ORATIO

DE VITA ET MORTE ILLVSTRlSxnbsp;SIMI ET LAUDATISSÊ^AE MEMO-RIÆ HEROIS. ET SAPIENTIS PRINCIPIS, DO-mini G u l i e l m i, Landsravii Ha(Eægt;nbsp;Comitisin Cat^eppïnbogen,nbsp;Eietz,Zigenhayn,Ôc^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nidda, ÔcCf

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ST IA

Juris O ci ore, nbsp;nbsp;illußribusac£^eneroßß,(omh

tibHsinJ\QaßaHQifZjenelnbogen3^c, (ß Hanau ^TlStintzjsnbçrgnbsp;d conßlik^

o Î T A , V

ILLUSTRrSSlMO', ILLUSTRIS.

SIHJQü'fi'^XHEKIS PRINCWI .

. DOMINO. - L ,,

D Ó MIN Ö ' M A U R ï CIO, L A N D G R

VIO HASSIÆ, COMITECATTIMELIBO-CÖRUm/decIORUM, ZIGENHAINÆy fquot; - ^E-T^kiamp;pANq R UMAe-ILLllSTRISS^ÎtLî'i/S-ET LAÙDa4iSS. MEIvlO-^

RIÆ HEROIS, DN. .G'ÛLlÿtiKH, PRINCIPIS CATTO-RUM. RELICTOUNICO FILIO.HERE-

- nbsp;nbsp;nbsp;•nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; DI ET SUGCESSORIr

n 6 M I N O li O B EJS IjS NI.s's i M O j H U M I LI-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONSÉCRATOUE

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ANDREAS ÇHRISTIANUS.-

JnivîoDiïoilcofiui'3 *i î 0 X t î Cf.

O'R AT lÖ.

I tanta îacrymaruni flumina finguli efFundetc pofleinus, quantû Lanus hanc inclytam Chat-forum Academiam prætetfluens,ündarum ve-hit,nonfatisdeflere, lugerc amp;deplorarepoflè-mus mortem liluftrifllmi Herois, amp; fapientisnbsp;Priucipis, Domini G u L i E L m r, Landgravii

Halîiæ, amp;c. pafrispatriæ,amp;Domininoftribenignifl]mi,proxi-ma Xxv die Auguftijhujusanni 92Caffcliisplacide amp; pieob-dormientis amp; defunüi ; cujus memoria fit in benedidionc. Nam fi unquam cafusaliquisnô modo hhee provinciispverûninbsp;potiusunivcrfæGermaniæ, accrbusamp;gravis accidit, certéhicnbsp;¦optimi Principisnoflri interitus , nobis omnibus acerbus eflenbsp;debet, amp; propterca meritô publicis omnium lacrymis defle-tur. Qtæm enim cafus illcimprovîfus amp; indignus non afficeret?nbsp;cujusvifeera, imômedullas,nonpenetraref? tam præcipuuninbsp;• facri Romani Imperii Principem, non folümgenere,dignitatcnbsp;fortunisquelongéçlarifiimum, fedamp;pietate, virtuteamp;fapicn-tiapræftantiffimum, tam fubitôânobisablatum amp; avocatuiiinbsp;efle,graviadmodumludu, amp;defideriotrifti, non tantum lllu-ftriffimis fuisliberis, fratribus, amp;reliquis (ànguinejunâis,ve-rûm ctiam (ubditis, ôc omnibus bonis ubiq; locorû relióto. Et-¦cnim hûc duris genuiflet cautibus horrens Caucafiis, Hyrcanæ-\]ue admôflent ubera Tigres,imôcorneæ, ut dici (blet ,fibr3enbsp;¦laomo,amp;plus quâmfcrreus amp;ahcneus eiret,quitaniiPrincipisnbsp;morte non moveretur.Quod enim dePalamcde,poft nceë So-cratisjpublicéintheatro Athenisfuitrccitatû, eumfuifle Græ-corum optimum, amp; lufeiniam Mularum Rcip. ufilem,id meritô de hoc noflro Principe afKn-narcamp; gloriari poflumus, eumnbsp;fuiflenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aHiTof'it/ZKaal'.NcC pOtuifîèt

fanépcriculofioreamp;pcrturbatiore omnium rerumftatu mori, amp;quom3gisjpfîus fapiensconfiiium,amp;fîmilisprudentiaamp;aa’nbsp;' A ij

©rîtas; (præfcvtim ante annum iç nimirumdie Scptcmbris» ex his terris fimiliter ad cœleftemiUampatriamevocato Ducenbsp;amp;EIeâ:orcSaxoniæ,ilIo nomine, amp; re, veré Christian o,amp;nbsp;cundem ójan.die hujus anni,fubitó póft fubfcquuto Dueejo-HAN NE CASiMiROjComitcPalatinoad Rhenum;magnisnbsp;illis Germaniæluminibus)non tantum nobis,vcrùm totiReip.nbsp;Chriftianæ profuiflet ¦, quam hoe ipfo tempore,quo plæraq; ornbsp;bis Chriftianiregna,Germanicum,Francicum,Pannonicum amp;nbsp;Pölonicum, propemodum ad periodorum ftiarû decurreruntnbsp;metas,amp; idcirco fluduant, amp; nutant, amp; vcluti jamjam corrui-turavidentur,amp;:omnia bellis funtrepleta, imó bellum mediænbsp;Germaniæ,dulciflimæ patriæ noftræ,jam infertur,amp; tanta,prohnbsp;dolor,ubivis locorumglilcuntodia, tanta aluntur amp; foventurnbsp;diftidia, eûmobeertamina de rcligionc in Eccicfiis mota; innbsp;quibus verbo quidem de veritate cœleftis doârinæ,amp; falute Ec-clefiæjfèd reipfa de privatis odiiSjac com modis, ac multi de pri-inatu dimicantjficut veréThucydides inquit,omniû fere difll-diorum amp; lêditionû.caulam elle tai'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilt;TfKiovi^'iAv

tumambitioneamp; variisftudiis potentum, utipfafi cuperet laïus,non pofletres.Germaniæulteriüs lêrvare intégras. Idcirco non dubito,. quinquod apud Pindarum Adraftus de Amphi-arao vate inquit: Defidero te oculum exercitusmei, quierasnbsp;Utrunque,amp; vates bonus,amp; bellatorfortis,nosbrcvi aliquandonbsp;de hoc extindo Principe noftrodiduroscffè ; Defideramus te,nbsp;Princeps optime amp;inclytc,oculu exercitus noftri,amp;in hacReip.nbsp;orbitatCjamp;turbulentis motibuSjlàpicntiam tuam, ceu lumen,nbsp;requirimus,qüieras utrunque, amp; vates bonus,amp;bcllatorfortis.nbsp;Tantoenim juftiores hujus querelæ caulàs habemus , quantônbsp;hic Princeps nofter,amp; vates, amp; bellator, Amphiaraolongé præ-flantiorfuit, amp;quanto graviusvulnusRelp. ex ejus interituac-cepit,quâmpalTus eftArgivorumille cxcrcitus,cûtn intercæte-rosDuces etiam Amphiaraum in agro Thebano amilîflét.’ cûmnbsp;ûnéamiferimusvatem, ócheroëm Ecclcfiæ, amp;: patriæ Princi-pem

5

pemfiimmum Scfapicntem, qui afflatus nonEnthufiafmofà-natico, fed numinefanfti Spiritusagitatus, non tantümreli-gioncm finceriorem, Sc certamina de ea in Ecclefiis mota, verum etiam inderepullulantia, amp; indies magis magisq; crefcen-tia odia amp;diflîdia,amp; tandem fuboritura extrema ,nifî Deus hoc dementer avertat,pericula, fi non fatalem interitum Ecclefia-rum,amp;Reip. Chriftianæ,exaâ:éamp;redé callebat,intelligebat,amp;:nbsp;prævidebat, iedpro lùa fàpientia amp;prudentia, tanquam veteranus miles,(proutfecundiim fenarium Grccum,j'i'«/!/«Mlt;t'’*M«’'«nbsp;àffi -Twi/nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;fenibus eftrerum prudentia major,imô fènis

umbra eft potior gladio vel lancea adolcfcentis,ut vulgó dici fb-let) ira hadenusiliamoderatuseft, Sz ne ulterius fcrpcrcnpvcl majores vires acquirerent, amp; tandem prorlus erumpercht, fuanbsp;præfèntiaamp; autoritäre cohibuit, ut foluspropemodum uiquenbsp;hacinteftinabeira,hiicetemporibus,amp;rnoribus, ubivimpati-tur veritas,amp; und cum pietate procul exulat moderatio, pacisq;nbsp;ftudium in Germania impcdiviflè videatur ; optiméïèntiensnbsp;amp; intelligens,nullum bellum citiüs exardefcere,amp; tardiüs dcfla-grare,quâmobreligionem motum, fient hoc ætas noftrahilcenbsp;annisjamp;quidem non fine magno detrimento , amp;incommodonbsp;Germaniæin bellis Belgicis,amp; Gallicis, quorum nullum adhucnbsp;videmusamp;profpicimus finem amp;exitum,iàtis fnperque expertanbsp;eft,amp;quotidie experitur. Quidverôexoculiseonunc fublatonbsp;amp;rcmotOjin pofterum fiet,vel futurum fit,forfan brevi, ôt qui-dem cum periculonon tantum noftro, iêd totiusReip. experie-mur,amp;Dcusiolusnovit,Noloequidcmmaléominari, fedne-feio quid mihi mens meapræftgit, ne Deusiratus nobis hûcpi-um,amp; optimum Principem,pra:fèrtim hoc rempote, eripuerit,nbsp;neipfius confilioamp;auxilioamplius utifruipoffimuSjamp;cum eo,nbsp;omnis mutua conlenfio amp; falutaris pax amp; tranquillitas in Ecclenbsp;fus amp; Rcbulp. fit extinda. Interim ferendum eft tequa mente-nccculpandû,quodfummoImperator! amp; Domino aliterpla-cuit:©êïjîJmAfiê7î(g8«5 ôifiraul orandus eftDeus Opt. Max. ne.

A üj

6

ßngülari fuo beneficióamp;munere, quo German jam præali» ¦narionibus generis humani, hac ultima amp; elFœtamundi lène-öa,afFecit amp; ornavit, accenlàm inter nos lucem veritatis luasnbsp;deleri vel extingui finat, lèd lemen làndum fibi etiam in poftc-rum apudnos dementer colligat amp;conlcrvet,d quornhacôcnbsp;pofteaillaaltera amp; coclefti vira in perpetuum cclebreturamp;glo-rificetur: quod propter te, propter tejæterne pater Dom ini no-ftrijelü Ghrifti, unici lalvatorisamp;redemptoris noftri,ut facias,amp;nbsp;:quandiutibi vifnmfuerit, pacem amp;tranquillitarem, nee nonnbsp;halcyonia,in quibus puritas verbi tui ad pofteritatemquoq; no-ftram,fi qua futuraeft, transferri amp; propagari polTit, largiaris,ar-dentibusanimigemiribusprecoramp;oro.

Ciim autem viventem huncPrindpem,non modopro-;pter fingularem ejus erga me clemcntiam , qua mc intègres propemodum quindecim annos, d quo tempore in variis ÓCnbsp;gravibus legationibus Illuftrißimi amp; fortifl'imi illius Herois,nbsp;Domini GuLie l mi, PrincipisAuraïcæ, laudabilismcmo-riæ, amp; illius illuftrisamp;generofilümifratris, Domini J oiia n-NI s, ComitisNaiïbviæ,Domini meigratiofillimi, ejusCel-¦fitudiniinnotelcerecoepi, complcxus eftitajutme tandem etiam , licet tali munere indignum amp; imparem , in aulam amp; adnbsp;.confih'afuaaccerlereamp; adhiberevolucrit, amp;fatisainplum mihi ftipendiumofFerebat,fi resmcæitatuliflentjUtmcCaflelIasnbsp;conferre potuifleni; fed ctiam propter m ultas præclaras amp; egre-giaslapientisanimidotes, amp;virtutcs, unice admiratusfim,amp;nbsp;amärim: non potui facere, quin pro meo erga opt. Principemnbsp;fincero amore, amp; débita gratitudinc, in hoc publico luä:u,acer-biffimoq; omnium dolore,aliquidilliuspiismanibuspatenta-,rem;nöquódingenii inopiaamp;doloreimpeditus,juftum encomium laudü illius inftitucre hoc tempore velim velpoflim, lednbsp;utliacmiferaamp;triftivocelàltcm aliquamgrati animi declara-tionem erga defunÓtfijamp;potillimum hoc ipfooftendam,quamnbsp;f ucvmda mihi illius V’ivtus,grataq; lemper olEcia fuere,

fit

7

Et quia ufitaturïi eft initio, de patriàillius,cujus cncoini-ûniinftituimus, diccre, quæfiantiquitatecumaliisprovinciis ccrtat, amp;beneniorata cft,augetdecus, amp;hominitanromajo-rem autoritatcm conciliât, amp; aliquid ornanienti adfcrt. Undenbsp;non dubito divinitus omnium hominum pedoribus mirifi-cum quendam patriæamorcminfitum eflc,ut nimirum tantonbsp;magiscxtimularemuraddcfcnfioncm illarum maximarum return,quas patria continet amp; complcélitur,religionis,lcgum, di-ïèiplinæ;iniôverôuradmoneremur, ctiamillam coelcftcm ledern amandam amp; appetcndam efle.

