DE SERVO HO-

MINIS' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ET

CONVERSIONE E I VS per Dei gratiam aduerftis Synergiae adieVi# tores.

Autors TILEMMNO HE^., hufio.

IO HAN: I,

Dcdit eis poteftatem filios Dci fierijqui nott ex ^’^§uinibus,ne($ ex voluntate carnis,nelt;^ ex voj? ^^tate viri î fed ex Deo nati funt.

MMGT^E’BTI^GI

ExOffidnaTypographica VuolfE« gangi Kirchneri, Anno K, ïgt;, I.XII.

amplissimis et

ORNäTISSIMIS VIRIS ERV* ditionejvirtutejôi fâpientia præftanribus,Doa minis Confulibus ÔC Scnatonbus incly* tæ vrbis Lubecæ, Dominis regt; uerenter colen* dis,

;ALVS A FILIO DEL PRAECLARO 5 beneficia adfiéla eA Ecclefid Det dnno fuperioredb inclytoSendtu Lubccenfi, cr cæteris guberndtaria busSdxonicartvm ciuitdtum: quorum confili]s,opea ra nbsp;nbsp;duthoritate effi-Aum eA ut Synodic Luncbum

genfis indiceretur cr hdruni Ecclefiartm Paftores, dd dcliberdtionem de confierudndd doArmte pitri* tdte, cr dd dijudicdtioncm edrum controuerfid» imtitdi tenent, conueni^^

J Ac decet omni/no ut omnes dddiAi ueritdti hdnc Iduddbilein uo^ '^^‘(^ein,crfdnAumftudium,quofdpiens crpim mdgiftrdtm totiui Ecs fdluti rcAe confuluit,erroribui perniciofis uidtn prieclufit,turbdtlt;is °'‘fi‘cntidf erudiuit,Reipubliclt;e pdcem tnuniuit,zy toti pofteritdti pluris ^^ Projùit,grdtis peAortbu^ dgno^cdnt,dc celebrent. tiulltim eA enim ’^fabihui decus,nullus Deo grdtior cultus, nulld, fublintior uirtus mi otio fapiente indgifirdtu,qudm dffici curd Ecclcfia, ey urdere zdo ^’^^^uentdtem,?^ diligenter prouidere,ne per bletjfihemd. dogmata fdns nomen obfcuretur,lubditorlim teternd falus impedidtur,zr Reis

P“® ^’’dnquillitas conturbetur : fed potius omnibus uiribus dnniti,ut cotis f'ouerfijs legittime,iuxtd diuini uerbi normam di/udicdtis,purd cr fynces

^uangeij doA ina populo trddatur,cr dd omnem pofteritdtem trdnss Pratur. Atq^h us officij admonuit politicos gubernatores Spiritus Dei, cim eos Äugufiißimo titulo Deoï adpellauit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pfdl,S:^

y\ s vtin.{in

Vt'niitntergoalijtiuo^Prittcipetcr politici gubeftutoresd Deo ÏM Germaniit excitdrcntur,qui hoe laudabile er prieclarum exempliMi i’” cZgt;tiSenlt;tffwL«teccn/tï cs- relic[Ueirwm Sdxonicdrum urbiwm imiteren* tiir,itd,ut conuocatis Eccleßdrum doiloribu^ cumrent controuerß^i dogntdtibui exdnîindri,Gr legittimis iudicijs certdmlnd dirimi. iion enun dlid uel expedition,uel certior rdtio compotiendi dißidid de dognti^* tibt{f,reprimendii)npetumß,ndticdrumopinionum er reßituendicoiicot* didtn docentium,^udm per pids er Icgittimdf Synodo! : in quibui uo^ umd praßdedtiCr dmor ueritdtii er fyncera libertdf,non fophißicd tyrdnnii colhgdt fuffrdgid,

Hlt;tnc uidtn ipfe Spiritusfdnélm nobis monßrdt, uComt34.P»'‘^ phette duo dUt tres loqt(dntur,clt;eteri dijudicent» Si dutem fedenti reu(l‘‘* tum fiierit tdcedt prior^ Vtcj^ mo/iflrdrus]t,itd er ipß. Apoflolt hdiic dm [unt fecuti,quoties dißidid dedogmdtibus turbds Eccleßie pepereruti^' Tefln eA Hißorid, (IU£ Ail : ly, defcribitur. Cum enim Phdrifdt ddm conuerßt dd Eudngelion Chrißi contenderent, niß quis iuxtd Moßs circumcideretur, non po(ß eum ßiludri, conuenerunt Apo/iol^^quot; dijudicdtionem huiiis controuerߣ,er reiedo errore quid fdcrie Scrip^'^* r£ conßntdneum eßet explictierumt^ Apofiolorum exemplum fimt dodi pij Epifcopi er Pdflores Eccleßdrum,quoties dißidid mdtibus fimt exortd,Atq} ctidm fdpientes !mperdtores,Conßdntinus,'^^^‘’* doßj,Marcidnus,qui rede er grduiter iudicdrunt,no poße melius diß‘‘^‘^ tolliexEccleßd,qudmpublicisiudicißinquibus ueritds colldtis feiit^'^^'ß inquireretur,

Etß dUtem non ßdtim huiufmodi concilijs fubldtd ßunt certdnügt;^^’ neq;dogmdtdfilfdpoenitusextindd,hoc turnen inde hdbemus, quodß'* mus quid fyncerior Eccleß^pdrs de drticulis ßdei fenferit,quomodo reticormn fophißndtdßnt reßitdtd^quibiis teßimonijs pq Pdflores ueräi^ fententidm inuniuerint. Nec fdue dubium ed,qum bldjphcnü ti^reti* corum errores er longe plures eßent, er diutius durußent, er plus cleßte nocuiß'ent,ß Pdflores er politici guberndtores huiußnodi exdim* ttd er ludicid uel interntißent «eZ impediuißentt.

QttW Cf go nunc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pfic^ofterii fdpientiti huWMd, alite ten*

tuntur uiie, rcgid ilia qute diuinitm moiiftratd cR negleila, tantum dbefi utj^cs alloua de errorum extirpationc or pacis publicte reßitutio* ^cddfiilgeatjUtquotidieanteoculoiCf numerus Seélarum augeatur,cr dogmata incrementa fumant^or ueritas mdgis obfcuretur,Gf uoltm* tdtum inter docentes tnaiores fia nt diftraâiones, Ac poftcritds priecipue damna dtrocid,quie ex omifiione iudiciorum proueniunt,fentiet,ac eut» wi» S^'^tigemitu deplorabit: dum controuerfidrum ingentem molcm, ab bac ‘^^ate dccipiet,^' tarnen in multis iufias cenfuras defiderabit. nbsp;nbsp;Etfi enint

^‘^plcrif^jogffi^dl^tesmultorumextant luculentte expofitiones, çy plea corruptelie à narijs fcriptoribus rejütdtie fint: tarnen multo reîlius cfudiret pofieritatem,fi in alujuajretjuente Synodo communi confenfucr quot;»■orfj perniciofi diferte refi(tarentur,cr folida confifiio abs(^ omni difia improprietdte ederetur»

Minus dutem wirandum cll,lt;j^uodpleriij; politici gubernatores i ^°'^‘lt;°catio/icTheologorum abhorrent: Paucieniminter lt;oî ’’f’” ''^ftwjjde ^uibus difceptatio ell,mtelligunt : ideolt;^ minus adficiuntur ?*^‘^tollf„ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qifi^ experiuntur in iftiufmodi conuentia

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filum non penitttsextmgui errores, uerum etiam fepe magis glU

‘SKcnt prduorum bominivm pertinacia contentione inflamma* cjfi putdnt ,non mouere camarinam : quad tarnen politicorti con* ‘^^°'tfatis pia prudentia regituri Mam ueritatis illufiratio,femper c^oncorditecrfimulationi coniundionis. Quoi intelliguntcjuantum fit fitum in reda dogmatum Uf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dare opéra ne dubia confifiio ad pofleri=

ftibt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis ut omnibus blajfihemijs refiitatis incor=

dodirina per orbem luceatiZy- confeientite certam babea

*'^Snldm, difiùadent Synodorum conuocationem principibus Sy’todimt infiituere, quam bellum in* P’'°digiOf ne^i ullis colorib'ds exeufari aut f^‘‘^[alut^‘*^ fcbus,^Ute adgloriam Dfh, er totiusEcclea pertinent orinntur difiidia,zir tmiltorurn confeientite implia

cantur.

cMtur,multorim mentes vnjîcitwlur,amp; twiuet-fo regno Chrilliftruufit^f inftdiie,dnnon neceffdrium eil,ut 'mtricdtlt;e qult;efliones inter Faßores eM* mincntur,ueritlt;!u inlt;juirdtur,ru(iiores inßitudntur,amp;' pr^efligidtortt^ f‘’* phifindtd detegdntur f Si quis imdgindtur perindeefji qualeincuwp ßquot;* tentidm in dißidijs de religione ampleótaris, zs- prießare multo ipfd certdmind filentio obrudntur,qudm ut inquifttioe ueritatis dninti WMitWJ! cxdcerbentur,nlt;e lUe db Epicuri religione non multwm dbhorrett

Si ^uis etidm ßc putdt poße con full E.ccleßlt;e,ut omnes ui reprimdntur,zr utrii^ pdrti jilentiwm }ndndetur,crßb^perfuddet modo errores extirpdri,cr ueritdtem poffe conferudri ßlft ßfe expeildtionct Non enim extinguttntur bldj^bemite niß expreßi aerbi uini tcßimoni/s conumcdntur: Neq; confcientijsfinnd fecuritdd prtefldt»''’ niß. uera fententitc fiinddmentd exfdcrii monjirentur Uteris. Pcßitne ßsciiwtßueßntTheologUßuepolitici, qui pios er fdlutdres congf^’jß^ Theologorum dijßuddent uel impediiint. Mdgnd, dutein ßijßicio

'Fbeologos,qui d Synodoru/m conuocdtione dbborrent fu£ cdu^isP^^^ ne difßdere er lucent ßgere. Si enim profitentur ueritdtem, cur ne» pctunt Synodos qudß tbeatrlim in quo fudm demonflrent innocentidi» fandm dodrinam ; pr^fertim cum feidnt fls non efle ut alius praßdedt cdufdrum cognitor,qudmquipolliccdturfeiuxtd pricflf'P^'*^ Hei uerbum pronuncidturitm. Si uerentur ne cdufd bond impioru/t» ri fldgijser cldmoribus obrudtur, cogitdre debebdnt, ueritdtem dlu}»^^quot; diu Idbore poßc, fed uinci non pofle : Et illuflrem ueritdti^ dd^ fertionem,er commodum Eccleßte plurisfemper fleiendum efl'e,qn»»gt; flrdm mcolumitatemt

In eodutein multo mdgisfuum dduerfus ueritdtem odium bo»»* nesflndtici produnt, quod non folum guberndtores politicos d con»»* cdtione Tbeologoritm deterrent, uermn etidm, ß quos Dei flgt;iritiit citdrit utEccleflæ curdtdngdntur, e^lcgittimd. controuerßdrtim dij»* dicdtione erroribus fires prtecludere conentur, eos conuicijs inceflc''»^ GT omnium turbdrinncaufdm in cos conßrre non dubitdnt,. ciu£dtro» contu»^»“

eontuwcliàitton nbsp;nbsp;nbsp;fapienfef guberndtoref, cr^iof Paßores, quant ip»

famPiei mucßatetn ltedit.Eius enim conßliozy' mandata obtemperatur sum[alutares conuentus religionii tucndee cauld inßitutmtur.

ergo me ab ißii tucißigif, er ueritatis oforibtts quam longißi* mefeiungam, palam laudo er admiror fapiens ßäum inclyU Senatm Lubecenßs,er reltquarum ciuitatum Saxonicarum, quad ante annum conuocatn Paßoribui lußerunt declarari controuerßas, qult;e hoc tcm= pore turbant piortim confcientias. Vtq^ conflet orbi quam non potäi^. teat meifli Synodo inter/itiße, etiam demeeps ojfero me umuerfie Eca elefiie Dfi,cr ß quando ß-equentior Synodut à multarum Eccleßarum gua iernatoribuimßituetur,meomnmo paratum ßre ad reddendam ratifia ttem de mets fcriptis, ac de toto curfu er laboribiu mete uocationift, Nfc mc terrebit confirmante me Jfiiritu Dei, dt/Kerfarioriw« meorum ttel potentia, uel authority, Atq^ hanc ipfam ob caufam hunc li= idlwmdn quo controuerfiam de defiäu uirium humanarum, tn Synodo ^uneburgenfidqudicatam aliquanto fiifiui explicaui ueflrlt;e Amplitudia ”1 Medicare uoluiyUt teftarerhac fignificatione me grata peâore agnoa f^^te ueßrum prteclarum beneficium, quo non fiilum Saxonicac, fed totiua ^^enianite Ecclefias, atq^ umiuerfam pofteritatem nobis deuinxifiis,cum ‘^^firaprudentta, pioZelo er authoritate effecifiis, ut Ltmeburgl Sya indiceretur : utq; ueßram arnplitudwem adpellarem atq^ moa tteretn licet id ffionte fitis fiHuri, ut articulorum tuneburgenfium, exade congruunt tiwn fcriptis Propheticis er Apoftoltcis, ttWK ^°'’fifiione Augußana, er cum schinalkaldicis articulis defiafionent ^^‘bpatrocintum aduerfus liutdos obtreélatores cr pétulantes fophiftoi H^‘piatis.

Clarifiimo etiam er amplißimte dignitatis uiro,Domino Do^îori VecheldiOfUrbisuefineSyndico,pro ilia illuftri pietate er Zelo lytcero, quern in SynodoLuneburgenßdemonßrauit,ubiexcellenttbea i0ii«erfjtnSlt;txoiiùm perpétua grathe debitioneßbi deuinxit,eo ips 1° corruptelarum per/fiicuam GT otnni ambiguitate carentem cona demnaa

drmttdtionem cr ueritdfii pld/tdm lt;idfertionem,fdpi€ntir G' conftdttti iu^ dido urftt,inultum me debereperpetuoßtebor.At^ optdnduM eßet cde^ ros quolt;j^ lunfconfultos pan pietate efße imbutos, ut uentdtis conferM^ tionem cr ^cclefiæ 'mcolumitatem omnibus rebus huius uit£ dnteponerent: conßlid omnia ad normam diuini uerbi reuocarent, reipublic£ pdcem fX pto con fen fu in doUrina Chrißi fittere ftatuerent, QJiod cum hic ^e‘ cheldius euidenter demonftrarit, infi^nem laudem dd omnem pofteriidti^ memoridm duraturam e/i merituSf

Quod dd hunc metim libelliM/t dttinet,fcripfi fiw« »leo periculifi zr iudicium permittoSaxonids Ecclcfijs.Hoc uere adfirmare poffum,d(* diße me operdm,ut cluanta poffet d me fieri perfigt;icuitdte, perplexam amp;nbsp;grauem ^uteftionemeuoluerem, GT folidduer£ fententi£ fiindamenta d facrisliteris oftenderem,^^ Synergiftarum fophifmata refillerem. Sietgo hic meus qualifcuni]^ labor dlicuiprofiituruseü,is mecum gratids Deo di» cat,quijfiiritu fuo hdnc explicdtionem fuppeditauit z ficubi uero Leilori fatisfiiilum e{l,peto,ut quis prius me ex uerbo Dei certiord doced^t qud pr£cipiti temeritdte fententiam non 'mtelledam condemnet»

Pofiremo reuerenterpeto utmedmuoluntdtem ueftr£Reipitl’l‘‘‘^, Cr Ecclefi£ promptdm eßiftatudtis : utq; de hoc meo laboreex uerbo Dei candide iudtcetis, AEterni«« patrem Domini noftri lefu Chri/thqin id^“ filium conftituit Mediatorem,ut fibi 'm genere hti/mano colligat EcclefidM ardenti peHore oro,ut ueflr£ Reipub : fidtum mcolumem feruet, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

fdcidt ut 'm hii Saxonicis urbtbus fint trdnquilla ho^icid fdndl£Ecclefi£ cr fyncer£ ueritdtis. Eeneua*

lete^ Mdgdeburgi Anno die

Solfiitij £fiiui,

AmplitiGquot; Prudent zV.

Reuerenter colens

Tilemanus Uefihufius Theol : Dö* iîor,çr Supefmtondens t/iagdeh :

DE SER®

DE SERVO HO-

MINIS ÄRBITRIO; ET CON^

VERSIONE EIVS P.ER DEI GRAs ti'am aduerfus Synergiæ adferjs toreSf .

7 AGXI MOMENTI GON# È trouerfia cfl, quae de vi mentis buma# V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;voluntatis libertate erga res di#

Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5 uinas agitatur : Ac omnibus ætatibus

in Ecclefia Dei difficiles ÔC acres de ea diiputationès extiterunt : Non quod __ eainicriptis Propheticis ÔC Apoftoli# non iàtis accurate explicata, aut vera fententia, quam ‘^qtüoporteatj minus euidentibus rationibus euida dC ^nniprobata fit ; Si enim pars vlla Chriftianae rel^ionis ^^ptefls reuelata, copioiê expofitajftudiofè repetita, ’^unientis validißimis munita, ÔC demonftrata eft, hæc ^ftinprimis, Ättßid tanto magis oportuit, quia ad Veræ religionis cognitionem : amp;(. be-neficiorum Chrifti Pet^ptionem, primus gradus eft,defedum humanarum pi-Qßg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iàuciæ animæ trifte vulnus

P’^ope intueri.

Verum humani ingenij petulantia, vtcætera om# ^’^jquæaj religionem ôi. hominum falutem Ipedant: gt;ta nancquocp lùmme neceflàriam docftrinam, totpere# grinis Oiiputationibus admixtis obicuraititj tam miris la# roi^d’ ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fophifînatis adeo perplexam

î vt rudioribus ac minus exercitatis difficile fit

ftatuegt;i

ftatucrc,quæ fentctttiaïnhacc'ontroucrfujfacrÆ fcriptof raefiCdûrinaî patefadioni fitconlêntanea,

Gum igi’tur mine quoej hæc grain's controuerfia de .viribus humanis in rebus ipiritualibus, acritcrdif^ ceptetur: Ac error pernicioftis,quihomini mortuo^ peccati fèruo tribuit liberum arbitrium in rebus ritualibus, multas Icholas ÔC Ecclefias inuadat. Si. ftro quoi^ cœtui minitetur : Omnium vero fJclitH^ miniftrorum verbi officium fit laboranti veritati currere,SC præftigtjs ac corruptelis obuiam ire : StatiP me non inutilem Etclefiæ praeftiturum laborem ; fi hanc controuerfiam, quo ad eius fieri poteft, Si Dominus fus iuuabit dilucide explicauero, Nifi enim fa ilia errons Pelagiani fèmina mox comprimantut extinguantur,metuendumeft, ne ea producant zi^â^ nia, quæ vniuerfàm fègetem diuinæ promißionis gratuita peccatorum remißione ßiffocent, Ex cniminfidijsiæpiusadortus eft Euangelq veritatem lutis humanæ commum's lioftis : dum generis hum^’^ triftesmiferias ßibdolc extenuat, Si mentem humaoaio fplbórtu arrogantem, falß perßiafione de reliqutjs viU'^ wm humanarum inflat ac confidentem facit : Deinde ro nebulas obducit promißioni gratuitae, 5C homine«’ falläßu confidentia elatum in defperationis praecipiw^ deficit. Si quis retro Ecclefiae tempora repetat animOj moxinuenietjßtanamperpetuo longam errorum telam hinc texuifle,poftquam conccfîùm eft ei, vt dodrinaiu de humanis viribus deprauaret,

Clemens Si Origencs vicinf admodum tempoî*^ bus Apoftoloruin,qiH liberiarbitrfi defeaüonan

fundamcntum füæ doÄrinac ponuftt, pafstm non folum ftipulas,ligna, ôi palcasjlèd venenata zizania multa ex^ aedificant : at(^ eo tandem Rio perductintur arbitrio,vt QC. legisdodrinam,in ethica Philoibphonim precepta trans» torment, Euangelq vero promifsionem qu«c eft omnium confolationum SiC (alutis noftræ fons ynicusgt;tantum non liumanæ rationis figmentis,0lt; erroribus tanquamcoeno obftruant.

Pelagius quoq^ Brito,qui nimia admiratione libçri ^tbitrij ièraetipfum fafcinauit,óó Eeclefiam grauiter tut#« bauit eo vefâniac tandem delapfus eft, vt non folum Les« gem Sc Euangelion confunderet, peccati originis contaa« gia negaretjfelutem aeternam hominum mentis adfcribe!? ’^etjSC vniuerfim vim,SC predum fanguinis Chrifti elidcî ^et, Verum etiam furioiè contendcret hominem in hac *^ftèria,pofîc fi velit ÔC vniucrCx iatisfacere legi, ÔC abscj omni peccato in iuftitia perfedum exiftcre. In quo zx^ ^plo videre licet, quo tandem euadat humanæ mentis ^’’^ogantia cum pofthabitis verbi diuini oraculis fèipiàm ^mentiuarbitrtjlibertate palparc incipit. Necß verofci^ accidit ante haec tempora fophiftis ÖC ftholafticis ^olt;^loribus,qui adco demerfi funt in profundum Pela^ guserrorum,obruti primum Philofbphicis figmentisde 'voluntatis -ajoo/çtcre, vt nc fcintillam quidem fanædoj#

Euangelij retinuerint, -

Imo fi Patres leu fcriptores Ecdefiaftici laniorcs gtauilcgantur iudicio, quis infidari poteft, Riblimem ib him articulum noftrae religiohis in quo ftatuimus,nos in^ dignos 8i peccatorcs tantum diuina milericordia,propter morte ÔC obedientiâ vnigeniti filij Dei mediatoris per fo;? lamfidem iuftificari,et ad vitç çtcrnç hereditatê acceptari

A i' in pie««

fn pTerîf^ impf opnc, öd non fine corruptelis, in niutö obfeure ÖC perplexCjin paudßimis folide, 8C absqj ratiOf« ms fermento exponi » Huius vero infcitfae originem fluxiiïè totam é praepoftera defenfione liberi arbitnjjfecbî nbsp;nbsp;!

le mihi concedet is, qui in iftorum feriptorum Icdione cum mediocri attentione SC iudicio eft verfatus»

Vt huius rei dem aliquod illuftre documentum î expendat mihi Ledlor Faufti Regienfis Epifcopi ver^ bajquibus enarrat promißionem in Exodo 53. Mißr^ bor cuius miièrebor,öd Clemens ero in quem Clemens foclt; TO. Itajinquit,hæc elocutio intelligenda eft : Miferebor 1 lt;ui voluero, id eft, quem iuftum eflè cognouero î cuitis I promptam fidem videro : quem praeceptis meß obedifc peripexero : quem meam facere peripexero voluntatcfl^ potuiflet impudentius inuertere nobilißimam D® 1 promißionem C Qiiod cnim totum acternus Pater ! ïicordiæ fuæ adicribit,id quafi ereptum eiusgloriac in^®^ (idummeritishominumadfignat. Vbi Deus iüamcort’* mendando bonitatem ipem certam ßlutis monftrat î Ibi •Fauftus praeclufis gratiæ foribus ad operum noftrorun* inopiam nos relcgat,et certißim^ defperationi adftring*^; Atquihic infœlix Fauftus is haberi voluit qui PdagH blalphemias magno zelo refutaret : ied dum inepte cot^ tendit,nonprorlusnegandum efiè liberum arbitriumjin •rebus ipiritualibus manifeftum feie declarat gratiae ho«lt; ftem. V igilet itaq^ Ecclefia Dei, ncc fibi patiatur immeiy ftim 5d incomparabilem theßurum doeftrinae, de gratui** nbsp;nbsp;j

ta iuftitia fidei vel falfarijvel penitLis eripi»

Erafmus quantis potuit eloquentie viribus,

«ratinftrudißimus conätus cft,aliquam fäkem SC modi« culam vim libcri arbitrij adfcrere : Verum Martinus Lutherus eledum Dei organon tanto robore Ipiritus, tarn validis argumentis, ac tot ponderibus teftimonio;* rum Propheticorum QC Apoftolicorum totam humani arbitrtj kbertatem erga res ipirituales adeo proftrauitjdcss ^citjContriuit atcj oppreßitjVt omiies lani in Ecdefia ieruum, potius quam liberum agnoicerent arbilt;s trium.

Nunc quafi prorius iepulta eflèt in Ecdefia memo^ ’^^jtumrecentistumilluftriscertaminis tac veluti obliis terata, atlt;5 penitus expunda eflènt reftimonia,quibus *uni Martinus Lutberus eft vftis aduerius Semipelagiaas: ’'Um Eraimum : noui quidam Sinergiac patroni magna '^onfidentia renouant errorém de viribus humanisjô^ ’^ontendunt voluntatem humariam in lui conuerfione, ’ion fubiedum mere patiensjfèd omnino aliqiiid agea in hominis arbitrio ÔC hbera poteftate eife fitum, quis adfèntiatur promißioni Euangeltj, ÓC oblatam â '“Unfto falutem ampledatur. Ac quo magis dilucide fiia ^oinmenta explicent, tres voluut concurreré cauiàs in umirus Vera conuerfione ; Spiritum fandum mouen^ verbum offerens falutem, Slt; hominis mentem ac ‘^'Untätern vitro adientientem gratiæ.

Qyam vcro prolixam crrorum tclam hinc texerc Satan homini pio, ÔC in huiufinodi certaminibus patUulum excrcitato non eft obicurum,' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

fip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pelagiano ac Philoibphico

corrumpitur dodrina Ecdefiæ de origiis Pcccato ÔC naturae liumanae infita prauitate, Nam -fi

A 3 tantum

tatjtum tójer taris 8^ facultaris adhiïc fcfidet in anima poft •lapfum, vt ex (êfê Spiritui ûndo annuere, adiênrire poßit,non erit tota hominis natura peccati feruitutc da, nee hoftili odio Dei replcta,nec plane mortua in peccatis,

II» Secundo Syncrgiftarum error fimid induritte*' nebras articulo illi ftimmo de gratuita hominum coratn Deo iuftificatione : atq^ ita ipoliat Ecdefiam thciâino omnium nobiliisimo. Si enim falus aliqua ex parte liberiarbitrqadiènfu, Ôi2 voluntatis noftræ nutudepei^ det,non poterit omne humanum meritum, SC voluntatis dignitas excludi, Cum enim adièritur gratiam ofFerri eX aequo fingulis,hos vero adiûmi, quia volimtate fua any* pledantur lâlutcm,illos deferi, quia cum poisint adfenß^ ri,rdudcntur : quid aliud quam adiêntientium meriwin honoratur,repugnantium punitur malicia : quod poft^ rius vt eft verÜmmunijita prius falTifèimum.

11L Vnde tertium deinde incommodum proiientf» vt non folum milèris conicienttjs laquci int)ciantur,ntiy^ dem ad propria mérita deducuntur : verum etiam tuiiândo,qui mentem caliginc oppreflâmfoaliiccilln^ ftratjôi diftortam attj Dco adueriàm voluntatem gitjac redam facit,dcbitus honos cripiatur,8C prauae minis animae attribuatur.

1111. C^arto Ncq? tantum falfâ perfuafionc cmcnti^ ta Syncrgia, alioquin fatis arrogans hominis ingeniu^ inflat, vcrum ctiam foperba ae vana confidentia fui praccipitia dcfeÆonum à Deo SC fccuritatis abripit. Qp*

cnim fibt per fuädct in lüö aîrbitno 5C poteftate /âîutis feptionem pcipetuo fitam eflè, is facile addud poterie oatanæ.piæfifgqs vt iècure vioat, omni turpitudine fe polluât,adfedibus indulgeatjói pçnitentiam in vltiman» horulam différât.

Quinto,Si conftabit Syncrgia,neccfle eft confus ‘lonem fèqui Legis amp;L Euangeltj, quæ diuerlâ docîlrinais! oapita,nifi accurate diftinguantur, absqj fblido fhi^ Prophetica Âpoîiolica. feripta Icguntur, Quod '^^o mifeeat Lcgem ôC Euangelion Synergia^ inde pa^ÿ ^fjquia fîngit iâlutcm ex aequo omnibus eflê expofitam, oeminem eflè priuatum eligendi appetendi facultas; • ac diftribui earn pro arbitrio accipientium di. relpugt;» '^tiutn : quæ imaginatio tota legaliscft. At verohaec ^*\ptopria Euangelij : quod pater acternus nulla habita •■atione vei reipedu humanac voluntatis vel curftis, vel f^^usjfiioiibejximo arbitrio,ÔC clementifsima voluntate iuæ gratiae deriuat, in quofcuncg placuerit amp;£. 9^05 ab aeterno in vnigenito filio elegerit,

. Quamobrem turn totius pene religionis ruinanymt# ’'’f^turhicenorSemipelagianorum feu Erafinianorum, ^ood magno fùo malo fæpe experta eft Ecclefia,vigibuv pijs paftoribus, ne finanthæc venenata femina ^^erc augmentum, Vttjinhoc meamfidemôi ope«? î?’’^pTo mediocritate doni à filio Dei in me collati,Ecdeâ Lhrifti præftem, controuerfiam de viribus bumanis U leruo hominis arbitrio erga res fpirituales,explican^ fu(cepi,at(5 op^*’ vt hic qualifeuneg labor cædat ad gloriamjconicientiarum inftitutionem,ôd totius Ecs» ' e læ 3edificattonem,perniciofcgt;rum vero errorum extirs

CapiU

CAP VT I.

DE ADP^LLATIONE ET definitione ferLii potiusqiiamlü beriarbitrq,

Clfcriptorcs Ecclefiaftkî in dogmatum explicatione Ofcmpcr hanc neceflâriam curam adhibuiflènt, vt fanas verborum formas ex fontibus lifael, id eft, ex fcripns Prophetiçis QC Apoftolicis, atc^ ex ore Spiritus fanlt;^ haufifiènt : àC puriorem dodrinam pofteris reliquiflênÇ, ÔC minus nobis certaminum peperiflênt. Verum pleric^jautnouos. modosloquendiin Ecdefia cxçogit^ runt magna licentia, aut prophanis Philofôphis phraièsjad cœleftium oraculorum explicationcm int^*’’^ peftiue tranftulerunt : Et ipfi ièfe labyrinthis inool^^ runtjôÔ pofteritati jnultorum errorum fêminaqua^’^” manus tradiderunt î Quod cum in altjs muleis doâf'*^ Chriftianæ capitibus doceri polsit î tum in prælênd trouerfia nimis çlare euincitur«

Adpellatio enim liberi arbitrij in hac controvi^^^*’’ vbi non de ftatu hominis integri : fed de defedu va.iu-'ta hominis corrupt! agitur : non in Ecclefia nataii^^^ à Spiritu iàndo per Prophetas tradita,ièdâ Philof^P’^ inuentajSC hinc in Ecclefiam non abseß veritatis mento inueda eft» Spiritus enim Dei in Propi^‘^^*^jji^ Apoftolis,qui omnium rediirsime vires humanas ini^ gitjCum de hominis non renata mente amp;nbsp;voluntate cionatur,potius adpellat tenebrasjloh.«. inirnicitiam uerfus Deum, Romans, ftultitiam aduerfantem

’'Cor.i.corIapidcnm,Ezech. 5^. oailos mentis cœeos, aures cordis cla«fas,cor infipiens,ceruicem ferreamjfron^ tem aeneam,cor adamantinum, Animam fèruam peccass tOjói vindam laqueis diaboIuHinci'gitur fi pctiiiiflênt tnodos loquendi lcriptores, non liberum fed lèruumôd ^aptiuum potius arbitrium adpellaflènt mentis voluHi^ ^tis fecultatem, vel potius defedum,

AtcÇrcdifsimefadumeftab Auguftino 5^ Lu^ thero, qui explofo arrogantiisimo ÔC falGïsimo titulo, pondubitaruntièruum adpellare arbitrium, Auguft: ‘'DU. contra Iulia : Hicenim vultis hominem perfici, ^tlt;5vtinamDeidono, non libero, vel potius lèruo Ptopriac volimtatis arbitrio. Adeo veroinualuerathaec D^Dendi ratio,in Ecclefia î vt inucterata confuetudo iàe^ PetanquamrapidumôC violentum flumen eum abripü impellat vt inuitus liberi arbitrq adpellatione vta^ Vbi vero Propheticorum ôd Apoftolicorum teftts jyoniorum gubernaculo regitur, non folum explodit quot;quot;ne fuperbum titulum, verum ctiam falfe deridet î De ßtatia à lib : arbitrio lêmper eft inquit in nobis volun^ tas libera : fed non lêmper eft bona : Aut enim à iuftitia Wîera eft,quando feruit peccato, QC tune eft mala : aut ä peccato libera,eft,quando ftruit -iuftitiac öi tune eft bo^ t^a.Item de correp : QC gratia : liberum itaq; arbitrium,öd admalutnamp;adbonum faciendum confitendumeftnos habere : fed in malo faciendo liber eft quifcj iuftitiæ,feri» Uusq? peccati : inbono autem liber cflè nullus potcft,nifi nieritliberatus ab eo qui dixit î fi vos filius liberauerit tuncvcrc liberi eritis,

Hic Auguftinus liberum nominat,alien.;m eflè â B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iufti^

iuŒïciajqnâî Rimma eft fcrm'ms tquemadmodum 56 Pattslt; lus Rom.ó.Sed de tali libertate non diiputari in hac coiv trouerfia manifeftißimum eft : quæritur an ea fit libertés, in homincjquæ ibluta fit ab omni neeeßitate amp;. impedi^ »nento,ac pofsit ièfe quocunq^ libitum fuerit,vel ad amo# rem Dei ea quae Rint fàlutis æternæ conuertercjóó iiv clinare,vel ab ijidem ad Satanam Si peccatum abduce# re : amp;C anipia ialus fit in arbitrio poteftate hominisfi# ta. Nccefle eft igitur explodi titulum hunc liberi arbi# tri) : Siquidem anima hominis poft lapfum non fui iud®, led peccati eft mancipium,

Arfogantiofc adhuc titulo vfi Rmt Graeci IcripW# resj qui eligendi in voluntate poteftatem nominanint) ■TO óc Ti^oi;'c7-/o/j,quafi voluntas tantum â iè penderet, io lè omnia haberet pofita. Idem fonat ï -ro tlt;f‘ id eft» fecultas quæ in hominis eft arbitrio ; haec tarnen phrafis cœteris eft modeftior. Cum vero adpellantj’T^oa /ƒ Ci-vdi^iTop^oUAHript Item, ai/TOKjaTOfz^df^M^TTairfle KhQ AtAup.£i/K/j Ôç/xk'/j. Item^auroƒ to-TTOTo/j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ticd

ii-Hilp £^oucr/a/',non iblum omnis humani pudoris, iêd eti^ zm fundamentorum Chriftianae religionis Rmt oblitf«-Etfi enim hominis natura prorRis illæfa atlt;j ea integrita# te eftèt,in qua primum à Deo eft condita : quod tarnen nemo audebit adièrerejUifi qui vniuerlâm Chrifti dodri» namjpenitus Rrpelire volet ï verecundia tarnen atcç ipft veritas obftaret,quo minus arbitrio humano tam arro# gantes timlipoflènt attribui.Si enim in homine eft ó^aro^ J^icüToroç ^ouah i^QiuToztçaToç/«« ûf/xÂ'îquidquaefo inadho# nibus hominis Deo relinquetur C Quanto magis in hac triftüsimariaturae noftre corruptione^in tanto mentis er#^ toregt;

rore,in tanta voluntatis prauitate,in tanto cordis fcritatc K contumacia,necefle eft à tam ihflato fermone abftinc:* te»

Nec folum in adpellationc, verum etiam in definit tionibus liberi arbitrij deGderamus non immcrito dC mo^ dcftiam SiC Propheticæ docflrinae diligentiorem curam* Apud Longobardum lib z.dift.'z^.extat huiuimodi. Li^: berum arbitrium eft facultas rationis, Sd voluntatisjqua bonum eligitur gratia adGftente,vel malum eadem defiis ftente. In fronte prae fefert aliquid verecundiæ, eo quod dicit bonum eligi gratia adfiftente ; Verum quia tantum ^^uit rationijVt bonum agnofterCjSC voluntati y t idem ^^gere pofsit,modo iuuctiir gratiajmulto vagatur lalius, quam Prophetica öd ApoftoU'ca fepta permittant^.

Impudcntior eft Eralmi deßnitio, quæ ne gratiae QUidem mcminit,ôd tarnen largifsime adicribit homini li^ •Derain faculcatcm : Liberum arbitrîum inquitjcft vis hujs f^anae voluntatis, quajR poteft homo adplicare ad ea, quae perducunt aeteruam ialutem, aut ab tjßlem auetÿs ^ncorruptae hominis voluntati,quali fuit praeditus ^dam ante lapfum,non male congrueret, hæc definitio, video quid polsitaddi. Haec eft enim integra libeti# poflè ad ea quæ funt fàlutis aeternae adplicare» tdanc vero facultatem tribuere tam cœcae menti hornig ^’Sjtamc]^ prauæ voluntati, quæ tantum ad malum eft ^ona,tnagni ftuporis ôd erroribus faicinati animi eft» igitur hæc Erafiniana definitio à Luthero clt explofa, A c multo redius confuluiflêt Ecclefiæ Philt;t lippus,fi hanc femel extrufam ex Ecclefja definitionem, per locos fuos non rcduxiflèt»

EraGnia;:

Erafmianæ confentit On'gcftica definit enimliW rumarbitn'um eflê facultatem rationis ad bonum mas» liimucdifccrnendum,ôd voluntatisad vtrumuis eligcngt; dum.Huiufînodi facultas fi homini nonrenatoperfpirw tum tribuatur, tota dodrina de pcccato originis ener# uatufjÔ^ beneficia mediatons tantum non fëpeliuntur. Nullæ enim erunt in mente tenebrae,fi ea per fe fibi fuffi# cit,ad difcernendum bonum ôô malum, amp;nbsp;zz quae ad lutem æternam perducunt,vel ab ca auocant : Ncq^ vo# ïuntas erit vinda pcccato,vel laqueis fàtanæ irretita, fi poteft libère veleaquæfàlutisfuntjvel eaquæ mortem merentur eligcre,ad eatç fe adplicarct Iflis ergo fulmi’* nibus diuinorum oraculorum : Animalis homo non pct^ cipit eaquæfùntipiritus, id eft, ratio Humana non vakt tantum,vtpolsitdiicernereeaquæ iufta ^ipiritusfim*^’ Item,(en(us camis eft inimicitia aduerfus Deum, id voluntas non poteft eligere falutem, fed potius odio ftilifurit aduerfus Déum SC propriam falutem :fijm^ busep teftimonrjs plane proftcmcridac funt,atcj extirpât’^ dæ ex Ecclefia Dei iftç definition's t^iiilolbphiam potiUS? lt;5(uam Prophetarum fpiritum redolentes»

Veram autem definitionem ex teftimonijs pheticis SC Apoftolicis conftituamus, vtlt;5 ea tantom planior,potenuae feu facilitates animae, de quibushic^lt;’ feeptatur,diligenter cognofeendæ fùnt j Duae fünf ptm^ apes animæ potentiae,Mens SC Voluntas» Mens eft p^^ tentia animae,condita â Deo SC fjjirituali luce accetifs, ad intclligcndum De«m,creaturas, SC patefadam diuitû^ ßpientiam,quae facultas xta condita fuit, vt homopw^ agnofeere verum Deum, intelligere dtferimen

•^in6ôturpûnn,viderc viam fàlutis, numerate, compos? ï^erejac diuidere,ratiodnari,ac vniuerfa comprehendere fogitatione,quaE huic vitæ eflênt neceflària.

Voîuntas veto altera eft potentia animae,condita â uco ad eligendum QC ampledendum obieda à mente ’’^onftratajvel ad refpuendum eadem i quæ libera fâcub ^ultas homini in creatione,fuit indita, vt Deo ipontc ad«s p^retet Qc impuros ipiritus vitaret î vt ipfius obedientia ^“^tatanto eflèt conipedior Si nobilior,ÔC naturae di;# vicinior, Menti variae tribuuntur adioneSjVt eft “ï’pliciumadprehenfio,numeratio, compofîtio ÔC diui«» memoria,iudicium. Voluntatis tres font j^'^iones, veile, nolle,9d adiènfos foipenfio, Vulgata eft omnium captui expofita, diftindio Mentis ÔC J oluntatis : Aliquando quidem vtramcß potentiam vna compleduntur icriptores cum Philolbphici turn ^^^HafticijVt cum «7tzx.oi/«ogt; adpellant, vtramcç inteb facultatem ; Qtiemadmodum SC Paulus cum inn THQ a-a.^Ko?, tam de voluntatis adpetitu, mentis intellediua facultate loquitun Alias vci« ^inde fingulas notant vires. Mentem xÓ7o/j,xgi^ ^quot;'2^i/oü/jjEat«P/ai/o/ap. Voluntatemvero Ins adpellant, Sic 8C in dido : Mala mcns,ma«s

Voluntas ab intellediua potenria diicernw

ÇQJ.J. Sciendum vero eft,ücram ftripturam plcrumq^ animae facultates, , vt Deutz^, Et non dedit vobis t’öcuf'^^ intelligens, SC oculos videntes,Deut,z8.

‘«t te Dominus ccecitate QC furore cordis î Iere.z6,

Dabo

Dabo cis cor vt me intclligant, Ac confcntaficiim ! eft hanc elle cauiâm huius phraièosjquod Prophetæfta«« tuerint cor eflè praecipiiam fèdem animæ. Ideocç tuai» cft hos lèqui duces in loquendo, quam Philoiôphosjqu* rationem in ccrebro collocant. Sciât ergo Lcdor non de exterioribuSj necç de interioribus iênfibusjdc fenf^ commun!,diicurfu 8C memoria, quæ homini communia funt cum brutis,{èd de facultatibus mentis ÔC voluntatis? i 6C totius animæ vi hic difeeptari, quid poßint,vcl Hol’ poisint in ijs rebus quæ ad falutem aeternam pctti^ rent. Definitionem ergo ferui arbitrij huiufinodi congt; (ïttiumus»

SERVVM ARBITRIVMcftdcfclt;ï^ 8^ prauitas anima: Humana: orta ex delido Ada: ï «nentem hominis,vera Dei cognitione deftitutam,ó^ ftt inuolutam caÏÏgine impedit, vt licet propofito d verbo,nequeat tarnen ex life fàndam de Deo,amp; de te æterna cogitationem concipcrc,fed tantum ad conn’quot; nifeenda idola,ôô errores fit idonca : Qua: prauitas 6^ luntatem adeo occupât, vt quamuis ei ofFerantut P,^ verbum beneficia Dei,nequeat tarnen iêfe, fua vi vd nimum ad Deum qua: falutis font inclinarc/cd turperpetuodudu peccati,ad ea, qua: Deo ^duc’ font ÔC mortem æternam merentur, Hanc definition*^ non ex Philofophorum obfoura fchola,iêd ex rum amp;nbsp;Apoftolorum illuftri templo petiuimus î QP j cnim ièruum arbitrium fit defedus teftatur lohanneSjQ genus humanum tenebras adpellat : Quod fit ex leremia patet, qui inquit, cor hominis prauum en serumnofom? Item Gene.s» Omne figmentum

Iiotnani eft malum â prima crtatc.On’giilcm hirius miles riænatameflèexIapÈi Adæ docet Paulus Roma,5'«Per vnum hominem peccatum intrauit in mundum,si^ per peccatum mors»

Quodhæc lèruitus arbitrtj fit împedimento,quo winus mens hominis queat veram Dei cognirionemlûa 'vi acquirercjaut quidquam de falute ç cerna pereiperCjex EpiftoIaadCorinthios manifeftum eftji,Cor,2,Änima# lis homo non pcrcipit ea qux funt ipiritus. Matt, f?', Caro ôi^fanguishæctibi Petre non reuelaruni : Ad errorum 6^ idolorum commenta tantum idoneam elfe mentem bominisficdocemuSjPlalm.iiô. Omnis homo mendax» Plàl.f^^.Dixit infipiens in corde lùo non eft Deus, De voiuntate quç adferimusjnituntur Pauli teftimoniOjRois

Senfus carnis eft inimicitia aduerlus Deum,Calt; loi'i.Cum mortui elfetis in delidis» Ex his igitur fun»? damcntis làcræ lcripturç,extruda eft hæc definitio quam attulimus : Atcp hoc fatis fit hic monuilfe î Nam vbi de confirmatione noftræ fententiæ agemus, turn aliquanto maiore præfidio noftram muniemus fententiam, C^is iamfitcontrouerfiæ ftatusin proximo capite, Deo iu^ uante oftendemus. Paucis adhuc hic attingendumjno» incommoded Petro Longobardo fieri,quod difccrnic quadruplicem Iwminis ftatum,

Primus fuit ante pfaeuaricationem donorum in acceptorum amißionem : Tum enim vera atcÇ nullafouityjgiibeftasinhomine,qua ôC agnouit Deum, intellexit eius voluntatem, ac potuit ei honuiîis fl:atu nulfe

Seew

• 11 , nbsp;nbsp;nbsp;Secundus eft poft acceptum natur» vulflus

Deo defedionemjôC ante reparationetn ftu ad conuerfionem. Qui ftatus ab illo priore multum ) fimiliSjôd omnium miiêrrimus» Tum enimexutiis^’ homo ifta priftina gloria SC integritate,0^ erepta tCjin extremam peccati ftruinitem eft redadus« ® hoc tempore hominis controuertitur praecipue Î I dem quaeritur quid homo demerfus in peccatum 6^ temjôd nondum redudus ad Deum, ne^ luce ipiriw® * luftratus,valeat fills facultatibus ad hoc vt reftituaW*^r adfalutcmaeternamperueniatac conuertatur, i

• 11L Tertium hominis tempus eft,poft conuerfio^*”’ vbi mens noua luce perfixià, voluntas ad Deum ac anima per Spiritum iandum renataeft: Hicce^*^ eft eflè aliquam arbitrij libertatem perada hac libcra^^ ' nepcrfiliumtquemadmodum teftatur Chriftus 8» Si VOS filius liberauerit verc Uberi eritis. Item,VH ’P* ritus eft,ibicft libertas» Cum ergo homo fiat dotnic*^% Spiritus (ândi inconuerfionc,ac mens illuminetitf»^ voluntas rcnouetur,necefle eft longe alium eflêbaï^ viriumftatum,quam ante conuerfionem fuerit»

1111* Quartus ftatus erit plena ilia 8C ab ottiP*^'^ impedimcntis fôluta libcrtas,quam in reRirredionc tuorum 8C vita futura vbi plene obfignabitur £lt; adducetur iempiterna iuftitia, expedamus, Ac de duobus poftremis gradibus, ftiat Ledor non eflè diip^^ tationcm» Confiât enim in hac vita nemini lando co tingere perfedam iuftitiam aut beatitudinem : In alt vero viu eledos Dei, liberrime viduros abs^

in iuftiti* ac ianditatc pcrfeda nemo fsinus dubitat.Hsec diftindioadfertaliquid luds vt articulus controuerfiae, de quo mox dicemus propius confiderari qucat»

Quod vcro Bernhardus cxcogitauit triplids liberos tatis diftindionem : i, A pcccatO4 24. miieria, j.a neceG fitate, etfi argutum inuentum videtur, amp;nbsp;quodammogt; do concedi poßit, tarnen plus inuoluit, quam explicat controuerfiam» Sunt omnino res diftincftæ Peccatum,ÔC tnilêria ièu mors cœteræ poena, fed tarnen neutra ab altera poteft diuelli : Cum enim peccata mereantur ac ren cum mox trahant mortem, êC miièriam, nemo â milêria ^ber eflè poteft,m'fi qui amp;nbsp;à pcccato eft immunis,Parum •giturautnihiHuuat hæc diftincfh'o» Libertas veroàne^ Kfsitate quae fit dilucidius erat explicandum»

Bernhardus contendit hominem imo Sd diabolum, ^cetmerfos in peccatum amp;nbsp;mortem,amp;^ plane vindos inn tumen à Neceßitatc eflè liberos. Verum iralt;# ponitfibi,quod imaginatur voluntaria omnia pugnarc film neceftitate cum nemo inficiari poßit, plurima eflè, Sinæ fumma fiant 6C immutabili neeeßitate, ÔC. tarnen ftiamfumma voluntate. Deus enim immutabili 8lt; ab^ ^öluta neeeßitate eft iuftus,idcç liberrima fimul voluntas • Non igitiff ea quae voluntaria flint excludunt mox necefsitatem, Certum eft fatanam fumma fiia voluntatc die malum,9ó tarnen nihilominus, immutabili neceßitju« te malum eflè. Sic homo corruptus necdum reftitutus per fpiritum,non eft liber a neeeßitate,fed neceflario pecs cat,amp; malus eft,ôC impoßibile eft ei, vt non peccet, licet non coade,vei inuito animo, vel aliunde tantum imgt;

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pulfus,

fulfils ,ne^ fatali necefsitate pcccctjfedfimul füa volisv täte 8C arbitrio,

Dillinguendum itaq^ crat inter coaóaoneni,S^ inv mutabilem necefsitatc,et inter hominis atPu va/Ja.^ et fata* lern necelatatcm.Rcde excluditur coadiOjquae fit relu* dante voluntate'.atc^ fatalis neceßitas pie exploditur/ed negari non poteft hominem nondum renatum ita tencri conftridum vinculis peccati,vt d fit necefle præfenti ob* (equi Dominojdonec ab hac tyrannide liberatus, öiif’ regnum lucis euedus iuftitiæ feruiat libere : Nobilifsima enim eft libertas feruire Chrifloatq^eius iufhtiæîhxc de adpellatione ÔC definitione ferui Arbitrij,

CÄPVT IL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

DE STATV CONTROVERT fiae, SC quae peregrinac düputar tiones hinc fint remoT uendat»

IN omni difceptatione de vcritate dodrinte,in pri* mis eft neceflè qitæftionis ftatum probe intelligijSC in conipcdueflè:Peregrinas vcro materias, quae men* tem à fcopo pknimqj abducunt, QC quaîftionis artioi* lum obfcuritate inuoluunt accurate remoueri» Prima itaq; hic cura fit,vt præcipuus ftatus huius controuerfiae, de vi arbitri) in conuerfione hominis ad Deum, rede in* telligatur î ÔC reliquat quæftiones, vel de quibus nullutn cftdifsidium, velquæ ad caufâm praefentem nihil wnt,diligenter fêparentur»

Man^

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Manifeftum eft non hic dtfccptari,an quae fire.-

rit libcrtas in Adam ante defedionem â Deo, Vtrinqj cnim fatemur primos homines itaeiïèconditos ad ima^ ginem Dei, vt in eisluceret dara,0d nulla caligine imgt; pediia noticia Dei, QC voluntatis diuinae : Ac voluns# tas eorum non iblum reda iufta, fed SC libera efl[et,vt ft abslt;5 omni impedimento poflet vel obtemperare Deo, Vel ab eo deficere ad peccatum,

I !• Deinde nulla hie eft quaeftio, quid vel poßit vel non poßic liberum hominis arbitrium,id eft,mens SC vo* luntas,in rebus cxternis,ciuilibus,domefticis,in moribus, ijs omnibus quae ad hanc mortalem vitam,non ad coe* ftfte regnum pertinent.Facile hie largiuntur omnes iani, liominemftjo ingenio intelligeredifcrimcniuftiamp; iniaa ftijtnendactj SC veritatis, mortis SC vitx t hominem d na^ *uta idoneum efle ad obeunda politicar oftkia,poflê foos *^orcs ad honeftatem inftituere, continere manusjfrena^ *®linguam,regere oculos, etiamadfedus quodammodo ^ohibcre,vitarc adulteria, ftirtum, periuria, SC præftarc poflë obedientiam extemam Qiiod cum Ethnicorum vt ^pionis, Camilli SC fimiliû exempla teftanturstum ver« ^0 Dd adprobatur. Tribuit enim Chriftus Pharifæis aUgt; carnis iuftitiam,Matth.y.0i Paulus gentibus Rogt; nia.x»

Tertio, Etfi controuerfia à Pelagio mota, via Qna eft huic diijjutationi, SC errori de Synergia occa^# fionem dedit : tarnen alfud nunc ceitamen eft,0d aliud nunevrgetur quam à Pelagio adierebatur. Ilie cnim contendebat hominem proprijs naturae viribus, ex na:? tiuitate allatis abscj gratia Spiritus iandi,pofte ex morte

Sé fêruitute pcccati eliidafi, fpirituali’ obedienti'a Deo obedircjô^ vitam promereri æternam. At Syncrgi'æ troni concedunt hominem proprijs viribus naturs^abscj ipiritus gratiajüon poflè mortem ôd peccatum deponere, nelt;^ inchoarejHedum plene praeftare veram erga Deum obedientiam^fcd egere Spiritus iàncfli auxilio : Hoc vero contendunt, Cum homo gratia Dei liberatur,ôi SpH*:^ fàndo adiuuatutjtum eum aliquid de ftio adferre, Sé ex rdiqutjs liberi arbitrij in ftii refecîione cooperari SpHtui làn^lojVt paulo poft darius dicetur.

111L Quarto caucndum ne exiftimetur hic diiputari, analiquafitjamp;maneat libertas in homine viuificato,8^ per ipiritum renouato, vel an in adionibus ipiritualibw^ quæ hunt à eonuerfis ad Deum, concurrat mentis Sé luntatis motus. Conuenit enim de eo,quod poftqu^n* homo gratia Dei ÔC Spiritus virtute eft coram Deo iu** ftificatusjatqpregenitusièurenouatusjac habet iam no*' uas vires intelb'gendijCt volendi lànda’.eftcç creatura no* ua,vt debetjfic poftit inchoate opera iuftitiæ,5C agat ali* quid vi liberi,id eft liberatijôi per ^iritum renouatiar* bitrtjjlicet auxiliante Spiritu lando : Ac aim conceditiit Synergia mentis 8d voluntaa's in adionibus ipirittiali* busjfed ita vt ea non reh'quijs veteris,fed facultatibus no* ui hominis à ipirituinditis tribuatur, Etfiautemrenatis noua hæclibertasperipiritum datur,tarnennegari non poteft magna ex parte,hçrere hominem in ièruitute pec* cati,nec poflè corruptionemnaturædeponi in hacvita; Idcirco nemo iuftorum eft, qui eo libertatis progrcdi queat,vtpleneiatisfaciatlegi,vitet omnia peccata,amp;: ab* iolutam prüftet iuftitiam.

Qilin*

V» Quinto, Hine femouenda eft diiputat/o de fato ftofco Sc Manichea neeeßitate, quæ fingit omnia tam bona quam mala,inpijs SC imptjs,fatali neeeßitate fieri» Certum eft enim ftoicorum deliria de fatOjÓÓ Manicheo* tum ftirorem de neeeßitate aduerfari verbo Dei. Nam ÔC *pft Deus eft agens liberrimumÆt homines primos con^s didit liberos etiam quo ad ipiritualia : Natura licet dclt;s ptauatajmanet tarnen aliqua libertas in externis,0^ ciuigt; ^ibusadionibus. Scelera Neronis,Caligulae,Iudae,Cain, Jî^nfuntfato fada: Et quia nihil eft fadum finefilio ^21,qui omnia rede SC bene eondiditjdamnandus eft ^anicheorum furor,quo fingunt materiam tenebrarum ^^ceflario malam efle, Netj hie de violento raptu,coa^ ^«one^yel imprefsione diiputatur : ftd quantum mens SiC '^oluntasexfeftpoßintad conuerfionem fiii ad Deum,

Deexterno vEi, SC minittetio verbi SC ^^^^torum hie non eft diiputandum. Hie enim conuenit p nbsp;nbsp;nbsp;in homine ad ialutem efficacem eflè per verbum :

äteniur Spiritum lamp;ndum accendere agnitionem peCi# contritionemjamp;^ rurfus yeram intelligentiam be:# ^bciorumChriftijSC fidem^non abscß minifterio verbi, Stenckfeldiani delirant , Sed dicimus a nbsp;nbsp;nbsp;Quos elegit hos Si vocauit» Item,Euangess

’^^ftpotenu'aDeiad ialutem omni credent!»

