-ocr page 1-

.■■■■

.&!'. .

IL'�' ,-�'� ■

��
1 ^

�'

Jfi

iO?iir

* W � � RELT IS C � RIF TS> ■ ' >

fihue.

*■

lïï.jüxio^-im'n

EER�CL O O �


	*i) L� JljL Jev � Jt¹ �k_r, , .,,-**	.�",*'��">�5�»;�
	, .,-. v/i .� iJ , . .' . ..� ji.iih'i , i i ., }.ii U-J, I	�'..» ...--i
	■.;">; ; ��■r₁' ■ ; y';H "^;\r fff * ' _; t'V'i' ^? �

�

...M-.

-ocr page 2-



			CORTBEGRYP defis Eertclootsfchrifts.* is welfoodatde befchrij ving des Eertcloots ofte hetEertclootfchrift,nae de ghemeene manier van velen, voorname�ck inhoudt de form en verfchey- ' denheden der Landen,Zeen> Rivieren,, Bergen₃BoC fch�n, Steden,Dorpen, met yders vruchten, Dieren, Bergh\vercken,COOpmanfchappen_? en dicrghelijcke: Doch want fijn Vorstelicke Ghenade hier at deurlefen heeft ver- icheyderi (chrijvers, foo verftrecken hem de felve tot ghedach~ tenisdierftoElndervoughendatwy iulck�n handel indefeWif- conftigeghedachtniiTen onbefchre ven laten, en alleenelick ftellen tlatof onbefchreven is,of dat wy,l>efchreven fijnde, naonfen ftijl anders veroirdenthebben,alleStbegrijpende in 6 boucken. Het eerfte van des Eeertclootfchrifts bepalinghen int ghemeen. Het tweede van fijn Stofroerfel. Het derde vande Damphooghde. De volghende boucken fijn het *Zeefchrift angaende, te weteri; Het vierde vande Zeylftreken. Het vijfde vande Havenvinding. HetfefteSpieghelingvanEbbenvloet,
		rum. Geographi*.

	^rAltkttJine nMporum. Hydrogra* pkiam*

*Wheoriaac-�* tejfits&re* **timmert.***
*Wheoriaac-�* tejfits&re* **timmert.***

-ocr page 3-

■■■/a -■■"� '� ;\,

EERST

D ES

� O V C

* E E R � C L O O � S C � �. I F � S,

;'�*■ VAN -�/..

S � � BE � AL ING � � �

Gtogra^h'mi

\..__ ^

I NT G � � � � � �. �

■

i;a

ACi'

*:" � 4.

-ocr page 4-



		GORTBEGRYP dcics ccrften boucx. ■■■■■ '■* ■-- " *,:■■■* *, . ■ .* \ *'�,-* **'■■■■'* .....' ^: ^[ ■■»** TSlgJoeJien ons gevoelen vandeghedaente�des Eert� cloots yoockaes jMiddelronts, begin der Eert-* dootlangdejn des Eertclootfthriftdachs,wat ey- ghentlicx in heeft dat verclaring behouft, fo (uilen <upj daerafindit eerfledeelde volghende vyfbe- palinghen fihrijveni midtjgaders een fiBe des vpijfintijts₉ om dat diejbmvpijlenfalghenoemt vporden. Daernajal volgen een ver- claringjooetfihijntdatmendefiteckmocht anlegghen,om met ter tijt vpeerom tegherahen anfidcke wetenfthappen alffer inden VVijfentijt ghevpeefifijn.
*mm.*

	jBfiotorti*


				Bepa-
			v.

-ocr page 5-



		BEPALINGHEN. ,^l, BEPAL Ι Ν O. Dei»},.* Eertclootishet roerende vveereltlicht dat vvybevvoo-^^"^ negendedenacfatften Dvvaelder beneve d'ander feven» puma.* q e wel anyghelick bekent ghenoueh ichijnt wat Eertclootis,nochrans nadien t'gemeen gevoelen der meefie menichte def�s ti/ts verfehilt mettet ge- meen ghey�elen van een minder, die wy nochtans achten de iaeck beter te verftaen,foo hebkk vande ν Eertcloot een bepaling ghedaen als boven : Om vande Welcke breeder verclaring te d�en, en ten cerften dattet een hemels licht is, foo neemt dooi* t'ghedachtdat yemant op de Maen ftaende naden Eertcloot iage, gelijck wy op den Eertcloot ftaen- de na de Maen iien: l'welckioofijndejdeghedaentendes Eertcloots hem ver- fchijnende_}fullen gr��i�ghemeenichap hebben metteghedaenten der Maen door ons ghefien: Want ghelijck ontrent den,helft der Maen die vande Son .bc* ichenen wort voor ons blincken^e is, alfoo moet ontrent den heljft des Eert- cloots die vande Son befchenen wort voor hem blinckende fijn, en dat noch claerderdande MaeniV��rnamelick op die plaetfen des Eertcloots daert watet is,om dat de weerfchi j η der Son �pt water bycans fo claer is als de Son felf. Teni anderen ghelijck de Maen in ons anfien plecken heeft duyfterder als de reft,alic* foudeden Eertcloot in fijn anii�n ter plaetf�n daert landt is eenigeplecken heb* ben, onclaerder dan de reft daert water is. Ten derden fulcke veranderinghen als wy iien van nicu Maeri, voile Maejl,eefte en laerfte vierendeel Maens,i�o- danighe veranderinghen falhy fien van (op dat wy de Maen namen volghen) nieii Eertcloot, volle Eertcloot ^erfleen laetft�yiercndeelEertclootS� Ten vierden ghelijck wy fien Maenduyfteringhen en Sonduyfteringhen, alioo iai &%«/«»« hy fien Eertciootduyfteringen, en Sondtiyfter�nghen, Want alft m�t ons Son- *� duyftering is, fal hy Eertclootdayitering flensen met ons Maenduyftering we- feride,hy f�� Sonduyitering hebben.Doch valter dit verfchiliDe Maen wort uyc den Eertcloot altijt ghefien op een felve fijde, ghelijck haer verduyiterde plec- ken bet�yghen : Maer den Eertcloot verthoont heur voor den fiender op de Maen alkuyr met ander plecken, om dat alle uyr ander lantichappen en zeen V�Or hem v�tichijnen: Sulcx dat hy van dies foodanighe veranderingen ibude iien inden ��rtcloot,ghelijck yemant op de Son ftaende fien ibude inde Maen, welcke voor hem alle maende een keer foude doen, daghelijcx ander plecken toonende, t'welck wy dadelick fien, om dat dagheliex een ander claer deel der Maen hem na de Son keert. Merckt noch dat dek* vertooning des Eertcloots voor een op de Maen ftaeiide_rniet alk 24 uyren de felve en is, maer daer vallen ongheregelde veranderinghen, om twee verfcheyden oitfaken, d'eene dat den faideYvande Maen dem Eertcloot fomwijlen fal fienopdeNoortfijde/ander- iiiacl op de ZuyrfijdeiD'ander de wokken^e fomwijlen de zee bedecken,fcm- Wijlen t'lant alleeri,ett�licke mael d'eeh en dander,by Wijlen geen van beyden, ^ll�wekiiic�nghen de verwe des Eertcloots voor fulcken fiender verandering liioer�ii gheven W^Q�^v κ^/φμγ Angaende ymant mocht invallen, dattet opperfte vant zeewater een cloot- ' Α 3 viack .

-ocr page 6-

Ίί iSoVCiC DES feERtCLOO tSCHR�FTS,

vlack fijnd'e; dat da�rom de fchaeu der Son haer voor den fiender op de Macn

verthoonen foude als een feer cleen puntken, fonder tIgheheel water blincken-

de te maken5 Seker dat foude ib gebeuren als t'Water heel ftil ftonde,gelijckmen

deur voorbeelt iien mach in clootfpiegels daer de Son op fchijnt, waer af oock

CatopMH� de redenen inde * fpiegelfchaeuwen hief na geleert �ullen worden: Maer t'wa-

^τ ter niet heelftil ftaende,dan deur de wint beweeghnis en baren cri)gende₃giOOt

ofclecn, ibo heeft elcke baer of baerk�n fijn befcndei fchaeu op eenighe fijde,

welcke al t'famen blinckiiig over al maken, gelijckmen daer af voorbeelt mach

i�en in baren of baer ken s daer de Son opfchijnt. ^:M

Tot hier toe is verclaert de bepali�g inhoudende den Eertcl�ot een Werelt-

licht te wefen: Maer dOirfaeck waer�rn fyroerlickghefeyt is, en den achttien;

dwaelder benevens d'ander feven, dielM�ride volgende befchrijving der dwael-�

derloop blieken.

(

Eertcloots * as is het deel van den asdes^vaftefteeiS
eloots, dat vvy door ftelling nemen inden Eertcl�ot be-
grepen te fijn. ^;

Vanden as des vafte fteefdo�ts, die wy hier door fte�ing van een vaft eert-
ri jek om de redenen verclaert voor d'eerile bepaling des 4 boucx vanden drie-
houckhandel,nemen te ftrecken deur des Eertcloots* middelpunt, moet een
deel inden Eertcl�ot begrepen fijn, tTelv,e noemen wy fijn as- Waer uyt wijder
volght^dat de twee uyterikri des felfden aSjfijn des Eertcloots * afpunten.

? ':' ";�-^: ■ ^!f^:"- -^φ-Β E Ρ AL Ι Ν G.~ '. i'.V .'�.'' ,.'..' ' " .*;, \

Eertcloots middelront is een grootfte rondt beichr�-ΐ
ren opt middel tulTchen beyde de afpunten.

Alsghetrocken fijnde* halfmiddaehrondejfbvan d'een afpunt tot cTande^
het rondt ftreckende deur t'middel der felve, Vwelck oock is deur t'middel tuf�
ichen beyde de afpunten,noemen wy middelrondt.

p'oirfaeck dat wy dit niet nae de ghemeene manier * evenaer en heetcn, is
omdat evenaer als blij cl: in des driehouckhandels4 boucx ι bepaling, teenemaei
een ander is, diens begin te 24 uyren maer eens en overcomt mettet begin des
middelrondts. Men mach f gene opt middelront is iegghen onderden evenaer
t� wefen, maer om over al vafte redenen fonder twijfeling te ipreken, lbo vcr«
eyflehen die verfcheyden ronden verfcheyden namen.

iarumfixa-
rtiin.

Centrum.
VolL

<%:r

Semimeri-

AEquator

t/f/ AEqu�-

hoBialis.

4 BEPALING.

ierreilrii.

Voor begin der * Eertclootlangde nemen vvy het

lialfmiddachront at�tPicodeT'eiain Tenertffa.

Ge�graphh 0_e * Eertci�otfchrijvers defes tij ts en overcomen niet angaende het Hellen

van t'begin der langde: Eenige volgen �tolemeusfivdfc ftelt op de �ylanden van,

_t Canarien. Ander letten op de recht Noortwijfing der ieylnaelde diemen eerifc

^fc":� .. <■ λ Ont*

-ocr page 7-

VAH-<Ύ.*ϊ;B;iPAL�;NG;iiE;N 1 NT^G HEMEEN. 7

ontmoet yanGanariehWjeftwaertjWae-� in fy niet overcomm�de/o itelt d'een

iijn begin verre yAn^^nK^^Etoi^^^ie&^iflli pf fehrijvende van cea

&%ϊ:~

plaetfens langde, ibiader da�-r by te youghenwat Eertclootfchrij vers begin hy
heni yopritelt, foo vplght da�r dickwilsp^ghefchiclstheyt uyt. Dit anghefien,
$isppenbae.r d�, natuerlicke-«jcfcn- te v�reyJ�chen * om -xfeen d'ander wel te ver-
fiaen en dwaling te felMiW,§%datr^en een alghemeenvaft begin neemt:T'icl-
ye et)ean Jii<|fcb0qu,ameli^kgegrom fijn ©pde anwijfingder feylnaelde, want,
nadien^ gbeMielve middag Ohfer-va��'

op verfcheyden breeden ghedaen, verfcheyden halfmiddachrondenvoor begin ^Kes-
gheftelt. Ten anderen en is de ga�aging«iernaelde pp een felve plaets deur
verfcheyden * gallasers foo nau met fekerheyt niet doenUck,dattct niet ι 'φΐ&ι Obfirvmo-
fch�t,bedraghencfc onl?e^₍|OGOghemeen flappen* ]%dandeai{wij;tingder Wfc
naelde tpt ciefen eyndegheei%henouchfaemfekerheyt hebbende, fob wil de
reden diimender vaft lant toe verkies. En,nademacl Ptple�em daer toe ghe-
nomeri heefr een der fevcn Eyidn^en van Canarien t'welck hy luno rtpemt feh,
dattafhem veel inghevokht hebben, foo'en ift niet buyten_�w&^fulcx t�
bli j νφ. Doch angefien het een eynde eens eylan ts van fander in langde ver-
fch�tjjpo ift billich een i�ker eylant te verkiefen, en daer in een ghewii�e lang-
duerighe merckelickeonbeweeghlicke cleene plaets_?die onsrgheen ί φ en doe
mifien, want nadien de rekeningen der Eertclootlangd�nvan ftedenen plaets
icn tot op 0 toe nauwe en f�rchvuldelick ghedaen worden, feker tis ;ed�n dat
deftellingvant'begingheen � 0 onfekerheyts en hebbe_v ^iertP�isvo�ren
ghefteltdebovefchreven PicodeTeide ₇ w�fendeeenhopgnevermaerdierpotfe
vanfomialseen fuyckei^root^endat 'mTemriffa, t'grootfte, rij ckfte en befte
eylant der feven van Canarie_?ajfp my mpndeiick gefeyjt heeftHeer Mekhioryva.,
de Kerckhpve aldaer geboren en opghevoet: Soo.ym^nt ander bequam�r vafte
plaets op den Bertcloot wiite, t'waer reden 4ie te verki�ien,maer deb�v^fqhr�-,

yen onfekeiheyt dunekt my datmen behoort te fehuwen* "'■, .� '

DiiJ^O

"1 ' ■!' '

5 BEPALING.

■V

_r Eer tclootfchriftdach noemen vvy die h^er begin iie�nit

Dies Geo~
grajihicm.

opt begin der Eertclootlangde.

\Vanneer de* Eertclootfchrijvers niet en ov�repmmen in een ghenieen Geografik
enit begin desdachs₅gelijckfy tot noch t�edatmen weet niet ov�rcomm�n
e^ hebben iJrpp en ifi�r op plaetfen die veel in langde verfchillen gheeii feker-
tcyt d�s dactis» Ό fti t'welck by vo�rbeek te verclaren, gh�n�men of ymant , _Λ

pp d een der tWe�plaetfen veel inlangde verfehinende,als neem ick Hollandtzn ,j ₀Chtintti ghetchrevenhadde feker* gailagingen der Hemelfche lichten, of ander obfervdth-X,
^inghen ghedaen te h�bben op den \z Mey int jaer 1602: lekfegh dattet v��r ^nes'
de menfehpn op de ander plaets woonende, en f felve daer lefende, �nfeker te
jfijnoft wasjiemlien 12 Meyeofij Meye. Enwantdegropteze�vaerdehfont-
bfn d� Eertcioot by Hollanders en Zeelanders jaerlicx feer toenem �,ίο ift keti-
^elickhieruytnuter tijtveel ongeriefsteconnenvolghen, vo�rnamelick iii
*lEertcl�ptfchriftfche enHemelloopfche ftof,alwaer d'onfekertheyt eens dachs Matetid
y�elander pnfeeckerheden fo�de conri�n mebrengheri, als in ga�aging vande ^Ge°grafi�cd
plaetfen der'Dwaelders ghedaen op verfcheyden plaetf�ri veel in langde 'ver- S_M^ _michillende,waer uyt het nochtans meughelickis die conften grootelicx te ver- l' "
�ii��ren,�n vafticheyt t� gheyett, gelij ck t'fijnder plaets breeder gefeyt fal wor-

-ocr page 8-

8 iB�VCk DES �ER^GL��fSCHRIfTS,¹

den. Maer om de gheda�nfevan de v�orfchreven onfekertheyt des^achs t�
verclarenyfoo laet Α Β C D een rondt des EertdPots fijn *eveWijdich tnettec
middelrondt, doende elcke booch Α Β, Β C,C D,D A> een vierdeehonts:Hiei:
op fijt ghy by voorbeelt ter plaets van A;Dk foo ghenomen,alit by � an Α fijn-
de is middach den 12 Mey, foo lult gny fcgghen dattet voor de ghene die van u
Ooftelicker als an Β woonen,op dienfelven tijt6 uren later is, te Weten 6 uyren
des avonts den 12 Mey. En om de felve reden fullen de ghene die an Β woonen
fegghen dattet voor de gh�nedie noch O�ftlicker alsan G woonen^op dien fel-
ven tijt n�ch ander 6 uyren later is^t�^}

ftaraMtn,

m ί

\veten midnacht als begin des 13 van^r

i*M2

Mey: T'wdck ghy an Α iijnd� oock¹fult toeftaen. Aldus dan over d'eeii
fijde gec�mmen lijnde van Α Ooft-
Waert over Β tot C,wy fullen nu alfo'
commen van Α Weftwaert over D>
rotC ind�fet v��gheji: Alftbyu an
Α fijnde�s middkh den'�i Mey, foo
fult ghy fegghen dattet'voor de gene
die van � Weftelickel' als an D woo-
nen »o j> dien fel ven tijt � uyren vroe-
ger is,te weten 6 u^r�n des morgens
den"12 Mey. En om d� felvc reden
fullen de ghene die �n E> woonen*

ieggheh dattet voor herriiien die noch Wciteiicke� als an C woonen op dien
feiven tijt noch ander "6 uyren vrougher is^ t� weten midnacht als begin des
12 Mey�, t welck ghy aft Α fijnde oock fult toeftaen. Maer ghy hebt te voren
toegheftacnen bcvefticht dattet anC is midnacht als begin des 13 Mey.* Daer-
om ghy u fel ven teghehfprekehde; ten is gheeh wonder dat ghy met anderen
nietenovercomt, oock dat Portuguifen en Spacngiaerden d'een Ooftwaert
d ander Weftwaert na Indien i�ylende, met malcander twiften en een dach
Verichillen. ,; ...*.,-�. r -�,

Dit ongeval eonnen de Eertclo�tfchrij vers voo�c6mnien,met den dach een
bepaelt begin te fetten,t'welck met reden gehjek in defe bepaling opt begin der
Ecrtclootlangde ghenomen wort.

Angaendeymant nudencken mocht fulex fijn ongeval te Tullen hebben,orn.
dat twee plaetfen gheen uyr gaens van malcander er) over d*een en d'ander fij-
de van t'begin der langde gheleghcn; altijt een dach fullen v�rfchillen, t'wekfe
in * burgherlick anfien fwarichcyt fo�de hebben iHier �p wortgheaniwo�r�
dat ghelijck de * Hemelmeters onder hun beftemt hebben een ghemeene �ir-
den der sneven uyren,ahvanghende op den middach , latende daer benevens
yder gheilacht van volck de uyren noemen en ictten ibot hiiri ghcvalt, d'een
even > d'ander oneven ,iommigbe anvanghcndedesmidnachts,eitencke m�t
Sohnen opganck,eenighe metten onderganck,en ib� voorts, Waer me de Hc-
rn�lm�tersin ftof des Hemclloops hun niet �n bccommeren.Eveneens enfui��
lende Eertclo�tfchrij vers in' ftof des JEertclooifchrifis hun niet behouveh t�
moeyen mettet begin des dachs van verfcheyden yolGken, maer hun bepa�it
eyghen begin int ghemeen ghebruyeken *.En ghelijck de Hemelmeters haer
uyren tot onderfcheyt van d'ander noemen * Hemelloopuyren,alibo fullen de
Eertclo�tfchrij vers defe daghen tot onderfcheyt van ander, meughen heeten
ghelijck de bepaling mebrengt Eertclootfchriftdaghen.

6 ΒΕΡΑ-

,�'■� Α'"

Confidera-
tionepolytka,
Aitrotogi.

HorasAfiro-
nemicas.

OiesGeogra*�

f>h'tCQ$.

__^_^_______1________l_

-ocr page 9-



		Va ν syn bepalinghen γκτ gheme��I. § ⁶ BEPALING."'"-" .■'��■■;/.''V:'�* Wysentyt noemen wy die, vvaer in by demenfchen een feltfaem wetenfGhap gheweeft heeft, t'welck vvy deur feker teyckens ghewiiTelick mercken.doch fpiider te weten by wie, waer₃of wanneer. � * ~. ~ ... .-._r:/,. ,, , _;,_r. �_: , f. ...� ., .τ Angheficn het int volghendcdickwilste pas fal commen, t'onghewoonlick Avoort Wyfentiji te noemenden dat mijn voornemen is t'fijnder plaets te weten inde navolgende vernieuwing des J^/2#ty>/,verclaring te doen,hoemen mijns bedunckens de faeckan foude meughen legghen, om weerom tegheraken tot alfulcken groote wetenichappen fooin Hemelloop als ander ftoffen * ghelijck wy mereken by de menfchen eertijts gheweeft te hebben, fo heeft my noodich ghedocht den fel ven tij t te bepalen alfvooren. ..■ _Ji Maer om hier af bteeder verclaring te doen ick i�gh aldus: Tis int ghebruycfc datmen den tijt van over ontrent neghenof thienhondert jaren,totover on�? trent 150 jaren, noemt Barbamm (csculum, foo veel te fegghcn als keecket�jt, om dat de menfchen feven of acht hondert jaren lanck waren als leecke,fonder oeffening der letters of vrye conften: T'welck fijn oirfpronck nam doen de Chriftenen d'overhant creghen boven de Heydenen: Van welcke fy te yoorefi veel gheleden hebbende, en daer benevens de Heydenfche Religie fee? haten- de , verbranden en vernielden niet alleenelick alle boucken der Religie, mettc ghene daer eenich vermaen van hare Goden in (tont, maer oock der vrye con* itend'cen metten anderen, waerfyfecrijghen conden. Ten laetften heeft dit een eynde ghenomen, fulex datmen heel verkeert de verborghen overbleven Heydenfche boucken,weerom in allen houcken ghefqeht heeft, int licht ghe- brocht,en met grooteneerftieheyten coftdoen drucken,niet alleen Wi vrye conften, maer oock hun Goden aengaende, fulex dattct nu yder Chriften viy itaet die in fijn ghedichten te aenroepenj Ia ghedichten der Chrifteiicke Retf- gie te vermenghen met veerfen vande rammeling der �^eydenfche Goden, en. die daer in fcer ervaren fijn, worden daerom oock fegr gHejeert ghenpernt. Nu alfoo benevens eenighe ydelheden,oock ernftighe dinghen voort quamen, en dat de letters en vrye conften weerom pp de beenen gherochten,men heeft die voorichreven tijt van feven oftacht hondert jaren,tot onderfeheyt des tijtStdiet im is, en ontrent duyfent jaa daer te vooren was,ghenpemt alsghefeyt is Xeec- isetijt, by welcke d'ander verleken, Wtjfetijt foude meughen heeten: Poch tpt fiilcke Wijfettjt en ftreckt ons meyning in de bovefchreven bepaling ni�t₃want die met d'ander feven of acht hondert jaren , al t'famen niet dan leecke tijt en iijn,verleken by den onbekenden tijt die wy deur teyckens fekerliek mereken gheweeft te hebben. Maer om vande l�lve teyckens breeder verclaring te doen �ckicgh: �■.:,-■;-':';, �:'..<\'&ί�χ-ν yfnv^rnljni� - i Te ν eersten datter byde menfchen een groote ervaring en kennis des Heme�oops gheweeft heeft, welcke ten tijde van Hyftarchu* en mlm^hym cafts te niet en vergaen was, fulex dat al t'ghene fy daer af befehreven hebben^ imaer voor ovetblijffels te houden en fijn van t'ghene datter gheweeft hadde, want den �erften grondt waer deur het inhoudt dier overblijffelsghevonden tyiert,te weten de ervarings dachtafels, fijn verlorenen men heeft federt gheen ander ghemaeckt. ,\ . SemjJamia v^ngaende het pngheregelt roerfel der Dwaelders dat ftoUmetts de * tweede ^_M\_imm^ » oneven^

-ocr page 10-

ίο tBovgk des e�rtclo�tschrifts,

©nevenheyt noemt,t'welck hy int 4 Hooftftick fi j ns 5 boucx,en noch meer int
2 Hoofiftick fijns 9 boucx,meent i�lfs eerft gagheflaghen te hebben, en by fijn
Voo�ganghers niet bemerekt gheweeft te fijn, befehulcHghendediekmael hun
onnachtiaemheyt int gaflaen vande plaetfen en loopen der Hemeliche lichten:
Daer wort op ghear�two�rt, dat de voorgangers de f�lv� tweede onevenheden
ghefien hebben > eer hun meughelick was d'eerftc onevenheyt, of Dwaeld�rs
middelloop fooaerdich te belchrijven ghelijckfe Ptolemem daer nae gecreghen
heeft,en datfeom tot lbo grooten vondt te gheraken niet onachtfaem en had-
den gheweeft, maer neerfligher danmeh van fyffarchus fijt af, en voor hem
hoelanghe en weetick niet\ tot nu toe gheweeft heeft, of meughelick is ghe-
weeft te fijne,om datmen na den Wijfentijt₅de faeck op fulckcn voet niet aen-
ghetaft en heeftghelijckmen doen dede, ibo wy tetft ont t'iijnder plaets daer af
breedcr verclaring lullen doen.

Het voorgaende wort bevefticht deur dienm� nae Ptolemem tijtinettelickc

Tii-vtffu

Arabifche ichriften vernomen heeft,dat voor hem by vericheyden* gheflach-
ten van v�lck �nt ghebruyck is gheweeft, de vafte lierren op de Hemelclooten
in ander formen te teyck�nen dan degh�meene Egypfche, van welcke Ptole-
mem'noch Hypparchwnerghens eenich ghewach en doen: Soodanighe heeft
my ghetoont den Edelen Hoochgheleerden Heer lofifbxs ScaUger_y'm boucken
niet verclaring der teyckensghedaen in Arabifche fpraeck , en dat niet op een
wijle, niaer wel tot drie cl�oten toe,elck vericheyden vanden anderen. De for-
men van een dier clooten wierden gheieyt Hemelteyekens der Indianen, van
welcke hamen,doch fonder fchilderie,'my oock ghedenckt ghelei�n te hebben
in een Latijns bouck vah Teer ouderi druck, maer des fchrijvers naem is my
vergeten,icken weet oock niet waer tbouck blevenis. Een deelander teyekens
heb ick gefchildert geficn tegen derh�eren van een camer op fConincx hof in
Polen tot Graco,wefende monft�rs, diens leden gemengt waren uyt verfchey*
denafcphiften van ghedicrten,�n ftont daer by geichreven S1 gnah erme*
τ I s, dats teyekens vahHcrmes. Niet een van al de bovefchreven Hemelteyc-
kens �n vihde ick alsghcf�yt is by Ptolemem vermaent te fijn; Waer uyt fchijnt
te meUghen beflotcn worden, die � t^?fijnder handt niet ghecommen te wefen,

Nam*

veelmihd�Hemello�pfche leeringhehdieelck* gheflachtnailjn wijfe daec
op ghegront hadde. Voort hebben de^;Hemelrhciers eertijts wel gheweten dat
denEertcl�otomdeSondraeyde^ionderdatde eyghentlicke voorftellen van
dien Piul�tnem, foot fchijnt, ter hant ghecommen fijn, want had hyfe ghefien,
tis daer voor te houden dat hy (foomen oirdeelen mach uyt fij η vetftandt en re�*
delickheyt inde reftjfoud�toeghelaten hebben het natuerlick roerfel byde erva-
ren Hern�lmeters beichreven, en datder eerfte leerlinghen verlaten,of alleen-

'Tropo/itie-
nem,

Ann* nu-
mtro.

lick l��rings halven by * ftelling gebruyckt. Van dit roerfel des Eertcloots heb-
ben vernomen PhiktdutPytagorkmds Plutarchm i�ght, voort KjHri��archus Sa*
ntmio Aichimedesint b�uckdes■* iahttalsbetuycht 4 Maer dat fulexinden wij*

fentijt niet enghebeurde,fchijntghenouch uyt K^irchimedes woorden te meu>
^ghen beflbt�n worden >inhoudende dat rfri/tarchm fchicc�teghende Hemel-
�rieters di� de weerelt fcy^en een cloot te fijn, wiens middelpunt des Eertcloots
middelpunt iSjCn halfmlddellijn evqn andc lini tuiTchen t'middelpunt der Son_firit'riiiddeip�nt des Eertcloots, welcke lini (benevens ander fleebtkheden)
d'cen tijt langherwef�ndealsd'anderyfooen fchijnter niet veel beicheyts in.

VroprwnH. Voort foorkienittfiec deform den* everedenheydt by LArifiarchfu aldus

. �,; _i?j gheftek;

':Λ'ΗΪ ikhffldil�fyV.iQ l�ui

Qhe*

-ocr page 11-



		Van syn bepalinghen int ghem�en. ji Gheljjck cloots middelpunt, Tot ckotvlack, ^Alfoo Eertdootwcch, �! Tot verheyt der vatte β enen. Alwaet tegen Wifconftenaers reghel verlijcking van * verfcheenflachtighe Kami* �ijnde,te weten punt met vlack/oo fchijnet felvc als vooren ghefeyt is daer uyt «e� te moghen befloten worden. Angaende ^Anhimedes* de bovei�hteven evetc� denhcyt uytleght,en feght aldus behoor en verftaen te worden: Gheljjck Eertcloot, Tottetghene men de ^toeerelt noemt, %^Alfio Eertclootwechs cloot, Tot vAtteflenem sloot* Tmach daer me fij η hoct wil,dan wifconflighe redenen vercyflehen gewitte Woorden: In fommc daer en is gheen teyeken van wi jfenti jt. h Ander ^etuyehnis van een groote oeffening dieder voor Ptolemem tijt inden HemeUoopgeweeft heeft, hebben wy door de verfcheyden manieren van lee- ringen der clootfche driehoucken op verfcheyden gronden gefticht, naderhant tevoorfchijneghecommenin Arabifchefpraeck,en daer uyt int Latijn ghe� rocht. Want nadien de menfehen eertijts faghen hoe noodich goede manier van rekening der clootfche driehoucken was, om na volcommen kennis des hemelloops te trachten,foo heeft hun verftant in die ftof wonderlick gearbeyt. De manier an Ptolemem ter hant ghecommen,en door hem befchrevcn,is cort en aerdichjbeftaende in vergaring en aftrecking van redens der linien, die ver- docht worden in feker plat datmen * clootfne noemt,maer t'gcbruyc is moeye- S&ioffi** lick want den Docnder ant werek commende,en vint in dien befchreven drie* ^rica' houckhandel tot alle ontmoetende voorbeelden gheen geformde * werckftuc- Prohlemata\ lsen,om die met lichticheyt te volgen, macr moet geduerlick becomtnert fijn, ttietVoveidencken wat manier van vergaring of afttecking der redens hy tot fijn voorbeelt uyt de clootfne verkiefen fal. Een ander manier ift diemen oock ghebruyekt met bedencking der gemeene fneen van platten der ronden opalen cl�ot gheteyekent. En noch eenander diemen by Regiomontanmbwint. Angaende ibmmighc achten de vonden des Hemelloops niet foofeer oudt tewefen maer dat de meefte befonderheden van dien deur ffyppanhm tot f menfehen kennis foudenghecommen fijn. En dat Timochares ghelceft heb- bende %o jaren na den Grooten AlexandeY, onder de ft�rflicke den eerften was, die t'vinden enopfehrij ven der plaetfen vande vafte fterren beneer ftiehde, mij η eevoelcn is daer af anders: Wel wil ick toeftae,dat fo Ffypparchm uyt de boucken van fijn voorgangers niet befchreven en hadde het bouck daer na Ptolemem tet handt gheeommen, en van hem tot ons gherocht, dat wy nu vanden loop det Dwaeldersweynichkennisfouden hebben: Maer dat hy van die feitfame voor- dellen een vinder foude gheweeft fijn,t'en fchijnt niet om onder anderen dcCc tcacmPtolemem fegt int 11 Hooftftick fijns ₄ boucx, dat Hyppmhm een fwanc- hevt ontmoete, om dat hy deur * fte�ing des Maenloops in een * inrondt, tot Ρ f im_m; XlSwmdaocteftfimiiBin een^uytm^elpunticluont:Bew jft �� voort dat fulckverfch� niet en quam deur de verfcheydenheyt die Hypparchm _circul0tinde twee ftellinghen vermoet,dan deur fijn mifrekening of ander onghe val: Ditfoo fijnde.hct fchijnt temeughenbefioten worden, dat Hypparchm onder andetvondendiemen hem toefchrijft^ooralgheeiiι vinder en was des* ver-^,�-, toochs deurt'welckbewefenwortd'eenendanderftellingeenfelvebefiuytte� gheven,maer veel eer dat hy fulck vertooch (t'welck wy met en fegghen tot fijn

-ocr page 12-



!!
!!		i
		i

	vermindering maer om t'voornemen te bewijfen)niet begrepen en heeft,want Mathemati- anders net waer fo veel al oft ymant wel verftaende * t'wiiconftich bewijs vant mm demon- lactfce voorfteldes eerften boucx van ^/^ynochtans daer na rotte dadelicke itmwnem. _�rvarj_ng _COmmende, twijfelde of de twee' viercanten der twee cortfte lijden - - < >. eerts rechthonckigen driehoucx,even fijn ant viercant der langfte fijde, om dat "■ hyfe dadel ickbevint te verichilkn/onder te weten dat fulex niet en comt deur ghebreck des voor ftels, maer deur feylingder handen ₉ oogben, deur rmfreke- ningjOf ander ongeval. Angaendedat Vtdewem int 2 Booftftickiijnsj boucxj de manier van/fy^r^Wprij ft voor die der ouden , nopende het vinden de� Sonnens plaets tuftcrien de vafte fterren, omdaer uyt de lanckheyt des jaers te berekenen,,welcke plaets fy meynen de ouden ghefocht te hebben deur de Son- S�Wttio nens evenaer breede doenfe was in haer * Noortftant, welcke onderfoucking t�i-v&L� Bypparch�imetmec�dcx fekerhey t dedcdoenfe indelentfne was. Hier op fegt- men,dat iy die door foodanige langduerighe feltfaem oeffeninghen en ftecroo* ginghen,gherocht waren ter kennis van der Dwaelders middelloopen, niet en Jouden bemerekt hebben foocknighe erv^ringhen gantfeh onbequamelickin Sonftant ghedaen te worden,ick en fiender gheen teyeken af; Maer by aldienie haer ervaringhen in Sonftant ghedaen hebben_sfoo Hipgapchm feghr, tis te ver- moeden dat fulex niet en ghebeurde deur onderfoucking vande Sonnens eve- naerbreede, maer veel eer met meerder i�kerheyt deur fnemen der fchijnbaer duyftefaerlahgdetuflchen haer eneenige der vafte fterren, Wantie beneven de Son₅alimen vlktelick ghenoueh fteerooght, ghefienconnen worden ;T'welck TtoUmem onbekent wefende>fo en fchijntfijn verheffing van Hij)parchm vont, boven die van fijn oude voorganghers in gheen ghenouehfaem reden gegronr. -^: S�o veel Ttmochares angaet^dat hy als ghefeyt is onder de fterfheke den eerften xv,;, : ■", foude gheweeft hebben, die t Vinden en opfchrijven de� plaetfen vande vafte flerren beneerftichde: Anghefien hemliendie dat f�gghen, en Ttmochares me, ©ribekem Mijnen gheweeft de befchrij vinghen der Hemelclooten,°P welcke fcaef oude voorganghers van verfcheydengheflachteny de fterren in ander for* uien vervinghen als voorenghefeytiSjfojen khijntTiptochares fulcken eerfteti gaflagher der vafte fterren niet ghewe�fti� hebben. Te meer dat der Dwael- ders middelloopen ffypparch�sxe� hantghecommen,ghevonden fchijnen deur fekerder befchrij ving der vafte fterren dan vsmTimochareSjate, ιοφ voo�cleen* fte maet ghebrayckte,fcoin Ftolemem tafelen blijekr� > . ■'He-t tweede teycken isdewonderlicke ervarentheyt 4iewyiien eertijts by de nienfchen inde Tekonft geweeft te hebb�n,Waer afmen een van, digehram. de vreemde feltfaemhederi houden mach de * Stelr�ghet, $eover wreynich ja- ren deur Arabifcheboucken weer te voorfchijne gecomm�is,daerafmendeu� naghelaten fchriften niet en merekt gheweten * te hebben Caldeen$ I-�ebreen$ drithmeiici, Grieckeni(wart t Oi�phammis jonck) of Romeynen^l wekkegheen * "leiders diem�n deur Weerdicheyt Telders noemt,gheweeft en fijn* Oock ^iien^de dat hemlien daer toe noodighe r eetfehap ghebrack^iamelick talletters* met ioocia* nighe thiehde voortganck alsde uytghefprokertgetaleh hebben, fp wafthern* . Ken onmeughelick. Maer mochtenftikke telders fijn _t als die nu met pennin- ..�'^ .n,ghenlegghen_yofm�ter\|jtfch�eefkensrekenen,ofdierghelijcke. Defe talteyc:�» kens vanthi�nde voortganek fijn inde Arabifche fpraeck weerom voortghe* commen,iniulckervo�gr4en datmendaer me anvanghende, maeh leeren wat t'begin of p�ntdes ghetalsis, t welckde J�eckentijt(ick meen vanden anvang Phitatem� <!er vermaerde Gri�cken tot nu toe) qualick verftaende,ghefeyt heeft de * een- h�yt te wefen. Want den Edelen Hoochgek�iden Heer Jofefhm Scalig^hec� -f' . � "" myge. *■'■■■'■* f -

			'/' ■ \

-ocr page 13-



		. \ . . . , Van syn sepaxinghen �nt ghemeen� η my getoont,dat de Arabiers daer voor teyckend� een punt, aldus . t��l ve oock punt noemende,en Wierden die punten onder de talletters ghebruyekt in plaets elaerwy o ftellen,overcommendemettetgheneWyovereenighe laren in �nf� Franfche Arithmetique onder de 2 bepaling daer af feyden. D^oiriacck waerorn in plaets van dat punt,byde Europianen nu een o geftelt wort,acht ick defe,dac wy ghewoon fijn punten te ghebmyeken int eyndeen onderfcheyding der ge- ichreven redens, welcke punten oockdickwils achter ghetalen volghen ₉ mae� loomen daer punten ftelde, iy ibuden twijfeling maken oft een punt waer des ghetaiSjdat onbehoiriick vermeerderendt,of[ een punt als onderichcyr des re- dens,en om foodanighe twijifeling te voorcommen,heeftmen het punt veran- dert, en daer vooreen o ghefchreven. Nu dan o inden Wyi�ntijt puntgehee- ien hebbende, wy fullentom die te volghen nu voo�taen oock dien naem ghe* ven,en dat tot pnderichey t vant meetconftich punt,Talp�nt noemen,verlaten- de d'eerfte naem Begw_td�wy daer toe duslanghe gebruyekt hebben. Angacndc dat ibmmighe niet ghenouch deur natuerlicke reden connen �ii'deelen, hun ghe^aghentotteloofweerdicheytderghenediedaeraf ghehandek hebben, Amr'm^* ick acht die op een goeden wech te welen, midts datfe de lo�fweerdichite loof� ^Um^ weerdicheyt volghen,dat fijn de ervaren Telders des Wyi�ntij ts, en verlaten de Griecken diegheen telders en Waren,noch volcomnielick fijn en conden deur ghebreck van rechte talteyckens als voorenghefeyt is ; want hoe wel Euclides fchoone Telconftighe* vertooghen befchrijft, dieuyt den Wyi�ntijt t'fijnder Theeremata� ham gerocht waren,daer en fijn * werekftucken noch* Teldaet by, wekkeals ProbUmau ghei�yt isonlancxte voorfchijn commen fijn in Arabifche ipraeck. Sulcx dat ntque Ρ?^α** Euclides vertooghen ghetuyghenis gheven des Wyfenti jts die 'te voren geWeeit Anmmut.* hadde,en doen niet en was,De reden Waerorn wy hier i�emftelick van dit punt i�ggen,is dat bepalingder eenheyt voor punt des getals,�nder anderen g�tuyeh- nis geeft des Wyfentijts diet was doenment punt teyckend� �n daer voor hielt: 3En oock des Leeckentijts diet federt geweeft heeft,fo ohv�lcominen * Telders ArhhmttU makende , als bepaling des deels der grootheyt voor punt der grootheyt, «'� onvolcommen Meters foudemebrenghen. Noch canmen mercken, dat inden GememeQ iel ven Wyi�ntijt veel Telconftige Werckingen niet beibnder lichticheyt afg�- veerdicht wierden deur rekening op thiende voortganck ghegront. Om van t'welck breeder reden te verclaren,het is te weten dat allbo ick over eenig� laren de thiende befchreef,en my inbeclde metgrootelichticheyt te me�geh g�bruyct worden in deyling der houckmaren en bogen met thiende voortganckj En alib ick daer na de i�lve ma�ric�cyghenilick befchreef,in fulcker vougen als van dies inden volgenden Hcmello�p t'fijnder plaets een h�oMuck ghemacc~fc lal W�r"- den met fulcke cortheyt als blijeken lal; So heb ick daer na bemerft dat igelijcx., voor my al gedaen had geweeft,oft immers geda� fcheen geweeft te fijne in on- den tijt,die ick meynedat den Wyfenti jt was,om defe reden�: De tafel der honc- maten van Regiumontanmj&t�is halfmiddellijn gedeelt is in i�ooo�o�, begreep an haer volcommelick den thienden voortganck die ick focht: Want nemende de halfmiddelli j η gedeelt te ii j η in 100 even deelen,in plaets van 60 der Egypte- »aers,En daer naemyi�lven voorfteilende de deeling te wefen van thiende voortganck, in plaets der t'feftichde vande Egiptenaers, ick bevant met die tafel � al ghedaen werck,foo veel de houckmaten angaet: En meende doen Regwm�rt* unm daer af een eerfte vinder geweeft te fijne, temeerdat hy int begin van fijn. houckmaetmaeckfeljfeght dat die voor hem geweeft fijn, de middellijn in wey- nicri tluckendeelden,alsP/0/«»Win ii�^t^rzahelin s�cydeelcndcelck van dien in 60 (?),en elcke 1 ® in 60 ©. Maer naderhant is my yet te vo�ren gh�- commeri,waer uy t ick nu anders vermoede, t'welck aldus t�eginck i Ali�� ick Β ^v eens ■ ■-,...., . ■; - ( ' ■ ' -Λ ■ *'1 "" ί. ,■,-,■ ■;-■: . f ■■-... ■ "■■';.■■.'** ^: '■''■�. , �. ■'.■■■:* ' ■,: -^; ' '" ■ ■■;'■ "^,-^> �. ■■<�'■■^:' ^;;: ■ '. 'i-t-' ' Wil.

			_

-ocr page 14-



		' ■■"' - ■ ' ,; s � ; ' ■ , ',-' f - --,.,'■■ , . ■■ ,,■.'. *■. �� j\| Ι BOVCK DES** EERTCIOOTSCHRIFTS, eens wilde �nderfoueken ofmen deur de houckmaettafel van Regtomontdnm$� leden van des ronts middellijn t�tteri omtreckjfo na foude vinden dat de paleis bleven tufichen de palen van Archimedes reden, of niet: lek fach tot defen eyn- de hoeveel de h�uckmaet van ι ® dede, bev^ntfe van 2905; _s in fuleke deeleis alfier de halfmiddellijn looocobo doet,; Maer die h�uckmaet is bycans even ars haer booch, om des boochs cleenheyt wille,daerom de 5400 © makende t'vk- �endeelrontSjfijnbycansevcnan 540�mael29Q9jdatsev� met 15 708600, waer - deur het vierendeelronts byna in lukken reden is tot te halfmiddellijn _s als 15708600 tot 10000000: En vervolgens het heel ront doende viermael fo vee!₉dats 6z83 44©o,is by na in fulcken reden totteheclemiddeili jn,als 6283 4400 tot 20000QOO. Defq reden bevant iek binden de voorfchrev�n palen der reden vat� Jfchim�des^it weten cleender als van 22 tot ?,en grooter dan van 227 tot7i .Na alfulcken inval als iek hier hadde,van te willen onderibucken de reden der mid- dellijn totten omtreck deur de houckmaettafels,dergeli jeke inval fchijnt eertijts byde ouden ooekgeweeft te f�jn,om defe redenen :Ter hant van Georgim Peur* bachtmgecommen jimde feker fehriften(foohy feght in fijn handel opt houck- maetma�ckfel)inhoudende t'ghevoelen van verfeheyden geflachten, als India- nen_aEgiptenaers,enArabiers,angacndede reden van des ronts middellijn toitera omtreck,datteroockeenige geweeftfijn diefe fielden op van scoootot 6283 2_?ghenouehfaem de fel ve letters alfvo�ren,doeh de ware reden noch wat naerder, 'Maer die dat deden,en fulcken houemaettafelgebr�y den,de fel ve tafel haddede middellijn van 2 met ettelicke talpunten* welcke in menichte niet alleen feven en waren,gelijck in Regiomonunm tafel₃maer moeiten foot fchijnt van een tal- punt meer i�jn,uyt oirfaeck dat dit ghetal 628 %2,vaft gaet tot op de vijfde ]euer_?daer het onfe maer vallen gaet tot op de vierde; Twelc blijft alfmen de pal� des redens veel nauwer neemt,geli je geda� heeft de vermaerden * Telder MXudolf "Mtlmtti- vaCeuletfjtcwctQ dat alfmen de middellijn neemt op 200000000000000000000 9� Sct� is den omtreck eorter dan. 62831S530717958647694. _r.;,. _v Maer Iangher als 628318530717958647690 Inder vougen daitet fchijnt te nleughen befloten worden,dat men voor Regio* moMAnm tijt de halfmiddellijn inde houckmaettafel gedeelt heeft in iocooooo, �iin een ghetal met een talpunt meer,t'welckmen met reden vermoeden mach den onbekenden wyfentijt gheweeft te hebben,ghemerckt datter geen teyeken en is fulex in bekende tijt gheichiet te fijn» Tot hier toe is ghefeyt van der Ouden deeling der houckmaten met thiende voortganck, maer datfe boven dien oock alfoo den booch des vierendeelronts meugen gedeelt hebben,om daer deur te becommedelichticheyt die inde An- hang des Hemelloops verclaert fal worden,dat machm� verm oen uyt des ronts Ittflmmema* deeling in 1 ^co,daermen voormael de f YVifconfttuygen in deelde, na tfeggen Mathema- van Pt�lemew int 2 Hooftftick fijns 3 b�ucxj waer uyt volghde dat ghclijck het »f* vierendeel ronts na de Egipfche wiji� in 90 tr. ghedeejt wort,en in de wifconft- tuygen elcke trap dickwils in vieren > niet tegenftaende men in rekening de ti�- itichde voortganck volghde: Dat hier alfoo elck vierendeelronts in 100 tr.ghe- deelt wiert,en inde wifconfttuyghen elcke trap dickwils in vierenjUietteghen- ftaende in rekeningen de thiende voortganck ghevolgt wiert* Want dat iy ftel� ders der talletters met thiende voortganck, en derreghels van rekeninghen die deur opficht der thiende voortganck ghewrocht wordcn^ghelijck wy daer af int bpuck der ghemengde ftorteneyghen tikker fegghen fullcn, niet en fouden be- irierckthebbenhetgroo.tV(e^rdeel der thiende voortganck, inde deyling des tohtsibo dickwils in rekeninghen der Hemelloopen te voorencommende,ten �chijnt niet. He χ

-ocr page 15-



		Van s � � � e � � l � � g � e � �� g � � � � � �. � $ Het de r d ETEYCKENisde Meetconft ₅ want hoe wel de Griecken daer in feer ervaren fijn geweeft, doch wort by velen bevefticht dat fyfe van an- der gccregen hebben. Voorwaer een feer wonderbaerlicke conft, vaft getuych- nis gevende van een feltfame wetenfchap der gene, wiefe oock meughen ghe- weeft fijn,diefe tot fulcken groot heyt gebrocht hebben. Hier af is ons fmeefte befcheyt ghebleven inde beginfclen van Euclides, waer in benevens de ftof der. Meetconft,noch wat feer beiöndeis, feltfaems en nuttelicx te fien en leerenis> namelickdes Wijfentijtsoirden in befchrij ving der Wifconften, claér af ick inde volghende vernieuwing des Wijfentijts bieeder mijn gevoelen fal feggen. Voor vierde teyckenfchijntdatmen foudemeugenhoudëden handel der Dampbooghde, onlancx inde Arabifche fpraeck weerom te voor- fchijn commen, en hier na verclaert int Eertclootfchrifts derde boück betuy- ghende datter eertijts by de * Wifconftenaers een feltfaem onderfoucking ghe- Mathemaü- weeft is vande weerelts gheflalt en natueréns verborghen eyghenfchappen. ^cos* Het � � f d e � e � c � e � is den wonderbaeilicken feer feltfamen han- del der * Stoffcheydingjby de Griecke onbeken^ die onlancx begofl heeft haer dlchitmt. weerom te vertoonen, deur weleke de menfchen het wefen der ftoiFen tot ha- ren grooten voordeele, anders onderfoucken en kennen, dan hemlien fonder die groote conft meughclick was te begrijpen.Hier in achtmen Hermes Trifme- �/��<& den ervarenftehghewceft te fijn daer fchriftelick befcheyt afbleven is, doch onbekent wie hy was, uyt wat lant, of tot wat tijt hy leefde, hoe welmen hem voor feer oudt acht. Angaende dat de Griecken met hun navolgers die Philofiphigcnocmt wor- den, handelen vande natuer,feggende alle ftofte beftaen in vier beginfelen, als eerde, water,locht,en vyer,mette vervolgen dieferuyttrecken: Sekerhunneer- flicheytis lovelickgeweeft,alsgedaen hebbende watfeconnen₃maerwachaer- men t'was al van hooren feggen,met weynich befcheyt, met veel dwalinghen, en fonder kennis der oirfaken, wantfe veel gehaelt won uyt de dadelickc Stof- icheyding daer iy niet af en wiften. -^; - ' - l Angaende datdefeweerdighe Conft, deiê onuytputteJicke brun der wijf- hey t, by velen in verachting gherocht is, deur dien ettelicke hun daer in óeffe- nende bedrieghers of miifcrs fijn, brenghende ander lieden tot fcfaade,hun be- lovende gout te maken van ftof gheen gout wefende: Daer wort op ghefeyt, fulck mifbruyck te meughen ftrecken tot verachting der miibruyckeis, maer niet der looflicke Conft. � et s E s � e � E � c � e � is de * Gheefthandel, waer in men feght dat %* over feer langhe tijt eenjghe volckcn met kennis der oirfaken hunvlietelick gheoefFent hebben, want hoewel fulex fchrickelick is, iöo merektmen noch- tans wat groote wetenfehappen datter uyt de * Wifconften volghden, diemen _u , . van foodahighc gronèeficW kennis voor oiriaeek houdt, en wat een feltfaem &._%wijf heyt dat ter voormacl byde menfehen gheweefi: heeft, welcken tijt wy den Wijièntijt tiöemen. ' ^f . 'f⁰ ^r;;' ^f -^m *■-:..* Maer hpqmen de ia?ck]na ons mqyning foude ineugen anleggenqm weer_rom daer an te gheraken,dat fullen wy inde volghende V e r c l � rï ^ g intge- meen befchrij ven: En hoemen weerom totte voorgeweten kennis der Dwacl- derloopcn foude meughen commen, dat fal inde befchrij ving der Dwaelder- loopen uit beionder noch eyghentlicker ghefeyt worden. � - . " � 2 ME&CKTÏ

			V.

-ocr page 16-

16 �Bovck desEertclootschrifts,

. ■■" V' " Μ Ε RC Κ Τ. ■ ^::

Alfooick vande voorgaendeftofdes Wijfentijts, tot tTaemfpraeckghecom-
men was metten Hoochgheleerden Heer Doftor Huych de Groot, en dat by my
verhaelde verfchcyden plaetfen ghelefen te hebbende van fulcke Teer oude ti\t
ghetuychnis gaven,ick begheerde dat hy my die op fchrift wilde fetten,t'welck
ghefehiedc, en wantfe my dochten by t'voorgaende wel te fullen voughcn,ick
hebfer by ghefchiektals volghu

GHETVYCHNISSEN

E E Ν S S E E R O V D E Ν W Υ S E N-

t�tsjby een vergaert deur den Hoochgeleer-
den Heer OoSior Huych de Groot.

Iofifhm verhaelt dat �m>/^, lijnde gheweft een Chaldeeus Priefler,aldus
fpreeckt; Int thiende gheflacht vande groote watervloet, is by de Chaldcen ge-
weeft een rechtveerdich man, en feer vermaert, oock ervaren inde Hemelichc
laecken. T'wclck Iofephw, en onder de Heydenfche Schrij vers Hecatam, Nico»
km OamafcetJM^lexanderFolybiftor, en LStrtapanw, duyden op i^ibraham
ghei�yt te weien»

Dlodorm, Herodotm^ en Strabo, meynen den eerften kender des Sterreloops
gheweeft te fijn ZoroaBres, ten tijde van TSlinm, die gheweeftis min dan twee
hondert jaer na de vermaerde watervloedt.

Maer deEgiptenaers houden voor den eerften Herfttes_to�<jWercuriui_tyiitm
tijt onbekent is. Segghen oock veel van eenen Coninck Necepfes, die hem in
defe ftof dapperlick gheoeffent foude hebben.

Die de Poetifche duchten tot de waerhcyc der ghefchiedenis brenghen,wil-
len feggen dat Pha�ihon^ndymionlAtblas^HerculeStThebarim PbrygM^treftJ,
en de Titaws, kennis hebben ghehadt vande Hemelfche faken.

■;< V

Simflkm en ander fchrijyenyanp�dei tijden dati de voorgaende,te we-
ten dat Ca�liHhems, die by Ksilex$nder van C�n�iuuUs gheftelt was inde ver-
overing der ftadt #4^/00, aldaer ghevonden heeft opteyekening derHemel-
iche faecken, van ontrent duyfent neghenhondert en drie �aren: T'welck
foude fijn van tTeflidi laren na de gro�t� watervloet, volgh�nde de ghe-
meene rekening.

^:;ι-ίΓί

PUto op vericheyd� plaetfen va noch ouder onfekcr ooripronc fchrij v�de,en

/1 α i-a ε.' 3 ■ onder

.w'^{ λ.

;

____________*�i�kbsM

-ocr page 17-

Vak.stm bepaunghek int geemeen. i%

onder anderen int derde bouck der wetten,is van die meyning,dat al de we-
tcnfchappcn en conften met een gro�te w^tervloet vergacn wei�ndc, d'een en
d'ander allencxkens weer wat by een vergaert heeft ,Mol dat t'ghene men in
Griecken landt vande conften gheweten heeft, cerft een duyfent jaer of oock
twee duyfcnt_?na diep tiit foude opghercfen fijη. .

Hetalderoutfte vermaen vande Stoffcheyding diemen Chimie noemt, wort
by Sttidas bevonden,en daer na by Cedrenum: Want voor die tijden foo wel de
iaeck als de naem,by Griecken en Romeynen fchijnt onbekent geweeft te fijn.
Al fgh�n� ghei�yt wort angaende d'ervarentheyt in d�fe conft van Pythdgoras,
en Sdl�won, is onfekcr, en vol onghelooflicke duchten. Doch ift ghewis di�
certijtsergh�nsghewceftrehebbenjt�aerhietbyde Hebreen noch Griecken:
Dan is wei waerfchijnlickde Egiptenaers daer afgeweten te hebben, overmits
Plaio'm �jnTwjo (wiens inhoudt hy i�ytuytde Egipfcheleerghetoghen te
fijn) daer hy ipreeckt van Stofbeginfels v�rmaent van i�ut en falpeter. Voorder
deur dien Vlutarchm in Ofiride feyt, dat Egipten by de Priefters in hacr heyUghe
tael ghenoemt wort Chimie: S�lcx datmen alle* Stoffcheyders na t'lant mach
Chimiften ghenoemt hebben,ghelijckmeh e�rtijts de * Hemelm�ters na t'lant
Chaldeen hief.

Het blijft oock wel dat de kennis van vrye conften die in Grieckenlant was,
uyt ander plaetfen daer ghecommen is,deur dien Laertim en \^ithen<&m feggen,
dat Thales (dieontrenttachtentich Olympiades voordentijt van Alexan�er^
leeft heeft)niet alleen uyt Egypten in Grieckenlandtghebrocht heeft de Mect-
conft,maer oock veel befcheyts vande * S�nftanden, met evenachten ,en den
loop des cleynen Beers₅dic te vooren byde Griecken onbekent was,alibo fy nae
den loop desgrooten feyiden. Heeftoockdc Sonduyftering voorfeyt. S'ghe-
�ijcx dat meer als vier hond�rt jaren voor Alexander^ythagovai uyt Egipten en,
t'Chaldeeufche lant commende, uytgheghevcn heeft Hemelfche voori�ggin-
ghen, te weten, vanden opganck en neerganck der Sterren »met datter an
hangt.

Viinim fegt dat byde Griecken o� de $ 8 �lympiade,dats 5 6 Olympiades voor
i^lexander deur K^inaximander eerft is bekent ghemaeckt de fcheeveloop der
Son, en noch na hem eenighe namen der twaelf tcyckens,alfdoen byde Griec-
ken onbekent fijnde.

Ch'tmkosi
Ajirohpi»

3οΙβίφ&
aquinoBjfSo

VANDE V�RNtEVtiNG DES
WyfentijtSytHJvelcl^� njefckrlng host fchijnt datmen de
fiec^ mocht (tnleggh�njm attencxnjveeromteghe-
raken anfulckegrooteojvetenfehaff en aljfer \ η r?,� ί
inden Wyfentpjt gevpeei�j�jnt,

f/J*

f Α Nghefien het fek�r is de menich tot eenighe tijt fo� feltiame groot� we-
«LXtenichap ghehadt te hebben als inde6bepaling verclacrtis, eii dat mijns
wetens nerghensanen blijekt fijn verftant een haer vermindert re wefen_#�o ge-
vet met reden vermoen, meughelick te fij η dat hy daer an weerom f�ude con-
nen gherakcn,by aldien hyder fulck middel als voormael toegebruyckte.TTel-
ye heeft my veroiriaeckt te fchrijven mijn ghevoelen, van t'genedemenfeh mi
ghebreeckt dat hy doen hadde: Alles vervatende in vier leden, waer af de f�m-
me, die ick daer nae van elcke breeder verclarenfa^dufdanich is. ι γι ψ

Β 3 ι LIDT*

-ocr page 18-



		I' DES EERTCl�OTSCHRIFTSy I LIDT.
	it ι BovGK


Tenecrften ghebreken ons i�er veel dadelicke ervaringen daermen de con- ften �cn vaften gront op gheefr. Om tot fulcke ervaringhen te gheraken, ioo fouden hun feer veel menfchen t'&mendaer toe moeten begheven. 2 LID T. �m te gheraken tot foogrooten menichte van menfchen als hier toe noo» dich fijn/oo fouden de voorfchreven ervaringhenen oeffeningen der conften Gmtem. ghehandclt moeten worden by een * gheflacht in fijn eyghen angeboren tael, welcke om wat beibnders daer in uy t te rechten, befonderlick goet foude moe- ten wefen,t'welck ickfedert den Wyfentijt nieten merek gheichiet te fijn, uyt- ghenomen byde Griecken, maetdatalleenlick int ftick der Meetconft,want de reit en treft niet, � LIDT. Na dien goede talen noodich fijn, men ioude om na goede talen te connen trachten, voor al moeten weten waer in talens goethey t beftaer, want die rechte kennis nu by lbo weynich menfchen is, datfe met d'ander wetenfehappen des Wyfentijts verloren fchijnt. 4 L I D T. Anghefien goede oirden in beichrijving en Ieeririg der conften, tot haer bc- voordering i�er behulpich is,t'waer oirboirdaerop vlietich te letten, en metgoe- deoirdeel van dies t'befte te verkief�h.Tot welck eynde ick in itofder wifconften gheen beter en merck,dan d'oirden des Wiji�ntijts. VHCLARINGDESi LIDTS. Maer om van elck defer vier leden breeder reden te geven: En ten eeriten dat ons veel dadelicke ervaringhen gebreken, daermen de conften een vaften gront opgeefiyckial tot verclaring van dien beginnen met v�orbeelt desHemelloops, tot kennisvan welcke die des Wyfentijts opcnbaerlick gherochtfijn deur een groote menichte vanervaringhen,als breeder daer af inde 6 bepaling ghefeyt is, en noch breeder ghefeytial worden in teerfte voorftel des volghenden boucx vande Sonloop, voort inde boucken der Dwaelderloopen, daer wy berekende dachtafels voorbeeltichewi/f�ghebruycken fullenalofiedeur ervaringhen be- commen waren, en bethoonen hoe t'vinden der Dwaelderloopen daer deur al een ander lichte anvancken voortganckcrijcht, danmen federt den Wyfentijt ghebruyekt heeft. Al dit overleytwefende, ick acht openbaerghenouch te fijn, ghebreck van, <?vervloet der ervaringen,oirfaeck te wefen dat de menfchen met groote moey^ teen hooftbreking,hun tijtoverbrenghen mettefouckenHemelloopfche ge* daentendieaHbonietvindelickenfijn� Tgaethiermc,opdat icktdeur voor* b�elt van Eertclootfche ftof noch opentlicker verclare, als met eenen varende Terram» langsdecant vant* onbekende Zuytlandt, en fiende de mont van een groote ST ^AU' ^rivie�da^eruytaldusbeflote:Langsgrooterivieren fijtl vruchtbaer knden: In vruchtbaer landen langs groote rivieren verkiefen veel menfchen haer woo- jr�ingiDaer veel menichen woonen geraken goede Steden:Daerom an die riviet legghcn

-ocr page 19-



VAN SYM BEPALINGHEN �Nt GHEMEEN. I^ legghen groote welvarende Steden. En of hy voort op fulck gheftelde(deur een ghefien deel vant heel beiluytende) fuleke Landen en Steden in caerte teycken- de,denckteenswatfekerheytofghelijckheytdie niette Landen foude hebben, en hoe fuleke caerten en fchriften fouden overcommen mettet ghene men daer nadadelick fage,want daerdeur machmen met een verftaen, wat fekerheyt dat- ter can wefen in befluyt van eens Dwaelders heelen loop, uyt een ghefien deel gherrocken, en hoe dat fuleke reghelen en fchriften fouden connen overcom- men mettet ghene wy daer na dadelick f�en. Nufulcxalshierghefeytisvande noodighe ervaringhen in ftof des Hemel- loops,dergelijcke is oock te verftaen van ander,als Ebbenvloet, tot wiens gron- delicke kennis ons louter ervaringhen ghebreken, daer int volghende 6 bouck afghefeyt fal worden: S'gelijcx vant Eertcloots Stofroerfel int volgende 2 bouck befchrevcn : Voort Ervaringhen der * Steroirdeelen, ofvoori�gginghen deur U�Hc�arU SterremOockder * Stoffchcyding: En Ghenefing, waer inmen (om niet te be- ■^^rol%^itg' wijfen m&,Hij>j>ocrates fegt)al eenander dadelicke oeffening foude moeten we- fen foo in * opfnijding,alsonderfoucking vandeghedaentendercruyden en Anwm�a. * GheneefftofFen,die veel door ftotTcheyding ghevonden worden. Maer want Medkamw- van elck van defe int befonder te fchri j ven, meer tij ts foude behouven dan my ^torum� te pascomt,en dan noodich fchijnt daeran te hefteden, ib ial ickt cortheyts hal- ven overflaen. Ick houde dan voor openbaer, dat gheli jek int eerfte lidt ghei�yt is, ons feer veel dadelicke ervaringhen ghebreken,daermen de conften een vafte grondt op gheeft. Maer om nu te verclarcn dat (ghelijek daer voorder ftaet) om tot fuleke ervarnghen tegheraken,i�er veel menichen t'famen hun daer toe fouden moe- ten beghevcn, ick ial weerom met voorbeelt des Hemelloops beginnen. Teri eerften, een menfehen can nietgheduerlick by dage by nachte,Iaer uyt Iaer in, gaftaen deDwaeldersplaetfenenallesdatter noodich is: Maer een Teer groote menichte fulex doende, f ghene by d'een ghebreeckt, wort by d'ander bevon- den. Ten tweeden,de ervaiinghen van eenen, al wareni� in haer fel ven gewis, foo en verftreckenfeanderen nochtans tot gheen feecker gront, om int veroir- denen derfpieghelinghendaeropte werektegaen, deur diender gheen proef '�hconarumi* af en is: Maer feer veel verfcheyden menfehens ervaringhen, die daer nae teghen gmlcanderoverleyt fijnde, bevonden worden fona t'overcommen als de ia�ck vereyicht, daer machmen op fteunen. Tot voorbeek van defen connen ver- ftrecken de ervaringhen onlancxghedacntuflchen den Doorluchtighen Vorft WiUem Landtgraefvan Hefi�n,enden vermaerden * Q^^tiTuychobrahem ohfirvato* druckuytgacnde�. Ervaringhen voorwaer diens ghelijcke ick fe^ert den Wyfen-^rm' tijt niet enmerekghebeurt te wefen. En fuleke foudemen dan met groote me- nichte vinden. Ten derden,foo iiferdickwils tot fommighe plaetfen dvertogen iocht,inder voughen datmender in ettelicke weken geen Hemeliche lichten en fiet: In fulckehghevallecanmen dan hebben d'ervaringhen van anderen ghe- daen inde Landen daertclare locht was. Ten vierden foo foudertuitchen de Gaflaghers een eergiericheyt en twift te verwachten ftaen,willende elck het fij '- ne voor beft bewij fen, waer me de conften(hoc wel de menfehen daerentuffch� int ftuck derfeden hun dickwils mifgaen)gemeenlick gheen cleene voortganck en cri)ghen:Daer anders den handel by wcynich menfehen beftaende, elck fijn vonden bewaert en verberght. Angaende fommighe achten de ftof te weerdich te fij η om vande gemeente ghehandelt te worden, en alleen den Vorften toeftaet: Mijn ghe voelen is daer anders. wantde Vorften des Eertr jjcx fij η weynich,en onder die weynighe iifer Β 4 luttel . / ■■■■"'.

	'.

		j

-ocr page 20-



		30 �BOVCK DES EERTCLOOTSCHUlFTr,' luttel dieder een natueriicke gheneghentheyt toe hebben. Siet eens tot voor- beeltvandei�n t'gene den Commk. A_s4lfor>ftM weervoer, die tottet maken der tafels op fijn nacm uytgaende, over <te vier hondertduyfent ducaten oncoften dede:Seker fijn y ver tot fulcken conft was lovelick, maet wat iffer cyntlick uyt- gherecht�niet befonders,want lijn Wiiconftnaers hebben ibnder nieuwe erva- ringhen,te werekghegaen op Ptolememblootc Helling, waer uyt met die groote^ fchat niet dan wat onl�kers ghemaeckt en conde worden. Μ act dei e conft b.yde ghemeenteghehandeh wefende, men can alles-met meerder fefcerheyt en ken- nisderoiriaken voor nietciijghen. Nufulckevoorbeeltalsickhiertotvcrclaring des voornemens ghetrockea iiebuyt Hemelloopi�he ftof,dergheIijckefoudemen oock meughen bybrengen uyt ander conften: Maer achtende hier meghenouch te blijeken dat cm in elck veel ervaringhen te cri jgen,noodich is dat feer veel menfehen t'iamen hun daer toefouden moeten begheven, ick fal dieomcorthcydts wille enei-flaen, en voortvaren* VERCtAUlN� DES 2 L1DTS. Angaende het tweede lidt, te weten dat om te gheraken tot 'ibo gro�t�n me- nichte van menfehen als-hier toe noodich fi jn,defe oefFening defc�nflcn foude moeten ghehandelt worden by een gheilacht in fijn eyghen angheboren tael, welcke om wat bef�nderlicx daer in uyt te rechten , befondcrlick goet foude moeten wefen,hier opfeghickaldus :Soude een ghemeente haerin een conft oeft%ien,�y foude moeten de ta�l verftaen daerfe in gheichrevcn is, t'welck haer eyghen tael moeftwefen, want hoe wel ettelicke ouders hun kinderst'Latijn doen leeren, waer in men de vrye conften nu meeft handelt, de i�lve fijn wey- nich int anllen vande gemeente. Ten anderen leertmen de Ionckheyt t'Latijn, om hun cyntlick te begheven tottc Rechtcn,Godheytjpf ghenefing:liTer onder de iulcke ymant die hem daer na gantfcnelick totte Wifeonfien fchickt,dat ghe- beurt feer i�lden,en ghemeenelick teghen hun ouders danck,gheli jek onder an- deren den vermaerden Gaflager Tuych�hrS�fcem fchrijft ghebcurt te fijn: Daer hieronder die oock een grooten deel, Welcke hun tij t voort dcurbrenghen in oefFening der Latijnfche fpraeck, kerende vcerfen der * Dichters van buyten, om op alle dingen die in gemeenet'iaemipracck voorvallen,een Latijns veerste connen vervoughemSoucken voort bloemkens van woorden en fpre�cken om �n haer brieven en fchriften te pas te brenghen: En hoe wel fulcke opghetocyde ;ftijl ani�mmighe mifhaecht,fooilTer nochtans veel ander dieder hun niet me verfaen en connen. In fomme men vintter onder foodanige wcynich die hun volcomm�lick totte wifconften begheven, en daerom ift noodich ghelijck wy ghefeyt hebben defe ftofghehandelt te worden inde ghemeent�ns aenghebo- ien tael. Doch moetie daer benevens noch goet fijn, connende alles uytbeel- den dat totte iaeck noodich is. Maer want dit ftuck der talen een vande voor- naemfte punten is,die my doen wanhopen vartweerom tot een wyfetijt te meu- ghen gheraken, om dat als vooren ghefeyt is, metten onderganck van veel we- tenfehappendes felfden wyfentijts,qock t'ondergegaen fchijnt fmenfehen ken- nis of oirdeel van goethcyt der talen,eh dattet fwaricheyt fal hebben hun dat t� doen verftaen, foo moet ick na mijn vermeughen daer af breeder mijn ghevoe- len verclaren. Tisopenbaerdat de Ffanc�yfen (pp dat wy m�t voprbeelt der �raniche tael beginnen)de vrye conften in haer ipraeck meer befchrijven als an- der

-ocr page 21-


		^

	/

VaN SYN BEPALINGHEN INT GHEMEEN. 21 der v�lck�/welek wel oirfaeck is datter hemlien in haer gemeente meer men- fchen daer in oeifen�_}d3nt foud�" byaldieni�r niet af en handeld�^maer wantfe daer in leer veel Grieckfche en Arabifche conftwoord� ftell�, de groote v�ort- ganck met kennis der oirfak�,om weerom tot een Wijfentijttegeraken,encan daer uyt niet volgen:Want alfme de conftwoorden nietgrondelick en verftaet, als by voorbeelt inde Franfche tacl te iegg� van ProBapherefe, Paraltaxe, ?{adir₉Jlmincantarat, en veel dergelijcke, haer beteyckening geduerlick t'onthouden valt de gemeente laftich,de oeffening moeylickjVerdrietich^en de faeck va flap- pe voortganck,fy en conn� niet verbeteren gebreckigeconftwoordendiedick- wils beter bepaling vereyflchen,noch de dwalingen mereken dieder uyt volge, dan verblijden hun te connen ipreken woord� die ander haer lantflieden niet en verftaen^en datmen hun met verwondering voor Hoochgeleerde� hout. Maer groote dwalingen uyt onverftaen qua conftwoorden te volghen, dat hebben wy int voorgaende tot fommige plaetfen anghewcfcn,ende veel meer foudemender noch connen byvoughen,dan fullent laten ghenouch fijn mette groote gemeene oude raferie inde * ftofder Singconft vande redens der toon�, Uatherk waer in de palen der vijfde geftelt fijn van 3 tot 2, uyt het wekke na vergaring ^fc�* en aftrecking der redens bevond� worden tweederley halft�onen, d'een groo- teralsd'ander,deminfte van2j6tot243,d'andervan25� totbycans240: Het welck anders gefeyt aldus te verftaen is,de heele fnaer eens ipeeltuychs ghedeelt in 25 6 e ven deden,en daer afgeftopt de 13 (als over ichot van 25 6 bov� de 243) foo fal tgeluyt der heele fnaer,tegen t'geluyt der 243 deelen, maken de cleenen halftoon: Maer vande voorfchreven 25 6 deelen gheftoprde 16 (als overichot van 256 boven de 240) foo fal t'gheluyt der heele fnaer teghen t'gheluyt der 240 deelen, maken den grooten halftoon: En om by voorbeelt daer af noch claerder te fpreken, de banden die de halft�onen ande hallen der ipeeltuyghen onderfcheyden,en fullen niet everedelick malcandernaerderen, gelijckf�deur Luytflagers en ander na t'gehoorgelcyt worden,dan die desgrootenhalftoons, fullen wel foo veel wijder moeten liggen als ontrent het vierendeel der langde tuflchend'ander. Maer want iulex niet overeen en comt mette ware halfi�onc die wy uyter natuer al evcgr�ot fingen,of mette legging der banden diemen na t'natucrlick gehoor ande halfen der fpeeltuygen vervought, lbo heeft dit by de Grieckfche * Spiegelaers der Singconft groote dwalingen veroiriae&jhcmlien Theorie al taftende daer afdoen handelen ₅ goe gheluyden voor quaet odrdeelen, ende een onghegront werek befchrijven� Maer om hier af by cort voorbeelt wat claerder te ipreken, t'ts te Weten dat de vijfde diens ghemifte reden gheftelt is �p Reden?,* ghetrocken lijnde vande achtens ware Reden* f, blijft de vierdens Reden f_t die getrock� vande vijfdens Μ**** Reden\_t blijft des toons of groote eerftens Redenfiwaenoc noch fulcken rede vergaerrcomtden tweetoon of groote derde \|i,die ghetrocken vanden tween- halftoon of cleene vierde,dats van Reden f-, blijft voor den halftoon als v�ore Meden g, die ghetrocken van Reden -f des toons, blijft voor de ander halftoon Xeden^, dats bycans Rederij want feggeride 218γ, geeft 2048,wat236>comt naghenouch 24o:Sulcxdat^efe ftelling mebrengt twee oneven halft�onen d'een grooter als d'ander, die ons inde dadelicke fanck niet en ontmoeten,ghc� merci: wy de felve gelijck voor� gefey t is_>al evegroot fingenrEn nochtans heb- ben de Spiegelaers over duy fent en veel hondert jaren,geduerlick blij ven fegge de reden der vijfde van 3 tot 2 wel geftelt te fijn: Dat voorwaer merckclick ge- tuyehnis geeft de menfehen van Pytagoras tijt af (die,hoewelmen daer an twijf- fekn mocht,d� * Vinder gefey t wort} tot nu toe niet genouch verftaen te heb- hymmi ben,

-ocr page 22-

11 ι BotCK des Eertclootschrifts,

ben,wat everedenheyt met haer vergaring en aftrecking is. Om van t'wekk by
voorbeelt te fpreken,genom� dat ymant weet of toelaet,vier pinten waters een
ftoop temak�,maer i�odickwilsby in een vat twaelfmael een maetgiet die hy
meenteen pint te doen, ίσο dickwils bevint hy min dan drie ftoop: Nu foo die
menfeh niet en wift dat fijn genome maet cleendcr dan een pint moeft wefen,
tToude by de gene die wel ghenouch weten wat pinten ftoopen en haer verga-
ringen i�j n,voor een groote flechtichcyt gehoud� worden:En alfoo mach t'an-
der oock voor een groote flech ticheyt gehouden worden byde gene die wel ge-
nouch weten wat everedenheyt met haer vergaring en aftrecking is. Maer wat
mach hier af d'oirfaeck wefen� De voornaemfte fchijnt dat de menfehen onbe-
quaem conftwoorden gebruyek�: Als datmen by ons in plaets vant h�andich.
woorteveredenheytjgenom� heeft het uythcems Proportie. Want die t'woorc
Everedenheyt uytfpreken,hun comt inde fin tei�gg�,hieren fijn geen even re-
denen,hoe fouder dan everedenheyt wefen�welck� inval den genen f�o niet en
ontmoet,die altijt t'onverftaen woort proportie inde mont hebb�. Angaende
der toonen ware reden,welcke ymant hier begeeren mocht,anghefien dit haer
plaets niet en is, ibo lal ick die int laetfte ftuck der ghemengde ftoffen vervou-
ghen,en daerentufichen meughen fy die welgenouch weten wat everedenheyt
met haer vergaring en aftrecking is,verftaen hoe de oude ennieuweichrijvers,
groote boucken gemaeckt hebben diefe feggen te handelen vande Singconfti-
ge everedenheytjfonder nochtans die te raken: En dat derGriecken * grootfte,
. middel,en cleynfte foetluydicheyt.niet dan ghedwaelde rammelingen en fijn,
die veel menfeh� in ydelheyt den tijt doen verliefen: Voort hoe de onvolcom-
menheyt die iy hun i�gghcn inde toonen te vinden, als d'een heele grooter als
d'ander, en d'een halve grootq: als d'ander, t'welck d'een dus d'ander foo ver-
lappendeen verdeeiende,nieten is onvolcommenheyt der toonen,macr quaet
vervolgh commende uyf qua Helling des redens der vijfde van 3 tot 2.

Antvoorgaendefietm�merckelick hoe veel datterangoe verfla�licke conil-
woord� gelegen is,en hoe fy dwale die de vermenging der uytheemfche woor-
den voor de Franfehc talens (opdat wy weerom daeran comme) fuyveringen
verrijeking achte,dat nochtans niet dan haer vervuylling en veraerming en is.
Maet fal ymant fegg� nadien t'gemeen gevoel� deurgantfeh Europa anders is,
va geleerd�_}ongeleerd�,eel en oneel, die t'fam� eendrachtelick als uyt e� mont
loven de fuyverheyt en rijcheyt die de Franfche tael deur fulck middel gecreg�
heeft; Wilt ghy de faeck beter alleen verfta� als d'ander al t'fam�� Ick antwopr?
de dattet met my hierin gaet,gelijct miflehien met u foude,fo ghy deur gantfch
Turckie faeghten hoordet de menichens gemee gevoel� vznMahomets heylic-
heyt,εη fijn religiens fekerheyt: Want gelijck de veelheyt der hodert duyfcnd�
u niet en can beweg� dat te gelooy�, alfo en can de veelheyt der honden duy*
fend�nw niet bewegen te gelooven dat de Franfche tael rijck,fuy ver ofgoet is.
Bngelijck d'alder ervarenfte in Mahomets religie, die hun vermet� t'meefte be-
fcheetts weten va Mflhomets heylicheyt, na u oirdeel minft verfta� wat heylic-
heytjs: Alfo d'aldergeleertfte die hun vermet� t'meefte befcheet va de goetheyt
der iFranfche tael te wete,die geloof ick minft te verfta� wat goetheyt va tael is,
En gelijck ghy miffchien niet geern u hooft en fout breke, met int befondertq
weetlegghen de redens der ervaren Mahometiften,om dat ghy haer eerfte ftd?
Bng vent'vetvolgfa^een metten anderen voor een hoop beufelinghen houdt:
Aifoo en foude ick niet geern mijn hooft biek�,noch tijt verliefen, met int bc_rft?ia<terte weerftaen de redens der ghene diemyde goetheyt der Franfche taej
willenwijftnaken >*immers nademanier diemen tot noch toe gebmyet heeft^

Harmoma
maxima,
media^in�
ma.

