-ocr page 1-



	SCHVLTBOVCK IN D O � E I NE OP DEI TALIAE N- \ SC � E W � S E, DES DOORLVCHTIGE STEN&c. VANDEN IARE 1606.

Maer anghefien daer in moeten commen iulcke partien als de overfetting uythetIornael 1606 vereyicht^foo volghter uyc * hier fulcke partien van defenlare *1606* te fullen moeten uyt- blijven,ende vande laren 1605 en 1607 te moeten incommen, als befchreven is onder den titel desIornaels 1606. Noch is te ghedencken datmen inde overfetting vande twee eer- fte groote capitalepartien des Iornaels in dit Schultbouck wat beionders gade flaet, te weten dat een Rentmeefterfchaps De- biteuren uyt d'eerfte groote capitale partie des Iornaels over- ghefet wefende, foo begintmendaerna al ver volghens over te fetten des felven Rentmeefterfchaps Crediteuren uyt de twee- .... de groote capitale partie des Iornaels, waerby men noch ver- voughtde ordinaris titels der poften daer by behoorende, om alfoo int Schultbouck by malcanderen te hebben al t'gene elck Rentmeefterfchap angaec. ^c � � �

		*�,.*

-ocr page 2-

©e
4850'

i6c6.

Capitael debet.

Per verfchey den partyen

planuar.

RENTMEESTER-

SCHAP GE NE RA EL.

Cafle diens Casfier den Treforier Hein-
.'. Turck debet. r��d.

Per verfcheydenpartyen

7100

lanuar.

Davit de �onghe tot Cuelen debet. 1606.
PerCapitaelverfibijnende den 1 CMaerte 1603 fil. 3
Per capitaelverfihijnende den ι tJMaerte 16c6fil. 3 -

200
400

o
o

lanuar.
Alanuar.

Vincent Pieters in Denemarck debet 160<$,

Per capitaelverfchijnende den 1 K^�pril 1604foL 3 -'\

3OO
500

Iaunar.

1
1

Tanuar. Per capitael verfikijnende den 1 April1606fil, 3

-ocr page 3-

Capitael credit.
Fer verfckeydenpartjien

Hf. «

(6q6.

� �� mar.

17550, o o

RENTMEESTER

SCHAP GENERAEL.

Caflè diens Casfier den Treforier Hein-
drick Turck credit. 1606.
Perverfcheydenpart)en.....

Januar.

6800

o o

Davit de Ionghe tot Cuelen credit.

Vincent Pieters in Denemarck credit.

.r ,

■MMHBM

-ocr page 4-

<fi

Saxen debet. 1606.

PercapitaelverfchtjnendedenitMawte 1606/0/,3 -

o o

dlatfudr.

<soo

Ghelderlant debet. 1606.

Per captael verfcbijnende den 1 Jpril. 1606fol^ 3 -

Alanuar*

700

Maerten de Hondt debet.
�anuar.PercaJfefoLs

1606,

o o

300

Raphael Sanders debet.
Per cajf�fil. 3 _t -

1606,

lamar*

400

____;___________.__

________-

-ocr page 5-

Saxen credik

��

Ghelderlandt credit.

Maerten de Hondt credit. * 16 o 6.

Per captael verschijnende den $ Apilito^foL �

o o

300

Tamar.

'■ /

Raphael Sanders credit. 1606.

Per captaelverfchijnende den 10 Meje 1604 foL �

Ianuar.

400 o

I 4

> -

-ocr page 6-



					��\|
	Samuel vanden Dale Prefident vanden Raedtdebet.				��\|
	Samuel vanden Dale Prefident vanden Raedtdebet.

		Steven MaertensRaedtdebet.

			Filips Bloem Raedtdebet.

				Dierick vande Slote debet.

»■ - I

-ocr page 7-

� ■

�

Samuel vanden Dale Prefident vanden
Raedtcredic. 1606.

Per cafuaelverschijnende den 31 Oecemb, 16c6fil. � ' �

<�

�

oldnuar*

8oo

o o

Steven Maertens Raedtcredic. 1606.

Per cafttAel verschijnende den 31 Oecemb, 1606f ol. a

o fanuar.

800

Filips Bloem Raedt credit. 1606.

Per captaelverfchijnende den 31 Oecemb. 2 606fol. � �

Soo

ianuar.

Dierick vande Slote crédit. 1606.

Percaptaelverfchijnendedeniluniwl6c6fil,2 *

o ó

lanuar.

200

-ocr page 8-

! oe

Baken ya�den Ho ve 4eb et.

Diipeni� der keucken debet. 1606.

Per cdjfefoL 3 - -

1400

Tnlanuar.

Difpenfe des Heeren eamer debet. i�od.

1S00

Per calleM. 3

lamtar.

Diipeni� der Stal debet.

1606.

�oooi

intanuAt. \Per ctjfe foL 3

-ocr page 9-

) . ■■■
-' ■ �

� : ^

Balten vanden Hove credit. \6o6.

Per CAfttAelverfibijnende den ZtMeyei 606fol �

olanuar.

30Ö

o o

Diipeniè der Keucken credit.

Diipenfe des Heeren camer credit*

Difpenfe der Stal credit.

. L, .,..■

-ocr page 10-

��

Difpenfe der Hondejaeht debet ido6.

IriUmarAfercaiïefoLi - > >-

$co

Difpenfe der Vogheljacht debet. 1606.

600

o o

Mlanuar.\Per cajfefol. 3

Difpenfe der Rekencamer debet. 160 d,

8OO

g jAlanuar,

» m

Percdjftfil'Z� - "

Zeepartien debet*

_______________!________________.__________________

-ocr page 11-

^r Diipeni�der KondejacKtcredit.

Diipenfe der Vogheljacht credit.

Diipenfe der Rekencamer credit.

Zeepartyen credit.

1606,

z� lanuar-

ferca�eiolz

-ocr page 12-

Boeten debet.

Extraordinaire partyen des Rentmeefterfchaps
generael debet.

JlV JLj JL^i X jItJL Xj XZ# O Α *~j JLV.

SCHAP VAN NIEVSTAT.

Clement Calf Rentmeeftervan Nieuftat de-
bet. i�o6.

Fer verfthey den partyen -

In Unnar.

Herman Clocke debet. l�o�,

/Vr capitAel verschijnende den ι �?$<?&. l�oj �#/. 3

o ία nu ar.

-ocr page 13-

Boeten credit.

�'

Extraordinaire partyen des Rentmeeftérièhaps
Generael credit. ■'.

RENTMEESTER

SCHAP VAN NIEVSTAT.
ClemeritCalf Rentmeefter van Nieuftat ere-

. ^dit' 1606

Perverfcheydenpartyen � �

\Per cajfe fol.z . . . , _ , _

InTdnuar.
io Iamar*

7
8

7°
3joo

o
o

Herman Clocke credit.

Per Clement Ca/f�/. _lz ' ■'.

1606.

Tanuar,

��

� 2

■�,

-ocr page 14-

Danielde Wilde debet. 1606.

Per capitael verschijnende den 31 Pecemh. 1602/0/. 3

�anuar.

Davit Coenfen debec. ir/j. > = ιάοά;

Percapitael'verschijnende den 31 ��cemb. i6c$fiL$

�anuar»

Reinout van Cuelen debet. 1

Per capitael ver[chijnende den izAugufi. 1603 �>/. 3

oJanuar.

.�-�.-■-*

^f' i

Piet er vanden Berghe debet. 1606.

P<rr capitael verfihjjnende den 10<i?^^, 1606 fol, 3

d �anuar.

200

-ocr page 15-

Dani�l de Wilde credit.

$\ ιiUnmr^erClement Cdffol iz

i6�cv

<*\$

Davit Coeni�n credit�
f er Clement CalffoL ι a

1606.

lanuar.

o o

Reinout van Cuelen credit.

Pieter vanden Berghe credit.

K₃

-ocr page 16-

I<5

©e \$ 1

loosdeHondt debet. : ^ i�OtS.

Tamarlper capitaelverfchijnende den ι ΟΛΚ i6o6fil.3 ^ -V
/4W4r. Pir ^ir^/ verfchijmnde den ι Oi�ok i<3c6>/. 3. -

400
3 «50

o' o

Andries van Damme debet. 1606.

Per capitael verschijnende den 1 Oi�oh, 16o6fol.3

3OO O' O

AUnuar,

Matheus de Voocht debet. i��.

Per captaelverft hynende den 1 Gc�ob. 1<5c6 fol� 3 -

250 o o

olanuar.

lan de Haen debet. � _} i6jo6*

Per capitaelverfchijnende den ι Oflob. 1606fol. 3

34°

o o

o�wuar*

■ �^:./

______

-ocr page 17-



loos de Hoadtcredk.

					\

	Andries van Damme credit.

		Matheus de Voocht credit.

			lan de Haen credit.

				:'

-ocr page 18-

4500;

Claes de Moor debet. ₃; \ _i; >-₀ ώ;
Umar\?er capitacl 'verfibgrtende den 1Otiob. 1606 fil. 3

o o

CornelisSibrants debet. ido�.

Per capitael verschijnende den 1 Ofiob. 1606 fol. 3

ICO O O

dlanuar.

FredrickBoom debet. 1606.

Per capitaelverfi hijnende den 10 Bob, 1 <5o� fil� 3 -

800

o o

dlanuar.

lan vande Velde debet.

-ocr page 19-

,υ

Ckcs de Moor cred&

$ Is

Cornelis Sibrants credit.

Fredrick Boom credit.

�.Ui

lanvande Velde credit.

I�O�.

Januar.

Per captaelverfchijnende den ie OM. l�osfil.

IOO

> I

-ocr page 20-

� f

2θ

Pieter du Oimp debet.

'JU

■>

Lenaert de Boot debet.

lacob Heymans debet.

Per Clement CdffoLii.

2^iamar,

i�o�.

�oorisAlbrechts debet.
Per Clement CalffoL i$

ztflanuar.

r ■<

-ocr page 21-

I Pieter du Camp credit. \i6o6_h

Ianuar*. Pw capitaelverfibjjnendedenS Novemb, iCO}fol. 2

o�

�

2CO

Lcnaert de Boot credit* 1606*

Percaptaelverfchijnende den 20Ianuar. iCc6fiI.2

Ianuar.

100

o o

Iacob Heymans credit. i�o 6.

Ianuar* Per captaelverschijnende den 20 Ianuar, ι to�fol_% 2

o o

loris Albrechts credit. i�o�*

Per capiaelverfchijnende den 20 Ianuar. 1 �c�fil. 2

o' Ianuar,

MH^

MMM

-ocr page 22-

*,«

©e

Do�or luliaen Sanders Medicijii debet.

Meefter Ariaen Willems Chyrurgijn debet.

�afon de Clerck Poortfluyter debet*

Die vander Wet Nieuftat debet.

■-

-ocr page 23-

o
o

� |)pdorIuliaenSandersiv3edki;n credit. ��6.

Ianuar* \ Per captaelverfcbjjnende denio Februar. ïGöófol. �

50
��

o
o

Per captaelverfchijnendeden � Iunius I6o6fol,�

Qilamar.

Meefter Ariaen Willems Chyrurg, credit. i6oó-
Percaptaelverfchijnende den ie Februar. 16c6fil_t � -

ïanuar,

o o

1 ■ � '

.'■ j � j � : ï ,..

lafon de Clerck Poortfluy ter credit. 160 6.

Ver captaelverfibijnende den 10 ïanuar »i6o6fol_tz m

ïanuar.

Die vander wet Nieuftat credit. 1606�
Per captaelverfchtjnende den � lunim 1606fol, �

IOC

olamar.

■r !

� '�� '��.^:

-ocr page 24-

Extraordinaire partyen des Rentmeefterfchaps
van Nieuftat debet.

*i«

RE NT � E E S X E R-

SCHAP VAN HOOGHEN-

� V � S E.

Reinier de Leeu Rentmeeefter vanHooghen-
huyfe debet. 1606�

Per verfeheydenfartyen -

In lam Ar�

230 o o

Baftiaen Verbanck debet. 1606.

Per captaelverfchywnde den � oflob. ïöoi foL 3

Qlamar.

Omaervande Walledebet. 160�.

Percaptaelverfchijnende.den31 Decemh. i6ozfiL 3

o lanu&r.

100

o o

-ocr page 25-

Extraordinaire partyen des R�ntmeefterfchapsj ^
van Nieuftat credit. ,�

RENTMEESTER-
SCHAP VAN Η OOGHEN-

HVYSE.

Reinier de Leeu Rentmeeefter van Hooglien-
hayfe credit. i�o�.

Per verfeke)'denpartyen -
Percajfefol.z -

TfflariuAr�

7
8

130

IOCO

lanuAY*

Baftiaen Verbanck credit.
Per Keinkr de Leeufol. 24

i�o�.

io lamar.

Omaer vande Wa�e credit.
Per Reinier de Leeufol, 24

lood�

UnuAr.

L 2

-ocr page 26-

Iafon Corneliflen debet. 16 o 6*

cïamar. ^lVer captaelverfchijnende den 10 Cfiob, 1602fol. 3

20q

Aernout de Cock debet. 1606.

Per capftael verfchijnende den 1 ïunim 160 6 fol. 3 -

lanuar.

O, o

'2 o

500

Thomaes Lauwers debet. 1606*

Per captaelverfchjjnende den 1 ïunim 1606 fol. 3 *

3800

lanuar.

Mathijs de Roo debet. 160Ö.

Per camaelverfcbtjnende den 1 ïunim 1606foL 3 *

lood

��.

-ocr page 27-


� ;	J2	^: ^;� *Tanuar,*	ïaibn Cornelifeficredik � TÓoéi **Per Reinkr de Leeufol. 24 *** � *	. I40	f. 0	2y* % 0
*		#	Aernout de Cock credit. )	. I40	f. 0
�			Thomaes Lauwers credit* ^!,		.
			Mathijs de Roo credit, _% ■ * $■ 1 V L 3		.	%.

-ocr page 28-



Lodcwijck Houffmit debet.

	Lucas de Ram debet.

		Michiel Cam debet.

			Willem Baert debet.

-ocr page 29-

o* $ f §

I cdeWijckHoüflmit credit. 1606.

�� nudr,\ Per captael verschijnende den \ lunim 1 tesfil. 2 .

Lucas dcRam credit. 1606.

Per captaelverfchijnende den 2 Iulim \ 603 foL 2 - �

lanuar.

50; cl o

/ /

Michiel Cam credit. 1606.

lanuarl Per cafmel verschijnende den ie Uiïaerte iccófi/, �

Willem Baert credit, 1Ó06.

Per captael verschijnende den ie tMwte 1606 fol. 2

djanuar.

50I

o o

L 4

-ocr page 30-

Coenraet Verburch debet,
Per Minier de LeeufoL 2$

1606.

fanuar.

7 U

ICO]

Fredrick Pieters debet.
Per Reinier de Leeufol 2$

I�06.

i^Ianmr»

Zeewercken desRentmeefterichaps vanHoo-
ghenhuyfe debet.

Extraordinaire partyen desRentmeefterichaps
van Hooghenhuyie debet.

-ocr page 31-

Coenraet Verb�rch credit.

Per capfael verfijnende den lolanuar. i6c6fol.

oilamtar�

O o

ICO

Fredrick Pieters credit. j<5₀&

Percapitaelverfchijnendeden 10 Ianuar_ti6c6fol.z ,

olanuar*

Zeewercken des Rentmeefterichaps vanHoo-
ghenhuyfe credit.

Extraordinaire partyen des Rentmeefterichaps
van Hooghenhuyfe credit.

-ocr page 32-

RENTMEESTER- ..�?

SGHAP VAN SWANEN

Β V R C H.

lalpar Vincke Rentmeefter van Swanenburch
debet.

CarelPieters debet. 1606.

Per capitaelverfihijnende den 1 OHeje 1603/0/. 3 -.

o o

[amtar.

120

1606.

Willem lanflen debet.

Per capitaelverfchijnende den ι Meye 1662 fil, 3

o o

2jO

lanuar.

Adam verbrugghe debet. 1606.

Per cafitael verschijnende den 1 c �unim 16�$fii. 3

460

Atamar.

-ocr page 33-

RENTMEESTER^

� SCH APV � NSW � � E N-

BVRCH.

laipar Vincke Rentmeefter van Swanenburch
credit. 1606.

S \ 1$

Per cajfefcl. � - - -

tfoo

Ianuar,

CarelPieters credit.

1 �

Willem f anflèn credit.

Adam verbrugghe credit.

..'

-ocr page 34-

χ'

Erfchijnfen van Swanenburch in fptnme dq-i <*>
iet. 1606.

o o

400

olanuar.

Per captadverfchymnde denio�Haerte l�o�foh %. -

Adam de Bock debet, 1606.

P* r captael ver Schijnende den 1 /**/«* � �c�foL 3 -
P*r capitaelverfihi/nende den 1 O#0&. 1606 �>/. 3
Per captael verschijnende den 1 Otfob, 1�o�fol. 3 -

o; o

Oj.O

o o

150

70;

3 olanuar.
3 olanuar.
3 . olanuar*

Antheunis de longhe debet*
Per captael verfchijnende den 1/##/#* \6c6fol, 3

olanuar.

Marcus de Witte debet. i�o�.

Per captael verschijnende den 1 lunim 16o6fol. 3,
Per captaelverfchijnende den ι Oc7ok 1 �c�fil. 3

o
o

lanuar.

3
3

olanuar.

ι,ί;,:.�.::..;,..-.:�:..,.;:..^:-........-,.,.,.,._:^..,- '-■..;,■■■■'■■.:,.. � ■" .. _______________

■ ■■■-.'_______________________________'■ �- �■ ^:_________________________________________________________________________:___________________

-ocr page 35-

-- , *», ■». ■'*■»■ L�- '■■■■■■■■■ y

Etfchijafen van Swanêntehïn fomme credit.! tfi

lï' » . f

j_^

n-■~~./■~~■■) ■

Adam de Bock credit.

|»��,��«'�

.■..,.

Antheunis de jonghe credit; ■■*

��'

Marais de witte credit.

�

I «f. ,

-ocr page 36-

e* li � i

\fynmr\per ^ii^/^^^^»¹^¹^^

3 � �

1606.

Iofep de Viflcher debet.
Per capitael verfcbijnende den 10 cMe)e,i�ó6fiL 3

Thomas van Gaffel debet* \4�

JlanuaAper caftwlverfcktjnende den ïoUUeye 1606 fil. j «

� �

■JWi

Simon E euwouts debet.

Mfiss

-ocr page 37-

�

Acrnoutdevricntcrcditó � !

Iöfep de Viflcher credit.

�

Thomas van Gaffel credit.

Simon E èuwoüts credit.

t o

�

� �

-ocr page 38-

Querin de Vos debet.

OT�r :.

Extraordinaire partyen des Rentmeefterfchaps
van Swanenburch debet.

r -

■

-ocr page 39-

Querin de Vos credit. 160&

Per cAfitMlverfchtjnwdedw 51 Decemhi�o�fil ζ

zoo

o lAM&r,

Extraordinaire partyen des Rentmeefterfchaps
Swanenburch credit.

Winft en verlies credit.

tM l

-ocr page 40-



		<■ i

			; *.......

-ocr page 41-



	f

■8 HOOFTSTICIC: VANDE STAETMAKING i, enbowcfluyting in ^Domeine, "^T Α dien int v�lghende fomwijlen fpraeckfal vallen, Van verlijcking en Λ~^ overeencomming tufiehen rekeninghen na de Italiaeniche manier, en re* keninghen van Ontfanghers, Treforiers, en Difpen fierste ten bureele geexa- mineert_i bellotenen afgheveerdichtworden, foo fullen wy defenoemenbu* reelfche rekeninghen, tot onderfcheytdervoorichreven rekeninghen op de Italiaenfchewijfe, t'welckverftaen fijndeickfaltottefakecommen. Anghefien de boucken der bouckhouding in Domeine jaerlicx ve�nieut en ghe�loten worden, foo mocht ymant meynen datter gheen befonder ftaet- makingfonderflot vallen en i�ude, maer om ander redenen ghebeuret ver- keerde uyt defe oirfaeck:Na dien als ghefeyt is de boucken Jaerlicx vernieuc wordeh, om te fien haer overcomming mette floten der Penningmeeftets ten bureele gedaen, of der bureelfche rekeningen,en dat ten einde des felven jaers veel onbetaeldefchulden fijn, van wegen veel partien opt-Iaetfte vant jaer ver- schijnende, diemen met veel ichrijvens al foude moeten overdraghen int capi- tael des volghenden jaers, Soo hebben wy oirboir verftaen fulcke bouckfluy- ting niet eer te doen dan ten einde vant v�lghende jaer > want datter dan �ver- fchiet fal fchijnbaerlick weynich fijn, en niet veel ichrijvens hebben om inde boucken eens volghenden jaers over tedraghen: Sulcx datmen gheduerlick in tweeSchultbouckenfchrijven ial,inekk t'ghenedaerin valt. Nu dan om defe redenen de boucken jaerlicx niet ghefl�ten fi/nde, foovalter ftaetmaking fonderilot na de wijfe als int 9 Hooftftick derCoopmans bouckhouding by vooorbeelt verclaert is,waer deur men cvewel fret hoc de floten der poften vande Ontfanghers ,by aldienfe dadelick ghefl�ten waren overeencommen fouden met haer floten der bureelfcherekeninghen:Sghelijcxhoet'flotdes capitaels, overcommen foude mettet flot der generale bureeliche rekening des Treforiers. Oock fietmen wat vermeerdering of vermindering het capitael optielvejaerghecreghenheeft:Sulcxdattexopt einde van yder jaer ftaeima- king valt der boucken des i�lven jaers, eri fluyting der boucken vant voorgan- ghen jaer (uytghenomen t'eerfte om datter gheen voor en gaet) wiens reilen ghebracht worden optcapitael des volghenden jaers. Merckt noch dat eermen het bouck fluyt de quitantkn anden bouckhou- der fullen gelevert worden om te fien de overcomming van haer dach teghen den dach der Maentftaten., en onbehoirlick verfchil bevonden wei�nde ,men fait op de cant des Maentftaets nevens departie anteyekenen, en dat den Rent- meefter toonen voor het fluyten der rekening , en hem vermanen dathy hem een andermael van fulcx wachte, �f anders hem doen betalen de breuckc daer op in fijn Inftruclie gheftelt, Angaende faute dieder van fulcke overeen* comming mocht vallen op ontfanghen penninghen, die wort bekent by den Deur waerder diemen uytfendt om executie te d�en ,daen overden verfchijn* dach iS� ■;. ■■.■■^:■: ; "i^;; ■r::y:b-:^j <r,d�i v:hnrM Noch is te ghedencken dat de floten der particuliere Rentmeefters beichny ven in bouckhouderfcheform, ibmwijlen niet overcommen en fullen mettet flot der bureeliche rekening, uyt tweederley oirfaeck: Ten eerften om partien inde bureelfche rekening gheroyeert en verandert: Ten anderen om dat ordi� naris ontfanck inde bureelfche rekening altijtgheftelt wort voieommelick na Μ 4 i'ver-

		V

-ocr page 42-



		42 VANDE VORSTELICKE t'verdrach, daerfe in bouckhouderfchc form niet anders en comtdan foofe da- Reliek ghebeurt is. Om defe twee floten te effenen, of befcheyt daer by te ftel- len nat'behooren^ ghenomen voor t'eerfte datter ghecn ander verfchil en valt dan van weghen gheroyeerde ende veranderde partyen, t* welck foo fij ndc, den Bouckhoudervergaertalde verfcheydenheden dieder vallen onder debet en credit op een papier in form van Maentftaet, t'welck daer na ten lornale ghe- ftelt wefende, en van daer int Schultbouck overghedreghen, foo moet fij � flot overcommen mettet bureels. Maer foo hieï noch by viel het voornomde tweede verichüick neem 200 c�, van weghen ordinaris ontfanck inde bu- reeliche rekening heel gheftelt, die in bouckhouderfcheform niet anders en comtdan iboiè dadelickgebeurt is, des Bouckhouders flot fal vant bureels ioo veel verfchillen. Doch om van t'felve verfchil behoirlkke ghedachtenis te houden, en datkennelickfy alles uyt te commenna t'bchooren fonderdwa- ling, men fal des Bouckhouders flot aldus ftellen: Merckt dat dit flot vant Bureels verfchilt ioco ©�,uytoirfacckdat (als blijektby den inventaris int Iomael des jaers 1607) foo veel bedra- ghen de reftanten defes Rentmeeftetfchaps, die daer inde bureelfche rekening gheftelt fijn als offe vol ontfanghen waren: Maer hier na t'ghene dadelick ghebeurt is� . D'oitfaeckwaeromoptonderfcheytdefer twee floten van rekening der parti- culiere Rentmeefters acht ghenomen wort,is dat den Rentmeefter generael de penninghen vande particuliere Rentmeefters moet voorderen volgens de bu- ieelfche rekening, want hy hemliemiiiet alleen en eyfcht t'ghene fy dadelick ontfanghen hebben,maer bovendien t'ghene fy volghende hun inftru&ie be- hooren ontfangen te hebben: Maer des Bouckhouders flot dient, om te voor- deren de penninghen diemenbewijft dadelick byhemlien te moeten weien, volghende hun eyghen Maentftaten. Tot hier toe isgheièyt vande floten der particuliere Rentmeefters: Angaen- det'flot der rekening des Rentmeefters generaels fijn gheroyeerde en veran- derde partyen worden gheerTent als vooren vande particuliere ghefeyt is: Maer foo hier noch by viel verfchil van weghen ontfanck inde bureelfche rekening liecl gheftelt, volghens het contract die inde bouckhouderiche form niet an- ders en comt dan foofe dadelick ghebeurt is, bedraghende neem ick �� des Bouckhouders flot fal foo veel verfchillen vant bureels. Doch om van t'fel- ve verfchil behoorlicke ghedachtcnis te houden, en dat kennelickfy alles uyt te commen na t'behooren, fonder dwang, men fal by des Bouckhouders flot een memorie ftellen * als vooren by het flot des particulieren Rentmeefters ghedaen is. D'oirfaeck waerom opt onderfchey t defer twee floten des Generalen Rent- meeftersacht ghenomen wort, is dat den Heer de penninghen vanden Rent- meefter generael moet voorderen volghende de bureelfche rekening, want hy van hém nietalleen en eyfcht t'ghene hy dadelick ontfan ghen heeft, maer bo- ven dien t'ghene hy volghende fijn inftru&ie behoort ontfanghen te hebben: Maer des Bouckhouders flot dient om te voorderen de penninghen diemen bewij ft dadelick by hem te moeten wefen, volghende fijn eygen Maentftaten. Noch fal ick hier vermanen t'ghene int 4 Hooftftick angheroert is, te we- ten datmen int fiaetmakenen onderfoueken wat verandering hetcapitaelin Domeine óp een voorgaende jaer ghecreghen heeft,moet ghedencken het ca- fitaelderVorftelickedifpenlètevervoughen by t'flotdcs voorfchreven capi- ^ > tacls

-ocr page 43-



		Β OVCKHOVi) IK G# ' 43 taels inDomeine: Als by voorbeelt de fommevan d'eerfte gr�ote partye des lornaels in Vorftelicke diipeni� welcke is van capitael dcber,grooter lijnde dan de fomme der tweede partie van capitael credit, lbo wort dien credit ghetroc- ken vanden debet, en de reit ilreckt tot vermindering des capitaels bevonden in'tfluyien desSchultboucxvanDomeine: Maer tot vermeerdering des felven capitaels als tverkceide ghebeurt. _t 9 Η OOFT STICK. VANDE BOVCKHOVDING IN DO* meine met groot er bevpint dan deur eenen BoucL� houher can uytgherecht rvyordem INt bovefch reven voorbeelt der bouckhoudingvan Domeine^ is ghenomen den Bouckhouder meughelick te fijn rekening te houden van alle befonder Pachters, Debiteurs, en Crediteurs onder dat Treforierfchapoft Rentmeefter- lchapgenerael iarterende:Maerdc menichte foo groot wefende dattethem on* meughelick waer, ghelijckt in Domeine van Machtighe Vorften ghebcurt,en datmen nochtans wil weten hoede cafl�n der Rentmeefters overal gheftek fijn, foo lal kk nu dacr af wat fegghen* Ghenomen by voorbeelt datter bene- vens het Rentmeefterfchapgenerael, metteRentmeeiierfchappen particulier, van wiens Debiteurs en Crediteurs hy int befonder rekening houden can, noch iijn twintich particuliere Rentmeefterfchappen daert hem afonmeughe- Jickis:E)e felve neem ick voor t'eerfte te hebben een Trei�rier particulier, ftaende onderden Treforier Generael. Dit lbo fijnde, menfalbenevens den felven Trei�rier particulier, ftellen noch een Bouckhouder, die ick noem par, ticulier Eouckhouder, tot onderfcheyt vanden anderen die ick Generale Bouc- , houder heete: Defe particuliere Boutfkhouder fal benevens fijn Particuliere Trei�rier even fulcken manier van bouck houden als int voorgaende verclaert is ₅En boven dien fal hy alle maendelchrij ven anden Bouckhouder Generael, twee faken: Ten eerftenwat fijn Trei�rier particulier op die maent ghefonden heeft an den Trei�rier Generael, of deur ailignatie an hem betaelt. Ten tweeden de reft van t'ghene hy daer benevens meer ontfanghen heeft dan uyt ghegheven, of meer uytghegheven dan ontfanghen,fonder te ftellen de befon- der partyen daer die reft uytipruyt, want die bekent fijn deur de boucken des particulieren Bouckhoudersdie Creature vanden Heer is. Het voorichreven lal den Bouckhouder generael ten lornale ftellen, en int Schuhbouck overdra- ghen na rbehooren. Maer om hier af by voorbeelt wat claerder te fpreken,foo Jaet het Landt van dat particulier Rentmeefterichapheeten Stierlandt, en den particulieren Treforier Fredrick Martens, die inde Maent van Februarius j Cc6 op den 12 der felve, ghefonden heeftan den Treforier Generael 6oo c� c$o §, En boven dien inde felve maent van Februarius meer ontfanghen dan uytghegheven iooo c�, fonder daer inbegrepen te fijn de b�veichre- vcn �co c&. T'welck deur den Bouckhouder particulier overghefchreven fijnde anden Bouckhouder generael op den 5 Maertei6o6,endeby hem ont- fanghen op den ioMaerte 1606 ,fooial den felven generalen dat ten lornale ftelien, t'welck op tweedeiley wijfeioudemeugentoegaemTen eerften aldus; �oMaertc

