Green Office nu ook in de binnenstad

Op 20 september promoveerde Jan Huynen op zijn proefschrift over de mogelijkheid van ondergrondsenbsp;energieopslag met gebruik van waterkracht. Extranbsp;bijzonder is dat Huynen al 86 jaar oud is. Hij stelt datnbsp;er geen geschikte technieken zijn om voldoendenbsp;elektriciteit op te slaan voor wanneer het niet waaitnbsp;en de zon niet schijnt. Hij stelt voor om een energie-buffer aan te leggen diep in de Limburgse bodemnbsp;en heeft daarvoor een gedetailleerd bouwplannbsp;gemaakt. De bouw van zo'n buffer zou een snellenbsp;groei van wind- en zonne-energie mogelijk maken.

Het Green Office van de Universiteit Utrecht is op Utrecht Science Park De Uithof al sinds 2013 hétnbsp;groene platform voor studenten en medewerkersnbsp;van de UU. Op deze plek worden duurzame ideeënnbsp;gevormd, plannen gemaakt en projecten gelanceerd, allemaal met het doel om de universiteitnbsp;duurzamer te maken. Het Green Office breidt denbsp;activiteiten uit en heeft daarom nu een dependance in de binnenstad van Utrecht geopend.nbsp;Met de tweede vestiging hoopt het office eennbsp;nieuw publiek voor zijn duurzame activiteitennbsp;aan te boren en de duurzame gemeenschapnbsp;binnen de faculteiten Recht, Economie, Bestuurnbsp;en Organisatie (REBO) en Geesteswetenschappennbsp;te versterken en te ondersteunen. Net als bij' denbsp;locatie op De Uithof zullen er lezingen, workshops en interactieve evenementen plaatsvinden.

Het nieuwe kantoor is te vinden in kamer 0.05, Drift 13, Utrecht. Meer informatie:nbsp;uu.nl/organisatie/green-office-utrecht.

I « *1

I INTRODUCTIE |

Een duurzame sta^^F

¦ ¦ ¦

In augustus maakten 4200 eerstejaarsstudenten kennis met Utrecht tijdens de jaarlijkse Utrechtsenbsp;Introductie Tijd (UIT). Zij leerden in vijf dagen denbsp;stad en het Utrechtse studentenleven kennen.

Dit jaar was er extra aandacht voor duurzaamheid. Tijdens de ‘Flogging Run’ bijvoorbeeld zameldennbsp;deelnemers aan de UIT al joggend zwerfafval in.

Het Utrechts Universiteitsfonds steunt activiteiten van studie- en studentenverenigingen, waaronder ooknbsp;de UIT. Wilt u ook bijdragen? Kijk op uu.nl/ufonds.

Marjan Minnesma

Directeurvan Urgenda en Alumnusvan het Jaar 2015 over het energieneutraal maken vannbsp;Nederland. Bron: duurzaambedrijfsleven.nlnbsp;Vliegen met hernieuwbare brandstoffen,nbsp;bijvoorbeeld gemaakt uit afgewerktnbsp;frituurvet? Voor een paar euro pernbsp;passagier kan het, zo bepleitte Sierk denbsp;Jong 15 juni jl. bij de verdediging van zijnnbsp;proefschrift Green Horizons aan denbsp;Universiteit Utrecht. De Jong heeft sindsnbsp;2014 onderzoek gedaan bij het Copernicusnbsp;Institute for Sustainable Energy Development van de UU. Hij stelt dat het ruim 10nbsp;miljard euro kost om in 2030 alle vliegtuigen vertrekkend uit de EU op 8%nbsp;hernieuwbare vliegtuigbrandstoffen tenbsp;laten vliegen. Dit komt neer op een paarnbsp;euro per passagier en neutraliseert ruimnbsp;70% van de verwachte emissiegroei totnbsp;2030. Hiervoor is het wel belangrijk datnbsp;nieuwe technologieën verder ontwikkeldnbsp;worden om de productie van hernieuwbarenbsp;vliegtuigbrandstoffen op te schalen ennbsp;goedkoper te maken.

Dejongs proefschrift is online te lezen via de Utrecht University Repository:nbsp;uu.nl/universiteitsbibliotheek/diensten/nbsp;Utrecht-university-repository.

©Reimer Veldhuis

Doctoraal Geschiedenis (2002) en Doctoraalnbsp;Nederlands Recht (2003) is per 1nbsp;september de nieuwe landsadvocaat.nbsp;Hij staat de Staat der Nederlandennbsp;bij in juridische procedures.

Janny Bakker Klein

Doctoraal Nederlands Recht (1994) en Doctoraal Recht, Bestuur en Management (1996) is benoemd tot voorzitter van de Raad van Bestuurvannbsp;Movisie, het landelijk kennisinstituutnbsp;voor de aanpak van sociale vraagstukken.

Sierk Navvijn Doctoraal Socialenbsp;Geografie (1991) isnbsp;benoemd tot directeur van de Rijks-voorlichtingsdienst. In deze functienbsp;richt hij zich op de woordvoering ennbsp;advisering van de minister-presidentnbsp;en de ministerraad en op de overheidscommunicatie.

David de Jager Doctoraal Natuurkundenbsp;(1988) is benoemd totnbsp;directeur van GROW Offshore. GROWnbsp;is een consortium van Nederlandsenbsp;bedrijven en kennisinstellingen, datnbsp;doorgezamenlijke technische innovatie de uitdagingen op het gebied vannbsp;windenergie op zee wil overwinnen.

Fcikc Sijbcsma Doctoraal Biologienbsp;(1985) is door het zakentijdschrift Fortune opgenomen innbsp;hun jaarlijkse lijst van de vijftig grootste leiders ter wereld. Hij is een vannbsp;de twaalf CEO's in de lijst. Sijbesmanbsp;is directeurvan het Nederlandsenbsp;chemiebedrijf DSM en werd uitgeroepen totAlumnusvan hetJaarZOlG,nbsp;omdat hij de kennis uit zijn studie aannbsp;de Universiteit Utrecht gebruikt voornbsp;een betere toekomst.