Idcirconemo tamdiflbiuti eftingcnii,quem noncupidi-tasaliqua tencat, cognolcendi anriquiratcm patriæ, amp;quafi pi-ûuram veteremjficutvidereetiam Juvatillate(fta,quænafccn-tesprimûmexcepcrunt, cujus rcietiam tanta vis eft, ac tanta natura, utltbacâilJaminalperrimis/àxulistanquam nidulumnbsp;affixam,làpicntiflîmusvirimmortalitati antcpofucrit.

Inconfeflbcftautem,ChattosefleHeflbs, amp; Caflcllamâ Chattisnomen habcres ficutamp;CorncIiusTacitustcftatur,A-dernam ,î)|ç(£'hfr/Çhattorum cfieflumcn.quod ut fuam origi-nem in hac vicinia habet,ita Heffiam pcrlabitur. Et Icribit idemnbsp;Tacitus, Hermunduros, quos Voitlandos amp; Mifnenfes fuiflenbsp;exiftimant,cum Chattis,id eftHcflîs, defontibuslàlisdimicaPnbsp;fcj prout credibile cftjde iliis ipfis fâlinis tüc temporis certatuinnbsp;fuifle,quç funt vicinç Mifiiiæ ad Salam,ubi nunceft urbs,quaninbsp;HalamSaxonicam vocant; ficut amp; veterem militiæamp; virtutisnbsp;laudem adhucChattiièuHclfi tuentur. SicquoquePliniusna-turalishiftofiæ fcriptor,qui annoChrifti sainincendiomon-tisVefuviipcriifiChattorummeminit, quod populi fint Gcr-manix non procul âRheno. Et Dion Icribit,Domitianum Im-peratoremjTitiVclpafiani, cvcrloris urbis Hierofblymitanæ,nbsp;fratrem,quicircitcr annum Chrifti ÿo vixit, expedirionem innbsp;GermaniamcontraChattosfulccpiflc. Quiverôfucrintlimites Chattof uni, non fatis certum eft, nifi quod confcntancum

«

'cft,adoccidentemfuifle ^vifffnelnSc^rtl/quævoxCattîmelibo cos, hoc eft, Chattos ä Mclibocomonte, qui in itinereintranbsp;Darrnftadiumamp;Heydelbergammonftratur, ad Rheni ripainnbsp;progreflos, feu Chattorumanconem fignificat. Poftedcruntnbsp;autem quidam Hafliatn fuperiorem ïèu montanam verfusSa-xonianijBuchoniam, itemamp;Franciam,circa W^ürtzburgum:nbsp;item Comitatum Hennebergeniêm , cum vicina Thuringiænbsp;parte. Quorum verô pars circa Caflellas, Gottingam amp; Pade-bornam verfus, ubi eft aditus a montibus Abnobiis, î)Cfn .ÇJflTt-fcfjctl©fbtrgt/^dWcftphaliam,fcdit, Catturiiin hiftoriis ap-pellantur.

Cùm autèm Conradus imperator,cognomentoSaliquus, interceflioneconjugisGiièlæ, agnato ejus,Ludovico nomine,nbsp;ex veteri ftirpe Francica,cui nonnulli titulum Comitum Aurc-liancnfium tribuunt, abHugone Epiïcopo Mognntinofratrc,nbsp;partem quandamThuringiæimpetraflèt, amp; poftea Lothariusnbsp;Imperator,hujusLudovici nepotem,avo homonymum,collo-cataipfi priiis filia Hedvvige in matrimonium j fupra cæterosnbsp;Thuringiæ Comités, quorum tune temporis numero duode-cim erant, extulifîet, amp; nova ornatum dignitate Comitemnbsp;provincialem, ièuurvocant Landgraviumconftituiflèt,amp; utnbsp;aliis potentiaôtviribusantecelleret,adjunaione côjundarumnbsp;terrarum Thuringiæ amp; Hefltæ auxiflèt; Ab hoc Ludovico cognomen to Bar b a to , LothariilmperatorisgenerOjftirpsLand-graviorum Thuringiæ defluxit, qui regionem utramque Thu-ringiam amp; Helîiam uique ad Ludovicum ultimum , cogno-mento iànâ:um,amp; Divæ Elizabeths, fœminæ pietatecelebcr-rimæ,maritum y tenuerunu Hæc matrona nata pâtre Andreanbsp;rege Ungariæj amp;matreGertrude, quam ciim ablènte maritonbsp;Bancbacanuspræcipuus gubernator domus regiæ, cui rex Andréas amp;rcgniamp;conj ugi sac li b erornm curam demandarat,obnbsp;ftupratam fibi à reginæ Gertrudis fratre, conj ugem, obtruncaPnbsp;fetj amp;poftea hæc EHzabetha maritum Ludovicum, Landgravi-um

9

um Hciïiæamp;Thuringîæ,in terram ûnâam profeâum, amp;naii-fêa navigationis extindum amififlèt ; præterca filium Herman-num, decimumodavum annum ætatis ingrclTum, improba quædam anus, cum plandu fubditorum, veneno fuftuliflètjdc-nique ab Henrico mariti fratre pofîeflîone ïîia expulïà eflet; iftanbsp;omnia tarnen mala amp; varias calamitates tanra anirai patientianbsp;amp; virtutefupcravit, utpoftca iè mundo velutiabdicârit, amp;; to-tam precibusamp;cultuidivino, nccnôcoramodoamp;ufuipaupc-rum devoverit, amp; tandem propterpietatem amp; munificcntiamnbsp;ergaegenosamp;ChriftiminiftroSjâGregorioix.PontificeRom*nbsp;Perufii urbeltaliæanno 123Ç inter fandos fit relatai Diciturnbsp;hæc hofpitale in domo Theutonica, ut vulgô vocatur, in cujusnbsp;etiam teraplo anno 1231 cftfêpulta -, amp; ejus monumentumnbsp;adhucvifitur, fundaflc: cdmfamiliaordinis Theutoriicorum,nbsp;quos âprofeflione amp; lym bolo Marianos appellant, initium, 42nbsp;annisretrolapfis,antca adPtolemaidem, Imperatore Henriconbsp;fêxto, habuiflet,autoribusquibufdamfamiliis urbium Bremænbsp;amp;Lubecæ, quimagnis fumptibus ædificatoamp; cxtrudo ibixc-nodochio,in ufum eorum,quifamiliçiniererentur,pofl:eacumnbsp;numerus eorum creviflèt,ceu coloniasinde in Germaniam de-duxerutjgubernationeejusfamiliçcommendata cuidamHenrico Walbodio, qui primus munus ut vocant Magiftri ,fiibiit,nbsp;feu primus hujus ordinis magifterfuit. Novæpofteacoloniçinnbsp;Germania,nô malo, fèd pio amp; optimô confilio, quo nihil aliudnbsp;quämplantatio amp; propagatio Ecclefiæ',,amp; Imperii ampliatio,nbsp;nee nonfamiliarum confervatio,ipedatum fuit, audæ amp;robo-ratæ,amp; numero opibusque ditatæ, Friderico ïècundo imperan-tc,Boruffiam , amp; aliquanto ante Livoniam, domitis barbarisnbsp;gentibus, Imperioadjecerunt,amp;diu exceptiS repreflîsque féliciter ferarum gentium irruptionibus, velut murus iftalocalc-ptentrionalia protexerunt.

A morte veto Ludovic! iândi, cui nupta fuit, ut dixi,di va ElizabethaAfratrum illius Landgraviorum Hefîiæ amp;; Thurin-B

I®

giçjdcjurc fucccfllonis côtendebant Hcnricus,Marchio MiTnJç, amp;Henncus,JohannisBi‘abantiæDuelsfiüus. Uterqueallegabatnbsp;matrem, ille Juttam , fratrum Landgravioruna Thuringiæ amp;nbsp;Hefliæ fororena ; hicSopbiam, tertit fratris Ludovic! fand! lt;Scnbsp;divævElizabethç fillam;amp;nitebatur uterque ftudiisifavoreamp;au-xiliisfubditornm, fed diverforum. Henrico enim Marchioninbsp;adhærebantviciniThuringilfenacum ufquej Henricumverónbsp;Brabantinun'ifovcbantamp; fequebanturHeffi. A difceptationenbsp;ad arma deventumjvatiâ fortunâ aliquoties dimicatü eft.Tan-dem tarnenillud bellum ira folutum amp; fopitum eft, ut Braban-tinus Haflia contentusgt;u(que ad definitos limites, ab Ifenaco amp;nbsp;Thuringia univerlàabftineret,quæ Henrico Marchioni Mifniacnbsp;ceflit. Quam traniaäionem cum deinceps Rodolphus Impc*nbsp;ratorratamhabcret,Principes,amicitiainitaacfœderibus,vici’nbsp;niæjura ardioribus,etiammajorisneceflitudinisvinculis,quc3nbsp;in familiis ducum Saxoniæ amp; Landgraviorum Thuringiæ, necnbsp;non Landgraviorum Haffiæ, in hodiçrnumufquediemadhucnbsp;durantamp; confcrvautur,fanxerunt,ut qui priores decedcrent, aLnbsp;teros heredes fuarum ditionum relinqucrent.

Eftautem Brabantiç ducum origoâComitibusLovaniæj quiantiquitusflmuILotharingiam tenuerunt.Sedabhisdevo-lutaeftLotharingia in ComitésBilionæos, inter quos claruitnbsp;Godefridus Bilionœus; qui cum fub Impcratore Henrico quarto, Ducatu Bilionæo vendito,memorabili in terrain fanâamnbsp;five Palæftinam, cum Balduino dcEuftathio fratribus, amp; aliisnbsp;comitibus,expcditione,Turcis procul ex anteriore Alia ad Pomnbsp;tumufquc abadis, amp; Saracenisin AEgyptum depulfisamp;comnbsp;çlufis,primuscon(ccnfîsamp;fuperatismoenibusin urbem Hicro-folymameruperat, amp;annoChrifti lopp primusrcxHierofo-lymorumcrcatuseflct:regni tarnen tituluni amp;infigniafe ideonbsp;ftifoipere nolle dixit,quod indecensduceret, diademaaureumnbsp;hominem peccatorem gcftarcin ea urbe,in qua Salvator mun-dijæternusrexnofter, (pincam coronam fuo facratilfimolan-guine.

•'n

-guinemadèrttcin geftaffet; idcircó ei ad fêpulchruin Domini-•cumflexisgenibus procumbenti,fpincam coronam cum figho crucisimpofitameflèperhibcnt. UndeadhucDucesLotharin*nbsp;giæ fignum crucis inter aliaarma in fuis infignibus gentilitiisnbsp;gerunt; cujus^regni nomen amp; infigiiia fimiliter quoque ab eonbsp;tempore, quo Fridericus ii. Imperator anno 122 9 póft,Sulda-numadeas paciscöditionesadegitjUt urbs Hierofolyma,cumnbsp;Oppidis Nazareth amp; Joppe, aliaque loca Imperatori reftitueren-tur, amp; induciæ inter Chriftianos Sc Saracenos in deccnnifi fàn-•cirentur, qui Siciliæ regnum haäenuspoflederunt, in hodier-num ufqjdiem ufurpant. Huie Godefridodeinceps in Lotha-•ringiafucceffit Henricus exftirpe Comitum Limburgenfiumjnbsp;lt;]uifiliosrcliquit Conradumamp;Henricum; quorum hicinHi-Ipaniam militatum abiit; ubieûmmultapræelaré geflifl'et,abnbsp;Aifonfo rese vi»-Caftiliæ Legionis, in præmium militiæ im-petravit filiana aotham, dccum ea regnum Portugalliæ: Con-rado veto ablque fobole maicula mortuo,Henricus v. Imperator Lotharingiam tradidit Godefrido amp;'V/^ilhelmofratribus,nbsp;Lovanii Comitibus, quipartiti funt inter fe Lotharingiam, utnbsp;Godefridus inferiorem amp; mari Rhenoqueproximam,Braban-tiæ nomine, quod deprovinciæcorruptonomineextititjteti-nuerit, amp; 'V^ilhelmo fuperior Lotharingia ad Arduennamlyd-vam amp; Mofe fontes cefferit. HicLotharingicos procreavit Principes ufque ad Carolum ultimum,â quo devolutus eft Ducatusnbsp;adFridericum Comitemde Vadimont, authoremftirpis Du-cum^qifi nunc Lotharingiam tenent. GodefridusveróBraban-tinosDucesproduxit, exquibusHenricusDux Brabantiæ, So-phiam,fihamLudovici,LandgraviiHefiiæamp;Thuringiæ,amp;:di-vxElizabethæin matrimoniumduxit, amp;cum ea Landgravia-tumHeflîçacquifivitmndellluftriflimi Principes noftri,quiad-huchodie reruminHaffiapotiuntur, fuam originem trahunt,nbsp;quorum majores fititulumamp; infignia Ducatus Brabantiære-tinuifrentamp;cöfcrvairent^forfan etiam jam Brabantiapotireit-B ii

I

12

turjquiDucatus, cûmBrabantinorum DucumflifpsinBcIgio' defeciflèt, poftea ad ComitesHolIandiæ eft translatus, unde âdnbsp;Comités Lucelburgenlès,amp; tandem ad domum Burgundicam-pervcnit.