Septimo,Nelt;5in eo vertitur cardo dilputatiois ^s,aninconuerfione hominis exiftant, SC fiant aliqui in mente 2lt; voluntate» Si enim nulla lux eflèt in ^^jhecß adièniùs in voluntate,prorfiis nulla eflèt con«

ücrtio î Fatenditm igitur,e(Iê ùi homi’ne motus dum coiw '«erdtur,qui' gratiam Dei fêquantur,camcg ampIedaittiUi fed vnde ÔC cx quo exiftant hi noLii motus quaeritur,

VIII. His tandem vel prorfos altenis, vel viciwi quaeftionibus paulukim fepofitis proprius difputatio^ nisarticuius confideretur. Hocigiturin quaeftionetn venit, Vtrum in conuerfione hominis imptjô^àDe® auerfi, in qua vere dolet de (uo peccato, Et rutftis crigttur vera fide intuentc gratuitam Dei miferkor!^ diam SC mediatoris beneficia : Qiia fiduda iuftifica/ tur coram Deo, atqj «tiam viuificatur iëu rcnouanirï agat aliqiud ex fe(ê arbitrium hominis, id eft, an men) aliqua intelligentia, Si voluntasadftniu,adpetitu,rcti nutu aliquo adiuuet üii conuerCionan ad Deuffl,5^ regenerationem : An vero tota hominis conuerfio ÔC renouatio tn folidum fit opus Spiritus fandigt; Mens veto SC voluntas ôi tota hominis anima Ct tantum patiens fubiedum , quod Spiritus reform mat ac refingit, vt fit ad capiendam fdutem ido/ neum»

Si vllus eft motus,vel leuicula fcintiUa bonx CQ(‘ gitationis in mente, vel pufîllus nutus lêu adpetitus fagt; lutis in voluntatc,ex ipfo vetere homine, SC reliquijs liberi arbitrfj, iam certum eft foli Spiritui fando opus conuerfionis SC renafeenuae in folidum non vere adicribi, Non igitur quaeritur quam mukum agat arbitrium, fod prorfos an vcl minutiisimum agat ex fofo gt;nbsp;Ac quia necefle eft in conuerfione exiftcre defiderium quoddam iälutis, SC voluntatem annuerc gratix,

gratte, Sé ad/ènfîï accipf Sé quodam conatu retóicrf confolationem in verbo oblatam ï quaeritur an hoeden fideriumJiicnutuSjadiènEis ÔC conatus fidei,ex veterc hominefit, an vero merum Spiritus landi 8é donum opus,

Dducide hic adlèro totum hominis arbitrium,vcl pleniusloquar totam hominis animam, SC mentem voluntatcmexièiè prorftis nihil adferre vel opera#« ad iüi conuerfionem SC regenerationem,ne($ex vk vel minima parte adiuuare Dei gratiam vel Spiritus •andioperationem, Qiiidquid vero vel mens vel vojs ‘gt;®tas agunt,in accipienda ialute hoe totum eft elements tisDei elFedus, Vt enim homo nihil confert operx ^d formationem fui in vtero matris : ita cum impius alic#« à Deo conuertitur ad Deum, SC renaicitur ipiritu, Pjorfus nihil confert ad hanc ftiam regenerationem, lutum nihil iuuat figulum vt fiat vas idoneum.

Heceflarios vEis ï nifi quod fiibiedum eft in quo ’git figulus t Ita hominis anima vt à fpiritu Dei ’^^’louetur, nihil prorfus ex lèfe iuuat Deum : lèd* ?^ta;ia eft, in quam clementte iuae figna imprimit j . {^duerfiis hafte à Prophetis 5^ Apoftolis reuelatam , Ç ^^inam contendunt patroni Synergte : Etfi magna fit ^‘•gomentjj humanae,ÓC triftis deprauatio voluntatis omnium virium ex Adae lapfu:Nec polsit homo abscp pifttu fàmfto vel eluelari ex peccato SC morte, vel in#« làlutê pertinentjtamen eas efiê quamuis r nbsp;nbsp;as liberi arbitrij reliquias,vt monftratis per Euange»

lion

•lion bcfteficijs Mcdi'atorisjK Spi'ntu fando trahcntc cor SC voluntatcm ad adfenticndumjpoßit homo aliquomo#

' do ex fcfe annuere promifsi'om,comitari praeuiam gratio I am,amp; adfentiri raotibus quos det Ipintus»

Atq^itaconuerfionîsôlt;Sfidei,qua fit adplicati'o fu* ftificationis Sgt;C viuificationis triplicem ponunt effidcn«’ temcauûm. i. Pr imam Spiritiim iàndum præeunteni fîCmouentem» 2. Sccundam, Verbum per quod eft caxipiritus. 3.Tertiam,Mentem amp;nbsp;voluntatemex felt comitantes ôi ftquentes gratiam : Videri quidem nolunt quod multum tribuunt, animae ex fefe : fed quantum«;® cxtenuentj certe nutum SC facultatem adfentiendi, buuntvoluntatinonrenatæex feie»

Nosvero expreficrepudiamus tertiam caulàmA 1 adfirmamus vnicam eflè totius conuerfionis effidenf^*”’ nimirum Spiritum (andum ; De verbi minifterio, vtituripiritus in hacoperatione nulla hie eft difputa«^ Hine iam eonlpieuum eft,de qua re diiceptetur,amp; q« , fit diicrimen inter dodrinam noftram 2lt; aduerfariot««’'

duplex nimirum :

I. Primum enim, quo ad corruptionem animx peeeatum nos doeemus earn penitus à vertiee ad calee«^ nulla cius parte exceptajCorruptam peeeato tanquamlt^ pra infedam,totam excçcatam,(ùb tyrannide Satan^^ nundatam SC in ftruitutem redadam, totam fobiedaJ^ trae diuinæ,ô^ omni vi ipirituali exutam SC plane m«’' tuamjquod ad ipiritualcm cum Deo vitam. Patroni ve ro Synergiæ, fingunt magna quidem ex parte fradam’ labefadatam ÔC corruptam,tum mentemtum

tem,fed tamcn aliquid refiduum eflè, quo fi excitetur. Si. iLiuetur afpirare ad falutcm, QC ftu' conuerfionem veile pofsit,

IL Secundo, Nos oftendimus Iblius Spiritus lànâa cfficacia öó operatione conuerti dC renouari hominem, proriüs nihil agente anima ex iele,vel mente vel voluns« täte : At c contra patront Synergiæ partiuntur operas û^ter Spiritum iànflum amp;nbsp;liberum arbitrium, illi trisä buunt præparationem, efFicaccm motionem, præciiS puam partem operæ : huic nutum 8gt;C adiènitim Hue iam P^rpetuoreipiciatmens inhac diïputatione, ÔC ad hune ^^opum fingulis collimet argumentis,

CAP VT III,

DE MODO REGENERA^

tionis.

\r T autem vera fententia de hac controiierfia,quæ tc^ ftimonio Prophetarum S)C Apoftolorum nititur P'^niuspercipiatur, operæ precium erit conuerfionis 6C ^S^nerationis modum, progrelRis nouorum motuum, gradus operationum Spiritus fàndli in homine accu#: cxplicare. Ac ne vocum ambiguitas Letflori impo:# fignificatione earum prius dicam. Conner« pcenitentia,eft hominis imptj ôC à Deo auerfi in a/animusdolet de ï^Uro peccato,metuit Dei (èueram iram,ô6 pœnas : Et ..^^verafiducia adprehendentepromiisionem Euanlt;s mediatoris erigitur,cum Deo tïciliatur QC in gratiam recipitur, Duo itacß motus

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;font

flint coniTcrfionîs,videlicet, Paiiorfcii dolor ob admifJ (am furpitudinem :Et fiducia adfentiens promiiaoni gra^ tiæjôô ftatuens ie Deo propter mediatorem placere. If hac conuerfione,cum vere fidei icintilla aliqiia in pedorc I«cct,quae fc ftiftentat verbo, homo vere iuftificatur co^« ram Deo ibia fide propter mediatorem. Alio ienfii tartotâm hominis renati vitam debere eflè pcrpetuaif conuerfionem.Hoc enim de mortificatione veteris Ada^^ mijôd reliquiarum peccati inhærentis abolitione,acdogt; norum fpiritus incremento intelligendum eft. Hie de primo vfii vocabuli agimus«

luftificatio, reconciliatiojimputatio iuftitia?,rcniiÇ' fio peccatorS, adoptatio in filios Dei Si cohaeredes fti,prorius funt eiuidem fignificationis tnifi quod du^P®/’ ftrcmç voccs,renouaaoncm Si alia Ghrifti beneficia quando includere videntut.Eft autem iuftificatio feu putatio iuftitiæ,nihil aliud quam benigne voluntatis De* clementiisima ad:io,qua æternus Deus ex mera bonit^*^ gratis homini impio non folum carenti omni iuftitiaj'^* rum etiam reo mortisjabscß omni eius merito vcl digf*^ tatc,propter obedientiâ leiù Chrifti mediatoris per fidef* condonat omnia peccata,pronunciat eflè iuftuni coraif ft,et plena reconefliatieme fada in gratiam eum acceptât» Ab hac iuftificatione «^ae in iola remiistone peccatoriwf confiftit,neceflè eft dirangui viuifi'eationis beneficiiiif 5 Etfi enim haec duo perpetuo coniunda fint, SC neiitriiif abs(Ç altero exiftere polsit î tarnen quia fides in conicicf^ tiaeconflidu,deDeiiudicio,non noftri renouatione,fid gratuita peccati condonatione niti,6C in ea tota acquic^ Sere debetp luritniira refeit ifta non eonfundû

Regw

Rcgencrattonis, viuificatfoms, fândifîcationis vo^ tabula ambiguo (ênfti vfùrpâtur. Plerumcp cm'm vt loh : j.Eph.z.Tit j.vtrumcß Chftfti benefiriLim,videh'cetjCum iuftificarionem feu conuerfionem,tum renauationê comi pleduntur,alias tantû pofterius notant ; Renouatio figsî nißcatcollapfe naturæ inftaurarionem Qi. emortuanim virium viuificationem Hec prxmonenda fuerunt, nc digt; üerfusvfus vocö minus caticum Ledorcmirretiret.Iain vtconuerfionisSC totius regencrationis modus, SC pro# motuum propius alpici,et exaduis cognoici que# ®nt partiemur Spiritus (andi operationcs,quas in fideli# t’usexerceijin quatuor ^adusjac licgat mihi docendi

cßftis vti adpellatiombus.

Primus Gradus eft j conuerfio hominis imptj ad JJeutn.

!quot; Secundus, Viuificatio ieu renouatio imaginis j ^‘inhomine.

Tertius, Gubematioieu diredio totius curius ''Ka:.

?• Quartus, Perfedio falutis feu donum perfeue#

. nbsp;nbsp;Conuerfionem hominis orditur ipiritus ßndus vfi#

^miniftcrio verbi. Itacnimæterno Deoeil viftim externam,qua voluntatem iùam,tum in lege ’^ptomifsioeEuangelij comprehenfam rcuelatho# gç ?^'‘gt;exercre fui fpiritus vim, SC efficaciam ad colli# De(Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vitam in hominum

Hoc Dei confilium indicat Chriftus loh.ix» Öiinuh locutus fum, (ed Pater qui me mißt, de# ‘’'*nù,atwm,quid dicam, SC quid loquar : Et icio

D » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod

quod mandatum eins vita cH seterna. Et i.Cor.ij. tum vobis facio Euangeh'onjquod predicaui vobiSjquod Sgt;C acccpiftiSjin quo ÓÓ ftatis, per quod 2C faluati eftis. Non igitur extra hanc Spiritus iândi oftïcinam ièu fcho^ lam imaginandi iunt raptus Enthufiaftarum, vel violen^« tæ impreßiones, led ad minifterium eft relpiciendtiw I Quos enim elegit,hos Ô6 vocauit»

Exiftunt autem in homine etiam ante rcnafccnti^ amjfacultates audiendi verbumdegendi lacram fcriptu«^ ram,dilcendido(flrinamEcclefiæjamp;2 meditandi mandata ÓC promißiones Dei ï Verum hie nifi accedat interiot jlM[agifter,qui mentem erudiat, ÓC luce ßia illuftret, tangt; . turn abeft vt mens Humana vi propria vere intelligat rituale indicium legisgt; óó fublimem Euangeltj promifstt’^ nem,vt vtrumcj dodrinæ genus pro extrema ftultid’ i.Cor.z. habeat: Sienimaudiat ói^ quodammodo intelligat ra^ Romd. it nbsp;nbsp;nbsp;♦ gx ynius hominis lapRi veniflê condemnationetn

Mdtth, it totumgenus humanumdeuiculam cordis commotioneifl infratrem,mereri æternam deftrudionemjUon Iblumt^'^ Pbilttt det hoe iudiciumjlèd etiam crudele cenfet, Rurlüs fi diat,æternum Dei filium ideo fadum hominemjamp;^ mori^ tem fubqflc,vt Ecclefiae tam mifer ód pufillus coetus fab uaretur,nihil putat fingi aut dici ftolidius,5C tota abhor«* ï»Cor. 1» j-gj. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prædicatione, Nifi igitur Spiritus fan«*

dus verusamp;2 interior preco mentis oculos aperiat, ftraperfonant aures Dei verbo, vel Lege vel Euange^ lio*

Meminerit Ledor infinitum eflë dilcrimen inter carnalem lêu animalem noticiam, Et Ipiritualem Dei Si voluntatß eins veram intelligentiam.Fatemwr eflè quangt; dam

d^m obfcuram vmbram lucis in mente hominis adulti, qna intelligat quod fit Deus^SC e(îê difcn'mcn honefti ÔC ïui'pis : qua perlpicientia hæc vi'ta regitur. Sed hæc nOä« ^æ’^ptorfus nihil facit ad percipiendam fâlutem, ièu ad ^nuerfionem.Ncceflè eft cnim in {piritu intelligi verum •Ueuirijneceflë eft fpiritualiter intelligi legis iudiciumjUe«

eft arcanam alienam à ratione promifsionem gtatiae intelligi : In his cum talpa fit cœcior mensjprorfus nihil hic videt propria vi» Hinc eft quod omnes Pro^ phetaeô(:/\poÂ;oIitotum genus humanum meras tenegt; was vocant lohan: i.Lux in tenebris lucet.uCor.x.Anirf ■nalis homo non percipit ea quæftint fpiritusî Stultitia ^^mfunt ci, Ioban:i» JNemo Deum viditvnquam, p^hh, ii.ISjemo nouit Patrem nifi filius, ÔC. cüi filius vo^î ’^eritreuelare. Matth. i6» Caro SC fanguis hoctibi non ’■^uelarunt ; Teftatur filius Dei, impofsibile eflè animaî ptoprijs viribus aliquid de regno Chrifti intelligat, ^°”^3.?.Noneftintelligens,non eft qui faciat bonum, ^^vnus quidemjoh î 9, Iniudiciunt veni in hune mun* *wWjVtquicœciftint videanu

Prima igitur Spiritus iàncftt aeftio eft in conuerfios? hominis, Cœcæ mentis apertio, SC nouæ facultaris neatio,qua rede pofsitagnofci verus DeusjSC fpirituale ftgis iudiciyin^g(^ arcana ac fublimis Euangelij ûpientia intelligi 5^ cogitarfi Quod fi quts hic iômniat Synergie am mentis in accendenda hac ipirituali luce : is non miss nus mlànit, quam fi adièreret ex tenebris lucem orirt, ex tœcitate vilfim naicijcx came ipiritum manare^ex morte vitamprofluere^ Qpæ fi absiÇ extrema dementia adfir* inarinequevmt^^yjj^jpj.æj.gjj^j gjigj poteft,exccecatam

D 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SfCixi^

K înFcmî tenebrispcnitws opprcnâm mentcm ex fêle lU* iiarc Ipin'tvim ad Kit illuftrationem. Baptifta iohan. j. inqiiit: Qui de terra eft terrena loquitiir, quafi dicat, vt Iromini eft impoisibde proprijs viribus in cœlum fcaiv derc,«ta fieri nonpoteft,vt quislua vi cœleftem put laptentiam,

Qiiod vcro Spiritus fandi opus fit harc fpiritua!^ «nentis illuminatio infinitis teftimontjs icripturae docerijloh. i .illc erat lux verajquae illuminât omnem ho^ ininem venientemin hunemundum. lelà.f^.Etcri*'’^ omnes dodi à Domino, loh,6, Qiii audit à pâtre hic venit ad me. loh.i6.Cum vcneric paracletus fpit*^ veritausjille docebit vos omnia Ad : 16. Lydia audic^’^*^! çui Dominus aperuit cor,vt attenderet quæ dicebanfi”^^ Paulo.PiàL?4.1n lumine tuo videbimus lumen. lert-^'^’ Dabo illis cor vt agnolcant me. krc.ji. Indam meam in mentem iplbrum. Cum itaep vniuerlàfcrip^^'j* tefietur^nentem humanam exfefe nihil nifitenebras^. (ê,nelt;5 modo vel tenuilsimam micam làpicnti« gt;nbsp;Legià vel Euangclij (piritualiter intelligerc : totum opus illuminationis foli Spiritus làndi effedioni . bat,nefas cfiètjDeo eripere fuam laudem,et c^nof» ti lallo adfignare^

II. Poftquam vero cordis l'anui ad intellig^’'^^^ patefadajô^ mens noua luce perfufa efi, vt videat fit verus Deus, quae eius voluntas j quod cius indgt;^ um de peccato, quac eius dementia erga genus lui*”’ num,turn etiam hominis tangit voluntatem eamtF F, lormat at^ conuertit alliciçndo^ÔC traliendo earn ad

k. Non cnfm {ponte Ria redit äd Dcum hominis vQfi. Iiintas auerfa â Deo per peecatum : nec propria fecub täte eligit monftratam felutem, vel oblatam defiderat, vel defideratam accipit. Sed prorRis diftorta ex iêiè nb hil poteftjUifi Deo aduerlârijSC mere in interitum, Ätcg omni libertate arbitrij prorfiis exuta eft,vt ne hilum qiB«* «emeiuspofsideat.

In rebus cxfernis,in politica remm adminiftratio^ communi vita, in gubernatione externorum moi« tunijin eledione cibomm, amp;nbsp;operamm diftributionc, ^oncedoadeflè voluntatiüiam liberam eleAionem, ad«? P^tendijvel reipuendi, volendi, vel nolendi fâcultatëjfèd '^^hbertasineligendisveftimentisyvel cibis certis nihil ûkitem facit,ita nec elesfîio monnn hcHieftonim facit conuerfionem. Qiiare fatendu eft ”Oniinisnonrenativoïuncatein ,ProrEis nihil agere vt '®^tiertatur à Deo, neeß vel pufillum ex lèfe coopérai P Spiritui fanclo earn reduceriti ad Dcum» Cum enim eik ^’^tiitiitepeccati conftrida fit ; loh.s^.Rom.óiÓd 7,ac j^î'}’^eSatanxoppreiIà,Luc.((» Legis malcdidione SC ka prorEis obruta.lohan.j, Cumc^ tota fitinitniciti» Deum,Rom:8. Et praeterea mortua in delidïis t , nbsp;nbsp;ï.Ephe: 2» Gene: 3 .Nihil poteft dici abfurdius quam

f'^Q^tintatem ex life aliquid cooperari Spiritui ifjpm' conuerfione.Egrcgia enim ilia eflet libertas, verbo offerend fàlutem a^ntiri, præ^ ^gted^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;comitari, SiC ex carcere inferorum

çj. Et qui fieri poteft, vt ca voluntas quæ tota,quanta

odio Dei, ex feie concipiat defiderium erga

Deun%

DcunijSó fe illi fpiritu fuadentc adfociet Qin'd vero w*/' nus eft pofsibik’,quam vt emortua prorfüs voluntaSja*'’* quom odo ex fêfe rcftirgatjidcç ad vitam fpintualcm vero adfenftis quo accipitur Dei gratia,eft vita amp;nbsp;fpirit'^’’ qui ex carne Icaturire non poteft. Voluntas igituf conuerfionc fùi,ex fefè nihil prorftis agit,ac ne tantin” quidem poteft ex fêiê, vt Spiritui fancfto mouenti non pugnet, ièd quantum in ie eft antequam conucrtatui'’ rebellis eft: tantum abeftjVt infita facultate oblatamgi'^f tiam eligere,vel tenuiisimo igniculo deßderare,vel fimo nutu ex fefe adprobare queat.

Explodenda eft itaq^ nimis arrogans vox Hieto”? mi : Noftrum eft inquit,incipere, Dei autem pcrfit«:''^ ' Noftrum offerre quod pofliimus, illius implere non pofliimus, Vnde enim miler homo initium ftix conlt;* ucrfionis faceret,cum mens talpa fit cœcior : voluntas pideattjincudc durior,

Imbibcrat 5gt;i. Auguftinus hunc crrorem,vt imagt^ naretur fidem,qua in Deum credimus, non elle Deilt;^o^ num,fed ànobis efte in nobis : 5lt; per illam nos incipcf^ S)C impetrare Dei dona : Sed ex verbo Dei redius cdo^ óus hunc errorem abiecit, ac conftanter docuit prorfus nihil boni exiftere in hominis voluntate, nifi ea à gratia

Encbrid: pi'æueniretur, funt enim eius verba : Vt totum detut ad Lau* D^Ojqtii hominis voluntatem bonam ÔC prxparat adiu^ . uandam,amp; adiuuat præparatam. ItemjNolentem pracuc* nit vt vein : volentem lublequitur ne fruftra velit, Itctn? ad Bonifa : Omne opus bonum gratia praeceditjfiC id co^ mitante non dticente,pediflequa non preuia voluntate.

Aci’dempforRisvult Chriftididtim: Nemo potcft ad lohdn./^ me vcnire,nifi pater meus traxeriteum, Initium igitur noneftànoftra voluntate: quæ femel ada,vt file ingt; Pi-qß»: rfe qurt;

In prsEceps labf nouitjConfùrgcre neCcit,

ld eni'm requintur à voluntate, vt qucmadmodum haâ;enus ïpreto legis iudicio deledlata eft peccato, ÔC ftii mteritu : ita nunc condpiat iudicfj diuini metum, ód do# lorem ob peccatum : quemadmodum hadenus arfitDei ^diojód amore Satanae : ita nunc expaueicat cogitatio# ^’Êjtam horrendorum icelerum. Deinde rurfus ne perfi# in his anguftqs QC doloribus, fèd vt rurfus monftra# in gratuita promißione peccati condonationem, ôd ^utcmperChriftum,nonauerfêtur, (ëd potius adfcnfu t^omprobatione velit ód accipiat,8d fpiritui non oblu# ^^tur.Neutrum ex fêfe poteft voluntas, nee contritio# ’J^vcramfèupauorem animo concipere ï nee promif# lioni gratiç vel operation! fpiritus iànlt;fli,vel leiriculo nu# adfentifi ex fèfe, Nifi enim Deus verbo ód fpiritu fuo ^molliat lapidcum eor magis indurefcit, nifi extingua*i Pcccatiamorem,magis is inflammaturï nifi inclinet Wi ‘wntatem^nunquam ea fefe ad gratiam adplicabit,

ne qufs imaginetur per fè quddem nihil boni ex« ’’’otaï” excitatam â Spiritu ^’^dOjfpQm-g nbsp;nbsp;comitari praceuntem gratiam,8d ex fèfè

3nnuere,vel adfèntiripromifsionigratiæ» Sciendum eft n^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fàcultatem vere tribui voluntati ,Si enim

voluntate proficifcitur vel adfènftis, vel ^tiendiconatus,velpzufillus aliqtus nutusjvelfaltem

É nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exigua

cxigiia quædam adpetcntia'feLrdefidcnum fakitîs, quod non fit â Spiritu fàntîïoj fêd ex cineribus extindi libetlt; arbitrij etnicet,iammagnumaliquodboninn,quodfacia£ j diferimen inter reprobos ÔC faluandosjteftat in homine î necß vere did poteft totus homo mortuus in delidisƒ ne(Ç omne quod non eft ex fide erit peccatum» Qult;* enim audebit dicere, hune vel adpetitum gratiæ, velniK* tumièu conatum adfentiendi eflè peccatum 7

„ f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ergo fi nefes eft Pauli diuina teftimonia in diü^

didum eft à Chryfoftomo, vt eft: Quod omnis homo non folumnaturaliterpecca^’ tor eft,fed totus peccatum : Fatendum omninoeft,vo^ luntatem in iui conuerfione proriûs nihil agere,quo£l vel minimum adiuuet vel promoueat primam fût «erfionem ièu regenerationem. Totum vero Dei eft vt mentis illuminatio, fie voluntatis ad Deum con^ uerfio : Vbi enim infuià eft menti lux ilia cœleftis,qu^ oftendit Deum eiuscç voluntatem, turn fîmul ciet»c trahit ipiritusvoluntatem^vt gratiam iudicio eligatj^l^ fiderio expetat,non repugnet diffidentia, lèd nutu pTobef,ad{èniu velit,conatü ludetur, amp;nbsp;vera fiducia cipxiat â ipiritu oblatam ßlutem » Totum hoc in^ pW; ï. quann Spiritus fandi opus eft, benefidum, nulla c« parte ab hominis arbitrio proficiieens, vt rediisime

Auguft: piedidu'mfit ab Auguftino. Deus eft qui operatur«’ De tono nobis,ôd veile SC operari pro bona voluntatefuaî Nos perfeue^i grgo volumus, ièd Deus operatur in nobis ÔC vellcî ' nbsp;nbsp;nbsp;Nos ergo operamuTjIèd Deus in nobis operatur SC opelt;lt;

rari pro bona voluntate : Hoc nobis expedit ÔC credere 0Cdicere,hoc€ftpiumjhoe v«rum, vtfitbumilis SC fnbgt; Biifla

»niflà confcfsio di detur totum Deo.Ciu confêntft di Cyprin : prianusî In nullo gloriandum,quoniam nihâ noftrura cft.Atq^ idcirco Paulus hanc hominis conuerfionem,nogt; uamadpdlatcrcaturam,ne arrogans hominum ingeniiï Vcl tantillu fibi in tam fublimi operatione Dci adfcrihe:# auderetjiêd Deo ßiam gloriam integram relinqueret» lam vero magna hic diligentia cauendum eftjnc

^onuerfi'onemipiàmagnitudinej vel paruitate motuum qui in mente vel voluntate cientur â ipiritu metiamur, In enim ccleriusj in alijs tardius efficitur conuerfiotin iplendidiorjin alijs languidior fides accenditur. Paiw concitato curiù mens ad efFufionem iànguinis Chrisî »lianorumjin medio impeturetrahiturjacmox fentit ini» *^dum doloremjob peccatum, ôi flagranti defiderio ex«« fàlutem.Pharifei qui à lohanne fiint Baptiiàti haud

ÉubiealiqQoties eius condones audiüerunt, contulerunt ^uphetamm vaticinia,antequam Phariiàicas opiniones ^bijcere,ôc nouo Sacramento ièlè dedere potuerunt, Ac . de maior dolor de peccato dC firmior fiducia mifcif ticordiæDj^ extitit inpeccatrice Lucæ r» vel in Petro, quatninaliquo noftrum. Et tarnen veram eflènoftram ^uniierfionem omnino ftatuere debemus.

Hoc igitur eft attendendumjCum vera eft in mente pufitia iudicij diuini,amp; miiericordiæ ofteniæ in Euangci# '’� fn voluntate verus dolor de peccato,ôd rurfus vci« ’■us fidei adiènfus ampletfïens gratiæ promißionem, tum eft ftda hominis conuerfio, quæ vt didum eft

• •u löIidumfoliusDei eft opus: nobis nihil prorEisad ex nobisadferentibus, Acquiaconuerfionicorrcs«

• •pondet luftificatio ftu reconciliatio feiendum eft, adpli^s ^äiionem feu acceptionem remißionis peccatorum ftu E z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luftü

lurtificationisnon fieri ali'omcdi'o, quam folo fidci mo^ tu : Ac jfidcmjlicet fit Dei donum non tarnen eflè new ftram coram Deo iuilitiam, fed tantum inftrumentutn, quo adplicamus nobis iuftitiam à Deo datam, dC per fîlw um mediatorem partam,Hadenus de conuerfione»

11, Secundus gradus operationum ipiritus eft viuw ficatio ieu renouatio imaginis Dei in nobis. Etfi cnim in ipiamp; mentis illurtrationejôi; voluntatis ad adiêniüm indi^ | natione,quodammodo inchoata eft collapie imaginis ) ftauratiOjôC noua quædam lux 2lt; vita animae inftiUata 1 nondum tarnen haec pœnitentia Sgt;C fides ituit,iôlidior iU^ Si plenior vita,quæ turn primum lèntitur cum per Spiritus iândus acceptus cor yiuificatjlêd lucta ponusjö^ aditus ad viuificationem. Secundum igitur beneficium eft^quod per fidem, quam foris quodammodo ftans in^ ^irauit,animam ingreditur, QC ad habitandum occupât cam,atcß nouam vitam, pacem atq^ laeticiam in ea opclt;^ tur,atcp etiam vires nouas créât inchoandiveranic*'^ Deum obedientiam. Hanc operationem Spiritus ftno* diftindam eflè â priore dfièrte docet Paulus Rom. ftificatifide pacem habemus ergaDeum,Gal:4,Vt mfisionem ipiritus accipiamus per fidem, Ephe i.Poft*’ quam credidiftisjobfignati eftis, ipiritu promißionis dlojqui eft arrabo hæreditatis noftræ, Ex quibus didtts patet fidem eflè medimn quo pax amp;nbsp;læticia in corde aû^ cendaturj2lt; Spiritus iândus hoipicio cxcipiatur. Praeter reain viiüficationc iplcndidior radius diuinae fapienttX. adRilget mentijSC voluntas magis roboratur^vt Deo a^ hîereatjac tota Del imago in anima inftaurari incipitj in corde vint èC falutares motus aeantur.

Nee dubi’um eft Prophetas Qi. Apoftolos ad hanc beneficiorum Ipiritiis diftindionem refpexifle, quolies dliplicia regni Chrifti bona comniemorant,quod ilh's vfi^ tatifsimum eft :Sufcepit inquit leiaiasdemanu Domini if6;4o, duplicia pro omnibus peccatis fuis,PiaUgp.Quoniam diü w aeternum miiericordia acdifieabitur,in cœlis pracpa^

^bitur veritas tua» ZachJix» Effundam fuper domum ^auid Ipiritumgratiæ ôi precumJohan:i.Gratia Qi vea •^‘tas per leftim Cfariftum faefta eftiRom:^. Gratia Qi do:^ i^umper gratiamper leium Chriftum^si^c» InhisôCfisî

•^^bus didis certum eft miièricordiam iêu Gratiam ßgiS ’'*nc^e luftificationem, id eft^gratuitam peccatorum re«# quot;’ißionemjö^ cum Deo per mediatoris leiîi Chrifti in^ jteeßionem reconcih'ationem : Qua gratia feu iuftifica«#

homo placet coram Deo ôd ad vitam æternam aç:^ J^ptatur. Ac vt fupra eft dictum : Fides accenià à Spirits “bndojinftrumentum eft quo nobis hanc gratuitam *^‘:onciliationera adplicemus,verum non eft illa res pro^ Ç quam in iudicio Dei iufti pronuneiamur. Veritas

per gratiam, hauddubicjipfem viuificatioiî cj*^^urenouatlonem fignificat, qua homo iuftificatus f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mediatorem placens,per Spirituni

qui fimul accipitur fide,refufcitatur à mortuis, ôouis ad obediendum viribus inftruitur : vt mens ve#

lunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligat eius voluntatem :

^^poftit in Deo laetari, Deumattjproximumverc cœtera legis diuinæ officia obire : In qua vilt;s tan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus fendi,quo

^•^^^^’’'arraboneconfematur nobis gratia. Hue illa

habet,non RowrfJS*

^»biphçîî.Citm in delidis mortui eflèmus,conuiuiis

E 3 ftcauit

ficaüftnos tnillo, z.Cor.?,Nos veto transformamur in eandem I'maginem Dcijà claritate in claritateni tanquam à Domini ipiritu, Accg in hac ipiritiis operarionc non folt;» lum imputatione iuftitiaetvenim eriam efFecîlione libérait mur à ièruitute amp;nbsp;tyrannide Satanac, Siquidem hic vera libertas datur vitandi peccata amp;nbsp;inchoandi congruent tem legi obedientiam, Paulus hanc nouam vitam in anima hominis conuerfi inftauratam,plerumq^ fpiritum, (èu noLium hominem adpellat, Rom: s.Idem ipiritus te^ ftimonium dat ipiritui noftro, quod fimus filij Dei.

uam in nobis creaturam, à ipiritu creatore dilcerniu Sic ad Gai : ç”,Spiritus concupiîcit aduerius camem, loh : Qiiod natum eft çx Ipirûujipiritus eft»

Cauiàî vcrocur fitneccflêhasfpiritus cfFedioncs» videlicet,conuerfionemjôC viuificationem diftinguijP^ tilsimæhæfunt, vt certa maneat confolatio confden^*^’

quod nulla alia re pronunciemur iufti coram DeOjqnan* iola gratuita Dei miiericordia,quae credenti imputât

£ rita amp;nbsp;iuftitiam mediatoris lefti Chrifti, Vteß conftd * adplicationem iuftitiæ fola fide fieri, non alijs motibiis» III P^æ’^^t-ea ne in fidei luda d coniblationis ieniu Sgt;^ viuin^

* cationis efFedu ordiamur,icd in fola promiisione gratuit ta acquielcamus» Si enim homini onerato peccatis tam diu eiïèt dubitandum de remißione peccatorumjüiit^oiv uerfione atqj iuftificatione coram Deo, donee perfenti«* feeret iè viuificatum Ôd Spiritu fàndo donatum eflè,iatn fidei non eflët locus : eius enim proprium eft in ipein contra ipem credere, vt Paulus loquitur : SÓ ièpofitn fèniu cordis in folam prom.ißionem recumbere» Ac quia viuificatio ôi pax animae tum priinum ientitut,

aim homo per fidem pofthabito fenfo cordis ex bo ft atu it fë iuftificatum efle î nulla vnquam confolatio velviuificatioexiftere poflèf, fi homo experienttac pri*: us ,quam gratiæ promifsioni adfenriretiir« Turn quia viuincatio tantum hic inchoatur, manentibus reliqutfs veteris hominisjquas indies abliimi oportet, nullo moj« do poteft ea iubfiftere in iudicio Dei vt nos propter cam iufti pronunciemur : Tantum ifthic valet obe^ dientia 2C meritum Domini noftri lefti Chrifti media#:

quo f^io nobis credentibus imputato, coram ^^0 abfoluimur ÔC ipfius iudicio iufti conftitiu^ Riur,

Dubiumnoneft Auguftinumde hac v/uiftcatiob reparatione hominis loqui,cum nominat Gratiam g^^ntem.Cum veto nominat Gratiam præuenientem, P’^^parantem, magis ilia: adpellationes conuerfionis * quanquam inficiari nemo poG ^^guftinum iaepe indifferenter adpellare gratiam ƒptaparantem, turn operantem : Quod indc profe# tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod minus accurate diftinxit, luftifica#«

viuificatione hominis ; In multis enim locis tati oftendit, fe talem intelligere noftri iuftifii? lejj?’'^^jinquanonfolum peccata nobis per fidem de^# ’ verum etiam per Spiritum ian^ iuftitiam nOi# inchoate queamus, Verum allant Prophetarum iententiam,nimirum( fione noftri in fola gratuita peccatorumremißs imputatione confiftere certo demonftra#

gt;de qqo jjym; nbsp;nbsp;nbsp;gß; agendi locus,

lam

lam veto attchdamus aft in hac hominis tiofte fèu tenouatione aliquafithumanac voluntatis Sy^ nergia ièu cooperatio, Prophetæ QC Apoftoli nuHaW agnofcunt,fed totum hoc beneficium Spiritui iândo acl« (cribunt, lefa î 4o.Qui dat laflö virtutemjêó his qui uofl funtfortitudinem QC robur multiplicatlefa ♦ 3$ Dornig fie viuitur,ôd in talibus vita ipiritus mei : corripies mc viuificabis me.Oiee 6,Venite QC reuertamur ad Do«”^ num,quia iple cœpit OC fanabit nos : percutiet Ôé cutabit tiosjviuificabit nos poft tres dies.CoIolTî z. Et vosiuof^ tuose^xiftentes in delidisöd in præputio carnis cönuiuificauit vos cum ipfo,donans vobis omnia deli^’ ö^cjohan : j^Quod natum eft ex ipiritu,ipiritus eft^

Nelt;5 fane fineidolatriæ ipecie hoc infigne optß uificationisjhomini vel vlli creaturæ adicribi porfêt» \ cnim creatio iblius omnipotentis Dei opus ÔC febtit’^;' atq^inprimis vitaecommunicatioU'ta amüE: tutio à reiuicitatio mortui cadaueris, iblius Deivi*^^ effici poteft»Non enim cxiftimandum eft, collaps ginis Da in homine reparationem Qi. emortuae viuificationem,cfle quiddam tenuius vel facilius ne : quin maius Sgt;C admirabilius opus etîè potius dum eft» Hic enim mortem SC peccatum prius aufie necefle eft,öd ordinem iuftitiac diuinae quodammodo tigari,ac deinde per Spiritum iandum nouam |jj nam vitam ruriiis inipirarf, Nifi igitur homin^t” conditorem vitæ conftituere,fàtendum eft tibi,hoiniu^ ex iëiê nihil præftare ad hoc vt viuificetur» Atlt;5 biu^ quod Prophetæ ôô Apoftoli huiuimodi hominis tionem nominant regenerationem» lohan î 3

tionem, Titum i.creationem, Pfal ï i.Cof.f, viuffica^ tionem, Ephc : X. vt moneant, quam fit abftirdum, atc^ etiam facrilegum vel minimum tribuere homini in lue diuina reformatione eius»

Et quis eo infàniæ fè abrtpi pateretLrr,vt ibmniaret •’^oftuum cadauer, ex ièiè iui viuificationem adiiuiare poflèjnifi Satanas adeo dementaret ód faiêinarct homiiS Jjum oculos f Dominus, inquit Hanna interficit Sé rur^ *us viuificat : deducit ad inferos,óó reducit, Non tam ingt; ^ptaeftjVtinhacreftitutione partes aliquas tribuat ho^î

Atej hoc inprimis eft ftolidum ac contra rationem, 9uod Synergiftx tribuuntadlioncm quandam libero ar^ eftjvetcri homini : is enim cum fuis defiderijs öd ®^ionibus in hac viuificatione magis deletur, coniumii« ^^’^atcpnecatur,tantumabeft, vtei locus aliquid agendi foncedatur. Si vero dicat quis cooperationem illam à homine oriri,refpondendum eft, non pofte nouam operas iuasexercere priuiquam fit na;? . Ad iiii igitur naftentiam nihil adfert, nata agit ali^ 9^id,lta patet neq; in hoc ftcundo gradu vllam humante 'voluntatis Synergiam eftè ponendam, Scrupu us hie Pofiitretnorari Ledorem,videlicet, cum in conuerfione præl^rtim fidei donationc,0i mens noua luce irradie;# voluntas facilitate adftntiendi inftruatur ; quid fit ^01»,Cur hæc meiKis ôi voluntas conuerfio non habeass viuificatione t verum hoc modo poteft eximi ♦ Noticia Legis ôd 2uangelij, nondum eft vita,illa enim ^^^^*J?damnatisfuo modo exiftere poteft : Nec fides Illa folidior vita,quæ tum primum lêntitur, cum ver;# oianiacquiefciinus,Siquidem contra iudicium mentis, F nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔCcotv

contra cordis fènRim foil verboinfiftit, 8C luda poz tius eftjquam confolationis fènfus» Læticia vero quaï certatnenfiddcomitatur, óó paxanimæ Si tranquillités confcientixjin qua QC mens vberiore Dei noticia perEin^ diturjSC voluntas vere Deo adglutinatur eft vera anigt; mac vita. Fides ergo medium eft,per quod viuificamutj vt luftusfide ftia viuet : Adhaec fidem operatur Spiritus (andlusjnondum inhabitans cor:lèd viuificationetn (ènftim confolationis,amp;^ nouam iuftitiam cum operatin', jam habitat in corde fîdelis hominis,

III. nbsp;nbsp;T er tium gradum opcrationis Spiritus lànÆ noz

mino docendi cauli Gubernationem. Hominem eniif äpeccato Iuftificatum,a morte liberatum, amp;nbsp;rediuiuin” fadum, non deftrit Spiritus iandus ; Sed potius poft^ quam eum tanquam federn ftiam ad inhabitandum cupauitjdeinceps eum regif,excitat,adiuuat,docet,cufto^ dit,acperpetuo in omni adione gubernat: Spiritus tft qui opitulatur inßrmitati noftræ SC clamat in nobis bapater, Roma: 8. Quicuncp ipiritu Dei aguntUt^ ftintfiljj Dei, Roma : 8. Mißt Deus ipiritum hitjEtii^* corda veftra clamantem Abba pater, Gal : 4. On’t’*’ igitur opera quæ fiunt à renatis,Yt inuocatio Dei,grétiéZ rum adio, confeßio, patientia in adflidionibus, timo*' Dei,humilitas, diledio proximi, continentia, ftdulitas in vocatione, excitantur, eff iciuntur amp;nbsp;adiuuantur’ Spiritu fendo habitante in corde hominis,iuxta didum ’ Sine me nihil poteftis facere, lohan : 14, Cum cnim uerla icriptura teftetur credcntes fieri templa Spiritus ländi,non eft fomniandum, ocioRim eflè hunc admirauz dum holpitem/ed dudt Slt; agit fideles, omat eos

^S^do(fb-ina,excitât ô^firmateonrm conatiis, guter#

®at eos in vocatione, fùftentat eos in aduerfitatibus, ac«s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j/

^ndit incis motus cum kge congruentes diledionem

ÔC proximijô^ totius vitæ curium dirigit. Hinc nogt; *^inatur ijiiritus iàpientiae, S)C Çcientix ipiritus roborisjôC ''*rtutis,fpiritus adoptionis filiorum ôi. libertatis, ateg pnneeps ipiritus. Siquidem ipio duce refiftimus hoftibus oatanae,mundo ÔC C3.rni, Hinc quo($ eft, quod omnes wndi in precibus ad Deum clamitant vtipirituDei rct» l^ntur.Pfàl : i^3,Doce me facere voluntatem tuamjquia ^cusmeuses tu, Spiritus tuns bonus deducat me in viif redam. Omnes igitur pias cogitationes, falutares co:^ adiones legi Dei congruentcsjà Spiritu iàndo ^^§geri,cieri,efFiciatç^ iuuari fatendumeft,

Verum hic quæritur an in hoc tertio gradu,videli«s ^^Mngubernationc vitx renatorum fitaliqua ponenda '^oluntatis humanæ Synergia, Ne hic negledo dudore ^‘ritu à iêmita veritatis declinemus,ftudioiè attendamus homine renato duos exiftere homines,ciuili quafi beb ^0 adueriùs fe inuicem dimicantes quidem aipondo ^dio. Alius vêtus,alius nouus dicitur.Col ; ^.Ephe : 4» i.Cor : f. llic carOjhic ipiritus dicitur Gai î f Johan :

: 8,i,Cor ; 4.1Ue exterior,liic interior nominator»

Hi duo adueriàrq in vno homine, non ita ilint aci! cipiendi, quafi exterior homo fit corpus, interior anb ma, vel exterior ôi vêtus homo, fint iênilis inferio if rcs in anima, vt vis iraicendi appetitus : interior veto homo ac ipiritus fit ratio ÔC rationis didamiî# ni obtemperans voluntas ♦ Fuit in ea opinione Orb

F ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genes,

genes,quem non pauci Rint fecuti :Sed hec turpis 5^ pefi» niciola Rut hallucinatio, Vetus enim homo, quem Pau^ lus dicit corrumpi cum Riis defiderijs, tarn animam quant corpus fignificat3amp; quidem mentem Slt; voluntatem pr£lt;i’ cipue;ab his enim facultatibus homo denominatur.Qiiagt; tenus igitur homo ab Adam fecundum carncm natus , eftjobnoxi'us peccato, exutus luftitia, opprefRis ira Dei, inutihs ad regnum ChriftijCarens noticia Dei, plenusad^ fedibus malis,amp;^ icrin'tute deuindus Satanae, dicitur holt;^ tno vetuSjSC exterior,id.eft,qui ad res externas 8C ratiof** fubiedas, tantum eft idoneus, dicitur ôd caro.ideft/^ veieta,caduca,fragilis,immunda,deftinata morti 5C dant«’ nationi, Ac præcipuae in homine potentiæ quatenus non Rint regenitae, vtmens amp;nbsp;voluntas dicuntur caf®* quia mens nihil nifi carnalia intelligit,nec voluntas altit'^ ft quam ad carnalia QC huius vitae bona attollere poteft' Omnis caro fœnum inquit Iefaias,id eft,omnis fapiefda» omne ftudium hominum,et quidquid in homine abf^ fpiritu exiftit,eft quafi foenum, id eft,res veieta,non fub^ fiftens in iudicio Dei. Pla toriis fi pientia, A riftidis iuft^ tia,nihil eft niü caro SC emortua litera, expers Ipiritus vitæ à veteri homine profeda*

At nouusftu interior homo dicitur,nouusiH2*^ homine creatus ipiritus, noua mens SC voluntas in ani*^ ma,SC noua vis per Spiritum iandum in homine cornier« fo generata : quo nouo ipiritu homo agnofeit verum Deum^ntelligiteius voluntatem in Lege SC Euangebn patefadam,credit promiisioni gratiæ,SC viuit in Deo.De hoc nouo homine concionatur PauIuSjEphe : 4. Indiute nouum hominem qui creatus eft ad imaginem Dei m ii^

ftitiaSi fandi'tatêvcra, Item 2. Corinth : 3. Si quis efl in Chrifto eft nona creatura. Roma: 7*Condeledor legt Dei fecundum internum hominem.

Quam acris vero Iuâ:a fit inter externum ôi inter# num hominem in renato. Satis euidenter indicat Pauli confefsioj Rom : 7. Video aliam legem in membrismeis repugnantem legi mentis meae, Sd captiuantem me leg! peccati. Legem in membris appellat Paulus concupif# eentias Slt; adte(flus hominis veteris ièu externijôi pecca# feces in natura adhuc refidentes : hune internum ho# ftem dicit adfidue, OLkT/s faTiv «JL, militari aduerilis legem *nentisjid eft,aduerius eonatus ôi. ftudia ^iritus ièu noui f ominisj ac quafi captum conftringere Sgt;C in ièruitutera peccati religare. Non igitur exigua vis eft veteris Adami inhomine licet renato : Sic Gai : Caro concu# P‘feit aduerfus ipiritum,! .Pet : z.Carnales concupiieentiae ’’’^tant aduerfus animam.

Hoc neceiîârio diierimine veteris noui hominis $pnfiderato,abscp dift'icultate intelligi poteft, an ÔC quæ *n gubernatione hominis renati Synergta ièu coope# concedenda. Nam primum quo ad veteris homi# attinetjCas quidquam cooperari inepte Si f 0 ide adfirmaretur,pofteaquam vniuerià iâcra icriptu# obi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ièniümperpetuo obfiftere ati^

ipiritui,ô(^ eius adionibus : ac non fine fremitti internecionemjGal :ç^.Rom:r. ditu^^^V^^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipiritus, qui ad bona opera con#*

eft,amp; poteft 2lt; debet operari cum mente turn vo# ^te,ÔCveram obedientiam conformemlegi,ÔCmo#

F 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus^i#

tus Ipirituaîes prxftatcjdco ctóm cum Chrifto per Bap*' tijmurn fepuln,cum ipfo per^iritum reftifcitamur, vt in •lt;Sf noin'tate vitæ ambulemus, Certutn eft quidem ftndos motus atlt;^ pios conatus neq^ exdtari, neq^ accendi fi motore ôi cubernatore Spiritu fando, qui illuftr^t mentem vt videat reda,ôô lâlutariajCict ÖC fledit volim^ tatenijVt ebgat ÔC agat iufta : Interea 6^ mens ôi luntas, quatenus noua funt inChrifto creaturaA uis viribus inftrunda, ftias partes hic agunt, cogitando verbum afpicit Dei beneficia in verbo promißione oftenià» Voluntas fponte comitatn*^ ducem ipiritum, 8C idoneum iè organon piorum tuum præbet»

Itaq^ non incommode de adionibus rcnatonitn^l^ (ruvtça I» cituTjtrescauiâs efficientes ad eas concurrete. b Spir‘d 7lt;«» tumfandum vt motorem àC efFedorem. 2,

Dei oftendens quid flagitetjLex diuina, 3, Mens in*^^ ligens 2C meditans Dei verbum, 8ó voluntas obKf^P^. rans Spiritui iàndo. Non quidem ex iêiè hoc habet^*’,^ mOjVt vel intelligat ipiritualia, vel obtemperet î . tarnen renouatæ animæ iùnt adiones,rede tribuun^ amp;C homini nimirum nouo,non veteri, qui nihil noui*^ fi rebellis eflè fpiritui vßgt; ad externum halitum» In ba fèntentiam Paulus Roma: 8. loquitur. Similiter ô^lp htus coopitulatur infirmitatibus noftris» Ergo fate Paulus in vera patientia, att^ inuocatione nos ^ere, fed infi'rmitatem noftram adiuuari à Spin fando,

Att^his confentit ôd Auguftinusî Vtetg®

mus fine nobis operatur ♦ cum autém volumus Sd fie vo/ De lumus, vt fàciamus nobiieum cooperatur : tarnen fine crlib: ülovel opérante vt velimus vel coopérante cum volu^ Arbiti musjad bona pietatis opéra nihil valemus. Hoc omnino eftretinendum prorfus nullum bonus opus, net^ à rena^ ta voluntate proficiici absq^ auxilio Spiritus iandi, tefte Chrifto : Sine me nihil poteftis facere.Iohan : 14» Item, Non poteft fibi homo iùmere quidquam,nifi datum fues# tit de cœlo» Ac modeftius quidem fonatjfi dicatur mens voluntas renata fiint vel orgarAon Spiritus iàndi,lèu vasmifericordiae,quemadmodum Apoftoli loquuntur* Nam Spiritus iandus Sd elFedor, ôd motor, diredor ÔC gubernator eft renatae volunutis, hæc vero tantinn vt pcdilTenua comitatur non inuita : nam vt velit â Deo ac^ ^Pit. Sed quia Paulus aliquando fie loquitur hominem Deo o'ui/sç-yay, nihil hic poteft eflè periculi, tantum nefe pimisefferat homo,tam ampla focietate Spiritus iànâi

tara fublimi motione.

Eft prçterea SC hoc animaduertcndum,quod etiam Gubernatione,multaE fandæ cogitationes in mente ’ecendantur, multi motus fiant at(]^ inflammentur in ho^ ’’’^‘bus, in quibus pi) funt potius fubiedum patiens, qoam agens. Vt motus Heroicus in Dauide lacérante trucidante Goliath, eft opus folius Spiritus wneh,ô(: irruentis in cor Dauidis, idlt;5 incredibili robore o^ conftantia firmans : priuiquam Dauid quidquam in ^unum inducat,vel petendam â Deo hanc rbrtitudinem cogitatione altqua cor excitandura eftê» Ac pleriq^ ^otus ßndorum à Spiritu ûndo adflati hoc modo exi^ dicitur,re^ libertas quacdam ÔC Synergia tribuitür.