Sybilla Dekker Doctoraal Bestuurskunde (1976) is benoemdnbsp;tot minister van staat. Zij was minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijkenbsp;Ordening en Milieubeheer in hetnbsp;kabinet Balkenende-ll. Ministervannbsp;Staat is een eretitel die in uitzonderlijke gevallen wordt toegekend.

Femke Halsema Doctoraal Algemenenbsp;Sociale Wetenschappennbsp;(1993) is benoemd tot burgemeesternbsp;van Amsterdam.

Wilbert Tomesen

B . nbsp;nbsp;nbsp;Doctoraal Nederlands

A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Recht (1983) is benoemd

tot voorzitter van het Huis voorde Klokkenluiders. Hij was hiervoor vice-voorzittervan de Autoriteitnbsp;Persoonsgegevens.

De Duurzame Jonge 100

De Duurzamejonge 100 geeft een overzicht van jonge ondernemers, young professionals en studenten die aantonennbsp;dat een duurzame toekomst mogelijk is.nbsp;De lijst van 2018 telt 15 UU-alumni.

Sanne Preso Bachelor Milieu- en natuurwetenschappen (2012) en Master Sustainable Development (2014), Francis Zoet Masternbsp;Sustainable Development (2015), Mariannenbsp;Davidson Bachelor Sociale Geografie ennbsp;Planologie (2011), Paul Mignot Bachelornbsp;Natuurwetenschap en Innovatiemanagementnbsp;(2008) en Master Energie (2011 ), Jelle Scharffnbsp;Bachelor Natuurwetenschap en Innovatiemanagement (2015), Wouter Buijze Masternbsp;Sustainable Development 2016, Maarten denbsp;Vlugt Bachelor Natuurwetenschap en Innovatiemanagement (2010) en Master Energynbsp;Science (2016), Roelf Menger Master Energynbsp;Science (2015), Roos Spekman Bachelornbsp;Bestuurs- en Organisatiewetenschappennbsp;(2011) en Master Bestuurs-en Organisatiewetenschap (2008), Alexander van dernbsp;Vooren Bachelor Economie en Bedrijfseconomie (2007) en Master Bestuurs- en Organisatiewetenschap (2008), Kauthar Bouchallikhtnbsp;Bachelor Bestuurs- en Organisatiewetenschapnbsp;(2008) en Master Publiek Management (2015),nbsp;Anna van Nunen Bachelor Psychologie (2009)nbsp;en MasterSocial and Health Psychology (2012),nbsp;Pascale Veerling Master Multiculturalismenbsp;in vergelijkend perspectief (2012), Tara Scallynbsp;Bachelor Culturele Antropologie en Ontwikke-Iingssociologie (2012) en Maayke Damennbsp;Master Sustainable Development (2012).

Lees op pagina 14 van deze Illuster een interview met Maayke Damen.nbsp;Over de Duurzamejonge 100 lees jenbsp;meeropdj100.nl.

ijkbijvoorbeeld naar dit plantje.” In de kas vannbsp;de Utrechtse Botanischenbsp;Tuinen laat biomimicry-specialist Codrin Kruijnenbsp;zijn vingers over denbsp;bladeren gaan. “De vorm, de structuur; zenbsp;hebben ongetwijfeld een functie. Waartoenbsp;dienen ze? En wat kunnen wij ervan leren?”

Jaco Appelman, coördinator van het

Utrechtse masterprogramma Bio Inspired Innovation, valt hem bij: “Hoe krijgt denbsp;natuur het voor elkaar om met zo weinignbsp;middelen zulke fantastische creaties uit denbsp;grond te stampen? En hoe kunnen wij datnbsp;als inspiratie gebruiken om te innoverennbsp;en problemen op te lossen?”

Codrin studeerde informatiekunde, maar gaf en ontwikkelde jarenlang onder-nemerschapsonderwijs aan de Universiteitnbsp;Utrecht. Tijdens het samenstellen vannbsp;cursussen over sustainable entrepeneurshipnbsp;werd zijn interesse aangewakkerd voor hetnbsp;onderzoeken van problematiek rondomnbsp;duurzaamheid en kwam biomimicry opnbsp;zijn pad. De term is afgeleid van de Grieksenbsp;woorden bios; ‘leven’ en mimesis: ‘nabootsen’ en draait om het nastreven van denbsp;genialiteit van de natuur bij het ontwerpennbsp;van producten, processen en systemen.

Codrin “Hoe meer ik me erin verdiepte, hoe meer ik wist: dit klopt gewoon van allenbsp;kanten! Ik ben naar Amerika gegaan om denbsp;opleiding tot biomimicry-specialist tenbsp;volgen en heb me aangesloten bij Biomimicry Nederland. We adviseren bedrijvennbsp;onder meer over het toepassen van biomimicry bij architectuur, circulaire economie, financiële systemen, product designnbsp;en sociale innovatie.”

Olympische zwempakken geïnspireerd op de huid van haaien, een hogesnelheidstreinnbsp;geïnspireerd op de snavel van een ijsvogel,nbsp;het ventilatiesysteem in een appartementencomplex af gekeken van eennbsp;termietenheuvel, water- en vuilafstotendnbsp;materiaal geïnspireerd op de bladeren vannbsp;de lotusplant. Er zijn tal van voorbeeldennbsp;van door de natuur geïnspireerde innovaties. En als het aan Jaco en Codrin ligt,nbsp;staan we pas aan het begin.