Quæideo tam prolixé ex hiftoriisrepetere volui,quôd partim mu]ti,etiaminhis terris nati,velalioquinin iis dcgentcs,amp; Illuftrifltmorum Principum noftrorum clientela amp; protcdio-ne utentes fruentes,imô quotidie in hac urbe domum Thcüto-uicam, utvocant,prætereuntesamp;aipicicntes,nequedeantiqui-tate hujus gentis, vel origine Principum noftrorum cogitant,nbsp;velillius meminerunt, cùm tarnen turpefit hiftoriam fuægen-tisamp;patriçignorare;parrimquôdiftaomniaintantômajoremnbsp;dignitatem Stautoritatem Principum Haffiæ redundant, cùmnbsp;quôd antiquitate gentis amp; generis , non facile aliis provinciisnbsp;Germaniæ Principibus cedant,ièd cum illis contendere pof •nbsp;fint; tum quódfccundiim Horatium,

, Fortes ereanturfortibt^Sy^bonds Fli in jwvencisyesl in equis^-patrumnbsp;Virtus-,nec.imbeUemfcrocesnbsp;Frogenerant aquiU columbam..

QuodeleganternoftritemporisPoëta, meus popùlaris, Georgius Sabinus, Brandcburgenfis,paulóaliterclegiacocarmine expreftit:.

F ortibns edunturfortes,clar oi^garent um Semineprogenies ort a, timore caret ynbsp;'Jsponpauidam Fenerss 'uolucrem}ovd armiger aiesnbsp;Imbellcm generattnecleofortisovem.

Ut autem revertatur oratio noftra,undc paulo digrefla eft, natuseftnofterinclytusheroSjLandgravius G ul i e l m us,denbsp;quo jam verba'facimus, 24 diejunii, qui erat Johanni Baptiftasnbsp;ïàcer,annogratiæ IÇ32, quoipfo^ij Auguftipóft,obiitoptimacnbsp;recotdationis Princeps Johannes Dux Saxoniæ Eledor,nbsp;Eriderici illiuS;COsnomcntoSapientis, frater ôcfuccefîbr; quinbsp;biennio

/

13

bicnnio ante, anno nimirum iç3o,unâciim aliis fiblconjuii-âis Principibus , Georgio nirairum Marchione Brandcbur-genfi, Johanne FridcricoDuce Saxonix, ErneftoDuce Brun-fuicenfî, amp;nofl:ri jamdefundiPrincipis, opt. amp;fortiffirao pâtre,Philipp o LandgravioTIcfliæ, Francifco Duce Lunæ-burgenfi,WolfgangoPrincipeAnhaltino, amp; civitatibus Ini-pcrialib. Norimberg3amp; Reutlinga, Confeflîonëquam vocant Auguftanam, â Philippo Melanthone, communi prasceptorenbsp;noftro, confcriptam, Carolo V.ImperatoripoftridieJohannis,nbsp;açnimirumjunii, qui tune fuit dies Sabbati, proxi me dominicain fecundam Trinitatis præcedens, Augufte Vindelicorumnbsp;in Palatio Cælàrisexhibuit.

Et.fuit hic ipfe tricefimusiècundus annus, quo Albertus Cardinalis amp; EpilcopusMoguntinus, amp; LudovicusPalatinus,nbsp;Eledores, primam à Cæûre pacem facram i mpetrarunt, ne videlicet rcligionis caufacuiquam in Imperio ulla moleftiacrea-retur,ad ufque Conciliitempusjaut fi nullum celebraretur,tan-tifper donee per ordiiics Imperii alia inveniretur ratio hoc difti-diumlànandiamp;componendi. Qiiantumvisenimannoso edi-ôum nonnihil afpcriùs contra Eeelefias Proteftantium,hoc eft,nbsp;Euangelicorum ftatuum fiveordinum, vt hodie appellantur,nbsp;promulgatumfuerat, amp; Caroli V. CancellariusHeldus, cùmnbsp;Moguntiæ paulô póft Albertus Epiieopus Moguntinenfis, ôz.nbsp;Dux Palatinus Ludovicus de Gcrinaniæ pace cum Carolo V.nbsp;collocutifuiflent, ipfius aftantis nomine aliquanto duriüsre-iponderatjCefarem,qui alia etiam régna haberct,decretumad-verfus hçreticos in Comitiis faâ:um,etiamfi vaftanda eflet Germania, omninoexequi decreviflejhunctamëinterpellans Ce-far dixifle feribitur: Hæc non j ulfi te dicere : ftquidem Germahi-am , quæ mihi patriaéft, amp; â qua fummum imperii decusnbsp;diadcmaacccpi, vaftari nolo, amp; Imperator potiusiàluti orbisnbsp;terrarum,quantûpoteft,Deo juvanteconfulere debet, idcirconbsp;dataMoguntinode Palatino de pace cum Proteftantibus agen-B iij

•14

dipotcftatc, cam tandem confcâam Ratisbonæ anno^ confirm avit. Quod eo potiflimûm fine rec ito amp; commémore», quód nimirumfingulari Dei muncreamp; providentiafadum fit,nbsp;quódPrincepsnofter Gulielmus co potiflimum tempore natus eft, quo D e us mifèrtus generis humani, tam den-fis tenebris oppreflr,amp;tituloEcclcfiæRomxanæccufaïcinomi-rcré dementati, inque tam profundis fiiperftitionum amp; Deinbsp;Maozim ( quern fecundiim Daniclis prophetiam auro amp; ar-.gcntocoluerunt,amp; adhuc in Papatu, non fine maxima amp; gra-viffima idololatria amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; horribili contumelia filii

.Dei, amp; profanatione nominis ejus, colunt, amp; propterea ge-, nus humanum fatalibuspœnis,bellis,diflldiis amp; aliis calami-;tatibuspublicispremitur,amp;dexterarcgniTurcici, vindexido-lolatriæ amp;fcclcvum, quibus orbis Chriftianus inquinatus eft,nbsp;confirmatur) involucris detenti, amp; propemodum fubmerfi,nbsp;inefFabilibonitate.paulóantecxcitaveratMaktinum Luth E RUM , cique adjunxerat fidum laborum focium , ecunbsp;Kä“ ffvfigyov, P II I.L I. P P U M M E L A N T H O N E M,nbsp;quorum ille infblubilcm tunc temporis, imó terribilem amp;nbsp;formidabilem omnibus Chriftiani orbis Regibus noduin Gor-dium Pontifieix Hierarchiæ in Germania, uno verbi divininbsp;icluvalidiftîméincîditamp;fuftulitj (quoeodem tempore fiinulnbsp;tlLRiciis ZuiN GLius , nondum leiens quicquamnbsp;deprimis LuthcriDilputationibus contra indulgcntias Ponti-ficis Romani, puriorem doärinam in Helvetia profiteri coe-pit) Hie verb Melanthon controverfiastunctem-porisdereligionemotas, miravi ingenii, amp; dexteritatc planénbsp;divina, ex intricatiffimis fcholafticæ doôtrinæ labyrinthis, adnbsp;planiflîmam amp; cxplicatifllmam methodum revocatis, Dif-putationibusamp;piisdodiflimisque fcriptis fuis i 11 ultra vit amp; de-fendiu Et cum prxeipua laus fit, ut inquit Bafilius, unamnbsp;habere patriam laudatiftimam, Ecclefiam , lane pro magnonbsp;Dei dono amp;: beneficioeft habendum amp; cenfendum, quód Prin-cipena

n

cipcmnoftrutn non in tenebrisPapifticis, Cymmeriis dcnfio-ribus, fèd fnb initiuni rcformatæreligionis, amp; quidem tem-pore, d tor piis amp; laudatiffimis Principibus, amp; inter alios etiani, CclfitudinisfuxilluftriOimo parente, Domino Philip p Onbsp;Landgravio Hafliæ, optimæ mcmoriæ, cum magna animo-rum conftantia (ficut fcrunt Georgium Marchioncm Bran-debiirgenfcm tunc temporis Carolo quinto Imperatori in faci-emdixifle, paratum iceffc, potidscollumaccervicem carnifi-ci præbere, quam doârinam ea ConfeiTione repetitam amp;obla-tam abjiccre ) exhibitæ Auguftanæ Confeßionismalci voluc-rit, procul dubio, ut illo in pofterum ceufalutari inftrumentonbsp;amp; organo propagandi amp; tucndi veritatem dodrinæ cœlcftisnbsp;uteretur,ficuti eandem etiam dodrinam hadenus egregiéamp;fi*nbsp;deliter défendit amp; tutatus eft.

Sic quoquearcano veluti fato accidifle judico,quód rvf amp; coætaneos habueri t,paulo póft,amp; lèquenti nimirum annonbsp;IÇ 33 natos,lèrenifl?reginam Angliæ,dominam Elisab e-T H AM, filiam Henrici v 111, cujus femper bonos, nomen lau-desq; manebunt,quód veritatem pürioris amp; fincerioris rcligio-nis amplexa, nonignara mali,utde Didone,rcginaCarthagi-nenfium, Virgiliusrefcrt,mifcris,amp; propter ejufdemreligionisnbsp;confcifionem nunc tot annos plus quam Scythico more op-preflis, trucidatis amp;profligatis, amp; propcmoduma toto mumnbsp;donegle^iis defertis,'Belgis amp; Gallisfuccurrere, amp; fuppeti-asamp;auxiliares manus ferre didicit ; ötlaudatiflimas memoriænbsp;Gul IE LM uxM , Principem Auraïcæ, amp; Confitem Nafl’o-viae; quorum utrumque fummo honore amp; amore, donee vi-vebat, prolècutus eft , amp; abiifdem viciflim in magno eft pre-tio habitus amp; redamatus. Et memini ilium non tantum in pro-fulaslachrymaserumpere, quoticlcunquc recordabatur perfi-dæcædisin Auràïco Principe commiflæ,fêd illi hoc quoq; tefti-monium perhibere, quódnullus Principum hac noftra aetate? gt;

ï6

tantos laboresjmpenfàs amp; periculajn aflcrenda Si defendenda finceriore religione, impendiflet, (iiftinuiflèt, atque exantla-viflèt,quâmPrincepsAuraïcus ; undeetiam filiam Auraïcaninbsp;antepaucosännos in Belgium ad fratrem, Principem M a u-R.IC luM, Óifororcsabcuntem,mepræfênte inter aliahis verbis conlblabatur, quód fi provinciæ Belgicæ beneficiorum abnbsp;ipfius parente, inclytoilloHeroë,ut eumappellabat, accepto-rum im memores forent, Deum tamë propter præclara amp; egre-giameritaparentis,EccIefiæamp;Reipub.ChriftianæprîEftita,fibinbsp;Puisque non defuturum.

Quia veto Illuftriflîmus defundi noftri herois pater Land-gravius Philippu s,laudatiffimæ memoriç,prout Princcps fuit non tantüm fortis amp; bellicofus,vcrum etiam prudensjopti-mé intelligebat, fine literis neminem vcram cognitionemre-rumamp;fapientiamconfèquipofle, amp;:nullimagis,quâm Princi-pumliberis,doólrinaamp;bonarumartiumfcientiaopus efle,imónbsp;nullum eile, quem vel pIura vel mciiora leite oportear, quamnbsp;Principem, cujus doftrina omnibus fubjeólis'prodefle debet,nbsp;ut Vegetiusderc militari inquit: nihil prius habuit, quam utnbsp;hunemajoremnatufilium, ficutetiam alios Cax Celfitudinisnbsp;filios,in bonarum artium ftudiis,ót inpri mis in pietatis doélrinanbsp;reéléamp;quam optiméinftituicuraret. Judicabatenim optimusnbsp;amp; inclytus parens Landgravius Philippus, non latis efle,nbsp;ut illius filii lólummodó equitare,amp; feré nihilaliud bene amp; prç-clarédilcerent,ficut feruntCarneadem,virumlàpientem,olimnbsp;deRegumSs Principumfiliisdixifle; led utvera pietate, crudi-tione, fapientia amp; omni virtute animi illorum expolirentur, amp;nbsp;ad gubernationem itaprçpararentur,utpaulopôft pié amp; fapien-tcr Rerapub. adminiftrarent, inque patris crelcerent munianbsp;magna fui. Unde hic nofterPrinceps Gulie lmus aprimisnbsp;quod aj unt annis, bonis Jiteris amp; quidem i n haciplà Academianbsp;fummo indefelToque ftudio operam dédit, amp; ejufmodi in iisnbsp;progreflus fecit,ut non tantum linguamLatinamquâm opti-mé