-ocr page 44-



			\

		44. Van.de Vors te lick e ï o Maerte Caftè diens CaiTier � Treforier generael debet per Fredric Martens Treforier van Stierlandt ócoc�, die den iel- ven Fredric betaelt heeft anden Treforier � den i2Februa- v. rius 16o6,volgens het fchrij vê fijns Bouchouders � van den v � 5 Maerte i606,en mybehandicht den io Maerte i6o6,comt <5cooC o$o§ �� Maerte Fredric Martens Treforier van Stierlandt debet per Capitael looo <& o$ o %, die den felven Fredric inde maent Februarius i6c6 meer ontfanghen heeft dan uytghegheven, ibnderdaerin begrepen te fijn deboveichrevenóooc?C,die hy betaelt heeft anden Treforier generael,volgens het fchrij - ven fijns Bouckhouders � vanden $ Maerte,, en my behan- * dicht demo Maerte I6o6,comt ioooo�o$o§ Ènfulcke partyenfoudender int jaertwaelf vallen, welcke int Schuhbouck overgheftelt fijnde, fy fouden int capitael al ghefaeyt ilaen tulTchen ander par- tyen : Maer wanttet voughelick is het fuy ver inghecommen van Stierlandt des heelen jaers met een partye daer in te ftellen , foo foudemen daer me meughen doen als met oncoften en ander partyen van vermeerderende of verminderen- de Capitael (diens fommeuyt haer pofte ten tijde der boucklluyting inde pofte van capitael ghebrocht wort) makende een pofte van Stierlandt, en jn plaets van ten Iornale te fchrijven als boven,men foude aldus ftellen: io Maerte Caile diens CalTierN Treforier generael debet per Fredric Martens Treforier van Stierlandt éoo^die den fel- ven Fredric betaelt heeft anden Treforier � den � � Februa- rius i6o6, volgens het fcbrijven.fijnsBouch^ 5 Maerte,enmybehandichtden � o Maerte I6o6,comt 6ooc�c$a$ io Maerte Fredric Martens Treforier van Stierlandt debet per Stierlandt �oooo�o$ o $, die den felven Fredric inde maent Februarius 1606 meer ontfanghenteeft dan uytghegheven, fonder daer in begrepen te fijn de bovefchreven eooot» die hy betaelt heeft anden Treforier generael,volgens het fchrij- ven fijns Eouckhouders � vanden $ Maerte, en my behan- dichtden ïoMaert i6o6,comt ��$�§ "Want Stierlandt aldus een eyghen poft hebbende, en het flot van dien ten tij- de der bouckfluyting overghedreghen fijnde opt capitael, foo foude het fuy ver inghecommen van dat jaer des felven Treforierfchaps, daer in met een partye ilaen, ghelijek oncoften vanden huyfe en meer ander. Dit foo wefende, den Generalen Bouckhouder en iöude op die wijfe maer een pofte hebben, in plaets van veel hondcrt onder den Treforier particulier forterende, en foude nochtans altijt bekent fijn de gheftaltdercaiTe, foowel vanden particuliere Treforier, als van al de Rentmecfters die onder hem ware. De reden waerom de bovefchreven Gooo^nietghctrockenen wierdë vande ïooo c& o^o §, en waerom^datmen niet in een partyeen ftelde Fredric Martens inde maent van Februarius meer ontfanghen te hebben dan uytghegheven 400 cAis dat den Bouckhouder generael daer mede niet en foude weten hoe de caflè van fijn Treforier generael gheftek is. Noch is te gedencken dat om eygentlick te fpreken, de voorichreven �00 c� ten Iornale niet en behooren gheftelt te worden uyt deMaentftactdesTrefo- liers particulier als boven, maer uyt die des Treforiers generacis alft fal behan- ^!* dicht

-ocr page 45-



Β O VCK Η pVDiNG� 45 dicht fijn, om de redenen van deigelijcke verelaertinf 5 fiooftfu'ckclef�r bouo houding in Domeine, te weten datmen alfoo meerder feketheyt heeft j deur diender dan des Trei�riers generaels getuychnis is 4e partye warachtich te we- fen. Doch wy hebben dit hier alib voorbeeltfehe wijfe metten cortften geftelt., Voort fop den generalen Treforier den particulieren beweien hadde te ont- fangen of betalen cenighe penningen niet angaende den ontfanck van Stier- landt, alfoo derghelijcke fomwijlen ghebeurt, hy en foude die niet moeten brenghen in ontfanck van Stierlandr,wanttet dan foucle i�hijnen het waer iuy* ver capitael of incommen van Stierlandt, i�o veel grooter ofckend�r te weien dant eyghentlick fijn ibude, en daerom ibude van fukx moeten belbnder reke- ning ghehouden en overgheionden worden. ; I : JVJ'ibfJvjt - Tot hier toe is gei�yt van twintich Rentmeefters onder eenen Treforier par* ticuli�r, van welcke den Bouckhoudergenerael gheen rekening houden en can, maer foo fy gheen Treforier particulier en hadden, dan altemael anden voor fch re ven generalen contabel waren, in dienghevalle foude den Bouck- houder particulier, met elck dier Rentmeefters meughen doen fulcx als voo. renghcfeytisdathy doen ibude metten bovefchreven Treforier particulier, te weten alle maende overfchrijven anden Bouckhouder generael, wat elck Rentmeefter op elcke maent na luyt fijns Maentftaets meer ontfanghen heeft dan uytgheghever�ilndervoughendat den Bouckhouder generael een luttel- ken meer wercx foude hebben dan te vooren, te. weten.twintich poften in plaets van een, en daer me ibude hy fchouwen de groot� menichte der poften van al de Debiteurs en Crediteurs onder die twintich Rentmeefters forteren- de waer af de kennis by den paticulieren Boiickhouder iottde beftaen. Maer by aldien t'bewint der Domeine foo wijt ftrc&cdat in plaets van f�lc? ke twintich Rentmeefters waren ^neern iek, twintich particuliere Treforier^ elck met een menichte van Rentm�eftersonder hem, men foude nevens yder particulier Treforier een particulier Bouckhouder vervoughcn: Twekk foo ghedaen fijnde, den Bouckhoudergenerael en foude maer twintich poften te meer crijghen,dats even foo veel a�svandc bovefchreven twintich Rentmee- fters:Oock ibude hier me de gheftalt aller cafl�n bekent fijn, want yder particu- liere Bouckhouder ibrghe foude draghen; en heichey t connen ghevcn vande caflen onder hem fbrterende. , o ,_;.r Merckt noch dat al hebben wy hier boven ghei�yt van benevens elck Tre- forier fijn Bouckhouder te vervoughcn, fulcx is alfoo voorbeeltfche wijfe ge- nomen,maer daerentufichen is kennelick, dat eenen bouck mach houden van foo veel cleene Treibrierfchappcn t'famen, als deur hem bequamelickgh�- fchicn can� ' ' T'was Tantwerpen doen ick daer woonde t'gebruyck, datm� de vier maen- den Februarius, Meye, Auguflus, en November, noemde maenden van beta- ling, als de betaling van Februarius, de betaling van Meye &c. Voort alibo veel Coopluyden de verkhijndach van haer handelinghen daer op veroirdenden, foo deden fy haer Bouckhouders van elcke foodanigher drie maenden balance trecken, of ftaet maken, der Debiteurs en Crediteurs daer in vallende, om t� weten hoe hun caife daer in ial geftelt fijn, en om hun voorder incoop en uyt- coop der goeden,lichting en uytgeving van penningen op intteft en wii�el,met dierghelijckena te rechten, en nummermeer in faute van betaling te vallen, noch onnuttelick te veel pennirighen in cafle vergaren: Maer foo een Monar- chq die onder een generale Bouckhoudcr verfcheyden particuliere hadde,alioo oock wilde van elcke dxie toccommende maenden weten hoe de cafl�ghcftelt ' falfijn
		# ,


	\ χ

-ocr page 46-



			':'., - ' -■■.;■■ '■■.'■ '■■■ .■■.■■ \ ■ "-i ''

		46 Van-de V�r s τ el ι e ke fal fijn, men foude elck der particuliere Bouckhouders bevelen, alle drie maen- dentefendenanden Bonckhouder generael fijn balance^ want de reilen der. felve verv��ght by de fijne, men foude fbegheerdehebben.» Inde jaerlickfche boucfcfluyting en beginning eens nieusboucx en foude hy t�ttetformeren des capitaels niet moeten ftellen alle beibnder Debiteurenen Gredite�re-h-der particuliere Bouckhouders, t'welckals waton�indelicxange- vangen wierj Maer totteiparticuliere Debiteurs en Crediteurs onder fijn Tre- f�rierfchap generael forterende, foude hy alleenelick-veivoughen de reftvan debet of cr�dit, die elck particulier Bouckhouder in fijn :beginning des nieu b�bef gevonden hadde, want breeder kennis der fpecial� Debiteurs en Credi- teurs foude by elck particulier Bouckhouder bevonden worden; Oft anders ge- i�yt, elck paiticulier Bouckhouder foude j'aerlicx ten comptoire des generalen Bouckhouders meugen leveren copie van fijη lornael en Schultbouck des fel- ven jaers, alioodergelijckemette bureelfche rekeningen der Penningmeefters ghedaen Wort, welcke verilrecken fouden tot breeder bewijs, daert van doen waer,der bovefchreven refte, fulex dattet niet rioodich en foude fijn daerom t'elckensden particulieren Bouckhoudas te moeyen. > ν .,.��.�■■.; α; η i. Tot hier toe is gefeyt van een generale Bouckhouder en particuliere Bouck- houders int anfien van incommende penninghen derJDomeine. Belangende haet uy tganck deur de difpenfe, daer afhebben wy int voorbeelt der boveichre- "Venbouckhouding^defake ghenomen al of den Treforier generael die be- donder betaling felfdede, en daer af comptabel waerriv�aer wanneer het be- wint daer afgfootetis dan deur den Treforier generael met fijn Bouckhou- der der Domeine can uytgherecti» worden, fulex datmen over de verfchey- <len difpenfeheen of meer V�rfeheyden betaelders of freforkrsen Bouckhou- ders ftelt,ifo�falicknuiegghenvahd'oirden diesangaende;:: . i ; . ■ Den Tierbrier generael gheeft ariden Treforier particulier der diipeni� alle maende fufcken fomme ghelts, alshem eens voor al by a�t� vanden Heer ver- oirdent is,i en dat totte ordinaris ontf�ften diemeri deur ervaring totte difpenfe noodich b�y int: Angaend�$>enninghen welcke daerenboven tot extraordinai- leoncoft�n behouven, die telt hyanden vobrichreven Treforier der difpenie deur ordonnantie vanden Heei, i�lcsr dat alfdan inde generale rekening gheen pafticulariteyten vandedifpenfe encommen,ma�ralleenelick de voorfchre- ven maentlicke f�mmen en partyen der ordonnantien. Den voorichrevcn Treforier der difpenfe met fukke penninghen de betalinghen doende, en fijn Bouckhouder der difpenfe daer af bouck houdende, ghelijck wy hier na inde "Vbrftelicke difpenfe by voorbeelt breedei verclaren fullen ₃,ial alle maen- de behandighen anden Bouckhouder generael twee faken: Ten eerflen wat fijn Treibricr der difpenfe op diemaentontfangen heeft vanden Treforier ge- nerael: Ten tweeden de lbmme van t'ghene hy uytghegheven heeft, fonder te ftellen de befonder partyen der difpenfe daer die i�mmeuytfpruyt, want die in des Generalen Bouckhouders bouck� niet enbehouvenyals bekent lijnde deur de boucken des particulieren Bouckhouders.Het voorfchreven fal den Bouck* houder generael ten Iornale ftellen, endeint Schultbouek ©verdraghen na t'behoorensni Ymi^!>j?iwitnu i't .�, ν-,φϊΐιάτ Im hi rj-ix�^j a,* � ;■»:,..�' JVIa�romiiierafby vootb�eltwat claerdertefpreken ,foo lact over de vijf difpenfen, als desH�eren Carrier,; Keucken, Stal, lacht, met Fauconnerie, fijn een Treforier metnaem GerritVVbuters; die inde maent van Februarius ido�, «opden 7 de;cfelve,, omfanghen heeft Vanden Treforier generael 12000 oS, en ^tghegheveri in als 118poc�. Twelck den ^Bouckhouder derdifpenfe over- - muh-'i* ghe- �

-ocr page 47-



				i

\ .''

	� O V C � � O V D � � G. 47 ghefchreven fijnde op den 2 Maerte 1606 anden Bouckhouder gencrael, en by hem ontfangen den 5 Maerte 1606, fo fal den felvê dat ten Iornale ftellen aldus: 5 Maerte Gerrit Wouters Treforier der vijf difpenfen, als s'Heeren camer,Keucken₇ Stal, lacht, en Fauconnerie, de- bet per caiTe diens Caffier � Treforier generaeli 2000o�, die den felven Gerrit ontfanghen heeft vanden Treforier � den 7 Februarius 1606, volgens het fchrij ven fijns Bouc- houders � vanden 3 Maerte i6o6,en mybehandichtden � Maerte 1606, comt �:��^�\| 5 Maerte Vericheyden partien debet per Gerrit Wouters Tie- lorierder vijfdifpenien_}als s'Heeren camer,Keucken, Stal, lacht, en Fauconnerie, 11800 c�,die den felven Gerrit uytghegheven heeft indeMaent Februarius 1606 volgens het fchrijven fijns Bouckhouders � vandë 2 Maerte 1606, en my behandkht den 5 Maerte 1606, als volght. � � Difpenfe van s'Heeren camer - � - - - 30COc&o$o% An Difpenfe der Keucken - - - - - 4��$�§ An Difpenfe der Stal - - - - - - 30oooSo$o� An Difpenfe der lacht - - - - * - � ��<#�§ An Difpenfe der Fauconnerie - - 8ooc^c^o§ Somme - - ïjsöo^ö^o% Deiè partien uyt het Iornael int Schultbouck overghedreghen na t'behoo- ien, elck fal fijn rechte debet en credit crijghen. Endefulcxals hiergefeyt isvandeoirden over defevijf diipenfen,met haec Treforier en Bouckhouder, derghelijcke is oock te verftaen vandé difpenfen der Rekencamer, Garden, en anderen met haer Trelbriers en Bouckhouders. Dit foo wefende₃men foude hier noch meughen eenighe fulcke vervolghen en anteyekeninghen ftellen, als hier vooren in dit Hooftftick achter de twee partyen vandeincommende penninghen der Domeine vanFredrick Martens ghcdaen is, maer fulex daer deur bekent ghenouch fijnde, wy tfaent over. 10 HOOFTSTICK. VRAGHE OFT OIRBOIRDER WAER de Penningmeeilers haer rekeningen ten bureele te le- veren n<t et oude manier befihreven^ofna Bijl njcm Bouckhouding op de ItaUaenfche ^ijjlj* ANghefien wy de Voritelicke bouckhouding op de Italiaeniche wijfe voor oh boir houden, foo heeft 5 YN Vorstelicke GENADEmyeen queftie voorghewent,te weten of deRentmeefters alsfy daer in ervaren waren, niet met meerder bequaemheyt haer rekeningen in fulcke form ftellen en fou- den. Op welcke fake wy acht nemende, daer viel voor al te beden eken dat der bureelfche rekeninghens form, manier van hooren,examineren, apoftiileren_afwaricheden decideren, betalinghen attefteren, metfgaders dewijfevan fluy- ting, te houden is voor een oir boir conftich looflick werck, daer de menfehen niet toe gherocht en fijn dan deur veel langduerighe ervaringhen., fulex dat- ment mach houden voor een gheluckich gheval,datterfooveel op den Eert- * � bodem


			■'■C


		*ïi"^:\* ' . I

-ocr page 48-

48 Vande Vorstelicke

bodem hun nadieghemeene natuerlicke reghel ghevoughen. Dit angemerft,
het gaf my vermoeden datter eintlick niet oirboirlicx uytgherecht en foude
worden met defe oirden te veranderen : Nochtans om te iien hoedanich de
form der bureelfche rekening op de Italiaenfche wijfe vallen foude, ick begaf
my tottet overleggen der omftandighen dies angaende, en viel eintlick tot een
befluyt, t'welck my i�mmighe miflehien fullen toeflaen, te weten dat de ghe-
woonlicke form der bureelfche rekening, in fomme ghefeyt, is na de behoir-
licke wijfe inde Italiaenfche B�uckhouding vereyfcht,fonder verandering te
bchouven: Want hoewel ymant mocht mcynen dat des Rendants daghelick-
fchenhandel, om op fijn Italiaenfche gheftelt te fijn, foude behooren te ftaen
in een lornael, en de partyen des felvcn ovcrgheftelt te wefen in een Schult-
bouck, op debet en credit, foofegh ick nochtans fulex niet te moeten wefen,
omdat de voorfchreven biueellche rekening het caiTcbouck is (diens Caffier
den Rendant) en datmen het caffebouck in Italiaenfche b�uckhouding felffoo
niet en befchrijft, noch oock en behoort te befchrijven > om de redenen die
ickdaer af verclaren fal: Laet tot dien einde een CaiTier ontfanghen hebben
van Pieter 300 o� van Ian 500 e�, En heeft betaelt an Cla�s 600 c^,an Ia-
cob 200 c�. Als hy defe fijn handel van ontfanck en uytgheven, die hy voor
fijn Meefter ghedaen heeft, in form van Italiaenfche b�uckhouding wilde be-
fchrijven, hy foude die eerft ten Iornale ftellen als volght.

IO RN Α EL.

CaiTe debet per Meefter voor hem ontfaen van Pietet

- 3000C

Cafl� debet per Meefter voor hem ontfaen Van Ian - - 500 o�

Meefter debet per cafl� voor hem betaelt an Claes

- �COoG

Meefter debet per cafl� voor hem betaelt anlacob - - -

200 oC

De partyen des bovefchreven Iornaels int Schultbouckovergheftelt,ibu-
den commen te ftaen als hier onder.

SCHVLTBOVCK.

CaiTe debet.

V�r Meefler'voor hem ontfaen van Pieter , 3 00 c?C
Per Meefier voor hem ontfaen van Ian joo c�

CaiTe credit.

Vet Meefier voor hem betaelt an Claes
Per Meesier voor hem betaelt an lacob

600 c�
20006

Meefter debet.

Ver caffe voor hem betaelt an Claes
Ver caffe voor hem betaelt an lacob -

Meefter credit.

Ver caf� voor hem ontfaen van Pieter
Ver caffe voor hem ontfaen van Ian .

600 oC
ioocjC

- 500 ©c

....... ..,, ^..,.. , _f

Ende aldus foude na de ghcmeene reghel der b�uckhouding op de Italiaenfchc
wijfe, de Caffe en de Meefter elck haer behoorlicke pofte hebben, waer in den
Caflier foude meughen fien hoe elck int befonder gheftelt waer: Maer merc-
kende dat inde pofte van cafl� nicmari t anders debet noch credit vallen en can
dan de Meefter, foo bevint hy onncodich t'elckens Meefter daer by te ftellen,

daeiom

-ocr page 49-



			\ . ' ^:�. "'� -^;"\V."' . '..■■�' ^; -' ' . ; '^;.'v'-' '■■'.< '"" / ■ '■ ■ " ' ■ ■'■- ' ' ';,-■> ■ -�,�■ ■ ■',, "' ■ ^; ■.'"'' ■ �". ■■■■■■■'-:■ ■^::'r ,■ ';■>!- � BOVCKHOVDING. 49 daerom laethy in fijn cafl�bouck t'w��rt Meefterachter, en onder het op- ichrift Cafl� dcbet,ftclt hy metten cortften Per Pieter: Per Ian: Maer onder het > opfchrift CaiTe ctedit, metten cortften Per Claes : Per Iacob. Ten anderen na dien al de partyen vande pofte des Meefters oock inde pofte der cafl� commeii, te weten debet van d'een, in credit van d'ander, fo is de pofte des Meefters deur die der cafl� bekent, en daerom onnoodich de pofte des Meefters te befchrij- ven :Sulcx dat hy fijn rekening van cafl� heel cort ftelt,fonder lornael en Schultbouck als volght: CASSEBOVCK. CaiTe debet. . . Cafle cr�dic. PerPieter - - - - ~ _3o0c� PerC'aes - - - -- - �oOj>� Per Ian - , _ j_o0<-� p_erUcob - - - - - 200^

		Defecortheyt valtalfooin alle ander rekeninghen die ghelijck de cafle maer een pofte en hebben,met rekeninghen van verfcheyden poften heefteteen an- der reden, Nu dan foo blijckt hier uyt d'oirfaeck waerom desCoopmans Cai�ler van fijn ontfanck en uytghevcn gheen lornael met fijn Schultbouck en gebruy�t, na de Italiaenfche wijfe, en waerom hy in fijn cafl�bouck alleenelick ftelt eerft den ontfanck, daer na uytgave, volgende nochtans hier me t'ghene inde bouc- houding op de Italiaenfche wijfe vereyfcht is: Endc want den Rentmeefter in Domeine ghelijck wy vooren ghefeyt hebben Caf�ier is, en fijn rekening het cafl�bouck, foo valt het felve daer uyt te beiluyten. Angaende eenigheonge- lijckheden welcke men tuflchen defe twee boucken hier mocht voorwenden, die fijn dufdanich: Ten eerften dat des Coopmans Caf��er altijt een fijde des cafl�boucx voor debet, d'ander voor credit houdt, daer den Rentmeefter fijn ontfanck al vervolghens ftelt foo veel fijdenverrealftgaet ,daer na de uytgave. Ten tweeden dat denCaflier fijn partyen met fulcken vervolgh ftelt ghclijckic daghelicxghefchiet fijn: Maer den Rentmeefter hem an fulck vervolgh niet verbindende, vergaert de partyen van een l�lve ipecie by malcander onder ver- fcheyden Cappitelen. Oock en ftelt hy (ghelijck deCaflier weldoet) van or- dinaris ontfanck en uytgave gheen dach wanneer die ghebeurtis,t'welckniet vallen en wil, om dat hy volghens fijn inftru&ie elckepartye heel in rekening moet brenghen, die dickwils in veel ghedeelten dadelick ontfanghen of uytge- gheven heeft gheweeft: Doch al dit en is gheen onghelijckheyt inde fake₃waer deur des Rentmeefters rekening het cafl�bouck nieten ibude meugheri ghe- feyt worden. Ymant mocht my nu dit voorhouden: Na dien der Rentmeefters rekenin- g hen tot noch toe fijn gheweeft bouckhouding der Vorften, welcke ghy feght gheen verandering te behouven,en dat daerbenevens u voornemen is geweeft die te veranderen, en op een beter voet na de Italiaenfche wiji� te beichrij ven hoe overe�mt dit met malcander ? Ick antwoorde hier op der Rentmeefters re- keninghen oneyghcntlick Vorftelicke bouchoudingteheeten, ghemercktdaer in den ftaet der Debiteurs en Crediteurs onbekent is,en datfe om de boveichre- ven redenen alleenelick cafl�boucken fijn ,in goede form befchreven, bene- vens welcke wy de ghebrekende bouckhouding des Iornaels en Schultboucx op de Italiaenfche wijfe nu eerft vervought hebben, t'welck noch opentlicker ■ N; . daer

-ocr page 50-



	,₀ VandeVorstelicke Lanb�jcktdatwy «otte.felve Iornaelen Schnitbouck gheenandercaffe- *Hoewenot πι<α j nochtans famwijlen wat on-** S�ZrfSSS��toZdU», bequamer foude vallen: Α s bv voofbeel datm'� fommige Debiteurs die an een Rentmeefter met vol- fenwhfc�bT vergunt haerfchuldenimweeoidrie jaren of termtne .< beta- tTTVhebeu�Sefelve Debiteurs daer naop hun termmen n.et en paffen, _n�eh oocl in heele partyen en betalen, maer me, broekehnghen, waer op de auditeurs moetende acht nemen teghen de generale o,rden van Domeine, ^ho�dendX Rentmeeflers alle partyen heel moeten verantwoorden foo ,�« hitr rfahedachtcnis ghehouden deur een geduench vervolgh der apoftil- rJ�SKn^e_r"ke^gning tot d'ander.fwelckdaer fulcs veel ghebeurt moeKlekruyfterenforghelickvanende.deurdel.aliaenfchebouc^ reheieytislichtcnclaerfoudeCjn.alwaermenvandtesmteaffebouekgheen rekenirl en houdt, maer ffijnder behoorlicke plaets na de ghcmcene reghel. jS"och dal hoewel Rentmeefiersen Treforiersom de voorgaendere- denen m hLrekenmghen gheen bouckhoudingop deItahaenfche wt,fe met Iornaelen Sehultboucken moeten gebruyeken, nochtans foude hemhenfula connen oirboir fijn in plaetsvan hun ghemeen manuael, om altnt bequame. Skrc fien hoe fy met alle Debiteurs en Crediteurs ftaen want de verfcheyden- heyt van veelpoften₍een ander redenheeftdan devoorfchreven een.ghepofle des cafieboucx.*

				*y., "■*

			*MO .*

						�fffo ή

					*',-,:' ;�JH**

f Ί

		■ \

-ocr page 51-

«�

� � VCKHOVD ING

IN VORSTELICKE

DISPEN SE OP DE

I TA LI � � ͷ

SCHE WYSE -

."> > Vï

»,,,

"'�."�; � ,,<*�

WX&Z

�) .1 ■» 'f'^t

\ .<!■'! ^:, ;'..';?">

" * -'ï .�' '*

-ocr page 52-



		CORRTBEGRYP DESER VORSTELIGKE D1SPENS�. Ier wooren befchreyen pijnde de bouckhouding in het %anfien wande incom mende penninghen der'Domeine wergaert deur particuliere IRjmtmeeBers en by de Sifilw gheleyert anden generalen ₃ wyelcke daer af in υ fijn generale rekeningmaecktfijnen ontfianck^en die wyeder brengt in uytgave met fulcke groote fommen als hygheeftande particuliere Trefiriers _som daer me te doen betaling der difbenfen* inderwougen dat de particulariteyten wan dien inde woorjchre* yen generale bureelfche rekening noch oockjndegenerale ftaliaenfcheBouck^ houding niet enwallen_s foorefier nu noch int befonderte befchrijven de bouckhouding derfebe dijf)enfin > dienende onder ander en₃ op datHouck? houders in coomfchap opdejtaliaenfche wyijfe_s die hun totfulcke bouck- houding mochten wyiU�tf begheyen yfonder nochtans daer in eryarente wyefen_? eenighe kenn� meughen hebben man t'ghene daer ommegaet ₃ en om hunb�uckhoudingeyghentlicl^tefchicken na deneyfehwandiemVVelc- kewy efende njande Yorfielicke Hofhouding^ickheetjeVorftelicke diff>en- fe₃tot onderfcheytwan alle anderfyeuen der difyenfen. Hier affil ickbe- fchrijyen denayolghendeHooftfiicken. Ten eerflen wande eyghenfihappen der Vortfelicke dij^enfen int ghe~ meen₃ enwankaer werfcheydenfjtecien. Ten tyyeeden njande ordinar� Officiers die tot een wyelgheformeerde diffievfe behooren. Ten der den wan d oir den der faken wan rekeningen de disjenfi int ghemeen angaende. Ten wier den wande bouckhouding der dijftenfe wande Kemken^en eerfi wan comptabel en incompt abelgoeden derfelye. Ten wijf den wan het Bellen der partyen int jfornael en Scbulthouck, wande difienfi der Keucken. Tenfiften wande diftr�butie der comptabel leeftocht 'inde c&Benfiwan^ deKeucken, Tenfeyenden wande bouckhouding derdiffrenfiyandeStalJacbt^Be�- rencamer/B^encamer, des Ghebous₉ en der Garden. Ten acht Hen werbaelop de oir den derbetalingwangagen. ι HOOFT-

-ocr page 53-



		53 ι HOOFTSTICK. VANDE EYGENSCHAPPEN DER Vor�elicke difaenfen int gh�tneen, en <ναη . haer <-uerfcbeyienff)ecien. TP^ErVorftelicke penninghen uytganck in diipenfe, heeft groote gheli jck- "-' heyt met haer incomft in Domeine, want gelijck die eerft commen van- de ghemeente totte pachters of Colletars, van hemlien totte particuliere Rentmeefters, vande felve totte generale weynigher in ghetale, en in groote Regieringhen van daer totten opperften Rentmeefter of Trefoiier generaeh Alfoo gaenfe van hem tot verfcheyden particuliere Treforiers der difpenfen^eri vande felve totte leveraers meer in ghetale, van welcke iy weerom commen totte ghemeente, en vande felve andermael totte pachters ₃ blijvende alfoo in een gheduerighe keering. Nu dan de-groote incomft der Domeine mettedif- penfe aldus deurghebrocht wordende, foo veel meer of min alimender jaer- licx ten achter teert of verovert, men can daer uy t ghenoech verftaen, inde lake van Vorftelicke diipenfe foo wel als inden handel van groot e Coopluyden, een goede rekenings oirden vereyfcht te weien, als van ontfanck der waren, ver ichijndaghen, betalinghen, en afrekeninghen diemen van foo veel duyfenden te doen heeft,metBackers, Brouwers, Wijncoopers, Vleefchouwers,Vettewa- riers, Crueniers, Cramers, vereoopers van haver, boonen, hoy, en ftroo, Sa- delmakers, Spoormakers,Houffmeen, eiiTulcke meer: Voort ghelijckt den Coopman noodich is ghcwiife rekening te houden met fijnFadeurs, om i�- fcerlickte weten Wat ghelt of waren fy boven allen ontfanck en uytgave noch by hemlien behooren te hebben totten uyt�rften toe: Alfoo ift oock den Voi. irenv�orderlickghewifl� rekening te doen houden met hun bewinthebb�rs in difpenfe(diemen oock hemlien Fa&e�rs mocht noemen)over ghelt,en comptabel waren daermen pr�vifie afdoet, als in fake van voetf�l, broot,wijn₅bier₃ ghefouten en gheroockt vkefch en vifch, boter, kaes, eyeren, ipecerye, Voort keerfen, tin, pe�rden jhaver, boon�h, hoy, ftroo, honden, vogheleri, metf�odanighemeer:Enghelijckmenmachdencken hoet mette Cooplien gaen foude, die fulex al optgewiiTen der Facteurs lieten ancomm�', fonder be- wijs, alfo machmen denck�" dat de Vorften varen die dergelijcke doen. T'is wel waer dat ettelicke daer teghen veroirdent hebben veel g��de reghelen, alsghe- tuychnifl�n der leveringhen, betalingh�n, en goetheyt der waren, met ander oirboir opfichten, ghelijckmen overvloedeiick fien mach inde dii^enfen der Coningen van Vranckrijckindruckuytgaend�; Maerd�r waren laetfte diftri- butie teghen eerften ontfanck,daermen deur de Italiaenfche bouckhouding i�- kerh�y t af hebben can, en Wort mijns Wetens noch daer,noch in eenige ander Hoven gagheflag�n, fonder t'weick nochtans de r�ft van cleene vrucht fchijnt, want wat batet den Heer datmen in fijn magalljn brengt goede leverbaer wa- ��n, tot behoirlicken prijs,fonder bedr�ch inde betaling, als die tot iijnghe- bruyek niet en commen ? Denckt oock h�et me�ghelick is dat fy die de opper- fte laft hebben van in fulcke dinghen oirden te ftellen, hun ernftelick fouden coftft�nbeghev�nt�t pinten en oneen gheduerlick te doen gailaen, wetende daifevercoiting van tonnen en ponden niet beletten �n connen, waer uyt volght dat de inftruc�eh diemen in V�rften Hoven daer tegen gemaedt heeft, met ter daet niet naghev�Jghten connen worden: Jv�aer deur de bouckhouding Ν 4 in dif-