Codrin “De natuur gebruikt een vijftiental elementen waarmee eigenlijk allesnbsp;gebouwd wordt. Ze brengt verschillendenbsp;structuren van dezelfde materialen aannbsp;waardoor ze een bepaalde eigenschapnbsp;krijgen. Ter vergelijking: mensen gebruiken tienduizenden plastics en combinerennbsp;die, wat recycling lastig maakt. Verdernbsp;onderzoek naar materiaalstructuren innbsp;de natuur zou van onschatbare waardenbsp;kunnen zijn. Wat maakt materiaalnbsp;ademend, waterafstotend, zelfreinigendnbsp;of gekleurd, wat bepaalt het vermogennbsp;om impact te kunnen incasseren en tenbsp;herstellen? En hoe kunnen we die informatie inzetten bij 3D-printingoiadditivenbsp;manufacturing? Hoe gaaf zou het zijn alsnbsp;we straks een database van materiaalstructuren hebben die je in een 3D-printernbsp;zet en kunt zeggen: ikwil mijn ontwerpnbsp;hier waterafstotend en daar ademend? ??

?? In 2016 startte de Universiteit Utrecht met de masteropleiding Bio Inspirednbsp;Innovation waarin biomimicry aan bodnbsp;komt. Initiator en coördinator van hetnbsp;programma is Jaco Appelman. Tevergeefsnbsp;probeerde de universitair docent biologienbsp;het eerst bij andere universiteiten. “Bij denbsp;TU Delft lukte het niet, in Rotterdam niet,nbsp;in Leiden niet. Maar in Utrecht wilden zenbsp;wél, dus ben ik overgestapt vanuit Delft ennbsp;heb ik hier de master opgezet. Codrin heeftnbsp;bijgedragen aan de ontwikkeling vannbsp;cursussen en we werken soms nog samennbsp;in projecten, casestudy’s of de organisatienbsp;van conferenties.

Studenten worden na het afstuderen misschien wel de bioloog in een ontwerp-,nbsp;innovatie- of designteam. Daarom zit ernbsp;ook een businesscomponent in de master.nbsp;Zodat ze snappen hoe een businessmodelnbsp;werkt en weten wat ze kunnen toevoegennbsp;zodat het een meer nature sensitive — ofnbsp;zelfs nature based model wordt. Vooralsnognbsp;is de master alleen voor biologiestudenten.nbsp;Maar we streven naar een steeds brederenbsp;blik en proberen er met bijschoolcursussennbsp;studenten uit andere disciplines bij te krijgen. Hoewel er nog een lange weg te gaannbsp;is om tot echt multidisciplinair onderwijsnbsp;te komen, werken we al wel samen met

“Oplossingen uit de natuurnbsp;leiden tot meernbsp;overvloed.”

bijvoorbeeld Delft en Eindhoven op het gebied van Industrial Product Design.”

Codrin “Deze master en de studenten die straks met kennis op zak de arbeidsmarktnbsp;opgaan, betekenen een grote stap voorwaarts. Er is steeds meer bekendheid vannbsp;en interesse in biomimicry. Specialistennbsp;worden vaker uitgenodigd óp ‘impactvollenbsp;plekken’ voor het geven van advies,nbsp;lezingen, workshops en onderwijs. Dat isnbsp;hoopgevend. Niet alleen voor het oplossennbsp;van technische problemen, maar ook voornbsp;onze verstandhouding met de natuur.nbsp;Biomimicry is zo’n positieve en integralenbsp;benadering. Het vraagt om een omschakeling van de mens naar een meer evenwaardige relatie met de natuur. Wanneernbsp;je je realiseert hoeveel er te leren valt vannbsp;de natuur, dan behandel je haar niet meernbsp;alleen als material resource.”

faco “Tegelijkertijd zijn ernatuurlijkookmensennbsp;die zich weliswaar latennbsp;inspireren door denbsp;natuur, maar nog steedsnbsp;niet-duurzame, schadelijke oplossingen creërennbsp;en fossiele brandstoffennbsp;gebruiken. Straaljagersnbsp;bijvoorbeeld die elkaarnbsp;makkelijk uit de luchtnbsp;kunnen halen, gebaseerdnbsp;op onderzoek naar roofvogels. Wat schietennbsp;we daarmee op met z’nnbsp;allen? Het heeft geennbsp;zin om alleen maar denbsp;menselijke utiliteit tenbsp;garanderen door inspi-

ik de vraag: ‘Zeg, hoe is je Nederlands?’ Een cultural/it leek het belangrijkste criterium.”

Safaya voelde zich te vaak de uitzondering op de regel en zag na de zoveelste afwijzingnbsp;het ondernemerschap als enige optie.nbsp;“Samen met een paar vrienden startte iknbsp;in 2010 OnePlanet Catalogue, een bedrijfjenbsp;waarmee we de impact van consumentenaankopen inzichtelijk maakten via eennbsp;ratingsysteem. Na een overname door eennbsp;ander bedrijf. People 4 Earth, ben ik daarnbsp;twee jaar blijven werken.”

Maar omdat langetermijncontracten niet bestaan in de start-upwereld en Safayanbsp;daar als niet-EU-burger wél van afhankelijk was voor een permanent visum, beslootnbsp;hij het over een andere boeg te gooien. “Iknbsp;ben toen gaan freelancen, maar dat maaktenbsp;mijn situatie niet makkelijken” Het wasnbsp;pionieren, herinnert Safaya zich. “De INDnbsp;vroeg me een businessplan te schrijven ennbsp;veel documenten aan te leveren. Maar iknbsp;kon geen informatie inwinnen bij anderenbsp;internationals die hier afgestudeerdnbsp;waren, want niemand had eerder dezenbsp;route bewandeld. Waarschijnlijk wist denbsp;IND niet goed wat ze met mij aan moesten,nbsp;ze stelden zelfs nog voor een ander visumnbsp;aan te vragen. Dat zou makkelijker zijn.nbsp;Pas na anderhalf jaar én een aanvankelijkenbsp;afkeuring was mijn visum rond.”