..iftV.

as��wr�"*

/- \

■f ■

-ocr page 23-



VAN SYM BEPAt�NGHEN �^if �HEMEEM. 23 omdat ick haer eerfte ftelling eri al t'vervolgh van dien voor ongefchickt hou* de,en datfe van dinghen fpreken buyten hun verftant: want te fegghen dat ghc- lijck bloemen vanverfcheyden verwen een cruythofvercieren,alioo verichey- den vreemde talen hetFrancois,tisal te hinckendeghelijcknis, gheen weerleg- ghingweerdich. Te i�gghen dattet Orlieniche^'alsvan chandeUe, chamer^ cbaleur, veel hubfcher gheluy t is dan het Picartiche o, van candelle^amer^aleur,* ten heeft gheen gront .,, wantghy fpreeckt u felven teghen als ghy int Latijn, t'w�lckhaeroirfpronckis, feghtuwel te bevallen t'gheluyt van ca in candela_fcantarejalor&n diergelijckeis ooc te verftaen van veel oude inlantfche woor- den der Picarden , enLuyckenaers,daerdeOrlienfchedeur onwetenheyt me fpotten,want der talen goetheyt wort uyt wat anders ghekent. Te fegghen de veerfen der Franiche ghedichten ibo lieflick te lijn,datfe yghe- lick niet weynich en behaghen: Voorwaer ick beken dat ick met gheen c�en

		vermaking,ettelicke * Dichtersghelefen heb: Maer fulck behagen uyt de goet-	Po�Wv

	heyt der tael te commen,dat machmen meteere wel ontkennen,gemer& dattet ghebeurt om de ftof,tot wiens vinding enfotming Vranckrijck met veelwon- derlicke befonder gheeften en ghekerde dichters begaeft is: Wanr ghelijck ghy wel feght een vat wijns feer goet te welen, daer af nochtans de tonne niet en deuchtiAlibofegh ick de Franiche veerfen te wefen vol gheeft, vol geleertheyt, vermaecklickheyt,en conft, nochtans en deucht de tael niet: En ghelijck goe wijn wel can ligghen in een qua tonne,dat alfo fcherpfinnighe vonden, en goe ftofjwelin qua talen cpnnen ghehandelt fijn* Ickfegh eyntlick noch dit daer by: Toont my een tael meer ghemengt met vreemde woorden die de gemeen- te niet en verftaet dan t'Francois,ick toor�u een aermer ghebreckigher tael dan t'Francois: Toont my een aermer ghebreckigher tael, die van rijekheyt en fuy* verheyt hoogherghelooftwort by gheleerden en ongh�lcerden, ick toon ue�n ongheinckigher tael,daer weyniger hope van verbetering, en gro�t�r toeeomr mende aermoet af te verwachten ftaet. Nu fulex als wy hier ghefeyt hebben vant Francoisjdergeli/cke is b�cfc'te ver- ftaen vant Italiaens, en Spaens,die met �ytheemfche talen , hoc wel niet met fulcken overvloet in veelconiknenverfcheyden ft�fFeri als t'Francois, obek ^r:Ugemengt fijn₃war�t met fulck mifverftant als int Fra^ois het Orliens fijn na- burens talen veracht,met derghclijcke veracht hetTufcacns enCaftiliaens elek de fijne,fonder kennis te hebben waerin goetheyt beftaet. Belanghendc ymant nu mocht dencken wat my overgaet in Wifconftighen handel aldus met verachting van talen befich te fijn: lekfeg daer op mijn voor- nemen anders niet te connen verclaert worden, hoemen na mijn ghevoelen weerom fou meughen an een Wyfentijt gheraken _a want deur t'ghebreck van « qua talen,wort de cracht van goe bekent. ■ / '. ■' '■ VERCLARING DES 3 LI0TS. Nudan tot hier gefeyt hebbende hoe onbequaem dat qua talen tot befchrij- ving van conften fijn,en hoe voorderlick de goe,wy fullen commen tot vercla- ring des 3 lidt^inhoudende dat nadien goe talen noodich fijn, datmen om nae goetheyt te trachten foude moeten weten waer infc beftaet: Hier op fegh ick: Ten eerften dat proef van dien bequamelick ghedaen can worden intbefchrij- venvan vrye conften,en voornamelick WifconftigenhandehWant gefchie- Hi%w$ deniflen,als hoe Par� Helena* ontfchaeae,en wat groote flagcn AchilUs flouch, dieenderghelijckeftofcondendeMimitekeniien gheven deur grimmatfen fon-
				■■;

-ocr page 24-

24 � BOVCK DES EERTCL�OTSCHRIFTS,

i�nder fpreken,maer niet alfo de Wifconilen,welcke φ gefeyt isdenrFi anfche

Italiaenfcheen Spaeniche woorden > ick laetgrimmatfen varen, niet en connen

uytghebeelt worden, maer ftellen in die plaeis Grieckfche, gheJijck oock doet

pathema- fe arme Latijnfche,deut welck gebrcck oock onder de Romeyncn geen * Wif-

**9l�eyh. ^conft^riaei:s>diemen deur * l�ytnementheyt wifconftnaers ncem� mach, gevon«

denenwierden^ndeielvediederwatafwifte^mochtendegheneiijndie toe

letteroefFening van hun ouders na AtheneninGrieckelautghefonden waren.

"^BeHSriecx dan fulcx wefendedattet de wiiconften leeren can, is voor een goe

taeltehouden. Maer waerinbeftaet defe goetheyt ₃ war verichil heeftie van

d'ander,deur t'welck fy vermach dat d'ander niet en connen? Voornamelick de

Wocalukar- t'foemVouging,daerferijckaf is,want daerme goc *conftwooiden ghemaeckt

*^um' . ^ worde�ijdeur t'welck het uytfpreken der * evereden heden cort en verilaenlick

nmT valden alle ontmoetendefwarichedenlicht. Macriijndergheen andergoeta-

len dan Griecx� Iaet noch een die veel beter is, namelic het Duytjcb, om dattet

^0* de t'iaemvouging corter en ghewifl�r heeft: Gorter, overmits de Duytichc tael

tot dien eynde ghemaeckt is uyt louter eenfilbige grontnamen, en grontwoor-

<kn,deur 1b gemeenen reghel,dat-de meerfilbighe, fijn of eyghen namen van

nienichen,plaetfen, % ytheemfchc cmydea, vruchten, en dierghelijcke: Of fijn

na d'eerfte infetting deur pnwetentheyt inghewortelt: Als voor op fijn Noort-

hollaats Vaerj^MoerjSm, Broer, te %ghen Vader ^Moeder. Sulier, Broeder, daer

fommighenocheen e mtziznhtm^znphFadere,Moedere,SuUere^Broedere.

Of anders datfe beftaen uyt t'iacmghevouchde fonder datment merekt. Als by

voorbeclt dat menighe mcynt NaveJccn tweefilbighe grontnaem te weien,die

nochtans vergaert mach fijn van Na met Fel Maer om van defe cenfil bige feit-

iaemheyt bewijs te doen > ick heb vpfefeeyden woorden en namen oirdemlick

�byden anderen vcrgaert,en in Duytfch bevonden f4.2 eenfilbighe woorden in

den eerften perfoon: Maer int Latijn alleenlick 5^Int Griecxeyghcntlicfc geen,

maer langhe vercort tot 45. Angaende Duytfche namen, bynamen, voorfteU

Hnghcn &c,vinde ick in ghetaletot 1428. De Latijnfche (totte t'faemvouging

onbequaem) alleenlick 15 8 ,G rieckfche 220, welcke ick metter hae� verfaemc

W�Mfa* teb ydet uyt fijn * woortbouck als volght.

VYT*

- ;■'"■ ■■■-''■.■■' ' \ '..^ν


	Hf . ':.'■■■■..'	■ ι ■ Λί [f¹'-*
	Β , Ν :y^:^\/^^J.S-	■:"■■'' :
	ui,''	,■�.�■ ,-

'^'

'; .

-ocr page 25-

Van syn BepaungheN int ghemeen.
742 DVYTSCHE EENSILB;IGHE WOORDEN.

Dub. Ie doubte. Dubito.
Ducht* 1'ai doubte. Vereor.
Duer. Ie dure* Duro.
Duld. Ie fouffre. Patiof.
Dun. Ie tenue. ExtenuoV
Dwael. Perre. Erro.
Dwing leceiitrainS. Cogo*

Eer. Iehonnor�. Honoro
Egh. Pherfc. Occo.

Brul. Iemutie. Mugioi
Bruyck. 1'vfei Fruor.
Buck. Ieplieledos. Curu�.
Beur. Ietroquc. Commuto�
Buygh. leplie. Fle&o.
Buyich. Ie frappe. Pulfo.

Cacrd. Iecarde. Carmino.
Caert. Ieioueauxcartes. Lu'
do chartis.

cht. Peftime.
■Aes. Papafte.

Exiftimo.
Incfco.

ck. lecuis. Pinfo.

aeck. Pono pharum.

Baen. Ie prepare Ie chemin�. Pras-

paro viam.
Ban. lebanne. Profcribo.
Baer. Fenfante. Pario. _;Bas. I'abbaie. Latro. �
BaetJeprouffite.Commodusfum.
I Bel. Ie tire la clochette. Tintino.
Ben. Iefuis. Sura.
Berft. Iecreue. Crepo.
Bey. Pattens. Expe&o.
Bid. Ie prie. Precor.
Biechr. Ieconfefle. Confiteor.
Bied. Foffrc. Praefento.
Bies. Iebeze. Mugio.
Bijt, Ie mors. Mordeo.
Bind. lelie. Ligo.
Blaeck. leflamboyc. Flammo.
Blaes. lefouffle. Flo.
Blaeu.Iecoieurede bleu.Colore

ca?mleo pingo.
Bleek. Ie cou vre de lames. bra&eo
bleeck* lepafli. Palleo.
Bleet. Ie beelle. Balo.
Bleyck. Ie blanchidulinge.Can-

defacio.
Blijf. Iedemeure. Maneo.

Caets.Ieioue&Iapaume.Ludopila Eind. Ie fine. Einio.

Cap. Ie hache. Concido.
Cicr. Porne. Orno.
Claer. Iefaiclair. Clarifico.
Colf. Iecroche. Ludoclaua
Cop. Iefcarifie. Scarifico
Coft. Iecoufte. Confte
Coot. Icioue auxos.Talis ludo
Coock. Iecuifine. Coquo
Crab.Ieracle. Rado
Craey. Ie crie. Cornicor.
Craeck. Iecraque. Crepito
Croon. Iecouironne. Corono.
Cruys. Iecrucifie.Crucifigo
Cuyp. lefaicuues. VieodoUa.

emange. Edo.
morsencu�urede l*eauforte

o cuprum aqua forti.
ledemande. Peto.

Iefaille. Fallor.
yt. Ie i�ueala flute. Can©
la.
ie fricaffe. Frigo.
. Iefronfe. Rugo.

. levoy. �o.
acp. Iebaye. Ofcito.
lemocque. Lafciuio*
. Ie donne. Do.
. Icfayiaune. Rufo.

Ghecu
Gheld
Ghict.

Ie baaille. Olcito.

Ievaux. Valeo.

Ie fonds. Fundo.

Dab. Ie patrouille. Palpo
Daegh. Padiourne. Cito

Dacl. Iedefcens. Defcendo.
Danck. Ieremercie. Habeogratia Ghifp
Dans. ledanfe. Tripudio
Dau. Iefairofee. Roro

Ie fouette. Flagello.
Ie foufpcqonne. Sufpicot
epolie. Polio.

Deck lecouure. Tego. Glic� IeglnTc. Labor.

Dclif. 1'enfoui. Fodio. Gloey.Iedcuienrouge.Candefco»

Denck. Iepenfe. Cpgito Gom. Iegomme Limogummi.

Derf. Pofe. Audeo* Gord. Ieceinds. Cingo.

Derfch.Ie^atsengrange.Trituro Graef. Pengraue. Sculp�.

Derf. 1'aybefoing. Egeo Greys.Ierefrongne.Obd�cofront�

Deys. Ierecule. Recedo Grijp. legripe. Capio.

Dicht.Iecompofeenrime.Copo-Grim. Ierugi. Rugio.

Dick. Pefpeffis. Denfo (no. Groey. Ieverdoy�. Verilo.

Dien. lefers. Seruio Grou. Pai en horreur. Abominor

Diep. Ie fay profond. Profundum Groen. Ie paind verd, Virido.

facio. Gruet. Ie�alue. Saluto.

Dijck.Iefay vnedique.Iacioagge- Gun. lefauorife. Faueo.

hnck. Iereluys. Refplendeo.

lekS Block. Ie labeure afl�duellement.

Afl�du� laboro.
Bloe. Ieiaigne. Sanguine
Bloey. Iefleuronne. Floreo.
Bloot. Ieme&snud. Nudo.
Bloos. Ie vermeillonne� Rubeo.
Blufch. Peftain. Extinguo.
Bluts. lefroifle. Collido.
Bocrd. lebourde. Nugor.
Boet. Ie remedie. Medeor,
Boey.Ie me&s despiegesauxpieds

Compedio.
Boock. Ie bats. Cudo.
Bol, Ieboule. Voluoglobum.
Boord. leborde. Fimbrio.
Boor. lefore. Perforo.
Borgh. Iepleige. Fedeiubeo.
Bot. Icrebouche. Hebeto.
Bot. Ie boutonne. Gerarao.
Bou. Pedifie. JEdifico.
Bra. Ierofti. Aflb.
Braeck. levome. Euomo.
Brand. Iebrufle. Ardeo.
Bras. Iehauffre. Epulor.
Brce. Ie fay large. Dilato.
Breeck. Ieromps. Rumpo.
Brey. Ie entrelache, Reticulo.
Briefen. Ierugis. Rugio
Bringh. Ieappotte. Apporto.
Broek. Iecoupcdesmorceauxde

pain. In frufta frango.
Brod. Ieradoube. Refatcio.
Broe. Iecouuc. Incuboouis.
Broey.Ie fourboulle. Subferuefacio
_kBrou. Ie brafle. Coquocereuifiam

Haeck. Ie hache. ConcidoJ
Haeft. Fhafte. Feftino.
Haeck; Paccroche. lunco.
Hacl. Ie porte. Adfero.
Hangh. lepends. Pendo.
Harp. 1'harpe. Lyram p�lfo..
Haet. Iehay. Odiohabeo.
Heb. I'ai.Habeo. 3

Hecht. Pattache. Figo,
Heel. Ieguarri. Sano.
Heet. lechauffe. Calefacio.
Heet. Ienomme. Nomino.
Heet. Ie commando. Iube�.
Hef. Ie lelie. Leuo.
Hel. Iepanche. Acclinov
Heel. leccle. Celo.
Help. Paide. luuo.
Herd. Ie durcis. Duro.
Hey₄ Iehie. Fiftueo.
Hygh. Pahaine. Anhel�.
Hinck. Icclochc. Claudico*

Ding. Ie barguine. Liceor (r�.
Ding. Ieplaide. Litigo.
Doem. Iedamne. Damno.
Doe. Iefai. Facio.
Dool. Perre. Erro.
Doo. Ietue. Occido.
Doogb. Ievaux. Valeo.
Doop. Ie baptize. Baptiio.
Dor. Iedeuiensaridc. Arcico.
Doril. Pay foif. Sitio.
Dou. Ieprefle. tremo.
Draey� Ietourne. Torno.
Draegh. Ie porte. Porto.
Drael. Ietarde. Tardo.
Draef. Ietrote. Succuflb.
Dreich. Ie menace. Minor.
Drijf. Ie chafle. Agito.
Drinck. Ie boy, Bibo.
Dring.Iepoulfe.Penetro turbam.
Drooch. Ie feiche. Sicco.

Droom. Iefonge. Somnio. (de

Droop .Iearroufe quelquechofc His. 1'incite. Inftigo.

grefle. Confpergo pinguedine. Hoed. Ie garde, Cuftodio.
Druck. rimprime.Impnmo. Hoeft. Ie toufle. Tufl�o.

Hel.

-ocr page 26-

� BOVCK t>ES l�RTCtO��SCHRIFTS,
Hol. Ie cteufe, Cauo. (Cumulo. Kriel. leremue comme entre les Maeck. Ieray. Facio.

fourmis. Mobilito per turbas.
Krijgh. I'acquiers. Acquiro.
Krijt. Iepleurc. Eiulo.
Krimp. leretrecis. Ar�to.
Kroch. Ie gein s. Queror.
(fole Kroock- lefronce. Rugo.

Mael. Iepeins. Pingo.
Mael. Iemoule. Molo.
Maen. leftipule. Stipulor.
Maen. Icconiure. Adiuro*
Melck. Ie trai�ts Ie lai�t. Mulgeo:
Meng. lemefle. Milceo. .
Men als peerden oft waghen. �t
mene. Duco.

Hoop, Ie comble en monceauHoor. Foy. Audio.
Hoop. Pefpere. Spero.
Houd. Ietiens. Teneo.
Hou. Ie coupe. Seco."'
Hou. Ie marie, Nubo.

Hoy^Iefenedufoiri.Siccofcenum Krol» Iecrefpille. Crifpo,

Krom. Iecourbe. Curuo.

Huc. lecroupe. Sido.
Huer. Ieloue. Conducb".
Hul. Iecoeffe. Ornocaput.
Huts. Fhoche. Quatio.
Huyl. I'hurle. Viulo.

Iaech. Ie chaile. Venor.
lanck. Ieglappe. Gannio.
Iock. Ie mocque. Iocor.
t7"aeck. lecabafle. Suppilo,
i\»Kan. Ie/cay. Scio.
Kan. Ie mafche. Mando.
Keer. Ietourne. Verto.
Keer'. Ie balie. Scopo.

Krop. Pemple Ie gouion- Inglu- Merck. Ie marque. Notpv
uiemfarcioauium. Meft. rengraifle. Sagino.

Kruy. lepoulfe Vipello. Meet. lemefure Metior.

Kruy.Fefpice. Aromatibuscondio Mets.Ie maffonne.Extruo muros

Kruyp. Ie rampc. Repo.
Kuch. IetouiTe. Tuffito.
Kus. Iebaife. Ofculor.
Kuyfch. Ienettoye. Nitido.

Lach. /e ris. Rideo.

Mcin. Iecuide, Opinor.
Mick, Pay 1'oeil a quelquechofe.

Collim�.
Mye. Ie contregarde. Cauco.
Min.. I'ayme. Arno.
Moet. Il me faut. Debeo,
Moey. Iemolefte. Molefto.
Moord. lemeurtris. Trucido.
Mor. Iemurmure. Murmuro.
Muf.Ie fens Ie relant.Sit� redoleo
M�t.Icmonneye. Cudonummos
Muyl.Ierechigne.Contrahovulto
Muyt.Iemutine.Seditionemfacio

Naey. Iecouie. Suo.
Naec.I'approche.Propinqu©
Nau. Ie fay eftroicT:. Angufto.
Neem. leprens. Accipio.
Neft. Ie niche. Nidifico.
Nygh.I'enciine. Inclino.
Nies. I'efternue. Stetnuo.
Nicu.Iefaynouueau. Nouo.
Nijp. Iepince. Vellico.
Noem. Ie nomme. Nomino.
Noo. Pinutte. Inuito.
Noop. Paguillonne. Stimulo.

Oogft. Ie moiflbnne. MeiTcm
facia. r ■

'La

taeck
Laeck

- Ie charge. Onero.
Iediminue. Diminuo.
Ie deiprife. Gontemno.

Kern. Iepeigne. PecV�.
Ken. Ie cognoy. CognoicoKerm, Ie lamente;. LamenrKern.Te bats lc beure.ButyrKeur. �e vifite. Cenfe�.
Kick. legronde.MuiUto
Kies. I'ehs. Eligo.
Kijck. �evoy. Intue�r.
Kijf. Ieteni�. Lirigo.
Kip. I'eiclos poulfins. PulluKlack.Iecreuaffeauec vn (on

Lang. I'allonge. Prolongo.
Lang. Paueins. Porrigo.
Lap. Ierapiece. Interpolo.
Laet. Ie laiffe. Linquo.
(pulf� Laef. Ie refreifchis. Foueo.
Laeu. Iefaitiede. Tepido.
Leek. leliche. Lambo.
Leegh. Pabbaifle. Humilio-
Leem. Fenduis d'argille. Luto.
Leen. leprefte. Mutuo.
Leer. Fenf�igne. FJoceo.
Legh* Iemec�s. Pono.

tant. Gum fragore ritnas

Klad. leerotte. Penicillo veftem Leeck. Iecoule. Stillo

a luto detergo. Leen; Fappuis. CubitO.

Klacg. Ie plains. Queror. Lees. Ie lis. Lego.

Klap. lebabiile Fabulor. Leich. I'eft�ihs. Extinguo.

Klee. leveftis. Veftio. Let. Fcmpefche. �mpedio.

Klem. Iepince. Premo. Let. Iec�nfid�re. Confidero

Klets. Ie frappe du fouet Ie faifant Leef. Ie vis. Viuo.

Ifck<

, foriner. Scutica ferio
Kleef. Fattache Viico.
Klein. PappetiiTe. Minuo
Klief. Ie fends. Findo.
Klim. Ie monte. Scahdo.
Klinck. Ie Ibnne. Sono.
Kluen. Ie frappe. Puli'o.

Ley. Ie meine. Duco.

Licht. Pefclaircis Luceo.

Licht. Ieleue. Leuo.

Liegh. Iements. Mentior.

Ligh. Iecouche. Iaceo.

Lijd. I'endure Fero.

Liip.Ie begaye. Balbutio.

Oos. levuidel'eau. Exhaurio.

Pael. Ie borne. Termino.
Paer. Ie medls pair a pair. Bi-
nospono.
Paert. Iepartis.Partior. '^lPaey. Pappayie. Paco.
Pand. Ie meds en gaige. Pignero.
Pap.IecolJe. Glutino.
Pas. Ielefaisaccorder. Apto,
Peck. lepoifle. Pico.
Peel.Ie pele. Decortico.

Kloot. Ie bouie. Voluo globum, Lock I'alliche. AHiceo.
Klop. Iehurte. Pulfo. Loer. Ielorne Obferuo.

Klo's.Ieiouealaboulepartrauers Lol. legrongnonne. Eiulo ad
d'vn anneau. Ludo globo per inftarfelis.

annulum. Lol. Ie me chaufFe comme les viel-Pers. Ie perfle. Premo.

Klucht.Ieplaiiant�.Facetias narro les quivientd'vn pot plein de feu Piek. lebcque- Roftro.
Knaegh. Ieronge. R�do. lemettant ibubselles. Pijp. Iepipe. Pipo.

Knau. Ie mafche. Mando. '," Lonck. PoeiUade. Oculo. Pis, Iepifl'e. Meio.

Kne. lepeitris. Depfo. Loon. Icbaille deloyer. Remu-Plaegh. IeVexe. Vexo.

Kners, Ie grince les dens. Denti- Loop Ie cours. Curro. (nero. PJaich. Ie pareline en Peau.

busftrideo. Los. ledelaifche. Laxo. aquapalpo.

Knick". Phochelatefte. Nuo. Loot. lejetteleforr.Sortior. Pleck. Iemacule. Maculo*!
KnieU Pagenou�ie. Geniculor. Loof. Ieloue. Laudo. Pleegh. lefoulois. Soleo.

Khipllecniqu�naude. Talitrain-Lub_L IechaArc, Caftro. PJeyt. Ieplaide. Litigo.

KnoopJ Ie noue, Ne&o.
Knor.jte gronde.Grunnio.
Koel. Iefaitied. Tepido.
Kom� ^Tjfe viens. Venio,
Koop. l'achapte. Emo.
Kout. ledeuife. Fabulor.
KraetSi, Ie gratte. Scab�.
Krau. Ie gratte. Scabo.
^Krahck. ledebile. Debilito.

igo.'Lul.Iefingele fon.Sonum iirmoif. Ploegh. Pare, Aro,

Luym^ Ie lorne, Infidiantibus. Plomp. Ie rebouche. Hebeto.
; oculis intueor. Plomp. leplongeeni'eau.Mergo,

Luys. Pefpluchedespouils. Pedi. Ploy. Ieplie.Plico.

culos lego. Pluck. Ie cueillc. Carpo. j

Lie. Ie pafle. Tranfeo. Pluys. Pefpluche. Polio.

Mach. Iepuis. Pofluro. Poch. Ievante. Iaclo,

Maey.Iefauehedufoin.De. Pomp. Ie vuid�lpflee. Sentinara
iec�prataV expurgo.

Poogh�

-ocr page 27-

Van syn,Β

Poogh. letafche. Nitor_v * \

Por. Fincite. Incito,

Pot. PamaiT�en pot. In ollu�s.

coaceiuo. (riibus.

Poy. Ie boy. Indulgeopotatio-
Praem. Foppreffe. Opprimo.,,
Prangfi. FoppreiTe. Opprimo.
Praet. Ie babil�e. Fabulor.
| Prick. Felguilionne. Srimulo.
Preeu.Iederobbe finem�t.Surripio
Pris. Ie prife. Laudo.
Print. Pimprime. lm primo»"
Proef. I'efprouue. Probo.
Proef. Goufte. Guilo.
Pronck. letiens grauit� comme

, vne efpouf�e.
Put. Ie puil�. Hauri�aquam.

Quel. lefafrhe. Molcfto.
Quets. lebleffe. Lsdo.

t^uiit. iedegafte. Diflipo.

Quil.ie baue. Stiilopiruita ex ore.
a. I'aduiiine. Diuino.
�.Raeck. Ie touche. Tango.

Raep. Famaif�. Colligo.

Raes. Ie rage. Lalciuio.

Reek. Ie tcps. Tendo.

Ren. ie cours. Curfito.

Reul, Ietruque. Commuto.

Rey. ledanf�. DucochoreaS. *

Reyck. letends. Porrigo.

Reys. Iechemine. Pioficiicor.

Richt. Perige Erigo.

Rieck. Ie fens. Senti�. �� '

Riem. Ierar�'�. R'emigo.
j Rie. lechetiauche. Equiro.
Ick^Rjjm. ierhime. Vcrfinco,

Ryp. Iemeuris. Pra?coque.

Rys. �enieleue. Subleuo. �;■'.
f Rips. Ie route. Ru�ro.
* Reek. I'eftrique la qucnouille.
Penfumitruo. ■:■

Roem. Icmevante. Ia�lo. /*'

Roep. Iccrie. Clamo.

Roer. Ie remue. Moueo. , *''

RoeitTenr�uiUe.Rubigin� traho

Roey. Ierame.Remigo.

Rol. Ieroulle. Voluo. " ''

"ψ

Ronck. leronfle. Stcrt��.'
Rond. I'arondis. Rotundo.;
Roof. Ie faurs'. Spoljo.

EPALIN.GH.EN-INJ
Schaef. lerabotte. p�lp.
Scheer l� torids. Tortded.'
Scheld. Ieteni�. Obiurgo.
Schel. Tefcorche. DecofticoSchenck� I�verle. Infund�.'Schend. Ie gafte.CorrumpoSchep. Iecree. Creo. ',
Scherm, Pefcrime. DigladioScharp. Faguife. Acuo.
Scherf, Iehace. Concido.
Schucr. Iedefchire. Lacero.
Scheyd. Ie fepare. Separo.
Schick. I'ordonne. Ordino,
Schiet. Ierire. Sagitto»
Schijn. Ie luis. Luceo.
Schil, lediffere. Differo.
Schim. lebrocarde- Iocor.
Schock. Iei�coue. SuccufToSchors. IetrouiTe. SuccingoSchau.Ie contemple. ContemSchrab. I'eigratigne. Vngui

fcab�.
Screen. Ie crie efclatant.�xclaScrey. lepleure. LachrymoSchick. Ie faillis. Diffilio.
Scroef.Ie vire.Torqueo cochScroem. FefTraye. Horreo.
Schrie. Paiambe� Facio gradSchnjfl'efcripts. Scribo.
Schud. Iefecoue. Quaflb,
Schup. 1'houe. Palealeuo.

GHEMEEN. 2?

^Λ_η Sluyp. Ievoy en cachet te. C�an-
culumingredi�i*.�

Sluyt. Te ferme. Claudo.

Smacht. Ie fufToque. SurToco.

Smack. Ie ruede roideur. Proij*
cio.

Smaeck. Ie goufte. Guilo.

Smal. ratt�nue. Extenuo.

Sme. Ieforge. Cudo.

Smeeck. Ieamadoue. Adulof*

Smeer. Poins. LiniOi

Smelt. Ie fonds. Fundo.

Smet. Iemacule. Maculoi

Smets. Iebauffre; ComeiTori

Smoeck. lefume. Fumo»

Smoor. Peftouffe. Suffocor»

Smijt. Ie bats. Verbero.

Snap. Ie babil�e. Garrio.

Snau. Ieparlerudement.
duriterL�quor»

Snie. Ie coupe. Scindo.

Snoep. Ie friande en cachette*
Clam cupedias edo.

Snoert I*enfile. Filo traijcio.

Snoey. I'esbranchd Frondo.

Snorck. Iefanglotte. Sterto.

Snuyt. Ie mouchc Mungo.

Soeck. Iecherche. Quaro.

Soen. Iereconcilie. Reconcilio4

Soogh. Pale�te. La�:b.

Sorgh, Fay foing. Curo.

Schur, I'eicure. Tergo. (occludo Sout. �efale. SaTio.
Schut. lecontregarde.Aifamentis Spa. Phoue. Fodi�.

Schu. I'euite. Euito.
Schuil. lem'embufche. Lateo.
Schuyf. Iecoule. Trudo.
Seep*: l�' fauonn�. Sap©ne Hnio
Segh. Ie di. Dico.
Send.,I'en�oie. Mitto.

Span. letends. Tendo.
Spaer. I'efpargne. Parc�,
Speek. Ielarde. Lardo.
Speel. 'Iei.ou�.- Ludo.
Spen. �efeure, Ablaclo.
Speer. letends. Tendo*

S�g;';^!iebruflequelquepeu.Suburo Speet. Pembroche. Figover�.^,SerMemets� Pono₄ Speur. Ie troche. Indago. '<''■'■

ex* _ ., η ... - Spic.I�cheuilie.CIauisligneisfigo

Spie. Peipie* Inildior.�
Spin. lefilc. Nep. '^s -^:.
Spits. lefaipointu. Acuo»
Spit. Iefoue. Fodio. ' �
Spoey. Icmehafte. Accelero.
Spoel .Ie de vuide du fil pour tiftre

Glorhero.
Spoor. I'�fpcronne. Galcarlbus

cohcitb. J; ί

Spot. Ie mocqtie. Derid�Ov
Spou..�i�t:raiche. Spu�,

Suer. letr'pmpe. Impono
Sey 1. l�jvdgue. Vclihco.
Sie. Ie^o�llis. Fcrueo.
Sic. Ie voy. Video.
Sift. Iecrible. Cribro.
Sijp. ledegoute. Mano*".
Sinck. 1'erifonie. Mergo.
Sing. Ie ckante. Canto.
Sit. Paifis. Sedeo.
Slab. Iebaue; Squaleo.
Sla. Ie frappe. Verbero

'}ii.

Rot Γ Ie pourris. Putreo. '_fRuck. I'arrache. Auello. ^;_rRuec. l^rigraiiTe: Sebo. '.
Run. Ie coagulc. Coagulo.
Run, Ieflottei Tlu�.
Ruft. lerepof�. QuieicO�^;Ruym. I'ampKfie� Ampliflco
Ruyfeh. Iebruys. Strepo.
Saey. Ie feme. Semino. * ' ,
Saegh. Ieiie. Serro. ■ - '
Sae'lfv I'oings; ' Vngo. ί^,v"
Scha. I'endomage. Noceo.
Schaf. Ie traie�e. Trac�o.
Schaeck. le^pjp�rif vne fille paf for-

ce. Rapiovirginem. V .'
Schaem. I'hontis. Erubeic�A,⁽"
Schamp. leigjifle, Labor.
Schants.'�� Forti fie rcmpartsVMu

nio vallisc
�■-^Schat. I'eftime. ^Eftimo.

Siacht. Ie ref�mblede condition. Spreeck. Ieparle. Loquon '

Affimilor.' Sprey. I'eitens. Tendo.

Slacp. Iedors. Dormio. ^;' Spring. Ie faute. Salto.ⁱSlap. Ielafche. Laxo. ^: Spruyt. Iegcrme. Germino,

Slaefl '�c trauaile Comme elclaue. Spuel. Ie reinfe. EIuo. '

Labor�. > . . . Spuyr, Ie iectc Feau par vn eclit

Slem.Iefaibonneehere.GomciTor ioire. Eijcio aquam fyringe

. Staeck. Ie paif��le. Pal�.

- Sta. Ie me tiens, furies pieds. StoJ

Staeck. Ie ceiTe. Deilfto.
; ;.Starrip-.r>Ie pile. Tundo.

Stap:i'a�arnbe.Plenograduincedo
^Steeck. Ie piqu�. Pungo. '

Steel. lederobbe.Ifuror.f _{�

Stel. I�_p�i�. Pbrio.

Sleur. Ietraine. Trah�.
Sleyp. Ietraine. Traho.
Slicht. Iefaisvni. Plano
Slijp. I'agmi�. Acuo. j

_; Slijt. PvIe,;Tero. *

%'U Vi\

Slis, VappnC�^ Ρϋό.^ΛSlick. I'euaile^Gurgito.
Slof. |e tro�fle. Replico*

SIorp:i^rh�rn�.S�rb�olongotraau Stelp. I'eitanch�l� farig. Sifto
Sluym. leforomeile. Dormito. fanguinem.

Cij Stem

-ocr page 28-

| BOVCK bis isRTClOOTSCtt�LIFTS,

�e oaflle ma voix. Suflfra- Ton. Pentonne. Infundo in dolia Volgh. Iefui. Sequor.

Toogh, ie monftre. Oftendo. Vau. Ie plie. Plko.
Toom. �ebride. Freno. Vracht.Ie charge voi&ure.Onef©

Toon. Ie fonne. Tono. ve&ura.

Topvteiouedelatoupie* Trocho Vraegh. Ie demande. Interrogo.

f Stem

giumSteen.Sterf, lSteun.

ludo.

Steyl. Ie dreffe eontrempnt.Erigo
Sticht, ie fonds. Funcb. -
Stijgh. ie monte. Scando.
Stijf. leroidis. Rigeo.
Stil. Fappaife. Paco.
Stinck. lefensmal. Oboko.
Stoor» letroubie. Turbo.
Stoot. Ie hurte, Trudo.
Stop. Feftoupe. Obthuro.
Stort. Petpans. Effundo.
Stoof. Feftuue. Foueo.
Stou. I'incite de faireou d'aller.

Propello. _Ί\
Strael. lerayonne. Radio.
Straf. lepunis. Punio.
Streek. �etens. Tendo»
Streel. Iepeine. Pe&o.
Strick. lenoue. Nodo,
Stroop. Fefcorche. Deglubo-
Stroey. Pefpars. Spargo.
Strijck. Ie frotte- Linio,
Strie, Iecombats. Pugno.
Stier, Ieconduicls. Duco.
Stuyp. I'encline. Inclino-
Stuyt. levante. la&o.
Stuyc. lebonds, Refulto.
Stuyf. �epouldroye. Puluero.
Ick«v ^'^ut^^c�. iefoufpire, Sufpiro.
� Suf. Ieradotte. Delito,
Suyg.. Ietette. Sugo;
Suym-�echome. Moror.

ISuyp. Γ hu me. Sorbeo.
Swack- I'afFoiblis. Inf�rmo�
Swacr. 1'appefantis. Grauo.
Swalp. Icilotc. AfSuo.
Swert. lenoircis. Nigro.
Sweet. leiue* Sudo.
Swelgh. Paualle. Glutio,

"Vrees. Iecrain. Timeo.

Tan. letanne.Coriaperficio. Vries. Pengele. Gelo.

Vroom. Ie corrobore.Corroboro
Vrye. IefayPamour. Procor.
Vul. Pemplis, Impleo.

Wacht. Ie garde. Cuftodio.
Waegh.Ichafarde. Aleara
omnem lacio-
Waeck. Iefaileguet. Vigilo.
Wacy. Ie ven te. Spiro.
Walgh. Pay appetit de vomir.

Naufep.
Wal. Ie fourboulis. Subferueo.
Waen. le^prefurne� Prasfumo.
Wan. Ie vanne� Vanno.
Wafch. lelaue. Lauo.
Was. lecrois. Creico.
Was. Ie couure detire. Cero.
Wed. Ie gage. Certo.
Weyek. PamolUs. Mollio.
Ween.iepleure. Ploro.

Defendo.
Verto.

Tracht. Ie dclibeie. Delibero
Traen. lelarmoye.. Lachrymo.
Treek. Ie tire. Traho.
Tetd- Ie marche. Gradior.
Tref. Ie touche. Tango.
Trooft. Ieconfolc. Confolor.
Trau. I'efpoufe. Duco vxorem.
Treur. Ieconnifte. Mcereo.
Tuygh. ktefmoigne. Teltor.
Tuy n.I'cnuironne de hayes.Sepio
Tuijfch.Ie loue a dets. Alea ludo.
TwHt. Feitriue. Alterco.
TwynJetorsdufil.Torqueo fil�.

Val. Ie tombe. Cado.
Valfch. lefaulce. Falib.
Vang. Ie prens. Capio.
Vaer. Ie voy par chariotou par
nauire. Meo.

Vaft. Ieleune. Ieiuno.

Vaet.Pentonne. Infundomodios

Vaet.Pempoigne.Comprchendo.

Vecht. Iecombats. Pugno. Wen� Paccouftume. AtTuefacio

Vel. Pabbats. Profterno. Werck. Iebefpngne. Operor.

Vergh.Iemecisaudeuat.Profono Werm. lechaufte. Calefacio.
Veft, leconfirme» Confirmo. Werp. Ie lette. Iacio.
Veyl. Ie me&sea vente, Venale Wer. Pempeftre. implico.

prppono.
Veins. Ie diffimule

Weer. Ie fcay. Scio.

Wet. Paguife, Acuo.

Diftlmiilo.

Weef. Ie ris. Texo.
Weyd. Iepafture. Pafeo.
Wie. Iefarcle. Extirpoherbas.
Wiegh. Ieberche. Ventico*
Wil. Ieveux. Volo.
Winck. Iecille. Nu©.
Wind. Penuelope.Inuoluo.
Win. Iegaigne. Lucror.

V iet, Ie fai feu de Ioy�. Celebio

Vulcania-
Vyl. Ie Urne. Limo.
Vys.Ievire. Vertocophieanr,
ViUl'efcorche Ia peau- Degiubo
Vind. letrouue. Inuenio.
Viich. Ie pefche. Piftor.
Vlack. Ieplanis. Pianumfacio.
Vlam. Ie flamboye. �iarnmo»
Vlecht. Pentrelaife. Vieo.
Vleck. Ie macule. Maculo-
Vley. Ieflatte. Adulor� ,,
Vliet- Iefui. Aufugio.
Vlicgh. Ie volc. VoJp

;

Sut-

Sweel. Penrle. Tumeo.
Swem. Ie nage* Nato.
Sweer. leiure. Iuro»
Swerm. I'efcheme. Examino.
Swicht. Iecefle, CefTp..,.
Swijgi. Ie tais. Taceo * ,

Taei. Penquiers; Inquiro.
Tap. Ie tire. Prpmp�
* Tas. 'FentaiTp, Acerf>P«
Taft. ietaftc. Palpo.
Tees. I'efpiuche. Carpp»
Tel. Ie nombre. ^ign?|io_fTem; Iedompte. �)omb.
Tems. �e taraife. Cribrp,
Teer, Ie digere. Coquo eibum.
Tier, �e ternpefte;. Tumultuo.
Toe f..Fatte ηs. Expe&p.
JTpLisdonne gabeUe.Tributiido.

Wip. lebranfle haut & bas.
fum Scdeorfum mobilito.
Wiich. Ie troche. Tergo.
Wit. leblanchis. Albo.
Woel. �efais tumulte.TumuItuo.
Woeft. Iedefole. Defolo.

VliCm.Ielance. Scalpeik)lancino Wond. Ienaure* Vul nero»
Vliet Ie flotte. Fluo- Woon. Ie demcure. Moror.

Vloeck. Ie maudis., Execror. Wreek. Ie venge. Vindico.
Vloey. Ieflotte. Flup. ^^ring� jetords. Torqueo.

Vlooy. I'efpiuche. Capto pulcies Wroet. Iefpuille. Volutor.
Vluch t. Ie prens lafuite, Agito Wrij.f. �e frotte.»l�rico.

f�gam,.

.^Vurgh. �'eilrangle. Strangulo.

Vpchr. Ie ramoitis^ Ji u.m<?cl:o. Wyck, Ie fui piajce, Cedo.

Voed. Ie nourris. 'Nutrio.
Voel * Ie fens._; Sen|:ip. \
Voer. Ie meine,; <Vieho.

W}'d. Peilargis, Amplifico.
Wye. Ie dedie. I>edicpl
Wys. I�inonitr*. Monftro.

αν iij.i")i

f .LATYNSCHE EENS�^�GHE WOORDEN,

ij -vitX dieinbetDuytfch οόφ41 eenfilhich fijn? _r] ! ΐ '

Bo. Ie doriri

No. Ienaig�. ickfwem.
Sto. Ie Mi debout. ickike.

Sum. Iefuis. ickben-

Flp. Iefouffle* ickblaes*

45 GRIEG-

^MMK

-ocr page 29-

'45 GRIECSCHE EENSILBIGHE WOORDEN

<fö «^ Ungbe-njetwrt'fijn*

��? KféwendeKej»

��»* ��» ende ��»

�» k*'» ende kó*»

Ata ~�«»

�� MyewofMct»

Nö NetcaofNiöi

tiAiS" on^êöofriAsó»

��'��' ��'<» of riyeua

rira ��»��«�*<

�� �� 

Va Via Pó» ende Epitó

��» ��»

S/üiÖ �/��« Of �/��»

BJï»

��*

Te»

��

Ap^

��

©��

��

�»

��»

��'»

2» �««> endcÏiöi

��» ��»

�>� ��»

Tpa Tf&»

�» ��» 1

�9« _w ��*» *fl&» ��«'«*|

�� » endc ��

�� "^ ��/!�<
�« �«� ��

�� « yivds

�� . faiöendcP/fti^geia»

�* 'E'»

BA«fc<
Bóö
rei»'
f ��>

Tda ende ��«
_w ��&�� 

O . / '

o ��«�

»* Arende �jJty*i
Zeé» ende {é«

��<*« of ��«��&

��», ��« ��*

D'ANDER DVttSCHÈ YNCKEL�

GHELVYDEN, ALS DER � AMEN,

"Benamen, Voorfettmgen&c fijn als <volght.

142S DVYTSCHE EENSILBIGHE NAMEN, ��, &�

Bloem. Fleur. Flos.
Blont. Blont. Flauus.
Bloo. Timide, Timidus.
Bloot Nud. Nudi^s.
Bock, Bouc. Hircus.
Bo. Meflagier. NunciuSi.
Boeck. Liure, Liber.
Boef. Ribaud. Nebulö;
Boel. Amoüreufe. Amica.¹Boer. Villageois. RufticusJ
Boerd; Bourde. Nugx. _ '
Boet. Penitence. Poenitentia*
Boey. Piege. Pedica* ^!

Boog. Are. Arcus.
Bolck. Molue. Mofcuu
Bol. Boule. Globus* ^;Bom. Bedon. Tympanum* ; .

Bont. Fourrure. Pelles. -

Boom. Arbre. Arbor.

Boon, Febue, Faba.'

Boord. Bord, Margo.

Boos. Mauais, Malus. -

Boot. Bateau. Scapha.

Borg. Boufg. Caftrum.

Boor. Vibrequin. Terebrum*»

Bors. Bourie» Buria. - q

Borft. Poiarine. PedüS.

Bofch. Bois. Sylua»

Bot. Petoncle. Paflêtf.

Bot. Stolide. StoÜdus*

Bot. Bouton de" fleur. Gemma.

Bou. Hardi. Audax»

Bout. Bougeon. Sagittacapitata�

Brack. Sentant la marine.Marinum *

Brack. Bracque. Canis fagax.

Braey. Legras de la iambe. Sura.

Bracm. Ronce. Rubus.

Brand. Vn grand feu brulant vne
maifon ouTemblable.Incendiuni.

Brau. SourcU. Supercilium.

C j Bteet�

Bar, Prefent. Pr«fens.

Bargh. Proceaüchaftré, Maialis.

Bas. Abbay. Latratus.

Baft. Caiiepin. Scheda,

Baft. Har. Laqueus.

Bat. Mieux. Melior.

Bav. Bayette. Badiuscolor*

Beek. Bec. Roftrum*

Bed; Lid; Lcftus.

Be. Petition, Petitio.

Beelt. Image. Imago. ■ y �

Beemt. Pré. Pratum. ;- '

Been. Os. Os. "y

Been. lambe. Crus.

Beer. Verrat. Verres*

Beer. Ours. Vrfus.

Beeft. Befte. Beftia. _#

Bel. Clochette. Tintinnabulum,

Ben. Banne. Sporta*

Berdt. Ais. Afler*

Bergh. Mont. Mons.

Beft, Mieux- Melior;

Bey. Tousdeuxi Ambo.

Biecht, Confeffio.

Bie. Mouche a miei. Apes»

Bier. Biere. Cereuifia.

Bies. Ionc. Iuncus.

Bieft. Catlle, Coloftra.

Bladt. Fceuille. Folium. ,

Bias; SoufHement. FlatuS;

Blaes. Veffic;Vefica. ;

Blaeu. Bleu. Cxrulus.'...'

Bleek. Fceuilleou lame de quelque
metal; Lamina.

Bleeck. Palle; Pajltdusv ₍ _f

Blein. Empoull<» Puftula.

Blie. Ioyeux. HUaris.

Blindt. Aueuglë. Caecus.

Blóck. Tronc. TrunCuS.

Bloet. Sang. Sanguis*

Acht. Huia. oad.
� el. Anguille. AnguiHa;
Aera- Caque. Cadus.
An. Aupres. Apud.
Aep. Siug. Simia.
Aer. Eipi. Spica. _m

Aert. Compléxion. Complexio,
Aes. Paft. Eica.
� ex. Hache. Afcia.
Af. lus. De.
AL Tout. Totus.
Alf. Fee. Fatifer.
Als. Quand. Cum.
Am. Nourrice. Nutrix;
� nipt. Office. Officium.
Angft. Anxieté. Anxietas.
Arm. Bras. Brachium.
As. Effieu. Axis.

Back. Augei Linther.
Badt. Bain. Balneurm
Baeck. Machoirc. Maxilla*'
Baeck. Pharus. .
Bael. Bale. Sarcina.
Baen. Parterrei Sphsriitériura.
Baer. Bieren Féretruni;
Baer. Onde. Vnda.
Baert. Barbe; Barba.
Baerfch. Perche. Perca.
Baes. Hofte. Herus,
Baet. Gain. Commodum. _}Baeg. Bague. Monüe.
Bal. Efteuf. Pila. #
, Balch; Panche. Beftiarum venter-
Balck. Poultré. ïrabs.
Bald* Itfcontinent; Brevi.
Ban. Excommunïcatibn. Excom

municatio.
Banck. Banc Scamnum. .,
Bande* Lien. Vinculum.
Bang, Angoiffeux. Anxius.

-ocr page 30-

"Α

|$S Ml BOVCK DfcS lERTCtOOTSCHRIFTS, �

Breet. Larg�. latus. ] jpr Q Grap. Garance. Erythrodan�m Droef. Trifte. Triftis.

Droes. Vncemflur� venant alagor-
ge derriere les aureilles ou es eines.
Panus. λ

Drom. Le r7J.de la treme du tifleraat.
Licium. )

Breuck.Ainande.MulSap�c�niar�a Croon. Couronne. Corona.

Brief Lertre. Liter*. Cru^yn. Sommet de la teftei Ver

Brijn. Saumure. Muria. texcapitis.

Bril. Lunetre. SpeciUurn. '�.■> Cruys. Croix_? Cffl3&� ,-_if.

Bnra. Gensft. Genifta. ₍V- Cuyp. Cuue, C'l�pa

Broek. Vn perit morceauo\vpain Cuyt.OeufsdVnpoiiTon.O�apifci�' Dronck. Yvre. Ebtius

Drooch. Sec. Siccus.
Droom. Songe. Somniurri.
Druck. Triftefle. Triftitia.
Drop. Gourte, Gutta.
Druyf. Grappe� Vua.
Drie. Trois. Tres.
Dul. Emrag�. Furiofus.
Dun. Tenue. Tenuis.
Duyft. Mille. Mille.
Duym. Poulfe. Pollex.
Duyn. Dune. Agger arenofus,
Duyf. Colpmb. Columba.
Dwael'. Touaille. Mantile-
Dwaes. Sot. Stult�s.
Dwanc. Contrainde. Yis.

gwee Mol. Mollis.
weers. De travers. Ex traniverfb.
Dwercb. Nain. Nanus.
Dy. Toi. Tibi.
Dijn. Tien. Tuus.

Echt. Mariage. Matrimonium.
Eec. Vinaigre. Acetum.
Eedt» Serment. Iuramentum.
E�n. Vn. Vnus^

Eer. Avant. Prius. v,

Eer. Honn��'r. Honor.
Eerd. Terre. Terra.
Eerft. Premier. Primus.
Eg. Herfe. Occa.
Elf. Onze. Vndee�m.
EM. Alofe. Alofa.

taille ou ronrpu. Fruftruii�., T"\ach. I�tir. Dies.

Broeck. Marez.. Palus: i-^Dack. Toic�. Teclum.

Broeck. Bravette. SubligaCulura. Daet. Ffre�t. ErTe&uSi

Daer. La. Ibi.
Dal. Val. Vallis.
Dam. Terrain. Agellus,
Damp. Vapeur. Vapor.
Dan. Dorre. Tune.
Danck. Gre. GratSa.
Dans. Danfe. Saltatioj

Broer. Frere. FrateTR
Broot. $aiii. Panis.
Broofcb Fragile. Fragilis.
Brug. Pont. Pons.
Bruyck. Viags. V�tls.
Bruydt. Bfpoufe. Sponfa.
Bruyn. Brun. Bericus color

Bry.Boulliedefarinedepains.Puls. Darm. Boyau. Inteftin�m;

Bud. Bourreaii: Carnifex.

Buer. Voifin. Vitinus.

Buyt. Butin.Pra?da.

Bult. BoiTe. Gibbus.

Butn. Fontaine. FonS»

Bus, Caritm. Tormentum.

Bus. Boire. Pyxis. f/� /

Buyck. Vcntre. Venter. ,

Buil. Gibeciere. Mariupium.

Buil. BoiTe. Tuber.

Buis. Canal. Canalisv

By. Pres. Prop�.

Cael. Chauue. Caluus.
Caen. CanirTure. Canus.

Das. Daim. Darna.
Dat. Ce. Hoc.
Dau. Rofee. Ros.
De. Le. lila.
Deech. Pafte. MaiTa.
Deel. Part. Pars.
Deern. Ser�ante. Anc�la.
Den. Le.
Des. Du;

Dees. Ceftui. H�c.
Deucbt. Vertu. Virtus.
Dicht. Solide. Solidus.
Dicht. Rim. Rithmus.
Dick. Efpcs. Denfus.

Caerd. Chardon. Virga Pa�oris. Die. Cuifle. Femur.

Die. Le. Me.
Dief. Larron. Latro.
Diep. Profond. Profundus.
Dier, Animal.
Dier. Cher. Carus.

Caets. ChaiTe. Meta.

Caf. Paille. Acus.

Cakk. Chaux.Calx.

Cant.Bord. Extremitas.

Cap. Cappe* Cucullus.

Car. Chariot. Cat�us.

Caes. Fourmage. Cafeus.

Cas. CaiTcCapfa�,

Cat. Chat. Felis.

Cau. Chucas., Monedula.

Cijs. Cens. Cenfus., , , ,*,■�.

Cier. Chere; Vultus latus.

Claer. Clair. Clatus.

Clerck. Glerc. Clericus.,

Cloof. Fente. Fiflura.

Cluit. Farce. Facetia?.

Cock. Cuifinier. Coquus.

Colf. Maflue. Claua.

Com. Eicueille� Scutella.

Comft. Venu�, Aduentus;.

Cond. Notoire. Notus.

Coord. Coxde* Chorda.

Cop. Chef. Caput. .

Cop. Coupe. Calίχ. �,�.';. ,_;�

Corf. Corbeille. Corbis.^

Corft. Croufte. Crufta> _Ti ,

Cort. Court. Curtus, _ri

Coft. Couft. Sumptus.

C�t Taniere, Cauus.. . _;;

Coot. Oflelet. Talus. ,;l .� i
> Cous. ChaufTe. Cahga. ? . ;.

Coy. Eftable aBrebis. Ouile, ,■...

'Crab. Efcreuiffe. Cammariis*

Craem. Boutique. Officina.
iCraeri. Robiner. Epiftomiurn.
Craen. Grue, Grus.

Csaey. Corneiile. Cornix.

Dies. Atclle conditi�n. Sub c�n- EL Aulne. Vlna.

ditione.
Dijck. Dique,. Agger.
Dinck. Choi�. Res*
Diich. Table. Mcnifa.
Dit. Ceci. Hoc�
Doch. Aumoins. Saltem
Doe. Alors. Tune.
Doec. Toile. Tela.
Doel. But. Scopus.
Door. Par. Per.
Door. Huis. Foris.
Donft. Duuet. PJumufe molliores
Doot, Mort. Mors.
Doof. Squrd. Surdus.
Doop. Baptefme. Baptifm�s.
Door. Fol.Stukus.
Doos. Boifte» ,Gapfa.

Eint. Fin. Finisv
Eng. EitroicL. Anguftus.
'Erch. Malin. Malignus,
Erm. Pauure. Pauper.
Ernft. Α bon efeient. Serio,
Erf. Heritage. Hieredium..
Eich. Frefne. Fraxinus»
Ey. Oeuf. Ouum.
Eyc Chefrte. Quercus:
Eyfch. Petition. Petitio.

Fael. Faulte. Error.
Faem. Renom. Fama.
Fceft. Feite. Feftum.
Fel. Felon. CrudeHs. .
Feil. Faute. Error.
Fielt. Gueu. Mendicus.
Fier. Fier. 'Ferus.

■*-j*f

Dop. Eicalleentier d'vnoeufcjuand Fijn. Fin. Exilis.
lededenseftoit�.Ouumexinanit�. Flefch. Flacon Lag�na*

Fluc. Subit. Subiro.
Fluym. Fleume. Phlegraa.
Fluyt. Fluite. Fiftula.
Foc. Trinquet. Artemon.
Foy. Phi.

Form. Form�. Forma. �
Fraey. Ibli. Lepidus.
Fret. Foret. Viuerra.
Frifch. Vigoreux. Viuidus.'
Fruit. FruicL. Fru��s.

Dorp. Village. Pagus
Dorft. Soif. Sitis.
Doy. Deigel. RegeJatio.
Dra. Incontinent. Statim.
Draeek. Dragon� Dracp.
Draet. Fil. Fi'lum.
Draf. Bran. Furfur. ,V
Draf. Trot. SuccuiTafiocqui
Dranc Beuvxage. Potus.
Dreck. Boue. Lutum.

Dreef. Vne longue rangee d'arbres /^aef. Pur. Purus.

plantees. Series arhor�m.

Gaer. Totalemenr, Qmmtio*

Gay.

-ocr page 31-

■pp

■■■■Μ

Van: SYN

Gay. Gat. Pfittacus. ΐ ...'■ :■■■■'� i

Gal. Fiel. Fel. )

Galgh. Gibbet. Padbulum.

Galm .Retentiflem�t de la voixiEchd

Ganc. Allure. InceiTus.

Ganc. Allee. Arnbulacrum;

Gans. Oye. A»fer. ν " -

Gants. Entier. Integer.

Garft. Ranci. Ranudus. ?:

Gaft. Hofle. Hofpes.

Gat. Trou^ Foramen.

Gaef. Don. Donum.

Gau. Prompt; Prompt�s*

Gec. Badin. Sannio.

Geel. laune. Rufus.

Gheen. Nul. Nullus.

Gheeft. Efprit. Spiritus* . >�

Ghclt. Argent. Pecunia.

Ghelt. Porceau chaftr�. Maialis.

Ghelt. Lot., Quacuor. h�minaj*

Ghent. Iar. Ani�r mas.

Gent. Fonte. Fuiura.

Gheit. Cheure. Capra* -^;-'

Gliy. Vous. Tu;

Ghier. Vaultour. Vultur*

Ghifr. Don. Donum. ? u,

Ghild. Hofnmeliberal, Prodigust

Ghins. Versla. Illuc.

Gbift. Lie.,Fffx», ,» , , ;'

Glants. Refplendeun Spljendor<

Glas. Verre. Vitrum.

Glat. Poh. Politus* .

God. Dieu. Deus* : hW

Goedt. Bon, Bonus.

Gom. Gomme. Gummi. . "',

Gort. Orgefeiche. Hprdeuraarid�.

Goot., Ruificau. Aquajdu&us. /�,

Goudt� Or., Aurum.. _:, i

Gracht. Fofle, FpiTa. ■■>■,, ,��q\A

Graef. Cont�.,Comes.

Graen. Grain. Granum^ �,*,�;

Graet. Arefte. Arifta. _:

Graf. Sepujehre, Sepulchrum. ι r

Gram. Courroue�. Iratus. . ^ '

Gras. Herbe. Gramen, ,'^\

Graeu. Gris. Glaucus.

Grcnts. Frontierc, Ora.

Greep. Poignee. Manipulus.

Griel. Gripail.le. ^

Grijs. Gris. Ganus.

Groef. FoiTe. Fouea*

Grof. Gros. Groffus. ^!

Grond. Fond. Fundurn.

BEPAtlNGHET� IN*t

Harp.. Harpe Lyra. !

Hars. Refine. Refina., il-�
Haes. Liei�re., Lcpus. :
Hecht. Manche. Capulus*,
Hec. Claie* Vacerra; j/\-.r
Heel. Touti Totus, r /
Heerdt. Fo�ier. Focus.
Heer. Seigneur. Herus. .�
Heeich. Enrou�. Raucus; :
Heet. Chaud. Galidust.,■.■ .-�
Hel. Clair. Clarus..
Held. HommeNoble. Herus.
Hel. Enfer. Infernus.
Helm. Heaume. Galea.
Hem. Lui. lili.
Hemd. Chemii�. Indufium.
Hengft. Eftaloii. Caballus;
Hert. Dur. Durus.
Herfft. Auturrjne. Autumnus,
Herft; Efchin�e. Spina porci.
Hert. Cceur. Cor.
Heip. lambon. Perna.
Het. Ce. ld.

Heur. Sienne. Sua. .,, .

Heufch. Courtois. Ciuilis*
Heus. Anfe; Anfa
Hex. Sorciere. VeneFca.
Hey. Lande. Campusft�rilis.
Hey. Hie. Fiftuca.
Heyl. Salut. Salus.
Heir. Armee. Ex�rcitus,
Hic Hpqueti Singultus. .
Hiel. TaJon. Talus.
Hier. Ici. Hic.
Hind. Biche� Cerua. .₍,

Hin. Poulle. Gallina. ;.�>/�/
Hirs. MiL Milium.
Hoe. Comment₊ Quomodo.
Hoeck. Coing. Angulus. _i>r;.
Hoen. Poulle. Gallina.
Hoer. Pa�larde* Meretrix.
Hoeft. Tpux. Tuffis*
Hoet. Chapeau. Pileus
Hoef. Mctairie. Villa
Hof. Iardin. Hortus.
Hoir. Heritieri Hsres.
Hol. Caue* Cauus.
Hondt. Chien, Canis.
Hooch» Hault. Altus. ; ,
Hooft. Teile. Caput»
Hoop.Mpnceau. Ac�ruus.
Hoop. Efpoir., Spes.
Hop. Houb�lon. Lupulus'.
Hop. Hupe. Vpupa.
Hord. Claye., Crates., . _fiVHoos. Chauffe. Caliga.
Hout. Bois. Lignum.
Hou. Coup de taille. I�ius. .
Hoy. Foin. Fcenum. / ,
Hulp. Aiole. Auxilium. ν
Huift. Houx, AquifPlia. -,
Hupfch. Elegant. �legans.;
Hut. Loge. Mapale.
Huych. Luereenlagorge. A«g
Huyck. Hucque. Cucullus.
Htiyl. Cheueche. Vlula.
Huys. Maifon. Domus. '
Hy.'Il.Ille.

Ia. Oui. Ita. . _;laeht. Chaife. Venatus.

6H E Ml E Ν* _;-;.- 5*

.� ;'.Iaeri An. Annnsi';' ...,..;;■■':.'�:;. .;,_;>:'t

lek. Ie Ego.- ..,.<.': 'r\

Iet, Quelquechofe. Aliquid.

Iuecht. leunei�b. Iuventus. , '-.., .-κ
, Ys Glac�. Glacies» ; [ .

In. En; In. . '\, i..:.r,:"_:: :^: "U

Inct Encre. Atramenturri*; ,

�ock. Ioug. Iugum.

lock. Raillerie, locus.

lonck. Ieune» luuenis»

Is. Eft. Eft.

Kaeck. Mafehoire. Maxilla.
Kaey. Cai. Aaa<
Kaeck. Pilori. Numella� verfatilesi
Kalf. Veau. Vitulusi
Kam; Peigne. Peden.
Kan. Pot* Amphora.
Kans. Chanfle. Cafusalea�.
Kant.alsbrood.Chaiiteau.Fruftum»
Keel. Garderobbe.. Siipparum.
Keer. Tour. Circuitus.
Keers. Chandelle. Cand�la.
Kelck. Calicc Calx.
■ - Keel. Gorge* Guttur.
Kees. Fourmage. Cafeus.
Kemp. Chanure. Cannabis»
Kerck. Eglife. Templum*
Kerf. Crenne. Crena.
Kern. Pepin. Semeiii , '�
Kers; Guifne* Ceraia. .
Kers. Creflbn. Nafturtium» _}Kert. Cren. Crena..
Keur. Chois. Optio. .-,{ , ,
Keijrs, Corfet. Cyclas., ;,«
Key. Caijlou. Cautes. . ,
Kiel. Carine. Carina.
Kim.Cipeaud'vntonneau.Oravafii.'
Kindf. Enfant. Puer.;,;- ,^!Kin. Menton. Mentum.- * *|-*]■ �'■< �'
' Kift. Cor�re.,Cifta. i^rno�.o'^:rv)l '
Kit. Boiflbn. Brochus.
Klacht. Querelle. Quer�la.^v, ₇ j:
Klack. Creuafle. Crepitatip. Γ
Klad. Crotte. Maculaluti, j\
Klamp.Membrure d'vn huis.l^iem-

brumefleris.
KljMick.Tintement. Tinnementum.
Klap. Babil. Loquacitas.
Klau. Patte. Vnguis. ^-.

Kleet. Veftement. Veftis.
Klef. ArtachantcommeglUilfena?;.
Kley. Argille. Argilla. | , I. ;
Klein. Petit. Paruus.
Klier. Apoftcume. Tonfilla. � ,
Klinck. C�cfaer, Pcflulus.
Klis. Grateron. Aparinc.
Kloek. Clpche. Carnpana. _inKloeck. Hardi. Audax. r
Kloet. Rable. Rutablum_f ■�. <

r Klomp. Billot. Mai�a.
)2 Kloot. Boule. Spha�ra.
Klop. Coup. I�us.
Kloof. Creuafle� Rima. 3
ina. Klucht. Farce, Facewac.

Kluys. Heremitage. Sacellum.
Knaep. Serniteur. Seruus.
Knecht. Garfon. Seruus.
Knick.Hocement de la tefte.Nutuf.
Knie. Genouil. Genu.
Knip. Chiquenaude. Tilitrum.

� 4 Knoli

Groot. Grand. Grandis

. -

Grou. Hprreur. Horror,

Gru�n. Verd. Viridis.

Gruet. Salutation. SalutatiO�

Gris. Moillon. Rudus.

Gunft. Faueur. Fauor. ,

"Guit. Gue�. Mendicus. _v

Η ace. Crpc> Hama.
Haegh. Haye. Seps. ι
Haen. Coo Gallus*, r

Hacr. Poil. Pilus. ,;,
Haeft. Hafte. Properatio*
Hact. Hajne. �diurm
Half. Demi� Dimidius. .'.�'
Hals- Col. Coilum* _: ;^a>Ham. lambon. Perniu., ,
Handt. Main, ManuS� ,, .

-ocr page 32-

Leeft. Forme de cordo�anier.For-.Meel. Farine. Fariria.^
Leeu. Lion. Leo. (ma^ Meeps. Fragile Frag�iS*

Lil. Le niollet du bout de raureillc. Meer. Mer. Mare.

Cartilago, Meers. Hune. Carchefium.

Leen. Appuy. Podium. Meer. Plus. Plus.

Left. Derniere. VltimuS. Meerfch. Marei. Palus.

Lets. LaMie» Lorum. ' Mees. Maufangle. Parix.

Leur.Raua�derie.Resnulliusvalo- Meeft. Toutleplus. Plurimus.

Knol. N&jeSu. Napw.
Knoop. Neud. Nodus.
Knop; Bouton. Buik. ,
Koe. Vache. Vacca.
Koeck. Gafteau. Liburtt.
Koel. Tiede. Tepidus.
Koen.Hardi. Audax.
Koets. Couche. Cubile. .-/>' � -
Kool, Carbon, Carbon
Kool. Chou. Braflica.
Koop. Achapt. Emptio*
Korck. Liege. Suber.
Koude. Froid. Frigusv
Kout. Deuis. Fabula.
Kracht. Force. Virtus.
Kraeck. Soneiclarant. Ct�pitus
Kraegh. Gauion. Iugulus.
Kramp. Crarape. Spafmus.
Kram. Crampon. Fibula
Kranck. Debile. Debilis.

(ris. Meeu. Oifeautnarin. Aqu�a maiia^
Melck. Laift. Lac.
Mem. Nourrice. Nutrix.
Men. On.

Menfch. Homme. Homo.
Merch. Mouelle. Medulla.
Merck. Marque. Signum,
Merc. March�. Forum.
Mes. _vCoiifteau. Culier.
Met. Auec. Cum.
Mey. May. Fronsfefta.
Mier Fourmi. Formica.
Mijl. Lieue. Milliare.

Ley. Ardoifev Ardofia.
Licht. Lumiere. Lux.
Licht. Legicr. Leuis�.
Licht. Pouimon. PulmOi
Liet. Chanfon. Cantio.
Lief. Cher. Charus.
Lief. Α mi. Amicus.
Lier. Liere*. Lyra.
Lijc. Funerailles. Exequiss.
Lijf. 'Corps. Corpus. -
Lijm*. Colie. Colla.
Lijn. Lim Li�ium.

Krans. Chapeaude fleurs. Scrtum. Lijft. Bordure.' Lirnbu*.

Lind. Tillet. Tilia

Lint. Ruben. Vitta.

Lip. Leure. Labium^

Lis. Ranfe. Carexi �

Lift. Finefle. Aftuna�.

Loen. Lourdaur�. Idiotav

Lof. Los. Laus.

Lont. Mciche.

Looc. Desaulx. Aflium.

Loof. Foeu�le. Frons.

Loogh. Lexiue. Lixiuium.

Loon. Salaire. Salariunr.

Loop. Cours. Curfus.

Loos. Subtil. Subtilis.

Loos-. Poulmon. Pulmo.

Loot. Plomb. Plumbum.

Loof. Aimier d'vne mai��n. Vm

braculum.
Loos. Mot de guet. TeiTera,
Los- Diflie. Laxus.
Lofch. Loufche. Strabd;
Lot. Sort. Sors.
Lucfit. Air. A�r; '!<'>"
Lul. Reibnauce d'vnechanibn»
Luft^Volupt�. Volupta&^�Luy. ParefTeux. Ignauus.
Luys. Pouls. Pediculus.
Luyt. Luc. Teftudo.

Macht. Puiffance. Potcftas.
Maech. Affin. Affinis.
Maecht. Vierge. Virgo.
Mael. Malle. Mantica.

Mijn- Mon. Meus.
Mijne. Mine. Fodina.
Mijt. Mire. Mita.
Milt. Liberal. Libera�s.
Min. Moins. Minus.
Mis. Faute* Defedus.
Meft. Fiente. Fimus.
Mift. Bruyne. Bruma.
Moe. Las�. Lai�tis,
Moer Mere. Mater.
Moes. Por�e. Holus.
Moet. Courage. Animus.
Moey- Tante. Matertera.
Mol, Taulpe. Talpa.
Mondti Bouche. Os.
Moort. Meurtre. Internecio.
� Mos. Moul��. Mulc�s.
Moft. Mouft. Muftuhi.
Mot. Teigne. Tinea.
Mout. Grainappareill�poutbrairii

delabiere. Polenta.
Mau. Manche. Manica.
Moy. Orn�i. �rnarus.
Muer. Mur. Murus-
Muf. Relant. Situs.
Mug. Moucheron. Culcx.
Munt. Monnoie. Moneta-
Muts. Bohet. Pileui.
Muil. Mulet. Mulqs.
Muyl. Mufcau. Roftrum,
Muys� Sourris. Sorcx.
Muyt. Mue. Cauea.

Kreeft. Eicreuifle. Cancer.
Krib. Cr�che. Praf�piWm,
Krieck. Gcrii� Cerafunn
Krijch. Guerre. Bellum.
Krijt. Croie. Cteta.
Krijt. Brayerneht. Eiulatio.
Kroes. Goblet. Scyphus.
Krom. Torttt. Tortus.
Krop. Cropion. Iugulumv
Kruyck. Cruche. Vrna. �■
Kruym. Mie. Mica.
Kruyt. Herbe. Herba.
Kud. Tropeau de beftes. Grex.
Kund. Notoire. N�tus.
Kunft. Art. Ars.
Kus. Vnbaifer. Bafium.
Kuyl. Spelonqu<e. Spelunca.
Kuyfeh. Chafte. Cailus.
Kuyt. Le mol derriere la iamb�

Sura.
Kuyt. Petite. bie�e.

Lach. Ris. Rifus.
Laey. Lay�tte. Capfa»
La�t. Tard. Sero.
Laf. Fade. Flaccidus. ^!iaeghv Rang. Series.
Lam. AfToible, Paralyticus.
Lam. Agneau* Agnus.
Lamp. Lampe. Lampas.
'�anci Flanc. Femen. ^
. Lanc. Long. Longus.
Landt. Terre. Terra.

Na. Α pres. Poft.

Lap. Piecededrap. Segmentum. Mael. Fois.

Maen. Lune. Luna.
Maent. Mois. Mcnfist
Ma�r. Mais. Sed.
hiaet Bruiit. Rumofi ^::'-"
Maet. Mefure. Menfura.
Maet. Compa�gnon.Socius*
Maegh. Eitomach. Stomachus.
Mal. Fol. Stultus.
Mals. Tendre. Tehefi
Mam. Marnmellei Mamma.
Man. Homme. Vir.
Ma nek, B�ifteux. Claudul. ν

Nacht Nuia. Nox.
Naeckt. NudNudus. ,
Naem. Nom. Nomen.
Naen. Nain. Nanus
Naeft. Tout le plus prochain; PiO-

ximus.
Naet. C�ufture. Sutura.
Nap. Platcreux. Catinus. ■'
Hues. Nez. Nafus.
Nat. Mouille. Madidus.
Nau. Eftr�id. Striclus.
Neck. Chainon. Ceruix.

Lalt. Charg�. Moles.
Lat. Late. AtTula.
Laen. Tiede. Tepidus.
Lee als Lee fchip.
Leer. Cuir. Corium.
Leech. Oifif. Otiofus,
Let. Membre. Membrufn.
Leech. Bas. Humilis. >■
Leec. Lay; Laicus. '
Leer. Eichelle^ Scala,
Leedt% Defplaifir. Luclus.
Leem. Argille. Argilla

Leen. Fief, Pr&dium beneficiarum. Maft. Maft. Malusi
Leep. Ca�Hcux. Lippus. Mat. Las. Defeflus.

Leep. Cauteleux� Aftutus. M�. Auec. Cum.

Leer. Doctrine. Do&rjna/ ; Mee. Garance, Eubia,

Neer. Bas. Inferus.
Neef. Nepueu. Nepos* _y /
Neen. Non. Non.
Neep. Pinfure. Comprefl�o.

Keft

-ocr page 33-

'�

VAii SYN B�PAtINGHEN INT GHEMEEN. ■

Plaets. Place. Locus. . Reys. Vwage. Prdfedho.

Plaeeh. Vexation. Vexatie Reb. Cofte. Cofta.

Planck. Planche. Planca, Riet, Canna. Arundo.

Plas. Mar�c. Lacuna. Riem. Ceinture. Cmgulum

Plat. Plat. Planus. . Riem� Rame. Remus.

Pleck. Tafche. Ma�ula. , �','.., Rijck. Riche, Diues.

Pleit. Bateaularge&plat. Stiata. Rijm. Gelee. Pruma.

Keft. Nid. Nidus.
Net. Net. Nitidus.
>Jet. Retz. Rete.
>�cet. Lende. Lens.
juicht. Niepce* NeptNier. Rein. Ren.

Plicht. Office. Officium
Ploech. Charme. Aratrum.
Plom. Rebouch�. Hebcs.
Ploy. Plus. Plica.
Pluym. Plume. Plurna.
Pock. Verolle. Lues venerea.
Poer. Pouldre. Puluis.
Poel. Lac. Lacuna.
Pol. Concubinaire.Concubinus
Pols. Pouls. Pulius.
Pomp.OiT�e.Sentina.
Pondt. Liure. Pondo.
Poort. Porte. Porta

Niet. Rien. Nihil.
Nieu. Nouueau. Nouus,
Nijdt. Enuie. Inuidia.
Noch. Encore. Adhuc.
Noen. Midi. Meridies.
Noo. Aregret. Inuitus.
No'ort. Nofth. Scptentrion.
Noot. Neceffit�. Neceffitas.
Nop. Floo Floccus.
Neut. Noix. Nux.
Noit. laraais.Nunquam.
Nu. Maintenant. Nunc.
Nut. Vtile. Vtilis.

Och. Ah. Hei.
Oft. Ou. Vel.
Olm. Oime. Vlmus.
Om. Pour. Ob.
Ons. Noftre. Nofter.
Oock. Auffi. Etiam.
Oog. Oeil. Oculus.
Oogil. Moiffbn. Meflis.
Oom. Or�cle. Patruus.
Oor. Aureille. Auris.
Oort. Lieu. Locus.
Ooil. Ori�nt. Oriens.
Op. Deflus. Super.
Os. Beuf. Bos.
Oudt. Viel. Vetus�
Oyt. Onques. Vnquam.

Pacht. Ferme. Ve�igal.
Pack. Fardeau. Sarcina.
Pael. Pau. Palus.
Paer. Paire. Par.
Paert. Part. Pars.
Palm.Paulme. Palma.
Pand. Hypoteque. Pignus.
Pandt. Pand. Lacinia.
Pan. Paelle. Sartago.
Pap. Papin. Pappa�
Pas. En poindt. Commodum
Pat. Sentier. Semita.-

Rijm. Rhitme* Rhitmus.

Rijp. Meur. Maturus.

Rijs. Riz Oriza.

Rijs. Branche. Ramus.

Rinck. Anneau. Annulus.

Rindt. Beuf. Bos.

Ring. Vifte. Velox.

Rin. Cage. Cauea.

Rinich. Aucunement ftir.Subacidus»

Roch. Ray�. Raia.

Rock. Saie. Toga.

Rock. QuenouilJe. Colus-

Roe. V�rge. Virga.

Poos. Petir efpace de temps- Mo- Roedt.buiedecherninee, Fuligo»

mentum. R°^ef' Poupe. Puppis.

Poot. Patte. Palma pedis. Roem. Vantene. laftantia.

Pop. Poupp�e. Pupa. Roep. Cri. Clamor.

Poft. Pofteau. Poftis. Roer. Gouuernal. Gubernaculutn,

Poft. La pofte. Curibr. Roeft. Enrouillure. Rubigo.

Poot. Sion. Talea. Roogh.OeufdepoiiTon.Ouapiiciu

pot. Pot. Olla. . R°S� Seig\e. Siligo.

Pracht.Magnificence.Magnificentia Rol. Roulle. Phalanga.
Prat. Fier� Arrogans. Rondt. Rond.Rdtundus.

Prick. Lampreie. Muftula. Roock. Fum�e. Fumus.

Priem. Poinfon. Pugiunculus.

s? ------- �

Roof. Butin. Pra?da,
Room. Creime. Crcmor.
Roos. Rofe. Rofa.
Ros. Roux. Rufus.
Ros. Ceual. Equus.
Rot. Pourri. Putris.
Rot. Bende degens. Claf��s*
Rou. Rude". Rudis.
Ruet. Suif, Seuum.
Rug. poS�Dorfum. � ,
Rups. Chenille. Bruchus.
Ruft. Repos. Quics., _:,
Ruim. Atriple, Amplus.

Prijs. Pris. Laus.
Proef. Preuue. Proba.
Pruym. Prume. Prunum.
Pruts. Superbe. Superbus.
Prye. Charogne. Cadauer, ,
Punt. Poinflt. Pun&um. _;" ,.
Put. Puis. Puteus. ..�- ..

Puyft. Empoule. Puftula/ ^ ..

Quaet. Mauuais. Mdm^i
Quael. ta'nguer. Languor.
Quant. Galant. Scitus homo.
Quijt. Qui�te. \ ;!. ;_sί .

adt. Roue. Rota.

Raedt. Confeil.ConfiHum. Ruyn. Hongre. Cantfaeriusu
Raem. Chaffis. Fulcrum feneftrae Ruyt. Rue. Ruta.

Ruyt. Lozerige. Telferay
Rie. Rang. Series. '_;

Sacht. Mol. Mollis.
Sack. Sac. Saccus. _;Sael. Selle. Ephippiurn.
Sael. Salie. Atrium, ;.
Saeni Toft. Statim. _y : j .
Saen. Crerome. Crem�r.:y
Saet. Semence. Semen, _; _tSaey. Saiette. ?

Saeg. Sie. Serra. , ;

Saec Caui�. Cauia.; ; i 5 .:
Salf. Onguent. Vnguentunv,
Salm. Saulmon. Salmo.
Sandt. Arene. Arena. '
Sap. Suc Succus. r?-l i-an
Sarck. Tombe. Cippi�&n 'Λ
Sadt. Saul. Satur. ,, . ^!;
Saus. Saulfe. Condimentum.
Saut. Sel.SaL
Schacht. Flefche. Sagitta.
Scha. Dommage. Damnum�
Schaeu. Ornbre. Vaibra.

quadracum
Raep. Naueau. Rapum. ] ,_:/\
Ram. Belier. Aries. _(i i

Ramp. Malh&ttTT Infelicitas»,-
Ranck. Bra-�Ghev;Ramus.
Ranck. Fineffe. Aftutia. , ,_;Ranck. Grefle.^Gracilis. ι

PPPPPPPPPPP

/-Randt. Bord. Ora. , >�

■U:

Raich. Soudain_v Cito. , ,\
Rafp. Rap�. Sealprum.,,_4fj,i ,

-�� ..w«~._________ Rat. Rat. Giis. ,■■.' . -/

Pee�.Corcied'�crChordaarcus. Raef. Corbeau. Cpruus, ,,i .
Pijp. Tuyau. f ubus. l�,, Raeu. Cru. Cruduv

Pier. Vers de terjre. Lumbricus. Recht. DroicT:.. Rectu?.; η ι
Pijck. Piqu�. Hafta. , ; Ree, Biche. Cerua-,1 .xlaoCi

Pie. Manteau a marinier, Nautica Reep. Cercle. G>rculus.,, _fl

'p�nuia. , .Reft. Refte. Refiduum. . _;:

Pijl. Flefche. Sagitta., '% / Reuck. Odeur. Odor. .;_:

Pijn. Doleur. Dolor. . ι ,_:: -Reu. ChienrpaHe. Camsmas*

Pin. Baftonpoiniau. Veruculum.;^JReus. Geant.Gigas. ,
Pips. Pepie. Pituita, - ,*Rey. Danfe. Chorea.

Plack. Fcrule. Ferula. ,,'^r Reyn. Pur. Purr^,; ^ _:;.;₍�,,,^

Plaets Planche. Syrtes- Reys. Fois.

■'

,- .

-ocr page 34-

§φ t BOVCK JDES �fiRTClO'd�'SCHlLirfi;

Schacck. Efchetz. A�ueusv _? Se�r. Vlcere. Vlcus* Sot. Fol. Stuift

Schael. Taflfe. P>tera_%Schaep. Brebis. �uis.
Schaerd. Teft.' Ruma. ,
Schaers. Ap�ine. Vixy
Schaets �fchaffc Grallai
Schalck. Caut. Cautus.
Schamp. Brocard.Scomma.
Scand. Defhonneur- Ignominia.

Seer. Fort» Valde.

Spa. Houe. Ligo.

Spaey. Tard. Tardus.

Spaen. Efclat. Aflula.

Span. Extenfion de la paulme. Spi-

thama.
Specht. Pieman Picus*
Speek. Lard. Lardum*
Spel. loeu. Lufus.
Speer. Lance. Lancea.
Speur. Trac� du pas quidemeure

apresauoir march�. Vcftigium.
Spie. Chcu�le. lm pages.
Spie. Eipieur. Infidiator.

Self. Meftne. Ipfutn.
Ses. Six. Sex.
Seyl. Voile. Velum.
Seys. Faux. Falx.
Sich. Soy. Se»
Sieck. Malade. iEgrotus.
Siel. Ame. Anima.
Sifc. Crible. Cribrum»

Schants. Rempart^ Valium.

Schaer. Grande multitudedegens. Sijn. Son. Suus.

Caterua. Sim. Singe.\Simia

Schat. Thref�r. Thefaurus* Sin. Sens. Senfus.

Schaef. Rabet. Dolabra. Sint. Dep�is. Poftilla

Slab. Bauette. Faicia pituitada* Spier. La chair blanchcquiefta Ia

Schee. Gaine. Vagina.
Scheef. Bihay. Obliq�us.~
Scheel. Louche. Luicus.

