Dit boek hoort bij de Coilectie Van Bucheil

Huybert van Bucheil (1513-1599)

X v

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Bucheil Collection

Huybert van Bucheil (1513-1599)

More information on this collection is available at:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

Theolögit

Octavo n**. 119.

RESPON

SIO, DE MISSA.MA

TRIMONIO ET IVRE MAGI ftratus ïn Reh'gionem.D*

V uolfgango Capito-neautore».

CKtn Indice hcupletißimo. »

AD POTEN

TISSIMVM PRINC»

PEM HENRICVH OCTAVVH

Angli£ lt;!3- FranciicRegem,Dominuin Ribernia/ummum in terris Ecclc

fi£ Anglicane caput.vuolfc gdngiEdbXdpitos

nu Priefdtio.

VAM SIT DIFFICILE

er inueterdtos moreycorrigere,mdximisnot pcriculis,in cdufd religionis^du in ed re/htuenäd er txcolendd eldbordmuSttxperti fumus. Nuf^udin mdiores quam in hdc pdrte exifiunt offbnßonet. Hihilitdmunitum innocentiddtq; integritdte,ni» hil^; tdm conßrmdtum diuinorum Scriptorunt duthoritdte, quod non infißißimis reprehenßonis bwobijcidtur.Ndm cum ßdniiius dtq; optdbilius ni hilejji debedt,qudm reäe inßrmdtd et inflitutdpie tds,tdmeu nondefunt,qui hinc dicdnt cdldmitdtef inRefpublicds importdri-Etquonidm ÿdemhuiut uociserudfirrimæfententiie duthores funt,quire gni tui trdnquiüitdtem euertere, tunq; conßlid opt» pugndre condti ßtnt,uifum eß edddtequoq; mita •^lt;re,qu£fuperiore anno ad illußrißimum Prtneßt if

P RAE FA TI o

pern Pätatmum Kupertum confcripfîtKUi. Sper» enim fire ut hinc intelligiitur,honejlißi)nos tuas co natusfiijfi,atq; etianinum elfiadbonorucptos rum uirorum caufam defindendd,quam ifli finejtis frdudibui dduerfus pdtriam contrd quanttuduirs titsrequirdtjubefdildree;^ profligdredudent. Sed idutconfido fud effrendtd cupiditate O' nefirijt rdtionibuiconfiquuntur, ut nullus dpud te cis loa eus reliilus fit crimindndi,quo minus Buangelij fiux fieptdm cdufitm defienddS-Qttisnonuidetquobo^ rum cogitdtiones f^eilent f quis non cernit quid ueritdsrequirdtiHicco'pfKdentes uiri omnesds nimaduertunt,!!;^ ipfi fi fdteri uerum pofient,fudnt iniuflicid. facile agnofeerent. Primum enim fipieta temo'f^l'lglpn^'f^ necefidridm efieputdnt, debent etidm firre,uti fi non dmtfiam omnino recuperaues rimiK,tdmen defceddtdmo con/purcatam,ocer tepropèprofligdtdin prijlinu locum rejlituamus, Crin lucemrurfusproducdmus. Si enim necefid riuscA nobis ïefusChriftus,qciusdoarindcdrere pofiumttsiSihutus inflitutio fiutfdlutdris,certc per niciofidcAeiufidem amifiio,dut cdlamitofdfdltent defoedatio. Nam quod contamindtus fit uniuerfiuf Eudngelq cultus,probdre non e^ opus. Ciuid in re fitfi dim apparet.fi inuitam eorumquireligioni prafichfuntrefiicimus-.fi eorumminiflerium cunt funciione Apojfilicd,qult;£ txstnplum o rcgula eß