Met een permanent visum op zak viel in 2013 langzaam alles op zijn plek voornbsp;Safaya. “Ik leek weer geen baan te kunnennbsp;vinden in de watersector, overwoog zelfsnbsp;om terug te gaan naar Hong Kong, tot ik eennbsp;uitnodiging kreeg van het Water Footprintnbsp;Network van de Universiteit Twente.

Die ervaring heeft me een hele goede basis gegeven. Zo heb ik alles rustig kunnen uitbouwen en ben ik gelinkt aan Climate-KIC.nbsp;Van daaruit kon ik als consultant aan denbsp;slag voor allerlei klimaat- en duurzaam-heidsprojecten, onder andere voor hetnbsp;Wereld Natuur Fonds.”

“Mijn advies: hou altijdnbsp;vertrouwen!”

Op dit moment is Sameer in afwachting van een Nederlands paspoort en zoektnbsp;hij naar een vaste baan bij een jong ennbsp;ambitieus bedrijf. Soms denkt hij nog terugnbsp;aan zijn vruchteloze sollicitatiepogingennbsp;en de visumsores. “Ik denk dat ik heb aangetoond datje ookvia een ongebruikelijkenbsp;route goed terecht kan komen. En dat jenbsp;altijd vertrouwen moet houden, hoenbsp;moeilijk dat ook lijkt. Dat is mijn adviesnbsp;aan internationale studenten die hier ooknbsp;willen ondernemen.” «

Elektrische auto’s die een deel van de energie in hunnbsp;batterijen weer teruggevennbsp;aan het elektriciteitsnet.nbsp;Het klinkt futuristisch,nbsp;maar binnenkort kan hetnbsp;zomaar werkelijkheid zijn in en rondnbsp;Utrecht. Promovenda Marte Gerritsmanbsp;doet hier onderzoek naar, met steun vannbsp;het Utrechts Universiteitsfonds.

Momenteel wordt in Frankrijk een test uitgevoerd met een auto die over dergelijkenbsp;Vehicle2Grid-technologie beschikt. Alsnbsp;het even meezit, komt de eerste auto metnbsp;deze mogelijkheden over een paar maanden naar Nederland. Dit zou een grotenbsp;stap betekenen in het onderzoek vannbsp;Marte Gerritsma. Zij is betrokken bij hetnbsp;Utrechtse Smart Solar Charging-project,nbsp;dat de integratie van elektrische auto’snbsp;op energiedistributienetwerken ondernbsp;de loep neemt.

Gerritsma, die in 2017 met haar onderzoek begon, heeft het afgelopen jaar data geanalyseerd die zijn verzameld bij oplaadpalennbsp;in de Utrechtse wijk Lombok. De 22 palennbsp;die daar staan leveren een schat aannbsp;informatie op. “We hebben een jaar langnbsp;geanonimiseerd geregistreerd welke auto’snbsp;in Lombok hebben opgeladen, hoe laat ernbsp;wordt in- en uitgeplugd en hoeveel energienbsp;alle laadpalen hebben geleverd. Zo krijg jenbsp;inzicht in hoe flexibel het laadgedrag innbsp;de wijk is”, legt zij uit.

Laadmomenten

Wat blijkt is dat veel mensen tussen 18.00 en 19.00 uur ’s avonds thuiskomen ennbsp;inpluggen, precies het moment waaropnbsp;huishoudens ook hun elektriciteitspieknbsp;hebben. “Als je dat bij elkaar optelt, dannbsp;kom je al heel snel in de knoop met denbsp;limieten van een lokaal elektriciteits-netwerk. Waar we naartoe willen, is eennbsp;punt waarop we het moment van opladen

tekst Manneke Olivier beeld Robin Alysha Clemens

Harde wind klinkt door de hoorn. “Oh wacht, ik zet mijn fiets wel even aan denbsp;kant en ga in het weiland liggen”, zegtnbsp;alumnus Rik van Huik (27) wanneer hijnbsp;wordt gebeld door Illuster. Rik rondde innbsp;2016 de master Sustainable Business amp;nbsp;Innovation aan de Universiteit Utrecht afnbsp;met een scriptie over zakelijke mobiliteit.nbsp;Dit onderwerp beviel hem zo goed, datnbsp;hij een baan zocht in dezelfde richting.

Gelukt met het zoeken naar die baan?

“Jazeker. Ik werk nu als adviseur bij 3mp. Dat is een bedrijf dat organisatiesnbsp;helpt met nieuw mobiliteitsbeleid ennbsp;gedragsverandering, onder meer doornbsp;e-bike- en ov-pilots.”

Had je deze start van Je carrière ook zo voor ogen toenJe nog studeerde? “Ik had daarnbsp;niet echt een beeld bij; zeker nog nietnbsp;tijdens mijn bachelor (Milieu-maatschap-pijwetenschappen). Pas tijdens mijnnbsp;master raakte ik echt gedreven om te verduurzamen en wist ikbeter wat ik wilde.”

Hoe kijk je terug op je tijd bij de UU?

“Het was leerzaam. Achteraf heb ik wel spijt dat ik wat laat uit mijn schulp kwam.nbsp;Ik had tijdens mijn studie misschien meernbsp;kansen kunnen pakken, bijvoorbeeld doornbsp;op uitwisseling naar het buitenland tenbsp;gaan. Maar na mijn afstuderen heb iknbsp;dat wel ingehaald door als vrijwilligernbsp;te werken in India en Finland.”

Wat vind je het leukst aanJe werk? “De tastbare resultaten, ook op kortere termijn.nbsp;Daarom ambieer ik geen onderzoeks-carrière; dat is mij wat te abstract.”

Is het verschil tussen werken en studeren erg groot? “Nee hoor; net als tijdens mijnnbsp;studie heb ik veel vrijheid om mijn tijdnbsp;flexibel in te delen. Ik zoek nog naardenbsp;perfecte balans tussen werk, het leverennbsp;van een maatschappelijke bijdrage doornbsp;vrijwilligerswerken vrije tijd.”