/

\

îr

Tnécanerctamp;intcl!igerct,verünictiamubîopuscflct,amp;inprt-. wis cum dodisamp;literatis,ilia fari pollet 5 longé hac inpartefc-licior primo Duce W^irteribergenfi Eberharde, quem in Con-Ventibus Imperii,amp; profcdionibusltalicis, amp;aliis, graviter ira-tumtutoribus fuisfuiflè feriint,quód adolefcentemLarinamnbsp;linguam doceri prohibuifTent ; imó amp; Carolov, Imperatore,nbsp;quicum.GenuæinItalia,elegantilTimaamp;exquifitiirimaoratio-ne Latina nomine SenatusiftiusReipub. cxceptus fiaiflèt,graviter ingemuit amp; deploravit, quód pracceptori fuo non moremnbsp;geffiflet, amp; linguam Latinamrediusamp;exadius addidiciflet,utnbsp;vimamp;lumina verborum illiusorationis aflequi potuiflet. Etnbsp;magnaminPrincipenoftro Gulie lm o ingenüvim amp;he-roicam indolem fiiifle, vel inde etiam apparet,quód tantopcrenbsp;ftudiis mathematicis non tantum deleótabatur, ièd tam prae-claraquoqueiniisfundamentajecerat. lltenimftudiomathe-matico olim maximi reges non foliim voluptatis cauïa, fednbsp;quód ad confiliarerum gerendarum hoe conducere arbitra-bantur, deditifuêresunde Homerus in clypeoAchillïs fyderanbsp;pingens,amp; cceli vcrticemamp;motum4eïcribens, nihil aliud fi-gnificare voluit, quam harum rerum inquifitionem fummisnbsp;heroibus dignam efle; Et non tantum apud Græcos, Atlas, O-rion, Ghiron /Hercules amp; Solon, amp; apud Romanos,Julius Gæ-fàr, Augüftus, Theodöfius hæc ftudiacoluerunt, ficut amp; Jopasnbsp;apud Virgilium in regio convivio canit errantem lunam folis-quelabores: veriimetiam AlfonfusLùfîtaniæ Rex, tantumlu-cishuicartiattulit, ut nomen ejus propter tanti beneficiime-moriamomnibus eruditisamp;prudentibus gratiflimum amp; cha-riffimum fit ; ciim huic præcipué debeamus, quód extat adhucnbsp;crudita anni dclcriptio, amp; quód non prorfiis ignoramus iblem,nbsp;ut apud Homerum Cymmerii: fic nofter Heros multum ftudiinbsp;amp; operæ in addifeendis mathematis pofuit, inquibus etiamnbsp;tantum profecerat, utnon ioliim cumattificibusde motibusnbsp;itellarumconferrepoITet, fed etiam inftrumenta adoblervan-

13

dós motus Gbi abipßs fabricari eurarctjGcutmcminimus ilUî-us CelGtudincm nôtantum D. Viftorinum Schônfcldium,vo-rùmetiammagnumillûvirum D.Casparum PEucEKuMi propter hæc ipfa ftudia mathematica in magno honore amp;pre-tio habuiflè,nÔ aliter, qudm Gcut Rex Ungarie Matthias,quangt;nbsp;visnemoPrincipumejusætatis bellicoGor eratJoannisRegio-montani Gnnmi mathematici lèrmone amp; familiaritate dele*nbsp;ûatusfujbutquotiesex urbeVienna eum in vicinam aulamiu«-am cvocaret, amp; menfie fuæ adhiberet, nô tantum multa de mo-tibus iyderum,amp; variis naturæ partib. ex eo iciicitatus Gt, fed in*nbsp;ftrumcntaetiâad obfêrvandos motuscœleftes Gbiabipfocomnbsp;ficicuraverit, amp;penfionemannuamduccntosaureos llngari-GosdederitA mulrosaliosvirosdoólosamp; mathematumculto-res ad faftigia ampli ffimorum honorum evexerit.

Anno deinde 46, quo ipfo diem obiit D.Martinus Luthe* rusjfiibinitium belli,quod vocat, Schmalcaldici,ubinimiruranbsp;magnanimusilleHerosLandgraviusP h 1L i p p us,cum Ducsnbsp;Johanne-Friderico,EledoreSaxoniæ,ôcaliisconfœderatis, pronbsp;defenGonetamreligionisGncerioris,adverfus AntichriGi Romani impiä amp; impuram dodrinäjCum internecione amp;¦ everßo-netotiusGermaniçconjunétamfGcutPontificesRomanicumnbsp;fuis afleclis jam multos annos nihil aliud quam fanguinem illo-r.um,qui ab impia EccleGe Romanç doftrina defeccrunt,Gtive-runr,amp;adhucimmaniodioGtiunt)quamcöièrvandaeetiamli-bertatis Germanie caufa,contra Carolum v.arma fumßtjprius*nbsp;quam finibus fuis cxiret,hunc fuæ Celfitudinis natu maximumnbsp;filiumGuHE KMUM Argentoratummifit; ubifimiliterali-quandiu bonis literis incubuit,amp; fub præceptore Garner io Gabnbsp;lo Gmul rudimenta linguæ Gallicæ addidicit.

Cüm veróanno fubfequente DuxSaxoniæ Eledor, vel minus cautus,nimisq; lecurus in tarn arduonegotio atq; bello,vel aliorum conßlüs rationibusqj indudus, vel quocunqj tandemnbsp;fato,çeleritate ôcvigilantia, neenonfervore quodam adverlà-ricrum,,

iiorö, in ß-IvaLochana tribus trans Albim milliaribus,öppreï^ •fiisvidus^;. amp;fufbnecnonprofligatocæfoq; exercitu/ortifït-niéproftiaûlutedimicans,neq; â fuisrecedens,vulnerequead-verfo graviter (àuciatusjn potcftatem Caroli V Jmperatoris ca-ptuspervenifîetsamp;LandgraviusP H i l i p P u s paulô póftfum-ma cupiditate ubiq; ftabilis Sc ccrtç pacis,autoribus potiffimdtnnbsp;Principibus,Eledore BrandeburgenfiA Duce Mauricio, gene-rofuo,ièièamp;ipfum,fadadeditione, Imperatörisfideipermifif-fct, amp; ad Imperatorem inurbem Salinarum Saxonicarum ac-cerfîtus, ibidem (quod nequeipiè turn metuebat, neque quis-quam eorum,qui pro illo deprecati, ipfi perfuafêrat,ut clemen-tiam potius Impcratoris (èmel, quâm iterum vim amp; arma expc-tiri vellet, fuipicatus fuerat, quiq; iâné cunftantem eum in taiesnbsp;snguftiasdeduxerant) incuftodiâ dareturamp; duriter hàberctur,nbsp;parumq^liberaliterhumanitcrq; tradaretur; Hic nofter Prin-ccps GuLiELMuSjUtieratnaturânbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nihilpriushabuit,

quâm ut quas poflèt rationes iniret,quibus optimum parentem ex illis vinculis liberaret, atq; ita debit^m gratia pro nutricatio-«eparentirefcrretjCÛmiècundûmEuripide,KKt« iran» rén

Non liberis fi t pulcrius munus aliud,quâm liberos dici parentis optimi,parentibusq5 dignum honorem redderc.

Etcùm illuftrifiîmaejusmaterCHRisTiN AjilluftriSaxo-num fanguinc nata,amp;âlii,amp; quidamdeledi cöfiliarii,fubitó ad omnes Principes amp; Ordines Imperii fcriberët, eosq; rogarët,utnbsp;pro marito amp; liberorû parente apud Cæfarem intercederent, amp;nbsp;omneftudiûeôeôverterent,utquamprimiim libertati reftitu-tuSjdomum rediret, ôc optimaLandgraviiPhilippi conjunx,nbsp;eiusreicÔficiendæcausâ,ipiàAuguftamabiret,amp;Principesfol-licitaret, ut pro marito intervenire-nt, verùm nihil proficeret,nbsp;lèdLandgravius Philippus in quintumannum captivusnbsp;¦detinereturjinrereaveró temporis^annonimirum 49,inclytanbsp;^jus uxor, multis afiiida curis atquc mocrore, é vita decederettnbsp;C ij

20

BlüftriffimusnofterPrincepsGulielmus nondeftititâpud’

4’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ducem Mauricium, Sc Marchionem Brandeburgicum , Ele-

ûores inftare, amp; hoc urgere, ut ratione fponfionis,amp; obligati o-nis, fibi iùisque fratribus præftitæ, pattern liberarent amp; reftitue-rent, aliosque Principes rogare, utproilliusliberatione denuô apud Casfàrem intercederent. Qui ciimhacdete annoçi fuosnbsp;Jegatosad.Cæ/ârem mifilîènt, amp; illi aliquantodiutius émanèrent : nofter heros pertælus illius moræ , ipfêmet ad Ducemnbsp;Mauricium proficiieitur ; amp; quoniam interceflionis ipem fibinbsp;feciflet,amp;veto nunc aliquot menfes eflèntelapfî, poftquam le-gati iter adCæiàremfuiflènt ingrefti, quid adum fit exquirit.nbsp;Quicumillirelpondiflet,quôd légati Regis Daniætardiùs non-nihil, dctuncprimum adveniflcnr,quandojamCæfàr.Augufta 'nbsp;OEnipontem conceftiflet, amp; propterea moram intervenifle;nbsp;deinde.Cæfàrem colloquium .illius expetere, eoque paths fuinbsp;liberationem differre ; amp;quamvis fibi grave eflet ,^hoc tempore finibus fuis exire, tarnenquôd ifta.caulà vehementer amp; in-primis afficeretur, eô proficifei, acceptis-tamen primiim â Cæ*nbsp;üreliteris,plané.conftituifle,diceret:Landgravius Gulie L-Mus, proinfignierga patrein charitatci hoc incertum amp;du-bium cfle relf^nfum,.inquit,,nequelevidere quidfitampliùsnbsp;expedandumj parentisintereami/èrabilcmeflefortunam, quinbsp;mœroreamp;ïqualorecarceris contabefcat ; cui cum nulla .ratione Dux Mauricius, cùm ratione officii, tumetiam promiffi,de^nbsp;effepoflèt, idcirco operam dare, amp; hoc urgere amp; efficere vellet, utintradèfinitumtempus,amp;breviquidem,apeitérelpon-deretur» Tandeminterillosiêcrctéconvênit,quôdhicpatrçm,nbsp;illefoccrum ,armatapotius manué vinculisliberare, amp; Cæià-ri.extorquere vcllent, quâm pati amp; ferre, ut diutius in carce-ris Iquaîorc detineretur. O maxima rerum , amp; merito pie-tas homini tutiffimavirtus, non minus in hoc utroque Principe, quâm illis duobusCatanæis, Philonomoamp; Callia, lau-dandaamp;celcbranda! quicùm monsAEtnaignes inurbem Ca-tanam

21

tanani e) cciflct,. amp; alii relidis parentibüs fugcrent, ut fiias opcS ’ dFerrent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' ¦

HAncrapiuntfrxdam -, n}cdiùmgj exireperignet»

Ut Virgilius hanc hiftoriam in AEtna récitât.

Etciim omnes homines natura libcrtati ftudeant,amp;con-ditionem fervitutis oderint, utCæfàr debelloGallico inquit; imó iibertas fit res inæftimabilis,amp; omnibus rebus favorabilior,nbsp;utjuriiconfiilti noftri loquuntur; unde ctiam Diodorus Siculus valde iniquumcfleaitj-ingenuorum corpora,adtuendamnbsp;Rempub. deftinata, magno iälutrsamp; incolumitatis publicæ de-trimento , nexibusfervitutis irretiri; amp; publice interfit, ne 11-beri homines dquoquam retineantur : illifado cum Rege Gal*nbsp;lis fœdere, amp; colleäis copiis ex milite tunc temporis poft dedi*nbsp;tionem urbis Magdeburgenfis dimiflb magnis itineribus denbsp;improvilo,celcriusqueomniumopinione Auguftam Vindeli-corumcontendunt ; cujus urbis cives, ciirn fe fiiaquc omnianbsp;in fidem ac poteftatem Duels Mauricii amp;fociorum permififinbsp;fent, amp; imperatafacere promififtent : exinde Alpes petunt,amp;re*nbsp;ûâ Fieffam, quod eftin Alpiumaditupofitum oppidum, adnbsp;Lœchum flumen, contendunt,amp; profligato Cælâriano milite,nbsp;amp;iis,quiprope Rutam caftrafecerant,ad mille partim captis,nbsp;pattim interfeûis,partim in Lœchum præcipitatis, adarcemnbsp;Erebergum pergunt;quacapta amp; occupata,Zirlam, quod duobus non magnis milliaribus ab OEnipontcabeft,petunt.Quodnbsp;ciim Cælàr cognoviflet, maxima celeritate tumultuarie OEni*nbsp;ponte, cum fratre Ferdinando, qui perfuadendæ pacis caufaeónbsp;Venerat,di(cedens,amp;per Alpes,quaTridentum itur,adlævamnbsp;defledens, Villaçumj quod eft in Garnis oppidum, adDravum

¦22

•flamen fefe rccepit. ubi vcró Dux Mauricius, amp; Landgravi* -US Gulielmus, poftea cum fociis OEnipontem vencrunt, quic-«quid ibi repertum eft G^feris amp; Hifpanorum, amp; Cardinalis Au-guftani, direptum fuit ; Eerdinandi autcm Regis atqueciviumnbsp;-bonis nihildamni datum.

Cdm veto Rex Ferdinandus jamdudum de pace apud Eledorem Mauricium egiflct,amp; triduum lölum rehquum efletnbsp;adinducias, quasfuturætranfafbonis caufàconftitucrat: Duxnbsp;Mauricius Paflavium, ad Danubium flume fitum oppidum,pc-tiit; Landgravius veró Gulielmus amp; focii, idem qua vénérantnbsp;iter ingrefli,Ficfl?am revcrtuntur,amp; cxinde cum omnibus copitsnbsp;adEiftetum,quodeftßavariaefinitimum oppidum Epifcopale,nbsp;caftra ponür5amp; interea temporis tam fuo quam Mauricii nomine literas Auguftaéevulgant,quibus omnesminiftros Ecclefia:nbsp;atqi ludimagiftros, ab adverlariis propter religioné, ut vocanr,nbsp;Auguftanæ Gonfcffionisejedos amp; extcrminatos,revocant amp;li-bertati reftituunt,iisq; in j ungunt,ut no folum in urbe Augufta-na,verum etiä aliis in looisjprouteflet illorum vocatio,verbumnbsp;Dei pure, )uxtaq; Gonfeflionem ibi olim exhibita, docerent,amp;nbsp;redepieq; 'juventutem in literis erudirent, illorum Principuranbsp;confifitutelaamp;patrocinio; Et cxindemotiscaftris Rotenbur-gum,quod eft ad Duberumflumen Franconiævicinum oppidum, progrediuntur.