AD REGEM ANGLIAE

«innibus £t(ttibuscompareimiit ,pldnè liquet, eos nonfacereadtcdificationetKifed adcopom Chrißi dißipationem. Si deniquc eorundem cdiéia,n!ana data,inflituta,interpret(ita cum facris fcriptoria buiconßxlfn’'(^ ^fucils clucct quantostenebrusfus is menducijs confiUjs cluritati Eudgeîicæ ojfude rint. li£c res adeo prudètibus pijsq; uiris nota eü, utcuea c£teris comprobare cofiituimiK,uereamur nehorumiudiciopdrum uideumur tribitere- Ne^; «j/hi' dubiu uUum es^ potentißime Rex,quiit pluri=: na pro tu£ prudentiel confideres , qu£ einendata ob tibi diuinitus coneeßam ergd. humands ncceßitit dines chdritdtem pr£tered cupids, fi ea tibiali= qudndoperficiendidcturoccdjio, qu£ nißper hox runt importunitatem fldret , idmdudum ad puU cherrimum locum perduüd uideremus . Ciuld enimidmannisdliquot aliud canaris,qiiÀm utre^ gnum tuum ab alhitißimorum hominum ßraude uindices,ut flor entern acbeatum tum pietate tunt c£teris comoditatibuspopulum tuum facias,fi tibi perijkrum cruentas infidias liceret,ji inexhauftee cupiditatis et auaritU harpyi£pmitterent.Sedta ntègloriofe aliquado hanc tranquillitatem populo tuo comparabis.iiunqudmpiorum cofiliauana fiie runtjKcgum eo certiora funt,quà maioripfisdiui ttitus eliconceßdpotentia,cr quo propius ad laude nontinis diuinirelata orfufeepta funt, alioqui ua»

' P RAE F A Tl o

tue funt non minM principum qudtn plebeiorum ba ininumcogitdtiones,0’nonipfit authoribui folu, fed etidtn orbi terrarum pllt;erun(y exitiabiles,ß priudtd cupiditdte injUtuuntur. Cum primum inGermdnidcaeptd eftrecoU religio,tenuide:yim beciüd hdbuit principid , tdmen intdnto hofiium odiOftdntdq} potentid eo dedu£b)/eil ^utidm lo= cufuuinpropè tutdriplurimorum prjefldntißimo^ rnmqi conßnßoneuidcdtur.Cum Dez« imbeciüi= täte principium fdcit, proßiiione rerum potentie am fudtn decldrdt, cum dutem perprincipaKcs gesq; eddem eldbordt, mdnißfio ßngißcdt^uod in pducii incccpit, id per uniuerfos uelk diffundere. Sedutroßjiiuflißimis cdußs excitdt,ndmßc per^ multi fidtuunthoneflißimds teii^^mdximM rdtio^ nesfecutüeße.tieqi nos ^uic^ condti eßemuSiHiß neccßitds tdntd ßtßßet, ut quoquo modo potiw eßet periclitdndum,qudm uiuendumycontrd qudmres animusqi etpietdsßtdderet.Ztcerte omniitdßenß oneni confequeremur,ß exueritdtepotius q homU num cupiditdtibtis res ipfd lt;eflimdretur.^ibil enim tndgis uideo Eudgelij progreßus impedire,^ Eccleß (tßicorüpotetid, qudm libeter ddmittimus,fed itd, tit neßtpietdtioßuturd' Kdximdenim inde incos modd inueädfunt in Eccleßdm Chrifli,quodpduld timitd domindtio Ecckßdflicorum creuit,ut etia tun œteriîomntbuifit ßrmidolofd^ concordidtn

tÿ-tba

AD REGEM ANGLIAB.’

it oifequiüyuinculu Rdp./oludt. Nrfw tametß U9 bis reges eßis etpræfèétigentibus et ciuitatibuSt concelJd fit zy comtnifiadiuinituiomnisadminis ftrtttio,quieaduitlt;e huius rationes pertinet,tdmen eiufmodtpauldtim Ecclefiaflicorum primores^^dfit dm quoq; potentidmconuerterunt, utiam non folié fi à ueflris legibus uindicarintfid etiam religionis pratextu uobis adfirant neceßitdtem,fuis interim ùoluntdtibusobtemperdndi-itdcy metuuntnonnut Idfibi,per doârinutn Eudngelijjddemptu iri,zy re tinquèdddliqud exhonoribus cruoluptdtibus^eo» çjue mdlunt inepte et ui refîflere,quant agnofcere ue ritdtem. Tantam enim authoritatem fucce/fu res Hum e^artibusmaliSypotius quàmuit£innocentid CZ ueritateaffecutifunt, ut etiamfi principes uiri, omnes cofentirent,tamë horu metu uix dufifùerint Kunngelij lumê ddmittere.H£c fold hoc tëpore obs ftdt,quo minus Chriftus uere docedtur ,nifihocefs fet ,trdnquiUißim£ dpud oês effent uit£rdtiones’

