uniuc^^i cupiunt,nbsp;quàm liberi efle à morte et infernofQuis nô maximcÂercexoptet,'peccaris purgatû,Unbsp;beram habere coram Deo confcientiâfHuc eniti mdnales oês, praedicationibus fuis,nbsp;ieiunijs,peregrinationibus,donationibus,monachaiw,amp;clcricatu,quisnonuideat^nbsp;Quid enim aliud,quàm peccatS,m(^s,amp;infernus,quibl*cupiunt liberi efte,huc ipfosnbsp;adigitf Si in extremo aliquo orbis angulo medicus quifpfâ eflèt qui feruare ab his pofnbsp;lèt,haud dubie terra defolar«hir,uniucrfis adhunccomigrantibus, amp;in periculôad*nbsp;ducentibus,opes,corpus ôd uitajp.Quin fi Chriftus ipfc,utnos,morte,peccato ôd in*nbsp;ferno conftringeret,indubieetiam optaret,utquis eum inde erijgt;eret,peccata fua tôle*nbsp;ret,Sd libéra redderet fibi confeientiâ. iedreo cum hoc ab altfs fibi fieri optaret, idê QCnbsp;ipfcalijsnuncfecit,id quodlex mandat:fubmittitfcnoftrlS peccatis, obitnoftrâmor*nbsp;tem, acuincitpeccata, mortem ôdinfernû,utdeinceps quicunçpcredunt in ipfum, ôdnbsp;nomen ipfius inuocan|,iufti fiWt ôd falui,liberi peccato ôd mirte : habeantep bonâ,laenbsp;tam,lêcurâ,confidentem ac beatâ confeientiâ, in æternS. Hue pcrtinet,quod loan.g«nbsp;iplèdicit ; Qui feruat fermonême%m,mortê nun^guftabit.Et loan.n.Ego uita lumnbsp;ôd refurreeftiorqui in me crédit, no morietur in aîternû, ôd fi mortuus fuerit nihilomi-nus uiuet. Ecce hpc ingens ilia lætitia eft,ad quâ Propheta hortat,dicens:Lætare mul- •nbsp;. turn filia Zion,iubilafilia HierufalemfFHæciuftitia ilia eft,atcp làlus,4)pter quâ paran-dam laluator hic ôd rex nobis aduenit. Hæc deni(p bona cius opera funt, nobis faeîla,nbsp;quibusIegemadimpleuit.Hincpoftremoôdhocdilces, mortem Chriftianorûhaud*nbsp;nwj no gu Çl“2^ mortem, fed fomnû potius elfe: quippe qui neœ uideant, neep guftent mortem,nbsp;ftetur. quemadmodû hic Chriftusipfe teftatur. Ad q»od facitÔdlyud Plal.4. Iti pace fimulnbsp;quiefcam,ôddormiam,quifolum in fpecollocaftime.Vndemors, fômtiusferèin fcnl ’nbsp;ptura uocatur.Porrô Papiftas,eorum^ difdpulos,quieuaderc mortem proprijs openbsp;ribus ôd faysfadionibus fruftra conantur, necefte eft perpetuô in morte h ætc*c,fio

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ncMiun a

G É L I o R V H ENARRATÏONES nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it?

A moh'iifttur id fuis uinb^jSt ex fe praeftare, quod folus Chriftus praeflitit S/i præftarc po tuit, à quo uticß expeaarei'pfum debebant perfidem.Quare ^fedo peruerfus óóinnbsp;îanus populus eft,qui quibus operibus proximu iuuaredebebanqea Chrifto et diuisnbsp;uolunt præftare:amp; rurfum quæ à Chrifto per fidem coueniebat expeóare, ea uoluntnbsp;I'nuenire apud ieipfostac tandem eo peruenerûqut in lapides,ligna,tintinnabula,in-cenfunynfumant,quod impendere in proximos oportebat. Hac^ dementia conti-

• • nuo pergifnt:Deo SC^iuis multafaciuntbona,ieiunanteis,8óinftituunthoras, quasnbsp;uocantifinentesualere interim proximQjUtcuritjp ft habeat.ld unûperpetuô cogitant,nbsp;quomodo ante omnia fibi confulant. Poftea accedit Papa, amp; uendit eis canabem fuanbsp;èi. membranas,uefcitq3 recta in ccelum,atnon Dei cœlum,fed fuum : hoc eft, in pro-fundiflima gehennj. Hi frucftus funt infidelitatis SjC ignorationis Chrifti : hoc præ-mij remlimus deftrti Euangeltj,quod ipium abietftû fub fubftlhjs,paffi fumus latita-

• re,doÆinis hominy interea primas tenentibus Jterum dico,ex animo uelim, fugge-ftus ftmel uniuerfi, und cun^onafterns^ollegijs, templis, cellis Si iacellis igne fla-, nbsp;nbsp;graflentpridem, redatfta^enentmomranT^pter horrendam animaru ftduóionê

atcpcladem,quæabiftisinorbem inundauit. Jam tenere teputo, quænam Gntbona opera.uide modœut ipfis incumbas,quæad deléïidatua pcccata, mortem Si inferniinbsp;fuperandum perffnent horû tu nihil tentaueris facerc,operam enim luftristtua bonanbsp;opera hie nullius momêti funt,alterius hoc opus eft. Chrifto ioli id incumbit,atcp pe'nbsp;. ciriiareeft.Cufhancconcédas laudem oportetquod rex Zion fiqatc^unus ueniat, ivrnbsp;ftus atc^ faluatoj^: in ipfo ac per ipfum,hde delenda peccata funt, Si mors fuperanda»nbsp;Quare quicunepte hie opera tua conari aliquid docuerit,ne dubitahuncimpoftoremnbsp;eflejCaucto^ tibiab eo,non ftcus atqp à toxiclt;Ä)mnis piëtatis atep ftlutis. Cum ueronbsp;huius farinæ quiipiam ftripturæ locos aliquos obiccerit,ut forte ilium Daniells, Eleenbsp;mofynis peccata tua rediaie;Si Petri, Charitas multitudinê peccatoru obtegit: Vide,nbsp;¦ prudens fis. Neepenim loci huiufmodi id uolunt, quod openbus tuis uel delete peccata. uel fatisface^ tu pro eis queas,quod utiep eflet Chrifto omnêhicprædicatam denbsp;ipfenaudem a(îiifiere,totumcp ingrelTus fui impræfentiarû memorati beneficiS extinnbsp;ß guere,acnegate derffcpopera eiusuniuerfa. Ssdoftenduntduntaxat,iftiufmodidile*nbsp;tftionis opera certa effe teftimonia atep frutftus fidei, quæ ipfa abftp operibus per Chrinbsp;ftum obtinet,peccatoru ac mortis uieftoriam. Nam fieri haudqua^ poteft, ut is no di-ligatibene^ proximis faciat, qui Chriftum credit iiftum fuS atep faluatorem. Si ueronbsp;•benefacere negligat,necpardeat diletftione, extra dubiû eft, fide quoepipfum uacare»nbsp;Proindea fruâibusdifcit ho»io,cuiufmodi arbor fit,Si diletftionefitcertus, fi in ft uinbsp;uat Chrift»s,Si fi uera in ipfum^de præditus fit. Ad quod facitjquæ Petrus fcribit altera Epiftcap.i.Ofcariftimifi-a^s,date operam,utuocationêatcpeleóionem ueftramnbsp;per bona opera certam reddati*hoc eft, fi diligenti ftudio, ac gnauiter uos bonis operibus exercueritis, certi euadet^ dubioep procul perfuadebitis uobis,uocatos efle uosnbsp;à Deo,atcp elctftos.Quare fi5es multo aliter peccita delet,atcp diledio. Fides fuapte o-peraeadeletfolardilcdioaQt Si bona opera probant acteftantur, fidem id præftirifle,nbsp;atcpadefle.Hucpertinct Si quod Paul,z.Cor.ij.fcripfiÄSiomnem,inquit,fidem ha-berem, ut etiam montes transferrê,nihil fum.Qu’difa Paulef'Quia ficharitate uaco,nbsp;neep fidem ullo patfto habeo,quæ utiepà ft inuicê feparari baud poflunt. Quapropternbsp;caue,quif^ te ab hacueritateabducat, acp fide ad opera tepertrahat. Bonis operibusnbsp;nunquam no incumbere neceifteft: at non in hæc, ftd in Chriftum omnis collocan-da fiducia eft. acpeccatum, mortem, atep infernum nequa^ noftris conuenit aggredinbsp;operibus,fed à nobis p«ius ea in Chriftum retjeere, luftum di faluatore regem iliumnbsp;2ion,ftflbremafinæ.is nouitpeccatum,mortem atepinfernu debellare.ipfeeft extin-lt;ftor peccatfmortis confetftor, uoratorep inferni. Iftiic negocium ifta abolendi comit-te : tua uero opera impende proximo, quo certum habeas teftimoniS fidei tuæ, in fal-

• • uatorem hunc mortis^ inter feóorem. Quo patîîo delebit Si diletftio bonacp tua opera peccatum,ftd cora te,ut tu quoep deleta ftntiîs,quæ nimirum fides delet corâ Deo,

• nbsp;nbsp;ad quod non ftntis. Nunc demum tertium,quod ex præftnti Euangelrj hiftoria di-

tcendum eft,aggredi3mur, nêpe myfteria,Si quæ fpirituali allegoria,hæc gefta nobis fignificent. Vbi primum omniû notandum,iter ac peregrinationê Chrifti corporale,nbsp;fignificare có^cationengt;fpiritualê,ift feil ice t proficifei corporis eiuSjfignificet Euan-* gelion atepfidem. Nam quemadmodQ corporis pedibus deciuitateprofetftusfuitinnbsp;ciuitatenwita per uerbi fui annunciationem peruenitin uniuerfum orbem. Eoep prænbsp;ftnsjpiftngeltj letftio eleganter per allegoriâ fignificatjquid fit Euangelio quomodo

• • nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 4 conuCniat

EPÜTOLARVH ET E V A N-

conueniat prædicari, quid effidat 8C operetur in munÆ.Ea ordine confideremus. p

Cum appropinquaffet HierofglymsCjUeniflènt^ Dethphagen, ad mon* tem 01iuarum»)Hocunanimi confenfu Apoftoli oês dicunt,Chriftü fub finem ornbsp;bisjhominênatum, ói Enangelionultimaefleprædicationê, loan.z.Epift.i.Dilcôinbsp;filioli,inquit,nouiffîma hora eft,ödquemadmodû audiftis, Antichriftus ueniet. nuncnbsp;multi Antichrifti funt,undenouimus nouiffîma horameffe.Ai^Tjjgfs©' Gr^cè,Latinenbsp;aduerfariû Chrifti fignificat,qui contra uerü Chriftum et docet^t agit? Item i. Cor. lo» *nbsp;Hæc ftripta font ad noftram correptionê,in quos fines iècuIorS peruenerunt. quarenbsp;ficut Prophetae ante primùm Chrifti aduentû in carnem uenerun^ ita funt Apoftolinbsp;nouiffîmi Dei nuncij, miffî ante ultimû aduentum Chrifti,ôd diem extremû, ut eutnnbsp;diligenter, id quod factöt, annuncient.Hoc Chriftus hic in eo fignificat,q) difcipulosnbsp;fuos no emittit addutftû afinos, quoufcp Hierofolymae appropinquauit,effetj|p moxnbsp;ingreflurus eam.Nam eodcm modo Euangelion orbi uniuerio allatum eft per Apo*nbsp;ftolos proximè fub diem extremû, cunx^ijui^Mii^|»ernäcum ffîis Hierufalem ingt;nbsp;Beth^hagt. gredietur.Hue alludit amp; uocabulum hoc,Beffîphage,quod domum oris interpretannbsp;nbsp;nbsp;•

tur. Paul. Rom.i.inquit : Euangelij^n antea in iàcris feripturis promiflum, atpraedi* catum palàm ore no fuit,donecuenit Chriftus, ac fuos Apoftolosad hoemuneris innbsp;orbem amanoauit. Vnde Ecclefia domus oris, non calami, rede mcit:q, ab aduentunbsp;Chrifti,ore palàm prædicatur Euangelion, quod ante coprehenfum l^tcris latebdl innbsp;libris.Ad hæcnatura Noui Teftamenti acBhangeltj eft,qj ore,uiua^ uoce prædicêu ’nbsp;tradetur. Vt Chriftus quoep ipfe non folum nihil fcriptûreliquit,4èd neepmanda*nbsp;uit quidem ut aliquid feriberet, ftd duntaxatut ore prædicaret. Apoftoli itaep aman-dati non funt,donee Chriftus uenit Bethphagen,quæ domus oris dicitur: hoceft,donbsp;nec tempus appeojffetore prædicandi,atq5 Euangelion ex mortuo calamo atlt;^ literanbsp;in uiuam uoeê ÔC os proferendi, Ab eo no immerito Ecclefta Bethphage appellatur,nbsp;Monj oliua eo qj uiuam Euangeltj uoeê Sé prædicat,ôif audit.Mons oliuarûimmeniam Dei mifènbsp;r«»i.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ricordiam ac gratiâ adumbrat,cuius nimirû munere fadû, turn ut Euangelion p^di*

cetur,tum ut Apoftoli in hoc amandent. Nam ex fuprà didis façflc uidemus, ineffa^ bilem eiregratiâ,Chriftuma^nofcereatq}babereiuftum, faluatorê amp; regem. Icdrco Dnbsp;no amandat fuos difcipulos a campeftribus,aut fterili aliquo monte, fed à môte oleisnbsp;cofito:quo orbi utic^ palàm facem, ex magna mifericordia tam incôparabilê gratiânbsp;nbsp;nbsp;•

emiferit.Quâ ideo amp; Propheta iTal. îj.montes Dei appellat, dicens : luftitia tua ficut montes Dei.id eft,magna,accumulata,multa, atep fupereffufa. âd probe utic^ intelli-*nbsp;git,quifquis expendit,quid beheficq attp gratiæ fit,Ch^ftû nofÖra peccata, morte; Sinbsp;infernû cum ferre,tum uincere,ac omnia pro nobis Jî^ficere, quæwnc^ afl fœlicitatenbsp;noftrâquoquo modo requirunt : neq^ nobis aliud ^c5gamus,reîiqui facere, ut ex*nbsp;ercendo noftrâ erga proximû diledionê,periculum faciamus, fi eiuftnodi iyncera innbsp;ipfum fide fimus praîditi,nec ne. Ergo mons oliuarû,l^çpficat nobis Euangelio,tuninbsp;prædicatu, amp; in orbe miflum,cu graSæ tépus aduenilTet. à quo tempore immêfa Deinbsp;bonitas fparfa paffim inorbe^ft,prædicatione ApoftoIor0,ac palàm fada uniuerfis»nbsp;Amandauit lefus duos ex dfiÿpulis fuis, dicês:It«n uicu qui côtra uos eft.)

Per duos hos difcipulos, uniuerfi Apoftoli atlt;çprædicatores in uniuerfum orbem cmiffî,praefigurati funt:eo qgt; duobus teftibus Euangclica grædicatio confiftit,de qui*nbsp;bus Paul.j.Rom.Iam palàm fada eft iuftitia Dei, teftificata per legem, ÔC Prophetas.nbsp;Videmus enim ubicç ab Apoft|^is legem citari,ÔÔ Prophetas,qui de Chrifto funt ua-ticinati:nimirumutfèAareturquodMofes,acetiam Chriftes Matth.is.ait: Inorcnbsp;duorum auttriû teftium confiftereomne uerbû.Quôd uero grandem illam ciuitatemnbsp;Hierufalem,nomine eius fuppreflo,uicu appellat, eft ideo fadum, quod nomen hocnbsp;Hierufalem,fpiritualem habeat fignificationê.fignificat em'm regnum coelorû, amp; fœ*nbsp;licitatê:quaî fila nimirû Hferofôlyma ^,quam Chriftus ingredit. lam Apoftolimif- •nbsp;‘ fi funt in mundum,inter hoftes fuos,qui nomine carent. Chriftus ergo cófolatur atlt;pnbsp;confortât eos, ac fimul praedicatores uniuerfos, appellando magnam adeo ciuiutem.nbsp;QKlt;tre nie uicum:addens,qui contra uos eft.quafi dicat illud Matth.io.Ecce mitto uos ut oues innbsp;rufalem ui- mediumluporum:mitto in mundum,qui contra uos eft.amp; apparetres qlfe immenfà :nbsp;habet enim reges fuos, principes, dodos, diuitFs multos : qwicquid aû^abet magninbsp;autalicuiusprecq'jid uobiscontrariûerit. Vtfênfuri fitisuerum,^daliàs dixi,Mat.io»nbsp;Eritis odio omnibus hominibus,4)pter nomen meum. Sed abfit meîus,itc «fhntaxat:nbsp;quantws qijûtus apparet mûd«s,nô ciuitasHierufalê eft,feddefolata malor û îbliuui*

G E L I O R V M ENARRATION ES- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;It

es,5t uicuîtrs quidam. nbsp;nbsp;nbsp;mo8eat uos magnißca fpecics, confidenter coritracos præ#

dicate. incpcuîeit uc Euangelion me« orbi an:ÿ.inctet, quiRjuis magnes fecund« fegt; culum ueret jCt nô uile ducit,quicquid mundus admirat .Qui fquis ig.' t fua refer re ucrnbsp;baChrifti exiftimat,agnoïcathic per ipfum codufum, uicû huncquômittunt prædi*nbsp;catores Euangelitj,eIIe conrra Apoftolos. quare neq? ipfi, ncc^ quilqj alius mirari potenbsp;rit,quûdjnagni,fublimes,diuites,prudentes ÔC fanêîi homines,hominûcp ftatus præ'nbsp;•ftantioresjfterbis Apaftolorûnô accédât.Ita fieri necelTeeft, ut uicus hic côtra eos fit,nbsp;atcßipficotraillumrquêamp;cotemnantplane oportet,magna^ jpfum eu fiducia ingregt;nbsp;diant, addutfiS Dno ex medio eius quos fibi delegerit. Nullum etenim prædicatorénbsp;Chriftus fuftinetjCjUt blandiat.quare no ait,Ite circû uicum iftû,aut ite praîter uicumînbsp;(èd inquit, Ite in uicj^qui cotra uos eft:uticp no tam fitu,q; uoluntatc. In uicum inquanbsp;iftum imbis contrariu ingredimini, non circû,neq? prætergrediminirquin potius cor»

• • fidenter aggrediminj eos,ac dicite eis quae tam audiunt illubcnter,qt lubenter uidenr,nbsp;quæ uobis inferre mala conan^ O^órusa^ft hodie numerus eorum, qui ita in ui

, nbsp;cum,quicontra fe efijingredianturnuRWerrn ciuitates ingredimur,quæ pro nobis

funt. Atcum Dominus potuifiet dicere,ite in uicum quiante uos eft, id quod cómo-dius ufitatiusep dixiflret,maluit dicere paulo infol Atius, Ite in uicum qui côtra uos eft: nimirum ut hoc n^fteriû prædicationis incficaret,quôd prædicandumnbsp;nbsp;fit,qui præ-

dic^oresperfequantur, Si^occidant.Quamfanègratiam expeefiarenecefiurneftom-. nés prædîcatorts Euangdicos,amp; nihil minus quærere.quàm ut hominibusplaceant* quibus qui gratificari ftudent,adulatores funt, hypocritæ, ôf ncquaquâ euangcliftæ.nbsp;Etilicoinueniensafinâalligatâjamp;pullum cumearfolutosadducitemihi.)nbsp;Ethocinconfùlationê prædicatorumditfîûeft, ut non nimia le cura macèrent, nenbsp;non habeat ipfis fides,ne non recipiant.definitum enim femel eft, ut «erb« Dei nufinbsp;quam fine fruclu prædicet : lte,dicente Domino Ifa.$5-. Verbum quod egredit de ore

• * meo,nequa^ reuertetur ad me uacu«. Et Paul.Col. i.Euangelion fert fruóS in munnbsp;do. Qnare fieri nijn poteftjUt ufpiä praedicctur Euangelion, amp; illic no fint aliqui qui

ipfum recipianf.ffdeœ amplecftant.Hoceo indicatur,quod Dns pracdicit, difcipulos NMf^«lt;î/’» ß fuos ilico inuenturo^finam, 2lt; pullum cum ipfa,fi tant« eant. Quafi dicat,Ite modo

* nbsp;nbsp;nbsp;uos:hoceft,prædicatetant«,neep reddatiduosfolicitosqui'nâuosauditurifint.cam

• • nbsp;curam mihirelinquite.mundus aduerfabitur uobis dd autem uos nihil moretur: inuenbsp;nietis nihilominus,qui uos audituri finqatep lequutmi.eos uos modo ignoratis, equinbsp;dem ucro non ignoro,foium prædicateuos, reliquameæprouidentiæcOmmittentes..nbsp;Per-hæc itaeç fuos an^iat, netjuando ceftent contra m'ûdum prædicare, quantumli-betacriter âll?illorefiftatur:non»»imidpoteritabircabfquefrucftu. Sed modoinucgt;nbsp;nias qui exiftimenP, co quôd p^ibilenon fit mundum conuerteretotum, a prædicagt;nbsp;tione uerbi temperandum, ne leditio fooriarur,quandoq«idem opera ludatur. Spesnbsp;inquiunt,nu’Iaeft,utPapa,Ep^fcopi,clerici,ôt;monachiuerbum recipiant,uitâfuamnbsp;impiam cômutcnt: quæ igitur utilitascontra cos jirædicare, SC uerbum Dei continuonbsp;in eos ftringcref Quod dicuntuero,perindceft,acfi Chrifto dixiftènt hicdifcipulitlunbsp;besnos ingredi in uicum,qui cotra nos eftrquid referemffs commodi,fi ingrediamurj*nbsp;quin finis nos foris manere,SiÂobis ipfis hic quietei»non inuidere f Porto Chriftusnbsp;hoc pulchrè pra:uenit,cum dixit, Inuenietis.Quafi dicat : Ite modo uos,prædicatetar»nbsp;turn,quid poftea quôd côtra uoseft uicus ifte f inuenietis nihilominus, quicquid uosnbsp;uoloinuenire.Idem faciendum QC nobis efthactempeftate, quamlibetoppugnêtmanbsp;gnifîcinoftri Gigantes ueritatem, SCut refipifeant ne^io poftîtfperare, nihilominusnbsp;prædicandum eft.nond»erunt enim qui ad uitam præordinaW funt, quibus datû eftnbsp;audire,acinderefipifcere,Iam quid fibi uult,quod Dominus iubetfibi duos afinos adnbsp;duci,^ quæ cauffa, quod non utrunque pullum,aSt utruncpadultum,fatiscumfuiifinbsp;fet unus r Refpondeo,quemadmodum duo Apoftoli prædica tores figurarût, ita duo

• • bus afinisadumbrati funt horum auditores, SCdifcipuli. Predicatorcs oportet Chriftinbsp;difdpulos eflcjSCab ipfo mifibs:hoceft,nihiloiSnino pr«'edicare,nifi dotftrinam Chri

• • nbsp;nbsp;fti; neep hoc officio fungi,nifi fint ad id uocati.quod utruep Apoftoli diligenter obfcrgt;nbsp;uarunt.DifcipuIiauthor« funtduoafini,adultus,6Cpullus,Hicnotandû,hominêin Homo întcnbsp;fcripturis fecari in hominë interiorê SCexteriorê.Exteriorê poflumus legibus,correp^ rior crtx*nbsp;tione,pœnis,^dedccor0»côpellcre:aAurf«fauore,pecunia,honore,ÔC prçmioinuira ierior,

¦reutfaciat^dDon«,et omittatqd malmu eft. Interiorê nemo poteft ucl cogéré,uel aili cere,ut lifcrre uolês ex mera animi uolupta te gratis faciat id qd debet facere. fôla gratianbsp;Dei^Ätet poteft cor immucari,redditpul(rone«, Hinckripturadéfinitoêsho-

• • nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mine»

EPISTOLARVM ET EVAN/

mines mcndaces cfle,quôd nemo bonS faciat,malum ueon^ttatjibcns amp; Übere, fed quilibetquæ fua funtubic^ quæratjnocp quic^ boni operetur uirtutis amore.Nam finbsp;neqß coelS effet, necß infcrnus,nullus honos,ne(^ uUa ignominia, nemo quicquâ bo*nbsp;ni faceret. Si tantum decoris 2lt; honeftamenti adferret adulterarijquantftm caftü con-nubium tueri, uideres multomaiore animi uoluptate adulterarentur homines,nbsp;nuncfidem feruent matrimonq. ita omnia reliquapeccata longe propenfioiE uolun*nbsp;täte patrarcntur, modo ftudeatur uirtuti. Quare omnis honffta uita,expers gratis, •nbsp;nihil niff hypocrilis efl:,ÔC falià fpecies.iôlum enim in exteriorehomine ea confiftit, cinbsp;tra omnem interioris hominis propenfionem atcpuoluntatem.Hiiam duo homines,nbsp;Q^iduetui duobus iftis afinis figurantur.parensjmaiufcula illa afina,homo Aterior eft,qui lege,nbsp;lt;ƒ!»lt;lt;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mctu mortis,inferni,2lt;dedecoris,uel fpe regni cœlorû,uitæ dul^dine, at«^ honoris,

fub iugo uelut ligatuseft, uti ligata aßna illa erat, ut uel fpeciem bonor« operam præ fe ferat. fub qua Ipecie plane minime parua malitia latitat, eam^non nifi inunus præ *nbsp;fc fert, corderepugnante, legemcp odjim^madg^^erpetuo fauda eft conlcientia,nbsp;Hinceft etiam,quöd Euangelifta afinanuTanciUDtugam appellat,que geftandis onenbsp;nbsp;nbsp;,

fibus obnoxia fiqS«^ fub onere labtet, feratcp molefte Qi. ægrè.Eft enim mifera 5gt;i. mi/ (eranda uita,quam metus mortis öunferni ac dcdecoris extorlerit. Hui ufmodi homfnbsp;ni,mors,inf(ffnus,ac dedecus,iugi uice funtmulto duriffimi, onusîp lôgegrauilTimû,.nbsp;unde turbatam habet perpetuô cófcientiam,oditcp occulte tam Deum, cp legem «us,nbsp;Talis erat quondam popul us ludæorum, qui Chriftum expetflabant’: àfunthodie, •nbsp;quicuncpfuis operibus ac uiribusimplere Dei præcepta conant,cœjjim^ mereri. Abnbsp;ligati funt legiin côfcientia quidem,at multo mallent tranigredieam,^ implere. Sac*nbsp;PulÎM dß' ciferifunt,8lt;ignaui afini,acnihil niff^neraria pccora.Pullus aût,afinus minor,fiipernbsp;nlt;e.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quem Marcus fiô Lucas comemorant nullum fediffè homine, interior homo eft, cor,

fpiritus,uoluntas,qui nequa^ legi poteft fubiecftus eire,cti«m fi in côfcientia ci alliga tus fit,ipfamcp probe fentiat.nam nihil omnino animi,aut dcledationis habere ad ip* *nbsp;fam ulla ratione poterit,donee Chriftus ueniat,ei^ infideat.Propt^ca quemadmqdSnbsp;pullus ille neminê adhuc geftauerat, ita etiam cor hominis bono fuBdî fe nuni^Tußi-net;iedmagis,utMofes fcribitGen.^.SCg.propenfumad maIuAeß,apueritia,omni pnbsp;têpore.'donec Chriftus folui ipfum iufferit,hoc eft prædicarc ei,in fiio nomine Euan* •nbsp;gelion,in quo ipfè annunciatur, gratia amp;remifîîo omnium peccatorû, ipfum dcnic^ •nbsp;So/«ere d'Chriftu legem omnêpro nobis Iffiplefle. T um foluitur cor confeientiæ uinculo, gra-ßnum. tia^nbsp;nbsp;nbsp;perfundit,ut Iiberû,lgtum,uoluntari3,ôd lubens reddatur,ad faciendû,omit*

tendumep omnia,quæ côuenit.Atcp hoc padîo homo lége iolui#, non ut nihil boni fa ciat,fed ut liber iam fit difficili ac molefta confeienti«» quæ illi à lege erat,t}Bæcp caulTanbsp;erat, ut legem odiret,cominantem fcilicet mortê Só iiïernum.HaÖfet^ nunc confeiennbsp;tiam lætam fub Chrifto,amat legem, à morte ÔC inferno nihil fibi metuit : libere amp;: lu*nbsp;bens facit, quæanteafaciebatcoade8Cillubens. Ethic ratione contingitcordiab E-uangelio per fidem in Chriftum libeatio à peccatis,morÏe,inferno,amp; molefta illa connbsp;Adducere. fdentia.Quod uero man dat fibi adduci,id cotra Papam eft, qui à Chrifto animas adnbsp;ie trahit. VerS Apoftolihic Chrifto adducunt: hoe eft,nihilprorfus docent, autprænbsp;dicant,^ Chriftum,non propriam dodrinam, aut méhdata hominum : ut Èuange*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

lion aliud nihil docet,quàm uenire ad Chriftû,ipfum^ probe cognofeere. Quo pro-fedo noftris Prælatis,fpirituuacantibus, non fpiritualibus,haud contemnendafttin ipforum imperiS impreffiö,regiminis^ concuflio:qui tonin eo funt, ut ad fe animasnbsp;pertrahantjfuo^ imperio,not^hrifti fubijeiant. Idquod Paulus de ipfis multo antenbsp;uaticinatus eft Ad.2o.^^oui, inquit, quod poft diicelTum «eum uenturi fint in uosnbsp;lupi graues,qui gregi nequa^ parcent, ÔC ex uobis ipfis furgent uiri loquentes peruernbsp;fa,ut difcipulos poft fe abducant,8dc. Euangelion autem conuertit homines ad Chriftum, 0^ ad neminem aliü : quin hacipfacauira,ut ad fe omnia trahaqae ipfum foluninbsp;faluatorem agnofeamus, prædicatores amandauit cum prædicatione Euangelica, iu •nbsp;xta id quod loannis 12 .dixit ; Cum e?altatus fuero,traham omnia ad meipfum.

Et 11 quis aliquid dicat,refpondete, quod Dominus ipfis opus habet,ac mox dimittenteos.) Diuus Paul.Gal.4.Iegem adfimilattutoribus dCpædagogis,nbsp;à quib.hæres iunior in metu ölt;^cohertionecdufttur.Lexenim minis extorquer,ut abnbsp;externis malis operibus homo fe contineat:non id quidem cordis bonTtate, §d infua •nbsp;prauitatcperftuerat, fed mctumortisatcßinferni, Hanceandem adumbwmt hicillinbsp;quos Lucus comemorat, Apoftolis foluentibus aßni pullujcontra dixiffe, qt^diuris

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipwyjni •

•

GELIORVMENARRATIONES* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I»

ipforum iumetitS eflèt. Nam uBt Euangelion praedicat, eocp confdcntiae à ^prqs O‘ perihus foluunf,carni iam apparet.quaü' prohibèrent bona opera, SuïobferuatJo le^nbsp;gisdamnaret.quareomnib.prædicatoribus ki^SjUcl uteuangelicæliteraeeosappel-'nbsp;lantjScribis afcp Pharifæis folenneeftjEuangelico fermoni obgannire,ac ilico obtjccnbsp;re : Si opera noftra nihil funt, amp; quæ etiam ex præfcripto diuinaelegisfacimus mala,nbsp;fruftrab(jnis operibus deinceps incCibemns. Têperabimus ita«^ nobis,fi te bona opcnbsp;«aprohibeiïtêaudiemes, Hæreticus es,foluispullujac homines hcentioibsamp;prauosnbsp;reddere conaris. Hac caufla mox quanto pofTunt opere,obfiftunr,ne pullus, hoceft,nbsp;confcientiæfoluant,Chrifto^ adducant : iaciantcsoporterebonis operibusfaciüdisnbsp;homines efleaddilt;ftes,ôlt;^ opergpredû efle, ipfbs alligatos legibus adferuare. Quomonbsp;do aut erga huiufmo^habere fe Apoftoli debeât, pulchrè indicat hic locus,nempe utnbsp;dicant, Dominus ipus opus habet : hoc eft,ut probe doceant, qd eft inter opera legisnbsp;’• amp;oper*gratiac difcripien,at(^ dicant, Bona opera ncquafp prohibemus^fed falfis bonbsp;nis operibus cofcientias foluim^smoutlicen^diffluant,ad faciendQ malum, fed utnbsp;primû Chrifto uero Dho adducamWÎOTfflSpant, Si deinde fub ipfo fyncere bonisnbsp;operibus ferio ftudeant, ad quae Dhs opus ipfis habet, adduci^ fibi requirit. De hisnbsp;admodum eleganter difputatD, Paul. Rom.d.uÖldoceb quemadmodû per gratiamnbsp;liberi faefti fumus tfkn à lege,^ ab operibus eius;haudqua^ uero id ut ntila committanbsp;mu^ftd potius ut ueris bonis operibus incumbamus.Omnis cotrouerfia hinc eft,qdnbsp;. fcribac Si legis exadores nequeût percipeij^qua: tandem fint bona opera: qua ob remnbsp;noluntpullum dmitcereliberû,Ôlt;; premunt urgent^ fi(ftis à ft bonis operibuszqug ucnbsp;inuenta homi nûTunt,ita omni gratia uacant. At ft eos uerum bonoru operum diferûnbsp;men comode doceas, dimittSt pullum, fi modotum ratione Si uere legem docuerint,nbsp;quales hie Domini iumenta figurarunt. Nihil enim in hoc Euangelio ad tyrannos il-lospertinet,qui fob's mandatis hominufaeuiunt:fed tantum hic diuinæ legis, acopti-¦ morum prædicatorû mentio fit.Etenim etdiuinalex,fi abfit gratia, uinculum eft,quonbsp;confcientiæ captiuæ tenentur, 2lt; homines hypocritaeredduntur. quib.confuli nullanbsp;alia i^ione poitlKquam ut ipfis alia opera quis prædicet, quæ Chrifti, non ipforumnbsp;ß fînt,quæç in ipfis Cliriftus per gratia fuam operetur. Quæ fi doórina apud eos ob*nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tinueriqceftant ilico omnia opera,amp;præceptiones legis, pulluscp liberatur»

• Hocauttotum faélum eft,utimpleret quod didlum eftperProphetamdi Centern : Dicke fihæZion,ôôc.) Locus hic fupÄus fan's explicatus eft, quêideonbsp;Euangeb'ftaadduxit,utuidcamus Chriftum nequaquâ uenifiè, quafi nosidmeruif-fenTus,ftd propter uÂtatem Oei comendandam:quandoquidem multo ante, quamnbsp;eflèmusjndbis ^miffus fuit. QusiR ficut Deus ex mera gratia ac miftricordia Euage-lionpromifitiitanAialiacauiTa^lud præftitit,^adcomprohandam ueritatem fuam,nbsp;qui nihil corum quepromittit,non cumulatiflîmêpræftat.Qtio uticç inuitamur,connbsp;fidenter promiffis ipfius fider^e.Aon poteft enim ea non implere. Et hic locus unus exnbsp;eorum numeroeft,in quib. promifliim EuangeMbn fuit, de quo Paul. Rom.i.Deusnbsp;anteapromifit per Prophetas fuos in fcripturis Euan^lion de filio fuo lefu Chri*nbsp;fto,amp;c. lam fuperius paulo accepimus, quam egregie dPluculenter fpiritus hoc loconbsp;Euangelion,Chriftum,ôd fidÄn indicaucrit atc^deÄripferit«

Profedi uero difcipuh',fecerunt ut lefus ipfts præceperat,at(Ç adduxerut afi nam amp; pullu, eis^ imp©fitis ueftimentis fuis, ipfum fuperea collocarunt.)nbsp;Hi Apoftoli figuram geflerunt prædicatorum, qui folutis à lege Si operibus per E-uangelionconfcientijs, ad opera gratiæ addueftis^x hypgeritis fynceros dC intègres fanäos reddunt,ut non ipfi fe fuo arbitrio,fed Chriftus iam eos gubernet, uelutnbsp;ftflorequum. Habitatenim,uiuit,ÔCregnatineisrf’orrôhicquærifolet,anChriftusnbsp;fuper utrumq; afinum federit,eô quod uerba Matthæi ita uidentur fonare, quafi difeinbsp;nbsp;nbsp;f

. puli fuper utrunqp ipfum collocaflènt.Marcusaût,Lucas, Si loannes tantum pullum comemorant. Sunt qui dicant,primum fedifle Äiper pullum, ftd quia indomitus ad.

. huclafciuiretjfediftè pofteafuper afinam.Sedhæcfomnia funt,ôd fabulæ. Veritas ha bet,fediire fuper folum pullum,non fuper afinam : adduci autem fibi utrunep pro*nbsp;ptermyfterium fupra indicatum,uoluit. Quod uero Matthæus ait,diftipulos ipfumnbsp;fuper ea,nempe afinâ fiCpuIlu colloca^ft,quafi fuper utrunqj ftderit:id uulgata in fcrinbsp;•pturis figura,lt;füæ Synecuoche uocat, ditftû eft, qua fubinde comunitati alicui tribui*nbsp;tur, ^d taptum aliquibus ex eacouenit. Sic Matth.fcribit, latrones Chriftû blafphe*nbsp;malTccg id tantû unus eorû fecçrit,id ^d Lucas ftribit,Eadê figura Chriftus Matt. 23,nbsp; ¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;¦nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; • ufus

• •

EPïSTOLARVM ET EVAN-

ufus cft,cS dicebat: Hicrofolymâlapidare Prophetas’quo^amê ah'qui ex ca feccrût. 0 Etuulgô dicimus,T urea pereuflît Chriftianos,cum no omnes, fed dtintaxat aliquotnbsp;pereuflerit. Ita hic Chriftus fedit fuptr afinos,cum tantû fuper pullG federit, co quodnbsp;duo illi afini ceu cômunitas quædam habeant,cui tribui folet id quod mntû parti eiuanbsp;Cur uacua copetit. Nunc uero confidera, quid fpiritualiter hæc fibi uelinttfedente Chrifto fupernbsp;aßnafecutft, pullum,afinauacuafeflorefequit. VoIuntenim,Chriftohabitâtein intcriQrcnoftronbsp;botnincjnosfubipfo fecundûipfius imperiûincedere: exteri^rem aût hdVninê,quen»nbsp;afinaadumbratjfequi nihiIominus,tametGab(cpfeflbre5amp;Chrifto uacuû: hoc eft^dnbsp;Paulus docetjoondum uoluntarius eft ad bonû,nondum geftat Chriftumjquin repunbsp;gnat etiam interiori homini, iuxta id Gal.5, Caro concupifeit adwerfus fpiritû,amp; fpirinbsp;tus aduerfus carné. Hæc duo fibi inuicem aduerfanf ,ut quæ u^Itis facere, non poflt'nbsp;tis.attaméquandoquidem pullus Chriftû geftat, Si fptritusillc interior hon^, uolunnbsp;tarius eft per gratiâ,oportet amp;afinam,nempecarné,uelut loro ^ttraéîâfcquropiritus *nbsp;enim carnem caftigando atfç crucifigendojandem çôpellit ferre imperiû.Hæccaufânbsp;cft,quare Chriftus fuper pullum,2lt; n9WBÇ?WT!naTederit,licet utrunepuoluerit fibinbsp;adduci.Nam Si corpus 2lt; anima faluari oportet, eoep licet in terra hic corpus uoiuntanbsp;rium non fit,necp capaxgratiæ, ac^eiïionis Chrifti;ferat tarnen oportet fpiritu,in quonbsp;fedet Chrifiiis,qui ducat ipfum, trahatep fecû uirtutc gratie faôæ^er Chriftû. Habesnbsp;itacj5,pullum fuper qué Chriftus fedet,qut ante h une nullum fcflbrê expertus fuît, fî'nbsp;gnificare uoluntariû ad bonum fpiritû, qugm nemo reddere uoluntatiû aut dotnare.nbsp;potuiqpræter Chriftû,lua gratia. Afîna aût ilia faccifera oneraria,uetus Adam eft, ca-ro ilia,quæ Chriftoquidem ièflroreuacat,atinterimcrucem ferre, planecpperftuerarcnbsp;onerariâ oportet. Quid uero deOgn«, quod Apoftoli iniuflî ueftes fuas pullo infter^nbsp;nunt Hic rurfus neep omnes Apoftoli,neçp omnes ueftes inftraucrunt,id quod uer-bauidenturfônare: fed fortafleunius tantû pallium difcipjili,uel ad fummû duorumnbsp;ueftes,qui iumentum adduxerant.nihilominus propter myfterium ita id deferibitur, ¦nbsp;quafi omnés omnium difcipulorû ueftes fuiflèntinftratæ. Vtcun^aût fuit, uiliadmonbsp;dum fella Chriftus,etneglecfh's ornamentis ufus eft. Putoauté, ha^dlfcipulorOtleftcsnbsp;cxempla effe Apoftoltca, quib. EccîeGa turn tegitur, turn orn^hir. Supra in Epiftola Dnbsp;Paulusinquitjlnduamus arma lucis:quûdindubieGgniScat,bonaopera uiceefiè uenbsp;ftium quibuscorâhominib.tetfîiatcpornatiambulamus. lamexempla Apoftoloru •nbsp;ut fuprema funt omnium, ac Gfcrifti exemplis proxima,quæ Si abfolutiftîmè noserunbsp;diant,etChriftum exprimant clariflîme:itahaudqua^ in uiam fterniea, utreltqucri%nbsp;fed fuper aGnum,couenitgt;ut Chriftus ipfe fuper ea feiieat, atcj»aGnus eis non tain te-gatur, ^ornetur. DiligentiiTimêcnim ApoftoleyjpmexemptainnouoeTeftamentonbsp;fpetftanda nobis atep feéîanda funt. V t Paulus aGndCuas impofuerit ueftes, uel ex illonbsp;animaduertas licet: Imitatoresmei eftote,Gcut Sôeg^Chrifti.Heb. ij.Mementote prçnbsp;poGtorum ueftrorû,quorumcotemplantescxitum,ieiitaminifidem. Addequod (b-la Apoftpiorum exempla pura fun^ Gncerâfidem refefentia, omnib.altjs fandîis ad-mixtum aliquidhabentibusdo(fîrinæatcpoperumhumanorû:quare Chriftus potifltnbsp;mum fuper ueftesipforû coéocari fe fuftinet.Necpuacat myfterio, quod ipfum fupernbsp;ueftes fuas collocant.Quîenin^adîû eft,quod nonipfc pullumcôfcenderitfquidmonbsp;do delicatû adeô iè gerit cquot; Superius ditftum eft,^d Apoftoli pullum adduxerunt Chrinbsp;ftonueep uoluerunt ipG eô ferri,id GgniGcare, quod nequa^ feipibs prædicarc uolue-rintjied iblum Chriftum. quare Paul. i.Cor.4.ait: NolBmusdominariGdeiueftraê,nbsp;Si i, Pet.y. Non tani^ dominantes in clerum.Ita quod hic ueftes fuas Chrifto fubfter-nunt impoGtas iumeBto,Ggnftcat,Gcutpuram prædicaruqtftdem in Chriftum,ita é*nbsp;tiam opera fua atcpexêplafolum hucretuliftè,utin nobis Chriftus regner,fidcs^ pura perfeueret,ut neqß uerba,nelt;^t)pera eorum,tan^ eorum eftent, fufeipiamus, uerSnbsp;ut in utrifep folum Chriftû difeamus. SecusGt nunc,cum hic Francifeum, ille Domi*nbsp;nicum, alius alium fanéîû quemimitetur,fibi proponit: necpufpiam (blus Chriftus,.nbsp;autpuraftdesquæritur.Quanto prtfftabitjApoftolorum tantum exempIafetGari:*

Frequens uero turba ilia, ueftimennta fua ftrauerûtin uia,alfj defraâos e% arboribusramos in uia fternebât.) Hæc ueftimêta exempla funt Patriarcharû Sinbsp;Prophetarû, alia^gefta Veteris Inftrumêti.NRm, Gcut di^mus,populusg præibaf,nbsp;fanéîos GgniGcat,qui Chriftum præceflerunt,per quos prædicatio ôcftianouiTefta^nbsp;mentiinGgnitèornat amp;illuftrat.Ita Paulus, Abrahâ,lfaac,Iacob:Petrus,amp;ran,amp;adnbsp;Hebr.miiJtos adeô Patriarchas adducit pro exêplo,quo cû fidem, tû ex Gde fhaj^antianbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;géra.

GELIORVM ENARRATTONES.

liera bona opera egregio ai tifïîto doceàt atep confirmer.Sed ramos,fententtas aedpio Prophctarij,qTialis eft 5c qua hie hiftoriæ fuæ Euangefifta ex Zachan'a inferuit, qu^nbsp;fcilicet nihil more hifton'aru narrantjUel exempli uice proponunt: fed diuinastantSnbsp;continent pitimifsiones. Arbores unde hi rami decerpuntur, libriProphetarS funt*nbsp;qui huic populo fententias eiufmodi praîdicât,ij ramos defrangunt,ÔC in uia Chriftinbsp;anæ fid^ eos fternut.Ioan.fcribitjfuilTe ramos palmarû.altj addût etiam ramos oliuanbsp;• rû:eo quod à monte QliuarQ iter fuS Chriftus inftitucrit. qgt; necj^ abfurdu creditu eft*nbsp;quan^ eius Euangeliftç baud meminerint.Hinc iS uidemus,quomodo oporteat uegt;nbsp;re Chriftiana atcj Euangclica praedicatione,quac fynceram fidem,ac ueram uia doce-at,efle inftru(ftâgt; ^’rimumnecefleeft ut habeat uerbu Chrifti, quod mandat Apo*nbsp;ftolis,dicês:Ite,folu^,etadducitemihi.Deindeadderegefta etexempla Apoftolorû,nbsp;ut qua^um uerbis atep operibus Chrifti confpiret, plane^ conueniât: atep hæc funt

• ueftes T^poftoloru.poftremo operæprecium eftjCxTeftamêto ueteri proferre,c3 pagt; trû exempla, turn fententias ProDheticas^quæueftes funt populi,atcp arbor« rami .utnbsp;ûa ex utroep Teftamento, popinSTOfl^(ÉB'!hû exempla inculcent. Quod SC Chri*nbsp;ftus’uoluitjMath.ij.Omnis fcriba doeftus adregnûcçlorum, fimiliseftpatrifamilias,nbsp;qui profert de thefauro fuo noua et uetcra.Id et ffuo labia defignatn'ta duo cornua innbsp;mitra Epifcopal^ uittæ duæ pendetes à tergo,ac multæaliæ figuræ. »erum impræ-fentiarS nihil taleccrnit.Satanas per Papiftas fulphur et picein uiâfpargit,depuifo^nbsp;. ex’a fino Chrifto,ipfeex eo nunc fert,at^ pro ipfo regnat.Quod autêpeculiariterpalnbsp;marû rami met^orant,nec diffimile uero eft,partim quolt;p oliuarum ramos populumnbsp;ftrauiflemeep hoc fine caufa faeftu eft. Arbor palmçeius eft naturç, ut nullo queatone ra.nbsp;redeprimi, fed cotraonusinfurgatpotius.Eadenatura eft SCfententiarûdiuinæ fcri*nbsp;pturæ,quâto enixius prelTæ fuerint,tâto altius feie attollunt,fi firmâ modo tu ipfis ha*nbsp;beas fidë. uis ineftuerbi% iftis inuiefia, ut haud immerito rami palmarum dicant. Sienbsp;Paul.Rom.t.Euägelion uirtusDeieftadfalutêomni credêtucontraqUodprgualerc

B lt;^a fcripturç,rami olTuarû ideo uoeant,quod uaticinia fint gratiæ,quibus fuam nobis • Deus promifit mifericordiâ. quare fuauiflîmam animam mulcent,leniunt,atcp lætifi*nbsp;• cât,quæcomodacorporiadferrefoletoleû.Sicuerbûgratiæ, id eftEuangelion, mul*nbsp;to fuauifilmûadumbratum fuit perramûoliuæ,qilt; uirentibus foltjs fub uefperâ co-•lumba ore Noah adferebatin arcam. Gen.g.Columba enim hæc fpiritus fandîuseft,nbsp;qui per os Apoftolarû, in fiae mundi Euangelion attulitin Ecclefiam.

filio Dauidj Benediâus g utnit in nomine Domini, Hofi anna in altiHmisgt; InEpiftolaHebr. ij.dicitur,Chriftus heri,hodieSCin aîternum.Quotquotigit faluinbsp;fîunt ab initio,in fine ufcp frtrulorû,Chriftianoyifeoportet,SCper Chriftifidem faluanbsp;ri. Idcirco inquit Paul.i. Cor.lo. Patres noftri eandcefeam manducaucrûc, eundem^nbsp;potû biberunt. Et Chriftus ipfe loan. g. Abrahâ pater jicfter uidit diem meû, ÔC gaui*nbsp;fus eft. itaep populi qui præaant,Chriftiani SC iàmji funt,quotquot fuerut ante Chrtnbsp;ftum natû: qui uero fequunt,fîgnifîcanteos qui poft Chriftûnatumfuerunt, SC ad*nbsp;hucuenturifunt.uniuerfi ineundem Chriftûcredunt, pendentep ab codé .Illi futur«nbsp;expelt;fîabant,hi in fequenfi tempore ipfum fufceperût. quare eandê fimul omnes cannbsp;tilenâ canunt,laudantesetbenedicentes Deumin Chrifto.Siquidem aliud retnbuerenbsp;Deo quàm laudê atep giptiarû aCîionem haud pofluAus,qui|^pe qui ab ipfo omnia acnbsp;cipiamus, gratiâ,uerbum,opera,Euangelion,fidê,SC nihil non. Et hic unicus atep ue*nbsp;rus Oc Chriftianus Dei cultus exiftit,laudare ôi. agtre gratias deo,ut teftat Pfalmo 49.nbsp;Inuocame,SCexaudiâte:liberabote,6Claudabisme,SCc.Veru quidfibiuult,Hofian- Q«i4 Hofian

• na filio DauidfHocuerbiexiiy, Pfalmo mutuatifunt,ubi habet: Obfecro Deus Ho fianna,hoceft falua Deus,aut fortuna,BenediÂus qui uenit in nomine Domini.Hûc

• nbsp;nbsp;uerficulû Chrifto aptarunt,SCcft fauftaprecantiû acclamatio:quemadmodum ineun

tibus magiftratum aliquem, iôlemus bene precarfiSC optare profperû fucceffum. Eo dem modo 6C hic populus fuit animatus erga Chriftu. putabat aufpicaturum iam cor-

EPïSTOLARVM et EVAN' fac, in fuo nomine ingrcdiat,ut benedidus fit,Só uniuerfanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;têtauerit, iècundenr* C

Quodautêregno eins bene precati fiat hac acclamadonc, admodum dare Marcus teftatur,qui fcribitdixiilecos: Beneaidum fit regnum Dauid paths noftri,quolt;lnbsp;uenj't. Id uero quod nunc paffim tn templis canttur, Ofanna, corrupte tamtur: Hoflnbsp;anna canendum erat. Magis auteirt n'dtculûjquod hoc nomen muh'ebre poftea fece-runtjUtenteseo pro hoc nomine Sufanna,quod nomen eftmuh'eris, Qi. rofam figni-ficat.Omnium uero maxime dementes Epiicopi, qui poftquafhex baptifmoludicrû*nbsp;quoddam hiftrionicum fecerunt,ut campanas baptizent,ödaras,nomine hoc bapti-zatas cam panas iuas infignierunt. Sed ualeant infani duces cæcorum, noßrumfu*nbsp;erit,hincdiicere,utÔdnosfilio Dauidcum histurbis Hofi ann^öicatzelicha cananbsp;mus.boceft, utbene precemurjamp;falutem oremus regno Chj|jfti, nempe Ecclefiænbsp;fanôæ ChriftijUtabolere dignetur Deus docfîrinashominum,feciat® utfoliÿ Chri' .nbsp;ftus fit Rex nofter,qui per Euangelion fuum nos gubernet,finatqûe fîbi uice pulli cf *nbsp;fe in quibus feratur, Qi quos ubique (^iha^tä^|g|g|ki^tur. Hoc Deus Qi pater huiusnbsp;Domini noftri lefu Chrifti omnibus nobisaonet^men.

IN SBCVNDAOOMINICA ADVENz

• tus,exEpißolaRom.dccimoquinto. IHariflimi fratres, quæcuntç feripta funt,ad dodrinarnnbsp;¦ feripta funt,utper patientiam èC côfolationem feripturarû, fpein •nbsp;^||:habeamus. Deus autem patientiæ con{dlano®is,det uobis pnbsp;____I) dem faperc apud uo.%inuicem, fecundum Chriftum lefiim : ut unanimeSjUno oregIorificetisDeum,00patrem Domininoftri lefu Chrixnbsp;fti. Propterea fufeipite uosinuicem, quemadmodyS^ Chriftusnos fufeenbsp;pitingloriam Dei. DicoueroJefumChriftum miniftrum fadum ärcur»nbsp;cifionis,propter ueritatemDei,adconfirmandas promifli^q^s Dei,]^asnbsp;patribus,genres autem glorificare deum pro mi(ericordij,quemadmodum Dnbsp;îcrtptû eft :Propter hoc celebrabo re in gentibus,ö^ nomini tuo pfallam. Etnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

rurfum ait:LfEaminigentes,cum populoeius.EtiterumzLaudateDominu • omnes gences,0^fuperIaud^ipfum omnes populi. Rurfus haias aittErilnbsp;radixleffejÖi ille confurgensadgubernandas gentes,ini^Ium genres fpera?nbsp;bunt, Deus autem fpeiimpleat uos omnigaudio amp; pace, per ho^ quod'crcnbsp;ditis, ut abundetis in fpe, per uirtutem {pirituslt;fanlt;fti.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

imOehtirf Ec' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admodum apparet,eum qui hanc ledion^txreliqua Epiftola excidit,hauet

'cleßailicorum V_gt;‘quot;'^ltSinPaulinishterisintellexi(Te. ultra enim,^dtra quam oportuerat, orfus notititr»nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;portio ¦gt; Quæcunc^ ^ipta funt, ad fuperiora pertinet. initium uero,

quandoquidem fuperiora uoluit omittere, rede hic feciffet: Deus autem patien' tiæ, ÔCc. Quamobrem quo gt;rdinc fuo Qi dare hanc Epiftolae pordonem intelliga*nbsp;mus, notandum primum eft,Ruanos, ad quos Paulgs fcribit,parrimfuifleexludacnbsp;IS, partim ex Ethnicis ad Chrifiumconuerfis.Erant enim id temporis in fingulis ferenbsp;orbis regionibus, præferrim uero Romac,multiludæi5quod ôdnAdis 17. legimus.nbsp;Cum hositac^ Apoftolusin totaEpiftoIafidem probe,bona operadocuiffet, adnbsp;lungit in cake Epiftolae aliquot admonitiones amp; adhortationes, quoin fide ipiôsnbsp;atque bonis operibus^oncorlfes Qi unanimes confcruet. lt;jpare etiamtollitquae ocnbsp;calioni effe poffînt difcordia:,ôi ut ipiritus uniras dilfecaretur.Ea potiffimu duo funt,nbsp;quæ Qi hodie,acomni fane tempc»e,admodu contra unitatem fpiritus, contra fidetnnbsp;fidbona opera nituntur 0^ pugnant. Quæ diligenter Qi cognita habeamus conuc-nit, Qi ob feruemus. Primum ergo,quod diflidij occafione apud Romanos obijcie* ,nbsp;bat, fuit, quod conuerfi aliquot ex lult;gis,licet audirent in nouo Teftamento,cibos,dinbsp;esgt;ueftes, uafa, pcribnas, loca,caeremonias,omnia promifeui ufus ac libera fada, fub ?nbsp;lato omni deledu,folam uero fidem coram Deo luftos nos reddere : lege de delediXnbsp;carnium, pifeium, dierum, ueftium, locoru Qi uaiorum quorumlibet, penitus abro*nbsp;gata;eratnihilominus infirma eorum conicieni»a,0lt; imperkda fides, adhucex diud^nbsp;nacófuetudinetantopere ligataamp; obftridamens, ut ifta Euangelij Iftjcrtateuti nc'‘nbsp;quaquam auderent: metuentes fe peccaturos,fi aliter nunc agerent quam i^que ad idnbsp;temporis ^nfueuilTent. Ad hæc utri(^,Iudæi Qi gentes, ex eadem infirmitatetto aude

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;%ant.

A bant uefci panibus SC ca^giibus, quibus facrificatum fuiffet idolis ab infidelib.quanS palam in macefto uenirêt • Exiftimabât fi ex q^omcdiffentjquod honorealiquo afitnbsp;dffent idola,SC Chriftum negaflènt, id quod faifô exiftimabant : quandoquidê om*nbsp;nes cibi puri ftint,acDei creaturçbonp,fiue habeanteos Chriftiani,fiueEthnici,ofFenbsp;rantur DeOjaut dæmontjs. Rurfum altf,qui fabulofa huiufmodiopinione minime tenbsp;nebantur, ÿ Hdem habebant robuftiorem,nullam habebant infirmiorum iliorum ranbsp;•tionem,et temerèjatc^um eorum contêptu libertate fua utebanturjCdentes SC biben*nbsp;tes promifcuê quicquid apponeretur: id quod iuftè faciebant quidem, quoad fuam i-pforum conicientiam:iniuftè autem,quôd interim infirmes confunderent animo,SCnbsp;redderent perplexes, imbecillam eorum confcientiam nihil uerentes. Nam uidentesnbsp;infirmiores, hos proful omni religione,tanta uti libertate,confternebant mente,nec^nbsp;illorutÂÜne religione ièqui hbertatem,neq; non fèquiaudebant. Siuoluiflentfequi,nbsp;obfiftebat infirma adhuc ipforum coniciêtia, infufurrans,peccatumefl:,nefeceris:SC

• • nbsp;non enim audcs quod c eteri;necelïeefimdënuuam nondum effe integram. V ide,itanbsp;necj^ progredi,nec^ ftare poterant:quodcuncp facerent,impingebant,et confcientiamnbsp;fàuciabant fuam .lam contra confcientiâfacereVperindeeftatc^contrafidemfacerejnbsp;idefi,grauster pe«are. Huic incommode D. Paulus uolens obuiare,VocetaItquan*nbsp;tiffftr infirmos huiufmodi ferêdos,ne quis rigide adeô cum ipfis agat,infirmitati ipfo-

• rum nihil concedens, fed magis aliquanÉiu feruare fußineat quodipfi feruant, amp; in* firmari cum infi'jjpiis, ne cibi aut potus caufadiffîdium concitetur in fide, aut cuiufuisnbsp;alterius externæ rei,donee SC ipu fortiores euadantin fide, fuam^libertatem meliusnbsp;agnofcant. Sedhicdcleóu8Ciudicio opus ^,utfciasquibusitadeferendumfitin*nbsp;firmis:quibus uero ut obftinatis,repugnâdum hberrimê.quem deleóum Apoflolusnbsp;cum ipfe exadè obferuaait, tum etiâ nos docuit. Sunt enim omnino duo hic hominu jnßrmifidenbsp;genera confideranda,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infirmi in fide font,de quibus iam didîû efijatep de fo ^uidS,gui^

lis h^ Paulus hic^quitur. li font boni, probi,ac fimplices homines, qui libentiffîme dlt;imobfii' B id quod optirnum feite pofTent, facerent: nequaquaquam pertinaces. in quibus hoc mti mulhnbsp;unumdefideratur, quod confeientia Sc fides ipforum paulo infirmier efl: nequeuntnbsp;adhuc explicate fe ex dotfîi ina atep confoetudine,que penitius æquo ipforum animis

• • nbsp;nbsp;infedit. Altj autem font, quibus baud fatis eft feipfos Judaica teneri religione, 5C ele*nbsp;mentis mundi feruire:fed quofeunque pofTunt,inendem impcllunr,docendo, hor*nbsp;quot;tando, SC præcipiendo. aftèuerant fie iuftû eße,SC ita oportere fieri, fynceramqj Chri*nbsp;ftiang libertatis uerifetem auÄire nulli fuftinent,fed potius modis omnibus ipfam imnbsp;pugnant. Wi denique in caufa fiiiit,quód illfdequibus iam dióum eft,ita exiftunt e-n'amnum infirmiÆodrinis en^ fuis prauis confeientias eorum cxulcerant atque illanbsp;queant, ut putentomnino ita eue necefïarium, Quibus non parua uoluptas eft,curanbsp;fimplices confeientias hocpaÄofibi fubijciunt, SC ad obediendum fuis commentisnbsp;reddunt obnoxias » De his‘quidê Paulus hic nifcil loquitur, fed docetalibi, pro uirilfnbsp;ipfis obluóandum effe, SC fêmper contrarium ipforum fëntentiæ fadendû, ad Titûnbsp;Porto in hac re certior canon effe non poterit,charitati^ua duce ita te comparabis ernbsp;ga duo hgc hominum genci1P,ficut foleres erga lup«s 8C oues. Si lupus ouem aliquamnbsp;ad mortem ufque fauciaffet, tu uero iratus oui,uociferareris iniquum fie uulneratamnbsp;efte,decere earn fanitatemj atque ui compelleres fequiouesreliquas fanas,et in pafcuanbsp;Sc in caulas,clamitans,non eflè confilium, peculiarem ipfi curam impêdere,quis nonnbsp;iurettcinfanurnfNonnereefteouisrefpondereGnjiniquSeftquoduulneratafum,nbsp;præftaretcp me fanam ^e: fed fuccenfe ei qui uulnera mihi inflixit, mihi aut impendenbsp;curam,utfanitatêrecipiam f Ad hunc modS Romanos fuos Paulus uolebat copara*nbsp;tos,nempe ut falfis docflorib.qui lupi font, pro ulTibus refifterêt, fed fauciatos ipforunbsp;uenenata doeflrina, eosqj iam infirmos blande fufciperent,non urgerent aut præcipi*nbsp;tarent, quin potius fenfim fanarent,5C paufatim doêîrina eiufmodi praua purgarent:nbsp;dum'que plenè in fide conualefcerent ,toIerarÄif, 8C fèfê ipfi'sin medijs iftis SCliberisnbsp;.rebusaccomodarent: feruarent aliquantifper quod feruant ipfi, SC nequa^ femel itanbsp;animo eos perturbarent SC confunderent. Quan^ autem diffidi3,de quo hic Paulusnbsp;loquitur,pridem fublatum fit,abrogata nimiru SC abolita lege Mofis, quat de cibis,ponbsp;tu,ueftib,lo(^,SC cetcri»huiufmodftxternisrebus cauct:excitatu tarnen eft in locu e*nbsp;ius aliud multo pcriculofius etnocetius, ut ufos doôrinp,quâ hic Paulus tradit,nunqnbsp;æque,aÂoftrahactempeftateneceffariusfucrit. Ita enim per PapamSCfuos, legib.nbsp;humanis de externis iftis rebus, cibis,potu,ueftib,Iods, diebus, têporibiw, perfonis.

  C z flatibus,

EPISTOLARVM ET EVAN-

flatibus,cæremonfjs-opcrib.opplcra funtomnia; utuîxaliqÿisbuccllâedere, aut uel C guttulam bibere,imô uel oculos aperijj^ poflît, in quod nulla fit lex, fuT)latacp libertasnbsp;eius, prçfertim in collèges et cœnobtjs. Omnes docent,fic ueftiendû eft,fic tondendû,nbsp;iftis cæremonqs inferuiendû, aut pcecaueris, reusepageris inobedicnti^Atcp in tant«nbsp;hominib. præftandâ in nugis huiufinodi obedientiâ euexerunt, ut ea nihil omninonbsp;prçftantiushabeat,3utfacratius.quin Nonniamp;Nonnæhancfundamentüponuntnbsp;totius fuç pietatiSjSC religio nis, fuper quâ ftruunt fœlicitatê futm. Hic nemo eft qui*nbsp;oculosaperiat,uideat®bancobedientiânihil nifi inanecommentûefle,imôlaque«nbsp;quo animç captiuant: fetTum,quo confeientiæ fauciantruim tyrannicâ,qua Chriftianbsp;na tollitur libertas:toxicû,quo extinguiturfides ,ô^ infernus replet.O Iupos,o lupos,nbsp;quàm crudelis, immanis Si horrenda efi ifta ueftra laniena, inu^uefiru«» maefîare Sinbsp;perdereinuniuerfooibe. Nunquamadhucpauloantepraefentem tempel^temeô ,nbsp;uentum fuit in ter miferrima hac animarû ƒ lade, ut infirmarum «onfeien tiarujlla ha- *nbsp;beri ratio potuilïèttnemo enim contr^lbJionj^ÿm^tgandata uel pracdicarc uel agerenbsp;audeba;,quo fcilicet offendi potuificn^onrcientiæ tllæ æquo infirmiores. fed fi quisnbsp;ab lila perniciofa obedientiâ refi!tjyet,eunlt; ilico damnabant apoftatam Sifugitiuumnbsp;Monaenumumo criminabantur ,uelut Chriftianifmû abnegalTet* arque ita ui plufp^nbsp;tyran nica, nSnmodo oucs reddider unt infirmas, uerumetiam impuleruntin faucesnbsp;luporurn.O iram,ôfurorem,oindignationem Diuinæmaieftatis. Nuncueroffifanbsp;ciat tantum gratiænobis Deus,uthæcomrfla agnofeamus, elfe meram hominû tetne •nbsp;ritatem.uim Si iniqùiratem, de quibus fcificet Deus nihil omnino pi^ceperirtamp;inci-piant aliqui, Miflîs,precibus, ueftibus ,cibis Si alijs huiufmodi, aliter uti atep folitutnnbsp;fithacfîenus.Chrillianam^ufurparetbertatêfecundnm Euangeliô:turn uideas duonbsp;ifta hominum genera,de quibusditftû eft, pariter offendi,fed non fimilianimo. Pa-pillas ilico uideas infanirc Si furcre, clamare Si immanè uôciferari,feruanda elfe iftanbsp;omnia: quicuncp uero non obfèruarit, eum hæreticumefiê, Ethnicum,Iuda:3,Ecclcnbsp;fiæ inobedientem : iaeftantep Ecdefiæ obedientiam non in aliud, qyàm ut illaqi^atasnbsp;Simortiimmerfas confeientiashominû retineant:quæ indeperfuaiîcStur efle, ut ipfinbsp;iacflitant.obedientiam Ecclefiæ, cum nihil fint,nifi ipforum im^oftura Si ludus fata-nætquibus cum etiam non paud fandorum feduefii funt jUt Francifeus, Si fimilesgt;nbsp;Ali], qui magis infirmi mali funt, cum iftorum audiunt uociferationes, Si alias ita •nbsp;confueuerunt, confunduntur aftmo, incerticp redduntur, ut nefeiant utris accederenbsp;debeant; parati tarnen Si ex animo. Si fimpliciter propenfi,utre(ftauiaingrederêtur,*nbsp;C modo earn fcirët.quibufcûcpenim uoluenntaccedere,^bft:at A infirma ipforû cor»nbsp;fcientia.Si libeat accedere Euâgelio, remorat eos cwifuctudo Si clamor ftipiftarum:nbsp;quibus capriua tcnet,necaudetc5fueta trâfgredi:me^ês fcilicet, riboffendat Deum,nbsp;Si uerô perfeuerare uolunt in confuctis, iterum timent offendere Deum,quê prçdicanbsp;ri in Euangeliô audiunt,eiuscp authoritatê,qui liberotnos reddidit,tantopere fibi co*nbsp;mendari. Quô tû le uertat imbecillis,mifera et perHexa huiufmodi confciêtia,de quanbsp;Chriftusôô diabolus tam pertinaciter contendutf Tum profetftó locus eft huicdotflrinbsp;næ Paulinæ, Si neceflàrius Wus eiustquac etiâ turn probe agnofeitur Deiefle. Natnnbsp;dotftrina ilia dæmoniorû,quæea4ê PapiftarS eft,omnÂnifericordia uacatatque cornnbsp;paflîone, urget perpetuô,impellit,furit, meraep uiexigit, utditfto citius ab Euâgelicanbsp;dotftrina abftineasæxcomunicat, execratur,ôlt; quater milibus miliaribus te ultra infernbsp;num prot)cic: nifi in momêto auertas te illinc, et abs te fubmoueas omnia uel elemen*nbsp;taeius ufque ad nouilfimum apkulum. Quæinfania,quiuiolentus furor argumente eft, quis magifterfiwftius d^rinae. NamqueChnfti d«fîrina longe alium habet morem,nequaquam ilico abtjcit te,etiamfi non poffîs adeô breui Si fubito frangenbsp;re reipftim acfle(ftere,cum tarnen ^otiorem huius caufam habeat, quàm ilia Papifta-rumquôd fola uera Si Dei fit doeftrinatuerum rationem huius habet, quôd faudus esnbsp;Siinfirmus,ideo perhumaniterte fufdpit,docette fynceram ueritatem,quç quefaefta •nbsp;tibieft ab omnibus omnium mandat*libertas: tolérât autem ôdfert, fi nequeas iliconbsp;abftinere,Slt; ea contemnere: indulgct tempus tibi aliquod,quô difeas ilia abijcere:in-nbsp;nbsp;nbsp;‘

terea finit te facere ut potes,amp; confueuifti,donec confuefeas, ueritatemcp pure Si cer-to perdidiceris. Proinde hocin négocié quilibet Chriftianus rationem habere debet hominum,cum quibus uiuit:quorum(utdixi)fWnt duo genera,quidaqjinfirmi,quidam aûtobftinatè mali:utnimirû ïllos blandè doceat,ÔC feratmanfuetè:iftos aurê quinbsp;furiunr, infane uociferantur côtra ueritatê,fènô oppugnet, faciat ac doceat, ^uicquidnbsp;ipfis dokt eft contrariû : omittat ôd taceat, quicquid placet Si probatur,ob!ftft# cx-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. comuîunicatiQp/ •

A communfcationi ipforupdigitoinfami. Hæcomni'a utiqueegrcgic chantas docef. Qm's cnim nonifto pacflo agi fecum cupiat,fi' l^iufmodiconfciennaeinfirmitateeflecnbsp;perturbatus et perplexust* Profeóo quilibet dignû arbitraretur, ut fibi tempus difcennbsp;dat ueritatis Adulgeretur, neep fubitó à confuetis abrumpereturifed inftitueretur hu^nbsp;maniter: lupis uerocum feueritaterepugnaretjà quibus id mali uenit. Hanc nobiicunbsp;Chrifti» r^u'onem obferuam't, quam par eft amp;nos obfèruemus erga proximos óó franbsp;•tresnoftros. Alia cAfa diffidq, quam eximere Romanis hoc loco conatur Paulus,nbsp;eft, quód nunquam non funt ÔC. manent in populo ChriftianOjqui etiam in bonis o-peribus infirmi funt SC debiles mtilli de quibus ditftüeftjinfirmi funtinfide. In Chrpnbsp;ftianis enim duphfes Temper inuenias inhrmos:quofdam interius,in fide SCconiciennbsp;tiaralios exterius,in^onis operibus 6C honefta conuerfatione. quos utrofep Chriftus

exerceatSebenefactót, fanando SC ferendo proximos,tam interiuslaborantesfide,^ exterius delinquentes in cóue|(^ggg|JHifi|djxmi,qui morib. laborant,funt, qui fub-inde in aperta flagitia cadunt ,SC moroinnKquos Germanice, Vunderlich kcepfF undnbsp;ièltzam leutte uocanf.hoc eft,morofa capita,SC homines difficiles, quibus nihil facilenbsp;probatur,ac nullg negocio mouentur ad iram, aiijscp parum acquis morib. laborant,nbsp;ut moleftum fit cum ipfis aliquod habere cómcrcium. Haec uitia non iSro euenire Co'nbsp;lerftinter uxorem SC maritum, inter herum SC famulos, inter magiftratû SC fubietftos«

• • ap'ud quos fi nullum locû inueniat haec Sfeuli doeftrina, indubiè ilico accidit^ut quifepnbsp;ad trabem qua(jj habet in oculis proprijs,conniueat,8Cfeftucâin oculo proximi exa-lt;ftè perfpiciat:nemoalterum toleret, SC quifipalterum perfelt;ftüexigat,cumiplè innunbsp;mcris modis laboret. unde fit, ut quiftp diuellft-e fe ab altero conetur, unus hue,aliusnbsp;alio difcedere laborer,quo quietem quifepab altero SC pacem obtineat, faftidioepquonbsp;a le inuicem afficiuntur, liberentur.Tum cut licet, alterum répudiât,SC à fe propellit;nbsp;poftea fefe excufat, amore id facere iufticiæ, non poffe apud fe ferre homines pra-uo^fedtantumj3onos,qualisipfe fit.Hoc mali nufquam plusualet,quam apud

B cos qui altjs extAnis moribus SC honeftate praeftant, pluscp alijs gratiæ uidentur habere: ij ilico tumêt,turgentcp,qcquid ipfis d«ffimile,id male olere oportet:id indicant, • idcontemnunt,acfoli funt nitida blandacpfeles,dignablandiffimèab omnib. attre*

• • nbsp;nbsp;lt;ftari,utadagiocftGermanis. Rurfum,quicunq;mfisfimilesfuerint,8Ceandem ho^nbsp;iieftatem imitati,tj probi homines funt,ij optimi afflici,iftis fefe adiungSt, neep aliud

• cxiftimant,quàm eximio feeffe loco, plane^ homines abfolutæ probitatis, utqui nigt; hi! nifi meram prolÄtatem,Äloscpintegros ament: odiantuero fblammalitiam 8C re*nbsp;probos: interim nequaquam an«»aduertentes, diabolicam illam fuperbiâ SC arrogannbsp;tiam,quçin imo Ä)rdis eorunjatitat:quæeffïcit,ut proximos fuosob eorum morbosnbsp;6C delicfta tarn arroganter SCnnferè contemnant. Hosfcireoperæpreciumeffet, du*nbsp;plicem effe amorem uirtutis, duplex odium uitiorû, Chriflianum fcilicet ÔC Ethni*nbsp;lt;um.Nam SC Chriftus peccataodit, ÔCamatiufiitiam:utdeipfocanitPfàl.44.Dilegt;nbsp;xifti iuftitiam,6C odifti iniquitatem. At hac ratione,ut fi'mul uerum maneat, quod denbsp;ipfo Deut. 31. dicitur,Dilexitpopulos. Ethnicusauteft uirtutis amor, odium^uitionbsp;rum,uelut infenfata fus,uel Çrotjcit, uel colligit homiinê fimul cum uittjs.Imoex animo neminem nifi feipfum, quifquis gratia uacat, diligit : quod uel exhoc deprehen*nbsp;das,quamdiu quis uirtute ornatus eft,diligit eum,0C fibi adiungit:ubi uero uirtus uelnbsp;dceft,uelexcidit,proijcitfimulafeSC hominem.Porro odium uitiorum Chriftianumnbsp;fic fe habet, difeernit inter homines ÔC uitia : haec al^lere meditatur,illos feruare.quanbsp;re nullum hominem fuÇit,neminem faftidit,autabi^it, uel cctemnit : fedmagis fufeinbsp;,,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pit,lubens habet cum ipfo commercium, fic^tratftat,ut uitijs ipfumliberet.proindc

arguit,docet,obfecrat,tolerat,8C fert eum.quidf Jliter non agit cum ipfo, quam uelit agi fecum,fi fimili morbo teneretur. Chriftianus fiquidem homo tantum ideo uiuit,

• • ut altjs profit,Sc nequaquam homines,fed uitia det operam abolere: quod utique ne-quit prgftarc,fi neminem apud fe ferre uelit, n?tp habere cum quoquâ commercium,

• • nbsp;nbsp;. qui aliquo laboret uitio.Prepofterum fane ÔC ftultum effet,fi deditus uideri uelles ope

ribusmifericordie, nempe pafccndisefurientibus,potandisfitientibus,uefticndisnu dis,infirmis uifitandis,8C baud dignareris tarnen,utteaccederent,uel tecum uerfarennbsp;tur, qui efurjf m, fitim ,lt;iuditatemnbsp;nbsp;nbsp;aduerfam ualetudinem paterentur. Ita fi nolis

quenquam malum, uel morbo aliquo morum laborantem penes te ferre, perinde eft, acfi nolM cuiquam ufui uel auxilio effe ad probitatem. Quam ob caufàm difeendumnbsp;eft UatTepiftola, «itam ÔC dilctftioncm Chriftianam fitam effe nequaquanwin co,quod

EPÏSTOLARVMETEVAN^

probosj iuSos ac fandtos homines iiiucniacfed ut proLos ,^iftos Si fenÄosefSctat, C fuumcp opus et proprium exerciaum^ucat,tales cfikere,fiue id poffit arguendo, fiuenbsp;orandOjiiue ferendo quacuntp arte, quocuncp modo id demum præftari queat,agnonbsp;feat id ipfum fuum effe penfum Si officiu peculiare, Sic Si in externis rftgt;us fe habet;nbsp;haud ideo homo Chriftianus uiuit, ut diuites, fanos Si potentes homines inueniat,nbsp;fed ut tales ex pauperibus,debilib,Si infirmis efficiat. Hinc iam liquet,admqperi nosnbsp;hacepiftola duorûprincipaliû ChriftianædiletflionisoftïcioriJInrquaeutiqpfoIidebo •nbsp;na opera funt,nempe ut proximi infirmitatê utranqp,tam qua fide quidê,q qua uita lanbsp;borant,non toleremus fblum,fed etiam fufeipiamus ad lànandâeam atc^ pellendam.nbsp;Quod qui non ftudent, lèditionê,ie(fias,Si fctfmatafufcitantrut t^ondâUonatiftæ,nbsp;r^ouatiani, ac picric^ alq hacretici, qui à uulgo Chriftiano feiun|^bant fefe, nolentesnbsp;ferre inter lê peccatores Si affeeftos ahquibus animi morbis. Neep enim poffuQt abef*nbsp;fe fedæ Si harreles,ubi pra-iens Pauli dodîrina no obferuatur. (^uare reóè Äuguft, *nbsp;fuper6, Gal cap.ait; Nihilçquèipiritua|êuimuyj^hat,utnegociScumalienispeo .nbsp;catisrquando nimirû magis proximi ialutem^o^obriû,plus auxiliû,gconuieiumnbsp;fpeôîat. De quo ipfe Paul, ibidem : Diieifîi frarresdi quis pratoccupatus luerit aliquonbsp;ddido, uos qui fpGaîcs eftis, infinite huiufmodi in fpiritu lenitatis:Si uideat quifep,nbsp;ne Si ipfe tenfctur. unufquifcp alteriusonera portet ; ficimplebitis ftgem Chrifti,hocnbsp;eft dileôionê.quafi dicatOnera et que portant diffïrilia in proximo debetis portwe,nbsp;fufeipere debetis,Sinequa^ protjeere. no «mlitatê ab ipfis quærere conuenit,fed por .nbsp;tareeorû ontra.utiîitatê C3pcre,noneft portarealiû,fed portari; Sin^n eftpræfentis,nbsp;fed uitæ futuræ. Verùm Si hic cum iudicio Si dcledîu duorS generum hominum, denbsp;quibus diSîQ eft,oportet agere.’ut perSnacesin malo,qui peccata excufant,necp pœninbsp;tentiâ recipiunt, uitemus lient ethnicos ; quod Chrifius docet Mat. ig.Nam quæhiçnbsp;docemur,ad infirmos pertinent, qui peccatû agnolcunt, Si nihilominus impingunt,nbsp;précipitante ipfos eorum infirmitate. Sed tandê ad explicationê epifto'.ç accedamus»

Chariffimi fratres, qusccuntp Icriptafunt, ad dodrinam^Qjffram (c»pta funtjUt per patienttam Si confolationem feripturarum fptm habeamus.)

Hinc initium nequaquam faciendum fuerat huius epiftolæ, quod hæc ad fuperius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

pofita pertineant: quare in fuum ordinem cam referemus. Apoftolus iy. cap. indpir • loqui de officio charitatis, de quÂ'am proxime uerba fecimus : nempe, quomodo fe*nbsp;renda Si fufeipienda fit infirmitas proximorum in conuerfatione, quemadmodû do*«nbsp;cueratin 14.de curandis Si tolerandis infirmis in fide. Vtrba PaiMi fie habent; Nos aunbsp;tem qui potentes fumus,debcmus impotentium toierare infirmitatem, Siàaudqua^nbsp;nobis ipfis placere. Vnufquif^autcm ucftrum proxtfho placcatiurtîonum, ad aedifi-caoonem. Nam Si Chriftus haud fibiplacuit; fed qufmadmodum feriptum eft,Op*nbsp;probria opprobrantiû tibi ceciderut fuper me. Omnisiqug funt feripta,ad dotffrinamnbsp;noffram feripta funt, ut per paticntiêÔi conlblationem lcripturarS fpem habcamus»nbsp;Hæc uerba lunt, in quibus id offîctj dilcdionis docet, quo morum infirmitatem, quanbsp;proximus Iaborat,fuiciperelt;gt;bemus curandam. Et funt profeflô uerba præpotêtia.nbsp;Primum ait,debemus.undehocélebitSf'indubièex diltcffioneSi lege; Mat. 7.Qtiic*nbsp;quid uultis,ut uobis homines faciant,eadem fache Si uos illis. Hæc lex eft Si Prophe*nbsp;taî.lam uerô noftrû eft,cognofcere qui no uelit fuos morbos tolcrari Si curari. quarenbsp;uiciflîmidcm offïctj debcmuscuilibet: qui^potenseft,impotente debetportare,Sinbsp;ipfum prquiriliædificare. Deinde ait, Nos nô debere nobis ipfis placereihoc eft,nonnbsp;pluris nobis uideri, qu»m proxmtû, fi ^uid etiâ poffumus,q«od ipfe nequeat. Namnbsp;hoc aliud non eiret,ff? placere nobis, quod proximus in peccatis facet,atc^perditione;nbsp;ne fcilicet nobis fimtlis,aut melior amp;;iftat,à fauere ipfi fuum malum,dum modo nonnbsp;prarftet nobis: quod utiqp ex diametro cum charitate pugnat. Huiufmodi erat Phari*nbsp;fæus apud Lucam, qui gratias agebat Deo, quod non effet ficut rcliqui homines: Lu •nbsp;ex is. Videbatur fibi optimus,placebîtfibtjpfi,Si indubièdoluiffetci,fiquifquam iunbsp;xta fe peccatis liber fuillet. Vide autem,non funtifti inuifi ac deplorati homines,quinbsp;nbsp;nbsp;•

alqs hominibus gratiamac fœlicitatem inuident, uoluptatem habentSigaudium in peccatis Si perd/tioneeorum fnihilominus uoluntuidcriprobiôifantfti, maximi^nbsp;fjeccatorum hoftes,6i amici probitatis. At diutrfum docetPauIus: Nemo (inquit)nbsp;îbtjpfi placeat, aut côfummatus uideatur. Cuiigiturplacendumf nos ^roximogt;crg3 'nbsp;quem ita agere debemus, ut morbos eius Sf deliefta cum tolerantia Si manlietudincnbsp;portemqs, V fie cû ipfo agamus,ut ipfi placcamus,et fitnys uoluptati etiâ quo Ml ted a

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manou|n «

G E L I O R V M E N A R R A T I O N E

A manduni nos,uelu£comncHatf^r: non afperc inhumanitcrfpfumtraAarc, ne fibi à nobis mctuatjTiosqj longius fugiat : ut dequibus nihil boni fibipolliceatur, fiat^ fe*nbsp;ipfo deterior. Sed dices fortalîè: Si ita debcoFhm proximo uerfari,utei placeamjpenbsp;ccffe eft ut uc^untati cius in omnibus obfecundê; quo fi'equt maneat qualis eft.Hsu4nbsp;quaquani ita, inquiet Paulus. Ideo cnim adieci In bonum, utita ergaproximu fuumnbsp;quifque^cgeraqquoplaceatehfed in rjs tantum,quæilli eederein bonum poffunt,esnbsp;•efteædfticanoni, Traéiari nanque poteft? ut uoluntati eius nonobfecundetur,5L ni-hilominus bona ipfe fit erga nos uoluntate, noftriqj amoreaccendatur. Si autem pranbsp;uus adeo exiftaqut fruftra ei omnia feceris,fîne ualercbominemrnihilominus quæ fenbsp;cift i in bonû SC ædificationê ipfius, fecifti ut meritô ei plaeeres:nelt;^ enim potes ipfumnbsp;capillis attrahere,ut ^at placere fibi, quæ in bonum ÔCgratiam ipfius feceris. Et Paunbsp;lus haud plus exigit.quàm ut placeas ei in bonum ad ædificationem, Nam ÔC mundonbsp;*• hodienbsp;nbsp;nbsp;placet,quo^ Deus in bonu ipfius,utiplî placereqfiliû fuum pro iplb in mor

tem tradidit.Quare cum Paulus aiqVnufquifcpplaçcat proximo in bonum: non po^ ftulat, ut nos effîciamus quôd ^rWîR^ÇrtHBWTuscid enim in nobis nequaquâ fîtuninbsp;eft: fed quod fecundû dilctfiionem ita ipfius bono ftudeamus, ut meritô placercmus,nbsp;nifi ipfius malicia obftarecfit^iam no noftra,felt;Âua culpa,quôd nonplacemus. Adnbsp;eundemmodumfcquitur I. Corinth.5.Omnibus placere debetis in on!ribus,quemlt;nbsp;adiwodum ego omnibus in omnibus placeo. Quî placebat iam Paulus omnib.quan-

. do\?apitali odio ipfum tot ludæorum £Cgt;chnicorumperfequerêturf'Sedulôfacieba£ quæcuncp ipfis bona SC utilia elfe poficnt,eo^ iure placere debueraqid^ fatis eratftunbsp;dio Apoftûlico.^uo autem dotftrina hæc penitius animis noftris infidcat, proponicnbsp;exemplum Chrifti,8C ait: Chriftus quoqj no pbcuitfibijpfi, qui licet fantfius cfiet,plenbsp;nus^gratia,nos tarnen haud delpiciebat:necp (utPharifæusille)gaudebar,quôd ha*nbsp;bcretquo nos carebamus: imô id ipfum ei dolebat, quôd nos nihil boni, 8C ipfe folrjsnbsp;omnia haberet.cum iure potuiflet fibi placere, plcnus bonis omnibus, fed magis dolenbsp;bat,nosi!lis deftitui,eocp omnia impendiqut nos fimiles fibi redderet,peccatis libera*nbsp;ß retjîC bonisfi«s4itaret: quod cum aliternequiret, impendit huius gratia quicquidnbsp;cùm erat,tum habelAt,noftra peccata in fe auumpfit,atque morte fua deleuiqquc itanbsp;plané lê erga nosgeftît, ut qui unice ftuduerit placere nobis,facere^ quæ maxime uel

• • nbsp;lemus.Per hocimpletafimulprophetiaeft, Pfal. (î8. Opprobriaopprobrantiumtibinbsp;ceciderunt lupcr me. Peccata noftra funt ueîut opp^brio Deo.u'pfumœ inhonorant,nbsp;«quemadmodum uita fantfta ipfi laudi eft atqj dccori:ideo prophctajea Dei opprobrianbsp;ôC ignominiam uocat. ilia autem omnia in Chriftum recidcrunqut nos ipfis liberare*nbsp;mur. Siiaw Chriftusitaageren^ifcumuoluiftet,utPharilæus illecumpublicano,nbsp;SC fuperbi fanclubfolent cum ibfirmis peccatoribus, quis unquam fuißet bominumnbsp;redemptusC Idemomninoexeiflpli proponitSCPhifi. ubiai£:Dile(fiifr2tres,itaanpnbsp;mati fins,ut lefum Chriftum aiimatum fuiffè uidetis,qui cum formam Dei præ fè feenbsp;reqnequaquam rapinam diuinæ gloriæ, fibi Dg æqualitatem arrogando meditatusnbsp;eft : fed inaniuit fèmetipfum, for ma ferui accepta,fimilisô^euafi't hominib. SChabitunbsp;ac conuerfatione ut homo inuêtus eft, obediens facftus«f^ ad mortem,mortê autemnbsp;crucis,SCc.Eodcm modo ôC nos agerecum peccatisjjroximorû oportet: non iudicarcnbsp;eos, no obtredîare, non defpicere,fed fimplicem oeuîu cô tantum dirigere,ut peccatisnbsp;ipfos eximamus,ctiamfi infumendû fit co^us,uita,facultates,fama,âc quæcunep ha*nbsp;bemus. Qui iècus cum ipfis egeritjis ftiat Chriftum fe amififiè,SC ethnicum, non fannbsp;ôîum eflê.Ad hæciam fequitur initiS præfentis letftionis : Qyæcûqj feripta funt,6Cc^nbsp;Citauerat Paulus Pfalnblocû iam memoratum. Ne ^itur qu’s cogitet,quid hic locusnbsp;hue quadret,aut quid omnino ad nos, quandoquidem in Chrifto impletus eft f præ*

• * nbsp;nbsp;uenithuiufcemodi cogitation?, generali quodâ canone feripturas legendi atc« intellinbsp;gendi,dicens,Quæcuncpferipta funt, 5Cc. quafi dicerct, nonfolum hiclocus,fed om-

. nino tota feriptura ad doeftrinam noftram feripta eft. Verum quid? eft,de Chrifto in Orania in fçriptura et muftis fanÆs,ut Adam, Abel,NoÄh, Abraham,Izaac, Iacob,muftacfte fcriptwsnbsp;»nbsp;nbsp;nbsp;feripta, fed non funt ea feripta propter iftos. diu enim poft illos patres feriptura fuit

lr3dita:neque quifquam eorum ipfam unquam uidit, Ita quanquam multa deChri-ft O in feripturis feripta fint, non funt tarnen ca propter ipfum ftripta : quippe, cui ijs non fueritopus: fed fun^omnia nobés in docirinam feripta. De Chrifto feriptum le*

• gîmus,quæflt:inorapatrauit. ucrùmidnon propteripfum,{èd propter noftram do* dîrinâjUii^ nos ita agamus.Hucpcrtinetquod SCi. Corinth,p.fcribit:ubi ait,Lex di*nbsp;cit, 1^0 IÄ trituranti nô alligabis os, Nutr. cura eft Deo de bobusfan no potj^is,propternbsp;e .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C 4 nos

flos omnino hoc dicite* Propter nos cnim fcriptS eft. quad ^cat, Non boucs,(èd nos C non fint curæjpfi in feribendo 6lt; loquendo. quidenim(criberet,autloqueretur bo^nbsp;bus, qui id non capiunt hominibus folis feribit Slt; loquitur.Ita hic illflocus Pfalmi,nbsp;amp; fi de Chrifto feriptus fit, non tarnen propter Chr iftum,fed magis nobis in dodri*nbsp;nam feriptus eft, amp; addult;ftus:ut OC nos ita coparemus atep agamus,ficut feriptura menbsp;minit Chriftum comparalfe featep egifle . Animaduerte aülem hic, quem librum*nbsp;Apoftolus Chriftianis legendum proponat,in quo ipfos uelit ftudîj fui operam im^nbsp;pendere, nempe iblam fandam fcripturam,in quafola difeendaà nobis cotinentur»nbsp;Si iam ergoquæ difeenda nobis funt,in hac proponuntur,hau(Âonuenit earn alibinbsp;quærere, fed fingulos Chriftianos huiclibro quottidie iniudgre addecet. Atuide,nbsp;quid diabolus per papiftasfuoscontràftatuerit, quibusnimirumfatis non fuit abic- ,nbsp;ciflehunc Iibrû,ô^ rari adeô ufus fecjfle,ut pauci doéîores Thcqlogi illû uel nomina* ’nbsp;re potuerint,nedû legere : fed ne quis^jj|^Jys^t;g,pferrct, uelut fordido amp; fœdonbsp;panno obteêîum reddiderunt abhommaDÏlenuBIafphem antes Qi. mentientcs,obfcunbsp;rum efte, adeô ut citra humanas gloflas à neminc poflît intelligi, coep gloflas magisnbsp;et prius ^nudûlibrum euoluendu.Quidhoc aliud eft, qhicPauIûmêdactjarguereî'nbsp;Iple ait,eflè Wbrû quo doceamur: illi autêjefle librû obfcurum^qu^feducamur. Quidnbsp;iftiufmodi blafphcmatoribus, acfcripturac interemptoribus praemq iurc rcpenckretnbsp;Deusf Si me in confilium adhibuiflet,oraÂem eum, quandoquidê feripturam ipfîus .nbsp;obfcuritatis aceufant, amp; ut periculofae le(fîionis,à corde fimul amp; oci^'s hominû Icmo*nbsp;ucrôtjUt ipfis inuicem Ariftotelê traderét atlt;p Aucrroim,deinde amp; infinitas leges Pa*nbsp;pat atep gloflas: poftremô ut adi in dÂnentiam,omnê quidem uitâ tcrcrcnt in Arifto*nbsp;tele, nec difeerent tarnen quic^,nihilominus magno poftea emerent fe meros afinos,nbsp;coronari magiftros liberaliS artium, 8C dodorcs Theologiæ,ôd finemo eorum poffîcnbsp;uel unam periodû in Ariftotele intelligere. quem fi maxime intellexiflêntjno plus ta*nbsp;men inde didicüTent.cfe auilibet ouinauenis ouer, amp; quiuis ftupidiflîmus bardus na-planc ridicula. Vis (cire quid doceat f Figulus poteft ex luto olfS fingere, quod fabernbsp;non poteft,nifi antea difcat.Haec præclarailla ftpientiaeft,quâdocctfuostantusphinbsp;lolôpus tam multis amp;difFiciIib,libris, quibus tanto fcilicetftudio incumbunt.Si fub*nbsp;limius aliqd in Ariftotele inueiilris, nulls mihi pofthac uerbû aedas. recipio quoepnbsp;hoeprobaturS meubicuncpuolueris.Hpcideoaddidi, utagnoftas ^abSdeDeusranbsp;taliarit blafphemiâ iftam Papiftaru, qui Scr fpturâ obfftiritatis domine uituperant,ôdnbsp;uelut periculofæ ledionis infamant : quo eftecerSti^ut abieda in puluer«:um blattisnbsp;ôd tineis ludata fit, ôd detrita fint tot egregia ingeniÄn mortuo ilte QC cthnico philo*nbsp;fopho,qui prat omnib. (criptoribus oppletus tenebns eft ÔC caligine : id^ quod dixi,nbsp;omnium quatineolegcris præftantiflîmû. tacco tot Itca,quibus ledoribus fuis,nihiînbsp;nifi exitiale uenenû propinat- Digupc eflènt profedô Academi^ quae in cinerê rédigenbsp;rentur uniuerfç, nihil un^ peftilentiusà condito mSdo,quodcp ßeennä amp;£. diabolumnbsp;prçfentius référât,in orbenÂrrepfit,aut irrepet in pofterS* Verum ad Paulum redeanbsp;mus.Is nos docet quid Iegend3,gt unde peiêda dodrirta nobis fit. Si alius fuilTet libernbsp;. que referret legere,uticp amp; eum nobis indicalTet. Addit aSt ôi. frudus,quos haclcdionbsp;ne referimus : nempe q? per patientiam QC confolationê faipturarû Ipem habeamus.nbsp;Hic prodeant dodores omne genus, ^ferant quotquothabentlibios, finant uidea*nbsp;mus, fi anima uel in leuiflîma tetatione queant colblari. Impoffîbile plané eft animanbsp;conlolari,nifi per uerbu Dei fin. Iam ubi,aut in quibus libiis hoc inuenias,nifi in fa*nbsp;cris.^ Quat,malS, igitur demêtia alios legere libros,hoc negledo, quo uno animarumnbsp;confolatio ôd falus petenda eftf dffcruciare aï tf, atep nccare poflTunt, confolari no pof*nbsp;funt: id unius facre feripturg eft, quo fola titulo comendatur, Paulo co ipfam infignicnbsp;te, Vna liber confolationis redè uocat, in quo inuenias,ut in quauis tribulatione ani •nbsp;mam confirmes, à de^erationc lÂucs. Verbum enim Dei prædicat, quo difeuntnbsp;afflidæanimæ, bona Deus fît erga le uoluntate. cuiuerbo cum adhatrent, tam innbsp;morte in uita perftant ôd faluantur. Alioqui fî quis uoluntatis Dei erga fe incertusnbsp;eft,qui pofîit non in dubio elle uita eius, amp; omnia.^ quippé qui nefeiat fît loco apudnbsp;Deum .Sed quid dicamf'mais hoc, quod negltdafcripturaorbiinue^Seft, amp; hor*nbsp;renda pernicies,longeimmanior eft, quàm ullis poflît,non dico uerbis,lêd uel cogita ‘nbsp;tionib us comprehendi. Diabolus aflecutus eft, quae ferebat libido eius: librl uitat, di*nbsp;uinam fcriptwrâ fupprclïiqincp locum eius tot inucxit huinanæ dodrin» udfüiÿina,

GELIORVMENARRATIONES/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

A utquisredlç diluuium ufluminS dixerit ; 2lt;nshi'Iomnino tarnen i'nciscontinetur,^ errorjmendaciunijtenebræ, toxicum,morsjper||inojinfernusjfatanas. Hgcnoftrçdc-bemus ingratitudini. Vide autê ut eleganter hæc duo Paulus coniungat, paiicr.tiatnnbsp;amp; confolatioftem. Scriptura enim nequag aduerfitatibus,afflilt;Sionibus et morte red-dit liberosrimo nihil aliud crucem annunciat, ut Paulus earn uerbum crucis appebnbsp;let.quarea^elTeoportet patientiam.Verumhocpræftat,ut in media tribulationeconnbsp;•foletur 5lt;confortet,ne^atientia rumpatur,ucrum perrumpat Qi uincat.Neqj enim fanbsp;cilèexplicaripoteft,(Çconfoleturanimam,confîdentemqî ac lætam reddar,cum auditnbsp;de Deo fuo.quôd fibi bene ueîit,atqj adfic ubiqj defenfor 2lt; adiutor. Quoniam igicurnbsp;uita prçfens aliud iTon eft,^ ueteris Adæ mortificatio,quem necefleeft interire,opusnbsp;plané patientia eft. rirfus, quumuitafutura nequeatfentiri,neceflariSeft,utali'quidnbsp;. anima ^beat,quô in patientia nitatur -, èi. uelutguftum aliquêfuturæ uitæ percipiat,nbsp;utfpeeius confiftat.idautem Verbum Deieft:hocnitiiur,totacp abipfo Sgt;C pendet ôdnbsp;fertur,imô ex hac in uitam futqj^ajJijiäfigßjliiiMe^ut ex tcmpeftate ÔC naufragio in tunbsp;tam aliquâ SC tranquille euntê nauîm. Hicunusuerus fcripturæ ufus eft, ut confoletnbsp;confirmet,qui in affli(fîione,tribulatione ÔC moj^te funt. inde fit confequens,ut quinbsp;bushæcexperta ngn funt,eosignaros quoç^elTeconfolationis fcripturæ:quippequenbsp;nô uerbisjièd experiêtia ièntiatur,SC uelut guftet. Propterea Paulus cofifoîationi ftrfnbsp;ptuTæ praeponit patientia, ut difcamus eos qui adfligi non fuftincntjôC aliunde confo

• • latfonêpetunbfcripturæconfolationêne^lua^guftaturos, Scriptura iblauult confo-lari,amp; uult c5fol#ri affli(ftos,ideo neceflariô patientia requirit. Zelotypa eftjhumanânbsp;confolationê atcp præfidiû nequa^ poteft iuxta fe ferre : impediunt enim hæc patien-tiam, quæcftcum deftitucus omni humano aüfxiîio adfiigeris, quo in ftatucum fuc'nbsp;fis,maximeidoneus es ut fcripturæconfolationê deguftes. lam itaqjcum baud minima portio patiêtiç SC crucis finexperiri SC ferreproximimoleftos mores:quod plerifcçnbsp;tam graue eft^ut fppenumero fibr)pfis,uel cerre alqs, cum quibus eis conuiuendu eft,nbsp;moriem ex anim(èpreccntur:quo in huiufmodi tentatione, patientia non labcfadet,

B coniSandi tal^ Ainysracfenti fcripturæ loco : quo fcilicet Chriftiexemplû proponit, qui gratia ipforû longé grauiora pertulit,onera^ peccatorum,qup ipfi admiferunt, innbsp;fe tranftulit,quo ab eis ipfós liberaret: quod cum expcndût,nifi no credant,plané co-

• * nbsp;fortabuntur,incp patientia perfeuerabût. Mox cofolatio in huiufmodi patiêtia ipemnbsp;in Chriftu erigit atqj folidat.'ut non dubitêt, qui eadim cum ipfo patiunt, eadê quocpnbsp;fe recepturos. Qui hoc Chrifti exemplû tentatus, atc^ alias fcripturæ cofolationes nonbsp;confiderauerit,eum^antûli®etexalt;ftis rationib, confoleris,leuisfüturacófolatio eft,nbsp;ut Sc infirnft patientia. humana twm ifta cor haudquacjj penetrant.Quare fida cumnbsp;patientia turn conftlatio fit opojtet, ubicuncp Verbu Domini no fuerit confolatum.

Deus autem patientiæ confolationis, det uobis idem fapere apud uos inuicem,fecundum lefum Chnftum,) Hicipitiû præfentis Icêîionis elfe debue-rat.hæcenim uelut conclufid adiunguntur qs,que de utracp tam morum, fidei infix’nbsp;mitatediêta funtimagis tamenadinfirmitatêfideiref껫ntur,utuidebimus. Eftautênbsp;precatio,qua Paulus epiftola» fuam,poft^ finem tjpcendi et hortandi fecit,abfoluit,nbsp;quaœ fimul oftendit, nequaquâ in noftris uiribus eflè fitum, patientia SC confolatio-nem habere fcripturæ : multo minus, ut unus alterius ferat uel moumr uel fidei infir-mitatem, SC per omnia unanimis tam in fide,^ conuerfatione cum proximo periêue-ret: fed hpc magna dona Dei effe,quç fint oratione nobis impetrâda.quare ait: Deusnbsp;patientiæ ÔC confolationjs: id eft,qui (blus artifex 8CÂrgitoreft,utcœli SC terræ,ita SCnbsp;patientiæ SC confolationis,cuius omnia hæc dona funt âcreaturæ, isdetuobis. namnbsp;ex uobisipfis ifta habere baud poteftis:quareea nefjua^ naturp funt,fed folius gratignbsp;»c dont Dei: qui fi cordi nô immittat locû aliquê icripturç,rei accommodû,unde con-

• • fulet,atcputidêcumomnib,fapiat,moueat, per icnuni^ talc inueniet: imôfcripturânbsp;in totum négliger, ac feClabit Ariftotelc. quocMifu uenit déplora tis iftis Academtjs.

