DE VITA ET MORTE ILLVSTRIS-SIMI ET LAUDATIsi�l^AE MEMO.nbsp;RI� HEROIS, ET SAPIENTIS PRINCIPIS, DO.nbsp;mini G u l i e l m i, Landsravii Haf�i�,nbsp;Comitis in Cat^enclnbogen,nbsp;Diet2,Zigenha^yn?amp;

Jur�To�lore3 i�uftribusacgenerofi�.Qomi^ �bus innbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qaf^ne�nbogenj^c,

VIO HASSI�, COMITI.CATTIMELIBO-C�RUM/DEciORUM. ZIGENHAIN�, c-'� Rt^NlVDANp Rnbsp;ILLllSTRISS�xtL�i/s ET LAIJDA'TISS. MEMO-^

RI� HEROIS, DN. ,PULIlt;EM�, PRINCIPIS CATTO-RUM, RELICTOUNICO FILIO.HERE-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni\ET SUCCESSOR!? *'

� P M j P A li O B E I G N I S S I M O , H U M I LI-TER nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CONS�CRATQ^IE

' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-J* V-'nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;� . �

� tanta lacrymarum flumina finguli efFundetc poflemus, quant� Lanus hanc inclytana Chat-torum Academiam pr�tetfluens,�ndarmii vc-hit,nonfatisdeflcre, lugerc amp;deplorarepofle-mus mortem llluftriflimi Herois, amp; l�pientisnbsp;Principis, Domini Gulielmi, Landgravii

HaH'i�, amp;c. pat ris patriar, amp; Domini noftribenigniflimigt;proxi-ma Xxv die Auguftijhujusanni 92CaiTeliis placide amp; pi�ob-dormientis amp;. defundi ; cujus memoria fit in benedidionc. Nam fi unquam cafus aliquisn� modo hn�ce provinciis,vcruninbsp;potiiisunivcrf�Germani�, accrbusamp;gravis accidit, cert�hicnbsp;�optimi Principis noftri interitus , nobis omnibus accrbus ef��nbsp;debet, amp; propterea mcrit� publicis omnium lacrymis defle-tur.Quem enim cafus illeimprovifusamp;indignus non afficeret?nbsp;cujus vifcera, im�medullas,nonpenetraref? tam pr�cipuuninbsp;� facri Romani Imperii Principem, non fol�mgcnere,dignitatcnbsp;fortunisquelong��larifl�mum; i�damp;pietate, virtuteamp;��picn-tiapr�ftantiffimum, tam fubit�a nobis ablatum amp; avocatuninbsp;efle,graviadmodumludu, amp;defideriotrifti, non tantum lllu-ftriffimis fuisliberis, fratribus, amp;rcliquis i�nguincjundis,ve-r�m ctiam (�bditis, amp; omnibus bonis ubiq; locor� relido. Et-Tnim h�c duris gcnuiflet cautibus horrens Caucafus, Hyrcan�-que adm�flentubera Tigres,imocorne�, ut dici folet, fibr�nbsp;homo,amp;plus qu�mferreus amp;ahcneus effet,quitanri Principisnbsp;morte non moveretur,Quod enim dcPalamcde,poft nce� So-cratisjpublic�intheatro Athenisfuitrccitatfl, eumfuiffe Gr�-corum optimum, amp;lufciniam Mui�rum Rcip. utilem,idmeri-t� de hoc noflro Principe affirmarcamp; gloriari poffumus, eumnbsp;fuiffe TOCnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�T�cnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;et�J'o'm/ziiaai'.NcC pOtuif�ct

fan�pcriculofioreamp;pcrturbatiore omnium rerumftatu mori, amp;quomagisjpfius fapiensconfilium,amp;fimilisprudentiaamp;:aa�

oritas; (pr�fcvtim ante annum i� nimirumdie Scptcmbris� ex his terris fimiliter ad c�leftemiUampatriamevocato Ducenbsp;amp;Eledorc Saxoni�jillonomine ,amp;re,ver� Ch kis tia n o ,amp;nbsp;cundem 6jan. die hujusannijfubit� p�ft fubfcquuto Ducc Johan N E CASiMiKOjComitcPalatinoad Rhenum; magnisnbsp;illis Germani�luminibus)non tantum nobis,vcriim totiReip.nbsp;Chriftian� profuiflet, quam hoc ipfotempore.quopl�raqjornbsp;bis Chriftianiregna,Germanicum,Francicum,Pannonicum amp;nbsp;Polonicum , propemodum ad periodorum ftiaru decurreruntnbsp;mctasjamp;idcirco fluctuant, amp; nutant, amp;vcluti jamjamcorrui-turavidentur,amp;omnia bellis fiint repleta, im� bellum medi�nbsp;Gcrmani�,d�lcifl�m�patri�noftr�,jaminfertur.amp;tanta,prohnbsp;dolor,ubivis locorumglilcuntodia, tanta aluntur amp; foventurnbsp;difl�dia, e�mobeertamina de rcligionc in Eeelefiis mota j innbsp;quibus verbo quidem de veritate c�leftis dodrinx,amp; falute Ec-clefi�,(�d reipfa de privatis odiis,ac cornmodis, ac multi depri-matu dimicantjficut ver�Thucydides inquit,omni� fer� diffi-diorum amp; l�dition� cauiam ellenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ty ifn^orryilai'}

tumambitioncamp; variisftudiis potentum, utipfafi cuperetla-lus,nonpofletres,Germani� ulterius fervare int�gras. Idcirco non dubito, quinquod apud Pindarum Adraftusde Amphi-arao vate inquit: Defidero te oculum cxcrcitus mei, quierasnbsp;utrunque,amp; vates bonus,amp; bellatocfortisgt;nos brevi aliquandonbsp;de hoc extindo Principe noftrodiduroseff�; Defideramuste,nbsp;Princeps optime amp; inclytc,oculu exercitus noftri,amp; in hac Reip.nbsp;orbitate,amp;turbulentismotibus,l�picntiamtuam, ceu lumen,nbsp;requirimus,quieras utrunque, amp; vates bonus,amp;bcllatorfortis.nbsp;Tant�enimjuftiores hujus querel� caufas habemus, quantonbsp;hicPrinceps nofter,amp;vates, amp; bellator, Amphiaraolong� prae-ftantiorfuit, amp;quantograviusvulnusRe/p. ex ejusinterituac-cepir,qu�mpafl'useftArgivorumilie cxcrcitus,cum intcrc�te-rosDuces etiam Amphiaraum in agro Thebano amififlet; cumnbsp;�n�amiferiiimsvatem; amp;licro�m Ecclcf��, patri� Princi-pem

pern fummum amp; fapientem, qui afflatus non Enthufiafmo f�-natico, fed numineianfti Spiritusagitatus, non tantumreii-gioncm finceriorcm, amp; certamina de ca in Ecclefiis mota, verum etiam inde repullulantia, indies magis magisq; crefeen-tia odia amp; diffidia,amp; tandem fuboritura extrema, nifi Deus hoc dementeravertat,pericula, finon fatalem interitum Ecclefia-rum,amp;Reip. Chriftian�, exact�amp;rc�c callebat,intelligebat,amp;:nbsp;pr�videbat, fed pro fua fapientia �eprudentia, tanquam veteranus miles,(proutfecundum fenarium Grccum,gt;i'�'//�Mlt;l'��flt;��'�fnbsp;tiiri mvnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;fenibus eftrerum prudentia major,im� fenis

umbra eft potior gladiovellancea adolcfcentis,utvulg�dicifo-let)itahadenusiliamoderatuseft, amp; ne ulterius fcrperenr,vcl majores vires acquirerent, amp;tandem prorfus erumperent, fuanbsp;pr�f�ntia�c autorit�re cohibuit, ut fotuspropemodum ufquenbsp;hacinteftinabella,hifcetemporibus,amp;moribus, ubivimpati-tur veritas,amp; und cum pietate procul exulat moderatio, pacisqjnbsp;ftudium in Germania impediviffe videatur; optime fentiensnbsp;amp; intelligens,nullum bellum citiiis exardcfcere,amp; tardius defla-grare,quamobrcligionem motum, ficuthoextas noftrahifeenbsp;annis,amp;quidem non fine magno detrimen to, amp;incommodonbsp;Germani�in bellis Belgicis,amp; Galileis, quorum nullum adhucnbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

videmus amp; profpicimus finem amp;exitum,fatis ftiperque experta eft, amp; quotidie experitur. Quid ver� ex oculis co nunc fublatonbsp;amp;remoto,inpoftcrumfiet,vel futurum fit,forfan brevi, �tqui-dem cum periculo non tantiim noftro, fed totius Reip. experie-mur,amp;Deus fblus novit. Nolo equidem male ominari, fedne-feio quid mihi mens meapr�fagit, neDeusiratus nobis h�cpi-um,amp; optimum Principem,pr�f�rtim hoc rempore, eripuerit,nbsp;neipfiusconfilioamp;auxilioamplius uti fruipoffimus.amp;cum eo,nbsp;omnis mutua confenfio amp; falutaris pax amp; tranquillitas in E�clenbsp;fiis amp; Rebufp. fir extinda. Interim ferendum eft xqua mente-nccculpand�,quodfummolmperatori amp; Domino aliterpla-cuit:nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�cfimul orandus eft Deus Opt. Max. ne.

fing�lari fuo bencfici�amp; munerejquo'Gcrmaniam pr� �li� �nationibus generis humani, hac ultima amp; eiF�tamundi Icne-da,afFecit amp; ornavit, accenf�m inter nos Jucem veritatis (liasnbsp;deleri vel extingui finat, fed fernen f�ndum fibi eriain in poftc-rum apudnos dementer colligat amp;confcrvet,d quoinhac�cnbsp;pofteaillaaltera amp; coclefti vita in perpetuum cclebretiiramp;glo-rificctur: quod propter te, propter te,�ternepater Domini no-ftriJefuGhrifti,unicifaIvatorisamp;redemptorisnoftri,utfacias,amp;nbsp;�.quandiutibivifumfuerit, pacem amp;tranquillitatem, nec nonnbsp;halcyonia,in quibuspuritas verbi tui ad pofleritatemquoq; no-ftram,fi qua futuracft, transferri amp; propagari poffit, largiaris,ar-� dcntibusanimigemitibusprecoramp;oro.

C�m autcm vivcntcm huncPrincipem,non mod�pro-;pter fingularem ejus erga me clementiam , qua me int�gres propemodum quindecim annos, � quo tempore in variis amp;nbsp;gravibus legationibus llluftrif�imi amp; fortiflimi illius Herois,nbsp;Domini G u Li e l m i, Principis Aura�c�, laudabilis memo-ri�, amp;illiusilluftrisamp;:generofifnmifratris,Domini Jo n a n-N is,ComitisNafrovi�,Domini meigratiofif��mi,ejusCel-�l�tudiniinnotefcerec�pi, complcxus cftita,ut me tandem et-iam, licet tali munere indignum amp; imparcm , in aulam amp;adnbsp;.confiliaf�iaaccerfcreamp; adhibercvoluerit, amp;fatisamplum mihi ftipendiumofFerebat,-fi res mc�itatuliflcntjUtmeCafrellasnbsp;conferre potuifTem; fed etiam propter multas pr�claras amp; egre-giasf�pientisanimidotes, amp;virtutcs, unic� admiratusfim,amp;nbsp;am�rim: non potui facere, quin pro meo erga opt. Principcmnbsp;finceroamore,amp; d�bita gratitudinc, in hoc publico Iudu,acer-biffimoq; omnium dolore,aliquidilliuspiismanibuspatenta-.renijn�qu�d ingenii inopiaamp; dolore impcditus,juftum encomium laud� illius inftitucre hoc tempore velim vel poffim, fednbsp;ut hac miferaamp;trifti voce faltcm aliquamgrati animi dcclara-tioncmergadefun�l�jamp;potiflimum hocipfboftendam,quatunbsp;jucimda mihi illius virtus,grataq} femper officia fu�r�,

Etqu�aufitatumcftinitio, de patriaiHius,cujus encoini-liniinftituinius, diccre, qua;fi antiquitate cum aliisprovinciis certar, amp; bene inoratacft,auger decus, �chominitanromajo-rem autoritatcinconcili�t, amp;aliquidornanientiadfcrt. Undenbsp;non dubito divinitus omnium hominum pedoribus mirifi-cumquendam patri�amorcminfitumefre,ut nimirum tantonbsp;magiscxtimularemuraddcfcnfioncm illarum maximatum re-rum,quas parria continet amp;complc�iitur,religioniSjkgum, di-fciplin�jint�vcr�utadmoncrcmur, ctiamillam coelcftcmledern amandam amp; appetendam cfie.

Idcirconemo tam diflbluti cftingcnii,qucm noncupidi-tasaliqua teneat, cognolcendi antiquitatem patri�, amp;quafi pi-�uram vctcremjficutvidere ctiam juvatillateda,qu� nalccn-tcsprim�mexceperunt, cujus rcictiam tanta vis eft, ac tanta natura, utltbac�ilJaminafperrimis faxulis tanquam nidulumnbsp;affixam,l�picntifl'nnus vir immortalitati antepofucrit.