V thane defendant, calumniantur p nos cerimo nias omnes toUi Cfgigni feditiones,quoruutrunq} eüfdlfißimu. Nam quas cerimonias utiles uidemttt ad Euangelij Chriflii^ obferudtidm,no modo ut uti lesretinemusfedutneceffariascofirmamus. Qu^ uero peftifer£ uidentur,nifireijeeremus effemusfis Miles his qui pietatem dut non agnofeunt dut oppugnant . tuerunt furiofie qu£ddm turbt iiij

PR AEFATIO

1}ii attnis conciMte ,fed apud edfferè urle^dc prin cipes,ubi nun^ admittipotuit ea doélriM,pro qua noflripropugnÄt. Monaftcrienpit Epifcopiis,quia no/lram rtligionem repudiauit,uidit caput fu£ dio cccfcos flagrarc impietate furijs Anabaptifla» rui)i.ider,i in HoUandiaeuenit. îüamquoniamne» tijincm adtuittunt addocendum, nifi nobii inimix cui»-,qui ucrc doccät non habent, itaq^ uarijsfcdUt perturbätur.Bona doiirina àfalfa no facile fupera tur,fed in impietate multa eß uarietas cr mutatio» quifitccedunt,plerunq; funt ad fraudem inSlrua iliores ,exaduerfo autem tanta eßper germaniant hoflium noßroru, quoniam profaniscuristoti det tinentur,inreligione e^rebm facris imperitiaatt eorum rationes ne ad manifrjks quidem errores conuincendos refrtandos magtwm momentum (tdßrrepoßint.

Euit etiam rußicorum per Germaniam tumuU tus,fed id pericull ex lUorumagris maxime puUut lauit, qui reflorefcentem pietatem oppreffam cut piebant.

Sed hiec incommoda in nos reijciuntaduerfarij, CT id Regibus perfuadent, omnibus magißratibus et ordinibus à nobis crearipericula,ad hoc arcc ma Us nosartibuscofcendcrc, ej- dißbluto ruptoép ma trimonio fredißimam , maxitneq; abominandam ftitiorum licentiam uulgo permittere, cum nos iu=

AD REGEM ANGLIAE.

ßdt ttuptùf er huiufee légitima coniunStionis re^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

uerentidm atq; fdn^htdtem inprißinum locum fin» ma cura er folicitudine reuocemuf. Sunt aliaper^ / multa quibiK nos onerant. Ciu^are qua dehii rebui adprincipem minime ßupidum aduerfus afttitißia miaduerfarii falfas criminationes fcripß,eajh,tM fub patrocinio nominis tui euulgare,er ad te mit» tere,quotibidoélrina religionisq^ noftra,quantii addlacontrouerfaattinetàliqua conßet ratio,in» deq;aliquidcolligas,quod adgentis tua utilita» tes,adpopulituifalutem,ad neeeßitates omnium l}ominumtransßrripoßit,quod Kegno er hare» dibmtuisinperpetuum ßt proßiturum. Vacilior eil enim omnis adminiflratio ,ß plebs ipfa Dei Chrißiq; doilrina reékßt imbuta, neq; quifquam unquam reckobtemperauit,niß ad hocdiuinitiK habeat animum inßrmatum.