• • nbsp;nbsp;Porrô ubi Deus propitius adfuerit, dederitep, ut fcripturæ confulantur, fieri non poteft,ut non ilico occurrat, quod abundé conibletur, patientiamcp confirmer. Quarcnbsp;feuerior ira Dei elfe nô poteft, quàm cum Scripturâ fuam et V erbum permittit habe-ri negletftui: ut^non fine gaufahic Apcftolus orauerit,ne hoc permittat.Rurfus baud

¦ eft etiâ maior Dei gratia,^ cum extollit Verbû fuum, donatep feripturâ fqgm paffim legi ab otwnibus. Qiiare meritô omnes eu Apoftolo hic debemus orare, ut det nobisnbsp;Deujidêex fcripturafuafage, quo per ipfius confolationêftarcinpatiêu;^oflîmus,

• • nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sed

EPISTOLARVM ET EVANz

pt Sed quid eft quod didtjDctuobis idem fapereapuduosinu^em,uelcpdemc(reanv q îdëfdperf, «^io atep fententia inuicemc'Qui pofljjntinfirmi eiufdem effe animi Qi. fententiaijamp; 1'nbsp;dem fapere cum robuftisfidem fapere fie aceipiendum eftjUt unufquife alteri fuumnbsp;iudicium,fuamcp fententtam cedatjet probari fibi finat quod probaturSkeri. Semen-tia. nanep diuerfa animi/ons eftomnium fchifmatû, ftefiarum, difeordiarum atephae*nbsp;refumu'uxta id quod uulgo dicitur apud Germanos, Einem ieden gefell^f«n uueysnbsp;uuol, darum ift das land narren uol : hoc eft, unicuiep fua lenlfentia placet,quæ caufa*nbsp;eft,utfatuis plenus fit orbis, Iccirco tollere hie propriam cuiufuis fententiam Paulusnbsp;conatur:qua utiep cum nihil intolerabilius, turn nocentius efle poteft Ecclefiç Qi fideinbsp;Chrifti. Fieri enim non poteft,ut qui propria fententia nititur,nd'b 6C pcculiares uiasnbsp;fibi deligatjdeferta communi uia Chrifti,fuum^ priuatum inflgutS habeat in quo fi'nbsp;bi placeat. Hine tot natat fetfte funtj tot iniblentes cultus,tantS collegiorS Qi cQ|nobio- .nbsp;rum,inter quos omnes nihil conuenit, nemo idem cum altero fapit, unufqunqj fuamnbsp;habet fententiam, Qi fuum inftitutuqi^jmû^jÎHBfitf {irobat,ôd contênit quicquid al ijnbsp;uelprobauerint, uel inftituerint. Colitra Eahc ftudiorü diuerfitatê optât Apoftolusnbsp;ut unanimes fint,eiufdê fementiçgt;ÿt quilt'bet proximo placeat,ita ut infirmg confeiennbsp;tiacid optimum ducant,quod uidentprobarerobuftas Qi fanas,q^d eadê fit ipforumnbsp;fides, eadem ïonfcientia,et uniformis fêntêtia: nee contendat inter fe,dum unus hoe,nbsp;alius aliud bonum Qi redlum iudicat. fèd apparet in eis uerum Qiimpletum,quoÄ 67,nbsp;Pfal.de ipfis dicitur : Deus facit habitare uftanimes in domo. Et 152. Pfal. Ecce ^bo- •nbsp;num Qi fuaue, habitare fratres in unS. Hinc fit confequens,ut cum^nfirmior quifpiSnbsp;videt fortiorem edere, aut bibere,uel aliquid aliud facere,quod fua fêntêtia parum renbsp;dum exiftimat,agnofcat officij fui effe,fuam iftam fententiam proximo cedere,amp; ip^nbsp;fius fententiæ haóienus deferre, ut nequa^ damnet,quôd frater uel edit, uel bibit,au£nbsp;alias contra humana prgferipta admit£it,eti2mfi ipfè nondum aufit idem facere. Coginbsp;tare debet,quod Paulus Romanis 14. feribit, Abundet unufquifip fuo fenfu:quo iu^nbsp;dicium temerarium Qi contemptus inter fratres abfic, unitas autetg cordifl Qi c^cor-dia mentis feruetur. Contrà,ubi fide infirmi fequi nequeunt robuftiores,debent hi ilnbsp;los nequa^ urgere aut defpicere, fed boni confulere atep ferre,cßnec in fide magis ro- quot;nbsp;borentunut edant,bibät,uel alias obferuent,qug ipfis probantur Juxta illud Ro. i4gt;nbsp;Jnfirmum fide fufcipite,non ad defperationem cogitationum: hoc eft,ne urgeatis eos 'nbsp;ueftro iudicio, dicentes, hoc iufc eft,illud iniuftS: fed magis leniter ipfbs ducitc atepnbsp;inftruite,donec Qi ipfi euadant fortiores. Eft tarnen Qi in artibus illis manuarijs uaricnbsp;tas. alius faber eft,alius fartor,nihilominus pfeuerat uifltas fideftt{pcordi3,boni conznbsp;fulente unoquotpquamcuncp alius artemcxercea*. Si iamquifpiam paftim cófultusnbsp;confurgeret, doceretœ artem fabrilem impiam, is uffep rudiS coriTcientiam perturbaznbsp;retjfidêcp ipforS laberaêïaret.eodê femodo et hic hanet: omnia ifta externa,utueftes,nbsp;cibi, S«: loca,libcri Qi ,pmifcui ufus funt,quibus pro fÄ) quifip arbitrio,no pro tuo,uelnbsp;uti,uel non uti poteft.Si iam quis centenderet,nequa^qs utend5,ut PapaSiPapiftgnbsp;utuntur,is fimpliciores cofunderet,ac perturbaret. rurfus,fi alius adfirmaret more iftonbsp;rum utendS illis, is æque inftttos atep cofufos redderet. At ni mediS inter hos iter in'nbsp;greffus fuerit,docens, libera illa«xterna elTe, tarn ut oAittas fi libuerit, ut obferues,nbsp;tuleritcp te,obferuationi eorum aliquandiu plus atquo addiêîum effcjdonec plene relinbsp;gione iftiufmodiuana foluaris : interim tame acerrimê inceffenslupos, qui eiufmodinbsp;te religione obftrinxeruntn's te uerè,pieœ docuerit.Ita fi in profefto Apoftoli alicuiusnbsp;ieiunesjuel in quadragefima c^fefTus rueris, non peccafti. rurfum fi id alius non fc'nbsp;cerit,necp hicpeccauit. leiunare Qi confiteripoteft cuicunepWbuerit, tantSnemo altcznbsp;rum iudicet,contênat,aut ulla contêtione cogitationes perturbet ? fimiliter enim affeznbsp;ÖOS oportet effe,quotquot fe Chriftianos confitenf,amp;eiufdëfêntentiae, ut quicquidnbsp;uni placuerit, alteri id nequa^ difpliceattquandoquidem in iftiufmodirebus omnianbsp;funt libera. DamnandS autem eft,^quis in his iudicê fecoftituat doêîrina fua,iftâ^p *nbsp;animorû unitatêea Rindere conetur, uni omnia cocedens, alteri autem no,quibufdanbsp;fiib peccato ( ut dicunt ) mortali interdicens, qua: eft doêîrina dæmoniorum, tyraix-nis Papæ atquePapiftarum:is fatanç Apoftolus eft, prædicansnon quod paftorum»nbsp;fed quod proprie luporS eft. unde nimirum nihil nifi diffedio Chriftianæ unitatis fe*nbsp;qui poteft, ÔCiudicia ilia: Tu es hatrcticus, tu ßeccas, Qi Eecleßaeesiqpbediens, Sêc.nbsp;Ad hæcmalaaccedit, quod Papa poft^unitatem Ecclefiæ diffecuit, captiuatis con-fciêtqs, Qi libertate Chriftideuaftata, peccuniâofferentirurfum per literaS ooteftatênbsp;facit edertdi butyri,ouorû,carnis: hoc eft? libertate quam Cfariftus in Euâgelîo Wedit,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qiiç{9»

GELIORVMENARRATIONESz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is

A S^i'pfcpoftea tyraniccJsaJcmitjrurfum ucnditilk fiddispaftor,undcftouooffendi-culo reliqui offenduntur7Eft^,ut uno uerbo di^amus,imperium Papæ nihil nifi ca* ptiuare 2C iteru captiuarejoffcnfionem ofFenfioni adders, uendere SC reucndere.ut ncnbsp;mo non uideaPdariffîmé,imperium elTe licêtioniTimi daemonis, qui pro libidine fuanbsp;mutât ôi remutatjUerfat ÔC reucrfat omnia: tantamcp^cofcientiarum perturbations aenbsp;confufionê inftituit, ut nemo id mali que at uerbis aUequi» Quae autdiximus, de me-dtjs rebus,quoru ufus Uber et promifcuus efhdiximus.In quibus nimiru animofiffi-merepugnandûatc^ contradicendû Papæ ell, tanquâ lupo rapaciflîmo, amp; legibusnbsp;eiusplufquä temerarijs ÖC infanis.iuxta tolerandi tarnealtquätifper,quifidefunt nönbsp;dum bene firma, eofl^ in legibus iftis adhuc ambulant, donee comodehacreligionenbsp;foluâtur,nedumintêu^ftiuehoccoatus,præcipitespotiusôdfrangas5 fragilesiliasconbsp;, fcientias.Ät uero in rebus quæliberæ no funt,lèd aut praeceptp,aut prohibit^ à Deo»nbsp;* nulla aAîilTadifput^ione, nulloq^habitorefpelt;fîuquarûlibetconlcientiarû,fiueinnbsp;firmæ fint, fiuerobullp,repugqarePa||^quilibetdebet,æquè parui acmagni. Qualenbsp;ell, quod cû uniuerfa turba fua^rmîîam^oiiuffiîabendâ pro facrificio,atlt;^ bono o*nbsp;peretquae omniS abominations quae unquâ in terra uifæfunt, abominâdilîima ell,nbsp;cui fuperllrutflS ell totum imperiS eius,cum omnftus collegijs SC coenobrjs. Huie eenbsp;fimilibus abominaftonibus,quæ uerbo Dei répugnât, refiftere pro uiribftis finguli denbsp;bet,Äulla habita uel propria uel aliorS, fine infirmitate fiue roboris ratione. Chriflusnbsp;. Miffam,facramentû SC teftamentS inllituà,quam nernini quifquam uendere,uel imnbsp;partire potell alqÿfedquemadmodûbaptifmum,ita pro fequilibet earn fumatSCpernbsp;cipiatoportet.Sed fimiles abominationes baud paucas in fantflis ipfius canonibusofnbsp;fendas.quod fane mirS non ell,tali pofito huiuf regni fundamento,nempe,Miiraninbsp;efle lacnficiu:mcndacium,quo fimul impudentius SC magis impium nequitexcogi-tari.Refpondere enim fundamento oportet reliquû ædificium. Libido 8C merum lanbsp;dibrium fatanæ omnia funt in Papatu,à uerdee ufcpadcalcem. Quifquis id non erenbsp;ditjC^erietur ini^biein pollerum.Notandum autemjquod Apoftolus hortatur, igt;

B demÿiidem fd{gt;fte nos:fed addit,fecundû lefum Chrillumtquo unanimitatê Chrix llianam nobis comeftdat.N am SCincreduliidemfapiunt, at non fccundum lefum

• Chrillum,uerumfecund5carnem,mundum SCfatanam. Itaetiamludaeiidem fapie

• • nbsp;bant contra DominS,Sc Chrillumcius.Pfal.z, Vnanimitas Chrillianapugnat contra peccat3,SCquicquid aduerfatur Chrilto,tam abtft ut peccatumcomittataut per-mittatjtota^ineo ell,ut concordes Chriliianosomnesreddat,primûm in fide,deinde Sc in moribus atqjróuerfaiione.Si quis autê infirmus fuerit, uel fide uel moribus,nbsp;nequaquâeonfentitquids utita p^leusrst, acetiam no deferit qui huiufmodi Hint,nbsp;multo minus cots»dit cusis.utteroabtjeiat uel dânerid abcll omniu logilTime.fufdnbsp;pitaSteos, atc^ ita tra(flat,ut le ffaSîari uellet, imoutfe tratflatS agnofcitàChrillo, innbsp;fimilijimomaiorecafuSCinfirniitate. Etperhoclludiû,perfeueraîillud,utunufq{(Çnbsp;alteri placeat,etad id qd* in animo alterius ell,fe(^paret,manêt^ côcordss. His diuernbsp;fi funt,qui ,pprio lenfu ferutur 5C nitStur: i bi quili bet alterS finit ualere, imo contênitnbsp;ÔCiudicat, taceoutfufciget.quilibet^jpria uia grafiaturMecundS quod ipfi uiliim fucnbsp;rit.idqd* uidereell hodiein faaëîis illis monachorûfirdinibus,ôi id genus ledlis altjs,

Vt unanimes 8c uno oreglorificedsDsum 8C pattern Domini noftri le-fu Chrifti,) Quaecun« nos Deo prajllare bona poflumusjfuntlaus ÔCgratiarum a-cliotqui unus SC uerus Dei cultus ell,iplo reliante Domino,Pfal.49.Sacrificiulaudis bonorificabit me,0d id it^r ell,quo ollendam ei falutAi Dei. Reliquaom nia bona ab ^ueamm rttrinbsp;iplo accipimus ad hoc, ut facrificium laudis repêdamus. Quare fi quis alium tibi Dei t«ere»nbsp;cultum proponat, ne dubita errorselTe SC impolluflâ, quibus pro dolor, dementatusnbsp;mundushodieell,utuero Dei cultuprorfusignorato, ad colendû DeS deputet do-

• • mos,tspla,cœnobia,aurea,ferica,8C omne genus uellimêta,uafa argêtea,llatuas,tin-rinabula,organa,cçreos,lâpades:quorû impenfts.cum proximotû necelïîtatibus fub

• • nbsp;nbsp;ucnire oportuerat,uolunt llulti illis Deû donate. Ad hæc, murmurât atcç uociferâturnbsp;in tspli»die ac nocfle,cû intérim fileat in toto orbe uera laus Dei,fitlp plane fupprelTusnbsp;uerushonor eius,quæprofecfïô nullis neeplocis,neep perfonisaddici polTunt.Proin-demendaciuellmultoiq}pudentilîiniûatcpnocentiffîmu,quod faaifici ac monachi

’ ia(flât,nempc^uac ipfi uiuût et agût,eire cultû Dei. Impollura enim ell,ac nihil nifi in fanæ nugÿ.Cultus Dei,laus Dei ell,quæ libera ell,nulli neep perfonæ neep loco addinbsp;óa,lt;ju^ quouiSjSC ubilibet,in menfa, in cubiculo,in infima,in fuprema «diü parte,

• • nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inagro

EPISTOLARVM et EVAN/

in agro,Ct nufcf?'no, acomni etia tcpore poteft 6^ deb* t D«^ facrificari.Sccus quicSt^ dicere fuerit aufus,mentir tam impudenter,^Papaipfe,uel Satâ.SéU o miferia.Quînbsp;poffitapudnos uere laus ÔC honor Dei,uerus ilk diuinus cultus haberi, qui ut bonanbsp;cius no fufcipimusjita necp ipfu amamusfQuî uero amaremus, qui ribtp ipfum ne^nbsp;bonaj cius cognofcimus/poftremo quomodo uel ipf3,uel ipfius bona agnolceremusnbsp;quibus nihil prædicat,Euangelio côtempto,et ab oculis atque manib. hoiÿinû femonbsp;tor* Vbi enim Euangelion latet, ibi impoffibik eft utDeus SgnofcaturTquare aequcnbsp;impoftibik, ut illic fit amor SC laus Dei,unus ÔC uerus cultus Dei, etiâfi omnes canto*nbsp;res unus cator,omnes facrifici unus facrificus,omnes monachi unus monachus,om^nbsp;nia templa unu templum,omnes campanæ una campana cffenft amp; breuitcr, fi totusnbsp;iikinfanus Dei cultus,qui in têplis,coikgtjs,coznobqs habe^ millies eftet multiplianbsp;catus,quid Deo aliud ftultitia et Bacchanalium ludi habeant f Proindehoc potifflnbsp;mS de ludæis Deus queritur Mich. * .quod fikre feciflent laudf (uamxum fimê ford •’nbsp;ter fiftulis,cymbalis,citharis,8C uoçjMjoarêjmi^i^rarent, id quod etnos admodSnbsp;fedulo damus opera. Sed uerus DS^uItuS^reomb. non fundat,neç^ legibus Si ftatunbsp;cis poteft moderari: ignorât quoœæquc magna ac paruafefta, ex folo ^uenit Euao»nbsp;gelio,id^ no paulo citius in famuio aliquo paftoris quàm in epifcopo. Hinc uides fi*nbsp;«nul,qui ueffit Dei cultû extinxerint,atlt;ç hodie extinguât. Nemotnim id çque facit utnbsp;Papa Gû fuis camelis,epifcopis,fàcrifîcis,monachis Si monachab. qui omniS maKimenbsp;diuinS cultû iadîant, uocari^ fe uolunt fpirituaks. Interim tamê prçtextu illius infaninbsp;cultus Dei, rapiût omnes femel Si facultates Si dignitates orbis, ui^êteslicêtiofiftîmenbsp;Si intêperantiflîmc. Si iaôant nihilominus,illo infano fuo diuino cultu,hominib.fcnbsp;ccelû poflè referare:Euangelion peilïtus tacêtes,imô perfequêtes ac damnâtes,ut iurenbsp;eosD. Petrus filiosmakditftionisappelkt.Porro diligenter animaduertendû eft,^dnbsp;Paulus ait, Vnanimes, uno ore glorificetis Deû,ôic. Id fit, cû unanimes fumus, agnonbsp;fcentes Si parcs nos elfe,Si paria in Chrifto bona fufcepiffe,ut nemo altjs uel pracfer*nbsp;re iè,aut peculiare aliquid deligere fibi occafioné habere putet. H^c uero ita côtingitrnbsp;Quicquid extra Chriftû eft,peccatû eft,ôi damnatû,omnes ex æqiîbtShrifto iHdigêt.-lam ubiad Chriftumpaternostra(ftoscouerterit,eundêbaptffinum,idemfaCTamen Pnbsp;tû,eandem fidem,eundem Chriftû, eundem fpiritum,idem Euangelion,ôi ut conclunbsp;nbsp;nbsp;•

dam,eundem Deum omnes pariter habcmus,nemo plus aut minus nbsp;alius, ut Man 4

na olim in deferto fingulis aequfliter obueniebat.Qui igit pares omnes fumus,Si pa* ria donata fînguli accipimus,quo iure unus fe prg alio fpiritualem,facerdotê, uel quicnbsp;quam aliud iadetfQuid præftantius quifquam habe«: poteft Chriftofat hune quili*nbsp;bet Chriftianus habet, ipiè^non minus uniusqjiàm alterius curam hahrt. Fieri po*nbsp;teft.utunusaltcro certius Si firmiusChriftumhahtat,nempe ^icertius aefirmiusnbsp;credideritôidikxerit:fedideo haudqua^ plusalio lftbet,Chriftus omnibusidem Sinbsp;æqualis eft.in tjs quae ad falutem funt neceffariatquawt utic^ propriè Chriftus dicitur.nbsp;Si eftnimirum generalis omnium ftruator, Quandoquidê igitur commune bonuntnbsp;cft tam infirmorû fide,quam robuftorû:tam corum qui morbis Iaborât,qu4m qui bene uaknt: debet profetftô nfHus altcrum fe minoris exiftimare,aut contcmnere,fed u*nbsp;nanimicorde fufcipere,unani8iemDeo laudêcant2ire,quæitaDeo Sihominibusnbsp;fbnet tanquam ex eodem ore,codem animo profetfta, utpote qui de codem Deû laiinbsp;dent,ac idem in corde Si ore habeant,nempe Chriftû: cuius beneficio ut omnia bonanbsp;accepiffê fe agnolcunt,ita pro ipfo uno gratias agendas Deo perpetuô norût. luxta idnbsp;quod Pfal.7i.prædi(ftum eft, Adorabunt de ipfo tota die. Si quis autem de fuis operi*nbsp;bus laudet, ut Pharifæus illæ, is os Si cor diuidit, neep ad cwimunionem fandorumnbsp;quoquo modo peruenit.id quod uidere cft apud fetftas Papifticas,in quibus nunquanbsp;de ChriftOjfed perpetuô de ipibrtim operibus laudem audias.Quod uerô glorificarcnbsp;lubet Deum Si patrem Domini noftri Icfu Chrifti, Si in Chrifto ipfo fiftendam lau*nbsp;dem non patit ,id quoiç haud oicitanter penficulandû eft, prækrtim hoc noftro iecu*»nbsp;lojtn quo cultus fândorûeô eue(ftu^^ft,ut fere in fàndis hgreamus,nc(^ ultro ad Denbsp;um enitamur.Inuenias, qui cotentus fit,q) credit propitiâ iè D.Barbara habere, e* •nbsp;amç folainuocat,quâtamenincertûcftDiuis anumeratâ eflè.Suntquib.fàtisfacîcnbsp;Contm culttt Chriftophorus,que comenta funt indubic impudêtiflïmis et iniàniflîmis figmêtis acnbsp;Diuorum.nbsp;nbsp;nbsp;cenlènda. At prope nullus ,eft qui no confumftiatâ fe habene et fantftij^tem et fœlici*

tatê putet,ficolatac inuocet Deiparâ uirginem,co^propitiâ fe habere ipfam aedif/ Vereor hic abominandâ iuxta irrcpcrc idololatriâ,dum in diuos fpê Qi. fitjiiciam ho*nbsp;mines coÂocant, quae in folum Deû erat collocâda; dum^ à Diqis expelt;ftât?^^expc

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^arc»

G E L I o R V H E N A R R A T I O N E S.

(flarc oportnit ab uno D|p.QiÄn fi mail praîtcrea nihil adcffec, hoc (atis abundccrar» ut fufpedum fdïtem habuifiemus ¦, iftum plus aequo fedulum SiC frequentemcultû di*nbsp;uorum,quod nullum uel uerbum in feriptura hroetur,necp exemplum quidem, quonbsp;is fidelibus quf at comendari.addcjquod plane pugnat etiam prcfcnti Pauli dodîrine,nbsp;ac fimilibus feripturæ locis,quibus ad Deum ufcp afeendere iubemurjOmnemcp in ipnbsp;fo fiducia^n figere,ac ab ipio expetflare omnia. Nam et Chriftus paffi'm in Euangelio,nbsp;lt;iosad patr?m fubducii^qui ad hoc etiam uenit,utper ipfum pattern adiremug.Adircnbsp;aût pattern, no eft pedibus Romam currercj neq^ alis cœlum aduolare^fed cordiali fi-ducia ipfo cófiderCjUt 4?pitio patte,id ^d ÔC nos orationis Dominieg initiû docet. quænbsp;fiducia, quanto magis augetur in corde, tâto propius accedis patte. lam hoc uel rationbsp;per experientiâ potelMeprehendcre,quocunc^ in corde fiducia in Deum firma eft,innbsp;eo concidere omnê fiduciam creaturarû,fiue diui fint in cœlis, fiuc a If) homines in ternbsp;’• ra.RurÄm,ubi fidueja in Deum labefacftatur,illic mox fubnafei reipe(flû,fiduciamcpnbsp;fanclorum. Hue pertinet quod Petrusj.Pet2.ait; Scitis quod redemptieftis,noncornbsp;ruptibili auro fiC argento, fed preoSîo ml^fflBTefu Chrifti,agni inculpât« ÔC immâ-culati, ut fides aefpesueftrafitinDeum. EtPaul.Ro.5.AcceffumhabemusadDc3nbsp;per lefum Ch riftum in fide. Non inficior quidem ?ffe,qui cultu diuorum ac D. Virginbsp;nis non abutuntuf^quan^ hoc rarumfi'tnihflominusquicquid hoc eftsxempli, perinbsp;cuIcMroniuntflum eft,ne(^ conuenit Ecclefiæ prædicari. Verum iuxtadotflrinam tuntnbsp;. Chriftijtum Apoftolorum,magisdocendihomines funt, utretfîà atep confidenterpa

amp; auxilium Dei inuocares. quæ res peruerfifrima,atc^ maxime impia foret. Vndc profetflo uerendum, orbem hodie plenum efle idololatria. Net^ mirum, fi permittacnbsp;Deusjhuiufmodi diuorum cultoribus auxilium fubinde 0^ miraculacontingere,ope*nbsp;ra uticß diaboli. Nam per hunc impfis,uitam,facultates dignitatesfæpèlargitur, idnbsp;quod aperte uidemus. non fecus ac fi princeps quif^per unum nebulonem alter/ donbsp;net uSftem, auftÄid quippiam doni. Ideo nihil miri, fi per dæmones aliquot imp/osnbsp;B fanetaut alia in re infelentius,^ ut naturale uideatur,iuuet, ut poftea id pro miraculonbsp;fanefiorum prædicatoresiacflitent.Iccirco nequa^ fidendum hacinreuel alijs,ut nonnbsp;exemplomultitudinis.ita necçmiraculis,quæ fieri uel mentiuntur,ud etiam uere præ*nbsp;dicantur,fed fola doeftrina Chrifti atq? ApoftolorunilProinde quemadmodum Chrinbsp;ftus comune omnium noftrum bonum eft,ut audiuimus,ita null/ quoep id bonS, nifinbsp;foli patri debemus tripuere, quo ipfegratiam fuam nobis abundantiffime impertijt,nbsp;noftra^ ad^e corda attrahere uolii^.ideo tota cum fiducia amare amp; laudare ipfum de*nbsp;bemus pro huiufm»di incompaiabilibus bonis, ut afuefcatcor noftrum ipfo folo ni*nbsp;ti,omnia bona tarn in uita in iÄorte,ab ipfo uno fi'bi polliceri,fed per Chriftû,Slt;^ ne-qua^ per feipfum. Datus eningt;deo nobis eft, ut per ipfum confidenter pattern adirénbsp;èc debeamus, Stf poflimus.ld quod ipfequoc^ loÿi. ö.dixit; Nemo uenitad pattern,nbsp;nifi per me. Vide modo,^ præpoftere religiofi, imo quam im pi) fint qui hærent in di*nbsp;uis. Chriftus namcß uerus Deus eft,ut fatis fit,fi quis ip^fidat nihilominusfubducitnbsp;continuo nos ad patrem,nimi«um ne quis fiduciæ fijæ fidem in humanitate fua,namnbsp;amp; homo eft,figat,amp;non fuperanshumanitatem,diuinitati ibli fecommittat, id quodnbsp;difeipuli eius ante paflionem faciebant.Oportet enim,ut Chriftum fecundum humanbsp;nitatemjUiam confiteamurjacramentum amp; opus Dei,per quern ad Deum peruenia*nbsp;muSjOmni fiducia quam fi'mpliciflïmè in ipfum collocata : diligentiflimecauentes, nenbsp;iuxta fiduciæ aliquam p^tem in matrem Chrifti,aut€liumqucmpiamfan(flumteponbsp;namus,ere(flo hoc paefio in corde noftro idolo.

Propterea fufcipite uos I'nuice, quemadmodu amp; Chriftus nos fufeepitin , gloriam Dei .)Propterea,inquit;,ppter que.^Duas cauflas paucis indicauit,ob quasnbsp;inuicê nos debemus fufciperc.Prior,qd ChriftiWn fcriptura nobis ,pponitexempluntnbsp;. huiuSjinquê fcilicet opprobria reciderût,Deo opprobrantiû; hoceft,noftra peccata.nbsp;nec cotempfit tarnen nos,neq5 abiecitaut c5fudit;fed fufeepit potius,ut ab illis nos re*nbsp;dimeret.,ppter quod dignû,pfe(fîô eft,ut idem ÔC nos faciamus ,pximis. Altera cauftanbsp;eftj^d hocexemplQ Deojionori eft, (çui indeglorificat. Quandoquidem enim ubiepnbsp;• Chriftus teftat,omnia feex uoluntate patris facerc,imô in hoc ueniffe, ut uoluntatentnbsp;patris adia;ipleat,extra dubium eft,et opprobria eum noftra ac peccata hac fola cauftanbsp;tulifl^, ^d ica pater uoluen't.unde aniraaduertimus, incoparabiliter bong acmiferi*.

EPISTOLARVM ET EVAN-

cordi fupcr nos uoluntate dominet, qui um'co QC dilfóifligio filio fuo noftra peccata Q atcp opprobria impofuerii ferenda, ne dânare nos ipforû caufTa opofteret» Vbi iamnbsp;hæcbenciiok Del uoluntas agnofcftuUicoriatneceffèeftamor crga Deum ex corde,nbsp;indecp laus,qua mifericordia ipfius celebret. Ex huius enim optimæ Äei erga nos uonbsp;luntatiscognitione cófcientiaexhilarat,lactacp ergaDeuin Hducia erigit.undefit,utânbsp;laude amp; glorificatione tam effufæ bonitatis Dieî ubi temperare nequeat. tjpc iam eftnbsp;quod Paulus dicit,Chrift3 nos fufccpiHe in gloria patris.uew enim pattîs gloria illigt;nbsp;ftramtjdum nos fufcepit,00 noftra in ie peccata tranftulit, ac deleuit. Quod exemplSnbsp;cum imitamur,id ^d ^fecfto dare opera fem per debemus,amp; proximoru peccata, one*nbsp;ra Sc infirmitatê in nos transferimus,ac portamus, ipfos uinbufcemendantes atcj innbsp;uantes: ubi hanc noftra bonitatê peccatores SiC infirmi fenfciinj^erigit cor eorum qua'nbsp;dam erga Deum alacritate,atqj dilelt;ftione,qua moti dicunt,Eugc bonus SC ^ipitiusnbsp;Deus,ac uerepater, q buiufmodi frugiacbenignSpopulum habet, tales^ftioscùm •nbsp;cxigit,tum facit,g peccatores nos miferosha^jua^iudicent,damnêt,autdeipiciât,nbsp;fed fufcipiant potius,ac iuuent: net^IWRndoiKuagant, fi noftra peccata att^ infirnbsp;mitâtes effentipibrû propriac, Quis Deö adeo ineffabiliter bonü non amaret, lauda*nbsp;rct,glorificaret,honore£p fömocdlferet, acipfi ex toto corde fideret in rebus omnibus fnbsp;Quam immenfic oporteat ipfumbonitatisefte, quipopulöhabft tanta fuauitate SCnbsp;benignitate praîditû f Hanc uide laude, ex nobis quatrit fibi Deus, dum uult u»no»nbsp;jnuice fufcipiamus,ÖC quift^ alterius caufltm,fuam putet. quo ftudio diletftionis efß-.nbsp;cadflïmèjSC g fide uacantad fidem alliciunt ; ÔC qui fide prasditi fui|j, in ea roborant,nbsp;Scd Ô infoelicitate, ubi in orbe hoc exemplum inueniasfNihil niß tyranni,imö iàtançnbsp;dominant pafli'm inter clericos,qui atud no didicerunt,^ excomunicarc,execrari,imnbsp;pellercjurgere : qui infirmes fuftiperet, SC ad meliora inftauraret,nemo uf^ apparet,

Dico uerojefum Chriftu miniftrumfàâû circuncifîonis propter uerita* tem Dei,ad confîrmandas promiflîones Dei,fadas patribi^s, Gentes autemnbsp;glorificare Deum pro mftèricordia.) Poftea^ hortationê fuatftApoftolufabIblnbsp;uit, qua hortatus eft, ut unufquifçp alterum fufeipiat in gloriâ Dei, fècundum exem*nbsp;plum Chrifti,nullum paffus diferimê eft inter ftnôos ÔC peccatores, in ter robuftos ÔCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

infirmos,inter pauperes SC diuites:quippequi eadem bona uniuerfi habeant in Chri* lt; fto,qui idem in eis cor,eundem #him5,idem os facit,ac omnia comunia,fiuc fpiritua*nbsp;lia ea fint,ftuc temporalia,quant31ibet etiam multa acmagna, côfirmat nue fortiflîmisnbsp;hæc feripturæ locis,quibus denuô oês difeordiæ caulftfc tollit, ftfeep uelut mediatorcnbsp;inter ludæos acgenres collocat,quafi ita eos alloqjjeret : Vos ludæi hautkjua^pote-ftis abqcere genres,ÔC damnare, etiâ fi more ueftro elt;ftre SC biberctió Ibleant : quippcnbsp;quac eundem habeant Chriftum,quemjuos habetis,* t id dare antea icriptura praedi-xit. Rurfum,necp uos genres poteftis cotemnere ludfcos, licet fuum icquant in edennbsp;do ÔC bibendo morê,eo quôd ÔC ipüquem habetis Chriftû, qui etiam in icripturis ip'nbsp;fis peculiariter promiffus eft, receperunt. Si ergo icriptura Chriftum comunem facit,nbsp;ÔC utrofep uos, tam genres qf^m ludaeos, fub ipib colligit, extra que nemo quic^ bo*nbsp;ni habet,ÔC in quo quilibetomnift habet, cur contendfre,indicate mutuó ac fcindercnbsp;uos libeat,0C no magis amice inuice fuicipere, quemadmodS uos Chriftus iufeepit î*nbsp;Nemo alio plus aut minus habet:quare ergo ^pter cibum, potG,ucftes,dies,loca,cæ*nbsp;rem onias, ÔC huiufmodi, inter uos c5tenderetis,ct in diuerfa fecareminirMaxime canbsp;res fint externç extra Chriftu,quæ^ nihil ad rem per fe faciant. Proinde permittite innbsp;his libertatc omnibus.fi quis am in fide infirmior eft,^ ut uéhac libertateaufit, huncnbsp;fufferte atep tolerate,donee euadatrobuftior, præièrtim cûob id nihil uobis decedat: ?nbsp;quippequi ChriftShabearis totuA,0Cintegru.Iamquo ÔC uerbaPauIiredeintelliga- *nbsp;musjiciendum eft more hunc Paulo e(re,ut ludaeam genre,circuncifionêuocet,conbsp;drcuncifieflent, hocep diferimineà reliquis populis iecretidinofeerent.Morem hue, •nbsp;per figna res denominâdi,ÔC aliae lin^uæ habet. Germani dient fua lingua,der fchley'nbsp;er vnd die zepff richten vil vngliicks an : hoc eft, pepla ac plicarura pilorS multa con; *nbsp;citant infortunia: fignificâtes per ca,quae pccularia funt mulieribus.ipias mulicres.Etnbsp;de monachis. Videquid no audeatcucullar'Defacrificis,Vteftauara rafiira.Ita équités calcariS ÔC ftapedu nomine fubinde fignificlnt, Ad eundem mod^ ÔC Paulus hienbsp;ludços à figno circuncifionê uocat,utgenres præputium. Gal. 2. Videbant comilTum *nbsp;mihiEuangelionergapraîputiu:hoccft,adgentes, qua? incircuncife praffwtium ha'nbsp;bebant : qvemadmodû Petro cömiiTum fuit in circuncifionê^ id eft ad ludaeo^. ÿ'c SC

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ephq^z. •

miflusjqucm iniTe expecHarecertopoterant. Genribusaüt nihil fuit promiffum, qua-o . .n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[

gratia ludæis promiffiis fiiit, atqp gentibus datus, nifi qd ludæi expedâdi eins luftam nabebant cauflarojcum ipfis promifTus eflet. Propterea ludæi Chrißö non fokim hanbsp;bent ex gratia promilïïonisjqd gratis ipfis fuerit promifliis, fed etiâ ex ueritate Dei, qnbsp;nonpotuit non præftare quod iam promiferat, quan^ ex gratia ôi. nulloprouocatusnbsp;tnerift) promififtÄ Gentes aût neqj gratiâ habebât promilkonis,neq; ueritatê,qua imnbsp;nulla promiffioe,ex nullo debito ueritatisjqua promiflîonêoportuifletimpleri,Chri^nbsp;ftum accepcrunt.Attamcn cûfcriptura teftet,amp;:àgentibus Chriftutn,quan(^ no pronbsp;miffum,non expeôatû,præter fpeni amp; opinionê fuéipiendum, oportuit fànè ÔC Icrûnbsp;pturamhanc impleri.Quo pado neutri præalteris aliquidhabent * idem enim Chri-ftus^qui ludæis donMus eft,,|*pter Dei ipfîs faCtam promiffîonê ac ueritatê, gentibusnbsp;donatus eIVx infperata mifèricor^a. Vtruncp fcriptura pariter teftatjillis promittennbsp;do,de his uerô uaticinando.qu«re nihil eft, cur nofummainter utroic^ uniras ÔC comnbsp;munio obferuet,ac perfeueret,Âim eundem utricp Chriftû pariter habeâtjCuius gratia fufcipere le mutuô iure opti®io debent, ut participes tanti 5gt;C communisboni. Negt;nbsp;qua^ igitur ludæi contemnere genres ulla ratioge poterunt, cum fcriptura teftet easnbsp;pro mifericordia Dcum glorificaturas.quis enim côtemnat qui Dei mifericordiâ congt;nbsp;lècuti funt,pro^ea Deum glorificant:quê haud poflcn^pro ea glorificare,fi no effentnbsp;cam adepti f Rurfum non eft êtiS ut genres defpiciag t Iudæos,quippe quib.Chriftusnbsp;ut promiffus fuit,ita farftus eft minifter ac prædicator,quo Dcum ueracê amp; firmâ eiusnbsp;promiffionêagnofteremus.Hæcfibiuoluntiftauerba Pauli : Dico uero lefum Chrinbsp;ftumminiftrû faclum drcuncifionis, propter ueritatê Dei, ad confirmandaspromiffnbsp;ftones Dei. Quafi dicatjHon eft ut quifi^ ludæos uiles habeat, fed funt fulcipiendi manbsp;gis,quos fcilicet Chriftu^ufcepit,tanti apud DeumÂcftos, ut ipfis pecuîiariter hunenbsp;niiniftr5,praîdicatorem ôd Apoftolûpromiferit,exhibuerit, donarit. Nec genres quPnbsp;demquif^contemnendiullam rationê habeat, qiÂbus tametfi'eaquæ ludæis no fintnbsp;promiffa, nihilominus tarnen glorificant Sgt;i ipfæ Deû pro miièricordia, quâ citra pro*

• • miflïonem ac infperato adeptæ funt. Qiiis enim contemnat,ôô non potius fufeipiat,nbsp;quos non côtempfi't,ièd fufeepit Deus f Proindfe quemadmodû Chriftus utrifc^,tamnbsp;gentibus ludæis,comunis fatftus eft,quan^ alia amp; alia ratione : ita Ôd nos comunesnbsp;eflè inuicem addecet,ut unufquifqj alterum fufeipiat, quæ^ alter» accidunt,fibi acci-dereducat,onera ipfi'us porter, actoleretinft'rmitatem.ld^ citra omnêalicuiusexter*nbsp;næ perfonæ reipe^um,Que nominisj fiue ftatus,aut quicquid taie queat interuenire»

Quemadmodumferip turn eft : Celebrabo te in gentibus,8c nornini tuo Enumérât nunc aliquotferipturæ locos, quibus prædiêîum eß:, Gentes

• • ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D 2 pro

EPïSTOLARVM ET E V A N/ promifcrîcordiaDcumglorificaturas, quorumpn'miîshabetur 17.Pfal.8i 107,didusnbsp;uero eft in perfona ChrilîijUt Pfalmus utertp fatis indicat. Qyam fcrfpturâ quando-quidem impleri oportuir, necefîe fuiTut inter genres Chriftus effet, non corpore qui.»nbsp;dem,nam inde nuUa uera Dei glorificatio oricurffed fpiritu, quo uere Deum patrê innbsp;gentibus prædicauit,nominicp eius Pfaîmum cecinit.Euincitur itaque hocioco,gen»nbsp;tes credituras in Chriftum, eumcp habituras.quae magna utirp erga ipibseîÿititmiiè-ricordia.attamê n’hihpfis fuit promiffum,fed uaticinatum tantum decis* quid apud»nbsp;cas effet futurum. Verus nimirum Dei cultus,qui aliud no eft, quàm laudare ipfum,nbsp;acpfallerenominieius, quodubicgfcripturateftatur. lam laus ôicelebratio quideflnbsp;aliud,quàm memoria 8i agnitio acceptorum beneficiorum, undt tam Hebræum hicnbsp;uerbunij^quo ufus Apoiiolus eft, idemibnat, quod confitelyr : hoceft,agnofcam,nbsp;ôi gratias laudê^ tibi canrabo,omnib. pratdicans, ^d ifta abs te beneficia acceperim,nbsp;ËtrurfumaitjLæramim'gentescupopuloei'usO Hune locum fuStptS ex ’nbsp;Deut,3t.putant,ubi Moles ait : Lauchjj^enjjj^qp|jl3eius,quan(^ exHebr^oleginbsp;poflît,Exultate genres cum eo:ut fuoaudi^s,populo eius.Et hoefenfu hune locum etnbsp;tatum ab Apoftolo exiftimo.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utcuntp legas,id certS eft,neminêuel laudare po*

puis Deijuelcum eoexuîtare pofte, qui non particeps fit bonorO dus, cundem^ ha* beat Deum.Quorum qui expers eft, is hoftis eft populo Dei, male dielt ac perfequitnbsp;eum. luxta illud Gen, 12. ubi Deus Abrahæ inquit : Benedicam benedicentibus^ibùnbsp;8i maledicâ maledicentibus tibi.Ex hoc Io#o patère uides ,diuinæ bencdiôionis effè •nbsp;par£ictpes,q popuîS Dei benedicût.quare 8i ex hoc l«co couincitjQirifto gêtes accefnbsp;iurâs.Etitcrû:Laudate Dominûoês gentes,ôi fuperlaudate ipfum oês populi. Ver*nbsp;fuseft Pfal.iKî.qui utloquit de uero Sei cuitu, ira côcludit genres populo Deiaccen*nbsp;fendas, quem nimirS nemo colit, hoceft laudat ôi ueneratur, quam ipfîuspopulus.nbsp;Rurfiis Ifaias ait : En'tradix leftTe^Si confurgens ad gubernandas genres,nbsp;in ipfijnigentes fperabunt.) Locus hic ex Ifaia fumptus eft capitui.quicxHc*nbsp;bræo ira iegitur : Et erit in die il to, radix Ieffe,quae ftat in fignum pîçftîorum : ^fumnbsp;genres requirenr,8^ requies eius erit gloria.Porrô lèntentia huiuftloci aperta eft,nem»nbsp;pe genres quoep Chriftum habituras, ipfi^ fore fubditas. VerS Paulus nonnihit uer*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ba uariar, fecutus ucteres ilîos ac célébrés interprétés,qui facra Biblia olim in Grpeum uerteruntjin fenfu tame nih il elbliuerfi. Radix ugro leffe hie nequa^ Intelligi debet,nbsp;quemadmodum uulgo pingitur, prodire fctlicet arboré ex leffe patris Dauidis, mul*nbsp;tis expanfam ram is. quo fenfii 8^ illud de D.uirginecagunt : G#rminauit radix Içffcrnbsp;Exortus enim hie fenfus eft ui faefta uerbis prophejicis,8lt;; minime naturaljs. Chriftusnbsp;fiquidem ipfe,ac nemo alius radix ilia eft:quod apertiadmodum «nincunt lèquentiânbsp;Ifaiæ uerba, Qi. in ipfum gentes fperabunt,utiqp radiÄm illam quae ftat adgubeman*nbsp;das gentes,ô(îc. Quæ plane naturaii radici aut uirgin^ Deiparæ adaptari nequeunt..nbsp;Chriftus aSt ideo radix dicit, quod ex leffe per Dauidem progenitus fuit, in quo etianbsp;corporalis ea profapia fine accepit.Per paffionêcius,uelut abietfta radix in terram de*nbsp;fofla,mûdo extitit incognitqi^ fed mox ex ipfo, uelut ex radice, arbor ampliffimis ra*nbsp;mis43dtjt,fan(ftaEccIeua,quæp2umtjerfumorbê fpa^fa eft. fie pin^enda erat hate ranbsp;dix leffe,ut Chriftipaflîo ac frudfus eius uiftrent in ea expreffa. Quod aut Paulus air»nbsp;Et confurges ad gubernandas gentes: idem c3 eo eft quod in Hebrteo legitur,Stat innbsp;fignum populorû.declarat enim per hoc,regn3 Chrifti fpiritualeeffe. Per Euangelionbsp;enim eretftus in fignum eft in uniuerfb orbe, quod fpedandum, Qi. in quo figenda fi*nbsp;des eft. Corpore ipfum nemo iHdetin: figno tant5,id eft irŒuangeliô confpicit, pernbsp;quod etiâ gentes,ôd ncqua^ praefentia corporaligubernat. lllud quot^ quod Paulusnbsp;ait, Et in ipfiim gentes fperabfit, baud diuerfum eft ab eo ^d Hebræus textus habet : *nbsp;Et gentes ipfum requirent. Hoc enim aliud non eft,^ gen tes folum ipfum fpeeftabSt,nbsp;ab eoep uno pcndebunt,omni fiducia acfpe in ipfum collocata:nihil aliud iam præter •nbsp;ipfumrequirentes,nihii omnino cup»entes,Porrô id quod moxfequit in latinis codinbsp;cibus,Et ftpulchru eius erit gloriofum: no eft probe ab Hieronymo uerfum,qui Pro*nbsp;phetam putauit, dehonorifico Chrifti fepulchro uoluiffe hie uaticinari : cum iple po*nbsp;tius uolueritprædicererequiê Chrifti,hoceft morte foregloriofam,ô^ nequaeÇ talemnbsp;qualis eft reliquorO hominum: qui cum in uita gloria fua fruant,a morte ubi uita funznbsp;di quieucrint,nihil gloriæ uel habcnt,uel fentiunt. Nam haecradix lefS turn primum •nbsp;gloria ueram adepta eft,ubi morte iam uidebat extinda. A' morte enim C^p-iftus ex*nbsp;Status fuit in ueram uitam?potentiam,gloriam,maieftatem, pofitus in fignûüôQprin'

cipcm gentium,imô Do^inuA unjuerforum,euelt;flus ad dexteram patris.

Deus aût f^éil'mpîeat uos omni gaudio^ pace^ per hoc qd credi'tis, uta^ bundetisin fpe,peruirtutemfàndifpiritus.) Epiftolamorarioneadmodum innbsp;figni concluait, precatur Romanis gaudtj ac pacis plenitudinem, dicens, Deus fpei:nbsp;hoceft,qui folus folidam fpem per Chriftum amp; in Chhfto largitur.Id quomodo connbsp;tingat, iwp^à dic^îû eft, nimirû à cognitione diuinæ erga nos bcneuolen(iæ,qua Chri*nbsp;*ftum Hlium fuum Deffs tradidit, utnoftra peccata portaret, quod SC nos mutuô fa^nbsp;cere oportet. Quanto enim penitius ifta beneuolentia cognofcitur,tanto magis robo*nbsp;rantur fides,fpeSjCharitas.Quarehæc côtinuôprædicandaeft,femper dehacaudien-dum Sc cogitandum.nei^ enim per aliud,unum Euangelion, certa in De3 fi'ducia,nbsp;fpes ÔC confolationaièunt SCfirmantur.unde iententia Pauli hæc eft : Deus qui fpemnbsp;in uobi^ignitper Euangelion,fuo uobisfauore afpiret,ut Euangelion fuS ÔC dignenbsp;uerfetis,SC firmiter credatis,unde cognofcere Chriftum poffîtis penitiffîmè, quo uerenbsp;ac folide laeta ueftra confcientia^redd? «er^ojKÄ^jy rituali gaudio de comupi tanto bo-no perfufa,mox SC inter uos mirifica pax SC concordia coalefcet.Hocuero gaudium ilnbsp;lud Scilla pax eft,non quomodo mundusdat,qu^ uidere SC fentireliceat, iedquamnbsp;folum oporteat erbere.quandoquidemnec^eumuidetis,aut fentitis,quibonum uc'nbsp;ftrum eft, unde illud gaudij SC pacis uobis obtingit. In mundo prefluram et tribulati-onefn habebitis:at ubi Chriftü didiceritis, eundem SC pariter omnibus fèfe dedidiflè»nbsp;' facile pacem inter uos obtinebitis: quippequib. nihil erit 3 quod unusalteriinuideat,nbsp;cuntftis æquè opmlentis.Ätcp Ifoc demum paóo gaudio SC pace perfidem implemur»nbsp;Hincilico ftquit abundantia fpei : hoceft, utperpetuofpes fumatincrementu. mirenbsp;enim tribulationibus SC periecutiönibus promouetur. Nam non ita augetur ipes, utnbsp;aduerfaremoueauquæ quanto in fide promoueris,tanto magis incrudefeunt,quo ni*nbsp;tnirum fpes noftra minime propria, fed fola fanefîi fpiritus uirtutenitatur.Hæcitanonbsp;his opitulatur, ac ipem corroborat,ut mundi moleftias neep fugiamus, net^ formide*nbsp;musxonftantes n^bis in mortem ufcp,uilt;ftorcs malorum omniü,ut ea fugerea nobisnbsp;oporæat,ac plari^euane feere. Et hæc ilia fpes eft,non humana infirraitate, fed uirtutenbsp;fandi fpiritus fubnixa,quæ per Euangelion augefeit SCconfirmatur.Per patientiamnbsp;erfim Sc confolationem feripturarum fpem habemus.Nam ubi abeft Euangelion, il-hc nec^ adefle poteft ulla fpes aut confolatio, pax, fides, gaudium, diledio, Chriftus,nbsp;Deus,aut quiequam boni. Id quod luce clarius uideftus,in ter miferrimo, fpiritu ua*nbsp;cuo,non fpirituali,fed uerecarnali raforum ftatu,quibusnemo plusorat, SCmiflis fa*nbsp;crificandisoccupatidî-eftjSC à^ullistarnen uera fidesSCfjieslongius abeft. Ä quibusnbsp;nos Deus lflei,patientiæ SC confoUtionis, quem prorfusignorant, quia Euangelionnbsp;ignorant,clementft- cuftodiat:.^men»

1 N D O*M INICA SECVNDA Aduentus,Luc^ 21,

Igna erunt in fole 8c luna ÔC aftris, amp;Són terra prefïura gentium, præ confternaflone, perftrepente »lari SC flutftibus, hominibusnbsp;tabefeentibus præ timoré, 8C expeclatione eoru quæorbi fuper*nbsp;uenient, Virtutes enim ccelorum mouebuntur« Ettuncuidebutnbsp;filium hominis uenientem in nube,cum uirtute 8C gloriamulta. Incipient^nbsp;bus uero his fieri, fuffiicite, ÔC capita ueftra attÄlite, quia appropinquat re*nbsp;demptio ueftra. Et dixit eis parabolam. Videtisficum 8C cundas arbores,nbsp;cum protrudunt gemmas,indicio ab eis fumpto,cognofcitis inftare æftatêgt;nbsp;, Sic 8c uos,quando hæc fieri uideritis,fcitote inftare regnum Dei. Amen di-co uobis, hæc generatio nequaquam tranfibit, donee omnia fiant. Ccelumnbsp;amp; terra tranfibunt,mei uero fermones non tranfibunt.

QVohæcnobis leCîiodarafiat,primum omnium fciendum,figna ifta quæDns A' paueißi prædixit, quantumiibet magna^SC multa,futura 8C implenda efle,utnemo, aut inb fîgnlt;tnbsp;. plane perpau«, ea fint agnituri,ac pro iftis fignis habituri.Hæc duo nancp, utiuxta à hominidnbsp;Chrifto SC Apoftolis prædicfiafunt,ita iuxta fierineceflèeft,nêpe,utetmagnaacmulnbsp;tafign^ftidant,SCutextremusdiesnihiIominusita inexpetftatus orbi fuperueniat,

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; D 2 ut à

EPISTOLARVM ET EVAN/

Ut à fut conditiottc nun^ eius fecurior fuent,^ ilia eadem h^a, qua in fufguns more q irradiabmVidebûtquidem figna,açfîmulaudientillaâChrifto prædl'âaeflè.atquanbsp;funt percuffî caecitate, non modo nimam habebunt bis Hdcm,ucrumctiam fubfannanbsp;bunt horum admonentes, ac præ nimia fecun'tate, rtdendo di'cent : O' infanos,nosnbsp;fcilicet in ilium ufcp diem uiuemus C Quàm ftulte mericulofieftis,quin eadem rationsnbsp;ÔC cafurum cœlum expauefcitis f Nihilominus aliquot efleoportet, quos d jps hic oc-cupabitjSC potiflîmum eos qui nihil minus expecîant,quod «erba turn Chrifti, tunwnbsp;Apoftolorum,quibus fupinamhanc fecuritatem atcp focordiam prædixeruntjadmonbsp;dum a perte teftantur,quæexpendemus.Chriftus moxatcjppræditfîorum admonuit,nbsp;hoc loco ait : Videte ne corda ueftra grauentur crapula dC ebrietaft, curisep praefèntisnbsp;uitæjCt fubitô irruat luper uos dies iîle, qui ut laqueus fupcrueiÿurus eft omnibus hanbsp;bitantibus uniuerlàm terram. Exhis uerbis an non patet,homines fecureadeô de-dituros fe comeffationibus amp; compotationibus,alqscp negotijs.huius uitæ, fft his pla •*nbsp;nêimmerfijde diehoene cogitaturi quidem fmtj haletantes interim, atep deliciantesnbsp;undicp terrarum,procul omni drei flnuTnondico metu, led uel ulla fulpicione.Namnbsp;nifi magna hominu foret fecurita^ quî poflèt ille dies fubitô ac inopinantibus fuper/nbsp;iienire r' Chriftus enim prædixit, uelut laqueum uenturum, quo auiculæ dC feras tumnbsp;potiflimècapiuntur,quando iple focuriffîmè utdîum fuum quæn'Ant.Quo nimirumnbsp;îatis clare fignificauit, mortales fub ilium diem in fummis delictj s ac uoluptatibus ubnbsp;ôîurosjfimul intentiiïimos rebus ièculi,æclfficandis ædibus,plantandis agn's, amp; con-.nbsp;gerendis opibus,maiore multo quàm un^ antea, cùm arte, turn diegentia : ac quumnbsp;nihil dubitauerint, diem Domini adhuc plus mille annis abefle, ilico ôô in momentanbsp;ftaturos ante tremendum Dei tribuiftl. Eadem fibi uolunt ôi. quæ Lucuy* Dominusnbsp;dixit : Vt fulgur de cœlo, omnia quæ fub cœlo funt, fubitô perluftrat, ita futurus eftnbsp;filius hominis in die fuo.quo profeôîô ea diei huius fubitatio fi'gnificatur,ut uix queatnbsp;alia ratione maior exprimi,Sequitur autem ibidem : Quemadmodum accidit tempo/nbsp;re Noe,ita uiu ueniet amp; fub diem filtj hominisgt; Edebant,bibebât, ducebant uxores,nbsp;Ôdnubebantufepad diem quo Noê fein arcam recepit,tum uenit «ftuium,ô(?^erdi/nbsp;dituniuerfos.Etfimiliterficutin diebusLoth accidit.EdebanrtCbibebant,emebant Dnbsp;Si uendebant,plantabantôd ædificabant: quo autem die Loth Sódomis egrediebat,nbsp;nbsp;nbsp;•

pluit igné ÔCfulphur de ccelo,ac perdidit uniuerfos.Eodem modo feres habebit,quo / die filius hominis manifeftabitgt;-. His itaep uerbis aperte adeô fignificatur, fub iliumnbsp;diê homines fumma fecuritate uilt;fiuros,feculi rebus profundiffimè immerfos,ut nonnbsp;poffit apertius. Atquifimul extra dubium eft,Chrifl»(m ilia figna haudqua^ prædinbsp;xiffe,utea nemo,ubi acciderint, animaduerteretg,ut agnofoeret : quan^aucos fore,nbsp;ex præmifljs Chrifti uerbis fan's docemur. ficut amp; tcÂipore No'é ac Loth aliqui fuerûtnbsp;licet perpauci,qui imminentem ultionem Dei non l^norarunt, Nifi enim aliquibusnbsp;ifta Cigna innotefccrent.fruftra præmonuiffeqdicen»: Cum hæc fieri uideritis, feito/nbsp;te diem ilium inftare. Etrurfum : 'J'uncattollite capita ueftra, quia appropinquat re/nbsp;demptio ueftra.Quareindubie horum tempore fignorum aliquos ciTe oportet,qui etnbsp;ligna fint agnituri,ôd ut Ddfcuinus monet,capita fua elaturi, redemptionê fuam expenbsp;lt;ftantes:tametfi quis ille dies fit,^rtô feire nequeant.Ea ^pter nobis haud ita fecure uinbsp;uendum eft,lèd omnino diligenter animaduertendû,fi forte ilia ligna nue edant,edi/nbsp;ta fint, aut porrô fint edenda.Equidem côpellere neminê uolo,ut mihi fidem habeat:nbsp;atrurfum lèntentiâmeaminhacrenulli cedam, nimirudiem nouiflîmû haud proculnbsp;abefle. in quam lèntentiâ,me eadem ilia à Chrifto prædiôa figna pertrahunt. Nam lînbsp;quis cuncftashiftoriaseuoluat^iaudqua^ à Chrifto nato Ijfiilelcculû ei §d proximisnbsp;centenis annisfuit, inueniet,expenfi's fimul rebus omnibus, Tantopere enim nun^,nbsp;tamcp paflîm,tanto^ precio ædiAratû Si. plantatum legimus. Nun^ lautitqs tam ua/ ƒnbsp;rtjsjtam^ preciofis adeô uulgô homines ftuduerût.Luxus aut ueftium eô excreuit,u£nbsp;amplius excrefeere eum,prorfus exiftat impoffibile. Porrô mercatoru qui totû orbem.nbsp;circumeunt,ô^ fimul uorant,fimilesflrtes ac ftudia, quis uel à condito orbe legit t'Adnbsp;hæc nullæ artes ^pemodum,no exaôîiores euaferunt, cp un^ fuerint: ut nemo queat ••nbsp;dubitare,ad fummu eas proxime accefîîflè. Pi(ftoria,fculptoria,Slt; ars Phrygia, à ChHnbsp;ßi natiuitate,nun^ fubtiliores.Denicp ea nunc emergunt ingénia, quæ nihil no erii/nbsp;unt.’ut adoleftentê hodie inuenias,plus minu»annos natû piginti, qui plus eruditio/nbsp;nis habeat,«^ paulo ante hoc feculum uiginti doôîores. Linguæ prodÂint quoque,Sf

GELIORVM ENARRATION ES.

figendam ac fouendâ pertinent,ucl ut Chn'ftus uocatjcuras huius «itae, qualfa funte* dere,biberc,æAncare,pîîntare,emere3uendere, uxoremaciiberoshabere amp;alere, eonbsp;peruenifTe^ut quiuîs uideat,id quodet paflîm dftuntjuo poffè ultra prouchi,ftudiacpnbsp;irtahutusfeciHi côctdereoportere (eô excreucrût)autaham acdpereimmutationem.nbsp;lam aût ûa res mundi habetjUt ui'x etiâ cogitari poffit, quomodo comode immutent,nbsp;aut conddant. Nihilominus ilîucefcit lux quaedâ,ac dies aliquis, quifquis is fit,exorit,nbsp;/ecus efle riC poteft.Nyn in rebus temporartjsjquib.corpus fouctur,prudentiç,indunbsp;ftriæ ÔC eruditionis tantû, in Repub. Chriftianoru, nun^’fuit : taceo noua illa inuennbsp;ta 3 ut eft ars chalcographica, ufus bombardarum,ac alia innumera,tam in rebus bellinbsp;cis ahjs.Sed et nan folum in profanis,uerumetiâ in fpiritualibusjomnia ad fummunbsp;peruenerunt : plus e^orum,peccatorû,acmendaciorum nun^àconditoorbe uifumnbsp;eft. Euangelionnan^ Conftantiæ non tam impie, quam impudenter damnatûeft,nbsp;’•nbsp;nbsp;nbsp;Pap^perniciofa figmenta pro legibus recepta. quibus deglubitis omnibus, etiam

orbis exhaufta medulla eft.Cottidie plus centies milites Miflâ undiqp tcrraru offertur, cui fceleri ntillum poteft confetti. In'tÄ'm pdFWRfeftïonê illam auricularê, per totnbsp;cramenta,indulgentias3ÔÔ præcepta Ecclefiaftica,innumeræ animarû myriades ad innbsp;ferosimpelluntur : ut non ab re quis exiftimare peffit,Deum dæmoni mundum relLnbsp;gnaffè. Vt fèmel Éicam, fieri nequaq^ poteft3Utmendacia impudentior.a,errores ma*nbsp;gis ^erniciofi,horribilior cçcitas,blafphemia obftinatior, uctura fint, atc^ pridem pernbsp;. Epiicopos,ccenobia3et Academias inuet^ orbi uidemus:ut tandem bis mortuus ille

AriftotcleSjUnusdocftoracgubernatoreuaferitReip, Chriftianæ, Papainea Chrifti agente uicariSjiiyquod homo ille peccati nimis uere iatftat. OpprelTa enim Chrifti co*nbsp;gnitione, hoceft,ipic» in multorû cordibus extincfto,locû eius inuafit, quem couenienbsp;bat non Chrifti, fed fatanæ fêdem occupare. Taceo hic crafta ilia flagitia,libidines,cænbsp;des,perfidiam,auaritiam, ac fimilia, quæ eô creuerunt, ut nullus horû uel pudor,uelnbsp;metusreliquus fit.Libido naturæ ufum tranlgreiîà eft,neqp ullum hominû genus æ-què ac fpiritualiu,qui fe uocant,cû nihil nifi caro fint, amp; omniû ipiritu maxime uacui,nbsp;abfoi^fit. Proiqiïamp;quicquid fit de alijs fignis,de hoc certus fum,quod Dns prædixit,nbsp;ß fub diem fuûhomiiwe fecurè QCimpudenter comeffaturos,côpotaturos,çdificaturos,nbsp;plantaturos,empturos,uendituros, ac nupttjs opera impenfuros, totos^ feculi curisnbsp;immergendos.Nam proximis cetitûannis plus hæc, ^un^antea, uiguerût.Nec minbsp;nuscertûmihi fignum eft,§d Matthaci uigefimo qult;to dehoi renda ilia abominatio*nbsp;ne,Ântichrifto prædixinnempe fub ipfius imperio3extremâ cæcitatem,errores perni*nbsp;ciofiflîmosjfummaq^icelera qjbtentura.Quac omnia fub Papæregno, fwmma cû im-pudentiaactyrannide deploratiflîmè uigent. Quod fignum profcifiôpræ caeteris menbsp;côpellitjUtfirmite,ÿ:redâ Chrifljf haud diu moraturS. Maiora QCatrociora enim funcnbsp;ifta fcelera,amp;magis horrendæ ifteblafphemiç,^ ut cœlumea diutius fuftineat afpiccnbsp;re: prouocant diem Dni,diuinÿcp ultioni infultant,ut fieri haud poflît, quin breui fitnbsp;ipfis uelutlaqueus iuperuêturus.Si folusefletluxusatcplibido,utantediluuium: autnbsp;externa peccata,ut Sodomis:non ita inducerê animum meû ad credendu,diem iliumnbsp;propterea imminere. Sed cum cultû Dei, uerbû Dei, i^ramenta Dei,filtos Dei,imônbsp;quicquid Deleft, euertant, p4fundent,damnêt SC biaisement, diabolumcp in loc3nbsp;eius coftituant,procp ipiô colant amp; adorent,ac huiiTs mendacia pro uerbis Dei uenc*nbsp;rentur,certomihiperfuafi,finêhuictam deploratæmalitiæ citius omniû opinioneafnbsp;futurû : Amen, Craflam ac profundam iftam hominû iècuritatê fub diem Dni3Ô^nbsp;Apoftoli prædixerunt.Paul. i.Thef.y.ait : Dies Dni ut fur in notfîe ueniet.cû dicent,nbsp;Tranquillitas eft, nihil ÿjiminetpcriculi : repentinu^os interitus obruet. lamnullinbsp;ignotumeft,furem turn uenire,quando eius maxime iècuri hominesfunt.Et2.Pet.5,nbsp;ac dicent ; Vbi eft promifllo,ubi aduentus eius t:“ Poftquam patres mortui funt, cûtftanbsp;, manent ut ab initio. Sed dies Dni uti fur ueniet,in quo cœli magno cum fragore trannbsp;fibunt,6rc. Qui putas funt,quiiuxta propria d*fideria ambulant,nifi Papi{tç,qui nenbsp;que homines uerentur, necp Deum,fed omnibus præualent, ut prorfus pro fua libi*nbsp;dine uiuuntfllli funt qui dicunt: Vbi eft aduentus eius, putas diem nouiifimûinftanbsp;re O' ridiculû,manebût omnia adhucaliquandiu,uterant. Eundêanimû Sgt;C pari cainbsp;citate percuftû legimus fuiffe olim Hierofolymitanis,q uifis muîtis fignis, perfuaderinbsp;• tnhaudpotuft-e,eaipforûexcidiO portêdere,donecinopinatisillud fupueniret, Imô

EPIST01AR.VM ET E V A N-

Quidßgnü Signa erunt in foie*) Signum in foie eft,quodamittat fplendorê ftium:quodcre bronôlumuidimus. ItaenimMatth.z4.prædicitur, Solamittetfplendoremfuum..nbsp;Hicnulli temerepræiudicabojfed meam libéré fententiam explicabo. Sunt^ui putâtnbsp;Iblemobfcurandum, ut pofthacnihillucis fitdaturus: ^dfalÂm puto, eoquod dien»nbsp;SCnodîemdurareoporteatad Hnem ufqj. cum Dominus promiferit, quamdiu terranbsp;fteterit, non defuturas fementem ôi. meftèm ,frigus ÔC æftum,æftatem ÔC hyemem,nonbsp;^em amp; diem.Quare hoc figni ita accidereoportebui nihilominift perfeuerentdiesetnbsp;nox,præcedat autem diem nouiflîmu.unde fan's patet, iftud fi^is fignum haud aliud

lis,ac crebriores quàm(ut equidem crediderim) unquam antea,nec tarnen ufcp tacen-te Deo aliquod infigne incommo3um infècutu eft:quae fuit caufla, ut cœperint pror* fus negligi, nullacp haberi animaduerfione dignæ» Huic uecordi^ frigidam fiiftùde-f unt Aftrologi, qui eas naturae curfui tribuerunt,quod quidem haud falfo dixefunt,nbsp;quo cum. icgt;cordia,tum iêcuritas carnaliui#iftorum hominum auefta amp; cofirmatæeft^.nbsp;Ât nihilominus pergit Deus in fuo opéré,nobis fècure ftertentibus^SC quantumlibetnbsp;l'tanaturæ curfus ferat,amp; reuolutio cceli exigat, ut iftæ folis defediones fubinde acci-dantjfunt tarnen ièmper diuinæ fimiül iræ indicia, necç non afiqua calamitas eas iniè*nbsp;quetur. An ideo quodhuiufmocÜ defediones ÔC antea acciderunt, oportebit Deumnbsp;alium foleiti,aliamcplunam amp; ftellas condere,aut alia certè in eis fîgna dare f Quin dinbsp;cimus,ab initio cœli curfum ita inftitutS,ut crebris fub finem mundi eclipfibus, diemnbsp;Domini portendat f Nam amp; ethnici feribunt, quem uocant Conj^etê,naturalem efîènbsp;impreftïonem:at nihilominus,nullam edi q dem fcribunt,quî non tÂifum aliqdbd in-commodum imminere fignificet. Sed noftri,illi cæci di ices, Ariflbtelem, qui de cœle- Dnbsp;ftibus impreflîonibus peculiarem librum fcripfit,uniuerfas naturae tribuens, (êquunnbsp;tur, ftultiftultum : necanimaduertûtjfimul naturalt eas poflènaturæduduaccidere, /nbsp;ôi nihilominus figna elfe diuinÂis inftituta, utmortalibus imminente Dci ultionemnbsp;portendât. Ita quemadmodum idem eorum deus Ariftoteles dixit, uno abfurdo ad^nbsp;miifojplura fequuturn'ta ipfo infano Ethnicojin dodorem rect^to unico, totus orbisnbsp;infants ac bis ftipitibus magifterculis repletus eft iqui cum naturæ fcienaiam iadent,nbsp;duicquii ejus aequè ac diuinæ ret ignari,efFeccrunt ut et reliqufhomines,ccünmunictiam iènfunbsp;incœlo in- deftituerentur.Verum,quifquiscumcæcisiftisftipifllbusnoîisperire, perfuadeastPnbsp;foîëî, ircitn bi, quicqd infolens tn cœlo uideris accidere, per id Beu indubie iram fuâ fignificare.

Et in ftellis.) Hoc fignum id eft,quod Chriftus Matth.24.clarius dicit, ftellas ca* furas de cœlo: quod cottidie ferè uidemus accidere, amp; h aud fcio fi antea tapt frequens,nbsp;fuerit. Ariftoteles Academiarum gftjfaywjz©quot;, adferit res efle naturales amp; nihili. at nosnbsp;qui feimus Euangelion uerbum Domini Qi. diuinam fapientiam efle,miflb Ariftotcx ••nbsp;Ie,finemus cafum ftellarum nouiflimi diet' fignum effe,ut Qi folis ac lune defediones.nbsp;neep enim nos fallere poterunt literæ Euangelicæ,quæ figna elfe teftantur.Et cum erenbsp;brioramulto antea un^ ea acciderint,necp ut fomper fere foiltS fuit, aliqua infignisnbsp;calamitas ilia fecuta fit,certe caulTam habes, ut figna illaaduentus Chrffti gloriofi efle-credas,quç iânè, ut diem Dni magnû magnifiée portendût,tanto iuxta pluj^ ac crebrinbsp;ora accidtént, Perpauci quidê ea animaduertût, fed id iuxta à Chrifto ita fore pr^^didu

dt,ut fecult homines peijpde alia figna, atq^ Hebraci ahum Chriftum expeâent.

Etin terraßreßura gentium, præ conf^rnatione,) Nonefthocacdpien-dum,quafi omnes genres, aut maiorpars earn fint hoc incômodipaffuræ.Nam me minifie oportet,quæ hie prædicuntur figna efie,amp;itafigna,utà paucis,ncm pee! ecu’snbsp;fols agn ofcant. Quare ut defetfîiones iolis no durant per annS aut menfèm,ôi luna:nbsp;non per li^domadam, aut totam noóem, fed uixunam amp; alteram horam : utep nonnbsp;^mnes ftelîæ de coelo dfdunt,fed admodum paucae,nimira ut figna maneant,que pi)nbsp;fclum animaduertantjSC no fint tantæ rerum immutationes,ut ÔC impijiquos fummanbsp;fecuritate deliciantes dies die obruet, animaduerterc cogantur : ita prefluram illam Qinbsp;conilernationem tf^ud multi,net^ continuo patientur, quo nimirQ pqs fignum mancat : impijs aûnqui eedicis pluf^ Deo credunt,habeant res naturales,quas complenbsp;, xioni,a^atrg bili,uel aftris,aut ali) cuipiam naturali cauflæ tribuentes,interim cotemnbsp;ptis manifeilis fignis,in fua cæcitate perièuerêt: aperte figna uidentes, nec tame agnonbsp;icentestuti ludaci leium uideb^t, ne^amp Qg^ant agnoicere. Porro preflura haccnbsp;baud eft corporalis.Nam uti ex Chrifti uerbis aperte oftenfiim eft,fub diem Dni, pa^nbsp;cis ÔC op3 fan's erit : quippe cum homines debeant^omeflationibus, copotationibus,nbsp;ædifictjs,pIantatiqj^ibus,mercimontjs,nupttjs,Slt;omnib.rebusmundi,fubdiemillûnbsp;efle deditiffimi. Quod fieri haud poflennifi pacis amp; rerS abundantia turn in eos cotinnbsp;gerd.Equidem hanc preiTurâ intelligo,illam côfcientiæ anguftiâ,cum prefla pcccatis Quî^pTepnbsp;•fuis',nuf^inuenit quoleuaret,autrefpirinet. NamoppreuoEuangclio,quoft)loaf- furlt;(,nbsp;flitftac cofcientiac^onfolari polTuht, ereclis humanis illis dogmatis, quibus miferosnbsp;docucrut proprijs opuftulis peccata dclere,8lt; ccelum mereri,quî fieri potuiflet, ut nonbsp;multæ côfcientiæ perpétua anguftia preiTae Qi. aJfli^læ,tant5 non defperauerintfHu-iufmodicnimcofcientiaeunicecupiunt pieuiuere, beneagere, Äßlutem coniequi:nbsp;gt;nielt;$fatisfaciunteis,quaîc3(çhumanitus docent,licetfedulofaciantomnia(hçcenimnbsp;•lia aqua eft,qua qui biberint,adhunc fitiunt) quis putas hie earScruciatus,et quant«nbsp;torments Peccatifua ftntiunt, t)s premunt, dant^ pro omni uirili fua opera, ut eanbsp;abtjci5nt.amp;haclt;^fla nihil no amplecftunt,faciunt,fuftincnt,ied in nullo fenti3t uelnbsp;B tantillumleuaminis?^ opera humana longe infra id fint,i^utpeccata tollant. hinc ilia

• animi confternatio,uel ha£fitatio,Q:5Çf («*' Lucas ftripfit.ita enim pcrplexæ miferæ con* feienriaereddunt, ut nefeiant quo ie uertant,quid'ueinceptent. In quahxfitationc Sdnbsp;pcrplexitateconftitutis qd negoctj fuit, iropoftores inos (atanat apoftolos,humanar«nbsp;inuentionS dotftores.quiduis perfuadere f Hine fufeepta tot tamcp uaria Qi ftulta uo*nbsp;ta, peregrinauones, Altus diifcrum,miirarum,cantion3,amp; precum nundinationes.nbsp;Plcri(^uirgftfecaccider3t:alij Cartsfiäingrefltfunttalijaliaquälibet dura Qi afperanbsp;amplcxi funt.quæ Annia opera fcnt preflie Qi confternatæ conicientiæ, et omnino idnbsp;mail ^d Chriftushieprædixit. *am duo ponituerba,«ruücy^àùnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quor3 prim«

prelTurâ uel conftridîionê figniÂcat; alter um animi hæfitationem ac perplexitatem,ut cum quis in neceflitatê aliquam uenit,è qua non j^lfit elabi.ut fi in anguft3 carcereinnbsp;efîet rcdufiis, uel alias in ardtum Ioc3,unde nullum pateret effugiS, turn patereturnbsp;«ntuoj^àwjconftriôionê : uel, ut uertimus hic,preflurä.PiÄea ita coclufus anxiè cupiêsnbsp;euaderc,nunc hoc,nunc illud ft»gitaret, quæ cum ucèno fuccederent, uel fentiret im*nbsp;poflibilia,in fe ipjfo confunderct ,atœ graui quadam perplexitatc cofternarct : ea eflètnbsp;« ô^gwjilla animi hæfitatio Qi confufio.Hoc mali omnino (èntiunt Qi experiunt con^nbsp;fdentia;,quae peccatis grauatac,Euangelio tarnen deftituuntur, Qi humanis dodîrinis

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;••nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O *

. quodunum liberatoremChriftumcommonftrat,tentantnunchoc,nunciüud, quæ-•c3lt;^ confeientiarum illi carnificeSjConfelTores, ac reliqui Papæ Apoftoli,uel Ibmnia* uen'nt,ipfis^,quæillorum impudentia eft, fuaierint : nec pilo tarnen leuius fentiunt,nbsp;•• ubi omnia quæ illi fuadent, fecerint,arque aeprius, imo faeuius fæuire peccatum fentiunt. faine confund3tur,à?Jgs'lt;n,mflèrc hgfitant ac conftcrnuntur,ignari quô lè uertât,nbsp;quid ueinceptent.in hoc uero mali haudinciduntcraflüm illud aciècurûuulgus, fednbsp;pauci quidam^ ferè cordatiores,maxime^ teneræ animae,quæbona Qi ftudiofa uo*nbsp;luntatc exift3t;cupientes benemereri de omnib.neminê lçdere,amp; honeftè uiuere.Hanbsp;bêttnoccuitialigdjUt ferêeft peccatS libidinisrid angit miferas,ac cçco flagello, ut illsnbsp;»nquifccJfedit dies ac noäes,ac in more uermis fine intermiftîone eas corrodft,ut nun-

EPISTOLARVM ET EVAN

quam qucat ex animo lætarû Hæopîatiflî'mæferæfuîit cugillatis ucnatoräjus^ nam q qui iftomalo laborant, facile dât amp; largiunt omnia, potifsimû fi mulftrcule fint.Quênbsp;cûpeccatisjôf præfertim illo libidiniftótaminatas fe fent!unt,ô^ onuftas, facillimé abnbsp;hypocritis inis,qui ipeciê pietatis mêtiuntur,6C uim tamê eius abnegaftît, fe circûdu'nbsp;ci captivas, quocunc^ipGsIucrofumeft,patiunt:femperdifcentes , ô^nun^tamêadnbsp;fcientiâueritatisperuenientes:dequib.amp;Paul.2.Tim.5.Confitentur,merlt;ÿntindulnbsp;gentias,ÔC raforû mérita,nullam nô fufpiciunt fatisfa(fîionê,pàanè confelîorû captiu^nbsp;funt,necun^ tarnen in confcientijs fuis aliquod leuamen percipiunt,uiuentes ôi lu*nbsp;dentes pereunt in preiTura hac SC cofternatione. ÔC uere ilia figna funt nouiffîmi diei»nbsp;de quib. hoc loco Chriftus praedixit. His uere folatio Euangelio éflet.funt enim pau-peres,quibus ipfum Chriftus prædicat, SC prædicari iubet.nau ipfis nemo illudaui-dius ampleiftitur, aut ueneratur impenfius. Hoc fignû crebrum quocp adeôfuit pro*nbsp;ximis his centû annis,ut haud paru multi præ ilia preffiira 5C cofternatione ^anè ftu* •’nbsp;pidi SCiniànieuafèrint: quodSC Gerf^ teft^. Etq^ani^ctiamfuperioribus feculisnbsp;nônulli taies homines fuerint,nun^Tame tot^ tam paflîm,at(^ noftro: qa nulla un^nbsp;humanado(ftrina in cêtefima parte,tamlatè,tam^crudeliterregnauit,tot^ confciennbsp;fias excarnificauit atcp dilaniauit,ift doârina et leges Papæ,eiuscp difcipulorû raforu,nbsp;ÔC cuculIatorû.Nullû enim æquè accôfeflîonis praîceptû,huius mSli caufla extitit,nbsp;ante proximos centû annos uel no fuit, uel nô ita exaiSû fuit, Vnde etiâ ilia conftien*nbsp;tiarû pre Aura et hefitatio ante no fuit nouifïmi diei fignû, eu nec^ adeô crebra,ne(ç ita,nbsp;uehemens fuit, Nûc uero cû inmenfum auÆs hominû præceptis, feueriffîmè exa*nbsp;(ftisjcofcientiarû faôîa fgua atep frequetior oarnificina eft,^ antea un^,fignû cœpit efinbsp;fèDominiciaduentusgt;4deafignam»gnaefleoporteat,8Ccrcbra:quænimirûpijanPnbsp;maduertantquidem : imptj aûtnihilominuscotemnant,utaliquotiesiam didumeft.

Sonantemari SCfludibus«) Hicfônitus, SChæcaquarum commotio per uentos fieri folet,utomnis maris aefluminum ftrepitus: unde Dominus his uerbis magnâ SCnbsp;crebram uim uentorum prædixit,Per mare autê non folus oceannf intelligendus eft,nbsp;fed omnes etiam lacus,6C ftagnantes aquæ uniuerfæ,quguentoruftjmpetui pTculia*nbsp;ritercedût,Scripturarumenim more,utGen,i.Iegis, oêscogr^ationesaquarû, fi'uenbsp;maria fint,fiue ftagna,uel lacus, maris nomine appellantur, Fludus funt maris, om-nbsp;nbsp;nbsp;•

nium^ftagnantium aquarum commotioncs,uel etiam procellat. lamqucmadmodû / de fuperioribus fi'gnis didum Â,ita SC hic non intelligendum eft, quôd femelomnianbsp;maria,ftagna SC lacus,uentis exagitata,oporteat perftrepere : fed cum fignum elfe de*nbsp;beat,neceffeeftut aliqua SCcrebrôperftrepât, Nam uftio omrils ftellaîcadunt, SC nonbsp;uniuerfihomines premuntur SC confternuntur : »ta quoep non oportet, tit fîmul om*nbsp;nia maria uentis exagitenturctperftrcpant. HicdoftinaÂgape,*f’hiIofophia,fedensnbsp;in regno fuo,in Academtjs, porredis labellis nos riaebit.Ecquid,inquiet, nun^ iên-fiftis uenturnfnullum aliquando audiftis ftrepitum «Haris f Vel ab Äriftotele meo di*nbsp;feere poteratis,rem efle naturalem,€ed hanc nos ualere finamus,qui nequa^ ignora*nbsp;mus, uerbum Dei,ÔC figna, argutis iftis,no hominibus,fed hominum monftris, ridi*nbsp;culaeire,EuangeIicis potiuÄteris nos fidê habebimus,quæ docent, infôlentiores im*nbsp;petus uentorum,SC aquarum ft«epitus, figna efle novfffltmi diei. Qu? tametfi et anteanbsp;contigerint,non tarnen contigerût tam uehementes, ÔC æquè crebræ. Intra decern autnbsp;duodecim annos tantum uentorum SC aquarum fonitus fuit, præter id quod futurunbsp;eft,utuixcrediderim fuperioribus feculis fimiliauifa. Adhatcexpendendum cum

ftellas decidere,homines anguftigri, perftrepere uentos SC aquas, ac quicquid prætc' rea à Domino eft prædidum, omnia uno uelut cumulo accidunt*nbsp;nbsp;Pratterea non 9

paucos Cometas uidimus, crucis formas cœlitus imprelTas hominum SCcorporibus ÔC ueftibus,morborumnouasfpe^,uteft,fcabies GaIlica,SCalianonnulla. Quot*nbsp;infuper figna, SCinfoIentesimprefliones incœlo uidimus,in fole,luna,ftellis,pluuia-li arcu,quot peregrinas imagines, uel proximo quadriennio Vel haec igitur finas ef- ’*nbsp;fe figna,Sc figna alicuius infignis immutationis, quæ Aftrologi, SC domina Agape»nbsp;Phyfiologia, haud poterunt natural« eurfui aftrorum tn'buerc, quum antea nihil talenbsp;prænouerint,aut pratdixerint, Nec^facile quifquam AftrologorumJicet, cœli cur*nbsp;fum prædixifle,terrificum illud monftrum, quod fuperioribus annis Romae Tiberis'nbsp;eiecit. Id fuit capite afinino,pe(ftore SC uentre muliebri, elephantino pedeeice dexte-tæ , fqusRnmatis tibijs , SC à tergo caput habens draconist Qiio indubie*plt;)atus

GELIORVM ENARRATIONES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24

fignificanw cft, magna ÿa ira Sc ultio Dei, Tantus profccîô Ggnor«m cumulus ma-ius aliquidporfendit, quàm ulla queat ratio coatando afïèqui,

Hominil|us tabefcentibus præ timore^ expedationeeorum, quac orbi fuperuenient, ) Et hi tabeicêtes haudquacp funt fëcuri craiTuli illf, qui figna Deinbsp;contemnunt,amp; naturæ tribuunt: fed optimi quicp Si innocentifîîmi, qui iudicia Deinbsp;expcnddh^Ä: mirabilu Dei cordereeogitant.Tabefcereaiât ülud ÔCarefcereeftjadeônbsp;*lla quæ orbi fuperuentura funt,expauefcere dC horrere, ut ferè præ terrore morianf,nbsp;aut morti proximè accédant, ut dcniq; terror illeomnê fuccum corporis uoret,8C uirtunbsp;temdepalcaf, faci^cpplanehuiufmodi hominesarelcere èC tabefcere. Quæueroti-ment £lt; expeéïanqorbi fuperuentura funt,nouiflimus ille dieSjCxtremu iudiciu,ignisnbsp;gchennæ,Slt; æternusfhteritu^acquæ hæc comitant. Hæcipfi quidc m timent Qi. expenbsp;•, (fîant.fijperuenient aût orbi,ut iph horum ligna exiftant,rel!qui feculi homines ea exnbsp;periantur,qui iftos trépidantes,ac uix præ horrore fubfiftentcs, nunc fecure contem-nunt amp; rident. Porrô quî cer» ifti tÀefcenxseoKifiant, affîrmare non polTum : nifinbsp;fortaflèfint, qui fumma ilia mortis Si infcrnitentationecxercentur ,dequanôpaucanbsp;fcribitTauIerus.Eaenim uoratcarnem Slt; fanguisê,medullamô^oflac5fumit,6Ceft T^ulerus,nbsp;mors ipfa,adeô onjnc tolerantiâ excedens,ut ipfam ferre nemo queat, nilî diuino mi*nbsp;raculo fuftentet. Hancguftaruntnônulli Patriarcharû, Abraham,Iacob,Dauid,Monbsp;lès j’fecnonullialij.at fub finem mundico|puniorcm ßerioportuit. HocforfanfignSnbsp;’ magis fefe exeret.quan^ no paru multi fuerint, et fint hodie,qui hanc tentationê fintnbsp;expert i-ta met fi idipaucis hominibus innotuerit. Huiufmodi homines mortis neceffî-tatem fentiunt,amp;cum iplà mortelult;fîant,quain lutfîa percipiunt quæ orbi fuperuê^nbsp;tura funt,ôlt;; metuût ne in ipfis hæreanttquan^Tpes fit nequaquâ uana,taies inter eosnbsp;eflè,quib.Deus maximepropitius fit,ô^optimeuelit. Nam Chrifti uerbaitafonant,nbsp;ac fi duo hæc, horrorêeorum quæ orbi fuperueniennôifilla ipfiorbi fuperuentura di-mferit,ut eleéîi harû rerum metu et horrore probent,ipfis aût horrendis rebus reliquinbsp;damqjnt. Ptjs,jjyu ifto ÔC terrore,pro morte amp; inferno reputatis : mundo uero, quinbsp;g hoc metu uacat, moyjgm SC infernum poftea cum æterna fui damnatione experturo,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nam 8C uirtutes cœlorum mo uebuntur. Has uirtutes, quidam angelos ar-

bitrantur.SedcumChriftusfignahasuocetjàquibusaduentûnouiffîmidieipræno* feimus,oportet eas manifeßas ÔC corporels iênfibus (ftuias elfe. Nam ÔC homines ifti,nbsp;qui præ metu ÔC expeflatione eorum quæ orbi fuperuenient, tabefeSt, licet in animonbsp;potiffîmû,quem nenA uidet,affligantur, tarnen ita affliguntur, ut exterius appareat:nbsp;tabefcQt eni»i. eodem modo oportet SC has ccelicarum uirtutum cômotiones exteriusnbsp;apparere SC cognofti. Porrô feri^urabifariam de uirtutibus cœlorum loquitur, Vnonbsp;modo, ut intelligas per uirtutes cfèlorum,cœlos uirtute præditos, uel potentes, ut quinbsp;uirtuteoês creaturas fuperent.nancp reliquç creaturæ quæ fub cœlo funt,à lucc,calo-»¦e,etmotu cœlorum mouentur,etuirtutem accipi«nt.Qiiid cnim mundus eftètabftpnbsp;cœlo,^uaftum,fqualidum,actetrum defertum fEademrationefcriptura, SC principes, amp; magiftratus uirtutes appellat: nimirum quod regWIgt;t,SC fua uelut uirtute fubdinbsp;tos gubernant,atcp gnauos ad «perasreddunt. Alio jjaodo uirtutes cœlorum tantun-dem fignificanqatep cœlorum exerdtus,uel ornatus.Iuxta illud Pfalm.jj. Verbo Dninbsp;Cœlifirmatifunt,SC fpirituoriseiusomnisuirtus : hoceft,omnis exercitus eorum. Etnbsp;Gen.i.Perfecfti funtcœliôCterræ,SComnisuirtus: h oc eft,omnis exercitus eorum.Etnbsp;hacratione, ferèinferipturisuirtutescœlorumappellantur. Necpobfcurumautêeft,nbsp;udexcitatis his duobus lotis,exercitus uel uirtutes co^ôC terræ fîgnificare,quæ in cœnbsp;lo 8C in terra continentur. Vtin cœlo fol,luna,ftellæ,SC quicquid fupernehabetur : innbsp;A terra homines,beftiæ,uolucre5,pifces,arbores,herb^,8C quicqd præterea in terra connbsp;^hetur.PolTunt icaep prædidîa Chrifti uerba (uirtutes cœlorum) utrorç modo accipi:nbsp;potilTimum aC(t,ut uirtutes exercitus cœlorû,quæ nimirum in cœlo côtinentur, figni-ficent.Quafi Chriftusdixiflet, Vniuerfæ creatuÂmouebuntur,utdiem meum ma- Uiâgnusillenbsp;* gnum portendant.Sol ÔC luna deficiendo,ftellæ cadendo,populi præliandodaomines pi'inetarutnnbsp;anguftiaôCterrore,terra fuimotuôCconcuflîone,aquæagitationeuentori5 SCftrepi-tu,aér peftilentia ÔC corruptione : ita SC cœli omni fuo ornatu SC uirtutibus.Qiiæautênbsp;htrPP*'lchar3uirtutumcômotiohicprædi(fta,mihinondScertôliquet,nifîmagnaillanbsp;effet planetarû ?onuentio,quæ anno 24.incipiet.Omnino cnim erronés ifti,quos planbsp;netas uocaq^, ex uirtutibus cœlorum funt, uel potiflîmS quorum infolens concurfusnbsp;non p^tetit nô grande aliquid orbi futuru portendere.Nei^ enim prædixit Chriftus,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes

EPISTOLARVM ET EVANz

omncscœîoru uirtutes mouendas,fed aliquaSjUt ah'quæ,ncy oés ftellæ cadent:aliquî q homines,non oés pafliiri conftriôiqnê ÔC terrorem ; non oés aquas (?mper fonare,fonbsp;km amp; lunam non fern per obfcurari jNam cum fîgna hæccffe oporteat,qd aliquotiesnbsp;lam admonuimus, oportet ut in aliquibus duntaxat amp; rarô accidant,(TOo pîjs occafionbsp;efTequeant.præ relfquis accidentibus,quænon edunt in hoc ut figna nntdeaduentunbsp;Dni cogitandi.Proinde equidem certô exiftimo,comotionem coelicarû uij^tytû,quamnbsp;hic Dns prædixiqindubieelTeconcurfum ilîum ftellarum infiÇnem, acconuentû pla*nbsp;netarû infolentiiîimû -, qui, uti diximus,anno X X1111.futurus eft. Aftrologi dicûr,nbsp;diluuium portendere. utinam fit nouiftimus dies, quem indubie portendinRurfumnbsp;aût te admoneo, pie ledîor, ne te moucat, quo minus magni huii diei fignum credasnbsp;hanc confteilationem,q) ea naturali fiderum curfu eueniet.Chiiftus earn fignum adfenbsp;rit,quis ducat id creditu indignum f Eft aût hoc iuxta probe animaduertendum,lt;jeanbsp;concurrit, quum reliqua figna omnia cum cumulo edunt, ac omnino eode tempo* *nbsp;reaccidit.Quarefine utimpîj duby^patep^gna D^contemnanntuEuangelioha*nbsp;betohdem,idomniûtutiflimum crit,etfolum falutare.Suntpraeterea amp; alia figna,Lunbsp;cæ 17. amp; Macth,24,defcripta,ut peftilentiæ,terrçmotus,fames,amp; bella, quac ôd fi anteanbsp;quoeporbi fgpeacciderint,nihilominus figna funt,præfertim quum unàcum ahjs in*nbsp;cidant. At hæc fatent omnes, præfentis feculi bella ita geri, ut ueîeres duces præ no*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

ftris pueri uideri poffint. eô ars bellica ^mouit,utcrudeliora amp; exaiftiora arma,at alia bellica uix queantexcogitari. Verum cum^rçfens leÄo Euangelij de his nihil niemi.nbsp;nit,ea ôd nos prætereamus. attamê quifquis tuam nolis falutê neglÿgere, permittas fi*nbsp;gna efle,quæ magni aliquid portendant. Sed perpauct ea digna ducût animaduerfio*nbsp;ne,à uulgô contemnunt .id ^d magifb fuo malo faciût, amp; olim fecifle fruftra dolebût,nbsp;T une uidebunt filiû hominis uenientê in nube cû uirtute amp; gloria magna.)

Virtutem hic rurfus intelligere potes,exercitus angelorum Slt; fanciorum,ac omniS creaturarum,quibus Chriftus comitatus ad indicium ueniet:que loci huius ueriorentnbsp;intelleiftumexiftimo.Quan^etiamficaccipiuirtuspoffit, cum qva uenturu Chrfinbsp;ftus praîdixit,ut intelligas nunc tanto maiorccum potentia adiKntBrû, quanto priusnbsp;cum infirmitateapparuerathumiliore.Nonfolumautemdicitæ uenturum,fedfeue* Pnbsp;nientem etiam homines uifuros.Cum antea natus homo orbem inuifit, uenit quidê, - *nbsp;at nemo ipfum uidit.ferui forrnam quam aftumpferàt,tantû homines confpiciebanu *nbsp;aduenit ÔCquotidieper ÉuangSion in corde credentium, at non uidetur. in iftoautênbsp;nouiflimo aduentu adeo apparebitmanifefto, utomnis caro eum intuitura fit. Iuxtanbsp;illud Apoc.i. Omnes oculi uidebunt eum. Ita autem ißfum uilt;ftbunt,utagnituri fintnbsp;eundem Chriftum hominem elfe,qui natus ex Maria,in terra fuitconuÂfatus. Alio*nbsp;quidicerepoterat, Videbuntme: quod non apertejecorporali Ibrma intelÜgi potu*nbsp;iflèt.nunt autem dixit, Videbuntfiliû hominis:quo uticpclariftimèexpreflît,aduen-'nbsp;turn hunccorporalem futurum, ôd fecorporaliter utflominis filium ab omnibus con*nbsp;tuendum,corporali quidem form JÇat fimul cum magna potentia, grandibus angelo*nbsp;rum exercitibus,ac gloria maiefîatecpadmiranda,infidentem nubi prælucidæ,omni*nbsp;bus^ omnium fandîorumfftrmis circundatum. Dequo die SC apparitione multa un,nbsp;dicp lcriptura teftatur,ut ad huilt fane omnia refpiciunt.

Vbi hæc uero fieri incipient,fufpicite,etcapita uefiraattollite,quia appro pinquat redemptioueftra.) Hic forte dices :QuisattolIat caput ut fufpiciat, ad*nbsp;uentante horrcndaira,feueroœ iudicio fTotusorbis contremifeitab hoc die, SCprænbsp;timoré caput deijcit,terramcp ffltuetur, unde nobis ut attqiJentes capita fufpiciamus»nbsp;quod uticp non nifi lætantium eft f Refpondeo : Hæcfolis Chriftianis,qui uere fununbsp;nonIudæis,autEthnicis dicuntifr.Veri autem Chriftiani,utcontinuis tentationibus ƒnbsp;SC perfecutionibus obpeccata,acuarijsincommodis exercentur,ita difficilem aemo* /nbsp;leftam fentiunt præfentem uitam, ac perpetuô optant SCorantfuturaipfam comutagt;lt;nbsp;re;hoc eft,à peccatis SC malis cæteriAberari.id ^d SC in precatione Dominica cottidicnbsp;orant,dicentes : Adueniat regnum tuum,8C libera nos à malo. Quod fi ueri Chriftia* •*nbsp;ni fumus,ex corde oramusifi minus,neiç Chriftiani fumus Proinde cum ex corde hgCnbsp;oramus, ÔC toto petfîore aduentum Dni optamus, fieri non poteft ut non magno no*nbsp;bis cumgaudio appareantprædicîîa dominiciaduentusfigna, quan^libetfintnatu*nbsp;ræ horrendatquin quemadmodû Chriftus hic iubet, attollentes capita SC fufpiciétes,'nbsp;cum uoluptate fingulari redemptionis noftrç prajnuncia intuebimunueigentê unicenbsp;defideratß faluatorêjobutjs,qd aiunqmanibus excepturi, Quod quis enimtxgnimo-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, defider^ir»

G E t lO R'V MENARRATIONÊS»

deßderauitjpro quo anx^ orauit,quiqueat illud no fummo cum gaudi'o præfens am-pleéït f Quareamp;erba Chriftt hæc funt ; Pulfatis^ottïdi'e patrê, ut legnö eius aduentaC uobis,ut mails amp; pcccatis femel Hbereminiiubi praedióa figna fieri inceperint, attollpnbsp;te capita ueft A,nequai^ ut trépidantes folent,ea detjcite, fuipicite alacres óó læti, illudnbsp;ipfum regnum, ói à maks omnibus liberatio, hoe eft redetnptio ueftra appropinqua-bit. Proigi^e quicunep peccata odimusgt; morte ÔC inferno liberari optamus, hune Dntnbsp;•aduentû oportet exanihio defideremusmequaÇ pertimefcamus. Paul.2.Tim.4.ait i

In illo diereddet mihi Dns coronam iuftitiæ,nô aûtfolum mihijUerS omnibus qui dt ligunt aduentû eius. Si igit diligentibus aduentû fuum,coronam Dnsdabit,quidex-peöabuntodient^illumjamp;abhorrentesf Sine dubio infernû, uthofteseius, Itaadnbsp;T itum expedtare iut^tbeatam fpem,ÖC aduentû gloriæ magni Dei.Et Lucæ i2,Efto-teuthomines5quiexpedîantdominûfuum,quandoreuertat ànuptîjs.Quihuncad'

• • uentuiÆtiment, eoep uellent non aduenire, quid illi agunt cum orant, Adueniatre^nbsp;gnum tuum,fiat uoluntas tuaj^bera qps à mal^uticp rident Deum, ac ipfius uolun-tati repugnant. Ipiê diem hune cóftituit futurû,ut plenè tandem lântfîi fui redimant,nbsp;amp; bis mileri ipfum ut diem perditionis expauefeant:^ belle his cum Deo côuenit, utnbsp;uere orant,Fiat uoluntas tuar* Propterea magnopere nobis cauendû,ne quod diei hiinbsp;lus odiû,authorrd{-aliquis in nobis locûhabeat.infauftûenim fignum eft,amp; non nifinbsp;damna tispotefl: ufui efle, quorûduram ceruicê ôi. cor faxeû huiufmodi horrore fran-

  ’t

  1

. gi forte no inutile fuerit, fi uel hac rationefefipiicerent.Pqs uero, qui^ nô fucata fide funtJ neceflê eft^lem hune amabilem amp;lætûaduenire. Idem nancp dies credentibusnbsp;fummâ fîmul lêcuritatem £d lætitiâ pariet, ôô incredulis fummâ trepidationem ÔC hornbsp;rorem. uti Euangelion, qd ficut eft elecfîis fuaiftflîmû, ita reprobis nihil æquè exiftitnbsp;inuifum. Ecqua denicp cauffa hune diem expauefcerent,amp; no magis fummo cum de*nbsp;fiderio expe(ftarent,ac uenientê ingenti cum uoluptate exciperent: liquidem Chriftonbsp;fidunt,cumis^pteripforumredemptionêaducniat,pIane^fitàparteipforûr’Atdi*nbsp;ces,Facile expeefi^ê cum defîderio,ôd amarêhuncdiem,fi iuftus eifern,et no onuftusnbsp;peccdtis.Refp Aweo : Efto,iniuftus es,amp; pcccatis prægrauatus,quid ad hoc proderitnbsp;B tibi,horrere amp; fugefFdiem Dni f Hacprofedôrationepeccatis te haudqua^ exone*nbsp;cabisjfi ita mille annos paueas amp; trépides: nam ÔC damnati huncerrorê habent perpenbsp;tuum, ob id aûtnequa^peccatis libérant, Tamabeftenimuthocpauorepeccato tenbsp;exonérés,ut peccatû etiam augeat SC impediatur,ne ft liberari poflïs: quia contra UO'nbsp;luntatem Dhi paues.Mittendus itaep eft hiepauor æquè ftultus ac noces, nam quan*nbsp;tumlibet timeas SC hÂreas,ueftiet tarnen hic dies, amp; fifti te ante tribunal iudicis opor-tebit. beatu»igit fuerit q amare iuft’tiâ, Si. cum defiderio diem Dni poterit expedare,nbsp;hinc falus ueniet ciimulatiflîmaft^are fi uerum dicis,dolere te q? peccatis grauaris,8Cnbsp;ex animo iuftitiâoptas,agegratÂs Deo,infiftehuicuoto,ac perge optare peccatis libenbsp;tarijatep utinâ tantum effet huiws defideriû, ut te necaret. Nemo nancp paratior eft adnbsp;hune diem Dni,quam qui optât peccatis effe libe» Si hoc teneris defiderio, quid trepinbsp;das C couenit turn tibi, cum ifto die tu peccatis cupis liberari,ille uero in hoc ipfum ucnbsp;libereris illucefcet. Age potius gratias Dho,quihunc diftn promifituenturum,SC illonbsp;perge defiderio. Chriftus dicitt ppropinquare tuam tedem ptionê.Sed attende tarnennbsp;tibi,ne te ipfum fallas,cum dicis optare te ut poflis peccatis exonerarfSCdiem illû nonnbsp;timcre.fortaffe prauû eft cor tuum, SC imponit tibi, atepadeô timet h une diem, non qgt;nbsp;peccatis fuis grauetur, SC quod liberari eis cupiat,lèd magis ideo q, prac metu illius dieinbsp;non poffit licenter SC fecure peccatis le amplius immei^ere. Hic uide,ne quod in te lunbsp;mê eftjtenebræ ftnt. nam»or peccati uere odiens, quTOcp feriô peccatis liberari cupit,nbsp;non poteft non gaudere ad huius diei aduentû : qui nimirum ut ipfum uoti fui coposnbsp;A l’sddatjpræftetquædefideratjadueniat.quarefi nongaudet,certum eftargumentû,ipnbsp;A fum nequaep uere cupere peccatis effeliberû. Eapropter magnopere nobis curandû,nbsp;A ut diei huius odio SC timoré depofito, uere SC ex animo peccatis liberari optemus. fienbsp;fietjUt non modo aduentum Dni lècure expelt;fteftius,’fed etiam pro eo,ardenti defide-

• * nbsp;rio Si folido gaudio oremus, cum diçimus : Adueniatregnûtuum, fiat uoluntas tua.nbsp;Hoc aût ut aiïèquamur, neceffe eft ut tantifper noftrû indicium aliô ablegemus,SC foils Chriftl uerbis inhaereamus, ipfis toto petftorefidentes. Nihil enim tam terrificumnbsp;mundo poterit fub aduentû Dominicum accidere,quod tibi non materia fiat fummpnbsp;•cofolationis ôciætitiæ : fi modo uere fideli corde uerba lèruatoris expendas.Dixerat,nbsp;Audietis ijjimores bellorû : id poterat terrere.ac mox fubijcit, Nolite terreri : ^d quidnbsp;aliu^ft;quàm animo eftote infra(fto,8C hoc quicquid eft figni, cum gaudi»excipite..

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;È Dixerac,

EPISTOEARVM ET EVAN*

Dj'xcfatjfoîcm obfcurandum,ÔClunâ,cafuras ftellas,hominesconftcrnandos, coelo* rum uirtutes mouendasjhomincs rh^u futuri iudicij exanimandos: quæ omnia parunbsp;læta carni uidenC ,fed quantam credentib us confolationê addidircum iùbiecit: Sufpinbsp;cite,attonitecapitaucftra,appropinquatredemptio ueftrafOuafidixiflet: Quicqutdnbsp;in his quæ prædixi terrificS uideri potcft,id ad mundum pertinetincredulum t uobisnbsp;fummæ ac pleniflîme lætidac occafio efl'e debent.Ne fequamini hic fenfut^carnis,fednbsp;meis potius uerbis habetote fidem. Caro trepidans mallet deijftre caput, amp; exanima**nbsp;ta terram intueri,^d fui extinôionê paueat,quod quidem incredulis eucnietrat uos iilnbsp;beo fuipicere alacres,capita gaudibundos attollere,nihil mali,fed diu adeodeßderatanbsp;amp; optata appropinquat redemptio ueflra.Statuite nunc utri fidem habere uelitis,car*nbsp;ni,quæ figna falutis ueflraîuelut mortis praenuncia cxpauefcit îtan mihi authori,ut fanbsp;lutis ueflræjita horum fignorû,qui adfero ea fignificare Qi. adferrc ueftrâ à maJis rede*nbsp;ptionem, totius^ falutisconfummationêf’ Qui tarnen poflet fuauius fimul S poten*nbsp;tius nos cofolarijôC contra omnê teJi|gremmu«iret'Qgt;em hgc no confirmâtjlgtum^,nbsp;amp; cum defiderioexpec'îarediem Dni faciunt,nefciopfedö, quid'nam turn côfirma*nbsp;re,aut confolari poflît.Quid puta^ueritatê Dei tibi mentiri, aut falfa te fiducia duce-re C Sine uera effe,quæ ueritas tibi prçdicit:age gratias, amp; cofidc.nÿllum confiliSjnuInbsp;la coniblatio reliqua eft,fi ifta uerba poflhabueris.Chriftus eft qui ait, Appropinquatnbsp;redemptio tua,no tua damnatio:amp; tu inueitere uoles uerba eius,acdicere,tuam dSm*nbsp;nationem appropinquate,non redemptionê f Vis fugere tuam falutê,utnecp faldta* •nbsp;re Deum tuûproredemptione tua aduenientê poilïs,neq} falutantitefponderef' Ab*nbsp;fità tehæc perniciofiffima dementia, JDubium no eft, quin peculiariter jjpter animonbsp;pufillos hæc tantæ coiôlationis uerba dixerit: qui tametfi pij ÔC ad diem ills parati exi*nbsp;ftant,præ nimio tamê metu di. pauore lêlè à delîderando aduentu Chrifti impediunt:nbsp;quales nimirS,ut fuprà diximus,fub fincm mundi,plures antea,inueniuntur. Atcpnbsp;ideo aduentu fuum, redemptionê ipibrum appellat,uelut diceret : Scio ifto tempore,nbsp;ut extinêîa uera fide ôd charitatc,iniquitas late rcgnabitiita amp; peccaforâ ultio haud ponbsp;terit dormitare : peftilentiæ,fames, bella præualebunt,cocp fieri noiT^terit, ut no trcnbsp;pidetis,caro enim eftis,8^ nondum toti fpiritu regenititied confiai te tarnen, tile meus Inbsp;dies à malis illis uniuerfls uos adferet, erit redemptio ueftra.Quid poflînt amcenius etnbsp;optatius audire confcientiæ adflûftae f Quis no magnopere optet fe redimi ƒ Quis fitnbsp;ftineat in mundo uiuere, tam inimundo,tam mifero, peccatis ÔC peccatorû ultionibusnbsp;preflb f Quis no ardentiffimè fincm optet tantis mifêrns,tot periculis animarn,tantaenbsp;hominum perditioni, præfertim Chrifto feruatorenonro tam Âande ôd confolanternbsp;inde nos auocante, ac ad folidam fcelicitatê inuitante f Satis culpari haud^oflunt de*nbsp;plorati tlli fitftores SC prædicatores ibmniorû, qui adjidis confcicflttjs hæc tanta con*nbsp;iôlationereferta Chriftiuerba abfconderunt,fidemœab eis auertunnfolocpuoluerStnbsp;metu SC terrore homines ad iuftitiam copelIere,SCad^iem Dni proprijs operibus,at‘nbsp;que pro peccatis fatisfacftionibus,p«rare. Hinc quid aliud trepidatio,pauor ÔC hor*nbsp;ror,in cordibus hominû confirmata funt SC auda, unde metus quoc^ ÔC odiô aduen-tus Dominici incrcmenta aÄfepit f ut ita certum fit, nihil illos confcientiarû carnificesnbsp;præftitilTe aliud, quàm q? in aniHiis mortaliû Dei inî nriScitiâ conftitucrût ÔC confirma*nbsp;runt.Chriftum en/m nô nifi ut iæuum iudicêeis ^îpofuerût, quem oporteat ut quifcpnbsp;proprijs operibus fibi placet ac demcreaf. Redemptorem ipfum cfle,qualem hic feip-fum SCnominatjSCultrôexhibet, quem quiuispeccatorcertapoflîtfiduciaexpedarcnbsp;fui faluatorê,boceft,à peccatisjc femel malis omnibus liberatorê,citra omnefuô me-ritum,ex fola ipfius gratia ÔC bonitate,ne uerbo quidem mdliinerunt: ac ita quantumnbsp;in eis fuir,tacendo Euangelion, S^fob's legibus ac pœnaî metu urgendo,à Deo proptinbsp;lerun t: Dei odium,non amorê ingeffèrunt.Terreri oportet, fed obftinatos SC induranbsp;tos: quos etiam rurfum,ubi timere ÔC trepidare cœperint,oportet erigere ÔC confolari.

Hinciam liquet, pauci fint mortaliû qui precem Dominica orât, licet innumeris * uicibus cottidie ubic^oretur.Nam pauciffimi funt, qui non mallcnt extrem um diemnbsp;nun^ uenire;^d aliud nihil eft,^ nolleaduenire regnu Dei.ficorat cor eorum contranbsp;OS,ÔC Deus cor refpicit,ipfi os.'quo fadum eft, ut orbem orarijs SC orationö murmurenbsp;homines repleuerint,ac quiequid murmurant,id orare fè putant,cum omne uotS eorum contra Dominß fittacin ueritate non aliter fonat, æ regnum tuuiji noadueniat,nbsp;aut non tam cito adueniat. Quæ oratio quid nifi irrifio Dei eft, ÔC blafphemia, de quanbsp;Pfal. los.Oratio eius fiatei peccatu C Nihilominus oês ferè opes mundih« iam con-uertuntufjUt hufufmodi blafphemtjs omnia perftrepant : ÔC facer eflo, quicünqj hoc

GÉLIORVM ENARRATIQNESr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2tS

non cultum Dei ucramc^uenerationê appellaueris. Pono, tj tarnen qui extrcmi diet metum aliquem inaiti fentiuntjUequa^ debeqxob id defperare, fed magis dare ope-ram,utmetuÿfte ipfis bono ufui fit: quod fiet, fi hinc occafionemacceperintorandi,nbsp;ut Deus fuo fauore metum ilium defiderio et amore fuæ apparitionis comutet. Prominbsp;fitnancp Chriftus^acccpturos nos quæcûcp peuerimus.itacp propiores fuæ faluti funtnbsp;huiufmodv^’^pidantesjrefupinis illis ôd fecuris,qui aduentu Dni ne^ terrentur, necßnbsp;\:onfolantur. quan^ eftim defiderio huius adhuc uaccnt, habent tarnen unde impcfnbsp;Iantur,ut pro eo orent,nempe ilium metum. At uero qui metum ifium fibi,expendennbsp;douim legis diuinæ,£lt;Dei iram contra tranfgrelfores augent,acputant, dum itatre^nbsp;pidantes perfeuerantjpeccatis fuis mederi,eiscp fe purgare, illi non modo quod quæ'nbsp;runt,non aiTequuntilr, fed fimul quanto fidem débilitant , tanto perditionem fua ac*nbsp;,, celerantj^antoqjimparatiores fe ad diemilium reddunt, atcpitametu iftoimprudêternbsp;ôd male utuntur.Metum nancp,ut Joannes inquit,abijci oportet, SC iemper manentenbsp;diledione,comutari. ea uia eft ^ua peacatis pur^mur, ôdaifequimurfalutem, Qi. ne^nbsp;quacp per defperabundam illam trepidationem, præfertim huius diei, in quo noftrânbsp;redemptionem operaturus Chriftus adueniet. Vq^is huius metus ufus eft,ut impellacnbsp;ad orandum pro cj^ei illius defiderio amp; amore, ô^ipfe euanefcat: alioqui ubi manet, renbsp;pugnatdei uoluntati bonæ ac tuæipfius redemptioni, quod eft peccatum in fpiritumnbsp;fanRum.Haud tarnen oportet,ut homo qmnino huiufmodi metu uacet. quâdiu nannbsp;• quêadlîæret aliquid naturæ,tam diu metus iftius uacuitas fperanda no eft, fed necef-feeft ut fpiritus stmen uincat.ut quod Chriftus Matt.ziS .quilibet in fe ientiat, nem-pe fpiritum promptum,licet caro infirma exiftat.

Et dixit cis parabolam: Videtis ficum,8^cundas arbores,cum erumpunt, indicio ab eis fumpto,cognofcitis inftareæftatem. Sic amp; uos, quando hæcnbsp;fieri uideritiSjfcitote inftare regnum Def) Plena confolationis funt hec uerba^nbsp;non trahit fimilitudinem ab autûno, aut hyeme, cum uiduatæ foiqs arbores horrent,nbsp;ftd à «ere amp; æfli^,quod tempus amoenum Qi plenum eft delicijs,quo cundîæ creatu^nbsp;. L - inbsp;que fimilitudine noshortatur,eo animo Qi afFedu diem nouiiïîmû excipere, quo uernbsp;num tempus atc^æftatem cuncftæ creaturæ excipereuidentur, magna nimirumcumnbsp;lætitia Qi uoluptate. Ad quid alioqui hanc potiffîmWn fimilitudinem adduxiftet, cuinbsp;proponere quamlibet,perinde fuit f Ad hæc dicit inftare, non infernûautdamnatio*nbsp;nem,ièdregnum Dé.QuocUiuid aliud eftjquàm inftare redemptionê ueftramÆtc-nim regnu^ Dei nos fumus, dicente Diïo Luc. ly.Regnum Dei intra nos eft. quarenbsp;tuncregnum Dei îpftat,quand» proximum eft, ut à peccatis Qi malis reliquis,quæ obnbsp;peccata nobis occurrunt,redimWmur.Nam hoc tempore incipit quidê in nobis regnCEnbsp;Dei,fed in fpiritu.ac donee cuigt;peccatis hicconfiieftandum eft, eorumcp cauiTa mul-ta alia quocpincómoda toleranda,denic]p adhuc mors experiunda, noneftregnumnbsp;Deiin nobis perfetftum. Vbi aût peccatum tandem,mors Qi mala omnia à nobis aufenbsp;ïentui’jid quod die nouiffîmo Chriftus pcrficiet,necp pg^erit in uita præfenti fieri, re-gnSDeiinnobis cofummabiiur. Proinde quifquis^itamamas, Ôdteaccenferi Chri-ftianis cupis,temetipfum examines, Qi cor tuum diligenter probes, quo nam fit affe-lt;^uad diem Dni.quantumlibetinnocentem uiuere uitam contigerit, ea ne fidas,unigt;nbsp;co momento confundi ea poterit: fed fide potius uerbis Chrifti, quæ tuam tibi redem-ptionem Qi regnum Dei illo dieaff uturO pollicentur, ne fcilicet cum damnatis Qi de-ploratishominibuseius ^aduentus terreat. Verû taÄto magis defiderio ipfius accen-\daris,ut quoties eius recordatus fueris,uel nominate tantum audieris, cor tuû præ fpigt;nbsp;rituali Igtitia exultet,eiuscp cupiditate plane inardeft:at,ut quo redemptio tua et regnunbsp;Dei aduenturum fit. Hoc nifi ftudueris, nequa^ præfumas te, adueniente filio Dei,nbsp;/laturutn,etiamfi omnia omnium faneftorum opera Qi mérita unus haberes.