Interim Eledor MauridusPaflàvü præterfoceri flii Land-graviiPhilippilibcrationem, duo potiirimüm agebat amp; urgc-bat;unu,utiisdc rebus,quæGermaniælibertati nocerent, Ferdinandus Rex, amp; Maximilian us filius, amp; interceflbres jamjam cognolcerent, amp;exlegibusamp;: pro confuctudineGermaniædcnbsp;iis pronunciarent: alterum,ut rcligioni pax darctur, necullanbsp;cuiquam co nomine, dum intégré rota controverfia eflet con-ciliataamp;decila, moleftia aliqua fieret. Verùm quia Cælàr ianbsp;plerisq; non alTentiret, amp; RexFerdinandusfeoffèrret,quód hacnbsp;decaufaad Cxfarem fratremiple magna celcritatc contende«nbsp;r^atquQ

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23

re; atque ei omnia,quae ad paccm fpedare vidercntur, per/liadèi re vellet; amp;idcircoMauricium rogarct, ut ejiis temporisquodnbsp;itincridandumeflèt, odo videlicet dicrumïaltem moram le-niterferrct, ipfe veróhocrecufarct, amp;confeftim ad Landgra-vium Gulielnium , amp; alios focios, qui tuai Mergenthemi di-tionisPrufliæ Magiftnoppidi,caftra haberent,rediret, exindcnbsp;neintalirerumdubioftatu nihil agerent, amp;quôdCæfaris præ-fidium,feptcndecim nimirum figna milirum,amp;equitesad mille,Francofurti eflent,amp; hifce terris inde non parvum difcriniennbsp;immineret, eóperagruniEpiïcopi Moguntini contenderunt,nbsp;camq; urbem obfidere cœperunt,

Qiiiaveróinterea temporis Cæftrfèapud fratremFerdinan-dumdeclaraverat, utnimirum de rebuslmperü,quaspropo-fuiflet Mauricius,non adeledis aliquot lêparatis, fed ab univer-fis Ordinibus in proximo Conventu Imperii cognofceretur,ad quem u(q; fimiliter caula religionis pacata maneret, amp; quod innbsp;eodem Conventu decömuniOrdinum confilioexreamp; falutenbsp;Reip.profuturum eflèftatueretur, rarum atq; firmü haberetur:nbsp;RexFerdinandusfubifóadMauriciü amp; focios, Bohemiæ Can-cellarium, Henricum Plauenlèm, Mifniæ Burggravium, in ca-ftra ante Francofurtum mittit,qui hac de re adillosreferret,nbsp;cisquepacera, cumobpericulum, quodcisâ Cælàre, qui jamnbsp;firmifljmumcxercitumhaberet,incumberet,tum amp; in quantum difcrimen potiflimum Landgravius Gulielmus amp; paren-temcaptivum,amp;omnem provinciam Haflicam, addudurusnbsp;elTet, pcrluaderet. Quam ciim DuxMauricius amp; Landgraviusnbsp;Gulielmus admififlcnt, amp;relidaobfidionefê Paflavium con-tuliflent, altera die Augufti, anno i f f a, tandem inter alianbsp;falutariter amp; féliciter ett tranfadum, ut Landgravius Philippus cuftodia pcnitus liberaretur, amp; tutó certoque extra pe-riculum liberfifteretur ; ficutamp;pofteaquarto die Scptembrisnbsp;dimifliis, domum fexto die póft, amp; quidcm non fine magnonbsp;gaudio dcapplaufutam Uberorqm, quametiam nobilitatisdc.

to tins fùi populi Hafliaci, revcrfus eft, amp; ftmiil Dux Saxoniae^o-hannes-Fridericus eft libcratusj amp; ut deinde, intra dimidii anrii Ipacium jComitia haberentur, in quibus,qua via quibusq; mo-dis,nimirûvel generali, vel national! Goncilio, aut CoIIoquio,nbsp;vel.communi ctiam Imperii Conventu , Religionis difcordianbsp;commode atque compendio fopiretur, amp; quantum fieri pofnbsp;(et, adurtionem amp; coneordiam piam amp; Chriftianam redige-rctur, atque ejufmodiconciliatio religionis.âb omnibus facrinbsp;Imperii flatibus feu.ordinibus, mediante Gæfàreæ Majeflatisnbsp;ope præfidioquejpertradaretur .• Nee interea Cæfàrea, vel Regia, Majeftates, nec Eledores ,Principes,amp; facri Imperii flatus,nbsp;quempiam,ex Auguftanæ Confeflionis ordinibus, propter rcli-gionem vi facto ve, aut alias contra ej us con fcicntiam amp; volun-tatem cogere, aut ea.de caufa vi bellóve petere vel invadere,velnbsp;oppugnare, eiquedamnum aliquodinferre jfiveper mandata,nbsp;five aliquo quovis modo ipfum gravare, vel etiam contemnerenbsp;deberentjfed fua rebgione,.amp; fidc,quiete amp; pacified uti frui per-mitterent j amp; quicquid in illis Comitiis, com muni ordinumnbsp;confilio, amp; intervenienteGæfàrisautoritäre, decerncretur,innbsp;pofterumfirmum atqjratumefret,neq; incontrariura(,aliâv.cnbsp;via diverfum quicquam ageretur.

, Ajunt,nihilfæviusôc ferocius cfTe pantheris, ôctamenle-gunturfæpéinôrco , ceureverentia quadam, non fccus ficutï ferox illc Ico, de quo ex Appione Polyhiftore Gellius refert,Ro-mæ in Circo maximo, fcr.vo Androdo pepercit, fanclispeper-cifTe. Hasfuperat rabies Pontificum Romanorum, qui adeónbsp;non parcunt ullis, ut civile bellum accendi, amp; tot nationes,nbsp;Germanicam ,Belgicam amp; Gallicam deleri, tot honeflasma-tronas, tot infantes jugulari, amp; vaftitatem Ecclefiarum efficinbsp;cupiantæternam. Hac igiturfalutari DucisMauricii Eledorisnbsp;amp;Landgraviinoftri Gulielmi expeditione, mcmorabilinbsp;ßne ad omnem pofteritatem exemplo, amp;vidoria, non tantum captivus illorum focer, amp; pater, j ure quafi poftliminii, pri-ûinæ

25

ftinælibcrtatieftreftitutns, veriimetiam PAX sACRA,live RELIGIO NIS, utvocant,impetrata,amp;Cæfàripropemoduninbsp;extorta, amp; ifti negorio amp; bello, cum perpétua illorum laude amp;nbsp;gloria,talis finis impofitus, ut ab eo tempore rabies Pontificumnbsp;Romanorum, amp; corum Qtellitum,inEuangelicos, utvocant,nbsp;ceflaverit, amp;paxamp;tranquillitas inimperio fîthadenusconlèr-vata ; ficut hæc ipfâ pax gt; in Comitiis Auguftanis anno çç póftnbsp;fubföquutis, publico dccretoeftçonfirmata, ne videlicet propter Auguftanæ ConfelfionisdoÄrinam, fidematque religio-ncm,C£E(àr,FerdinandusRex,cæteriquePrincipes ac Ordincs,nbsp;quenquam totius Imperii, quocunque modo violarent, necnbsp;addeferendam fuam religionem, cæremoniasatque leges, quasnbsp;in fua ditione vcl jam inftituiflent, vel pofthac inftituerentnbsp;Confeflion is Auguftanæ focii, mandatis aut alia quavis ratio-ne cogèrent, névé contemnerent etiam, fedhanc religionem.nbsp;illisliberampermitterent,fimulquebona,facultates,vediga-lia, poflefiîones,atque j ura, ficut pacate poflent eis uti fruiif difnbsp;fidiumquoque religionis, non aliis,quämpiis,amicisamp;tKln-quillis rationibus componeretur. Eteodemmodo, qui funtnbsp;ConfelTionis Auguftanæ, fefe erga Cælàrem,Ferdinandum Regem, cæterosque Principes acOrdines, antiquæ feu Romanænbsp;religion! conjundos, tam làcros, quam civiles, amp;ergacæterosnbsp;omnesEcclcfiaftici Status, eorumquecollegia gercrent. Ita utnbsp;proximé, amp; fecundum Deum, Eledori Mauricio, amp; noftro illu-ftriHçroi,DominoLandgravio Gulielmo, hocpotifli-miim omnes acceptum debeamus, quôd illorum magnanimi-tate, fortitudine, ope amp; auxilio, ejufmodi pacem làcram obti-nuerimus, qua licet adhucfæces amp; reliquiæ Papatus, apud non-nullos Status hnperii» amp; in illorum ditionibus,fint confèrvatæ:nbsp;aliistarnenftatibus ôtordinibus Imperii,quiàRomanaEccle-fiadilcefîerunt, ita profuit, ut ab co tempore lècuréôc quieté,nbsp;vixerint, lt;Sc nemo contra diipofitioncm illius pacis fàcræ ha-denus, intuitu religionis, vel in perfona, vel rebus, à quoquara

26

turbatns, aut moîcftatns fncri t. Etcûm in ilia pace ûcra, inter alia quoque hoc fit conftitutuni, utfi quis Archiepilcopus, Epileopus, Antilles t aut alius ordinis Ecclefiaftici, a religione vcte-ri (utvocant) Romana, dcPonrificianimirum, dcficei'et,isnbsp;continuo ab Epifcopatufuo,præfeâura,beneficio,fimulomni-bus etiam fruâibas, quos inde percepiflet, decederet; quodnbsp;ipfunà tarnen ad nullam ejus infamiam cedere , vel pcrtinercnbsp;deberct; amp;collegio,five iis, ad quos ea res jure, vcl confuctu-dinepertinet, liceret amp; integrum effet, in ejus locum cligcrc,nbsp;amp;conftituerealium, qui veteris effet religionis,amp; hoepotiflî-mûm eumobfinem, quo nimirum inftitutionis, clcäionis,nbsp;præfentationis, confirmationis, amp;. id genus alia jura, (imulnbsp;cum tranquilla, amp; quicta poffcfllone bonorum Ecclcfiaftieo-rum,illis integrapermanerent: fictarnen ut fiituræ concilia-tionireligionisjdequadidumeft,hocipfonihil detrahereturjnbsp;Hæc veródilpofitio fociis Auguftanæ Confeffionis difpliccret,nbsp;idcircoGontcndcbant, omnibus indifferenter licere,ipforumnbsp;doólrinam fcqui, Scpacis beneficium illis efle communican-dum,cóquódpromiffioncs Dei,tam veteris,quam novi Tc-ftamenti ,quælàlutem noftram continent amp; complcéhintur,nbsp;adomnes homines pertinerent ; itaque ipfis non licerc illasnbsp;certisfinibus includere, vel in anguftiasredigerc,nehacratio-ncamp;aliosamp;lcmetipfos ä regno cœlorumcxcluderent. Etnul-lum effe Judæum, vel Turcam, ita aftedum, qui non velit o-mnes ale pofte in fuam religionem adduci ; quanto magis ergonbsp;oporteret cos idem faccre.quibus hoed Deo gravi ffi mé, amp; Ic-rió, eflctpræceptumamp;:mandatum? Libertatem itaqueomnibus hac in parte efte concedcndam,amp; fe ex facris li tcris,amp; decre-tis Patrum atq; Conciliorujdocere pofte, quemadmodü hi, quinbsp;veteris amp; Catholics religionis titulumfibi fumerent amp;vcndi-carenc, non ablque magna Dei confumelia, religionem rra-ólarent, amp; bonis Ecclefiarum abuterentur : Veruntamen pa-ciscaufapermitterevelle,utfuas leges, ritusamp;csremonias illinbsp;retine.-

rctincfent,amp; omnibus bonis,pofleflîonibus, vedigaHbus, jure,' privilegiis , uterentur fruerentur, quoad religionis difl'idiumnbsp;componeretur. Nulloautein modo fe pofl'e ferre vel probare,nbsp;quód Epifcopis Auguftanam Confeffionem ampleûi volenti-bus, ejufmodi duram conditionem prçfcribere vellent;fic enininbsp;futurum , ut fuæ nimirum religionis approbatores amp; Ibciosnbsp;oppugnare tenerentur, amp; magno cum dedecore, infamia,nbsp;totam fuam cauiam ipfi damnarc ; cum hoc effet fateri, doótri-nam amp; religionem corum, non effe dignam facri^ bonis, amp; huenbsp;ufqueperperam ca bonafuis Ecclefiis miniftrisque fuiffeappli-cata; imófatercntur, dodrinam adverfariorum impiam amp; im-puramnitiverbodivino, amp; bona facra effe firn ul huic ipforum.nbsp;impuræ vitæ, legibus , atque ccremoniis confecrata ne dicerent, quantam caresparituraeffetoffenfionem, ficaufamco-rum, amp;facultatcs, tuerentur, qui nullum Ecclefiæ vel utile,nbsp;vel neceffarium officium præftarcnt,amp; illos proderent,qui propter eanderareligionem fibiquâm commendatiffimi eflede-berent. Adverfàciis autem contrânitentibus, amp; Epifeopum,nbsp;velAbbatem, religionem mutantem, ipfo jureamp;fado, finenbsp;prævia caufe cognitionc, loco moveri volentibus,amp; alium fub-ftitui; inter aliaetiamhocadjicientibus J fiquidem Ecclefiaffi-cis religionem mutare concederetur, futurum, ut Epifeopatus,nbsp;ôcid genus alia collegia, prophanarentur, amp;ab Ecclefiis avulfa,nbsp;paulatim inmanus Principum devenirent, iisque hereditarianbsp;fièrent: HoeveróAuguftanæConfeflionis focii, nunquam fuinbsp;confiliifuiffe, verumeó fpedaredicerent, utcollegiafacra, adnbsp;priftinam inftitutioncm revocata, veris ufibus accommoda-rentur, amp; in perpetuam ca bona iis Ecclefiis manerent annexa,nbsp;amp; nedubitationi ullus relinqueretur locus, idonee cavere pro-naitterent, fore , utquibus in Epifeopatibus amp; Collegiis religio mutaretur, cxbonisillorum nihil alicnaretur, utquepoftnbsp;ejufmodi Epifeopi, vel Antiftitis, mortem, aut refignationcmnbsp;arqué libera permitteretut Collegiis turn eledio, tmnadmini-