-ocr page 54-



		54 Vande Vorstelicke in difpenfe te meughen fegghen en bethoonen fonder wederfpreken, ghy fijt deman die foo veel te coit doet, dat clinckt anders. Merckt noch een andeE fwaricheyt die deur de felve Bouckhouding voorcommen wort: Den Trefo- lierfegghende totte Crediteurs gheengheltin cafle te hebben, noch van fijn eyghen niet te willen verfehieten (waer teghen fonderde Italiaenfche bouck- houding geen bewijs en is) foo en connen de goeden die den Difpenfier coopt niet ghereet betaelt worden, maet loopt dickwils foo langan, dat de leveiaers - tevreden fijn hem voor fijn verfchot te vernougen, ja ibmwijlen toelaten den Treforier penningen te lichten daer fy den intreft afbetalen, boven dien noch hier en daer vereeringen doende. Voortom te vryelicker des Heeren pennin- ghen te ghebmycken, foo doenfe de Crediteurs quitantie gheven fonder ghclt omfanghen, hemlien verfekerende met een renverfael, dat is daer teghen leve- rende hun eyghen obligatie: En niet teghenftaendealditen begheeren gemee- �ielick vande levering niet te Icheyden, maer houdeni� voor benijders haers welvaerts dieder na ftaen, waer uyt men mereken can den incoop tot feer hoo- ghen prijs te moeten loopen, met des Heeren groote fchade, ja iomwijlen ver- cleeningen verdrietighe quelling der Crediteurs, die hem met reque�en en fware dachten feer moeylick vallen, en t'gedacht doen becommeren hoe hyfe met beleeftheyt fonder gheltgheven wel af fal connen feiten, lnibmme d'o- verfchietende penninghen die deur d'eerfte fcharmutfein Domeine niet fonder groot verlies van haermedeghefellen behpudenincafi�gheraken, moeten int uyttreckendeurde difpenfederghelijcke tweedefchermutfe noch angaen, met hertfen weedom van veel vrome Treforiers die gheern faghen de reden plaets houden. Dit alles canmen mette bouckhouding voorcommen, deur dien al- tijt bekent is wat ghereet gheltin caffe moetwefen j En dit met fulckenfeker- heyt, datmen mocht beiluyten in alle Hoven die middelen genouch hebb�, en daer de Italiaenfche bouckhouding is ₅ geen ander incoop behoor e te gefchie- den dan met gereet geit, ja al ft by nootquaem te gebreken, dattet beter,of min- der fchadewaer, penninghen op intreft te lichten teghen loten hondert,dan borgende teghen 30 ten honden fchade te lijden: Oft alfier immers Crediteurs moeiten wefen, foo machmen des Coopmans wijfe volghen , die fijn Cafller niet fulcke fchuldcn eerft of laetft en laet betalen ajft hem belieft, maer hem de balance doet nacommen die hem den Bouckhouder geeft, want alfoo canmen hier oock de oudtfte fchulden eerft doen betalen, of fulcke als tot meeften oir- boir des Heeren goetverftaen wort. Dit vande Vorftelicke difpenfe int ghe- meen ghefeyt weiende,wy fullen nu tot haer verfcheyden fpecien commen,tot wekken einde ick aldus fegh: Ghelijckmenich Coopman in fijn bouckhou- ding onderfcheyt maecktder oncoften vanden huyfe en van coomfchap,en noch fulcke ander als hem dunckt fijn handel te vereylTchen, alfoo worden de oncoften hier verdeelt na deneyfeh der Hof houding in verfcheyden fpecien, om daer deur claerlick te fien foo dicwils men wil,watter in yder verteert wort, en op dat wanneermen den ftaet begheert te vermeerderen of verminderen, kennelick fy waeran t'felve bequamelicxt fal mcugen ghedaen worden: Voort alfmen in elcke difpenfe niet anders en betaelt dan t'ghene de felve difpenfe cy- ghentlickangaet, foo worden daer me ghefchouwet de onghevallen van twee* mael een felve fake te betalen, ghelijckwy daeraf t'fijnder plaets breeder feg- ghen fullen :Hier toe wil ick tot voorbeelt nemen de vermaertfte verdeeling die mi jns wetens int ghemeen uytgaet ,te weten des Conincx van Vranckri jek, in W elcke ick Au Gmdon des Fimmes α la trotfiefme part ie des droii�s du Domame^j du i?tfy,telle tot vijfthien yerfcheydenheden: Maer want daer in plaets van het woort

-ocr page 55-



		BOVCKHOVDIN d. SS woort difpenfe ghenomen wort Trefirerie^ oock Treforier, f�o Tal ick hier mede foo ftellen, doch elders difpenfe feggh�n, t'welck als Subie&um vant ander, mijns bedunckens voor de beginnende verftaenlickeris. De bovefchreven vijftien difpenfen in wiens plaets ghefeyt wort Treforier fijn dufdanich: Treforier de Ia maifon du Roy, daermen by verftaet die degagen betaelt dei- Officiers van s'Conincx huys. * Treforier de 1'argenterie, betalende tfatfo�en coop van al de ftofren der clee- ren vanden Coninck, Pagen, Switfers, en ander an welcke het hem belieft ge- fchenck te doen van cleeren, tappijtfcryen, filverwerck, en ander huyfraet. Treforier a la Chambre aux deniers, die de montcoften van s'Conincx huys betaelt. Treforier des menus affaires de la chambre du Roy, die oockgefeyt worden menus plaifirs, dat is van penninghen die den Coninck doet uytgheven na fijn wille, fonder in fpecie te verclaren waer toe. Treforier vande StaU Treforier vande lacht. Treforier van des Conincx oirden. Treforier veroirdent by deHeeren vande heylighe cappelle. Treibiier vande offranden en aelmiifen des Conincx* Treforier des ligues des SuhTes. Treforier vande Switi�rs garde des Conincx. Treforier vande hondert Edelluyden des Conincx. Treforier vande garden des Conincx. Treibrier vand e Mortepayen. Treforier des ghebous. �-'; v� Wy hebben hier boven ghei�yt vande fpecien der Treforiers ofdifpenfen vande hofhoudingen des Conincx van Vranckrijck₅maerde verlcheyden ipe* den der difpeni�n daer wy voorbeelt af fchrij ven fullen, fijn dufdanich: < ι Difpenfe van de Keucken. 1 Difpeni� vande Stal. �^ΏΓ ■'.\u>.'" ... u, Difpenfe vande lacht en Fauconnerie -^* l ^! Diipeni�vandesHeerencamer. ,i ■ Γ ■■�;■ Difpenfe vande Rekencamer. Difpeni� des ghebous^ j,, > Difpeni� der Garden. Merckt dat defe difpenfe vande Rekencam�r,die wy hier neme als voor ipe* cie vande generale Vorftelicke diipeni�, niet enftaet onder de bovefchreven vijfthien, maer is by den Auth�ur du Guido»_y om fijn voorghenomen oirden te volghen, befchreven int vierde deel desdroifts du Domawc^j. Tot hier toe ghefeyt hebbende vande eyghenfehappen der Vorftelickedif- penfe int ghemeen, foo fal ick hier ten laetften noch vermanen datmen wel behouftghedachtichte fijn de fwarichedendie (meefi: vande gheintereifeerde) deur het invoeren dei�r bouckhouding te verwachten ftaen, en datmeh om die t� voorcommen, an alle teghenworftclende Officieren die feggen fullen hcm- lien daer an niet te verftaen,fal me�ghen antwoorden/ghelijck in Domei» ne oock ghefeyt is) dat elck fijn dinghen doen fal als te vooren, en dit wat be- fonders te weien daer fy hcmlien niet me en beho�ven te beeommeren ,voort moet men ghedachtich fijn alles an te legghen om alfoo uytgherecht te me�- ghen worden. y % hooft-

-ocr page 56-



		₅6 Vande V o r s τ e l ι c ke % HOOFTSTICK. VANDE ORDINARIS OPFICIERS die tot een ruvelghefomeerde dityenfe behoiren. Hier vooren ghefeyt hebbende vande verfcheyden fpecien der Vorftelickc difpenfen, foo fullen wy in dit 2 ende het volgende 3 Hooftftick, befchrij- ven t'ghene de felve int ghemeen angaet, en op elcke verftaen wort, om hier na in ydcr difpenfe niet t'elckemael het felve te moeten verhalen, Om dan te commen tot befchtijving vande ordinaris Officiers die inde welgheformeer- dc difpenfen vereyfcht fijn, foo is daer toe ten eerften in alle difpenfe daer ver- handeling van goede valt, noodich een Difpen�er die de felve coopt,ontfangt, bewaert, uytdeelt, en daer af comptabel is: Ende hoewel de gbene die fulck werek doen in difpenfen der Finance extraordinaire als van Fortificatie, Maga- finen en meer ander, ghenoemt worden Commifen, ofCommiflarifl�n, foo ghebruyeken wy hier t'woort Difpenfier voor ghemeene naem. Maer in dif- penfen die Magafinen hebben, van foo groot bewint dat den Difpen fier met- tct coopen en vet handelen der goeden tefeer becommert fijnde, die bewaring en uytdeelingniet en foude connen gade flaen, foo wort hem een bewaerder der l�lve goeden byghevought. Ten tweeden eenTreforicr, die de penningen daer toe noodich ontfangr, uytgheeft, en daer af comptabel is. Ten derden een Bouckhouder op de Italiaenfche wijfe, dieahijt can fcgghen wat gheltden Tre- forier der difpenfe in cafl� moet hebben, boven dien wat goeden van elcke foorte by den Difpenfier of Goetbewaerder heruiten moeten, tottcn uyterften toe: Voort hoe de rekening ftaet van elck Debiteur en Crediteur, foo oudt als nieu de difpenfe angaende: Twelck na de ghemeene manier van fommigeFi* j nancen, fonderdufdanighe bouckhouding niet dan met fwaricheyt en fchijnc te connen afloopen �. Laet ons hier af tot voorbeelt nemen t'ghene Au Guidon befch reven is inde difpenfe de l'atgentene du Roy, te weten dat betalinghen ghe- daen fijnde op fchulden die ettelicke jaren gheflaen hebben, en inde rekenin- ghen des Treibriers niet uytgetrocken en hadden gheweeft, foo moet den Au- diteur fulcke oude rekening by der handt crijghen, en fien of die oudeonuyt- ghetrocken partyeovercomt mette betaling der rekening die hy examineert, waer uytfchijnt te moeten volghen, datter een feer groote menichtedcr be- taelde en onbetaelde partyen van die oude boueken moeten vermengt flaen, niet by een con^mende al de verfcheyden partyen dieeenielve Crediteur an- gaen, welcke fwaricheyt noch fchijntte moeten vermeerdert worden, al lm e η htt\c partyen niet heel af en betaelt, maer (ghelijckt gebeurt) verfcheyden be- talinghen daer over doet: Dit fegh ick my aldus te duncken van groote fwaric- heyt te moeten wefen, doch fy dieder dadelick mcbefich fijn, mcugen eygent- licker weten wat lkhtieheyt fy fonder Italiaenfche bouckhouding daer op heb- ben. Ten vierden foo iifer oirboir een Controlleur, die over al toefiet of elck doet na t'behooren, endie yghelick fijn fauten of bedroch vryelickanfeght,en, bewijft, als daer voor gage treckende. Ten vijfden een Superintendent der dif- penfe, die allen avent ouerfiet en onderteyekent t'ghene op dien dach inde dit- penfe ghedaen is, en voort fulck een generael tceficht heeft als hier na ghcfeyt ial worden. Tot Superintendent vande difpenfe der Kcucken wort genomen den Hofmeefler. lotte difpenfe der Stal den Stalmeefler. Tottet werek des Supeiintcndents vande lacht, vinde ick inde difpenfe flesConincx van Vranc- rijck

			Λ ;': I

-ocr page 57-



		f , ■■■■!■■ f ■ -- � � V C � � � VD � � G. \ �f lijckghenomen te worden Le Grand Veneur, Totte difpenfe des VoritsCa- mer won in Vranckrijckghenomen den eerikn Edelman des Conincx, an- der nemen fulck een als hun bequacmft dunckt. Totte difpenfe der Rekcnci- mer machmen nemen den Prefident der fdve, hoewel tot fommighe plaetfcn een befonder Superintendent gheftclt wort* Totte difpenfe vande Garden en \ Hallebardiers veriheekt denCapiteyn der felve voor Superintendent. Torree Ghebou,endein Finance extraordinaire totte difpenfen van Fortificatie en Ma- gaiinen, den Gouverneur derplaets daer T'ghebou, of de Fortificatie gemactt wort, ofdaerde Magafinen gelegen fijn. Metfulcke ordinaris Officiers heeft- men foodanighen verfekertheyt,dat fy altemacl(metten leveraer noch daer toc^ om dat hy lijn billetten onderteyekent) fouden moetë t'famen fpannë om den Heer eenich merckelick ongelijck te connen doen, want niet t'famen fpannen- de, t'ghene d'een dede, foudein perikel flaen van d'ander bemcrekt en ontdecT: te worden, cm de redenen die hier na noch breeder blijckë fullen. JVIaer want ymant nu icgghen mocht, dat de gagen van fulcke Officiers over elcke difpen- / ie, ibmwijlen tot grooter coft fouden ftrecken dantprouffijtelickwaer,foo fal ick daer op antwoorden: Te weten dat hoewel hier ghefeyt is voor elcke dif- penfe foodanighe Officiers.oirboir te fijn, daerom niet noodich te wefen elcke haer befonder Difpen fier, Treforier, Bouckhouder ₅ Controlkur en Superin- tendent te moeten hebben, want een Treforier mach de betaling doen voor lbo veel verfcheyden difpenfen als deur een bequamelick can ghedaen worden, doch van elcke befonder rekening houdende, en fbo met dander Officieren, t'welck niet alleenelick en fheckt om te iparen den coil van veel gagen, maer tis oock gherievigher te handelen met eenen diet bequamelick al doen can,dail met veel verfcheyden dieelck weynich te doen hebben: T'is oock beter an ee- nen die veel wercx doet, een groote gage te gheven daer hy hem megeluckich acht, dan an verfcheyden die elck weynich wercx doen cleene gagen toe te leg- ghen, en hun daer over beclaghen, want officien van grootc gagen vaceren- de, daer wort na gheftaen van veel bequame lieden daermen dan de keure af heeft: Maer niet alfoomette Officien van cleene gagen: Doch ftaetteghcdenc* ken dat al te veel Treforerien onder eenen particulieren Treibiïer te brenghen niet oirboir en is, en dat demiddelwech ichijnt fo veel als een clouck man met een dienaerof twee bequamelick doen can, fonder felf Penningmeeikrs on- der hem te ftelien,en fopmet d'andcr officien. 3 HO OFT.STI CK. VAN D'OIRDEN DER SAKEN nj(tn rekeningen de difyenfen int gemeen angaende. � Artïckel VOor al want den Treforier der difpenfe ghelt moet hebben om te betalen, fooheeft hy vanden Heer een générale afte, om vanden Treforier gene* rael maentlick te lichten een feker fomme, diemen deur Ter varing bevonden heeft totte ordinaris difpenfe noodich te wefen: T'ghene hy fomwijlen daer- enboven noch van doen heeft, als te corf <:ommende,of om extraordinaire on- cpften hem voorvallende, daer afgheeft den Heer hem befonder ordonnantie: " En fulex is oock t'gebruyck inde difpenfe des Conincx van Vranckrijck,na t'ge- ne daer af befchre Ven is au Guidon des Finances� l� , 2 Art�

-ocr page 58-



		58 VA ND E VORSTELICKE ΐ Art. Den incoop der groote partyen op levering, en van provifie, die in der Offi- cieren inilrudien eyghentlickghefpecificeert fijn, gefchiet met kennis en over- ftaen der Rekenmeefters ,of fulcke alimen daer toe veroirdent ,en wort dien coop by ghefchrift gheftelt, en door den Greffier en Leveraers onderteyekent, d'andcr daghelickfche ghemeene cleyne partyen worden by den Difpenfier ge- cocht, op den voet als hier na breeder ghefey t fal worden» 3 Art. Anghefien den Bouckhouder volghens fijn inftruclie moet kennis hebben vande partyen ghehandelt by den Difpenfier, als te hebben fien weghen, me- ten, of tellen, de incommende goeden, en dat wy boven dien nemen alle beta- ling met ghercetghelt te ghefchien (t'welck inde Hoven dacrmenop fijn lta- liaens bouckhout behoort meughelick te wefen, om de redenen daer af ver- claert int 2 Hooftftick) foo uTereen i�kerbequame plaets veroirdent, daer die leveringh, ontfanck, betaling, en opfchrijvinggh�fchiet,op een beftemde uyre voor middach,en een ander na middach,waer op paffen Leveraers,Difpenficr, Trefor�er, Bouckhouder, en fomwijlen den Controlleur: D'eerfteom t'gcet te leveren, d'ander om t'ontfangen, de derde om tebetalen,de vierde om daer af bouck te houden, de vijfde cm toe te fien of elck fijn ampt bedient na t'behoo- len-.En ftreckt fulex tot groot gerief,foo wel der Leveraers als voor d'Gfficiers» 4 Art, Den Difpenfier ftelt int begin fijns bouexder difpenfe, de prijfen dergoe- den op levering ghecocht foofe veraccordeert hadden gheweeft, op dat by al- dien hy int opteyekenen an eenighe priji�n twijffclde, de felve by der handt ge» reet fijn: Ten anderen op dat de ghene die de rekening daer na hooren en exa- mineren, meugheh fien of de k\\c prijfen overal gheftelt fijn na t'behoorcn. , 5 Art. Daernafchrijftden Difpenfier dagelicx int felve bouck (tot fommige plaet* fen wordet in een rolle gedaen) diemen inde difpenfe des Conincx van Vranc- rijck Efcrouve noemt) alle voorcommende faken totte cleynfte minuteyten toe fijn difpenfe angaende, als goeden inghecocht, goeden van des Heercn eyghen ghewas inghecommen, goeden tot ghefchenck ontfanghen, en anderfins ge- creghen ;Sghelijcxoock goeden ghediftribucert,vercocht,wechghefchonc- ken, en anderfins quijt gheworden. >^: _} '"'.".'."'." ,;� '■"'■' 6.....Art. ^rv-^M~; ' Nevens eenighe cleyne partyen die den Bouckhouder of Difpenfier niet da- dclick en heeft connen fien weghen, tellen, of leveren, deur cenich nootelick ghebreck felden ghebeurende, fchrij ven fy By affirmanc^_tt'vfdck int corte foo veel beteyekent, als by behooiiicke affirmatie hemlien fulcke partyekennelick te weien. '^; ■., ..... .'�..'"'■.'. ; i':. i; v. "�^: ■�."'■' V"V ■■'- - ■' * ■--■"' ' 7 Art-

			\ ■

-ocr page 59-



		Β O VC Κ Η O VD � N G* 59 ' " \_: ' '^:> "'■ 7 Art. .' ■-::'■ Van elckelevering wort deur den Leveraer een billet gemaeckt, inhouden- de fpecifkatiedergheleverde partyenby hemonderteyckent,t'welckden Dif- penfier tot bewijs vande iel vepartyeby hem houdt,dat te boucke ftellende: Ende vergaertfuleke billetten van een maentan een liache oirdeatlick vervol- ghende. 8 Ar t. Tottct felvebillet maeckt den Difpenfier een quitantie, waer toeghedru&e quitantien by der handt fijn, daer in hy de open plaetfen vervult mette noodi- ghe fomme int langhe ghefchreven,en den naem des Leveraers Achter de fel- ve quitantiefchi�jft den Difpenfieraldus, ISlTrefirierfalbetai�'dequitantie hier achter bedragbendefoo veel�. T'welckden Difpenfier ondeneyckent: Ende ver- ftrecktdit den Treforier als voor ordonnantie: Doch is noch te weten dat de bovefchreven woorden NTreforierfal betalende quitantie hier achter bedragen- ^eortheytshalven gedru� lijn, waer by alleen de fomme in gheichrift comt. Defe quitantien behout den Treforier by hem tot bewijs van fijn betaling, en vergaerti� van een maent an een liache oirdentiick vervolghende. ρ Art, Maet want den Treforier alfoo by hem houdt de quitantien, ende den Di�. pen fier de billetten der fpecificatie vande leveringen, elck tot fijn bewijslek- ke by ongevalle mochten gheraken onoirdentlick te leggen,en datfe nochtans ter auditie enexaminatie van die rekening by den anderen behooren te wefem Ten andere om dat int fluyt� der maentlicke rekening van difpenfe, feker on- derfcheyt ghemaeckt worttuflchcn billetten gereet betaelt, en (alft immer foo welen moet) billetten opdach, i�owordenfe ghenombreert n° i. n°z. n° 3. en dat geduerich voort foo verre hetgact een maent lanck.-Sgelijcx nombre�rt- menal de quitantien; Ende nevens elcke partye des boucx der difpenfe fielt- men wat n°het billet en quitantie elck hebben ,fulcx datalgherochtenfein onoirdening, foo foudenfe daer me licht in oirden te brengen fijn. Oock wort daer me inde bouckfluyting bequamelick ghemaeckt het boveichreven onder- fchcyt tuifchen betaelde en onbetaelde billetten. 10 Art. Maer wantet fomwijlen gebeurt datter quitantie valt fonder billet, als wan- neer den Heer of fijnen Raedt yet doet betalen by ordonnantie: Sgelijcx wan- neer eenighegoedenghefchonckenfijn, daergheen betaling noch quitantie af en valt, fooghebeuretdat d'oirden der nombers van billetten en quitantien niet nootiakelick en fijn ,doch en is daer me niet verhindert t'ghene inde fake vereyfcht wort. 11 Art� Al t'ghene by den Difpenfier op een dach is ghehandelt gheweeft, wort ia* vents by den Superintendent der difpenfe metten Controlleur (te wijle iy van ι., . O alle

			\

-ocr page 60-



		6o Vande Vorstelicke alle faken verfchc ghedachtenisconnen hebben overfien van partye tot par- tye,ende niet vindende daer teghente fegghcn fy onderteyckenent, il ellende de fommen niet met ghetalletters,maer int langhe met ghefchreven woorden, op datment daer na niet en verander, welcke verandering oock tequalicker ge- fchien can, om dat den Bouckhouder t'felve al opghefchieven heeft. ii Art. T'ghene denDifpenfierTreforier en Bouckhouder op een dach ghedacn hebben, datmoetenfe des anderen daechs collationeren, en foo by hemlien ec- nich verfchil bevonden wierde moeten dat effenen, 13 Art. Tboückder difpenfe wort alle maende gefloten, en by den Difpenfier on- derteyckent, vvaer by noch vervought is deonderteyckeningdes � reforiersen Bonckhouders, beveftighcnde d'een de heele ibmme te overcommen met fijn betaling, en d'ander alles te overcommen met fijn boucken>en wort dat dif- penfe bouck alfoo mette billenen desDifpenfiers behandicht anden Treforier, welcke die met fijn quitantien levert te bureele der Rekencamer ft'vvelck voor het expireren vanden derden der volghende maent moet ghedacn fijn volgens haer inft ru&ien) om aldaer ghehoort en gheexamineert te worden. 14 A R �. Maer wammen defe oirden vant leveren der rekeninghen ten bureele vooi het expireren vanden voorfchreven derden der volghende maent, feervaile- lick wil onderhouden hebben, foo fchrijft den Treforier ,en daer na die vande Rekencamer, op de rekening den dach wanneer hemlien die behandicht is, op dat fooder faute viel, bekent fy an wien dat ichort. 15 Art� Merckt noch bequaem te wefen, datmen den Treforier generael opt einde des jaers,of op den laetften December, effen foo veel ordonneert te betalen aa den Treforier der difpenfe, alffer totte volle betaling van dat jaer ghebreea,om alfoo inde generale rekening overeencomming te hebben van desTreloriers generaels betaelde penninghen over een heel jaer, metten ontfanck en bèta� ling des Treforiers der difpenfe vant felve jaer. 16" Art. De voorgaende articulen niet gheweeft hebbende van t'ghene eyghentlick de bouckhouding der difpenfe op de Italiaenfche wijfe int ghemcen angact, foo fullen wy nu daer af fegghen. ' ■^� ■ ■,'.■■;-* .;.',._. * " i . ï 17 Art. T'ghebeurt dat in eenighe der difpenfen niet alken goeden ghecoeht, maei oock vercocht worden, als peerden, des Heeren eyghen ghewas,gelijckgraen, of vruchten, meer incommende danmen behouft: Voort wannecrdci � cel meer goeden als fpecerien₃ wijnen, of wattet waer, ghefchonckenwoidcn dan mca

-ocr page 61-



		BOVCKHOVDIN G. , �t men verdoen can: De partyen van fnlcke ghecochte als oock vercochte goe- den, (lillen ten Iornaleen Schultbouckecommennadeghemeeneregeldiein de Coopmans bouckhouding ghebruyekt wort, 18 Art. Goeden tot gheichenck ontfanghen worden hier op een prijs geftelt had� teghenvvoordighe weerde om driederley reden :Teneerften om datmen be- kent wil hebben wat penninghen jaerlicx totte Hofhouding behouven, en hoe veel de confomptie in i�ker fpecien van goeden bedraecht: Ten anderen billich te fijn datmen wete voor hoe veel men anden vereerder verbonden is: Ten derden om inde Italiaenfche bouckhouding verfekerheyt vant capitael te hebben, 15> Art. WefcndeeenTreforier gheftelt over verichcyden diipenfen,en dat hy de penninghen noodieh totte betaling van al de diipenfen, t'iamen ontfinghe vanden Treforier generael,fonder vercla�rt te fijn hoe veel elcke fpecie van dif- penfeangaet, in fulcken ghevalle en foudehy de voorfchreven penningen by hem ontfanghen vanden Treiorier generael, maer an eenen Bouckhouder moeten yerclaren , al warender oock meer overgheftelt: Sulcx dat de pofte der caiTe van d'ander Bouckhoudersjn debet niet anders crijghen en foude dan dat van vercochte goeden mocht inghecommen fijn, en t'ghene per i�lde daer ge- brochtwierde : Sy enfouden oock den ftaet der caiTe des Treioriersvandedif- penfe niet weten, maer i�ude an dien voorfchreven Bouckhouder alleen be� kent fijn, midts welverftaende dat als hy fulex begheerde te berekenen, die an- der Bouckhouders hem iouden moeten verclaren de refte der cafie die den Treforier der difpenfe op herhlien bouck debet of credit is: Maeriboden i�lven Treforier de penningen vanden Treforier generael ontiinge met onderfcheyt hoe veel elcke diipeni� daer af angaet, in fulcken ghevalle foude hy fijnen ont- fanckan elcken Bouckhouder moeren verclaren, die dan elck weten iouden den ftantder caife desTreforiers van haer diipenfe,maer d'eerfte wijfe valt gherievigher. 20 Α R T. Ghelijck den Bouckhouder der Domeine den Treforier generael anfiet voos Caffier, en daerom fijn naem te boucke debet noch credit en ftelt, maer onder caiTe verftaen wort, alfoo anfiet den Bouckhouder der diipenfe den Treforier hem by gevoucht voor CaiTier, en daerom oock en ftelt hy fijn naem te boucke debet noch credit, dan wort onder caiTe verftaen, waer af de redenen vercla�rt fijn int ί Hooftftick des Coopmans bouckhouding. ■"''^■■■�;_n'.i. ' >i Art. . /"�.'-,' .�;:'.{."-',;*, Maer den naem des Treibriers generaels die comter, en crijcht haer credit foo dickwils hy anden Treforier der difpenfe betaling doet. O ζ 22 Art.

-ocr page 62-

Vande Vorstelicke

21 Α R T.

Ghelijck den Caffier des Heeren Fa&eur is over geit, alfoo is den Difpenfier
fijn Fa&eur over goet, en ghelijckdaerom desCafliers naem te boucke debet
noch credit en crijcht, alfoo en moet des Difpen fiers naem te boucke debet
noch credit hebben , waer af breeder reden verclaert is inde Coopmans bouck-
houding int 6 H�oftftick vande rekenings oirden in Fa&urye.

4 Η O O FT STICK.

/VANDE BOVCKflOVDING
der difyenfe vande Keucken, ende eer il van

comptabel ende incomf tabel goe-
den derfelve.