Inconfeflbcftautem,ChatrosefleHeflbs, amp; Caflcilam� Chattisnomen haberes f�cutamp;CorncIiusTacirusteftatur,A-dernam C�^fl�/�hattor^m elle flu men,quod ut fuam origi-nem in hac vicinia habet,ira Hcffiam pcrlabitur. Et lcribitidemnbsp;Tacitus, Hermundiiros, quos Voitlandos amp; Mifncnfes fuiflenbsp;cxiftimantjcum Chattis,id cftHcfl�s, defontibusf�lisdinaicaPnbsp;fe;pioutcredibile cft,de illis ipfisi�linis tue temporis certatumnbsp;fuifle,qu� funt vicine Mifhi�ad Salam,ubi nunceft urbs,quaninbsp;HalamSaxonicamvocant: ficut amp; veterem militi�amp;virtutisnbsp;JaudemadhucChattil�uHcifituentur. SicquoquePliniusna-turalishiftofi� fcriptor,qui annoChrifti S2inincendiomon-tisVefuviipcriit,Chattorummeminit, qu�d populi fint Gcr-mani� non procul a Rheno. EtDionfcribit,Domitianum Im-p�ratorcm,TitiVclpafiani, everforis urbis Hierofblymitan�,nbsp;fratrem,quicircitcr annum Chrifti vixit, expeditionem innbsp;Germaniam contra Chattos fufeepifle. Qui ver� fuerint limites Chattorum, non fatis cert um eft, nifi quod confentancum

eft,ad occidentem fuifle C^ff�tdnto^rtt/qu� vox Catt�melibo-cos,hoc eft, Chattos � Melibocomonte, qui inirinereintra Darmftadiumamp;Heydelbergammonftratur, ad Rheni ripamnbsp;progreflbs, feu Chattorum anconem fignificat. Poflederuntnbsp;autem quidam Hafl�am fuperiorem ieu monranam verfiis Sa-xoniam,Buchoniam, itemamp;Franciam,circa Wiirtzburgum:nbsp;item Comitatum Hennebergen(�m , cum vicina Thuringiaenbsp;parte. Quorum ver�pars circa Caflellas, Gottingam amp; Fade-bornam verfus, ubi eft aditus � montibus Abnobiis, hftnnbsp;fcfjcn^cbtrgr/ad'W^eftphaliamjfedit, Catturiiin hiftoriis ap-pellantur.

Ciirn autem Conradus�mperator,cognomento Saliquus, interceflioneconjugisGii�l�, agnato ejus,Ludovico nomine,nbsp;ex veteri ftirpe Francica,cui nonnulli titulum Comitum Aurc-lianenfium tribuunt, abHugone Epiicopo Moguntinofratre,nbsp;partem quandamThuringi�impetrafl�t, depoftea Lothariusnbsp;Imperator,hujusLudovici nepotem,avo homonymum, collo-cataipfi priiis filia Hedwige in matrimonium, fupra c�terosnbsp;Thuringi� Comit�s, quorum tunc temporis numero duode-cim erant, extuliflet, amp; nova ornatum dignitate Comitemnbsp;provincialem , ieu utvocant LandgraviumconftituifTet, amp; utnbsp;aliis potentia amp; viribus antecelleret, adjunftione c�jundarumnbsp;terratum Thuringi� amp; Hefli� auxifl�t: Ab hoc Ludovico co-gnomentoBarbato, LothariiImperatorisgenero,ftirpsLand-graviorumThuringi�defluxit, quiregionemutramqueThu-ringiam amp; Hei��am ufque ad Ludovicum ultimum , cogno-mento fana:um,amp;Div� Elizabeths, f�min� � pictateceleber-rim�,maritum, tenuerunt* H�c matronanata p�tre Andreanbsp;rege Ungati�ramp;matrcGertrude, quam cum abf�nte niaritonbsp;Ban�bacanuspr�cipuus gubernator domus regi�, cui rex Andreas amp;rcgniamp; con jugisac liberorum curam demandarat,obnbsp;ftupratam fibi � regin� G ertrudis fratre, conj ugem, obtruncafnbsp;fetj amp; poftea h�c Elizabetha maritura Ludovicum, Landgravi-uni

um Hcffi� ScThuring��,in terram �n�ampfofe�um, amp;nau-f�a navigationis extin�um amififl�t ; pr�terca filinm Herman-num, decimumo�tavum annum �tatis ingrcfliim, improba qu�dam anus, cum plandu fubditorum, vcneno fuftulifl�tjde-nique ab Henrico manti fratre pofleffione �ua expuli� eflet: iftanbsp;omnia tarnen mala amp; varias c�lamitates tanta animipatientianbsp;amp; virtu te fuperavit, utpoftca femundo velutiabdic�rit, �c to-tam precibus amp;c cultui divino, nccn� commodo amp; uilii paupc-rum devovevit, amp; tandem propter pietatem amp; munificentiamnbsp;erga egenos amp; Chrifti miniftros,� Gregorioix. Pontifice Rom*nbsp;Perufii urbe ltali�anno 1237 inter i�n�os fit relata Diciturnbsp;h�c hofpitale in domo Theutonica, ut vulgo vocatur, in cujusnbsp;etiam templo anno 1231 eftl�pulta, amp; ejus monumentumnbsp;adhucvifitur, fundafle.-c�mfamiliaordinis Theutori�corum,nbsp;quos � profelfione amp; iym bolo Marianos appellant, ini tium, 43nbsp;annisretrolapfis,antca ad Ptolemaidem, Imperatore Henriconbsp;iexto, habuiflet,autoribusquibuldamfamiliis urbium Brem�nbsp;�cLubec�, quimagnis lumptibus a�dificatoamp; extrudo ibixc-nodochiojin ufum eorum,quifamili�ini�rerentur,pofteac�mnbsp;numerus eorum crevifl�r,ceu coloniasinde in Germaniam de-duxer�tjgubernationeejusfamili� commendata cuidam Henrico albodio, qui primus munus ut vocant JMagiflri fubiit,nbsp;feu primus hujusordinis magifterfuit. Novae pofteacoloni� innbsp;Germania,no malofed pio amp; optim� confilio, quo nihil aliudnbsp;quaraplantatio amp; propagatio Ecclcfi�',.amp; Imperii ampliatio,nbsp;nec non familiarum confervatiojfpedatum fuit, aud� amp; robo-rat�,amp; numero opibusque ditat�, Friderico f�cundo imperan-te,Boruffiam , amp; aliquanto ante Livoniam, domitis barbarisnbsp;gentibus, lmperioadjecerunt,amp;diu exceptiS repreffisque feli-citerferarum gentium irruptionibus, velut murus iftalocale-ptcntrionalia protexerun t.

A morte ver� Ludovic! f�ndi, cui nupta fuit, ut dixi,diva ElizabethaAfratrum illius Landgraviorum Hef�i� �c Thurin-B

gi�,dejurc fucccflionis c�tendebant Hcnricus,Marcbio MiTrii�, amp;Henricus,JohannisBrabanti�Ducisfi!ius. Uterqueallegabatnbsp;matrem, ille Juttam , fratrum Landgraviorum Thuringi� amp;nbsp;Hefl�� fororena s hicSopbiam, tcrtii fratris Ludovici fandli lt;5cnbsp;di v�JElizabeth� filiam;amp; nitebatur uterque ftudiisifavorc amp;au-xiliisfubditornm, fed diverforuin. Henrico enim Marchioninbsp;adh�rebantviciniThuringilfenacum ufquej Henricumver�nbsp;Brabantinum fovcbant amp; fequebantur Heffi. A difeeptationenbsp;ad arma dcventumjvati� fortun� aliquoties dimicat� cft.Tan-dem tamenillud bcllum ira folutuin amp; fopitum eft, ut Braban-ti nus Haflia contentusjufque ad definitos limites, ab Ifenaco amp;nbsp;Thuringia univerfaabftineret,qu� Henrico Marchioni Mifniacnbsp;ceffit, Qium trani�dionem c�mdeinceps Rodolphus Impe*nbsp;rator ratam haberet,Principes,amicit�a inita acf�deribus,vici'nbsp;ni� jura ar�lioribus, etiam majoris necefl�tudinis vinculis, quaanbsp;in familiis ducum Saxoni� amp; Landgraviorum Thuringi�, necnbsp;non Landgraviorum Haffi�, in hodi�rnumufquedtemadhucnbsp;durantamp; confcrvantur,i�nxerun t,ut qui priores decederent, aLnbsp;teros heredes fuarum ditionum rclinqucrent.

Eftautem Brabanti�ducum origo�ComitibusLovani�i qutantiquitusi�mulLotharingiam tenucrunt.Sedabhis devo-lutacftLotharingia in Comit�sBilion�os, inter quos claruitnbsp;Godefridus Silion�usj qui c�m fub Impcratore Henrico quarto, Ducatu Bilion�o vendito,memorabili in terrain i�n�amnbsp;five Pal�ftinam, cum Balduino �cEuftathio fratribus, amp; aliisnbsp;comitibus,expcditione,Turcis procul ex anteriore Afia ad Pon-*nbsp;tumuique abadis, amp; Saracenisin AEgyptum depulfisamp;con-* �lufis,primuscon(ccnfisamp;fiiperatismoenibusinurbemHicro-folymameruperat, amp;annoChrifti lo�p primusrcxHieroib-lymorumcreatuseflcnrcgni tamen titulum amp;infigniafe idconbsp;fuiciperenolledixit,qu�dindecensduceret, diademaaureumnbsp;hominem peccatoremgeftarein ea urbe, in qua Salvator mun-di,�t,crnusrexnofter, Ipincam coronam fuo l�cratiflimo/�n-guine.

^u�nemadcrttcm gefiafTet; idcirc� ei ad f�pulchrum Domini-�cum flexisgenibus procumbcnti,(pineam coronam cum figno crucisimpofitamefl�perhibcnt. UndcadhucDucesLotharin-gi� fignum crucis inter alia arm a in fuis infignibus gentilitiisnbsp;gerunt ; cujus^regni nomen amp; infignia fimiliter quoque ab conbsp;tempore, quoFridericus ii. Imperator anno 122 9 p�ft,SuIda-numadeas pacisc�ditionesadcgit,ut urbs Hierofolyma,cumnbsp;Oppidis Nazareth amp; Joppe, aliaqueloca Imperator! reftitueren-tur, amp; induci� inter Chriftianos amp; Saracenos in decenniu ian-cirentur, qui Sicili� regnum hadenuspoflederunt, in hodier-num ufq; diem ufurpant. Huie Godcfridodeinceps in Lotha-�ringiafucccflit Henricus exftirpe ComitumLimburgenfium,nbsp;lt;iuifiliosrcliquit Conradumamp;Henricum; quorum hicinHi-Ipaniam militatum abiit; ubieummultapr�clar� gciriflct,abnbsp;Alfonlb rege vi�-Caftili� amp; Legionis, in pr�mium militias im-petravit filiam aotham, amp;cum ea regnumPortugalli�: Con-rado veto ablque fobole malcula mortuo,Hcnricus v. Imperator Lotharingiam tradidit Godefrido amp;''Ji/^ilhelmofratribus,nbsp;Lovanii Comitibus, qui partiti funt inter fe Lotharingiam, utnbsp;Godefridus inferiorem amp; mari Rhenoqueproximam,Braban-ti� nomine, quod deprovinciascorruptonomineextititjteti-iiuerit, amp; quot;^ilhelmo fuperior Lotharingia ad Arduennam�d-vam amp; Mofe fontes celferit. HicLotharingicos procreavit Principes ufque ad Carolum ultimum,� quo devolutus eft Ducatusnbsp;adFridericum Comitemde Vadimont, authoremftirpis Du-cum,qui nunc Lotharingiam tenent. Godefridusver�Braban-tinos Duces produxit, ex quibus Henricus Dux Brabanti�, So-phiam, filiam Ludovici, Landgravii Hefli��c Thuringi�, amp; di-vx Elizabeth�in matrimonium duxit, amp;cum ea Landgravia-tumHefli�acquifivitiundellluftrilfimi Principes noftrfquiad-huchodie reruminHairiapotiuntur,fuam originem trahunt,nbsp;quorum majores fititulum amp; infignia Ducatus Brabanti�re-.�inuiireiitamp;.c�fcrvairent,forfan etiamjam Brabantiapotirea-B ij

turjquiDucatus, c�mBrabantinorum DucumftifpsinBcIgio' defecifl�t, poftea ad ComitesHollandiae cft translatus, unde adnbsp;Comit�s Lucelburgcnf�s,amp; tandem ad dom urn Burgundicamnbsp;pervcnit.

Qu�ideo tam prolixe ex hiftoriisrepetere volui,qu�d partim multi,etiam inhis terris nati,velalioquinin iis degentes,amp; IlluftriflimorumPrincipumnoftrorumclientela amp; protedio-ne utentes fruentes,im� quotidie in hac urbe domum Thciito-Jiicam, utvocant,pr�tereuntesamp;alpicicntes,nequcdeantiqui-tatehujus gentis, vel origine Principum noftrorum cogitant,nbsp;vel illius meminerunt, ciim tarnen turpe fit hiftoriam fu� gentis amp;patri�ignorare;partim qu�d ifta omnia in tant� majoremnbsp;dignitatem amp; autorit�rem Principum Hafl�� redundant, c�mnbsp;qu�d antiquitate gentis amp; generis , non facile aliis provineiisnbsp;Germani�amp; Principibus cedant,i�d cumillis contendere pofnbsp;fints turn qu�dfecundiim Horatium,

. Tortes creanturfortibti'S,�^bonts Tli in jwvenc�fC�i in equis^fatrumnbsp;Virtus-tnec. imbellemferocesnbsp;Progenerant aquiU columham..