D ij

28

ftratio. Tandem cum poft variam aelionem inter illos hacdc re convenirenon poftet, Rex Ferdinandns nihilominus camnbsp;fèntentiam, ut fi Epifcopi rcligionem mutarent, ab adinini-ftratione fimul amp; bonis decederent ¦gt; apptobavit, amp; Augufta-næConfefllonis focios, ut aftentirentur, multisverbis borta-tuseft.Cuiciim aftentire fe non pofte paiäm dcclararenr, amp;il-lamparticulamomittidRegeFerdinandodcnuópctcrent; illenbsp;veto nihil ampiius pofte tribui reipondcrct, amp;ca diccret nuncnbsp;eisconcedi, quætotannisnunquam impctra'ri potuiftent, id-circó, utacquiefcerent, illos moneret, alioquin futurum, utnbsp;nulla re perfecta, exComitiis difcederetur,amp;fiquidincommo-diindefuboriretur, non elTc, qnód vel in Cæfarcm ,vel in Ce,nbsp;pofthac ullam culpam transferrent ,qui tam lenitcr amp; patienter caulam hanc traótaftèt: faótum eft, ut cüm ncque Cæïàri,nbsp;nequeRegi Romanorum, modum aliquem hac in re ilKugufta-næConfefllonislbciispræfcribereliceret, RexFcrdinandus adnbsp;extremum, proprio motu, hanc particulam, ut nimirum Ec-clefiafticus,qui rcligionem mutarct, beneficio fuo muldare-tur deprivaretur, pact facræ inlèrucrit» Cui tarnen nihilominus ConfeflionisÀuguftanæfocii, non tantumé veftigio, verum etiam inaliquot fubfequentibusComitiis,dcnuócontra-dixerunt, amp; palam tam voce,quam Icriptisproteftati funt,quódnbsp;earn iènténtiam neque approbaflent, neque unquam approbate , vel earn amplcóti poftènt. Ethincillalcrna amp; Ilias ma-lorum originem habet, amp; adhucdurât, quó minus ftabilis amp;nbsp;firma confenfioanimorum, inter Status, vel Ordines Imperii,nbsp;lànciri vel confervari poflït, ppiuiquam libertas religionis etiam in dioecefibus Papifl:icis,ut vulgó vocantur, concedatur,nbsp;amp;non minus AuguftanæConfeffionisfocii, quam alii Roma-næ religion! addióli, in iis ferantur, dead æqualia beneficia denbsp;dignitates earundem admittantur.

Si igiturvotisquicquamproficere poftèmus, optandum cflèt, utnon tantum politici de ïèculares, vcriim etiam Eccle-fiaftici

29

fîaftici Status Imperii, Pontificiærcligioni adhuc addidi,ferió cogitarent amp; perpendcrent, in quætempora incidcrimus, amp;nbsp;quâm mitèrabilishodiefit facies Romani Imperii, amp; quid iifnbsp;dem amp; nobis omnibus, in CD indies, ctim abirruptionibus bar-baricarum gen tium ,amp;Turcis, turn etiaminteftinisdilcordiis,nbsp;fingulis propemodum horis amp; momentis fit metuendum amp; cx-pedandum,amp; propterea tantó majore cura in earn rem incum--berent,hoc agerent, hoc curarent,amp;pcrficercnt, ut in honorem Dei gt; amp; propagationem illius divini nominis, deinde ct-iam propter falutcm publicam, non tantum horrendi illiab-ufusamp; idololatriæ, jamtotannosinEccIcfiam Romanam in-vedæ, aliquando ex Ecclcfiis Pontificiis exterminarentur amp;nbsp;abolerentur; verûmcûm tot jam lint Principes, Comités, amp;nbsp;Nobiles, qui ab idololatriciscultibusin J’apatu abhorrent, illinbsp;nonminiis, quamquiadhuc illis aflentiunturamp;adhærent,adnbsp;dioecelês amp; collegia facra , nec non illorum commoda amp;di-gnitatesadmittcrentur,amp;utiis uti fruipoITent, permitteretur,nbsp;cumalioquinimpolTibile fit,utdiflidentibusanimisin religio-ne, vel no æqué iis, qui finccriori religioni funt ad di óti, ad bene-ficia,amp;dignitatesdioccefium,quamaliisadmiflis,ulla conjun-ftio animorum amp;concordia in Impcriofitiperanda, vclexpe-ftanda, tantum abeft, ut ulla firma amp; ftabilis pax amp; tranquillitasnbsp;poffitlanciriamp;ftabilirL

Exiisigitur,quç baótenus ex hiftoria Ducis Mauricii Si Land-gravii Gulielmt, retulimus, videre licet,quantæ curæ utri-que huic Principi fuerit, religionem promovere, amp; cam in Im-pcrioftabilire. Reftat nunc , utreliqui Status Imperii huicrei colophoncm,vel fummam, quod dici folet, manum impo-nantamp;âdjiciant,prælcrtimcùmresjameô devenerit, ut nonnbsp;tantum plerique Epifcopatus,in urbibus maritimis, amp; verfus te-ptentrioncm fitis , fint reformati, verdm.etiarn unus atquenbsp;alter Epilcoporum, pauló fuperioribus annis apud Rhenum,nbsp;religionem mutarecoepcrint, Scpleriqs Capitulariuniinnon-D iij (

I

30

Hullis dioecefibusapud Rhenum, Auguflanæ Confeflîoni, ûa puriori amp; finceriori religioni fintaddidi: Et hacratione, hicnbsp;cafus in pace facra fit omiffus, amp;non decifus, idcirco difpofi-tioni omnium OrdinumImperiiadhuc fubjacet, qui inter fcnbsp;convenire,amp;apud Cæiàream Majeftatera hocagereamp;impetra-repoflunt, ut fincerareügio in omnibus dioecefibus admitta-tur, amp;earatione ubivis locorum in Impcrio ialutaris pax amp;nbsp;concordia ianciatur amp; conftituatur, quam tantó magisomnesnbsp;expetereamp; promoveredebent, quód omnes res pace creicantnbsp;amp;floreant, belloveró,amp;difcordia,'dilabantur, imófit, fccun-dum Silium Italicum,

Pnx cptimd nrtim, hamini nonjiJJe datum ePi,pax una triumphdnbsp;Innumer/s potior,pax cußoairefaint em,nbsp;Pt cwes aqnarepotens.

Et deccatjpotiflimum nos Germanos, concordia, non quód homo etiam externs,civis Athenienfis, Chalcondylas, ad-hucantepaucosannosmajorib.noftrishocteftimoniü tribuit.nbsp;Nullam icnoffegente,cujus mores fint honeftiores,quæ ficon-cors eflet,effet invida ; fed ut tantó etiam cÓjundiores amp; acrio-res in defenfionepatriæ contra Turcas, amp; aliarum barbarica-rum gentium incurfiones amp;irruptioncs elle poffimus.

Et cùm in fuprâ memorata tranfâdionePaffavienfi, inter aliaquoq; ordinatü amp;difpofitum fucrit, ut in controVcr fia ilia,nbsp;de Comitatu Cattimelibocenfi, inter illuftrilfimos Principesnbsp;D.Philip P uM, Landgravin Haifiæ,reû convcntû,amp;GunÉL-jMUM,Principem Auraice,amp;illiusilluftr£amp;generofiim pattern,nbsp;¦\S/ iLHELMUM, Comité Nafl'oviæ, amp;c. adores, ä parte Nafîa-vienfium,durantcLandgravjicuftodia,impetratarûamp;promuI-gatarumfententiarü executio fufpendereturamp;diffcrretur, donee Landgravio Philip po liberate, arnica inter partes trans-adioinftitui agiq; po.ffet ; amp;fin miniis ea locum haberet,ycl in-veniret,Landgravio tarnen,prout çquitati confcntaneum effet,nbsp;fua

3ï

fua tcfti moniajitcrarum documenta,aliaq; neccnarîa, quæ'acf-vocatorum hue ufq; defeéfu, durante euftodia proferri non po-tuiflent, dccætero exhibere amp;produccre liccret; amp; propterea Principes mediatores amp;pacificatores fubfinem anni çç, ficutnbsp;conftitutum erat, quot;Wormaciæ conveniflent; cidem diætæ iIIu-ftrisherosnofterLandgravius Gulie LMus,nomineamp;loconbsp;parentis fui Landgravii Philippi, interfuit» Sed cùm rein-fefta difeederetur,tandem hæc controverfia,qua fané nulla un-quam in Germania extitit illuftrior, gravior, amp; magis diuturna,nbsp;ïiquidem ad quinquaginta propemodû annos dilputata ócven-tilatajFrancofurtiadMoenumj^odiemcnfisJunii.annoiÇÇ?»nbsp;pcrilluftriflîmosPrincipcs,D.OttonemHenricum,Comitcmnbsp;PalatinüadRhenunvamp;c.Dn.Auguftum, DucemSaxoniæ,amp;c.nbsp;Eleâ:ores,Dn.WilheImum,DuecJüliacenfcm,amp;c.amp;Dn.Chriquot;nbsp;ftophorum,Duccm W^irtcnbergenfèm,amp;c.tranfadione féliciter amp;penitus hune in modum fuit compofita amp; fopita,ut cafîa-tisomnib. diffinitivis amp;exccutoriaiibusin haccaufaptomulga-tis,apud D.Landgravium Philippû, amp; ejusCelG hæredes omnianbsp;D.Prineipi Auraïcæ, amp;Comitibusâ Naflau, adjudicata oppida,nbsp;caftra,prædia, reliquaq; tam mobiliaquàmimmobilia, rema-nerent:EtLandgravius Philippus viciflim Principi Auraïcæ, amp;nbsp;ComitibusNanbviæ,adccrtostei'minos,fèxies ccntcnamillianbsp;aureorû (blvcrct.Cui tranlâdioni pofteâ ab utrisq^ partib-cftpa-ritö,ita ut Landgravius Philippus,Principi Auraïcç,amp;i)lius partinbsp;'\S/ilhelmo,ComitiNalîbviæ,quatcrcentcna amp;quinquagintanbsp;milliaaureorumin ærenumeravcrif,amp;ptorcliquis ccntenisôcnbsp;quinquaginta millib.illisquartam partem ComiratusDizenfîSynbsp;cum confinibus caftris amp; prædiis, prout Landgravii Hafliîe an tenbsp;hanctranfaûioncillaomniapofledcrût,ceflerir,amp;PpinccpsAunbsp;raicus,amp;ComitcsNaflbviç,in pofterum non minusfcComitésnbsp;CattimelibocenfcSjficurctiâ Landgravii Comités Dizenfesferi-bcrët,amp; figna feu arma gentilitia eorundëComitatuû in fuis cly-pcis velinfignib. utrinqjgeterentôcrçtincrcntjamp;fîcubi domus.

32

Heffiacafine mafcula foboIedecederet,unusComitataum Cat-timelibocenfium, fivcfuperior,ditiônisGcrariæ, five inferior apud Rhenum,fanîiliæ Nafl'ovioruin cederct, vel â fucccfîbri-bus domus Haiïiaçæ illis ter centena millia aureorum pro eonbsp;numerarentur.