T�t hier toe vande difpenfen int ghemeen ghefeyt hebbende, wy fullen
voorder verclaren t'ghene boven dien van elcke int bel�nder te fegghen
valt, beginnende met voorbcelt vande difpcnfe der Keucken, en daer na vande
Stal, lachtjS'Heeren camer, Rekeneamer, Ghebou en Garden.

Voor al is te weten datmeri hier onderfcheyt maeckt van comptabel en in-
comptabel goeden: Comptabel noemtmen daermen provifie af doet, en reke-
ning houdt vande quantiteyt der incomft teghen diftributie of uytganck, we*
fendein defedifpenfe der Keucken van de navolghende verfcheydenheden.


Rijnfchewijn.	Corenten.	Hammen.
Franfchewijn.	ν Pruymen.	Tonghen.
Spaenfchewijn.	Amandelen*	Speek.
Bier.	Rijs,	Stockvis.
Broofe	Cappers»	Harinck.
Peper*	�liven. .... . s ' \	Aberdaen^
Gimber.	Lamoenen.	Salm.
Noten.	Citroenen.	Steur.
Naghelen.	Oraignen»	Erten.
CanneeL	Olie. "	Sout.
SatTraen.	Siroop*	Afijn.
Foille.	Geerft.	Seep.
Naghelgruys.	Boter. "	Brant ₃ als turf en
Suycker.	Caes.	hout.
Ro fijnen.	Ofl�vlees.	......

De incomptabel waren fijn daermen gheen provifie af en doet ,maer die da-
ghelicxverfch incommenenopgheten worden,en vande welcke blijckelick
can fijn waerfebevaren fonder anteydkening van diftributie, maer deur fulck
ordinaris toelicht alfmen over dies inde Hoven veroirdent: �n worden daeiaf
hier gheftelt defe verfcheydenheden.

Verfch vlees, als van ofi�n, calvers,, fchapen, lammers.

Vcrfchc

; ■ ί

-ocr page 63-



		� � V C � � � V � � � G* $$ Verfche vis. Crudenerie, als bancquetfuyeker, marmeladen, fucaden> roièjuillcn* Yettewarie. il _;Suyvel, als verfche boter, melck, room, roomcaes. -JFruyt. Voghelen, waer onder comt t'ghene voghelaers vercoopen * als haièn, conk ncn, braetverckens. Groente, waer onder comt t'ghene Hoveniers vercoopen , als falaet, moes, ra- pen, caroten, coolen, en dierghelijcke. Brant, als turf en hout. Totte bovefchrevcn incomptabel goeden worden noch vervought d© volghende cappitelen* Meublen vande keucken* Gagen vande keucken. Extraordinairen vande keucken. 5 HOOFTS Ti C& VAN HET STELLEN DER PAR. tjen int lornael en Schultbouck vande » diij)enfe der Keuc%e%i �� vande comptabel en incomptabel goeden verftaen lijnde, wy fulieö �^-^commen tot an vang des Iornaels,alwaer na de gemeene regel der ltaliaen- ièhe bouckhouding vooral vereyfcht wort ftaet om t'capitael teformeren, tot wekken einde men opfehrijft alle comptabel goeden tegen woordelick in we- len, en daer af makende d'eerfte partye des lornaels aldus beginnende: Ver- fcheyden partyen debet per capitael&c. En worden die waren na Coopmans ge- bruyek ghciklt ten prijfe der teghenwoordighe weerde. Voort en commen- der in defe eerfte partye gheen incomptabel goeden,want die daghelicx opghe- ten en verteert worden, Daer na vergaertmen alle teghenwoordighe Crediteurs de difpenfe der keuc-* ken angaende, van welckemen maeckt des lornaels tweede partye aldus an- vanghende Capitaeldebet per verfiheyden partyen ére. Na dit volghen de par- tyen der daghelickfche incoopinghen. of incomuen der goeden, comptabel en incomptabel ghelijckiè ontmoeten, als by voorbeelt Rijnfche wijn ghereet ghecocht, aldus: Rijn[che§cijn debet Per cajfe&c* Op tijt ghecocht: Ktjnfche_j ^yn debet per IanClaeJfen&c. Maer Kijnichen wijn anden Vorft tot veree- ring gefdioncken,aldus:2ty'#/ft&<r ~$oijn debet per capitael deur dat de Stad 'J^jjer- eer ing ghedaen heeft van thien amen^ nu ^eerdich gheacht tot fio veel de ��^}, comt &c. Noch is te weten dat nadien vande comptabel waren maer twee drie of vier mael tfiaers proviiiegedaen en wort, lbo volght daer uytdat vanden 'm- coop der lel ve maer twee drie of vier partyen tfiaers ten Iomale en commen, met weynigher fchrijvens dan d'incpmptabel die daghelicx vallen,of te drie of vier daghen eens. Tot hier toeghefeyt fijnde vande infehrijving ten Iornalederghecöchtcof inghecommen goeden, foo refter nu noch vant uytgaen te ipreken: Maer an- ghefien die goeden opgheten ghedroncken of verteert worden, en niet weer- O 3 om ver-

-ocr page 64-



		■� ■' '','«■,' .^: ;",' ■■"■ ." - :" - ' " -.. '■■■' ' '',:■"' - ^;ί "■■■ ■■'.'. ...** ■; " 64 V Α Μ D E V OR S TB LI C KE om vercocht ghelijckt metten Coopman toegaet,foo mocht nu de vraegh fijn hoe de felve int Schultbouck overgheftek wefende en debet ftaende,daer na haer credit fullenctijghcn ,enhoefooiianighepartyeeerft teniornale ia] val- len � lek antwoorde hier op dat fulex toe fal gaen als met een Coopman, welc- keby voorbeelt in fuyeker handelende, gheeft daer af 25 ponden in fijn keuc- ken, want ghelijckhy int i�rnael &�i_yOncoBen<uandenhuy{edebet per. fuyeker \ of anders foo hy wilde (wanteteintlickop een felve uyteomt) Capitael debet per fuyeker: Alfoo hier het fuyeker ghediftribueert fijnde, men fal flellen Capitael ■ ' debet per fuyeker. Of meer ander waren daer by wefende , ghelijckt altijtghe- beurt; Capitael debet per <verfcheyden partyen. Want hoe wel den Coopman van lijn gecoehte goeden weynich op eet, en dattet hier al op gheten wort, foo ift nochtans in defen ghevalle van ghelijcke natuer. Maeranghefien de voorfchreven diftributie des fuyekers en van alle ander waren deur veel cleeneghedeelten gefchiet, en dat den genen diedaei afbouck houdt, fulcken fekerheyt moet hebben alsvande incomft ghefeyt is, te weten dat dadelick hebben fien weghen, tellen,of meten, en leveren, en datderghe- lijckeden voorfchreven Bouckhouder inde diflributie feer moeyelick foude vallen, foo wort vande diftributie, in plaets der onvolcommen anteyekening die daer af pleecht te gefchien, bouck ghehouden (ghelijckick int volgende 6Hooftftkkverclarenfai) deur een die bouchouderichewijfe elcke fpecie by haers ghelijcke vergaert, en daer af alle maende een partye maeckt, die leveren- de anden Bouckhouder der Difpenfe_swekke de felve op eleken laetftendach des maents in een partie ten Iornale ftelt^ aldus: 31 Maerte Capitael debet per verfcheyden comptabel waren,deur dien in defe maent van Maerte blijckende by de diftributie ge- diftribueert fijn de navolghende waren: PepeEi^tot^hetpondtjComt - - - - 1406 0$ Gimberij-f&tot ao§hetpondt,comt - - - - 7o�io<J$ En foo voort met d'ander comptabel Waren: Sulcx dat elcke ipecie in ydei maent maer eens ten Iornale en comt ,dats twaelf mael tfiaers, en die partyen int Schultbouck overgheftelt wefende, de pofte van capitael (daermen by ver- ftaethooftfomme vande difpenfe dei keucken)crijcht haer behoorlicke debet in een partye,en de poften der contabel waren haer behoirlicken credit, vallen- de alles voor den Bouckhouder cort en licht om doen. Tot hier toe verclaert fijnde hoe ten Iornale commen de partyen der comp- tabel waren, om int Schultbouck haren behoirlicken credit te cri jghen, foo reft nu dergheli jeke te fegghen vande incomptabel, welcke alfoofe inde bovefehre- ven diftributie niet en ftaen, en nochtans verteert fijn, foo wort daer af op den hetftendachdes Iaersindebouckfluytingeen partyeten Iornale gheftelt,al- dus luydende: 31 December Capitael debet per verfcheyden incomptabel waren die in dit Iaer 1600 daghelicx verteert fijn gheweeft, bedra- j' < ghendealsvolght. Verfch vleefch blijckende int Schultbouck fol, tali Veriche vifeh blijckende int Schultbouck fol. tali Crudenierie bli jekendeint Schultbouck fol tali En foo voort niet d'ander.incomptabel waren. Ocis partyc int Schultboudc ovei-

-ocr page 65-



		� � V C KHOVD ING. /. 6$ overgheftelt fijnde,foo ial de pofte van capitael haer behoirlicken debet crij- ghen, en elck der poften van incomptabel waren hacr behoirlicken credit, al- les met weynich fchrijvens, en nochtans ons eintlick brenghende tot kennis . van het bcghcerde, �ngacndewechghefchonckengoeden,het ftellenvan dien tenlornale is bekent deur t'verkeerde vande voorgaende goeden totghefchenckontfangen. Als byvoorbeelt, Rijnfche wijn anymant vereert wort aldus gheftelt: Capi- tael debet per Bjjnfche wijn deur datter vereert isan � drieamen,nu weerdich gheacht tot foo veel de ame &c. Belanghende d'oirden der poften intoverfetten der partyen uyt het lornael int Schuit b'ouck, die is als inde Coopmans bouckhouding hier voorë beichre- ven, want datmen de poften alle jare in een felve oirden foude ftellen ghelijck in Domeine ghedaen is, dat en wil hier foo niet vallen, deur dien ibnimighe goeden van provifie macr drie of vier mael tfiaers ghecocht ofontfangen wor- den , en datetteücke ander waren alle daghe incommen, welcke opt jaer veel blaren vervullende de bovefchreven oirden breken, alfoo oock doen veran- derende Crediteurs. Ende is te weten dat foo veel verfcheyden partyen alflèr van comptabelen incomptabel goeden befchreven fijn int 4 Hooftftick, foo veel verfcheyden poften vallenderintSchultbouckjWaer toe nochcomt de pofte van meublen, gagen, en vant extraordinaire der keucken, mergaders van Capitael cafie Leve- laers en ander Crediteuren met Debiteuren. 6 HOOFTSTI CIC VANDE DISTRIBVTIE DER contabel leeftocht inde difyenfe njande Keucken. OM te verclaren de manier defer diftribütie,iboisvoor al te ghedencken dat den Difpenfier der keucken byghevoucht wort een Clerck en Garde- menge of Spi jfwaerder, an welcke hy te vier of vijf dagen eens, of foo dickwils alft de fake vereyfcht, uyt fijn Magafijn gheeft t'ghene men behouft om dage- Jicx te diftribueren an Cocx, Pafteybackers, Böttelliers, en anderen daert noo- dich is. Van defe diftributic houdt den voorfchreven clerck rekening, daer toe ghebruyekende drieboucken,dieick noem Memoriael,�lornael,en Schult- bouck, om datfe met foodanighe des Coopmans wat ghelijckheyt hebben^. Inden anvang des Memoriaels fchrijftmen eerft den Inventaris der goeden die inde Gardemenge teghenwoordelick inwefen bevonden fijn, Daetnaalle daghelickfche voorcommende partyen van diftributie,an wie, en hoeveel, metfgaders de goeden die de Gardemenge vanden Difpenfier ontfangt. Deiè Memoriaels begin is ghelijck hier onder by voorbeelt anghewefen wort, � E � O R� � EL DER DISTRIBVTIE Inventara der comftabelgoeden inde^Gardemente in n/pefin op begin <um lanuarim 1606� - Peper * - -'■�'; ■'\'-^::�'. ^;X'l<" ^««in�.-:^ ,o:»;'■., 4&4onc.* Gimber '■' '- - _:¹�- ->^,: v'"^; ^��� ^� S^^oaa O 4 Noren ....% ■ ■ '""--■■: ' .,-■ * '''■.'. .-■'■', ' ^! , *& '., " ^ ■ ^; >.

-ocr page 66-

<s<5 Van&e Vorstelicke

Noten 3 "©inhoudende - - - -'. -- - - ftucx

Naghelen - _? - -■','" " " ²^^I20nc<

Canneei '.-' - - - - * "' 3«2onc.

Ghelijck hier begoft is met vijf partyen van goeden, al foo vaertmen voort

mette reft.

Naden inventaris volghen de voorfchreven daghelickfche ontmoetende
partyen van ontfanck en diftributic.

Maer want inrdit Memoriael veel partyen van een felvefpecieop eenedach
cotnmenjt'welckint overdraghen ten Schuhbouck,oock int bouck der dif-
penfedes d�fpenfiers, veel fehrijving foude maken, foo vergaen den Clerck al-
len avent elcke fpecie by haers ghelijcke in een ander bouck , dat ick als ghefeyt
islornaelderdii�ributieheete, fulex datter van elcke foorteopyder dach dan
maer een en comr. Dcfes Iornaels begin is ghelijck hier onder by vooibeek
anghewefen wort.

1 O RN Α EL D El

D ISTRIB VTIE.

InnjenUt� der comptabel goeden inde Gardemenge in n/pe-
fen opt begin van Januarim �6o6.

4^4onc.

5^8 onc»

ftucx

2&i2onc

3 �® 2onc

Peper

Gimbcr

Noten 3 Ή inhoudende

Naghelen

Canneei

Nu volghen de daghelickfche ontmoetende partyen van ontfanck en diftri-
butie, wefende verfaming van verfcheyden fpecien desMemoriaels,indervou«
ghenalsvoorfeytis.

De bovefchreven partyen des Iornaels der diftributie moeten overgheftelt
worden int Schultbouck der diftributie, t'welck van defer ghedaenteis: An-
ghefien hier alleenelick gheibcht wort uytcomft van der waren, ghewicht,
maet, of ftucken, ibnder gheltibmmc, noch namen der Debiteurs of Credi-
teurs, foo en fait niet noodich fijn voor de pofte van elcke foorte te nemen
deheelebreedevaneenfijde,ghemerckt dat veel papiers foude vereyifchen,
met Weynich ghefchrifis, daerom deylen wy elcke iijde in verfcheyden co-
lomnen,t'welckhier fijn' thien, riemende d'een voor debet d'ander voor cre-
dit, al of �lcke colomne een lijde waer. �ptbovenfte defer colomnen fchrij-
ven wy eerft debet en credit der goeden, beginnende met peper, daer na gim-
ber, en foo voorts,met fulcken oirdenals int4Hooftitick. Dci� opfehriften
gheftelt wefende, ick fchrijf voor al daer onder in yders debet de reuen dieder
int vooi ganghen jaer over fchoten, en by inventaris hier vooren bevonden
wierden, ghelijckmen liet: Ende int begin der tweede Maent Februarius, �el
ick de reuen dieder int einde of inde floten van d'eeifle Maent Ianuarius be-
vonden wierden, en foo voorts met d'ander.

-■^iNoch istewetendatmenvan vifch inhaer pekel kgghende, als harinck,
Aberdacn, Salm, en Elft, geen bequame rekening by de ftucke houden en can,

�Ofi

want

__^^^^__^___

-ocr page 67-



		Β O VC Κ Η Ο Vb Ι NGv �7 Want die int ontfanghen te ontpacken, en uy t haer pekel te 'itecken om te tel- len, en waer niet oirboir/ulcxdatmenfeby de vate telt, te weten de cleenftc daermenfe in packt of levert, als tonne, halve, vierendeel, of achtendecl, en alfoo fchrijftrneni� hier oock te boucke. Daer na worden de partyen des lornaels overgheftelt,yder onder haer poil� na t'behooren, te vveten ghediftribueerde goeden onder credit, de inghecom- men onder debet. Voort anghefien dat elcke partye des lornaels hier niet tweemael overgheftelt en wort_} eerft in debet daer na in credit, ghelijckt inde volcommenbouckhoudingopdeltaliaeniche wiji� toegaet,om dat den de- bet der ghediftribueerde partyen altijt dei�lveibudeiijn,te weten capitael, en dat wy metten credit der incommende goeden hier niet te doen en hebben, i�� is die dobbel overfetting onnoodich alfoo van derghelijcke breeder ghefeyt is int 9 Hooftftick der bouckhouding in Domeine. JHet voorbeelt defes, Schuit* bouansalsvolght.

			?

-ocr page 68-





		i-� ?■

-ocr page 69-



		C'

S C � V L � BOVCK DER

	ISTRIBVTIE.

			�

-ocr page 70-

₇o

Noten INoie» \Naghelen

Gember
credit.

Gember
debet.

W, om,
5. 8.

redit. [debet.

debet.

debet. \credit.

■m. onaM. om.

4, 4.

1606.

■©. om\Stucx.

�©, onc
2. 1

SttiCX-

Melfe.

O. 8

o, 14

O. 8

0, 8

1. 10

2
3
4

7
8

i. 8

o. 8
o. 12

'o. 14
O. 8
o. ,14

��

21
12

17
18

23
24

27
28
2p
30
31

I. 2

O. 14

�. �

o. 14

8
2
6
8

O.
I.

O. 8
o, 8
!o. 12

o. 8

O. 8

o. 14

O- 12

O. 12

10. 8

0. 14

1. 8

I.
I.

iO.

o. 14

15« 4 19. 8

16. 10
2. I4

Somme

Rede
Somme

19» 4

19. s

19. 4

-ocr page 71-

■""

Saffraat
debet.

"�. OM.

o. 6

Saffraen
credit,

�. om.

Foitte
credit,

W, om.

FoMe
debet»

#� om,
o. 14

Nagelgritii
debet�

Suyc^er
debet.

$?. om.

24. 8

Nagtlgruh
credit.

&� om.

Suycker
credit,

-&. om*

Rofinen
debet.

■fö. om,

8 12.

Refnen
credit'

fë. om.

f&. om.

3. 12

� '

-ocr page 72-

-Λ


72
Jamar'm Corenten Corenten J 1606. [debet. credit.				*Prmmen JmanUt AmmkM^ip* Sfi &#«* C�Weri W«. 4et�. *cre^t-. j^to. ο «W>«. <reAf,**
	fff. 0W. it. <?#<:.		1	*§SV OffCf�* OM.* "Θ5". «��. '**			fStjoncf� om.'*		©. <?#<:. &. <?#
Ref�e.	8. 8		30. O		4. 8	■�	12» 0		80. 0	/
1
2
3
4				.*
J								-
6						.
7	�	#
8							■			�
9
IO	i					-			1
12
12
13
14
13
16
17
18			r
19
20					'^
31
22					1	'			'
23	.		■-
24
35						'	�,
26			/
27		-			-
28						1			�
2p						:'			.../
3C			ι
31	ι	■				j		V.

-ocr page 73-

Qliven
debet.

Mingeh
4�

hamoenen Lamoenen]
debet. credit.

Stucx,

240.

Olhm
credit,

Mingels

Citroenen
debet.

Stucx.
I80.

{Citroenen lOralgnen praipj�n \Oli_ecredtts idebet. kredit. debet.

Stucx. \Stucx. \Stucx. Putten.
"o. f I 160.

Olie
credit.

Potten.

P₂

-ocr page 74-

lanuarM
�6��.

iBote*�
debet.

W,om.

3 60. O

Geerfl
redit_t

\Geeril
\debet.

Siroop
credit.

rediu

Uefréf.

te, oncfê.om^' om-
₄o. cj

38.

2?*tfi

)

-ocr page 75-

Hammen \Hammm
credit.

��
debet.

Stucx_t

12,

Tmgheit
credit.

Stucx.

S^eck \Speck.

Stoci^ü

debet, } ,.

18� dm.

210. O!

Stoclpjü YHar'mck
debet.

Harbick
credit�

Kwmk.\

debet. I

credit.

&. onc.

Stucx.

Stuc �.

&. om.
6$. o

"fö, om.

Kirmek.

12.

-A

* r

� 3

iBi

-ocr page 76-

�

₇6

lanuarlm Jherdaen f Jherdaen. 5*/« ^�"**
j6o6. [debet. \cred'tt. Ueteh

Sottt
redit,

Tonnw.

Souu

debet�

Tomen.

Erten
rediu

Spnt.

Brten
debet.

Steur
redit.

Steur
debet.

Halfvat
2.

Halfvat\Sfint,

Haifvat

Stucx� \ Stucx*
8.

\mifrM

Reïle.

�

$
6

1)
12
13
34

2 �]
21

2)!
2(6

27
28
29

30
35

-ocr page 77-

TT"""

�

��

\Ap)n
credit.

Achfed.

Seep ^!debet.

Tonnen*

Seep
creait,

Tonnen*

debet,

Achüd<

f 4

^^■MMM

-ocr page 78-

FebrnraiftijPeper ! Peper
l6o&/\debet. \credit.

Cmned
credit,

NaMw !N«Me» j'Gwwiee/
ife&et� IfrJit. -Μ***.

Noiew INoten

Gember^
credit.

Gember

dejc-et.

credit.
StUCX.

debet.

#. vm*M%�m�

#. CWi¹.

W. uitc.

4. O.

-m, 0M.\i�. onc.

wcx.

2. �4.

Kefte,
1

O. 8
O. 8

o, 14

O. �O

o, 8

O. 12

5
6

7
8

�O
11

15
14
15

17
38

221

23
24

25
20

.< ■ , r

-ocr page 79-



		Vande Vorstel icke &c. 79 Xjn Υ hebben in dit Schultbouck gheftelt de manier der diilributie van Pe- per en Gimber inde maent van lanuarius, mettet begin van Februarius, waer deur bekent is de ghenieene reghel over al d'ander goeden, onder wiens opfchriftcn wy cortheyts halvenalleenelickgheftelt hebben t'ghene inden in- ventaris hadde bevonden gheweeft, als begin der poften, diemen verfaen fal Vervult te moeten worden als de poften van peper en gimber. Merckt dat in defe diftributie al de poften der goeden altijtcommeninacht lijden foomen fiet: En wort in elcke begoft mettet begin des maents, en ghe- eint mettenlaetften,omdatterbequamelick30of 31 linien in meughen ftaen: Sulcx dat acht fijden altijt op de diftributie eerjs maents paften. Noch is ken- nelick dat den dach eens gheftelt in d'eerftecolomne, dient voor al de poften in die twee Tijden daer op overcommende : Indcr voughen datter om een par- tye over te draghen, niet anders te doen en is dan onder het opfchrift der pofte te ftellen t'getal vantgewicht,maet,ofmenichteder ftucken vande war�,com~ mende daer deur alles met lichtichey t en wey nich fchri j vens in goede oirden. Noch is te weten dat een partye goets ten einde fijnde, en datter ander in- de Gardcmenge gebracht moet worden, foo overliet den Clerck t'elckens e�rft ofdesSpijfwaerdersnaeftvoorgaendeuytgaefvan datgoet met fijn ontfahek over een comt: Inder voughen dat de ftaetmaking van dien niet en moet �ver een heel jaer fijn, maer wert foo dickwils ghedaen alfler vernieuwing van goet valt: Sulcx dat de dwaling die by den Spijfwaerder mocht ghebeuren, deur den Clerck bekent wort, maer die des Difpenfiers deur den Bouckhouder der keuc- ken, dieder memorie afhoudt, ghelijck t'fijnder plaets ghefeyt is. Tot hier toe is ghefeyt vande diftributie der Gardemenge of des Spijfwaer- der s, boven welcke noch rekening ghehouden wort op de diftributie van wijn by potten deur den Wijntapper, van bier by tonnen deur den Biertapper, van broot en ke�rifen deur twee B�ttelliers,en van brant by d� Brantmeefter, over welcke vijf partyen vijfverfcheyden perfoonen lijnde,ib is ydersform van ont- fanck en diftributie ilecht en eenvoudich, fonder verclaring te behouven, en worden alle vijf befchrev� ineen felve bouek,waer in den Hofmeefter en Con- trolleur daghelicx de onderteyekening doen, ghelijck int ghemeen ghefeyt is int i Hooftftick. De maentlickeboucken deier diftributie,W�rden opelcken laetften dach des maents, of immers fanderdacchs, behandicht anden Bouckhouder der difpen- & vande Keueken, welcke die ten lornale ftelt in een partye. 7 HO O FT S TI Q% VANDE BOVCKHOVDINGDER dii�enfivandeStal, lacht,s'Heeremamer, Re- - *kencamer, des Ghebous₃ en der Garden.* EERST VANDE BOVCKHOVDING DER DISPENSE VANDE STAL. INt begin yantMaentlickbouck des Difpenfiers eerft gheftelt fijnde depri j- fen der goeden op levering ghecocht, volghens de generale reghel der dif- penfen befchrcven int 5 Artikel des 3 Hooftflicx, fooiflcr wat befondersin de fake der Stal datmen daer noch by vought,te weten een lijfte van al de peer- den

			f

-ocr page 80-



		8θ V Α ND E VOR ST E L �CKE den met name> en daer by hoe veel havers voor eick peert daghelicx veroirdem is, als voor fommighe een fpint, ander twee, ettelicke drie, eenighc vier,op dat foo den Difpenfier int diftribueren, den Stalmeefter en ControUeur int daghe* licxonderteyckenen,of de auditeurs int examineren der rekening daer an twijf- felden, hun befcheyt ahijt by de handt meughen hebben. Maer want het ge- talder peerden verandert, deur een�ghe diemen coopt, tot geienenck ontfangt, en nieu gheboren worden, of diemen vercoopt, wech gheeft, en fterven, waer mede oock de veroirdende diftributie van haver en voeder verandert,foo wort nevens dat peert op den cant ghefchreven den dach wanneer fulex ghebeurde_?om daer deur de rechte daghelkkfche diftributie alti jt bekent te hebben. Angaende de comptabel goeden des Stals, die fijn als volght: Peerden. Boonen. Haver. Lijnfaetkoucken. Str�o. Grafen of weyden. Gerft. De incomptabel fijn duidanich. Sadeltuych. Vette warye. Spoortuych.- Boftel. Smitftuych. Melck. Totte bovefchreven worden noch vervought devolghendecappitelen. ; Tenten. GagenvandeStal. Extraordinairen vande Stal, Angaende de daghelkkfche diftributie, als van haver die viermael fdaeehs ghe- fehiet, dat gaet aldus toe: Den Difpenfier fchrijft daghelicx op, lbo veel fpinten als de heek diftributie voor al de peerden bedraecht, maer want fomwijlen ee- nighe wech fijn,i�o treckt hy opt laetfte foo veel fpinten af als die abfenten be- draghen : Boven dien wanner ghemeenelick overfchot is, en dat de peerden de haver niet al op en eten, foo wort dat overfchot veriaemt en ghemeten, ende oockafghetroeken, en derefteis de diftributie van dien dach. De diftributie van d'ander comptabel goeden is eenvoudich, en onnoodich te befchrij ven, De form der partyen des Stals intIornael,als van goeden gecocht, vercocht, op dach, ghereet, totghefchenck ontfanghen, en wech ghegheven, is ghelijck inde bouckhouding der keucken. Maer anghefien vande peerden wat beibn- ders valt, foo fal ick daer af verclaringdoen. T'is te weten dat alle peerden tot ghefchenck ontfanghen, nieu gheboren, wechghegheven, en gheftorven, op ghelt moeten gheftelt worden, ghelijck oock ander waren, om de redenen van dies verclaert int 18 artikel des 3 Hooftfticx deier V�rftelicke difpeni� : Maer fulcke ftelling valt op peerden feer onfeker, eenideelsom fmenfehen verfchey- den oirdeel: Ten anderen dat een peert des eens daechs i�nder ghebreck, des ander daechs ghebreckich is, en van veel minder weerde: Ten derden dat op- waflende veulen daghelicx veranderen,en van prijfe onfeker fijn. Om hierop een reghel te ftellen ,foo nemen wy defe gheme�ne voet: Men fielt voor t'eer- fl� elck peert op fulcken prijs alft gheacht wort weerdich te wefen, ende geno- men dat de fomme opi32pcerden bedroughe25634guldens,foo comt dat voor elck peert d'een deur d'ander 194 guldens-^, maer want dit feer na de 20G is, men macht daer op nemen. Nu dan elck peert gheftelt op200gul� *e :'■■■■>.* dens'

			*^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^g^t*

-ocr page 81-



		Β �VGKH�vbiN �. ^w �ι dens, foo moeit dat over de 13 2 peerden bedraghen 26400 guldens, daer iy in- den inventaris in d'eerfte partye des lornaelsopghefteltworde^waer uytmen voorder beiluyt, dat alle peerden daer na tot ghefchenck ontfanghen, nieu ge- boren wechghegheven, of gheftorven,gherekent Tullen worden d'een deur d'ander op 200 guldens: Maer peerden ghecocht en vercocht, die ialmen (tel- len op fulcken prijsals den co�p inhoudt. Dit heeft ons een bequame mid- delwechghedochtjOm inde �taliaenfche bouckhouding met cleene ixio�yt� vant ware eapitael niet verre te wijeken: Die ander bequamer manier vonde mocht die volghen. MERC KT. Int derde deel Ou Gnidon des Finances onder den tijtel van Trefirier de l'Efiu- rie, itaet dat de coopluyden leverende de goeden desStals, itellenhun partyen λ na hun goetduncken, welckefy behandighen anden Controlleur generael der Stal, die de fel ve modereert in elck artikel, en daer na ondertey eken t: Maermy bevalt beter fulcke moderatie of coop ghemaeckt te worden deur den Difpen- iier volghens de voorgaende generale oirden bySYN Vorstelicke Ghena�e ghenomen over alle fpecien der difpenfen daer incoop valt, want nadien fulcke moderatie ofprijfmaking een der voornamelicke punten is daer den Controlleur toelicht op moet nemen,te weten of den ghenen diedatdoer hem draecht na t'behooren, foois hy een controlleur over fijn eygen faken ge- itelt, t'welcknietenfchijntteiluyten. Bovendien ghemerektdenDifpenfier vandeghecochte goeden behoort de diftributie te doen, rekening gade flaen, en daer af comptabel fijn ,t'welck in groote Efcuryen een man gantfchelick vereyfcht, foo en fchijntfulex deur den Controlleur niet bequamelick gedaen te connen worden, als ander werck ghenouch hebbende:Doch flel ick dit hier alleen by ghedachtenis₃denckendedaerentuflchen dattermiflchien vanfulckc manier van doen ηaerder onderrichting foude connen ghedaen worden. VANDEBOVCKHOVDING DER DISPENSE VANDE IACHT. De cappitelen fijndufdanich� Honden; Voghels. Eroot. Aefghelt. Gagen vande lacht. Extraordinairen vande lacht. Waer by inde �taliaenfche Bouckhouding noch vallende partyen vanCa- pitael,winning en verlies,cafl�, Debiteurs en Crediteurs. De form vant bouck des Difpenfiers, als oock der bouckhouding met Iornael en Schultbouck, is ge- lijckdiederStalofKeucken. ⁾ MERCK T. De lacht desConincx van Vranckrijck heeft feven cappitelen, als blijektint derde deel Du Gnidon₇ maer van ander inhoudt dan defe,na den cyi�h dei Hof* houding aldaer. ( VAN-

-ocr page 82-



		■>. ">*

			�2 Vande Vorstelicke VANDE BOVCKHOVDING DER diffrenfi <van des Heeren Camer, , De cappitelen fijn dufdanich: Cleederen en Camer-meublen vanden Heer. Lijnwaet vanden Heer. Wapenen. Ghefchencken. Abfolute ordonnantien, welcke fijn van penninghen die de Vorften doen be- talen fonder te verclaren waer toe : Inde difpenfeder Coningen Van Vranc- � rijck wordenfe ghenoemt LMenm affaires de la chambreduRoy,oockc^i- ttwplaifirs. Cleedinghen van Pagen en Laqucy en. Levreyen. Reyfcoikn van s'Heeren camer. Gagen van s'Heeren camer. Extraotdinairen van s'Heeren camer. Waer by inde Italiaenfche bouckhouding noch vallen de partyen van capitael, Winning en verlies, Cafie Debiteurs en Crediteurs. Deform vant bouck des Difpenfiers, als oockder bouckhouding met Iornael en Schultbouck, isghe- lijck die der keucken. �ERCKX De Camer des Conincx van Vranckrijck heeft feven cappitelen ,als blijckt int derde deel Ou Guidon ₇ma.zv. van ander inhoudt dan defe na den eyfch der Hofhouding aldaer. '^c VANDE BOVCKHOVD1NG DER iijfrenfc <-uande IB^kenccimer. De cappitelen fijn dufdanich: Reyfcoft en vande Raetsheeren. Reyfcoften vanden Treforier generael en fijn Clerck. Oncoften van confultatien en proceflèn. Ghefchencken va aden Raedt. Ghefchencken vanden Treforier generael. \ Oncoften vande comptoiren vanden Raedt, Treforier generael, en Bouekhou- dcr der Domeine. Bodeloon, Gagen der Rekencamer. ; ■ Extraordinairen der Rekencamer. Waer by inde Bouchouding noch vallen de partyen die de felve mede brengt, Deform vant bouck des Difpenfiers ,als oockdcr Bouckhouding metlornael en Schuitbonck, is ghelijck die der keucken. MERCKT.