Slach. Coup. l�tus.

poicTrrined'vnoifeau. Pulpa.

SlaepiTempes de la tefte.Tempora. Spies. Piqu�. Haita.

Spil. Fuieati. Fuius.

Spind- Huche. Penarium.

Spin. Araigne. Aranea.

Spint. Picotin. Corbula.

Spit. Broche. Veru.

Spits. Haulta�n.

Spoet. Haile. Properatio,

Spoel. Nauette. Glomustextorius.

Scheel. Greue de la tefte. S�pafatio Slaep. Somne. Sorrtnus.

Slang. Couleuure. Coluber.

coma;.

Scheel. Cbuu�rcle. Opetculum. Slap. Lafche. Laxus.

Slaef. Efclaue. Scruus emptitius.

Slecht. Simple. Simplex.

Sleck. Lima$on. LimaX.

Sle. Traineau. Traha.

Slee. Prune. Acatium.

Scheer. Force. Forfex.
Schel. Sonnette. Tintinnabul�m,
Schel. Eicorce. Cortex.
Schelm, Mefchant. Nequam.
Schelp. Coquille. Calix-
Schenck* Don. Donum.
Scheen. Creue de la iambe/ Tibia,
Scherf Tefte. Tefta.
Scherp. Agu. Acutus.
Scheur. Fente. Fiffura.
Scheut. Scion. Surculus.
Schicht. Dard. laculum.
Schier. Tantoft. Mox.
Schijn. Lueur. Splendor.
Schijf. Tableau. Menfa.
Schil. Difference. Differentia.
Schilt. Efcu. Scutum.
Scimp. Brocard. locus.
Schip. Nauire. Nauis. .
Schoe� So�lier. Calceus.
School. Ei�ole, Schola.
Schol. Sole. Solea.
Schoof Gerbe. Fafcis ipicarum.
Schoon. Beau. Pulcher.
Schoot. Giron. Gremiuro. "
Schors. Efcorce. Cortex^ * *

Slet. T�rchon. Peniculamentum. Spond. Chailit. Sponda.

Sleyp. Longue queue de veftement Spoor. Eiperon. Calcar

Syrma.
Slijck. Boue. Luturn,
Slijm. Limon. Limus.
Slim. Abihay. Obliq�us.
Slincx. Gauche. Sinifter.
Slip. Pand. Peniculamentum.
Slot. Serrure. Sera.
Sluys. Efclufe. Catara&a.
Smaet. Calumnie. Calumnia.
Smaeck. Gouft. Guftus.
Smal. Eftroit. Ar&us.
Smeer. Graifle. Abdomen.»
Smert. Doleur. Dolor.

Sport. Efchellon. Clima&er*
Spot. Mocquerie. Irrii�o.
Spraeck. Langage. Lingua.
Spreuck. Dief on. Sententia. .
Spreeu. Eftourneau. Sturnus,
Spriet. lauelot. Venabulum.
Sproet. Lentille. Lentigo.
Spronck. Sault. Saltus.
Sprot. Harangade. Membras¹.
Sprau. Pepie des poules. Pituitain.

gallinis.
Spruyt. letton d'arbre. Gcrmen.
Speu. Exclufe. Catara&a.
Speut. Eicliflbire. Syrinx.
Spijs. Viande. Cibus.
Spijt. Defpit. Contumelia. j
Stadt. Ville. Vrbs.
Staeck. Pali. Palus. ;
Stael. Acicr. Chalybs,

Smet. Mac�le. Macula,

Smis. Forge. Fabricafcrraria.

Smit. Marefchal. Fabes ferrarius.

Smout Grefle. Pinguedo.

Snap. Babil. Garrulitas.

Snaer. CordedelucFides.

Schout. Pr�r��r. Praet�rt ' "

Schrab. Efgiattigneure. Laceratio

Sna�. Mot dit auec defpit. �racun- Staet. Eftar. Status

Staey. Loifir. Otium.

vnguiumF* '-'■ *^: ;,Sne. Coupure. SciiTura.

Schraegh.Trefteau.FuIcr� meniariu Snee. Neig�. Nix*

Staf. Baton. Baculus.

Stal. Eftable. Stabulum�

Stam. Lignage. Genus.

Stanck. Puanteur. Fcetor.

Standt. Cuue. Cupa.

Stang. Perche. Pertica.

Stand. Eftat. Status.
'"\ Stap. Pas, Paflus. ■: i-'

Steek. Bafton. Baculus. . ^
jSteeds. AifidueJ. Affidu�'

Steech. O bfiii��.' Obftinatus.
; Steeck; Coup; l�uu
■■;:Steel. Tige, Cauiis.^: ■ ^!f j "^!

Steen. Pierre. Lapis; ^! ■'}'*':''

Steert. Queiic.-Ca�da: - "
>^Swll (als(tel bier) Eftale. Vctus^
;Stclt. EfchaiTe. Gralla. ;^L^:;Sem. Voix. V�x;"-:^,;"^; �^:-^ύ-- ".� �^;_:'
^Sterck. Fort. Fortk. � ■""■'""

Steur. Eftougeon. Τΐη-πΌ;

Stcyl. Contremoiit. Surfume
' Stier, Taureau. Taurus.

^?i � stijt;

Snel. Vifte. Celer.
Snip. BeccaiTe, Gallinago.
Snick. Souipir. Sufpiritim.
Snoeck. Brochet. Lupus.
Snoer. Cordon. Chofda.
Snuf Rume. Rheuma.- -

Schram. Ber laffe. Vibex.
Schre. Adiamb��. PafTus.
Schreeu. Cri. Clam�iv . r
Schreef Trai&f Tra®us linea*.
Schrift. Eicrituf e. Script�rd,
Scroef. EfctO��.Cochl�a.

Schub.Efcaili�d�poiiTon.Scjuamnia Snoo. Mefchant. ViHs� ^!

Schud. Vautneant. Scurra; * *

Schuit. Debte. Debitum!. ; -

Schup. Pelle. Pala. ■ '�^;:ΐ;-'■;'

Schuer. Gfaiige. Grana�fum.

Schurft. R�ngneux. Scabibfus.

Schu. Sauuage.'Agfeitis.^,; ^A '^]

Schuym. Efcume.� Sp�nia.2

Schuyt. Naif�lle, Ba�icukV -

Se. Couftume. Mos, ^: ~ '

See. Mer.^;:Ma�ei--''>'-\ �};^!�^:;^!-''�

Seel. Groflecorde. Funis.� ^-> �

Snot. M�rue. PitiUita»
Soo. Ainfi. Sic. ^,iuJ*.Soch. Lai�l. Succiisv '^
Sock. ChaufTon. S�ccuEs«³ⁱSoch� Truye. Ροί�03.;^?:* ^fSoet. Doulx. DulGisi'' � ^uSool. Semclle. S�leal "^
Soon. Fik. Fih�s.-'^f

'IUjI

Son. Soleil. Sol.
Soom. Bord. -Limbus^
Sop. Fefte. Faftigi�rri,

Seem. Sameau.Corium haedinum. Sop. lus. lus

Seep. Sauon.Sapo

Sorg. Soing, Cura.

-ocr page 35-

E MEEN. 35

Vel. Peau. Pellisi _r

Veint. Garfon. Infans. ,\

Verfch. Frez. Recens.

Veft. MurailledVneville. Mcenia.

Vet. Graitte. Pinguedo.

Veul. Poulain. Pullusequinus.

Veych. Qui eft prochain de fa mort.

Veyl. Expof�envente. Venahs.

Vier. Quatre. Quatuor,

Vier. Feu. Ignis.

Vies. Facheux. Morofus*

Vijf. Cinc. Quinque.

Vijg. Figue. Ficus.

Vijl. Lime. Lima.

Vijs. Vis. Cochlea.

Vilt. Feultre. Cento.

Vinck. Becfigue. Frigilla.

Vin. Lopindechair. Oifa. ."

Vin. AifledepoiiTon. Pinna.

Vifch. PoiiTon. Pifcis.

Vlack-Piain. Planus. ;

VIaey. Fla η. S cri blita._: , j

Vlaegh. Ond�ede pluye. Njnibus«j

Vlam. Flambe. Flamma.

Vlas. Lin. Ljnum. ■,.

Vleck. Village. Pagus. ., ,

Vleefch. Chair. Caro.

Vlieg, Mouche. Mui�a. L

Vliem. Lancetteachirurgien, Seal��

prum. . . _;

Vlier. Sureau« Sambucus.
Vlies. Toiion. Vellus.'
Vliet. Riue. Ripa.
. Vlijt. Diligence. Deligentia,
Vloek. Floc. Floccus.
Vl�eck. Maudiflbn. Imprecatio.
Vloet. Flot. Fluftus»! ; <
Vloer. Aire. Area., ■{
Vloi. Poulcc. Puiex. _t,_ri _fVlucht. Fuite.Fuga.-,
Vocht. Humide. Huniidus_v 'j%{
Voet^P^L-Pes.- xmtlvnt:;'. .isf�
VoorrD��ant. A�\tev> , r,.,* χ-, Α
Volck. Peuple.. Popu�iiSi �■;�
Vol. Plain. Plenus.
Vonck. Eftincelle. Seintilla^
Vondt, Inuention. Inuentiou
Voocht. Tuteur. Tutor,
Voort. Auant. Vltra.«_; »q .
Voos� Corrompu. Infipidtis.
Vorck. Fourche. Furca, �
Vorfch. Grenouille. �lan^»,,-r
Vorft. Gelee. Gclu.,'.. !, . \ ..
Vort. Ppprri. Putridus., r .Γ.
Vos. Regrtard.Vuipes. .
Vau. Pli. Plicatura, ,-maijf) «, >
Vracht. Voiclure. VeclufiL: , ₍Vraegh. Demande. lnterrogati�»
Vranck. Franck. Libei;,,, » "
Vreck. Chiche. Pareus.. ,^
Vre. Paix^Paxv. .,:,_=.' -i'_as''r--h
Vrees. CraincTte. iTimpr. ,$q'T{
Vreemt. Eftrange. �xt^neus.;
Vreucht. Ioye. Gaudiurn., ,'
Vriendc. A'mi. Amicus., .. -
Vroech. Tempre» Mane*
Vroet. Sage. t'rudeqs.
Vroet. Efchars. Parcw» ; ί

VaN:SYN BeFALIN.G��EN�NTGH

Stijf. Roide* Rigidus.
Stijl- Poftcau.� Poftis,
Stil. Quoy. Quietus. .'-■

Stock. Bafton� Baculus.
Stoel. Selle. Sedes,
Stof. Roudre. Puluis.
StonuMuet- Mutus.
Stompt. Rebouch�. Obtufus.
Stoop. Lot. Gelta,
Stoot. Poulfement. Concuflus.
Storm. Tempende. Tempeftas.
Stoof. Eftuu�.. Hyp�cauitum.
Scout. Hardi. Audax.
Scracx. Incontinent,
mum. . .... ■; ■

Strael. Ray� Radius. , ;

Straet. Rue. Platea.
Sccaf., Rigoureux. Dutus.
Str'ang. Riuage de la roer. Littus.
Screeck. Traict, Traclus.
Streng. Afpre.Se�erus.
Streep. Trai�fc. Stria.
Strick. ,Laqs, Laqu�us.
String. RideUcReftis.
Stronck. Tronchet. Trun,cus.
Stroo. Eftrain. Stramen
Stroom

Teer. Tendre, Tener.

Tel. Haquenee. Gradarius equus.

Tempft. Tamis. Cribrura. ..�

Teuch. Trai�t. Hauftu!?,

Teyl. Vnplatcreuxdeterre. Ga-

bataf�glina.
Thien. �ix. Decera, ,..,
Tob. Cuue. Cupa. �r,u;

Toch. Certes. Ver�.
Tocht (als tocht dcsheyrs) Le mar-

cherdel'arm�e'. Agmen.
Toe (als totdaettoe) A. Ad.
Tol. Gabelle. Veftigal. ,
ri- Tong. Langue- Lingua. ..;
Ton. Tonneau. Dolium.
7 Toom. Reine d'vnebride. Hab�na.
Toon. Monftre. Demonftratio.
Toon, Son, Tonus.
Top. Toupie. Trochus., I .
Toorn. Ire. Ira. - .,; Λ

Torich.Grappe. Rac�mus.
Torts. Torche. Fax» . /

Tot. Iufques. Vfque.
Tau. Corde.. Fums. � �. i ,t:,;;
Traech. Lente. Lentus. .,� I .ru. <',�'/
Traen. Larme. Lachrima., O .�..■'-/

us x_rap. Degr�. Gradus.

^! Treek. Traid. Tra�tus. ■ -,

Treeft. Tre-pied. Tripes.
Troch. Auge. Linter. .;�,<'. ."'

aq.uae.
Strop. Har. VincStruyck. Planiou

Struys.Auftrgfihe.Struthiocam�lus. Tromp. Trompe

Tronck. Tronck. Truncus.
Trooft. Solas. Solatium. > y
Tros. Bagagequ'onporteaIaguer
reJmpedimentaexercituiί ,x' ,
Trau. Fidele. Fidelis.
Trijp. Tripe.
Tucht. Modeftet�. Mod�ftia^'

Turf. Towbe. Cefpes. �^: V '
Tuych. Hardes. Arma, Η
Tuygh. Tefmoing. Teftis,
Tuyn. Iardin. Hortus. ΐ' �*■'■
Twaelf. Douze. Duodecim.
Twee. Deux. Duo

Struyf. Crepet. Laganum
Stnjt. Bataiile. Prcelium.
Stuck. Piece. FTuftom. �
Stuer. Seuere. Seuerus.
Suer. Aigre. Acer.
Sulck. Tel. Talisi�/-
Sus. Ainfi. Sic..,
Sus. Tout quoy. Silentium
Suydt. Midi. Meridies.
Suyl. Pilier. Columna.
Swack. Debile., Dcbilis.
Swaer. Pefant. Grauis.
Swart. Noir. Niger.

Sweem. Becai�bn.Rufticulaminor. Twift. Diicord. Dilcordii.-f'^v

Twijn. Fil tors. Filumret�rtumv
Tijck. Coufil. Culcitra. -'
Tijt. Temps. Tempus.

Sweepi Fouet. TFlagnim.

Sweert. Elpee. Eniis.

Sweer. Vlcere. Vlcus.

Vaem. Toife. Hexappus.
Vaer. Pere. Pater. ^;�
Vaeck. Sommeil. Sopor. \

Vae�, Baillet. Heluus. """';'■
/l Vaen. Banicre.VexiUum.
Vaer.�Peril» Periculum.

Sweet. Sueur. Sudor.

Swerm. ie&on de tnouches. Ex

tUJIt

■ unenapum. ί *
Swijn, Porcca�. Poreus.
Sy. Elle. lila.
"T^ack. Rameau.! Ramus

Taeck. Certain ce uure pariour- Vaere. FoiTenauigable. Fcula;

Vaert. Allure. Profedio;
Valck. Faucon. -Falco'i.
Val. Cheute. Cafus.
Val. Trebueher. Decipulum.
Vali'ch. Fauk; Falfus. ;
Van. D�vAi".' ' �"'"�.'■;■⁴ 'Γ

Penfum- » .'
Tael. Langue. Lingua.
Taerc Tarte. Seriblira.
Taey. Coriace. Lentus. ^! <-'
Tal. Nombre. Numerus.
Tam� Dompte.Manfuetus.
Tang. Tenaille. Forceps»
Tant, Dent. Dens.

Vaft. Ferme. Firmus.

j:> .i\*

¹ Vat. Vaifleau. Yai-

Tap. Broche d'vntonneau. Embo- Vee. Beftial. Pecus. ^:"

liumivafis. ^n<M Veel. Beaucoup. Mulrus."⁵ i

Tas(alshoytas)Feri�. Fenile. Veer. Paflage. Traiedus. ;;

Te.en. Ofier. vimerii-1 ^Λ*"""*; Veers. Vers. V�rfus. "'

Te<en. O�teil. Digitus'pedis. ■ Veldt. Champ. Campus;

-ocr page 36-

"■■■■■«■■

■^

Vro. Ioyemc. HllanV
Vroom. Preux» Probui.

Vrau. Femme. Femina.
Vrucht. Frui&. Fru&us*
Vry. Libre. Libcr.
Vyr. Heuxe. Hora.
Vyt. Hors. Ex.
Vyl. Chatuant. Biibo.
V. Vous. Tibi.
Vurft. Prince» Princeps»
Vuyl. Ord. Sordidus.
Vuyft. Poing. Pugnus.

Wacht.'Garde* Cuftodia
Waeck. Veillc. Vigilia

Weer. Derechcf. Iterum* Wil. volont�. VoJunia*.

Wee. Malheur, V*. Winck. Cild'oeii. NiSus oCuli-

Weech. Paroy. Paries. Wint. Vent. Vcntus.

Weyck. Mol. Mollis. Winft. Gain. Quarftus.

Weet. Gucfdc. Glaftanu Wip. Bafcule. Toll�non.

Weeld. Delice. Delitiae. Wifch. Torchon. Pcnicillut.
Weer. Toutes armes de defenc�. Wis. Viorne d'oifierv Vimcn.

Arma. Wis. Certain. Certe.

weert. Hofte» Hofpes. Wit. Blanck. Albus.

Wees. Orphelin, Pupillus. Woeft. Defert. Defertus.

Weeck. Sepmaine. Septimana* Woick.Nu�e. Nubcs

Welck. Quel. Quis. -

Wel. Bien. Bene.
Wenfch. Souhait. Opti�.

Wolf. Loup. Lupus-
Wol. Laine. Lana.
Wond. Plaie. Plaga.
Woorr* Mot. Verbum.
Worft.SauciiTe*Botulus inteftinarius
Wout. Foreft. Silua/
Wraeck. Vengeance. Vindiifau
Wrat* Verrue. Verruca.
Wreet. Cruel. Crudelis.
Wronck. Torfement» Torfio.
Welp. IeufneChien. Catulus.
VVulps. Folaftre. Laiciuus.
VVurm. Ver. Vermis.
Wy. Nous. Nos�
VVydr. Large. Amplus.
VVyf. Femme. Muiier.
Wyl. Temps vacant. Spatiuta.

tT-tr___ TT� ττ�

Waen. Preiompuon» Pra�iumptiO. Werck. Eftouoe. Scuua

Waer. Ou. Vbi,
Waer. Marchandif�» Merx.
Waer. Vray. Yerus.
Waegh. Balance. Libra.
Wal, Remparts. Valium*
Wandt. Paroy. Paries.
Wang. loue� Mala.
Wan. Van. Vannus.
Want. Car. Nam.
Want. Gand. Manica»
Was. Cire. Cera.
Wat. Quoi. Quid.
Web. Fil pour riftre. Tcxtura
Wech. Chemin. Iter.
Weex. Belier. Aries.
Weer. Temps. Tempus.

Werck. Oeuure. Opus»
Werf. Cay. A&a.
We.rm. Chaud» Calidus.
Werp. le�* lac�us.
Weip. Gucfp. Vefpai
Weft. Occident. Occidens*
Wet. Loy» Lex»
Wey. Mefgue* Serum.
Wicht* Enfant* Puer.
Wicht. Pois. Pondus.
Wie. Qui. Quis.
Wieck» Teute. Pannus.

Wiegh. Berceau. C

..........~,-

Wiel. Voile de Nonnain. Velum» VVyn. Vin. Vinum.

Wiel. Roue. Rota. Wys. Sage. Sapiens.

Wilt. Sauuage. Siluefter. Zier, Ciron. Chiron.

158 LATYNSCHE EENSILBIGHE

NAMEN, BYNAMEN/ &c.

Ab. Abs. De. Van.
Ac. Et. Ende.
Ad. A. Tot.
ΛΕ$. Cuire. Copcr»
Ah. Ach. Ach.
An. Aduerbium interrogantis»
Ars. Art. Conft.
Arx. Chaftea�. Borch.
As. Liure. Pont.
Aft. Ma�s. Maer.
At. Mais, Maer.
Au. Interiectio confternati anirai
Aut. Ou. Oft.

Bis. Deux fois. Tweemael.
Bos. Boeuf. Os.
Calx. Chaulx. Kalck.
Cis. deea. Opdees fijde.
Clam. Encachette. Heymelick�
Cor. Coeur. Hert.
Cos. Queue. Wetfteen.
Cras. Demain. Morghen.
Crus. Iambe. Been.
Crux. Croix. Cruys.
Cum. Auec. Met.
Cur. Pourquoy. VVaerom.
De. De. Van.
Dos. Doft. Houwelickegift.
Dux. Due. Xeydtfman.

E. De. vyt.
En. V�ici. Siethler. \.;^r*
Et. Et. Ende.
Ex. De. Vyc*

F03X. Lie. Ghift.
Falx. Fautx. Sickel.
Fas. Licite. Toeghelaten*
Fax. Fallot. Torts.
Fel. Fiel* Gal.
Flos. Fleur. Bloem�
Fons. Fonteine. Boni*
Frons. Fueille. Biat.
Frons. Front. Stirn*
Fur. Laf ion. Dief.

Git. Genus feminus.
Glans. Gland. Eeckel.
Glos. Seur, de mon mari. Mijns

mans fufter.
Grex. Troupeau de belles. Kud.
Grus. Grue. Craen.

Ha» Α. Α.
Hac. Parci. Lancxhier.
Heu. Helas. Eylas.
Heus. He� Hau.
Ήίο Hjec Hoc Hunc Hanc HiHas

HosHasHis.
Hinc. D'ici. Hier af
Huc. Ici. Herwaert.
Hyems. Hyuer. VVjnter.

Iam. Ia. Nu.
ld. Cela. Dat. "
In. En. In» _λ

Is. Ea. ld.
lus. lus. Sop.
lus. Droid. Recht.
Lac. Laift. Melck.

Lanx. Bafl�n. Schael>
Lar. Fouycr. Heerde.
Laus. Los. Lof.
Lex. Loy. Wet.
Lis. Noifc. Twift.
Lux. Lumicre. Licht.

Miei. Honich.
Mens. Sens. Sin.
Merx. Marchandife. Waer.
Mons. Montaigrie. Berch.
Mors. Mort. Doot.
Mox. Tantoft. T�rftont.
Mus. Souris. Muys.

Nar. Certainement. VVaerlkk*
Nam. Car. Want.,
Ne. Non. Niet.
Nil. Rien. Niet.
Nix. Neige. Sneeu*
Non. Non. Neen.
Nos. Nous. Wy. ^

Nox. Nuict. Nacht»
Num. Aduerb.

Nunc. Maintenant. Nu* '■> ■■"*.

Nux. Noix. Neut.

O. O. O.

Ob. Pour. Om.

Oh. Interiecl:.

Os. Bouche. Mom*

Os. Os. Been,

Par. Paire. Paer.

Pax. Pais. Paeys,

Foe?i

-ocr page 37-

Van syn ��nghen int ghemeen.

37.

Ter, Trojsfois. Driemae!. _vThus, Encens, Wieroock»
Tot. Autant, Soo veel*
Trabs. Poultre. Balc,
Tres. Trois. Dfie.
Trux. Cruel. Wreet.
Tu. Toy. Ghy.
Tune, Adonc. Dart»

V*. Wee,
Vas. VaiiTeau. Vat.

Ve, Ou. oft: ;

Vel. Ou, Oft.

Ver. Printemps, Lenten,

Vir. Homme. Man.

Vis. Force, Ster&e,

Vix. � grand peine. Naulicx.

Vos. Vous. Ghylien.

Vox. Voix.Stem.

Vrbs. Ville. Stadt.

Vc, Afin. Opdat»

Scobs. Sciure, Saeghmeel* %_k

Scrobs, Fofle, Gracht*

Se. Accuf.

Sed. Mais. Maer.

Seps, Haye. Tuyn,

Seps, Serpens.

Seu. Oh, Oft,

Sex. Six. Ses.

Si. Si. Iftdat,

Sic. Ainfi. Soo,

Sin. Mais fi, Maer iftdat.

Sol. Soleil. Son,

Sons. Coupable. Mifdadich,

Sors. Fortune. Fortune.

Spes. Eiperance. Hoop.

Splcn. Ratc. Milt,

Stips. Denier. Penninck.

Stirps. Racine. Struyck.

Sub. Soubs. Onder�

Sus. Porc. Soch.

Tam. Tant. Soofèer,
Tax. Sondefouet, Clets»

per. Par� Door-

Pes. Pied- Voet.

phy. Interied.

pix. Poix. Pcc

plebs. Peuple. Ghemeinte.

plus. Plus. Meer.

pons. Pons. Brug.

Poft. Depuis. Nae.

1'ra*. Deuanc. Voor.

Pro- Pour. Voor.

Proh. Interieit.

Puls. Papin. Pap.

Pus. Boue. Etter.

QuisQui Qua: QuodQuid.
Quin. Quene. Dat niet.
Quot. Combien. Hoeveel.
Quum. Quand, Als.

R'" es. Chofe. Dinck.
Ros. Rofée. Dau.
Rus. Les. champs. Velt.

Sal. Sel. Sant.
Sat. AiTez. Ghenouch.

220 GRIÉCKSCHE EENSILBIGHE

NAMEN BYNAMEN, &c,

©fïi. Capillus.

��<4� Vcrmiculus.

��)4-� Pareus.

��$. September apud ^Egyptios�

©��. Genus lupi.

©»4� Adulator.

fV fiue ir. Genus menfurae* ' ''p

/�. Vermis, ^:f'5^; -

ir. Neruus. \ ^kn

/4� Vermis.

Ka). Nam.

�'�� quamiiispro �� %��

Kitp. Caput.

k«|. Genus auis.

K«?. Cor.

K/r. Vermis.

KAaè^.Clauis.

��. Ramus.

��«4� Fur.

Kf/4� Culex.

Kci»4� Cascus.

��. Plantas genus.

K«. Vbi.

Kfor. Caro. ...■>■.

KprtV. Caput.

KfTpro �� �«. Hordeura,

Kt«V. Pe&en.

��\�. PoiTeffio/

��/r. Viuerra.

�<�|. Aduerbium, cum calcibq^

Aar. Lapis.

A% rneniïs September.

ʺ�. Capra.

�^�/�߷. Sal, mare.

��. Potentia. -

A^vr. Si.

A*r.e»r. Vfquequo.

A'"i/. Autem.

�^�4� Aduerbium �� coniunit.

BiK. Panis.

BiS�. Tuffis.

��«� Mollis

��?�. Mufca.

��|. Affiduè.

Ey_f BOS.

%��. Lactuca.

BJ�, Profunditas.

��. Genus pifcis.

Bfflf. Tergus bubulum»

�«�. Nam.

X». Terra.

�f*�. Herbaegenus.

Tx&vf. Noófcua.

��. Genu.

ï*ac fiue ym pro y%, Igitur.

t&vf. Anus.

�^�. Sordesvnguiam.

��4. Vultur.

��), vel As Autem.

&<ür_% Gonuiuium^

&a.t. Fax.

4h. Oportet.

�\�. Corpus.

�». Sanè.

Ah Diu.

�»�. Vermis lignum corrodens.

�/r. Bis. , '

��, Seruus.

��. Caprea. . -

��. Manipulus,

��. Virtus.

��. Quercus.

�� . DomUS,

��. DOS. :�■ r

Ei'fiue «V. Si.

ETp. Procella.

��. Vnus.

E'».fiueE'�Ex.

EVfiueE^EV EV.Ïn,

Et- Se*.

EtT. Bene.

Z«4. Mare.

Ze/p. Genus veftis.

Ziuf fiue Aivt Z&v ifo� Iupiter,

Z«r.Viuus.

Zav. Animal.

G>h. Cumulus.

©Hf. Debitor.

�«�. Fera.

©»r. Mercenarius.

©;i\ Littus.

©ir. Nomen piicis.

©�«!� Nomen auis.

�

-ocr page 38-

�

I BOVCX DES EERtCLOÖTS

CHR.XFT5,"

2u. Tu.
Sur. Sus.

s?mV. Cuneus quo ïigtii icindua^
tur.

��«�. Veipa.

2<p/>�. Sphinx anirnaL

3É®r. Saluus.

�*?. Autem.

T/r. Quis, Aliquifc.

Tf«V. Tres*

Tfk. Ter.

TfJ�. Faex.

T?»�� Gurgüliói

Tv. Tu.

T<aV. Sic.

TV. $�$,&��8��&

��4� Auis genus.

��. Heu.

�»� pro �«� Fera.

*9«p. Pedunculus, fetiam mediatij

claui.
��. Genus placentx.
��. Flamma.
�?«�>. Prxcordia.
��)�. Maris vel flu&uurh ftemi-

tus.
��)�. Aduerbialitercum fuga.
�®^��, Fur.

�»�. Genus apum.
'♦«V. Inuftioabighe fa�Uin cni-

ribus.
*öjV. Vir.
9&t. Lux.
x«f. Manus.
Xp>>. Oportet.
��»�. Herba.
X^Bf. Lanugö,
x»V. Agger.
XwV. Congius.
Xf»i-, ikpgaft Corpus*
�)%. Mica.
�'��. Sulcus.

�⁷?. Vt.

�'4� Facies»

Air. Leo.

Alt. Pannüs linens.

��. Inanisfingulrüs.

��. Ferje genus.

�«�|. Lux.

As>4� Chlamys.

M*. Aduerbiumiürandi.

Metv. Quidem.

M«4� Fruftra.

M«V proM»i>menfis.

M\h Tamen, quidem»

M». aduerb. Ne;

Mw. Meniis&aduerbium tarnen.

Mva. Mina.

Mvvr. Lana tcnerrima cum qua

nafcuntur agniv
3MLi>. Mus.
MöV, An.

M»4� Cuihebesaciesoculorum,
N«/. Certè.
�*�>. Nauis.
N»*�. Mens.
Nir. Nuncb
Muf. Nox.
N«4> Lufciofiis.
2?vVpro ö-JfCum�
©\ Hic
-cTpro favVbi.
OV. Qui.
©'«�. Non.
O^V. Ergo.
Ou"f. Auris.
0'4� Vox.
�*. Qua,Qu6,Vbi.
ÏIÓV. idem*,
ïlStt. Puer. \

ITrtV� Omne.
��&�. Gemis calceamenti.

Tiaf pro ��. �, � b, Ex.

�� pro n«t/iT«. Pau fa.
��»�. Qui.
��. Tabula.
�� Prateiv
��«|. Stimuli genus*
��. Greflus. L�*.

, IUSV. - Naüigatio. ;

��. Suffocatio. -

��7� Qupdammodo.

nS, Vbi, Partim,Alibi

n»V. Pes.

� pa? pro <arföiVDudum,

��. Prius. ^

n_PJ. Ante.

rif ��. Animalceruofimile»

Xifif. Per, Ad.

��. Emincntiarhontis;

��: Ros.

��^�. Genus auis.

��|. Plicatura.

��<»|. TimidtiSi

��, Aduerb. pugnis*

frlif. Ignis.

Il ir. Quo.

�» vbi pro <�&��.

noTf.Quomodo.

Pet. Genus radicis.

Fa �. Acinusvuar.

Pnv. Ouis.

P/i>. Naris.

P/V. Nafus.

P/4� Vimenfleiile.

Pair. Fluxus.

�«�. Rupes,

P»4� Virgultum;

Stój, Incolumia.

Saflf. Caro.

�ftp. Sol.

S%vV. Vermis;.

2»r. Tinea. �',/>;

��4-� Serpens»

�,��. Merda_#

��»4� Auis loquaxi

Sof. Tuus.

E***»?. Splen.

StoV� Farina.

��. Turmacontinens viros tre�

centos.
��. Auis.

2rj»»r. id eft, Stj»^ Pafièr auis.

TOI

_:�oi

-ocr page 39-



		Van S'Ym bepalinghen int ghemeen. $9 Tot hier toe fijn de eenfilbighe grontnamen en grontwoorden beichteven, die wy voorgenomen hadden. Maer dati� inde t'iaem vouging beneven meer- der cortheyt,oock meerder fekerheyt hebben dan de Grieckiche,gelijck vooren, ghci�yt is, t'felvc blijckt daer an,dat de ongheleerde Duytfcheghemcente die Α noch Β en can, de tTaemvouging doet fonder daer op te dencKen, of fonder dat fijt weten,en dat deur de talens eyghenfehap en de reghcls welgheoirdende yafticheyr. Als by voorbeelt foo ymant een ieker mes �yghentlick gebruyekte om corck me te fnijen, hy ial dat fonder hem te bedencken noemen c�rekm�s, niet te- ghenftaende hy die veriaemde naem noyt ghehoort en had, oock verftaent an- der al oft lang inde ghebrayck wacr gheweeit, te weten datmen meent een mes t'welckmen �yghentlick beficht om corck te fnijen ,en yder van hemlien i�udet deur de talens eygenfchap mette i�lve filben en oirden alfo noemen, niemant en feght mefcorck, noch en ghebruyckter ander * vallen of filben toe. Meer Cfa>* ander voorbeelden foudemen hier vande Duytfchc t'faemvouging by meugen fteilen, maer ghelijckt onnoodich wa�r deur veel vcricheyden redenen te be- wijfen waermen locht vint, ghemerckt wy nerghens �yt de locht en commen, alfoo ift benevens corcmes,onnoodich ander voorbeelden tebefchrijve^ om dattet inde Duytfche tael deumaens al verfaemlick is wat ons ontmoet, _��- - Men foude hier veel meugen fehrijven vande b�fonderlickK�cien deies taels, maer wanttet wel een eyghen Duytfchc * ktterconft foude vereyifchen,fullent Grammate �verflaen, uytghenomen feker drie oude Woorden, t'geficht angaende,die van- cam. de Duytfchen een voorder nadencken gheven: T� weten Steerooghen, Sprkto� φεη^ΐί ^Anfihautven. Mettet woort Steeroogh�ri, verttaen wy als kennelick is,i�er ernftelick fien, of de ooghen erghens op feer vlieteiick flaen _i maer on- der alle dinghen dser tnen dooghen vlietich op flaen moet _i om te fien fghene men begheert, ibo en weet ick gheen daert noodigher valt dan op de fterren, alfmenfe by daghe fien wil de Son boven den * fichteinder wef�nde,want ibo- Herkpmtt�¹. menderniet ghed�erichop en blijft fiende, of bequamen tuych te hulp ca neemt, t'gheficht eens daer afghekeert fijnde, t'can licht ghebeuren datm�ni� voordatmael niet weder int ghe�cht en crijcht,ghelijckick metter ctaet bevon- den heb. Nu dan deur h�t fien, of het ooghen op de fterren, d'alder fcherpftc �n ernftichfte ooghing ghebeurende die ons te vooren comtj foo is het wqort fteerooghen met goede reden daer uyt ghetrock�n. �n vervolghcns foude daer uyt mogh�n befl�ten worden j dat de Duytichen eertijts dapper Sterooghers gheweeft hebben, ja in dat deel der ftetooging, daer Hy^archm noch Pt�temeus niet af vernomen en haddeh,als vooren Van dies breeder ghefeyt is- j Belanghende het woort Sprietooghen, beduydende qualick of twee voor een fien: �et is te weten dat met ipriet beteyekent wort cruys , als de ipriet eens. , fchips cruyiwijs voor de maft commende, S'ghelijcx een fwijni^Bet, foo veel als fwijncruys, om dat de ftafwat heeft cruyfwijs daer op commende: Oock fijnder die fprietwech voor cmyfwech i�ggh�n. Sulcx dat iprietooghen foo veel �sals cruyfooghen,dat fijnoogen wiens fichtftralen niet evewijdich en ftrec- ?�Φ ken als vande rechtfiend� ₅ maer majearider cruyfen, als van fchele menichen die daerom twee voor een fien. Inder voughen dat dit woort comt uyt kennis dei omftandigh�n vant gheficht,als uyt cr�yfing of fprieting der fichtftralen. �m nu t�feggnen vant Woort arifchauwen , het is te weten dat Wy ghecii W�feiitiicke faeck felf en fien,maer alleenlick fijn fehae�,gelijck daer af breeder ghefeyt fa� worden onder d'eerfte begheerte vant i bouck der v�lghende ver- ΙίηίίΕαννϊη^: Sulex dat al f ghenc wy fien niet dan fchaeuwen wefendc, en ver-�

-ocr page 40-



		40 1 BoVCk 'DES EERTCLOOTSCH&�FTS, volgens het anfien oock een anfchaeu\ven,fo hebben de Duytfchcn daer af het woort t^Anfchauwen ghemaeckr,om dat benevens fwoort K^dnfien te mcughen ghebruyckcn. Twelckghetuychnis ghceft dat ibodanighe eyghenfchap der y ichaeuwen by hun bekent was. In fomma een die t* weien derDuytfche tael met verftant infiet,heeft oirfaeck 'om dacr af f� i�er te verwonderen,als vande teyekens inde 6 bepaling des Wy- ⁿ* fentijts beichreven. Want onder een * gheilacht van volck, gevonden te wor- den foo veel verftandighe menichen die weten wat eeniilbicheyt vermach, dati� connen befluyten en volbrenghen het maecki�l van een eeniilbighe tael, tisvoormy tei�ltfacm: De weereltenisnumetfulckemenfchen niet voorfien, noch gheweeft en heeft inde tijden daer fchriftelicke ghedachtenis afgheblcven is. Ditghetuyehnis des eenfilbighcn taels, methaer conftich maeckfel,en fulc- ke woorden daer in alf boven,is voor my lbo wonderiick, dat ick vryelick darf bekennen in vermoeden te fijn, dattet volck t'welck die maeckte, de menichen des onbekenden Wyi�ntijts mcughen geween* hebben, lek acht oock dat fooi� weerom tot grondelickekennis vant welen haerstaelsconden gheraken,en die hielden voor t'ghenc iy is,dat fulex tot vrougher bevoordering eens Wy fentijts snocht helpen. Maer om iulcke grondelicke kennis bequamelicxt te becommen,foo foudet iiut fijn datmen wift tot wekken oirt het befte Duytfch is,op dat ander die ver- dorvender Duytfch ipreken, hun tael daer na mochten verbeteren. Als ick hier af mijn ghevoelen foude i�gghen, foo en weet ick in gantfeh Duytflandt: ghcen plaets daermen de eenfilbichey t foo volcommelick houdt, en ibo iuy ver onvermengt Duytfch ipreeckt, als in Noorthol landt: Van daer fijn mydeur een gheicert man toeghefchickt,een groote menichte van eenfilbige Noort- hoilantiche woorden, die onder de v�orgaende niet begrepen en fijn, wekke �ck met gheenelecn vermaken overfien hebbende, was wel van wille de felve hierbytevoughen:Maetdenckende dat fukke beionder Noorthollandtfche itof, beter deur een beionder Noorthollants Schrijver gheformt foude connen worden,dandeur myi heb nutter gheachtyghelick ervaren Noorthollandertot fulcxtc vermanen. Waer benevens ick noch fegh, my te bedrouven inde ver- derfhifl� dieder van dit befte ovcrblijffel der Duytfche tael voor handen is, en alrecbeg�ft heeft, deur dien veel NoorthoUantfche inghei�tenshaer eyghen tael niet kennende, i�ggen dati� al te plat is, en die vcrdervende,mengeni� met- tet Duytfch der vreemden die om den coophandels wil haer by woonders ghe- worden fijn: Doch alibot met gheen ghewelt te beletten en is , men moetct fijn loop laten hebben. Tot hier toe is ghei�y t t'ghenc in dit derde lidt het voornemen was,te weten Waer in goetheyt der talen beftact, daer toe ick het Duytfch tot voorbeclt ghe- bruyekt heb: Dochiooder buyten mijn weten beter talen waren, menfouda: beter voorbeelden uyt mcughen trecken. *\_ti-../\ '* *! 'X' '�■'* �.,.:. ', " .!■ ... '^: ,'",..' .** '■ ".\' '.'■■"'. '.. _: V EKCLAIINGDES 4 LID Τ S. _f 1 Yrrant onbekent fijnde d'oirden des Wyi�ntijts, i�udc mcughen i�gghen dat de leeringen t'onthoudt van lbo veel verfcheyden diepfinnighe itorTen als de vrye conften in haer hebben, niet ghefchien �n canTonder een verdrietich leven, en vciiwijmnis van ander faken die de fchoorfteen doen rooken,en tot- te huyf houdinge noodich fijn:Ia daer ifl�r nu veeldie niet en connen gheloo- ven,datdefe oeffening van fijn Vorsolicke Ghe nade int middel van

-ocr page 41-

Van SYN BEPALiNGHEN iNx gMemeen. 4*

yan een regiering diens mare(ibnder *ftofferinggefeyt)rontom den Eertcloot lityerhk*
��opt,gefchien can ionder verachtcring van dingen die anders beter io�den g�-
dacn worden: Doch dit klinckt inde oir�h van een die weet Wat �irden des VV*y-
f�htjjts is, even al oft ymant onervaren int leien �n fchiijven, feyde met ver-
wondering : Hoe foude een man connen t'hooft breken, en gh�d�erlick ont-
houden de bcfonder namen �n forrh�n van al die letters, v��rt deipeiling > l�-
fing, en alle omftandighen die de * letterc�nft mebrengt, fonder verachtcring Gtamma-
van iljn ander fakend Ma�r ghelijck daer �p gheantw�ort Wort, dat i�lcke oef* *««.
ifening en onderhout van lefen en fchrij ven hem niet befwa�riick en is , dan
heel verkeert een verlichting geefr,en eer t� verwonder en Wa�r h��ymant veel
groote faken Wel uyt foude connen re�hten, fonder k�rihis van l�fen �n fchrij-
Ven te hebb�n: Aifoo niachmen die ander �ock antwoorden, fulcke leering en
oeffeningder vryeconiten met een oirden des Wyi�ntijts ni�t befwaerlick,ver-
drietich, noch verachterlick in ander faken te weien ' maer datfe heel verkeert
overal een verlichting ghceft,en eer te verwonderen foudefijn* h�e ymant
ibnder kennis van dien feer bequaem can weien tc»t uytrechting van veel
sroote faken. *^v> ' ^Ui'

Vandefeoirdcn/onderwelckeonm�UghelickfehijntdatdiedesWyfentijts
tbt haer groote wetenichappen fouden hebben connen geraken, is mijn voor-
nemen hier te befchrijven iiilck befcheyt �n omftandighen als my bekent fijn*
die in vijven deelende, en fcgghende:


	=>7 ^O/i ^;;:'	Memhr�
	ti. >� o- ;:.-■« ->-* _t	' propoftt�ohi}
	'".' f ~$%ίΎΐ f ''■ ""■ ' 4*	, >mathemali~
	' \ ■ ,	ae.
	■!, ■ .� ν ι t y * » ' ,* .	'■ Vefb&tlQtii*
	*i;.�/'-' �O ':.* '■'/..:**	iTJ&ius.
		P -^DichotomiaJ
	■ KA -.'>,-:'-�>	zinaphera.
	,r/I. .liiu,-.��.� Τ* Τ /** TT	Theeri* �*
	TIC H	'ZhproBi($s\i$j*

Ten eerften vande * leden des Wiiconftich voorrtcls. ^! .

Ten tweeden vande* bepalinghen.

Ten derden vande * t we�feheyding. ' ' f^j

Ten vierden vande * i�lfwoordicheyt.

Ten vijfden vant menghen der * ipi�ghelingda�fv ' ' *"",

1 VANDE LE�ElSi DES wiSGONSTICH

VOO R'^'T E L^:*'Si^T:'^,; ¹-^!«^;i'^ji

iyi'

E * beginfeiert van tuctides di� ohirnercketickc redenenvermo�t worden �brn�m�L
overbiijff�ls des Wyfentijts te wefen,ghelijck da�r af* bredjer g^�eyt is on-; ₍i . ,_; _sder de 6 bepaling van defen ,fijn ghed��ltin ^^��in^kn^Wip^^tu^f fene- Propefii�jtcx
daente, te weten* vertooghen, en werckitucken,die veticheyd�rt leden Bep- iheeremm
ben: Ten e�riten ghemeen y�oritci> t'w�lckdaetna� b�y�uicht_rwort deur be- &probl*-
ionder v��rbeelt inhoudende * GhegheVch, B�gh�efd�, Wcick,eri bewijs. E&JJ^
h�e Wel �enighe �ytlegghcrs van Euclidesatfc leden verm�hghen,b�wiji�nde oulfmim,
al werckerl4e,ibo en wort daer me (t'w�lck ick nieten fegh tot ymants yercl�e- ;Co»f?h<Si�-
ningV maer onl t'voorncmen te verclar�n) d'oirden.d�s Wyfentjijts hiet φε-Ϊ^Ζ^ηηα^
Volght: Waritna dien devoorilelien der ouden leden hadden,fy^^moeiten ver- nem* -
fiSieydelicfe geftelt worden, anders en fijntgheen ledeniT^a�t hief rne^aisnietj
��nTyaueh peelt, hebbender\§c^t^ert�efi;�n,��ehffii^�^^tffi�t�en fijn
dan^heenleden^hocwelderd�ielveftofaiis. V

^^Maer �n�nu te verclar�n wat/iut uyt fulck ond�rfcheyt der leden volght, tis*
it%eten dat fiin V o%s i: ti ι c κ �: G η e ν Apri kiende de;biichrljving
V^H^rc�ii�^�ii'm'ib3)i(ti^ca^rli^dcl^ ^^acs.'af.d� Iddlerrclex voorftelle� m�tbn-
derfcheyt gheftelt fijn, ghelijck ickfulex nsB^v�^^^^B^WS�^fi^^
fii^h�ghedachteniiTen ghedaen heb, hy let voor d'eerfte mael feer nauwe, en
deurgront innerlick t*ghehcel inhoudt der voorftellen,foo wel van vertoogen

D 3 als

-ocr page 42-

^? -' . "als werckftucfccn: Maerdat aliq�cens wel verftaen hebbende,eh willende cjaer
lia.mettetghebruyck yaji dienhenifiidedaetbehelpende en overleeft hy niet
meer noch vertoogen noch t'bewijs der werckft�cken,maer overliet alleenelk
t'bloot werckjOm dat na te volghen, gheloovende vaftelick de form van dieji
warachtich t� weien;, om f_fbeiV|ijs en vertooghen die hy eens voor al daer af
grondclick verftaen heeft, Maer dit en can foo niet ghelchien als t'wercken
Effmm. fijn bewijs&^^ji^^^M^^^. Doender wort telckens ghedronghen
hef hooft t�^�k�n mett�t bewijs te verftaen, t'welck dicwils niet Tonder diepr
ghedacht�n,noch deur i�nding tot ander voordellen begrepen en won,yeroir-
iakendeyde�maelalfmeh yet tewereken heeftfulckenwarrjngenfwaricheyr,
dattet niette verwonderen en is veel J��ringhenhaelt'cUciuyt te�cheyden ,en
daer af cc oird�ekn airvooren.

Angaende ymant moclit j�gghen datmenin fulcke beicbreven mengeling,

al lei�nde t'bewijs foud�meughen aehterlaten,en alleenlickt'werckdaer uyt

trecken, daten can niet wel fijn, want al,lei�nde en weetmen niet of t'ghen�

alleenlick int bewijs behoort, totte volcommen wereking noodich lal fijn

of niet: lade Schrij verof Vinder i�lf,ial na een tijt daer afin t wijfFelingcor�-

nen fijn: Maer t'werckcort en verenoeftt alleen itaende, {onder yet daer in

datter ormpodich is^ men volghtdat na van punt tot punt, geloovende t*be-

fluyt warachtich te welen ibnder de voorichreven iwaricheden t'ontmoe-

₍ !,_: ; � ten.En hoe weliommige in hun Wiiconftig� ichriften,niet alleen leden eens

Prohlewata voorftels als werekmet bewijs en mengen,maerdeur voorraet hecle * werc-

cmtbeorc-. ftucken met vertooghen, daer af makende t'gheneiy int gemeen * beginfels

Ekmw** noemen,ibo acht ick nochtans om de voorgaende reden, dat de natueriicken

aertdes oirdens die den Wiji�ntijt recht verftont daer in niet ghetroifen en

,WWi';»P

is, noch dat de cortheytdaerin verm�edt,gheen eyghentlicke cortheyt uyt

� ftttt'A^-.A-

_L en brengt. Maer om hier af noch breeder voprbeelt te gheven: Soo wy in
Multiplier ; dadelicke η menichvulding,deeling,ofworteltrecking der ghetalen₅geduer-
thne Dwi- lick moeite bedencken en verftaen het lanck en befwaerlick bewijs, waerom
eTtrJiLe ^^cke *^orm ^van wereking een warachtich beiluyt voort brengt^denckt eens
ταάςψι� ^, w^atalonnppdighe ver^ietighe haipeling wy int rekenen hebben lbuden,
�roi�Bum eerwyc^egeneen^uytbreng,m^

VSmT* t^Hck verftaen watpnnoodigheverdnetighe ha^eling datter in ander wik

^r^ ^e�hftighe vpprftellen valtjdaermeri derghelijcke doet.

'-Si- ■■.; 'i, Merckt noch, doch niet tot vercleening van Ptolemewgtfcyt, dat verre fyl

., 1 t.maer om t'ftickdes oirdens breeder te verclaren,dat hoe wel u|nJehrift� orn

^�«^t'gp�t;^ te cornmen uytboucken die daette vooren ia

.',-ζ ii den Wyi�ritijtmetwiiconftighe oirdenbeiehreven waren,nochtans fijnfc

Ma�m<$- ibnder * wifconftighen ftijl,te weten ghelijckmen * geichiedediien fchrij�r^

maltas ^^^xf^S^^W^ ^vanfe^eP^ⁿgben envoorftellen jdaermenyand'e�n oj>

d'ander.anwijilngmedoenm eensghei�ytis_awortghenomefgi

by den lef�ribo verftaen enyaft onthouden te wef�n_? dattet niet noodich er^

is in eenigh� wereking an te wijf�n waermen int voorgaende dergbe]i|cm

yint om dat|� volghen. Pmbachim, Regtomomanm^ t^mw^enmeer ar�der

alt ghebrecls^anmerekende, en holemem ^|TO^^^iisiiSS^rW3fe

<en Euclid�iche of Wyi�ntijti�he ftiji|hegheveri, met okdentiicke bepalJaiC

,ghe%,vatQpgheneiiWcicjsftuckeo.,,.'.[_;'.."'_:'V �,��",' ιΐ."''.,_Λti%.'■.ζΐ

. . jmiitavf, '.^<v/-'i-,ih oovnivtt, liiu-'^tot] ■>'t.<U�:rjiiM&®>mm

-ocr page 43-



Va ns r ν Bei» α iι hgmβ 0 m ja gh e μ e en. m :VANDiE BEEAJLINGHER - �nevens dit ondfrfcheyt des werot van d'ariderleden,mercktmen in Έ&> c�ides ichriftenhoch een belbnderheyt oock d'oifden angaende,te weten dat td^H^^&oBkii^Kkk^MB^^l�^ wordender bepalinghen be- ichr�ven der �yghen eohftwoord�n dierhen int volghende ghebruycken moet: T'welck de natuerlicke reden oock vereyicht,want nadien de conften haer eyghen woorden moeten hebben, diemenin ghemeene ipraeck buyteh de conftnietenbefichtjendatm�norii tot kennis der f�eck tegheraken, de woorden moet verftaen daerf� in befchreven wprt,ibo ift billichdatmen die woorden eerft leer�. Tis�ock oirboif lbo welybor den* Vinder als Leer- invenwe. linck, die int begin eens boucxoirdentlickby den anderen te vergaren,want merekende den Vinder int befchrij ven der voorftellen₅ dateenighe ghebrec- kich fijn, niet volcommeiickghenouch haer iaeck beteyekenende \ hy can die veel bequamelicker, en met meerder fekerheyt verbeteren, ali�� oirderit- lickby malcander fijn,dan offe deur t'bouck ghefaeyt ftonden, elck terplaefr ien daerrrieni� eerft van doen heeft; �is* oock alibo den Leerlinck voorder* licker, eenideels om dattet leeren der woorden een ander beibnder aert van leering wei�nde dan der ftof, aldus b�ter voprtganck neemt ₃ te meer dat de woorden an malcander gheketent fijnde, malcander alibo by een grontiick�r verclaren. Ten anderen, ibo den Leerlinck totte ftofder vooirftell�n gecomi men fijnde {de beteyekening' Van �enighe conftwoorden vergheten hadd�, hy can aldus beter weerom haer bepaling vinden"/ Noch fal ick hier i�ggben hoe ick dele reghel nietter daet,ib� my dunckt, natuerlick bevonden hebbe : Tis ghebeurtdat ickvaneerdewereken, rijp wereken,timmering, metfirig, jfmedingten dierghelijcke daer inden Huy� bou breeder afghefeytial worden ) meer beh�ufcle te wetendan ick deur b�ucken of Wifc�nftna�rs leeren'tende 1 Hier toe verftredkten my de werckluydenelckin haerjcpni vpprj?eite naeefters: Maerominmijn lee- ring goede voortganck te crijghen ₅ ick yolghde^ de Wyi�ntijts x>irden ,vra- ghendevooraldenEerdewerck�is'iri^r&Vve'cken , Rijfwerekers in fijt wereken, Timmerlien in timmering &c, na de beteyekening van haer eygen woorden die ick my noodich bevant,en niet en vernont,welcke ick als bepa- linghen oirdentlick opgheteyekent hebbende, en die van buyten gheleert, ick iprack t�rftont met hun lbo dati�my verftonden, en ick hemlien, al had- de ick' langhe tijt met die handtwereken omghegaen, gherocht alfoo met Ikhtichey t tot kennis van t'ghene anders veel langer tijt ioude behouft heb- ben : Nu ghelijck dit verfamen en leeren der bepalinghen eermen ande faeck cpmt,oirboir is in tuychwerckeueke conften^alibp ift dock^de? vrye. Mechanica Merc.ki: noch dat iels in mijn Telcp^hft in Francois be�chreveij, cle bepalin- LiLZ'iihm. ghendes heelenwercx der �pieghelmg vopren byeenvervought hadde, Theori. die noemende t'cerfte deei: T'ghen� my daer toe peweeghde , was om alfoo den heelen handel in oirden der * twee�cheyding te vervanghen, na ci^n-p_lchotomi.* w�ji�ng des tafels van.dies ghefteltin^egin acl^jhet * Cprtbegrijp: I?peb *argument»* by aldie�ii�ilcke beichrijving noch eens te4pen^er,ick ipucje^Qor elck der. deelen pf bpucken van verfcheyden gedaenten wei�nde,iijn eygen bepalin_r;ghen�tellen, ghelijck �uclides dede,en ibo �ndeie Wifconftighe ^hedacht- niften ghecjaen wort^ fQ�it de tw.eefcheyding .alfoo evewejqarj'^ghevolght

	worden.";'"'/'' �.'!^H-un!fr-^>	'Ui�	■ ' ' �nmim s^lsfe�ife^vo , �.,.
			■ ' ' �nmim s^lsfe�ife^vo , �.,.

				D 4 Vahde

-ocr page 44-

�n Βίο ν c κ: des 1ε^ τ ei; ο ο τ s c η κ: ι ft s_%VΑ ND Ε � Τ WE ESC HiB Υ D I N/G.

tHchtomta,

-ν. Maera^

richeydingin thien twelfof ii�eer deeten,tottefaeckcveyeeJ doet, f� moetU<�fl�

Ptf/iiii^ bieeder mij η ghe voelen af verclaren. Anghefi�n Plamnt * burgerlick bouck^

■en i^rist�teksAW ι bouckvande deelen der dieren daer af ernitelick fprekeii^

londernochtans haer fchiiften leer na fukkcnttijl te focmen,ibo fchijnt datge-

ibeurt te fijn deur dieniein eenighe overbhjffelen desWyfentijts daer afghele-

¹ :fen hadden, en ver volghens dat t'gebruyck der tweefcheyding inden Wyientijt

gbeweeft heeft, te meer damienfe opentlick bemerekt in Eudtdes fchiiften,

^ r- diensbewijfen'-overal uytt'voorgaendeghetrockenworden, wekkemen foo

ghei�yt is voor overblijf�els des wyl�ritiitshouden mach. Defe ftof dan gheen

onnutte droomen wefende>ickial mijn ghevoelen van haer eyghenichap feg-

ghem Nameliekdatmen daer deur met grootefekerhtytean treffen al de deelea

%««2we- _ecns heels, �f *afcomften eens gheilachts dieder te befchrijven fijii,boven diea
datmen t'ghene inde natuer eerft is, bequamelick voor can brenghen, iiilcx dat
leghenv�oordighe leere niet cjeur onbekende volghende;, maer altijt deur be-
kende voorgaende verclaert en bcwei�n wort: Ghelijck by voorbeelt te fien is
inde tafel des Cortbegrijps der platte driehoucken en meer ander* Mencaa
oock deur de regliel der tweefcheyding bequamelick onderfoucken en bewij-
i�n,daertnoor is, of al de afcomiten eens gheflachts in een voorgeleiden han*
del beichreven fijn,fonder eenighe te ghebreken, ghelijck daer af voorbeelt is
inde tafel ten eynde des 3 9 voorftels der clootfche driehoucken. An§ae«de dacc
indrtefcheydingcomuldus* ₄ � _: , -, ; .��

ivan een vierendeelronts.

'"J'S ■�:

clcenc�keenviercndedronts. °";^v' ". \

^gr�ot�r dalf een vier�ndeclronts.
Menioude�ndieplattsmei iweefch leggen?

*' f eert vi�rerid��lrohtst ^T-ii UefijdeACtynevenV nr� ^^|kleender daneeit

ffjndemt AB)vAnf\ '^a �; V ^t^; viercndeelronts.

Ighecnviereriaeelrontsir ^; ^ ' ^]

grooter dan een
vier�ndeclronts.

Sukx datmen deur roodan�ghedrieicfteyding , mei�pficht der 'tweefche^
dinggbemaeekr, int voornaemfte al een felye v�rvolgh cn]cht. En by aldien de
declen vane�highefcheyding in 12,2�b}irieer deel�n, met fukk �pficHt ghe-
daen waren.iy ibuden int v�rvoigh der tt�fbock al een f�lve gheven.Maer want'
fulcke veelicheydingibnder^ooghnierckl�f behulp der tweefcheyding,vo�r deit
Schtijver moeylicker om vinden f�ude VaTien, en fonder form van tVveeichey-
dingbiefchieVen fijnde, voorden Iciefduyfterderom mereken,foo'ift'bin�ch de
iwe�ichevdmg teghebmjet�n^e^ een faeck tot goedeoirdea

feer �irb�irP ^J/ ^-^π� ?'^s'.-'- *'

^a lek achtbbck onnoodich de woorden der �cheyding deur t gheheel b�ucfe
ovcralindeftofte vcimeqghen, ghelijck by fommigheghefchiet, maer ghe*

¹ ^<:? ^v' ' ^!>- ^u noueh

-ocr page 45-



Van syn Bepalinghen int ghemeen. 4$ nouch te wefen d'oirden dieint volghende werck ial fijn > voor int* Cortbc- Argtm: grijp,of in een tafel eens voor al angheweicn te worden. En hoe wel fulcx te doen ofte laten ghcen dwaling in �n brengt,fo heb ick hier nochtans d'oirfaeck mij ns ghebmyex. willen verclaren. T'ghebeurt oock dat i�mmighe bepalingen en voorftcllen beichrijven tottc iaeckonnoodich, maer alleen om fvervullen der tweefcheyding, twelckon- noodich ichijnr,gcmerckt de ftof niet befchreven en wort om datter een twee- fcheyding foude wefen, maer men heeft op de tweefcheyding ooghmerek, om daer deur tot een oirdentlicke beichri j ving der ftof te gheraken. Sulcx dat foo ymant om een tafel der tweefcheyding oirdentlick te vervullen,daer in gheftelt hadde onnoodighe of ghenouch bekende faken,tTchijntdatmen met goede re- den daer by foude meughen fegghen, dat de fel ve als onnoodich of bekent ghe- nouch fijnde,int volghende niet befchreven of verclaert en fullen worden. Angaende cenighe meyncn datin�w//^fchriften gheen aeft van twee- fcheyding en blijcktjOm dat eenighc Telconftighe boucken onoirdentlick tu� fchen de Meetconftighe vervought fijn, en om dati� inde voorftellen niet over al fulcken tweeicheyding en vinden, als fy hun inbeelden behooren te weien. Daer op wort ghefeyt: Ten eerften dat die boucken als overblijffels des Wy��n- tijts miifchien EucUdesnistu t'feiFensterhanten quamen, en t'ghenehy eerft creech, eerft mach befchreven hebben. Ten anderen en wil ick noch bevefti- ghen noch ontkennen Buclides felf een ervaren tweeicheyder gheweeftte fijn, maer wel wil ick fegghen in fijn boucken feer merckelick teyeken der twee- fcheyding te bli jcken,ghelijckmcn benevens t ghene voorfeyt is nauwer i�ude connen bewijfen, wierdetomdecortheytnietghelaten. VANDE SELFWOORDICHEYT. j^hm. Merckt noch dat ick overal met voorraet my pooghe,om ghelijcke voorftel* !en of faken (als by voorbeelt het 19 en 21 voorftel der clootfche drichoucken, en meerander)ibo verre met ghelijcke woorden te befchrijven,alsdeghelijck- heyt ftreckt, op dat de fiken die bycans een i�lve fijn _a deur onghelijckheyt der woorden niet vericheyden en ichijnen, al ofter teenemael eennieuwe ftof voor handen waer, dickwils den leerlinghen groote iwaricheyt ver- oirlakende. Tis wel waer datmen deur een ghemeen ghebruyck t'verkeerde doet, en fulcke woorden van een i�lve beteyekening foo vericheyden i�uckt alfinenic vinden can,aehtende elck hem daer in als * Redenaer de regele der Reden- Rhetwiw.* conft te volghen, bethoonende dat in hem gheen ghebreck van* overvloet Rkethoric.* de r woorden en is: Doch ick ben daer af van ander ghevoelen, want tis inde ll^^w" Redenconft een reghelder reghelen ,dat den Redenaer moet trachten om den toehoorders of lei�rs te doen ghelooveti of toeftaen fijn eyntlick voor- nemen : En die daer toe de bequaemfte woorden ghebruyckt,die volght beft j^pt,^ de conft. Sulcx dat als de Seifwoordicheyt die onder de cyerfpreucken Schemata ghetelt wort,daer toe bequaemftis, ghelijck inde wifconften dickwils ghe- beurt,menbehoorterna te trachten. Inder voughen datditbovefchreven ghebruyck der ghelijcke woorden , niet tehoudenen is voor ghebreck vari overvloet, uyt oirfaeck dat ick die met voorraet, als ghel�yt is, foo gheftelt heb: Noch oock voor ftrijdingteghen de reghelen der Redenconft , over- mits mijn ghevoelen is die daer me gh�volght te fijn :En daert niet ίο �er ge- daen

	¹ λ

			\
		\

-ocr page 46-



		46 � Bovck des Eertclootschrifts, daen en is alimen welibude connen ,dats ghefchiet of deur haefticheyt ₃ of deur verfuymnis_s en met leetwei�n. Maer want dei� i�lfheytder woorden, miifchi�n niet blijckeh en fal inde t>veri�ttifighen die van dei� ichrifteh in ander talen mocht geichlen, waer in ydei Overi�tter fijn welghevallen volght₅ibo heb ick voor de ghenedi� ίοο- 'danighe mocht comm�n tel�i�n,willen fegghenhoet van iulcx int Duytfch gheftelt is, en om wat oirfaeck: Doch laet ick daerentuiTchen ygelkk in fijn ghevoelen₅en is my ghenduch reden mijns d��ns verclaert te hebben. «■»«■>■' VANT MENG Η EN DER SPIE- praxn,* . G Η E LIN G EN D AET. WAritt�r int ftrck des oird�nsli�ch een vepfchil valt varit menghen der , Ipiegheling en daet,�bo moet ick daeraf mijn ghevoelen feggen, eerft haer beteyckening verclarende voor de ghene diet onbek�nt mocht fijn. SpiegheHngis een verdochtcn handel fonder natuerlicke ft�f,ghelijck onder Per Hypoie- anderen fijn deSpieghelinghen desSpieghclaers Eudides^ handelende * deur fⁿ' fteliing van grootheden en ghetalen, maer elck gheicheyden van natuerlicke ffc�f. Daet is een handel die wd�ntlick met natuerlicke fto�ghefchie^als lant en wallen meten,de menlchte der roen of voeten tellen diederin fijn,en dier- ghelijcke. Tbefluyt vande voorftellen der Spieghelingis volcommen, maer der daet �rivoic�mmen: Als by voorbeelt de Spieghelkig vint en bewijft dat PerpendicK* den helft des uytbrengs vande * hanghende en gront eens wifconftich drie- krn, �ioucXjVolcommelick gheeft hetinhoudt des plats ibnder eenich g�breck of overlchot: Maer een Wei�ndickdriehouck van lant of ander glatter ftofda- delickghemetenfijnde,t'beil�yt is daeraf on volcommen,eenideels om dat wy gheen langde foo nau meten en connen₃dattet gheen duyf�ntfte deel der dickteeens haers enichiit,�fal wa�rt by gevalle heel effen,tis onbewijf�lick. Ten anderen om dat gheen natuerlicke linien foo heel recht^noch natuerlic- Jke vlacken ibo heel plat en fijn,als de wifconrcigbe bepalinghen vere) ifchen j �f al waren fy��o heel recht en plat, ten is niet be wiji�lick. De eyghenichap en t'eynde der Spiegeling is dati� verftreckt tot feker gront Vande manier der wercldng inde daet,alwaermen deur nauwer en moe) elicker toelicht de vo�commenheyt der Spiegheling�o na mach commen₃als de iaecks einde tot Smenichen ghebruyckvereyfcht. �Aathemmi- Hier uyt is te verftaenjdat wanneer fommighe de * Wifconften van onvol- cmarm. c�mmentieyt beich�ldighen, deur dien veel dadelicke werckinghen niet heel erfen uyt en commen,datter kennis gebreeckt des onderichey ts tui�chen Me�am- Spiegeling en Da�t^tuflchen Wifconftighen en tuychwerckelicken handel; Want de Daet of* tuychwerckelicken handel om defeovelchreven rede- nen altijt on volcommen moet welen. Dei� twee deelen Spiegeling en daet fijn'fo ver�cheyd�₅datmenich menich hemt'e�nemaeltottet eenbegbeeft,�bnder van fander kennis te hebben, m-Berftati- ghelijck m�nich leeraer met fijn toehoorders inde* ghemeen icholen ghe- *� beurt, diehun ghedu�rlickin Spieghehngen oeffenen,als in Emlides* * begin- i�lender Meetconft₃i�nder dadelick temeten landen, wallen, of vaten,ofyet anders te doen daer de Daet in beftaet: En weerom verkeert �b vintm�n da- delicke LantmeterSjwelckealle reghels diei� befighen geloovenjof toeftaen waer te wei�n,ionder inde Spiegeling t'onderibucken de oiriaken en bewijs: la fommighen en weten niet datter fulcke oiriaken en bewijs aflijn. Angaen,-;

-ocr page 47-



		Vah^yn Bepalinghen �nt gheme�n* 4? Angaende ettelieke fegghen de SpicghelingTonder Daet onnut ie wei�njhet fchijnt datmen de faeck met beter onderfcheyt ioiidemeugheninfien.Om hiec af mijn ghev�elen te verclaren, ick fegh by voprbeelt aldus: Darmen t'wercfc j eens aetbeyders die boomenint: boichafhout,foudevooronnutachten, om, ,�, dat hyder felf gheen huyfen,fchepen,xnolens, lluyfen, tonnen, kiften, beelden, en dierghelijcke me en maeckt,dat en waer openbaerlick niet wel ghefeyt, want hoewelfulcke wetenfchapineen menfch looflickis,nochtans ghemerGkt hy met boomcn af te houwen, an veel ander ftof levert > om elck hem in iijn am- bacht te oefFen�n, foo en is fijn aerbeyt niet te verachten: Maer dat hy die boo>- men afhieuwe om te laten verrot ten ,-fpnder nut daer af te verwachten , dat waerdwafelickghedaen: Enalfooift oock mette Spieghelaers in vrycconften, �y connen den Doenders ftof leveren en voorderlick fijn, fonder felf Doenders te wefen: Als den Spieghelaer Euclides, die wy niet en bevinden Docnder gh�- weeft te hebben, heeft nochtans voorftellen beichreven den dadelicken Bou- meefters, Landtmct�rs, en ander doenders feer voorderlick: Den Spieghelaer: Ftolcmeu-s en meer ander die ghe�n dadelicke Stierlien en waren,hebben noch- _xtans reghelen befchreven den dadelicken Stierlien op groote Zeevaerden , en ander hun daer in oeffenende feer nut:la fulex dat de dadelicke Stierlien felf fich voor mcefters achten, als fy verftaen de reghelen door fulcke Spieghelaers be- ichreven, hoewelie nochtans ghecndadelicke Stierlien en waren. Daerom een Spieghelaers Spieghelinghen die ander Doenders te fta commen, en fijn niet onnut al en is hy felf gheen Doender. Tot hier toe deur ettelieke omftandighen verclaert hebbende wat Spiegeling en Daet beteyekent, foo is te Weten dat d'oude Wife�nftenaers met oock ette- lieke nieuwe , van yder dier tweededen on vermengt int befonder handelen, Welcke oirden wy daert tepas comt oock volghen : Doch wanner by ettelieke een ander ghev�elen is, die Spieghelingen daet met malcander menghen, om teen mettet ander t'famcn te keren, fo moet ick om breeder reden mijnsdoens t� verclaren, daer af mijn ghev�elen leggh�n. Voor al ibo ift te weten dat der Menfchen natuerlicke gheneghenthedenan- gaende de Daet feer verfcheyden fijn, waer toe noch helpen de oirfaken die de- fen anders ontmoeten en dringhen als dien: Den eenen heeft natuerlicke luft _tmet eenighe dringhende oirfaken totte Stercktebou _i en dinghen de crijch an- gaende: Den anderen tot Landtmeten: De derde tot Wijnfchroon: De vierde tot faken de groote Zeevaerden belanghende: De vijfde totten * Huyf bo�:De Jnhkt�a fefte totte Spiegheling alleen: De fevende tot ettelieke van dcfe,of totaltemael^«� met nochoneyndelicke ander.Nu alfo een der.voornaemfte eyriden vande be fchrijving der vrye conften ftreckt, om daer deur te cri jghen veel menfchen,die ten ghemeenen oirboire met lichticheyt gheraken ter kennis van t'ghene daer, fy hun toe beghe ven,foo willen wy eens overlegghen, of dat inde kering ghe- fchien can door vermenging des daets mette Spieghe�ng,tot wekken eynde ick aldus fegh: Alfmen onder fpieghelighe voorftellen ettelieke des daets vermengt, en dat van een afcomft ghetrocken uy t de oneyndelickc menichte diemen daet af befchrijft, de felve dadelicke voorftellen en fullen miflehien niet fijn van die afcomft daer den kerlinck na tracht: Als by voorbeelt, datmen inde Meetconft tuflehen de fpieghelighe voorftellen eenighe befchrijft des daets, waer in voor- beelden commen neem ickder meting deur het * fchuyfcruys van onghcrakc- RtJImi �ickeveynftersenpylarenvangheftichten; Maer t'can ghebeuren dat den ker- linck tot fulcke afcomft van Mectdaet gheen luften fai hebben,denckende mif- fchien dattet inde Daet luttel ghebruycx heeft, oock gheen ghcnouchfaem re- ken�

-ocr page 48-

; 4* r Bovck*�l E�rtcl��tsghrif�j,

_s kerheyt,omopfulcke gevonden maten van pylaren in ander ghebou te werck
_m tegaen, ofariddr invallen die hem meughcn te voor commen: Boven dien en

fyam. f_al hyder riietvind�n * d'afcomit daer hy na tracht: Sulcx dat bv aldien hy al wil
verftaen watter int bouck is, fal moeten lecren dat hy niet en begheert te weten.
Maer de Spiegheling als een oirdentlick geketent werck alleen befchreven fiin-
de, en den leerlinck die verftaende,fy verftreckt hem tot ghemeene gront om
jnnerhck te begrijpen alfukken deel der Daet als hy uyt verfcheyden befchre-
ven Daden mt licht uytgaende, na fijn behaghen verkiefen fal.

Voor befluyt, ick heb mijn ghevoelen verclaert hoet fchijntdatinen defaccfc
an mocht legghen,om mettcr tijt weerom te ghcraken tot fulckegroote weten-
fchappen alifer inden Wyfentijtgheweeftfijn,ghclijck t voornemen was. En
met oplicht van fulcken gront,fal ick de volghende handelinghen befchrij ven,

EERSTE BOVCK DES

Ee RTclootschrifts
E YN D E.

*' �■ t.-.

■r/i,.:. . '.

ijlL�

jl ,ίχ �

*mm%�s'" »'(

₍:_V.,

'j 3. -,..;�

»3il ft

'WQtymQ.ii fjtjv i^QQ,.

-ocr page 49-



								�

						� VV � � D � BOVCK DES EERTGLOOTSCHRIFTS, V � � � STOFROERSEL DES EERTCLOOTS.

-ocr page 50-

■�"

,;■',.. 1 '�

i .: i,J C' 1

■:

U.& '" 1

-ocr page 51-



			/

		OIRSAECK DER befchrijving d�fes 2 boucx. iAdien fijn Vorstelicke GHENADEghelef�n ? ₍hadde de Bouconftens vermaerde afcomftd� Huyf- ibou,endaerbenevens hem inde * Stercktebou dade- fam!⁸"' iickieer geoefF�nt: Soo heeft hy gefien wat fwariche- ?^B(^iFwrf' ^Ό ι ^a 1. �, *fication.* den daer in te vooren comm en, van wereken die deur cjua gront infincken en omvallen: �n daer ftroom teghen comt,hoei� met hooghe wateren af ipoelen, de grachten verianden^ en verflem- men. Totettelickeplaeti�n en condemen inde grachten ghe�h behoirlickediepte crijghen, om de opwelling vantiandt:De h�y- palen en conden oock dickwils int weliandt totgheen begheerde diepte gheraken. Sach voort dat iommighe havens verianden, ofmetuijck vervulden^ welcke menmeenende te verbeteren, ria groote coft jfbmwijlen vererghert wareri > eii dat den raedt van d'een en d'ander teghen de bovefchreven onghevallen, dickwils i�er vericheyden viel,fonder op eenighegemeene feker gront ge- let te worden _? ftreckende dickwils beneffehs verloren coften tot onfekerheyt des landts. Nualfoo my over een tijt derghelijcke iwaricheden ontmoet hadden, ick begaf my tottet onderfoucken der oiriaken, all�nx alfnu alfdan opteyckenendeal t'gene my totte faeck docht te die- nen, en vaft te gaen. T'welckfijn Vorstelicke Ghenade mettet boveichreven lefen des Huysbous deurfien hebbende, en daer na dadelick bevonden,dat kennis van dien tot voorcomming der bovefchreven ongevallen behulpich was, fo wel om teichu- wen onnutten raet tegen de ghemeene regel ftryende^ als om met welghegronde andiening ₃ of met fijn eyghen vonden vryelkk voort te varen: Soo hebbe ick t'felve onder fijn Wiiconftighe ge- dachteniflen geftelt:Doch niet by den Huysbou vervought, maer by t'gemeen Eertclootichrift, als wei�nde groote roerfels die niet deur menichen macht en geichieo, maer natuerlick int weien des Eertcloots veroirdent fijn, waer afde ghemeene reghelen dieder uy tghetrocken worden verder dan tqtten Huysbou ftrecken. En hier af met ander omftandighen dies angaende, lullen wy in dit tweede bouck handelen: Waer afde ibmme desinhoudts als deur t'volghende Cortbegrijp verclaert wort. Ei GORT-

-ocr page 52-

� .

CORTBEGRYP

defes tweeden Boucx.

\A de noodighe bepalinghen der eyghen woorden, fal
[feerfie voorjtelfijn vant Eertclootroerfelintgemeen,
pander volghende voor Hellen vandegrooteghedueri-
\ghe Eertclootfche floffcheyding, en weerom verfi-
mingvanjant^lejjvem^een en met allen der platteftcht einder�*
fche en oneven bergighe landen* Voort van t⁹ roer fel _y vanfchcor,
firant, en havendorpels der rivieren, oock van haergheduerighe
verhoging. Dacr na vandeoirfaeck der opfyr inging desquelm-
waters en vvelfants. iTen laetften dattet z>ee falvporden en
ghevpeeftheeftdatnu lant is; Enlantfalvporden enghevpeefi
heeft dat nu &eeü.

��-

-^y.t\'�

'mlö "ï

\:<r.3lD �:■-■

* ,f - �...

i; c j i#

IVa

■�, ,,.-»-- -;■!''>':

- L si

-ocr page 53-

U ' -' X u* i , �,. Λ "^Γ -''ι ' ί ' .,:'- / V '~J t :

BEPALINGHEN,

Stofroerfel des Eertcloots is na defe meyning, t'roerfel
in fijn plaets vande verfdheyden ftoffendaert uyt beftaet>
blijvende t'famen een clootfchcform.

α D ι e ν de naerh defes eeriten deels is vaht Stoiroerieides Eert-
}cloots,fo hebben wy dat bepaelt alf boven. Maer om daer af bree-
ider verclaring te doen, h�t (s te weten dat de Loeht, het Water,
^Sandt,en d'ander ftofFen daer in vermengt, feker r�eri�l hebben j-

commendegheduerlick boven en achter dat onder en vooren ge-
weeft heefr,ghebeurende t'felve roerfel in fijn plaets, dat is blijvende de ftoffen
ghedueriick t'lamen begrepen in haer * clootvlack in f�rm eenscloots. Welck Superfick
locrfd in fij η plaets,hicr ghcfeyt wort tot onderfcheyt desroerfels van plaets tot ^si^harkakplaets, daer af wy als van roerfel eens * Dwaelders inde volghende boucken der Μ*�**-.
Dwaelderloopen fegghen iijllen. _: -r �

² ΒΕΡΑ LI HG. , . '

Stercke Santftroomnoeriiick die het fant bevv�gheir
en met haer voortdraghen can. Crancke fantftrqpm die
haer fant te gronde laet fincken, en over fant loopendex
datnietbeweghenencan. ^Λ�-^τ:^:~ ,.---�

Ghelijck totte uyrwereken een gh�wichiioo lwaer is, dat al deradererieii
onruft can doen ga�n: Maer ander ghewicht fo licht dat de macht niet en heeft
de felve raderen eenighe bewegingh te gheven: Alfo iiTer int water ��n ih�ottr
lbmwijlen foo fterek, dati� het fant can beweghen en met haer voortdraghen,
t'welck wy Stercke fantftroom noemen. Maer ander ft room is foo cranck^dat-
f� het iant laet vallen, en de macht niet en heeftant'iaht daeri� overloopt eenik
ghe bewegingh te gheven^ di� heeten wy daerom Crancke fantftroom*

. ■

V 3 BEPALING.

- Stercke cleyftroom isdiede cleyfoevvcgeii en met haer
voortdraghen can. Crancke Cleyftroomdie haer cley te'
gronde laet fincken, en over cley loopende dieniet bewe-
ghen en can.

«i�'V/ ''"�;

,Hier af is de mcy ning ojtenbaer genouch deur t'ghene van Stercke en crancke
fahtftro�m der ζ bepaling v�rclaert is. ,'

ν Mchioude hier noch mc�g�nbyvougHen iterek� �h crancke ftroom van
key�n, ghefteente, metallen, en ander *eertitoffen: Maer ghemerekt de twee Term Mi*
voorgaende bepalinghen tottet voornemen der volghende befchrijving ons'^w*�
duheken ghenouch te doen, wy latent daer by blijven.