Wat doeJe graag alsJe niet aan het werk bent? “Fietsen, skaten en knutselen aannbsp;mijn fietsen — ik heb er vier. Maar ik zetnbsp;me naast mijn werkbij 3mp ook in voornbsp;de ‘Jonge Klimaatbeweging’, die jongerenorganisaties verenigt om klimaat- ennbsp;duurzaamheidsbeleid te beïnvloeden.”

En nu...

Ikben geen hyperambitieuze carrièretijger met grote loopbaandromen. Wel hoopnbsp;ikmet mijn werkbij te dragen aan maatschappelijke oplossingen en (liefst radicale) veranderingen in onze leefomgeving.nbsp;En dat ik, wanneer ik terugkijk, kannbsp;constateren dat het niet te laat was.” «

Wil jij ook in deze rubriek, of ken je een verse UU-alumnus die je voor deze pagina zounbsp;willen aandragen? Laat het weten en stuurnbsp;een e-mail aanalumni@uu.nl.

[Intergovernmental Panel on Climate Change, red.] gezegd: dit is het standaardscenario voor het 2-gradendoel.

Zo hebben we via het IPCC meegeholpen om dat Parijs-akkoord tot stand te latennbsp;komen. De belangrijkste manier omnbsp;klimaatonderhandelingen te helpennbsp;ondersteunen als wetenschapper isnbsp;via het IPCC. Het IPCC is een heel goednbsp;medium, een poging om met wetenschappers en beleidsmakers samen vastnbsp;te stellen wat we weten en waar we nognbsp;lacunes in kennis hebben.

Wat zijn de verschillende rollen van het planbureau en de universiteit? Het PBL isnbsp;eigenaar van het model en heeft taken innbsp;de toepassing van het model. Een deel vannbsp;de ontwikkeling van het model gebeurt bijnbsp;de universiteit. De samenwerking is voornbsp;de medewerkers heel aantrekkelijk, wenbsp;hebben nu een stukof vijf jonge mensennbsp;die bij het planbureau werkten die hiernbsp;gepromoveerd zijn. Veelal werken promovendi of onderzoekers aan een deel vannbsp;het model. Zo heeft bijvoorbeeld recentnbsp;een promovenda, Oreane Edelenbosch,nbsp;vooral naar het transportmodel gekeken.

Zij heeft onder andere gekeken naar alter natieven voor vliegverkeer. Zij keek vooralnbsp;naar autotransport, maar ja, vliegen is eennbsp;van de grootste uitdagingen nu. Voorlopignbsp;zien we nog niet voor ons hoe COj-neutraalnbsp;vliegen eruit zou kunnen zien, terwijl hetnbsp;tegelijkertijd wel een sector is die heel hardnbsp;aan het groeien is, qua CO2-emissies. Dusnbsp;dat betekent óf biobrandstof — met de uitdaging hoe je dat kan doen op een maniernbsp;die ook duurzaam is vanuit een ander perspectief of een nieuwe technologie zoalsnbsp;misschien meer elektrisch — óf efficiënternbsp;en minder vliegen.

Maar dat laatste lijkt onbespreekbaar. KLM zelf zegt: als wijstoppen met groeiennbsp;gaat die groei ergens anders heen. Ja. Dusnbsp;dat zou je vanuit een veel groter kadernbsp;moeten doen. Vliegverkeer is op z’n minstnbsp;regionaal, maar de wetgeving zorgt ervoornbsp;dat het mondiaal is. Een retourtje New York

“Veelal werken promovendi ofnbsp;onderzoekersnbsp;aan een deel vannbsp;het model.”

is een ton CO2 en dat komt redelijk overeen met de maximale uitstoot per persoon pernbsp;jaar in 2050 in scenario’s die consistentnbsp;zijn met het Parijs-doel. Met één keernbsp;naar NewYorkvliegenben je dus door jenbsp;jaarbudget heen, terwijl je misschien nognbsp;andere emissies hebt, autorijden, vleesnbsp;eten. In het model proberen wij optiesnbsp;die wij nu op dit moment reëel achten tenbsp;vergelijken, en we kunnen ook kijken naarnbsp;gedragsverandering. ?gt;

Maken jullie daarvoor ook gebruik van sociaalweienscltappers?]a, daar zijn wenbsp;net mee begonnen. Promovenda Nicole vannbsp;den Berg [zie kader, red.] gaat kijken naarnbsp;levensstijl. Bij het project waarin zij werktnbsp;hebben we andere onderzoekers gehaaldnbsp;die veel meer vanuit sociaalwetenschappelijk perspectief kijken. Tot nu toe hebbennbsp;we rond levensstijl vooral laten zien dat hetnbsp;uitmaakt. Maar nu zouden we graag metnbsp;meer sociaalwetenschappers willen kijkennbsp;hoe je dat zou kunnen implementeren,nbsp;in welk tempo, welke differentiaties jenbsp;zou moeten aanbrengen tussen rijkerenbsp;en armere landen. Ik hoop met Nicole denbsp;komende jaren onze resultaten zo te vertalen dat je gebruikers verschillendenbsp;handelingsperspectieven kunt geven: hoenbsp;groot is de emissieruimte, hoe past vliegennbsp;daarin, hoeveel helpt het als je je elektrici-teitsconsumptie thuis omlaag brengt?

Wat zijn Jullie plannen verder met het IMAGE model'rNe gaan veel meer kijkennbsp;naar de samera^iang tussen klimaatbeleidnbsp;en andere duurzaamheidsdoelen, zoalsnbsp;de Sustainable Development Goals. Daarinnbsp;hebben landen elkaar beloofd dat in 2030nbsp;iedereen toegang heeft tot modernenbsp;energie én dat de honger de wereld uit is énnbsp;dat we de natuur gaan beschermen én datnbsp;we klimaatverandering aan gaan pakken.nbsp;Hoe moet dat? Hoe ga je dan die beperktenbsp;COj-ruimte onbeperkte landruimte inzetten op een manier die past? Dus we willennbsp;kijken hoe je modellen kunt gebruikennbsp;om dat soort discussies te ondersteunen.

