Ad omni LI o rd in Lim

REIT’. C HRISTI^N..iE Principes uiros,populum^ ChriftianumjRelatio ß' delis THEODORI BIB LI A N D R1 ; quod à folo Verbo filio^ Dei tum exada cognitio præfentium temporum futurorum, atc^ipfius etiam Antichriz ftijmaximæ peftis totius orbis,tum recta optima^ moderatio reipublicæ et totius uitæ Chri-ftianæ petenda fit.

£ƒlt;/gt; 8.

populus à Deo fuo requiretuifionempro fuuisamp;mortuis f Ad legem mugisyamp;itd teflimonium^ Quodfifton dixerintiuxtauerbum hoc, non erit eis luxmatutina.

£ nbsp;nbsp;3 1 S.

t f 4 f-

AD OMNIVM ORDINVM R-ElP. CHRISTIANAE PRINCIPES VJROS populumcp Chn'ftianum rclatio fidelis : quod à folo Verbo Dei, tumexaëïa cognitio temporum præfentiumct futurorumjetipfius Andchtifti petenda fir,tum reipubl.SC tonus uitæ Chriftianæ moderatio.

Cauߣ ob quas editum eß hoc fcriptwihcufu delcriptione prafcntis ßatus Eccleßiaßici,

VAKTVHCVNQVE Opis autconßirj homines homini-bus conferre poiTunt in magno periculo èC rebus affîi-disjd uniuerfumjuiri Princb peSjSóomnes ciues iàcrofân^

«^seReipubhChriftianæ, hoc tempore catholi caDeiEccleßaoptimofuo iure poftulare uide

tur â nobis omnibus,qui uolumus ipfius filij et membra cenfcri.QLiifquis enim præfentem po puli Chriftiani ftatum, 0lt;S quafi faciem totam EieritcontempIatuSjSó earn contulerit cum ora culis diuinis,atcç omnibus retro ætatibus,quo-rum aliqua memoria ßjpereft inter homines,is proculdubio intelliget, Ecclefia Chriftianam, quæ in terris etiamnumfublmperatoris lESV Chrifti ßgnisfalutaribus militât, nunquam uel

A 2 cicatrix

4 T H E O D. B I B L 1 A N D R I ci'catncbus pîuribas amp;^fcedionbus corruptæ docflrinæ Sc difciph'næ deformatam, aut maio^ ribus impI.'ci'taiTi periculis, aut grauiorionerç om nis generis calamitatum oppreflàm fuiflè* Nam qui circumfcret oculos per omnes ordi^ rorescrfit ’^^sreipub.ôd coüuftrabitætatesamp;gradusho' per/litio, minum, fexum, ftudia, profeflïones, in plerilip ^u^irrep^ animaduertetfœdam SC crafTam ignorationènt Domini:apudalios pertenuem SC quafi umbratilem notitiam, ac multo plus uanæ oftentationis^quàm folidæ co gnitionis4 Atcp in eorû uita uniueria, qui Chri' fto fummo regi,maximo^ Sc fandiflimo ponti fici dicati SC confecrati funt, permodicæ extant fignificationes charitatis,promanantis è corde puro. Sc confcientia bona,amp; fide non fiâa, fe^ per omne genus officiorum atlt;$ bonorum ope^ rum exerentis» Et utinam in multis fuperefiet aliqua fpecies integritatisSC fandimoniæ Chri ftianæ, aut Gitem ueftigia humanitatis alicuius reliquæ:ôô non omnibusrebus turpibusfupe^ rarenteos etiam, qui difcrepant à Chrifto nonai neatqîprofeffione^Quos perditiffimam uitani agcre, uel potius mortem perpetuam, minus efimirandum-.fiquidem à Chriftojhoceffià uia falutis. Sc ueritate, Sc uita alieni (unt. Nam uer/ futia atcp calliditas, Sc carnalis prudentia, qux Deo ftultitia eft Si abominatio, fapientia funi/ ma

FIDELIS RELATIO» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y

ma iam exiftimatur. Audacia^ malorum amp;dno rum, amp;nbsp;temeritas, pertinaciacp in reb» peffimis, 8ócornefciumpccnitere,forntudinis amp;nbsp;conftâ tiæ nomen obnnuit.modeftia uero,Ô6 ilia pub chern'ma uirtus temperantiæ, quæ modumôC ordinem uitæ præfcribit, lubetcp turn dicere tu facere,quod deceat etconueniatperfonisjocis, temporibusjlla ipfà ridetur et friget apud Chri ftianos picrofep, quibus didum eft : Modefti'a ueftra nota fît omnibus hominibus» Non pauz ci enim tam effreni libidine Cefe efFundunr, ut ap pareat eos nullius rei pudere, quàm honeft^tis ÔCmodeftiæ. ftuprorû etadulteriorû im* punitas, et nimia licentia, peculantia^ linguarû etcalamorû gentilib.etpoêtis quidem iâtyricis, amp;nbsp;ueteriscomccdiæfcriptoribus indigna. Po^ ftremo in rebus omnibus perfpicitur, utuno üerbo remimmenlàm comprehendam,perdi* tiffimus luxus. Efurientibus interim, amp;nbsp;fi tient! bus, SC frigentibus, imo præ inopia rerum mo rientibusf)s,quos Dominus Chriftus diligen tilTimè commendauit fouendos, tan quam fua b pfius membra, quæ ob falutemnoftrâ tradidit in duriflimos cruciatus, mortem crucis. lam^ dudum autem oppreffis atq^ deletis legibus bo rus,quas ucl natura nbsp;naturæ opifex Deus me

ti h umanæ infcripfit,uel per homines lap lentes literismandacaj funt^ad redam uitæ inftitutiox

A 3 nem.

à THEOD. B I B L I A ND R I

nem,tLiftitiapaflîmnegligitur.unde cernuntur omnia pleniflîma eiîè doIiSjfraude,perfidia, in-' /idijsjproditionejarrocinijs. nihdi^ propemo : dum iätis fîdum actutum eft inter fociosjntcr ^ciueSiinteramicosJnter affines Ôôcognatos. amp;nbsp;putat fibi,neqî fine caufa, metuendum elle, do-mefticus à domeftico.coniunx à coniugeffrater ^afratribus, parens àliberis» lampridem publi ca indicia fuam uim SC integritatem perdidc' runtt nec débita retierentia exhibeturiuridiui no,aut humano : leges^ uenales proftant: 8^ fèntentiæ non ex dignitate perfonarum Sgt;^ ne^ gotioruiTijièd expriuato commodo, et arbitrio affèduum amp;nbsp;cupiditatum feruntur» Præterea, Dei iànda religio,fine qua uelfînguli homines, uel totæ politiæ diutius fœliciter agere non pof funtjuon magis quàm corpus fine anima uiue^ re, proculcata humiiacetî contra uerô iplendi deuenditantur, etreperiunt emptores auidos, habentur in maximo precio,ut facrofanda

adoranda, quibus Dominus Deus exercituS réclamât, quæ uetuit difertis uerbis, quæ odit, quæ deteftatur ut res maxime abominandas* Vt^ rem latiffîmi ambitus in pauca redigam, pofteaquam arripuerut Ecclefiæ gubernacula homines,non tantum inanem fpeciem pietatis præ fe gerentes, cuius tarnen uirtutem igno* jent,uerunietiam conflati óCconcretiex aper* tis

FIDELIS R E L A T IÖ* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y'

tis maîefîcijs, èc quosEccIciîa iure optimo uez’ luti grauiflimam fentinam eijceret, influxit in-nauiculam Chriftijin focietatem fandorum, magnacolluuics fceîcratorum Sôimpiorum Ho minum : ut nihil propcmodum fit tam turpeßigt; dtu, aut tamfœdü didu, aut tam abfurdum horrcndum auditu,autimmane cogitatu, cuius non extent aliquot exempla inter homines titUx lotenus Ghriftianos,amp; quod non audeant nec pauci numero, nec infimæ iortis aperta frôte in oculis Dei SC hominu patrare. lam ucrô quis Mort/. • enumeraret morbos, non modo ueteres amp;nbsp;con fuetos, uerumetiam nouos, infolitos, inaudigt; tos,quorumneq^ remedia,neçp cercas caufas pe nti medici ex dodrina fua poffunt inuenire, quibus nunc populus Chriftianus conficitur, amp;fcntit,fi modo ullus fenfusadhucuiget, Dei flagella parata ôô intentata peccatoribusinec tâ tï^enfereducipatituradDominum,^ patrem -percutieiitem, Quot funerahis annis quadra^ gintainomnib Jocis deditlues dira,etpeftilens-

aèr, amp;nbsp;immani'um ferarum incurfionesc'quan. ta eft chantas et penun'a omnium propè rerum;

quæ ad humanum uidum pertinêt gt;; quot homi nesmifèris modis cruciauit fames fquâ partim bellicæ uaftatîones inuexcrunt, partim artifî ciola crudelia hominu auarorum,partim ferrea terra, quæ indigne Qnyg importabile incola

A 4 rum'

8 THEOD, B I B L I A N D R I

rum fubinde irritantium flagitijs ÔC I'mpietatc rerum opificem, amp;: coelum fuperne in duritiam aeris conuerfum, ut demittat no benedidionem Domini, qua omnia fceliciter proueniunt, fed maledidionem in domo amp;nbsp;in aprozficuti uerax iuftus Deus uerbo iuo minatus eft« Quoties „ J. . vidimus intra paucos annos deficere folem Prodtgia. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, nbsp;nbsp;nbsp;1 -r -

lunam i quam horrihcos ignes comoetarum i quot monftrofi partus ç'quàm crebra portenta in acre, in aquis,in terra fubinde incui runt, percellunt noftros ienius,ut circumfpiciamus, quo in ftatu fint res pofi tæ t’quæ naturæ mira^ cuîa,ôô iniolitâ faciem mundi,non carere -figni ficationibus, fedprænunciareimminentia ma la,nifi homines pietate atqp morum emendatioe iratum numen placent, iè^ telis ingruentibus ■ eripiantjdoeet fupremi architedi turn iàpientia, ïum potentia,tum conftantia in operibus omni bus:quimudumordine pulcherrimo digeflÎG omnes^ partes adftrinxit perfediftimis legib» quæ haudquaquam fine magna caufa mutan |ur«Teftâtur idem uoces diuinarum literarum, amp;nbsp;dodrina excellentium uirorum, qui cceliô^ aftrorum,amp;uniuerlæ naturæ rationes diligent dus perueftigarunt.idem docuit SC comproba-uitexperientia multorum fèculorû» Ac noftra quidem ætate,præiàgia hæcnonefte inania,te^ ftatur publica omnium quærela de

FIDELIS RELATI o» F poribusrne^ dubi'tant multi homines pij 8ó pientes,quorum animos prgcipuè mouere fokt diuinapotentia,utprælagfât res euenturas, extrema fata imminere mundo,aut ccrtè infîanem o aliquam omnium rerum uicifTitudinem : poft-quam tota natura hominum degenerauit in feri nambarbariem amp;nbsp;immanitatem.Cernimuse nim orbem Chriftianum bellis ex ter is ÔC inte-ftinisjatçppeftiferis feditionibus inflammatum efle, de tarn Principes uiros^quam plebeios ca-pitalibus odfjs mutuum flagrare^multis^ ho-minibus dicam an belluis pacem(qua nihil eft pulchrius, nihil iucundius homini,nihil pre-ciofius autmeliusin rebus humanis^eiTeinui-fam, ÔÔ uideri onus intolerabile» Quü^ hoftes gentili feritate atlt;^ odio nominis Chriftiania^ îfociftîmè fæuiantinpopulumquiChrifti nomen gerit,magnâ^ uim fanguinis humani fun-dant,amp; plurimos terra mari^ occidantomultos m duriflimam feruitutem trahant, omnia^ mi-fceantferro,flamma,côtumelrjs non dicendis, in omnem ætatem èc fexum, prædiSjUaftationi bus, cædibus, cadaueribus hominum rpartim tarneneis cedere uidentur nominetenus Chri-ftiani, ne dicam æquare,aut etiam fuperare,qui tam leuibus Si. friuolis decaufisbellamouent, eaqpgeruntperextremamcrudelitatem ôi iniu ftitiam,amp; funeftifïimè finiunt, Poftremô,utdi-

cam

M T H E O Igt;» B I B L I A N D R’i

ScJùfhtdu c'am^quod magïsne admirâdumet ftupenda» crfe£lx. an uitupcrandurn,an deplorandum fit, nefdo» quod^dicere torus perhorrdco^Dicam tamê, principesChriftian!,etomnes foei) huius nomi nislongè facratiflimi'^quia uerumeft:amp;utdi'ca tur fimplidter,06 diIigentiHimè expendatur,na ftra omnium intereib Quum enim populus Chrifti'anus torus continen debeat uno regno etimperio, unaduitac^una domojino templo ecclefîa, uno deniep corpore, cuius caput Chriftus, Chriftî au tem caputDeus eft : quu^ legibusiîfdem,quæ in feriptura canonicaucte^ ris6lt;nouiteftamenti continentur,eadem^ rc' ' ligione teneaturdit^ unus Deus omnium, una fides orthodoxaiUnû baptifmainremiftionet« peccatorum,unafynaxis communio corpo risamp; ianguinis Dominici,unusmediatorDel èi. hominum,unus lefus Chriftus uerus Deus amp;nbsp;uerus homotpeculium tarnen Domini,gens landa,regale iàcerdoriû, populus acquifitiois, amp;nbsp;fanguine filij Dei redemptus,in plures fedas 80 partes,eas^ contrarias diuifus,fciflus,Iacera tus, diicerptus eft,quam omnespopuli S^na^ tiones, quæhodie^ miièrabiîiter uaganturex-' tra ièpta Ecclefiæ Chriftianæ,neçp agnofeune Meftiâ benedi(ftum:qui ut promiflus fuir ab ogt; rigine mudi, uarrjs^ typis figuratus, fummoc^ expedatus defîderio ab ornnibus Tandis patrib* ita

riDELISRELÄTlO» lï tapvgfinito têporc exhibîtus eftunicusfêruator totiusmundij prohxèimplctis omnibæraculis» Vtem'm prgtermittâ fîlcntib Græcos,Armenp os, Georgianos, lacobitas, Abafianos, Sgt;^ alios populos, gaudéntes nomine Chnftiano,enä fi ab ecclefia et curia Romana plurimû difcrepant in multis reb.quotfuntin ecclefia Romana, qua inconfutili tunicæ domini Chrifti fimilem di/ cunt,particulæ diuerfifiimi coloris èC generis; quot funt familiæ et fcctæ monachorù ÔC fratru nouitioru, qui fibi nouos patres etmagifiros fu per terra adpotaruntj’qui putâtpulchrius etreli giofîus, appellari Benedidinos, Auguftiniax nos,Dominicanos,Frâciicanos,^ nudo amp;nbsp;fim plici nomine Chriftiano contentes,ftudere uni Chrifto,et eum,quantu ab homine per Dei gra tiam fieri poteft,imitari,atq5 ad ipfius fimplicifs» ï’cgulam, cæterû perfedifiîmam,inftituere uitæ or du 1C, amp;nbsp;eius ueftigrjs infifi:ere, qui abfolutiflî *nû exemplû pretulit,quod fèquamur tutô:qui 'iia,qui oftiû unicum eft regni cœlorû»Quid au té cômemorem theologes Ô6 dodores eximios, . at(çmagiftros ecclefiarum epiicoposcqui(alter ræ,qui mudi lumina,qui duces et moderateres uitæ,qui mallei hæreticorû,qui animaru pafte res, fuccefibres apoftolorû, qui Ecclefiæ claui^ geri amp;ianitores,colûnæ,propugnacula,capita denicf amp;nbsp;uideriamp;(alutaricupiût:quàm acerbe

B Z 8c

If, THEOD. BIBLIANDRI ethoftiliter inter fe digladiätur non modo de fa cerdotqs,et dignitanb.et prouincijSjUcruetiam de arnculisamp; capinbus fidei Catholicæ^'quàm pertinaciter difputant rixantur in dodrina Chriftiana^ Si dogmata fi'mpliciflimæ ueritatis indubtuuocanti'dequib. nimirum altercantes citiusamittentueritate, quamutueritatem pla^ nioremfaciaiit. Qpamcrudcliter chartis denta tis fe mutuu profciiiduntf’cccalamos,uelponus pugiones ucneno afpidûôô fcorpionu tindos ftringutinforcunas,in caput,in uiicera^in ann madeniçp, fî pofsint, corü quos ut chariflimos in Domino fratres ampledi coueniebattfi Chri ftianijamp;^filq paths coeleftis,atlt;^fratres Domn ni Chrifti haberi,et reuera eflê uelIêt^Qua terne ritateaut crimen atrociflimum hærefèos impin giturr)s,quos nullius hæreiêos aut fchifmatis, autdefèdionisabEcclefiacatholica, quos nuf ïius erroris minimi, qui perfidiam fapiat,conup cerunt,ac ne conuincere quidé poflunt fcriptU' ris authêticis,atlt;ç inde petitis rationibusf Dain nant tarnen iftifadiofi homines,præteritis Icgi bus Chrifti,amp; Âpoftolorum,atlt;ç ipfius æqnita tisjhomines innocentes : èC quantu in ipfîs qui* dem eftjàChrifti corporeamputant.mox diris anatbematifmis ab Ecclefîarefciflbs, uinculis la tæexcomunicationis conftringunt,cos^ cathc nis Vulcaneisinnodatos obqciunt odijs homilt;

F I D E L î s R E L A T I O» ’i? num,pencuhs,fpoliationibuSiinfamiæultims^ perfècunonibus infim'nSj quantæno folentinlt; tentari etiam apertefacinorofis:quando public cani rerum (acrarum, fymoniaci magna polx lêt gratia^Só in fumma digm'tate uerlantun Sed quid muleis uerbis defcribo Ecclefîæ mifèrrimâ condinonem,quum resipfa clamet,Eccleiïam Chrifti, quæin terris uerfaturjS^ ad quam iudi ciahominûnon prorlus ignarorum diuinæ It teraturæattingerepofïùnt, nunquam periculis niaiorib.ob{edanifuiiïe,nelt;ç iadatam feuiorv bus tempeftatibus calamitatum, neep pluribus erroribus,fuperftitione,uitrjs, fceleribus^ con UminatâfuiflèfNam caputEcclefîæ aggreflus eft fatan^atqp in faftigium domus Domini,in a-» picem minifterq facri euafitaudacia,fuperbia, ^uarida/celus, impietas, abominatio* Quan^ doquidem in populo Chriftiano dominatum ®btinuerunt,eumfp impudentiflîmè homines corruptianimijfîbià Chrifto traditum eflemen huntur.VoIunt etiam haberi,dici,adorari pro ^piêtiffîmis et religio fîfïîmis atlt;ç optimis uiris, pro patrib. reuerendiflîm is in Chrifto, pro apo ftoliciSjcatholicis, fàn(ftiftîmis,beatiftimis, atlt;ç adeb pro legitimis uicarqs Chrifti et Dehquo* rum dodîrinam amp;nbsp;cerimonias peregrinas, inge ruaetiam ôc mores, amp;nbsp;fa(fta,uel potius enormia maleficia, fî pauiQ preflîusad lucernam Verbi

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 5 diuini

*4 THEOD» 8 I B L I AN D 1 I diuini mfpic!as^amp; non pi’geatexaminarein tera ueritatis, intelligetur eos antichriftos ma' gis ad unguemexprimcre^quam quod référant pâtres ecdefiafticoSjetapoftolicos (èruosChrï • fti amp;nbsp;Ecclefiæ, aut faltem umbra tenuem Chri-ftiani hominis, Ettalestameuactantostitulos non folùm recipiiit libenterjôô agnofcunt fpon teoblatos apoftoliciuiri,{edetiam flagitantac requiruntexiurequodam pontificiojaut etiam uiextorquent. Etparùm eflètàuulgaribus ho munculishæcpoftulare,nifi etiam poftularent fubiedionem feruilem aburbiû clariflirnarum magiftratibus, à magnis principibus, regibus, imperatoribus populi Chriftiani;a quibusetia cxigut fuo iure adorationeshumilimas, Sc ofcu la pedumjat«^ ante omnia exaltationem fuæ iè' diSjUt uocâtjApoftoIicæ t parùm memores udT borum fàndiiîimiapoftoli Petri,Bcce domino reliquimus omnia,8C teiecuti fumus. Immemo res diuini Pauli,dicêtis : Mihi abfit gloriari, ni' fi in cruceDomini noftriIefuChrifi;i,per quern mihi mundus crucifixus efl:,0d ego mundo. Immemores uerborum Domini, quibus repn^ lit duos Zebedei filios per matrem fupplican' teSjUtproximi federet Chriftoin regno ip^^®» alter à dextris, alter à finiftris. Omnibus apo ftolis S)C uiris apoftolicis præfcripfit,non pnnci pes agere.fed exemplo flxo miniftrare.Iß» apta-

pofto*

r I D E L I s R E L A T I lt;)♦ poftolorufuccefloresjfi dfjs placet, quum ne(Ç cogiiatione lefum Chriftum attingant ,utfiîij Zebedei:nelt;^apoftolos animiamp;moru integri 'tate,amp; rerum diuinarum peritia,etpræclaris fàgt; étis ulla ex parte référant:audent tarnen poftulà re, amp;nbsp;l'adare, quod fèdeant non à dextris fini ftrîsinrcgno Chriftîjfedin loco fanólo ipfius, in throno maieûatis regig potificiæ, quod^ Omnem poteftatê etiurifdiclionemipfiustencx ant,ritè obcundo ipfius muncra. Necç défunt principes,qu! arma fibi omm'a ^menda patent,; et opes atcp uires uniuerlàs,ad tuendâ,amp; confer uandum,8ó augendum res homi'num îftorumt Ut^ pro uirili fua coërceant eos,qui amplitude ni fediSjUt iftorum uerbo appeUatur,apofi:olicg officere uidentun Quod equidem in quibufdâ principibus per le no malis,non perinde miror^ Siquidem domi habenteiufinodilphinges,amp;S tnagiftros exercitatos inartibus iftius fcholæ, fautores curiæ iuratos,à quibus dilcerehæc poffuntjtum in confilfjs publicis,tum in area nis etauricularibus confeifionibustutexiftimet le anfiiis* iàcramentis obftriélos, ut brachio fè* culari tueantur dominatûRomani pontificis^à cuius etiam iède fiat non paruaturbahominû excellentiumingenio Sóeloquentiajneqp expef tiumliteraturæi-nultiplicistquorum etiam pars fànduU uideri uolut» Atç^ hi ufqueadeo non in--disnê

T H E o D. B I B L I A N D R 1 digneferunt iftos immoderatos titufos in mini ftris Eccleiïæ, quireprehendendi eHent etiam in HerodibuSjôcAntiochis, amp;nbsp;Pharaonibus: quod mortalis totmiièrqsamp;peccans obnoxp usjhaberi uuItfantfiiiîimuSjSC beatiiîîmus,amp; ui carius Chriftûet caput Ecclefiæ cathoîicænitcx tiam extrudis molibusmirificioperisconêtur unius hominis dignitatem,potentiam^, amp;: am plitudinem extendere,non modo per uniueriâ climata orbis habitati, fed etiam ultra globum lunæ ufcp ad cœlum empyreum,amp; ad penitifli mosreceflusinfernalis carceris« Ethîcmirum eft quanto ftudio contendant homines literati, amp;nbsp;uirosegregios præftare nitâtur,fumma ope, tanquam pro fociset aris,atqp ipfo Capitolio cc clefîarum totius orbis Chriftiani certantesrniß Ibrtèquidâiùbprætextu religionist Ecclefiæ defendendæ^pro fuis commodis priuatis tam acribus animis, tanto ftudio, tam pertinaciter contendunt.quodequidem à nonullis fieri,qui etiam antefignani uideri uolût,admodum pro» ordcuhie cliueeft, An'nonuiriChriftianijUobis uidetur hifcenoftris temporibusaptiftîmèquadrare di dum illud Domini fQunm ueneritfiliushomi nisjputas ne quod reperturus fit fidem in terra;' None cernunturnouiflimatempora,in quib. finis mundi concludetur de quibus uaticinati funt loel, Daniel, Zacharias, amp;nbsp;alfi fandi prox

FIDELIS R É L A T ï O, phetæ ïquot;dcquibusuaticinatifuntapoftoli Do^ minijUeluti Paulus ad Timotheum fcribens: Hoc ïato,quiain nouiffimi's diebus inftabunt ’•■'i'/m ? tempora pcriculofa, S)C erunt homines feipfos amâteSjCUpidi^elarijluperbijblafphemijparen-tibus non obedientes, ingrad, fcelefti,fine affèx 6:ione,fine pacc,criminatores,incótinentes, im mites, fine benignitate,proditores,proterui,tugt; midi, uoluptatum amatores magis quam Dei, habentes quidem fpeciem pietatis,uirtutem aux tem eius abnegantes. amp;nbsp;alibi:Spiritus autem manifeftèdicit,quia in nouifiimis temporibus diicedent quidam à fide, attendentes Ipiritibus erroris,etdo(firinis dæmoniorumin hypocrifi loquentium mendacium,et eau teriatam haben tium fiiain confeientiam, prohibentiu nubere, abftinerea cibis,quos Deus creauitad percipie dum cum gratiarumaâione fidelibus,amp; fis qui cognoueruntueritatem. Et Petrusapoftolus: Fuerunt ueró Sé pfeudoprophetæ in populo, ficut Só inuobis erunt magiftri mendaces, qui introducent feefias perditionis, amp;eum Dominum, qui redemit cos,negabunt, fuperinducen tes fibi celcrem pcrditioncm.et multi iêquentur corum luxuriasjperquos uiaueritatis blafphe-mabitur,amp; in auariiia ficfiis uerbis de uobis ne-gotîabuntur, quibus indicium iam olim non ceflât, Sé perditio eorum non dormitat: Sé reli-

qua»

rt T H E O D. BIBLIANDRI qua,de quibus Chriftus Dominus ÓÓ Deus prophetarum amp;nbsp;iàntflorum fpirituum uaticina tus eftjConiungens cofommatione ludaicæ gen tis cum totius mundi cofummatione:Erit tunc tribulatio magna,qualis non fuit ab inido mun di uiîç modo »mecç fiet.Et nifi breuiati fuiflent dies 1111,00 fieret falua omnis caro : fed propter ele(fios,breu!abuntur dies illi, T une fi quis uo^ bis dixerit:Ecce hic eft Chriflus,aut iilic, nolitc credere. Surgent enim pfeudochrifti amp;nbsp;pfeudo prophetæ,62: dabunt Ggna magna amp;nbsp;prodigia, ita ut in errorem in du catur, fi fieri poteft, etiam cleCti, Ecce prædixi uobis, Si ergo dixerinc UQ^ bis:Eccein delertoeft, noliteexire:ecceinpe'' jietralib. nolite credere. Sicutenim fulgur exit ab oriente,8^ apparet ufqrin occidentemj'ta erit 81C aduentusfiifj hominis-. Vbicuqi fuerit coP pus,inucc5grcgabunturamp;aquilæ. Statim aut poft tribulationem dierum illorum fol obfeura bitur, amp;nbsp;lunanondabit lumen fiium : amp;nbsp;ftellaf cadent de coelo,amp; uirtutes ccclorum commoue buntur, êó tunc apparebit fignum filfj hominis in ccelo .Tune plangent omnes tribus terræ,Ô^ uidebunt filium hominis uenientem in nubib; cocli^cum uirtute multa SC maieftate. Et mittet angelos lùos cum tuba uoce magna, amp;nbsp;congt; gregabuntelecftos eius a quatuor uentis, à fum tiîis codorum ui$ ad terminas eorum. Ab argt;

fÿ boreautem fîci difci'teparabolam» Cum l'anira mus eius tener fuerit, folia nata,fcitis quia prope eft æfhs. Ita 80 uos cum uideritis hæc omnia^fcitotequia propè eftin ianuis» Amen dico uobis,quia non præteribitgenerario hæc, donee omnia ifta fiant. Coclum terra tranfi-buntjuerbaautem mea non præteribunt. De dieautem illa 5e hora nemo icit,nelt;p angeli ccZ' lorum, nifi iôlus pater. Sicut autemin diebus Noe, ita erit 80 aduentus filrj hominis.Sicute r.im erâtindiebus antediluuium comedentes, amp;nbsp;bibentes,nubentes,5ô nuptui tradentes,ufcp ad eum diem, quo intrauit Noe in arcam, amp;nbsp;non cognouerunt,donee uenit diluuiû, ÔC tulit omnes : ita erit aduentus filrj hominis.Tune duo erunt in aoro, unus aflumetur, 8^ unus relinquetur. Duæ molentesin mola, unaalîu^ metur, 80 unarelinquetur. Duo in ledo,unus aflumetur, amp;nbsp;unus relinquetur. Vigilate ergo, quianefeitis, qua hora Dominus uefter uentu rus fit. Quàm horrendam tempeftatem nouiiïi mi temporis Ladantius Firmianus impendere metnit imperante Côftaniino magno, de cuius donationetam gloriose mentiuntur papiftici» Sôquia uir pariteriàndiflSmus 8lt;feloquentiflîx mus hæc noftra tepora graphics depinxit,non finemotufpiritys melioris, quando iamprimu Syluefter Ro. pontifex moliri cœpit funda'

C 2 menta

1? T H E o D. B I B L I A N D R I

mentap3pifticæmonarchiæ,amp;repertaclauei' byfïî puteû aperuit, ex quo locuftæ prodierût, 8dexlocuftis rex locuftarum Pfêudochriftust non uidentur eius uerba prætermitcenda efle» inquitjhuius fcc till termino, hu flit cr in manarum rerum flatum commutari neceHè eft» spitome. Scin deterius nequitia inualefcente prolabi»ut iain noftra hæc tempora, quibus iniquitas ÔC maliciaufcp ad (ummû gradum crcuit,fnülius tarnen infanabilts mali comparan'one, foclici’a et propè aurea poflînt iudicari Jtaenim lufticia rarefcet,ita impietas amp;nbsp;auariciaet cupiditas et U bido crebrefcet : ut fi qui tû forte fuerintboni, prædæ fint fceleratisjdiuexentur undiçp ab iniu ftis : foil autê mali opulcnti fint,boni uero in O' mnibus côtumelfjs atçp egeftate iaden tur. Co' fundeturomneius,8lt; leges peribunt» Nihil tûc quifpiâ habebiqnifiautquæfitu autdefenfum malèfAudacia èC uis omnia pofiidebunt : non fides inhominibus,nonpax,non humanitas, nonpudor,nonueritaserit:atcçitanelt;ç lècuriz tas,necpregimen,neqî requies à malis ulIa.Oni nis enim terra tumultuabitur.fremêt unditç bel latomnes gentes inarmiscrunt,amp;Slèinuicêoç pugnabut»Ciuitates finitimæ inter fe præliabii turtamp;S prima omniûA^yptus ftultaru fuperz ftitionuluetpocnas, Ô6 lànguinc uelut flumine operietur» Tûcperagrabit gladius

omnia.

TIDELIS re la TI o» gt;9 omnia,5ótanquameflèm cundta profterncns« cui'us uaftitatis èC confufionis hæc erit caulà, quodRomanum nomen,quonunc regituror bis(horret animus dicere^fed dicam,quia futip rumeft)tolletur de terra,2lt;imperiü. in Afiam reuertetur, ac rurfus oriens dominabitur, at(ÿ occidens feruict.Et paulo poft:Quomodo aut id futurum (ït,ne quis incredibile arbitretur, Ox ftendamdn primis multiplicabitur regnum,amp; fumma rerum poteftas per plurimos diflïpata 8^ concifa minuetur : tune diicordiæ eiuilesin perpetuum ferentur, nee ulla requies bellis exb tialibus erit, donee amp;nbsp;reges deeempariterexix ftan t, qui orbem terræ no ad regendumaied ad confutum^”*^^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hiexereitib. inimx

nienfum auô:is,amp; agrorum cultibus deftitutis, quodeftprineipiumeuerfîonis eteladis,difper dent omnia,amp; comminuent,et uorabûc.T une repente aduerfus eos hoftis potentiflîmus ab extremis finibus plagæ feptentrionalis orieturî qui tribus ex CO numero deletiSjqui tûcAfiani obrinebunt,aflumetur in ibeietatem à eæteris, aeprinceps omnium conftituctur.hieinlùftcii tabili dominatione uexabit orbem, diuina etbu minamifcebit,infandadiduSCexeerabilia mo lietur:nouaconfilia in petflorefuo uolutabitjUt proprium Obi conflituat imperium:amp; leges co mutabit,et fuas fanciet : contaminabit, diripiet, C 3 ipoliabif.

iL t’h e o D. B I B L Ï a N D k 1

ipoKabit,occidct:denïc^ immutato nomine, af' queimperrj fedetrâBatajCÔfufîo ac perturbatio humanigeneris confequetur.Tam ueró detefta bileatcp abomi'nandum tempus exiftet, quód nuïlihomfnumfit uita lucuda. Euertentur fun ditusciuitates,at(çinteribunt non modôErro «tqp l'gnijUerumetiam terræ motibus afTiduiSjCt eluuieaquarum,amp;morbis frequentibus, óófa^ me crebra.Aër enim uitiabitur,amp; corruptus ac peftilensfîet:amp; modo importunis imbribus, modo inutili fi’ccitate,nunc frigoribus jiunc X' ftibusnimijs. nec terrahomtni dabit fruduin, neciêges quicquam;non arbor, non uitis feret, lêd cum in flore ipem maxima dederint,in fru/ gedecipient» Fontes quocp cum fluminib» are' fcentjUt ne potus quidem iuppetat t Sgt;C aquæ in ûnguinem autamaritudinêmutabuntur* PrO' pter hæc deficient in terra quadrupèdes, in aëre uolucres, ôô in maripifces. Prodigia quocp inccelo mirabilia mentes hominûmaxi' mo terrore confundent : crines cometaruin, èC folis tenebræjôi color lunæ, et cadentium fi' derum lapius»Ethæc quidem eu alqsjquæEa' ôtâtius collegitex uaticinijs utriufiqp inftrumen imminere metuit fub Conftantino feri bens,qui primus ex Imperatoribus Rom.reli' gionem Chriflianam bona fide amplexus eft, magna nbsp;nbsp;parte impleta eflè nouimus, partim

ge«

FIDELIS RE L A T J- 0gt; éÿ. geri cernîmus oculis noftrîs.tametfi Laélântiu etah'os.homines fan cto s ci'rcumftantiæ quæda locorum temporum fngerunt: quas tune temporis nofle,non eratEcçIeiiæ néceffarium,! uelutiquod exiflimauit abominandum tyran num Antichriftum ab extremis finibus aquilogt; nisaduenturû eflèjiô fans diligenterperpenib üaticinio Ezechieh's de Gogôô Magog,quod in Antiocho rege Syriæ impletum eft tempore MacchabaEorumiqui tarnen perfècutor populi Oeijtypum gerit ui^ hodie Antichriftianæ fa lt;îtionisAn quoerroreludæi etiamhæfîtâtob-ftinatèjAntimcflîam cuminièftis coprjs x^tri buum ïfra'élis,quas reges Afïyri) concluièrint inmontibus Caipqs,amp;quas ludæinominib,, Gog amp;nbsp;Magog fignificari putant/ub aduen tum Mefliæ fui expédiantes, Adeundem mo dum ballucinatus eft Ladiantius inrationean* norum,quibus mûdus terminetur,iècutus opf nionem aliorû,maximè Ghiliaftarum. Opinai ti enim iunt,in cofmopœia èi. opificio mûdi ua ticiniuna eflê propofîtum, quandiu duraturu# fît mundus, Sunt enim hæcuerba Ladiâtrj cap,. t4dib. 7, PsjQg autem, quos diuinæ literæ adfci entiam ueritatis erudiuntjprincipium mundi,ft nemlt;j cognouimus, et mox:Mundû Deus,ôC hoc naturæ mfrabile opus, fîcutarcanis fâcrae feripturæ continaur, feK dieru ip^cio confunt» niauitgt;.

X« THBOD.BIBIUNDRI

mauitjdiem^ fcptimû quo ab operibusrequi’c uit, fànxit. Hic eft autem dies fabbatf,qui in lin gua Hebræorum à numero nomen accepittun aefèptenarius numerus legitimus etplenuseft» nam amp;nbsp;d es lèptem iunt, quib» per uicem reuo ïutis orbes conficiuntur annorum, amp;nbsp;fèptem ftellæ inæquales motus rerum ac temporuni uarietates efticere creduntur» Ergo quoniam fex diebus cunda Dei opera perfedalunt, per fecula fex,id eft (ex millia annorum manere in hocftatu mundum necefte eft. Dies enim ma gnus Dei mille annorû circulo terminarur, (!-• cut indicat propheta dicens : Ante oculos tuos Domine mille anni tâquam dies unus. Etficut Deus (ex illos dies in tantis reb, faciedis labora' uit,ita 8^ religionem eius Sgt;C ueritatem in his feJi millib.annorûlaborare necefte eft, malicia prcc ualcnte ac dominate, et rurfus,quoniâ perfedis operib. requicuit die feptimo,eum^ bencdixiG necefteeft,utin finefexti milleftinianni malicia omnis aboleat è terra,et regnet per annos miH^ iufticia,fit^ traquillitas 8C requies à laboribus, quos mudus iamdiu perfert.Et cap. 27. Copl^quot; tis annorû fexmiliibus mutationem iftam fieri oportere,amp;iam propinquare ilium fummum conclufionis extremæ diem,de ftgnis,que da£a funtàprophetisjlicet cognofeere. Prædixcrût cnim figna, quibus conuimmatio temporum

FIDELIS R E L A T I O. îf cxpedäda fît nobis in fîngulos dies,Só timêda. Quando tarnen cöpleatur hæc fumma, docent ij »9^1 de temporibus fcripferurit,colligentes caexliteris fandis, óC ex narijs hiftorijs, quangt; tus fît numerus annoru ab exordio mundi: qui licet uarientjSóaliquantulum numeri corum fumma diflèntiat,omnis tarnen êxpedatio non amplius quamducêtorumuidetur annorum» Hadenus funt uerba Ladantij,de fine mundi: quem aberrauiHe in fiipputatioiietemporu, in ièqués ætas redarguit, amp;nbsp;Hebraicaueritas,qug lonoè minoremnumeruab origine mundiuf-que ad natalem Domini ponit, Græcorum deprauari codices. Videtur tamê huic opinio^ ni etiam diuus Hieronymus adftipulari, quan* tum ad fex minenarios annorum attinet, qui* busterminentur omnia {écula:amp; fulcireanti* quum errorem, qui in multis uirisecclefîafîicis locum reperit. Sic entm fcribit Micheæ 4. capgt; Eteritinnouiffimo dieru* Siquidem in côfîim mationc iêculorum in reprobationê peccati per hoftiâfuamSaluatornofterapparuit,amp; unde* cima hora ad conducendos operarios ueniu Et compléta illius paflîone ïoannes loquitur; Nouiflima hora eft. In lexmillibus enim annis, fi' quingêti anni per horas diei fîngulas diuidan tur, nouiflima hora coniêquenter dicetur tem*^ pus fidei gentium. Admodum autem probabi

D lemihi

tJS T he o D. b I L b I a N dr I

le mihi eft,rabi'nos ludæorû Eine arn'puiflè oO caßonem fingendi traditionem de mundibvu ius durattone. Qiiam retuleruntadfcholamB* liæ prophetae^ne quid uidcrentur à Chriftiani^ didiciflè:eo^ titulo repofueruntin (uumThal mud, hoc eft, in barathrum amp;nbsp;pelagu s mendagt; ciorum. Nempe mundum fexies mille annos duraturum efte : quorum bis mille ab origine mundi ad circumcilîonem Abrahæ traditam inanitati tribuunt: bis mille Mofaicis inftitutisi amp;nbsp;circumcifîoni ac fœderi cum Abraham idoî bis milleautem Meffiæ temporibus, fînemuH’' di terminandis, Ncc ualde opus erat, à ludæis mendicaretraditiones friuolis coieduris nixasi quibus uel noftram dodrinam ièmpiternæ üO ritatis fundamento fubftrudam fulciremus,uel ïudgorumruinofam etcaducariam fuperftjffc» 'nem demoliremur. Quod tamen à quibufdam literatis homtnibus iàclum eft parum circuni' fpedè, meo iudicio : qui non perpenderunf» nullum dogma Chriftianum egere figmento humano: necludæos capiconie^turis pugnanquot; tibuscum ipibrum fuperftitione,etiamfîexip^ forum libris proferantur, qui aftueuerunt cla^ riftimis teftimonrjs uerbi diuini contradicere» Non perpenderuntetiam,fatanam fimulareqd nobifcumfàciat, dumeonatur euidentiftimam tjeritatem in fulpicionein adducere, aut imita^ donc

FIDELIS REL A TI O» tîone ueritatis mendaciuni infinuare ♦ Etemm quum fcripturæ fàncTtæ Chrifti temporauocêt. annum placabilem Domini, annus autem coiv ftet 5lt;^5.d{ebus, Sgt;C in uaticinfjs iàcris annus ali* quando per diem unum repræfentetur, ficut Esech«4. cap.Diê pro anno dedi tibi : cacodæ monapoftoli'cis temporibus oraculum edidit, nomen Chrifti no ultra 565. annos colendum, necp diutius permanfurä eftereligionem Chri* ftianam.Vndehaudquaquä nouumuideride* bet, neq? præconio Euangelij uitio uertijiieque imputari Ecclefiæ Dei, quodnonnullimalefè* flati homines, imó uani fatidici, temeritate ftia præfinierutlimitesccrtos ultimidiet Quorum ahqui non femel Chriftianos fimpliciores ter* »■uerunt, quafidies Domini iamiam inftareU Quod etiam fadumeftè temporibus Apofto* lorum, diuinus Paulus oftenditi, cap. fècundæ ad TheiE epiftolæ, præmonens catholicos ad* uerfus impoftorum eiufmodi ièrmones. Itae* nim fcribit:R-ogamus autem uos fratres per ad* uentum Domini noftri leiu Chrifti, 8ô noftræ congregation is in ipfum,ut non cito mouea* mini à ueftro feniù, neque terreamini, neep per ^iritum , neque per fermonem , neque per epiftolam, tanquam per nos miflam, quafi in* ftet dies Domini. Ne quis uos ieducat ullo mo* do, Docet enim Paulus, anteceftura diem Do*

D z mim'.

xs T H E O D. B 1 B L I A N D R I nimi,dlefedioncm, reuelanonem antichn'fti, -cjui gloriofo aduentu Dotnuii penitus aboleat» All} côtrà in longi'nquum prophetant, amp;r pro^ rogant Domini lefuaduentumetiam ultra certgt;-tumannoSjUtentes coniecturis nonafpernan* dis, ut iudicari pohulant. Sed reuera eiufmodi conieduris in re maximi moment! utunt, quas no didicerût in Patmo infula,coclis apertis : fed in Delo, aut Icaro, autNephelococy gia,apcr^ tis cuculorum nidis,huius reconditæ làpicntisc thelàuros repcrerunt» Cuiufmodi calculatores teîhporum amp;nbsp;momentorum, quæ pater cccle^ flis pofuit in fua poteftate qui ne fingulis qui' dem hominibus horam fuæ mortis, aut diem, autmenfem, aut annum patere uult : diuus Au guftinus uerbis diuinis egregièrefutatgt; Nam Ü bro xS.deciuitateDei, cap*55.ita fcribit : lila Ü' nènouilTimamperfecLitionê, quæ abantichn^ fto fiïtura eft,prælèntia fua ipfeextinguet lelus* Sic enim icriptum eft, quod cum interficietipf rituoris fai, amp;SeuacuabitinuminationepræfeU tiæ fuæ. Hic quæri folet,quando iftud eritfltf' portuneomnino.Sienim hoc nobis noHèpto^ deflèt,à quo melius, quàm ab iplô Deo mag^ ftro, interrogantib, difcipulisdiceretur f Nou enim fîluerunt indeapud eum, fed à prælentc quæfierût,dicentes: Domine G hoc in tempore reprælèntabis regnum ïfraek At ille ; Non eft, inquitgt;

Fidelis r e l a t i o, a?* inquitjUeftrum node tempora,qug pater in fua pofuitpoteftate.Non uriqp illi de hora,uel di^ uel annojled de tempore interrogauerût, quan do illud accepererefponfum^Fruftraigituran nos,qui hui'c (eculo remaner, computare ac de^ finire conamur, cum hoc Icire no eflè noftrum quot;nbsp;exoreueritatis audi'amus. quos tarnen alqqua dringentos, alrj qui'ngentos, aJrj etiam milleab afcenfione Domini ufcp adeiusultimu aduen-turn compJeripoflèdixerùt» Quemadmodum autem quifcp eorum adftruat opinione fuam, longum eft demonftrare, amp;nbsp;non neceflariumgt; Conieduris quippeutunturhumanis, non ab eis certum aliquid de fcn'pturæ can onicæ auto* titate profertur* Omnium uero de hac re calca-tium digitos refoluit, amp;nbsp;quicfcereiubct ilie, qui dicit : Non eft ueftru fcirc tempora, quæ pater infua poiuitpoteftate» Sedhæc quia Euan geli ca ièntentiaeft,mirum eft non earepreftos fuift deorum multorum falforum^ cultorcs,quo minus fingerent dp monum re(ponfis,quos tan quam Deos colunqdefinitum efte,quanto tern pore manfura effet religio Chnftiana. Hade-nus Aur. Auguftinus.Etft uero in ecclefia fere* di non funqquimundi finem pro coperto praL. figunr, Sc. tempusbreuedimetiutur, pura dies, autmêfes,aut pauculos annos,inn*a quosDeus iudicium fadurus ßtttiam uanam religionem gt;.