Ctuantum igitur nos monarchk er omnibus Argumenta ordinibustribuamus,exhoclibcllo coUigipoteil. totiusUbeäi. quot;Videre etiam eil, qua Epifcoporum er admini» ßrorum in 'E.ccleßa ßtnäto, er quam late patens munus,qiiidit^ clauesEccleßa,quauirtus Verbi Det CT Sacrameiit or um, qua inferipturam conci» Horum uisßt, er qua in utrißp fummi Pontificis autoritas.ltem quem locum humana conßitutio» ncs habeant,er quatenus eifdem obtemperandum.

lt;^apriuilegiaerprarogatiuaEccleßjs à prin»

cipe

PRAEFATIO

cipe concedi, er qu£ admit tere infeftcerdotes iure ^ueant, cr lt;pi£ immunitates quibus aliquot feculi» arbem Chriftianum,bond pars Ecclefidjlicorumt hotnines ocioß cr uentri curando nati oneraruntt CTopprejJerunt. Deinde quid de M.t^d fentianutt quam iüi inter opera meritoria coüocarunt, not uero reijcimui. Qjtomodo quibui cerimonijt ittendum,quddi/ciplind lAagißratut eccleßds ßici populum in ojßcio retinere debeant. Poflremo quam late Matrimontum difßufumßty zy nuüi or* dini negdtum. Qjtidßt matrimonium, fy qu^ ßt multiplex, er quomodo Chriflianum ab impio dif ßrat,er qua ratione iuߣ nuptite conßeiantur. I« terpoßta etiam hicmultafuntde concubinatu,natn hunc aduerfarittsnoßer pro facrißeis deßndebat. îtaque docendum nobußit, quis concubinatits ho die ßt,er quts olim apud Komanos zy in Ctefarum legibus,zyquisinfcripturafdcra- Quid interßt inter concubinam zy matremßamilids. Qua ratio=^, ne diuina lex concubinam comprobet,cur etiatn maioresincccleßa Chrijti principio perfnißerint, curpoßerioresaboleucrint,dneu}»f ■ ceclefiare» uocare poßit,zyß idßdt ,anne .^ediat. H£c omnia ita à v-h'.: ..umtrobata eßelßeramus,ut tnat'quot;'lt;' nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri.lt;?.;'rcre non debeant.'

Uar. e:iii.i.'ii/ri,Cancilioru, Pontificumq^ MluiitateM iprißorum- liebr£orum plactta zy

antiqui

AD REGEM ANGLIAE.

intiquitatematq; ptcmrum fententidrum uim iii firmatnentum caufe noflræ eo uf(^; adhibuimuf, ut bonorum uirorum arbitrium cr iudiciumejje Ubenterpatiamur^quiomnid folent candide intern: pretari. Quamóbremautem crhæcadte fcripta tjje udimuf cdufam antèexpofui. QjidnqUam non folum ad id me inimicorum confilid impel lunt,fedhortdturetidm uirtuituaquie multorunt fermonibtts primum iaiktta,deinde Keuerendifi ßmi Edoardi Yoxi Herefordienßs Epifcopi tefli-' monijs-, cr i^icolai Hetei pientißimi, perindeg^; grauis uiri fuffrdgio,pr£tered amplißimo Tho=: mteCranmeri drchiepifcopi Cdntuarienßs, to=: Archiepia tiuiEccleßlt;e Anglicane primatis teflimoniocom fcopufCdn= probdtd effvcit, c[uo minui uererer, aliquid eti= tuarienßf. om ipße dfßrre quod ad conßrmdndd conßlid tua pertineret. Elabet enim hoc de alicuiui uirtua teor prudentid perfuaßo,ut quo clarior iüaßt,' eo pluref dd fe amandum excitet,in quo dnimi boa norumnonquicfcunt,nißße quoi^ comités curd= rum adiungant. Etfi unquam conßrenda ßudia ßint,tum lUud maxime faciendum eR,cum eiui mens dd res maximas zT iuflißimas excitdtd eil, cuiui prudentid uniuerfa gens nititur. In md» lis conßlijs etiam principis uoluntatem populm fe quitur, quo magis id officij fufcipere debemus, cum idê ilia renoudre meditatur,quibuiß)Us Deut