Aj NV

■M

-ocr page 54-



		Μ 2&0VCX DBS EERtClOOTSCHklFT^ «t * ... '� , 'M NV DE VOORSTELLEN. ^v ? ι VOORSTEL. Tc vefclaren de ghedaente dtsEertc�aottoerfels'int 'ghemcen. Het�chi/nt dat den eerften Roerder alles in g�du�rich i'oerfel wil hebben_sfoo wel int anfien derdeden als des heels,want den gantfehen Eertcloot niet alleen heur jaeriickfchenloopomde Son en doet, endedaghelickfcheophaereygeh as, maer de vericheyden �orTen daerfe uyt beftaet,ftebben een gheduerige ver- menging en beweging deur malcander. D'eerde crijcht van water en locht tWeederley v�ornamclickeroeri�ls,want deur t'roeri�l des waters worden lan- TUm km- den gebroken, en daer af ander gemaeetye weten platte even * iichteinderfehe lontales- landendiemen anwafl�n noemt,als breeder en eyghentlicker verclaertfal wor- den int 4enander volghende voor�elkn.Deur t'roerfeldes iochfs^atsdeurde Wint, worden ghemaeckt de oneven, en hooghe bergighe landen, als breeder eneyghentlicker verclaert fal worden int 5 voorftel,en ander daer na volgende. Maer want de vraegh nu mocht fijn na doiriaeck der boveichreven roerfels van water en locht, ibo is te weten dattet water als groot deel des eerrcloots drie- derley vermaerde roerfels ontfangt: Het een vande Son: T'andervande Maen: Het derde vande locht. Want deur hitte der Soh wordet opgetrocken in damp> die het eertrijck omvangende als een cloot,Dampdoot heet,van wiens h�ogh- de boven d'eerde, met ander fijn omftandighen int volghende 3 bouck der i>amphopghdeeyghentlickghehandeltial worden :Dei�n damp, alioomen der ghelijcke in deyneftoficheyding fiet, verandert in droppelen^waer af regen comt, maer vcrvriei�nde dan ift haghel; En den verdickten damp vervriefende cerfe tot droppelen cangherakeii, dan iilihec. Defenreghen,haghel, en Ihee, fioe wel fy opghetrocken fijn boven de isecn,worden nochtans deur de roeren- de locht ten grooten deele ghebrocht boven lant,alwaer fy op vallende gheven d'eertiche iloffen debovefchrev� gropte beweging'Angaende t'roerfel t'wclck de wateren deur de Maen ontfanghen, dat is daghelickiche ebbe en vloet,waet af wy eyghentlick in des Ecrtclootichrifts 6 bouck fullen handelen. Belangen- de het derde roeri�l t'welck t'waterdeur de locht �ntfangt, dat is de wint, die t'water opcnbaerlick in geduerige beweegnishout. Τβ e s l ν υ τ. Wy heb- ben dan verclaert de ghedaente des Eertclootrocri�ls int gemeen na den eyfdw ν r - 2 VOO RSTE L. ^ � ^, u-^; » Tc verclare�� dat van de ftof der hooge landen die deur rcghenehfneevvateraffpoelen, ghemaeckt vvorden an- der landen nevens de rivieren, ooclc an haereynde daeric MZeec�m�nen. ; .. Men fiet inde bergige lande als de fnee fmelt, dattet water vande hooghden neerwaert vliet heel dick, ghemengt met fant, cley,eerde, keyen, en liikke ftof ali��rafghefpoelt wort; TTelve dick water loopt deur de lceghten na de rivieren in icee

-ocr page 55-



VaNT St��R�ERSEL BES �uKTCL�pYS. 55 in feer grboter menichvuldieheyt, want het en 'comt niet alleen vande hooch- ten dieder na by ligghen, maer tot veel plaetfen ettelicke dachreylen van daeic opwederfijden vande riv�eren,alwaermenfiet dat gro�ie deelen der bergheri metboifchen en datrer op is af vallen ; la dat hooghe platte landen inf�lcke diepre wechfchuyren, dat tet blijvende als hooghe berghen fijn. JDit water van, weghen den grootcn overvloet diealfdan afdaelt, verheft hem boven de cantcrt der rivieren, loopt over de MaraiTchen en leeghe landen daer nevens leggende^ alwaert int wijde commende, foo verliefet fijn ftercke ftroom, en daerom latet dacr fijn dicke ftofte gronde iincken, welcke ftof, t'Water daer na alfachtkenS leeghciide,op haer plaets blijft ligghen, den gront verhooghende ibo veel dien an was mebrengt. Maer al de rcft vant dick water dat door t'kiel der rivier loopr^ laet fijn dickhey t fincken daertindc wijde zee comt, want daer ifonder dieghe- Weldighe ftroom wefendejcn alsoft ftil ftonde, het waer teghen natuer dat fant en cley int water fou blijven hanghen, �ulcx dat dacr af ander nieuwe landen eoromen. Tbeslvyt, Wy hebben dan verdaert dat vande ftofder hoo- ghe landen die deur reghen en Theewater afipoelen, ghcmaeckt worden ander landen nevens de rivieren, oock an haer eyndedaeri� in zee eommen, nae den eyich. 3 VOORSTEL. Te verclareh vvaerofri een felv� rivier op ibrnmighc oirten der anvva�Tende landen magher fandt brengt,op ander oirten vette cley. \ Want ymant denckenmocht hoetbycomt,datanghefien fint en cley t⁹ia« men ghemengt inde rivieren commen,Waerom nochtans ettelicke anwaij�nde landen met vette cley en modder verhooghen,ander met magher fint, lbo ful* len wy de reden bcfchrij ven als volght: Wanneer het dick gemengt water over de breede leeghe landen vloeyt, en daer fijn ftercke ftroom verheft, alfoo dattet fijn dicke ftof laet fincken, gheJijck int 2 voorftel ghei�ytis,ibodaeltcerftde fwaerfte als keyen en fteenen, voort fant ten �yndc van ftercke fintftroom, en tot die plaetfen toe ift faridich,ooek en can het fint voorder niet c�mmcri:Daer na finckt cley en modder, die verder vliet,en int water Jangher.blijft hanghen* ibo de ervaring leert: Het water daer na allencx vande landen vettreckende,lact clck op fijn plaets ligghen, en alfoo worden die ftoffen gheicheyden. Tbeslvyt. Wy hebben dan ver claert d'oirfaeck waerom een i�lve rivier op fommighe oirten der anwafl�nde landen mager fant brengt,op ander Oirten vette cl�yi na den eyich; 4 VOORSTEL. Te Verclaren op wat wijle de platte i�chtdnderfche landen vvaffen. De landen des Eertdoots hebben tWeemcrckelicke verfcheydenheden,d'ee- nefichteinderi^hcplatheytfeer effen op waterpas legghende,tot fommighe plaetfen ettelicke dachreylen lanck. D'ander bergich. D'oirfaeck cnwijfe hoc de platte eertijts ghecommen fijn, oock nu en altijt gheduetlick tot ander _a E 4 plactica

		^

	ί

-ocr page 56-



		5δ 2 B�V'Cfc PES WkTtLOOtSCHRirTS, pla�tfen artcommen of waiTen, dat fal ick in dit voorftel fcgghen, maer vande b�rgighe int volghende vijfde, ^r De platte fichteinderfche landen fijn van drie vermaerde verfcheydenheden_%d'eene vet endeyich. D'ander magher iandighe waterighe heyen: De derde ve- hich. Den even anwas van alledrie n��mt aldus haer begin. ' Hoe welde landen onder water met oneven diepten meughen fijn, ίοο be- gheeft heur die oneven heyt allenx tot evenheyt,om dat den anwas op de diepite meer toeneemt dan op de ondiepe pla�tfen: Want wefende by voorbeelt twee: vaten met cleyich ftroom water ghev�it, t'een een voet hooch, t'andertwee, decley daernaghefoncken fijnde,f�owildc reden toeghelaten te worden datfe vanth�ocbite water ontrent nocti eens ίοο dickfal ligghenalsvant'leeghite. Boven dien, de weyeke vlietende cle yen drijvende iant opden gront des waters ghefoncken wefende, wort beweeght deur t'foerfel des waters dattct vande wint ontfangt,waer me de diepten oock ghevult worden : Sulcx dat alles hem begheeft rot fichteinderfche platheyt in waterpas legghende, en dit foo langh als t'landt met leegh water der rivier noch onder water blijft: Maer den anwas foo hooch ghecommen weiende datfe met leech water drooch is, ibo valt daer na ondei fchcyt tulTchen den cleyighen en fandighen anwas,want van cley leeghe even fichteinderfchelanden commen,ghelijck wy hier breeder vcrclaren fullen: En vanden fandighen anwas die na des waters afganck drooch blijft, hooghe oneven bergige landen, daer af wy int 5 voorilel fullen feggen, 33e fichteinderfche cleyighe voortganck ghekhiet aldus: Het cieyich landt ibo hooch ghcwaiTcn fijnde dattet na des waters afganck drooch blijft, het verftijft vaftenliartanmalcander,fonder deur wint verandering te connen crijghen, fulex dat d'een anwas oirdcntlkk op d'ander vergaert daer afmen oock fichtbaer teyeken heeft an fchoorcantder rivieren,alwaermen die verfcheyden an wafl�n dadelick op makander fiet lcgghen₃dick een duym of twee,meer of min:Doir- faeck hier af is t'cruyt dat opyder anwas groeyt, t'welck een onderfcheyt blijft tui�chen dien tcghenwoordighen anwas en den tcecommenden. Maer want veel menfehendeie manier van fichteinderfche anwa�fing noyt ghefien heb- Tiende, hun ghedachten mochten becommeren met te willen weerlegghen t'ghenedaer afghefeyt is, foo fullen wy om die van mocyte te verlichten ₉ en voor onnut tijt verlies te waeiichouwen_s noch dit daer by fegghen: Tc weten dattet in Hollandt en dierghelijcke anwaifende landen byde eygenaers dickwils in twijfel en twift ftaet, ofmen mette bedijeking fal voortvaren,of noch eenige jaren toeven tot den anwas van grooter plat en hoogher cley is; wammen van dies alle jaer tot veel pla�tfen groote verandering fiet. Tothiertoeisghei�yt vandecley�ghe fichteinderfche landen. Angaende de iancljghe fichteinderfche platte heyen, d'oirfaeck dat fulck fant hem deur wint inde ho�ghde tot gheen duynen en begheeft, fijn de beken en itrocmen daer in commende, fulex daiie ibo wel t'fomers als inde winter geduerlick vochtich blijven, en tot gheen fluy vingen geraken, daerentufichen met heye bewaflen- de. �n hoe welmen op fommighefukke heyen hier en daer ecnighe duynen of iandighe hooghden^int,dais gec�mmen overmits het tot die pla�tfen droo- gher gheweeft heeft, en dat daerom t'iant met wint hem tot opituving bega� T'ghebeurt oock wel dat na t'verloop van beken of itroomen de heyen drooge blijvende, nochtans gheen fandigheberghen of hooghden en crijghen ,voor> namelick als die vochtich cyt fo lang gheduert heeft, dattet lant over al m�t heye bewaflen en fterek deurwortelt was, fulex datter de ftormwinckn daer na geen Terilu ving op maken en conden. - Belan* [

-ocr page 57-



		Vant Stofroersel des Fertcioots.' w Belanghende veenighe fichtcinderfche landen, haeranwascoemt deur ver- vulling der leeghe landen met veen, opde wijfeghelijck vooren van cley en fantghefeyt is: Maer van waer die veen comt, (al t'fijnder plaets, te weten int 7 voorilel breeder verclaert worden. ' ν ?» Mcrckt noch dat ghelijck defe anwafl�n/oo nevens de rivieren als ten cyndc daerfe in Zeecommen nu voortgacn,alfooeertijtsooekghcdaen tehebben,en in toecommenden tijt te fullen doen : Sulcx dat deur foodanich ghcval t'iandt gheduerich verbreyt, en de zee gheduerich vervult en engher wort. Maer want ymant nu dencken mocht dat dien volgende, de zee eyntlick teenemael lant foude worden, foo is te weten dat ander landen elders geduerlick vermin- deren en in zee veranderen, t'welck t'fijner plaets eyghentlicker ial beichrc- ven worden. Τ β e s l.v υ τ . Wy hebben dan verclaert op wat wijfe de platte fichtcinderfche landen waifen,na den eyfch. VERVOLG H. vyt het bovefchreven is openbacr,onmeugheIick te fijn dat fichteinderiche Janden foo hooch watten als de hoochfte vloeden commen,ghemerckt fulcke landen mettehoochflevloeden onderwater moeten legghcn, ten waer-deur vermindering^f verlooping des flrooms der rivieren,gheljckt fom wijlen ghe- beurtj en ibo t'fijnder plaets breeder verclaert fal worden. Tot hier toe befchrcven fijnde den fichteinderfchen anwas, fu�cn nu con> men totten Bergighen. ■ 5 VOORSTEL. ° Te verclaren hoc oneven bergighe landen vvaifen. Der oneven bergighe Janden wafi�ng ghcfchietop twee voornamelicke wij- ten, d'eenedeurderivieren ,d'anderdeur de zee:Deur de rivieren gadet al- dus toe: De fandighe anwafling na de manier des 3 voorftels foo hooch ghe- commen fijnde,dati� met lecghe firoom boven water blijft, ionder dat eenige beken,of rivierkens dat gheduerich vochtich houden, alfdan droocht het iant, en fiereke wint daer op commendeeerdercruyt op can waiTemdat langher tijt vereyicht, t'wort Qneven hier met cuylen daer met hooghden. Maer deghene diet ongheleghen is fulex dadelick te meughen ilen,connent deurdergh�lijckevaride fnc� verftaen,welckemet iftilweer optplat lantevedick ghevallen fijnde, en daer na een wint op fiaende, fy vergaert hier en daer met bergcn,op ander plaetfen waeytfe totte grontkael wech: En alfoo gadetoocfc mettet fant toe:Maer na dien anwas weerom een ander commende,en die put- ten vervullende, en op le�gh Water, dat fant weerom drooghende, en daer na deur de wint om hooch ghewaeyt lijnde, en derghelijcke metander hooghc vloeden gbebeurende, ioogheraket landt te wafl�n totberghen veelhooghex dan de ho�chfle wateren commen,t'wekk fichteindc�fchen ariwas nieten ge- beurt deur t'vbrvalgh des 4 v��rflels. � Merckt noch dickwils tot veel placif�n teghefchien, dat boveti op een vet vi�chtbaer landt daer gheen fandten pleechtte vergaren,nochtans fomwijlen groote menichte van fant comt te legghcn, en dit deur florting vant water ovet Jde dijeken, fwekk om twee voornam�lickeooriaker� ghefchiet ,d*een�feltia- iric hooghe vloeden dieteso�f 40 jaren �awlkx eens cnghebeuieri> d'andct

-ocr page 58-



		5 8 .221 Β O V C Κ D � S E ERTG LO O Τ SC Η R IF Τ S> ais na een Janghe ftereke v�rft den doy met groote regen voJght, inder v�ugen dattet ijs leer overvloed�lick af commende op malcander vergaert, de rivier flopt ^ende het ancommende water foo doet ver beffen dattet over de dijeken loopt. Nu dan het water alfoo vallende van die hooghde opt l�eghe landt, het tnaeekt daer in -.groote diepten, niet alken veri�huyrende de bovenfte cleyeghe corfte, maer oock hstiandt da�ronder liggende ettelieke vademen diep, welek lant �ver de nevenliggende vette landen overvloed�lick verfpreyt wort, en die wijten�reet bedeckt. Dit is een iaeck die deninenighen,fulcx deur erva- SpeculAtio- rentheyt niet wetende, mocht mennen vetdochtefpieghelinghen te weien, ^ntu* maer t'is weerom ettelieke die daer deur tot fcha commen foo fekerlick be- kent, dattet weten en ghedencken van dies hun glieen cleene droefheyt en ver�iriaeekt, ;-r, ... : Merckt noch wel te gebeuren,dat na fulcken verfandingm�tter tiji weerom op tTelve fant vetten anwas cpmt,en daer na weerom verfanding:En deur foo- danighe oirfakengebeuret darde menfeh�n tot i�mmige plaetfen diep in d'eer- de delvende verfcheyden gronden vinden,als na cley fant, daer na fwarte eerde, daer na weerom c�ey,en foo voorts. / Maer om nu te fegghen vahden bergigen anwas deur de'zee ver�iria�ii, foo is vooral te weten dattet lant des �evets gt��te verandering crijcht, want deur ftereke aflahdighe winden, v�prnameliek die c�rts waeyen na flor men uyt zee commende,wordet diep wech gefp�ek na de zee toe, en deur fulck geval doch felden commende, gh�beurt datmeri hier by Gat wij�k den gront vant huys te Bretten fiet:Maer deur ftorm uyt zee commende, wordet landt weerom over- vlcedich opt ftrant ghebrocht, t'welck daer na ten tijde van leege zee,deur Son en wint drooghende,wortdeurde ftormen �yi zee commende inde hooghde ghejaecht,tot duynen vergarende. De reden waerorii fommighe duynen ant zeeftrant iri ettelifcke landen lbo i�er hooch wafl�n buyten ander,is v�ornamelick als twee dingen op een jplaets t'lamen overcommen^feen veel ftereke ftormen uyt zee waeyende,t'ander een. breeden hooghen oever,fulcx dat met leeghe zee veel fant diep drooghen can, waer op de voorfchreven groote ftormen uyt zee commende, draghen dat mei: gro�ter pveryloet inde hooghde ; , Angaende ymant nu twijfelen mocht, en reggen hoe def� hooghde der duy- nenaliooinwefen blijft,ghemercktaflandighewjftdendie verminderen» en weerom in,zee waeyen _s gheljjck de zeewinden die vermeerderen: DOirfaeck hierafis tweedcrhande> d'eene dat de winden ter plaets daer duynen wallen ge- meenelick meer uyt zee commen als van landt: D;ander dat de, duynen met cruyt en gheboomte allenx meer en meer deutwprtden en be wafl�n, t'welck het fant daer turTchenghecommenfijnde,gheyangen.houdt: Wjaer af tot bree- der ghetuyehnis verftreekt, dat de nienfchen inHpllant en elders f�lcx merc- kende, de duynen beplanten mej helm om die totte nppdighe plaetfen te be_rhouden en vermeerderen: Te Goere doetmen aifpo met ryet fteking duynen I commen op vijf of fes jaren tij ts dae* te vooren gheeri en waren. , � ,.,. \ \._f I � Merckt nochdatgr)e$jck:fc^^ ma�caa- der comt te Jegghen, deur hooghe vloeden daerlnt 4 ypjorflei afg&ieyt is, alfo jCoemi den bergighe,n faiidighen an>W4S,foo wel zeefthe alsliyieriche^ met v�r- fcheydendeclen pp^^nderxeligghen (t'welckmen ppek dadciickfiet inde #ntl?c\|gfa�nrter f laeis^aerfe _;v,ant hppch legheiwat^r a^heichuert worden) fleurgropmwinden_�!waatl)etfanrftn^een ftptmfpo lang kgghendej dattet I ,$n 2U brengt,

-ocr page 59-



Van τ %η ο ν κ ο ε k se t β � s E � fc f <j t � Sr's. $ $ Brengt,fo blijft dat cruyt een onderfcheyt des voorgaenden anwas, �n fijn h&-' volghenden. Doch verfchillen dei� fcholkn van d'anderdaer in,dati� oneven- der op malcander ligghen,ghelijck oockden anwas intgeheel onevender toe- gaet. Voort hoe dit onderfcheyt deur f�lcke oiriaeck conimende een affchey t- i�l blijft der fteenen diemen inde fteencluppen (na dat de duynen in fteenclup. pen verandert fijn) verfeheyden op makander fi'�t ligghenj daer af falint 9 voor- ftel gh�feyt worden. Tot hier toe is gh�feyt vant wafi�n der duynen op fantberghen: Ma�r Want het opfehrift dcfes voorftels,inhout verdaring te fullen ghedaen worden vande berghen int ghemeen₅foo mocht ymantdencken hier re ghebreken uytlegging des anwas der berghen van ander ftof dan fandt, als fvvarte vette eerde, cley, Ileencluppen ^ metallen , en dierghelijcke : Hierop wort gheantwoort dat alle berghen(uytghen�men die door menfchen handen ghehiaeckt fijn,en altemet van eertbeving en dierghelijcke gheval meugen commen) eerft lant gheweeft hebbcn,en datfedaernadie verandering crijghen, waer af wyde wijfehoe dat toegaetintvolghende befehiijven fullen. Tbeslvyt, Wy hebben dan Verclaert hoe oneven bergighe landen wallen, na den eyfeh. ^VOORSTEL Te verelaren hoe fandighe landen en duynen verande- ren in fvvarte vette eerde. Men ilct dadelick dat metter tij't, fo wel opt lant der duynen gemaeckt van de zee,als vande rivreren, commen te waifenverfeheyden gedachten van cruyd�fi en boom�jWicns blaren vruchten en faet jaerlicx daer op valknde₃en verrotten- de,het fant wort daer affwart en vet, t'welckmen dan eerde noemt, en finckt die fwarte vetticheyt foo diep, als mebrengt de lanckheyt des, tijts, met menich- vuldicheyt en vetheyt der opvallende ftof j want etteliek iaet als lijniaet, raep- iaet,coolfaet₃en f�mmige vruchten als okernoten, amahdelen,�lijvcn,en dier-" gelijcke daermen ovcrvloedicheyt van olye uyt perft, meer vetticheyt mebren- ghen als ander mager faet en vruchten: Meer fwarticheyt corriier van galnoten, okernoten, eyekekn, en dierghelijcke, als vanettelickeander. Maer dat fwarte eerde alfoo vet becrofen fandt is, blijekt ter pla�ts daerhetr�ghenwatcralsin een greppedeurghefchuert heeft, want de fwarte vetticheyt uytfpoelende, i�� �etmendickwilsnadenregheninde kelen van fulcke greppen iandighe ftre- peh. Maer die noch ander ghcreeder v��rbeek b�ghe�rt,neem(fo ick met ver- feheyden eerden ghedaen heb)e�n glas �f vatken met wat iwarte eerde,gietendc daer op claer water,en dat t'iameh �mr�er�nde latetdan den tijt van dof 8 flap- pen gaens ftil ftaen, en d'eerdc gheibneken wefende, fal het fwart water afgie- ren: En derghelijcke verfch�ydenmael doende tot de fwarticheyt heel uyt is, fel de reft bevinden t� wef�n magher icherp fandt, wir,grae�, �f ghelu, ghelijck de vericheydenheden daer af vallen. Tbeslvyt. Wy hebben dan verclaert hoe iandighe landen �n duynen veranderen in iwarte vette eerde, na den eyich� Τ VOORSTEL, .V';,. ■Mc v�re�aren h�e ttirf of veen in d'eerdc comt� Tis ghebeurt doen ick eerde in hacrfant en fwarte vetticheyt icheyde, tot fulekcn eynde als int 6 vooiftel gheicy t is, dat ick de fclve fwarte vetticheyt bc- ^L ' ■' ■ . '.' \ - Varit ■ .:..kW' '-: *■■ ■* :� ,■ *■■■■■■■. -■■."■■ ■.■■-■■ ^ - > ■-**

		'■Λ '^;::'i ".' .:'■■'■■'' .. (■■ I. < . ..■'.,:' ....Τ�-\ '�-' ■■■

	____

-ocr page 60-



		m 5 BOV�� 0ES EIRTCHOOTSCHRIFTS^ vant als beq�amen ind fe we��n, doch t'gheichrift en-was niet heel iwari* maerrosghelijekdeverwe vanturf: Def�nin&of fwartieheyt daer na ver» do<?gh�nde in een glas, t'was even als veen ja eyghentlick veen inde natuer^ want die ant vyer houdende heeft ghebrant even ghelij ek turfden van eenige eerde diens fwarticheyt veel iblfer in moeft hebben,brande gelijek een lom� Sulcxdatdefwarte vetticheytder eerde van haer fant ghei�heyden fijnde> voor veen of turf mach ghehouden worden. Ditibo gheftelt, d'oiriaeck is ©penbaer waerom in veel platte landen veen ghevonden wort _s dickwils tot λο voeten en meer diep in d'eerde, want de rivieren diens hooghe vloeden door veel fwarte vette landen fchuyren>en fwart afcommen, gelijek t'fwarte water dat byde zuyrzee in d'Iil�l valt;, brenghen t'iandt en die* iwartheyt wel t'iamen, maer dat water in breede inhammen com mende ,het iandt finckt eeril� te grondden die fwarticheyt ftoflichter fijnde vliet voorderjen vergaerc a�bo d'een op d'ander* iukx dat daer een venighen an was moet weien. Ander turf vintmen i�er vermengt met heye, ander met veel blaren _? rijf�- ling, en dierghelijcke, doch d'oiriaeck daer af is als de voorgaende > want af- fchuyrende heyen en boi�chen₅ leveren op def�lve wijfc jfukfce ftof tot foo- danige plaetfcn. Tbeslvyt. Wy hebben dan v�rclaeit hoe turf en veen in d'eerde comt na den eyfeh. g VOORSTEL. Te vcrclaren hoe glas,fteen, metallen en ander eer tfche �yve �offcn^im watervlietich worden. Men bevint dat veel brunnen uyt fteencluppen ccmmende,dickwils eea gr�enheytofblaeuheyth�bbenjghelijckfwaterdaermengout filver en co- per in lifcht, welcfee groenh�yt netreghenwater ghecreghen heeft int fijpert deiirde metaUighe ftoifen der berghen: Maer iufeke verwe heeft oock over al het zeewater ₃daerom machmen befluyten datt�tdie deurghelijcke oir- &eck crijcht, te weten deur fijn gheduerighe ilrijcking teghen de metallighe ftoffen dieder inde cluppen en ffeenighe gronden der zee fijn ₃ en oock andc canten. Inder voughen dat de f�l'vc metallighei�orfen die eerftvaft en ftijf waren,int water vlietich worden,en doet alf�o diegheduerighe ftrijcUng des zeewaters met langhertijt,fulcxalimeri fterek water of aquaregia in corten tijt opde mctallen fiet wereken, te weten die in hen vlietich te maken: En fulex als wy hier ghei�y t hebben vande vlieticheyt der m�tallen,derghelrjcke wil de reden toegfrelaten te worden van glas > fteen, en ander ftoffen die me alfoo deur des waters gheduerighe ftrijcking vlietende ghemaeckt worden, Jl�imkl. ^cn int water vermengt fijnde meer deur dien * iloficheyders betuyghen, dac aiimeni verfch water (t'welck uyt zee commende die ftoffen ��ck in hem heeft,) gheduerjickfeer lange fi�^en telcken weer opvult wanneert vcffoder» is,datmen eyntiick inde potglas vh% t'welck daer niet in en ibude c�rnmen haddet tevooren int water niet gheweeft. Dit vlietende glas met iteenic- heyt ghemengt, fietmenhem oockanders tot verftij ving begheven inde hou- ten roers der brunnen dje lang onder d'eerde ghelegen hebben, want als die verftoppen en boriten,eii datfe �m te vermaken uytetfeerde getrocken wor- denden bevint dickwils dk ver�toppingglafich fteen te wefen: Dergelijcke vtr�iafing �n verfteening openbaert hem oock an ibmmige ίϋ;1ςη van hou- ten brugghen daer rivieren deur loopen: Al t'welck niet ghebeuren en ibude waer

			�■

-ocr page 61-



		/
	\	/
	\

* Vant Stofro�rsel d�s E�rtcloots. 61 waer die glaiicheyt en fteenicheyt int water niet: Voort by aldien fuJckegho duerigen anwas niet weerom op ander plaetfen af en fpoelde,en in t'water vlie- tich wierde, foofoude t'water eyntlick moeten uytgheven dattet niet in en had, t'welck onghefchickt waer, en teghen alle ervaring ftrijt. Τ β e s ι ν γ τ. Wy hebben dan verclaerthoegIas,itecn, metallen, en ander eerti�heftijve floifen, int water vlietich wordc^na den eyich. 9 VOORSTEL� Te fegghen vande manier des ghevvas van cley _? glas, ileen^enmetael. Wy hebben int 2 voordel ghefeyt, hoe cley en veen inde platte fichteinder- fche landen uyt de hooghe afgbeipoelde landen commen,daer na int 7 voorftcl hoe veen daer re vooren inde felve hooghe landen quam, die eerft fandt waren deur het $ voorftel: Nu moeten wy fegghen hoe cley,diens ftofeen ander af- Sledes.* comft is (want brandende wort ftcen en glas,daer van veen ai�chen comt) inde i�lvc hooghe landen gheraeckt,metfgaders glas, fteen, en metael. Voor al dan is te weten datmen fomwijlen diep gravende inden gront der bergen of in haer dalen, wel vint cley, veen, keyen en ftecnen, niet daer in ghewai��n iijnde na t'maecki�l der berghen, maer te vooren daer in gheweeft hebbende: Als onder de Hollandtfche duyncn light ftecn, cley, veen, en fulcke ftof gelijck onder t'ge- meen maeylant daer ontrent, wclck landt men dadelick fwart en deurbroken iiet tot veel plaeti�n langs het ftrang, onder anden voet der duynen. D'oiriaeck daer af is, dat t ghenedaer nu zee is, eertij ts plat landt gheweeft heeft, te weten doen t'huys te Bretten ettelieke mijlen van zee lach, van wegen dery Rijni�hen anwas die doen daer t'eynded�s Rijns ghebeurdc: Maer den Rijn�rooni ver* loopendena de Maes,ioo wiertdien anwas afgheipoelt, en de duynen fijn na de manier des $ voorflels ghewai��n boven opdat plat cleyich Jant:Eri om fulca '^v-^m�ke oiriaeck vintmen cley veen en keyen onder meer ander berghen _t enoock ._Κ;;_Κ,_:.,"._:Q'[ wel hoogher inde berghen, daer ghecommen deur de hooghe vloeden der 'm 5 Um* & vieren, na de manier verclaert int 4 en $ voorflel; Doch van die cley, veen ca* iteen,deur ibodanighe bekende oiriaken inde berghen ghecommen, en js hiei i'voornemen niet te fegghen, maer van der iandighe landen vermenging met cley na hun maeckfel, en van haer verandering in groote vermetalde fteenclilp- pen, die daer deur gheen ftereke ftroom gheworpen en fij η. r Om dan totte iaeck te commen, ick fegh ten eerften feker te wefen, fulcken _k> fteenighen anwas foo in platte als bergighc landen (doch in bcrgighe meeft) te ghefchien na hun maeckfel int voorgaehde befchrcven,om defe reden: T'grre» beurt in veel platte iichteinderfche landcn,datmen daer in een voet of twee diep ghecommen lijnde (ghelijck ons int begraven en omgraven der belegerdeite"* den deur ervaring dickwils ontmoet heeft) vint een fteenighen vloer, dickeea voer, meer of min, diemen met pieken en hauwelen breken moet, daer deu� iijnde, men comt weerom in fachte eerde. Sulcken vloer wiert onder andereti gevonden buyten Huift in Vlaender, in feker fchants en eerdewereken diemea daer groef,wefende t'lant bedijekten platten anwas, waer in die fteenigen vloes int anwaiTen fonder twijfel alfoo heel tfeffens niet ghecommen en had,en ver- volghens f�o moeft naderhant het lant die verfteening ghecreghen hebben:En derghelijckeis oock vande bcrgighe verfteening en vermetailing tq oirdeelen, F dien»

-ocr page 62-



diens ^egi$ifds ick ood? alfpo een w. eyfiich pnder d'eerde gefien heb an te van* ghfcn,alsvoprOrolle^m^ piaptfen van ander ghe- $aentgflf; fcf�. dan feker fijnde d^t de faeck js, daer reit t'onderfpucken waerpm fy is. }ci /�gh ^lam Na dien int regh,en water vlietende glas en fieen is, datmen jtetlanghe �eding inden pot vindend\|at hem fichtbaerlick iet an biunroers en ander hout daert teghen loopt, en tot verclonrering of verftijving begeeft, ge- Mjckwy boven ghefeyt hebben, iooenift niet vreemt maer natuerlick,dattet felve water gheduerlick deur t'iant derduyncn en landen fijpcnde, daer an (et ofinlaet blijven fijnglaficheyt,iteenieheyt,encleyigheilof ,die oock fteen is: Te meer dat fout zeewater dickwils deur fant � jpende verfch wort, en fijn fout intlantjaet. Ten anderen ghemeickt ilijpfteenen na t'ghevoelen van meni- ghen, vergteeftof verftijft fant foude fijn, tiswaerfchijnlicklantalibo die ver- fti jving te crijghen. Ia men fiet fulcke vertkeningdes fants voor fijn oogen,in veel fteencluppen van fandige veiwe,alwaerwyfonder de hantdaer an te ilaen, pfdat te\vrijven, dickwils niet en weten oft fant veifteent is of niet: Van dei� vertoning der diiynen, gheeft noch gheiuychnishetaffcheytfeltiiflchen het au ghefteenfe int gheberchte op malcander Jiggende, diens oiifaeck int $ vooiftel verclaert is, naroelick te commen uyt Vericheyden drooghe ftoimen met cruyt ghewas tuflchen beyden, waermen by verftaen mach dat de dickfte ileenen ge- conimenfijnvandeirerckfte ftormen>pf meefte fandiaming fonder ghewas daer tu�chen. Voort nadien filverin fterckwater vlietich fijnde, weerom tot. fijn verftij ving gheraeckt na de manier die byde goutfmeen gemeen is^ten waer gheen wonder dattet metael int bergich regenwater vlietich wefende, weerom in d'eerde lanckfaemlick tot fijn verftij ving gherocht, nadeghemeen manier alf boven, en langhe tijt daer na weerom vlietich wieide. In fomme het blijckt Furno CU� dat niet alleen het water inden eertclootfchen * fcheydoven uyt dezeeopwaert ^mco' tredkt^an daer opt lant valden weer in zee comt, maer dat iulcx oock me doen meialjitee^en alle ander ftoffen diernen in d�ynen en ijchteinderrche landen MmatA vm\\ iHet fchijntOOck fghelijcx toe te gaen met waifende ftorYen fo* verfielt quam mani- _ajso_ny_Cj:fi�\|t:�nameughelkkdatuytdieoirfaeckbydeouden gheieytwiert van Anmamntt- degheme�n�weercltfchefiel,uytwelekeindeghediertenhet leven of deficl di HMt-tierfit-* ebrafen weerkeert, ghclijck t'water de zee uyt en in loopt, Doch dit v�richil *■ ifl�ntuiTcfren ful�ke ftoffcheyding, en die daer vopren af ghefeyt is, te weten van Speciem.* waterplant, keyen, cley en veen, dat de nianier der verfam ing elck by fijn af- 0om%vanidefe deur de oirfaken bekent is,maer van die niet; want hoe het toe- gastidat gout in, d'eerde hem by gout vervought, hoe tpt een zaet fpp wel van dieren alscrayden in fijn teylplaets.fijnde, ander ftof der felve afcomft heur Sfecks.* daer by vervought, en hoe meer ander * afcomften elck by de heure vergaren, dierenvveet ick geen beicheyt af. Soomen deur oiriakelicke kennis conde we- ten, hoe het toegaet dat filver in ftetek water vlietich ghemaeckt fijnde, hem vergaert an eoper, fghelijcx hoe vli^ticli coper vergaert an vfer, en yIer an feyl- fieen, miflchien datmen een begin fpude-hebben, om te commen tpt kennis derjwijiie vanbaerondereertfcbeverfamingh, en yervolghens tpt grondelieke Al�imifa, kennisder goutmaking , waer in niwtcr tjjt y^el ^ Stpffcheyders fop vlietich ar* beyden: Maer ons fulcke fichtbae^famJngpnbekent wefende^die wy nochtans felfdacklick doen ghebeuren, ten ίβ geen wonder dat pns de pnder ^evtfche ver^ borghen famingder metallen, en ander afepmite-n elek by de fi^ne, onbekent blijft; Endaeromrr�rdat wy in dit voprftel niet gei?yt en hebben te willen ver- daren d'oirfaeckvan t'ghewas dier fi�rjen ,niaer alleenelick vande manier wat tei�gghen, wilie:n:de hier me anderen tot feeekerder pndexibucking verma- ii0B I «en�

		s

	\

-ocr page 63-



		Vant Stofroersei. des Eertclo�ts. 6g ₍ iien. Τ β e s L ν y τ. Wy hebben dan ghefeyt vande manier des ghewas" van cley, glas, fteen, en mctai, nae den eyfch. *' "... '".^V;-."/ - ^^ⁱ4iiit-"^^?^J^^^�'" '■'Γ..^** De groote ghemeene * verv lieting en verftijving der eertfche itofFen ib toe- Refilum& gaende als boven ghefeyt is, en gheli jck ick oock gheloof datic doet, de kennis ^emfiM<#ty van dien fbude meugen voorderlick fijn int onderfoucken van der ftoffen oir- faken en eyghenfchappen. Want ymant fich voorftellenide dattetrootf�chghc- berchte daer hy in is, eerti Jts fandighe duynen geweeft hebben,en dat de veran- dering diemender in iiet daer na ghecommen is,en noch gheduerlick comt van hetdcurfijpende reghenwater,t'welck fijn f�utheyt, iolferheyt,glaikheyt,ftee- nicheyt,en metallicheyt,intfant la�talfvooren, t'geeftoirfaeck omoirdentlick t'onderfoucken wat inde verftijving voorgaet,wat nacomt, hoe de * felfflachti- EiufiUm ge~ ghe ftorTen verfamen,en dierghelijcke. Als by voorbeelt om t'onderfoucken **** hoe cley waft,my dunckt dat leem(vetter wefendedan iant, en magherder dan cley)t'beginfel vacl eyof�n vol wallen cley is,en cley beginfel van rotf�mWant de cley der berghen welckedeur tTchuyren van reghenwateren fneewater niet af en fpoelt,noch tot making der fichteinderfche cleylanden en gheraeckt na de manier des 4 voorftels, die fchijnt metter tijt inde bergen te verftecnen, en daer af de rootfen te commen. Angaende ymant twijffelen mocht, en fegghen dat by aldien der bergen ver- fteening alfooquacm van des rcghenwaters deurfijping_ldat de felve verftee- ning beginnen lbude opt bovenfte van d'eerde,t'welck tot veel p�aetfen teghen d'ervaring ftri jt, want de fteenige vloeren als begin der verftijving daer voorea af ghefeyt is,worden ghemeenelick een voet of twee onder d'eerde ghevondeni. Om hier af d'oirfaeck te verclaren ick f�gh aldus: Men fict in dicke oude mue- ren,als van Steden en Sloten diemen nu te'veel p�aetfen af brecckt.dat cl'iiyterftc backfteenen en moortel weyck fijn_?licrit om afbreken, maer dieper commcnde bevintment feer verhart, geli jck oft altemael een fteen waer:B^foiri^�ck hier af wort open baerlkk ghehouden vorft, d�y, wint, regheh en Sonnefchijn, want jfoo diep die gheraken en cander gheen verfteening coirimen,maerdieper wei: JEn de felve oitiaeck machmen met reden wel vermoeden oock in d eerde te wefen, namelickfoo diep als commen de bovefchreven veranderinghen van vorft,doy,wint,rcghen en Sonneichijn,(voorname�icfc vorft want men fiet dat- nieuwe vochtige metfelrye vervriefende en comt daer na tot gheen ver�ening of verfteening) foodiep oock d'eerde on verftijft te blijven. Indervougen dat- men alibo deur ervaringhen oirdentlick onderfouckeride op e�nfekergr�nt, watter vaft gaet watter hiackt,men fbude gheli jck wy ghefeyt hebbentot beter kennis der oirfaken rrie�ghen gheraken. ^ ^! ;v y\| � ■"> VOORSTEL ''''"' 'A? Tc verclaren datter gheen eertfche ftof en is dan ver- mengt uy t veel verfcheyden * afcomften. %«&% De Griecken fegghen wel datter inde natuer niet on vermengt en is, als geen water fonder Jocht en veel verfcheyden eertfche ftoffen, gheen eertfche ftoffen fond�r water locht en veel ander afcomften:T welckeenfpreuckt�eniijn tot hemlien gberocht uytden Wyfentijt, maer fy en fchijnen daer by nietghecte- ghen te hebben kennis der oirfaken, nach4e wijfe int gemeen hoedat toegaet, _; φ;.,ά* F 2' die '

			\

-ocr page 64-



		�' ^:' ' ^� .� �'' �,- '■ C . 64 2 BovcK des Eertclootschrifts, die ickmeyn teblijcken in t'ghene vooïen ghefeyt is, namclick (op dat wijtan i. dermaelint corte verhalen) reghen fijpendedeur metallighe en folferighe ber- ghen,maeckt vlietich de fclve metallen en folfer, als blijckt deur verwc en roke des waters, en vervolghensmaeckt oock vlietich ander ftoifen diemennictcn rieckt noch deur verween onderkent, alsfteen, glas � en wattet fy: Sulcxdattet rivierwater vermengt is mette verfcheyden eertichc fioffen der berghen daert uyt comt. Defe rivieren in zee loopcndc die felf oock dergclijckc vermenging crijcht deur t'gheduerich roerièl teghen haer gront en canten, fo heeft het zee- water een vermenging van alle eertJcheitolTen .Dit zeewater treckt ghcduerlick cpwaexcdaer makende en onderhoudende den Dampcloot, diedaerom oock een vermengingis van alk itoffen. Deièn damp verandert gheduerlick in dau, xeghen,hagel>en fnee,die daeromoock vermengt fijn met alle eertfche ftoffen: Deielveopteertrijckvaliende,laten haer verfcheyden ftoffen tengrooten dce- le in d'eerde, tot facning en making van nieuwe, en fijpende deur d'oude ghe- imaeckteilorTen,maken die vlietich, en brenghenfein zeealfvoorcn; En alfoo hebben deie vericheyden certclootfche ftoften een gheduerich vermengt wcfen in malcander. Tbeslvyt. Wy hebben dan vcrclaert datter geen cextfchc ilof en isdan vermengt uyt veel verfcheyden afcomilen,naden ey ich, ¹¹ VOORSTEL. Te verclaren d'oiriaeck van fchoor en ftrant der ri- vieren : Oock hoe datfe altijt crommer en crommer worden. Daer ghebeurtIn d'eerde noch een groot roerièl van Schoor en Strandt, waer af kennis der ghedaente tot vericheyden dinghen voorderlick is, als on- der anderen int coopen₃bedijcken₃ cripben, bedammen, en beduyckeldam- men der landen,oock int legghen van Steden, Schantfen, en int verftereken vanplaetiè^opdatmenmachfien waerintoecommendenrijtanwas waer afbraeckteverwachtenftaet. Het is dan te weten dat ibmmighe canten der rivieren fteylaf gaen met groote diepte van water daer voor, en breken ghe- duerlick dieper te landewaert in ₅ Soodanigen cant rteet hier telande ichoor jpf ichoorcant₅oock ichoorlant,en teghen dijck ancommende₅iy heet fchoor- dijck- Tot ander plaetfenfijn de canten heel'verkeert, ondiep,anwalïèndejen; landichjt'welckmen hieranwas, grint en ftrant noemt,, als wefende van ghe- daente het zeeftrantghelijck. Om te verclaren deoiriaken en eygherifchap- pen vandit fchoor en ftrant ,fo laet � � C D E F G � �� riyier fijn,metvier

			5feochten,diens ftroomickrieemte loopen vanl naK: T'welck ibo weiènde, - fwater datter comt van I, valt met een ftereke ftroom teghen t'lant inden i»auckbyA,inacckt aldaer over de rechter fijdc der rivier groote diepte en iwchcu�»

-ocr page 65-



	Vant Sto�koersei des Efrtcloots. 6s Mifche�ringjfulcx dat alft daer eerdkh lantisjhet wort jaerlicx niette hooghe vloeden afghefpoelt,alibo dat de cant daer met groote diepte fteyi af gaet en ichoor wort. Het water daer navoorder loopende,comt van Α vallen over 4'ander fijde der rivier inden bocht G, makende daer dergclijcke fteyle diep- te enfchoorcant. Maett'water aifoo commende als gei�yt is, met een ichote van Α na G, daer valt an Β foo crancke ftroom,dati� het fant nietdraghen ei� can,maer vallen laet,malcende daer anwas en ftrant. Nugelijekmen hier ver- ftaet ande inwendige bochten Α en G diepte en ichoor tewefeh, maer anden uytwendighen bochtΒ ondiepte en ftrant, alfofalmen oock verftaen an alle ander inwendighe bochten als CenE,fch oor teugen analle ander uyt- wendighe bochten als H, F, en D ftrant» Voort ghelijcker infchuyring comtan A, G,C,�,eh anwas anH,B,F₃D, op eenjaer, alfoo moetter tot ii�eke plaetfen infchuyring en anwas fijn tot alle jaren, t'welck de rivieren nootfakehckaltijt crommer en crommer doet worden,en is defe verandering in fachte eerdighe landen mercke�cker dan in harde fteenighe gronden, om bekende reden. Tis oock bpenbaerdat al waer een rivier heel recht eendachreyfelanck ,datf� metter rijt erom f�ude moeten worden, want daer ter eender of ter ahderfijde inbraeck begint,daei: gaeti� om de bovefchreven redenen gheduerlick voort* Doch ghebeuret wel dat de cromheyt der , ■ - . > rivieren fomwijlen weerom tot rechtheyt of minder cromheyt gheraeckt,maer tis by ghe-

	valle. Om hier af verclaring te doen ,� laet	*;}�'-(,"Ι �\|*

Α Β C D E F G een rivier beteyekenen, met e� cromte Β C D E F: Maer de tweefchoor- canten Β, F malcander gheduerlick naerde- rende, en eyntlick in malcander commende, i�o loopt dae r na de rivier van Α na Β recht uy t over F tot G, latende CDE ionder ftroomenverlandende. . .,;.,,..._y: Merckt noch dat goede waterlieden, als Antwerpen jLonnen, Geulen ,Nimweghe, Rotterdam,en foo voorts, ghemeenelick an fulcke inwendighe bochten Ugghen, dats op de fchoorfijde,om dat de fchepen dat r diepte hebben, en bequamehek laden en ontladen connen. Angaendedegheduerighe inbrake die f water daer doet,als vooren gefey t is, die wort deur menfehen handen weerftaen, daer leggende en onderhoudende cayen en hoof- den, van fteen of hout, na de ghelegentheyt: Doch want eygentlicker hier afinden Huyf* bou ghehandelt iai worden, en i�gghen daer af niet wijder. Noch is te weten dat de bove- fchreven regel van fchoor ter eender en fl rant ter ander fijde,tot fommigheplaeti�nfchijnt uytneming te lijden _Λ te weten datter,over ήαή-mnt beyde fijden fchoor,of over beyden fijden ftrant is ι �oeh t!ghebeurt'ghe� meenelickom bekende reden.,,Al^%yoo^beelt., wanneer een rivier loopt tuifchen fteenciuppendeureen eng kiel/can daeranbeyde'de canten t��y�

-ocr page 66-



		%6 aBOVCk DBS EERtCiOOtSCHklFTS, ^�f^lijiv. lii�erdkhia^t'cantotJck^ebe'urcndaUnde rivier eeneylant is, t'welck oiriaeckmach i�jndat t#�eeati renner rivier, ckeri�evens en teghen- over mali^nd�rlif gher^e^b�ydeiehodr iijnr�f anders dateen iantplate bc- tleckteiick�nd�i^; water derghelijcke ghcval veroiriaeckt. T'ghebeuit ©ock wel dateen rivier totiommighe plaeti�n i�er groote breede hebbende, dat teeriaeljOfvericheyden kielen onder water bedecktelick doen t'ghene wy ^oren ^ei�yrhebbenfooven lantftchtba�rlick te ghebcuren. Sulcx dat de fcuytenfte cantenvaniukkbreewater,allebeyde fonderfchoorconneh fijn, maer de croramt bochten-der kielen onder water mettertijt an die canten ^gherakende^datter dan fchoor fijn fal, Tbeslvyt. Wy hebben dan ver- claert d'oiriaeck van ichoor en ftrant der riVieren,o�ck hoe datf� altijt erom- ineren crommer worden^na den eyich. ² VtjORSTEL Te verclaren doirfaeckvvaerom voorde havens ten tyndc* der rivieren onder het vvater₅dorpels Iigghen. D'oiriaeck waer deurmen weet dat de dorpels voorde havens t'eynde der rivieren onder water liggeiijis d��: Wantdeichepen dickwils grooterdiep- te behouven d'ander int recht incommen vande rivieren is,ibo wort tot veel plaeti�n nauwe onderi�ueking ghedaen na de gheleghentheyt des gronts., omdemeeite diepte te vinden, en aldaer baken te legghen , iiilcx datment voor de rivieren een ftuck weechs vande mont ondieper vint dan daer ach- ter ofdaer vooren:En hoewel eenighe incomften van havens foo diep meu- ghen ligghen₃ datterdefchepen gheen hinder en crijgen₃en datmender niet enb�houfttepeylen,dochioovfilde ghemeeneregheldatretdaer evewel ondieper is dan vooren of acht�r^vael* af d'oiriaeck ghemeenelick tweeder- ley is: Ten eerften alibo de rivieren enghe fijn₃oock hoogher Iigghen dan de zee, foo hebben de hooghe wateren inde rivieren ftereke iantitroom, inder Voughendattet met hemdragh�ri can het iant dat vande omfigghende lan- den deur reghen en ihee aflpoelt, gheli jekint ζ voorftel breeder verdaert is: Maer dit water commende uyt het enghe inde leeghe wijde zee,ib veriprey- det hem irit ronde> deur dien het zeewater an allen oirten even leeghe is$ ea looptfoo langhemet dat fant als fijn ftereke iantitroom gheduert, maer i�o wijtgecommen fijnde^ dateyntlick die ftereke iantitroom in crancke veran- dert* en de macht niet hebbende het iant langher te draghen, ίόο ontvallet hem,en tot die plaets moet een iantplaet waflen diemen den dorpel noemt. D'ander oiriaeck helpende tot het maken vandef�h dorpel,isdeichoeniche af- dak�rig van het ilrant: Om van t'welck de meyning beter te vcrclaren, fullen daet toe ghebtuyeken de volghende fbrm, weiende ftantteyekening in een plat techthouckich op den fi�hfcinder/myende een rivier inde langde, en voort de zee mettet ftrant, waer af den fin dufdanich �srDeghetippelde plaeti�n fijn wa* ter, ABCD isderivierjBdemor�tdactfeinzeecomt, EF G'H de ichoenfehe afiiaking van het ftranr, Β F1 het �pperfte vant zeewater,<3 de dorpel, welekc al en quamcr gheen fant uyt de rivier, da�r comm�n moet om dei� redenen: De rivier is diep van Α totanden moriVB,* �Tyan C rot D ^m haer ftereke ftroom dref�i�ecijr variWegneii de naut�V jfafa�r btjytien /c�mmende, fy i�huertde�r het fSf�f,J$$�� H'^ vooreer com^$ doet om de wijtheyt 4w ^W&Mi^ijW� MwW�xmm ondieperwort: EnanG neemick ^m* - ^x crang-

-ocr page 67-

Vant �tmtm^n^Mi �iryglo�^s; �f

:\Vi im ..h'\[

o ti.'f

eranckc fantitroom w�i�nde,de rivieren ean daer niet diejt�t ir��cnuyr�n,mae�
G blijft een dorpel, hebbende achter en vooren meerder diepte Viin water d'aii-
der boven op den felven dorpel is. Τ β es l ν υ τ. Wy hebben dan vetcjaert
d'oirfaeck waerom voor de havens ten eynde der rivieren bntJer het W4t�r dor-
pels ligghen, naden eyich* : <-o;

VERV�LGri.

' '�'.'

Tis kennelick dat fob Veel den anwas t'ey hde der rivier verlangt, ontrent ipd
veel de ha vendorpel gheduerlick voorwaert te cruypen. ,

Α ngaende de wij fe van verdieping der dorpels, welcke deur kennis der �iria*
ken met meerder fekerheyt ghefchien can, die hebben wy indenHuyf b�u yer-?

oirdent. , �' *�,\\',\,!,Γ' *.','..

iWfXfi

.I'j�-'E-

'5 V�O RS�E JU

Tc vcrclaren d'oirfaeck vvaei�m t'vvat�tpf rivier�ii
hoe langher h�e hoogher coirit� > ' 'α

Tghebeurttot veel plaeti�n dat de rivieren haer in tw�en jcheyden, ais deii
Rijn an Sgraven w^T�ert, t'cen deel na Nimweghe, t'ander ria A��nhem,'έμβϊμ^
ghelijcke. Nu wanneer d'een ftr�om van fuleke tw�� vermindert foqift na-
tuerlickdat 4*ander vermeerdeit,doch vande verandering die om iuleke beken*
deoirfaeckghefchiet,en is t'voornemen niet hier te handelen,maer vande ghc-
ineene verhooging om ander reden. D'oiriaeck waer deurmen fulcke verhoo*
gingtherfckt,blijcktan veel bedijcktelanden,als hier in Hollant, welcke. doen.--
�htnfe eerft bedijekte, fo h�och laghen datfe geen watermolens en behoufden,
�m datfe t'water na de hooge vloeden deur fluyfen c�nden looien:Maer eenigc
50 of 60 jaren daer na, hier meer da�r min, moetmeridex watermolens ikUen^
of anders t'lant foude gheduerlick onder Water on vruchtbaer liggen. Derghe-
Hjck�giietuychnis heb ickoockghehoort van oude inghefercnlfen� des bedijekt
lants van MelVing in Pruyilen, welcke verda�rd�n het water desMagats aldaer^
hii wel drie voeten en meer hoogher te commendant ple�cht in haer j�ng�ji^
ren, fulex datfer eyntlicko�ck watermolens moeiten ghebruyeken.

0ef� gtb�te vethoogingen bevintmeni mereke�iext r�ghebeuim by feyrlde
d�r rivieren da�ri� in zee of int wijde en diep c�mm�nil^gehl�^n gevoelen vati
d'oirfaeck,ls datter geduerlick alle jare irieet en rh��r water afco^rit dai�t jpleecht:
Maer aifgh�fien indelandew verte �pwaert gheiegheh daer f^ivC Water ��ck
dt��i 1θ�>^γ] i�icfc� verhooging niet bemerekterx w�ft^f�o efi ffiOt ghe�fl ver-
meetd�iin�;$ti verv�lghens fob en ft vermeerdering van afcoThrnende water
^cmm f 4 dojr-

-ocr page 68-

rVCK DES EERTCLO�TSCHklFTS,

X *

»*.«

.;,.«■"■*

t�riaeck nier, maer wat andersdat wy aldus verclarcn: Lact Α Β bedien itant-
teyckcning des iandighen gronts van een rivier,welcke gront Α fo veel hoogher:
fy dan B^ als van Α tot C, voort fy Β t*eynde der rivier daerfe in zee of int wijde
en diep comt, ten tijde der bedijcking des landts Β D: Daer nae fy binnen ette-
licke^arendenanwas.ghecommcn van Β tot E: Twelck foofijnde,het iant van
bpyen afcomniende, dars van A, wil om bekende oiriaken geJijck t'waters op-
peplack doet een rechte lini maken van Α tot E,ioot daer te vooren een rechte
iini maeckte van Α tot B,en gheli jckmcnt in dei�nghevalle nemen moet altijt
te weien van Α tottet eyndeder rivier daerfe in zee oft in^ wijde en diep comt:
Daeromden gront der rivierals FG,is nu boven D Β hoogergecommen danle
was ten tijde der bedijcking, en ten aJderhoochften boven Β, als van Β tot G,
maer hoe naerder A,hoe dat de verhoogingh op den fel ven tijt gheichict,onbe-
merckelicker m�et fijn, ghelijck degh�teyckendeform openbaerlick uytwijft.
.Maer den gront der rivier aldus hoogher fijnde,en de menichte des waters dat-
ter af comt nochtans evegroot blijvende, ib moettet f�lve waterom den an-
was wille van Β tot E, hoogher commen boven D Β, dant voor den i�lven
anwasquam, nietteghenftaende iiilcke verhooging opwaertna Anietbe-
inefckten wort. Maer t'water aldus verhooghcnde, en t'lant na de bedijcking
iiiet,i�o ift openbaer waerom landen alf�o by t'eynde der rivieren bedijckt, op
Gorten tijt watermolens moeten ghebruycken: �n die opfulckeplaeti�n dije-
nen wil,mach iijri rekening maken fulex te fullen gebeuren, als wetende de re-
den waerom. Doirfaeck is oock kennelick,waerom ibmmige landen den dijde
eensdeurbrekeode, daer nagheduerich onder water blijven, tot datfe weerom
hooehgenouch gcwafi�n fijn,alsin deic landen tot veri�heyden plaetfen te fien
is^weleke nochtans ten tijde van d'eerfte bedijekingh nae het hooch water van
i�lrs^rooch afliepen. Wy hebben t'voorbeelt hier genomen op bedijekte lan-
den, om datm�n de verhooging daeropcntlickermerckt, wantonbedijektwe-*
fende,iooverhooghen de landen metten gront der rivier beyde t'iamcn, fulex
dat foodanich verichildan lbo ilenlick niet en is. Tb e s l vy t. \Vy heb-
bert dan yerclaert d'oiriaeek waerom t'water der rivieren hoelangher hoe hoo-
gher comt, nae den ey fch* . , ' .

*4 VOORSTEL.

I .aopgili�L"

^:b T� verclarcn d biriaeci yant opipringhen dcs<jueInH

tyat�rs. ,jV::«',j > -,�..^: :.:■■■■■■■■..

,; Α Jfmen diep ghenouch inde eerdegraeft,foo bevintmen tot ettelickeplaet-
i�n dattet water t'weJckmen quelmwater noemt,opipringt als oft een loopende
fpnteyne waeriNu foo verwonderen hun fommighe waerom dit water in een
ledige put metiuickengeweltppcommende,eyntlick itillehout, ende waerom
dattet niet en loopt tot buyten den put over h et eertrijek. De oiriaeck van alles
is4e& Overmits het eertrijck tot fulcken jplaeti�n onder doordroncken is ^ant

watct

-ocr page 69-



		%;� - * j"' '■,■■'"'■" \. ,..'......�. .� - * ... ,. ~�. � > ... ■ . . .<■�■ - % Vant Stofroersel des Eertcloots� 69 water als een ipongie, dattet oock gaten ofte hollicheden heeft loopendc deur heteeitrijckalsbuyfen,welckenaedevolwatersligghen,fooift natuerlick dat wanneermen in fülcke vochtighe eerde een puf gtaeft, dattet omftaende water t'welck inde eerde hangt, hem na die leeghde beghceft, ende alfmenghegraven heeft tot eenige van die voorichreven hollicheden, tis nootiakelick dattet felve omftaende water,hoogherligghende dan datgat,deur t'felvegat opcomme,ioo langhe tot dattet inden put �� hooghe is als het felve omftaende water,twelck van die loop een oirfaeck is,maer hoogher te comnien waer teghen natuer en teghen ervaringhen, want het foude even foo veel fijn als oft het water van een gracht, hoogher liepe in een put nevens de gracht ligghcnde,dan het water inde gracht felf hooghe is. � � e s l � � �. Wy hebben dan verclaert d'oirfaeck YAnt opfpringhen des quelm waters, na den eyfeh. 15 voorstel.* : - ' '■■■ � '"' ■ . ' ,\ ';.:'■.......; >.;■.....- ; _: Te vcrclaren de oirfaeck vant opfpringhen des wei- fan ts. � Aifmen tot ettelicke plaeticn diep ghenouch inde eerde graeft,föo comtmen tot een iant t'weIckmetgheweltopfpringt,endcfoómen dat uytghefpronghen fant gheduerlick wechneemt, fob comter gheduerlick wederom ander in die plaets, tTelve noemtmen weliant_? ettelicke heetent quelmfant, ander zeefs-nr, fommighe drijfiant. Om de oitiaeck van datopipringben grontlick te verftaen, iöo is te weten dattet felve weliant heel magher en icherp is,fonder vettichey t of deyichcyt in hem te hebben, inder voughen dat yder fandeken is als een cleeh fteenken: Tuflchen de holleplaetfen van defecicene fteenkens (alfooder geen vetticheyt noch cleyicheyt in en is, welcke die hollicheyt ftopt) light het over al vol waters, te weten dat water t'welck int 12 voorftel ghefeyt is het eertrijck als een ipongie te deurdringhen. Nu aifmen foo diep gfaeft datmeii 'ant voor- noemde fant comt, fo fpringt het water dat tuflchen het felve iant ligt, opwaert alsquelmwater,iboint 14 voorftel verclaert is, ende wanneer tïèlve opfprin- gende water foo gheweldich is, dattet in hem ftereke iantftroom heeft, fo bren- ghetmet hem het fant dat daer in ghemengt light, Tis oock te weten dat boven het weliant ander fant can ligghen vande fèlve magerhey t, ftoffe ende wcièh als weliant,ende nochtans niet op en ipringt, de oirfaeck daer af is dat- tet opcommende quelmwater aldaer noch gheen ftroom ib fterek en heeft, die het iant opdraghen can, dan comt al üchtkens ghedrbnghen deur de voorfchreven hollicheden dïc tuifchen de fandekens ligghen,ibnder het iant te coniïen beweghen. Hier uyt is te verftaen dattet opfpringendes iants dat- men weliant noemt, niet en is een befbnder eygenichap van dat fant buyteti ander magher icherp iant als ibmmighemcynen, maer t'comt by ghevallc dattet op een leegher plaets light₃ daer het quelmwater mach tigher is_? ende ftereke ftroom heeft die het iant mede can draghen. Inder voughen dat al� meneyghentlick wilde befchrijven wat welfant is, men ioudet meugen ieg- ghen alleenelick dat te wefen, t'welck dadelick met water op cömt,niet lan-t gher gheduerende dan de iêlve dadeheke opcomft ₃ en dattet ftii ligghende, gheen weliant meer en is. � � e s l � � � ♦ Wy hebben dan vejxlaert de oir- iaeckjVant opfpringhen des weUants,na den eyich, *�� YQOIfc*

-ocr page 70-



		75 % BoV�iT DfS �ERTCLOOTSCHR�PTS, r - ^YOOfeStEL Te v��claten dattet zee fal worden en ghevveeft heeft daert nu lant is; En lant fal vvorden en ghevveeft heeft deert nu «ee is. X/'^u.^/.l.:�-;;.-', -k-'- ι_:�,>η.^.\. Dat clezee gheduer�ick lant wort teneynd� der rivieren daerfe in zee com* men, blijckt dadelick mette anwafl�nde landen die daer ghefchien, en mette eylanden die ghemcenelick voor de montder rivieren vergaren: Als voor de Schelde de �eeulche eylanden,voor de Mai� de HollantIche,welcken anwas nudaeriulcxis₃datmen cortelickte Goereelant bedijekt heeft., dat in mans gedencken�o diepe zee was,datter geladen hukken deur voeren.Maergeli je die twee anwai��n nu voortgaen, alfo hebbeni� eertijts oockvoortgegaen, waeruytte befluytenvalt dat Hollant voormael zee was,endat doen den Rijnichen en zeeftramfeben uyterften anwas in Gefderlant gebeurde, d'eeri f)latinde Betuwe d'ander bergich inde Veluwe.Daer te vooren was Gelder- ant zee, en die uy terfte anwai��n ghebeurden doen int lant van Cleef, en ίο voort met d'ander landen meer opwaert, alwaermen inde berghen dickvvils ?eelchelpen vint, Betuyghende dattet duynen gheweeft hebben. Wijder moetmen toeftaen, dat ghelijck dei� anwai��n tot noch toe voorghegaen hebben,a�foo in toecommende tijden v�br.tgaen i�illen _f welverftaende foo lang alifer vande bergen en landen ftofghenduch comt om den anwas t'on- derhouden: Τwelck metten Rhijn (alimeri daeraf mocht oirdeelen na de forni die t'eertrijck nu heeft)n�ch feer langedueren can₅ want hoe wel de ftec* iiighe Alpes daerfe uyt fpruyt(die te vooren yette vmchtbaer berghen, en over noch langher tijt fantduynen waren) geen ftof tot anwas en gevezen dat meer ander berghen gheduer�ick min en min fullen bybrenghen, ibo cant nochtans ghebeuren₉datden tegheriwpordighen anwas, foo groot is als deafghefpoelde ftof bedraecht, te weten dattet ftof ghevende lant ibo veel beneen mach ver- ineerderenj als boven verminderen. / Deur t'ghcne wy tot hier toe ghefeyt h�bben vanden Hollantfchen anwaSjis clerghelijcke oock te verftaen vande Egypfehe,Pruyftche, enalleanWaflen des eertboderns > waer uyt nootfakelick volght lant te moeten worden daer zee is. Maer dat weerom verkeert het ghene nu landt is, zee moet worden ,dat gebeurt als al het veten iandich landt t'eenemael wech fal gcfpoelt fijn, en dat de rivie- ren geen ftof meer in zee en brengen, want daer na fal de zee beginnen te flaen teghen de fteencluppen, die lang teghen houden :En fulex ghebeurt nu dadelick inNoorwegenien tot veel ander plaetfen,alwaer fteencluppen, die voormael al een ffaemhoudende vaftlant waren,nuin zeegeiaeyten vericheyden van mal- cander Hgghen _i met groote diepte daer rontom₃deur dien vande clupp�n gheen ftof en comtdie ftrant mocht maken gelijckt eertijts dede doeni� vet en fandich waren. Inder vougben dat fulcke cluppen eertijts vette berghen gheweeft heb- ben, daer te vooren fantduynen , en daer t� vooren zee , en fullen mettertijt weeromze^eworden,gemerckt dati� deurfgeduerich flaen der baren geduerich minderen »w&nt na die vallende druppels mettet tijt puttenin hart ftcen maken, fo doen diergheUjckeveei overvloediger de zeebaren met haer geweldige Hagen. Τ ΒΈ s L ν υ τ. Wy hebben dan verclaert dattet zee lal worden,en gheweeft feeeftdaertnulantis: �n lant lal worden,en gheweeft heeft daertnuzeeis. SXOFROERSELS DES EerTCLQ�TS '; EYN.DE. ' . * Ύ' J

-ocr page 71-

D E R D E

� O V G � D E S

EERTCLOOTSCHRIFTS,

_f'. . VAN DE; ■■�:■-;;;^; ^

EERTCLOOTSCHB

DAMPHOOGH d|

DealtittiJim

m�

^rL'_y)U V

-ocr page 72-



		C O R Τ Β E G R Υ Ρ DEK DAMPHOOGHDE,
	Argwnm� tum.


E Sonbuyten den Eertckot mette hitte en tnjvefentlicl^ <vkr* daer binnen^ernjy armen iarpater ena'eertfchenjochtkheden alfooydatter gheduerlicl^een fchtbaer damfuyt rijH {hoemenfi dadelicl^fietfalhiema njercUert nsporden) die als een befonder Hemelden Eertdootomnjangt ₃tot f ukken eynde als breeder ghefiyt is int �ertcloots fiofroerfel₃ namelichjat daer meghefchiet de grootegbemeenefa* mingenfcheydingderEertchotfchesloffen. �Maerrppant demenfch uyter natuer begheerich � u ruerBaenfuicker dinghen omslandigbenjfoo hebbm de uuden(T/pekke ickfver moede die des fWtjJentijts ghervveefl te fijn) daer na* Crepifmlh trachtende^ hervonden dat defen damp mrfaecl^ ύ des * dagheraets $ hebben Certituetiae wcJ^ghmetenfijn dickteof hooghdeb<rven ieerde₃ deur * <vvifconBighert» Mahemti. g_e^ diczrpeerom te^voorfchijn commenfijn by Allacen�' Vyt <wiensAra- bifike fyraeckjy <rverghefet njpierden inde Latjjnfche deur Gcrardus Crc- minenfis, nrpaer of Petrus Nonkis daer na oocJ^breeder ghefcb�erven heeft ₃ uyt defelnje hebben Tfpydeftn handel die njfy Damphoogh�I m�emnm H�uytfchghehrochtidoch alles naonfenfiqlgheformt. ι VOOR-

			■Li,

-ocr page 73-

Vanbe Eertolootsche Damphooööe. �

* VOORSTEL.

lel gefien wort den damp%
daglieraetsj

Te verclaren deur wat
dooien hoe die eenoirfi

�� wycornmentM fK4�-23j§vingva^:n fvindender hooghde
des damps, ib ift oirb^-^CJoi: al te verclaren datfer is,hoemcn-
fe fiet,en waer op de 'M Wiifönftnaers hun gront namen :Tot Mathcma*
defcn eynde fegh ick aldus: � is aji velen kennelick,dat wefen- ticu
de de Son voor den opganck ontrent idtr.onder den fichtein-
der, fo begintmen inde locht een witticheyt te fienóprijièn,
diemen den dagheraet noemt, wekke geduerlick vermeerdertjiaer veriprey-
dende over het * toppunt totten onderga&ck toe. Zemé.

Maer om te verclaren hoe dit
toegaetio laet AB C D deneert-
cloot fijn , en daer rondtom den
Dampcloot E F G �I; En t'punt
� het oogh eens fienders op den
eertcloot,diens natuerlicken ficht-
einderisEF,eyndende over bey-
den fijden in den omtreck des
Dampcloots an Een F ₃voortfy
� L � bi de Son,van wiens uyter-
ften ghetrocken fijn twee linien
� G, � I_}gerakendeden eertcloot
in � en D, en den omtreck des
Dampcloots in (j en I. Dit foo
weiènde , tis kennelick dat den
Dampcloot beichenen ial fijn van
deSon^nclaer weien van I over
� tot G, maer de reft G F E I on-
befchenen , waer deur het deel
�� G een witticheyt crijcht van
ander verwe als het donckerder
deel GFEI: Ende vervolghens
in het deel des damps boven den
natuerlicken fichteinder E F, en
wort vaut oogh � geen witticheyt
ghefien. ^- ~

� � O � �.

, /

Maer

-ocr page 74-



	ψϊ 3 BOVCK DES EERTCiOOTSCHR�FTS*

Maet de Son claer na noch hoogher ghec�mmen wef�nde gheli j ck in deesi Aform,alwaer de letters vande i�lver beteyckening fijn als in d'eerfte,ib is het befchenen wit deel des damps ΙΗ G, nu an G naerder den fiender ghec�m- men dantin d'eerfte form was : Doch in het deel des damps boven den .na- tuerheken fichteinder EF> en wort vant oogh Α nochgheen wkticheyt ghefien. Maer de Son Κ L Μ Ν daer na noch hoogher ghec�mmen wei�nde ghe- �jckin dees navolgende 3 form, alwaerde lette�s vande f�lve beteyckening fijn als in d'eerfte, ibo is het boveichreven wit deel ΙΗ G nu naerder den iienderghecommendantindevoorgaendeiformwaSj wanthetpunt Gge- rae& het punt F. Doch int deel des damps boven den natuerlicken fichtein- der E F, en wort vantoogh Anoch gheen wittichc'yt ghefien, hoe wel t'be- gin van dien dats t'begin des dagheraets,daer is, en witticheyt tacxopcoru- meaiai.

			3 FORM.¹

		V *

-ocr page 75-

Vande Eertcxootsche Damphoögde� t§

3 F O ft. M.

� 4^ f «Ar»/'.* �'/i

"' ',' �^� �

r?��,^� Ti'��;

MaerdeSoriKLMNdaerna nochhöogbergbecbmmen^eïende ghe-
Iijck'mdees4 form,alwaer de letters vande felve beteyckenihg fijn als ih
d'eerfte^foo is het bovelchreven wit deel! � G, met fijn uyterfte G ghecom-
men boven den natuerlicken fïchteiricler E F: Sulcxdat vant oogh � nu daer
^f wit ghefien wort tgene begrepen is tuitchen G O F, en de Spn r^och hoo-

gher commende,foo ialt'gaxitich deel F G E wit worden.

'U'''i?n t^:.r

■ly

'iy>

■Uii fit.�

U> ï .

i *

4 FORM

- �

;! ff-y

� -� � ;:■ ",

I, i ■: I, ■' i

'f!..... I

■ ,�

. ' 'M

\ ■ >,-�

.■ .i j �

'.'i^.jüti/

}■'■■ -; r;

■:s:'.K:^:.:_;; ,'

iiQi (o:

■;*■�:

-ocr page 76-



	- * 76 5 BOVCK DES tÊRTCIOOTSCHRIFTS, 4 ïO RM. _�

Al t'welck deur fijn ièlvenopenbaer genouch wefcnde, en behouven daer afgheen bewijs te doen. Tbeslvyt. Wy hebben dan verclaert deur wat middel ghefien wort den^ampclootyen hoe die een oiriaeck is des dager&ets jiadeneyich� "),'■'!' , �'.��.'�^; .'V 2 VOORSTEL. Wefende gheghcven de leeghde vanden borccSmt der Son onder den fichteïnder, ten tijde vant begin des dage- xaets: Tjevindendedamphooghdeinfulcke deelen alflcr desEertcIoots halfmiddellijn looooooo doet. Tghegheven. Laet ABC D den Eertdoot fij �, diens middelpunt E, - * wiièonftighen fichteïnder � D_ydc dampcloot daer rontom E G �I, en � het oogh eens fiendersop den Eertcloot,diensnatuerlicken fichteïnder GH,eyn dendeover beyden fij den inden omtreck desdamps an-G en �: Voort fy � � de lini ghetrocken vande bovecant der Son tottet punt � uyterfte des natuerlicken iichteinders,en gherakende den eertcloot an C. Twelck foo weiende, t'fal int begin desdaghcraets fijn, om de redenen verclaeit inde 3 form des 1 voorftels: Ende alfdan fy de keghde des middelpunts der Son onder den fichteinder (om -t'voorbeelt van ^Alkcm* te volghen) 19 tr. En^henomen deSonnensgrijp- iiouck

		*;'**

-ocr page 77-

hQu.ck pp 33 ® jghel�jckpien ghemeeh�ck doet, f�� lalt van ha�r middelpunt
t�tt�n boyecant fijη 16 © 3� .©, die d�jf� b�y�cah t haerder dei� �icht�inder is
<fin t'm�ddelpuht: S�lc^dat de felve bovecant�anfijn fal i 8 lx,ρ (ξ)3� d) �rif'
'derden i�chteihd�r. Da�r naiygh�tr�cfe�n E�, en def�lve rechtvootwaeft tot
d�ndamps uyt�rit�'an L'_; fulcx dat � Β is des Eertci��r� halfmidd�llijn, enBL
�edampn�oghde. 'T-.&i G- Η E E R%X�'' Wy mo�ten d� felve ^mi>li�6ghdc
Β % vind�n.ln fukke d�elen alflfer d� balFmiddellijn�Bi�o�o��od��t.

Τ WE>R!GAKi

ϊίίϊίίί

Λ,?

■ Α ?:

^4fck treek de lini � H^fny�ndedei�©rnlreckdes�eriel��ts in Mi Twelek fop
lijnde , d�^Tdrleh��k BEH heeft drie bekende palien, tevvet�n de fijd�EB
rooooooo, den houck� Β Η recht, eh d�h h�uck Β EH 9 tr.21 ©'%$; © helft
derghegheven 18 tr.43 © 30© , da�r af wy hier onder de r�dert b�Wijfenfui^
l�hi Hier me dan ghef�cht de fijde E �^ wort bevdhdendcur het 2 boorbeelt
^ d�s4v�brft�lsder plattedriehoucken van *� - ^:ii�ij'5CJo6;

Da�r afghetrockenE MdoendealsE Β - \ⁿ ' ^⁰�c�o�o��i

Blijft vct�r Μ Η, dats �ock Voor de begh�crd� damph�bghde Β L als^!'
-�da^rm��ven iijndc ^: >A - ^sliX'°;>■■ ^! i35006;

** Tb e R � υ τ s e �:*-^J Ea�tgetrockeh Worden E G*en E Ν evewijdige met Η Ki

., ^ngheGeudeb�vecatii derSon, is onderden wifeonftigen fichteinder E D
ii,ti,43 © 30©deurt'ghegheven, foodoet denhouckDENdaerom 18 tr.
^3 © 3P©»waer me Β EG even te fijn wort aldus bethobnt: Anghefien KH
het rpnt Α Β G D gheraeekt in G deur t'ghegheven,, foo moet C Κ rechth�uc-
kich fijnop C E; en E Ν ey�wijdighe wefende met <G Κ door t'bereytfel, foo is
cjen hpu^ C E Ν opck recht₃geli jek mede is den houck Β E D,waer deur Β E G
even valtmet D E N,en doet ghelijck DjE Ν oock i8 tr.43 © 30 ©: Maer den
hotrekBEflisden helft des houcxBEC^ om dat Η Β en HG elek het rondt
₃ΐ'; ' Ga ABC�

-ocr page 78-



		Α Β C D geraken in Β en C, daerom Β E Η doet gheli jck wy bcthoonen moe- iten 9 u- 21 © 45 ©.Angaend�de refttks we�exi��ls deur haer felvcn open- fcaer. T$e s l v ty τ. VVefehck dan ghegheven �teiS^tnje vanden bovecant der Son onder den fichteinder ten tijde van t'begin des dagheraets: Wy hebben ghevonden de damphooghde,in fuicke dealen aUTer des Eertdo�tshalfmiddel- li/niooocooodoetjnaden-eyfch. * j '\\ yf/ ι V �Ε KV p L G H. V\ Tis kentielkkdat foo ymant wll^e Weten hoe veel roeden, m�jkn}^fmaten -dkmen in lijn lant ghebiuyckt, den damp boven der eerde hooch is_}dat% t'i�l- vedeurt'vo�rgaende lichtelkk vinden,can, Laet by voorbeelt ydciltrap des Eertcloots ghenomen worden^helijck veel doen opis miilenejck�^an een uyr gaens: En de reden des omtrecK totte middellij η van t'xondt na de ghemee- ne wi)fe van 22 tot 7.� Hier uyt volghfdatdcs Eertcloots halfmiddellijn doen ial mgenouch 2062mijlen: Daerom f�gkk: Eertelootshalftniddellijn 10000000, geeft damphooghde 13 5oo6,wat Eertdootshalfmiddellijn 2062 mijlen? Comt damphooghde 27~~^mijlen ofnyren gaens, dkmen in Hollant ckke rekent op i5cx5Rijnlantkhe roeden. Want ymant ghekf�n hebbendeden handel der Damphooghde beichreven by Lsffacefyrn&�ju uytleggher Vetrm Nomfapnait by dele verlijekende, daei in t'verichil mocht mereken tuflehen d'een en d'ander, voort twijnelen mocht welckc recht of onrecht is,ioo fullen.wy daer of verclating doen. Anghefien 4e Uni KC Η dieis yolghendc t'gheiklde, wekke t'begin des da- ighcraetsgheef^foo moeten wy op die iini ons rekening maken om M'H te vin- den,en niet�pfcodanighenliniuytd�Sonnensmiddelpunt ghetr�eken, ghe- lijck ^?4iwdoet,wam als de lini ghetr�eken vande S�hnens middelpunt,ge- iaecktden Jk�tdoot^en woi%hetr�cfeencomt tottet uyterftedesnat��rlkkea lichteindef�, ibocncantdan niet fijn-t'begin desdagh<eraets > macr moetdaes over wefei�,<leur<3ien een deel des dampcloots boven den fichteinder wit en verlicht is,foo verre ais den hovenften helft der Sbn veroirfaeckt. Daerom als int begin desdagheraets de Sonnens middelpunt bevonden wort,';? tr, ondeE fan ikhteinde�jfooift biilich fijn rekening te maken ©paander lini 16 φ 30 ®f iiopghcrwefende^ende onderden- fichteinderalkenlick 18 1143-© 30(D₉ghe� lijckintboveichfeven voor ftelghedaen is» :'_: Tm* anderen foo ift on noodkhint rekenenacht te nemen,ghelijck %^fSae9§ �oet^opt'meeftedeel des Eertclootsdat vande Son befthenen woit>van wegen fJeSongrooter is dan den �ertcioot. Om r^kk te v^pdaien ,ίόο ift openbact inde 3 formdes 1 vcK>rftels,dat^^^ leeghte on- jerdenikhteinder int rekenenghenom�n is, alfdan eveveel te fijn waer t'punt 1 valt, of wat redende gtpotheyt dei %n, tegen «tenlcHcloot heeft, wantal dat en gheeftde faeckgheen veranderingen dat ali�o me te berekenen veroirfaeckt dwaling, Tisoocktevermoend'eerft�'vind�rsvandithupfch voorftel (welckc alsghefeytisfehijnendiedesWiffentljtsgheweeftte fyti)* ioogroot� wifconft:� naers waren dati�fi�kke Onvokotftmenheyt wel ionden �em�rekt hebbenj �ncfcrvoi^h^ndat dit Arabii�hebyictting maehgheweeftfijnjdeufwekke ge* �ijekinmeerandefft�rTerigheichictis;d^ laetk vererghertw-ier-ft En hoewel i4flacem* befinyt i�er weyrifchvan dit ve�ifehjlt,vindeftd� ddnhouckBE Η van ΦΜ.ζ$ φ ζ ©,dk wy tebe» Vat�^tif^i� φ^45 ©V^fl®^e^tans meyn ick dat die t�jfeftfeteni^oortghev�lghtteworden:Eenfde�lsdeurdkntTelVei verfchil % ghevaHe'f�ckten i$, ov«�mits t^ovefcni�v�ia oiiaciodkh tweede werek, t'ge- mi�e

-ocr page 79-

mifte eerfte te baet comt. Ten andcre|i^ttetbillich is fijn rekening op een

CJ ja wmtj:

HOEMEK TOT GROMfe�CKEB; '/

_>Bi kenn�tdef�r pof foude meughen comtft�n.