D 3 infjcien*

•i

ÿtgt; THEOD, B I B L I A N D R I mtjckndo, faciut homines fècuros iudieiorum Dei,et contemptores, quia femel amp;nbsp;iterumfru* ftraexpedaruntdiem Domini ♦ Longe tarnen nocentiores funt fatidicijqui longiflîmos termi nos præfiniunt conlummationi lecuîorum, præfentibus hominibus eximunt omnem folli' cicudinem, feaduiduros elle diem Dominima gnum etformidabilemtqucm inomnes annos, menfes, dies, horas expedare docuic Chriftus fèruator, amp;nbsp;Apoftoli, dicentes diem Domini ad fore de improuifotanquamfurem in node : amp;nbsp;proinde imitandos prudentes ôi frugiferuoSj quireditum fuorumdominoruni præftolantur in omnes horas, ut quocuntç tem pore domum redeant, ofFendant eos in officio fideles ôc diligentes,amp;Sparatosgt; Omnium auté peffîmi font illuiôres Epicurei, qui prorfos con lemnunt uâticinia de ultimo die mundi,8lt;: iudL cio generali, quo rependetur unicuiq? id, quod geflît in uita. Cuiufmodi peftem abundaturam cflè,pr^dixerut Apoftoli, amp;nbsp;Chriftus feruator» Sicenim fcribit Petrus apoftolus : Hane ecce uobis chariffimi fecundam fcribo epiftolam, inquaexcito in commonidoneGneerammen^. tern ueftram,utmemores fitis eorum,quf prx-didafunt à fondisprophetis, amp;nbsp;præceptino^ ftri, quifumus apoftoliDomini ÔC foluatorist hoe primum feientes, quod uenûuî ia nouiflL mis

FiDELIS RELATrO, mis diebus iIlufóreS;,iiixta proprias cocupifcengt; ti'as ambulantes, qui dicunt : ubieft promiflio, aut aduentus eius iEx quo enim patres dormic runt, omnia fieperfeuerant ab initio creaturæ* Dominus quolt;^ Chriftus in Euangelio prædi xitjhomines nouiffimis temporib, uiduros le* eure, ficut in diebus Noë,5ó in dieb.Lot, ut uo luptuentur,intcnti fintlucris,ftudeät huicfecu* lo,nihilminus,quàm indicium Deimetuentes» In Apocalypfi quoq^ præmonuit ecclefiara', fbgt; re in nouiffimis temporibus,ut beffia,nimirum abominandi tyranni antichrifti fupremuspro pugnator, reges terrae cum fuis exeretttbus bellum gerant perpetuum aducrlùs Chriftüm regem regum, et dominum dominantiLim,atlt;^ cxcrcitum ipfius,amp; furiant immaniter,infidiety tur,fulminent,deuoueantdiris,fpoliêt,infamiæ notas inurant, profcribant, iugulent, madent, ftrangulent, præfocent undis, coßent ignibus, omnia deniep faciant,quecun(p antichriftianos hoftes facere couenit uiq? ad ultimu diem»Prafc^ 'monuitnosChriftusprinceps,fore,utpoft^ -mille annis regnum cum fuis tenuerit, nimirurfi a prædicatoEuangelio inter omnes gen tes per Äpoftolos, amp;nbsp;inprimis per Paulum, iatan itéra ueluteßradis uinculis amp;nbsp;carcerib.grafleturih .mundo,nö aliter ^fecit,ante^fortis à fottiorc öincirct cathenis euangelicp dodrinæ î et fedu* - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cat Gog

THEOD. BFBLIANDRI

cat GogSlt; Magog Sc ocs gentestöti'üs órbis, ,ut inuadac caftraîanclorû amp;nbsp;ecclefiæ fub Chri-' do Imperatore mflitantis donee ultio coeleftis eos hoftesin medijs conatib, opprimât, Nelt;ÿ finem certamini fore, donee inuidiH, rex ChrP ftus, èC æquiHu'udex adueniês in gloria et maie ftate patris bellu dirimat,amp; dcuictis omnib. ho ftibus, fuoep populo pleniffi'mèliberato,glorió (liTimu agattriumphû, quibeftiamapprehcH' fam,amp; pleudoprophetam antiehriftum abouaî nan du, cum tota conipiratione impioru conip ciet in ftagnu gehennæ fulphure et igne ardês ; ubi cum dracone diabolo hio parente fempi^ ternis fupplicij s uiui mortui^ maéientur.

VR^EDICrO rum de nouißtmis temporibus conßimmatiO'^ nejecuîi'.in ^uo caiifie exponunturpie nius y ob quas editum edi hoc [criptuiih

QVum igit ita {è habcant rcs ecdeßx Chrilt; fban3e,qui non uidet totû corpus fponfs^ Chriftiplagisamp;f ulcerib,obfitûeflè àplantapc dis ufçp ad uerticê,maximè illorû culpa, qui do (Srina Chrtfti Apoftolorû amp;nbsp;prophetaru re lida, qua fuit ab initio ecclefîaredifîîmèinftitu ta, inuexerutnô leuiculosnetç fcrêdos errorcs, 2lt; cultus peregrinos atc}^ fupçpftitiofos, fcele^ rum^

TIDE L fs R E L A Tl ©♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;33

rum^ uitioru labes, turn fua peftifera dodri-na, turn uitæ corniptiflîmæexemplo : qui non uidet ecclefiammfreto calami’tatumu€rlari,8d iadarifæuifT proccllis periculoru :cumiudico cflêhominê prorfus imperitu rerum, aut ftupi dum plane, aut omni'b» lenfibus peregrinari in infulis fortunatis,aut campis Blyfijs amp;: Babyloz nids, aut in aurea quadam Hierufalem I udæox rum in nubibus collocata. Quiautem manifè-' fom ueritatem,8d folemeridiano clariorem ncx gare audet,uel etiam oppugnare, ilium oportet eHehominê duræ frontis,ôô pertinadflîmi ani^ mi* Qui uerô non anxius eft defua falute atque omnium hominum in tantis periculis atcç agp tatione omnium rerum,is mihi no uidetur plus ûpere,quàm qui lècurus omnium dormit in utramcj aurê,dum nauis,qua uehitur,per Syrgt;-Sccautes amp;nbsp;fcopulos fiuduat, (æuientib*ôC ludantibus uentis, utnauêobruantfludibus, aut fcopulis illifam frangat ♦ Qualium hominu peruerfîffimorum fore magnam copiam fub firnem mundi, Euangelium Chrifti nos præmo^-nuit : quales etiam fuerunt in dieb,Noe amp;nbsp;Lot, id^ cum fuo maximo malo* Ingrat! autem in Chriftum feruatorem amp;nbsp;iplîusecclenam,amp; rria lignimerito iudicari debenr,nequid alperius dicam, qui bac fæuiiïima tempeftate, quætoti etiam mundo finem minatur,non inten dunt

B omnes

,T H E O D* B IB L I AN D R r

. omriesncruos in genij fui àd communem fâftP ; tem,nequeprofcrunc à Deo acceptas fàcult^x tes,tum uoce uiua,tum fcribendo, tum alijs mo , dis,quæcunquepopuloDei ucrfantiextremo in periculo confilium fuppcditare, aut confôU-; ri,autmônere, autexhortari,autalio quouis pî do commodareuidentunEtfî ueronon defunlt; , Ecclefi'æDeiprincipesoptimi, prudentes,ma^ gnanimi,qui inuîtis,neque obfcuris argumen*'

. tis declararunt, fibi cordi efïe gloriam Chfi^ fti Domini, amp;nbsp;incolumitatem ecclefiarum :

. que défunt miniftri ecclefiarum, quimcinge' lt;nbsp;niOj8C animi fortitudine, ôd feientia multiplidr , facultate fcribêdi dicendi,adhæc uitæ faiv dimonia,ôô omnibus dotibus longe antecd--dunt : qui fîmul parati funt forti ter pugnare prp ,populo Domini , pro ciuitate Domini Dd uiofu i: exiftimaui tarnen me fungiofficio Chri' ftiano,fi aperte feriptoedito meadiungerêpar^ tibus melioribus hoc tempore, quo cenfeoi»' ter focios etiam nominis Ghrifl:iani,Slt;non tan tum inter Chriftianos amp;nbsp;profeflos hoftes nO' ftros certari,utrum ueritas an mendacium fup^ ret,uirtus an uitium,religio an fupcrffi'tio im ,pictas : Chriftus deniq? regnet, uincat,,triunv jîhet, anantichriftus, 8^ pater ipfius diabolus* iQi-ium enim crebri fermones in ore omniauet-' fent de apparatu bellico in Tur cas,et hoftes po

'F I D E L I s RÉ LA TI ÓV' W pull ChriftianijCt feratur frequentiflC conucntu procerum Gcrmaniæ ini're confilia de inflàii* rationereipub. Chriftianæjôd circumuólitent •libelli publicati de ukimis temporib»ac fine mugt;-d ijin quib.hoc etiâ agitur, utrû Pontifex Roma nus fituerus SC max, antichriftus, an pater fàm •ôtifT.atquebeatifîîmus, uerus uicarius ChrL fti,et caput ecclcfîæ catholicæ: impuîitme q^uo-que, hominé quaIemcun(^,Chriftianu certe no mine, Sô miniftrû ecclefiæ T igurinæ,zelus dogt; mus Domini, ut in publicû cderem, quæcuntÿ certa ôC cxplorata hifce de rebus habeo,Qtiod co libentius feci,quia circumfèrt ampulla ponti ficiaindicês conciliuhabendûTridenti ad Cal* GrpcaSjCrraui, dicère debebâ ad idus MartiaSj ad quartâ dominicam in quadragefima : quan* do in celebratione miflæ introïtus admodum plaufibilïs canitur,LætareHierufàIem, congt; den turn facite omnes qui diligitis eam : gaudetc cum læticîa,quiin triftitiafuiftis,utexultetis,8^ fatureminiab uberibus cofolationis.Ineo côcb lio PontifexRom, pollicet fe deliberaturu ferio fcilicet dcreformâda ecclefîa : cuï tot annos non uacauitper ncgotiabellica,ueluti nuper auer--tendo clafï^m Hairadini BarbarofTæ Turcici ^ïratæ àlittoribus Latinis, per alias eiufdem modi pontificias occupationes,ïnfpiccre iux^ fatritum in fcbolispuerorum,uerficulum, ' -'v nbsp;nbsp;nbsp;. i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B i Aedib»

0 T H E O D» B I B L I A N D R I

A’dib.tn proprfjs,quæiufi:aautpraua gerant» Quafi uero Pontifex Romanus is lît,quiueh’t aut poHït ecclefîæ afffidæ confîlium auxi* lia conferre, 8ô non potius caput omnium ma* lorum^quibus orbis Chriftianus redundat. In-' terim audent argyrafpides amp;nbsp;chryfafpides papi ftici occinere nobis^impie te antichriftianæ prp fcriptionis Bonifacrj odaui, demaioritate èC obedientia,claufulam : Porto fubefle Romano pontifici,eft de neceflîtate falutis »hoc eft,ut ego îànèintenigere pofTumjObtemperare per om/ nia Romano pontifictquæ religionê ipedant, neceflè eft, fî uelis eiïe C hriftiaaus uerus, amp;nbsp;up tamæternam côfèqui, Adhuc audent homines talpis cæcioresjcochleis ftupidiores,Morycho ftultiores, editis (criptis inter Chriftianos iadagt; re inioIentiffimèjPapatum non ab homine, ne* que per hominem, ièd à Deo per æternæ ueri* tatis uerbainftitutumjfundatum^Sc fîrmiflîmè radicatumeflè» quod^ cognitumiît ex rerum geftarum per totfecula hiftorfis, quàm uani inefficaces fuerint conatus uel potêtiflimorum atlt;p bellicofîflîmorum monarcharum, qui Pa' patum extirpate autopprimere tentauerunt: G' quidem fides Petri, fuper quam fundatus,ô^ fi^^ miterædificatus acradicatus eftpapatus,non deficietufcp ad confùmmationemfècuIûEtuC-qucadeoilli ftrenui hyperalpiftæ Romanenfès

iudicia

FIDELIS R E L A T I O. , J7 iudicia Chriftiancnim contemnunt,utnon ue reantur gloriari,hifce uiginti annis, quibus con tinua Bella exhauferunt æraria principum ci^' uitatum,amp;Ioculosatlt;]^ areas priuatorumho^ minum, omnes^ relpub» (ènlèruntmagna delt; trimenta ciuium rerum ommum^unius Ro* mani pondficis opes ualde audas eflè^ Quibus autem ardbus èC radonib» hoc difficilimo tern* pore populi Chriftiani, tantas diuidas acquifi* Uerit,annuló ne Gygis,an Petri pifcatoris:galca Orci c5tedus,an petafo podficioJoculo Form nad adornatus,an pera paftorali: clauib.Euan* gelicæ prædicationis,quibus aperitur regnum ccclorum,an claueadulterina, quarecluditan^ dchriftus abftrufiflimos edam thefauros , hîc Dolo difputare Jllud autem conaborjUud agê* dum, illud efficiendum eft, ut ftuldcia paftoris ftulti ÖC idoli, d cut eum Zacharias uocat, amp;nbsp;tolt; dus gregis condgnad charaderc beftiæ, nota Bat omnibus hominibus« Efficiendum eft,ut Cumanus uel Romanus adnus, qui palliatus ti tulo uicariatus Chrifti, uelut pelle forris|Ieonis de tribu luda, (ads diu et nimiu fatis terruit ho* mines dmpliciores, detradis pallrjs Sc paluda* mentiSj at(ç omnibus inuolucris dmulatæreli* gioniSjtotus abeatin fabulam 8C rilum : ac ded* Dant tandem dmig purpuratg placere dmij s^ne* queadniamplius uideantur myftagogt, amp;' di* E 3 ïpenlà

yr T E o d/ b I B L I A N D di/penfatores multiformis gratiæ Deigt; Elabci-fandum eft nobis , ut diflbluto Labyrintho, quern no Dædalus GraccuSjfcd mendaciorum architecîus diabolus conftruxit operatione fa' tanica,in omni uirtuce amp;iîgnis étprodigijs me dacibus, 8óin omni feduótioneiniquiratis, his ■qui pereuntjeo quod difedtonem ueriratis non receperunt,utfaluifieren£ : utinquamifteinf quus, homo peccati, filius perditionis protra/ batur in lucem, qui ueluti Minotaurus duobus gladijs æmulantibus cornua nbsp;potêtiam Chri

ftiagnijquitoUit peccatummundi, omnibus minitatur exitium, qui no ei obfequuntur : ut^ (poliatus fidis nominibus ecclefiæ, fidei cathö îicæjfacrorum canonunijobedientiæ, iuramen torû, per uirtutê Sé gratia Chrifti armts ipiritus iuftitiæ politicæpetatur ,feriat,conficiat pun dim et cxfim^donec Chrift us rex glorie noftet leruator immane portentum penitus aboleat* Opera nobis danda eft uiri Chriftiani ,ut inteh ligat plcbecula Chrifti mifèrè afflidatépusadquot; éfte, de quo Dominus dixit: Leuate capita £!€gt;• ftrajquoniam appropinquat redemptio ueftra^ nt Sé nos'omnes,qui ex animo diligimus taber^ nacula Dominhamp; iandam Hierufalem, non ib lamterreflremqiiæoCcidkprophetas, quxfpi ritualiter dicitur Babylon meretrix inagna^ma/' ter fornicauonum Sé abominàtionum terræ, gt

’FIDELIS R E L A T ï O. ,- '39 ‘ ‘Aegyptus, Sodoma, conueniaraus {jDiritu: : ôôlætentunn Domino, qui triftitiam Sgt;^ preßu ram habcntin mundo : amp;£ faturentur ab ubefi-bus confolaaonis facrarum literarum, qui ua^ dique magnos terrores, amp;nbsp;infidias, SC pericUquot; la, 80 horrendos motus imminere ccrnunt. Vt A/ioc,«». cernant pijjiamdudum inchoata eflè pulchen rima opera Chrifti, quæpromiGt fceiïèeditu-rum ,neque dubitent, quin fint eius fingulari fapientia potentia,pcrficicndagt; lam enim an^ gelus fortis, angelus magni confilij Chriftus, îuo numineinterrasdefcendit,amicQus nube, amp;nbsp;iris in capite eius, amp;nbsp;faciès eius ut fol, amp;nbsp;pe^ des eius tanquam columna ignis^ Qui habens inmanu fua libcHum apcrtum, pofuit pedem lu ütn dextrum Itiper maic,finiftrum autem lux per terram, amp;nbsp;inuitis portis inferorum Euaiv ' - gelij fui noticiâ Ipargit per terras SC maria : nec «ftullum confilium, aut techna,aut proditio aduerfus Dominum» quod que iurauitper uix Uentem in lècula feculorum , firmum amp;nbsp;ra-• tum facict, ut in diebus uocis lèptimi angeli, cum cocpcrit tubacanere, conlummctur my-fterium Dei, ficut euangelizauit per feruos fuosprophetas» lam effufe llintphiaJæfeptcra Apoc.igi ingregcm antichriftianum , ut ut dilÏÏmufet*^ Et impletur uox magna , quæ exiuit de ccclo ;à throilo, dicens, î Fadum çft, Aduni cft enina ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de antiquot;

- (.

40 THEjOD. B IB LIAN CR 1 deantichrifti (atanicatyrannide, Domino reue lante impium, iam plus centum annis » Et fada fûnt fulgura,amp; uoces,6i tonitrua, Sgt;i terrxmo^ tus magnus,qualis nunquam fuit ex quo homt nes fiierunt fuper terram ♦ fada eft ciuitas ma gna in tres partcs,non modo per fchifîna,quod fuit lub concilium Conftantieniè J fed per diui fionem falutarem etiam, quam Dominus fecit miffo gladio uerbi,amp; igne fpiritus, ut aliqui pa patum plane déférant, amp;nbsp;Chriftum toto pedo re ampledantur : aliqui Chriftum amp;nbsp;Belial con ciliare molianturtaliqui totam ruinam collaben tis Babylonis fulcire fruftra conentur*Fada eft enim ciuitas magna in tres partes, amp;nbsp;ciuitates gentium ceciderunt* amp;nbsp;Babylon magna uenit in memoriam ante Deum,dare illi calicem uini' Apoc,i7. indignationis iræ eiusJnftattempus,etpereun

tes Babylonici non ientiunt, fed adhuc glorian tur in malicia, amp;nbsp;fe potentes putant in iniquita' te,ut decern reges, qui unum confilium habuc runt, amp;nbsp;uirtutematq^poteftatem fuam beftia^ tradiderunt,uincantur ab agno,amp; qui cum iHo funt uocati, eledi, amp;nbsp;fideles* Qui reges odio habebunt fornicariam,et defolata facient illam, amp;nbsp;nudam, carnes eius manducabunt, ip^ famigne concremabunt. Deus enim dedit in cordaeorum,utfaciant quod placitum eftilli, ut unam faeiantuoluntatem, ut dent regnum fuum

Fidelis r e l at i o. 4t fuumbeftiæ, donee cofummenturuerba Dei* Hæc inquam patefacienda funt nobis non in conciliabulo fatanæ,in quo Chrifti leges filent, fuffragia piorum non recipiuntur: fed in magna ecclefia landtorum . ut intelligant etiam paruuli in grege Dominico,tria hæc potifiîmû capita; Primum, quod rediffimum fit^ ut le cô^ tineantintraecclefîæcatholicæsremium ÔC pta, oC audiant uocem boni pafioris, qui dédit àiiimam pro luis ouibus , amp;nbsp;caueant pleudo--prophetas 8^ plêudochriftos qui ueniunt in üeftimentis ouium, intrinfecus autemfuntlu* pi rapaces; Deinde, ut intelligant, ecclefiærcx formationem à uerbo IpirituDeipctendain ^ne,nonà Babylonemagna matre fornicatiox num Ô^abominationum terræ, quæ madetfan guine làndorum , amp;nbsp;fanguine martyrum le-lh;Poftremô,ut intelligant, non expedanda ec clefîæ Chrifti auxilia contra T ureas ab illis, qui publicis feriptis pronunciarunt,ipfis T urcis pe lores peftilentioreselle, èi digniores quiar^ mis petâtur,quàm T ureas, qui contemptis im^ pfjs nugis Papifiarum,exeuangelij doârina cupiuntuitam redè inftituere ; qui toties peeux nias à populo Chriftiano emunxerunt,fidis in dulgentrjsad fimulatû bellum in Turcas, Nec tutb côfultari derepellendauiTurcarum cuin ïjs, quiprincipibus ôc regibus,imperatorib» F Chrix

42 T H E o D. B I B L I AN D R I ChriQianis fngentem metum incmiuntpubl^ cis CcripuSj ne cum Sobna (iia confiliacommtp nicentaduerfus Aflyrios, Sgt;C no cura fidciiEha^ cira,qui meritô gerat dauern domus Dauid fu* per humcrum eins» Sic enim fcribitPius Pougt; tifex Max» Romanus ad MorbiGnum Turca^ rumprincipem : Quod fibapti2atusefles,Si nobifcum ambulares in domo Domini curti conieniu, nec illi tuum imperium tantopere for midarent, nec nos eisaduerfus te ferremusœ pem : fed tuum potius brachium in eos imploquot; raremus, qui iura ecdefiæ Romanæ nonnuiv quam ufurpant, amp;c5tra matrem fuam cornua erigunt»Et licut noftrianteceHores Stephanus, Adrianus,Leo,aduerfus Haiftulphum De^ fiderium gentis Longobardæreges, Pipinun»

CarolumMagnum acceriiuerunt,8lt; libera^ ti de manu tyrannicaimperium a Græcis ad ip' los liberatores tranftulerunt : ita nos in eccE fiæneceflitatibus tuo patrocinio uteremur,S^ uicem redderemus acceptit/eneficip OquaU' ta effet abundantia pacis, quanta Chriftiau^s plcbis exultatio,quanta iubilatio in omnitrr^ ra. Redirent Augufti tempora, 8^quæpoetx uo cant aurea fecula renouarentur » Hæc ilia be^-ßia. Quam obrem noftrumeft, quibusChrh ftus à Deo fadus elf lapientia,iufticia, potetia, cogitare, 0^pro certifürao habere , quod unv uerlum

? I D E L I s RE LA T I O. 43 uerRim noftrum adiutoriu fît in nomine Domi ni,quifecitcoelum amp;nbsp;terram» Et quodDomt nus fît iudex nofter. Dominus lepifèr nofter. Dominus rex nofter, qui iàluabit nos» quo fre^ tl clamemuszOmnis caro fcenum.et oinnis glo riaeius quafî nos agri» Et fîccatum eft feenum, SCceciditflos : quiafpiritus Domini fufflauit iiiillud. Vere foenum eftpopulus. fîccatû eft feenum ,8c ceciditflos : uerbum autem Dei nogt; ftri manetin æternum.

Et habui quidem in animo colligereora^ cula diuinarum literarum de nouilfimis tem^ poribus , 8C confummatione feculi nee non de omnibus rebus Chrifti Domini 8C Dei noftri,eius'que deteftabilis æmuli antichrifti; fa que in libellos SC capita digefta illuftrare cob lationeipforum inter lèfe,8cbreuifîîmisfchox bjs, 8C hiftoriarum annotatione. Verum quia üariæ occupationes , ÔC breuitas temporis, quod fupereft ad nundinas celeberrimas toz tius Germaniæ, obftiterunt, quo minus potUz erim conceptum opufculum ablbluere : exifti maui principes Chriftiani, 8C omnes Chrifto dicati homines , me fatfturum rem miniftro ecclefîæ fanôtæ dignam , 8c uobis non ingraz tarn, noftro'que leculo pcraccommodam , fî hoc fcriptum edcrem, Qiio me demon ftratUz rum efle confido, Cliriftianis, fi modo uelint ' F z relpouz

44 T HE O D. B 1 B LI AN D R I relponderefuonominijàuerbo Dei incarnato petendam eiTeiudicium exaótum de præfènttz bus temporibusjóó defuturis,inprimis ueró de rebus antichrifti atrociflimi hoftis Dei nbsp;nbsp;om*

nium piorum : ab eodemetiam Chrifto prac* fcribi recfliflïmam turn uniueriæ uitæ Chriftia* næ, tum reipub.moderationê»Quam quidem quæftionem noftris temporibus attemperabo, ut liquide cernatur^in oraculis diuinis. defcrip* turn elTe olim ftatum èC formam rerum præfen* tium : amp;nbsp;in eis indicari ueriHimas caulas omni* ummalorum, quibus Chriftianus populusat? teritur: fi'mul^ rationes folidas certas, refti* tuendi coniènfionem populi Chriftiani,quan* ta elïèpoteft in hoe lêculo nbsp;nbsp;propuliàndi ma*

la omnia à ceruicibus Si. capitepopuli Chri* fhanigt; Autiîmaior pars hominum^utcoepit, pergat ire per latam àC fpaciofam uiam, quae ducitad interitum, finguli tamê nouerint, utfe Chrifto ièruatori èC naucIeroatt^gubernatoH ecclefi'æ catholicæ toto peeftore committentes,.

in ftlicem 8^ optatiftimumportum îcternæ îalutis euadant»

QuodChri*

FIDELIS RELATIO, 4?

Q^QD CHRISTIANOS Icccat conlUia Cöttjolationem^ uitÆ^ totiiti in omnibus ne^otijsmodcrationem

tere à folo uerbo Deh

Et enim quum difcipli'nam uitæ Chriftianæ prope totäperdiderimus amp;in doélrinam Feligionis multiplex corruptelainuafêrit, lïnt^ diflidia internecina dogmatu inter illos iplos, qui duces amp;nbsp;magiftri in populo Chriftianoui deri uolunt,amp; oHèndicula infinita : ut taceain^ terim pericula grauiflîma,quæ tum animis tum corporibus impendent,amp; innumeras calamita-tcs.'admonet res ip(a,in hominibus parum eflè confilrj aut opis repoli turn : quando óó fal inx ^atuatus eftjôC qui lux elle debebant, fadæ funt tcnebræ,amp; qui fe ruptæ materiarinterponere debebant, ne ira Domini progrederetur, coiv *^erfî funt in hoftes truculentiiïimos ecclefiæ«. Qiiodnam igitur confîlium adlèrri aut exco* gitanpoteft uel honeftius,uelutilius,uelbrcx ttiuSjfimpliciuSjplaniuSjUel tutiuSjUel exequem do lacihus,uelmagis necelîàrium ad propub fan da amp;nbsp;declinanda mala,amp; ad falutemobti^ nendam : quàm quod in rebus adflidlis amp;nbsp;de* ploratis Temper dederunt uiri fapientes, intb mi amici Dei^atcp côfiliorum Dei apprime con fci) Nempe ut homines undiquaquepericux

F 3 lis

4*5 T H E OD» B I B L I A N D R I

Iis amp;nbsp;mails urgentibus circumuen ti, toto fe flore conuertant ad opem ditiinam, uelut ad fa cram an choram:confulant^ oracula Dei uiuen tis,S)C (eflh's per omni'a,quantum fieri poteft,aCz commodentÆft enim omnibus feculis amp;nbsp;æta^ tibus compertu, quod féliciter ex omnium ma lorum fluflibus emerferunt in portum falutis, quicunqp fèuerbo diuinoattemperarunt♦ Qui uero confilium èC opem diuinam contemplé' runt-uel ex fuo inoenio uiribus certiora coii' O

lîlia, ôô auxilia firmioraexpeflarunt, uelexalfjs bominibus , aut ex diuis auxiliaribus , lècuti pertulàs cifternas, quæ aquam continere non poflunt, utinquitHieremias, præterito uerbo Dei, per quod fecula condita lunt^pcrenni fon teuniuerfîboni,næifti omncs temeritatis atlt;^ ftultitiæ fuæ grauilTimas pœnas dederunt,SÎ rebus iplîs expert! funtueriflîma eflè, quæ ditd Proww-t. na làpientia per SolomoneminProuerbijsdc feprædicat : Delpexiftis omne confilium meu, 8^ increpationes meas neglexiflis .Ego quoque in interitu ueftro ridebo, fublànnabo, cuni uobis, id quod timcbatis □ aduencrit : cum if' merit repentina calamitas, amp;nbsp;interitus quafî tempeflasingrucritj quando uenerit fuperuos tribulatio amp;nbsp;anguftia. Tune inuocabunt me, non exaudiam : mane conlurgent, Si. non inuenientme,eo quod exofam habucrintdifcv plinam.

r I D E L I s R E L A T I o» 47 pl{nît,amp; timoré Domini nÔ fufceperint,nec acgt; quieuerintcôfîlio mco^ SC detraxerintuniueriæ correptioni meæ.Comedent igitur frudus uiæ fuæjfuîs^ confiifjs iàturabuntur * Auerfio par* uulorum interficiet co s, 80 profpchtas ftulto^ rum pcrdetilios. Qui autem me audierit,ab{(Ç terrore requiefeet, amp;abundantiaperfruetur timoré malorum fublato. ÔC alibi : Melioreft fagt; Prowo-.«, pientia cundtis opibus preciofiflîmis omne deßdcrabile nÔ poceft ei comparari.Ego fapien tia habico in cofilio, Ôâ eruditis interfum cogita tionibus»TimorDomini oditmalu : arrogan-tiam,8d fuperbiam,8é uiam prauam,8d os bilin guedeteftor. Meum eftconfîliumôô æquitas, meaeftprudentia,meaeft fortitudo: permerc-ges regnant, ôd legumconditores iufta decer-tgt;unt:per me principes imperât, amp;nbsp;potentes de cernunt iuftitiam* Ego diligentes me diligo, èC qui mane uigilauerint ad me, inuenient me; Mecum funt diuitiæ amp;nbsp;gloria, opes fuperna: iuftitia. Melior eft frudus meus auro lapide preciolo,8é genimina mca argento eledlo«. In uijs iuftitiæ ambulo, in medio femitarum iu-dicijjUt ditem diligentes me, 8é thelàuros corn repleâ* Dominus pofledit me in initio uiaruni fuaru,antecp quic^faceretà principio. Ab aeterno ordinata fum,8d ex antiquis, antei^ terra ficret ♦ ÔC niox:Beati,qui euftodiunt uiasmeas«.

Audite

43 T H E O D. B I B L I A N D R I

Audite difdplinam, 06 eftote fapientes, 8^ noquot; lite abfj cere earn ♦ Beatus homo, qui audit me, 8C qui uigilatad fores meas quotidie, amp;nbsp;obfêrx iiat ad poftes ofti] mei ♦ Qui me inuenerit, inue niet uitam, amp;hauriet iaiutem à Dominotqui autem in me peccauerit,lædet animamfuam» Omnes qui me oderunt,diligunt mortem»Por ro quum fit maxima copia exemplorum, qua: declarant rediflimum atquetutiffimumeffe,u£ (e in omnibus rebus homines conférant ante o*-mnia ad uerbum Dei, paucis tarnen hic contert tierimus ♦ Ac pn'mû refer emus, qua m infelicf ter ceflerit regi Ächa2, amp;nbsp;populo hfaëliticogt; quia præterito uerbo Dei,fuis confi'iijs 8C hü mano præfidio feie tueri conati funt. Quurrt enim AchaZjOmniumregum ludaamp;Ifrael fee ïeratifTimuSjVegnum teneret, Vrias autem fuiU' mum gereret facerdotiu,pontifex ad ingeniuiü amp;nbsp;mores imptj régis fadus, populus non muf to fuit melior. ha enim ferme fit,ut qualis ft cerdos,talis fit etiam populus: amp;nbsp;in regum ui tfjs imitandis fequacius fit uulgus , quam in uirtutibusimitandis»Eodem tempore præcoz niumfàcrum facit Efàias,nobilifiimus prophe tarum. Acciditautem, ut Phacee rex Ifraêlitaz rum insenti clade afficeret Achaz resem luda, occifis uno prælio uiris ad centena amp;nbsp;uiginti mi lia: uix^ uulnere ifto obdudo,Phaceeamp; Raz fin

FIDELIS R E L A T I O. 49 fin rex Syrorum coiundis coprjs aggrefii funt regem ludajprgfumcn tes uidoriam,ô^ glorian teSjUt (blent (à cere militares homin cs,(e extirpa turos regnum Iudaicum,amp; redado in (uam diz tionem populoimpofituros regem (iLumTa^ beelis, fuo arbitra tu. Ibi trepidatio ingens turn regem turn populum cœpit:aliusq; aliaconfîz lia inire, auxiliaparareinftituit. Et pars qui-dem cenfùit phytonicos èC diuinaculos confuz (endos efiTcjde belli euentu : pars rel^cxit ad terorum principum auxilia, quæ priores ali qui regeSjUt M.anahem,requi(iuerant,nelt;ç infe licitcr,ut uidebatur multis. Cæterum Efaias di üino impulfu mâdato, regem Achaz Sc uniz Uerfum populum duarum tribuum luda Be hiamin confblatus eft,luculenti(îîma ilia oraz tione,quæcontinetur inter (èrmones Elâiæà cap. 7, ufc]^ad cap» 15. Oftcndit enim,non me-tüendum efle à Phacee rege decern tribu um, 8^ ^afin rege Syrorum, non magis quam à duo-bus titionibus fumigantibus,quos Deus breui fit extindurus»Ponus metuendum efle Deum, qui peccâtes punire, pccnitentibus ignofeere amp;nbsp;parcerefoleat» Non quiritandum etiam e(îe,8^ uoces efFundendas,qugdefpcrationcm (onent: (ed potius in filentio ÔÔ bona (peauxilium code ftepr^ftolandum efïc,quod omnipotens, ue rax,et benignus Dominus promilcrit. Minime G uerb

fç T H E o D* B I B L I Ä N D R r uero fpcm falutïs ponendam effe in Aflyrijst quorum potentia turn erat formidabilis, £lt; dcx fenderant Manahem reoem Ifraélis, ne inimigt; ci eius regnum eriperent male partum ♦ Non confulendos magos SC ariolos : fed Deû ïfrae^ Iis coiifulendû, qui legem prophetas in eurn ufum dederit, ut populus Del inde difcat, quid Cbiexpedandum, aut quid agendum fît in mnibusnegotfjst Nam efïe periniquu ,ut quU sentes omnes foleantdeos fuos confulere inaf duis negotijsjludaicus populus non interro' get Rmm etiam Deum. Neqj ftultius quid cO'-gitari poffc^quàm contemnereoracuIaDeiuiui amp;C ueri, 8^ fcifcitari fata impendentia ex uanifR diuinatione deorum gentilium, qui mortui nulli fînt» lubet etiâ recolere oracula, quæ Mcf iîam domuiludapromittant» Eum enirnEma' nueîem, quod fonat^nobifcum Deus,qui olim cxuirgine carnem humanam adfumpturus fît, iamdcfenfuriim fèdem regni patris RüDauid, cuifadîæ fint promifliones : ut reges duo ceeamp;Rafin deleantur^^ôô regnum Ifraël penR tus euertatur intra 6^, annos nimirura à K» ræmotu fà(fi;o régnante Ozia : quem porten-* dere ingentesmotus,Amos interpretatus foc/ rat » Quod fi credant uerbis diuinis, fefe com-* ’ mittant cœîefti præfidio, fenfuros efTe præfèm tifs^opem numinis» Eius^reieuidês documen turn

r I D E L I s RELATIO» fi tuin fore in Efaia difcipulis, qui non alia uia felutem quæfituri fînt,Slt; à Deo (èruatumirû Sin ueró ludæi contemnant oracula diuina, haudquaquam fore ftabiles,fed omnia confilia eorumin nihilum reciiüra: Sgt;d Aiïyrios aliquan do 3 ad quorum auxilia multorum oculi reipb ciant,regnum ïuda mifcris modis uaftaturos cflê« Tunc^ fore, ut damnent uerum fer ins, quod non obiècuti fuerint monitis præccx ptis diuinis:8ó mutuum exprobent,amp; incufent alter alterum tanquam autoremcalamitatum mnium, omnesqi defperatione inuoluti miiere pereant.SuntautemhecuerbaEfaiæexfermolt; ne confolatorio , quæ èC nofiris temporibus utina crebro amp;nbsp;diligenter expenderentur.Hæc ait Dominus ad me:Sicut in manu forti erudb nitme,neircmin uia populi huius dicens :Ne dicatiSj coniuratio « omniaenim, quæloquitur populus iftejConiuratio eft.Et timoré eins ne tb nieatis3nelt;^ paueatis.Dominü exercituu ipfüm fanâ:ifîcate,amp; ipfe pauor ueffer,8d ipfe timor ue fit.Et erit uobisin ßnÄificatione, in lapide autoffenfionis amp;nbsp;petrâfcâdaliduab^domibus ïfraëlj8lt;: in laqueu amp;nbsp;in ruinahabitantibus Hie^ rufalcm^Etonendentexipfis plurimi, amp;nbsp;cadet. Sc coterentur, SCirretientur, capientur.Liga teftimonium, figna legem in difcipulis meis». Expectabo Dominum, qui abfcondit faciem G z fuam

yt T H E o D. B Î B L I A N D R 1

fuam à domo Iacob,óó præftolabor eum /Bccc ego 8^ pueri mei,quos dedi't mihi Dominus in fignum 5^ in portentum Ifraèl à Domino exer cituu, qui habitat in monte Sion» Et cum dixc^ rit ad uos,quæriteà phytonibus 06 a diuinis, qui ftrident in incantationibus fuis; Nunquid nonpopulus à Deo fuo requiretuifionempro uiuis ac mortuis Ad legê magis,ôô ad teftimo nium ♦ Quod fî nô dixerint iuxta uerbum hoc, non erit eis matutina lux, Et tranfibit per earn, amp;nbsp;corruet, SC eCurict;Sgt;C cum efurieritjrafcetur, maledicet régi iuo, nbsp;nbsp;deo fuo. Et lùipicieC

furium, ÔC ad terram intuebitur : ecce tribu* latio, 8^ tenebræ, Ôlt;S diffblutio,anguftia,S^ caligo perfequens,amp; non poterit auolare de an guftia fua. Quid autem effccitEfafas ** Aut quid acciditlfraëlitis;’Achaz uerbis Efaiæ prophète, atçp adeo Deioraculis c5temptis,ftolidèamp;:ini piè feedus inijt cumTheglath Phalafrar,eum fa lutans dominum amp;patrem fuum,atlt;ç in ufus belli uim ingentem pecuniary ei fùppeditauit» Adiuuante etiam pontifice Vria,impios et pere grinos cultus auxit forma aræ,quam conlpexe* rat Damafci,translata in templum Domini in Hieruiàlem » Et Raiîn quidêocciius eft ea expe ditione à rege Aiîyriorû : paulo poft amp;nbsp;PhaceC per infidias extindus eft, utappareret in præ* lensfocdus initû cum rege Aflyrio,id^ contra uerbum

FIDELISREIAtIO. S3 ücrbum Dei, falutcm attulifle Ifraëlitis. Veruni cuentus declarauit, quam malum pernicio* fumfitDeioracuIacontemnere. Nam óó ipfe Theglath Phalaiïar, qui ab Ächaz euocatus fu trat côtrahoftes fuos, cœpit non modo decem tribus, uerumetiam regnum ludaicum attercx re,Quem infecutus Salmanaflarjtotum regnu ïfraëliticum fuftulit,ut prædixerat Efaias,fed non fine uaftationeregniludaici. Pofteos Se* nacherib regno luda ingentes calamitates intu--lit, T andern uero Babylont] potiti Aflyria mo* narchia,incenfa urbe Hierofolymorum, incen^ fo templojlàcerdotibus^ amp;nbsp;regibus, 8c magna parte uulgioccifis,regn um totum ftirpitus exd derunt pauculis reliquqs feruatis, quæ diutur^ num exilium in Babylone pertulerunt. Munz dus primus,quem Enoch arguitpeccati, fimul denunciâs graue indicium Dei odingentis an^ nis ante diluuium, quem^Noë præco iuftitiæ ad emendationem morû exhortatus eft per an-nos lio» quia diuinas admonitionescôtempfit, cluuioneaquarum deletus eft, unafamilia iufti Noe feruata,quæ oraculis fefe accommodauit». Niniuitæ prouocati ièrmonibus lonæprophe tæ,emendantuitam fuam, effugiunt impen* dens exitium, qui periturierant intra quadrage fimum diem Jidcm reuerfi ad priftina fcelera amp;nbsp;irnpietatem, contemneiîtes oraculum Nahum G 3 prophcz

$4 î HE O D. B I B L I A N D R ! prophetæ,formi dabüi exeplo deleti funt. V fantur etiam in oculis omnium populorum in-» fdices iynagogæ difperfæ reliquiæ,quæ teften^ tur mifèriam óC infelicitatem impiæ gentis, in quam iufto iudicio Dei conieda eft, quia uati' ciniaChrifti fcruatoris Sgt;C apoftolorum perti-' naciter contempfît» Operæpreciumquocpeft cognofcere morem Ô6 confuetudinem ecclefisc Chrifti, utex oraculis diuinarum literarum pre fentia et tutura tempora æftimauerit/e^ confir mauerit in perfecutionibus cofolatione fcriptu-' rarum,atlt;^ omnesresad exadiflimamnorma uerbi diuini direxerit» Sic enim fcribit T ertullia nuSjicriptor ecclefi'æ in primis Celebris, uici* nustemporib,apoftolorü,in59.cap,ApoIoge-' tici: Coimus adliterarum diuinarum comemo^ rationem, liquid præfeniium tempora qualitas aut præmonere cogit, aut recognofcere. Gerte fîdem fandis uocibgt; pafcimus, fpem erigimus, fiduciam figimus, difciplinam preceptorumni bilominus inculcationibus deniamus. Ibidem etiam exhortationes,caftigationes,amp; cêRiradf uina» Et cap,2o» docens ueritatem fcripturæ cræprobari uetufliffimis fcriptoribus ethnico^ rum, exrerum prædidarum euentu, ita itd-bit:Plus iam offèrimus pro ifta dilationemaie^ ftatcm icripturarUjfi non uetuftate diuinas pro bamus, Sidubitaturantiquitas, nehoctardius

aut

'FIDELIS R E L A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jy

aut aliunde difcendum. Coram fùnt qug docegt; bunt,munduSjamp;f feculum,amp; exitus*Quicquid * quicquiduidet^audiebau Quod terræ uorant urbes, quod inRilas maria fraudant, quod externa at® interna Bella dila^ niant,quód regnis régna compullàn t, quod famines amp;nbsp;lues locales quæcç clades, amp;nbsp;frequent tiu plerunçp montiu uaftant, quod humiles Rib !imitate,fublimes humilitate mutâtur,quod iu^ fritta rarefcit, amp;nbsp;iniquitas increbrelcit, bonaru omnium difciplinarum cura torpefcit, quódcx tiam officia temporum amp;nbsp;elementorum munia exorbitâtur, quod monftris óó portentis na turaliü forma turbatur,prouidêter foripta font* Dumpatimur,leguntur:dumrecognofcimus, probantur» Idoneumopinorteftimoniu diuR nitatis,ueritatem diuinationis.hinc igitur apud nos foturorum quoque fides tuta eft, iam fcili' cetprobatorum : quiacum illis quæ quotidie probantur, prædicebantur, Eædem uoces nant,eædem literænotant,idem Ipiritus pul^ fat* Vnum tempus eft diuinationi futura præÊt' ri,apud homines fi forte diftinguitur, dum ex.» pungitur : dum ex futuropræfons,dehincex præienti præteritum deputatur * Quid delin* quinius, oro uos, futura quotç credentes, qui iam didicimus illis per duos gradus credere i Ex quibus ua'bis uetufliffimi fcriptoris, facile intcUfr

T H E o D, B 1 B LI A N D R I iiitellîgitur, quanto in precio authoriate fiv crit oracularis fcriptura in ecclefîa primitiua, quæconfiliaiùa SComnes alt;flioneseognonio^ ne moderata eft. Id quod faciendum eflcjà diui-' no Paulo didicit a qui Timotheofcribensoni/ ncs érudit Chriftianos:Tu uerô, inquitjperma ne in his quæ didicifti,et crédita funt tibi,fciens à quo didiceris.Et quia ab infantia fa eras literas iiofti,quæ te pofTuntinftruere ad falutempef fidem,quæ eft in Chrifto lefu. Omnis enim feri ptura diuinitus inipirata utilis eft addocendu» ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiem dum in iuftitia,ut perfeeftus fît homo Dei, ad Row,O- omne opus bonum inftruélus ♦ Et ad Romanos fcribês ait ApoftolustQuæcunquefcripta fùnt,ad noftram doCtrinam feripta funt, ut pef patientiam 60 confolationemfcripturarumfp^ 3„Vet.i. habeamusddem Petrus apoftolus docuitinpû fterioriepiftola,itafcribens: Habemus fîrmio-rem propheticum fèrmonem , cui benefaciti^ '' -attendentes,quafî lucernæ lucenti in loco cah-ginofo donee dies illucefeat, lucifer oriatui’ incordibusueftris»hoc primum intelligentfSj quod omnis prophetia feripturæ propria inter prêtatione non fît. Non enim uoluntatehuma-naaliataeft aliquando prophetia, fed fpiritufàn cfo infpirati locuti fîintfancftihomines Dei. At que ad hûc canonem rediftimum uerbi diuini, accomx

F I D E L I s R E L A T I o» $7 accommodarunt fèfc omnes lynodi congrega^ tæin fpiritu fàndojquædamnarût Arium,Ma cedonium, Eutychemj Neftorium, Pelagium, ahos hærefîarchasjCum fuis pernnacibus Ce^ lt;^atorjbus^Quæne(ç mutarunt diuinitus tra--dita Sc inftituta in ia cris literis : nec^ abrogaruf, quod uerbü Dei iànxit : neqp tradiderunt quicx quam credendum : neq^ nouos articules fidei, aut operabona quæDeus non præparauituc fideles in eis ambulent,obtrulerutEcclelipjprp^ textu apoftolicæ at(ç adeo diuinæ autoritatis* Obferuarunt enim præfcriptiones diuinas in Ecclefîæ rebus tranfi'gendis * ut quod Mofes ptæcipit:Nonaddetisad uerburuaquod uox Deut ^. fiis loquor jiiec auferetis ex eo. Cuftodite man dataDominiDei ueftri,quæego præcipio uo fiis.Et rurfum : Conftituet te Dominus Deus Dm 23. tuus in caput, amp;nbsp;non in caudam : amp;nbsp;eris femper fiupra, Sc non fubter. Si tarnen audieris manda^ ta Domini Dei tui, quæego præcipio tibi ho^ die, ôc euftodieris, SC £ecensj ac non declinaucz ris ab eis nec addexteramnec ad lîniftram,nec fecutus lùeris deos alienos,neq?colueriseos»Et Matîfc.zs. Dominus apoftolis præcipit : Docete eos lèr^ uare oi-nnia,quæcunçp mandauiuobis. Proin* defynodos^quæ exuerboDei omnia iudica* runt,audire,eft Ecclefiam audirc,adeo^ ipfum Dominum audire, qui dixit;Qui uos audiqmc

H audit;