Quar«lt;

1111. OvTartas gradus opcratioftis fpintus eft ülutis pcrfeAio ku donum perfeuerantiae, quo ita perfiftitur tonftantcr in fidcjVt ccrta impetretur falus. Non enim omnes qui verbo illuminantur, SC primitias fidei degUi« liant,retincnt hanc datam falutem ; kd multi rurfus abgt; ijciunt fidem, excutiunt Spiritum fandlum SC excidunt gratia: Qiremadmodum Chriftusinquit,Fiunteispogt; ftcriora détériora prioribus, Lucæ lu Eft ergo hoc pt** culiare beneficium Spiritus fàncfti, quod lolis contingit, quod in fide ita ftabiliuntur, vt inde excidt*’ renequeant, Atcp in hac Spiritus fandi opcratioi’^ Vt nullum eft meritum noftrum, ita nec coopératif* A folius enim Dei mikricordia SC inkrutabili elcÆ^ ExoJ:??. ne depcndet. Mikrebor inquit, cuius mikrebotjf^ Roffjit :sgt;- Clemens ero, cui clemens fuero, INon igitur eft

tis,nec5 currentis fed mikrentis Dei, Et Phil : z.Deust* qui efticit in vobis vt velitis SC vt perficiatis, id eft? fide perfiftatis. Et Phil j i. Confido quod qui incept ’ vobis opus bonum, perficiet vl^ in diem lefti Cht**'' leremi^i. Timorem meum dabo in cor ipforunij''^ me non recédant* Qiiae teftimonia dare cuintf” perfeuerantiam,de qua Chriftus inquit:Qui ptfk^., rauerit vlqj in finem,kluus erit,merum efle,SCgtatu turn Dei donum,SC opus fblius Spiritus kndi,in elelt;^^ earn efticientis, Haec de modo conuerfionis ac reg nerationis aliquanto fiifius expoftii, vt ÔC controuet liatus SÇ vera kntentia de viribus hominis plenius int ligeretur* Nunc confirmationem aggrediar, auxi Dei per mediatorem lekim Chriftum implorato*

CAPV^

CAP VT UIL

CONFIRMATIO VERAE SEN^

tennæjQuod conuerfio hominis folius

Dd fit opus abscj noftra Synergia,

NOncxturbidisatcß vcneno infedislacunis hufflalt;!

næ Philofophiae ; Sed ex limpidis fontibus lirael, ex concionibus Prophetarum amp;nbsp;Apoftolorum petenda nobis font Argumenta, quibus indubitatam in hocartiîî ^nlo lèntentiam demonftremus.Prçterquam enim quod ‘^ara eft ratio cœleftium dogmatum, etiam arrogantia plena eft, vt nihil vereatur, maiores fibi tribuerc vires, qnainpoftideat,vt inlcitiacfoacmiicriamfoperbiae furo«! ’’econdiiplicet. Atcß idcirco diuinitus de ccelo hæcad^ niiranda myfteria de reparatione generis humani font P?^^lada,ne cçcærationisintcnebris paßim impingen«! ^vanadelyria,iêddiuini verbi claram lucem fequere«! ’’’nr. Solos igitur hic diuinos teftes audiamusjn control ncrfia de libero arbitrio vtrumq^ quæritur, primum quid operetur,deinde quid voluntas ex fofo agat,in corns aA’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conftat motus ÔC

/^oncsvolunutisinitium fomercà cogitationcfeuin^ Ic^UjVnde verfus eft : Quod latet ignotum eft,ignoiï ‘nulla cupido t iàtis valide demonftratum eflèt, prorfos Ullas eile voluntatis vires ad bonum, vbi menti om«! ein ialutis intellecftum detraxiflemus. Verum hoc effü facius erit ad ffangendam foperbam Synergiac ceruicem, t pcciatim oftendamus,quam fit vtraej facultas 8C tota

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G I,

I, Afgum: Vrifuèrû /taq?facrä fcripturateftatuf, mcntcm Humana non folum ignaram eflè DeijôC omniS quæ font (piritusjô£ ad çtemam perduamt fâlutêjvcrum etiam adeo oppreflàm tenebriSjSlt; cçcitatc,2lt; deftitutam omni facilitate ea inueft^andijVt ei fit impofsibile eriamfi id in çternû fùmma contentione conetur,vel vnû apicem de rebus (piritualib:Slt; ad fàlutê pertinentibus vere inteb ligereîquin potius vt Simonides faflîis eft,quo diutius in^ quirit,quo minus intelligit, vel vt Profper ait : Quanto plus graditurjanto lôginquius errat Eft(ÿ hçc menti aggt; natacçcitastalis,vtnecipfam legis fapientiâ vere,Si tu»’ dicio fpirituali intelligat. Non videt quis Qi. qualis fit ve* rus Deus, necç vllo conamine eum inucftigarc potcftgt; neqj intelligit quod fit Dei indicium, de peccato St tia, Videt ratio eflê aliquod diierimen honeftorun’ turpium ; At falus æterna requirit fpiritualem legi's fpicientiam. A. qua tantum abeft ratio, vt fi ei Icx na ipiritualiter explicetur, non lêcuseam,quam mam ftultitiam ôi barbariem execretur, Cum enini dit ratio tres eflè diuinas perfonas,Patrem,Filium Si ritum ftndum, atq^ has reuera diftinAas perfônas vnam fimpliciisimam eflentiam : Cum audit proptö^ ùs hominis delidum totum genus humanum faduu' obnoxium æternae damnationi, leuifsimam rcri ignem aeternum, nihil putat ftolidius fing* P®* ' At(Ç abhacfapientia tam procul diftat mens,ctim men ad eius normam condita fit, Si radi] eius in p^^ creatione in hominis mentem transfufi fint. Atininu’’^^ turn remotior eft â mente Humana fapientia in lio reuelafa, iuxta quam conuerfionem fieri necef^^ ’ Hancne Angelis qufdem oftenditDeus in

'fed fox earn maieRati fcIcruauR. ItacÇ licet intcgm diet ôé illxfa hominis natura, nihil tarnen de luce Euani» gelijex icfc perciperct. Quanto minus potent mens opprefla tenebris Ôl cxcœcata, quidquam percipere, vel cogitate ex Icle, de ilk) fubbmi Slt; arcano maicftatis di^ uinx confilioC

Nec vero hie cogitet quiiquam, ignotam œtdem tflè homini Euangelij doclrinam nifi diuinitu^cuelelt;# tur : at fi in prxdicatione verbi beneficia mediato fis proponantur, yi mentis ea cognofci pofle, Adeo cnim omnis vis intelligendi ipiritualia adempta eft animæ, vt licet beneficia regni Chrifti fplendidißi«« orationis luce exponantur, vbcrrima verborum ^°pia luauiter offerantur, fingulari dexteritate SC malt;f gno zelo proponantur, fiue per Apoftolos, fiuc per ^loqucntifeimos Prophetas, fiue voce filfiDei: tarnen ^ifi intrinfecus apcruerit mentis oculos ÔC cordis au# Spiritus iànÂus, SC innatam ftulticiam abftulerit, J^cc intclligit diuinas proniiß{ones,nec vt propius con# ”dcret attendit homo , Qiiam mentis cœcitatem pcripicuis Scripturæ teftimontjs dcmonftraueri # ’’^^Sjinficiari nemo poterit, nullamprorfus elle men^^ conuerfione animx lt;runç7/a/’, Iohannes I.ÔC 3, J ‘ totum genus humanum adpellat tenebras : So# urn verofilium Dei lucem.Conftatautemloqui Euan# gdiftam de luce monftrantc falutis viam. Etdiftrtead#

: Lux in tenebris lucet, Et tenebrae earn non ad# ptelienderunt. Eodcmmodo ÔC Zacharias loquitur, . I. Vifitauit nosoriensex alto,vtillucefcathis qui 'n tenebris ÔC vmbra mortis fedent. lefa : 9. Populus

G z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui

quifèdctintcttebris vtdk Iiiccm magnain. Col î f» Qui cripuit nos ex poteftate tenebrarum, Quutn igitiir tota hominis iàpientiajnon aliter quam tenebrae àDeodam^ ;netur,quidpofliint hæ tenebræ cooperari vt noua lux menti adfulgeat

Sfquisputet eflè aliquidobfcuritatisinlocutione figitrata audiatur plana vox Pauli. i.Corint : x. Animal^ homo non percipit ea quæ font ipiritus Dei, Stultiua cnim font ei : Et non poteft cognolcercjquia ipirituaÜK*^ dfjudicantur. Non folum notieiam, verum etiam fàculta** tem ïpiritualia intelligendi 8C pereipiendiei demit, I, Corinth ;x. Qua: oculus non viditjUecaurisaudiuit« ncq^ in cor hominis afcendenint,ca pra:parauit qui diligunt cum. Ergo vniuerla regni Chrifti bcnd*^ cia prorfosremota font à ienfibus humanis, i.Corint’^' Sapientia huius mundi ftultitia eft apud DeumtfcriP^ S', eft enimjQui comprehenditßpientes in malida nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

riwRjst Nouit Dominus cc^itationeslapientum fint vanæjideftjCum ratio perfuadet fibife fapicnttfs**^. de Deo cogitate, inquirit quis fit Deus, conatur fcnJta^ eius voluntatem,0£ cultu ipfom placarcjtum ftultÜs*^ hallucinatur,x.Corinth:3. Non fomus idoneiex ipfis ad cogitandum ab'quid tanquam ex nobis,led fu* cientia noftra ex Deo eft, Atq; hie Paulus iam tusjpoisidens primitias Spiritus fancti, tarn humiletn c confeisionem : Quanto magis necefle eft idem de u mine non renato,fobmerfo adhuc in tenebris,fateri S’

■X.

Hue 0^ ilia teftimonia pertinent, P/al î . Dixit Cpiens in corde foo non eft Deus : Deus de

(pexitfiipcr fiïïoshommüm, vt videat ah fit tntelligcns, autrequirens Deum, Omnesdech'naiienintfimulinutiss lesfadifijnt» Grauißimum eft hoc teftimonium, Nam ipfeDeusfateturfè de cœlo confideraflè genus huma«s nunijôô neminem inuentum qui intelIigatDeum, Ac potius labi homines in eum furorem vt ftatuant non eflc Deum : licet eius veftigia ante oculos videantjPiàl : iiamp;, Dixi in confternatione mea : Omnis homo mendaXjid «ftj omnium hominum cogitationes de Deo èC falote Âtcma,nihil font nifi mendacia 2C errores.

Adhæc darißima tcftimonia,quat nihil nifi tenesf “i^SjCoecitatem SC mendacia tribuunt humanaî menti in rebus diuinßjaddantur öC fulmina ilia filij Dei, quae plaas J}eprofternunttotam rationis arrogantiam non agno^: ftentisfoam caliginem, Matthji. Nemo nouit pattern, ** filius : Et cui nlius voluerit reuelare. lohan î i^.Ne#

“*0 venit ad pattern, nifi per me; lohanr li Nemo Deum vidit vnquam. lohan : nbsp;In iudicium veni in hune mun^:

^OTjVt qui cœci font videant, Ôô videntes cœci fiant, ^æcclarigitna teftimonia, euidenter docent, mentem ^i^manam quoad fpiritualemDei,ôô iâlutis cognitio# ^em talpa atq^Leberide cœciorem eflè* Vndeigitut vis ialiberiarbitrij,quae operam fiiamin hominis conuet:#

Spiritui ßnlt;fto’Cöniungere,arrogantet praedïcatut, ôrdietur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fit deftituta, verum

orbata,atcßinßiper ftultitia, gualucetn ipiritus in verbo oblatam aueriètur refetta

Siquishicdicat, At Spiritu fando mentem illos *r^tc,annon tum homofoa cogitationcDeum ÔC pro*;

G 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mißio#;-

mißioftem inclKgit îquot; et refpondco, fflefttcm in cnmrerrto^ ne,omnino tntelligere amp;nbsp;intueri Dei dementem volun^ tatem : Verum vnde hæcnoua facultas SC noua lux in mente fua origine cœca, tenebroß, mendaci exiftat î Vtrum ex rcliquqs innatæ lucis, an vero ex fola Spiritus (àndi opera tionc, quaîritur.

Hadenus citata teftimonia rcuinciint,neteninï' fimam quidem lcintillam,ex mente oftendi poflê : Quoƒ^ vero Spiritus fancîus eius fit author, infinitis docctur di»* disferipturae, leß : y^.Iohan ; 6, Et crunt omnes dodH â Domino, x. Corinth î 4, Deus qui dixit de tenebris lu^ ccm fplendefcere,ipfè illuxit cordibus noft-ris,ad illumigt; nationem {cientiae,ô(^c« Confcrt Paulus cordis noftri ilß^ ftrationem cum prima crcatione lucis, Vt enim dicc^t^ Deo conditore fiat lux : mox or ta eft lux in tenebris 0^^ cupantibus terram : fic in reparatione animx per Spit^ turn fandum créât nouae agnitionis lui radios in hom^^ mente. Ephe 11. menttonem veftri kcio in precibus weft vt Deus Domim'noftri lefu ChriftifiC pater gloriac»^^^ vobis Ipiritum ßpientiae reuelationis, in cognitio^^ ipfiusjoculos mentis veftræilluminatos.vt ftiatisqus fpes vocationis veftræ, Pßl î 34,Domine in lumine tu® videbimus lumen.

Ac ne quis cauilletur prçcipuas partes hicage»’ re Spiritum ßndum, non tarnen nihil agere ratio^ nem : Chriftus ex antithefi rationcm prorfiis excludit 0^ foli Deo hoc munus tribuit, Matthaei 16. Caro ÔC guis,hoc tibi non reuelarunt, lèd Pater meus qui in liseft; Carnem di. ûnguinem adpellat totum homine^

stepxCiprcmasanimævires. Deut: 29. Nondum vobis dedit Dominus cor intelligens, SC oculos videntes, QC aurcs audientes vfc^i'n prælêntem diem. Ierem:24.Et dabo eis cor vt iciant mcjOuia ego ftim Dominus, i. Co^: rinth: ii.Nemo poteftlefum dicere Dominum, niß in ipiritu. Ätep hinc eft quod paßim in Prophetis Spiritus fandus adpellatur ipiritus iapientiae SiC icientiæ,quia per ipfum pater docet noftras mentes. Ex bis iam manife^ ftum eft prorftis nullam eile mentis in conuerfione ho^s minis Synergiam ieu cooperationem :Probauimus enim totam rationem nihil nifi caliginem Sgt;^ tenebras efle, ÔC ^idqiüd gignit ratio ex feie nihil nifi mendacium eile,

rem à Deo damnatam : Vnde Moiics inquit,Omne ' * “gmentum ÖC cogitationem cordis humani mafam efle, ^ifiigitur quis eo veiäniac deueniat, vtfingat mendacia ^ooperari in efficienda hominis iälute,certe fatendum eft “Ominis hic nullam inueniri Svnergiam. Deinde often# ^«meft,foliUS Dei beneficio aperiri mentis oculos,vt Lus

de Lydia icribit. Ad : lö. Et aperuit Dominus cor vt attenderet quae dicebantur, Et Paulus pro oloflenfibiis orat,vt impleantur cognitione voluntatis nbsp;nbsp;nbsp;• *•

ƒ Mn omni iapientia Si. intelligentia ipirituali, Ergo ‘nc cum excluia fit prorius ftiperba Synergia, videa#

nunc an locum aliquem obtineat in voluntatis conuerfione.

11. Argum : Vt in mertte prorfus nihil lucis eft ’nrelligere poßit ex CeCe bona regni Chrifti Î

Oil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''oluntate prorftis nulla reftat facultas vel 75

ncf7' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratiam adplicare, vel earn ex^

OjVdeiannuere, Sd adientiri, vel ad earn Lie ex^ tende#

tendere vel leuifsimo motu inebnare pofsit : totum vero id quod voluntas vultjamp; accipit lalutem oftenfam à Ipii« ritu,folius Spiritus làndi eft opus. Hoc ipfiim é icriptu/ ris iacris conuincere non eft magni laboris, Nam Pro^ phetae paisim ita defcribunt hominis cor : hac veto adgt; pellationeSd mentemS^ voluntatê,SCtotam animae vim comprehendi dubium non eft : vt adfirment effè, in cir/ cumcifomjintradabilejlapideumjquauis incude Si uis adamante durius. Quaincrepationc quid aliud vogt; lueruntProphetæ,quam vt indicarent, adeo auerfam^^ aduerfam Deo effè hominis voluntatem, vt nulla rarion^ ad Deum reduci poflet,nifi ab ipfo prorRis immutaretuf» lefa : inquit ^g.Sciui quia durus es tu : Et ncruus ceruix tua : Ét frons tua acrea, lerem: 6. Et crubeR^t^ nefcierunt. Ézech : 11, SC 36, Et auferam cor lapideum lere : ir» carne veftra ; ói dabo vobis cor cameum.Ieremias vtt®

teftatur huic lapideo,peruerfo Si diftorto cordi luntati hominis,non folum kuiter infperiam feu tam effè maliciam,(èd multo magis ftylo ferreo Si adamantino inlculpium effè peccatum, vt non pofsiri^^ ab iplb ipiritu eradi,

Quomodoîgiturhæc tanta duricies exlcfc*”®? lefcet Si enim vel pufillo nutu ex ièlè adfentitur mot*^ bus Spiritusiantfti,iam nontota voluntas bpidea,^^ pars eiusaliqua non folum carnea,{èd SC fpiritualisctit* Eftenim quiddara Ipirituale, annuere gratiae , adlêottf verbo 2C praecuntem ipiritum vitro comitari, Neg^*quot; certe non poteft idcirco vocari cor hominis lapiden*^’ quod ex fèfè hanc mollitiem inclinandi fefè ad non habeatjVt Auguftinus teftatur ïlpfum cor lapidci^

tionlîgnificat nifi durißimam voluntatcm, aduerfîisDe^r^e; Deumomnino Inflexibile eft: Ideocj; Deus per Ezes«erZi6: lt;hiclem promittitfe daturum fpiritum,quihancincudelt;trfctt; duriorem voliintatem emolliat, dC legem Dei ei infcri# bat,Imo tantum abeft vt hæc aenea voluntas præbeat [e^ ft tradabilem (piritui,vt hoc vnum agatjVt ftlc aduerfus E)eum induret, amp;nbsp;peccati vinculis fefe fortius conftrin:# gat.

Huie adfine eft quod Paulus z.Cor : 3, voluntatem bominis noh renati confert non tantum vacuæ Chartæ, qua nihil fit ftriptum J verum etiam tabulae lapideæ, in quam per praedicatiohem Euangeltj agnitio Dei fcribi *^£queat, nifi prius per Spiritum fàncfïum voluntas ipià ’’^'•itetur dé ex lapidea fiat carnalis,id eftjflexibilts amp;nbsp;ido«# ^'eaadrecipiendosmotus Ipirituales, Excipicthieforfi^s ïanaliqnisjtantum kidaici popiili duriciem dé refrada^ gt;^ium animum acculari à Prophetis : Is vero rurftis ex^ pendat quod fi in Iftaclitisjqui fuerunt ex ftndlißimis pa* h'ibus orti,qui erant ftmen benedidum, populus dé pe* f ulium Dei,facerdotale regnum, gens fanda, SCc: Si in nis fuit cor lapideumamp;S frons aeneajquæ neftiuen't eru* Delcere, quanto magis hoc de gentibus actoto gencre humanoeftfatendum!:’ Nec obftureoftendit Prophe* ft de omnibus loqui,qui per Spiritum fandum ad De;# umfint conuertendi.

_^H. Argum: Verum nequis fufpicetur minus ^uthoritatis in hac figurata locutione,quod cor d’ci* hJr lapideum,mens cœcajfrons aenea, cennx ferrea,ô(:c.

Prophetarum expendamus.

on difficebuntur Synergiaepatroni,ad{cnftini voluh*

tatis

tatis vel nutum, quo acdpitur gratta, vel inclinat tio fit ad earn j efle quiddam congruens diutnat vo^ luntati, amp;nbsp;non efle peccatum, Si enim eft pecca:# turn iam nihil iuuat conuerfionem ad falutem» Si vero non eft peccatum, concludo non oriri hoc box num ab homine veten, non renato, neq^ a libero cius arbitrio ♦

Vniuerfa enim fcriptura teftatur, totum homix lob«lt;«:s* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;die nifi peccatum, fernen Satanae, filiim’

Ef)he:2^ iræ Dei* Ita vt rede dixerit Chryfbftomus : Omnis homo non fblum naturaliter eft peccator, fed totus eft peccatum. Et lerem : inquit : Cor hominis pcruer^ fom,ærumnoRim amp;nbsp;infcrutabile. Gene : s* Omne mentum cordis humani, eft malum omni tempore • Pialm : f I, Tibi tantum fiim peccatum * Hæc enim ftntentia non hyperbolice fed verißime in verfu/^ reddita,

Ante tuosoculos nil nifi culpa fumus,

Iohannis 3. Qiiidquid ex carne natum eft,caro eft' lohan : 6.Caro non p rode ft quidquam ; Spiritus eft lt;1** viuificat, Haec teftimonia euincunt non fblutn tern aliquam hominis peccato labefadatam, vel inft^ dam efle, fed totum hominem ita perfufumamp;l ocei^^ patum peccati lepra, vt nulla eius portio ab hac p^^ fte fit immunis: atej idco nihil prorfus ab homine pt® ficifei pofle, quod non eroflim, contagio infedum peccato fit maculatum. Quid poflet dici defertius qii^ illud Î Quidquid ex carne nafeitur caro eft, Erg fi adfenfus vel nutus file fpontaneus ex vi Eben^^t

bitrq proficilcitur, ccrtc cx carnc cft natas» Caro cnim totum Ggnifïcat hominem absq; renafccntta. Si vc^ ro adfenfüm cx fpiritu eiïè fateris,crgo nihil agit liberum arbitrium in flii conuerüone«

quiddam leutlsimum quod fa.ci2t ad rcceptiqnem gratiæ, quamprimum id libero arbitrio feu veteri hominis voluntati adfignaueris j iam dam j« naucris, Qiiidquid enim non eft cx fide, eft pec catum. Roma: 14. Si quis ergo fingat ineflè vo.# luntati vim cx (etc adientiendi mouenti Spiritui fan ^0 ’ quid aliud agit quam quod authoritatem didi Paulini eieuat ; Jnitium criimfideieft hie adfenius, qui poteft pcccatis, nifi abfurdiisime annumerari: quo patet hunc adftnfum exoriri non pofte ab nomine nil nifi peceatum ex tctc gignentc, ftd d Spiritu fando donaria: accendi. Non fine cauia in^s q'Jit filius Dei : Arbor mala non fert bonos frudus» Er^ gu eum tota hominis natura fit putrida SC peßima ar^# “urgt;Çerte cx feie hunc nobilem frudum Ipriritualis ad^ fenfusproduccre nequit.

niL Argum: Non funt hyperbolicæ figurât, •eu potius grauiftimaî quærelæ de miicrrjs humanæ nass ^urae ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;verborumfulminibus teftantur Prois

phetat, genus humanum venundatum cftè iub pec:« fato. Roma : y » leiàiæ f . Hominem eftè man fipium 5gt;C deuindum feruum peccati. lohan: s. Ro^: *^a:6, aefub tyrannide peccati,mortis Satanæ,quo ad vniuerfas vires cius, adeo captum SC adamantiäs

vinculis conftridum eflè,vt nihil cogitare,nihil expe^

H X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tere.

tere,nihil velïe,nihfl conati poisit, nifï quodad intcritut” ferat.Piàl lió.Conuerte Domine captiuitatemnoftran’» Pfahl 4.Cum auerterit Dominus captiuitatem plebis exuîtabit Iacob, lefa î 61. Vt mederer contrids corde,8C prxdicarem captiuisliberationem Sgt;C claufisapertioncm» ïefa : 49. Pial : ós. Ephe : 4, Captiuam duxit captiutogt; tem,Gal : 3,Rom : 11, Conclufit Deus omnia fùb in^f^ dulitatem*

Hæ acerrimæ ac vehementißimx concioncsPf^’^ phctarumSó Apoftolorum, quibusacKèrunttotamho^ minis naturam carcere peccati captiuam tenen', SC mino Satanæ eflèftibiedam,quomodo conftabuntjß^l*^ qua eft vis reliqua in homine,qua iêfê ad gratiam adpl*^ care SC peccati feruitutem excutere poteft ç” quid alitid erunt ilia triftiisima pondera verborum,quam inania tcrgt; riculamenta, faliæ quærelæ, hyperbolicae, £lt; ineptxcx^ aggerationes Si enim in hominis eft poteftate,vt vt* adientiendo verbo reftituatur libertati, vel reip«^^*^® ob la tarn gratiam haereat in ibrdibus peccatijfalfo adft*'^ tutjquod fit peccati mancipium î quodqj mens ôi volü^ tas eins ita fint obligata, vt nihil nifi malum intelligcre ƒ veile poßint Curigiturinquitfilius Dei;quot; Sivosfiüii® liberaueritjvere liberi eritis : Si filiusvos non liberal uerif,moriemini in peccatis veftris : Non agithic taiv tum de liberatione à morte SiC ab ira. Dei led potif’ fimum de liberatione à lèruitute peccati. Hane didtiltó non contingere nifi per ipEim. Nulla igitur libertas eft voluntatis ex left à peccato diftedendi, ÖC gratiae adfeiV tiendi»

Ne^fingendum eft,tenues quoldamigniculosla*«

tere inter cincres imaginis Dei in homine, qui fi tur,allquid agant,Si enim vel tenuiisima facultas tribua# tiir libero arbitriojiam neceflèeritin homine ponicau«; lam,quæ fideles à reprobis difcernit, Atq^ ita penes ho^s minem erit excutere peccati Dominum, vel fob eo hae# ï^^^^’Qiialis vero illa eft feruitus quam per te poßis amo« lin',modo admonearis nbsp;nbsp;nbsp;exciteris. At longe aliter de

miferijs generis humant concionaniurProphetæ,

J. . fînguÛs didis Propheticis nbsp;nbsp;Apoftolicis vtpotc

Qiumis oraculis grauiisima verborum pondera font ex^ pendenda.Gal ; 5. S cd conclufit fcriptura omnia fob pec^i catuinjVtpj.gj^jßjg gxfide lefoChrifti detur credenti^ “WS, Antequamveniret fides, fob lege cuftodiebamur, ^“wclufiinfidernquae reuelanda erat. Scriptura inquit ^ondufitj id eft,Non folum praemitur hominum natura 'Words imperio,2lt;l tyrannide Satanac, non folum accuià«s wt propriæ confoientiæ fodico,ièd diuina accedït author ’’W^jquaî nuUo praetextu reRitari, nulla ratfone rcipuf, veleuitafipgfgß.. Nam feuera Kimmotafontentiale^ 8’s,plus quani adamantinis vinculis conftringit homfo fob maledido î adeo vt nullius creaturac viribus hic farcer effringi poßit ; Siquidem Dei veritas eft aeterna.

, Concludit autem fcriptura non folum omnes ho# ^wes, tarn Iuda:os quam Gentes, fed O M NIA fob Pfcfatunijid eft, vniuerfas humanæ naturae vires, cum ^tntem,tum voluntatem,totamcp animae vim,6C omnes orois motus Î quidquid ab ipCo Hyi/jLov/Ka proficifeitur fadlenfos,nutus,conatus,de# weria,ftudjajinclinatiQn66, officia, adfedus dC quidquid

H 5 tandem

tandem in hominc çxiftit,id totum eft vindum at($ coa^ ftridum tudtcio 00 accufationc kgts : id^ fiib peccatuifl» id eft, tail's eft haec miftrrima captiuifas, vthomo nihil polsit nifi peccare : Mens nihil intelligitnificrroresdc Deo amp;nbsp;mendacia : Voluntas eft Satanæ mancipiutn, prorfus alienum d legeDei.Nec poteft voluntas aliud vd cxpetere,veladprobafe,vel vellc,velconari,vel tcniiil^ fimo defiderio optare,quam peccatum. Vnde SC Paulus inquit,î.Timot : x.Non conuerfos teneri captiuos Iaqult;^ is Diaboli,ad ipfius voluntatem. Qiiomodo igitur c)£ hoc earcere ieie fubducet mille eatenis vinda Synd'^ gia quomodo Dominum peccati exeutiet quomodu ieftin libertatem vinaicabit miftrrima voluntas, non iblum morti, peccato, SC Satanae ftruit; Etinfupd^ premitur legis maledidione SC ira Dei : verum etiani vo^ luntarie SC ijjonte ièruit peccato, SC hoc Domino detîquot; Ergovt vere liberctur homo,non eft iatisoftd''* ipfi ialutem,SC excitarf quodâmmodo,iêdpoftquamotn^ nes peccati SC Sacanx laquei funt ruptijipfi quoep voluna tati tails per Spiritum fanClum eft inipiranda, velit iiu liberationem, SC reftitutionem. Adcopror^ fus nihil agit ex iêfè ftruum hominis arbitrium in con«! uerfione ; led totum eft donum SC opus filq Dei media# toris, quicaptiuam duett captiuitatem, Ephe : 4.ac tan# quam fortis gigas eripit forti ÔC armato hofti iha anna, quibus confidebat,Luc ; lu

V. Argum : Adfine eft huic argumento, ftd ali# quanto validais, quod Prophetæ Qi. Apoftoli teftantut hominem in hac deprauatione, à natura non folum in caftrispeccati, vt captiuum verfari: verum etiam ho#

ftfli eflè animo adiicrlïis Dciim Sd eias legcm» Nihil profedo triftius de hominis natura dici poteft : Eft ca conditaadimaginemDsijVt Deum diligeret, óiT omni# bus rebus conditis anteferret : iêd adeo deftrutfta ÔC pee* cato occupata eft,vt odio Dei ardeat, Öi omnibus viri* bus ei adueriètur, nihil intelligat,nihil velit, nee conetur quo prouocet eius iram,

Necß vero vnam aliquam partem hominis tan* quam inimicam Deo acoiiàt icripturajièd totum homi* dicit eflè hoftem Dei,ÓC præcipuas eius vires ßto/xa*

RomaZS» to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TW*Çlt;rajHcç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liQn/t

SenEis carnis eft inimicitia adueriïis Deum 4 ^'ï’?cóvx^iajnominat Paulus præcipuam vim animae,vi* ^^ucetjTO hyifjiuvigt;toiJ,Tvf3 A373/gt;,’49y)THp o^fx.ilp,iàeft,ratio* adpetitum. Et quidquid bine proficilcitur, vt ^gitationes, dodrinam,ftudia,confilia,voluntates,adfe* ôd adioncs, Haec omnia dicit eftè inimicitiam ad* ^öfus Deum , quae grauiisima accula tio quid aliud do* ^^ïjquam totam hominis mentem voluntatem pror* *us furerc aduerfus Deum.Somniant quidem Philofophi ïeftare aliquam lucem in mente,quæ nos ad optima hor* ^^fur,vtille inquit î'0 tiÿoiî t« a^tsot.

’’um Spiritus fandus propius nouit noftram miferis *’’^5 8lt; maioris eft authoritatis in Eccîefia Dei, To^

duilis adminiftratione : ^^^“/^dreligionem eft peruentum, hic nihil nifi odi* *dmidtia aduerftis Deum eft in homine. Ad* t Fault« declarationem : quia legi Dei non itibdatur,ac cc poteft quidem,Qtiomodo poflèt Paulus magis exue* c hommem omni facultate liberi arbitrîj Dicit hômi* em eiufmodi eftè hoftem,vt fua mente et voluntatc non fublt;^

Kibdatar legi diuinae.Ergo hoc vftum quærit SZ ho^ mo quod fàpientiæ diuinæ,amp; iùæ fàlutieft aduerïuw. Cumcp adferit iènEim camis, id eft, carnalem SC non re^ natam hominis voluntatcm non poflê iubdi legidiuinx, conuincit prorius nihil boni, nullum adienftim vd niii^ turn ex ipià voluntate exurgere, licet moueatur,exdKi' tur,moueatur,

Attendat veto hic Synergiae ementitæ admirawf ineptusjfi voluntas talis hoftis eft Dei à natufa,vtabip^ fa lege Dei prorfûs abhorreat, ad quam tarnen eft dita,quanto magis aduerfaria erit foblimi SC arcanæ cftrinac Euangelij,qu3e multo remotior eft ab ingcnio mano quam lex diuina ç* Non igitur minus abfut^^^^*’^ gitur hominis voluntatem in lui conuerfione aliqni*^ agc» re 06 cooperari, quam fi contenderes ex odio Dd nafei amorem erga Deum : SC hominem furentem cx Ibbria ÔC lâlutaria concipere confilia. Ergo teftgt;^‘”?^ quæ adfirmant hominem â natura ardereodio Ddop leruentur. Roma ; f. Cum hoftes eflèmus,Deo rcconc liati fiimus per mortem filij ftii, lohan : g, Vos ex p^tf Diabolo eftis,i,lohan: 3. Qui facit peccattim exD^b ' lo eft. Ephe ; ï. Abolens inimicitiam in Çeîc, lacob î Amidria mundi eft inimicitia adueriùs Deum»

Hæc cum manifefta ac certa fint nulla Sophiift^ eludi poflunt. Si enim totum hominis cor odio 56 in’’^ citia aduerfus Deum refertum eft, non poteft in eod velinclinatio vel flexus exifterenaturæ bono,quo gt;‘: adplicet ad Deum. Atq^ hinc aeftimari poteft qualis flla fÿcophantia patronum SynergiæjCum vociferant^^

nngefcnos,quodDcusconiicrtat homîniim voluntatcs obludantes,»nuiras,amp; répugnantes. Cum enim fiat con^ ucrfiojiamneceflècft acccndiinhomineconièniùm, Só voluntatem acdpientem beneficia oblata.St tota volungt; tas obludaretur perpetuo iam nulla fieret conuerfio. Verum hic icinditur voluntas vel potius totus homo in duas partes : in veterem amp;nbsp;nouam creaturam,

Vetushomo fiïi femper eft fimilis, deledatur pecis tato,refiftitipiritui,ôi concupiieit aduerfiis eum. Non folum igitur ante conuerfionem totus homo hoftiliter Deo répugnât : verum etiam in ipià conuerfione, quia deveterihominemanent reliquiæ, exiitit quædam ten pugnantia aduerius fpiritum ; Ex qua luda ilia acris SC tiuile illud bellum in homine renato exiftit, Et quan^ quant in homine renato quotidie magis premitur,reiêcai# tur,attcriturôCcnecatur vêtus Adam: tarnen quia ftiris pitus non cucllitur ante mortem, in qua reliquiae abfor^ uottur : perpetuo manet in homine renato ÔC ad Deum tonucrfo,aliqua obludatio fiue repugnantia. Qua de tauia Paulus hoftatur,vtipiritu adiones carnismortifiis cemus, Roma : 8. vtq^ ipiritu aduerfus carnis defideria pugnemus.GaUó.

lam vides qualis fit Sycophantia,quod quaeritur an ftatuamus hominem repugnantem conuerti, Quatenus cnim conuertitur non répugnât,(cd plane vult ôi accipit liberaüonem. Qi^iod vero ad veteris hominis originem rcliquias attinct,iUæ obfiftunt Sd Spiritui fàndo, ôd nouofpirituicreato. Rede dicit Auguft : Deum ÔC auerfasjöd aduerfas ad le conuerterc voluntates, Item,

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cont:

A({Bo«f;,lt;;ontîduas Epifl : Pel:ad Boni : lib î 4» Oramus crgo lib: 4. non folum pro nolentibusjveriim etiam pro répugî^ tibus 8C oppugnantibus, Qin'd ergo pctimus,ni(i vt fiant ex nolentibus, volentesjcx repiignantibus confcnticntes, t ex oppugnantibus amantes. Trahit igitur Deus noleiv tem : ièd non vt relinquat in eo prorius obludantctn voluntatem, ièd ex nolente facit volentemjdum inco cfFicit bonum velle î Qiiod nifi daret Deus perpetn^ maneret totus homo acerbus Dei 6C ftia: iàlutis hoftis» Repudiandum eft Chryfoftomi diclum,quod totics repetit : Trahit Deus icd volentem trahit. Certuin eftenimquodChryibftomus intelligat voluntatcm fna iponte ex Cefe comitantem. Potius ita trahit Deus, vt ex nolente volentem faciat, atcç ipRim velle iàlutem ftillet, Ac tum quidcm cum dédit hanc facultaten’ trahit omnino volentem ôô cum libertate ipiritus quentem, Verum ea voluntas pediflèqua non eft cx arlt;* bitrio.quod fcruum potius quam liberum eft,fed ex raîione Spiritus fancfti*

VI. Argumî Addcquod vniueriàfcripturaPt^ phetica docet hominem non folum labe peccati adfpet^ (ùm : nec tantum vires eius labcfactataSjà conuulfas plane mortuum SC in peccatis extindum eflè. Hoc fane omnium eft efFicaciftimum argumentum ad proterenlt;* dum falfo nominatum liberum arbitrium, SCadcnecan* dam fuperbam Synergiam. Nemo adeo dclirus eft vt credat ex mortuo cadauere oriri aliquam atftionem, ve* créaturam extindam iponte iuareuiuifcere. At omnes Prophctæ clamitant emortuum eflè liberum arbitriuin» totum hominem prorüjs carere vitalpirituali. Nihilftatj

I abfurdiùs did poteft, qutam fn conaerfionc homims,in ' qua retrahitur ex infernis Sé viiuficatur, cfle qiiandam hominis cooperationem. Hie enim non folum creaturac, verum etiam emortuo cadaucri tribuitur, opus viuifica«# ttonis,quod folius omnipotentis Dei munus eft,

Aut igitur oftendendum eft hominem non eiïè pe^ •'Jtus mortuum,icd tantum vulneratum Aut fatendum P^orfus nullam eflê voluntatis in conuerfione adionem, batis notum eft non agi hic de vita corporali,vel anima«« •’’fed deaeterna ôi ipirituali, qua anima cum Deo viuit, iuuat patronos Synergic? quod difternSt inter mor^# I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C)iaboli,ôiL anim^.Ex co enim quod conftat animam

P’’o*‘ius mortuam in peccatis,0d omni vita ipirituali care^ ^^jConduditur fortifsime,nihil omnino cooperari volun^ ex fticjin conuerfione Sgt;C viuificatione iuijied me«« ! ƒeflè fiibiedtum patiens,quod refingitur ÔC rcform^i^

* eftimonia de morte hominis in promptu funtjGe^» ^•î.mortcmorieris.i.Cor : ij’.QiiemadmodSin Adam fc moriuntur,ita in Chrifto omnes viuificabuntur, Pher: z. Cum pcccatis mortui elîèmus vitiificautt nos tis *^Ç^'”'^o«Coloir;2.Vôs cxiftentesmortuosin pccca^ lol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carnis veftrae viuificauit cum Chrifto,

comederitis carnem filij hominis noh häi# ’^vitamin vobis. Luc: p.Sinitemortuoslepelire mors . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;:j.Qiii non credit in filium non videbitvitam,

I k P^*’Ppicua teftimonia c3 infringi nequcanr,fitis dare çH ^bniiUas partes tribui poflè voluntati in conuerfione, enim aget quomodo vel leuiisimo nutu adfentie«« •quomodo ftft inciinabit ad gratia cmortua ct cadauc

1 i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rofa

rofâ voluntasjomnis vit« prorRis cxpcrs î* Nifi vos F/gt; liiisliberauen'tjinquit Chriftus, lohan : 8. moriemini in peccaas veftn's. Ergo labi nouit confurgcre nefcit vogt; luntas, Certe motus Slt; vitac fignum eft veî pufilius adi« fènfusjiëu leuiculus nutusjquo adprobatur vcl acdpnut gratia, Fruftra igitur hæc adio quçritur in emortua hoi? minis anima, ÔC protrito libero arbitrio, Qviin potius agnoicimus «terni patris beneficentiam,qua nos proptet vnigenitum filium per Spiritum ûndum in vitam rc* uocat,Slt;2 nouam dat facultatem voluntatijqua bonunt io promilsione gratiæ oblatum velit QC accipiau

VII, Argum: Atq? bine eft quod Prophet« ôf Apoftoli hominis conuerfionem renouationem, de quibus nunc coniundim agimus, adpellant Rcgen^*'^*’ donemjnouam creationem, viiiificationem, transfor*’’^^ tionem : quo loquendi modo docent conuerti amp;nbsp;réparai ri hominem non vi aliqua liberi arbitrq, lèd folius omnjpotentia,amp; immeniâ virtute, Nemo adeo delir^tj vt cogitet eum qui naiatur aliquid præftare ad fui rationem,cum ne adiènftis quidem eius ad hoc requRa« lur : imo cogitare nequit nilî cum natus eft. Qiiac igii^ abfîirditas eft, ad hominis regeneration? oportere ipfi*^ hominis accedere coniênfom : An putandum eft mintis quiddam eflè regeneration?,quam opus generatióis l’A” non per illam vita tribuitur in aîternû duratura,per lia’’*’ vero fluxa Si mox peritura vita datur C Vt igitur gen^ ratio rcfpedu hominis qui naftitur mera eft paisio : qui conuertitur tantum patiens eft fubiedum,absi5 oifl^ ni fua adione,ex ièiè oriente. Qiii vero régénérât hogt; mincm Ipiritus eft, lohan ; j, Nifi quis renatus fuerit elt;

aqua ôd Ipiritu/ion intrabit in regnum Dei, Tit : j.Sed fecundum milèricordiam Riam iaiuauic nos per lauacrum ’ regencrationiSjSC renouationis Spiritus iândi, hPet : i Renatinon ex corruptibili iemincjied incorruptibni,per fermonem iuuentcm Dei,0^ manentem in lecuhir

InhancfcntcntiamDauid noRram conuerfioncm adpeliat creationem Plal ; f i. Cor mundum créa in me Deus.Et Paulus 2,Corinth : Si quis eft in Chrifto,hic eft noua creatura,Gal : 6. In Chrifto lefu neeß praeputi# Um, neq^ drcumcifio valet, fed noua creatura. leia : 66« Sicutinouufflcoelumquod creo^ic fernen vdhu. Quid ^ftur aliud moliuntur defeniores liberi arbitrif, quam quod amplifsima opera creationis, quæ folius Dei funt ''anifsimo idolo,nimirum emortuae voluntati, adferibe^ fe tentant C Ipfa nos creatio prima poftet ac deberet admonere,ne quam Synergiam iq hominis regeneration nefingeremus. Credo neminem diffiteri totum creation nisopus folius Dei efte abstjnoftra cooperatione« Conn didit nos Deus ex terra, infpirautt aniniam, accendit vin tam,infudit menti luccm,formauit. voluntatem,0d donan uitliberam TTjoa/jter///. Nihil hie nobis vendieare poG fumus/iihil adiuuimus Deum vt fieremus. Jam pron mulgato Euangelionoua falus dC vita,pate(cir,proriiis noua ratio ad Deum pcrueniendi monftratur î Ergo fon lius Dei eft,vt nouos hie fingat nos homines, prarieram deprauatospcccato,tnftilletnouam menti lucem, reforn met atc^ refingat voluntatem, vt fit huius noux faluris capax.Non cnim minus admirandum eft hoc opus repan rationis,quam primx creationis,quot;

Redeigitur Lutherus inquit: Sicut homo anten Tieferuo i 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam lt;tr(it;

quam cfcatur, vt fit homo, nihil facit aut conatut vt crcätura : Deinde fadus creatus nillil facit aut conagt; tur,quo perfeueret creatura'.ied vtrUmcj fit fola volunta« te omnipotcntis virtutis nbsp;nbsp;bönitatis Dei,nos fine nobis

creandsjöi conferuantis : Sic homo antequam renoiiO tur in nouam creaturam regni fpiritus nihil facit,nihil co^ natur,quo pareiur ad earn renoua tionem QC regniin’* Deinde recreatus nihil conatur quo perfeueret in eo reg* norfed vtrumcj facit fblus fpiritus in nobis,nos

, nbsp;nbsp;nbsp;nobis recreans ÖC conferuans recreates» Huie fêntcn^

dL- ’^iæ^gruitillud Augufl : Tunc ergo cfficimurvet^ K«t •'*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus nos fingit^id eft, format ÔC cre2t,non vt

* nbsp;nbsp;nbsp;homines,quod fam fecit,fed vt boni homines fimus,qiio^

nunc gratia fua facit,vt fimus in Chrifto lefû hou« creatura^

Ac nifi eflet haec contierfionis noftrae ratio,non alt;lgt; Ie/4: 4?» modum concinne a Prophetis öd Apoftolis iftae Icja: lt;J4. tudines vfiirparentur, in quibus nos Into Deumfigt*^® Rowit .y» comparant» Icfâ : 64. Et nunc Domine tu pater nogt; leremiJS^ fter es,nos lutum tu figulus, leremtiS, Sicutlutumin manu figuli,fic vos inmanumea domus Ifrael, Etn^ quis cauilletur hanc fimilitudinem alio refpicere, lus earn, Roma : 9, hüic difputationi accommodât. Op:lt;f» In Ofca ,jnquft Dominus : Propter hoc dolaui coï in Prophetis, Ôi occidi eos ïn verbis oris mei: qua voce hominem non fenatum trunco confert, qui vt in ftatuam formetur nihil præftare poteft. Eft qmgt; dem magna difsimilitudo hic : hon enim absc^ motU eft homo vt lutum vel truncus, fêd tarnen hoe do^ cet hæc comparatio nullam eflè veteris hominis adiogt;

nenii

ncm, quæ eins conuerfionem promoucat» Imo tan# töpeior eft homo trunco,qiiod non folum,non adxq* uat lût reformationemjverum cti'am quantum in Ce obludatur fpin'tui antequam conuertatur« Ideoq^ Pro# pheta non contenais voce (Dolaui ) addit occidi eos in verbis oris mei îV t oftendat oportere aufenriprorfus terem amp;nbsp;peccato infedam naairam.

VIII. Argum: Si quis veretur ne quid fit ob# fcuritatis in his comparationibusj is planiüimas ac diièr# tifsimas Prophetarum conciones expendat, in quibus ^^onftratur ßdem , quæ vnicum eft inftrumentumj quo coram Deo iuftificamur ipiritum viuificantem ^t;cipiniLis, fohus Dei efle donum amp;nbsp;opus, abscg noftrae ^ïuntatis Synergia, Eft enim fides agnitio veri Del ’ucellecqus diuinæ voluntaris in Euangelio patefadæ, pfiinul adièniûsac fiducia qua yoluntasi accipit remil# “onetn peccatorurn 3 imputationeyn iuftiuæ , Spiritum ”n(ïIum,viuf^'catïÓnem,8ó vitae æternae hxreditatem dos gratis ex mifericoràaDei propter mediatorem fili# Dei lefvim Chriftum,

P Daec igitur fides quâ? eft ptæcipüa pars’ con# regenerationis inftrumentum.noftri rctf trH 1^’ eft IbKus Dei opus, homine ex vi liberi arbi# uerf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conferentCjfequitur hominem in fui con#

«. nihil cqopcrari, Qyojd vero iolius Spiritus fan# it nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2k Gratia ûlua#

num fidem : idtj non ex vobis, Dei vero do# temif • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gratuito nobis confertur

quam] adpre# wsfalutemjnonçft ex noftris virib«s,ledDei do#

num.

tium,ftonex operibus nc quis gïorietin', Phil : i.Confido quod qui incœpii in vobis opus bonum, idem amp;nbsp;per^ det viqj in diem Iclû Chrifti.Pil : i .Qiiia vobis datum per Chriftum,vt non folum credatis in ipfiim, fed SC ipio patiamintPhil ; z.Deus eft qui operaturin vobis veile SC opcrarijpro bona voluntate, ad Haeb : u dentes ad ducem SC coniumatorcm noftræ fidei Ieiùmgt;

Qiiaceummanifefta fint, inficiari ncmopotcfti®^ tarn noftram conuerfionem à folo Deo profidici,nihil cam opérante noftra voluntate ex ièlê. Si cnim.fïngaf^ leuieulum quendam vel nutum, vel inclinationem,vC’ adftnfom,vel defidcrium concurrerc ad conuerfione«^ qualecunq^ SC quantulumcunlt;5 id erit,aut necefl^4^ partem eflê fidei,at^ ita Spiritus iàndi opus taut non ex fide,ex quo ftqueretur peecatum eflè tefte Paulojï^^' mati^.quod abiurdiisime diceretur : aut erit fiddia”* acceniç ftult;ftus,attß ita crit non yctcris hominis, ftd natac voluntatis Ipiritualis adio, Rurftis igitur hi^ cluia eft Riperba Synei^a, quae dum contendit Spigt;^^^ lt;andi operas fibivcndicare,iefe prodit, quod non tanea pediftèqua,(èd ferox SC arrogans aduerfaria fit ritus iàndi,

Redißime didum eft in Auguftana eonfefsi®*^ articulof, Nam per verbum SC Sacramenta tanqu’î; per inftrumenta donatur Spiritus ftndus,qui fidem cn citjvbi Sc quando viium eft Deo in ijs qui audiunt gelion. Sic SC laudanda eft interpretatio verborum li,ad Ephe : x- Gratia ialuati eftis, per fidem : idep non t yobiSjDd donum eft t quam Lombardus lib : x.dift lt;’

ex

ex veteribus fcriptoribns citât. Qiiod inquit à fancn's ita exponitur t Hacc icilicet fides, non eft ex vi naturæ noi« ftræ : quia donum Dei P V R. E eft. Ergo nihil hie con:# fert liberi arbitrij Synergia, vt fides in animo hominis, plantetur, radices agat,ô^ defeat. Plane hie nobis con:# Depr^» lentit Auguftinus : Ecipfum igitur initium fidei noftrae, deß tfani inquit ex quo nifi ex ipfo eft. Et paulo poft : Fides igitur ôd inchoata ÖÓ perfeda Dei donum eft, EtProlperde •ngratis.

Vfcp adeo donum eft quod credimus : Et data gratis Gratia,non mérita ditat mercede vocatos.

Hæc igitur cum tarn firmo nitantur fundamento, wirum eft quid tandem ftiperba Synergia fibi arroget. Si gloriatur ex hominis libero arbitrio efle quoddam falu:# hs defiderium,vel adlum cfficacem,vel adfenftim qui co # nutetur gratiam, conuellit teftimonia plena diuinæ au^ thoritatis.Si enim ex homine vel tenuißimus nutus pro# ficifeitur iam fides non eft purumDei donum,fed ad earn plures caufae concurrunt,videlicet,Spiritus faneftus mo# uens animam,00 mens 00 voluntas quodammodo ex fèiè non repugnans fed obtemperans. Aticriptura foli Spiri# tui fando totam fidei operationem attribuit. Non igitur finelacrilegio pars huius beneficij adferibitur homini,

Ï X. Argum : Ad hæc illuftria argumenta ex Pro# phetarumôC Apoftolorum concionibus dc(iiiTipra,ad# dantur illuftria £lt; perfpicuafcriptiirædida,quibjs abscg omnioblcuritäte docetur rotam hominis eonuerfioncm, amp;nbsp;regcneratione folius Dei beneficium ÔC donum cftè abicjhumanævoluntatiscoopeiat!lt;me, iohan; i.D-’dic

K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. eis

éis poteftatem filios Dei fieri, qui non ex iànguinibus net^ ex voluntatc carnis, neeß ex voluntate viri, lcd ex Deonatifont, Extra controuerfiam pono lohannem loqui de hominis conuerfione ÔC regeneratione. Modum enim exponit, quidem cauiàm tradit effici^ entemjUoftrae renaiêentiae ; qua in regnum lucis trans:^ ferimiir, Neqj folum adfirmat ex Deo eflè hanc cœleftem natiuitatem, verum etiam é contrario lib^ ri arbitrq vires diièrtiisime excludit, Qiii non inquic ex lànguinibus, id eft, qui non ex carnali propagario^’ ne generantur. In hune errorem plane ftibmerfi crant ludxi, quod imaginarentur iè ob natiuitatem carnalcifl eflè Dei populum, amp;nbsp;eo quodiêmeneflènt Abrab^Ç reliquis hominibus eflè fànefliores, cui imagination’* amp;nbsp;Iohannes refiftit, cum inquit : Noltte dicerc pa^ trem habemus Abraham. Ncc tantum ludæi magna pars hominum facile concipit hanc perfnafio/’ nem, vt imaginetur ipirituales motus 2C adoption’^ ipiritum naturali procreatione filiorum transfundi pofteritatem, eo quod animaduertit naturæ quaedai” dona propagine deriuari in naftentes ,vt dicitur : Fortlt;;^ creantur fortibus. Hinc eft quod nati ex iàndlis gln*'*^ antur iè viciniores eflè regno Chrifti. Eft autem erro*^ craflùs, quem hoc loco Iohannes réfutât, ac docet,cat^ nalem generationem prorllis nihil ûlutis,vel fpiritus vitæ aeternæ conferre.Quemadmodum ÔC Chriftusino^ net: Nifi quis renatus fuerit ex aqua ôd Ipiritu, non i”' trahit in regnum cœlorum.

Nccß ex voluntate carnis, id eft, neeßex ftudio» conat«, defiden'o, cogitatione, voluntate, adfenfii

Vila contcnti’onc carnis, id eft, hominis nondiim rena# tiî Voluntatem carni's adpcllat Iohannes liberi arbii# trij faculratem, Sgt;C quidquid in homine exiftit abicj fpü ritus inuminatione ÔC motione. Caro enfin totum hoss minem,corpus amp;nbsp;animain fignificat, voluntas vero fu^ prema cordis ÔC animæ vires. Ex hac volunrate dtgt; cit non nafci filium Def : Protritum igitur OC proftra^« tum hiceftfalfo adpellatum liberum arbftrium. Si cnim exiftit aliquid in homine, quodeius conuerfionem adîï iuuare poteft id ad voluntatem referri neceflè eft,quam turn hic penitus cxcludat Euangelifta,Syncrg{æ nullum relinquit locurn.

Nccj ex voluntate viri’.Mihi dubium non cft,quin ^^pellatione viri,iuxta Hæbrcae linguæ conftietudinem, t^otarc voluerit viros excellentes ingenio, Ô6 præ coete^ ris naturæ bonitate ornatos, quafi dicat, nemo exiftimet me loqui tantum de communi plebecula,vel gentibus, loquor etiam de preftantilsima natura hominisjcicj hanc laudem fpiritualis conucrfionis demo. Multis paftibus antecellunt cocteris hominibus,admirandi illi Heroes, Abraham, lacob, Moilès, lofuæ, Dauid, Elias, atq^ etiam inter Ethnicos, Plato, Socrates, Zenophon, Ariftides,Scipio,Lelius,Camillus, Iulius, fimiles, Fulfit in cis praîclara fapientia, acris vis ingenij, mo# derata natura, magnum animi robur. Nec tarnen huiiifmodt excellentium virorum voluntate , ftudio, contentionc,imitatione,aut vlla vieft'eAum eft vt filq Dci nafeerentur. Non ideo Dauid conuertitur ôi regeneratur quia fit præftantior in ipfb natura quam in Ehab fratrcjvel in rege Saule. Qiiantum robur aniini

K. i eft in

eft in loabjtton tarnen conuertitur.Ergo nee viri alicuiiis voluntas regenerat hominem : Sed ex Deo inquit,nati font,id eftjfolius Spiritus iandi opus ôd munus eft,

Hoc modo fimilia dida expendantur, lohan : 6, Nemo poteft venire ad me nifi Pater qui mifit me traxcn« Depr^es riteiim,Ergotrahiinquit Auguftinus aPatre adClw deji : fails ftumjôd audire diicere à Patre,vt veniat ad Chriftum, • nihil aliud eft quam donum accipere à Patre quo credat in Chriftum, Ezech : só.Et dabo vobis cor nouum, SI ^iritum nouum ponam in medio veftri : amp;nbsp;auferam cor lapideum de carne veftrajSC dabo vobis cor cameum.I«^ rem ; 37, Dabo legem meum in vifteribus corumjô^ in corde corum icribam earn, lere îio.Scio Domine quod non eft hominis via eius, necj viri eft vt ambulct ôô dirii^ gat greflùs foos.Ierem ; î4.Et dabo eis cor vt ftiant me î quia ego fom Dominus,lefâ : 3 f, Deus iple veniet Sgt;C uabitvos: Tuncaperientur oculi cœcorum, atires fordorum patebunt. Tunc iàliet ficut ceruus claudiis î» Timot : Z. An forte datums fit eis Deus pœm'rcntiam ad cognitionem veritatisjôô refipiicant ex Diaboli laque*®' Ad:II. Ergo amp;nbsp;gentibusdédit Deuspœnitentiatnad vitam. Haba : 3. Domine opus tuum in medio annorun* viuificas illud,in medio annorum no turn facies, Zach liO' Et domum lolèph làluabo,8C cóuertam eos-quiamifere^ boreorum, Acplenæ font omnes omnium Prophetai* rum conciones huiufinodi teftimonqs, quibus probatuG Dei virtute amp;nbsp;efficacia conuerti ad fidem, omnes quo** quot Chriftum ampleduntur.

X, Argum : Et quid nam aliud volunt precatio* nes fan*

nes fanctonim, quibus petunt â Dco,vt hi qui pcrSpirû tum conuerß font tn fide ftabiliantur, qui veto à pietate adhucalieni fonteripiantur ex Satanae laqueisjamp;^ pcenilt;s tentiaillis deturjquam quod luculenter teftantur,à folo Deo hanc falutcm proficifd* i,Paral : xp. Domine Deus Abrahamjiaac 8C lacob patrum noftrorum, cuftodi in seternum hanc voluntatem cordis eorum, S!(. fomperin veneratione tui mens ifta permaneat» Salomoni quocg filio meo da cor perfedum, vt cuftodiat mandata tua. i. Reg Î 8.Inclinet Dominus corda noftra ad fojVt ambule« mus in vniuerfis vqs eius. lerem î 31. Conuerte me Do^s tnincjôi; conuertar I quia tu Dominus Deus meus,Poftlt;f quamenim conuertin:ime,egi pcenitentiam. Pialti^i. Non declines cor meum ad rem malam^ne occuper ope^: ribus iniquitatis, Ex his ardentibus precationibus pro conuerfione eiufdcm conieruatione liquet, quam ea non fit in liberi arbitrq poteftate jfod ad nutum diuinæ gratiæ defur tjsjqui conuertuntur.