Poft liberationem vixit Landgravius P h i l i p p u s ad-huc If annos,amp; anno iç6i,die 20Juniiinterfuit Conventui Eledorum amp; Principum Auguftanæ Confeflionis Naoburgijinnbsp;quoImperatoriPerdinando, deGonciliorecensa PioPontifi-ce Medicæorum familiæ indido reiponderunt, Si. denuô Con-feffioniAuguftanæ,proutâ Philipp o Melanthone,nbsp;etiam vivente adhuc Luthero, fuit retexta amp; recognita, l'plonbsp;Melanthone præterito annonimirum 60 jam mortuo,fubfcri-pfêrunt. Et memoriadignumeft,quôdcumin hociplbCon-ventu Dux Saxoniæ Johannes-Fridericus Vinarienfis, inftin-du MatthiæFlacii Illyrici, utplurimùm urgeret, amp; apud reli-quos Confeflioni Auguftanæ addidos Principes diligenter in-ftaret amp; ibllicitaret, uti nimirum receflùi ibidem confedo amp;nbsp;conlcripto, in articulo de fàcra Coena Dominica, hæ partîculænbsp;in, cum amp;fub pane nos percipere corpusChrifti, adjicerentur:nbsp;illitarnen hocfacere reculàrunr, atquc eo ipfo «ziww'ai' ièuco-exiftentiam corporis in vel fub pane, five conlubftantiatio-nem ,ut vocant, pro qua tantopere adhuc hodie â nonnullisnbsp;dimicatur, iraprobarunt. Poftea LandgraviusP h i l i p p u snbsp;31 Martii,dicfècundaPa(chatis,anno içlt;57 moritur,ætatis63,nbsp;annoâcaptivitatevelcuftodia 2o,dliberationc if,gubernatio-nisfuæ 50, â morte Philippi Maccdonis,cum quo Melanthonnbsp;ilium conferreSc comparare, amp; fubinde quoque in Epiftolisnbsp;fuis itaeum appellate folituseft, 1901, quo ipfo anno 13 Apri-lis póft die Dominico, qui diciturMifericordia Domini, urbsnbsp;Gotha amp;arxcontigua Grimmenftein Commiflariis Imperii amp;nbsp;EledoriAugufto,unâcum Duce Saxoniçjohanne-Fridericoeftnbsp;tradita,amp;arxfoloæquata5 EtFerdinandusDuxAlbæcum exer-citu

53

cituinBclgîum Vcnit,amp;gubernatorBeîgiidPhilJppo RegcHi-fpaniae conftitutus eft,amp; horribilis ilia laniena amp; perfccutio illo-rum, quipuriorisreligionisinBelgioeflcnt luIpedi,Bufyridis, PhalaridiSjNeroniSjCaligulæ amp; Domitiani tyrannidem amp; fàevi-tiam longé antecedens amp; exuperans, cœpitj in qua non tantiimnbsp;fequenti anno 6S die 4 Junii,Princeps Egniondanus, amp; Comesnbsp;Hornenfis Bruxellæ capitis fupplicio funt afFedi j verum Duxnbsp;Albanus illo fexennio, quoclavum Reipub. in Belgio tenuit,nbsp;quemadmodum iplè eftgloriatus,plus quant ododccim homi-nummillia carnificismanu contrucidandos dédit amp; julfit, amp;nbsp;cum Hifpanicœ inquifitionis làndis illis, fi diis placet, patribus,-velhaîreticæpravitatis,utvocant, inquifitoribus, non tantumnbsp;de extirpandis é Belgio, verùm etiam Gallia,amp; toto orbe Chri-ftiano,quotquotreligionis eflèntfufpedi, imôde fubjiciendonbsp;tyrannidi Hiipanicæ toto Imperio Romano,confilia agitavitinbsp;unde adhucillamalorumamp; bellorumin Belgio amp; Gallia cala-mitasjcum maximodetrimentoamp;incommodoImperii Rom.nbsp;amp; ejus membrorum amp; fubditorum, durât.

Ciim autem plerunque fieri ïbleat, ut Principum familiç ex œquali divifione bonorum, fi non plané intercidunt, ûl teranbsp;ita attenuentur, ut pro dignitate ftatum amp; cond itionem fiiamnbsp;tueri ampli ûs nequeantj unde avorum quoque noftrorum memoria,feuda dignitatumapudunum ex familia, præfertim fé-niorem ,fem per farta tedaque confcrvata funt, quôd pruden-ter confîderârunt, nihil effe tant magnum, quod divifione par-vum no fiat, ut inquit Imperator nofter Juftinianus in authenr.nbsp;de trient. amp; femiflquot;. §. i. Landgravius Philippus, ut fuitnbsp;Erinceps prudens amp; providus fnon obftantc communié ve-riore ilia lententia amp; opinione Juris, quód filii æqualiter parent! in feudis, ficut amp; in bonis allodialibus,fucccdere debcant,nbsp;amp;va(allusnonpolfitdilponere, quód unus filiorü duas partesnbsp;habeat, alter tertiam, nt ulto minus, quód uni totum feudumnbsp;aflignet, eó'quód providentia Icgisfeuconfuetudinis fcudalis

34

hocpnvilcgiu filiispræftetjUtæqualiter in iis om nes fuccedanf? undeidquod lexalicui tribuit, non poffitab alio nifi ipfaicgenbsp;anferriJnonaliterquamficutCyrusRexPerfarum, inter fiiiosnbsp;fuos ante mortem difpofuit, ut licet pari benevolentia om nesnbsp;coplederetutjtamenpenesLandgravium GulieLmum maximum natu filium femiflis feu dimidia pars bonorum illiusrc-maneret. Cuidifpofitionipatriscum reliquifiliicörcntircnt,amp;nbsp;illam aflignationem ratam haberent, amp; quilibet favori amp; jurinbsp;pro/cintrodudorenunciarepoffit, ôcalioquin verafitiènten-ria Baldi,quód feudum antiquum de voluntate amp;conlênfi.ire-liquorumfilioruin,pcrpatrêuni exfiliis aflignari queat: Land-gravius Guli e lm us in media parte bonorum à pâtre relfnbsp;ôorum fucceflit, cum reliquis tarnen fuis tribus fratribus ita vi-Vcbat,ut ficut orbes cœleftes mirisanfraCtib.fibi mutuô cedunt,nbsp;utfiiam harraoniamamp; concordiameo quail obfequio tuean-tur,flc ilie cedendo,fercndo,amp; placide contra nitendo, concor-diamamp;amicitiam cum fratribuscoleret, fervaret amp; rctinerctnbsp;ïummâjamp;illieum viciilim non tantum velutfratrem amarent,nbsp;veriim etiam quodammodo revererentur amp; obfervarent, ita utnbsp;nullæpropemodûfimultatesinter illosunquâfint deprehenf«nbsp;velanimadveriæ: exemplum amp;præccprü illius-Sciluri Scythe,nbsp;odoginta liberos maicuJos habentis,fibi proponentes.qui cumnbsp;moritutus effet, faicicuiûjaculorum fingulisporrexir, amp; iliumnbsp;rumperej.uffitddcûm fingulirccuiàiamp;nt, eóquódimpoffbilcnbsp;videretur,ipfefingula jaculaexcmit,atq5 ita facile omnia eofre-git,filios admonens his verbis:Siconcordes eritis,validi amp; in vi--dimanebitis: contra,iî diiljdiisamp; ièditione diftraheminfim-becilles ôeexpugnatu. faciles critis..quofaneScytha non niagsnbsp;Scythicé rem oboculosponerepotuiflet; imôCyri RegisPer-fàrum coniilio obtempérantes, quód fieri non poilit, ut quinbsp;eodem iànguine prognati, ôtabuna amp;cadem matre alti, üs-dem inædibuscrevcrunt,amp;abiisdcmparcntibusdiledi, eiin-dem turn pattem tum matrem appellarunr, nonomnium fintnbsp;eon.-

35

conjunclifTimi gt; ut Jpnd Xenophon tem in finciibr.S.dciiiftitu-' tione Cyrijhæc hiftoria eleganter ad longuni dediicitnt amp;(. com-memoratur.

Caïterum in uxorern nofter Heros habuitilluftrifl? Princi-pcmSABiNAM jDucis C hriftophori'Wirtenbergici filia m,foe-minam ut alto (anguine natam,italediflîmaniamp;inprimis ma* riti oblcrvantifllraam ; in qua verè eluxerunt vclut gemmæ,nbsp;virtutes honefia matrona dignæî pietas, modeftia, gravitas,nbsp;temperantia, fcdulitas, liberalitas erga egenos amp; paupcres, Scnbsp;præcipué fu m m us amp; miri ficus erga maritum amp; fobolem arnor j gt; ‘nbsp;quæ ei unicum filium illuftriffimum Si. maximæ fpei Princi-pemLandgravium M a u k i c i u m, cumquatuor filiabusnbsp;reliquit, amp; cujuspræiêntiam in viduo ftatu multotics expete-Ânbsp;reamp;requirere iolcbat, iæpe'cumlacrymis repctens,quâmfîbi Tnbsp;charafiiiffetjamp;quâmægréüla âfefefuifîètavulfa, ötipfeillam,nbsp;fiDE o non aliter vifum fuiflèt/amifinètjprout

l^n dolor eïi ma.jor,qiió.m cum ’üehementia mortû U nnnimifil'vit corda Ugata(idc^

Ut de orbitate conjugum graviflâmé vit amp; poëta optimus Jo-^ hannesStigeliusfcripfit lltenim nullum eftarétius vinculumnbsp;in genere humano, quàm dulciflimum foedus conjugiigt; fienbsp;homini ipihoçôey^- non pofl'c triftius arque acerbius vulnus infli-gi judico, quàmcùm vitæiociam amp;coftam corporis fui , fivenbsp;utveriùsdicam, partem animæ iùæ amittere cogitur; ut fanénbsp;optimo Principi optandum fuiflet, iftam conjugemci adhucnbsp;diutiusfupcrftitemfuifle, ciimingravefcenteætate, fua comitate amp; manfuetudine multas ipfi curas ócmoleflias Icnire po-tuiflèt.

CumautcminEcclefiaDeusdiferté Pfincipibus amp;Regi-buspopulorumpraîccperif, utlibrum legis divinæ, continen-tem normam veræ agnitionis amp; cultum Dei, amp; regulam confi-Horum, aOiionumque vitæ,in gubernatione Reipublicæ amp; pri-£

36

vatis moribus ômnium, diligenter amp; aflidué legant, difcant, cuftodiant, dies amp; noâeîmcditentur, eamque normam in to«nbsp;tagubernationeamp;officiisomnibus erga Deum amp; homines fê-quantur, ncc unquamex oculisautmanibus recedere patian-tur ; nofter heros â prinàis annisita inftitutuserat, ut nullumnbsp;propemodum diem practermitteret, in quo non aliquem te-xtum in facris litcris legeret amp; mcditaretur/ficutfermé nullanbsp;pagina in illiusBibliiscon(j3iciebatur,quæ nonerat aliquoticsnbsp;pervoluta, amp; multa in ca vcl in matgine nota ta vcl alioquin ca-flamofignata. Juxta igitur hanc normam , fuam gubernatio-nem inftituebat,ut non tantum puritatem verbi divini fuisfub-ditis proponi curaret, verum etiam , ut coniènfiis dodrihæ,nbsp;^præfèrtim hoc tempore, quo tam varia ccrtamina paflim inEc-yclefiisfuntmota,interminiftros fuarum Ecclefiarumeflet5 amp;

- ficuti Ubiquitatem amp; Omnipræfentiam carnis Chrifti in arti-culo depcrfona Chrifti, amp;corporalcm illam ôc coëxi-ftentiam corporis Chrifti in pane, amp; oralem ejus manducatio-nem in Cœna, feriô,veluti non tantum vcrbo Dei, amp; articulis fidei noftræ, veriim etiam toti ôrthodoxæ antiquitati omnibus temporibus contrariamamp;incognitam,amp; recénsprimümnbsp;ab inquietis ingeniisin Ecclefiam introduékam, improbabat,nbsp;cxecrabatur amp; deteftabatur, Si in facrofenda Cœna,iccundlimnbsp;ïcntcntiamlrenæi,duocredebat, rem terrenam, videlicet ex-f tcrnaelementapanisamp;vini, quæ ore corporis, amp;rcmcœlc-ftem, corpus nimirumamp; lànguinem Domini, quæ virtute amp;nbsp;cfficacia Spiritus ßndi iola fide percipiuntur;nonquæmani-busiacerdotumtradantur ,franguntur,amp;dcntibusattcruntur,nbsp;Ut Berengarius coadusad veræ lèntentiæ,quam antea profeflusnbsp;ciTet.-îTÂÀzf'wJ'/Âi'iènfîtjnonquæ (utnonnullidixeruntamp;fcripiê-runt, Bcrerigarii palinodiam approbantcs) non tantiim orali-ter,verumetiamlabialitcr,dcntaliter, amp; lingualiterjquæAdverbia fiint ipfopenéftupendafono; fumuntur: Ita hocunicénbsp;curabat,cavcbatamp; providcbat, ne infuæditionis Ecclcfias ta-lia

57

talia commenta amp; traditiones hominum ïnvehcrentur. Et me-mini ilium tæpéex animo deplorareamp;deteftari,eó jam remde-venifle, ut in tanta luce dodrinæcœleftis, qua veritas illiusne quidem tempore Apoftolorum clarior alFuIfit amp;inuxir,cuilibetnbsp;ferelicerct peculiares opiniones de praccipuis religionis Chri-ftianæ capitibus fingere, Sccaspoftcapro facris oraculis in vulgus Ipargere, amp;utiisomnes aflentirentur, Sc fidem haberent,nbsp;propemodum exigere amp;: poftulare ; qui verb hoc facererecula-rent,velutianathematis fulmine pcrcuterentur,amp;prohæreti-cis haberentur; qualis tyrannisin Ecclefiis, nifi lubPapatu,nun-quamfuiflctauditavcl animadvcrla ; idcircolemiraridiccbat,nbsp;quod taliadeliriaamp; commenta adhucpatronosinvenirent,quinbsp;dcfenfioncm illorum fulcipcrent,amp; aliis obtrudere conarenturjnbsp;cumfolam,fummamamp;ultimamconfolationem in omnibusnbsp;milcriis amp; advcrfitatibus vitæ hujus, amp; præcipué in morte,nbsp;ex incarnatione Filii Dei habercmus , qui nimirum natus exnbsp;Maria virgine, verus homo fadus cflct,amp; preciofo (anguine ejusnbsp;redemti, Deoque fide reconciliati,atque uno Spiritu ipfi infertinbsp;amp;adunati, inchoatanovitateci hîcfimiles in natura humananbsp;efficcremur, carode carne,amp;OS ex olTibus ejus, amp;:pofteain ilia ætcrnitate,glorio(æ ejus carniconformati, fummum ipfumnbsp;aC prævium in carne noftra ducem ad pattern habituri cflTemusjnbsp;quam conlblationem portentum commentitiae Ubiquitatisnbsp;prorfus everteret amp; extingueret.