0 THEOD. BIBLIANDRI audit : amp;nbsp;qui uos contemnft, me contemnit, amp;nbsp;patrem contemnit, qui me mifit ♦ Contra uero conciliabula fàtanica, conipirationes con* tra Dominum amp;nbsp;Chriftum ipïius,cenièri de^ bentj quæattenderuntipiritibuserroris, amp;nbsp;do drinis dæmoniorum, quæ prohibuerunt ma trimonium ijs quibusDeus no uctuit:amp;prX' ter uerbum Deigradus cognationum finxeruG quæ matrimonium legitimum impedirent, atc^ eofdem gradus propter mercedem iniquitatis fuftulerunt : quæ uetuerunt cibis ueici,quos Deus creauiq benedixitüerbo fuo fidelibus, Sfrurfum propter pecunias ueici cocellerunt; quæ miraculum tranfubftantiationis adfinxe-' runt fymbolis cœnæ dominicæ gt;nbsp;Quale inprp mis fuitconciliabulum fatanæ, quod loannerU Huffîû, Sgt;é HieronymüPragenfem, teftes fidegt; les lefu Chriftijóó præcones iuftitiæ èC ueritati« nefarrjs flammis addixit, apertiüimè duo« teftes ueterisS^ nouiTeftamentioppugnauit* ïdeo^ tales coniurationes impiæ èC diabolical, Apoc.tt. fèntentijs diuinisdamnantur. Si quis enimuo luerit lædere duos teftes Ie{ù,ùetus 8c nouum inftrumentum,in quibus teftimonium totius ecclefîæ catholicæ côtihetur, ignis exibit de ore ipforumjamp;T deuorabit inimicos eoru* Et fî quis uolueriteos lædere, fie oportet eumoccidi.Hi habentpoteftatem elaudendi coelum, ne pluat diebus

riDELÏS RELATIQ. nbsp;nbsp;nbsp;f 9 ,

4iebus prophetiæ illorum,amp; poteftatem habet fuper aquas conuertendi eas in fanguinem ,8)6 percutereterramomnipbg^i(iuotiercun(^üo' luerint ♦ Et in prouerbfj s Agur inquit : Omnis Pro«. 30. fermo Dei ignitus eft clypeus omnibus ijjeram tibus in ipium.Neaddas quic^ uerbis illius,et arguaris, inueniaris^ mendax * Præterea Pau lus autoritäre apoftolica una iententia iugulat omnes doclrinasamp;conftitutiones repugnant tesEuangelio Chrifti » ficenimferibitad Gala- g«/«.». tas:Mirorquod tarn cito transferamini ab eo qui uos uocauit in gratia Chrifti, in aliud Euan gelium, quod no eft aliud,nifi quia funt aliqui, quiuos conturbant, amp;nbsp;uoluntfubuertereChri fti Euangeliu : fed licetnos, aut angelus de cœ-Io euangelizet uobis, pryter^ quod euägeliza^ Hinaus uobis, anathema fit: ficut prædiximus* Ët nunciterû dico uobis, fi quis uobis euägelp Hauerit prgter id quod accepiftis,anathema fit, Ët mox : Necp enim ego ab hominc accepi ih lud,neqj didici,fed per reuelatione lefu Chrifti« Acceleret igitur dies concilrj Tridentini, amp;^ui deamus opus illius. Nam quiequid ex uerbo Dei nobis tradiderit credendum amp;nbsp;obleruan-« dum in culturareligionis et inftituto uitæ Chri -ftianæ, fumma cu reuerentia amp;nbsp;animi gratitudi ne recipiemus, glorificates Deu,qui hominib« dedit tale uirtutê et fapientia«Si quas ueró tradi

H 2 tio

THEOD. BIBLIANDRl

tioncs human as ex turbido iure, aut male fam’s cerebns protulerint(quas diuinus Paulus gra-* uiffimerefjcitad CololTenles fcribenSj amp;Do^ minus Chriftus adduclo etiam teftimoniouez teris prophctiæexpîodit dicens : Hypocrita:, benepropbetauit deuobisEfai'as dicens,PopU lus hic Iabrjsmehonorat,corautem eorum Ion geeft à me.Fruftra me colunt,docentesdodrF nas 8Ó mandata hominum)autoritate diuina! inftrutfti reipuemus, quod humanatemeritate confutum amp;nbsp;conflatum eft, ad fubuerfionerrt fimplicium*

MULTIPLEX ET ncceßaritis ßt ußi6 uerbi diuiniy CT ßcrarum literdrum»

VErum ut euidentius cernatur,nullam pat'' tem uitæ Chriftianæ unquam carere poft^: uerbi diuini moderatione, eoq; organo lacratif fimoresomnes,cöfilia,co^itationes,fermones, décréta, adlion es publice amp;nbsp;priuatim regi dc' bere,paucaiam didis adqciam,de multiplici neceflario ufu uerbi diuini : qui quidem in finitum patettEft enim uerbum Dei æternum, 8^ præfinito tempore incarnatum, perfedii^^' ma ratio, fuprema lex, abfolutiffimaqp cxgt;-preftio diuinæ uoluntatis, iàpientiæ, bonita-' ßs, S^potentiæ infinitæ Quo uerbo pomini coelum

F I D E L 1 s R E L A T I O-cœlum terracp amp;nbsp;maria, Só omnia cjuæ in eis continentur, conditaordinata funt,at(^eoz dem uerbo fuæ potentiæ Deus conferuatamp;re git uniueria. ut fine illius numine nihil oriatur, nihil occidat, nihil immutetur in totanaturar non palier cadatin terram, non folium defluat exarbore,non capillus ex capite hominis, Cui non modo parent angeli boni,amp; orbium cœle ftium atqj fiderum ordines, amp;C uniuerfitas an b niantium,plantarum,rerum^inanimatarum: Uerumetiam mali dæmones,qui in ueritate non perftiterut:homines^ impij quantumuis repu gnantes Ôô inuitfifentiunt imperium amp;nbsp;uim in^ fuperabilem uerbi filqquc Dei unigenfti, fine cuius permiiTu prauam fuam uoluntatem amp;nbsp;ui fes nequaquâ exerere poHùnt,aut ullo pado fo niouere.Cui pater dédit omnem poteftatem in ccclo ÔC in terra,amp;l nomen illi donauit quod eft fuper omne nomen, ut in nomine lefii omne ge nufledatur cœleftium, terreftriij,infernorurn, omnis lingua confiteatur,quia Dominus Ielt; fus Chriftus eft in gloria Dei patris, Quum^ parens amp;:opifex rerumab æterno in filio fuam infînitam fapientiam, SC potentiam, amp;nbsp;bonita^ tem,amp;: totam naturam exprefterit, ex parte ilia expreflit ad ideam perfediflimâ S)C exéplar uni uerfitatis perfuum uerbum in opificio totius inundi,ô^4'^idemmirificè* Omnium ueroex* H J cellen^

THEOD. B I B L I A N D R I cdlentiflimè idfadumeffèin homine confitcn turnofolum Chriftianæ reh'gionis confortes, uerumctiam Ethnicorum fapientiffimi uiri,qui hominem compendium uniuerfitatis appellat runt,amp; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft paruû mundum,

fupremum totius naturæ miraculum» V t enim omnia propter hominem faóla funt, homo aut [Sropter Deum hominis gratia : itaetiam pientiflime conditus eft ad imagine èC fimilitu^ dinem Dei,fidus corpore ex elemetis omnium corporum,formatus autem anima capaci altio^ ris mentis èC intelligentiæ, rationis atque conftltj.Ecquia homo compofitus ex corpore be animojcreatus eft ad focietatem be confer tium fempiternum diuinæ gloriæ félicita^ tis: indidit eiopifex rerum immenfam cupidf tatem amp;nbsp;defidcrium boni,0lt;S propterbonum aftequendum infinitam expetitionem cogno' feendi plurima,non modo præfèntia loco tempore, uerumctiam præterita be futura,Si quæ à noftra cognitione abftruia be remotifli' ma funt* Quæ nifi ab infinita be perfediftim? rationeuerbi diuini regantur,procliue eft,uthQ mo à fine propofito defleclat in errores abfur diftimos,in uitia amp;nbsp;turpitudines in tota uitau'n maladeniq?,ut femel dicam,innumera* Quam' obrem,ut nihil deeftet hominiperficiendo be beandofed abunde illi fuppeterent,per quae

FIDELIS R E L A T I O.

fapi'ensS^ bonus amp;nbsp;bcatuseuadat, infinitaü^ pientia Dei côtraxit SCinfinuauitieieinuocum amp;nbsp;literarum inuolucra, ex quibus conficeretur drganum confummatilTimuinftrumentum^ quo cogitationeSjferniones, adiones, totade-nique uita hominis dirigercturad perfediffimg rationis,amp; diuinæ (àpientiæ atque bonitatis ca nonem. Et quanquam uoces humanæjamp; chalt; raderes literaru, quibusdiuinu uerbumexpri mitur,ncquaquam re amp;nbsp;natura funt, quod eft îtternum uerbum Dei coëflêntiale patri SC fpi fitui iando, âd quod nullus fenfus mortalis ho minis pertingit : amp;nbsp;poffit ipfum uerbum Dei Omnibus horis in omniummentibus reuelare finelcriptura SiC minifterio cuiufcSc^ creaturæ, Méritâtes illas uniuerfas quæ in fcripturis iacris continentur : fit^ inefEcax uerbum externum, *^ifi uim lua exerat interius in mente ipfum fub^ ftantialeuerbumDeiïmulti^ uerbûexternum contenant, ei rept^nent,eo abutantur in fu3 et alioru perniciem ; eft tarnen illud ipium uerbS Dei externu defluxus gterni 8C immutabilis uer Dei, c|uQ uelutin liquido fonte aut fpeculo puriffîmereprefèntatur.Quo quidêuerbû Dei uiuu ab externo etiâ homine, amp;nbsp;lenfîb.tâ exter-nis ep internis apprehêdi uult, amp;nbsp;in organo fuo proprijflimo ea operari, quæ pertinêt ad falutc SCperfedionê hominis. Vndefit,utquiuerb5

Del

T H E o D. B I B LIA N D R I

Dei externû reipuunt,ei^ reluctantur, aut per/ uertunt in fuani 06 aliorum perni ci'em ,pro dant fefe, quodexDeo non fint, fed ex pâtre diabo/ lotôôquodipfumDei uerbum fubfl:antiale,S6 filiûDei, cui pater cœleftis omni'afubiecit, con temnant,ei^ repugnet, inuiti tarnen cum dia bolo à filio Dei gubernenturtquod^ amorern ueritatis non habeant,ut ialui fiant, fed deledeii tur mendaciojdigni quiefficacibus erroribus et impofturis prccdpitêtur in miièrias. Quemad/ modum uoces quas promit os humanum,aut manus efFigiatnotisIiterarum,etratio hominis atcp mens,natura plurimu diflïdent. Eft tarnen hominis oratio,defluxus et deriuatio metis atcß rationis, quaforis promicat, fe^infenfiis alte? rius hominis ingerit,Ô6per iènfus in animos ih iabitur. Vnde mentem alterius hominis tenere dicitur,qui pronunciata per uoces amp;nbsp;literarum 'imagines percepit : 06rurfus ab animi fèntentia difcrepare,qui répugnât ièrmoni 06 fcriptis ah terius. Quum igitur icriptainftrumenti ueteris ê6noui contineant ueritatem ièmpiternain,ó^ ' fapientiamexfonteuerbiDei per fancfios pro^ 'phetas 86 apoftolos 86 euangeliflas deriuatamï fitcp uerbum Dei æternum perfediffi'ma ratio, 86 uniuerialis atq? fuprema lex : nihilcp ab homi nedonato excellêti munere rationis debeat fic/ ri,præterrationêexa(fiam;quis nonperipiciat, nullam

FIDELIS R E L A TI O» 6^ nullam partem uitæ humanæ fine uerbo Dei, ^canone literarum diuinarum tranfigi pofTe probabiliter Nam id demum redû, honeftû, pulchrunîj laudabile, expetendum,bonum,uc rum, certum 80 exploratu haben poteft, quod per regulam uerbi diuini èC perfediisimæratio nis tale cite cognouimus»Sed res planior fiet egt;-Undo per partes uitæ Chrifl:iang,fiperpendan tur,quæ per tropos mutuatas uoces,tum de UerboDei pronunciantur,tum de populo ôi cccIefiaChriftiana^ÄIiquando enim ecclefiaet locietas (andorum grex nominatur,fub princi pe paftoreChrifto, qui 06 alios per partes grc gis fui paftores præficit» Vtcum Dominus ait: Noli timere pufille grex,quia placitum eft patri toclefti tibi dare regnum .Ea^ ratione facra fcri Pta pafcua lunt,in quibus grex Domini alimc* percipiatramp;Sbaculus paftoris,quo coerce* ®ntur oues,amp;^ abigantur lupi infidiantes gregh' Quemadmodum Dauid canit: Virga tua ctba cuius tuus ipia me confolata flint. quod pedû paftorale uerbi diuini decetmanus epifcopi,8i£ gladius furiofi Martis*Rurfum ecclefia co paratur capturæ pifcium,bonorum pariter8lt;r ^cdeßaat putriu, qui ex mari etuaftopelagohuiusmun di extrahuntur uerriculo,amp;^ fagena,8chamis Uerbi diuini. Figurata eft etiam ecclefia per na^ Ecckfiana uim Si arcam Noe,in qua paucihomines,puta

Ï odo

66 THEOD» B 1 B L I A N D R I

O ét O feruati funt,uniLierfo mundo pereuntcin diluuio.Cui’usnauigi'j canna^proraetpuppis, clauus, gubernaculuiTi;, remi, malus, uelum^ru dentes 3cynofura eti'am, S^elice,amp;^ fîdera, ad quorum obferuationem nauis dingatur, uef txcleßn bum Dei eft ♦ lam ab agriculturà mutuo Turn'-pt’SP^*'^bolis, ecclefîa dicitura' ’ lias hortuSjaliàs ager, in quo plantantur fanéH homines, zizanfjs tarnen interfperfis per ma' lum impoftoremdiabolum*At(çinea fpirittia ii agricultura uerbumDei feminis uicempræ bet, ÔC aquarum quibus ager amp;nbsp;hortus rigeii tur,amp; farculi, raftri, falcis,Iigom's,atçp uniuerß inftrumenti ruft ici* Quamobrem feite diuus Beruh ardus admonet Eugenium pontificem Romanum,manibus epifeopi tenendum elfe ûrculum, quo uitia liTperftitiones eradicen-' tur, non feeptra regum* Crebro etiam accom ‘î^odatur à prophetis ôé apoftolis, Sc ipfb Do/ mino Chrifto fimilitudo ædificij, ut eccleiïa ipedetur uelut ædifîciumfpirituale,cuiuslun'' damentum, Sé lapis angularis Chriftus eft.Ad quod extruendum 8^ conCeruandum^SiCad ficienda farta tccta/jcrbum Dei ufum præbet amuflis perpendiculi, 8c gnomonis. Idem malleus, trulla, fecuris, dolabra, ferraj terebra, totum inftrumentum architetftonicumeft*

Siue igitur jcdificandum eft,fiue demolien'' dum.

FIDELIS RELATIO»

düm,ut Hieremig dicitur:Ecce dedi uerba mca inoretuojccceconftitui te hodiefupergentes amp;nbsp;fuper régna, ut euellas amp;nbsp;deftruas, nbsp;difîi'x

pes,6lt; ædifices Ôô plantes : neutrum opus retfle amp;nbsp;fœliciter peragi poterit, nifi ad amuflim 8^ perpendiculum uerbi diuini omncs ædifîci) partes exigantur,Qui ucrb pro fua libidine ai\ chitecQonicam excrcere ftudetjamp;f titulo hære-(èos damnare uera dogmata, rurftim^ titulo rdigionis Chriftianæ commendare, quæ pu-gnant cum uerboDel,moxaudit uerficulum poëtæ in ædifieatores iniânosî Diruit,a?difieat,mutat quadrata rotundis» Et ab occonomia ipfa plures tropi defumpti ad eccJcfiam transferuntur, ut quum Del eut tro^i, feriii Dei dieunair, aut filq Dei,aut Ipon fa légitima Dei * Quo in genere translationis, Ecra icriptura commentarius eft,præfcribens omnibus,quomodo ueriàri debeant in domo Dei.Hæ tabulæ dotales funt, quibus donatiua ^ponfi continentur . Hoc infîrumentum eft, quohærcditas filijs deftinata,Slt; conditiones, quibus integris hccreditatem accepturi fint, aut cô trà^quib us uiolatis exh gredes futuri fint, côtinentur.Plures etiâ,amp; baud (cio anilluftrio Tropi 4^ res fimilitudines à. politiamutuoacceptæ,accô' modantur eedefig Dei,Nâ côiuniftio fandorû

I Z omnium

lt;Î3 T H E O D, B I B L I A N D R I omnium cûDeo fcederisinftarhabet. Cuius capita nbsp;nbsp;conditiones, quid Deus polKceatur,

quidcß uidfsim à fidis am ids ÔÔ foci) s præftari uelit, in oraculari fcriptura plenifsime defcri' buntur. quæ ob earn potifsimum caufam tefta menti utriuGç appellatîonem fortita eft. Quod quidem fcedus in ueteripopulo fanguine peco ris fæpius lanciebaturjinnouoautempopulo fanguine Klij Dei lemel fandum amp;nbsp;confirmatU eft in omnia fecula. eius^ rei memoriamin fs' craS^myttica. coena exinftitutoSeruatorisfo lenniter peragimus.Rurfum coctus fideliunt caftris coferturtunde caftra landorum in Apo calypfi lefuChrifti dicuntur,amp;inCantids,ca ftra ducentium choros. Et uita Chriftiana mill tiæ fîmilis eft^ptj s partim in ccclo triumphant! bus, partim in terra militantibus fub imperato reChrifto,contra carnem,amp; mundum,mun' di^ prindpem diaholum,et eius lupremum ca pitaneum antichriftum.In quafacra militia ucf bum Dei tubarum ufumobtinet, quibus an^ mi accenduntur ad pugnam,00 reuocantur® perfequêdo hofte,alia^ ftgna dantur militibus Chriftianis.Ea propter in ueteri populo ex pff cepto Dei argéteæ tubæ duæ per ûcerdotes co mitabantur caftra Ifraelitaru: quibus concinen tibus ceciderut muri Hierichuntis,0^ urbs mu nitifsima Chananæorum uenitin ditionem po

FIDELIS R E L A T I O» puli Dei, Verbum Dei gladius eft,haftaeft,ar euseftjdypeus eft,loricaeft,galeaeftjbaltheus eftjtota deni(ç armatura eft,quæ hominem un diquaque £egit,ôd qua ualidifsimè hoftis repelli tur £lt; feritur, amp;nbsp;uincitur, Hæc eft enim uifloz fiajquæ uincit mundum, fides noftra.Fides au tem ex auditu eft, auditus per uerbum Dei, Et quod ingeniofifsimi poëtæ Homerus amp;Vir' gilius per clypeum Achillis aut Aeneæ fignifi carunt^ iapientiam undiquaqp munitum amp;nbsp;in* ftrudum reddere hominem:id ueriisime con* gruituerbo Dei,Nam coelefti armatura diuinp fapientiæcôtedus, confifterepoteritin die ma lOjôë féliciter eludariex omnitentatione.Por to quia populus Chriftianus cœleftisôC facra eft politia, S)C ciuitas Dei, cuius princeps,8c fti premus iudex,Sd Iatorlegum,Chriftuseft,a* deo^ regnum Dei auguftifsimu eft fub rege in 'lidifsimo 8ó imperatore uidoriofifsimo Chri fto domino gloriæ, uerbum Dei feeptrumha ^etur optimi noftri maximi^ principis ♦ De lt;1^0 Dauid ait : Virgareditudinis,uirgaregni tui,0C rurfum: Virga uirtutis tuæemittetDo minus ex Sion, dominate in medio inimicoru tuorum, Ac alibi : Reges eos in uirga ferrea, 8^ ficutuas figult conft'ingeseos,Efaiasquolt;pin* quit de Mefsia filio Dauid : Non iecundum ui fionem oculorumiudicabit, neep (ecundum au quot;nbsp;I 3 dituru

7* T H E O D, B I B 11 A N 0 R I ditum aurium arQuet^fèd iudicabitïn l'uftiaa paupereSjSd arguet in æquitate pro maniuc ^tis terræ^ Et percutiet terrant uirga oris fui, 8d fpintulabi'orurn fuorum interficietimpium. Verbum Dei gladius eft anceps,qui egrediz tur ex ore Chrifti iudicis , Non enim in hoc fecLilo quenquam punitaliter, quam fecuduni fententias diuinæ fcripturæ. Neque in ultimo iudicio præmia conferet,neque fuppiiciairro gabit aliter J quam pronunciatum eft in lacris literis.ucIutijQui crediderit ÔC bapfiiatus fue ritjfaluus erit: qui uero non crediderit, condem nabitur, Præterea codex Cacer inftrumenti ue ten's amp;nbsp;noui, codex authenticus eft facrarum legum, 8ó uniuerfî iuris in republica Chriftia na,quod eft regnum Dei,ôô iolium Dei : ut de regno Dauidis Solomonis ftribitur. In co enim defcributur ordincs reipublîcæ,00 forrr: ç, officia^ magiftratus ergaDeumamp;erga popu lum. Et rurfum,qui habeant ius ciuitatis, aut qui extra communionem faiKTtorumeijciendi Ppl.»4. fint. Vt cum Dauid inquit : Domine quis ha bitabit in tabernaculo, aut quis requiefcetin monte lando tuo c'Qiii ingreditur fine macii la J ôt operator iufticiam, amp;nbsp;rcliqua ♦ Defer* buntur etiam officia perfonarum omnium, turn inter ciues ipfos,tumergaexteros,amp;fad-uerfiini

FIDELIS R E L A T I O» 71 uerfum hoQcs. Non défunt abfolutifïî'mæfor mulæ principalium edicflorum, lenatufconful toruni,non forma iudicioruni« In fumma, to turn lus naturale J ô^ciuilcj 06 omnibus popu lis ac sentibus obleruandum.tota iufticiæôi æquitatis Icienria in uolumine diuinarum lite rarum continetur « Quapropter populus Ifrâ ëliticus faluam 06 incolumem habuit rempu blicam fub iudicibus et bonis regibus,Dauidcj Solomone, lolaphat, Ezcchia, lofîa, quamdiu leges diuinitus traditas coluit. Qiioties uero contemptis SC præteritis legibus lacris prüden tiafuanixi funt Ifraelitæ, amp;nbsp;libidines proprias fecuti, quifque deflexit in uiam lùam, miferias calamitates omnigenasexpertifuntEtpræx dicato quidem euangelioChriftipertotumor lîern,non modo barbaræ gentesdefèruerunt ferinos mores amp;nbsp;confuetudines , $gt;C leges ini S^as, uerumetiam populi literis ôd cultu bu •Tianiore ingeniorum formati,contemptis phi lofophorumpræfcriptionibus,quænon perin de quadrabant ad perfedliffîmam rationem uerbi dimni confenièrunt unanimes in ius8C leges Chrifb ♦ Vt^ per Elaiam amp;nbsp;Michæam , prædicflumfuitjitafaduminprobatishiftorijs legimus.Etcrit in nouilîîmis diebus præpara tus mons domus Domini in uertice montiû,8£ cleuîibitur fuper colles » Et fluent ad eu omnes

gentes*

72 T H E o D. B 1 B L I A N D R I genteSjSi ibuntpopuli di'centî Venitc afcaidanius ad montemDomini,amp;addom3 Dei Iacob, amp;nbsp;docebit nos uias fuas,amp; ambula | bimus in lêmi'tis eius. QLn'adeSionexibi'tlex, 8^ uerbum Domini de Hierufàlem ♦ Etiudica bit gentes, amp;nbsp;arguetpopulos multos, Et con^ flabuntgladios fuos in uomeres,et lanceas fuas in faiccs. Non leuabit gens contra gentem gla dium, necexercebuntur uitraad prælium»Do mus Iacob uenite,amp;S ambulemus in lumine Do mini.Itaqj Romani principes poftquam ets in^ notuit dodrina Chrifti,8ô animaduerterunt præcepta iuris generalifsima amp;nbsp;fuprema, in quibus uniuerfum ius côtinetur, putajioncfte uiuere,neminem Igdere,(uum cuique tribuere, in làcris literis abiblutifsimètradi:iùbiecerunt leges Romanas facriscanonibusecclefiæDei, non utique conftitutiunculis quibuslibet Ro mani præfulis, fed Icripturæ canonicæ, amp;nbsp;legi bus Chrifti* Et hadenus leges Romanas uoln crunt ratas elle, quatenus nonrepugnarentk tibus diuinis,quibus optimeregitur tota relp» /hnftfena* Quin Alexander Seuerusimpo:’^ tor,iudici) acerrimi uir et lîngularis prudent!^ iuftitiæ uerô tenacifsimus, licet profelsione no cnêtChriftianus,tamê in uno præcepto Chri ftianæ dodrinæ,Qiiod tibi non uis fieri, alten ne fecens î tam abfolutamiuftitiam, æquîta tem.

r I D E L I s R E L A T I o, tcm,amp; fapientiam i'nene per(pexit,ut curauerit cam (ènt€ntiam,ueluti gnomonem omnium Ie gu 8c lurisjpafsim defcribi' aureis Utcris per im^ peratonum palatium.Et dum fuppliciü fume-ïetur à fontibusjuoluit earn fententiam promu! gan' per prgconem, qua dues omnes extlmuÏa rentur ad oblèruatlonem iuftitiæ» Porrô quia ecclefiaefl templumDei^utApoftoIusuocatj zcclefi4 confecratum fanguine fummi èc maximipon tificisIefuChriftijeft^ gens fanda ôf regale là cerdonumj ut Petrus inquit poft Molen,cuius antiftitem fupremum amp;nbsp;æternuagit Ghriftus: diuina fcripturaius pontifidum continet abib Iutè,quo defcribuntur lacra èc cerimoniæ,et ià crorum ritus, et omnes partes cultus,qui Deo gratus amp;nbsp;acceptus eft, Defcribuntur feriæ,et lo ca exercendæ religioni apta, etminiftrorum de kdusjordinatio, ftindiones,uedigalia iacra et tributaærarf) ecclefiaftici,quomodo^paupc dbus,hoc eft no poftremo ordini ecclefiæ fub^ Ueniri debeat ♦ Oftidum quocpfummi pontiff dsecclefîæ catholicæ Chrifti lefu plenifsimê oftêditur tum in typis Mofàids,tumin diuina interpretatione horum, quam exhibet epiftola ad Hebræos Quum^unus liber Mofïs, qui Leuiticus infcribitur à Græds, totum ius pon tifidum comprehêdar, præter pauculaquæ in Exodo S^libro Numerorwpleniusdefcribun

K tur,

74 THEOD, BILBIANDRI

tur, plene tradat miniftcrium facerdotrj roiiicitam multiplex amp;nbsp;uari'um, ftupenda prox fedo eft peruerßcas illorum, qui poft acceftio^ nemjmo abfolutionemChriftiani iacerdoti), quod b'teris apoftolicis 8gt;C cuangelicis defcri*' biturjaufi funtplauftralia uolumina iuris cano nici inueherc in ecclefiam. Nequealiud oracu Ium Deus in ecclefia templo fuo auguftift fimo aperuit, quam diuinam fcripturam^ad quam ueniant principes æ priuati homines confulturi Dominumjamp; de rebus fuis Ccifcita:^ turi.Qiiod in ornatu fummipontificisaptifliz mo typo figurât Lim eft gt;nbsp;Quum enim natura^ ho minis infi tum fit, u t percupia t res arcanas co-gnorccre,amp; maxime futurorumprænotionem expetatj.nepopuius Ifrael uana diuinarioneftz duceretur jficut ethnici curiofitati 8Ó fuperftfz tioni amp;nbsp;credulitati ftultæ induIgenteSjimpoftu ris cacodæmonis amp;nbsp;diuinaculorum,qui fedü uinæmentis SC confiliorumconlcioseflemeii tiuntur, miferè feducebantur : alligauit Deu»^ ueram diuinationem certo locoj^ peribnæ,84 organo diuinationis peculiar!. Ç^um cnim incidiftèt res obfcura inexplicabilis, quani nequeperiti l^um diuinarumLeuitæ, neque ali] homines Dei,quibus uelut ftcretarrjsinri mis folitus eft Deus aperire arcana fua iudicia, IpQÛent explicare, præcepit Deus earn referre

FIDELIS R E L A T I O, 7J id tabernaculum aut tcmplum cultui diuino dcdicatuïTijibi^ os Domini confulere.ln taber haculo autem teftimonii,icu conftitutionis,ia cerdos adhibito ephod amp;nbsp;rational!,quæftioquot; nê refcrebat ad Deum« Sonat aut cû’iJ’ïLn I'd/tl hofen hamifpat,theiaurumiudicii, quod interprètes Græci uerterunt inÂfyâsi/, id eft oracu-lum* Fuit enim inftrumentum, quo feifeita-bantur indicium diuinumjabftrufum à cogni tione Humana, tarn de præfentibus quàm de futuris négoces. Cuius cquidem formam,amp; compofitionem, amp;nbsp;ufum, qui diligentius per-penderit in Mofe Sóueterum commentarijs, nonobfturèanimaducrtetrationale,fîueoracu lüm potius, Só thefaurum iudici), typum geC fifte diuinæ ftripturæ.Nâ ea nobis pedus fum-mipontificisChrifti exhibet infpiciendum,0^ docet, quid fingulis aut uniuerfis expedan* duin fit, èC qua uia mala efFugiant, Sc bona confequantur,acretineant. Ad haccquia Do ^cclefu tninus monftrat nobis unicum magiftrum ec febo/rf. qui in ccelis eft, confeefianeum uidetur, utecclefia fcholæ, ÔÔ quidem fapientiftîmæ ad-fimilis fit. Bibliotheca uero fpiritus fandi cen-feri debet fcriptura diuina ♦ In qua nullum ge nus ftn'ptorum defideratur. Nam hiftoria tegt; xitur ab origine mundi per annos plus qua-ter mille t Quæ «t optima fide fcripta eft,

K a ita

-jC THEOD. BILBI ANDRI

ita nullum exemplum ui'tæ uel ex prælcripto di uino traniâdæ, uel contra Deu tranlâdæpragt; termittit^Et uaticinia rcferunturjqug fata mane ant populum Deiuf(p ad mudi finem.Nam in ultimum diem huius feculi, adeo^ in ipfamx* ternitatem extenduntur uaticinia DanieIis,0^ Apocalypieos lefu Chrifti.Non deeft bona co piahymnorû, amp;nbsp;(àcratifsimorum carminumgt; Formantur mores, inftituitur œconomia,ex/ plicantur politica, ratio proprie amp;(. difertè Si peripicue dicendi oHenditur t omnium^ arz tium etfeientiarum ufus legitimus indicatur in rropiiub Uteris » Poftremo à uita hominis. Si ijs ta hominis quæ ad uitam tuendam ipeÔant, plurimæ iîmi mutuofum litudines præbentur, quæ uerbi diuini uiurn bumDeL' ’■ï^ultiplicem in uniuerfa uita hominis often/ dunt. Nam baculi uieem gerit,quo grefTus rC/ guntur : Si lucernæ pofitæ in loco obfcuro,ut apoftolus Petrus docet. Si Dauid,ói Chriftus in Euangelio. Eft etiam ftathera, qua omnium rerum pondus ad æquilibrium ueritatis examlt; netur.Aquæ èC ignis,et aeris Si ialis uium pr^^ bet: line quibus nuUo pacto uitamortalium rare poteft.Eftpotus et cibus ipiritualis ani/ mæ.Eft medicina,qua bona ualetudo côièrua/ tur,qua^ morbianimorû, ignoratio ucri,et fæ opiniones de Deo Si diuinis rebus, aHeCÎtis prauijuitiajoperacarniSjSiid genus innumeri

luorbi

FIDELIS R E L A T 1 O, 7? morbi curantur .Eftintelledus hominis inte--ger, de quo Mo fes ait : Seins quod docuerim nos præcepta atlt;^ iuftitias, ficutmandauitmix hi Dominus Deus meus ♦ Sicfacictiseainterra quam ponêiTuri eftis, SC obferuabinsetimpkx bitis opcrc.Hc c eftenim ueftra lapientia et in^ telledus coram populis, ut audientes uniuerß præcepta h^c,dicant:En populus fapiens in telligenSjgens magna. Poftremo quiaoracula^ ris fcriptura Mofis prophetaru, euangelifta ruS^apoftoloru deriuata eft exæterno uerbo Dei per fpiritumïàndum, et ad cum feopu atlt;ç finemfe refledit tChriftus enim finis legis eft, ad falutcm omni credenti : 06 Chriftum ubitp fonat ateprefert, Spiritus enim prophetarum eft teftimonium leftitdiuina fcriptura,quum à. fpiritu (ando in mente per fidem excitatur,ex li terafitfpiritus Sóuita, ficutDominus pronun ciat : Verba quæ loquor, iiint fpiritus Sr uita.. Viuit enim Chriftus,qui eft uia,ueritas,Sr uita m homine,amp; homo uiciisim in Chrifto per ue ram pietatem religionem Chriftianam, quæ conftatfide fyncera in Deum patrem,Deum fi Iium,Deum (piritum iandum, STamore fan-do Dei Sr proximi hominis,Sr ipe firma, expe dationeep certa eorum quæpromifît aut mina tus eft Dominus ucibo fuo »Exquauita ipiri* tuali uirtutes omnes progeneranturjSr per uir

K $ tuces

tHEOD. B Î B L I A N D R 1

tutes ueraSjofficia præcIaræadioncs,SC' côfi uerfatio digna profeflione ChriRiana.Eft enim Chriftianiïmus informatio ad fiinilitudineni De^quantum quidcm à natura hominis præ' ftaripoteft. Sic namque Bafilius magnus in hc .Kaemero uitam Chriftianam definit, li vitruésiêtS otioîuiris^ïvt/lijfouwy Kifê^tiiTru i^vcrs.Et adijdt,è TCavKi ^^isiavos, i7râ)(ShTiyivilt;Sj cf^cini iiVtiyo^va-xi^tsôp.Si recepifiiin tejinquitjUtprOquot; fitearis te Chriftianum efïè, da operam, ut fînU lis Del fis, amp;Chhftum indue. Etenim homo per ideam perfèdifiimam ucrbi diuini repara tus ad imaginem fimilitudinem Dei paren ds,coniungitur èC unitur fummo èi. unico ho no, foil iàpienti, foli beato Deo, ôô exillius con îundione atque participatu accipit,ut ipfe quolt; que iàpiens bonus beatus exiftatin hoc quidem feculo,quantacunque potefi: elle honii nisfelicitasjtotmiferfjs expofiti ex communi o/ mnium forte : in futuro autem fecuîo percipiat poflideat^ plenam fortemÔôhæreditatemfî^ liorum Dei per lefum Chriftum, cum filio Del unigenito,qui uenitin mundum,ut iàluos làceret peccatores credentes in nomen ipfius, S^eueheretin diuinæbeatitudinis atque gloriæ ïmmortalis conforuum*

Confutatio

fidelis'relati o, 7, CQNFJ^T^TIQ

^ui nc^ant diuitiam. Jcripturdtn uerbum ]2)ei darum, eer turn y plenum nbsp;nbsp;nbsp;abfo-'

lutum ad itiRituendam totam uitam

Chriflianam.

VIdcor mihi' equi'dcm, principes amp;nbsp;populi Chrifto regi regum Sófummo pontifie/, Sc monarchæ totius mundi obedientes, prox fixe demonftrafTe, turn ex natura uerbi diui^ ni, turn ex teftimonfis authenticis fer/pturæ canonicæ, tum grauiflimis teftimonijs homi num excellentium, quod in titulo promifi mc demonftraturum efie, quod à (blo uerbo fio^Dei petenda fit exafla cognit/o temporu præfentium öCfuturorum,8C re/p,Chriftianæ, totjus uitæ moderatio optima. Verû quia nÔ défunt homines pefl:ilentes,quiquumapt£ fi^ripturas diuinas nô audeant negare, conâtur autoritatem earum per cuniculos amp;nbsp;uulpecu ïariaftujimô fàtanicis artibus fubrueremidetur nô alienam à propofito, fi peftiferos et impios fermones eorum breuiter refellam* Namiudi* cia hominum Chriftianorum bac in parte me^ tuentes, ne dicant plané, feripturis non efie fi dem attribuendam,etne toliant fimul fcriptix tara teftimonia, quibus mafigneinterpretatis;

fukiunt

«o T H E o D. B ï B L I A N D R I

fulci’unt fuam tyrannidenij obliquo dudii mox Ïi'untur ettertere bafim ueritatis etueræfapienz tiæ in ecclefia ♦ Dicunt enim non omnia plenc j Scriptura contineri in facris fcripturis,quæ ad ecclefîe gu pknè cott' bcrnationem, et ad piam fandam^ uitam, et tinetinfli' adfelicitatisæternæ confècutionemutiliaetnc funt, uidelicetut ftabih'ant comment’ titias fuas leges, quibus ecclefiam onerarunt, uelpotius oppreflêrunt,etuerbum Dei quod' dam non fcriptum, led æque credendum,ac fî fcriptum eflet in canonicis 1/ten's » Et ad hoc perluadendum uiolentifsimè detorquent fcrp pturælànd^ ièntentias.Veluti quodChriftus Dominus'apoftolis dicitïQuiuos audit,meatt dit’Habeo multa,quæ uobis dicam,fed iam no poteftis capere: quum autem uenerit ipiritus paracletusjdeducet uos in noticiam omnis ued tatis.Qtti non audit eccleiïam, fit tanquam eth^ nicüs etpublicanus .Item quod Dominus pro' mittit,ubi duo uel tres congregatifuerintinfK^ mine ipfius, ibi futurus fit in medio illorum» Hue etiara detorquent, quod Paulus fcribit Corinthrjs: Cætera quum uenero, dilponatn» Sd Theflalonicenfibus : Fratres ftate,et t^nc/ te traditiones, quas didiciftis fiue per fertno ' nem,fiue per epiftolam noftram.Quafi uero Chriftus ÔC apoftoli aliquidprætermilêrintu-’ tile, aut neceflârium cognitu : aut tradiderint

FIDELIS R E L A T I O» Si ali'cjuid uoceulua, quod pugnetcum eoru fcrix ptis^Ageuero quod nam eftillud uerbum Dd non fcriptum,2lt; tarnen oblèruatu amp;nbsp;creditu ne cefïarium ad uitam beatam rArticuh' amp;nbsp;dogma tafîdei,legesôôpræfcn'pta uiuendi,amp; fcrïpta quæ approbauitRomanus Pontifex, fedes apo ftoh'caj^nodiSdcôcîliaR-om^ponti'ficis autho ritate indicta coada, celebrata, Ô6 ex (èntentia ipfius terminata.Quid continet autem uerbum JDei nonfcriptum in codice diuino,iêd excogb tatum ab hominibus,8C repofitûin quodlibeto Romani præfulis fRom. pontificêneqiDeum Hecphomine eiïe,uerum quiddamcompoiïtu ^xÖeo Sóhomine : Romanum pontifîcem nô poHe errarc,cius9 uoluntatemefleperfedam. In fcrinio pedoris ipfi'us conclufa efîe omnia iu ’’a,amp; ipfum adeo folum efîeius üiuum in terris: Adeum,utfupremum iud{cem,referendas eflè omnes caufas, ipfum à nuUo iudicari homine poHè : etiamfi cernerent homines, ipGus culpa n^ultas animas ad inferos pr^cipitari:Romanû pontifîcem efîe iblem,Cæfàrem eHe Iunam,qup omnem fplendorem à foie accipiat: Reges amp;nbsp;imperatores ChriftianosadiufTa Romanipon tificisobftridosefle,acpofleab ipfo deponie folijs, amp;nbsp;alios in locum eorum imponi: Roma^ num pontifîcem efîe concilijs Ôô epifcopis amp;nbsp;legt;-gibus fuperiorem, fuperiorem etiam facra fcrix

L ptura^

82 T H E 0 D» B I B 11 A N D R I ptura,uerum eflê Chrifti uicâriûjôc caput ccJc fïæ catholicæ: quorum nihil fcriptum eft in foi pto ôô expreflo uerbo Dei Præterca ucrbuiu Dei faô;itium,et neque fcriptum neque dfouffl in cœlo, fed concluium in quodlibeto Roma^ ni pontificis, habet cœlum uænale, in quoci multi afcenderunt per canonifationcm,nô tan'i uitæ merito^quàm obnumeratampecuniaruî èC purgatorium animarum quæftus uberrimi, quod^metaîlaomniatotius Europælongefu perat.Habetmiflàmjfacrifîciupro uiuis amp;nbsp;mot tuiSjmerita uænaliajOpera fupererogatoria, iiu mêla tributaex mortuis, inferias depofitionis, feptimas, tricefimas, anniuerfarias, indulge»-» tias plenarias omnium peccatorum,8ómiUena' riaSjCentenarias,quadragenarias. Habet uene^ rationern fimulachrorumjÔC reliquiaruin^inuo cationem^ amp;patrocinia diuorum/pallagia peregrin atîones ad ftatuas, confeiïionem aurf cularem,uota,cœlibatus J deledum ciborufU caulâ religionis , triplicem coronam^ galeros eardinalicios cucullas, pallia, rafuras, undu' ras, nouos ordines, nouas fedas, noua facra--menta. Habet res coniècratas plurimas^ôô non contemnendi precrj, oleum , iâlem, herbas, bullas, ceram, plumbum, quæiùperant argen tum, aurum, ôô topa^ium : fiimos denique, 6^ mercem innwtnerabilem apoftatarum Symo nis

FIDELIS R E L A T I O » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?5,

nis magi amp;nbsp;Iudælfchariothici,ôlt;: iêélatórum, qui religionem quæftum putant, amp;nbsp;fidis ièr^ monibus negociantur de fimplicibus : qui^ bus dulcis eft odor lucri qualibctex re : qui pelliciuntanimas inftabiles, habentes corexer-* citatum in auan’cia, filij maledidionis, de^ felida uiareda errantes aciequentesuiam Balt; UamexBofor, quimercedeminiquitatisamax nitjfubiugali etiam iumento probibente infix pientiam pfèudoprophetæ» Quæ quidem præ cepta traditiones hominum j dodrinæipi fituum erroris, è quibus conflatum amp;nbsp;confarx cinatum eft quodlibetum iuris papiftici, parx timhabent ipeciem fapientiæ in humilitate amp;nbsp;ftiperftitione: partim ita redolent fordes nbsp;nbsp;aua

♦■iciam, faftum, luxum, ambitionem ÔÔ tyrannix dem hominum pauculoru, utquiuis non obex naris iêntiat» Viqueadeo autem ad pietatem Chriftianam nihil faciunt,utetiain ex diametro cum ilia pugnent^Nam Chrifti gloriam óófum lt;na beneficia obfcurant 3 amp;nbsp;fidemin nomen lex fti extinguuntjSó charitatem lædunt, Ipem labe fadantj bonos mores corrumpunt, prauis affe dibus frenalaxantjhomines redduntfecuros et contemptores iudiciorum Dei, impijs palpât, impœnitentibus pollicétur impunitaté fceleru, uitrjs amp;nbsp;fteleribu'anuâ aperiuntjaqueos tendut imprudentibt confcientias multorû uulncrant, L Z £gt;Cin

e4 THEOD» BIBLIANDRI

amp; 111 mukis ofFenduntteneros ani'mos nec^ 4um folida noticia Chnfti confirmatos. Coiv ^zech.tj. tracjuos propheta Ezechiel authoritate diuina tonat et fulminauAudite uerbum Domini .hgc dicit Dominus Deus: Væ prophetis infipienti bus, qui ièquuntur fpiritu fuum,et nihil uident» Quafi uulpes in deferto,prophetæ tuiIfra'êleP rant. Non alcendïftis ex aduerfo,neq? oppofufi fhs murum pro domoIfraël, utftaretis in prlt;c/ lio indieDomini.Videntuana,amp;diuinatmeii dacium,dicentes,aitDbminus:.cumDominus non miièrit eos,ód perlèueraruntcofirmare lèr/ monem. Nunquid non uifionem caflam uidu ftis,amp; diuinationem mendacem locuti eftisÆt dicitis, ait Dominus : cum eoo non firn locu^ tus.Proptereahæc dicit Dominus Deus,quia locuti eftis uana,Slt; uidiftis mendacium: in coH cilio populi meinô crût, 8din fcriptura domus liraël non fcribenturjiecin terram liraëlingre/ dientur:8ó fcietis,quia ego Dominus Deus,eo quoddeceperint populum meumdicêtes,pa^ pax,etnonefi:pax. amp;nbsp;ipfeædificabatparietern» illiautem liniebâteum cum luto abicj paleis. Et in fineorationis inquit: Dirumpam ceruicalia ueftra,et liberabo populum meum de m anu ue ftra, nec^erunt ultra in manibus ueftris adpræ^ dandum:amp;^fcietis,quia ego Dominus, pro eo quódmoerere feciftis coriuftimendaciter,quê

ego

FIDELIS R E L A T I O. 8$ CQO non contnftaui, amp;nbsp;confortaftis manus im prjjUtno reuerteretur à uiafiia mala,amp; uiueret* proptereauananonuidebinSjSlt; diuinationes non diuinabins amplius: ÓÓ eruam populum meum de manu ueftra, amp;nbsp;fcietis^ quia ego Do^ minus.Definâtiaitur hoftes ueritatis,et calumgt; 'n,’ niatores fcripturarum, fugillare uerbum Dei fcr{ptum,ceu no plene tradat omnia, quæcuncp pertinent ad uitam Chriftianam inftituendam publice St priuatim : ut uerbii Dei non icriptû, irnó figmentum pectoris humani ecclefie obtru dant, quodhabeaturin paridignitateatq^ pre--cio cum explorato amp;nbsp;ab uniuerià ecclefîa làn^ ftorurecepto uerbo Dei, Nam quæ per iftud faélitium uerbû Dei ftabilire machinantur,ne(ç ad pietatem aut fanâimoniam, neq^ ad félicita* tem hominis uel tantillum faciût, adeo ut etiam officiant plurimum. Deinde fcripturæ fànôæ non tacuerût de illis omnibus impofturis pfèuz doprophetarum, nonutprobarentS«^ cômen^ darenthominibuSjfedut detegerent mendacia, demolirentur omnem altitudinem, quæ fe crigit contralcientiamDei, SCcaptiuum duce* rentornnem intelledû inobfequium Chrifti. Et qua fronte audent peftilentifïimi calumnia^ tores, doclrinâ pietatis in lcripturis canonicis compræhenfàm,imperfe(ffâ dicere, quæ agmix na confeflbrum martyrum ôô perfecliffîmo*

L 3 rum

THEOD. B I B LI A H D R I rum hominu produxit quæperlè(fta fuit ante aduentum Saluatoristquæin Mofe perfedifTp me conti'netur,ante omnium prophetarum fêr-* mones editos,qui modo extant: quæ in decalo^ go legum diuinarum tota continetur : quæ mino præeepto charitatis erga Deum Sgt;C erga proximUjtefte Domino Chrifto,^ab(olutiflimc cocluditur c An no dicit Ecclefiaftes 12. cap»Fa^ ciendi plures libros nullus eft finis, frequenstp meditau'o carnis alflicftio cft.Fincm loquendi pariter omnes audiamus : Deum time,0(f man^ dataeiusobierua. hoc eft, omnis homo. Neep contentus fuit Dominus Deus unum dogma aut præceptum uitæ femel perftribffed aliquo^ ties repeti uoluit» Vt cernamus liquidè,unam fuifte dodlrinam uerg pietatis, eam^ perfeëlam abiolutam ante diluuium,poftdiluuium uf que ad Mo len,à Mofe ufc^ ad Chriftum ferua^ torem, qui anno 64. poftquam afeendit in cce lós,diuina reuelatione perloannê apoftolum €dita,fupremam organo diuinomanumappo fuit,unalententia iugulans omnes impios teiue ratores diuinæ feripturæ, qui uel addere ali' quid,ueldemere,uelaliquid mutare auli fnequot; rint ♦ Sic enim claudit Chriftus Dominus pro-phetiam amp;nbsp;theologiam fuam: Conteftor omni audientiuerba prophetiæ Iibri huius, Si quis appofueritadhæc, apponetDeusluperillu pla gas

TIDE’LÏS R E L a T I o. »7 gas (cnptas in libro ifto, Et fi' quis diminuent deuerbis libri prophetiæ huius, auferet0eus partem cius de libro uitp, amp;nbsp;de ciuitate fanóla,et de his,quæ fcripta fun tin libro ifto^.