Dcv�O�i�&r�ven damp w�tt gehouden voor oiriaeck der f*_s miflehaeuwing ΊίφαΣΐΐ_οη^
die de tienielich� lichten crijghemEn alfmen den afpunt naerdert,io bevintmen
dadelick de miflehaeuwing te vermeerderen ;Daerom i�udet tot volcommen-
der kennis van defen oirboir fijn dat veel dadelicke * Onderfcuckers der damp- obfavan�
hooghd�, elck t'fijnder plaets int rekenen acht namen op de miflehaeuwing. m.
Want datriien ten tijde van t'begin desdageraets, de Son foude nemen te wefen ^

ter ware plaets die de clootfche reghelen daer af keren, t'fcude ib veel gedwaelt
fijnalsdemilTchaeuwing veroirfaeckte,t'welck tot feer Noorderlicke landen,
veel bedraghen foude. Voort fegh ick dat by aldien tot veel verfcheyden plaet-
fen, veel fulcke feker dadelicke ervaringhen ghedaen wierden, men foude con-
nen weten of de grooter mifiehaeuwingdiemen na t'Noorden bevint, veroir-
facekt is deur hoogher damp, of deut vochtigherdamp;of deur alle beyde:Maer
want dat niet wel geichien en can,dan deur een groote menichte van mentenen
die in haer eyghen tael hun t'famen daer in oeffenen, als breeder verclaert is int
ι bouckdes* weerettfchrifts,endatmenalteweynichmenfehen vintiulcxver- CofaogM*
ftaende, fob en is in langhen tijt daer af niet veel voordering te verwachten :�a« ft�*.
der voughen dat wijt laten ghenouch fijn m�t te fegghen ftoet meugeliek foude

wefen teghefchi�n. .wra-

.'!' >..« Cl

'ii'y.-c:

yvoors�eL

jV_:' Tc ycirclaren hoem�n fomvvijlen de ftct�ghde der
ψ vofcfeca bequamelick me ten can. ₍

, Anghefien wy hier de damphooghde voorhebben, en dat wolc^ri opek
i^riipfijn, van wiens hooghdebyd�menich�n fomwijlen v�richil is, iobfyjlen
V^i�gghenhoet altemet te pas can commen die bequamelick te meten.

Tgh�beurt fomwijlen in claer ftil we�r,dat hier en daer onder den blae�weh
hemel een dohckerwolcxken van b�q�am�f�rm alleen drijft, feer flappelick
voortgaende, t'welck �p een plat fichteind�rs velt fijn fchaeu gheeft,diensbree-
de gijcrrWen, en deur den fiender des wolexkens grijphouck gen�meii wefen-
ikf�oc�i daer deur d� v^rnbyt bekent worden. Twelck int gh�meeh ghefeyt
fijnde,wy fuflen tt� by voor Deelt daeraf iprek�n. , _?i

ι Voorbcdp vutte-. Son anttoornt*

Τ G HE o ηέ v'%% ta�t Α Β C D een w�lcxk�h fijn vaogheda�nfe aHvoo*
ien,te weten van b�quam�fbrrti, vericheyden van ander, feer flappelick voort-
ώ��id�,en diens fchaeu op een plat fichtciriders velt i|iΎ G B,welckc iiit oogh
Wk gr�ofefiai fchijn�ndkh het w�lcxkeri, niet t�ghentfaendefy wat deendet
^Srtd�Sonly voort�rfteanhet toppunt. Tbegheerde. Wymoctea
^inderi?iili�6ghtc dcrwolcke boven haerichaeu. ;

-ocr page 80-

&r :ia^mSm ck'iS**i fci*M.sff.HS�»iTWi λ ν

baer omti ec van-t wolcxken AECD,
en alleenlkkfo veel cleenderals den �
grijph�Liick der Son Vdroiifie&j'dart
af wy hier na rekening fulj en hc\ud�*,,; 'hm^
Dit ibo wefende,ick ftel my ontrent
hetmiddeider fcr�ae� j alster p�a�fs * )
van I ,acht nemende �p beyd� de �jtiⁿ ^f '$l^:terflenE^jals fdiaeuw�nder iiyter-^�'-\
i�tnAG'j�nn�ehi alfdan^fmet ceri'^t}iBaculoJjiro**;ichiiyfi!rays de wokkei�s grijpt ^!'

f-jr TT

nomico.

ho�c A�Gjdie bevindend�by v�or-
beeltvah4tr.enmeetEO. Of ioo*^>fmeh-van d�fen ho�ckA IG �n lang-
de E � meerderfek�rheyt wilde hebi
ben, dat n�oeht aldus gh�ichien: lek
d�e op desichaeus twee uyterften
gaeh twee menfch�it/ die my ver�*'^ **f'
itrecken v�of ��haeuwen vahde �yW ^fsrj,J ^kt�rften d�s w�lcx,als an E, G,�n ftel

my relveti �iitr�nt het middel tuf-
�*^wV fch�n E en G als an I, fukx dat wy
alledri�an E,I,G, 'in een rechte lin�
fijn, da er toe ick eommen can deur
anwijfing des gheens die an E of an
G is₇ en volghende alfooalle dri�d�

ichaeu r*a t'behoiren, ick neem alfdan met een fchuyfemys de Wolckens gri Jp-
H��k 'Al Cydie hebbende ick doe de twee meri|cnen ari E en G va� f Haerder
plaets blijven, latende de fchaeu voottvaten fonti�di�%igher te volghen, ent
.bevinxjedien houckneem ick van. � . Y. �t ,, -4.tr�

Daerafgh�trotkeii voor de Sonncns griiphouck ^f) ^Ju ^V1^L 3 ? ©*

Ick meet dacE na de rechte lirii E G, die bevindende neem ick vati. ' i�o i�c�i

^h^aer na3 tr.27 ® derde in dOirden _t gheven Sohpehs grijp-f '^J * ^: f' _f

¹ ^fhouck J3®; watEG lo�r�en vierde in dbirderifcomt Her;, ^f

1;('ί!.ΐΓ

'na gh�nouch

16 roem

oor AC

als helft van Α C 116 rqen fefte in d'oirden �den houck ΑΙΚ

2 tr.als helft dest�^^iG^:4ϥ^r1fetri^cM3!n^ den houc

A^\ts^^\cy^^^p^^^^t IK, wort bevonden deur

"�e��i�c^beclt^;des4V��rfteisderplatt driehouc��n voor b�-'"'

■f iiJLJUA

',;glt�a^^bbghde hier,haghenoucn ",_λ-:.

* T β I ^� γ τ s � l! 'Qm de v�orgaend�ibrniti^t'te v^rd�yi^re^ibolact
Α Β C E> EFG ΗΊ I< hief and�rmael van betevckemng wefeh ali\Oorcn, da��
iiatyghett�'ckehK�,ΚG,Α E^G/�n,�GoV�rbcyd�rifiideri^:v�rf�ngtiotL
^n Λ^ iulcx dat Α L en C M, b�yder�tS�buckicH cMmen*opL ffi⁵'

,:n>i.i^i

Tbe*

_:^;

-ocr page 81-



		Vande Eertcl�otsche Dampho��e. si *V / ; f-&i* WYt';;** Gelijck den houck L ΚI tot L Κ E,aIfo na genouch(om haer cleenhey ts w�- le)LItotLE, deurhet � � voordel vant ζ bouck des Hemel loops. Maer ^ L AE is na genouch even rnct L K, E, daerom ghelijckLKI tot L Α E, al- ibo LI tot L E; Macr L Κ I, is even an Α IK 2 tr.;als helft van 4tr. des l�oucx ΑIC, en L Α E even anden helft vandeSonnens grijphouck doen- de i� © 30 © , daerom ghelijck 2 tr. \ tot 16 © 30 ©> alfoo L i tot L E; En deur ghefcheyden reden^ghelijck^tr.; min 16 © 30©,dats 1 U43 ® 30©, tot 16® 30© , alfoo LI min L E, dats EI, tot E L: Macr haer dobbel- den fijn oock inde felve reden,daerOm ghelijck 3 tr. 27©, 'tot 33 ©, ali\|�>^:� E G dobbel van E I, tot L E met G $J_: :■ dobbel van E L:Daerom doen wy int: vverck feyden 3 tr. zj ©,ghceft 33\|�), wat EG 100 roenh'gh�ne daeruyt

	quam te weten 16 roen , was voor		ciM.
			ciM.
L E met G M, en die vergaert tot E G ioo,comtvoorLM 116 roen : Maer Α C is even met L Μ, daerom Α C doetoock 116 roen ghelijck int fefte des oirdens, Ahga�nde t'bewijs vandC reft des wercx, dats deur fijn fel ven openbaer ghenouch. ■ ■ I ■ i ■■ 2 Voorhelt\ietteSonhemdmhettoppunt. ■,& Maer fo deSon niet en waer recht boven het toppunt alsint 1 vooibeelt, dan leegher ghelijckt meeft ghebeurt,de manier derwereking fal dan duicianich fijn: Bedenckt een plat deur t'middelpunt der Son,en deur t'middel der fchaeu, en een lini langs den fichteinder daer op rechthouckich, diens uyterften inden omtreckopbequameplaetseyndighen,(al t'welckuyteroogh na ghenouch te doen iSji�o Veel defe faeck vereyfcht) die lini heeft heur foo tot haer verfchaeu- licke inde woleke, ghelijck E G tot Α C int 1 voorbeelt,waer me de reghel ghc- volght alfvooren,men comt totte begheerde verheyt der woleke. Aiacr ander linieninde i�haeu, en hebben tot dit werekgheen fekerheyt, als langer vallende dan na t'behooren, en comt met leegher en leegher Sorirte, fulckeon- tf�kerhey t oock grooter en grdoter, waer af de reden deur de reghelen der detirfichtighe �penbaer is. Maer alfoo ghevonden fijnde dcwplckens ver- heyt vanden Doender,by aldienmen dan nochbe* gheert haer hooghde rechthouckich boven den. fichteinder, die wort oock bekent deur den houck vande verheffing der wokke boven den fichteindei;_?welcke ghevonden fijnde u ick
				'Λ

					J

-ocr page 82-

�"

^�»

S2 $ BOVCK DES EEÏtTClbOTSCHillFTS,

lek neem van 45 tr. foo teyeken ickeen driehouek � O P,wiens O � bediet het
plat lant, � tpunt deswolex daer de voorgaende meting op ghedaen wiert, �
plaetsdes DoCnders, � Nde bovefchreven gevonden verhëyt,den houck � PO
de 45 tr. � O de hanghende vande wolek rechthouckich op den fichteinderj
dat is haer begheerde hooghde,boven d'eerde. Om welcke te vinden,foo heeft
den driehouek JjJ � � drie bekende palen, te weten defijdc NP, den houck �
van 45 tr. enden houck O recht, waer me de begheerde � O ghevonden wort
deur het 4 vöorftel der platte driehoucken: Van al t'welck t'bewijs deur t'werck
openbaeris. -

$ Voorbuit [onder di Soft.

� G � e G hé V E N. Laet � � C D een wolexken fijn van gedaente alfvoo*
ren,te weten een bequame form, verfcheyden van ander, ièer flappelick recht
na u toppunt commende, éfvan u toppunt af recht voorwaertgaende, omde
redenen die hier na gheiêyt
lullen worden. ***~*\A

Tbegheerpe, Men
wil weten hoeverre die Wolc-
ke vande eerde is. \ ^JwF

TWE1CK.

Men fal fijn tweeder we-
ien elck met een tuych daer-
men houcken me meet > als

Triquetrum.

* drieroe, trapront, of eenich
ander daer toe bequaem � Als
by voorbeelt hier de twee
trapronden E � G Hl,
KL � � O ghelijckmen ge-
��. meenlick op den * riugh dei
^* platcloots mae�t:Sulcke twee

menichen fullë ettelicke roen
als 100, of 120, of foo veel de
hoogde des wolex vereyfeht,
van malcander ftaen > fullen
daer nae de fichteinderlijnen
als � F en � L na malcander
rechten , deur fbehulp der
fichtpinnen, fodat � F, � L,
in een rechte Hni commen,
en draeyen daer nae de wiji-
ryen E G, � � op de middel-
punten I,0, foo datiè deur de
ïïchtgaetkens op een felve tijt
(t'welck gheichicn.can deur
teyekenen diemen van te
vooren befproken heeft) int
wolexken een felve punt fien, op de rechterfijde B, of flinckerfijde D, en niet
voor of achter an � of C,ont redenen die wy hier na fcgghen fullen, latet dan

�

«M

-ocr page 83-



		Vande Eert�lootsch� Damp��e.* si fijn an B. Dit foo wetende, de v�rdochten driehouck Β OI, heeft drie bekende palen,te weten den ho�ck ΒΙΟ, dats den houck EIF, op d'een tuych bevon- den,en den houck Β OI, dats den houck Κ O Ν op d'ander tuych bevonden, en de fijdetufichen beyden I O, die deur bekende maet ghemeten wort: Hier me ghefocht de twee lijden ΙΒ_% O B,fullen gevonden Wordendeur het 4 vooi- ftel der platte driehoucken, in fulcke deelen alsdact IO me ghemeten was. MER.CKT. Wy hebben int ghegheven ghefeyt, dattet wolexken recht na � toppunt lal commen, of van u toppunt af, recht voorwaert gaen, de reden is dat fulcx int werck meerder fekerhcy t gheeft,dan alft fijdeling drijft ghelijck van D na B, of van Β na D,want al en lagen de twee doenders niet op een i�lve punt ant uyter- fte vant wolexken, dat en gheeft gheen hinderlick verfchil,ovcrmitsde lini van O tot fulcken punt, naghenouch even is an O B: S'gelijcx de lini van I tot fulc- ken punt, na ghenouch even met IB: Maer de * Doenders mickende alfoo op Effkmml fulcke twee verfcheyden punten by Α of C, dat geeft dan om bekende redenen meickelicker verandering der linien als O B,enIB. Tbeslvyt. Wyheb- �. ben dan verclacrt hoemen ionitvijlen de hooghde der woleken bequamclick nieten can_; na den eyfch» Damphooghdens EYND E. I I 1:

			; -V >

-ocr page 84-



						!
			I ■			!
			I ■

	�f- '1

					V



) .

				*

		■�

-ocr page 85-

f ..:

ü c �

VI ER D E

� O V C k Ö E S',:■;;;l

EERTCLOOTSCHRIFTS,

-foftH'lh

,Uv»,

■ V'.v V¹- l

-, ■;'■ "■ ,''^:V �;N"D�'��^:�;";�/»\■■■��.-.�.

ZE� LSTREKE

I". 't

:LAV

\ ' -V

:, �. ,.

�» '�' �. ^ ■■.■

� <>

-ocr page 86-



			if� CORTBEGRYP DER ZEYLSTREKER <&Ant de mmkhvuldighe wyde zeylagen dcfir landen verfcheydenfouckers veroirfaeckf hebben_yvan vonden Piekende totvoorder'mgder groote %eevaerden > dieelc^ verthoonde an fijn Vorstelicke G henade^/x tAdmiral ₃ om dmr me tot hun voor deel te gheral^en: Soo ü fyAroffa- de Bof des * Zeefibrifis een derbefonder oirfalgngheweefi, die hem trac^ Mathemath t°tte begheerte en oeffening der VFifionflen: Sulcx dathy deurfien heeft ST^m" ^a^^�ttirboltfleendiepfinnkhfiedatvandiefioj-mijnswetensghehandelt Wort. Van tfelrve ILeefchrift nemen vvy voor ons hier te befchrtjven dit vierde bouekjvande Zeyl&reken_y waer achter noch volghen fal den handel vandeHavenv'mding_yenóoci^vanBbbenvIoet₉ overmits wydaerin Wat befonders hebben, dat in defe wifionfiighe ghedachtnijfen fijn pUets vereyfiht. Angaende de refi des Zéefchrifts > daer toe verfirecjgn hem tot ghedachtnüverfcheyden boucken van die pof handelende ₃ en door hem cverfien. ��. i>efe befchrijvingder ZeylBreken, fal na vier noudighé bepalinghen dereyghenwoorden^begrijpen � voor Bellen , wekker twee eer Be fijn van rechte ZeylBreken ₃ d* ander vancromme. �Vverachter nochvolgen fd een Anhang der Cromfirekgn. ��-

		r

-ocr page 87-



		*7

	BEPALINGHEN.

¹ BEPALING. Zeylftrelce fijn de linien die f�ylehde fchepen befchrijvS. Als een ichip feylende van ooft na weft, de verdochte lini of ftrecck diet int Varen befchreven heeft,heetintghemeen zeylftreeck: Int befonderooftenwcft ftreeck, en van ander winden of oirten crijchtfe ander namen. � BEPALING. Rechte ftreec noemen vvy des Eertcloots cortfte booch tuffchen twee punten. Laetopden Eertcloot ABC, tuflchen de twee punten Α en Β, ghetrockcn fijn de booch Α B, wei�nde de cortfte neem ickdie daer tuflchen ghetrockcn

-ocr page 88-



		Μ 4 SoVCK DES fcER�CL��TSCHR�FTS, can worden,t'welck fijn ni�'et d� booch eens grootfte rohdts: Soodanighe ftre- ken wordentiutertijtbeteVckentindezeecornpaifen tnctte\|2 linie'n daer in Bjfciente. befchreven, welcke deur t'ghedacht vanden * doender af langs t'vlack des eert- cloots voortghetrocken tot inden fichteinder, df anders op de ghebootite eert- dooten allbo gheteyekent, bedien de 3 ζ ghemeene ftr�ken, of winden. Angaende ymant dencken mocht hoe dat cromme boghen eyghentltekghe- nouch rechte ftreken ghenoemt worden,xlie fal weten dat def� rechtheyt gei�yt wort int anfien datie noch ter rechter noch ter flincker fijde en wijdkcn,gelijck wel doen de cromme flreken,diens bepaling volght. s "^ BEtALIKG. �en fchip buy ten t'middelfcon t en middadhrom fo f�y- lende, dat de booch ghetrocken vande kiellini tot ten a�< pun'^altijt op d� kiellini een felven houckmaeckt:De lini die t'fchipdan ghefeylt heeft noeftien vvy Crom�lre�ck. Laet inde form der 2 bepaling D des ��rtcloots afpunt fi j n, E een fchip, t'wclck ghei�ylt hebbe van Α tot E,foo dat de booch E D,get'rocken vande kiellini F G als van E totten afpunt D,altijt op de kiellini F G maecke een felven houck als Έ E D, t'welck foo ghebeuren foude als t'ichip altijt op een fclve ftreeck i�ylde die t'zeecoinpas anwi jft, en dat de kli altijt recht noort wei�. Dit foo fijnde,de lini of booch Α F E die t'ichip ghefeylt heeft heet cromftreeck. Nu ghenomen dat den houck F E Drechrfy, foo ial het fchip altijt recht ooft of recht vveft an� ghevaren hebben,cn de booch Α E ial deel eens kleenronts fijn: En dattet ghe- duerlick lbo voortfeylde,het foude weerom commen ter plaets van Α daert be- goft , volfchrijvende het rondt. Hier uyt canmen verftaen dat de rechte ooft ftreeck Α B,en de aomme Α E, veel verichillen: Om van t'welck breeder ver- daring tedoen,ioo�aet C beteyekenen het recht ooftpunr, wefende de gemee- ne fne des fichteind�rs en middelronts,en t'punt Α iy onder het fop, en t'punt Β inde booch Α C,en de booch Α F E fy even met Α Β. Dit foo fi jnde₃ghcno- mendat een fchip feylde van Α na C altijt op de booch Α C, het fal int anfien desgheensdie an Α is,altijt recht ooftwaert ani�ylcn, maer niet int anfien des gheens die int fchip is,welcke geduerlick grooter en grooter veriehil fal vinden, ja ten cynde ibo groot, dat genomen t^kpunt Α te liggen op de breede van 50 tr. foo ialdenfeyldcrontrentCcommende,hcm bevinden te feylenoock ontrent de $0 tr. van ooften nazuydcn .Wederom,hoe\vel Β recht oogft Iight van A_fnochtans een fchip feyiende van Α af altijt recht ooft an int anfien des i�ylders, en lal niet geraken tot B, maer verre van daer tot E,welverftaende dat de booch Α � even ghenomen wort met Α Β alfvooren. Merckt noch dar hoe w�l Β recht ooft light van A, nochtans fo en ligt Α niet xecht weft van B, t'welck op groote boghen veel vcrfchillen can. Laet by voor* beelt van een plaets diens breede 4 $ tr.ghenom�n worden een booch van 90 tr. recht ooftwaert: De rechte ftreeck van die oofterfche plaets nad'ander, en ial niet fij η recht weft,m aer ib veel noorderlicker als de breede bedraecht, te weten :. 45 tr. dats recht noortweft. Sulcjc datmen om vande weftlicker plaets te feylen na de ooftelicke,beginnen moet recht ooft an,maer vande ooftelicke na d'andcr iL(om opeen rechte ftreeck te feylen,want op cromftreken heeft het weerkeeren altijt de naemdes teghenoverwint vant wechvaren) ncordwefi an: En waerde / \,.--l plaet" *<�#� . ' , - ■'»-'■ * Ir- ■.. ' "-** -.! ' 'ft,"" ■'■'■. " �j'ji '-'".'* " .

-ocr page 89-



	j�ietfens br�cde van 5 7 tr. fulck verfchil fou dan o�ck van 57 tr. fi/n, <Jats ovci devijfghemeeneftreken. < En hoemen riaerder den afpunt i�ylfchoemen fulck verfchil op groote i�yla- gen merckelieker bevint,en dat om bekende redenen,die op een Eertcloot met haer behoirlicke reetfchappen �penbaerfijn. Inder voughen dat Stierluyden die daer ontrent varen en landen ioucken, noodich is van deie iaeckgoe kennis te hebben,want t'ghebeurt den onverdochten wcl,datfe haer ichip op een andec plaets vindende dan hun giifing me brengt/ulcx ten eerfteti wijten onbemerc- kelkke afleydende ftroomen, dact af nochtans d'oirfaeck mach fijn het bove- fchreven niet gagheflaghen te hebben na t'behooren* ' Tot hier toe is ghcfeyt vande cromftreeck recht ooft en weft anghei�ylt, die altijt een ront is, maer d'ander (uytghenomen inde middachronden en int Meridiam middelront) fij η altemael * flangtrecken, wiens form en ghedaente deur de vol- ^ctrcttl°^&ghende voorftellen openbaer fal worden. \' SS?

		4 BEPALING,
		4 BEPALING,			*■li .*
					*■li .*

Eer fte cromftreeck noemtmen die in yder Yierendeel des fichteinders naeft het middachront is.cPander volgen- de heet de tweedeen lbo oirdentlick voort totte achtfte, die altijt een evevvijdich ront is. cwmim^* '■■:■ ' ... ra�em.* Als by voorbeelt int vierendeel des fichteinders van noort tot ooft, de crom- ilreeck naeft het middaehront,of anders gefeyt naeft het noordcn,diemen o�ck heet noort ten ooft en, wort d'eerfte cromftreeck ghenoemt,noornoort��ft de tweede,noortooft ten noorden de derde,enfo voort mer d'ander totte aehtfte, dat is d'ooftcromftreeck die altijt een r�nt is evewi jdich mettet middelront: En ioodanich is oockd'oirden in d'ander drie vierendeelen des fichteinders. De reden waerom de cromftreken benevens de naem die fy hebben na de winden,noch gefeyt worden eerfte, tweede, derde, &c, isdufdanich.-Anghefien vier * lijckftandige ftreke,als by voorbeelt de ftreec van noort ten ooften,noort Homologe ten weften,zuytten ooften,enzuyt ten weften,in form malcander heelgeli/ck_yen van grootheyt heel even fijn, fulex dat deur de leering van een, de ghedaente over alle vier verftaen wort, lbo vallet oirboir om oirdentlick van defe ftof te handelen,datmen die als* afcomft eenghemeene naem gheeft,teweten eerfte^ %««_eals haer gheilacht, om niet elckemacl vier winden tTamen te moeten n�t-Genm.* men, of maer een ghenoemt fijnde, dat d'ander niet vergheten en fchijnea. ,'. Ί. NV DE ■".'"■" . ν V OORSTELL�H % . ■. ;.■"■■■;/, �«�?- ALfeofijn V o r s τ e'l 1 c κ ε Ghenade intleienvanCojmographtA Peiri* *\ldffiani* & Gemma Fr/^gheeommen was tot Cap.13 prima paria: Dier na tot fCapJn libelto de locorumfcribendorum ratione, Alwaer ftont de ma- nier om deur ghetalen te vinden op wat ftreeckd'een plaets van d'ander light, heeft het i�lve alfdoen overgheflaghen,om twee redenen, d'e�ne dat den gr�flt uy t welcke de wereking ghetrocken was daer niet by en ftont, ten anderen dat > Η 5 hydoen

			\ /..

				Ψ.

-ocr page 90-



	$® 4 � O V C � D E S �E RT C t � O � S C � R ï F TS, hy doen noch niet ervaren en was inden handel der platte en cïoötfchedrïe- houcken: Maer hem daer na indefelve gheoeifenthebbende, en ghedachtich/ üjndet'geneindebov^fchrevenhooffftickenovergheilaghen was,heeftin die plaets tenfelven eyiide ander manier van Wercking ghedaen deur kennis der oirfaken, en dat niet alleen op de vinding der ftreeck van d'een plaets tot d'an- der,maer oock op al d'onbekendepalen diedei vallen in fulck vcorftel, fwelck ■hier vcivought is als volght. V: t VOORSTEL, *,...,. . ..... '.., '** * heiende van tvvee plaetfen ghegheveïi drie palen de- icr fes: Rechte ftreeck van d'cerfte plaets totte tweede: Rechte ftreeck vahde tvveéde plaets tot d'eerfte: langde- fchil � Schilbooch der breede van d'eerfte plaets; Schil- booch der breede vande tvVeede plaets: Enverheyt der plaetfen: Te vinden d'ander drie onbekende palen. Tg eg HE � E N. Laet � BC D denéettcloot fijn diens middelront � D,des felfden begin D, afpunt A,eerfteplaetst!punt E,tweedc plaets t'punt F,tuiTchen

		«ilSTÏV	welcke getrockê is een grootfteronts booch E F,als verheyt: Deur de felve twee

plaetfen E,F,fijn getrockê de twee vierdeelenronts � E G, � F H/eh des punts E breede E G fy van 10 tr.en fal fijn ichilbooch � E doen 80 tr. Voort des punts F teedefy F � van 30 tr.en ial fijn fchil booch � F doen co tr.De langde van E iy «D G 20 tr.en de langde van F iy D � 6oitr.fulcx dattet verfchil der langde vande twee plaetièn E F is G � doende40 tr* Inder voughen dat hier vande fes palen, ghegheven of bekent fijn de drie, te weten � E, en � F, fchilbogen der breede, ¹ en G � langdefchil. Tbegheerde. Wy moeten de drie onbekende palen Vinden, te weten de rechte ftreeck È F,dat isop wat rechte ftreeck datmen van E na F moet feylen , of anders degrootheyt des houcx � E F: Ten anderen de ftreeck E E , dat is de grootheyt des houcx � F E : Ten derden de yerheydt , te weten de langde des boochs E F. Merckt noch tot bree- der, verclaring derfaeck dat de iès palen int voor- fiel verhaelï, fijn de fes ghemeene palen eens clootichen driehoucx,te weten drie houcken en drie lijden, welcke in defe ftof fulcke namen Jbebben. j; /TWEUCK. Anghefiende booch <H40 tr,is_? voorde gtoot

				V S

-ocr page 91-

,r. ■■■' ^AmmE\%^%STSnm^ttu'rèci - �

grootheyt des houcx E � F,ïoo heeft de driehouck � E F drie bekende palende
tveten den felven houck E � F4O tr. Voort de lljde � E 80 tr. en � F 60 tr.deuï
t'ghegheven�. Hier me gheibcht danderdrie onbekende palen, worden bevon-
den deur het 40 voorftél der clootfche driehouckeh voor t'begheerde, te weten
den houck � E F voor de ftreeck E F 5 5 tri $ 1 ® ,wijckende ib verre vant noor-
den na t'ooften: Ende den houck � FE Voor de ftreeck F E iöq tr.44®, wijo
kende foo verre vani noorden over t'weften na het zuyden: Of anders ghefeyt
van weften na zuyden 19 tr. 44 ®. Ende de verhey t E F 42 tr. 15®.

�

VERVOLG H.

Tis öpènbaer hoemen deur elckc drie ghegheven bekende palen,d'ander drie
onbekende vinden fal, fulex dattetniet noodich en is beibnder voorbeelden te
befchrijyeh van die verfcheydenheden in menichteièer Veel vallende, te weten
fes op elcke begheerde pael der iès palen. � � e s l y � �. Wefende da.n van
twee plaetfen ghegheven drie palen deier fës: Rechte ftreeck van d'eerfte plaets
fotte tweede: Rechte ftreeck vande tweede plaets tot d'eerfte: langdeichil: Schil�
booch der breede van d'eerfte plaets :Schilbooch der brcede vande tweede plaets:
verhèyt der plaetfen: Wy hebben ghevönden d'ander diie onbekende palen j na
deneyfeh, .- ''� -■ ■' -^:'_ ^: ■>■/:■� 9-

² VOp^STÈL,
:,. Op rechte ftreken te fiyien^ »_;��; ,« ,�,_� _�:� _J:r .,., _i;ii._;%:> ₇._L ,.;».�

Nadien fijn Vorste lick e:'; C� e � � � 't gfórïdeiicfc vèrftaefi' fiaddé
den handel der feylïng op er om ilr eken die hier na beichreven fal worden, ert
daer by verlijckende de rechte ftreken datie de cortfte wech gheven, lbo heeft
hem behoirlickghedocht, en d'oirdehte Vereyftehen, reghelen befchreven te
worden hoemen die cortfte ftreken foomen wilde feylen ibude: T'welck oir-
faeck was dat wy daer op letten, en t'gene ons van dies ontmoete by ghedachte-
nis ftelden,daer af befchrij vende twee voorbeeldenjt'eérfte * tuyehwerckelick; UechankK
t'ander wiiconftich�, :'^J - ^;

^:-.nx-

Voorbeeh tuycbvperckelicL

TgHegheven. Laet inde form der 1 bepaling � en � twee pïaetièn pp
den ecrtcloot beteyekenen, � daer tTchip af vaert, � daert fijn moet.

Tbegheerjde. Men wil een rechte ftreeck feylen vande plaets beteyc-
kent met A* totte plaets beteyekent met B; . >iJ,,

�

tWerck.

Men fal van � tot � trecken een verborgen oft uytvaghelicke groötiteronts
booch,beteyekenende de rechte ftreeck die t'ichip ièylenmoet/daèr na t'puhtii
gheftelt fijnde onder het * foppunt,en dan de fopbooch gheleyt over �, fy wifft Vmno '*&
inden fichteinder, neem ick,dat � recht weft van � light. Dit ibö lijnde, inen ^ttcuii�
fal va,n � na � feylen recht weftwaert ün,by giiïingdpe öf vier * trappen verre, Gratfot�
die commen, neem ick,van � tot �: Alwaer t'puntH gheteyekent fijndejm%
fait brenghen int middachront onder het toppunt, den afpunt foo veel verleer
ghende als de faeck vereyfcht/lacr na de fopbooch andermaelgcleyt ovêrt'punt

r...^L

H₄ :' ��> ,

-ocr page 92-

■�

�^��

4 Bovck des Eertcloot schrifts,

ly wljft inden fichteïnder dat � Van � light neem ick 3 tr, van wéften naé zuy-
<fcn, en daeiibm ialmênopfulcken ftreec vdn � na � feylcn weerom by gilTing
cenighé 4 of 5 tr. verre, t'welck fy neem ick tot I, alwaer t'ichip ghecommeft
� jnde,merï fal daer weerom doen folcx alftnen an � dcde, alwaermen oock be-
vinden ialdatmen dan noch zuydelickcrannae � fal moeten feylen danmen
van � dede: En fghelijcx doende fco dickwils tot datmen ter plaets � comt,
men fol de begheerde rechte ftreeck � � gheièylt hebben: Mits wclverftaendé
dat de ftucken als � H_?H I,en dierghelijcke cleen genouch genomen iljn₃\Vant
hoe wei in plaets van � � weiènde een grootfte ronts ftuck, ghefeylt wiert een
cromme ftreec wefende cleenronts deel wat noordelicket üyteommende,voort
dat in plaets van d'ander ftucken acs boochs � B,ghefeylt wierden ander crom-
me ftreken weiènde ilangtrecxdeelen, doch met fukke ftucken cleen genouch
te nemen,canmcn maken dat ibodanich verfchil van gheender acht en is.

gerekt nochdatter yant werek dufdanighe proef can genomen worden:Het
ichipghecommen wefende tot neem ick �, en datmen dan deur dadelicke er�
varing metteSon of fterren d'eertcloots breede bevint t'overcommen mettc
breededieH op den ghebotften eertcloot anwijft, dat geeft met reden vermoe-
den het fchip de rechte ftreeck wel gficfeylc te hebben, t'welck volghen moet
alfmen wel ghegift heeft�

VUfölGH.

Soodevaertmoeltghedaen fijn optitiiddeliönt, t*is kennelick datmen altijt

ibude moeten varen recht ooft, ofweft; Maer moetende opeen middachront
:mm dan altijt recht zuytof recht noortfoudemoeten varen.

Voorbetit wifeonflkk

��, Laet _;� en � twee plaetfen op
écn eertcloot beteyekeneri,
� daer t'fchip af vaert, �
daert fijn moet, C den af-
punt,D E het middelront₇dc
èreede van � is E � 50 tr,en
Van B.is F � 5 tr.en t'verfchü
faaerder langden is � E 83 tr.

Tbe<ï«éerde, Men
wil een rechte ftreeck feylen
vande plaets beteyekent met
�, tottc plaets beteyekent
met �, en dat wiiconftelick
vinden, té Weten deur reke-

83*

firngderclootfchedriehouc-

, ,�.�,-./ ivjj'itir-- ^ere^elnMnfeerBedeel^sfx/peroc,

ïcktrècfcvahA tot � een grootfte rondtsboöch beteyekenendé de ïcen*
te ttreèck die t'fchip feylen moet: �>aer nae de felve AB voorwaert tot datfe
iétiruddelront ontmoet, t'welck fy in D: Daer naeden booch E � vootwaeifc

^% mt

*-"&* &^i:

**?'«'

-ocr page 93-



	*VanIde Zeyistreken. ■'.??" j.' iï '* tot datfe den afpunt C ontmoet,en ial � C doen 40 tr. want van E Ê 90 tfcghe- trocken E � 50 tr. blijft voor � C 40 tr. S'ghelijcx treek ick F � vooiwaert tot datfe den afpüntC ontmoeten ial � C doen 85 tr. want van F C 90 tr.ghetroc- ken F � 5 tr. blijft voor � C 85 tr. en den houck � C A, diens grootheyt mege* brocht wort van F E 83 tr. doet als defdveoock 83 tr» (^ � Ïtó dkr n/vercx. Om eerffc te vinden op wat ftreeck men fal beginnen te feyten van � na �,�� moet ick weten de grootheyt des houcxG � B, want iooveelfalmen moeten feylen van noorden na weften. Om dacr toe te commen, ibo heeft den felven driehouckC AB drie bekende palen , deur t'bereytfel, te weten den houck � GA 83 tr.de fijde � C 40 tr. en � C 85 tr. Hier mé ghefocht de drie onbe- kende palen, worden bevonden deur het 40 voorftel der clootiche driehouc- ken, te weten den houck C � � 92 tr. 8 ©, de langde � � van d'een plaets tot d'ander8itr.4t©,endenhouckCBA 39U.45 ®. Nu foo veel als doet den voorichrevcn houck C � B,te weten 92 tr. 8 ®, ioo veel ialmen van � af moe- ten beginnen te feylen van noorden over weften ha ziiyden, dat is 87 tr. 5 2 © vanzuydennaweikn,welckcfeyUnggheduertneernick 4tr. verre tot G toe, fulex dat � G doet de felve 40:* 2 iereytfel dienende toltet 2 deel'des isverc& '^AV:** Anghefien dat de vinding der onbekende palen eens driehoucx ibnderghc* gheven rechthouck als de voorgaende,moeyelicker valt dan met een ghegeveri iechthouck,folullen wy een bereytfel ftéllen om int volgende te wereken deur driehoucken met eengheghevenrechthouck,aldus:DedriehouckBFD heeft drie bekende palen,teWeten den houckB F D recht, niette fijde F � 5 trdeur t'ghegheven, en den houck DBF even fijnde metten houck C � A, doet deur t'cerftc deel des wercx 3 9 tt<45 ® :Hier me ghefoch t den houck D, en de fijde D Boorden bevonden deur het 34 voorftel dèr clootiche driehoucken, te we- ten den houck D 50 tr. 26 ©, en de fijde � D ó tr. 27 ©, die vergaert tot AB Si tr.41 ©jcomt voor � D 88a 8 ©. '■ - ^k .■■'� 2 Veel des <zn?ercxé Öm te vinden op wat ftreeck men fal beginnen te feylen van G na B,ick treek van CdeurGtotintmiddelrontEFdebooch CG � als middachront, waer me G � D een rechthouckich driehouck is,hebbende drie bekende palen,tc we- ten den houck G � D recht, den houck D 5 o tr. 26 © deur het 2 bereytfel, en de fijde G D 84 tr. S ©, want � D doet 88 tr; 8 © deur het 2 bereytfel, daer af ghetrocken � G doende 4 tr. deur t'eerfte deel des wercx, blijft alfbóven voor G D 84 tr.4 ®: Hier me ghefocht den houck � G D, wort bevonden deur het 34 vöótftel der clootfche driehoucken van 87 tr. 45 ©: En Op fulckcn ftreeck van zuyden na weften moetmen van G feylen naB, t'wekk ? © zuydelicker is danmen van � tot G feylde, want ghetrocken 87 tr. 45 ©, van 87 tr. 52 ®, blijft de felvé 7 ©. Nu dan van G aldus ghefeylt hebbende foo verre men oir- boir verftaet, men fal om voorder te feylen daer weerom doen als an G gedaen wiert,en derghelijcké tot ander plaètfen foo lang datmeh tot � comt. � e R c � � ten ï dat hoewel de bovefchreven 7 © zuydelicker tefeylcnfo wcynich is> dattet met een feylende fchip niet gageflagen en. �� woiden,doch tef \ - V��- ■ *[ -*

./

		*

-ocr page 94-



			)

		94 4 Bovck bes Eertclootschrifts, verftaetmen daer deur datmen de volghcnde booch van G voort waert grooter mach nemen dan 4 tr. Maer iood'e�rftc booch te groot had genomen geweeft, i�lcx datmen op een minder met fekerheyt feylen can, tis kennelk datmen dan de rekening op een minder booch behoort te maken. Noch ftaet te gedenckcn dattcr in dit voorbeelt op even boghen meerder verandering valt by t'punt B, dan verder dacr af, want by Β commende , men ial moeten van zuyden na we- ftenfeylen alleenelick 39 tr.45 © , (deur dienden houck DBF foo groot is) t'wekk43 tr. 7 0 jsuydelicker is dan doenmen an Α begoft ,alwaer den houck Β Α E bevonden wiert van 87 tr. 52 0, Me& c κ t ten 2 dat foomen begeerde te weten de breede van t'puntGjOm t'onderf��cken ofi� deur dadelkkeervaring foo bevonden wort, als van derge- licke int 1 tuychwerckelick voorbeelt ghefey t is , men foude hier boven bene- vens den houck DG Η des driehoucxD G H,noeh vinden de fijde GH,wantfc de bcgheerde breede anwij ft. Tbeslvyt, Wy hebben dan op rechte ftre_rken ghefeylt na den �yich. * ;.;.:::\^'~\ ;';;_■ �:voorstel_v^^h ^; ' Cr�mftrekentuychwerckelick te teyekenen. DedadelickeEertclootmakcrsghebruycken vericheyden middelen enreet- Ichappentotteteyckeningdercromftiekcnelck dat hem beft bevalt ;Een van

-ocr page 95-



	* Vande Zeylstreken. � Q$ dien fullen wy hier verclarcn, niet om inde daet naghevolght te worden, mact om dattet wel uytdruckt den gront van t'ghene begheert is,en daer na beter ge- daen moet fijn. Lact � � een cloot fijn, hier op befchrijf ick eenich cleendei rondt CD E E, diens middelpunt G,welck rontick deel in 3 2 even deelen,trec- kende van daer tottet middelpunt G 32 boghen,die my de 3 2 ghemeene ftreken beteyckenen. Hier in anfien ick C G E voor de booch van noort na zuyt, en F G D daer op recht houckich voor de booch van weft na ooft. Dit lbo lijnde ick maeck een coper clootiche ièheefhouck G �� op den cloot paffende, en hebbende de icheef heyt van een ftreeck,want foo veel doet den houck EGH. Nu ghelijck hier ghemaeckt is de clootfche fcheefhouck van een ftreeck, alfoo ialmcnder meer maken tot feven toe, te weten voor elcke ftreeck een die tuk ichen F C commen. Deiè feven clootiche icheef houcken bereyt lijnde, men fal nemen een ander cloot LMNO vande felve grootheyt als � B,alwaer LN het middelrontbeteyckentjM den noortichen aipunt, O den zuytichen, tuf* ichen dele twee alpunten fijn middachronden ghetrocken als � JP O, � QO,

� R Ojfnyende het middelront van trap tot trap indepuntcn PiQJU Hierop teycken ick de cromftreecken als volght:Ghenomen dat ick eerft wil hebben de Sromme noortopftftreeck, foo neem ickuyt de bovefchreven feven coperen

		,�

-ocr page 96-



		¹ 'i '-■'"' ' ' .' ' ' ■ ■■' . "" ' 'ι *-'■� '...■'■* ■ '■-','' "''' ■■-'... ,�■' . /"* ','■■■■"■ ■ ^k' y" ■ * , ' '$6 4 BOVCK DES EERTCLOOTSCHRIFTSi �Tbotfche fcheefhoucken dien welcke de noortooftftreeck beteyckent, de felve fy RSTV,diensii\|deTV vervought is op een der middachronden , als op Ai R Ο jfdodat den houck des coperen cloothoucx paft op R ghemcene fne des middachrorits en middelr�nts L N,en treek van R langs R S een liniken tottet naefte middachront als totX: vervough daer naden coperen icheefho�ck opt middachront Μ QO,en alib dattet h�uckpunt R dan comme an X:Treek daer na van X langs de voorfchreven icheefhoucx fijde het liniken X Y. En alibo voortgaend� na Z. tot datmen den afpunt na ghenouch is , ofgheraeckt, men ial de cromme noortooftftreeck op den Eertcloot gheteyekent hebben : Wy legghen hier boven tot datmen den afpunt na ghenouch is, of gheraeckt, doch wifconftdick ghefproken en can nietgherocht worden,want de flangtreckfou- de oneyndelickdaer roniom loopenen altijt naerderen fondergheraken; Maec Mechankh tuychwerckelick can e�n fichtbaer afpunt gherocht worden. D^urt'ghen�wy tot hier toe ghei�yt hebben vande teyekening der noort- ooftftreeck, is openbaer de teyekening van al d'ander cromftreken, en kenne» lick hoemen tot alle plaetferi eens Ecrtcloots de cromme feylftrektn teyekenen fal na fijn wille. Tbeslvyt. Wy hebben dan cromftreken tuyehwereke? lick gheteyekent, na den eyich. Vdnde onfekerbeyt inde voorgaendevpijfe van teyekening.* Want deur de gheduerighe en menichvuldighe verfetting van defen coperen icheefho�ck R S Τ V onfekerhey t int werek can volghen, alfoo om der gelijc- / keredenen oock can in meer ander tuych tot fulcken eynde ghcma�ckt, of al- / waerder i�kerheytin dat i�lcx onbewefen� blijft: Soo ift te weten dat wy die manier alfcenlick hier gheftclt hebben,eerifdeelsop datmen daer deur verftae de ©nfekerheyt dieder is inde cromftreken alioo op Eertclooten gheteyekent. Tea anderen om dattet wel verclaert de gront en eyghenfehappen der cromftreken, daermen op bouwen mach wilconftighe wercking,dcur welcke de tuyehwerc- kelickc meerder fekerheyt can aijghen,als blijeken fal, eerft befchreven fijnde �:^,de tafels als volght. , : ,� - \| """"■■-.�.., ■ ^; j ■ - *.■<■..* t, *i" "" "* ""�- ^r'** ' . ■■ " \ 4 VOORSTEL. Tafel der cromftreken te maken. De ibmme defes voorftels is,dat wy moeten vinden in ghetalen, hoe lanck dat fijn de boghen als inde form des 3 voorftels Q Χ, Ρ Υ, en dergelijcke, want die ghetalen bekent wefende,en na den eyfch van dien punten gheteyekent als Χ, Υ,Λ,έ, Ζ ,en van t'cen punt tottet, ander linikens ghetrocken_ymen crijcht de begheerde cromftreeck. Het vinden deler bogen foude jncugen aldus toegaen; EERSTE Μ Α EpK SE L VANDE TAFELS DErI�ROMSTREKEN. Laet R Ζ noch eens de vierde cromftreeck beteyekenen, daer af wy vinden Willen de boghen QX, Ρ Υ: Tot defen eynde fegh ick dat de driehouck X QJS. driebekende palen heeft ~ te W�ten d�nh��ckXRiQ^j traden houckXQR iecht,end� fijde R (^thHic�m�^hef�^^ deuc het 3 6 V��M dei clo�tiche dfiehouektii van $ (^9 ©'; Om nu te vinden ^k delini .' ' * ' I ■ ^ I '' ' 1 ..-■■".■'■; :-'.'.' .■■■..,- ' ('■;■' ■'..-.■■ :' ....'. ' ■ ' ' ' ' .' .■. , ! ■ ' '■'■ ■ *.'.';. \. ; . ■. ■- ' ' -./' ' ; ν. '.'>: ' .,,■'■ ι ■ '* .;.'.'/';■ ' - .'ν�;. '"! ' ; , '.'�■■ '- " .'..,: :■;. ';.;'_: ■'';,■. ■' ■'..".■', '. "Γ'.'' ''■ *" '■.:■■■ ■ -Υ:. ;■■■ ~* ■ '".�' '* .'■'. ■-'. ' � f ' ' 7 .�' ■■ ■ ■ ' . ■'.''.! '■ ■ . ■' : '■>■■'> '' 1**

-ocr page 97-



	J

VaNDE ZEYtSTRiKE^. m de�niPY, ick treek de boochX c evewijdich met QP,en falP^danoockdoen 59 0 59 ©jgelijck QX: Sulcxdatter vanden driehouck Υ cX,gevonden mpet W�rdcnjde fijde c Y,om die te vergaren tot Preien dan te hebben de bo�ch Ρ Υ: Hier tpe~heeft den fel ven driehouck Y^X driebekende palen,te wetenden houc Ϋ 1tc4s tr. d�nho�ck Υ cX rechten de fijde X � 59 ® $8©_?wantTo veel doet dien langdetrap buyten t'middelront \|�y\| cje^hemeene tafel di�chjen cf�er af , maeckr, en hier na oock volghen faljdaer me gheibcht de fijdec Y,wort b�von» den deur het 3'6voo�ftelderd��tfchedriehoucken van 59 ® $7 ©, diever- gaert tot Ρ c $ 9 © 5 9 ©, comt voor Ρ Υ ι tr. $ 9 0 $ 6 ©, en f�o voort met dancTander. Τ WE EDE MAE�KSEL VAND E TAFELS DER CROMS�R EK E �sf.^; Angheficn het maken van volcommen tafels na de voorgaende eerfte wijfei langher foude vallen dan my den tijt toelaet,ioo fullen wy een ander ftellen,be- fchreven en onlancx uytghegheven deur Edwart Wriffiffiitfi. hoeweli�ecnige onvokommcnheyt hebben da�r wy inden Anhang der cromftreken breederaf fegghen fullen,nochtansconneni� tot verclaring des voornemens dienen. Tottct maken vande volgende tafels der cromftreken wort eerft befchreven als be�eytf�l een tafel der verfaemde fnylijnen van 10 0 tot 10 0 aldus: ■; De fnylij η van 10 © doet. , ~~ , ~ 10000042, Daer toe de fnylijn van 20 © doende 10000168 comt 1 _ 20060210� Daer toe de fnylijn van 30 ©doende 100003 81 comt co\i , 30000591� En fo voort jmaer eyntliek ialmen overal de vijf laetftc letters affnyen^cn fal een tafel fijn als volght�

		■^MMMm

-ocr page 98-


'9 �	$			^;�	MitiS ft ER			*'■�*			r
'9 �	rh	��	^rnijiineA,	�. i i ..		� \	(hijlinetté	- ,	^. 1 O [		l»tjlmen.
	o		100			*iio*	... 3� /_:?	tb Al lui ^ ■ ■	10 \|. lp,;j.		6132 �1------------------� ,
	*■\9.-i*		' " ,%>o ';				,��3205		1° \^�'		*^:;�,'%34�;**
	7 O,-	*� f \| �'-. f** 30	* 3po;		ri^:		*> 33^5""** �		10 �'�r***	�3P- -
	7 O,-	40 50 0 IQ 20 30	_t,.' i\|i'%ii." 1 - ;, 04goo	�	5	4�	34�5		10 \|,_;4P_r;
■	O		5Ö0		5	5°	3506		10 1 50'		⁵ '6539
	1		600		6	0	3606	r ■ ■ � �	II	o	6641
	I		7P0		6 6	10 20	3707		II	10	6743
	I		800		6 6	10 20	3 8� 8		II	20	684 J ----->---------;
. ■■■■			900		6	J9:	39�8		II II	30 . 40	6947 l .1.1 "* '
'� ■■■. -		40	"',;'icöo'		6	40	. 40°9		II II	30 . 40	7049
	�1'	40	iióö		6	50 0 10	4� ��		11	50	7151
	2	0	C ?2p0		7		4210		12	0	7253
��	2	1°	1300		7		43U		12	10	7355
■	*'■-■■'**	20	1400		7	20	4412		12	20	7458
	2	�hr-ri 4O	1500		7	30	4513		12	30	7560
	2	�hr-ri 4O	1601		7	40	4614		12	40	7662 7765
,,�	2	50	1761		7	50 0	4715		12 13	50 0	7662 7765
	j	O	1801		8	50 0	4815		12 13	50 0	7868
	5	10	*IpOl*		8	10	4916		13	10	7970
	h	20	2001		8	20 30	5018		13	20	8073.
	,.	30	2I0I		8	20 30	$119		13	30	8176
	3 i 4	40 50	2201		8	40 50	522�		I3	40	8279
		40 50	2302		8	40 50	53^1		I3	50	8382
		0	24O2		9 9 9 9	0	54^2		I4	* .0	8485
	4	10	2502			��	55^3		�	10	8588
	4	20	26O2			20	5625		I4	20	8691
	4	30	2703			30 4�	5726 *⁸²7		�	30	8794
	4	40	2803		9	30 4�	5726 *⁸²7		14	40	8897
	4	5°	29�3		9	5°	5929		14	5°	9001
	< f	0	3C04		IP	, °	6030		15	0	9104

-ocr page 99-


	*\_ $*	VÈkSAEMDE			^s SNY-'El'NENf.		;>■ ■-' V"-	&
tn 15 �:	®	\ffftjlwen.	tr.	®;	[nijlinen.	tr.	1 ©,	ffntjUnen;,
	��	9208	20	c ��0	,12358.	²�	� .��	[o*i56jo
	20 ■ ' .� �	�. 9312	20	20	12464	25,	20	_c..-i572i :
^J*	3�	, 94:15	20	30	, �2571	³5	3�	J 5^3,2.
15	4°	95�9	"�" 2 �	4�	� .12678	25	,. 4�	¹5 942
15	5�	9623	' 20	5 �	...12785	25	5�	,1005 3
16	�	� 97²7	21	0	12S92	26	j �	16165
16	��	9831	21	��	12999	: ^	J0	16 276
16	20	9935 >	21	.20	�.3106	26	20	�6388 \
16	30	1G039	21	3 �	�32�3	26	3 �	� 16₄99 }
lö j	40	10144	21 � 4�		13 321	20	4°	� 6611
16	$�	10248	21	50	13429	26	:50^:	16723
17 �	�	10353	22	�	3 3 5.37	27	�	I6S3 5
17 �	10. >	10457 iOj62	22	10	13645 13753.	27	10	16947
¹⁷	20	10457 iOj62	22-�	2�	13645 13753.	²7	20	1706�
i7 ■	30	��667	22 . 3�		.13 861.	2₇	30	17*73
¹17	4°	��772	22 \| 4°		13969.	²7	4'�	17285 1739,8
17	50	��877 ��982	22 � 5°		�4�78 ;	27	50 .	17285 1739,8
■ ■ 18	�	��877 ��982	23	0	14186	28	0	.17512
�8	10	-��87	23	, >9.	14 295	2 8	�°	,17625 , �,��, .....,�
\|7l	20	11192 - �	23	20	144°4' ......______ �	2 8	20	17738
- 18-1	30	11298. �	23	��	� 14513	28 28	3�	.17852
�«�\|	40	11403,	²�	40	14622	28 28	₄�	17966
.18 :\|: . ' �. ff ■». 19	■50	_f II509	� 23	.4°	14731	28	5 �	iSóSp
.18 :\|: . ' �. ff ■». 19	�	; II6IJ	2₄	rO	14840	29	�	18194
IW 19; \|	��	11720	24 � *^��*		149 5 �	²9	10	�� 8 3O9 :
: *9 j	2�	11826	2₄	20	�5�60	! 4?�	20 .....	_r18423 ,
; 19	3°	119 32	24'!	^°.�	15170	; ^�9	30	�^53� ;■
19-	₄�	� 2 0.3 8	24	4�	*: 15²⁸°/	29	4°	: 18653
19		12145	24	�50 .	�5390	29,	5°	1876 8
ê®		12251	25 �	0	15 500	3,0	;° )	¹ 18884

-ocr page 100-

Tafels dir

ioo


30 30,	�	Jhij Iwen.	� 1	tr. 35	®	)fnijlinen.	1*	tr.	®	\ fnijUnen. �
	��	18990		tr. 35	10	22565		40	1 10	26358
	20	Ï9II5		35	20	22688		40	1 20	26489
30	30	19231		35	30	22811		40.	f 30	26621
30 30 31	40	19347		35 35	40	22934		40 40 41	1 40 ! 50	26752
	5�	19464		35 35	50	23057			1 40 ! 50	26884
	O	19580		36	O	23180			! ° j 10	27017
31 31,	10	I9697		36	10	23304 23428		41	! ° j 10	27149 I 27282
31 31,	20	19814		36	20	23304 23428		41	20 30	27149 I 27282
31	1 s°	19931		36	30	23552		41	20 30	27416 ■
31	40 ^;	20048		³⁶	40	23677		41	40	27549 ;
31	50	20166		36	50	23802		41	50	27683
32	0	20284		37	O	23927		42	0	278 J 8 2795 3
32	10	20402		37	10	24052		42	10	278 J 8 2795 3
32	20	20520		37	20	24178		42	20	28088 * ï
32	30	20639		37	30	24304		42	30	28223
, ^3Z	40	20757		37 37	40	24430		42	40	28359
32 \|	50	20876		37 37	50	24556		42/ 43	50 0	28495
33	0	,20995		38	O	24683		42/ 43	50 0	28632
33	10	21115		38	10	24810		43 43 �	10 20	28769
33	20	21234		3» 3S	20 30	24938		43 43 �	10 20	28906
33	30	21354 .		3» 3S	20 30	25065		43 43	30	29044
³⁵	40	21474		38	40	... 25193		43 43	40	29182
33 34	50	21594		38	50	25321		43	50*	29320
33 34	0	2I715		39 39	0 10	25450		44	0	29459
34	*Uf ■*	21836		39 39	0 10	25579		44	10	29598
34 \|	20	21957		3-9	20	257CS		44	20	29738
34 �	30 4�	22078		39	30	25837		44	30	29878
34 �	30 4�	22199'		39	4O	25967		44 44	40	30OI8
■ 34 !	5�	22321		39	5Q	26097		44 44	50	30159
35.1	0 �	22443		4^Ö	.0 l	26228	'	45	0	303OO

-ocr page 101-

VÊRSAEMDE SNYLÏttEtf.

��


tn	\|ȷ	fnijlmen.	1	ir.	©.	\[nijlinm_f	4 ■	*� .\|'_:®.		^fnifHtrm.
45	10	� 30442	1	50	10	34902		55 10		\ 39B57
45	20	30584		50	20	35058		55 ■[ 20		40032
45	� 30	30726		50	30	35215		55 30		,40208
45	4�	30869		50	40	35373		55 55	40	40385
45 46	5�	3ioij		50	50	35531		55 55	150	40563
45 46	o	31156		51	o	35690		56 O		40741
46	10	31301		51	10	35849		56 10		40921
46 46	20	31445		51	20	36O09		56 20		"41101
46 46	30	31590		51	30	36169		56 30		41282
46	40	31736		51	40	36330		5^	40	4*463
46	50	31882		51	50	36491		5⁶	50	4I646
47	0	32028		5^	0	36654		57	0	41829
47	10	32175		52.	10	36816:		57	10	42013
47	20	32322 32470		52	20	36980		57	1 20	42198
47	30	32322 32470		52	30	37144		%n	30	423 84
47	40	32618		52	40	373Q8		57	,40	42570
47,	50	32767		5*	50 ......... .	37473		57	■50*	42758
48	0	32916		53 53	0 -	376S9		5*	0	42946
48	10	33066		53 53	10	37806		58110 58 ' 20 1		43I35
48 48 48 Lil 49 49 49	20	33216		1 53	20	37973		58110 58 ' 20 1		43325
	30	33367		53	30	3814Ï		58 58	30	43516
	40	33518		53	40	38309		58 58	40	43708
	50 0	3 3670		53	50	38478		58	50	439OI
	50 0	33822		54 54 54	0 10	38648		59	0	44095
	10	33975			0 10	38819		59	10	44289 1
	20	34128			20	38990		59	20	44485
49	30	34282		54	30.	39162		59 59	30 40	4468I
49	40	344i⁶		54	40	39334		59 59	30 40	44879
49	50	34591		54	50	39508		*⁹	50	45078
1 50 . *■■ P 1. ".II ,	0	3474<5		55	0	39682 f		60	0	45277

-ocr page 102-

ui/V* �&�-��

s � ^r


*Nr""�*	*'̷ \*	fyijlwen.	: 1 t t	ayiiw	®.	(hijltnm.		/y.'-\'	*m^;*
��	i -��	⁰¹43478		S 4*	10	� 52030		70-	10	59960
j6o ; 6� .	2�_;	45679		S 4*	20	52269		70	20	60257
j6o ; 6� .	^d	0.545882		65 = 65	30	525 ��.		70	30	60555 :
�'� "~ ' 60 *	-40	,46085 -		65 = 65	40	52752		^70 70 L;------	40 50	6085 6
� 60 5	50	\|;_t 46290		65. 66	50	52995		^70 70 L;------	40 50	1 *⁶¹¹⁵⁹*
! 6� � ---------------------- 6� 61	0	46496		65. 66	0	$3Hi	■ 7-I-' 71		0 10 20 30 40	61465
	4. �� _�20	c '4⁶703		66	10	534*7	■ 7-I-' 71			6i774.
	4. �� _�20	:>L 46911		66	20	53736		�� 71 ?! 7I 72 72 72		62085
61 61 6� 62	;30 4� :50 � ��	0 47120		■ ^;o6''-	^; 30	53986				62399
		047330		OSÖ	40	54237				62716
		j 47541		6$ - - 67 t 67	50 �	'54491			50	6lO}5
		0 47754			50 �	54746			0 10 20 30 40	633 57
; 62 62 61 62 62 63		47967			IO	55003				63682
	20	148182		67	20	5526Z				64011
	30	48398		⁶⁷	30	55522		71 72		■ 64342
	40 50 �	48616		6�	40	557S4		71 72		64.676
		48834		6₇	50	56049		72	50	65014
		49054		68 ( 0		$6315 1		73 ■--------------------------------■	0	«55354
63	�� 20	49275		68 1 10 i		5^53*		73	10	65698
63	�� 20	49497		68 68 68 68 69 69 69	20 ' 30 40 50	$653*	*	73	20	66045
63 63 63 64 64 «* 64 . ] 64' ! .64	30	49720				57124		73	30	66396
	40	49945				57398		73	40	66750
	0 10	50171				57674		73	50	67107
		50399			�	57953		74	0	67468
		50628			��	58233 : . .... ., ., .. ,..fc.... -		74 ⁷* . fil. 74 75	10	67$ 3 3
	20	50858			20	58515			20	68202
	20	51090		69 69 69	' :30	588ÖÖ			30 40 50 ⁰	68574 1 . . ... . j 68950
	4� 50 �	2*13>3'			4O 5O �	59086				68574 1 . . ... . j 68950
		''�5US7				59375				69331,
		51793		70		J$6p7				! 69715

r �

^___

-ocr page 103-

,."»i»i_A'#,«�,. ,� ,�... ->闗i^^^^H^wmmpmn

■�*«�


		r ""� 1	?^HVE'kSMl^;OE			Sn^une^			4 iSèi
�;	� >'#�. � ®.\		fnijUnen.		\\(^jh\P^B9hi		bl ïtréMvlfófiiw*			�f
- �	■ �, -�". � ' 7⁵ ^��		^c70i04		"-�� �'	843_t^^?j *' ,■'■>;,> "ff* 'ff �,'**	'-■�'■ V , ■ ■- Af S ■ -■ -		^10^865	_ jj *
	: �7* � ²⁰'_; V'- '■■»■■■ ��---------'-------�		� .70497	80	ߺ'2'0	84945r	'-■�'■ V , ■ ■- Af S ■ -■ -		1Ï0075	-z
. ;	75 � 3� �		,.70?94	\|;8p		85546	,^^�		ÏU328
** -	� 75 40 ','� /J V -闗�		71296 ..... . ., .....	■'.■..'■; ■' ■'�■	>^�	86158	8₅ «-� :■� ■ j ;■ ■ » : 85	\|"4Ó^:	112030	";, j
*	75 �5�		71703	80	50	i8678l ' ;	8₅ «-� :■� ■ j ;■ ■ » : 85	.\|(^0.;	113982'
, \	,76	0	,72M4	81	�	�***	8 6 \| .'/<?,		,115389,	-
u	76 4__��	10	72530	81	; ��	88061� (	86	�j ïö'^; *- J ■�"■' ?**	^rIl6g56	1
	� 6 \| 20		⁷²⁹⁵¹	*V	20	88719 89389 �	86 86 86 $6 ⁸⁷87 87 ⁸⁷87 ⁸⁷88	r.SO/j 40 50 O \|;4o^;:40 50 ■�^:'''	� ï18389
	76	30	*71177*	,."⁸5-:	'af%	88719 89389 �			,."9993.
-	76	40	7J8o8	8l	40	90�73			I21675	■
..	₇6	50 �	74245	8l	50	90771			123444	_ �
	77 77	0	74687	82	0	91483			125209	h'
	77 77	10	75134	82 ■ \|; 30		9221 o			I27180	\
, ■'.	77	²⁰	75588	82 \| 20		92952			12927a\
	77 � 30		76047	82	30.	93^�			I3I498	.
-	77	40.	76512	82	40	94486			135879	-
	77	50	76984	82	50	95280			¹3 6457.,
	78	0	⁷⁷4⁶²	83 \|	0	96Ó9I			! - ... 139200'"	3
	78	10	*7794-7*	83	10	96923	88 88 88 88	20	I422O5	t
	78 78 78	20 )	7843 8	83	20	*97775*		20	145497;
		30	78937	83	30	98648		30	149139
		40	79442	S3 *3	40 50	99544		49	*153213 ]*	■S
	⁷⁸79 79 79 ' 79 79	5�	79955	S3 *3	40 50	100464	88	50	157834	< j
f ■		�	80476	84 84	� 0 ��	IÖ1409	89	ó	163176	*_ft*
		��	81004	84 84	� 0 ��	102380	89	�� !	169501	�
		� 20 !	8X541 � .. 'j	84 84	20 30	*1033S0*	89 89 j�	20	177259 �	�
*		* 30	8208 >	84 84	20 30	IO44Ö9	89 89 j�	-30	i87284^! ^r	■
		40	82639	84	40	105471 '.j,':.�	^9 89	49.';' .-'	'm > *■» .� 201513	*
� �	79	50	83201 / 1	84	50	106565	^9 89	50	226223
_	8� �	⁰	83773 /.	85.1	�	107696	90	0 � 000000

.' "'^'

-ocr page 104-



)
)		0
		0

	104 4 BoVCK DES Bl�RTCE�bTS�H�lIFTSr Dit bereytfd vande tafel der verfaemdefnijlinen aldus gHedaen �jnde,eh�na nu tottet maken vande tafels der cromftreken tecommen, foo laet inde voor- gaende form RZ beteyekenen d'eerfte cromftreeck,fulex dat den houck X R Q des-driehoucx X R Q nu doe φ$®4$* ©.Om te vinden de booch QJK,, ick aen-- fie de drieh-ouck X R Qvoor plar^om de cleenheyt der fijden, en fegh datfedrie bekende palen heeft,te weten den houck XQRrechtjX R Q>8 rr.45 ©,de fij- de.QR-i tr. Hier me gheiocht de fijde QX wort bevonden deur het 4 voorftel dcr platte driehoucken van 5 tra ©, die ick inde volghende tafel van d'eerfte Cromikeeck ftel byde breeden nevens 1 tr.der langde. Om nu al de volghende breeden defes tafels mttcorthe^i t� Vinden , ick iie inde voorgaende tafel der veriaemdefnijlinen wat ghetal datterovercomt mette b�vefchreven 5 tr. 10₇enbevinde 3014, want de 5 tr. hebben 3©04,ennoch loiijnhet everedclicdeel voorde 1©. Ditghetalvan 3014 dient myint gemeen tottet vinden der ghc- talen van Ρ Y, da,* en-al d'ander dierghelickc,t'welck aldus toegaet:Totte 3014, vergaert ander 3 014, comt 602 8 , daer �p vinde ick t'oVercommen inde voor- gaende tafel de* veriaemde fnijlinen 10 tr: D� felve ftel ickinde volghende tafel van d'eerfte cromftreeck byde breeden nevens den 2 tr.der langde,als voor Ρ Υ. Daer na vergaer ick totte 6028, andermael $014, comt9042, daer op vinde ick f�vereonunen inde voorgaende tafel 14η:. 54 ®, de felve ftel ick inde volgen- de tafel nevens den 3 tr. der langde,als voor da$ En fo voort mette reit der fcven Crbmitreken. Mergkt dat ick totte voorgaende langden en breeden dercromftreken, noch vervoughe haer verheden,dat fijn de langden der bogen R X, R Y,R 4,en dierghelijckcom deur t'behulp der felve fonder eertcloot of platte caert, maer aileencl�ckdeuighetalen, te beantwoorden de voordellen die vanden handel der cromftreken otngaen, en int volghende befchreven fullen fij n. Dei� ver- deden worden aldus bekent. Om ten eerften te vinden de vcrheyt R X,kk fegh den drieh�uck X Q^Rte hebben drie bekende palen,te weten den houck X QR iechf,den houck X R Qj8 tr. 45 ©, en tle fijde QX van 5 tr. 1 ©. Hier me ghefocht de lljde R X, wort bevonden deur het 4 voorftel der platte drich;ouc- ien van $ tr. 6 0 54 ©,die ick ftel in d'eerfte tafel by de verheden nevens 1 tr. <ler langde. Ten anderen om te vinden de vcrheyt R Y, ick icgh den driehoucfc Υ cX te hebben drie bekende palende weten den houck Υ cX recht, Υ X c 78 tr. 45 CD>cn de fijde f Υ 4 tr.59 0,als blijft deur de tafeljwant tretkendeP c 5 tr. 10, als even fijnde met QX, van Ρ Υ ίο tr. blijft voor: Υ alfvooren 4 tr 59 0:Mer defe drie bekende palen dan, ghefocht de fijde Χ Υ, wort bevonden deur het 4 voorftel der platte driehoucken van 5 tr,i2© 54 ©,die vergaerttotRX5 tr. <5 © 54 ©»comt voorR Yio tr. 19 © 48 ©,die ick ftel in d'eerfte cromftreeck byde verheden nevens 2 tr, der langde. En ali�o ial ghevonden wordende ver- heyt van R a_t* met al d'anaer. , Merckt dat wy dei� verheden niet overal berekent noch ghcftelt en hebben, jmaer alleenclick foo veel ais tot ons volghende voorbeelden noodich fijn,een�� deels dat de tafelen felfgheen ghenouehfaem volcommenheyt en fchijnen te hebben,ghelijck inden Anhang breeder ghei�yt ial worden, als oock dat belet van ander iaken ons t'i�lve niet toe en laet: Sulcx dat hier alleenelick de wiji� "ghetoontiSjCnopenplaetsghelaten omdietemeughen volmacckt worden, % de ghene dieder. lua en gheleghcnthey t toe mochten hebben, , \ ".''' *^: '::::........* . TABEL

			,)
			,)	'S

-ocr page 105-

� .,'�.�,

U/^:v?:. h.

�-

"ter-"'-�

�� F ELS

CROMSTREKEN.

t-�- '

>':■(

� 5.':

-ocr page 106-

,06 'TAFEtS DER

ÏerfteCfomftreeck. / '_____ - / _________Tweede Cf om ft fcec.


Ung>' tr. 'i	Breede' >r. ®<	verhede 'r. ©	lmg.\l tr. t 31 32 33 34 3$ 36 i................~~ i 37	heedeVverhede r. ®tr. ©		lang. Breede tr. tr. ©		verhede tr. ©	lang. tr. 1 , ²3	Breede rr. © 2 24	verhede rf. ©
1 ■ ■-------------------- 2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12	�" \ �" " 5 *	5. 7.		82 27		61 89 27 ■ l				Breede rr. © 2 24
	�� 0	10, 20, «		83 5	.	1 62 189 29				4 49	' V
	14 54			83 39		63 J89 32				7 �
	19 42I			84 11 84 40 85 7	.	64 (89 34			4 5 6 7	9 36
	14 22					65	89 36			11 58
	28 51	/				66 \	89 38			14 20
	!3 10			85 32		⁶7	89 40	-		16 39
	?7 16	,;	»1	85 54	... "■<;	'68	89 41		8	18^7	■ ■*
	+.1 9		40 41 ' '42 44 45 46 47 48	86 15	- ■''	69	89 43	-	9 10 1*2 I?	H 13	■■■
	+4 5C 4,8 17 51 3ï			S6 33	*" � ■■■ ■■"**	" 7°	89 44J			23 27
				8 6 51	CT t":	71.	8.9 4.6 ,			^5 39
				87 7	.«■	72	89 47	.A,		27 48
13 14 I5	54 32			87 21		73	89 48			29 55
	57 21			87 35		74	89 49		14	31 59
	S9 5«			*7 47	�	75	89 50		I5	34 1	.
■■ ,«	62 23			87 58		77	89 51		16 ¹⁷	35 59
�"-	64 38			88 8		19 81	jsp 52		16 ¹⁷	37 55
18	66 42			88 17		19 81	89 53	.	I8	39 48
19 20 21	6S 36		49 50	88 2.6		83 89 54}			¹19	41 37	1
	70 22		49 50	88 34		»5	89 55		20 21 22	41 24
	71 59		51	88 41	� V	! 87	89 56			45 8
22 23	73 29		52 53 54 55 56 57. 58 59	88 47		90	89 56			46 49
22 23	74 51			88 53		93	89 57		23 48 26		1
24	76 6			88 59		⁹⁶	89 58		24	50 1
25	17 16			S9 4		99	89 58		25	51 S2
26 27	78 19			89 9		102	89 58		26	53 1	■IA
26 27	79 18			89 13		105	89 58		27	54 27
28 29 ' 30	80 11			89 17		108 _____ III 114	89 59	�	28	55 4'9\|
	8� 0			89 20			89 59		29	57 9\|
	8l 46	^:	60	89 24/			89 59		30	$8> i6\|

\
■ j

-ocr page 107-

��7

- ■-;; '-.-' ■ ■-

DER

CROMS TREKEN.

■',*,:',, *

'Ung^
ir. 't

31 -i

3^
33
34
35
36
37
38

39
40
41

42
43
44
45

Breede'
r. .0.'

verhed'e
r. ©

Ung.\l
ir. �

62
6i
64

05
66

67
68
69

7*
73

3reede'verbeM \\ang. Breede
r. © tr. .. ©] 1 tr. ir. ©

verhede

lang.
tr.

121

122

Breede
tr. �

verhede

flV. ©

19'�-43

5� 7*

81 Ï4

^9Ii

57 31

* i � , 1

Sp 17

* � ■* .. .

6P 53

10. 20.

81 36
81 56

■^ ;';-.-■'

' ...92'

: ^⁹⁴|
95,
96

91
98

57 37

■' .

8$ X9

LU-IJ

62 2

37 43

123

8� ?i

63 s|

82 16

37 48

LUL;

124
125
126

89Jü

��*'

Li JU ^:

64 13

82 35

87 54

89 24

-; !...... ...

65 14

82 54

. t t �■

87 59

- k: '-''" ■:

' i .-' '

89.25

Vtfpri^ :

1�,

66 14

83 II

._ ■�

88 4

■■ .-■■ ■ >

127

30 27-

67 11

8� 28

88 9

' i ^ "*.-�*""■-

128.
129.
*30
131

89 28

Ö8 6

83 44

100

��

j J02
1Ö3

88 Ï3

■ � .

f; � _ ^j". \

89 29

68 59

69 jO

70 59

83 59

88 18

89via

�f 1

84 14

88 22

-. ■'.."■;'.-- -

8^1*2

84 28

88 26

.... :.......,_.. ..

132

89 33

j... ., i.

71 2ö>

84 42

88 3ö'

133

&9 44

yi-;.i.~i .

72 11

74
75
7⁶

84 55

t. ■ï"

Ï04
io5

88 3iL'.....'_._!

..¹34

89 35

�>* ' -:

72 55

$S 8

,,.-:-J.v

^lt

89 36

;■...... v.'

73 36

�■"'■■' '■

85 2C

106

!- i'¹ ' ? I �

88 40 �_�.

R⁶

89 #

74 '16

�7� �

85 3i

107
108
109

IIO

⁸⁸ HXZ?

89 38

V^t:. r'M

74 55

85 42

.-/� -i.t '.. ...-

88 47
'S8 50

� -

I3889 39

............... 1

49
50

75 32

85 53

■^: i

I 3 9! 89 -»

V*',^:-.' ^

76 7

86 3

88 52

�;------

'..-} ï

140

89 4Ó

76 41

86 13

III
112

88 55

141

89 41

$2
53
54
55

77 14

86 22

88 58

-r.:..-'

142

89 42

77 45

83
84

86 31

113

i'i.4

89 0

89 42

......

78 15

86 4c

)

89 3

' )' '- ■■ *

145

146

89 43
80 44

78 44

87
"88

86 48
86 5i

■

115

ii<5

89 5

2ÖLÏ2

> . ■"

89 7

-".��".. .

89 44

70 3 S

$7 �

y _�

�7

80 9

..., . .. .-

147

89 45

> '� -

58.
59
60

�� j|

C-

87 il

* ....... ...

118

JJ9.

K,J20

89 12

148

89 46

80 2�

«9

87 ��

89 13

I4S
i 15c

) 89 4^Ö

■ .. .. ■■ ■■ . ■

8o J:

»* ■....

1 90

87:25

89 Ij

V �
�....... ...........

»89 47

-ocr page 108-

\ "'*f

ïot "v TAYE1S DÉR

, r J 'y;.\ Derde Cromftreeck.


lang' tr. 154 156 168 �'�� i �� 1�-----------i *'','166*	Breede verhede tr. ©W. ©		ir. i \""T' ■ ■ ~2...... 1 "3 "�� '5 6 7 8" 9 10 II 12 13	Breede ir, ©	verbede tr. ©	\lang.\Breede ; 7r. j/ir. ©		verhede tr. © f .« � _: .	lang. tr. 61 6z Ó3 64 65 66 67 68 69 70 71 72	Breede tr. ©	iferhedi tr, ©
	89 48	. .- ₍' w		� 29	.....	3Ï 32 3 3 34 ï'5 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50	42 1			67 1
	89 49	$$�1.*		2 59			43 7			ö7 35
	8p 49	ff?.. ".- � f» i"		4 29 -5 58			44 ^I2			68 9
	89 yo			4 29 -5 58			45 ió			68 42
	89 5 �	L-�,.' ,-,		7 27	'		46 18			69 �
	§9 J2			8 56			47 20			69 46
	?9 52	- -"' ■		10 2j			48 20			70 16
	«gj 51	ok'uft		'11 53 13 20	-----		49 17			70 46
16? � �70 \|T74 *Ïf6*	«gj 51	M: \|		'11 53 13 20			50 17			71 Ij	■
	89 T4 _J__i�,	4-.j f\ � 1		� 47			51 14			71 44	.
	� '54 �? �	i ^r''.-		16 14			52 10 !■			72 12	-
	89�55[..;,.....,			17 40			5 3 4			72> 30
	89J;5T[7 '			'9 5			53 57\|		73	*73 5*
*~Tf$*	89 �5		14 I5 16	20 30	"^A '' ,		54 50;		74	*73 31*
iro	8pj-\|ej-- ;			21 53			55 41		75 �_��. 76	73 56 74 21
ÏS3 T86	3₉�₅₆� . -------iiS-«�'1�1.....' ■' -			21 Ï6			5<5 31		75 �_��. 76	73 56 74 21	■"■> ; � .
ÏS3 T86	89 5ö\|		17	43 38			57 20	,	77 78 ! 79 80	74 45	�
I89 I92	»9 57	.......	18	25 59			58 8			75 8
I89 I92	89 S7		19	27 20			58 55			75 3Ï	-,
195	89 57	�	20	28 39	_i		59 40			75 53
198 201 204	89 57	"�-■ r '	21 22	29 57		51 52 53 54	60 25		81 82	76 14
	89 58		21 22	31 14			61 9		81 82	7<5 35	, . I
	89 5«	� :: '■ .	23	32 31			61 52		83	*76 56*	■
207-	89 58		24 25 26 27 28 29	3 3 46	�		62 34		84	77 I<3	■*
2IO	89 58	■		35 0	�'. , , .	55 56	63 15		$5	77 36	' ■ ■■"' 1
213 2J6	8%58	._f ::'.�,, ,......Il		36 13	'. M:!i *	55 56	ö3 55	,, .(,	86	77 "55
213 2J6	89 58			37 25		57 58 59 <	64 34		87	78 13
219	⁸⁹ ⁵*	�' ." r i ■ ■ i'		3» 3öj ; 1 '! f f '			65 12 f		83	78 31	1
219	89 5^	�' ." r i ■ ■ i'		J9 45	:i ^!		55 49	M."	89 90	78 49	■
225	89 59	■-----------�;�	��' t	iÖ 55		60 66 25		rtmri.i 1 ..	89 90	79 6

�

}

-ocr page 109-



																									� ; 'V C R O ��1�3 KEN, __________ïö$
	lang. Breede verhed\ tr. tr. ®tr. (?.																)kng. Breede verhedel Ung, Breede verhede UanglBreedeverhedt tr. tr. © tr. © tr. tr. � tr. 0 l tr. tr. ©^. ©

																----------------------------------------- -----------------------------,.-----------------------._*-----------------------------------------------------------------�1-------------------h------------------------------------------ ■� ~~-,.^ ■■~~---------------------!��------------------------------->-----------------------------.


																														85 8 85 15
																																151 87 46 I5287 50 r																												I8188 58 18289 o I83 89, l.
								9}					79 23 79 39

									92



																																	153s₇ 53 15487 56
							93i79 SS 94^80 10 9$ 80 26
																									12
																										85; 23 12485 30

																																																											IS489



																																																	135
																																												Ï55 87 59
																																																															89 4
																															S5 57
																										12






																																	15688 3
																																																		186
									96 97
															80 40																																															59 6
																										12 6

																								35 43 127 85 50 12885 56



																																																													I87
																																											15788 6
																																																																				89 7


														80 SS


																																												15888 8															I8889 9
9881 9 99;Si 22 IOO81 3j �� 81 48 10282



																																																I89 89 10.
																																										IJ9 8S 11
																													86 1 86 "9! I 86 15
																									129 130 131


																																																										19089 ui
																																									l6og8 14


																																																								I91 89 I2¹
																																							I6l 88 17




																																								t62[88 19
																																																									I9289 14
																							132 86 20; 135 86 2ó\



																																						I63 88 22
																																																																			89 15
																																																									193
												82 l; 82 25 82 *S7'* "�" ■ 82 48
						103 104 105 106




																																					164J 88 24
																																																							I94											⁸9_v I6_f
																												86 32
																								134





																																			165(88 27 16688 29 1 : 167,88 32 16888 34 169:88 ld 17088 38 171 8 8 40 172 88 42
																																																																	⁸9:Ï7
																																																						195
																						135 86 17 13686 42' 86 47 86 $2


																																																					19689 i's] I97J89 19} 'f-�'�~~"T""~~« - I9889 20¹Ï9989 211 2CO89 22


			10782 59 10S83 10 IO983 21 XI083 31 11183 41 11283 51

																											86 57!
																					139


																				I40,'⁸7 141 ⁸7 14287 11 143 87 15 87 20 87 24 87 28

																																																			201 202 '203													89 23 89 24 89 2$


																																														88 44
																																				173
											84 o 84 9 84 18
				113 114 115




																																																		2O489 26 �� ■ '* * 205 89 27 206r89 27
																																			174:88 46 175 88 48
																			II



																																		176 177 178
																																													88 50 88 52 88 53
					116 84 27





																																																					89 28 89 29
																																															207 208
																		147⁸7 32 14887 35 14987 39 I50]87 43
		II7 II8 II9								84 36 84 44 84 5;




																																																				209 89 30 ______j____ ,1 11 ~i <m 210(89 3i\|
																																													17988 55 180Ï88 57


		12085 o




																																	�

-ocr page 110-

TAFELS DÈk.