AmendicouobiSjhæcgeneratio nequaeptranfibit, donee omnia fiant» Cœlum amp; terra tranfibunqmei uerofermones non tranfibunt.)Ecquecauf-fa,quôditafermones fuos Dns cofirmat, amp; fancftoshabendos,cum fimilitudine,tumnbsp;iureiurando,amp; generationis donecimpleantur noh tranfiturægt;figno comprobatrad-. dens etiam,ccilum 8C terram citius tranfituraj^nonimpleanturf'Cauflaindubiehgcnbsp;eft,quod orbis,quemadmodum fupra dieftum eft,in tanta uitfîurus fit iècuritate fub ilnbsp;Ium diemfbtfigna omnia prædiefta adeô contempturus,licet uiiurus Qi experturus ea,nbsp;utuÄ alia Dei uerba æqué un^negletfta ^nt,autnegligi poflint,atqj heci^fa quibusnbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;É 2 fuum

EPISTOLARVM ET EVAN*

fuum nobis aduêtum prædixit. Vm'uerfo mundo uidebuntur nequa^ figna jffaefTc C nouiflïmi diei,amp; Ci €auideant,baud^mcn credent, ut amp;C elecb dubitarepoffintded'nbsp;lis Dni uerbis dC fignis : quo het nimirum, utdies illi cum nunq,’ mini^ orbi lit expe*nbsp;cSatuSjUun^ arqué homines eius fucrint fecun',irrumpat,SCita quemadmodum Paunbsp;lus prædixitjCuius uerba fuprà adduximus,fubitô inopinantes obruet, acæterno pa*nbsp;uore pcrturbabit.Huic pernidofiflimai itacp fecuritati fuos Chriftus uolqji»eximere,nbsp;S)C iuxtà excitare ad expeifîandum certô fuum aduentîï, ubi fffædida figna apparue/nbsp;rini,tanta ufuseft affeuerationcjatqp fermonis fui confirmatione, ut nun^ nô habeatnbsp;noftræ infi'rmitatis Sgt;C rationem,amp; curam. Ne igitur ipfi defimus nobfs, fustp de^ ha*nbsp;bentes Chrifti feruatoris diligentilTimam præmonitionem ÔC prophetiam, at^ cumnbsp;noftra ætate praedicîîa ab eo figna non parum crebraaccidant,iicputemus aduentumnbsp;ipfiuslongeabeflèJam fufpiciamusereâis capitibus, animodefiderantiôi^acriad*nbsp;ditdü uenientem redemptorê expeifîemus. Vtcunqj incerta figna uidentur, haud tarnen eanbsp;acdderecce quif^ fine periculo contemnet:cuqujon modenullqfn periculum fit, fêd etiâ ingensnbsp;perut,/jgnlt;t cômodum,ficerta excipiens,in occurfum feruatoris tui te apparaueris : hoc cft, rebusnbsp;credere diet præfentibus uale dicfio,totus defi^erio adueniêtis regni Dei arièris. Certa fequamur»nbsp;nouiß. nihilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dudum figna çdi uidemus, uera ilia nouilfimi dici figna ne ^ubitemus,nc cum

peri' pfQfanjs iiiis feculihominibus impingamus,repentinum experturi interitum, quum nere'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cunda nobis fuerimus polliciti^i etiam fallihicnos cónngat, ut fi qu^amp; uP

elt;t’^blurimu ‘^^^^Sjilla figna non eflent, haud fallemurtamen, neep aberrabimus cum noftro'in* • nocet comodo;fi aûtipfi qui figna ifta contemnunt, fuerintfalfi, plane à^Iute fua aberra*nbsp;runt,6lt;fèmelinæternumexciderunt, Generatio,quamnontranfiturâpracdixit,nbsp;donee ifta omnia fuerint impleta,geïîs ludgorû eft.Ex quo loco apparet,hallucinatosnbsp;eos qui adlerunt, ante diem nouiftimScunóos ludæos conuertendos ad Chriftum.nbsp;Neep enim rede acceperunt illud lo. lo. Erit unus paftor,amp; unum ouile;undenimiranbsp;ftabiliriputaruntfuum errorem. Nam hoc Chrifti uaticinium impletûeft, dumgen-tes ludæis credentibus acceflerunt,necp adhucimplendum eft,ubilt;iimirû ludarigen*nbsp;tibus accefferint.quod nun$ ita futurum eft,ut tota gens ludæoruflTChrifto ctedat.nbsp;Hoc pado Auguftinus aliquoties ifta uerba interpretatus eff^uam interpretatio-nem etiam ipfe iêrmo Dniexigit,dicentis : Habeo adhucalias oues,quac non funt denbsp;hoc ouilijCas oportet me adducere,amp; audient uoeê meam, Si futurus eft unus paftor,nbsp;amp; unum ouile. Ex his itaep uerlffs nemini poteft eftè obfturum, Dominû loquutumnbsp;hic de gentibus, quae per ipfum minifterio Apoftolorum ad ouile ludæorum pridemnbsp;addudæ funt, acita praefensuaticinium impletum. Hfcautem^icit, Generatio ifta:nbsp;nempe Iudaeorum,quat Chriftum crucifixit,non tranfibit,donecomnia^'ant,utiquenbsp;ad finem uftpmundi. In fignû nancp durareoportet Judacos uftp ifti nouiflîmS diem:nbsp;amp; licet aliquot ex cis ad Chriftum conuertant, generatio tarnen eorum Si progeniesnbsp;nullum finem accipict,fempcr aliquot fuperftitibus,cfcnecaduenerit Chriftus, Multinbsp;inani iêipibs labore moleftarunt, fisrutantes quo'nam pado cœlum Si terra fint tran*nbsp;fitura. Caecum tandem ilium ethnicu Ariftotelem confuluerunt, qui Chrifti ipfis uernbsp;ba interpretetur.Hinc haulÂït quod dicunt, Coelum amp; terram haud quidem tranfi*nbsp;tura ftcundum fubftantiâ,licet ifcimutanda fint fecuriÖum qualitates : nefeiêtes quidnbsp;loquantur, uel affirment. Si,quae dicunt,fic intelligerent, Cœlum Si terra aliquid femnbsp;per futura,quan$ non hac forma,rede dicerent. Sed finamus cæcos iftos ualere. Ve*nbsp;ritas fic habet : Quemadmodum noftra corpora (ecundum fubftantiâ immutabunt,nbsp;Ôdeademnihilominus refurgent item fecundum fubftantiâ: ita cœlum Si terra cumnbsp;omnibus elementis. Si quæcun^ unditp funt corpora,cQ Iftmanis corporibus in dienbsp;nouiflimo per ignem foluentur,ÿ redigentur plane in cinerê, ut ubiep nihil nifi ignisnbsp;futurus fit, Si ilico noua omnia, a pulcherrima quidem rurftis creabuntur, ut noftra ƒnbsp;quidem corpora Solis fplendorem æquatura fint. Sol uero fepties fplendidius, quam »nbsp;modó,clariore luce fulfurus. De his ^ret.j. legimus : Venict dies Dni,inquit, in quonbsp;cœlum Sc terra magno cum impetu loluentur.SC elemeta præ calore liquebunt, ac redigentur in puluerem quæcuncpin terraftrudafunt. Sed pro his nouos cœlos SCncy *nbsp;uam terram expedamusjin quibus iuftitia habitabit.Et i.Corint. 3. Paulus quoippernbsp;ignem futurum prædixitnouiflîmû diem. Ifaias uero 30. legis : Eritluxlunæficutluxnbsp;folis,SC lux foils erit feptempliciter ficut lux ftptem dierum,in die qua jjligaucrit Do*nbsp;minus uulnus populi fui,SC percuffuram plagæeius fanauerit. Ex fexagefimo iexto :nbsp;Ecce ego creabo cœlos nouos SC terram nouam,SC priorum no recordabit«r,icd gau*nbsp;debitis SCtxultabitisin%ternum,in his quæcgo condo. Quando tranfidohaceft: im*

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mut^o«

A mutatiocœîiôd terræ,nqfilècund3 quah'tates folum, fed etiam fecundue(îèntiam fui tura eibnifî negate forte uelis,cum omnia in pt^erê redaëîa fuerint, ut nihil penitusnbsp;corum fupcrGt,quod fit corporibus per ignem cofumptisgt;nondum effe immutata Ce^nbsp;cundum fubuantiâ.Rogabit fortaffîs aliquis, ubi interim dum omnia igné plena fuenbsp;rintîUtprarter ignem nullus omnino fuperßt locus, animæ noftrac fefluræfint.Equi'nbsp;dem ueri ^juiuscuriofum uiciffîm interrogate, ubi'nam modo fedeant, au t ubi pere-^rtnentur dum dormflhus : cum nimirS nihil eorum quac uel circa ^pria, uel aliénanbsp;corpora accidunt,nouerunt Potens liquidem eft Deus fua ip fas ita manu feruare,utnbsp;quomodo coelum Si. tetti immutent,nc lentiant quidê. An putas ipfi's opus eire,uelunbsp;ti paftori ad feruatfdas oues,caula aliqua;* Satis Chriftiano fuerit Icire,animas in ma*nbsp;nuDni elîè,8C in nulüusaeaturæ finu. fi no potes cognolcere quomodo id fiat, ne tcnbsp;, perturl^tjquinequis cognolcere quomodo tibi contingat,pS obdormis uel euigilas,nbsp;necß $,ppè tibi fit uel lbmnus,uel uigilia,quat cottidie tame tibi accidunt. Quæ igit tenbsp;meritasjifta uelle rimarif Scripipra dagetut dic^Pater in manus tuas comendo fpirinbsp;turn me3:hicfiftit noftracognitio.Intereacœlûet terra innouant,noftra quocpcorponbsp;rarefufcitant,nos^ in æternam fœlicitatê uiuific^ur : Ame. Si enim Iciremus quo*nbsp;niodo anima: fen^ntur, nullum haberet locum fides:nuncaût cum penitus ignora*nbsp;mus,quid animabus noftris futurs fit,ôônihilominus bona hinc fide migramus, licetnbsp;fcirê haud polïïmus quô,amp; in manus D^ini nos comittimus,cofiftit amp; uiget fides.nbsp;A L L E G O R 1 AE.

Pofiremô f auculas in hac ledione indicate libet allegorias. Sol Chriftum, Lu* na Ecclefiam fignificat,ftella: Chriftianos. Virtutes uerô cœîorum,Prælatos, uel po*nbsp;dus Planetas in Ecclefia fignificant.Corporaliauerôilia lignaindubieindicant, quonbsp;modo pridem in Ecclefia geftum eft,amp; hodie geritur.Sequuntur enim noftra corner*nbsp;C’a peccatorum,amp; prænunciant ÔC m/rantur ultionem eorû. Solis defedlio itaq^nbsp;dubio fignificat,quod Chriftusin Ecclefia non ampliusiucet: hoc eft,Euangelio minbsp;nimeprædicatur,6des extinguitur,omnis uerus Del cultus intent. Id fadîum eft.et fitnbsp;ctiamnu.per d^rinas 8C opera homin3,fedentePapa in loco Chrifti,ÔCcum Epifconbsp;B pisacreliquis undisTuisomnia oblcurante.lifuntquiuerum nobis folem abfconde*nbsp;* runt, amp; pro Dei cultu cultum inftitueruntidolorS, acinanium Iaruar3,dum milèrosnbsp;' rafuris, cucullis, boatibus, fiftulis ÖC murmure, ac ^xcentis altjs nu^acifllmis nugisnbsp;Dcum demereri docuerunt.O’ tencbras,ó caecitatetn.HincnecelTariolècutum eft,ut

exêplis lucrfe.Omrtibuspuerilibus illis nugis,ôckultu (qui uana idola amp; pupas puel larumdeceat,non®eum:qualiîfuntinftituereefmercarimiiras,uigilias,altaria,làcelnbsp;la,templa,Campanas, quicqura horum nugamen|or3 reliquS eft) ita intentis amp; oc*nbsp;cupatiSjUt nulli uacet proximo1truirc,amp; ueris bonis operibus incSbere. Cf tenebrasnbsp;iterum,amp;quidem palpabilcs.Cafumftellar3intftpretor,cum quifpiâ baptizatus,8^nbsp;Chriftiano gregi accenfus,facrificus fit,aut monachus. Credat mihi,cui datum fuerit:nbsp;cuïnó,rideatme:certus fum tarnen, meuerSloqui.Nolftlico oêsdamnari,6Cinignenbsp;etiam fuos Deus poteft feruar^. At hoe aftirmo, quftScp facrificus fit,autmonachus,nbsp;eo animo, quod falutare lè putat uitæ genus ampletfii, is à fide Chrifti difcedit in infi*

ca:des,furtum,fedquoafidcininfidelitatêmuitiprolabuntur» SacrificiaStamp;mona* chfinill miraculo Deus fuccurrat,quantum eft fitum^ ipforum profelfibne amp; uiuennbsp;di inftitutOjOês apoftatæ Ant à Chrifto,ueri^ eius ncgatores,ut in orbe nullus queatnbsp;omnino effe populus fcclcratior, acfimulæquêdeploratus. EtTurcæ Chriftum ne*nbsp;gant,in duobus iftis tarnen minus mali exiftunt : Primum eft, qgt; nun^ fuerunt Chrinbsp;ftiani,nccp ut hi à fide apoftatarunt:alterum,q, non peccant in uerbum Dei, St^facra*nbsp;menta,quod illi non modo impune faciunt,fed ^iam pro merito uendunt,et fane manbsp;ximi,dum miffam fuam fceleratilfimâ pro facrificio cottidie innumeris uicibus profti*nbsp;* tpunt,quo fcelere, qua^ impietatenihil æquèinfandum à condito orbe excogitatumnbsp;cft,aut pofthacexcogitari poterit. Vtuno uerbo dicam, à fidedilcedit.ace cttio deci*nbsp;dit,quifquis per opera fua,aut uita: aliquod genus humanitus excogitatum,iuftitiaranbsp;amp; falutem fe c^equi fperat: Chrifti fanguinis eft lb!ius,nos iuftos reddere, et faluos,nbsp;’Proinde quoties decideree cœlo ftellam uideris,fcito id fignificare,lacrificum,mona*nbsp;chum aut mqnacham fieri. Preffura a3t gentium,amp; tabefeentia hominum, confeien*nbsp;tiaruoa fignificat carnifidnam, quam fandi Papa: QC ftellae decidentes contilTuo expc*

epistolarvm et E V a ngt; riuntar,dumftihilnontentant,quamlibetmokftum, 8Cnu|am tarnen quictcm afie/ qnbsp;quuntur.undeQC totafcn'pturajhidi^eorum,mokftiam uocatet iaborem. Sonitusnbsp;ilk uentorum,amp; aquarum ftrcpitus,profanes fignificat tam gubernato^es,quam fubnbsp;ditostomnes promikue continuis perturbationibus agitantur, nulh' principum cumnbsp;altero conuentt, nulli regioni cum altera,nufquam mucua confidentia,omnes ^prtjsnbsp;commodis ftudent.unde fit,ut nulla quoqp fit malt cohertio, nullus timor m êerra. In^nbsp;cerirn totus mundusomni procul metu, comefiattonibus elfftetatibus, libidine,nbsp;nullonon genere uitiorum debacchatur, ac omnia furfum Sgt;i. deorfum mifcet 8C con^nbsp;funditut feekribus omnia immane perftrepant. Virtutes ccelorumfunt noftri planenbsp;tæ: hoc eft,ill!Ecclefiafticityranni,Papa,Epifcopi,Sil Academiæ:^ui licet mundiim-perio,opibus, honoribus uoluptatibus plane demerfi fint, fijmmacum kcuritate,nbsp;ac ita toto cœloerrant, nolunt tarnen erronés haberi,hoc eft at wAwwti», quqs Latine ,nbsp;erronés dicimus,eô quod no ingrediantur recta uia in coelo,fed aut retro,ueun latus.nbsp;Quos cum noftri Prælati (quos uo^t) re imi^ntur grenue,oblique femper amp; nunnbsp;quam retfta uia gradientes,ut German! noftri prouerbio dicant. Die gekrten,die vernbsp;kerten.’id eft,omnes eruditi,pcruedi: nominis tarnen comunionem fortiter reijeiunt,nbsp;ubi Euangelio illufcentc,ipforum dedecora palam prædicantur^acproprijs colori*nbsp;bus depinguntur,ut paffim muta amp; tndotfta idola,ac animarum pernicies agnoftan-tur,horrendum ut moueantur S)C concurrant,uelut conftellationem fatfturi -, bullfs 9inbsp;papyro ueritati obfifterefruftra conantur,B:diraminantur, aclatum pilum non pro- •nbsp;ficiunt. Dies qui eorum impofturas omnes retegit, erumpit,quantuiplibet repugnet,nbsp;neep potefthacc lucerna,utcæreusaliquis,fubmodiorecondi. Porroparabola denbsp;ficu fcripturam mihi uidetur fignificarejquae cum hactenus abieóain angulum latuenbsp;rit,nuncrurfum fronduit t hoc eft,uerba eius praedicantur, quæ tantoperein milk dunbsp;centisanniscognita minimefucrunt,uthodie,utnecplinguarû peritiahabita.Ficumnbsp;quidem fignificare icripturâ,nullus dubito,ut id facile quoq; pofiet probari. nam fici-nailia folia,quibus fe Adam amp; Eua tegebant, certo feripturæ uerb^fignificabanttillisnbsp;enim uetus Adam femper tegere ÔC ornare fe, licet fruftra, conatur.nanc itacpîîcumnbsp;frondereoporrer,fi^uirere,HuicnihiIobftabit,quantumuisplalîetæ,erratic!illiPræ^ Pnbsp;lati,moueantur, acomnia perturbent. Aeftas in foribus eft,utinam frudus frondes fenbsp;nbsp;nbsp;«

quantur.Vereorenim neiblas frondes hgc nobis ficus producatiquod pkricpnoftru » de fide multa quidem Ioquimur,^ihil autem operamur. Hæc fuff iciant de allcgorijsnbsp;wel indicatatqui plura uokt,hinc habebit occafionê cogitandi. Atplanetas noftros,nbsp;cum fua colluuie,conuentt nihil horum credere, quo ufra fcrip Ara perfiftat, quæ re'nbsp;fupinam illis fecuritatem ac fummum contemptum tribuit, omnium Deftterborumynbsp;operumôCfignorum,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

glc nos homo Miftimet,ut miniftros Chriftf,8f dilpêfàtores my^ fteriorS Dei.Kdiquum eft, quod qi^ritur in difpenfatoribus,nbsp;ut quis fidus inueniatur.Mihi uero pro minimo eft,a uobis iudinbsp;______cari,autabhumano die,{ed necçmeipfum iudico.Nihtl mihi co fetus fum,in hoc tarnen baud fum iuftificatus .qui me iudicat. Dominus eft*nbsp;Proindeintempeftiue neiutgeetis, donee ueniat Dominus, quiilluminabitnbsp;ctiam abfeondita tenebrarum,0( manifeftabit confiiia cordium. Et tunc er itnbsp;unicuiq^ laus à Domino,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

HAcledione nobis exhibetur cxemplum eius,quod in Euangelio primæ Domt-nicae,uelut in figura monftratujn eft,ubi difeipuli pullum afin! nequaquam ip- ' fi afeenderunt, fed Chrifto adduxerunt, ut ilk iblus in eo federet : nokntes nimirumnbsp;fibidifcipulos, fed uni Chrifto magiftro adducere. Corinthij feindi in ftudia incipionbsp;bât, amp; fedari Apoftolos,ut unus Petri,alius Pauli, alius Apollo nomine gloriaretur:nbsp;latftantes quilibet eius Apoftoli titulum, à quo erat uel baptizatus, uel dodîus fidem,nbsp;autcertequern arbitrabaturpræcipuum. Venientiitaq^huicmalo Paiilusprofuafe-.nbsp;dulitate 0^ follicitudine,commodum occurrit, ac docet, ne quis cuiuiquam Apoftolinbsp;nomine glorietur,fed in uno Chrifto omnes fuam gloriam purent fitam. 0eclarat,ninbsp;h 11 referre,4qui ill! fint à quibus uel baptizatfuel dodi exiftancin eo autem fita oAnia,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. utuna^g*

A

G E L 1 o R V M ENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38

Utunatiîfflcscundem Cliriftutn ampledantur,ei^ fintfôli fubiecli.Et fiepulchrèeos Paulus inftf uit,quid debeant de Apoftolis fèntke. Eft uero præfens ledlio, fi rite intelnbsp;ligas»præpot^s ânes, quo Papatus,totum^ ralorum imperium, non quatiatur mo*nbsp;dô,fed plané detjciatur.Id quod uidebimus.

Sic nos homo exiftimet,ut miniftros Chnfti,ôd diipenGtores facramenz torum ßlfti.) Hocc^dtum eft de Apoftolis,Sd omnibus eorum fuccefloribus, fiucnbsp;î’etri fint,fiue Pauli : quare baud uulgan' hinc diligentia diieendum, quomodo Apo-ftolos, 8C nunc Epifeopos oporteat haberi,ne fcilicet pluris aut minoris gquo eos aeftiznbsp;memus ôd habeamgs.Nccpenim fine caulfa Paulus,imô per eum fpiritus fàndîus,prgnbsp;fentem nobis regulam præicripfit, uolens uticp iècûdum earn noftrum indicium tem»nbsp;perari.Et cum Epiftd^is fimul praeferiptum legimus, ÔC. quid fit quodgeruntofficîj,nbsp;•. ÔCquouÂpeorum ièpoteftas extendat,fciamus, quifquisEpifeopus plusfibi,quàmnbsp;hic iubetur,arrogat,eum indubie lupum eire,amp; apoftolum diaboli,plane^ uitandS.nbsp;Nam omnino Antichriftus eft^uieuWq; in admÄhiftratione Ecclefiaftica, plus quàmnbsp;hic traditumeft,præfumit.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Primo inquit. Sic nos homoexiftimet, ut miniftros

Chrifti: quare quicunçp in loco fedent Apoftolorutti, pluris haberi neep debent, neep polTuntjquàm Chàfti miniftri : ficp uere Apoftolos référant, pluris æftimarife haudnbsp;fuftÿ;iebunt. Verum nemo intelligathic Chrifti miniftros, ut uulgo hadlenus foli»nbsp;tumjuit,nempe à fadlitio illo Chrifti minijierio,cultu^ Dei, quem fitum arbitranturnbsp;’in multo precum murmure,filt;ftisieiunqs,frequentationetemplorum,acreliquis,qugnbsp;Papæ décréta, collegia, cœnobia, ôd tota ilia raforum colluuies, minifterium Chriftinbsp;uocant,quæ omnia nihil nifi fidla, amp; uerba, amp; qpera funtzquibus hie locus, SCaltj inznbsp;numeri penitus funt obfcurati,ut nulliliqueat,'quid hie Chrifti minifterium, auCnbsp;quos Chrifti miniftros Paulus uocet. Probe itâcp tenendum, Paulum de eo hie Chriznbsp;ftiminifterioloqui,quod inadminiftrationeconfiftit,8Ceft furuftio quædam. alioquinbsp;omnes Chriftiani Deo feruiunt 6d miniftrant, at non omnes funt in certa aliqua funznbsp;dion^ aut adn^nlftratione. De hoc autem peculiari minifterio, quod fitum in ali»nbsp;qua funtftione^PiJilus Rom.n. loquitur : Minifterium meum glorifieo, gentiumnbsp;Apoftolus exiftens.ubi officium Sd fundlionem fuam, e^t^vicw, hoc eft minifteriumnbsp;appellat.Et Roman. i$. quod fuperiustradiauimuSjChriftumhacrationemtniftrumnbsp;uocat circundfionis.Item z. Corint.j. Qui idoneos nc® fecit miniftros noui T eftamennbsp;ti,fpiritus, non literac. O' utinam ferrea uox mihi hie effet,amp; tonitrui fimilis, qua exinbsp;mere è cordibus omnium Chriftianorum poflem penitiflîmè irradicatum erroremnbsp;illum,quo quemadmodum à Papa amp; Papiftis dotfti funt, minifterium Dei QC Chriftinbsp;exiftimant (ua pronria opera elT^uibus Chrifto Suf Deo multa facere,6dgrandia fibinbsp;comparare mérita dementiffimèlt;ëinfantiffimèquærunt.Pauiümaudite,quicunqucnbsp;aures habetis audiendi quæ uer^untu's officio aliquo fungi,idq? ex comiflione Chrifti,ut eft annSciare Euangelion,definit efie, Deo miniftrare,amp;;Chrifto,cum quod minbsp;niftras,a Chrifto proficifeitur ad homines,0lt;f non a nobis primùm,ièd ad nos à Chriznbsp;ftouenit. Hæcdiligenterobferues:alioquiPauliiermq^m amp;uerbailia, Miniftcr,nbsp;minifterium,miniftratio,quid (jbi uelint,ncquaquam intelliges. Perraró etenim eiusnbsp;minifterij meminit quod Deoimpendimus,et quod fnobis furfum proficifeitur: femnbsp;per autem ferè deeo minifterio loquitur, quo, quod ab ipfo accepimus, hominibusnbsp;adminiftramus,ipforumcommodis, nonnoftrisftudentes. Nam Sxf Chriftus Apo-ftolis mandauitjUt infimos ft omnium gererent,atque aliorum miniftros. Et Paulusnbsp;hie,quoplaniuscapereti^ dequo minifterio loque®:tur, adiecit ( uelut explicans,nbsp;quod miniftros dixit) dif^nfatores facramentorum Dei : quod non nifi de officionbsp;prxdicationispoteftintelligi.Appellatautemhocoffictj, minifterium Chrifti, amp; A»nbsp;\poftoloseius miniftros, quod id muneris, prædicare orbi Euangelion, eis à Chriftonbsp;|uit demandatum. Eoep miniftri Chrifti hie funt,quicuncp Apoftoli amp; Epifeopi, abnbsp;ipib ad prædicandum hominibus deftinati funtlt;iusueluti ad homines nunctj le-gati.Quarehæc uerba Pauli hunc fenfum habent: Videat quilibet ucftrum,ne aliudnbsp;* fibi caputen'gat,alium fibi conftituat dominum,alium agnoftat Chriftum, ftd uni 8dnbsp;cidem Chrifto omnes pariter adhærete. netp enim nos ueftri Domini, magiftri,aut canbsp;pita fumus,ne(^ de nobis quicquam,necp noftrum uerbum praedicamusrabfit ut no*nbsp;ftro uos imperi» fubtjeiamus, aut noftrae doefthnæ reddamus addiclos. Nihil tale denbsp;nobisfufpiceminijhoca nobis abfitlongiffîméreius qui caput ueftrS eft Dns, nunerfnbsp;fumus amp; nflniftri, illius uobis uerbum prædicamus, fiC ipfius apud uos cau^am agi»nbsp;musjflbn noftram:acipfi dido audientes j|ió nobis reddereconamur. Sicigitur nosnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E 4 quilibet

EPISTOLARVM et EVAN/

quilibctexiftimctjnccpquk^aliudà nobisexpcdîet,licet^nHinus guâmChfiftas, C folius tarnen Chrifti uerbum,magift||;iutn ÔC principatum uobis cômendamus. Quinbsp;fie nos excipit, amp; hoc de nobis fentit »is rede fentit: ÔC non nos,fêdnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfum,

quem nimiriï fôlum prxdicamus,excipit.Qui uerô nos pluris habuerit, hac ratio-ne non fuiceperit,aliquid peculiare à nobis expedansjis Chriftum comune caput re-ijcit,acproprium fibi erigere conatur,noscp pro idolis plane in perniciê fu^ bis ftul-tus mifer fibi conftituit. nbsp;nbsp;Idem animi QC in Gedeone apfÄruit, qui filtjs Ifraël di*

centibus ad eum,Sis tu dominus nofter, ôi. fihj tui, ac fîltj filiorum tuorû: refpondit, No ero dominusuefter, nctpfiltj mei, fed Deus fit Dominus uefter.Iudic.s.lta i .Re-gtim 8. ubi fîltj Ifraël regem petifflènt, dicebat Dominus ad Sanfuelem: Non te, fèdnbsp;me reiecerunt,ne firn rex eorum. Hinc manifefto uidemus,Do«ïinum nullius nifi futnbsp;proprtj dominij,in fuo populo patienté. Sed roget fortequis, quomodo pettauerint ,nbsp;lfraêIit%ineo,quoduelGedeonem,uelalium in principem autregempoltularijit, *nbsp;cum Dominus ipiê eis Gedeonem^c non pa^cos a^ps Imperatores,amp; reges confti-tuerit multos, fane fandos uiros, Cui refpondendum eft, non peccaife eos, quod reges QC principes habuerunt : nece|fe enim eft, ut fint in terra magiftratus ói. ordinatænbsp;poteftates.In eo aSt peccarunt,quod diuiniimpertj pertaefi,aca D|p gubcrnari no fa-tisducentes,humano ctiam dominatui fefe fubtjcere,acregem hominem habereuolcnbsp;Iebant,quo magis adeó Dei potentiae confidebant. Caeterum Gedeon ac pij ifli re-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S

ges,cum pilum latum non difcederenta mandatis Dei, ac fecundum uerbö ipfiuS, • nequa^ kcundû propriam uoluntatê populum gubernarent, in o «mibus fe tantumnbsp;Dei miniftros fuper populum eius amp; agnofcentes 8C gercntes, quemadmodû Apo-ftoli in minifterio uerbi,imperium uSi^ Dni fuit,ô^ ipfè fblus in populo fuo princepsnbsp;ÔCrex.Ideo ôt Dauid pro fuo regno,no fecus ac pro regno Dei orat.Pfal.7. Surge,inquit , Dne in ira tua,^ in furore tuo exaltare,intcr iracundias inimicoru meorum excita mihiiudicïûî hoc eft,officium iudicandi, §ddemandafti. Etfacutfynagoga po-pulorum ad te congregetur, propter quam rurfus exaltare,Porrô,Bb^raeter Dei praenbsp;cepta aliquid adt)citur,2^ uel qui præfunt,hominû dodrinas quoc]^igunt, uel fub-ditieaspetunt,ftatuiturueraidoloIatriajetaliudcaputrnetpeftiSmprindpatusillemi Dnbsp;nifterium Dei, fed dominium proprium, fine Dei mandato QC præcepto.nbsp;nbsp;nbsp;Et tum

queritur Dominus,quod ad Samuelem dicebat: Non te^fed me abiecernt,ne regnem * fuper eos.Potiffi'mum aSt haec regimine animarum loquor, quod nifi ad uolunta-tem Dni SC ex ipfius praîfaipto geratur, tyrannis eft perniciofiffima. De profana ad-miniftratione non eft hie locus diffèrendi : illicenim nfljltis iniquis SC tyrannicis legibus obtemperari poteft,propter Dominum,dtra iadurâ obedientiac,qtJhm uni Deonbsp;debcmus.Ât in fpiritualibus, fi aliud caput coftituitjr quam uniÄ Chriftus,ilico connbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

fequens eft,ut SC alia: dodrinae, alia^ quam Chrifti uerbaobtineant, SC inde Chrifti minifterium peffundetur, ipfe contemnatur, nouu^ SC alius principatuserigatur.-Quis enim non intelligat, hæctiucrfîmul flare baud poffe, Chrifli miniflrum effe, ÔCnbsp;propria uerba docere Si Chrifli minifler efl, Chrifli uerba prædicet oportet,no fua:nbsp;quare cum fua pracdicat,ClIWfli minifler effe non potefl,ut certe non potefl fimul fuanbsp;ÔC Chrifli uerba docere. Quicu»cp igitur non Chrifli,Ted fua uerba docet,Chriflo ne-quaquam miniflrat, fed feipfum Dominum conftituit. Si autem Chrifli uerba praedinbsp;cat,eocp ipfi miniflrat,non iam potefl ipfe Dominus efle, aut fibi quenquâ facere ad*nbsp;hacrentem,uerumquofcuncp poterit,Chrifio Domino fuoadducit,8Credditmorige-ros.nbsp;nbsp;nbsp;Hinc iam quilibet uidere potefl, quid de Papa,Epifcopis,facrificis, ac mona*

chis fentiendu efl. Si probari pOTerit, eos nihil nifi Chrifli iSIrba docere, nihil nifi man data Domini mandare,certe ut Qirifli miniflros debemus ipfbs fulcipere,imô Chri-nbsp;nbsp;nbsp;•

ftum in eis:finautem probare poflumus,eos fua,8C nequaquam Chriftiuerba docere J de. exigere, nihil minus quam Chriftiminiflri habendi funt. Iam luce clarius patet, Jnbsp;cos nihil Chrifti uel docere,uel præ^ere,fèd fua mera fomnia SC figmenta: quare manbsp;nifeftum eft,eos regnum efleantichriftijSC miniftros fatanç.Stat enim firms uerbutnnbsp;Pauli,Sicnos homo agnofcat,ut miniftros Chrifti : hoc eft,qui nihil nifi huius uerha *nbsp;docemus,ut neqp pofl'umus quidem alia,nempe ipfi obnoxij, ad prædicandû tantumnbsp;praecepta SC mandata ipfius. Neep patrocinabitur eis quod dicunt, poffe iuxta dodri*nbsp;nam Chrifti, etiam Ecclefiac praecepta (nam fua figmenta praecepta ^clefiæ uocant)nbsp;doceri. Etenim fi Aooftoli oês nihil funt nifi Chrifti miniflri, non ooterunt nifi hu-

i

fi, praeter mfm'flcnum fibi mhii arrogauit. non dixit, Sic nos homo agnofeat, ut partim Chrifti miniftros, partim ^prios dominos: qu^e non pofluntjqui huiufmodi funt,nbsp;quic^præter^hriflinegotiûagere,eiuscp foliusuerba docere.Hinciam fimul patetgt;nbsp;ut (horrêdum)Deum Papa blafphemet,qui audet fug docîîrinæobedientiâ, uiam uonbsp;carcfalutis,inobedientiâuerôcerram perditions. Eftenim uerefatanæhæcobedien-tia,cum tioijninem peccati Chrifti loco mifere adorant, ipfius uerbis obtempérantes,nbsp;tjuæcum Chrifti uerbiJpugnantifti'ma funt.Id expreffius Paulus pracdixiti.Tim.4,nbsp;Spiritus,inquitjcerto dicit,in nouiifimis diebus quofdam diieefturos à fide,amp;: acquie*nbsp;turos fpiritibus erroneis,6C doóïrinis dæmoniorû, in hypocrifi loquentiö mendaciu»nbsp;qui cauterio notatam habent confcientiä,et uetabunt nuptias,atep ufum ciborü,quosnbsp;Deus creauit ad fumeBdum cum gratiarS atftione fidelibus,et fjs qui ueritatê agnouenbsp;, runt.Et^an.io.Chriftusait; Ouesmeæuocemmeamaudiunt,alienoruuocem nonnbsp;’ audiuntjfed fugiunt ab eis,quia uocem eoruignorant. Ego noui meas, ÔCnoueruncnbsp;me mcar. Hic uides ut pulchre i^rbis Baulinis cim? his Chrifti cóueniat. quiequid nonbsp;Chrifti uox eft,diaboli ÖC alienorü uox eft,eocp uitanda. Hinepoteft uel quiuis difeenbsp;re, quæ ilia doeftrina fit,quam Ecclefia audit acdoc^, quæ^ ueræ Ecdefiæ præcepta»nbsp;Nullam nan(^ nifj^olius Chrifti fponfi fui doeftrinam etagnofcit,amp; docet,necpaliamnbsp;obedientiam ftatuit. Quare quicquid Papiftæ de præceptis ÔC obedientia Eedefias ia*nbsp;ôaift,eiusmonetæ funt, cuius ilia dequibus Timotheum fuum prgmonuit,quorumnbsp;•paulo fuperius meminimus.Mendacia funt,6C doôrinæ dæmoniorû,ab erroncis fpinbsp;ritibusinuetftæ.Qadem docemur amp; in fequentibus Pauli uerbis, cum ait, Etdifpen*nbsp;fatorcs facramentorûDei : hoceft,fpiritualiumbonorû Dei ,quæaboculiscarnisre*nbsp;mota funt. Nam difpenfatores funt,qui domum’aliquam, autfamiliam difpenlànt ôdnbsp;regunt,utpræfelt;fti cœnobiorû folent, præbentes unicuicp fuû dimenfum.oowroAt©'nbsp;enim peritum reifamiliaris fignificat, quem Chriftus Matt.14. ièruû duntaxat uocat,nbsp;dicens : Quis eft fidus feruus,quem conftituit Dns fuper familiam fuam,ut det illis innbsp;tempore tritici dûpgnfum.Huiufmodi ftruus amp; fimulnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Abrahamo erat Elie^

fer,cui%tam domu fuam crediderat.Iam habet Deus quoep fuam domû ÔC familiam, B e^fumus nos ipfi, qufEcdefia Chrifti uocamur. in hac domo olusvéï^ai amp; difpenfato*nbsp;I res funt,quos Parochos uocant QC Epifcopos.Horum munuseft, hanc domû curare,nbsp;quot; amp;ci fuum dimenfum in tempore præbere. Verum tmædiipenfanda bona illis com-mittuntur,haudqua^ corporalia funt.quare Paulus nos difpêfatores à cæteris difeernbsp;nitjuocans eos oijöi'Óm«, difpenfatores quidem,fed myfteriorû Det.-qui ut reliqui uifi-btlem cibum fuis præDent, 6C furant corpora, ita ipfi inuifibilem pane, quem myfte-ria appellauff,adminiftrant, Ôô curant animas.Hæcaût omnia ita pridem obfoluerût,nbsp;utæquèignoret,qi hicdifpenfSores uocent, ac quæ fint ifta myfteria quædebeantnbsp;difpenfare. Rafi ifti putant fe munere fuo egregie perfuntfios, ac Dei myfteria probenbsp;difpenfaftè,cum baptizauerint, Aiffauerintjac reliqua fua fàcramenta hominibus obnbsp;trulèrint.necpiam eft,^duulgomyftertj ôdûcranftntinomine intelligat, nifi miflailnbsp;la fàcrilega,cuius ufum tarnen ut reliquorû omnium, ne per fomniû quidem un^ co-gitarunt,ignorantes quoeppropriâ uocem,dum haud feront,cur illam ipfam miftamnbsp;fuam,uelmyfteriû,uel fâcramentO appellent. Quod^pgvs«j)lt;ap fignificat,uixexpreC iiyfitriumnbsp;fius uoce Latina aliqua poterit reddi:quare non alia,^ Græca hac utamur, præfèrtimnbsp;cum Latinis auribus non fit infueta,ut pleræcp aliæ.Significat aûtv^xvsiîgjof/jfècretumnbsp;aliquid quod remotû eft ab oculis,at^abfconditum,prædpuè uero in uerbis. ut cumnbsp;altquid dicitur quod obfcurû eft,ô(f intelledîu difficile,folemus dicere,hoc myfteriumnbsp;cft,fubeft his uerbis tetfîutl^aliquid et abftrufum.Hatrc fignificantiâuocabuli,hoc “rânbsp;Mvs«g«(/,myfterium habet. Quare enim Dei myfteri^quorum funtApoftoliœcono*nbsp;k mi,alia fint quam fides amp; Euangelion de Chrifto,imo Chriftus ipfef Quæcûcp enimnbsp;V^uangelió prædicat,a fënfibus et ratione funt remota adcô,uttotus orbis ea nequeatnbsp;capere, ne® à quoquâ, nifi fide, res mirum in modum carni abftrufa,percipi poflînt,nbsp;atteftante Chrifto: Prædico te Pater, Domine cceli SC terræ, quod h æc à fapientibus ôd

* prudentibusabfcoderis,ôdreuelaris ea paruulis.EtPaul.i.Cor.i.Predicamus fapien tiam Dei,reconditam in myfterio,quâ nemo principiû hui iis mundi cognouit.Porronbsp;utpauds ôd aperte dicâ,hæcDei myfteria funt quæ in fymbolo illo, q? uulgô cottidienbsp;recitatur,funt cgprehenfa.nempeChriftu filium Dei,natû elfe ex uirgine, paftum ôdnbsp;refuiTexiflè,totum^hoc faôû,ut nos à peccatis liberaremur. Horû nancp nihil oculisnbsp;uidct,nihikatiôecognofcif,fedut Paul.inqt,ftuItitiafuntprudêtibus,Sdoffendiculûnbsp;fanlt;fti».Q.ui nâ fieri poftet,ut natura agnofeeret, aut ratio geiperet iftû homiftê lefumnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cfleno*

GELIORVMENARRATIONES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jg

In hoc funt omnja fita,hoequçrit deus,angdi,homines et uniucrfç creaturae, no fan^ ut gs difpenfator uocet,auttab's habeat, nemo r^uiritut quis amplæ region) aut parnbsp;uæ prçfideat,iq|ô neep ut quis ,pbus exiftat,quantü ad fuâ quidem perfonâ ,ppriè per-ti net.hoc aSt quaerif, ut munere fuo fidditer fungat, agat^ diuinoru myfterio! ö f dunbsp;difpenfatorê. Atq; hic facit Paulus poteftatê nobis iudicandi omniG Epifcoporü,Pa-parum amp; CirdinaliGuitam ói. doiflrina.Eandem uero fide ôd Chriftus requirendamnbsp;docuit Mat.24. ubi dicirt Quis putas fiddis feruus amp; prudens, quem conlh'ruet Dnsnbsp;fuper famibam fuâ,ut deteis dimenfum triticiin tempore fuo fQuam putas aût bancnbsp;eile fidem,aut quomodoeapræftaf r'Quem quçfo iuuaret,autcuj ^delfet, fi un us E-pifeopus tam late imperarct,utunus tantû poffîderetquantum nunc oês, quod deicnbsp;Papa iaifiat i Cuius comodis aliquid accideret, fi quis Epifeopus tanta prarftaret fan-, dîimoniaÿt ud umbra ipfius mortui fufcitarcntf'Quid deniqputilitatis ad quen^rc-*diret,fi etia tantû haberet fapientiæ» quantum oês habuerunt Prophetae à Apoftonbsp;b? Nihilhorû requiritur^priè,fi^ ut fi4us fit, pra^eat diligenter 6C icdulô dominicænbsp;famibçuerbû Dei,difpenfe«optima cû fide myfteria Dei. hocut,pprium eorû munusnbsp;eft,qui in locû fucceflerunt Apoftolornn'ta hoc unujp requiritdd quod ôd folum cornnbsp;modat omnibus,æ^'fi'catquoflibet.qug utiqj cauifa eft, ut unum præ omnibusin di-fpenfàtoribus requirat amp; exigatur. Tu uero confer cum his Pauli uerbis Papam cumnbsp;fua cdlluuicjac uidc ut inter fe pugnent. Nunquid Papa aliud requirit,quàm ut fblusnbsp;fegntt, unus omnibus imperet, totius mundi opes, potentiâ gloriam ad ferapiat,nbsp;fuatep tyrannidi aslibidini facial obnoxios uniuerfos f Hine in illius decretis nuiquanbsp;fton legis,quanti meriti fit ipfi obtemperaiTe : 6Ó quantû rurfus animarû pcriculum,{inbsp;obtemperare ipfi dctre(fiet,ita fatanas ex impurinimo blafphemo oreeius impudê-lilfimènugat. Interim ut fidum agat difpenfatorêmyfteriorû Define cogitat quidem:nbsp;idquodomniaeiusdecreta,refcnpta. Si decretales,ôlt;fextrauagâtesapertiflîmè teftannbsp;tur,inquib.nihilderitepafcendisouibus,depurepraîdicandoEuangeb'o,fedomnianbsp;legibus referta,decQpentionibus ôd btibus,præbendis SC obuentionibus.cG^ ad fumnbsp;mum 8? fpiritualuTimu offietj fui uenifiè fibi uidet,tum praecipit de tonfuris, de uefti-B bus,amp; id genus nugisSlijs. Quidrtam abefl: ut Dei myfteria difpenfarc cogitet,ut panbsp;làm ea damnet,ac Euangdio praedicando fub æternç maledidionis pcena interdicat.

’ huiusinfaniâ pridem ôd perfidiâ,non fidem grauiter feguunt, quicquid eftEpifeopo rum, collegiorû, cœnôbiorû,nbsp;nbsp;omnino tota rafi ordmis colluuies.De Dei myfterqs

difpenfandis nemo ucl fomniat, fed tum fide optima perfunêîû quifq? fuo munere 84 ipfe fearbitrat,óó ab affjs tab's efboep habet 84 prædicatur,fiue Epifeopus fit, fiue Abbas,ab'acp finftlifuniftione, cum ouaeuereuocantbona temporab'a, diligenter difpennbsp;fauerit,domücp ita aSminiftrauern, ccenobiu aut ecclefiam, ut conferuati 84 auefti fintnbsp;prouentus,patrimoniQ,utuocanT, Petri, arcê S. Ma uritq, terra fanóae crucis,reditusnbsp;bcatæ uirginis, 84 huiufmodi rellqua (nam fuas ita diuitias Dei 84 fantftorü nominenbsp;cómendant)egregie tutatus fuerit,illuftrauen't„puftterit,S4 auxerit. Et hac quidê fide,nbsp;84 difpenfatione,eô diuitiarû potentiæ 84 glorie peruencrût,ut iam mundus ipfe,quanbsp;parte profaniftîmus eft,nullatenus eis queat côferri.Ecc^oc ftudium eorûeft, quosnbsp;V*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;optimos Epifeopos,84 laudatifiTmos Abbates ac Praiatos habent,quib. fob's hoc lau

dis tribuunt,ut dicant, Ecclefqs bene præfuifte, probe Epifcopali munere pfuntftos: cum fæpê fiat,ut Euangelion in omni uita fua nun^ uel legerint, uel audierint, taceonbsp;ut prædicauerint. Nihilominus conftatfibi uicp os illud Papæ impuru 84 blafphemû,nbsp;huiufmodi fidos difpcnfatores bonorû Dei, 84 fanêîc^ uocando,ôd orbi comendatinbsp;do.qui ad nihil aliud idonetcflênt, quod fua fide 84 dil^entia ilia Apoftob'ca fatis pronbsp;bant, quàm ut profanorû Principum, 84 optimatû ancrent Quæftores, Publicanos,nbsp;L Procuratores,Praefe(ftos, Aediles,Prætores,Agricolas,Penuarios,84 id genus ab'a.Innbsp;Verea necantur animæ,périt quicquid Dei eft,lupus rerum potitur,84 oues mifêrrimûnbsp;m modum dilaniat.hæc fidi noftri illi Papales difoenfatores haud uident, nemo eorönbsp;tanto malo uel cogitat ire ob uiam ,fedent interim c4 concib'ant,ô4 expendunt codices

9 rap'onû fuarum,curantreditus S.Laurentq,84 bona Ecclefia:fidebffime,pro qua fide

84 folbeitudine no dubitant Chriftum fibi infigne,84 multo quàm alrjs celfiorê locum in cœlo paraife84 ieruare. O' turbam bis miièram,cæcam 84 perditâ, ut fecura ruis innbsp;gehennâ. Non goftiim hic omtttere,ut non indicem ridiculum fatanac figmentû et lunbsp;dibrium,^d Myfiac ferunt quondam defignaffè. Aiunt: Henrico Caefarein iudiciû TierUieuîonbsp;Dei addudo,cum eiuspecca ta etmerita libra rent,acealanxin qua cius comiiTaerantnbsp;pofita45rægrauaret,eo^ iam fatanç adiudicâdus effet, adueniflè afsûillûLattrentiû,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîein

«

EPISTOL A RVM ET EVAN/

inîanccm mcritorû proiedflecak'ccm aureS,quem tempjp eius Cefardonaucrahamp;^ C ita tnclfnafle ea, Cæfàrem^ à damnatione liberafle : unde indignatamp;s fatan, illi calictnbsp;defregifTe auriculas, cû plus ei non ffceret.Hoc tarn craflum,bis anile, adeo nulla arnbsp;te,nulla ueri fimilitudine excogitatu figmentum,^d uel pueri Ôi. bardi rideant, dignSnbsp;tarnenfidis illis difpenfatoribus bonorS Ecclefîæ uifum eft,quod magnifiée praîdicanbsp;retur,necp fine indulgenttjs adoraret. Væ aût cæcitati noftræ ,amp; deplora^mg ftupi*nbsp;ditati, qui tam male telt;?îos fatanædolos nulliagnouimus. ItS non tamimporierenonbsp;bis,^ ludere fimul nos quærit,amp; reddere ridiculos. Quare aût iatanas tam crairum,etnbsp;nullo modo uerifi'milefigmentû finxerit, aut fi no finxit, ita homines ludificauerit,cpnbsp;tra négocia uel puero patère poteft : nempe utftultiflîma hac peffuafione mortaliumnbsp;animos inficeret,fe uinci pofTe donarïjs,quæ quis filtjs fuis ôd^bièquentiffîmis mini'nbsp;ftris,ordini raforû donaflèt,nomine fan(fîorû,amp; quæ habent delubrorû : cum hæcuinbsp;dîoria folius fideiexiftat. pado extinda fides, remifia charitas fuit, amp; interim totius *nbsp;orbis opes fidis illis difpeniàtorib^ obuenei^,qi^us nemo in orbe cûdis diuitîjsnbsp;Sëbonishuius mundidiligentius^officiofiusad iatanaïuoluntatêabutif. Hæcillanbsp;propèaccefferunt.Sedfi'namushosquadruplatores.’folihodiefunt, quilaudê fidorSnbsp;difpenfatoru merentur. Aliud eft genus difpenfatoru inter Papiftas,qui ut fe ifhfs Ionnbsp;gepraeferunt,de quibus modo diximus,!^ fidem fuâ iadantin ucris fpiritualibusbonbsp;nis occupari,amp; hifce no dubitant illi fideliffîmi ferui efle, quibus q^il no lecure com'nbsp;mittipoftit:qui denic^ meritis adeo onuftos fe arbitrant,ut quis timerePetro no ab renbsp;pofTitjnefortècogattandemillisfecftmfuâcedereincœlis.Sunt aûtiacrificuliilli,no*nbsp;ni amp; nonnæjobedientiffîmi filq Ecclefiæ,quiin obedientia Papae, omniumcp huma'nbsp;narum traditions fe grauiflîmè exercent. Inter hos elediflïmi funt,imô adeps omniu,nbsp;medulla,cor,anima(amp; qui poITem dignis titulis rarilTima eorS mérita ÔC fàndimonianbsp;aftèquif^illfiq^ui fe uocant de oblèruantia,uere procul ab omni laydibili obferuantia:nbsp;his nihil æque nitet,nihil fimili fanditatis fpecie adblanditur. Aptfff hos derffS uide'nbsp;re cft, ueros SC inauditæ fidei difpenfatores. Vt firmiter ac lèrffffe^ (euere fanda obc' Pnbsp;dientia exigitur 6C feruat,ut fanda habentur patrS ftatuta,quant3 piaculum,et nullisnbsp;pœnis expiandum, fi' quis latóüum ab eis difcefferit, turn dodrinæ fuæfomnia, *nbsp;fanditatis mérita uenditant,uMiemo magis priuilegia amp; immunitates, quibus nimt-rum eorû tenerrima fanditasfouetur,mordicus retinent, atcppro eis non (ecus ac pronbsp;Übens ÔC penatibus digladiant. Sanditatis uero famâ€6 titulo^facer efto,qui uel ioconbsp;aliquo aiperferit,citius cœlum terræ ÔC terra coelo mifcent,quàm hocfeilnt.Hi gêmaenbsp;funt ÔC obrfeum inter oês fandos Papæ, quibus Ailli Epifcop^, aut altj quantûlibetnbsp;decreti ÔC decretaliS obferuantes, ullo modo pofluift cÔferri,prefertim ipforû iudicio,nbsp;Sed fi cotempleris hos hypocritas ^prius,inuenies tlto à Chrifto ÔC Dei myfterîjs Ionnbsp;gius abeffe, quâto in fpeciê fandieres fe mentiunt. nam amp; uita SC dodrina eorû cumnbsp;Chrifto ex diametro pugnat, per lua opera uolunt fe 8C alios in coelü ferre, ut nullumnbsp;omnino genus hypocritarf^què Euangelion et myfteria Dei impugnet 8C coculcet»nbsp;Sunt^ uere Gog SC Magog,bêlantes côtra agnS in Apocalypfi. Cum interim fe uninbsp;ce Apoftolicos, SC qui Euangelion puriflîmè lédentur,ÔC quibus qui no bene faciat,nbsp;utpraecipuis amicis Dei,neqüeat falutêcon{èqui,iadant 8C mentiunt. Id enim omninbsp;no funt inter Chriftianos,^d lupus in medtjs caulis ouium. Vt aût tandem finiam denbsp;hac re,qui aures habet audiêdi,audiat hic Paulum affïrmantê,inter difpenfatores hocnbsp;unum requirijUtfidifint : hocrft,Deimyfteria ôd fandu« Euangelion digne acfidenbsp;optima prgdicent, quoplurimifàlutem confèquant.Igiturcertô hicdefi'nitûfcias,Pa^nbsp;pam, Epifcopos, facrificos, monachos, monachas,acuniuerfcgt;squiuilaaliare ^folo ƒnbsp;Chrifto nituntur,hunc non folum docent, SC hominibus cômendant, nominari qui’ƒnbsp;dem pofte miniftros Chrifti, SC difoenfatores myfterior um Dei,reuera autem effe minbsp;niftros diaboli,ac huius heri ipfbrinn myfteria fbla difpenfare. Netç ab re Chriftus adnbsp;fidem etiam prudentiârcquirit,uolens feruum qui pariter fidelis fit amp; prudens: ntmi' *nbsp;rum ut poffit ^îbè inter Dei myfteria, ac quæ hoc nomine falfô cômendantur SC or*binbsp;obtruduntur difcernere, ac tam fe ^alios ab impofturis fàtanæ fèruare in fide fanos*nbsp;Haudenim nouûeft,ut4lt;ib(/!ilt;A«/gt;»i'oi Chrifti,ÔCApoftoIifatanaî,pr(^Chriftifèmini'nbsp;ftris ÔCdifpêfatoribus uenditent,c3 pater eorû fatanas trâsformare fe foleatinangelSnbsp;iucis. Et j)fedô quanto impenfi'orequicß fide funt, ut j^be fuo munere fungant, tan*nbsp;to maiuf damnum dant, fi abfit prudentia, quæ dinofcerc à faifîs uera Dei n^j^fteria

G ELIO R VM E N A R R A TI O N Ê S.

queatjidquoduidcrceft^praepofterafidditatejduûgenerumdifpenfator3,dequp SeruuCM-bus fupenus iatft diximus.Quantoenim prioresmaiorefideÔCftudioofficium fjum

egerûtjtanto cumulatiorcs redderociofi ôi^pcrniÂofi gregis diuitiasjouas fctlicet my-fteria ilia effe dlicunt^quæ debeant cû fide difpenfare:pofteriores,fiin fua funcffiO'

ne uolent eflè fideles,ôi traditiones bumanas, quaî fua myfteria putant,omnibus ob' trudere, fcueriffîme exigcte, quidaliud efficient, quod fe acalios tanto longius ànbsp;Chrifto abaucentr'Paukis prudentiâ banc fpiritualem multis altjs locis diligentiffîmênbsp;comendatjiic de fide bona admonuifle contentus,quâ profedîô ß Papa cum fuis pre-fil tifïènt, ÔC non magis quæ fua funt quæfiflènt, nun^ in eum prolapfi errorem fuif-fènt, ut pro Dei mj^îerifs diaboli myfferia SC ipfi ampleflerentur, SC alqs obtruderenbsp;Omni aftu 8C ui conar^tur,illæcp perditionis fedæ excogitatæ nun^ fiiifient, uigennbsp;te ufc^ unica fanCîorum communione: ac hodie bac reftituta illæ facile abolerentunfinbsp;*• fide bon^gere fuftinerent cum Chriftiano gregc? præcipuè autem cum hero omniû

Chrifto,SC non ita ubiq^ uentri fuo ftjj^erent,uanæcpgloriæ effentaddiSîi»

Mihi uero pro minimo eft ludicari à uobi's,authumano die*) Hicrurfus uerba interpretâda primùm funt, ut linguæ fànlt;ft^quæ uernacula familior nobis cCnbsp;fedebcbatjtandcn^fuefcamus.ludicari hic in bon* partem accipit, ut fignificet, bene de aliquo fentire,ac Ioqui:cum uulgô iudicari, damnari ufurpent. In omni iudi-cio ahoqui duo fiunnunus abfoluitur,alius damnat:unus laudê refert, alius ignomi-niam:unus lucrum,alius damnû accipit. i(f ^d SC in priuatis iudicijs ufu uenire fôlet.nbsp;uticp Pharifæus ilJ^jCu iudicando fèipfum prædicabat, fimul publicans uituperabat»nbsp;codé modo fê habet in quolibet iudicio,ut femper pro una parte iudicet,et contra altenbsp;ram.Hucrefpexit Paulus in his uerbis.îpfe par?unaerat in iudicio Corinthiorû,altera crant reliqui Apoftoli,quib.ipfum præferebant:aïtj aüt Petrum,ait) Apollo iudicanbsp;bant, id eft extollebant, SC alfjs pluris habebant.eo^ ^d didt, Mihi pro minimo eft ânbsp;uobis iudicari: perinde eft ac fi dixiflet. Nullius facto,neqj tantills me mouet, iudicarinbsp;à uobis: hoc eft uefjiro iudicio altjs prgferri,SC primas mihidari.Sià Dno contigerit iunbsp;dicari ,%oceft^ari,ero uerelaudatus.Porroiudicariidem hoclocoeffe ^d probari,nbsp;B altjs pracferri, atcç cdfîTendari, probant Apoßoli uerba in fine huius lecftionis pofita,nbsp;ubi die«: Proinde intempeftiuê ne iudicetis,donee Dns ueniat,tunc crit laus unicuiepnbsp;' àDno.Quid hoc aliud eft,quam nelaudate ante tempus,finite utDns laudet. Ipfiusnbsp;eft,qui nouit omnia,nos iudicare,pbare,SC coronarcnNobis,qui tantSuidemus quasnbsp;patent,idn5poteftc^etere.Itadieshumanushichuman3iudidäfignificat, SClau- QgiWhum4nbsp;dem,quo fdlicet hommes extdllunt,ac reddSt illuftres SC nobiles,de quibus bene fen nia dits.nbsp;ferint : quenftidmodS dies hic naturalis fuo lumine illuftrat, reddit uifibilia SC cogno-fcibilia, quæ noeftis ftnebris obfcÄrata uideri atlt;^ cognofd nequibät.Hinc fit,ut quosnbsp;infignior fama célébrât, praeclar£Ä,nobiles,illuftres dicamus : ^s uero nullafama célébrât,obfcuros,ignobiles,humilÄ. Vnde et feriptura reges ac principes Twst/îÿas, hocnbsp;eft glorias uel claritates appellat, ut Petrus de Pap», SC ei adJiærentibus, in altera Epi-ftola fua,c/lijEcef » TjofcgzftTï jGA«lt;r^»fxôtM/TÆ-,id eft Maieftates uel glorias non uerentur bla-fphemare.Parum enim ipfi's haeftenus fuit,fummos regrfSC prindpes,ec quiequid innbsp;terra fublime eft, maledicere,e5Ä5municare, SC damnire,fi uel cogitaffent libidini eo-tum aduerfari,SC non omnia ipforu auaritiæ cedere:cum Chriftus rclinquere omnia,nbsp;hoftesetiädiligere,acmaledicentibus benedicere iuflerit. Sed quid Chrißiuerbaadnbsp;Papam ÔC Papiftas,quem mirS, quod nd pridem etiä bulla tlla fua cœnæ Dni execra-ti funtpalàm,quê cottidie ^pfedo, ftd alia prgtexentes,damnât,excomunicant, SCpro-fligunt c* Humanus itaeg dés eft,magni effe apud homines, al ijs pracferri,SC celebrarinbsp;infigni aliquo nomine.Sic SC Hieremias de humano die loquitur ly.Humanum diem

Vnun^ defiderauijfcis Dne:quafi diceret, Impingunt, quod noua prædicênominis de fiderio et celebritatis apud homines,fèd tu feis fecus fe hàbere,et humanû hune diem,nbsp;ut apud homines côfpicuus haberer, me nun^ quæfiffe. Senfu eodem didt Chriftusnbsp;ïoan.f. Gloriamabhominibusnoaccipio : idcfqnonquæro ut me homines magninbsp;* babeantSCcelebrent. Eteodemcapitedeloannedicebat, Adhoramuoluiftisexultanbsp;re in lumtne eius : id eft, quæfîftis loannis teftimonio tlluftrariac reddinobiles, quonbsp;breui huius uitac tempore,quachoræ fimilis eft, apud homines alicuius fuiffetis habi-ti,id erat ftudiiweftrum erga loannem. Sententia itaep Pauli eft,fibi pro minimo eflènbsp;apud homines huiufinodi haberi lucem,famâ,acnominis celebritatê. VocataSt hScnbsp;diem,humanû, quôd ab hominibus ueniat,6C cum hominibus tranfèat:acfi dicat,Hunbsp;managîomines qu«rant,nos Chrifti miniftrifumus,etdifp€nfatores faaanicntorumnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F Dei;

E P I s T o L A R V H ET E V A N-

Dci: quare item probari nos oportet à Deo,amp;^ Dno noftro lefu Chrifto. Huius diê 8i C iudidum moramur:à mundo nos prædicari Qi. extollijnob* pro nihMoeft. Sed mirarinbsp;quispoffît ApoftolitantamingratÂidi'nê,quiCorinthîjsprofeitaiudicantibus, ôdnbsp;fuum honoré cum cotcntione etiâ adferentibus,non uiciflim bencdi Aritj8lt; eos predicant, tranfiniffis aliquot modîjs indulgentiarSjUtqui Apoftolicam fedcm digne honbsp;noraflent. Papa ncquac^ tam inciuilis fuiflet ¦, indubie aliquanto magis Ajjoftolicè fcnbsp;habuiiïètergafuoslaudatoresa'mômaledixiiTetjettradidilTeifatanafjfinSn accendiC-fent fibi eiufmodi diem, fê^ Papa: nomine iaóaflent : dicentes,ego Papæ fum,Papanbsp;dns eft cccli ôi^ terræjOmniu fupretnus, fanÆffimus potcntjffimus. Si hic Paulusnbsp;uoluiffètjuno uerbo potuifiet fc Papam amp; fupremû omnium ccmftituere, fi tantû ac*nbsp;cefliffet iftis fibi primas déferre uolentibus, reliquos ûnè demittere fefè oportuiflet.nbsp;Nunc aût quia fidus magis in fua dtipêfatione, magnus mblimis effe quærebat,nbsp;manfitinopstextor aufæorumjôi’ præter reliquam paupertatê,pedibus iteÂium con •*nbsp;ficereoportuit:cum Papam intérim uenerandi facerdotes humeris geftenqpedes^ o*nbsp;fculentur etiâfummireges. Exhi^^ractereaiierbis Aimaduertereiicet,^d Corinthqnbsp;perfonârefpcxerint,acîècundum carné iudicarint: Euangelion denicpatcpbaptifmSnbsp;canto pJurisfeciffe, quanto Petrufti, Apo!lo,aut Paulum, à quo quifiç dodus fuerat,nbsp;$!(. baptizatus.maioris quilibet gftimabat. h une erroré fidus difpmfator Paulus baudnbsp;potuit ferre,coep fumma diligentia ab ifto perfonarû reipedu eos auocat, ac do«et ac-què Chriftianû effe,qui ab /^ollo,aut qitouis alio, Chriftû dodus fuerit, bapxizagt;nbsp;tus, ac qui ab ipfo Petro,aut Paulo. Contra quam ueritaté,horrendum didu, ut Papanbsp;infaniat,neminé permittens haberi ChriftfanS,qui non à fe dodusîît,cum tamé nihilnbsp;nifi impie ta té doccat,ct humanar ftukitia: figmenta.Paulus aût,qui nihil nifi minifirûnbsp;Chrifti fe agno{cebat,ipfi uni oés adduccre,uc fint unum in ipfo corpus,laborat,eo^nbsp;ftudiofifiîmêrefpcdum perfonarû damnat, acteftatur cundos diipenfatores Dei chnbsp;fe,ôé ,pprq nihil præbcretinter quos hoc fohjm requirat, ut quis fidus exiftat. quo fi*nbsp;mul fedas intet cos penitus fufiulit. Quîenim feindi queant, aut qua: fibi fadionun»nbsp;capita deligant,quando audiunt,ocs pares,unum idem cfTc ^d aiflirf, oés Chw'fti mi-niftros,quem pariter doccttetiamfi fieri poffit,ut unus altero dvAat maiore fideac dili Dnbsp;gentia,adhuGtamenfuinihil,fedtantûDeimyfteriadocet,amp;difpcnfatt'Vbinancp V 'nbsp;idem Chriftus folus herus cft,àquo quilibet fe accipere omnia agnoftit, ubi cadé Dei Fnbsp;myfteria docentuf amp; crcdunt,et fumma comunia funt, ita nihil prætcrea efle poteft,nbsp;quo feindantur : fed ut fingulicundem Chriftû feruatorem agnofeunt, ÔC uni ipfi ap*nbsp;probare fe laborant,ita habebût inter fe comunia omtu'a. Poftitmô, quando Paulusnbsp;præfcntta uerba non de fe folo.aut also quopiâ dixit,fed fimul de fe,ac omnibus ApO'

ApoSoIi au lfolisCnecpenimdicir,ficmchomocxiftimet:fed,nai,inquit:utiqkfi:,Petrum ôc Apol thoritate pa lo,deqaibusinpra:fcntilocoièrmo eft, fignificans)fccrtoconcluditur,Petrum Paulonbsp;haudquatÇ efle maiorcmtfed pares omnes,ncmpe Qrrifti miniftros,amp; difpenfatoresnbsp;facramentorum Dei.Quare aut faUa oportet efle hç c Pauli,imô fpiritus fàndi uerba,nbsp;«n quibus omnes ApoftoliôC Chrïïli miniftriatquâcur: auteertè fida QC ementitaeffenbsp;Papæ de maioritate,ut uocî(^ décréta,aetmperium cius meris mcndactjs nid. Etenimnbsp;locus pracfens,uehemcns 8^ ac^imus hoftis eft Pap«ui»

S ed neçp mcipfum iudicoT) Mirari quis poffit,quî fiat, quod fuû aliène iudido præferat,praclèrtim cum iudiciO hoc loco cômendationem 8é laudem fignificet : natnnbsp;ita loquitur,quafi plus ducat efle,fi feipfum iudicarct, hoc eft pbaret, fi ab hominfinbsp;bus altjs probaret,cum uulgôcontrariû cueniat.quiuis fibtjpfi natura placet, fciê^fanbsp;eile iudicat,hoe eft comendat : Äm difficile fit obtétu,ab a|i|s paffim probari, amp; humanbsp;no die. Vt uideri poflit,ita debuifle fermoné ordinäre: Pro minimo mihi eft, ut à mc ipnbsp;fo prober,qui nct^iudicari ôicofticndariab altjs,aIicuiusfacio.Verû Paulus ut Chri*nbsp;ftianus loquiheoœ iudicij carnis,quo quiftp fibi placet, hrc nulla ratio: de iudicio cotv ƒnbsp;cott' feientiæ quo fe ipfum qui ftp coraraf Deo cenfet, fèrmo eft: quo profedo multo difficvnbsp;'Taliorquot; comendatum, auram ifleruiffe popularé. Nam Qi. Corintht) uideri uole^

FuXto Zo/v I’^f'tfecundum Deumiudicarc,unum Apoftolorû altero prgfercntes:corâ Deo enim * pccerfigî. ' 'u;*^wnialtcropra:ftarearbitrabant,hiPetrum,aItj Paulum,altj Apollo.ideocûcorartinbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Deo confeientia: teftimoniû pluris fit quam totius orbis, eo q? homo tantû uideat quç

patent foris. Deus aût cor intueatur amp; iudicet, i.Reg.i;. probe fuum iÿdiciû humano did prartulit,dicens,necp me ipfum iudico : hoc eft,audeo probare, qui certius q fintnbsp;feio,^ omnes mortales,qui igitur queam non pro minimo ducere ueftrum iudictum,nbsp;quo meîJtjs præfertis fPropriæ confeiennæ calculus fi defit, nihil eft quicqui^iudv

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;caué’ritis.

geliorvmenarrationes,

A caucntis con fdciitîâ teftimoniû ferre oportet,amp; cogftationes inter fe accij{àre,aut ex* cufare,injllodi0»quandoiudicabitDeus abfcôditahominû.Rom.i.Proindefènten-tia Pauli eftCur uos fcindetis noftri cauffà,conÂndentes quis noftrû apud hominesnbsp;celebrior fit,qAim hominû indicium hac in re adeô nullius momenti fit, ut ipfi iudica*nbsp;re nôaudeamus,quis alteri corâ Deo præftet,dicente Solomone : Stultus eft,qui fiditnbsp;corde jppy'o. Nulla eft ratio, qua niti poflînt unû alteri præferentes, eocp fibi ducemnbsp;dcligentes. fam abeft enim ut homo fciat,quis primas apud Deû habeat,ut necp Chri*nbsp;fti fit dare,ad dexterâ fuam federe, aut finiftram.IVIatt.zo. Quandoitacç corâ Deo ocsnbsp;pares funt,unus æque Chrifti minifter ac alius, refciri à mortalibus haud poffît, qsnbsp;apud Deum reliquasantecellat,indignû fanèfueritamp;temerariû, fi hociudicarepræ*nbsp;fumât homo.Multo aj^t indignius, imô ter abfurdiflîmû, fi qui jjpter opeSjpotentiâ,nbsp;autamicos,quætemporariafunt,alijsfeanteponant.Hicrurfusapparet, utPapæin*nbsp;•• ftitutumTum uerbis Pauli pugnet,Papa omniû fè caput ÔC principe haberi cotendit,nbsp;® id ei diuinitus datum fit,corâ Deo quoc^omnibus mortalibus præftâtior exiftannbsp;Paulus aut negat,poftc ab hom Ae ftiffante nouiffîmû diem, quis coram Deo alterSnbsp;antecellat,eoqî nihil huius ab homine debere iudicari. Porrô Papiftæ, qua funt argu*nbsp;tia,ad tuendam fuam pompâ Qi. tyrannidcm,fî dica»t;Paulus hicdignitatê ôi. præeminbsp;nentiam,uel Petri,%el fucceftoris eius Papç nequa^ fuftulit,fed uetuit tantûperfonasnbsp;iudiaari quanti quælibet apud Deum meriti exiftat,qd nimirû iudicare folius Dei eft.nbsp;Hos uero orauerim,ut ôô reliqua huius looifimilidiligentia expendant : amp; uidebunt,nbsp;quôd nô folum perfonas Corinthij iudicabant, fed ex peribnarû iudicio etiam mini*nbsp;fteria Âpoftoloririudicabant, hoceft,unu alteri praîferebant. Alioqui ad quid dixif*nbsp;fent,unus,EgofumPaulinus:alter,EgoPetrii»usf'amp;c.ExeoquodPauliniPaulum Nonfdper*nbsp;fuum iudicauerant,iècundum peribnâ, ideftahjsprætulerant,putabantetiâcius do* fonarti quinbsp;^rinam ÔC baptifmû pluris efle,eocp hoc nomine, qgt; à præftantiore fe putabant Apo* minifterÿnbsp;ftolOjChrifto regenitos,etiam fepræftantiores eflèChriftianos cotendebant:quo pa-ôo in diuerfa,Petrinis QC ApoIIontjs eodem modo animaris,fcindebâtur. Quod ma-lum uuPaulus t®üdfet,radicê excidit primùm,nempeiudiciumperfonaru,fed utcon-ß cideret fimuhquod Ä» nitebatur,iudiciSminifterq:ac ideoæquat perfonas,ut QCmininbsp;fterium æquaret,ut non tam perfonarum,^ miniftertf praecminentiâ fublatam opor*nbsp;f ’ tuit:quanimirumnôfublata,neœtollifchifmata Corinthiorûpoterant.Quemenimnbsp;fcindat, fi Petrum fecundum perfonâ dicamus Auguftino anteponendum, modo fa*nbsp;tear idem ab utrocp doceri,Slt; utriufcp minifterium aequale efle, ut qui alteru audierif,nbsp;utrumcp audierit f Sdindit aStuos, fi' equidem iufla Petri,tu Pauli aut Auguftini plu*nbsp;ris feceris.C^are quod Papiftæ cauillant, folum à perfonarS iudicio Paulum hic Co*nbsp;rinthios auocare,nijllius momeiwi eft,necp eorum arrogantiæ patrocinabitur: quâdonbsp;certum eft,ideo Paulum noluiffJnut Corinthtj perfonas iudicarent,ne unius minifte*nbsp;rium,doêîrinam amp; baptifmû,p^ris alterius ducerent, eocp pacfto in partes diuide*nbsp;rentur. Aequatis nempe perfonis, fciebat Si reliqua nullam prçeminentiam paritura,nbsp;præfertira in re Chrifti. Quin ipfi Papiftæ,cû coaai à ueritate pridem fenferint, in re*nbsp;bus fpiritualibus nullam dignitatê aut præminentiâ ei p||flecopetere,qui in fua perfonbsp;tia reprobus exiftatjUtmendacift fua de Papæexcellentiaftabilirent, hoc eft mêdacijsnbsp;tnendacia fuffulcirent,mentiti funt,Papam etiam in ÿpria perfona optimû eftè: quipnbsp;pe qui nequeat errare,à fpiritu fantfîo nun^ deferatur, femper habeat Chriftum inhanbsp;bitantem:ut quidam eô dementiæ Si impudentig proruperint,qj cum inficiari neque*nbsp;ant,Papam palàm horrendis inquinari fceleribus, aufint dicere,eum ultra quartâ ho-ræ partem non poflè in p^ato mortali perfiftcre. A^eo ccrtô etiam clepfÿdris ac fcionbsp;tericis fpiritum fanêîum in Papa menfurarunr.Quæ iam caufiâ,ut hi blafphemi mennbsp;tiantür ita citra omnem pudoremf* nimirû quia fen Aint,dignitatis excellentiam cafu*

Y ram,fi perfonam impurâconfiteantur : neceuincerepoffè,dignitatis prgeminentiam fineperfonæprobitate,noneftèremdiabolicâ5lt;pernicioiamf*Stattótur, Paulûhicnbsp;non perfonarû duntaxat,fed magis adeo miniftotij excellentiâ fuftuliiïe: quippe pro*nbsp;r pter quam tollendâ perfonas docuerit minime iudicâdas. Sed dieet cordatior aliquis :nbsp;Paulus uult fè miniftrû Chrifti et difpenfatorê,myfteriorû Dei exiftimari’quî hoc quanbsp;drat cum eo quod ait, Sed neep meipfum iudico.iudicar tarnen fe miniftrû Chrifti ef-fê,ô6c.Is hoc fibi refpofi habeat : Quôd miniftrû fe Chrifti uulchabcri Si difpenfatorênbsp;yftcriorûjneîjua^ieipfum iudicat, hoc eft cômcndat:totum enim illud Dei eft, Sinbsp;nihil ipfius. Vt enim homo neqt uerbû Dei efîïcere,ita neqjeius efle poteft illud emit*nbsp;tcre,^teius Apoftolosatcp miniftros coftitucre.Deus utruncp fibi feruauiÿuerbû lonbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F 2 quitur,

EPISTOLARVM et EVAN/

?uitur,8lt;;folus(udicat,fimuscpdifpenfttoreseiusfacit, qiÿcpilludpraedicêtdeftinat. C 'roinde mcritô minifterium fuum amp; difpenûtionis munus Faulu?comendat, ut donbsp;num Dei,neqj in hoc feipfiiin,(êd Âeû donatorê praedicat. Debemus nâtp dona Delnbsp;libéré cofiteri, ÔC iadarCjmodo nobis nihil arrogemus. Sic nemo feipui hominê fecit:nbsp;attamê redîe facit,quicunqp hominê fe confitetur, Q(. gloriat à Deo conditû. Quid hocnbsp;enim aliud eft, Deierganos bonitatê praedicare f Sed qucmadmodugwiemo icit»nbsp;quantus corâ Deo cxiftat,amp;manfurus fit:ira nemo quantûlibet Apoftolus uel Dei dinbsp;fpenfator iudicare poteft,quis coram Deo præftantior acmaior exiftat. Rurfum quisnbsp;hic mihi obi]cere poffit, Qui fit ut nefcire oportcat hominê,quis apud Deû fit,ac mannbsp;furus fitjCum tarnen nuf^ non doceas,nos dcbere cffe certos, amp; ftctra omnê dubitationbsp;nem nosDeoacceptos,SCquidehocdubitet,eumnoneffeC||riftianû : fidemreddc'nbsp;recertosnos,Deumeflèpatremnoftrfl^citafuturûnobis,utcredimusf Cuirefpon ,nbsp;deo : Quod docuûctiamnû doceo,amp; Temper docendû eft,cui firmiter adhæreas, nem *nbsp;pc fidem certam effe diuinæ gratiæ 8C bonitaijj. Nam fides aliud nihil eft,^ firma, co*nbsp;ftans QC perfeuerans,procul omniaubitatione ÔC. uacillatione,diuinæ gratiae ÔC bene-uolentiæ æterniïduraturæ fiducia. Quare quilibet Chrißianus fdt, amp; eft certus,q fit,nbsp;Qi. qui manfurus fit apud Deumfutiqj filius eius Qi hæres, fed id « gratia ipfius ÔC fo*nbsp;la mifericordia.Corinthq aut lêcundûperfônam iudicabant,ÔÔ opera:contendentes»nbsp;quis eorum fanôfior,maior,acpræftantior eflet:quo etiam unius doêîrinâ, quic^catnnbsp;lèöarenf jdotftrinæ Qi fècfiatoribus aliorS^nteponebant.huicerrori Paulus obuians,nbsp;uetat iudicari perlohas,ac dicit : Nefibiipfi quidem conftare, cuiu jfit momentiapudnbsp;Deum,in quern Ce fanóitatis Qi dignitatis gradu collocauerit, ut omnino nemo mor-talium id deft uelalqs fare poteriuJntcrimnihilominuscertiffimus erat, ft filium, Stnbsp;hæredem Dei : fciebat cui crediderat, ac reponendam fibi immortalitatis corona, nulnbsp;lus ambigebat : uerum omnia ex mera gratia,ut inde quidê Deus iudicari,hoc eft ma*nbsp;gnifi'cari debuerit,ipft aSt fiio quidem merito à nemine pilo melior exiftimari, qufnbsp;uis alius.T ollit itacp refpeêîum operum,ôt praceminentium perlqparum:uolens omnia gratiac Dei referri accepta, nemini proprium aliquid tribui : omdis ex æq^o agnonbsp;ftendos miniftros Dei,qui eadem myfteria prædicent : quoruftrtinum cum audieris, Dnbsp;dicant, ipfi per eandem ex fola Dei gratia iufti,huius fidei miniftri, Qi quicquid uercnbsp;dicunt,extftunt«Qui ant fide p^niore Qi efficaciore, plura Deo digna agat,fit^ apudnbsp;ipfum momenti maioris,id ipft Deus folus nouit,nobis hie nihil iudicare licebit.

Nihil mihi confeius {um,in hoc tarnen hand fftm iuftfficatusO Vel hgcuer baindicat,Corinthios dedignitate perfonç,et operu cotendiffe.Nam Äulus eis connbsp;cedit fe,quanta ipft fibi confeius fit, inculpatS cfle^c ita agnofeiftos baud perperamnbsp;de feiudicaffe,quantum hominu iudido eft permifinm, etiâ fua cofeientia atteftantc.nbsp;at cum hoc, quiegd eft iudicij, longe infra DeiiudiRû exiftat,qui iblus abdita cordiSnbsp;£crutatur,no poteft ^ptcr hunc,tai« hominS ^npriæ confeientiæ calculû,quii^ alte*nbsp;ro dignior Qi exceilentior haberi. Cætern de his Pauli uerbis multa fine dici conuent*nbsp;ret. Sole elarius hinc uidemfh,nullum opus refpiciendum, ut nullu nos iuftos aut fal-uos reddere potcrit, Nam cum ßaulus dicat,nullius fiBi conftiü,oportet plane eum dinbsp;tiffimum bonorS operum fuiffe.adhuc dicit,in hoc fe minime iuftificatum.In quo iginbsp;tur erat iuftificatusfin fide. Nam fi quis in eo §dfibijpfi nihil confeius eft, iuftificaret,nbsp;penderetab ipfo eius fiducia,poffet^feipfum iudicare,St comendare,id quod fuper*nbsp;bi illi fanduli faciSt,necp opus fide effet,autgratia Dei:à nobis ipfis haberemus, quænbsp;neceffaria (unt et comoda, Qi eifere Deo poffemus citra iäÄuram .Nunc aut cer tu eft,

ut certi fumus,§d horü nihil nos iußificat : ita incerti fijmus, cuius fint apud Den mo menti, Sdqd de eis iudicaturusfit.Illud notius exißimo, i^utcauffa fit eius admonere,nbsp;PaulshiccSdicit ftnulliusfibiconrciu,loquideuitafuaàconuerfione: nädeea quanbsp;ante conuerfionê uixit, ipfe i,Tim,i.fcribit,fe infidelê Qi blafphemS,ac perftcutorepvnbsp;fuiffe ChrißianorS. Sed hoc mouere quempiä poffît,quî dicat hic,in co ft no iußificanbsp;CumjÇpfibinihilcófcius fit:cum z. Cor.i.ftribit, Gloriatio noßraeft, teftimoniûcon-feientjæ noftræj^d couerfati fumus in hoc mûdo in fimplicitate cordtg, Qi fyncei itate

nci»

A non adicciiret,non potqjt tarnen no inteUigi, de gratiac eum glon'ationc loqui, ac ea qua apud homfhes innocenna confiteri noftrâ,at(^ de ea etiain in Diio glorian' poffih-tnuSjó^debernus:ne^ malafaten',quae bona fci'Äus. Cæterû coram Deo gloriatio fagcnbsp;nullius momenti eft,eo quod cor nobis ipfis incognitû requirat, ôi iudicet: cum hominbsp;nibus interim per opera fàtisfacimus .Ideo longe alio ac multo præftantiore excufato*nbsp;reac patr^yo,^ noftræ côfcientiæ teftimonio,in Dei iudicio opus fuerit,nempe Domino noftro lefu Chrißo,qui interpellât pro nobis, noftro alioqui merito indubie penbsp;rituris.Vnde MofesExod.34. Aufers iniquitatem, tran^refflonem 8d peccatum, Ôdnbsp;nemo coram te innocens eft. Et RomIn confpediu eius nemo poterit gloriari. Sednbsp;fi quis uoluerit gloifari,glorietur de Domino:hoceft,de gratia eius. x.Cor.iu

Qui me iudicat,t^minus eft.) Hocperindeeft,expedabo,donee Dns meiudi cet ÔC comendenquando is duntaxat probatus eft,quern Dns commendauerit, nihilnbsp;’ omninohumanum diem moraturus. Dicit aSt hoc, quo ad bona opera nihilominusnbsp;cosprouocet.nam licet homo lwminlt;|n iudicarq^t commendare uere non poffit, eritnbsp;tarnen Deus,qui iudicabit Slt; collaudabit fuos. Quare tanto impêfius bonis operibusnbsp;infiftendum eft,quantumlibet hie incerti fimus,cuius ea futura momenti fint in diui*nbsp;no iudido,cum tantum nimirum 6C iudicem 8d commendatorem expedemus,

Çroindcintempeftiuè ne iudicetiSjdonec ueniat Dominus, qui illumina^ . bitetiam abfeondita tenebrarum,amp;r manifèftabit confilia cordium, amp;L tuncnbsp;erit unicui^ laq^ aDomino.) Hie non ab re quis roget,an no liceat, ut alius aliunbsp;commendet amp; praedicet t' Cum Paulus Icribat Ro. 12. debere alius alium honore prae-ucnire : Sd Philip.2.hortat,ut quiftg ahcrum fèpræfîantiorem ducat. Chriftus quocßnbsp;jMatth. j.fic inquit : Luceat lux ueftra coram hominibus, ut uideant opera ueftra bona,glorificent patre ueftrum qui in coefis eft.Et Paulus nrrfus 2.Cor,lt;j.ambuIand3nbsp;fcribit perbonam ÔC malam famam. Verùm qui præfèntê Pauli locum cum airjs redenbsp;contulerit, uidebi^citra negocium,nequa^ hie Paulum ideo ad iudtetum Dei omnianbsp;referrijetabhumano die quoslibet tanta diligentia auocare,quod nolit utaliusaliumnbsp;quot; honorer, ôi commÄÄet : fed ab eo conatur Chrifto credentes auocare, nc à perfonisnbsp;amp; operibus Chriftianos aeftiment, amp; non magis à fide : ne ue operibus magis quamnbsp;fide nitantur» Operibus bonis pro uirili incumbendu, quae in altjs quotp debent lau'nbsp;darijfuntenim preciofa dona Dei:fed^pter ea quetflpiâuelle iuftificare, acalijsprae-ferrcjuelut in noftris operibus,non in fola Dei gratia,fita fit noftra iuftina, id eftnbsp;hicPauIus damnat Ö? retjeit. Fieri enim poteft, Sd fepiflïmè fit,ut agricola profeindennbsp;do agrum fifû, longe melius ac Deo gratins operetur, multae nonnaeexadiffima ôinbsp;puriifima fua caftifcte.Quincp flae ftultæ uirgines,apud Matt.xy.nunquid uirginita-tis opere erant infignes C At niffllominus ^fcriptae fuerunt à regno coeloru : amp; uiduanbsp;interim ilia quae duo minuta »rtt in corban miferat, à Chrifto praedicata, qj plus omninbsp;busreliquisfeciifet.Ita peccatricis apud Lucâ,quèIiacunlt;K opera,quâto encomio Donbsp;minus ipfe cundis fandiflimis Pharifei operibus antetuIitf’Hoc modo QC in altjs ufiinbsp;wenirenecefleeft. Hand nan® poflibile eft, ut human#iudicium perfonas 8i operanbsp;citraerrore iudicct,cumquæ fiftis patcnt,tant5 cogqpfcamus. quare conuenit, 8Comnbsp;nino Chriftianu candorem addecct,oês laude et honore praeuenire,neminc alten' prgnbsp;ferre,inuicê fubmittere, 6C femper proximü nobis præftantiorê exiftimare : fôli ueronbsp;Deo id iudictj comittere,ut quis uere altero praeftantior fit, iudicet; qui utitp iam iudi-cauit,nempe quieSqp feie humiliauerint, eos efle præftantiores. At qui uerè amp; ex animo fefe humilient, aut exaltent, cum nobis id non [Äfftt elfe cognitûjquibus nimirSnbsp;nbsp;nbsp;lt;nbsp;raro enim fit, ut quos nos humillimos exiftimamusquot;tj corde fuperbiflîmo fint : ÔC quinbsp;» aliquando nobis admodum elati uidcntur,fintomniû maxime fubmiflî.lubetitaquenbsp;expedare Domina,is paulopôft aderit, hæc abdita tenebrarû amp; teda cordiû confilianbsp;referaturus: turn uidebit quis alterodignior,ceÂor,ôimeliorfit, amp; cuius opera præ-* Qanriora.Interea nihil æquè indignS Chriftiano admitti poterit,atlt;ç indicate, 6C unSnbsp;alteripraîferre, fecundû externa illaquæ fola nobis licet cognofcerc: utmultiuiuendinbsp;genus qd fibi delegerSt Carthufiani, inftituto agricolæ cuiufpia,amp; mariti,fendius ôdnbsp;maioris meritÿiudeât affirmare. cum omnino ipfum CarthufianS, fi Chriftianus fit,nbsp;oporteat ^jprium inftitutu inftituto mariti minoris duccre, eô qgt; nefdat, uter ipfe, annbsp;agricolaille maritus,corde fit modeftiore 8C fimpliciore: Deus aût nequa^ fecundumnbsp;cxte«a ilia, fed abdita tenebrarû QC cordiû côfilia iudicet, Cû his fadût duoillaexem-

EPISTOLARVM et EVANx

^jinlibvo Vita patr3,qugmcoiudi'do in co librooprimal^unt:u^3 de Antonio, cui reuelatu fuit, quendâ agerc Ale3ûdrtac,coriari3 marit3,q nihil pcculiaris opcris fanbsp;ciebat,fe muko praeftantiorê:alter3 oe Paphnutio, qui quamlibet leucj^ uitâ uiuens,nbsp;tequatus fuit tibicini cuidâgt;ô^ duabus mulieribus nuptis. Hçc illo têpore monacha*nbsp;tus plurimû uigebat,ftudi3^ operû maximopcre ferucbat,no fine fingulari De» boninbsp;täte reuelata funt:quib.nimirû nos à iudicio ôi. æfiimatioe operû uoluit a»lt;^are,et donbsp;cere,ut période iudicaremus de quibuflibet operibus: fed id magis opera daremus, utnbsp;quilibet ^ximo fcfe fubmittcret,ipfû^ fe pr çftantiorê iudicaret. Dieet hic fraterculusnbsp;aliqs, aut faaificulus: Si ita res habet, a fint paria omnia opera ac uiuendi genera, neepnbsp;eft unû alteri præfcrendu, qd agimus,ô^ cur nobis ipfi molefti fumus, cur monachatunbsp;S)i. facerdotiû ampledimur, mundu deferimusdc iftâ nobis uiÄ deligimus,quä,ut aunbsp;diOjfruftra reliqs uiuêdi rationibus duximus prçftarefHis refpodeo: Debu^atis ani*nbsp;maduertcre, ChriftB Si Paula non fine caufla de fàlfis prophetis,g multos cflent iêdu 'nbsp;durijpratmonuifle. Si enim præfèl^ dodrinaAiritq^ de paritaK operû, ôd q? in omninbsp;bus uiuêdi generibus ac operibus,quse cû lege Dei no pugnât,fit perinde Deo feruircnbsp;no fuiffet è medio foblata,nun£| ^êflla uel collegia ucl cœnobia emerfilfentjaut cer-tê no ita auefta fuiflent: multo minus aût in ca fuilTent ^jlapfi falfilj^â opinionê, fuSnbsp;inftitutû ôd fua opa fola eflê cultum et obftquiS Dei » Quis tonderi fe fuftineat,ód clerinbsp;eus aut monachus fieret,imo qs Papa aut Çpifcopus,fi certo agnofcat,fuü inftitu’tü ódnbsp;opus nc pilo quidê pratftare ogi 2C inftituto cotemptiffîmæ ancillulx,agitantis ciïnas/nbsp;autiauanns inquinatos infanris panniculos f Quanta Papæ ignominiâ,ôd dignitatisnbsp;fua: cucrfionêputaretu'nfraadeô humilesôd foedas infimaeancillulae operas,opera fuanbsp;haberi, ad cuius modo pedB ofcula,fummi reges ôd oês fanfli Dci,acgrèadmittunt,ninbsp;mirjm ^pter incóparabilem inftituti ôd operû iuorum dignitate ôd excellcntiât' Quidnbsp;aût aliud faccret flicnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut hanc ipiritus dolt;fîrinâ,ut omnia fandiflîma Dei

eloquia peruerterctr’Huic abominationi acceptum referimus,^d tot iam myriades ho minum.quotquotPapæ obnoxq fiint,cotra prgfentia Pauli uerb^feipfos iudkant,acnbsp;^prium inftitutû 6d inaniffima oga cundis incoparabiliter pr^fount : folos fe Chri-ftos,fandos,Sdfpiritualesprædicantes.q itabonismeritis abundareft:iadant,ut mi' Dnbsp;fcris,ac meritorû inoptbus lateis, in coiugio illo abiedo uiuêdi genere agentibus, autnbsp;ctiä alqs uitæ generibus,ut qui nptcr inlntut3,in quo uiuût, ad feruiendû Deo, baudnbsp;fiint idonei,eamagnis cumulis uendant : affirmantes ft: efle, quoru fbla interceffionenbsp;ac patrodnio poffint cœlû alTequi-Proinde quiuis uidet,colluui^ illam raforû,qua uulnbsp;GO opinione uiuit, quibusep moribus feputantes alijs praeftare, fua opera alioru ogi'nbsp;bus longe anteponenda,nulla ratione pofte eófifterg^Si enim uera hie PMilus,imô fpinbsp;ritus fandus docuit,non poterit obfcurû effe,Papat^,omnia coll?gia facerdot3,quosnbsp;uocant coinobia,6d quicqd Papatid iuris eft,niti meris mendacqs,0d blafphemt|s, acnbsp;nihilnificofeffam infaniâeffe, ^d ft fpirituales, alio^^^fanos uocant, Sd habent : cumnbsp;lt;ôît credenteSjUere fpirituales fint : iÇuos fere inter laicos, quos illi fcculares appellat, ôdnbsp;(n nullo uitae gencreminusj® apud rafos iftos inuenias.Qpid tn poffit fingi demen-tius 0dimpudentias,eos q â i^iritu alictuftimi funt,iudicare fpirituaies,et ab alffs uercnbsp;foiritualtbus tan^ j)fanis fepamre, imd ipfis adorandos pra^onere, duntaxat quodnbsp;fine uertice rafo,0d togatif O' infaniam ôd furore. Dicent hie forfan aliq ui;Si bate ueranbsp;prædicas,fatius erit, nos femel cœnobia ôdcollegia ilia noftra deftrere. Rede. Alterûnbsp;enim fiido opus tibi erit : aut ut ftquarc praefentê Pauli dodrina, ôd te nullus indices,nbsp;nulli préeferasob inftitutû tuunimemini q ed no uiuat,teanteponas,caftitatêtuâ fumnbsp;mifturus etiam cuiuis coniugi,ungulis nodibus dormienlFcum copari fuo: aut fi hocnbsp;neoueaSjUt femel relinquas tonfijirä,cucullam,collegia, cœnobia,ôd quicqd huius fuenbsp;rit,NifiaIterumhor3ftudueris,nullaterationefpiritualemrededixeris,nifiafpiritu ƒnbsp;maligno,Multo fane pluris fuerit,in comuni fidegignere liberos, ut in tanta impie *nbsp;tatCjdiabolo perftueres tc uirgine ftj^^uare.ld quod certo futurus es,fi te tcruncio cui^nbsp;pracferas,pptcr inftitutS uel opus tuum.quia ftat uerbû Pauli, Ne iudicetis. Sed oblanbsp;trabithis nafutior quifpiâ: Mirum tarnen in modû extulit uirginitatis laude Hieronÿnbsp;mus,acnópauci altjiquinimo Paulus ait,Melius efte uirginê perftuerare,^ fieri coiunbsp;gem.Cuirefpondeo: SiueHieronym3,Auguftinûaut Àmbrofiû adduxeris,cquidenbsp;Faulum habeo, q unus pluris eft, innumeri Hieronymi ôd Augufténi, ^d uerbumnbsp;eius uerbum Dni eft. Is iam uetat,quen^ ucl fe,uel aliû iudicare, aut cui$ anteponc'nbsp;re. Quod aût Paulus cælibatû praefert coniugio, non id facit quod iudicet coram Deonbsp;cadibatum pluris habendum? alioquipugnaret fecura tarn hoc, non paucis aéns logt;nbsp;cis:ftd»

GE LIO R VM EHARRATIONEλ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j4

dsifed nobiSjfiiiires no Äfperetjcffe comodius cælibibus uiucre,qusm incóiugiogt;eo quod fie ad prædicandum Euangehonj£lt; obeui^da omnia quæ ad Cliriftianifmû fc-quuntur,uari»s laboresjquos exantiare, ÔC tot perfecutiones quas necefium eft perfernbsp;re,expediciores fimus 8C côfiïmatiores.Neqj alia ratione cœlibatû Paulus prædieauit»nbsp;Vnde i.Corinth.y.dicit : VirgoSgt;i.uiduacogitât quæ Deifunt.Et Chriftus ipfeMat*nbsp;thæi is».c3h»cndat,qui fe propter regnû cœlorum caftrarunt, hoc eft Euangelion.Monbsp;do aûtjÜcet nemo minus Euangelion curet,quam ifti falfô ditfii fpiritua!cs,tame (e punbsp;tant ôd iatfiant præftantiore uiuendi genere militate,ac cœlibatû,tanqj rem per fema-gni meriti ample(fîqpt,de ufu eius ne cogitantes quidem, Cum Paulus uirgtnitatê,fonbsp;lum ob ufum,ô^ nequac^ per (è praîdicarit. ut fi quis dicat ; Satius eft ut artem aliquamnbsp;difeas, quâ ipfe pofteÂxerceas, amp; pro tuo inde uiuas arbitrionbsp;nbsp;nbsp;ut perpétue fetuias*

.. hichaud4|ua^,quantûad Deum pertinef,3rtifîcêefle,quàm iêruire,pluris faceret,fèd propter commoditatem,8C qgt; minus moleftiæ habeatu'pfum eflê patrê familias, ali)nbsp;lèruire, Ad hæc nullis cœlibatû fcade^tiam ob iltt quam habet córaoditatem, quodnbsp;huiufmodi expeditius Deo qucatuacare,nifihuius dono præditis, quicgultro carlibanbsp;tu affetfiifint. Nam teftat,fenulli uellelaqueû poneje:amp;quæ pro cælibatu dicit, libera facit omnia,ut q»ifc^ quod lècû ftatuerit ampledatur. Nunc aût adeo præualuit ilianbsp;cœlibatus fatanica dotftrina, ut nullo omnino utilitatis, neqj etiâ cuiufcß facultatis ratio habeatur,tantû quod magna ôd prædara res efle debeat uita cælebs,quoslibet à nunbsp;pttjsauocent,ôd neun^ liceat eas repetere,cû nuptias Paulus tantopere carnis uftioninbsp;praeferattuons obftringût,quibus nemo mortaliû eos queat foluere. Hine illis miferenbsp;caelibibus tantæ moleftiæ, tanta pericula, triftitiÿ ôd faßidia,taceo infandas omne genus inquinationes,utmalû hoc omnê fuperetquerimoniâ, Hinc Si fandîûconiugtû,nbsp;tmmaculatumcubile,in eum cotemptumaddutfîûeft, uthabeaf àminimepaucispronbsp;fœdo ôdimpuro uiuêdi genere, Qiiem fantfîiffîmi fuiinftituti contemptûDeusin prçnbsp;pofterè caftis iftis horrende ultus cft,dum perpétua uredine, ac fœdis fluxibus, fine innbsp;termil^ne difi^uaiant ac contaminant,ut apud nullos maior Si fœdior fit immundtnbsp;cia ôd impuritas,^ ajj^d hos præpofterac ifti, inuitæ,coa(fiç, acimpoffîbili caftitati ad-B ditfios.Præditftorû,^ nemo lecundum perfonasôd opera iudicare debeat,nullS opusnbsp;uel uitæ genus alten præferrc,rationê reddit Apoftolus hanç,qgt; abdita tenebrarum ôdnbsp;confilia cordiû nondum fint retetfia, Nam cum Deui^cundû corda iudicet, Ôd ab af-fedu cordis omnia externa habeât, ut bona uel mala exiftat,temperate utit^ nobis dc-bemus à dqudicado i^m inftituta opera hominu,et debet uirgo fe coniugi nequa^nbsp;præfcrre,Pananulli equifoni le anteponere, Si nemo omnino uel fuu uel ätetius in-ftitutum aut opera alfjs inftitutisÄoperibus pluris faccre. Omnia funt hab enda libera,ut quilibetfibi deligat Si ampÇdat, quod fibi uitæ genus comodum fuerit arbitra-tusjUt ad aduentû ufc^ Dni omrga æqua maneant,ôdquifg^ alium præftantiorê fe du-cat.Sed fi hæc ueritatis doefirina obtinerct, ubi iaginarent religiofi illi patres noftri,gnbsp;alieno pafei fudore côfueuerunt,Ôd quota opes o^ulgi errore coflatæ funt, dum de-mêtati laici eos Deo pximos arbitra«, quod rafi funt,ie ^t profanes,ab ipfisregnumnbsp;cœlorum mercant f Hinc enii^^ hæc Pauli dotfirina oblitcrata fuit,6dfe laici no ni-fi ope untfîorû iftorum falute pofte confequi exiftimâ'unt,tan^ qui in longe diuinionbsp;re uiuendi generc Deo militent, tot extrutfta templa, cœnobia amp; collegia funt : tot fa-tfiælargitiones iftis ucntriculis, Si in alendos Si laginandos uentres illos,non tampi-gros (cum tame nihil pigriuspoffitfingi)quam perniciofos.ôd fanerurfusomniaÜîanbsp;immutarent,ôdadglandemmalæiftæbeftiæremitte^nt, fipræiènsdotfîrinaobn'ne-rct. quare nihil miri, fi fortffer obfiftant. Abdita teneDrarû,ne hoc prætereâ, Si confi-lia cordiû,uocat hoc loco Paulus,quæuulgô,licetpafûfignificanter,uoluntatê appel-* Iant,amp;rationê.Intima liquidem hominihgcduo exiftunt:unum,utamet,uelit,cupiatnbsp;deletftet : alterum,® intelligit,cognofcit,difcernit,iudicat. Équidem illa^nbsp;affecfiûôdcogitationes uocabo. Hæcin homine^fundaadeôôdincerta funt,utiatisnbsp;cxplorari ôdcognofci nequeant,fallant^etiâiancliffîmos.Vnde Hier.17.C0rhomies prauû Si infcrutabile,ôd quis cognoftet illud f Ego Dns ferutâs corda ôdrenes. Etnbsp;Pfal. ji.Beatus in cuius fpiritu non eft dolus. Inde fit, ut pleriq^ multa Si magna ope-rßntur, fed non pure jppter Deum .affetSus Si cogitatio cordis eorum fua qugrunt,manbsp;gisep adet^p^e gKlicita«s,et gehênæ metu,lçpenumero e«a nominis Si opû cupiditatcnbsp;mouent.Huc humani cordis dolû ac prauitatê,hâc affetfius Si cogitationû peruerfita-tem nemo potis eft explorarc làtis,et agnofcerc,nifi que multis Deus aduerfis æbè ex-ercuefittÂttç h^ç caufa eft cur affeâû noftrû abdita uocarit tenebraru, aptfflima fa-* .nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F 4 ne nomen-

E P I s T o L A R V H ET E V A N-nenomendatura.Namuercnofolumabdttareseftnofter^fFediis,(èdcttâabditatC' C nebrarum,hoc eft,in tntimis humani pedoris recodita,ut (oli Deo, amp; ne ipfi quidetnnbsp;hominî poflît patere, qd fuus am'mift qualibet in re quaerat,ac cui nan^uere exiftat af*nbsp;fetflus.Qjii itacp intima cordiû noftrorS neipü quidc poffuraus habere explorata, ôd.nbsp;hinc tarnen omniû operum ôd inftitutorû precium eft ôd aeftimatio,neceffe j)fedô eft,nbsp;ut nemo cuiufcuncç fit uel operis uel inftituti, ie alteri præferat» Nemo etysa uel fuS ilnbsp;ludabditô,uclalteriuspernofcerepoterit.folus DeuspoderatorfpirituueftjProu.Kî»nbsp;Fieripotcft,utnupta,fana acpiahabeatilla abdita tenebrarS, fantfîo afFedîu cordis utnbsp;ro fuo adherens ; uirgoaût infana 6dimpia, acimpuro affedîu ànupttjs fibi temperet,nbsp;an no demens ergo effem, fi nuptæ uirginê præferrem ob caftitdtê,rem externâ f Pe*nbsp;rinde omnino faccrê,acfi quisoua ïecundS teftas poderaretjifccuffo uitello.lam ubinbsp;prauus afFelt;flus eft,ibi peruerfas efle oportet 8d cogitationcs. nâ ut quifc^ afferfius eft,nbsp;(ta ôd cogitat.cofuItatjatcçinquirinEthoceftquod Paulus uocat confilia cordium,id’nbsp;eft cogitationes illasjquib.homo lt;^fpicit,et injjpirit,aua uia affedui fuo fiat fatis»Hçcnbsp;duo Maria in fuo cantico perftrinxit, dices, Difperut fuperbos animo cordis eorum.nbsp;per animû fîgnificans abdita tenebrar3,nempe affeflu ôd ftudium illud animi quo reinbsp;alicui homo afficit :per cor a3t,cdhfilia et cogitationes,quib. id cuUffïcitur perftquit.nbsp;Mofes Gen.s.de eifdem ait : Omneftudiû,omnesŒcogstationesnumanicordis,abnbsp;adokftentia prona ad malû funt.Et Chriftus ipft Mat. 7. diligenter praemonet,iîe pranbsp;uo affetîlu prauis^ cogitationibus fimus,inquiens : Oculus tuus lucerna eft corporisnbsp;tui. fi tam oculus fuerit fîmplex,totn corpus tuû fuerit luddumtfin qculus tuus prauusnbsp;fueritjtotû corpus tuum obfcurûerit. Vide uero,ut quod in te lumen eft,nô fint tene*nbsp;brar.nam fi fuerit lumen, tenebrae,qÂantae ipfae tencbrae crunt;' Hoc totum de abditisnbsp;iftis tencbrarS,etconfiItjs cordiumdidum eft, quç fi refle ôd fyncerc fe no habuerint,nbsp;adlum eft de omni reliqua uita: et ita tarnen hominê latent,ut i pic qualia fint,nô pofiîenbsp;habere exploratum.quare nihil confultius et falubrius,^ fufpetfios habere omnes aninbsp;mi aff€lt;ftus,cundas^ cogitationes,plane^ de eis defperare, confidere aSt fok Dei bonbsp;nitate ôd gratta. præterea pracftiterit, multis ôd uarifs aduerfis cafibus*exerce«ï’quibusnbsp;homo eruditur,ut uel in parte fèagnofcat, q» citra crucem omifi/To impolïibile fuerit.

IN DOMINICA TERTI A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

• ExMatthatiii»

j Vm audiflèt ïoannes xn carcere opera Chrtft', amâdatt's ad eum 'duobus difcipulis fuis, dixitei : Es tfl qui uenit, an e^pedandusnbsp;^^eftalius i lefus reipondens,aiteij:Euntes,i^unciateIoanni,nbsp;quæ uidiftis 8d audiftis. Cæci uidint,8d claudi ambulant, mun^nbsp;danturleprolîjfurdi audiunt,niortui refurguitt, ôd pauperibusprædicaturnbsp;Euangelion. Et beatus eft, qui non fuerit offènfus in me. ïllis uero abeuntixnbsp;busjincipiebatlefus loqui turbis de loannc : Quid exiftis in defertum ut upnbsp;deretis î’Arundinem uenlo agitatam j'Sed qui^exiftis uifuri t'Hominêampnbsp;dum uefttbus moIlibus^Ecîe qui mollia geftant,in domibus regum funt. Atnbsp;quid egreflt eftis i VifumProphetam Gerte dico uobis, 8d plus quam Pronbsp;phetam. Ifteenimeft de quofcriptumeft î Eccemittoangclummeumantenbsp;te,qui præparabit coram t^iamtuam.