-ocr page 83-



		Β O VCK HO V D IN G* ^3 ' -r- y-< � M-E RCKT. De Rekencamer des Conincx van Vranckrijck heeft vijfthien cappitelen, als blijft int vierde deel DuGuidon�, Maer van ander inhoudt dan defe na den eyfch der faken aldaer voorvallende. Bet�nghende DE BOVCKHOVDING DER difyenfe des Ghebota, daetmen by verftaet van huyi�n,of van wercken huyilngangaende^ngemerfl: die groote gemeenfchap heeft metre bouckhouding der Fortiflcatien, in welc- kc-oock huysbouwing valt, waer af indedifpeni�n der Finance extraordinaire ghefeyt (al worden,foo nemen wy dit daer deur voor beichreyen. Angaende DE BOVCKHOVDING DER difftenfi njande Qarden, ' t'ghebruyck van dien en is hier noch niet te werck gheitelt, maer foomcnt de- de, ick acht datmen daer deur een fekerder voet foude conncn crijghen,foo van- de Soldaten die wefcntlick in dienft fijn, als om deur de Treforiers van dien goede betaling te doen onderhouden, foo wel tot voordeel der Soldaten als des Heeren, oock om meerder fekerheyt te hebben vande logijfghelden, amoni- tien,cleederen,en dierghelijckedieden Soldaten gediftribueernvorden. Doch te wijle dit, foo ick ghefeyt heb,niet int werck gheftelt en is, ten anderen dat de ghemeeneregheJ vanfulcken handel eyghcntlicker f�ude behooren onderde bouckhouding der diipenfen van Finance extraordinaire, daer t'iljnder plaets * vermaen afghefchien lal, foo en fegghenwy daer af niet wijder. mt%mm\ flelswanFi-* 8 HOOF Τ 5 Τf C Κ. *"-««■** ;;-! ordinaire. 1 VELHAEL OP DE OIR DEN der betaling <van Gagen, / r, i ; * _Λ .- WY hebben in ekke fpecie der voorgaende difpenfen ghebrocht een cap- pitel der gagen van Officieren daer onder behoorende, waer mede wy verflaen inde hof houding gheen over te ichieten, maer elck in fijn diipenfe te commen, ende betaelt te worden vanden Treiorier der fel ve. Nu want in ee- nighe ander Hoven t'ghebruyck is vande Gagen int gemeen een beionder Trc- forerieofdifpeni�temaken,t'welcknadefe wiji�niet envalt^fooial ick hier van mijn ghevoelen verclaring doen. ν Teneerften, alfmen de Officiers niet elck in haer difpenfe en brengt, foo en overcommen de tijtels der boucken vande Maentlicke rekeninghen der dif- penfen dan niet foo wel met haer inhoudt: Als by voorbeelt, de tijtel vande difpenfe der keuck�,wijit an dat daer in fullen commen al de oneoiten de keuc- ken angaende, maer daer ghebreke^n in de gagen wcfende een groot deel vande felve difpenfe, daerom en overcomt (als ghel�yt is) de tijtel ib� wel niet mettet inhoudt. CL Ten*

-ocr page 84-



		«4 Vande Vorstelicke Ten tweeden, een der voornaemfte oirfaken daerom het onderfcheyi der difpenfen in verfcheyden fpecien ghedaen wort, is om te fien watmen in ckke verteert, en alfmen den ftaet wil vermeerderen of verminder�, op datmen we- te waer dat oirboirlicxt fal meughen ghedaen worden $ TTelve blijekt beq&a* melicker in een volcommen d�penfe als in elcke fpeci� haer Officieren �aeai, dan wanneerfer ghebreken. , r ^ * s Ten derden gebeuret dat fy die vande gagen eenbefonder Treforeri� maken, niet alle gagen daer in en brenghen, maer in yder difpenfe eenighc ftellen als te fien is inde difpenfen des Conincx van Vranckrijck, volghens de befchri jving au Guidondes Finames α la troifiefine partie', alwaer benevens de gagen diedeit betaelt worden deur den Treforier der; gagen, die daer heet Treforier de la mai» fondu Roy_t noch eenighe gagen betaelt worden in ydcr Treforeri� of difpenfe,, want benevens ander foo betaelt elck Treforier anlkh felfs fijn eyghengage: Maer na diender eenige incommen, waerom niet met een altemael fonder ge- fplitftwerck te maken* Ten vierden foo can elck Treforier beter perfoonelicke kennis hebben over de Officieren alleenelickonder fijn difpenfe behoorende, dan eenen Treforier. der gagen over allen ₃ om te letten op de twijtTeiachtighe fchuiden der gagen en fwaricheden dieder bevolen fijn gaghcllagen re worden, als aftrecking die- der valt van weghen ibnder verlof buyten hun dienft eenighen tijt lanck ghe- weeft te fijnrOock betaling dieder valt van wegen der fie&en of quetfuren die fy alleenelick int bedienen haers ampts gecregen hebb�,en anders niet, t'welck fomwijlenvan hun gagen moet ghetrocken fijn: Voort om feker kennis te hebben vanden tijt op welcke de Officiers uyt den dienft fijn ghefcheyden, of overleden, op datmen ande erfghenamen of ander niet en betael gagen die iy ©ngherechtelickeyflchen, metdierghelijcke. i * ;■� Angaende ymant mocht fegghen bequaem te fijn datmen al de gagen ia eenfommeby malcandcr crijeht,orntefien hoe veel datter in als voor gagen betaelt wort: Hier opvalt te antwoorden datmf fulex heeft wanneermen ver- gaert de fommen van de cappitelen der gagen van al de verfcheyden difpenl�n, en dat met minder moeyte dan totte gagen die den Treforier der gagen betaelt, noch uyt de verfcheyden difpenfen te moeten vergaren de gagen dieder hier en daer in veifpteyt fijn^ ψι$ fegh ick hier aldus tot verclaring der reden waerom hier vooren de gagen der Officiers elckonder haer difpenfe gebrocht fijn:Doch ftaet daerentuflehen vry elck fijn ghevbelen te volghen, en daer af ander uyt- tegging te doen die ons nu niet te vooren en comt,

			#m -"'.., ' �/ ., f

-ocr page 85-



BOVCKHOV DING IN FINANCE .-. EXTRAORDINAIRE OP DE I TAL IA E N- SCHE WYSE.

	■r

		Q~*

-ocr page 86-



	86

CORTBEGRYP DESER BOVCKHOVDING IN EINANCE EXTRAORDINAIRE. \EfeVinance extraordinaire(ghelijckghe- feyt is int Corthgrijp der voorgaende houckhouding in Domeine) valt in tvpee iverfiheydenheden, deene van vpeghen Ontfanghers over de incommende pen- l niwhen der qhemeene middelen: D'ander h van vpeghen Trefiriers over de uytqacn- 't de door dtfj?enfin. JMaer vpant de houck- houding der felve difpenfen eemghe hef onder infichttn heeft an- ders dan die der Ontfanghers> foo fuilen vpy daer af met on- derfcheyt fchrijven: Eer�lvande houckhouding int anfien der voorfchreven in commende penninghen deur Ontfanghers_y gefeyt generale houck- houding in Finance extraordinaire* Daer na houckhouding vande diffenfen der uytgaende pen- ninghen deur Trefiriers. EERST

		#»)

-ocr page 87-



		GENERALE BOVCKHOV^ DING IN FIN Α NC E EXTRAORDINAIRE. - _: Welcke begrijpenfal twee Hooftft�cken: Het eerfle een vef- hael op de fake der bouckhouding <-uan extraordinaire Finance int gemeen. Hettnuveedeijande BofdeslornaelsenSchultboucx der generale bouc^� houding in Finance extraordinaire, ι Η OOFT STICK. VERHAEL OPDE SAK E DE� bouckhouding njan extraordinaire Finance int gemeen. DE fort�i der bouckhouding vandc extraordinaire Finance, wiens bepaling wy gedaen hebben int eerfte Hooftftick der bouckhouding in Domeine, is fooghelijck mette ordinaire in Domeine, dattet niet hoodichenfoudefijh dieshalven hier ander befchrij ving te doen, ten waer om de verfcheyden heyt der ftof, want ghelijck int Iornaei van Domeine begoft wiert met inventaris of ftaetder Debiteurs en Crediteurs teghenwoordelick in wefen, waer afeerft gheftelt wierden de verachtcrde,daer na di� des lo�penden jaers, na welcke volghden partyen der handelinghen foofe dagelicx ontmoeten, alfoooock hier in dit Iornaei: Voort ghelijck de poften in dat Schultbouck jaerlicx een felvei oirden hielden, alfoo fullenfc oock in dit Schultbouck des generalen Bouck- houders met fukk gherief als daer ghefeyt wiert. Inder vougen dat de verfchey- denheytdieverclaring behouft meeftinde ftofbeftaet,namelick dat de pen- ninghen van extraordinaire Finance, deur Ontfanghers van extraordinaire fchattinghen en gemeene middelen gheint worden, om die te hefteden tot fa- ken vantoorlooch,als betaling van Ruy terye, Voet volck,Traaemen ten, Offi- ciers, Wapenen _sFortificatien,toeruftingder Zeecrijch, en dierghelijckc Dit anghemerckt,ickenfaldelornalenen Schultboucken niet met haerghefor- meerde partyen befchrijven, nemende fulex voor bekent deur t'ghenein Do* meine ghedaen is,maer falalleenelick vande ftof en ander omftandighen feg- ghen,alsvolght: ■ . Anghefien de extraordinaire Financen tot verfcheyden plaetfen grooter en cleender vallen, na t'vermeughen der crijghende partyen ^ foo volght daer uyt datter in fommighe veel Bouckhouders fouden behouven _i in eenige weynich, in ettelicke waertan een ghenouch; Maer wammen de ghemeene reghel be- ter uyt grootedan cleene treckt, foo fal ick de voorbeelden meeft op groote ver- voughen: In fulcke Financen wort over verfcheyden particuliere Ontfanghers (ghelijckt in Domeine toegaet) ghemeenelick een Ontfangher generael ghe- itelt die int anficn der particuliere Treforiers an welcke hy ghelt uytreyekt om betaling te doen, oock Treforier generael gherioemt wort, comptabel fijnde vanden heelen ontfanck, en mette heele uytgaef (hoe wel veel deur affignatie of decharee gefchiet) fich ontlafteiide. Benevens fulck een verftaen ick datmen . Q^3 vervou-

-ocr page 88-



ι 88 V Α Ν D Ε V Ο RSTBL1CK Ε vervoughen foude een Bouckhouder generael, en Voort byd'anderTreforiers en Ohtfangers foo veel particuliere Bouckh�ud�rs alfmen bevonde totte fake noodich te wcfen, als voornamelick benevens denTreforier der magafmen, ende den Treforier der Bortificatien. Angaendehet in fommighc Mnancen wel ghebeurt,dat eenighe contribuerende Provinci�n haercote opbrenghen fonder int generael te moeten verclaren hoe fijt innen,en dat de felve mochten feggen hun met geen Italiaenfche bouckhouding te willen bemoeyen,dat waer voor het generael fonder fwaricheyt, want t'ghenefy ten achter of te vooren Waren , foude op haer pofte altijt bekent ftaen, Anelckder bovefchreven particuliere Bouckh�ud�rs, fouden allemaende deur de Ontfanghers en Treforiers onder hemlien ibrterende, Maentftaten ge- fonden worden ,ghelijcktoockioudcn by de particuliere Bouckh�ud�rs anden generalen, op den voet als ghei�yt is int 10 Hooftftick der bouckhouding van Domeine, te weten met Deurwaerders om t'ghelt fendende daet betaling ge- brake: Want hier me foude bekent fijη wat ghereede penninghen over al inde caiTen waren, foo wel der particuliere Penningm�efters,als vandenGenera- len, voort fchuiden en weerfchulden der Debiteurs en Crediteurs totte parti- culiere Pachters en Leveraers toe, oock mede wat goede inde magafmen moe- ten wefen totten uyterften. Angaende de fwaricheden die deur het invoeren defer bouckhouding te ver- wachten ftaen, men foude om die te voorcommen,daer tegen meughen voor- den gelijck ghefeyt is vant invoeren der bouckhouding vande Vorftelicke dii- penfe, int einde des eerften Hooftfticx der i�lve. 2 HO O F Τ S Τ IC K. V AND� STOF DES iORNAEL S » en Schultboucxder generak Bouckhouding '] V .1 ' in extraordinaire Vinance, OM art te vanghen mette generale bouckhouding, dat is bouckhoudingdes generalen Bouckh�ud�rs, die gheftek is nevensden Ontfangher generael, men fal d'eerfte party� ha ons ghem��n� �irden vande Italiaenfche bouckhou- ding aldus beginnen: '\ "γ¹;-"- ■'* o Tamarm Verfcheyden partyen debet per capitael ιcoocoo ©�, deur V dat ten voornomden daghe ftaetvan goet ghemaeckt lijnde, ia." ]! wefen bevonden worden de navolghende partyen, waer af van } ι ekk int befonder breedei verclaring,, blijekt inde; pachteeclullen, contraden, boucken, en documenten dacr afin wefen. , Hier moeten nu volghen de b�hoirlicke partyen ,afe contribuerende Provin- ci�n , Gntfaftghers der gh�meeiie middelen V en atid�r die ghemeenelick De- biteurs blijven, en ond�tt�nighenB�uckh�ud�l ^ waer af na d'�irden in Dom�ine den g�neraleto �nifanck d'ee�fte iijndeyibo ibudett de befonder partyen van Debiteurs da�r onder fofterende v�oren c�mmen. Den generalen ontfanck aldus bef�hreven fijnde, foo fullen volghen (ghe- lijck in Domeine) d� �htfangheryen^d�r particuliere Bouckh�ud�rs, elck in een fomme^ waer afick neem die des magafijns vande amonitk der vi vers d'eer- fte te wefen, aldus luidende s"" Per .�■.'''* i ι \ ; � L' ':.-..« ■..■■ .",/'■ ^; .' .

	/

		*"^�^^⁴�-**

-ocr page 89-



		■ . V ', ι .■'-. ',.-'< ^L. Β � V G Κ Η Ο V D ϊ Ν Ο. 89 Per magailjne der amonitien vande vivers, om dat tofdef�n daghe daer af ftaet ghemae�tfijnde, den debet grooter bevonden wort V ^sdan credit, blijckende by de boucken, als Iornael en Schult- bouckdes magafijns vande amonitie der vivers daer af in wefen 200000 c� Noch mach hier dit bedocht fijn :By aldien den generalen Bo�ckhouder foo weynich te doen hadde,d at hyoock vande magaiijnen hadde connen befon- der bouck houden, ibo foudsn dan de particuliere fpccien der goeden en fchul- den, onder de bovefchreven generale ontfangherie ghevallen hebben. Merd dat hier boven ftaet, blijckende by de boucken als Iornael en Schuit- bouck des magafijns vande amonitie der vivers daer afin wefen, waer by noch dit ghei�yt mach worden :Soomen de copie der felve boucken leverde ten comptoire des generalen Bouckhouders,en daer bewaert wierden,fy fouden al- tijt by der handt gereet fijn , om te verftrecken tot bewijs en breeder verclaring van al dat onder die partye ibrteert, fonder daerom te moeten gaen by den par- ticulieren Bo�ckhouder des magafijns, al foo van derghelijcke oock vermaen is ghedaen by t'einde des 10 Hooftfticx in Domeine. Sulcx als hier ghefeyt is vant Hellen der ontfangherie des particulier bouck- houderfchaps vant magaiijn der amonitie vande vivers den debet meeft fijndej, mach oock verftacn worden op alle ander particuliere bouckhouderfchappen, te weten dat haer reilen in defen ftaet met een fommegebracht meughen wor- den, waer af de copie haers lornaels en Schultboucx tot bewijs verftreckr. Defe eerfte partye ten eynde weiende, foo lal, volghen de tweedealdus luy- dende: o Unuarim Capitael debet per verfcheyden partyen 5ocooco©�, deur dat ten voornomden daghc ftaet van goet ghemae& fijn- de, in weien bevonden worden de navolghende partyen van Crediteurs, waer af vanelckint befonder breeder verclaring blijekt inde contraden, boucken, en documenten daer af in wefen. De Crediteurs hier onder forterende-en ghemeenelick ant Landt ten achtej wefende, fijn als defe: Ruyterye, Voctvolck, CommiiTarii��n van monftcrin- ghen, Serganten Maiors, Officiers vande lufticieen vande amonitien, Quar- tiermeefters, Waghemeefters, Ingenieurs, Mineurs, Vyerwerckers, Confta- bels, Timmerlien, Pioniers, Werck�en van Fortifkatien, Leveraers van amo- nitien, Rentiers, Crediteurs der Zeecrijch,of Admiraliteyt,Extraordinaris Crediteurs. Ghenomennudatalle defe forteren onder Treforiers die de betalinghen doen, met foo veel Bouckhouders benevens hemlien als de fake vereyfcht, lbo fal daer af (na d'oirden in Domeine) den generalen ontfanck d'eerfte fijn, met- te Crediteurs daer onder forterende. Den generalen ontfanck aldus befchrevcn lijnde, foo fullen volghen de ontfangheryen der particuliere Bouckhouders,elck in een i�rnme. Als by ghe- lijekenis, foo die vant magafijn vande vivers het credit vant flot fijnder bouc ken gooter hadde dan debet, hy en foude dan niet ghccommen hebben onder d'eerfte voorgaende partye der Debiteurs, ghclijck daer voorbeeltfche wiji� ghenomen wiert, maer .onder defe tweede der Crediteurs, aldus : Per magafijn der amonitien vande vivers, om dat tot defen daghe daer af ftaet gemaeft fij nde, den credit grooter bevonden wort 0^4 , dan

-ocr page 90-



		₉o Vande Vorstelicke dandebet.bUjckendebydebouckenalsWlenScbultbouck des magafijns vande viveis daet af in welen *30000e. Merft dat tuflchen dei particuliere �n generale Bouckhoudeis infchiijving dit wrfch"«weten dat de refte der particuliere alleenel.ck.met een femme ^dnte'l�rrTaels�erfle partyeder Debiteurs,oft inde tweede der Cred,- Zs MaedegenSe Bouckhouders infchrijving com. me. veel fommen Ξϊί neb teurs en veel onder Crediteurs: D'oirfaeck is dat de pamcuhere SS�2&^^iW«n««d«n«An S-eralen Bouckhou- deromdieinfiinonbenotenbouckentevervoughen. ___ sZ alshier ghefeyt is vant flellenderontfangherye desparticulter bouck. houScha^ de, mach oock verftaen worden op alle ander particuhete bouckhoudet- fchappen. NV VAN-**

			v.

-ocr page 91-



	' ■' , .'■'�■)' / - ' ; ^: . ■■ ■: -, ..■ ..-'-.�� ■ ^; ' " '" ■ , ^! �.. .. ■ > J . ', ' " ' ' :' - ; � ■ . ■■ �. ■-� ■ i , ; � ' ' .,;■/ ,

NV VANDE � �VCKHOVDING DER DISPENSEN VAN � DE EXTRAORDI- NAIRE FINANCE. 1 � I . . ' -

		■ ■ '

-ocr page 92-



		"CORTBEGRTP DESER BOVCKHOVD1NG DER DISPENSEN. ' f er wooren befchreyen ftjnde de generale bouckhou- ding int anfien yande incommendepenningen der Fi- nance extraordinair e₃wergaert deur particuliere onu fanghers, enby de felyegbelevert anden generalen, wvekke daeraj in fijn generale rekening maecktfij- nen ontfanck^ en die n/veder brengt in uytgave, met Jukkegrootefommen als hy geeft andeparticuliere Treforiers> om daer me te doen betaling der disjenfen want oorloch inder woughendat departicula- riteyten wan dien inde woorfchrev e generale bureeljcherekening^ nochoock^ inde generale Italiaenfche bouckhouding niet en mallen foo reiier nu noch int bef onder te befchripen de bcuckhouding der fehe difpenfen} dienende onder anderen op dafBouckhouders in coomfchap op de ftaliaenfche wv'ijfe ,die hun mochten n/villen begheyen tot fulcke bouckhouding^ fonder nochtans daer in ervaren te wVefen^eenighe k$nn� meugken hebben <~van t'gene daer omme gaet _s en omhun bouckhouding eyghentlicker te fchickennadeneyfcb wandien. Hieraffaiickbefchrijven denawolghendeHooftfticken. Het eerfie wande werfcheyden woornaemfie fi>ecien der diff enfin 'm extraordinaire Finance. Het twveede yande bouckhouding der disjenf� wande F ortificati erende eer Β wandeghemeene Officiers derfehe^ metfgaders de manier wan befie- ding en aenneming der wy enken. Het der de wantfi ellen ten Iornale der beS�ede wy enken ₃ metfgaders ghecochte wVaren der Fortificatie. Het wier de wande bouckhouding der dijfrenfe wande amonitie wan oor- loch. Het wtjfde wande ghemeene manier enformgebruydin bureelfche re- keninghen wande magafinen der amonitie wan oorloch>en hoemen eenighe fyyaricheyt daer infoude connen woorcommen:Metfgadersbefluyt wande bouckhouding op de refi der difj?enfen wan Finance extraordinaire>als der aArtiUerye^Viwersen₃Zeefaken. t ⁰ Hetfefle yande eerfie incom�l en Uetsle uytganck^ andiers ghefeyt begin eneinde des eygendoms der wy aren^woorya�ende inde dxibenfenfooV or« Belicke als wan Finance extraordinaire. Hetfiyende wan het wermoeden der oudtheyt desbouckhoudens, * ι HOOFT*

-ocr page 93-



		' �'■ . �. , / , ' - - . ' ^ff ι Η Ο Ο F Τ S TI GK. _?i VANDE VERSCHEIDEN VOOR- naemileBeciendef diBenfenin extraordinaire Finance. Λ Nghefien t'ghene int ι Booftftick der Vorftelicke difpenfe ghefeyt is an- �■gaendede eygenfchappen dierdifpenfenintghemeen,meeftal mach ver4 ftaen worde op dei� difpenfe vaut oorlooch, overmidts op d'etn fulckc fwaric heden en byvallen commen als op d'ander, foo en fullen wy derghelijcke niet andermad niet verhalen,dan alles daer deur voor bekent houden:Daerom dit overgeflegen,kk faleerft leggen vande vcrfcheyden fpecien die ick inde extra* ordinaire Finance van Vranckrijck befchreven Μ Guidon_y telle tot-feven,wel�* ke daer beteyckent wefende onder het woort Treforier duidanich fijn: Treforier vant ordinaire vant oorlooch. Treforier vant extraordinaire vant oorlooch. Treforier vant ordinaire der artillerye. Treforier vant extraordinaire der artillerye. f Treforier der magafinen. Trei�ricr der Zeefaken. Treforier der Fortificatien vande Frontier ft eden � D'oirfaeckdes bovefchreven ondericheytsdatter gemaeckt Wort tuflchcnhet Treforierfchap vant ordinaire en extraordenaire vant oorlooch is dufdanich: Wantter in Vranckrijck een onderhoudt van fekermenichte Crijchfvolcx is, genoemt Benden van ordonnantie, die ten tijde van vrede en in crijch altijt be* taelt worden, foolactm� de Officicrsen d'oirden der rekeningen van dien be- fondcrlick blijven. En want die oorloQchfaken jaerlkx alfoo meteen felve oirden commenjinen noemtfc het ordinairedeel, en cjen 1 enningmeefter daer over gheftelt Treforier van het ordinaire vant oorlooch, daermenby verftaet Treforier generael over dat ordinaire cleej. Maerdereftewclcke ten tijde van oorlooch voorvalt,die fonder maetof i�!kejctokclenis,t'een jaer veel t'ander ja�t weynich, heet het extraordinaire, en den Penningmeefter van dien den Trefo- rier vant extraordinaire vant oorloochjdaermen�y verftaet Treforier generael over dat extraordinaire deel. De generale bouckhouding die nevens defe twee generale Treforiers ghe- hoort,is int vo�rgaende eerfte en tweede Hooftftick befchreven. Angaende wy daer maer van een Treforier generael gef�yt en hebben, t'is te weten dat in.a�e ILandcn gheen oirfaeck�n valt als in VranckrijckjOm fukkondcrfcheyt tema- ken van ordinaire en extraordinaire oorlooch, deur dien niet over al Benden van ordonnantie en fijn: in fchoonsal vallende, men mochtet daer voor hou- den , dat die twee verfcheydenheden deur een Treforier geneiael wel fouden c�nnen betaelt worden, Want gemerckt het extraordinaire op fommige jaren al veel meer vergroot dan dat ordinaire deel beloopt, ibnder daerom een derde Treforier generael te behouven,iibo cammen daerdeur verftaen dat een de beta- ling van die twee w�l doen foude, en lo� hebben wijt hier vooren ghenomen. Doch daer 'dadelickfulcke twee generaels fijn, riskennelick datmen met twee generale Italjaenfche b�uckhoudinghen tottct begheerde foude commen. Angaende het b�vefchreven ordinaire vande artillerye, dat fijn oncoften vande gagen der Officiers onder de artillerye behoorende, welckealfoofe jaer- licxverfchijnen, endatmendervan te vooren ftaetopmakenan _?heeten het ordi- . � ■ ' ■�' r ■ "'�' ' " ;' ' ;'.,v.v. ■ ■ . ; . ' Γ�\ -■