Quod eleganter noftri temporis Po�ta, meus pop�laris, Georgius Sabinus, Brandeburgenfis,paul�aliterclegiacocarmine expreflit:.

Tortibns edunturfortes-,claroij^ 'parenturn Semine progenies or ta, timore caretsnbsp;'J^npa.'vidam Teneris 'volucrem}ovts armiger aiesnbsp;Imbellemgenerat-,necleofortisovem..

Ut autemrevertatur oratio noftra,undc paul� digrefl� cft, natuseftnoftcrinclytusheros,Landgravius G u l i e l ai us,denbsp;quo jam verba�facimus, 24 diejunii,quierat JohanniBaptiftaenbsp;i�cer,anno grati� 1 ^5 2, quo ipfo, 13 Augufti p�ft, obiit optima:nbsp;recordationis Princeps Johannes Dux Saxoni� Eledor,nbsp;Eriderici iUius,cognoniento Sapientis, frater amp;fuccefl�r; quinbsp;biennio

�is Principibus, Georgio nimirum Marchione Brandcbur-genfi, Johanne FridcricoDuce Saxoni�, ErneftoDnce Brun-fuicenfi, amp;noftri jam defundi Principis, opt. Scfortifllmo pa-tre, P HILIP P O LandgravioHeffi�, Francifco Duce Lun�-burgenfijW^olfgangoPrincipcAnhaltino, amp; civitatibus Im-pcrialib. Norimberga amp; Reutlinga, Confeffion�quam vocant Auguftanam, � Philippo Melanthonc, communi pr�ccptorenbsp;noftro, confcriptaih, Carolo V. Impcratori poftridie Johannis,nbsp;a�nimirurajunii, qui tune fuit dies Sabbati, proxim� dominicain fecundam Trinitatis pr�cedens, Augufte Vindelicorumnbsp;inPalatioC�l�risexhibuit.

Et fuit hic ipf� triccfimusi�cundus annus, quo Albertus Cardinalis amp; EpifeopusMoguntinus, amp; Ludovicus Palatinus,nbsp;Eledores, ptimam � C�f�re pacem facram impetrarunt, ne videlicet rcligionis caufacuiquam in Imperio ulla moleftiacrea-retur,ad uique Concilii tempusjaut fi nullum celebraretur,tan-'nbsp;tifper donee per ordines Imperii alia inveniretur ratio hoc difti-diumf�nandiamp;coraponendi. Qiiantumvisenimannojo edi-dumnonnihilafperi�s contra Ecclefias Proteftantium,hoceft,nbsp;Euangelicorum ftatuum fiveordinum, vthodie appellantur,nbsp;promulgatumfuerat, amp; Caroli V. CancellariusHeldus, c�mnbsp;Mogunti� paul� p�ft Albertus Epifeopus Moguntinenf�s, amp;nbsp;Dux Palatinus Ludovicus de Germani� pace cum Carolo V.nbsp;collocutifuiflent, ipfius aftantis nomine aliquanto duri�src-�ponderat;Cefarcm,qui alia etiam r�gna haberct,decretum ad-verfus h�reticos in Comitiis fadum,etiamfi vaftanda efl�t Germania, omninoexequi decrcviflbjhunctam�interpellans Ce-�r dixif�efcribitur: H�c non jufli te dicere .�fiquidem Gcrmani-am, qu� mihi patriaeft, amp; � qua fummum Imperii decus Scnbsp;diadcmaacccpi, vaftari nolo, amp; Imperator poti�si�luti orbisnbsp;terrarum, quant�poteft,Deo juvanteconfulerc debet, idcirconbsp;dataMoguntinoamp; Palatino de pace cum Proteftantibus agen-B iij

dipotcftate, cam tandem confcdam Ratisbon� nnno 52 confirm avit. Quod co potifllmdm fine recito amp; commemoro, qu�d nimirum fingulavi Dei muncre amp; providentiafadum fit,nbsp;qu�dPr�ncepsnofter Gulielmus co potiffimiim tempore natus cft, quo D R us mii�rtus generis humani, tam den-fis tenebris oppreffi.amp;tituIoEcclcfi�Roman�ceufatcinomi--�cr� dementati, inque tam profundis fiiperftirionum amp; Deinbsp;Maozim ( quem fecundiim Daniclis prophetiam auro amp; ar-.gcntocoluerunt,amp; adhuc in Papatu, non fine maxima amp; gra-viffima idololatria amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp; horribili contumelia filii

Dei amp; profanatione nominis e/us, cokint amp; propterea gCr nus humanum fatalibuspoenis,bellis,diflid�s amp;c aliis calami-.tatibuspublicispremitur,amp;dexteraregniTurcici, vindexido-lolatri� �cfcclcrum , quibus orbis Chriftianus inquinatus cft,nbsp;confirmatur) involucris detenti, amp; propemodum fubmerfi,nbsp;ineffabilibonitate.paul�antecxcitaverat Martin um Luth e rum , eique adjunxerat fidum iaborum focium , ceunbsp;mtfjf-��riiv X5U ffvfifyov, P H I.L IPPUM M ELAN THON E M,nbsp;quorum ille inlblubilcm tunc temporis, im� terribilem amp;nbsp;formidabilem omnibus Chriftiani orbis Regibus nodum Gor-dium Pontifici� Hicrarchi� in Germania , uno verbi divininbsp;iduvalidiffim�inc�ditamp;f�ftulitj (quoeodem tempore fimulnbsp;Ulrichs Zuin glius , nondum leiens quicquamnbsp;deprimis LutheriDilputationibus contra indulgcntias Ponti-jficis Romani, puriorem do�rinam in Helvetia profitcri c�-pit) Hiever� Melanthon controverfias tunc temporis de rcligionemotas, miravi ingenii, dedexteritate plan�nbsp;divina, ex intricatilfimis fcfiolaftic� do�lrin� labyrinthis, adnbsp;planiflimam amp; explicatiffimam methodum revocatis, Dif-putationibusamp;piisdodiffimisque Icriptis fuisilluftravitdc de-fendit�^ Et ctim prxeipua laus fit, ut inquic Bafilius, unamnbsp;habere patriam laudatiffimam, Ecclefiam , lane pro magnonbsp;Dei dono amp;; beneficioeft habendum amp; cenfendum, qu�d Pxin-�Cipena

� cipcmno�rumnon intcncbrisPapjdicis, Cymmcriis dcnfio-ribus, fed fob initiuni reformata; religionis, �c qui de ni tempore, d tor piisamp;laudatifljmisPrincipibus.amp;inter alios etiam,nbsp;Ccifitudinis fu�illuftriffimo parente, Domino Ph ilip p Onbsp;Landgravio Hafl��, optim� mcmori�, ciim magna animo-rum conftantia (fient fcmnt Georgium Marchionem Bran-debiirgcnfem tune temporis Carolo quinto Impeintoriin faci-em dixifl�, paratum fcefic, potinscollumaccervicem carnif�-ci pr�bere, quam dodrinam ea ConfelTione repetitam amp;obla-tam abjicerc ) exhibits Auguftan� Confefi�onis,nafci volue-rit, procul dubio, ut il�o in poftcrum ceufalutari inftrumentonbsp;amp; organo propagandi amp; tuendi vcritatem dodrin� c�lcftisnbsp;uterctur,fieuti eandem etiam dodrinam hadenus egrcgi��cf�-delirer d�fendit amp; tutatuseft.

Sic quoque arcano velnti fato accidifle judico,qu�d tvs co�taneos habueri t,paulo p�ft,amp;; f�quenti nimirum annonbsp;15-33 natoSjf�renifl'reginam Angli�,dominam Elisa b e-T H AM, filiam Henrici v ii i, cujus femper ho nos, nomen lau-desq; manebunt,qu�d vcritatem p�rioris amp; finccrioris rcligio-nis amplexa, non ignara mali,utdc Didone,rcginaCarthagi-nenfium, Virgiliusrcfcrt,mifcris,amp; propter ejufdcmreligionisnbsp;confeffioBcm nunc tot an nos plus qu�m Scythico more op-preflls, trucidatis amp;profligatis, amp; propemodumd toto mundo ncgledis amp; defertis, Belgis amp; Gallisfuccurrerc, Si fuppeti-asamp;auxiliarcs manus ferre didicit 5 amp;laudatifl'im� memoriaenbsp;Gul IE LM UM , Principem Aura�c� , amp; Coimtem Naflb-vi�; quorum utrumque fummo honore amp; amore, donee vi-vebat, profecutus eft, amp; abiifdem vicilTim in magnoeft pre-tio habitus amp; redaniatus. Et memini ilium non tantum in pro-fufaslachrymaserumpere, quotiefeunque recordabatur perfi-d�c�disin Aur��co Principe commif��,fed illi hoc quoqs tefti-moniumperhibere, qu�d nullus Principum hac noftra �tate, gt;

15 'tantoslabores,impenfasamp;pericula,in afl�rendaamp;dcfendendanbsp;finccriore rcligionc, impcndiflet, fuftinuifl�t, arque exantla-viflct,quamPrincepsAura�cus ; undeetiam filiatn Aura�caninbsp;antepaucos�nnos in Belgium ad fratrem, Principem M auric i um , amp;.fororcs abeuntem,mepr�f�nte inter alia hisver-bis conlolabatur, quod fi provincial Belgic� beneficiorum abnbsp;ipfius parente, inclytoillo Hero�,ut eum appellabat, accepto-rum immemores forent, Deum tame propter pr�clara amp; egre-gia m�rita parentis, Ecclefi� amp; Reipub. Chriftian� pr�ftita,fibinbsp;Puisque non defuturum.

Quia verb Illuftrifl�mus defundi noftri herois pater Land-gravius Philip pus,Iaudatifl�m�memori�,proutPrinccps fuit non tantiim fortis amp; bellicofus,vcrum etiam prudensjopti-m� intelligebat, fine literis neminem veram cognitionem rerum amp;fapientiamconiequipofle, amp;nullimagis,quam Princi-pum liberiSjdodrina amp;c bonarum artium feientia opus efl�,ira�nbsp;nullumefi'e, quern velpluravelmeliora foireoporteat, quamnbsp;Principem, cujus doftrina omnibus fubjc�lisprodefle debet,nbsp;ut Vegetiusderc militari inquit: nihil prius habuit, quam utnbsp;huncmajoremnatufilium, ficutetiam alios fiiae Celfitudinisnbsp;filios,in bonarum artium ftudiis,�cinprimisinpietatisdoa:rinanbsp;rede amp; quam optim�inftituicuraret. Judicabatenimoptimusnbsp;amp; incl5'tus parens Landgravius Philippus, non fitis efle,nbsp;ut illius filii folummod� equitarc,amp; fere nihil aliud bene amp; pr�-clar� difoerent, ficut ferunt Carneadem,virum fopientcm,oli mnbsp;dcRegum�j Principumfiliisdixiflej fod utvera pietate, erudi-tione, fapicntiaamp;omni virtute animiillorumexpolirentur, amp;nbsp;adgubernationemitapr�pararentur,utpaulop�ftpi�amp;fapien-tcr Rempub. adminiftrarent, inque patris crefoerent munianbsp;magna fiii. Unde hie nofterPrinceps GuLiELMusaprimisnbsp;quod ajunt annis, bonis Ji ter is amp; quidem i n hac ipfo Academianbsp;fummo indefeiToque ftudio operam dedit, amp; ejufinodi in iisnbsp;progreflus fecit,ut non tantum linguamLatinamquam optime