Deindefubditorum moresita regcbat, utquantum fieri polTet, cum norma legumhoneftarum congruercnt,amp;fuuninbsp;cuique corpus amp; bona,voce legum,j udiciis,amp; ar m is,fi opus fui(^nbsp;fet, adverfus injurias defenderet, amp; contumaces amp;flagitio(ôsnbsp;puniret,atque ita pacem publicam propter hunc finem conler-varct,utlbcietashominumcivilis, tranquilla amp; incolümislèr-varetur,amp;Deifapientia, bonitasamp;juflitia, in legibus, judiciis,nbsp;juftorumdefenfione,amp;pœnis (celcràtoru,abhominibus agno-(ceretur ôc cclebraretur, amp; in pace vera de Chrifto dodrina latenbsp;E iij

ï^argi,'DeoaetcrnaEccIefiacolligi,amp; mores pic amp; modefté rcgK amp;in fumma,ut Apoftolusinquit, fubdititranquillaniamp; quie*nbsp;tam vitam cuna omni picrate amp;honeftatc fub illius imperio ärgere poflènt: unde meritô pro pâtre patriæ,vel potius familiæ, amp;nbsp;bono Principe,qui ïecundùmXenophontcin,nihildifFertàbo-nopatrc,amp; pro paftorepopiili,fub cujus arbore vel umbra fub-diti,utapudDanieIem bonus Princeps depingitur,pa(cerentur,nbsp;â fuis fuit habitus, agnitus amp; honoratus. Præterea in fubditosnbsp;non feviebat,vel eos emungebat,vcLimmoderatis exadionibusnbsp;deglubebat, necafl'iduisoperis , ut non fuppeteret eis tempusnbsp;ïc(èamp; iuos alendi, excruciabar, fed ita tradabat, ut nemo denbsp;ipfiusiâevitiavelimmoderatisoperisamp;exadionibusquicquamnbsp;meritô conqueri poßit, imó omnes illius erga le benignita-,nbsp;tem amp; clementiam potius prædicent, amp; ad cœlosufq; toilant.

EtquemadmodüDuxiUc Thebanus Epaminondas,cùm Thebani cives feftis quibusdâ diebus, folutiûs côpotationibusnbsp;indulgerentlicentiusquevoluptatibus fruerentur, ille folus vigil ac fobrius luftrabat,ôcurbis mœnia obambulabat, amp; rogatusnbsp;curid faceret,relpondit, lèvwifHv^nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-sra? jÿî’TUfnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[n-;

XruHvKo.SiuS'eii'efleac vigilare, quo rcliquis licerct temulëtiscfleaedormire,quemadmodüPlutarchus in libelle,nbsp;Adverfus imperitü Ducem, referte Et Virgilius fuum AEneamnbsp;aliisdormientibusvelvoluptati indulgentibus aut vigilantemnbsp;facit,autcertéexcitât,amp;cogitabundum,fobrium, amp; defuturisnbsp;animo cogitantem fingit: ita nofter Princeps non tantum de lâ-lute fuorû, verûm etiam communispatriæ, lèmper follicitus,amp;nbsp;nunquâminusociofuserat, quâmcumociofiis, nec minus Ib-lus,quàmcûm foluseiret,ficuti teftante Cicerone Caro fcripfit,nbsp;Publium Scipioncm Africanum de le diccrelolitum fuiflè; un-,nbsp;de non tantum exteri Reges amp; Principes, verum etiam ipfi Im-,nbsp;peratoresamp; Principes Germaniæin gravilTimisamp;dubiis rebusnbsp;iùbinde ad ilium, veluti làcram anchoram, confugiebant, amp;nbsp;cumtanquamApoUinis aliquodoraculum veltripodenvcomnbsp;fulcbant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simi-

39

Simili ratione ut AEiius Lamprrdius de Alexandro Scvc-roImperatorefcribit,quódipficonfuetudofuerit, ut Cidejurc aut aliis negotiis tradaret, dodos amp;difertos adhibuerit, amp;ne-gotiaamp;caufas priusafcriniorumprincipibus, amp; doch IL mis Ju-risperitis, amp; fibi fidelibus,quorum primus amp; praecipuus tune Ubnbsp;pianusJurisconfultus fuit, tradari ordinarique-, atqueita refer-ri ad fe præceperit, nequeullam conftitutionem fanciveritfinenbsp;xxjurisperitis, amp; dodiflimis acfapiêtiffimis viris,amp;: id quideninbsp;ita, ut iretur per fêntentiasfingulorum,ac fcriberetur quid quisrnbsp;quedixiffet, dato tarnen fpacio addifquirendum cogitandum»nbsp;que,priusqua diccrent,ne nommeditati de rebusgravibusamp;in-gentibus dicere cogerentur ; fi veró de re militari tradaret, mbnbsp;litesvetcresamp;lèncsac bene, meritos, amp; locorum ac belloruinnbsp;amp;caftrorumperitos, amp; literatosgt;amp; maximéeos, qui hiftoriasnbsp;noflent, in confilium vocaverit, requirens quidintalibusca-fibus, quales in dilceptatione verfabantur, veteres Imperatoresnbsp;vel Romani, velexterarum gentium fcciflent; Item cum internbsp;fuos convivaretur, aut Ulpianum, aut alios dodos hominesnbsp;adhibuerit,uthaberetcolloquialitcrata, quibusfe recrearidbnbsp;xitamp;pafci.' Ita nofterinclytus heros de omnibus incidentibusnbsp;negotiis in confilium adhibebatdodiffimos quoique, cum iis-quelibenter converfabatur, amp; eorum colloquiis amp; fermone de--ledabatur, amp; fi facra vel Theologica negotia tradanda veni-rent, cum Theologis ; fi Juridica, cum Jurifconfultis ; fi hiftori-ca, cum hiftoricisjfi politica, cum politicis;fiœconomica,cumnbsp;œconomis; deniquemilitaria, cummilitaribus,amp;earundemnbsp;artium pentis primo tradabat amp; communicabat, amp; pofteanbsp;quodfibi optimum videbatur, ex illorum confiliis eligebat amp;nbsp;concludebat; non aliter quamficut etiam Carolum quintumnbsp;ferunt in deliberationibus, Confiliariorum lèntentias audi-re folitum fuiflè , fed illis prælèntibus nihil conclufilfe , fednbsp;fuo judicio lólum poftea, quid tandem fadurus effet, confti-tuiffe»,

£ iiij

40

Êtquamvistam rebus privatis quam publicis fcmpcroc-cupabatur,tarnen ut Julius Caeïarapud Lucanum gloriatur, Se media, interprælia fèmpernbsp;Stellar um cceli^plagùfiperis^ vacate:nbsp;Sicnofterprincepsinmediisturbis negotiorum, iyderumdo*nbsp;drinamcolebat,amp; revolutionum cœleftium legesaoperiodosnbsp;obièrvabat. Nam ut Petrus Appianus refert, fc in bello Ger-manicoanno 46 Ingolftadio oppido Bavarie, adCarolumv.nbsp;incaftraurbituravicina evo cat 11 ni fui lie, ut in machina certisnbsp;rotulis orbes circumducentibus, rcpræfentante planetarumnbsp;motus proprios,a(picienticertiiisamp; accuratiüs fingula Cæïàrinbsp;monftraret: Ita nofterPrinceps fimilitermachinis mathema-ticis utplurimùm deledabatur y amp; mathematum ftudiofos prænbsp;aliis amabatjamp;infuo conclavi, ïêuquocunque etiampcregrénbsp;abiretj'fèmpergloboscœleftes amp; terreftres,amp;aliainftrumentanbsp;mathematica habebat, amp; fecum circumferebat, ita ut nullonbsp;unquam fcré tempore cum iplb fuerim, quo non tradando amp;nbsp;expediundoetiamvariaamp;fepégraviffima ncgotia, fimul motus iÿderum contemplanrem amp; confîderantem deprehende-rim. Sedpotiùsmedicsamp;tempusdeficeret, quâm ipfius laudes decan tarcm,quod neque,utfuprâquoquedixi,mihi jampropofitumeft, neque impeditus dolore amp;ingcniiin-opia faccre poflem. Idcirco de illis potiiis filere melius puto,nbsp;quâmparùm dicere, cùm alióme properare jam tempus ad-moneat.

Ciirn igitur talcm tantumque Principem amilcrimus, cujus ad reftituendampaccmamp;: religionis cmendationcm, amp;nbsp;quidem hoc ipfo

Tempore, quo toto fàvit 'JMars impius orbe, amp;penétota Germania civili bello ardet, autoritäre, prudentiânbsp;amp;animimagnitudinemaximéopuserat:meritôillius mortemnbsp;deflemus', lugcmus amp;deploramus, nontantùm quódPrinci-pem amilcrimus, cujusconfilio amp; autoritäre publica mala là-nari

4Î

nari potuifTent gt; fed quódillo moriente,non domino,fed patre, amp; quidem alienifTimo tempore,orbati fumus.

Quiaver0cdmanteannum,velcirciter,optimusPrinceps nofterfimilitcr graviter decumberet, amp; nulla fpesvitæ reliquanbsp;appareret, miniftro verbi ipfum confbianti ÔZ admonenti, utnbsp;omnem fpemamp;fiduciam fuaminDeum vivum, amp;ipfiys Fili-umjESUMCnKiSTuM,unicum Redemtorem amp;Salvatorcmnbsp;noflru,projiceretamp; collocaret,amp;cxeo poftcâquçrcnti,numhocnbsp;faceret?aninCHKisTuM Filiü Dei crcdcrct?Stomachabundusnbsp;nonnihil tune temporis refponderit: inquem alias crederede-berem?veriirapaulóanteagonem etiara has voces repetiverit:nbsp;S ta,feu fifte gradura,} esuChriste jprocul dubio hoc rogans -amp;orans,ut fibi in hora mortis eflenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;airiftereamp; aftarc vel

let; nec non alia pl ura figna amp; i ndicia veræ conftantisque pieta-tisergaDcum ediderit,imófejamdudum ad mortem præpara-. verit,cùm amp; ante fèmeftre fpacium anni, ftannum ex nundinisnbsp;Francofurtenfibus afFerri fèrió mandârit, ex quo fibi pheretrumnbsp;conficerctur;non dubium eft,quin cum ipfo prçclaré adum fit,nbsp;quicalamitofam hanevitam depofuerit, amp;quôdjamfitincæ-tueorum 5dcquibusApocalypfisi4dicitur; Beatimortui,quinbsp;in Domino moriuntur;Idcirco ei talcm vitç exitum poriiisgra-tulemur,in quo tarn multa figna extant,utimmortalitatemad-rptus, non amififle vitam mcritócrcdi debeat,qudm utobejusnbsp;mortem, ficuti quidemdeceret,pullati,lacrymasamp;ludumfu-mamus,apioflofculisqucfcpulchrumeius ornera us, lymph asnbsp;afpergamus,odores adolcamus; qu ibus tarn en officiis,fi ab Eth-nicis eamutuarcmur,nihilproficctcmus.

Et ciira filium raagni ingenii Principcm Landgravium ÿ--Mauricium reliqucrit;dcillonobisnonfolum optimana fpem facia mus,verum potius certó promittamus,eum ficut pa-ternorum bonorum amp;opum, ita etiam pictatis,amp;aliaru virtu-tum, heredem amp; fuccefi'orem fore ; prælcrtim^m amp; patruunrnbsp;habeat, Principcm pium amp;prudentem, Dn. Ludovicum

Î1

L

lt;•*

*

42

Landgravium HaïTiæ , Dominum nöftrum clcmentiflimum, quiquod ejusætatiadhucforfandeeft/uoconfilioamp;prudentianbsp;fupplerepoffit. Idcirco in hos illuftriffimosPrincipes,amp;Land-gvavios Haffiæ, oculos conjicientes,eorumnostutelæamp; fideinbsp;cömittamus,amp; tarn privatam noftram, quam etiä falutem pu-blicamilliscommendemus. Oroaut D e um Opt.Max.totonbsp;pe£lore,utnovumimperiumLandgravii Mauricii fottu-net,quóaddivinifuinominisgloriam amp; propagationem cœ-leffis veritatis, deinde etiamin lalutem amp; commodum, tarnnbsp;Haffiiæ, quâmtotiusReipublicæChriffianæ sedatôc vergat, amp;nbsp;bis miièris amp; turbulentis temporibus, bas regiones amp; totamnbsp;Germaniamprotcgat, necbarbaricam vaftitatcmincaficrifi-nat, fed Ecclefias ipfum veréagnoicentes ôtinvocantes, ficutamp;nbsp;carum hoipitia, amp; boneftam diiciplinam, amp; dodlrina-rum ftudia,nec non ab omnibus irapendenti-buspericulis amp; malis nos dementernbsp;tueatur,cuftodiat amp; dcfen-

dat. DlXI.