C0I1amp;

PRAEFATIO^ '

toïi0’pläC4ripotcß.Dubijc res cum i Ktgibus ita perantur,tarnen quttfi certteßnt àpopulo compro bantur,quidinfiriorumnon eü iudicare inftitutd Cr conßlia fuperiorum,dum neaperta ßnt contra oraculdf-ripturarum atq- fenfum ßdei. Cum uero ddcultiinjDcied:dcm pertinent,cumq; dd Chrißi ^loriainiuxtduerbum eins l^e£kint,nemo,niß in ntdximd impietdte conflitutus, filet repugnare. Cluiueroeiufiemodißiidijsßfiopponit,hic certe qudßcum DeobeUumnefarium gerit. Risdecdu^ ßscertiorfimperpopulirdtioefi’.utut enim fife Principiidlqi îAdgifrdtus conßlid habent, tarnen reélr facere creditur,cum pro ordinatione Gei ob ficunddtur,impie cum recufdt,fcelerdtißimecunt quietis conßlijs, concitato motu atq^tumultu res frdgdtur. A quibus uero mandata proßcifiuntur, CrquibusdiuinituscommißiefuntKefpub. hi etiä atq^ etiam prouidere debèt, ne quidflatuant, quod aut repugnetChrifiana; religioni,aut à charitate» régula lUa rerum gcrendarum dißideat .Cum uero utriufiii renoudtio,culturd,amplißcdtio propoßx ta eil,contemnenda omnia pericula funt, eoip per* gendum quo ueritas,quo pietas, quo humana; nc= teßitates,quo Chrifiis uocat.Hoc modo non diuis nittisfilumB.exconjlitutusuidebitur,fed ad eunt ttiam uiamßbi munire à quo tantjecurationi pne fiéhu creditur-ltaqi facutßc prudentiam,bcnigni

tatem

ad regem angliae.

tittem,fidempopulo tuo pr(cßes,quen!lt;tdtnodutn non modo tui, fed ctidtn exter£gentes confidunt. pvceflahis autem hcec tria copioßßime,ß religionê doérinamq^ Chriflireflorefcentem ßueas zy cofi^ firmatamreßituoi. Hoccüßapientiie tu£ proß:i=: cereßonitatis iüargiri,officij procurare. l^oßtrü ‘ ueroesldeumrogdre,quo ita conßlia tua guber^ net,utqu£ad eiii^ gloriam pertinent pulcherrime compares,eaéj^coniungaso^U£dd'R.egnitui trdn=: ^uillttatem,dd ocium ey honeflAtem pertinere uis debuntur. Deniq; animus tuns ueritatis lucequo» tidie magis magisq; iUußretur atq; confirmetur, Meorum fceleratißim£ ßgt;es fi-ußrentur,qui ad» uerfos exitiK horum conßliorum exoptant.

Vale.Argentorati VII.Ilt;/us

lAartij.

Annoxxxyir.

CAPITVM

SINGVLORVM INDEX.

Pro retinendaMilTa SC Coficubinatu faccr* docum argumenta Cap.f.fol.i.

Diuifiorcfponfioms.cap.ii.fol.4.

Quid iuris magiftratus habcat in religionerii cap.iij.fo.6.

Tyrannis chrifti'ano ferenda.cap.iiij.fol .g. Quod Ethnids præcipua ratio bene gerendse reipub.reIigiofuerit,(a.v.fol.S.

Quod Magiftratus creaturæ efficaciam uerbi adiuuct.cap. vi.fol.ty.

Quodcoerdtio malorum in Ecclefia per Ma giftratnlibertati fideinörepugnet. ca. vij f.io De dauibus^minifterio Ecdefiac,et Epifcopo rüdominationc.iudicin ex fcripturis.c. viij f.zt Quid in uerbum Dei Magiftratui liceat, et de effi’cacia uerbi amp;■ facramentorum. ca.ix.fol.iy. Collatio exiftimationisEcclefiae cum autho* ritate uerbi diuini.cap.x.fol.i6.