Hoe zie jij de rol van de universiteit en de onderzoeker in dit proces, is dat alleennbsp;feiten aanleveren of gaal dat verder? Hetnbsp;kan verder gaan. Je moet wel transparantnbsp;blijven, dat is het belangrijkste. Als wetenschapper ben je onderdeel van de maatschappij, maar als je een geloofwaardigenbsp;gesprekspartner wil blijven moet men jenbsp;ook kunnen zien als een neutrale partner.nbsp;In colleges probeer ik het met studentennbsp;te hebben over de verschillende rollennbsp;die we hebben, als aandrager van feitennbsp;en als actief lid van de maatschappij.nbsp;Op onderwerpen waar onzekerheid ennbsp;waardegeladenheid heel duidelijk zijn,nbsp;moetje eigenlijk of van tevoren aangeven;

ik kom met een bepaald waardepatroon binnen en ik redeneer vanuit dat waardepatroon, of je moetnbsp;proberen echt alle vormen van waarden achternbsp;je te laten. Maar dat is natuurlijk best moeilijk.

Vaak is het probleem dat de wetenschap zo com plex is dat het heel moeilijk uit te leggen is, en heelnbsp;makkelijk voor sceptici om te zeggen: “mijnnbsp;mening is anders en mijn mening is net zo goednbsp;als die van mijnheer Van Vuuren.”ja. Dat betekentnbsp;dat ik mijn mening over de noodzaak vannbsp;klimaatbeleid (waar ik op zich natuurlijknbsp;voor ben) zo min mogelijk een rol laat spelen.nbsp;Anders verlies ik mijn geloofwaardigheid alsnbsp;gesprekspartner voor iemand die daar sceptischer tegenover staat. Dat betekent dat ik menbsp;voortdurend probeer af te vragen: waar brengnbsp;ik mijn waardepatronen in, en hoe kan ik datnbsp;vermijden? Ik zit heel erg op het mantra van denbsp;IPCC: wees beleidsrelevant maar niet beleids-voorschrijvend. Voor iedere wetenschapper geldtnbsp;dat je voorzichtig moet zijn met het vermengennbsp;van rollen als ‘voorstander van een bepaaldnbsp;idee’ en als ‘kennismakelaar’. Maar dat geldtnbsp;voor mij, omdat ik ook bij het planbureau werk,nbsp;nog veel sterker. 44

I WINNAAR 2018 |

Huibregtsenprijs

Op 8 oktober 2018 heeft Detlef van Vuuren de Huibregtsenprijs gewonnen voor zijn bijdragenbsp;met het IMAGE-model aan het klimaatonderzoeknbsp;wereldwijd. Deze prijs, waaraan een geldbedragnbsp;van €25.000 is verbonden, wordt jaarlijks toegekend voor een recent wetenschappelijknbsp;onderzoeksproject dat innovatief is en van grotenbsp;maatschappelijke relevantie. De jury is zeernbsp;lovend: “Excellent wetenschappelijkwerkmetnbsp;een vernieuwende aanpak. Een hoogwaardig ennbsp;toepasbaar concept dat betrouwbaar, voorspellend en effectief is. Het gaat om een geavanceerdnbsp;modelonderzoek van wereldwijde betekenis,nbsp;dat overzicht en houvast biedt bij eennbsp;complexe, urgente kwestie.”

Sociaal gedrag in rekenmodellen

Nicole van den Berg, promovenda aan het Copernicus Instituut: “Mijn onderzoeknbsp;richt zich op het beter weergeven vannbsp;sociaal gedrag in mondiale rekenmodellennbsp;zoals IMAGE. Ik hoop aan te tonen datnbsp;levensstijlverandering een belangrijkenbsp;(wellicht cruciale) maatregel is. Ik stelnbsp;me zelfs voor dat het effect nog groter isnbsp;dan we nu denken.

Tot nu toe zijn deze aspecten sterk vereenvoudigd in IMAGE. We willen meernbsp;gedetailleerde verhaallijnen toevoegennbsp;over bijvoorbeeld welvaartsgroei ennbsp;bevolkingsgroei. Door een meer socio-economisch perspectief in te nemen,nbsp;kunnen we de vraagkant van de energie-transitie beter bestuderen.

Sinds het begin van mijn studies heb ik altijd een fascinatie voor multidiscipli-nariteit gehad. Vanwege de complexiteitnbsp;van dit onderzoek en het bruggen moetennbsp;slaan naar andere disciplines is dit onderzoek een uitstekende uitdaging voor mij.nbsp;En gezien de urgentie van de Parijsdoelstellingen kan mijn onderzoek ooknbsp;daadwerkelijk impact hebben op denbsp;beleidsvoering omtrent het uitvoerennbsp;van gedragsverandering in de praktijk.”

Wereldwijd zijn de voorbeeldennbsp;talrijk, blijktnbsp;uit zijnnbsp;onderzoekennbsp;dat van collega’s in Zuid-Afrika ennbsp;India. “In The Global South biedt duurzame energie een mooie kans voornbsp;rijke enclaves voor een meer stabielenbsp;energievoorziening. Hun positie ennbsp;autonomie worden daardoor alleennbsp;maar versterkt en uiteindelijk kunnennbsp;ze zich afzonderen van de rest vannbsp;de maatschappij. En in India bijvoorbeeld, heeft zich een zonne-energie-sector ontwikkeld met allerleinbsp;hightech start-ups. De consequentienbsp;daarvan is dat er een soort lokalenbsp;economie is ontstaan die maar voornbsp;een kleine groep mensen toegankelijknbsp;is. Ook worden in veel derdewereldlanden zonneparken aangelegd naastnbsp;kleine dorpjes, die daar op geennbsp;enkele manier van profiteren. Hetnbsp;geld stroomt vaak direct naar grotenbsp;buitenlandse bedrijven.”

z

Hoewel het aantal lokale duurzamenbsp;initiatieven in onsnbsp;land zienderogen

toeneemt, wordt dat nog veel te

weinig herkend als kans. “De overheid en bedrijven hebben samen een verhaal dat vooral gaat over economische efficiëntie en technologie,nbsp;maar daarin mis ik vaak een overtuigend ander perspectief met eennbsp;goede waardering van sociale ennbsp;politieke infrastructuur.”