-ocr page 94-



		94 VAN DE VoRSTELlCKE ordinaire deel, en denPennitigmeefter daer over gheftelt Treforier vant ordi- naire der artillerye: Maer oncoften der materialen, als ghefchut,coghels,cruyt, af�uyten, waghens, met datter an cleeft, die gheen feker reghel en houden, en t'een jaer veel meer als t'ander bedraghen , heeten het extraordinaire, en haer Penningmeefter Treforier vant extraordinaire der artillerye. Dit onderfcheyt van ordinaire en extraordinaire der artillerye, en wort ghelijck t'ander in alle Xanden niet ghemaed: lek houdet oock voor onnoodich, om fulcke redenen als vant ordinaiie en extraordinaire vant oorlooch ghel�yt fijn: lnder vougen dat wy int volgende daer af foo fprek� fullen, als t'famen een difpenfe wefende. Nu dan int voorgaendei en 2 Hoofiftick befchreven fijnde de generale bouckhouding, die nevens den generalen Treforier vant oorlooch vervought wort, foo valt int volgende noch tei�ggen vande bouckhouchngen vervoucht totte particuliere Treioriers, die wy noemen bouckhoudinghen der d�penfen, welckein plaets vande bovefchreven particuliere Treforierfcbappen in Vranc* �ijekgebruyekt, hier dufdanich fijn: Difpenfe vande Fortificatie. Difpenfe dei amonitie van oorlooch. Difpenfe der artillerye. , Difpenfe der vivers. Diipenfe der Zeefaken. 2 Η OOFT STICK. VANDE BO VCKHOVDING DER difpenfe vande fortificatie, ende eer ft vandeghe- meene Officiers derfefoe, metfgaders de manier van beBedingen anneming der bereken, T\ E ordinaris Officiers die tot alle welgcformeerde difpenfen behoor β, daei X/int 2 Hooftflickder Vorftelicfceidifpenfe int ghemeen af gefeyt is, verfiaen fich hier oock tot dei� difpenfe der Fortificatie noodich:Ende is te weten dat in plaets des geens die wy int gemeen Difpenfier noemen, hier eenen gebruyekt wort diemen Commis heet, doch Difpenfiers werek doet, als bouwing befte- den, materialen coopen, daer af rekening doen en contabel fijn, hebbende tot hulpe een Commis vant magafijn (gclijck den Difpenfier der keuck� eei\ Gar- demenge heeft) om de material� te bewaren en diftribueren. Voort een Bouc- houder, Treforier en Controlleur, oock mede een Superintendent, als den Gouvcrneuraldaer,ofymant anders die (ghelijck een Hofmeefterinfijn bc- Wint) gemeen bevel en toelicht heef^onderteyckenendedagelicx metten Con- trolleur alle dingen die verfche ghedachtenis vereyifchen,en andei daer hy ken- nis af heeft, ghelijck hier na breeder ghefeyt fol worden. Merci noch dat hoewel het in fommige cleene werexkens, en by Bouwers vandeen vermeugen, niet oirboir en waer al de bovefchreven Officiers te ga- gieren, nochtans iftgoet te verftaen de gemeene regel van t'gene me in grootc .wereken oirboir bevint, om inde cleene de felve gemeene regel i�o na te com- men alft de omftandigen toelaten,verkiefende fulcke petfoon� uy t Ingenieurs, Conducteurs van wercken,of fulcke dict benevens wat anders voor een felve gagedoen,oft immers voor cleene verbetering. iti�Wi Angaendede beftedinghen en annemirighen der wexeken van Fortificatie, ¹ dieghe-

-ocr page 95-



		Β Ο V C Κ � Ο V D Ι Ν G. 95 die ghebeuren op verfcheyden manieren, waer af de voornaemfte die inde bouckh�uding oirboirl�ck mochten vermaent weien , dufdanich fijn : Ten eerften datme een Schants of ander werck befteet t'eenemael an een man om dat te leveren gantfch opghemaeckt t'fijnen lafte en perikel. Ten tweeden datter op fulcke wijfe van een werck ghedaen worden verfchey- den beftedinghen an verfcheyden perfoonen. Ten derden gebe�rter befteding by fchachtwerck(met fchacht verftaetmen een hoop aerde lanek en breet een roe, en dickeen voet) te wet� datmen befteet uyt de gracht te halen ettelicke fchachten aerde tot een bedonghen prijs, en die te legghen ter plaets daermen hun anwijft, fonder datfehemlien mettet formen der wercken becommeren� Ten vierden byde carr� en cruywaghen. Ten vijfden by dachuyren. , ; _; Ten feften by vermenging van cenighe der voorgaende maniercn,ofvanalt�* maeljWantin groote werckengadet andcn eenen oirt aldus,anden ande- ren alibo toe. Nu hoe noodich het is meerder fekerheyt te hebben danmen pleecht vande re- keningen defer Annemers ,als Aerdewerckers, Timmerlien, Metfers, Smeen^ met meer andere^ om an niemant te veel noch te vrouch te betalen, noch deur abuys te cort te doen, dat meugen iy weten die met fulcke rekening� van groo- te wercken fonder Italiaenfche bouckh�uding doende gheweeft hebben. De manier van foodanige bouckh�uding die my nu beft bevalt, en ghelijckfe inde eygenfortifkatienvanSynVors telickeGenadedadelickgefchier, fal ick int corte befchr�j ven als volght: doch daerbenevens verbetering niet ver- achtende» maer veel eer daerom wenfehende. ' 3 HO OFTSTICK. VA NT STELLEN TEN IORNALE der h e stede ruvereken, metjgaders ghecochte <wa- \ ren der Fortificaties. V Oor al foofal den Commis der fortificatie alle maende anden Bouchou- der der fortificatie overfchrij ven t'gene inde voorleden maent ontmoet is, als be�cdingen en opnemingen van wercken, incoop van materialen, en uyt het magafijn ontfangen, oock materialen vercocht (ghelijckt fomwijlen ghe- beurt) en weerom na het magafijn gefonden,en voort al t'gene de bouckh�u- ding angaet.Sgelij ex fal denTreforierder fortificatie daerbeneven oock fende fijn Maentftaet van al t'gene hy inde felve maent dadelick ontfanghen en be- taelt heeft,alles op de voet gelijck vande Rentmeefters in Domeine ghefeyt is. Dit Maetitfchrift en Maentftaetdacrna by den Bouchouder ontfangen fijnde, lal alles te boucke ftellen nat'behooren. Maer om hier af tot voorbeelt te commen, genomen datter op den 20 April 1606 befteet fy an Pieter Ianfz een Schans met 4 bolwereken₉genaemt Hooch- landtfche Schans, volgende feker befteek vande brcede,hooghde,en langde dei wercken, met ander omftandigen, waer af t'gene den Bouchouder angaet duf- danich is: 120 roeden wals, tot 60 guldens de roede, te betalen alft werck ghe- daen en opghenomen is, t'welckmoet fijn binnen twee maenden, datsop den 2oIunius. De copie van dit befteek mettet voornomde Maentfchrift, behan- & dicht ■ ' \ -■/..■ �

-ocr page 96-



96 V Α ND Ε V Ο R S.TELIC Κ Ε dicht fijnde anden Bouckhouder der fortificatie op den 5 Meye I6c6,hy itelt dat ten lornale als volght: 5 iJMeye Fortificatie der Hoochlandtfche Schans debet per Pieter Ianfz 7200 c�,deur dat an hem befteet is de voorfchreven Schans, inhoudende 120 roeden wals» tot 60 ©� de roede, welckeghedacn moet fijn op den 20 Iunius 1606, te betalen alft werck voldaen en opgenomen is: Al t'welck met fijn voorwaerden en omftandigen breeder bftjckt int befteck vanden 20 April 1606, my behandicht op den voorfchreven 5 Meye, comt 7200 ©� Hier op deur den Trefotier der fortificatie betalinggedaen fijnde, int geheel pf ten deele,na luyt fijns Maentftaets,fal int lornael aldus commen: Pieter lanfen debet per calTe, an hem betaelt &c; Deur d'overfetting der bovefchrev� twee partyen int Schultbouck/ullencom* men drie poften, d'eerfte vande fortificatie der Hoochlandtfche Schans,waer in blijcken fal wat de felve fortificatie coft, by gedeelten en oock int gheheel. De tweede pofte vanden Annemer Pieter Ianfz, waer in altijt openbaer fal wefen hoc fijn rekening gheftelt is. De derde pofte vande cafleidaer onder verftaen wort de ghene die Treforier der fortificatie is, wiens rekeningen Wat ghereede penninghen in cafi� moeten fijn, altijt voor ooghen ftaet. Deur t'gene wy tot hier toe gefeyt hebben, is bekent de ghemeene rcghel der bouckhouding van wercken deur fulcke befteding ghemaecl:, want ghelijckdie partyen hier geformeert fijn vande befteding der heele Schans an eenperfoon Pieter Iani�n >aifoo ift openbaer hoe fulcke partyen ibuden geformeert fijn in, vier of meer beftedingen an verfcheydcn perfoonen, als neem ickan elckeeea bolwerck met een gordine₃of foot dan waer,wammen dan ftellcn foude Forti- ficatie der Hoochlandtfche Schans debet per verfcheyden perfoonen &c. Ten anderen gelijck de voorfchreven partyen geformeert fijn van dit eenich werck, ali�o ift kennelick hoe die fouden geformeert worden van alle wercken of fot- tifkatien des Landts op fulcke wijfe befteedt. Maer want het formeren der bovefchreven twee partyen angaende haer de- bet en credit, an verfcheyden Bouckhouders verfcheydelick invalt, alles noch- tans tot een felve einde ftreckende,foo wil ick van defe manier wat breedec verclaringdoen: Wy hebben indebovefchreveri eerfte partye aldus geftelt:For~ tificatie der Hoochlandtfche Schans debet Per Pieter lanfen: Hier op mocht ymant dit feggen : Gemerckt datter ten tijdedeferopichrijving geen Schansen was, en Pieter lanfen inder waer heyt niet eer Crediteur en falfijn voor dat de Schans by hem volmaed gelevert is,oock dattet condc gebeuren die nummer- meer gemaeckt te worden, alfoo dergelijcke fomwijlen gefchiet: Of anders ge- feyt datter afcorting valt, deur dien t'werckop fijn volcommen befteck niet ge* maeel: en is,of toelegging overmidts eenige wercken grooter en fwaerder gele- vert fijn. Om hier op te antwoorden, ick fal voorbeelt nemen uyt de bouck- houding in coomfchap, alwaer ymant peper op levering coopende, hy makct debet,en den genen diet leveren fal credit,ftellende ten lornale Peper debet per �acob Claefen: Waer in geen faute bevonden en wort, want den cooper reke- ning mae�t dat hy by den vercooper fulcke peper heeft liggende, gelijck oft in fijn kelder lach: Maer foo hy daer na by verdrach of hoet dan waer, t'peper niet en ontfinge,of alleerielick een gedeelte creech,hy foude t'gebrekendete lorna- le affchrij ven, feggende lacob Claefen debet per peper. Dtk partye int Schult- foouck overgedregen wcfende, de poften fouden in behoorlicke form fijn: En alfmen

	»■

		�

-ocr page 97-



		( -Ι Β Ο VC Κ HO VDlNGi; $7 alfmcn dergelijckein fortificatie doet, alfooaffchrijvefidefgene den Annemei: daer na min levert, of toefchrijvende t'gcne hy meer maecT:, alles comt na t'be- hooren,en ihen alle rekeningen der poften gelijck de faken dadelkk gebeuren� Aker die anders dedc, teweten den Annemer ni�t eer Crediteur en (telde voor dathy t'werckvolmaeft gelevert en hadde, alle dingen lbo lange by memorie opteyckenende,t'foudecen duyfterhandel fijn,ghemer&al t'ghenedatmen be- ft eet niet dan binnen een tijt daer na en can volmaed worden,waer uyt volgen ibudc alles by memorie te moeten ftaen:Maer de voornaemfte dknft diemen uyt de bouchouding treft, is datter te wijle men werd, van alle voorcommen- de faken der reken inghenfekcrbci�heytfy, en daerom houdeickt voor beter te doen als boven. � -..'in'Mivfi ■ U^ �, ,. Dit van defe foorte der groote beftcdingen fo� w�fende, wy fullen nu feggg vandecleyne by de carr� en cruywagen> waer afibmwijl�tgebmyckisdatmeh in clcke,behoorlick geladen fijnde₇�en loyen peiininck worpt, beteyekenende ioo veel in geit alfmen voor een wagen aerde gheeft, wclcke loyen penningen eens ter weeck,oftc veerthien dagcn,of na dattet te pascomynetgeltaf betaelt worden. Van defe menichte der carren en cruy wagens mettet geit dati� belob- pen,houdt den Commis memorie voighende fijn inftru�fcie,wa�r af hy den * Bouckhouder der fortificatie in fijn Macntfchrift verwitticht nebbende,t'comt ten lornaleals volght : Fortificatie debet perAerbeyders,bydecarreencr�y- wagen,van foo veel cairch�h cruywagens,te betalen ter beliefte &c. De beta- linghen hierepgedaen fdicden Bouckhouder deur des Treibriers Maentflaet bekent �j�) fouden aldus commen: Aerbeydcrs by de carr� en cruywagen de- bet per caife &c. Sulcx dat na defe wijfeeick Annemer of Aerbeydergeen be» ibnder pofte en foude hebben, t'welck om haer groote menichte dagelicx ont- moetende te moeylick foude fijn. Het ongeval van dele manier der beftedingis^ datter veel opt gewifl�n der Lo�tworpers moet ancommen, fondcr daer af be- wijs te doen: Sulcx dattet dieshalven in groote befteding�vafter gaet, alwaerde Commis, Controlleur, en Gouverneur, de opnemingen die felden ghebeuren dadelick meugen fien,en vaftelick daeraf getuyg�: K�chtans commetaltcmet datmen t'wcrck by de carr� voor beft anveert, om darmen tot gheen oirbo�f groote b�fteding geraken �n can,i�mwijlen deur diender geen, �f te weynich Annemers fijn,of datfeheymelick t'iamen fpannen,of vre�i�n tot geen goe be- taling te gcrak�,en diergelijcke. Doch om van d�i� Lo�tworpers na demeefte fekerheyt te trachten, het ichijnt dat fulex foude meugen toegaen met tiemliea alle dage, of noch beter alle fchove, dats vier mael fdaechs,tedoen behandigen anden Commis een billet vande menichte der loyen di�i� int felve ichoftghe- worpen hebben: Dat billet deur hemlien gegeven iijnde, en ftaenae t� bouckc vanden fel ven Commis, en foudenfe daer na niet connen veranderen, boven dien foudenfe in meerder perikel ftaen vanden Controlleur betrapt te worden, gemer�t daer af alle fchove verfche gedachtenis is, ja dat fomwijlen de carren van een fchof heymelickfouden getelt fijn,eer fy hun billetten overgaven, uyt het wclcke meerder iekerheyt foude volg�,dan fulcxeens ter weke of t�maen- de te doen. <Merckt noch dat de bovefchreven billetten ghclevertanden Com- mis , haer dagheliciche examinatie en att�ftatie fouden hebben deur den Gou- verneur en Controlleur volgens t'ghene daer af generalick gefeyt is int n ar- tikel des 3 Hooftfticx der Vorftelieke difperti�. Angaende wereken op dachuyr gemaecr, t'gebruyck daer aftot verlcheydeh plaetfen is, datmen elck aerbeyder een korfftock geeft, daer een tegekerf af ge- houden wort,waer op me dagejiicx,oft'elcke fchove dedachuyren kerft,wclcke P.2 mei�

-ocr page 98-



		9 8 Van o e V odr s ir e % # gke �hen eens ter weeck;ofte veerthien daghen, of nadattet te paseomt, af betaelt. Van defemenichtederdachuyten mettet geltdatfebeloopen,houdtden Com- mis mcmoriej volgende fijn inftruftie^aer af hy den Bouckhouder der fqrtifi* catiein fijn Maentfchrift verwittichrhebbende,het cornt t� lornale als volght; Fortificatie debet per Aerbeydcrs in dachuyr,te betalen ter beliefte &c. De be- talinghen hier op ghedaen, die den Bouckhouder deur des Treforiers Maent- ftaet bekent fijn> fouden aldus commen: Aerbeyders in dachuyr debet per caf- fe&c. Suk^dat nadefcwijfeelckAnnemerof Aerbeyderbydachuyregheen befonder pofte en foude hebb�,t'welek om haer groote menichtedagelicx ont- moetende, te moeylick foude fijn. Het ongheval van defe manier der befteding is,datter veel opt gewifl�n der Kcrvers moet ancommen, (onder daer af bewijs te doen.Doch foudemen hier teghen meugen vooriien met ichoven op te ker- ven, en voort alfins tedoen gelijck vande befteding met carren en cruywagens terftontgheieytis. ■■->yto��....� ; u > f,. Belangende material�,als fteen,calck_rhout,en watter weien mocht, ghereet geit gecocht, t'iskennelickdatm� ftell� foude Hooeh lam fche Schans debet per caiTe: Macr op dach gecocht fijnde. : Hoochlandtfche Schans debet per Pieter �anfen &c. Angaende ymant hier materialen mocht willen debet maken,voor hem nemende daer af befonder rekening te houd�,die foude moge ikll�'.Steen debet per cafle (in plaets va Hoochlandtfche Schansdebefcpe^fle) daer na fou- de dit fteen fijη credit crijge alft verwrocht waer, ftellendedan Hoochlandtfche Schans debet per fteen: En ali�o met ander materialen, t'welck toe foude gaen als met gecochte goede der montcoftien die deur de diftributie haer credit crij- ghen,ghelijck daer af inde Vorfte�cke difpenfe eyghentlick ghefcy t is. j De vooifchreven partyen des lornaelsint Schuhbouck overgeftelt fijnde na ^behooren^gelicx rekening ftaet altijt voor oog�,oockis bekent wat pennin- gen den Treforier derEortificatiein caife moet hebben,voort fooder ergens yet te veel of te luttel betaelt is,t'wort openbaer. j ■ ; �.<�>,; r�.' , 4 HOOIFTSTI G K. VANDEBOVCKpOVpjNG DER difyenfe <uande amonitiervw O�rlooch.* DE manier vande difpenfe der amonitie van o�rlooch isfooghelijck mette v�orgacnde desCoopmans ,dattet niet n�odich en foude fijn dieshalven hier ander befchrijving te doen,ten waer dat eenigeBouckhoudersdie hemlien, hier toe mochten willen beg�ven,nochtans in fulcke crijchfaken gantfeh oner- " varen fijnde,deur fpeciale onderrichting geholpen conn� Worden,om terftont alles veerdigcr en met meerder fekerheyt te doen, want genome den Commif- faris vande amonitie voor Coopman, het magafijn voor fijn packhuys, d� Tre- forier vant magafijn voor fijn Cai�i�r,da bouckhouder vant magafij η voor fijn bouckhouder, de Corhmifen der particuliere magafinen van Stede en Sierden voor fijn Faveurs, en Hier me de bovefchreven Coopmans bouckho�ding ge- volght,m�n heeft t'begheerde, want daer valt cooping en vercooping van ver- fcheyderi waren, op dach en gcreet ghelt, fending der waren uyt het generael magafijn totte patticulier�,en oock vand'een particulier tot d'ander, ghelijckt mette fa�turien van groote Goopluyden toe gaet. Om hier af tot voorbeelt te commen, wy fullen eerft feggen vant magafijn, generael der amonitie van o�rlooch, alwaer de goeden na t ghene men nu ter tijt inden crijeh ghebruyekt, die inde rekening vanden Commis vant magafijn haer

			*

-ocr page 99-

haer verfcheyden cappitelen vereyiTch�, en int Schultbouck haer befonder po-
ften,mcugen van dufdanige verfcheydenheden iijn.Ten eerften Cappitel� van
Soldadebs handtgeweer met haer toebehooren. Ten tweeden Cappitteien van
barnafl�n met haer ancleven.Ten derden Cappitelen van reedtichapp� tot aer-
dewe�eken en gebou van Fortificatien. Ten vierden Cappitelen van Timrher-
lien reetfehappen, hoe wel fommighe die ftellen by de arrillerye. Ten vijfden
Cappirclen van verfcheyden amonitien vanoorlooch die eyghentliek onder
geen der vporgaende generale verfcheydenheden en ghehooren j daer af noch-,
tans incoop en diftributie gheichkt. Ten laetften een Cappitel van gemengde
articukn der amonitien _y want gelijck de gheitrekeningen na deordinarisCap-
pitelen dickwils hebben een extraordinaire.» alf�o iftbequaem hier ten einde te
ftelkn een Cappitel van gemengde articulen, te weten van dingen diemen int
magafijn vindr,en bekent isdatter geen meer toe en fullen commen,noch daer
gheen ordinaris diftributieafghefchkn en fal, als nu ter tijtpani�ers_Ί bardeer-
fels van peerden,Ruyterlancen, lnftrumenten in diens plaetsander gheinven-
teert fijn enghebruyekt worden, ghelijckt dicwilsghebeurt met reetfehappen
ghemaecktitot-ani�aghen op Steden, diemen daer na nieten beficht^en fooda-
nighemeer; jSevoornaemfte Cappitelen onder de bovefchreven verfchey-
denheden behoorende lijn als volght* I�:■ τ h

Cappitelen njan Solda- Cappkelenh>anharnaf- Cappitelen njan Tim*

dens handtgheweer met
haer toebehooren*

fin met haer ancleven»

Corceletten*
lacken.

mer�en reetfehappen�

Difl�ls. , , .'�;

. Bijlen. -^ibcrJ c^l ?--^.�
Saghen� ρ I

Hamers*
Booren*
Beytels.
Nijptanghen Sec.

Cappitelen nsan *-ver-
fcheyden amonitien van
Oorlooeb.

"Vendels. *

Trommels*

Lecren*

Palifiadcn.

Haipels.

Voethanghcls.

Horden. Τ

Quecrens.

Spijckers.

Touwen te

jta

Mofketten*
Roers.
Vierroers,
Bandelieren,
�orketten.
Foumituren.

Plaftrons.
Morill�ns.
Schootvry harnai�cn.
Schootvry hooftfticken.
Ruy tercaf ketten ^
Rondai��n.

■® ■

JVIaten tot mufketten en Halfcraghen &c.
roers.

Cappitelen van reetfihap-

pen tot derdewerelden en gebou
<van forttficatiefii

Spaden.

Graven.

Schuppen.

Bouweelen.

Pieken.

Bijlen.

Handtboomen.

Slegghen.

Cmywagh�ns.

Carren.

Siijckfpoorcn.

Baggertichuppen. \

Baggernetten.

Baggethaken.

�ofmouwen.

Watermolens &c*

Bofpoer.

Lonten.

Lonthoorens.

Yi�rformen.

Rappieren.

Ruyterfweerden.

Scheen tot fweertfen*

Langhefpiefien.

Corte fpieflen.

Schanffpiefi�n.

Hallebarden*

Veerjaghers &c»

-ocr page 100-



		lo� Va ν de Vorste liCke Hier na mach volgen het laetfte cappitel vande gemengde articulen der amo- nitien vant oorlooch. Soodanichdan wefendedeverfcheydenheden der goeden ,wy fullen voor- der commen, en wat fegghen vande bouckhouding der fel ve. Tottet formeren des l�rhaels op de Italiaenfche wijfe, fal eerft den Inventa- ris befchreven worden vande goeden inde magafinen bevond�, met Debiteurs en Crediteurs dieder fijn ten tijde datmen den Iornael anvangt,t'welck na t* ge- meen gebruyek meeft gebeurt allejare opt begin van Ianuarius; En daer na al- le voorvallenden handel ghelijekfe daghelicx ontmoet. Wy verftaen oock dat alle Bouekhouders der particuliere magafinen, maendelick fullen overfenden andenBouckhouderdesg�neralenmagafijns,ftaet van t'ghene hemlien inde felve maent bejeghent �s,als coop van goeden^levering van wapenen, bofpoer, lonten^ndiergelijcke^n Colonellen,Capiteynen,of wiet weien mocht,voort t'genefy vant generale magafijn,of van ander particuliere hebben ontfangen, of ande felve ghefonden; En den generale Bouckhouder die particuliereCom- mifen voor Ea&eurs anfiende, fal inde bouckhouding der voorfchrev�n over- ghei�nden partyen volghen de reghelen van dies vefchreven int 6 Hooft flick des Coopmans bouckhouding, acht nemende op der goeden eerfte incomft en. laetfteuytganck, daer int volghende 6 Hooftftick eyghentlicker verclaring af lal ghedaen worden. Wy hebben tot hier toe ghefeyt vande blijvende of onbcweeghlicke maga- finen der amonitien van Steden en Schanfen: Benevens de felve ifl�r noch be- weeghlickc te velde die het legher volgen, doch de gemeeneoirden der bouck- houding is daer af als vooren. Wort oock verftaen dat de particuliere Bouek- houders van dien alle maende ftaet fullen fenden anden generalen van t'ghene hemlien daet ontmoet is, welcke hy als de voorwende te boucke fal ftellen. 5 HO O FT STICK. V Α Ν DE C Η ΕΜΕΝΕ MANIER EN firmghebruyf� in bureelfche rekeninghen njande magafinen der amo- ni�e van oorlooch\ en hotmen eenighcfivaricbep daer in fmde connen voor' commen: Metfgaders bejlup vande bouckhouding op de rejl der dijj>enfen van Finance extraordinaire, als der t^drtillerye, Vivers, en Zeekaken* ANghefien het den ghenen die hem totte Italiaenfche bouckhouding defer ftof mocht willen begeven, voorderlickconde fijn kennis te hebben van- de form en ghemeene manier der bureelfche rekening vande magafinen ,ίοσ fal ick daer af wat verclaring doen. Voor al is te weten dat den CommuTaris bewaerdcr der amonitie van oor- looch als Rcndlant, in fijn rekening niet en ftelt den prijs der goeden, fomme vantgheltdatfe bedragh�n, dach van betaling, noch dierghelijcke omftandi- ghen (daer fy de Glerckeii of Bouekhouders der Finance op haet wijfe voor la- ten forghen) maet allcenelick t'ghene daer hy comptabel af is, te weten de me- nichvuldicheytd�r goeden, als maet, ghewicht,of ghetal. Op fulcke voet maeckt hy van clcke fpecie der goeden een befonder Cappi- tel of rekening, als een van bofpoer, een van lonten, en foo met d'ander, ftel- lende eerft den ontfanck, daer na de uytgaef, welcke rekening ten einde wefen- de, hy begint den ontfanck met haer uytgaef van een ander ipecie om alfoo op clcke befonder bewijs te doen van fijn b�wint. Maer

-ocr page 101-



		Β O VCKHO V D IN d« Jok Maer want veel lijften of rccepuTen der ontfanghenen'gheleverde goeden dickwils veel verfcheyden fpecien in hebben, en dat elcke fpecie by haers ghe- lijcke moet commen, foo volght hier uyt dat de partyen van fulcke lijften niet al vervolghens inde rekeningfcy malcander en meughen gheiehreven worden* ghelijckfeinde lijfteftaen,maei:datmenal fchrijvende moet ipringh�n vant een cappitel tottet ander, na den eyfch vande fpecien der goeden. Waer uyt wijder volght, dat de manier vant hooren en apoftiller�n dei�r re- kening wat anders is dan de gemeene van gheltrekehinghen^lwaermen de ar- ticulen al vervolghens af veerdicht, met hun documenten die inde felve oirdeh daer op volghen en gheliacheert fijn. Maer alfoode partyen van een lijfte om de voorgaende redenen in verfcheyden Cappiteleh ghefaeytftaen, en dat dear- ticulen der rekening niet ordentlick Cn vervolghen , lbo moetmen int exami- neren en apoftiller�n d'oirden vande partyen der lijfte volghen, fpringhende ili � de rekening vant een Cappitel tottet ander, na den cyich vande fpecien der goeden. , ^l T'is oock te weten dat vanden inco�p der goeden by d� Qerck�n of Eouck- houders der Financeregifter ghehouden wort, waer in onder anderen oock comt t'ghewicht, maet of ghetal der goeden,ende alfmen t'fclve ghewicht, maet of ghetal van een artikel der rekening bevint daer me te overcommenji foo verftrecl dat onder anderen tot document der felve partye, en daerom wort het ghetal der fol. des regifters gheftelt inde cant nevens dat artikel, beteycke* nende fulcke overeencoming recht te wefen. De fluyting der bureelfche rekeninghen van magafinen, heeft om de voor- - gaende redenen oock wat verfchils vande ghemeene manier des ilots van gelt- rekeninghen,welck llot ten einde des boucx ftiaer eens en comt, dan hier heeft elcke fpecie van goet ten einde des uytgacfs haer beionder Hot, alwaer t'verfchil tuflehen ontfanck en uytgaef anwijft t'ghene den Rendant op die fpecie ten achter of te boven comt. Tot hier toe wat verhaelt hebbende vande ghemeene manieren form ghei bruyekt in rekeninghen der magafinen, foo fal ick hier noch dit i�gghen; Te weten datmentin landen met langduerighe groote crijch, dickwils fiet gebeu- ren ,dat de Commifen bewaerders der amonitien met haer rekeninghen fee� verwart ftaende, veel onberekende jaren op malcander laten verloopen, fulex datter ten laetften weynich hope is van t'eenigher tijt tot eintlick flot van reke- ning te gheraken. Ende hoe wel fulcke fwaricheyt benevens meer anderdeu� de voorgaende bouckhouding op deltaliaenfche wijfe licht foude vallen, als oockdadelick blijekt by veel groote bouckh�udendeFaft�urs van Cooplieden met foo groot bewint als dit, diens rekeninghen altijt veerdich ftaen om met yghelick t'alder tijt af te rekenen,en dat niet alleen met een Me�fter, maer met veel verfcheyden, oock niet alleen vande maet, ghewicht en ghetal der goeden als hier, maer oock vant ghelt, verfchijndaghen, met alles watter ancleefu Nochtans want foodanighe �taliaenfche bouckhouding in fulcke rekening ai te nieuwen fake foude fij η, daer foo haeft gheen anvanck af te verwachten en ftaet, foo fal ick feggen hoemen de voorgaende fwaricheyt mijns bedunckens foude connen voorcommen _i i�nderde felv� �taliaenfche bouckhouding vol- commelick te volghen, maer alleenelick deur wat dat onervaernen dier conft lichtelick fouden connen doen, t'welck aldus foude toegaen: Om t'alder uyren, of foo dickwils alft noodichis,teweten hoe veel goets datter van yder fpecie intmagafijn moet wefen, foo fal den Commiffaris ma- ken foo veel pkr colomnen alfl�r fpecien van goeden fijn, elcke met haer op- B. 4 fehrift

-ocr page 102-

I�2 Van de Vorste mi κ ε

ichiift, d'eene voor ontfanck, d'ander voor uytgaef: Daer na eenighe ontfanck
of uytgave ghcdaen hebbende, hy falde maet, t'ghewicht, oft'ghetal van yder
fpecie indelijfte begrepen, teyckenen in haer colomne, ftellende voor t'hooft
d« nombre vande i�lve lijfte ofrecepifl�, fonder eenich ander gefchrift daer by
te voughen, ghenouchfaem ghelijck hier vooren int Schultbouck der diftribu-
tie int 6 Hooftftick der Vorftelicke difpenfe ghedaen is, al waer d'ervaring van
dat magafijn, ons doet ghelooven vvatmen in ander magafijnen daer deur fou-
de connen uytreehten. Maer om dit by voorbeelt noch beter te verclaren, ick
fal hier (lellen rbcgin van twee paer colomnen, van bofpoer en van lonten,
als volghu

O�itfiftcltrvan Vytgaef^van OntfanckjVdti Vytgdcfnjan
Bojpoer. Bojpoer. Lonten. Lonten,


n°	-m	n°	■m	n°	φ	n°	^
7	13578	, 20	1580	�8	2I7<5	24	3I7
25	8420	28	2170	26	61958	30	4I84
31	35786	34	34⁸4	, > ; ; ' . i	,.��.';.. . ,	3 Z	8642
33	6743S	40	IO462		ι	35	IO234
'		42	8725	'5 *-y '� :*		39	763a
		48	15648		'V * °	:	'

Alwaer neem ick overgheftekfijnde al t'ghewichtdes bofpoers en lonten, dec
recepifien van al den ontfanck^ uytghaef dieder totten teghenwoordighen.
dach ghefchiet is, foo heeft den Commii�aris fijn ftaet voor ooghen, want hem
gevraecht lijnde hoe veel bofpoer datter int magafijn is, hy vergaert de colom-
ne des ontfancXj bevindt de fomme van 125219 "©, daer af getrocken de fom-
me des uytghevens bedraghende 4,2069 ^, blijft voor fbegheerde 8 315 o &.
Maer want hier van yder artikel t'elckens niet anders te ftellenen is dan t'ghe-
wicht fonder eenighe woorden, i�o heeft ditfoo weynich fchrijvens an dattet
naulicx voor werck te achten en is.