�in� callcrct amp; intclligerct, venStn ctiarn ubi opus effet inpr� wiscumdodisamp;literatisjillafari pofl�tjlong� hac inpartefc-licior primo DuceW^irteribergenfi Eberhardo, quem in Con-ventibus Imperii,amp;profc�tionibusltalicis,amp;aliis, graviter ira-tumtutoribus fuisfuifle ferunt,qu�d adoleicentemLatinainnbsp;linguam doceri prohibuifl�nt ; im�amp; Carolov, Imperatore,nbsp;qui cum �enus in Italia,clcgantiffima Sc exquifitilTima oratio-ne Latina nomine Senatusiftius Reipub. cxceptus fuilTet,graviter ingemuit Sc deploravit, qu�dpracceptori fuonon moremnbsp;geffifl�t, amp; linguam Latinamrediiisamp;exadiiis addidicifletjUtnbsp;vimamp;lumina verborum illiusorationisaflequi potuiflet. Etnbsp;magnam in Principenoftro G u LI E l m o ingeniivim amp;he-roicam indolem fuifle, vel inde etiam apparet,qu�d tantopcrenbsp;ftudiis mathematicis non tantum deledabatur, l�d tam pr�-clara quoque iniis fundamentajecerat. ut enim Audio mathe-matico olim maximi reges non iblum voluptatis cau�a, fednbsp;qu�d ad confiliarerum gerendarum hoe conducere arbitra-bantur, deditifu�rejunde Homerus in clypeo�chilKsfyderanbsp;pingens,amp; c�li vcrticemamp;motumdefcribens,'nihibaliud fi-gnificare voluit, quam harum rerum inquifitionem fummisnbsp;heroibus dignamelTe.� Etnon tantum apud Gr�cos, Atlas, O-rion, Ghiron /Hercules amp; Solon, amp; apud Romanos,)ulius G�-far, Auguftus, Theod�fius h�c ftudia coluerunt, ficut Sc Jopasnbsp;apud Virgilium in regio convivio canit errantem lunam folis-quelabores: veriim etiam AlfonfusL�fitani� Rex,tantumlu-cishuicartiattulit, ut nomen ejuspropter tanti beneficiime-moriam omnibus eruditisamp;prudentibus gratifl�mumamp; cha-riffi mum fit ; ciim huic praecipu� debeamus, qu�d extat ad huenbsp;crudita anni dcfcriptio, amp; qu�d non prorfiis ignoramus iblem,nbsp;ut apud Homerum Cymmerii: fie nofter Heros multum ftudiinbsp;amp; oper� in addilcendis mathematis poluit, inquibus etiamnbsp;tantum profecerat, ut non foliim cumartificibusde motibusnbsp;dleilarumconferrepoflet, fed etiam inftrumenta adobl�rvan-

dos motus fibi abipfis fabticari curarctjficutmcminimus illii-us Celfitudincm n� tantum D. Vidorinum Sch�nfeldium,ve-rumetiammagnumilluvirum D.Caspar.um Peucerum, propter h�c ipl� ftudia mathematica in magno honore amp;pre-tio habuiflc,n� aliter,quam ficutRex Ungari� Matthias,quam*nbsp;vis nemoPrincipum ejus �tatis bellicofior eratjoannis Regio-montani fummi mathematici fermonc amp; familiaritate dele*nbsp;�atus fuit,ut quotiesex urbe Vienna eum in vicinam aulam fu�nbsp;am evocaret, amp; meni� fu� adhiberet, n� tantum multa de mo-tibus fyderum,amp; variis natur�partib. ex eo iciieitatus fit, i�d in*nbsp;ftrumcntaeti�ad obf�rvandos motusc�leftes fibi ab ipfo con*nbsp;ficicuraverit, amp;penfionemannuamduccntos aureos llngari*nbsp;Gosdederit.amp;mulros alios virosdodos amp; mathematum culto-rcs ad faftigia ampliffimorum honorum evexerit.

Anno deinde 46, quo ipfo diem obiit D. Martinus Luthe* rus,fubinitium belli,quod vocat,Schmalcaldici,ubinimiruninbsp;magnanimusilleHerosLandgraviusP hiL ip p us,cumDucenbsp;Johanne-Friderico,EledoreSaxoni�,amp;aliisconf�deratis, pronbsp;defenfionetamreligionisfincerioris,adverfus Antichrifti Romani impi� amp; impuram dodrin�,cum internecione amp; everfio-netotiusGermani�conjundamfficutPontificesRomanicumnbsp;fuisaffeclis jam multos annos nihil aliud quam l�nguinem illo-rum,qui ab impia Ecclefie Roman� dodrina defeccrunt,fitivc-runt,amp; adhucimmani odio fitiunt)qu�m c�i�rvand� etiam li-bertatis Germanie cauia,contra Carolum v.arma fumfit;priusgt;-quam finibusfuiscxiret,hunc fu� Celfitudinis natu maximumnbsp;flliumGuLiE LMuM Argentoratummifit; ubifimiliterali-quandiu bonis literis incubuit,amp; fub pr�ceptore Garnerio Gabnbsp;lo fimul rudimenta lingu� Gallic� addidicit.

C�mver� anno fubiequente Dux SaxoniaeEledor,vel mi-niiscautus,nimisqjl�curusintamarduonegotio atq; bello,vel aliorum confiliis rationibusqi indudus, vel quocunq; tandemnbsp;fato,celeritate �cvigilantia, nccnonfcrvore quodam adveria-ricuim,,

�ior�, in �-IvaLochana tribus trans Albina milliaribus,oppi-er �1�S vidusq;, amp;fu(onecnonprofligatoca�foq; exercitu/orriflt-na�profua ialuEediraicans,neq; � fuisrecedens,vulnerequead-verfo graviter (�uciatusjn potcftatem Caroli vjmpcratoris ca-ptuspervenifletiamp;LandgraviusPHl Lip p us paul�p�ftfum-naa cupiditate ubiq; ftabilis amp; cert� pacis,autoribus potiffitndmnbsp;PrincipibuSjEle�lore Brandeburgenfiiamp; Duce Mauricio, gene-ro fuOjfei�amp; ipfum,facta deditione, Imperatorisfidei permifif-fct, amp; ad Inaperatorem inurbem Salinarum Saxonicarum ac-cerfitus, ibidem (quodnequeipi�tum metuebat.ncquequis-quam eorum,qui pro ilio deprecati, ipfi perfua(�rat,utclenaen-tiam potius Imperatoris l�mel, qu�m iterum vim amp; arma expc-tfri vellet, fuipicatus fuerat, quiq; fan� cun�antem eum in talesnbsp;anguftiasdeduxerant) incuftodi� darcturamp; duriterhaberctur,nbsp;parumqjliberaliterhumanitcrq; tradarctur: Hie nofter Prin-ceps GuLiELMuSjUtieratnatura tftK�^o^yat, nihil priushabuit,nbsp;qu�m ut quaspofl�t rationes inirenquibus optimum patenteranbsp;cx illis V inculis liberaret, atq; ita debitam gratia pro nutricatio-neparentirefcrretjC�mfecundiim Euripide,KJtis-/ Tcun r�n �.Ik-

Non liberis fit pulcrius munus aliud,qu�m liberos did parentis optimi,parentibusq^ dignum honorem redderc.

Et cum illuftriifimaejusmater Christin A,ilIuftriSaxo-num fanguine nata,amp;filii,amp; quidamdeledi c�filiarii,fubit� ad omnes Principes amp; Ordines Imperii fcriber�t, eosq; rogaret,utnbsp;pro marito amp;liberor� parente apud C�farem intercederent, amp;nbsp;omneftudi�e�c�verterentjutquamprimdm libertatireftitu-tusjdomum redirct, amp; optimaLandgraviiPhilippi conjunx,nbsp;�iusreic�ficiend�caus�,ipi�Auguftamabiret,amp;Principesfc)l-licitaret, .utproraaritointervcnire-nt, verdm nihil proficeret,nbsp;fedLandgravius Philippus in quintumannumcaptivusnbsp;detinereturjinrereaver� temporis,annonimirum 49,inclytanbsp;�ejus uxor, multisafflidacurisatqucmocrorc, � vitadecederet.'nbsp;C ij

Bluftrifl�musnofterPrinccpsGulielmus nondeftitit�pud� Ducem Mauricium, amp; Marcliionem Brandeburgicum , Ele-�ores inftare, amp; hoc urgere, ut ratione {ponf�onis,amp; obligati o-nis, fibi fuisque fratribus pr�ftit�, pattern liberarent �creftitue-rcnt,aliosque Principes rogare, utproilliusliberatione d�nu�nbsp;apud C�i�rem interc�d�rent. Quiciimhacdereannofi fuosnbsp;legatos ad. C�farem mifiirent, amp; illi aliquantodiuti�s �man�rent : nofter heros pert�f�s illius mor�, ipfemet ad Ducemnbsp;Mauricium proficifeitur 5 amp; quoniam interceflionis fpemfibinbsp;fecifletjamp;ver� nunc aliquot menfes effent elapfi, poftquam le-gati iter adC�f�remfuiffent ingref��, quid adum fit exquirit.nbsp;Qui cum illi refpondiffetjqu�d l�gatiKegisDani�tardiiis non-nihiI,amp;tuncprim�madvenifrent,quandojamC�f�r,Auguftanbsp;OEnipontem conceffiffet, amp; propterea moram interveniffe�nbsp;deinde. C�f�rem colloquium.illius expetere, eoque patris fuinbsp;liberationem differre j amp; quamvis fibi grave effet ,;hoc tempore finibus fuis exire, tamenqu�d ifta.cauf� vehementer amp; in-primisafficeretur, e�profici^, acceptis-tamen primiim � C�*nbsp;l�reliteris,plan�.conftituiffe,dicereuLandgravius Gulielmus, proinfignierga patrem eharitatei hoc incertum amp;du-bium efle reff^nfum,,inquit,,nequefevidere quidfitampli�snbsp;expe�tand�m; parentis intereamif�rabilem elfe fortunam, quinbsp;m�roreamp;fqualorecarceris contabefcat ; cui cum nulla ratio-neDux M�uricius, cum ratione officii, tumetiam promiffi,dernbsp;eff�poflet, idcirco operam;dare, amp; hoc urgere amp; cfficere vellet , ut intra d�finitum tempus, amp; brevi quidem, apert�refpon-deretur� Tandeminterillosl�crct�conv�nit,qu�d hiepatrem,nbsp;illefbcerum,armatapotius manu�vinculisliberate, amp; C�f�-riextorquere vcllent, qu�m pati amp; ferre, ut diutius in carce-ris fqualorc detineretur. O maxima return , amp; merit� pie-tas homini tutiffimavirtus, non minus in hoc utroque Principe, qu�m illis duobusCatan�is, Philonomoamp; Callia, Jau-danda�ccelebranda! quic�mmonsAEtna ign�s inurbem Ca-tanam

tanamejcciflet, �caliireli�isparcntib�sfugcrcnt,ut f�iasop�S' cfferrent,nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' �

�llis dwitittfibi mater Hanc rapiuntpradam mediumg^ exireperignemnbsp;Ipfi dante^dem proper ant.

Undepoftca: jErubu�repiosjuvenes attingereplammx,nbsp;Etquacun^feruntilli'vefligiaicedunt,

Etc�m omnes homines natura libcrtati fludeant,amp;con-d�tionem icrvitutis oderint, utC��r debelloGallico inquit; im�libertas fit resin�ftimabilis,amp; omnibus rebus favorabilior,nbsp;utjuriiconfulti noftri loquunturj undc etiam Diodorus Siculus valde iniquumcfleait,-ingenuorum corpora,adtuendam.nbsp;Rempub. deftinata, magno (�lutrsamp; incolumitatis public� de-trimento , nexibusl�rvitutis irretiri; amp; public�interfit, ne li-beri homi nes � quoquam retineantur ; illifa�o cum Rege GaLnbsp;liae f�dere, amp; colledis copiis ex milite tunc temporis poft dedi-tionem urbis Magdeburgcnfis dimiflb , magnis itineribus denbsp;improvifb, celcriusqueomnium opinion� Auguftam Vindeli-corumcontendunt ; cujus urbis cives, ciim fe fuaque omnianbsp;in fidem ac poteftatem Ducis Mauricii amp;ibciorum permififinbsp;fent,amp;imperatafaccrepromifi��nt:exindc Alpes petunt,amp;re*nbsp;�la Fieflam, quod eftin Alpiumaditupofitum�oppidum, adnbsp;L�chum flumen, contendunt,amp; profligato C�i�riano milite,nbsp;amp;iis,quiprope Rutam caftrafecerant,ad mille partim captis,nbsp;pattim interfe�lis,partim in L�chum pr�cipitatis, adarcemnbsp;' Erebergum perguntjquacapta amp; occupata,Zirlam, quod duo-bus non magnis milliaribus ab OEnipontc abeft,petunt.Quodnbsp;ciiui C�l�r cognoviflet, maxima celeritate tumultuari�OEni-inbsp;ponte, cum fratre Ferdinando,quiperfuadend�paciscaulac�nbsp;venerat, difcedens, amp; per Alpes, qua Tridentum itur, ad l�vaninbsp;defledens, Villa�um, quod eft in Garnis oppidum, ad Dravumnbsp;C iij

�22 flamen lefe rccepit. il bi vcr� Dux Mauricius, Sc Landgravi*nbsp;-US Gulielmus, poftea cum fociis OEnipontem vencrunt, quic-'quid ibi repertum eft Gicfaris Sc Hilpanorum, StCardinalis Au-guftani, direptum fuit i Ecrdinandi autem Regis atqueciviumnbsp;bonis nihildamni datum.

Ciim veto Rex Ferdinandus jamdudum de pace apud Eledorcm Mauricium egiflcr,0c triduum folum rc�quum efl�tnbsp;adinducias, quasfutur�tranl��ionis caulaconftitucrat: Duxnbsp;Mauricius Paflavium, ad Danubium flume fitum oppidum,pc.nbsp;tflt; Landgraviusver� Gulielmus amp; focii, idem qua v�n�rantnbsp;iter ingrefli,Ficfl?am revertuntur, amp; cxinde cum omnibus copiisnbsp;adEiftetum,quodeftBavari�finitimum oppidum Epifcopale,nbsp;caftra pon�tj�c interea temporis tam ftio qu�m Mauricii nomine literasAuguft�cvuIgant,quibus omnes miniftros Ecclcfia;nbsp;atqjludimagiftFos,abadverl�riis propter religion�,utvocant,nbsp;Auguftanae Gonfcf��onis eje�los amp; exterminatos, revocant amp; li-bertatircftituuntjiisq; injunguntjutn�foliim inurbe Augufta-na,ver�m etia aliis in loois,prout efl�t illorum vocatio,verbumnbsp;Dei pure, ^uxtaq; Gonfefl�onem ibi olim exhibita, docerent,amp;nbsp;reft�pieqj'juventuteminliteriserudirent,illorum Principumnbsp;confifitutelaamp;patrocinio 5 Et exinde motiscaftris Rotenbur-gum,quod cft adDuberumflumen Franconiaevicinumoppi-dum,progrediuntur.