POtiffimum Qd lego,in hanc ledîionê fcriptum cft,qj difputant,an Joannes nefdc-rit lefum Chriftûfuiflè.QuJWi^ fuperuacaneahæc quatftio fit,quae adpictatêni' hil facial,tarnen nonihil torfit etiâ fandîos panes. Ambrofius ceict,ex nulla dubitationbsp;ne aut ignorâtia,fcd pio ôd Chriftiano animo hâc qugftionê Chrifto ^pofuiffc,^ ma*nbsp;gis etiâ ipfîus oraculo cofirmaret fu* fides. Gregorius ftrtbit, eu de aduétu fuo ad infcnbsp;ros rogaffe,an nimirû etiâilliceius debcat elfe precuriôr.Quod minima habet firma- *nbsp;mêtt. Nâ haec uerba,Es tu g uenit,an aliS cxpedamus f aperte admodû de aduétu ih*nbsp;ter homines.quê Iblu ludæi norant,fonant.alioqui dicere oportuiflet, An expédiantnbsp;illi apud inferos a ! iû c* Deinde cum Chriftus fua opera obijciat, quibus nimirum pro*nbsp;bet fe adueniffe, fan's patct,de aduentu eius in carnem loannem rogaftc : quippe cumnbsp;ita Chriftus ipiè eius quaeftionem intellexerir, attp de hoc aduentu reiponderit. De*nbsp;fcendiff^autem ettam ad inferos,ut in fidei Symbolo expreflum eft, nullt infic^mur.

GELIORVM ENARRATlONESr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^9

Inconfeflbigiteft,Ioan»êhaudfgnoraffe¦gt;lefum Chn'ftSadueniflcutquem bapti-zarit, teftatusqjfit agnSefle,qui peccatamundüona£:deni(^uideniipiritûfanlt;^um fupcr cum felt;^ntc,ac paternam uocê aud!erit,dicente : Hic eft fih'us meus diledus,innbsp;quo mihi coplacui: ut illud oês quatuor Euangeliftæ abunde teftantur. Nemo aût minbsp;retur,quod nihilominus rogauen't,quod baud fine urgente cauffa fecit, Primum quinbsp;fingula e«|gt;endat,indubieagnofcet,Ioannem fuorS caufTa diTcipulorS Dominum ronbsp;gaffe,qui nod um de Chrifto,ut oportebatjfcntire poterant» lam Chn'fto adduóu di-fcipulos,non fibi, Joannes aduenerat,ut cui uiam parare debeat,SC plebcm pararepcrnbsp;feâam.Diftipuli aût eius,quan^ de Chn'fto à fuo magiftro multa praeclara audtflentnbsp;tcftimonta,ipfum d^nu Dei SCdiletftum filium effe,quern creftereoporteret, feobfcunbsp;rato,adhuc no credehBntjneq; quæ audiebant de Chn'fto, poterant capere, eocp cumnbsp;populol^ngeplurisloannem ^lefumfaciebantineqjpoterantabeodiuelli,adeoutnbsp;ctiam pro Joannemagiftro fuo zelantes, Jefiiinuiderent, uidentes Qi eum baptirare,nbsp;ac difcipulos fibi adiungere,po|^lurMBp poft iè tr^ere, ut de hoc magiftro fuo quere-rentur,uti legis Jo 3. Duæ uero cauffæ erant,cur maligne ita de Chrifto ftntirent,om'nbsp;nia fuo magiftro Joanni tn'buentes» Vna,quód CJjriftus nondum famatus erat,nubnbsp;Io adhucfaóo mi,j|culo,8C Jolus Joannes in oreomniû. quare infolens eis uidebat, qgt;nbsp;à fe cos ac quoslibet ad alium mitteret,cum prçter eum nemo in precio effet. Altera,q,nbsp;Chrtftus contemptim adco QC fimpliciter uerfaret,pauperis fabri Qi uiduæ fih'us credinbsp;• tusj^nonex genere facerdotali,auteruditorû,fed plané 1 aicis,ÔC ex uulgo opificum. Ninbsp;hil peculiaredidicer3t,nifi artem Jàbrilem,uerfatusuf(Ç utlaicus: ideo no poterant ui-dere,qui tam magnificum teftimoniûin tantam uilitatê poffetcopetere » eo^ licet ue-ra diceremagiftrû fuum non dubitarent, perfuadere tarnen animo fuo non poterant,nbsp;hune abieâû Jefum,illum rerum omniû inftauratorem effe:cogitabant fortaffîs,aliusnbsp;quifpiam eft de quo loquit, aliquis eruditus in lege iâcerdos, aut magnificus certè acnbsp;gloriofusrex.Hancfalfam opinionê Joannes nequibateis eximere, quicquid de lefunbsp;teftareù^ ut erat ^pannes in oculis ipforû incoparabiliter maior,itahaud fuftinebantnbsp;ab ipfe^Te diueln,ad contemptû ilium lefum migrare.^Omnino enim magnificum ali-B quem etmaieftatepfeftû Chn'fti aduentûexpedlabanhut fi etiam paflî fuiffent perfuanbsp;deri fibi,lefum ilium Chriftâefle,adhucexiftimabantoportcrc,ut alius adhuceuade^nbsp;rctjcôfcripto^ ingenti exercitu,auro Qi purpura orn^us, magnifico cum ftrepitu ad*nbsp;uentaret,rcgnû fuum aulpicaturus: ^d donee difîerret, uolebant fuo loanni adhære-rc.Proinde cum cœp^ffet Jefus figna edere, coep infigniori iam fama ferri, tempeftiuSnbsp;arbitrabatur Dni præcurlbr,dïlapulos fuos à fê ad lefum ablegare,cui pofthac adhænbsp;rerent,ne alAbitu fuo peculiarê fetftam inftituerent, ordinê aliquem Joannitarû, lêdnbsp;uni Chrifto adhærftites,ueri eUAt Chriftiani. Amandabat itaep eos ad lefum, utiamnbsp;nô folû fuo teftimonio,led ipfîusquocp admirandis cùm uerbis,tum operibus moue-rentur, ad ipfum fuicipiendû, S^agnofeendum, ^d præter eùm nullus effet Chriftusnbsp;uenturus. Ét nequa^decere, ut magnifica pomptSC fèculari ftrepitu adueniat,ut cuius regnû non fit nifi fpirituale : fed cóuenire magis,ut cum fpirituali uirtute Qigratianbsp;regnû fuum aufpicet. Non unsulis equorû quatiat terrM,6CcaIcet preciofas tapetes,nbsp;fèd ut fufeitet magis mortuos,mfum reddat cæcis, auriitum furdis, Qi mala femel omnia tam à fpiritibus corporibus fuorü profligat. Jftahuncregê pompa.SC huiufmo-di aduentus decebat, quê minimo horu fignorü et operu çquare baud poffent fumminbsp;teges,amp;^quicumç in orbe dotftiff. Qi ditiff. funt.Hæc fané fibi uolunt Qi uerba textus :

Cum audiffet loantWB in carcere opera ChdRi, amandatis ad eum duo-bus dilcipulis fuis,dixit ei: Es tu qui uenit, an fft alius expedïandus.) Qualî , dixiffet : Auditis ipfi modo,chariffîmi difcipuli,huius Jefu, de quo tories uobis tefta-tus fum quod ipfe fit Chriftus,magnifica opera,quorum fané nullum à me, uel à pri-feis editum unquamfuit.ponite igitur falfiffîmam illam ueftram opinionem, qua pu*nbsp;taris ftultijdecere ut Chriftus cum fèculari maieftate ingrediatur.accedite eum, Qi ipfinbsp;* rQgate,an Chriftus fit,aut fit alius expeôâdus.lam uidetisimpleri quod prædixtere-fcii enim,ego uero imminuar Qi obfcurabor. mea finem accipient:quæ illc autem agitnbsp;iam,et molitur,fine carebunt:quare et uos à me ad illum debetis deficere, fi uultis,quânbsp;apud mefruftr^expeôatis, confequi falutem. Hoc fern per pracdicaui:8C modo opusnbsp;cft,meamonita ièquamini. ipfe eft, in quo unoomnes falutem SC benedidîionêadfè-quemur:cuicûcp adhçlèrfris alij,tn morte criris,SC malediôione.Quàm neceffariû aûtnbsp;fueritjiit ita à fè ad Ghriltû fuos difcipulos ablegaret, quiuis facile uidet. qd Çnim illisnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profuiffet

EPISTOLARY;,! ET EVAN/ profùlffct,quantumlibetIoannisfanditatëfedari,fialienigianfiffentàChrifto,cum Cnbsp;extra Chriftum nihil omnino queat efle falutisY Ita hodie quid prodtftnonnis ôi no*nbsp;nabuSjCp Bernardi,Francifd,Bene(Âlt;îîi,Dotninici,ÂuguHini,amp;reli^orû ftatuta etnbsp;régulas,quamiibet diligenter fectantur ôi. obfêruant,fi non unum Chnftum ante omnbsp;nia cópleóantur, ualedicfîo etiam fuo loanne f Benedidini iànè,Minoritæ, Chartu-fianijCarmelitacjamp;quicquidhuiufmodinominüeftjhaud qua^poterintlj^luari.fblinbsp;cnim faluantur Chriftiani, qui lefu nomine fidunt : quod unum datum nominibusnbsp;cft in quo affèquamur falutcm. Qui igitur non fuerint Chriftiani, acfîum de his eil,nbsp;quicquid nominis habeant.ne loannes quidem omnium fàndiflîmus talibus poteritnbsp;patrocinari, taceo de alijs. Porto non eft interim ofeitanter præitreunda infîgnis illanbsp;loannis lenitas Sgt;C commoditas,qua fuos difcipulos tam rudes^tc^ aegrè adeo fuo teftinbsp;monio habentes fidem, nequa^ repulit, aut increpuit duriter, uerûm fert etiamnumnbsp;fideinfirmoSîôd fouet,doneecôh'rmentur. Eadem commoditateô^lenitatÂttendum •*nbsp;ôi ergacos qui hodielcgibus S)Cftatutis homiqjjm obuinÆ funt, neep adhuc tantumnbsp;habent fidei, ut iècura confeientia ffumana ifta deferfrent, donee ipfi in fide adole*nbsp;feant 8C roborentur,ualeantcp uno Chrifto per omnia fidere.

lefus refpondens, ait eis : ETintes renunciate loann^qu^^uidiftis amp; audi* ftis:cæci uident,etclaudi ambulant,mundantur Ieprofi,(urdi audiuntjmor//nbsp;luirefu^unt,ô(S pauperibus prædicatur Euangelion. Et beams, qui nonnbsp;fuerit ofïenfiis in me») Quemadmodû loannes f’pter fuos difcipulos lefum inter*’nbsp;rogaueratjita Dns ^jpter eofdem loanni refpodit, idcp bifariâ,per o’pera QC per uerba,nbsp;ficut QC ïudæis lo, w.fecit,cum ipfuntcircundediflentjrogantes, Si tu es Chriftus, dienbsp;nobis palam : ubi ôd opera fua eisilico obtjciebat,inquiens : Loquor uobis,S^ no cre*nbsp;ditis,opera quae ego in nomine patris facio, teftantur de me. Et rurfum : Si mihi nonnbsp;creditiSjUel operibus credite.Idë ÔC hic obferuatrprimùm opera obifeit,deinde Si! uer*nbsp;bo refpondetjCum dicit : Beatus eft, qui non fuerit offenfus in me. quo non folum fenbsp;ChriftSeffèfatetur, fed fimul praemonet, ne quis in eo offendatiftr. Warn fiÄin effetnbsp;Chriftus, offendi in eo tanti no effet, ut beatû poffet ^nunciari,qui in eo no off ende* pnbsp;ret, Etenim (blus Chriftus cft,quo carereno poffumus, ianeftis omnibus poffumus;nbsp;quare ut offendi in ipfo,8Cei no credere,fumma pernicies eft: ita redïe beatû pronun*nbsp;ciatqui in eo no fuerit offenfu»fed certa fide Chriftu agnouerit,et fufcepcrit.Id cnimnbsp;eft no offendi in co.Atqui opera difcipulis iftis,Icfum hunc Chriftum effe,certius re*nbsp;fpondebant.Primùm,quôd ante eum nemo,nc loani^s quidéln omniü ProphetarSnbsp;maximus, paria figna ediderat : deinde, qd illa opera à Prophetis ita er^t prædidîa :nbsp;quarc uidentes,omnia circa ipfiim ita ut uaticinia hibebant Propjietarü euenire,nonnbsp;vrat ut am plius hæfitarent, Chriftum effe. Inter reli^os prædixerat Ifaias 6i. Spiritusnbsp;Dni quicTcit fuper me,hinc unxit rac,ad Euangeliz^dü pauperibus mifit me,ad fer*nbsp;uanda corda cotrita,ad prædicanc|^ captiuis liberation?, Qi. caecis uifum,ad prædicannbsp;dum annuacceptabilem Dni.IneoQd dicit, Dhsunxitme: indicauit,hunc,quihæcnbsp;quæ fequunt,debuit patraw^ Chriftum effe, ut quencunc^ uidiffent homines illa openbsp;rari,non dubitarent,eundem uerü untftum Dni effe.i^am quë Græciid eftnbsp;Chriftum, amp; Hebraci MefchiaÄi uocant,Latine unëîus rede dicitur. Reges èc facer*nbsp;dotes inungi folebant, fed ab hominibus : hûc aûtregem amp; facerdotëprædixit Ifaiasnbsp;ab ipfo Deo ungendum,necp oleo corruptibili, fed fuo fando fpiritu, qui fuper eumnbsp;refideret ac quiefeeret. Ait enim : Spiritus Dni quiefeit fuper me, hinc unxit me. hocnbsp;eft,hic fpiritus unguentum cft,lt;uo me in regem öi. facertj^tem fiium acternum Deusnbsp;inunxit. Et fuper lefum ledere fpiritum fandum loannes uiderat, atq^ fuis difcipulisnbsp;fuerat teftatus,deinde ipfi iam uilebant patrare eum,que reliqua de undo Dni Ifaiasnbsp;prædixerat. Videbant reddere uifum cæcis, Qi curare morbos quoslibct : audiebant *nbsp;prædicare Euangelion, Qi annum acceptabilem Domini, id eft tempus, quo diuin^nbsp;gratia toti orbi communis annuncienda erat,atq^ præftanda. Alius locus apud eundënbsp;Prophetam 35-.Iegitur,quoidem agnofeere poterSt: Ecce Deus nofter,inquit, ipfeuc %nbsp;niet Qi faluabitnos : tunc aperientur oculicæcorum, Qi refêrabûturaures furdoruiflînbsp;claudus ut ceruus fallet, Qi foluetur lingua mutorum,amp;c. Horum Qi fimiliû locorumnbsp;memores difeipuli loannis,fi quæ in Chrifto uiderât iam,cum illis conferebant : nonnbsp;crat difficile eis agnoftcre lefum Chriftum effe,atq5 intelligcre uera,qiTæ de ipfo Ioan*nbsp;nes fuerat teftatus. V nde Lucas fcribit capite fèptimo,eadë hora ipfis præfentibus,nbsp;rogâtibq?, lefû multos fanaffe,8lt;: dgmonibus liberaflèjCgcis quoej reddidiffe

Uperæ^

G E L 1 O R V M ENARRATIONES»

Opcræprcciûfacturosncÿ arbitramur,fi hicpaubfpcrdigrcdiamur, cxpcnfuri ^dlï' bi infigne illud èé cgrcgfendum exemplu Cbrifti uclit,qd ad operû teftimoniû prouonbsp;cauituolens à fru(fïgt;bus arbore cognofcirquo fail^,fi animaduernffemus,pukbrc prenbsp;uenerat tmpoffurâ PapejEpi{coporvt,clencorû ÔC monalt;horû,quos Icfebat uenturosnbsp;in nomine fuo, ac Chriltos fe uenditaturos, quemadmodû Papa fe Chrifti uicariumnbsp;mentit:faiisiç fi nô læua mens fuiflict,uiam dolis iftorû præckifèrat. Nam ex praeiènti Perof‘egt;’4nbsp;exemple Cnrifti doccmur,ubi no adiunt opera Chrifti, ibi neq? Chriftû pofte adefle. Chrißus conbsp;Eftenim Chriftus,resuiua, effïcax, Sgt;i. fru(ftifera,quæ nequitufpiâ ociofaefte,opérât gnofeitur,nbsp;fine intermiftione fua opera, ubicunc]^ ea fuerit.quare Epifeopi, ôi alrj quicuni^ nonnbsp;Chrifti docftrinâ QC©pera habent, ut lupi uitandi funt : fi uero dicant, non necelTariSnbsp;efle,ut quæ hic recenf^t Chrifti opéra,quihbet faciaf.qui enim poffintfingulijteddenbsp;re cæcis uifum ,claudis integrû greirum,ac caetera quæ Chriftus fecit, edere miracula dnbsp;‘•Refpondlo,filt;; alia efte Chrifti opera,ut tolerantiâ,diledîionê,pacê,manfuetudinê,Sdnbsp;fimilia,quæ decêtquoflibet. Hæcop^re quftquis Chriftinomine te uenditas,Ôlt;fad-hucagnofeemusChriftûperop?fa*eius. Verumdfctjciunthic: Chriftusinquit Mat*nbsp;thæi uigefimo tertio, Scribæ amp; Pharifæi fèdent fuper cathedra Mofis, quæ uobis dpnbsp;cunt utobfêruetis obferuate,amp; facite, fed fècundiAi opera eorûnolifc facere:dicuntnbsp;enim, ôdnôfaciuffF.Exquib.uerbis clare admodum patet, uoluifte Chriftû,dodrinSnbsp;nos,won opera reipicere.Quid hic audio pErgo uos Papiftæ, Pharifæieftisillihypo'nbsp;.critar,idcp ipfi fatemini dNos fi id nominis uobis tribueremuSjmouiflet uobis bilem.nbsp;Sed bene habet, qui hæc ad Pharifæos hypocritas diôa uerba uobis ipfis aptatis,coa'nbsp;lt;fti uiicp abipfà ueritate teftamini, etiam reliqua Chrifti conuicia in Pharifæoseo locinbsp;iaculatajin uosuerifTimè omnia copetere. Veruwtamen cum his Chrifti uerbis fè tuenbsp;«,amp;: fimplicionbus obturareos fbleantimpij ifti,que Qi. Chrifticidæ fando Dei loannbsp;ni Hufs in Conftantienfi Synodo obiecerût, uolentes per ea fuâ tyrannidem fântftâjnbsp;ut doârinæ ipforû reclamare nulli liceat,probare,operæpreciû fuerit, ea ^jpius infppnbsp;cerc,amp; paulô diligentius expendere. Proinde primo citra dubiû acdpiendû eft,amp; do-örinadÄic opift u8cari,ut ea ^fedîo inter Chrifti opera potiflîmû eft.quibus ctiâ hoc

B loco adnumeratjCu A poft alia inquit : Et pauperibus Euangelion prædicatur. quare utdetyrannis St^pfeudapoftolisreliquaopera,itaprçcipuè dotftrinateftat.Imôaliudnbsp;non cft quo citius lupos iftos deprehendas. Vbi enim Chriftus eft,ibi no poteft nonnbsp;adefîeEuangelion:ubiid no prædicat,ibi nihil minufquàm Chriftus eflêpoterit.Vcnbsp;ergo demus Pharifæis noftris,do{ftrinâ eorû,non opéra fpet?anda,efto,doceât,ad ui*nbsp;tam ipforû no illubentes côninebimus. Sed iam neep docêt, neep uiuût,§d fequi liceat,nbsp;incoparabili»r illis Chriftus inceflebat,qui tamê Mofçdolt;ftrinâtradebant, quan-tumlibctilli contrary uiuerent ui«,pefttlentiores. Stipites funt,ôf idola, apud ^s ni*nbsp;hiloperû aut do(fîrinæinuenias,fiMem occupant Chrifti,8lt; tacito Euangelio, fuaomnbsp;nibus obtrudunt mendacia : qult;e hæc Chrifti uerba nequa^ ipfis poterunt patroci-nari.Obtruderemêdacia, imponere hominibus,n|^ eft docere : neep un^ uoluit Chrinbsp;ftus nos cuiuf^ mendacia fètftari.quare lupi funt a animicidæ,quales Chriftus lo. i o,nbsp;eos appellat. Voluit itaep Chriftus Pharifæos audiri,fed giwn nifi fèdentes fuper cathenbsp;?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dram Mofæ, hoc eft, docentes l^cm Mofç,præceptaJDei. Nam illo loco ubi uetat fè*

cundum opera eorû facere,operibus Pharifæorû etiam dolt;ftrinâadnumerauit,cû ait: Colligantgrauiaacimportabilia onera,8d humerishominûimponunt, quæ ipfinonnbsp;digito mouerêt.Ecce damnauit etiam inter reliqua opera,amp;quidem præcipue,impornbsp;tabilem doèîrinâ eorum, ut loci huius germanus fènfus fit : Quæcûtp ex Mofè uobisnbsp;dixcrint,cafèruate,amp; fadtq^uç uero de fuoprætereaÂel docuerint, uel feccrint,uita*nbsp;te.Quanto magis couenit,ut nos noftros Pharifæo^equa^ audiamus, nifi cû in fe*nbsp;de Chrifti fedent, hoceft,pauperibus Euangelio iplnis annunciant : ubi uero fua uelnbsp;* docent,uel faciût, ut lupos,amp; animarû certinimam perniciêeos fugiamus.Hinc itaepnbsp;perfpicuû eft,quâ abfurde loco hoc Papiftæ fint abufi, ponentes eû mendaciorû fuo*nbsp;rum ôd tyrannidis fundamentû: cum uix alius fit flfui æquè doefirinâ ipforum etuitamnbsp;/ damnet.StâtenimfirmaChriftiuerba,fecundumoperanolitefacere.opusaûteorû,nbsp;ôfwidem nocentilTimûjdotftrina eft, quæ uere ipforum opus exiftit,cum nequa^ fitnbsp;ex Deo.Sed quid dicam f Populus hic ad hoc utmentiatur,fcripturamcp corrumpat,nbsp;natus eft:necpaliû,cum arbor peftilentifTima fit, poteft frueftû edere. Verum utôdhu-tusadmoneâ,mihihaudfituerifimile,quen^qui uita reproba exiftitjpoflèdiu probenbsp;docere :docebit enim contra animû proprium. quod plané ut difficile faciet,ita haudnbsp;fadet^iiu« Vtipfe infyncerus eft.ita citra admixtionê erroris docere diu no fuftinebit.nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vluerô

EPISTOLARVM ET E V A

Vtucrorcpetam,dequo dicerecœptSeft, quicunqj Euanjeh'onno prædicauent, éS nullus dubites necpin Mofe,neep Chrifti cathedra federe.quaretartfdotfîrinam eius,nbsp;quam reliqua opera fugere debes, Äxta id qd Chriftus de ouibus fuis^rædixit lo. lo.nbsp;Oues meac uoeë meam audiuntialienorû aût non audiuntjfed fugiunt ab eis. Sed nenbsp;hoc taceâ.fi quis uelit fcirCjquidhorum Papiftarû federn fpiritus appellet, audiat Da*nbsp;uidem Pfal. i.Beatus quifquis in confilio impiorû non ambulauerit, Qi. ijj yia peccatonbsp;rum no fteterit,ne(^ federt tin cathedra ilIufbrû.Et PfaL5»4,Habebit ne comunealiqdnbsp;tecum fedes iniquitatis,qui parat in legelaborêfLabor enim amp;moleftia eft,quicquidnbsp;ab iliorû peftilenti QC omnibus modis iniqua cathedra proficifeit. Porrô reuertenduninbsp;nunceftad id undefumusdigreffi. Quid fibi uelit quod dicit, Âuperibuseuangeli-zatqr r* Nunquid Qi diuitibus illud praîdicari côuenit, imo u^'uerfo mundo f Magisnbsp;aût mirari quifpiâ polTetjCur Dns annunciationê Euangelq tanti faciat, ac uelut præ-ftantiflîmum beneficia iacfîet, cum res fitorbi tam inuifa, cui fe opponit tffiiequid in**nbsp;mundo magnû ac potens habet. Hic primùnwmniû operæpreciû eft feirequid fit E*nbsp;uangelion,fine quo locus hic neqîftt intelligi. Dilpilx ucrbû Deus in orbem mifit abnbsp;initio,legem ô(. Éuangelion, quæ utraep probe dinofeenda funt. Neqj feriptus eft ha*nbsp;lt;ftenusliber,à nullo etiam fan(ficÂû,qui quidem extet,in quo digne 2lt; lucuIenterharCnbsp;traeftata SC explicata finf,quan^ clauis hæc fit fcripttftæ. Eft uerol^x ülud Dei uerbû,nbsp;’ quo docet ac requirit quæ obferuâda,quæ' ue omittenda nobis funt, ut funtprjeeptanbsp;decalogi.lamubi nihil nifi natura eft,impolfibilceft utqutf^legi fatisfaciat.in cauf;nbsp;fa exiftitj^d ex peccato primi hominis ita corrupta natura eft, ut perpetuô malum connbsp;cupifcat,fit(^ tantû ad peccandum indinata, neep pofiit amare logé. Qiiæ quilibetinnbsp;ie experit. mallet enim unufquifcp nen elfe legê,ac deprehendit fè ad benefaciendumnbsp;difficilem, ad peccâdum uero facilem atep ^penfum. Jam hgc animi noftri ad bonumnbsp;difficultas,ac uelut odium honeftr,efficit ut legênemoqueatimplere, ut nemo haedifnbsp;ficultateexiftit liber. Quicquid enim non ^penfo SC lubenti antmo feccris, id coramnbsp;Deo,qui cor requirit, SC interius illud animi facere, quo perplacet ^d fit, SC eft ultro*nbsp;neum,pro infetfio habet. Hinc uides,utlex nos côuincat peccati. |)ei^ropriWnim exnbsp;perientiam nos docet natura malos eire,inobedienies, amant« peccati, SC faftidiêtes 0nbsp;bonijofores Dei,atcp fanëîiffîmæ legis eius. Vbi aût lex hoc padîo nos nobis oftêdit,nbsp;SC adiunCîa ^pria experientia peccati coarguit, ex duobus alterû necelTariô fequitur,nbsp;præfumptio,aut defperatio.Pl^fumptio.cum homo audita lége,fuis fe uiribus conatnbsp;adillam coparare,SC in eoeft,atcpfêfeexercet,ut iuxta uerbaleamp;soperet. Colit Deû,nbsp;nonblafphemat, honorât parentes,nô furatur,nonc®mittita8ulteriûinooccidit.In*nbsp;terim aûtnihil penfi habet,quomodo in bis cor fuû fit alfcc?tum,n5expl«-at qua intennbsp;tione hæcomnia faciat,SCita j^bitan ftudeat. quo fift ut uita h acacterius in oculis fuisnbsp;proba SC fànda fibi perplaceat, uerû in animo nihiÄ minus peccatum occulat,SC alat.nbsp;Qui fi cor fuum propius infpiceret,SC probe explorlt;et,dcprehenderer,illa omnia fuanbsp;bona opera fèinuito animo, quiqyjiulto mallet ea omittere,faccre : neep facere amorenbsp;legis,fed uel metugehenne, aut fpecœlorum : fi non fpetfiet longe uiliora,utputa bo'nbsp;nam famam,ignominiâ, opgs, uulgi fauorê, fanitatem,morbos,Dei ultionem,autfi^nbsp;milia. Infumma, fateri eum opc^teret,longe aliter uit^ur um fê, fi non uitæ futurç connbsp;templatione in officio contincreturtiôlo enim honefti ac legisamore nequaÆitaui*nbsp;ueret.Proindequandiuitapropriûanimum inexploratûhabet, folacpopera Ipetfiaf,nbsp;corde negle(fto,uiuit profunda fëcuritatc,putatcp lege fe pukhrè implere.In qua præ-fumptione dum detinetunobuelata i lli eft Mofp facies:hoc eft,lex haud uere cognita,nbsp;quæ nimirum cor requirit,ut eibnimoultroneOj^^penfoj^clubêtiftudeas.Qualêan»nbsp;mum in amantelicet uidere.qu^fi roges cur amet,aliud non poterit refpondere,(Çit3nbsp;ferreanimûfuum.nulliuscauffAielpœnæuelpræmqamat,fedqjidfibifituolupta'nbsp;ti. Similem animO lex requirit, ut cum roges eum qui ad legis præftriptû uitam fuam 'nbsp;comparât, cur ita legi ftudeat, caftum cur ita fe contineat, pariter refpondeat,quia i»nbsp;fert animus meus,non metu geheriliæ,necp fperegni cœlorû, non formidine dedeconbsp;ris,ne£p gloriæ expelt;fîatione,fed folum ideo,quod ita continere res fit animo meo ad* *•nbsp;ïubefcenSjCui ex animo ftudere iuuat, etiam fi nemo id præcepifiet. Vide,huiufmo3fnbsp;cor amat legem Dei,ftudet^ ill/ cum uoluptate. quo qui præditi funt, îj demum uerc_nbsp;funt Dei amantes,uerè ftudiofi iuftittæ,qui nihil quoep metuât,aut odiant, nifi iniuft*nbsp;liam. Sed nemo eft,qui natura ita côparatus fit.Quare quicuncp Chrîlf i fpiritu no regt;nbsp;geniti.amant mercedê ÔC præmium, metuunt ultionem pœnam, colt;^ uereodiunCnbsp;Deum ajiuftitiâ,amantaût feipfos Qi. intquitatê;hifuntueri hypocritæ, fîmulÿoiTs,

GELIORVM ENARRATIONES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j7

A impoßorcs,medaces,amp; nihil nifi uanitas. Huiufmodi funtjquotqaot homines func, nei^ fert hacc naffira noftra alios.excellunt tame^nter hosgt;ur hoc malojta SC prçfumnbsp;ptione, quici^ique praccacterisexternisillisacnaisbonisoperibus, quibusgensra*nbsp;(brum mundum ludificant, exiftunt addicfîiores. Neqj enim potent non efle uerum,nbsp;quod fcriptura teftatur ilia, PfaLniS. Omnis homo mendax:SC Pßl. 39. Omnis homonbsp;uanitas:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfal.14. Non eft qui faciat bonS,ne unus quidem. At defperatio ex le*

gis afpetfîu apud eos fequitur,qui illi cor fuum adhibent, ac h uius prauitate ita agno* fcuntjUt fentiant iam impoflibile fibi effe, legi fatisfacere. Nihil enim minus in fe de-prehendunt, ut legem poffint amare, ac honefto obleóari:ièd odium potius legisnbsp;ôi honefti, att^ in nfiium prompt!tudinê offendunt,quo diftunt operib, fuis legi ne*nbsp;qua^ pofle fatisfieri : vnde raox de illis defperant, ac ea in totû negligunt. Experiun*nbsp;tur,ut onjnia nihil fint fine am ore legis, eumcp uidct ex fe ac natura propria non pof*

’• fe habernninc ita dcqcitur,confringitur et content fpiritus corum, ut nihil ftiprà. Vi-det quae requirat lex,quæcp agn^fg^j^ftientia, «Jfbere fe tot ac tanta,utuel minima corum portionem prçftare nequeatrunde indicibiles animi cruciatus 8Canguftipori*nbsp;unt,ut nulla ßthuiufinodi homini quies,nunaconfolatio. Atçp qui hoc paóo legemnbsp;infpexerint ,ac in Jjii cognitionem defcenderint,fo^i funt, quibus lex utilis SC faluta*nbsp;ris eft,qug in hoc uti(p,ut ita humilietzatt^in fui cognitionc inducat,data eft.amp; hisobnbsp;fcunfm non eft,opera illa hypocritarum, quamlibetiplendetia, nihil nifi mendaciaSCnbsp;impofturä efle. Hoc fane loco erat Dauid,cS Piäl.nlt;.diceret:Dixiinextafi mea,omnbsp;nis homomendax. Atcßhinceft quodPaul. legem mortis, Rom.g. SC i.Cor.ir. uimnbsp;peccati appellet.Etz.Cor.i .ait,Litcra occiditjfpin'tus aSt uiuificat. Quae omnia hgcßnbsp;bi uolut: Cum lex 8C natura retfle comittuntur,Ifoc eft, ubi homo legem plane cognonbsp;vrerit, atlt;^ per earn didiceritjUt in ft nihil boni exiftat,tumdeprehenditur peccatû, SCnbsp;côfcientiæ cæcum flagellû redîe ftntitur : agnoftit quif^ utprauû fit cor fuum,quan*nbsp;tum^ peccatû, ctiam in tjs in quib, aliquid mereri fibi pulchrè uidebatur. Hincmoxnbsp;ftquitj^ut ftiofumjfilium mortis,iræ diuinæ,ac inferni iudicet,attp codcmnet,qua*nbsp;ß tenus fl(âsuirescont^latur:ex quo fimul tremor amp; ten or ipfumperuadit, caditomnbsp;nis prgfumptio, niffimifî formido ac trepidatio ftntitur, ac ita totus homo uerê contenbsp;ritur,comminuitur, ac plenê humiliatur. Quæ omnia cum lex rede cognita operet,nbsp;non ab re fcripfit Paul us, Legem mortis efle, literatnouæ occidat : uirtutem peccati,nbsp;qua peccatum efRcax fit ,qugcp iram operetur : Rom 74. Lex enim nihil donat uiriü,nbsp;necp tantillum opitulat: tantum requirit,urget,acnoftram nobis miftriam ÔC damnanbsp;tionem oftendit: qutw quid ah'ud eft,quam ocddere,conterere,iram in animo legemnbsp;cognofcêtis êfcitare, id eft peccati ftimulû acuirtutêexerceref Hadenus quid lex fit,nbsp;diximustnunc apei^ndû, quid Bliange lion, alterum uerbum Dei, uel altera diuinænbsp;dodrinæ portio. Id uero nihil ftÄuit,nihil præcipit, aut requirit. fed cum hoc lex effienbsp;cerit,iam^ nos nobis oftenderilfunde in animo iam formido,trcpidatio,ira,amp; quic-quid malorû prædiximus,fæuit:ftgt;let fuis Domines per illud aduenire,ac ipfum fiimnbsp;me amabile ac uiuificum V erbum cordibus eorum infonare, quo promittit amp; obfir*nbsp;mat,fe tantum gratiæatc^auxiln ultrodonaturum,utm(Âe ifta plane liberifintfutu-ri,non remiflîs folum,ftd plannieletis peccatis noftri^ : ad hæc donato eo animo,quinbsp;legem amaturus fit,accum uoluptate ad eam ft con^araturus. Hæc iamhuius tantænbsp;gratiæ,ac remiflîonis peccatorû promiflïo, propriè Euangelion uocatur. Iterum atcpnbsp;iterum dico, nemo exiftimet aliud eflè Euangelion,^ Deipromiflîonê.qua fuam granbsp;tiam ÔC peccatorû remiflîonem pollicetur. Ex huius enim ignorantia fadûeft,ut Paunbsp;linas Epiftolas hadenusÂmo intellexerit: ut integere eas fane impoflibile eft, finbsp;non probe teneas, quid lex, ÔC quid Euangelió dicaur. Hadenus Chriftû nifi legiflanbsp;torem exiftimarunt ,ac Euangelion dodrinam nouarû legum : quod aliud nihil fuit,nbsp;$ abftondere ÔCobfignarc Euangelion. Etenim ygt; «AlajyÎAjojz Græcum,Latine Igtum Quid Euinnbsp;nuncium fignificat, quôdineadodrinafalutiferadediuinispromilfionibusannun* gclion.nbsp;ciatur, ÔC oftertur, ac ultrô obijcitur fauor Dei, p^catorû^ remiflîo. Vnde ad Euan-

/ gejion nihil tuorû operum ftqui oportetinecp enim lexeft quæ opera requirat, ftdfi* des fola: quodin ea nihil fiat,^ quôd offertur ÔC promittitur diuina gratia. Cui quifi-dem habet, Dei gratiam ac fpiritum certô accipit : unde cor mirum in modû exhilara*nbsp;tur in Domino^ atcp uoluptatem quandam perdpit ad ftudendû legf,ad quam fe iamnbsp;fua Iponte,ac cum deledatione ÔC gratis côparat, procul omni,ut metu pcenæ,ita fpenbsp;præmi). Abundèenim fatishabet,quia fauorê Deihabere fe iam no dubitat, per quenbsp;udlju^lcgi nouit fatisfadu, Huiufmodi uerô æmiflîones uniuerfæ ab inirit^orbis innbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G Chriftum

Chriftum (tint conßitucar, eô quod à mundi primordtjs nu Deus luum hune fauo* C rem amp; fpiritumjnifi mChriftoôt; ptxChriftum promiferit. Chriftus pr mus diuinænbsp;promifuonis QC gratiæ legatus eft orbi à Pâtre deftinatus, propter quag inuulgandasnbsp;eriam aduenit, Euangeliôiç in mundû emifit, quod per omnes Prophetas antea pro-mifèrat.Quapropternihileft,fiqufs,utIudgifolent,abfcp Chrifto diuinas promiflîo'nbsp;nés expetßct. Omnia condufa funtin Chrifto:quem qui non audierit,nulte omninonbsp;promiffîonêaudiec. quemadmodû enim nullam fuam legê, nifiquam per Mofen ÔCnbsp;Prophetas dédit,agnofeittita quoqj nihil,nifi per Chriftum cuiquam promittit-Dicesnbsp;forfan; Legimus tarnen,ut in libris £uangelicis,Ôt^ Paulinis epiliolis multa mandata,nbsp;itain Mofè amp; Prophetis multas promiflionestquî fit igitur ut dicas, Euangelion nihilnbsp;nifi diuinæ gratiæ eflê promifl'ionêf' Refpondeo: Nullus eft fatrorû Bibliorum liber,nbsp;in quo non utrac^ hæciuxtà contineantur, lex ôi. Euangelion,ut nuf^ De^s ilia non ,nbsp;coniungit.Per legem,quid fatfto opus fit docet : per Euangelion ucro, ubiid accipcrc ’nbsp;opor(eac,demonftrac. Quod autev libri NouOirûamenti præreliquis Euangeliciapnbsp;pellantur,fit ideô,quôd poft Chrifti aduentû fcriptïTunt,cum ipfe iam Dci promiffîonbsp;nés impleucrat,obtulerat,ac per gocalê praedicationê inuulgauerat,quæ prius in ftrpnbsp;pturis nonnihil teôæ erant. Proinde diferimen praefens probe teg^as,quemcun(çli-brum legeris, fiue Veteris fiue Noui Teftamêti^ut ita difeernas: quicquid legeris pronbsp;miftionum , ftias Euangelion eftè : quicquid autem præceptorû, legem. Atqu?ideonbsp;quôdhbri Noui Teftamenti promiffîones, Veteris, precepta cumulatius continent^nbsp;hi lex, ilii Euangelion appellantur. Nunc tandem reuertamur ad uerba Chrifti.

Pauperibus cuangelizatur, ) , Ex preditftis facile licet intclligere, omnia Chri* fti opera excellere,hoc,quod pauperibus Euangelio anunciatur: quandoquidêidemnbsp;fignificat,quod pauperib. annunciatur diuina promifljo,quads omnis gratia Qi. connbsp;(blatio in Chrifto promittitur Qioffertur, ac plane proponiturtnempeei qui aedide*nbsp;rit,omniapeccataefle remiflà,legemimpletâ,confcientiamliberatam,amp;(utfiimma-cim dicam) uitam æternam donatâ eftè. Quid queat cor adfti(ftutgt;,â6pertut4^ta con*nbsp;icientia audirelaetiust'quïqueatreddianimofiusacconfidenyn^, ^huiufmodilattis 0nbsp;acfolida coniblationc amp;opulentiftïmis promiftïonibus refertis uerbis f Peccatum»nbsp;mors, gehenna,fatanas,mundus,amp;mala omnia non pilo atftimantur,ubi cor contri*nbsp;tum Qi affliefiStantam diuinar f romiflionis confolationêperceperitód crediderit. Cacnbsp;cis reddere uifum, Qi mortuis uitam, leueeft,fi huicoperi, quod pauperibus Euâge*nbsp;lion prædicatur,conferatur: quarc Qi poft alia omnia |2onitur,t|t omnium maximû Qinbsp;prædicari.unde profetfto liquet, hie ChriftShaud (^agloqui de pauperibus illis mennbsp;dias,qui bus nulla aut perparca eft res familiar is, fe^ de pauperib. fpiritu: hoc cft,qtrfnbsp;non cupiunt aut aman t bona praefentia : ut potc qui ita contrito Qi afflitfto corde fint,nbsp;acob conftientiæ propriæ occultas cruciatus, ita defiderant his per Dei fauorem libe*nbsp;rarijtamcp ardentibus uot^d pcccatorûremiffibnem obtinendam anhelant. utnul*nbsp;la apudeos opum,nominis,aut cuiufuis rei externæ |ptio habcatur:nihil aliud cupic-tes uel quærentes,^ fi poflènt |Jropitiô habere Deum. Atep hæc demû ilia uera fpiri*nbsp;tualis paupertas eft,quam hic Dominus fignificauit: hi illi paupercs,quibus prædicanbsp;tio Euangelîjjid quod eft,fapit: quam ubi audiunrtransferri uident ex inferno in cœnbsp;lura,ex morte tranfponi in uitam atternâ. Cum^ Euangelion toti orbi annunciatur,nbsp;hi Jfoli tarnen funt,qui illud anwletftuntur. Et hoc quidem de Euangelio ubicp prædi*nbsp;catur,quôd ièrmo fit,quem folmuiufmodi pauperes, ôÂemo diuitûpercipiat : neepnbsp;quil^perciperepo(lit,nifi antelpauper fpiritucualèriniuxtailludMatth,?. Nonucnbsp;ni uocare nifi peccatorestcum tarnen omnes uocaret. Verùm uocatio eius eft eiufmo*nbsp;jdi, utiôlipeccatores campoftintampletfîi, oporteat^ plané peccatorê fieri, quicuncpnbsp;illi debebitacquiefeere. Id nolebât4gt;harifgi,SC hodie nolunt,iuftos Qi diuites fefe arbinbsp;trantur.Quare cum Chriftus tantû peccatorcs uocet, Qi pauperibus folum Euangc'nbsp;lion gratû eft,et rccipitur,manent à Dei uocatione et Euangelio alieni: Qi foli qui pc^nbsp;catores agnoftunt fe,amp; paupertatêfpiritus fentiunt,ut Euangelio rccipiunt,ita etuo*nbsp;cantem Chriftum fequuntur. Ita 8C toti orbi prædicatur, quod Deus folûhumilibusnbsp;detgratiam,nimirii ut omnes humilientur: quod cum plurimi nolintmanent gratignbsp;Deiexortes, folispauculis, quiuerelèfedeqciunt,exaltationê Domini pcrccpturis.nbsp;Hinc uidere licet,qui fint hoftes Euangelq atrociffimiu'ndubié hypocrita»,operö illi finbsp;mulatorês^qui fuis fe uiribus praefumunt legt fatisfacercjde quibus fuprà diâlt;m eft*

rum infantæ c^dere,quf a eft erernu uerbum Dei: quo fit, ut coHidant fe 2lt; confringan turillijUt Chiiftus prædixit Matth, ii. Qu* fuper hunc lapidem ceciderit, confringe*nbsp;tunftiper quenruero ipfecectdenf,eomminuetur. ViciflimipfiEuangeho damnantnbsp;amp; perfeq(*iintur,ut errorê Qi. damnatam hærefim : fitcp, quod ab initio orbis acciderenbsp;folitum luitmempe ut nulla fit inter hos Qi Euangelion gratia,nulla pax,nulla recod*nbsp;liatio. Interea autê crucifigi oportet Chriftû, eô quod ipfum cum fuis necefte fit fein^nbsp;ter Euangelió Qi opera medios ponere, atcp itain more grani tritid comoluntur internbsp;hæc ueluc duas molSs. Inferior hic,quæ immota ftat,Euangelió eft: fuperior,que connbsp;tinuocircumagitur, ogrra funt,amp; eorûprædicatores,nun(^’non ptementes Euangelion,ac qmcquid eo nititur conterêtes,quos fpiritus uertiginis perpetuo circuagit,atc^nbsp;’ infanire oc fæuire cÓpellit. Per hæcuerô pulchre Dominus ac potêterpbuiatcarnali ilnbsp;li optnioni, ac ftuItæexpetftatiojjyjjMiloannis di^ipuli de Chrifto habebant. Exiftûnbsp;mabant enim,cum tantû eum regem loanes prædicaflet,cui ipfe foluere corrigiam calnbsp;ciamentoru no elTet dignus, uenturû magnifica cum p5pa:ut omnia aureajumme^nbsp;ornata,uiam ftrat|^emmis SCferico effent confpedTuri.EIuccelfitudinis carnaliseue*nbsp;(ftos oculos eorS perbelle detrahit:ac cæcos,claudos,furdos,mutos,pauperes,ô^ quic-quicfab expecftataillis popa eratalieniflîmû, eis obtjcit, fefe^, intereos uoluitreperi*nbsp;ri,calt;^ forma, qua nemo miniftrS nofodochq expetftaret, nedû tantû regê, cuius fol-ucre corrigia cakiamcti indignus fit Ioannes,uir tantus.planeqj ita ff habet,quafi uo^nbsp;luiffet dicere:Mittite fublimes oculos ueftros,quibus tantu celia Qi eximia uidere uul*nbsp;tisgt;neç^meam perfonâacconditionem tam uil?contemnite:opera potius,quæfacio,nbsp;fpedate.Mundi principes, quandoquidê humana potêtia Qi gloria atftimari uolunt,nbsp;neceffe eft penes fe habeant multos diuites,celiôs,iànos,robuftos,prudentes ac indu*nbsp;ftrios homines, cum quibus uerfentur, quibus etiam opus habent, ut finequibus ne*nbsp;queantjafouinçiaqj fuam adminiflrare,dignitatê tueri:quofit,utcæcorû,claudorum,nbsp;, ß mutoÂ^furdorû, mortuorum, leproforû Qi pauperû nullam queant habere ration?,

Meum aût regnû ctïhïita fe habeat, utà nemine quicq utilitatis capiat,fed tahtûomni bus benefaciatjUt quod in fe bonis omnibus abundet, neqj ullius ope indigeat : nonnbsp;poffum circa me ferre qui fatis iam habent,fant,diuit«,i obufti,mundi,uiui,probi,acnbsp;rebus omnibus inftrucfii funt: nihil enim adferrcm imufmodi utilitatis,ut qui à me ninbsp;hil poftent accipcre,^r feomniû abundâtes: imô mihi dedecori cffent,quôd exiftimanbsp;ri poffit, me ipfis indigere,aurtomodi aliquid ab eis accipere,uti folêt principes feculinbsp;huiusà fubiftftisfibiemolumentacapere.atc^ideooportet diuerfa merationecomparé,et illis me adiilhgâ,qui iuuÂi à me pofsût,ôé opus habet: ut cçci funt,claudi,munbsp;li, Qi uarijs morborû ac incomm^îjorû generibus preffi. id exigitconditio regni mei:nbsp;quare etiam ita me gerâ conuenW, ut audeanthuiufmodi me adiré, ac circa me uerfa*nbsp;ri. lam pulchre ad hæcquæièquunt, quadrant:Beatus qui nonfueritin me fcandalt*nbsp;zatus.Qiiarehocf'Quôd diuerfa adeôapparebant, humillima hacccôditio, Qi magninbsp;ficum loannis teftimoniû,quæ fane nulla ratione poterdAiatura coniûgere. Tota fcrinbsp;ptura Chrifto ferebat teftimonfti, ut difficile poffet, ftquis hanccôfuluiffet, ignorari:nbsp;rurfum confiderata eius abietftiftîma conditione, nihil minus potuit, Chriftus à nanbsp;turacogno{ci:quæuifa tanta abieélione,apud fedicebat,Quid, ilium Chriftum effet'nbsp;regem illû celfiffim um,cuius loânes indignus fit corrigiâ foluere calciametifque equi*nbsp;dem haud dignum duceremjqui mihi meos calceos extergcret. Quarehaud uulgaris

dalo nonnihil dicam,animaduertendû eft, duplex effe fcandalon,unum doârinaî,al- rgt;uplex terumuitæ:quæ diftintftio probe tenéda eft.Docftrineofféndiculû eft, cum aliter quis fcandalon.nbsp;credit,docet,autfentitde Chrifto, g crcdcndû,dÂ’endû, Qi fentiendûeftdcillo: ficut

/ ludæi.quide Chrifto nonrecfîèdocebant,amp; ièntiebât.'putantcsoportereeum regem effe, mundiali popa infignê.Huius offendiculi fcriptura paflîmmeminit: neque ferènbsp;de alio Chriftus ôi^ Paulus loquûtur. Huius autê te diligenter uelim admoni£ûeffe,nenbsp;aliud offendiculi genus cogites,dum Paulû Qi Chriftû ipfum fubindc loqui de offen*

folacraffailla peccata amp;uitam flagitiofam fcandalon uocant, præter ufum fcripturæ icfUoiabufi hue detorquêtes, cum quicquid ipfi docent,ac uiuunt:fummami^ putant

EPÏSTOLARVM ET EVAN' fànôîûatcm efTc,qtra fol» Ecdefiam fe iadlant ædifîcare ÔC ftflfulcirc, mOffîmS fcanda- Cnbsp;Ion,06 qui'detnomnium quçtogitan poffint nocentiffimumexiftatTontra quod lex»nbsp;omnes prophetç, S)C Apoftoli cum Chrifto ipfo ubicp detonant. Miiïàfi fuam pro fa^nbsp;crificio ac bono opere habent,amp; uendunt,proprijs operibus pietatem, pro peccaris fanbsp;tisfa(fîionê,amp; falutê quærunt,amp;qugrendum docent: quae aliud nifiiKunt,^ Chriftunbsp;profligate, amp; omnem fidemextinguere, offendiculum, quo nullum poflitexcogitarinbsp;perniciofius.Fac^umcp hinceft, utorbis ufcpadccelum f4enus öd obrutusfitofFendi'nbsp;culis,ut horror fit illud uel cogitare.Eo enim errorum homines prolapfifunt,ut Chiinbsp;ftum in paupertate ,apud caccos öi. mortuos nemo qugrat, quilibet propriam uiamnbsp;fibi ad coelos muniat: quod amp; firuftra, amp; in propriam perniciê m^liuntur. Alterumnbsp;genus ofFendiculi, eft uitat: ubi quisflagitiu aliquodà proximeuidet defignari, quodnbsp;imitatur, Hoc genus ofFendiculi nemo poterit uitarerquandoquidem per^tuo intef ,nbsp;malos uiuendu eft gt; Net» eft cum tantopericulo,ut alterum illud,coniuntftu. quilibet *nbsp;enim agnofcit,quod uidetmalurq^ fre,nemo l«^^pitur:fed qui impingit, fua prO'nbsp;pria fertur libidine in malum,nulla falfa fpecie eiimponitur. At ofFendiculû illud do*nbsp;lt;ftrinat,pukherrimus Dei cultus^pparet,opera pratftatiflima,uita honeftiffima,qua:nbsp;ne cognofcerequidcmjtaceo uituperare, ratio poteft.Sola fides pgf fpiritu cognofdt,nbsp;omnia efTe fu cata. Att^de hoc ofFendicttlo Chriftus bquit Matth, is Qui fuerit oftennbsp;diculo uni ex his minimis qui in me credunt, fatius eftet ei,ut iufpenfa à collo eiif^ monbsp;la,demergcretur in profundS maris. Proinde quicunt^ Chriftu non prçdicauerit,autnbsp;nonita uthicdefcriptuseft cuinegocium fitcumcatcis,daudis,mortuis,paupcrlbusnbsp;prgdicaucrit,hunc no fecus atc^p fatanâ fugias.Qui enim huiufmodi docent, infœlicenbsp;reddunt:ac utin Chrifto often darts’dum aliter res habet, de ipfo perfuaderis,efti*nbsp;ciunt. id quod ftudent Papa QC omnes monachi atcp Academiae : quorS omnia nihilnbsp;nifi mera oftendicula funt a uertice ufc^ ad calcê,à cute uft^ ad medullam, ficut nix ni*nbsp;fail nifiaquacft. NequepofTuntabfcpoftendiculis quic^agcretutquorSinftitutum,nbsp;natura fit mera oftendicula. C^apropter Papatum cum fuiscre^r^ uelle^^orma-re, ÔC nihilominus permittere tn qua nûc agunt uitae rationc, per j^de eft, ut l^uis ex* pnbsp;prtmere è niue aquam conaretur, ut tame nix permaneret. Vrfum quid fit Chriftumnbsp;prædicare inter catcos Si pauperes, tn fine huius letftionis uidebimus.

Âbeuntibusilh'SjCœpi'tiefus loquf turbfsdeloanne: Quidexiftisin de* (ertum uifurtc' Arundfne uento agttatam i Sed quid exiftis ut uiderettsç' Ho*nbsp;mi’nem ueftitum mollibus:' Quid uero egreflt eftis uifur^ i Prophetam ç’Imonbsp;dico uobis,qui plus quàm Propheta fît. ) (^uandoquidem ChÄftus loânemnbsp;laudat hic,qgt; non fît harundo,aut mollibus ueftitu^etç propheft,fed plusqprophc*nbsp;ta,fatis indicat, figurato hoc ftrmone turbas ita fennffe de loanne, ut arundinê cumnbsp;mollib.ueftitûjô^ prophetâ fint arbitrati. Quare uicftndû eftquid fîbi Chriftus in hisnbsp;uerbis uelit, Si quare turbat opintenêreijciat ac damnet. Satis ftiprâ didû cft,Ioan*nbsp;nis oftidum fuifle, Chrifto ferre teftimoniû, ne quis ob Chrifti humtlitatê offcnfus,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

ipfum negligeret, Cum itaî^ omnia in eo fîta fînt, ut Johannis teftimonio habentesfi dem, fe agnofcerent Chrtftum elaudat loannem primo à conftantia,quo notauit tur*nbsp;bac tnconftantiam, qua loanni haud habebant firmam fîdem. Quali dixiftet : audi*nbsp;ftis de me teftimoniû, ne(p crcditts tarnen : oftendimini in me ob hanc ferui formam,nbsp;quam affumpfî: intérim hue ôi illuc cor ueftrum nutat, atqp alium me expedaiis,nenbsp;feientes tarnen quis,quando, aut ubi'is futurus fît: atc^ ita in more arundinis à uentonbsp;agitatæjin uaria ac incerta aniiflbs uefter impellitur,ne(^ftrti quicq habetis,uolentesnbsp;de alio me audire.Exiftimatisy tem ideo Si loannê fuum de me calculû redudîuru,nbsp;amp;de alio quopiâ,qui ueftræ ftultæ opinioni magis reipondeat,uobis annunciaturiî»nbsp;Nequa^, no ita nutat loânes, neqj ita à quouis uêto mouet, ut teftimoniû fuû uariet,nbsp;iequutus incertam ueftrâ Si nutab^ndam opinionê. Neceffe erit, fi nolitis exciderc anbsp;falute,ut uacillantê ueftrum animujeftimonio ipfius immoto figatis,ac in me hærca-tis,nullû alium expectantes. Deindelaudat eû,ab afperitate ueftiû:quafi diceret, Fpr 'nbsp;fan creditis loanni, mihi teftimoniû ferenti, ut nullû quidem alium, me fecundumnbsp;Îjeribnâexpectetis: fed expectatis tarnen,ut molliora Si blandiorade me,^ hactenusnbsp;ècit, teftet.quæ nimirû uos cupitis audire. Durum SiafperO uobis wdetur,q,uenionbsp;tam pauper Si fordidus,malletis gloriofum externa pompa regnû me aufpicari: fi talénbsp;aliquid de me loânes prçdiceret, non effet uobis tam afper Si durus.Sed mittite hancnbsp;cogitationê. Quicunque de me uolet uera prædicare,alia nô poterie,tß quæ lorfines,nbsp;prædicare»

GELIORVM ENARRATIO NEJ;

A prædicare,ah'u habitum,iliâ^ forma nullus afTumâ. Qin aha docéf,adulatorcs func» qui falfi's blandifffa, udut mollibus ueftibus fèfè infinuant z fwnt ucrô huiufmodi innbsp;aulis regû, ne^a^ in defcrto. Diuites enim funT,amp;^ corâ hominibus magni,fed uerênbsp;nihil de me, de ièmfis tantû prædicant, humanis cômentis, quæ carni blanda, cüi nûnbsp;hil aîque durqÄ ^erû atc^ Verbû Dei apparet: uelut mollibus at^ precioßs ueftib»nbsp;feiè uend*talt;ites,imô inßabiles animas cauponantes. Poftremô, prédicat loannê à dinbsp;gnitate,qui non modo Propheta,fèd pluf^ Propheta fit.Quafi diceret: JNutantcSjôônbsp;hinc atcp inde uolitâtes ueftras cogitationes,loannêfibi prophetâ finxerût,Ô^ eiufinonbsp;di g de Chrifto adhuc futuro,more aliorû prophetariî uaticinergt; quo paêîo iterû à menbsp;incertû ac inftabilefti ueftrû animû in futurs tempus porrigitis, aliû expeêîâtcs, tart^nbsp;turn ne me recipiatis. ^d fallût ieipfas cogitationes ueftræ, ut uetat loânes ceno ac imnbsp;moto fuc^eftimonio, ne uelut arûdo ucto agitata nutetis, aliû me iêcundS perfonâ

• * expedantes: item ne etiâ aliam in me forma,alios mores,animo icilicet ueftro adblan

dientem magnificentiâ carnalêexa|^etis, icafîn^l ,phibet,in aliud uos têpus ,pfpicc te. TeftimoniS ipfius in hanc pen^ïi, hanc formâjôif hoc prüfens têpus côpetit, unnbsp;dicç obuiat lubricis ueftris ac inftabilibus cogitationib. uolês eas in me figere. Si ergonbsp;uobis ipGs falutênbsp;nbsp;nbsp;inuidetis, hoc loânis temmonfti fegmini, necp dubitate,hanc illâ

pcrfonâ effe, hanctormâ amp; hoc tempus, quac oportet uos ampledi, ualcdiêîo incer-tae uffftrç opinioni, qua aliam perfonam, aliam forma ac aliud tempus falfo uobis fin-gitis. DefinitSeftjipfum non poflêeflearundinêuentoagitatâ, utnuncde me, nunC de alio teftetur:necp geftare ueftes molles, utblandiorê uobis de me formam polliceânbsp;tur. necp propheta eue poteft,qui futura pdicat: iêd angelus eft,qui nunciat uobis prçnbsp;fentia. non fcribet quôd in futuro tempore impleatur,ièd prgdicatore,ôd demonftracnbsp;digito eum,de quo reliqui uates fcripièrût. Hoc fequêtia Domini uerba exprimunt.

Hic eft,de quo fcriptum eftÆcce mitto angelum meum ante fîiciem tuant, qui præparabit uiam tuant ante tegt; )nbsp;nbsp;Quid hocaliud diêîum eft, quàm nolite

expeê^ aliS,»eq|Ut ego alios mores afrumâ,fed ne^ aliud têpus,hic ipièfum,nunc B uobis præfèns .ne^effim loânes ,ppheta eft,fed nucius: Sgt;C nequa^ nuncius Domininbsp;abfentisjfed qui ante raciê Domini fuiingredit,ipfumcp fecS adducit:utidem fit tem*nbsp;pus nucij,et Domini quê anSciat.Quare fi eum nô talem nunciû agnoueritis,at(Ç rc*nbsp;ceperitisjfed fingitis uobis prophetâ ipfum elfe, qui i^orealiornprophetarum,de ad*nbsp;uentu meo futuro uaticinet: excidetis à me ab hac fcriptura,ac bonis femel omnibus^nbsp;Hic itacp uidemus QiriftS hoc potiffîmû agere, ut loannê turbæ,nô tam prophetâ,^nbsp;nunciû recijÿant, ut ita à futuro têpore in præfens eos reducat: qua caufTa et fcripturânbsp;citauit,quoa de alfw duobus,nimirS non aliam perfonâ, nec^ aliam formâ expeêîan*nbsp;dam,nô fecit.Hoc nancp QC præ Jntis temporis îudços perdit,qgt; de tempore male fennbsp;tiunt,expcdantes futurû quod oridê prçterqt. Et jjfeêlô fi turn turbæ perfuadere fibinbsp;potuiflèntîillud ipfum Chrifti tempus eire,quo de lefu loânes teftabat,ipfum^ loannbsp;nem nunciû præfèntis Domini agnouiflënnnó t^jjutaffent prophetâ,de futuro uatinbsp;cinantê,citranegociû etiam perfona: accoditionis tam a^'eêîa:, offendiculû potuiiTecnbsp;cisremoueri, acipfi(quodresgrat) perfiiaderi. Tandêutitpamp;haîcagnouiirentjani-maduertêtes tempus Chrifti elapfum: necpuenire alÂ,in cuius perfonâ et mores,quçnbsp;deChrifto fcripturâ prædixit,recfiius copeterent. Nuncaûtcum loannê nunciû Chrinbsp;fti,qui uiâ eius parare aducnit,non agnouerût,ne(Ç hodie agnofcere iuftinent,putannbsp;tes prophetâ,qui aliquid pôft futurû prædixeritratcç ita tempus Chrifti ignorât, cogi*nbsp;tationê fuam in futurû tendus porrigentes, nihil fpg fupereft, ut Chrifti perfonâ SCnbsp;formam queant agnofcer^jerfeuerât arundo, quaquiuis uentus fal fg dotftrinæ im*nbsp;pellit:acmolliû ueftium, hoc eft humanæ doêîrinaBlandiciarû amantes SC obferuannbsp;tes,quâdiu loannê creduntfuifle prophetâ de futuro uaticinantê, ÔC non potius nunnbsp;cium,qui iam ingredientê annunciarit,SC digito demoftrarit. Scripturæ hic afuefcennbsp;dum eft,quænbsp;nbsp;nbsp;«y^i^oy^id eft angelû,id dicit, q|jod aliasnunciû uocamus:non uero

, nunciû,qui abfentisliterasadferat,ièd qui ore eius cuius nuncius eft, negocium agit.

Eft^ nomen hoc Angelus comune omnibus qui mandata Dei perferût,fiue fpiritus illi cœleftes fint, fiue ,pphetæ aut Apoftoli in terra ? Mal. z. de offîcio iàcerdotis ftribinbsp;tur: Labia facerdotis cuftodiût foientiam, SC ex ore eius requirût legem Dei, quia an*nbsp;gelus eftDoméni exercituum.EtHag.i.Dixit Haggeus angelus Domini,inter angenbsp;los Domini. EtLuc.p. lefusmittebatangelosantefaciêfuam in uicos Samaritanorû.nbsp;It4.gmcun(Çmandata Domini perferût,amp; uerbûcius annunciant,angcli eius funt,ÔCnbsp;kgatr unde SC Euangeliô bonus nûcius dicitur.Spûs quoq^ illi cccleftes, icfeo angeli

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G î uocantur,

EPÎSTOLARVH ET EVAN/

öocantur, quod nundorS Dei fupremi funt SC praeftantiffmi. Ad huftc modum C loannes nuncius 8lt; legatus Dei dicitur:fed non folumhoCjUerum^lfi fimul ui5 Do/nbsp;mino paraueritjidc^ante faciem eiufjilico fequuturiu'mo iam præfent^,quod nullusnbsp;fecir prophetarS.quare etiam pluf^ propheta dicit,quippe qui SC nScius eius ÔC, prçnbsp;tiviclf)iir4 fueritjDominumc^ omniu prophetarû fecu adduxcrit.lllult;îùt»9parare uiam,nbsp;ffuiam, eftnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abqcere.quicquid ingrediêti Domino poflet offendiculo eflerqugBBadmodS

Sc uulgo ierui ante dominos fuos gradiences, lapides, ligna, SC quicquidhuiufmodi uiam dominorum remorari,autinexpeditamreddere poflit,remouent.Quidiamid,nbsp;quod loannê oportuit è uia abtjccre ÔC remouere, ne Chrifto effet offendiculo f Pro/nbsp;cul dubio multa et uaria peccata,omniu autem maxime bona opefe hypocritarû, falfanbsp;fànCîimonia fua tumentiûrhoceft,oportuit utquoslibetin fuif ognitionê adduceret,nbsp;doceretqj omnia hominS opera nihil niff peccata effe SC perditione, ac unii^rfos gratia ScredêptioneChriftiindigere. Quihaecagonfeit,isuttotushumiliatusexiffit,ita *nbsp;habet parata Chriffo uiam : de qug in iequêti^uat^elicat leóionis explicatione plunbsp;ra dicemus.Iam operçprcciû eft,utex pienti ledioTle,pro noftra aedificatione quaedanbsp;admoneamus.Vtfuperiusdiximusjduoinomnib.EuangelicisleCîionib.nobispetinbsp;lànda funt: nempc ut fidealamul^SC accedamus dilcóionê,uel ut^neficia SC aedpia*nbsp;mus,Sc impertiamus alrjs.Eadê amp; hicquçramus,ut ÔC fides hinc a diletffio incremennbsp;tum accipiant.Fidesita(^hincroburaccipiet,atcpçdificabit, quôdhicChriftus itobisnbsp;cum propriè proprijs operibus fuis deferiptus cftzquippequi négociahabeat cûfolisnbsp;cçcis,daudis,furdis,leprofis,mortuis 8C pauperib.quo uricç déclarât, in Chriff:o nihilnbsp;nifi charitatê SC bonitateeffe erga omnes miièros ÔC adfliCios, ut Chriffum agnofeasnbsp;nihil aliud effc,q unica ÔC plenam confolationê,ac falutiferS refugium omniâ,qui turnbsp;bâtis SC adfliCîis confdenttjs exiftût. Ad harc,iam opus fide eft,quaehocEuangelio fi*nbsp;dat3(^nitat,nihil^dubitct, Chriftû huiufmodi, qualis hic depingit effe, SC ita fentiatnbsp;de eo, ne^ aliud finat fibi de ipiô pfuaderi » Qui huiufmodifide prgditus fuerit, is iivnbsp;dubiè Chriftû talem perdpiet et fentiet,qualê nimirû credit,8C pr^n^ Eua^j^lio de/nbsp;pingit.Fit enim unicuicç iuxta fidê fuam. quare beatus qui non «entin eo^enfus,nbsp;ut aSiud de ipfo fentiret,^ in hoc Euâgelio de ipfo pratdicat. Hi* feandalo cauedilfnbsp;gêtiffimè, quod obtjdût tibi^quicâi^ docent te opcrari,8C no potius credere:qui Chrinbsp;ïtum legislator? tibi faciunt,« iudicë,necp fînunt eum tantû auxiliatorê SC confolato/nbsp;rem tibiaduenire: qui tecoartfbtperopera, quibusmentiuntur,oportereut tu ipfenbsp;Deum demereariSjpro peccatis fatisfadas, ÔC gratiâ obtineas. Huiufinodi doCîrinasnbsp;longe peftilêtiffimas, Papæ. facrifi'culis,monachis, amp; Acadcmqsacceptasreferimus:nbsp;qui facrilcgis miffis fuis, SC fiCîis alfis bonis operib. hiantê te reddunt,nWttêtcs ad aliunbsp;Chriftumiuerum autê SC unicum Chriftû, qui hoc Suangelio urffes pauperû làluatornbsp;prædicatur,auferétes. Nam fi uoles fyncera fidein Âhriftûnon excidere,fed ipfum renbsp;demptorê affequi, neceffum eft, ut ualedicas femel dinnibus operibus bonis, ne illis ânbsp;Deo quicq mereri prefumas:nihillt;»ifi offendicula funt, quæ à Chrifto SC Deo te alie/nbsp;nanr. Corâ Deo nuna,nifi unius Chrffti ,ppria opera momêtialicuius funt,illisfalutcnbsp;operari tuam credas oportdHiecp quicq erga Deû facere,nifi ut huic Euâgelio habeasnbsp;certam fidcmrChriftiopera,qu^ pro te patri offert,tefeddere faluûiquacita pura per-feucraf,dum nulla re, nifi iôlius Chrifti meritis confidis: nihil uerô agis, quiefds tan/nbsp;tum,et Chrifti mérita exdpis,permittis^ tibi Chriftû bene facere,ac fuam erga te dilcnbsp;(ftionêexcrerc.Cæcum, claudû, furdum, mortuû, leprofum ÔCpauperê effe oportet,nbsp;aut indubiè in Chrifto offenderis. Euangelio non fallet te,quod Chriftû tibi inter hunbsp;ïufmodi tantû ueriàri,ac talibulfcenefaccre prædicat. E«Égt;ita fufeipies Chriftû, reflènbsp;fufceperis,atqp uerê agnoueris :nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;demû cft,uerè credere Chrifto. Quapropter qui

per fuaopera fatisfaccre,SCiuftinamaffequitentant, præfentem Chriftum contem/ nuntjCt aliû expectant: aut certè putant aliter ipfum fe habi turû, nempè rur fus uentunbsp;rum, ut ipfôrû opera approbet,8C iuftos iudicet: unde aâum eft de eis, æquè ac de lu/nbsp;dæis,quibusnullûomninopoterit^fferemediû. Alterûquodhicdifcendûeft,erganbsp;quos bona opéra exercenda funt, SC quæ fint uerè bona opéra. Omnia præter fidem *•nbsp;opera, jjximo exhibenda funt,qgt; Deus nullû præter fidê,quo ipfi fuum honoré tribuinbsp;mus,à nobis requirat: ut no dubitemus, ipfum nobis per Chriftû propitium, miferi/nbsp;cordem,fapientê,bencficum SC ueraeêeffe, ac perpetuô futurû ? Taletg profetftô fi petnbsp;Chriftum crcdideris,Deum habebis.inde tuû erir,ut proximis ita facias, ut tibi feciff^nbsp;Chriftû agnofeis,omnibus tuis operibus,tota^ uita illi feruiturus. Et tu igitur querenbsp;ubi paupeies fint,ÔC uarijs oppreflt malis,his impende uitam tuam,ut ex te utili^i^^anbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piant»

geliorvmenarrationes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4ö

Ä piant,quicuncp te indigu«int,quibus inferuias pro uirili tua,non opibilSjUitg üel no mini parfurus.(5Elicunlt;$wero alia «bi bonaopera propofuerit,eum nonfecusarquenbsp;lupum 8d farai^m fugias. Scandalen unit tibi ob^cere in uiam, quifquis fuerit: iuxtanbsp;illud Pfal.141. Swjjdalon pofuerütmihiiuxtauiam.HocPapiftg^popuIusilIeperuei:nbsp;fus continuo jjjiertftur per præpofterû ilium fuum Dei cultum, quo iltauerè bona, acnbsp;Chhfto dig^a opera è medio fuftuleruntrdocentes Deo,non hominibus benefacere,nbsp;Hinc inftituunt coenobia, Mi{ras,uigilias,inftitutum clericoru et monachoru ample-duntur. tentant nunc hoc,nunc illud,uocantes Deicultum ôlt; obfequium,cum quaenbsp;ipfis uifa funt,elegerint, Porro tu quifquis ueritatem amas, fcito tum Deo feruirete,nbsp;quando feruieris aAenefeceris proximis, quacunc^ fintconditione : filtj,uxor,ièrui,nbsp;amici uel inimici. Qu^juis tua opeopus habuerit, line ullo perfonaru diicrimine,illïnbsp;, pro uiribys adfîs,fiue corpus,fiue anima impendêda lït,fiue etiam neceffîtas corpora-* lis fit,fiueipiritualis, Isdemüeftuerus Dei cultus, acuerebonaopera.OuerèftuItosnbsp;noSjqui cum ubiep fint,quibus hæojirabona opyaimpendenda funt, nihil horü cunbsp;ramus. Attendat quifq? fibi, fuOTï^uitam iufta trutina expêdat,fi Ce no ut Chriftumnbsp;prefens Euangelio prédicat, jntermiferosetpauperesinueniat,nedubitetfidêfuamnbsp;ncqua^ folidâamp;^nceram elfe,amp;^Chriftibenefa(^fè baud dum iènfifle.Hincuidcnbsp;licet, quanti momenti uerbum fit, Beatus qui non fuerit in me offenfus.Bifariamnbsp;in Cftrifto ofFendimur:Fide,dum per alia,^ per unum Chriftn falutem quçrimus,cgnbsp;ci Chriftû prç nofiris opufeulis contênentes : Dileefiioneimpingimus, cum pauperunbsp;amp; afftitfîorû nullam habemus rationê,altfs operibus uolentes fidei fatisfacere,et ita innbsp;condemnationê Domini incidimus,quâ Matth.zy. prædixit: Efuriui,amp; non dediftisnbsp;mihi mâducare:nbsp;nbsp;nbsp;Quod no feciftis uni ex minimis mets, mihi no feciftis.Iuftè pro*

fedô tum condcnabimur,qui jjximo dedignati fuimus facere, quæ fecit Chriftusno bis. ipfe miferis amp; afflidis nobis magna, opulenta, QC perpétua beneficia contulit:ÔCnbsp;nos grauamur uilia noftra ^ximis impendere: certo argumente hoc eft, uera nos fidenbsp;adhucç^rç Chrifii beneficia nondû percepilTejautguftalfe. Multi illo têpore di*nbsp;g cent, Iîniominetuïfecimusmiracula,prædicauimus,eiccimusdæmonia. fed reiponnbsp;debit eis Chriftus, IjÂcediteàmeoperartj iniquitatistMatth.y, Quare hoef quia ue*nbsp;« ra fide amp; diledione uacauerût .Poftremôex haclcôionc colligit, quanti momenti fit,nbsp;quam^ difficile Chriftum ucrê agnofcerc. unus hoc, alius alio oiîcnditur:ut ægrè SCnbsp;loannis difcipuli,quipraîtcrmagiftriftii teftimoniiFmirificaopéraeiusuiderantôinbsp;audierâtjipfi acceffci^t. Ita QC nobifcG fe res habet.T ametfi uidcamus,audiamus, tannbsp;gamus,ut omninô a^oftere nos oporteat,Chriftianâ uitam effe fidê in Deum,6ô di-lecfîionem iri^roximS,pauperem 8lt;egenû, adhuc nimis difficile iftiufmodi uitæ nosnbsp;dedimus. V nus halt;et îuo peculÂri cuitu Dei, SC fitftis à fe uel alijs hominibus,operibus: aliusundicÿcorradit ôdcoaftruatquicquid poteft,nuHiinterimbenefaciês.Jmônbsp;qui fidei puriorêdodrinamfquaî Deimunereemerfit,cum uoluptateaudiuntjô^nbsp;pulchrè fibi uidentur earn quocçintelligere, nimi%tamen cuntftanter acignauiter hisnbsp;bonis operibus,quibus proximo feruit, ftudent; quafi fide operibus uacantc falutemnbsp;fe affequuturos fperent, no animaduertentes quam puaWt fe habere, haudqua^effenbsp;fidem,ièd fidei faliam fpeciê,utftnagorelucensinfpegulo, nôipià hominis facies, lednbsp;tantum inanis eius ipecies exiftit » De quo lacobus non inconcinnè fcribit: Eftote fa-tSores Icgis,non auditores tantQ,ne uoois ipfisimponatis. Nam qui auditor tantû,ôinbsp;non etiâ faóor legis fuerit,fimilis uiro eft,qui cófpecia fui imagine in fpeculo, abiensnbsp;obliuifcitur quali fit figura. Ita ifti,ubi Euangelionuel audiunt, uel ipfi de eo loquunnbsp;tuTjUidentquidem nonnulbm in fe uerae fidei imagóftm : uerùm,ubi audiendi amp; lo-quendi finem fccerint, alijs iele rebus implicât,quô fe petuo frutftus fidei,qui eft fynnbsp;cera in Chrifto omniû dileeftio,plane obliuiftuntur.^e quibus SC Paulus ait, i. Cor.nbsp;J. Regnum Dei non eft fitum in fermone, fed uirtute: hoceft, fide per opera efficaci«

EPISTOLA IN DOMINICA

Quarta, ex Philip. 4.

Audete in Domino diletfti (emper,8lt;S iterum dico gaudetc : æqut-tas ueftra nota fit omnibus hominibus.Dominus propèeft,nihil fitis (blicitt : fed in omninegocio cum oratione ôd deprecatione,nbsp;atqp gratiaru adione petitiones ueftræ innotefeant apud Deum;

G 4 Breuis

EPÏSTOLARVH ET EVAN^

BRcuîsqutdemcfthaeckëîio, feddodîn'naiicrc Chriftimafoec3djflïma,efudicns C pn'mumjUt erga Deö habere nos cóueniat : deinde ut erganbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;os,dices primo:

Gaudete in Domino fèmper^ Gaudium hoc, fructus fîdeiài,eam certiffi' me comitans; ut Paulus ad Gai. yteiîatjubi ait:Frucfîus fpiritusfe(HL^lecfîio,gaudiu»nbsp;pax,tolerantia,bonitas, humanitas, fides,manfuetudo,temperâtia?Pbi^ fieri poteft,nbsp;ut in Domino cor gaudeat, quod nondum in ipfum crediderit. Vnde uWiulîa fidesnbsp;eft, nihil nifi formido, trépida tio, horror Sii. triftitia effe poterit, quoties Dei memine-tint tales,aut nominate eu audierint. Imo odiû Dei atq; inimicitia in huiufmoSi cordinbsp;bus perftuerat. cuius caufa eft,quod cor fide uacans, deprehendi^fe, ut omnes,pecca*nbsp;tis totum inquinatum : unde Dei ultionem meruifle fe non dubitat quod iufto Deonbsp;peccata nequeant non efle inuifa: at(^ ita cum non credat, DcÄn fibi uelle efle propi*nbsp;tium amp; beneuolû, quî no omnem memoria eius execrareturc' Tam abeft qj in Domi,,nbsp;no poftit gaudere, peccatoru ultore. Duo hæc, agnitio peccati,amp; diuinae ultionis pecnbsp;catis paratæ,in corde inaedulüqu^ ut incredwl^i^'ta nullâ habet fpem ueniæ:quidnbsp;aliud efficerent,q utconfundat,detjciatur,ac perpetuo formidulofum reddatur,et pernbsp;terrefiat.^ uideaturcp ei omni moi^jenco diuinam ultionê imminere. Vt ita experiaturnbsp;quod Solomöfcribit,Fugitimpius nemineperfequente.Et Deujfron.i^. Dabit tibinbsp;Deus cor timid5,SC uita tua ante te uolitabit. Huiufmodi cordi fi uolet quis multa denbsp;gaudio in Domino habendo fuadere,idem faciet,acß aquæ fuadcat,ut in ignis morenbsp;urat. nihil enim huius percipere poteft, ita perpetuo fentit confciêtia grauari fuper ftnbsp;ultricem Deimanu. Vndepropheta Pfalm.ji.aitzGaudete in Dominoiufti, 6^exuFnbsp;täte retfti corde. Gaudiu enim hoc in Domino,non nifi iuftorü,amp; qui funt redlo cor*nbsp;de efle poteft. Atque ideo liquet,hanc Ie(ftionê,non peccatorib.ftd iuftis fcriptä efle,nbsp;amp; fandis. Peccatoribus prius oftendendü eft, quo pado peccatis Iiberent,ac Deumnbsp;propitium aflequantur: quod ubi didicerint, a tcp ita obtin uerint, ultro fequitur ut innbsp;Domino gaudeant,mordenteconfcientialiberati» Si uero quis roget,quo autem pa*nbsp;lt;fto mordente confcientia liberari, amp; propitiS Deum alTequi deyrf^^abiäd^atis innbsp;fuperioribus enarrationibus expIicatS eft,amp; explicabitur porrg iJtius-Qui liKram ac pnbsp;lætam confcientia, 6C dementem ac beneuolS Deum quærit, is nequa^ ab operibusnbsp;proprqs aufpicetur, ut impoftores Papenfes docent, conftientias tantS excarnifican* *nbsp;tcSjOdiumœ Dei augentestftc^efeac opcrib, fuis uniuerfis defperet, Deum in Chrinbsp;fto ampleaatur,fidem habens nrmâEuangelio,acccpturû fe,quaecun(^ illud pollice*nbsp;tur. Pollicetur aut Euangelió,Chriftum nobis donat5,ut noftr^peccata tollat,fit^ nonbsp;fter fummus facerdos, mediator atc^ aduocatus corâ Deo: ut ita nihil dubitemus,pernbsp;unum Chrift5acoperaeius,pcccata nobis remitti,nos^ Deo reconciliari,at(çhacra*nbsp;rione confcientiam noftram liberari amp; erigi. Huiumodi fides,uoi cor occupauerit,etnbsp;uerc ita Euangelion receptS fuerit, apparet Deus i^ dulcis ac totus amabilis, nequenbsp;fentit cor tale quic^, nifi fauorem ôdgratiâDei: ftafforti amp; alacri fiducia,nihil metuifnbsp;fibi, fecurum omnis ultionis, lactltur atejp exultât de tarn incomparabili Deigratianbsp;bonitate in Chrifto, fibi gratis atque adeo opulenter donata. V ndeilico ex iftiufmo*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k

di fide neceffeeft prouenirÄiIe(ftionem,gaudium,pacem, iubilum, gratiarum adio' I ncm,Iaudem acmirifi'eam quandam in Deo, utchariîlïmo acbeneuolentiflîmo pâtrenbsp;complacentiam, qui tam paterne nobifcum agit, fuaep dona fuper immeritos effun*nbsp;dit adeô opulenter, tamqjingenti cumulo. Ecce de tali gaudio loquitur hic Paulus:nbsp;quod profedô ubi fuerit, illic nullus poteriteffelocus peccati, aut formidinis,demornbsp;te uel inferno; ftd nihil nifi læta ac ftcura SC omnipotens in Deum eius^ fauorem R'nbsp;ducia. QuareSCgaudiumin J^mino uocatur,noniifturouelargento, comefla*nbsp;tionibus autebrietate, in delict)^ cantionibus, fànitate, feientia, fapientia, poten*nbsp;tia,gloria, amiettia, fauoribus: imô neque in bonis operibus, fandimonijs, aut quic'nbsp;quid extra Deum fuerit. De h is fane non nifi fallax ac uanum gaudium gaudebis»nbsp;quod cor haud poterit penetrare, aut penetralia eius attingere : de quo redè dixeris,nbsp;quod apud Germanos prouerbioaici folet; Der freuuetfich, und fein hertz erfàrtesnbsp;nit:id eft, iftegaudet, corde fuo id haudqua^ fentiête, Vnum SC folidû gaudium eft,nbsp;quod credêtes de ÔC in Domino gaudent: quod aliud non eft, ipfi fe cômittere, a^nbsp;de ipfo folo gloriari, cofîdere ac pracfumerc,ut pâtre indulgêtiflimo ac beneuolentilu'nbsp;mo. Id gaudrj,quicquid non Dominus eft,contemnit SCabijcit,ctians propriam fan;nbsp;dîimoniam.De quo Hieremias p.dicit.'Negloriet fortisin fortitudinefua,necp diuesnbsp;in diuitijs fuis,necp fàpiens in fapiêtia fua: ftd qui uoluerit gloriari, gloriet fe ftmj^nbsp;nofle me. Et Paulus z. Cor. lo, Quigloriat, in Dominogloriet, Addituero,Âmpcrnbsp;gaudendumt

GELIORVMENARRATIONES.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t

A gaudendum: ubi notât cof,qui dimidi'o tantum têpore in Domino gaudét, Si ipfum pracdicant, nempBfcum ad uoluntatê ipforum omnia fuccedunt ; ubi autê aduerfa resnbsp;fuerit, gaudiugi trillitia comutant.de quibus Pi5l.48. Benedicet cum bene feceris ei»nbsp;At non ita ipfe ProDjjeta : Benedicâ Dominum, inquit, tn omni têpore, fcmper lausnbsp;eius in ore meoiJ^f^jj. Hutus uero caufam iuftam habet. cut enim Deuspropitiusnbsp;fuerit,qui^^pic noceatf' peccatum eerie non nocebit,non mors,nelt;p infernus.quarcnbsp;amp; alibi canit: Etiam fi ambulauero in ualle tenebrarum,non ttmebo malum. Pfal. 25.nbsp;Et Paulus Rom. s. Quis feparetnosàdiletfîione Deiftribulatio fananguftiafanfa^nbsp;mesf an nuditasf* an periculumr' an perfequutiof' an gladius r' Certus fum quod neepnbsp;mors, neqjuita, neCfUe principals, neqj uirtutes, necß altitudo, nequeprofunditas,nbsp;neque alia creatura po||rit nos feparare à diledione Dei,quae eft tn Chrifto lefu.

Iteruijg dico, gaudete. ) Hæc Apoftolirepetitio, confirmâtfuam hortationê» * amp; quidem non fine caufa ; quandoquidë in medio peccatorum, amp; ob hæctribulatio-nuiTi,uiuimus,quaîUtraqjadtrili^^^|(»c5mouent^iuarecotrahæcnos uolens érigé-re ApoftoluSjhortat ut perpetuo in Domino gaudeamus, etiâ fi interdum in peccatanbsp;prolabamur. Decet nanep, quâto Deus bonitatefija malitiâ fuperat peccatorû,tantonbsp;femper magis de i^o gaudere,$triftemur ob peccataïquæ tametfi triftitiam natura fenbsp;cum adferant, attamen quoniam nequa^ tantum ilia nocere poffunt, quantu nobisnbsp;ChriftuSjfi ei credimus,utilitatts 0^ falutis adfert, debet fempergaudium in Dominonbsp;primas apud nos obtinere, 3l triftitiam de peccatis longe fuperare. Nun^enim nonnbsp;cogitand3,quod loänes feribit; Si quis peccauerit, aduocatü habemusapud Deum,nbsp;lefum Chriftumiuftum, quieftreconciliatiopropeccatisnoftris. i. Ioan.2. Etinea-dê epift. cap,3,Si nos arguit cor noftrS, Deus eft maior corde noftro,amp; nouit omnia.

Æquitas ueftra nota fit omnibus hominibus. ) Docuit, ut erga Deum fc habere debeant; nempe alacri corde,0^ perpétua lætitia ei ftruire.iam quomodo erganbsp;homines fe credentes gerere debeant, paucis cópleditur,dicens: Aequitas ueftra nota fit oijyiibJfciniiMbus. Quid haec fibi uoluntf Erga Deum eftote læti,femper in Sgt;Cnbsp;B deipfogaiidpnfpsT^gahominesuero fitisacquitcommodi,omnibusuosattem-perantcs,ac ita uos comparâtes,ut facere ac pati quglibet, amp; cedere quibuslibet, quannbsp;« turn citra diuini mandati uiolationem ulla ratione poterit fieri, parati fitts, quo uos o-tnnibus hominibus approbetis, amp; placeatis ad bonij^uniuerns. Non modo neminênbsp;lædentes, ftd etiam omnia ab omnibus boni cofulentes, omnia omniû commode interprétantes, actn m4?otê partem rapientes, ut manifefto homines uideanteiTe uos,nbsp;quibus omnia perinde fint, qui æquè confulatis, quicquid uobis accelTeritjUel decefinbsp;ftrit,qui nulia re h^eatis,necß fi^ineatis ulla caufa cum quoquâ difeordare: fed fin'snbsp;diuites cum diuitibos,pauperes ^m pauperibus, gaudentes cum p;audentibus,fientes cum flentibus:utcp uno uerbo dicam, fin's omnia omnibus,quod oporteat untuernbsp;fosagnofcere,uos neminieifemîileftos, cuncftisuerôacc5modos,aequos,attempera-tos,amp;obftquentes in omnib.Hoc fibi uult,quo hit Paulus uerbo ufuseft,nbsp;quod Latine æquu amp; accomodû fi'gnificat. Quæ uirtus eft,qua quis alijs ita fe accomnbsp;modat,attemperat,ô^ æquûex|^ibet,utfit idem uni quoualq, ex æquo omniû uolunnbsp;tati ftudens, nequac^ feipfum prognomone haberifioftulans, cuicæteros oporteatnbsp;feft accomodare et admoderari.Hec altera portio iuris eft,quod diuidi folet in iufturanbsp;Si atquu.Iuftum eft,quod leges dilt;ftant:atqu3,cum illud ipfum iuftû,habita humani-tatisratione,nonnihil temperatur fecundu perfônarû Si aliaru circumftantiaru condinbsp;tionê.Id Grgci w wiaxts uocant,Latini çquû,uel moderationem,aut dementia iuris.nbsp;Vêtus interpres,modeftiariRiertit. quod fi modo ri|/intelligas, Si non pro Iola cibtnbsp;ac ueftiû moderatione uel temjperätia,uti uulgo iblefno eft omnino ^furdè redditO;nbsp;nempè fi earn intelligas uirtute, qua quis de ftipio modefte fenties, quibuflibet fe ad-moderari Si accomodare ftudet, pro cuiuflibet captu Si facultate paratus permittere,nbsp;boniconfulere,obfequi,cedere, facere,omitterc, ^ti omnia,iuxta quod uiderit proxinbsp;mum ferre pofte, ei^ fore commodum, etiam fi accipere damnum Si facere iatfturamnbsp;•* oporteat facultatum, nominis ac corporis. Hæc quo clariora reddantur,commodumnbsp;erit Si exemplis facere manifefta.Paulus de ft i. Cor. 9. ita fcribit: Faefius fum ludæisnbsp;Iudæus,tjs qui fub lege funt,ut legi fubieêtus: ijs qui fine lege funt,Iegi no fubieeftus,nbsp;quan^ non fin^bftp lege Dei, ftd in lege Chrifti.Omnia omnibus faeftus fum,ut o-mnino aliquos faluos reddere. En hic uides ueré tTriax« modeftie quæ hicprecipitur,nbsp;»¦Ç^ftobferuantê. Nam quçdefe fcribit,hocfibiuoIflt.Edebatnûc,bibebat,ac ceteranbsp;ageUSijUt ludæus, Si fi id ipfi iam necelfariû non effet ; rurfum cum gentibus edebat,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bibebat,

EPISTOLARVM ET EVAN-bîbebat,ac agebat omnia, ut lege liber. Sola nanc^ opus efirfide in Deum, ôi dileóio' C ne erga proximu,cætera omnia libera funt, ut libéré poffîs in grat^^nius ea oblèrua'nbsp;re,ingratiâalterius omittere,ut cuicf utile profpexeris. lamTwfcOTaàâ^'deft, huicmonbsp;deftiç oppofitû eftjG iniquioraliquis,qui fuo fenfu niraf^rnnrRaxj^ altcrû ncceflariSnbsp;cfle,uel ut omittas, ucl ut obièrues,ôô ita nulli iè uolens attemperâre^'Âid uolens ut fibinbsp;alij fe omnes accomodent,is çquitatê ÔC modeftiä,que hic docet ,immo^|klei libertanbsp;tem puerterit QC fuftulerit.Taies nonulli ludæorûerant, qualibus fane cedendûnonnbsp;eft, ut necPaulus ijs ceffit. In Chriftoidem exêpli ubicpuides, peculiariter aût Math.nbsp;12, Si Mar. 2« ubilegis, utdifcipulis fuispermiferitfabbathû uiolare. amp;ipfequocp,U'nbsp;bi rcs pofcebat,uiolabat: ubi fecuSjObferuabat.cuius rationê halft reddidit, Filius ho'nbsp;minis dominus eft etiam iàbbathi. Quod perinde eft: Sabbati|5 liberû eft,ut in gratianbsp;Slt;commodu unius eum uioleSjingratiam 2lt;commodS alterius obferues.Jta Paulusnbsp;Timotheu fecit circuncidi, propter ludæos.quia fèntiebatid referre falutis eorû.Rur'**nbsp;fus T itS nolebat circuncidi, quia^niquè id lu^^^idâ urgebant,ut ill is l’iti circun*nbsp;ciftomagiserroris confirmatiofuiITetj^ut comnrodialiquidipfisattuliftet. Paulusnbsp;itac^uoluitcircuncifionêliberam feruare, uteanuncuti,nuncn5 uti poflèt, uteuiquenbsp;comodum et utile fore profpexiffet.lta,utad noftraueniamus,cugi Papamâdatcon-fîteri,cœnaDominica communicate, ieiunare,hocaut illo cibigenereabftinere ,uelnbsp;uti, SC exigit hæc ut neceffaria ad falutê, conculcanda funt pedibus, amp; liberrimf con*nbsp;traria horum facienda: at ft non ut neceflària præciperet,fi tamê obfcruatione eorumnbsp;quifpiam poflèt in re aliqua iuuari aut ædifîcari, certe forent obferuanda,fed libéré Sinbsp;ex fola dilecftione:ut etiam omittêda funtjft cui eoru poterit efle omiftîo cômodo, Hu*nbsp;fus libertatis ratio efto. Filius hominis dominus eft fabba thi. Si fabbathi, quanto manbsp;gis traditionu humanarût' Ex hac libertate quicquid obferuaueris,haud poterit cui$nbsp;obeftetat exneceflitate ülaobfèruare, extinguit fidem SC Euâgelio. Eodem modo, unbsp;quis apud Cœnobitas adhuc uiuat, ft ex ChriftianalibertatCjfratrQcp dilc(flione,quanbsp;tenus ipiôs poterit edificare,uota SC ftatuta eius uitç obferuauerit, et niiljijj^flitate,nbsp;nec^uelcum fuac uelaliorufalutisoffendiculo, piefecerit.eftenfnliner. atrTamp;xigan' pnbsp;tur ea,ut ad falutê neceffaria, ibi citius, in huncadduci erroft k patiaris, linquendanbsp;funt cœnobia,rafuræ,cuculli,uota,regulae,ftatuta,et omnia, SC contraria faciendum,nbsp;ad teftandu Chriftiano folam fidem et dileéîionê neceffaria effe,reliqua omnia libera:nbsp;ut pro aedificatione ac gratia eîrû quibus cû uiuit, omittere uel facere quælibet liceat.nbsp;Ex libertate acdileóione quicquid obftruaris-pium eft : ft quæ autem ex neceffitate,nbsp;I'mpium.Idem iudicij eft de omnibus alîjshumanisordinatiomb. acinftitutis,quaeinnbsp;colleges obieruari folent, ut quicquid cum diuinis literis non pugnatjffber obferues,nbsp;uel omittas,iuxtà quod tjs,cû quibus uerfàris,utilÂC grata for Agnoueris. ft uero utnbsp;neceffaria exigant,prorfus rctjcias,SC coculces ^ecÄius omnia Hineuides iam, utresnbsp;diabolica fit Papatus, ccenobia SC collegia, Nam qiltecuqj libera funt,SC foli liberae di/nbsp;ledioni pmittenda,ipfi neceflaria^aciunt,ac falutarê eorum obieruantiâtquoq^feâô,nbsp;quantûin eis eft,fimulEuaneglio5Cfidêperuertnr,SC extinguût.Taceo,qgt; hincuêtrisnbsp;ftudiû pro cultu Dei ftatuft SC uendût. quotus enim quffqj hodie ^pter Deû,SC nonnbsp;magis uentri caufà,monachatij^ut clericatû fufcipit,f horû fréquenta t,canit.orat,mißnbsp;fat,aut tale aliquid,quibus fuum Dei cultS metiuntjfacitt* Communis omniû cœno^nbsp;biorû ac collegioru deuaftatio,optima horS reformatio clfet :à quibus adeo multû in-nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

commodorû,ÔCprorfus nihil utilitatispoteftexpetftari. Priuf^ ueraChriftilibcrtas, uni cœnobio aut collegio perfuaderet,innumerç myriades animarû in altjs périrent:nbsp;quare cum nihil penitus comt adferant,necp ulla fit e«Bû neceffîtas,dent autê dam^nbsp;num Chriftianæ reipub. maiu^ cogitari queat, SC nequeantulla ratione reformari,nbsp;quid poffîteffelirilius, ut fuiraitus euertant SC deleantur f Porro, ut SC de profanonbsp;magiftratuhicadmoneamus: Cum is aliquid mandat aut exigit, fi etiâcogat,obtem'nbsp;perandâeft:nulla ern perhgcfitia(fturaChriftianarlibertatis,autfidei: quandoquidênbsp;nô contendût, ad falutê effe necefliria qug ftatuunt uel exigût,fêd dûtaxat ad tuendônbsp;externum imperia,publicam tuitionê SC adminiftrationê: eoœmanetcofeientia libc' ••nbsp;ra,nô peruerfa,in illis falutê fitâ,ut fi obferues, merearis uitâ,fin pecces,mortê:^d Pa'nbsp;piftas de fuis cômentis et ftatutis mentiunt.Quare cû fidei nihil officiât, impata facercnbsp;profani magiftraîus,fèd reip, etiam coducat,plané fuerit Chriftiana^nodeftiÇjhis fa'nbsp;ciendis lubêti animo ftudere,utqui gqui SC accomodi omnib.etad omnia fimus,benenbsp;mereri deqbuflibet, ac uniuerfis gratificari parati. Atucrô, fiquiilla^fanimagiftra'nbsp;tus mâdata necelfaria contêderenqtû, ut diäS eft de traditionib, Papifticis, cqiîiï® önbsp;potiiy

GELIORVM ENARRATIONEÎ/

A porius faciendum effet,aufccertc teftandum,quôd fbïum reip. gratia:qufa ita aitjs utp le fit, fadas, dC ndj^a^ ut per ea falutê aflequan's, quam partatn habemus per unumnbsp;Chnftum,quo|quot illi credimus. luxtahanc dotîn'nam, ÖC pratmifTa exempla,darenbsp;operam quilibet debets rebus quibuflibet, ac erga omnes hommes, ut Paulus hic dürfet, ne fuo iudi|»^utiure nitatur, (èd alijs fefe exhibeatmorigerum eaep curet quasnbsp;proxtmisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utilia futura agnouen't. Suftufit namcp hic Paulus uno uerbo quic-

quid iuris quif^ poffit hahere in re qualibet. Quantumlibet in re quauis iuris habere poteris, fi opus fuerit proximo, ut co cédas, profeéîô contra iura charitatis Qi aequita-tisacmodeftiaf, de qua hiclermoeft,feceris,fiillud exegeris.dicfiatea nancp,utita pronbsp;ximo facias,ut optaÀibi fieri, Cum itaque iure tuo cedere,fidei nihil officiât, amp; proxinbsp;mocóducat:nifiidfece|js,extracharitatemes,6C Chriftianam modeftiam pofthabes»nbsp;Imo fi huieftudeas, ut oportet uere Chrifto credentem, boni confulere oportet, cumnbsp;’•«iam iniuria quis te affecerit, aut damno, atœ in meliore partem id interpretari: iem*nbsp;per ucro cogitare,quôd ille Mattw^œj cum tacultates omnes fuiifent ablatç, aiebat.nbsp;At no auferent mihi Chriftum. iWquicquid accidFrit tibi, dicas. Nullum adhuc fideinbsp;meac accepi damnS,cur non boni confulere quod proximus fecitf cur no cederem ei,nbsp;atep ad ipfius me uoluntatê attemperarê f Huius uiîJfexpreffîus exemplS inuenias, Çnbsp;inter duos folide amicos. ut enim eiufmodi lehabent inuicê, ita debet fe Chriftianusnbsp;habete erga quoslibet. uterep dat operS,ut alteri gratificetur:uterq^ alteri cedit,fert, fanbsp;cit,0d omittit,quicquid uidet in rem alterius effe,aut gratiam,id^ liber, fine omni coanbsp;óione: adeo uter^ ad alterius le uoluntatem accomodat» neuter alterum compellit utnbsp;fuS iudicium fèquatunaefi unus alterius facultates ulurparet,alterncqua^onendercnbsp;tur,boni id conluleret,et dare amplius haudqua^ grauaretur.ut^ fummatim dicam,nbsp;inter huiufmodi nulla lex eft, nullum propriQ ius, nulla coadio, nulla neceflitas gt; ftdlnbsp;nihil nifi libertas,fauor Si beneuolentia,et fiunt nihilominus omnia tarn abundanternbsp;conturbât, amp; caulà ejSftunt omniu difcordiar3,litin,benor35amp; quicquid eft incomo-di:pofteadicunt,eafeciirefeamoreiuftitiae, SCqjiuridefendêdoftuduerinnutethnt*nbsp;eus ilicnon ab re dixerit,Summ5 ius fumma iniuria.Quod idem Si Salomo dixit Ec-clcfiaft.7, Nolinimisiuftusefle,ne^fupramodumfl^iens.utenimlumm3ius fumnbsp;ma eft iniuria,ita fumma fapientia lumma ftultitia eft.Quod Si Germanicus ille adagio uult,quod dicitj^uan die vueifen narren,fo narré fie gröblich : id eft, ubi prudciinbsp;tes defipuer At, de^i3t extra mod3.Certe fi Deus iure ageret nobifc3,in mométo penbsp;riremus;quare ,ut Haulus pratdiÄt, in ipfo hanc iuris moderatione acincoparabilemnbsp;»quitatem SCclementiam,dicenAi. Cor.10. Hortor uos per manfuetudine SCmodeftiam Chrifti; par eft ut Si nos feifus noftri,iuris, fapientiç SC prudentiæ mod3 obiernbsp;uemus, ac nos in omnibus ad alior3 facultatê SC c^ioditatem attéperemus, Sed uer-ba Apoftoli expendamus : neque enim fine fide fpirituali artificio pofita funt. Dicif,nbsp;Commoditas uel æquitas ueftra nota fit omnib,hominib«s. Vbi non putes quod prçnbsp;cipiat tibi, omnibus hominib.ttnot3 fieri,aut q? deb^as tuam çquitatê et modeftiâ conbsp;ram hominibus predicate. Non enim dicit,Prædicate earn;fed nota fit,autinnotclcatnbsp;omnibus homiiiibus,boc eft,exercete earn opere erga homines, non iubeo ut de ea conbsp;gitetiSjUelloquamini: ledutdetis operam,utreipfainnotefcat,dumeam omnes expenbsp;riuntur Si fentiunt,ut nemo poflit aliud de uobis dicere,^ quod ficis æqui,commodi,nbsp;omnibus uos attêperantes^itfti nimir3 manifefta oiperientia. utfi quis maxime uelnbsp;let fecus de uobis dicere,omnium aliorum teftimoi» de ueftra commoditate SC æquinbsp;tateeiosobturctur. Sic Chriftus Matth, y. Sic luce* lux ueftra coram hominibus,utnbsp;uideant opera ueftra bona,SC glorificent Pattern ueftrum qui in ccelis eft. Et i. Pet.nbsp;Habetote bonam intergentes conuerfationem,utineoquod uobis obloquuntur,nbsp;tanquam malefacfioribus, tandem glorificent D»um in die uifitationis. Non eft qui-•• dem in manu noftra, utnoftra æquitas nota fit SC cognofcatur ab omnibus. latis au-tem nobisfuerit,fioperamdederimus,utomnesearn in nobis experiantur,nequenbsp;quil^ earn in uita noftra uere polfit defiderare. Porto omnes homines, non fic acct'nbsp;piendum eft,u^cuncftos in terra homines intelligas : fed magis quoslibet,ut curemusnbsp;æqui effè tam mimicis quam amicis, leruis æquè acdominis, paruis utmagnis, pau-

EPISTOLARVM ET EVAN/

musjutquicquid deiignauennt,candidiflïmèinterpretemur, Si feramanjiaud graua tim.Quoties amid manifefta uitia etiâ laudamus, aut certe ad ca conniuemus,filt; ipfisnbsp;nos commodiffimê attêpcramus. Inimids autem amp; aduer fartjs nihil h uius gratiæ im*nbsp;partimuSjin ijs nihil poffumus boni deprehendere,nihilferendû,nihil quod poffit innbsp;meliorem parte interpretari: fed qua ipede quidlt;ç abfordiflîmè äpparct ,iudicamus etnbsp;uituperamus. Contra huiufmodi parn'cam Si mutiiam æquit^ê Paulus hic didt,No*nbsp;ta fit æquitas ueftra omnibus hominibus : uolens noftram æquitatê ac uqjè Chriftia»nbsp;nam modeftiâ confommatam Si integra eiïè erga quoflibet, fiue inimici lint,fiue ami**nbsp;ci^quôd ab omnibus omnia ferre bonicp confokrelibeat, citra omnê uel pcrfonarumnbsp;uel meritorû refpecftû. At(Ç huiuiftodi plane fotOTfbft, fi uera Si non fucaia fuerit nonbsp;ftraaequitas.Non fecusati^ aurum, aurû perfeuerat,fiueilludpius autimpius poflê^nbsp;derii:et argentum,quod ludas Ift bebat Domini proditor,nequaa uertcbatur in cinenbsp;nem,fed manebat quod erat : ficut profedo omnes bong Dei creaturæ,id quod font,nbsp;perfeuerant erga omnia,quifquis eas habeat.Ita Si equitas,quaî fÿncera ex ipirftu focnbsp;rit,foi fimilis perièuerat, fiue incident in inimicos, fiue amicos, pauperes fiue diuites*nbsp;At natura doli plena plane^corruptaita iè habet, ac fi quodin manu Petri aurû eft,nbsp;in manu ludac uerteretur in carboné, atcp æqua commodaœ iôlet efle erga diuites,manbsp;gnos,alienos,amicos,amp; nequa^ erga quoflibet, quare Si falfa,uana, mendax,hYpo*nbsp;critica,amp; nihil nifi dolus Si ludibriûeft coram Deo. Hinciam difcc,utimpolTibilisfitnbsp;naturar,folida hgc atq; integra,id eft fpiritualis commoditas Si æquitastquamcp paucinbsp;fint, qui hoc malû animaduertant,prae fallaci illa,licec in fpeciem admodû pulchra,ægt;nbsp;quirate,qua fe quibufdâ accommodant:putantes fè probe et iuftènbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nÔnul

lis font iniquiores. Nam ita eos docct fordida Si muccoia naturae*foammlam ra* p tionem,quac femper cotra fpiritû,ô^ quæ fpiritus font, iudicatfAgit: quia ,ut Paulusnbsp;Rom.s.aitjQui (ccundûcarncm font,qua;carnis font,fapiunt.Vtfîniamusuerô,cla rnbsp;rum cft, Apoftolû his pauculis uerbis totam uitam^ Chriftiano di2nâ,quam erga pronbsp;stimû uiucre addecet,coplexuA eflè.Qui enim uerè Wi«««?, id eff acquus, cômodus»nbsp;modeftus fuerit, is ftudet benemereri de omnibus,tam quo ad corpus, quo ad anunbsp;mam,aequè opéré ac uerbis : fert quocp æquilîîmo animo alioft peccata Si malitiam»nbsp;Quod uticp dilecftio eft, pax,tolerâtia, manfoetudo,lôganimitas,bonit*s, fuauitas,Ânbsp;quicqdeftfruduû fpiritus. Galy. SedhicobmurAuratcaro: ^taarquicflèftuderenbsp;inus,inqt,ut ab omnib.omnia boni cofuleremus,lWrct ut nemo bucceilâ panis pofletnbsp;tutô Si cum pace feruare,propter iniquos, qui nofl»a .Tcqualitatc abuterent, tollerentnbsp;omnia, imô ne uiuere quidé patejjent. Huic infidæ Si fimul ftultac cogitationi carnis,nbsp;attêde ut côfolâterôd abûde fatiftaciat Apoftolus, hinc iam ufqp fine huius ledionis.