Mercktnochdatai warender van een magafijn veel onberekende jaren ver-
loopen, fonder hope van tot kennis des eintlick ilots te connen gh�raken,men
ibude op defe wijfe lichtelkk daer toe commen, want ghenomen dat een al-
foo overftelde hondert gewichten of articulen opeen uyr, dat foude op 20 uy-
ren maken 2000 articulen, daerom al hielde de rekening van een jaer 200c ar-
ticulen, f welck al tamelick veel waer, fy foude volgens dit gefielde op 20 uyren.
connen afeheveerdicht worden.

Ende hoewel dit gheen gheapoft�lecrde rekeninghen en i�uden wefen,
noch oock bcquaem om daer �p apoftillen te fchrij ven, doch foudefe den ftaet
van yder fpecie betoonen volghens het andienen desRendants, t'welck meec
is dan niet met allen t� connen fegghen van t'ghene datter wefen moet. Ende
alft int gebmyck waer dati� nootiakehek Volcommen rekening moeiten doen,
fulcke wijfe foude tot hcmlienfelfsghcrufticheyt ftrecken, want foodiekwils
als eenighe fpecie van goeden heel uytghediftribueert waer, of foo na datmen
het overfchot lichtelick conde tellen, wegen, of meten, fy i�uden deuytcomll:
voor ooghen fien,enfooderyet ghebrake,foudenoirfaeck hebben om in tijts
t'onderfoucken waert an ichorte, daert anders fonder op fulex te den eken ver-
looren blijft. Νοςη is te weten dat de ghetalen deler colomnen (ftaende met

fulck

-ocr page 103-



			/

		'■ '■,■ " V, ' *''t'"* * ■■'"'■'' ■# BOV C Κ HO V D IN 6* ίθ\| fulckoirdentlick vervolgh ghelijck de artieulen der rekening hebben moeten) bequaemf�jn om daeruytlichtelick een gheforrrieerde rekening met hafer ar- ticulen te trecken,diemen daer na examineren en apoftiiierenmocht� -_:,,,_; ,,:.;.,- .v_r,-^, ι Ai ER C K. .,..,/'.'..;■'' L ' Deur t'ghencwy in dit 4 en 5 Hooftftick ghefeyt hebben ojrt iriagafijn det amoniiien van obrlooch,isderghelijcke kennelickvah andemagaiinen,als der Artillerye, Vivers, en Zeefaken, want hoewel d� ftofFen der i�ive van d'an- der verfcheyden»fijri, ίοό is nochtans de oirden der bouckhouding van dien als vooren,fulcxdattctnietnoodich enfchijntdaerafbreeder befonder befchrij- vingtedoen. ;.;' . I 'JY ,''. '7'.^::� μ%#.'c κ. ^Εζ!_:r' '\ ;";"■^: "-r '** Men foude hier noch meughen by voughen bouckhouding cf�r Regimen- ten : Om van t'welck de meyning te verclaren ick fegh aldus: De generale bouckhouding hier vooren befchreven, gheeft Wel verfekertheyt vanden itaet en t'belcyt der penningheri, ondert'bewint der Q�tfanghers fghelijcx de parti* culiere bouckhouding vanden ftaeten t'beleyt der penninghen onder t'bewint der Treforiers, oock der goeden onder t'bewintder magafijnwaerders:Maer de laetfte betaling van foldie,Jogijighelt, en laetfte diftributie van amonitie, en cleederen, an de Soldaten elckint b�ionder,en wort niet gedaen deur de bov�- ichreven Treioriers en Magafijnwaerders,dandeurfulcke alsinde Regimen- ten en Compaignien daer toe gheftelt fi jn: Van welcke laetfte diftributie (om . de bouckhouding der Finance volcommen te hebben, �n te voorfien dat lbo Wel de Soldaten als t'ghemeen Landt niet te cort en ghefchfcde) oock ibude moeten bouck gehouden worden :�'welck meteenc �pt ftickder monft�r�ng,^;foo wel van wagheris en fehepen als Soldaten, groote veriekerth�yt foude eon- nen ghevcn, om dat clck befonder Soldaet,Voerman,Schipperjen Bootfgefel, int Schultbouck fijn pofte van debet en credit foude crijghen ftn ibdmeughe- lick foude weien van elckeperioon en fijn rekening bel�nder beicheyt te we- ten,alft den generalen Bouckhouder in Domein�yande groote menichteder befonder pachters meughelick is. Maeralfoodenvoortganck van fulcke din- ghen al te Telden ghcbeurt, en dat deur t'ghcne boven ghefeyt is de faeck int ge- meen ghenouch verclaert fchijntjibo fal iekt met drt vermaen laten beruften. ...:-�;-- 3 Merck. .\.'.'.Λ'"/. Λ; li Angaende Bouckhoudingen over Treforiers die niet dan bl�pte betalingen, en doen, fonder benevens hemlien te hebben Commifiarifi�n over incoop�f bewaring van goet,of bewint van wercken, daer af en fchijnt nietnoodich be- fonder regelen te befchrijVen, als deur �v�orgaende bekentgen�uch wefendc* VA NDE EERSTE INGOMST EN tctet&e uytgamkj>andersgh�f�yt begin �n einde des ejgendoms der ^ar�n voorvallende in dijpenfenfoofor��elic- ke alsvan Finance extraordinaire^*, \ ANghefieh ons inde difpenfe war ontmoet dat ghel�jckheyt heeft mettc Fa&urie der Goopluyd�n, waer af verfcheyden Bouckhouders verichey- denftijt

-ocr page 104-



		104 V Α Ν D E V O R 5 Τ Β L I C Κ Ε den ftijl gebtuyeken ,foo fal ick hier verclaren my te bevallen de wiji� befchre~ Ven int 6 Hooftftick der Coopmans bouckhouding, acht nemende op der goe- den eerfte incomft en laetftcuytganck, anders ghefeyt begin en einde des ey~ ghendoms, tot wekken einde ick aldus fcgghen 'is een gemeen fake dat Com- mifen bewaerders der magafmen, in hun rekeninghen ettelicke duyfcnden meer in uytgavebrenghen danfeinontfanck fchuldich fijn, waer af d'oirfaeck is datfe dickwils goeden uytleveren en in uytgave ftellcn , welcke iy daer na weerom crijghen fonder daer af ontfanck te maken: Alsby voorbeek te velde fijnde* daer worden daghchcx ghekvert en weerom ghebrocht leetfchappen tot aerdewereken ,als groote menichte van fehuppen, fpaen houweekn, bij- len &c. Sghelijcxghefonden wefende bofpoer en coghelsomeenighe plaets te befchieten, wekke heur daer na opgevende fonder befchieten ,worden weer- om int magafijn ghebrocht, en foo met r�ieer anderen , van welcke levering fy volcommen bewijs hebbende, ftellcn dat in uytgave, maer het wccrghcbroch- te kgghenfe by d'ander goeden fonder uxontfanckdaer af te vermancn,en daet me comt het bovefchreven groot oveilchot. HieruytvolghtdatofderCom- mifen rekeninghen jaerliex ghehooit en ghelloten fijnof niet, het ghemeen Landt by t'ecn niet veel meer voordeels en doet als by t'ander,i'welck oock een oirfaeck fchijnt datmen hun rekeninggte meer t'een jaer opt ander laet verloo- pen. En hoewel ymant mocht meynen dat met een gantfeh getiou magafi jn - waerder alle fwaricheden volcomm� fijn, ten is daer me niet genouch, om dat- tet op hem alken niet an en comt,maer dat hy over defen onberekend� handel verfcheyden peifoonen tot hulp heeft. Boven dien alfoomen noch vande ont- lenende perfoonen noch vande ontleende goeden geen rekeningen houdt met debet en credit,foo ift onbekent watter achter blijftj en wie dat Ichuldich is. �> Alle defe fwaricheden canmen mette ltaliaeniche bouckhouding ibo voor- commen datter niet een fpa en gebreke, of men fal bethoonen by wien de fan- te is, midts datnien behcorlick acht neem op der goeden eerfte incomft en laet- fte uytganck, onderfeheyt makende tuftchen goeden diemen weet dat niet weerom en commen, als bofpoer en lonten den Soldaten gh�geven_}met dier- ghelijckc,enuytgheleende goeden diemen weerom verwacht, want d'eerftc Scltmen volcommelick te boucke,van d'ander wort memorie gehouden,doch foodanich datfe om de menichte der partyen in befonder bouckhouderiche form vervanghen fijn, welcke memorie men in de bureelfch� rekening, noch cock inde Italiaenfche bouckhouding niet en behouft te brenghen, ghemerekt het niet en is einde des eyghendoms,dan verleggingh des goets van d'een plaets tot d'ander, daer de Auditeurs niet an gheleghen en is, alieenelick falttien daet in brenghen (na anwijfihg by wiendefauteis) t'ghen� men weef dat by de Auditeurs gehouden ial worden als voor verioreri,alks na de wijfe int gerneea verclaert en bewefen int bovefchrev� 6 Hooftftick der Cooprnans bouckhou- ding, of na eenighe ander wijfe die n�ch b�ter is. Tot hier toe ghefeyt hebbende van der goeden eerfte incomft en laetfte uyt- ganck in magafmen van oorloochfaken, ick fal noch voorbeelt flellen des ma* gafijns in V�tftelicke difpenfe.>cni dat d� r�ghel �ver allen ghemeen is. De wa- ren die den JDifpenfier der keucken levert an den Spijfwaerder, �n Worden int lornael noch Schuhbouck der difpenfe niet ghebrocht, als wefende alieenelick haer verleggingh vanteen magafijn int andei, waer afden Spijfwaerder ghe- lijck Fa&eur de f�rghe moet dragh�n: Sulcx dat den Bouckhouder vande voor- fchrev�n levering der waren die den Difpenfier doet anden Spijfwaerder, aliee- nelick memorie houdt \| Maer die waren verdeelt wefende an Gocx,Pafteybac- H��r?&_ ]' .. kets,

-ocr page 105-



		Β o vcK Ho vr> in e. , $of kers, en anderen diet ghehoort, foo wort dat hier ghcnomcn als voor laetfte uyrganck, en dan commeni� te boucke ghclijckmen ghefien heeft. Ώ : .Merckt noch te ghebeuren, voornameJick als fijn Vorste Lic κ ε G ε- ν α D e te velde is,dat fommighe waren verfcheyden mael commen van d'een perfoon tot d'ander die daer af al comptabel fijn: Als by voorbedt- den Brou- wer levert lijn bier an een varende lchip, waer af den Schipper comptabel is: De i�lve levert dat een legghende ichip ontrent het legher of ten naeflen dattet fijn can, diens Schipper daer af oock rekening moet doen : Ten derden lbo le- vert dei�n ligghenden Schipper het bier anden Biertapper ibo dickwils hy dat van doen heeft, de welcke daer af oock comptabel is, en met fijn diftributie re- kening doet. Van dei� voorfchreven verfcheyden leveringen, ftelt den Bouck- houderalleenelick te boucke eerftcincomft, dat is levering des Brouwersan- den varenden Schipper, en lactfte uytganck, dats diftributie des Biertappers, die brenghende ten Iornale op elcken laetften dachdes maents met d'ander par- tyen, als ghefcyt is int 5 Hooftftiek der Vorftelickedifpenfe: Angaende de leve- ringhen tui�chen beyden gefchiet, te weten des varenden Schippers anden lig- ghenden Schipper, en des liggenden Schippers anden Biertapper, die en moe- ten intIornaelnoch Schultboucknietghemengt fijn, maer wort daer af be- ibnder ghedachtenis ghehouden, om de redenen van dien breeder verclaert int bovefchreven 6 Hooftftick der Coopmans bouckhouding. 7 HO O FT STICK. VERMOEDEN VΑNDE wdtheyt des TSouckfcoudens* Alfbo een mijn goet vrient hem inde oude Hiftorien gheoeffent hebben- de, defen handel der bouckhouding ghefien haddeeeri� voldruckt was,hy viel in vermoeden dati�haeranvang in Itali� niet over oritrent de tweehon- dert laren ghenomen en haddc,als fommige meynen,maer dat de fdve, of een in veel deelen daer me feer gelijck, ten tijde van Iulius Ceiar en lange te voor� te Roome gebruyekt wiert, en dat eenige �verblijffels van ouden tijden meu- ghen gecommen fijn ter handt der ghenediei� nu onlancx weerom int werek ftelden; Welck gevoelen my niet onbillich en dunckt, te meer dattet te vreemt ibude weien, foo heerlicken diepfinnigen conft int hert des * Leeckentijts van Barhei/®. nieus ghevonden te wefen: DochtYy daer me hoet wil, ick fal hier t'bove-«& fchreven ghevoclen vanden i�lven mijn vrient ftellen, de welcke het daer voor houdt, dat in plaets der cygen woorden nu ter tijt inde Italiaenfche bouckhou- ding ghebruyekt, voormael ander van dergelijcke beteyekening gheftelt wier- den, als hier onder: Schultbouck of Grootbouck. Ta buU accept & exfenfu Debet en credit. *i^icceptum & expenfum.* Partyen overgedregen int Schuit- $(omtnaTranflata in Jabulas* bouck. Partyenietoverghedrcghen. Nomen ucens» Memoiiael^ofmiflchienlornael. i^dverfaria» T'welck hy feght altemael te connen blijeken by ontallicke pJaetfcn vande La- tijnfche Schrijvers, endeinfonderheytuyt OrationeCiceron�j>roRofckComa- d�. Maer dat d'eenfijde van hemlien Schultbouck ghebruyekt wiert tot debet, d'ander

-ocr page 106-



		io6 Vande V o r s � e l.i c ke&c. d'andcr tot credit, feght hy te blijcken tot fekerplaetfe fiaturalü hiBorU Plinij Lib* z. C. 7. alwaer hy vandeFortune fprekende aldus feght: Huk omnU E x» PENSA, Huk omnia, fervntvr accept �,&� tot � ratione mor, taliumfela utranQ^ve paginam facit. Soo ander hier op noch breeder acht namen, muTchien datmender noch meer beicheyts af vonde, en dat defe bouckhouding niet alleen by de Romei- nen, raaer voor hemlien by de oude Griecken mach int ghebmyck gheweeft fijn, want imlende datfe gheen groote Vinders en waren, en alle conftighe befonderheden meeft vande Griecken hadden, foo fchijntmen dat met reden te meughen vermoeden ,waer af uyt het lefender Grieckfche boucken feker* der befcheyt mocht volghen. Der Vorstelicke Bovckhovdings ' - ■.'':�� E � ND E.. �..

			�.�..

-ocr page 107-



	107 VAN ETTELICKi GHEBREKENDE poffen ₉ die inde voorgaende Cortbegrtjpen vpel gheBeltwve[ende,nochtansdaernaonbe~ i^: ■ {chreven� fijn ghebleven, ^^^�^^^^^^ ^kiesderdcifucxvande ik ^rS^^K ^CkinS> ^WeftndehCt ^S ^ded * Byvoug, in,vierde** ÏaSÏÏÈS? ^tWiCllt'^WCfCnde ^hCt ⁶ ^ded ^dCS ^Ey ^VOU8^hs ^int �^rde ^ftu* ten vierden gebreken inde Telconitige ameyekenmghen verfcheyden Hooft- , ftucke^wefende het 1 deel des vijfde itucx vande Ghemengde ftorTen *Ten vijfdenSpicghelingder Singconft, wefendehet₃ deel des vijfde flucx 7%, � _M; vande Ghemengde ftoffen. ^; ^ÏUCX �ⁿ�"-* ^T�mc5dⁿeftoffe"^U^^OU'^Wefende ^M ? ■ ^Vi^fdc ^te* �^de Ghe-^s..**
				;; ■

			*ra.*

*¹Gta^ftS' ^hshandcI>^Wefende ^h^ d ^d« vijfde flucx vande** Ten achttien Verfcheyden ^anteyekeninghen, Wcfende het d deel des vijfde , flucx vande Ghemengde flofFen, ' D'oitfaeckwaemrndienietghefteltenfijnna finhoudt der voorfchreven Conbegtuper,,,* datfeme, volcommelick genouch geree. en warenTen den fio achterdeel ghedruck. hadde ghelegheu:Su]cx dat mijn voornemen üu is de bovefchreven reft ter gheleghender tijt te laten uytgaen. ^en ^llu "VfOch moet ick hier een vermaen doen opt � e r c � int � vcorflel des Ev �N voughsder clooricheveelhoucken,inhoudende dattet vildefvand"on" bekende palen der vtjfdc form (wefendceen clootfche vierhouck) mylm be" fchruve a.idoen met te vooren en quam, fulex dat ick het opfehrifl des «voor" beeltsdaeralleenelick ficlde tot gedachtenis voorde gencdie luft ��^��* ben ffclve te foecki.om deur t'vinden van dien volcommento Lnnfs _tëhcb" ben des handels der jèlve clootfche veelhoucken. teffijS datdenfeer gheleerden WifconflenaerMMnrdmSntllm.axn affhe(cnre venheeftanden wötvermaerden Wifconflenaer ^drum SmaJ* welcke daerop lettende t'befluyt ghevonden en overghefonden heeft. TTeke w« nujn voornemen hier byte voughen, maer het bovefchreven ghcmcenbel« heeftetvcrhrnderttSulcxd^mijnmeymngnuistenaeftemaeldatrbrfchrii E � � D E.

		fS

-ocr page 108-

��8

TAFEL DEI VOO RN � E � STE DIN-;

ghen defer � l s c o 3^ s� ighe $edachiemjfefi ,.
nh d oir denderBomhen, <

�� ..... ,- ' �

TWEEDE O � D E R S C � � � � VAN

vertooghen ujt Veelc^c deform* der Veerc-
kjng mande wercliflucken des derde» onder»
Jchejts ghetrocken wort. 298.

DERDE OUDBRSCHEYTVAM

Vi>erckfiiïcJ(en inhoudende het vinden
�van begheerde boucken en Jijden der gheghcvett
clooifche driehouckfn. � $ j.

EERSTE 'LIDT VANDE CLOOT*

fche driehottckjn met gheghe-venheken"
derechtboucken., , 2.34»

TWEEDE LIDT VANDE CLOOT-

fche driehoficken met een ghegheyeft~>be-.
l{e»de ftj'de ia» 90 tr.fimdgr bekende recht'�
houck.jvtens onbekende palen connengheTonden
worden deur een menïch'vu.'Mng .ghelifcl(die der
rechthouckighe dricbottcken> 164.

DERDE LIDT VANDE CLOOT-

fche driehoucken[onder gheghevciLj be-
kende rechfhouck_off^de man yotr. � 8q»
Clqotfchedrifchouckwijfer. 5^lh
Gebruyck des voorgaenden cIoDtfchen diie-
houckwijfers. 319.

■BYY O V pH D ER CEO � �*

fche veelhoucken. 311.

Conbegrijp des byvoughs. � 312�,

A.NHANG .DES DRIEHOVCE-

handels. 3 vj.

Cortbegrijp des Anhangs. 32^.

VÏERDÊ BOVCK DES

driehouckhandels vande Hemelcluot-

fche werekiiucken deur rekemnghen der cloou
fchedriehouckfngbewrockt. 345.

Cortbegrijp des vierden boucx. 346.

Evenaer wattet is. 347.

Duyfleraer wattet is. 348.

Toppunt ende leeghfte punt wattet fijn.^8.

Sichteinder wattet is. 348.

Topbooch wattet is. 349.

Middachront wattet is. 349.

uyrron<ïenwatreciijn. 349.

Ii,entfne en Herftfne wattet fijn. 349.

Noortfche Sonüant en Suytlche Sonfiant
wattet is. / . 349�

Begin der langde eens cloots Wattet is, 350.

W1SCONSTIGE CTE^'

DACHTE-NI-SjSJ&N. i*g_a-

Voorreden derWifconftighe ghedacbtenif-

fen. , }�

Gortbegrijp der Wifconftighc gedacbtemf-

fèn. *^z-

EERSTESTVCK DER

WtfconUighe ghedachteniflcn vant

FFeereltfchrift, * 3 �

Cortbegrijpjdes Weereltfchrifts, * 3.

EERSTE DEEL DES WEË-

reltfchrifts vande Dnchouckbandel. * 4.
Cortbegrijp des driehouckhandels. *4,

EERSTE BOVCK DES DRIE-

houckhandels vantmaecfel des tafels der

houckniaten. *j«

1 Conbegrijp vant maeckfel des tafels der

houckniaten. �" > .> :,*;\\ [-yS, .*$�■■

Houckbooch wattet is. fijde 1.

Houckrnaet wattet is. 1.

Houckmaetpijl wattet is. . . _:, I�

Schilboéch (daer^vbor nadtrharit ghefeyt is

vierendeelrontfchil)wattetis. u

Raecküjn wattet is. z.

Snylijnwattctüs. ^:..j;■,�,:'..";.'.' 3.

Tafel der bouckmaten. 21.

Tafel der raec&lijnen. 63₁

Tafel der irtylijnen. 103*

� W E E DE � O V C � DES

^cDriehouckhandeh vande platte drie-
houcken. I41.

Rechterhouck, Rechterhoucx houckmaer,
Rechterfijdé, Slrjnckerbouck, Slijncker-
houcx houckmaer, eri $lijnckerfijde,wat-
tetis. ■ ;-: ■ , ; y/i,- ;M'-/'.■;,.;; ', »43*

)?lattc driehoucxwijfer. r .» _; i6j.

BYVOVGH DER P.X � � � �

Verkeerden hpuck wattet is.. _f 167..

Ghe-meeïie vkrbouek, yérkeerihouckighe

vierhouck en «ruyfvierh-Girck , wat het

is. . ,.'..-�.�-'; "�■■�.= ■-��^��.' r.;v.rli>7»
DERDE BOVCK ;P�S DRIE-

hottcjtjpanfóls vawle,clfptfche driehom- ■ Jianckfaeyt eens pwnts op den cloot wattet

ken.

183.

is.

3JO.

Cott'begïijp^ertiootfche'drithDuckê. 184. Breetheyt eens punts op den cloot wattet

Cloocfoijedraeboyck,wMJiettó.^: 185.

Grobthey t des cloothoucx, wattet is. 18/.

EERSTE ONDERSCHEYT VAN

vertooghen dienende ah ghemem gréyt

ts. 3ji.

� w E E DE D EEt D E §

Wecreltfchrifts van bef "Eenciüut-

fchrifu

1.
EÈR-

der moorflellen daerna molgbende.

187, Cortbegrijp des Eertclootfchrifts.

-ocr page 109-



				IC? DERDE DEELDES W E E- reltfchrifts vanden Hemelloop. 1; Cortbegrijp des Hemelloops. '"; ./'i» EE RSTE BOVCK DES HE- melloops vande vinding der 'DVeaelder- looien en de -vafleflerren_} deur erwar'tngs dach- tafels txetflelling eens wajlen Eertcloots. 3. Cortbegrijp des eerften boucx. 4« Natuerlicken dach, onevendaghen, oneven tijt wattet fijn. �� Natuerlick Iaer wattet is. �� Egipslaerwattetis. �� luliaenfche laren wattet fijn. 6". Evcdaghenjmiddeldaghenjeventijtenmid- deltijt wattet is. 6, Dwaelders wattet fijn. 6. Vytmiddelpuntichront, en middelpuntich- ront wattet is. 6* Vytmiddelpunticheytlijn wattet h. 7. Vytmiddelpuntichronts verftepunt en nae- ftcpunt wattet is. 7. Dwaelderwe,ch wattetis. 7. Inront en inrontwech wattet is. 8. Verftepuntensbooch en naeftepunt�sbooch wat het is. 8. Wechs eerfte halfront en tweede halfronc wattetis. <?. Schijnbaer Dwaelder en fchijnbaerloop wae het is. 9. Middeldwaelder en middelloop wattet is. 10. Voordering, achtcring, en voorofachtring Wattetis, 10. Eerfte voorofachtring, tweede voorofach- tring jgheeffende voorofachtring wattet is. 11, Dwaelderwinft wattet is. 11. Saming en tegheftant wattet is. �2. Middelfaminghen, middeltegeitar.den wat- tet fijn. υ* EivaringsdachtafeJs wattet fijn. n. Berekende dachtafels wattet fijn. 12. Keertijt wattet is. i₂, EERSTE ONDERSCHEYT DES EER- fien houcx wande 'vinding des Sonhops deurer- warings dachtafels, 14. Tafel des middejloops der Son. 20., TWEEDE ONDERSCHEYT DES eerfi�boucx wande 'vinding des "Maenloopsdeur erwarmgs dachtafels. 31. DuyfteringderweereJtUchtcn int ghemeen wattetis. 31. Maenduyftering wattetis. 31. Duyfteringfneen wattet fijn. 31. Noortfneen Zuytfnewattetis. 31. Ma�fchijn en m iddelma�fcbijn Wattet is.3 z. De voorftellen beginnen. 32. Tafelen des Maenloops. ^Λ ^; 42. DERDE ONDERSCHEYT DES EER-* flen houcx wande winding ian Saturnmhop deur erwaringsdachtafels. �.-.' 54. Tafel van Saturn�s middelloop. 62. Tafel van Saturn�s Joop int inront. 66. V I IR!) EO Ν DE R S C Η EYT DES eerflenboucx wande winding wan lupitersloop deur ervaring* dachtafels. 69. Si Tafei
		EERSTE BOVCK DES E�RT- clootfchrifts van fijn bepalinghen int ge- meen. 3. Cortbegrijp des eerften boucx. 4. Eerrclooc wattet is. �. Eertcloots as wattetis. 6. Eertcloots middelront wattet is. & Begin der Eertclootlangde wattet is. 6. Eertclootfchriftdach wattet is, 7. Wijfentijt wattet is. 9* Getuychnift�n eens fcer oude wijfentijts.i^. Vande vernieuwing des wijfentijts. 17. Duytfcheeenfilbighe woorden. 2j. Vande leden des wilconftich voorftels. 41. Vande bepalinghen. 43. Vande twecicheyding. 44. Vande felfwoordicheyt. 4/. Vant menghen der fpiegheling en daet. 46, TWEEDE BOVCK DES Eertclootfchrifts van het Hu f roer fel des Eertcloots. 49. Oirfaeck der befchrijving defes 2 boucx. j 1. Cortbegrijp defes tweeden boucx. j z. Stofroeriel des Eertcloots wattet is. /3. Stercke fantftroom en crancke fantftroom wattetis. 53. Stercke cleyftroom en crancke cleyftroom wattetis. J3� DERDE BOVCK DES EERT- clootfchrifts vande Eertclootfche Damp- hooghde. 71. Cortbegrijp der Damphooghde. 72^ VIERDE BOVCK DES EERT- clootfchrifts vande Zeylflreken, 8/. Cortbegrijp der Zey lftreken. 86. Zeylftreken wattet fijn� 87. Rechte ftreeck wattet is. 87' Cromftreeck wattetis. 88. Eerfte cromfteeck,tweede cromftreeck en fo oirdentlick voort totte achtfte watret fijn. 89. Tafel der verfaemde fnylinen. 98* Tafel der cromftreken. ioj. ANHANG DER CROMSTRE- ken. IJ3. VYFDE BOVCK DES EERT- clootfchrifts vande Havenvindmg, 16$, Cortbegrijp der Havendinding. 164. Ooftenng, Weftering, naeldwijcking,naeld- wijfing wattet fijn. 16 �. Tafel der naeldwijfinghen 166. Vergrootende en vercleenende oofteringof weftering wattecis. 168. Eerfte, tweede halfmiddachront en foo oir,- dentlick voort wattetis. ,, 169, Eerfte perek tweede perek, en foo oirdent- lick voort Wattet is. ,�,> i6p. SESTEE BOVCK DES EERT- clootfchrift vande fpiegheling van ebben- wloet. 177. Cortbegrijp deler fpiegheling. 178. Manensvloettop wattetis» �8a Ebront wattet is. i8o«