Veruenimuero nonfatiseftblafphemisiftis^^^'P^^^** canibus et porcis^traduxifTe diuina icripturam „^4, cr Uelut mutila amp;nbsp;imperfedâ ad erudiendos homi c%p/or4tlt;c nes,in'omnib*rebus quæ uitâbeatâ concernût, ti^ Humana comenta fub falßffimo ti tul ou er. bi diuini æquafle, nifî calumniêtur etiâ earn elle incerta amp;nbsp;dubia^nec^fidem inuenire,aut mereri autoritate,priuf^ ab ecclefi'a èC cocilrjsj Sgt;^ pon tificeRom.approbet.At in quabarbara im-mani gente putât Iceleratiiîimi nebulones fe uo eestam blalphemas efiutirec’Autquisputetiiîx eHe cerebrû fanum et cor hominis,iftis qui talia difputantintcr Chriftianostad quorù mentio nem pauîo cordatiores ludæi uefiimenta difcer perent, unguibuslaniaret corpus totûjUtad fxtremâblafphemiam Ætdodores quidemlu dæorû fatentur,nullum eflè locû in lege pro* phetis fie ambiguûjUt â peruerfis uioletis in^ tefpretib^torqaeri poflit in aliéna iententia,ut no fuppetât apertiores fenten tiæ eadê de re^qu^ malignos interprétés amp;nbsp;hæreticos ualideredar guânCuiusrei fidê faciâtduo magiftri ludæo* rum primarigautoritatisjtrac^antcs feripturas, in quibus attingit my fteriû trinitatis amp;nbsp;unionis

ill

88 T H E O D, B I B LU N D R I in diuinamaieftate:quo dogmate nullum eft fu blimius J ôô in quo uelut in petra offendiculi til perfidagens Iudaica,tum hæreticiomnespoz tiflîmûimpegeruntjôôcirca fidem naufragium fecerunt.Scribit enim rabi Mofes Hadarfan, bæreticos interrogaffe magiftru Semlai, quid fibi uelit, quod in Geneff icriptum eft:In prind pio creauitDij cœlum amp;nbsp;terramc'eum^refpon difte : in omni loco,in quo inuenis pro hæretP cis obieiffionemjnuenis quoq? medicamentum illius in latere eius ♦ Etrabi lohanan, ut refertur in Iibro Sanhedrin^ dixit: Omnem locum unde Epicurei ladi funthereticij refponfionem babe rein latere* Vbienim dfeitur, Faciamushomff nem ad imaQinem noftram : fubditur etiam,Et lt;reauitDff hominem ad imagincm iuamffn tan 'ta etiâ ueneratione iVlofes 00 alij diuini fcripto' •res fucrunt apud iapientifs* Só optimos uiros inter gentiles ut quidam uniuerfam Platonis •feientiam Mofi accepta retulerint. Notumeft ' enim,Numeniij dixifTe^Platonem effe Atticum 'Mofengt;Quidautem memorem Eufebi^Theo deriti, luftini, Hierony mi, AuguftinijSlt; aliorii -theoloQorum dida de ccrtitudine;,amp; indubita^ ta hdcjfummaqp autoritate facrarum litcrarum, cuicedant omniumhominum indiciaamp;autO'

■ 'ritaSjquæ^ in feie contineat rationes folidifti^ mas 80 certiffimas, quibus in ipeciem Só prima fronte

FIDELIS R E L A T I O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJ

fronte ambigua cxplicêtur d3t tarnen perditiß fîmincquam no uerentur diuum Äuguftinunt doâorcm in prirnis catholicum,pertrahere in fuâhæreiîm dcteftabilcm, propter ea quod fcri pferit : No crederem Euangdio,nifi' me cômo-' ueretautoritas eccicfig caîhobcx.Scd facile Au guftinum àtanta infamia libérât tum aliamulta quæ pafïimin fcriptis fuis pronunciat de autOx titate fcripturarum,tumilludquôd addiuum Hieronymû lcribit,clalîicum dodorem eccle^ fiæ,quod^poniturin p.diftindione decretipa piflici, ucrum truncatim, Siccnim fcribit Am guftinus in controuerGa, quæ illi fuit cum Hic* tony mo de fimulatione Pétri, quod nulla lu fpicio mendacrj in literis diuinis recipienda fît: Egofateor charitati tuæ, folis eis fcripturarum libris, qui iam canonici appellantur,didicihuc timorem honorem^ deferre,ut nullum eorum autorê fcribendo aliquiderrallc firmiHîmècre^ dam. At lî aliquid in eis offèndero literis, quod uideatur contrarium ueritati, nih il aliud quàm uel mendofum elfe codicem, uelinterpretê non elfe afîecutum quod didum cft,uel me minime ' intellexifre,non ambioam* Alios autem ita le* go, ut quantalibet fanditate dodrina^ præ* polleant,non ideo uerum putem, quia ipu ita iènferunt : lèd quiamibiuel pcrülos autoresca nonicos,uelprobabili rationc, quodà ucro no abbcrreaf.

y» THEOD. B I B L I X N D R I abhorrcat, pcrfuadcrepotuerunt* Nec te, mi frater,fèntire ah'qui'd aliter exiftimo.Prorfus ta' quamnonte arbitrorfîc legi tuoslibros uelle, tan^prophetarü S£ apoftolorû:de quorufcri' ptis,quod Omni errore careât,dubitarenefariii eft.Hadlenus diuus Auguftinus. Defînant igi'' tur aliquando tandem peftilentiffimi nebulo^ nés, èC organa iâtanx deîeô:iHîma,calumnn« blafphemis eleuare fidem fcripturæ fàndtæ, fupremam autoritatemdiuinæ maieftatis fubgt; rjcereiudicijs, dcfinitionibus, determinationi' bus, approbationi»^ hominum qualiumcurt'* que.Aut fi non poiTuntcontinere uirusillud letiferum antiqui ièrpentis, abeant ad T ureas amp;nbsp;Tartaros, quorum mentes infecit èC corru/ pit prorfus infâna pfèudoprophetia Machume tis.Qui cum fatcatur JVIofen prophetas uera fcripfifre,amp; lefum filiumMariæuirginisperfe^ ^iffimam doârinam ueræ pietatis tradidiflêî contendit tamen,uetcrem fcripturam à ïudaeis» amp;nbsp;dotfirinam lefu à Chriftianis ita. efîè déprava tam, ut nihil integri,nihiî cerdSc explorati reliquum,nifî quantum contineturin Alcotai' nofuo : quem librumDeusexhibueritut fup' plementum, Sôfirmamentu, Sgt;C unicum thefaiî* jrum ueritatisamp; fpedatæ iâpientiæ Jilts igâtJf belluis,quibus Mach umet placet, perfuadeai^ diuinas fcripturas incertas ÔC dubiaseflê;qm^

' f I D B L I s R EL A TI O. ,» bus fides amp;nbsp;autoritas nulla deberetur, nifi' lu* dicio ecclefiæ concih'orum ScRom. pontifi' cis approbatæelïènt» Nobis enim minime gen tium id perfuadebunt, quihus euangelium eft üirtus Dci ad lalutem omni credenti : Chri* ftusIeiuseftfapienria,iuftitia,{àn(fiificatioSCrc demptio,ut quigloriat, in Domino glorietur, Quibus Dominus Chriftus dixit : Ccelum ÔC terra tranfibunt : uerba autem mea non tranfix bunuEt citius ruiturum efle cœlum terrain, quam utunum iota exeidatex fcriptura legis prophetarum,ut non omnia perficiantur qu^x eunque fcripta funt. Scimus uerbum Domini tnalleûeflè,qui cotunditpetras. Scimus legem pfd.tSt, Domini immaculatam,quæconuertitanimas: teftimoniû Domini fidele,quod fapientiâpræx fiatparuulis:iufl:itias Domini re(fias,quælætifi ^^tcordarpræceptû Domini lucidu, quod illuz tninat oculos : timoré Domini fandu, qui perx trauet in lèculû feculi : indicia Domini uera,iux ftificata in femetipfa, defiderabilia fuper auru 80 lapidé preciofum muitu, amp;nbsp;dulciora fuper mel et fauvi, quæ quidé ièruus Dei cuftodit, amp;nbsp;in cu fiodiendis illis eftretributio multa.Abfit,abfit, ut gloria Dei tribuat hominibus, uerbûDei non plus fidei Sé autoritatis habeat,^ illi autoz ritas hominu cociliauerit. Propter me,propter Ep.4», inefaciam,inquit Doininus,utnö blafphemcr:

M Et

THEOD. BIBLI ANDRI

Et doriam meam akeri non dab o. Audi me fa^ cob,8£ Ifraëbquem ego uoco, bgo ipfè, ego pn mus, 06 ego nouiffimus ♦ Manus mea fundauït quo(^ terrain, Só dextei*a mea menia eft cœlos* Bgo uocabo.eoSjó^ ftabunt fimuL Ego Dominus Deus tuus docens teuulia,gubernans tegt; in uia, qua ambulas ♦ Vti'nani attendiiïes man^ data mea, fada fuiHet Geut flumen pax tua, iuftiti'a tua Geut gurgi'tes marisgt; Et fuiGet quaG arena fernen tuum,amp;^ fbrps uteri tui ut lapilH cius : non interqflët, Ô6 non fuiGet attritum no meneiusa facie mea ♦ Egredimini de Babylo* nCjfugite à ChaldæisMult quidem Deus pro^ bari Ipiritus num ex Deo proièdi Gnt, non. facile aGèntiricuiuis loquenti in nomine Dei* quando id pièudoprophetæ etiam fa cere pof Gmt : ne circumferamur quouis uento do^ drinæ. In Deuteronomio quoque régulapræ' foibkur, quapfèudoprophetæ àuerisprophe tis difcernantur, amp;nbsp;qua poena debeant affici, qui fàîGs dodrinis àuero Deo abducunt.V’uk etiam Deus uerbum fuum diligentiGimè peP' pendi iudicari: quemadmodum bonus prin. ceps cupit leges fuas penitiGimè inipici Só cenlt; lèri, èC præceptordidata fua examinari uukï pater pius â liberis drjudicari optât, qus^-' cun que iniungit prsccipit, aut quæ ijs qui peregre abfunt, per epiftolas mandat ♦ Qi’is autcni

F I D E L I s R E L A T I o* 5^ autem (an æ mentis,dicat uel pn'ncipem leges principales authoritatcm à populo accipere, quam in fe habent,amp;ad populum adferunt? uel præceptorem amp;nbsp;eius dilt;ftata confirmari à di fcipiilis i uel monita èC præcepta parentû, èC iplt; lbs parentes dignitatem èc ius præcipiendi ao çipere à. liberis Quæ nam ecclefîa,aut quod cô cilium, aut quis pontifexmaximus authoritatê adhibuit uerboDei, quod Dominus locutus cftad primos parentes generis humani antela-» pfum,amp; poft lapfum cQuis confirmauit do(ftri nam.Noc aut Enoch t Quis conciliauit authori tat cm legibus Mofis 80 prophetarum f An fcriz hæamp;S pnarifæiamp; principespopuliapprobarut dodtrinam Chrifti è(. apoftolorû i Quidenim pharif^i dicuntii s qui de Chrifto honorificè lo quebanturt’Nunquid amp;nbsp;uos (èduétieftis :’iiun quid ex principibus aliquis credidit in eum ,aut ex pharifteis c' fed turba hæc, quæ non nouit le^ gern, maledidi funt. Quid dicit Apoftolus in priori epiftola ad Corinthiosç'Videteuocatiox i.Cor,». nem uçftram fratres, quia nô multi läpientes fe^ cundum carnem,non multi potentes,non muE 0’ nobiles:(èd quæ ftultalùnt mundi,elegit De^ us, ut confiindatûpietes : èC infirma mundi ele gît Deu s,ut CO nfundat fôrtia : amp;nbsp;ignobilia mun di Se contcmptibiliac’egit Deus, amp;eaquæn5 ftjntjUt ea quæ funt dcftrueret,amp; non glorictur

M 5 omnis

»4 T H E O D» B I B t IA N D R I

omiifs caro in cofpedu eius.Ex i-js facile in tdlP ^it, uerbu Dei necp claritatê, neep autoritäre Si ndem,neqp gloria ab hominib. accipere. Habet cm natiuä energia 8)C uim,fuum^ propriu cha^* rädere et phrafîm,quâ agnofeunt fili} Dei,fpo^ (à Chrifti, grex Domini, ipiritu iando in pedo rè eandem ueritate reueläte : uoce uero alienani refpuut» Quemadmodu eloquêtiæ Ciceronian ne ftudiofus, et in ea re mediocriter exercitatus, neep Cicero nis eile agnofcit,qd mentit falfum ti tulumuirieloquentiiïîmiîneep coceditalij ,qd diHimulato nomine Ciceroni fuifuratus eft ♦ Si tarnen nemo dicet,Cicerone inter eloquentiflp mos no habend Ci eile, nifi ftudiofi eloquentiec palma ei concederet. Sed potius illi fapientes,ct cruditi. Si no expertes facultatis oratorif haben tur,quib, Cicero eloquentiiïimùs no diiplicet» Sed quid tandê adferrepofTunt fanatici Öi dian bolici locutores,qui periuadere conant diuinae feripturæ nulla efle autoritatê,quâ no acceperit ab hominibus f An quia multa c5tinet,quæ ca^ ptum fuperant mortalem e* Videlicet credemU^ niundum eflè conditû ex nihilo,eum^ deletut^ inundatione aquarûjif aelitas ficco pede trafil^ mare rubrum,ScPharaonem perfequentê fub' merfumeflè, ingentes copias fuiàs parua nu, innumeram turbam alimentum accepiflè, übi nulla ratio uidum humanum inueniebat:

Hlium

FIDELIS RÉ L A T I Ó.

I nbsp;nbsp;Dei carnê adfumpfiflè, à pauculis idiotis murt^

dum redadumeffeinditionem Chrifti : quia concilia determinarunt itacredendumeflê,amp; non podus,quiain facris literis traditum eft, ÔC totargumentis euidentiflimis ab ipfo Deo c5gt;

' nbsp;nbsp;probatum c' An quia ignoratur, quis fcripfërit

hiftoriâ ludicum, aut Regum, aut Paralipomcx non,an Mardocheus fcripferit hiftoriâ Efther, an alius quifpiam, an loannes euangelifta fcrh pierit ApocalypfinlefuChrifti, an alius loaiv nes presbyter Quanquam in rjs plerun^ nodus in fcirpo qugritur,00 in dubiu uocat,quod planum ÔÔ darum eftgt; Sed tarnen autores libro rum quorundam incertifunt. Anueroautorita tern ipfa fcripta diuina per definitiones ecdcfick fticasaccipiunt, quiafcriptorum nomina igno rantrNotiftimus eft Mofes uir Dei,notiffimu« Dauid,Solomon,Eiaias, èC alrj prophetarum, ßotiftimieuangeliftsE apoftoli : cum quibus ^ongruunt et reliqui Icriptores, qui recenièntur incanonediuinarûfcripturarum Jdeo^ inteh liguntur profedi ab uno paftore,ab uno magt-ftro fpirituiândo. Et tamhîdjeturuir Dei pro-pheta, qui Hieroboam rcdarguit, quanquana nomen ipfius obticetur: quam Michæas, qui Achab amp;nbsp;loiaphat obiurgauit. An quia non crcditum eft diuinis literis, 8d mulri homines contemnunt ,ideo non habent authoritatem i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

It»

9^ ,T HE O D» B I B LIA NDR I

Ita qui’dem uerbo Dei authoritas deEiît,’quo.i ' annundauitNoe,quod Mofes^quod prophe^ tæ^quod apoftoli,quod Chriftus prædkauit.

Hodie^ poft definitiones ecclefiafticas, quas ifti nebulones iaâttant, quantus cft côtemptus uerbi diuini,edam apud illos ipfos,qui uindiccs aftèrtores ueræ dôdrinæ uideri uolunr : laifl fi quid defideratur in interpretibus, aut integrP täte codicum, id ex ipfa fcriptura nbsp;nbsp;nbsp;coHatione

cxeniplarium refarciri poteft : ut nemo inde ritó gîoriari poftit,diuinas literas accipcre aïiqd ponderis,aut fidei,óu authoritatis cx authorita' tehominunijS^ dcterminationib. ecclcfiæ»Sed quid muîtîs opus eft uerbis,ut planu faciamus, diuinam fcripturam ex feft èC ex Deo habere fu' premam authoritatem, cuife totaccckfia piorU fummittit, aduerfum ilios homines, quibus ht ftoria fide dignaeft Aurca Icgêda, Sc Lobardi cahiftoria : qui crcdiuolutfomnijs monachoquot; rum frigidiftimis : qui Petrum Lombardu Cèn' tentiarum coaceruatorêccclefiemagiftrum h^ bcnt,quem plufquam CC, interprètes nondum potuerutcertum planum fecere : qui fcrim^’ pedoris papiftici uniuerfas leges iura coclU' duntjcuiquod libetliceat,etquodplaeet,impC ret,amp;r quod imperat 2lt; præfertbit,omnib. prO' 3jS ç’Poftremo nequid defitad cumulum e^quot; cZ-x trem3Eimpietatis,audentetiamtencbrionesice'

Icri'

FIDELIS RE LA TI O« »7 leratifïimi uerbo diui’no fuprem^ ucritati fùâ propn'am phrafïm a dim ere, ncgantes cam fimx plicem,daram,pcr(picuam, èC quæ indigeat in* genrj mortalis opcra,pcr quam illuftretur. 'Vü delicetutgloHiilas friuolas ecclefiæ obtrudanr, amp;nbsp;falfis interpretationib* fcripturam fandâ digantin ftiam tyrânidcm, Romano pontiff ci arrogent omne ius interpretandi feripturas fandas, qug priuatæ interpretationis haudqua quam funt, ueru iàndi ipiritus, qui agit in eeele fîa,quo etiâ feripturæ proditæ funt» Quid autc fimplex ôc planii erit, fi ueritatis fupreme oratio plana non eft Qiiidluculentius diciautfcribi poteft,^cuangeli) do/lrina,quf idiotis pariter literatis parata eft, pueris fènibùs, ingenio fis amp;hebetis ingenq hominibus i Et tarnen nft fill tradit, quod prius traditû fuit per Moièii ^omnesprophetas : eft^comentarius diuing ficripturæueteris inftrumêti, cuius feopusChri ffus eft»Tametfi non negauerim,quædam in ià crisliteris difFicilioraefteintelIeiftu proratione ïemporum perfonarum, id^ citra iaéluram pietatisChriftianæ. utenim fitus locorum, ÔC animaliumdifcriminanaturæ,formæcp ue^ ftium facri prophani ufus, ratio pôderum atcpmeniurarum,aiia^ eiufinodi, olim notiflî, ma fuerunt, quum ex Moiàica lege obferuatio iftorum ad rdigionis culturampertineret,ita

N hodie

98 T H E O D. BIBLIAîïDRI hodteigiiota (unt magna ex parte etiam excel' lentibus thcologis» iii quibus etiam interpre' tes 70. amp;nbsp;aîq Græcbnec nonChaldæi amp;:Lati' ni potifïimum diffident* Præterea Meffiam na fciturum ex uirgine prophetifla, deftirpe Da^ nid,ante prophetam Efaiam non fuit prodi' turn. Eodem'que tempore Micheas patriam Bethlehem indicauit* Danielautem CC.drei' ter annis poft hos prophetas, enunciauit tempus quo Meftias nafceretur, èC lalutis huma næperageret negotium* In cuius tarnen iêpti' manis interpretandisnehementer difcrepantlü dæi ÔC Chriftiani, Etuocatio gentium ad co^ gnitionê uniusDei,quæ teftatiffimaeftinom fiitorao. iiibus prophetis, apoftolumPetrum fugit, do necuifo ccclefti edodus eft* Quidautemplagt; nius et magis peripicuum cogitari poteft, quant quod in euangelio Dominus 12. apoftolis lo' Lwc.ts. quitur Ecce aftendimus Hierofolymam, confummabuntur omnia, quæ feripta funt per prophetas de filio hominis * Tradetur enim gentibus, Si. illudetur, Si flagellabitur. Si coti' fpuetur: Sópoftquam fiagellauerint,occident cum, amp;nbsp;die tertia refurget * Scd quid teftatur hiftoria la era de apoftolis C Erat autem uerbuni iftud abfconditum ab eis, Si non intelliaebant quæ dicebantur. Id quod diuina dilpeniàtione fadlumeft, ut lerraonem çlariffimum difcipult

Dorai-

T I D E L I s R E L A T I O» 99 Domini haudquaquam intdligerent de rebus, quas intra pauculos dies experturi eratgt; Quem admodum anticliriftus omnibus notis coIo ribus depidus eft à Daniele, à Paulo, à Do^ niinoChrifto:amp; tarnen ueteres tradatores fcri pturarum,licet homines dodiftîmiamp;l iànÆftix mi fuerint, de antichrifto beftia execrabili difle^ runtobicuriuSjUt qui rem per nebulam profpez xerint, ô^non pofitamin clara luce» Debuit cnim reuelari manifeftè fuotempore,utfcribit Apoftolus adTheftâloniceniès. Quid aute cla rum et peripicuum erit,fi clariftimus fol non eft clarus i Atqui ucrbum diuinu lumen eft foie cla riuSjquo mentes humang illuftrantur.Quoties teftatum eft Chriftu elle lucem mundi, quæillu minet omnêhominêf’Aut quæpoftunt efletex nebrf in Deo, qui totus lux eft i à quo fonte pu »■ilTimæueritatis profluxerût facræliteræ, San^ ^iftimus Dauid Molaicâtheologiam,quætyx pis amp;nbsp;umbris uenturi Meftiæ refcrtiflima eft, prædicatlucidam, quæfapientiam præftetpar uulis, 8c lucernam prælucentem pedibus» Et fix guratur quidem uerbum Deilucernis ardentix bus in tabcrnaculo Sô templo Domini, minix meuero atris amp;nbsp;extincftis caibonibus. Si quib» igitur làcra fcriptura obfcura uidetur,id fuis uix ths acceptum referâf,quod imbuti faills opiniox nibus,8lt; alFeiftibus prauis acccflerintadledlio^

nem

loo T H E o D. B 1 B L I AN D R I neinuerbidluini,aut ofcîtanter in eauerfènt, aut gratia ccelefti uacui animales adrerucoe leftiu 80 fpiritualium noticiä penetrate conent» Animalis enim homo non percipitea quæ funt 2i-Cor4. fpiritus» Et Paulus ad Corinthios fcribes inqt:

Si etia opertu eft euangeliu noftrü,in rjs qui pe/ reunt eft opertü,in quib* Deus huius feculiex cecauit mentes infîdeliû,ut no fulgeateis illumlt; natio Euägclij gloriæ Chrifti, q eft imago Dei» Non enim nofînetipfos prædicamus,fed lefum Chriftu DominS noftrû, nos autem feruos ue^ ftros per lefum.quoniâ Deus, qui dixitde tene bris luce fplendefcere, ipfeilluxitin cordib. no^ ftris ad ilkiminationê fciêtiæ cIaritatis.Dei,in là cielefu Chrifti.Petrus quoc]^roquens deexceb lentiflima iàpientiaPauli, no didioni Paulin æ,. autrebus quæinapoftolica doiftrinaexplican' tur,fed hominibusimputat, quod ndnulli per^ uertut fcripta Pauli, iîcut et cætcras fcripturas, infuam ipforum perdïtionê. Ad hæc Chriftus Dominus propofitaparabola, quadiuerfi aU' ditores uerbi diuinifigurantur, apoftolis aitî Vobis datum eftnofle myfteria regni ccelorv, illis autequi foris funt, in parabolis omnia fiut' amp;nbsp;quælèquuntur * Ne(Çuerb folis culpaeft, ß lufcio ß, aut cæci, aut cæcutientes,aut qui o cclu dunt oculos, non poftuntintueri lumenclar^«' fîmum folis,fed in hominibus ipfis hæret uitiu» Sed

FIDELIS RE LA TI O. loi Sedquid muleis probemusdiuinâ feripturam fua natura claram^ô^ fimplicem,amp; planam efle, quodeft lucemcridiana clarius, aduerfum cæ* cos cridcos,amp; cecorum duces,quibus Scoti'cc fubtilitateSjôC Thomifticum acumen, 8^ chaos fummularû atçp canonum, uidentur magîs ido neaerudiêdisfîmplicibus, quàm fimpliciffima oratio diuinæ ueritatis i quibus Ariftoteles up detur lumen rationis claritîîmû,amp; iubar fapien tiæ hindere, quo fcholæ Chriftianæ illuftrêturj' Etquorfum tédat execrabilis calumnia, qua pe tuntdiuinam feripturam, quod fitobicura, quod feneftram aperiathærefibus, nifi ordina^ rijs ab eccleiîa Romana approbatis interpre^ tationibus cxponatur:patct ex plurimis glo Hull s magiftrahbus, quæ uerba feripturæ fàndæ à genuina amp;nbsp;natiua fententia uiolentiffime tor* quent ad ecclefiæ Romanæ iàftû,ambitionem, ïuaritiam, luxû ôô tyrannidem confîrmandum 8calendûgt; Vtep pauculaexinfinitisreferamus, oonne planiflîma eft fententiauerborumDox *^ini,quûloquiturineuangelio iècundû loan* cap ♦ lo» de gentibus adducendis per euan* geirj prædicationemad regnumDeic' Et alias eues habeo, quæ non hint ex hoc ouili, 8d illas oportet me adducere,amp;uocem meam audient, ut fiat unum ouile, Sgt;C unus paftor ƒ Quis non prorfus imperitus uaticiniorum de uocationc N 3 Pentium,

192 T H E O D» 5 I B L I A N D R I

gentium, literarum apoftoKcarum,nonirt-* telligit, loqui Chriftum degenrilibus,foreutrc quiefcant cum Abraham, liaac, amp;nbsp;lacob in rc' gno Dei,Slt; fit unaecclefia catholica, unus grex ßjß paftore lefu ChriftotDe quo Ezechiel cap» 37» clarifii'me difièruit^ Si autem audiamus iuz ratos interprétés Romanæ ecclefi'g,unum ouile fîgnificat unâ Romana catholicam ecclefiamî unus pafior, unu pontifîcem apoftolicum, catholicu max » eiufdem ecclefiæ Romanæ, eut parère fit de necefRtate falutis»Petro confitentt nomine omnium diicipulorum, quod lefiis fit Meffîas fîlius Dei u{ui,dicitur:Beatuses Sy^ mon bar lona, quia caro amp;nbsp;fanguis non reuela^ uit tibi,fed pater meus qui in ceviis eft » Et ego dico tibi, quia tu es Petrus,amp; fuper hâc petram ædificabo ecclefiam, amp;:portæ inferorum non præualebunt aduerfus eam.Ettibi dabo claues regni cœlorum.Sè quæ fequûtur» Senten tia ca^ tholicanô eft, quam uerba fua ipon te exhibent homini ftudiofo pietatis : ecclefiam ædificatani fupra petram Chriftum filium Dei uiui, quetn Petrus côfeftus eft*de qua petra loquit Eiàiasî Ep.î8. Eçce ego mittam in fundamètis Sion lapident» lapidem probatu, angulare, preciofum, infun damento fundatu. Qui crediderit,non feftinet» Quod ad Chriftu pertinere teftâtur interprètes diuini,apoftoli DominnPetrus quidê in priori epiftola

FIDELIS RELATION »o? epiftoIacapa.PauIusuero ad Rom.fcnbens 9«-cap. in epiftola pnoread Corjnthios,quü dix cjt: Petra auteeratChriftus. Quapropterad-uerfus ecclefiam hixam inædificatam uerbo Del, no præualenthærelès, autulli fâtanici imx petusÆi^ poteftas eft tradita per idoncos mini ftros prgdiccädi euangeliS, que per claue fcietiac fignificaturgt; Sicutetiamde icribis amp;nbsp;pharifæis dicitur, quod habeant claviem fcientiæ, ipß aut non ingrediantur in rcgnuDei,amp; alios prohp béât à regno Deiner notitia Chrifti benedidi in fecuIagt;Cæterû quicuncç credut euâgelio promit tenti credentibus codonationem peccatorû ôâ üitâæternâexmcrito Chrifti filijDei incarna« mortui pro peccatoribusjiberantur à uincu , lis peccatorû,amp; tyrannide fatanica,amp; morte terna.Quicunqiueró non credut euangelio,lên tentia ecclefîp catholicæ excludûtur à iuftitia Uitaæternaiid^ ratu eft Sgt;C iànôtum in coelo cox ï’am tribunali diuinæ maieftatis ♦ Verû hæcinx tetpretatio erronea,Slt; {candalolà,amp;hæreuca I quia non dat gloriam Deo terrcftri,ponôx Romano : fed Chrifto,cui debetur omnis gloria, bon or, uirtus,amp; imperium ♦ Sedi autem apoftolicæ demum probabitur expoßtio,qu3C aflèrit ecclefîam ædificatam luper Petrû,et Petri fucceflôres ecclefîæRom.pôtifices max»quierx rarenÔ poflîntteis^ datâeftepoteftatê tandem.

quam

104 T H E OD, B I B L I A N D R I

quam Chriftus habuit ucrfans in terris^ ut exco municentquoslibetjautrecipiantin eccleiîam, condant nouos articules fidei, amp;nbsp;difpeniàndi fus habeâc in omnibus negotrjs, ac figant leges, eas^ cum libitum eft, refigant, id^ uniuerluni autoritate apoftolica diuina : cui refifterefit nefas, aut tacita cogitatione duntaxat fugiUare.^ Satis aperta eft mens Domini, quum initurus pugnam, quauieitpeccatum,Slt; mortem,amp;iiv feros, mündig principem diabolum, caput antiqui ièrpentis contriuit,requirit adifcipU/ lis, ut gladijs muniti 8^ indruûi fint : non uticç ut pro doélrina religione Chrifti ferro decer nerentjled utadmoneret,gladio Ipiritus, quod eftuerbum Dei,oportere inftruefios efle, qut certamina cotra fatanam carné 8c mundurrt fubire uolunt ♦ Nam Petro lerienti leruuluiU pontificiSjid^ iniuftu Domini,8c ordinary ma giftratus, præcipit ut gladiumrecondatinua ginam, addens grauiftimam gnomen:Qiii gla' 'dium acceperitjgladio peribit» Sed quam bella amp;magiftralis interpretatio eft, quæfucceflTor^ bus Petri Rom * pontificibus aptat duos 'dios, Ipiritualem Sé fecularem quibus hodlç per tyrannidem pleudoepifcoporum maxime turbatur amp;nbsp;uaftatu’’ ccclefia Domini Chrifti* Etufqueadeo inualuit tyrannis papiftica in ft' eras literas, ut impulerit etiam uiros alio qui bo'

nos,

FIDELIS R E L A T 1 O» lo/ nos, Só dodos, amp;nbsp;diligentes fcrutatores facra.' rum literarum in ablurdiflimas interpretation nes .Id quod accidit etiam Nicolao de Lyra: cui non parum debent ftudioG diuinæ fcriptun ræ. Nec protulit quifquam interpretationcm tarn rancidam, ne dicam uefanam, quæ non to lerabilis uideretur,modo fpiraret exaltationem R-omanæ fedis, SSalTertionem papifticæ mo* narchiæ. Cuius rei exemplum unû autalterum adduxiHe ex diuina reuclatione lefu Chrift{,n5 erit fuperuacaneum,neçpalienum âpropofîto. Etenim quû prophetia Domini 6lt; Deinoftri lefu Chridi différât de ipfius Meiîîæ fummo aîterno tum regno turn facerdotio,Slt; contra de antichrifticrudcii, nefario,pcftilenti,8lt; plane là tanico dominatu, deq^utriufqueprincipis ma^ ximè contrary dodrina etreligtone,8d landion ’libus atqueinftitutis,Slt;^ populo utriuftç : fi' qui Eriptum facratiff'mum interpretando accom^ niodarût reformâdæ ecclcfiæ Romanæ,ut quæ antichriftum magis quàm Chriflum rcfcrat,fîx cutifecit Vicleffiusffoannes HuHius, Hicrony musFerrarienfis, amp;nbsp;alij : eorum interpretation nes reie(f^æ SC repudiatæ funt,inufta nota hære lêos turn iplîs autoribus,tum eorum dodrinæ. Qpiuero per angelos palîim reprælèntâtes ne* gotiaecclefîæ intelligiuoluerunt pontifices Ro manos, amp;nbsp;eoru adiutores.’per dracones autem

iOlt;S THEOD»BIBLIANDRI

8ó diabolos principes, qui le iudicio iùo iiifte oppofuerunt pontificis Romani tyrannidi,ut multi fecerunt Germanorum principes nun^ latislaudati, eorumexpofitiones cenfura pongt; tificia meliori nota confignauit, èC non inutiles iudicauit, qui publice uerfarentur in fcholis 8^-manibus Chriftianorum ♦ Vt uerbi gratia cap. i^.phialam iræ ultionis diuinæ effufam in Eu phrate, aliqui exponunt de Gregorio papa,qui primo fuit nominatus Hildebrandus, 8^ præ/-fuitecclefîæ Rom.imperâte Henricho quarto. Inter quem et Gregorium papam mota Exit dif fenfiozeoquod Gregorius papaexcomunica^ uit omneseledos in eccleiia, qui inueftiturâ per annulum amp;nbsp;baculu acciperent de manu laici cu iufcunlt;$:cu tarnen imperatores et principes ufi fuiflent hac poteftate. Qtiare fic exponunt litegt; ram de papa Gregorio feptimo, qui fuit maxi-* ma peftis ecclefi'æ amp;nbsp;totius orbis ’ Sextus ange* lus,id eft papa Gregorius:efiùdit indignation^ fuam,in Rom .imperium, quod dicitur magniï fiumeii,propter populi fubieâi fibi magnitudi nem.unde dicitur in cap. fequenti:Âqu^ multf - populimulti.Nominaturetiam Euphrates, eo quod eft quartu regnum,quod dicitur ferreuM Dan.2. fi'cutEuphrates eft quartus fluuius pa* radifi. Et ßccauitaquam eius, auferendo pote* ftatem inueftiendi, quantum ad eleiftos, modo

diâQgt;

ï I D E L I s R E L A T I O» 107 dido» Vtpræpararetur uia, ideft,utdedi, qui dkuntur reges,co quod habent€cclefîam rege* re,poflînt libéré îngredi ecclelîas.Dicuntur ettâ reges folares^quia mnt uicarij Chrifti fôlis lufti* tiæindiœcefîbus fuis, fi eut papa inuniuerfali ecclefîa ♦ Lyranus tarnen aliter interpretatur, 6(^magis propriè ad Iiteram,ut putat, de Ca* rolo magno, qui in uitatus àbeato lacobo,pur gauit uiam ad eius fepulchrû prius ignotum: eo quôd tota Hiipania erat à Saracenis occu* pata, ut Vafeonia amp;nbsp;Nauarra * quos cum mul* tis laboribus èC bellis Carolus partim occidit, partim fugauit,amp;r partim fidei Chriftianæfub* iecit, uexatione illis intelleô:um præbente « Et hoc eft quod dicitur * Sextus angelus, id eft, beatus lacobus, eftti dit Caroli magni potentia, quern inuitauit ad puniendum gentem Sara ce* nicam,quæ dicitur flumen magnu,propter po puli illiusmultitudine. Et flccauitaquameius, auferendo Saracenorum potentiam» Vt præ* pararetur uia regibus, id eft, peregrinis fandt lacobi, inter quos frequenter fuerunt amp;nbsp;funt multi reges, principes, potentes* undeô^ ïpiè Carolus locum ilium denote adijtPoflunt etiâ. alij pçregrini deuoti reges dici, co quôd ui* uût freundum regimen rationis redæ, ôôlegis diuinæ* Ab ortu folis : Sepulchru enim beatila* cobi eft in occidête terræ habitabilis cætera*.

O Z Et

JO? T H E o D» B I B L I A N D R I

amp; cap. io* non minus lepida inrerpretatioeftgt; quæineptias Chiliaftarum etiam fuperat, Lolt; quitur autein icriptura ianda de regno ChrP fti in terris, quod propagatum eft per totum or bem prædica tio ne Apoftolorû,præ{èrtim Paii ii,qui perangelume coclo deicendentemfigU/ ratur. Quod ubidurauitannos mille, iatanerii pit in mundum, amp;nbsp;imperium obtinuit rurfunx in omni deceptione 8^ fignis medacibus, quak quan tu habuit anteprædicatum euangeliuî utpofteriora têpora inmultispopulisdeterio/ rafacftafint, quàmantea fuerant. Sicut ludæis accidit.Id quod impletum eftè uberrimè,nemo dubitabit, qui animaduertet, anno millefimo ab cxcidio amp;nbsp;coniummatione ludaici populi, Hildebrandum confcendifte in faftigium (urn-' mum populiDei,homine coniutum ex diabo^ licis cogitationibus 80 operationibus:amp;^ tarnen adoratû uero Chrifti uicario ♦ Sed audiamiis leraphicas interprctationcs, amp;nbsp;â iedeapoftolica probatas.Aliquiexponunt deCalyxtopapa Henricho quinto,quicogenteillû PapafubiU' teriedione anathematis renunciauit confiietu-' diniinueftiendi epifcopos 80 abbatesperbacH lum amp;nbsp;annulu, qua ufi fuerant per CCC. annos Só amplius,à temporeCaroli magni.quæpote^ ftas ei côcefta fuerat ab Adriano papa in cocilio Romæ celebratOf Sic igitur litcram exponunt»

Vidi

FIDELIS R E L A T I O. iO9 V ldi an gel um, id eft papam Calyxtum:ftabengt; tem poteftatemexcommunicandi, quafegrega turquisàcôfortio fidelium. Etcath.ideftmub titudinem cardinalium amp;nbsp;præîatorum in hoc facto fibi aftiftentium : nbsp;nbsp;apprehendit draco*

ncm,id eft Romanum imperatorem:amp; ligauit, percenfuram ecclefiaftica,neamplius dido mo do ufurparct fibi ecclefiafticam iurifdidionem: Per annos M. id eft per tepus Chrifti, quod cur rit ufqiad antichriftum * ÔC ponitur hic numegt; rus determinatus pro indeterminato : ficut per 24. feniores defignatur uniuerfitas epiftoporu, cap.4. Et fignauit, id eft fub poena excommuni cationis reftrinxit eum, ne amplius fe intromit* tat de iurifdidione ecclefi'aftica.Et uidi ledes, id eftfummiimperatoris pontificisiurifdidio* Iles. Sederunt,unusexercens ecclefiafticaiurif* didionem^Só alius temporalemSed huic expo fitioni no conibnatfequens litera:amp;^ animas de* collatoru, ^c. quod exponuntaliquideperfe* cutione Saladini,in qua multi Chriftiani fuerut occifi. Item, quod oportet fatanam lolui modi^ co tempore,exponuntdeantichrifti tempore, in quo laxabiturpôteftas dæmonis ad decipien dum gentes» Ideo quod dicitur, per fatanam in* telligi Romanum impcratorc : uidetur Lyrano elfe contradidio,ct per côièquens nimis extor* ta expofifjo, Qxiapropter literamiftam tanqua O 3 impie*

«o T HE o D, B I B LI A N D R I împletamde prætento putat, ßluö meli'on’ iucli* cio,exponi melius depapaïnnocentio,qui ap^ probauitordinesfratrum minorumamp; prædi* catorum: per quorum dodrinam ÔC prædica^ tionem ecclefiaeft quodammodo renoûata, poteftas dæmonisreftrida. Vndemultædae^ monû illufiones, quæ ante fiebât,ceffauerut,Et hoc eft qd dicit loannes’Vidi angelu, id eft pa^ pamïnnocentiûtertiûzDcicendentê de cœlo, id eft de apice pontifîcali,conde(cendentê (àm dis Francifco èC Dominico : Habentê dauern abyftî,ideft poteftatê approbandi didos ordp nes,ad reprimendam poteftatê diaboIi^Et catc^ nam magnâ,id eft,fratrû utriui^ ordinis multi^ plicitatê.Et apprehendit draconê : quia per eo^ ru uitâ amp;nbsp;dodrinâ poteftas dgmonis eft repreC fa, ÔC reprimet uftç ad antichrifti tempora, ô^c» Quis autem obfecro,qui fa cros libros uel à limi ne falutauit, eft ita obtufî animi, ut non cernât eiuimodi expofitionibus diuinam feripturam necç dariorem,neçp certiorem, neq? abfolutiotc reddic’Nam contra,uerbum Dei fua natura pîa num,fimplex,darum,perlpicuum, iftis friuolis êC comentitrjs gloftûlis hominum obfcuratur» nec magis inuftratur,quàm ebur candefîtafpet fo atramento.ôô quod iuapte natura eft ftabile, firmu,amp;r immotûjiftis contortis expofitionib« adducitur in fulpicionem fluxæ fidei ; ceu liceat

FIDELIS R E L A T I O» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M*

quidlibetex quolibet loco fingere, Séuerba di-uina ducere in quamlibet formam,ueluti cereu nafum. Præt’erea uerbum Dei, quod ad ædifi-cationcni totius eccicfic propofitu eft,nec quic-quam prætermittit, quod ad rationêperfeélifli mâbenèbeate^uiuendi pertinet, callidiseiuC modi futelis contrahitur ad libidines, Sgt;C quae-ambitione, atep potentia paucoru homing , qui fibi iurifdicfiione no modo in Fortunas et corpora Chriftianoru,(ed etiain animas, in diuina feripturâ,in religionc, in uerbu Dei fix mSuProinde qui calumniant docfirinauerbi di uini, quæ in facris literis cotinetur,incerta efle et obfcura,nec iatis inftru(fta,ut uitâ Chriftianam sb omni parte formet,et redliiïîmè inftituatî do lt;^rinas aut hominu, quas ecclefîæ nomine 86 ti tulo ornatjciariores eflè dicut,amp; certiores,etab iblutioresîijsaptiflîmè quadrat,qdEiàias de Epilt;e bypocritis pronunciauit : Labia ueftralocuta Funt mendaciu, 8C lingua ueftra iniquitatem fa-tur.Non eft qui inuocetiuftiua, netjeftquiiu-dicetuere: fedcofidunt innihili,8óloquuntua nitates*Conceperut Iabore,et pepererut iniqui tste. Oua aipidu ruperut,amp; telas araneg texue-rut»Qui comederit de ouis eoru,moriet : amp;nbsp;qd confotu eft,erumpet in regulu ♦ Tela eoru non erunt in ueftimen tu, ne^ operient operib^fuis» Et ut quod ientio dicam citra diflîmulationem, exifti-

MX T HE O D. B 1 B L I A N D R I jcxiftl'mo in hanc periuafionem iuxta uaniflim^ êC perniciofiflimam, amp;nbsp;refertam infigni calurn-' nia in uerbum Dei,Slt; contumelia extrema diuk næ maieftatis, quod humanæ traditiones de co ■■ lendo DeOjôô pie iande^ ac beatè uiuendo cla* riores amp;nbsp;certiores èc abfolutiores fîntquàm di uina fcriptura, èC no potius Dei uerbum facro/ fandum fit rediflima norma iàpientiæ uersCjamp;^ confiliorum S^adionum omnium:in earn exi^ ftimo perfuafionem conipirafieomnes ca codas mones, quotquot degunt in aere, aut in aquis, autin terra* ut^ Hefiodus poeta narrat,omnes deos uim fuam cotulifie in puellam Pandoram, quæpixideefFuià omnegenus malorumimmP lerithominibus, unafperelidainpixide : itafa^-tan et omnes mali angeli ipfius congefieruntin hancperfuafionê, dolos, uerfutiam,artes peflp maSjtotam maieuolentiam fuam,omnem denp que uim fatanicam, quæ uniuerfa mala in ecck' fiam eftudit:quorû finis non erit, nifi in côfum madone feculi* Ac reuera ouum eft draconis iê' ptêcipitis,magni, amp;nbsp;ruffi, qui homicida pa* rens mendacioru exiftit ab initio creaturæ un^ uerfæ : ex quo bafilifcum edidit,regem locufta' rum,angelum abyfti, qui Ebraicè abadon dici» tur, Græce «TroTAvof/, Latine pernicies,amp; Lerna omnium malorum*Exeiufdem quo(Ç oui albu mine ôô uitello educauit, at(j ad ætatem adult«!

prox

F I D E L I s R E L A T I o* li} produxitjomnem^inde uiótum amp;nbsp;alimoniam ûibminiftratantichrifto pfèudochrifto, in q totum abfolutiflïme draco antiquus expreß fit» ut in eo inhabitet omnis plenitudo uerfutiæ amp;^mahriæ SC ingenij iâtanici corporaliter, De quoadTheflalonicenfcsfcribês apoftolusprp dixit:Nifi uenerit difceffio primum,etreuelatus fuerit homo peccati, filius perditionis, qui ad^ ueriàtur,etextoniturfupraomne quod dicitur Deus,aut quod colitur, ita utin tcmplo Dei ie^ deat, oftcndens ie tanquam fit Deus,amp; reliquat De quo 8^ Daniel uaticinatus eft,quod fc Deo «equaturuseftet,adeo^fupraDeuni 8C Deile^ ges 8^ inftituta exaltaturus. ficenim loquit : Et DdB.y, lèrmones contra excclfum loquetur, amp;nbsp;îàntfios «Ütiflîmi conteret, 8C putabitquod poftit mutagt; fetempora Sóleges jamp;tradenturin manueius ufqs ad tempus amp;nbsp;tempora dimidium tempo fis: amp;nbsp;indicium ledebit,ut auferatur potentia,et conteratSC diipereatuf(ç in finem,Acrurfum : Dan.tu Etfacietiuxta uoluntatem fuam rex, 8C elcuabit magnificabit aduerlus omnemDeum,et ad* uerfus Dcum deoruloquetur magnifica, 8cdi* figetur,doncccompleaturiracudia,Perpetrata quippe eft definitio: 8i. Deum patrum fuorum nonreputabit, 8C eritin co^cupi^centi^sfœm^ narum , necquenquam deorum curabit, quia aduerfum uniuerfa confiirget, Deum aut Mao