Dominus propè eft.^ Quafi dicat, fi nullus Dominus,nunus Deuseffet, tfi mere quis poflèt, cum foa æqi^tate perinde omnia ft^bet. Si boni omnia côfulit, id finbsp;bi damno futurû. iam autem non modo Dominus eft, qui omnia iuftiflîmè modera-tur,fed etiam propè eftzis tui no potcrit obliuifci,nec^ deièrerc, efto tu modo tTneiw?»nbsp;æquus ôi humanus erga omnesgt;fine ut ipfe tui cura gerat,alat Si tueat .Dédit ChriftSnbsp;aeternu, bonum,quî non etiam uentri neceflâria fuppeditarct C Longe plus habet,nbsp;tibf queat auferri. Si tu,quan druide Chriftû habes, n’Blto plus habes, uniuer fusnbsp;orbis. Hue pertinet quod Pfal.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitur : latfla cogitatû tuum foper Dominum, SC

ipfeteenutriet.Et i.Pet. ult. Omnemfollicitudinemineum proijcite,ipièhabetuc/ ftri curam.Et Chriftus Mathtf. Relpidte uolucrcs cceli, Si lilia agri,quæomnia cumnbsp;prarlêntt Apoftoli côfolatione coueniunt, acidem fibi uolût, qgt; Dominus propèeft»nbsp;Nihil fitis folliciti.) Hocel^ nihil omninô curgaut Ibllicitudinis pro uobishanbsp;bete,permittite Domino ut pro uobis curet,qui id nouit Si potcft,quê nunc cognouinbsp;ftis quoniam bonus eft. Ethnici cura præfentis uitæ nô ab rehabent, ut qui ignorentnbsp;Deum habere fe,quigerit curam omniû,ut Si Chriftus Matth. 0. dicebat: Nolite folli'nbsp;citi eiïe anima? ueftræ quid edatis aut bibatis, neep corpori quid indaatis, haccenin}nbsp;genres quærunt : at Pater uefter in coelis nouit, ijs omnibus uobis opus efle.Proindcnbsp;patere,UC tibi auferat,etiniuria te affiant totus orbis:fatis femper habebis:et fie

Hra nobis uideturau^re,amp;^daredamnûjCum omnibus quehabentSópofliint. Sed caufTç plus faMif^D^uSjUtin Domino ppetuo gaudeamus,equi quibuslibet:quip*nbsp;pe qui ceri^ôfmusji modo credimus, nulla omnino radone potTe fierijUt bona nobisnbsp;defint:habentes nimirS propitium etnoftri follicitum Patrem,Deum Optimü Max^nbsp;Quem qui non habent, eos fînam us curis amp; follicitudine diftringi, Vna noftra curanbsp;cfle debet,ut cura uacemus,6C in Deo femper lçti,erga homines uerô femper pqui ïn-ueniamur. Ita expeft'emur proculdubio, quod Dauid fuitcxpertus, dicens : Juniornbsp;fui,amp;: fenui,nec uidi u^quam iuftum derelicîîum, aut fernen eius mendicare panem»

Sed l'n Omni negocio, cum oratione amp; deprecatione, atlt;^ gratiaru ac^ïio^-ne petitiones ueftrp innotefc^j^^IPCid Deum nbsp;nbsp;nbsp;His docet,quomodo in Deum

prôtjcienda fît nofîra fblicitudo. ôi. habent, quædicit,hunc fenfum: Tantum ne fins foliciti. fi quid uerô incidat, quod reddere folicitos^onet, ut plané innumera huiußnbsp;modiagentibus it^erra folentoccurrere, ita uos habete, ne quid omnino ueftra curanbsp;tente|is,quicquidomnino id fuerit, quod accidit: fed miifa cura, conuertite uos cumnbsp;orationeet deprecatione ad Deum,ac petite ut fpfeperficiat,quod alias cura ueftra frunbsp;ftrà perficcre tentafletis. At hoc cum gratiaru aêtione petite: qui talé habeatis Deum,nbsp;qui ueftri curam gerat, cui^ tutô pofîîtis omnê curam amp; folicitudinê pro uobis com^nbsp;mittere. Qiii uerô fie fe comparare nolit,cum quid incidit, fed fua uolet primû rationcnbsp;omnia expendere,et proprio confilio dirigcre,atcp ita fibi fuarû rerum curam uendicanbsp;re,isimmifcebitfèinnumcrisincommodis, amittetomneindegaudiûamp;tranquillitanbsp;tem:neq; quic^tamê aget,harenam fodiet, ièfe^ tanto plus malis immerger, ut indenbsp;emergere rurfus nequeat : id quod propria quottidie amp; aliéna experientia difcimus.nbsp;Quat auiMiri^(*le oratione Paulus monet, faâum eft, ne quis omnia ncgiigere, Ôi.nbsp;ß Deo committere ult;^tipfeftertat,SC omnino nihil agaf,utne orarequidë uelit. quinbsp;cnim hac focordia effet, quantûlibetnuncfècurus,faciléinexplicabihb. curis immer*nbsp;geretur.certandûefl,nonfternendu:atq^adeôfit,utmultaincidant,quçfolicitudinênbsp;folent ingerere, quo ad orandû Dominum uelutconjpcllamur.Quare nequa^ Pau*nbsp;lus fruftrâhæcduo coniunxit: Nihil folicitifitis,amp;',In omni negocio,cum orationeetnbsp;deprecatione acgratilt;ûalt;fiioncinnotefcant petitiones ueftræapud Deum. Nihil ôd

fe,utnon omninoMulcaamp;inni^era incidant,quæcuram ÔC folicitudinê ingerere folent : fed in tjs omnibus nihil o|^ortere folicitudinis admittere,uerùm femper ad prénbsp;cem confugercjac Deo ea omnia committere,atcç ab ipfb petere,quorum fuerit ufus.nbsp;ïamhicnunc uidendô,quomodoinftitutamefreprecêconueniat,5lt;quæfituera pre-candiratio* Quatuor Apofiolus ponir, orationeifl,deprecatione,gratiarû atfiionem,nbsp;amp; petitiones. Oratio uerba illa funt,uel fermo, quo ut in|j^rdû aliquid petitur, ita etiâ Oratio.nbsp;alianarrâtur: uteft oratio Donÿ‘nica,ÔC Pfalmi. Deprecatio,cum petitio per aliquid Oeprecaiio.nbsp;urgetur, ÔC uelut intendit: ut,cum quempiâ oro proper patrê eius, aut aliud quippiânbsp;eicharSamp;J eximiû,utcum Deum oramus permifericordiâfuam, perfiliûfuum ,pernbsp;promiflionêfuam,pernomêfuû,perfàntftosfuos. VtSolomon iji.Pfal, Memen^nbsp;to Domine Dauid,ÔC omnis manfuetudinis eius. Et Rom-iz. Hortor uos per miferi-cordiâDei. Et 2. Cor.io. Hortor uos permanfuetudinem amp;æquiratem Chrifti,amp;c.nbsp;PetitioeftjCumidquoddefUFeratur, amp;proquooratarÔCdeprecat,nominamus.utin peddo,nbsp;prece Dominica, totus ille uerborû contextus oratiof icitur : feptem autê ilia,pro qui-bus oratur, ut fancftificetur nomen tuû,adueniat regnû tuum,amp;c. petitiones funt. lu*nbsp;xtaillud Matth. 7. Petite 8C accipietis, quærite amp; inuenietis, pulfate SC aperiet uobis:nbsp;nam qui petit accipit, qui quærit inuenitjci qui pgliàt aperiet.Gratiarû aêîio eft,cum Qratiarumnbsp;Dei beneficia recenfent, quo fides in Deû roborat,tâto confidëtius expec'tâdi et id qd 4^/0.nbsp;dafiderat, ac pro quo oratur. Hoc itaep paëîo roborat oratio, SC urget per deprecatio- ,nbsp;nem.fit autëdulcis ÔCgrata per gratiarûalt;ftionem,ac ita per robur hoc atq? dulcedinênbsp;fuperatatep impetratquicquid petierit. Hancprecandi rationë in ufu EccIefiæSCfan*nbsp;ôorum patrû \ieteris Teftamëti uidemus, qui femper in orationibus fuis cum deprenbsp;cationeSC gratiarû aëîione petere fuerûtfoliti. IdSCin oratione Dominica uidemus,nbsp;qijll^ranarum aëîione et laude incipit,dum Deum ab initio pattern confitemur,acinbsp;quemÇenetratpius animus per paterna SC filtalem dileëïionë: cui deprecationi nihil

EPISTOLARVM ET EVAN/ poteft côFcrri. Qiiarc SC optima 6d prçftâtiflîma eft oratio o^inin que haben* poflunt. C-His uero ueihis Paulus pulchrè myftentt aurei tliuribuli V eteris itjfeumenti,de quonbsp;in Mofe multa legimus, explicuir. SÄis facerdotib.fas erat ineen fum a^olere.iam nosnbsp;quiChriftocredimus,omnes facerdotesfumus:quareomnibyj^fohs licetprecumnbsp;thura adolere. ThuribulS uas illud aureâ, uerba funt quibus prcca!?M|^ane aurca Sinbsp;preciofa, ut funt quibus confiât oratio Dominica, SiPfalmi, Si aliæ pr^ljifcripture»nbsp;nam ubic^in fcriptura, uafa,uerba fignificât, quod in uerbis,utin uaie quodâ,fenfusnbsp;continentur,acex uerbisjuelutexuafe prçbeat Si accipiatur: ficutuinu,aqua,prune.nbsp;Si huiufmodi uafis continentur,8i ex uafis accipiuntur. Ita per calicem Babylonis,innbsp;Apoc, 17. intelligitur dodlrina hominum: di percalicem, in quofenguis ChriftiprO'nbsp;pinatur,Euangelion.Porrô prunae^quibus thus imponiturj^tiaru atftio eft. Si enunbsp;meratio beneficiorSin oratione, quoddcprecando folemus. Nam per carbones igninbsp;tos beneficia fignificari, uel ex Rom. u. now eft, ut Apoftolus fententiâ ^alomonis •*nbsp;ex Prouer.a^.citat: Si efuritinimi^s tuus,paflt;^£jOT: fi fitit,da ei potum.cum hocfc^nbsp;ceris, congeres ignitos carbones fuper caput eius^^ere enim igniti carbones funt benbsp;neficiaraccendutcnim cor dilelt;ftione,quantâlibet frigeat.In lege aûtuetitû erat, aliosnbsp;de altari Domini carbones th df 1 bulo imponere : §d fignificat, in oratione nequa^nbsp;noftra benefadla memoranda : utpharifteusille, Luc. ly. fedfolafteiin Chrifto nobis collata beneficia. Ipfe altare noftrû eft,in quo immolati fumus. dehuius benefidonbsp;agcre gratias oportet,Si eius in oratione noftra pro augeda fide meminiffe. Hoc-Paunbsp;lusad Colof 3. docetjubiait: Omnia in nomine Domini noftrilefu Chrifti facitc,granbsp;rias agentes Deo patri per eum. Nec^ enim poteft ferre Deus, ut quic^ aliud in con*nbsp;foedu fuo iacftesn'd quod in figura declarauit Leuit.io. ubi legimus,flamma ab altarenbsp;Dei correptos atqp extintîîos filios Aaron, Nadab, Si Abiu, eo quod alio, de altarenbsp;Domini ftimpto igne,adoleuerâtincenfum. Sola Chrifti opera grata Deo funt. quanbsp;re de foils his Siagendae gratiac, Si gloriandum eft in oratione. Petitio incenfum eft,nbsp;ihymiama id quod adolet. petitiones enim funt, quibus oratio confuq^maL Si quænbsp;ad Deum afccndunt : iuxta quod Paulus inquit, Petitiones ueftA itinotelcaftt apud pnbsp;Deum: quo uelut odorê à thuribulo afcendentê afpexifle Si lÄCTpretatus elfe uidct.nbsp;Quafi dixiffet. Cum adolere uoletis incenfum fuaue Si gratum domino,facite ut petinbsp;tiones ueftrae cu deprecationc Si gratiarû aóiione apud Deum innotefcant; hoc ineennbsp;fum Si hie odor, qui ut fuaulflfhus Deo eft, ita reôà cœlos petit, uelut uirgula fumi,nbsp;atc^^ad thronu ufcj Dei pénétrât : utœ prunae odorê fortem reddût, Sifaciuntfurfumnbsp;contêderc. ita memoria beneficiorû Dei,quç gratias agêdo rcc(Âmus,5i quorû deprenbsp;cando uelut Deum Si nos admonemus,forte acfidentêreddit oratione,l^ug alacris Sinbsp;læta cœlos petat: fine qua profeeftô oratio langucf, Âget Si iacet.lQuare ante^ quie$nbsp;cû fide Si efficaciter ores, accendi cor necelfum eft ti^moria beneficiorû quac in Chri*nbsp;fto nobis Deus côtulit. Atroget forte quis,quomo4o petitiones noftrac apud Deumnbsp;innotefcant,cum ex no folum no^ipfi fint,priuf^orauerimus,lèd ipfæ nobis quodnbsp;petamus immittatfCuirefpodeo: Apoftolus hocadiûxit,utdoceret,qua!cucrâpre*nbsp;cem effe conueniat:nempctonfidentê,quaî no in uentû abeat,ôiin incertûoretur,utnbsp;îllifaciût,qui orant,ne(Ç penfi habent an Deus audiä!,uel fècus,imô magiseum nonnbsp;audire credût. quod planè no en orare, aut petere à Deo, fed Deum têtare Si irridere.nbsp;Si enim âme quis nummû peteret,quem certo feirem fibi haudqua^ perfuadere fe acnbsp;cepturû,et nô poffem ferrre huiufmodi petitorê,ut à quo no dubitarê mcrideru'quannbsp;to magis murmure Si boatibus noftris Deus offendit,quâdo perpetuô demurmura*nbsp;mus uociferamur,ôi ne cogi^nus quidê an nos audi«. Difee igitur hinc,oportet-re ut petitiones apud Deum innltefcât : id eft,ut ita petas, ne dubites Deo petitionesnbsp;tuas fore notas et acceptas. Si creoas certo, te quicquid pen's, impetraturum.qua fi fidenbsp;fueris pra:ditus,ita tibi plane continget. nam ut credimus,ita nobis contingit. Proiænbsp;de ut fumus odorê furfum fert à thuribulo, ita fert in confpeêîum Dei petitiones cre*nbsp;dentiâfides,qua certo credimus,peftiones noftras ad Deum peruenturas,nos^ qnÇnbsp;petimus indubiè impetraturos. Paulus uricp per hoc innoteftere id fignificauit, quod ••nbsp;fubindcinPfalmis habet:Peruenit in aureseius oratio mea: Aunbus percipeorU'nbsp;tionêmeam,Si fimilia. De hoc Chriftus Math.21. Si Mar.i i.Omnia quæpetitis in o-ratione,crédité accepturos uos. Si fiet uobis.Et lac. î.Pete in fide,et nihil haefites.namnbsp;qui hæfitauerit,nihil omnino à Deo accipiet.Quis iam hinc no uidea^ merû ludibrinnbsp;Si Deiirrifîonem elfe,murmura ilia Siuociferationes, quar palfim perorbem incoH^nbsp;gijs Sicœnob^sfiuntr'Horûorationcsjfimodo orationes dicidebeantgt;corâh^)^*^'

GELIORVMENARRATIONES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44

A busabundcquideinnotefifSt. nam plus fans uocifcrantamp;boant,atapudDcum nul la earu ratio eft,2C{H^anè ignorant ab ipfo,nccp perueniût in aurcs eiusa'd eft,nullo panbsp;do exaudit,eo g» ne ipfi quidê credunt,autcerti f At apud Deum murmura et uocife-f ationes fuas audirLjjn^re ut credut,ita accipiSt. Quare pride tempus fuiflet ^fedo,nbsp;ut iHæirrifîonui^fl^aïphemiæ Dei abolerentjSd domus iftæ irrifionû harû,ut uocannbsp;tur Amos^j^ierterent 2lt; delerenturiôCfiita, uthicdocemur, oraremus, nihil profe^nbsp;do foret,quod no liceret impetrare. Nunc multa cotinuo oramus, nihil accipimus:nbsp;necp miru id eft, quando ita oramus, ut petitiones apud Deum nequa^ innotefcant:nbsp;quippe quas non credamus illi i nnotefcere. V æ diftidentiæ Sgt;C incredulitati noftræ*

Et pax ilia Det,qi^ omnem fenfumexcedtt,cuftodiat corda Sófènfusue^ ftrosin Chriftolefu, ) Vtpulchro ueroordine hie Paulus Chriftianum érudit»nbsp;••Primùm £Äcet,per fidemlætû Si. alacrem agere in Domino;deinde,æquum amp; humanbsp;num exlwbere fe proximis quibuslib«. Et fi dicas,quj id queam citra damnSf refponnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

det, Dominus propè eft. At ft ruflSmobtjeias ; Quid autê firne homines perfequan^ tur,8d planédepilentfaddit: Nihil folicitus fis, cura autêut innoteftâtpetitiones tuænbsp;apud Deum. Vbi fi iterû caro obmurmuret: Quid^ equidê interim frangar ac deuanbsp;fter,^ Concludit,niWil minus ,pax Dei te euftodiet; de qua nunc nonnihil diiferendû.nbsp;P-ax Bei hic non ilia paxdicitur, qua Deus in feipfbpacificus ödtranquillus exiftit: p^xD«.nbsp;fed quam nobis donat,8C in cor noftrSeffundit. quemadmodu SxS uerbS Dei dicitur,nbsp;quodnobis donat, ut prædicemus Qi. credamus. Ita cum hanc pace ipiè nobis donet,nbsp;pax Dei dicitur,etiam quod earn cum ipfô habemus, dum in mundo nihilominus funbsp;ftinemus prefiuram. Hæc uero pax, omnê iènfum, rationê Qi cognitionem humanânbsp;fuperat.Idno fie intelligendûeft,quafi omnino homo earn nequeatpcipere,autagnonbsp;fcere.nam fi pace cum Deo habemus,oportebit fané earn in corde QC confeientia fenti-ri,alioqui no pofîènt corda Qi fenfus noftri per earn cuftodiri. fed ita accipiendum eft:nbsp;Cum tribulatjp eos apprehederit, qui nefeiunt cu oratione Qi depreeatione ad Deumnbsp;j5 confugdf^Tra'Jidfuæ prudentiæ atque foh'citudini,qua pacequaerunt,fed quamnbsp;“ agnofeere poteft ralo^ ea eft qua fine tribulatio accipit ,Qi tranquillitate externa com*nbsp;mutatur.Iam hæc pax rationê nequa^ fuperat,fed eft ei accomoda,utpoteab ea qug*nbsp;fita Qi inuenta. Quare etiâ qui fide uacant,adeô turbant omnia Qi infaniSt, doneciU'nbsp;xta rationê carnis hanc paeê per amolitionê aduerfbt^m affequantur ; ftue id ui, finenbsp;aftu reddant effeêîû ; uti qui uulnus accepit,iànitatê qugrit. At uero qui finceré in Donbsp;mino gaudêt, i! lis falR eft, quod Deum feiSt fe habere propitiu, ôfeum ipfo paeê fibinbsp;firmatâ, Qi nÄnent no inuiti in tribulatione, nihil pro pace ilia rationis per amolitio*nbsp;nem malorS folicitij^d durant,fottiter expeóantes interius roborari per fidê; nihil an Ïnbsp;xtj an diuerfa quæ patiunt, breigt;aut longo tempore fint duratura,temporaria uel æ*nbsp;terna futura:necç difcruciant cutis,quern fint finê acceptura: omnia Deo committut,nbsp;nonquærentes feire, quando,quomodo, ubi, aut^er quern fittranquillitatêredditu-rus. Quare uicifli'm hanc ipfis gratia Deus facit, ut probationis eoru eum finê faciat,nbsp;tantoep cum commodo, ut nemo id uel fuipicari potueriituel optare. Ecce htec eft ilianbsp;pax crucis,pax Dei, pax confcitntiac, pax ueré Chriftiana,quæ efficit,ut homo exte*nbsp;rius quocß,quantum in ipfo eft, cum omibus tranquftlé Qi pacificé uiuat, neep turbeCnbsp;quen^.Hanc profedo paeê, ut quis fub cruce animi traquillitatê Qi cordis gaudiS,innbsp;ipfa hoftiûimpetitionepacêhabeat, ratioagnoftereaut afTçquinullo paêlopoterit,nbsp;donS Qi opus Dei eft, nulli nifi haben« Qi experto notö:de quo fuperius Qi in epifto*nbsp;lam fecundæ Dominica n^hil diêîû eft,ubi Pauli^icit; Deus autem fpei impleatnbsp;uos omni gaudio et pace perfidê. quod enim paeê pKfidê il lie uocat,hic appellat pacenbsp;Dei. Praterea fignificat Paulus his uerbis, Quicuej^oletin Domino gaudere per fi-dem, Qi aquus effeerga quoslibet per diletftionem Dei,diabolum indubié aduerfita*nbsp;tern Qi crucem aliquam excitaturS,ut ab inftituto tarn Chriftiano eum depellat,amp; cornbsp;eius peruertat. quare inftrueftu elfe quêlibet Apoftolus cupit,cotra fatanghancimpunbsp;gnationê,6C paeê fuam eo collocate, ubi Iatan earn nequaq^ poffit perturbare,nempenbsp;in’Deutne cogitet, quomodo crucê à fe retjciat,fed finat iuxta fuam libidinê adueria*nbsp;rium faeuire Qi inianire; expedans DominS, ut ipfe ueniens finem faciataduerfitati»nbsp;hoc enim pado fenfus eius,cor,SC confeientia feruant,amp;cuftodiûtur in pace. Haudnbsp;nanep durare toterantia poterit, ubi cor non fucrit hac pace obfirmatS, quod abude lanbsp;tis ducat,pe5 habere propitiu, ac fui lolicitu, fusep deep habens,quid à creaturis inci*nbsp;diWi^rro,corda Qi cogitationes hie nemo intelligat naturae uoluntatê Qi cognitionê,nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 1 fed

dit. Non ? Dicebantergo ei : Qiiises, utrefponfumdemus qs quinosmife^ runt:quid dicis de te ipfof Dixit: Vox ego damantis in ddêrto,Relt;ftam fadnbsp;teuiamDomini, utdixitEfaias propheta,Etlegati illi ex Pharifæis erant,8^nbsp;* interrogauerût eum, Sc dixerunt ei :Quid igitur baptizas,fi tu non es Chrknbsp;ftus,nelt;p Elias,ne(5^propheta t'Refpondit eis loannes dicens^go baptizonbsp;in aqua,médius autcmueftrumftetit, quemuosnefcitis:il)feflt!qOTpoftme pnbsp;uenit,qui ante me fadus eft, cuius ego no iüm dignus cSirigiam caldamentinbsp;foluere.Hpc in Bethabara fedafunttrans ïordanê, ubi loannes baptizabat* *nbsp;MVltis adeô uerbis ÔC di^enter deferibit Euangelifta teftimoniû loannis, cun*nbsp;fatiseflêpoterat,quodae CO fcripfit,Confeflus cftmon contents femel hoc po-fuiiTe,repetit incontinent!,dicens: ConfeiTus eft,amp; non ncgaigt;t,ôf confeffus eft.Hocnbsp;Euangelifta nequa^ ab re fedt: uoluit ita loannis admirandâ conftan^m predicate,nbsp;» quæ fumma tentatione,ut à ueritate excideret prorata,perftitiiJd darum erit,expen*nbsp;fis drcSftanttjs. Primùm non mittStur ad eum ferig,autex uul^ ciuiu aliqui, uerùmnbsp;ex celfiffîmis Ôi nobiliffîmis ordinibus, nempe iâcerdotes ôd leuitæ, amp; ij ex Pharifæisnbsp;omniû præftantiflimis, Hæc urilt;^ infignis QC magiftfica legatio crat ad uirum tam ab'nbsp;iedae fortis, unde fi caro fuifletmÄi potuiffet no mirum in modû exhilarari atcç fupdnbsp;bircjtanto à tantis affedus honore: quandoquidê magnats QC principûfauoremun-dus nihil habet preciofius,%agisœ optabile, DeindgmittSt hos,non uulgares aliqui,nbsp;(èd Hicrofolymitani,fuprcm»udgor3 ciuitas,6lt; primus totius gentis fenatus:quodnbsp;perindeerat, acfitotus populusIudæorSeum adtjiTet,eum^ honorem detuliftet. onbsp;quantus erat hic inanis gloriae uentus,^ tumere feciflèt, fi cor afflaflêt fpiritu uacuS:*nbsp;Tertiô : Non offerunt ei triuiale aliquod munus, aut dignitatem populärem,fed fuiunbsp;mum principatum,regnum 6^dominiS,parati cum pro Chrifto fufeipere. Nunquiclnbsp;altcamp;inuincibili blanditic ei^tentarunt,^ Namfind!lintellexiffct,ieproChriftfgt;nbsp;habituros:no refpondiffetjNoffum ego Chriftus.Lucasquoc^ fcribit: Cum omîtesnbsp;cum ChriftS putarent,dicebat loannes,que uos me putatis, non fum,fed fum miflusnbsp;ante eum. Quarto: Vbi fummum hunc honorem,quôd pro Chrifto fufeipere ipfuiunbsp;uolebant,refpuit,tentant eum alio^habituri eum,fi uoluiiTeqpro Helia. Habebant e-nim prophetiam in Malachia: ultimo,ubi Dominus dixit: Ecce mittam uobis proph^,,nbsp;tam Heliam, ante$ ueniat dies magnus amp; terribilis Domini : is conuertet cordanbsp;trum ad filios,amp;f corda filiorum ad patres,ut cum uenero, non percutiâ terram anath^nbsp;mate. Quinto: Vbi ôi^hanc Helias dignitatem reiedt,tentant cum adhuc alio,no tamnbsp;cximio honore : nempe propheta? uulgaris. nullum enim propheta« à Malachia ha/nbsp;buerant. Perftat autem uft^ loannes ,quantislibet honoris arietibus puliatus. Poftt^nbsp;mo,ubinullum iam haberent dignitatis titulum,quern déférant,ponSt in ipfius^*'nbsp;triuntjut fe fadat quem uelit. Omnino itafe habent, ut qui uirum libeuter ext^Snftf *

GEIIORVMENARRATIONESJ

A «naliqucm dignitatis grac^.At loannes omncmeorS honorérefpuit,tantum uoccnt fe prædicans,qua^fos ÔC quoslibet aduocet,quam ipfi pro nihilo habeant.Sed quidnbsp;hæc fibi uelintjpoflea dicemus.nunc textum exjÄndamUs.

MiferuntludjjgUx Hierofolymis (acerdotes leuitas ad îoannéjUt eutn interrogar^^HS^'^Juis es tu f ) Quare no ueniebant ipfi r* loannes prædicabat omnibus pceWiKntiam ,hanc illi ridebant.quarecertum eft,quod nulla bona intentionenbsp;ad loannemfuos legatos miferunt,tantumcp honoris detulerScfcd necpex animo erenbsp;debant, ipfum Chriftum,HeIiam aut prophetam efle, alioqui ipfi adueniflent,at£p utnbsp;alij baptifmû pœnitêtiac fufcepiiïènt. Quid gitur quçrcbâtf Chriftus id indicat Ioan»nbsp;jubi ira eis loquitur: Mififtis ad loannem, Qi. ipfeteftimonium ferebatueritati. Eratnbsp;lucerna ardens amp; IuceÂ,ôi uos uoluiftis ad horam exultare in lumine eius.E' quibusnbsp;, uerbis adqpodû patet,fuum propriS eos honorem in loanne qugfiuiffe,atcp luce eius,nbsp;‘hoceft, eximio amp;præclaro nomineeiusuoluiffeabuti, ad uenditandum fepopulo»nbsp;Nam fi loannes ad eos defeciffèt^^ceptaflet ot^tum h onorem,fuiirent ôd ipfi coram populo magni ôi. eximij habiti,utpote digni tanti uiri familiaritate amp; communi-one . Hine quid aliud fuiffet fècutû, qgt; omniseor^auaritia,tyrannis QCmalitia,prönbsp;mera fanditatenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;predofifli'ma confi'rmata fuiflet, 8C ipfe loannes operculû amp; ho-

neftamentû habitus deploratiftîmæ malitiæ» Quin 8C Chriftiaduentus iure fuiffètré iedus,utpote uitæ facerdotû SC parifàeorû contrarius, apud quos extitiflèt uir ille fan-éîiffi’mus. Hinciam uidemus,quali dolo loanné tentarint:ut Chriftum nimirû pror-fus negaret, fieretep ut ludas Ilêariotes fuit, ipfôrum fcelera tegeret, fuum^ honorentnbsp;SiC populi confenftim Ôd applaufum ipfis adduceret. Nunquid aftu ualêt hi honorato-res Ioannis,qui ipfi quidem magnos titulos honora deferunt ,ut ipfi illis fè uenditentnbsp;amp;fruanturf Pomum offerunt pro regno, 8C rationum calculos aureis uolunt commitnbsp;tare.Sedperftatloannes ut firma bafisjUtiiêquitur»

Et confèflus eft,8^ no negauît»8^ confefliis efl:, Non fum ego Chriftus» ) Duo hafcwrtrfbhotloannis teftimonium: unum, quôd c5fitetur:alterum,quôd nonnbsp;negat.Quod confiit|H,eftde Chrifto:ubiait,Non fumegoChriftus.Itaenimloqutnbsp;tur Euangelifta; Conteffus eft, non fum e^o Chriftus» Ad confeflïonê pertinet ôd il-• lud, quod confeflîis eft fè non efle Heliam,necp prophetam.Quod autem non nega-uit,eft,quod conftanter no negauit quis ipfe fuerit,uW ait: Vox fum damantis in de-fertOjparate uiam Domino. Adeoep libera amp; plena eft eius confeflîo, qua non foluntnbsp;confeflirs fuit, quid n#n fuerit, quod adhuc obfcurum fuiflét, nerp patuiflet, quid denbsp;fè uellet fentÿji,fed etiam qui fuerit. Aperte utrun(^,ÔC quid non fuerit,amp; quid fuerit,nbsp;ludæis refp5dit,ac^ utroepex æ^o eos certos reddidit, fe non eflè Chriftû quidem,nbsp;fed elfe tarnen uoc^,quæilli ui^ parandâ clamet. Videri cuipiam poflît,Euangelinbsp;ftam hic uerba inuertere, cum confeflîonem uocat, qua loannes fè Chriftû eflè negauit,quæ magis negatio eft.negat^nim fè Chriftum eflè ; Non fum, inquit,Chriftus:nbsp;quod uticp negatio fuit,cum ludgi huius affirmatitÂiêexpecftarent.Contrà,quôd lotinbsp;ge magis uideriqueataffirmatio, cum dixit. Vox ego fun^damantis,ôfc.negationentnbsp;uocat. Sed Euangelifta deferibg hacc,ut corâ Deo habentur, magis ad fa dû ipfumnbsp;uerba refpiciens, ut ilia corâ hominibus uident fonafc » Agebatur cû loanne ut Chrinbsp;fHm negaret, ÔC fe quod no erat,confiteret : quandoquidêigiturperftat tam firmiternbsp;côfitens utrûcp,et quid eft. Suf quid no eft: hoe’eft, Chriftû confitet, 6C fe negat,ut coranbsp;Deo, idpeiofa confeflîo fuit Chrifti,ÔC fui abnegatioritaetiâ ab Euâgelifta deferibit«.

Quid igitur,es tu Heftas f Et dicit,non fumû Diximus paulo fuperiusjlu ^OS prophetiam habuiflè Malach. j. uenturum aiK diem Domini Hcliam : undenbsp;cCapud noftros hodie perdurât fermo, Heliâ uentufc ante diem nouifîïmû : quidamnbsp;^dunt ôd Enoch,nonnulli etiam loannê Euangeliftam. de qua rc paucula diçemus,nbsp;Huius quçftionis cardo eft: an prophetaMalachias, cum dicit uenturum Heliàm,an-te^ ueniat dies Domini, loquatur de aduentu Cllt;ifti nouiflîmo, ucl depriore in car-,, nem,quocp perEuangelionorbiaduenit.Siloquitur propheta deaduétunouiflîmo,nbsp;certe adhuc Helias expedandus eft:necp enim poteft mentiri Deus.de Enoch et loannbsp;ne nihil feriptura habet: quare fabulg funqquæ de illis redituris uulgo fparfâ funt. Atnbsp;fi lof^itur propheta de priore Chrifti aduentu, in carnem amp; per uerbum fuum, nul-II« eft Helias ei^edandus.indubiè enim is loânes fuit ille Helias, de quo Malachiasnbsp;eft uatianatus. Equidê in ea fententia fum, ut eredam, Malachiam loquutum de ad-w«R|^hrifti priore, SC de nyUo alio Helia pdtxifTe, œ de loanne,ut Helias ille Thef-•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 3 bites

EPISTOLARVM ET E V A

bites,qui /gttco ciitfu cceîum pettjt,4, Reg. z .ncquac^ fitciipedandus.Hanc fenteft' C dam mihi omnium maxime perfuadet, quod Gabriel Zaçhariaî ç^trenti loannis dvnbsp;xitjLuc.i.Præibitancefaciem ChrÄijin fpiritu ÔC uirtuteHeliæ, utcgnuertat cordanbsp;pareiitum in Hlios, ina'edulos ad prudentiam iuftorum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerbis fan's pa

ter, angcîum allufißc ad uerba prophctæ Malachiae ; qui eadem d?f«i^o Helia præ' dixit,ut fupràiamaddudîûeft. fîiam alius Helias,^ Joannes fuiflèt à^^^a^hiaprçdinbsp;dus 3 ncquaqj de loâne angelus prophetæ uaticiniu fuiflet interpretatus .oie de Maria quoep fuit interpretatus uaticiniû Efaiç: Ecce uirgo côcipiet, ÔCcap.y. ÔC plané ilianbsp;ipfà uirgo,de qua Efaias prædixerat,Maria fuitu'ta omnino mihi perfuafum eft,etianinbsp;hic de nuHo alio Ioanne,quæ de uenturo Hefia propheta Malsfchia praedixit inteIKnbsp;cenda,quando eaangelus fie fit interpretatus.Deinde amp; ludÿi hune quifquis effe denbsp;beatjHeliam ante aduentum Chrifti in carnem uenturû intelugebant : quare amp; loannbsp;nem rogabant,fi ipfè ille Heli^^s effet. In eo tarnen errabant,quôd ilium He^îâ Thesbi •' ,nbsp;ten rediturum arbitrabantur:quod nulla fcript^taconuincit, Etfi enim de Helia uenturo prgdidû fitinpropheta,non?amêdeHelia^ftsbite,uteumlcripturanominat,nbsp;gt;.Reg. 17.4.Reg. I. Angelus uero Gabriel explicat,qualis fit Helias ille futurus:nbsp;Præibit,inquit,in fpiritu Si uirtifte Helia?. quafi diceret, loan nés i^ uerus futurus Henbsp;lias eft. Sic Germaniloquifblent, cum quempiamalteriadmodûmmilemeffeuoluntnbsp;exprimere.ut fi' quis proditione ludam référât,dicunt,Das ift einrecher uuarer kidas:nbsp;id eftjifte ipfè ôé uerus ludas eft: hoc eft,per omnia refert ludam.Papa uerus Caiphasnbsp;cft,loannc5 Husuerus PauIuseft,amp;c.EodemmodohicintelIigendû,Dominum pernbsp;Malachiâ promififfe Heliâ:hoccft, quendâqui effet uerus Helias futurus,id eft, Henbsp;lia.m ilium priorê per omnia relaturus. Is autem extitit loannes, Verutamen me baudnbsp;mouerct, quod ludæi prophetam de aduentu Chrifti in carnem loquutû intelligunt,nbsp;nifi Chriftus ipfe id confirmaffet. Vbi difeipuli in monte Thabor Heliam uidiffent,nbsp;0dMofcn,diccbant, Quidigirur dicuntferibæ, Heliam uenturuf Quafi dicerent,Tunbsp;iam uenifti,0^ nullus te prarceffit Helias : nunc poft^ aduenifti, nobisÄnoaruit, cumnbsp;alii dicant,ante Chrifti diem uenturS. Chriftus ad hgcrefpodebA hocleniunequa^ pnbsp;damnato,imôconfirmabateum : Verum quidê eft,uenturû Htffam antea, amp; omnianbsp;reftituturû.cacterum dicouobis,Heliasiamuenit, amp;noncognouerunteum,acfece-runtei quæuolebant. Hoc difeipuli de loanne, utMatthacus teftatur, intellexerunt.nbsp;Apud Marcû additumcft,ca^si.Dico uobis,Helias iam ucnit,amp; feceruntquæuole-bant, ficut déco feriptu eft. Iam nulla eft feriptura de uêturo Helia, nifi praefens Ma-lachiæ uaticiniutquod cum de loanne Si Chriftus ipfè fi'tintei^retatus,quur aliû Heliam expedaremusf Siquem uerô moueat, quod Dominus dixit,Helits quidem ue'nbsp;niet,amp;reftituet omnia: id huicinterpretationinihilbfficiet,quâlb Chriftus ipfè moxnbsp;fecxplicauerit,dicens,Cpterum dico uobis,HeliasWim uenit.utfenfus uerborû Chrifti hic fit, Quodaudiftis, Si feribæ dicunt de Hclia«enturo, uerum eft : ita enim feriptura habet,quam omnino opor^timpleri: fed ignorât feribæ, de quo Helia prophenbsp;taloquutus fit:Is ein loânesfuit. atqpita Chriftus Si fcripturâhanc,8Cintellecfîû cius,nbsp;quo ante aduentu Chrifti j^ruerbû Helias expe(fîabat,confîrmauit: folumid confu-tansjq, de alio ^loanne Baptiy^,prophetg uerba inftlligebant.Poftremô omniS manbsp;xime confirmât hæc, quod Chnftus Matth.n. dixit: Omnes prophete 8lt;lex ufqueadnbsp;îoannê prophetarSt:Et fi uultis fufeipere, ipfè eft Helias ille futurus : qui aures habetnbsp;audiendi,audiat.Hincabundeclarumeft, unuduntaxat Heliam uenturû fuiffe,alio-qui non potuiffet dicere Chriftus de loanne, Ipfè eft Helias ille uenturus, fed loannesnbsp;unuscftHeIiarum,qufuenturi|font: uel fimpIiciter,EftideIias.Nuncucrôcum Chrinbsp;ftus prophetiâ de loanne inter«tat, teftatur ipfum effe ilium uenturû Heliam,indunbsp;bie qui promiffus Si prpdidus CTatgt;fàtis claré explicuit uaticinium Malachiçin loânenbsp;impletum,nccçalium Heliam expedandû.Proindeetnos inhac fèntêtia perftamus,nbsp;nouifïïmam prædicationêdiuinitus orbi mittendâ, effe Euangelion,per quod Chriftus in uniuerfum orbem aduenit.tnte quam pra?dicationê Si aduentum uenit loannes uerus illeHelias,quem Dominus per prophetâ promifèrat, utei prgdicationi atep •.nbsp;aduenienti per Euangelion Chrifto uiam pararet. Ad hæc cum Chriftus dixerit, o*mnbsp;nés ^phetasamp; legemufe^ad loannêprophetaflè,nonlicebit fanéquæ prædixerut,nbsp;ultra loanne extenderc: Si fatendû eft,prophetiâ quoep Malachia? in tempus loannisnbsp;contrahendâ. Si enimomnes propheta? ufcpad Ioannêprædixerût,Son efthincManbsp;lachias excipiêdus. Atc^ ita concludimus certô, nullû pofthac Heliam uenturum:nbsp;durabitpdkatioEuangelîj uf(^adfînem,utnullânouam prophetiâ fimus

GELIORVHENARRATIOnES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;S

A nbsp;nbsp;Es tu prophetaf Et lÿfponditjNon.) Hane nonnuUi infcrrogationêludgo*

rum quidà fie acc«J|fö, quafi interrogauenntdeillo eximi'o ^pheta qui Deut.18.pro-miffus fuit, dicent^Domino, Prophetä excitabcftlc medio fratru ipforu, fimilem tut» Sed utPetrus Alt;fî^^Stephanus,8.de Chrißo huneprophetä intenexeiut, tta Öd Innbsp;d^’i indubie lTÛ|i,(fophetâ Helia maiorêjôd ipfum Chriftü futurunon dubitabät. Vrjnbsp;de hic Joaaqi^terrogaruntjpoftq confeffuseratjfe non efle Chriftü illum eximiü innbsp;Mofe^miffum prophetä, neqîHeIiâ,aneflêt uelutunus exuulgoprophetarö. Nul-ïum enim à têpore Malachiæ habuerât, qui omniû extititnouiffimus. At Vêtus Te*nbsp;ftamentS condufit uaticinio illo de aduentu Heliæ,utita loannes ,pximus ÔC primusnbsp;prophetä poft Helitfuerit expectâdustde quo ôd librû fuum Malachias, ipfum predinbsp;cens,abfoluit. Quare l^dæi hac interrogatione ipfum rogarut, an effet tarnen ^phetanbsp;uulgaris aliqs,qualesante plurimos habuerât, quod ex uerbis ChriftiMatt.n.quoc^nbsp;‘•claret, ubrait: Quid exiftis uifun',prophetä f dico uobis, plus jjpheta eft. quo utiqpnbsp;patet,eos exiftimaffe loannê forte ijülgarêaliquem prophetä fuiffe,quâdone(^ Chrinbsp;ftus,neq5 Helias haberi fuftinebSfffta Matth.2i.C^neshabebantIoannê,utprophcnbsp;tam. Hic iam quatri folet, qmodo ueritati loannes tulerit teftimoniü, cö negauerit ienbsp;Heliâ ôd prophetä. ôdChriftus 3dfèruerit,eum utrûê^efîè,ôd Heliâ,8d plus prophe-tam. Necç ipfe ignorabat,fè in fpiritu et uirtute Heliâ effejfi'c^ fe à feriptura appellari»nbsp;Si diAtur,qgt; ideo fè prophetä negauerit, q? fuerit plus prophetä, no fatis graue eritnbsp;quod dicit :quafi uoluiffet feipfum extollere Ioânes,ôd pluris uideri q illorû tuliflet exinbsp;ftimatio.Quare uidetur,quôd fi'mplicifîîmè ueritatê fit côfefTus, 6d k negauerit, cutnnbsp;Heliâ aceiufmodi prophetâeffejde quo ôd quali ipfi interrogabant. Dum interroga*nbsp;bant,an Helias eifet-intelligebât, an effet ille Helias Thesbttes.id iam elfe fe,uerè ne.»nbsp;gauit. Deinde rogätes,num prophetä effet, intelligebant talêprophetâ, quales patresnbsp;eorû habuerant,nëpe qui populû docuerinr,direxerint atep duxerint,à qbus populusnbsp;fubindecôfiliaetauxilia petebat.Talis nôeratJoânes quarereipiciensanimûcorum»nbsp;uerè fc pronhÂj^cgauit, qui certè eiufmodi^jpheta, de quali «pfirogabant, no erat».nbsp;ß Aderatcmqu^bclninusprophetarû,cuiomnesdebebantadhærcre,ipfumunûau-dire ôd fequi. quare n Webat loannes ^pheta haberi,ut priores Fuerant:hoc eftjdotftornbsp;ôd dueftor populf• à fe,ut oportebat,ad Chriftû omnes mittebat.Ad hæc ludæi intellûnbsp;gebaut ^phetçnomineeum,qui defuturo Chriftopdiceret. loânesafîtmonftrabacnbsp;Ïtrçfentê, ^d iterû alceriusnbsp;nbsp;nbsp;^’phetg offïciû erat. Proffteta igit erat, ôdno erat,ppheta

oannes. Prophetä erat, quia de Chrifto ^phetaba tSd plus ^,ppheta,quia indicabac prgfcntê. Rurfus no ^at ,ppheta,quia idê præfens eranquê phetabat,cui omnes donbsp;cendos comiftbat, ipfe nolens ( nifi dum inciperet fiio munere fungi) populi doôornbsp;ôd ,ppheta effe. SiciiWi quis presM^ter,prgfènte epifcopo,diceret:lllû audite: non fumnbsp;ego presbyter uéfter, ille eft. ôd tfmê abfente epifeopo, ut populû docuißer,ita fuiffetnbsp;presbyteriofficiofuneftus. SicIoRnes^pheta fucrat,de Chrifto eratuaticinatus, do-cuerat populû: at hoc tantû fecerat,ut pararet Chr^opopulO,ôd ipfe prophetç munenbsp;re defungeret. ludæi autê prophetä cxiftimabant,qut ufep doôor populi eflèt : ideonbsp;reifte negauit fe^phetâ : ut profetfîôiam nihil minuserat?^ prophetä eiufmodi,qua-lem fibi illi finxerant. Vt aût aifChriftû prefentem Q^pulû mittere multo maius erat,nbsp;per fe ^phetæ munere ufqj fungi, iure optimo Chriftus eum plus prophetä efîenbsp;teftatus eft : non quidë propter ipfius dignitatê, fèd propter incomparabilê eminen-tiam præfcntiç Chrifti: ut no tam loânis q Chriftihincprçftantia agnofeenda fit. Vlnbsp;ein fcruus abfente domino femg maioris ht,dignior ôd honoratior habet,q co prçfennbsp;te:ita plane prophetä effc,p«hfe præftabilius erat,q(^iciû loannis,licet loânis ofFiciSnbsp;fuerit orbi utilius. Nam ,pphcta ipfe populû docet,r»it ôd dueftat, ipfi^ omnes adhg-rent.cum loânes aliud nihil feccrit,^ quôd omnes aa Chriftû miferit iam prüfentem:nbsp;quod populo quidê longé melius erat, ipfi loanni adhçfifTe. attamê ita ipfe minue-batur,Chrifto crefcente.Proinde uerafîmplicitate,6d cum ingêti populi utilitate pro-phetam fe negauit, tametfi omnia\pphetæ in feaWblutifîîma haberet. Aderat eîn Donbsp;,• minus prophetarû,illeeximius prophetaperMofen^miffus. Neigit prophetäfehanbsp;bêri palfus fuiffet,populu3 adhuc futurû illum expciftaret, quiin medio corûfteterat,nbsp;neceffarium erat,ut populus loannê magis eius prophetæ præcurforê atq? demonftranbsp;torem agnofce^tæiusq? teftimoniû fie acciperêGUt ipfo derelicfto,ad prefentê fe Chrinbsp;ftum reciperent. Hoc efficcre propriû erat loannis offîdû. quare hue ôd confefîionemnbsp;fuam rciftiftimé direxit, confeffus fe neep Chriftû, neep Heliam,necp prophetam efîè.nbsp;«JWhfenora reddit altera confeffionispars, dum nô negauit quid fuerit : quæ fèquit.nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H 4 Dicebani

EPiSTOlARVH ET EVAN*

Diccbant ergo ei : Quis cs ut r efponfum dcmn^ ijs c|ui nos mifcruntï C quid dicis dc te ipfo Dixit : V^x ego clamantis in defer/b redam facitenbsp;uiam Dominijut dixit ïiàias propheta.) Hacc altera pars confaÄionts eft,quanbsp;confitetur,quid:fîtficut prioreconfefliis fuit,quid no fit. quafi^jw^^ropior adeft ucnbsp;ftrafalus,^ utprophetahuius fim, noliteinfuturuporrigere oculostJÄ^s -, prïefensnbsp;adeft Dominus omnium prophetarum: non eft opus iam propheta,quÄÄuriim ua*nbsp;ticinetur.Dominus mle nunc ingreditur,cuius ego fum prpeurfor,illico me fequitur,nbsp;non ut de ueturo poft tempus aliquod prædicojfed magis clamo ut prgcurfor ôi prac-cOjUt iam iam ingrefluro paretis uiâgt; amp; cedatis loco. Non dico u^rophetæ, Ecce ad*nbsp;ueniet: fed,Ecce uenit,atcs iam adeft. Nonmulta deablenteploquor, feddigitode*nbsp;monftro exiftentê coràm.Eiàias pridem praedixit huiufmodilt;ocem audiendam,qugnbsp;prpeedens Dominum clamatura eflet,ut ingrediente Chrifto de uia omnqi cederent,..nbsp;amp; femitam para tarn redderent, ea ipfa uoxego fum^ego ille prçco,amp; nequa^ prophenbsp;ta, qui defuturo Chrifto aliquid iienerim prædii^us. Proinde cedite locum, facitenbsp;uiam ipfi Domino iam iam inter uos ambulaturo pracfèntitneiç alia à me prophetiamnbsp;cxpetflate-Porro hoc refponfum^iufinodi cft,fi quis interius perfpexerit,ut nemo donbsp;(ftorum,fapientû,at(^ fanâorum illud queat ferre, ôd oporteat lo^nê in fingulis apt*nbsp;culis haereacum eifejSChabere demoniS. foli peccatores ftulti aliquâdo ampleóunnbsp;tur,ô^ loannêuirum fantftû amp; uerû agnoicunt, atq? ad uoeem eius locû cedunt, uiâ^nbsp;Domino parant,de ea remouêtes quicquid ingreffum eius queat remorari.llli aùtetnnbsp;fantfti QC fàpientes in uiam abijciunt ligna,Iapides, ftercora,amp;quicquid pofliinnimonbsp;tam Dominum,^ præcurforê occidunt,q) audeant ipfis dicerc,ut uiam parent. Quidnbsp;hoer loannes clamat,ut parent Domino uiam. quôd fi rcâè clamat,fit confequês,eosnbsp;Dominum nondûhabere,nec^ uiam eius: at fi non habent, nec]^ Dominû nelt;^ uiamnbsp;eius, quid aliud hominS uiam Qé diabolû poterunt habere r lam uide an fine caufanbsp;contra loannêiniàniantfantfti illi amp; fàpientes, an fruftrà uerbû eius damnêt, aemoxnbsp;«pfum cum Domino occidât. Cur enim aufus fuit tam fandos homÿ^BMÜpbolo ad-iudicare,et omnê uitam eorû utcrroneam,impiam 8C dcplorat^iltuperare amp; retjeere, Pnbsp;acaffirmare eosnondûuiam Domini inuenifte, Ut pote quos lubeat uiam Dominonbsp;' parare primtf: quafi uerôfruftra uixifTent uitâ fuam, fanflimonia nulli conferêdamrnbsp;Ad hæCjfi hæc tabule infcripf^etoccultô, fortaffîs tulifîent.nuncautcm uoce id pro-fert,necp hoc folum, fed præterea illud exclamat, neep hoc in angulo aliquo, fed palam fub diOjin deferto,ubi turmatim populus aderat, atep ita p^cati fancîiffîmos homines arguit,ac confundit coram omnibus cum omni uita amp; tnftituto ^forn,quô fa*nbsp;cit, ut iam fpeciem eorû admodS fplendente uulg:« nihil moremr, quo firaul omnisnbsp;eorum dignttas ÔC commodû intercidit, quibus pries ob uitam fcram, fandâadeô ha*nbsp;bitam fruebantur.Qut tam fantfti ifti homines hgererantf propter Deûmagis ôd iuftinbsp;ciam,neceflcefteosfalfamhancdocftrinadânare,nffîmplicesièducant,etcultus Deinbsp;opprimatur : eacp caufa loannê St Dominû eius in gratia 5gt;C obfequiu Dei Patris oc-cidere. Ergo præparatio uiæ Domini, ôd propriû officium loannis, eft,totû orbemnbsp;acquoslibet humiliate, eis^ predicate Qi. teftari, unjjxerfos eife peccatores,perditos,nbsp;dânatos,pauperes,miièros,Sii éeploratos: atcç nullû effe uitæ genus,nullû opus,nul*nbsp;lum inftitutûquamlibet fandûjilluftre et pulchrû,quod non damnatû fit, fi non Chrinbsp;ftus in eo habitaucrit,operatus Si uerfatus fuerit,et uixerit,imo fuerit et fecerit omnianbsp;per fidemin iê:ut ita cunfli pariter Chrifto indigeant. quo fieri debet ut Si gratia eiusnbsp;omnes fummo defiderio pariter ambiant. Vbi itacjp hare predicant, omniû uitam Sinbsp;opera nullius effe momentfea lt;^a ilia loanis uox eft, cÄbäs in deferto,0^ una Chri*nbsp;fto dignaprædicatio,atcp fynce^uitae dodrina.quam Si PauIuS cum alias ubi(^,tumnbsp;Rom.5. predicauit,ubi ait:Omncs ex arquo peccatores funt,0d carentgloria Dei,qugnbsp;ab ipfisDeo debet. Atep hoc demO eft, omnes uere humiliate,radicituspraefumptio*nbsp;nem excindere,atcp cûdos redigere in nihilû: quod utic^ eft illud parare uiam Domi*nbsp;nOjCedere locum,femitam^ redâ/acere. Hanciam uoce duplices homines audiunt, ,nbsp;Si bifariam fe ad earn habent. Simulatores illi operum nihil non agunt ut earn extyi* ’*nbsp;guant, att^ prædicatores eiusintcrimant. Alij autêhabent uoci huic fidem, Siagno*nbsp;feunt fe peccatores: illi ipfi funt, ad quos uenit Dominus: ibi Domino uia munita eft,nbsp;his aduenit.quia (ut Petrus fcribit) humilibusdat gratia: amp;ipfe,Ciui4è humiliauerit,nbsp;exaltabit. Quae ein hie dicunt,fpiritualiafunt,8lt;! fanèdiligêteragnofcêda:qd uia Donbsp;mini, qmodo illi pare t, StS quid i Hi obftaculo fit. Via Dni eft(ut diximus)cû ipfeinM-bis omnia operat,0lt; omnia noftra opera,non noftra,fed ipfius funt ; ^d fit per Ä!em.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vian»

GELIORVHENARRATIONES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

Ä Vlam hancparas,noncij»etunas,oras,corpuspropriuadfligis,autaltjs tui’soperfbus ftudes,idquodnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prædicatores hoc tempore Aduentus fohti funtdocere : fed cum

tepeniriflîmè |gnouen's,nempetnuolê eflepecc5toretn,mifèrâ, damnatum cum om* nibusoperibus tuj^iiqu/cqui'd omnino poteris. Cor quodlibet,quanto banc fui conbsp;gnitionë h abuw^^r feéîiorê, quanto plenius agnouerit ie nihil eifcjtato ad illud Donbsp;mino uianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S)C inftruäior eft etiamfi interim homo nihil nifi uinum Creticum

biberet, à ingrederetur fuper rofas, necß uerbo quidem oraret, Obftaculum autem* quo uia Domini impeditur, non funt fola ilia crafta flagitia,ut luxus,impudicitia,auanbsp;ritia,ira,0c: huiufmodi,fed multo magis falfa ilia opinio, Sgt;C ucrè pharifaicu fuperciliu,nbsp;quo miieri homineS uitam fuam ïàncftâ putant, magni habent,eaœ lîdût, amp; non ib*nbsp;lum ipfi earn non dansant,fed neq^ferunt earn à quo^ damnari Ettj funtilli altj au*nbsp;ditores Iqgnnis,de quibus d!ximus,quod extinguere uocê eius conantur,acipfum ocnbsp;’* cidere, Tamabeftenim utloanni fidem habeant,utaufintdicere eum loquiexdiabonbsp;Io,uetare bona opera,damnarecultj^ei. Hi fun^ad quos potifli'mS clamatur, Paranbsp;teuiam Domini: amp; tarnen omniïFroinime aufcultant.Quare afperè admodum loquinbsp;tur dicens: Progenies uiperarS,quis indicabit uobis fugere à uentura iraf Igitur facitcnbsp;fruëîus dignos pegnitêtia.Sed,ut dieftS eft,quantoßlus huiufmodi dicitur,ut Domi*nbsp;no uiam parent, tanto magis ipfi obftacula obtjeint, euaduntep infaniores,non feren*nbsp;tes fiîa aliéna à Domino haberi, quoufcp tandem in gloriam ôi gratiâ Dei, ueritatemnbsp;nempèjloannis uerba cum ipfo,â Domino eius,profligent atep périmant. Hinc iamnbsp;quiuis uidet,ut eximia ÔC fortis fît hæc loannis confeftio, qui libéré adeô ie Chriftumnbsp;eftè negat: at confitetur uoccm,quam fanëîiflîmi ac fapientiffimi audiant inuitiflîmr,nbsp;quç fummos uitupet,ac palàm clameteos peccatores eflê, amp; omnia eorû aliéna à Chrlnbsp;HO. Vt autê loanni accidit, ira ufuuenit ab initio orbis, neep ufep ad nouilfimû diemnbsp;aliter eueniet,ut hæc uox loânis nulli fit intokrabilior, fuperbæ illi iàneftitati hypo-critarû, ea lôla haudquaqua^ audire earn fuftinet. Qpi enim ferantfibi prædicari,utnbsp;Domin^maÂjd fe primû parent, qui non dubitant fein finu Dei iedere, ac ab ipibnbsp;ß indulgcntilfime,ul^' omniû dilcdiffimipræalîjsfoueri, qui pridem uiam Domininbsp;aflequuti fint pleninïlhè, antea^ Deus cogitalfet fibi in eis uiâ quærercdlli tenerriminbsp;fandulif* Ea infania, ut neminem horribilius occupauit Papam cum iuis,ita nun^nbsp;ullum fuit hominû genus,quod uocem hancloannis^arate uiam Domino,audicnbsp;rit inuitius,8C perfequutû fit crudelius ? Vt nantp fcnrcl dicam, nullis omnino poterienbsp;non elfe inuifa ac intglevabilis, nifi fol is peccatoribus,ô^ cofcienttjs fui cognitione hunbsp;miliatis.Sed inuerfa uerba uideri poffînt,quod dicit, Vôxego clamantis: curnonponbsp;tius Clamanffum læcet'quî enim homo poflituoxelTef AtidiotifmuseftHebræglinnbsp;guae.SimiliseftExdR, lo. ubi DrÂiinus dicebat Mofî, Aaron crit os tuum:ideft,pronbsp;teloquetur.Et lob.31. Eram cçclt;Â)culus,claudopes. Itaidiotiimo Germanodicimusnbsp;de auaro, Gold ift ièin hertz, gelt ift ièin leben : id eft, aurum cor eius, pecunia uita,nbsp;Itahic,quod dicit, Voxclamantisego: perindeefi»atlt;çegofumclamans,uociscpno*nbsp;mine uocor, ob officium clamâdi, fîcut ab orandi officio Aaron dióus fuit os Mofe.nbsp;itaep quod Hebraifmo uox clamantis dicitur,latine redd#poterat,uoxdamans,Eadcnbsp;loquendi figura Paulus paupeif s fanrftorû, pro pau^pribus faneftis dixit,Romiy. ôf»nbsp;i.Timoth. 3. myfteriSpictatis, pro myfterio pio, Vtß dicâ lingua Germanorû, pronbsp;lingua Germana. Huiufmodi formæ loquendi no infrequêtesfunt apud Hebræos»

Et kgatiilliex pharifæiserant, amp;interrogauerunteum, 8ô dixerunteiî Quid igitur baptizas, fi^pn es tu Chriftus,n^Helias,neq!prophetat’Re*nbsp;Iponditeis loannes,dicens : Ego baptizo in aÆa, médiusautê ueftrum fte*nbsp;rit, quem uos nefeitis : ipfeeftjqui poft me uenit,qui ante mefadus eftîeuiusnbsp;ego non fum dignus corrigiâ calciamenti foluere.) Videri hic poteft aliquidnbsp;oniiftum, cum dicit Euangelifta : Egobaptizo ugs in aqua, ftetit autem médius uc-. ftrûm quem uos ignoratis,amp;c. nam illud,Ille autem baptizabit in igné : defiderari uinbsp;dstur.Lucæenim 5,ait:Ego baptizo aqua,illebaptizabitigne.SCipfcChriftusAêî.nbsp;i.Ioannesbaptizauit aqua,uos autem baptizabiminiin ipiritu fanêîo, non poftmulnbsp;toshosdies. Sed licet hic alterS ilium ChriftibaptiimStacuerit, ita tarnen orationemnbsp;prdinauit,ut fa «île poffit intelligi per id ^d dicit. Poft fe aqua baptizantê alium futu-rum.uticp ut aliS, ita amp; alio aquae baptifmo baptizaturû. Porrô his uerbis alter fuienbsp;MÜJi^^tâtionis aries admotus, et quidc à finiftro latere, âdexto têtaïusfuitoblationcnbsp;honorisi

EPÏSTOLARVM ET EVAN/ llonoristqucm ubircfpuit, aggrediuntur à finiftro, nempê tbîjciêdominas. Atlt;* hic Cnbsp;iéexeruttementitaeorûmodelha,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;palam,meram fuifle fuperl^.nec^ aliter ie ha/

bituri fuerant, fi ipfis loannes ceiïïi^, titulos illos magnificos recipie^do : ubi faturi eius fuiffent,n5 pluris nöc ipfum habuüTent. Hincergo diij ^5, ut ab hominib»nbsp;quifq^ fibi caueatjprçfertim fi blandiant,iuxta illud Matth. i o. Caunbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hominibus,

Êftote prudentes ut ferpentes,amp;fimplices ut col3bæ:hoceft,blandient nbsp;nbsp;nbsp;ne fidite,

ôd inimicis nolite malefacere. Hi pharifæi, Ioâni,Chrifti uel Heliac uel jph petæ hono* rem detulerant,uelutfuturieius diicipuli:fedjUtdiximus,proprq commodi amp; hono/nbsp;ris caufa:quod prauum ftudiû ubi loannis prudentia fuit elufum, uertunt iè ad calu-mniâjatcp damnâtquac agebat. quafi dixiflent:Cum nôfis ChriftuSj no Helias,nccpnbsp;propheta,haud debueras baptizare, fed agnofcere nos rerû i^nc potin', amp; dominosnbsp;effejfine quorû authoritatc nihil cui^ innouare licet, quibus te iuxta legê f^ofe mort»',nbsp;gerum eiie conuenit, necp nouû aliquid citra noftram fcientiâ Qi. admiilîonem ince- ’’nbsp;ptare.unde tibi poteftas hæc baptizandi, ÔC noqâritum in noftro populo inftituêdi/nbsp;Malum tibi ipfi queris.SCinucnies.Quiduero int^m loannes futblanditiaseorumnbsp;fie falfos honores,ita fie iam minas fie uituperia contemnit,perftatin confeifione Chrinbsp;ftijUtantea.AdhæctaxateosadAodum audenter,notat9ignorantiæ.quafîdixiiTet:nbsp;Quôdbaptizo, iniuflu quidê ueftro facio, neqjhoc me mouetralius adeft qui id mannbsp;dauit,quê uos ignoratis, cuius mihi ueftra aliquantô fantffior eft authoritas.Kuncnbsp;fi agnofcere poflètis, nulli interrogaretis,à quo mihi poteftas hgc fadîa fit baptizandi»nbsp;lt;êd potius uos ultro baptizandos offerretis.tantus enim eft,cuius aufpicqs hæc facio,nbsp;ut equidê indignus fim,qui ei foluam calciamenti corrigiâ. Verba Euangeliftæ hæc,nbsp;Ipfe eft qui poft me uenit, fie ante me faeftus eft : q uæ tertio hoc capite ponit, quidâ itanbsp;tradaruntjUt fibqpfîs tenebras offuderint,eo quod traxerint ea ad æternâ filîj genera/nbsp;tionem. quafi uoluerit loannes dicere, Ante me ab æterno genitus eft. Sed quid hocnbsp;fnagniiadaffêt,quando fie ante uniuerfas creaturas genitus fitfDeinde non iolû poftnbsp;îoannê,fi fie uoles hec intelligere, fed etiâ poft omnia futurus eft, Priaug^im eftnbsp;nouiffîmusomniG:Âpoc,i.SiuerbaIoannisfeciliafuntfieclaraAueuti^^Chrifto pnbsp;ut homineloquunt: net^ tarnen fecundum carnalem natiuitéilCaccipienda ftint.quanbsp;fi dixerit loânes,Poft me uenieta'd eft, poft me nafcet.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim erant: fie loânes %

cum ifta dicebat, annis natus triginta. De officio igit prædicationis,quod loânes di* xitjintelligendû eft ad hune feftum : Veni predicate,led ilicô fine huius faciâ; uenietnbsp;alius,fie hoc predicationis officia à me excipiet.Sic fie Lucas teihtur, Acft.i. Chriftumnbsp;àbaptifmoloânisfuafundione fungi cœpiffe. EtinEuâgelioj.fcribitjCœpiffecuinnbsp;triginta annos natus effet. Quod idem uolunt ilia ipfius loannis uerba^cr difcipulosnbsp;fuos Domino ditfîa, Es tu qui uenturus es: utiç af prædicandÂn poft me/Chriftusnbsp;enim fuam legationê à baptifmo fuo, poft^ patcrili uoceDodor orbis effet déclara/nbsp;tus,eftaufpicatus.quo tempore Nouu TeftamentéSe tempusgratiæquoc^ cœpitininbsp;tium,non â natiuitate eius.quod (plê Mar. i. teftatur dicens : Tempus impletû eft,re/nbsp;gnum Dei appropinquauit. Nam nifi incepiffet prædicationê, nihil nobis natiuitasnbsp;eius profuiffet:lèd ubi indpiebat facere fie doccre,tum implebâtur omnes prophétie,nbsp;tota(^ fcriptura,atcp noua lux, gouuscp orbis exorieBat. Iam itaej clarû eft, quid fi Wnbsp;uoluerit, dicendo,Poft me uenit : utique,poft me prçdicationêregni aulpicabit.Set^nbsp;quid fibi uult, qui ante me fadus eft, quod de æterna Chrifti natiuitate interprétât»nbsp;funt.^Equidê fie hæc fimpliciftîmè accipio, de officio prædicationis,in hune modum;nbsp;Poft me quidê prçdicabit,necp tamê longe abeft. ante me fadus eft:id eft, anteaq ipftnbsp;prædicare cœperim,ipfe adfuit^ultû antea in hoc natiokut illud,ante me,nô ad pcf'nbsp;fonam Ioânis,fed ad officia pr^icationis referas. Verè enim homo pride fadus erat,nbsp;iam^ adultus,ut mox loannis prgdicationê fuaexdperet, fan's diu ante.Quo rurfuinnbsp;de fuo officio teftatur, nempe le haudquaæ prophetâ effe, qui de futuro multa uatic»'nbsp;netur: fed potius præcurforc,qui ilico prçkntêindicenqui propè adeô adtjt,ut qui to^nbsp;ïam annis ante fuum prædicâdi au^idû adfuerit carne.Hoc idê fibi fie ilia loânisaef'nbsp;ba uolunt, Stetitmedius ueftrûm,quê uos ignoratis.quafi dixiffet:Ne porrigitein^i* *'nbsp;turô oculos ueftros,iampridê inter uos in medio populi ludaici ftetit et couerfatus clbnbsp;no minus annis triginta,de quo omnes ^phetçloquunt. Attcdite uobisipfis,neipfinbsp;uobisdefitis. Vos eum quidê ignoratis:quare ego ueni uobis eû ind^aturus. Quodnbsp;autê didt: Stetit in medio ueftrû : more feripturæ didum accipias, quo legis fubindc,nbsp;Surrexit^pheta,fiée. Sic Matth. 24. Surgetit pfeudoj?phetæ, id eft ftabâtin pop^»nbsp;crigent,C^ê ein furgeredidsjeiindê ßgnificas fie ftare, Ita Dcut,i8, Didt DogillW,nbsp;Excitabg

GELIORVMENARRATIONES.

A Excifabo uobis Prophera medio fratrum ueftrorS. hue uidetur loanes refpexiffe: ut quod dicit, Scetiq^n medio ueftri : pinde fit, atœexcitatus eft in medio ueftri, iuxranbsp;iam addudâ Dgi promiftioné. Hoe uero quod pronte Chriftum prçdîcauit,^ exci'nbsp;tatum iam,ó^ in me^CLeprn ftarc teftatur,altera pars ofFicq eius eft,amp;^ cuiuslibet Euannbsp;gelici prædicatojiwï^m nó fans eft,homines in fui agnitionê adduxilTe,et côfudiffè,nbsp;oftenfis ipflt;6 y^catis fuistuerû ihxtà per Euangelió necefle eft taies confolari ÔC érigénbsp;rc, hoc eft docere per que peccatis queant liberari. Hoc itaep loânes in eo curauit,nbsp;de Chrifto nunc pfente loquit,ac ludços iam côfufos,quantû in fe eftgt;ad Chriftû dirinbsp;giuutpcreumnimirSmalisomnib. eximant,fifufcipianteû fideintegra.Primaparsnbsp;praîdicationis loannft erat : Omnes peccatores eftis, amp; longe eft à uobis uia Domini»nbsp;Quibus uero hæc pfual^fuerint,illis mox altera prædicationis portioneretftefuccur^nbsp;nturmem^ hac, Chriftû excipite, illi fide uos cômittite, is peccatis uos ôi malis ièmelnbsp;*ômnib. liberabit. Quæ fi credimus, certo fumus affecuti:de §poftea plura dicemus»

Hæc in Bethabara fada funtj^ns Iordaneyi,ubi loannes baptizabat. ) Quôd tanta diligentia Euangeliftamannis teftimonium deferibit, ut ôi locum indpnbsp;cet,in caufa fuit,quôd in hoc teftimonio fane fumma falutis noftræ fita eft:ut ea nimi*nbsp;r um Chrifti cognitjone confiât,quam tot modis obf^rare aduerfarius conatur,ut ninbsp;mirum teftari prorius nequeat. Quanquametiam per hoc nondubitemmyfterij alvnbsp;quid Buangeliftam uoluifte indicate,de quo poftea uidebimus.

ALLEGORIAE HVIVS FACTI.

Summa eft eorû quæ hacledioncallégoricôsfignificantur: defcriptiooffictj prægt; dicâdi Euâgeltj,quomodo id fè habeat, quid agat,amp; quid ei foleat aeddere. Primùmnbsp;eft uox damans,non feriptura. Lexenim 2C teftamentum uctusjmortua feriptura eft,nbsp;libris comprehenfa. Euangelion oportet efle uiuamuocem. Quareloannesfigura,nbsp;exemplum, Qi. inceptor, ac primus prædicatorum Euangelij, nihil fcripfitplané, fednbsp;tantum uiua uoce clamauit. Deinde Teftamentû uetus prædicatio ilia legis fuit, in tanbsp;bernaculi^gu^^ontê Sinai,inter ludæos. At uox loannis palam fubdioindeiertonbsp;B fonat, uniuermm oAem utincrepitansgt; ita increpitu Chriftioftenfioneerigcns.Ter*nbsp;tiô,eft uox nequai^ i eiffîHa,fed damans ÔC uociferans: hoc eft,quæ confidenter Si in*nbsp;^errita omnibus, quod res eft,annunciet,procul omni metu mortis,inferni,mundt ô£nbsp;diaboli: procul item omni refpedu uitæ,nominis,aut ullius creaturæ. De qua fidcnt»nbsp;prædicatione amp;a!ioloco Efa.4o.dicitur:Vox dicentis,^lama:6d dixi,quid damaboCnbsp;Omnis carogramene^,amp; omnis gloria eius ut flos graminis.exiccatû eftgramen,8lt;înbsp;flos eius decidit. Verbum autem Domini manet in æternum, Item tÄfcende monte,nbsp;qui annuncia*n Zi^,exalta uoeem tuam potenter,qui prçdicas!exalta,amp; noli timenbsp;re. Non enim potefmiundusferr?Euangelio,quareuirtutemagnaopus eft,qua fornbsp;titeripfocontempto, intrepideEAngelionannucietur. Quarto: loannes ueftiebatnbsp;pilis cameloru, amp; cingulo utebanft- pelliceo. id quan^ uitam aftridiorê, carnis^ma^nbsp;cerationè,acuitæpuritatê,ouæ prædicatores decet €uangehj,fignificet: fimul tarnennbsp;indubiè indicio eft, Euangelió atque prædicatores eius procul eflè à blandittjs QC adunbsp;btione. V ox enim carni afpera ac duriifima eft,quod crueßm prædicet,lumbos^ ad*nbsp;ftringit ad caftitatem tam fp-ritus*^ corporis. Sumitur^tem ex uita ôd uerbis demor*nbsp;tuorum patriarcharû, qui uelut cameli onera legis portarunt, 5gt;C ita cruce ati^ aduer*nbsp;fisexerciti,utouibus quocß madationi deftinatis fimiles fuerint. Veftitur tandem lo-euftis gCrnelle fylueftri,quod typus eftEuangelice bonitatis, quaquamlibetagrcftesnbsp;peccatores fufcipiunt,at(Ç Verbo immutati etiam,ueluti cibus prædicatoribus Chri*nbsp;ftiadnafeuntur. Quinto: A^ loannes trans lordan lordanis indubiè ftripturamnbsp;fignificat.ripa finiftra,intelledus eius carnalis eft : quficm ludæi habebant.lllic loan*nbsp;r ’'°” poteft,quôd is requa^ humiliât,SC peccatores facit,fed magis fuperbos,nbsp;ianctulos,proprijs operibus fidêtes- Ripa dextera,uerus 56 fpiritualis intelledus feri-pturæeftjquiQrnma opera damnat amp;reijcit, quo fola fides infolîdahumilitate pal*nbsp;mamobtineat. Huncaffert Euangelion,iuxta qudfl ôô Paulus inquit: Scriptura con*nbsp;•tlufit omnia fub peccato. Sexto: Vbi loannes trans iordanê agit,in ripa dextera : hocnbsp;clfiuerum intclieôtum feripturæ docet,quo omnes peccati arguit.Diuiduntur auditonbsp;Ies pharifæiiiii,qyj’ous nihil æquèatcp uox loannis inuifaeft:perfèuerant inerrorenbsp;luo,proprijs op^ibus fidélités,amp; tam dctftrinam q baptifmum loannis contemnennbsp;trt. Quan^ populi caufa f mulet fè paratos, ipfum magni habere: qui tamê,ubiipfisnbsp;noui^onfentire,dicunt eû habere dæmoniû,agunt^ ut tande ab Herode decollet.nbsp;büd^lt;îîonbsp;nbsp;hodie uidemus ufuuenire, uc.pfctftô Temper ab initio orbis ufuuenit.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nemo

EPISTOLARVM ET EVAN^

Nemo fufti’nct haben fai fus prædicatonqui Euangeh'on nlt;)n doceatautflk' contraria C doceat: fed uolunt uideri omnes illi q maxime habere fidcmjCt facjfc plun'mt. Interimnbsp;autê torquere illud, 5C fuæ fêruireIroidini pfeudapoftoli cogéré conagt : id tum ferrenbsp;Euangeh'on nequiqftat^ immotS,ac fleôi nefót. quo fit,ut [^j^nalediófifiima hacrenbsp;fi damner,ac indubitata dotfîrina datmoniorû,donee eô infanièpï^lt;^unt,ut ui etianbsp;illud impugnent,eo interdicentes,omnes pdicatores eius interimêtes,inlt;ygt;antû efficenbsp;lodtt. HKp.nbsp;nbsp;nbsp;poirunt,nuf^ prçdicet,aut audiatur.Id expert! funt loânes Hufs et Hieronymus»

Hieronytnus, tiiri fandîiffîmi. Is ergouerè Chrifti praedicator iurehabebit,qui aliud nihil docuerit, ^quod loânes, ineo^firmus perftiteritrnempe ut primû legem ^bê inculcet,cacphonbsp;mines erudiat,^ ingentiaà nobis Deus requirat:quorum nihiltx naturæ uiribus,obnbsp;primi parentis peccatû corruptæ poflumus prgftare,atq5 aqi^ lordanis eos cum loannbsp;ne baptizare. quæ frigida aqua legê fignificat,quôd ut ilia corpus,itaîexanimû faciatnbsp;horrere.utenim indieatgrauia acimpoflîbiliaànobisrequiri,itaplanèaileâionent*nbsp;acuoluntatê Dei, amp; eorû quæ p^cipit, extingu^acitep manifeftû nobis, pugnetnbsp;cor noftrS cum omni uerè bono Ä honefto. IdqWs non agnofeat peccatû multo gra-uiffîmSf’ Ita quis hinc no plané humilietur ÔC conteratur, uidens fe perditG cum otn'nbsp;nibus meritis amp; bonis operibuffuis;’ Quod ubi fit,Ioannis baptifmus perficiturmonnbsp;enim afpergitur huiufmodi aquaifta, idefteognitione legis, fedfotus immergit, hoCnbsp;eft baptizatur.ôti turn demû intelligithomo, quid illud fibi uelit uerbû loannis, Agi*nbsp;te pœnitentiâtquamcp ueré ac neceflariô loannes doccat,pœnitentia omnibus efle o-pus. Verùm hic intellecHus longé abeft à pharifæis illis operum fimulatoribus : nihilnbsp;minus fibi necefiarium putant, pœnitentia. quare etiam loannis cùm praedicatio-nem, tum baptifmn habent pro ridiculo. Deinde ubi prior hæc dotfîrina legis traditanbsp;eftjatcpita baptizati homines uerboaccedcntes,utiam plané humiliati ôd contriti euanbsp;(èrintjde fuis uiribus prorfus defperantes,fuccedit mox altera falutaris pars doc'îring»nbsp;qua à fc loannes ad Chriftum fuos auditores mittindicens, Ecce agnus Deijqui tolltenbsp;peccata mûdi ; quafi diceret, Admonui primS, ôif docui uos, omni^j^Ito opa apudnbsp;Deum nullius efle momenti : imô damnata, ut de uobisipfis d^pcrcHs^eaût amp; de pnbsp;Deo defperetisjcccemonftrabo uobis,per quem peccatis ueflfiAibcrari poflitis amp; falnbsp;uari.Fieri haud poteft, ut uos ipfos peccatis poflitis exonerate, aut per propria opera^nbsp;iuftitiam aflequL Alio uiro hic opus erit. netp ego quidem hic uobis potero opitulari»nbsp;quan^indicate uobis eum qÂeâ, in quo uobis iuftitia ôi falus eft repofita. Is ille lefusnbsp;Chriftus eft,ille agnus Dei.Hicunus peccata tollit,acprf ter eum prorfus nemo,necpnbsp;(ncœlo, nec^in terra: adcouttucerteneminimû quidem p^catorSqueasabolere.nbsp;Hic agnus tollat peccata nccefle eft,nec^ tua folius,fed totiusmundûnlt^aliquamunnbsp;di,fed uniuerfa, fîue magna fint,fiue parua,fiue nUtlta.At hocamp;pdicareEuangelio»nbsp;quod qui audierit 8lt;f crediderit, digitu loannis, ac l|uem eo monftrauit Chriftû iliumnbsp;agnum Dei peccata mundi tollentem uere agnoui|.Si iam poteris credere, hancloannbsp;nis uoeê ueram, ôd oculis cordis ^'gitû eius fequi, atep agnû Dei tua peccata tollentemnbsp;agnofeere,plané uiceris,falutêna(fîus,ueruses Chriftianus,dominus peccati,mortis,nbsp;ïnf èrni, ôd om nium, Hinaneceflè eft confeientiâ tuam exhilarari,tcœ am ore agni hunbsp;tus longe amabiliflîmi plané inardefcerc:unde Si P^rem ilium coeleftem,ob inexhaunbsp;fias miièricordiæ fug diuitias per loannê prgdicatas,amp; in Chrifto donatas amare, laUnbsp;dare Slt; gratiarum aÆone profequi : utetiam mirabili quadâ uoluptate perfundaris»nbsp;ad faciendû in gratiam eius qugeunt^ omnino poteris,!d^ fummo ftudio,totiscp uirinbsp;bus. Quid enim queat audiri optabilius atc^ fuauius, peccata noftra, no iam nofttanbsp;efle,necp iam nobis, fed agnonbsp;nbsp;Dei incumberef' Qui#HCp poflent damnare agnum

tam innocenter’ Gerte repofita^ ipfum extingui 6C aboleri neceflc eft, atcg inde mof' tem quocpac infernum,ut peccÄorum mérita fimul deuinci,atque penitus tolli .Hin^nbsp;(am uide, quid Deusclemêtifîimus pater in Chrifto nobisdonaucrit. Proinde caue»nbsp;caue ut prgfumas,uel minimum peccatoru tuorum tua opera delete,agno^ huic Dc*nbsp;hunc titulum auferre. loannes quÄem ait, Agite pœnitentiam : ièd ne putarcs tuumnbsp;efle,pcenitentiâ agere,ôif per te ipfum peccatis liberari, ilico adiedt, Ecce agnus pcgt;gt;*’nbsp;quitollis peccata mundi: magnifiée acabundeteftatus,folius Chrifti eflè,utnosrefip*nbsp;fcamuSjacpœnitentiâaflèquamur.Quareper id quod dixit, AgitepœnitentiâjUclt^nbsp;fipflcite,nos in noftri ipfius cognitionê uoluit adducere, ut agnoft^emus pœnitétianbsp;nobis opus efle:cgterû earn nequa^ à nobis, fed à folo Chrifto peteremus.Hanc Chnnbsp;fti cognitionê largiat nobis Deus pater,per ineftâbilê mifericordiâ fuam, atepnbsp;re in orbe dignet hanc loânis uocê,cum innumeris Euangeliftaru exercitib,

fti,qui dédit femetipfum pro nobis,ut redimeret nos ab oinnt iniquitate, èC purificàret fibi pojjulû peculiarem,bonorû operum ftudiofum (céiatorem,nbsp;hæc Ioquere,hæc honare,(ècundum hoc argue^cum omni fubmifiîone»nbsp;O Cripti^ eft in libro Nehemiæ capite quarto, ludæos, ubi Hierofblymam reædi-altera manu extruxiflemurum,altera tenuiflegladiosjpropterhoßes,quinbsp;impedire ædifîciûconabantur.HocPaulusTit.i.ÿjiterprctatur,cum prateipitjUtepi-feopi SC Ecclefîaftæ potentes fint inîcriptura,tam ut doceantatqj exhortentur, quàmnbsp;ut cotraditSores reuineât. Quo docemur,duplicê effe uerbi ufum, ut panis uice fit SC Duplex Nef'nbsp;gladij, quo fimul j^fearis ÔC pugnes,quodi^ in utroî^ têpore,belliçque ac pacis,feclc iiujus,nbsp;ris,rempub, Chriuïanorû una manu aedifîcaturus, inftauraturus,doôurus, aliturus:nbsp;altera^atanâ, hæreticos ÔC mundû oppugnaturus. Nam ubi abeft propugnator, di'nbsp;do cttius fatangt;pafcua,quibus ni h il çquè odit,infecerit,corruBit. Proinde ita fauentcnbsp;Domino Euangelia tradabimus, ut ijs animi noftri no alantur tantû, fèd fimul etiânbsp;armemur contra hoftes dimicaturi, inftrudi pariter ÔC fpQali alimonia, ÔCarmatura.nbsp;Primùm docet Titû fuum Paulus bacepiftola, quid tâipfè,^ quiuisepifeopus popunbsp;lum doceat: uticß nihil, nifi unum Chriftum : quo cundi cognofiant, quid Chriftusnbsp;fit,ad quid uenerit,ÖC quid Domino adferat frudus. Ait uero, A pparuit.’hoc eft,ma*nbsp;nifeftata acprolata eft gratia Dei,SC c.Quo id padof Per apoftolorü prædicationem,nbsp;»nuniuerfiim^bem diuulgatä.Änteaq enim Chriftus refurrexiftet,abfconditacratnbsp;ß hacc gratia^apud fol®s ludjros Domino cóuerfantc,SC ctiamnum obfeuro. ubi autemnbsp;afeendiifet ccelos, jmft fandum fpiritum: de quo Joannes « 6. prædixit, quod fe effetnbsp;clarificaturus, Apoftoli itaqp fententia eft: Chriftus nequa^ aduenit,ut fibi in terra uinbsp;ueret,fed ut noftra modis omnibus falutem operaretur. quare etiam quæ egit ,noluitnbsp;latitare: uerumcurauit,ea ab afeenfionefua in ccelos, A uniuerfo orbe palam omnib.nbsp;annunciari,prçdicarf notaep fieri,utnulli non tantam Dei bonitatêetgratiam maninbsp;fêftô cognofeere liceret. Sed ÔC hancgratig fugmanifeftationê noluit in folo fermonenbsp;uel auditu co Aifterc, abfç^ ulteriore frudu, uerùm efficacem in nobis ÔC frudiferamnbsp;donat efle.EiufmoijFenim eft hæ?annunciatio SC manifeftatio, quæ cffïciatin nobisnbsp;ut femel abnegemus ÔCdeponanlt;s omnem impietatê, acquicquideftmundihuiusnbsp;deliciarum.uoluptatû 8C concupamp;entiae : temperantem deinceps, iuftam ac piam ufinbsp;tam^iiduri. Vbi uetus translatio habet, Apparuit§yatia Dei SC iàluatoris noftri: Grgnbsp;ca ueritas habet, Apparuit gratia Dei, ilia falutaris. Eô uero damnatur gratiahuiusnbsp;mundi, quæ non uana modo,uerùm etiam nocens ÔC perniciofa eft, SC inuitamur adnbsp;ambiendû falutarem hancDei ^anam SC beatum faq^rem,contempta interim gratianbsp;fiefauore hominum. Nequit enim fieri,utqui Dei gratiam SC fauorem habuerit,nonnbsp;mundi odio ÔC indignatione prematur : iuxtaillud quod Chriftus ipfe prædixit Mat.nbsp;lo.Eritisodio omnibushominibus propter nomen raeum. Quare quifquisdiuinamnbsp;gratiam uolueritfedarijdefperetnecefieeft dequacuncp aliagratia. Quin Deusdifïlnbsp;patoffaeorum, qui ftudent l|»minibus placere,Pfal|rz. EtPaulus : Si gratificari ho*nbsp;minibus uoluiflèm, Chrifti feruus non effemjGal. ilHincfit,ut ubicunqj Dei ilia fa*nbsp;lutaris gratia apparuerit,et fuerit annunciata,illic taceatur etobfcuret gratiahominS;nbsp;qui^ illâ uoluerit cognofeere SC guftare, eû neceffe fit huic dicere uale, planccp ipfamnbsp;contemnere. Quod didt, Apparuit,hoc eft prgdicata eft omnibus hominibus:id eft,nbsp;quod Marei ultimo Chriftus præcepit, Itein uniütrfum orbem, ÔC prædicate Euan-

.• geliô Omni creaturæ. De quo SC Paulus cùm alijs no paucis locis,tû Coloff.i.apertiflï me : Euangeliô,inquit,quod audiftis, annunciatum eft omni creaturæ quæ fub coelonbsp;eft hoceft,adeô palàm,utexaudireillud uniuerfæ creaturæ potuerint, nedum cundinbsp;homines.Eteniiÿ ante hancapparitionem,in fola Iudæa,quæ una Dei feripturam hanbsp;bebat, Chriftus prædicabatur: utPfal. yf. SC 147. teftantur. Atuerômiffofpiritufan*nbsp;do,nullus huic manifeftationiac predicationi locus peculiariter defi'gnatunfediuxtanbsp;iilîîWMial.is.ln omne terram exiuit fonus eorum, SCin fines orbis terrg uerbaeorum.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I 14

E P ï S T O L AR V M ET E V A

îd quo^de apößolis fuerat prædiÔum, At obqdet quis : lioc apoftoloru tempore ne* qua^ impktü fuit, cum Gcrmani ocfîingentis an nis, poft prçdic^ionê apoftolorum,nbsp;ae Euangelio primùm audierint:d?niqj infulis illis, que nuper iiiueq^ funt,amp; nouisnbsp;regionibus, toto hoc têpore,quod ab apparitione Chrifti defjiuj^t, ninil huius gratiaenbsp;manifeftatum fuit. Relpódeo: Apoftoius his uerbis naturä Euarfg6l(^xprefl'it,nonnbsp;euentumifiquidem ealegeinorbememiftaeftEuan^elij prçdicatio,ac^/omparara,nbsp;ut ad extremu ufep orbis oportuerit peruenireiut fane ipfo apoftoloru tempore potio'nbsp;rem QC maiorê orbis portionê peruagata fuit,cum nulla antea doórina fuerit ita fpar--fa,legeMofisfolisHebræis tradita.Cum itac^bona orbis patte hæcdiuinægratiæapnbsp;paritio faóa tum effet, 5C certo ad reliqua loca quoep pGruêtura,îit ôi. hodie peruenir,nbsp;uel utundiep iam efFulfiffet,dicïtftriptura fuo more,tarn om,j|bus hominibus faluirt'nbsp;Synccdccbe. cam Deigratiam apparuiffe.Necpenim infrequens feripturæ figura eft, fÿiecdoche,nbsp;qua partem (æpe uice totius ufurpat. Hac utitur,ubt fcribit, Chriftû tribus diebusnbsp;tribus noeftibus iacuiffe in fepul^iro, cum folqiji uno toto die, duabus nocftibus, SCnbsp;duorum dicrum portionibus in eo manferit. Eadem figura Chriftus ufus eft, Matth,nbsp;xj.ubi toti Hierofolymæ lapidationê prophetarû imputât, cum non pauci boni QC itï'nbsp;nocentes dues in ea degerct.Ita^ nos prouerbio didmus, Ecclefijftici(quos uocant)nbsp;auari funttquan^ non defint in eis multi probi amp; liberales. Eft enim omnino hæc figura omnibus linguis tritiflîma,præcipueuerô facrisBiblqs. ProindeEuangelionnbsp;diciturtum omnibus creaturisprædicatum,quiapluribusfuitprædicatum,atcpdeftinbsp;natum,quod têporis fucceffu plane ad omnes gueniret. Simililocutionedicere poffè-mus, Amandatis à Cgfare ad Francorû Regem legatis,ubi primùm à Cefare egrefîî,nbsp;iterin Franciamarripuiffènt,legati Cæfartj abieruntin Franciam, cum nondûFratinbsp;cig limites attigiffèntttantû ideo,q) eô miflî,et eô iter nunc facerent, illô omnino aduennbsp;turi. Sic ÔC Deus ftium ad omnes Euangeliô amandauit amp; emifi't, licet nondum ad o-mnes peruenerit. Vndeamp; Pfal.i8.dicitur,In omnem terram exiuit fonus eorum: nonnbsp;peruenit,fed initinere modo eft, iam ad uniuerfôs proficifeitur. Idetjugmgino fibi ôinbsp;Paul.uoluit,cum dixit,Apparuit gratta faluifica Dei omnibushominimî^nimirum ”nbsp;omnibus hominibus iam prædicat, amp; fine intermifsione ma^rac magis Qi pluribusnbsp;apparet, paulo pôftcundîis futura manifeftifsima. quancp interim haud paru muF^nbsp;ti fint, qui adhuc nihil de ea audierint. Porto utefficax eft hæcapparitio, ita potenternbsp;crudit, utirnpietatem SC munaana defideria abnegemus. Qug duo explicanda funt:nbsp;quod Apoftolus Græcè dixit,nbsp;nbsp;nbsp;«fftjQaflft/, HebræidicuntR^fcha, nos impietatem

folemusreddere. quanquam nechoc, necpquod Græci dicunt, fignificantiam uocis huius Refcha,exprimât. Propriè enim fignificat peccatum,quo DeiÂn colere dedi-gnâtur,hoceft,Deo noncredût,nô fidût,no metuwnt,non ced^lhtgloriam, et fe nonnbsp;committunt,ipfius uoluntati ac poteftati nihil defeÄintn'd eft,ut uno uerbo dicâ, nonnbsp;agnoicunt Deum.Hoc peccato alte hærent craffî iW peccatores,externis fiagitqs con-taminati. at multo altius,iàpiête^lli iàn(fti,dolt;fîi amp; fpûales, qui Slt;mûdo fibi ^fo'nbsp;luteiufti uidentur,proprijsoperib.fidentes. Breuiter quicuncp no fola Dei cùm boninbsp;täte tum gratia fidunt,imptj funt,fî tanta etiâ exterius fancftitatefulgerêt,ut excitarentnbsp;mortuos, effent uirgines,et nu^p uirtutû genere norfbrnatiffimi. Germanice, gnad-losjuel glaublos, id eft uacui gratia, aut expertes fidei uocari poffenttnos folcmus hu-lufmodi gotlos,id eft,expertes Deihomines uocare.Et taies impiorum uocabulo uo-lumus intelligi. Atc^ hçc amp; Apoftoli uerba no obfture probât, quibus ait: Apparuitnbsp;faluifica gratia Dei. Quibus enim apparere potuit,q ea deftitutis,quibus ea nondû ü*nbsp;luxcrit,utiam no fint gratia ua^i,autcxptes Defiled g»itiadonati amp; Deopleni : hocnbsp;eft,utiam Deo credant,fidant,®metuant,honorêt,ament, pracdicêttquo uitaimpia,nbsp;îd eft, fine Deo, pia, id eft composDei reddat. Vtergo nulla ratio effet, cur iàluta-ris hæc Dei gratia apparuiffet,fi' per aliud quippiâ liceret euadere iuftis ac ptfsmam aitnbsp;Paul US,in hoc apparuiffe hanc, quod no ex nobis,aut per nos, fed per hâc ipfamnbsp;tiâ impietatê abn^emus,pie deinifeps uiduri: fit ,pfe(ftô cofequens,ut earn nemo manbsp;lore ignominia affteiat, apparitioni huic nemo atrodus repugnet, hy pocritæ im PH ’•nbsp;illi fanlt;fti,qui non fuftinentfua nihil effe,peccataeffè,ô(^ omnia damnataimultaini^'nbsp;ipfis adhuc bona deprehendunt, 8Cbona fua intentione,quam fingut, magna méritanbsp;fibi cumulant, perpetuô opérantes abfc^ gratia.Cum omnino nulliq^ boni operis ratio apud Deum habeat: ut ,pfelt;ftô nullû eft,nifi q, iplê in nobis fua gratia fucrit operî'nbsp;tus. Quare ut huiufmodi in nobis multa bona opera operet,8C nos proprijs operitmsnbsp;uacaremus, uoluit faluifîcam gratiâ fuam corâ omnib, hominibus apparere.Péi^’^nbsp;itag*’

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

GELIORVMENARRATIONES, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fo

A itacp malorum^quo totunxlfiumanü genus infecflum 8^ corruptum eftu'mpictas eft:q, fine Deo funr, falutis SC gratiæ expertes. Huius mail Cedes cor eft : quod ubt expersnbsp;Dei,fide, gratia SC falute uacat, omnia ex (é impi^ignit, cogitationes,uerba,falt;fta acnbsp;totam uitam. ôibin^Qgîuiuit,quihuiufmodieft,exfoIisnaturæuiribusôi ratione;nbsp;quæ tarne uita ita fppenumero fplendida eft,ac in fpeciem egregia, ut ueri fanófi eumnbsp;fplendorê«eq*ueantæquare. Verùmutcunqjfplendeat,expersDeieft,actotamala:nbsp;quod fua femper ifti quærant, neqj poflint in gloriam Dei uiuere,aut quicquam age-re,quantûlibet id fimulent Sd iaóent, ueris*^ fanéfis ftfe longé præferant. Crebrô ôi.nbsp;multade hoemalo fcripturaloquiturdatiftîmeenim patet. ôdfimul tamê fubtileadeônbsp;eft Ôd abftrufum utÂ) maxime laborantes fallat, quietiamfi' maxime indices,nihil minbsp;nus credunt. Hinc pi o{^eta dolû uocat ipiritus,non rationis,mûdi aut carnis:dicensnbsp;Pfalm.31. In cuius fpiritu non eft inuentus dolus, noenim ratio per hunc,ftdfpiritusnbsp;*ictiam tailleur ôd decipitur, ut non nifi fidequeat percipi, nequai^ fentiri, aut rationenbsp;agnofti.Qiiarepenfandahatcuerba funt. Sienim Deus fuam gratiam apparere,hocnbsp;eft annûciari omnibus facit, utimpietatê abnegemîls, ipfi planê,cui cor noftrû^ no-bis multo apertius cognitû eft, habenda eft fides, ôd agnofeendû, nequa^ eum fuamnbsp;gratiam in hoc manifeftaturû,fi non omnia noftra irtpietate effent corrupta. Defipenbsp;ret profe(ftô,qui b Ae habenti medicina offèrret. Itaque pro ftulro Deum habent:quinbsp;fuo feifu 8d ratione nitentes, nolunt credere, fua omnia impia damnata efte, ac falui-ficæ Del gratiæ indiga . T aies erant pharifæi, facerdotes 3d feribæ, qui loanni pœni-tentiam prædicanti fidem habere dedignabantur,ôd nullius peccati Îîbi confeq uiderinbsp;uolebant. Omnesprophetæ haccaufainteremptifunt, quôdimpietatispopulumarnbsp;guerent,quam uolebat quilibet aliéna à fe uideri. nemo hac teneri iè arbitrabatur, fe-cuti omnes rationis iudicium, fecundû proprium fenfum 3d opera,non fecundû uer-bum ôd iudicium Dei,quod prophetæ prçdicabant.Hac caufa,quôd ignorantia pro-priæ impietatis tam alte in nobis radices egit, ut in agnofeenda ea pueris ftupidioresnbsp;fimus,ufuseftbic Apoftolus fingularisenergiæuerbo 7rcult;Awovact, Significatenimnbsp;7rlt;wc/ltvsp^e?ff9ire, ut pueri folent erudiri,adhuc omniû rudes, qui nihil audierint,autnbsp;P B cognouerint antea,ÎIi»Bs etiam oportet non ratione,qua nihildum ualent,fed folo panbsp;^trisuerboinftitui Sd régi. Quicquid is utile,uel inutile dicit, fimplicitercreduntatquenbsp;fequuntur: cum adultis 3d ratione iam ualentibus caufas reddi oporteat, per quas ratione queant agnofeere quæ præcipiuntur.Tales erg^pueros requirit faluifica gratianbsp;Del difcipulos, qui etiamfi nobis aliud uideatur, ipfi tarnen fidem habeamus, agno-feentes uitam noftraÂ,impiam atçp damnatâ, quo ita,ut defiderantes, ita etiam capa*nbsp;ceseiusgratiÊreddamur. Hucpertinetquod Chriftus dixit; Nifi conuerfi fueritis,etnbsp;efficiamini ut paruiA,non poterèis ingredi in regnum ccelorum,Matth-i8.Et Efa.7,nbsp;Nifi credideritis,non permaneb®is. Ita gratia Dei no folum in hocapparet,ut fàluet:nbsp;fed fimul déclarât, neceflaria n^bis fit: quandoquidê oftendit,noftra omnia gtatiænbsp;expertia, impia ôd damnata efte. Atquehinc eft, cur Dauid tamobnixè Pfal.ns. oretnbsp;Deum,ut Iè,iudici5 fuum, legem ôd mandata doceat:nimirû ne propriû fenfum ôd iunbsp;diciumfequeretur contra præceptû Domini, Deut. u. Nefeceris quod tibibonû ui-debitur. Alterum malû quo homines laborare, hic Apoftolus teftatur, funt munda-na defîderia, quo uno uerbo complexus eft, quicquiîfhomines præter modum ôd ra-tionem,tam ergaièipfos,^proximosfolentcornmittere,utimpietatis uocabulo,que-cunepin Deum malacommittipoftunt,comprehendit. Videuerô,utôdhpcuerbaminbsp;nimè iaceant,quantæcp fint energiæ: Defideria, inquit,3d mundana. Que ideo fie ap-pellat,ut femel complelt;ftatu|^mniaprauadefideria,opum, deliciarû,nominis, faüo^nbsp;ris, ôdquicquid omnino mundus habere poteft, quoquis defiderando peccet. Nonnbsp;dicit uerô,ut ip fa mundi bona abnegemus,aut ufuiA ipforû.'funt enim creaturæ Dei,nbsp;eoep bonæ,quarû etiam nobis eft neceftarius ad cibum,porum, ueftes,aliacp uitæ ne-ceftaria.neq? aliquod horû Dominus uetuit:tantû defideria horû,ipfis animo adglutinbsp;nari ôd adhærere. id demû eft quod uetatur.quod^ abnegare oportet: ut fane folumnbsp;• id eft quod impellit,utin nos ipfos Ôd in proximos peccemus. Atep per hçcrurfum hynbsp;pîjcritarû fimulatio taxatur.qui tametfi metu infamig aut inferorû fubinde ab operib,nbsp;prauis fefè contineant, ac ita ouillis ueftibus ièfe uenditent, toti æftuant nihilominusnbsp;defidertjs opum,uoluptatû,gloriæ,ôd potentiæ. imô nô funtalfi,qui præfentê uitamnbsp;•impotentius allient, mortem metuant trepidantius, qui æquè cupiant in mundo diunbsp;uiuere : interim tarnen cum multa fruftra operentur, nihil penfi habent hæc munda-lltRè^ideria,quibus plané abforpti funt, cum haud fatis fit,opera Ôd uerba mundananbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I * abnegafte,

EPISTOLARVM ET EVAN-abnegalTe,ucrùm amp; defideria abefle oportet,utuita præfetwi,ac quaecuntp habet, tan C tum utamur,non etiam concupifcamus aut amemusjfèmper fufpirantes ad futuram,nbsp;utamp; hic ApoRolus docet,cum iub^expeóarebeatam fpem,Slt;; c. b^sitaqueuerbisnbsp;notum fitjfaluificâ Dei gratiam fua apparitione oftendere, cufliJïos mortales munda-nis defidertjs refertos effe, quatumlibet aliqui hypocrifi ea occulant. Etenim fi quif^nbsp;qs liber eflètjUulIa ratio fuiflef,gratiæ Dei apparëdi necÿ oporteret faluififlü effcjuetpnbsp;omnibus hominib. manifeftari,multo minus autêerudire, utcunifli illa abnegemus»nbsp;Qut enim abnegetquis quodno habet^Talem utique Pauli hæc fèntentia baud qua-quam perftringit:fed is necß homo eritmullamcp habebit gratiæ huius uel neceffîtatê,nbsp;uel utilitatem: nulla quocßcaufa erit, cur ei appareat.Quid igituftritf Indubiè diabolus, æternum damnatus cum omni fua amp; fandîitate amp; puritai^ Quan^ hypocrita: hi,nbsp;ubi etiam omnia praua defideria occuluerinr, tegere tamê præfentis uitæd^fideriû, acnbsp;mortis metum nequeût:quo clariflîmè teßant,^ imptj fint, ÔComnis uita eorS gratiæ*'nbsp;expers,ac mundi cupidaraccæci morbS hunc fuum pernidofifiîmû, SC gratiæ inopiänbsp;uidere SC agnofcere omnino neqifeüt. Prçterea eo quod dicit, V t abnegcmus:multasnbsp;paru fanas rationes iuftitiâ affequendi, quas homines excogitarût, reqcit acdamnat»nbsp;Sunt enim qui deferta loca petiAt, qui in cœnobia fe recludunt, aut alias ab homini-bus iècedunttarbitrantes ftulti,corporali fuga fe impietatê SC mun^^ana defideria pof-(èrelinquere. Altj inedia,potus fbmnicpabftinentia,corpusfuprauires adfligtntes,nbsp;imô perdêtes,excutere hæc à fe mala frufira conati funt. Si enim impietas SC munda-na defideria depiSîa efièntin pariete domus, poifes quidem eam deferere:aut fi effentnbsp;infuta rubeæ uefti, poffes eam cæfia comutare: aut fi curn pilis fuccrefcerêt, poffes tonnbsp;deri,SC uerticis rafurâ ampledli : denicp fi pifta effent in pane, poffes pro eo radicibusnbsp;uefci, Nunc aût cum in corde tuo hæc mala latitent,altiffimè acfiis radicibus,ac totumnbsp;te penetrarint acpfuderint,quô excurres, quo fugies,ut illô te tecû no auferas f Quidnbsp;indues,fub quo non fis ipfe permanfurus f Quid edes aut bibes, ubi ipiè non adfist*nbsp;Breuiter, quid omnino facies, ut no fis ipfe qui est* Optime frater, ityemfo eft malS,nbsp;quod fugiendSn'n te eft illorûmalorûtentatio. quareoportebitutàteipioîugias. Id Pnbsp;et lacobus teftat: Vnufquifc5p,inquit, peccat à propria cofcierfRîilIecftus, SC c. Proinnbsp;de haudquaquam fatis eft, ut externas peccatorS occafiones fugiamus : fêd ut Paulus^nbsp;hic docet,defidertjs renunciandû eft : ea fi mortificauerimus, nulla externa incitabulanbsp;nocebût.atc^idfolûeft fugere^eccatû:quæ fi non mortificauerimus, nihil^moueris,nbsp;quantûlibet externa incitamêta fugeris. Imô in medijs incitanKtis malorû durare nosnbsp;oportet,ÔC per faluificâ Deigratiâ difcere, ut mûdanailla defideria SC impietatê abnegemus SC uincamus,iuxta illud Pfal.iop.In medio inimicorûtuorû doAinaberis.Pn-gnandû enim,n5 fugiendû eft: laborandû,non qgt;iefcendû,fi Apetftamuscoronari»nbsp;Legimus de quodâ pâtre, qui pre impatientia inciiimentorS, quæei in coenobio oc-currebantjCogitabat, eo reliêîo, folus cum pace in (temo Deo uiuere.ubi cûiam age-ret folicarius,accidit fèmel, ut aqq^riû teftaceû caderet, quod mox erexit: idrurfum ce-cidit,quod ille iterû erexit.SC cum tertio cecidiffet, ira percitus,illud in terra elifi't, ac innbsp;minutiffimas partes côfregit, Ibi mox in ièreuerfus,Hem,inquit,ne mecum quidemnbsp;pacem habere poffum,uideo à me peccatum effe.SC ffico coenobiû repetijt, fefecp qui-buslibetirritamêtisobiecit, ac^editoperâ,utabnegando,nô corpore fugiendo,defideria mala coprimeret. lam deinde docet Âpoftolus, quomodo abnegatis impietatenbsp;SC mundanis defîderijs,uiuendû fit in præfènti fèculo: nempe temperâter,iuftè et pi?- -Vtuerô egregiâac commune omnibus cùm hominib. turn ftatibus uiuêdi regulamnbsp;præfcribit,nullino aptamSCc(^nuenientê:nullasfelt;ftagt;nullûftatuitinter homines dinbsp;fcrimê, id quod dotftrinæhominû iblent. Primû cft(temperanter)quo comprehenditnbsp;quicquid homini faciendû eft erga feipfum,nêpè ut corpus propriu caftiget,ac fruga*nbsp;liter habeat. Nofter uetus interpres -rnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fobriû uertit : cum id non tam fobrieta-

tem,^temperantiâ fignificet rerum omniûquæad carnem pertinêt: utfuntcibus,po tus,fomnus,ueftes,uerba,uifus,a»reliqui mores. Vt plané id intelligas,quod Germanbsp;nice, ein erbanoder ein uuolgcrogen lebê dicimus :cum quis modum dididt feruarc •nbsp;in rebus omnib.ut continenter ac cS decoro uiuat: non fit petulans.laiciuus, procâx,nbsp;qui licentêac tempérante uitam uiuat,feiens cibo,potu,fomno, accæterishuiufmodrnbsp;rebus cum ratione uti. Idem fignificatihabethec uox paulo fuperius ufurpata, ubüi*nbsp;ber,ut matrone ièniores a-uiffavi^ua-t'lds (/t«s,hoceft, ut hanc totius ui?ç temperantiamnbsp;iuniores doceant,quôin omnibus frugaliter SChoneftè diicant conuerfari. Sediuxtanbsp;uerum eft,crapulâpotiffimû,honeftâ iftamacfrugalêuitam corrûpere acperiWCC^’

G E L I O R V M en ar rationes.

ut cibijpotus^ temperarmiajmirum fn modüearn promouet ÓC tuetur, nam mox atcp fupra modum quis cibo aut potu fe onerauen'tdlico licences ÔC modi impatientes red*nbsp;,duntur omncs fcnfus : id quod uel cxperientia lt;ftgt;cet, uentre cibo potuqj pleno gt; iliconbsp;os redundat ucrbis^aines libidine audiendi, oculi uidendi accendunt,ac totum fimulnbsp;corpus,uel fomniculofum,pigrû, iners, uel plus nimio petulans, lafciuS amp; immode-ftum redtiitutjmembris omnibus modii ôd rationis prgfcriptû tranfilientibus.unde tinbsp;impuram ac perniciofam hanc crapulæ,ebrietatis^ prolcm refpexeris,nequa^ per o*nbsp;mnia abfurdèin noftra uulgata uerfi'one, aiScp^aiJ, per fobrietatis uocabulum reddi*nbsp;turn eft: nam et Greci t«j/ «a-telixe t« a-uep^oa-wfi opponunt: ut Germanis opponuntur,nbsp;Fullerey und mefligkeyt. Quin ft latinum quoqj recfte penftculamus,nôfignificat fa*nbsp;nè ibbrius eum qui nqj^dum aliquid guftauit, fed qui non fit ebrius:ficut et nos Ger* Sobriut.nbsp;mani uocamus, niechternjhoceft fobrium,non qui nihil dum cibi aut potus fumple

* ritjfedqilfnullacrapulauelebrietateimpcditus, pulchre fenfibus fungitur, decenter fe habens in omnibus, etiamfiiamcomederitamp;bibcrin Animaduerteautem,quænbsp;bonaopera Apoftolus doceat: non fane iubetperFgrinari, non præcipitdeletftum ci*nbsp;borumjUeftiQautdierurucillo cibo nunc utaris, alio abftineas, hanc geftes ueftem^a*nbsp;liam quidem non aufis attingere:hoc dieieiuneSjalA indulgeas uêtriiid quod folent,nbsp;qui dotftrinas hotÄinu praecipiunt, fefe^ à reliquis hominibus feparant, fuam collo*nbsp;cantes pictatêin infolentiufu ueftium,ciborûjpilorum,8Ctemporum,fecgregiefan* Fblt;iriflt;eiqui,nbsp;dosÄ putantcs 8C iacftantes ,quod iftis rebus non,ut alq,utantur.Quare apto admo-dum uocabulo Pharifæorû in Euangelicis literis infi'gnici funt ; quos redîe dixeris fê*nbsp;paratosabaltjsjamp;fi'ngulares.Hos Pfaim.yp. Propheta /zow'avf, ut Septuaginta reddi*nbsp;deruntjappellat.Namubialij interprètes legunt,Vaftauit earn a per de fylua, 8C feranbsp;agri depafta eft câ : ibi Septuaginta, feAvfiwwfo «ufr/i/ vs tK,lt;/lgu/,iov,'i{gù /Jtôvtos Ky^io$ Kofzvi-(/¦iia-etTo KVT/îii. Sunt enim ifti pharifei uere apriilli,6Cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft, fingulares

feræ,quæ feorfim ab alijs ambulant, cum nullo quicc^ commune habent,fuo dutaxat uentrietiamcjim pernitiealiorû ftudentes:quare amp;nos fingulares,proprif arbitrfjnbsp;g hominesnî?^pelIabimus.Quiprofe(ftô fupra t^dicipofljit,uineam Domini.Chri-fti Ecclefiam,ut t llicM^opheta conqueritur, deuaftant ÔC depafeStur. V t enim inuen*nbsp;ta ipforum,de certo deletftu ciborû, ueftium, dierum, Slt;’c. admodû in fpeciem carnisnbsp;oculis adblandiuntur,ita minime paucos decipiunt, atc^ à regia uia Chriflfin fuas le*nbsp;tftas amp; perniciofas femitaspertrahunt,tantocum fuclt;^flu,ut quemadmodS Chriftusnbsp;inquit, etiam elecfti uixab errore feruentur. Difeamus igitur hie ab Apoftolo, nullsnbsp;cibum, potum, coloftm, ueftem, diem, geftus, uel præcepta, uel prohibita, fed pla*nbsp;ne libera amp; ^omifeui ufus:tantum, ut modus amp; frugalitas in his omnibus obferucquot;nbsp;tur. Nihil omnino iHrum iftarun»Deus prohibuit, led intemperantem earum ufum»nbsp;Qiiare ubidelecftus haruuel prgfipitur, uel obferuaturdllic nihil minus quam Euan-gelicaÄ: dotftrina Sc libertas cogpofeitur. Sed hominum commenta primas tenent,nbsp;quetandënihil nifihypocritas 8Cuanosfimulatorç^reddent,necptantilIumadferencnbsp;modeftiæ aut frugalitatis. Proinde quiequid terra hge tulerit,eo libéré utere,quoc5(Ç,nbsp;quandocunqp SC ubicunep tibicommodü fuerit:tantum age Domino gracias, SCcauenbsp;præter modä SC cum intemperÄitia re ulla utaris : lè^decorû 6C honeftatem in omni*nbsp;bus fedare,Hoc fi ftudueris,recfta ingredieris uia: à qua te caue feducat, q?famatiali*nbsp;quot patres,fedas SC peculiaria uiuêdi inftituta excogitauerSt ÔC co!uerunt,dele(ftü^nbsp;rerum iftarum externarO obferuarunt. Neep enim ifta fetîlati funt, quod fingulares,nbsp;aut pre alijs aliquid elfe uoluerint : haud enim cO ifthoc animo fandîielfe potuilfent,nbsp;fed ita uifum eft eis ftudere t^perätiacrcuiet tu findens qbuslibet in rebus, maneasepnbsp;liber,neep ullis huiufinodi inftitutis tealliges,uelut uiæ eflent ad uitam. Alioqui phanbsp;1 ifteus euades, communione fantftorS amilfa. leiundndO eft, uigilandS eft, laljoran-dum eft,uiles ueftes geftandæ funt, ac cætera omnia quæ modena frugalitas exigic,a*nbsp;genda: fed cum corporis ratio poftulauerit,non certis diebus,aut locis, fed quocunepnbsp;tempore SC loco utile fuerit. ld demum eft, uerè S* Chriftianè iciunare,quod per om*

. nem uitam durareoportet.hoc leiunium docetur in Euangelio,cuiqui ftudent,q po* pülus NouiTeftamenti funt,Sc uerè Chriftiani. Alterum quod ad uitâ Chriftiano*nbsp;rum exigicur,eft,ut iuftè uiuant: ubi rurfum nullum certû opus aut tempus praelcribinbsp;tur, aut feligitnr,utuia Domini publica 8C libera maneat, acuniufcuiufcp prouiden*nbsp;tiæ permittaturTut iuftè agat,libere,quando,ubi,SC quibus fors tulerit. Nam hoe loconbsp;docec Apoftolus, quid proximis debemus, quibus iufticiam certe debemus. quæ innbsp;(Jltaiags fita eft:utahjsfaciamus,qug optamus fieri nobistSC,ut facerealijs caueamus,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 Înbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qua:

EPISTOLARVM et EVAN'

nolumus nobis fieri; hoc eft, ut nuHa proximum molefii’a aut damno afRciamus, G tam in corpore ci us ,quàm uxorc, liberis, amicis, facukatibus nomine, ÔC quicquidnbsp;omnino ad eum pertinucricfedcoriîrà utiuuemus Si opitulemur corpore, opibus ôinbsp;honore, ac quacunque re Iicuerit,6lt; ipfeope noftraopus habuerit. luftitiaenim eft,nbsp;qua unicuiqj quod fuum eft, tribuitur » O uerô breue uerbum, quod tarnen patet la-tiiTimè, ut rarillimus plane fit, qui hanc iuftitiae uiam ingrediatur, cum’ to%ubicp faivnbsp;óuli fint, qui iuftiffîmè uiuere fibi et ahjs uidentur. Omnia enim folemus facere, prçnbsp;ter ca fôla, quæ ßluifica Dei gratia nobis reuelatgt;amp; facere præcipit. Quod autem di-cimus, iufte uiuendum ergaproximos, itaaccipiendumeft, neinimicosà proximisnbsp;fepares.Sed bone Chrifte,quibus fentibus,imôfenticetis, ifta uw obfita amp; plane in*nbsp;uiareddita eft,no minus,qudm uia temperantiæiftociborû,j|pcorô amp; temporû peftinbsp;lend (Timo deletftu, pridem fupra dici poflit deuaftata, ac in defer turn uerfa - Namnbsp;pro ueræiuftitiæftudtjsdemcntaruntnosjutrofaria, quaeuocant, demur^iuremus, *nbsp;templa Qi. prgbendas erigamusjmiifas audiamus,et tot dies feriemur, alqs^ ftultis O'nbsp;pufculis a nobis ipfis effidiSj quæ^)eus nequa® uel exigit, uel probat. O late ape-ruit os fuum infernus,ut Efaias inquit, angufta facfta eft cœli porta, per iftas maledinbsp;(ftas Pharifæoruacfingulariû hiÄninü dodrinas ÔC commêta. Picfîores noftri impru*nbsp;dentes prophetæ fuerunt, ut modo res habet; amplilTimè patenté ftôum draconis inferno adfingunt,cœlorû uero oftiûclaufum. O nimis uerâ imaginé. Proinde miffamnbsp;fac quæftionéillam. Quid facfto opusf' proximû refpice,amp; reperies quod facias, ctiâfinbsp;mille tuorum efiènt;tantum ne tibi ipfi imponas,ut cum multum oraueris,templa frcnbsp;quentaueris,mifias SC ftatas memorias inftitueris,putes te cœlû polfe confequi, fi pronbsp;ximum prçterieris. Omnino futurû eft,fi hic ipfum prgtereas, amp; ab eo declines, etiamnbsp;illic preterire eum,atque declinare ab oftio cœli cogaris. Id quod diuiti il li Lazarû nc'nbsp;gligenti ufu uenit.O uæuobis clericis,monachis,epilcopiset Papæ.Quid docemust*nbsp;quid pradicamuscquot; ut miièrê populû à uia Domini feducimusf cgcuscçco ducatû prenbsp;ftat,eo^ utricp in foueam cadunt. Quæ uero hic amp; alias Paulus, ac tot^mptura tra'nbsp;dit de ueris bonis operibus, quibus iuuare proximûoportebat, popunSerudiédusC' Pnbsp;rat SC admonédus,ut ÔC in fine huius epiftolæ Apoftolus præofjWt. Tertiû,lt;^uo Chrtnbsp;fto digna uita conftat, eft,ut pie uiuamus ; quod ea quibus erga Deum rede uiuitur,nbsp;comprehendit,ô^ nos confummant,ut erga nos ipfos, proximos atiç Deum officiumnbsp;noftru impleamus. Didu aut^ft paulo fuperius, impietaté effe uitam fine Deo, gra*nbsp;tiæ amp; fidei experté;ita pietas cotrà,uita eft cum Deo,gratia: ac fidei compos. ea fîta innbsp;hoc eft, utfidamusjfola^ ipfius gratia nitamunnullumomninÂopus gftimantes,nißnbsp;quod ipie in nobis per gratiâ fuerit operatus ; utipfum omnia agenté iW nobis agno»nbsp;fcamus,prædicemus,honoremus SC amemus.Et (•tunouerbolicâ) fîta pietas eft innbsp;duobus,utDcum SCtimeamus,etipfofidamus;Iu)gaid quod Pfal. i.SC i4lt;î.Prophe'nbsp;ta cecinit ; Complacitû Deo eft fuper timétes ipfuq^SC confidentes miiericordia eius.