Quae autoritas Magiftratus in uerbum Dei,ce quod hypocrifin nópropricprocuret.c.xi.f.28 Magiftratn religionê imperio promouere, exé ploMofi,Dauidis,ct aliorö probatur.c.xij.

Quod Magiftratus fitjUt tranfgrefibres uerbi quatenusfub gladinres praccepta caditjpuni' an^et quae genera fupplidorö in populo d ei,et

C APJT Y3Î.

«juatenus pro religione conferuanda potiffi'' inurtiufi tâta fint, cap.xiij fol.jy.

Deiudidopopulan,amp;: ciusrationc, Sc uulga* ribuslapidationibus cap.xiirj.fol.40.

Publica utilitas procura tur .cumpcccatain re Ifgjoncm amp;nbsp;mores pleduntur.d: quando ïugt; rifdicflio Iudaeisadcmptafit.ca.xv.f0l.4j. Curlapidarint homines ludæi. cum poteftas tarnen ludicandi ab eis ablata effet, ca.x vi.f.4 Quod duplex lapidarfofit,altera iudiciaria,et altera populariSjCtquo modo.d«: quo ordine utracjj fadia fit olim, cap.xvij. fo.jo.

Quod ciuilia legis praeccpta ad religione per tineant.ó^ quod in populo Dei tranquillita« lion fitjubi uerus cultusnon eft.ca.xvirj.fo.jj. QuidPrinceps lt;5d Magiftratus ciuilis nobis fftjÄ: quod in Ecclefia nouiulipop loc um ha* beatcap.xix.fol.jj.b.

Quod fundamentum Mofi fint promiffiones Euangelii,amp; lege cffefpiritualem ca.xx.fo. 6z In promiffionem gratiae fundatacftlex,amp;cur Paulus dicat, Legem iram operari/d: de di* fcrimine noui amp;nbsp;ueteris populi Dei. capi. xxi. fol.64.

Mofcs Chriftum amp;: ueram pietatem docet, fl militer Ä Prophetac omnes. ca.xxqfohfiy.

Quod eadcm fides fitnoftra 36 uererum, amp;nbsp;lex amp;nbsp;Euangeliumfcmperconiundla fuerint, ÄJludicjseffe rcligionêcurareac.xxiij.f0.69' Miffatores Çhhffum atrocius ncganc, quam

Talmuquot;

INDEX

Talmudici,amp; quod blafphcmiæ poena fton ob fit libertau fpintus,necg ficcoatftio adfi* dem. cap.xxntj. fol.yx ludaicum miniften'um egit pro uera fidc, (SS deritu alienigenam in iudaifmum inauguran* di,fideilt;ÿ'Iibertateueterum.cap.xxv.fo.74 Martinus Lutherus dodlor Iibertatis fidei. cap.xxvifol.77 BapuzandifuntinfanteSjamp; qu« fit coadtio fidei.cap.xxvij fol.79 Dcconcilijsamp;rradirionibushominü amp;nbsp;Cai' pcurxueterisudlitaK,amp;: quod hypocrifisnS fiacexMagiftratusofßcio. cap.xxvitjfol.81. Cur Achab dicaturimpiusprinceps, quomo* do ludaeis æthnici/ine ofFenfione Ecclefiæ co habitarintjiS^ quid fibi Carfares in religionen» ufurparint. cap.xxixfol.gj

De iibcrtate ucrbi, (Si legibus pro religioae, ueroc^' cuItu Dei.amp;quod Magiftratus ex cau fa carnali non agat.cap.xxxfol.89 Reprobi manentquod funt, Sc iufti funt pec* catoresjfed non feruipeccati, «Si quanta in indice innocentia requirenda. cap. xxxi fol. 94 Quod peccata non fint paria, de natura pri-miprœcepri,(S: quid caufae fit, cur pelïimam fentehriam interdum homines non peflimi defendant cap.xxxij.fol. 98

De fine mundi,amp; Antichrifti,atq? totius uni* uetfi interitu,5i quid fit Andchrifti abomin» tio,quomodo dctcftandapijs, «Ssiqua ratione illc intet

INDEX

flkinterftdédus aChrifto domino cap. xxxiij fol 102.