Non fine caufa in multis locis vrget hoc argumen«« turn Auguftinus, Cum Ecclefia oret non folum pro imss pijsnolentibus ialutem,verum etiam rabiofo oppugnans« tibus veritatem,non folum aueriàsjlèd 2C aduerlas homi;# num voluntatesadDeum conuerti.Exquo manifeftum eft non ex vi liberi arbitrij prodire confonfiim voluntatis in conuerfioncjfod ilium ipium diuina dementia inipira^ ri. Verba font Auguft: Nam fi fides liberi eft tantums: modo arbitrijj nee datur â Deo, propter quid pro eis qui • nolunt credere oramusyt credant C Quod prorfos fas: ceremusinaniternifi recliftime crederemus, etiam pers ueriâs ÔC fidei contrarias voluntates,omnipotentem Des um ad credendum pofte conuertere*

K 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ärgum:

X I. Argtîm î Satis multa adduximus argimicn/ ta,quibus eutcimus totam hominis conuerfioncm Si vi/ iiificationem, iblius Spiritus fendi operatione efîici in hominc nelt;ß vllam Syncrgiam liberi arbitrij ad cam concurrere, Vcrum addemus duo adhuc, quæ quo^ dammodo fundamentum fîmt totius controucrlîæ. Vnum de diicrimine Lcgis 8C Euangcltj : Altcrum de Ek’dfione Dei : vtriimq^ à Paulo monllratum. Quam fit neccflàrium diicrimenjquod eft inter Lcgcm ôô Euam gelium nihil attinet hic multis commcmorarc, Rcdlc inftirutis in pietatc notum eft hanc differentiam clTc lumen totius iàcræ icripturæ. Nec difficile cft obfergt; uare illa diffrimina toties in feripturis repetita : QL’od I. Lex in creatione infita fit hominis menti, Si à natura quodammodo nota : Euangelion vero per filium qui in fini! patris fit rcuclatum, Qiio^cg Lexiramopc^ retur Si augeat peccatum : Euangelion vero fit fteriumlpiritusjs,Corinth : j»

III. Principalis vero differentia, quae nobis nuflC maxime attendenda eft, huiufmodi eft : Lex i» offert falutem Si vitam, vt perpetuo habcat annelt;’ xam conditionem noftræ dignitatis Si obedientis’’ nec aliter largitur vitam, quam fi ea digni reperia^ mur ; iuxta illa dida, Roma : i o. Qiii feccrit ca viuet in eis : At promißio gratiac lùb nulla con^^ ditione defert iâlutcm î Sed proriîis gratuito ctiaO indignis, tefte Paulo : lefiis Chriftus venit in hunc mundum peccatores ialuos facere * Hoc difcrimcn fi attendamus facile percipiemus hominis voluntatt nullam tiibui poflè cooperationcm in fui conuerf^

ne,nifi Legis Öi Euangeltj dodrinam periculofe con# fundere vclimusgt;

Si enim gratia nemini datur, nifi eam accipientf, ncc fides accenditur, nifi in co qui fponte S)C liberi virtUis te arbitrtj adienotur : cft igitur aliqua dignitas in ho mine, quam refpidt Deus in diftributione iuæ gratiæ, Et habet homo conuerRis in quo glorietur aduerfiis cum,qui in morterclinquitur ; Videlicet iè confen^ fu Ô6 voluntate Ria obtinuifle, vt fieret Spiritus iändi domicilium , Et quantumuis extenuetur hic pufillus nutus voluntatis, SC omneei meritum derogetur : tans« tus tarnen eritvtfaciatdiicrimen inter fideles SC repro;: bos; Necpoterit in folidumgratuita efle donatio ià:# bitis, cum hoc ipRim, quod fingitur ex libero oriri arbitrio, non poßit omnis meriti eflè expers* ritum enim ab adione diuellcre non folum naturae eft contrarium,fed etiamlcgi d/uinac répugnât, EtPau:? lus Roma ; 4„diierte docet operanti non ex gratiajied ex debito reddi merccdem. Ergo fi eft aliqua aClio liberi arbitrij,eft glt; meritum : fi meritum iam non eft gratia : alioqui meritum non efiet meritum,Rom; lo.Vnde con? ficimus aut promifsioni gratiac neceftario annedi digni;: tatisSC menti faltem alicuius conditionem, aut conuergt; fionem absq? vllo noftro operc,fola Del miftricordia ÔC dementia in nobis eftici,

Dieet hic forfitan aliquis,legem flagitare perfedam obedientiam,fed promifsione Euangeltj tantum adièn^ fum noftrum requiri. Nequaquam hoc iatis eft : Si enim adfenfus ex nobis eft, non caret aliqua dignitate

SC merü

6^ merito» Nec^ pendebit tota fakis à ibla Dei gratuitt raifèricordia ÓÓ mediatoris merito : ied ex parte quantulacunq? ilia erit noftræ debebitur libertati a fpontaneo conlenftii. Atc^ hoc modo magna ex part^ Euangeltj promißio in legales do Arinas transformable tur. Quare vt maneac Euangelio ftia puritas,0^ fit expers omnis noftræ dignitatis Sc meriti,Slt;^ gratis dee tur absc]^ vllo noftri refpeAn Slt; confideratione fatcri cefle eft : non fblum remilsionem peccatorum,iufti03^ Qi. vitam æternam gratis offerri, verum ipfam quolt;5 be demjqua fola ifta bona adprehenduntur,abscß omni noe ftro de merito dC cooperations, dari Sd accendi Spib'^’ fanAi effïcada,Sid pro benignilsima Patris æterni volune täte.

Df fcono Præclare Auguftinus. In hac fide nata eft, (lerfeue: uit 6lt; creftit Ecclefe,qua fide creditur gratiatn Dei fecundumméritaaedpientiumdari: Si enim ex gtatia inquit Paulus,iam non ex operibus alioquin gratia non eft gratia. Vniuerfæ igitur Prophetarum conciones innumeræ fùnt,in quibus legem ab Euangelio dife^’’^ nunt,Slt; demonftrant in promiisione gratiuta abstp omni noftro merito,opere dC dignitatc donari nobis fakitem» firmitcr hanc noftram muniunt fidem, qua credimus fo^ liusDeimunusefletotam hominis conuerfioncm, ea prorius nullas eflë liberi arbitrij partes.

X11. Argum : Eiuidem roboris eft alterum are gumenrum ab eleAione : Ea enim nulla ratione admittH vt lalus pendeat vel minima parte à condi’tionc hominis» Nam vt ftriptura multis locis teftatur, ab æterno Dens clcgitac præordinauit,quibus fidem dC ïàlutem fitdatne

Ws,vt Paulus Ephe : i.Qucmadmodum elegR nos in ip^t to ante conftftutionem mundi,vt eflèmus ündi ói irre^ prehe^ibiles coram ipfo in diledione : praefiniens nos in adoptionem filiorum per lefum Chriftum ad ipium, iê:« cundum propofitum voluntatis iüa:,Roma : 9. Nondum enimnatiscumq^ nihil adhuc boni vel mali egiflènt,vt IccundumeledtionemDeipropofitum maneretjnon ex operibusjfed ex vocantedidumeft d : Maior feruiet Jpinori, Ab hac igitur cledione Dei aetema cum no# Hra iàlus pendcat : Fruftra quaeritur quid nam fit in libe# fo hominis arbitrio, quo ex iêiêadiuuetiuiconucrfio# pem, Qilin magis xternum Dei propofitum ÖC yoc^tio ipiàm facultatem largitur homini merfo in peccatis, mortejSC tota natura abhorrente à regno Chrifti, vt ptomifsionicredatjS^ motioni Spiritus fendi non oblu# «teur, Itaq?inferthinc Paulus, Ergo non.eft volentis *ïc^currentis,fed miferentisDei»

^^’Çhoc verc dici poteft,eos iólum à Deo eledos, quos præuiderit non oblucftaturos promiisioni,non enim yllius noftri meriti habita eft ratio, in Eledione: ièd ^nlioDei mediatore, id eft, propter ipfiim iàndorum ^clefia prædeftinata, ôi ad vitam ordinata eft,quemad# ^odum Paulys teftatur, Ephc : 1, Elegit nos in diledo, ^t’giturâfolo mediatore lefu Chrifto omne meritum 0 «aeredemptionis ÔC falutispendet : Ita 8lt; folus Deus ^™°r,dator,amp; effcdor eft noftrae fîdei,qua iuftitiam

ma' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;impietasôdpetulantiadîuinæ

wi,Qlt; arcano confilio oblatret ï Cur igitur non to^ L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum gCi#

turn genus humanum elegit Deus,quae vox luftius com* pefeet hanc non ferendam proterui'am, quam ilia Pauli, Roma Î 9. Deus cum vellet oftendere iram foam, èC no^ tam fàcere potentiam fiiam,tuli't in magna patientia vafa iræ parata ad interitum : Et vt oftenderet diuitias gloriae foae erga vafa mifon'cordiîc,quae praeparauit in gloriaw. Attend at pia mens quod Apoftolusinquit : Tulitvafa irae in magna patientia. Ergo non deleëlatur Deus vllius hominis perditione,fed quantum in ic eft, vult vt omnes homines faluentur,Deinde cur non elegerit totum

I, humanum tres cauiâs adfignat, i,Vt iram foam aduerfus 11« peccatum oftendat,ôd legis foæ iàpientiam ftabiliat.

notam faciat Ecclefiac foam immenfam potentiam, qua non folum dcleuit immanes Eccleüæ hoftes, veriim IIL am tam milere deprauatam naturam reftituit, ?lt; mirandam gloriam QC beneficentiam foam erga foricordiae üluftraret,

Cumarcanum ÔCfoblime Dei iudicium proplus’ nobis afpici nequeat, ne forutemur nobis altiora, hoc verbo patefado acquieicamus, Ac nobis foffi^l’*' telligcrejquod non fit iniquitas apud Deum. Nam yt Auguftinusvere dicit : Cum ex vno omnes ierin^ condemnationem fine dubio iuftißimam ; nulla f iufta reprehenfio etiamfi nullus inde liberaretur. Et oy bono perièue : Qiii ergo liberatur gratiam diligaj non liberatur debitum agnofoat. Si in remittendo deo^ tum bonitasjin exigendo aequitas intelligitur t nufqua eflè apud Deum iniquitas inuenitur. Si quis ergo am plius vrgeatjCum omnes pariter fint obftriai peccato ci Deus hune eligat, ilium prætereat,cum Augcifouo tendum mihi eftjme non inuenire quid reipondeam. u

quod inlcfUtabiUa fint Domini indicia; Et (ènfùm Do#; mini quis cognouit çquot;

Atq^ hæc ipfà eft inicrutafailis iudictj diufni inquifi#: liOjâquanos diuina authoritate retrahere voluit Paulus lt;um inquit : O homo tu quis es,qui reiponfàs Deo. Item O altitudo diuitiarum làpientiæ ÔC cognitionis Dei t quam infcrutabilia font eius iudicia QC inperueftigabilcs viæ eius. Ergo nihil hic iàpientius difcitur,quam dode nefciri,quæ Deus forutari vetuerit, Quæ hadenus proîs duximus argumenta aduerfus liberi arbitrij falià enco# miajcx Prophetarum ôd Apoftolorum fontibus häufig mus, Nunc abs re non erit, fi Si ilia argumentationum tela expendantur,qu3e Auguftinus fobinde in ingratos gratiae Dei hoftes rétorquée.

XIII,Arg;Infantes per Baptifinîj vereconuerti,rci» nalci amp;nbsp;viuificari nemo plus ambigit.Chriftus enim non folumadfirmattalium eflèregnu cœlorum,Mar;io.Vesî rum ctiatnfidcjn in eis lucere teftatur,Mat; is.Qui feanss dalizauerit vnum ex minimis iftis, qui credunt in me,væ nam igitur adio voluntatis vel liberi arbi^ trij tribuetur infantibus in hac ipforum conuerfione QC fegeneratione f Tantum abeft,vt vel expetant vel velint noc lauacrum regenerationis,vt vagitu foo potius ren.#

Quod fi quis imaginatur eum ehe vigorem men#i voluntatis in infante recens nato, vt lüa vi aliqua virtutem Baptiimi intelligere, ÔC in fiii renouationem onkntire queat, næ ille quouis infante ftupidior eft.

Operation! fpiritus eft tribuendum, quod ab;s Iterlis peccati fordibus,fimul conuertitur infans,ac denuo gigiutur ex ipiritUjdonatur fide,ölt; fit noua creatura.

L X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fruftra

Fruftra hic excipitur,alio modo conuertiadulto^ vtcntes rationcjalio paruulos : in quibus plane iepulturt* videtur liberum arbitrium. Aliter profedo lofeph caturjQui in familia fandißimi patris à teneris imbibit ligionemjô^ cuius aures quotidie perfonabant concion*^ bus diuinis î aliter Nabuchodonofor qui ad furore redigitur vt difcat fidem habere concionibusDani^’J^j Verum hæc diuerfitas in externo modo vocationisnjbi facit diicn'minis in ratione ûlutis, quam oportet pro^^^ eandem eflè in omnibus ûndis : Siquidem vnum eft turn Euangelion, vnus mediator, vna fides, vnus ipiw^i^^* , Si Nabuchodonofor gratis ablœ iuç voluntatis coopO^ j tioneiàluatur,eadem via SC îokpho eft ingrediendun’» s Ita adulti non alia ratione aeternam vitam adipifcu’’^ quam infantes : vnde SC Chriftus inquit, Nifi conu^quot;* foeritis SC efficiamini ficut paruidi, non intrabitis num cœlorum, Matth : i8. Si enim paruuli gratis abscÇ Omni iua cooperatione iàlutem adipilcuntur : Adu^“ ro non nifi confèntientes ex ièiè promiisioni, iam cem eflè SC diuerßm Euangelq promißionem neceflê eiM quod cum abiurdißime dicitur:necp quifquam poßit infantes abscßSynergia lui liberi arbitrij conuertij lèquitur nec in adulti conuerfione SC viuificau'one congt; currere voluntatis adionem, ex reliqutjs liberi arbitn) profedam«

Euidens efl SC illud argumentum, quam non pen^ dear ab vlla hominß adionc, noftra lälus : Sed ea tota pofita fit in liberrimo Dei arbitrio, SC ßpientißima ea demcj iuflißima voluntate eius,quod adeo diuerlbs cafus SC exitus infantum videmus,cum omnium fit eadem ori^ go ec

go 8d naturae conditio. Tencntur omnes obftridi rcatu pcccatijô^ (ùnt à natura filtj irae,omnes trahunt propagi# ncm ex Ädx damnato iemine :Et tarnen huic diuina de^ rnentia contingitBaptiftnus quo rcgenereturjillequi pa^# riter omni merito caretjöd eiufdem eft damnatae originis, priufquamBaptifinolauari queat extinguitur î aut alio cafii parcntum vel nutriciorum culpa impeditur,quomi^ nus inieratur Ecclefiae«

Par diuerfitas in Baptiiatis repcritur, plurimi in^ rantcs percepto regenerattonis lauacrojfingulari Det cle« nientia ex hac vita euocantur^priulquam mentem ipfoj? rum vel occuper error,vel malicia corrumpat, vel periè*« ^utio fidem extingat. Altj vere renati,cum in pueritia * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtjflèntjièruari potuiflènt,vbi ad aetatem perue:^

nountjvel erroribus inficiuntur,vel in fcelera prolabunb calamitatibus Sii. fidei exercittjs deficiunt â Chri o» C^iishicnon videt,in folius Dei manu fitam eflè ho^s jnmisfalutcmjnet^eamiuxta mérita dari,necß vllam no:^ Hf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* Quod fi enim ad noftrum

lenium alligata eflèt ialusjamp;cumhacconditione vita ^^rur,vt nifi qui earn ex Cefe adprehenderet habitus

Iibc'° f^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dediflèt fingulos ad iuftam actatem

muJr arbitrtj vtentem peruenire fineret. At nunc poßint labt, plurimi ier«« Dat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exitio viuunr, Vnde liquida

P Ueum non metiri noftram lälutem,ex vllo conien« tum ƒnoftrae voluntatis,ied iuxta propofi^ y 1 voluntatis ex immeniâ bonitate quibuicuncj, ^S'rt gratiamîat«^ nonfolumoccafionem,ofFerä#

L Î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rc vei?

4re,vcfum ctiam ipfam facultatem adfeütiendi ni infpirarc,

X1111. Argum ïldem plane teftatur,admirables Ie curfüs Euangeltj,non iuxta hominum mérita pr^^ dcntia/ediudicioDeiinfcrutabili nunc hanc, nunc iW gentem illuminantis. Multis ieculis oppreflàefncrun genres horrendis tenebriSjVt nihil de Deo,de Mcdi^nrÇ’ de vita æterna intelligerent. Interea fulfit adtnirabi i fplendor Euangeltj in populo Ifraet Alias in AEgVP^ accenfàe font faces dodrinæ coeleftis, alias in Chaîne’» alias in Perfia 66 Media. Temporibus per totum orbem radij lucis diuinae iparfi font. per multa fecula denfilsimas errorum tenebrae tichrifto ocaiparunt orbem. Tandem noftr’ S)C quidem in Germania,quafi decœlo allatacft Mediatoris ialutaris QC ampla cognitio. Quis nam nu«’ iusdiuerfitatis iudictj diuini caulas (crutaripoteft*, dicasillos homines merito foo orbatos luce coekftb y hanc coecitatis pœnam iwftißime illis inflidam ’ me id dixeris»

At cum noftra paria fint mérita : ex codem ciMin damnato iemine trahimus propaginem, ne($ minor Ico ' potius maior eft naturae deprauatio, quam in maioribus • cur nobis aperitDeus miiericordiæ foæ fontem,qu^ iufto quidem, ftd tarnen arcano iudicio maioribus totfe^ culis occlufit,at^ etiam num tarn infinitis populis occlult;^ dit Quid hie aliud reiponderc poifomus, quam infertil tabilia eflê Domini indicia j Qi. noftrum eflè gratifsimo animo admirariimmenfam Dei erga nos bonitatcm,8c abf^

abfcp omni mcrito collatam gratiamï ihilhs vcro iêuci# ramjSd tarnen iuftiisimam Dei iram expauefcere. lam fi hacrationediftnbuit Deus ialutem, vt neniïnieam nifi ex ièic adprehendentibus promilsionem, ÔC vi liberi ar* bitrij aliquid agentibus largiatur,congruum omnino exit luftitiae diuinæ,vt omnibus fèculis omnibus populis ex aequo finatlucere fut verbi praedicationem, Alioquin quibus nitól reuelatum eftjhac excuiatione ipeciofè vtem tur,fe quo^ adfenlùros, fi ipfis Euangelion reuelatum fuiflèt. .

Exeoigiturquod vcrbifoi minifteriumjper quod cfbcaxeft Spiritus fanccus inæqualiter dat, demonftra* tur non vim liberi arbitrq cauiam aliquam eflè accepta: falutisjfcdfolius Dei,liberalem erga praeordinatos invi# tam benignitatem« Cum enim Deus non fingulis posf pillis mittat verbi fui prccones, oftendit fè in diltributio* ne gratiae, non quid hominis agat liberum arbitrium, fed quidinferutahiiisg^ys lâpientia,2lt; immenfa bonitasde* Cernat tantum reipicere»

X y. Argum Î Ïam inter eos quorum aures gra* nifsimis comminationibus legis, Só rurfus dukifsimis tuangelij promißfonibus perfónant, mirum eft non Ib* nmtampaucos^èd etiam infimæ fortis homines con* focietatem adfcifci, vt iudicat ratio,quorix Ingenium addikendum viuidius,voluntas virtutis capacior, natura ad moderation? inclinatior, dC animus ad fuftinenda eer* tamina robuftior,plane relidis in morte Slt; teneb ris in* teftantur,Matt : ii,Gratias ago tibi pater,Domine cœliôC terras, quod b«ec abfeon* difti

difti à ßptentibus nbsp;nbsp;prudentibus, 8^ rcuelafti ea paniu^

lis ; Vere pater,fie tibi placuit. i .Cor î i • Videtc fratres Jftramvocationem: Non multi fâpientes nem,non multi potentes, non multi nobiles î léd ftU‘ mundi elegit Deus vt làpientes confunderet,

Hine itacß non obfcure colligiturquamnfl^’^’^ hominis conuerfionem arbitrium hominis. Quod fi mentis,amp; voluntatis vis ex feie aliquid conferret ad bai’ operationem, facilius omnino hi conuerterentur,in^'L busaliquanto maior eftingenij vigor 8lt;fàgadtas! quorum natura minus diftorta eft, Hcilius à do de legis iudicio Ipirituali, de foblimt iapicntiaamp;ja^^ geig erudiri,facilius ad adieniüm impcllijfadliusü’»*” rem Dei rapi,ad concipiendos motus Ipirituales ad obtemperandum Deo permoueri : Ab crrore,a fecuritate SC odio Dei, à focietate iirwni’*’, ‘P ritus reuocari,ÔC donis Ipiritus exornari poflênt* agit aliquid liberum arbitrium,quo id erit liberiiis P tentius,eo efficacius operabitur. At nos dinerfui” rimur. Quo lunt homines magis ingeniofi,qii° nbsp;nbsp;nbsp;,

ad regnum Chrifti perueniunt : quo quis eft quo rabiofîus infanit adutrlus Euangeltj praedieatioP ’ àquofuriofiuslûælàluti aduerfatur: quo qti^ eft moderatior QC ad res gerendas in republica jdoneus,quo plerumlt;5 crude’ius perfequitiff amp;nbsp;immanius vaftat Ecdefiam. Quid hinc coHigi^^*^ ’ ud,quam veteris hominis arbitrium nihil prorfus va ad regenerationem Et quidquid in homine fit qiio neficia Chrifti defiderantur,probantur,accipiuntur j*® tum à diuino Ipiritu accendi, creari,excitari»

XVI. Argüm: Poftrcmo quam fti'hil bom’ exiftac înhominenon renato,quam mhil valeat in efficiendis motibus ipiritualibus documento nobis effè debebat miss feria. renatorûjôô acris in eis luda.Non enim ita conuergt; tuntur fandi vt tota moles peccati vno momento in eis deleaturjôC veteris hominis malicia penitus eradicetur j Quo ad reatum omne peccatum transfertur ab homine, ôd liberatio dd integra, quo ad iuftitiac imputationem ; Sed quo ad transformationem imaginis Dei, ôô veteris naturae deftrudionem fit ea pedetentim ; augelcente paulatim per ipiritum interiore homine. Ergo quamdiu viuit homo,manet pars eius vetuftior Sd carnalis fùb lèrss uitute peccatijhæret in eo concupiicentia quam depone;« re non poteft, Hinc perpétua exiftit in homine renato

Wa^/a, amp;: Vt Auguftinus loquitur ciuilebellum,Ca^ q^i; ro enim aduerfus ipiritum concupifcit î 6d vicißim ipiri« tus adueriîis carnem.

Nccj vero extenuandum eft hoc malum hærens in renatis, cum Paulus id nominet legem militantem in membris, öd captiuantem renatos amp;nbsp;fubtjeientem legi pcccati.Roma : gt;, Video inquit aliam legem in membris meis,militantem contra legem mentis meae, fid captiuan^: tem me legi peccau. Paulum loqui de ie renato non eft dubium.Cum itaeç tanta peruerfitasadhuc infideat vete^« ri arbitrio hominis,etiam tum cum homo ex carcere pec.« cati dC Satanæ edudus, in libertatem fpiritus vindicatuS, noua luce perfufusjnoua vi voluntatis ad obtempérant« dum Deo eft inftrudus, an non extrema eft impudentia animo nulla fui parte renato tantam adicribere bonitais temvtexfeiè Spiritui iândo offerenti iàlutem adfentiri

M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eumej

«umlt;5 comitari poßit C lubct Paulus Roma : 8. vt adi'tw nes carnfs fpfritu mortificemus, quo fine f nifi qu« in r» natisquocßcaronondefinatfuieile fimilis,amp; Dei vcri^ bo aduerfarit Si quid,boni ä carne proficilci poteft,erat K[he: 4f id potius excitandum,fouenduni,confirmandum : At Paulus vult prorftis exui veterem carnem,quç fcCc in dc^ fidertjs huius mundi corrumpit, Magna ergo demenoa eftjCumrenati nihil boni in carne fûa inueniant, co^in nonregenitis tribuere facultatem le lualjjontead gta* tiaminfledendijöC praeeuntem Ipiritum comitandi«

Haec tarn illuftria argumentajquæ Prophet*^’ Apoftolica authoritate nituntur, fi quis lerio U if rc Dei lepofito contentionis ftudio lecum expendat)”^-*^ le animaduertet humanam mentem SC voluntatof lùsnihilagereexlêlèin hominis conuerfione SC catione : led totum eile opus amp;nbsp;beneficium Spiff dij pro admirandaSó inlcrutabili Dei lapicntiaj fterio verbi extemi SC Sacramentorum illuftranris^tf^ temjö^ conuertentis voluntatem vt velit SC lutem, Etcurnonhanc verilsimam SC Deo debf^*^’ Sc nobis vt nccelîàriam, itz lalutarem ederemus coniquot; fionem Nihil hic nobis peritj cum nobis omnia adim mus. Quanto enim candidius noftram profitemur i digentiam ï tanto indulgentius diuinæ bonitatis libcJ^ litatem experimur : Ac vieißim quo quis impudeno inani vento gloriac intumefcit j quo fe cradelias diu«’

' ope Ipoliat.

Merito igitur tibi æterne SC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus

mini noftri leS Chrifti, animo iatemur, prorfus

boni in nobis exiilefc (anquam ex nobis î Fafemur no» lutum efle te f^ulum noftrum, mentis noftrac tenebras inio nodem agnoicimus : fatemur noftram voluntatem tx fefe nihil pofle, nifi odifle te ÔC veritatem. Quod igij« tut conuertis nos, amp;nbsp;ex morte Qi. inferis reuocas tua eft pater in folidum, SCbonitas immenfe,Slt;l gratia ineffabi*; iis : Ita^ Si gratias tibi agimus toto pcdore,per Domi:# numnoitru JeftimChriftum,6lt; fupplices te oramtis, vt propter mortem fill) per ipiritum landum fidem in nobis alas,confirmes, ÔÔ facultatem ad finem perfeuerandi. Si falutem aeternam adipiicendi dementer rétribuas,vt tu^ am bonitatem in acternum laeti celebremus,Amen,

CAPVT V,

SENTENTIÄE VETERVM fcriptorum Ecclefiafticorum,de fas# cultate liberi arbitrtj.

ACquiciccre omnino debet mens peripicuae veritatif quae fine vlla ambiguitate Si obicuritate teftimonijs Propheticis ôi Apoftolicis demonftratun Quare cum hadenus oftenderimus ex iacris literis, quam fint vires humanae penitus emortuae quo ad ipirituales motus, Si. debet Si poteft conicientia, fiipra expofitam iententiam fecure ampledi,nec concedere vt ab ea vlla humana au;# thoritate diuerium decernente dimoueatur, Cumc^ Inficiari nemopoßitin icriptoribus Ecclefiafticis, mul#i tas occurrere obicuras, plures improprias, atep inter fèlè difsidentes, non paucas manifeftæ iàcræ feripturæ contrarias, ideoi$ fallàs fèntentias de varijs capitis« bus noftrac religionisîideoc^ necefiè fit vt cumiudicio

M s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legaiu

Ugantur,huiuftnodi diligenti attcntione in hoe articulo de liberi arbitrtj facultate nobis cft opus» Pauci enimtus« ta veftigia Prophetarura in huius dodrinæ explicationc Eint iècuti : multi imbuti in icholis Philoibphorum vfi# tata dodlrina de libertate voluntatis,difFiculter hanc con* ceptam opinionem deponere potuerunt. ideoeç admo^ dum dißimiles ièntentiæ apud patres de libero arbioio reperiuntur: Vtautemeas conférât Ledor cum pheticis concionibus,quafdam hic fubtjeiemus.

Irenens lib : z.cap : .Non eru'm ex nobis Ireneuit natura noftra vita eft, fed iècundum gratiam Dei datin'« Etquidem de iàlute ÔC dono perièuerantiæ loquiturJ’^J 3 .cap : 2z, fignificans quoniam non â nobis,ièd à Deo bonum iàlutis noftræ»

His verißimis didisproriùs contraria icribit,lib gt;nbsp;ƒ• cap:9. Homovero rationalis ÔCiècundumhoc Deo,liber in arbitrio fâdus 06 fue poteftaas,ipfe fibi (à eftjVt aliquando quidem frumentum,aliquando auten’ palea fiat. Si locus non eft deprauatus,grauiter hic hailin’ cinatus eft IreneuSjquod adfirmat hominem fibi cauiat” eflèjVt fit frumentum, cum id foil Deo debeamiis. Ne^ exeußri poteft ièntentia eius, lib : 4,cap j rz. Non tan^ tum in operibus,lèdetiam in fide liberum, nbsp;nbsp;iuæ

ftatis arbitrium homini leruauit Dominus. Deinde fide loquens iùbtjcit : iècundum hanc rationem nbsp;nbsp;finny

proprium oftendens Dominus Qi. iui arbitrij,ac ftiacpon* ftatis fignificans homincm,dicebat ad Hierußlem.Qin’ ties volui congregate filios tuos ; Hic cum fidem tribut Irencus arbitrio hominis, meminerimus tufiusnos qui PaH^

qui Paulum,qui adfirmat fidem dQUum effè Dei, non ex noftra facilitate.

Amplum libcri arbitrrj encomium quod apudTer* Tertullia ttillianumjlib : Z. aduerfus Marcionem extat,facile reciss pio : agit enim de integro hominis ftatu ante lapfum.Li«« beriim ôd ftii arbitrtj,SC fuae poteftatis inuenio hominem à Deo inftitutum,nullam magis imaginem ÔC fimilitudi«# nem Dei in illo animaduertens, quam eiuimodi ftatus formam.Quod vero eodem libro addit : Certamini enim dédit ipacium vt ÔC homo eadem arbitrif libertate elidej? tstinimicum qua fticcideratilli, probans foam non Dei t^ulpam ; Et itaiàlutem digne per vicloriam recuperaret î plane vt falfom explodo. Répugnât enim fententiæ Chriftijfi vos films liberauerit vere liberi eritis.Iohan : g,. Itcm,Qy;inonexiânguinibus,necgex voluntatecarnis, Uetÿ zx voluntate viri^ed ex Deo nati font. lohan : 6. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Nemo poteft ad me venire nifi pater traxerit cum. Haec diui^ maicftatis oracula omnibus fcriptoribus totius orbisfont anteponenda.

^yP’^ianum Auguftinus in foa caftra trahit : SC tes? Cyprin* lisciusvtituradconfîciendumliberumarbitrium, Mub niM. toties repetit ôd inculcat illud prçclarum ditflum : In nub Cypria : fogloriandum eft,qviando nihil fît noftrum. Quod fi ve«« rum cftjvtnemo inficiari poteft, eo quod Paulinæ voci conientaneum eft, i.Corint î 4. Quid autem habes quod nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;;

non accepifti:Seqiiitur omnino non efïe in nobis hanc li^ bertatem arbitrtj vt iponte noftra ad ea quæ font æternæ blutis adplicarc pofsimus.Si enim tantum boni eft in nos« nbsp;nbsp;nbsp;’

bis re iquum poft corruptionem, eft lâne de quo glorie#

M 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;murgt;

mur:Satisfgiturdifêrtaeftlêfttefttia. IN NVLLO GLORIANDVM EST, dVANDO NOSTRVM NIHIL SIT, Deinde in bro de bono perfêuc : citât Auguftinus expofitioncin orationis Dominicæ ftriptam à Cypriano martyre : cX qua demonftratj Cypriano tefte non dari gratiam iux» inerita,ied iêcundum Dei bonitatcm,ôô fidem non foilin' excitari : fed 8d conferuari diuina dementia : At^ donum gratiae à Deo humiUter petendum eflè.

Hæc Auguftini authoritas merito nos excuf^i'*:^’ fi adfirmaremus Cyprianum noftrae iententiac adftipo^^^ ri. Verum vt fit admonitus LcdlotjCum iudicio legendes (criptoresjôi deledlum adhibendum in excerpendis fc^^ tentijsjnon difsimulo ctiam contrarias prorfusientrnOäS Libif.ttd in Cypriano occurrere. Nam in eodem ad Quirinum Ho' QMiri»: capitul : , prorftjs aduerfttur Riperiori fententise ab Auguftino paisim celebratae, Credendi vel non dendi libertatem in arbitrio pofitam, ôde, ex vcrbjs Mofis Deut : 30.clicere conatur. Ecce dedi ante em tuam vitam di. mortem, bonum di malum elige tarn di viues. In candem iententiam loquitur lib : ftola 5,Nunquid 06 vos vultis abire,dixit : ftruans feilied legem,qua homo libertati Cux relidus,06 in arbitrio pro^ prio conftitutusjfibimetipfi vel mortem adpetit vel fain* tern. Verum huic iententiae cum répugnent Pauli verbs Roma : 9. Non eft currentis,necß volentis,iêd miicrcntis Dei. Item Phil: i.Deuseft qui operatur in vobis veil® di per{icere,non facimus iniuriam Cypriano,quod ab recedimus, di diuina oracula certiorem vtpote diicctn

fequimur*

Gregontim quoc^ Nazîanzcnum producit Exæ Grt^orim Çetitentix teftem Auguftinusjlib î de bono perfèue :Nec Nrfôrf«* (àne obfcirra eft lêntentia eiusjquam Auguftinus contra vim libcri arbitrtj pro gratia Dei dtat.Sic enim ait ; Sere mone defàndla Pente J o^wlt;r6 tù nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«fouç,

Kÿ)) TO (PtuTijo/j, Dabit enim certo icio» Nam qui dat pri^ minrijdat 8lt; iècundum, Loquitur autem de plana con# fefsione iam creditæ veritatis ; quafi dicat, Is qui dédit vt f rede credatis,dabit etiam vt rede de Deo loquamini,ôd fidem iànis verbis confiteamini. Nihil hic defidera » mus : itaej fi in hac ièntentia perftitiflètjmerito in Eccles? fia haberetur validus liberi arbitrij euerfor.

Verum quod dédit hic dextra,alibi rurfus finiftra âbftulit.Nam in conc : de dido Euangelq : Quando les? fiisperfecit ièrmo : etfi videtur paulo modeftius loqui, quam cœteri icriptores Ecclefiaftici : Et annuendi facub ^^ultatem faltem adicribere hominis non renato arbis? Jno ; tarnen nequaquam in eo laudandus eft, quod Phie 'ofophico fuo additamento manifefta feripturaî dida ^eprauat, Locum integrum ex Nazianseno adicrie ‘’^m, vtmens eiuspoßit intelligi plenius, Sd nequis ^Mlctur nos grauißimo feriptori adfingere peregrinam ’^ntentiam.

Non omnes inquit,capiunt verbum hoc,fed quibus atuin eft : Cum illud (Datum eft) audis, nihil cogites »^æreticum, Neqg Manichæorum naturas introducas, *ion imagineris,alios terrenos,alios ipirituales,alios medi» Os.bunt enim quidam adeo prauis imbuti opinionibus, P*^*”*^^ damnataî cflè naturæ î qyofdam faluandac, quoidam vero uks fieri,prout,libera ipibïurai

ipforum volimtas,vel ad boniim vel ad malum cos pew duxerit, Studium quidem in alio maiusjin alio minus exiftere,tecipio : At non lüfFidt folum voluntatis dium ad perfedionem. Ratio autem eft quae hoe ipfum excitât,vt natura ad opus procedat. Quemadmodumla^ pis Pyrites à ferro impulfus/atqj ira fit ferrum.Quum aUi^ dieris quibus datum eft,adde,datur autem inuocantibus, ÔC fie annuentibus. Nam SC quando audis, Non eft vo(f lentis necçcurrentisjièd miiêrentis Dei : Conftilo tibi vt hoc ipfum ftatuas : Poftquam enim finit, qui vicç adeo fuis præclaris virtutibus fidunt,vt totum fibi tribuant,nigt; hil vero fadori,9i fapientiam prœftantijôC omnis honelt;« fti largitori relinquant,docet hic fermo,quod ipfum rede veile,diuino eget auxilio. Magisep ipià eledio alicuius boni SC decentis,diuinum quiddam eft, àdiuina erga hOi^ mines bencficentia profedum donum. Oportet enim vt in noftri arbitrq poteftate fit quippiam, vtcj donum, quod Dei eft feruemus SC agnoftamus. Propterea in^ quit : Non eft volentis, netç currentis(Tantum)fed 2C miftrentisDei.Praeterea poftquam SC ipftim veile à Deo eft,totum3iuftifsime dedit Deo. Animaduertat Ledor ftudiofus : Nazanzenum de ftio hoc adderc,quod mini^ me congruit dido Chrifti : o t«p inquif, o'S rat- TrjOûQ-tÇ, /etTora/ to7q Kci.'Kov/j.ivotQ oU““

Cum audiueris,quibus datum eft,adde, datur autem in^ uocantibus SC fic annuentibus. Et paulo poft aliqirami to abftirdius loquitur, ofs

K^iotQ,ot n iiva.iTot^oi,oV P-ovop Tra^à. t3

taurozg S'iS^UK.a.irtpt Et quibus datum C , adde, vtpote dignisjqui quod fint tales,Hon folum a ipirv (U acceperuntjfed SC fibi ipfi dederunt.

Integrum

Integrum locum adfcrfpfî, vt Ledor propius ads» Ijjiciat Nazianzeni mentemjSC animaduertat, quam pa^ rumhicfibi conftet. Non diffiteor Nazianzenum ah'gt; quam vim libero arbitrio tribuere. Vult enim gratiam dari inuocantibus Sgt;C annuentibus. Vult ftudium volun^ tatis excitari à ratione : vult concurrere noftram facultas« tem 2C Dei mifericordiam in ipiritualibus motibus. Ves« turn actendat hie prudens Ledor, an ilia audacia adden«« diinterpretationesnullo Icripturae teftimonio nitentes, ad perfpicua Chrifti didfa,ferenda fit in Ecclefia.Meo ius« dido,ad illud 7^oû9-te,non inconcinne ex Tertulliano re# ^onderemus ; Non recipio quod de tuo infers. Hoc ip^ fum igitur probandum erat, his dari, qui fiia ipontc an;# ttuerent, Multo minus illud additamentum in illo did!o foendum eft,cum dicit : Non eft volentis ,neq5 curren;# tis(tantum)ftd ôd miièrentis Dei. Hic Nazianzenus ita partitur operas,vt Sd voluntati ftias tribuat in conuerfio« partes : Cum Paulus econtra totum demat voluntati, loll Spiritui lândo adicribat, Illud vero prorius plodendiim eft,quod adferit fecundum mérita dari gra;# *‘am,at(5 hominem non iblum accipere, led Slt; fibidare, ^tiodfit bonus. Hoc enim manifefte pugnat cum Pauli didlo.Qiud vero habes quod non accepifti Item, Non po^eft fibi homo fumere quidquam, nifi datum ei fuerit

Ne vero admodum nos moueat hæc Nazianzeni authoritas,ip(e earn proprio eleuat teftimonio. Exprefle enim ait : Magis vero ipia eledio redi diuinum quiddam 06 Dei donum eft ♦ Et rurlusîPoftqiiam ÔC ipfumvelleà Deo eftjtotum con:#

N

öcnfentcrdedif Deo î nihil profedo aliud agit,nif5 quod priorem bbefadat fententiam, öi. mentis iîiæ incon ftantiam prodit, Omnium igitur recflißime vtcmuf Nazianzeni teftimonio fi ea qiiae fidei analoga font cum eins laude, SC noftro fmcfiu receperimus J quat vefo fcripturæ fint difientanea, humanæ fragilitati in^ cogitantiæ condonauerimus,

Eadem pene iêntentiarum diiamilitudo in Bafili® occurritjn concio î de humilitate : Totus cft noftcr, lidiisime incidens neruos libero arbitrio ; Sunt enim hæc præclara eius verba» Nihil tibi relidum eft ad fop^t*« biam homo^cuius gloriatio SC ipes eft, vt mortificeso««^ nia quæ tua font. Et quæras fiituram in Chrifto vita*”) cuius nunc adepti priraitias, in his fiimus, ton«n quod viuimus gratiæ SC dono Dei debentes, ÔC Deus eftjqui operator in nobis SC veile SC operari pro bonafiia voluntate. Et ibidem: Qiiidigiturteeftcrs, die mihi,tanquam in bonis proprijs, cum potius grattas agere pro acceptis muneribus debeas largitori: enim babes quod non accepifti, Hæc pie SC vere Hint dida^

Verum foterirurfirs eogor eundem Bafilium plane contrariam expreßifle alibi ftntentiam de libero arbitrio. Quod in ftrrno : de pcenitentia inquit : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eCxHi/c/'’

tt^04oç'z^oa7ra!/Tt\. Tantum veils SC Deus præocciir^* rit,non adueriàtur noftræ ftntentiæ, Praîuenit enim Dcif us voluntatem, SC tota icriptura nos hortatur vt mus : ièd fimul docct ipfiim veile Dei donum elle ♦ Etiam illud quod conc : x, in ^1«« î inquit : t« JV

^7Xö-!'®s wÇtÎ, «faTKcfai tu/j e7r/9u/i/Sju if fj.îi koXs.a'a.i t«ç «J'oraç.üç TO Kara^ê’/J o J7hç,k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iTroL^iSvau Traço^iz^

VaVTZjÔtAK8%t/izp K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rO^VUp OIUTOÇ amp;nbsp;KilpQ-',TiT(,ip

Tà?’à:^X«^/xf!^yirH'lt;ri/çÏTi^6ieip. Ideft: Aliavero in nori ftra funt poteftatc vt frenare cupidttatts, aut non cohibere voluptates Uratn compefcere, aut tnanus intj^ cere mouenti bilem, dicere veritatem aut mentiri, 8^c. Quorum igitur Dominus ipfc exiftis, horum ne caußs aliunde quaeras : Fortafsis hoc modo exciriàrl pofictjloqui cuin non de motibus fpiritualibus pœniÿ! tentiæ, fed de externæ difciplinæ moderatione qux aliquomodo faltem libera adhuc cft carni non rege * nitæ. Verum fi quis ad motus làlutaris conuer* fionis ilia transferre conetur, nemo plus non vi^

Bafilium emortuæ hominum voluntati nimiura tribucrc,

Illud vcro probare vel exculâre ncqueo,quod con# ♦ •o»tzs î inquit î Nvp to î?oô«, J't «TiXts (Ti-o-vrop Ti'Xiluô-a.t} : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yivù iffQ

^camp;aTToj'oo-iaç, Nunc vcro pars data eft,pars imper:# KCta reliera,vt teipfum perficiensdignus exiftas merss ^edis â Dco dandæ. Malo hic Cypriani illud ; In nullo gloriandum eft, quoniam nihil eft noftrum. Ita vides Leder quam fibi ipfi non conftet Bafilius in bacdodrina.

Epiphanie quantS in hac cauß fit tribuendum aeftt# Epiph^ metprudensLedor : mihi vt ingenue fatear non fatisß# ziim, ût. Aduerlus Montanu ficfcnbit,ouragt;vv)ous nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Aduerî

tu ’’■joazjia'iuç KiKÄHVVjövzt «.va.yK»pi.Tvi^ix.î^(ûp^Qv k'^oio) MonU:

N X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iTTZTZ; gt;80^

IpiXa’Ki yOC^jQTI 01 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÀÔ«Tt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

TraTitiiii 6sAaÏfX^^ /Uiiyi^iinlt;rlt;xcamp;a iau-mpt H90 ƒ xoäouBätw /j.oit ld eftjSic ÓC quos vocauit cum libera ip^ i (örum eledione vocauitjnon iniedta neceßifatCjncq^ vin* | culis impofias* Inqmt enim, Sitientes venire ad me, Si ruriüs : Si quis vult ad me venire,is neget ièipfum A tn^ (equatur.Neceßitatem ôd vincula hauddubie de violent ta eoadione intelligit, vbi manet voluntas repugnans» Dixerat enim Maximilla ie inuitamSd coadamadEc* clefi'am vocatam eflè. Eiuimodi coadionem quae fit luntate prorfos obludante non docent iâcrç litercQi’®“ vere de Tt^oai^ia-'n inquit, ambiguum eft.Eft enim omni^ no voluntas in hominedum conuertitur, quæ iponteSi libere imo cum voluptate comitatur gratiam præciingt; tern: Verum vndehæcipià ^ontanea voluntas exiftat controuertitur. Nos enim adierimus illud ipfum vell^ non eflc nifi à Deo, Argumenta quae fubnedit quia pa^ tronis Synergiæ ftint fàmilian'a,oftenduntquidlènfefit» Non igitur difsimulo me diÏÏcntirc ab Epiphanio. feripturæ teftimonia fuo loco,Deo iuuante refpondebo»

Paulo apertius liberi arbitrij facilitates défendit contra Manichæum pa : 2 9 8, Si inquit Chrifti didum î Non omnescapiunt verbum hoc, de ipfius dodrina eft intelligendum ; Ergo fi qui non capiunt, iuxta proprium arbitrium non capiunt, Itaq^ laudabiles di. reprehenObi^ les ex libero arbitrio adpellabuntur : Et non fecundutn naturam erit capacitas. Hie manifeilam filij Dei voceni, quod pace Epiphanq dixerim, deprauat, Qtiod enim Chriftus naturæ SC liberi arbitrij viribus derrahit, ac folt Deidono adicribitj id ille eledioni voluntatis tribuit* Non

Non igitur male confulemLis nobis,fi poflhabita paultfi per Epiphantj Philolbphica dodrina, oraculo Chrifti in^ dubio adienriemuTjqui lohan :6,inquit.Nemo poteft ve«« nire ad me,niri datum ei fuerit â pâtre meo,

Ex Ambrofio quaedam allegat Auguftihus contra Aw6rlt;»« liberum arbitrium in lib : de bono perleue : ôd alibi. Ac/tw* font lane flluftriadida,quæ vt voluntati demunt con«! uerfionis opuSjita foil Spiritui fando^adicribunt. In Lu^luc : cam inquit ; A Deo enim præparatur voluntas homin cm : i. num : Vt enim Deus honorificetur à fondo Dei gratia eft. Et eodem lib : cap : 9, Nam G voluifletex indeuotis deuotos feciffèt. Item,ièd Deus quos dignatur vocatjôC ôi quem vult religioftim fàcit. Ex quibus teftimonqs aliudelicinon poteft: quam totum eflè in arbitrio ÔC dementi Dei voluntate poütum, vt hominis voluntas ad gratiam præparetur,ad Deum conuertatur,8lt; fides ciingt; Ipiretur. Si enim Deus, quem vultreligioium facit, fe^ quitur id virtute liberi arbitrq noneffïci,

Pafsimquoq^inculcat Auguftinus didum Am/ ntofij:quodeftinlib:defugaièculi. Deniq? voti eam ^agis rem eflè,quam effedus,teftatur Propheta dicen^ do ; Déclina cor meum in teftimonia tua, amp;nbsp;non in aua;# ntiam. Non enim in poteftate noftra eft cor noftrum ôô noftræ cogitationes,quae improuflo oft'ulæ mentem ani^ mumq;confundunt atcj alio trahunt,quam tu propofue^ ris. Hoc robufto ariete non iolum qüatit,iêd plane iùb^ ruit muros liberi arbitri) Auguftinus.Cum enim cogita;# tiones,appetitus QC adfedus, Sgt;(. totum cor, id eft,tota vis animae,non fit in noftra poteftate,iêd nutu Dei regatur,

N 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nihil

I

ftihîl proriiis rdinqui’tixr libero arbitrio praclcröm in ritualibus motibus,vbi necefle eft ÔC fogge« pias cogit^ tioncSjfiC accendi intelledum,06 inftillari defidcriutn,St dirigi eled:ionem,06 firmari voluntatem, Nofter ita^l crit Ambrofius, fi res ftabit iudicio Auguftini» multoconftantiusadiereremfilibri de vocatione umhuiuseflentauthoris. Sed quia dodi homines cc’’* tis vtuntur argumentis, quibus demonftrant,velpröip^^ rijvelalterius hoc opus efle, fruftra ex iftovolum*’’^ mentem Ambroftj colligiinus.

Ne autem ftudiofus Lcdor lufpicetur me dißin**^ lafle diuerfas Ambroftj ftntentias/ateor apudeumrcp^ riri,quae vt à noilra eonfeisione^ic à Prophetica ra in hoc atticulo deuiant. In Pfal : 4o,Bene ait,Spc’'^’‘ ' quia homini dedit eligendi arbitrium, quid fequatuf-lui inqutt,ante tebonum Ô6 malum. Si malum eleg^*^ non natura delinquit,(èd cligentis adfedus. In • Epiftolae ad Roma : cap : 9. Cum Pauli dida de ne exponit,imaginatur Deum in eledionc ad hotninnn’ futura mérita reipexiflè : Apoftolum Paulum pierièquentem elegit, praeftius vtitj quod futures ftdelis, Vnde colligitur ienfifte eum/juod voluntas no fblum agat aliquid in conuerltone,verum euarngtana«’' mereatur. Qiiam vero abiurda fit haec imaginatio,v cledionem iuxta futura hominum meriu efft diredan’» nihil opus eft hie commemorare : Legatur Augeftm qui in multis libris hanc abfurdam opinionem cixiw^® ' Ergofi quis prioribus Ambroftj didis acquiefeit^no tarn Ambrofio quam iacrae ftripturae fidem habet:fin pus,rclinquaturin medio eius aulhoritas, 06 qiria

uiAa âpud éum rcpénuntur,quæ cónfentarica fünt vcri# taticxverbo Dei metiamur, quae diicrepant àveritatis norma humanæ fragilitatis amp;nbsp;ignorantiæ nos commogt; nefàciant,

loannem Chryfoftomum Origenica Philofophia Cbryfoo *^imisimbutû plurimum diflèntireinarticulode viribusjlojnm, bumanismanifeftius cft, quam vt diisimularipoisit î Ac quia cçtcris omnibus Orthodoxis crafsius loquitutjUon immcrito verecundiâ in ipfo defideramus, Dignum vero obferuatione quam graiüter tibi ipfi contradicat. Verba eius font ’.Nihil noftrum eflèputcmus quandoquidemi

ipfa fides non eft noftrum opus. Quod autem non fit nbsp;nbsp;a

noftrum/edmaeisDei audi Paulum dicentem î Etiam P । '

non ex nobis,Dei donum eft. Item, Quod omnis homo,nonfolum natviraliter peccator,fed totus pecca^ »«tn eft. Item, Ex vafis iræ facit vafa mifericordtæ^uod gt;lt;gt;co totum diuini opens dTe fentitur. vt hw eificientt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;='

ûetgt;graùrumfempaalt;aio,kudisqiconfefsio ptotaU,E«4. urn cwrcaione lefetatut. Ac ibidem ! Per quern item fat ^taliquidboniÔC veile inueniamur ÔC facere. Qijo yticç auxiAioôCtnunereDeinonaufertur liberum arbitnum, feûliberatuï vt de tenebrofo lucidum,de prauo tec^tm, ‘^elanguidofanum,de imprudeme Cæ prou^urn. Ta^ »aenimeft eraa omnesbonitasDei, vt noftra veht eflc »««iUquxipftusfunt bona. Agit quippe mnobis vt quod vult velimus ÔC agamus»

. H^c fana eft oratio K congtua fcriçuKe fact^ToÄ tnim Deo tribuit quod boni aliquid velimu^ Quo cç nosineademeondonecoopeïatoïesgraÿDeiappetot ^thominis renati cbuetfov oluntate poteft reéle^

rurRts idem Chryfofto : Pliirimus in locis huic iêntciv tiae ex diametro pugnantia adicritjSd Ethnico more arbigt; trium hominis ièfe in vtramuis partem iponte infledct^ poflêjatc^ ipiam Dei gratiam præueniri oportereà tio^ ftra vokintate contendit î totumcj conuerfionis nofti^ opus ita partitur, vt facultatem adientiendi Si conan® . homini tribuatjipiritui vero feu gratiæ excitationem Homil : ht nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verba funt Chryfoft : Sicut nifi gratiam habcamUSj

ene.is, nihil vnquam poffiimus rede agerelita nifi quodnogt;

ftrum eft attulerimusjnon poterimus fupernum acquif^ refauorem* Demus igitur operam vt Sgt;C noftriim adregt; ramus,Si ftipernum fauorem alliciamus, vt Si ex nofti'lt;’ Homil • tM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mifericordia virtutes noftrae

Gcn:lt;jo Namfiquac à nobis ftint fecerimus,fequenti^^ Homif : tit oninia quae Domini funt, Item, In noftra enim Iohgt;tn : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dei fieri. Quippe nifi primum ad earn accipigt;

endam'promptum animum exhibeamus,neq^ diuinuifl ad nos munus accedit,neq^ quidquam in nobis operator» Vbicg igitur non violentum non coadum,ftd volvö’^ num penitus Si liberum,nobis oftendit arbitrium.

Omnium vero abRirdißime loquitur,euin Bomil: m Hinc admoneri pofliimus, Deum Riis in nos bencfin)^ loba«: I'/ noftrasnon praeuenirevoluntafes,fêdâ nobis incipient* dum efle, Hie ßne,nifi vniuerftm ftripturam tarum Si Apoftolorummale dilutae Philolôphiæ Cbr^ (bftomi poftponere velimus, necefie eft vt illas impi^ voces,quae plus tribuunt peruerße hominis volunta gt;nbsp;quam gratiæ Dei explodamus, Paulus enim dare con PW; I» tradicit ChryRjfto : Qtii incoepit in vobisopusbonu^» is Si perficiet, Item,Deus eft qui efficit in vobß vt ye

tiS}8^ perfidatisNcc ßne aequum eft vt in hac graui con« trouerfia multum morcmur Chryfoftomi authon'tatem, lt;um plus fatis conftet,eum vix guftum aliquem fànç do:? ftrinac Euangelq habuifle.Moralia praecepta paßim tra^

Philolophorum more in vida inuehittir. Veruin Cum promifsio gratiæ de reconciliatione cum Deo ex^ plicanda eft,quauis glacie eft frigidior. Itacg fuftragato« fem in hoc iudicio eum ferre non poflumus,

Hieronymus videri vult ftrenuus oppugnator lis? bcriarbitrij: Âcfateor eum deliria Pelagrj fatis valide ”**♦*» confutare. Is enim contendebat hominem absej Spiritus fandi gratia virtute hberi arbitrij,non folum boni aliquid Veile,fed etiam efle pofte fine peccato. Qui bardifsimus etroi ex ipfa pene Phiiofophia,8lt; communi experientia vitae humanæ confutari potuiftet,ne dicam primis CatC;? chifmi rudimentis. V er urn ncquaquam in eo fatisfecit Ecclefiac Hieronymus,quod fimul dC gratiam ÔC liberum arbitrium tueri conatus eft. Nec toleranda eft fententia quamponit ^.Dial: aduerfus Pelag: Noftrum eft in# quit incipere : Dei autem perficere noftrum offerte quod poffumusjled Dei implerequod non poftumus.Fe# fatiudicium de hac voce Hieronymi vcl Profper,vel quifquis eft author libri de vocatione gentium. Diferte enim dicit,lnfanifsimam efte Riperbiam,quæ fingit homi# nis etfe incipere ÔÔ refutari à Paulo, qui ad Phil : inquit î In nuUo terreamini ab aduerfariis,quæ illis eft caufa per# ditionis,vobis autem falutis,00 hoc à Deo,quia vobis do# natum eft pro Chrifto,vt non folum in eum credatis, fed €tiam pro eo patiamini , Quoties Hieronymus citât Pauli ÔC Chrifti teftimonia contra liberumarbitrium re#

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;do po#

lt;^o poplité incedit : vbi veto dcfledit ad Riam Phflolb^ phiam mox labaïcit ÔC claudicat» Nihil ita^ praefidij in eo liabemus»

Non dubito quin prudens Lecïor cum taedio 8é dogt; lore animi legerit tam difcrepantes amp;nbsp;à iana eonfefgt; fione plerasi^ aliénas veteram icriptorum ièntenüas de viribus humanis : Acmerito nos admonet hoe tnlt;f fte exemplumjVt ea quæ in Synodis decernuntur, vel â docflis vins traduntur, non fine confideratione temerc arripiamusjièd ad amußim diuini verbi ièmper examî«’ nemus. Nunc veto nos recreabit inter omnes iêrip^ tores Ecclefiafticos citra inuidiam primas tenens Au^e^ lius Auguftinus : qui cum fingulari lumine ipirituslnc!* rit ornatus,in controuerfijs dogmatum egregie excreiragt; tus J S)C diuinitus ad extirpandam Pelagij blafphem^ haerefin excitatus, articulum de viribus humanis cxatl^ expofuitjcauillationesconfutauit jôC veram lêntentian^ peripicuis icripturæ teftimonijs muniuit,

Ne quis vero huius teftis authoritatem ô:etj contrarias indicando ièntentias, Iciri necefl^ Auguftinum quidem in prioribus fuis feriptisj P‘^ æquo tribuiflè libero arbitrio : nelt;j id mirum vidÇ poteft confideranti, quod Pliilofophica opinio j bertate arbitrtj prorfus inualuerat in Ecclelîa ♦ aduerfus Manichaeorum furores liberi arbitrij adl tiOj quafi impenetrabilis clypeus videbatur. vbi in dliputatione aduerftis Pelagium, CelcftiniU^ Iulianum teftimonia fcripturac, quæ de corrupo^ç^^ QC nuditate hominis loquuntur proprius ^dlpcxit»^,^

flilis à fpin'tu cdodhrs mutaint pr/orcm fêntcnfianr» eacp publica confefsione retradatrit » Qiiae eius re^ tra(?latio in primis digna cft obleriiatione : Verba eius funt, in lib : de prædeftina : fancfl ; Quid autcm ha bcs quod non acccpifti : Si autcm acccpifti, quid gloü riaris quafi non acccpcris Quo præcipue ceih'monio etiam conuilt;ftus ftim cum fimilirer errarem , purans dem,qua in Deum credimus, non effe donum Oei, fed à nobis eflè in nobis,5lt; per illam nos impetrare Dei dona, qmbus tempcranter,Sd iufte,ô^ pie viuamus in hoc Iccaif lü. Necj enim ßdern putabam Oei gratia præucniri, vt per iUam nobis daretur quod poReremus vtilitcr, niß quia credere non pofîèmus,fi non præcedcrer prçconium veritatis. Vt autem prædicato nobis Euangeho conièn^ Eremus,noftrum cflè proprium, ÖC nobis ex nobis eße arbitrabar : Q^iem meum errorem nonnulla opuRula ïttea latis indicant,ante Epiicopatum meum Icripta,

Egregiam iane laudem hac Ria ingenuitate,merii« tus eft Auguftinus. Dum enim priftinum ftium erro^ rem modefta confefsione retraeftauit -, pofteriori mcss nori fententiæ tanto plus ponderis addidit ; ôé in qua do^ ‘^'ina tandem acquieuerit oftendit, Qiiod fi dilsimulato ptiore errore aftute clam Ribftituillet aliam iententiâ, niultis mos eft, non folum dubium redidiftèt letfto:^ de fua mente,verum etiam femina contentionis po«s leritati Rtbminiftraftet. Multum itaqj debet Ecclefia ^nguif ino huius modeftç conf eßionis nomine, vt etiam proalijsinnumeris benefieijs.