. nbsp;nbsp;Timor auté eft, ut credamus om^ia noftra, meram impietaté eße,ut apparitio gratiae

Dei nobis oftédit;quo SC Dominû metuamus,et toto pedore optcmus ex uita noftra impia eripi;ac toti in hoc incûbamus, ut nihil omnino deinceps cum impietate nobisnbsp;cômune fît.Fiducia auté eft, qua no dubitamus, DoÂiinû uelie gratiâ nobis omniumnbsp;commifforû facere, planeq? eße propitiû, acex impijs nobis SC expertib. gr atiæ,piosnbsp;SCgratiæ côpotes reddere.Hgcduo, metus SC fiducia Dei,ubi in animo hominis obdnbsp;nuerint,efficiunt,ut fe totû Deo comittat, SC uoluntatiipfîus cédât omnia, nihil pro'nbsp;arbitrio agat;fînat uero Deum in fe omnia agere SC difponere ,ut omnis eius cura,mcnbsp;lus, uotû amp;: defîderiû fît,ne fibi jjdinquat, SC fuâ inftitmre SC gubernare uita proprionbsp;arbitrio permittat ; quâ agnofcit nimirû imj^iam, ac diuinæ iræ obnoxiâ. fed ut Deusnbsp;ipfum in omnibus inftituat, gubernet; imoipiè per fuam gratiâ in eo omnia efficiat-Vndemoxconftientiæ fecuritas,amor ôdlaus Dei^ucnit.Etq ptj,hoc eft Dei SCgra-tiæ c5po!;es funt, qui nô ratione et naturædudu, fèdper folâ Dei faluificâ gratiamuinbsp;uûtSCconuerfantippetuo fîdétesae «mentes etiam,ne quâdo ab hac gratia excidât,e£nbsp;propriâ rationem,arbitriû aut exiftimationé fequant,uel à fe excogitatis operibus in* *nbsp;hæreant. De hoc Dauid ns. P/àlmu compofuit : in quo fîngulis ferè uerfîb. qui cVb*nbsp;turn 6C feptuaginta feptéfunt, idemorat; nempenefè,ppriaingredi uia Deus final»nbsp;fed dirigatin uiam mandatorû fuorû.T anti mométi eft hcc uia Domini,tantocp con^nbsp;tu SC aftu ièducere ab ea natura, ratio,SC dodrinæ hominûconanf, iTt fane nemo m*nbsp;mium metuere hicSCiâtiscauere fibi queat. lam uides igitur, Deum requirerenonnbsp;utextfuas templa, peregrineris adreligiofaloca,a«diasmiffas,authuiufraodi

GELIORVHENARRATIONEJ^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ*

A fed cor,quod gratia ipfiusnitatur fola, caueatcp fib t à utjs altjs ac uita, quam hæc gratia non oftendit Qi fiippeditat. Necß plus ei dare poteris,cum cætera omnia sb ipio ac cipias.DequoJ’faI.4si. ferè hæc dictt: lfrael,put*'necordi mihi cfTe tua donaria,cumnbsp;mea fint omnia,quæ u^I in ccelo,uel terra condidi f* Vt me glorifices,8C uota tua mihinbsp;reddas,acin aduerfo tempore tnuoces,ut tibi opem ferS,et inde turne honores 2lt;prgnbsp;dices,ifta font quæ abs te requiro,quæ^ ibla grata funt. Voluifti me Dcum tuû habilt;nbsp;turum,id præfta,amp; fine in te omnia agam: nihil tuo arbitrio têtes: fi quid accidcrit,panbsp;tere ut ego teliberê; omniamihicomitte,uttota uita tua,et omnia tua à me proHdfcannbsp;tur: fie poteris me,acgratiâ meam riteagnofcere, amare amp; prædicare. Atc^ hoc iter eftnbsp;falutis,quo peruentf ad uita.Alioqui fi ipfe terexeris,et pro tuo arbitrio cgeris,etianinbsp;te ipfum amabts Qi. pr^icabis,mecp contênis,ac ita reij cis quoqj cótra uotS tuum,nenbsp;fim ttbiii^Deum,que extrema ôôtibiperniciofifîimaperfidiaeft.Hicuerô,ut ita uota

• * tua Deo perioluasu'pfumcp Deum tuum agnofcas. Vnus Qi ucrus cultus Dei eft, quinbsp;liaudqua^requirit magna tintinabula,templa,uafa, ornamêta,cæreos, organa,can-»nbsp;tus,figna,imagines,akaria,incenium,tonfurasjCu?ullos,afpcrfiones,proceiTiones,innbsp;dulgêtias,amp;quis omnia ftulta ifta,hominû commenta enumeret,quæ uerû Dei cuitunbsp;falfa fua fpecieobfcurant Qi extinguûtc' Vnû neceflîriû eft,EuangeIiÔ fideliter Qi dslinbsp;genter predicare,ex quo difcitur et ftatuit hic Dei cultus,ad que nullo alio tintinnabtinbsp;lo, aift organo opus efttueraEuâgeltj uoxfatisfueritaduocarchucomnes elcêtos.Eonbsp;uerô-quod dictt. In præiènti feculo: duo monet. Primùm,nequis ccrtis openb.uitamnbsp;banc pofte ab foluere fe credat. hucem per omnêætatê omnibus totius uitæopcribusnbsp;enitendûeft,^diuin præiènti feculo agamus:quienim (ut Chnftus inquit) ufqu'n finbsp;nem pfeuerauerit,faluus erit. Alterû, nequis bene uiucrein alterû feculû différât, autnbsp;in morte ufcp.hic em parari oportet, quod alibi fumus accepturi. lam non pauci funt,

^uibus Purgatoriu fafg fiduciæ caufa eft,è quo cum negligentiffimè uixerint, fperattc Pwrgiiior;*;-. à morte, fe uigiltf s Qi miflîs eripiendos,id quod cum certa fua pernicie falfum expien^nbsp;tur.VelhorûŒufautile plané effet,purgatortj nomê orbi nû^mnotuifle,quod præ-

B terea tantam^norû cladê attulit,per tot collegia,coenobia,clericos et monachos,qui-bus omnibus,ut tatftWexcreuerint,in eamcp potentiâ peruenerint,cauia cxtitit,indu-bitatû interitum,ôlt;^ temperantiae,amp; iuftitiæ,amp; pietatis. Necp mirû quidê eft,hanc ar^ borem hos tuliffe fru{ftus,cum de Purgatorio no modo nihil Deus præceperit, fed nenbsp;uerbo eius per omnê ftripturâ meminerit, Qi utinâ n^n totum, uel magrta fui partenbsp;mera impoftura fit. Vtcuncp autê res habet, cum periculo conifîcftû eft, ampleêîi res,nbsp;eiscp fidere, quas no poffis Deo autori referre acceptas : quando uix, Qi no fine nego-cio confiftimas,cum Dei mandatis nitimur,quæ tamê impoffibile eft nutare. Hic cernbsp;te locus purgatorij (j^inionê fortÄr quatit,cumPaulus in prüfen« feculo temperâter»nbsp;iufte Qi piè uiuendû docet, ut eqlidê fidei meæ nolim fimilê impulfum fieri, ut etiamnbsp;ferre haud poifem .Neep tarnen Iwc dico, quod purgatoriu penitus negê,hoc quidemnbsp;adhUC têpore,fed cp fine periculo nequeat prgdicar^ut de quo feriptura omnino nihilnbsp;habcat,etiamfi forte de eo aliquid ueri fit. Mihi tarnen uidetur, hac potiifimû caufa innbsp;praîfcnti feculo addidiflè, ad declarandâ magnâ faluificæ huius gratiaî uirtutê,quæ innbsp;feculo tam prauo Qi maligno piÂm hominê fine exerq^lo,ut inter fpinas rofam icrua-tepotens fît,qui ab hoc feculo perferat tantû contemptû, tot moleftias,tot pericula Qinbsp;peccata.ut fenfus uerboru Apoftoli hic fît: Qui uiuere temperanter,iuftè ac piè uoler,nbsp;is meminifTe debet, ita in præfenti ièculo uiuendû: quod cum totû in malo fîtû fît ,fe'nbsp;rendâ fibi ominû inimicitiâ ante ftatuat, cruce^ fublata in humeros, neep miru, neepnbsp;graue ducat,fî agere oportea^t Lot in Sodomis,SC Abraham in terra Canaan, internbsp;folosebrios, impuros, iniuftos, doloibs Qi impios, Seculû fui fîmile perfeucrat,malonbsp;adhaerens,àquo pium ièoportetalienare, Qicontrafiammoribuseius uitam uiuere,nbsp;ïpfumcp arguere,amp;: defyderia eius damnare. Atep hoc demum eft,uiuere in cœtu po*nbsp;tatorum Qi comeflatorû,fobrium:in proftibulo,continentem: in loco licentioiç falta*nbsp;tionis,religiofum : in fpelunca latronû,benignû. His feculi moribus turn fit,ut mole.«

• • fta fit uita præièns, Qi optet pius homo, ac inuocet mortem diemcp extremum, quemnbsp;magno cum defi'derio expelt;ftat,uti fequitur. Vitam tam afpcrâ Qi duram fola fèrtgranbsp;tia: natura amp; ratio hucafpirarehaudquaquam poflûnt,

Expeefan t^ beatam Ipem.) Hic diferimen aftîgnat uitæ piæ, quo ab omni a-Ka uita diftat logifîîmè,quo Qi quilibet facillimc deprehêdere poterit, q prope ad hanc ^efferiG^cp longe adhuc ab ea abfît. Accedite^tquot bene uiuere uos pucatîs,ôô re-/^3tr,an hæc Pauli uerba etiâ animo ueftro proben t,an ira diêextremû expeeftetis,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I 4 us

EP ï STOL AR VM ET EVAN^

Ut non modo fercndû, fed en am optandum ducatts fummadefiden'o, fperandum C certa fiduvia. Nonne tota natura hominû hune diem horret c'nunquid fi fitum in eisnbsp;effet,uellent eum nun^ aduenire: {jTgeipue uero qui fpecie fancîiflim^habêtur r Vbinbsp;iam naturajubi ratio,ubi (quod iaéîant)Iiberû arbitrium,ad bjsiîû propenfuin,5lt; pernbsp;fepotensf'Qui fit,ut paueat amp; fugiatnon Iblum alia bona, fed etiam gloriam Dei,nbsp;propriam fœlicitatcf Beatam enim fpem ideo Apoftolus uocat,cp aduenilt;iteea,nosnbsp;beatitudinê affequamur. Quæ igitur caufa ob ft at, ut hue non etiam animus noff er ranbsp;piaturf Profeefto hoe metu huius beatç fpei 2lt; odio conuincit ,Iiberuarbitriü impiumnbsp;efle,gratig expers damnatum: quod fi cum hoe dieno committas,nolunt malum etnbsp;impium fateri. Quid autê impiü magis,^ Dei uoluntati aduerffti/Cui fi non aduer-fantur,qui diem hunc,quo reuelari gloriam Dei oportet,fug^nt,et pauenietiam,ne^nbsp;dum cum uoluptate Qi. amore ipfum expetftanttnefcio quid ftt,illi aduerfay. Animadnbsp;uerteigitur,quicunt^ nondefideranterôicum amorehunediemexpetftauerit, eum*nbsp;longe abefle à pia uita, etiam fi mortuos cxci tarer. Si uero dices: Hoc paefto perpaucinbsp;effent,qui beneuiuerent,prgfertim ingenerefingulariûiftorum,quos fpiritualesuo-cant, quibus nemo mortêamp; diem hune Domini æquè expauefeit- Refpondeo: Ideftnbsp;quodfupra dixfpharifæos iftoffolum hoc dare opera,ut tam fei^fos,^ alios longifftnbsp;me à uia Domini abducant. Hine uidere licet, quam nihil natura Qi ratio cum omnfnbsp;bus operibus fuis poffînt, nifi Deo repugnare,quamcp neceffaria fit falutaris Dei granbsp;tia, ut noftra intercidant opera, Qi Deus folus omnia in nobis operetur, quo hnpianbsp;noffra Qigratiæexperteuitaliberati, inuitam naturam fuperantem,gratiæcompo-tem ac uere piam transferamur, ut iam nihil ab illo die metuamus, fed cum defiderionbsp;ardenti 0dalacri,acfidenti animoipfum expedemustdequononnulla fuperius innbsp;Euangelium fecundæDominicgaduentusdiximus.Hgccertenonratio,autnatura,nbsp;fed fola faluifica gratia per Euangelion nobis apparens,docet Qi effïcit.Ea præftat, utnbsp;raundanis defiderqs non renunciemus tantum, fed etiam ut ea abominemur,ac fumnbsp;mo defiderio cupiamus ipfisliberari,faftidientes præfêntem uitan^^ÙBietatem itanbsp;amplecffamur,Slt;;certiffima in Deum fiducia cum gaudio oremus,expeóemus Do Pnbsp;minigloriofum Qi faluificum aduentum. Etita fane comparafSfb effe uitam noflramnbsp;addccet. Sed expendamus uerba.Beatam uocat fpem,id praîfenti uitæ tam miferæ 6^nbsp;infœlici oppofuit, in quo tot nos, ubi pietati ftuderecupimus, moleftiæ, pericula 0^nbsp;peccata adfligunt Qi difcruciafft, ut quarcunq^ praefens feculû habet, meritô nobis de*nbsp;beanteffe faftidio, amp; fpem aduêtus Dominici plane augere: ^t profetftô ufuuenit,nbsp;quibufcuncß cordi eft têperanter,iuftè,ct piè uiuere.Mundus enim tafe ferre ncquit,nbsp;odio habentur ab omnibus. Ipfi autê cum Paulo dicunt : Gloriamur in tribulationi-bus,certi,tribulationê parère patientiam : patientifhijprobatio^.’probationcjfpem:nbsp;banc uero non confundere. Ita claufos oportet cfl'elt;»culos noftros rebus mûdi prgfennbsp;tibus amp;uifibilibus,amp;fperarc æterna ilia,quænon «dent. Hæcomniafola gratia praînbsp;flat per crucem,qua ob pietatis f^diû exercemur,quod illud mundus nequeat ferre.

Et apparitionem glon'æ magni De],8ê feruatoris noftri lefu Chn'fti. ) Vêtus interpres habet, Aduentum gloriætfed Apoftolusnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoceff app^

ritionem, aut reuelationê dixitTquemadmodû fuperius dixit ÏTr^efav», id eft apparuit gratia Dei, Oie ¦ Qiiare interpres hac uoce (aduentum) Apoftoli fententiam nequa$nbsp;luculentcr reddidit. Eoenim quodnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dixit,uoluitpofterioris aduentus Chn

fti à priorediferimen indicate. Priore aduentu cum fumma humilitate Qi contempu^ adueniî,ut à pauciffîmis cognifus fi't,acorbi non nifinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per Euangelion innotueriL

Adhuc femper ocultus fuit. At nouiflimo die apgebit clara ôêmanifcfta maieftate gloria,quæ apertiffîme ab omnibus creaturis confpicietur, confpicuacp æternû dura'nbsp;bit.Nouifltmus fiquidem dieSjUt primo momento illuxerit,perpetuô durabit,in qu^nbsp;reteêla Qi aperta erunt omnia corda,amp; quicquid omnino fuerit. Id uero efl,quodï''i'nbsp;fcjrxi?)ai'acct/7Hjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft apparitienem gloriæ, uel claritatis appellat. T um prædica^

tione aut fide opus non erit ; omnia data luce amp;reuelata facie uidebuntur, ôi tientur. Quapropter etiam inquit, magni Dei. Non quôd alius quifpiam Deus’fif»,nbsp;qui paruus exiftat, fed quôd ad ilium ufque diem magnitudinem fuam, maieft^'nbsp;tem ÔC gloriam nondeclarabitimodôinEuangclioamp;’per fidem duntaxat confpi^^*;nbsp;tur,eaanguftiaô(fparuauifioeft, quaetiam DeusparumSC modic? comprehend*'nbsp;tur. In illo autem die uifendum fê exhibebit fecundum magnitudinem fuam Sinbsp;ieftatem. Hæc uero uerba, Omnibus temperanter iufteacpièuiucntibus, m ƒ

GELIORVHENARRATIÖNES.

A adfcruntconfolationc, qjepparitionem uocatgloriaf,non hoftisautiudiasnoftri,fed feruatoris lefii Cnriftijquï tum nos plane faluabic:quin ilium diem haccaufa faciet il-luccfcere,tam^ magnus acgloriofus apparebit, utnos ex hoc feculo, in quo propternbsp;ipfum acuitam piam totpatienda funt aduerfa, eripiat.VtcontemplationehuiusacL.nbsp;uentus,ac liberationis tarn magne acgloriofæ, tanto animofiusacfidêtius feculi per*nbsp;fecutionêfBdHidioneSjignominiâjdamna ÔC mortem feramus,atcp conftantius in picnbsp;tatis Audio per{eueremus,confifi tanto redemptore lefu Chhfto, cuius fiducia aduer*nbsp;farijsomnib. etiâpièinfultemus. Verum, utconfolationihæc funtptjsu’ta profetflónbsp;terrori funt imptjs,qui ferre periecutionc ob pietatis ftudiû detretAât,fèd malunt pacenbsp;et quiete feculi huiuSfrui,eamiuftitiâfeôantes-propter qua nullius fufeipienda fit ininbsp;micitia,quæ nihil incomodi adferat Porro deplorati illi obduratigt;quinihil iam me*nbsp;tuunt,qu^sq} nihil pudet,q uerba hæc fus^ deep habent,nelt;^ fentiunt quidem huius

• * quic^.de aduentu hoc ne tantillû quidem cogitant, eoep ut befiiæ, caîci,8lt; fine omninbsp;eonfideratione in hunediem incidunt, fimul QC pjpfundiffïma inferni, Si iam dicas,nbsp;Sed ad huiufmodi pietatis ftudium,ut defideranter adeo diem ifium expelt;fîem,quo linbsp;ceat paefîo peruenire f Natura ôi ratio horrent amp; fugiunt eumjUeep aliud quidem pO'nbsp;teft.Hic probe notanda quæ fequuntur. •

Qui dédit fèmedpfum pro nobis.)Haccaufa,tam ingentia, amp;naturætuæim-' poffioilia tibi funt propofita, ut tuam agnofeas ôd confitearis imbecillitatcm, aede tcnbsp;ipfopenitus defperes, totus uerô humiliatus:qui ingenue fatearis, te j)rfus nihil elfe»nbsp;atep uitam uiuere impiâ,gratiæ ÔC falutis experte. Hanc humiliationê docet ilia appagt;nbsp;rens Dei gratia per Euangelio. Humiliatio uerô ifta te reddit gratiç ac falutis uerè eu*nbsp;pidum SCdefiderantê. humileautem hoc gratia; dcfideriüjgratieoftfuaperit, quæ ne*nbsp;qua^abeflepoterit.Iuxta illud i. Pet.^.SuperbisDeus reliftitjhumilib. uerô datgranbsp;tiam. amp; ipfe Chriftus toties in Euangeliodicit. Qui feexaltauerit,humiliabit : qui fcnbsp;autem humiliaueritjCxaltabitur.Et hac caufa quôd humiliatus iam effe debeas,agno-feens tuaojjifl^fmpia ôd gratiæ expertia,Euangelio tibi proponit,quo apparet ôt^ir*nbsp;B radiat animo tuo faluifica ilia gratia Dei, atep oftêdit quid prçterea opus fit, ne defpc*nbsp;res.Etenim EuangeliS'n gratiæ apparitio,id eft'quod Apoftolushicprædicat:nem-'nbsp;^pe Chriftus dédit Amctipfum pro nobis, Ô^c. Aufculta igit Euangelio,oculos cordisnbsp;aperijSC admitte apparenté Dei faluifica gratiâ,quæ t^oceat quid faciundû tibi, quonbsp;patftofalutéaflequaris.Hæcitacp ilia eftgratiçapparitiOjhoceftjprædicatio omnibusnbsp;hominibus faéîa : SC^mnino quod hic dicit, cius quod fuperius dixit', explicatio eft.nbsp;Longe uerô aHfit a te error ille,quo quidâ putant,ubi Epiftolas Pauli aut Petri leguntnbsp;uel audiuntjle nô legere 6é audire Euangelio. nihil enim nifi Euangelio eft,quicquidnbsp;Paulus in fuis epiftems fcripfit, qffod ipfe quoep Rom.i. 6C i. Cor.4. teftatura'mô au*nbsp;fim dicere, Euangelio in Paulini^piftolis multo explicatius acluculétius deferiptumnbsp;eflêjq in ipfis quatuor Euangeli A hiftorqs,qug folæ uulgo Euangelia uocant. Nantnbsp;uitaÔCopera Chrifti ineis quidéconferipta funt, fe4donccaduenift’etfpiritus,quifèrnbsp;uatorê,ut ipfeprçdixerat,clarificauit,nequa^ fuerûtintelleéîa.Paulus aut uitam qui*nbsp;dem Chrifti n5 deferibit : at cur uenerit, SC quo nobis pado faluator fit, §modo fruinbsp;ipfo liceat,nemo explicuit planius, SC docuit efficaciu#. Quid enim aliud Euangelionnbsp;eft,hæc prædicatio:Chriftus tradidit fe pro nobis,ut à peccatis redimeret : omnesepnbsp;qui hoc credunt,itafore certô redimendos, ut iam de feipfis prorfus defperent, fblocpnbsp;Chrifto nitant SC confidant.Quæ prædicatio,uteftmirè iucûda plena^ cófolationis,nbsp;tta percupidèab humiliatis, hoe pado de fe defperantibus,cordibus audit,SC recipit.nbsp;Vnde Euangelio iucûdus,læfcs,ac gratiæ diues nuncius dicif,qug cor tribulatu 8C denbsp;ieduexhilaretatcperigat. Proindeunu hocreftatnunc,ut credas uera efte,quæ Euannbsp;gelio hoc Apoftolus tibi prædicat, nempe Chriftum femetipfum dedifle pro te, ut abnbsp;omni iniuftitia redimeret, purgaretœ, fibi in peculiQ, Hicergo primo credendum tibinbsp;eft,0Cfatendu,teimpuru extra Chriftû,atcp iniuftû,SC natura,rationem, fcientiâ,libc^nbsp;rum arbitriû,ac omnia tua nihil elfe, alioquin meftdacq argueres Euangelion, quod

• • Ch/iftum prædicat femetipfum tradidilfe, non pro puris ÔC iuftis, fed pro iniuftis,ac

ijs quibus purificatione opus fit. Si ante iuftitia ac puritas adfuiflet, ftulte plane fecif' fet,femetipfum,ut hæcnobis compararet,tradendo. Seci^ndô credendû eft SC hoc ue-rum efTcjquôd ^metipfum pro te tradidit,ut hac traditione tua iniuftitia SC impuritasnbsp;rolleretur, eflesepper ipfum iuftus ac purus. Nam fi hoc credis, fides huiufmodiom*nbsp;nia in teoperatur. Nequeenim alio paefto, quam fi credis, traditio eius te poterit pu*nbsp;rfficàraatqueiuftificare, Vnde 8C Pet. Ad. if. Fide corda purificant. Hoc SC hincnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difeas

EPÏSTOLARVM ET EVAN^

difcas Kcet,qgt; Chriftus tibx no datun'n manu, non in arcan^ non in finum,non fn os, C fed foil's Euangelq uerbis per aure^ordi offerturiut qui femetipfum pro te ac tua in^nbsp;iuftitia tradi'den't. quare neqj aha ratione,^ corde ipfum poten's fufcipgre: quod facis,nbsp;cum Euangelion audiens,conpfiapen's,Slt;: uerèdiets,credo Domine,temetipfumtranbsp;didifle pro impuro Slt; iniufto me, utpariter purificares Sc iuftificares,id mthi indubienbsp;tua gratia contiiiget. Ecce hoc paefîo Euangelion ingreditur per aures in eftr tuS, ateßnbsp;illic per fidem habitat: inde purus mundus exiftis, nulla quidem tua opera, led pernbsp;cordis cui hofpitem,quem fide recepifti. Sed expende interim quanta hæc bona fint,nbsp;quanta«^ Deierga tedilecfiio iftadonantis. Etenim cum fidem huiufmodihabueris,nbsp;ac per earn inhabitantêChriftum, ne cogites nudum ipfum adi/^nire, autuacuuiad*nbsp;fcrtfecum uitam,fpirit5, QC omnino qugcuncßipieeft. Vnd«Paulus inquit, fpiritumnbsp;non dari per opera,ied per Euangelion. à quocQcßenim corde ipfum fue^jt fide rece/nbsp;pt3,adfert fècû Chriftumris donat fpiritum fuum,quo homo tegeneratur,pius^euanbsp;dit,ut deinceps quicquid fecerit,l|ene fadum fit. Necß poteft huiufmodi bonis operfnbsp;bus no incumberezquod fides uacare nequeat,Chrifto digna agit,atcßde eo fine internbsp;milTione loquitur pra^dicat.Quod cum mundus ferre non poffit ilico ferenda pijsnbsp;perlequutio eft,qug inuifam uitam præfentê,2C defiderabilê reddÿ futuram. Ecce hgCnbsp;lux ilia Euangelij eft,ac faluificægratiæ apparitio. Qjjî uero huiufmodi cordi non o*nbsp;ptabilis eflèt ôi. mors,amp; dies nouifltmusf' quid eût poffit ei eflè formidinfà cuiös par'nbsp;tibus magnus ille Deus,6C feruator nofter lefus Chriftus,cuiusillediesfuturustft,cSnbsp;omni fua Öi. magnitudine dC claritate ftaturus eft,öif perpetuo ftare folet.^Haud nanepnbsp;alius eft,qui die illo apparebit magnificus iudex, cß qui femetipftim pro te tradidit hu*nbsp;milis ieruus. Necß negabit tum iefe pro tuis peccatis tradidiffcjfed ilium eundê, fi ere*nbsp;dideris,modo tum maxime fatebit. Quid tum peccata nocerêt,ubi ipfe iudex fatebit,nbsp;fèilla fiiftuIilTeper femetipfumr'Quis tune accufabit,quis iudicabitiudicem, quis fu'nbsp;perabitflncoparabiliter pluris eft,ói ualet,^ uniuerfus orbis cum omnibus peccatis.nbsp;Sietiam fèmetipfum pro peccatis noftris no tradidiiret,ièd aliudquijijjiâjadhuccon*

nart oportet, damnari queat,pro quo ipfe fefè tradidit. O tff^nam Sgt;C certam lècu* ritatem. Sola fide opus erit, quæ firma fit,S(^ fteiimmota. Chriftus fiquidem indubiê^nbsp;non nutabit,abunde firmus conftans eft.Quapropter operæprecium fuerit, fidetnnbsp;unicè ac diligenter urgere QC exercere,cùm docendo,tum operâdo 8gt;C patiendo,ut connbsp;firmaretur,ac fortior (eipfa quotidic euaderet. Opern enim in ^ie illo et morte nulla ranbsp;tio erit,necp quen^ iàluabunt. Quare ÔC iàtan folam fidem turn conct]jiet, non igna-rus in ea fita elfe omnia. O bis cæcos nos, qui noftra bona adœ ignoramus,fercntesnbsp;Euangelion faluificam Dei gratiam in tenebris offolefcere. Vl, amp; iterum uae Papæ,nbsp;epifeopis, facrificisôdmonachis, quid tandem agi#s inEccIefiafquidin fuggeftibus/nbsp;Sedexpendamusuerbafingulatim.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Vt nos redirneret,)Tradid# (èmetipfum,no pro fè,fed pro nobis redimêdis.Vn de profetftô ièquit,nos fuiffe captiuos.Quî ergo poflumus elfe tam impudëtes,tamcpnbsp;ingrati,ut libero arbitrioadhuctribuerealiqdjnatujpcSórationiaudeamusf'Sinancpnbsp;dicimus,aliquid in nobis pecfldtis non obnoxiû captiuum,certè gratiæ Defquae renbsp;demifle nos in Euangelio prædicatur, facimus contumeliam. Et quid boni operate'nbsp;tur,qui peccatis uindus etobftricfîus teneturfBoni fpeciem habere poterit:at uerebonbsp;num efte,tam nequit, Euangelion falfum eire,atque Chriftum mentiri,

Ab Omni iniuftitia.) «oto •raroco-sf at'lt;)pu«j,inquit,ab omni iniquitate: hoceft, om' nibus quæ aduerfantur legi Dei. quo fimul complexlR eft utrancp et fpiritus S^ corponbsp;lis tranfgreftîonem.hoc eft,tam impietatem, quæ peccatum fpiritus, mundana dc'nbsp;fideria,quibus corpore peccat. Atcßideo adiecit,ab omniznimirum, ut tam animinbsp;corporis peccata complecfteret, amp; doceret, Chriftû nos totos redemifle. Quod ex di^'nbsp;metro pugnat cum pharifæis,prgprtjs bonis operib. fidentibusrqui ab aliquibus ini'nbsp;quitatibus feipfos per Iegem,rationê, Ôd liberum arbitriû redimere,ô^ fibi ÔCahjs faifonbsp;fuadêt. Nam externis quibufdâ malis operibus le abftinêt, ÔC arcent quidem,legis aCnbsp;pœnæmetu, autpræmtj, commodi'ue gratia: fed hæc tantum fpumaeftiniquitatis,nbsp;cor nihilominus repletû manet amp; impietate, amp; mundanis defiderijs,ipficp tam corponbsp;re ob hoc,^ animo iniqui peccatores. Chriftus unus is eft, qui p«r fidem fuos abƒgt;nbsp;mniiniqtate redemit,acita reddidit liberos,ut pietati amp; cœlefti uitç ftudeamus,quoanbsp;antefolutamcaptiuitatem,amp;:redemptionemab omni iniquitate,nequagpoteratgi^'

GELIORVMENARRATIOIÏES.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f4

Etpurißcaret fibi.) •Duplex damnum dant pcccata: unum quod capt/uant,ut non modo nihd fa cere, (ed ne cognofcere quide^ 56 ueile poffîmus, fpoh'an Om ui It*nbsp;bertatetamlu(ÿs,utcognofcamus,^uirturis,utagamus. Htncmoxaltcrum fêquifui'nbsp;damnUjUtnabono delhtun,nihil omnïno niil peccatum SCimpuritatê opérai i liceatïnbsp;acita inferno Pharaoni Aegyptum fuam exxdificare perdifficiliamp;moleftolaboreconbsp;gamur. cum Chriftus uenitper hdê, fèruirute 5C capnuitate Aegypti nos redimit,nbsp;facitcp poteftatê libertate donatis, atcp fuppeditat uirtutê bcnefaciendi.atcp hec primanbsp;commoditas eft,qua primo damno peccati leuamur.Deinde omni uita noftra hoe danbsp;musopcräihuctotiincßbimusjutimpuritateuite^quga natura eft,eo^ expers gratig,nbsp;acmûdanis defider^^s inquinatiflïma,tâ anima ^corpus repurgemus,ut tota uita no*nbsp;ftra in mortê ufep nihilgaifi iugisqupdä purificatio fit.Tametfi enim fides femel nos ànbsp;damnatic^e legis redimat,reddatcß liberos,manêt nihilminus tam in animo eorponbsp;re praup qupdâcupiditates reliquç,no fecus atc^ fqualor amp; languor ei,qui diutinâ car*nbsp;ceriscaptiuitatêeuafif,aliquâdiuadhaîrêt. Cumij^upiditatib, per omneuitam fidesnbsp;conflitfiaf, ut omnia purareddant. IdadumbratûeftinexcitationeLazari: ubi uocenbsp;quidê ad uitam illico reuocabat mortuus,fed ligatus^dhucinftitis,quibuspoftea Donbsp;miniiuffufoluebqf .Et quêSamaritanusillefeminecêincurâfuamrecepat,ô^iumeitnbsp;to in diuerforiû adduxerat,alligatis uulnerib.nó ilico fanitate recupabat: fed aliqUâtonbsp;tempore manere in diuerforio oportuir, amp; cura rccipere, donee plenè cóualefceret.

Pbpulum peculiarem. ) Verbum quo hie Apoftolus ufus eftjcp Tn^iavatoin pe-culium fignificat, quod alicuius hæreditate aut alio padto propriû fit. Et ita paftim in fcripturiSjpopulus Dei,ipfius peculium uocatur,Ô£' hæreditas- Vtenim paterfamiliasnbsp;quod fibi hæreditate obuenit, colere folet, exercere,6lt;cura fua continuo melius red*nbsp;deren'ta Chriftus,cui in peculium ceftimus per fidem,exercer amp; excolit nos,ut cottidienbsp;meliores nobis ipfis euadamus, atque magis frucftiferi.Ecce fic fides, non modo pec*nbsp;can's omnibus libérât,led iuxtd effidt,ut Chrifto in pecuIiQ cedamus, quos ille ut pof-D feffionemba«gSitaria fuamcuratSCtuetur .Quisiam nobis incommodet, cum ma*nbsp;gnus ille Deus fi t, qiÿ^t hgreditatem fuam nos poflldetr

Studiofum fe^atorem bonorum operum. ) Quod peculiu nos Chrifti uo-^cauitjcótra impietatê didum eft. Quod aut dicit, Studiofum feeftatorem bonoru ope* rum: contra mundanadefideria dilt;ftûaccipiendûeft.lt;itficutpcr piam uitam Chriftinbsp;peculiu fumus,ita per temperantiâ et iuftitiâ,bonis ftudeamus operib.erga proximutnbsp;ut peculiû Domino,(ftr bona opera uero proximo uiuetes.Sed prius peculiu nos eftenbsp;oportet,^ feótetores elfe liceat bonorum operum,quod hæc non nifi a pietate queantnbsp;proficifei.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft.ftudiofum lècfîatorêbonorum operûrquo do

cet,nô fatis elfe,bene proximisfa^re,fed fimul ita huic ftudendû effe, ut quffcp altéra benefaciendo conefur præuenire.^fitcp pia quædâ inter nos contêtio,dum qufiibet al*nbsp;ten ac omnibus prior,maiora benefacere contendit, amp; benefaciêdo quoslibet fupçnbsp;rare. Atep hoc eft, ai ^»ÀûâTcù tâ-j/ Kcchwiii^ytay. Sed ^quot;^xiguus eft horû hodie ^uentus.

Hæc loquere amp; exhortare.) O' Deus bone, iàlutare hoc præceptû, ut quæ hacepiftola Paulus lcripta reîiqift't,no prædicent modo, fed urgeantur etiâ continuisnbsp;admonitionibus amp; exhortationib : quo impellant CKîifto conlècrati, ne unq fidei 56nbsp;uerorS bonoru operû ftudiû remittant. Etenim quantûlibet hçc fcimus,fempcr tamênbsp;hortandiet admonêdi fumus, quo uerbû Dei perpetuô fonetetuigeanquofolo natanbsp;ra alioqui ad mundana defrderia propenfi, in officio retinemur.Hæc ôPapç 56 epifeonbsp;pi,facrifici Slt;monachi, qui faills 56doeftrinis hominûmodo Ecclefîâ perditis,dilt;ftanbsp;uobis excipite,fi quicquam fani fuaderi uobis fuftinetis.Quàm multa funt,qug doce*nbsp;re poffetis 56 deberetis,fi tantum epiftolâ hanc,SC quç in fe cotinet,docere,admonere,nbsp;erurgere liberetfVita Chrifto digna,hacepiftola admodû côfummatètradita eft. Donbsp;net Deus,ut hæc 56 alia doccant,amp; continuis hortationibus inculcent: Amen. Notanbsp;aût hic, duplex efle ueri pdicatoris officiû ; Docer%amp;^ hortari. docere eos qui ignorât, Pritdîcatorhnbsp;,56 hortari qui iam norunt: ne remiffi reddâfur,pigri 56 lbcordes,aut certè penitus pic* cffiaum,nbsp;tatfSftudio excidantjfed pergantgnauiter cotra aduerfa omnia, amp;cû(ftas tentationes.

ARMA H V I V s E-PISTOLAE.

• • Primùm,fun?hicarma,qu{bus ilium fidei noftræarticulum propugnes: Sinegra*nbsp;tia nullû poffe bonum opus haberfSC omnê humanam uitam nihil nifi merum peccanbsp;tiffh efli, Id per hoc conuincit, qgt; didt, Apparuit faluifica gratia Dei. Si ein ap paruit

• • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratia

«

- EPJSTOLARVM ET EVAN/ gratia Dei, certe atttca non aderat » Vbi ante abeft gratia jiJit'e nihil nifiiraefle poterit. Cnbsp;unde profcifîô fequttur, fine gratia Dei nihil omnino pofTcin nobis boni eficjied tannbsp;rum indignationê iram. Deind^uod dicit,SaIuifica gratia: demoftrat plane damnbsp;natum efie,ac expers falutis ôd omnis auxilij quicquid caruerit gratia .*Vbi iam liberSnbsp;arbitri5,ubi humanæ uirtutes, ratio di. bona intentiof Omnia falutis,ut gratie expertnbsp;tia,omnia damnata, mera peccata, di immudities coram Deo, quantncuqqj nobis dinbsp;alijs fplendeant,SCeximia uideantur. Maxime ergo urget, quod dicit, Omnibus ho^nbsp;minibus,nul!umexcipiens. Vnde planiffîmè ièquitur, antea^ agnitum fuerit Euämnbsp;gelion,nulls omnino efie mortaliû,quidiuinae indignationi no fit obtioxius.Quem/nbsp;admodum ad Galatas icribit: Eramus filtj iræ,ut reliqui. Atepit« obturât os,atepinuinbsp;lt;fîis his armis profternit,quicunque rationem fuam,opera, ^nam intentionem,Iibenbsp;rum arbitriSjlumencp naturæ fine gratia iacflant: omnes conuincit impio^ fine Deo,nbsp;gratiae ac falutis expertes. Poft hæc dicit: Omnibus hominib.in hoc faluincâ gratiam*nbsp;apparuiffemt abnegent impietatê di fecularia defideria. Quis contra hæc arma confi-ftatc' Quid enim hinc aliud ièquiRir, fine gratia omnia noftra nihil nifi impietatemnbsp;amp; fecularia defideria effe f Nam fiquo^ effet pietas di fpiritualedefideriS, nulla effetnbsp;ratio,ut omnes homines abnegtrent impietatê et mundana defideria:neep opus om*nbsp;nibus effet gratia, eiuscpfaluifica apparitione. Enhocpa(fio,adpugnâutifcripturisnbsp;conuenit contra falfos dotfiores, ut ita no folS fidem exerceas uiuendo, fed etiam tueanbsp;ris ac propugnes contra errorem .His itacp armis profternunt omnes hypocritar di fi'nbsp;mulati illi fan(îîuli,qui fuis uiribus aliquid tribuunt, etiamfi ieiunando,orando,uigfnbsp;lando,laborando feipfosenecarent. Nihil taleimpietatê tollit di mundana defideria,nbsp;ctiamfiinfamiacmctufètegant,8Cementitafpecieornent,cortamen, ^diuabefi gra*nbsp;tia,non poteftnon effe prauum di impiS. Nam fi huiufmodi aliquid hæc rolleret, dfnbsp;cereoportuiffet ApoftolS, Apparuit oratio aliqua,uel ieiuniS, uelperegrinatio,ordonbsp;aliquis,hocautilludopus,quoddoceat, pietatênos ÓLimpietatemabnegare. Sed nihil minus ueritasferebat.Quare dicit, Apparuit gratta Dei ialuifica:fota,glt; præternbsp;earn omnino nihil,hoc præftat, ut impietatê di mundants defiderijs UOTremur. HinC pnbsp;qutuis factie uidet,quantü periculi adferant, quantum^ denwÉtmni hominS mandanbsp;ta,tnftituta,fè(flæ,uota,amp;^ huiufmodi. Omnia enim opera funt,6C non gratia:nthilolt;^nbsp;minus fpecte fua totu orbcm ferè in etroi ê,miferiam di perntciem hanc adducunt, utnbsp;fide di gratia pofihabitis,per Äronea hæc ter peftilêtiffîmatnuenta,tuftitiâ di faluteinnbsp;fruftra quçrant di fedîent. Poftremô,aliam poft hanceffe uitâ,euinctt hoc: ExpetSannbsp;tes beatam fpem ÔCapparitionêmagni Dei.Exquocertiffimè probat, anima immor-talem effe,imô di corpus reui(fturû:quemadmodû in fymbolo confiteAur, Credo carnbsp;nisreftinecîionêjôd uitam gternâ.Denic^ Chrifti^erum DeuÂi effeeuincit,quoddinbsp;dt, Magni Dei et feruatoris noftri lefu Chrifti.O^ndit enim per hoc,eS qui nouifi*nbsp;mo die cum clarttate di maieftate appariturus eft,n^gnû Deum di fèruatorê noftrutunbsp;effe lefum Chriftum.Etfiquishæc paru firma exiftimans,dicat,illud(magni Dei)adnbsp;Patremreferendûjamp;illud (feruatoris noftri, ÔCc.)adChriftum:adhuc tarnen ftathæcnbsp;noftra ueritas,quod eandem apparitionêgloriæ, di magno Deo, di feruatori nofttctnbsp;tribuit. Quæ haudqua^ poffet Chrifto effe commBnis cum magno Deo, nifi idemnbsp;ctiam effet magnus ille Deus : quandoquidê una apparitio, cadem gloria, idem opusnbsp;utrife^ tribuitur. Quare cum Deus non uno loco Efaig dicat, Gloria meam al ter £ nonnbsp;dabo:oportet fane lefum Chriftum idem effe, quod magnus ille Deus, cui fiquidemnbsp;gloriam fuam Deus dédit propriam:qui tarnen alius fit à pâtre, non eadê perfona,ntnbsp;loquuntur. Vltimô,pugnat hac epiftola etiam contra^tftrinas hominu,eo quod dfnbsp;cit, HæcIoquere,ô^exhortare.Si enim aliud docendûhiiftèt, Apoftolus tndubiè indinbsp;caffet. Sed di damnat,quicSc^ epifeopi nomine gloriant,5C hgc no prædicant atep eX*nbsp;hortant, Nunc Papa amp;epifcopi iâtis ducût,cum libris di chartis infcripferintjamp;fqnfinbsp;dem no hanc,fèd fuam propriâ dodîrinâ:cum hanc Dei do(ftrinâ,nempe Euangelin,nbsp;uiua uoce loqui di exhortari debeient. Væ, ÔC iterû uæ perditiffimo hominû genet*''

f

LECTIO EVANGELIC A, EX Lucæ fecundo Capite»

Manauit edidlum a Caefàre Augufto, ut cenfèaetur umuerfi** orbis. Et ilia cenfio primafada eft, principante in Syria Cyt^^nbsp;nio, Etibant omnes ut cenferentur, unufquifquein ciiÿ'tatrft*nbsp;fuan^

GEUCORVMENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$ƒ

A fuam,Äfcendft uero óó fcfèph à Galilæa,ex ciuitate Nazareth in ludæam, irt ciuitatem Dauid,quæ appellatur Bethlehen^ eo quod eHct de domo amp; iàminbsp;lia Dauid, ut Ârnfcretur cum Maria defponfa fibi uxorcjgcrente uterum* Fanbsp;dum uero eft,cum illic eflent,impletum cft tempus utilla pareret peperitnbsp;filium fuum ^imogenitumj ôi inuolutum fafctjs reclinauitin præfepi,prOznbsp;pterea quod non eflet locus illis^ diuerforio.Etpaftores erantin regioneil*nbsp;la, uigilantes Sôhabentescuftodiam node fupergregem fuum. Eteccean*nbsp;gelus Domini aftiyteis,amp;^ gloria Domini circunfulfît illos, amp; timuerunt tûnbsp;more magno. Et dixit eis angelus : Nolite timere, ecce annuncio uobis gau*nbsp;dium magnum,quooerit omni populo,quoniam natus eft uobis hodie fer*nbsp;uator,quieft ChriftusDominuSjinciuitateDauid.Ethoc uobis fîgnû : In*nbsp;uenietis infaiitem fafcqs inuolutum,iacenté infjræfepi. Et iubitô afiuit cumnbsp;angelomultitudo cœleftis militiæIaudantiumDeum,ôôdicentium î GIo*nbsp;riainaltiflimis DeOjSc in terra pax,hominibusfeonauoluntas.

HAggei z.fcrfptum eft,Dominû dixiffe : Comouebô cœlum amp; terra, quando ue flietdefîderatus omnibus gentibus. id hodie nato Chrifto impIetûeft.Moti cœnbsp;li fune,hoceft angeli,qui cœlum inhabitanucantu Dominû prædicantes : SC terra, idnbsp;eft homincs terra inhabitantes ,qui finguli fe mouebant,quifqp in ciuitatê fuam,ut to*nbsp;ta regio,hoc in illam,alio in aliam ciuitatem comeantibus, eflet in motu, uti in hac le-dione defcribit.Nonerataûtcruenta hæc,aut periculofa commotio,ièd pacifica,flnenbsp;malotumukurqualem nimirû nullus malus genius, fed Deus,qui amator amp;autor panbsp;cis eft,excitauerat. Ne^ intelligendum eft, totam undicß terram comotam,fed quæ renbsp;giones Romanû imperium agnofcebant duntaxat. V t orbis nomine hicRomanamnbsp;ditionem accini^, quorû imperio nondum dimidius orbis terræ eratfubiedus. Adnbsp;haîc in nulla almegionc fimilis cômotio crat,qualis apud ludæos,quorum terra iuxtanbsp;B tribus Ifraël feda eraÇîjUan^ tribus luda 8C Beniamin potiorê iam partem obtincrêt,nbsp;^ridem auedis in Aflyriam reliquis decem tribubus,quibus nullus, ut ludaeis, conti*nbsp;geratreditus.Cenfiohæc prima fuit,poftquamamp;a!iæhabitæfunt,ut Mat.i7.acaltjsnbsp;locis legitur. Vnde ÔC à Chrifto ftaterê exigehant,ea^ ftufla ipfum poftea tentarunr,nbsp;Matth.22, Ôd tempore cædis eius eo nomine, quafi uetuiflet dari hune cenfum,accufa*nbsp;runt. Nam lutó inuiu hune cenfum dependebât, ac ita cenferi atlt;^ deferibi moleftif*nbsp;fimè ferebant: arbitrantes, fe Cgfaris imperio debere efle liberos,quod effent populusnbsp;Dei’.hacœ cauffa pluftmû difputalK[t,an iure dare ipibs id tributi oporteret, an ièeus*nbsp;Cuius dilputationisinuidiam deiéuare in Chriftû conabâtur, eoqj pado reddereob-noxiû Romanæ poteftati,ut cui fitiflèt temerè aduerfatus.Porrô hçc cenfio aliud nonnbsp;ctat, quàm annui tributi de quolibet homine exadio. qui huic tributo colligendonbsp;étant prgfedi,publicanos appellabant.Imperiti publicanos intclliguntpeccatores,c3nbsp;huiufmodi oftïcio fuo præeflepotuerintetiam abfcçpeccato.quoduelexeoanimad*nbsp;uerterepotuerant,qgt; loannes noft iuflït eos off icio decedere, qui ex horumordine pcenbsp;nitentiæ,quam illeprædicabat,^fe confecrabant:c5tentus admonuiffeeos, ne fupranbsp;id quod conftitutû erat,à quo^ éxigerent: Lu.j.Neaût non animaduertas Euangeli*nbsp;ftæin deferibendo Chrifti natiuitatê diligentiam, Augufto Cçfare imperante,amp; Cy*nbsp;renio Syriam,cuius portio eft Iudæa,ut Auftria Germaniæ portio eft,adminiftrante,nbsp;prima cenfione, cum primq^ id tributi dari mandatum fuit, natum feruatorem te*nbsp;ftatur.Quôd uero hac exadione primûm inftituta natus eft,indicat alienus à munnbsp;diregno effeuoluerit, amp;q)uenerit, utnemini quidem fecundum carné dominareturnbsp;fed magis fer uiret omnibus, amp; poteftatibus effet fubiedus,tam ipfe,^ parétes fui. Etnbsp;ne quis dubitaret hoc eum uoluiffe,prima cenfione nafci uoluit : alioqui poterat in fe*nbsp;cunda aut tertia naici,uel omnino anteaquam quil^ in ludea cenfus fuiffet. Quapronbsp;•pt«cumopera eius merædodrinæfi'nt, pieexpendentihæcaliôfledinequeunt,^nbsp;utungulari Dei confilio ÔC propofito fadum intelligamus, ut cum primum tributumnbsp;hoc dependeretur,natus fit:certè ut docerct,mundi imperium,8^ carnis dominium ninbsp;h il ad fe,8C fuoyjertinere. Quæ prima in Papatum à Chrifto etiamnum infante,connbsp;cuflîoeftjcum cuius regno Papæ tyrannisconuenit,utnoxcumdie.Claraueronbsp;alertaadeó eft præfens ledio, ut nulla profedo explanatione, fed multo magis pro*nbsp;funda tordis expêfîone hic amp; diligenti côfideratione opus fit, Neep plus frudus hincnbsp;?nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K quii^

«

EPISTOLARVH ET E V A N-quifc^ auferet, qui amotis à corde cogitationibus ôd cutv altjs, fedato 3^ tranquille q animo in hæc infpexerit, eacpbonafide fuerit cótemplatus. Vti etiS multo perfediusnbsp;in ftagnaute aqua fol confpicit, eiiffecp irradiatione ea magis calefcit,^ in ^ifluente, SCnbsp;perftrepente fieri foleaGquâ fol neep ita calefacit,necp in ea tam clare uidet. Proptereanbsp;fi illuminari hinc cupis,amp; calefieri,id eft,uidere Dei mir am gratiä,ac miranda benefi'nbsp;cia,unde cor tuû accendat,iiiuminet,religionc,piacp Içtitia inardefcatjecadeà turbis,nbsp;mentis^ capta quietê, ubi interiuset penitius contemplari qug hicdilftribunt queas»nbsp;SC inuenies quæ miracula fan's mirari baud poifi?. Veruntamen,ut rudioribus huiusnbsp;occafîonem Ôlt; initiû demus, uolumus eis horiJ paucula delineare, quae ipfi poftca fe-quijôf ad penitiora penetrare poterût. Primûm expende,utcottmptim Sgt;C negligêternbsp;in terra omnia haec accidant Ôi. gerant,attamen in cœlo maggi fint,et angelis uenerannbsp;da.In terra ita iè habenPucllam uides Maria, contemptam ciuem Nazaredi,oppidulinbsp;negklt;fli,quç inter fuos ciues nullius prectj habet,cuius feetum admirancin nemo pr^nbsp;fentifeit, ôi. ipfà quoep omnia tacet ÔC diffimulat,omnium^ eius oppidi puellarum in-fimâfefereputatÔ^ habet. EacuÄi marito fuo tam grauida itineri feimpigra accingit,nbsp;fortaffîs deftituta omni minifterio feruulorû ÔCancillarum, ipièfimul Dns SCferuus»nbsp;ipfa fimul domina amp; ancilla, Hftam afpera hycme,cafula fua deferta,aut uicinis coiU'nbsp;mendata pariter Bethlehem proficifeunt, uiam admodum longa æquo animo confianbsp;cientes. Et fine ut afinû habuerint, quo uirgo gerens uterS ueôîa fit,qj tarnen uf Euannbsp;gelion nonmeminit,tta uero nô tam fimile eft, quod pedibus ÔC ipfa iter fecerit.Conbsp;gîta aût neglcóim Qi. inciuiliter paflîm in uia excepta fitin diueribrtjs,qu3e digna C'nbsp;ratuehiuehiculisaureis,fummacumpompa. Quotinterimmagnatûuxores Qi. filiaenbsp;inmaximis delictjs amp; honore agebant, S)C colebant, dumhaccDei mater media hyc'nbsp;me,pedibus, tam graui utero, iter fadebat. O' difparitatê rerû admirandâ,ne(p uniusnbsp;tantum diei iter à Nazareth in Galilæa ufcp in ludæâ erat. tranièundû enim fuit eisnbsp;per HierofolymâjCum ei urbi Bethlehem ad meridiem,Nazareth ad Aquüonem fitanbsp;fit. Vbi aût Bethlehem uenerut,rurfum indicat Euangelifta, eos omgjû fuüTe cotem-ptiflîmos amp; uiliffimosjquos cedere quibuslibet oportuerit,donec in Itabulum ableganbsp;ti,cum iumentis idem hofpitiû,eandem menfam,idem cubiculWn, eundemep leâutn Pnbsp;habere oportuerit. Interim non pauci pefitmt homines primo loco diuerfortj delicia*bnbsp;bantur,Ôf ut Dni rerum uenerabantur, neep aduertit quiquæ in ftabulo Deus mi'nbsp;racula operaretur.Qui fuperl palatia,amp;: cubicula ornatiffima iè uacuareliquit, finitnbsp;comeffarieorum habitatorcs,copotarc,SC per omnia deliciari :gt hune diuinû thefau*nbsp;rum,ÔC folatium beatilfimS eis abfcondit. Ö uerè denfifiîmas tenebra^ quibus noefienbsp;ilia obruta Bethlehem erat, quae tantam lucem fèntire ncquiuerit. Quam aperte indi*nbsp;cat Deus,nullius apud fe momenn efle,quicquid Äundus eft,Hlbet, aut poteft. Con'nbsp;trà Sc mundus indicat,^non agnofcat,neqt æftimtt quiequid Deus eft,habet,aut po-teft. Et hoc pninum exemplü efi:,quo Chriftus muifidü confiindit, atep abominabilianbsp;oftêditomntafîudiaeius,fcient^m,fapientiâ,8Cuitam:utnemodubitet,fummâeiusnbsp;fapientiam,fi:ultitiam,amp;^ optim^itam,iniuftitiam:fummä fcelidtatem, nihil nifi mi*nbsp;feriam eflc.Quid cnim habebat Bethlehem,quae nonhabebat Chriftumf quid modonbsp;habentjqui rerum tum omniu abundabant c* Quid dtro nunc défit Mariae SC lofeph,nbsp;ettamfi tum tantum in diuerforto fpactj habere nequiuerint, ut ucl una nodle commonbsp;de quiefeerent f Sunt qui per diuerforiu intellexerüt publicam porticu,qua omnibusnbsp;tranlêundi copia effet, SC in qua ftabulari afi'ni confueuiflent: in quam putant Mariänbsp;amp; loieph fe recepifle, ubi in nullo poterant diuerforto recipi. fed nihil habet hæcopi'nbsp;niofirmamenti. Euangelifta uoluit indicate,eos in ftaj^lum cefliflc,eo quod in diucrnbsp;forio nullum alium comodum locum habere potuerint, ^dalt)s hofpitibusomnia pl^nbsp;na elTent.Älijs omnibus .puifum crat,cubiculo,lelt;fio SC cibo : hos uero pauperculos,nbsp;inftabulum reconderefe oportuitadiumentaSCbeftias. Namhocuerbidiuetibriö,nbsp;quod Lucas Græcè v kee-rechviiit dixit,Iocü quo recipi hofpites iblêt,fi'gnificare,cx alionbsp;loco Lucæ probat,Lucp.22.ubi Cbriftus amandatis difeipulis ad parandam cœnam,nbsp;iuflèrat patrifamilias dicerc, ubi eft -n Ztlt;ïTö:AvAe«,id eft,ubi eft dtuerforiû, uel cœn^U* *nbsp;lum in quo edam pafeha, ÔCc f Ita hic lofeph ôi Maria «jv t5nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in diuerforto,

loco quo recipi SC curari hofpites confueuerant, nihil loci haberepoterant : fed in fta' bulum, locum iumentorû,fècedere eos oportebat. Qui certè paterfamilias indigm^^nbsp;eratjtantû hofpitem digne excipere et curare. Non erat illis pecunia, autpotctia,quailt;nbsp;conuiuas oportuiteos effe beftiaru. O' cæcum mundum,8C infenfatos homines. Sednbsp;natiuitas adhuc multo neglecftior ac miferior eft. Cui enim inhumanitati conflt;ri p^fnbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit,fuueijr

«

GEHORVM ENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0

Ä ïïtjiaucncuïæprimùm utlt;Sgerentjs,tam^ partui uicinç,nemi'nê mifertiïm,ncmïnc confideraflè,nbsp;nbsp;nbsp;grauida in alieno loco eflet, procul domo.procul amicis,ubi omnino

nihileorö quae^ad cómodum partS pcrtinciitjiaffcrc polïet.Illic ecceimparata, abfcg lumine,abfq3igne,media noÀein tenebris,fola,abfcp omnimintfterio,^d natura pa*nbsp;rituris homines folent exhibere,primum edere partu cogitur.Ebrq ÔC infant oês erât,nbsp;tantuscp hefpitü in diuerforio tumukus, ut nemini rationê huius pauperculæ haberenbsp;uacaret.Equtdem puto uirginêcaftiiïimam, ód quæ abfq; utro prægnans eflet, non-dum tempus pariendtexpecfïafle,alioquifortaireNazarethmanfiflet. Deinde amp; hoenbsp;cogita,quales fuerint,qudm uiles panniculijquibus infante inuoluit: fortaffe tegmennbsp;capitiSjautquodcuntp ajiud corpori fuo detrahere po tuit Quod autê in caligulas lo*nbsp;£êph,quæ Aqutfgranitgonftrant,eum inuoluerttmimis fimile h'gmêto cft,ó^ fine granbsp;uitate dictmr.Fabulæ funt,ut 8C pleracp alia. Num uero omnia incomoda funt;' Chri*nbsp;quot;ftum in afpera hyeme, peregrCjapud alienos, tarn contêpttm, tanta^ in paupertate nanbsp;fci Difputant etiam nônuni,quomodo hic partus acctderit, quafi enixa infantem fitnbsp;inleóojpriuf^id fenfifiet, SC ab omni dolore. Quorum deuorionênon ufiçadeônbsp;damnojfortafle propter fimpliciores hæc ita excogitata funt. Nos tarnen debemus hænbsp;rere Euangelio,quod teftat Mariam peperifiê : ÔC inl^mbolo dicimus. Qui natus eftnbsp;ex uirgine Mariatneq; phantafma aut figmentu eft, q? his uerbis dicitur. fed ut uerbanbsp;fonâtjita uerus hie partus eft,uera natiuitas.Iam quis nefciat,quid parère fit,aut quo*nbsp;modo id accidatflndubie ut alijs mulieribus parientibus, amp; A^riæ accidit, prælèntenbsp;animo, Óó membrorûminifteriOj utcæteræjferuatorê noftrum enixa fuit, uera eiusnbsp;ac naturalis mater effet, amp; ipfe uerus ac naturalis eius filius. Quare corpus eius ad hûcnbsp;parts fuum ofîïciS præftitit, ut in reliquis fieri folet;nifi quod abfcp peccato, illælô pu*nbsp;dore,ô^ fine dolore atqj corruptione enixa eft, quemadmodum 2lt; fine peccato conce*nbsp;perat. Maleditftione Euæ libéra fuit, qua ut in dolore pâreret,ei infli(ftum erat : cæteranbsp;omnia contigit ei,ut reliquis parientibus folet. Neep enim corrumpit aut impedit gra*nbsp;tia naturâ.autgpus eius,imô adiuuat amp; promouetSic fuis uberibus, naturalicp la*nbsp;ÖC, quo mirabiliter diuina operatione fan's abundabant, abfcp corruptione tarnen,acnbsp;B pudorisuiolatione.iÄÄ aitjsmembris,aut alio fucco uel cibo,Chriftum aluit.Sicutdenbsp;^a canimus, Lacftabat ubere de cœlo pleno. Hæcideo dixerim, ut fidei noftræ certamnbsp;habeamusrationem,permittentes Chriftum uerum hominêeffe, uti nos fumus, nifinbsp;quantû ad peccatum QC gratiam pernnet. Natura in ipro acmatrepura fuit, in onini*nbsp;bus membris,amp; offiens membrorS. Neqjun^ ullum muliebre corpusautmembru,nbsp;naturale officium fuum abfq^ peccato præftare potuit, nifi in hac fola uirgine, in quanbsp;femel Deus nîturam amp; opus eius honorauit. Nemo uero abfurdum aut parum reli*nbsp;giofum putet,ita natffrae fynceritaftm in matre et filio adlerere. quanto enim profun*nbsp;dius naturæ noftrae immerfum Cbriftfi agnouerimus, tanto maiori eft id fidei noftrænbsp;confirmationi.Quapropter quicqd non contra gratiam eft,nemo naturæ Chrifti,aucnbsp;matris eius detrahere debet,^d hie uel aperta uerba tjxtus euincunt.Scribit namcj Lunbsp;cas de uirgine, peperit: amp; angelus de Chrifto,natus eft.Quîenimbonitatêerga nosnbsp;fuam Deus certius potuiflet demonftr are,quam quod akè adeo carni amp; fanguini no^nbsp;ftro fefe immerfit, ut fecreta quo^ naturæ haudqua^ontempferit, naturam^ in eonbsp;fummehonorauerit,ubiin Ada amp; Eua fummefuitdeturpata, utiam in hominibusnbsp;religiofum,honoratum amp; purum exiftat, qd alias in omnibus hominibusirreligiofif-fimum,contemptiffimu,acimpuriflimS habetur. Hyc uera Dei miracula funt. Qui e*nbsp;tiam potuiffet fortius,magis uiuidum SC purius caftitatis exemplum nobis propone*nbsp;tCjquam huncfàncfîiffï'mû paijgrm r* Vtrecedunt omnia prauadefideria, oês impurænbsp;cogitationes,quantûlibet fortes,cum hunc partS retfte contuemur, expendentes quâ-ta grauitate celfiffima Dei maieftas, quam incomparabili dileeftione ÔC bonitate,ope-retur in huius uirginis muliebri carne amp; fanguinef Nihil eft quod uiro tarn caftas panbsp;riatcogitationes,atcp hæcuirgotneep mulieri,atcp hicpuer.Nihil nifi pudor amp; caftitasnbsp;ex hoc partu proueniunt,quomodocunq^ intuearÄ,modo attendas diuinis hie admi*nbsp;•tandis operibus. At in coeloquomodo hæc fe natiuitas habet f' Non tarn uilis amp; con*nbsp;tempta eft in terra, quin milies preciofior honoratior fit in cœlo. Nunquid fi te autnbsp;opera tua angelus de cœlo laudaret,pluris id tibi effet,fi totus orbis te laudaret amp; honbsp;noraret,reêîee^imares,pro tanta gloria tehaüd poffefan's demittere atep contemnsnbsp;ref Quantum igitur honorem putas,quod oês angeli prægaudio continere fènequenbsp;unt,fed erunipuntlaude, etiam coram negleêîis paftoribus in agro,prædicando,exulnbsp;tando canêdo effundunt,quo pleni ftint gaudio folidiffimo, Quid turn gaudtj, qdnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 3 honoris

BPIJTOlARVfl ET EVAN*

honoris fuitomnibu?Bethlehemios, imo omnibus regibis 8dprinciplbtis terrae,prae C hoc gaudio atqp honore,nifi tanta abominatio atcp fœditas,cuius nemo uel memtniflenbsp;queat,qui cogitate poflitdehocan^elico gaudio ÔC honore r* Vide ue|0,ut magnifiesnbsp;honorer Deus qui ab hominibus contemnuntur,ô^ contempts ferunt aequo animo«nbsp;Vides hic quo oculi eius refpiciunt, nonnifi in profundum ôi humilitatem. luxta idnbsp;quodfcriptSeft: SedetfuperCherubim,ö^intucturabyffum. EtangeliquocpnulISnbsp;regum autprincipum inuenirepoterant, quibus immenfum hoegaudium annuncianbsp;rent, fed indotftos laicos, ÔC omniS uiliflimos homines. Quî fa(ftum,ut non fummosnbsp;facerdotes, St dodtiffi'mos Scribas Hierofolymae fint alloquuti, qui alioqui multa denbsp;Deo, multa de angelis nouerant c Sed alia funt Dei hominS i«dicia. foli uiles illi Stnbsp;pauperes paftores idonei erâtj quibus haec cacleftia gaudia Syionores nSciarentur, etnbsp;ofFerrentunqui nimirS in terra nullo erant numero. O ueroperditam noikam infaninbsp;am,qui cum uideamus tot exemplis,audiamus tot apertiftimis teftimonijs abominatrnbsp;onêeftc Deo,quicquid in terra akum St eximi3habetur,adhuc infanimus St furimusnbsp;exaltemur. Perpetuo Dominioculos,quiintenti funtin humiles,fugimus, inabyflbnbsp;contêptus atqj humilitatis, qudRfolS tile dignationis fuæ oculos dirigit, effe ftulti nonnbsp;fuftinemus.Ha:cfatisfintprooccafionerudioribus,Deimiracula^nhocpartu confi'nbsp;derandi. Vnufquifip apudfe latius ÔCprofundius ea expendat.Singula uerbaaereignbsp;nis funt,quçmire corcalefaciStatqj accendût,fi tantS quis ea corderecipiat.Quodip-fe Hieremig uigefimo tertio teftatur,dicens: Verba mea ut ignis funt. Diligenter ueronbsp;natura uerborS DeipenfitSda eft,qug ut hocagunt ubic^,ut DeS St opera eius agno-fcamus: ita pari opera nuft^ non inculcant,uitam prçfentê nihil efle,eo^ penitus connbsp;remnendâ. Sicut enim Deus non uiuit prçfènti uita,non potit honore,opibus,ac pœnbsp;tentia,qualia præfèns feculum habct:ita etiam haecuilipendit, nihil de his loquit, fednbsp;continuo contraria docet fedîari, St contraria quot^ opérât : eô afpicit, unde mundusnbsp;oculos fuos auertit, docct quærere ^d ille fugit, colligit quæ il le abtjcijj^t quan^ hocnbsp;Dei opus inuiti feramus,necp fuftineamusjhonori, opibus,St uitç praefenti renuncianbsp;re,amittere tarnen femel omnia oportct.Necß poteft aliter fierijflher Deus no docebit» Dnbsp;ncc]^ fadct:nos ad ipfius uoluntatê coraparemus necefle eft,ipfe fe ad noftram copar^nbsp;rc haud potcrit,Etprofe(ftö,cmi uerbum eius, St huiufmodi opus eius,atcp huiufmoquot;nbsp;di eius confolationê,parui affmnat,is nullum fcelicitatis in fe fign3,fed nimis infaußdnbsp;orcen habetætcrnçproiedionis Stinfcelicitatis. Qu’ potuilTetamabilius demonftra*nbsp;re, ^pitius fit omnibus abietftis St cótemptis in terra, hoc mli partu fccundS munnbsp;dum: qui apud DeS tanti erat,ut angeli eius cauffa incoparabili exultaftnt gaudio. idnbsp;uero rur fus folis obfeuris St tenuibus paftoribus Ämunicatur Jbdeo ubiep uidemus,nbsp;Deum humiliS habere refpedS.Libet uero St exp9idere,quæ nobis hac ledtionc mynbsp;fteria fpiritus^pofucrit. Hiftoriaeft, in qua,ut ferlin altjs quotpufu uenire folet, Ejnbsp;uangelion potiffimS St fides indkant,hoc eft, St quid pracdicandum, St qd credendSnbsp;fit, acquoscoueniateflepr£edicatores,quos^ auditores.Eaordineconfideremus.Ornbsp;diemur aSt à fide, quæ in omnibus uerbis Dei prima debet quæri St agnofei. Ea nonnbsp;eftjUthuichiftoriæ habeas fidê^quam et impij aedatftnati oês CTcdunt,de qua fidcueinbsp;bum Dei Stferipturaomnino nihil habet,opusenim naturæ St rationiseft:fed uera,nbsp;quæ à gratia Dei jjuenit fides,quam ucrb3 St opus Dnirequir3t,cft,qua firmiter cre-diSjChriftS tibi natS, hunc partS tu3 efle : quicqd hie accidit, in falutê tuam accidifft’nbsp;Etenim Euangclion ChriftS nobis natfi prædicat,8t noftri caufla omnia cum fedfle»nbsp;dare uidetur,^d nobis natus eft. No enim dicit fimpliciter, Chriftus natus eft: fed üO'nbsp;bis,inquit,uobis natus eft. Neep ait, Annuncio gaudiS : fed,annuncio uobis magn®nbsp;gaudi3. C^iod gaudiS denitp no fit in Chrifto manfur3,fed futurS omni populo,0^^*nbsp;Huiufmodi fidem no habet,aut habere poteft,quifquis impius aut dânatus eft.nbsp;damentSenim exiftittotius falutis hæofides,quæ ita Chrift3,3t cor aedentis com«tt^^'nbsp;St unit, utcomunia fint quicqd ab utracp parte habetur. Quae uero ilia f ChriftusTi^nbsp;betpurâ, innocente, St fàncfiam natiuitatê:homo impuram, peccatoobnoxiâ ôtd^innbsp;natâ,iuxta illud Pfal.yo.EccCjin peccatisformatusin utero fum, St inpeccatis cocep»

«

GELIORVMEMARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

ut ex angeh uerbis hic col^itur. Quicunep cnim cfedunt,fibi ChriftS ftatumjllis obgt; efTe fua cotaminata natiuitas baud potent. Quae amp; fola ratio eft, purgari impur a natinbsp;uitate,quam ab Adam cotiaximus,quacp homii#s naftimur, Propterea Chriftus nanbsp;tuseftjUt peri^um nosrenafceremundequolo.^.ld uero per fide contingit, utlaco-bus ait : Voluntarie nos genuit uerbo uentatis,ut eflemus eius noua creatura.Hoc panbsp;ÓO toUit alt;iobis, amp; in fe transfert noftrâ natiuitatê,fua^ illam abforbet, SC fua nobisinbsp;donat,uteanoui ac puri reddamur, uelutipfi ca in lucêprodtjiTemus, ÔC efièt cuilibeCnbsp;^pria,utqlibetfane de ea gaudere SC gloriari no (ecus poftit,atq; fi ipièæquè ac Chri*nbsp;ftus ex uirgine Maria eflet corporaliter natus. Hoc qui no crcdiderit,aut dubitauerif jnbsp;is quoep nequitefle Chriftianus.O' ueremagnûgaudium,nbsp;nbsp;nbsp;angelus annunciat, SC

confolationê inauditaimbonitatêcp Dei incôparabilem,datû hominfifi modo credat, lætari Scgloriari de hoe tnefauro,nempe Mariâfuam ueram matrê, Chriftü fratrê, SCnbsp;•Deum patrê efle.Hæcenim omnia uera funt,ac omnia ita contingunt, ft modo credPnbsp;mus. Et hoe quidem primariS SC omnium potiflïmu eft, eorü quæ difcere ex hiftorijsnbsp;Euangeiids cóuenit. Dodtrina operu hanc fidei dRdîrinâ debet iequi, qd ante Chri*nbsp;ftum noftr5,SC nos eius fieri oporteat,^ ut bona opera aggrediamur. ld uero fola fidenbsp;nobis obtingit,qua ÔC Euangelia retfte intelligunt, rite quifep ea ampleCïi t. Ea dentnbsp;que folida eft Chrffti cognitio,quæ cofeientias lætificat, redditlibéras SC tranquillas,nbsp;undetnox naicit amor SC laus Dei, qui tam incoparabilia bona gratis nobis donaue^nbsp;rit iaChrifto. Hinedeniep fequit animus uere promptus SC ultroneus ad faciendû SCnbsp;ferêdum quiegd Deo placuerit, fine in uita, fiue in morte,^d multoties iam dixi. HæCnbsp;cadem SC Eiaias teftat : Puer,inquit,eft natus nobis,filius eft datus nobis. Nobis,no*nbsp;bis,inquit,Sc natus SC datus. Proindeuide, utexhac Euangeltj leóionenon tantû hi*nbsp;ftoriæ uoluptatê tibi fumas, ea enim baud diu durabit : neqj duntaxat exem plum,nbsp;illud fine fide nequeat efle effieaxtied cogita,ut hanc natiuitatê Chrifti tibi ufurpes^*nbsp;priam, fada cum ipfo comutatione, ut tua natiuitate hbereris,eius ucro natiuitatê ui*nbsp;dfli'm accipia^d indubiè tibi contingit,fi credideris: fides plane te Mariæ in finü collo,nbsp;cat,Sc diledu^s filium reddit. Vt hanc fidem excrceas,SC pro augmêtoeius ores, fa-B tis habes qd agas peMwinc uitam tuS, netp tarnen affequeris, ut ea fatis robufta que*nbsp;^at cuadere.Hoc pietatis fundaments eft, fuper §d ftrui reliqua bona Opera, SC radix,nbsp;ex qua nafei ill a oportet. Quando itacp hoc pado Chriftus tuus eft fadus,SC tu per ip*nbsp;fum hac fide euafifti purusipoffidens caput SC radice IftmorS, abfepomni merito tuo,nbsp;ut uides,ex fola Dei dilelt;ftione,filium fuS SC bona eius gratis tibi donantis, tum moxnbsp;exemplum quoep boftorS operum iequit, ut tu proximis ita facias, ficut agnofds tibinbsp;fedffe Chrififtm. Hineper fe bona opera diieunf, Quaeenim funt quæ tibi Chàftusnbsp;fedt bona opera r Ntinquid quaatunep tibi fecit, ideo bona funt, ^d tibi in falute iuf-fu Dei, qui ita Chrifto mandau^at, fatfta agnofeis f V t enim pater mandauerat, itanbsp;Chriftus faóus obediens patri,qps dilexit SC redemit.Eodem modo 8C tu,quädoqui-dem fatur es uerorSbonoru, SCanundas plane, nullum reliquS mandats habes,quonbsp;Chrifto feruias ÔC gratificeris, utomnia opera tupfte inftituas, ut^ximo bona fint.nbsp;Sc adferant utilitatê,quemadmodum Chrifti omnia opera tibi bona 8C utilia exißununbsp;Propterea à nouiffima cœna ditebat : Hoc eft præceptS me3,ut diligatis uos mutuo,nbsp;ficut dilexi uos.Hic uides,quod dilexerit nos, ac omma opa fua nobis fecerit, ut uiciCnbsp;firn Sc nos,non ipfi,cui nihil huius opus eft,iëd proximo omnia faciamus. Hocipfiusnbsp;mandats eft,6C noftra obedientia. Hocep patfto fit per fidem, ut ipft nofter fit : SC pernbsp;eiusdilcêtionê.ut nos fimus quoepipfius. Ipfe diligit,8C nos aedimus hinc unS redd«nbsp;murcum eo. Viciffim proxiq^s fidit,SCexpe(ftatnoftram dileêîionê.quare SC diligennbsp;dus nobis eft,SC dâda opera,ne fruftra noftra defi'deret SC expeeftet. Idem ftudij quodnbsp;Chrifto eft,Sc nobis efTe oporteta'pfe iuuat nos,ita addecet nos iuuare^ximos. Hinenbsp;tibi facile patet,^ longe â uia aberrarint, qui bona opera alligarunt ad lapides, lignS,nbsp;ueftes,efcam,SC potum.Quid proximS iuuat, fi' templum ei ædificare pofles ex meronbsp;aurof Quid adfert illi comodi multorum 8C magnprS ionitus tintinnabulorS f Quid

• proderit ei magnifi'ea fanêîimoniæ fpecies,8C ornatus uarius in templis,ubi plena om nß funt ueftibus predofifltmis,quibus miflatur,reliquijs, ftatuis, amp; uafis argenteis ƒnbsp;Quidcomodatei,incenderecereos,adolereodorest'quid ftrepitus,murmuraSCprc*nbsp;ces uigiliar3,quas uocant,8C cantus f Putas,Deo pofTe fieri fatis fonitu tintinnabulo*nbsp;rum, cereis, fuîïio,fplendoreauri, autfi'milibus nugis r Nihil horS tibi præcepit. Sednbsp;cum uideris proximStuum errare,pcccare,neceflîtatem pati,in corpore, facukatibus,nbsp;sftjtaq^ma,ibi,ibi,miflis omnibus debes huic fuccurrere,cum omnibus quges,uel ha*nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K 3 bes,ut

«

EPISTOLARVM ET EVAN-

bes,ut n pïusnequeas, faltem ucrbisjpfumamp;orarionil^siuucs, Itacnimfcdttftgt;i C

Chriftiis,amp; reliquitcxemplum,UÎ ita amp; tu fadas ^jximjs. Et hæc duo funt,in quib.ui ta Chriftidigna totafitaeft.Primùritcrga ChriftS eft,utjpfumredpia^acper Hdêtibinbsp;j)prium reddaSjUeftias teilliusbongt;s,dscpanimolè fidas. Alterum ad proximu fe habet, ut ad eum te demîttas QC mcknes, patians^ eS ita tuis bonis frui, ut tu Chrifti bo*nbsp;nis fruens.Quihisduobus ftuduerit,is beatuserit:g minus, filtuseftperdiionis,etiânbsp;Ct fcenecarct ieiunâdo,amp; modis alfÿs afHigendo,imô fi corpus traderet, ut arderet pla*nbsp;nè,amp;quacuismiraculaoperaret, utSCPauL teftatur i.Cor.ij. Alterum myfteriû hicnbsp;annotandum cft,quodin Ecclefianihil prgdicari debet quàm Euâgelion.ld aût nihilnbsp;nifi duo ifta quæ iam cxplicuimus, tradit : Chriftû Si exemplungt;eius. duplicia bonanbsp;opéra: una,Chrifto 4)pria,quibus (àluamur per fidem:altera nofl:ra,quibus iuuamusnbsp;proximS.Qiii iam no docet Euangdion,lèducit:qui ueroillift no fècundum duo iftanbsp;docct, peius feducit ac peftilentior eft illo altero, ç uerbû Dci habet cotem ^ui Si adul *nbsp;tcratur,^d Paulus dequibufdam queritur. Porro natura hanc doôîrinâ inuenirenonnbsp;potuitjUt quae omniû mortalium mduftriâ,ratfonem,6C fapientiâ longifiïmè fuperet»nbsp;Quis enim ex fe inucniatfidem in ChriftS,noscum ipfo unS Si omniabonaChriftinbsp;lïoftrareddere rQuis apud fecoçitare poftït,nuUa efle bona opéra,nifi quae proximonbsp;in cÔmodum ccdunt, aut certè hue ordinant f Natura plus nô poifft, ut doeeat iu-Ktauerba legis agere,quomodocuncp fe cor habeat. Hinc fit,ut tota tn æftimatiene fitnbsp;propriorû operura.quare amp; noua quae nulla lex ditfîat iuxtà inuenit, Si maiorc qugnbsp;lexD ei praecipit,ftudio fedat. Hinc unus templa extruit,ak'us ieiunat, alius peregri*nbsp;natur,nonnulk' ueftes mutant, Siquilibct propriûfibi ftudium dckgit,quibus rebusnbsp;ftulriputant Deo ieegregiè gratificari : cum omniaquæ agunt,nihil fintnifi human»nbsp;lt;nuenta,eocp uthominibusinutika,itaDeoinui{à:quib.dcni(ÿfidcs,uerabonaope'nbsp;ra Si Euangelion,pridem tantS non extinôa funt.Propterea qui cum frutftu Euangenbsp;lion audire uolet,aut legere,cogitet lèmpcr rem cftc,naturam omnino fuperantem,adnbsp;quod totam immutari naturâ oporteat. quare fi tua in co uerfàri ratione uolueris,nonnbsp;poteris non errare SC im pingcrc. Hoc uero Euangekon rem efle natiîr?ûires adeô exnbsp;cedentem,id indicat,qgt; nullus homo,fed angelus de coelo, Chmifti natiuitatêEuangC' Dnbsp;Iq primordium paftoribus annundauit, de qua nimirS nullus hominS quic^ poteraït^nbsp;fcire.Idemdeindeôfeoindicatub^dnodehaccfiuntamp;praedicantur, DumChriftusnbsp;nafcitur,tencbris mundus obÂtus eft,ut nafei fibi feruatorem uidere nequeat. Quidnbsp;hoc aliud fibi uult,quàm naturae capt3,ab hac natiuitate longe fuperarfut necefle fue*nbsp;rit de codo ipfam annunciari C Tertio,facit ad idem ^d noua lu^dum Euangekon denbsp;Chrefto praedicaretjpaftores circunfulfittquo oftenfum fuir,alia luce, lt;fuàm rationis,nbsp;ad hacc capiendamyfteria opus cflè» Lucasinquit gloria Deidl-cunfulfit. lucêillan»nbsp;cœleftem uocans Dei gloriâ,indicans uticp in myft^io,Euangeltj naturâ, quod cun*nbsp;ccelica lux fit,folum ChriftS oftcntans,in quo Dei ^atiâ accepimus. Si nofba omnianbsp;reqciês,nihil nifi Dei gloria ftatuit,ut de nulla re quif^ gloriari queat, ièd oporteat innbsp;omnibus omnê gloriam Deo reßFibere,omne^ laudem: cuius îôlius dilecfîioni Si bonbsp;nitati debemus,quod ita per Chriftû faluamur. Hæc igitur laus Si gloria Dei, lux ilianbsp;coelica eft,quae circunfulgctnos ad praedicationê ApDftolor5,amp; qui horS ueftigia fcquot;nbsp;quuntur. Angelus enim perfodS praedicatorS geflit, ut paftores auditors, id quod innbsp;pofterioribus uidebimus. Hinc clarS fit, quàm fieri nequeat, uthumanædodrinçE'nbsp;uangelion iuxta fe queat efle patiens.Ea enim nihil nifi terrena lux eft,amp;: terrena gio*nbsp;ria, hominS item gloria SC laudem erigens,undc praefumentes ac inflatæanimærcd*nbsp;duntur,qug ,pprtjs operibus fidant. Cum Euangelió (^ceat,Chrifto Si gratia,bonitanbsp;fiderc,de^ hac fbla gloriari atc^ prçfumere. Qînrtô hue alludit et nomê ludeanbsp;atc^ BethlehêjUbi Chriftusuoluitnafci,ludæaagnitionê,autconfeflîonêfîgnificat:iiïnbsp;cum agnofcimusjcofîtemur et prgdicamus,omnia bona noftra,Dei dona eflè.Qui idnbsp;ita agnofeit et confifet, ludacus dicit:qualium ludgorS rex Chriftus cft,uti eius titulusnbsp;habet, lefus Nazarenusrexludaelt;yum. Itadegrato hominedicimus,agnofcitbencflnbsp;cium: amp; de ingrato,no agnofeit. Vt igit in ludaea nafeiuoluir,hoc eft uerfariubiagno •nbsp;ïcitur.ita iam certS eft,nihil minus ChriftS adeflè,ubicunc^ Euangekon nô prpdicanbsp;tur pure.Solum enim ChriftS docet agnofeere Si confiteri,8C nulla alia dodrina. Dc'nbsp;Bftfrkßew. l'jj jg ßgtß domS fignificat,lehem panem,ut Bethlehem domS panis fignificet. Quodnbsp;nomê inde oppidum habuit, ^d in agro fîtû fuerit mire fertili, diuitec^frumcnti,utucnbsp;luthorreum adiacentis regionis extiterit. nos Germani huiufmodioppida uocamusnbsp;(chmaltzgruben,id eft,foueamadipeam,qua:adipeabundet» id eft omnibus opini*’’nbsp;okin

GÉLIORVM ENARRATIQNES^

A olim dicebat Euphrata,^d^uóÏiferam fonatjquod idem nominfs à fcrtilttatc amp; copia frugum ei inditö fait. Porto per hoe indicat,ubi Eaangelion prædicat, illicomnis bonbsp;næ fi agis efie C(^iam: ubi id filet,illic nihil niß deftrtû effè, abfep om ni Dei cognitio-ne,acfineomni^ratiarû aóione.Sed ubiChriftusperEuangelionadfuerit,iliiceftccnbsp;diacs frumenti Bethlehem, amp; grata ludæa ? in Chrifto oês abunde (àturanf bonis,nbsp;toti fempcrjiint ingratiarS aóione 5C confeffionelaudis. Athominn do(ßring,utoninbsp;nia fteriîia ÖC deferta permittunt,ita nó niß propria laudem pariant,ut flulti hominesnbsp;feipfos admirenf,6C ßbi gratias agant magis Dco.Ita comparatö eß cor hominis,ut;nbsp;faturûeflè nequeat,niß Chril'tü reóè audierit,amp;i didicerit cx Euangelio:hocefl,Beth-'nbsp;lehem uenerit,inuenio Chriflo. ibi Si ludaea habitat, perpetuô laudans Si pratdicansnbsp;Deum fuû,àquo tanta acceperitbeneficia gratis,ut Si homo fatur fit bonorû,Ôd Deusnbsp;fua laude SC praedicatiorilhonorer, Cum abfqj Euangelio nihil nifi ingratitude fit er^nbsp;ga Deum,3t apud nos nihil nifi prp fame certus interitus. Omnium aût dariflîmèna*nbsp;turam Euangelîj, Si ^d præter id nihil omnino prædicari coueniat, angelus fuis uer-bis declarat,officio Euangeliflæ fungit,amp; uerbis utifUr Euangelio accômodatiflîmisînbsp;lt;Aî«)yiAj^i,g(«,id cflnuncio Euangelion,inquit,no prædico : Euangelißa fum,ôduergt;nbsp;ba mea Euangelion funt.Iam in fuperioribus diximt», Euangelio efle bonû Iptum^nbsp;nuncium, qualisccftc debet eflepra:dicatioNouiTeßamenti.Äudienim:Gaudiumnbsp;magnum euangelizo uobis, Euangelium meS deingenti gaudio efl. Vbi illud C Vonbsp;bis,inqt, natus efl feruator, Chriflus Dns in Bethlehem ciuitate Dauid. Hie uide qdnbsp;Euangelion fit,nimirS fauftus 2C lætus nuncius,amp; optatiflima prædicatio de Chriflonbsp;noflro flruatore.Qui hunc rite annunciauerit,is Euangelion, ac nihil nifi gaudiS an^nbsp;nunciauerit. Qui enim maiore poflit gaudio perfundi cor hominis,^ ubi ChriftS fibinbsp;audit donatûpropriûf' Neqj tantum natû Chrißum angelus annunciauit,ièd earn nonbsp;bis natiuitatê donatam fimul aflêrit,cum dicit,Natus eß feruator uefler.Ita natura hanbsp;bet Euangeltf,ut Si fuprà ditflû eß,ut non tantû fatßa Chrifli hißoria narret, fed ofletinbsp;dat donata omnia credentibus. Quid enim mihi prodeflet,fi centies natus fuiffetetidnbsp;mihi cottidieTTIftiflîmè innumeris uicibus caneret,fi no ßmul darctur audire,mihi idnbsp;B faluti eße,öd adferre usiUtater'Ät ibnante hac uoce Euangelica,nobis natû Chriflum,nbsp;noßrum natû feruatorem,id ^uis fummiffe öd inamœna uoce fonuerit: dici tarnennbsp;non potefl,quanto cum gaudio öd uoluptate cor audiat,q)hac uoce dulciflîmê fibi tinnbsp;niente, fané pénétrât,öd extra feie rapitur, fi modo adfiÄblida fides. Si iam quid aliudnbsp;prædicandum effet, öd potuiflêtaliquidannûciarilætius,Euangelicus hic angelus, ödnbsp;angelicus Buangelifl^id haudqua^ tacuiffet. Poft hæc inquit: Hoe erit uobis fignügt;nbsp;Inuenietisinfthteminuolutu pannis, ödrepofitüin præfepi. Panniculihi,uelfafciar,nbsp;fcriptura funt,in quiUus Chriftiar^ dotfirinæ ueritas inuoluta iacet,fides^ continet.nbsp;Totum enim uetus TeftamentûÇhriftum in fe cotinet,utpofleaabApoftolis eftprgnbsp;dicatus. Hincfit, qgt; Apoftoli fubinde ex fcripturisueteris inftrumêti teftimonia citât,nbsp;quibusquæde Chrifto prædicare ödcredere cóuenitjComprobent.ItaPaul.Ro.j.ait:nbsp;Fidem in Chriftum,qua iuflificamur,teftatâeflè in I^e öd prophetis. Et Chriftus ip.»nbsp;fe à fua refurre(ftione,lenfum fuis aperiebat,ut intelligcrent fcripturas, quas öd de fe ilnbsp;lis interpretabatur. Ad idem faciiiq? cum in monte Thabor fe transfiguraffet,apparesnbsp;in magna luce öd claritate, fimul cum eo Moles öd Helfts uifi funt,qui lege öd prophe-tas adumbrabanqtefles etus,quib, fané nihil nifi Chriftus teftatur, ad quern oês mit'nbsp;tunt öddirigunt. Quapropter non incomode myfterio angelus dixit : Signum uobisnbsp;erit,quo agnofeereipfum poteritis,fafctjs inuenietisinfantem inuolutum.Neq^enintnbsp;ullum in terra certius fignum,magisq5 fidele teftimoniü de Chriflo, fantflæ feriptu-tae.Vnde ödinconfutilis illa C^ifiiueftis,fuper quam patiente Chriflo mittebât lôr*nbsp;tem,non fecanteseam,ôdaliae Chrifli ueftes quas partiebantur,fcripturam Noui Te*nbsp;ftamenti adumbrarunt. Partitio autê illa atep fortitio à militibus fatfla, figura fuiteiusnbsp;quod hodie à Papa antichrifto,et fatellitibus eius Epilcopis defi'gnatur.Nec^enim ncnbsp;gant Euangelion, led ita feindunt ac lacérant, öd dgeo fortiuntur, habent^ ludibrionbsp;.falßs fuis ac commentittjs gloflis,ut nihil minus in eonbsp;nbsp;nbsp;Chriftus inueniatur.Omni»

nornim quatuor illi crucifixores milites,Epilcopos per quatuor orbis partes,et dotflri nas eorum figurarunt : quoru omne ftudium eft,lancinare Euangelion,Chriflum ödnbsp;fidem eius extinguere, doeflrinis fuis humanis: id quod pridem Papa in multis,prohnbsp;dolor, aflequuÄsefl. Hine difeitur öd hoc,legem Öd Prophetas nequaquam cogno-lci,autriteprædicari,fî non in cis inuolutum Chriflum inuenias öd adores. Verumnbsp;quidem eft, haud apparet in his pannis Chriflum efl^e inuolutum : quare öd ludæi ui*nbsp;K 4 dere

EPISTOLARVH ET EVAN* dere tpfum ftequeSt. Contempt! adeo fiC nulla fpecic par^iculi font, negïctîîa uerba,nbsp;quae ui'dent de nullius precij rebus externis loquigt; ut fane per fe intelligi nequcat:pronbsp;pterea ex Nouo T eftamento,ex Etangelio lucem inferri illis ¦, ôi. co^ofci ea oportet»nbsp;Antea audiri Euangelion neceffe eft,^ apparitioni atcp praedicatiora angelica: habe*nbsp;ri fides. JNifi paftores ab angelis audiflênt, lafcfjs illis inuolutû haben' Chriftû,milliesnbsp;Ct millies uidere ipfom potuiflent,necp tameagnofcere ilium puerG efle Qiriftu Hincnbsp;Paulus inquit,legem obuelatâ manere ludgis,donee ad Chriftû conuertant,2.Cor.4»nbsp;Primùm ex Euâgelio dilccre Chriftû oportetu'nde ilico uidere licet, pulchrè omnianbsp;ueteris Teftamêti ipfum refpiciunt,et de eo teftant,ut animus plane hde Chrifticaptinbsp;uetur,uerum^agnofcatcumfingulariquadam uoluptatc, qd Dns Io.$.dixit:Moftsnbsp;de me fcripfit,cui fi crederetis, SC mihi crederetis. Proinde ddigentiflimè caueamus abnbsp;omnibus dolt;ftrinis,quæ Chriftum non docent. Qu*d enim plus cupias feire,^ Chri*nbsp;ftumc'quid etiâ plus feire référât f Vbi enim Chriftû agnoucris, ratione fSprà expoft*nbsp;ta, acita percum fide erga Deum,ÔC dileeftioneerga proximû,ftudiofè uiuis,ut proxi*nbsp;mis facias ficut fecit tibi Chriftu^ qd amplius ad confummatâ fœlicitatem requiras inbsp;Summa hæceft totius diuina:(cripturac,ad quâ nullis altjs libris, nulla dotftrina opusnbsp;tibi fucritjfed duntaxat dâda oga^ut fie uiuas ÔC opereris. lacentê in præfepi.) Et hocnbsp;Przfepf. id confirmât, qgt; no quif^ nifi Chriftus pracdicari debeat.PræiepAicclefiam fignificat,nbsp;conucntûChriftocredentiû,adaudiendamdo(ftrinâuitac. Nosiumentaillafomus,nbsp;quibus Chriftus pabuli uice pponitur. Ad hoc prarfepeducimur, cum ad prçdicatio*nbsp;nem Chrifti àdducimur. Non quodlibet præftpe Bethlehem Chriftû habebatu'ta nonbsp;quælibet pracdicatiodocet Chriftû, Vnum duntaxat præfcpceft,in quo Chriftus re*nbsp;dinatus iacet,contemptû illud,6C omni alio pabulo uacuû : ita no nifi Euangelica ptssnbsp;dicatio,puraomnihumanocomcnto,offertChriftum,ôCquidemiblum.Namfiprafnbsp;ter eum quic^ docueritgt;Euangclica non eft, 6C nequat^ praefepe,in quo Chriftus te*nbsp;ponitur. Præftpe eft militariû equorû,plenû doeftrina humana,pabulo corporali. Vtnbsp;ueroclarius uideamus, legem 6C prophetas uerè fafeias eflè, quibus Chriftus inuolu*nbsp;tuseft,qucm plane indicant, SC de quo ubiqjteftantur : uolumus id înuno SCalteroe*

O nbsp;nbsp;nbsp;xemplo paulo fufius declarare.Matt. s.Iegimus, ubi Chriftu»*fprofom mundaflet,et P

miiTum ad facerdotesjiufttffèt facere iàcrificiû,addidit: Sicut praecepit illis Moles in ftimonium.Hic clare uides,legem Mofis îudacis datam in teftimoniû 6C fignum,ficutnbsp;angelus hic fafdas pro figno l^nofcendi Chriftû indicauit paftoribus.Omnino enimnbsp;6C aliud fignificabat, præter id quod in uerborû cortice legebat. Quid illud f Chriftusnbsp;lacerdos ille eft,oês mortalesleprofi ^Jptcr impietatemJubi aûftn ipfom credimus, at-tingit nos fua manu, hoc eft opera fua nobis donat, quibus SC mund ft atep lanat nosnbsp;citra omne meritum noftrum.Hinc debemus noiei oftendere^hoc cft,agnofcere be*nbsp;neficium eius,atcp illi nos exhiberegratos’.eonfitci^es nequa^ nos per opera propria,nbsp;fed fola ipfiusgratia iuftifi'catos,quo pado fumus^ram Deo mundi iudicati.Moxetnbsp;ofterre debemus noftram oblationê, nempe nos et omnia noftra in oblcquium proxinbsp;morum cófecrare,utillis facere ^arati fimus,uti fecit nobis Chriftus.Et hie deraû ueranbsp;feruitus Chrifti eft,SC uero lacerdoti munus attulifle,cum ita in gratia SClaudem ciusnbsp;omnia fecerimus. Vides iam ut pulchrè Chriftus Stfides ineum, inhoc ftripturæIo*nbsp;co contineatur, quae carnali niftil nifi praeceptio caeremonialts de leprofis uideri potc*nbsp;rat f Sends opinor,modô, Mofen lege fua Chriftum ubiep indicafre,SC de eo fuine tc*nbsp;ftatum. Hoc uero pado totum uetus Teftamentû intelligendum eft, atep ut faftiaeil*nbsp;lae,quibus Chriftus inuoluitur habendum,quibus nimirû adinueniendum SCagno*nbsp;feendum Chriftum utamur.Ita §d fæueriflîmè fabb^^eligio in lege fuit exacfiajquitlnbsp;aliud indicat,^ quod non noftra,fed folius Chrifti,in nobis opa debeant uigererqu^tnbsp;eoam fola faluos reddunt,cum noftra nos perdant. Opera autê Chrifti duplicia font»nbsp;ut ÔC fuperius offenfum eft, quaedam Chriftus per fe fine nobis opcratur, quae SCpt^nbsp;maria eius opera font,quibus nititur fides noftra. alia font, quae in nobis operatjqnt*nbsp;bus exercetur diledio erga proxinû. Priora pofli's uocare opera uefpertina,pofterio*nbsp;ra hæcmatutina,ut ita ex uefpere SC mane fiat dies unus: ut Gene. i.dicit.Scripturac*nbsp;nim dié à uelpera incipit,6C mane finitrhoc eft,uefpera cû lêquêti node una diet' dfln^*nbsp;dictas eft,altera mane cû fequente die.de naturali nâc^ die fcriptura loqui folet. Iamnbsp;cut diei huius prior dimidietas luce caret,et nox eft,altera uero dies,et 1 ucidau'ta priot^nbsp;oga Chrifti,quæ fides noftra funt,abfcondita font. Altera afitilla,qdTbus exerceturnbsp;ledio, oportet prodire manifefta inlucem, SC palam proximo exhiberi. SC hoc pad®nbsp;totum fabbatum feriatum fuerit, SC fandificatum. Hie rurfom uides,ut Chrj^tus Hat

GELIORVM E N A RR AT I O N E S» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19

A fafcfa(nuoluît.Sf hiclocusnuocç fidê SCdiledîionêin Chri(îo,accrga Chriftianos do» cet. Vtaût uulgô fieri folet,ut duplicesfafciæpueris adhibeanta’nterior gt; quæ molliornbsp;aclinca eft: amp; exterior,quæ folet efle craflîor Slt; laifta : Hæc ianea amp; aaflîor, figurack'nbsp;gisfùntjdequiS.duasmodô utcunq', traôtauimus. Interior aclinea, aperta tefiimonianbsp;luntprophetarS, utillud Efaiæ:Ecceuirgo concipet,amp; pariet filiû,cuius nomê appel-labunt Enwnueijid eft nobiftû Deus: ÔC fimiles loci. Qute tamêprophetarû oracula,nbsp;de Chrifto haudqua^ riteintelligunt,nifi indicantc Euangelio, QC Chriftû in iflis de*nbsp;monftrantc. Accepimusduohacc,fidem Qi Euangelion, quæ fola prædicariin Ecck-fia côuenit : iam uidendû,qui prædicatores ÔC auditoresene debeant.Prædicatores o-portet eftê angelos, id eft nuncios, ac uitatn uiuere cœleftê : quorum om ne negociumnbsp;cum uerbo Dei fitjUe u^ Humana doceât. Abfurda nanep res fuerit,nunci3 Dei uo-cari,amp;no annunciate uerba et mandata Dei.Lucas angelum uocat,ideft nuncium etnbsp;4egatû,fed angelum Dni. quare Dei mandata perferre, amp; eius folius uerbu conuenitnbsp;huiuftnodinundare.In quo etiâ non paulo plus fitû eft, in uita nuneij. Si enim is gnbsp;angelus Dni, hoc eft,prædicator uerbi habetur, prîuè uiuitjfibi nocet : fi aût pro Deinbsp;mandatis humanaprædicaueritcomcnta,etiam afijs nocet;amp;quidem effïcit, utaudi-tores fui iedutftiin idololatriâ,mendacia pro ueritatetmpledîant,homincs colant pronbsp;Deo,et ûtanâ adot^nt loco Dei.Neqj enim immanior Dei ufiio,nuna deploratior minbsp;feriajamp;calaraitasgrauior,^ prædicatores efle, amp; no prædicare purûuerbum Dni,quinbsp;bus tarnen hodic mundus plenus eft. Qui cum fe integros amp; fa ntftos uiros exiftimêt^nbsp;nihil profedo effïciunt aliud,quod perpetuo necant animas, blafphemant Deum,nbsp;ftatuuntidololatriâ: utipfis longe fàtiuseflêt, interim prædones agere, homicidas,acnbsp;omniû perditilTimos nebulones. Hocenim pado non ignorarent fe uiuere uita per-ditam: nunc autê nomine facerdotali,Epiicopali,Papali,afijs^ fpiritualibus dtulis 2^nbsp;fpecie fibi egregie placent, amp; fandos animarû paftores impudentiflîmè mentiuntur,nbsp;cum nihil nifi rapacilfimi lupi fint, tedi ouilfis ueftibus : ut magno fane redimenduninbsp;effet,nequifçfeipforu conciones audiret. Porto auditorcs paftores funt,pauperes ôdnbsp;agreftes homm«. Atep hic aufpicatus eft Chriftus ^d poftea de fe teftatus eft,Mat. n..