Vanuit de UFS probeert Hoffman een kentering teweeg te brengen.nbsp;“We werken aan een alternatiefnbsp;verhaal over het benutten van hetnbsp;democratisch potentieel van denbsp;energietransitie, inclusief concretenbsp;beleidsopties. Dit komt onder meernbsp;aan de orde op de expositie Places ofnbsp;Hope in Leeuwarden. Verbeelding isnbsp;daarbij het sleutelwoord. “Niemandnbsp;zit te wachten op een abstract verhaalnbsp;over aardgasvrije wijken. Daaromnbsp;werken we samen met ontwerpersnbsp;en kunstenaars die het publiek denbsp;mogelijkheden laten zien van denbsp;energietransitie en geen doemscenario’s schetsen, maar juist latennbsp;nadenken over het mogelijke.”

Die aanpak werkt verfrissend, zegt Hoffman, die in juli nog een bijeenkomst over energiedemocratienbsp;organiseerde, waarbij coöperaties,nbsp;investeerders, architecten, burgersnbsp;en ambtenaren van het rijk ennbsp;de provincie samen kwamen.nbsp;“Wetenschappers zijn goed in hetnbsp;problematiseren van dingen, maarnbsp;slecht in het laten zien van wat juistnbsp;mogelijk is. Dat doen kunstenaarsnbsp;wel. Dat is belangrijk, want eennbsp;krachtig antwoord op de klimaat-crisis vraagt dat we opnieuwnbsp;verbeelden wat er in de toekomstnbsp;mogelijk en wenselijk is.”

Toen promovenda Laura Dijkhuizen (27) in 2014nbsp;als stagiair binnenliepnbsp;bij het Azolla-lab van denbsp;Universiteit Utrecht hadnbsp;zij pas één keer eerder vannbsp;de varen Azolla gehoord. Een bekendenbsp;plant waarover elke biologiestudent leert,nbsp;is het namelijk niet. Maar nu Dijkhuizennbsp;ook regelmatig doceert, verwerkt ze haarnbsp;onderzoek graag in haar onderwijs.

Het Azolla-verhaal slaat aan bij de studenten. Niet vreemd, want Azolla is een verdraaid interessante plant die je zomaar in een slootje bij je om de hoekkan vinden.nbsp;Het drijvende varentje is al lang bekendnbsp;bij ecologen, maar het in 2013 opgerichtenbsp;Azolla-lab onder leiding van dr. Henriettenbsp;Schluepmann is het eerste Europese labnbsp;dat zich volledig toespitst op Azolla.

In die eerste jaren constateerden de onderzoekers dat Azolla barst van het eiwit.

“Mijn voorganger Paul Brouwer ontdekte dat Azolla een hoge kwaliteit van aminozuren [bouwstenen van eiwitten, red.]nbsp;bevat”, zegt Dijkhuizen. “Mijn onderzoeknbsp;is een stuk fundamenteler. Azolla heeftnbsp;namelijk zoveel eiwit omdat het onbeperktnbsp;aanspraak kan maken op stikstof.”

Normaal gesproken halen planten dat uit de grond of (kunst)mest, maar Azolla haaltnbsp;stikstof uit de lucht. “Dat komt door eennbsp;symbiotische cyanobacterie die in de plantnbsp;leeft. Die bacterie gebruikt zonlicht omnbsp;stikstof uit de lucht te halen en metnbsp;de plant te delen. Hoe dit verloopt, of elkenbsp;Azolla hetzelfde is en of de bacterie ooknbsp;los van de Azolla kan bestaan, is één vannbsp;onze onderzoekslijnen.”

Omdat de varen zo eiwitrijk is en geen stikstof uit (kunst)mest nodig heeft, zietnbsp;het lab veel mogelijkheden voor hetnbsp;gebruik ervan in de agrarische sector.nbsp;“Het onderzoek van het Azolla-lab isnbsp;begonnen vanuit de vraag: kan dit plantjenbsp;bijdragen aan een oplossing voor hetnbsp;klimaat- en voedselprobleem?”, legtnbsp;Dijkhuizen uit. Azolla is in staat heel snelnbsp;te groeien en neemt veel fosfaat op. Daarnbsp;liggen kansen voor de veehouderij, datnbsp;kampt met grote mestoverschotten waarinnbsp;veel fosfaat zit. “Een boer zou zijn mestnbsp;dus kunnen gebruiken om Azolla te telen,nbsp;wat weer gebruikt kan worden als eiwitrijknbsp;veevoer.” Paul Brouwer is inmiddels eennbsp;eigen bedrijf begonnen (de BAAI) waarmeenbsp;hij dit soort commerciële toepassingennbsp;helpt ontwikkelen.