P zim

«4 T H E O D. B I B L I A N D R I

zim in loco fuouenerabitur, SC Deum c|ueni ignoraueruntpatres eius coletauro 8C argento, 8^lapidc preciofo,rebi's^preciofis, 8c paulo^ poft:Ec figettabernaculum fuurn aphedano in^ terduoiTiariajfupermontemincIytum dum,amp; ueniet ul^ ad fummitatem eius , amp;nbsp;ne-* mo auxiliabitur ch

DBMQNSTR^TIO

diólorum ex diuinißima reuelationcDo' minileßu Chriflû

VErum ut exempio demonftremus, diuina fcripturaex feie et exDeo,qui earn infpira^ uitiàndiiïîmishominib.habere iummâ fidem Sóautoritatê apud pios ÔC fapientes homines, adeo^ apud ecclefia uniueriam Chrifti, nihil^ uerbo Dei certius cfle, nihil magis peripicuu apertius nihil abfolutius ad uitæ inftitutione^ Agite principes 8^ dues uniuerfi reip* Chriftia næjCxpedamusbreuiter ultimû fcriptû codicis diuinhqd Dominus 8C Deusnofterlefus Chri ftus poft64.annû afceniîonis in cœlos minift^ rio angelorûfuorum perïoannê euangeliftam 8C diledum difcipulû, ecclefi'æ iùæ exhibuit. If* quo exemploetiamluculcntiiîimè peripicietuf multiplex 8C neceflarius ufus uerbi diuini, tan* quam in compendio theologiæ ChriftianJe» quod^ à folo uerbo Deipetenda nobis fi t

matio

riDELÏS relatio* hf fnatio uera ftatus præfèntis in ecdefia, èC futuri temporis cognitio,abiblutiffima^ reipub,et to tins uitæ Chriftianæmoderatio ♦ Acprimum, qufnam homines conciliarunt huic icripto di^ uino fupremam fidem atçp autoritatem fEtfî e* nim plurima extent teftimonia pukberrima ex^ cellentiumuirorum de hoclibro, quieilocum amp;quidemnonpoftremuconcedunt inter au-thenticas icriptùras:iiint tarnen plurimi reperti omnibus ætatibus uf(ç ad noftra tempora □ qui diuerfum iudicarunt. Nam Diony fius Alexan drinusepiicopusjamp;nobiliilîmus inter patres. Ut Euièbius ait,q anno 25'0» à natali domini. Phi lippotenente imperium Romanu, qui primus «■eliaioni Chriüianæ non adueriàri uifus eft,epi dcopatumaccepitjcumnepote Chiliafta difce-plans, dubitat an Apocalypfis fcripta fit à loan ueapoftolo, an ab alio quopiam. Et reièrt, nô/ uullos præceHorum,librum hune à canone icri pturarum abrjeiendum eiïe iudicaiïèjacneab ccclefiaftico quidem uiro feriptu» A'' morte au-tem Ioannis apoftoli ufiç ad annû Philippi im-peratoris tertium,quo epifeopatû accepitDio^ nyfius,non plures quàmi5o.anniintercedunt«. Temporibus etiamdiui Hieronymi, qui circa cccc, annum falutis floruit, Græcorum eccle-fiæ librum hune non receperunt pro canonico* Et quid hodie aliqui uin dodi iudicêt, quid me P Z adtinet

iiÿ THE o D» BIBLIA N D RI adtinet commemorarec’ Sed efto,utrefpuant iP Ium theologi célébrés omnes, damnent etiam iynodi aliquot : anproptereaftatim neganda eft ilU fideSjôô omni's autoritas detrahéda r Rur fum^ ponamuSj approbatum eflêab omnibus conciltjs eruditis uiris » an uero propterea dem huic fcripto adhibentes, autoritatem diuP nam in eo fequimurrHominum certeiudicium fequimur,etautoritate Humana ducimur,n5 dl uina, quamdiu no intrépide aflentimur fcripto propter feipfum, 8ó propter Dei maieftatem, que agnofcimus et fentimus loqui in eo Icripto» Quemadmodum nonuUi Homines, qui domU fuam non ædificauerunt fuper fîrmam petram, fï quis ab eis poftulet rationem fuæ fidei,,lblent refponderejfe no aliter credere,quàm creditreX aut princeps ipibrû. Quidigitur ftatuemus de reuelationelefti Chrifti, quæinfcribit etiâApo/ calypfis Ioannis Primû ficutpræcipit fànâus Ipiritusper apoftolû Paulum ,.lpiritû noneX' tinguemuSj SSprophetias non fpernemus : oiW nia^ probabimuSjUt quod bonum eft tenea* mus^ab Omni ipecie mala abftinentes.Non pr£ teribimus etiam regulam, quâdiuinus ipiritus ■ti.iMrt.4., per loannem apoftolum prgfcripiît:Chariftinii noliteomni ipiritui credere, fed probate ipirf tus^fî ex Deo fi'nt:quoniâ multi pfeudoprophe tæ exierutin mundu ♦ In hoc cognolcit ipiritus

Det

FIDELIS R E L A T I O* 117

Dei. Om nis fpiritus qui coficctur ïefum Chri* ftû in carneueniflè, ex Deo eft. Figemusigitur ob oculos feopû uniuerfæ feripture Chnftum, quem Paulus oftendit,amp;ipleDominuSjquuni ait:Scrutaminiicripturas,nam illæmihi teftu moniumreddunt« Non excidat animo etiam, quod uniueriàlexamp;prophetæuna fèntêtia coz prghenduntur: Diliges Domina Deum tuum €x toto corde tuo,amp; in tota anima tua,SC in tota Deut. mente tua : èC proximum tuum ficut teipium» Et ut rem explicatam penitius introipiciamus, expêdanturomnes partes apocalypfeos, an fpi rentgloriam Chrifti amp;Deipatris,adhæcædifî cationem ecclefiæ tuminuerafide^tumin faiv ftismoribus 2lt; frudibus fidei per cbaritatem operantis.Præterea æftimabimus,ut congruât cum 10» capitibus decalogi,amp; u.articulis fidei. Nam inhis totaicriptura fanâa continet. V t^ proleramus tam uetera cp noua,infpicere conue nitlegemjquaHieremias iudicari petitfuacau* lam contrainimicum fuum Hananiam pfeudo pfopbeta, quam diuinus propheta Hieremias ex Mofîs defumpfi't Deuteronomio. Sic enim H/ems. ait : Veruntamen audi uerbum hoe, quod ego loquor in auribus tuis, amp;nbsp;in auribus uniuerfi popuIi.Prophetæqui fiieruntantcme, 8ó ante te ab initio,Ô6 prophetauerût fiiperterras muL tas,ô^ iùper régna magna de prælio ÔC afflidioz

P 3 ne.

MS T H E O D. B I B L I A N D R I ne,amp; de fame : propheta qui uaticinatus eft pi' cem, cum uenerit uerbû eius, tunc icieturprO' pheta,quem miiît Dominus in ueritate - Ad hæc exploreturjuuminüt huic icripto natiua energia uerbi diuini, quam Paulus explicat T i' tnotheo fcribens : Quodomnisfcripturadiui-nitus inipiratatautilis iît addocendum,adaP guendû,ad corripiendu, ad erudiendum iniU' ftitia : ut perfedus fît homo Dei,ad omne opus bonum inftrudus.Pari quoq fagacitateperue^ ftigemus, an ftylus S)C. phrafîs référât ipiritû fan clum loquentem in omnibus alf)s prophetis apoftolis, an eade fîmplicitas côfpiciatur, tudo, perfpicuitas, grauitas ui^or,ôô peitho atcjfuadela^bonas mêtes mirificepermouens». In primis aût, an elocutio cogruat reliquis fcri/ ptis Ioannis, quandoquidê hoc fcriptu à loane, qui teftimoniû lefu Chrifto reddidit,editu eflê, titulus uerus pollicet nbsp;nbsp;nbsp;quatenus référât Chri

ftum in euâgeli ca hiftoria loquentê, nunc uero loquentem per angelum fuum cum iummo im perio* Qyifquis igit diligenti ledione animad' uerterit,aut acceperi't alio demonftrâte,hunc li' brum afîerere,ut qui maxime,quod ïefus Nazi renus fîtChriftus,amp;fîIiusDei incarnatus,S^ unicus Seruator totius mundi: docereetiam fi' dem,ôô charitatê, 8^ uerè bona opera; côgruere quolt;j cum decalogo,cu xz.captfidei catholicæ, cum

F I D E L I s R É L A T I o, 119 cum genuina fenteda charitatis in Deu pro-ximum,nulla^inreud àfàcris fcripturisuelà feipfo diicrepare:amp;^ hadenus per M c c c c»an-nos fada efle, quæ hîc prædida funt : præterea uim ÔC ftimulos natiuos uerbi diuini, quibus ad pietatê homines excitentur, ftylum^ autoris bus quospræfert conueniente,peripici:deni(^ nihil deeflè, quod fummâ fîdem teftimonio fcripto cuipiam conciliare poflîtdsprofeétorc-ïjcere hoc teftimonium lefu Chrifti làlua reli-gioneminimè poteritt Vtenim ignorantiaex-cufat hominem de contcmptu uerbi diuini,8^ peccato in Ipiritum fandum, qui reformidat titulo diuinæ fcripturæ Iibrum aliquem recipe fegt;qucmtalemefle nondum cognouit:itaqui pertina citer reluâatur, quû nullo idoneo argu-•îiento fcriptu lâcrum àcanone poiïit remoue* ^■ejnonefFugiet quin adiungaturimpqs fadio* ’^ibus, Cerdonis, Marcionis,ÂIogianorum,amp; fî qui ali) diuinam reuelationem Iclu Chrifh, 8C alias fcripturas diuinas contemplêrunt » Cætc* ^urn qui ex rebus quæ in Apocalypfi continenu tur, didieit effe dodrinâ lefu Chrifti, non idea credit uera eflè aut falià^de quibus ita pronûciat diuinûhocfcriptu, quia illud homines appro* barint:{èd quia teftimonio diuino ita pronûcia* turn eft, à q diicedere nefas fit, etiâfi totus mun* dus incredulorum reclamet.Quod aûtprgcipit diuina.

uo THEOD. BIBLIANDRI

diuina rcuelatio, id liitelligit uir plus fibi ckS' quenduin eflfè:contraqï modis omnibus fugicn dum, quod uetat:non quiahominibus itapUquot; cet,iëd quia Chriftus Dominus Deus noftef ita præcipiucui parère oporteat, etiamfi poten/ tes in hociêculo diùerfum iubeâtj'ntentatis iup plici} s aduerfumeos quiedidtis ÔC legibus ipfo' rum non parent. Itaqp apud pios diuinareuela/ tio autoritatem omnem ex felè et ex Deo habet, non autem ex hominibus. Qui uero ei credunt propter defi'nitiones amp;nbsp;indicia mortalium, ei^ obtempérât propter iuflaamp; imperia hominû, Humana ducuntur autoritate^^ non diuina: quietiam mercedem expedant ab hominibus, lamuero procul amotis conciliorumdetermi/ hationibus, habemus argumêta euidentilTima, loannem euangeliftâ, 06apoftolum,amp;fummU theologum fcripfi'fle hune diuinum librum.Ex Irenæo enim,8ô Tertulliano, alrj s uetuftifli/ mis feriptoribus ecclefiæ,cognoutmusfcriptn eilè temporibus apoftoIorum^Sô à loanne apo/ ftolofcriptumelTe.Idetiam teftatur iplè liber, quipræfert feriptorem loannem ièruum Chri/ fti,qui teftimonium perhibuit uerbo Dei,S^ lefu Chrifto, qui propter teftimonium lelû in Patmo infula exulauit. Qiiem autem loânem eX Omni hiftoria proferemus,cui hæc omnia coni/ petant^quàm loannem euangeliftâ, qui teftimo

nium

FIDELIS R E L A T I O* «1 Ilium reddit uerbo Dominijdicês : In principio €rat uerbu^et in prima epiftolaîQuod uidimus, quod audiuimus,quod manus noftræ palpaue runtjuerbu uitæ,id annunciamus.Et lelu Chri fto teftimoniu reddit, turn in to ta hiftoria euan gelica, tumpræcipuê in eo loco, quo tam con* ftanter afleritaquam fanguineprodaxiffede latere Domini lefu^De quo aut loanne teftatu eft,quod relegatus fuerit propter euangeliu in Patmon infulam,quàm de apoftolo, quem Do mitianus relegauitfPhrafis etiam arguit He^ bræum fcriptoré Gr^cèIoquentem,Ô6 Ioannis adeó dilt;ftionê,qua utitur in euangelio amp;nbsp;in epi* ftoIis.Neqppoteft cogitarimagis idoneus admi nifter,quoChriftus uteretur ad publicationê huius diuini fcripti, quam loannes difcipulus Domini diletftus, cognatus Mefsiac, qui no Uiflîma in ccena recubuit in pedore Domini, cui proditorem indicauit. de quo loanne dixit Dominus ad Petru : Si eu uolo ftc manere,do* nee ueniam, quid ad te f qui Chrifto facris ope ranti adftitit ad aram crucis, cui mater DomL nicomendata fuit, qui uitâ integerrimâ duxit, quiepiicopatû geflîtin celeberrimaurbegentiîx Epheib^Porro illos qui numerum nominis be* ftiæ corrûpereaufi funt,et fcribere yts’ pro ïrenæus epifcopus Lugdunenfîs refellit ut felfa rios diuinæ fcripturæ,n5per fententiâalicuius

Q. concilq

122 T H E O D. B ! L B I A N D R I ' concilq defim'ti'uam, lèd ex l'udicio fratru, qu^ apoftolûloannê uideruntamp;^ audiuerût. Vidit aûtlrenæusPoîycarpû difcipulü loanm's.quo ru uterq? martyrio coronatus cfl. Præterca brc uiculâ infcriptionê huiuslibri appofidciâeflê, ftudioß deprehend unt cxucro titulo, Slt; mitijs iibrorum propheticorum, qui no duos dtulos coniungunt, Sgt;C.ex collatione excmplarium, d tra defininones fynodorû. Ethæc quidc hade nus de autoritatc huius libri à nobis dida fuffê cerint. Sequitur igitur,ut de cîaritate dicaraus.

Vbi difsimulandum nô eft, quædam in hoc fcripto uifà fuifïe obfcura etiam dodidparitef Candiniinis interpretib Jcripturarum,qui^ uicini fuerunt temporibusapoftoli,amp; legerunt eômêtarios Papig epifcopi HierapolitanG difci pull Ioannis, in diuinâreuelationê. Qug quidc obfcura loca potiflîmèantichriftum attingunt, queni oportuitreuelari fuo in tempore. Na in alrjsmagnâcfaritatem iènicrunt. quodunoet altero teftimonio planum fàciâ.Auguftinusc/ nim lib,zo.de ciuit.Dei,cap. 17.pofti^tradauit locum ex cap.zi. Apocalypièos de noua Hieru feilem,fubdit:Nunc uero nô quilibçtinfirmtis ckùs illius ciuitatis, fed idem ipfe loannes inept ftola fua clamat : Si dixerim us, quia peccatum non habemus, nos ipfos feducimus, ueritas in nobis non eæEtin hoc quidem libre, cuius nomen

F I D E L I s R E L A T I o» WJ nomen eft Apocalypfîsjobfcurè multadicun tur, utmentem legentis exerceant: amp;nbsp;paucain eo ftint,ex quorum manifeftaoone indagentur cætera cum labore,maxime quia fic eadem m ul tismodis repetit, ut aliaatc^ alia dicereuideac, cum aliter atque aliterhæc ipfa dicere inueftige tur» Veru in his uerbis,ubi ait: Abfterget Deus omnem lachrymam ab oculis eorum, amp;nbsp;mors lt;iam non erit,necç lu(ftus,neque clamor,fed nec ullus dolor,tanta luce dida funt de feculo futu^ ro amp;nbsp;immortalitate atlt;5 æternitate fandorum (tuncenim folum,atcp ibi folumifta no erunt) lit nulla debeamus in literis (àcrisquærereuel legere maniièfta, fi hæc putauerimus obicura» Idem Auguftinus cenfuit librû Apocalypfèos idoneum,quem interpretaretur populo, utfra gmenta fermonum eius fatis teftantur. Quod .etiam ab Andræa epifeopo Cælârienfi fadum eftjUt alios filentio prætereâ. Gæterum Epipha -niusepifeopus logedodiftîmus, qui circa tem ’pora Côftantini floruit,librum Apocalypfèos iiocat «7rfixfvlt;?3p,non uteuangelium Nicodemi, amp;nbsp;itinerarium Petri,alia^ multa eiufdem notæ firinæ feripta uocantur apocrypha : led abz ftrufum uo cat,qd recondita my fteria côtineat» Sedidem quantam lucem 8Ó claritatem nbsp;certi

tudinem tribuit huiclibro, dilputans contra aÄPgt;»s,‘id eft ratione deftitutos, uerbi diuini z negatores.

5*4 THEOD. B I B L I A N D R I negatores^qui fimuleuangelium Ioannis Só Az pocalypfîm reiecerunt c’Dicunt,inquit,contra Apocalypfim hpcnugates:Quid mihi pro deft Apocalypfis loanis, quæ dicit mihide angelis, lèptê tubisÆt nefciunt, qui talia dicût,quod neceftaria Sgt;C utilia huiufmodi funt in prædica tionis recftitudine» Nam quæin lege ac prophe tis obfcLirius,amp; in ænigmate dida fuerunt,ca Dominus difpêlàuitjUtper ipiritum làndûad noftram falutê ièruoipfius loanni reuelarêtuf» Et quæ illic obfcura fuerunt,hic in ipiritualia et manifefta prædicans fpiritualiter nobis eadem di^enlâuit«Etexpellibus quidetunc taberna^ culû conftruxitrubiæ amp;nbsp;hyacinihi colore infe diSjUtoftenderet tabernaculû illic quidêtaber naculuelïèjuerum perfediffîmu tabernaculum Chrifti reprglèntare. Pellis enim à corpore fie, qug mortua eft uelut umbra corporis uiuentis, utoftenderet corpora eflê tabernaculum Dei» Quandoquidê enim iniàndiscorporib«habp tat DeuSjUt impicatur didû ilIud:Habitabo in ip{is,èCobambuîabo:errorquidâ.futurusfui^ Cet in credentibmilî nobis liber fpiritualiter reu^ latus fuiflèt»utdifceremus nô tubis opuseflê, fed feiremus totu negotiû lpiritualeefîe:necy ifl xtaludaicas fabulas accipiamus æreasuelarge teas tubaSjfêd fpiritualiter in telligamus,quod* cœlo fît eccIefîæprædicatiOtQuêadmodûetia alibi

ï I D ELI S R E L A T I O» UJ alibi diciturdn illa die buccin abut tuba magnagt; Prophetæ nâqptubæ erant: tubaueró magna, fanda uox Domini in euangelio« Quapropter ÔC angelis datû eft,nobis reuelare » Tuba enim canet,inquit, ÔC mortui reiurgent » Si uero irri dentur à uobis,ô uiribonî,angelorû tubæ,quia fcriptæ funt in Apocalypfi:ridebitur etiâ tuba, de quarefert iàndus Âpoftolus:Defcendet de cœlo in extrema tuba, ôô mortui refurget in tremo die in uoce archangeli, Quû igitur Apo ftolus côcordet cû iàndo apoftolo loanne in Apocalypiî,que'nam contradidio reliqua fietî* Quomodonô ftatim error omnis redargue?, quû Deus in unoquoçp iàndo dederitteftimo niû cquot; Sed optimû fuerit,totû librû ftridim per* currerCjUt apparent euidentius claritas uerbi di üini eo etiam in libro, qui omniû iudicio uide* tur obfcuriflîmus:præièrtim quumresuniuer fe,quæ in eo continentur, argument© propoß to in primis conducant. Habet autem liber pri ma partitions quatuor partes, quaru tertiariw fumquadripartita eft,utin fumma iêptem par tibus abfoluatur^Primùmcnim titulum habet Op.»» coniundum cum toto corpore fcripti,more uc tufto:in quo libri huiusarguments indicatur, quod ßtprophetiaamp; theologia»ea^definitio neexplicatur,quod fitreuelatio IeiüChrifti,amp; reif qua, Eft enim theolo2ia,ucritas dodrina

(L aDeo

-^16 T H E O D» B I B LI A N D R I

à Dco pâtre reuelata per uerbum fuum çternu, . pertinês ad cultores L)ei,de his quæ oportet fie ri cito J td eft dû hoc breuiflrrnû curricuiû tepo^ /ris durât ui^ ad cÔfiimmadonem feculi.Indica gt;nbsp;tur SC modus,quod Chriftus miflo angelo fuo bec typis amp;nbsp;facris quibuidâ imaginib.quas eti^ .fciifus caperent,inforiTiarit,atq5 reprglcntando exprefîerit» Indicatur feriptor libri loannes, quiteftimonium perhibuit, utiep feriptoreuan »gelq cpiftolarum canonicarum xrium»Finis jquoep niulto præftâtiffimus proponitur,quod beatireddantur,qui lcgunt,audiunt8ô feruaitt hîcfcripta,nimirum quihisintellcdis fidem at--tribuunt,amp; pro gratia diuinitus conceflàexe^ quuntur.Etquidpoflêt maius aut melius progt; :mittiftudiofis theologiæChriftianæ,^beatt' tudo uera86 félicitas^Secundaparsexordiuifl ,cftapoftolicum,quod ecclefrjs imprecatur gra tiam amp;nbsp;pacem àDeo pâtre amp;nbsp;fpiritu fando,ôlt;J^ à Chrifto principe atq? Seruatore. Nihil autem cft magis necefïàrjum in percipienda theoloquot; gia,quam Dei gratia,amp; pax bong confcientia^ Additur etiam obteftatio per iudicium diuinfi, quæhomines ad ftudium ueræ fapientiæ Ô6 cul turam pietatis ualidiflîmè excitât. Quarc exof/ dium hocappofîtumeftad beneuolentiam, do xilitatem, Ô6attentionem excitandam. Tertia pars habet expolitionêrerû theologicarû^quæ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;incipit

FIDELIS RE LA tl O/' nj mcipit ab i Ui s uerbiSjEgo Idannes frater uefter» Sóprotenditiir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad capitis 2x. medium, ubi

fcriptiimeftiEtdixitmihi Jïgc ucrba fideliflima funt.Hæc enim eum fcquentibus ufo? ad finern libri,ad conciuii’onem totius opcris pertinent: quæ eft qiiarta pars,Porrôcxpofîtionisprima Cap.i z.j, pars ufquc ad caput quartuni extcnditur,In qua loannes fefe declarat icriptoremcffelibri, ne pij de fide fpfius dubitcnt. Simuï^ locum indicat,infulamPacmon,qua:una Sporadum cftin mariAegeo, obieda loniæ, in qua Ephe-fris,ubi hæc reuelata funt,Tempus etiam,nem pe dominicus dies indicatur: fiueiseftintelli-gendus, quo anniueriària memoria dominicæ refurrelt;frionis peragitur, fiuealius. Fuitautem annus Domitiani decimufquintus , quando loannes in Patmon deportatus eft, ab euerfis Hierofolymis uigefîmufquintus,ab afcen fione Ûomini fexagefîmufquartus, à nataliuero Do minico nonagefîmunéptimus.Oftendit etiam, quomodo ane(frus fuerit loannes, quum hæc ci reuelarentur, utique fpiritualibus contenir pErionibus intentus, Poftremô , quomodo hæc reuelata fint per angelum myftagogum quiperfonam Chrifti geflit,amp; quantum ad hoc maxime diuinum opus adtinet,Chrifti uE carium’egit.Principiô quidem frriprum h o c ad feptemecclefias Afîæ minoris tranlmiflum efii ùu

«tg T H E o D. B I B L I A N D R 1

in quibus uni'uerfitas ccclefîarû reprefentatuï'» quæ coniundac totam ecclefîam abfoluunt.Ex illis autem ecdeßjs propagatum Iparfum eft hocfcn'pturti per ccclefias toti'us orbis. Ad om nés enim pertinet ecclefîas, 8C ad fideles homp ,nes ulcjp ad confummationem feculï.Cætcrum per fimulachrum lêptem candelabrorû, èc uer (anus uiri inter candelabra^ qui dextra manu te netlèptê ftellas, figuratur Chriftus uerus Deus -ÔC uerus homo,fummus^ ÔC max.2lt; æternus, amp;nbsp;catholicus turn rex,tum pontifex,turn iudex: ecclefiæ 8C totius mundi: ut^ tam regnû quàm facerdotium in cœlo Si interragubernet ♦ Qui quidem inter omnia candelabra obambulat,ôi nulliaffixus eft»Omnibus enim eccleffjs æqua*-lem fe præbet, nec poteft fîbi unaecclefiapri matumarripere inomnesecclefias*QuodDo minus etiamin eo præuenire uoluit,quod nelt;y Hierofôlymitana, ncç^ Conftantinopolitana, necp Romana ecclefianominatim inter feptem bas ponitur,quibus nonulli primatûuendicare Éruftra conati funt» Et ecclefiæ quidem per can délabra figurantur,inquibusnifi luxuerbidi uinifixa Sipropofita lucem diffundat,nomen ecclefiæ Chriftianæ haudquaquam merentür. Cæterum miniftros ecclefiarum omnium, qui fignifîcantur per ftellas,et angeli uocâtur,Chri ftus princeps paftorum Si fummus pontifexte ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;net

FIDELIS RE LA TI O» «9 net manu fua. ïpfè eni'm dat alios paftores,ah'os euangeliftas, aut quæcuncç fundiones reli'quæ funt : eofdem^aufert, Sgt;C tuetur eofdem,amp; pro fuo arbitratu minifteria dilpenfat*Ei uero fi* mulachro lùbqciunturlêptem epiftolæprotrc; pti'cæ, qu^ typum Chrifti ecclefiæ illuftran t.. în quibus oftenditChriftus, quid placeat,aut difpliceat : 8dbôrtatur,utquæ deprauata font, Corrigan t: amp;nbsp;quæ integra dum font,conferuêt: accommodatisadhoc fcn'pturis utn'ufcy tefta^ menti, 8c exemplis recentibus, qualeeftexem^ plum Antipæ.In quoChriftus teftat,feornnia quæ in ecclefiagerunt,curare ÔCiudicare,alia^ probare,alia improbare:amp; relt;fî:e fàcHis præmïa conferregt;prauèautem fa dis fuppliciairrogare,. Simulpræbet exemplum interpretandiferiptu ras fandaSjôô accomodandi prælentibusperfo nis,locis,temporibus,etnegotfjs.Loquituraiït Chriflus Dominus cum imperio , Hæc dicit Chriftus.quod per antonomafiâ figurât, Hæc dicit,qui tenet lèptem Relias in manu fua’amp; cæ teratutagnolcamuseum in ecclefia imperium tenere, qui per prophetas locutus eft,Hgc dicit Dominus,Hoc eftuerbû Dominigt; Secunda pars expofîtionis odo capitibus compræhen Cdp.4.;* ditur,quærationem prouidentiædiuinæexpli cat,qui nam homines ingrediantur in uita æter nam, aut qui damnentur, 8c quibus de caufîs*

R Adeoÿ

130 T H E O D. B I B L I A N D R 1

Adeo^ caufæ omnium pariter bonom SC ma^ lorum indicâturjqu^acciduntfingulis hominp bus, uel Reipub* uni, uel uniucrfis rebufpubip cis,aut ecclefqs.Et capite quidê quarto et quim to paradigma proponiturdiuinæ maieftatis mnia iapicntiffîmè gubernantis, patris omnipo tentis, agnijhoc cft fili-j Dei incarnati amp;nbsp;paC 11, quic^ refùrrexit, 8é afcenditin tbronum pa' tris, parem eum eogloriam {brtitus:amp; fpiritus fandi, qui ab utroqp procedit. Vbi liber làtorU Sddiuinæ prædeftinationis,inquo fcribuntur qui ad uitara æternam ôd regnû Dei pertinent, autqui perituri fint, Chrifto traditur : quito' turn negotium làlutis omnibus feculis peregit, 8Ccollegit filios Dei,utquicunque fèfe perfc* men benedidum lèruari crediderint,beentur, qui uerô non crediderint,pereant,ÔC ira Del maneat fupereos in æternum Jtaiÿuniuerfuni tempus ab origine mundi ufque ad feculi con/ fummationem per lèptem figillorum apertio ' nem, ôlt;Sperfeptem tubas diftribuitur^Efteniu’ lèptenarius numerus lacer, ôdnumerus pleni' tudinis. Et licet noftri feriptores diuiferint eli^ durationem mundi per feptemætatesjinpat' tibus tarnen definiendis alicubi dilïident.Vu' de nemo uitio mihi uertat,fi ab eis paululum fcelïèro,non fine probabiliratione. Prius igitut figilla,deinde tubas percurramusiPrimû enint figillum

FIDELIS R E L A T I O.

Ggillum apcruit uerbum Dei,amp; Chriftus i’ncar nandus, colli gens fîlios Dei ab origine mundi nf(ç ad diluuiû«Quod feculum innocentius eft, quàm infequentia : ut mundus fubindein detçz. rius pfolabitur Jdeo^ per equum albS figurât.. Et uerbum Dei uincês ubilt;^ areu pugnatemL nusteo quod multum temporis reftabat ufi^ ad nouifîimatempora,inquibus Chriitus natus perlècit negotiû iàlutis. Secundû figillum accogt; m O datum efi: feculo iècundo, à diluuio uiq ad Mofen Jn quo détériores funt homines priori bus,meliores tarnen infequentibus. eaq de eau fà repræièntatur equo ruiô.Tertiû fîgillû perti netadætatêextentâ à Moièad ChriftûDomini: quâdo per lege diuinâ icripto côprghenfam cundareuocatafuntad ftathcrâexadifs.diuini iudicij. Quapropter additû eftpræceptù,neqs corrupatfrumentu,uinu,etoleu, hoc eft Iegê,in qua uitæ alimentû propon it. Quartû figillû c5 præhendit incarnationê Meffig,ÔÔ tepus euâge licæ predicationis, id^ per magnas aftlicliones ccclefiæ, ufqad Conftantinû, qui pace tempo-rariam ecclefiæ coceflît» Quo teporeChriftus unica uita pioru incredulis mors prefentifs. eft: ftcut et petra eft,in qua multi offen dunt, alrj aut reiurgût. Vnde in euâgelio Dominus ait : Hoc iudiciS eft, qa luxuenit in mund«,6ô dilexerut boîes magis tenebras q lucê.et rurfum : Si no ue nifsê,et locutus fuiflèm eis,n5 haberet peccatû.

R 2 Nunc

IJX THEO D,. B I B L I A N D R I nunc autem excufàtionem non habent de pec cato.Quintum fîgillum congruiefèculo curren ti ab imperio Conftanrinrôô pôtificatu Syluc/ ftrijLifcçad anti'chrittumadurtum Ôé præpoten tenij ac formidabikm iam regibus, nimirû trp busiamdeletisexdecêregibus,in quos diuiiâ D4it.7i fuit monarchia Romana : ficut uaticinatus eft

Daniet Qiium uero Pontifex Rom. fub falfo ti tulo Chrifti 80 ecclefiæ Græcorum potentiani in Italia fregerit per Longobardos,LongobaP dorû autem regiiû lûftulerit per Francos, Fran corum aûit regnum à Merouingis iuftisdomi'' nis ad Pipinum maiorem domus,Slt; facramem tis obedientiæ Hilderico obftridum tranftulc' rit, terminus quinti fîgilli figendus elfe uidetut in regno Pipini,amp;^ pontificatu Pauli pritni Ro^ mani ciuis.De quo quidêfeculo conquefii lunt pij iam ftatim temporibus Conflantini,quem^ admodum teftimonio Ladlantij comprobaui' mus. Sextu figillum extenditur à regno Pipinb ufqj ad reuelationem antichrifti, Sd ruinam Balt; bylonis : quograuiflîmapugnabeftiæ contra duos teftes leitbnimiriï contra feripturâ là cran» ueteris noui^inftrumenti,in cocilio ConftaU' tienlî, quo fchilma trium paparG fublatum eftgt; amp;nbsp;fideles teftes ueritatisIoan.Huftius 80 Hiero ny mus Pragêfîs exufti lunt, conclu dit. quando imperator Sigifmundus, SC omniumordinutn principes;

FIDELIS R E L Ä T I O. I5Î principes tyrannide Romani pontifîcatus uf^ adeo fuerunt oppreffi,ut fidem datam uiris opti misjôc omnib. proceribusregniBohemicij îèr uare non potuerint in urbe clariflïma impcrd Germanici- At quo'iure,quaquot;uelege c’ Nempe, quiahæretico noneftpræftanda fides» Interea têporis, quod cucurrit à regno Pipini, pro fua libidine graffatus eft antichriftus pfèudopro' pheta maximuSjChrifti^ feruatoris noticia ob» fcurata, amp;nbsp;extincla doô:rina iuftificationis per fidem, ingêtes terrores iniedti funt hominu com j nbsp;nbsp;fcientrjSjUt confugerêt ad mérita Sx^patrocinia

fianétorum nihil^ non tentarent, fi quo pado effugere poflTentiudicium irati Dei» Cui fîgil loadtjcitur expofitio pleniflîmaconfblàtionis, ütfub tyrannide fæuiffima debacchantis anti» chrifti 3 eledi plurimi exiudæis amp;nbsp;omnib» alijsi I nbsp;nbsp;nbsp;populis at(p nationibus feruati fint,non utique

per fua opera, ièd per immêfam dementia Dei, îèd per fidem amp;nbsp;meritum lefu Chrifti. In cuius fanguineabltitionêpeccatorum fortiti funt, re^ nunciantes fuæ propriæ iuftitig,amp;S omnibus fu catæreligionisoperibus. Sextoigiturfigillo Cdp.gi. fuccedit ieptimum, quod finemundi amp;nouifi fîtno iudicio côcludetur.lam repetito principio mundi, fècula diftribuuntur per feptem tubas, quæ refpondent plané feptem figillis. Docent autem,utomnib» fèculis Ôô ætatibus præconio

R 5 uerbi

iJ4 T H E O D. B î B L l A N D R I uerbi diui'ni, quibufcûcp potuit modis fàtan oppofucrit f èC pater mendacrj oppugnarit fîlitlt; Del, 80 ipfîus populû:{èmper^ repererit hom* nes peruerfos,q derelido uerbo uitæ tranfieriiC in partes diaboItSC propriu tpfôrû interitu.Ex qfonte uniuerfa raak profluxerunt in raundu* Donee etiâ fatan efïècit,ut in eccleiîâ fuis præftf gfjs fàÆ'tiû Chriftu intruderet: qui raentiendo fc ueri Chrifti partes obire, hofte nocentiflîrniï popuIiDeiageret* Cæteruenumerationi tuba^' rum præmittit admonitio,per uerbi diuini me^ rita et interceffîonê oranib» feculis eleéîos lèrua tosefïèabinfi'dqs technis diaboli. Prima er^ go tuba refpôdetprimo ièculo antediluuiû. Et initio quidcj eu uerbo diuino Adâ amp;nbsp;Eua infti^ tuti eflent, fataperfuafit, utiàdtitiam religions,

Humana uolûtate conflatâiêquerenfj conan tes fuis uiribu'n diuinâ forte progredi^ Qug qui dem ex igne^id eft flagrâtifîimo defîderio boni, grandinejid eft fàpiêtia fucata, et fànguineaf feduûhumanorû permixta cfte animaduertit* qua mox Cain ad parricidiû eft impulfus^ctgC' nus humanûdiuifum in duas,utita dicâ^fedas, pioru èC Caimitaru : inter quos pcrpetuûfuit diffidiû, donecaboleuittotu genus humanuni aquarûinundatio,tantuhominib. odo fèrua^ tis in area. Secunda tuba côpetit fèquêti feculo uf^ ad Mofèn^Noe enim uir maxiraus^ebrieta tefua.

FIDELIS R E L A T f O .

te fua occafionê præbuit impio Cham ifri’dêdi patrê : unde in malcdidioné incidit,iit feruicus iiitroduccretur, ôd Nimrod nepos Chamrs pri mus tyrannidê occupauitj quaetiâgraflatus eft inanimos,amp; côlcientiamjôô religionê^ Quanta Uero habeat utm tyrâiiis adhomines abducêdos aucra pietateac uerbo dei,docetmonarchiaBa bylonica et Machumetica.T ertia. tuba defi'gnat certamé diaboli côtra uerbû Dei etecclefiâ, à te poreMofis ad Chnftum.quando clarifE ftella pontifex Aarôjdefecit à uerbo Dei cofïans uitu lumin defèrto, quêpopulus adorauit. Abeo tê-pore multi ali] etiâ, qui populo Dei puru uerbû proponere debebât,aufî funt ex fuis opinionib* et affecftib* difpenfare^Nec ulli homines inter lu dæos masis aduerfati funt uerbo Dei, amp;nbsp;ueris prophetis,^ facerdotes praui. Quarta tuba cÔ* gruittemporib. Chrifti ufcçad Conftantium: quâdo per fcribas amp;nbsp;pharifæos 8^ principes Êu ccrdotû,per^ ludam proditorê,per hæreticos, Chrifti negotiû ita obfcuratû eft, ut netç Chrix claritaSjiaecç dignitas ecclefîæ, nelt;p fandorii gloria fatis pfpicereu Inde ^clamatnûcius cœlc ftiSjtria uæ iminere incolêtib. terra: qug trib* fëx ^uentib^ætatib» côueniût* Quinta tuba Ipedat adtêporaqntifîgilli a Côftâtino ufcf adregnS Pipinû Stella igitur^hoc eft epus ecclefîæ Chrix ftf cœîeftiû rerû meditati oni uacare debebat;

decix

13S THEOD. B I ï L I AH DR I

decidi't in terrena defi'deria» Qui permiflii diup no aperuitputeum abyfli, ianuam aperuit fa tanæ,utmendacijsfeducercteos quinonhabe rent amorem ueritatis, ut (alui fierent.De quo Apoftolus ad TheflC fcribit ^unde exiuerunt fu mi opinionUjamp;S prauorum affèdûÆx quib Jo^ cuftg natæ funt,h omines p eftilentiflimi, qui ipc cie pietatis uoluptatibus Sc Audio gloriæ atquc potentiæ indulgent, femper^ animo hoftili runtur ineos quiobfiftunt eoru cupiditatibus qui iàluaconfcientiadeiè Aridere poAunt illu^ Horatiaiium carmen, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(natiî

Nos numerus fumus,amp; fruQcs confummere Sc reliqua. qui tandem óóregêhabentantichri' Aum, quem amp;nbsp;Daniel oAenditregnû habituril præpotens : amp;nbsp;is quidem no à ChriAo creams^ fed à(àtanaimmiAus,EbraicèSlt; Græce dicituf perditus,amp; perdens omnes quotquoteiparet, necpcenitentiam agunt,Qui legunthæc, uide^ ant utintelligantjamp;Srecolant memoriam rerurn geAaru,an hæc no copetant urbi amp;nbsp;ecclefiæ,irt qua Ian us clauiger Celebris fuit,poAea uero pO' tifexmax.geminaclauepr^fi'gnis» Et SylueAer quidein perfecutioeMaxentfi etLicinrj relitTt^ ecclefia fugit in monté Sorade : ubi uero audp uitpace ecclefig data à Co Aantino,reuerfus cA Româjfe^apudimperatorê optimû infinua^ uit,coEpit^ religionê ChriAianâ aureis et arge^ teis

riDELIS KE t ATI o. tJT tcïs uafis ueluti phaleris uulgo c5mend[are,neC non templafimulachns cofpurcare contra uer bum Dei : quod pontificiafu rerum fcn'ptores teftantun Atqp inde malaplurimainuaferunt in cccle(ïamChrifti:utpfjamp;fapientes omnes co* fiteantur^ tue efleUenenum (parfum in ecclefia» Quodautem Ro « pontifex fecitjid certatim ali) quoq? ecclefiarum magiftri funt æmulati. Vn* degenus hominum prodi)t,qui ipirituales dici haberi uolunt,quum nemo magis ftudeat re bus fecuiaribus.Quam diues autem amp;nbsp;præpo* tensregnu (ïtrégislocuftarum,facile intelliget quiucdigaliaepifcoporum,conegiorum,abba tiarum,quï ducatus Só régna æftimauerit» At(Ç fliis datû eft3 afïligere homines per menfes quin que« Tot enim menfibus locuÈæ uiuunt « De* ponunt enim oua tempore autumni j quæ lati* tamper hyemem in terra : menie uero aprili exgt; cludunturfcctuSjS^durantad ieptembrem. Id quod reCtiffîmè quadrat locufhs dcpafcêtibus bona ecclefiaftica. Nam tempore duro pcrfecu tionum latuerunt: appetenteautem æftate tran quillitatispacis, faltitare ÔCftridere inpratis cccleiîæ cocperunt.Lædunt autem menfibus quin(^,hoc efijper quinq mutationes infignes reip.Chhftianæ.Siccnim Zacharias propheta menfis nomen ufurpat n. capitc, quum ait tres paftores ludaicf lynagog^ tollcndos uno men

S fe*

138 THÊOD. BIBLIANDM

- ÿ;

fe. Sub Augufto enim cui monarcbia, quarn C.Iunuscondidi't, cÔfîrmata eft, Herodes alie^ nigena regnum i'udaicum adeptus eft^etRoma ni pontificatufuo arbitratu conferre cceperut, Sé prophetia expirauit. Etenim îocuftæ moue runtfefe imperantibus Græcis in Italia, deinde Longobardis,poftea Francis, à quibus ad Gej^ manos imperij Ro. titulus trâslatus eft. Poftre mó placuitjUt non per fucceftïonê reges creareil tur,fed ab eleÓioribus rex Ro.deßgnaret.Qiiae formareip.durauitiamanniscirciter d. etinea deficient îocuftæ, non cognofcet locus eorU ubi fuerint.Sexta tuba,confiKma£o iam antichri fto amp;nbsp;antichriftianis copijsquadrat, quas in' fefTores diaboU agitant, cotediloricisimpoeni tentiæ amp;nbsp;æternæ damnationis : cum quibus ta/ mê damnabunt,qui nomine ab antichriftianis Crfp.io. abhorrent,fadis aütcongruunt.Porródecimo capite promittit, euagelij dodrina poflJiminio reditura eftè ad homines, qua reueletur amp;nbsp;cofi* ciat antichriftus,donec eum Chriftus aduentu Cap.tt. gloriofo totum extirpet. Vndecimo aüt capite defer ibiturpræliu antichrifti aduerfos duos te-ftes Iefu,n5 utitç aduerfus Heliam èC Enoch,ut Augu ftinus etià admon uit, fed aduerfu s fcripquot; turam diuinâ utriufc^ß teftamenti.Quando tem plu, id eft, îàcerdotiû iubet æftimari ad normâ diuini uerbiîet quia nequaquâei quadrat, rei) ci

T I DE LIS RELATIO? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«îgt;

ab ccclcfîa cathoh'ca amp;nbsp;apoftoHca. Quod fadu eflèincôcflio Conftantienfî fatebit,qui diligen ter hiftoriâ cum hoc uaticinio côtulerit. Nec di fcrepant menfes quadraginta duo,quibus côci lium durauit. T ametfi nô ignoro quofdâ inter pretari tres annos cum dimidio,qinbusanti^ chriftus fguiturus Gt in Chriftianos. Quemad modûèC tempus nbsp;temporadimidium tem

poris interprétant tir in Danièle et ApocaîypG, quos nullum negotîueftrefelîcre. Septima po* ftremo tuba côpetit nouifT. feculi temporibus, quibus antichriGus ucrbo Dci redarguendus eft. In cuius Gne apcrietur templû area tefta menti, ut pij omnes in rcmpræfentem adduèit üideant, quanti eis thefauri bonorû cœleftium æternorum repoGti fint in Chn'Go. Quaiv do etiam horrenda tempeftas iudictj diuini op primet impios,qu um audient: Abite maledidi in ignem æternum.quod cft tertium uæ.

Sequitexpofitionis tertia pars: quy uGçad ca Crfp.iu put i7.protêta narrat certamina Chrifti et eccle Gae uere,omniû^ piorû aduerfus diabolu prin Lîpê mundi, 6c eius cômiflarium fupremû,antt chriftû, SC uniueriàs phalâges impiorû,qui eos f^quünt.Qtiy quidê certamina uelut ob oculos Çjedâda exhibenttut difeât prj legitime certare, fiCcôfequi coronâgloriæimmortalis. Etprinci pioqdêeccleGadefcribitfubimaginematronf,

S 2 quod

14® THEOD. B IE LI AN DR!

quod Auguftinus etiam èc Græd intcrprctêf uctuftiflîmi adnotarût,Deinde fatanfubîma' gine draconis feptemcipins,qui caputeftim* pioru omnibus feculis, qup numero feptenario copræhenduntur. Et hoftis quidé Dei ÔC ecck fiæ, periècutus eft per Herodem fîlium, qui na tus eft ecclefîæ ex uirgine Maria,donec à mor^ tuis refurgens afcenditin cœlos, ÔC confeditiP folio amp;nbsp;dextera Dei. Mox perfecutus eft eccle-' fiam’perludæos, utcogerenturdifcipulidifcc/ dere in oppida amp;nbsp;regionesgentilium,in quibus fuit folitudo propter ignorantiam ueri Dei. fijtautem populus gentilis folitudo cflè^fed co uerfa eft folitudo in cultiftimu agrum. fîcut ticinatiluntpropheîgjprffertim Elàias, utquU nicî^xtabitur deferta,ô^inuia,amp;f exultabitfoli tudo,et florebit quafi lilium.Quod plenius iiH pletum cerni potuit, quando Antiochiæ in utquot; begentium^ubi quondâ Antiochus hoftis pOquot; pull Dei acerrimusregiam habuitjccclefîa fytio dum celebrauit, legem^ Molàicam abrogauit diebus M c C L x, hoceft, anno abafcenfioiic Domini tertio cumdimidio, Sed no cotentus fuit fatan ha^enus in ïudæaChriftianos xifte per ludæos furentes, nifi etiam in urbibus gentium perfequerentur. ut teftantur Apofto lorû ada, Si cpiftola ad Smyrnenfcm angelum cap.z» Habet autemccdçüa locum, ôCRliturir*^

ter

riDEt'IS R EL A T JO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14»

ter gentiles quondam^et remotos à teQamentis Dci,uf(^ ad feculi côfummationem.Quod tem pus quantum futurû fit, abfcondit Deus à noti tia hominum.Ideo^ dicitur Ad tempus tem pora,amp; dimidiû temporis. Quo fermone Da* niel etiam cap.7,defignat tempus tyrannidis an tichriftianæ,quæ durabit in fine mundi : quem feirenegatum eft humano captui. Defenditur autem ecclefiaduabusalisipartimocculto Dei auxiliojpartim aperto.ueluti per Rom. potefta tem no permiffumeft ludæis mala inferre Chri ftianis, quanta cupierunt : donee iratus draco* Neronem amp;nbsp;imperium Rom. commouit con' traecclefiamDei.dequo loquit caputfequens. ^^[gt;.3 Monorchiam uero Rom.beftiam uocat Dorai nus J ficuti ÔC Daniel, præfertim propter bellui nos mores principe Rom.Cut fatan deditpo* teftatem fuam, potcftatem tencbrarû ,id^ per* mifiu Dci, Utperfequeretur u cri ta tem, èc do* ârinamfaîutis. Ei^ caput amputatûeft in Ne* tone occiib. quando extinda eft familia S»^ mo narchia Cæfarû, quam Iulius côdidit: adumcp uidebatur de imperio propter motus inurbe, in oriente J in Gallia, in Germania .donee op* preffîs îllis, qui per uim arripiebant imperium. Fl. Vefpafîanus accepit monarchiam. T unc^ homines iudicarût prouidetia deoru immorta liunipquos Roma coleret, feruari hoc imperiu,

S3 ut

T H E o D. B IE L I A N D R !