B Pauperibus annuncftlar Euangelion. EtMatth.ç.Beatipauperes, quoniâipforum .*fttegnum coelorum. Hic nulli dodi, diuites ôd potentes funt,quos nimirû Euange*nbsp;lion nequaÇ recipit.Thefaurus enim eft cœlcftis,qui afium ôd terrenû fecum ferre ne-quit,nc(^ poteft fieri ut quic^ præter fe in corde homims ferat. Quare qui alterum di-lexcrit,alteru mittatonortet, iuxta illud Chrifti Matth.^.Non poteftis I3eo feruire 8dnbsp;Mammonæ.Id indicrot paftores,qui fub dio,in agro, non in domibus agunt, nullisnbsp;cxternisrebuÄdglutinati. Adhæcnox eft,cum Euangelion percipiuntrquo fignificanbsp;tur,oportere côtempftjs ôd munddobfcuros ôd ignobiles elfe, qui cum frudu uolentnbsp;Euangelion audire. Qui turn mafimècœleftihocthefauroditant, quando mundusnbsp;ftertit,abfcondita hæcDeibenefig'a nihil moratus, malens die humano fefe uendita-rc,6d diues uideri rebus iftis caducis, quàm diues eflebonis cceleftibus. Paftores autênbsp;ifti,ôd ueri auditores Euangeltj, côtempto humano Jïe, node potiflîmû operi fuo in-cumbunt ; hoceft,uiuût uitam corâ mundo obicurâ ôd ignobilem:cam^ iub patentenbsp;cojIo tranfigût, id eft,fub folius Dei tuitione,à quo p^omniatoti pendênt atcphi ue*nbsp;ri Euangeltj auditorcs exiftunt. Quod autê hi potiflîmû paftores fuerunt,indicat,^lt;tnbsp;nemofibi uni Euangelion debet audire, ièd ilico Sdafijs annunciate, qui id nondumnbsp;perceperunt.Qui enim credit,iam fibi fan's habet,ôd eft beatus, undc curæilli efle de*nbsp;bet,ut adeandem fidei fœlicitatê ôd alios adducat,fîtcp quilibet alteri paftoris uice, pa*nbsp;Icat ôd euftodiat cum in agro l^ius mundi, Ôd node uitæ præfentis. Poftremo ^d hinbsp;uifo angelo terrent ,indicio eft,naturâ ad primam Euangeltj uoeê, quæ omnia noftranbsp;teftatur nihil eflc,ôd damnata coram Deo terreri, att^ ægrè mittere ^prium iudiciS ôdnbsp;præfumptionê.Iam conférât feipfum qutlibet ad hoc Euangelion,ôd animaduertatnbsp;prope Chriftum acceflèrit, autnbsp;nbsp;nbsp;fitadhuc longedilîîtus ab co ôd alienus,quouftp in

fideôd diledionc ^mouerit. Jndubiê haud pauci l«nt, qui cum extremâ hanc Chrifti • pauper tatê, ôd Bethlehcmitarû inhumanitatêaudiunt, fomniata quadam deuotioncnbsp;acdênduntjôd mire indignantur iftis Bethlehemitis,ob tantam eorû cæcitatem Ôd feri*nbsp;tatcm:exiftimâtes fiipfi adfuiflent, mirisuoluilTedemeren obfequijs ôd matrem ôd fi*nbsp;lium,netç fuiflquot;epairuros,tam mifereacnegledeeoshabere.Interim non annnaduer*nbsp;tunt, qjmultos lecû habeant qui ope ipforum indigent, âs tarnen æque ilit Berhlemi*nbsp;tæ Chriftum negligunt,licetinfumma paupertate ôd miferia. Quis omnino in terranbsp;non hÿjct apud fe pauperes, miferos,infîrmos, errantes Ôd peccatores f Quî fit ergo,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fîdtledio-

EPISTOLARVH ET EVAN*

fi dilcéîionéhabct, uterga hos no exerceat f Quarc his nqifacit,ut fecit fibi Chriftus C

Faills teipfum,5C mentit fibijpfi cortuum,fifacfïuruteChnftomulta putas,fi affuiflês quamdiu his minimis eius ea no feftrisjß tum Bethlehê fuiffes,aequê ac illi eum negknbsp;xiflesmunc cum q fuerit manifeftatû eft, fomnias te multa ei fuifle fa * urû. Si nûc rurnbsp;fus puer fieretjôC reclinari fe in pr^fepi curaret,fieri poteft fiindicaret tibi, (èillû eflc,nbsp;de quo tanta iam audieris, ut no effes tam inoffîciofus erga eum. At tû nihél plus Betbnbsp;lehemitis illis humanus extitiffeSjquando in minimos ejus,quib.quicquid feceris,autnbsp;non feceris,teftat fibi facfîu,aut non facîû,illis nihilo humanior exiftis. Et diues ille innbsp;Euâgelio,fi quis ei indica(îèt,qgt; aedere potuifletjLazarû certô in oculis Dni tam magnum ôi charû haberi,nequa^ ita ipfum neglexiflet. Itafi ^ximus modo appareret,nbsp;^d futurus eftjhaud fineres eum ita inopem ÔC miferû iacere ÿite ofiium tuû,(êdcura*nbsp;res eum,ac benefaceres.’nuncaût omnia quæ dicunt,fomniu ducis,necp di'gnaris Donbsp;minum dC (èruatorê tuum agnofcere in ^ximo tuo cui facere,ut Chriftus récit tibfire^*nbsp;fpuis. ^pterea fit iufto Del iudiciœut per Papam ÔC falfos doiftores dementeris, ôi. in-fumas in ligna,lapides,papyrû, œram, amp; fimiles nugas,amp; ultroitaperdas,quo iuua-an,' poteras proximu,imo Chrifto ipfi lèruatori tuo,qualêcunq} uicê rependere. Poftre*nbsp;geh«, gZo môjôôhymnum angelicû,queritalioquicottidiedecantamus,cofideremus:Gloria,canbsp;riain excel nunt,in altiflîmis Deo,ôô in terra pax,ôlt;Z hominibus bona uoluntSs.Tria tribus aptâ-ßs,exi^lica' tes : Gloriam Deo,terre pacê,amp;hominibus beneplacitu,uel bonam uoluntatêîHancnbsp;Ö0.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fortaffis poftet quis bonam uoluntatê,quam erga nos Deus habet per Chriftû,4ntellt

gere:fednosde beneplacitointelligemus,^dexhacnatiuitatehomineshabent. Idc* nim ôd uerba fibi uolunt, wS^cimisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft hominibus beneplacitû. Primùm eft

gloria Dei,à qua inchoandum eft,utin omnibus Deo laus gloria refcribatur,ut omnia ipfe agit,donat. Si habet: ut nihil omnino boni quif^ fibi arrogare,aut fuS dunbsp;cere debeat. Gloria uni Deo ita debetur,ut nulla eius portio in quen^ queat deriuari.nbsp;Adam à dgmone perfuafus,hancrapere fibi conatus fuit, inde cundi mortales in Deinbsp;indignationem prolapfi funtftdcp uittj tam habent penitiftimè animij^^ infixum, utnbsp;nullum aliud æquè atgrè queat ipfi's eximi. Nemo fibi non placet,nemo fuftinet uidc*nbsp;ri,nihil effe aut pofte, unde Si uniuerfa ferè mala, tot diflïdiaftftlla. Si innumera alia Pnbsp;incómoda proueniunt. Hancgloriam, quam Adam ita cum omnipofteritaterapet^nbsp;Deo conatus eft, Chriftus reftituittdocens, omnia noftra nihil corâ Deo peccata ef*nbsp;(ë,quæiram Si indignation? ftus,amp;nihil minus ^gloriam mereantur.quare nullamnbsp;cauftam efle,ut in his uel tantillum nobis placeamus, aut glorianur:fed porius ut erUnbsp;befcamus Si timeamus,coftituti in fummo periculo Si cofufione, ut ita omnis noftmnbsp;gloria, amp; in nobis ipfi's coplacentia,intereat Si annihiler, nosœ saudealhus ^Jprio ho-norenudosjin folo Chrifto pofteinueniri Si falualt; Alterü eff^x in terra.Nam fi'cufnbsp;ubi abeft gloria Dei,ó^ quifquis propria qugrit,paf effè nÓ poterit,dicête Solomonc»nbsp;Inter fuperbos femper funt iurgia: Ita contra, ubi Çei gloria agnofdt, ibi Si uera efl^nbsp;pace necefte eft. Nam qd contenderent, cur difliderent,q agnofcunt uniuerfi,fè boninbsp;^prium nihil habere,fed omnia quæ funt, habet,6C poffunt,folius Dei eflc,cuius pO'nbsp;teftati etiâ omnia cómittunt : ipfi interim abunde content!, ^d propitiû habent Deu Cnbsp;Quï enim fieri poftet,ut cS quis fe Si fua nihil ducit,ftii aut fuoru fit folicitus, autcumnbsp;quo^eorü caufta contendatfdhriftü quem unu credunt fibi facfèu omnia, h une cogfinbsp;tant, amp; pro hoe folo contendunt. Hinc certô iequit, quod inter ueros Chriftianos ni'nbsp;hil omnino queat eflè diftidij.unü enim quaerunt Chriftum,eum Si omnes pariter hanbsp;bent,funtcp üturi bonorü omnium.Huiuimodi ChriftianorS pacem Efaias prçdixünbsp;capite undecimo, Non occident,inquit,necp nocebu^mutuo in monte faneßo meoînbsp;hoc eft, ChriftiEcclefia.Huiuscaufsâmoxfubnedîit,Terra plena eft cognitioneDd'nbsp;hoc eft,fi'quidem Deum oês cognofcunt,ut cuius omnia bona fint,et fua omnia nih»nbsp;nifi peccata efte confitent,facile utiep inter fe poffunt habere pace, quare ut idem Pf®'nbsp;pheta ibidem dicit : Gladios uertentin uomeres,0i lanccas in falces,noaccipient deinnbsp;ceps gladios,neqjad bellum feieewreebunt.Inde Chriftus rexpacis dicitur,cuius Sonbsp;lomon figura geflit,qui pacificus dicitur. Vere enim Chriftus rex nofter Solomomi® ’nbsp;eft pacificus, qui pacem interius nobis cum Deo reftituit,perfidem in ipfum,ô^extdnbsp;rius cum ^ximis,per dilecHionê,qua amice cum omnibus hominibus coueriamur: mnbsp;ita per eum ubiep pace interius Siexterius habeamus in terra. TertiûJ?eneplacitô en»nbsp;uel bona uoluntas. Nó ilia bona uoluntas,quabona operamur,fedqua boniomm*nbsp;quæ accidunt cofulimus : Beneplacitû illud quo cordi noftro placent,quæcun^ nob’nbsp;fcumDeusegerit,profperaeauideantur carniuel aduerfa. Sciebantangelifaeem,nbsp;quaig

G EL 10 R VM ENARR ATI o NES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;äa

quam cantabantjinterfoloeChnftianosfuturâjqui per omnia pendent à Chrifto , ^prtj fibi nshi! ufurpant.Intenm mundus aSt 0^ fatanaS)quib.inuififfi'mi funt,iindiq;nbsp;cis négocia face^iint,ô^ peiïèquunc eos in morte iTfq?,utab his nuHam omnino fpera*nbsp;re pace queant, dicentc Chrifto : In me pace habebins,in mundo uero prefîurâ. Ideonbsp;fan's no erat angelis cecinifie, Pax in terra; fed addendum crat, Et beneplacitü homftnbsp;nibus.ut emn ipfi quantû in eis eft,pacem habent cum omnibus,amp; nihilominus continuo ab omnibus hominibus habent odio, feruntqj perfecutionê,perpetuôbonamnbsp;tueantur uoluntatê,qua boni omnia cofulant, amp; agant Deo gracias, quomodocunq^nbsp;cumipfis cgerit,autagicurauerit;nonmurmurent,fed penitusdiuinçfèuoluntatire-ftgnent comittantsmo quandoquidê feiunt DeS omnia difpenfare amp; agere, quernnbsp;certi funt habere per Ch|j^ftum propitiü,8ó indulgentiflîmû pattern, etiâ exultent, 2lt;nbsp;glorientur yi perfecutionibus.Iuxta illud Paul.Ro.y.Gloriamur tribulationibus,0^c.nbsp;Propter lætam nanep confcientiâ,5lt; certam de gratia Dei fiduciâ, non pofliint q uerenbsp;Chrifti funt,no optima ducere quæcuncp obueniût^uiufmodi bonâ uoluntatem,c£nbsp;beneplacitum in omnibus rebus,aduerfa fuerint,ud ,pfpera,iftanbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,quam ho'

minibus hie angeli precant,ÔC credentibus ,ppriam canunt. Vbi enim huiuftnodi bona uoluntas defider^t, illic pax diu elTe baud potcrit.dftinia homines in détérioré partem rapiunt,nihil tarnen côfulunt,fed femper malum augentet duplicant.Hincquo-modofunep Deus cum eis egerit,culpant,à aliter agi fecû poftulant.atcp ita accidit,^d Pfal, 17.dicif: Cum eletfto eîeéîus eris,Slt; cum peruerfo perueteris : hoc cft, cum eo quinbsp;omnia fibi eleéîa ducit,habet^ de quo diximus in omnibus rebus bcneplacitû, etiamnbsp;tu benigne agis, ut 8C tibi Sd bonis omnibus placeat ; qui aût peruerfus eft,ut neep tu,nbsp;auttuaipfiprobentjhicSCtibi, ac bonis omnibus non poterit non difplicere. De hocnbsp;mutuo benepîacitoPaul.i.Cor.^.Dateoperam ut omnibus placeatis,ficut ego omninbsp;bus placeo.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc hat padofSi omnia boni côfuluerisjôd placere tibi paffus fueris,

placebisuiciflïmtu ôfalijs. Vnouerbodicipotefthicquodreseft; Si uisnulli^jbari, nihil tibi projjg^fî uis omnibus ,pbari, fine ut tibi omnia probent, ita tarnen, ut uer-bumDhinepofthabeas.Idcnim omnibus oportet præferri, nulla rationehabitaomnbsp;B nium mortalium,qdpT^eat eis uel difpliceat. At quiequid citra uerbi Dei præuarica-. lt;fonem fieri poterit,cede omnibus,Sd tuum alioru iudicio accomoda, ut nihil no aequinbsp;boniep confulaSj^d tibi acciderit: amp; habebis,de quo anaelicecinerunt,beneplacitum»nbsp;Exhoccantucognofcipoteft, dC quid naturæ angeli hTOeant. mitte quæhicphilofb-phi fomniarSt.hicadœ defcribitur,quid angeli fint,ut plenius nequeat, corde amp;coginbsp;tationibus ipfmS expIicatis.Primum,qgt; Deo cum exultatione canunt gloria, demoh-ftrat ipfos luc^ fanflo igne plenos, agnofeentes omnia Deo deberi,quare amp; ardennbsp;ti animo Qi cantu hanc ipfi deferuÄC. Vt igit cogitates,de uere fummiflb,puro ÔC obenbsp;dienti corde,laudatoreDei, Qi. in i^fo perperua lætitia perfruéte,fic cogita Qi de angelis,ôdhabes iam angelorünaturam^quatenusneßOciS habent cum Deo. Erganosuenbsp;ro,cogita animos noftri amantiftimos, qui æque nojjis ac fibi cupiunt confuitu ; nonnbsp;minus de noftra propria falute exultant, Qi quidem hoc cantu amoris noftriplenonbsp;ita fe declarant erga nos affetftos, utcerte deipfis ut amicifli'mis amicis liccatconfiderenbsp;ôi^gloriari.Hoc eft uere angelos Agnouiflè,non iècu^jdum elTentiâ, de qua philofb-phi ftulte Qi abfcp frutftu multa garriunt:fed fècundum cor Qi animum eorum,ut Qi finbsp;nefeiam quid natura eorum in fe fit, feiam tarnen quid furnmumipforum uotumexi-ftatôd opus perpetuum,quo fane cor eorum peruidetur. Hæc de Euangelio diefta fa-tis fint. Quid Maria,Iofeph Qi Nazareth defignent,in primum Lucæ dicendum eft»nbsp;arma ivs evangelie

Inhac leéîione fundamentû fuum habetille articulus fidei noftræ,Credo in lefum Chriftum natû ex Maria uirgine. Qui tametfi Qi alîjs muftis locis fiundet, nullotamcnbsp;alioæquè aperteatephic,tamœfufè. Marcuscotentus eftdixifle, Chriftummatréha-beretidem SCloannifatisfuit.Matthçus natû ex Maria Bethlehécomemorat,eo^ CO'nbsp;tentatur,nifi q, Marig uirginitatem infigniter prædftat,uti fuo loco uidebimus.Lucasnbsp;4ftcomniumapertiflïmèamp;i fufiflimèhancnatiuitatemconfcripfit.nam Qi inPatriar-chisac Prophetisdefcriptaeft, utGene.22.In feminetuo benedicenturomnesnatio-nes terræ: S' Pfal.iji.lurauit Dominus Dauid in ueritate,neq5 fruftrabitur eum, Denbsp;fruéîu uentris tqÿjonâ fuper federn tuâ,fedobfcure hæc ditfîa funt,Slt; cum luce Euannbsp;gclica,præfertim qua Lucas Chrifti natiuitatem hiedeferipfit, conferri haud poflunt»nbsp;Sunt Qi figuræ, quibus hæcnatiuitas adumbrata fuit, ut in uirga amygdalina Aaro-nis,quqiprgter naturam floruit,cum uirga effet præcifa,Slt; fine omni uitali fucco. Nu-

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mer.17.

EPISTOLARVM ET E V A N-

mer.17.Ita Mariaab'ena ab omni carnali QC naturali comelt;io,humorc,uirtute8lt;f ope^ C re,quæ in alijs ad prolis procreatiogem requiruntur, enixa cft Chriftü, naturalem fi-lium fuum,ipfa naturalis eius mater:ficut amp; uirga naturalia amygdala producebat,ipnbsp;faquocß naturalisuirgadicetomniarationefupernaturali acciderint.Jtê per uellus Genbsp;deonis:Iudic,7.quod de ccclo rore madebat, terra circumquaqj ficca. Non paucas hu*nbsp;lufmodi figuras legere eft paffim in facris Biblijs, quas hic enumerate no^ft ratio. E*nbsp;tiam nihil per has pugnaturgt;fed ornant tantum hdem,priufquam ufus fit earS, opor*nbsp;tet fidem fuum habere robur,00id ad quod ornandum adducunt, eflè apertis fcriptu*nbsp;rælocis probatum. Porro cum multum adeo fitum fit in hoc articulo,de nato Chrifto,nbsp;curandumeft ut ipfiimfirmiteröd fummacertitudineteneamuS,neintentationeip*nbsp;fum fatanas nobis queat eripere: qui nihil æquè ac fidem nq^ram impugnat. Proin*nbsp;de paratos nos efle oportet,Si in promptu habere,quo loco in fcripturacxjftat funda*nbsp;tus,quo qug in tentatione ütanas iacula immiferit, excipienda erunt,Slt; uidebimus ilfnbsp;CO euanitura. Nihil enim poterit^ontra uerbum Dei. Non défunt denicp admodun»nbsp;multæinhacledîione morales dotSrinæ, ut defummiflionc, paticntia, paupertate, Xnbsp;alff s non paucistied eæ partim attatfiæ funt.adhæc non faciunt ad pugnam,quod fru*nbsp;dîusfuntfideiamp;bonaopera, •

ADMISSAMINAVRORA LeGio, Tit.tertio.

^{Pparuft commoditas amor erga homines Seruatoris noftd ^^^^!Dei,non ex iuftis operibus,quæ nos feeerimus, fed feciindum mfinbsp;Jifericordiam fuam fiiluos nos fedt,per lauacrum regenerationis 8^nbsp;ä^innouationis,quam operatfpiritus, quêillefupernosopuîcntèefnbsp;fudit,ut iuftificati gratia ipfius, hæredes fimus,fecundum fpem æternæ uitCrnbsp;HAec ledioeadem docetQi hortat,quæ in fine ledionis EuangçJjjyam paulo fitnbsp;perius diximus de beneplacito amp; bona uoluntate erga oês öd in omnibus habennbsp;da per dileóionê ad proximu.Etfumma eflrhortatus fuerat,Ä^o audire principibus Pnbsp;ad omne opus bonû, nemini rnaledicere, non pugnacesjied omnibus æquos exhibé*nbsp;re ödmanfuetos,ôdc.his pauŒ interiedisjôd nos ^iffe paulo ante ignorantes, inobc*nbsp;dicntes,errantes,uarifs uoluptatibus feruientes,ôdc.quæ hichabent, fubiecit.quafi dtnbsp;ceret : Cur uer© pigeret ita bene mereri de omnibus, quando Heus antea nobifcS egenbsp;rit tam benigne,cômode ôd humaniter : apud quem incomparabiliter minoris fum us,nbsp;minuscp meruimus,^ quif^ poffît efle,ad nos coUatus,aut mc|jeri à nohis f Qucmadnbsp;modum ergo Deus humaniflîmè fe erga nos, futiÂia cômoditate öd fuauitate habuit,nbsp;miièricordia fua omnia nobis condonans ôd largietis, debemus ita ôd nos erga proxi-mos cum omni charitate ôd beneuolentia agere omaia, quantûlibct ipfi aliud exiftantnbsp;meriti: quando quidem ôd nos fig;iiles ipfis fuerimus, omnibus peccatis Ôd malis cupi'nbsp;ditatibus obnoxtj.Hic uides ut nos Apoftolus uelit erga Deum ôd homines effe copanbsp;ratos. Primoribus uult nos eflè fubie(ftos,alîjs æquos,amp; ad bcnefaciendu propenfos,nbsp;fumma cum fuauitate,quant0j^bet ipfi mali,cæci,ôd^rrantes exiftant, ut ferre ifta ne*nbsp;qua^ grauemur,ct quanta in nobis fuerit,gratificari ipfis ad bonû ftudeamus,omnianbsp;boni confulentes: expendentes,ita Deum egiffe nobifcû,cum illis eramus fimiles,pranbsp;ui ôd fcelerati. Verbum hoc,apparuit,in fuperiorilelt;ftione,ex hac Epiftola dcfumpta,nbsp;cxplicuimus,teftati fignifi'care reuelationê Euangelq, quaChriftus in orbeapparuit»nbsp;Quan^ ad carnalem Chrifti natiuitatem id imperiti^cclefi'afticorû detorferit. Nonnbsp;utitur hic hoc nomine, gratia, quo fuperius ufus eft : fed pofuit pro eo duo alia mir^nbsp;fuauitatis,cómoditatem ôd amorem hominum, quæDeo noftro tribuit.Primùm«^“nbsp;5ÓTJÏS Græcis dicitur,ôd eft ilia morum comoditas,facilitas,ac fuauitastqua qui prædgt;t‘nbsp;funt, cum rj s omnes cum uoluptate conuerfamur, ipforum^ conuitftu mire obledfa-mur,ut ipfi fane ifta fua comm oditate quoslibet in amorem inuitanrôd rapiunt. Hu-^nbsp;(ufmodienim ferre quoslibet fine moleftia poffunt: neminem contemnunt,nemineinnbsp;amarulentis, difficilibus, aut incompofitis moribus à ft propellentcs: non funt aaitnnbsp;diff iciles,fed omnibus ita expofiti ôd obuij,ut nemo congredi cum ipfis, opemcp ipfo'nbsp;rum implorare nonaufit.Et ut finiam, homines funt, qualem Euan^elia Chritiû nobis defcribunt,omnibusæquum,nullius contemptorem, qui nihil cui^negat bent*nbsp;fictj,accomodus,apparatus Ôdadfecîus omnibus. Sic Ôd Deus nobis per Euangelionnbsp;prædicatur,ôd offert totus bonus,cômodus,ôd fuauis,omnibus expofitus, qiirnuno®nbsp;abi)#f

geliorvmenarrationes* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dt

abfjcit : feratucro omnn neßrauitia ôi. fcelera» nemfnê feucritate immodfca à te pro* pellens. Nihilenim in Enangelio,nifimeram gratiam, mcramcp boniiatê lcgiinus ôdnbsp;audimusannunciarijquanosclementiffimè portÄ, QC tracfîathuinaniiïîmèjôC neminem fecûdum nia mérita. Hoc tempus gratiæ eft,quo dementiæ thronS fumma cumnbsp;fiducia adiré omnibus datur,ut Hcb.4.fcribitur,ô^ Piàl.j, Acccdite ad eumjôôillumpnbsp;namini,SC fecies ueftrænon confunden t ; hoc eft, Haud patietur fruftra orare SCacccnbsp;dere uos,ncq? cum confufione fruftratos redire. Alterum uerbum «nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,a-

mor hominûrquemadmodum auaritiajamor pecuniæ dici poflet. Sicut Dauid z.R.egt; gum i.defiderium mulierû,amorem mulierum uocat.Et philoibphi quædam animagt;nbsp;lia (2zA«*'amp;gÂ)7n«,id eftamantiahominû uocant,quaIiafunt,cquijCanes,delphines.Na-tura enim hæc animalia |jomine délectant,conuiciû eius expetunt, ÔC libenter illi fer-uiuntjuelut ratione ÔC iènfu aliquo humanitatis mouerent. Hoc nomen SC huiufmo-tii amorem, Apoftolus hic Deo noftro tribuit, qd ante cum Mofes fecit, Deut. ??nbsp;ubide Deo ita loquit ; In manueius lex ignea,multum dilcxit homines. Senfus ergonbsp;Apoftoli eft: Deus nofter nonbenignû modo,c5nK)dum,facilcm,amp;^ fuauê inEuan-gelio feiè nobis exhibuit,qui ferre quoslibet poflît, ÔC uelit recipere: fèd etiam adeô a-mans noftrieft, utultro fe nobis adiungat,quæratnoftifcum agere, gratiam ôd cômo-ditatemfuamultronobis exhibeatamp;offerat, atcphumaniflimèample(fîat,quotquotnbsp;gratiam SC amicitiam eius tantû non refpuunt, ÔC cupiuntipfi appropinquate. Quidnbsp;nam præterea faciat f Quis uero hinc non uideatjCur Euangelion lætâ, plenam^ omnbsp;ni côiolatione de Deo in Chrifto prædicationê ducamus f Quid enim his uerbis amanbsp;bilius ac dulcius, confeientiæ peccatis obnoxiæ atep adflitftæ, dici omnino queat f O'nbsp;infoelicitatem: ut oppreffît miferc, 8C obfcurauit fatanas per leges Papæ fui hanc uerbinbsp;Dei faluificam iynceritatc.Porrô duo iyxc-,j^Hs^7HT«nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comoditatem ôd

amorem hominû, nemo ad perfonas coartet, ut plané citra perfonarû refpeéîû Deus omnibus comoduseft,SC cunéîorum amator: alioqui fi inter homineshiediferimê fa-ccremus,aliqm^ offris meritis,Ô!^ no omnia ipfius mifericordiæreferremus accepta»nbsp;Proinde probenotandum,quod Deus dicitur «atApu/ögWTr©quot;, hominû amans: non h u-B ius aut illius tantû naWite, non perfonæ amore tenetur. unde in fua generalitate iftanbsp;Âmoditas ôd humanitas permittenda funt, quo in omnibus ipftus mifericordiæ pri-mæ deferant.nemo proprijs meritis fidat,neqj peccatis deterreatur: fed pariter oês granbsp;«a eiusjquâ tanta cômoditate et noftri amore nobis ultra offert,nitamur.Nâ fi ulla hicnbsp;perfonæ ratio poffet haberi, eorum ^feéîô effet habêda qui iuftitiæ operibus fuiflentnbsp;diuites. at Paulus hosnominatim rerjcit,inquiens: Non ex operibus, quæ in iuftitianbsp;nos fecerimus*Quanto minus igitur apparebit hæc Dei noftri comoditas Sé philan-thropia,ob alicuius faf)ientiam,pofcntiâ,nobilitatem,diuitias, autquippiâhuiufmo-dijCum operum iuftitiæ nulla ratilt;gt;habeatur f Magna eft Dei erga nos gratia,quæ innbsp;Euangelio apparet:atiuxta nihilnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratia eft,nihil prorfus ferens fêcum noftri meri-

ti,omnem iaeftationem et gloriam penitus extinguit^folius Dei gloriam ftatuit,gratis indignis nobis earn donantis.Ita amp; haclecftione duo «fta, Fides ôd diletftio, accipereànbsp;Deo beneficia,amp; præftare proximis,docentur: quæ feriptura nufquam non inculcat,nbsp;ut etiam falutis doéîrina tota in ijÇ fita eft,neq3 poterit ÿtnum ab altero feparari. Qui e-nim non firmiter diuina gratia fuerit confifus, is non poterit remiffus ÔC férus effé adnbsp;benefaciendum proximo, ac ita fidei inopiam, quæ fons eft offïciorum ac beneficio^nbsp;rum omnium teftari.Sicut,quanto fortiore quis fuerit fide preditus,ita fieri nequit,utnbsp;non tattto officiofius,et animo promptiore bene mcrcri de proximis ftudeat. Ita urgetnbsp;fides dileétionem,6(: auget fiden^dileélio.Hinc deprehendere poteramus, nequa^ innbsp;fideambulare eum qui alîjs operibus, offictjs erga proximo, ad falutem cotenderit,nbsp;iuftitiæ operibus dare operam fe fuerit arbitratus. Excogitantcottide ftulti morta-Ies,multa noua opera atep dogmata:quo facfîumeftjUt rariffîmus fit, qui deuera iunbsp;ftitia ueris bonis operibus aliquid feiat. Omnis Chrifto digna 2C doeftrina amp; uita,nbsp;ut breuiffimé,clariffîmè atep abunde omnia explicemtur,confiât his duobus, fide SC dinbsp;•lec'fionc. Quibus homo médius inter Deum SC proximosconfiituitur,utfuperneànbsp;Deo accipiat,inferne proximis largiatur, fitep uelut canalis, quo fons diuinæ bonita-tisperenni fluxuadproximos dimanet. Huiufmodi uero Deiformes homines funtgt;nbsp;qui aDeo quæcuncp ipfe habet,accipiunt in Chrifto,8C uiciffîm benefatftis uelut alio-rom deos fe declarant,SC implent Prophetg uaticinium Pfal. 8. Dixi,dij efiis,SC fihj exnbsp;celfi omnes.Filij excelfi fumus per fidem, qua ex affeconfiituimur Deihæredes. Dijnbsp;aût fumus per diledîionem, quænos proximo redditbeneficos : quandoquidem na-•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L tura

EPISTOLARVH ET EVAN/ cura Dei,nihil nifi bcnefîcentianbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Paulus hic inquit,cimoditas cthumanitas;quç

bona fua incoparabili copia cottidie in quoslibet effundit,utt uidemus. NttendS mO' do, ut hæc fibi quilibet diclîa haudfjua^ dubitet,comoditatem Si humanitatê Dei rc'nbsp;udatam, acquibuslibet oblatâ,uthis uerbis fidemfuâftabiliat, exerccat,atlt;^roboretînbsp;ccrtus ita fe habere, acindubiè fibi quoc^ Deû cômodum gt;9 (Q/Âcdâ^uTnni effe,atcp pef/nbsp;petuô futurû.Quod fi credere poteris, certô tibi cotinget : licebit tum plena fiduciaO'nbsp;rare ac petere ab eo quicquid hbuerit,quicquid te aut alios preiîèrit,ipfi queri.Si autênbsp;hac fide carueris, praltitcrat te nihil horû audiuifle,eo q, infidelitate tua, preciofa hxcnbsp;acplena conlbladone amp; gratia uerba,falfitads arguis:habens te ad illa,ut qui ueranii/nbsp;nimecredas.Id ^d grandis fané contemptus Dei SC contumelia eft, ut haud facile granbsp;uiusà tecômitti peccatû poterit. Contra, ifia fi fidefuerispr^itus, nequit fieri, ut nonbsp;inde cor tuum exhilaratû præ gaudio iàntfio in Deo rideat enâ,exultet lêcurû, accon-fidens fijpra modumrcddat.Quîenim pofiît ulla dcieôio,ulla refiduatriftitiæportio*nbsp;in eo corde hærerc,quod no dubitauerit,Deum benignS fibi elfe accomodutn, quic^nbsp;fingulari ergaïe fit amicitia: affè(^u,ut iuuet ac deleôet fibi benefacere, SC uelut atnfnbsp;CO fefrui f Neceffaric fane fpirituali haclaetitia SCuoluptate cor perfunditur,aut^fequot;nbsp;lt;fîô fide caret. Paul.ad Gal.hocttocat,acciperefpiritûfan(fîQ perEuangelion.Eftnannbsp;queEuangelion tamamœna de gratia acfuauitate Dei prædicatiS, ut dum prædicatnbsp;atqîauditur,fpirirG fancîum fecû adferat, non fecus atcp folis radq naturaliter fecû ca/nbsp;lore adferunt.Quî uero potuifièt A poftoîus amœnioribus ac dulcioribus uerbis uri J*nbsp;Aufimdicere, meintota fcriptura nulla gratiora, SC æquè fuauia dégrada Dei uerbanbsp;legiflè,aic^ hec duOijjjwyÓT«?« kjnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibus ita gratia Dei defcripta eft,ut

qua Deus non folum remittat pcccata,fed fimul cupiat nobifcû uerfari,amp; plane amie* erga nos munere fungiparatus,ct ultro offèrês ie,in omnibus nos iuuare,plura quoc^nbsp;petere poiïîmus beneficia impartiri: ut de eo no fecus praefumamus, atçp cóiunóifl*nbsp;mo SC maximefatniliari amico,apud quem omnia nobis liceant, omnia polTimuSjCUtnbsp;oculis chariores fimus,amp; omnino eius deliciæ. Cogita animo tu abi^|uji^mS amicÔ,nbsp;qui oês amicitiæ erga te numéros impleuerit,amp; habebis qualemcuncp, quan^ adhucnbsp;imparem forma diuinae bonitatis SC humanitatis, quænbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^Âcu/8§u7iixs ^9'

mine hic de Deo noftro prædicatur. At uero,cum huius;ig»sÔTaT(amp;- ttj dem folidam habueris,eo^ in Deo tuo,tibi tam comodo, benigno SC humano uiuis»nbsp;lartaris, SC fatur es bonorû onWiium,certus deipfius j^erpetua gratia, quid facias in tefnbsp;ra,quid in hacuita f Non potcris efleociofus,ut faneociofum haudqua^ permittitihnbsp;le amor Dei SC uoluptas,qua in eo frueris. Accenderis miro ftuaio,auiditate^ facien-di quæcuncpcognofcere polîîs Deo tuo, tibi adeô amiconbsp;nbsp;benefico ,^orchonorid’’

laudem,gloriâ ÔCgratiarum aôionêcelTura. NullSn habebis oÇerum delc(flum,nul' lum moraberis praeceptu. nihil fendes à legecoatfîi^is: plenus jjmpdffïma uolunta'nbsp;te, SC uoluptate faciendi quæ grata ipfi agnoueris ^a fîntcontempta, aut magnifies»nbsp;parua uclmagna,perindeduces.Pnmùmaût omnium uotum tuumerit,utetrcliqu*^nbsp;hæc beata Dei cognitio fiarcomi?iunis,undeilico tua ic diletfîio hic cxcret,omnem^’nbsp;quodaiunt,mouebitlapidem,ut omnibus hancfaluificâ ueritatemreddatmanifefts;nbsp;prædicabit SC inculcabit earn ubicuncp poterit : retjeft ac damnat quicquid alq uel do-cuerint uel uixen'nt,^d cum illa*^on coueniat. Quod fiet, ut iatanas SCmundus, qult;nbsp;ifta ueritate nihil audiunt æquè inuid,no ferentes fua damnari, contra te totis uiribusnbsp;infurgant: faceffent mox negociû ei oês magni, doêîi, diuites SC potentes,hçrefèos aenbsp;infaniæcondemnabuntjôCnihilomittentdonecèmediofuftulerint. Hocpadlocut^nbsp;Chrißo Dno tuo ob ueritate ageris in crucem,8dextr^a ignominia aflfi'cieris,corpO'nbsp;re,uita,facultatibus,nomine,amicis,ac rebus omnibus in periculum addutfiis, donecnbsp;à fe ex hac uita in æternâ ac beatâ te extruferint. Interea omnia hæc æquo animo per'nbsp;feras oportedaeboni confulas,nihil de fpirituali lædda, quam de Chrifto in Deo nrlt;’nbsp;habes,remittens,amp;uiciflîm perfèquutoribus tuis omnem benignitatem et humantsnbsp;temexhibens:memorfemper,qugd ô^tupaulo ante coram Deo inishaudfuerisdifinbsp;fimilis.Quæomniacertofidesàdileêîiofuppeditanttquantûlibetnaturæ uiresexce*nbsp;dât.EthæcdemûucreChriftiana uita eft,qua alijsita facere ftudes,uttibifedtDcUS»

Non ex l'uftis operibus,quæ fecerimus nos.) His fané uerbis j'd quod modo diximus, Apoftolus fignificat,ac uelut reddita ratione probat, Nagi fi apparuit ro' moditas amp;humanitasDei, nosepmifèricordiafâluosfecit, SCnequaep noftræ caul^nbsp;iuftidæ,imô modis omnibus indignos, SC innumeris peccads obnoxios, pareil utnbsp;nos haudquaquam tantum meritis de nobis benefaciamus,amp; dignis, Verùm^ui mn

GELÏORVMENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6Z

DeîeuafimuSjpatrem Deufa referre oportet,2lt; æquè im'micis acperfequutoribus, at queamicis amp; benefafloribus pro uirili beneficia exhibere. Id amp; Matt.f. Cliriftus monbsp;nuit : Diligi[e,inquit,inimicos ueftros,ut filij fitis ^tris ueftri.qui in cœlis eft,q folemnbsp;fuum oriri facit fuper bonos ÔC malos, pluit fupergratos 5(. ingratos. Nam fi folosnbsp;amicos dilexeritis, quid refcretis præmfj quando id SC amici faciunt at(^ publicani fnbsp;Notanter aétnon folum damnat nos Apoftolus jipter mala opera, fed inquit : Nonnbsp;exiulfis cp crib us, fiue quæ iniuftitia fecimus.Grgce legitur,ÿx e!^l^yagt;(JTlt;ivJ\xiiaacnutjttnbsp;Si’ji.TmHawiÂv- Vbiea quoqjoperaretjcit, quæ nosiuftahabuimus,SCiniuftitiafatflanbsp;Sc nobis SC alijs crédita funt, cum à iuftitia tarn longe abfuerint, ut etiâ nos gratia Deinbsp;reddiderint magis indignos,et ad percipiendS earn ineptiores, fiquidem fallacia fununbsp;ad que nos hoc peccati animus,quod iufta arbitramur, SC ipfis fîdimus:quo,fuprànbsp;dici poftitjDeus exacerbât, quemadmodû et nos noftriinimiciexacerbare folêt, quunbsp;quæ peccant Si iniufte agunt,iufta uolunt euincere. Sed quemadmodum Deus,cû eicnbsp;errore ftulti ipfum exacerbamus, peccata noftra ducentes opéra iuftitiæ, ob id nos nonbsp;reiecit,fed mifericordia fua hoc errore SC peccatis libftauit: ira SC nos negleSia adueriànbsp;riorum ftultitia SC infania, qua peccata ,p iuftitia habenda cotendunt, debemus nihi-lominus ex mera dile(fîione,nuno habito reipetftu mak aut bene meritorû, ipfis bene*nbsp;facere,SC dafeoper;fin,utad bonum in omnibus obfequamur, officiorûgratiam nonnbsp;ab ipfis, fed ab uno Deo expeSîantes. Hæc dicla fufficiant in fumma pro huius leCîionbsp;nisexpIanatione.Nuncbreuiter SC uerba çxpendamus,quib. Deigratiâ prædicatSCnbsp;amp; magnificat.Primùm ufq? adeô ipfam extollit, ut prç ea cunCîa noftra bona opera SCnbsp;iuftitiam damnet. neq?enim rem leuiculam damnat, cum iuftitia aut iufta noftra opera damnat,præftantifftmû quod in terra homo queat habere. Si enim cuntfîi mortalesnbsp;fummis uiribusélaboraient Sceniterentur ad exaSîiflîmam prudentiam, fapientiam,nbsp;animi^SCuoluntatislibertatem, qdftuduiflealiquotphiloibphos SC principeslegi*nbsp;muSjUt Socratem, Traianum,SC plerofcp alios,quos totus orbis uerbis SC fcriptis pri*nbsp;dem prædicaLnihilominusomnis huiufmodi fapientia SC oês uirtutes, nihil nifi peccata coram I^^xiftunt, co qi ifta non fiant in SC ex gratia Dei. Ignorant iftiufmodinbsp;B uirtutûcultores Deöftijoare neep Honorare ipfum fuis ftudtjs poflunt. exiftimant om-

«ia habere à femetipfis,cum nemo quic^ boni omnino habere queat^nifi ab hac fola gratia,quam prædicatÉuangeliô. Ita Paulus gloriat fe ante Chriftum cognitû,uitamnbsp;quidem uixifle inculpatâ,SC legi fupra coætaneos fuos Âuduiffê, ut etiam exiftimaue*nbsp;rit fe gratû Deo facere. perfequutione Chriftianorû, qui uitâ illam irreprehêfam,quânbsp;agebat,damnabant:arpoftea ubi Chriftum didicit, ait fe earn iuftitia pro ftercoredu*nbsp;cere,utinueniff non in huiufmodi iuftitia, fedinChrifto perfidem. adPhilipp.s.adnbsp;Gal. Sc Coloffcadenftefta^SC abigide probat. Damnatur itacp hicomnisliberi arbi-trifihumanarû uirtutum,iuftitiæ bonorû operum iaSîatio: SC cocluditur,omnia nihil nifi peccata effe SC certam pern^iê,quantumlibet fplendeât. Sola Dei gratia falua-ri,quotquotcredimus,ipfamcpinuocamus,cumagnitione,ppriæ uanitatis atep perdinbsp;tionis. Afluefeendum uero eft fcripturæ,quæ duplic?iuftitiam comcmorat:unamhu- Duplex iu'nbsp;manâ,cuius hic,6C multis altjs locis Paulus meminit;altera diuina eft, ilia faluifica granbsp;tia,quænosperfidemiuftifîcat, dequa in fine huius Epiftolæ loquitur : Vtiuftificatinbsp;pergi atiâjhæredesfimusuitææternæ. Hic aperte uiifesgratiam Dei noftra efleuerânbsp;iuftitiâ,qua iuftificamur.quæiccirco Dei iuftitia uocatur,q)à Deo nobis doneturtno-ftraep fit,dum eiusper fidem reddimur cÔpotes.DehocScRom.i.InEuangelio reuenbsp;latur iuftitia Dei,ex fide in fidem: ut feriptû eft, luftus fide uiuit. Et Gen. ly.Crediditnbsp;Abraham,et reputatû eft ei adjjjftitiä. Vnde feriptura concludit,neminê coram Deonbsp;iuftum haben',nifi' g crediderit^uemadmodû iam diCîum eft, citante Apoftolo illudnbsp;Abacuc, luftus fide fua uiuet. Ita apparet,fidem,gratiâ,mifericordiam,ueritatê,iufti-tiam,omnia hæc idem illud effe, quod Deus in nobis per Chn'ftû SC Euangelion openbsp;ratur. VndePfal.24.OmnesuiæDni mifericordia SCueritas. Viæenim Dnifunt,in Vilt;cDomi-quibus obferuantes eius mandata,ambulamus, ô^'pfe uiciffi'm in nobis. eæiam uiæ ni,nbsp;•fola ipfi'us mifericordia SC ueritate nitantur oportet, non noftris uiribus 8C induftria:nbsp;qifSndo noftræ uiæ hinc inftitutæ,nihil nifi uanitas coram Deo fint, iramcp mereanunbsp;luxta id quod Dns Efa. .teftatur ; Quantum cœlum à terra eft exaltatum, tantû exalnbsp;ta tæ funt uiemeæàutjsueftris.QuafidiceretzVeftra iuftitia terrenaeft,SC nullius pre

• cq.quareilli ual?dicere, 6CinmeauosambuIareoportet,fifperatisfaIutem.

Sed fecundum mifericordiam fuam làluos nox fecit.) Mirum qui ftare queat horun^uerborû fides,quib,iam faluos Apoftolus nos prædicatjicet agentes ctiamnûnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L Z in

EPISTOLARVM ET EVAN*

in terra,coep Si in iugi mireria. Sed fie loquutus eft, ut diuifiæ gratiac uirtutem 8é naW (; ram fidei contra hypocritas, qui uelut falus adhuc longe abeflet, fuis opcribus addu*nbsp;cere Ä^comparareeam fruftraconAtur,pleniusexprimeret. Bifariam fiquidem nosnbsp;Chriftus pridem faluos reddidit. Primuui omnia perfecit,quæ ad id ut falui fimus,re-'nbsp;quiruntur.nam peccatum,mortem Si gehennam fuperauit atlt;^extinxit, ut nihil relt'nbsp;qui cui^qdhuiusfacial,reliquerit. Secundô,haecomnia donauit nobis iabaptifmo,nbsp;utquicuncp Chriftofidem habuerit,illaeum perfeciffe,fimulin eodem momento ha*nbsp;beat ea: Si fublata fint,peccata,mors. Si infernus, ut nulla re amplius ad falutem opusnbsp;fit, fola fide, ut firmiter ifta fic perfeda credat. V ide uero ut incomparabiles gratia?nbsp;fua? diuitias in nos Deus in baptifmo effundat,qui etiâ operibus iHis liberauerit, qui*nbsp;bus ftulti iHi fanduli mereri ccelum Si faluari conanf. Cœlugi nanc^ habere Si efle falnbsp;uos oportet, antea^ quic^ bonorum operS poftïmus facere, quod opera haudqua^nbsp;mereri cozlum queant,uerum cœlum ante ex mera gratia donatum, facere folet bona*nbsp;opera,id^ nullameriti aut præmij fpc,fed tantum in comodum proximorum,8Cgionbsp;riam Dei,donee Si corpus peccaft»,morte et inferno fuerit liberatum. Proinde omnisnbsp;Chriftiani uita à baptifmo, nih il eft nifi expedatio reuelandç falutis Si fcElicitatis,qu3nbsp;modo licet tedâ polïident,qui Ährifto credunt. Certô omnia iam habent,fêd funtab*nbsp;fcondita adhuc in fide:quæ ubi reuelata cognitione,fueritcómut2fta,cunc'ïa ita utiamnbsp;adlunt,apparebunt.id fiet,ubi iucunda Si optata mors appetierit,iuxta illud i.loan.z*nbsp;Charifiimi fratres,fumus filtj Dei,et nondum apparuit quid fimus futuri:ubi aütipfi^nbsp;uenerit,fcimus quod ei fimiles erimus.Et quicunep hanc fpem in fehabent,fandificatnbsp;lt;e fine i nfermiflione,quêadmod3 ipfe fandus eft. Quapropter ne patiarc, tibi ab iftisnbsp;hypocritis imponi, amp; ab hac tcueritate feduci, qui contempta fide,iàlutê longea te fiquot;nbsp;tam menuuntur,amp; fru ftra petere earn tuis operibus docent. In te ipfo eft,fi credas;o«nnbsp;nia per Chriftum perfeda funt,uel ipfo teftante,regnû Dei intra uos eftiLuc.iy.Eoç^nbsp;quicquid à baptifmo uiuitur,nihil nifî expedatio elfe debet, ut reueletur quod iam innbsp;nobis exiftit,utcpcomprchendamus, quemadmodum coprehenfi iumus,ficutPaul»nbsp;Philip.j.inquit: Sequorfic5prehendam,inquoà Chriftocoprehefflîsïum; hoceft»nbsp;ut tandem uideam, quae mihi in claufo adhuc fidei ferinio funÂlonata. Auet SCardet pnbsp;defiderio uidendi thefaurS,quem in baptifmo per fidem donatû, fed obfignatû fimi^nbsp;accepit. V nde ibidem addit : Noftra conuerfatio in coelis eft, unde expedamus feruanbsp;corem noftrum lefum Chriftlhi,qui humile noftrû corpus conformée,corpori fuo cianbsp;rificato. Cumhocconuenit Si quod Gai.4. dicit, CognouiftisDcû.8lt;moxcorriggt;Jnbsp;quod dixerat,imô(inquit)cogniti eftis:quod utrunqj uerû eft,ftet no pari ratione. Anbsp;Deo nos iam cogniti fumus, ut coprehenderit nos. at nos Deû guideiffcognouimus»nbsp;fèd nondum côprehendimus,eo q? cognitio noftriadhuc tedant et obfignata in fide.nbsp;Idem amp; Rom.8.dicit, Spe fàlui fadi fumus:id eft,^Iui fadi fumus, licet id nondö ui*nbsp;deamus.quod enim quis uidet,non fperat:cum aqjfperamus,quænon uidemus,nbsp;pedamus ea cum patientia. Chriftus Luc. iz. hoe ipfum cófirmat, dicens : Sint luml^nbsp;ueftri precindi,ód lucerng ardeifles,2lt; uos fimiles hominibus expedantibus domingnbsp;fuum,quando à conuiuio reuertat, ut cum uenerit Si pulfauerit, cófeftim aperiant ei*nbsp;In quibus uerbis iuos tantS iubet iè fponfum expedareparatos, ut qui iam falui cx*'nbsp;ftant,nem pe in album infcriptîminiftrorû eins. Hue pertinet Si quod T it. 2, Äpoftoquot;nbsp;lus ait: Temperanter,iufte Si pie uiuamus in hoc feculo,expedâtes beatâ fpem,ô^ad*nbsp;uentum gloriæ magni Dei,amp; feruatoris noftri lefu Chrifti.His Si fîmilibus iocis,qnônbsp;rum haud paucoslegas paffim in facris Bibltjs,teftatur,nos iam faluos eire,nec^oplt;’*^nbsp;tere,ut homo Chriftianus per opera fua primùm qu^t falutem aflequi. Opinionbsp;6Cdodrinafatanica,excæcantoculos Chriftianos,fiaetcognitionê extinguunt, â^ta*nbsp;piuntà uia ueritatis Si falutis. Hærendum eftei quod hic Apoftol.teftat, Salues nosnbsp;fecit fecundum mifericordiam fuam : amp;qd in fine huius ledionis addit,Hatredes no®nbsp;efle fecundum fpem æternæ uitæ.Hæredes iam fumus,id aût abfconditum eft in fide*nbsp;expedamus aut certa fpe,utid poQpa reueletur. Vult aût Deus,itaexpedare nosnbsp;ditatis huius reuelationem,amp; à baptifmo aliquandiu uiuere,ut corpus noftro minin^*nbsp;rio caftiget,amp; gratiæ fuæ uirtutem in pugna contra carnem, mundum Si diabolu^l^'nbsp;clarct.omnia aût potiffimum ideo,ut per nos proximos iuuet,ac cùm dodrina,tû oitanbsp;noftra,quamipfein nobis uiuit,ad fidei communionemperducat. Quan^enimhoCnbsp;per angelos poffît,placet tamê magis per nos fieri homines,SC ut fideiTatio melius co®nbsp;ftet,etut fuauiter atc^ amabiliter omnia conficiantur.Si enim perpetuô nobifeum ag^nbsp;rent angeli,haud eflèt tantû fidei,netp tam amabile, attp cum per naturæ noft^ænbsp;fottcy

GELIORVM ESARRATlONEt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g£

fortes,quoïam fiobis plenif r cognitio,ó^familiarior confuetudo eft, docemur 5é dux cimur. Atc^ itaquo fint,per quosamp;^ aUj conuertantur, QC dotfïrina amp; boni's exemplis,nbsp;non moxà baptifino conueni't in cccliï nos rapi, iifquo tarnen dues iam fumus aßeri-pti.Hinc fi quis omnia rcctè expendat,dübitari no poteft,fatanæ 8^ antichrifti cômetlnbsp;tum eße 8Cmiraculum,qd taptum purgatorij caußa infumitur, fide huiufmodi peni-tus obliteraea.Docentur enim homines,fuis operibus fe à purgatorio feruare, aut cer*nbsp;tè inderurfus liberate: quafi nondum donata nobis falus eßet, foret neeeßariö, alq'snbsp;earn med ijs fola fide aßequi.quod pugnet cum feriptura èi. uita Chrifliana,nemonbsp;non uidet,nili q in feriptura nihil uidet.Nam ita docent ubiq-, diuina:literæ,quicuncpnbsp;falutê non exmera gratia,per fidem ante omnia opera perceperit,eum eius haud unqnbsp;fore copotem.Et quicunœ fua bona opera non in cómodum proximorû, fed propriSnbsp;retulerint, fuæ magis ^^oximorû ûlutis foliciti,cos plane nulla haberebona opera*nbsp;•Omnia horum fide uacant,amp; perniciofo errore funt infeda.Optandum fane eßet haCnbsp;caußa,purgatorium nun^ excogitatu,aut certè in fuggefiu nullam fadîam eius men-tionem:irrecuperabile enim damnum dat huic Chftltianc ueritati,atcp fynceræ fidei*nbsp;Etenim effect um iam fatanæ opera uidemuSjUt omnia collegia, ccenobia, oês mißa:nbsp;ÔC preceSjferè in folum purgatoriû diriganturtadhæcum impia ôô pefiilenti hac opi-nione qua miferi pBtant, humanis iflis operibus fe inde redimendos, ÔC iàlutem aflègt;nbsp;quuturos. Quo baptifmt SC fidei diuitiæ obfcurantur, ÔC tandem ex Ghrifiianis merifnbsp;ethniti redduntur.O' abominationê perniciofißimäiDocendi Chriftiani étant, lîcuCnbsp;eos Chriflus ÔC Paulus docent,ut à baptifmo,6lt; à peccatis abfolutione,ita agerent,utnbsp;qui Omni horaad morte excipiendam parati fint,cum defîderio expetfîantes reuelationbsp;nem falutis iam perceptæ.Nunc purgatorij opinione fecuros8C. focordesreddunt,utnbsp;pietatis fludium différant in morte ufcp, amp; cogitent, turn contritione amp; confeßione fênbsp;omnia emendaturos: ac fi quid refidui peccatorû maneat, propter quæ in purgatoriunbsp;ueniendum fitjfpcrant miflis pro defunc'îis,Slt;; alijs largitionibus,quas in Tefiamêtisnbsp;facereperfuadem,inde fepofle redimi. Sed miferi longe aliter habere rem experient,nbsp;g Per lauacrum rgg^nerationisQ QuàmplenisIaudeuerbisDeigratiaminba-^tifmo nobis donatam cômendat. Baptifinum lauaerS appellat,quo non pedes tantûnbsp;amp; manus,fed totum corpus abluitur. ita enim baptifmus iemel totum hominê purifi*nbsp;cat et faluatjUt ad caput ÔChereditatê falutis nihil nifi f^a fide in hancDei gratis qpusnbsp;fit:ut folius gratiæ opus maneat ôif agnofcat,quôd faluamur citra omnia opera me*nbsp;fitanoftra:ac ita fimufcperfeueretin nobis purusamor,laus,gratiarum a(flio,amp;glorianbsp;diuinæ miferieordiæ^fine omni gloria amp; complacentia propriarû uirium SC operæ, utnbsp;fæpe nunc QC abundèdiôum eft. Humana iuflititia QC ipfa lauacrum eff, fed nequa^^nbsp;qua ita totus homo abluatur : uer^ illud pharifaicum,qua ueftimêta folùm Sf uafa,nbsp;quæ^forisfunt,mundantur,de®uo Matt.23.Quofitquidem,uthominibusfibipurinbsp;uideantur,fed interius nihilomirras pleni fordibus perfeuerSt.Iccirco baptifmû, nonnbsp;corporale, aut externû lauacrum dixit,ièd regcneraticnis. quo lauacromon quæ exte*nbsp;rius adhærent,abluantur,amp; externus tantum homo mundetur : fed tota hominis na*nbsp;turainuertatur,ôd mutetur in alj^m naturam : hoceff,quo prior carnalis natiuitasde*nbsp;ftruatur cum tota peccatorum ôd perditionis hæredit^e. Quo rurfUm teßatur,nofiranbsp;nobis falutem femel donarfiutacquirenda operibus non fit.Non enim unum 8C alte-rum tantum membrum generari iolet,ut manus uel pedes: iêd totus homo,qui id openbsp;rari non poteft,uthomo nafcatur,ied eft antea homo natus,ut operetur. Similiter nosnbsp;operanoftra haudquaquS purificant,aut faluant:ied cum antea puri, iuftificaii ÔC fal*nbsp;ui fumus, libereoperamurqtrt»proximisutilitati,8C Deo poffunt eße honori. Et hæcnbsp;fimplex ac pura eft cognitio diuinægratiæ, qua homo difeit, fe SC Deum agnofeere,nbsp;Deum folum prædicare,(èfedcijccere, Deofidere,dcfedefperare. Quam faluificamnbsp;dodrinam mire impediunt qui legibus,præceptis SC operibus homines urgent,« fal*nbsp;uos reddere conantur,

• Etrenouaüonis») Quopleniushoelauacrumatt^rcgcneratiointelligatur,ad* di3it ,Etrenouationis:utnouumhomincm,nouumingenium,SCnouamcreaturamnbsp;uerê baptizatum intelligas euafiffe : qui longe aliter iam affetfîus fit, amet, uiuat, lo-quatur SC agat,quàm antea folitus fuerit, 8C potuerit.Sic Gai. lt;î.ait Apoftolus: In Chr»nbsp;fto ne(^ circunafio, ne^ præputium aliquid eft: hoc eft, nulla opera legis aliquid moment! habent, fed noua creatura. Quafi diceret ; Non poteft falus perfici confutioncnbsp;unius^ alterius boni operis, fed oportet femel totum hominem innouari, SCmutar»nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L. $ naturam:

EPISTOLARVii ET EVAN* natura: unde per fe uera bona opera no parn'culatim,{ed Smul pleno oimulo fequennbsp;tur.dehacregeneratione,quatotus homoinnouat, Chriftus lo.j.Qui non fueritdcnbsp;integro regenitusjuo potent utder^regnum Dei.Hîciterû dare uide^ur, noftris o*nbsp;peribus hie nihil agat, fed oporteat ipfum hominê quantus eft intermori, atqj in aliSnbsp;tranfmutarin'd^d in baptifmo fitifi credimus. Nam innouatio hæc -, ipfa fides exiftit»nbsp;Etenim amp; damnaci regenerabunt in nouiffimo diejat no innouabunt impuri, ut hienbsp;fucrunt: SCut ab Adam nati funt,perieuerabunt.Ergo baptifmS reóè praedicaturus,nbsp;lauacrum uocat regenerationis,qua fimul regeniti innouentur. de hac regenerationcnbsp;baud para multa hinc SC inde fcriptura habet, ^jpter quam SC Deus uerbum fuum SCnbsp;EuangeJion,Vterum Sc uuluam appellat, ut Efa.45, Audite reliquiæ Ifraël,quasge-ftaui in utero meo, uti matres loqui folent de filijs fuis. Quinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;crediderit Euâgelio,

lt;s uclut in utero Dei concipit, 8C inde naftitur nouus ac deirormis homo. Qua de re alibi dicemus plura.Nunc fatis fuerit ex his uerbis didicifle, nihil fint noftra opa in*nbsp;implendis mandatis DehSCinfanum cxiftat, jjprqs uiribus uel tantillum hie tribuere,nbsp;cum fola fit fides,qua femel homiîregeneret atcç innouet. Quare fcias,oportere fequinbsp;opera bona noua creaturam:ad coparandamiuftitiä uero, 8C nouä illam natura, nihilnbsp;omnino pofte præftare. non ieefts atep fi Deus truncSaliquem ari^um in nouä,uirennbsp;tem Seflorentê arborem conuertat,qinde fuum naturalem frutftûcopiofè ferat : ita fbnbsp;let hominê gratia Dei renouare. Magna enim,fortis,præpotens,SC mire efficax res eftnbsp;diuina gratiatno iacet in anima,ut fophiftae fomniarunt : no dormit,aut portât ,• uti tanbsp;bula pidageftat pitfturâ.ipfa portât,ducit,urget,trahit,mutat,SC operat omnia in ho*nbsp;minibus, adeo ut fentire earn at(^ experiricuiuis liceat. Ipfa quidem abfeodita eft,openbsp;raafiteiusbaud poftunt latere, ftd teftant de ea, quemadmodSfrondes SC frutftusdenbsp;arbore,cuius naturae exiftat.Quare impie ei detrahit per fophiftas, Thomä SC Scotu»nbsp;qui no plus ipfi tribuunt,^ quod naturae opa omet, SC ut perficiantur adiumento fit»nbsp;Non enim ornat, aut adiuuat tantû, fed ipfa iola,quac bona ftint, operat : neep operatnbsp;folum, fed perfonâ magis immutat ÔC renouât, imo opus eins eft, pl^jg^eo ut perfo*nbsp;nam renouet,^ utopus eius perficiat. Exhibet enim lauacrS regenerattonis, SC inno-uationis,non oçerû tantum,fed multo magis totius hominis .«^i haec de gratia præ- pnbsp;dicauerinisuere SC plenèipfàm comendauerit.Id Paulus ftuduit,cum ait : Saluos no^nbsp;fecit lauaao regenerationis S^nnouationis.Nihil hicconfutione operS agi poteft,nanbsp;turam immutari eft necefte. Imnc fit,ut qui ferè credunt,multa pati, moriep tandem o*nbsp;porteat.Nam hoc pado fuum in cis gratia opus exercer, 8C prae^ntiam declarat. Huenbsp;pertinet illud Pfalm.no. Opera Domini magna,exquifita ad omnem uoluntatem co*nbsp;rum. Quæ haecoperaf Nos ilia fumus per gratiam in baptifmo condi*, magna, noua Sc regenita Dei opera. Nunquid magnum ilico^ominem fien faluS,liberumcp peCnbsp;cato,morte ÔC gehen nafpropterea ait:Eaexquifita:iuxta omnesuoluntates ipfôrum»nbsp;Nam h^ c régénéra tione adinuenit Deus, atep egit,||uicquid homines queant expetc-re. Quid enim aliud omnes cupimus SC expetimus, falutem afrequi,pcccato,mor*nbsp;te ÔC inferno liberari f

Quam operaturfpiritus (anó:us.) Poftrem^,quo magisgratiæmagnitudinS SC uirtutem exprimât, tribuit h^clauacrum regenerationis ÔC innouationis fando fp*nbsp;ritui.Tam grandis enim SC magni momenti eft hoc lauacrum,ut nulla creatura,fcd ionbsp;lus fandus fpiritus id queat perficerc. Quâtopere uero damnas,optime Paule,liberÖnbsp;arbitrium, bona opera, magna fuperbientiû fandorum,idefthypoCTitarum méritât’nbsp;Qiiàm fublimi loco noftram falutê conocas,SC rurfus,uteam ad nos demittis, SCpro-pe conftituis, imo intra nos pure ÔC fynceriter his ^tiam prædicas f Proindc opt'nbsp;rare,quicquid SC quanta libucrit;hominem innouari,0C mutari perfonâ, fine quo nulnbsp;(a polfunt Deo grata opa edi,nifi lauacro regenerationis SC innouationis fpiritus fan^nbsp;dijimpoflibileeft. Id admodum aperte uiderelicet in hypocritis illis, operum fimula*nbsp;toribus.Nec^ enim difficiliores,fupcrbiores,aîquètemerariosacpræcipites fpiritus it*nbsp;uenias.Infradi nancp,non renou2ltt,indurati,obftinati,inueterati homines funt, uetc^nbsp;rem ilium Adam fidis illis bonis opcribus regentes qiiidem,atc^n5nihil ornantes:fclt;^nbsp;interim nulla naturas mutatio in eis uel tantillum apparet, perfeuerant ufcjp in uetuft^nbsp;te corrupt« carnis. O' peftilens eft hie populus, quantacp Dei indignatione premi*nbsp;tur,cum interim ipfi fe putant Deo ingremio federe. Eo autem,q? A^oftolus fpiritufnbsp;fando hoc regenerationis SC innouationis lauaaS tribuit, idem dicit quod Chriftn^nbsp;lo.j.ubiait: Nifi quis renatus fueritex aqua SC fpiritu fando, non ingredietur regn'*nbsp;Dei, Nam quod Chriftus per aquam fignificauitdd Apoftolus lauacrû dixit, fic rena*nbsp;feient!»

GELIORVMENARRATIONES. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64

fccntiat^fpintusfanâi uBrqjparitermemtnit. Notandû nero, quod de fpirito fände,tam à Chrifto Apoftolo hic dicitiir, ncquaæ ad Papifticä fllam eonfirmationë, quam uocant, i^fciendnm.nam uterepadbaptifmum, quod defpiritufando hic ha*nbsp;betur,retulit:qui dum corpus aqua ablui'tur,ipfèregenerarionê atlt;p renouationê ope-ratur perHdc.id Chriftus dixit,ex fpiritu renafei, Legimus in adis Äpoßoheis,Apo-ftolos fubiade baptizatis impofuifle manus, Sgt;C fic iplis fpiritum fandö adueniiïè uifinbsp;bill figno,qd Qi. ipfum ad fuam confirmationem rapiunt. Sed ikut «d ftebat, ut uifibilinbsp;figno credentes, fpiritu fando donarent ad pracdicandum Euangeliö uaiijs linguis:nbsp;i'tafuotantum tempore hocdurauit,quoufcpdodrina Euangelq fufRcientibus fignisnbsp;orbi fuit commendata. quare amp; ante aliquot fecula obfoleuit. Nifi quod cærcmonianbsp;quædam hinc ad nos u^ue peruenit, manus qs quos presbyteros aut praedicatoresnbsp;ordinant,im ponendi^quæ etiam in impium Qi pernidofum abufum pridem addudanbsp;‘eft.Sed de his alioloco.

Quem effudit in nos opulente.) Vide ut m^nifice gratiam Apoftolus prædi cet,non datum fpiritum fandum, fed effufummecplblum hoc, fed efîufum opulente, commémorât. Nequitenim fan's extollere Qi ma^ificare gratiam Qi opus eius: Qinbsp;nos,proh dolor,taqj uilem ducimus noftrorS refpeduoperum.Dedecus Deo St' fan-do eius fpirituieffet,fi cum opulente in nos ilium efluderit.refidui adhuc aliquid,nbsp;à nobis queat præftari ad iuftitiam Qi falutem noftram, defideraret : quaO tarn incomnbsp;parab^lis gratiæ opera fatiseffenequirent. Et Paulus fane mendactj argui poffet, quinbsp;no omnia,quibus luftificari Qi faluari nos oportet,dixiflet,cum id facere fc teftet. Sednbsp;ut fcribit,ita res habet: nemo tâta huic tribuere lauacro att^ regenerationi, nemo adeonbsp;illis præfumere poterinquin maiora tribui c5ueniat,8t^ plura de illis debeas tibi pollicenbsp;ri.Nullus tanta credet,quin maiora fitaccepturus. Eoquidem,quod tarn ingentia acnbsp;ineffabilia bona funt,quæ Deus donauit, uerbis fuis Qi fide hic uoluit conclufa ac te-teda nobis obtingere. nuda enim ilia præfèntis uitæ natura ferre no poffer, quare 6dnbsp;interire eam^sftifle cft,cum illa nudari incipiunt,ut homo uelut diuinjs iftis ingffimanbsp;bilibus,quas nunc fid^offidet,abforbeat,8(f euanefcat.Iam opulente citra omne no-B ftrum meritû,iufl:ificatîTumus perfidem. Iccirco Petrus,1.Pet.i,Magna,inquit,ac prenbsp;«ofa funt donata nobis per Chriftu, ut diuinat cofortes naturæ euafèrimus, Donatanbsp;funt,inquit,non donabunf. Et Chriftus loj.Sic dilexi^Peus mundum,ut filiö fuumnbsp;unigenitö dederit,ut qui credunt in ipfum,habeant uitam æternâ. Ecce,qui credunt,nbsp;iam habent uitam aît^â,eocpindubiè etiuftificati,8i(; fandi funt, citra omnê operamnbsp;fuam.ut uide^^ nihil nifi' gratiâ Qi mifericordiam efïê fuper nos opulente effufam, 8Cnbsp;noftra opera ad haecru^il potuiffeconferre. Dices fortafte: Satis prædicarenon potes,nbsp;omnia gratiam Qi mifericordiam Äei in nobis operari, Qi noftrorSoperum ad falutenbsp;comparandam nullam habendailrationemzquîfitigitur quod feripturatoriestefta-tur jfaluos futuros,qui bona fuerifit operatk ut Ioan .y. Qui bona cgerunt,ibunt in renbsp;furredionem uitat r qvti uero mala,in refurredionê iydicq.Et Ro. z. Honor Qi laus benbsp;ne operantibus, ira Qi indignatio male operätibus.His fimilia multa hinc inde in feri-pturis legimus. Refpodeo : Verba,ut fonät,ita accipias,citraomnêgloflam.omninonbsp;enim fic habet,q beneegcrint,fàlûi erunt:q fecus,códgmnabunt.In hoc aut à feriptu-ræ ueritatedifceditur,^d opera pleric^ fècundum externa faciem iudicanr, contra feri-pturâ,quæ docet,neminc poffe beneagere, q non antea ipfe bonus fuerit. bonus autnbsp;per opaeuaderenemo poteft,fed opera accipiût fuam bonitatê ab operate: is uero pernbsp;lauacr5regeneratióis,acaliud nihil, bonuseuadit. Hocuoluit ChriftusMat.y.dicêstnbsp;Putris arbor no poteft bonos flt;»dus ^ducere,nec^ bona arbor putres frudus .Proinnbsp;de facite arboré aut bonam aut malam,amp; ^pducetfimiles frudus. Hypocritat plerücßnbsp;fimiliaptjseduntopera,nonnun^fplendidiora:fèdulóenim orant,ieiunant,largiunnbsp;tur,peregrinant,ô^ mire fanda fpecie fêfe uenditant: Chriftus autê hæc ueftes ouillasnbsp;uocat,quibus nocentiffimilupi tegunt. Nullus enim eoru corde eftuerè humili, mitf,nbsp;^manfueto Qi benigno,id potifTimû declarant, ubi Äxantur, ubi fanditas ipforû dam*nbsp;na^ur.tum enim folentfuos naturales frudus edere,quibus agnofcutur.Ii funt teme-rariaiudicia,impatientia,peruicacia,obftinatio,oblocutioncs,S^hocgenusalia. Ideonbsp;uerum eft,qui bene egerit,faluuserit : hoceftjfalusipfi'us erit manifefta,fed nihil om*nbsp;nino poflet boq^acere,fi non renatus antea effet per lauacru regenerationis. Quæ e-riim bona in uetuftatecarnis,amp; uiribus ab Adâ progenitis, qs operari poterit,il la bona opa funt, quæ Paulus hic damnat dicens:non ^jpter iufta opera,quæ nos fecimus,,nbsp;bunt qwidê bona opera,fn iuftitia fada, fed non coram Deo,qui primùm perfonam,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L 4 amp;dein*

EPISTOL A RVM ET EVAN/

deinde opera rcfpicit» Vti Gen. 4.lcgiraus,primuni ad Abel, deinde ad eins facriß ci'um refpexiffèrut primû fe SCà Cain auertitjö^ deinde ab ipfius facrifîcio,licet fecun/nbsp;dum externam faciem æque iacnhftum effètjac opus bonum,at(Ç facnficium Abelis»nbsp;PerlefumChriftumferuatoremnoftrum.) Hocadiecit,utlubChriftialis,nbsp;uelutpulli fub matris fuæ alis tueri folent,nos feruetlpfeenim aitMatt.zy. Ö Hier n*nbsp;falem Hicrufalem,quotics uolui cogregare filios tuos,ficut gallina pullos ftios, amp; no'nbsp;luiftiÆt per hoe natura tieræ ac plenæ fîdei docetur.Nihil enim eft t|d quidam dicö5nbsp;Credo in Deum omnipotentê:ut ludæi ac plerilt;^ altj folent,at£^ ideo beneficia à Deonbsp;corporalia accipiunt, Vera ac uiua fides eft,qua in Deu quidem credis, fed per Icfuirtnbsp;Chriftû.PrimùmjUtn5dubites,Deum tibi propitiû patrem faflum,qui codonaueritnbsp;tibi omnia peccata,2C infilium atq; hseredem fuu inbaptiftngadoptauerit, utcertonbsp;uum facftum te agnofcas. Deinde ói hoe fcire oportet,id no grajis fadum, netç fine fa,nbsp;tisfadione diuinæ iuftitiæ depenfa. Neep enim poteft diuinægratiæ QC mirericordixnbsp;locus efle in te ialutem operandi:^ æterna hæc bona donandi,nifiiuftitiac Dei fit aænbsp;teapleniflïmè fatisfadum.Nam teftat Chriftus Mat. y. Non præteribitlwT« autapicjinbsp;lus unus à lege,donee omnia inipleant.fitenim qj de gratia ac bonitate Dei prædicat,nbsp;non poteft nifi ijs qui mandataIpfius puriffimè ÔC exadiffimè ob:^ruauerint, coniin*nbsp;gere.Iuxta illud Mich.x.Cum ludæi de Deo multa bona præfumerent,amp; perpetuo fi'nbsp;bipacem pollicebant,dicentes,Quî poflètDeus perpetuô irafci,nunqdabbreuiaWSnbsp;eft fpiritus Dnif Refpondetur eis:Non ne uerbamea bonafunt cum eo qui reéîègrsnbsp;ditur ƒ Propterea nemini licebit di. gratiæ opulentiâ aflequi, nifi exadiffïmè ante prænbsp;ceptis Dei fuerit fàtisfadû.Iam abûde didum eft, noftra opera corara Deo nihil eflê,nbsp;quibus ne minima quidem præceptorû Dei poftumus implere;quanto minus noftranbsp;rum uiriû erit,iuftitiç Dei ita fatis{acere,ut gratia ipfius dignfeuaderemus. Adde,finbsp;tiam poflemus omnia Dei præcepta implere,SC iuftitiæ eius per omnia fatisfacere,ad-huc gratiam 3d falutê nondum meruiiTemus, neep ob hæc illam nobis deberetnbsp;cunda à nobis creaturis fuis ad uiuendum ipfi conditis,iure creatiogjjfljieat requirequot;nbsp;re,utdebitaobfèquia. unde ex gratia adhuc ôd mifericordia^uenireoporteretquic*nbsp;quid ab ipfo nobis contingeret.Hoc Chriftus Lu.iy.pulchr^Wclarauit, dicens paraquot; Pnbsp;bolicôës î Quis ueftrûm (èruum habet agricolam,aut paftorê, quem reuerfum ab agi®nbsp;iubeat affidere menig ôd cœn^e. 6d no magis dicat, V ade,para mihi coenâ,accinge te?nbsp;ôd miniftra mihi: poftea ubi e^o edero ôd bibero,ede ôd tu. id^ cum feceritnunqui^^nbsp;aget illi feruo gratias f Non puto : ita Ôd uos,fi etiam omnia fec||ritis,quæ mandata uonbsp;bis funtjdicite nihilominus,Inutiles ferui fumus,fecimusquæ debuir^s. Cum ergonbsp;ex gratia Ôd nullo merito cœlum datur,etiam tjs fi mii effènt, qiri omnia ipfis præceptanbsp;feciflentjiuxta promiffionê illam,Si uis ingredi u^,ferua marJSatatquid iadabiuit^®nbsp;noftra bona opera,quæ etiamfi abfolutiflîma eftèm, adhuc ccelo indigna forent, njfinbsp;quatenus ex gratuita illud nobis ôd mifericordi piomilîîone donatû fuerit fHinc^dnbsp;ita diuinæ iuftitiæ ûtisfaciendupieft, ôd eô tamêopa noftra pertingere nequeût, qttfnbsp;fi etiam pertingerent,adhuc nihil gratig aut falutis mercrent,quod antea débita funt»nbsp;dédit primum nobis Deus hominê,qui pro nobis in omnibus diuinæ iuftitiæ fatisf^nbsp;ceret.Deinde ôd hoc nobis per^undem gratiæ et beflignitatis contulit, ut quan^ ip“nbsp;finejjprio merito Öd dignitate,imö male meriti öd indigni gratis accipiamus,no tatiJt-fnbsp;omnino gratis 6d fine omni merito. nam ob Chriftimeritü öd fatisfaófionê nobisnbsp;obtingit. VndePaul.Ro.$. Sicut unius hominis peccatoomnespertjmus, itanbsp;magis per gratiam unius item hominis lefu Chn'fti laluamur : hoceft, quemadmo“tfnbsp;citra noftrum meritum ôdpropriûopus in peccatunt^olapfi fumus, peccatoresnat«rnbsp;ita rurfura,fine omni noftro merito et opera,peccatis rcdimemur,per lauaerS fpiritt^®’nbsp;renati filtj Dei,gratiæ ac falutis copotes. Ethæc cauffa eft,cur Apoftolus ubicuncßnbsp;dem ôd gratia prædicat, addere (blet per lefum Chriftum. nimiru cauere uoluit,neä®nbsp;ßtis efle ducat,fi dicat, Credo in Deü,negle{fto Chrifto. Agnoftere uere credent^ o*nbsp;portet,fidem fuam Deo no poflefcceptam effe,imö nullam poffeefle fidem, finbsp;nbsp;nbsp;nbsp;æ

tea impleta fint omnia mandata Dei.quod cum tuas uires excedat,0d fi maxime no cederet,adhuc tarnen nihil nifi quod debes, præftitiffès,acnihiladhucmeruilfeSjCj}^nbsp;cuneftis Dei mandatis adimpletis:opus eft alio q pro te diuinæ iuftitiæ in omnibusnbsp;tisfaciat,Ôd cœlum præterea tibi mereat. Is iam unus eft, Dns Ôd fer^tor nofternbsp;Chriftus,qui pro tcomne legem impleuit,ac meruit,utiam lecundum iuftitiam lu^^nbsp;Deus non poflit non donare cœlum, 6d te per omnia filium ôd hæredem fuS agnol^^nbsp;re, Atc^ hæc demu integra ôd folida eft fides, Deo per Chriftum confidens,

9

G E H o R V M ENARRATIONES»

n'to ccrta, falutem ab ipfo aocepifle iam quæ paulopoft cum fœlidtatis beato cinnulo reuelctur. Ncqj poteft alfa did Hdes Chiiftiana,nifi qua i'tacredituVjper Chii'IÏö utrunnbsp;que coangere qpbi's QL farisfa(fïionem,quam diuÂæ luftitiae debemus;er falutis donanbsp;tionem,quam ipfi nulio pad:o,fi etiam per nos Icgi poruifTet Beri fan's,poffumus merenbsp;ri. Vnde Paulus Rom. 4. Chri(lus tradnus eft propter fcelera noftra, amp; refurrexit pronbsp;pter luftififtitioncm noftram.Hoceft, per Chn'ftum accepimus non folum peccatorSnbsp;remiftibnem, fed præterea en'am, ut coram Deo iufti habeamur,amp; filij graaæ eius.

Eodem pertinet amp; quod Rom.3 .drdt : Propofuiteum Deus propinaton'um,per fidem in fangui'neeius : ubiiterum difdmus, ueram eftè fidem quæ Chrifti fanguinenbsp;confidatjSCco gratiam feaffecuturamcredat. Quodfanguinemprotefudiflecredis,nbsp;accipis fatisfa(ftionem:q^od propinaton'um hinc agnofds,confiteris, tibi eius meritonbsp;diuinam gratiam obtingere,0i falutem. Omnia fine merito noftro Si opera, at no finenbsp;Vnerito amp;opera Chriftfquiin hocfanguinemfuuminfumpfit.Proinde,utad Chriftinbsp;parabolam aliudamus : fub Chrifti alis continere ngs oportet. Si non propria fiducianbsp;euolarc,ac ad Deum cocendere,alioqui cedemus ftygio miluo in prædam, Vtenimnbsp;fâepè diêîum eft,noftra hie iuftitia, noftra mérita,ita amp; noftra fides, fine hoc mediato-re noftro Chrifto n^hil efficient. Ideo Si Ioan. 6. ait : Ntmo uenit ad patrê, nifi per me.nbsp;Et in toto Euangelio quid aliud ait,quàm quod nos nobis eximat,et in feipfum tranCnbsp;ferat fub alas fuas, ut ipfius fblius fatisfadione Si merito confi'damus çquot; Idem Si Apo-ftol us-docet in fequentibus uerbis.

Vt iuftificati per gratia eius, hæredes fimus fecundum fpe uitæ æternæ.) luftificatos didt nos,non per propriam fidem, fed per gratiam eiufdem lefu Chrixnbsp;fti. Hoc eft, ideo iuftificati fumus, quod unus Chriftus gratiam patris habet,impletanbsp;eius in omnibus uoluntate, eoep æternam uitam meruit. Nam cum ipfi hoc merito o-pusnon fitjdonatillud nobis,qui in ipfum credimus,utapud Deum iam omnia Chrinbsp;fti nobisimputentur,ac per ea falutem accipiamus. Ecce, utdiues res fblida fides fit,nbsp;quantacp aditsanfecum bona. V ide fimul quantus thefaurus fit Euangelio, quantacpnbsp;falusillud pureannqndare : ôd contra,quanta pernicies,ubi filetur,aut parum dextrenbsp;5^ædicatur,admixtishiTmaniscommentis,autproEuangelio fuppofitis.Caueitaqpnbsp;ah huiufmodi impoftoribus,ac commenticia eorum in fide.n'n teipfo ne fiftas, aut tuanbsp;fide, fed recipe te fub alas Chrifti, fub ipfius umbra te cqg^tineas, non propria iuftitia,nbsp;aut quam tu acceperis gratia, fed qua iple Deo iuftus Si gratus exiftit, confidas hære-dem effcæternæuitæ.é^oc uult amp; Pfàl.po.Protegette fcapulis fuis, amp; fub penniseiusnbsp;fperabis.Et in^anticis dicitur,Sponfa mea columba eft,nidificâs in foraminibus pens SCrupturismurorfm: hoc eft,in uulneribus Chrifti. Et hsc demum eft uereChri*nbsp;ftiana fides,quæ non feipfa,ut So^iftg fbmniarunt,nititur,fed totain Chriftum fefènbsp;redpit,ipfocp utconfidit, ita Si coHfiftit, falute sterna percepta. Quod hæredes dicicnbsp;»terns uitæ fecundum fpem,præftr id quod probat, nos citra omnia propria mérita,nbsp;nuda fpe gratis hæredes renafei sterns uits,nôopcKando euadere, dequo iam plusnbsp;fan'sdieftumeft : etiamhocdocet, quod teeftaadhueexiftitnoftrafalusamp;sternauita.nbsp;quanquam,fî credimus, uere ipf^n poffideamus,depofito hoccorpufculo,0^ illuftra*nbsp;to regno Chrifti,omnia in manirefta luce apparebuniji

ARMA H’VIVS LECTIONIS.

Pugnat hoc capitulum fortiffime. Si. uerbis patentifftmis contra omnem iuftitiam amp; bona opera humans rationis,SC liberi arbitrtj. Nam clara uerba funt : Non ex openbsp;ribus,qus nos in iuftitia fecimi^fed fecundum mifericordiam fuam faluos nos fecit,nbsp;per lauacrum,etc. Qus fingula noftram iuftitiam penitus conculcant,omnia tribuennbsp;tes lauacro regenerationis,00 innouationis fpiritus fandfChrifto Si gratis eius. Qurnbsp;poteft tarnen ulla adhuc in nobis prsfumptio refidua cofiftere f Proptereafine fplcn-dere omnia facra Si profana iuraifine uenditare fe omnes facrificos,monachos SimO'nbsp;nachas:fine!ucereomnes religiofos Si honeftos ui»s Si feeminas: fi'nemortuos exci*nbsp;tennfi aberit Chrifti fides,de qua tot iam diximus,omnia nihil funt. AdhucimponStnbsp;ton mundo, Si neminê ferè non fèducunt iftæ falfiflîmæ fpecies, Euangelion ob feu*nbsp;rant,amp; fidem Chriftiextinguunt. Cum omnia opera eorum Siftatus, quantumliÈetnbsp;fplendeantjÄ: q^anticuncp ea meriti exiftiment,non plus ad falutê conférant, ope*nbsp;ra ferarum aut artificum,quibus fe ac fuos alunt,imô nocentiffimè etiam ipfam remonbsp;rentur.Igicur ut finiam, caue, quanta poteris diligentia,ab iftislupis, qui ouesiftiuf-niodi Pil Tonis fe mentiuntur» difee atqp affuefee,Chrifto uni folida fide adhsrere.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Euan*

EPISTOLARVM ET EVAN'

evangelion ad COE NAM D^ M I N I C A M, quæ die Natalis Chdifti in aurora haberi folet, Lucæ 2.

T homines iftijlli paftores,dixerut ad fe inuicem TT ranfeamus uflt;ç Bethlehem,amp; uideamus rem iftam,quæ accidit, quam Do'nbsp;minus nobis indicauit»Et iueruntfeftinantes,atq^ inueîierùt Manbsp;riam £lt; lofeph.. 8d infantem iacentem inpræfèpi. Quibusuifis,

propalauerunt,quædidaiIIisfuerantdepucro.Etquicunqpaudiflênt,quX àpaftoribus adeos dicebantur,admirabantur.Mariaautem omnia hæc c5'nbsp;feruabat,reuoluens ea in corde fuo. Paftores autem r^uerfi funt^glorificamnbsp;tesSd laudantes Deum in omnibus quæaudierant8ôuideranr,iuxtaquo(i,nbsp;ipfîsdidumerau

HÂecletfîio admodum claraSft 5gt;i. aperta,præfertim ex enarrationc fuperioris, E' xemplum enim continet 8gt;C exequutionem eius do(fîrinæ,quae in fuperiori eft ii'nbsp;dicata.Nam narrat, paftores feÄfle,atqj inueniftè,fîcut ab angelis^udierant. Proindenbsp;docetur hac ledîione quid fequi foleat,Slt; qui prouenire frucftusex audito uerbo Dei«'nbsp;quæ denitp fignafunt,quibus agnofci queatji uerbum hæièrit, fitcp efFicax in nobis-Potiftîmû exemplum fidei eft.Nifi enim paftores angelis fidem habuilTentjhaudqua'nbsp;quam Bethlehemabijflèntjauteorumquicquam quæ de ipfisnarrantur,feciflent»nbsp;Hic fi quis dicat, Etego poiTem credere,fi mihi ab angelo nunciaretur: is fèipfum fal'nbsp;lit.Etenim fi uerbum periè in eo non capit, neç^unquam capiet propterprædicatio'nbsp;nem,fi etiam omnes angelos illi audire daretur. Et qui prædicatoris gratia uerbo acccnbsp;dit,is non uerbo Dei,fed homini prædicatori credit : nec^ in Deum, fed in homineiunbsp;eft fiducia eius, quare necp poterit illius fides confiftere. Qui uero ipfi uerbo habet fi*nbsp;dem, is prædicatoris perfonam nihil moratur, necp pluris uerbum obperibnâ habet:nbsp;fed uiciflî'm praedicantis perfonam ex uerbo æftimat,ac ita uerbo poitnabita perfon^nbsp;hæretjUt fi etiam interiret,aut à fide excideret prædicator,aliiÂïp doceret, nihil tarnen Pnbsp;ab audito uerbo le dimoueri patiatur, citius uale ditfturus uniuerfishominibus ÔC at^nbsp;gelis,nihil moratus,fiue uerbo accédant,fiue décédant homines. Atep hinc diferitnennbsp;accipias diuinæ ÔC humanæ ndei. Humana fidcs hæret perfonæ hominis : credit, fiditnbsp;uerbo,ipfum^honorat,propter dicentem. Diuinaautem fidgt;j^ contrà,hæret uerbo»nbsp;quod ipiè Deus eft,credit^,fidit,8lt; ipfum uencratur,non propter dicentem, fed fen'nbsp;tit uerbum adeo certo,ut nemo inde auellere ipfum queat.Tal« erant^amaritç illinbsp;quibus Ioan.4.legimus,quôdprimumquidem ütcemuliercuTæexciti, Chriftumannbsp;dierant : at ubiipfum audilTent, dicebantmulierlt;a|læ, Non iam propter fermonetnnbsp;tuum credimusjfed quia ipfi cognouimus,huncelfc feruatorem mundi. Contra quotnbsp;quot Chrifto,moti ipfius perfbna SsC miraculis,fidem habuerant,uniuerfi rurfum excinbsp;derunt,ipfó crucifixo.Ita femper fe habuit,0C hodieelTe oportet, nifi uerbtrpcr fecot'nbsp;di innotueritjipfumcp uelut captiuauerit,ut fentiât tam certó ita fê habere, ut inde nulnbsp;la ratione diuelli poffint,fî etiagi uniuerfus orbis,otflnes angeli,omnes principes infcnbsp;rorum aliud dicerêt,imô fi Deus ipfë aliud dicerct, uti fubinde eletftos fuos tentarefo'nbsp;let,ac ita eis apparere,quafi contraria prioribus fuis promiftîs uelit dicere. Id ufu uenitnbsp;Abrahamo, quando iubebatur filium fuum liàac immolare: lacobo in ludta cum an'nbsp;gelo:amp;Dauidi, quandoab Abfolomofugabatur,amp;c. Huiufmodifidesconfiftitin^'nbsp;mota tam in morte quàm uita, tam in inferno quàq^œlo, neep poterit ulla re deijci,nbsp;quodfolo nudo^ Deiuerbo citra omnem perfonarum refpeaum nititur. Talifidcnbsp;hi paftores fuere præditi,qui ita uerbo Dominihæièrunt, ut nullam iam haberentra'nbsp;tionem angelorum, à quibus tarnen uerbum audierant. Dicunt enim : Eamusuifu^*nbsp;rem iftam quam Dominus nobis indicauit, non de qua angeli nobis annunciarunt-Ilicoangelorum erantobIiti,S^ fofc Dominiuerbo hærebant.Idem exempli innbsp;ria hic legis, quæ omnia depofita in corde reuoluebat, indubiè nihil mota u il ira te pa'*nbsp;ftorum : agnofeebat enim negocium uerba Domini ciTe, quæ gerebantur SC dîce-bantur.Idem animus SCaltjs erat,qui auditis quæ à paftoribus narrabant,admirabannbsp;tur,ficut Euangelifta teftat.Omnes fiquidê uerbo hærebant Domi^'. Quan^enitnnbsp;mos fitHebrçæ linguç, quodlibet negociûaut fadîum,uerbum dicere, eo q? uerbis fo'nbsp;Verbum leant copledîi SC narrari, ut hic Lucas quoeç narrat paftores dixilTe, Eamus uifurid^nbsp;Kebneis, uerbo hoc §d fatftû efta'd planius uerteret ad linguâ noftrâ, Vifuri rem que a^idirƒƒnbsp;crediiÿ'

GELIORVH EN ARRAT lOMES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6S

credidcrim tarnen abfcp ceriè Dei cofilio fa(?lum, qd uerba folcSt huiufmodi fada df-d: fed uoluiffe per hocnaturâ fidei,quæ uerbis quiK narrant, hæret atq3 niriturinota^ re.Ghrifti nanqyn'ta ôlt;^ paffîo,faluberrima quidê ucinora : attamê fi non coprehcnfanbsp;eflèntucrbisjquib.hgrerepoffîtfidesjparûadeônobisurilitatisactulifl'ent. Siquidemnbsp;ea tanta turba ocuhs’uidit, e qua rariffimus fuit qui inde fr net us aliquid perceperit,in'nbsp;numeræ aûlt; myriades poflea ex iideli eoru narratione æternâ funt falutem coièeutæ^nbsp;Ethaóïenus cofiderauimus exemplum proptæ,puræ, accertgfidei,^dpaftores, uilesnbsp;alioquihomines iècundum carné,nobis reliqueruntdam 2lt;alia expendamus. Proxinbsp;mum itacp eft,exemplü concordiae fpiritualis,^d fuere uananimes. Hæcfiquidé Chrtnbsp;ftianæ fidei natura eft,ut corda credentiu unum reddat,unius fenfus ôi uoluntatis. lunbsp;xtaquod dicit Pfal.d/.Dßus nofter facithabitare in domo, q fint unius moris amp; una-nimestSdPfal.132.Quàmbonûamp;iucundumeft,habitarefratresinunû. Dehacani*nbsp;ftiorûunitate Paulus paffîm multafcribit, præcipuè uero Ro.12,et i.Cor.iz.Ephef f»nbsp;ubi dicit : Dateopera, ut fitiseiufdem animi Sóeiuf^ uoluntatis.Hæcanimorû uni*nbsp;tas no nifi pçr fidê poteft haberi. Nam ubiea abeft, cil unicuicj; fuû pulchrû, 6Ciuxtanbsp;prouerbiû noftratium,^d unicuicp fua probat fentetia, plena funt omnia ftultis, eo^nbsp;amp;c0tentioneatc^di^idijs,Germanicedicüt,Einemy?dcngfelt fein vveys vvoI,Da'nbsp;rumb ift das land narren vol.Id uel experientia j^bahcü uideamus inter ordincs amp;fe-(ftasillas, quæafylafancflitatis religionis ducûtjadeônihilcouenire.quilibetfuûor*nbsp;dinê,faûftatû,fuamconuerfationé,fuû opus,fuû^pofitû optimûefte.uerâqsad ccelûnbsp;uiâjcotcnditialia côtemnit. ^fit,utfè(fîa apudillos fintomniatnihil cocors, nihil unû,nbsp;Quod utic^ apud facrificos,monachos, epifcopoSjCtquicgdfe fpiritualcuocat,nemonbsp;non uidet. Porrô qui ucra fide funt prajditi,q agnofeunt,omnia in una fide elfe fita,innbsp;qua amiciflîmè finguli côfpiranttcætera uniuerfa perinde habêtes. quare feindi (c obnbsp;externa ifta,quemcunc^ quifqp ftatû, inftitutû aut opus delcgerit, nequa^ fuftinent»nbsp;Idem deexternis iftisomnibus ièntiût,quamlibetinteriêea uarient.Talcs lu'paftoresnbsp;erant, unus anirnip,una ipfis cratuoluntas,idem fermo,eadêintentio:idê uerbû dicenbsp;bant ad iè inuicê,Eamus Bethlehê,uideamus,ô^c. Nullus pcculiare aliquid dixit, uelnbsp;B egittomnia eadem £lt;fWhunia dicebant,habebât,agcbât,qua:rebâtj Slt; inueniebantr

Homines ifti,illi paftores.) Tertium,quod in his naftoribus exemplum notati dumexiftit,cftmodeftiæ atqj fummiffionis.Domines efflm fefe agnofeebant. Quarcnbsp;Lucas,homines ifti,illH)aftores, dixit,ô6c. Fides nancp ilico docet,humana omnia cobram Deo nullius momÇntieflc.quare contemnuntiftife, amp;uileshabent: agnofeuntnbsp;fe homines:hoftft,nihi! eftêtquæ fui agnitio,uera amp; folida modeftia 8lt; humilitas eft.nbsp;Hæc humilitas mox eÄcit,ut nihil morent, quiequid altum amp; fublimein mundo habetur, Sc accommodant fefe abietflw pauperibus hominibus. Quemadmodu Pau*nbsp;lusRom.iz.docet: Nol!tcfaperef^limia,ied accomodate uoshumilibus. EtPfalij,nbsp;dicitur de iufto : Negletflus eft in oculis eius abominabilis, timen tes aût DominS glo-rificat. Hüne rerum mundicontemptü ilico pax ièquîtur. Quienim externa illa uilianbsp;ducit,atcp penitus negligit,cum quo contenderetfMittere poteft omnia fine negocio,nbsp;quodæternaiamguftauerit perfidem in corde, quare nullam diiTidtj materiâefîe pa*nbsp;titur,quantum fuerit in ipfo.Habentaüt ÔC latrones,cAfeflï peccatores, acetiamhy-pocntæfuamunanimitatê,pacem8Chumilitatem,fed carnalem,nonfpiritualem;quanbsp;leminter fe habebant Pilatus ScHerodes, atqp ludæi. ficut Pfal.i. dicitur : Aftiteruntnbsp;reges terræ,SC principes conueneruntin unum, aduerfus Chriftum. TalemSCPapænbsp;facrificf, monachi inter fc hab^t,cum aduerfus uerbum Dni dimicant,apud quosnbsp;alias nihil nifi iètftas SC diftïdia utoeas. Propterea unanimitas,paxatcp modeftia,cuiusnbsp;nobis hi paftores exemplum reliquerunt,fpiritualis eft, non in rebus mundi tantum,nbsp;quashuiufmodi penitus contemnunt,ôCmittere^quærere malunt, fed multomagisnbsp;in rebus fpiritus, hoeeft in Chrifto.Qiiem cum uno animo feruatorem agnofcunt,etnbsp;poflïdent,nihil poteft præterea eife cuius caufla diflj^erent aut fcinderentur.

Çt iuerunt.) Quartum exemplumeft,neglelt;ftus proprij comodi, atep diletftionis erga ^ximos propenfæ, ld exempli paftores ifti in co ediderunt, quod derelitftis fuisnbsp;grcgibusjfeftinantes abeunt: non ad optimates Hierofolymitanos, non ad fenatoresnbsp;Bethlchemiticos^d in ftabulü ad pauperculos,quibus indubie paratos fefeexhibuenbsp;ruhtad feruiendü,SC in omnibus 43 uiribus gratificâdo.Si abfuiflet fides,haud ita grenbsp;gern reliquiflent,SC propria négocia, præfertim cum id angeli non præcepiftent:ultronbsp;enim ue«erût,angelis necj iubentibus,necp conftjlentibus, fed tantum indicantibus,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quid

EPISTOIARVH ET EVAN'

quid effent inuentur{,rcliqua tpforum uoluntati permittefttibus. Nam fcribk Lucas; C Dicebant ad £c j'nutcem, bamus, Óóc.quo fignificat, proprio eos confilio £lt; uolunta-te abtjffè, ficut dC angelus liberum^ispermiferat. Sic foletcharitas,fua ncgligit, Sinbsp;neprçcepto,abfc^ legis mandato omnia pcrficit,8lt; quidem iêdulô acreftinanter:fànsnbsp;habensjfi quis modo indicée,ubi poffît benefacere : nullum moratijr,neq3 fuftinet imnbsp;pulforem.Qua de re bone Chrifte, quata poflentdici fHuiufmodi uitarrpChriftiananbsp;effe oportet,ut rebus proprijs neglectis,ultro per dile(ffionê,fummo ftudio det opera»nbsp;bene mereri de proximis,dicente Paulo: Nemo quærat quæ fua funt, fed unufquiflt;pnbsp;quacaliorum.i.Cor.io.et Gal.lt;s.Vnufquifcpalteriusoneraportet,ficimplebitis legemnbsp;Chrifti.Nuncaut obruitorbem legibus Papa cum Epiicopis,2€ altjs fuis creaturis,acnbsp;nihil liberum reliquit. omnia plena legibus funt,ubicpnihil^ifi urgere,impellere, cO'nbsp;gere:nihil ufpiamuoluntarium,nihil ipotaneum. Namprædilt;fîumfuit,dilelt;ffionem^nbsp;iri extincflum,SC mandatis hominum orbem perdendum effe.

Dicebantad fe inuicem : Ejmus Bethlehem,amp; uideamus,amp;rc.) Quintum exemplum eftptj colloquij.EfFicitenim ft'des,ut credentes gt; fan's loqui de bonis Chrfnbsp;fti,quæ per fidem acceperunt, nun^ poflint.Ita ifti paftores, de co quod audierant ôinbsp;»am crediderant, amice ac fingiftari cum uoluptate amp; lætitia fabuVntur, totep faciuntnbsp;uerba, ut quis incidifle in futilem uerbofitatem poffît exiftimare. Nam fatis non ha*nbsp;bent dixiff'c,eamus Bethlehem uifum,quod Dns fecittaddunt, SC fecit nobis manife*nbsp;(turn. Sed hçc natura eft gaudtj fpiritualis:redundat uerbis,et uidentur tarnen omnianbsp;nimis parca Sii. angufta,ut quibus fefe fatis effundere nequeat. Sic erat affeeftus, quid»nbsp;xit Pfalm.44.Eru(ftat cor meum uerbum bonum.quafi diceret: Effari cupio,quo cornbsp;meum plenum eft uerbum bonum,0i præ magnitudineeius nequeo : quicquid diconbsp;uelut rudus tantum ftint, non plenæ adhuceloquutiones. Inde SCPfaîm.yo.aclociînbsp;altjs multis dicitur, Lingua mea exultabit iuftitiam tuam ; hoc eft, fummo gaudio acnbsp;tripudiodeealoquetur, amp;^canetefFufiffîmè. Et Pfälm.ns.LabiamealaudemtuäePnbsp;fluent,quemadmodumcacabusbulliensebuliireacefftuerefolet»

Etiueruntfeftinantes.) Sextumexemplum operis eft,^ypdnon dicunt tantÖ, fedetiamquoddicuntfaciunt.NamutPaulusinquit,regnumDei noneftin ftrm(^nbsp;ne,fed uirtute.i.Cor.j.Ita paftores noftrinon tantum dixerunt,camus, fed ßmul iue-runt,imo cum feftinatione. Pliam feribit Euangelifta, iuerunt feftinantes ; quod plusnbsp;fuit quam dixerant. Sic fides SC dile(ftio,femper plus facere folent, quam fe faduras renbsp;ceperint. Ädeo funt res uiuæ,efficaces,operofæ,et in omnibusropiofiflîmæ.Ita decetnbsp;Chriftianos uerbis effeparcos, in opere uero abundantes : quod nonlt;)oteritnon cU'nbsp;rarediligentiffîmè, ft Chriftianus uerefuerit.qua^fi ceffaueritgt;cer£um argumentumnbsp;eft,ipfum haud eft Chriftianum.

Quibus uißs,propalauerut quæ dida iplÄ fuerantde puero ifto.) Sept»' mum eft,exemplum liberæ atep animofæ prædicattonis.Nam intrépide Si palam ptÇnbsp;dicant,quaî depuero audierantf quod fummum Si primarium opus eft uitac Chrifti^nbsp;næ,propter quod in periculum adducere oportet uitam,opes,nomen,ac omnia. EtC'nbsp;nim per ie credere,ac pie uiuere,fat3nas no adeo infeftat, ut fuac tyrannidi id etiâ nonnbsp;adeo nocet. At ubiifta uoluerigt;palàmconfiteri,6Calijsprædicare, uitaeptua Si modisnbsp;omnibus commendare:id ut deftruit illiusregnû,ita eftipfi intolerabile.Hi uero nonnbsp;fueruntcontentiiuilîèamp;uidiffè, fed fimul, ut Lucas ftribit, rcuerfi, palam quaïcunt^nbsp;audierant praedicarunt:non Mariæ tantum Si loiêph, fed quibuslibet. Num putas^nbsp;plurimisirrilôsjtanquamftultos Si in fanos, qui præfumerentprædicare ^narrarenbsp;decantu angelicohomines ruftici f Quomodo,put3S^exciperenthodie taies prædk^'nbsp;tores,Papa,Epilcopi, Si dodi illi magiftri noftri,fi etiam longe minora annunciaret fnbsp;Sed ifti paftöres pleni fide Si gaudio, non grauarim ferebant, propter Deum ftulti b»'nbsp;beri à mutido. Hos imitatur quiiquis uerè Chriftianus fuerit. Omnino ita compati'nbsp;turn eftjUt uerbum Dei in mund(^ro ftultitia habeatur,8C errore.

Et reuerfi funtilh paftores.) OeftauS exemplû,eft libertatis Chriftiane, qu^^H* lo fe certoopi patit alligari,ièd omnia ^mifeue habet. Non enim fecedSt paftoresîm,nbsp;iam no fois per fe ueri Chriftiani fatfti, fed etiâ Chriftianæ fidei prçdicatores, in deft^nbsp;turn ali4d,no induuntcucullû,no tondent caput, no uariantaut mutât uel ueftes,^nbsp;cibos,autquic^externarûrerum.Redeunt ueroadcaulasfuas,illicj^ruiuntDeo.^j;nbsp;eut uitaChriftiana non mutât hominê fecundum externâ conuerfàtionê,fed iècundnbsp;interna,aliud cor,aliû animû,alium fenfum affertîut externa quidë ilia oper^

GEHORVM ENARRATIONE S. in homine Cbn'ftiano uidciSjquæ in alijsjttifi quod ab co, aüo animo fiunt,alia^ uo^nbsp;luntate.Nouit fiquidem homo Chriftianus,omnia fita in fide.ideo conucriatur, edit^nbsp;bibit,ueftir,amp;i agit omnia,ut quiuis alius,nifi quo9 modum in omnibus obfcruat ¦,nbsp;cuntfïafjc moderat,ut proximo fint ædificationi. Hincfit fæpenumero,utubi minusnbsp;credasjillic confummatiores Chriftianos reperias.Necp enim uenit regn urn Dei cumnbsp;obiêruatiomCjUt dicerepofils, hicautilliceftzfed regn urn Dei,inquii Chriftus, eftin'nbsp;tra uos.Contra hanc libertatê totis uiribus pugnant, Papa cum ra fis fuiSjqui cömen^nbsp;tittjsfuislegibus,6lt;tamfuperftitiofo deleduciborum, ueftium,precum,Iocorum ói.nbsp;pcrfonarum, captiuant fe Qi quoslibet perniciofiiîimis animarum Iaqucis,quibus togt;nbsp;tumorbemoppleuerunt.ldquod Antonius nimis uera uifioneantea cognouit. Exi'nbsp;ftimant fuis operibus po^e ialutem parari, quarc alios profanos,fe religiofosiiocant,nbsp;cum iepties ipfi profanioresexiftant, Sd omnia eorum nihil nifi humana commentanbsp;lxiftant,de quibus Deus ne uerbum quidem praecepit.

Glorificantes amp; laudantes Deuminomnih*is,) Nonum amp;ultimueftexem plum diuinæ laudis Qi. gratiarum atîîionis. nihil fiquidem pro tantis beneficijs tamcpnbsp;eximia gratia poflumus rependere,nifi laudem Ô6 gragarum ä(fi:ionem,quam tame eicnbsp;corde depromas:oiçanis muficis,tintinnabulis ÔC magnis boatibus nihil fuerit opus»nbsp;Fides fola fan's eft hanc laudem edere, fi etiam præterea nihil accedat. Paftores ifti rc'nbsp;uerfi ad fuas caulas,nec^ ditioresjnecp honoratiores fa^i,quanquam nihil plus delicianbsp;rum,autcommoditatis acceflîftèt,animo tarnen funt pacato 6C læto, accœlcfti gaudionbsp;perfufo:hinccanunt Domino laudem, Qi gratiarum atftionem multo acceptiffîmâ.Etnbsp;hinediiceda eft ratio uitæ Chriftianæ,ut fe habere foleat tarn exteriusjquam interius»nbsp;* Exterius leuiculam uides immutationem : tamcp abeftui coram hominibus magnifi'*nbsp;at,aut alicuius aeftimetur,ut etiam error Qi mera reputetur ftultitia. at interim interiusnbsp;nihil nifi claritas,gaudium Qi fœlicitas fentitur. Hine intelligere licet, quid Apoftolusnbsp;fibiuelit Gal.y.frutftus fpiritus,hoceftfidei,enumeras ; Frutfius,inquit,fpiritus funt,nbsp;dilec^io, gaiJÖhïA, pax, benignitas,humanitas,patientia,fidelitas,temperantia,caftf-'nbsp;ß tas.Hicnullum audi%^||ecfium perfonarum, temporum,ciborum,ueftium autloco^nbsp;nullum operum humanorum catalogum,uti apud Papiftas uidere eft.