Vierde Crornffreeck.


lang,., tr. > 212 2I4 216 218 220 122 224 226 228 23O 2 3 2	Breede verhede ir.� ti. ®		/4#g. Weedèhierhede *tr. �:* ®'/r. ®			lang, tr. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12 13 14 IJ 16 17	Breede tr. ®	verhede tr. ®	lang. ir. 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48	'Breedèverhedt *ir.* ®w. ®
	89 32	1 . ie !	273J89 54-1				0 59	1 J-S		29 35 30 27
	89 3 3	� *■■■'.';..* I	276	89 54-1			1 59	2 50		29 35 30 27
	80 35		279	89 54			2 59	4 15		3Ï 18
	89 36	^v ^r'; - - '�	1 282 285	89 55			3 59	5 39		32 9
	39 37	, '■,' , ■ S	1 282 285	S9 55			4 59	7 4		3 3 Ö
	89 38		288	89 55			5 59	8 29		33 50	�.----
	89 39	,V ,	291	89 56			6 58	9 53		34 40	�.----
	89 40		294	89 5ó			7 58	11 17		3 5 29
	89 41		297	89 5ö\|			8 57	12 41		?6 17
	89 42		3 co	89 5^\			9 $6	14 4		37 5
	89 43		303	89 57			lo 55	15 28		37 53
234	89 44		306	89 57			II 54	I6 51		38 40
236	89 45		309	89 57			12 53	18 15		39 27
238	89 45		312	89 57			� 51	19 37		40 �3
24O	89 46		315	89 57[			14 49	20 59		40 58
242	89 47	¹	318 32I 324	89 57\|			15 47	22 21		41 43
.�,.�	89 47	r» 1		⁸⁹ *'$�*			16 45	23 43		42 28
246 248	89 48	t		89 58\|		18 19 20 21 1 22 t 1 ! 23 � ¹ 24 25	17 42	35 3		43 17)
246 248	89 48	7	1327 1 330 333	89 58			18 39	26 24	49 50	43 38
250^9 49				89 58 1			19 36	27 44	49 50	44 21	�
25289 50				89 58			20 3229 4		51	45 21
25489 5C			336	89 58			2i 2830 23		52 53 _� 54 55 56	46 3
25689 5C		'	239 342 345	89 58			22 24	31 42 1 33 O		46 44
258\|89 51				89 58			23 19	31 42 1 33 O		47 25
26c 26:	>89 51 L89 52			89 58			24 14	34 18		₄S 5
26c 26:	>89 51 L89 52		348 351. 354	89 58	1 ■ \	26	2$ 9	35 35		48 45
26^	I-89 52			89 58		27	26 3	36 52	57	49 24
26�	1S9 $2	'		89 58		^; 28	26 56	38 7	58 59	50 3
26S	89 53		3 5 7j89 58			29 30	27 50	39 23	58 59	50 41
27c	i^B9 53	1	}■� 36089 59 ;■',			29 30	28 42	40 37	60	5* 49

�

-ocr page 111-


	-			Gï* QMS � RE KEN.							ïii
lattg.u tr. \t 61 6Z 63 64 :■�. � ".� 65 66 67 6S 69	3reede\üerhede r. ©ir, ,©		lang, tr, 91 92 93 94 95 96 97 98 99 f ICO 10) 102 ! I03 ɼ4 I05 106 IO7 ----_:� 1 108	Breede tr. ®	verbede tr. ©	Ung. tr.	Breede tr. ©	verhede tr. ©	lang.1 tr.	Breede tr. ©	verhede tr. ©
	51 56	rr.------. .." 1		*66 $5*	,	121 122 123 124 125 126 127 128 329 130 131 132	76 11		151	81 47
	53 33			67 17	f."^-'		76 25		152 153 154	8i 56	1....
	53 8	■1 1 i"		67 40			76 39			82 4	_x
	53 45			68 3			*7G 51*			82 12
	54 20			68 25			*17 7*	■	155 156 157 158 159 160 I6l 162 163 ! I64	82 20
	54 55			68 47			77 20			82 28
	55 29			69 8 1			*77 33*			82 36	��
	56 3			69-.30			77 46			82 43	��
	56 36			69 50			77 58			82 51'
70 71 72 73 74 . 75 76 : 77 ^: 78 79 80	57 9	■		70 11 70 31	/		78 II			82 '58.
	$7 4-			70 11 70 31			78 23			83 6
	58 13			70 51 71 10			78 .35			83 13J "/
	58 44			70 51 71 10		133 134 135	78 46			83 20
	59 15			71 30			78 58	[■■-. .".!		83 27\|
	59 4^Ó	..		71 48			79 9		I65	83 3i['■ ',
	60 16			72 7		136	79 21	/ -	I66	83 4o\| i
	60 45			72 25		I37J79 32			167	83 47
	61 J4			72 43		138,79 42			168	83 53J
	61 43		109 1 110	73 I		- � f 139 79 53		.	16983 59j
	62 II		109 1 110	� '" . '�. 73 18		140 141	80 .	. ' ...	170	84 e]:
81 $2 83	62 39		III . 112 II3 II4 II5 II6 117	73 35		140 141	80 14		171 172 173 174 175 176	84 I2J
	*63 6*			73 52		142(80 24		..		84 I8\|
	63 33			74 9		143	80 34			84 24	�:' ■�',.. ;
84	64 c	- _Vjv_ '.		74 25		144 145	80 43			84 29
«5	64 26			74.41		144 145	80 53			84 35
86 87	64 51	_K		ia �		146	8l 2			84 41
86 87	65 ri7	_K		7$ 12		147	� 12	V' - ■■ r	*%77*	84. 46
88 89	65 4¹ *66 6*	" ": "	118	75 27		I48	8l, 21;	�' <">;^: m» . '	17* 2l9	84 52
88 89	65 4¹ *66 6*		119	75 42		149	8l JO	'	17* 2l9	84 57	b
9ÖIÖ6 30		' '	' 120	75 57		I5C	81 38		180	⁸* � 7r'l
* ' * ' " '� �									Ki

-ocr page 112-

�, .. , � � FELS DER

■-■ , ^ "- - � '' , ■' ■ »� �_)�"� »"~ , ' !_� ■ �~� > "■«_. »"■■ -��-_ � ■ �.�


1��. tr.	"Breed tr.(D<>	verhéde tr. � ©	i/4^. Breede verhede, tr. J/r. ®/r. ©			lang, tr.	Breede tr. ©	verhede tr, ©	lang, tr. 271 272 ^71 274 275 276 277 278 279 280 281	Breede .verhede tr. ©'/� ©
� 81, 18 2 183 184 185 � 86 187 188 189	85 7		211JS7 7			241	88 17			88 58	¹
	85 12		212 2^ 3	� 1 '87 ��'		242	88 19			89 G
	85 17		212 2^ 3	87 13		243 88 2G		*		89 I
	85 22		21487 15			244	88 22			89 2
	85 27	i	21587 18			245 246	88 24			89 3 89 4
	85 32		2i6\|87 21			245 246	88 S5			89 3 89 4	1
	85 36		217	87 24		247 248 ,249 250 251 252 253 254 255 256	88 27			89 5	*, � �
	85 41	I	218	87 26			88 29			89 5
	85 45		219 220 221	;87 29			88 3C	■		89 6
� ^�9°	85 50	, ■		j87 32			88 32			89 7
191 . 192	85 54			\|87 3 4	�		88 33			89 8
191 . 192	85 58		222 22 3 224	L ;87 37			88,35		282	89 9	f
19*	86 2			W 39			88 $6		283	89 10
194 195	86 6			S₇ 42	■ -		88 38		284	89 11
194 195	86 10		225 1	87 44	-		88 39	/	285	89 12
196 197	86 14		226,87 46		- ■ ■■ ,. .		88 40		286	89 12	)
196 197	86 18		227	87 49	■» :■	2 57 258 259	88 42		287	89 �
198 199	86 22	'	228	87 51			88 43		288	f 89 I4I
198 199	$6 26		229	87 5 3	'. ' �		88 44		289	89 15
200 201 202	86 30		230 231	_� ^7 55		260 261 �------ � 262 � 26� i 264 265 266	88 46		----------*,------- 290₍89 16		■"-,
	86 33		230 231	87 57			SS 47		29189 16		"
	86 37		232 2?3 234 235 236 237	88 o			88 48	■ !	292 293	89 17
2�3 204 205 2�6 207	86 40			88 2			88 49	1 !	292 293	89 18
	86 44	- r		88 4			88 51	1	294	89 19	�
	� 6 47 86 5C 86 54			88 6			SS ,52		1²⁹⁵i 296	89 19	)
				88 8	� ,1 � J		88 53		1²⁹⁵i 296	89 20
		<� !■ 1»		88 9	/	267 268	88 54		297 298₍	89 21	1
208	⁸⁰ 5?	" v-S �	238,	88 11	� "'' + �'.	267 268	38 55		297 298₍	89 21
209	87 0'		23 088" 13^:^:;'			269«	38 56		1 299J, 3��	39 22
210,87 4			240188 ijp			27O!	38 57	1 < i �	1 299J, 3��	39 23

-ocr page 113-


■ '-*»■	1 i'	f i Ti	';■;'■^:s��	' yijfde Crotttftreeck.				> ' -..	-'., .'	. �. *
laftg.� tr. \i 302; 304; 1 3�� 308 3�O 312 314 3I6 318 320 322 324 32� 328 3 30 , ... ^; 3 32 1 1 ' 3 34 33⁶1 338 -------- HO , 342 j344 346	'r. © J	�erhede tr. ©	lang, tr, 6 12 IS 24 30 36 42 48 ' 54 1 �� 66 72 78 84 90 96	Breede tr. ©	vtrhede tr. ©	lang. tr. 1 ■2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12 13 14 15 16 17 i8- 19	Breede tr. (T)	verhed� tr. ©	\lang. tr.	iBreede tr. © �j�-	verhed� tr. ©
	89 24			89 47			0 40	" ;	31 32 33 34 35 36 11 38 39 40 41 42 i 43 44 45	20 16
	89 25			89 49			1 20			20 54
	89 26			89 50			2 �			21 31
	89 27 89 28			89 51			2 40			22 %
	89 27 89 28			89 51			3 2C	■,"		22 45
	89 29 89 30			89 52			4 C			23 22
	89 29 89 30			89 53			4 40			23 59	1
	89 31			89 53	^v		5 20			24 35 25 12
	89 32 89 33	1		89 54			6 0 6 40	�		24 35 25 12
	89 32 89 33	1		89 55			6 0 6 40			25 48
	89 34			89 55			7 19			2� 24
	89 3 5			89 55			7 59			27 O	_,
	89 36			89 56			8 39			27 3 5
	89 37			89 56			9 18			28 11
	89 37	-		89 56			9 58			28 46
	89 38			89 57			IO 37		46	29 21
	89 39		102 IO8 114	89 57 89 57			11 17	,	47	29 56
	89 40			89 57 89 57			11 56		48 49 50 51 53 54 55 56	30 31
	89 4°			89 57			12 35			31 5
	89 41		120	89 57 �		20" 21 22 23 24 25 26 27	13 Η			31 39
	89 41		I26 I32 I38 144 150 150* 162 168	89 58			13 53	j		3 213
	89 42			89 58			14 32			52 47
	89 43			89 58			15 11	\		33 2�	ΐ . .
148 3 5�	89 43			89 58			15 49	------		3 3 54 �1�f�
148 3 5�	89 44			89 58			16 28	-,.,., - - ,		34-27
Γ52	89 44	---------1 i 1 '■ 4		89 58			17 6 1745	, ■� ,_f ____ .		35 O	.
354 356 I58	^s? 45			89 5*			17 6 1745	'.'■ »	57	35 33
	89 45	'.-..		89 58	r	28	18 23	1 ^% rvvT ».	58 59	36 5	\
	89 46		174	89 58	'-'	29 30	19 1	1	58 59	36 38
�------------1-�--------------V WV: ;.....; 360,89 46			18c	{89 59		29 30	li'9 38		�o	37 ΐθ\|
									Κ j

-ocr page 114-

m . "TAF 11S 15 � R

jang.lBreede
tr. \tr. ®

verhede
tr/ ®

\lang_e'Sreedè

trAtr. �

verhede
tr. ®

lang*
tr*

Bréede
tr. ®

verhedt
tr* ®

lang,
tr.

"Bréede rverhedt
tr.Qytr* ®

³⁷ ⁴²

� :■'.....■"" "■*""* i

9�'� 49

121

122

62 35

151
152

153

154

155

156

157
158
159
160
161
162

70 29

67
68

38 13

52 I4

62 53

70 42

38 44

39 lö

52 38

12363 11

70 55

94
95
96

53 2

12463 29

71 8

w
39 47

53 26

125

....... *

1245
I27
I28
I29
I30
I3I
I32

133
I34
135
I36

I37
MS

I39

14c
I4I

! 142

I H?

63 47

7I 21

40 17
40 48

5 3 5C

64 5

71 34

54 14

64 22

71 47

41 18

₉8

54 17

64 39

71 59

41 48

99
IOO
��

s$ 0

�

64 56

72 H

42 18

55 23

65 13

72 24

4² 57

55 45

65 30

7Z 36

43 J7

I02

56 8

65 46

72 48

43 46

I03

56 30

■

66 ' 3

163
164

I65

72 59

44 ï 4

104
I05

56 52

57 14

' ' .

66 19

71 11

44 43

66 35

73 22

76
7_S7

45 "

��6

107

57 36
57.57

66 51

166

73 34

45 40

67 6

I67
168

73 45

78
79

46 7

��8

58 18

67 22

73 56

46 35

.....

109

58 39

67 37

169

74 7

80
8i

47 3

110

III

59 0

67 52

170

74 18

47 3C

59 20

68 7

17174 29

■

47 57

112

59 41

68 22

172

74 40

S3
84

85
86

⁴⁸ ²³

1 I3(

��4
115

116

117

60 I

68 37

173

174

74 50

48 50

60 21

144
145
146

68 52

■^; 1

7$ �

49 ie

60 40

69 6

175

J 176
177.
178
179
180;

7$ II

■■■ �■- -■■■■ * .

49 42

50 8

50 34

61 �

■ 1

69 20

... 1,

75 21

--------------------------------1��

61 19

■ V

1
147

� �³

69 34

75 31

., ---,.

118

6l 38

69 48

75 41

50 59

119

51 57

149�

7Ö 2

75 51

90 I51 24

12062 16

150'

PO 15

IT -"

76 �

-ocr page 115-

"f^--':......ψ........ ■ ' .» L'IJffffliipPS^I

��______________�■_

'S'


			1	e&�TrtSTRYKt�.				, . r . ^, ,..		'. . '" ,	W?
ldng.\Breede\ tr. ψ, 0		verhede tr. 0	�ang. tr, 211 212 213 214 215 216 217 218	Breede tr. 0	verhedi tr- ©	laag, tr.	Breede tr. ©	verhede tr. ©	Uartg.iBreedt tr. \tr. ©		^f verhede tr. φ
I8l'\|76 IO				80 14	--------1�	241 242 243 244 ²45 246 247 248 249 -2)0 251 252] 1	83 6		271	85 S	"'
Ι82^!70 20				80 20	--------1�		83 11		272 273 274 275 276 277 278 279 28c 281 282 , ²⁸.³284 285 286	85 11	■':..�■*
183 184	76 29			80 27	'		83 15			85 14
183 184	76 39			80 34			83 20			85 18
185 186 187	76 48			80 40			83 25			85 21
	76 57 77 6			80 47			83 29 83 34			83 24 85 27 85 30
	76 57 77 6			80 33			83 29 83 34
188 189	77 15			80 59			83 38	'.
188 189	77 24		219 22C 221 222 22s 224 225 226 227 228	81 5			83 43			S5 34	;'
190	77 32			8l 12			83 47			85 37	.
19I 192 19? 194 195 196 I97	77 41			81 18			83 51			8$ 40
	77 49			Si 24			84 56			85 43
	77 ₅s			il 30		l 2.3 . ²54	84 �			83 46
	78 6 78 14			Si 36		l 2.3 . ²54	84 4	/.. ,		85 49	' ~ ;
	78 6 78 14			81 41		^255 2j6i	84 8			85 51	*
	78 22, i i			81 47		^255 2j6i	84 12			85 54
	78 30			81 53		25784 16			287 288 289	85 57	- *
198 199 2pO 201	78 38			81 58		258^4 20				86 �	�"' " <" ;■
	78 4⁶	^	229 1 ²?°	⁸² 4 �		25984 24		< ί		86 f
	78 54		229 1 ²?°	'82 0 �, y		2�O 1 261	84 28		290	86 6	■
	79 2		231	82 I5		2�O 1 261	84 32	I	291 292 293	86 8
202 203	79 9	1	232 233	82 20		262	84 35			86 11
202 203	79'¹17'		232 233	82 26		263	84 39			86 14
2O4	79 24	^ ,'	234 235 2^6 237	82 31		264 265 266 267 268	84 43		294	86 16	Γ <P
205	79 31			82 36			84 47		295 296	86 19	'■' '
206	79 39			82 41			84 5C		295 296	86 il
207	79 46			82 46	.		84 54		297	86 34
208 ��- 209	79 53		2}8 239	82 51			84 57I		298	86 26	■
208 ��- 209	80 0		2}8 239	82 56		269 27�	85 �		299	86 29
2 IC	80� 7	' Μ	24O	8? ι	�	269 27�	85 4	\	300J86 3 \|j		-
								J	� 4	V

-ocr page 116-


301	Breede tr. ®	verhede, tr- ®	lam. Breede � � � j � *tr. tr.* ®		verhede tr. ®	lang.\ tr* I	Breede tr. ®	verhede *tr.* ®	lang.JSreedeverhedi tr. l/r* ®'/r. �
301	86 34		33V87 35			1 2	88 17	t ...:�. .	31	88 47
$02	86 36	'.'...	33287 3ö\|			1 2	88 18		32 33	88 48
303 3O4 3O5 306 3O7	86 38		333	87 38J		3 4 5 6 7 8 9 10 II 12	88 20		32 33	SS 49
	86 41		3 34	87 40			88 21	�	34 35 3^ 37 38 39 40 41	88 50
	86 43 86 45 86 47		335,87 41				88 22J			SS 51
			336J87 43				88 ,23			88 51
			3 37^7 44				88 24			88 52
30S	86 50		338	87 46			88 25			88 53
309 j 3 ic 311	86 52 86 55		339	87 47			88 26			88 54
	86 52 86 55		340 341	87 49j '			88 27	1		88 54	�
	86 57		340 341	87 51			$S 28			88 55
312 313	86 59		3 4-	87 52	-		88 29		42	88 $6
312 313	87 ï		343	87 5 5		13 14 15 ï6 17 18 19 20 21 I 22 1 ! ! 23 j '' 24 25	88 31		43	88 57
314	87 3	.	34487 53				88 32		44 45 ₄6	88 57
315	87 5		245	%7 $6			88 33			88 58
316	«7 7		346	87 58			88 34			88 59
317	87 9		347	%-j 59			88 35	�_---	47 48	88 59
318	87 11		348	88 I			88 3^	�_---	47 48	89 Oj
319 1 __	87 13		349	88 2			88 37		49 50	89 1
320 321	87 �		350	88 3			88 37		49 50	89 2
320 321	$7 17		351	88 5			88 38	"■""	51	89 2
322	87 19	*V \ ,* ■;	35* 353 354	88 6			SS 39	■	52 53 54 55 �	89 3	1
323	87 21			88 7			88 40	. ■ � \,.		89 4
324	87 22	■ '-( '■ ^l" *		88 9			88 41			89 4
325 ! 326	87 24		355	88 ]o	_		88 42			89 5	!
325 ! 326	87 26	■<	356 357	88 II	1	26	88 43			89 5
; 327	87 28		356 357	88 12	;	27	88 >44		57 5$ 59	89 6	. -, , _r ■
328	87 29		358	38 14	.�*; ' :",	28	88 45	f		89 7
329	87 31		359	88 I5I		29	88 46			89 7
* 35o;87 33			360	...... 88 16		30	88 46		; 6o	89 8

-ocr page 117-

I^�PW

■■"■■■■■"■■■


	-			CR�MSJ�		��KEN.					�f'j r �ff
Ufrg, Br e e de tr. ir. Φ		verhede tr. ©	)lang. tr. 9i 94 96 98 100 102 104 106 10S 110 112 II4 116 I1S 120 122 I24 I26 128	Bre�de tr. ©	verhede tr. ©	\lang. ir. 155 160 165 170	Breede tr. ©	verhede tr. ©	lang tr. ζ 1	iBre�dt tr. ©	� verhetf? tr. φ
, 6� \|	89 8			89 24			89 42		310	89 5<5	. E ,..,^
62 03 64	89 9			89 25			89 43	1	320 3 30 340 35c 360 10 20 30 40 50 60 ! 70 80 1 90	89 57	\-
	89 10			89 25			89 44			89 57
	89 10			89 26			89 45			89 57
65 δδ ι 67 68 69	89 11 89 11			89 27		175	89 46			⁸9 57
	89 11 89 11			89 28		I8p I85 190	89 46			89 57
	89 12			89 28			89 47			89 58
	89 12 89 i>	'		89 29 89 30			89 48			89 58 89 581	m
	89 12 89 i>			89 29 89 30		195 -2CO 2O5 2IO	89 48			89 58 89 581
70 71 72 7* 74 75 76 77 78 "79 So	89 i<			89 30			89 49			89 58
	89 14 89 is 89 15			3₉ ₃i			89 50	^		89 5«
				89 32			89 50			89 58
				89 32		2I5 220	89 51			89 58
	89 16			89 33		2I5 220	89 51			89 58	......"v
	¹ 89 16			89 34		225 23O	89 52	i		89 59
	89 17	-		89 34	}	225 23O	89 52	1	100	89 59
	89 17			89 35		23 5_j 240 1	89 52		110	89 59¹
	89 18 89 18			89 35		23 5_j 240 1	89 53		120 130	89 S9;	i
	89 18 89 18			89 36		245 89 53		1 ,,.,'■�_	120 130	89 59 �f ''
	89 -18		I?0	89 36		. 1 25°\| 255 260 265	89 5 3		140	89 59
j 81 S2 83 84	89 19		I34 I36	89 37			89 54		150 160 170	89 59;
	89 19			89 37			89 54	)		89 59	-,.,� ,■■'
	89 20			89 38			89 54			89 59
	89 2C		I38 I40 I42 I44	89 3S		270 275	89 55		180 190 200	89 59
85	89 21			89 39		270 275	89 55			89 59
86 87 88 89	89 21	1		89 39		280 285	89 55			89 59	"1 ■ ' '
	89 22			89 40		280 285	89 55		2IO	89 59
	89 22		146 I48	89 40		290	89 55		220 23O	89 59
	89 23		146 I48	89 41		295 300	89 56		220 23O	89 59
90	89 23		I5O	89 41		295 300	89 56		24O	89 59)	�-^

**Y

-ocr page 118-

TAFELS Ï>'KK
ScfteCromftreeck.

tr.

tr.®^e tr. �

lang. $feedè<verkede
tr.\tr. ®'tr. ®

lang.,
tr- �

Breede]
tr. ®<

verbede
tr. ©

lang.
tr.

Breede vèrhede
tr. ®\tr. ®

o 24

■31 ï2 44

24 29

35 �

0 49

I3 8:

24 51

92
93

35 34

3
4
5

1 14

34
35

13 32

25 �

35 54

I 39

IS 5Öj

65
66

25 36

36 14

2 4

2 29

14 20,

25 59

95
96

97
98

99
loo
101

102
IO3

36 34

14 44

26 21

16 54

2 53

15 8

67-

26 43

37 14

IO
II

$ 18

15 32

27 5

17 34

3 43

15 56

27 27

37 53

4 8

4° ï<5 20

70
71
72

27 49

38 13

4 33

16 44

28 11

3 8 32

12
Ï3

4 57

42
43

17 8₍

28 33

38 52

5 22

17 31

73
74
75

28 55

39 II

5 47

44 |l7 55

29 17

IO4
IO5

39 30

6 12

45 18 19

29 38

39 49

6-36

18 42

76
77
78

i 82

ɷ>

30 0

lOO

40 8

7 1

19 6

30 21

IO7

40 27

7 26

19 29

30 43

IO8

40 46

7 50

49 19 5 3

31 4

109J4I 5

20 j 8 15

50 20 16

31 25

iio|4i 24

21 8 39

■1

20 39

31 46

III

41 42

9 �

�

21 2

32 8

!■-■, .

112

■■■■■ ��

II?

1 ⁿ4

42 �

23 9 29

53
54

21 26

32 29

~�

42 19

9 53

21 49

*7
88

32 50

42 38

! 2 5

.4^ <
10 17

22 12

3 3 IO

115

42 56

10 42

22 35

33 3ï

! 116

117
118

43 14

-27- -Il.....6

22 58

3 3 52

■■ � ,_. .

43 32

2$ �� 31

2j 20

34 12

43 50

29 11 55

23 43¹

34 33

44' 8

12 19

24 6

34 53

120

44 26

S '' '

■ 1

-ocr page 119-

CROMSTREREN,

___Ui

verhede
tr. ®

UnglBreede\
tr. \tr. ®

verhedZ_ttr. ,®

verhede.
tr. ®

Ung.)
tr.

Breede
tr. ®

Breede
tr. ©

verhede
tr< ®

)lang*
tr.

dang.\Breede

tr_t\tn. ®

65 37

181

211

59 45

52 53

151

121 44 43

6$ 37

182

59 57

212

53 8

152

122 45 I

�o 10I

65 47

183

213

53 23

153

154

12345 18

184

60 22

65 57

214

53 37

12445 36

66 7

135

60 34

215

53 52

155

Ι25|45 5 3
12646 10

66 17

186

60 46

216

156

54 7

66 27

187

60 58

217

54 21

157

46 28

127

61 10!

66 37

188

218

54 36

358

12846 45

66 47

66 S7\

�89

61 22
�i 34

219

54 50

159

l6o

12947 2

220

190

55 4

13047 19

67 6

61 46

221

191

55 18

161

47 3 5

131

67 16

19261 58

222

55 33

162

47 52

132


	55	47
	56	0
	5^�	14J

67 26

62 9

193

223

16:

48 9

133

67 35

62 21

194

224

164

48 25

134

62 32

67 45

195

225

165

48 42'

135

�7 54

226

I9662 44

56 281

166

48 58

�36

68 3

19762 55

227

56 421

167

49 14

�37

68 13

228

198,63 7

56 55:

168

138
130

49 30

68 22

19963 18

229

16957 9

49 47

68 31

2CO,6j 29

230

I70J57 22

50 3

140

68 40,

63 4°

231

201
202
203

171 57 Sol

50 18

I41

68 49

63 51

232

57 49

172

50 34

142

68 58

64 2

233

58 2

173

50 50

I43

69 7

234

2O464 13

58 15

174

I44

69 16

235

64 2 3

205

175 58 28

51 21

5� 37

145

23669 24

64 34

206

58 41
58 54

176

146

237P9 3 3

64 45

2�7

377

51 5;

147
148

238

69 42

64 55|

208

178

59 7

5V.7

69 so

239

209

17959 20

149 52 23

69 59\

24OI

210165 16

18059 32

150152 38

-ocr page 120-

■J-

LSD ER_________

TAF�


langXBreede v�rhede tri \tr. © ir. ©			langt ^Bned�fuerhtde *tr.* W. ®'/r. ©
241	70 7		27173 5<s\|
242 243 244 245 246 247 248 249 250	70 16		1 272 273	74 3
	70 24	��	1 272 273	74 IO
	70 32	��	274 275 276	74 17	:
	70 41			74 23
	70 49			74 30	1
	70 57 71 5		277	74 37
	70 57 71 5		278	74 43	■----------------------'
	71 I?		279	74 50	■----------------------'
	71 21		280	74 56
25*	71 29		28i	75 3
252	7I 37		282	75 9
253	71 45		283	75 �5
254	71 5 2		284	75 22
255	72 0		285	75 28
256	72 8		286	75.34	/
257	72 15		287	75 40
258	72 23		288	75 46	ι
25972 30			^! 289	75 52
260 72 38			290 291 292	75 59 76 5
261 72 4.5				75 59 76 5
26272 52				76 10
26? 73 0			293 294	76 J6
25473 7			293 294	76 22	... - ^Λ*
26573 14			295 296 297 298	76 28
26673 2 1				76 34	I
267:73 28				76 40	.'■■'■
26873 35				76 45	;";,'
26973 42			299	76 5l'
270	73 49	.	1 300	76 57


lang. tr.	Breede tr. ©	verhede tr. ©	lang. tr. 331 332 333 334 335 336 3 37 338 339 34C 341 342 343 344 345 346	Breede v�rhede tr. ® *tr,* ©
301 302	77 2			79 3 3
301 302	77 8			79 37
303	77 13			79 42
304 305 306	77 �9			1 79 46
	77 24			79 50
	77 3oj			79 55
307 308 309 310 311 312 313 314 315 316	77 3 5			79 59
	77 40			80 3 80 8	1
	77 46			80 3 80 8	1
	77 51			SO 12	-
	77 56			80 I6
	78 1			SO 2C
	78 6			80 2^
	78 11			80 29
	78 16			80 33 80 37
	78 21			80 33 80 37
3�7	7$ 26		347 348	80 41
318 319 320 321 322 i 1 323 i 324 325 326 327	78 31		347 348	i 80 45
	78 36		349	80 49
	78 41		350	80 53
	78 46	_....,............'	35180 57
	78 51	1 -......" 1	352	81 I	¹
	78 56	1	353 354	81 " 4
	79 0		353 354	Si 8
	79 5 79 ro		355 j 356	81 12
	79 5 79 ro	^: ι :.'■"'"'	355 j 356	81 16
	79 14	.■ , f', w *	357	8l 20
328	79 19	,:..;v	358	81 23
329 3 30	79 24		359j	8l 27
329 3 30	79 28		360'	Si 31

-ocr page 121-



																																		CROMSTREKE N.
																																																																																																						m
							heii
Ung. \Breede tr, \tr, � � 81 34 j�� % 8l 38
																																											Breede tr, ©
								lang, tr.
																																																																																									BrcedeVverhede \Ung*
																																																																																																																				Breede vér fade tr. © tr, �



																																																								tr. ©
				tr, ©

																																																																																											tr, ©
																																																																																																																			tr. ©
																																																																	tr. 61
																																																																																																			*tr.*







																																																																													83 12
																																																						84 32
																																																																																																				^5 35
																						31
																																																																																91





																																											6i
																																																																																						83 15
																																																																	84 34
																																																																																																															85 37
																					32
																																																																																										92







			8l 42 3i 45 81 49 81 52 81 56 'si 59 82 3
																																										63
																																																																																					83 18
																																																																84 36
																																																																																																													85 39
																				33 34
																																																																																								93 94 95




																																																																							64
																																																																																																								84 39
																																											83 21
																																																																						85 41





																																															65
																																																																							84 41
																																																																																																								83 24
																																													85 43
																				35




																																										66
																																																																84 43
																																									83 Z7
																																																																																								96
																		36																																																																																								^5 45






																																										6₇
																																																															84 45
																																							83 30
																																																																																																										⁸5 47 $5 48
																																																																																							97
																			37 38


																																																												68 69																							84 48 84 50
																																																																																																													98
	8 9 10 II 12 1.5 16 17 I8 19 20 21 22 2? 24 26 27 28 29 30
																																						83 32




																																								83 35																																																																													85 50�
																																																																																																												99
																			39





			82
																																									84 52
																																							83 3 8
																																																																																																																		85 52
																																																																		100
																																																																																															70
																	4Q






		84 9 82 13 82 16 82 19 - .pi" « I I ■!■ >J 82 23																																										84 54
																																																																																				85 54
																																							83 41																																																																		101
																																																																				71
																41





																																												84 57
																																					^3 4?
																																																																																					85 5ö
																																																																	102
																																																																																																											72
															42





																																												84 59
																																																																																				85 57
																																				83 4<5																																																																			��?
																																																																			73
														43 44





																																																									85
																																																																																																		85 59
																																			8? 49
																																																																																		74																																		104






																																		85 3
																																														*S3 $2*																																																																						86
																																																																																														105
																																																																								75
					45





																																		85 5
	82 26																																																																																76
																																																											106																			86 2
													46
																																83 54







																																		85 7
82 29 82 33 82 36 82 39 82 42 82 45 82 48 82 51 82 55 82 58 83 83 83 7 ..�■ 83 ie
																																																																												86 4,
																																	83 57
																																																										107
																																																																																																	77
											47





																																							86 7 4
																																																				10S
																																																																			85 9
																																																																																											78
										48																					83 59





																																							85 12
																																																																													86 8
																														84 2																																																																									109
																																																														79
									49





																																							85 ï4
																																																																																					80 81
																																																																															86 9
																																																													110 III
																													84 5
												5P




																																																				85 16																							86 II
																													84 7
											51 52





																																																							86 12
																																																																					82																						85 18
																												84 IO
																																																																																																																	112





																																							85 20																																								86 14
																																																																																													83
																												84 12																																																113
										53






																																		86 26
																																																	85 22
																																																																																									84
																																																																									II4
																											84 15
							54






																																		S6 17
																																																85
																																																																										85 24
																										84 17																																																																																				lij
						55





																																		86 19
																																																		86																								85 26																						Hó
																									84 20
						56





																																		86 21
																																																87																							85 28
																																																																																																��7
																								84 22
					$7






																																		86 22
																																																		88																						8j 30\|																								118
																								84 24
						58






																																		86 24
																																																			85 32
																																																																																												89
																							84 27																																																																																									119
						59






																																		%6 25)
																																																					85 33
																																																																90																																					120
				60 84 29

-ocr page 122-

rTAFEI/y ��


tór. -1	dreede'fverbede) tr,. ©W. .®		pWf Breede fverhede :;>/■. J/r. ® fr�. ®			lang, tr. � 182 1 184	Breede ai®	Verhedel tr. \ ®	ïangAeédeverhede tr. \|mj<g)[*fc ®
121	8;6i27	' � ' ��I 1	1 i5i!8f"9J'^!i ^r:>				87 43	' <'■ � ■	242.\|SS}:,3I		I 'i l '
122 12?	8.6 .28		� _ 152	87 ^q	4 ,0 !		87 45		: ,244	88\|j2	".-.' .1
122 12?	8.6 .28	" ^! �	153	87 ii	4 ,0 !	lg6	87 47		246	88 3 3	� �
I24 125	8!6 31	>U 1	154	87' '"�", '■* ;		188	87 49		24S 25O 252 254 256 25^ 2ÖC 262 264	881,3.4	;
I24 125	S6 3 3		155	� 1 87 !t$p\| '� ' !		19c ' 192 194 196 198 200 202 204 2�6 208 210	87, 5°1'			88 36	" ^ s^f
126 ; 127 ;' 128	86 f 34	4 '"-' ■	156	87 15	■"' � � '^;		87-52	"■		S8 37	------;---------lt_
	816^36		i$7	87 ïö	*', � ■■■* ■ �**		87 54			88 38
	mui 86 39	� *	158	87 17 �			87 56			881 39
129	mui 86 39	', 1 �? �	15987 18		*■'! v'-�' :**		87 58	¹		8? 40
j 130 ; 131	Sg^Ö	; '■�' � !■	160	87 19			87 59			83 41
j 130 ; 131	86 42	? 11, ■: i	161	87 20			88 .1	■:�: � ; __1------------------		83 43
; ^I32	8643"	-■ * !	I6287 22				88 3	�		88 44
I33	86 44	*■ ' �**	■ 1 163 87 23				88 4	,.,� ,	266	88 45
I34 135	$6 46		164	87 24	■'�'.'.- :		88 6		268	88 5ö\|
I34 135	86 47	� ■ �.'" -	165	87 25			88 8	'^: ■■	270	88 47	'
136	86 40	� ■ �.'" -	166	87 26		212 2I4 216	88 9		272	88 48
137	$6- 50	0 \ ■'' ' �	167	87 27	■� -■ ,		88 11	,,. ■	274	88 49	V .
138	86 5Ï	'"'■■'' �	I68	87 28	� -		88 12		276	88 50	■
139	86 53^;	>	169	87 29		218	88 14	\ ■', :..	27888 51
1 ' ' ""' 140 141	86 55		170	87 30		220 222 224 f 1 226 f	88 16		280,88 52
1 ' ' ""' 140 141	86 56	■ '	171	87 32			88 17	�? , .,	282J88 53
142	86 57		172	87 33			S8 18		284588 54
143 I44 145 ¹⁴⁶ ! 147	86 58		173 I74	87 34			88 20		286 288	88 $$	*
	87 d		173 I74	87 35		228 23O	88 21		286 288	88 56	.
	87 l	--------�	175	87 36		228 23O	88 23	f	290	88 57	' ^:
	8721 2	--------�	I76	87 37	^; \	232	88 24		292	88 58
	87 4	,	I77	%7 38	1	234 � 236	88 25	1. j_,----------.....	294	88 58
14S	87 5		I78	37 39	� '/	234 � 236	88 27	*t ,	296	88 59
\ 149	%f, ■" 6	�	179	874O ■'		238 240	88 28	«r�, ...	298	89 , 0	'
^;'. 119,	87 7	�	180	87 41	o, 1	238 240	88 29	>,.. ��, - �"	300,89: 1		1

-ocr page 123-


		f,		CR	OMSTREKEN.			t			. ^si*	?
lang,\ tr, !	Breede tr. ©	verhedei tr. ©	üang, tr, 4 8 12 16 20 2₄28 32 36 40 44 48 52 . s6 1 60 64 68 72	Breede tr, ©	verbede tr. ©	lang. tr. 128 136 144 Ï52 16c	Breedelverhede Uang tr. © tr. ©� tr.			j Breede verhede tr. (T)tr. ©
30289 2				89 22			89 44		IC 2C 3C 4<=	)89 ^6
30489 3				89 23	.		89 45			)%9 55	i
30689 3				89 25			89 4C			189.57	:
308	89 4			89 26			89 4i			,89 57
310 312 314 310	89 5	^		89 26			89 47		5^C60	89 57
	89 6			89 27		168 176 I84 192 200 208 216	89 48		5^C60	89 57
	89 7			89 28 ¹ � 89 29			89 48	.. ...�.... .... ^:	7c 80 90 100 110 120 1 130 140 I�Q I60 I7.0	89 57
	89 7			89 28 ¹ � 89 29			89*49			89 57
318	S9 8	#		89 3 o			89 50			89 58	' ;
320 i-------- 322 324 326 ?28 330 . '332 3 34 336 ■ ..........,. 338 34O 342	89 9			89 31	�		89 50			89 58
	89 9			89 32			89 5 ï			89 58
	89 10	----------_r		89 32			89 51			89 58	! ' ,
	89 �	----------_r		89 33		224!89 52				89 58	� t- ■:�,- � -'
	89 12 89 12			89 34^		1 232' 1 240	89 52	-- ---.........-		89 5&	. 1 u ■
		.		89 55		1 232' 1 240	80 «52	» 1		tfcüi
		.		89 55				"		tfcüi
	89 13 89 14			89 35		24889 53		\1 L\|		89 58
	89 13 89 14			89 36		25689 53		>. Qk		89.5a	■
	89 � 89 15			89 37		264,89 53		'i . i» ■■■	ISO	89.;�	; ^x* 1' � �- il
	89 � 89 15		.76J89 37J "			1 272^9 54			I90!	*9 58	� ,,'�-,! f 771
	89 16 89 16		SC,	89 38		2 8o	89 54		200	89 58
	89 16 89 16		84	89 39		28S	89* 54	� �■-......	210 220	89 58	.... ... .-.,,...j.**'
344 346 348 350 352 354 356 3-5 8	89 17		88	89 39		296,	$9 55		210 220	89 58
	89 17		92	89 40		304	89 55		23O 24O 25O	89 50	1 ....�^,._w�.ï j ... , i
	89 18		96	89 40		3,12 3 20 328 336	89 55			89 59	*1 % >■**
	89 19	1	1001	89 41			89 55			89 50
	89 19		. I 104	89 41			89656	.JIJj	26c	89 59	�"' ■-.....�i
	89' 20 89 20 89 21	j	108 112	89 42			89 $è		27O	*�59
		-�	108 112	89 42		344	89 56	;, f'" ■■ t '	28O	89 59
			116	89 43	' ^: iifi--* "-^:	352	89 56	■■:-■.....---'-'	-29� �fOO	i 89 59	: 5 '... A. I
3 60	89 21	^a� 1 ,i . i	I2p	89 43		360'	89 56		-29� �fOO	89 59I

-ocr page 124-

TAFELS EER

Scvenfte Cromftrceck,

lang, �
/r. f

?r.® er

0 11

verhede]
tr. 0

Ung, Breedè^verbede
tr. l/r» ©'#■. �

lang,,
tr.

Breede
tr* ©

verhede
tr. 0

Iwg.vBreede verhede
tr.ltr. ®7r. ©

�-----

3ï

6 9

12 2

9i|i7 48

O 23

6 21

12 14

9217 59

0 35

33
34
'35
36

6 33

12 25

93
94

18 u

4
5

o 47

6 44

12 37

...

l8 22

I O

'■

6 56

12 49!

18 33

I 12

7 8

13 0

18 44

7
8

1 23

37
3*

"7 20

13 12

18 -56

ï 35

7 32

13 24

19 7

I 47

7 44

13 35

19 19

� 59

40
41

7 55

13 47

100
101

19 30

2 II

8 7

71
72

13 58

19 41

2 2',

42 | 8 19

14 jo

102

103

19 52

-'-'z-3'5-

8 31

73
74

14 22

20 3

2 47

8 43

14 3 3

104

105

20 15

2 59

8 54

14 45

20 26

? ⁿ

9 6

14 56

106

20 37

1.J

3 22

9 18

77
78

! 82

15 8

107

20 48I

\-�%-

3 34

4«

9 30

15 19

108

20 59

3 4⁶.

9 42

15 31

10921 10

2�

3 58

1 50 1 9 53

15 42

II02I 22

~2�

4 io

ro 5

15 54

III

21 33

! 22
24

4 22

10 17

16 5

112

21 44

4 34

53
54

10 29

16 17

II3

21 55

4 46

'"■' 'j--, 1* 1

10 40

84
85

16 28

II4

22 6

-23

4 5$

f}; ;

10 52

16 40

II5

22 I7

5 9

II 4

I6 51

j 116

22 28

,₇

t }

ii 15

87
88

I7 2

II7

22 39

f³³

11 27

17 14

II8

II9

22 50

■

-f 45

1 f ' 'f '

11 39]

17 25

23 1

3Ö

5 57

�' 1

! 60

ii 50

17 37

Ï2023 12

(

-ocr page 125-

' -!■-.■


Iwg.u	Br e edel� tr. ©	verhede tr* ©	\Ung. tr.	Breede tr. ©	verhede tr. ©	lang. tr.	Breede tr. ©	verhede ^ ©	lang. tr.	Breed&verhede' tr. © tr* ©
121 23 23			151	28 44		181 182	33 50		211	38 J9	�
122 23 34		.�. ■ .� '	¹⁵² 153 154 155	2S 55		181 182	34 0		212 ■: 213 214 _r 215 216	38 48
123,23 4<				29 5		183	34 tb			38 57	.+
■■■ 124	23 56			29 16		184	34 20	,		39 7
[125 126	24 7 24 18			29 26		185	34 30			39 16
[125 126	24 7 24 18		156 157 158	29 36		ïS6	34 39	�		39 25
� '127 128	24 28 24 30			29 47		187	?4 49		2I7 219 22c V ' 1	?9 34
� '127 128	24 28 24 30			29 57		188	34 59	'".- " " :		39 43
i Ï2924 50			159 160 161 162 163	?0 8		189	35 9			39 53
130	2S 1			30 18		I90 191 192	35 Ï9			40 2
131 132 133 134 135 136	Z$ 12			30 28			IS 28	.. . ' ' . r.-J	221 222 223	40 11	"
	25 22			30 38			35 38			40 20	, j
	25 33			3Ó 49		193	35 48			40 29
	25 44		164	30 59		194	*35 57*		224	40 38
	25 55		165	31 9		195	36 7		225	40 47
	26 5	■	166 167	31 19		196	36 17		226 227 22S 229	40 56	■
� 137	26 16		166 167	3i 2.9	t	197	3Ö 2Ö	�: .		4* 5
�------ 13 8 139	26 27 20 38		168	31 40		198	36 36	. �		41 14
�------ 13 8 139	26 27 20 38		I 169	?! 50		199 1	36 45			41 23
140	26 48		I70	1» el		200 1	36 55		23O	4* 32
141	26 59		I7I	32 ïo	.	�201 37 4		. ' ■	231 232 233	4t 41
�4²143	27 9		172	32 20 32 30		20237 �		'■:.'!		41 50
�4²143	27 20		. I73	32 20 32 30		203 204	37 23			4i 59
144	27 31		174	32 40		203 204	37 3 3		234	42 8
� �45	27 41		I75 176 I77	32 50		205	37 42		235	42 16
�46 f I47	27 52			33 0		206 207	37 52		236	42 25	, , -, '
�46 f I47	28 2			3 3 IÖ		206 207	38 �		1 237 238 239	42 34	.-
148	28 I3		179	3320		208	38 11	*"" . '■ '',"' ■"■**		42 43 42 5^Z	■
149	¹ 28 2?		179	33 30		2O9	38 20			42 43 42 5^Z	1
. �50	28 34	' ■: '■�.-' ■	- l80' ?3 40			2I0S38 29			240 L 'ï'	43 1 o\

-ocr page 126-

ix.6________ TAF EIS DER


*ila&g. i* 241 2 42 2*3' 244' 245 246 247	Sreedeverheael tr. ®tr. ©		*lang, Breede verhede* tr, �. ®\tr. ©			lang, tr.	*Breede* tr. ©	*vérhede* tr, ©	lang, tr.	*Breeete* tr. ©	*verhedSê* tr. ©
	43 9		! 27I47 21			301 302	51 14		331	54 49
	43 18		272J47 29j^;			301 302	51 22		332 333 3 34 335 336 337 338 339 340 341	54 56
	43 ^6		273 47 37\|			303	51 29			55 3
	43 35		27447 45			304	51 37			55 ?o	�
	43 44		275 276	47 53		305 306	51 44			55 17
	43 52		275 276	48 1		305 306	51 51			55 23
	44 1		277 278	₄S 9		307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 ! 322 r 324 32S 326 ... 1	51 59			55 30	� . . ,i'
248	44 9		277 278	48 17			52 6			55 37
249	44 18		Z79 280 281 282	48 25	'		52 13			55 44	\
2 5C 251 252	44 27 44 3 5			48 33			52 21			5 5 50	V
	44 27 44 3 5			48 41			52 28			55 57
	44 44	/		48 49			52 35		342 343 344 345	56 4
2% 3	44 52		, 283 284	48 56			52 42			56 10
254	45 0		, 283 284	49 4			52 50			56 17
255	45 9		285 286 287	49 12			52 57			56 24
2j6	45 17			49 20			53 4		346	56 30
257	45 2,6			49 28			53 31		347	56 $7
258 259	45 34	■.''■.-	288 289	49 35			53 18		348	S^ 43\|
258 259	45 42		288 289	49 43			53 25		349	56 5o\|
260 261 I 262	45 51		1 29049 51				*3 32	1	3 50; 5 6 56
	45 59		291	49 58			53 40		351	57 3
	46 7		292	50 6			53 47		352	1 57 9\|
26? 264	46 16		293 294	50 14			53 54		353 354	57 ïöj
26? 264	46 24	■;	293 294	50 21			<4 �		353 354	57 22i
265 266 267	46 32		295 296 297	50 29			54 8		355 J 356	57 2�>]
	46 40	,		50 37	j		54 15	�■	355 J 356	57 35	[
	46 48	� - ;		50 44		327 328	54 22	" l ' ■' -"	" ■ 357 358 359	57 4*
268	46 57		29S 1	50 52		327 328	54 29I '			57 48
269	47 5		299	50 59		1 329 j 3?0	54 36i			57 54
27047 IJ			! 30051 7° 1 �			1 329 j 3?0	r 54 42:		36058 �

-ocr page 127-

ClOMSTREKSN

147

hng.\Breedeverhede ,
tr. '/f.' � f?� ®

lang, j
tr.

32
33
34
35
36

37
38

1 40
41
42

43
44

45
46

Breede\
tr.'®

verhede
tr. ®

lang.
tr.

Breeèe
tr. ®

verhede
tr. �

Breedè
tr. ®

verhedt
tr> ®

� .

2 1
3 1
4

5
6

----�|---

7
8

■

13
14

^l*

$8 7

61 8

�

61
62

6? 53

66 23

58 13

*�\ - � �'-

61 i?
61 19

63 58

Jfc 'v . ,■

92
93
94
95
"9^
97
98
99

IOC
101

102

, 103

66 28

58 19

64 3

66 33

58 26

■ "'■ " ^!

61 25

64 8

66 37

58 32
58 38
58 44

61 31

64 14

66 42

6l 36

67
68

64 19

-. '■)■■■ '

66 47

61 42

64 24

66 52

58 50

61 48

64 29

""" .'- ^ !

66 56

58 57

61 53

1
72

64 34

67 I

59 3

61 59

64 39

67 5|

59 9

62 4

64 44

67 ioj

*9 15

62 10

64 50

67 15

59 21

62 16

64 55

67 19;

<9 27

62 21

74
75

6$ 0

IO4

67 24!

59 3 3

62 27

65 5

IO5

106
107

67 29'..

59 39

62 32

7«!

65 10

; - j', �� , '

67 3 3

* \ . ■ ■■ .-

59 41

47
48

62 38

77
78

65 15

67 38J

59 51

62 43

65 20

10S
109
110

ö7 ■■4»

59 57

62 49

79 [65 25

6747)

60 3

� � .' '.;

'62 54!

80
81

65 30

s �■ ■' - ^,v ï �

67 5 ij

21
22
23

, 24

60 9

52
53

62 59

65 35

lil
112
113

114

67 56;

60 15

�

ö3 5

6S 39

- -,- i'

68 O

60 21

63 io

65 44

68 5

60 27

.�.. - »<r

54
55
56
57
58
59

63 16

84,
85

65 49

-■ ^ f* �

68 9

■

27
28

1 29

60 3 3

; '.' �'^;''

65 21

65 54

115

116

117

68 13

60 35

63 26

86
87

65 59

. ■■ . .,,: _�\. ^ �

68 18

60 44

, '� ^v

6? 32

■(- ■■ -

66 4

68 22

60 5C

3 ^:

ö3 37

.'s ^; i�:: � � ■■

66 9l

11S

119

68 27

60 5«

63 42

66 14

_______

68 31

�.........

6l 2

160

|63 47

166 IS

⁵. Si

1 12068 35)

1.4

� :'

-ocr page 128-

nS_________________TAFELS ÖER

__ II~~I.....~~ _ ~~"~~ "'~~ ~~__�~~�~~��*-��"~~ �----1._,-----,-----------------


Ung,\ tr. ' 121	*Breede* tr. ®	*verhedê* tr. ©	lang, tr.	*Ureede verhedê* *tr.* ©W. ®		/ffjfg.	*Breede* tr, ©	*verhedê* tr, ©	lang, treede'verhedê tr. tr.®fr, 0
Ung,\ tr. ' 121	68 40		�5�\|7� 44			I8I I82 183 I84 185 186 187 188 I89 190 191 I92 193 194	72 36		211	74 18
122 123 124 I2j 126 127 128	68 44		152	70 48			72 40	� �	212	74 21
	68 48		153	70 52			72 43		213	74 24
	68 53	■: -	15470 36				72 47		2*4 215 216 217 218 219 220	74 28
	68 57		155	70 59			72 50			74 31
	09 1		156	71 3			72 54			74 34
	69 6 69 IO		157	71 7			72 57			74 37 74 40
	69 6 69 IO		158 159	71 11			71 1			74 37 74 40	'
129 Ï30 I3J	69 14		158 159	71 15			73 4			74 44
	69 I8		160	71 19	)		73 8			74 47
	69 22		161	71 23			73 �		221	74 50
132	69 27		162 163	71 26			73 15		222	74 53
�3	69 31		162 163	71 30			73 18		223	74 56
134	69 35		ï64₍7l 34				73 22		224	74 59
�5	69 39		165 166	71 38	/	195 196 197 198 199 200 201 202 � I ²°5	73 25		225	75 2
136	69«43		165 166	71 41			73 28		226	75 5	�:
137	**⁶⁹ ⁷***		167,71 45				73 32		227	75 8
138 139	69 52		I68j7l 49				73 35		; 228	75 II
138 139	69 56	v.	169\|7I 53				75 39		22975 14		t
I40	70 0		170 171	71 56			73 42	� 1	23075 17		-"""^
141	70 4		170 171	72 0			73 45	?:-i .�	231	75 .20
142	70 8		172	72 ,4			73 49	� �	23275 23
14? I44	70 12		173 174	72 7			73 52	1	233 2?4 235 236 237	75 26	-
14? I44	70 16		173 174	72 11		204 205 206	73 55	: :		75; 29
145 146 147	70 2C		175 176	72 15			7i :58			75 32
	70 24 70 28		175 176	72 18	*4		74 2	�		75 35
	70 24 70 28		177	72 22		2C7	74: 5			75 38	....."■"'.......
I48	7O 32		178	72 25	Rft '\|	208	74 8	r l\ -^ ■-.	238 239	75 41	*........*
149 ïjO	70 36		179	72 29j		209	74�. 1.2		238 239	75 44
149 ïjO	70 40	^:'	18072 33			210	74 X5		23075: 47		� � l.-l.',..'

, 1

-ocr page 129-

mmmmmfftmm


	-			e'&OMSYREKEN.							*Jt$*
lang,\Breede\verhede tr. m © tr. ©			Ung.'x fr. 271 272 273 274 275 276 277 278 279 1 28c 281, 282 28 3 284 28$ 286	Breede tr. ©	verhede tr. ©	301 302 303 304 305	Breede tr, ©	verhede tr, ©	lang. tr.	Breede tr. φ	verhede tr. ©
. . �_t241	75 50			77 Μ			78 29 78 31		331	79 36
242 ? 5 5 3				77 16			78 29 78 31		332 333 3 34 335 336	79 39	i
1 243	75 56			77 19			78 33			79 4�
ii� . 244 245 246 247 248 249 25O 25I 252 25? 254 2<5 256 257 258	75 59			77 21 77 24			78 36			79 43 79 45
	76 2			77 21 77 24			78 38	■		79 43 79 45	'■ � >
	76 5			77 26		306	78 40	�.....,1. ■-		79 47	;.:■ ; ,_:>
	76 7			77 29	'	307 308 309 310 311 312	78 43		337 338 339 340 34¹ 342 343 344	79 49
	76 �o			77 92			78 45			79 51	'■ � \ ■ γ
	76 �3			77 34			78 47			79 5i	*---------'m,* ,; f,**
	76 I�			77 37			7« 50			79 5$	«- '..f,-��.�,, ,A
	76 19			77 39			78 52			79 58	-■-i'J?. ... ..f
	76 22			77 42			78 54			80 O	■ f',: -'■' Ι
	76 24			77 44		313 BH 315;	78 57			8� 2	- r
	76 27			77 47			78 59			80 4	-J,...". -
	76 30			77 49			79 1		345 346	80 6	.....
	7<S 33			77 5^		316,	79 3		345 346	80 8	_:
	76 36		�� 287 288	77 54		¹317 318 3I9!	79 6	.�	347	80 10
	76 38		�� 287 288	77 57			79 8		348 349	So 12	h Z:
259 26�	76 41		289 290	77 59	''		79 10		348 349	80 Ιφ
259 26�	76 44		289 290	---------------------------------------- ■ 78 2		32O.	79 12		3 50	8o 16
261	76 47		291	78 4		1 321 322	79 15		35I 353 354 355 356	80 18
262 263 264 265 266	76 49		292	78 7		1 321 322	79 17			80 20
	76 52		293	78 9		323	79 19			80 22	■�.. - ......jf
	7� 55		294	78 12	--	324 325	79 21			80 24
	7^ 57		295	78 14		324 325	79 23			80 26
	77^0		296	78 17		326 327	79 26			80 28
267 268 269	77 3		297	78 �9		326 327	79 28		357	80 30
	7T S		298 299	78 21		328	79 30	S.-« -	358 359	8p 32
	77 8		298 299	78 24		329 330	79 32		358 359	80 34
270	77 u	1	300	78 26		329 330	79 34		360	\%o 36	1

-ocr page 130-

TAF115 EER

■� ' - "' �~ �' '1 ¹----------■ '■■■ .---------:---------. - ' �~~■ ."■«■■~~■■~~jL .,.* L"~~lg�W**i«M�É^iBM�UMI il


jang,ïBreed'Werhede tr. \fr10eif\ © ;■!				ta?. Breede verhede tr. \tr. ®tr. ©			lang.. tr*	Breede ^fr» ©	verhede tr. ©	lang. tr.\ 91 92 93 94 95 96 97 9S 99 100 101 102	Breede'verhedë tr. ©tn ©
	� :	ïo 38		31 J8i 3b\|			61	82 23	*-'.' i '\ �- ■**		83 . 8
	2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12	80 40		32	8ï 3 5		62	82 25			83 - '9\| ■
f		80^42		33	81 37		63	82 26	.,,. ,. ,.		83 11	■
		80 44		3 55	81 381		64	82 28			83 12
		$�* 45		3 55	8IS40J '		65	82 29			83 �
		80 * 4?		36	81 42	¹	66	82 31			83 15
		80^: 49		37 81 43			67 68 69 70 71 ₇2 73 74 75	82 32			83 16
		80* 51		38 39	81 45	'\		82 34			83 18
		8dUj 80 5> 80 57	;	38 39	81 47			82 35	¹		83 ?9	.1 V - , - ft
				40	81 49			82 37			si 21
			}	41	81 50	' ! r 11 . V		82 38			83.22
		80 59		42	81 52	■ 1 *		82 40			83 23	*
	Ï3	81 I	* ^;'	43 J8l 54				82 41		IO3	83 25	1
	i₄	8l 2		; 44J⁸¹ 55				Sz 43		IO4	83 Z6	� ^:: :■ i
	15	81 4		� 45 8�57				82 45		IO5	83 27
	lö . :	81 6		4⁶ ! *⁷148	81 59		76 77 78 79 80 81 82 J i 83 1 84 85 86	82 46		106 I07	83 29
	■17	81 8	;		82 0	»�		82 48		106 I07	83 30	'
	18	81 10			82 2			82 49		IO8	83 31	,
■	19	81 12		'⁴⁹	$z 4			82 50		��9₍83 33		�
	! 20 8l 1?		■�, .� � .- -;-■■■ .1	50 51	82 5			82 52		llo\|83 34		----------------------------------------1-------------, j
	21 8 1-15			50 51	82 7			82 53 82 5<		III 83 35
-	22 81 17 __.....(._			52	82 8			82 53 82 5<	, ■ ,. ":■■,;	112	83 37
. 1	2? \|8l 19			53 54	82 10			82 56		.11? II4	*3-4 '■■
	24 8l 21			53 54	82 12	" *		82 58	'.-'.-�,�.■;'�:.'	.11? II4	8? 39	�■ i i
	25 26	\|8l' �tf		55 56 ^7	82 I?			82 59	; �. **	�5 ) ii'6	83 .41	*= t :■. ■;.*
	25 26	j8l Zk			82 15			83 1	*^mi* 2 '	�5 ) ii'6	8»4»:r;,?r
	27j8;t'^ï26				8? 17	/	^7 88	83 2	� ( �	117	83 43
	28	!8\|߷�8		58	82 18	.... ..-,	^7 88	^s3 4 ,i I,	]x V*:	in 8 II9 � �20	'83 45	!\ ^;'^;"^: ■■ ^!
	29 'SSSSSS3	!8\|߷�8		59	82 20		! *⁹ 1 90	83 5	■ \ ?�>� :		83' 4?
	1 30	Si 31		i 60 $2 2li			! *⁹ 1 90	83 6			83 47

-ocr page 131-



																																														..J.

																																														e Wok $ f M.frfty
																																																																																																																			m*

																																																																																																												W^reeAbfutYheati
																																																																twoMi

	TmMedaverhéM


																																																																																				m .©

																																																																																																						tn ®
																																															*\m ^m*
																																																																																											tr. ,
																																																																																																																																																																		■�/®

Wy-j^																																																																																																																																																													/r.

																																																																																																										m ®







																																																																																	fc">. 9 � r> r																																																85;; s8
																																																																																																																																																		»ï 5*: f�5c

																																																																					84^8																																										211
																																																! 181 t�......
																																																																																																																																																												84; ^5 t

					I2J>3 49
																																																																																																																																																																																151







																																																																																		Sb � fi�																																													85c 29
																																																	58:sop																					! 182
																																														84J^f2i6																																																													212
																																																																																																																																																						84-59

																																																																																																																																																															1-152
																								83 ^:50




			U22
																																																																														¹






																																														&pm
																																																															213
																																																																																					85CWO
																																																																																																																																		183
																																																																																																																																																	84 %7
																																																																																																																																																																													153
																									83 51


						12 3




																																																																																																								)■■.;: -ü '' ■ �. �.�



																																														85 31
																																																															85^-1

																																																																																																														214
																																																																																																																																	< 184
																																																																																																																																																			l$\$Ol
																																																																																																																																																														84 ±9
																																																																																																																																																																														154
		;[ I34W:jj*







																																																																																																																																								85 32
																																																																																																																																																								215

																																																																				85
																																																; 185
																																																																																			2
																																																																																																																		84 '30
																																																																																																																																							155
																										83�54


								125






																																														850,32
																																																													216
																																																																																					bgjdOï
																																																											;�i�
																																																																																																																														85 3
																																																																																																										186
																																																																																																																																																																	84'31
																																																																																																																																																																											156

																											ÜES3



									12Ó,





																																														85- 33
																																																										217
																																																																																	85^*4
																																																																																																																											187
																																																																																																																																														84 32
				Ijizteitii-ö
																																																																		157





																																																																																						■aWürÜMU


																																														8534
																																																																																						218
																																																																																188																													85 -5
																																																														�.��:
																																																																																																																																																							84^3
																																																																																																																																																																					158


										1-8i⁸? 57





																																														8535
																																																														*i>M
																																																																																																							2I9
																																																																																																																										189
																																																																																																																																													84 34
																																																																																																																																																																										359


																																													59

																																																																																																																												L.





																																														85 36
																																																												22C
																																																																																	35- -7P-^D
																																																																																																																									190
																																																																																																																																												84 35
																																																																																																																																																																									160

																												84 O
												130




																																														85^37
																																																															221 222
																																																																																85^8
																																																																																																																											191
																																																																																																																																															34 36
																																																																																																																																																																								IÓJ

																													84

													131




																																																		»5: 38 ~~wmm~~ ~~..!&�~~■ ~~FMwa~~w 8�<39
																																																																							85
																																																																																																																				192
																																																																																																																																					84 38
																																																																																																																																																																				ÏÓ2

																													84! 2

													13-




																																														223
																																																															193.85340
																																																																																																																													84 ^9
																																																																																																																																																																I63
																																																																																																																																																																															- �


																														84 4
											133






																																														8 5 � ₄oh
																																																													224
																																																																														4'?
																																																																																																					856II
																																																									*6 \| �$<.'**
																																																																																																																								?n
																																																																																																																																							194
																																																																																																																																																										84 40

																																																																																																																I64
																															84 5



												Ui, 135


																																																																																							~~..-..~~'., �~~------------ - .....-, ■ -'~~




																																																																	8<d4lbS!-_t
																																																																																	225
																																																																																																195 85vl2
																																																																																																																																				pc,-'/f:
																																																																																																																																																											! :
																																																																																																																																																																			84 41
																																																																																																																																																																																	165
																														84 6


																																																																																																														��?,~~,¹^-�;.;�.;, .j-;~~-.-





																																														85-42^3;^?.^
																																																								226
																																																																													19685 13
																																																																																																																	PiQSi
																																																																																																																																														84 42
																																																																																																																																																																							166

																																84 7

															136






																																														85^42
																																																				pSjtti
																																																									227
																																																																												�1
																																																																																															I97,⁸5 14
																																																																																																																																											84 43
																																																																																																																																																																						I67

																																	84 '8


														137






																																														8543
																																																														228
																																																																																		ii8s
																																																																																													�9885�5
																																																																																																																																									84 44

																																																																																										I68
																																			84 io

															138




																																														85%443&;�<
																																																														229
																																																																															199 85,- 16																																											o?? �
																																																																																																																																												84 45
																																																																																																																																																																					169
																																		84 ^il



																139



																																														8j.45bK
																																																										230!
																																																																														20085 17
																																																																																																																																													17084 46


																																				84 tl

																140



																																														85 46
																																																							231
																																																																											85 I8
																																																																																														)Z
																																																																																																																							201
																																																																																																																																														84 47

																																																																																																					171

																																					HM


																		141																																																																																.'~~...........�~~




																																														85 47
																																																						232
																																																																										«5 19
																																																																																																																						202
																																																																																																																																										84 49
																																																						I72

																																					84 t5


																	142




																																														85 48
																																																					233
																																																																											203185 20
																																																																																																																~ls V '■ ; fff
																																																																																																															84 50
																																																																																																																																																																						173

																																						84 16

																		143



																																														85 49
																																																					234
																																																																										85 21
																																																																																																																					204
																																																																																																																																								84 51

																																																																			274

																																							8417

																			144



																																																																																										85� 49


																																														235
																																																																SS 2;
																																																																																																											205
																																																																																																																																84 52


																																																																																		175
																																								84 18


																				145


																																																																																										23 6'

																																																																							«5 50;

																																														85 23
																																																																																									206
																																																																																																														84 53 84 i4
																																																																																																																																																					176


																																										84 19

																			I46


																																																																																																									85 51

																																																																																		237
																																																																																																			hm
																																																																																																																																			��'��
																																																																					207



																																										84 zo																																																																																																				177
																						147



																																																																																												85 .52¹


																																														238
																																																																	85 25
																																																																																																											208
																																																																																																																													o'*� � � e
																																																																																																																																																				8'.�'■:> f
																																																																																																																																																									117*																			84 55
																																												84^22

																							148







																																														85j*53
																																																			339
																																																																								85 tig?
																																																																																											&8o<
																																																																																																																			209
																																																																																																																																						84 56
																																											84^3

																																																																																																																																																																				179




																					149
																																																																																										85¹ 54l




																																														I 240

																																																																																																	1 2101
																																																																																																																														85&I7]
																																																																									**>>***							CC- c								l^!
																																																																																																																																																l.l8ol845>7




																																									84'34
							j. 15O

																																																																																																				\\

-ocr page 132-

TAF El $ DER

lang. Bretde
tr. tr* ®

verhede
tr* 0

langsreed* verhedè
tr*\tr* ®tr. ®

lang*
tr*

Breede

verhede

lang. Breede verhede
y'tr* tr, ®tr* ®

| 241
242

243
244
245
246

85 55

,., y

�
271

8�?9L

301
302

86 41

'■^:�.' �'�

33187 �

S , .-

8j 55

, y\r f .�

272

'T"
86 20,

�

86 41

�\�.�

332

;^33?334

335

'1336

337
338

339

34°
34I
34²

87 �

85 56

273

26 _:2�]>/'

! 303

86 4.2

'. �- � >

87 2

85 57

■ �',.;; �: �

274

86 21

-, ; , i; r-

304

305

306

307
308

86 43

* .'�..' % �

87 3

* O^: ^ ,.

85 58

9,\ i _f .-

275

86 22

■ -

J r �

86 43

� ■ ..... ■ .

87 3

""'- i > ⁱ l

85 59

±76

86 23

*" ■.

86 44

, )

87 4

247

86 0

277

26 24

. 1.1 ... !

86 45

8? 4

1 248

86 0

^:'^:. ^L

27%

86 24

ïi-'j :^: - l '■

86 45

87 5

249

250

251

86 I
86 2

279

86 25

� ' - -

309
310
311

312

26 46

27 6

2$a

86 26

86 47

27 6

26 3

281

86 26

��. �

86 47

87 7

252

253

254

86 4

... »:■. '.-

282

26 27

, �..,-:- �

86 48

87 7

1... -

86 5

283

86 28

■

313
314
315
3IÓ

86 49

34 3

87 8

26 5

284

86 28

; r- > ; �

86 49

- ,

344

87 9

.■■'■

255

86 6

285

86 29

86 5�

245

|*7 9

■ ,�

256

257

86 7

:/"', ^:'" '--

286

86 3�

: '■ �. - -.

86 51

346

87 10

"■■-.,.. ,

26 8

'" ' ' "

287
288

\26 31

. .*. <.....; f

317

86 51

347

87 10

258

259

86 9

\26- 31

�■,: ; .. ;

318

86 52

348

87 11

.' �

86 9

28986 32

�

319

320

32J

^ 53

349

87 11

260
261

86 10

29086 33

86 54

350

87 12

86 U

291

86 34

86 54

351

87 13

262

86 12

292

26 34

' ■'"* ■■ i'..?'.Z

! 322

�

!, 32_?

�

S6 55

352

87J3J .

263

86 13

293

294

26 35

,' % '- �- <

26 $6

353
354
355
) 35<S

27 14

'■ -

264

26 I?

86 36

. '� � ■;:

324
3²5

26 56

87 |4

265

86 Ï4

295

86 36

86 57

87 15

'■

266
267

86 i j

296

26 37

' -�

32��

�

: 327j

*6 58

§1 �

87 15

j ■- '^:*

86 16

i%ï\ ■"- \

297

26 3$

7 �

- ■ , ;

86 $%

. :-:■ ■ " �

357

87 16

36S

$6 16

' ^r

29e

36^8

., }«��

iZfOZ j

328

26 $9

358I
.'"359'

*7 17

i 269

86 <iy

i '■' : � 1

1299

��&,�^� j

� 329

86 5?

Ja � ' ',.� * � !

87 j 17

.....1.......-.....■� �

27O

86 � 8

> Mö*>> **

Li°°

86jN4o?.*.oii: j,|

� $«301«

⁸7�!?;�

,""36027']^'

■.' .■ r ' .�

�

-ocr page 133-

b t R M, ft ó^syr ek en.

113?


iattg. Breede \ tr. %'i ©		verhedt	I "■�-:! - 3JL 1L� 33 34 .IL. f⁶ 37, 3JL 39 40 ⁴¹ 42 *L 44 45 44, . 47 . 48 . 149	Breede ir. ©	verbede
.. *.l	loj	8, iiO		87 ;34
2 3 4, 5 �?� '⁸	87 10 ⁸iLl9	! ■ ■ ~.......� i		⁸7 35	;� .■ -,
		*■8 :,r.:l* j**		⁸⁷ ii	*%: '■.■■■ 1**
		■.......v�		*7 36	3'! ' �.1 ��m^-----
	87 21	-�------ ; " ' }		87 3$	'� -� \|'
	87 21			87 ^;37	« .81 '� ■ �"' ......--------
	87 22'			87 37 87^38	V � j
	87 22'	_j-------------- * ,'. :" ■ � 1.		87 37 87^38	-!-■-..� '
9 IO 11 12 13 '5	87 ^;2�	... y 's		87*38	*'' \^r \*
	87 23			ïf^]39^l'
	8'f 'U 87 24 87J25			8A9J;
				87 HO
		i		87 y_:'⁴ ^
	87 25			8741'
	87 20			?M: .}«.
16	37 26			87^42' V- ;
17	87 27	- r^.....		87 42
18	87 28			� 4*'
^J9	87 28	�. �		8/4?!,
20	87 29		50	87'43! �
21 22	⁸7 ...*?	■'-'"� ■� "	*:sL*	87 44
21 22	.⁸7 3°		52 1- ' -t . %	⁸7 44
\| ²³ �24 ³5	⁸7tl°	■ ■: E, ■ ;,	53 54	87 45
	⁸7'3*	_�___---	53 54	⁸7 45
	!*lu	: _:"	58 59	87 46
26	ÖÜ².	. _r .		87 46	, > ■'.'^, ,
²7. 28 30	87 32	,Vv		87 47
	⁸7 AI 87 34	��		87 47	Q ^: �"⁸
		er,** -		87 48
		Sfj.....; J	60	87:41	*^ " ■ \.**

'verhtd

verbede l/affgJ Breed\

Breede
tr. ©

Ufig.
tr.

tr."®

tr. © tr.

88 1?

87 49

122

88:14

87^50

124

►ei,

5 � \

8^51

88 IU

I26

-�wemm&

ï$Mt

88,16

lz8

88 16

87 5?

130

70
72

3 22�

*8 ɷ?

87 53-

132

88 18

87: 54.

134

88 18

87 55

13^

WW$

I38

W 56

88 20

87 57

i �

I40

88 2Ö

I42

�*7 58
84! 87 59

U -2i ■ ir.

I44

JU /

St 22'

86874^

I46

$t��§l-&$l

I48

88 88-i ó

.". 1 ■:

88 iz§\

9�|88 i

: � f ■

I5O

vpA � iT' "'*'

88 >52'fS-8�:

92 88

552

Ï54

94 88

88 M$

Il___1

SS 2|^:

156

9688

88 26
88 26

158

9888 4

160

10088 5

88 27J

162

102,88 6

ft,--

164

88 28

88 �

I04

88 28'

166

106,88 7

88 29

I68

I0888 8

88 30,

170

88 9

IIO

'88 :3�

172

88 10

112

88 31

174

88 10

114

88 3I

176

88 II

116

88 1%

178
180

88 �

11!

88 3 3

120188 «ï

�

-ocr page 134-

...-

'�� & �

TrAFELS DER

ï*3

Brkeae

verhMt

lang.
1.3�÷.

� 273

Brecdèverhedl:

tr...®!#. �®

\latig.\Breedt

'. firAtr..®

verhede
tri �

lang.
tr.

Breedeverhedt
tr. � tr. �

8J8134

88 j6J<ji;d

,■ 3

89 13

]%9 26

�

186

8|8,�34

a f � * f
i '

j 276 8;8�-57:|4^^ ^!

! 6

�

89 14

89 2<

189

^8 13 5'

'h¹¹ i

! 2/9
282

*8₅

r j........�

11 *-1 '

� � -..... ~

� 9

8₉ 14

■ ii ,

l02

��

110

114

118

122
126

130

134
�38

89 27

�

192

8:8136

;8k>j^|s|siï ■(

89 15

�\

89 27

195

8(8i37

;;, ~.....�

88.59 -;; �

89 ;�5

⁸⁹ ²7

198

818138

. 1 '" * 1!
■ * 1

2 88|8;_9:: �\^ !

! 18

2₄

! 27

¹ 33

� .36

■

$9 16

89 28

201

èi39

29�;89> �!'^;;.� |:

89 16

��(-■ ---�"'

89 28

204

88* i4©

- i

2'94p9> �

.1 �« f

89 16

�----------- .

89 29

2O7
2IO
2I3
216

88:140

" � r\ 1

297i⁸9 1 �|�:� ;
■ � '

87 il?

� ! C'

89 29

�

88-41

- '■ -, * i

3�� 89 ■ aj.-i.jjg �'

86 17

89 30

88 42

' * ■ f j

_�.,,�..........

i 303

(��

..... 'f' . .�■"�-�■!

80 �

;-ii.8

89 18

89 30

8* "43

1 i*i'* * ;

89 3^

:*:>«

89/18

89 3�

; J

219

88 44

■ � ⁱ-

30989�;' 4^J ^?,'ö

89 19

142

89 31

�

222

8?;44

��;........� '

89 19

^:' -

146
150

89 31

J . ■

225

8? 45

O ^:" i

� 315

89 5J f>

89 19

89 32j ■;_"";

*
f

228

88_r:4Ö

' f. l . l

�| 318

89: 4�--��»

48
5�
54
57

89 20

it '-

154

89 32J

23I

234

87>47

� 321

89, 6;.;- >

89 20

"' ' '.'-:

158
�62

^S9-32J.

88 47,

" � � f � 1₁

| 324

89. 7�-",_;'

89 21

89 3 3|

237

88 48

k 327

89, 7�

89 2��

' "�_; i fj,
� . .

16ÖB9 3 3

24O

243
246

88 49

■ ■ * .

330
333

■
89 8

6�

�

|�.......

� 69

72
75

89 21

� '' � ' '

170:89 3 3

** ' {

|88 50

\ .

89 8

�

89 22
89 22

_',..,:. ' -

174

89 34

- f

88. -50

,"' � ■■'^% '

3 36

§9 9

�«Ph

1₇8
182

89 34

■-■'/' ,

24988 51

339

8₉ 9

�

'^: "''".'.'■ � �

89 23

^9.2J.

89 34

...... ... .

252:8$ ,52

, ^;.' f j

342
345
348

8jja 10

�;^:, �.

186

89 35

� 7-

255

88 52

. :" > ''

'89 .10

;;- ■� �:'

89 23

.,-!■■■

190

89, |5

\ 1

25888.; 53

89 �

■ -',' � � �

78
81

89 24

149

89 3S

■* ■ ......

26l|8|8 .54

bV.m 1

351

89 ii

" . j�, t

89 24

198

2Q2

89 36

2%5��5�

�. �

354

89; 12

& � >,!

89 24

. :^� . tl . . ^: i

»9 36

s ■

2678?--55

357

8�^�2_;; �</�

.......87

� 25

2063

�9 36

■ q............ 5

■ I

27088 56

360

89 ,13 ~�.

8s||p,

"� .Q'� �-

2��^,89^ 37

�

-ocr page 135-


			�DER C ROMSTRE ʸ N..						l-		%	��
lang.i tr.	Breede tr. ©	verhede, tr. ®	)ïangm\Breede tr. \tr. ©		verhede tr. ©	lang. tr. 190	Breede tr. ©	verhede tr. ©	lang. tr.	Breede tr. ©	"verheêe tr. ©
215	89 37		6 12	89 46		lang. tr. 190	89 52		195 210 225 240	89 S7
220	89 37		6 12	89 46		200 210 220 230 240 250 260	89 52			89 57
225	89 33		�	89 47	*		89 53	f ■:		89 57
23O	89 38		2₄ 30 36 42 48 54 \| <5o 66 72 78 84 'PO 96 J02	89 47			89 53			89 57
235 24O 245 250	89 39	--------_�		89 47			89 53	.�	255 270 285 300 315 � 330 345	89 57		-----1
	89 39	--------_�		89 47	. j ■ i		89 53	*..... ir ■-* -**		89 5»		-----1
	89 39			89 48			89 53,			89 �₅8		■
	89 4c			89 48			89 54	*....^:. >,■■ i**		89 58
2'5'5	S9 40			89 48		� 270 280 290 3<?�	89 54	^; ... t �		80 58/
260	89 40			89 ₄S			89 54			8₉ ₅8
26 j 270 275 28O 285	r 89 41			89 48			89 54			89 $8\|
	89 41			89 49			89 54	'��f.	360 1 ^; -' 40	89 58		■',,;
	89 41			89 49		310. 320j	^9 54			89 58j
	89 42	,		89 49		310. 320j	89 55	-----_l_Ji �,		89 5 8J		-
	89 42			89 49		330' I ,340,	89 55	; V ..	60	89 5*j
29O	89 42			89 50		330' I ,340,	89 55	JÏMACL .":IO"	*^Ó	89 $'it_t
295	89 42			89 50		} 350, ^36o\ ............"1 Ï5i !	89 55	^L '.■""'.	ïóö	$9 58I
300	%9 43	-	IO8 II4	89 5o\|			^9 55	^v	12®	89 5^\		'.
305 3IÖ	89 43		IO8 II4	89 5�\|			89 55	,	I4O	59 58
305 3IÖ	89 '43		I2089 50				89 56		I60	89 58	"> .
in 320	89 44 89 44		126	89 50		4.51 60	89 56	«� .�'-^f j	I8O 200	89 58
in 320	89 44 89 44	..�.:	�32 158 I44	89 Si	. ■ ■ - : >	4.51 60	89 56		I8O 200	89 59		i '
325 330	89 44			89 51	... .	75 90 105	89 56		220	89 59
325 330	89 44			89 51	(		89 56 89 56	-:"j '■ '	224	89 59	>
335 340 345 350 355	89 45		150 156 162 '168 174	89 51	.		89 56 89 56	-:"j '■ '	260	89 59
	89 45			⁸9� il	■'; ,-	12Ö 135	89.57	*, ,',.-L.-------u**	28089 59
	89 45			89 51			89 57		300	89 59
	^s9, 45	:\"^J' � - i		89 52	. . . .		89 57		320 340	89 59 89 59	.,.
	89 46			89 52		165	89 57		320 340	89 59 89 59
360	89 46	1	180	89 52		180I89 57		■■ ■	360 � �	89 59		1

-ocr page 136-

if6 4 Bovg^ dhisEb�itci'�otschrift^

Tot hier te>e fijn befchrev�n d� fev�r� tafels der fcven c�orriftreken. Angaen-
dedeachtftedieisaltijtecnronteyewijdich vant middelront , fukx dattetin
breede gheen verandering crijghende, fpoen valter van fijn breed�fchil niet te
f�gghen, ma�r alleenlick van fijn verheyd�n,totwelcxeynd�de v�'lghende
tafel dient.