Interim Eledor Mauricius Paflav� pr�terfoceri flii Land-gravii Philippi liberationem, duo potilFim�m agebat amp; urgc-bat;un�,utiisdcrebus,qu�Germani�hbertati nocerent, Ferdinandus Rex,amp;MaximilianusfiIius, amp; interceflores jamjam cognolcerent, Sc ex legibus Sc pro confuctudineGcrmaniae denbsp;iis pronunciarent : altcrum,ut religion! pax darctur, nee ullanbsp;cuiquam eo nomine, dum integr�tota controverfia efl�t con-ciliata�cdecil�, moleftia aliqua fieret. Ver�m quia C�l�r innbsp;plerisq; nonafl�ntiret,amp; RexFcrdinandusfeoft�rret,qu�d hacnbsp;decaufaad C�farem fratremipfemagna cclcritate contcndc�nbsp;re,atqu�

�, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23

re; arque ci omn�a,qu� ad paccm fpedare viderentur, per/hadei re vellet jamp;idcircoMauricium rogarct, ut ejiis temporisquodnbsp;itincridandumcflct, odo videlicet dicrum�ltem moram le-niterferrct, ipl� ver�hocrecufarct, amp;confeftim ad Landgra-vium Gulielnium , amp; alios locios, qui tuai Mergenthemi di-tionisPrulTi� Magiftrioppidi,cafti-a haberent,rcdiret, exindenbsp;ne in tali rerun; dubio ftatu nihil agerent, amp;qn�dC�faris prae-fidiunijfeptcndecini niniirum figna niiliturn,amp;equitesad mille,Francofurti effent,amp; hifce terris inde non parvum difcriniennbsp;immineret, e�peragruni Epilcopi Moguntini contendcrunt,nbsp;camq; urbem obfidere c�perunt.

Qiiia ver� interea temporis C�l�r l� apud fratrem Ferdinam dumdeclaraverat utnimirum de rcbuslmperii,quaspropo-fiiiffctMauricius,non � deledis aliquot l�paratis, led ab univer-fis Ordinibus in proximo Conventn Imperii cognolceretur,adnbsp;quein ulq; fimiliter caula religionis pacata maneret, amp; quod innbsp;eodem Conventu dec�muniOrdinum confilioexreamp; falutenbsp;Reip.profuturum effeftatueretur, rarum atq; firm� haberetur:nbsp;RexFerdinandusfubit�adMaurici� amp; focios, Boliemi� Can-cellarium, Henricum Plau�nl�m, Mifni� Burggravium, in ca-ftra ante Francofur turn mittit,qui hac de re adillosreferret,nbsp;ciscpe pacem , cumobpericulum, quod cis a Caef�re,qui jamnbsp;firmiffimumcxercitumhaberet,incumberet,tum amp; in quantum difcrimcn potil��mum Landgravius Gulielmus amp; paren-temcaptivum,amp;omnem provincial;; Hafficam, addudurusnbsp;effet, perfuaderet. Quam c�m DuxMaiiricius amp; Landgraviusnbsp;Gulielmus admififfent, amp;relidaobfidionefe Paffaviumcon-tuliffent, altera die Augufti, anno i � � 2, tandem inter alianbsp;falutariter amp; f�liciter eft tranfadum, ut Landgravius Philip-pus cuftodia penitus liberaretur, amp; tut� certoque extra pe-riculum liberfifteretur ; ficutamp;poftea quarto die Septembrisnbsp;dimiffus, domuii; fexto die p�ft, amp; quidcm non fine magnonbsp;gaudio�capplaufutam liberorijm, qu�metiam nobilitatisdc.

t�tius fui populi Haff�aci, rcverfus eft, amp; fim�l Dux Saxoniae^o-hannes-Fridericus eft libcratus; amp; ut deinde, intra dimidii anni Ipacium, Comitia haberentur, in quibus,qua via quibusq; ino-dis,nimii-� vel generali, vel nationali Goncilio ,aut Colloquio,nbsp;vel.communictiain Imperii Conventu , Religionis difeordianbsp;commode atque compendio fopiretur, amp; quantum fieri pofnbsp;f�t,adunionem amp; coneordiam piamamp; Chriftianam redige-rctur, atque ejufmodi conciliatio religionis.�bomnibusfacrinbsp;Imperii flatibus feu.ordinibus, mediante G�l�re� Majeflatisnbsp;ope pr�fidioque,pertra�taretur.- Necinterea G�i�rea, vel Regia, Majeflates,necEle(flores,Principes,amp;f�cri Imper�flatus,nbsp;quempiamex Auguftan� Confeffionis ordinibus, propter rcli-gionem vifact�ve, autali�s contra ej us confeientiam amp; volun-tatem cog�r�, aut ea.de caul� vi bell�ve petere ; v.el invadere,velnbsp;oppugnarc, eiquedamnum aliquod inferre, fiveper mandata,nbsp;fivealiquo quovis modo ipfiimgravare, vel etiamcontemnerenbsp;deberent,led fuareligione,.amp; fidc,quiet�amp;pacific� uti frui per-mitterentramp;quicquid in illis Gomitiis, corn muni ordinumnbsp;confilio, amp; intervenienteG��ris autorit�re, decerncretur,innbsp;poflerumfirmum atqjratumeflet,neqj incontrarium,ali�v.cnbsp;via diverfum quicquam ageretur.

,Ajunt,nihil,f�viusamp;ferocius cf�cpanthcris,amp;:tamcnle-guntur f�p�in�rco, ceureverentia quadam, non Iccus ficut'i ferox illc Ico, de quo ex Appione Polyhiftore Gellius refert,Ro-m� in circo maximo,fcr.vo Androdo pepercit,i�n�ispeper-cifl�. Hasfuperat rabies Pontificum Romanorum, qui ade�nbsp;non parcunt ullis, ut civile bellum accendi, amp; tot nationes,nbsp;Germanicam ,Belgicam amp; Gallicam deleri, tot honeflasma-tronas, tot infantes jugulari, amp; vaftitatem Ecclefiarum efficinbsp;cupiant�ternam. Hac igitur��lutari Ducis Mauricii Eledorisnbsp;amp; Landgravii noftri Gulje lmi expeditione, mcmorabilinbsp;�ne ad omnempofteritatem exemple, amp;viftoria, non tan-,t�m captivas illorum �bcer, �cpater, j ure quafi poflLtminii, pr�-ftina�

ftin� libertati cft reftitutus, veriim ctiam PAX sACRA, live RELIGIO NIS, utvocant,impetrata,amp;C�l�ripropemoduranbsp;extorta, �c ifti negorio amp; bello, cum perp�tua illorum laudc amp;nbsp;gloria,ralis finis impofitus, Utah eo tempore rabies Pontificumnbsp;Romanorum, amp;corumlatellitum,inEuangelicos, utvocant,nbsp;ceflaverit, amp;paxamp;tranquillitas inimperio fit baden usconf�r-vata ; ficut hxc ipla paxgt; in Comitiis Auguftanis anno p�ftnbsp;fubl�quut'is , publico dccretoeftconfirmata, ne videlicet propter Auguftan� Confefllonisdodrinam, fidematque religio-nem, C�l�r,Ferdinand us Rex,c�terique Principes ac Ordines,nbsp;quenquam totius Imperii, quocunque modo violarent, necnbsp;addeferendam fuam religionem, c�remoniasatque leges, quasnbsp;in fua ditione vcl jam inftituiflent, vel pofthac inftituerentnbsp;ConfclTionis Auguftan� focii, mandatis aut alia quavis ratio-ne cog�rent, n�vecontemnerentetiam, fed banc religionemnbsp;illis liberam permitterent, fimulque bona, facultates, vediga-lia, poflefl�ones,atque j ura, ficut pacat� poflent eis uti frt�^ difinbsp;fidiuraquoque religionis, non aliis,qu�mpiis,amicisamp;t�ln-quillis rationibus componeretur. Eteodemmodo, qui funtnbsp;Confeflionis Auguftan�, fefe erga C�l�rem,Ferdinandum Regem, c�tcrosque Principes ac Ordines, antiqu� feu Roman�nbsp;religion!conjundos, tam l�cros,qu�mciviles, �cergac�terosnbsp;omnesEcclef�aftici Status, eorumque collegia gercrent. Ita utnbsp;proxim�, amp; Iccund�m Deum, Eledori Mauricio, �c noftro ill u-ftriHeroi,DominoLandgravio Gulielmo, bocpotilfi-m�m omnes acceptum debeamus, qu�d illorum magnanimi-tate,fortitudine,opeamp;auxilio,ejufmodi paceml�cram obti-nuerimus, qua licet adhucf�ces amp;reliqui� Papatus,apud non-nullos Status hn perii, amp; in illorum ditionibus,fint conlcrvat�;nbsp;aliistarnenftatibus amp;ordinibus Imperii,qui�Roman�Eccle-fiadifcef�erunt, ita profuit, ut ab co tempore i�cur�amp; quiet�nbsp;vixerint, nemo contra dilpofitioncm illius pacis facr� ba-den�s, intuitu religionis, vel in perlona, vcl rebus, � quoquam

tutbatus, aut moleftatus fuerit. Et ciirn in ilia pace lacra, inter aliaquoque hocficconftitutum, ut fi quisArchiepifcopus, Epi-f�opus, Antiftes, aut alius ordinis Ecclefiaftici, � rcligione vcte-ri (utvocant) Romana, amp;Ponrificianimirum, dcficcrct, isnbsp;continuo ab Epifcopatu fuojpr�fe�lura, bencficio,fi mul omnibus etiam fruftibus, quos indc pcrcepiflet, dccedcret; quodnbsp;ipfun� tarnen ad nullam ejus infamiam cedere , vel pertinerenbsp;deberct j amp;collcgio,five iis, ad quos ea tes jure, vcl confuctu-dinepertinet, licerct amp; integrum effet, in cj us locum cligerc,nbsp;amp;conftituerealium, qui veteris effet religionis,amp; hoepotiff�-m�m eumobfinem, quo nimirum inftitutionis, clcclionis,nbsp;pr�fentationis, confirmationis, amp; id genus alia jura, fimulnbsp;cum tr�nquilla, amp; quieta pofleflione bonorum Ecclefiaftieo-rum, illis integra permanerent; fie tarnen ut futurx concilia-tionireligionis, de qua dictum eft, hociplbnihil detrahereturinbsp;H�c ver�dilpofitio ibeiis Auguftan�Confeffionis difpliccrer,nbsp;idcircoeontcndcbant, omnibus indifferenter licere,ipfbrumnbsp;dodrinam fcqui, amp;pacis beneficium illis cffe communican-dum,c�qu�dpromiffioncs Dei, tam veteris, quam novi Tc-ftamenti ,qu�falutem noftram continent amp; compleduntur,nbsp;adomnes homines pertinerent ; itaque ipfis non licere illasnbsp;certisfinibus includerc, vel in anguftiasrcdigerc,nehacratio*nbsp;ne amp; alios amp; fcmetipfbs � regno c�lorum cxcluderent. Et nullum eff�jud�um, vel Turcam, ira affedum, quinon velit o-mncs�f�poff�in fuam religionem adduci ; quanto magis ergonbsp;oportcret cos idem facere.quibus hoc a Deo gravi ffi m�, amp; fc-ri�, eflctpr�ccptumamp;:mandatum? Libert�rem itaqueomnibus hac in parte effe concedendam,amp; fe ex facris litcris,amp; dccrc-tis Patrum atq; Conciliorߒjdoccrepofle, quemadmod� hi, quinbsp;veteris amp; Catholic� religionis titulum fibi fum�rent amp; vendi-carenr, non abfquc magna Dei cont�melia, religionem rra-�larent, amp; bonis Ecclefiarum abuterentur : Veruntamen pa-ci5cauf�permittcrevelle,utfuas leges, ritusamp;c�remonias illinbsp;retin�-