Ut duret in æternu. Ei ucró datu eft apcrc ainl O

, populoludæorUjamp;rexcindere templum amp;ur bein,Slt; infdicem gente, quæ rcfpuebat pertina citer oblatâ falutem, Romani aû t tribuerun t fuc ceflum iftum fuæ uirtuti èi religioni, probra ia cientes in Deum uerum Ifraëlis, religioneni ChriftianaiTi, quam etiâ falio dicebat ludaicani fuperftitionê. ld bellum durauit menßbus 42» Daniël autêexadiuspræfiniuitcap. li. diebus M c c X c. Tot enim ex hiftoria colligunturab eo die, quo Vefpaßanus copias infeftas eduxit Ptolemaidcjufq? ad diem odauu Augufti.quo Titus Vefp. filius fuffolïîs mûris urbêHierO' folymam ingreffus eft. Inde per 30. dies intra ur bem pugnatum eft. Per 15. autem dies reliquiae ïèditioforû extindæ, qui fe abdiderât in cloa cas, protraël^amp;^ partim fub hafta uenditi, par tim in metalla, fpedlacula, amp;nbsp;triumphum diftri butifunt:utinfumma,beftia iftaRom. poten tiam exeruerit in ludgos, ut tolleretur iuge facri ficium,perdies Mccexxxv. Adeundêmo dû Daniel cap. $. diebus m m c c c . definitbel lum,quod Antiochus typum gérés antichrifti, gcftit contra duces Machabæos, Si^populum Dei. Porro Dominus fententiâ fertinRo. im^ periumuetuSjUt deftruatur,filt; fiatilli ficut fecit alijs populis amp;nbsp;nationibus: ut^ menfum efto* mnibus gentibus,itauiciflim alq rnentiâturim pcrio

r I P E L I s KELÄ T4 O.

peu J Romano. Interim opera danda fuit prjs, ut per patientiâpoflîderent animas fuas. Id iudi cium ftatîmcoepi't poft morte Vlpq Traiaru, defîdentibus ïam populi's fub Ælio Adriano* Magis aut incruduit ira Dei, quando Alaricus cepit Româ, eam^ obiecit Gothis, Vandalis, HunniSjGermanis fpoliandam etlaniandâ,ob ruendam^ omni genere calamitatû. Anno aût circiter 140. poft Âlaricû, urbem capta inflam: niauit J parte^ murorû deieda uacuam ciuibus fecit ad dies aliquorinobilifCflagellum Dei T o tilas Gothus. Ä' quo tempore pontifex Rom* magna occafionem nadus, ccepit apertius iam molirifuârnonarchiafubfalfiflîmo titulo Chri ftiamp;apoftolorû: tandem etiamfacri Romani imperii,etdonationis Conftantini.id quod no bilifK ciuis Rom. Laurentius Valla, Ôd alq hox mines eruditi folidis rationibus oftenderut ♦ Et quanquam fcribæ imperatoris luftinianiadu-bntius fcribendo aliquid cócefliflè uideripoft ßnt : tarnen Phocas latrocinijs amp;nbsp;alijs magnis fcdcribus nobilitatus ( de cuius imperio mente pfaga Eutropius fcripfit : Dominus fceptroru tyranusprouehit J amp;nbsp;præualetaduerfus félicita tê calamitaSjÔÔ fumût principiû magna infor tu nia Ro.)poft improbâpetitionê Bonifacio p5' tificicôceftî'tjUt fieret quod petebatdiu,8d Ro* caput acprinceps eflet omniûecclefiarû * Quo decre*

*44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7HE0D. BlELlAîTDRr

decreto ftolidii'mperatoris,amp; per latrocinià ■ «rcitum^ fceleratû crcati reges x ♦ befti'æ add^

di funt.Eodem^ têpore Machumet radix peC cati,8C fatanæ delidum prodpt^qui antichrilha nam tyrannidê extra ecclefiam exercês,antichri ftû in uifccribus ecdefiæ èC populi Dei graflân tem redargueret Audacior itaqj fadus Ro.port tifeXjpauper quondâ et feruus feruoru,fumpHf duo fibi cornua, non modo in corpora amp;nbsp;res têporarias, uerumetiâ in animos nbsp;nbsp;res fpiritu^

les poteftatë exercens. Ne uidelicet deeffet in pO pulo Dei nouus Caligula, qui côtra Chriftuifl monarcham totiusorbis (îmultatêetæmulatio nem gereret,acpoflularetadoraripro fummo pontifîce, amp;nbsp;regeomniûregum. Qui quidenl mendacia loquens ritu diaboli draconis antiq, fe^ oftentâs turn alrjs filt;fiis miraculis, tum illa plusqjHeliano, utputêt homines eum mittere îgnc è cœlo in terra : quo Chriftû referre maxi* moperecôtenditjdum uideriuult darefpiritU fandum, et ignicceleftieos perderej'nquos toi quet fulmê anathematis, fuis^ diris execrationi bus obrjcitindignationi omnipotentis Dei, âpoftolorû Petri Sé Pauli:exreliquqs cadaii^ reimperf) Romani iamolimdefundi,magici^ præftigijs fimuîachrû quoddâ impcrijRoin^ ni ueteris excitauit »Cui poteftatestque uirtut^ fua,quamfalsô gloriaturfe à Chiifto accepi^^j

r I D E L I s R E L A T I o» i4f fpiritum atcp motumadditjUthabeat præfides prouinciarum,amp; dicccefès, cÔferat^ bénéficia amp;nbsp;feuda^etcondatlegeSjexigat uelt;fiigalia,fi]ain rcliPÎonem 5gt;C formulam cen'moniarum conex O

tur omnibus obtrudere : aduerfàntes autem^in rebus fidei etiamj non clementiusperfequatur, quàm fècit uetus Rom» imperium, amp;nbsp;prior ilia beftiaper decêinfîgnes pcrfecutiones.Neqi po teftquif^contrahere, prcfertim in négociation ne iymoniacarerû fpiritualium, nilî charaôtere beftiæfuccedane^ fignatus fit^ac præ fè ferat no tas aliquas turn in frote àC fidei profeflione^tum in dcxteraamp;operibus bonis iuxta hominutra ditiones,autfakem nomine, quod fît filius obe^ diens iàncfiæ Rom. eccicfîæ, illius^ pontificem agnofcat uerû Chrifti uicariu, caput eccicfîæ catholicæ. Vtautalterûcornu ip(èuentilat,ac per homines ordinatos autoritate apoftolica Rom» fidis poteftatem fpiritualcm exercet»’ ita Cornu alterû ÔC politicum gladium ftringit, ac nibratjôôtorquctin fiios aduerfarios brachio feculari. Nec ueretur iacfiitare Ieges,8C iuramen taquædam inuiolabilia, amp;nbsp;nefcio quod iusdi uinûatq^humanûjquibusad omne obfequiu fuumobftridîos teneatreges, illuftrifiimos principes, cuniftoscß ordines regni Sô impcrrj Germanoru» Ad quos regnum Francorum à morte Ludeuici tertij, Arnolphi,dolêtepon T tifice

THEOD» 8 I B L I A N D R I

tificeRom^lèdprouidêtia diuina^ amp;nbsp;beneficï'o Chriftiregisregu,Germanorücpuirtute,i’uftif'’ fimo titulo translatü eft ♦ Quod quidem rcgnit longèfelidusamp;auguftius fuiflêt, nifi German! noftn'jhominesapertioreSjaduerfum callidiflï' mos architedoSjpermifîflêntaduIterinânotani imperij Romduo regno imprimi,Quam fimpK citatem quanta ladura fanguinis èC omnium rum luerintjquid me atrinet diccreç’Cæterum ß qui animofioresuel ut ftilus curialis uocat, iti' lt;nbsp;obcdiêtes,rebelles, cotumaces negcnt obfcquii* Deo terreftrbaut negligentius 6c cundando ni miiim præftêt, fas eft fecundum iura papiftica, (no fecundu leges Chriftbqui dicit,Date Cæfa ri quæ Cæfàris funt,8ó Deo qupDeifunt : necp fecundS leges apoftoli Chrifti, qui aitjQui refi ftit poteftati, Dei ordinationi refiftit)ut princp pes fuo imperio óó iurifdidione,8^ paterna reditateexuanuEt quis audeat repr^hendere,ß patres fândiflîmi patriâ poteftatê exerceât in R' liosrquos nemo carperepoftetuel tacitacogit2 tione,fifacerêt qdfummis pontificibus ïudgogt; rufacerelicuit, qui Antiochos implorarut cun» Magog amp;nbsp;Mofoch-8cThogorma,nec no Po/-peios, óóParthosc'Pro inde Chriftus pontifex max. et modis omnib, optimus princeps,excitat BOS ad contemplandabeftiam truculentifïîmâ, tius^ nomenmyfticôs editnô fine magnis caip

f I D E L I s RE LA TI O» »47

ns,atlt;$ in fuo nomine fubindicat annos criticos beftie, Ac nelongum facia fermonê de numero nominis beftiæ,clara uoce ^fitebor,me pro ue^ riflïmo accipere, qd Irenæus,q difcipulos loan^ nis apoftoli uidit, maxime probauit,nomen be^ ftiæ eflè AfCTöKöf. Queadmodu enim in ièrmonb bus Danielis, omnes reges Aegypti uno cómu ninomine régis Auftri iîgnificâtur, S)C Syrierc* ges nomine regis Aquilonis : ira gubernatores fuccedaneæ monarchiæ Rom» omnes rec'bflï* me uocantur Latini» Quod nomen ipfi libenter agnoicutjS^ pi) libenter c5cedunt,amp; eis aptifîi' me couenit. Quis aût no asnoicit Latinû, ec clefiam Latin â, qug lingua latin a n ego tiat, quæ iuris fui quodlibetû,86 omnes feriptiones alicu ius momenti confîcit fermone latino, fi non Ci ceroniano,aut poëtico, at qualitercun(p latino; qug facramenta,8d rem diuinam peragit lingua latina,contraleges tum apoftolicas,tumimpe^ ratorias ^Cæterûineo nomine contineturetia

numerus ^6d»Quod fi numercs ab anno 97«re paratæ falutis, quo Apocalypfis efl; édita, 6é6^ annos', 5d intuearis ftatum ecclefiæ ôë politiæ Chriftianæ, cernes anno Llutis noftræ 763. a* dultû iam antichrifiu,ui(fiorê trium reoû,Slt; re^ gibus formidabilê,amp; infipientibus Chriftianis adorabüê. Inde fi numeres rurfum annos ^66^ eosejaddasannis 763.cernesanno falutis 1419» T Z in

14s T H E O D. BIBLIANDRI in fincpontificatus Martini quinti, antichriftu prominêtibus cornibus ÔC auribus prælongis, ÔC detraóla larua nudatum, èC claritateuerbi db uini manifedatum^uthominesdicant: Tollat qui non nouih

Nee femel irrifus triuijsattoUere curat Fradlo crure planum : licet illi plurima manet Lachry ma, per fanedum iuratus dicat Olîrim, Credite,non ludo,crudeles tollite claudum; Quære percgrinum,uicinia rauca reclamau lam uero fequitur doólrina faluberrima,06 irt primis neceflaria,cap. iq.ut pfj uincantomnes bodes uifibiles ÔC inuifibiles Chrido aufpice* Etmox per effudonem feptem phialarum ir.iJ Dei,odeditur,utChriduspuniatetiaminhoc feculo hodes fuos,p{eudochridum, adoran-' tes bedlam, 0^ omnes qui uerbum ÔC eccledam Dei perfcquuntur ♦ Qiii nihilominus referuan tur fempiternis fupplicijs, nifi recédant ab nnz pietate, ÔC cofugiant ad clementiam amp;nbsp;opem di uinam. Refpondentaut feptem pîagæillisdece plagis,quibus Pharao pertinax contemptor im pert] diuini cum totaAegypto extinâused* Quas etiamDominus in maledidionibus per Moicn eis minatur, qui leges diuinas cotuma^ citer tranigrediuntur* Eas^ pocnasinfiigi eccle fisc Romana? per centuannos iam,Slt; amplius, nemo negabit, nifi qui apertidimam ueritatem negate

FIDELIS RELATIO.

negareuolet. Ex prima enim pHialacfKindutur morbi corporis, maximeulcus pcffimum 8lt; fæ uum.Rccogitt’nthomines,quàm fæuppeftilcn tiæ fuperioribus centum anm'sfuerint.Reco* lant fcabiem Jîue Indicam 3 fiue Ncapolitanam, fine Hifpam'cam, fiue GalliCcâ, quo tempore in-uafcritEuropaiTiiSC quos maxime perfèquat* Exfecunda phiala effunditur fanguisin mare» Quantû uerô fanguinis effufum eîtin bellis con. traZifcam amp;nbsp;Procopium , duces Bohemorû, ïd^ impulfore Martino pontifice,qui Conftäx tiæ creatus eft,per legatum fuum Angelum Ce larinum. qui amp;nbsp;regîHungariæ Vlädislao fuit autor, ut fœdus décennale cum Amurathe pria cipe T urcarum iâû,interpofîta autoritäre Ro--manipontifîcis rumperet. Vndeinfelix bellum obortumeft,qdrcoem fuftulit apud Varnam flumen: paulo^ poft Conftantinopolis amift faeft,ôi Trapczusmt alia innumera bella, quæ continua fuerunt ufcp ad hune diem,prætermit tam Jn quibus omnibus maxima pars fuit Rox manus pontifex, aut aliquis iuratus ei Cardina-lis,autepifcopu.ç,autabbas» Vtenim no decet prophetam occidi mfi in Hierufalcmu’taRoma namfcdem decet interefteomnib.negotfis, qug pertinêtad profuG'onem fanguinis Chriftianû ftcut docent hiftoriæ per dccc» annos,amp;ex* perientiaquotidiana, Tertia phiala effunditur

T 5 in flu*

«5« T H E O D. B I B L 1 A N D R I influmina amp;nbsp;fontes dodrinæ {àcrætquæi'ni' pi}s uertitur in laqueum ♦ Conipurcant enim cam affeâibus carnis amp;nbsp;{ànguinis,omnia^ torz quent ad fuum faftum Sc auaricianijUt deuoret peccata populi, bibâtfanguinem infelicium, quipereunt credentes mendacio:utcæci cæ^ corum duces fîmulcadantinfoueam. Quarta phiala efFunditur in folem iuftitiæ Chriftum,ut facies Seruatoris,quæ exhilarat fola mentes fiquot; delium^torqueatpeffimè antichriftianos, quiquot; bus nihil æque dolet, atque clariffima dodrina fîdej,quod per fôlam pafîîonêet meritum Chrl fti credentib»obueniat iuftitia etfalus,et uita æquot; £erna»Hincfunt illælachrymg : hincillæuoces, nouûiftudeuangeliû adferre crebras calamitaquot; tes;8ô hæreticos euangelicos,qui deferucrut

^atansCjpeiores elle Turcas» Quinta phiala effunditur no in folium Chrifti, nô in es. thedram Petri aut Pauli fandilF apoftoloruru Dominijfed in fcdcmapoftaticam Rom. plèUquot; doepiicopijCtfaclittj uicari] Chriftitquc ita petquot; didit luam gloriâjamp;T pryclaram cxiftimationein fanditatis Sc fapientiæ,amp; religionis ueraCjUt çris amp;nbsp;lippis ôô tonforibus notifTimû fît, co pc lores eile homines, quo propiores iunt Rome: nÄficr Kotn/jc bófcr Cb:i|î. Et ex triade Roquot; mana celebrat:nebulonem quan'ere,qui primo Româ adeat, fecudó inuenire, tertio reportare^

Nunc

f I D E L I s RE L A T I O. iji Nunc ridentur pafîîm indulgentiæ fulmix na Romani pontificis,quæ magno quondam precio conftabant, quæ^ peius metuebant ho* mines, quàm cœleftis numinis offèniàm» Rp denturlegesjô^ edida, Sgt;C callideimpofi'taiurax mêta,ut dicât pij principes 5ó uulgus, Laqueus quem meretrixBabylonica iniecerat,per uirtu^ tem uerbi diuini contritus eft, èC nos liberati fil mus, ucièruiamus in iànÆtate amp;nbsp;iuftitia ChrL fto feruatori noftro ♦ Interim ringuturPapiftæ, manducant linguas fuas,amp; ncgant non pao-ca:uel artificiofo pharmaco interpretationis cal lidæ medentur eis, per quïc uident detegi iuam pcruerfitatem » Porro fexta phiala effunditur iuEuphratem, flumen Babylonis, quo d opes luxum öó uoluptates præbet Babylonicis«. Etderiuantur opes ecclefîafticæ partim in ucx turnufiim, utalantur paupcres,ôô foueantur bonaingcnia,amp; excolatur dodîrina Chriftisk na: partim in uarios abulus,per eos qui con* Ucrtunt in rem priuatam,quod à pijs hominib«. dedicatum eftærario ecclefîæDei. utraçp tamc deriuatione opum ecclenafticarum,qua Roma pcrditannatas,paUioruredemptiones,numuni P ctrinû, quæftum indulgentiarû et di^enfatio num,alios^ infinitos redditus, aperitur uiabo nis principibus,ôô præconib* euangelij,qui uc* niunta Chrifto foie iuftitiæ, ut promoueatur reonum

lyî T H E O D» B I B L I A N D R I regnum Dei,8^ contrahat dominatus antichri fti. Quam rem ferre non poteft trias infernalis^ Ideo^ exeunt tres ranæ, no Seriphiæ,fcd ptiacæ 8lt; Babylonicæ:nimirûtresordines ora^ torum, legati à latere, amp;nbsp;doó:ores feculares, monachi concionatores, qui etiâ multum poV lent in confeflîonibus : qui tarnen coaxant un» cantilenam, exaltationem Romanæ lèdis , defenfi'onem patrimonij fàndli Pétri : qui ho' mines cœno rerum terrenarum immerfi' : uenP unt ex ore magni piêudoprophet^,et cum mart datisat(çautoritatefedis apoftaticæ, ôôexotc beftiæ prodeunt. Nam ftatus imperij Roma^ ni,quiadhuchaberi uoluntobedientes amp;nbsp;legt' timi fill) matris fornicationum Rom.curig,hoc probât. Et ex ore draconis. nam licet prætexal luis legationibus nomen Chrifti et ecclefîæjad' uentus tarnen eorum eft lècundtim operattone fatanæ^ Qind aute petunt c' quid fupplicant ora tores apoftolici apud reges quofcunq? in terrai ut opitulenturecclefiæRomanæ, amp;nbsp;defendant iuftitiam lanófi Petri, Sóexcindant hæreticos, qui exiccant aquas Euphratis. Nam côgregart' tur in Hermagedon, quod fonat Syris excifio^ nem riui. Petunt enim fuccurri, ubicunçp exci' dunturriui,per quos deriuatur Euphrates,6^ opes ecclefîafbce fubtrahuntur,ne materia tan* to luxui fuppetat: Sc légitima obedientia prin* cipum»

P 1 D E L I s R E L A T I O. Ifî cîpum ♦ Etbeneficium accipere in tempore abs quolibet homine, pergratû eft» O (î compefcc ret Solymânus præconiû euangeltj, quo uerus Chriftus amp;nbsp;antiqua religio prgdicantur,^ prac darum fadnus ederet ^multis^ longe gratifli^ mum î* Qui etiâ honorificentiori pôpa eum exx dperent, quàm afîno infîdens imago excipitur in die palmarû, cum eiufmodi hymnis: Hiceft quiuenturus eft,hiceftfalus noftra: Benedix dus,q uen it in nomine Domini, O fauna in eX' celfis»Sed quid lucrifaciunt, qui oppetias ueni Unt pereunti Babyloni,8C ecclefiam Deiueram ®Ppugnant c'Congregant ad diem magnu Do niiniomnipotentiSjUtiufto iudicio Dei pereat. Quienim ledit ecclefiâ, læditpupillâ oculi Dox quot;Zdch.i. tninici: amp;nbsp;eft ecclefia lapis oncris cuniftis popu-- zlt;lt;cfc.ix. liSjUtomnes qui leuant eum,côcifiônelacerenx £^14(4/. fur.Eft deniq: plauftrum triturans nouum, hax bens roftra ferrantia : quod triturât montes, Sc lt;ôminuit,ô^ colles ponit ut puluere terræ.Prox indecaueantfibi,quiecclefiam aperteuel clam oppugnare conantur. non enim ferent impux ne. Videant etiam euangelicg dodrinæ fedatOx res,utuigilent,8ó Chriftû induti ambulent ho* neftè tanquam filij lucis, utcu Dominus uencx rit, iuueniateos uigilantes 8óparatosinoccurx (ûm lætüm èC optatiiTimû Chrifti fèruatoris. Septima phiala efEuidit in aerem,ÔC charifmata

V fpiritus

1^4 T H E O Û. B 1 B L 1 A N D R I fpiritus fan dijUt andchriftiani prorfus tradin' in rèprobû fenfum peccent in fpiritû fàndu, et cox uiiîd oppugnét cognitâ ueritate,et dicât in Beel zebub fieri, quæ digito Dei, efièétione fandi Ipiritus gerunt. Quamobrê oppreflî tempefta' te maxima,quâ Deus omnipotes cômouit, pC' rcuntjSfC nolût fendre, èi. iêntiendo refipifcere» Adhuc ein conant reiarcire fchiima,quantu nd fuit in ecclefîa Rom.quupars hominu,qui fedu di fuerant prcftigijs Ro.potificis,ftudet meros Ghriftianos præftare:pars antiquam,ut uocât, ÔC cômenticiam religionê per omnia reparareî pars duab.fèllis federe machinât, ut neutri prio rum partiû fe bona fide adiugat* Quam ruptu^ ram conciliu nullum refarciet, ut pôtifex Romgt; reftituatin integra dominations, 8d opinione, quamhabuitantecpreuelaretur à die Dominiî éc fi omnes reges Chriftiani nominis, et SopW Perlàrum,8ô Preftian liidorum,8ô Gog Chant Tartarorum,amp; Sultanus at(ç AmirasT urcaru cölj3irarenteum extoUere,quem Deusuultdex prelîum,Dicit enim Dominus, Adum efttqug uoxà iudicfjs mutuô accepta,indicat latam efie fententiam,ôôlitigatorescum fuis patronisSlt;^ aduocatisfruftra tendere contra iudicis decree tumgt;Sedquàm durum fîtimpingere cakes in ftimulum, amp;nbsp;cum Deo pugnare, turn demuin fèntient antichriftiani, quum in die ultimi iudi*

cijta-

(

r I D E L I s R E L A T I o, tjf crj talentum 8u «igens pondus lufticiæ Dei ad inferos eosdepriinet,quadöpeccatores etiam dentibus fuis frendent, amp;nbsp;cotabefeent, ÔC omne defiderium ipforum peribit : iufti autem ftabut in magna conftanda aduerfus cos, qui ip fos angt; guftiauerut,amp; abftulerutlabores coru. Quar^ ta pars expofitionis fcquitur, quæ defcribit fine bonorum hominu*: n oó malorum,quæ* nam præmiapropofitafintpqs ultorib.Chriz fti:ô^ contra,quæ fupplicia parata fint diabolo, 6^ andchrifto cum fuis mêbris,amp; uniuerfis im^ pqs.Etiy^quidê capitebeftia utralt;^,priorputa üetus Rom.imperiUjamp;pofterior, hoc eft, mo-. narchiapapiftica,defcribitur fuisnotis colo^ ribus : ut fontes in confpedû populi producût, quando in cos fententia capitalis fert, ultimû^ fuppliciuab eis fumendû eft.Capita feptêinters prêtât ipft Dns fepte mentes,in quib. federn hagt; bet Utraep beftia. Neq? obfcurè fignificatur fep-temcollis Roma, quæ in collib. fois templa ido iorû,amp; prophanas religiones habuit. Nec relix gioGorefthodie,poft^ à doârinaapoftolica in primis Pauli Petri turpit default, Daniel quolt;p prgdixitantichriftû fixuru tentoriû inter duo maria, nimirû inter foperû 8c inferû mare. Interprétât Dns 7. capita etiam foptereges,qui deînccps tenuerunt imperiu Ro. poft Neronê, in cuius cæde monarchia Rom ♦ letale uulnus

2

accc*

T H E o D. B I B L I A N D R 1 acceperatzfèdobduâum fuit uulnus. Eorum cjuincp ceciderant, quufcriberet Apocalyplisï Galba,Otto, Vitellius, Fl. Vefpafianus, Titus Vefp. Vnus, hoe eft fextus, tü erat in imperio, Domitianus, qui Dominus amp;nbsp;Deus nofter ap pellari uoluit ♦ Vnus nodum uenerat^quê opof tuit breui tepore manere ♦ is fiiit Cocceius NeP ua,qui regnauit annu amp;nbsp;mêiès quatuor/ Porro T raianus oó:auus fuit^ quidem ex ièptê illis' quia Neruaeumadoptauitjamp;imperiu ei dek' gauit, T unc^ fuit imperiû R.om»óó no fuitiiU' periû Rom» qa T raianus nclt;^ Romanus ciuis, ne(f halus fuit, led Hiipanus.Et tarnen dicebat Rom»imperiü:quod quidem etiä abfjt in int^* tum. Nam ftatim poft morteTraiani coeperut deficerepopuli a Romano imperio. Quumcp diicerptu eflet in decem, hoc eft multa régna monarchias,Vandaloru,Gothorum,Franco' ru, Änglofaxonu, Burgundionu, Almanoru, GepidarUjMarcomannorüjBuIgarorüjGrae' corü,amp;c. paruu corniculu, ut Daniel pr^dixit, feie protulit inter illos reges, amp;nbsp;cito maxima po tentia acquiiiuit,ut pleriqp alq reges le illi fubi]ce c^p.iS, rêt.Deinde iudiciu Dei prolert in Roma, et im periû uetus,adhibitis uerbis et fchematib.quib. Eiaias, Hier. amp;nbsp;alii uates præcinuerûtoccafum Chaldaice Babylonis .Römä aut tropicos figni ficari nomine Babylonis,diuus Hieronym. no wno

FIDELIS REL ATI O» if? uno in loco docct:nec non Græcoru cémenta rrj in Apocalypfim^Cgteru capap. ludiciS pro^ fertur,fentêtia^ capitalis in fecundam beftiam» Inio.autemcapitemonftrantur fupplicia para-ta omnibus impij s, iiue ludæi fint, fîue Turcæ T artarijfiue pièudochriftianij cum fiio capi-teac parente diabolo ♦ Prius tarnen exemplum proponitur maximi belli côtra ecclefiam po-pulum Deitquo fpedandum exhibetur iuftum îudiciumDei aduerfus omnem impietatê» Venir enim lux euangelicæ prgdicationis in to turn orbem per apoftolos,in primis uero per dodo-rem gentium amp;nbsp;organum elediflimu Dei Pau lûtquiab iplb Chrifto cœlitus ad euangelrj mu nus uocatus ^nec^ ab hominibus nelt;^ per homi nes euangeliu accepit,amp; plus quam cæteri apo-ftoli effècitadeo^ per angelum coelo defeenden tem aptiffîmè figuratur.Homines autem magis dilexerunt tenebras quam lucem : ut anno mil-lefimo, poft^ Chriftus obtinuitregnum in ter ris, uti(^ à confummationeludæorum,fatan j'm peritarit in mundo æquè at(ç anteprædicatum Chriftum» Et quæ peruerfîtas omnium popu-lorû fît, quan^ pares in fceleribus amp;nbsp;impietatc fint J amp;nbsp;quod nullâ exeufationê fibi reliquerint apud Deû, animaduertere licet in expeditione fàmofîflîma,quam Gotfridus cû luis fratribus, impullbre Vrbano papa,fufcepit pro recupera-V 3 tionc

Vf» THEOD. BIBLIANDRI

tionc terræ fanâæ amp;: Hierofoly morum.ïn quo bello côminî (unttitulo tenus Chriftiani,GaIK, ItalijGrxcijGermani, ïudæi, Saraceni,T urcæ, adeo^ nationes propè omnes habitati orbis# Cæterum ea. perfîdia crudclitatc,iniuftitia,tcmt ritate^immanitate^, proditionibus, latrocinf)S ufi (unt omneSjUt Scy thg,8ô fî quid eft S cy this magis barbaru amp;nbsp;immane,cenièri poflînt. VnP ueriî etiam diabolo inftigante oppugnaruntec clefîâ Dci per totû orbe, èC ultione diuina pet/ empti funt, ut Antiochus olim cum fuis copü^ bellu intulit Iudæis,populo Dei, donee ccckftt uindidaperimeret. Pofthgczi*cap*amp;partealî qua capitiSjfelicitasôô gloria fandorû often ditur figuratis fermonibus,exêplo aliorûpto* phetarû, q uerbis mutuô fumptis à rebus,quf bus fummafelicitas,quæ in terris obtingereho mini poteft, uelut per tranfennâ infpicienda æftimanda proponût æterna bona, quæ Deus præparauit diligêtibus ipfum:quæ neep oculus uidit,neqî auris audiuit, neep irimentê hominis uenirepoisût, qualia quâtaq funt natura fua. In quorûfchematûSC troporû cortice dum cam« les homines herêt,ueluti Corinthianf amp;nbsp;ludfi» S)i. Machumetiefneep ad nucleû fpiritualis intel ligêtiæ pénétrât, ibmniâtpoëticû (abiiloüint paradifum,in quo no angelica ôô (piritualê uita agant,fed corruptæ carnis defideria perficiant?

FIDELIS REL ATI O. i;?

Ad extremûabfolutæ narration! fubijcitur coil clufîo, quarta pars huius fcriptijcx prima diuv fione» quæpromorehominûjquêin diploma dbus amp;nbsp;publicis inftrumêtis muniendis cotra oês corruptelas obieruareiolent, inftru(Haeft» Summatim enim perftringunturilla,quæin tigt; tulojCt exordiOjamp;T narra tione tota fufius trada tur.Deinde obteftatio uolutatis principis Chri ftiapponit,quihocfcriptS eccleiîæ fuædeditp angelû amp;nbsp;apoftolûdikdifs ♦ loannê, utpignus fuæpræfentkÔC teftimoniû euidês omnipoten tis numinis^quo præfcit,amp; iudicat^amp; gubernat Uniueriâ in cœio in terris.Clarenantç aflèue.' rat Dominus han c,pphetiâ,qua manu fupremâ quail colophonê icripturæ fuæ authêticæ im ponit, clarâô^peripicuâefTe, quânôuultobfiz gnari, utDanielidicit : Claudefèrmonesjamp; fi- Dan.it,. gnalibrü ui^ ad tempus ftatutu.Oftêdit etiam placerefîbijUtpublicec inter homines, fiuepla^ ceat, fiue difpliceat:fîue recipiât,fiuc afpernent: fîuemeliores indereddant, fiueobftinatiores» Quêadmoduetiâ EzechielidicitiLoquerisuer tzecb.i.^ ha mea ad illos, fitie audiât, iîue recuknt audp ï’c. EtDanieli angelus dicit : Eligent, dealba-huntjôô quafî ignis probabunt multi. Et impie agêt impri^neçp intelligêtoês imptj.porrô do(fli intelligêt. Teftac quotç Dns Chriftus, hgccer* ta,fîrma, ôc rata forein æternû.Præterea ofteiV dunt præniia,^pofîta bonis Ôô pijs hominib.q

1^9 THB O D, B I B L I A N D R I

huic dodrinæ Chrifti'anæ fidem tribuunt, uitâ fuam accomodant, pro uirili fua exequen* teSj quæ Dominus præfcribit.Rurfum horren dafupplicia decernuntur contemptoribushu* lus theologiæ, in primis uero faliarijs, qui hoc diuinum inftrumentûôC diploma iàcroiàndiï imperrj pontificatus Chriftiani corrumperc audent,addendo aliquid,aut detrahedo,autim mutando fententiam genuinam Dei patris,quj hæc fuis cultoribus reuelarc dignatus eft pcf Chriftum filium unigenitum, amp;nbsp;uerbum æter^ num atcp côfubftantiale,cum fpiritu fandojCUquot; ius afflatu Si. numineres tota perada eft» Atquc his omnibus apoftolus loannes fubfcribit turn Chriftijtum ipôfæipfius ecclefiæ,tum ipiritus, qui agit in toto corpore ecclefîæ piorû,tum fuo nomine, adeo^nomine uniuerforu iàndoruî cù fauftiflîma apoftolis familiari imprécation negratiæ Domini noftri lefu Chrifti, Amen»

Cernitis igitur optimiprincipes,atq^ uniuerfi confortes Reipub. Chriftianæ,ex hac breui eX' poiîtiuncula (quam tarnen ego parum difertus homo, Si ingenio mediocri, peritia^ diuinarU literarum mediocri præditus, poftèminftruere locupletiftîmo teftimonio facræ fcripturæ,S^ theologorû excellentium, folidis^ rationibus» nec no probatiffimis hiftorfjs) diuinam reuela' tionem ïçfuChrifti, quo fcripto nullumextat difficilius

FIDELIS R E L A T I O»

HifRcilius intelleflu, claram tarnen eflè,8ó intdz ligi pofle ac debere ab h ominibus Chriftiam's, Cernitis omnetn autoritatem atcpcertitudinem fuam habere no ex iudicrj s et decretis hominû, fed ex {efe,amp; maieftate diui'na^A' cuius throno in ecclefiâ fandâ delata eft,tû ad alios ufus muh tos,tû uteaobftruatur omne os loques menda cia ÔC blafphemias in (cripturas fandas,quod denfiflîmis tenebris oblitæ, nihil certi ÔC exploz rati ex fe habeant, nullâcp autoritatê, nifi quan* tam ab hominibus acceperint»

DQCTRIN^ tatis plena ßt,dcmonllrdtur ex ^pocalypß,obi ter Cüßtata etiam uana fcientia pra:^ ßcriptionibus:iqu(Cpu^nant cum uerbo Deû

POft^ uero demonftrauimus, diuina Apo calyphm lefu Chrifti nó effeitaGordijs no dis implicitâjUt à nemine intelligi poflit »fed pla ïîà et clarâjprgfertim magna ex parte iam impie tis uaticinrjs deantichrifto fupremo3cuius my* fteriû ad tempus latuitnônihil ecclefiafticos pa ' tres ex difpêiatione diuina,et habere ex fefe atcç exDeoautoritatê {ùmmam,demonftratum eft etiâ eo exemplo diuinas literas fuæ indole èC na tura elfe Claras, perfpicuas, amp;nbsp;certas, nifi Deus quæda celet ad tempus occulto côfilio,qui dat X unicuilt;5

tSz THE O Dï BIEL r ANDRI

unicuilt;5 manifeftatïoneni fpiritusad id quod prodeftîad hæc habere fidem omnem ex Deo, riôex decretishoininum^Reliquum eft igitur» uteodem exemple demonftrem,in dîuinislit« ris Gotineri ablblutam dolt;ftrinam benebeate^ uiuendbamp;fcientiam perfe(Ham rede iudicandi tam in prælèns quàm in futurum tempusjde omnibus negotijseccîefiæô^ reipublicæ Chri ftianæ^Quem locumearatione tractarcftudc' bo, ut eadem opera confutem uanas rdentisSi SC præièrtim quæ prænotionem futurorutn pollicentur, nec nô præfcriptiones quaiuis ho minUjpugnantes cumuerbo Dei» Omnium^ primum côftat inter omnes theologos melioris

, notæ,

berucui- eccleiîæ,ab ultimistêporibus imperatoris Do' mitianiul^admundi finem,quatenus ecclefîas totius piorum fingulorum feire intereft. Quanquam commemoratio fatorum popuh' Deijpariter amp;nbsp;hoftium Debetiam ultra dieiU mundi noui{fimum,hic èC in Daniele polyhi-* ftore noftro,extenditur,illuftratis dogmatibiis de refurredione mortuorum,amp;iudicio genc* ralijôô uita æterna.Quod quidemprognoftf ton uniuerfale de negotijs regni èC pontifier tus fuijitem^ de rebus hoftium Dei èc ecclefif» Dominus lefus in hac theologia fie temperauic

î I D E L I s R E L A T I O » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSS

per diufnâmôê mfinitam fapientianijUtnequC' fuperuacuum aliqui'd ediderit^neque præter^ miferit quicquam utile autnecelTarium cogni tu.Cæterum quæ cenfuit idonea utreuelaret, ordine aptiflimo profequitur, ÔC genere oratio nis,quod in rebus illuftrandis 8gt;C ponendis ob oculos plurimum ualet.Non enim fîmplicibus uerbis res narrantur,non piôura tacita mu^ tareprgfentantur, fed perfbnis loquentibus,8i agentibus ueluti per opus dramaticum in thea tro amp;nbsp;fcena fpedationum diuinarum contem planda exhibentur, Nec modo ilia,quæ tam boni quàm mali homines in terris agunt 8^ patiuntur^hic ipedare licet,{èd etiam confilia, animi conatus, èC cogitationes ♦ Qtnn SC fatanæ cogitationes, quæ à Paulo fingularis fapientia prædicatur,Dominus in Apocaly-' pfî fuareuelat.Antichriftus autem nomine,Iolt; COjtempore,falt;ftis,ingenio et natura fua tota fîc defcribitur, utnullus pidor melius pofïît ima gine faberrime piô:a, aut opcreiconicofaciem bominis exprimere ♦ Quid quod apertis cccx lis infpiciendum exhibetur, qufnam homines »■cponantur in cœleftibus fedibus beatorum:

contra infernalis carceris porta reièratur, ut infpicere poflïs impiosipfos,amp; àDeodam natos homineSjCt eorum fempiterna fupplicia, Vt minime opus fuerit,uulgus Chriftianum

X Z depidis

»tf4 THEOD. BIBL I ANDRI depidis beatorum choris amp;nbsp;ordmibus ad pieW tem allicere amp;nbsp;inui'tare,ac rurlum horrifica fpc' cie ignis purgatorq ÔC inferorum à fceleribus deterrere ♦ In qua re ineptius luferuntpidorcs Chriftianbid^ probantibus theologis □ quafH Virgilius Sgt;C Homerus 8ó ali) poëtæ luferunG canentes uel campos ElyiïoSjUel tartara,8ë ro^ tam IxioniSjS^ Tantali poma, ôë Sißphi lâ^ xum,quod perpetuo nixuinaduerlum cliuun^ agitur,alia^ fijpplicia impiorumhominum. In primis uerô iucundiim eft ôë iàlutare, in ho^ theatro diuiniffimo fpedare perfonas peraCj; commodas angdorum quiprincipem noftrU lefum non iblum utagnum amp;nbsp;uidimam repra^ lèntantjSC humiliatum pro iâlute noftra,«^' rumetiam indutum gloria, quam ab initio ha' betTxhibeturenim non in fordidis ueftimen' tis fatana liante à dextris,ut Zacharias eumui' dit tëporc humiliadonis ob peccata noftra,ut^ Elàias uidit, fine fpecie tan^ plagis affèdum 3 Deo, Sgt;C qualem Pilatus in conipedum produ xitfurentisfynagogæ,dicens:Eccehomo.Sed Mefsiasexhibeturiâ decorusSë Ipeciolùs prae filrjs hominum, in auguftilîîmo ornatu lùmnii pontificis amp;nbsp;regis,atcß imperatoris inuidifli'mi, ôëaccindus gladio luper femur fiium.Quern Ipedare licet operantem làcris in templo coek fti.Sc profternentem copias ingentes hoftiurn» atlt;?

’FIDELIS R E L A T I O,

propugnante pro fuo populotpræterea denté in folio gloriæamp; fupremæ maicftacis^ac iudicätem uniuerià negotia^Quemaudirehîc pofïumus didantem Si leges epiftolas aux thenticasjiecnon concionantem,amp;i fcripturas interpretantem. Ad bec omnia cernimus eX' audimus hiclefum filium Dei amp;Mariæuir2i nis, ipiàm ueritatem fopientianij prodeunté efando fantflorum in cœleftetabernaculum te ftimonij, èC expiicito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;oraculari orna^

mento pedtoris, quod thefaurum iudicrj theo loQiaMofisuocat,oftendentem fata fîngulolt; Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■*

rum hominum,amp;i uniuerlæ ecclefiæ^quatenus quidemrefertnoftra præfcios efle futuræforx tis, Nec modo præmonet Chriftus fummus pontifex amp;nbsp;propheta, ÔC angelus magni confi iij,quidboniaut mali expectandum fitted eau fas etiam reddit, Sgt;C confolatur efficaciflimè,ne fuccumbamus in afflilt;n:ioriibus:præterea often dit uias 6^ rationes comparandiamp;iconlèruan-dibona, ôôdeclinandi mala, aut perferendiea, ut in maximum bonum cedant Jtaque non iam in ecclefia Chrifti requirimus libros Sibyllin nos, ad quos feifeitatum eamus, fi portentaSó roonftra terreant, ut Romani fecerunt. Non indigemus augurum amp;nbsp;arufpicum doftrina {uperftitiofo. Non uates falforum deorum,non phoebades Apollinis iam audire fas eft,

X 3 non

rei^ THE o Dgt; B I B L I A N D RI non fîmuîachra 'dcorum faditiarum, imo cs. ' Codæmonum * Quæ in aduentuChrifti prinz cipis uniucrfa conticuerunt ♦ Is enim uirtute fua diuina amp;nbsp;immenfa deftruxit ofRcinas èc taboTz nas cacodæmonis impoftoriSjôd mirifîd præ^ ftigiatorisjqui oracula gentilium gubernando pro lua pelTima uoluntate,infînitis malisobz ruit infeiices honiines,quiftolidè amp;nbsp;impie crc duli iuas rcs priuatas Ô6publicas inftituerût cx præfcripto diaboli. Exemple hic fit unus Croc lus, opulétilTimuSjô^ lua opinione beatifTimtis rex Lydorum » qui fecutusoraculum Apolli' nis loquentis ambiguë,Creefus Halym fupc rans lubuertet plurima régna: quærendo aiUz plioraregna,fua perdidit,cumlibertate: Sôuix creptus eft pyræ , in qua uiuus exureretur ♦ Quamobrem DominusChriftus,ut hacctia inrepræcipui quidem momenti, alligaret làta nam fortem, qui hadenus tyrannidem crudcz lifsimam exercuerat,ac maxime quidem in fah làdiuinatione,palsim in orbe uniuerlb fuftu litoracula,fl:upentibus philofophis,ueIutiPlu tarcho Cheronpo,regibus,amp;^ uulgo,dum caulâm ignorant, filiumDei carne Humana uc ftitumiam à Deo propofitum efie unicum ora culum certæ 8ô exploratæ fidei. Cuius poten ria luftulit mulieres Phytonicas,anguemEpi-' daurium.arietem cornigeri Hammonis,coluni, bas.