Of Azolla ook voor ons interessant kan zijn? Op kleine schaal experimenterennbsp;chefs met het gebruik van de varen, zoalsnbsp;dit voorjaar nog in pop-up-restaurantnbsp;De Maaltuin in de Botanische Tuinen.nbsp;Dijkhuizen:. “De eerste toepassingen vannbsp;Azolla liggen waarschijnlijk in duurzaamnbsp;eiwit en veevoer, maar dergelijke initiatieven laten zien dat het ook prima onderdeelnbsp;kan zijn van ons voedsel.”

z

k heet Johanna, een Nederlandse' voornaam. Mijn opa wasnbsp;Nederlands. Hij studeerde,nbsp;net na de oorlog, medicijnen innbsp;Utrecht. In die tijd studeerdennbsp;er in Nederland veel jongenbsp;artsen af, waardoor de arbeidsmarktnbsp;krap werd. Daarom emigreerde hij naarnbsp;New Hampshire en begon een praktijknbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

op het platteland. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/

Om ook eens buiten de VS mijn licht op / te steken, ben ik in Utrecht een master jnbsp;Sustainable Business in Innovation gaan Inbsp;doen. Nu werk ik in Washington D.C. als Inbsp;onderzoeker bij The Democracy Collaborative. Deze non-profit organisatie propageert een nieuw economisch systeem vannbsp;‘gedeeld eigendom’. Ik doe hier onderzoeknbsp;naar energiedemocratie — een conceptnbsp;dat fossiele brandstoffen wil uitbannennbsp;en een energieverdeling nastreeft waarbijnbsp;herbruikbare energie in het bezit is vannbsp;iedereen. De centrale vraag is: hoe herverdelen we de voordelen van hernieuwbarenbsp;energie binnen een gemeenschap?

Mijn Utrechtse master is hierbij van grote meerwaarde. Zo werkte ik samen metnbsp;vier andere studenten aan een consultancy-project bij Spectral Energy. Dezenbsp;organisatie streeft naar lokaal hergebruiknbsp;en peer-to-peer energie-uitwisseling.nbsp;Hier werd mijn interesse in het groterenbsp;energiesysteem gewekt. En ik blijk niet denbsp;enige: vier van de vijf leden van mijn groep

I UTRECHT! iFOSSISi.nbsp;iVRIJil

hebben nu banen die te maken hebben met de energietransitie.

Ik heb nog altijd contact met studenten uit mijn tijd in Utrecht, ook al hebben zij zichnbsp;inmiddels over de hele aardbol verspreid.nbsp;Dat internationale aspect is echt een verrijking. In de VS kan de behandeling vannbsp;duurzaamheidsthema’s nogal Amerika-centrischzijn. Dankzij mijn Utrechtsenbsp;studie ontwikkelde ik een bredere kijk.nbsp;In mijn huidige baan heb ik veel profijtnbsp;van al deze kennis.

Het politieke systeem in de VS kan soms frustrerend zijn. In Nederland maakte iknbsp;de verkiezingen mee. Het meerpartijen-systeem, met bijvoorbeeld een partijnbsp;specifiek gericht op duurzaamheid, isnbsp;verfrissend, vergeleken met het polariserende tweepartijenstelsel in de VS. Hetnbsp;Nederlandse systeem geeft mij de hoopnbsp;dat er ook voor de VS alternatieven mogelijk zouden moeten zijn. Bijvoorbeeldnbsp;een democratisch socialisme als dat vannbsp;Bernie Sanders.” «

Wiskunde is de meest duurzame wetenschap ter wereld. Eens bewezen blijft bewezen. Soms wordt naderhand een eleganter of korter bewijs voor een stellingnbsp;gevonden, maar de waarheid wordt er nietnbsp;waarder door. Hoe anders is dit in denbsp;natuurkunde. Een zon die eeuwenlang omnbsp;de aarde draait, kan in een nieuwer modelnbsp;ineens zelf het middelpunt zijn. Iets soortgelijks geldt natuurlijk voor geneeskunde,nbsp;waar methodes en medicijnen van honderdnbsp;jaar terug nog maar zelden in zwang zijn.nbsp;Romans daarentegen trotseren de eeuwennbsp;moeiteloos, zij het dat de taal minder duurzaam is dan gedacht — om over de spellingnbsp;nog maar te zwijgen. Theologische werkennbsp;van voor de middeleeuwen zijn nog steedsnbsp;inspiratiebronnen, alleen is daar weer hetnbsp;geloof tanende.

Behalve wiskundigen stellen alle wetenschappers zich dus vragen over duurzaamheid. Toch wil het belang ervan voor de wereld zich maar niet nestelen. Na onsnbsp;de zondvloed, lijkt het motto van de meerderheid. Maar er komt een generatie die, innbsp;plaats van dat te zeggen, moet leren zwemmen. En dan maar hopen dat de evolutie zenbsp;snel genoeg kieuwen geeft.

Om me heen merk ik drie groepen in het duurzaamheidsdebat. De onverschilligen,nbsp;de fanatici en de groep die lijdt aan duur-zaamheidsvermoeidheid. De eerste groepnbsp;is het grootst, de tweede het kleinst, en denbsp;derde het gevaarlijkst. Zij die het krantenartikel over de opwarming van de aardenbsp;gebruiken om de haard mee aan te steken,nbsp;om bij dat haardvuur een interview metnbsp;Patty Brard te lezen dat in het magazinenbsp;staat. En over het drinkwaterprobleemnbsp;denken we dan wel na onder de douche.nbsp;Daar krijgen we altijd goeie ideeën.

Pas na veel schoorvoeten geef ik toe zelf tot die laatste groep te behoren. (“Pfff,nbsp;een heel themanummer over duurzaamheid.”) Ik moet vaker met de trein,nbsp;ik moet minder vlees eten, ik moetnbsp;zonnepanelen regelen — jahaa, ikwéétnbsp;het. Morgen begin ik. Gemakzucht is eennbsp;hardnekkige verslaving.

We moeten in debat. Met de onverschilligen. Met onszelf vooral. Maar ook met de fanatici. We hebben namelijk een nieuwenbsp;naam nodig voor het probleem. Een die onsnbsp;wakker schudt. Want het begrip duurzaamheid heeft z’n langste tijd gehad.

Jan Beuving

Jan studeerde negen jaar aan de Universiteit Utrecht. Resultaat: een bachelor wiskunde (2008)nbsp;en een master Historyand Philosophy of Sciencenbsp;(2009). Daarna werd hij cabaretier. Momenteelnbsp;speelt hij zijn voorstelling Rotatie door het helenbsp;land.