VANT Μ Α E C X S E L DES

tafels der 'achtBe crori�flneck.

Om eerft deur een form teverclaren den fin des votehenden tafels, ibo laet
Α Β C D een cloot fijn diens middelront ABCD, en afpunt E, waer op be-
iehreven is een cleender rondt F G H,voort (y de booch C D van ι tr. als lang-
defchil titflchen C en D, en ghefrocken de twee vier�ndeelen ronts E D, E C₉fniende h�t cleender rondt in F en G, foo doet G D neem ick �o tr. als breede-
fchil tuiTchen pen G. 'Dit foo lijnde de booch F G doet ι tr. der langde, en
dat �otr. verre buyten t'middeliOnt,welcke boochopenbaerlick cleender moet
fijn danDC�tr. des rniddelronts. Nu is
t'voornemen hier te vinden hoe veel ι tr.
E G langhdefchil buyten t'middelront (te
weten op �otr. derbr�ede DG) do�t iri
0 en (D des rniddelronts: Dat is, de lang-
de F G vervoughtfijnde opt middelront,
yan hoe V��l © eng) die daer bevonden
f� worden. Dit verftaen wefende wy
fullen tottet voorbeelt commen.

Τ G η E G η e ν e Ν. Het fy ι tr.langde-
fchil buyten t'middelrondt op �o tr. der

2>C

TWERGK.

r "|

■■φ'�

iooooooo.

9848078.

6o®>

59® 5 0-

Heehthotfcx houckmaet

Gheeft fchilhoucx houckmaet vande ghegheven 10 tr. doende
Wat 1 tr.des rniddelronts doende.
:Comt voor fbegheerde. j' \ _ ^!

f^jhelijck inde volghende tafel �taet,en alibp met allen anderen.

y^'?:lj\ ■ ' ' TBEWYS, v^.r.i"L �' i . ■■■'.]',

Ghelijck de halfmiddellijn vaneen cloots grootfle font,als t'middelront;
Tptte halfmiddellijn van haer cleender rondt, als het evewijdich rondt op de

i_r,'lX.......� o tr. der breede; .;;_ ^yi'¹ ■ ε

Alfoo de booch ��ns traps des grooiite of midde�rphts;

Totte booch eens traps des cleender ronts op d� 10 tr. der breede.

Maer de halfmiddellijn eensiriiddachronts,is even ande halfmiddellijn des
middeironts,die gh�h�men wort op �ooooooo,alsrechthouckmaet:�n de half-
zniddellijn des �pndis befch�cven op de breede vani�ti.is intmiddachrondt

X houck-

-ocr page 137-



houckmaet des �chilboochs van 10 tr. dats hotrckmaet van 80 tr. doende 9848078: Daerora Ghelijck iooooooo. . Tot 9848078: , ! Alfoo debo�cheens trapsdesgtootite�Fmiddelronts, Totr� booch eens traps des cleender rontsop de 10 tr. der br�ed�. Maer loooo�do ghevende 9848078, foo fal 60 © gheven 59 0 5 © d�ut t'werckidaerom $9 Θ 5 © �st'begheerde/welck wy bewijfen moeiten. Merck t. Alf�� iijnV�RstELiCKE Ghena�e tVoo�ga�nde befliiy t ghe�ei�ii hadde en ghcfien volcommen te Wefen, feyde daer op hem gh�daehtich te fijn dat hy voormael derghelijcke grootheyt eensboochs als van F tot G, ghefocht hadde deur rekening der clootiche driehoueken, om datfc als van clootfche ftoF volcommender is dan rekening ghelijck de voorgaende: Maer overdenckende de reden van dit verfchiljfeyde metonderfcheyt d'cen wijfe te dienen tot beiluyt op een vraegh van cromftreken_?d'ander van rechtftreken. Als by voorbeelt be* geert fi jnde hoe lanck de wech vallen fal om te varen van F tot G op een crom- ftreeck,'dats hier de booch eens cleender ronts, de volcom men wereking ia� ghedaen worden alfv�oren: Maer tulcken langde beghcert wefende van F tot G op een rechtftreeckjdats de booch eens grootfte ronts, de volcommen Were- king beftaet dan in rekeningderclootfchedriehoucken.Twekkickhierheb Willen anteyekenen, eenfdeels rot ghedachtnis; Ten anderen op dat de ghen� dien fulex duyfterder ontmoeten mocht,hier meverlicht fy. T'maeckfel des tafels dan aldus verclaert fi jnde,wy billen de tafel befchrijveni ghettockenuyt CofmografhiaPetrit^kwparte primaf4p.13.als volght. Μ 3 ACHT. *Cf- , ?*

	I

			1 :.-■� α

		■/■

-ocr page 138-

AC HTS � E C & O MST-K EÏCK, fW E L CK
is�cn tafel van t'ghene � tï. langdefchil buyten t'mid. ,
delront,doetin© en © des middelronts. _

'*'<>

Op defe
b reeden.


	Doet 1 ir. llangdtjchil defe <verhe. © © 51 25
	5.i\| 9\|
	50¹ 52 50 3Ó
	50 19 50J ±\
	49	44
	49	6
	49	i
	48	50
	48	32
	48 47	55
	47	36
	47 46	16 *7.
	4ö\| 37
	46 17

OP deje.
breiden.

tr. ©

i6| o

Dott 1 tr.

langdefchil

Op defe

brstde»,

tr. ©

o; 30

I Doet 1 tr.
■ lan%dejcbil
defe njerhe.

© �


	tr.	©1
	3i[ 0
	31	30¹ 1
	32	0 1
	32	�
	33	©
	3 3	30
	34	O
	34	30
	3 5	0
	35	30
	36	0
	36	3 0
	37	O
	37	30
	38	O
	38	30
	39J O
	39	30
	40	0
	40	30
	41	1 O I


	aejei © 57	lernc. © ■4O
	57\| 31
	57 ²²
	57\ 13
	57 3
	5<5 5 3
	" 5ö\| 43
	56	33
	56	22
	56	II
	56	0
	55	49 37
	55	25
	55	ⁱ³!
	«\| i\|
	54\| 48
	54 3 5
	54	22
	54	9\
	53 53	55 41
	53 53	27 13
	52	58
	52.	43
	,⁵² 52[	28 13
	5lj 51	57 41
	1

16
17
17
17

17
18

'is;

19.
19
19
19

22 f

O
I

I
I

2
2
2
3
3
3
3
4
4
4
5
5

5
6
6
6
6

7
8

ié

30
o

9
9

10
ïo
10

II
II
II

�

12
12
12
13
13
13
13

�₄14
14
14
15
15
15
15
16
16
16

30!

5 30

3 �

'T �

6 30

22 30,

59
59

33
29

2J 30

« 30


	45	1 57!
	45\| 37 I 45l 16 ', , '- ■■■■
	44	₅6
	44	35
	44	14
	43	52
	431 31
	43	9
	¹ 42	47
	42	25
	42	3
		1

O
30

O
30'

30|
O

411 30:

I 42;

28
28

O
30

30,

5«

39.

30,

15J 3.�> I. 57 49

-ocr page 139-

achtste ëib � sïr%ie��

WË1CK
tfoid- �


	Op defe bmden, tr. © 4^ °		¹ Doet I tr. � ■ lan^dejchii defe verhe. © © *4\| 4Ó\|**
	₄6j 30		41 "	18
	47	o	46	55
	47	30	40 4O 39 39	₃2 8 43 21
	48	0
	48	30
¹	49	0
	49	30	38	58
	50	0	3»\| 34
	50	30	§8 37	9 45
	51	0	§8 37	9 45
	51	3°	37 36 36 36 35 �	21 56 31 <5 4¹ 16
	*'Ui*	0
	52	30
	53	0
	55	30
	*⁵ 4*	0
	54	30	34 1 34	50 ²4
	55	0	34 1 34	50 ²4
	55	■30	34	59
	56 56 57 *7 5B	0 30 0 30 0	33	33
			3 3	6
			32	40
			32	14
			31	47
�$	58	30	31 ■■/3P	21 54
ii,	59 ■ UT�:� 59 60	� .1° 3ö 0	31 ■■/3P	21 54
f'	59 ■ UT�:� 59 60	� .1° 3ö 0	'30 30	' 27 0
	60	30	29	32
	�	'		■ 1

OP dejfé
breeden.

tr. ©
611 0

Dottitr. �
langdefih/l
de je verhe.

© ©

29i' 5

Opdefi
bretden,

tr. ®

76I o

Doet 1 tr.
langdefchit
defe vérhe.

©,©

14 SOI

2é
28

29
29

29
29
29
29
29
29
29
30
30
30
30 �

30
30
30
30

�

30
30
30

²³23

24
24

²*
25

25
26

26
26
26
26
26
26
27

27
27

₃0
31
31
31
31
31
31
31

^:3l;

31
31
31
31
SI

31
31

30,

�

ÏÖ'

u 29

12 59

Ii' 28

iö

10;

30
O

Élï

9\ 54

9 23

'23

831 30,
84! O

6 47

3 O,

6 16

30;

30,

5 45

30!

4 11

71 30,

30'

I 34
� 2
01 31

��

S₉I

16!

� 30

-ocr page 140-



		140 li^c^l^s^^�^^;�S's«Hiiit'^ Aldus dan inde VO�fgaehde tafels liefchreven lijnde der feven cromftreken �breeden in yder middachb�och die van trap tot trapgetrocken fijn, fo ift open- baer hoemeridaer me met g^oofefekerheyt opeen �ertcloot de cromftreken falmeughen teycikenen, want de punten der breede gheftek na fbehooren, en vand'eentotd^Tanderlinikensghetfocken,men comt tottet begheerde. Oock tlienen de iel ve tafelen om te fien of cromftreken op Eertclooten of platte caer- ten wel gheteyckent fijn. V Α Ν f 'M Α Ε CtCS�L D fe R _: /C0PER. CROMSTREKEN. Maer wanttettot verclaringdcr nabeichreven vdorftellen bequanier Toudc vallen, en oock tottet ghebruyck in veel voorbeelden mijns bedunckens niet ©ngerievich, datmen de feven cromftreken van coper 'mae&c, om die te leggen op yder punt des cloots daermen wil , en alioo ten eerften t'begheerde te fien, l�nder noodich teWefen de cromftreken op een �ertcloot te teyckenemOfge- teyckent fijnde ibnder te moeten doen de moeylicker wercking daer uyt vol- ghende, i�o fullen wy daer af wat breeder uytlegging doen als volght: Op een �ertcloot gheteyckent iijnde een cromftreeck na de wijfe alf boven^ �ck neenvde voorfchreven noortooftftreeck RX Υ Z,Wefende een vieide,men 4al maken een derghelijcke van coper, welcke anghewefen wort mette volgen- de form efg,welverftaendedatdecant dier efg* ancomt, de eyghen lini als RXYZbedietyWaerannoch vervoughtishetftick^/jop wiens uyterfte cant hi_t de linli/g fokken houckmaeckt, als R X YZopt middelront L N. Dei� «oper cVomftreeck wort oock verftaen te hebben een clootfche hollicheyt, fuiexdatfe opden cloot gheleyt die overal gheraeckt.

			. Voort ghelijckh�er gemaeckt is defe coper noortooftitieeck, oock dienende Voor zuytweftftre�ck,ali�o ialmen maken d'ander fes, t'ianien feven: En noch lulckc feven arider,van verkeerde ghefialt der voorgaende, als by voorbcelt de ^Λ.\-π ' .form ί '^: '■'O'- Ir ''-"..* - ■ ^;^;.' [y-i ■ >b» ' ' ;, .-,- '■-':■ . : � ί . Ι;,. ■ .., �,'.,■ ■ � ._,� ■ �,._ .'�, '■_' . f.»-. '.' ;,_, . " '..... ..; '"" �' " .' ■ , ■ ' "* " ""^; ' \ .-^ < ■ ,..... Γ.....^i . . ,;...... �■ j\ _u �,', ,' > f\ \ '.\'.[

-ocr page 141-

NDE ZEf�S TREKEN� �4t

form ^wef�ncte van verkeerde geftalt der riciorfooftftreeck e j^diei�entie rotte
noortweftftreeck,en�ockt�tte zuytooftftreeck. Noch machmen defe coper
cromftr eken teyckenen met ghetalen, d'eerfte met ι, de tweede met 2, en fc�
voort, om daer deur met c�h �pfien te weten de h�emenichfte elck is.

Angaende de 7 erornftreeck veel keeren foude hebben, cndaerom�lapi�j'n,
men foudefe(metoQck ander teken diefnoodich hadden) meughen verftijven

ghelijckdefe form anwijft,of anders m�ehtmen tot een cromftreeck v�rfchcy-
den ftuek�h maken. Τ β e &L yyt. Wy hebben dan cromftrekeh gheteye-

i i 1 f'� ■ ; .-

kent,nad�neyfch.

1 VOORSTEL.

Wefendeghegheveh langdefchileii brc�de vail tvree
plaetien evsner breede: Te vinden haercromftreeckeii

verheet.

,'iio:

>v�

MEkCKT,

'Y/

Wy fulien in elck det volghende voordellen drie werekinghen b�fchrijveh,
d'eerfte mette coper cromftreeck,de tweede niette gecromftreeckten Eertdoot,
diebeYde*mychwerckelickfijn,de derde* wifconftichdeurgetalen,uytgeno-
men in dit en t'eerftvolghende voorftel,' alwaer geenweKk mette coper erom Mathem^
flreeck �n valt,om datter gheen achtfte coper cromftreeck als onnoodich fijnde ^t,ce-
ghemaecktenwiert, Tgheghe ven. La�thetlangdefchilfijn van 30 tr.

� ■ " enhaet

-ocr page 142-



			/

		* 142 4fr0VCK D�S EERTCL�OTSGiiRlFTS, en haer breeden �4 tr. Tb E g η E e R de, Wy moeten haer cromitreeck en v�rheyt vinden. , . r Anghefien de twee ghegheven breeden even fijn, ioo mo�t deur gh�mcene r�ghel de begheerde cromftr�eck deachtfte wef�n,dat is deo�ft en W�ftftreeckj, fulcx dar daer toe niet anders te doen en is. Angaende de verhey t ick fegh aldusjf�� de twee ghegheven plaetfen op den Eer teloor gheteyekent ftonden , en vallende op een evewijdich rondt mettet middeiront, men ial den pafl�r ibnau openen,dat de rechte l�ni tuflchen de twee voeten verdocht,gh�en hinderlick verfchil en h�bbe vande cr�mme desronts diemen meten moet, als opening van ι tr.meer of min, na dat deciomheyt des voorgheiklden ronr's vereyfcht,vvanr meerder cromte hebben de bogen byden afpunt dan by t'middelronr: T'welck foo fijnde, men ial fien hoe dkkwils die open heyt des pafl�ts comt inde booch tuflchen de twee plaetfen , daernae d� trappen t'famcn vergaerr,men ial in dit voorbeelt welghenouch gewrocht fijn- de,vinden voor begheerde verhey 117 tr, 24 0. _s^: Maeribode twee ghegheven plaetfen opden Eertctoot niet en ftonden,mett fal twee uytvaghelicke punten ftellen opt ghegheven langdefchil en breeden^ die ghebruyekende voor ghegheven. Maer ibofe niet recht en vallen op e�n gheteyekent evewijdich ront,men ial int meten des boochs,de palier ahijt doen gaen evewijdich van het naefte eve- wijdich ront,t'welck foot u byder ooghe niet nauwe gefiouchghedaen en wier- de,deur t'behulp van een ander pafl�r ghefchien can, 'C\ MEUCKT. ^:^ De vraech mocht nu fijn h�e v��l mijlen de bovefchreven 27 tr. 24 0 ma« &en,maer infiende de verfcheydenheyt der mijlen in verfcheyden landen,fo en canmen daer af int ghemeen niet fekers fegghen^Sulcx dat wy hier en oock int volghende,de verheyt alleenlick deur tr, en © befchrijven, die elck verkeeren mach in fulcke mijlen alft hem belieft. Den trap wort van velen gheacht lande te weien ontrent 18 uyren gaens eens ghemeenen gancx: Een dier uyren wort ghenomen op 8000 flappen, oock op 1500 Rijnlantiche roeden, dat comt den �ap op 2^Rijnlantfche voeten. Doch fwaer te wenfehen dat Stierlien int ge- meen trappen en 0 ghebruyckten,om malcander int ghemeen te verftaen. 2 VFerckdoor ghetalenS ;Anghefien de twee ghegheven breede even fijn, foo moet deur ghemeene regel,als oock int 1 werek ghefeyt is,de begeerde cromftr�eck de achtfle wefen. . Om nu de verheyt te vind�n,ick iouc inde tafel d�s 8 cr�mftfeecx int 4 voot- ftel de ghegheven breede van24tr.cn daer nevens wat verheyt tot dieplaeis overcomt op 1 tr. langdeichil, bevinde54 0 48 ©:Hier me fegh ick, 1 tr.lang- defchil,doet tot dei� plaers 54 0 4$ 0 v�rheyt, wat de ghegheven 30 tr. lang- defchil * Comt voor'begeerde verheyt27 tr.24 ©waeraft'bewijsdeur t'werck �pcribaer is. Tb eslvyt. Wefende dan ghegheven langdefchil en -breede �~ van twee plaetfen �ven��brcede, wy hebben ghevonden haer cromftr�eck en .'�f verhey tj na den eyf�hV//. rrrji^L� _tl:A :,-..<.;.' i%!cH r ,. .�. vajhi.i�. �

-ocr page 143-



		Soo_sde ghegheven ghetalen nietgantfchelitk en overquamen,mettegneta- len inde'tafel berchr�V�nVmen'foude(ibo'hier al�nd� vqlgh�nd�v��tfteJIen) om t'begh�erde ieer j$^$ff^i^^h⁽i^y^W�^^^^^M^^^^^t^! lick toeeomtjgheli/ck in andertafdsghebrayektwor^ is int ι ζ voorftel des hon�kmaetmacckfelfe, {' *' �* , '■ V -�-.,' υ o :;.;■! . J�it// ijV3i ��.7-_Ί 7>'7�77: ' 7 7"7/lt �hOOT r^iliKimsl�." Γ ■ _r;>fe(;,�, r-b .lx�: InV� O RS Τ E^b^ikva.L - tfei<?ndcgliiegcv�ii verheet en breedeYan tvvee: p^ fen evenerbreede;Tc vinden haer cromftreeck tnkng-. defchil. V¹ � ^ TgheGHEVEN. iLaettwe�rplaetfenverheytfijnvan27t�.24■©,enhaer! breeden 24 tr. Tbegheerde, Wy moeten haer cromftreeck en langde» khu* vinden. . i 'Ά. >.,J ,/.i ..."λ. !:■/.:, � VVerck^metten^ectom�Y�eck^�n �ertctoet�^ , \T/7/ 77i7._:�■,,-: ■-.77!0'.7.;b: ... ._; :,.<;■;::. .- -b ijbpr, ...: ^^ο^ίΐίΰνί>i Anghefien de twee ghegheven breeden even fijn/00 moet deur ghenieen^ reghei als int 1 werekdes■$ voorftels gheieyt is, de begheerde cromftreeck de achtfteiijn. err^bmil�, Angaende het langdefchil,ick fegh aldus:Soo de twee ghegheven plaetfen op den Eertcloot gheteyekent ftonden op een evewijdich ront,men (al op den paf- fer nemen een deel des middelrontsals 1 tr; meer of min en meten daer me de ghegheven 27 tr.24 ® ,int voorfchreven rondt dat deur de twee plaetfen ftre�:» brenghende voorts onder het middachront t'eynde der felve, daer nae t'begin* en fal alfdan debooch des middel ronts, begrepen tuflehen foodanige twee mid- dachronden, t'begh�erde langdefchil fijn,en bevonden worden van 30 tx_� Maer foo de twee ghegheven plaetfen op den Eertcloot niet en ftonden.,men ial daer me doen alioo van dcrghelijcke gheieyt is in 15 voorftels e�rfte werek. 2 Werchjt�or ghetalen > Anghefien de twee ghegheven breeden even fijn,foo moet deur ghemeene ieghel als int χ wcrckdes^ voorftels ghefeyt is ,de begheerde cromftreeck de achtfteiijn. �tt� nu het langdefchil te vinden, ick louck inde tafel des 8 cromftreecx int 4 voorftel de ghegheven brcede van 24 tri en daer nevens wat verheyt tot die plaetsovercomtop 1 tr. langdefchil , bevinde 54 © 48 © � Hier me fegh ick 54 Θ 48 0, gheven tot defe placts 1 tr. langdefchil, wat de ghegheven verheyt 27 tr. '24 0? Comt voor begeeft langdefchil 30 tr.waer af t'bewijs deur tVerck �p�nbaer is. Τ β e s l vyt. Wefendedan ghegheven verheyt en brcede vari twee plaetfen evcner breede,wy hebben ghevonden haer cromftreeck en langs. deichil,nadeneyfch. ' ' ) ■ "■ ,' �■'' \ '_t* ? 'ν"\�.'5-7 ,Λ-^^;7 �\.'. : i ,'' ■ ■■ '�'-'■"'■ ■'■'■■■i-i ^tl ?$^r'J!&�!k%i* ' ■■�■ ■'■ ■ "'' ■ ■ �^;- "'^! - " *i '� ν \ :* ' ί vl* .« ** ■■■" '�. I^; "■* '- �� " ■" "Ί- ';"■'* T"-¹ �-'Ί,λ¹"� «j ,:'■ -. V* *.,'. ν ->'t \ &* 7... .■,κ, .' 3 Ι ί;,...,' . ... ,^ ■..�..:'..'�α .■!.;.; .;-■'. . >- , ι- ■ -** * ■ \

-ocr page 144-



		i\|4'^J 4 S o « c κ�-'ff s^s �'ii.* f 6 i~6 6Ψ8% ίϊϊ ι f τ s j � V��fcr��L�. (nffei^n&ghegncven tyy^tplaetieilcrornltrceck en �jf�^fnfTt v^ breeden niet e venen i�j hj Haer �anpe�c^l en verheyt. Tiskennelickfoode twee ghegheven breeden even waren , dat de crorrt- ftreeckfoude de 8 vallen,ofwaet de ghegheven cr�mftreeck de achtfte, dat de breeden foud�n moeten even fijn: Maer want langdefchil en verheyt gevonden vfdr�ra�eu�br^�icM;ch^;dsthiei'\|;]ri^ enis, f� en cantrien deur mlckghe- gheven'herlangd.eferu! m 4e verheyt niet vinden,cn da�rom ift dat int voorftel defe uy tneming ftaet, namelick, nndtsddt de ghegeven breeden niet evenenfijn\ waer uyt kennelick is, dat wanneer in voorbeelden def�s voorftels de ghegeven cromftreeckfeernae de achtfte ftaet, datrrien indedaet tbefluyt niet feer fekcr enfeeenv ^"vjiiliami rx>;\ ίΐ:^:;σαι* v.'vV * 'f.�';■: "�■ XH'D .-t y .; ■ ,?;;.:^; n* �■ ■ M�RCK ΐ. .ri-A-.'iv Ι:;�'-� Tghebeurt wel dat een Skrrnan feylende van d'een plaets t�t d'ande� op een felve ftreeck_}deur dadelicke ervaring ghenonien heeft die twee plaetfen breede^ eh⁵dSf ny hier tiyt Wil vinden de ver h�yt/om tefien hoe fijn giiTingdiehy iat f�yien daer op ghen�men mach hebben ', overcomt met dei� reghelen; Voort hoe daer me overcomt het langdefchil dat op Eertclooten en in tafels daer af gheftdt mach fijn: 0ft anders lbo de voornoemde giiTlng en langdefchil onbe- fecrit waren,h�eim�n diefo�kent lal maken,en tot fulckeneynde dient dit voor- ftel. Τ G Η EG η e V t-U. Laet der twee plaeti�n cr�mftreeck fijn de 4, en de W�ftelkker bre�de 5 tr» 59 (D jd'ander breede 48 tr. 42 (S>. Tbegheerde. Wy moeten haer langdefchil en verheyt vinden» lek neem een Eertcloot welcke Α Β C D fy, diens aipunt Α, en middelront D B,tcycken daer op een verborghen �f uytvagelick punt E, fulex dat fijn bree- de Έ E doe 5 tr. 59 © der ghegheven weftlicker plaets ₅ neem voort na t'inhout van t'ghegeven de vierde copet cr�mftreeck,welcke fy G ΗΙ Κ, veivough haer gtontGH opt middelront D Β, die daer langs henen fchuyvende tot dat de wijflifnl Kcomtop E 5 keer daer naden Eertcloot weftwaert (om dat d'andejs plaets ooftlicker is) tot dat de cr�mftreeck het middachront deurfnijt ind'an- der ghegheven breede van 28 tr. 42 (D/Wekk valt neem ickan L,en de gemee- �i�medesmiddachronts en middelronts fy alfdan M. Ditfoo wefendeF Μ is der twee plaetfeti langdefchil, t'welck op den Eertcloot in dit voorbeelt bevon- denlmoct worden voor t'beghecrde van 24 tr. :b Voort isdes cromftreecxlini E L de verheyt, welcke gemeten als int $ voor� ftels�erft� werek, moet indit v�orbeelt bevonden worden voor t'beghceid� «anj2,tr.8@._i,iii?^'3.^ii iijhamwg ^ί,:� ■�^:'''^:> rr/_f:.ijj::l* 2 VVerch^ mettm ^eaomUmch^en E�rtckot* »i�ekverkies op den Eertcloot eenighe cr�mftreeck als de ghegeven, dats de 4, en breng die onder het middachront, fnyendc t'felv� inden 5 tr. 59 ® der ghe- gheven weftclicker breede; lek keer daer naden Eertcloot Weftwaert (om dat d'ander

-ocr page 145-



		d'ander pla�ts��ftlickeris) totdatdecromitreeckhet middachront fhijtincferi 28 tr.42 ® van d'andcr ghegheven breede: T'welck ibo lijnde, het middelront verl�openvandeeerfteftandttottetweede,ishetlangdeichii, dat in dit voor- beek bevonden moet worden van 24 tr. Voort is de cromftrcecx iini tuiTchen die twee ftanden de verheyt.welck� ge- meten als int 5 voorftels i werck,moet in dit voorbeelt bevonden worden Voor t'begheerde van 3 2 tr. 8 ®.

			3 VVerckdoer obetd�n. ■■-■.'-,■■... - '■'■ .'t^;;. - ^:."^Λ-"' ''' lek fouck inde tafel des 4 voorftels de ghegheven 4 cromftreeck, en fie wat > langden en verheden overcommen op de twee ghegeven breeden, bevindeop de cl�enfte breede 5 tr. 59 (D, t'overcommen langde 6 tr.verh.8 tr,29 ®; En op de grootfte breede \ an 28 tr. 42 0, bevihdc ick t'overcommen langde 3o.vcrh.4O tr.3 7 ®. Daer af ghetrocken langde en verheyt eerfte in d'oir- d�n,blijft voor t'begheerde langdefchil 24 tr. verh; 3 2 tr. S φ*; Waer af t'bewijs deur t'werck openbaer is. Τ β e s l γ γ τ� Wetende dart Ν ghe-

-ocr page 146-



		4$ 4B0VCK dbs EertclootschriftS, ghegheven tweer plaetien cromftrceck en breeden : Wy hebben ghevonden (midts dat de ghegheven breeden niet even en waren) hacr Iangdefchil en ver- heyt, na den eyfeh. δ VOORSTEL. Wefende ghegheven tvveer plaetfen breeden en Iang- defchil: Te vinden haer cromftreeck en verheyt. Tghecheven. Laetdebreedederweftlickerplaetsfijn van5ir. 590, d'ander plaetfens breede 28tr. 42 ©, en hacr Iangdefchil 24 tr. Tb e g η e e rd e. Wy moetendecromftreecken verheyt vinden. 1 rzjrverc^ mette coper crom&reeck Soo de ghegheven plaeti�n op den Eertcloot niet gheteyekent en waren, men ialder uyt vaghelicke punten fetten,volghende t'ghegheven₅die ick inde form des 7 voorftels neem te weien de twee punten E en L: Daer na ialmen uytdei�vencoperen cromftreien een verkiefen die ons uyteroogfodunckt t'begheerde ten naeften te commen, legghende haer gront <* Η mette wijf- lijn opt middelront Β D,die daer langs henen ichuyvende tot dat des crom- itreecx wijilijn I K,comme op d'een der twee ghegheven plaeti�n, ick neem op E: Soo d'ander plaets L alidan comt te gheraken de felve wijilijn IK, fo is die coper ftreeck de begheerdej maer iulcx niet ghebeurende_:>men lal een an- der nemen daer op paffende, of die nemen welcke ten naeften comt,de f�lvc moet in dit voorbeelt bevonden worden voor t'begheerde de vierde. Voort is des cromftreecx lini EL de verheyt, welcke ghemeten als int 5 voorftels eerfte werek, moetin dit voorbeelt bevonden worden voor t'be- gheerde van 3 2 tr. 8 ©. 2 VVwc\mettenghecromflrceck^enEertcboU Soo de twee plaeti�n op den Eertcloot gheteyckentikmden, en datfe by :ghevalle op een i�lve gheteyekende cromftreeck lagen ₅ tis kennelickdat die cromftreeckde begheerde foude fijn: Maer want dat felden ghebeurt, fo (ui- len wy deiaeck hier by voorbeelt nemen datfe beydein gheen felve gheteyc- kendecromftreeck en vallen ,waer toe den voortganck duidanich is: Keert den cioot totdat eenige cromftreeck het middachiOnt deurihijt op de bree- de van d'een plaets, ick neem de weftelicker: Dacrnae anghefien d'ander plaets ooftelicker is., ibo keertden cloot weftlicker,tordatter een booch des middelronts verloopen is van 24 tr.te weten bet ghegheven Iangdefchil: Siet dan of de ghenomen erom 0 reeck het m iddachront deurini j t, op de gheghe- ven grootfte breede der 2 s tr* 42 © van d'ander plaets,want dat ibo ghebeu- �ende, die cromftreeck is de begheerde: Dies niet, neemt een ander crom- ftreeck, en doet daer me alfvooren en dergheiijeke ibo dickwils tot dat ghy de begheerde cromftreeck crijchtpfde begheerdc ten naeften ₃ welcke in dit voorbeelt bevonden fal worden de vierde. Om daer na de verheyt tehebben/nen fal tui�chen de twee boveichreveri plaeti�n inde vierde cromftreeck ghevonden, meten de langde de$ i�lven cromftreecx met een pafl�r, als int 5 voorftels 1 werek, en moet in dit voor- beelt bevonden worden voor t'begheerde vati 3 2 tr. S © _? 3 Werck > * ■' ■/'■■■ ,,'./ ;" ■ ,,'■' ..' . _v \. , 'i^J.v . .■ . :"'/ ' y. ■ ■■ ' ... ' ' . " V

-ocr page 147-



		_%?- ν? Vande Zeyistreken- �4f y ' yVercl^doorghetctkn. . lek fouck inde tafel des 4 voorftels de cleenfte gegeven breede van 5 tr.59 ® _sin eenighe der 7 cromftreken_}ick neem inde vierde, en fie wat langde , daermeovercomtjb�yinde, ....>' ,_: >...,..* , - ;■-. 6tr; Daer na fouck ick inde felve vierde cromftreec wat langde datter over-' , comt pp d'ander ghegheven breede 28 tr. 42®,bevinde 30 tr, Daer af gh�trocken�tr, cerfte in d'oirden, blijft langdefchil. ... 24 tr. By aldien nu t'felve langdefchil niet evenen.waer,,oft immers niet nagher nouch even mettet ghegheven langdefchil, ίο en foude die ghenomen tafel der 4 cromftreeck de begheerde niet fijn₃en daerom foudemen dierghelijcke moe- ten verfoucken �p een ander cromftreeck, en dat foo dickwi�s tot datmen het derde des oudens even vonde, of ten naefteri even mettet ghegheven langde- lchil: Maer t'valtindit voorbeelt even, daerom de begheerde crom- ftreeck is de vierde� .;■<■�.' , ■■., ;"■ Om nu de verheyt te vinden,ick f�uc inde bovei�hreven vierde crom- ftreeck d'een ghegheven breede 5 tr, $9 ®, vinde daer op te over- , , comnien verheyt van ,�.-. .,, , _Vj .. 8 «.29®, �n inde felve vierde cromftreeck fouck iςk d'ander ghegheven breede 2 8 tr.42®, vinde daer op te overcommen verheyt van _r:i,\ 4otr.j7®. Diens verichil vande verheyt 8 tr. 29® vijfde in d'oirden, is voorde ,, , begheerde verheyt. .. ■:, , _v 32tr.8;®* Waer aft'bewijsdeurt'werck openbaeris. Tb esl vyt. Wefendedar% ghegheven tweer plaetfen breeden en langdefehil,wy nebben ghevondenhaer cromiireeckenverheyt,nadeneyich. � - ; ;_;h �<> 9 VOOR STEL. ^ vl :> Wefende ghegeven tweer plaetfen breede en verheyt: T� vinden de cromftreeck �n larigde�chil. V..� ■' MEiGKf' D.'Srnat� πΟ Tgh�b�urt dat ymant bekent fijn tweer plaetfen breeden, en verheyt van, d'een tot d'ander, deur g'fling dieintfeylen daer op mach hebben ghenomen gheiv�e�t, en dat hy begheert te weten decromftreeck en langdefchil, om fijix toecommende fcyling daer na te rechten , of om fulcke twee p�aetf�n op den Eertclqot recht te teyckenen,of daer op gh�teyekent fijnde, om t� fien hoe fijn jf�kening daer me overcomt,en tot fulcken �ynde can dit voorftel dienen. . ,_Y;, ,_;¹ Tgh�gheven. Laet de weftlicker plaetfens breede fijn van ^tr. 59®>* van d'ander 28 tr. 42 ® ,en haer verheyt 3 2 tr. 8 ©. Tbeg'heerbe. Wy moetenhaer cromftreeck en langdefchil vinden. i VVerckjnetteco^ercromBreeck* Om eerft decromftreeck te vinden, ick neem een Eertcloot welcke beteyc* kent fy mette form des 7 voorftels,fet daer op d'een ghegheven plaets, latet fijn de weftlicker,diens breede $ tr.59 φ alst'puntE :lckneem dier na een der fe- vencopercr�mftreken die my uyter oogh duncktt'begUeerdctennaeftente commen,legghende haer gronts wijflijn opt middelront Β D, die daer langs henen fch�y vende tot dat des cromftreegx wij'flijn ΙΚ comme opt r3unt E: Iele Ν ζ meet

-ocr page 148-



			I4S 4 BoVCK DES ��RtCIOOTSC^IlIFTS, meet voort met een pafTer na de wijfe als int 5 V�orftel van � langs de wijflijn der cromftreeck,tot dat icfc heb de ghegeven verheyt 32 tr.8 ®,die comt neem ickan L, welckpunt foo vallende, dat fijn breede de ghegh�ven is van28 tr, 42 ®,die ghenomen coper cromftreeck is de begheerde:Maer fulocnietghe- beurende,men fal een ander nemen,en daer me dergelijeke d�en;en dat fodick* wils tot datmen een crijcht waer in fulcke breede ali�o even valt, of ten naeften comt, t'welck in dit Voorbeelt moet fijn voor t'begeerde de vierde Cromftreeck. Om daer na het langdefchil te hebben > men fait foucken vande twee pun- ten E,L_? t'welck iy F M,en moet indit voorbeelt bevonden worden van 24 tr.

		ig rirverckjnett�nghecromfiye�ckt�n �ertclo�t, �m eerft de cromftreeck te vinden > ick verkies opeen ghecr�mitreeckfen Ecrtcloot eenighe cromftreeck die myuyter oogh dunckt t'begheerde ren nae« �len te commen: Laiet inde formdes 7 voorftels fijn de cromftreeck IK, teyc- ken daer op deen ghegh�ven plaets, latct fijn de weftelicker als t'punt E, diens breedeFE5 tr. $9®'. Ick meet voortmet een pafler na de Wijfe als int 5 vdor- Itel, Van E langs de cromftreeck tot dat ick heb de ghegh�ven verh ey t van 3 % tr, 8 ®, die comt neem ick an t'punt L,'welck punt foo vallende, dat fijn breede "L Μ de ghegh�ven is van 28 tr. 42 ®, de ghenomen cromftreeck is de begeer- de. Maer fulex niet ghebeurende, men fal een ander nemen,en daer me derge- lijcke doen,en dat fo dickwils tot datmen een crijcht waer in fulcke breede allo even valt, of ten naeften comt, t'welck in dit voorbeelt moet fijn voor t'be- gheerde de vierde cromftreeck. Om daer na het langdefchil te hebben, men ialt foucken vande twee punten E,L, t'welck fy F M, en moet in dit voorbeelt bevonden worden voor t'begeer- de van 24 tr. * .''T"�' '.■■■■■■.!■:■ ' "■,/ :■'■'Μ'-'. .'■"�' ... ' .■ 2 hjr�erckjoorgheulen. �m eerft de cromftreeck te vinden,ick fouck inde tafels des 4 vobrftels d'een ghegh�ven breede in een der cromftreken,latet fijn de cleenfte van 5 tr. $9 ®, Voor t'eerfte inde 4 cromftreeck, en fie wat verheyt daer me over- comt,bevinde 8tr.2p®.' Daer toe ghedaen de ghegh�ven verheyt (ick feghdaer toeghedaen l r ��n dat d'�erfte breede de cleenfte was, want waerfede grootfte tgheweeftm�h ioude moeten aftrecken)doende 32 tr.8®.^; Comtverheyt 4011.37®/ Daer na fien ick inde felve vierde cromftreeck, wat breede datter �vercomt op de verheyt van 40 tr. 37® derde ind'oirden,be- ^vin(te 28tr.43®. Defe breede even fijndemette ghegeven breede der tweede plaets, foo is defe ghenomen vierde cromftreeck de begheerde: Waeri� daer me oneven gheweeft,men foude derghelijcke moeten met , een ander verfoucken , tot datmen fulex bevondeteoverconv ,men,of ten naeften. Qm nu het langdefchil te vinden, ick ibuck eerft de cromftreeck alfvooren,en fie Wat langde datter overcomt op d'cen ghegeven breede van 38 tr. ₄a ®>bevinde ₃orr; Sghe-

-ocr page 149-

ίΐτ

S'gheli jcx wat langde datter overconit op d anderghegev�n breede

de van 5 tr. 59 0,bevinde �fr. ^y �' " g ^

Die ghetrocken vanden o tr. vijfde in d'oirden,bIijft voor begheert

langdefchil . k^mJrJ�,�.. iijVt�wv ■ i> Ι-^ί&ί - ■■�"'■■ jft&k
WaerafV bewijs deur 1: werck openbaer is. Tbeslvyt. Wei�nde dan
ghegheven tweer plaetfen breede en verheyt, wy hebben ghev�ndende; erom*�
ftreeckenlangdefchil^nadeneyfeh. : ,.,,, f �,,, ..�,.,.,,_:,,,.

,:;_F 10 γ OOR STEL.^l�,. '■"■'■

Wefendeghcgeven tweer plaetfen cromftreeet ₅ lang*
defehi^en d'eenplaetfens breede:Te vinden d'ander plaet-
fens breede en verheyt.

Tg η e G heven. Laet de cromftreeck fijn de vierde, �angdefchil 24 tr. en
d*'een plaetieiis breede wef�ndede wcitclickite enclcenfte} tr.i9®.

Τ Β � G HE er �) EV Wy Moeten vinden dander plaetfens breede en verheyt;

� - � , ,� _ ■ _ .■....' ₍,.. r

j Vy-erchjnettecofercromflreecL , ^

Qmten eerften te vinden d'ander plaetfens breede,ick teyeken op eenigheri
Eertclo'��als die des 7 vo�i�els een punt gheli'jck E, op deghegeven breede van
-$it. 59�®'-� Daer na^want de ghegeven cromitreeckde vierde; is,ib verv�ugfi
ick de vierde coper cromitreeck alibojdathaer grorits wijflijn G Η pli�� opt
middeiront D Β, en dat de wijflijn ΙΚ gerake t'punt �; Tiefv� gebroent �n-
der het middachroutjick teyeken des mfddachrondts fne F int middelrondt
D Β, keer daer na den Eertdoot weftvvaert tot datter int middeiront van F
■af d�urloopen fijn 24 tr. des ghegheven langdefchils -,- t'welck valt neem lek
van'Ft�t M,en teyeken alidan des middelroUts me inde cr�mftreeck ^als "tfet
�plaetS van L: Dit i�o fijnde, L Μ is d'ander plaeti�ns begheerde breede; die
in dit voorbeelt bevonden moet worden van 2.8 tri%z0l En E Lis de be-
gheerde verheytjweleke ghemeten meteen paifer ha de wijfedes $ vobrft�ls*

�OJ 05

fiJ�HiV ίέϊΛ-,.^3

VVercl^petten^ecHmBnecl^enEeertcloot

�m eerft te vinden d'ander plaetfens breede, anghefien de vierde crom-
itreeck de ghegheven isj ick teyeken op den ghecromitreeckten Eertdoot 'm
eenighe 4 cromitreeck welcke ΙΚ iy,eenpunt als E₃op de ghegheven breede
'van 5 tr; 59 CD; T'i�lv� punt E ghebrobht�nder het middadirbnt, ick teyc-
l;en de;s middachronts ihe F int middeiront DB: keer daer na den Eertdoot
weffwaert, tot datter int middeiront van F af d�urloopen fijn 24 tr.des gh�-
gheveti langdefchils, t'welck valt neem ick van F tot M,en teyeken alidan des
iriiddelronts fne indecromitreeck,als ter pla�ts van L. Dit fob fijnde LM is
'tfihde'r plaeti�ns begeerde breede₃die in dit voorbeelt bevonden moet wor-
ilerivari is tr. 42 CD ,� En E L de begheerde verheyt, welcke ghemeten na de
wiji�des $ voorftels moet in dit voorbeelt bevonden worden van $zm 8/0.

,.:,:,., jt,;d dyyq. N-"-j ■ i i Wenk

f ■ ■ ' vW .,-.'" ' ' ' A�- '� '

'y-s-sf^ f*� ■■"^; ■, . ..- ' ..:■. ,.'■'.*'' "'-ί ■ ■'■--■ '-"■ ■■-■■■ ^j�'^k. ' -■■'

■■�■ "V

-ocr page 150-



		^b 4B0VCK DBS S�RTCLOOTSCHRIFTS, $ VVerc^�etghetaleft, Ick fouckde ghegheven breede 5 ir. 59 ® inde tafel des4 voorftels inde ghe- gheven vierde cromftreeck,el� fie wat verheyt en langde daer op overcomt, be- ^! vihde verheyt 8 tr.29» En langde ''^biK �tr� Daer toe vergaert het ghegheven langdeichil (ick fegh vcrgaert om dat de ghegheven breede dedeenfte is, waerfe de grootfte men Fou moeten aftrecken) doende ; 24 tr. ' Comt langde 30 tr Daer op vinde rekte over commen indcbOveichreven4ltreeck, de ■j breede der tweede plaets voor t'begheerde 2 8 tr.42 0* En vindeoock daer nevens de verheyt van 40^.37. , Diens verfchil vande verheyt 8 tr. 29 ©, eerfte in d'oirden ■, doet �� voorbegheerde verheyt 32 tr,8. Waeraf t'bewijs deur t'werck openbaer Is. Tb E 's l ν Υ τ. Wei�nde dan ge- geven tvveer plaeti�n cromftreeck, langdeichil, en d'een plaetfens breedej Wy hebben ghevonden d'ander plaetl�ns breede en verheyt₃na den eyfeh. ¹¹ VOORSTEL. Wef�nde ghegheven tvveer plaetfencromitreecfc,deen p�aetiens breede en verheyt; Te vinden d'ander plaetfens breede en het langdefchii. ::^kKn! Μ � RCK't. \ίΠ�7 :;/:-:'.i'� ,;:.�'; j-i:* -.�>■ '■■ ■ - . _:.; iGenomenanymantkennelicktefijn op wat cromitr�eck darmen van d'een plaets tot d'ander i�ylt, voort d een plaetfens breede en de verheyt, die deurgif- ilng intfeylen mach ghevonden fijn, waer me hy begheert te vinden d'an- der; plaetfens breede , en het langdefchii, om die op een Eertcloot te teyeke- #�0, of daer op wefende te mcughen fien hoe lij η rekening daer me overcomt, en tot fulcken eynde can dit voorftel dienen. Tghegheven. Laet de erom ft reeck fijn de 4, de breede der Weftclicker plaets de cleenite wefende van 5tr. 59 ©,en de verheyt 32 tr.8©. Tbegheerde. Wy moeten vinden c?ander plaetfens breede,en het langdeichil. �i ^? i VVenh^ rmtte cojxr cromMreec% '... �ck teyeken pp den Eertcloot des 7 voorftels eenich punt als E1, op degirege- to breede van $ tr.59©,vervough daer op de vierde copercromitreeckjfe we- ten alfoo dat den gront G Η pafte opt middelront D Β ^en de wijfljjn IK op E: lek meet voorts met een pafl�r langs de klvc wijflijn 1Κ, van E oofiwaert (om dat E deur t'gegcven wcftelickcr is) na K, de ghegheven verheyt van 32 tr.8 ®, na dcwijfedcs 5 voorftels, welcke comt neem ick tot L. Ditfoo lijnde,ick fouck de breede van L,welcke is L M,die in dit voorbeelt bevonden moet wor- den voor t'begheerde van 28 tr. 42 ®. Daer na fouck ick der twee plactfen langdefchii F M/welckmen in dit voor- beelt bevinden moet voor t'begheerde van 24 tr> 2 Wenk

-ocr page 151-

rs τ

..;.

"i � er t.

1.Ί

V Α N.D&_r Ζ E Υ tS �^R � IC E N. , . � c ι

Ick verkies eehighe gheteyekende vierde cromftreeck daer ick d� ghegheVe�i
breede in teyckenencan.:iatet inden Eenc�qot des7 vborftelsfijhde crom-
ftreeck I K,waer in gheteyck�nt is t'punt E J foo dat fijn breede F�doe d�gh� �
gheven 5 tr. 5 9 0: Ick meet voort met een pafi�r langs de wijflijn ΙΚ Van E
ooft waert (om dat E deur t'ghegheven de weftlicker plaets is) ha Κ > de gheghe-
ven verheyt van 3 2 tr. 8 ®, na de wijfe des 5 vo'orftels > welcke comt neem iefe
tot L. Dit Γ00 lijnde ick fouck de breede Van L > welck is L Μ ■, die in dit voor-
beelt bevonden moet worden voor t'begheerde van 28 tr. 42 Q.

Daer na fouck ick der twee plaeti�n langdefchil F M,t-weickmen in dit voor*
beek bevinden moet voor t'begheerde van 24 tr.

/ / '\ > V \

f / * , ' \

3 VVUck^d�orghetak�, \

Ick f�uck de ghegheven breede 5 tr. 5 9 ® inde ghegeven vierde er�rhftreeci�
der tafels des 4 voorftels_aen iie wat langde en verheyt daer op overe�mt, bevin-

de langde �tr.

En verheyt y / 8tr.29®�

Daer toe vergaert de ghegheven verheyt (ick fegh vergaert om dat
de ghegeven breede de cleenfte is^waerfe degrootftemen foude
moeten aftreckenj doende / 32tt.8 0.

Comt verheyt / 40tr.37.Qi

Die ghcfocht inde b�vefchreven vierde cromftreeck , ick vinde
daer nevens te overcommen voor begheerde breede der tweede
plaets . 28tf.420�

En vinde oock daer nevens de langde vdn 30 tr.

Diens verfchil vande langde 6 tr. eerfte in d'oirden, doet voot be-
gheert langdefch�i -�' fira hl > -' iqp^n&irfftf�tyill

Waet aft'bewijsdeut t'werekopehbaer is. ^Tb es l V y'T;¹ Wefende dang�-
ghev�h twter plaeti�n cromftreeck,d'een plaeti�ns breede en verheyt:Wy h�&
ben ghevonden d'ander plaetfens breede,en het langdefehilyoaden eyich.

kERCKT. ■■nsmr:%

7 :

Wy hebben hier vo�reri ghefeyt vant feyldn op rechte en eromm� i�ylftre-
ken, maer wantter in groote zeevaerdenjnoch ghebruyekt wort daert de ghele-
ghentheyt toelaet een vvijfe van feyling ghemengt van beyden, te weten een
achtfte ftreeck met een middachront, foo fullen wy daer af hier wat vcrmaeii
doen- Laet inde volghendeform Α Β den Eertcloot beteyekenen, diens mid-
delront Α B,en noortfehen afpunt C, voort fijn D, E, twee plaetfen van vcr-
fcheyden langden en breeden, deur welcke ghetroeken fijn de twee evewijdige;
londenDFen EG, Om nu van E tot Dtefeylen , niet op een rechte noch
cromme ftreeck alfvooren, maer op een middachront meteen achtfte ftreccki
Alen i�ylteerft van E af recht noortwaert an,opt middachront E F, tot datmeri
�ch vint op de breede diemen weet D te hebben ,t'welck fy neem ick tot F:daei
11a keertmen weftwaert₅blijvende gheduerlick op de i�lve breede^t is geduer-
lick varende op de achtfte cromftreeck tot datmen ter begheerde plaets D
<;omt. ',

Merekt noch datmen foude meugheneerft beginnen te feylen van� recht

, Ν 4 weft*

-ocr page 152-

* ,. ■ > *� *> ■■■■■ Ί$&*

f/i 4 Bovcr DES E�UTC��^TSGHRIFTS,

Weftwaert an,d'ats gheduerlick �p de achtfte cromftreeck, tot datmen hadde de
langde van D,als tot G,en daer na van G recht noortwaert an, tot datmen op
j�>icpnit:_:npfth altt niet en Waer�yt Pirfaeck van vVitiden of ftrPpmen, di�men
van te vQ��Hri-wift dat hirid�rkc�.rpuden iijn J Cd waertbetere�ril; te f�yien'van

' )

■τ

� op �>en van E op D, dan eerft van E op G, en van G op D, uy t oirf�eck dat-
men met meerder fekerheytjvan Β tot Dop een fel ve breede can blij ven, ,dan
yanG tot D pp een i�lve langde,inder voughen dat foo veel men deur afleyden-
de ftroomenof qua rekeningjin langde mifgifte,foo verre foudemen teooftlick
of weftliek van D commemla fukx, datmen fomwijlen als D een cleen Eylant
waer, niet weten en foude (ghelijckt metterdaet dickwils ghebeurt (ofmen
daer af ooft of weft waer, niet teghenftaende men de breede verl�kert hadde:
Maer van E eerft �ioortwaert an varende, t'iy datmdi wat �oftlicker of Weftlic-
k�r dan opF ter begheerde breede comt,fen doet daer iiilcken hinder niet,wint
blijvende mt feylen me D altijt op de beh�irlicke breede, nien moet Dont-
i�i��teh. ^;-^Vj ■'..■■.^:ti'.uv_l . yh ν ,

Tot defe ivi jf� van feyling op een achtft� cromftf �eck met een middachronr,
χή/behouftmcn gheen rekeninghen als de voorgaendc van rechte en cromme
�ieylftreken,maerf en is foo corten wechniet_} gelijiktnen inde form operibaet-
fick fiets, ^;* f.'-- d-j::<_lti

'■;;*3

ANHANG

:.. ;./;■;� jj

'hoatiln:-�

*4teW'

k-H-

p**�»*

-ocr page 153-



		�y ..■"''■■:. ■'.;■' ■' ._t ■■■■■"-ί''''■:■.".'■"'■...'■� .■■ ' <■■ �>'' . '.: '/""" ' VANDE ZeYLs'tRJEKEN. 7 of'ί 1^5 Α Ν Η Α Ν G DER GROMSTREKEH ¹ HOOFT STICK. Verhaelopdeoirden dercromftreken. �mmigeals #<?�ίτ/ #/^nemendecromftreken te beginnen vant middachr�nt af na t'middelront toe, noemende die van noort ten ooften d'eerfte, nooit noortooftde tweede, en f�b koorts. Ander als Edwart Wrtght, tellen van t'middelront af na t'middaehrontj n�emendede cromftreeck van ooft ten noorden d'eerfte ₃ ooft no�rdooft d� tweede,en foovoorts.Maerwanttetom twijfeling te weeren, goetwaerdat alle die van def�ftof handelen,int noemen der cromftreken �enielveoirden volghden,ibo heeft my oirboir ghedoeht mijn ghevoelert te verclaren,waer- om ick meyn datter meerder reden is te beginnen van het middachront,ghe- lijck vvy hier v��ren oock ghedaen hebben,dan van t'middeir�nt,als volght s Voor al wanneermen i�ghf d'�erfte cromftreeck die te weien,welck�eerft na t'middelront volghtjibo en is dat niet eyghentiick gciprok�n den * Doen- Effideni: der buyten t'middelront fijnde,dadelick ofdeur t'gheftelde,wantmen iriiiilck anfien dan niet en loude m�eten i�gghen d'eerfte cromftreeck vant middel- ront af, dan d'eerfte cromftreeck van een evewijdich rondt mettet middefe ront; Maer dat foo ghenomen, t'f�lve evewijdich ront eii lal in d'oird�n der cromftreken niet vallen ,t'welek nochtans gheen rechte ftre�tk fijnd� eer� cromftreeck is, volghende haer bepaling. Dit anghemerckt, de natuerlicke oird�n fchijnt te vereyifchen datmen t'midda'chront neme voor begin, want van daer aftellende, ibo valt de opftenweftftreeck me onder de cromftreken, wei�ndeaitijt de achtfte na t'behooreni�n daet�m hebben wy hier v�oreti dicwiji�ghevolght. λ ^ % Suo�FTSTicK. Van Tettm Nonius feyl, angaende de ghetalen dei ctomftreken. Nadien de Portuguijfen en Spaengnaerden eerft erhfteiiek de groote zee^ ; vaerdeh anghevanghen hadden₃foo viel by hun anmerckmg op de gedaentc J en eyghenfchappen der cromftreken :Waer af den vermaerden\yifconftnaei. petrwWnw handelende,heeft ghefchreven vandeghetalen dienende t�tte\|, formen der felve₃maer fy en wierden by hem niet rechtghenouch getroffen* t'welck ick niet en i�gh tot fijn verachting,want den gront daer hy �p boude^ haddeuyterlickf�ovaftenanfien,datd'alder ervarenfte voort'eerfte lichte- lick fouden ghemeent hebben de faeck fo�te wefen,enby aldien hem fulcke oiriaeck van proef ontmoet hadde, als anderen na hem welbe jeghertde , hy foude ibo wel als and�ren t'ghebreck bemerckt hebben, Tis dan te weten dat hyint zi Hooftftick fijns ζ boucx deReg. & w8r. befluyt de houckma'ten der boghen vanden aipunt totte cromftreeck in ....... - *Φ&�

-ocr page 154-

I|4 4 Bovc'k dés Eertcioötschrifts;

Com'iHua

*gheduerighe èveredenheyt teweièn 5 Als "inde voorgaende form des 3 voor-
ftéls, (alwaer w| nemen R � de vierde te fijn)dat ghelijck houckmaet van � R,
totliouckmaet van � X_?alfo houckmaet van � X, tot houckmaet van � Y,en
van � � tot die van � �, en van � � tot die van � �_; én van � b_y tot die van
� �, en daerom doek ghelijck houckmaet van � R, tot houckmaet van � �,
alfoo houckmaet van � b> tot houckmaet van � �: Doch dat gemift te wefen
blijekt aldus: De driehouck � R X heeft drie bekende palen, te weten de fijde
� R 90 tr. den houck � R X45 tr.cn den houck R � � � tr. Hier me ghefocht
"de fijde � X,wort bevonden van 89 tr. diens houckmaet doet 9998: Sulcx dat
de houckmaet van � R, in foodanighen reden is totte houckmaet van � �, als
Xöopo tot 999.8, JLaet hu de cromftréeck van R tot b_} foo na den * afpunt ghe-
Commen wefen, dat � b doe 10 tr. diens houckmaet is 1736. Dit iöo gheno-
men,de houckmaet van ïvl � foude moeten doen 1736, want iêggende houck-
maet van � Rioöoo, geeft houcmaet � X 9998,wat houckmaet van � b 173 6*
Cbmthouckmaet die fijn foude voor � Zalfvooren 1736: Maer de lèlve foo
niet te wefen wort aldus bethoont: De driehouck � b � heeft drie bekende pa-
lende weten de fijde � b 1 o tr. den houck � b � 45 tr. en den houck b � � � tr.
Hier me gheibcht de fijde fyl Z, Wort bevonden deur het 42 voorftel der cloot-
fchedriehoucken van 8 tr, 3 3 ©, diens houckmaet 1487, sioot verfchil heeft
vandevóbrfchreveni 73 6, t'welck fy foude moeten doen om met d'ander evc-
redenichte fijn- SulcxdatdeboochMZ,die volghende t'gheftelde maer en
doet 8 11*33 ®^ wort riad'anderreghel bevonden van 10 tr. t'welck 1 tr. 27 0
te veel is. Maer fulcken feyl vallende op alleenelick een everedenheyts werc-
jkmg,fóómachmen denckenwat grooter feyl datteropMZboven dat noch
moetcómmenydeuralde voöigaehdè verfaemde feylen der werekinghen ces*
irnen tottéh boyeichteven 10 tr. vanden aipuntgheraeckt.,

"Polum.

��^�':-'�&�.�>

l HO OFTSTICK.
inde tafels der cromftrekèn deur Edvpart

.na Varit

Wright.

Na de Portuguyfen en Spaengnaerden fijn in groote zeevaerden'deEnghel-
fchen ghevolght,welcke op dèfeghèdaente der cromftrekèn oock acht nemen-
de, hebben t'feyl van Nonim bemerekt ,en tot verbetering van dien foo fijrider
ènlancx üy tghegheveh tafelen der cromftrekèn deur Bdwart Wright, als die des
4 voorftels van defen,welcke de faeck naerder commen: De proef daer ick fulc-
ke meerder naerheyt deur vermoede, was dat ick na d'eerfte wijfe des maeckfels
der tafels vande cromftrekèn int boveichreven 4 voorftel, focht de breeden des
vierden cromftreecx,(in welcke t'werck licht valt,� deur ghediierighe vergaring
ionder menichvulding of deeling , om dat raecklijn en rechthouckmaetvan
45 t� daer even vallen) en dat tot op den 78 tr. der langde , waer op ick bëvant
fóvércómmèri 61 tr. 26 ® :Maer Wrights tafels hebben tot fulcken plaetsói tr.
14 �, die óp foo grooten langde maer 12 © én ichillen: Boven dien was my
noch bekent dattet ware ghétal, volghende fulck ghéftclde, minder moéft fij�
dandie <5^tr. 26 �: Sulcx dat my dit^alsgheieyt iSjVermoén gaf van die tafelsde
fake na te commen: (Maer hoé de ghetalen der tafels van ander cromftrekèn
met fulcke rekeningen övercommen,en heb ick deur ander belet niet Verfocht)
Doch eniifer de rechte grbnt noch niet vokommelick ghetfèrTen. Om hier af
feïclaring te doen,foo fchrijf ick éerft t'navolghendë

VER.

-ocr page 155-



	Vande Zeylstreken. VERTOÖCR
		lis


Ghelijckdescromftreecxafvvijckingvantmiddelront op haer voortganck eens langdetraps, tot haer afvvijcking op haer voortganck van noch een langdetrapdaer an vol- ghende: Alfoofeer na fnylijn door t'bcgin van die laetfte voortganck, tot fnylijn door t'begindeseerften voort- gancx. Tg hegheven. Laet � � C D een Eertcloot fijn diens afpunt �, mid- delront � ED,waer in gheteyckent fijn de vier punten E,F,G,H, fulcx dat E F> EG,G H,elekdoen � tr. Op defe vier punten E,F,G,H, fijnghetrocken de vief middachboghen � E, � F, � G, � H$ voort fy EI een cromftreeck , ick neem d'eerftejfnyendede vier middachboghen in K,L,M,Ij Daerna fyghetrockende booch � � evewijdich met F E,en L O met G E, fnyende � F in P,Pgheli jcx fy ghetrocken de booch � QR evewijdige met � E en fnyende � G in Q: Daet

-ocr page 156-



		3^6 4'BOVOK DES EeRTCLOOTSCHRIFTS^ na ly ghetrocken d'eerfte cromftreeck van � deur � tot CKdie even en gelijck moet fijn mettet deel KLM. Dit foo wefende F � is des cromftreecx afwijcking vant middelront F E D op haer voortganck eens langdetraps: Datls, de cromftreeck voortghegaen heb. bende van E tot Kjdaerfe in langde verandering ghecreghen heeft een trap E F; foo is opdie voortganckeens langdetraps, haer afwijcking ghewörden F K, of E � als'daer me even fijnde, om dat � � evewijdichis met-F E deur t'gegeven: En aifoo falmen verftaen dat � O is des eromftreecx afwijcking op haer voort- ganck van een langdetrap meer,met te commen van � tot L,waer op fy afwijc- king ghecreghen heeft foo veel als van � tot O , om dat L'O evewijdich is met G E deur t'ghegheven: En om derghelijcke redenen is O R des cromftreecx af- wijcking op haer voortganck van noch een langdetrap meer, met te commen van L tot M. Sulcxdat � O is des cromftreecx afwijekingop haer voortganck eens langdetraps, en O R afwijcking op haer voortganck van noch een trap daeran volghende. ïbeghee rde. Wy moeren bewijfen dat ghelijck � O tot O R, alfoo (eer na de fnylijn van des Cloots middelpunt deur L begin deslaetften voortgancx L �, tot fhylijn deur K. begin des eerften voortgancx � L; Maer de fnylijn deur N,is even ande iliylijn deur K, om dat � � evewijdi- ghe is met F E: En fghelijcx is de fnylijn deur 0,even ande fnylijn deur L, om dat L O evewijdighe is met G E, en dacrom moeten wy bewijfen dat ghelijck � O tot O R,alfoo fnylijn deur Ó,tot fnylijn deur N. Maer om hier te fegghen tot wateynde dit ftreckt,en de fomme des voorne- mens int cort te v<;rclaren,foo is te weten dat wy bethoonen fullen,de ghetalen indeboveichrevcn tafel ghevonden, nfet teovercommen met defe evereden- heytjcn daerom niet heel recht te wefen. Voort hoemen deur fulcken gront ghewifiè tafels canmaken,hoe wel deur een moeylicker wereking. TBEWYSi ILaet ons nemen deform in d'eerfte bepaling des houckmactmaeckièls,waer inteanfienvaltdatdendriehouck � �I, ghelijck is mettendriehouckAFC, Bemokgi. diens* lijckftandighe fijden everedenich fijn, te weten Ghelijck �I tot � B,alfoo AC tot � F, Maer � C is even met � B, en G C met � F^daerom Ghelijck AI tot � B,alfoo � � tot G C. Maer �1 is fnylijn, � � rechthouckmaet, en G C houckmaet vanC E, te Weten des fchilboochs van � C, daerom icgh ick by ghemeene reghel,dat Ghelijck eens boochs fnylijn tot rechthouckmaet, alfoo rechthouckmaetjfot ichilboochs houckmaet. Dit foo fijnde,wy commen nu totte fbrm deiès vertoochs, wacr me ick om defe bewefen everedenhey t aldus fegh: Ghelijck int vierendeelronts � E, fnylijn deur N, dats fnylijn des boochs � E,tot rechthouckmaet,alfo rechthoucmaet, tot fchilboochs houckmaet van � E wefende houckmaet van � �: Dats andermael int cort ghefeyt: Ghelijck fnylijn deur �, tot rechthouckmaet, alfo© recht houckmaet, tot houckmaet van � �. En weerom Ghelijck fnylijn deur 0,tot rechthouckmaet, .,» alfoo rèchthouckmaet,tot houckmaet van � O. j- ■ ; _; "',' "^■-,:,.,_ri ',.■■' ,.. _p,_:^,,... .-'^^;- '" _v.; ■■■ - Maer

-ocr page 157-



		« � �; Vande Zetlstreke^ � ? ^? 157' f 'Maer rechthouckmact aldus inde twee voorgaende ëvercdehhèden middel, everedeni'gheiijnde, foo volght daer uytdat�� . ■'.-.■';'cmr/: ,; GheÜjckfnylijndeurNjtotihylijndeurO- ^; � * : alfoo houckrnaet van � 0,tot lxnickmaet van ANï >, ^ Maer ghelijck houckrnaet van � O, tot houckrnaet van � �, aliöohet rondt diens halfmiddellijn de houckrnaet is van � �, dats t'rondt daer L � deel af is^ tottet rondt diens halfmiddellijn de houckrnaet is van � Njdats.t'ront daer � � deel af is:, Daerom 7 h 1 ... ~�-�� _�. �. -\-.\, \ ... �<.~�$� �?� Ghelijck fnylijn deur N,tot fnylijn deur O, alfoo het rondt daer LP ; deel af is,tottet rondt daer � � deel afis. Maer ghelijck het rondtdaer LP.deelaf is, tottet rondt daer � � deel af is,; alfoo het deelL �, tottet deel � �, wantelekis ï tr. fijns rondts deur t'gheghe- vcn: Daerom . ...�'�.".;.:'.;'.'r^;- � � /fy^Li-'-^'r^ ■''■''{''ir^bc^;^'^ ^lril:jï :■; Ghelijck fnylijn deur N, tot fnylijn deur Ö,alfoo L P, tot � �. Maer LP en � � fijn lijckftandighe lijden in twee driehoucken QJLP; � � �, die na ghenouch ghelijck fijn,(ick fegh na ghenouch^uyt oiriaeck datfe fo na malcander ftacn»en fo cleene lijden hebbepjWaer deur oock int vertooch ghefeytis Alfoofeer^jdaerom fy fijn met d'ander lijckftandighe QX,PKevè- redenichj.datis , ./..., -> ... Ghelijck L � tot � �, alfoo QL tot � �:, En veryólghens > Ghelijck fnylijn deur N,tot fnylijn deur Ö,alfoo QJL tot PK. Maer R O is even met QjL,en O � met PK: Daerom Ghelijck fnylijri deur N,totfnylijn deur O,alfoo R O tot O N. uit* En deur verkeerde reden, , ..- % a� rr-vA ïb'jii^.ó };\<> GJielijckON tot O R_} alfoo ihylijn deur O, tot fnylijn deur N. ,' , � � E s L � � �. Ghelijck dan des cromftreecx afwijcking vant middelrönr, op haer voortga nek eens langdetraps, tot haer afwijcking op haer voortganck van noch een langdetrap daer na volghende: Alfoo ièer na fnylijn door t'begia van die laetfte voortganck, tot fnylijn door t'begiri des eèrftén vóortgancxj t'welckwybewijfenmoeften. , ; - Defe everedenheyt aldus vaft en bekent fijnde,wy fullen tot óns voorgheno^ men verclaring van t'feyl der tafels commen, . �_: i r«: .. LaetEIindefprmdefesvertoochs^beteyckenend'eeriteciOmftreeckjdacrin Wy ons voordellen te moeten vinden de twee breeden F K, G L. O m dan eerfl te vinden F K,ick fegh den driehouck � F E (die rek ten eerftcn voor plat anfiej _som dat fulcke driehoucken inde tafeis voor plat.ghcnomeh wierden) te hebben drie, bekende palen, te weten den houckK.EFyS tr.45 ©,KF E recht, en F E 1 tr. Hier me ghefocht de fijde � F, en alles berekent met rechthouckmaet Van ïópooooOjtot op © toe,wort bevonden deur het 4 voorviel der platte driehouc- ken van 5 tr. 1 © 3 8 ©,. Maer E � is even an E �, daerom E Ndoet oock 5 m � � �; 8 g). Nu dan � E bekent fi jnde,en om na de regel des voorgaenden ver- toochs te vinden Np,ickfég aldus: SnylijndeurNydatsvan NE5 tr'.i © 38© doende 1003 8616,ghèeft fnylijn deur E doende iooocooo, (die ,wy hier fnylijn. heetenyhoe wel het eyghentlick gheCn en is, maer om de naèm na de rcghel té ghebruyeken) wat de booch � E 5 tr._: 1 © _r\| 8 ©? Comt voorde booch NO j tr.o.© 28 ©: Die vergacrt tot � E 5 tr.ï © 3 8© ^ comt voor.E O ,datsoock voor deDegheerde G L10 tr. � ©6 ©: En foo veel wort oock volcommelick bevonden vplghende d'eerfte wijfe des maeckfels vande tafels der cromftreken int 4 yoorfteljWant � � als gront des rechthouckighen driehoucx � � �, doet � 9 �© 4^ © >waer me de réghcl ge volght_sdeur rekening der platte driehoucken; O men

-ocr page 158-



		*15 4B0VCK D�S EeRTCLOOTSCHRIFTS,** men bevint Κ P₃dats oock voor Ν O van 5 tr. o{�) 28 ®, en vervoJghens E O inde bovefchreven volcommcnheyt, Maer niet alfco deur de tweede wiji�,want alles met © ghewrocht,daer comt voor G L �o tr.i ®, Maer om de fel ve twee- de wercking hier bre�der te verclaren ick fegh aldustGhefocht inde tafel der ver- iaemdefnylijneriwatterovercomt op 5 tr. 1 © 38 © van EN, wort bevonden 3020, daer toe vergaert noch eens 3020 comt 6040, waer op inde fel ve tafel �vercommen voor G L of E O ιό tr. 1 ® , die 1 © 6 © verichillen van d'an- deriotr. 2® �©,en daerom en is dit niet heelvoJcommcn , wanthierme Voortgaende men gheraecktallenx' tot noch wat meerder verfchil. Merckt noch wijder de reden te vereyflchen,datmen int foncken van Κ F des driehoucx Κ F E,den fel ven drieho�cknict en behoort te nemen voor plat, ge- merckt de tweefijdcn daermen rekening me maeckt als E F _D F Κ boghen fijn, fuicx dat F Κ gcl�cht deur rekening der clootfche driehoucken. wort bevonden van 5 tr.o © 31 ©,die vand'ander 5 tr.i ©38® verfchilkn 47® .Want hoe- weldie in haer ielven voor t'cer�ecleen fijn,int vei volgh wordet fcyi grooter. 4 HOOFT STICK. Hoe t'maedci�l vanghevvifTe tafels der cromftreken fcude meughenghefchi�n na t'ghcvoelen des Schrijvers. ¹ Ghelijckghevonden is Ν O, deur een wercking getrocken uyt het vertooch jnt3HooftftickdefesAnhangs,alibofalghevonden worden ORj fegghende ihylijn van G E, gheeft fnylijn van Ν E , wat de booch Ν O ? t'gene daer uyt comt is voor de booch O R_}welckc vergaert tot O E,men crijcht E R,dats oock Η Μ breede des 3 tr. der langde. En om daer nae te vinden de breede van noch ccrilangdetrap voorder^die ick neem te wefen R S, ick fegh: Snylijn van R E, gheeft fnylijn van O E, wat de booch O R \ t'ghenedaer uyt comt is voor de booch R S,en i�o voort met d'ander. Merckthu noch dat deur t'nemen van cleender boghen der langde,i�ker- der werek valt dan deur grooter,oni bekende oiriaken:Maer om verfekert te fijn datmende boghen cle�n ghenouch neemt, dat ial gheichien deur een dobbel wercking, aldus toegaende: Benevens t'vinden der breeden deur t'nemen der langdeboghen van trap tot trap als hier vooren, foo falmen noch doen een an- der wercking van halve trap tot halve trap, foo langhe allfe gheen hinderlicfc verfchil en hebben: Maer beginnende hinderlick verichilte crijghen, men ial deerfte wercking van trap tot trap verlaten, blijvende by die van halve trap'tot halve trap,endaerbenevens noch vougende een wercking van vierendeel traps tot Vierendeel trapsjdats van 15 © tot 15 ®,welcke voorder commende, fool� ooqk hinderlick veiichil creghen, men ial die van halve trap tot halve trap ver- laten, en voughen by d'ander een wercking van noch cleender boghen als van ίο © tot io @. En daer me canmen,hoe wel de wercking moeylick valtjtot ft* fcerheyt commenjwant gheen hinderlick verfchil vallende tuflehen twee werc- kinghen, deenedeur t'nemen van heele langdetrappen,d'ander van halve, ten is niet noodich foo verre met noch cleender boghen te wereken dan met halve, want t'ghene men daer deur naerdcr vonde, foudedoor meerder moeyte ghe* ichien fonder tot voordeel te ftrecken* Merckt noch dat Toornen deie wercking wilde doen na d'eerftewijfedes fnaeckfels vande tafels der cromftreken int 4 voorftel, t'foude oirboir fijn eerft ψ maken een tafel van t'ghene ι ir. langdci�hil buyten tmiddelront,doet in I . ■ '. ■ . ■■■■f ■ ' ■' ' ' ' '�. ■ ■

-ocr page 159-



			'Ι ί

		Van�e Zevistr�keK. ΐίΡ in ©-,0 �n© des middel ronts,als detafeldesachtften cromftreeciif, en dat niet van 30 tot 30©der breedejrioch berekent tot op (f)a�sdie,ma�tvan© tot © der breedc,en berekent tot op ©. De moeytedes maeckfels vanfulckentafelghedaen wei�rideytis kennelick dat de voorder wercking dan ghefehien ibude alleen deur menichvulding ίοη- der deeling,daermen na de voorgaendeander wijle met fnylijnen₃benevens d� menichvulding een decling moet doen, doch en ilTer dan fulcken _�tafel niet t� maken. ; Dit is de fekerfte wech die my nu te vooren comt , en hoe wel de wercking moeylick ibude vallen,doch eens wel ghedaen Wefende _b men foude hem daer op meughen betrouwen. Maer i�oder middelertijtdcur ymant ander lichter wercking met ghenouchfaem beWefen fekerheyt ghe vonden wierde, t'waer billich die te aen vaerden. 5 HOOFTSTiCK. Hoemen fcherper opt Zeecompas foude connen feyleit dan na t'gh�meen ghebruyck. Het zeecompas placht eertijts ghedeelt te fijn in 8 (treken > t'Welck daer na� doen de wijder zeevaerden nauwer toeficht vereyfchten,gheconimeri i's tot \|M, En hoewel eenige die halvenjVooidercom mende tot 04 itreken,'doch^: houden ander defe laetfte deeling voor onnoodich, achtende rmcnfehen g�ficht ineen varende ichip op foo clceneghedeelten des rontsgheen feker oirdeel te connen hebben. Maer fijn V o r s τ e l 1 c κ Ε Ghe ν Α de defen handel der fcherp- i�yling grondelick overd�ncken de, heeft daer af middel voorgeweht_iom,fmen- fchen oirdeel feker te connen fijn niet alleen op 64 ftreken,macr op (treken van trap tot trap der 360 daermen de ronden in deelt, ja tot op ghedeelten eens; raps, fulex dat vericheyden menfehen op een varende fchip t'famcn in het zc�- compasficnde/ullen al ghelijckelick uyt eenen mont noemen eenfelve trajy ja helft of vierendeel van dien,nadat den tuych groot en iorchvuldelick m,oeht ghemaeckt fijn. Ende want dit ftof is niette voorgaende ghemeehfehap heb- bende,foovervoughicktTelve in defen Anhang, daer af een corte verclaring doende met twee voorbeelden, ';.■.■■ 2iA\V)\ rj.-,; "i �* ..■'."> o t. '■:. ", ",',; ■>' � ■?';>'■':■* ,» ^>; * ί .Ulij i"i'1"'^! O'j.vIOV»* ii'.'-^LC/�"^;' ^rj fVoGrbeelt deur eenzjecomMs m^teldy�^�ijfpap�f. - -ILa�r Α Β C D EEG een zeecompas beduyen, waer in een-rondt M;f papici fy, biet met 3 2 ftreken na de ghemeene wi jfe, maer m�t 3 <S� n\ te weten telde ^ierende�lronts in 90 tr.gheteyckent opt uyterfte des cants van t'felve papieren, -b�g�hriehde de telling in ydcr vierendeel� vahtmidda�hrdhdt af: En daei? onder noch een ander rondt ftijf papier,waerin hetyfer geitreken m�t zeylft�en vaft Jight, om alfoo na t'gh�meen ghebruyck de afwijeking d�s yfcrs vande^l�ly Top groot te {lellen, als de feylnaeldens afwijekingyant noordenop de tegeniwoor* digh�plaetsvereyfcht.^1 ^: .;�;-:; 00I ; ^rni�pd�h^�ytecantdercafie van fulcken compas, fy ghetr�cken een Ηηϊ iccht over eynde als C E.daerria het liniken C H,yan C na t'middelpuntd�s kompas �te^k�ride, en noch een ander van Η r�cht neerwaert ev�wijdich eommende ii��tCE� Voort fyhet puntAfoo^datdeverdochtelihivari�tofA,ftrecke J?i.!\j'j'if lij-} ' ,:/-�\.4'.�:; :f! J Q _a U% '^:'recht ■ ■;■ Ύ' '■'■''''S ■ 0- ■ ■■ *■ '■> ':a \ ik>.* ; _r 1 ',-■■■**

-ocr page 160-



		ϊ�θ 4 BovCK DES EEfcTCIfaDTSCHR��tS,

	�echt over 'f middelpunt vant compas: Daer na fyvan Α noch een Jini recht «eertwaert ghetrocken �pden buytecant tot G, als Α G, fulex dat de verdochte lini van E tot G, ftrecken moet recht onder t'middelpunt vant compas. Dit ibo iijnde, Laet nu ΙΚ L Μ de grontteyekening van een fchip bedien,waer in Ν Ο is. de plaetsdaermen al i�y lende t'compas op iklt: Op t'plat van tTclve ial ghe-

t�ocken worden een lini PCXevewijdich flreckende mettet kiel des fchips,(die ick daerom kiellini noem) te weten in een lini of gefpanrien draet als 13L� com- mende uyt het middel vant achterfte des fchips, tottet_s middelile vant v�orfte. Map want Ρ Q inclei� teyekening i�er cort valt, foo fal iek-om int volghende feequamelickei verclaring te meughen doen, andermael treck�n een langher lini RS,die ick nu houde als voor kiellini in een fchip ghetrocken te fijn, na de meyningalfroorcn.Op defe kiellini R S falmen het compas flellen ,foo dat de ;$yee punten E en G effen commen daer op te patten» ,;. ]Gmiu hier deur met i�kerheyt te i�ylen tot op trappen,of cleender gede Ite, als by yoorbeek te moeten ghefeylt worden opden 17 tr. van wellen na zuyden, men ial t'ichip ibo (tieren, dat den felven 17 tr.altijt paif�op de lini diegcfeyt is _;te ftrecken van Η neerwaert evewi jdeghe met C E,want ibo lang die overcom* men, machmen leggen t'voor^ienomen oirdeel van nauwer fekerheytgevon* den te weien,overmits dat fohaefl: dien felven 17 tr. een trapof een halve wijd vande voorfchrevcn lini onderHjal de ghene diet fien ,fullen,al offy uyt eenen mpntfpraken,terftont t'famen connen feggen hoe ve�lhet buyten den wech is. a Voor- \ ... ''-'■■■ v. ^r

-ocr page 161-



	Vande Zeylstreken. �<s� 2 Voorbeelt deur een z,eecompds m�t een feylnaelde� Maer want de punt van een feylnaelde alleen draeyendef�nder ftijfpapierj, fchcrper en fekerdcr verthoont de naeldens natuerlicke wijiing,dan twee crom- mebeftrekenyferkensdiemenghemeenelickruytwijs teghen t'papier, plackt, foo can fulcx deur foodanighen blo�te feylnaelde met noch meerder i�kerheyt gedaenworden,aldus;DcieABCDEFGHRSvantkt�yckcning iljndeals int eerfte voorbeelt, men falin^en binneeant der cafle daer de lini van Η neer- waertincomt, teyckenen ds 360 tr. te weten viermael90 tr. beginnende t'een vierendeel van Η na B₃t'ander van Η na D, %eli jcx van Α na B, en van Α na D,

Voort falmen an t'punt Η fchrijven noort,an Α zuyt: Maer an B, t'welck na de ghemeene wijle weftfoude fijn,falmen ooft ftellen,en an D weft. Daer na foo veel de feylnaeldcns afwijeking ter teghenwoordighe plaets is, op fulcken ver- heyt falmen t'punt E vande kiellini R S ftellen. Ais by voorbeelt wefende de afwijeking 10 tr. van n��rt na ooft,men fal den io trap van C na Β doen �ver- commen op de kiellini R S,want alfdan moet t'punt E oock io tr.vande kiellini verfchillen. Dit foo fijnde , en datmen by voorbeelt ghefeyt wilde varen 17 tr. van weft na zuyt, men fal t'fchip foo ftieren,dat de punt vande feylnaelde pafte opden 17 trap vant weften af na zuyt dat indecaff� ftaet, en is openbaer datmen dan t'bcgheerde fal doen, met meerder fekerheyt dan na d'eerfte wijfe. Maer foomen vr�efde datdefe verkeerde ftelling van ooft en weft,om d'on- ghewoon te wille dwaling mocht veroirfaken , voor de bootighef�llen die te loer ftaen: De Stierman foude in plaets vande namen der vier winden,meugen ghebruyeken de vier letters A,B,C,D, en in plaets van hun te bevelen dati� fey- len fouden 17 tr. van weft ria zuy t,mach bevelen te feyleri 17 tr .van D na Α. , Voort om met meerder bequaemheyt het noort der cafl� of t'punt E, ib ver- re vande kiellini te ftellen, als de na�ldens afwijeking vereyfcht, men foud� vari de kiellini af over beyde fijden 40 of 5 � tr. meughen teyckenen, om de cafl�ns punt E te ftellen op fulcken trap als de afwijeking mebrengt, makende int mid- delpunt van fulcken ront een pinheken, om de ca�e met haer bodems middel- punt (een putken daer in gheboort fijnde) op te draeyen. DER S EYL S TRE Κ EN E Υ Ν D E. O 3

		■

-ocr page 162-

HMHMB

�: - C

' ■ r �./ �

«�C0o;:,

■��" s

i'jRt-.l'i:

il fi

■ i"(,Y'? . I

si 't f '�

� f ■'■; ^;:

Öt?_a.ü :

43'

� *

■

-ocr page 163-

�

t.x

:'ii \ i'- �

V � F D E

� O V C � DES

EERTCLOOTSCHR�F � $,

■

V � ND E

�\:,\%^s^

HAVENVINDING.