Quod ergo nobjRum faciat Auguftinus in hac conirouerfia,cum ex multis eius Rriptis, turn in primis, O 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;expo#!

ex poftremis libris, quos aduerfusPelagianos (cnpfit Iw quido demonftrari poteft. De prædeft : fand : Fides igw tur öd inchoata, öi. perfeda donum Dei eft. Atc^ hanc ièntentiam multis ftripturae teftimonqs comprobat. Nee ûne aliud quacriturin controuerfia de Synergiajquam vnde fit fidesjid eftjadfenfio illa qua promißionem Euan« geltj ampledimur, öd in terronbus mortis viuificamur, Diiêrte pronunciat Auguftinus nihil effè tribuendum humanæ voluntati vel arbitrio, fèd totum eflè fpiritus donum, De bono perfeue ; Nos ergo volumuSjfed Delt;« us operatur di. veile : nos ergo operamur, led Deus in nobis operatur öd operari pro bona voluntate : Hocno^ bis expedit öd credere et dicere,hoc eft plum,hoc verum, vt fit humilis öd fubmiflà confeßio,öd detur T O T V M Deo. Item,Tutiores viuimus cum T O T V M Deo damus.

De gratia öd lib : arbit • Vt ergo velimus fine nobis operatur : cum autem volumus öd fie volumus vt facias muSjHobilcum cooperatur : tarnen fine illo vel operan«« te vt velimus,vel coopérante cum volumusjad bona pic«« tatis opera nihil valemus. De opérante illo vt velimus didum eft : Deus eft qui operatur in nobis öd veUcjôdc, Diftinguit hic Auguftinus primam hominis conuerfio^ nem,cum illi diuinitus fanda voluntas ac lalutis defiderw um inftillatur,ab eaoperatione fpiritus, quae fit in rena^ tis : Ac dilucide teftatur Deum fine nobis operari,vt ve^ limus idcgperlpicuo Pauli teftimonio demonftrat- Nihil ergo eft certius, quam eandem ab Auguftino traditaffl eflè dodrinam,quam nos nunc de feruo hominis arbitrio öd conuerfioneeius perlpiritumprofitemur,

InEngt;

In Enchn’d : ad Lauren : libero arbitrio male vtens homo SC ie perdidit 0^ ipftim, Hie prorftrs negat reftare liberum arbitrium poft Adae defedionem in natura cor^s rupta : ac euidenti fimilitudine vtitur î ficut is qui ftlè cidit non viuitjuec ftipfum reftifcitarepoteft,cum occi^ derit ; ita cum libero peccaretur arbitrio,vidore peccato amiflum eft ôi. liberum arbitrium, Viurpatquidem muL tisin locis,etiam in poftremis ftriptis hberi arbitrq adpek lationemled nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Appellatenim arbitrium Ik

berum,id eft,non quod in eius fit poteftate pofitum, adss plicare ft ad gratiam, vel ab eadem ft auertere, ftd quod fit liberum,id eft,alienum à iuftitia Dei, quemadmodum

Paulusloquitur,Roma:6» Cum ftruielfttispeccati, fiberi Gratis à iuftitia,id eft,alieni, Hocftnlii ÔC AugU:^ ftinus laepe loquitur. De corruptione ÔC gratia liberum ttaeç arbitrium,SC ad malum SC ad bonum confitendum eft nos habere : ftd in milo faciendo liber eft quifij iuftis» tiXjftruuscj peccati : in bono autem liber elft nullus poss teftjUifi fuerit liberatus ab eo qui dixit : Si vos filius libe:« raueritjvere liberi eritis. De gratia ÔC lib : arbit : ftmper autem in nobis voluntas eftfibera, ftd non ftmper eft bona : Aut enim à iuftitia libera eft,quando ftruit pecca;« tunc eft mala : aut à peccato libera eft,quando ftrlt;s Utt iuftitiae ÔC. tunc eft bona. Gratia vero Dei ftmper eft bona,8c per hanefitvt fit homo bonae voluntatis, qui priusfuit voluntatis malae. Hac «araxjwj-u Auguftinus potius lall^ deridet fiiperbum titulum liberi arbitri,quam ^lam anitnae lilxrtatem in rebus Ipiritualibus attribuit, Hæc enim foliJa ÔC vera eft libertas,cum quis nullo im^s peditus obftaculo libere poteft ftruire iuftitiç Dei : Oms« niumvero fœdiftimaeftftruittis,cum quis liber eft ac

O 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alienus

aîicnus à vcfa ùiflitta« Atlt;^ l’ddrco Ai^uftiniïs m libris aduerfus lulianum, non dubitat lêruum potius quam 11^* beruin nomme arbitriumjVt fupra moniiimus,

PaCsim quoq^ Inculcat hominis voluntatem no^ (ôltim praeueniri,ac præparari à Deo, vt verbo adfendlt;’ ri polsit : verum en am auerfam â Deo, atq; aduerfam d* fleôti atq; refingi,vt poisit amp;nbsp;velit vera fiducia ad media« torem contugere : Enchrid : ad Laurentium. Vt torum Deo detur,qui voluntatem hominis bonam prsparat adiuuandam, àC adiuuat præparatam : Præcedit cnirti bona voluntas hominis multa Dei dona fed non omnia t quae autem non præcedit ipfa,in eis cft amp;nbsp;ipfâ, Noient tem præuenit vt velit, volentem fubièquitur ne ftra velit. De bono perlèuer : Narrat le folnis milcricordia conuerlum eflè ad earn fidem, quam mifet^ rima èC turiofilsima loquacitate vaftabac ; Vbi vticÇ prædtcaui(inquit) non llt;jlum auerlàs à reda fide : fedad^« ucriàs etiam redîæ fidei,Deum lüa gratia, ad earn con^ uertere hominum voluntates. Epiftola i o f. Reftat» inquit,vt iplam fidem non humano quo ifti extoHuntut tribuamus arbitrio : nec vllis praecedentibus meritis, quoniam inde ineipiunt bona quæcuncg lunt mérita,fed gratuitum donum Del eflè fateamur : fi gratiam veratfl line mentis cogit^mus : De Ipiritu ÔC litera. Qiiid habcs quod non accepilli Propterea etiam voluniasjqua cre^« dimus dono Dei attribuitur»

Ex his tandem teftimontjs fatis eft manifeflunt) quæ fùcric mens ÔC fententia Auguftini, de controucr^« JUa quam explicamus» At^j hic yidere licet,quod ne la^ tiun

firm quidem vngucm ab eins fèntentfa dilcedamus î Äd#« feueratenim Augufti'nus arbitrûim hominis in rebus diuinisjôd ad faliitem fpecflantibus, non eflè liberum led fcruum,atqj captiuum. Adfirrnat, voluntatem hornig nis non elïè bonam, nifi præueniatur ÔÔ præparetur d Domino, atq? ipfum veile falutem infpiretur. Docct conftanter Qi. illuftribus lcripturæ didlis demonftrat fi« dem totam eile in folidum folius Dei donum gratuitum, Teftatiir non folum auerlas à Deo, Qi. peruerlas, led QC aduerfas Qi veritatem furiole perfequentes voluntates diuina gratia conuerti* Vrget acerrime nulla eflè hois ^inum merita,quæ Dei gratiam præueniant : Modeis Itefemper confitetur totum opus conuerfionis Deo trif« buendum, Ac Deum fine nobis operari vt velimus» Luce ergo meridiana clarius eft, nullum eflè difsldium *nter noftram de feruo arbitrio, Qi hominis conuerfio^

confefsionem, Qi dodlrinam quam Auguftinus ad;« Werfus Pelagianos défendit»

, Etfi autem hxc Auguftini teftimonia, per ft gra# “inia flint,eo tarnen plus habent ponderis in Ecclefia, frequentioribus Synodis funt comprobata« Mile^

Chrifti 404. propter Pelagq Qi Si I '^^^^’bemias conuocata : Et Auguftini confilijs, oftrina gubernata Iiuiufmodi décréta fecit.

DECRETA MILEVITA;« n% Synodi, fada contra Pelagianos*

Plaofiÿ

I. Placutt ergo omnibus Epifcopis qui fucrunt in bat ßnda Synodo conftituere hæc, quae in praeienti concilio définira lunt : vt quicuncß dicit, Adam primum homines’ mortalem fadum, ita vt fine peccaret,fiue non peccaret moreretur in corpore,hoc eft,de corpore exiret nonpcc** cati meritOyftd neceßitate naturæ,anathema fit.

• 11, Item placuit, vt quicuncç paruulos récentes ab vteris matrum baptizandos ncgat,aut dicit, in remilsio^ nem quidem peccatorû eos baptizare, fed nihil ex trahere ortginalis peccati, quod regenerationis lauacr^’ expient,vnde fit confequens,vt in cis forma baptifmaris, in rcmifsionem pcccatorum,nô vera, fed falia intelbg^t^’^ anathema fit. Qiioniam non aliter intelligcndum eft quod ait Apoftolus : Per vnum hominem peccatumti^ trauit in mundum,amp; per peccatum mors, amp;nbsp;ita in oni^ nes homines pertranfijt,in quo omnes pcccaueruntj quemadmodum Ecclefia catholica, vbilt;ÿ diffufa fewpet intellexit. Propter hanc enim regulam fidei,euatn pat*^ uuli,qui nihil peccatorumin femetipfis committere po^ tuerunt,ideo in peccatorum remtisionem veraciter bap^ tizantur,vtin cis regeneratione mundetur, quod gen«^ ratione traxerunt.

• Ill, Item,placuit vt quicunepdixeritgratiamDei,f^ quaviuificamurperleium Chriftum Dominum noftrö» ad folam rcmiisionempeccatorum valere, quae iam coin^ mifla iunt,non etiam ad adiutorium, vt non committan^^ tur,anathema fit,

II11. Item, Qyisquis dixerit eandem gratiam

per

pcrlcfum Chdftum Dominum noftrum,propter hoc tantum adiuuare ad non peccandum, quia per ipfàm noîlt; bisreuelaturjôô apperitur intelligentta mandatorum, vt fdamus quid appetere,quid vitare debeamuSjnon autem perillam nobis prarftari, vt quod faciendum cognoue^^ nmuSjCtiam facere diligamus at^ valeamus anathema fit» Gum enim dicat Apoftolusjicientia inflatjcharitas vero ædificat : valde impium eft, vt credamus, ad eam inflat,nos habere gratiam Chrifti : ad eam quae aedi# ficat,non habere : cum fit vtrumqj donum Dei, ÔC icire, quid facere debeamus,filt; diligerc,vt fadamus, vt aedifi^s ^^te charitatCjfcientia non poisit inflare, Sicut autem «e Deo feriptum eft. Qui docet hominem icientiam ; ita «tiamfcriptunj eft,charitasexDco eft.

ItcmplacuitjVt quicuncjdixeritjideonobis gra#! ’tti iuftificationis dar i,vt quod facere per liberum iubej* J^urarbitrium, facilius pofiimus implere per gratiam, tiquatn ôi. fi gratia non daretur,non quidem facile, ièd tnenpofiimusetiam fine ilia, implere diiu'na mandata, ^thçjnj frudlibus enim mandatorum Domis» usloqucfij^fm.^ yfii non ait, Sine me difficilius poteftis

^te,fed ait : Sine me nihil poteftis facere,

VI. K

lus S'H • pl^cuit, quod ait lânAus Iohannes Apofto^ ftd'iici' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^^tcatum non habemus nos ipiôs

piend veritas in nobis non eft ; quisquis fie acci# terc di^ PtttaueritjVt dicat, propter humilitatem opor^ 2nathe habere peceatum non quia veritas eft. Si autem^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;enim Apoftolus ÔC adiungit :

t^onfefti fuerimus peccata noftra, fidelis eft ÔC

iuftus,

iuftiis,qui Kmittat nobis peccatamundet nos ab onv ni iniquitate, Vbi iàtis apparctjhoc no tantum humiliter, (èd etiam veraciter dici, Poterat enim Apoftolus dkelt;ï rcjfi dixerimusjquia non habemus peccatum, nos ipiös cxtollimus, S)C humilitasinnobis non eft :fedcum iit, Nosipios decipimus,öó veritas in nobis non cft, faos oftendit, eum qui ièdixeritnonhabere peccatuuijno** verum loquijièd faliùm.

Vil. Item placuit, vt quicunlt;5 dixerit,in orationc Dominica ideo dicere fimcflos, Dimitte nobis débita no^ ftra,vt non pro feipfis hoc dicant, quia non eft cis iam neceilaria ifta petitio,ftd pro alijs, qui funt in iuo populo peccatores : amp;nbsp;ideo non dicere vnum quencç ftndorum, Dimitte mihi débita mea,ièd dimitte nobis débita noftra, vthocproaiijspotius, quam pro ièiuftuspetereint^H^ gatur,anathema fit. Sandus enim 0£ iuftus erat lus la cobus, cum diccbat; Inmultisenim offendimus omnes. Nam,quare additumeft,omnes,nifivtift^^^*^ tentia conueniret Sd Pfalmo,vbi legitur : Non iuttes in iudicium cum feruo tuo,quia non iuftificabitur in congt; ipedu tuo omnis viuens.Et in oratione fäpientißimiSa^ lomonis ; Non eft homo qui non peccet. Et in libro lob Î In manu omnis hominis fignat, vt ftiat omnis homo in^ fi'rmitatemiuam. Vndc etiam Daniel iandus ÔC iiw ftuSjCum in oratione pluraliter diceret: peccauimus, iniquitatem fecimus,00 coetera quae ibi veraciter Si hui' militer confitetur,ne putaretur quemadmodum quidam lèntiunf ,hæc non de ftiis, fed de populi fei dixifle pecca* tis : Poftea dixit : Cum orarcm Si confiterer peccata inea,0i peccata populi mei, Domino Deo noftrojno#

Krit diccrCjPcccata nofi:fa,{èd populi lai dixit,5^ Rt3,qai3 foturos iftos, qui tam malêintelligunt, tanquam Pro^# phetapraeuidit,

V11L Item placuitjVt quicuntj verba ipß Dominieç orationiSjvbidicimusîDimtttcnobis débita noftratita voluntàfànÆs diei,vt humiliter nonveraciter,hoc dilt;f catur anathema fit.Quis enim ferat orantem ÔC non ho^ •pinibusjfed ipfi Domino mentientem.qui labijs fibi dicit Qimitti veile, ôd corde dicit, quæ fibi dimittantur débita non habere^Huc vfij de fide contra Pelagianos»

Eodem Anno 8^ Carthagine Synodus cft conuo:# f^ta ab Epifcopo Carthaginenfi Aurelio : in qua fimii« ** lententia Pelagius ÔC Celeftius funt damnati» Ac vtriui^ Synodi décréta Romam ad Epiicopum In;# ocentium mitterentur ab Ecclefia Romana Eint conv

P’^obata,vt teftantur literae Innocenttj dC Auguftini. *

... Anno vcro Chrifti 420, totius Africæ con#: nm cft celcbratum Carthagine, in quo fuerunt

Auguftinus iam Enex ÖÓ ha Ç xagefimum fecundum annum eminuit, In C1 Mileuitana décréta contra Pelagium SC r ^fium fada totidem verbis repctita SC omnium Epi;# ƒ oruiji Eiffragio roborata funt. Et miflà rurfus ad tp Epifeopum Zofimum,eius quoq? authorita*

« calculo Eint confirmata.

ah nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft,non folum ab Auguftino veru

î orthodoxis EpiE:opis,et vniuerfa adeo Eccle#

fia Pc^

fîaPcïagianommbîafphcmias damnatasö^ exploßs eß' Ce, Tertïus quidcm anathematifinus,tn qno ponunt gfa* tiam non c(îè ad folam remißionem peccatorum reftri*^ eendam,mihi non adeo fatisfâcit. Ex multis cni'm fcripturæ faaç teftimonijsjS^ præcïpue ex Epiftola Il ad Roma : demonftrari poteft, gratiam Prophetisô^ Apoftolis fignificare remißionem peccatorum, feu conciliationem,donum vei*o per gratiam,lèu veritateifl» adpellari ab illis, Spiritus ßndi donationem,ôi tionem iêu ßndlificationem : Ätc^huius vocabuli(G'^^*’ tia)finiftra interpretatio, in caula eft, cur Auguftiniis pleristç locis improprie de iuftificatione loquatur. reafirmiter retinuit hoc fundamentum, non eflein^®^ mine eam arbitrtf libertatem vel facultatem, vt ex f^‘^ velDei voluntatem intelligere, vel intelledam eüg^^ Si. præftare poflên Quemadmodum in quarto anath^* matifino pe^icue hec ponitur adieueratio, Vtrumlt;5 donum Dei,ÔC fcire quid facere debeamus,ÖC dil^^^ faciamus»

Auguftino praecipuo Pelagianorum, Ila 8Cquot;Africanorum conciliorum gubematore vita euocato,diuinitus excitatus eft,conftans gratiæ adlcrtor Proffer Aquitaniens Regienfis Epift*’?^? ’ eleganter facundus Si prædare dodus, Augu^æ^ gens ièdator. Hic tanto propius noftrae accedit fenten^ tia?,óó prçlêntem controuerfiam dirimit expfeßius,quanlt; to non folum craffôs Si iamdudum protritos Pelagij ef^ rores,verum etiam Semipelagianorum nouß colorions pidam hærefin,ac prorius eandem,quam nunc Synergie patroni ab inferß reuocare conantur, refotauiteuid^t^

«s.Ciingt;

«s, Cum enim acerrimis AuguRini (criptfs, Afiricanor rum concfliorum decreti'sj ÔC Romanorum Epifcoposs rumccnlurisblalphcmiac Pelagijtoti Ecdefiae innotuiC; fent etiam illi, qui virus ièmel imbibitum, de libero arbi# trio in pedore fouebantjconabantur inuidiam tarn exofi nominis Pelagijdedinare, Itacçnouo fuco ilium erro^ rem quidam poft obitum Auguftini proponunt ac com« minifcuntur concurftim quendam caularum

in hominis conuerfione, in qua partes praecipuas 2gat Spiritus ftndus , led collaborer ÔC liberum hogt; minis arbitrium,^ ab co prodeat adlênlüs, Vcrum his fortiter reftitit Prölperjó^ quam hoc libro adlerimus tentiam tutatus eft» Nam in carmine de Ingratis, pri;« mum Semipelagianorum fententiam his verbis refert ^mq^reijeit.

GR.4fi4 qua Chrifli popuItM funius,hoc coJiibetur, Limite nobifctim : cr ßrtnam hatte adferibitis itli : cundot uocet ilia quidemimuitetq^ ; nec ullinn, ^‘quot;‘eteirienrßudeat commuMin adßrre [alutetn ^tiibui es“ totumpeccato abfolueremundwik Sed proprio quen^ arbitria parère uocanti : ^^dicio^fuo,mota fe extendere mente ^d lucem oblatdm,qu£fenonfubtrahat illi : ^ed cupidos redi iuuet ilLuflretq; uolentee, adiutoris Domtwi bonitatemagißra, uit'tutum ßudia,ut quod ^quifp petendiMt ^ndatif didicit,iugifedetur amove.

cxpoliiitjatqf quid iptc fçntint pronunciat .his verß*

P 5 Atß

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atfîdimohi cfrlandinuietfennii

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;02« ßtnt uera oculis mectim intueare madefie:

Et uetera cxemptu munififlis pleitit uidib» SeculiiiCr innoftro cognofee^ tempore mult4, Qttie docednt uirtute Dei conucrfa maloru/m Corda tquibuireélinihil tvnquam ntfédérât, O' Nullum luftitiieft^num fenfvmue gerebant, Namq} ut nunc fteuasgentes çr barbara régna Jgnoti priui,autßgt;reti noua gratia Cbrifii AttrahitiOr terra teinplum ßbi condit in omni : Sic prias immites populos, urbesi^ rebelles Vineentcobßantes animos pietate fubegit^ Nonhocconßliotantumbortatuci^ benigno Suadens attp docens, quaß normam legis haberet

: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gr4hlt;( : Sed mutans intus meatem 41^ reßrmaits,

Vas^nouum exfratio ßtigens, uirtute creandi^,

Äcplaniusadhuc ineodem carmine î

Deas ergo fcpultos

Sufeitat O' foluit peccaticompedeuintloSt llle obfeuratis dat cordibus mtelledum : Ilie ex iniußis iuflosßicit indit amorem Q^o redametur amans ; O' amor quern conferit ipß fß* Huncitaq; adߣlum,quofumunt mortua uitam, QMo tenebrlt;e fiunt lumen,quo immunda nitefeunt : Quoflultifapereistcipiunt, lt;egrilt;^ ttalefcunt: Nemo alijdat,}iemoßbi : non litera legis, Nec fsaturalis fapientia, qult;e femel aäa In prteceps labi nouit confurgere nefeit.

Item ; vßp adeo donum eß quod credimus : o' data gratif Gratia non mérita ditat mercede uocatos»

Si quis fulpicatiir Prolperum,in carmine

cutdenter fuam exprefsilTéfidcm : quanqiiam hacc cauiï* latio apud dodos locum habere non poteft,€t licet mens# temipfiusinorationefoluta cognoicere« InEpiftolaad Ruffinum inquit î Quis ambigat, tunc liberum arbitriss umcohortationi vocantis obedirejCum in illo gratia Dd adfcdum credendi obedienditp generauerit Et paUi« lopoft: Nonenim omnium eft fides nee omnes eres« duntEuangelioîfed qui credunt, Deiagunturipirituî qui non credunt libero auertuntur arbitrio, Conuerss no ergo noftra ad Deum, non ex nobis, fed ex Deo eft Î Sicut Apoftolus dicit Î Gratia ialuifadt eftisper flidem, 0^ hoc non ex vobis, donum Dei eft. Item,contra collai* torem Cafsianum ; Non eft ab ipfo homine, quamuis non fine ipfo fit, ifta conuerfio : nee propria virtute ad principalia falutis enititur, Sed agit hoc occulta amp;nbsp;potens gratia Deijquædimotis terrenarum opinionum amp;nbsp;opcs* mortuorum fauillis,terrorem obruti cordis exagitat clt;defiderio veritatis inflammat,non vt inuitum homi* nem fubigat,fod vt fobiedionis cupidum faciatjnec vt igs norantetn trahat,{ed vt intelligentem foquentemcß præi# finem, 8lt; inchoatio 8id pers# £ciio boni open's Domino reputatur, Ac in tota colla«« ‘‘one hoc vrget,omnium bonarum cogitationum prin«« exordia, ô^aeternæiàlutispia inipirari, Ac tandem concludit ÔC princi# P nbsp;nbsp;profedus amp;nbsp;prçleuerantiam in bonis vß» in finem

gr^uis^ t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicenda, T otus igitur nofter eft Profper

dodi iudicet eruditos libros de vocatioe craiha^‘“‘^®^nabr o:feruntur eflè Proiperi,cuius rei Ö nbsp;nbsp;nbsp;pofliuit adduci argum ;vnw et alter um teftimoniû

ex illis

lib's adfcribamjjb : i.cap î r.Onwc hominis bomiffl me/ ritum ab initio fidei.vi^ad perieuerantiae conftimmado/ nem donum atcj opus eft diuinum. Cap : 8. amp;nbsp;9, mulw illuftribus ftripturae teftimonqs docet t Fidem non ha/ beri nifi ex munere Dei, voluntatem bonam à Deo ueniri QC prçparari,Slt; omne bonum opus in nobis à Deo exiftere*Licet inquit,ineft homini bonum nolle Î tamco nifi donatum non habet bonum veile : illud contraxit natura per culpam : hoc recipit natura per gratiatn :prÇ^ luxit autem Ecclefiae ialutari dodrina hie A qui taint os Proiper,0derrorum nebulas quas Caßianus Monachua offundere nitebatur difeußit,circa annum Chrifti 4-^4quot;

tulgtoa Laboribus Sii. via defundo Proipero,excitatiis eft tiM», Fulgentius Afer ciuß Carthaginenfis amp;nbsp;Ruipenfis

ftopus,circa annum Chrifti j- o o Hie vt cœteros ticos,acinprimis Arrianos tunc late graflantes: . male liberi arbitrtj ineptos prçcones grauiter confu»^^’ SC dodrinæ ab Auguftino vel potius ab Apofto^^ Prophetis traditae de ftruo Arbitr : acerrimus exticit vin/ dex. Libro 1, deprædefttad Monimum: aliquoriesj'^^ petit totum opus noftrac conuerfionis, ÔC initia cogitationis,ÔC redam voluntatem, SC perficiendi rett’ fàcultatem non à nobis, fed à Deo ehe : Internus inqtin Magifter,à quo fubfidium dodrinæ cœleftis accipimus« nonfolum inquirentibus nobis,iuorum aperit arcan fermonum, ftd vt etiam quæramus, iplè gratis i**^’*^ adfedum.Quia nec eRirire panem ilium,qui de cœlo (ccndit,poiîùmus,nifi ab ipfo faftidientibus cfuries dem » qui fc ad iàtiandos eftirientes donare dignatur, Ab ‘Pi etiam nobis eft,quod ad fontem fitientes currimus,

nobis tribuit vt bibamus. Et codcm lib : Eadem fit ope# ratio gratiae,quae meritum hominis bonum,amp;: initiât ad iuftitiamöó coniumatadgloriam î Primo inchoansin homine voluntatem bonam î deinde eandem voluntass tem adiuuans inchoatam : vt eadem voluntas diuino dono bona fit ô^diuinoadiutorio malam fuperare con^ cupilccntiam poftit,

Hanciententiam deinde multis fcripturae tefi-imOi# munitjac in primtó vrget illud Ezechielis î Dabo vo^! biscor nouum, vt in praeceptis meis ambuletis : accongt;i cludtt tandem: Ex Deo cfle 8)i. voluntatem bonam 8d operationem iuftam.Et eodem lib : Ac primo totius bo^ ’’æ voluntatis initium ab ilia iempiterna Trinitate (quae vnus folus 0^ verus eft Deus)8C praedeftinatum confites ^°natum.Et paulo poft : Licet noftra fit fides,SC oitra fint opera : Sicut Dominus dicitjècundum fidem uam fiat tibi. Et beatus loannes praedicat : Hæc eft vi# ona noftra quæ vincit mundum, fides noftra : Opera

Dominus iplè teftatur, dicens : Sic luceat odp nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ Of am hominibus, vt videntes veftra bona

Quia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patrem veftrum qui in cœlis eft, tarnen

ÏLÆ^«mhabemus,NON HÄBEMVSEX *us dici » Ä T A, fed à Deo donata,ficut Apofto;« fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non ipiritum mundi accepimus,

lubriter ^°^*?’®’-^'Pfoptcrea nullatenus finimus,imo ia^

nobis aliquid vendicare. Dicit pifti ^^ionis : Qiiid autem habes quod non accej«

Hie

Hic fätis perfpi'ciic fententiam quam pfofitemU^ explicat Fulgcntius.Docet initium bonae voluntatis,at^ conuerfionis eluriem ac fitim diui'nitus inftillarijpi'ohibti' ne in fide noftra noftrum aliquid nobis vendicemus î ftatur ex Deo eflë SiC bonam voluntatê ÔC operationcJj] gt;nbsp;Ex Pauli verbis colligitjToUim Deo adfignandum quod vocemur, eligamur, iuftificemur QC glorifi'ccnw’’/ Humanae vero voluntatiprorfiis nihil relinquit,quiO'^^ fêrte negat ex nobis naici bonæ voluntatis adion^*’ Candidus ergo arbiter inficiari non poteft, eandem drinam de ieruo arbitriOjSC conuerfione hominis pertof lam Dei operationem à Fulgentio traditam elîe,quam SC nosprofitemur»

t/i4Xentia Maxentiusquoq^noncontemnendusfcriptob Faufti Regienfis Epiieopi intempeftiuis damoribus tii ôô doda refutatione atlt;$ conftanti zelo reftitii preflè noftrae adftipulatur iêntentiæ :Floruit autem xentius circa annum Chrifti quod inde patet, quia ad Epiftolam iüb nomine Romani Pontificis Hortnißss iparßm reipondet,idlt;^ ea facit xa-Za QC grauitate, v£ cuiuis facileadpareat,fuiflè eum magnae eruditionis,Si egregiac authoritatis virum in Ecdefia, His itai^ bisinconfeßione lûa Synergiæ commentum, Si totatf Pelagianorum haerefin damnat, ac noftram explicat fen^ tentiam. Liberum autem naturale arbitrium, ad nihil aliud valere credimus,nifi ad difcernenda tantum Si dc«? fideranda carnalia,fiue iècularia : quæ non apud Dcum» fèd apud homines poflünt fortafsis videri gloriofa : Ad ca vero quæ ad vitam æternam pertinent, nee cogitarc, nee veile,nee defiderare,nec perficere poffë,nifi per info«* fioncm

fionctti 5^ inopcntioncm intnnfèciis Spmtnslandbqirf cft etiam fpiritus Chnfti : Abominantes cos qui contra vocem Apoftoli audent dicere : Noftrum eft vcIlejDei vero perficere, cum idem dodor ÔC vellc 2C perficere, doniim tefteturcffèdiuinum»

Deinde in confatatione Epiftolæ euiilgatæ fîib nolt;« mine Hormiidar, ex. teftimonijs verbi diuini conuincif, falfo adferi à Faufto, NoRrum eflê, quod prædicationi Verbi côièntiamus : hlfo etiam Fauftum fidei partem fibi vendicare : falfo adlèri,quod credendi adfedus ièu ûcub tas omnibus ex æquoinièrtafit: ac srauiter docet iblis us Dei gratiæ cflë, Si per Spiritum iantQurn fieri in no^ bisjvt verbo Dei forinlccus intonanti adfenfum præbeax tuuSjSc: obcdientes cfficiamur,

His Orthodoxorum fcriptorum teftimonijs,plane confenticntibus cum Propheticis Slt; Apoftolicis ftriptis, operaepvecium erit,addere décréta conciltj Arauficaniin Gallia Narbonenfi circa hæc ni fallor tempora à qui#« bufdam doAis Epiicopis celebrati. Scribunt fub Leo^ Ue primo Romano Epifeopo banc conueniflè SynOi# ^um: quod fi ira eflèt,haud dubie Proiper non parum ''cxatus hac controuerfia,eius rei mentionem aliciibi fe««

; Sed verifimilius mihi videtur celebratam elle banc Synodum anno Chrifti ç' z 9. quo anno Decius iugt; uior,cuius in acftis Synodicis fit mentio, confulatum obs« tiniHt, Sed parum refertjquo tempore Synodus fit ce^î lebrata : Décréta vero plena funt verx pietatis Sgt;C ioi# lidsc dudrinæ,

Q. X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE^

DECRETA SYNODI ARAV# fione in Gallia Narboncnfi adRho^ dMum,circa annum Chrißi Taftcea lebratte, ^da contra Semia pelagianos Synera

SI quis per offenfam praeuaricationis Ädae non todim (id eftjfecundum corpus ÔC animam) in deterius dkit hominem commutatum, led animae libertate illæiâ du«» rantc, corpus tantummodo corruptioni credit obnoxt# um.Pelagtj errors deceptus,aduerfatur feripturx dicen^f ti t Anima quæ peccaueritj'pfa morietur. Et neicius, quoniam cui exhibetis VOS feruosad obediendum/criii eftis eius cui obeditis î Et, à quo quis fuperatur eins,Si feruusaddicitur,

IL Si quis ibli Ädae præuaricationcm iîiam, non Si eius propagini aflèrit nocuifle, aut certc mortem tantum corporis quae pœna peccati eft, non autem 8^ peccatum, quod mors eft animæpervnum hominem inomnege* nushumanum tranftjflê teftatur iniuftitiam Deo dabit, contradicens Apoftolo dicenti ; Per vnum hominem peccatum intrauitin mundum, Sgt;i. per peccatum mors in omnes homines pertranfijt : in quo omnes peccauc* runu

III, Si quis inuocationem humanam gratiac Dei di* cit pofte conferri,non autem ipiam ^atiam fecerCjVt in^ uocetur à nobis,contradicit Eûiae Rrophetac, vel Apo^ ftoloidem dicenti : Inuentus iiim â non quærcntibus me,palam aparwi his,qui me non interrogabant.

un. Si quis vt 3 peccato purgemiir,voluntatem new ftramDcum expedare contendit, non autem vt etiara purgarivclimus per Sandi ipiritusinfufionem, ôdopelt;s rationem in nos fieri confitetur,refiftit ipfi Spiritui ûnc do per Salomonern dicenti ; Prçparatur voluntas â Dolt;s minojôd Apoftolo iâlubriter prædicanti : Deus eft, qui operatur in nobiSjöC veile, Qi. perficere pro bona volun#! täte,

y« Siquisficut augmentum, ita etiam initium fidei ipfum credulitatis aft’edum, quo in eo credimus, qui iu^ ftificatimpium,amp; ad regenerationem baptifinatis per^ uentmus non per gratiae donum,id eft,per inlpirationem Spiritusûndicorrigentcm voluntatem noftramabin^ fidelitate ad fidcm,ab impietate ad pietatem,ö^ natural!^ ternobisineflêdicit, Apoftolicis dogmatibus aduerla^ *■*«8 approbatur,beato Paulo dicente: Confidimus quia ^coepit in vobis bonumopus perficiet vlcp in dicm I^otnini noftri lelü Chrifti.Et illud : vobis datum eft pro Chrifto,non folum vtincum eredatis, fed etiam vt pro illo patiamini : Et,gratta ßlui fodi eftis per fidem non ex vobisjDei enim donum eft. Qui enfm Ödem qua in Degt; ^credimus,dicunt cfle naturalem,omnescos qui ab Ecclefia Chrifti alieni fünt, quodammodö fideles eflè Qenniunt,

y I» St quis fine gratia Dei credentibus, volentibus, ^Iwcrantibus, conantibus, laborantibus, vigilantibus, quaerentibus, pulfantibus nobis muericordiam dicit conferri,non autem diuinitus,vt cre^^ oamus,velimus vel haec omnia, ficut oportet agere vass leamusper infufionem .öC inlpirationem Sandi Ipiritus

inno^

fnttobis fieri cohfitctiir, aut humflitat/,aut obcdictit/à humanar ïùntjfungit gratiae adiutorium nee vt obedien/ tes amp;nbsp;humile GmusjipGus gratiæ donum cflè confènot, rcGftit Apoftolo dicenti : Quid habes, quod non acce^ pifti C Et gratia Dei fum id quod fum.

VIL Si quis per naturae vigorem bonum aliquod, quod ad iàlutem pertinet vitae aetemejCogitarejautexpe^ tere,aut eligere,fiue ialutarijid eft, Euangelizanti prædt# cationi conftntire pofle confirmât, abscß illuminationc ôl infpiratione Spiritus ßn(fii,qui dat omnibus fàcultagt; tem inconlèntiendo,amp; credendo veritati hæretico tur fpiriru,non intelligens vocem Dei in Euangelio di^ centis : Sine me nihil poteftisfacere» Etillud Apoftoli; Non fumus idonei,cogitare aliquid à nobis, quafi ex no/ bis,fed fuftkientia noftraexDçoeft»

V [ I L Siquisalium miftricordia,alium vero perl‘s Sic conip herum arbitrium,quod in omnibus,qui de præuaricatio/ CIO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pf,hominis nati ftmt, confiât efiè làuciatum, ho/

dum ejfc: tninem ad gratiam baptifmi poflè venire contendit,à Mum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;probatur alienus. Is enim non omnium liberum

arbitrium per peccatum primi hominis aflerit infirmatS» lefum putat,vt tarnen quidâ valcant,Gne re/ uelationeDei,myfteriumfalutis acternæ per icmctipfos potîè conquirere. Quod quam fit contrarium iplc Do/ minus probat,qui non aliquos,ièd neminem ad (ê pofTc venire teftatur ; nifi quem pater attraxerit, Sicut Sd Pc/ tro dicit : Beatus es Simon ßarlona,qi.ua caro amp;nbsp;fanguis non reuelauit tibi,fed pater meus qui in cçlis eft.Et Apo« ftolus : Nemo poteft dicere Dominum lefum Chriftum, infi in Spiritu lanâo, -

IX. De

• IX. Dé àdiutorio Dei î Di'm'ni eft muncns, ciom redé cogitamus,amp; pedes noftrosâ falfitate, amp;nbsp;iniuftitia tenemus.Qyoties cni'm bona agimuSjDeus in nobis,atcß nobiïcum vtoperemur operatur«

X« nbsp;nbsp;nbsp;De adnitorio Dei î Adnrtorium Dei etiam

natis ac ûndis femper eft implorandunijVt ad finembojs num inuenire,8C in bono pofsint operc pçrdurare,

• XI. De obligatione votorumî Nemo quicquam Domino rtdc vouerit,nifiabipfo acceperit, ffcut legt#: tur.Qux de manu tua accepimus damus tibi»

• XII, Qixales nos diligit Deus. Tales nos amat Deus, qualcsfuturifumus ipfiusdono,non qualcs fumusnoü ftro merito,

• XIII, De rcparatione liberi Arbitrij : Arbitrium voluntatis in primo homine infirmaturnjOifi per gratiam baptifinijHon po tcft rcparari. Quod amitlumjnifi à quo potuit darijHon poteft reddi. Vnde ipia veritas dicit î Si VOS filius Uberauerit, tunc verc liberi eritis,

X1111, Nullus mifcr de quantacunq^ miferia libera^ tur,niti qui Dei mifericordia praeuenitur, ficut dicit Plab mifta : Cito anticipet nos mifericordia tua Domine, Et illudDeus meus mifericordia eius prxueniet me,

• XV. Ab eo,quod formauit Deus, mutatur Adam î fed m peius per iniquitatem fuam : Ab eo quod oper ata eft iniquitas, mutatur fidelisjfed in melius per gratiam Dei.llla ergo mutatiojfuit praeuaricatoris primi *♦ hxc fe^ cundumPfalmiftam mutatio dç5ç,tçï€XçeIfi.

• XVI. Ne#»

• XVI. Nemo ex eo quod videtur habere ,glorictur, | tanquam non acceperit : aut ideo lë putet accepiflè, quü h'tcra cxtrinfêcusjvel vt Icgerctur aparuit, vel vt audiro tur,fonuit. Nam ficut Apoftolus didtzSi per legem tiajCrgoChriftusgratis mortuus cft. Alcendens inaltö, captiuam duxit eaptiuitatem,dedic dona hominibus : Iiv de habet quicunq^ habet, Quifquis autemindclêhabc*’ re ncgatjautveré non habet, aut id quod habet, auferd cur ab co «

• XVII. De fortitudine Chriftiana Î Fortitudinew gentihïun mundana cupiditas,fortitudinem Chriftiano^ rum Del Charitas facit, quae difFufaeft in cordibus no/ ftris,non per voluntatis arbitrium,(cd per Spiritum dum,quidatuseft nobis, nullis meritis gratiam pratnd nientibus.

X V11L Debetur merces bonis operibus, fifiant! (èd gratia quæ non debetur præccdit vt nant.

• XIX. Neminem nifi Deo miièrcnte feluari î NaW^ rahumanaetiamfiin illaintegritate,in quaeft condita permaneret,nullo modo {êiplam,creatore foononadiu/ uante,(èruaret. Vnde cum fine gratia Dei lâlutem non poisit cuftodirc,quam accepit, quomodo fine Dci gratû poteritrepararcquod perdidit^

• XX, Nihil boni poflè hominem fine Deo î Mult» in homine bona fiunt,quac non facit homo : Nulla vero facit homo bona, quæ non Deus præftet, vt façiat ho/

  mo«

XXL D«

XXL De natura SC gratia. Sicut cis qui volentcs in lege iuftificarijSC à gratia exciderunt verifeimé dicit poftolus :Si ex lege iuftitia eft,ergo Chriftus gratis mor« tuuscft.Iam hie enim erat lex SC non iuftificabat : iam hie erat SC natura amp;nbsp;non iuftificabat j ideo Chriftus non gratis mortuus eft,vt 5gt;C lex per ilium implerctur,qui diis xit : Non veni legem foluere, ftd ad implerc : SC natura per Adam pcrdita,pcr ilium repararetur qui dixit,venißt îè ft quaerere SC ftluare quod perierat.

X XIL De his quæ hominum propria ftmt. Nemo habet de iito nifi mendacium SC peccatum : Si quis au* tem habet homo veritatem SC iuftitiam, ab illo fonte eft, quem debemus fitire in hac eremo,vt ex eo, quafi guttis quibufdam irrorati nondeficiamus in via»

XXIII. De voluntate Dei SC hominis î Suam vo«« ‘Untäternhomines faciunt,non Dei, quando id agunt quod Deo diiplicet.Quando autem ita faciunt quod vo#--*^ut, vt diuinæ ftruiant voluntati, quamuis volentes ^§3ntquodagunt,illorum tarnen voluntas, eft à quo P'^s^paratur, SC iubetur,quod volunt.

De palmitibus vitis, Ita ftint in vite pal^ UesjVt viti nihil conférant,ftd inde accipiant, vnde vü J^ant.Sic quippe vitiseftinpalmitibus, vt vitale iubmijs ftVk’ftimat ab eis, Ac per hoc SC manentem in deft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;manere in Chrifto,difcipulis pro:^

ua Chrifto. Nam præcifo palmite poteft de vir« DntLft pullulate : Qiii autem praeciftis eft,non h '■«t line radice viucre,

R XXV. De

XXV. De diledione qua dilfgimus Dcum. Prorfus donum Del eft diligere Deum, Iplë vt diligerctur dcdit, qui non diledus diligit. Diipliccntcs amati fumus,vt fie# ret in nobis vnde placeremus. DifFundit enim charitatS in cordibus noftris ipiritusjpatris ÔC filfijqucm cum pâtre amamus filio.Ac üc fecundum fupra icriptas Gnda#* rum feripturarum ièntentiasjvel antiquorum patrum de« finitionesjhoc Deo propteiante Sd pra^dicare debcmuSjCt credere quod per peccatum primi hominis ita inclina tum amp;nbsp;attenuatum fuerit liberû arbitrium, vt nulkis poftea, aut diligere Deum ficut oportuit,aut credere in Deuw» autoperari propter Deum quod bonum eft, pofsit,ngt;fi gratia cum ÖÓ miiêricordia diuina praeuencrit.

Abel iuftumjôd NoejSlt; Abraham, fiC liàacjôô Iacob, ôi omnem antiquorum iàndorum multitudinem,ill3mptÇ^ claram fidem,quam in ipibrum laudem prædicat ftolus Paulus, non per bonum naturæ,quod pritis^ Adam datum fuerat,ièd per gratiamDei credimusfiufi^ collatam : quia gratiam, etiam poft aduentum Doir»^’ omnibus qui baptizari defiderant, non in libero arbitrio habere,iêd in Chrifti nouimus fimul SCcrcdimus larg*^ täte conferri,fecundum illud,quod iam iüpra didum eftj amp;nbsp;prçdicat Paulus Apoftolus, Vobis donatum eft pf^ Chrifto,non fblum vt in eum credatisjiêd etiam vt pro ü« lo patiamini, Et illud, Deus, qui cœpit in vobis bonum opus,perftciet vi^ in dicm Domini noftri. Et illud,Gralt;^ tia fàlui fadi eftis per fidem, ÔC hoc non ex vobis : Dçt enim donu eft.Et quod de fê iplb ait,Âpoftolus : MifetJ^ cordiam confèaitus fum vt fidelis eflcm.Non dixit, qui^ cram,fèd,vt eflêm.Et illud,quid habes,quod non accepi^ fti ; Et illud,Omne datum boaS, ÖC omne donum pcrftlt;*

dumj

dum,de furfum eft, defeefidefts â patte luminum, Ef illud : Nemo habet quiequam bom', nifi illi datum fues« rit defiipcr.

Innumerabilia fiint Etfidarum fcn'pturarum tefiia monia,quæ poßint ad probandam gratiam proferri : fed breuitatis ftudio prætermiflà fùnt, quia 8C reuera, cui pauca non iulïïciunt, plura non proderunt. Hoc etiam fecundum fidem Catholicam credimus quod accepta per ba ptiftnum gratia, omnes baptizati, Chrigt; fto auxi'iante QC coopérante, quæ ad fâlutem pertinent, pofsint ôd debeant,fi fide’itcr laborare voluerint, adim^ plcre. Aliquos veto ad malum diuina poteftate prajdegt;î ftinatos elfe,non iblum non eredimus,fed etiam fi funt qui tantum maluni credere velint, cum omni deteftatio# ne in illis anathema dicimus.

Hoc etiam iâlub riter profitemur S)C eredimus,quod w Omni opéré bono, non nos incipimus,ôd poftea per Dei mifericordiam adiuuamur : fed ipfe nobis multis ptæcedentibus bonis meritis,ôd fidem amorem lui pri# usinlpirat,vtôd baptilmi Sacramenta fideliter rcquira«« mus,Ôd poft baptifmum cum ipfius adiutorio,ea quæ fibi fent placita, implere polsimus, Vnde manifeftiftime ^edendum cft,quod ôi. illiuslatronis quem Dominus ad Faradyfi patriam reuocauit, ôd Cornelij Centurionis,ad quem angelus Domini mifltis eft, ôd Zachei,quiipfum Dominû lufeipere meruit, ilia tam admirabilis fides non luit de natura,fed diuinç largitatis donû.Et quia definitifs onem antiquorû patrum,noftralt;ç que Ripra feripta lunt, etiam laicis,mcdicamentô e{fe,ôlt; deudexamus et cupimus:Placuit ergo vt etiam illuftres ac i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnif!

magnifia vin,qui nobilcum adprçfatam fefiiuatemcofv uenerunt propria manu iùbicriberent : Cçferius in Chri^ fti nomine Epiicopus conftitutionem noftram relegi,^ iûbnotansiubfcripfi, quinto Nonas lult), Dedo luntore viro darißimo confüle»

Poft hçc tempora non facile reperitur aliquis fcripgt; for,qui articulumdeviribus humanis,abscg Philofophi*« cis additamentis iÿncere tradiderit. Extat quidam libcb lus Honortj Auguftodunenfis presbyteri, qui fùb Hinlt;« rico quinto claruit anno Chrifti 11 z o, de praedeftinatio^ ne S)C libero arbitrio : In quo libello huiulmodi ftntenria defenditur. Nam ante peccatum eft arbitrium in hominc liberum.Poftquamvero bono poftpofito malum,idcft, peccatum per confeniùm elegerit, iam non liberum ie« captiuum erit : Ä quo enim quis vincitur,illius SiC feruus efticitur, Haec plane congruunt cum noftra confefsio^ ne, Verum Honorius, non iufta diiputatione explicit controuerfiam : Nec obfture notat,quamuis fint tenyta admodum qux ftribit : fe tarnen ea adferere, quae à rece^ pta turn in fcholis amp;nbsp;Eccleftjs fententia plurimum abhors reantjUec fine periculo ifto ftculo proferantun enim diluta Philofophia iam turn nimium occupaucral-fcholas.

Et quia Petrus Longobardus videbatur infinitas Theologorumdiiputationes,in quoddam compendium contraxiflê,ôd Auguftini Si. aliorum Patrum dida, ma«lt; gna diligentia SC mediocri iudicio collegiflêjomnes progt; pemodum eum iequentes (crip tores, eius iententiam funt imitati,

Noftra autem aetate immenfo Dei beneficio praeci^ puarelt;f

pua religtoni's capita dcpulfis errorum nebulis denuo funt ilkiftratajôC ad normam verbi diuini præclarc refti«« tuta : Atcj inter alia,ôô dogma de viribus humanis pure cft traditum, Sic enim habet Auguftanæ confeisionis articulus Nam per verbum Sacramenta,tanquam per inftrumenta donatur Spiritus ûndusjqui fidem effisî cit.vbi et quando vifum eft DeOjin tjs qui audiunt Euana gelion : Et articulo ig. De libero arbitrio docent,quod humana voluntas habeat aliquam libertatem ad efRciens dam ciuilem iuftitiam,et deligendas res rationi lubielt;fîas. Sed non habet vim fine Spiritu iàndo efficiendæ iufti^ tix Dei : ièu iuftitiæ fpiritualis, quia animalis homo non percipiteaquaciuntipiritusDei: Sed hæc fit in cordv bus cum per verbum Spiritus iàndus concipitur» Hanc fententiam nunc tueri cupimus aduerfus Synergiftas, quam turn veræ Ecclefiæ Dei dodores, in illis celeberriiS mis comittjs Auguftanis fiint profeßi.

Poftremo Martinus Lutherus, fœlicis memoriae, lumen amp;nbsp;decus noftri feeuli,quanto ftudio oppugnarit, L«tbertM, amp;nbsp;quo argumentorum pondéré obruerit plane figment ta Philofophorum 8C hæreticorum de libertate humanæ voluntatis,iàtis eft manifeftum.Irtomni enim certamine de corpore dodrinae,quod ei fiu't non cum vna aut altess ra Academia, ièd cum toto orbe totos viginti odo an#: nosjfemper fimul mota eft controuerfia de libero arbis« trio : Ideocj paßim in omnibus eius icriptis illuftria ociî currunueftimonia, quibus noftram ftabilire pofEimus lententiam, Satis autem erit vnum ôd alterum hicpro^s tuliflè didum,in quo dilncide adpareat, nos in hac effïi# dae Synergiæ confutatione nihil adferre noui,lèd don

R 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;driiï

dodrinam â r euer endo viro D» LuthcfO traditam, 8d ei veris fundamentis extrudam fêqui,

In Geneft fol Habemus quidem liberuW quodam modo arbitrium, in ijs quæ infra nos liint : Sui* mus enim conftituti mandato diuino Domini pifcium maris, volanlium cceli, QC bcfharum agri: Sed in ijs quæ ad Deum attinent, ë»î ftint iùpra nos, homo nulkitn habet liberum arbitrium : fed vere eft Geut lutum in manu figuli, pofitus in mera potentia paßiua, non adi^« iia, Ibi enim non eligimus, non facimus aliquid, lêd • eligimur,paramur,regencramur,accipimus: lient ßias inquit : Tu figulus nos lutum tuum. Qpi^ poftèt magis difèrte de hac caufà dici C Adfirmat nub lum cftè lîominis liberum arbitrium, in ijs quæ ad là* lutem pertinent ætemam : fatetur hominem eflè in po/ teniia paßiua,non adiua : hominem eflè lutum, Deum vero figulum noftrum. Hanc fententiam in hoc libro profitemur,

Pag : 11 f.enarrans locum Genc : Omne figment tum cordis human! tantum eft malum omni tempore,ad» dit : Hic eft locus quo nos vfi Gimus contra liberum Ar*’ birrium,de quo Auguftinus icribit, quod fine gratia fen Spiritu fandojad nihil valeat, quam ad peccandum. Et paulo poft.Concludimus ergo vniuerfaliter : Quod ho# mo fine Spiritu ßntfto, amp;nbsp;fine gratia NIHIL poteft facere,quam peccare ; Sd ita progreditur in infinitum de peccato in peccatum.

Qiiam fententiam Lutherus in ieruo arbitrio con# tra Eralmum profiteatur at(^ defcndat manifeftius cftgt; quam vt commemoi'atione fit opus î Validißimis enim lt;1... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;argu#

argurtiefttis é {cnptura dcpromptis cxpugnat ementw lam SynergiamjSëoftcndit hominis mentemôd volun^ tatemjprorlus nihil agere in conuerfione, (èd tantum pa^ ti ab agente dC mouente fpiritu, Ac foam de lëruo arbi# trio fententiam his fignificantibus verbis explicat ; Sicut Plt;lt;g : r*** homo antequamcreatutjVt fit homo,nihil facitaut co^ natutjquo fiat creatura : Deinde fadlus óó creatds nihil facit aut conatur quo perlèueret creatura :ièd vtrumc^ fit fola voluntate omnipotentis virtutis Slt; bonitatis Dei, nos fine nobis creantis ôi. coniêruantis, Sednon ope# ratur in nobis fine nobisj vt quos ad hoc creauitÔC fera uauitjVt in nobis operaretur, ÔC nos ei cooperaremur, fiue hoc fiat extra regnum foum generali omnipoten# liajfiue intra regnum luum fingulari virtute ipiritus foi. Sic deinceps dicimus : Homo antequam renoueturin nouamcreaturam regniipiritus, NIHIL facit, nihil conatur,quopareturadeam renouationem ÄT regnum. Deinde recreatus nihil facitjUihil conatur quo perfoueret in eo regno : Sed vtrumc^ facit S O L V S ipiritus in nobis: nos fine nobiä recreansôd conièruans recreatos, Vt amp;Iacobusdicit: Voluntariegenuitnos verbovir/ nitis foæ, vt eilêmus initium creatutaî eius : Loquitur de renouata creatura. Sed non operator fine nobis, vt quos in hoc ipfom recreauitSC coniêruatvt operaretur in nobis,2lt; nos ei cooperaremur,

_ Nihil iàne dilucidius ad hanc cauiâm adferri poteft, Confert Lutherus regenerationem cum prima creatio# ne,qiiod Prophetis ÔC Apoftolis eft familiare, Sed nemo tam infanus eft, vt adièrat Synergiam noftræ vo# luntatisconcurrere ad noftri creauonem. Ergo necßin

repara«

rcparationc feu conucrfionc locum habet, Arbitrio nof ftroprorfiis NIHIL tribuit: Spirituifendo SO Li adfcribit opus couerfionis.Quam illuftris dC grauis ergo patronus fit noftrac fententiæ Lutherus pius cordaws Ledor fecum aeftimet.

Nos æterno Patri gratias agimus ex animo, quod femper aliquos iynceros excitauit dodores, qui falutas# remvcritatemtuerentur,fîC blaiphemos errores réfuta^ rent: Cuius benefïcio hæc aetas fideles habet verbi miniftrosjqui corruptelis perniciofis refiftant: dem iândum Deum ardenti pedore oro, vt perpetuo excitet luo fpiritu ialutaria organa, amp;nbsp;conftantes pugnatores veritatis, qui 6C alijs blaiphemijs malorum fpirituum contradican^attj etiam Synergiftarum fenforum male liberi arbitrij blalphema ora obftru^^^ ’ Vt gratia patris æterni, dC mérita Chrifti, Qi. beneficia Spiritus làndi tanto ƒ^nt conlpediora.