Tetincfent,amp; omnibus bonis,po{reffionibus,ve�igaHbus, jure,' privilegiis, uterentur fruercntur, quoad religionis difl�diuinnbsp;componeretur. Nulloautcm modo fepofle ferre vel probare,nbsp;qu�d Epifcopis AuguftanamConfeflIonem ample�:i volenti-bus,ej ufmodi duram conditionem pr�fcribere vellent:fic eniranbsp;futurum , ut fu� nimirum religionis approbatores amp; fociosnbsp;oppugnare tcnerentur, amp; magno cum dcdecore, amp; infamia,nbsp;totam fuam cauiam ipfi damnare ; ciim hocefletfateri, do�tri-nam amp; religionem eorum, non effe dignam facri^ bonis, amp; huenbsp;ufqueperpcram ca bonafuis Eccleiiis miniflrisque fuifleappli-cata; im� faterentur, dodrinam adverfariorum impiam amp; im-puramnitiverbodivino, amp;bonafacraeflelimulhuic ipforumnbsp;impur� vitae / legibus, atque ccremoniis coni�crata ne dicerent, quantam earcs parituraefletoffenfionem, ficauiamcorum, amp;facultatcs, tuerentur , qui nullum Ecclefi� vel utile,nbsp;vel necefl�rium officium pr�ftarcnt,amp; illos prodercnt,qui propter eandemreligioncm fibiquam commendatiffimi eflede-berent. Adverlaciis autem contranitentibus, amp; Epifeopum,nbsp;velAbbatem, religionem mutantem, ipfo jureamp;fado, finenbsp;pr�via caufe cognitionc, loco moveri volentibus,amp; alium fub-ftitui; inter aliaetiamhocadjicientibus; fiquidem Ecclcfiafii-cis religionem mutare concederetur, futurum, utEpiicopatus,nbsp;amp; id genus alia collegia, prophanarentur, amp; ab Ecclefiis avulfa,nbsp;paulatim inmanus Principum devenirent, iisque hereditarianbsp;fi�rent: Hocver�Auguftan�Confeffionis focii, nunquam fuinbsp;confiliifuific, vcr�mc� fpcdarc dicerent, ut collegia facra, adnbsp;priftinam inftitutioncm revocata, veris ufibus accommoda-rentur, amp; in perpetuam ca bona iis Ecclefiis manerent annexa,nbsp;amp;nc.dubitationiullusrelinqucreturlocus,idone� caverc pro-mitterent, fore , utquibus in Epifeopatibus amp; Collegiis religio mutarctur, ex bonis illorum nihil alienaretur, utque poftnbsp;ejufmodi Epifeopi, vel Anti ftitis, mortem, aut refignationcmnbsp;acqueliberapermitteretut Collegiisturn elc�io, tumadmini-

ftratio. Tandem c�m poft variam aelionem inter iIlos hac de re convenirenon poftet, Rex Ferdinandns nihilominus camnbsp;l�ntentiam, ut fi Epifcopi rcligionem mutarent, ab admini-ftratione fimul amp; bonis decedcrent, approbavit, amp; Angufta-n�Confeflfionis focios, ut aftentirentur, inultisverbis horta-tuseft.Cui ciim aftentire (� non pofte palam dcclararenr, amp; il-lam particulam omitti d Rege Ferdinando dcnu�petcrcnt -, i 11enbsp;ver� nihil amplius pofte tribui relponderct, amp;ca diccrct nuncnbsp;eisconcedi, qu�totannisnunquam impetrdri potuiftent, id-circ�, utacquiefecrent, illos moncret, alioquin futurum, utnbsp;nulla re perfe�ta, exComitiis dilcederctur,amp;fiquidincommo-diindefuboriretur, non eft�, qu�d vel in C�farcm , vel in l�,nbsp;pofthac ullam culpam transferrent ,qui tam Icnitcr amp; patienter caulam hanc traftaftet: fa�um eft, ut ciim neque C�fari,nbsp;neque Regi Romanorum, modum aliquem hac in rc Augufta-n�Confeftionisfociispr�fcribcreliccret, RcxFerdinandus adnbsp;extremum, proprio motu, hanc particulam, ut nimirum Ec-clefiafticus,qui rcligionem mutarct, beneficio fuo muldare-tur amp;privaretur, paci facr� inl�rucrit. Cui tarnen nihilominus Confeflionis Auguftan�focii, non tantum � veftigio, verum etiam in aliquot fubfequentibus Comitiis, denu� contra-dixerunt, amp; palam tam voce,quam feriptis proteftati funt,qu�dnbsp;earn f�ntcntiam neque approbaflent, neque unquam approbate , vel earn ampic�li poftcnt. Echincillalcrna amp; Ilias ma-lorum originem habet, amp; adhucdur�t, quo minus ftabilis amp;nbsp;firmaconfenfio animorum, inter Status, vel Ordincs Imperii,nbsp;l�nciri vel confcrvari poflit, ppulquam libertas rcligionis ct-iamin di�cefibus Papifticis,ut vulg� vocantur, concedatur,nbsp;amp;non minusAuguftan�Confeflionisfocii, qudmalii Roraa-nae religion! addi�i, in iis ferantur , amp;ad �qualia beneficia amp;nbsp;dignitates earundem admittantur.

Si igiturvotisquicquamproficcre poff�mus, optandum cITet, ut non tantum politici de l�culares, vcriim etiam Eccle-fiaflici

fiaftici Status Imperii, Pontifici�rcligioni adhuc addidi,feri� cogitarent amp; perpendcrent, in qua? tempora incidcrimus, amp;nbsp;qu�m mii�rabilishodiefit facies Romani Impchi, amp; quid ii�nbsp;dem amp; nobis omnibus, in co indies, cum ab irruptionibus bar-baricarum gentium ,amp;Turcis, turn eriam inteftinis difcordiis,nbsp;fingulis propemodum horis amp; momentis fit metucndum amp; cx-pedandum,amp;propterea tanto majore cura in earn rem incura-�nbsp;berent,hoc agerent, hoc curarent,amp;pcrficerent, utinhonorem Dei, amp; propagationem illius divini nominis, deinde ct-iam propter falutem publicam �, non tantum horrendi illiab-ufusSc idololatri�, jamtotannosinEcclcfiam Romanam in-ve��, aliquando ex Ecclefiis Pontificiis cxterminarentur amp;nbsp;abolcrentur; veriimcdm tot jam fint Principes, Comit�s, amp;nbsp;Nobiles, qui ab idololatriciscultibusin JPapatu abhorrent, illinbsp;nonminiis, qu�mquiadhuc illis afrentiunturamp;adh�rent,adnbsp;di�cel�s amp; collegia facra ncc non illorum commoda amp;di-gnitatesadmittcrentur,amp;utiis uti fruipofient, permitteretur,nbsp;cdmalioquinimpoITibile fir,utdifl'identibusanimisin religio-ne, vel no �qu� iis, qui finceriori religion! funt addi�i,ad beneficia,amp;dignitates di�cefium,qu�maliisadmiflis,ulla conjun-dioanimorum amp;concordia in Impcriofitfperanda, vclexpe-danda, tantum abeft, ut ulla firma amp; ftabilis pax amp; tranquillitasnbsp;pofi'it l�nciri ScftabilirL

Exiis igitur,qu� hadenus ex hifioria Ducis Mauricii amp; Land-gravii Gulielmt, retulimus, videre licet,quant� cur� utri-que huic Principi fuerit, religionem promovere, amp; cam in Im-pcrioftabilirc. Reftat nunc , utreliqui Status Imperii huicrei colophoncm,vel funimam, quod dici fblet, manum impo-nantamp;adjiciant,prxl�rtimciimresjame� dcvencrit, ut nonnbsp;tant�mpleriqueEpilcopatus,inurbibusmaritimis,amp;verfusf�-ptentrioncm fitis, fint reformati, vcrum.etiam unus atquenbsp;alter Epilcoporum, paul� fuperioribus annis apud Rhenum,nbsp;religionem mutare coepcrint, amp; pleriq; Capitularium in non-D iij

3'0 nullis di�cefibusapudRhenum, AuguflanxConfefTioni, feunbsp;puriori amp; finceriori religioni fintaddidi : Et hacratione, hienbsp;' cafus in pace (acta fit omiffus, amp;non decifus, idcirco difpofi-tioni omnium Ordinum Imperii adhuc fubjacet, qui inter Icnbsp;con venire,amp; apud C�faream Majeftatcm hoc agere amp; impctra-repofliint, ut fincera religio in omnibus di�cefibus admitta-tur, amp;earatione ubivis locorura in Iraperio lalutaris pax amp;nbsp;Concordia fanciatur amp; conftituatur, quam tant� m agis om nesnbsp;cxpetereamp; promoveredebent, quod omnes res pace crefcantnbsp;amp;floreant,bcllovcr�,amp;difcordia, dilabantur, imofit, Iccun-diim Silium Italicum,

Pax optima, n rtim, ,^Uits liominino'viffe datum ePi,pax una triumphsnbsp;Innumertspot tor, pax eu�oaire(alntem.nbsp;Et cives itquarepotent.

Et deccat,potilfimum nos Germanos,concordia, non t^intiim quod homo etiam exterus,civis Athenienfis, Chalcondylasgt; adhuc antepaucosannosmajorib. noftris hocteftimoniu tribuit.nbsp;Nullam i�nofiegents,cujus mores fint honeftiorcs, qu� ficon-cors effebeflet invi�a : fed ut tant� etiam c�jun�iores amp; acrio-rcs in defenfionepatri� contra Turcas,amp; aliarum barbarica-rum gentium incurfioncs amp; irruptioncs efle poffimus.

Et ciim in fupra memorata tranl�dione Pafl�avienfi, inter aliaquoq; ordinat� amp;difpofitum fucrit, ut in controvci fia ilia,nbsp;de Comitatu Cattimelibocenfi, inter illuftrilfimos Principesnbsp;D.Piii LIPP UM, Landgravin Haifi�,reu convent�,amp; GuLifeL-U�M ,Principera Auraice,amp; illius illuftrc amp; generofum pattern,nbsp;JLHELMUM, Comit� Naflbvi�, amp;c. adores, � parte NalTa-vienfium,duranteLandgraviicufiodia,irnpetratar�amp;promui-gatarumfententiar� exccutio fuipendereturamp;differretur, donee Landgravio Philippo liberato, arnica inter partes trans-adio inftitui agiq; pofl�t -, amp;fin miniis ca locum habercr,vcl in-veniret,Landgravio tarnen,prout �quitati confcntaneum efler,nbsp;fua

fua tcftimoniajiterarum documenta,a�iaq; ne'ccflaria, qua� acf-vocatorum hue ufq; defedfu, durante euftodiaproferri non po-tuifl�nt, dcc�tero exhibere amp;produccre liccrct; amp; proptere� Principes mediatores amp;pacificatoresfubfinem anni y�, ficutnbsp;conftitutum crat,nbsp;nbsp;nbsp;orniaci� conveniflent, cidem di�t� �lu-

ftrisherosnofterLandgravius Gulie l mus,nomineamp;1oco parentis fui Landgravii Philippi, interfuiu Sed cum re in-feda difcederetur,tandem b�c controverfia,qua fan� nulla un-quam in Germania extitit illuftrior, gravior, amp; magis diuturna,nbsp;fiquidem ad quinquaginta propemod� annos dilputata amp; ven-tiIata,Francofurti adM�num, 30 die menfis Junii, anno I��Z,nbsp;pcrilluftriirimosPrincipeSjD.Ottoncm Henricum,Comitcmnbsp;PaIatin�adRhenum,amp;c,Dn.Auguftum, DucemSaxoni�,amp;c.nbsp;Eledores,Dn.�Wilhelmum,DucGjiiliacenfcm,amp;c.amp;Dn.Chri-ftophorum,DuccmWirtcnbergcn(cm,amp;c.tranfadionefelici-ter depenitus hunc in modum fuit compofita amp; (opita,ut calTa-tisomnib.diffinitivisamp;exccutorialibusinhaccaufipromulga-tis,apud D.Landgravium Philipp�, amp; ej us Celli hxredes omnianbsp;D.Principi Aura�c�, amp;Comitibus� Nafl'au, adj�d�cata oppida,nbsp;caftra,pr�dia, rcliquaq; tam mobiliaqu�mimmobilia, rema-nerent;EtLandgraviusPhilippusviciflim Principi Aura�c�, amp;nbsp;ComitibusNalfovi�, adeertos terminos, fexies centena millianbsp;aureor� fol vcrct.Cui tranladioni pofte� ab utrisqs partib-eft pa-rit�jita ut Landgravius Philippus,Principi Aura�c�jamp;illius patrinbsp;'V/ilheimo,ComitiNaflbvi�,quatcrccntcna amp;quinquagintanbsp;millia aureorum in �re numeraverit, amp; pro rcliquis centenis amp;nbsp;quinquaginta millib.illisquartam paa-temComiratusDizenfis^nbsp;cum confinibuscaftrisamp;pr�diis, proutLandgravii Hafll�antenbsp;hanctranl�dion�illa omnia polledcr�t,ceirerir,amp;Ppinccps Aunbsp;raicus,amp;ComitcsNall�ovi�dn pofterum non minus (c Comit�snbsp;CattimclibocenfcSjlicureti� Landgravii Comit�s Dizcnl�s feri-ber�t,amp; ligna l�u arma gentilitia eorund�Comiratu� in fuis cly-pcis veliafignib. utrinq^gererent de retinerentjamp;f�cubi domus.

Hefliaca fine mafcula fobole decederct,unusCom�tatnum Cat-timelibocenfium, fivcfuperior,diti�nisGcrari�, five inferior apudRhenum,famili�Naflbviorumcederct, vel � fucceflbrl-bus domusHaffia�� iilister centena millia aureorum pro eonbsp;numerarentur.