-ocr page 110-



	ν

ι ίο Tafel van Iupiters middelloop. 74. Tafel van Iupiters loop int inront. 77. ^V_VYFDE ONDERSCHEYT DES EER- fien boucx manie winding wan Marjloop deur erwaringsdachtafels. 80. Tafel van Mars middelloop. 86, Tafel van Mars inrontfloop. 89. jESTE ONDERSCHEYT DES E E R- fien boucx wande w'mdingwan Venmloop deur er' warings dathtafels. _ 92. Morg�lche Venus enMercurius Wattet 18,9 2. Tafel des middelloops van Venus. 94. Tafel van Venusloop int inront. 101. SEVENDE ONDERSCHEYTDES EER- fien boucx wande "Vinding wan MercurwloeJ? deur erwar'mgs dachtafels. 1 o j. Tafel van Metcurius middelloop. 107� Tafel van Mercuriusloop int inront. 112. ACHTSTE ONDERSCHEYTDES E E R- flen boucx wande -vinding des hops der wafte Herren. ^JIJ� TWEEDE BOVCK DES HE- melloo�s vande vinding der Dwaelderloo" pen deur tvifcenBige tvenkjng gbegront opdeon- eygbenfle�mg eens wailen Eertcloots* 117. CJortbegrijp des tweeden boucx. 118. EERSTE ONDERSCHEYT DESTWEE- den boucx -vande wifconflighe uytmiddelpuntk* heytsbandeltntghemeen, II9. Cortbegrijp deies eerften onderfchey r$,i 19. Stelling eens vaft� Eertcloots wattet is. 10. Grijphouck wattet is. 120. Anvangtijt wattet is. 120. TWEEDE ONDERSCHEYT DES tweeden boucx wande winding des Sonloops deur ivifconflighe werckinggfgrom opfle�ing eens wa- iien Eertcloots, 134. Cortbegrijp dcfcs tweede onderfcheyts.i 34. Evedachfon wattet is. 13/. Effening der daghen, ijo. DERDE ONDERSCHEYT DES TWEE- den boucx wande winding des "Maenkops deur* trifconjlighe mrckjnggegront opfltlling eens wa- jien Eertcloets. 179* Cortbegrijp defes derde ondeifcheyts. 179. V I E R D E ONDERSCHEYT DES tweeden boucx wande winding des loops wan SaturvM, lupiter _% Mars_t Venus en Mercuritti, deur tvifconfltghe wereking gbegront op Belling eens waflen Eertcloots. % 1 3 ■-, Cortbegrijp defes vierde onderfcheyts. 21 $■, VYFDE ONDERSCHEYT DES TWEE- eten boucx man het winden der Otvaelders fe^m iningkertjegheflanden en du^jleringen^deurwif� confitghe tverekinggegrontop SleUing eens waSlen Eertcloots* . _V( , 133* Cortbegrijpd�f�s vijfdeouderfcfjeyts. 23 3. jtrem incL� Duyfierings inganexbooch en inganextijr, dentiaTem- uytgancxbooch en uytgancxtijt wattet f ut imtden~ is* ..', -τ mr� ■>'" '33Y H. V � R DE Β � V C Κ DES h\| Μ .EL* loop vande binding der �)$aelder!oopc deur Wjcenftlghe werckjng giiegimtop dewe-
		fimftchefieilirig des roerenden Eertcloots� 24$. Cortbegrijp dci�s derden boucx. 246, EERSTE ONDERSCHEYT DES DER- den boucx wan de Dwaelders hemelen ghedaente foi>eelmodichfchtj.nt totwerclaringbaersloops₉metfte��tng eens roerenden Eertcloets. 249. Cortbegrijp defes eerft� onderfchey ts. 249. VANDE LANGDELOOP. 26Z, TWEEDE ONDERSCHEYT DES DER� den boucx -van des Eertcloots loop en de Sonnens fchynbaer roerfel. 2.62, Cortbegrijp defes tweede ondeifcheyts. 2�2 Stelling eens roerenden Eertcloots wattet is. 262. Maenloop met ftellingecns roerenden Eert- cloots wattet is. 263. Samrnus, Iupireren Mars loep met Helling eens roerenden Eertcloots wattet is. 263. Venus enMercurius loop met ftellingeens roerenden Eertcloots wattet is. 263* DERDE ONDERSCHEYT DES DER-¹ den boucx wanac Manens langdeioop met Heling eens roerenden Eertcloots. 267. Cortbegrijp deiesderden onderfcheyts.i67� VIERDE ONDERSCHEYT DES DER- den boucx wan Saturnm_} lupiter, Mars, Venut en Mercurimlangdeloop mtt ftellingeens roeren- den Eertcloots. 273. Cortbegrijp defes vierde onderfchey ts. 273. VANDE Β RE E DE LOOP. 2θσ". VYFDE ONDERSCHEYT DESDER- den boucx wande breedeloop der wy/Dtvadders Saturnm , lupiter. "Mars,metui en Mercunm_tmetfle��ing eens roerenden Eertcloots. t$6� Cortbegrijp defesvijfd�.criderlcheyts^�. Β Υ V OVGH DES BREED E- loops. 317. Cortbegrijp defes byvoughs. 318. ANHANGDIS HEMELLOOES wander L traeldersonbekende roer/els ty Ptole- tneui gaxhfflaghen; En wande fytegke�mgbe» b% hem en C opemictti daer uyt bejehrewen, 3 31, Cortbegrijp defes Anhangs. 331. PTOLEMIVS BYGEVOVGH- de tyteghdinghen. 33». COPERN1CVS BYGEVOVGH- .:de tfieghelifig der Ptvaelders ttiet fiellittg eens roerenden Eertcloots. ΐΦ~ TWEEDE STVCK der Wificrifl igh e gedacht ertffin <vm de^JMeetdaet. 1. Cortbegrijp,, 3. EERSTE BOVCK DER MEET- .' - daet van het tejekenen der groot heden. �. ��RSTE DEEL DES EER- Jlenboticxwanhet teyckenettderlimen. 7� TWEE-

-ocr page 111-



			III Cott begrijp der Deutfichtighe. 1* EERSTE BOVCK DER DEVR- ftchtighe vande verfchaeuvping. 3. Cortbegrijp, �. Verichaeuwing wattet is. 74 Grontteyckening wattet is. 7. Stantteyckeningwattetis. 8. T'verfchaeulick wattet is. I 2. Vloer wattet is. 12. Oogh wattet ii. 12. Sienderlijn wattet is. ia. Sicndcrmaet wattet is. 11. Glas wattet is. 13, Glafgront wattet is. 13. Srrael wattet is. j^_t Saempunt wattet is. 13, _Saemlijnen wattet fijn. 13, VJoerlijnen vloerlijnraeckfel Wattet is. 13,» Glafgronts eerfte ine en tweede fne wattet is. 14. VAN I'V INDEN DES OOGS.6O. EAVTMERCKING. 82, ANHANG. 83. TWEEDE BOVCK DER DEVR- ficht�ghe vande beginselen der Jpieghel-* fchaeutven. ai, Cortbegrijp. 94, Beginfei� der fpiegelfchauWc Wattet fijn. ^j. Spiegbels Wattet fijn. ^j. Vericbaeulick punt wattet is. ��. Oogh Wattet is, p�_m Ooghftrael wattet is. $6* Keerpunt wattetis. <js. Keerlijnen wattet fijn, 95, ANHANG. 105. VIERDE STVGK DER Wifcon��ighe ghedachtemffen vande. Weeghconil�. j. Cortbegrijp defes vierden ftucx. 2. EERSTE BOVCK DER WEEG- conft vande beginselen der WeeghconU.3, Cortbegrijp des eeriten boucx. 4. Weeghconft wattet is. j. Swaerheyt censlichaems wattetis. j. Bekende fwaerheyt wattetis. j, Swaerheyts middelpunt wattet is. 6. Swaerheyts middellijn Wattet is, 6. �Swaerheyts middellijn eens lichaems en fijn hanghendc fwaerheyts middellijn wat- tet is. e. Swaerheyts middelpunt Wattetis. 7. Balckwatictis. _7# Ermen wattet fijn. f, Handthaef wattet is, 1 _:, $. Vaftpunt wattet is. 8. Eveftaltwichtighe wattet fijn.⁷ 8. Hefwichtcndaelwichtwattftis. 8, Heflini en daellini wattetis. $. Rechtheflini, rechrdaellini, rcchthefwichr₉rechtdaelwicht.fcheefheflinijcheefdael- Jini, fcheefhefwicht, fcheefdaclwicht wattetis. 2+ De voorftcllen beginnen. 33. β 3 TWE�-
		TWEEDE DEEL DES EER- fien bottcx wan het telkenen der wlachen. 18. DERDE DEEL DES EERSTEN boucx wan het teyckenen der lichamen. 3 9 TWEEDE BOVCK DER Aleetdaetvanhetmetedergroothed�'. 4/. EERSTE DEEL DES TWEE� den boucx want meten der linten. 47. TWEEDE DEEL DES TWEE- den bottcx want meten der wlacl^en. 73. DERDE DEEL DES TWEEDEN boucx want meten der lichamen, 8S_t DERDE BOVCK DER MEET- daet vande vier af comit� ι als vergaring, aftreckjng_} menichwtddmg en deeling der groot- heden. 97. EERSTE DEEL DES DERDEN houcx -vande -vier afcom�len, als wergaring, af~ trech^ngjnenichwuldingen deeling der linie, yy. TWEEDE DEELDES 3BOVCX wande w'terafiotnflen, ah wergarmg,afireckjng, tnenichwulding en deeling der wlackcn, 105. DERDE DEEL DES 3 BOVCX wande wier afcom�en^als wergaring^ajtreckjng^ tnenichwulding en deding der lichamen. 111. VIE RDE BOVCK DER MEET- daet vande eyeredenhejts regel der groot- heden. 119. EERSTE DEEL DES 4 BoVC'X wande eweredenheyts reghelder linkn. 121. TWEEDE DEEL DES 4 BOVCX wande eweredenheyts reghelder wlackf η,. 124. DERDE DEEL DES 4 BOVCX wande eweredenheyts reghelder lichamen .128. VYFDE BOVCK DER MEET- daet vande everedentlicke fnijdtng der ■ � grootheden. ^J33�. EERSTE DEEL DES 5 BOVCX wande eweredentl'icks fitgd'mg derlinien. 135. TWEEDE DEEL DES $ BOVCX wande ewcredentlick^fny.dingderwlac\en. 138. DERDEDEEL DES 5 BOVCX wande eweredentlickefnt/ding der lichamt 164. SESTE BOVCK DER MEE T- daet van t'verkeer en der grootheden 'm an- derj^:ormen. 169. EERSTE DEEL DES 6BOVCX wan fwerkeeren der linten. 171. TWEEDE DEEL DES (5BOVCX want'werkeerenderVlacken. ■ ijj. DERDEDEEL DES 6 BOVCX wan t'werkeeren der licham en. 192. DERDE STVCK DER Wtfconi�igbe gkedachtenijfw vande Dettrfichtighe» 1,

-ocr page 112-



		112 TWEEDE BOVCK DER Weeghconfl vande vinding derfaaer* hejts middelpunten. $7' VANDE VINDING DER fwaerheyts middelpunte vande platte. 60. VANDE VINDING DER fwaerheyts middelpunten vande licha- men. 7 5 � DERDE BOVCK DER Weeghconfi vande ^eeghdaet. 89. Cortbegrijp. 90. VIERDE BOVCK DER Wetghcon�i vande beginfelen des wa» terwtchts. 12-1. Cortbegrijp I»� Bekende iwaetheyt wattet is. 113. Eveftoffware lichamen wattet fijn. 123. Stofiwaerirelichacm wattet is. 123. Stoflichtilelichaem wattet is. 123. Menichmael ilofiwaerdei wattet is. 113. Stijflichaem Wattet is. 123. Vlackvat wattet is. 113. Bodem wattet is. 123. Gheichickt bodem wattetis. 124. Ydel wattet is. 124. Ledich wattet is. 114» De voordellen beginnen. ii<S. VYFDE BOVCK DER WeeghconH vanden anvangh der wa. tertvichtdaet. 16�. De voorftellen beginnen. 163₁ ANHANG DER W E E G H- conB. 169. BYVOVGH DER WEEG H- con�t. 177. Cortbegrijp defes byvoughs. 178. EERSTE DEEL DES BY- voughs der Weeghconfi van het Tm- Widt. 172« Cortbegrijp des tauwichts. 180. TWEEDE DEEL DES BY- voughs der Weeghconfi vant Catrol- wkkt. 101. Cortbegrijp des Catrolwichts. 192. DERDE DEEL DES Β Y- voughs der Weeghconfi vande vlietende topjwaerheyt. �J9� Cortbegrijp der vliet�de topfwaerheyt.2cQ, VIERDE DEEL DES Β Y- vougs der Weeghconfi vande Toom- _?>"*"�� 203. Cortbegrijp des Toomprangs. 204. Stangjftangboutjteughelnnc^itangsbove- dccljoogb.montftickjkinketen, es_akinkc-
				tenhaeck, twee tufleheketens, wree toom, flappe toom,keeren,Wattetfijn. 20J. 206. en 107� Teughelrincx raeckpunt, ooghraeckpunt, montfticx afpunt, raeckpunthouc, prouf- toonijWattetfijn. 207611208. De voorftellen beginnen. 208. VYFDE STVCK DER Wifcon��ighe ghedachteniffen vande ghem engde floff�n. I � Cortbegrijp der ghemengde ftoffen. 2« EERSTE DEEL DER GHE- mengde fioffen vande Telconslighe anteyckenwgben, 3, Cortbegrijp des eerilen deels. 4. TWEEDE DEELDER GHE- menghde fioffen vande Vorfielicke^> heuckhoudingb m Domeine en Vinante Extraor- dinaire. 1. Cortbegrijp. 2. COOPMANS BOVCK- hou ding op de Italiaenfche "titijfe, 13. VORSTE LI CKE BOVCK- houding op de Italiaenfihe 'ftiffe. 39. BOVCKHOVD�NG INDO- me 'me op de Italiaenfche Vpijfe, 4/. Cortbegrijp der bouckhouduig in Domei- ne. 46. IORNAEL IN DOMEINE OP de Italiaenfche wijf e. 5$- Cortbeg�ijpdeies lornaels. 60. SCHVLTBOVCK IN DO� meine op de Italiaenfche Veijfe. 1. BOVCKHOVD�NG 1 Ν V OR- fielickedi ff en f e op de Italiaenfche Vrij- β' _r J¹� Cortbegrijp defer Vorftelkkedifpenfe. 52, SCHVLTBOVCK DERDI- fiributie, 69. Β O V CK Η O V Dl NG IN l�nance extraordinaire op de HaII» aenfthewtffe. 8/. Cortbegrijp defer bouckhouding in Finance extraordinaire. 86. VANDE GENERALE BOVCK- houding in finance extraordinaire. 87. VANDE BOVCKHOVD�NG der diftenfen vande extraordinaire Fi- nance. 91, Cortbegrijp defer bouckhouding der dif~ penfen. $t*

-ocr page 113-



		113 DE GHEDRVCTEFAVTEN falmen aldm 'verbeteren* INT EEKSTE DEEL DES WEERELTSCHRIFTS. Boven op de fijden vande i^e totic i40_edaer aldus ftaet: � Bovck Des Weereltschrifts, fielt of neemt door t'ghedacht te ftaen � Bovck Des Driehovckhandels. Defgelijcx fal oockghedaen worden mettet z^e, 3^e, en4^e bouck, flellende over alDRiEHovcKHANDELsin plaets va Weereltschrifts, want fulcx vereyfchrdicr boucken verdeeling befchreven int Cortbegrijp des Drie- houckhandels, t'wckk deur mifgrijp des Schrijversnïet naghevolght en wiert. Hoewel int eerik deel des Weerdtfchiiftsinde2fijde, bepaling is ghedaen van Schilboocb en Schilkouck, en dat die woordeneen fluckweechs verre ghe- bruycktfijn, foo heb ick nochtans daer na in die plaets ghebeiicht hetwoort i'ierendeelrontfchildeur dientgeüjck de woorden haifromfchil en rom[chil fijn fake beter beteyekent, overmidtsdat Schilbooch en Schilhcuckmct uyt en druc- ken (ghelijck oock en doen de Latijnfche woorden t^Arcm ccmflememi en dn* gulus corn^kwentt) van wat* afcomft der drie fy t'verfchil fijn: Daerom by al- Sbecie* dien dit bouck te verdrucken waer, ick ibude in plaets der 4^e $^e en <5^C bepaling inde bovefchreven 2^e fijde dufdanighe flellen: 4 �� LI � G. Vierendeelrontfchilis tVerfchil tuifchen een gheftel->_w �m- de booch ofhouck en het vierendeelronts. ^pI»gu^m- LaetBC een gheflelde bcoch fijn, of BA C een gheftelden houck, ten eerften cleender dan het vierendeeIronts,aJsde booch � E, of houck � � �, t'verfchil tullchen haer beyden als de booch C E, of houck C � E, heetvieren- déelrontfchil, te weten vierendeelrontfchil der gheflelde booch � C, of houck � � C. L'aet andermael C D ccn gheflelde bocch, of C � D een ghcflelden houck fijn, nu grooterdan het vierendeelronts, als de booch � E, of houck � � E, t'verfchil tufïchen haer beyden als de booch C E, of houck C � E, heet vierendeelrontfchil, te weten vierendeehontichil der gheflelde booch C D, of houck CAD. f BEPALING. Halfrontfchilis tVerfchil tuffchen cengeftcldebooch of houck en het halfronde «j«/«»«^ De verlcaring ghedaen opt vierendeelxontfchÜ dei 4 bepaling,can oock* dienen tot verclaiingdefer $ bepaling. "S.4 dBEPA-

-ocr page 114-



	114
	114			6 BEPALING.
				6 BEPALING.

compkmen. Rontfchil is t'verfchil tufichen een ghcftcldc booch ^wmiimli' en het heel rondt. Deur het bovefchreven is te verftaen datmen overal daer van Schilbcochen Schil houck ghefcyt is, in die plaets het woort vierendeekontfehil fal moghcn ftcllcn.

			lm eer ft e de el des VVeereltfchrifts.

					213 fijde 2 lini voor ^2_}fielt 23. 211 fijde 3 8 lini fcTjilhcochs, üzUfchil* hou ex. 222 fijde 23 lini fcheefhoucx C, fielt fcheefhoucx p. 222 fij.24lin.i><wta<?//.,ftelt vcorfels.* 225 fijde 9 lini voorbeelts_f fielt <z/<w- 23 4 fijde 5 lini 5 ^C, fielt o^ C 5. 234 fijde 7 lini 5 /iC,flelt^C�. 272 fijde 2 8 lini C2),ftelt C #. 274fijde8liniCi?,fieltCD. 297 fijde 32 YimACB houck ABC die coikden hegheer de» uvan 67^.37, ftelt � D � houck ABD van 08tr,ip. Diegetrecken van iSctr. blijft voor den begeerde houck. � BC ui tra4. 307 fijde 3 2 lini vinding der fijde � C, fielt vinding � anodes tegenover» hcucx derfyde � C, 327 Ci) de Anhang des driehcuckhandelsy fielt Anhang der voorgaende drie hou eken. 3 42 fijde ï 2 lini Drichcuckhandels ein- de, fielt Anhangs einde. 345 fijde 3 lini Weereltfchrifis, fielt DriehcuckhandeL� 354 fijde 7 lini diens aj}unt t^Ais, dit moefie fiaen inde s lini achter den evenaer. Int tweede deel desWee- rdtjchriftsy Inde 12 fijde op de cant SolBitio e8i~ vale, ft elt Solflitio efiivali, "13 fijde 15 lini 10000? cirdeelw, fielt connende oirdeelen. 18 fijde 2olinig0ftfc,ftelt gotf. 19 fijdé
		Inde 24 fijde op de cant voor Confrin- ïïio_% iklt ConfiruBio. 32 fijde de houckmaet van 2 tr. 17® ftaet 3934i2,flelt 398412. 34 fijde de houckmaet van 5 tr. 4 © fiaet 863148, fielt 883148. 5 8 fijde op de cant tabulum, fielt ta hu- lam, 64fijdederaecklijnvanotr. 00 fiaet occo,fielto. 74 fijde deraecklijnva27tr,o© fiaet 509524, fielt J095254� 138 fijde de fnylijn van 89 tr. 10® fiaet 7$757346i,fielt 687573461. 138 fijde de fnylijn van 89 tr. 12 © fiaet 6i6229489₎ftelt 716229489. 141 fijde 3 lini Weereltfchrifis > fielt Drichcuckhandels. 152fijde 3 lini ^, fielt 16^�. �$� fijde 14 lini gegeven fieltgevende. 168 fijde op acQamreflelixeifahrec- tilinei. 172 fijde op decantparallela, fielt^4- r allelam. 180 fijde 6 lini \� � G^ftelt � � G. 18o fijde 7 Üni � � G_} fielt lA � G. � 81 fijdeólinicxiF^fieltt^r^F. lil fijde 7 lini � � F, fielt � F �. l%i tijde ziYmi � � Ffidt � FB. 183 fijde 3 lini Weereltfchrifis ₉ fielt Driehouckhandels* 195 fij^de 11 Hni het 2 vccrsJel, fielt het vervolch des 2 voorsleis, 197 fijde 3 6 lini / voorbeelt_füt\t 1 ver- 'üolcb 2 ï o fijde 3 6 lini tvewijdege, fielt recht- houcHck 2i2fi]dé 3^ lini "22 voorfel, fielt23 <voorsleL

-ocr page 115-



			115 120 fijde 26 lini /^t� desjaers , ftelt begin desjaers, 123 fijde.4 \it\\middelpuntichpuntfi�t uytmiddelpuntichfunt� 12 S fijde 9 lini merekick A, ftelt #wf� -^� 1."�'* 129 fijde 32 lini2)5^ftelt5D5. 13 2 fijde 3 9 lini 30 φ 6 ©,ftelt 30 0 7©� 133 fijde 4 lini 'Vcetfi�tmet. 135 fijde 8 Jiniceffening,�e\t effening. 1SS fijde 3 $ �ni no tr,�c\t 210 tr. 137 fijde20lini fvervclgh der ijbe* paling, ftelt de 16 bepaling van het 1 bouck des Heme/loops. 141 fijde 6 lini jptr.p®, �dtpj /r. P®. 143 fijde24lini iJMaenfiutSon. 148 fijde 35 Jini ipo tr. u. 8, fteh 194.tr. 11.8. 162 fijde 8 lini<i&#I>Z_JfteJtⁱP<i#.D.�. 207 fijde 20 lini KM,ftelt IL, 221 fijde op de cant Prop, j$,ftelt Cap* BS» 251 fijde 9 Ymidaerom, ftelt daerront* om. 25/ fijde 12 lini ickna,{\cltkknuna. 255 fijde 14 Iwlgemir&tfitUgfpieenf? 255 fijde 17 XivCxte gebeuren fisXx te ge- beuren upghenomen de Manens duy* sleringfne. 255 fijde 45 lini tMaenwechs, ftelt LMarswechs. 237 fijde 3 3 lini ��trghelijcke cock ver- moedende vande duy��eringfnelocp die niet s'daeehs 3 © ιι © volghens defelling eens vafi'eEertcloots_smaer ey gent lick als uytjlelling eens roeren- denEertcloots volcht s'daeehs 1 tr. 2, jp. teghen t'vervoleh, der trappen, "Vriens treek en de er acht fchijnt gedre- gen te fijn in een hooger trager hemel dan de vcorgaende, doende ontrent de 18 Ureneen keer na fvervolgh der trappen>�e\t n�et met allen,want het fal�yt blijven. 2,5 9 fijde 4 lini int voer si el, ftelt in het ij voor sieh 2$ 9 fijd� 6 lini voor cfachtrwg, fteli 'voortfacfaring. � 260 &)de
		19 fijde inde tw�� lefte linien daeran- d$rsfiz\t daer af anders. 20 fijde io liniJ»/^,fielt/»/(f^. 41 iijde 26 lini Jpieghclingdaet, ftelt jpiegheling en daet. 42 fijde 11 lini leerrtnge&ch leerlinge¹. 51 fijde 3 6 lini tweede deel, ftelt twee- de bouch, $ 3 fijde 6 lini eer Hen deels, ftelt /#>^- den boitcx. $7 fijde 3 limplaetfieltplaets. 5 8 fijde 4 lini op ander, ftelt <jp/ <iWi7. 59 fijde 8 lini^fteh of. 59 fijde 22 lini rivreren, ftelt rivieren. 59 iijde 5 3 Ymi kelen fielt kielen. 69 fijde 25 lini /^ voor fel, ftelt /^ voorfiel. , 70 fijde 18 lini voorgegaen, ftelt w# ghegaen. 79 fijde ftaet tot vijfmael mijfebaeu* wingfiut "Veanfihaeuwing. 74 fijde 3 lini/i/Tfr₇ftelt/^/z/i, 169 fijde 3 2 lini e* Braf�ie,ftelt /# ^4- ftlie. lSofijde37lini/J?(7,ftelt/�(7 191 fijde 3 lini ghebeurde, &�tghebeu- rende. Int derde deel des Wee- reltfchrifts* 3 fijde8 )'inimetfelling,�cltmetoney- gben Helling. 11 fijde 30 lini middeluytpunticheyt, ftelt uytmiddelpuntichep. 17 fijde3 lini tweedeonevenheyt, ftelt onevenheyt 17 fijde 40 lini eenyder,fit\t enyder. 26 fijde 26 lini &/ ^»₅ftelt daer,* sS iijde 40 lini duyfleraerbreeden> ftelt evenaerbreeden. $ 5 fijde 41 lini e'tf; ftelt C7Z. 117 fijde 4 lini vande dwaelderloop, ftelt ν ande vinding derdwaelderloe* f en. 118 fijde 31 lini Venm entJMercurius, fteh F^w f» Mercurim in langde* loop. ,% 120 fijde op de cant Jpocha, fielt ��><?-

-ocr page 116-



�l6 2.66 fijde 30 Hni groote rotttsfi�t groot* rcnts* 271 fijde34 �ni GFKflchGJ IC 3 30 fijde ia lini ?wy,ftelt##. 3 3 2 fijde 2 lini des dtvaelders > ftelt <Λτ� DVeaelders. 3 50 fijde 24 lini FGfi�t ff G. 3 <o fijde27 lini EG 1083 daerna, ftelt >4 G1083 {yaantf� veelcomter alfme feght inronmechs halfmiddellijn�o deelen gheeft inrontshalfmiadellijn � deels o 0, tyat 10 000?) daer na. Inde Meetdaet. Inde 27 fijde 14 lini voor aftelt Γ. 31 fijde i3lini///,ileltc^/. 3� fijdezjlinipXjftelt^i� 57 fijde 19 Hni ^ftelt /. 77 fijde 12 lini mette ftjdz i^/C, fielt metten houck ABC, hier deur "tyort bekent de derde fijde Α C. 127 fijde 12 lini 7WERCK, ftelt VERVOLCH. 141 fijdei8 liniZ> /j,fteltD Τ 3. 144 fijde 3 8 lini als E (7,ftelt als EG. 145 fijde 15 lini t'^elckejy tot H, fielt t'Veelckjy tot H_tte 'Vcetenfco ven e tot dat Ό Heve'fyijdeghe valt met Β Α. Inde felvc fijde meugen de vier laetfte linien uyt blijven ,want het is deur het ι lidt onmeughelick anders te commen. 147 fijde 4 lini heeft fidt helft. j 50 fijde 30 lini den punt fiat eenfunt. 151 fijde 1 lini /X,ftelt 151 fijde 3 lini 4Voorheelt,ftelt / toor- beelt. 151 fijdc 18 lini eve^tjd�geftjde Α B_fCfiutteghnoverftjde^ABitiCs 193 fijdc 8 lini E <?#,ftelt FGH. Inde Deurfichtighe. Inde 90 fijde 6 lini eenige voorbeelden, ftdteentcbvoorbeelt. Inde 90 fijde 14 Yixxivierhomhn^ fielt vier houcken. IndeVVeeghconfi. Inde 89 fijde 22 linibefetfi/s_? fielt he*
	letfels. 92 fijde 16 lini des lichaems, ftelt in des lichaems. 141 fijde op de capt Tbeoremata, ftelt Theoremate. 181 fijde 9 X\mfcheeflynfi.t\xfcheefhef- lijn. 18i fijde loYimfeheefltjnenfitltfcheef- heftijnen.

		INDE VORSTELIC- KE BOVCKHOVDING. Int lornaehan Coomfchapl Inde 1 fijde 9 lini voor net 350"t#,ftelt net3$oH&$onc. 3 fijde 13 lini binne6^ehen₉ fcltbin* nen 5 ^eken. 5 fijde 4 li ni 16,�clt 6. Int Schultbcuck in Q)omfchap₀ % fijde 9 lini 6 lunim fitli 8 lunim, 2 fijde 11 lini 10 otfob. ftelt 7 iMey. 6fijde6lini2$,ftelti2$. 6 fijde 18 lini 4$,flelt 14$. 13 fijde 5 Wmfil. 4,fteltjft/. 18. 14 fijde 2 lini tJWaertfiek LMey* 15 fijde 2 lini cMaert, ftelt tJHey. 16 fijde 9 lini 7$, ftelt c§. 29 fijde 11 lini �o6c�, ftelt 166 c�. 3 2 fijde 3 8 lini 200 o�,ftelt 2C00 cA Int hrnael�n Oomeyne. Inde 1 fijde lefte lini i607,ftelt 1�C4. 2 fijde 15 lini 10 AuguHifiax 1 OtJob* 3 fijde lcftelini 17500 aftelt 175500^ 4 fijde 28 lini 10 lunim ,ftelt 1 lunim, 7 fijde 10 lini ioc©e,ftelt 123 ©6. 7 fijde 29 lini 1603, ftelt 1602. Int Schuit houck in Domeym* Inde 5 fijde 6 lini itf04,ftelt 1603. 13 fijde 11 lini 1$ lanuar.&dt 7 Januari 26 fijde 2 lini 10 o��ob. ftelt 1 Oi�oK 29 fijde 4 lini 2 Tul. ftelt 1 /#/. 51 fijde 4 lini 20 c�, ftelt 300C 42 fijde

-ocr page 117-



			117 83 fijde op de cant 7 voorBcls, ftelt 5 Hjoorfiels. 100 fijde 17 lini vefebreven, fielt fo* fchreven. Int Cortbegrïjf derghemeng- de fiojfen. � effens Telconflighe antejekemnghen^ ilelt inde cant Annotationes Arith� metkd. NefFens fpiegheling der SingconB, fielt Theoria UMufica, NefFens Huysbou, fielt Architeclura,
		4* fijde 3 6 lini dwang&tlt dwaling, 5 9 fijde 36 lini /w/ nootfakelnk en fijn, fielt »/>/ nootfakelick ghelijck en fijn. 63 fijde de 10 lini moet gants wech fijn. 64 fijde ten eynde de 44,4; en46Ïïni moetftaenoC. $. 66 fijde inde 1 en21 lin'^ucx fielt 112 fiücx. 70 fijde noten dehet Ftucx, fielt »# «* debet Jtucx 112. 76 fijde ��/ debet tonnen, fielt �00/ �- bet tonnen 1, en voor «Siw/ W// /<w- w» 1, flel t �»/ ow/// tonnen.