CAPVT VL

HISTORICA NARRATIO DE erroribus (parfis contra làcram icriptugt; ram,in articulo de viribus humanis,

CVnt ad controuerfiæ alicuius dtjudicationem, tum advitandasinfidiaspraeft^iatorum,qui veteres 6^ iamdudum explolbs errores nouis indutos coloribus, plerumlt;^in feenam reducere iôlent, conducit plurimum probe tenere veteris Ecclefiae hiftoriamînoflê veteres dogma;

^ogtnatum contfoucffias,intclligcrc quibns argumentis vtrinœ fit certatutrijac Ccirc quæ fiierint fàniorum Paftoi« Him Ecclefiæ indicia ÔC ièntentiæ, Vt cnim infidrjs hoftis patefaflis facilius quis fibi cauercjac ièië munire poteft : cutn confiât veteres doâxinæ corruptelas iamdudum ^uiiudicio Ecclefiæ réfuta tas à fèdudloribus rcnouari, minore labore refelli, ôi firmiore iudicio repudiari P2fiunt,Qyæ igitur prauæ opiniones à prophanis ingcs« ^i)SjContra Ecclefia: dodlrinam de viribus humanis eltï^ ^32 fint Deo duce recenfebo* Duæ autem clafs« ks nobis hic conftituendæ ftintl Siquidem in vtramtç partem à regia via eft declinatum.Alij adeo nullam cons» j^^dunt hominis voluntati libertatem, vt ïpfiquocgDeo laudem eripere non vereantur: Et contendant,om:# JJ’a fieri fàto,ac necefsitate ineuitabili, ipfà etiam fcelera fieri fâtali nexu cohærentium caufârum» ^mnem igitur contingentiam ÔC libertatem hi tollunt é Ratura. Huic clafsi adiungemus,ManichæoSjEnthufias» ItasjSchvuenckfeldianosj qui etfî differunt opinionum portentis,tarnen magna eft inter eos adfinitas,

Alt) in alteram peccarunt partem, ac contra fcrip:# Hiram Apoftolicam, hominis voluntati tribuerunt ab omni necefsitate folutam libertatem, cum in ciuilibus, turn in fpiritualibus adlionibus î Licet horum quocç (entcntiæ diuerfæ QC difcrepantcsfint, lllos igitur Stoi^ coSjManichaeos amp;C Enthufiaftas : Hos Peripateticos,Pe^ lagianos ôd Synergiftas adpellabimus,

STOICORVM, MANICHAEORVM ET Enthufiaftarum opiniones»

S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VeriÊigt;

cteß : Verißima eft vox Tertulliafü S/i. Hicfonymi, Pbont ; lofôphi hæreticorum Patriarchi puritatem Ecdefiæsper«* werfà maculauerunt dodrina.Propemodum enim omncs errores,qui tanquam cœno turbarunt £lt; veneno I'nfece*’ runt fontes falutares Ifrael à Philofophorum delinscoifl^ itientis on'gi'nem traxerunt, aut faltem fucos inde foot mutuati. Valentinianorum furores de aeonibus non mub turn differunt ab Hæfiodi Theogonia, Deliria Mantt*^ amp;nbsp;Mardonis,qui commenti font duo numina alteniB’ bonunijalterum malumjhaud dubie nata ftint ex DefflO^ crxti figmentO5qui tefte Plinio poRiit duos Deos, Benefit cium amp;nbsp;Pœnaml nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sabelltj, quæ peribnas diuiiU“*

tatÉ confunditj ex Philofôphorum lacunis hauftam nclt;^ modubitat. Hermogenis error deæternitatemate«^ congruit cum Zenonis dogmate,quod duo ftatuit cipia æterna \oyogt;i àj Omnes corruptulæ lo de iuftificatione, nihil nifi Philofôphiamfapiunt' SC in hoc articulo de viribus humanis,ab inlànis phis deftendunt error es,

Philoiôphi enim vt Democritus, Empedocles, raclitus,Zenoauthoresfont,omnia fieri fato ita, vt**’ fatum vim SC neceßitatem adferat omnibus eucntibus. Nihil igitur liberum relinquunt necg in Deo -, ne($ voluntate vel hominum, vel angelorum. Vnde iêqtic^ retur omnia etiam icelera fieri fatali SC ineuitabili ceßitatejSC quidem ipfiim Deum eflè icelerum authored amp;nbsp;cauiâm. Omnia enim contendunt pendere ex cail^ fis aeternis SC antecedentibus : Et fatum eflè volunt, eiuimodi implexam cauiàriim cohaerentium ièriem, i*’ qua nulla queat aliter agere quam à praccedente Rient

inota,necprimamaliter moucre poflè,quam ab omni »ternitate fuen't conftitutum,vel vt Democritus délirât, ^am concurfus impulerit. Sunt autem in hoc figmento Democriti 5)C Stoicorum multi ôd blaiphemi errorcs.

!• Primum ipfüm Deum libertate fua Ipoliant, Fin;« gunt enim Deum neceflàrio condidiflè quae fecit,8lt;: cau;« farum nexu atc^ ièrie ita adftridum eflê, vt aliter moue^ re vel agere nequeat, quam cauiâe ferantur, atcj ita falt;s tum tanquam tetrum idolum fupra Deum extollunt,

ÏI» nbsp;nbsp;Similis blafphemiæ 2lt; furoriseft quod Hngunt

omnia (celera fieri heeeßitate iàtali, óó quidem cauia prima ièquentibus vim ôi neceisitatem agendi impo t’ente: vnde illud eft in TragœdiFati ifta culpa eft, Jî^uio fît fa to nocens. Et Zenonis fêruus cum de furto aceufaretur, in fatum transferre culpam cona:# tus eft,

Tertio tollit hic error omnem humanæ volun#^ Cicero tatis libertatem. Quemadmodum Cicero teftatur : At quiintroducunt cauiârum ieriem ièmpiternamjhimen!# tem hominis voluntate libera fpoliatam necefsitate fati oeuinemnt. Laborauit quidem Chryfippus honorarius arbiter inter Stoicos nbsp;nbsp;nbsp;Peripateticos, vt Cicero inquit,

vt oc fatum tueretur, Ô6 recife necefsitate liberam homi#; f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t'etineret Itacj caufàs diftinxit5alias perjs

tectas ôi: principales,alias proximas Slt; adiuuantes adpel:# ^uit, Vnde credo Oenomaus vt Eufèbius refert,dixit : Uemocritus feruos fecit hominû animoSjChryfippus ve^# ro Isuaiferuos, Verum ne fie quidê eftugit Chryfippus vel

S 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncü

necefsitatem, vel bhfphemiam quae Deurn conflitint pcccati authorem : vult enim omnia fieri antecedentibus caufisjöC hanc leriem lempiternam leu nexum non poflê diflolui.

Hunc igi'tur Stoicorum Qi. Democriti errorem eXi# plodimus ; Dicimus Deum nullis caufis alligatum clîë, fed omnia vt condiditjita Sgt;i. regit liberrima lua voluntas te expers omnis externæ necelsitatis ; iple fibi exiftens SC poteftas liberrimajSC libertas neceflaria»Ne(]B vHa ra(gt; tione dicendum aut cogitandum eft Deum eflè author rem vel cauiam peccati î praeterea condidit Deus libc^ ram hominis voluntatem, quaj absq^ externa neeeßitate pottulîètperfifterein veraiuftitia. Et licet peccatofras« da SC amiflà fit hæç libertas : quantum tarnen ad exter** nas SC ciuiles adiones hominis pertinet,iùnthxfitæ cius arbitrio SC voluntate lâltem aliquo modo»

Valewfi» Stoicorum deliria de fato, Primum in Ecclefiain tüdorwM quantum literis proditum eftjinuexitValentinus debridt pqus in fchola Alexandrina inftitutusjftatim poft Apo^ ftolorum tempora, Finxit enim haec vipera,vt Irenens Sc Epiphanius teftantur,tria hominum genera,alios Ip^ rituales,alios animales,alios terrenos. Spirituales dicit ex ia tail neceftitate ialuari, quidquid egerint, SC quomodo# cun^ vixerint ; Adeo vt etiamfi horrendis feft polluant (celeribus,tameniàlutenon poflêexcidere,^o'ikov^ vero ftuî/A/KoùV,{èu7K7i'oue quos nominat, necelErio perire, netç vlla ratione lâluari poflê, fine audiant, fiue contenu nant verbi praedicationem,fiue pie, fiue fcelerate viuant. Medios vero quos 4.UX/X0 U? adpellat, dubiae ûlutis fta«« tuit,fi red« vixerint praemia adepturo^ fin perperam poenas»

^’furores partim m ftoa Zenonis,partim in. khoUPeripateticonim funt nati\ Äuguftinus feribit Valeptinum non arbitrio homi'm'Sj fed naturæ mundijid ^‘bgeneri Di'aboli'co tribuiflè maliaam,quod eft indicii: um conftituiffè eum quendam fatalem peccandi neceßt#i tatem.Tiirbauit atitem hic præftigiator Ecdefiam tem^ pore Antonini ptj circa annum Chrifti (4(»,

Montanusôô erroris PepufianorumlôciæPriftilîS Montd««« p ^aximilla,ftib M« Antonino vero virus fiium in bedefiam effuderunt ; Hi Enthufiaimos,id eft, raptus ÔC »unofos adflatus prçdicarunt : quod nimirum capti men«« teignarieffutiuiflênt Spiritus iandi oracula eflë volue«# tunt, Epiphanius foibit Maximillam folitam dicere, fe »nuitam öt; neeeßitate coadam rapi ÔC agi v£ vaticinç# *ut. Hæc ieda Cataphrygum violentos raptus animos tum contra feripturam finxit, vbi voluntas tota reliidai? KtiWjôc ludibria Satanæ in mente furiofa opus Spiritus landiappdiamt^

Manes periâjà quo Manichæijqua: ftda exorta eft Mrfnft* J^perante Aureliano,circa annum Chrifti 274, Fatum I ' pk nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profeffo in Ecclefiam inuexit î Prorftis foftu^

lit Imerum arbitriunijSC contendit omnia fieri fatali ne:# ceßitate ; teftis eft Socrates Eccl : lib : 1. cap : 22» Pecca# mrurn originem non libero arbitrio voluntatis î fed fiib^ Itantiæ tribuit gentisaduerlæ. Auguft : de hære : Fin# xit enim duplicem fobftantiam, ièu naturam, aliam bo# nam,aliam malam : Hanc tenebrasjillam lucem adpella# “^♦Quod ex luce profedum eflêtj id neceflàrio bonuni enejquae vero ab aduerfe natura eflèntprofeda neceflà#

S3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rio QC

rio 5d immutabilitef cflè mala 8^ damftanda ï quæ cr^ roriim portenta vt Socrates monet ex Empedoclisma^ le diluta Philofophia haufit ♦ A^umento hiriufincM di vfi funt Manichæi : Si datum elKt homini liberum arbitrium, Deus fi non author, (altem adprobatof exifteret peccati » Sed Deus non eft caufa peccati, Ergo nec liberum arbitrium datum eft homini. At^ ita fingit peccatum ede quiddam conditum à Deo ma«« lo : quemadmodum ÓÓ corpus in quo hereat peccatum* Animam vero efle de fubftantia Dei boni, atcß ideo ne* cefîàrio bonam efle,8lt; faluari.

Hie vero nunc obftruet candidus Ledfor,qnam fœda fit iftorum hominum calumnia^ui vt inuidiam fa* ciant (anæ dodrinae Chrifti, de amifla libertate huma* nae voluntatis in adipifeenda viuifica conuerfionc ad * pellant earn Manichaeos furores. Infinitum enim dilcrimen hie confpicitur j inter deliria Manichxo^^*^ ÔC Eeclefiaî confeßionem. Manichæi duo numina fibi aduerla fingunt, ÔC duas diuerfas naturasjfcu ani* marum (pecies : quarum illas Iucem,has tenebras vo* citant. Nos verum vnicum tantum eumlt;5 bonum amp;C iuftum Deum profitemur, Manichæi fingunt ho* mini non elle datum liberum arbitrium : Et peccatum a malo Deo conditum efle. Nos credimus hominem libera voluntate conditum eftè, Ôi. peccati originem efle à libera voluntate Satanæ Qi. hominis, Mani* chæi animarum lalutem adtribuunt naturæ bonitati, co quod pars fit fubftantiæ diutnæ, damnationem cor# porum tribuunt materiæ neeeßitati, quæ fit à ma* îo Deo. At.nos beatorum redemptionem, amp;nbsp;falu* tem

tem bberrimæ 'gratiæ Dei âdfcribimiïs dumnatiotiera vero reproborum non ex lubftantia, fèd ex peccato, quod voluntate commiflùm eft oriri docemus. Sacri^:

’gbur calumnia eft, veram fèntentiam Propheti * eamjde amiflà libertate voluntatis Manichaei erroris in^i fimulare, Eft autem familiare Pelagianis obtjcere ptjs dodoribus Manichaeiimumjquemadmodum lulianus ÔC ^^n^uguftino fecerunt,

Noftraaetate Enthufîaftarum 8^ Môntani'ftarum ^b'ria renouauit, Caipar Sch vuenckfeld : is enim fingit Deum in mente hominis operari abscj minifterio, 8d Enthufiafmis rapi homines ad Deum ♦ Hic ergo non folum tolli't liberum hominis arbitriumjquod 8C nos exs« plodimiisin hominis conuerfîone’, verum etiafti vftim ^xterni minifterfj.per quod eft’icax eft Deus ad blutera aufert ex Eccicfia, Refutatur autem teftimontjs expreß Rom : lo« fis, Fides ex auditu eft. Item, Euangelion eft potentia Row» •’ u Dei ad falutem omni credenti,

Ad Stoicam opinioneth' quodammodo accedit Caluinus,Etfi enim reipuat adpellationem fati,inficietur eriam continuum caufàrum nexum ièmpiternam iè«« nem : nolit adièrerc Deum ede cauiàm peccati : tarnen contendit ita omnia fieri neceflàrto, vt non dubitet adfiti? marcjlapfum Adæjudæ proditionem, Qi. omnia icelera necelTario fieri,eaq; fada elle, 6C fimilia fieri ordinante, mandante,amp; voluntate effïcaci dcftinante Deo. At cutn vniuer^ iàcra fcriptura teftetur Deum nec veile, nec mobare,nec mandate peccatum,iuxta didum : Non Deus volens iniquitatem tu es» 1 tein,Hatc iunt quac odi didc

' dicit DominiTSjCumq^ conŒct indubio tcfti’raoftfo fcf/pgt; turae, hominem ita conditum Sgt;C voluntatis libertate à Deo inftrudum fuiflè, vt in ipfius fticrit fitum arbim'o, vel perfiftere in iuftitia,vel deficcre ad peccatum, atq; ex hoe lapfti primi hominis voluntas omni libertate fpolia/ ta,onere ièruitutis fit oppreflà, non immerito explode mus Caluini ftoico fato nimis vicinam ièntentiam.

PHILOSOPHORVM, P ELAGIANORVM ÔC Sÿnergiftarum opinionesjdc libero Arbitrio,

Declinaruntin alteram partem à veritatis fen’ll’ cum Philofophijtum feriptores Ecclefiaftici multi, in P’’*^ mis Pelagianum fodalicium, Slt; Synergiæ inuentor^» Philofophi nihil dé conuerfioné hominis :necp defpin^ tualibus motibus rcgeneratorum,intellexerunt î at^ ipfo iàniores fuerunt haereticis ; Nam de adionibus manæ mentisjôd voluntatis loquuntur,quoties in noftfo arbitrio 06 voluntate eflè volunt adiènfiones Sgt;C adpeti^ tus. Quia vero hanc libertatem eo extendunt,vt arbi^ trentutjinhominis voluntate fitum eflè,eam confeqm iuftitiam ÔC virtutem,qua ad vitam beatam perueniatiit» error ipfôrum hic commemorandus eft.

Philofophorum ergo praefertim PeripateticotiH^ Opinio fuit,animos hominum ita liberos eflè ab ceisitatéjVt veram iuftitiam mente intelltgerc s’““ eligere, ftudio exequi, vel mutata voluntate relpn Cicero de poisint. Altera inquit Cicero ièntentia eft eorutn,qi pf-?* bus videntur fine vllo fato animorum motus volun^’

Hinc eft arrogans flia vox Senccac.Quod vfuimus Deoilt; senec/* rum eft munus, quod rede ßndeej vfufmus noftrum eft. Äc Cicero adeo vehemens foitliberae voluntatis pa^ ^onusjVt is tefte Auguftino,malit diuinarionem,ac præs J nbsp;nbsp;nbsp;.

»cientiamfuturorum,atc^ita ipftim Deum tollere,quam concedere vt voluntas foa ipolietur libcrtate, Putat cnim confèquens eflê, vtlî adiènfiones öóadionesnon lint innoftra poteftate,nec laudationes, nee vituperation nes,nec honores,nee ftipplicia fint iufta :iino fublata anin •norum libertatc, putat omnium legum, diiciplinarum, cxercitiorumjiudiciorum,ftudiorum,0^ conatuum vfiim

Itaq^ decernit adiènfiones fîd adiones omnes eflè *nnoftrapoteftate,ô^ vt loquuntur, nos eflè Dominos *^oftrorum motuum, Atq^ bate fere omnium Philofon phorum perluafio fuit,menti humanac inditamefle earn iuftum,quid iniuftum,quid jectum Qc felutarc,quid prauum dC noxium,Deinde von inntatetn quafi Dominam fui iuris eflè, eligerc quod vin •um fuerit,amp; vel ad iuftitiam cum honore amp;nbsp;præmio vb JæjVeladlèeleracum dedecorc Si. fopplicio (ponte (iia lae inclinarc î atcç ita fibi ex fefc ad virtutem, QC beatam adlèquendam (ufficere.

Hic vero (àtis mirari nequeo Stoicæ fedae adlèrtOi tes adeo parum fibi conftitiflè,vtcum omnia fatoSi ex natural! colligationecaulârum, di. neccffârio fieri conn tarnen libertatem voluntatis præ alîjs t^ilofophis omnium fuperbilsimc adferucrint. Nam vt I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fapientes fuos quos fingit,non (bn

um hberos,verum etiam reges conftituit âuToxçaroç/xii/j ipQs attribuens» Vnde Sgt;C ftoica ilia paiadoxa,

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;folos

(ólosGpicntcs eflêKberostEt ßpfentem fcmpcr pcrfê*' do vti animo. Eocium dementiæ prolapfi font, vt fingcrcnt hominem fi veh't poflê finepeccato efTcjOnv nesq^ adfcdus SC animi perturbationes vt adueriasra^ tioni hominis voluntate euclli é pedore, acquabilcm S)C in Omni virtute conftantem animiim poflê iêruari. Adeo in vtramq^ partem omnium ftolidiisime de libero arbitrio nugati fijnt Stoici..

Paulo vefecundius amp;nbsp;humanius dehominelocuti fimt Peripatetici. Neq^ enim omnes adfedus dixenint viciofos,nelt;$ omnes animi perturbationes cxtingui poi^ Adfedus vero per lê non eflè vidajièd iudicio regens dos amp;nbsp;moderandos eflè. Idcirco Hieronymus cumfeï^ tentiam Pelagtj adièrentis homines,fi velint abscç pcccalt;J toeflêpoflè,refut2reinftituit,didt veterem fuiflë hanc inter Stoicos Peripateticos controuerfiam, Stoico^ rum itat^ 3i.Tvai.Qii:ip, ÔC. arroganter adpellatum regniim voluntatis deteftamur. Et cceterorum. Ao7o/.'7rj^€Ta

'Tt^OHCt.'X'^VTci, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dc

vera virtute ac de tjs quæ ad vitam acternam perdue' cunt agitur omnino relpuimus, 2C ex Ecclefia exlt;s plodimus.

Parum aut fere nihil diieeßit ab hac Philofo^ phorum opinionePharilâcorumlêda, Nam vt hiftoria Euangelica teftis eft,plane iómniarunt, in ipforum arbii* trio ôd poteftate fitum eflè,vt legi perfedam præftando obedientiam fint iufti coram Deo, Ideo Nicodemo admodum videntur abiurda, quæ Chriftus ait de rcna^ fcentia» Quidinquitnumfenexin vterum matris relt;

dire poteH vtfCftafcafur^quafi dîcat, Qirid poteft ab hox «nineflagtariatnplivîs,quatn vt præftet, quantum et â natura eft datum, Adolelcens quoq^ Matthæf 19, qui gloriatur iê ab adoîeiccntia iêruafle omnia decalogi pracgt; ceptajUimis euidenter oftenditjquam ftiperbe fibi libc#! ïum arbitrium arrogant, f^c alto fcnfu ludæf, lOi# bannis g, cachinnis exccpenmt promißionem Chrifti, de relh'tucnda per veritatem libertate hominis, quam quod imaginarentur iè omnis iêruitutis expertes, ipfo Wu effe hberos. Tantum igitur diieriminis eft inter Philofophos £C PharÜæos, quod hi iàndorum Pa* trum titulos tanquameriftas fibi imponcrent, SC fimul patefeeftione circumeifione, ÔC politiæ cona ftitutione gloriarcntur : illi vero tantum iudicio na# duccrentur : libm vis voluntatis ab y tril^ eft pai*

adferta.

p, Statttn poft Apoftolorum tempora male dilutac ^ilofophiæ 7r0davoXoyîar, in Eccleüam font traniportalt;s digna obiêruatione vox Socratis Ecdef; lib ; i, »Zi.7ro(çt$/),T« ScTiMOê' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X^i5ioif

Id eft, vero SC iÿncero Chriftianifîno adnatus Græciiàns ÔC Philolôphorum commentis mixtus 5‘^*^^us, Cum enim pauci quidam ex Philofos« ^,^*^’qui totam ætatem in prophanis triuerant literis, ad “dem Chriftianam conuerterentur euidentia veritatis, ^nftantia martyrumjôi^ miraculorum crebritate conuis» ^•jac qdem priuiquam fundamenta Apoftolicæ religion ^sfolideiecfl^ntA dikrimen 'Legis ÔC Euangeltjjhu:#

Philofophiæ ÔC diuinitus patefàCbc dodnnae p/ôj# intd!igcrcnr,ad feriptionem feie conferrent freti cog;« T i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nitio#

n/tjonc h’tcrafum fecular{um,amp;^ cloqacntfa, tantum ab/ ftutvtpatrocinioaliquoiuuen'ntjVt multo magis graui damno adfecerintEcclefiam» Dumcm'm caftdlaqus/ dam honeftarum legum,8^ diiciplinæ Ecdefiaftkæ gen/ tib'um fcriptis munire conati Rintgt;i'plam Chriftianx reli/ giom's duitatem prodiderunt» Euangeltj promißionem, de gratuita peccatorum remilsione, dC benefictjs media/ toris Philofophomm commenüsproriûs obruerunt ï Iiw diciumDeidepeccatoinlegepatefadum, plane obfcu/ raruntjdecalogt præceptis fpiritualibus in Ethicas Philo/ lôphorum fententias transformatis. Quapropter omnes corruptelaSjSC pemidofifsimos errores, qui inde vf^ temporibus Apoftolorum ad hacc noftra fecula, tam in/ gens detrimentum dedeixmt Ecdefiacjac neceflamp;riamdo/ drinam de gratuita imputationc iuftitiae per fidem,de rc^ condliatione peccatoris cum Deo per mediatorem,dc peccato originisjde eneruatis viribus humanis, de lege Deijde fide in Cliriftumjde bonis operibus, de toto reg;/ no amp;nbsp;beneficijs lefu Chriftijtantum non ièpdiueruntjhis Gracdßntibus vtSocratisvoce vtar,2lt; Philofophaft*^^’ Chrifiianis debemus.

Clement Teftisnimis locupleseft Clemens Alexandrinas AleXitn* Panthçni diicipulus Origenis preceptor ï qui licet admo» dum vidnus fuerit Apoftolorum temporibus, vt qui Mard Euangeliftae diftipulos audiueritjacvixeritfub Commodo,drca annum falutis i $ ® î hic tarnen adeo in dodrina Chriftiana rudis fuitjVt ne$ dodrinam de pee/ cato originiSjHeq? promiftionem Euangelq intellexcrit. ideo paisim de iufti'tia operum Philofophatur, non fecus aefide Platonis Academia, vel Zenonisftoa prodiret»

Hicigi/

Hic igitiTT Clemens plenïs adeo buccis decantât vires beri arbitrijjôC paßim inculcat lâlutis acceptionem inho^ minis libera voluntate pofitam eflè. Aliquot dus (en* tentiascitabojCum vtleflori fit integrum, ferre dei^ iudicium eas(^ conferre cum Prophetids ÔC Apoftolicis didis,tum vt quilibet intelligatjex qua ichola prodierint adfertoresliberiarbitrq,SC Synergia: patroni. Libî i» ssuîinquit:NifiadpetitusSlt;cauiæ adionumeflènt in Wietapoteftate animæ, nccçlaudationes, ne($ vitupe^ rationesjnelt;ç honores,necç fupplida eflênt iufta î ac mox addit,ErgoUberariabignorantia,6i â praua voluptuas? ria eleâione,ôi ante haec,non adfentiri illis deceptionum phantafîjsinnoftrapofitum eftpoteftate,libîz. nisn J't ‘’ÇoÀK4/ç£H^o-,@^quot;62i,^4oa't?gt;m$o‘u7’ta7’a9ta'/ç* Fidcs «V quitjcftvoluntariaantidpatio, K pietatis adfcnfio: ac prolixe deinde difputat hanc fidem nihil efle nifi -njoa/si«

Quis non exibîlet tamineptum difputatiorem in EcclefiaDei^

RurfusfecundolÆ): Adfcnfioncsinquitin noftraP‘‘g’ elfe poteftâte non folutnPlatonid, fed ÔC ftoidconcc^! dunt.Omnis igitur opinio,ÔC iudidum, ôi anticipatio,ÔÔ dodrina,quibus viuimus ôi. verfamur cum gencreho«» rrynumadf€nrioeft,h3ec vero nihil aliud quam fides fuc:# rit, Etpaulopoft : adhuc exprefsiusloquitur. « âta7ro«^‘^2’ sairiSjKûittHsacr/Çj^gyi îtTrt/Saa «(UTpjWCûnç WaKoii Vcjj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o-eaxç। vtT«i,ld cftjDefediOjet metiis

tis amotio,et Gontumacia,funt in noftra poteftate^quem^ admodum ÔC obedientia eft in noftra poteftate. Ideo ÔC voluntariafubieda funt iudido» Eiufdem eft infeitiæ prfg« Joo quod(dibithb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vbi contendit fidem effeomni#

T 5 wmeli«

um digcntium falntem,amp;^ hominem poflc djg« Te,dC acdperc ülutem, Verba Clementis font: tov§ éi» Äoi/Tae 7rtz0a o ^ioç.aiz gt;ccp ^/a^tlaz ibp ivrVrÿp

(Pzà Toû *19^1 Trlt;x.i/Tx oCTTOTTARf »(TKr rlt;t Tray ivrî# li)TNi'i'KTTlS^I^ S'VVÔ./Ji.iVOp » Idcft, Volcfl^ tes in foam lêntentiaminducit Deus : Non enim viio

infert ci,qui ex(cfe(àlutem acdperc poteft, per eledit» ncm,amp;perid,quod vniuerlà quac à iê font ad inch(^ andam Ipem implct, Hic fotis pingui ii^enio adferit fo herum arbitrium : Siquidem contendit hominem ex kk propria eledione accipere pofle iàlutem. Ideo pan^® poft addit, «o/i/M5^H7r/'s/Ç7u/j|Ao/x£i/o;j, Communis eft fides eorum qui digunt eam» Item,Vêtus eft iUa lex,ingt; quit, volentem fibi eifere virtutem : quapropter SiC mandata quse font in lege ôd ante legem, conftituunt vt tsquiel^ât vitam æternam, ôd beatum honorem, aco* piat» Ac rurfosî lt;utra?gt;izz5\0 7r«/zTO £kajiTO/J ^/Kifa'ifÇ, TÎiz fJATo.^o'Küii ijriap Tup

^UTOICfCCTO^/KHpiKiKrnro H nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cft, QUldUnlU

praeclarum8C redum eft, transfert hominem admelio^ res habitationcs, caulam mutationis habens cognitions cledionem,quam foi arbitrtj liber« poteftatis pofsigt; det anima»

ïam vero expendat apud le plus Ledor,an hæc W» mida libcri arbitrij præconia, congruant cum Prophétie cis Sgt;C Apoftolicis didis,qu3E teftantur, lapideum cor in^ eflê homini,9C omne figmentum cordis hmnani efle prof cliuead malum, hominis voluntatem eflê hoftem Del, qui legi Del nequeat fobqci, hominem eflê venundatutn fob peccatOjteneri captiuum â Sataoa, eflê mortuum in delidis»Qu« omnia fi expendiflêt Clemens non tam cblt;î

to (îipericilio voluntatis Uberatn pötcftatem praedicaflèt ; ïKctam vana confidentia foi GnofticosEios^quosinfti* tuereconatur Apoftolicx dodrinæ dC PhiloiophiaEàigt; cpta mixtura delufiflèt, Sciat ergo pfos Ledor cauen^ d^ fibi eflè ab hoc Clemente, fi veram fêntenttain de viribus humanis inqutó ièrio,

Præccpforera foum fécutus eft Origenes Adai» Origfftrti *nantius,qui circa annum Chrifti z i x» imperante AntOÿ! nino Caracalla clarus in Ecclefia fuit. Homo doduSjimss nienfi Iaboris,admirandæ diligentiae,verumnuUiusiudij# ^jquod ad verum fotelledum iâcrarum literarum atfi#

Vt tam non dicam quam potentofos erroreS cö'rtï*^ **unifcaturinlibris7rif/4fx* fingft Diabolis quo^ lalutis eflè repofitam, ÓÓ alia non minus abforda* In enarratione Epiftolac Pauli ad Roma : nimis crafle «önonftrat Ecclefi», iè caput noftræ religionisnon in^ tellextflè. Vix vllam Pauli ièntentiam absq^ infjgni 6d pemiciofa deprauatione exponit,Nobilifsima vero tefti^ monia quæ font fons omnis confolationis, non fine blafs# phemia inuertit: vt cum lib:2. citât Chrifti didumî crédit in me non iudtcabitur : additiplè,quia fecun^ dumhocquod credit non iudtcabitur quafi incredulus, 8^ infidelis : de adibus vero fois fine dubio iudicabitur; Hociànecft vnomomento totum delete Euangelion, Item lib : ^.Quemadmodum fides rcputataeft ad iufb'tf tiam,fîc de de charitate dici poteft, quod charitas repute!«: turhominiad iuftitiam,

Hinc cum cuiuis fît maftifeftum, Origenem: prorfos

ptorfiisignaramRn’nêdodnnac Apodolïcxde gratufta hominis iuftificationc,non fpero quenquam in hac cau6 tam ïniquum fore cenforcm, vt exiftimet huius Philofo/ phi vocem dcbere pondus aliquod habere* Exddunt quidemillialiquando fcntentiæ, quæ totam vim liberf arbitrtj elidunt,vt lib : 4. in Epift : ad Roma Î Vix mihi perfuadeo inquit,quod poßit vllum opus eflè quod ex debito remunerationem Dei depofcatjcum etiam hoe ip/ film quod agere aliquid poiRxmus, vel cogitare,vel pro^ loquijipfiusdono 8C largidone faciamus, In qua vera (êntentia fi conftanter perftitiflèt, fuperbarum vocuin vela,quibus vehit pai^ laudes liberi arbitrij magis contraxiflèt,

Verum quæ eius fuerit mens de hoe articulo,cx fjs lociseft petendum,vbi data opera hanccontroucrfiani cxplicat : lib î i.ad Rom : inqiut, Mabet ergo in arbitrio fijo anima,fi velit eligcre vitam Chriftum,aut in mortem adDiabolumdeclinare, ac fimilitudine exProdici (nentoallatafingit,ineovtquisfónde viuat animae nii^ turn expedari. Libro vcro tertio düputationem de libero arbitrio ingrcditur,atlt;ÿ teftimo^ nia icripturæ,quae fiiae opinion! aduerlântur eludere nitü tur.Quo in loco adeo impudenter fàepe loquitur,vt non vereatur adiêrere : Noftræ iàlutis cauiàm in nobis fitaffl How.'u Verba Origenisiùntî Videamusquomodo Paulus E?:ecb: Apoftolus velut poteftatem hberi arbitrij habentibus tib : ¥ • nobis loquitur, ÔC tanquam in nobis ipfîs vel ßlutis, vel •jTifr nbsp;nbsp;nbsp;perditionis cauiàs habentibus ait,amp;c* Ibidem addit : In

«jX* noftra poteftate eft, obièruarc poflê quæ mandantur.

Item, Vnumquod® igitur vas,vt vel ad honorem à creagt; torefor^

torefofmcturvdad contumdi’am, cx fêipfó caufàs 8d occafionespraefttti't conditori. Siquis pius velprimis tantum labris dogmata Chriftianæ pietatis deguftauit, neccflè cft vt has fœtidas 8gt;C impitras voces faftidiatjquac adeo contumdioiâe funt in filium Dei vniciim ialutis aus« thorem. Et miror qua fronte vel conicientia potuerit hacc icribcre Origcnes,cum verba Pauli Roma : 9.Quæ enarrare nititur,prorfus ex diametro pugnantem fenten« tiamjfine omni obfcuritate gignant. Sed maluit nimb turn vim facere verbis Apoltoli, quama Philofóphica fc* opinione,magis congruente cum ratione difcedere»

Origenis itacj de viribus humanis imaginatio fuit, Hominem ex lêfe intelligere quae fint iufta, quæ iniufta, libero voluntatis arbitrio præditum cflè, quo quod li«: oitum fuerit,digéré,fequijóó efFicere pofsit. Sic enim logt; quitur: Quae cxtriniecus incidunt,in noftra poteftatc *^00 funt(puta morbos) obied:a,Sóc. Bene vero vel male his quæ incidunt,ca ratione quæ intra nos eft difcer^ *^ente amp;nbsp;dtjudicante, quomodo his vti oporteat noftræ ^ltpoteftatis. Vnde pofteaaddit : Quod crediderunt,ip^ ‘Otiim opus eft,qui curati fiint. Vt vero hanc infanifsigt;: fententiam,qua conugrfionis noftræ atcß fidei opus lolidum tribuit humanæ'^luntati, mitigaret, ne Deo ^otfus exclufo ab effedione noftræ falutis, 06 iuperbia ^.”^§’‘^titudo nimis fint confpicua, id quod antea libero ttibuit arbitrio partitur quodammodo, 66 Deum in ^etatem honoris adiumit, Vt(inquit) neqj quæ in nos* “0 font arbitrio, putemus fine adiutorio Dei effici : neq^ ea quæ in manu Dei font, putemus abscj no«« ftris adibus Ô6 ftudijs,06 propofito confommari, Quam vero

vero hæc pugnent cuttr tcftûnotitjs fcrfpturae ûcrac î qui# bus totumDeo adßgnatur,(upra eft oftenlîun,

Nec mihi dubiutn eft,extidflê tempore Clement», 8^ Ongenis, pios ÔC cordatos paftores,qui voce fcrip# tis hune Phüofophicum errorem confutarint, quorum teftimonia extare in Ecclefîa vaidc optandum eflet, In^ dicat autem iplê Origcnes,quibus argumentis fibi fit oblt;s uiatum,videlicet,Âuferam cor lapideum, Item, Non cftvolends,nelt;^currentis. Item, Deus eft quiefficitvt velitisjôic* Hæcinquitjdicunthiqui voluntex author ritate fcripturæ diuinæ diflèrere,nihfl eflè pofinim in nogt; ftra poteftate.Qiiæ verba non de Valentinianis Mars# cionitis iîint accipienda, quidiucrlâsnaturas introduce#’ bant:hi enim veteris Teftamenti teftimonijs non vtcban* tur» Sed potius de Orthodoxis paftoribus, qui Phflofolt;# phicisfigmentis Prophetarum ÔC Apoftolorum author ritatem oppoïûerunt.

Quia vero Sd Clemens Si Origencs propter mub tiplicem eruditionem, Si infignem eloquentiam erantin admiratione,Si ex ipiôrum icholis multi dodH Si elo^ quentes viri prodibant, qu^mul imbibito boc Philofophico, deinde ob dicmdi fàcultatem ad Ecclefiac gubemacula îùnt adhibiti, vix vllus icriptor Ecclefias? fticus præiêrtim inter Graccos reperitur, qui no’' fcrit de hbcro arbitrio, quod Platoius potius Acade^ am,quam Chrifti redoleret Ecclefiam. Quidt^d tur minus congrue de hoc articulo dicflum eft,ab Athagt; nafio, Euièbio, Bafilio,Nazianzcno, Epiphanio, Chry«’ foftomOjHieronymOjSi alîjs quorum fententias fopj?

VïdàwSjîd totum aecepfum fereftdum eft his duobus

•nagiftris Clementi ôd Origeni : ategiddreoapud rede iudicantes minus ponderisincontrouerfix dijudicaaone habere debet»

PELAGIVS BRITO Monachus fub Theodofio luniore,circa annum Chrifti 400, ton's invü pudenn'æ velis panfis adferuitvoluntatiSjSdarbitrtjho# *nani libertatem. Nemo dubitet fûmpfiflè cum mate«« 5C occafionem,cum cxPhilofophiajtum ex Origen ^cis ÔC fimilibus fcriptis. Male em'm diluta PhilofopWa turn in admiratione erat in Ecclefîa, ita vt dodbrina Euangclij, non fine omineChriftiana Philofophianums *^’paretur. Verum hie Pellt;^ius adftipulatoribusluliaj# ’^oôtCcleftiOjeo impudentiæôC vcfaniæ eft abreptus, ytottïnc Dei auxilium amp;nbsp;gratiam ^iritus repudiaret, •andorum preces pro fidelibus 8d in(idelibus,putaret Caa pcruacancas, ÔC voluntatem hominis non folum Iibcÿgt; *’^,fed ÔC dominam atq? reginam conftitueret omnium *™onumatlt;ÿ lâlutis. Vttj hie conipiciatur quantam telam ftcum trahatliberiarbitrqadlertio,Pela^ ^rores quemadmodum à Hieronymo, Auguftino ÔC •^folperorcccnlèntur^c iubnotabimus.

ERROR ES PE«

‘ Mortem corporis non prouenire ex lapfu

*wctito Adx, fed ex condicione naturx. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccdto

origMdlt

V Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pecca^

Augitß: II, Peccatum Adænemininifiipfinocuinè, Et pec/ de peccd= câtum nd alios homines non propagatione camali, fed toî w meri imitations tranfijflè, t{$ hb : I,

„.III. Naturam fine vici’o effe : Et infantes non habe/ dénatura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;originisjaut vllamculpam, fedinfontescfle,

crer4a eoftatuin quo Adam fait conditus. Baptifan/ ’ dos tarnen, non vt à peccato aliquo liberarentur,ied vt Sacramento adoptionis honorarcntur.

Auguß: 11II. Arbitrium hominiseiuscflelibcrtatis,vt homo de pecc4apoflêt,etiamabs(5 gratia proprio meritoßlutem adip^ to origù fei,Cam veto hxcnimismanifeiia blaiphemia ab omni/ nah, con= bus paftoribus damnaretur, linguamnon mentem mu/ frrfPfZ/g: tauit,adierendo;Gratia adfiftente facilius quidem penic^ niri ad ialutem,abs(5 ea tarnen iâlutem obtineri à nobis pofle licet difficilius. Verum cum ÔC haec iniania in con/ ciltjs exploderetur, vocabulum gratiæ per fimulaoo’^^^ adfampfit,rem ipfam exdufit in veteri blaiphemia P^’^***’ ftens. Gratiam enim non intellexit gratuitam rum remilsionem,0d donum Spiritus ßndi, fidem enici/ entis S)i. noftram voluntatem trahentis : fed gratiam ad/ pellat,beneficium creationis, donationem liberi arbitrf]» poßibilitatem iponte obediendi Deo,legis promul^tm/ nem,06 doArinæ communicationem, Atq^ his pra^igtjs ex iudicio Paleftino,cuius mentionem facit Auguft : lib » de gratia Chrifti contra Pelagium eft elapfus. Daim^i enim eos qui adièrerent hominem absqj gratia pofte la uari, vel vllum praeftare adum.

Gra#

• V. Gratiam Dei SC ßkitcm eternam^non aliter quam fecundum mérita dan.

• V1. Hominem poflè effè ßnc peccatoperfede iu#! iUffony :

ftum SC Omni uirtute abiolutum, ac omnia Dei mandag: contra t3,nonColampoamp;ibäi^,feddCfäciliit eflè homini volen#! peügt: tl eapraeftare, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vialott,

Hæc tctra errorum portenta, qua: vna lituravni/ Au^uflt ueriam dodrinam Prophetarum SC Apoftolorum des« contra ^ent,necj quidquam ex ea praeter Ethica Philofophorum præceptarelinquunt,adièruit Pelagius Monachuspraess/^®^'^ P” lt;^ipuus liberi arbitrij patronus:Adftipulatores autem has« tgt;tut Celeftium, ÔC lulianum Capuanum Epifeopum vt ’ Gennadius refert, Cum autem hoc blafphemo errors Vehementer turbaretur Ecclefia Romana, ac vehemens ^flenfioinaljtjsquocßEccleftjs hinc oriretur, contulit iè Pelagius in Paleftinam, vt fuæ opinionis adftipulatores quærerct. Haud dubie cogitauit le in Oriente multos regt; perturum difdpulos Origenis, ÔC Chryfoftomi,qui vires liberi arbitrij immodice prædicarunt, ëC Pelagio SC alîjs errorismateriamnimis amplam luppeditarunt. Verum

nimis impudenter lûa commenta proponeret, SC Anguß t P^lam adlèreret hominem abscg gratia Dei virtute lib î ärbit : poflè fine peccato eflê,ÔC mandata Dei ab homine «eile præftarijHieronymus qui Hierolblymis tune fuit, oC in Pelagium incidit, has blalphemias refutauit.

Celeftius Pelagrj dilcipulus, dum in Africa lèmina ^'userrorislpargit,Carthagine conuenit Synodus,quæ dogma de libero arbitrio damnauit,SC Celeftium ex^

commit^

Retrdcx commuftîcatiottc cxclufit ab Ecclcfia,cui Syftodo cdp i 3Î. non interfuerit AugufHnus,vt ip(ê eft teftis n'inrit

Epilcopos doóxina ÔC inftitutionc.Nam quacftioncs iagianorum ad Auguftinum font miflàe t PelagiÏB öiK rea in Paleftina oberrat,fofFragatores conquirens,ve^ pij amp;nbsp;dodi viri datis libellis ad Epifoopos acculant niinem de làcrilego dogmate,Itaq^ Synodus 14* porum inPaIeftina(ni fellor jDiofpolijVel Lidd£,fic exquadam Hieronymi Epiftolacolligo) cogitur» de fois dogmatis auditus Pelagiusjlêntentias quas Iwft nus lparlèrat,in iudicio damnare coadus eft.Augnn^ librum fcripfit de geftis huius Synodi, verum is nc^ tat« Fragmentum aliquod reperitur in lib î Aug^^ft peccato or^inali contra Pelag : Vbi narratur,Pcl3g*^ reuocalîè ÔC condemnaflè hacc dogmataiHomioetn an^ Dei gratia poffè eflcava/xajTnTOA'« Adam â:um,qui fiue peccaret,fiuc non peccaret, moriwnïs fct.Quod Ad« peccatum ipfom folum l«lêrit,ô^ turn genus humanum« Qiiod infontes nuper nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Cnt IfatUjin quo fait Adam ante prçuaricadonan'^^ lex tam iuuet ad obtinendum regnum Deijqin^t” »‘ta^ gelion.Hos ÔC lîmiles errores turn damnauit iudicio : verum quod res iplä tellata eft, Augufanusn immeritoconquæftuseftpræftigiatorem Pelaginm, verfotia impoluifle Palcftinis Epilcopis« enim gratiç adlùmpfit,fêd leelerate deprauauit,ûiterpr* tans de bénéficie creationis,vel reuelatione legis«

Si

Cum ergo fraudulenter erroris foi damnationem fimulafiêt, attj hoc dolo é iudicio clap efiët,maius incendium lecutum eft in Ecclefia ; vt henj

I nbsp;nbsp;nbsp;ßsnjquando comiptelanim qualdomcp ihcntftatfoncs,

aut palh'ationes feu excufationcs admtttuntur,filt; clemerk intempcftiQa dodrinæ cœleftis deprauatoribus, cum atroci detrimento Ecclcfiae parcitur, Pelagius enim glo^ fiabaturfciudkioSynodi Paleftinæ ablblutumeflc,ac ra^ore audaciafua commenta tuebatur,0d late diffun^ o^bat, Rurfus igitur confih'o ÔC inftindu Auguftinf, ^‘ustunc præcipuaerat authoritasin Ecdeßa^Synodi toniiocantur Carthagme,00 m oppido Numidiç Milleo, orca annum Chrifti 406. Vtraq; Synodus 0^ Carthagi« nenfis ÖC Mileuitana damnat,Pelagt) SC Celeflq dogmas Et Uteris dads ad Innocentium Romanum Epifeo^is ^^5pctunt SynodijVt is Rio cakulo comprobet décréta ^fricana’.Et quia Pelagius Romæ diu vixerat,eitet eum ^ddiccndam caufâm, ac nifi expreflè damnauerit fixa ^Bniata,anathematis fulmine eum feriat, Innocentius ^Iritanadeactarata habet, óóPelagium ac Celeftium OusdifcjpuiunT^ cxcommunicat : Qua graui fententia P^itninEcdefijs promulgata reprefîæ fiint,quodam^ *^odo flammæ erroris, palam depafcentes piorum cœ^ Olm,non tarnen ignis prorfiis eft extindus. Origenicam ^^mixturam,qua£ dodrinam Euangeltj QC Philofo# pmam prorfiis confüdit,ÔC baud dubie anfam dedit Pela# gunathærefi,adeo imbiberant Epifcopi,vt difficile fue«; rationi ad blandientibus opinionibus mos ipfbrum abducere,2C ad Prophetica 8d Apofto# caoracula, quæ {àlutem nofhram foli gratiîe Dei tri# tantum eruditifsimis ftriptis tit Pdagio Auguftinus, ncc tantum condliorum authoritas eutn p eiierunt * verwm etiam Imperatorum duilia edi# daa4

ôaadcxtirpaiîdum blalphcmum errorem font fita.

Anno Chn'ftt 420, fîib Thcodofio Si quo anno obtjt Hieronymus ftrydo î Carthagine uenit Synodus 217. Epifcoporum, inter quos praeûpf* authoritatisfuit Auguftinus, egreflùsiam iêxagefi^^ quintumaetatis annum, InhacSynodo Pelagijô^Cc«^ ftq noua dogmata graui ceniùra font condemnata, décréta cum â Romano Pontifice Zofino eflcnt batajper totum Romanum Imperium haerefis Pelag*^’’,^ damnata eft. Defccerat turn à Romano Imperio taniajquarc vttutiusibi ho^icium haberet,ôiqu*^H’^ tria eius cflètjCO confogit Pelagius,atlt;5 illam errore infecit.Verum ÖC hic reprelÉ eft blaiphcmiajd*“ genticuraCclefttj Roma : Epifcopi, Sic enim refert.Nec vcro iègniore cura ab hoc codem morbo tannias liberauit Pontifex Celeftius, quando quoi»® inimicos gratiae folum foæ originis occupantes,etiam aD illo iècreto exclufit Occani Si ordinato Scotis Épii^^R®’ dum Romanam infolam ftudet lêruarc Cathob^^^**^ dtetiambarbaramChriftianam, InChronico verorCi« fert.Gcrmanum quendam Antifiodoreniêm Epii^opun’ a Celeftio miftùm, qui deturbatis Pelagianis Britannoï ad Cathohcam fidem direxerit, anno Chrifti 4 î

In Synodo deinde Ephefina, qua? a®'® Chrifti 43$’. aduerfos Neftorium eft congregata,in qua duccn«* ti decem Epifcopi conuenerunt, repetita eft damnatio Pelagianæhærefèos,ac quia Celeftiani adiuuabant Nc^ ftorrj Si Ioannis Antiocheni faÆonem, nominatim Pc^ lagiuSjCeleftiusJulianuSjPerfidius, Florus amp;nbsp;altj errons focq

focqRmt damftatfjVtEpiftoIa CyrflH amp;nbsp;totins Sytiodi Ephefinæ fcripta ad Celeftintim Romanutn Archiepi^ Ropum teftantur. Anno Chriftt 44 3.Iuh'anus Athenea lenfisiadantißimus Pelagiani dogmatis adfèrtor, vt inü quit Pro(per,Capuanus Epifcopus, multa molitus cft vt feftitueretur» Verum Sixtus Roma : Pontifex hortatu Leonis Diaconijomnem ei ipem ademit, quod exem# plum rede fêntientes confirmauitîerrori veroaddidos plurimum abfterruit.

His Synodorum fudictjs,ô(^ iêueritate Epilcopo«j hærefis oppreflâ, SC ex finibuslmlt;lt; P^ftj exterminata eflët,nouæ corruptelae iunt exortæ, quemadmodum Proiper in carmine de ingrat : conquç* ’^itur,

lamq^ procelloße dificdo turbine nodis î Heu noua bella,noui partus oriuntur in ipfo, Secura: matris gremio»

, Multi enim craflbs illos errorcs Pelagij damnalt;s oant : Videlicet, peccatum Adæ fibi tantum QC non gCä« ^’■ihumanonocuifle* Item,Adam eflè mortalem fa^s tumGuepeccaflctjfiue non peccaflet» Item, Infantes Pforiiis inföntes Sgt;C integra natura naici, hominem poflè ’“s^peccatoeiTe : liberum vero arbitriumnihilominus ætebant,videlicet,manfiflè in homineetiam poftlap^# um lumen rationis illæfum, QC Übeltätern nulla necefs pjr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ita^ in hominis arbitrioSC poteftate

‘C ütum iäluari fi velitjvel ipreta ialuteperire.

Hæc Semipelagianorum corriiptela tanto nunc X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diligent

diïigefttias eft obfcruaftda, co quod Synergi’æ zdrofto^ res J qui nunc turbantnoftrasEcdefiasintempcftiuoHs! beri arbfnij patrodnio, prorfiis idem commentumrci* nouant : Nam vt Proper teftatur in carmine,hi Sc*“ mipelagianijtres concurrentes caußsconuerfionis pono« bant, Gratiam vocantem, verbum 8C mentem ac vogt; luntatem fiia Iibertate vtentem, quemadmodum cKMer^î Cbus quos ftipra citauimus patet,

Eadem plane lèntcntia eft, eorum qui boe tempof^ Synergtam humanae voluntatis, ÔC tres concurrents caußs in conuerfione hominis ftatuunt ac fingunt ho/ minem libertate iüa,propriety vigore venire,ad gratian* oblatam : Ec liberum arbitrium hominis non e^ oeio/ lüm,fed plane aliquid agcre in conuerfione. Facilius ita$ de præiênti controuerfia indicium fiet iflas corruptlis Semipelagianorum acoirate obieruatis,

Nouaeautem huius corruptelae princeps, Caßianuit uorum color um,quibusfucata eft Semipelagiana fisinuentor fuit Caßianus Monachus, natione Schy/ tha, Conftantinopoli inftitutus S£ ad munus Diacon» ÇQoptatus à Johanne Chryfoftomo : deinde MafâM* feduspresbyter:homo dodus,difeiius, Sd aufterx vi/ tac, Imbibit baud dubie hæc venena in Chryfoftoffli Ichola : Is enim paisim nimius eft liberi arbitrtj lauda/ tor : Si. iàlutis acceptât caufam potins voluntatis eledio/ ni,quam gratix donationi adfignat,

Cum autem hiuc controuerfîarà Pelagm motae va/ rns collationibas cum aduerûrHs,9^ eruditis ftriptis

K multamm Synodortim grauifstmis tenÜiri^^ tïlurimum lucisacceßiflet, adco vt indubttata lèntentia «xPropbcticishauftafontibuscuilibet nota eflèt, quaß tortuofus coluber per gyros SC finuofos flexus inccdit Calsianusjvt protrltac faÆoni Pclagtj occultas ferat fupi pettas. Prima fronte Orthodoxam femcntïam pro^i «Kjquod pleris^ hacreticis familiare eft,ac fatctur vt te# ftiseftProlper: Non(ólumalt;fiuum,iëd SC cogitation ®utn bonarum principium ex Deo eflè t qui nobö SC (andac voluntatis inlpiret.

_ Verum mox deicifcit ab hac fana SC Catholica ^tcntia i ac fingit, â Deo noftrum conatum excitari ^wisoroimquendambonae voluntatis, tn nobis conn T'xerit, Atlt;5 ita contendit eflè earn in homine pofsin “^tatenijVt per naturae bonum, principia bonarum von J^ûtum prodirc queant,SC bora quidam conatus,ex lin ^o fiirgerearbitrio,at£^ grauam praeucnirc. Ne vero •y^^^onftringipoflètlubricus anguis, dC de Pelagiana h^reficonuineijmiraverfutiajduas diuerfiftimas SC inter ‘^5* diametro pugnantes fèntentias Auguftini SC Pen conftiitjSC ex hac conciliatione,vcl potius mixtura

contrariorum Chimaeram quandam gignit,

. . Cum enim bis verbis ftatum pofûiflèt Î Vtrum præt)uerimus : mifèreatur ï'oltri£)Qj^-jj^g. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Deus mifèreatur, confèqua

oonæ voluntatis initium : cum alterutrum veri n contrarium eflè neceflè fit, hic tam ingeniofüs Wor , vtrwmqj recipit, at(ß coniungit» Eoqj tann «cm delabitur, vt infulfapartitionc adferat : aiios X z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quidem

qiudcm nolentes inuitos ad ßlirtem trahi, vt Paulum ôd Matthaeum : quorundam vero volentium ac fitientw um curium ad maiorcm incitari fla^ntiam, vt Zachei, QC Lmtronis, Atcj ita Chriftum altjs eflè faluatorem,alijs ftilceptorem.Ita cum Cafiianus mit:^are di. politius progt; ponere crrorem Pelagtj conatus fit : multo fœdius hallii^ cinatus eft quam iplë Pelagius, Is enim ita adlèrebat li/ herum arbitrium,vt contenderet neminemjUifi qui Ipon« te fua curreretjôd libera eledione gratiæ le làcerct capa«« cem,ad vitam æternam peruenire,

Hic vero bonus con€iliator,non folum adfîrmat, Adam retinuiflê poft præuaricationem ftientiam boni, ôi fingulisineflè virtutum lèmina, ex quibus motus volt;« luntatis boni vigore arbitrq pullulare poßint, atcß ita præueniri â quibufdam iplâm gratiam làndo defiderio î verum etiam contrariam largitur lèntentiam, licet hæc poßibilitas OC liberi arbitrq integritas fît refîdua in holt;î mine î tarnen tantam eflè in Deo clementiam,vtnihilo^ minus inuitos quofdam,ôd plane renitentes attrahat,at(^ compellat ad falutem.