Et inucnerunt Mariam 80 lofeph Si infante ia^ntem in præfepi.) Quid fit Chriftum in tanta paupertate inuenire,0d quid fignmeent infantis fafciæ ac praefe-pe, in enarratione fupgrioris Euangelicæ letftionis eft abunde dióum.Nempe Qi nosnbsp;Chriftum in fua paupertate inuenire,ubi indigentibus fratribus fubuenerimus,et benbsp;nefaciendo mmimosDhrifti quæfierimus.Fafcias aût feripturam fi'gnificare.ut ita O'nbsp;peratricem uitamimj^ndamus nAeffitatem patientibus : contemplatrice, quam uo-cantjdiuinis Biblijs.quo paefto uq|'ufcpuitæ fcopus nofter Chriftus erit. Proinde Arinbsp;ftotehs ac Papæ libri uitandi funtgt;ut certe nequa^,ut inde animae proficiant, legendi, fed uelut aliud exercitium profanum, ^d ad falutem feias nihil côferre.Porrô nonnbsp;uideturtemerefa(ftum,ut Mariam primtim, deinde lofeph, poftremo infante pofue*nbsp;rit.Ita enim Lucas fcribit : Inuenerunt Mariam, lofeph,SC infantem.Dicftum in fupe^nbsp;rioris Euangcltj enarratione eft,Mariam Ecclefiam fisnificare, lofeph miniftros eius,nbsp;quales Epifeopos Qi Parochos eife decebat. lam optimo iure Ecclefia debet fuisminigt;nbsp;ftris prgferri,iuxtà illud Chrifti Mat.21. Qui uolderit inter uos maior efle,debet efle fi-cut iunior.Sed inuerfa hæc funt,necp mirum,quando Qi doeftrinam peruerterint, pronbsp;Euangelio humana comentainculcantes. Quid aût Maria interim, hoc eft Ecclefianbsp;Seruat diligentifflme omnia uq^a Dei, ac ea in corde fuo reuoluit, omnia inter fe Qinbsp;cum fcriptura confert.Proinde quicunq? uoluerit inuenire Chriftû, is antea inueniatnbsp;oportet Ecclefiam.Quî enim feias ubi Chriftus fit,atq; fides eius,fi nefeias ubi fint quinbsp;ipfius fidemhabeant.^Vndequide Chriftofeirealiquid uolet,ishaudquac^fibifidat,nbsp;net^ proprijs uiribus Qi ratione pontem fibi ftruere in cœlum conetur, fed Ecclefiamnbsp;adeat,illic feifeatur et inquirat. Ecclefia non eftlapiées SC ligna,fed ccetus credentium;nbsp;‘qui ut Chriftum perfidem habent,ita adiungere teillis oportet. extra hanc ncq? ueri-tatem,necp Chriftum,neep falutêinuenies.Hincdarum eft,plus nimium errare,qponbsp;ftulant Papæ Qi Epifeopis habere fidem, ipfosq; agnofcerc Chriftianæ doôrinæ ma*nbsp;giftros,à quaf^enumero funt alieniflîmi. Apud fêdentes,apud Ecclefiam indiciumnbsp;elîè debet omnium do(ftrinarû,à quibufeunep eçfuerint,pfe(ftæ:utitaMaria,prius^nbsp;Iofeph,inueniat, hoc eft Ecclefia, miniftris fuis prælata. Nam SC Maria,non lofephnbsp;fcribitK,uerbaDeirepofita,incordereuoluere. Hoc Apoftolus docuit i.Cor.i4.ubinbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M âit;Vnus

bo uirtutis iuæ : amp; fada peccatorû purifîcatione per feipfum, fedit ad dextC' ram màieftatis in fublimibus,tanto præftantior fàdus angelis, quanto praC'nbsp;cellentius præillis nomêhæreditauit. Adquemenim angelorû unquam àiquot;nbsp;xit:FiIius meus es tu, ego hodie genui teÆt rurfum:Ego ero illi pater,ôô ip^^nbsp;critmihi filiusgt;DS uerorurfusintroducitprimogenitu in«rbem, ait: EiO'nbsp;rnnesangelîDeiadorabunteum, De angelis uero di^Facit angelos fuos pnbsp;lpiritus,amp;r miniftros fuos flâmam urentem. At de fiIio:Thronus tuus Dc»snbsp;in lèculum feculi, uirga reda,uirga regni tui : dilexifti iuftitiam, amp; odifti ini'nbsp;quitatem,proptereaunxi?teDeus,Deus tuus oleo exultationis, præ partielnbsp;pibustuis. EttuDomineab iniu'ofundaftiterra :amp;coalifuntoperamanuiïnbsp;tuarumu'pfi interibunt, tu autem permanebis, amp; omnes uelutueftimentumnbsp;ueterafcent,ÔC fîcutamiculum uertes eos,amp;fiutabuntdt»T u uero ipfe es,nbsp;annituinonminuentur.

HAec ledio admodum fublimis potens eft,%)nfirmansgrandem ilium fidei ftræ articulum,de diuinitate Chrifii. Eft autem opinio quorundam, hanc Epi'nbsp;Itolam non elfe Pauli,eô quod ornatior eft uerbis,quâm cæteræ huius Apoftoli.Suntnbsp;qui Lucæ ipfam tribuunt ; nonnulli autorem eius f^ciunt Apollo,quem Lucasin Aquot;nbsp;dis prædicatj potentem fuifle m fcripturis,ad reuincendos ludaeos, Ad. g. Vtcunqn^nbsp;uero iè res habeat,in aperto eit, nullam aliam Pauli epifîolam, tam poteter ftriptumnbsp;ufam. Quare quifquis eius autor fuerit, certè uir fuit magno amp; uere Apoftolico fpii^*'nbsp;tu præditus.Status huius pciftoIæeft,Chriftum Deum efiè,eocp habendam ei in om'nbsp;nibusindubitatam fidem. Quare huius memores,hucomnia referenda,ordine fing^^nbsp;la uerba expendamus. Siquidem uix alius in omnibo facris Biblijs locus eft, quinbsp;enixèetcopiofchocagatjUt Chriftum Deum effèeuincat. itaep inten tio Apoftolid^’nbsp;Iudæos,fi quo fieri pado qucat,ad Chriftum conuertere.quareeos urgettam potétet»nbsp;ut fi maxime ue!int,non poflint negare,Chriftû uerum Deum efle. Quandoquidemnbsp;ergo Deus eft,8lt;^ filius Dei,ac ipfe nobis prædicauit, amp; eft pafliis mortem pro nobi^’nbsp;quæ dementia, nolle ipfum aud/it, quando neep maior, neqj uerior predicate noh^®,nbsp;queat f Siquidem panes illi habueruntfidem,cum tantum per prophetas ipfis loqii^'nbsp;retur,quæ impietas,imôinfania, nos cotari, ipfi credere, quibus iam præter aliainti*^,nbsp;mera ac incomparabilia beneficia,ipie locutus eft f Confertitacp prædicatores ScT aud*nbsp;tores inter le. patres SC nos auditores fumus, Prophetæ ÔC Chriftus ^ædicatores.nbsp;bis prædicatfiiius,ipfe Dominus,patribus prædicarSt fèrui.Cum igitur patres etiamnbsp;non piguitcredere feruis : quanto magis credidiflènt, fi ipfis filius prædicafiet inbsp;uero, qui non fuftinemus fidemhabere filio, Domino : quando crediturinbsp;feru*^

GELIORVM E N A R R A T I OM E S* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iä

feruis f* Ita collatam patrunflfidei,noflram tnfldelitatcm mire dénudât SC cónfutïdit ’ rurfus patrum fidem collatione noftræ infidelitati^commendat. Id uerô noftram inH-dclitatem magis^onfundit, quod Deum narrat non uno modo,neqp fcmcl,fed uartjsnbsp;modis ac multoties patribus lociitQ,SC ipfos tarnen Temper credidifle : ÔC nos tot exemnbsp;plis permoucri non pofTumuSjUt uel femel ipfi Domino haberemus fidem* En quantnbsp;fortibus atc^ efFicacibus uerbis ludaeorum infidelitatem aggreditur, QC conuertere co-naturzquanquamparum promouerit,quæipforum fuit obftinatio.

Sæpi'usac uarrjs modis.) Hæc duo uerbajmea quidem fententia,ita diiccrnert daputauerim,ut(f«pius) ad muîtitudinem prophetarû referas,Nam cum multi Prophet« fuerint, SC prioribus alijs fucceiTerintjSC ita non per unum, nec^ uno temporènbsp;omnes prophetiaî fatfîæ iWit.reôè poteft dici, Deum patribus locutum mukifariâ, uelnbsp;fæpius per prophetas.Illud aût (uarijs modis) fignificare exiftimo,Deum ctiam per it*nbsp;num prophetam, nedum per multos,alio ÔCalio modo locutum. Nam interdum a pernbsp;tis uerbis,Qd res eft fignificauitmonnun^ per imagines ôi. uifa,qualia apud Ezechiè*nbsp;km innumeralegimus.lrem apud Efaiam:Nuncaperte Chriftum prædicit regem fanbsp;turum : nunc uirgam SC flore eum appellat,nafciturû«le ftirpe lefTe: n une fublimê fritnbsp;tftumterr«. ArqjitSuarrjs modis deChrifto prædidîumpatribuslegimus. Adhæcnbsp;uartjs quoep modis patribus externe fe auxiliaturû promifit,atcp præflitit. Alia nanq;nbsp;ratione auxiliatus ipfis fuit,ubicos per Mofen Aarô eduxit ex Aegypto : alia, cumnbsp;ficco pede tranfire fecit finum Arabicum : alia, cum iuflît Dauidem pro eis pugnare,nbsp;ac ita deinceps in facris Bi bl rj s multis modis uariata Dei ^pmiifa SC auxilia uides, iem*nbsp;.per tarnen eadem fides fuit,quantumlibcc uerba 8C res uariarent. Quanto autem ufuSnbsp;Apoftolus artificioefl, SC utinfinuatludæis,ac fuauiter SC commode ad CHinflumnbsp;inuitat.^Patres obtjcit,Prophetas SCDeum, quiolim euipfis locutusfuittquîpotuilîètnbsp;illis charius, aut antiquius commemorate,^ Videri uolebant, qui Deo illo SC Prophe*nbsp;tisnihilpriusducerent,SCquæ patribusdidaaepromiflaerant, mordicustenerenr*.nbsp;Eô iam abufefiîTt ad côuincendam SC confutandam ipforum incredulitatem, Quafinbsp;„ diceret:MuItotics ac im^tis modis Deus ille, quem uefirum iaôatis, patrtbus locutusnbsp;eÂ,quod noftis, ÔC illi femper crediderunt : nihil ofîenfi, quod antea altjs modis locU*nbsp;tus elTet.Quî fit ergo ut patribus uos tantudiflimiles fitis, qui cum nouo nunc modo»nbsp;multo pr«ftantioreuobis,quod antea promifit, loqt#coeperit, non fuflineatis cre*nbsp;derefNun^antea ea ratione, quam expetiffent patres,ipfis uerba fecit : qui ergo uoSnbsp;audetis Deo modum ffelle pr«fcribcre,quo debeat uobifeum loquifFidei impedimê*nbsp;to effet,fi certa ftmper SC nobis cognita ac familiari ratione Deus nos doceret. ipfi comnbsp;mittere oportet ratiorifm tempori^erfbnae, SC omnium, ut quo ipfeuelit nobis mo*nbsp;doloquatur,non quem ipfi nobis ooffemusfingere,autexpetere. Quan^anteChrPnbsp;ftû altjs SCahjs modis locutus fit, ^^ultoties,nûc femel in filio locutus efl,SCuno monbsp;do. Id^ quod locutus efl:,ad finem ufcp feculi prædicandum cômendauit, nullam deinde dodrinæfuæimmutationem faCîurus. Vndeait hic Apoftolus: NouiffimishiSnbsp;diebus,SCI.Cor.ii.Quotiefcunc^ depanehocedetis,SCcalicebibetis,mortem Dominbsp;ni annunciate donee ueniat. Ergo ad finem ufe^ mundi de morte Domini prædican-dum eft : neqj expeeftanda alia docendi forma,uel rant. Cumqp dicit, Noutffimis hisnbsp;diebus'.uetat futurum expetfîare tempus,in quo aliter fit Deus locuturus.Adfunt iamnbsp;nouiflimi dies,in quib. ultima nos docêdi ratio cœpitpoft qua aliam nemo expedet*

Per fili'um fuum.) Hicincipitnouiffi'mum ilium dotftorem, nouiftimri Dei in* tcrpretem,0C ApoftoIum,Chrift»mcomendare, atc^inuióis ftriptur« oraculispro*nbsp;bare,ipfum uerSac naturale effeDei film,ac DominS uniuerforu.Ergo uel hinc ChrPnbsp;ftöredèdifcamuscognofcere, quomodo fein utraqj natura habeat, diuina SC huma*nbsp;na. In quo multi errât SC hallucinantur, tribuentes fubinde naturaî diuinæ, quç de hiXnbsp;mana dicfla funt,quo ad inanes fabulas prolabunt, ac feipfos excæcant, ultro fibtjpfisnbsp;tenebras offundentes. Nam fi diltgêter in uerbis Cftlrifti attendas, quid diuinte, quidnbsp;human« natur« competat, nihil in eis ineritobfcuri. Sed antequam de hoe uerba fa-ciamus,refpondereconuenit obielt;ftioni,quam forfan aliquis facere queat ex uuigi ilia opinione,reuerfuros Enoch Sc Heliam,atcp contra antichriftum prædicaturos.Menbsp;mini Auguftinlt;|m quodam loco dicere, fortiteranimis Chriftianorum infixS,aduennbsp;turn Heli« et Antichrifti. At fimul ftiOjUullam efle feripturâ, quf hoe tefteturnifi ua-ticiniö Malach.4. quod Luc.i.angelus Gabriel, ÔCmultoexpreffius ChriftusMar.9.nbsp;de loanAe Baptiftajnterpretatus eft, Dico uobis,inquit, Hellas uenit, SC fecerunt einbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mi qusc

EPl STOLA R VM ET EVAN'

qug uoluernntjficut de co fcriptum eft.Si ergo loannes eft ille Helias de quo (criptum C eftjUthîc Dns teflatur^mpletam iu eo prophctiam Malachiac quis infidareturr' Nullanbsp;enim alia,praîter illam Malachiæ, Heliæ meminit. Quod uero antihæc uerba Chrt'nbsp;ftus dixit, Helias uenit, £lt; omnia reftituet ; de officio Heliæ non abfurdè intelligiturlt;nbsp;quafi dixiffet : Scio uerè prædidum,uenturâHeliam,et omnia reftitururû ; ièd (î uulnbsp;tis credere,hociam fadum cft.Ioannes ille Helias fuit, atcpid præflitit. Hanc fenten*nbsp;tiam confirmât,quôd mox attp de aduêtu SC offïcio Heliæ perfcdîo iam dixiffet,de fu»nbsp;paflionecoepitloqui, quomodo oporteretfiliû hominis multa pati,atcpreprobari. Sinbsp;iam hæc poft Hèliâ accidere debucrût, oportuit fane ante eum aduenire. Quarc equi'nbsp;dem poft loannê Baptiftam nullum alium Heliam futurs fciomifi quis de fpiritu He*nbsp;Iiæuelitintelligere:quorurfum uerbi Dei prædicatiorcftinteretur fuoloco.idqdmo-Antichri' dô fieri incipit.Qiio quidem antichrifti tyrannis fortiffimè labefadatur. Qui etiâ pri;nbsp;fius.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dem non uenitmodo,fed nimio fucceffu accrudeliffimè regnauit iam (cculis aliquot»

Nam Papa cum Mahumeto ang'chriftS effe, non dubito : alius credat quod libueric» de hoc plura lege in enarrationc Euangelq quartç Dominicç in Aduentu. Vt uero adnbsp;Chriftumreuertamur,credendum eft,eundemeffe uerum Deum et hominë,SCnunCnbsp;loqui deeo fcripturam,et ipfe 3e feipfo,tanquam puro homine,aunc uero ut de puronbsp;Dco.Quod ait lo,s. Ante^ Abraham fieret,ego fum: de diuinitate didum eft: quodnbsp;aüt dicit Mat.xz. lacobo ÔC loanni. Non eft meum,dare uobis,ut fedeatis ad dexteramnbsp;mcam,uel finiftram: de humanitate didum eft. Cuius uox quoc^ fuit in cruce*: Deusnbsp;meus,Deus meus,curme dereliquiftir' Quanquâ hicmulti îfuftralaborent,ÔCobfcSnbsp;ris fuis enarrationibus rem magis inuoluant,uolentes hçreticos conuincere. Ita ÔC bfCnbsp;hominis uoxeft, Pater maior me eft,Io.i4,Et Mar.ij.De die hoc nemo fcit,nonang«nbsp;li, nec^ filius quidem, fed folus parer, ubi intempeftiuam quidam enarrationem adre*nbsp;runt,dicentes : Filius neftit, id eft, non uult feire. Quid enim opus iftis commentis f*nbsp;Chriftus uerus homo fuit. quare ut alius purus,fèd iàndus homo non quolibet tem*nbsp;pore cogitauit,dixit,uoluit,intellexit omnia: ficutimperiti quidamwnnwpotentem exnbsp;eo hominem faciunt,permifccntes duas naturas,atcp opera eaj^m,parum prudenter.nbsp;Sicut enim non quolibet tempore omnia uidit,audiuit,atqp ïenfitzita etiam cordenjpnbsp;omnia Temperagnouit, fedquantum iliumduxitacdocuit Domidus. Plenustarnennbsp;gratia SC fapienda fuit,etian^ hac uita : ut quicquid illi obiedum fuiffet, potuerit in*nbsp;(eiligere SC iudicarereo ^d diuinitas,quç omnia uidet,et præfentia habet,in ipfo perfonbsp;naliter prüfens effet.Porrô quicquid,ut uno uerbo dicam,de dwcdione,uel exaltatio*nbsp;ne Chrifti dicitur in fcripturis,id totum eius humanitati tribuendum^ft.

Quern conftituithæredem omnium.) Woe de humlnitate Chrifti didum eft. Nam credereoportet,Chriftum non folum ff|pndum diuinitatem, ftd etiam hu'nbsp;manitatem, rebus omnibus prælatum, SC fubict^ eihomini uniuerfas creaturas. Vtnbsp;Deus,conditomnia : ut homo, non condit res, ffd nihil tarnen non fubiedum ei eft»nbsp;luxta illud Pial.s.quod Dauid canit:Subiecifti pedibus eius omnia.Proinde eft Chr*nbsp;ftus Deus ScDominus nofter.VtDcusnoscondidit, uthomogubernat, ÔC nosip^*nbsp;feruimus. Apoftolusitacp in haccpiftolautrûcp prSbarcconat, amp; Deum ipfum elle,nbsp;Sc Dominum omniumtut licÄdiuife naturæ fint,cum tarnen una fit perfôna, agnç*nbsp;fcamus,quicquid Chriftus fccerit,aut fuerit paffus.id Deum facere 8C pati, quanÇ tJ*nbsp;alteram duntaxat naturam illud copetat. Simile eft,cum de eo,qui in crure uulnus ac*nbsp;cepit,dicimus,Ifte homo eft uulneratus’.licet net^ anima,ncc^ totus homo, fed tantumnbsp;corporis pars una uulnus acccpcrit,eô quod anima^orpus una res eft. Sicut ergo denbsp;anima SC corporc diferiminatim loqui oportet,ÔC tarnen §d uni accidit,toti homini tr^nbsp;bui folet : ita SC de Chrifto res habet. Duas illas naturas feparatiffimas per fc agnoftc*nbsp;re oportet, SC uni compet€re,quæ alteri tribuere,impietas effet: quia tarnen in Chriftonbsp;coniundæ funt,fieri utei promiftuetribuantur, quæutriufc^ naturæ funt. EtutillU“nbsp;fimile dem, quod SC filio incognivm ait diem nouiffïmû, non abfurdè diccrem,finbsp;garem me folem node cognofeere, cum tarnen ratione, licet non oculis,ipfum cognoinbsp;ftercm. Ita Chriftus neftit nouiffîmumdiem,rationehominis, qui fcientiadiuiniW'nbsp;tis nihil poteft ignorare.

Per quem fecit 8C ffcula.) Ecce idem filius hieeft,quem hçr^êconftituit omnium fecundum humanitate, ac ftcundum diuinitatem funt omnia per ipfum facîa» Vna perfona,dup naturæ,SC duplex opus. Vnus Chriftus, SC duplex ingenium. Hienbsp;iam fwblimia uerba Apoftolus loqui incipit,SC Chrifti diuinitatem aftruere» Äbunde

G Ê L 1 o R V M ENARRATIONEÎ, darum cil foquihicApoftÄum,de eodcmfilio, quem cóftitutö hæredêunlucrforuninbsp;comcminit,acpereundemfeculafatflatellatur.fi^m lècula, hoceftrcs um'uerfiepernbsp;i'pfum fadæ fugt, fcqiii necelTe eft,i'pfum nó elTe fatflS.fi lam no eft fadus, certè Dcuänbsp;eft:qgt; quicquidnonta(ftûeft,ettamêafiqufdeft, oporteat Deum cITe. Contra qaicqdnbsp;fatftum eft,no poteft Deus,fed oportet creaturâ efiè: eô quod fubftantiâ fuam nó à Ienbsp;ipIôjIedàfttftorehabeat.ProptereanTm per Chriftum faefta fint omnia, 6C tpfe per nf*nbsp;hilfatflusjprofecfto fubftanttâ fuam à feipfo, di. à nulla re facta, neqj fatftorealiquo hanbsp;here, acideo Deum efle,mantfeftueft.Pr^terea cum fih'usfit,no poteft fohtanus eftegt;nbsp;necelTeefteum patrem habere. Et cum Deus per eum fecula fecit, neceffe eft huncaliönbsp;Deum elTe ab ipfo per quern feculacondidit. Hine iam fequitur, duas perfonas efte,nbsp;patrem 8C filium:SC nihiipminus cum Dei naturaunam efte oporteat, di nequeatniflnbsp;^unus Deus efte, concluditur,Chriftum cum patre eudem amp; uerum Deum efte,in ca*nbsp;dem fubftantia, eundem conditorê di fadlorem mundi: netp ullum aliud inter cos di-fcrimen, nifi quod hie filius, 8lt; ille pater eft : di hie j|on fadus eft à patre, ut m undus,nbsp;fed exeoab æterno genitus.Non patre minor,fed per omnia ipfi æqnalis,nifii qj ipfe ànbsp;patre, SC pater non ab ipfo genitus eft. Hæc fi ratio n^n queat aflequi quomodo con*nbsp;tingant, oportet f^'ftis uerbis di fimilibus captiuS tradere Stf credere. Nam fi ratio nenbsp;poftet res ifta comprehendfnullus eftet locus fidei. Satis fit tibi, patrem S*^ filium duosnbsp;diunumefte.Clara enim uerba funt, Deus fecit fecula per ipfum. Qui iam non eft fa*nbsp;lt;ftus,fed funt omnia per ipfum fa£fta,eum neceffe eft Deu efte. Qiiomodo aut hoc co*nbsp;tingatftcriptura tacet,ne(^ poteft quidem eloqui.credi oportet,feiri nequit. Deinde dinbsp;hoc notandS, quomodo de his fcriptura folet locjui. Teftatur nan^ iecula à Deo pernbsp;ChriftS in fpiritu fando condita. Quod indubie fuam habet rationê, quan^ iàtis eanbsp;perferutari aut effari nequeat. Attamen pro qualicunqpmyfterij huius adumbrationenbsp;utitur lcripturacerta hac loquendi forma, ut oftendat patrem non à filio,fed filiü à pa-tre diuinitatëaccipere: ut ita pater prima in Deitate perfona fit,unde origine reliquænbsp;trahunt.lnak new ait,ChriftS orbem condidifte per patrem,fedpatrê per ipfum, quonbsp;àpatreomniS rerun^nditionê, fed per Chriftû,agnofcamus perfeeftam. Eadcm lo*nbsp;B mtendi forma loan. udîcirur.Omniaperipfumtaefta funt. Et Coloft.i. Omnia peripnbsp;lum di inipfb confiftunt.Rom. n. Omnia ex eo,per eum, di in eo. Hinc quoqp appa-rct,quàm rediè conueniat, quôd Chriftum fecundum^umanitatem rerum omniumnbsp;hæredem conftitutS adferit.cui enim opera di bona Dei reefiius in hæreditatem cede^nbsp;rent,quàm filio r Omnia cum patre,ut Deus condidit: eo^cum homo licet fit, fimulnbsp;tarnen hlius e5^at,iure omnia harreditate accipit. Nam in utrae^ natura Dei filius eft*nbsp;Vndeautem hiemo^oquendi ueniar,inenarratfoneEuangelq indicabimus.

Qui curn fitfplendorglori5,amp;imagofubftantiæeius.) Hic quantum fie* ri poteft,fimilitudinibus aliquot ^jrimit,quomodo Chriftus eft alia à patre perfona,nbsp;di nihilominus unusac uerus fimtuDeus. Sed Latinis uerbis Grafca,quibus Apoftonbsp;lus ufuseft:,no licet aftèqui. Non cnimqualemcuncpfplendorêjfèdajraayao-^zfiCjid eft,nbsp;fobs irradiations, dixit: quod à claritate patris proficifcatur,perinde atqj exurgens aurora à foie. Cum quo fplendore fol fimul adeft: no eft folaris fplendoris portio aliqua,nbsp;fed totius fob's totus fplendor:a foie quidem irradians|fed fimul cum di in foie permanbsp;nés. Atqj ita uno uerbo di generatio,SC naturae unitas,SC perfonarS diftineftio, eft abnbsp;Apoftolo expreffa.Etenim Chriftus fine interceptione perpetuo a' patre gignit, fem*nbsp;per uelut exoriës à foie Iplendor, â patre proficifcitur,nô ut meridie ftans, aut uefperanbsp;declinans.Necç tarnen pater eft fecundS perfonâ, ficut exoriens ille fplendor, non eftnbsp;fol: attamcn fimul cum di in paÄ aeternum exiftit,nej^ ante,nelt;p poft eum,quemad-modum fimul cum di in foie eft fplendor. Porro claritatë patrisnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, id eft gloria uo*

caf.eo quod Dei natura tota nihil nifi gloria exiftat,quae omnia à fo ipfo h abeat, di nihil a quo^ accipiat. quare de fe ipfo di propria uirtutegloriari poteft, id qd ncmini altj poteft licere.Quod uero ita totalem illuminationë fplendorë huius gloriae ChriftSnbsp;jUocatjfignificat ÔC ipfum in fe,ut Deitatem ,ita omnia habere.quare de omnsbus,quçnbsp;paler eft,ethabet,çquèacipfo poteft gloriari: nifi qd à patre ilia habet,pateraSt omnianbsp;® f^’pfo. Vndequod Apoftolus ait, ipfum efte ^7rcugt;yttaiJieinbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, idem eft atepfi di*

xilletjDeum genitü,ÔL non gignentë,qui tarnen plenus ac uerus Deus exiftit, quern* admodum SC pater . Huiufinodi loquendi formafcriptura de fonëlisloquësnequa^nbsp;utitur,quos gloria Dei quidem uocat, ^d ad gloria Dei fâëli funt, at nuf^ fplëdoremnbsp;Ç ,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uni Chrifto tribuit.qa fiediuinæ gloriæ fplendorë eire,eft earn totam in

fehabeft, quod no nifi Deo poteft côpetere. fed quid hic uerba prodigam f' Res h arc *nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 5 magis

EPISTOLÄRVM ET EVAN/

magfe corde pcnfitanda eft, quam ut poffit uerbis, aut calftno cxprimi. ApoftoK ucfquot; (J ba per fe dariora funt,quâ(n ut alic^a mdiîgeât glofla; imo quanto pluribus gloffis uonbsp;luertseaiIluftrare,tantomagisob(curaueris.Summacft:In Chrifto tgtacftdiuinitas,nbsp;accompctiteijUtueroDeo,oranisgloria : nifiquodhancnonàfeipfo, fedà patreba'nbsp;betshoc eftjduac funt per fonae,0^ unus Deus, de fpiritu fando hie nihil loquitur, qu*nbsp;etiain facile poteft crediab ns,qui credere fuftinent,duas perfonas,unum Deum eflê.nbsp;Altera fimilitudo ell,quod Chriilum uocatfigurauel imaginem fubftantiæeius.Hicnbsp;mihi ueniam oro craflius loquêdi, quo queam loqui planius. Cum homini imago fit,nbsp;quæ ipfum repræfêntetjca non poteft did imago humanæ fubftantiac, uel naturæ, qanbsp;non eft homo,fed lapis uel lignum^aut alia materia,ad fimilitudinem hominis formaquot;nbsp;ta. Siautem liceret naturam hominis,ut figuluslutum,forn^e ad hominis fimilitudinbsp;nem,uc fimul natura hominis Si imago elTet, earn quis imaginem humanae fubftatiae,nbsp;redèappelSaret. Sed in tota natura huiufinodi imaginem inuenire baud licet, omnesnbsp;enim quas ingenium humanur^facerc imagines poteft,alterius naturæexiftunt,etalnbsp;terms funt imagines. At in Chrifto Deo noftrofecuseftu'mago enim patris eft, S^fi'nbsp;mul dufdemeum eo fubftantiæ:amp;fiita loqui fas effet, imago patris de fubftantia patris fada,ut ineo elTe fdas,nonToIum plenam S^expreffam pacri^militudineiji,nbsp;iuxta totam eiiam paternam fubftantia amp; naturam. Quemadmodum Si de fplendoquot;nbsp;re gloriat dicere licet, nempe eum ex gloria ipfum fadum, ut non modo fimilis gloria®nbsp;fit, fed totam etiam in fe comprehendat, fittp planegloria Si fpicndorille, eadem re»/nbsp;Promde ficut de imagine hominis ex ligno uel lapide fada dicimus, imago ifta lignOnbsp;ucllapideaeft’.itade Chriftodicimus,imagodiuinaeft,quod utilla hominis imagoUnbsp;pis uel lignum eft,ita eft ipfe Deus, quare Paulus ipfum imaginem inuifibilis Dei apquot;nbsp;pellat. In hoc aut diftimile eft,imago quidem lignea uel lapidea eft, at non ligni uel U'nbsp;pidis imago,fed hominis,non lignum uel Iapidem,fed hominem repræfentans.CoUquot;nbsp;trà.quan^ hominis imago in ligno fculpta eft, non tarnen exiftithomo lignum, alîusnbsp;fubftantie eft, id in quo fua formata imago eft. Et tn omnibus aeaturiaita fe habet,nbsp;ut rerum imagines aliam fubftantia habcant,^caquorum funt imagines, quare nulquot;nbsp;la,nifi Dei imago inucniri potcft,quæ fubftantiæ imago dic/^ffit. Hie enim eadein pnbsp;fubftantia eft imaginis,ct eius cuius imago eft: nifi quod pater non cxiftit imago,qu*nbsp;pater non eft ex fijio,aut fecu^dum filium. Verum filius eft ex patre,amp; fecundum putrem genitus, in eadem Si fimplicifubftantia diuinitatis. Harcconfummata imaginesnbsp;ratio Si in fobs fplcndore,ac foie defi'derat .Nam fbl fuam hablt; propriam claritateiu,nbsp;ita Si fplendor : nifi quod fplendor fuam à foie accipit.Sed hie eft filiu^ta fplêdornbsp;riæ,utamp; ex darf täte fplendor ifte,fi' non fitnefasita loqui ,fadjjsfit, naturamcp fuauinbsp;tra hat, et fimul ipfa daritas fplendor ille fitlêcuniftim fubftantia : nifi quod fpîendqtnbsp;non à feipfo, fed à paterna daritate Si gloria nature fuam accipit. Haîcquidem diJU'nbsp;mus pro qualtcunt^ horum uerborû illuftratione,wd funt adliucper fë,^ omnia qua®nbsp;homo queataftërre, dariora. Quid enim dicas lucidius t* Imago fubftantiæ eft, fpftO'nbsp;dorgloriæ.Si tantum hiçlingua Gieret,Ôd cor cogitaret,nihil poftet de re hacineftabibnbsp;pcrcipi apertius.Quodautêai'nlmago fubftantiæ,amp;fplendor gloriæididîumaccipi^^nbsp;fiequcnnffimo illo feripturæ tr^po,quo diriturtPaupercs fànÔorum,pro pauperibusnbsp;fantftistSC uirtus Defpro uirtute quæ Deus eft. Nam omnino imago fubftantfæ,?^*’'nbsp;inde eft, atep imago fubfiftês,quæ ipfa fit Dei fubftantia,ô(î ipfe Deus,amp; fplendor gl*^nbsp;riæjidem quod fplendor, g eft ipfa gloria. Sicut enim, quod Si paulô fuperius admOquot;nbsp;nuim us,imaginem exauro fatftam, aureâdicimus,coquodcxaurofa(fta fit: ita Cbn-ftus imago Dei patris uocatur, quod ex pâtre form||»is fit, idem cum ipfo Deus, niunbsp;quod hoc à pâtre habet, prima perfôna, cum qua fimul tarnen idem Deus eft, Imag^'nbsp;ni aureæ hoc tarnen deeft, quod non etiam auri imago eft. aurum enim alia re repra®'nbsp;fentatur, aureo colore in re alia hçrcnte. Chr iftus autem ita imago patris eft, ut fit duf'nbsp;dem cum eo naturæ, St^eiufdem imago.Hoc Deo proprium eft.ôC nullf creaturæcoi^nbsp;municatum, ut fui imaginem ex lt;ba ipfius natura Si fubftantia habeat. Sed fide biedtnbsp;opus,nulla curiofa inquifitione,uerba Apoftoli per feclara abunde, fortia ac certa/ 5“nbsp;ftunrut cui ea Chrifti diuinitatem non perfuaferint,illi nemo perfuaferit. Deniep nonbsp;fimpliciterdicit,imaginem Dei,fednbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft propriam, certam 6^ exprdla^

imaginem, quæ neminê ahum repræicntet. Ita non uocateum queq|Jibct fplendore, fed «TTOtoj/aa/z«, id eft, certum Si proprium fplendorê, foliclaritati à qua proficifti®^’nbsp;-^poteft competere, quam^ totam Si folam refert.

Ferat^ om nia uerbo uirtutis fuæ.) latn tertio Apoftolus Chriftum

G E L I O R V M ENARRAï’IONKS» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5*d

dicat.primo dixit -, Omnia per ipfum fadla: deinde, diuinum eife fplcftdofcm imagt; ginem.nuncaitjferreipfum omnia uerbo uirtutis fuac.Si nancpfert omnia, ipfeplanenbsp;à nuIIofcitur,0(f^ftfupcromnia,eocp5lt;Deus. FeFrcautemiHiideitqiiod omnia nu'nbsp;trit Ct fonct: ut agnofcasmon folam omnia per ipfum fa(îîa,quod fuperius dixit,fednbsp;tiam omnia per ipfum feruari. Sic Paulus ColoiTen,2. Omnia in eo Si per eum confi-.nbsp;ftunt.Iucuftdum autem uerbum eft quo utitur, dicens : Fcrtomnia, non urget,nortnbsp;impellit,n5 tumultuatur: ied fert Si geftat fuauiter, ut fua bonitate Si fuauitate omnianbsp;fruantur. Id Si Sap. s.deeoprædicatur : Sapicntia, inquit,Dei pertingit à ftne uftpinnbsp;finem potêcer,ôlt;; difponit omnia fuauiter. Quid autem fibi uelit quod ait, Verbo uir#nbsp;tun's fuæ : mihi nondum fan's liquet. Si homo italoqueretur, dicerem errare,eo quodnbsp;Chriftus ipfe uerbum e^git in Euangelica lecftione audiemus : necp uerbum aliud hanbsp;beat quo operctur. Si de patre ita diceretur, cum reh'qua fcriptura pukhre quadraret.nbsp;ham uerbo ut omnia condiditjita codem omnia geftat. SicutPfal.jj.dicitur : Verbo'nbsp;Domini cceli firmati funt. Equidem cuiuis hie fententiâ cedam meliora potenti afFer..nbsp;re, tantumquæ mihi uident proferam. Fortaflis Ajî^ftolus, uteandem Chrifti amp;pagt;nbsp;tris Deitatê oftendat,perfo nas orationeconfundit,nunede patre,nunc fiiio Ioquensgt;nbsp;ut quod dicit, Ferajcp omnia uerbo uirtutis fuæ : ad pfrfonam patris referat, quod ta*nbsp;menitailicotjs quae de fiiio dixit adiungit, uteundem Deum declaret effe patre Si fi-lium. Quicquid enim Deus facit,quælibet perfona facit. Ita Deus portât omnia uer*nbsp;bo uirtutis fuæ.iam Chriftus idem Deus elf,ÔL idem uerbum, ergo Si ipfeomnia pofnbsp;tat.Hæcfubita perfonarummutatio noneftin icripturisinfrequens.Pfalm.z.dicitur,nbsp;Ordinaui regem meum fupcr montem faneftu meum:hæc uox patris eft.mox fubiunnbsp;gitur,Annunciabo præceptû tuum,^d Dns dixitad me,Filius meus es tutquæ uerbanbsp;hlq iunt.Ica perfonæ permifcent,utdeitatisunitas demonftretur. Sic fieri poteft, ut ôdnbsp;hic perfonarû fit fada mutatio. Si quod dixit, Imago fubftantiæ eius : ad Chriftû per*nbsp;tineat.quoduerô ait, Feratq; omnia uerbo uirtutis fuæ:depatredi(ftû fit. Vno ita oragt;nbsp;tionis conte^tu lyje difcrimtne,quod Si perfonæ ipfæunus fint Deusjabf^ uUanatanbsp;rædiuifione.Sihæcinterpretatio non placuerit,poteroperuerbû, faâumintclligcrc,nbsp;B uel opus,ficut in EuaW^lio fuperiori de paftoribus Lucas fcribitjdixifle eos : Eamusnbsp;Bethlehem, uifuri de uerbo ifto,Slt;c. per uerbum intelligentes fadum Si rem ipfam,nbsp;quæ acciderat.Ita poftet et hic fortaftis fenfus efîe, Chriftus portât omnia uerbo uirtugt;nbsp;tis fuæ, id eft,opéré uirtutis fuæ. Nam operatione uirtîFtis eius Omnia conferuantur.nbsp;Et quicquid eft, aut pgteft aliquid, id eft. Si poteft per operatione uirtutis eius. Et fienbsp;rurfus, quod uerbum uirtutis dicitur, idem erit,quodipfa uirtus, uel uerbum uirtutcnbsp;potens, Si efft?ax : ut Jiirtus fubftantia Si natura uei bi exiftat,quod in omnibus ope*nbsp;ratur, Si eft effïcax.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Et peccatorum purifîtjfione per fèipfum.) HicprædicatÉuangcIio* Nam quæcuncp de Chrifto poftuntdici,nobis nihil profunt,donecaudiamus omnianbsp;nobis in falutem fadta. Ad quid etiâ prædicarent ea nobis,fi propter ipfum omnia,8Cnbsp;non multo magis 4?pter nos fatfta eftènt f Nunc aut omnia nobis fadla funt in nofti ânbsp;falutê,quare fumma cum auiditafe, animi^ lætitia ea audiamus, plena enim funt fpi*nbsp;rituali iucunditate Si côiôlatione: Ecce Chriftus ille,qSi tantus eft omniu hæres,fp!ennbsp;dor diuinægloriæ,imago paternæ fubftantiæ,qui portât omnia,no aliéna uirtute,auCnbsp;auxilio,fed propria uirtute Si effi'cacia : breuiter, qui folus omnia eft,is nobis feruiuit,nbsp;fuam erga nos dileeftionê efïudit,fa(fta pcccatorû noftrorum purificatione. Eamcp pu-rificatione non per noftrû liben^ arbitriû parauit,rationcm,aliasqî uires: n5 per pro-priam contritionc Si fatisfatftionem, hæc omnia cora Deo nullius funt momenti,fednbsp;per fc ipfum. Quomodo per ieipfum C Quia pcccata noftra in fe tranftulit,Si in crucenbsp;expiauitjut Efa.jj.legis. Sed Si hoc fatis adhuc non fuit, uerùm etiam ira præterea petnbsp;fc ipfum nos purificat,quod in omnibus in ipfum credentibus. Si per fe omnia feciftènbsp;credentibus,per Si propter earn fidem inhabitat ; e^^ f’ptia operatione cottidie purnbsp;^at,ut ita ad noftram purificationem nulla re opus fit, quam ipfo uno Si folo Chrifto,nbsp;Atln nobis non nifi per fidem ciTe 0^ operari potcrit. Audite iam hæcuos feduefto*nbsp;resmundi,0i duces cæcorum cæci. Papa, Epifeopi, facrifici,monachi,cruditi,uai ilo-qui, qui purgare docctis pcccata per propria opera, Si fatisfaóiones : da tis indulgen*nbsp;tiam,diplomatise fidam peccatoru purgationem precio uenditis.Quid poteft cotranbsp;infaniamueftramdiet potentius,^quod peccatorum purificatio nonnifiperChri*nbsp;ftum i^fum conficitur c Iam hunc purgatorem in nos nulla ratione perducemus,nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 4 quam

EPISTOLARVM ET EVAN-

asm foh fidcJuxta ill nd Paijli Ephef j.Chriftus habitaWn cordibns ucftrfs pc fidf.

fn Chriftum,ut qui fua peccata purgetds indubiè purificationern aflgquatur : tmo per cam fidem iam purificatus cxiftat dC. nulla rc alia. Ideo recîc Petrus inquit, Aóïor.if»nbsp;Purificans corda corum per fidem. Vbi iftam habuerimus f idcm,eocp fada «am in nonbsp;bis eft peccatorum purificatio peripfumChriftumgt;tum dandaopera,utBonis operi*nbsp;bus abundemus:tum uero ÔC ex animo licebit odire peccata, ac ueram haberecontri-tionem: QC. quæ feccrimus,uerè bona opera erunt, quæ ante fide nullius momêti funt»nbsp;ac nihil nifi falfam fiduciam pariunt, atep prçfumptionê. Peccatum res tam magni monbsp;menti eft,ciusep purificatio tanti prectj,uteam nemo nifi tam eximius,qualis hie Chrinbsp;ftus pracdicatur,potuerit perficerCjSC quidem per feipfum. ^uid igitur in re tanta pofinbsp;let noftraopera,mifera S)C nihili,quicreaturæ fumus,2lt;adhoc inutiles, uanae amp; perdi;nbsp;tæ creaturac t'Qui hic aliquid conari fuerit aufus, is profecio nihilo prudentius agct»nbsp;quam fi quis extincto titione,ingendere conetur coelum Si terram. Tantam fiquidemnbsp;pro peccatis noftris folutioncm præftari oportet, quantus eft iplê Deus, quern pecca*nbsp;tis ofFendimus.

Sedet ad dexteram maieflatis in fublimibus, tanto praaftantior fadusait' gelis,quanto præcellentiuspræiUisnomen hæreditauit.) Et haec deChriftonbsp;homine dida funt.in humanaenim natura amp; purificationern fecitpeccatorum., fie tarnen ut firn ul uerû fit.filium Dei earn perfedflë. necç aliquis perfonam ideo lêcet, 4^nbsp;dem eft diuina cum pâtre ma«eftas,ad cuius dexterâ federe prædicatur. Sed mittamiönbsp;iftos obfturos loquendi modos, amp; uerbis Apoftoli multo clarioribus hærcamus. Sc'nbsp;dere ad dexteram maieftatis,indubiè eft Deo efle æqualcm.Quare ubicunœ delcrib*'nbsp;tur,Chriftum ad dexteram Dei federe,illic certô probatur,ipfum Deum efle:eo ocnbsp;mo poftîtefTe Deo £qualis,nifi Deusipfe.Porro licet ad humanitaÄ Chfiftj pertincatnbsp;quoddicitur fedifié ad dexterâ Dei:tamcn per hocdedaratufcrfundem hominêetiato pnbsp;Deum eiTe.Sicquod PfaI.no.dicitur, DnsdixitDno meo,lêdeàdextrismeis:hScf'*'nbsp;fum habet,Deus dixit Dno mco Chrifto,quihomoeft,fêde à dextris mcis: hoceft, ß®nbsp;mihi æqualfs,n5 hominem MIum,fed ôi Deum agnofei te oportet. Quo fenfuôinbsp;locus ifte ab Apoftolo citatur. Ad idem facit quod Pfalm. s.dicitur: Subiecifti omqi*nbsp;pedibuseius.Pcrindeenimcft,atep, Feciftieum tibifimilëatftarqualem : nonquôdnbsp;non SC antea Deus fuerit, patri æqualis, fed quod homo non fuerit ®eus,SC æquaüsnbsp;Deo,antc^ Deus incœpifTct homo efTe. Atep hotÿatfto uidenWts, feripturâ mulco de*nbsp;xterius ôlt; explicatius de Chrifto Ioqui,qudm nos fbleamus. Pulchrè perfonâ cum oanbsp;tura iungit,ac rurfum naturas nequa^ confundi^t pauci fint(quod debemus hum^nbsp;nrs commentis,quibus aetatem noftram attriuimus,amp;; ingeniS corrupimus)qui id tC'nbsp;lt;ftc percipiât: ut ipfe profedîô periæpe in bis, 8C fimilibus locis errauerim;SC naturenbsp;bucrfm,quodcompetit perfone,ôCcontra,utuel in illo loco Pauli Philip.z.hodiepofinbsp;fit alicui ufuuenire,ubi dicit : Tametfîin forma Da» efiêt, non tarnen rapinam cogô*nbsp;uit,quod uoluifiêt æqualis D^ elfe : fed inaniuit fêmctipfum, forma ferui affumpt^nbsp;Quod in forma Dei fuifie prafdicatur,certè diuinitatem indicat : item, quod le dtdicnbsp;»'naniuilTe.porrô inanitio SC ferui forma, quid aliud quam humanitatc teftant r'Ëtdcnbsp;eodem tamê utrac^audis prædicariex fcripturis.HaClenus Apoftolus fuam iêntcoO^nbsp;dixit,ufus uerbis proprijs:deindc ftabiht earn uerbis fcripturç,ex ueteri Inftrumento»nbsp;quibus probat Cbriftû Deum elfe, ac multo angeliffatftS præftantiorê., hoceftnbsp;qui præcellentius nomê quoep præ ipfîs eft Ibrtitus.Quorû lènfus exiftinChriftusb®nbsp;mo ccepit Deus elfe,acdeclarari,at£^ mundo innotefcere,quod uerus Deusexiftit-

Adqucm enim angelorum unquam dixit:Fdiusmeusestu,egoholt;^^^ genui te.) Hic uerfus ex fcawdo Plàimo defumptuseft. quare quo lucidior o®',nbsp;bis fiat.totum huncPfalmum recenièbo.Eum Dauid in hunemodum contexuit.nbsp;ECquid turn ul tua ntur genres, SC populi uanamediant C Infurgunt regesterr^f,nbsp;SC fecretartj ineunt confilium,aduerfus Dominû SC Chriftum eius. Duump^'nbsp;mus ipforum uincula, SC proqeiamus à nobis funes eorum. Habg^tor cozli ridch*^nbsp;eos,SC Dominus ipfos fannabit, T um in ira fua illis Iqquetur, SC furore fuo confie’^'nbsp;nabiteos. Atequidem conftituiregem meum fuper Zton montem fanCtû trcun’’nbsp;Seminabo de mandate hoc tuo, qgt; dominus mihi dixit.'Fiiius meus es tu,h^dic gC'

A nuf te» Pete à me,dab Albi gcntcs in haercditatcm ,8d extrema orbis in pccuîiuin, Sceptro ferreo confringes eos,utteftam fi'gulicô^pinues illos. Ergo fapite reges,nbsp;quiterræiudiceseftisTufctpitedifciplinam. SeruiteDominocumtimoré,ô(^exultanbsp;teillicum tremorc, Ofculaminifilium, neiraicatur,amp; uosuiaexcidatis. Moxenimnbsp;ira eius fuccendetur,bene aût omnibus in ipfum confidentibus. Perfpicuû eft hunenbsp;piàlmû Iegenti,deo eo Chrifto loqui,contra que ludaei cum Pilato Ôi^ Herode, ac om*nbsp;nibus populi primoribus, Sgt;(. fummis facerdotibus infanierunt, atep tumultuati funt.nbsp;lam ad eundem dixit Dns, Filius meus es tu,ego h odic genui te. Hune locû folen t lu-dæiincogruis gloffîs declinare,uel potius eludere.Cum enim nequeantnegare, hunenbsp;pfalmû de rege ÔC Chrifto loqui,fingunt eum loqui de Dauide,qui etiâ Chriftus Dhi,nbsp;hoceft unóus fuit.Onxies enim reges fuos Chriftos,ideft,undos uocabât.Sed cumnbsp;, et reliqua huius pfaimi perfpicimus,uidemus facile cômentum eorû nulla pofte ratio*nbsp;ne côfiftere.Nun^enim Dauid gentes hæreditate accepit ; nec^ pertigit imperiû eiusnbsp;adfincs ufcp terræ,utide regehoc hic pfalmus teftaç^ Accedit, ^d ad nullum mortaliunbsp;in tota faiptura didû legis .Tu es filius meus. Sed fi etiâ couiceris eosjut pfalmû hunenbsp;de Chrifto uero feruatore intelligendum confiteant,duabus adhucrimis iblentelabi:nbsp;una, qd negantlnjnc Chriftû ueniftê, fed futurû adßucexpedantlefum ièruatoremnbsp;noftrum,nihil minus Chriftumagnofeentes: deinde negant idco Deum futurum,nbsp;^d filius Dei prgdicat. Nam Pfal.gide omnibus filfis Dei dicitur:Dixi,dtj eftis,ó^ filtfnbsp;excelfi oês.Sedamp;multisalijsIocis fandi,filq Dei uocant, ut Gen.ó.Pfalm.ss.Mat.f»nbsp;i.Io.j. Et Paulus ferè ubiepnosfilios Dei appellat: ficut 5)i nos ipfum patrêuocare, etiânbsp;ab ipfo Chrifto fumus dodi. Quid uero hicdicemus r' Haud fané decethoc ludæis ccnbsp;dere,ab Apoftolono certafcripturglocaadduda,quib.firmitcrconcludat,Chriftumnbsp;feruatorê noftrum Deü effe. Primüm itac^ lefum Dominû omnium noftrû, ilium ip*nbsp;fum eftcjdequo hie pfalmus canit,uel experientia coprobat. omnia enim ifta ipfiaccinbsp;derunt à regibus 0Cprincipibus,paftus eft perfequutionê: fed cum extinguere ipfumnbsp;fperarunt, wrifiamp;c5fufifunt corâuniuerfoorbe:actandem,uthicpraedidûeft,pcninbsp;Inbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;~---------------n nbsp;nbsp;nbsp;in toto orbeDhsagnofei

es tu,ego hodie genui te, Dauid enim ipfum genuerat, hune aût nemo nifi ipfè Deus genuit-Quod ucro,hodic,inquit,æternitatê fignificat.necp enim fieri poteft, utcorponbsp;ralis gencratio uno die perficiatur,utin homine ôd beftîjs licet uidere.Proinde^ hancnbsp;generationêoftendat fingularâ»ffe,addidit,hodie:quodemôftret, Deum fuû filiumnbsp;femel gignere ac gcnuiffe,fîne tempore, ut fimul fit æternû ipfius generatio, Si filius»nbsp;f^on ait, Anté annum genui,fed hodie.ut filiuses,ita te hodie genui,æternus filius,æ*nbsp;terna generatio,omnia fimul,amp;nihil per partes. Hicfufpicari licet,quàmfublimis fitnbsp;generatio homini, profedo no ineffabilis modo, fêd etiam incogitabilis. Ofeæ cap, u.nbsp;^dicitur. Ex Aegypto uocaui filium meum:quod uÂîngulariter dicitur,ita Chrifto pernbsp;Mîtthæum aptatur. At quia non tam peculiariter amp; expreffe dicitur,ut hic ludæi ma*nbsp;foremhabentoccafionem illud detorquendiadpopulumIfraëliticum,dequoetiamnbsp;forteintelligipoflît,quatenuseorumex Aegyptoedudio, Chriftipueri, indereuer*nbsp;fionem adumhgiit. Hic uerô locus fortifiime omnium concludit amp; urget. Neque innbsp;tbta fcripturainuenies, uUt perfonae peculialiter didum, Tu es filius meus, taceonbsp;régi alicui amp; tam eximio : multo minus inuenies alicui didum : Ego genui te, ôdnbsp;hodie jenui te, Propterea certilfimé ac abqnde luculenter probatwm eft, ferua*

y

EPISTOLARVH ET EVAN-

tofcm’noftrum lefum,ilium ipfumChriftumSdregem effc,dequoiflopßImoPro-phetaccdnif.aceundem uerum ac naturalem Dei hlium, Qc fimul Deum eiïe Patri æ-qualem. Hic fingulari animaduerüone dignum fuerit, quod Apoftglus ita icriptura nititur, QC ea pugnat : ut fi quid in ipfa non fit expreffum, id etiam nullo modo exiftatnbsp;credendum.Nam nifi ita hoc haberet,nequaquam concluderet quod dicit: Ad quemnbsp;enim angelorS dixit,8Cc. Refpondere enim Hebræi potuilTent : Et fi in fcÄptura nufnbsp;quam talealiquid legatur,nihilominus tarnen poteftita fehabere.Nonfunt omnia innbsp;fcripturis exprelTa.Quandoquidem igitur reiicit,amp; uult alienum efle à fide,quicquidnbsp;fcriptura non docuerit,debemus di. nos omnem docfirinam abtjcere, quae ex icripturanbsp;non fueritdeprompta. Quo retunditurefficaciflîmè Papæôô Papiftarum impudensnbsp;audacia,qua talfifiimè contra huncApoftolum affirmant,pj|^ra credere nos oportcre»nbsp;fcriptura contineat. Necp concludercjcum dicimus: hoc non eft acccptandum,quia,nbsp;»d fcriptura non tradit. Atcp ita fuis mendacqs infirmare Apoftoli fententiam conan*nbsp;tur,magis impie amp;infanè, lu^jîi: quo nimirum docfirinam ÔC ftatuta fuoru Conci*nbsp;liorumjMagiftrorum no{irorum,amp; Academiarum tueantur. Sed tibi,quifquis ueri*nbsp;latis amans lueris^cum his nihil commune fit.ne*ue dubita,non omnia quæ credendanbsp;funt,abundè 3C locupletiffime ffi facris fcripturis contenta. Et qui^quid tsbi propofuenbsp;rint,qd fcriptura non habet,diceredebes cü Apoftolo hic, Vbi un^ hoc Deus dixitî*

EtrurfumrEgocro inipater,8lt;^ipfeeritmihifilius.) Ethunclocum Docfio res Papenfes eneru3runt,quafi in hocnatieflent,utftripturam eneruarent. Dicunte*nbsp;nim h une locum bifariam pofieintelligi : unomodode Solomone, utChrifti figura:nbsp;alio modo de Chrifio ipfo. Sed fi hoc permiferimus, feripturam non unum ac fim'nbsp;plicem fenfum habere,iam nihil poteriteapugnari ; SC pofiunt ludæi fenfu, quem ufnbsp;tro ipfis concedis,hærere:SChiequidem quod dicitur, de Solomoneintelligendüconnbsp;tendere.quo paóoiacebit non fine probabiliratione argumentü Apolloli,necptan*nbsp;tillum euincet. Proinde de uno Chnfto hiclocus eft fimplicicer intelligeij^dus, ut quonbsp;peculiaris filius Defiqui omnibus reliquis incomparabiliter prüftet, de{cribatur,ficutnbsp;nedum Solomoni. Nam ficut hic Apoßolus teftatur,hereditauit nomen præcellêtiiftnbsp;angelis,etiam non tantum Solomone,utipfismultofaduseftpræftantior. Atquifa*nbsp;tis non eft,indicafie quid ÄpÄftolus hic dicaf,ftd fimul oportet probare, qj dicit ceftanbsp;fcriptura niti,acuereconciudere quod propofuit.Ideo fciendum,hunc locû ex iècuH'nbsp;doReg.7.SC Pfalm 83 -quiprophetaleslibrifunt,SCdeChriftoïoquuntur,nôdeSolomone , defumptum elfe, fed primo Paralip.22.quiliberhiftoricus eft,deSolomonenbsp;dixifle Dominum commemoratur : Ero illi parer ipfeerit mifti filius. Nam ÔC ludg*nbsp;confitentur, Pfalm.88 deChrifio teftari,ubidicirur: Inuocabitme,patermeusestU,nbsp;DeusmeusSCpetrafalutismeæ.Etegoprimogetijumponam ipfum,excelfiffimumnbsp;inter reges terræ,SCc. Et in eodem PEImo paululum ab initio : Quis fimilis Dominonbsp;inter filios Dei.^hoceft, unus eft inter filios Dei, qui Deus eft, ÔC Domino fimilis.nbsp;Quanquam autemhiclocusferèeifiiemuerbis, 2 Regû 7, SC i. Paralip. 22 legatur ha'nbsp;bet tarnen eas 2 Reg.7, circunftantias, ut de Solomtfne nequeat intelligi, SC necefiënbsp;bis dicîum ad Dauidem,ftmel«e SoIomone,SC femel de Chrifio. Primùm fcnbitut,nbsp;±. Regum 7. dixifle Dominum Dauidi : Cum impleti fuerint dies tui, SC mortuus fu^nbsp;tisjfufcitabolèmen tuS pofi te,quod naftetur de carne tua, SCc.Iam Solomon non eftnbsp;poft mortem Dauidis natus, nequeeo mortuo, fed adhuc uiuente in regem exaltatusnbsp;fuit.3.Regum I. Dauid etiam probe inteIIexit,Dom^um de Chriftoloquutum.quaquot;nbsp;re etiam tantopere ipfi agebat gratias,diccns : Dominus Deus loquutus eft de feminenbsp;meo.infuturum,SCc.Sec! i Paralip.22.1egitur, Dauidemadhucuiuentem ordinalTetçnbsp;ftamentum fuum Solomoni,SC dixifle : Dominus dixit ad me, Nafcetur tibi filius qu*nbsp;habebitpacem, ÔCædificabitmihidomum,non tu,quimultum fanguinis fudifti. Atnbsp;2,Regum7.nulIa fit fanguinis m^tio,SC dicit Dominus ft Dauidi domum aïdificat^nbsp;rum. Sc quodomnium fitmifTime concludit,SC PfalmootfiuagefimooSïauorepetf*nbsp;tur,in ftcundo Regum ftptimo promittit Deus gratiam SCmifericordiam fuamnbsp;conditionealiquaadicSïa, dicens: Sifiltj eius peccauerint, uifitabo eos Humana cor*nbsp;reptione,fed miftricordiam meam non auertam ab eo. Hæc promifllo ita fine condi*nbsp;none de Solomone fa Sta non eft,ut Pftlm.ij» .teftatur : ftd adieóo h^, fi filq eius (ct'nbsp;uauerint prapCepta mea, id quod SC Dauid teftatur tertio Regum ftcundo, imó DcU*nbsp;ipftSolomoni 3 Regum3.Propterea hicuerficuIus,EfOillipater, SCipfemijiifiliiJ^*

fius. Ignis ipfum præibit,amp; incendit circum inimicos eius. Fulgura eius illuftrant terram (id cft?figna eius) terra uidit amp; contremifeit. Montes (id eft,potentes amp; ela-ti) ficutcæra à facie Domini liquati funt,ante f^dë d«minatoris terræ. Caeli (id eft,nbsp;Apoftoli)annunciantiufiitiam eius (id eft,hdem)0i omnes populi uidentgloriâeiusnbsp;(quiaEuangelion ubi($ prædicatum eft.) ConfuncJ^ntur qui adorantidola, Sc quinbsp;glorianturinfimulîlthrisfuis Adorateeum omnesangelieius, Zionaudiuitamp;Iaetanbsp;iaeft,0^c. Experientiaimpletiohuncpfalmum explanant.namin Chriftoomnianbsp;ita eueperunt.In toto orbe eft prædicatus,regnat^ in regno Dei,quod nulli unquamnbsp;regum’ contigit.Ideo Apoftolus præfatur,Cum rurfum inducitin orbem primogeni-tumrquafi diceret, Cum fptritus in Pfalm. loquitur de fecundo ingrelTu primogenitinbsp;in orbem per Euangelio.Nam antea ftmel carne in mundum uencrat, è quo exacîusnbsp;fuitper fuos crucifixores, amp; mortem. Sed per refurreóionem amp;uerbum fuum in orgt;nbsp;bem reuerfus eft,aciam regnat,cum ferui formam prius geftauerit: he^ amplius mo-rietur,autmundoexigetur. Atqjdchocin orbem fecundoaduentuPfalm.loquitur.nbsp;Vocat primogenitu : quad diceret, Non inficior, Deum alios habere filios, fed hienbsp;eft primogeftitustjuem in orbem Deus Euâgclio inducit,in^ regem exaltauitquemnbsp;ß angeli adorant:quod Jè^d facerent,nec^ facere iuberentur quidem,fi non effet uerusnbsp;I^us. Legimus adoratum Dauidem, amp; alios multos:fed nullus un^angelus quen*nbsp;)nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam nifi unum Deum adorauit.quarecôcludit hie locus, Chriftum DeûelTe, quem

nimirum angeliadorant. Etenim quife^maiorem fcadlt;tare folet, etiam in terra, iam angelis nihil maius eft,nifi' unus Deus.quare necelFe eft, huncregem que angeli ado-rant,Deum e{re,quenfApoftoli prædicarunt,atcjp orbi inuexerunt. Jd uero neminemnbsp;moueat,quodQropbetæuerbanon adnumeranturab Apoftolo, cum fententiam in-tegramadduxerit. PflMm.alioquiI^et, Adorateeumomnesangeli: Apoftolusue*nbsp;ro, Adorabunteum omnes angeli L)ei.Senfus enim utriufeporationis idem eft,nemnbsp;pc futurum ut ab angelis adorareÄr Chriftus. Quem cum adorant, Deum confitengt;nbsp;tur,ôt:in ipfius poteftate funt,quanquam homoexiftat. Neqj prætereundum, in He*nbsp;bræolegi, Adorabunt eum omnes Elohim: id eft,omnes dij. Gc autc angeli appellannbsp;tur,ut Sc all] fan(fti,eo quod filq Dei exiftant.

De angelis uero dici't : Facit angelos fuos fpiritus,8^ miniftros flios flam* mam ignis.) Per hunc locQ uult Apoftolus oftendtre,angelis in fcriptura hoc noquot;nbsp;men haud qua^ dari, quod alicui ex eis dióum un^ effet, Filius meus es tu : Erit mi*nbsp;hi filius,ipfum adorabunt angeh: fed nuncios ipfôs facit, quos in orbem amandet. Etnbsp;eft fenfus : Quantumlibet angelis fuis cómiferit Deus,nun« tarnencoftituitaliquemnbsp;ex eis,ut dominus fit uniueribrujg,uti Chriftum conftituit, fed facit duntaxat fpiritusnbsp;Si^'gneam flammam.hocproptereadicit,quod cum mittunt, uentoôCigncæflammaînbsp;foleant fimiles effe. Etenim uelociores uento feruntur,amp; in morem ignis,SC ficut fulgura fubito illuminant. Attamen per id nullus conftituitur dominus orbis,necß ubicßnbsp;ut Chriftus prædicatur:rex omnium,quod uel ludæi confiteri coguntur.

At filio dicitur : Thronus tuus Deus,in feeulum feculi,uirgareifla,uirga fegjii tui.Dilexiftiiuftitiam,8óodiftiiniquitatem, proptereaunxitte Deusnbsp;tuusoleo exulcationis,præ participibus tuis.) Hiequartus locus ex quadragenbsp;fi'moquarto pfalmo, qui meo quidem iudicio omnium fortiffime cöcludit, Chriftumnbsp;Deûcfre,côtrà4^ncludæiquidemhabent,quædicât;iduideamus. Primdm,apudlnbsp;quoslibet in confeffo eft:, hunc pfalmü de Chrifto loquhquan^ luda adhuc uenturSnbsp;cxpe(ftêt.Secundô,ncgarinô poteft, prima citati loci particulägt;Thronus tuus Deus innbsp;(èculû iÄulufoli uero Deo cöpetere, qui thronû SC regnû liabet,finis uefeiû. Quanc^nbsp;*nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim

EPISTOLARVM ET EVAN/ cnimnomê Dei ctiam alqs infaiptura fubindecommunicetunuti didîum eft:atnul-li creaturac thronus 2lt; regnum potent compctere,nifi uni uero 8i naturali Deo.Quidnbsp;iam hac argumentatione certtus Älanifeßum ergo eft, Deum efle,^ui thronum ha'nbsp;betjamp;regnum abfc^fine.Nuncfequitur deeodem Deo ; Dilexiftiiuftitiam, ôC odiftinbsp;iniquitatem, propterea unxitteDeus Deustuus,oleoexultationispræ participibusnbsp;tuis. Quid hinciam fequetur Deus qui thronum regnum habet in feAiIum, unginbsp;tur à Deo fuo præ participibus fuis. Neceffe eft uerum Deum effe qui ungit: neepnbsp;nusuerus Deus eft qui ungitur.thronum enim habet,SC feeptrum æternum, lam nonbsp;poteft Deus ungere feipfum;fed qui ungitur, alius erit ab eo qui ipfum ungit, SC qui*nbsp;dem inferior fuo uneftore. Etenim ungere hicfignificat,fpiritum fanctum cumdonisnbsp;fuis infundere. quod fan's patet.Id autem Ibli creaturæ pot^ competere. Proinde ne*nbsp;mo poterit inficiari,hunc Regem uerum Deum efte, propter priorem citati loci parti'nbsp;culam:8C fimul hominem,propter pofteriorem. Secundum humanitatemenim habetnbsp;parricipes,quorum caput eft; qtjjbus SC fpiritum ftium impartit, quern præ omnibusnbsp;habet opulentiffîmè. Secundum diuinitatê nullos habet participes, quod unus Deusnbsp;exiftatjlicet fit no una perfona.Euincit nanep hie ucrficulus, duas effe perfonas ; unanbsp;quæ regnat, alteram quæ regtÄntem ungit, fed nequaquam fec^ndum diuinitateui»nbsp;Itacp aperte condufum eft, huncefle filium Dei uerum Deum, cui hocnomen tribui'nbsp;tunquod Deus fit, federn habeat æternitatis.Quod regnum ab afeenfione aufpica*nbsp;tuseft,cum in participesmifi't donum fpiritus,antea promiffum. Atep id quod dicit»nbsp;Participes ipfum habere,uncftQ ene,ac dilexifle iuftitiam,quo ungi meruit: hominemnbsp;fimul demonftrat. Virga autem uel feeptrum regni eius, Euangelion eius, quod eftnbsp;Iceptrum re(ftum,citraflexum,ad uitam perducenstcum mille modis humanadotftrinbsp;na torqueatur,8C perducat tarnen ad mortem.Quo docemur,quod SC alias ubi(^,nul'nbsp;lam agnofei oportere docftrinam,quam Euangelicam ; quae unum illud feeptrum eft»nbsp;quo Chriftiani,qui Dei regnum exiftût,debent gubernari,reielt;fta incurua uirga,nbsp;manae rationis commentorum. Neqj prætereundum eft quod ait JDeu®, Deus tuUS'nbsp;lunt enim ÔC picric^ al rj loci,ubi perfonarum pluralitas indicatur,imô fortiffimè euin*nbsp;dtur,qui uelutlatitantes fubinde in fcriptura offenduntur, ffrtllc Gen. i^.PIuit Deus Pnbsp;fuper Sodomam ÔC Gomorrham ignem 6C fulphur, à Deo. Quid iam putes fibiu^^nbsp;quod ait, Deus pluit à De^Quis non agnofcat, pattern amp; filium indicarif ItaZ’'nbsp;char. J .Deus inquiebat ad f^an, Increpet te Deus fatan, Ecce 8C hie Deus de Deol®nbsp;quitur. EtPfal.^y.cummultum aediude Deofueratloquutqg,inquit : AfcendilH*'*nbsp;dtum,captiuam duxifti captiuitatem.Qiig afeenfio tarnen Chrifto homini compd’t»nbsp;Item ibidê. Deus mandauituirtuti tuæ,ÔCc.Etrurfus, DeusqjandaFuirtutibus Dö*nbsp;Similes locos plane multos inuenias,fi uelis obfefcare.

Et tu Domine ab initio fundafti terram, nbsp;cœli fiintopera manuum

tum.ïpfi interibunt, tuautpermanebis,8C oes uelutueftimentu ueterafcehf' Et ficut amidum uertes eos,8C mutabunturttuucro ipfèes, SCanni tui nonbsp;nuenturQ Prima facie non apparet,quid hic locus ad inftitutum Apoftoli faciaty^nbsp;eileenim interpretari poteft de Deo, ut una perfotfa. quare infpiciêdus eft totusnbsp;mus, qui etiam de regno Dei Änit, cuius gubernatorê fcriptura Chriftum facit, Utnbsp;perior uerficulus,acmultialq loci feripturæteftantur. Pfalmus uero,qui numéroté®'nbsp;teßmus uigefimus fêcundus eft,unde hic uerficulus defumptus cft,fic habet ferm^nbsp;ca medium; Tu autem Dominemanesinæternum, SCmemoria main feculum*^'nbsp;cult. Exurgas,SC miferearis Zion,nam tempus eft|Ut illi propitiusfis, Sd horahu’^*nbsp;appetijt. Etenim placent lapides eius fèruis tuis (id eft Apoftolis) SCpulueri eius*^nbsp;uebunttid eft,per Euangelion gratos 5C Deoplacitosreddent. ^dutiep de Cfariftu^xnbsp;prædidû, cuius ferui funt Apoftoli,q lapides Zion,hoceft eletftos, per prædicatio®nbsp;fuâ in gratia Dei adduxerSt,quales ^feöo feruos nullus un^ regu habuit. Etnbsp;timebunt nomê tuum,SCoês regts terræ gloria eius. Eo quod Dns ædificabitnbsp;ÔC apparebit in gloria fua,etc.Poftremô uero fequitur uerficulus ab Apoftolociwt^nbsp;Et tu Deus ab initio terra fundafti. Vnde c5cludit,hunc regem,cuius ferui lapid^®,*nbsp;gratiam adduxerunt, SC qui in uniuerfb orbe eft prædicatus,uc tarn reges glutesnbsp;fum timeant, Deum efte,qui terram condidit,8C idem in feipfo perf^erat. Iamnbsp;rex ita apud omnes genres prædicatus eft,ut Chriftus. ideo fequitur,Deum ipfti*’^nbsp;homine efte. Quod præterea hic dicendum eft,c5mitto fpiritibus fublimioribus,nbsp;dem plura baud fcio.Itac^ manifeftû fimul eft^totam hancleâionê,nihil nifiitm^nbsp;fpiritü»

GELIORVM ENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Î

fpfntualia.quibus euincit,(iliriftum uerâ Deum eflè,ct DommS omnium,ctiafecun dum humanitatê. Qui fanè interpræcipuos eft fidei noftræ arciculus. Apparet iuxtà,nbsp;fcripturâ efle admodum lucidam amp; apertâiac noftÄ culpa fieri, quod earn parum aii-quâdo intelligimus. Vnde neceiTariS fane erat, ut Chriftus apoftolis fuis fenfum ape^nbsp;tiret,ut fcripturâ intelIigerent,Lucæ ultimo. Notandum autem,quôd fenfum aperuitnbsp;apoftolis,nen fcripturam, quæ per fe eft apertifltma,fi nobis non effent oculi daufi.

EVAjNGELION ad SVMMAM MiSSAM. in Natali Dominico, loan.t.

öiB nbsp;nbsp;principio erat uerbum, 80uerbum erat apud Deum,8c Deus

erat uerbi^ Id erat in principio apud Deum. Omnia per ipfum fatfta lunt, amp; fine ipfo nihil fatftum eft, quod fadtum eft. Inipfonbsp;eratuita,amp;uitaeratluxhominu,amp;tenebris fplendet,8dtenebrgnbsp;ipfam non comprehenderunt. Fadlus homofft, qui miflus fuit à Deo, no^nbsp;men erat loanni. Isuenitinteftimonium,utteftimoniumperhiberetdelu^nbsp;ce,utoês credanyaer ipfum. Non erat file lux,fWutteftaretur deluce. Eratnbsp;Iuxuera,quæ lucetomni homini uenienti in huncmundum.In mundo erar,nbsp;amp; mundus per ipfum fadtus eft, amp; mundus ipfum no cognouit. In proprianbsp;uenit,amp; proprrj ipfum non receperunt.Quotquot uero ipfum fufceperunt,nbsp;dediteis poteftatem filios Dei fieri,credentibus in nomen eiusrqui no ex fannbsp;guinibus,necç ex uoluniate carnis,neque ex uoluntate uiri,fed ex Deo genitinbsp;funt. Et uerbum fadlumcaro eft, amp;habitauit inter nos, amp;confiderauimusnbsp;gloriameiuSjgloriam unigenitiaPatre,quiplenus fit gratia 8d ueritate.nbsp;/^^Mniqp fugfemS quidem eft hocEuangelion,fed nequa^,ut quidam fingunt,nbsp;V_/ obfcurum,aut intelledîu difficile. Supremus fideinoftræ articulus de Chrifti dinbsp;B uinitate hicluculentiflïliiè fundat. Quare ut debet,ita amp;citra negocium poteft ledlionbsp;fiÇcChriftianis omnibus effe multo notiffima.Fidei enim nihil non intelledîu paruS,nbsp;cui nimirû omnia exiftunt poffibilia. Quantum igit licuerit,luculenter hanc ledîionênbsp;tradîabimus,amp; reddemus quibufuis apertâ: nequa^,dftblent ftholaftici illi fuis fub*nbsp;tilitatibus omnia obicyrantes,finemus hæc myfterialaicis effe abfcoia, autut fidîa inde difficultate deterreanf .neep enim opus eft arguta amp; ingeniofa inquifitione,ied tan.nbsp;tumfimplici ueîborû^penfione.Primùm omniû notandum, apoftolos,quicqd fcri-pferunt,ex ueteri Infnumento mutuaffeun quo omnia quæ poftea in Chrifto euene-runt,quæcp erât prædicanda,prælt;fidîa funt,ut Paul.ait Rom.i.Deus promifitEuan-gelion defilio fuo per prophetas iijfcriptura.Quare amp; omnia fua ex ueteri Teftamennbsp;to probantmeep eft uerbQ in Nouo Teftamento,^d non retro in uetus,ubi antea prgnbsp;didïum eft,refpiciat. Sic in fuperiori ledïione Apoftolica uidimus, ut Apoftolus Chrinbsp;ftidiuinitatê perloca, quæ ex ueteri Inftrumento citauit ^barit. Nam nouum Tefta^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Te'

mentum nihil aliud eft,quam uefferis referatio ÔC reuelatio ; utfi quis literas primS ob' fignatas,deinderefignatasaccipiat.ItauetusTeftameWtü,eftinftrument5 Teftamen' refcrd^nbsp;ti Chrifti,quod obfignatS antea,poft morte fuârefignauit,legicp per Euangelion omnbsp;nibus,atqj annunciari curauit.ldin illo Apocalypfi,q, foli agno dabat aperire librumnbsp;feptem figillis obfignatü,quem nemo poterat neqj in cœlo, necç in terra aperire, figu-ratum fuit. Quo itaep lucidior ô^æc ledîio reddat amp; apertior, rite uetus T eftamentûnbsp;confulendum eft,in quo nimiriUundat.Id potiffîmûeftquodJVlofesin initio librorûnbsp;fuorum feriptû reliquit : In initio creauit Deus ccelum Slt; terram,amp; terra erat inanis 8dnbsp;inculta,amp; tenebrg incumbebant abyftb,fpiritus uerô Domini uolitabat fuper aquas.nbsp;T um dixit Deus: Fiat lux,amp; fadîa eft lux. Et ita deinceps comemorat Mofche,omnesnbsp;creaturaSjUtlucem códitas,nempe,per dicere aut u^bû Dei,dicente Dno, Fiat firma'nbsp;‘mentum,fiat fol,luna,ftellg.Exquo textucertôconcludit,Deum uerbum habere, pernbsp;quod dicebat, ante^ ullg effent creature. Id uero uerbum no poteft creatura effetquannbsp;doquidem uniueriæcreaturæ per dicere eius uerbum conditæ funt. Hoc uerba Mo'nbsp;fthe potentifîîmè amp; luculentiffimè euincunt.quæ ita habent : Dixit Deus, fiat iux,0dnbsp;faefa eft lux. Hic certu,uerbum oportere ante lucem fuiffe: quandoquidê lux per uerbum fadîa eft,ac oêscreaturæ.lampergamusjfi fuit uerbum ante oêscreaturas,amp;funtnbsp;oês cre^uræ per uerbum fadîæ, necefîe eft ut ßt uerbo alia quàm creaturarû fubftan-•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N tia:necp

ceperunt. lam inhciari non poteft,quicquid temporarium non eft,id efTe xternum:S^ quicquid initio caret, non poffe tern porariû efie. Turn quicquid non fuerit creatura,nbsp;id Deum eflquot;e:quoniâ extra Den creaturas nihil eft. Sicitaq^ uel ex his Mofche ucr*nbsp;bis concluditur, uerbum hoc Dei quod initio erat, amp; per quod oês crearuræ dic^ænbsp;conditæ funtjæternu Deum efTejôC nequai^ creatura m. Deinde nequit fieri ut uerbo,nbsp;qui illud dicit,una peribna fint:qgt; dicens non pofîît uerbum elTe,quod dicit. Qua*nbsp;lis enimefretilledicens,quiipièuerbumeffèt ^d diceretf Autipfum mutum,autcer-. te uerbûper fe fonareamp;dicereoporteret. Nuncftatfirma^ntentia fcripturæatcpclanbsp;ra:Deus dixit,ut uideasipfum ôC uerbum eius duo efle.Quod non tam darû fuiffet,finbsp;dixifret:Eratuerbum,ueldicîum.Quarecumapertèait, Deus dixit: Si dicentê Suf uefnbsp;bum diftincftèexpreflît,cogit^ fateri duo hiceffe, dicêtem non efTe uerbum, nec^uer*nbsp;bum eflè dicentë,fed magis uerbum proficiici à dicente, nec^ à fe ipfo fuam habere nanbsp;turam.dicensaûtnon proficifcitur,nec^accipitfubftantiâfuamà uerbo, fedàfeipfornbsp;Proinde concludit hic Mofchejduas efle in Deitate ab initio périmas ante oês créatU'nbsp;rastquarum una ab altera fuam fubftantiâhabet,illaautêaltera fuam fubftantiâàne*nbsp;mine,fèd à fe ipfa.Rurfus ftat firma fcriptura,no efTe nifi' unû Deum,ficut Mofchein*nbsp;cipit,Së aittinprincipio creauit Deus cœlum,8C terram.Et Deut.6. Audi IfraëfiDeusnbsp;tuus unus eft. Videitautitur fcripturafimplicibus Së planifîîmis uerbis,quib. res tantnbsp;fublimes docet adeô clare,ut intelligere quiuis poflit : tam^ potenter, ut nemo queatnbsp;ea inficiari.Quis enim ex his Mofcheuerbis nôcapiat, duas effe in Deitate perfonas,nbsp;ôt^.tamen unum Deum,nifi uellet apertam fcripturam negarefR-urfum quis tam argunbsp;tus qui huic ueritati habeat quod obtjciat f fateri nanc]p oportet, uerbum aliud à diccnnbsp;te Deo efTe, amp; ipfum tarnen ante oês creaturas fuifîè, creaturas per ipfum fadas, atcßnbsp;ideo amp; Deum efl'e,qgt; extra creaturas nihil nifi Deus exiftat.Simul qportst fateri, nonnbsp;nifi unum Deum effe.Itatpeuincit ôi. concludit hiclocus,duashas perfonas, efle unö,nbsp;uerum ac perfedum Deum, QC. utrancp efle uerum ilium ac rftftiralem Deum,qui otn Vnbsp;nia condidit: amp; qgt; tarnen dicens fubftantiâ fuam à uerbo non habeat, fed uerbum pB'nbsp;tius à dicente,utrunq} tamer^ternâ,in fempiterna diuinitate,amp; fupra uniuerfas créanbsp;Arrwnor» turas. Arrianiloco huicapernffîmooffundere tenebras conati funt, amp; qd apud Get*nbsp;bifreßs, manos prouerbio dicitur: Cœlum perterebrare. Cum obfifte^jpnt hominö errorijcU*nbsp;ra hæc Mofche uerba fateri coadi funt uerbum Dei,Deum quidem eire,fed non natUnbsp;ralem,uerum conditum,per quem poftea funt amp; res alia: oês Cj^atæ. îd aût nulla fetfi

îida,fuas maluerunt fequi cogitationes. Ideo adnMnui,qui certus ac tutus in feriptu-ris uerfari uoluerit,ne moretur fubtilia atep argutafterba, aut quicquid humanû ingCquot; nium poterit fingere: fed hæreat potius uerbis feriptura: fimpîicibus, potentibus atepnbsp;clarifftmis.AtquomodoIoâneshorumcômcnta præuenerit,atc^elifèritantea,poftcAnbsp;uidebimus.Ex iam didis patet, ex Mofæ, uelut diuiteauri fouea,eruta, quæ in nouonbsp;TeftamentodeChriftidiuinitatefuntferipta. VidemusundefuumloannesEuan*nbsp;gelion deprompfèrit,ubi eoru^uæ dicit fundamentû inuenias, unde amp; facilius quae'nbsp;uisintelIigas.HincôëilludPfal.jî.fumptumeft, Verbo Dnicœlifirmatifunt:8ëqi’?nbsp;Solomon fcripfit Prouerb. s. ubi Dci fapientiam deferibit, quomodo ea ante oês créa*nbsp;turas apud Den fuerit, multis pulchris uerbis omnia ex hoc Mofche capitule mutua*nbsp;uit.Quin oês prophetæ,hic operati funt,atcç hinc f^s thefauros effbderunt. Sed etianbsp;de fpiritu fando in eodem capitule teftimonia legunt .Nam ubi Mofche feribit, Spi'nbsp;ritus Dnt ferebatur fiiner aniias: fàtis anertè indicatur.Së conuincitur. fnirifiim alin*^

fitumfandumfignificât.undeinécripturaipfiuitaamp;bonitasaptarifôlet. Sedhuin*' modi loci de fpiritu fände nondum funt ita, ut qui de filio teftantur, elaborati.nbsp;necpadeofplendent,atq^obuij funt cognitioni cuiuslibet. Aes hicadhuc in terra laO'nbsp;tat,eo quod facile induci mens poflit ad credendum fpiritum fandum, quac captiti^tanbsp;iam eft,utcredatfilium duas perfonas,ôëunum Deum.Nihilominmifîcuiuacaret,^^nbsp;quæ in nouo Teftamento de fpiritu fando feribuntur, cum his Mokhe uerbis coo-fcrret,Dlurimum fane is lucis acfeiritualis^audn 8C uoluDtatis inueniret. Iam op^rX'

G Ë L I o R V M ENARRATIONES» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5’4

A mîncdiiftum excipiamus,n»lc acpenturum, fed tanti fadcndumeft, quanti is eft qui illudloquit. Verbumeft,quodDeus in ieipfodicit, quodcp in ipfo maner, nec^un^nbsp;ab ipfo leparatur. Proinde cum Apoftolo hie cogflanddm eft, Deum fecû 8lt;f in fe ip*nbsp;fo loqui uerbum : quod uerbum baud Gt fnanis {onus,aut fpiritus,fed habeat in fe to-tam Dei fubftantiâ. Sicut dieftum ftiperius in Epiftola eft de fplendore et imag!ne,^dnbsp;Chn'ftus Gteiuftnodi imago,quæ totâ Dei fubftantiâ Gmul in fe habeat, amp; Deus imanbsp;go ilia fit,in quo amp; gloria Dei ita fplendet,qgt; tota Gmul in fplendore exiftat. Eode monbsp;do dicithic Deus uerbum fuu,ut pariterillinaturam 2lt; fubftantiâ fuamlargiat, qu^nbsp;inuerbo plene Gt,atqj maneat tota. Ethinciam uidcmus,unde Qc Apoftolus fua ucr-ba deiumpfcrit,quibus Chriftum fplendore gloriæ Dei, SC imagine dixit fubftantiainbsp;eiusrnimirû ex hoc loco Mofche,ubi docet Deum dicere à fe uerbum,^d utic^ non ponbsp;teft non imago efledicenns,quæ ip fum perfeóiflimè repræfenret. Quandoquidemnbsp;Vjuodlibetuerbûaliquid ftgnißcat. Quan^ hic peculiareGt,qdG'gnatumfccunduninbsp;fubftantiam exiftit in Ggno.quare Apoftolus im^inê fubftantiae dixit,quæ eiufdénbsp;naturæetiam exiftat.Nonnihil tarnen è(. humanûmbumhæcadumbrat,quodcunl 'nbsp;hocdiuino illud habet cómune, quod dicentê repræfcntat,6lt; in ipfo cor dicentis ma^nbsp;nifeftatur. Vndehomine auditofolemus dicere,HabfD,affequutus fum mente iftiusinbsp;cum tarnen nihil nifi uerbum eius audiuerim, eo qgt; animi fêntentia uerbum fequat,Slt;^nbsp;in uerbo côprehendatur. Hinc fa{ftû,ut experientia ethnicos docuerit, ab oratione honbsp;miné æftimare. Vnde dicut,Qualis quifqj eft,talia loquit. Et, Oratio charaefter eft aninbsp;mi, Nam G purum cor fuerit,pura loquetrft' impurû,imputa erunt ôô ucrbaeius. Haednbsp;amp; Chriftus in Euangelio conft'rmat,ubi dicit: Ex abundantia cordis os loquit. Et rurnbsp;fum ; Quomodo poteftis bona loqui, cum Gris mali Et Joannes : Qui de terra eft,denbsp;terra loquitur. Germani quoep dicunt,Quo cor plenû fuerit,eo os redundat. Ita communis fenfus orbis agnofeit, q? nihil ita cor repraefentat, aut tam abfolutaeius imagonbsp;exiftit,atep fermo oris. Cuius adhuc aliud Germani prouerbium habcnt,Bey dem genbsp;fang kenneynan den vogel, dan er G'ngt wie im der fchnabel gevvachfen iftrhoc eft,nbsp;Cantu auis cognoftitur, q? canatut illi adnatum roftrüeft. Quibus omnibus teftatur,

B ita fermonem animi cflfeiindicem,quaG' ilium in fe cótineret totum fecundum fubftait tÄm.Ita iam fehabet amp; in Deo. tam G'mile ipft' eft uerbum fuû,utin ipfo tota diuinitasnbsp;fitrqui^ uerbum habeat,is habeat amp; totam Deitatê.H^ aut inter humanS amp; diuinunbsp;uerbum difcrimen eft,q)humanum nó habet in focordSfubftantiâ, fed tantum G'gninbsp;ficat.ftcut imago aurea aut lignea non fert foeû aut in fo habet fubftantiâ hominis, fodnbsp;duntaxat Ggnificat earn. At in Deo uerb um non tantu G'gnum eft,aut imago,fed fertnbsp;fecum,8C in fe Iftbet totâ naturam Dei,eftcp uerus Deus,pque ac is cuius uerbû amp; imanbsp;goexiftit. Sihominûfferbaipfacotdaetiâelfont,autfontentiæcordium uerbaeftent,nbsp;plena effet hic fîmilitudo.Id aûtft'eu nequit quare hoc uerbû Gne G'mili eft,necp in créanbsp;turis eftj^d ipG' queat côferri.DifpBtarunt quidam haud parû,necp no argute de inte*nbsp;riori uerbo cordis,^d in hominibus manet, ôd focundum ^d aiunt, hominem ad Delnbsp;imaginem conditu.Id aût tam alte hatftenus hæGt,tamcp obfcurû fuit, ut ipfi qui de rcnbsp;hac plurima commenti funt, nefoiant quomodo id fehabeat. Quare iftas argutiasnbsp;nos mittemus,expenfuri uerba Etiangeliftæ, quæ per fe iâtis aperta clara exiftununbsp;In principio erat uerbum.) Hic quid prindpq iud diceret, quàm quod Mo-fehe defcripfitjin qùo Deus creauit cœlum amp; terramf Hoc principiû eft,quo effe créanbsp;turæ cœpcrunt,ante quod nullum aliud initiû fuit.Deus enim non cœpit,fed eft ætetnbsp;nus.unde mox foquitur,et uerbum effe acternum,eo q? in principio nô cœperit,ut resnbsp;aliacifed in principio iam erat, ut^ic loannes ait. Subftantia eius initium nullum ha*nbsp;bef.fod cum initium aliarû rerum fubftantiæ fumèrent,ipfum aderat,per quod amp; ontnbsp;nia initium fumpforunt.Cauta funt uerba Euangeliftæ.non dicit,In principio faclûnbsp;eftuerbum:fed erat,8Cnon eftfadû. Nam alium fubftantiæ fuæortum habet, quàmnbsp;fieri aut incipere. In principio erat. Si,ut Arriani fingunt,fa(fîus fuiffet ante focula, nonbsp;fuiffet in initio, fod ipftus fadîio ipfum fuiffet initiû.«Quare loannis uerba fortiter hûcnbsp;Irrorem detjciunt,dicentis,In principio eratinon erat igitur ipfoprincipiû. Vndehednbsp;uero loannes deprompfit f IndubièexMofche,ficutdicftumeft. IsGen.i.ait: Dixitnbsp;Deus,fiatlux.exquibusuerbisapertiftîmè quodhicloannesfcnbit,foquitur. Namnbsp;fi Deus dixit,o^rtetfanè ibi uerbum fuiffe Si iam illud dixit in principio,cum créantnbsp;ræ inciperent,neceflè eft fuiffe in principio,necp ut creaturæ un^ cœpiffe.Poifot ueronbsp;quis dicere, Cur non potius dixit,uerbum erat ante principium:quod,ut uidet, fuif»nbsp;fetpaultclariusr Nam ôi Paulus fubinde ante mundumconditum fuiffe Chriftumnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ns teftatur»

E P I s T o L A R V M ET EVAN*

teftatur.RcfpondeotPcrinde eftfm'flein prindpiOjCt an« pnncipia,ac fcquit unum C ex aîtero.tdeo cum uoluerit Euan^elifta fcripturæ uerbis utGac c3 Mofche loqui,quonbsp;Mofthe faciem reuelaretuerborumcp fuorum fundaments oftcnder^t,cófukius fecitnbsp;quod dixit. In principio erat uerbum:^ fi dixiflet, Ante principium: eo quod hoc panbsp;lt;fto nihil lucis uerbis Mofche attulifletme«^ nos in fcripturam direxiffet.Mofche enimnbsp;nihil loquitur de eo quod anteprincipium fuit, fed meminit uerbi, In prmcipio:quonbsp;cómodiusrerumcreationem per uerbumfatftam defcriberet. Etquidemhaceademnbsp;cauffa,ut cum Mofche per omnia conueniret, Verbum dixit:cum potuiflet, lucem,uinbsp;tarn,autquid aliud ipfum uocare,quod Ô6 in fèquêtibus facit.Mofche enim uerbi mc'nbsp;minit, cum dicit,Et dixit Deus.Iam omnino idem eft, non incepiire,5lt;: eflein princi*

cipium fuifteti necefle effet id ante principium incepiffe, atcp ita fuiffet principiS ante principium.Haec pugnant,ö^ fequereturhinc,principium non effe principium.Pro-indeartificiofedicftum eft. In pri^cipio erat uerbum: quo dareoftenditur,ipfum nonnbsp;»ncœpinè,atlt;^ ita fuiffc ante principium atc^ æternum»

EtuerbumeratapudD^m.) VbinamnifiapudDeumeffet:quandocxtra Deum ante res coditas nihil fuerit C Idem ÔC Mofche teftatur,cuMi ait : Et Deus dixit»nbsp;Fiat lux. Si enim dixit,oportuit plane uerbS effe penes ipfum. Sed loannes hoc ita e^nbsp;tulitjUt diftintftionê indicaret perfonar3,ôd altum effe quern uerbS uocat,quam DeS,nbsp;qui illud dixit,Si apud quê erat. Ex hoc loco loânis uidemus, fieri non pofte, ut Deusnbsp;fit folitarius,cum dicit, apud eum aliquid fuiffe, nempe uerbS fuum. Nam ft iolus 0^nbsp;unicus Deuseflet,etiam fecundum periônam,nô dixiffet,Erat uerbum apud Deum»nbsp;Etenim aliquid apud eum effe,non eft iplum fblum efte.Notandum quoc^ eft, Euannbsp;geliftam urgere hac prajpofitione(apud) quam paulo poft repetet, perfonarS diftin'nbsp;lt;ftionem:quam ita uoluit exprimere,atcp per hoc obuiare rationi naturali, atqs futurisnbsp;tunc hacreticis.Nam co quod ratio fadlius poteft capere,un3 Deum effe, amp; id tot fen*nbsp;pturaelocateftantur, utuerum eft ftcundum fubftantiâ, admodum ajgf^admittuni:

SaheUij ht' Âtep hinc nata eft hçrefis Sabelltj,qui patrem,filium,0i fpiritum fanlt;ftum,unam Ptf* refis,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonam effe afleruit.Contra Arrius,licet concederet. Verbum in initio apud De3 niif

fe, tarnen negauitid uerum Beum effe. Alter confitetur,0idocctnimiam fimplicitate in Deo,hienimiam diuerfitatemzaltcr permiftet perfonas,hic ftcatnaturam. At ueri*nbsp;tas Chrifti media incedit, confitetur Si docet perfonas impcrnftxtas,Sinaturâindi^*nbsp;lam. Alia perfonaquidê eft filius épater,at no aliusDeus.Sihaccnatiira nequeataffenbsp;qui,id fit 4d oportet : nam fidei hæc funt. Iccirco t^tio hatrefes fcneitat Si errores,fid^®nbsp;docet Si feruat ueritatem. Scriptura: nanep ilia hacret, quae necß fallit aut mentitur.

Et Deus erat uerbum.) Cum no fit nifi un4L Deus, necefteeft eundem ipftn’' illud uerbum effe,quod erat in principio apud Deum, ante oês creaturas. Sunt q h^^^nbsp;ita fint interpréta«, Et uerbum erat Deus : quibus cauffam huius praeftirit ^pria ip*^nbsp;rum argutia.Nos à uerbis textus diuelli non fubftinebimus.ut non dubitamus, lo^^,nbsp;nem probe nouiflè,quomodo uerba fua ordinaret.*Sententiaeius eft,Cum non fitn*nbsp;fi unus DeuSjOportet fanè euffdê illud uerbum effe fecundum fubftanna, de quoh^*^nbsp;agimus:ut nihil fit in natura Dei,4d non Si in uerbo exiftat. Et ita clariffimè exprii’’^nbsp;tur, quam uerè uerbum hoe Deus fit : cum non modo uerum exiftat,uerbS eftnbsp;fed ctiam Deus eft uerbum.Hiclocus non tam fortiter pugnat œtra Arrium,

GEHORVMENARRATlONES,

A Vnam Dei naturam, norftamen imam pcrfonam, quamlibct aut pcrfonam plcnê ac totaliter Dcumeffe in principio,Slt; acternum.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fententiæfunt, quibus noftva fides

debet nitijquilys firmiter hærendum eft. iuperant enimhæc naturam,omnemcpuim humani ingcnij ,tres effe perfonas,ói quamlibet perfe(ftum,totum, ac unicum Deumnbsp;effe, neep effe tarnen tres Deos, fedunum. Scholafticinoftridocftores muleis arguttjsnbsp;hucatcpilRichaïCtorferunt,quoredderenthumanocaptuiaccommoda. Sedtuftuo-lueris noninciderein laqueum iatanae, mitte eoruargutias,opiniones 2lt; fubtilitatesïnbsp;haere his uerbis Domini,illis te comitte,in illis te contine ut lepus in fciffura petræ.ln*nbsp;de fi uoles euagari, ÔC mifcere te eorum nugis, fieri poteft ut h oftis te irretiat, amp; pracci-pitetjutnefcias ubi ratio, fides,Deus,imoubi tuipfefis.Credehicmihi,utquihaecgtXnbsp;ftauerim,8lt; expertus fit|L,necp de nihilo loquarmon eft fruftra nobis data fcriptura: finbsp;• ratio hçc Sd alia fidei myfteria affequi potuiffet, fcriptura non fuiffèt opus.T erreant tcnbsp;Arrius amp; Sabellius,qui fi in fcriptura mâfiflènt, amp; rationis euagatione abftinuiff'ent,nbsp;tantorum errorum autores nun^ euafiffent.Et no|Jri fcholaftici Chriftiani effe pote-rantjfi miffïs curiofitate 2lt; fubtilitatibus fuis,fcripturæ potuiflent firmiter hærere.

Omnia per ipfijm fatfia funt.) Quid hac fen^entia potuiffet diciclartusr'Quis miretur,fi modo pertinaces fint,quos nequeas ab errore auellere,quantumlibet craffenbsp;Sc aperte ipfisueritatem oftendas,cum Arriani aufi fuerintloco huic tam aperto SC lu-culento relutftari, ac diceref Omnia quidem per uerbum fatfta funt,ipfum autê etiamnbsp;faduïn eft,priuf^ per ipfum alia fierent : cumhic tam manifeftodicat: Peripfumomnbsp;nia fafla funt: indubiè qgt; ipfum non fit fatftum ,ne(^ de numero rerum fadarum.Quinbsp;enim omnia dicit,nihil excludit. quo pado SC ApoftoluslocQ ex Pfal.s. Omnia fubicnbsp;cifti fub pedibus eius,interpretatur, dicens : In eo, quod dicit omnia ei fubieda,nihilnbsp;omifit,quod illi non fubiedu fit.Et i.Cor. if.Omnia illi fubiecit,indubie prçter eum,nbsp;qui illi omnia fubiecit.Eodem modo SC quod hicdicitur,intenigendSeft : Omnia pernbsp;ipfum fada funt,fine dubio præter eum, per quem omnia fada funt,SC fine quo nihilnbsp;fadum eft,*äccu«i qui per ipfum omnia fecit. Et hune locum loannes ex Mofehe de-O fumpfit,quicumadQjr3ulasrerumcreationesfcripferit,DixitDeus: Fiatlux. Dixitnbsp;PeusjEt fiat firmamentum, SCc. Certè per Verbum omnia codita teftatus eft.loannesnbsp;autem hæc planius explicat,ÔC uelut feipfum interpretatur,dicens :

Et fine ipfo nihil Éidumcft,c|uod facîlum eû.)iDi nihil abfc^ ipfo fadu,multo minus ipfe fadus eft, fine quo nihil aliarum rerumfadS exiftit. quo nihil omnino fit,nbsp;quod Arrfi errori patfocinetur,quan^ ne fie quidem hominum impudentia potueritnbsp;rctundi. Nullaçloffa fîquidem hacc uerba egent:luculêtiffimè teftâtur, V erbû Deumnbsp;effe,uerumcp rerS orffhium cond^rê, cum omniû quae fada funt, nihil abfc^ ipfo fadum exiftat. Dubiû apud quofdàm eft de ordinatione horum uerborû. quidam par-ticulam iftam,(Quod fadum eft)^um fequentibus iungunt,ut fie legant: Quod fadSnbsp;eft,inipfouitaerat,SCc.In hac fententiafuit Auguftinus. Alijs fecus uidetur, quibusnbsp;equidê accedo,utlegatur hic locus, ficutego ipfum ordinaui, SC interpretatus fum, utnbsp;particulailla ( quod fadûeft) priorem fententiâimpleat.Hocfenfu, adeô omnia pernbsp;ipfum fada funt,utnihil omnin# fit rerû quæ fadæ funt,quod no per hoc ipfum Vetnbsp;bum fadum exiftat.Quo pado explicatiffîmû eft lo^jinis tcftimoniû,per Verbû omnbsp;nia effe fada, ipfum autem nequac^ fadum: quo euidentiffîmè uerû Deum effe pro-bauit,quan^non à feipfo. unde SC per ipfum dicit,8C à pâtre fignificat omniafada.

In ipfo eratuita.) Hajc uerba ferè in altam illam fpeculationê,ac intelledu dif-ficilem,quiinhocEuangelionfcripfcrunt,fubuehunt, qua dupliccm rerum fubftan* tiam finguntjde qua dodrina PRtonici gloriantur:unam in propria natura,ut condi-tæ funt: alteram in diuina prouidentia ab aeterno,in qua quas poftea res condidit,an-tea definier at. Atcçita ficut ipfe uiuit,ita in ipfo uiuunt omnia. Ethane rerum in Deonbsp;fubfiftentiam preftantiorê affirmant,quâ qua in feipfis exiftunt iam conditæ.Nam innbsp;Deo uiuit,quod in feipfo nô uiuit,ut lapides, terra^qua, SCc. Atep ita ait Auguftinus,nbsp;• Verbum hoc forma effe omnium rerum, ac uelut thefaurû quendam huiufmodi for-m3rum,quas ’k/IIocs uocant,fecundum quas creaturas formatas adferunt,quamlibet fcnbsp;cundum propriâ ideam .Et de hoc uolunt loannem hic locutû,quare præfentia uerbanbsp;fuperioribusnrâunt, dicentes : C^od fadum eft, uita erat inipfo : hoceft,quicquidnbsp;conditûeft,prim^conderet,uixitin uerbo,fecundû fuamideam. Quan^ uerô hancnbsp;interpretationênolim omnino damnare,uidet tarnen nimis remote petita, atc^noni-hilhæt^oannis uerbahoc padotorqueri. MoreenimEuangeliftarum fimpliciter ÔCnbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N 3 aperte

EPISTOLARY Aï ET EVAN'.

aperte uidet haec fcripfifle, nihil minus cogitans, in iftjft fubtilitates 8i argutias in* q duccre.Necp fcio,fi ufpiâ fcn'ptura |joc modo dc creatur is loquat.T eßatur quidê fub*nbsp;inde omnia cognita,eîe(fîa,atcppræparata iam apud Deum,atc^iuegtia,priufiÇ fint.nbsp;Sic Chriftus Luc.zo.dc Abraham,liaacjacobjinquit: Non eft Deus mortuorum,fednbsp;uiuentîûjquiaipfiomnia uiuSt. Sed moreifto Platonico,uiuereomnia in Deohaudnbsp;legis. Denicp non uidct tam anguftè hfc de uita loqufut tantum fignificet ?am,qua innbsp;Deo omnia uiuunnfed exiftimo fimpliciffimè uoluifle teftari, Verbum efle fontê, èCnbsp;origine uitg omnium. Vtquxcuncp uiuunt,abip(o,peripium,ó^inipfouiuant,necpnbsp;fît extra ipfum aliqua uita.Sic deièipfoloquit Io.i4. Via fum,ueritas amp;C uita. Et lo. n.nbsp;Refurreéïiofum 2Cuita.VndeloannesinEpiftolafuajuerbum uitaïappellat. Potiflïnbsp;mum aut de uita Ioquit,quam per ipfum homines aflèquuq^nempeutta atterna.Pronbsp;pter qua manifeftandam loannes fuiï Euangelion feribere inftituit. ld ^d Qi. iêquem^nbsp;tia abundè manifeftant, pratfêrtim cum uitam lucem uocat hominum:quo manifeftdnbsp;declarat, fe de ea uita di. luceloqui, quam Chriftus hominibus,qui ipfi Hdem habent,nbsp;largitur. Iccirco ód loannê Baptiffam adducit,Lucis huius teftem. lam certü eft, h unenbsp;teftem nequa^ fècundum iftam fublimê philoibphiam de Chrifto prædicaflc.ièd fîmnbsp;pliciffimê teftatum,Chriftum cfîe lucê Sd uita hominu crcdentiuq|,ut acternùm uiuâtnbsp;inipfo fàndificati. Ad hoc facit ^d hiftoriç narrant,Ioannê fuû Euangelion fcripfiftenbsp;Chfflntus occaßone Cherinti haeretici,q tempore ipfîus dogmatizabat, Chriftû non fuifle antenbsp;i^reticus. Mariam matrêeius,eocpiôlum hominê ôdcreaturam. Vt iam huichatretico obuiaret,nbsp;Euangeliô fuS de Chrifto tam alte petqt, atep ita perduxit,ut ferè fîngulis uer bis Chri/nbsp;fti diuinitatemteftet,quod nullus aliorû Euangeliftarû fecit. Tanta quoqjid diligemnbsp;tia ubicp obièruatjUt capite tertio etiam no omiierit indicate, aliéné fe Chriftus erganbsp;matrem fuâhabucrit,atcp itaappellauerit, quafî nô fuiflet eius mater : Mu!ier,inquie-batjQuid mihi reçu eft r'Non neerat hoc durû ôd alienûà filio erga matrem uerbutn c*nbsp;Ita in crucCjMulicr cccc fih'us tuus.Quaî ideo loannes cômeminit,ut Chriftum per tonbsp;iamhiftoriâiuam,Deumcoprobaret,contra Chcrintû. Sic tarnen qerbatemperat, utnbsp;non folum Cherinto,fed Arrio etiam,SabelIio,acomnibus harrcticis obuiarit. Legi^nbsp;mus ftmel loannem uidifle Cherintûiftum in balneo,at® dfttîfte fuis, Mox hinc nos Pnbsp;rccipiamus,ne cumifthochomincpcreamus.Etilicoubi]toannesegrcftusfuerat,clt;îhnbsp;cidifle balneû,at(Ç hoftem u^'tatis cotriuifte. Hic itaep cauffa fuit,ut loannes tam dihnbsp;genter Ch rifti diuinitatê ubicp indicarit,ac penè fingula uerba in Cherinti errorem dinbsp;rexerit.’teftatus, Chriftum no folum fuifle ante matrê fuam,fed#nte omnia.g illud uernbsp;bum exiftatjde quo Mofes loquit in principio,per ^d omnia fatfta fuy,^d apud Deônbsp;eft aEternum,6d Deus eft ipfum hoc uerbum,^din prindpio ajgid Deû fuit.quæotn-niamera tonitrua ôd fulmina funt,quibusconfidrei côminuit Cherintû. Proindefeunbsp;tentiam Euangelifta: exiftimo fîmplidter hanc eflji, Qui non agnoueric Ôd credider^nbsp;Chriftum uerû Deum,ut ipium hadîenus defcripff, ^d uerbum fîf,quod in princip*^nbsp;fuit apud Dcum,per ^d omnia fatfta funt, fed contenderit creaturâ efle, quae cum tetunbsp;pore inco2perii,atq; à matre fumpièrit initia, ficut infanit Cherintus ifte, is in atternUnbsp;pcrtjt,nelt;^potefthabereuitam : quandoqutdcm extra uerbum hoc,ôd filium Dci,n’^‘nbsp;la uita eft. Homo Chriftus, fî Dco uacaret,nihil noffi's prodelTet, ficut ipfe lo.ß.teftaf»nbsp;Caro nihil prodeft. Et nihilominus ait: Caro mea uerè eft cibus, ôd fanguis meus uc'nbsp;rè eft potus. Qui iam fit ut caro nihil profit, ôd tarnen uerè dbus fîtf Indubiè quia nounbsp;folum caro,aut purus homo exiftit,fèd fimul filius.quafi diccrct,Non ideo caro mearinbsp;bus eft,quôd carocft,fed quôdcaro mea eft.Quod perindecft,atcp fi dixiflët : Quinbsp;dit quod ego,qui homo fum,carnem ôd iànguinê habens ut reliqui homincs,etiatnnbsp;lius Dei ôd Deus fimul exifto,is uerè me uelut cibo fruet,inde alens fcjæternùm uitß^^nbsp;rus.Qui aûtme folum hominêcrediderit,illi caro nihil prodeft: no enim iam mea,autnbsp;fill} Dei caro eft. Id nam^ cuiqp erit quod crediderit. Hue perti net Ôd quod loan.s. dic^'nbsp;bat,Nificredideritisquodegofum,morieminiinpeccatisueftris. Item,SiuosfiIiusl*'nbsp;beraueritjUeré liberi eritis.Idem flfci uult 3d quod hic dicitur,In iplô erat uita.Nam u^5,nbsp;bum quodin principio erat,Ôd Deus erat:hoc uitam noftram,cibum, lucem ôd fœ]»^/nbsp;tatem eflè oportet.Quarehæchumanitati Chrifti tribu« haud debent, qui per feuiu*'nbsp;ficare nos nequit.In uerbo uita eft,quôd tarnen uerbum in carne habitat, atep nos 1^5nbsp;carnem uiuincat. Hic iam fenfus ut fimpicx eft,ira eft pariter çdificat^ius. Euangc^nbsp;nan£pdo(ftrinapietatiseft,utipfam Paulus foletuocare,qua Iiomines pq Sdgratia^^nbsp;potes euadunt. quare fingula lunt ad pietatê ôd ædificationê trahenda, isœ fenfüsnbsp;per ampledendus g ad hocpotiflîraû fecerit. Alter autille fenfus, de.fubfift^ipfi^*^^nbsp;in uerlr