Poft liberationera vixit La nd gravi us P h i l i P p u s ad-huc i� annos,amp; anno i�6i,die 20 Junii interfuit Conventui Eledorum amp;Principuin Auguftan�Confefl�onisNaoburgijinnbsp;quoImperatoriFerdinando, deGonciliorecensa PioPontifi-ceMedic�orumfamili�indidorelponderunt,amp;dcnu� Con-feffioniAuguftan�, prout � Pu ilip p o M�la N th o N e,nbsp;etiam vivente adhuc Luthero, fuit retexta amp; recognita, ipfonbsp;Melanthonepr�terito annonimirum 60 jam mortuo,fiiblcri-pl�runt. Et memoria dignumeft,qu�dcum in hocip/oCon-ventu Dux Saxoni� Johannes-Fridericus Vinarienfis, inftin-du Matthi�Flacii lllyrici, utplurim�m urgeret, amp;c apud rcli-quosConfeflloniAuguftan� addidos Principes diligenter in-ftaret amp; follicitaret, uti nimirum recefliii ibidem confedo amp;nbsp;conferipto, in articulo de��cra C�na Dominica, h� particulenbsp;in-, cum Si./uh pane nos percipere corpus Chrifti, adjicerentur:nbsp;illi tarnen hocfacere recui�runr, atquc co ip(b feu CO-exiftentiam corporis in vel fub pane, five coniubftantiatio-nem ,ut vocant, pro qua tantopere adhuc hodie � nonnullisnbsp;dimicatur, improbarunt. Poftea LandgraviusP h il i p p usnbsp;31 Martii,dici�cundaPa(chatis,anno moritur,a�tatis 63,nbsp;anno�captivitatevelcuftodia 2o,�liberationc i�jgubernatio-nisfu� 50, � morte Philippi MaccdoniSjCum quo Melanthonnbsp;ilium conferreamp; comparare, �c fubinde quoque in Epiftolisnbsp;fuis itaeum appellate folituseft, 1901, quoipfoannoi3 Apri-lis p�ft dieDominico, qui diciturMil�ricordia Domini, urbsnbsp;Gotha amp;arxcontigua Grimmenftein Commifl�riis Imperii Scnbsp;EledoriAugufto,un�cum Duce Saxoni� Johanne-Fridericoeftnbsp;tradita, amp;arx l�lo �quata j EtFerdinandus Dux Alb�cum exer-citu

citu in Belgium venit, amp; gubernator Belgii � Philippe Rege Hi-fpani�conftitutus eft,amp; horribilis ilia laniena amp; perfecutio illo-rum, qui puriorisreligionis in Belgio eflent ftiijJeftijBufyridis, Phalaridis,Neronis,Caligul� amp; Domitiani tyrannidem Sc. fevi-tiam long� antecedens amp; exuperans, c�pit; in qua non tantiinlnbsp;Icquenti anno 63 die 4 Junii,Princeps Egmondanus, amp; Comesnbsp;Hornenfis Bruxell� capitis fupplicio funt affedi j verum Duxnbsp;Albanus illo fexennio, quoclavum Reipub. in Belgio tenuit,nbsp;quemadmodum ipic eft gloriatus,pl us qudm ododccimhomi-num millia carnificismanu contrucidandos deditamp; juflit, amp;nbsp;cum Hiipanic� inquifitionis flindis illis, fi diis placet, patribus,-velh�retic�pravitatis,utvocant, inquifitoribus, non tantumnbsp;de extirpandis � Belgio, veriim etiam Gallia,amp; toto orbe Chri-ftiano,quotquotreligionis eiTentlufpedi, im�de fiibjiciendonbsp;tyrannidi Hiipanic� toto Imperio Romano,confilia agitavitjnbsp;unde adhucillamalorumamp; bellorumin Belgio amp; Gallia cala-mitas,cum maximodetrimentoamp;incommodoImperii Rom.nbsp;amp; ejus membrorum amp; iubditorum, dur�t.

Ciim autem plerunque fieri Iblear, ut Principum famili� ex �quali divifione bonorum, fi non plan� intercidunt, lai ternnbsp;itaattenuentur, utprodignitate ftatum amp; conditionem fiiamnbsp;tueri ampliiis nequeantj unde avorum quoquenoftrorum memoria,feuda dignitatumapudunum ex familia, pr�lcrtim l�-niorem ,l�mperlartatedaquc conlcrvata flint, qu�d pruden-ter confiderarunt, nihil elTe tam magnum, quod divifione par-vumnofiat,utinquitlmpcratornofterjuftinianusin authent.nbsp;de trient. amp; l�miflquot;. �. i. Landgravius Philippus, ut fuitnbsp;lirinceps prudens amp; providus (non obftante communi Sc verl�re ilia lententia amp; opinione Juris, qu�d filii �qualiter parent! in feudis, ficut amp; in bonis allodialibus,flicccdere debeant,nbsp;amp;vafallusnonpoflltdilponere, qu�d unus filior� duas partesnbsp;habeat, alter tertiam, mult� minus, qu�d uni totum feuduranbsp;aflignet, e� qu�d providentia Icgisfeuconfuetudinis fcudalis

hocprivilcgiufiliispr�ftet,ut�qualitcriniisomncsfucccdan{? undeidquod lexalicui tribuit, non poffitab alionifi ipl�icgenbsp;auferriJnonaliterqu�rnficutCyrusRexPeriaruni, inter filiosnbsp;fuosante mortem di(pofuit, ut licet pari benevolentia omncsnbsp;coplederetur,tarnen penes Landgravium Gulie l m um maximum natu filium femiflis feudimidia pars bonorum illiusre-maneret. Cuidilpofitionipatrisciim reliquifiliic�rentircnr,amp;nbsp;illam afl�gnationcm ratam habcrent, amp; quilibet favori �Sc jurinbsp;prolcintrodudorenunciarepoffit, �Scalioquin verafitfenten-ria Baldi,quod feudum antiquum de voluntate amp; confenfu re-liquorumfiliorum,pcrpatreuni exfiliis afl'ignari qucat: Land-gravius Gulie lm u s in media parte bonorum � p�tre reli-�orum fuccefllt, cum reliquis tarnen liiis tribus fratribus ita vi-VebatjUt ficut orbes c�leftes mirisanfra�ib.fibi mutu� cedunt,nbsp;utluam harmoniamamp; concordiameoquafi obfequio tuearv-tur,flcille cedendo,fcrcndo,amp; placid� contra nitendo , concor-diamamp;amicitiam cum fratribuscoleret, fervaret amp; rctinerctnbsp;f�mm�,amp; illi eum viciffim non tantum vclutfratrem amarent,nbsp;Verum etiam quodammod� revererentur amp; oblcrvarcnt, ita utnbsp;nul]�propemod�.flmultates.inter illos unqu�fint dcprehcnf�nbsp;vel animadvert: excmplum amp;pr�ccpr� illiusSciluri Scythe,nbsp;odoginta liberos mafculos habentis,fibi proponentes.qui cumnbsp;moritutuseiretjfalciculujaculorum fingulisporrexit, amp; iliumnbsp;rumperej.uflltdd cum finguli recu�flint, co quod impolfibilcnbsp;Videretur,ipfe fingula jacula cxcmir, atqj ita facile'omnia eofre-git,filios admonens his vcrbis:Si concordes eritis,validi �Se in vigt;-�ti mancbitis : contra,fi difiidiisamp; leditionc diftrahemini, im-becilles amp;expugnatu.faciles critis..quofaneScytha nonma^snbsp;Scythice rem oboculosponerepotuiflet; imoCyriRcgisPcr-farum conlilio obtemp�rantes, quod fieri non pofl'it, ut quinbsp;eodem (anguine prognati, amp;abuna amp;cademmatrealti, iis-dem in�dibuscrevcrunt, amp;abiisdcm parentibus diledi, eun-demtum patrem turn matrem appellarunt, nonomnium fintnbsp;eon.�

. conjuncfifiimi ? ut npud Xenophon tem in finc�ibr.s.dcinftitu� tione Cyri,h�c hiftoria eleganter ad longuni deducitnr amp; com-memoratur.

C�ter�m in uxorera nofter Heros habuit illuftrifl? Princi-pem S A � 1N A M jDucis Chriftophori�W^irtenbergici filia m,foe-minam ut alto f�nguine nata m,ita Iediflimaniamp; inprimis ma' riti oblervantifllmam 5 in qua vere eluxerunt velut gemm�,nbsp;virtutes honc�a matrona dign�? pietas, modeftia, gravitas,nbsp;temperantia, i�dulitas, liberalitas erga egenos amp; pauperesquot;, amp;;nbsp;pr�cipu�fuin mus amp; inirificus erga maritum amp; fobolem amorj quot;nbsp;qu� ei unicum filium illuftrifl'imum Sc maxim� fpei Princi-pem Landgravium M a u r i c i u m , cum quatuor filiabusnbsp;reliquit, amp; cuj us pr�f�ntiam in viduo ftatu multotics expete-rcamp;requircre iblcbat, fiepe cum lacrymis repctens.quamfibi tnbsp;charafuifTctjamp;qu�m�grcilla ai�fcfuifl�tavulia, Stipfeillam,nbsp;fi De o non aliter vifum fuiflet,amifiiret;proutnbsp;dolor e�i )Vtajor,qi{dm cum iJehementU mort�nbsp;Wnanimifilvit corda l�gatafide^

Ut de orbitate conjugum gravifiim� vir amp; po�ta optimus Jo' hannesStigeliusfcripfit lltenim nullum eftar�ius vinculumnbsp;in genere humano, quam dulciflimum f�dus conjugii,- fienbsp;homini �p/�os-ofnon pof�e triftiusatque acerbius vulnus infli-gi judico, qu�mc�m vit�iociam amp;coftam corporis fui, fivenbsp;utveriusdicam, partem animas fii� amitterc cogitur; ut i�n�nbsp;optimo Principi optandum fuifl�t, iftam conjugemei adhucnbsp;diutiusfupcrftitemfuiflc, c�mingravcfcentc�tate, fuacomitate amp; manfuetudine multas ipfi curas amp; mole�iaslcnire po-tuifl�t.

C�mauteminEcclefiaDeusdifert� Principibus amp;Rcgi-buspopulorumpr�ccperit, utlibrum legis divinae, continen-tem normam ver� agnitionis amp; cultum Dei, amp; rcgulam conf�-Horum,alt;3;ionumqaevit�,in gubernationcKeipublic� amp;pri-E ij

vatis moribus �mn�um, diligenter amp; aflidu� legant, difcant, cuftodiant dies amp; nodes^mcditcntur, camque normam in to*nbsp;tagubernationeamp;officiisomnibus erga Deum amp; homines (�-quantur, nee unquamex oculisautmanibus rccedere patian-tur ; nofter heros prirhis annisita inftitutuserat, ut nullumnbsp;propemodum diem pr�termitteret, in quo non aliquem te-xtum in lacris litcris Icgeret amp; meditaretur, ficutferm� nullanbsp;pagina in illiusBibliisconlpidebatur,qu� non erat aliquoticsnbsp;pervoluta, Sz multa in ca vel m margine notata vel alioquin ca*nbsp;A �amofignata. Juxta igitur hanc normam , fuam gubernatio-nem inftituebat,ut non tantum puritatem verbi divini fuisfub-ditis proponi curaret, veriim etiam , ut conienfus dodrih�,nbsp;^pr�i�rtim hoc tempore, quo tam varia certamina paflim in Ec-Vclefiisfuntmota,interminiftros fuarum Ecclefiarumeflet; amp;nbsp;ficuti Ubiquitatem amp; Omnipraefentiam carnis Chrifti in arti-Fculo deperfona Chrifti, amp;corporalem illam ffajjajiccv Si co'�xi-ftentiam corporis Chrifti in pane, amp; oralem ejus manducatio-! nem in C�na, i�ri�,veluti non tantum verbo Dei, amp; articulis

fidei noftr�, venim etiam toti �rthodox� antiquitati omnibus temporibus contrariamamp;incognitam,amp; recensprimiim ab inquietis ingeniisin Ecclefiam introdudam, improbabar,nbsp;execrabatur amp;deteftabatur, amp; in facrofanda Coena, iccundumnbsp;i�ntentiamlren�i,duocredebat, rem terrenam, videlicet externa elemcntapanisamp;vini, quae ore corporis, amp;rcmcoele-ftem, corpus nimirumamp; languinem Domini, qu� virtute amp;nbsp;cfficacia Spiritus i�ndi fola fide percipiuntur;nonqu�mani-bus iacerdotum tradantur ,franguntur, amp; dentibus atteruntur,nbsp;utBcrengariuscoadusadver� i�ntenti�,quamanteaprofeirusnbsp;eiret,.�r�t�/r�J'/�Fi�nfit}nonqu� (urnonnullidixeruntamp;icripf�-runt, Bcrerigarii palinodiam approbantes) non tanriim orali-ter,ver�metiamlabialiter,dcntaliter, amp; lingualiterjqu�Adverbia iunt ipfopen�ftupendafono; fumuntur; Ita hocunic�nbsp;curabat,cavcbatamp; providebat, ne infu�ditionis Ecclefias ra-lia

37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;�

talia commenta amp; traditioncs hominum invehcrentur. Et me-miniiliumt�p�exanimodeplorareamp;deteftan,e�jam remde-venifle, ut in tanta luce dodrin�c�leftis, qua veritas illiusnc quidem tempore Apoftolorum clarior afFulfit amp;illuxit,cuilibetnbsp;fere licerct peculiares opiniones de praccipuis religionis Chri-ftian� capitibus fingere, amp;easpofte�pro facris oraculis in vulgus ipargere, amp;utiisomnes aflentirentur, amp; fidem habcrent,nbsp;propemodum exigere amp; poftulare ; qui ver� hoc facererecul�-rent ,veluti anathematis fulmine pcrcuterentur,amp; proh�reti-cis haberentur; qualis tyrannisin Ecclefiis, nifi fubPapatu,nun-quam fuiflct audita vel animadvcrfa ; idcirco femirari diccbat,nbsp;quod talia deliria amp; commenta adhuc patronos invenirent,quinbsp;lt;iefenfionemillorumfu(cipcrent,amp;aliisobtrudereconarentur}nbsp;cumfolam, fummam amp;ultimam confolationem in omnibusnbsp;tniferiis amp; advcrfitatibus vit� hujus, amp; pr�cipu� in morte,nbsp;ex incarnatione Filii Dei haberemus , qui nimirum natus exnbsp;Maria virgine, verus homo fa�tus eflet,amp; preciolb fanguinc ejusnbsp;redemti, Deoque fide rcconciliati,atque uno Spiritu ipfi inlertinbsp;amp;adunati, inchoatanovitateei h�cfimiles in natura humananbsp;efficeremur, carodecarne, �tosexoflibusejus, amp;pofteain ilia �tcrnitate,gloriol�e ejus carniconformati, fummum ipfirninbsp;aC pr�vium in carne noftra ducem ad patrem habituri eflemus;nbsp;quam confolationem portentum commentiti� Ubiquitatisnbsp;prorfus everteret amp; extingueret.