FIDELIS r’ELATIO. t67 basS^ quercus loquentes^ôôæreatinnnabula louis Dodonæijtripodem^ Cirrheum,8ó lebe tem ThelprotiurOjantra^ Lcbadiæ^amp;Tro-phonq Mopfî,deniçp to turn inftrumentum amp;nbsp;officinas omnes falfæ diuinationis» V t audia raus iam in omnibus rebus ilium, quemaper tis coelis pater coeleftis declaruit magnum pro phetam, de quo uaticinatus eft Moles ♦ Dicit enim Deus, Hie eft filius meus diledusj'n quo placataeft anima mea,ipfum audite. Moles au tem ita feriplîtrProphetara fufeitaboeisdeme dio fratrum friorum,limilem tui,0^ ponam uer bamea in ore eius, loquetur^ ad eos omnia quæ præcepero illi.Quiautem uerba eius quæ loquetur in nominemeo,audirenoluerit,ego ultor exiftam, Etenim quia religio ueradidat, uthomines Chriftiani à fuo principeChrifto petant uniuerlà bona, amp;nbsp;per ilium attain nomi neiplius â Deo patre,qui creauit angelos Sc ha mines,8^ uniuerfa quæ in mudo exiftunt,maxi meab eo petendaeft prgftantifsima noticiatem poris,in qua uiri fapientes prudentiæ uim tota cÔclulèrunt.Nonquod tantares fit dilcernerc inter diem node, inter æftatem SC hyemem, quanquam amp;naturalis temporis cognitio magt; gnas commoditates afiert : frd quod noticia negotiorum quæ gefta funt, aut geruntur, aut aliquando fient, SC caufarum omnium, quid^

lös T H E o Dr B I B XI A N D R I quid^ facere conuem’at pro temporum gotîorum ratione,pluritnum ualeat ad todus uitæ inftituîionemr Quemadmodum SolO' mon docet noiïètempus,cuminquit: Omnîs têpus habent,amp; fuis fpacijs tranfeunt uniuerfa fub cœlo. Hieremias quotçgrauiterobiurgat fui temporis homines, qui non perpenderent fubduda ratione ad uerbum De^quid fupplf cfj expedandum effet, ac deberetur peccatis tp' fbrum.amp; exclamarent,pax,pax,cum non effet Kicr.s. pax. Sic enim ait:Miluus in cœlo cognouit teoi pus fuum, turtur amp;nbsp;hirundo nbsp;nbsp;ciconiacudo

dierunt tempus aduentus fui, populus autem meus no cognouit indicium Domini. Quomo do dicitiSjfapientes nos fumus,ô^lex Domini nobifeu eft c Verè mendaciû operatus eft ftilus mendax fcribarû.Côfufi funt fàpientes,pertergt; riti et capti funt» Verbû enim Dni proiecerunt: et fapiêtia nulla eft in eis. Ad eundê modiï Chri ftus Seruator,quudocuifret femp expedlandu efîèaduentûDni,amp; de fuoaduentuin carnem diflèruifret,ait:Hypocritæ,faciem cœli amp;nbsp;terra? noftis probare, hoc autem tempus quomo ' do nonprobatis c’Atque utinam Dominus ali quando tandem Germaniæôô omnibus natio nibus detmeliorem men tem,ut expendant ner ba Seruatoris,quæadiens HierofolymautreX mitis,fîcut pr«edixeratZacharias,flens dixit;

Venient

FIDELIS RELÄTIO. «O

Venient dies in te,8^ circundabüt teinimici tui L«f uallo, amp;nbsp;circundabunt te, èC coanguftabunt te undiqp,amp; ad terra profternent te, amp;nbsp;filios tuos, qui in te funt. Et non relinquentin te lapidem fuper Iapidê:eo quod non cognoueris tempus uifitationis tuæ. Vidtauitnos quotj! oriês ex al to,Sc lux euangelicæ ueritatis orta eft habitanti bus in tenebn's ÔC in umbra mortis,in quas anti chriftus abominandus miferos coniecerat.Sed quia ingratos fe plæriçp Deo præbent,ÔC pau* ciflïmifaciuntfrudus dignos pcenitentia, qui üita exprimant falutarem dodrinam Chrifti: pars autem maxima etiam procerumecclefiafti corum,omni crudelitateperfequitur uerbum Dei:periculum eft,nedies etiam ueniant in titu lotenusChriftianos,quiueneruntingentemIu daicam titulo religionis uerægloriofam,ut fer^ üiant miferrimâ feruitutem fub tyrannis fæuîHÎ niis,in terra aliéna,qui nolutiâ in terra fua Chri Hum regnare fuper ipfos,cuius onus Ieue,et cu cuius iugum fuaue eft. Vt autem fimul prüden tisjfimulpij et Chriftiani hominis eftinueftiga reconditionem præfèntis amp;nbsp;futuri temporis,et no rituEpicureOjUel potius belluino, prorftis non tangi curafuturorumîita côuenit fummo^ pere uitare duo uitia, quæ in magnas calamita* tes folêt homines protrudereî curiofam affeda tionem cognofcendi res minutas amp;nbsp;leuiculas, y quæ^

174 TH EO D. B IBLI AND R I quæ^ cognitu neceflànæ aut utiles non fünf, fuperftitiofanri credulitatem, utfacikqui’s ti(' fentiat diuinaculis quibuslibetjaut obferuatio* nibus eiufmodi rerum,per quas Deus non pro pofuit reuelare arcana fua conGIia iudicia ♦ Cuiufmodi eft ominum amp;nbsp;forrium,ÔC quo^ ru muis fomniorû obferuatio, ÔC diuinatio eo' rum^qui per fomniorum coniedanonem,auf per alias conieduras futurorum fcientiam pob licentur . Quibus adnumerari pofluntfatidf cGqui reuelanonibus et uifionibus angdorutn tumidi l'ncedunt, fibi^ arrogantfacultatem di uinâprælagiendi resfuturas ♦ Cuiufmodi funt reuelationes Brigidæ,Catherinæ, Merlini, Te lefphorijCyrilli, ficliti) Methodij, Nolhaf' di, amp;nbsp;aliorum eiufdeni iarinæamp;S ij3iritus prO/ phetarum. Qui neque argumentis 6lt;S rebus, ne que genere orationis piano,per{picuo,aptif Gmè digeftojCum facris uaticinijscongruunt» iîi(re-i3- In quos Hieremias grauiter inuehitur, fimuf que monct pios, ne ab eis feducantur : Hæc dicit Dominus exercituum, inquit, NoIiteaU/ dire uerba propbctarum, qui prophetant uo* bis, amp;nbsp;decipiunt uos. Vifîonem cordis fui îo quuntur,non de ore Domini. Dicunt bis qui blaijohemant me, locutus eft Dominus : pax e* rit uobis,amp; omnibus qui ambulant inpraui täte cordis lui ♦ ôd dixerunt^Non ueniet lupef

nos

î I D E L I s R E L A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nos malum. Quîs eni'm affuit in confilio Do* mini SiC uiditô^ audiuit ffrmonemeius t'Ouïs confîderauit uerb um illius, nbsp;nbsp;audiuit fEtpo'

ftea:Propheta qui habetfomnium, narret fom nium : èC qui habet fermonem meum, loqua* tur fermonem meum uerc.Quid paleis ad tri ticumjdicitDominus róó quæ iêquuntur.Et rurfum: Nolite audire prophetas ucfl:ros,amp;^ Hiere.ef, diuinos, Sgt;C fom nia tores, augures, èC male^ ficos J qui dicuntuobis, Non feruietis régi Ba* bylonis: quia mendacium prophetant uobis, utiongè faciantuosde terraueffra,amp;: efjciant uos , amp;nbsp;pereatis. Qualis fuit diuinaculus loan nes Viterbienfi's, qui anno circiter mccccd X X X.Sixto quarto tenête pontificatum Rom* pollicitus eft, filium Machumetis imperatoris T urcarû^qui Conftantinopolim cepit, à Chri ftianis interficiendum efîè, èi. T ureas atqp Sara cenos ad obedientiam Ro. pontificis adducen dos, eam^ reformationem duraturam effemiï leannisn'ndereliquias Saracenorum,quæ côfu gerint ad Gog amp;nbsp;Magog,erupturas in orbem Chriftianûjamp;antichriftu fæuiturumeffe. Ad huncmodû HieronymeFerrarienfis uatieina* ri teoportebatjfi ^phetias tuas cupiuiftiappro baria fede apoftolica, et nô damnari ab Aîcxan dro papa, qui nô peritior fuit rerû diuinarum, Çafînusmuficæperitus eft. Vanift'imaquot^

y 2 pariter

T H E o D. B I B L 1 A N D R I

pan'ter 8^ perniciofißima eft diuinati'o per necy omantiam amp;nbsp;pyromantiamjgæomantianiachi romandam^hydromantjamjô^ fimiles fuperfti ttofas fcienuas.quibusaftrologi genethliaci iureaccêferi pofluntjqiu', utinquitGregorius Nafianzenus j finguntpofîtiones Sgt;C figuras fi* derumjUttollantdiuinam prouidêtiam.Quo^ rum uanam do(ftrinam Bfaias propheta eleuat ac tota explodi'tjinfultans Chald£is,qui prima* turn in aftronomia tenuerunt : Veniet fuper malum,8C nefcies ortum eius:amp; irruet fuper te Ef«-47' calamitas,quam non potcrisexpiare. Venietfu

per te repente miiêria,quam nefcis. Sta cum in* cantatoribus tuis,8Ccummultitudine malefi* corum tuorum, in quibus laborafti ab adole* (lt;;entiatua,fi forte quid profint tib^aut fî pofïîs fieri fortior.Defecifti in multitudme confilioru tuorum « Stent ôlt;^ iàluent te augures cceli,qui contemplabantur fidera, èC fupputabant men fes,ut ex eis annunciarent uentura tibi Ecce fa^ di font quafi ftipula,amp; ignis cÔbuftît eos, Hie* »'«■,10. remiasquoqimathematicorumdiuinationê ut gentiliciam reiecit, qua tarnen hodie ducuntut epifcopi Chriftiani fcili'cet,et fom mi pontifîces atque monarchæ,inquiens: luxtauias genti* um nolite diicere,amp; à fignis cœlinolitemetuc* re, quæ timentgenres : quia leges populorum uana: font, Et fanè,quanta fit uanitas legum cthnicarum

riDELIS RELATIO. »7» ethnicarum in uaticinationeaftronomica/atss teftantur aftrologi Machumerici,quicôfidera tis planetis,et eorû reuolutionibus,etaipelt;ftib, toruisjiam pridem finemChriftianf religionis denundarût. Quos euentus iam pridem utim pioSjita eriâ uanifïîmos redarguit.Nec ifti a'érox batæ,et augures coeli,atc]^ uentofi prophete, I'n fpedo themate atcp pofitura planetarum fupcx riorum aut inferiorum,uel animaduerfo cuiuC cuqp hominis horofcopo,magis prefdre pofsut rerumpublicarum ortus ,incrementa, mutatio nes, occafus, aut finguloru hominum fortuna ßCaflediones tam corporis quam animi:quàm regis animum peripicere poteft,qui parietes re.' §iæ,aut folium infpexit: quicquid tâdem etiam ^pifcopi quidam nugctur de ailrologia, Sgt;C pro phetia theologia^ natural!. Quumenim nemo Deum uiderit,qualis eft natura fua,nemo^ ar* eana côfîlia^t iudicia diuinæ mentis infpexerit, nifî filius,qui eft in fînu patris,foli uerbo filio^ Dei uera diuinatioiniunda et alligata eft. à quo etiâ fomnioru quæ diuinitus aliquando immit tuntur, amp;nbsp;portentorum quæ in aêre,aut in cœ* lo,aut interris, aut in aquis eduntur, indicium 8c interpretationem petere conuenit. Qiiôdut omnibus ^tatibus utilia et neceflària cognitu re uelauit per angelos, aut per homines idoneos, ceu Dei fecretarios,qui fteterunt in côfilio Do* ƒ 5 mini;

A

17« THEOD. BlBLiANDKr.

mini : ita poftquam defcendit in terras,amp;rperagt; do negotio falutis receptum eft in gloriam,lv bro uaticino ecckfia egregiè in ftruxit, que con fulant homines Chriftianidefatts fuis. Quod fi conducat aliquando nonnulla ipecialius in di carijUt Agabus famem prænunciaGamp;T Paulu à ludæis in urbe Hierofolymorum in manus ge* tium tradendumefieudipfum quoq^uerbutn Deireuelabit uelperangelum uigilantibus aut quiefcentibuSjUel per homines,uei alio quocu-* que modo. quod oraculum fpeciale ad hanc prophetiam Icfu Chriftf tâquam ad generalem canonem^ôi Lydium lapidem, ut dicitur, ipiH tus prophetarum et omnium uaticiniorum exi gi oportet. Quamobrem prophetarum prin--ceps Moles in Deutcronomio unalege diuina fimuluanos diuinaculos répudiât, fimul om-* nem diuinationis facultatem Chriftoattribuit. Sic namque præcipit:Quando ingrelTus fueris terram,quamdominusDeus tuus dabittibfea ue,neimitari uelis abominationes Pentium ilia' rummecinueniaturin te,quiluftret filium fuK autfiliam,ducens perigncm,autquihariolos feifeitetur, autobferuetfomnia atqueauguria: nefitmaleficus,necincantator, nee qui phytoenes confulat,ne(p diuinos, amp;nbsp;qui quærat à mor tuisueritatem. Omnia enim hæc abominatur Do minus,amp; prop ter iftiufmo di federa delebit eos

F I D E L I S R E L A T I O. »7lt;

CQS in introitu tuo. Perfetflus eris,et abl^ ma eu la eu domino Deo tuo.Gentes iftæjquarû pof-fîdebis terrâjaugurcs ÔC diuinos audiût.T u au têà domino Deo tuo aliter inftitutus es. Pro-phetâ degêtc tua amp;nbsp;de fratribus tuis iîcut me fu gt;nbsp;feitabit tibi dominus Deus tuusdefum audies, lamiî æftimenturea,quæintitulo,amp;exor-dioiamp;narrationeetconcluiîonehuiuslibri tra mccrcomlt; dantur,quæfuperiusànobisfummatim per-ftrida funtjintelligetur, reuelationem diuinam lefu Chrifti continere abfolutiflîmam epitome theologicæ acueræfapientiæ.Nam theologia, quæ prophetia dicitur,aptiiTima definitione explicatur. Docetur etiam, quæ fît uera hominis bcatitudojamp;quauia perueniatur adeam. Myfterium^ trini tatis,8ô, tota ratio diuine pro uidentiæ oculis animi fubi}ciuntur,quatenus mortalis captus eorum capax eft : ut Deus pater aeneranSjDeus filius genitus^ôc Deus fpiri tus fandus ab utroq? procedês,unus fît Deus, æ qualis naturg et maieftatis,ct infinitæ tu fapiê fîæjtu potêtiæ, tu bonitatis.’ex quo,8ó per que, amp;nbsp;in quo exiftut omnia: quo numinetrinoôC tino omnia cóferuanturjomnia^ gubernantur ’^rc'tifîîmè. Quo fundamêto catholicæ èC ortho doxæ fidei ,quæcunque profeflîones,ueluti lu dæorumSc Machumcranorum,non innitun-tur,uanæpotius fupeiflitionesdici merentur, quàm

ijtf THEOD. BIBLIANDRÏ

quam rchgiones^ qualicuqp feftico fapknti'ae SiC pi'etatfs atlt;ç fàndimoniguenditenc.Spedâdus quoque exhibetur MeGias inkgeetprophetis multifariam promifTuSjet prefinito têpore exhi bitus, negotio^ falutis perado in gloriam Dei patris omnipotentis receptuSjUtfituerus Deus amp;C uerus homo nbsp;nbsp;feruator totius mundijprae*

cipuè autem fidelium,ó^ rex atqp pondfexæter^ nus amp;nbsp;catholîcus uniuerfi populi Dei. AdhxC myfticum corpus Chrifthquod eft ecclefia, co' piofius clan'us hîc defcribi't, quam in ullo cä nonico libro.Nam Si. flatus ecclefîæ militantis in terra uarius defcribitur, et triumphatis in lo Temper tranquillus,amp; extra omnem uicifsitU dinem rerum pofitusî perfediflîmaqucforma Chriflianifmi, Si facrofandæ reipublicæ î fîue ipecflemus dolt;flrinam iy nceram,fiue externum cultum Dei opt. maximi, fiue internam pieta-tem, ô^gerraanum ftgnum atquecharaderem fîliorum Dei. Quæ nota ueriflîma ecdefiæpri/ mitiuorum,quæ in albo cœlefti ab æternis teni poribus defcripta cfl,conflatfide, amp;nbsp;charitate, et fpe immobilijdefixa in promiflîones diuina^ præfentis Si futur i feculi, Ex qua uita fpirituaquot; If^quam uerbum Dei coopérante fpiri tu fàndo mentibus ingenerat^tanquam ex pcrenni fonte manant omnes uirtutes j Si officia, amp;nbsp;quic' quid redum,honeflum,pulchrumalaudabik bonuni^

riDELIS R EL A T I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’77

bonum'que merito cenfetur Non prætermit* tuntur etiam, quæ integritatem ecclefiæ labefa^ ^are poffunt,aut fînguli's homi'nibusadferre perni'ciem:quoq pado ui'tarcS^ propulfare co^ üeniat. Ac magnus quidê antichriftuSjCt ipfius caput ac parens dfabolus^cum fuis membhs Si filfjSjOmmbüs^ hoftibus Dei acChriftiani po pulijuiuis coloribus tâ graphice in Apocalypfi tanquâ in tabula exprimuntur, ut cernereliceat eorum ingentes copias, ingeniü, uoluntatem, fenfunijconatusjartes peffîmas,confîlia, inftru mentajfacultateSjadiones.Ad hfcrationes de^ monftrantur optimæ, quibus debeant ac pof fint partim repelli eorum infîdiæjôi doli,amp; im* pofturæ multiplices, nec non aperta uis amp;nbsp;into îerandæ iniuriæ: partim caueri ferpentina pru-dentia ,amp;columbina fîmplicitate» Vt^breub ter abfoluam hic,quod anteafufius in hacrelax done à nobis expofitum eft^quicquid lob, Mo fesjDauid, Solomon, Efaias^ Daniel, Zacha^ tias:quicquid Mattheus, Marcus,Lucas,Ioan nes,Paulus,Petrus: quicquid prüfet) uates et a* poftoli Dominijamp;S fcriptores hiftoriæ facræ de rebus diuinis amp;humanistradiderunt,idunix uerfum comprehendit fummatim diuina reuex latio Domini amp;nbsp;feruatoris noftri lefuChrifth Acnequiddeellet compendio theologiæ perx fedifliniOjnon piguit pontificem amp;nbsp;no

Z nbsp;nbsp;ftrum

17« THEOD. EIELIANDRI ftrurn Opt,Max. atque unicum magiftrurrt noftrum cxemplo præire,utfcripturæfanlt;nap explanart, èC ad præfentium homtnum erudp tionern falutarcm, atquead ædifîcationem eC' clefiæaccommodart debeant. Vt'que nihil hic deert quod pertineat ad dodrtnampiè amp;fam lt;rtè ÔC beate uiuendi : ita nihil edam ponitur in' utile , aut fuperuacuum amp;nbsp;redundans : nihil incogitanter,nihil perperam,ineptè,nonfuo loco. Præterea res fpedantes ad theologicarn fctentiam, eo genere orationis, eo coclefti artv ficio, co modo promendires diuinas exponun tur, ut non tam narrari ucrbis,aut depingi no* tis literarum, quam faberrima pidura propcv-ni, ucl potius in templo diuinarum contem-plationum, ipedaculorum perfonis aptif' fimis amp;^adhone conuenienti geriSó repræien' tari uideantur. Itaqp fan's mirari non poffum, quid ill is in mentcm uenerit, qui grauitatem a^ portolicam in theologia Chrifti requirunt, ne* que portunt hunclibrum probareut prophc* ticum,aut aportolicum. Potuirtènt eriam uti-lius honeftius operam fuam locare, qui coni pendia theologiæ fcholisChrirtianis obtrufe-runt,ufqueadeódifcrepatiacu theologia Chri fti, utdifpendia potius did mereantur, quani compendia theologiæ. Nee melius derepub* Chrirtiana meritifunt, qfummis et centonibus

return

Fidelis r el a t io, »7* tcrum theologicarum ineptiflîmè confàrcina* ^’Sjingcm'a ftudioforum onerarunt.Cæterum thalmudconfardnatumàrabinisludaias,quo infdix fy n agoga detineatur in cedtate extrema, perfidia:amp; alcoran pfeudoprophetæ Ma' chumetis:amp; quodlibetum Romani pontificis, quod continetur decreto, Sc decreiahbus,6C Clemcntinis conftitutionibus,8ó fexto libro,et extrauagantibusjfub falfo titulo iuris canonici, cum nihil iniuftius amp;nbsp;enormius fit,àcompen diofa theologia ChriftiDomini prorfusdam* ivantur,8dab ecclefiægubernatione remouen tur. Nifiquod per otium legi poHunta Chri ftianis, ficut prodeft etiam legere omnium hæ reticorum Sc gentilium maleficorum libros* Etfi enimmagiftri iudæorum plurimaex lege ÔC prophetis in thalmud óó doctrinale fuum re tulerunt,plurimasenimfcntentias patrumme morabiles, quæincanonicis fcripturis noijfdê uerbis ponuntur : Machumet non pauca in fuualphurcan tranferipfit ex diuinis fcripturis: confarcinatores quodlibeti papiftici,facros libros, amp;nbsp;theologorS ueteru comentarios mul tisin lociscópilauerunt,ut^ Hieremias dicif, fuffurati funt uerba Dei: tarnen quia fibi uendi cat, quod folius uerbiDei eft, gubernationem confcientiarum,ói religionis,amp;r populi Dei, Z X èc

»80 THEOD. B IE LI A ND RI

8óin plerifque diiridenc à docirina uerbi diuigt; mj’am addendoj lam detrahendo, iam peruer* tendo,amp; interpretaiido maligne: Chrilius hac fua thcologia, uniucrfa hæc commenta, pap tim fatanica,pardm htimana, ueluti gladio an* cipiti penetfanti ufque ad diuifionem am'-mæ amp;nbsp;fpiritus, iugulat » Nam theologiam de* finit reuelauonem per uerbum Dei, de his qusc oportet fierijpertinen tern ad feruos Dei: quae definitio ludaias amp;nbsp;Machumeticis, amp;papifti« cis nugisnon magis congruit,quam defcrip* tio lucis amp;nbsp;diei profundæ nodi conuenit. Horrenda etiam fupplicia corporis amp;nbsp;animae decernitjUt ex albo etiam ciuitatis Deinomi' na eorum deleantur,quiaufu temerario aliquid addunt, aut detrahunt perfediiïîmæ doc1:ri-

Chrifti.Beatitudoautem S)i uita æternapro mittiturrjs,quilegunt ÔCaudiunt uerbahuius prophetiæ, feruant quæ in ea fcripta fünf. V nde confedaneum eft, u t proponatur male' didio contemnentibus atque uiolantibus hanc theologiam . Quod quidem indicium Dei, quo damnantur humanætraditionesdepieta te, amp;cultura numinis, ac de uita beata, typo longe âptiftîmo figuratur Zachariac 5. capite. Qtiumenimin prioribus capitibus uarie amp;nbsp;lu culentcr deumbretur ædificatio ecclefîæ : in k/ quenti*

FIDELIS KELATJO. »»» quendbus indicantur ea, quæ illi maxi'me in* commodent. Inter quæ primo loco dolt;fîrinæ atque traditiones hominum præcipientes de re bus diuinis, ponuntur: que plurimum offîciût cccleHæ,quippequæ obfcurant amp;nbsp;peruertunt, abdent^ uerbum Dei, quo folo pietasfynce-tè traditur. V idit enim fanóiflïm us propheta, Volumen uolans, Quum enim Dei uerbum (labile Sf æternum fit, Humana figmenta fubin demutantur. VndePaulus uocat uentosdo* ótrinaru: Sgt;C traditionum nugtuendos, apofto* lus ludas uocat planetas, amp;nbsp;nubibus fimiles o* ftendit.Dominus autem conftantifli'mum do* dorem ueritatis loannem baptiftam negat fimi lemeflearundini ,quæleuimomento hucôi il lue impellatur. Eius uero longitudo Sc latitudo eft, quanta fuit duorum cherubim,obumbran dum arcam amp;nbsp;propidatorium.Occupareenim fatagit Humana dodrina fèdem maieftads diui næ in mentibus Si in ecclefia cukorum Dei, fi-bi^ uendicare,quodfoli Chrifto fempiterno propiciatorio, 8c arcæfœderis impofitum eft. Ac propterea nominatur maledi(ftio,quæ egre dit îuper faciem omnis terræ. V t enim doeftri* na uerbi diuini omnigenam benediôHonem fuppeditat prjs aufcultatoribusn'ta peruerfa do ôriua,uelud Pandoræ dolium,effudit, quicx

Z 3 quid

«s» THEOD. BIBLIÂNDRÏ quidolim fuit interludæos mali.quumpfeu* dûprophetarum culpa pertrahcrentur in ca* ptiuitatem Babylonicam : ÔC quicquid mah hoquot; die eft in perdita gente, quæ thalmudicis fi* gmentis detinetur in ira Dei : quicquid inter TurcaSjSó Tartaros, Saracenos^ maloruirt peruagatur : quicquid denique malorum in orbem Chriftianum aliquot iam feculis re* dundauitjodia, iniinicitiæ, hoftilitates, bel* Ia,cædes, uaftitates regionum, amp;nbsp;alia innu* mera, id uniuerfum ex traditionibus huma* nis, quæ pugnant cum uerbo Dei, fcaturi* uit, Vt autem docflriuæ impiæhominum dicari amp;caueripofltnt,duobus exemplispro* pofitis, earum fpecimen exhibetur. Nam illis abfoluunturfures,hoc eft omnes qui rcs fui proximi fibi uendicant intuftè: ÔC periuri, qui nomen Dei uanè ufurpando j peccant in tertiam legem decalogi. Quis autem ignorât, abfolui annuatim à poena culpa , eos qu* turpifl'imos quæftus fedantur,fi quid dederint in corbonam , amp;nbsp;redemerint indulgentiasï’ Quisionorat uotaöó iuramenta fuftfaoaneis, * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ö

facerdotibus concubinarrjs,amp; monachis remit ti,per difpenfatibnes papiftici iuris fQtns igno* rat folui populos religione,ôd iufiurandum tol h,quo principibus fuis iure diuino funt obftf^

r 1 D É L I s K E L A T I o. ôi’jfîiTîagiftratus Romanæ fedi non obtem* perent c'Quum igi'tur humanæ tradinoncspu gnentcum diuinis præfcriptis, Dominus cas anathemate perfequitur^gèeiidt ex mentibus piorum, amp;nbsp;confortio ecclefiæ. At quibus pla* cent î’apud quos hommes reperiunt hofpi* tiumç’Nempeab fjs recipiuntur^quorum afïè (flibus mail's blandiuntur ♦ ut qui rapere aliéna iniuftis rationibus ftudent,nec uoluntde^ fiftere à peccatis , èC fàcere quod Deo placi-turn eft. Nam amp;nbsp;meretrices atque publicani re cipiunt dodrinam Chrifti : fed deftnunt eftè meretrices nbsp;peccatores, ut Maria amp;nbsp;Zacchæ

üs. Atquilucris iniuftis inefcati,ea deferereno-lunt, quæ tarnen ipforum confcientia redar-guitamp; damnat:per facrificulos decretam Gbi mullt;ftam cxoluentes, uolunt rcconciliari Deo, amp;nbsp;in peccatis pcrieueiantcs , iuftam poenam peccatorumeflùgere, Cætcrum ubicunquead mittuntur humanæ traditioncs, quæ diuer-fam expiationem pcccati traduntjabea quant Dei uerbum oftendit,{êmper dantmagnum malum^adcoquetotas domos perdunt«Qua propter Dominus iubctcaucrefcribaSjquiob' u« ambulant in ftolis , amant primas cathe-dras in fynagogis, deuorantes interiip domos

Uiduarum

184 THEOD. Bl ELI ANDRI uiduarum fub prætextu longæ precationis » ».Tl«,,J. Et Paulus aitfedudoresprofîccrein peius,ut errent,amp;S in errorem abducant, ÔC captiuas du-cantmulieres.Præterea Zacharias uiditEpha, quod genus eft menfurætdiciturque oculus eo rum in uniuerfa terra. Præfixus eft enim tet' minus impoftrici dodrinæ, ultra quem Deus non finit progredi : ut tandem infipientia decc' ptorum nota fiat omnibus, ficut ftultitia lani' nis SC Mambris innotuit,quireftiteruntMo^ fi. lamin menfura fedet mulier,8ôaufertur in Ephi,quo adumbrantur homines, qui falfis dodrinis hominum Sgt;C dæmonis capiuntunue luti mulieres oneratæ peccatis, quæ Temper dh fcunt, nunquam ad folidam fcientiam peruc niunt:necnonuiri ritu muliercularum fupeP ftitiofijSC ftolidè creduli. Appendit etiam ta.‘ lentum plumbi,quod uolumen 8^ adnexa men furam deprimit, quôque uelut obice in Ephlt; concluditurimpietas : nepertingateo, quo cu' piunt impoftores prouehere. Atque illud onus maledidum. uolatilis uoluminis,amp;: turbæ in* fœlicis quæ id fequitur, duæ mulieres , puta HypocrifisjCirce quædam amp;nbsp;mirifîca præfti' giatrix, malefuada Cupiditas pecuniarum gt;nbsp;honoris, potentiæ,uoluptatum , fublime fe* runt, ut neque terram attingat, neque ccelum» Namin commenticia dodrina,amp; uita, qu^i^ ex

FIDELIS 're LAT I O» »8y ex prgferiptis hominum pugnandbus cum ucr bo Dei tranfigitur, neep folidam pietatem,nc(p ueramprudentiâin rebus humanis conipicias* Vehitur autem extra fines ecclefîæ in terra Sen nar, in qua Babylon fi ta efi, pertinaxæmula ci uitatis Dei. fonat^ Sennarexcuflîonê,autcon cuiïionem dentium. Tendunt enim peruerlæ traditioncs hominum ftoh'di feefiatores in tenebras extremas, in quibus iempiternus eft fletus,2lt; ftridor dentiu.A quo malo feruet nos mifericordia Domini Dei noftri.

Prgterea liber hie diuinifîîmus in ccclefia Chri fti ufum præbet amuffis 80 norme, ad quam exi gantur omnespolitiæ, religio nes, leges, ediifla, docftrinæ.non quidem fi fic'fis commcntatîonigt; busuiolêtcrtorqueatur, ueluti Lesbiaregula: Herum fi redam ferucmus,qualem tradiditfu premus architedus in domo Dei,atcp idemfun damentum, lapis angularis, quo côtinentur parieteslpiritualisædifici). dequo Amospro- Amor 9. pheta ÔClacobus apoftolus loquûtur: Pofthæc »■euertar, amp;nbsp;reædificabo tabernaculum Dauid, quod cecidit, dirutaeius reædificabo, §0 erb gam illud,utrequirantcætcri hominum Domi num,amp;^omnes gentes fuperquasinuocatucft nomen meum, dicit Dominus,faciens hpc.No turn à icculo efl: Domino opus fuum. Etcnim, quæcunij democratia,aut ariftocratia,aut mo^

A a narchia

IS«? T H E o D, B I B L I A N D R I narchl’aparctChriftoregi regurrij 8C Dorrano dominantium,eius^ legibus fandïiffimis régie, iure habebitur politia Chriftiana» Quæ uerô k ges Chriftirelpuit^fiue titulû gerat Chriftianu, fine aperte oppugnet nomen Chrifti, antiçhrb ftianam cenfebimus»Et imperiu quidê Machu^ meticû omnes fatentur haudquai^ ChriftianU cfle, quiaMachumeris Iegib,amp; nô Chrifti pla^ citis regitur, AtquiChriftus nullam rempub. agnofeitpro fuaexfbla ia(ftatioe,ea^uanaChrt ftianæ profeflîonis, quæ iplùm nô agnofeit ue-' rum et fupremu principem. Sed ea demû refp* Chriftiana erit^Sic Deo chara,ÔC proinde felix et beata, fiueregatur ab unoprincipe,ftueab optt matib. fiue poteftatepopuli,cuius raagiftratus fe agnofcitbenefîciarium Chrifti, unici monar--chæ totius orbis,cuius legibus iure obediattpo pulus^ uitâex doólrina Chriftiana inftituit,ant rao^ prompto magiftratui obtêperat,nó tan^ hominibus, fed tanqj Chrifto ièruies, in omnî* bus quæ legibus Chrifti no repugnant ♦ Älio* qui relp* antichriftianæ haberi debent, amp;nbsp;ink/ liceSjCtiamfî ad tempus florere uideant, in qui^ bus tum magiftratus,tum populus, tum inftitu ta omnia repugnant inftitutis Chrifti régis fu-' premi,amp; max. atc^ fandifft pontificis.QueadA modu Ifraelitas cotemnentes leges diuinas,no magispro fuo populo agnofeit Dominus exer cituum^quàm Aethiopes,^ quamlibet barba-

FIDELIS R E L A T I O» gt;«7 ram nationem ♦ Si'cenim an per Amos prophe tam:Ponam oculosmeos fupereos in malum, non in bonu. Et mox : Nunquid non ut filij Aethiopum, uos eftis mihi, filij lfraeI,aitDomi nus;* Nunquid non Ifrael aicendere feci de terra Palæftinos de Cappadocia, Si Sy-ros de CyreneÆcceoculi Domini Dei fuper re gnum peccans, èC conteram illud à facie terræ* Quis autem IeclaApocaIypfi,non ftatim ant maduertitLatinum ciauigerum fruftrageftare duas claueSjCcu ei promifla crédita fit uniuer (àprocuratio domus Dei:quûDominus Chri ftus dicat, Ego fum primus amp;nbsp;nouiflîmus,amp; Apof.i. fuimortuusjamp;eccefumuiuens in fecula feculo^ rUjSóhabeoclaues mortis ÖC infèrniÆtrurium Apoc f. in epiftola ad ecclefiä Philadelphia: : Hæc dicit iandus amp;nbsp;uerus,q habet clauéDauid, quiape^ j-it,S^ nemo claudit,claudit8c nemo aperitdam in dogmatib. cenfendis protinus intelligit fab faeflê opinio illoru, qui fimulachra putät habe reufumalique indocendaSó colendareligione Chriftiana,quâdoquidêChrifl:us^nûciatidO' Apoc.zi. lolatris æque ac ueneficis partem fore in ftagno ardenti igne ac fulphure : quæ efi: mors fecuda.

Poftremo diuina reuelatio Domini lefii db Apoctth' plomaeftregiumamp;pontificale,nonRomæda pA tum, fed in ccclefti Hierufale : necç mifium à fegt;-deRomded athrono diuinæmaieftatisnieque

Aa. 2. fienatum

ISS THE o D. B I B LI A N D K r fignatnm fub annulo pifcatorisjfèd (ub potenn manu Dei omnipotentismeqp fcriptumà nota^ rio uænaîis curiæ,fèd à loanne apoftolo, epi fcopo EpheGnOjô^ cognato Meffiæj archi^ra* mateoô^ fupremo CcîceUario regniamp;pôtihca^ tus Chriftianb in Patmoiniula, uelutiïàndua-rio tabiino communi Afîæ, Âphricæ,ôd Eult; ropæ : neq^ ex decreto aut iuflu Romani pon tb fiets feriptum eft nelt;^ approbatum à pharifab CO lènatu purpuratæ Romæ : led iuflu Dei cce^ lorum amp;nbsp;terræ,qui reuelat arcana, feriptum ap probationem habet cœleftis hierarchiæ, S)lt;^ Ccri ptorum inftrumêti authentici tam ueteris no ui, hominum^ làpientifs ♦ amp;nbsp;hiltoriarû Ipetfia* tioris fidei, ïn quo quidem facrolàncto inflru-' mento regni amp;nbsp;pontifiefi Si. imperrj Chrifti,c5 tineturfiïmmatimordinatio totius Reipub.cf uium ordincsjeges, priuikgia,uedigalia,dona tiones,lacra SC cerimoniæ,thelaurt amp;nbsp;opes im* men læ multiformis gratiæ Dei: ad hgeinfignia, arma, holies : quæcuncç denitp ad incolumita^ tem populi Dei fpedant,hoc inftrumento infti tuuntur amp;nbsp;confirmantur* Ac rurfus,quæcunlt;p dolo malo, aut minis amp;nbsp;terroribus aut uiolem tia. ecclefiæ Dei obtrufa Si impoli tafunt à prim cipe tenebrarum, eius^ cômiflàrio antichrifto. Si illorû coniuratoribus tyrannis,inhoclâcro diplomate autoritate regia. Si imperatoria,S4

F I D E L I s R E L A T I o. 28? pontifîcia,8^ diuj'na Domini SóDei noflri îefu Chriftiabro2antur,dero2antur,refcinduntur, irrita rcdduntur, plane cafTantur et annihilan tur*Quum igitur formula iurißurandi, quæpo nitur diftindt.dj.cuiusprincipiîiefljTibidomi noloanni papæ^amp;c. qua obligatos eflè Germ» reges ad exaltationê amp;nbsp;omne obfcquiû ecclefiæ R-omanæ,papiflæ afleuerant,uerbo diuino, èC gloriæ Chrifti, SC incolumitati ecclefiæ ex dia* metro repugnet,autoritate diuina 06 uigore hu lus facrofandti diplomatis, uelutrnagicus circu lus,quonimis diucircumfcripti fuerunt impe^ ratores Germ.reicinditur» Ac regnS, qd Fran^ cis Germanis pontifex Rom. nô autoritateapo ftolica, fed maxima iniuria amp;nbsp;perfidia iniuftiflî' mèrapuit, tam diu tanta calamitate generis hu* mani amp;nbsp;inprimis ecclefiæ Chrifti tenuity per au* toritatem diutnam Chrifti iuftiflîmo titulo Ger manis tranfcribitur.Vt reges catholici,ôô prin* cipesilluftriftîmi, clarifl. urbiumornatiflîmi eonfiiIesamp;S fènatores,cum populis fuæ fideià Chrifto concreditiSjfàlua côfcientia dicere poft fint : Laqueus quem Dalila Babylonica incaugt; tisiniecerat, contrituseft^ amp;nbsp;nos liberatifumus beneficio Chrifti, ut feruiamus régi 8^ pontifi* ci opt.max. 8C feruatori acDeo noftro, in farv-lt;ftitateamp; iuftitia omnibus diebus uitæ noftræ* Quû ergo unius diuini fcripti ufus tam latè pa*

Aa 5 teat.

»po T H E o D, B I B LI A N D R I teatjUt erudire poflit homines ftudiofbs, qug fi ta maneant ecclefiam catholicam, Sgt;C unuquen«^ filium matris illius uenerandscjudicium^infof metdepræfèntibus temporibus,amp; prgteritorü refricetmemoriam,exhibeat^ forma reip.8^ to tins Chriftianifmi, tarn abfblutâ Sgt;C perfedta ab omni parte,ut refellat, èC redarguat falfa, inutP lia,fuperuacua, procul ab ecclefiæ finib.pro' fcribat uolatiliauokimi'na quodlibet! Papiftici, amp;Machumetici alcoranijet ludaici thalmud, quæ dolo malo ueteratoris lerpentis, nbsp;nbsp;homh

num corrupt! animrin orbe inueda ftjnt/ut reli gionem Sgt;^ uitam totam hominum gubernrnt, imo peruertant: qua fronte audent Stosvysj up tuperoncs diuinarû literaru di cere, in libris 41* amp;nbsp;pluribus etiam,codicis authendci, non conti neri ablblutam dodrinam pie fände beate^ uiz uendi publiceatcjppriuatim i Quorum calum* nias blalphemas poft^ prolixe confutaui (nam res amp;nbsp;temporaillud poftulareuila funt) amp;nbsp;do*-cui copiofe, diuinam fcripturam ingen io amp;nbsp;na« turafua claram amp;nbsp;perlj3icuam effe,certam eteX' ploratæ fidei eflè, quæ fupremam autoritaté ha beat ex lèlè et exDeo,qui fandis fcriptorib.eain mlpirauit, qui literis earn mandarenf,ad erudi* tionem omnium qui cognolcere cupiuntueru tatem faIutiferam,Slt;Dei uoluntatc, id quod ah eis pleniflimèpreftitueft:lpero me demôftraflè abuigt;

FIDELIS R E L A T 1 O. fÿi abunde, qdùiforiptio inftitutærelarionis poll^ cet, a folo uerbo fil io cp Dei pecendâ efîè cogafi tionemexadam temporû,etm primisnegonox rum andchrifti, rationem^ optimam inftituen di uitam remp^Chriftianâ. Sunt^ nobis ter mini pofiti (utait Epipbanius redarguens Meb chifedekianoSjqui putabantMelchifedek uirtu tem quandam fuprcmâetiam Chrifto excellent tiorem^quia nomina parentum eins no fünf in Icripturis cxpreira)etfundamêta,amp; ædificatio, ÔC apoftoloru traditiones, SC fcripturæ (àndæ, 8c fucceffioncs doéirinæ, ÔC undiquaq’ uen'tas Dei munita eft:ut nemo decipiat nouis fabulis. DßSCRIPTIGPßRSO^ nce Chrißi et Meßice principis opt,max-.

Chriflianorum^ cttotiusorbis^

VEru ut euidentiflîmè perljaici poiïit, Chrix ftianos fuu nomê haudqua^ tueri,fèd do generate in antichriftianoSj nee diutius trâqud la et fclici rep. frui poflè, nifi à Chrifto filio uer bo^ Deiincarnato regant.’adrjciâaudlarfj uice breuê deferiptionê Chrifti, nbsp;uicari} Chrifti et

pfeudochrifti, ut per collationê demonftratiuâ utertç princeps clarius agnofeat. Nomê enim Chriftianunon à locoautgête aliqua deriuatu cft, utRomanus^autltalus, autGermanus,aut Europæus Afianus amp;nbsp;Aphricanus dicunta

C:dà

19t THEOD* B I B L IA N D R I

fed à Chrifto autore populi Chriftiani dedu(5Ki nomen eft profeftionis èC fèdæ, ut Tertulli'ani uerbo utar, amp;nbsp;pofteftionis cuiufda. Nam An^ tiochiæinftitutumeft à fandiflimis uiriXutdi/ fcipuli amp;nbsp;fedatores Chrifti, Chrifti'ani appelU rentur, quemadmodum in Adis apoftolorurn legimus. V ferui et religioii cultores ueri Dei Mefliain, à Meftia Sc undo Dni uogt; cat! funt Pralm.104.ubi de Abrahajlaac Jacob, èC alijs iandifTimis patriarchis dicit,Nolite tan' gere Chriftos mcos,Slt; in prophetis meis nolite inalignari: ita poft aduentum filrj Dei in carne, qui ferui,amp; fratres,amp; difcipuli Chrifti,Slt; dome ftici,8(^ filij paflim dicuntur in hiftoria euangeli' ca:quiq?leftei,00 Nazargi, Galilæialiquâdiù appellat!funt,ampliftimo nomineChnftiano/ rum à fpiritufando infigniti ÔC decorati ftint, Cuidemumrelpondentjuonqui ex Chriftia' nis paren tib. nati funt, auttindi fando lauacro in nomen patris 8c fill] amp;nbsp;fpiritus fandi:fed qui præterea oleo facro gratiæ diuinæ à lefu pond' lice max. delibuti, eiufdem fpiritu aguntur, tanquam membra uniuntur inter fefe,0d cum Chrifto capite, qui fàndusfandorum,eccle' Gam catholicam amp;nbsp;communionem fandorum 8lt;^Cönftituit, S^perficit. Vt^ueri difcipuli 8^ cultores Chrifti, atcp adeo fra tres ipG'us, 8c pcf ipfum fill) 80 hæredes Dei, Chriftum compk'

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dun tut*

FIDELIS R E L A TI O . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^5

éluntur amp;nbsp;poffident : ita uiciHim ab ipfo poffîx dentur,utChriftusuiuatinilIis,ipfî uiuant in Chrifto» Necmodo corde credunt, uerume^ tiam quod animo fuo diuinitus perfuaiùm eil, orcjliberrima^ noce profîtenturjefum Naza-renumefleChriftum èC Meffiambenedidum in iècula ♦ Quo pronunciato uerbis angufto, rebus autem ampliilimo, explicatur nomen it ludexcellensj quodunum datum eft hominid bus fub cœlojin quo nos oportet faluos fieri,tn quo prædicari oportet ufque ad mundifinem pocnitentiam amp;nbsp;remiftionem peccatoru: quod nomê iuperat uniuer{anomina,in quo fteduiv Lua^. tur omnia genua cccleftiumterreftrium im Mi’ ferorum. Eoq’ pronunciato Paulus terminât uniuerfâm fcientiam rerum diuinarum, amp;nbsp;pie-' tatisjinquiens : fe nihil fcire, quam lefumChrh i.Cor.i. ftumj8ó eum quidem crucifixum^Eaetiam nox ta certiflîma loannes apoftolus docet difcernex re Chriftianos ab antichriftis, et fpiritus aDco profetftosaipiritibusimpoftoribus. Aitenim: Omnis fpiritus qui côfitetur lefum Chriftum in carne uenifle, ex Deo eft î omnis fpiritus quinon confitetur lefum Chriftum in carneue tiifléjexDeonÔeft, amp;hiceftantichriftus. Nec ftneprouidentia Deifi'ngulari facftu putamus, ut Pontius Pilatus, qui nomine imperatoris Ti heri) Syriam adminiftrauit, homo ferox, rex

B b rum

ip4. THEO Di B I B L l A N R D I rqmïàcraru uflt;ç adeó imperitus,ut ne nomen qm'de ueritatis intelligeret, impulfu tamê cœle/ ftitnbjinguis præftantiHîmis caufam mortis Chrifti, dC titulSpulcherrimum affigeret cruci, quód kfus Nazarenus fit illerex Iudæorum,S^ Meflias expedatiisabexordiomudi' ufipadilquot; lud tepus.Dum^ difcipuli dilapfi metu latitat, uno loanne excepto, èc ludæiperfidi pendend in cruce tanc^ uido infultât:præfes Syriæ,g mo do iniufti iudicis munerefunlt;fius,lententia capi talé in reu fanóiffimü tulerat, iä elogio amplifligt;' mo cruci affixu ornat,indignantib.amp; furentib«-Iudæis,titulo^ ueriflîmo imperiu Rom. amp;nbsp;mo narchia totius orbis tranlcribit iUi,qui pro falugt; te uniuerfi mudi morte ignominiofam obibat, fiiicorporis Sc fanguinis hoftia fummus poll tifexomniûpeccata expiabat uno die, unoep laquot; crifieio, Sc rexinuidiffimus monedo coterebat Gen.3, caput (èrpêtis, iuxta primu euangeliu,qdp€us

Adae et Euæ protoplaftis pr^dicauit,imperiû^ totûlàtaneetpeccati et mortis deftruebat, deo/ que patri fadusobediensufiç ad morte crucis, maximo fuo merito inaugurabatur guberna/ tioniuniuerforûjUtprimatû in omnib. teneaU Quamobrêad fugandos cacodïemones, S^ re^ darguendos,conuinccndos,iugulandos,confî ciendos,repelJendos^ antichriflos,nihil eft eflS cacius, titulus fàlutiferæcrucis Chrifti : quo fum*

r I D E L I s R E L A TI o *

matim continent quæcunçp credere SC confiteri lècundum fcripturas di'ui'nas deïefu Chrifto ne ceflarium eft ad uitam bcatâ.Ex quibus ea duiv taxat hïc perftringemus, qup ad defcriptionent perfonæChrifti maxime pertinent : omiffîs no minibus plurimis, ut leo èC agnus,ut panis,mâ-najCibuSjUt lux,uia,oftium,ut petra èé lapis db catur.Chriftus igitur,utpriici uates præcinue^ rût, diuina hiftoria exhibitû eflê teftatur, eft uerus homo conceptus ex ipiritu iànlt;fto,natus ex Maria uirgine de ftirpe Dauidis

Qui poft multas iniurias amp;nbsp;contumelias, ôôinx finitos labores, quos cùm docendo, turn confe rendo alia beneficia pertulit, fub prgfîde Roma no crucifixus, mortuus, honorifîcèlèpultus eft, refurrexit^ die tertia, amp;nbsp;rediuiuû Ce teüatu s multisargumentis,afcenditin cœlos,8lt;^ coièdit in dextera Dei patris omnipotêtis* Idem uerus Deus eft,8^ filius quidem unigenitus Dei uiui, per omnia Deo patri 8^ fpiritui fando æqualis» Idem fundamentu eft ecclefiæ,præter qd nemo poteft aliud ponere:fiquidê fundamentu eft qd pofuerunt prophetæ amp;nbsp;apoftoli,imó Deus per lèruos fuos fidiftimos : eft^ lapis angularis, óó ^^put ecclefîæ catholicæ unicum, utdocetapox ftolus Petrus Adorum 44. capite,exPlalmai7.