Soient omnino hoc modo fîiceederc in Ecclefia iftç veteratoriae artes præftigiatorumjqui in certatninibus de dogmatibus miras excogitant fraudes 18C iudicio Eccle«« fîæ damnatos errores yocc condemnant,vt inuidiam ma» nifeftam déclinent,SC incautis auribus ^ecie fidelitatis irrepant:nec tarnen ûnæ lèntentiæ lèlè adiungunt ingCüî nue,fed velnouoserrorum fucos, vel perplexas conci«« liationes,vel infidioßs mitigationes adferunt, vt radicem çrroris tueantur,ex qua aliquando totum germen pofsit reftitui

Plenjm^ cni'm abfordtbra monfha opim'onum gignunt : quod ói. Caßiano vfu vcnit. Omnium eniin abfurdißimum eft, tribuere homini liberum arbitrium : Etfimul adiererc,quod grat« etiaminuitosadiàlutem compellat» Qui igitur hoc tempore Synergiae præftant patrodnium : ÔC libero arbitrio non omnem vim demp«« tam volunt,hunc iuum ftudioie obieruent ineptum ma«« giftrum,

Aftipulatores iuæ fententiæ Gallos habuit Caftia* *^usjqui cum aperte non audercnt oblatrare veritati,clauui deftinis obtredationibus fcripta Auguflani deformarc ^onati funt : 8C virus fuum occulte fouerunt, Verum Pontifex Roma î Celeftinusadmonitus,ôd adiutus ope«« ’■aProfperiAquitanid ad Gallos Icripfit, amp;nbsp;authorita«« librorum Auguftini défendit,ôd obloquentium vz» f’tati calumnias compelcuit, Etfi autem ÔÔ Prolperi eru^s qutbus confutauit pracftigias Gafsiani,0C *Jlt;omanorum Pontificum authoritas,multos in viam re«« ’^‘^itjquoldam etiam oblatrantes repreßit: tarnen radi^ ceswtorisPelagiani haelèruntin Gallia, nee potuerunf

Inter alios enim,qui liberi arbitrq vires nirnium eac^ Fdu/iin, y ^^*^’^xtitit 86 Fauftus Galliæ Epifcopus : qui ftib luftino Imperatore circa annum Chrifti ç'io.vixit. Pe^ iägi^nus haberi noluit. itaeç in veftibulo fui libri de gra^ ha a libefo arbitrio,Pelagq erroresconfataf, often«« grauem eflè blaQjhemiam, Adiêrcre,quod homo proprio arbitrio abslt;5 gratiæ auxilio ialutem fibi impe^ harepofsitj Simulvero Sii. illos damnat atrociter,qui togt; him falutis noftræ opus foU adfignant Gratise« Medium

X 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;autem

autem curfum ïc ten« c gloriatur,vtftnlt;^ vitatù erronirt fcopuli'Sjtam Pelagianifini,qaam ManidieilmtScd t cue# rain fÿrtesPelagtj totus abripi’tur. Contungi' vult grad# am Del SC hheram humanae voluntatis elecfhonemac laborem in eft'edione noftræ lâlutis,

V nbsp;nbsp;nbsp;Ac Ikct verbis teftetur,{e laborem humanum non

coaequare gratia: ; fed fine omni comparatione gratiain praîponere : tarnen eo delabitur ftudio adferendi lib^ rum arbi£Mum,vt non obfeure adfeueret totam homin» (alutemtn hominis poteftate cflê fi£am,gratiamlt;5 vnk cui^ fecundum m«ita darf, Fingit enimfelutis pcrccp# (ionem,quafifontem quendam in medium huius mundl expofitum,0C omnibus ex aequo ad hauriendumxonccG' (inn efle : gratiamc^ fingulis QC vniuerfis pari conditio# ne ofFerri,homini vao indita effe femina bonat volunta# tis,vt fponte,SC prd^io arbitrio intelligere,expetcre,co* nari,veile Si. an^ledi (alutem ex fefe poisit* AttÇ non iolumarticulumdepeccato originis periculofeob# (curat, y«um de dodrinam de eledione prorfus delctt totamc^coniblationemdegratuita hominis iuftificatio# ne,penitus eneruat,SC in PMofopbiam transformât,

Acvtintclligat Ledor prudens,quamfu«it in^ (üKiiSjôe impudens SynCTgiae patronus hic infoelixFaii* fius diligenter expendat,quam feelerate enarrettn ab lb nobiliisima promilsio : Miferebor, cui mifertus fticro, quam blalphemam interpretationem, qua totumddet Euangelioninexordiohuiuslibri receniui, Expcndaiv tur Sc fimiha eius ftolida SC impia dida,quale eftjDomk ftUS,inquit,inuitat volentero,attrahit.dcfidcrantem,er^ï^

adnitcntem, Imo veto SC vóIuntasjSC defîddiuni) QC- »'•* fiß à Domino inftillatur animæ. Falftim dC illud eft, tjuod inquit : Quid autem eft attrahere,niftpraedicarc, nifi feripturarum confolationibus excitarcjincrepationis Bus deterrere^defideranda proponercjintentare metuen* dajiudicium comminari,prçmiumpoIIiceri.Trahi enim’d pâtre non eft tantum foris vocari, verum etiam intrinfej# eus vocatione ßn(fta,per Spiritum fândum, qui vbi vult ipirat illuminari Ô6 conuerti ad Deum,ÔC facultatecxci; dendidonari, Explodenduseftigiturhicnugator,

Confutauit autem hune arrogantem Synergiftamj loannes Maxentiusjiàtis erudito ÔC neruoiô fcripco, in QUO ad Epiftolam Rib nomine HormÜdç fidamjÔC ä Nes «orianis iparfam reijwndet : Ac pie ièquitur Auguftini S? Pro^erijtum vero in primis faeræ feripturæ teftimo^ nia»

_ Bernhardus Cîarcuallcnfis, qui circa annum iàlutis noftrae 1130, clarus in Ecclefia fuit, haud dubiemebus^^^» «enfit, quam loeutus eft. Non enim dubitat totum-conuertionis noftræ opus aliquando ibli tribuerc grajs

♦ quemadmodum libri eius de lib î arbit îinitium tes» «atur.Loquente me coram aliquando,8C Dei in me gras commendante, quod fcilicet ab ipià me in bono SC

3gnoicerem,amp; prouehi ièntirem,SC iperarem pcrh'ciendumjquid tu ergo :ait vnus ex circumftantibus, , opérais ; aut quid mercedis iperas,aut præmij : fi totuii* ~ nbsp;nbsp;♦ Quid enim inquam tu confulis Da,inquit,

g ori^ Deojqui gratis te præuenit,excitauit,initiauit,ÔC viite digne de cœtero.Et paulo poft : Cum teftimonijs ^fipturac probaflètjibbus Dei donû eflê, quod faluamur, additl

addit î Quid igitùr agitjibenim arbitriirm t ßluatur. Tolle liberum arbitrium,non eftquodïâluetur. Tolk gratiamnoneft vnde faluetur. Item, Deo ilibtjdtnos eius gratia,non noftra voluntas î Haec Eint rediisime ab ipfo dida, ac iati's indicant, Bernhardum non poiuiflc ß* duciamiuaminliberiarbitrtj propria poteftate,(ed vnw uerfóm lâlutem Iperaflè d iblius Dei gratuita dementia.

Vbi vero diiputationemingreditur,feculifuiregt; ceptis opinionibus,quafi rapido torrente in Philofophix gurgiteminuttusabripitur, exquo licet diiputandone«« quiueritemergerc,fuffuitus tarnen fyncera in Chriftum fpe foeliciter enatauit»Triplicem ponit libcrtatem, vide«* licet,A neceßitate,a peccato,à miferia : Primam creadö«* mgt;lteram gratiac,tcrtiara reEifcitationi adferibit. Inge* nue fatetur nos poft Adat lapium carere libertateâpec«* cato,ôôâmiièria,hoclàtisfuiflètin hac controuerfiaîfcd dum conatur tueri libertatem a neeeßitate mire fefe in* uoluit. Et fubinde quafi in fcopulum impingit dum ne«# celsitatem opponit voluntati : dum vero adierit, liberta# tern â neceßitate,non folum in homine, led 8^ in Diab(^ lis tam eflê integram atlt;5 in Deo, tantum non naufragi* umftdeipatitur.

Errat quolt;5'quum fingit, medium quoddam inter veile bonum ÖC veile malum. Voluntas enim nulla eft nifi quæ aliquid vult, Ea vero aut congruit ordini diui* no,aut dilcrepat,atqp ita vel iufta eft, vel iniufta. Qiiod vero ad neeeßitatem attinet, non ea ftmper contraria eft voluntati,differt enim violenta coadio à neeeßitate im^ mutabib'. Diabolus lam non poteft nolle peccatum : er^

go 8lt;J neceflàrio, 6^ voîiitttang tarnen 'diligi't peccatum» Deusôd neceflàrio eft iuftus, ÔC tarnen voliintate liber#: rima. Non ergo voluntati omnis neceßitas eft contraria» lta(5 homo carens libertate à peccato, eaq^ ita exutus,vt ciim datum fuerit voluntatijpoflè ftare ne caderct î poft lapfum tarnen non habeat Itberum polîè reftirgere ea#« dem voluntatCjVere caret ôô libertate à neceßitatejicet tnaneat lùbftantia voluntatis, tota ad malum procliuis» Neceflàrio enim ôd immutabiliter manet in peccatis, 8é faret iuftitia,nifi liberetur per eum qui iê iponte ièruitu^ legis adftrinxit,vt nos inlatißimos campos libertatis cduceret.

Poftèt quidem aliquomodo excufàri Bemhardus, Atiod non tam voluntatis aliquam libertatem,quamipis fubftantiam eius adferere conatus fuerit. Nam cum dicit liberum arbitrium,licet fit milèrum, tarnen eft inte^ gtutn etiam in Diabolis : nihil nifi de fobftantia volun^ làtis perplexe* Verum quia eo tan^# adièrat,contra prius à fc pofitam lènî#

tentiatn, veile Pauli Roma î “r* ex natura libero eflè ^’■bitrio,8lt; ad perficiendum opus ei fuifliê gratia,annu#« *tieramus eum Synergiæ adiertoribus.

, . Petrus LongobardusParrifienfisEpiicopus, quiPrfrw Vixitcirca annum ixoo. Bernhardumpotifsimum eftLongotrfr ecutus.DeiejC^^fyj. diftincflione de triplici libers dui, tate.Et adièrit voluntatem à neceftitate eflè liberam.Co#: natw ÔC Auguftini fententtfs locum tribuere. Probat di#:

mctionem de Gratia opérante fine nobisjSC cooperan«: e nobucum, Fatetur voluntatem ante gratiam liberam

Y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eflè

eflcad malum î per gratiam vero liberamedê ad bo«' num:acdi(èrtc inquitjLiberum arbitrium non poflè veb le amp;nbsp;perficerebonum,nifi per gratiam liberetur.Citât didum ex (criptore vetufto. Quod fides fit purum De» donum,Verum vt eft paßim fuifimilis, Contrarias fèn^’ tentias multas cumulât, iæpe inuoluit iè(ê labyrinthisJ raro vero cui ièntentiæ acquieftat, conftanter exponit. Nam vbi antea dixit folius Dei donum cflè credere,amp;^ liberum arbitrium captiuatum eftè,ôi^ gratia femper pr£^ ueniri bonam voluntatem : mox tarnen horum omni^ •um oblitus, adfèrit bonum animi adfedum partim eX gratia Dei,partim ex libero nafei arbitrio :Et caufamno;# ftrae ialutis principaliter gratiæ,fed aliqua tarnen ex patt^ homini adfignat. Hunc igitur Academicum adeo duantem in fua religione,nô obfeure tarnen ad Philofo«’ phica encomia liberi arbitrrj inclinantem, ad ibdalici gt;nbsp;um Synergiftarum ablegamus : Licet multo fit toj^ lerabilior fuarum rapfodiarum infiilfis expofiton** bus«

Non arbitror Ledorem ftudtolum expetiturumj vtairiofe magis, quam diligenter hic annotem eorui« lcriptorum,qui Petrum Longobardum ftcuti funt,deb^ bero arbitrio lententias : Cum enim aetas ilia magis magiscj in errorum præcipitia fit abrepta, amp;nbsp;dodrinaif filqDei adeo miicuerit amp;nbsp;deprauarit Philofophoruifl commentis ÔC humanis traditionibus, vt nec^ legis uinae verum intelledum, ne^ Euangelicaz promiisioi^*® noticiam retinuerit, nihil eft, quod illorum icriptorum ceniuras magni faciamus. Ac quia pleriiij religio ftutj vd latum vnguem à prsfcriptis Longobardi difeede^

r« : fi qui vero fuo ingcnio ûaduliènmt crafsiorajSf mai#’ gis abïurda protulcrunt, quam ipiê ièntentiarum Mag{lt;« ftcr : arbitror me operam luflinim, fi Thomæ Aquina«« tisjoannis Scoti^Bonauentura?, Hugonis, Nicolai Lyss •■æ fimilium icriptorum ièntentias de libero arbitiio colligerem,

Siquis tarnen exvngue leonem noflê cupit, ex« ^^Settten: pendat Thomæ Aquinatis abfiirdam vocem. Scribit enim : Et ideo alîjs confêntiendo dicimusjquod ad gratis gratum facientem habendam ex folo libero arbitrio homo fe poteft præparare :Faciendo enim quod in iè eft, gratiam Dei coniequitur : hoc autem folum in nobis eft, quod in poteftàte liberi arbitrtj eft conftitutum»

Et quod abfurdius Si magis blafphemum cftjpalam docuerunt ifti Sophiftæ,eas efte hominis vires in hoc na^s: turae ftatu,vt is poflet ex puris naturalibus, omnia diuina pandata implere : ac Deum ex toto corde Si tota anima luxta dus praeceptum diligere,quo ad fubftantiam opclt;s rum. quod fine habitu infufo poftimus adftntiri omnibus articulis fidci. Item quod fine habitu charitatis polsimus diligere Deum foper omnia.

His blaiphemis crroribus plane fepulta fuit docftri^ na legis diuinæjSi ipirituale Dei indicium de peccato,Si , rrophetarû tcftimonia de peccato originis,et tota concio fcuangeltj de gratuita hominis libcratione per Mediator rem. Idcocj mirum non eft tarn tetra crrorum portcnss tajde iuftitia opernm.de ßtisfacflionibus noftris pro peCs* cato.dc meritis fandorum^de fide formatajSic.Si per hos oophiftasïnEcclefiam elft inuedta« iilud vero plane ,

Y z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftupen^

ftupcndum^ft,quod tanta eft I'mpudentfa ôi infaniain Romani ÄntichriftiadulatoribuSjVt non ver eant tir hac illuftri aetate,qua admirabili Dei bonitate illæ denfae cr^ forum tenebrae diicuflæ font, 0^ Euangeltj fplendor pet totum orbem eft diffufus : ilia crafla deliria, QC tétras blaiphemias propugnare»

NamRichardus Tapper covefaniæ delabitur,vt adftrat,adco non eflè fuper naturam diligere Deum,vt etiam credere,iperarejdiligcre Deiim,conhteri Chriftum pofsit homo per ftia naturalia, quantum ad fijbftanriam operum : Qtia voce, nihil poteft hac in re furiofius dici î Licet idem leriptor fibi multoties contradicat.

TriJentU Aliquanto minus inlaniuit blaiphema Synodus Tridentina, quae fatetur quidem motione SiC traÆone äutt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spiritus iândi opus eflè in connerGone : ftd tarnen con^

tendit liberum arbitnum ad gratiam feie difponere praeparare pofle ; Sicenim habet Canon 4 Jeß : qiiintat. Si quis dixerit liberum hominis arbitrium à Deo mo^ tum ÔC excitatum.nihil cooperari adftntiendo Deoexci^ tantijat^ vocanti,quo ad obtinendam iuftificationis gra« tiamje diiponat ÖC praeparet : neq; pofle diflentire fi ves« litjied velut inanimé quoddam nihil omnino agere, mc^ rec^ paßiue Ce habere anathema fit. Item f. Si quis libeüî rum hominis arbitrium poft Adae peccatum amiflùmjôi extindum eflè dixeritjaut rem eflè de iblo titulo,imo ti^ tulum fine re, figmentum denicp à Satana in Ecclefiam inuedumjanathema fit, Has iàcrilegas amp;nbsp;blaiphemas Tridentinae Synodi cenftirasjVtpote verbo Dei aduerlâ^

. tins cxplodere QC repudiare necefle eft. Vere enim amiß fum

fum mortuum Si cxtinctum efl libcrum hominis arbf^ trium, per peccatum Adae in rebus ad lalutem pertinent tibusjvtfopraeft demonftratum, Tridentinæ Synodi fententiam poiuijVt inde coUigeret Ledlor quid vniuerc fa cohors Romani Antichrifti, de facultate liberi arbw trtj fentiat.

Nunc ergo de ijs quoq^ diccndum eft,qui cum alieü ni eflè velint ab erroribus Si idolis Romanæ Synagogaé, tamen plus tribuunt viribus hominum in rebus ipiritua^ l’busjquam iacra ïcriptura concedit,ói Synergtam quan^ dam eflè contendunt Spiritus ßn(fii,öi humanac volun^^ tatis in conuerfione ad Deum. Horum Synergiftarum Pnnceps fuit hoe noftro ièculo Eralmus : qui in lua Dia# hanc conatut adièrere ièntentiam t quod noftra vo^ *nntas opcretur,cum opérante gratiâjôi leie adplicet ad S^'atiamjdum naturæ vires ad operantem gratiam ac^ fotnmodat, Ac contendit liberum arbitriumjviciatum, vulneratum ac claudicans î non extindum. Manet igi^ inquit,aliquod indicium : ièd imperfedum .manet vis ^uqua fed inenieax, Definitionem liberi arbitrij, quam ^onftituit ilipra explofimus, videlicet, eflè vim humanac Joluntatisjqua lè poßit homo adplicare ad ea quæ per^ yucunt ad aeternam ûlutem ôd ab tjidem auertcre. Fuit ’gitur Erafini lèntentia: Naturæ vires non eflè prorfus ociolàs, cum à gratia monemur : necj voluntatem nos« tram tantum elîè ftibiedum patiens in conuerfione, lèd quot;«quidagere : Veluticum oriente fole,oculos aperimus, hæc enim comparatio placet illi in Hyperafpifte*

Non dißidet à lèntentia Eralmi, quod Philippus

Y 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feribit

Iciibit i'npoftrctnislodscommuttibusjin loco de viribus humanis, Adprobat enim definirionem libcri arbitrtjjquç dieft eflê facultatem fefè adplfeandi ad grattam.Et vbi dc adfonfbusfpfrftualibus,SC de primo conuerffonis motü loqiritur,hæc verba ponit: Agit fgftur aliquid Ifberiiin arbitritim : Loquf eum non de adionfbus renatoruw» fed de conuerfione peccatoris,docet exemplum Daufdfs, quod allegat« Nee fit inquit, conuerfio in Daufde, vt fi lapis in ficum verteretur : fed agit aliquid liberum ar^ bitrium in Dauide, cum audiuit obiurgationcm ÔC pro^ miisfonem, volens iam öd libéré fatetur delidlum ; E*-agit aliquid liberum arbitrium, cum ie fiiftentat hac vo^ ce ; Dominus abftulit peccatum tuum. Eodem loco digt; fertius adhuc explicat quid ièntiat. Nam dum conuer^ fionis modum,quern à verbo orditur, defcribit,trcs po^^ nit concurrentes cauiàsjôC quafi ru va »tzx h

Philippi iunt, Cumqj ordimur à verbOjhic concurrunt trescaufie bonsc adionis, verbum Dei,Spiritus

Si. Humana voluntas adièntiens, nec repugnans verbo Dei.ltem cum adiuuante Spiritu fando, conatur adièn^ tirijin hoc certamine non eft ociofa.ln examine ordinan î Concurrunt igitur in conuerfione hæ caufæ î Verbum DeijSpiritus iàndusjquem pater amp;nbsp;filius mittunt : vtac* cendat noftra corda : Et noftra voluntas adfentiens,ÔC non repugnans verbo Det

Haecfèntentia dißidet à teftimonîjs Prophetanrm Apoftolorum, Ideotj fateor earn mihi diipliccrc. Eo enim tenditjVt emortuæ carni tribuat quandam ipiritua^ 1cm adionem. Si enim voluntas quæ certeeft car«« nalisjôi: plena inimicitiæ aduerius Deum, dum conuer^ titutj

tîWï,non eft odoß, fed agit aliqiud, 6d cxfcfèconatiir motibus fpiritus, ÔC verbo vocantis Dd adfentirf vel anuercjqufd nam aliud quam vim quandam Ipiritualem tnhomine vetcri refiduam eflè adferttur C” Id vero vnilt;s uerla Icn'ptura facra conftanter pernegat.Gene : 6,Omlt;f ne figmentum cordis humani eft prauum ab ineuntc çtae tCjlohan îj.Qiiidquid ex carne natumeftjCaro eft.i.Cois rinth: 2, Animalis homo non pcrcipitjca quæ funt Ipiri# tus : Quibus fulminibus Eipcrba ceruix Synergtae pla;? ne frangitur,

Eodem modo diicrepat à verbo Dci, quod in Enarrationibus Philippi, acditis titulo Caipari Crucige;# •^‘tn Euange j lohan: Caulä clectionis hominis libero ^rbitrio adicribitur. Sic cnim habet Enarratio : Quos ’gitur eligitc’RefpondeOjEligit eoSjqui fe ftiftentant pro« ^ifsione,quae propter filium propofita eft : Quanquam ’ggt;tur non proper hominum mérita eligit ; tarnen difcri#: eft inter eos qui recipiuntur nbsp;cceteros : Nam hi

9uitecipiuntur,retinent vocem Euangcltj,huicadfenagt; untqr amp;nbsp;ft fuftentant agnitione Chrifti.Certum eft qui# ’Jem diftritneneflè inter eletftosjôô reprobos: Ne^ infi# ^*^tur quilquam, eos qui verbum amplcduntur, recitf in fide ad finem perfiftunt eile eledos : Verum caufam elecftionis adfignare voluntatis adftnfui, vt ea pendeat non à Dei propofito, ftd ab hominis arbi ^’Ojid plane falftim,öd ftripturæ eft contrarium. ideoej quod eodem loco in Enarrattinó. cap: additur.In his «xperientia docet non efle ocium voluntati,ftd in magno ^rtamine iungi has caufts,verbum Dei,ipiritn ftndum, hiimanä voluntatem : Si de lucftatione renatorS,öd de ^^oniierft hominis voluntate diceretur, verum eflct.’Qiiia

yaQ

vcro agit icnptor de ipià conuerfiofte,de amplexu vcrW, amp;demodojquo pater mentes docet ac trahit: imode caufis fidei infpiraræ,Tertia cauià,videlicet, voluntas hugt; mana excludenda fuit.

GeorgiiM Eft ôô ementitæ Synergiæ patronus D, Georg î Mftwr» Maior : Hic enim in expolîtione Epiftol3e,quæ feria tergt; tia Pentecoftes in Ecclefia proponi coniueuit populo» proterue admodum exagitat doâ:rinam,quç foli clemcn« tiæ Del opus conuerfionis adfignat î ôd adlêrere conatur, eflè quandam in homine libertatem, quae Dei operation! nemcum in contritione, dum in fide accendendaadiu^ uet,- Singular! quidem artificio foam profanam occultât fententiam : Qi. virulentiisima iycophantia pie docenti«« urn confeßionem inceßit atq^ arrodit : viri tarnen cou da ti intclligunt,quem errorem phaleratis fois verbis Ec# clefiæ propinare conetur. Ne autem quiritetur me per# peram eiusdida interpretari,ipfius verba adfcribam»

Homil : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eft autem haec dißimilitudo, quod alij conuertun#

: tur,altj non conuertuntur,non à vocante,aut verbo vo# p(lt;g : cant{s,quod eft vniuerfale Si. omnibus ac fingulis aeciua# liter concionatur :Sed ab auditoribus dißimihbus diuer# fitas illa oritur. Hos enitn qui furenter abijciunt verbum» ôi abiecfto verbo perftuerant in fteleribus, abijcit etiam Deus Si ruere permittit,ncc eos violentisraptibus ad ß trahit : Sed hos trahit ac fleAit,conucrtit Si ßluaf,qut Verbum auditum ampleduntur, 06 qui percülfi tcrrorc accußtionis liberari fe petunt»

I Ättendat Ledor cauiaminquirijcuraltjconucr# tantui»

*antur,altj in morte rclinqnantiir * Hic nos Maior dcdu^ cit ad libertatcm arbitrtj in homine,8lt; adiêrit eos trahi óó ^nucrti,qui ampleduntur verbum,et petunt fe liberari: ^’■go tantum facultatis tribuit homininon renato ante ^^generationem,vt ex lèfè verbum ampledi, Sti. Deum ”jyocareproEiiIiberationepoßit. Hoc iàne nihil aliud ^‘hquam prolixe tribuere homini liberum arbitriumin *^«bus ipiritualibus qui iacrilegus error in Ecclefia Dei J^oneftfcrendus, Nemo iàne negat eos qui furenter in •Çcleribusperièuerantjô^ verbum abijciunt,non cornier* Atcau{àmcuraltj,quiex eadem Eintmaiîà,SC cou carcere peccati conclufi, conuertuntur ad Deum, ^tibuere hominis voluntati, quac ex ièiè verbum ijjontc ’’’’pledatur, SiC fe petat liberari,eius eft qui fc manifeftû 8'^atiat hoftem profitetur,

, nbsp;nbsp;Hanc quoqj fàllàm 8C verbo Dei contrariam regu*

^wEcclefiaeconaturobtrudere : Quod verbum Deus *”^aiÊbonitatefic tradidit,vtaudiri ôi. intelligi à non ^^Pugnante aut furenter id abijciente pofsit, addita duV filsima promiisionc, iê in audientibus amp;C volentibus id fore indocendo «iUuftrandoverbo,«in iuuandis ampledentibus, Cia* nus veto ièiè aperit, pag : 4 o 9. Qiianquam facultas di* Ecrnendiôè eligendiresin natura èC voluntate homi* num triftißime turbata amp;nbsp;confuià eft : Tarnen cum ali* ^a fit iudictj ÔC eledionis libertas reliqua, mittitur filius Dei hoc modo,vt vulnera ilia in natura lacera,5C confu* fa Spiritu fuo fan(fto,per verbuiii iànet. Meminerit Le* dor agere Maiorem de conuerfione Slt; motibus erga Deum : hic adfirmat reliquam eflè quandam libertatem, 2- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÔCiu*

SiiüdtcqSdeicdiom'sîErgo homo non critmórtuas ri ddîÆs^nec plane omni vita ipirîtuali orbatiis : quod ta^ men iâcra Icriptura conftanter adicrit. Non igitur nobis fticceniere debet D. Georg : Maior, quod erroneam eins opinionem de libero arbitrio,commoii aulhoritate Pro;# phetica ÔC Apoftob'ca explodimus.

Quod vero maledico SC blaiphcmo Rio ftylo icrt# bitdolt;fhrinam,quam Ecclefiæ Saxonicac de hoc articu# Io profitentur,imoquæ Apoftoli Pauli, Chrifti,5d om^ Ilium Apoftolorum eft,immediate à Diabolo profectam efle,amp; furorem adpellat,Chriftiano homini dubium non eft, quin ipfiusSatanae inftindu, atcj afflatu fitfadum» Nonenim â mendaci Spirit«,fed per filium Dei pato fada eft hæc dodrina : quod nemo queat venire ad Chriftum, nifi quern pater traxerit. Quod ergo altj practereuntur, iuftifeimo fit Dei iudicio : quod velt;î ro alrj, eiufdem maflæ damnatae trahuntur SC Rde do«? nantur, Non eft volentis necj currentis, fed mife^ rentis Dei, Si naturam SC ingenium hominis in gt;nbsp;tuearis habet is fefe hoftiliter erga Deum SC propria am ialutem : Cum vero cor hominis puliàtur verbo, S^ipiritu trahitur,ex nolentefit volens,ex hoftcfit delis,ex répugnante fit adfentiens : Idcf Iblius Dei begt; neficio amp;nbsp;gratuite dono, hominis voluntate nihil ad hoc coopérante,

PdUtttI

D* Paulus Eberus in confeisione de lib : arbicî plane pugnantia in eadem periodo adferit : SC nunc Eraimianam,nunc Lutheranam,vel potius Çhriftianam fententiam ponit : Videri tarnen vult adfertor Synergie«

Alt cftîm : Huie promißioftf,manda to, ordi'ni dinino a4^ nrmamus debcrc 8C POSSE hominem obedire, 06 obedirc volcntem ÔC fine coadlione. Hoc nos expreflè Jjegamus : Contradicit enim Ebcrus manifefta: voci Ch^ijNemo poteft ad me venire ,nifi quern pater tra^ Quid eft venire ad Chriftum, quam ampledi Wuspromilaonem, amp;nbsp;obedire eiusmandato ÔC verbo t W nemo poteft,inquit ChriftiiSjUifi pater eum traxerit î Eberus veto ait hominem debere,8C Pofte obedire man^ ^äto Dei,quod iubet vt fi'lio credamus, Vtri potius fit «abenda fides,fi quis addubitat, eum non eftè fanæ menî» ^‘scertumeft»

Synergiæ quoeç ementitæ adièrtor eft D,Iohannes Pfeffïngcrus : Is enim in libello cui titulus eft,Sententiac P/ifpnge» ^onfolatoriæ, his verbis hominis cooperationem in con^rw«. ^*Q^fione,amp; arbitrij libertatem adferit. Haeceniminquit, ’■egno Dei concio, quæ eft iàndi Euangelij,non proc

Poï^tur ftatuæ,nei$ ftipiti, trunco, faxo, aut rationis exc petticreaturae annunciatur î ièd homini cuius voluntas ’■atiojtum iànfto Spiritui fe fubtjcere, eitj feruire ôd obedirc debet,ôi ope quidem 8C auxilio eiuidem Spiric iàndi iêiè ci iubtjcere,eicp fer aire ÔC obedire poteft. gtatia enim miièricordia Dei,hæc poteftas data eft omnibushominibus,vtfilq Dei fiant, fi verbo aeterno, eft filius æternus Dei credant,eumlt;5 accipiant.

Dupliciter hic impingit, primum quod adferit bominem pofte iêië iûbtjcere Spiritui fando,fi modo ade •uuetur. Paulus ad Roma: is. contrarium adferit,iène fiun carnis efle inimicitiam adueriùs Deum j necj pofte Z t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fubijci

fîibijci legt Dei. Deinde quod fenbic ex gratia amp;miTo ncordia hanc poteftatem omnibus hominibus efle dagt; tarn,id nullo fcripturae dido probari poteft:Iohan ; i.lo^ quitur de credentibus, atlt;5 ijs didt {hanc pratrogatiuaffl datam,vtcooptenturinfilios, Quodvero poteftascrcj» dendi in Chriftum absc^ diicrimine omnibus hominibus fit datajVelim aliquo Prophetico vel Apoftolico teftiä« monio confirmaretur. Lego enim î Ergo cuius vult niilt; iereturjquem vult indurat. Item, Nemo venit ad mcjoifi cui datum fuerit à patre meo, Item, Omnis qui audit S4 diicit â patre, venit ad me. At non omnes veniunt ad Chriftum ; Ergo necefle eft non omnes à patre doccri Si trahi,ôd credendi facilitate donari,

Craftiusadhuc errat SCeffidae Synergiaepatroci# natur,in propofitionibus de libertate voluntatis editis Î Nam Prop: i3.vbi de fiducia vincente pauoreagit,fic fcribit : Hæc etfi fieri non poftiint,fine auxilio Spiritus iàndi,non tarnen in his nihil agit voluntas, nec habet fe vtftatua,iedconcurrunt agentes cauiæ Spiritus iàndus mouens per verbum Dei, mens cogitans, Só voluntas non repugnansjièd vtcunq^ iam mouenti Spiritui fand® obtempcranSjôC fimul petens auxilium Dei.Et Prop :i7» Sequitur ergo in nobis eflè aliquam caufam curalijad«^ iêntiantur,alij non adiêntiantur.

Hoc falfiisimum eft : Cauià cnim adiênius non â nobisjièd à Deo eft, iuxta dida : Deus eft qui efficit in vobis,ÔC veile 8C operari. Item, Non eft volentis nccç currentisjicd miièrentis Dei.Item,Vt iêcundum eledioi# nempropofitumDeimanerct,non ex operibus,fed ex vocan^

vocante, St caufa adfenfîisin nobis eft,hm floh ex vo* câte,fcd ex noftro opere eft adlenfus:Paulus vero diferte ex vocante efle adfirmat. Non ergo confifttt Pfefftngeri propofitto.ItemProp:34.Exprefle adièueratjfè voluntati humanac tribuere quandam Synergtam, quatn deinde fie exponit,qualemcumq^ adiènfionem QC adprehenfionem, qua nos fubtjeiamus verbo oportere nos adferre à nobis, ftem Propof: 3^, Quam fidem feu fiduciam accendic Spiritus fendus in nobis,non repugnantibus, fed adfenj; rientibus SiC obedire conantibus»

Quae fene omnia eo tendunt, vt veteri K in pecca^ tis etnortuo homini tribuant,vim quandam ipiritualem ante conuerfionem,qua pofeit fi modo à ipiritu admo^ ^eatur amp;nbsp;tuuetur,ac fi velit ex fefe (ponte accedere ad ^hriftum,ampledi verbum,comitari gratiam,0^ obtem^i perarc (piritui,atlt;$ etiam tmplorarc Dei opem : Id vero eumdiicrepetaProphetica 8C Apoftolica dodrina,fa^ teor me alienurti efle ab tllo Philoîbphico commento.

Non alio confilio hacc incommode dida indicaui, quam vt oftenderem,quam fit nunc neceflarium perfpi^ eua confiitatione obuiam ire repuUulanti errori SemiiS pelagianorum, Sd quam grauiter impingant Synergiac patroni.Tiin^ vt monerem Ecclefiam,vt ilia errorum fesi mina,quæmul tor urn libris (parguntur caueat. Siquis ergo piae admonitioni locum dabit, candide meam vo^ luntatem Interpretabitur î St quis calumniandt anfem yenaturjpafeatfe fene (ills delicijsî dummodo (ctat,noi# bisipfe veritatenthil efle antiqutus,

Hadenus expofuimus qui errores Si corruptelac

X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;con^

cofttra Prophetanim Sâ Apollolonim dodrinam,dc rer^ üo hominis arbitriOjK de conucrfione eius pergratiam Dei Ecdefiae fint obtrufie : SiC. â quibus praeftigtjs mens piafibicauere debeat, AEternum fïlium Dei, anus fèrmo cft veritas (blida QC indubia, toto pedore oro, yt omnes furores ÔC mendacia, tam Manichæorum, Schvucnckfeldianorum,8lt; Enthufiaftarum ; quam Pegt; lagianorum, Erafmianorum QC Synergiftarum,foo Spii# iritulàndo confutet ÔC reprimat,ac llirpitus eradicct: Ac nos Omnes iniyncera fin agnitionc amp;nbsp;redo diiiini verbi intelledu conièruet, QC nos (èmper erudiat î Amen» Nunc confiitationem quorundam fophifma* tum adiud ipiritu Dei adtjciemus,

CAPVT VIL

CONFVTATIO SOLIDA CA^ uiUationum,quibiis Apoftolicado^ drina de lêruo arbttrio impugna^ tiir*

ACquiefcere omnino debet pia mens, in ea iêntentia, quam intelligit diuinitus per indubios teftes pateamp;^ dam : oratione clarißima expofitam, QC ipfios filij Dd voce comprobatam eflè» Hoc enim nifi ftatuat,nutv quam poterit de vera aliqua iêntentia fieri certa ♦ Nam qui ipfi Deo fond omnis veritatis derogat fidem, nullo certitudinis argumento ftabiliri poteft. Ncc refert adeo, vt vel confcientiam noftram turbare, vcl iàlutem impedire debeat,fi omnia fophifmata, quibus fides no^ ftra

fîravcrbô Det munita conuclliturjdtlucrc, omnes la^ oyrinthos expltcarCjCt euolucrc nequeamus,Fjdes Cbri^ ftianajquo fimplxcius verbo adhæret, quo tutior cft ad^ uerfus hoftem,2lt; quo laudem Deo tribuit vberiorem, Cum enim confiât quæ fit expreflà Dei voluntas, non poteftamplius ftdpcndi adiènftxs, qualeicuncç tandem cauilli concutiant mentem,ÔC diueriùm claniitent,fine ^aiii Dei contumelia, Omnia itaqg (dphifinata qu» ad^ «eruntiir à ratione,quae in rebus iàcris inuoluere Ce laby* ’’inthiSjôt tencbras fibi augere pracclare poteft, rurfus vcro ièfèeduccre atcp explicate, ÔC viamaliquam fibi Oionftrare non poteft, quafi gordei nodi vnica fèdione fijnt foluenda,

At ilia argumenta, quæ ex verbo Dei perperam citato depromuntur,non tam facile negliguntur, Nifi quae adferuntur teftimonia enarrentiir'^ÔC conieo^ *usdenionftreturjpericul«meft,ne auterrorem perfua^ weantjaiit totius lâcrae ftripturæ fidem authoritatem in «ubium vocent, quafi ea nihil certi de noftra religtone

Dabimus igitur hic operam auxilium præbente •P’ritUjVt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(acrae Iqcos J qui videntur iententi»,

tradidimus aduerfari explicemus eorumej conïènfiitn cum hac doArina indicemus.Confiftit autem tot^ene visnoftrae confutationis feu explicationis,in , ^ypothefibus, quæ fingulari attentione Lcdori fob licito de veritate funt oblêruandae.

Licet fint diuerfißimi generis dogmata, dodriss Legis ScEuangeltj, nullo modo tarnen ita inter fe pugnantjvt vnum euertat alterum ; fed vtraq^ dodrina eftaeter«!

eft aeterna Dei SC immota veritas* Ac vt ex lege patet immotaDeituftitia , SC hominisiufta damnatio: itain Euangelio inicrutabilis Dei mirericordia,qua gratis fab uat eledos reuelatur*

I I* Ex lapRi primorum parcntiim fumenda eft orb go ftriutiitis humana:, SC cauia damnationis reprobo/ rum.

III» Non eft vlterius inquirendum Dei conGlium aut voluntas, quam quantum in verbo Prophetico SC Apottolico eft generi humano patefadum,

1111* De facultate virium humanarum nbsp;conuerfioi#

nis modojôô tota cauia noftrac falutis, nec ratio nec Phb loibphia eftaudienda,fcd tantum vox diuina, qu^ (criptis Propheticis SC Apoftolicis extat*

V* Magnum eft diicrimcn inter res ipiritualcs, qux æternæ SC coeleftes funt : SC inter res corporales vel hu* fus vitæ* In hac controuerfia de ipiritualium rerum ade^ ptione,d^ iàlutis æternæ adprehenfione agi confiât,

VI* Dilcernantur vires renatæ SC iàndifîcatæ volun* tatis,à fecultatc veteris hominis nondum conuerfi,neqf per fpiritum transformati* Hic enim quid vêtus homo, îùa mente 8d voluntate ex ièiè ad conuerfionem polsit conferre diflèritur,

Hæ Hypotheiès, quas nullo negocio verbi Dci peripicuis teftimonijs munire poflêmus, fi ledori perpe^ tuoin

tuoinconfpcdufuerint,noncrit ei difficile ab aducrià^s rijs allatos cauillos iôlide diluere. Quod igitur in hac caulâ omnium videtur intricatiisimum, amp;nbsp;ab omnibus fcriptoribus,qui de libero arbitrio aut prædeftinatione fcriplèrunt varie agitatumeft, primo loco iuuante gra;# tia tradabimus.

I« ARGVMENTVM.

Si voluntas Humana inconuerOone iiri nihil agit, ïêd totum hoc quod falus accipitur,pendet à folo Dei be« neficio : neceflê eft non eflè eandem Dei, erga fingulos homines voluntatem. Non enim conuertuntur onv nés,

At eft omnino eadem Dei erga omnes homines voluntas, Et omnibus ex aequo offertur gratia : Nam E)eiis vult omnes homines ialuos fieri, ôd ad agnitionem veritatis perucnire.

Ergo neceflè eft agere aliquid humanam volunta«: tcnijôCineafitameflè caulâm vel acceptât, vel reiedæ falutis«

Rcfpond: Vehementer in hoc argumento iiida^ turn eft ab Auguftino,Prolpero QC altjs,qui gratiam Dei aduerfus liberi arbitrtj patronos defenderunt. Durum

videtur adiërere Deum,non eadem dementia erga omnes effè adfedum, Nec tarnen vllo modo dodrina de gratuita Dei eledione à fideli homine infringi poteft,(ed vera,neceflària,ac Iblida reiponfio eft,

Quemadmodum clementißima Dei eledio, qua gratis abslt;]^ vllius meriti reïpedu certam Ecclefiam per a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;filium

filt'um fîbi ad foefetatem vhx aeternas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non repugn

nat immenfo Dei bcneficio, quo totum genus huma # num in creatione adfccit, 6d fingulis obtulit iakitemJ ac quemadmodum dodrina Euangeltj, quæ gratis dogt; nat falutemjUon eft contraria Icgi diuinæ,quæ omnïa ex merito decernit : Ita voluntas Dei, qua vult omnes hotgt; mines ialuos fieri non eft contraria voluntati, qua tan i turn eledisjöó in filium Dei credentibus donat ialutefli amp;nbsp;vitam» Bifariam enim confiderandam elle Dei vo/î iuntatem,vniueriâ Icriptura eft teftis» Non quod vlb fit vel fimulaxiojvel falfitas,vel contradidio in Deo :HoC enim prorius eft impofiibile. Veruntamen non fempef eft idem reipeeftus diuinæ voluntatis. Alias enim per fe confideratur aeterna ói inexhaufta Dei dementia boi« nitas,absq^ aliarum rerum collatiorte. Alias voluntas confilium Dei aliquo reipedu confideratur,

Illuftre exemplum eft in morte vnigcnitifiltj^^^ Si amorem patris per fefe expendas,nihil magis vult D» us,quam vt vnigenitus filius Dei perpetuo viuat, 3^ ’b omni miieria immunis ftiprema beatitudine fruatur. Ea« dem tarnen voluntas patris,vt generis humani laluti com fhlat decernit filio mor tern. Haec non pugnant inter feie, Nam amor illeimmenfus manet immotus: necmutatur voluntas Dei prior,nouo confilio de redempiionc geno ris humani per filq mor tern,fed euentu iàlutari,magisfta« bilitur.

Sic pius cordatus parens nullo modo vult, vt flagris cacdatur filnis, fi folam etus fpedes voluntatem. At Quum vidée alio modo mores filtj non pofle corrige ' nclt;j

n€^dusconfulifaïuti,nequaquatn parat vügis. Hae ucct diuerfae,non tarnen contrarilt;e font voluntates ï Ita fiec in Deo contrariæ font voluntates,quod icriptura tegt; ftatur.Deum veile vt omnes homines lalui fiant, quodqj Ladern adfirmat : Multos effê vocatos, paucos vero des» ^os, Item, Neminem poffe venire ad Chriftum, nifi quem pater traxerit, St enim folam ÔC per fê fpedes Dei voluntatem,eft ea citra omnem dubitattonemciufmodt, vt vniuerlô generi humanp aipiat foa bona imper tirtî

inuidet cuiquam lâlutem. Atep hæc bonttas Dei in »P^a creatione eft cuidentilsime demonftrata, cum toti S^neri humano vera iultitia,vitaac lactida eft donataî QyiadfedusinDeoperpetuus manet, neevllarationc J^utatur, Non enim vllius hominis perditione dele* ^atiir : nemini caulâ eft interitus :nemini adimit creden* “‘fecultatcm: neminem impellit ad deiperationem : Imo difplicet ci vllam aeaturam, quæ ab ipfo falt;fta eft ’’“weinexitium. Ac tanta eft Dei bonitas,dementia, îy^cricordia,lenitas,ô^ amor erga vniuerfos ôô fingulos quot;oniines,vt ea nullius hominis vel angeli cogitatio com* P^ehcndcre queat. Qiiare veriisime à Paulo ôi Petro

eft ; Deum non veile vt qutiquam pereat, fed potiusut omnes ad pœnitentiam redeant, amp;nbsp;lalui fiant, ‘^yicet quatenus Det voluntas per Cc expenditur,atœ boa Dei in prima hominum conditione demonftrata fonfideratur. Voluntas Dei non eft, vt pereant Gain, ^J?arao,Core,Saul,ludas : Etiam de illispereuntibus ve* tiiame eft didum : Vino ego nolo mortem peccatoris, ed vt conuertatur ÔC viuat. Quia vero non conuertun* *ur,t^ftißjjjjjQ j\jdieio abtjduntur.

Huie yero yolwntatidiuinç tam dementi erga totum genus

genus humanum Sd fingulos homines, non eft aducrö altera voluntaSjqua ab æterno in filio fuo certam Eccles fiam absfg omni refpedu meriti elegit : quin potius hacC gratuita vocatio ilium prius in creatione oftenfum amo*' rem confirmât, Siquidem bonitatem Dei immenfam elfe neceflêeft, pofteaquam nec hominum peccatiseftab^ fterritus,quin aliquos ialuaret, Qiiare vero hoc fecundo beneficio eleÆonis, non totum genus humanum adgt; fumpierit,quemadmodum in creatione vniuerfis donaint (alutem amp;(. vitam, Paulus Roma : 9, quodammodoindi** cat. Qtiid fi(jnquit)volens Deus oftendere iramA tarn fecere potentiam iuam,tulit magna lenitate vafa if^ deftinata ad interitum : ÔÔ vt notas feceret diuitias rix iuæ erga vaß miièricordiæ, quæ prat par auit ad glO’* riam. Hic cauiâs exponit Apoftolus cur Deus quofdai^ in eledlione praeterierit, amp;nbsp;in damnatione reliquerit,vi^ delicet, vt in eis exemplum iuae ardentis irae aducrß’® peccatum ftatueret, atcjita iäpientiam lliam in creation« patefadam nonvocaret indubium. Deinde vt in d«l«^ tione hoftium Ecclefiç luam infi'nitam oftenderet poten«« tiam. Poftremo vt beneficia Dei immenià erga Bcckfi fiam tantoeflentconlpediora. Hoc ergo reipedu Deus non vultjvt omnes üluentur : Non enim omncs elegit* Non quod ipfius voluntas alicui fit caula interitus : aut quod exalicuius damnatione capiat voluptatem 1 ImO magna patientia tollerat etiam vafiirac, haud dubieea deleturuSjamp; in nihilum redadurus, nifi ea quolt;j ad iüç gloriÇjamplificationem,8C iàlutis Ecclcfiae illuftrationem vfurparet.

Neciane velplurcsjvelmagisvicinac cauix no^

Wucftigandae fünf,quam hic per Apoftolum font patèfibs ^a.Si'vero petulanshominum ingcm'um hincconetur j'ntentare calumnianijquod non elegtt totum genus pumanujfèd ah'quos prçterieritji'n eo nihil nifi extremam uammaliciamjCum magna ftoliditateconiundamproc ’ï. Cum enim Deus non fofom miiêricors ÔC demens, ƒ d etiam redus Sf iuftus fit,intcrerat ipfius gloriac, vt ita emperaret foa diuina confilia,vt fimul 0^ immenia bonts ƒs eiusjôi ftueriisima tuftitia, ÔÔ odium aduetfus pecca^s Um in omni aeternitate confpieerentur, Et qui nam pofo .^^ dlainiquitasDeoobijcijCumne tum quidemdevlla ^’uftitiapotuiflèt accuïâri, etiamfî nullum hominum . Compefcat igitur fremitus foos iniuflxisanimus otninum^gi^ potius tremendam Dei iuftitiam 0^ æquiss vicifsimin^ in gratuita ele^i lie ^ötionc admiretur, 5)C grata voce celebret.lU lib aequitatis trutina iuftißime librantur : Iffic tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;falutis dona gratuita dementia cfFunduns«

fal nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet quod culpet in ieueritate : Hie

Us donata non inuenit, vnde de proprio glorietur Dei^^* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;creaturae obftruda font ora,ne

Qpcra calumnientur. In omnibus enim Sd iuftiisima tiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dementißima voluntas conlpiciunus

nunH ’gitur répugnantes font in Deo voluntates, om Coniines vult ialuosfieri: Et tarnen non gt'ätia, Nam primo loco vo# äs Dei per fe confideratur : quod ea fit beneficia erga

totum

totum genus hutnanum ; quod ea toö* generi humano obtulerit falutê in creatione,quam fixam voluntary absj omni fimulatione retinetîquod neminem impeUat ad lagt; bendum,nemini imponat neeeßitate pereundi, nemi'ni fit caufä niinæ,neminê impediat quo minus reftirgatjnullitis »nteritu deledetur .Qiiod vero aliquos elcgit,quos fpiriw foo renouettquofdam vero prçtereatjnouum eft confiHn ßdbenefidumjnoncontrarium priori, fed maxime congt; (èntaneum,ac non folum ftabiliens priorem voluntatctn, verum etiam nouo genere bepefictj illam exubcrai». Magnæ cnim ÔC inçftimabilis pft bonitads, quod Deii« exnihilo condidit genvis humanum,omnibus dopauit vitam 8ó falutem, non noftris commonefadhis merios» fed Ria iponte ad benefadendu promptus. At longe cxgt; cellentioris öi admirabilioris eft dementiæ ÔC fepfentiæ» quod edam in peccatum iapfis,et mortem meritis,benefit eio Dei abufis,ingratis hoftibus Riis, viam inuenit feltt* tis,ö^ odio Rii pofthabito ad vitae aetcrnac conlöfUUn’» quodammodo dupUd adfetfdt mif^icordia.

Qiiiveroita aedpiunt banc vocem veile Deuw» omnes homines iâluos fieri vt hinc contendant, omnibus ex aequo offerri Dei gradam, omnescß æqualiter à Deo trahi amp;nbsp;fingulis donum credendi ofFerri,hi manifefta e)^ periendarefelluntur, Nemo enim inficiari poteftjvattjs gentibus multis feculis,denegatam efle verbi diuini prac«* ä'cationem,per quam Deus operatur felutem öd regenc* rationem« PermifitDeus inquit Paulus, gentes ingredi vias Rjaslinterea vero continua ferie in populo Rio Pro;^ phetasexdtauit,per quos Riam Ecdefiam erudiuit,ue peccato admonuit,ad pœnitendam vocauit,ad Chriftum deduxit«

dediixît Ac cdtucflô Chhfto exhibtto gentïbus dedft Euangcltj lucem:Iudæos vero vfiç fn hune dion coecit^^ amenda pereußit,

Noftro (cculo in Germania nobilem thefâurum ‘Uæclemendaeaperuit5amp; lucem verbi accendit, cumin toeterts regnis horribiles fint tenebrac,6C omnis pene Del noticia extinda, In ipià quoej Dei Ecclefia magna elb “Wusmuneris diuerfitas : Alias fideles SC fynceri dantur honores idonci ad docendum : alias occupant m/nifterw venenatae viperæ, quac nihil rtifi virus effundunt, ÔC r’^gnam muldtudinem à fynceritate fidei abducunt« eft quidem hacc non fieri fine iuftifsimo Dei ’^diciOjçrfQf^tjus punientis verbi fui contemptum. Gen^ promifsioncm deMeEiaab«; *^^€runt : Ac iudicij diuini lêueritas, cxtcndit iêlê in L. îî°’^’3m pofteritatem. nbsp;nbsp;At cum rurfiis accendit ver^

* ’ui facem : non minus habet quod puniat quam an^ Et tarnen gratiae luae fontem iponte aperit. Tan# wquo(j diuerfitas cafiium humanorum argumentoeft, '^onexæq^Q vocari omnes iànda vocatione. Omnium eadem eft conditio,idem meritum : Et tarnen ’l^contingit grada Baptifini : alqs hoc làlutare laua# crum denegatur ♦ Bapdimo regenerati alij mox hinc ^‘■'piuntur, alijs cum falutis perceptae detrimento vita Multi iècuri SC flagierjs contaminati,gra# V’ æf^5^'amitate admonentur vt refipilcant, dum alq fipîfcw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auferunturjantequamrc#

Nec iànc negari poteft, longe aliter tradum eflé â pâtre

pâtre Petrum Apoftolum,cuîuscor feritur adfpediifiJ^J Dei, pro quo öó or at fi ms Dei, ne defîciat fides dus» quam ludam,quem finit Deus mergi in deiperationetn» Qiiisnon videt Paulum'Äpoftolum furentem aduct** fus Eeclefiamjamp; de cœlo tadum, atq? proftratum, long^ iecus vocatum, quam Pharifäeum Luc : is.quiinfuafü^ perba perfuafione relinquitur.Lydiae Thyathirenae apc^ ruit Deus cor,vt artender et ad verba Pauli : Si eodcui modo fingulorum corda tetigiflèt, baud dubie finguj* audiuiflênt eadem attentione, Nam haec gratia Dei tabs cftjVt à nullo duro corde reipuatur îSiquidem ea eftjqi’Ç cor iapideum excindat,Ôlt; credendi adfedum inlpifcîj^ iplam efticiatfidem.

De Pharaone dicit Deus, Ego indurabo cor Phalt;® raonis : Ergo non eo modo emollit eius cor,atc^ emolh^ uitMoifis de Aaronis corda, Etfi enim indurau'onis obftinationisin Pharaone non eft author Deus, nelt;? caulâ efFiciens propria : tarnen euidentiisime ex eo di(^ colligitur,cor Pharaonis gratiæ ipirituaîis dono non eu^ perfufiim,quemadmodum aliorum piorum, ideoeç hanc fententiam haec verba allegantur à Paulo Rom ! 9* Ergo quem vult indurat,ô^ cuius vult miièretur, ld eft, non omnium miièretur, neeß omnes trahit pater,ièd alios conuertit,aliospraeterit,arcano quidem nequa^ tarnen iniufto iudicio, Att^ hinc eft quod Paulus diftinguft, vocationum genera. Alia enim eft ianda amp;nbsp;fpeciabs, qua eledos vocat non iólum externi verbi prædicatione, ied etiam intrinfecus, pulfante animum ipiritu Dei : aha eft externa dC generalis vocatio, de qua dicitur ; Multi vocati,pauci vero eledi, Ergo didum hoe, Deus vult omnes

omtîcshomines faluos fieri, co non eft torquehdum, quafi pari efficacia omnium hominum corda moueat ad «dem : id enim ad ipecialem Dei pertinet voluntatem»

Non enim de externo tantum verbi miniftcrio Iolt;s ^uitur ChriftuSjCum inquit : Nemo venit ad me,nifi pa^ ^^r traxerit eum,ied de beneficio peculiar!, quo inipiraj« ^urhominivoluntas bona, ÔÔ datur credendifacultas, ipie fidei adfedus in homine creatur, Explodenda eft Fatifti ilia Regienfis Epiicopi Philofophica ins« J,^^pretatio.Quid eft inquit,attrahere,nifi prædicare, nifi ^hpturarum confolationibus excitare, increpationibus deterrerc, defideranda proponere, intentare metuenda, Judicium comminari,praemium polliceri C Multo redius Jpquitur Auguftinus.Ergo trahi à pâtre,96 audire nbsp;nbsp;diü

•ywe à patre,vt veniat ad Chriftum,nihil aliud eft,quam yoniimaccipereàpatre,quo credat in Chriftum. Cum *amp;tur hoc donum non contingat fingulis,adieuerari non Poteft, Deum ita veile vt omnes homines ialui fiant,vt hogulos pari motu dC efticacia trahat ad ièiè,ièd neceflè fateri eflèquandam ipecialem SClândam Deivoca««

•Tonern,qua eledos in regnum Rii filtj cooptat,

lam fi quis interroget,cur Deus qui ftiam erga om;« prædicat bonitatem,hunc eligat, vocet,ipiritu trahat ’^^generet : ilium prætereatjôô indureicere finat: Fa:^ tendum efj. ^obis cum Auguftino,nos non reperire quid relpondeamus,vel potius cum Apoftolo Paulo nobis eft exclarnandum, O altitudo diuitiarum fapientiæ cogs« nitwnis Deijquam inferutabilia fiint eius indicia, w ueltigabiles eius Meminerimus hie nos homines

eflè;

cflc, qui totam Dei fapientiam exhaurire nequimus » Haud dubie ßpientißimc, iufti'ßime QC clementÜsiïne Deus elegit Ecclefiam ï Quia vero iècretum eflë voluit, cuTjCum omnium hominum natura fit pariter Jcorrupta, amp;nbsp;omnes innocentia deftituantur, hunc adopter gratia, ilium retjciat iudicio, contenu iâpientia quam nobis in verbo communicauit^e icrutemur abdita eius confilia, quae baud dubic cum noftro commodo occuluit»

Qiiemadmodum Só pie inquit Profper de vocal gent : Sed cur illorum non fit miièrtus, horum vero tnigt; fèrtus fit Deus î quæ icientia comprehendere,quae poteft inueftigarc iâpientia çquot; Latet diicretionis ifta ratio, fed nonlatet ipiâ diieretio. Non intelligimus iudicantem î Lit ; I» de nbsp;nbsp;videmus operantem :Qyid calumniamur iuftinæ

Moa t: cultæjqui gratias debemus miièricordiae manifeftat’I^^^ ! gentium, demus ôC veneremur quod agitur, quia tutum eft re quod tegitur. In abicondito eft confilium,iêd non la^ tetdonum: Opus exerit pietas,cauiâmobfturatpotw ftas : Hæc modeftia ÔC nos decet mandata eft» altiora te inquit icripttna, quaefieris. Item, Noü ßpereJtem,Quis cognouit ièniùm Domini î’ Hoegt; gnur fijfficiat nobis feire,neminem à Deo retjci, nifi dignum iuppliciOjneminem adiumi in vitam,nifi grau'a pronus indebita : ab ilîo iuftitia exigit debitum, hunc dia exornat donojclaret in vtroej redifsima iâpientiae ot# uinæ norma«

Necproptereaobrjci Deo poteft perfonannn ceptio,aut iudicrj inæqualitas : Nam de ftiu'ac in lege patefaâæ prorfus nihil remittit,

V

vnicuicçfccundum opera Ria. At(| fdeo oportuit vftige^ nitumDd filiumperfoluerc pro peccatis gene/ ris human!,ne legis diuinæ fapientia labefadaretur. Hac vero norma ftabilita,liberum fuit Deo, adfumere infbi» cietatem filîj fui,quos vifum fuit,

Eft autem acceptio pcrfônarum, non cum inæqtia^ Hatribuuntur æqualibus: ièd aim negledo caufarum ßieritOjiudicium de præmio vel fùpplicio ad perlbnarum arcumftantiam,à caufà prorfus alienam infleditur. Vt fi iudex potentem moechumabfoluat,tenuis vero fortu* ïïæ hominem ob idem fcelus lupplido adficiat. Talis ve^« ro perfonarum acceptio,quæ reuera eft iniuftitia,non eft Deo, Deus enim iuftilsime iudicat, nullius perfonæ 5°^ditionem tanti facit, vt ä iuftitiae fiiae norma diicedat : ‘rtfcitur omnibus peccantibus, vt(]^ nulli fonti parcit, ita ^ullutn debito defraudatpremio.