Deinde fubdirorum mores ita regebat, ut quantum fieri poflet, cum norma legum honeftarum congruerent,amp;fuumnbsp;cuiquecorpusamp;bona,vocelegum,judiciis,amp;armis,fi opus fuitnbsp;let, adverfus injurias defenderet,amp; contumaces amp;flagitiofosnbsp;puniret,atque ita pacem publicam propter hunc finem confer-varetjUtfocietashominumcivilis, tranquilla amp; incolumisfer-varetur,amp;Deifapientia, bonitasamp;juftitia, in legibus, judiciis,nbsp;juftorumdefenfione,amp;p�nis fceleratoru,ab hominibus agno-feer^tur Sc celebraretur, Sc in pace verade Chrifto doddnalatenbsp;E iij

� nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;58

(^argi,'DeoaetcrnaEccIefiacolligi,amp; mores picamp;modeft�rcgh amp;in fumma,ut Apoftolusinquit, fubdititranquillaniamp; quie*nbsp;tam vitam cum omni picrate amp; honeftate fub illius imperio �rgere poflent; unde merit� pro patre patri�,vel potius familiar, amp;nbsp;bono Principe,qui fccund�m Xenophontem,nihil difFertabotnbsp;no patrc,amp;propaftorcpopiilijfub cujus arbore vel umbra iub-diti,utapud Danielem bonusPrincepsdcpingitur,pa(cerenturgt;nbsp;� fuis fuit habitus, agnitus amp; honoratus. Pr�terea in fubditosnbsp;non (aeviebatjvel eos emungebat,vclimmoderatis exadionibusnbsp;deglubebat, necafliduisoperis , ut non fuppetcret eis tempusnbsp;fefeamp; fuos alendi, excruciabat, l�d ita tradabat, ut nemo denbsp;ipfius i�vitia vel immoderatis operis amp; exadionibus quiequamnbsp;merit� conqueri pofl�t, im� omnes illius erga fe benignita-rnbsp;tem amp;clcmentiam potius pr�dicent,amp;ad c�losufq; tollant.

Etquemadmod�Duxiilc Thebanus Epaminondas,c�m Thebani cives feftis quibusda diebus, fbluti�s c�potationibusnbsp;indulgerentlicentiusque voluptatibus fruerentur, ille folus vigil acfobrius luftrabat,�curbis m�niaobambulabat, amp;rogatusnbsp;cur id faceret, refpondit, fenbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o'ffat agt;\igt;n p.i-

�u�i')t5��04vJ'�!',fefobrium efleac vigilare, qu� rcliquis licerct temul�tiscfl� ae dormire, quemadmod� Plutarchus in libcllojnbsp;Adverfus imperit� Ducem, referte Et Virgilius luum AEneamnbsp;aliisdormientibus'vclvoluptati indulgentibus aut vigilantemnbsp;facit,autcert�excit�t,amp;cogitabundum,fobrium, amp; defuturisnbsp;animocogitantem fingit;ita nofter Princeps non tantum defa-lute fuor�, veriim etiam communis patri�, iemper follicitus,amp;nbsp;nunqu�rninusociofuserat, qu�mc�mociofiis, neeminusfo-lus,quamcumfolusefret,ficuti teftante Cicerone Catoicripfit,nbsp;Publium Scipionem Africanum de i�diccrefolitum fuiffe; un,nbsp;de non tantum exteri Reges amp; Principes, veriim etiam ipfi lm-�nbsp;peratores�c Principes Germani�in graviffimisamp;dubiis rebusnbsp;Ihbinde ad illum, veluti iacrara anchoram, confugiebant, amp;nbsp;eumtanquam ApoUinis aliquodoraculum vcltripodem-comnbsp;�jlcbant.nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simt

Simili ratione ut AElius Lamprrdius de Alexandra Sevc-' rolmperatorefcribit,qu�dipficonfuetudofuerit, ut fide J urenbsp;autaliis negotiis tra�laret, dodos amp; di fertos adhibuerit, amp;ne-gotiaamp;cauf�spri�s�fcriniorum principibus, amp;dodiffimisju-risperitis, amp; fibi fidelibus,quorum primus amp; prxeipuus tunc III-pianusjurisconfultusfuitjtradari' ordinatique, atque ita refer-ri ad ie pr�ceperit, nequeullam conftitutionem fanciveritfinenbsp;xx.JurisperitiSjamp;dodifl'imisacfapietiiTimisviriSjamp;idquidemnbsp;ita,utiretur per fententiasfingulorum,acfcriberetur quid quis-quedixiffet, dato tarnen fpacio addifquirendum cogitandum�nbsp;que,priusqua diccrent,ne nommeditati derebus gravibusScimnbsp;gentibus dicerc cogerentur ; fi veto de re militari tradarct, mi^nbsp;litesVeteresScfencsac bene meritos, amp; locorura ac bcllorumnbsp;amp;caftrorumperitos, amp; ]iteratos,amp; maxime eos, qui hiftoriasnbsp;noflent, in confilium vocaverit, requirens quid in talibus ca-fibus,quales indifceptationeverfabantur, veteres Imperatoresnbsp;vcl Romani, velexterarumgentium fcciflent ; Item cum internbsp;fuos convivaretur, aut lllpianum, aut alios dodos hominesnbsp;adhibuerit, ut habcret colloquia literata, quibus fe recreari dhnbsp;xitamp;pafci; Ita noftcr indytus heros de omnibus incidentibusnbsp;negotiisin conflliumadhibebatdodifl�mos quoique, cum iis-quelibenter converfabatur,amp;eorumcolloquiisamp;icrmoncdelt;-ledabatur, amp; fi facra vel Theologica negotia tradanda veni-rent, cum Theologis ; fi Juridica, cum Jurilconfultis ; fi hiftori-ca,cum hiftoricisj fi politica, cum poli ti cis ; fi �conomica,cumnbsp;�conomis; deniquemilitaria, cummilitaribus, amp;earundemnbsp;artium pentis prim� tradabat amp; communicabat, amp; pofteanbsp;quodfibi optimum videbatur, ex illorum confiliis eligebat amp;nbsp;concludebat; non aliter quamficut ctiam Carolumquintumnbsp;fcrunt in dcliberationibus, Confiliariorum fententias audi-re iolitum fuifle , fed illis pr�i�ntibus nihil conclufiiTe , fednbsp;fuo judicio foliim poftea, quid tandem fadurus eflet,confti.-tuifle�-

�

Etquamvis tam rebusprivatis quam publicis (�mperoc-cupabatur,tarnen ut Julius C�i�rapud Lucanum gloriatur.

Sicnofter princeps in mediis turbis negotiorum, �-denim do* �rinam colebat,amp; revolutionum c�leftium legesao periodosnbsp;obfervabat. Nam ut Petrus Appianus refert,f� in bclloGer-manicoanno 46 Ingolftadio oppido Bavarie, adCarolum v.nbsp;incaftraurbitum vicina evocatumfuifl�, ut in machina certisnbsp;rotulis orbes circumducentibus, rcpr�i�ntante planetarumnbsp;motus proprios,alpicienticertiusamp; accurati�s fingula C�ldrinbsp;monftraret: Ita nofter Princeps limilitermachinis mathema-ticis utplurimiim deledabatur, amp; mathematum ftudiolbs praenbsp;aliis amabatjamp;infuo conclavi, ��uquocunque etiampcregr�nbsp;abiret/f�mpergloboscoeleftes amp; terreftres,amp;aliainftrumentanbsp;mathematica habebat, amp; fecum circumfercbat, ita ut nullonbsp;unquam fer� tem pore cum ipfo fuerim, quo non tradando amp;nbsp;expediundo etiam varia Scfep�gravilTiina ncgotia, fimul motus lyderum contemplantem amp; confiderantem deprehende-rim. Sedpotiusmedicsamp;tempusdeficeret,quam ipfius laudes iMr�^iAv decantarem,quod neque,ut fupra quoque dixi, mihi jam propofitumeft, neque impcditus dolore amp;ingenii in-opia facere poflem. Idcirc� de illispoti�s filere melius puto,nbsp;qu�mpar�m dicere, ciirn ali�me properare jam tempus ad-moneat.

Ciim igitur talem tantumque Principem amiicrimus, cujus ad rcftitucndampaccm amp; religionis emendationcm, amp;nbsp;quidem hoe ipfo

7quot;emp�re, quo toto fivit C^fars impiu^ orbe, amp;pen�tota Germania civilibclloardet, autorit�re, prudenti�nbsp;amp;animimagnitudine maxime opus erat:merit�illius mortemnbsp;deflemus', lugemus amp;deploramus, nontantiim quod Principem aniileri mus, cujusconfliio amp; autorit�re publica mala ia-

naripotuiflentjfcdqu�dillomoriente,nondomino,(�dpatre, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Quiaver� c�m anteannum,vcl circitcr,optimus Princeps nofterfimilirer graviterdecumberet, amp;nulla fpesvit� reliquanbsp;appareret, miniftro verbi ipfum confolanti amp; admonenti, utnbsp;omnemfpemamp;fiduciamfuamiuDEUM vivumjamp;ipiiijs Fiii-um J E sumCh R.IS TuAbunicum Redenitorem Sc Salvatoremnbsp;noftru,projiceretamp; collocaret,amp;cx co poftca qu�renti,num hocnbsp;faceret?aninCHKisTuM Fili� Dei crcderct?Stomachabundusnbsp;nonnihil tune temporis refponderit: in quem alias credcrede-berem?verumpaul�anteagonem etiarahas voces repetiverit:nbsp;Sta,feufiftcgradum,jESuCHilt;iSTE;proculdubiohocrogans 'nbsp;amp;orans,ut fibi in hora mortis efle wn2^t�iTH^airiftereamp; aftarcvel-letjnec non alia plurafigna�c indicia ver� conftantisquepieta-tis erga Deum ediderit,im� fc jamdudum ad mortem pr�para-.nbsp;veritjC�m amp; ante femeftre fpacium anni, ftannum ex nundinisnbsp;Francofurtenfibus afFerri��ri�mand�rit,cxquofibi pheretrumnbsp;conficerctur;nondubiumeft,quincumipfopr�clar�adumfif,nbsp;quicalamito^m hanevitam depofuerit, amp;qu�djamfitinc�-tu corum ,dcquibusApocalypfisi4dicitur; Bead mortui,quinbsp;in Domino moriunturjdcirco ei talcm vit� exitum potius gra-tulemur,in quo tammultafigna extant,ut immortalitatem ad-rptus, non amififlevitam mcrit�crcdi debeat,quam ut ob ejusnbsp;mortem, ficuti quidem dcceret,pullati,lacrymasamp;luftumi�i-mamus,apiofloiculisqucicpulchrumej�s ornemus, lymphasnbsp;alpergamusjodores adolcamus; quibus tarnen officiis,fi ab Eth-niciseamutuarcmur,nihilproficei�emus.

Et c�m filium magni ingenii Principem Landgravium Maur.icium reliquerit jdeillo nobis non fol�m optimananbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* � /

ipem faciamuSjVcr�m potius cert�promittamus,eum ficutpa-ternorum bonorum �copum, ira etiam pietatis,amp;ahar� virtu-tum,heredemamp;fuccefl'oremforc;pr�icrtim^mamp;patruum' * habeat,Principempiumamp;prudentem, Dn. L'iio o vi c um

Landgravium Haff��, Dominum n�ftrum clcmentifl�mum, qui quod ejus�tati adhucforfan deeft^fuoconfilio Si prudentianbsp;fupplerepof�it. Idcirco in hosiiluftriflimosPrincipes,amp;Land-gravios Haffi�, oculos conjicientes,eorumnosturel��c fideinbsp;c�mittamus,amp;tamprivatamnoftram, qu�meti�falutem pu-blicamilliscommendemus. Oroaut D e um Opt.Max.totonbsp;pe�tore,utnovumimperiumLandgravii Mauricir fortu-net, quo ad divini fui nominis gloriam amp; propagationem c�-leftis veritatis, deinde ctiamin /alutem Sc commodam, tarnnbsp;Hai��, qu�mtotiusReipublic�Chriftian� �edat�c vergat, amp;nbsp;his mii�ris amp; turbulentis temporibus, has regiones amp; to tamnbsp;Germaniamprotcgat, necbarbaricam vaftitatemincafierifi-nat, f�d Ecclefias ipfum ver�agnoiccntes Sc invocantes, ficut amp;nbsp;carum hofpitia, Sc honeftam difciplinam, amp; dodrina-rum ftudia,nec non ab omnibus impendenti-buspericulis Sc malis nos dementernbsp;tueatur,cuftodiat amp; dcfcU'