Paulus dodor gentium, epiftola priori ad Corinthios, capite undecimo amp;nbsp;duodecimo»

BB 2 nee

lÿÿ THE o D. B I B L I A N D RI necnoninepiftolis adEphe(ïos,Só ColoHen^ feSjid non femekeftaturjChriftum eflecapiitec clefiæddem paftor bonus eft, qui poftiit anima pro fuis ouibus : bC paftor atque epifcopus anv marum : 8gt;C princeps paftorum, ut teftatur Pe^ trusin epiftola catholica prioricapitefecundo 60 quinto,unicuspaftorecclefîæuniuerfæ, quæ confiât ex ludæis et gentibus,ut clariftimc docet Ezechiel cap»54. èc 37. Idem magni conß li) angelus eft, Si. fupremus adeo^ unicus mag* fter ccclcfiæ,St maximus propheta,amp; Deus at^ que dominus prophetarum, Si fponfus legitb mus ecclefiæ fàcroîàndæ ♦ Idem facerdos æteP nus eft J Si fummus, maximus, optimus, Iblus fandhffimus, fol us beatiftimus pontifex, ptii*^ ceps pacis ^Si pater æternus ecclefiæ catholîcæ* Idem rex 8^ feruator eft,qui regnet in domo Da uid, amp;nbsp;regnet in æternum, Si regnet dum fecu lum hoc durât à mari ad mare. Si póftèffio ip^ fîus extendetur ufquead fines terræ. Cuius im^ perium eft fuper humerum ipfius, Si non rdj' cit aubernationem fuæ monarchiæ in hume^ ^5

ros mortalis Si friuoli homuncionis : ut po'é^ tæfabulantur, Atlantem onus aliquando coc^ litranftuliftèinhumeros Herculis» Eft^Chrk ïp M. ftus fidelis Eliacim cui Deus pater credidit.

Si fuper humerum eius dédit dauern domus Dauid, eum^ fixit in loco fideli,ut fît in folium

FIDELIS RËLATI O, »97 glonæ domui patris fut Idem iudex fupremus eft,cui pater dedit omnem potcftatem, et omne judicium, ipfcncminc iudicâs. Idem latorlegu eft,amp; in ter pres optimus,8if euftos fidelilSmus., Cuius legem infulæ expeclarunt, amp;^quod exgt; pedaruntacceperunt gt;nbsp;De cuius legibus,qua:gt; dam hue tranïcribere ex IibrononoTheodogt; riti, operis cui titulum lecit, De curandis Grtc^ corum afFedionibus, non alienum erit à propo fitogt; Sic enim Icribit epifcopus ille dodillimus Cyropolitanus : Noftri illi pifcatores 8^ pjubln cani, lïitor^ ille nofter cundis nationibus Ie-, gern euangelicam detulerunt. Necç lolum Ro--manos, quiep fub Romano uiuuntimperio, fed Scythas quoqueamp; Sauromatas ,Indosprætex rea, Aethiopes, Perfas, Seres, Hyreanos, Briz tannos, Cimerios Sc Germanos, ut^ femel dn catur, omne hominu genus, nationes^ omnes induxerunt crucifix! leges accipere, non armis ufi, non Infinita ui militum deledorum ,non immanitatis Perficæ uiolentia, led uerborum luafujoftenla legum,quas prædicabant,utilix täte. Et poftea ï Leges quas noftri pifcatores dC publicani, óó quas futor tentorioru(Paulüft' gnificat) tulerunt, acpromulgarunt, non Ca^ ius,non Claudius difloluere potuerunt,nec qui eis fucceflÏtNero Hic enim tametfi duos optix ’'^oslatores legumfua immanitate proftrauit, B b 5 Petrum

193 T H E O D. B I B L I A N D R I

Petru nancp dC Paulutn interfîci iuflînattamen leges quas illipromulgarunt,mi'nimèfuftuh'tgt; Non deni'cç Velpafianus, non Titus,non Do/ mitianus : quanquam multis amp;nbsp;uarqs machp nationibus eas oppugnare côtenderit» Multos em'm de medio fuftulit, omne tormentorû gcx nus mtendens contra eos, qui le legibus illis ad^ dixerût. Hadenus ille.EtChriftus quidem rex amp;imperator J amp;nbsp;pontifex maxmon collocauit in terreftri HierufaIem,autRomæ,aut Conftan tinopoli cathedram iuâ pontificiamjôô folium regium: ièd in ccelefti Hierulàlem, in cœlefti palatio 3 in cœlefti rcgia, in cœlefti templo, All.3. Nam oportet lefumChriftû fufcipere cœlum» ullt;p in tempora reftitutionis omnium, quælo' cutus eft Deus per os iàncftorum fuorum prox phetarû à feculo ♦ Atcp in cœlo ièdens ad dexte^ ram Deipatris omnipotentis,indeuenturus ia^ dicare uiuos Sâ mortuos corpore abfens fpirix tu nuraine præfentiftimus eft ecclefig, 8d om^ nibus feruis membris fuis*Omnia^ inlpicit, omniaexaudit, omnia prouidet, omnia guber nat cum pâtre 8^ ipiritu fan(fto,Chriftus lefus pcrfetftus homo,amp; perfedus Deus,omnifcius, omnipotêsjinfinitæ bonitatis.At«^ hæc uniuer fainuna perlonaChrifti unici mediatorisDei amp;nbsp;hominu ita cotinentur,amp; nodo indiftblubili iunda ÔC connexa lùnt,ut qui conatur unum ex illis

F I D E L I s R Ë L A T I o, iflis Chrifto adimere^conetur Chn'ftu folucrc^-Quamefle nota certiflimâ fpiritus anticlirifti^ loannrs apoftolus,amp; dikdifs. difcipulusDo mini do cet in prima fua catholica epiftoIa.Eo^ crimineantichriftianifmi ôi. fummi facrilegij te-« nentur omnes hærefiarchæ,ôôeorufed:atores pertinaces j qui fchifinate impio in primis Chri ftum diuellere conati funt : quod nullo modo poteft fieri « Vnus enim Chriftus, unus Deus, unus mediator Deus amp;nbsp;homo eft in kcula fecu lorum. At quo loco ilium habebimusj’ aut quo titulo faciemus infignemc’aut quod nomen et competit, qui uerbo quidem Chrifto concedit, quæcuncç ad perlonam Meftîæ pertinet,rebus aut fibi omnia uendicat et arrogatfalfis perfua* fionibus,et apertaui,ut agnofcatur uerus Chri fti uicarius, amp;nbsp;caput ecckfîæ catholicæ in terris: qui pare habeatcum Chrifto poteftate,quani iple Dominus habuit,cum ueriaret in terra î ut fit pater lànâifs,amp; beatifs*86 fummus ponOz fex,8ó lator legu,quibus parère fit’de neceflitatc falutis : amp;fiipremus iudex, cuius arbitrio cauz fæ maximæ terminari debeant, ipfe à nullis hoz minibus iudicaripoflit : amp;monarcha totiusorz bis, quern uenerentur, cui obediant, quern az dorent magiftratus politici, ÔÔ ecclefiarum rcz ^ores, principes, reges, imperatoresfQuibus autem poenis Sd fupphcijs, quam crudelibus, quam

ioo T H E o D. B I B L I A N D R 1

quatn exquifitis pcrfequatur magiftratus’, priuatos homines qui ei non deferunt quantum cupitjó^ quantum uir bonus Sc fapiens obfèruans dodrinæ Chriftianæ defèrrehomiz nipeccatori necuult, necpoteft falua confcien-tia,me tacente,nouit£otaRoma, Italia, Germa nia,GaIIia,Europa,orbis habita tus. Bum'nepa trem fandiffimû beatiffimum appellem, qui omnemtyrannidem Siculorum,Aegyptioru, Anyriorum,Scythicorum tyrannorum longé fùperat c Chrifti Ieruum,amp; apoftolicum, amp;nbsp;ca-tholicum dicam, qui cum inftitutis Chrifti ex diametro pugnat quot;nbsp;Chrifti uicarium amp;nbsp;caput ec clefiæhabeam, caput ex fceleribus nbsp;nbsp;impietate

Sc immanitate concretum, amp;nbsp;belluam truculen tiftimamc'Antichriftum 8C pfeudochriftum efle pronunciem cNon làciam, nifi prius clariflimè oftendcro,amp; breui quidem ftrmone in prælèn tia,dumuacethæc uberius demonftrare, pon tificem Rom.etymologiæ SC definitioni anti-chrifti per omnes partes refpondere, amp;nbsp;punda Sc numéros omnes antichrifti auferre tarn exa-dèjUt ouumnon fitouo fimilius, necapumfi Irj apibus, ne(ç cicada cicadæ, neclocufta locu ftæ, quam Romanus pontifex iam annos plus 7oo»congruit defcriptioni fupremi SC tnzximi antichrifti:quê fummopere cauendu efie,Chri ftus princeps nofter opu maxjn têpore,amp; claré

T I D E L I s R E L A T I O» *Qi in prophctis, 8ó apoftolis, fua reuelatiönc pramîonuit,nifî prorfuS mens cæca fuiflèt, ^BSTIM^TKb

ChrM antichriflk

ld i'gitur cnpiuntc' quid poftulant ƒ quid œntendunt equid petunte qui armisaamp; Ingenio,Ô6 ftilo papifticam monarchiamtam pertinaciterôd improbe aflèrunt ôd uindicant? An ut fandlè uiuatur,8lt; religio Chriftiana,qu£ /ndiuihis litcris traditur,uigeateSed reddailt teftimonium ciues Romani, ÔComnis qui cu^ riam Romanam infpexerunt, an ufpiam uiua^ tur fceleratius ♦ Obteftor etiam omnium oppi-dorum incolas,utlibere pronuncient,an in fua ciuitate fit aliquid corruptius,quam papiftici fii crificuli. T efhentur quicuncç templa Romana, ritus atep cerimonias uidcrut, qui iànÆ'ones papifticas legerunt, nbsp;contra didicerutapofto

Veam traditionem in literis Petri èC Pauli, qui^ uitam iandiiTimorum apoftoloru cognouerut ex hifloriaLucæ,an non deflexerint omnia in (uperftitione Si impietatem ♦ ut qui hodieRo* manam ecclcfiam,hoceft,utipfi fcribunt, exem plar Si ipeculum ecclefiæ catholicæ, inipexerit, uihil minus agnofcat,quam à diuino Paulo tan' ^operelaudatam ecclefiam:iæpius^ ingemifee* ^tproclamare cogatur:O domus antiqua,cp Cc adifpari

*9Ï TH E O D, B I B L I A N DM , à difpari domino dominaris. An petunt,utecgt; clcfiæ,quæ multæ funt in urbe Romana, pro ec defijs ortho doxis SC catholicis habeantur ï* ld quidem nullo negotio impetrabunt ab omnix bus pi)s cordatis hominibus,fi ad prgicripta Paüli Sc Petri SC Chrifti fuerint ecdefîæ Rogt; mansc inftitutæ. An ut epifcopus ecdefîæ Latex ranæ,autapoftolorum Petri amp;nbsp;Pauli numerex tur inter epifcopos orthodoxes 8c catholicos, fiagitantc’ Id quoeç libentîflîmè concedimus,fî epifeopus ecclelîæ Lateranæ,aut quiuis alius compoGtus Sc formatus eft ad exemplu quod Paulus proponitin literis apoftolicis ad T imox' theum amp;Titu cpifeopos catholicos ÓÓortho' doxos : G exequitur mandatum Domini,quod apoftolis omnibus Sóapoftolorum fuccefJbri' bus dedit, tnquiens : Docete omnes gentes,(er uare omnia, quæcuntçmandaui uobis^quod^ Petro dat in mâdatis, inquies:Petre G amas me, pafceoues meastSC no dicit ei,Rigide imperita, infurge in reges SC populos amp;nbsp;nationes, excitt bella Sc cædes SC latrociniaS»^ incedia,deglube, iugula,ma(fta,perdeouesmeas,pro quibus dedi anima meam in morte crucis, ut eripere æternap morti Sc làtanicæ tyrannidi ♦ Non id quæritur, Ô principes Chriftiani, SC populi Chriftoiax crati. Sed illud poftulant monarchiæ papifticac chryfafpides 6^ argyralpides propugnatores, ut

FIDELIS R E L A T I O» «»J «tcCcIefîaRomanalîtprincepsSCcaputomniu ecclefîarum : amp;nbsp;pontifexRomaion fît uulgaris cpifcopus, amp;nbsp;paris potcftatis c5 alrjs omnibus, quiuerbis Chrifti fideliter pafcuntgregem fùæ fidei cocreditum: fed pontifex fummus max» fecerdos facerdotum, paftor paftorum, epifco* pus epifcoporum,eximie apoftolicus SC catho* licus,uicarius Chrifti,caput ecclefîæ, cui ius8^ poteftasfît proferre nouas fândiones è fcrinio pedorisfui, qui^ pofîit mutare tempora ges, quiomnem poteftatem Chrifti à Chrifto fibi traditam légitimé exerceat : cui fubefîe Si obtemperare fît de necefîîtate fâlutis, Ea uero ne concedamus,quæ iniquifïîmè à papifticis 8^ Romanenfîbus petunt,prohibet ueritas, prohi bet gloria Chrifti regis et pontificis noftri,prox hibetincolumitas Si falusecclefîarum,iubetç religio ut in ea contentione fortunas, corpus,ui tam,fânguinem,animam potius,8i omnia quæ hominibus chariflîma efte folêt,deponamus,^ ut defpramus partes Chrifti fèruatoris ♦ Quid cnim ipfîs nome uicarij fîgnifîcat i Aut qualem dât nobis Chrifti uicariû i An nô uicarius eu fî^ gnificat,qui uices alterius Si partes gerit,ut qui (uccefïitin demortuilocu, autcertéabfèntis,aut qui munus obit alterius no ut collegajfêd ut fuc ceflbr, altero iam cefTante in eodê munere.Quê ?idtnodû eloquij Latini opt, autor Tullius ait;

Ce Z Quibus

io4 TH E O D. B I B L I A N D R I Quibus in rebus ipfî intereiTenon pofTumus, in his operænoftræ uicaria fides amicorum fup ponitur. Et pro Sylla : An hoc regnum appelgt; labitur,cuius uicarium qui uelit efle, inuenire nemo poteftç’Loquitur autem de uacuo regno, inquodalius pro rege fuccedat. Et Columella de re rufticatQui meahfentednquitjn meuin locum fubftituitur, uicarius meæ dilioçntiac fuccedit, is ea, quæ ego, (cire debet.^ 1 ertullialt; nus quoque dicit,Chriftum corpore abientent dediiTeuicariam uim ipiritus iandi. Quopa* do autem Romanus pontifex obit uices lefu Chriflic' An uelut demortuic* Atqui non modo impium, uerum etiam flultum foret illud dice^ re,aut faltem cogitareinter Chriftianos» Chvb ftus enim femel mortuus eft, amp;nbsp;mors illi anu plius no dominabitur. An quiaincœlosafceit dense fundione regia Sc lacerdotali deceflerit, Sc Petrum fucceftorem atcß uicarium regni SC (acerdotrj iummiierit,ac poft Petrum deinceps alios atque alios epifcopos ecclefîæ Romanæ » Atqui lefus in terris agens, nelt;$ Romæ nequ« Antiochiæ cpiicopus aut rex fuit : fed HierO' fôlymis fàcramenta inftituit, SC legatos défi* gnauitgt;qui pcenitentiamSC remiflîonempec^ catorum in fuo nomine predicarent, fua^ pr3^ cepta 8C lcges,non Humana commenta docerd omnes genres, eum^ morem tranfinitterent a« pofteros*

;n D E L 1 s R E L A T I o»

pofteros. Ac tandé ut fummus Si æternus pon ttfexincrucetanquam inaltari holocauftorum corpus fuum Deo patri obtulit,uidimam csl' tholicampro peccato totius mundi: Si perue* lum corporis cum fanguine proprip fèmelingt; grefluseftfanftafàndlorum in ièdem maiefta; tis diuinæjnuentaæternarcdcmptione. Mini^ meigitur corpore relinquês terras, et aicendês in coclum Chriftus, regiâ pontificiam dignix-tatem atcp funclionemdepofuit,ièdpleniusS)C perlêdius accepit,ipfiusetiamteftimonio * Ait enim : Oportuit Chriftum pati. Si ita intrare in gloriam fuam^Quod paflim etiam teftantur ia--era fcripta utriufep teftamenti.Hefychius quoep in commentarijs Leuitici fecundocap. inquitt Chriffus appropinquauit altari in cœlis, carne per afcenfionem * nunquam enim feparatur à di uinitate^Ac in coelos alcendens Chriftusutadx impleret omnia,nullum ex difcipulis inftituitui carium, fed dédit quofdam apoftolos, quoldâ ï.cor»^ prophetas, alios euangeliftas, alios paftores Si dojHoresadconfumraationêlàndîorû inopus minifteri}, in ædificationem corporis Chrifti : ütueritatemfacientes crefeamus inillo per om nia,quicfi:caputChriftus»Idem dat guberna* tiones et politicos magiftratus,reges, duces,co fuies,Si alios,utordincs cuiuflt;ç reipublic^infti tuti funt» V t^ diuinus Paulus magiftratus pox

Ce 3 liticos

foS THEOD» BIBtiANDRl

liticos omnes appellat miniftros iuflici'æ, i'ta ecgt; clefîarû præfides uniuerfos haberi uult^ mink ftn's,per quoru præconiû fideles credunt, necj nominatuicarios Chrifti^fed lt;ruu.i^yvsamp;C coope* rari'os Dei\Magna etiamlèueritate caftigatDo minus ambitionê difcipulorü,dum cotendunt, quis inter eos fitmaximus ♦ Quin diuus Hierom nymus minifterio amp;nbsp;poteftate pares oftêditepi fcopum Romp,amp; epifcopu Eugubij^aut cuiufi cunque oppidi. Et Auguftinus in comentario PfaL45r. alludes ad legem,quæ iubet fratrcm fratris uxore liberos fufcipere,ait,Mortuus eft Chriftus,reiurrexit,aicenditin coclos, abièntax uit iè corpore ♦ Sufceperut fratres eius uxorem cius, prædicatione euangelfi generaturifijios^ Sêd omiiïa diiputatione de minifterio ecclcfialt; ftico,amp;politica gubcrnatione, uicariatu Chfi fti duntaxat coufideremus.Si enim Chrifto up . carium dareplacet,oportetprius docere,quód ïefus Nazarenus defierit eflè Chriftus,nec uelit aut no poffît amplius fixngi munere fummi poU tificis Sc régis catholici,poftquâafcendit in glo riam patris cccleftis, aut quód nominauerit alp quemfiiuuicarium^autquód homo totmalis obnoxius poftit gerere perfbnam Chrifti ueri Dei Sc ueri hominis,óó exequi tam uaria,tam af dua, tam infinita negotia, quæ unus Chriftus in ccelo'Sc in terra tot feculis tam dextrèamp;T puE

chr^

' B1 D E L I s REL AT I O. ïP? ehre obit^ut nemo uere pius et Chriftianus offi cium Chrifti aliqua in re dcGdcret, autpoftulet ci darf uicarium»Quorü nihil demonftrarepof funt monarchiæ Papifticæuindices, quieccle-fiæ fùppofititium caput,amp; lefu Chrifto uicariu fubftituere nequiequam machinantur. Qui er^ go fe effe uicarium Chrifti gloriatur, iaditat munera amp;nbsp;poteftatem Meflîæ, fuo fe gladio iu--gulat,amp; clariftima uoce confiteturjquod fit ip^ fiflimus antichriftus, caput impietatis □ 8é om-' nium fcelerum, quifimulans amicum Chrifti et ecclefigjinfenfiflimum et perniciofiftimum agit hoftem ♦ Græcæ enim uocis etymologia lonat æmulû Chrifti, qui Chriftû fimulat,amp; æquare contendit:illi aut contrarius eft per omnia, ut^ Paulus Ioquitur,ccizTixB»(lt;R*of ,8ó oppofitus acie di reda. Quemadmodu antitheos, Deofimilem èC Deocontrariû fignificat, Etantipapafonat cum,qui papæ infeftus eft amp;nbsp;côtrarius,id^ fub titulo nomine ÔÔ imagine probati papæîpUj-ta, qui fibiarripit autoritäreregendi ecclefiani Romanam,amp; diijDonedi facultates iUius.Pftult; dochriftus autem ionat,fidum et fimulatum 8^ faclitium Chriftum» ficutiPieudophilippusSC Pfeudoperfes in hiftorijs nominant feditiofi tanni, qPhih'ppu 8c Perfen ueros aliquädo re^ §cs Macedonu fimulando amp;nbsp;metiedo nomine, §tnere,atq^ alq s rebus, Macedonicum regn« affeda*

*08 T H E O D» B I B L î A N o m affèdarunt, et adiuuandb. homi'nib»uel fimpli cioribus, ut technas iftas intelligere poflent, uel perditis amp;nbsp;di'gtiis fatellitibus^rcgnum Mace donkûarripuerunt. Cuiufmodi anticbrifti Sgt;C pfeudochrifti multi fueruntolim ,xitDominus præmonuit,amp; loannes in epiftola fua prima, Sô eruntplurimiubique gentium ufque ad mun/ di finemgt;TaIis enim fuit Herodes, quem ïudæî HerodianijUtMeflîamamplexi funt» Taies fue runt,Theodas,8ô ludas Galilæus,et Ægyptius iftelatro , cuius mentio fîtinAdis apoftoloruî amp;uterçpBarco2ba,quititulo nbsp;nbsp;fido nomine

'Meflîæ,tyrannidem affedarunt, dé feat(^ fedà tores fuos mifere perdiderunt. T aies fuerïït Sy mon Samarita,etMStanus,Nicolaitæ, Arius» Neftorius, Machumet, omnes^ hæreiîarchæ dé £yranni,qui dodrinam Chrifti et inftituta op pugnantquibulcunqueuijs ô^rationibus* Sed interomnes antichriftos quidam excellit, qui per metonymiam intelligitur fignificari, quo^ tiesantichrifti dé pfeudochrifti nomen abfolU' tèponitur : qui appofitis alqs etiam uerbis, me rus, 8^ magnus etfupremus,et maximus,et ul timus antichriftus dicitur : qui multis uaticinijs prænunciatuseft, quodmaximè fituaftaturus Chrifti regnûjUt in fuperiorib. copiofè demon ftratu eft. Quem Otho epifcopus Frifîngeniis lib ♦ 8. C hronicoru, ca. i» ad hûc mo dû defer ibid Perft^

FIDELIS R ELA TI O, 2®, Perfecutionem omniusrauiflïrnâ fubantichri fto païïura eft ecclefîa.qui ex hoc,quodChri-ftum (è mentiens,Chrifto per omnia uita SC do drina oppofitus erit,antichriftus,tan^ contra rius Chrifto uocatur.Græcienim cwTi côtradi cunt,Eccap»5»explicans rationê, cur in Âpoca^ lypfi pfeudopropheta nominetur,ait : Ex hoc conrj ci potettjipüiin per omnia in hypocrifi uc nientêjuontormentaexteriora per le fanétis in^ ferendojièdfignis médacij amp;fpeciereligionis, ac imagine rationis fraudulenter mundûdece^ pturum,tormenta uero per potente adhuc fibi adfcitu Tandis intentaturû ♦ Si qui uero unum ; eum potentem,utpote Romanûimperatorem àdhoc adfcire côtcndun^Si hune beftiâ didu, n6 calumnior»Hæc Otho epifeopus^nepos im peratoris Henrici quarti, cui Aeneas Syluius præcipuâ laudem ueritatis tribuit in hiftoria^ GuideSnitionifi quisauthenticâ feripturâpa^ piftieg monarchiæ côponatjCt uitasRom.pon tifîcum à morte Gregori) magni,uiq^ in hune diem,eorum^ dodrinâ, religionem, mores,di da,feda,breuiter totâ uitæ rationem,is uidebit omnia inter fe ad amuftîmquadrare.Quæ fin gulatim repetere ac demôftrare longum foret, ^c iuperuacuû,quum ïibriextent,et in manibus ^nium uerièntur,etres cîamet,quales fuerint ■^^iquot feculis Rom.pontifices,ô^ eorum ièda D d tores I

21» T HE O D. BILBIANDRI

tores pertinaces,amp; iuratifsimi fautoresatlt;5padgt; iutores»Tamen quia Domtnus Chriftus iubet arborem iudicandâ efle ex frult;flu,attingam pau cula ex immcnfo pelago impietatis Sc perfidiæ, fraudû,doli,împoftur^, Iatrociniorû,ueneficio rum,ô^ immaniû fcelerû,quorû magnâ partem nequidem nominibus extare côueniebat inter Chhftianos:tantum abeftjUt deceantChrifti uicarios fcilicet.In Stephani igiturfecundipon tifîcis nbsp;nbsp;ciuis Rom»manUjan no dolus egregic

tradatuSjS^ utDaniel inquit,profperatus eft, quiPipinum aulæFrancicæ maioremfoluitrc Iigione,ac docuit uiolare fidem,quamregi{ua dederatjiuuantibus^ Foirado ôd Burcardo pifcopo VirzburgenfijHildericOjCuius fratet^ amp;nbsp;maiores aliter meriti erantde fede Romana, cripuit regnû, Pipino tradjdit,Hildericoiii monafteriû uelut in carcerem detrufo;’ An non miraculum egregiè nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;merèantichriftia

num excogitauitjUt à beatoDionyfîoParifijs morbo leuatus ßtj'ntercedetibus Petro Pau lo,quo fibi reges 8^ gentem Francorum in po fterum faceretobnoxios;' Qciid turpius ScCcele ratiuslegit in iliahiftoriar’quid crudeliusj’quitJ immanius quàmHildebrandus c’quiannofa^ lutis 1075 cathedrampeftilcntiæpeisimis artu bus confcendit, amp;nbsp;Gregorius feptimus appeb latns eft f qui minis extorfit Romanis, ut iurax rent

FIDELIS RELATIO, Ut rentin fua uerba; qui uno tempore tres homix nes non confeflôs,neque conuidos,apud eccle (lamfandi Petri iufsitincrucem adigere. Qui fcripturas facras uiolenter torfit in adiutorium falfitatis.Qui ipiritu prophetico £e ferfjs pa-fchahbus prædicere iimulauit,Henricum impc ratorem ante Pentecoften morituru efle^quem infidqs S)C latrocinio perdere deftinauerat,ut compertumfuit^Qui librosmagicos fibi familiäres Temper fecum circumtulit, Qiii fymbola corporis Dominici præièntibuscardinalibus, amp;reuocantibus,coniecitinignem,reiponfape tens contra imperatoremHenricum^Quiop-timum amp;nbsp;religiofifsimum principem Henri-cum,tum alqs magnis amp;nbsp;multis iniurqs con tumeirjs affecitjtum anathematepræter morem hadenus coniuetum, amp;nbsp;præter meritum uiri pgt;ercufsit, Si. contra iplum feditiofos bella commouitjUteifexagies bis,Chriftianis co-pf)s contra Chriftianos pt^nandu fuerit.Qui concitando imperatorem Grgcum contra Tur casjfemina iecit expeditionis Gog amp;nbsp;Magog* In quern clamat ianguis ecclefiæ,gladio linguæ eius miferabili perditione effufus.Quæ lingua Uerô,aut quis calamus poHet exphmere fatis, quantum fanguinis Chriftianiet omniu prope »^tionu profundi curauerit Vrbanus fecudus,

D d a wt

C t A

zn THEOD. BILBIANDRI

Ut fub prætextu expeditionis pfo Chriftiana re ligionepropaganda,amp; recuperado fepukhro DoiTiini .,in fedem R-omanâ oppreiïa faAione VigbertinareftituereturcNon capi't bic nofter breuiculus catalogus uirtutüetaótionüpapifti carumjh'ada rnalorü,quam inecclcfiaChriftia nam effudit Gregorius nonus : qui authentic cumlibrû decretalium,uelpotius iêntinam ftul ticix 8^ impietatis edidit : qui. Friderichû fecun dum,principem genere,ingenio,peritia lingua rum óó artium, uirtutibus, præclaris operibus ornatiflimum, diu indignis modis exagitauit» nam anathemate percuflum quia non è uefti gio imperator in Syriameuolabatiubentepon tificeRomanOjfed impedientibus negotrjsim perii,regnopriuauit,8è coronato Othoneface ad bellaciuilia prætulit.T'andêuerônTjperatO.» rem profèâûinSyriam,mfidrjs,perfidia, progt; ditionibusjlatrocinrjs profecutus eft,utCaia^ phasfuamprophetiam ipfeftabiliretjóc uerfus Friderichi aboleret:

Roma diu titubans Jongis erroribus ada CorruetjSC mundi defineteflê caput,

Cui Caiaphas, propheta temporis illius^rcx fcripfit:

Niteris incaflum nauem Rimmergere Petri, , Flucfluat,afi:nunquamdefi'neteßeratis,

Etin ipfum Friderichum;

Fata,

tide LIS RELATIO. 21} Fató,i’nquit,uolunt,fcriptura docet, pcccaialo' quuntur:

Quod tibi uita breui's,pocna perennis erit. Igit Gregorius accepti's literis,quæ nunciabant Hierofolyma cum alqs quibufdam à Saladino C hriftiano imperatori reddi ta elle, fiiribundus abieciteas, 8^ per legatos Sultanu inftigaiut,ne redderet ex paCto ilia oppida imperator,8C ab^ fentiApuliam paterna hæreditatéabftulit,quâ imperator coaó:us eft ope Germanoru ôd Sara cenorû recuperare. At(ç alfjs multis rebus de^ clarauit,quæ làpientiajmodeftiajreligio,quo dS ftudium promouendi gloria 8C religion? Chri fti,quis amor gregis dominici 8C terræ fandæ^ quæ fides in Germanos principes lateat in fan-Àiftimo ferinio petftoris uicarrj Chriftijimoùi fcatebraputeiabyfTijôô receftu tenebricofî pe, kloris regis locuftaru,8lt;^ angeli fatanæ,qui per-ditio in linguis omnib.rediiîîmè dicitur,Quid cômemorem inoentes, immanes aceruos mam monæ i n iquitatis,cui feruiuit loann es 22. amp;nbsp;pro ptereaDeo feruire nopotuitcquidipfiusiniu ftas 8C impias perfecutiones contra dodrinatn Chriftianâjôô imperator? Ludeuicû Bauarû, atqß o?s qui fid? Cælari 8^ Deo ièruare uolue-^untfNôprætermittendus eft in hoccenfu,etfi 'ïalde lèftino,Bonifacius o?lauus,ex maleficijs ^lt;gt;tus côflatus, qui^ cyclopædiam iâtanicâ ab-

Dd 3 folute

*»4 THEOD» BIBLIANDRI folutèexprefsi't* Vocibus enim fummifsi's,taii' quam cœlitus allatis,CccIeftinu terrui't,utpon tificatum maximum deponeret,ceu impartan tæ móli,quem ipfè auidiisimèarripuit^Etintra uit in ccclefiam ut uulp€S,imó ut fur amp;nbsp;Iatro,u£ in ea lupum ageret, no Chrifti ièruum, aut uica rium : óó exiretut canis ÔC mololîùs inter canes porcos^qui foris ftabunt, audituri uocem h orrenda Domini, Abite operarij iniquitatis, quia nefcio uos» Idem Bonifacius cerimoniarn iubilei abolitam aduentu Chrifti,qui perpetuu annum placabilem dies falutis attulit,iplêau dadlercontemptis legibus apoftolicis reuoca* uitin eccIefiam,Atqgt; in maximo conuentuho minum,qui Romam confluxerantob inCoUt^ rem iubilei,primum pontificio, deindeimpera torio ornatu ie exhibuit,oftentans duosglaz diosjamp;uocealtiisima proclamas,Ecce duo gla dij hic,ut declararet fe pontificem max. 86 impe ratorem fupremum,86 monarcham totiusor biSjinftrudum duobus comibus æmulantibus Chrifti potentiam. Quafi'pontifex Bonifacius ecclefîæ teftificaretur,ô6faltemiftud bénéficia côferret:Bonifacius,86 qui anteceflerunt,Ô6 fuc ceflèrunt fimiles pontifices Rom.eft antichri ftus magnus,qui uêturus eft.Et fi ueniret alius, non poiîèt maiora figna dareantichriftianifmi, ûuàm Boniûdus.Hic eft Romanisten etc cum»

FIDELIS R E,L A T I O» «'î Hicniger eft^hunc tu Germanecaueto» Introrlus turpem, fumma^ in pelle tyrannum» Albertûenim defîgnatû regem ab eledoribus principib^cotumelioie reiccit,propterea quod ambitionipontificis infaturabilinoniàtisfaôii eflêt, Pliilippum autem GaUorum regem fpc imperi} ladiauit difcordias inter Italiæ refpu* blicas lêminauitjamp;^aluitmagnopere : Gallis amp;nbsp;Græcis de imperio Conftantinopolitano cer* tantibus frigidam fufEiditjSô oleum camino lar ge fuppeditauitjUt ianua Othomanno apert* returad inftaurandam Turcicam domination nem, quæ Afîam èC Europam turn alijs cala* mitatibus attereret, turn in Machumetis im piamuefaiiiam pertraheret* Is eft Bonifacius, qui principes uiros z patrijs ièdibus iniuftê pepulit, De quo Platina domefticus icriptor teftatur,quod maluerit imperatoribus, regi^ bus,principibus,nationibus, populis terrox rem, quàm religionem inijcere,aurumundin que coquifîtum plus quàm dicipoteft,iîtiensgt; Quid commemorem loannem 25. quem con^ eilium Conftantienie coëgit abdicare pontin ficatum, propterea quod effet bæreticus, iÿn *îîoniacus,homicida, amp;nbsp;fodomitac’Et tarnen Papifticæ monarcbiæ uindices audent,ô fcen infandum,contcndcre,illum fuiffelégitima ^brifti uictirium,8d caputeccleiîæjuf^adxllu diem»

tilt;J T H s o D. BIBLIANDRI diem,quo decreto fynodi deicdus eft.ôc ne de^ cfïèt muliebris audaciæ exemplûlîngulare, lo/ anna 7,pondficatum Rom.duobusanm'sgef* fit.quæ talem 3^ tantam confufionem intulit €cclefîæ,ut falua grammatica 3c pîetatc no poC fim de ea fcribere ♦ Non enim fas eft fccmina dî cere uicariumChnfti,neqjpatrem beatiiïîmU fandiffimumîS^ fi dicamus matrem fàndi'flî mam 80 beatiffimam,peccamus m di'uam uirgi nem matrem Domini', cuitituli illi optime con gruuntîfîcutfilio ipfius bcncdidro conucnit,u£ falutet pater 3c frater amp;nbsp;rex 8^ pontifex iàndiflt mus amp;^beatiflimus»Vt ante apudpapiftas eon grua fit oratio, non ualde laborandum eft no bis, fiquidem illis cóueniunt,8ó in una iede mo rantur, lux amp;nbsp;tenebræ, ueritas mendacium; religio 8c impietas, uirtus 8c abominatio,Chri ftus deniqp 8C Belial ôôantichriftusa’nquoab inftantijUtaccepit perfonam uicarij Chrifti,e£ commentiti} Chrifti, habitat omnisplenitudo fàtanicæ operationis et uerfutig»Necpoteft ma gis uir bonus elTe antichriftus,quicquid tande fimulatæ benefîcentiæoftentet,quam malefica fœmina,qug padum inij t cum iatana hofte ge^ neris humani,haberipoteft inter bo nos et honeftos ciues^

Conclufto*

FIDELIS RELATIO.

»»ƒ

CQi\CLys la

SI 1'gitur anti'chrifti non funt, qui falle» titulo èc nomine uicarios Chriftifimulät,amp;men tiuntur fc obire m unera C hrifti, qui iplenu mp nefuoagit femperomne bonuminfuis meni' bris, omnia^ gubernatincœlo 8C in terra, qui nam tandem eruntc’Äntichriftusenim eûhogt; mo pcccati,amp; filius perditionis, qui perfonam Chrifti fîmulat, ita quidem artificiofe,ut multis Chriftianis perfuadeat, fe u ere partes Chriftia* gerezut Gt pontifex maximus,iudex fupremus^ lator leg urn irrefragabilis, rex uniuerfalis,cui debeatur monarchia totius orbis. Quum uero id uniuerfum quod ad defcriptionem antichri ftilpedlatjinpontiGcibus Romanis cofpicuum iam Gt per reuelationê uerbidiuini : fcilicetad* hue pucri eGTe fenGbus pergemus, 8Cantichrilt; ftum præfentemnon agnofccmus,quia{èpal lijs amp;ftolisfacrisamp;titulis honeftiflîmisinuob mit,cuius operationes cernimus amp;nbsp;fentimusî* Qui enimCain parricidam nôiudicathoftcm Deiamp; piorum, 8ÓeccleGæ totius fanô:æ,is e-tiam Nimrodum tyrannum,amp; robuftumue natorem coram Domino,talem noniudicabit. Qui autem Nimrodum nôiudicatantitheon, amp;nbsp;Deoatquehominibus infeftumtyrannum, is nequePharaonem »neqsSenacherib, neque E e Antio*

ilS THEOD» BIBLIANDRI

Antiochum Epimanem talcm iudicabit» Por» ró,c|ui Herodem non ponit interimpios ho* fies Chnfti èC ecckfîæ,nô enam Neronem^Do miti’anû, Machumetem ponet inter impios per fecutores religionis doârinæ Chnftianæ * Et qui non fufpicatur, non metuit, non cauet, non fentit^non odit piozelo^non oppugnat ut antichriftos, eos qui totfeculis fub falfa ima* SineChrifti ecclefiæ Catholicæ hohes atro* ciffimos geflerunt : is profeélb nuRum antichri hum fentiet:,no magis quà in Turcæ t qui Gog 8c Magogfub fînem mundi expé(hantes,quos Chriftus ècœlo interras rediens conficiat,an* tichriftianam tyrannidem apudfe maxime uigt; gerenon animaduertunt. Adhuc finemus im' poni nobis oftentationejuefeio cuius antichrt fti Siculi^aut Cretenfis , quein Cyclopes aut mendaciorum architedi procudant, fub cuius umbra latitet magnus Só groflus ifte antichrr ftuscEtiamnunc ludaicum antichriftum expe dabimus , qui natus è tribu Dan Hierofoly* mis tyrannidem exerceat primum, ibiq? fe in templotanquam Deum often tet, contra quem HeliasSi^ Enoch SC loanneseuangeliftareuer* fi in has terras pugnentt'Atqui eueniet nobis, quod ïudæis accidere uidemus. Quia cnim no recipiut Meftiamqualemfcripturæ fandædcquot; feribunt,expedantaliuin ex fomnijs hu* manis

FIDELIS R ELAT lO. tnani's figmentis conflatum, extremis mifcrqs funtobnoxi). Itanifiantichriftum ipecfieinusj qualem facræ literæ defcnbuntj alium exlt; pedtemus hominum commendsfidum for-matum,antichrifti præda amp;nbsp;ludibnum perpe_ tub erimus. Abfit autem,abnt procul àChrigt; ftianis, quos fapere oportet,non ex hominum comends, fed ex certo 8^ explorato uerbo Dei, utdiutius ludificet eccIefiaDei afinusifteRo^ manus : qui quum putaretur leo efle de tribu Iuda,terruit nimium, ÔC eheu fabulam egitfuz neftam cum iadura graui omnium rerum ,atlt;^ udnam non multarum animarum. Satis acfu-per datum eft Minotauro. Nunc tempus eft, ut Chrifti aufpicia fecuti ford animo, amp;nbsp;legitime contra hoftem Chrifti,0C ecclefif, adeo^ to tius orbis pugnemus coniundis animis amp;nbsp;ope riSjfiquidê de falute comuni agitur. Qtiid aute uos Ô principesChriftianfet cities uniuerfi rei-pub. Chriftianæjamp;domeftici Dei,hotter ad tauendum,amp; fugiendum, 8d oppugnahdu an tichriftianam fadionem, ad concordiam et con fenfionem Chriftianam, ad obedicntiam Chri fti amp;nbsp;uerbi diuini c Cupio enim hâc caufam ani mis fedads amp;nbsp;tranquillis iudicari : deinde pru denda Chriftiana ftatufquid agendu fit. Qua-quam res præfentes, amp;nbsp;tempora, amp;nbsp;ea quæ per totam relationem tradatafunt,admonent Be 2 fads

*zo T H E OD, B 1 B L I A N D R I

fad's quid fadto fit opus. Itaque finem huic fcri* pto imponam, diligentius aliquâdo fcripturus de rebus Chrifti èC antichrifti, fi operam nolt; ftram grata efïê pijs intellexero. Ac ne quis mcz ticulofior fortafre,adhucRomanu pontificem fufpiciatmagis quam par eft, faciam paucis ip^ fam beftiamloquentem ,utexuerbis proprfjs cognofcatur, amp;nbsp;damnetur, Sgt;C doccat ipfa qui' bus fupplicijs Si. pocnis digni fint antichriftia/ ni. Nam quod Nicolaus diftincftione xxilL de eledione Romani pontificis decernitinan* tipapas J qui eleclo papæ Si in apoftolica led^ iuxtaconfuetudinem inthronifato relucftantur, idipfum antichriftisamp; eorum fedatoribusiu-re optimo congruit t qui Chrifti regnum Si pontificatum uniuerfæecclefiæ inuadunt, que , Chriftû Deus ipfe unxit fiiper montem Zion. ^brêoïes Slt;^C‘SicenimNicoIaus papapræfcribit. Eligac («pocow^ autem deipfius ecclefif gremio^ fi reperitur,fdo tuntur. neus t uel fi de ipfa non inuenitur, ex alia fu' matur, faluo debito honore amp;nbsp;reuerentia dilc' difilij noftriHenrici,qui inpræfentiarum rex Hi7lt;ie6r4»- babetur,Sófuturusimperator Deoconceden' dusaüt tur fperatur:amp;iamfibicôceftîmus,ficutfuccefib pitcrrapuit ribusilIiuSjquiabhacapoftolicaièdeperfonali pafedchri ^^’^hoc iusimpetrauerint.Quodfiprauorum ßus Henri- atcçimquorumhominiim itaperuerfitas inua Willi.lt;lt;e luerit,utpura,fincera,atque gratuiu fieri in

FIDELIS R E L A T I O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jn

urbc no poffit ekdio : cardinales epifcopî cum rcligiofis clericisjcatholicis^ Iaicis,Iice£ paucis, lus poteftatis obrineant eligendi apoHolicæ fc' dispontificem,ubicongruerit. Planèpoftquâ declio fuerit fàcta^G belbca fuerit tempeftas, uel qualifcunqp hominum conatusmalignitarisftu dio reftiteriqut is qui efeduseftdn apoftolica fe_ de iuxca confuetudinem inthronizari non ua-IcaGeleclus tame, ficut uerus papa,obtineataii thoritatem regendi Romanam ecclefiam, di fponedi omnes facultates illius. fuU nonnihil contentions inter quodbeatu Gregoriu ante fua Gregoriutnmitgnii,z^KMrici--confecrationemcognouimusfe cifre,Quod fi quis contra hoc decretS noftrum fynodalifententiapromulgatu, crauiß. peccatnmeiiinpapifli quail per feditione uel præfum* obludaripontifict Kom,

6:us,autetiamordinatus,feuin e^ißiioDeireniti,Qripfiusp9 thronizatus fuerit, authoritate derogaree diuina,et fandorum apoftolorum Petri et Pau li perpetuo anathemate cum fuis authoribus amp;nbsp;fautoribus,amp;fequacibus,àIjminib.fànlt;frpDei ecclefiæfeparatus abfjeiatur, ficutantichriftus

8gt;C inuafor,8Cdeftrult;flor totius Chriftianitatis. Quidigitur N ec aliqua fuper hoc ei audiêdâ refcruçtunfèd

abomniecclehafticogradu,inquocûqdberat „oHtseuan-prius, fineretradationedeponatur, Cuiquif gelicisr quis adhæferitjUel qualemcuncp tanquam pon

Ee 5 dfici

1X1 THEOD. BIB LI A ND RI

Antißapaet qualemcunque tanquam- pondfid reuerend« antip4pifllt;e exhibucric., aut in aliquo eum defendere cddem ten'

tentidddnt' pïælumpterit, pan Icntenna lit mancipatus. natur.jgi' Qtiod fi quis huius nofiræ fanctæ decretalis

fentcntiæ temerator extiterit, Slt;Romanain ec chriflidnieo ckfiam fua præfamptioneconfLindereÔôpcP dfzKcrïwwc turbare contra hoc ftatutum tentauerit, per tenentur, pgtQo anathemate afque excommunicatione damnetur,amp; cumimprjs(qui non refurgent in iudicio ) reputetur : cmnipotentis train contra fe fcnnatjamp;f fandorum apoftoîorum Pc tJento mdgii con/ùndit ecclc/invt^uifn tri SC Pault ( quor U in ccclc-pdp£:ut iüd,qu£infolenniproceßione nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pr^fumitconfundcre)

in hac uita amp;nbsp;in futura furorem ientiat,Fiat ha* Expf.^8.contraSMliftdmfdâionëcr bitatio dus deferta^ amp;nbsp;in ta* omnet antiebriflianoî. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bernaculis fuis no fît qui in

habiter. Fiant filrj eius orphani, 8^ uxor eius ui EX pf.to s. contra Doeg, crSaulinos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CommotUSCÔmoUea

adulatores. Deinde contra ladam cj- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

fiëios Chri/los, inimicos ecclefiic nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“‘H inendt*

uerg, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;centjamp;eijciantiîrde habita

tionibus fuis. Scrutetur ctiainfocneratororn-nein fubftantiam dus^et diripiant alieni laborcs dus. Orbis terraruin pugnet contra eum^et eu Sedicetfan eîetncnta fînt ei contraria. Et omnium fan* fesfunt^de' lt;ftoruinquiefcentiuni mérita ilium côfundant, /ùnâi uita. etinhacuitaCapereum apertam uindicfîameo rum oftendant. Obferuatores autem huius NcworfWif/ttpfccrftdui/ifotosDc!«. noftri decreti omnipotenquot; Q^od pbari[iei normt papa çr pi(p‘fitÇ iinwnti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis

FIDELIS R E L A TI O, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»2^

tis gratta protcgat.Só authontas beatorum apo ftolorum Sc Pauli ab omnium peccatOz rum uinculis abfoluat.

FINIS.

E R R A T V M.

i}1 .prindpum.qtios Geutirtflituidaffèritur.'Rt

BX QFFB

CINA lOAN. OPORINIr ANN, M, D, XLV* FFartio.