Quum vero indebita dona liberalitate largitoris uiftribuuntQr, hic nulla lege imponitur aequalitas. Sed ’Pfa voluntas datoris foi iuris Si arbitrq eft, Vnde amp;C *5 parabola de operarijsin vinea, demonftrat Chriftus, *^æqualiter quidem diftributum eftè denarium : Ita J^nicn vt nec iuftitiae fit oblitus, padae mercedis perlt;: «olutione, nec clementiam foam occultarit, gratuit! «onilargitjonç^

IA k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus l'n hac iplà '

J ƒ admirandum Dei confiliurn de Ecclefiac mi«« abnicollediôe quodammodo depingere,ô6 humanç ralt;s wnispræpofteras cogitationes,quibus calumniatur Dei

b X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;focrctf

fècrctum ludidum, 8d incomprehenfibikm bonitatcm, refellere voluerit. Amice inquit,nonfacio tibi iniuriam, Nunquid conuenifti mecum dedenario Tolle quod tuum eftjód abi.Hæc volimtatem Dei in creatione Sc ge patefadam oftendunt immotam, Nemini enim dc^ negat Deus quod meritus eftjnec mutât iüam promißios« nem» Tolle inquitjquod tuum eft,id eft,fiipp!icium,2t damnatio debetur homini, zx prima Dei cum homine conuentione : Neep quidquam ftibtrahit Deus,quod ho^ mini ex lege debetur» Illud vero, An non licet mihi fa,*! cere de meo quod volo çquot; An oculus tuus nequam eft, quod ego tarn firn bonus çquot; ad gratiam Dei liberam, ÔC nullis legibus adftrieftam clementiam pertinet» Hie vere vt Auguftinusinquitjtotaiuftitiaeft, Hoc volo, Qpis cnim Deo pracicribat leges foa teterna bona impertien^ di Quis ftatuat modum eius iàpientiæ,vel liberalitati i

Si quis hominum examinet mérita, accurate ea di^ uina iuftitia compenlantur ; fi quis hominum diucriàm eletftionem ÔC vocationem miratur, cogitet hie nihil nifi liberrimam SC iecretißimam Dei gratiam dominari.Ne^ quaquam igitur acceptio peridnarum dicenda eft fpedalt;« lis Ecclefiæ eledio, led potius incomparabflis bonitatis, SC inlcrutabilisiudictj euidens argumentum, Ät(5 itapix mentis olFicium erit in reproborum damnationcjiuftuni SC leucrum Dei agnoftere iudicium,in lanClorum vocai* tione clementem,SC largißimam Dei admirari gratiam : in lècretæ eleClionß occultatione inlcrutabilem Dei nerari iàpientiam.

Ex his iam patere arbitrer, non cflë coirtradiAo^ rias in

rias in Deo voluntates : Etiamfi ptjßimae crcditur, qiiod veilt Deus omnes homines làluosfieri.Et tarnen irrefra^ gabiliter adfeueretur, non totum genus humanum, fèd certam Ecclefiam à Deo eledam, SiC in vicx confortiuin cflè ordinatam. Illapoteft dici generalis Dei voluntas, leuad legem ôd creationem congruensbonitas^Haec Mzt rohauddubielpecialis eftjeatj in Euangelio patefada, quod videlicet nullohabito mcriti vllius reipedu cre^ dentes velit Deus per Chriftum filium iâluari» Hac rcsï Tonfione fi quis non eft contentus, iêd pertinacius vrget verbajDeum velle vt omnes làlui fiantjneceflè eft vt dCiS l^at doâxinam de prædeftinatione iàndorumjôd probet ^xverboDei falutis acceptionem, totam in hominislü ^«0 fitum eflè arbitrio,Quibus duobus articulis vniuersî w fiera feriptura réclamât,

Alio modo ièiè euoluerc conati fùnt Auguftinus, “roipef alq, Auguft : in Enchn'd : cap : i o x.ad Laujs ’’^’^ttlta debemus intelligcre, quod icriptumeft; Qu» vult omnes homines lâluos fîerijtanquam diceretur,nub utn hominem fieri iàluum, nifi quemiâluum fieri iplè voluerit • Aut certe fie didumeftjqui vult omnes ho:^ ”’*ucsfiluos fieri, vt omnes homines omne genus huma«s ’^um intclligamus, per quafeuneß dift'erentias diftribu^ J^nijReges, priuatos, nobiles,ignobiles, Eiblimes,humi#s gt;es,dodos,indodos,ôic, in linguis omnibus, in moribus omnibus,in voluntatum ôi conlcicntiarum varietate iiu Uumerabili conftitutos, Quam lèntentiam Caluinus fè:# 9uwur,qui omnes liomines interpretatur, omnium ordiis Uum aliquos^ -i,ij ; , . nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Auguftinus lib : 4,contra Iulianum, Item de coti«

reptioj!

rqptionc 8^ gratia. Omnes homines, acdpit pro multis, feu ijs omnibus qui iâluantur. Sed omnes hæ expofitioi^ nes reuera funt coadæ 8i violentac, Ac pie dictum eft à Prolpero,ptjisime credijvelle Deum vt omnes homines (alui fiant,eoquod nemini facultatem adimat credendi, etiamfi non omnibus earn tnfpirec.

Magis itacß arridet mihi Prolperi reiponfio, qiix extat in libro x.de vocatione gentium.Deus inquit,om^ nes vult ialuos fieri, ftilicet gratia generali, quæ ièmper vniuerfis eft impenià nationibus : led alia eft vocatio Ipecialis, qua cleAi ad vitæ ætemæ confortium adfu* muntur, Sic ÔÔ Mêlant : in Epiftolam ad Timo : diipli^ Gem ponit Dei voluntatem aliam efFicacem,eC peculiar rem aliam generalem, Lutherus in feruo arbitrio di^ ftinguit inter arcanam ÔC imperftrutabilem Deivolun^ tatem,amp;^ inter reuelatam ftu verbo expreflam, Non quod vlla fit in Deo yel fimulatio, vel contradidio, Sed quia totam foam iapientiam amp;ætema confilia,non patefecitjftd quantum faluti Ecclefiæ eflet neceflarium. Nihil firmius nihil indubitatius eft, quam Deum nol.# Ie mortem peccatoris : Et omnes qui credant in Megt; diatorem vere amp;nbsp;absq^ omni dubitatione faluari ♦ Ideo enim iureiurando ftabäiuit foam promiisionem,ne vb lus locus eflet hæfitationi. Cur vero hunc elegerit, iUum præterierit, hunc â fe auerfum dementer ad ft reuocetjöó voluntatem in eo nouam g^at,ilium feue«» re finat abire in interitum, nec mutet eius voluntas« tern, quia in fecretiftima foa maieftatc latere voluit, ÔC dode à nobis neftitur, di. non fine periclo falutis inquiritur.

ÎETinc

Hine eft quod vctercs diftt'nxcruntj inter volun* tatem Benepladri, amp;nbsp;voluntatem figni, Beneplaci^ turn nominanint aeternum Dei decretum, quod nulla ratione pofset vel immutari,vel impediri ; figni volunta« ton nominaruntjvel Perceptionem, vel prohibitionemj vel promifsionem,vel operationem« Quid enim velit Deus vel fieri à nobis, vel otni£ti,in verbo expoiuit* Quid vero ab vltima ilia æternitate futurum ftatuerit, quo confilio fingula adminiftret, ac quos ad focietatem cœleftetn adftiuerit intra fiiae maieftatis iecretos receflus temotißimos ab omni cogitatione hominum continet,.

II. ARGVMENTViM.

Abiurdum Öd incredibile eft tot mandata, promit J^’^^SjCommitationes, adhortationes, prohibitiones ftuif ä Deo efle propofita.

At fi nulla eft libertas voluntatis, fruftra omnino

Hint ilia praecepta de conuerfione: Conuertimini ^^*^e,ôdiàluieritis: Nifi pœnitentiam egeritis omnes ™’ulperibitis: Circumcidite præputium cordis veftri, aliaidgenjjs fnfinita,

, , Ergo necefle eft aliquam vim tribui libero ho s minis arbitrio.

, f. .^clpon: Neganda eft minor, Etiamfi enim nub la lit libertas voluntatis yt ea ièiè pofsit ad Deum foo nu# tu^nuertcrcjtamenmultiplicem vfum habent manda# ta,öc comminationes diuinæ,

Erûniim enim mandata ttftantuïDeiim non eflè caufam

caufamnoftræcomipti’onis, fed natiiram hominis con/ didiiïè redamjô^ obcdiendi fecultate inftruxiflèîeam ro libéré â Deo difcefsilîè,ôô in pcccatum prolapftm: Âc teneri obftridam fèuero Dei iudido. Cum enim Deus verc velit,quod mandat, fieri non poteft vt tam feuere vetiti peccati fit cauià» Cumc^ conuerfionem adDeum flagitet,neceflè eft eum non deledtari,vel peccato,vclin/ tentu noftro, Atcj ita immola Dei iuftitia,5lt; odium ad/ uerfos peccatum,SC in qua reditudine amp;nbsp;libertatehomo fit conditus,quo iure homo fit obftridus Deo,quæ fit le/ gis diuinæ perpetuitas, quid in ilia integritate potuerit, quid in corruptione amiîèrit,qua debitione adhuc tenea/ tur obftridus ex mandatorum repetitione elucet. Non enim hominis lapRis legis mutauit indicium,fêd poft lap/* fum debiti exadio Dd feueram ftabilit potius fententi/ am»

11, nbsp;nbsp;Deinde mandata Dd,quibus iubcmur vt conuer/

tamus nos ôô circumcidamus corda noftra,nullo fiintinutilia,etiamfinulîum fit liberum arbitriumî nam per hoc verbum elFicax eft,ôd operatur falutem, 2^ ^nn/ uerfioncm ftio ipiritu* Etfi nullus conuerteretur,ilft ta/ men vftis mandatorum amplus eflèt,quod iudieium Dd perpetuum,ôô hominum damnationem iuftam eflë con/ uincunt» Verum accedit hæc magna vtib'tas,quod pet mandata,comminationes, legem £lt; promißiones, Deus corda hominum adle conuertit,Slt; contritiones atcß fidd adfedum illis inlpirat, Nec refert etiamfi neq^ meiw per (èiè dodrinam ipiritualem percipere,nec|t voluntas fpom te obièqui queat. Omnipotens enim ipiritus adeft ver/ bo,qui mentem cœcam verbi iplendore illuminât, 8c 11/ mul accendit intelligendi facultatem : qnicj verbo vo/

° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luntatcm

luntatemdurifsimamemolli't, auerfàm ad Dcumrc!# ducit.Eftenim verbum Dct malleus contcrens petras,lern«.-i?, amp;nbsp;gladius biceps penetrans quiduis, ÔC ignis conKimens, Deue : 4, vel vt Paulus inquit, Potentia Dei ad falutem omni cre# Hefcr : 4. dcnti. Non iùnt igitur irrita Dei mandata,etiamG nulla fitlibertas voluntatis : Qiiemadmodum verbum Chnfti non erat irritum,quo Lazarum extindtum in vitam rcj* uocabat : ctiamfi Lazarus auditu carebat. Deus cnim cum loquitur,fimul audiendi vires indit cum vult iê ex^ audiri.

III, Tertio in renatis atqt conuerfis habent vRim mandata, minx adhortationes. In his enim cum noua libcrbas lit acccnfa,ôt debent 5C pofEint auxilio Ipiritus, nouampræftare obedientiam, amp;mandato diuino aliss quomodo parère. Ac cum totam hominis vitam opor^ tcat eflè continuam pœnitentiam,id eQ:,mortificationem veteris Adami,ôô exercitium,ÔC ftudium augendi,ôd fogt; ^ndilèminanouac creationis,nequaquaminutilia funt ^ci mandata,quæ iubenr vt pœnitentiam agamus.

î V Qitarto mandata in ciuili gubcrnatione morum ™bent iîiuni vftim ; iupra enim concelEim eft reftare in libertatem,quoad gubernationcm vitæ in exter« ÖC ciuilibus adlionibus.Proponit itacp mandata Deus comminationes,vt fingulos àmanifeftisfceleribusab« crreat,ct honefta diiciplina naturç petulantiam et efFre« nem lafcimâ cocrceat:hoc enim naturç non reftitutx ad:« wc reliqmiiïj gß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obtempérer, Hæc igitur foluî«

didis, inquibus mandata Dei vrgenturad

I endum bberum arbitrium fatisfacere poreft. Ac quan:«

quanqiram hi vfùs præcqjtorum à nobis oftcndi noii poflènt, nequaquam tamen firma conncxionc ex Dd mandato hominis colligeretur libertas lèu foluta à ne«« ceßitate poteftas. Si enim hoc quod mandauit Deiis,negt; ceflè cft eflè in hominis libera poteftate, ne vidcatur vel trunco mandaflè quidpiam,vel furdo narraflë fabulani) quid prohibée quo minus colligamus î In poteftate hogt; minis eflè vt vniueriâ Dei mandata ièruet,ôi diligat De^ um ex toto corde,ex tota anima amp;nbsp;omnibus viribus. Id enim hominid Deo mandatum, nemo eft qui ambigat. Quod fi nemo nifi Pelagio magis Inianus ÔC blaiphemus adièrere audet, in hominis eflè poteftate vt ton legl perfeda obedientia obièquatur : Sequitur ex Dei man# dato,nullam poflè hominis libertatem vel fàcultatem dci# monftrari : ièd tantum quo debito homo deuindus fit fiio créa tori*

ni. ARGVHENTVM.

Deusipièinpromiftionibus,quas cum condition« obedientiae proponit,hominis allegat voluntatem,vt Ie* (a.’p. Sivolueritis amp;nbsp;audieritisjbona terra: comederis* Qiiod fi nolueritiSjamp; me ad iracundiam prouocaueritis, gladius deuorabit vos,quia os Domini locutum.Iere : 4« Si abftuleris ofFendicula tua à fade mea.Deut : zs. Si au* tern audieris vocem Domini Dei tui,amp; cuftodieris,0^c, Leuit : i6, Si in praeceptis mds ambulaueritis.

Eflènt autem huiufinodi promiftiones meri fercaP mf,amp; illufionesquibusDeus infultaret miferis homini* busjfi nullum eflet liberum hominis arbitrium. Quod cum impie vel cogitetur ßltem, necefle eft aliquam eflè voluntatis libertatem.

Reipont

Rcfpon; Pnrnumcxnttda promißione offeren^# t« obedientiae pfemi'umjnon (equitur obfêqiientis facuk tas,Alioquin,cum vitamacternam amp;^omnia bona prOi? •nittat Deus legt obtcmpcrantibus, fequetur hominem p(^ totam earn (cruare poflè, Si per fe proprijs viribus «uftumcoramDeoexiftere. Qiii fècerit ea, inquit Lex ^Juet in eis.At nemo eo inûniæ nunc audet defcendere. Ex quo concluditur non ftatiminnoftro eflê arbitrio conditionem,quam Deus attexit bonis quæ nobis offert, Qyodvero colligitur, fi non eft in noftra poteftate ^nditio,quam Deus appendit promiisioni ergo no^i Jtram impotentiam mifere fubfannat, vicioià plane con^s «ëquentiaeft, Falfißima calumnia verifsimam caulàm ®bfcurans, Huiufmodi enim promiisiones hoc potius proponuntutjVt homines intelligant quam iu:^ priuentur obedientiæ prcmijs,quia videlicet Deo non P*’æflcnt obfcquiumjquodqj imptj merito à beneficijs di#î *Jinis excludantur« Deinde legalem verbîfrum formam »■ctinct Deus in incrcpationc hominum, vt doceat le ho^ *wini indiaiflè parendi facultatem,

Adhaccquemadmodumpraîccptisîita SdpromiG« nonibus excitât corda,Si voluntates,vt incipiant expe«» ^re làfutem,eiuscp defiderio adfici. Non quod hic adfè:« «us ex ipla polste lurgere voluntate, lëd quod fimul per promifsioncm opérante Ipiritu accendatur. Hoc lolum igttur agitur in huiufmodi promißionibus, quibus ifta conditio obedientiae eft annexa, Fru «ra feflicet iperari fœlicitatem, 06 falutem,in lce«s »erurn lècuritate ; lèd opus eflè vt prius conuertan j# tur homines,definant male facere, ôd obtempèrent Deo Veto cultu.j ac deinde oninis generis bona à Deo

cxpe«s

cxpcdent, Vndcvcronafcaturhaecnoua volimtas,K vcra cotiuerfio non hoe loco, led alibi docetur jVidebcet, Poftquam coniiertlftl me Domine egi poenitentiam, là ; x^.Et audtent lîirdi verba libri in die ilia, SC de tene^ bris SC caligine oculi coecorum videbunt,SCc,Modo non confundetur lacob : led cum vlderit filios liios opera manuum mearum ftnftificantes nomen meum, làndifi^ cabuntfanAumIacob:48. Ego Dominus Deus tuus docens te vtiliajgubernans te in via qua ambulas. In his didis,cuius generis infinita ftint, explicatur vnde fit ho^« minis conuerfio : lllæ vero promifsiones hocfolumdogt; cent,merlto carere Del bénéfices, qui contumadter eins verbo obludantur. Qiii vero oblequuntur Deo,oniniS generis felicitate SC làlute à Deo remunerari.

At vrgent Synergiæ adlèrtores, quod didtur, Si voluerisjvnde putant conlequens edc, quod voluntas fit libera. Sed refpondendum, Deus alloquitur hominis VO(« luntatem,etiam in hac prauitate SC leruitute, eo iure,quo cam condidit.Creauit autem bberam et fui arbitrfj.Qua/ re nunc quoc^ earn alloquitur, perinde ac fi libera SC fiix poteftatis diet,non vtei inliiltet,led potiusvt ad humi^ Icm confelsionem doni amißi adigat, ÔC ad ftudium imgt; plorandi diuinam gratiam extimulet. Creditor cum ad# pcllat debitorem de lolutione,non tarn quid ille præftarc polsit,quam quid fibi debeatur confiderat : praefertimfi in iudicio cum eo agat. V t autem hie diuerfifsima font debitum SC facultas ; Ita ex eo quod optimo iure no«« ftram adpellat voluntatem Deus, vt ei obtemperet,non confidtur hanc libertatem in nobis fitam die. Mirum dt ita^ adeo in hunc locum tarn praeclaros feiptores imp©«

giflé. Omnes cnim ferc feriptorcs Ecdefiaftici Glèmens, Origencs, Bafilius gt;nbsp;Epfphamus,Cyprianusj Chryfôftois* mus SC cœteri pene omnes, ex hoc loco libertatem hiw manæ voluntatis adfèrere funtconati,in quo valdefunt hallucinati,

IIII* ARGVMENTVM.

Cui obtjcitur nolle,et in promptu fuifle veile often# ditur : At infinita fùnt loca fcrfpturæ,in quibus obtjcitur hominibuSjquod noluerunt admittere gratiam ÔC falu# tem oblatam,Matth : zj.Quoties volui congregate filios veftros SC.noluiftis. ielà : Tota die expando manus

ad populum contradicentem mihi.Num :i4. Ama# leeh ÔC Gananeus ante vos funt,quorum gladio corrue# hsjco quod nolueritis acquieftere Domino, lerem : jx, Qkiia indliraftis cor veftrum dC noluiftis obedire Do# mino.Hæcomnia malaeuencruntvobis. Ad:?.Vos femper obftitiftis Spiritui fando,SCc, Ergo veile fuit in ipforum poteftate,

Refpon î Primum argumenti membrum vicio# fum Sc falfum eft. Non enim qui bonum poteft auer# fari, ftatim 8C libera voluntate poteft veile. Quid tam procliue homini carnalfquam afpernari falutem ÔC reg# num Chrifti An ideo mox poterit adpetere SjC veile eadem Qin'n potius fle redius infertur,Homo à natu# ra vult malum : Ergo bonum veile à natura non poteft» Direde Gquidem hacc pugnant» Diabolus non vult vc# ritatem, fèd mendacium : an hinc colligemus, eundem poflè inclinare voluntatem ad amorem veritatis* Fate# mur itaej hominem nolle lâlutem,ex felè,obfiftere regno

c 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Chrifti

*

ChHftf ttc natura vino corfupta,8^ tibi ipfi elTeinte^ ritus foi caußm» Scd hinc nulla confoquenna foquitur» Ergo homo SC iuftitiam poteft vclkjôô fibi caulä eflc tae, ' Quiuis homo vitam fibi cripcre poteft,nemo autctn candem fibi vel dare vel prorogate poteft. Turbarc clefiam ciuusuis eft,vel etiam ftolidi hominis. Turba tarn (êdare nemo poteft,nifivnigenitus Dci filius. Ex nobis ergo perditio eft,in Deo autem faliis noftra.Ofeac ij.Ac didum quidem : Quoties volui vos congregate, non eo lënlîi eft acdpiendum, quafi Dei voluntas hominum contumaciafitimpedita: fed multomagis, quod Deus voluntatcm K confilium foum in collcdione filtorum lerulàlcmlèmper implcuerit, etiam inuita ô^ rcludante leruialem. Illa enim necauit Prophetas : At Dominus nihilominus collegit Si. ftruauit Sc propagauit ibidem Ecclefiam foo verbo.Quod veto tjs qui nihil aliud quam afpernari ûlutem ex feie polfont, idipfom tarnen expro^ batur atcp obrjcitur,abfordum non cft,tum quod contus» maciac caulâ in tjs eft fita : tum quod aliter hominum na^ tura fit a Deo condita. Qiii ^itur inftitucrat voluntas tem,vt iuftitiam ampledi,8C præceptis obièqui poflèt, is merito exprobat hanc prauitatem, quaipfius (âpicntix ©i regno refiftitur«

V* ÄRGVHENTVM.

Dcutî^o.Mandatum hoc quod praedpiotibiho^ die non eft occultum,nelt;5 procul pofitum,ne{Ç in coelo fitum,ièd prope eft inoretuo, amp;nbsp;in corde tuo vt facias jllud. Ergo eft in libero hominis arbitrio poteftatc fi* turn,vtobediatDeiverbo,vel contumaciter recalcitrct.

Reiponî

Refpon : Primum hfc attcndendum efl, vocem hancnoneflêkgiscondonem,fèd Euangelïj promiftio# ncnijquacnonde tuftitia operumfed fidei,nos edoceat* Quemadmodum Paulus Roma : lo.înterpretatur. Nihil ergo ad noftras vires commendandas, ièd ad oftendeti* dam potius Dei grariam QC miièricordiam pertinet, HaïC em'm eft iuftida Euangelïj iêu fidei, quae ftatuit nosgrai* tis,abslt;5 noftro opere iola Dei milèricordia iuftificarijóC ingratiamrecipi, Quodfi enim Moilês de legis implex* done haec verba accipi voluiflèt, quid aliud quam inani confidentiapopulum inflalIètC SC lùae dodrinac de pra* uitatc humani cordis contradixiflètç’Sed inquiSjSi Euaru# gelïj promiisio adeo iuxta nos pofita eft, vt cam facile ampledi poftimusîergo aliqua laltem libertas eft volun# tatisaccipiendidodrinam amp;credendi Euangelio. Refis

♦ Non hoc vult Moilèsjn hominis poteftate QC elc^ *^onefitum eflê crcdere dodrinae Chrifti,de hac fàculta#! ^nonagit hoc loco, fed capjte præccdcnd,vbi inquit î ^ondum dédit vobis Domirtus oculos ad videndum, ^^lt;Baures ad audiendS,nelt;5 cor vt intelligatis.Hic vero puritate,ÔC certitudine dodrinæ in ^«efia reuelatç tradaf,ac hypocritarum ôd curiolôrum adfcendit tn cœlum,qws

'-hrifto locutus cft,quis vidit inferos î Vnde poflù^ tasf^H-’^.^’^'^odhaec dodrinafit aeterna Deivolun# «naieft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dodrinae pcrlpicuitas,puritas at^

Vera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fibi ipfi dat tcftimonium, quodfit

fe Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^O“ïincs audiunt dodrinam de immeOi#

tefufvnigcnito, de morte

wuonçChriftijdcïwftigçationç pççcatQï» per fi* detç

dem absc^ operibusjdc refîirredionc mortuorum,devw ta æterna : ïpla quodam modo confcientia noftra fentft banc elTc admirandam nbsp;nbsp;di'ui'nam doArinam,quæ lupe*

ret omncm humani ingentj cogitationem QC (àpientiam, Atcçideoneceflè non eft vt quæramur, fêcretam Dei voluntatem non poflc de cœlo adferri : nec poflê peti ex longmquis terris : fed propc eft verbum in ore tuo, ÔC in corde tuo,inquit : Si modo vere crcdas verbo, idcj confi/ tearisjhabes apud te ipftim luculentum teftimonium,quaf fit vera Dei ôi indubia voluntas* De certitudine dei ergo ÔC dodrinæ perlpicuitatCjnon de fecultatc ri arbitrn,hic agit Moifes. Et quidem fjs Ioquitur,quibus iam verbum in ore ÔC corde erat,id eft, qui pro fidelibus haberi volebant, SC dodrinam patrum profitebantur, Ideoc]^ Paulus dicit his verbis iuftitiam fidei defcribi, Adeolt;5 nihil prorEis ad liberi arbitrij defenfionem hic locus facit*

VI, argvmentvm,

Lucaî II. Quanto magispater vefter dabit Spirit tum iändum petentibus î Non ait repugnantibus, no^ lentis,refiftentibus : iêd petentibus. Ergo aliqua eft Vis hberi arbitrij,qui petere poßit fui conuerfionem.

Reipon : Promiisio Chrifti non conuertendos 6^ â Deo adhuc alienos,lêd iam renatos, ÔC ipiritu Dei i«^ butos alloquitur ; Atcp ijsquiièrio Deiim in ipiritu veritateinuocarint pollicetur donorum incrementa,ggt;^ bcrnationem in vita,confilium, robur animi,auxiliuin, fœlicem fucceflum in vocatione per Spiritnm lândiin^ * Impoisibile eft enim vt conuerfi ad Deuw, ÔC rcnati ,1^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lantis

tantisperfcuh's.odqsmundijSd innumcris impcdtmcntisi perfiftant in fide, vel (alùtaria in vocatione gerant, ïnuperpetuoiuuentur,amp;fulciantiir diuino (ptntu. Vult Chriftus omnes fideles perpetuo infiftere precatiosJ abslt;]^ intermilsione veris gemitibus obtundere Dci ^urcs, ÓC promitttt non fore irrita noftra vota ex fide ef^ fina. At longe alia quacftio eft,qua vi conuertatur homo tcgeneretur,vtinuocare ÔC. ad Deum fufpirare pofsit, Magnae cnim inftitise eflet,homininondum rcnato,ca«f ’’entinoua luce SC fide,veram tribuere inuocationcm': quomodoinuocabunt,inquit Paulus inquem non cregt; ^unt. Ergo necefle eft Chrifti verba de côucrfis,et ijs quif DUS iam donata funt fidei,6C nouæ vitx initia accipi,

VII. ARGVHENTVM,

Ado:5'. Nosfumus horum verborum teftes,8C ®Pgt;rituslandus,quem dedit Deusobedientibusipfi. Eft aliquavis libera voluntatis, quae ex ftfe obedirc pt^sit, vt Spiritum accipiat»

Rcfpon : Petrus non de prima conuerfione hornig DIS,de qua in hoc libro agimus, ftd de externa ÔC vifibili exhibitione Spiritus iàndi loquitur, Spiritus iàndus qui vifibili ipecie datuseft obedientibus, id eft, credentibus verbo, teftis eft de leiu crucifixo, quod fit conftitutus princeps 5C faluator. Ex hoc itaq; nihil amplius poteft *^oll*gijquam admirandum illud donum vifibiliter exhiis biti fpiritus non contigiflè impœnitentibus, obduratis, refradarijs SC contumacibus Iudçis,(êd qs,qui per pœni/ tentiam ad Deum iîxnt conuerfi,et fide Euangelion Chri» d nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fti funt

fil finit amplexati» Vnde autem flia exti'ten’t pœnitcntfa in obedientibiiSj quæ vis fidem in illis accendcrit alia eft quæftiOjSC ex eadem Petri concione fciri poteft. Vt da^ ret inqiiit Deus,pœnitentiam Ifrael SC remifsionem pec^ catûrum.Item, Auferaniex eiscor lapideum, ÔC dabo lis cor carneum.Quod fi quis pertinacius contendat,Pe^ trum de communi donatione Spiritus fandii agere : nihil hoc libero arbitriopatrocinabitur: Quotidie enimDe* us in ftios fideles SC verbo obtempérantes Spiritiim fiium làndlum elFundir. Ncc putamus quenquam eo demen«# tiæ abreptum iri, vt iômniet hominem/ante regeneraticM nem SC infitionem fideijvirtute liberae voluntate, at^ex lèiè Dco obedire polie. Réclamât enim Paulus î Senfus carnis eft inimicitia aduerlùs Deum : Legi enim Dei non fùbijcitur ac ne poteft quidem,

Qiiodveroobtjciturjnondari Ipirittim obludanlt;lt; tibusSCrenitentibus, ita accipiendum eft, Quamdiil homines obfiftunt ijiirituijSC relpuunt verbum,cers* turn eft eos non conuerti, vcl fpintum in fis efficacem eflê, Necj contumaces vllius boni participationem fibi ex promißione vindicate polEint quamdiu fu i renter reludantur : Quod veto etiam obludantium voluntates ad le conuertat Deus, di. ex hoftibus, fibl addi(ftos,ex furentibus fanos,ex renitentibus faciatvo^ lentes, nemo nifi gratiac Dei ingratus, SC fuo nimi um confidens merito inficiari poteft . Omnes enim natura hoftes Dei iumus,donee nouus adfedus pedori* bus noftris inftillatur, Atep adeo nemo ad Deum con^ uertitur,nifi cuius aduerßria SC dura voluntas à Deo inw inutatur,atœ ad pcenitentiam emoUitur.

VIII. Ar^

▼ ni. ÂRGVMENTVM.

Apocalyp : ?. Eccc fto ante oftium Sd pulfoî 01 quis audient vocem meatn, S)C fores mihi aperue^ ^^tngrediar ad eum amp;nbsp;cænabo cum eo,ôi ipfe mecum * Eft ergo m poteftate hominis,vt lüa libertate aperiat cor ô^ritui fàndo.

Refpond : Ex mandate iubeîitis , viciofê in* feftur obtemperanris facultas, Ah'oquin cademcon* «equentia çolligitur : Eflè in hominis poteftate fitum vniuerfam legem oblèruet : Siquidem mandauif ^eus vt diligamus cum ex toto corde ôd omnibus '^‘tibus. Si autem haec non confiftunt, nec ilia coms «ufio firtna erit. Ac mirum eft hoc modo arguta* J? Synergiae adlcrtores : An enim lêntiunt hominem viribus, QC libertate ebufos oculos fuæ mentis, obftrucîlas aurcs cordis fiii ad audiendum per ■.

*^P*endum Del verbum fibi ipfi àperire poftè Qiiid *^3gis aducrliim toti ïàcrac (cripturæ, quæ teftatur ho ^: pijinetn eflè peccati mancipium mortuum in de lictis

Quid erat opus tanto verborum ftrepitu promit/ tere per Chriftum cœcis apertura iri oculos, furdis do;« pandiim auditum, Sè fatuos (àpientia imbuendos : Si hæc vis in homine refidet, vt iplê iponte fua ad excipi # ^diim fpiritum oftium mentis patefacere poteft C At icriptura pafsim teftatur, diuini eflè hoc mune gt;nbsp;ps : Vt de Lydia adfirmat Lucas, quod Dominus ik b cor apcrucrit. Et Moifès inquit : Nondum vobis d Z nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dédit

dédit Dominus oculos ad videndum,aures ad audien/ dum,8Ccoradintelh'gendum. Ethocipfo locodidturï Ego claudó nemo aperitjEgo aperio ÔC nemo claudit» Vtrumcj ergo facit : Et mandat vt ei pulianti apen'amus, vt hobis oftendat quid ex obligatione debcamus: quid contumacia mereamur, qua facilitate dcftituamur, èC quo auxtlio egeamus, Et ipfê quod mandat cfFicit in no* bis: vtomnem fiiperbiac radicem in nobis excindat,ô^ ckmentiae: iüae riuos vberiore copia in nos effundat. Pic ergo Auguftinus : Da quod iubes, amp;nbsp;iube quod vis : Non incommode locus etiam accipitur de ijs, qui initia conuerßonfs habentjSC minus feruenti ftudio,pictati ad* bâfrent» Inquit enim quos diligo,hos arguo ÔC caftigo, aemulare ergo amp;nbsp;pœnitentiam age,qua adhortatione re* natos quidem fed tepidius in pietate viuentes extimula* re nititur,vt vero zelo veritatis ardeant, in pœniten* fia adfidua creicant. Hi ergo conuerfi amp;nbsp;habentes fîdei initiajVel reliquias quafdam renafeentiae, quodammodo aperiunt ianuàm Deo, cum auxilio Spiritus fândi, cura feipiôs verbo excitant, vt firmius iveritati adiênuantur, alacrius pietatem exerceant,ô^ feraeatiore zelo gloriara Chrifti amplifîcent. Qiiod fi vero intélligitur didum, de prima cordis apertione,vt fîdçs in conuerfione plante* tur,nihil eft amen tins quam hoc diuinum opus adaman* tino ÔC lapideo cordi adftriberc,

IX. ARGVMENrm

Roma ; lt;gt;.Non eft volentis neq^ currentis, led mi* fcrentis Dei : Ergo efi aliqua voluntas aliquis curfas

Relpon:

Refpon : Nihil fortius oppugnât ementitam hos* minis Syncrgiatn 5 quam hoc Pauli teftimonium ta* men in co præfidium quæruntaduerlàrt). Quid enim' aliud vult Paulus tota ilia dilputationc, quam lalutem ôi. conuerfionem hominis non pendere ab vllius hominis voluntate vel curftijVel nilu ; ièd à lola mifërentis Dei li^ herrima ÔC gratuita eledione : Sic enimeondudit. Ergo Cuius vult mifêretur,2lt; quem vult indurat. Quo dido mhillèueriusnecj vehementius aduerlus Synergiæ fig^ mentum diet poteft, Mirum igitur hunc locum product ah aduerfarijs, Nimis audader lane contorquet hunc lo^ cum Nazianzenus. De fuo enim adftiit vocem. Non (Tantum)inquit volentis eftjnecp currentis(Tantum)fed ôt miièrentis Dei. Ergo vt Auguftinus colligit, poflèt cademrationedici: Non tantum mi(êrçntis,lèd ôd vo* lentis ôd currentis erit.

At Paulus hoc agit, vt totum adimat hominis vo;# luntati curfuijôi ibli mifèricordiæ Dei totum opus (ài? lutisnoftræadicribat.Ergoquoddicit:Non eft voient hs,neçp CLirrentis,hunc fènftim habet, Salus hominuirt non pendet ab vllius hominis vel voluntate, vel conatu, vel eledione,vel curfu : fed tantum ab eledione ói milè:? ncordiaDei gratuita, absqiomni reipedu meritorurh humanorum. At inqunint, Paulus fatetur eflc,aliquam voluntatem amp;nbsp;curfum in homine. Relpon : Eft omnigt; nojièd in impijs voluntas eft peruerfa, curfîis præpoftc* rus,ôi conatusiniuftus : Currebant Pharißfi,fed præpos? fteroftudioôi deordinata voluntate, netç id quidquam eis ad falutem profuit, Gentes vero non quaerebant iu^s ftitiamA ijs iniperato lâlus adftilßt. Fatemur Ô6 in con*

d 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerfis

-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• - -1

uerfisfêu renatis e(Të voluntatcm curiïim : Vcnim hçc fanó:a voluntas, dC curfos lalutaris, non ex libero arbÉ# trio öatusjiêd per gratiam eft infitus. Deus eft enim qiïl operatur in nobis ôd veile amp;nbsp;pcrficerc pro bona (ua vo^ luntate. Idem igitur eft quod dixit Paulus : Non eft volentis, neep currentis : ac fi dixit, In nullo homi# ne eft voluntas bona,aut reeftus curius adfalutem : nifi â clcmentilsime Dei miftricoreiia, di. voluntas pratpaa returjÔ^ curius dirigatur,

X. ARGVMENTVH.

'■ ■ !

lohan : I, Dedit eis poreftatem filios Dei fieri : Erlt;« go in libero hominis arbitrio eft pofitum vt Ria potefta^ ce fiant filtj Dei,

Reipon: Hie locus murus aheneuseft aduerliu patrorios Synergiac : ideoq^ non fine infigni impudentia ab illis producitun Qiiid enim validiusproferripotcft, ad deijeiendum, protcrendum, di funditus dclcndum berum arbitrium, quam quod ftatim lubncditur.Qui non cxßnguinibus, ncqtex voluntate carnis, neep ex 'voluntate viri : led ex Deo nati Hint, Omnia enim ra:lt;= tiomis figmenta, amp;nbsp;vniuerlam cogitationcm de vi libcri arbitrij in Ipiritualibus rebus hie plane excludit Non ex lànguinibusjid eft,nonex carnali propagationc nalcun*» tur filij Dei.Salomon non eft idcirco filius Dei, quia ex ßndo pâtre ducit originem : ludæi non luntEccle«« fia Dei, quia Hint Abr.ihsc lemen Non ex volant taie carnis, id ell , non ex vi liberi arbitrijCarnem enim appellat Iohannes totam hominis naturam,qaa!f -r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenus

tenus non eft rcgenita fpiritUjac diftrte hic ëxdudft vo» luntatenijid eft Ihidiiim, conanim, contenoon€m,imitasi tionemjôô vniucrfàm vim animae carnalis, Omnibus enim ætatibusfinxerunthominesjin Eiopofitum eflè ar# bitriOjvr fände viuant, ôi. fint focij vitae aeternae^ Ra^ tio quamuis talpa fit cœdor tarnen fibi perfuadet,fè pro# be ea videre, quæ ad æternam beatitudincm confequen# dam pertinent ; Voluntas licet ßt vinculo peccati impe# ditajtamen fuperba praefümptione conatur Dei implerc voluntatemjöd cœleftia promereri bona. Atejhoc er«« tore demenrati homines beneficia mediatoris afpernan# tur, Refellit igitur hæc f-gt;mnia Sd mendacia Iohannes Î öddocetfilios Deinonnafei ex voluntatc carnis;ideft, ex libero hominis arbitrio, propria vi mentis,8C volun# tatlS

Addit vero öc tertium gradum : Neq^ inquit ex voluntate viri : Non dubium eft, quin virum nomi# net Hæbraica confuetudine, hominem excellentcm in# genioj fapientia, moderatione, amp;nbsp;robore animi inftru# dum heroicis animi motibus, qtialis fuit Abraham, la# cob,Moies,Phineas,SamueI,Dauid,Samfon,quales apud Ethnicos fuerunt Hercules, Perfeus, Ariftides, Conon, ThemiftoclesjPalamedes, Alexander magnus,qui pecu# liaribus donis ac plane admirandis motibus cordis, ante alios diuinitus omati fuerunt.

Horum tarnen virorumfcuhacroum voluntate, id eft ftudio, induftria, conatu, non nafeuntur filq Dei. Non ideo Moifès eft hæres vitae, quia cœteris hominibus iàpientior ÖC animofior eft * Sanrfon non

proptca

propterca eft fiüus Dei,quia ingenti roborc corporis,ód magna animi forücudine eft praEditus, Qiicmadmodutn nee Hercules ob robur,nec Themiftocles ob ingenium, nee Atticus ob moderatam naturam in filios Dei iünt cooptahjetiamfi hi hæroes fine adflatu diuino non exogt; terunt. Ex Deo autem nalcuncur filtj Dei vt Iohannes teftatur.Id eft,iolus Spiritus fandus homines regenerat, vt vitx xKtnx confortio perffuantur. Cum igitur Euans geliftainhoc loco omnes rimulas obtruxerit Synergiat, mirum eft fane ab aduerfarqs hoc teftimonium proferri, Quod vero ad verba Iohannis attinet,nihil ca obicuritas’ tis habent. Non enim de liberi arbirnj abqua poteftate loquitur Iohannes, fed de credentiuih amp;nbsp;renatorum glo^ ria : quod videlicet conuerfi ad Deum amp;nbsp;fiducia ampler dentes mediatorem, non folum remiisionem peccato^» rumaccipiant, verum etiam in filios Dei adoptentur: Amplitudinem enim bcneficiorum Chrifti,commendarc voluit,non arbitrq humani vires, quae nulJæfuntextol,^ lere : quin potius proteritattj conculcat eas oratione quentc. Si quis contentioius vrgeat, vocabulum (pote^ ftatis)amp; bine conetur eliccre exiftere in homine aliquant iacultatem ipiritualcm, cius idphiima facile retiinaitargt; Quia Johannes inquit :Dedit eis poteftatem ; Aut igigt; cur in prima a eatione acccperunt,amp;: â natura iècum ad^ ferunf,aufperSpirifum ândum eis eft inftilla ta . Si in creatione haec poteftas eft data,SC manfitpoft Adæ praex uaitcationem,ergoin Üngulis eric^ Ac Johannes docct, Credcncibus folum hanc datam poteftatem : Ergo non a natura efi,fed a fpiricu. Qpod fi à fpiricu efi,non eric à li/f bero hominis arbievio, Hac racione SC Augufl : lib : h ad Bonifa : refpondcc^ Dacur ergo potefias vcfilijDei banc,

hoc ipRim datuf,v£ crcdant in cum, Qiiæ pó* teftas nifj detur â Deo,nulla poteft eflè ex libero arbitrio.

xu ARGVMENTVM.

Medium quo primum accipitur lpiritus,non poteft elle donum eftedus fpiritus,

Fides eft medium, quo primum accipitur ipiritus, Gahj.Vtpromißionemipiritus accipiamus perfidem, Ephe: I,

Ergo fides non poteft eflè donum 8C effectus rpiritus.

Reipon: Negandaeft maior. Nihil enim impe* dit,quo minus medium quo fpiritus intra nos accipitur, fit umul donum 0^ cfFecftus dus. Cum cnim Spiritus ßndus fit conditor omnipotensjCtiam cum nondum cor# da hominum inhabitat in eis operari, lucemfidei accent dere,8d voluntatem ad fe allicere poteft. Vtraeç ergo (wtentia firmiter eft retinenda,vt quae euidentibus szrt bi diuiniteftimonqsnititur : Turn quod fides fit iolius Dei donum : Turn quod ipiritus fide accipiatur, lllud li#! quet ex Pauli didis, Ephe : z. Gratia faluati cftis,per fis» dem,idq^ non ex vobis Dei donum eft.Phil ; z. Vobis da# t^'’‘eft,vt non folum credatis : fed etiam pro Chrifto pa«« dai^ni, i .Corint : r .Miftricordiam confecutus fiim,Yt fi;« delis eflcm.Heb : iz.Rdpicientes inducem Sgt;C coniuma^ torernnoftræfideileiùm, i. Corinth: iz, Älteridonatur fides in codem ipiritu. Deinde 8C altera ftntentia eft rifsima,quod Spiritus fa net us non accipiatur nifi fide, luxta lllud Pauli. Vt promfisionë Ipiritus accipiamus per e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidem*

fidem, Hæc vero nihil inter ié pugnant : Nam alia eft Spiritus fan Ai operatic, cum foris puliatcor,óó ipfe fibi oftium aperit, illuftrat mentem,vt Dei iram ÔC fèricordiam afpiciat, fi^tangit cor,vt verc doleat, ói rurftis adprehcndat confolauonem, Alia vero eiuflt;® dem ipiritus operatic eft vbi,iam habitat in iuftifica to homine : Et eft pignus feu arrabo obfignansfi*’ dem, amp;nbsp;de daritate in claritatem mentem amp;nbsp;voluiv tatem transformans, lila operatic tradio patris di# citur,HaEC vero inhabitatio ièu iandificatio. Hue per^ tinet illud Auguftini Epiftola i® j-. ad Sixtum : Spiritus fandus aliter adiuuat nondum inhabitans, aliter inha^ bitans : Nam nondum inhabitans adiuuat vt fint deles : inhabitans adiuuat iam fideles, Non igitur fcendae fünt hae duae diuerfic operationes,

AcagereßneSpiritum ßndum in corda ô^anw mas non credentium, nemo negate poteft,nifi qui vel ignorât,vel non credit, tot furentes,amp; blaiphemos verü tatis periècutores ad Deum eflè conuerlôs» Spiritus fane vbi vult lpirat,id eft. Trahit ÔC conuertit, quoG» cuncj libitum fuerit, Cum vero per fidem acdpitur î iam non accendit primum fidem, fêd acccnßm noue beneficie obfîgnat, ôô feipfo quafi obfide date ftabilit ; Si confifteret hoc argumentum aduerfariorinn,iam non pufîlla aliqua libertasinde adftrueretur,iêdneceflèeflct largiri,Fidem non eflè donum, fed tantum liberæ volun»« tatis opus. Hoc fi Synergiftx verenturadfèrere,pude^ ac eos ifto modo argumentari»

XII,, ARGVMBNTVM,

Ecclei*

Eccîefi î If. Deus rcliqm't hominem in manu con/ filtj Elit Ergo in homine eft liberum arbitrium,

Relpon : Accipiendum eft hoc dieftum de integra hominis natura,qualis fuit ante Adæ lapfum : In hac de/ prauatione ÔC miferia,nequaquam congruit hic glorio# fils titulus homini. Cum enim fimus natura filtj iræ ôi. venundatiEibpeccatum,nonEint in manu noftraiàlu/ taria confilia, quibus noftra Iponte ad vitam æternam perueniamus.

XIII. ARGVMENTVM.

î.Timoth ii.Siquis expurgauerit femetipEimab iftiscn'tvasinhonorem iandificatum, 8é accommodait him vfibus Domini.Ergo eft aliqua Synergia^qua homo fiiipurgationem poteft adiuuare»

Reipon : Non loquitur Paulus de purgationejquæ fit in conuerfione, vbi homo non proprijs viribus, fed donoDeiabluiturâ peccatis, purgatur à morte, ôô fan/ «Eificatur per Spiritum iândum : Sed de ea purgationc ^gitjquæ fit vitatione hæreticorum Si impiorum homi/ num,qui falfa fiia dotftrina, Si impuris feeleribus coin/ quinanteos, cum quibus veriàntur, Sicuti alibi in/ quit : Parum fermenti totam inficit maflâm. Et paisim

Ptæftigiatores Si deprauatores dodrinç ftu« vero hoc facit ad facultatem liberi arbitrij Ula enim præcepta de hæreticis, Si impiorum vitanda,dantur non conuertendis,fed iam per IpirùQ •»:natiSjôC per fidem à peccato purgatis,quos rao/ net ipiritus vt in innocentia lauent manus.iuas,et ne fedes ant cum

cum vins vanis,ncc commumcetit ab'cm's pcccatis» Hue rcfpcxifîè Paulum cum ïpfà phraßs, tum tota oratio ciiiS' demonftrat. Cum ergo fatcamur eflè in liberatis per Cliriftum amp;nbsp;fandificatis, nouam quandam libertatem, qua fideles amp;nbsp;poisint Si debeant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Spirituifan^

do,neq^ Paulus agat de alijs, quam qui viua funt memlt;« bra Ecclefia?facile intelligit Ledor, quam fit friuoliim hoc cauillum. Ad primam hominis purgationem,quæ fit inconuerfioncjreferrinonpoteft, nifi quis totumPel.agt; gianiimum ab inferis reuocare, SC vniucriam Chrifti dos» drinam vna litura delere in animum induxerit,

XIIII* argvmentvm.

Fides ex auditu eft, Roma : s. Ergo aliqua eft Sy=« nergta voluntatis,qua poßit homo ex lefe verbo adfenti«* ri»

Reipon : In hoc argumento nulla eft confequen/ tia, Nam in antecedente oftenditur modus, SC inftrii^ mentum quo fides accenditur, videlicet verbo ieu extern napraedicationeEuangelij,non de vera efficiente caufa dicitur. Inconftquente vero infertur,caufamergofidei eflè ex nobis,ÔC ex arbitrij libertateilünt i^itur ftopç dift folutac. Fatendum omnino eft fidem ex auditu eflè,SC eledosconuertinonraptu Enthufiaftarum abslt;5minw fterio verbi î led Deum per vocem Euangelij ad faluten» eflè efficacem, Roma î i, Fatendum eft quoc^ hominem ante regcnerationem,ÔC debere SC poflè audire, diiccrc, legere, meditari verbum tam Euangelfi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Lcgis»

Conftat externum minifterium Euangelij elR officinam Spiritus iàndijôC lamp;Iutem hominum all^atam huic organo,

organOjVt paßim pronundet Deus fè nolle cisimperti rilii'cmôC vïtamjquipracdtcarione externa verbi neg jeâajaliam lâlutis viam fuerunt perferutati. At hic nul laratione colligiturj vim quandam ineflê voluntati quæconuerfionem hominis promoueat J Sgt;i. fide cream dafuas agat partes.

Hoc ne turn quidem vere inde ftatueretur, etiamfi omnesquotquot verbum Dei audiunt. mox ex animo amp;nbsp;vera fiducia adièntirentur. Non enim ex eo, quod, Deus per verbum illuminât cordajiëquitur hominem Him cooperari, Qiiin potius quia ex praedicatione naici:^ turfidesjconcluditurefleeam iblius Dei opus, Quanto •^^giscum minima parsauditorum Euangelio obiequa^i ^itjVt parabola Chrifti de ièminçjô^ infinita teftimonia docent :fatendum eftjCx eo quod fides ex auditu eft,nub pofle hominis Synergiam adftrui, Paulus ip(e fate# ^^bne(Jplantationem,ne^ n'gationem quidquam efle, led ab co totum pendercjqiu dat incrementum.

Diicernantur etgo auditus,(eu externa prædicatio, communis vocatio: Et interna motio, tradio ÔC vt Paulus loquitur yocatio ianda, Nifi interior Magifter Ipititus landus atrium cordis non renati aperuerit, amp;nbsp;ad DcunatraxeritjUihileiprodeft, etiamfi mille annosper# hominis aures verbo Dei:etiamfi ipfius Moifis omnion^ Prophetarum fulminibus terreatur: etiamfi W P H r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g*'3.uißimis concionibus, Chrifti quolt;g

b andißim^ voce ad pœnitenn'am vocctur. Quemad# modum Chriftus lohan : é.clare docct : Nemo poteft ad me venire,nifi pater meus traxerit eum, Omnis vero qui e $ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;audit

audit difcit,fd eft,qui à Deo flluffiirtatur, öd înterius audit,ôd accipit donum credendi,is venit ad me, Diuergt; fifsimae res igitur iunt, extemus auditus amp;nbsp;interior tra*» diio.

Has verifsimas öd ex iacra ftriptura petitas refpon*« fiones,fi quis attente oblêruet, non erit ei difficile 8C fi^ miles Synergiftarum cauillationcs folide confutareî Itacj finem hie facio, toto petftore gratias agens ætemo patri,qui me per filium erudtjt, vt Si miftriam Si defelt;* ^ummeænaturæ,atc^etiam vitae öd iuftitix reparatoj? rem agnolcerem : quiqi in hoc labore me iuuit liio ipiritu. Idem mihi Si toti Ecclefiæ pro fua

erga nos dementia perpetuo adfit. Si fandificetnos inveritate,

Amen»

PSALMVS XIIIL

Autore £obd,no He/fo^

STultiM ttbhiMiiino qui iudicdt omnia fenfu, Qat^J oa diß’rnfet non putat e^e Deuw* Simt tarnen ufty adeoflupefiiio peâore cord,

Credfrc qui poßmt tam fùriale nefrt.

Ndm male confulto ßtc cogitât impiui aufu,

iJon eß quem metua(,nec feiat ifia,DeMt Exeçrabilibtii perierunt cladtbuiomnef,

Prodigaquos miferiuita laboris habet, Omnipotens humiles profßexit ab iethere terras, awnanwm^Çusi uidit ab arce gemu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

lt;tn muenittt fapientem tnillibu^ ullu/m, Qm» c«ret fuperos, putet ejjè DeWn, ^'^^^^ftolidifdbieruntpaßibui omiieï, ^oft (? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tttiferis omnibut un^t fwt,

illif quem poffii dicere iuflimit {Çj(^, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bene uixiffèt non fiât ttnus homo^

alit^uandomali /[ui fangu'me uiutMtt Qtjoj . populi comedtwt corpui Cfoßameif homimim duri piiuere Uborts^ ittgluuies nefciat ifiafrmem» 5«od rodant uentri non deßt alendot Hic „j. ^^fba creatorem negligit ifta fuumgt;

* ’’°'’ opus efi trepidant,ubi nulla neceffè eft, ^pfriclaatth»f,(ertt( pericla tintent, opus efi. Domino feruirelaborantt loco culti^ nil ß/cictitis hdbcnt^ ^iuflis Deus eil tutelafalui^,

^tlti auxilium quod pU turbd rogat, ^^eri qui de/^exiftis egenum,

^Vf'ttelfdluum dabihatej^reducett populos ad tua templa Sion ? gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conuerterit ip/é fuoriMl,

^ftius omnia plena noua, ç. gaudebit,e^ ocia ducent, ^^^^flirpetuiefunt Jacobe doinitfé

FINIS.

magdebvrgï, OfRcifta Vuolffgangt Kirchneri, Anno