-. k-ï\,ï

�� liUriÏ: .«

-ocr page 164-

«*.�

Argttmm*
turn.

C�RTBEGRYP

DER Η Α VENV IN DING.

'Iskennelick^datmenorver langhen tijtfvoornamelkkfedertdat
degfootezgenjaerden offndienen ^America begoBen^ middel
' ghefocht heeft_} n/vaer deur den Stierwan of %ee mocht nfvetcn

tg^Zs^s**

" de Eertclootlangde derplaetsdaer teghennjyoordelic^ftjn fchip
�>omalfoo te commen tdtte Ηarvens daer hj beghe�rt te n/vefen_sfonder dat~
menalfnochtotfukkeghenjyijje kgm� der langde heeft connengbec�mmen:
VVantfommighenjeYhopende dietenuinden deur de njerfcheen^w'vjfng der
feylnaelde _s hebben die een ajftunttoeghefchr'erven > die noemende feylBeens
afj?unt: �Maer men benjant na rvvijder er<-uarwghen, datdieafnjvijch^ngen
fich nagheen afyunt enfchickten: fndernjoughen dattetfoucken der langde op
fiodamghenn/vijfeingheenrvdflegrondten beflont: *Dochanaftlcx <voor-
der ernvaringgbenvolghtyaurn/petcfy men nu eenbegeerde Halven ruinden�
canjniet teghenBaende des hanjens enfchips n/vare langden bejde onbtkent
ftjn. Van defe winding der Harvens_ydie njvy Havenvinding noe-
menen niet Langdevinding njvekkg njerderfoude Brecken^en njveerdi-
gherfijn) � onsnjoornemen in ditnjijfdebouck^tehandelen^

ΒΕΡΑ*

-ocr page 165-



		BEiALlNGHEN. ¹ BEPALING. _ De afvrijc�dng der naelde vant noorden na t'oofteri heetooftering^maer na f ν veile η vveftering, en ihtghe? meen naeldvvijckihg : Maer naeldvvijcking en rechte noortvvijfing int ghem�en naeldvvijfing. / ι s kennelick de i�ylnaelde i�ker eyghenichap te hebben,datie ^x op een felveplaets een felven oirt wij ft, maer niet een felven oirt overal, want tot fommighe plaetfen wijektfe vant noor- den na t'ooften, elders na t'wcitenjt'welckint ghem�en ghe- lijckde bepaling inhoudt naeidwijeking heet: Doch wantfe tot eenighe plaetfen oock recht noort wi jft,fo heet dat, met� gaders de voorfchreven naeldwijcking, int ghem�en naeldwijfing. Vahde oir- faeeken defer onghereghe�de afwijeking, fal tTijnder plaetsghefeyt W�rden in den Hemell�op, te weten inden loop des E�rtcloots als * Dwaelder. Maer om Ρΐάάύ; defe en ander volghende bepalinghen noch beqnamclicker te vcrclaren,foo fal ick beichrijven de volghende tafel der naeldwij�nghen, ghelijckie tot ettelicke ^v'! plaetfen dadelick bevonden worden,welcke denHoochgh el eerden Eertcloot- ^wW^ fchrij ver Heer Tetrm Plawm deur langdperigen arbeyt, en met fonder groote coften by een vergaert heeft, uyt verfcheyden houcken des �ertbodems, fowel verre als na ghclegen: Sukx dat als de Stierlieden intgemeen deur defe manier Landen en Havens fullen vinden, foo wel als eenighe int befonderdiealree ge- vonden hebben, den felven Plancm gheho�den mach worden voor een der voornaemliekfteoirfakenvahdien. ^l^r^ r-■!/ιιύΥπύ* "/"'� Doch eer ick totte befchri j ving der felvc tafel com, wil noch dit fcgghen: Tc weten dat by aldien namaels deur nauwer en i�kerder ervaringhen, der plaetfen naeldwijfingheh, bre�deiien langden, anders bevonden wierden dan inde tafel itaet, en datmeh alfdan ander manier van yerclaring en bepaling van woorden - behoufd� dan de volghende, fulcx en behoort ons van t* voornemen deler on- _; , ' derfoucking niet af te keeren,maer veel eer dacr toe te trecken, als allencx gera- kende tot meerder en fekerder kennis eens handels gefticht op een goede gront. , » i)ei� m�yning volghende, ick fal mettet waerfchijnlickftedat my nu bekent is Voortvarei�,al ofc warachtich waenwant elck tTijnder tijt der gheli j cke doende* men fal t'warachtichfte dat indenatuer daer afis^allenxnaerder en naerdei m�ughen gheraken� Tafel ' ■ '■>

-ocr page 166-

� e r. ■' '

>. � .� > ■�■ : � tj �i �

'.«»&�.. *.

*." 1 ;^:I tf *

i,.]

.il <#jil.! '. ' i S'jfi

TAFEL DER NAELD-

W I I S ING � ��.


Oftering,	Breede.	iLangde,
tr, @.	tr. ©..^:t?. (p.
0. 0.	� ?7� �, 0. 0.
3. 20.	� 3j. o,\| 8. 20.
4. 55�	� �5� �. II. 20*
6, ��.	� 28.30.16. 20, �
10, 0.	� 38.55.24- 3�.
II. O.	� 52. 8.	24. 12.
12. 4O.	� 50.2�.	28. 0.
13. 24.	�50.�8.	30. 0.
12. 40.	� 55� �.	33. 0.
11. 30.	� 51 ♦24�	34� 6.
II. O.	�5�. 8.	35- 40.
9. 30.	�52.20.	39- 30.
Wete-		*', '
ring.	�	■ ■ �
0. O.	�.	6�. �
0. SS.	�.71.25.	⁶h 30-
;>.; -o.	� 71. ��.	Ö3. 30*
12.30.	�<54�54�	8\|. 30:
H� 30.	� *69.* 30.	��3. Q.
25� 0.	� 73� 20.	��. 3 �.
ÏP 0.	� 75.35.	� ��. 0.
*�^�*	�77��	%� 3.�.
26. o. > i\ 1	� �6» �.	�20. 30�

f � Een der Vlaemfche Eylanden Gor vo.

"Ver- Opt Vlaemich Eylant San �ta Maria,
groo- NetTenshet Eylant Maio.
tende«{ By t'Canarifche Eylant Palma.
Eerfte oofte-lByCabodeRocabyLifbona,

pcrcx
op de*
noort
iïjde

ring iHetwefterlickitevanYrlandt.

^Engelants dnt. 7"

Ver- fEen mijl ooftwaert van Pleymouth,
clee- I By Timomh in zee. ,

nende^ Londen in Engeland
ooftc-� Het voorlartt van Engelant.
ring ^Amiterdam. '

f Helmfhuy by wetten de Noortcaep in
Finmarck.
Noortcaep in Finmarcken.
Noorkin.

fVer-

Igroo

Twee I tende*( Sint Michiel in Ruifia genaemt Arch

de jwefte�
percx j ring

angel.
Dezuyderlicke ftract van Vaygats.
Langenes in Nova Zembla.

op de-^

Vcr-

Willems Eylant by Nova Zembla.

noort
iijde

clee-

nend

f Yfhouck in nova Zembla.
fl Het winterhuysin Nova Zembla.

wefte-

nng

Dcfe

�

-ocr page 167-

f Op 105. Spaenfche mijlen weftwaert
'Vet- van Cabo Sant Auguftinen Brafilte.
groo- By Cabo S. Auguftin in Brafilia.
tende J Zuyt en noort metCabodasAlmasin

o. o. /Z.

�. �.
6. �.

29� �.

30. �.
3 6. �,

57. �

6�. �.

66. �.'
79-30.
81.40�

83; �.
86.20.

91» 0_#

� ��, �.
�2�, �.
121. �.

�47� �.
150. �.
15 5. �.

Z. 8. 30.
Z, o. o.
Z.31,30.
Z. 31. 30.
Z. 35.30.

� ■ )
ibf.

�.33� �.

�. 22. �.

�. �4� 4°�

__: ' � ■7.1
�. 23�30.

�. 28. �.
�� 16. 20.
�. 19.20.

� 15.30.
� 9�45�

�" $.. 28.
� 6. �.
� 6� ��.

3* ��.

Eerfte
percx
op de^
zuyt
fijde

oofte- Guinea.
ring Noort weft wel foo noordelick vande

1* Eyjanden van Triftan da Cuncha.
Ver- rNoortweft wel foo weftclick vande
clee- l voorfchre ven Ey landen.

12. 15.

19� o.
15. o.

2. 30.

Wcfte-
ring.

0. o.

4� 3P�
ïi. o.

IJ. G.

IJ» Q,

15. Q.

22. p.
15. 10.

6. o.

4. 45�
2. 25,

1. 30�

O. 0.;.
O. O.

nende*\ Zuyt en noort met CabodeBonaeipe-
oofte- { rance.
^ring

f Op 17 duytiêhe mijlen van Cabo das

|^j Aguillas ooftwaert.

I Ontrent 5 mijlen in zee vant landt

Natal.
BydeBatxos da India.

er-

Twee

percx

opde

zuyt-

fijdc

geno '
men
Goa
Co-

chin
��

Can-
ïon)

groo-

tende J Moiambique.

Inden inwijck van S. Auguftin in Ma-

dagalcar.
Zuyt van Cabo SantRomain.
Inden inwijck van Anton Gil in Ma-

dagaicar.
►34. Duytfche mijlen zuytoofiyan S.

Brandaon.
Goa ee vermaerde coopftadt in India.
Cochin.
25.Duytfche mijlen weft ten noorden

vande zuytwefthouck van Samatra.

wefte-
ring

Ver-
clee-

nende) Ban tan een coopftadt in India.

Het EylantLubock.

De zuytwefthouck vant Eylant Balij

De mont der Rivier van Cantan in

I China.
Bunam 46. Duytfche mijlen van het
l ooilende van lava na het ooften.

wefte-

� 8.40.(157. �.

� 23� �.[�6�. �.

��6�. �.

Defe

1�� i:im'ii

.J 5 1 J 1 � �&$ ..

�#� fiï'tiii

i.ljlÜ'J...

i/VA'*'t#*4 Jfc|

-ocr page 168-



		�68 5 B�VCK DES EeRTCLOOTSCHRIFTS, Dcfe tafel aldus befchreven fijnde,en om nu totte verclaring te commen,ibo iietmen voor al datter fijn drie pylarcn, d'eerfte van der plaetfen naeldwijfin- ghen,de tweede vande breedc,waer by nochglievoughtis de derde vande ghe- racmdc langde -Op'ctat cle plaetfen indeEertdootentelichtelickerghevonden worden, cock niede oiti de ghcda�iircft der naeldw�jfinghen daer deur int vol- g-r^endeopentlickerte verclaren, n�ietter N'bediet inde tweede pylaer overal n�ord�rfche breede, rnaer Ζ zuyderichc.

			» '" jE s S.
				2 ΒΕΡΑ L ING.

	Vergrootende oo��^iigof vve��eringis die, wekte de naelde van weften na ooften voortghebrocht f�jnde ver- sroot^en vercleenende.die alidan vefcleen t. � < ° _ � --Ο? »ί: ; χ... ■ .--..rV;^; Alt'welck t'ghefehnftenghetalen des tafels ghenouch anwijfen , doch tot opcntlicker verclaring fegh ick aldus: Men fiet inde tafel dar de naelde in Corvo_xrecht noort wijft, inaer van daer ooftwaert cbmmersde, datfebegint teoofte- ren.alienx'meer en meer tot een mijl ooftwaert van Piemouth, alvvaerde af- wijeking ten grootikn is van 13 tr. 24 (J) : En van daer voorder commende fy begint te vercleynen , tot Helmfhuy b\ we�ende NoortcaepinFinmarcken toe,alwaerfe weerom recht noortwijft. Voort is de langde van Corvo tot Belmfh�y��tr. T'w�lck foo lijnde, het blijekt datdevoorfchrevengrootfte naeldwijckingvani3 tr.24©by Piemouth, wicnslangde 3 o tr.ghefchiet int middelder twee plaetfen daer de naelde recht n��rt wij �, want den -o tr.isint middel tuflchen t'begin en den 60 tr. T'ghene wy hier ghefeyt hebben, vande verandering der naeldwijfing op de ^; tioortfijde des eertcloots,derghelijcke bevint fich deur ervaring obck opde zuyt- fijdcj want op 105 Spaenfche mijlen weftwaertvan Cabo Sant Auguftin opt begin der langde, wijft de naelde recht noort, alfo�fe oock doet ter plaets inde tafel gheieyt,op 17 Duytiche mijlen van Cabo das Aguillas, wefende op do tr. d�rlangde,endeint middel tuflchen beyden, datsopden 3�tr. valt alda�r oock ghelijck op de noortfijde de gr�oifte '�oft�nng , dats ter plaets inde tafel ghe- iiaemt,iioortweft wel foo noordclick vande Eylanden van Triftan da Cuncha, doende die wijeking i 9 tr. ί κ Hier uyt vermoeimen,dat de naelde recht noort wijft tot alle plaetfen gh ele- gh�h inde twee halfmiddachfronden deur Gorvoende Helmfhuy,; van d'een aipunt tot d'ander. Oock mede dardenaeldens ooftering ten grootftenis,tot alle plaetfen in t halfmiddachfr�nt ftreckende deUr de plaets ghelegen een mijie ooftwaert van Piemouth. ^r -- ^; :�'■�" ;■<■■■ ΐ h^; indervoughendatinfulckanfien,het eertcloot deel begrepen tuifchen die twee halfmiddachfronden, 60 tr. in langde van malcander,is een perc int wekk de naelde over al vant noorden na t'ooften wijekt, ende inden helft van dien, dat is het certcloots deel begrepen tuifchen de twee halfmiddachfronden, t'een deut-t'beginjhet ander deur den 30 tr.foude Over al fijn vergrootende Ooftering: Ende in d'ander helft vcrcleenendeooft�ring j welveiftaende alfmen vant we- ften na t'ooften treckt, dats na t'vervolgh vande tr. der langde. , Deur t'gene tot hier toe gefeyt is vant perek met ooftering,ende fijn tweedee- len,t'ecn met vergrootende ooftering,t'ander met vercleenende,machm� Jich- telick verfta� dergelijcke g�daenten vant ander perc met weftering_?en fijn twee , , deelen.
c#/<?�

-ocr page 169-



		«feelen/een met vergrootendeweirering, t'ander met verclcenenc�e: Want inde mom der Rivier van Cantan in China,ligghende in langde 160 tr. van Corvo, daer wi jft de naeldede derdemaelrecht noort,daerom aldaer getrocken een der- de halfmiddachlrondt ₃ lbo is het eertdootdeel begrepen tuflehen dat tweede halfmiddachirontende dit derde ioq tr. van malcander, een perek int welck de naelde overal vant noorden na t'weften wi jekt, ende int middel van defe twee> dats int halfmiddachfront 50 tr. vant tweede,ende oock f�o veel vant derde,oft. anderfins 110.tr. vant eerfte door Corvo, daer heeftmen oock de grootfteaf- Wijcking der naelde, f�ot inde tafel tot twee plaetfen blijckt, d'�en op W�lems Eylant by Nova Zembla,alwaer degrootfte weftering opdie breede bevonden is van 3 3 tr. d'ander 34 Duyti�hemijlen zuytooft van S. Brandaon, alwaer d� grootfte naeldwijck op die breede bevonden is van 22 tr. wei�nde de lang- de van elck dier twee plaetfen 110 tr. Sulcx dat inden helft Van dit perek, dats het eertcloots deel begrepen tuflehen de twee halfmiddachfronderi ,t'een deur den 60 tr. t'ander deur den 110 tr. foude overal lijn vergrootende wefte- ring, in d'ander helft vercleenende weftering. Van defe 160 tr. der langde, t'welek op 20 tr .na, den helft des Eertcloots is, heeft de voorfchreven Vlancim de naeldwiji�nghen becommen ghelijckfe hier vooren beichreven fijn: Maer vande reft des Eertcloots, te weten van Cantan ooftwaertj of van Corvo weftwaert, en overcommen de ervaringhen niet di� hem van Spaengiaerden,Engelichen en bnfe Szeevaerders ter hant ghecommeii iijn 3 als ghedaen wei�nde ibnder bequamen tuych en ghenouchiaem weten- ichap: Doch verwacht hy daer af fekerker befcheyti. % BEPALING. De halfmiddachronden daer de naelde recht noortin Vvijft, heet hiereerftetvveed�hd foooir- dentlickvo�rt na tVervolgh vande trappen der langde f� veel aliferfulckeronden fijn > beginnende vant halfmid- dachront deur Corvo. Als het halfmiddachront ftreckende op denoortfijdedeur Corvo, en zuyt- waertdeurd�plaets inde tafel gh�noemt 150 Spaenfche mijlen weftwaert vart Cabo Sant Auguftijn en Brafilie,hcetet eerfte halfmiddachront. Voort het half. middachront ftreckende op de noortfijde deur Helmfhuy, en zuytwaert deur deter^ir^e^a1�rp^wrW�p7 D'uytfche naijlen van CabodasAguiilas ooftwaert,heetettweede. Daer nae het halfmiddachront ftreckende deur de mont der Rivier van Cantan in China heetet derde. « 4 BEPALING, TVlack begrepen tuflehen het eerfte cri tweede half* middachront noemen vvy eerfte perek /en d'ander oir^ dentlick verYolghendte tvyeede derde perek, tottet lae tfte. - ,' "■■:■-�-{, ^: �■ '}?■ ■ i ,«, 1 i \ Λ'■-■''^: '* ^: '■ '■'.■■;■ ■�■.■■■.:'■■ ~ � NV

			\

-ocr page 170-

'I^� J BOVGK DisEERTGlT�OTSCHltiFtSi,

■'-.�.■ ^: ^:; ■'�'-N'V. D E '�'■�'■■■■-■'■

:i�

P-i

<Οί*

VOORS TELLEN.

' :>=

¹ VOOR STEL.

De hacldvvijfing op zee te vinden.

Om na dele voorghenomen wi jfe tot een bcgheerde Haven te gheraken₃ib�
'behouftmen voor al te weten noemen de nacldwijftngop zee vint,en hoewel
dat an velen bekent is,nochtans fullen wy daer af fchrijven voor de ghclf� diet
niet en weten. * f

Anghei�en men hier begheert te vinden deafwijcking der'naelde vantnoor-
den^fofoudmen eerft het noortpunt^�m de naeldwijfing daer by te verlijcken,!'
De manier der vinding vanffelve noortpunt in ��ti bewe^hendeTchipop zee,'*
heeft grooteghemcenfchap mette manier der vinding va�ft iioortpunt,of vande
iniddachilijn opt vaft landende mach onder anderen aldjpiytgerecht worden:
Men doet int zeec�mpas de lely recht overcomme mette^oortende vant ftael^
of vande i�ylnaeldedaer onder liggende.' Gf n�ch beter machmen in plaets van
delely,een naelde felf boven opt papier vaftlegghen₃deelende t'rondt van t'fel-
ve papier in fijn 360 tr. beginnende andenaeldens noortpunt als hieronder het
font Α BC D, waer in denaelde beteyckent is met Α C,vaft gemaeckt wefend�
opt fel ve papier, E is t'middelpunt: T'ghebruyck hier me is dufdanich: Ghelijck

iD4ilb;«�

iJ f i, J>�-<i

den

-ocr page 171-



		den Stiernian intfouck�nderbrecde, wacht "tot dat de middach ghecommen is^ te weten tot dat de ichaeu varl�m jhangfnoerof rechtfnoer,overcomrmette lin$ die hy in fijn compas v��rd� mlddachilijn houdt, allbo fal hy hier doen,uytg� nomen dat hy begint 3 >4 of 5 uyren of meer voor middach alfdan,acht nemen- de op wat rrap en ghedeehe van dien de fchaeu des hangfnoers wij ft, bevint die^ neem ick, op den 40 tr. gheteyekent F₅ fulex dat G E F, d� ichaeu bediet , ende nemende al�da η de Sonnens hooghde, bevint die , by voorbeelt, van 2,5 tr. welcke hy, metigaders de 40 tr. tbt ghedachtnis opteyekent: Wachtende voorts - i�o lang na middach, tot dat de ^on weerom ghedaelt is tot �p de felve hoogde alfvoorenvan25tr.falfienwaer de fchaeu vant hangihoer alfdan opt papier wijft, t'welck fy,neem ick, 40 tr.over d'ander fijde, als an H, iulcx dat 1E Η d� fchaeu bediet. Dit fo fijnde/middeldes boochs FH,als A,is t'begeerde noort- punt,ende want de naelde daer recht op wijft, foo en heeftfe in dat voorbeelt ghcen wijeking, dan wijft recht noort. Maer foo inde voorfc.ervaring na mid- , dach de ichaeu vant hangfnoer niet gheweien en hadde 40 tr.over d'ander iijde van A, maer by voorbeelt allcenelick lotr.totK; In fulcken ghevalled�eltmen den booch F Indoende <5o tr. door t'ghedacht in tween an L,fukx dat L F,L !<> elck doen 50 tr. T'welck foo fijnde, L ift noortpuntjende de begheerde naeld- wijekingdaer afisooftering van Ltot Α 10tr. Maer by aldien inde voorlc.ervaring na middach, de ichaeu vant hang�hoef ghewcfen hadde op L, dats 30 tr» van F, foo deeltmen den booch F L, doende 30tr. door t'gedachtin tween an M, fulcxdat Μ F, ML,elckdoen 15 tr.t'welck foo lijnde, Μ is t'noorrpunt,ende de begheerde naeldwijckingdaer afjWefehde ooftering van Μ tot Α 2$ tr- ende alfoo met alle voorbeelden. Maer ίο de nael- de alleen draeyde,fonder an een papier gehecht te fijn als hier vooren, ende dat de trappen op den cantvandecafie gheteyekent waren, ghelijck wel ghedaen wort: Tghebruyck is daer me alfvo�ren,midts datmen ten tijde der ervaringde cafl� keert tot dat de naelde opt begincjer trappen wijft� Ander fijnder die nemen een * foppich vierendeel ronts,wiens fichteinderf- ouadratm plat,niet teghenftaendc de bcweeghlkkheyt des fchips, altijr in waterpas blijft, Μηαφ� deur fulcke manier als int volghende ghefey t fal worden. Hier me vintmen de ^/,w� ^JJ Sonnens hooghde met haer fopbooch beyde tfefFcns: De form daer af mach piammho- dufdanich wefen:A Β C bediet een vierendeel ronts,ftaenderechthouckichopt rijntak.' iondt Β D C E,ghedeelr in fijn 3 60 trappen,t'welckhet fichteinderfplat beteyc- kent,fijn middelpunt is F,wa�r op t'vierendcelronts draeyen can,endeop dattet alfins rechthouckich blijft opt voorf rondt Β D C E,focomt van d'een end'an- der fijde een fteuniel,als van G tot by D en E,yaft ghemaeckt ant voorf,vieren- deelrontSjOm daer me te draeyen. Voorts i/Ter int ront Β D C E een glas, en daet onder fijn feylnaelde,1oolanck alfie ten langften inde caife bequamelick vallen niach,efi heeft de felve cafle van binn� heur 3 60 tr.daer de punt der naelde fcher^ pelicop wijfen mach,ovcrcommende die 360 tr, met d'ander 360 tr* bovenoj?t^ fichteinderfront. Dei�n tuych is deur de vondt van Reyner Pieterfz. hahgheridc ghemaeckt op twee verfcheyden aflen, na 4e manier der seecompaiFen, op dat alfa het rondt Β D G E,indc beweginghen Vant fchip altijt evewijdich vanden' fichteinder blij ve:Ende op dattet felve noch meerder fekerheyt hebbe,foo wor- ter onder een! ghewicht an vervought gheteyekent H, van 25 of 30 pont > of foo veel alsdegrootheyt vanden tuych veieyfcht. Tis �ock tegedencken oirboir te wefen,dattet vierendeelronts t'fijnder plaets recht overeind� ftaende, over d'een en d'ander fijde eveiwaer fy, dat is de fijde van F na C,foo iwaer als van F na Β, t'wekkmen weten can mits t'vkrendeel- P 2 rondts

			♦

-ocr page 172-



\
\			l?& 5 BOVCX DES XckTUVOJ^CHXiFT^
			l?& 5 BOVCX DES XckTUVOJ^CHXiFT^

		�ndts af te iicrnen> ende t� hanghcn met G neerwaeft an een draet, vaft ghc-* maeckt int middel van Β C by F,ende alfdan iamien vande fwaerfte jfijde veel af vijien,fot dat de reghel BC in waterpas hangt. Angaende ymant mocht dencken, dat de ^Wijfregel in vcrfcheyden plaefl�n hoogher of leegher ghedraeyt, te gr�ote verandering int ghewicht mocht ghe- ven,daer af en is gheen merckelick feyl te verwachten,om t'groot ghewicht van Hjcfide de lichtichCyt.der \yijircghei. ■ ρ Pcghebruyckda�r af, om t'n�ortpunt ennaeldwijfing te vinden, isdufda- n�ch:Meii begintjgelijcin d'eerftewijiejettelickeuyren voor middachjdraeyen- de den tuych tut dat de naelde opt begin des ronts wijft, daer na keertmen het vieren-
	A��dada.

-ocr page 173-

tmmmmmamm

mmm

,j 4

^N ' ,;'."■■■■..' ., ■'.-■; ■' /

Vande Ha ven vinding - 173

Vierendeelrontsfoo lang herwaerts en derwacrts ,tot dat de Söh deur dè ficht-
gaetkcnsichijnt:Twelck foo fijnde, men bevint, neem ick, dat den onderften
cantofwijfervantvierendeelronts ,wijft int fichteinderiplat op den 40trap,
ende dehooghdedcr Son,die int vierendeelronts anghewefen wort van, neeni
ick,25 tr'. welcke mcn,midtigadersde 40 tr.tot ghedachtnis opteyckent: Wach-
tende voort ib lang na middach, tot datmen de Son deur den fel ven tuych ghe-
daelt vint tot opde ielve hooghde alfvooren van 25 tr. men keert alfdan den
floel ter eender en ander iijde ^ tot dat de Son deur de fichtgaetkens fchijnendci
de naelde wterom wijft opt begin des ronts: XWelck fo fijnde,t'middelfte punt
des boochs int fichteinderfplat rullenen d'cerfte en tweede ervaring,is t'gcfoch- *
te noortpunt: Ende lbo veel de naelde alfdan daer afwijekt, dats de begheerde
naeldwijcking, ghclijck int eerfte voorbeelt wat brecder van iiilcx ghefeytis.

Peur t'g'lienc hier boven gheiêyt is vande ervaring mette Son des daechs,
mach dcrghelijcke verftaen� worden ende ghefchienmet ydervaftefterre des
nachts,die ghebmyekende al oft de Son waer; Jvlacr niet de Maen,cen(deelsom
heur raflche eyghen loop, ten anderen om t'groot * verfcheenficht datfe heeft ��,
van weghen fy t'eertrijck foo na i$.

�erekt noch datmen voor den middach twee drie vier of meer ervaringhen
mach doen: Als by ghelijekniSj d'eerftc wefende de Son boven den fichteinder
20 tr. inde tweede 15 tr. inde derde 20 tr. ende doende dergelijcke drie ervarin-
ghen op fulcke hooghden na middach, lbo bevintnien hoe d een met d'ander
overcomt,ende alfmen alfinseen felve noortpunt cri.jeht_?t'ghcef[ den Stierman
meerder betrouwen op fijn werek.

Seylende een Stierman van ooft na weft of van weit na boft,t'can ghebeuren
dat hy op den tijt van 10 of 12 uyren tuilchen d'eerite ervaring en de laetfte,een
trap of meer verandering der naeldwijfing crijghe, waer uyt wijder volgen can,
dattet noortpunt ghevonden deur d'eerite voormiddachfehe ervaring, en de
laetfte namiddachfche,nietovercommë en fal mettet noortpunt gevondë deur
de laetfte voormiddachfehe ervaringen d'eerfte na middaehiche, fondertaoch-
tans dat den Stierman int werek gefeylt heeft. Dit hem ib ontmoctende,hy can
daer uyt ramen hoe veel opfeker uyren varens de naeldwijfing verandert, ende
daer op giflirig maken,om t'rechte noortpunt en naeldwij fing met noch meer-
der fekerheyt te hebben. T'felve canmen oock weten deur de naeldwijfing ge-

vonden op voorgaende daghen , ende die verleken mette wijfingdes teghen-

woordighen dachs. Tbeslvyt. Wy hebben dan de naeldwij fing op zee
ghevonden na den eyfeh.

1 VOORSTEL;

Tc vinden een Haven daer de breede en naeldwijfing
afbekentis. _v -: ^: _;

Üe naeldwijfing, metfgaders de breede der plaetfen bekent fijndc>deur erva*
ring der ghenc diet metter daet alfoo bevonden hebben, men can daer me ton-
der langde te wéten de plaets vinden. Als by voorbeelt ,an een Stierman deur
de tafel onder de ï bepaling of deur ander oirfaken, bekent fij nde dat de breede
van Amfterdamis 52 trappen 20 0 , met naeldwijcking na t'ooften van 9«.
30�., ende dat hy hem vint op zee inde felve breede van 52 tr. 20® ₅ niétte
voorfchreven Oofterfche naeldwijcking van 9 tr.,30 0 , die bekent wort deur
het ï voorftel, Hy weet dat hy ontrent Amftcrdam moet wefen_?t'fy niette lang-

P 3 , de van

% ,

,.n

1�

-ocr page 174-



		174 5 Bovcfc des Eertcxootschrifts^ de van Amfterdam hoef wil. Angaende ymant mocht fegghen, dattdf wel noch ander plaetf�nfijn vande felvc breedeen naeldwijcking, nochtans niet Amfterdam:Tiswaer,maer fy vallenfeer verre van daer, endecan uyt d'ander onderkent worden, deur feker omftandigen, van welcke wy hier na int 3 voor- ftel fegghen lullen. Merckt noch dat hoe wel de Stierli�dcn Amfterdam anders connen vinden deur omligghende landen, gilTmg, diepten,fanden, en ander teyckens,fonder acht op naeldwijfing te nemen,ncchtans hebben wy dat voor- beek van die bekende plaets gheftelt, οώ daer deur te opentlicker te verclaren de ghemeenheyt vande reghel op ven e feylagen, dacrmen op langhe tijt gheen lam en fiet: Als,neem ick,een Stierman begeerendc van hier te feylen tot Cabo Sant Auguftin in Brafilie,ende wetende dat de naeldwijcking daer is, van (ghe- lijckmen fegten foode voorgaende tafel inhontj noort na t'ooften 3 tr. 10®, en de zuyderfche breede 8 tr.30 ©, als hy derwaert varende tot fulcken naeld- wijcking en breede ghecommen is, die hy dadelick vint deur het 1 voovftel, hy weet hem ontrent Cabo Sant Auguftin tewefen:Ende hoewelgilTing hem anders dede vermoeden, fal die verlaten, als deur oofterfche of wefterfche ver- � borghen ftrocmen bedroghen fijnde,of qualick gegift hebbende : Want dat de naeldwijckingdieeertijtstot Cabo Sant Auguftin was 3 tr. 10 0,nu daer niet wefen en ibude,de reden en laet niet toe fich fulex voor te ftellen om daer op te werek te gaen: Of dat ymant op zee een ander naeldwijfing vint dan de voor- fchreven,die hy weet tot Cabo S. Auguftin te fijn van 3 tr.10 ® ,ende nochtans Willende d'ervaring der naelde verlaten, en giffing volghen, fichfeyde ontrent Cabo S. Auguftin te wefen, wie en verftaet niet i�lcx ibnder reden te fijn? als van een die fich i�lfs teghenfpreeckt,fegghende die naeldwijcking aldacr te fijn van 3 tr. 10 (D,endefoo niet te wefen. Merckt wijder wel ghebeurt te fijn,dat eenen feylende na het Eylant van Sint Helena,ende ghecommen wefende tot des i�lven Eylants breede, nochtans dat Eylant daer niet vindende,oock niet wetende of hyder ooft ofweft afwas, heeft al ramende ooft waert ghei�cht, dat weftwaert lach, ende hoe hy verder alfoo voer,hoe hy verder vande begheerde plaets gherocht: Denckt nu eens, foo dien Stierman (die wel ettelicke weken lanck dat Eylant focht, ende ettelicke mael daerrontom voer eer hyder in gerocht)"had bekent gheweeft hoe de naelde op Sint Helena wees,ende daer benerTens wetenfehap ghehadt vande naeldwijfing op zee te vindenpf hy moetwillichlick na een grooter naeldwijcking i�ude gevaren hebben, wetende dat de plaets daer hy begeerde te wefen een cleen- der hadde? Tbeslvyt.. Wy hebben dan een haven ghevonden daer af breede en naeldwijfing bekent is,na den eyfeh. "" 3 VOORSTEL. Tc vinden op zee in 'vvelck perekde teglienwoordighe naeldwijfing is. λ Anghefiendatteropden Eertclootveifcheydenpercken fijn met even a� wijekinghen en even breeden,foo mochtet in twijfel ftaen op welck datmen is: Om hier af tot kennis te conimen ; laet een fchip moeten varen van Amfterdam na Cabo Sant Auguftin, in Brafilie, wiens breede inde tafel be- fchrev� ftaet van 8 tr, 3 o ©,ende de naeldwijfing vergrootende ooftering des, eerften perexvan 3 tr.10 0» T'ielve fchip afvarende, ende commendevoor- by Enge-

			\

-ocr page 175-



		VANDE FiAVENfviN�lNG; Ϊ7ί ' by Eng�lant, bevint fijn naeldwijfing daghelicx meer en meer te'�ofteren; tot by Pleymouth toe ,alwaeri� ten grootften wei�nde van 13 tr. 24 ©, het veri�kerthem dathyt�t daer t�e ghcvaren h��ft in vercleenend� ooftering der eerften percx,ende dat hy van daer voort i�ylt inde vergrootende oofte- ringjwelcke hy bevindende van 1 o tr.op de breede van 3 8 tr.5 5 0₅ weet heni te weien ontrent Cabo de Roca by Lifbona: Van daer af, ontrent zuytweft anvarende , ial daghelicx bevinden de breede te minderen , ende denaelde noordelicker te kecren, t'welck over al lbo gagheflaghen_:, men weet altijt 'm welck perck de tegen woordighe naeldwijfing is.* Τ β e $ l ν υ τ. Wy heb- ben dan �p zeeghevonden in welckperck de teghen woordighe naeldwijfing is₅na den eyfch. Tot hier toe fijn befchreven de ghedaenten der naeldwijfinghen, volghen�, deuythetghefteldedcs tafels: Soo ander ��kerder ervaringhen in toecom- menden tij t anders weien, men ial daer uytandeifs meughen beiluyten_aend� inde i�yling fich na t'befte altijt ghevoughen. c Havenvindings 'EYND3E,

-ocr page 176-



			*� '*

		J

-ocr page 177-

. f

V _s.i »4v'i

B'O'V C � D Ë S

E E R � � LOOTSGHRÏ F ^$v
. V � ND, E

'-* * ■
>'■; � tsks

S �IE G � E L�� GD E R ,***

EBBE N7:kOJ'A\p_c-!k'v^^

' ■ �- ^: ■ ■■ - "*., .»� � V .... .. � �, \

■''-. -: . ■■■- ■ _t *. \m �

*>�

-ocr page 178-



			v»^ v_/ Xv X X3 Hl/ vJ iv X i. � \Hgefenernjarmgen defekerBegrontfijn₃aL� int moor�* gaende breederghefeyt ü, daermen ohemeene reghelen \uyt treedt ₃ om tot kennü der faken te commen ₀ en dat ons deur defer landen grootefey lagen, beqmmer middel ^ontmoet d'ander te nuoorenghenuveeslu^om te geraden ^l^^P^s^T^ weel ghen/vijfe er<~varinghen der eyghenJchaPPen njanebhe en w loet: Soo heeft my tottetwAj oordeten <v4nfulcx_y oirboir ghe~ docht njan defe fiófeen * Spiegheung te befchnjnjen ₅ ghegront ten deeie of errvaringhen dïemen nu heeft ₃ ten deeléoffieUingdie de natuerliche reden Ijjckfow/icbfchijnt} dienende ah hegm^orn by manier wan befchrewen conB- hier afu handelen ₃ en deur breeder eryar'mghen diemen namaeL� ertjghen mocht, oirdentiickjia gronaeheker kennü te trachten, Angaendeym&nt dencken mocht₃dattetwanmy woor t'uytgewenwan defen wougheiickerwVaergheWveeB Jukke dinghen eerBfekerlickjinder- focht te hebben > of doen onderfoucteni Hier opfegh ioj^ datfulex niet een of wnoeynich menfehem wvcrckjvvefende _> foo heeft my dit debequaemfie n/pech ghe docht ^om of corten tijt weel befcheyt enfekerheytte crijgenfi/pant <veelmenfchen totte bowtfebrewengaflaginghen wermaintfyndcjcan ghe- beuren dotter hm tot werfchey den flaetfen meer toefullen begewen> dm deur �� befonder woordering an befonder menfehen mughelickjbude wyefen � BE-
	Theariam.

		*�'«�^�**

> :


				^■^^■HM^

-ocr page 179-

179

■Si-i

BEGHEERTEN.

¹ BE GHE ERTE. *�*(***

,i � ί-�ν? ^! - ■ f.i , .. "ν�.ν. ,* ; ■;■>... ■ lil.,¹'.- ■■■■7 '-■ '^;' '"Vv:-*,i ■,.�-: ■■■�■'<

Wy begheeren toeghelaten te vv�rden^da t de Maen en
haer teghepunt het water des Eertcloots gheduerlick na
■hun fujrgheri. . , .� ,'�'...'■ _f .- .��'..' .v-L�,- ■■,. V'i *'■'

- ' "� ' � v'�' VER "CL Α il ING. " '.'

bevint deur daghelickfche gheduerighe ervaringhen, dat
Sf ebbe en vloet vande Maen gheregiert worden �, oockden vloet
{ten hoochften te c'omme'n in volle en nieu Maen, diemen dan
fflSi | iprinckvloet noemt,maer tenleeghften in * vierdeichijn: Waer QmdratA
^yi-afiulcken ghemeenen kennis fijnde, datmenmetghenouch-
faem iekerheyt van te v�oren weet de uyr van toecommeride ghetijden,
totgroot voordeel der zeevaert, lbo en ift niet noodich daer af toelating
te begheeren. Maer want met elcken Maenk'eer om den Eertcloot (die on-
trent alle ζ 5 uyren eens ghebeurtj twee vloeden en bock twee ebben com-
men_}foo wort by ettelieke verm�et de Maen en haer teghepunt een eygnen-
fchap te hebben, datfe het water na hun fuyghen inde hooghde: Doch ift on-
ieker oft inde natuer foo tocgaet,want deur na�r perf�ngft'weiek t' verkeerde
van fuyging is)i�uden oock dagelicx twee ebben'en vloeden 'c�mmen. Maer
wekk van beyden, of wat ander derde nata�rlii:keeygh«nfehap daer af d'oir-
facck is,meyn ick onbekent te fijn deur ghebreck van ervaring. Ick heb eeni-
gheons Indivaerders ondervracgfct ha ftegh�daente van waterghetyen tot
iekerplaeti�n, maer niet connen νίηφ,η �|hen^

t'v�rmoen .van ettelicke Is, t'f�lve deur .d� y Qpr|cVi;eveh iuyging te gelchien^
f� ift dat wiy begheeren fujcx tb�gelatente wofdqn^orn alfo piis yoorgheno^
men fpiegheling een gront te gheven, wejlq|e b�fchrcvep fijnd^iullen eyrjt^
lick int naeft ia�tfte voorftel fegghen watveranteinguytperlihg volghen
foude. ._v ,;'...� «;.'.,'■� ..4,,,,^.,«,..- -.κνΰ-ν, 'imb

-Ilf?!

■,ΐV";"::: ■ -� beghe�r't�;' ;.r_;;;;: .?_v:;_ir;

P^D�iiptt|clootH��r&et vvaterfeedeqktteiijn, ibnder
vviiit of yet dat aη ebbe en vloet verliindernis gheeft.

« V E -Tf� LA RING.

« penatuerlickeoirdenvan�bbeenvloetj wort deur winden, oock deuir
iahden Boven t'water uytftekende^erhindert/ulcx dat tot alle plaetien ge'en^
IXQQchfte wateren is j wei�nde de maen of haer teghei�punt int middachront/
gheiijek de gh�meene reghel yereyfcht yolghende d'eerfte begheerte � maer;.
mach dan ten leegften fij h,bFmin ver�criillen: Ten anderen dat de vloet ni�t
ancommen en fal uyt den poften na weften» maer uyt den weften �f eenigen
anderen oirt.T en derden datmen tot fommighe plaetien diens toppunt ver-
i^^andeMaeriis'j den dagh�lickfchen vloet Hb�gher bevintdan tot ander
plaetien ov�rdiens toppunt de Maen gheweeft heeft_idaeri�vojghendet^,ge-_fftelde ten h�ochfteh foude Kijhv '^^:i:^ � ^:

-ocr page 180-



	4 fff� 6 BOVCK DES EeRTCLOOTSCHRIFTS, Maer op dat alle defe onghereghe�thecieh;ons nieten verhinderen om te begrijpen degroote gheme�ne eyghenichap van ebbe en vloet_sdic wy fpie- ghelingfche wiji� voornemen te befchrijVen > lbo begheeren wy hierboven toeghelaten te worden,denEerteloot heel met water bedeckt te fijn, ibnder wint of vet dat an ebbe en vloet hinder gheeft , om daer na vande ghedaente 'Heoria Geo- der beleti�len onderfcheydelicker te meughen ipreken: Want gclijck* ipie* metr�ce. gheling der Meetconft voorderlickis ~* totte meetdaet,hoe weldaer in noch- Vraxm Geo- _rans pi_atKi._n αχ rechte linicn dermeetbaer velden en lichamen ₅ niet de vol* commenheyt en hebben die de bepalinghen der Spieghelfiighen mebren- ghei^alfoocan d�iefpiegheling o�ekVoorderlijckfijn totte d«et₃voorname- lick int ftuck der zeevaert,hoe wel nochfSnsde formen der zeen,niet de vol- commenhey ten hebben die dele begheerte en de volghende bepalinghen inhouden. Jj^P BEPALINGHEN. ■:,;■<;.:-:'■.,:�. * BEPALING. " geiende ghetrockeneen rechte lini van des Eertcloots middelpunt totte Maen: Het punt daerfe des waters op- pervlacK gheraeekt noemen wy Manens vloettop : Esi t'purit daer t�gfaenov�r Teghepun ts vloettop. r V EB. CL AR Ι Ν G. Latet rondt ABC D den �ertcl�ot beteyekenen ₃ diens middelpunt fe,¹weleke teenemael bedecktiy m�t water, totten omtreck F G ΗΙ toe, en dat londer i�orm,wint,ofeenich beletl�ljna luyt der bovefchreven 2begheertes Voort fy het rondt KL de Mfae�iwecb, waer in Κ de Maen bediet, en L haer teghepunt: Weleke twee deur haer treckkig niet toe en laten, het water om tien Eertcloot fijnde,hem totte rontheyt te begheven, maer een eylche fbrrri doen hebben: lek treek daer na derechte lini Κ E L, ihyende des waters op- pervlack m F en Η; Voort treek ick I EGrechthouckich op Κ L.Dit fo lijn- de, F is des vloets hoochfte punt, of top na de Maen toe, t'welck ick da�rorr* noem Manens vloettop. En om derghelkke redenen H haer teghepunts vloettop. ■* BEPALING. , � Het rond t op den Eer tcloot diens plat de rechte lini tuC- /fehen beyde de vloettoppenint middel deurihijt₅en daer op rechthouckkhis_Pnoemen wy Ebront. � _E yj&.clAring. AlshetfondtlE Gbvcrcantghefien^eet�br�nt, om dat daer in altijc ebbe of leeghfte water ghefchiet. En valtdaerin ten alderleeghften om dat E t de cortfte lini is^iemen van des Eertcloots middelpunt E,tot des waters oppervlacktrecken cm* NV

	L

-ocr page 181-

VaN�>E Sp�lt�l�IN� D�fc �BBENVt�Eti &X

;■ /ΡϊΡ~* -

ι VOORSTE L.

T'onderf�uckendeghemeene ghedaente van ebbe eii

Omliickformich�ytte hebben der gheftalt van vlocttoppen en ebront tot
all� plaetfen des Eerteloots/oo i� voorderlick te doen maken een ebbenvloet-

iliycnwcIck��p�enEertclootgheleyt, en daer op verfchoven fijndenaons
4M altiit de fdv� twee vloett�ppen en ebront aiiwijfe: Hier toe heeften
Vorstelicke Ghena de hem in dees fpiegheling oeffenende, doen
bereyden fekei: ronden van ftijf papier,daer me fukx te weghe ghebrocht wiert
t'wclck yder tot derghelijcke luft h�bbend_Ci�ock fo fou m�ughen doen. Doch
wantopdehemeicloot�ndervaftefterr�n, feker twee ronden en vier punten
��heteyekent worden,die ons verftfecken mengen voor ebronden en vloatop-
pen van eenighe beibnder plaetiM foo lullen wy die voorbee ltfche wi)fe daer
toeghebmycken,wantden findaermevc�ftaenfijnde,foofalfemetten bove-
fchreven ebbenvloettuych openba�x w&eri int ghemeen overal.

ι Vw*

ad.

-ocr page 182-

;fto «πΒονακ des E^rtclootschRif.T;VV⁴

, / Voorbeelt gaende de Maen onder de lentfne, datsboven
fmiddeiront.

SeBioKtm In handen hebbende een Bemelcloot/ick ftel my voor* lentfne en herbfne
'^v-^emJ^r de twee vloettoppente fijn, wefende de Maen onder t'begin des duyfteracrs,
en fai aiiclan ebront fijn het rondt deur den 90 tr.en de afpunteh.des Ecrtcloots.
Dit aldus wefentfe,foolang de Maen onder de lentfne loopt,falt tot ekke plaets
opt middelrondtdaer de Maen boven is hoochwater fijn: En 6 uyren daer na
(meer van w�gben hacr eyghen loop ontrent-^dats 6-~ uyren) fal het ebront
tot die plaets ghecommen fijn_?en daeromalfdan t'water ten leeghften:F.n bin-
nen ander 6 ~uyf daer nac weerom hq�ghe vloet, en foo overhant gheduer-
lick niette Volghende ebbe en vlojfet/

' i ,11

2 Voori't'dtgaende de Mmmnder dis duyfieraerspo tr*

Ten tweeden ftel ickmyopden��emelciootvoor,desduyfteraer$90tr. ea
haer teghenoverpunt den 270 tr, de twee vlocttoppen te fijn^weiende de Maen
onder den 90 tr. en fal alfdan t'iOntdeur delentfne^en desduyileraers afpunten
ebront fijn. Bier meen fullen de tijden tulTchen ebbe en vloet niet evegr�ot
vallen als int eerite voorbeelt, maer verfchillen, en dat tot d'een plaets meer als
d'ander na t'verfchii haerder breeden. Om nu t'felve te vinden tot een ghege-
ven breede,als van 5�tr. ick veihef den afpunt op fokken hooghde boven den
fichteinderjen breng den 90 tr.dcsduyiteraers onder t'middaehront, keer daer:
na den cloot tot dattet ebront deurfnijt het middaehront inden voorfchreven
50 tr. der breede,dats int toppunt: En fie hoe veel trappen des evenaers daeren-
tuflchenverloopen fijn,bevinde neem ick 131 tr.13 ©,die,i5 tr.opdeuyrghe-
Tekentjbedraghen 8 uyr 5 ® jVoor,4en tijt van t'hoochfte water tottet leeghfte:
En van daer tot d'ander vloet fal fijn 3 uyr 55 ® , te weten t'verfchil tuffchen
8 uyr 5 ® en 12 uyren j welverftae^de dat hier tot elck noch i�ude moeten ver->
gacrtwordcrit'gh�nede Mattensi eyghenioop veroir^eckt, t'welek ickcort-
hey ts halven achterlaet.

Sijn y o R ST el re κ � Ghenade dit bovefchrevcn 2 voorbeelt metten
Hemelcloot onderfouckende, en voorder lettende opt vervolgh van verfchey-
den ebben en vloeden achter malcander, heeft daer in de volghende oirden be*
m�rekt,

Den tijt van ebbe na de bovefchreven vloet, fal fijn van 3 �yr$5®:Ende
volghende vloet weerom 8 uyr 5 ®. Sulcxdat by aldiende Maen gheduerlick
liep in des duyfieraers 90 tr. (t'welek om de leerings wil ioo machgheitelt wor-
den) d'oirden van ebbe en vloet fo�de dufdanich fijn.


	Ebbe	8 uyr 5®
	Vloet	3 uyr 55®
	Ebbe	3 uyr $5®
	Vloet	- -8uyr 5®
	Ebbe	«uyr 5®
	Vloet	3 uyr 55®
	Ebbe	3 uyr 5$®
	Vloet	8 uyr 5®
	Ebbe	8 uyr s®

-ocr page 183-



		/ f'
Tande Spiegeling der EbbenvioetC H� En foo gheduerlick voort. Doch valt hier daghelicxnoch fulcke verande- ring by,als de Maenloop veroiriaeckt. Maer om de voorfchrcven vinding des tijts deur rekening der clootichc drie- h�ucken af te ve�rdigen, ick aenfie int eynde der voorgaende werckingop den Hemekloot, de geftalt dcsdriehoucx begrepen tuflchen de drie punten als Eert� cloots afpunt, Duyfteraers afpunt, mettet toppunten merck den houck an des duy fteraers afpunt recht te wefen: De fijde tuiTchen beyde de afpunten te doen 23 tr.30 ©: En de fijde van des Eencloots afpunt tottet toppunt 40 tr. te weten fchilbooch vande gegev� breede 50 tr.Sulck�* driehouc teycken ie hier als ABC, alwaer Α het toppunt bediet, Β des Eertcloots afpunt, G des duyfteraers afpunt, wefende den houck ande i�lve Crechtjdefijde Α Β vari40tr.enBC 23 tr.30"©. Sulcx dat den driehouck drie bekende^kn heeft, waer me ghefocht den houck Β, wort deuo W2 voorftel der clootfche driehoucken bevonden v�ffs tr. 47 ©: Die ghetrocken van 180 tr.blijft 121 tr,i3 ©,en foo groot is den verloopen evenaerbooch die doet voor t'begheerde j8uyr5©. TBEWYS. Β Α,Ε C,voortghetrocken totten evenaer,begrijpen daer des evenaersbooch als grootheyt des houcx Β, dats 5 8 tr.47 0 : Maer de voortghetrocken BC valt in des duyfteraers 270 tr.tufi�hen wekke en des evcnaers go tr.fijn 180 tr.die ten tijde des hooghen waters int middachront was, daerom vanden tijt des hoog- fteri waters totten tijt des leeghften dattet ebront deurmeet het middachrondt Inden 50tr.der breede,fijn verloopen 180tr, min den houckB 58 tr.47 ©>dats 121 tr. �j ©,als int werek. 1 V�R V �t UU.: Twater is op de Eertcloots aipunten ten leeghften,loopende de Maen onder den evenaer als ghefeyt is int 1 voorbcelt $ En ten hoochften wefende in hae� �yterfte noortfehe en zuytfche brecde, waer uyt v�lght datmen daer met elck Maenfchijn maer tweemaelhooch water en heeft,en twecmael keghwater: En dattet ten leeghften fijndc daer na ontrent 7 daghen lanck waft_?en weerom on- trent 7 daghen daelt,en fo overhant voort. Doch crijcht de(c oirdentlicke ebbe en vloet foo daer als overal eenighe verandering deur dien de vloettoppen hoo- gher rijfen, in �mingen tegheftant van Son en Maen,dan alfl� een vierendeel� lonts ichijnbaerlkk van malcander fijn. 2 VERVOLG H* il Tis kennelick dat ebbe en vloet �pt middelront elck alti jt gh�dueren ontrent 6 � uyren,tot wat plaets de Maen oock is. Lactf� by voorbeelt fijn in des Duy- fteraers 90 tr. Dit foo ghenomen,hetront deur Ie lentihe en weerelts afpunten ftreckende is dan ebront, dat �penbaerlick 6 �yren in cvenaerloop verfchilt «vanden iel ven 90 tr. des duyfteraers: En dergheli jeke bevint fich oock alfoo tot iaHeplaetfen'daerdeMaeniSjghelijckmen lichtelicker fiet deur t'behulp eens papieren ebben vloettuychs daerint begin des 1 voorftels af ghefeyt is. ^;�<; --rviTh Qj 3 VER-		/ f'

			*■i \*




	■■

-ocr page 184-



		i$4 * Bovck DBS Eertclo�tschrift^^:f ^ ' $ VERVOLG H. . " .' ^:; Het b�ijckt op den �ertcloot, dat plaetfen naerder den afpunt, dan de Maen den evenaer,alfdan vant ebrpnt niet gherocht en worden: Sulcx datfe op dient tij t foo leeghen ebbe niet en cri jghen, als wanneer het ebront daer over comt» MERCKT, Alibo fijn V � R s f e l ι c κ e G η e ν α d e het inhout des Voorgaend� 3 vervolghs deur een Hemelcloot onderiocht, heeft met een willen weten* wattijtdatter tot fulcke plaets verloopt, tuiTchenhetleeghitederebbeen hoochfte desvloetSj Maer bevant (foo yghelick ial die derghelijcke doet)al- tijt 12 uy ren,beiloot daer uyt dat fulck geval ibmwijlen foude moeten over-* commen alle plaeti�n diens breede ον&φββ ι tr. 3 o ® ftreckt₃want ioo veel blijfteralimen deManensgrootfle evenaerbreede 28 tr. 30 ©preektvan 90 tr. Nu ghedenckt my eenich zeevarent volck te hebben hooren beveftighen* dati� tot plaeti�n gheweeft hadden daert i2uyren ebde,en uuyrenvloey- de,doch datfulex niet lang en duerde, dan dat daer na weerom een onghere- ghelde ebbe en vloet volghde. Maer of dit om defe oirfaeck ghefchiet, daef foudemen befcheyt af connen weten, alfinen de ervaringhen te werek ftelde daer int ^ voorftel af ghei�ytial worden» 4 VERVOLG M. * Tis kenneiick dltteteen der twee vioettoppen t'welek een gefielde plaets naeftcomt,aldaer h�ogher vloet veroirfaeckt als rander. Waeruyt volght dat wefende de Maen over de noortfijde, ibo iullen des Eertcioots plaeti�n over de noortfijde gheleghen hoogher vloet crijgen vande Manens vloettop, als van haer teghepunts vloettop. Maer wefende het teghepunt over de_;�ioortfijde,dat alfdan t'verkeerde ghebeuren faL ;;;,■.;V ' MERCKT* ''�/'■':"' ,",;'.� uyt het voorgaend� vait te befluyten, datter op den �ertciootvierrnerc- kelicke verfcheydenheden van ebben en vloeden fijnangaendedeghedue> ticheyt. Ten eerften opt middelr�nt a�tijt vanontreht 6~-uyrer�,aIs int 1 voorbeek enivervolgh. Ten tweeden b�yten trmiddeliont, t�t op ontrent den 61 tr. $o 0 der bree* de, alwaerfe verichillen connen na tinhoUt des 2 voorbeelts. Ten derden vanden 61 tr. 30 ® tot byden afpunt, daerfe tot ibtnmige tijden elck van i2uyrenfijn,alsint Merck des 3 vervolghs; Ten vierden onder den afpuntydaei; ebbe en vloet altijt elck ontrent 7 daghen d�yren als int 1 vervolgh. .,^; _r :i 5 ν� R ν o 1 oh,* Tis kenneiick dat deurrdfi bovfefchrevehtwee voorbeelden en Vervolghenj in welcke vioettoppen en ebronden op den Hemelcloot gheteyekent waren, lichtelickcan verftaen wordende ghemeene regel van ander voorbeelden, diens vioettoppen en ebront daer op niet en fijn, doch daer�pbeteyckerit connen worden metten ebbenvloettuych daer int begin defes vooritels af gei�yt

-ocr page 185-



	VaMDE SPiEGEL�NG DER ��BENYLO.ElV. �$$ gef�y t is. Τ s e s l ν υ τ ■. Wy hebben dan onderibdht de gemeene gedaante van ebbe en vloet^ na den eyictu * VOORSTEL, Te v�rclar�n d'oirfaeck vvaerorn na de h��ghie fprinck- vloeden leegher ebben volghen dan na leeghe vloeden. Τ wort dadelick bevonden dat de ebbe die nae fprinckvl�et volght, leeghei comt dan de ebbe na vloet ontrent vierdefchijn: Sulcx datmen inzeewereken 'die op diepe drooghe gront moeten ghemaeckt worden, als onder anderen nu ter'tijt inde be�egherde Stadt Oilende,'na fprinckvl�et wacht, om het ftrant lee- ghe drooeh te hebben. DOirfaec^ier af is openbaer om defe reden: Anghe- licn inde form van d'eerft e bepalirfg t'warer met fprinckvl�et, die in �aming en tegheftant ghebeurt,in meerder men�chtc hoogher ghetrocken wort an F enH, dan ten tijde van vierdefchijn , lbomoetet alfdan opt ebront IG meer ghebre- ken,en daer minder en leegher weien dan ten tijde van vierdefchijn. Tbeslvyt. Wy hebben dan verclaert d'oiriaeck waerom na de hoogh� iprinckvloeden leegher ebben volghen dan na leeghe vlo�den,na den eyfch. Tot hier toe fijn de voorfte�len gheweeft vande ghemeene eyghenfehappen van ebbe en vloet: De vblghende �illen van beibnder weten, te weten vari deoirfakenwaeroniop beionder plaetfendesEertclootSjde v�orgaend� ghe- meene reghels gheen plaets en houden* 5 V��RS��L Te verclaren de reden,vvaer�rri cleerie Wateren vande Maen en haer teghepunt * foo hooch niet ghetrocken en worden als groote. Men merekt niet dat eleene waterkens,ais binnelantiche meerkens,grachten» water in een glas of ander vat �, vande Maen opghetrocken worden: Nochtans mocht ymant dencken, fo de eyghenich^p der Maen waer tVater na heur inde hooghde te trecken,dat foude ίο wel over fulcke eleenebehooren te gefehien* als over ander der groote zeemla datfe de cleyne noch hoogher behoort te trec- ken₅deur dienfe lichter fijn dan de groote. Om hier af de reden te verclaren_?laet Α BC ρ E F G een vat vol waters fijn,elcke fijde als Α Β C D een rechthouck wefend� 4 voet lanck, en 4 voet brcet, �n fal tegen de felv� fijde Α Β CD periTeri een ghewicht even an t'ghewicht van 52 voeten waters deur het

15 voorftel vande beginfelen des waterwichts, en t'geheel water ial begrijpen 64 voeten. Ghenomen voort dat elcke fijde die wy geftelt hebben op 4 voet lanck en breetj ghemaeckt iy van 4 plancken elck lanck 4 voet,en breet 1 voet,alsdc plartck Α ΗID met dierghelijcke, �n ial teghen elcke planckancom- meneenghewieht evenan t'ghe-
				Wicht

			QJ
			QJ

		____

-ocr page 186-



		%M t� Bovck des Eertclootschrifts, Wicht van t voeten waters ,als vierendeel vande 32 voeten, enfulknder in als fijn 16 fukke plancken. Ghenomcn voort datekke planck om indieftandt ghehouden te worden, een teghendruckingmoet hebben van buyten,even ίο ftijf als t'water van binnen,dat is t'ghewicht ghelijck voor ghefeyt is van 8 voet wateis: Hkr toe neem ick te wefen 64 verfcheyden crachten, of om by claerder voorbeclt te fpreken 64 mannen, te weten foo veel alfler voeten waters int vat fijn,tn ialcommen tegen elcke planck 4 mannen. Laet nu Κ een ander deen- der vat vol waters fijn,ghemaeckt alkenelick van 4 plancken, even en ghelijck mette voorgaende, en fal dat vat begrijpen 4 voet waters, ftaende 4 voet hooch. t�it lbo lijnde, dat ytnant nu aldus feyde: Anghefien 64 rrannen ant groot vat x�hnen houden 64 voeten waters 4 voet hooch , foo connen 4 mannen inteken vat houden 4 voet waters 4 voethooch, en wilde over fukx teghen ekke der vier plancken desdeen vats K, ftM'en alkenelick een man, daer tegen yder planck des groot vats gheftelt fijn 4 mannen, dat waer ghemift, om dat te- ghen elcke planck des eken vats, even foo veel ghewicht perftals teghen ekke planck des groot vats deur het 11 voorftel vandebeginiekn des waterwichts. Sukxdat teghen de 4 plancken des eken vats, niet en fouden moeten gheftek fijn 4 mannen,om t'water indieftandt te houden,maer i6mannen;En vervol- ghens 4 mannen en fullen 4 voeten waters int eken vat lbo hooch niet connen oppcrflen,als64 mannen fulkn connen opperfi�n 64 voeten watersint groot vat, Waer uyt wijder volght,dat foo een bevelhebber over fukk vokk, tot een , eken water een menichte van mannen veroirdende, in fulcken reden tottc mannen teghen een groot water,als het eken water tottet groot,dat hy daer me de cleene wateren lbo hooch niet perficn cnfalalsdegroote: En alfboisder- ghelijcke te verftaen mette Maen en haer teghepunt, wekke deur haer trecking over evc veel waters eveveel ghcwelts doende,en trecken de cleene wateren lbo hooch nkt als de groote: En vervolgbenshoc wel fy heur treckendewerek foo ��rckdoen opekene waterkensalsop groote,fooen cant nochtans op de clee- ne om de bovekhreven oirfaken niet bemerekt worden. Τ 8 e s L ν υ τ. Wy hebben dan verclaert de reden wacrom cleene wateren vande Maen en haer teghepunt/o hooch niet ghetrocken en worden als groo- , teynaclcneyfck 4 VOORSTEL. - Te verclaren de reden wacrom de vloet tot veel plaetr- ftn niet an en comt van ooften na vveften, ghelijck de ge-; meene reghel der fpiegheling mebr�ngt. Het blijekt deur het 2 voorftel, dat cleene waters ibo hooch niet ghetrocken en worden als gr�ote: Hier uyt volght dat rivieren cleene waters fijnde, in hact i�iven gheen vloet en hebben _y en dat de vloet diemender in fiet, niet uyt de rU vier^maer uyt de zee comt,waer uyt wijder volght, dat alft vande mont der ri- vier opwaert , of na de lantfijde, van wcften na ooften ftreckt, dat dan de vloer «lacfjin moet loopcn,teghen de ghemeene reghel van wcften na ooften, en die ftrecldng der rivier anders il jhde»fo comt den vloet oock anders in. Als de vloet conknende uyt zee in Schelde loopt van Berghen op Zoom na Antwerpen zuytwaert van daer na Eaeftroo ghelijck haer de form der rivier kyt. Τ'gene wy hier ghefey t heBben vande zee en een rivier, verftact hemoock alibometeen !; grootc

-ocr page 187-



		VANDE SplE�ELiNG DER EbBENVIG�I�; Mf groote zee en een cleene: Als by vooibeelijttien fiet langs deFranfehe, Vlaern* icheenHollanticheftranden > den vloet incommen uytweften naooilen, en dat deur dien de groote wijde Spaenfche zee ilreckende tot America toe, ghe^ icheyden wort met Engelant en Schotlant,vande cleene Duytiche zee,in welcke iulcke verheffing niet wefende als in d'ander, foo comt de groote vloet uy t de groote zee tuflchen Enghelant en Vranckri jck daer invallen van wcflen na ooften,gheljjck wy vooren van t'vallen des vloetsin een rivier ghefeyt heb- berij Twekk in veel zeen fchijnende teghen de ghemeene reghel der fpicghe- ling te weien,nochtans om bekende oiriaken foo wefen moet. Tbeslvyt. Wy hebben dan verclaert de reden waerom de vloet tot veel plaeti�n niet an en comt van ooften na weften, ghelijck de ghemeene regel der ipiegheling mebrengt,naden eyfch» J VOORSTEL. Te verclaren d'oirfaeck^ vvaerom dattet tot veel plaet- fen gheenhoochfte ν va ter en is, vvefende de Maen of haer teghenpverpun t int middachront, ghelijck de ghemeene reghel der fpiegheling mebrengt. Angefien de vloet der cleene zcen,veroirfaeskt wort deur de vloet der groote * ghelijck int 4 voorftel ghefeyt is, foo volght daer uyt dat de plaeti�n der cleene zee naeft de groote ghelegen,cer ho�ch Water moeten hebben als ander verder plaetfen der cleene zee: Dactom alwaert inde groote zee aitijt hooch water we- fende de Maen of haer teghcpunt int middachront, foo en cant op den i�lvcn tijt tot ander plaetfen verre ghenouch inde clcene zee gheen hoochfte water iijn iGhelijckmcn fiet in ons cleene Duytfche zee,alwaer de ooftlickcr plaeti�n later vloet hebben dan de weftelicker. Tbeslvyt. Wy hebben dan ver- claert d'oirfaeck waerbni dattet tot veel plaetfen gheen hoochfte waterenis wci�ndede Maen of haer teghenoverpunt int middachront, ghelijck de ghe- meene reghel der ipiegheling mebrengt,na den eyich» ^VOORSTEL ; �e verclaren d'oirfaeckwaerom fprinckvloet totfom« mtighe plaetfen deurgaenseenighe dagen later comt dart m�t volle of nieu Maen; Int 5 voorftel is ghei�y t_s dattet hoochfte water tot ettelicke plaeti�n eenigh� uyrengheichietnadecomftderMaen of haer teghenoverpunts intmiddacrW iont> waer uyt niet vreemt en is dat de fpri nek vloeden die altij t metten hoogen vloet commen, aldaer oock foo veel uyren later vallen dan na de ghemeene re- ghel: Macr ettelicke daghen van volle en nieu Maen te verfchillen ghelijck da- delick bevonden wort fwant voor Hollandt, foo ick van zeevolck verftae, ver- fchillet over de twee daghen_s w,eitwaertmin,�oftwaert meer) dat mocht ymant bedenking gheven. Om hier af d'oirfaeck te verclaren, ick fcgh voor al kenne- lick te wefen deur t'ghene ghefeyt is int 4 voorftel, dat fprinckvloet der rivieren en cleene zeen,nieten commen uyt haer felven,maer veroirfaeckt fijn deur de ip�inckvloet der groote zee, waer uyt volght dattet verfchil destijts tuflchen de Q4 fprinck*

-ocr page 188-



»8. 6 BOVCK DES EERT�LOèTS�HRlfTS, fprinekvloeden vaneen groote en ckene zee₅grooter can fijn dan t'veïfchil clès L� tuffchen de fprinekvloet der 'groote zee en eeri rivier, uyt oirfaeck dat de ïivierens fprinekvloet om het afcommende water dat achter veel hoogher is, niet foo verre lodöeni � can als de fprinekvloet der ckene zee, die van achter foo veel niet hoogteren is. Om hier af deur een form breeder verclanng te doen laet � � C D E F G het oppervlackder cleene zee beteyckenen, waer af de verheventheyt �, fy ande mont der groote zee beduydende den hooghen forinckvloet,wekke binnen fes uyren daer na ten leeghften fijnde_}en fesiiyren dacr na weerom ten hoochften,foo wort die cleene zee in gheduerhekebewe- eing ghehouden, met verfcheyden hooghe fprinckvloeden, en ebben tuffchen beyden d'een achter d ander, al veroiriaeckt uyt den eerftcn hooghen fprinek- vloet A, wordende allencx clcender en cleender/ulcx datmen ten laetften geea � � c � � F ^G

	�^ en vloet meer en merekt. Maer wanttct eenighe daghen can anloopen^er � e^fdehooghevloeden in alle nieu en volle Maen oock den fprinck me brenghen ais grreicy , _ald_Crgrootften vloet te weten fprinck an G, t'welck na da tet verre � etteucKe � _q - . � _Maen _hooch _water is tot �^��^^�^ '�T«Otodeteniuyren: �lvSCc � W^ VÜlfiiighcn ten 2 uyren: Tot Bergen opZoom Tot Blanckeberge te ruyr ^ ^ . ^ _d ^V^^Oftende₂u� berghetot.Vhflmg. ^luy^*V. , ° _van Antwerpetot Baeftroode: Maecktt iamen om ucu v, fnrinrkvloet is fo moetet te Baeftroo eqn plaetsvan Baeitroo v«» , _eenigh_e daghen: Daerom al ïft dat fprinekvloet ter l^gEfaKe noehtansom t'belet ;' ^; 7 VOORSTEL.

		■ TcverchfcndOiriaeck vvaeromtotfornmige, verder vanden vloet top ghcleghen als ander, «ochtans tooghervloetcornCt ^

			"*"S

-ocr page 189-



		VaN�E SPiEG�tlNG D�R EffiENirtOET. �$� Na de ghemeen� reghel der fpiegheling,ib behoort den vloet ten hooch�» ften te wefen anden vloettop,en de plaeti�n die den vloettop naerder fijn^be- hooren den vloet oock hoogher te hebben als ander verder daer afghelegen* nochtans iietmen dadelick tot veel plaetfen t'verkeerde ghebeuren. Om hier: af d'oiriaeck te verclarenj ibo i�gh iek eerft by voorbeelt aldus: Men fiefdat een bare waters commende teghen een hooft in zee uy titekende, dati� daer vooren verhoochtja daer overloopt veel hoogher als ander j^aren inzee:De reden daer af is dei� : Soo t'voorfte der baer teghen t'hooft fteutende alleen waer fonder vervolgh van water, het foude als kenne�ck is ftracx terugghe keeren fonder fulcke hooge verheffing te doen: Maer de reit der fware groote baer op haer ganck weiende, en can op foo corten tijt niet keeren,dan het voorfte water wort opghehouden van het volghende,en dat volghende oock van ander volghende , fulcx dat t'eent'ander onderhoudende en voortdrhv- ghende₃het gheraeckt tot die voorfchreven verheffing ₃ hoogher dan t'ghe- meen water der zee. Dit verftaen fijnde ₃ laet ons het heel verheven water? eens vloets nemen voor een baer₅welcke ettelicke mijlen lanck fijnde ₃ ten is gheen wonder dat daer af tot i�mmighe plaeti�n daerfe recht tegen an comt, hoogher verheffing ghefchiet dan in zeejals by voorbeelt de vloet der groote Spaeniche zee,treckende na de leeghe cleyne Duytfche zee als boven gef�yt is,en vallende teghen de landen des inhams van Bretaigne ₃crijcht een ver- heffing boven de ebbe van 10 of 11 vamen,dats hoogher dan de vloet tot an- der plaetfen die den vloettop naerder fijn,ja hooger dan onder den vloettop i�lf,en dat om bekende reden. Tb e sl'ν υ τ. Wy hebben dan verclaert d'oirfaeckjwaerom tot fommighe plaetfen verder vanden vloettop ghelegen als andeiyiochtans hoogher vloet comt,na den eyfch. \ Te verclaren d'eygenicfopp�npf�dei: va�� efcbeen vlo�t fiinfouden y foofe ghefchiede deur perfins der Maen en haer teghepunt. ""'r ν: / Wy hebben tot hier toe de laeck ghen�triS�i al of de Maen enhaer teghe- punt het zeewater na hun trock of foghen, volghende t'inhoudt van deerfte begheerte: Maer iooder een verkeerde eyghenfchap van perfing in waer, ίοο (ouden eenighe reghelen verkeert vallen; Om van t'welckby voorbeelt te fprekeh_} laet inde volghende -f orm de letteren van beteyckening wefen als « inde forrri der i bepaling,uytghenomen dat de Maen K₃en haer teghepunt E, ?nu t'water niet en tr�eken als dae^maer perifen als hier, fuloc dat de lini F Hf if u eorter fy dan IG; T'welek fo� ghenomen, E en Η i�llen ebtoppen fijn, i G vloetront,en veel gedaenten van ebbe en vloet iiillen op verkeerde wijle commen vande voorgaende des ien 2 voorbeelts₃oock des i* z, 3, en 4 ver* V�lghs vant 1 voorfteh .-, Ten eerften,foo fait terjplaeti�n daer de Maeii boyen is leegh water fijnste- ghend'eerite ftel�ng._f _f ./ , ,, �I T�h twe�ddnVgaendedeMa�nonderdesduyfteraers90 tr .foo fal t'gheneint 4^orbeeltde§ ί vborftelsJ3er^eiit^j:tqp.auyrenj ®_yilj,ti van 5 uyr SS d>i En weerom pikeert dat daer berekent wiert op 3 uyr. \|f φ , fal fijn van , 8 uyr 5©. z�'iv - , Ten

-ocr page 190-

e Bovck des Eertcl�otschrif�s,

�0O

_r,,

Tenderden,fal t'water op des Eertcloots afpuntenten hoochiten fijn, loo-
iende de Maen onder den cvenaer,enten leeghften wei�nde in haeruyterite
nboftfche en zuytfchebreedejteghen de regbel des ι vervolghs vant ι vooritel.
f) Ten vkrden,een der twee ebtoppen dat eengheftelde plaetsnaeitcomt,ver-
oirfaeckt aldacr leegher ebbe als t'ander: T'welck verfchil heeft vant 4 verv�lgh
des 1 voorftels.

: "Ten vijfden, bli jcket dat plaeti�n naerder den aipunt, dan de Maen den Eve-
naer,alitian vant vloetront niet gheroeht worden,fulcx datfe op dien tijt ίοhoo*
ghen vloetniet en crijghen,als plaeti�n daer het vloetront over comt, tegen de
reghel vant 3 vervolgh des 1 voorftels. : ; ? r

l Na welcke fte�ling van beyden recht is,of wat ander derde int natuerlkk we-
ienmach fijn, dacr af acht ick onsdadelicke ervaringhen te-ghebrekcn $ maer
.noemen daer toeibudc meughen cpmmen, van dies fal ick mijn ghevoelen int
^lghende vpor�el i�gghen. Τ be s l ν υ τ. Wy hebben dan verclacrt d'ey-
.�g�nichappen dieder van ebbe en vloet fijn fouden/oolc deur perfing der Maen
^nhaerteghepuntghef�hiede. f, ,�/_:,- _; _i;-,\ - r -'< ;�,_Γ�_; / - -_>:,,

9 VOORSTEL.

"f" ν

: Te vexelarcn hoet fchijnt datm�n de iaeck an foude:
iti��genlegghen.om te^h�raken totgrondelieker kennis
vanebbenvloetdandern� af is.

■HU

-ocr page 191-



		Vande Spiegeling der EbbenvloeI� xjt Als ebbe, vloet en fprinck, niet en overcommen in tijt en grootheyt, mette gemeene rekeningder ghetijden daerde Schippers hun na ghevougen, als wat vrougher of later ghebcurdc, of datter leeghe vloet conit, met wint die noch- tans hooghe vloet veroirfaeckt, of verkeert hooghe vloet met wint die cleene vloet mebrengt, men fegt dan ghetnecnelick daer moet ander wint in zee fijn, ofgheweefthebben,daei:t nochtans muTchienfal meugen ghebeurt fijn om re- denen der ghemecne reghel die wy boven befchreven hebben, of by anderen daer af beichrijvelick fijn� Doch want hier uyt fomwijlen volcht verlies van fchip lijf en goet, ibo en fchijnet niet buyten redendatmen tracht na fekerheyt en kennis der oiriaken defer ftof. Maer want uyt veel ghewill� ervaringhen de fekerfte reghel sgemaeckt worden,fo foudet feer voorderlick fijn dat veel men- fchen,tot allen plactfen des Eerrcioots daert te pas can commen, daghelicx ga- iloughcn en opfchreven al t'ghene fy dadelick daer af fien gebeuren, als tot wat uyr ebbe» tot wat uyr vloet cotnt,metende oock de hooghde van yder vloet,en de leeghde van yder ebbe, daer by optcyckenende de winden of ftiken dieder dan fijn,fulcke fchriften daer na intghemecn,en (fooden Gailagher felfgheen ipieghelaer en is) ter hant der fpieghelaers commende, fy fouden fien hoe alles mette ghemecne fpieghelingoverquaem,acht nemende op desghemeene re- ghels belet van landen en winden. Tis oock te weten dat d'onderfoucking der ghemeene ghedaente van ebbeen vloet daer int 2 voorilel afghei�yt is, bequa- melicxt ibude meughen ghefchien op cleene Eylandekens in een groote zee ge- leghen,en (om geen hinder der ebbe en vloet te hebben) feer verre van lant,als Sint Helena en dierghelijcke. Hier uyt fcudemen meughen mereken, ten eer- ften ofter recht onder de Maen en haer tegepunt twee vloettoppen loopen met een ebront,volghcnde t'eerfte gheftelde: Of twee ebtoppen met een vloetronr, volghcnde het tweede gheftelde des 8 voorftels. Ten tweeden , als de Maen onder den evenaer loopt, of dan ebbe en vloet 6^l-* ivyren achter malcander volghen na i�nhout der fpiegheling vcrclaert in des 1 voorftels � vooibeelt. Tenderden,als de Maen met groote afwijeking vanden evenaer loopr,ofdan mkke tijden tufichen ebbe en vloet, verfchillen na t'inhoutder ipiegeling ver- claert in des 1 voorftels 2 voorbeeltj of nae t'inhoudt des 2 lidtsvant 8 voorftel, Want ons dat oock verfekeren foude van fuyging of perfing. Ten vierden, of t'water ontrent des eertclootsafpunten ten leeghften is loo- pende de Maen onder den evenaer, voJghendc t'eerfte gheftelde, als int 1 ver- volgh des 1 voorftels,of ten hoochften volghende het tweede gheftelde, als int 8 voorftels derde lidt, t'welck ons van fuyging of perfing oock foude wetcn- fchapgheven. Ten vijfden, of alfdan dien vloet hoogft comt,wicns treckende cracht te we- ten der Maen of haer tcghcpunts, naeft des* Doenders toppunt is, na t'inhout EfFomis der ipiegeling verclaert in des 1 voorftels 2 voorbeeltj Of anders dat de vloeden pmBum even hooch commen, maer datter fulck verichil inde ebben valt, t'welck uyt '^vertiea^'- perfing volghen ibude. Alle welcke dinghen iool� bevonden wierden te over- commen met een der twee voorgaende fpieghelinghen,tToudc verftrecken tot fekerheyt des handels: Maer verfchillende men foude deur dat ghevonden meu- ghen trachten na verbetering. Tbeslvyt. Wy hebben dan verclaert hoet ichijnt datmen de iaeck an foude meughen legghen,om te geraken tot gronde- lickcr kennis van ebbe en vloet d ander nu af is,na den eyfeh. E Β Β E Ν V L O E Τ S EYNDE.
				1