Quod abominationes non fint zizania. Cæ» far Euangeiium non profequitur uoluntatc, fed errore^ôC delegibus pro quiete publica fa* cientibus.cap.xxxiiii.f0.107.

QuodCæfaripareantEuangelici Magiftra-* tus deSenatus imperij decretis,amp;: expeclatio' neconcilij oeconomici, óó: cur Philippus Mar* chio Badenfis ab Euangelio defciuent cap. XXXV. fol.iijb.

E)e Miffa.cap XXX vrj.fol.t’o.

QuidinfcripturisdegibuSjamp;inprifcisEcclc'’ fix canonibuSjUxor lt;Só concubina fit. quæftio fecundaprincipalis.cap.xxxviij.fol.up.

Quod matrimonium ordinem aut moribus, aut 1 ege receptum,pro fundamento femper ha buerit.cap.xxxix.fol.i^9.

Quid fit concubina.cap.xl.fol.164.

Quæ fitdifferentiainter uxorem amp;nbsp;concubi* nam.cap xli fol.168.

Quid inter ingenuum concubinatum. amp;nbsp;ma* trisfamilias matrimonium,arcç utriufcg libc* ros interfit,amp;; matrimonium non effe diffimu* landum cap.xlij.fol.iyj.b.

Honeftas matrimonii ex uerbo domini eft. Epicure! contemnunt : quid quifq? domi ui* uat inquirendum Magiftratui ca.xlirj. fol,i7g. Orta ex illegitimo concubinatu,lt;S6 quid inter « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iutig

I N O -E »

turis eiuiliSiS^: fcripturæ'facr« concubinas ttû terfic.c3p.xliiq.fol.i8}.

Quarc Ecclefia oranem concubiflatum pro* hibucrit,lt;Si: quod itêrum pofTicnon fine utili* tare concedere concubinas.cap.xl v.fol.tSÿ.

Concubinatus bene abrogatus cft,amp; per Ec * clefiam ia ufum reuofan'Jpotefl:. capite xlvi. fol.ipo.b. ■

De clauibusEcclefiXiauthor/tate pr/nciputn in Ecclefia,lt;S£ exempcionibusclericorumcap. xlvij.fol.tpy.

Epilogus tonus libri fol.

...

ILLVSTRIS'

Simo principi domino rv« perto Palatino Rheni Dud Bauaà ria: amp;nbsp;cotniti Veldcnfi amp;:c. Paftores (Sc minifiri ab Euangelio Ecclefiæ Argentoracenfisin Chrifto lefu pacetn ac/clicita* rem optant.

PRO RETINENDA MISSA Ef fäcerdotum iirgumctiU-

CAP. I.

ERAM NOSTRAM

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adillufträdam gloriam Chri

] ftiGclfitudini tugpollicemur

Princepsilluftriflimc,atc5 in* läai^^^Sillll ter tuos prædpuuni pietatis fpedmen. Snperioribus diebus cuiufdam ex aulids tuiSjUt uideturjöi eruditionc,lt;S^; üfu re rum prxftabilis uiri, confilium de religionc amp;nbsp;moribusreparaqdis perlegirnus;quouehè menrifs. omnium «Si ab erroribus AÂiflæ re-» purgandis,amp; a prohibendo concubinatu fa' cerdotum deterret. Nam eins generis abomi iiationes abrogari pofle negat abfqj Dei orri hipotentisindignationejmerita^peenä Caè^

Ä fatear

DE MISSA MATRIMONIO ET

fareæ Maieftads, cui prfficjpes omnes ccu ca-» pitijpatere lure debeant. Nani cum fcriptun's facriSjpræapuc cum KJaniclis odlauo amp;nbsp;no-no capiubus difertepugnet.is qui Andchrifti foeditatcm,uc MilTa funtamp; concubinatus Ec clefialticorum, uiribus ac poteitare abolerc nieditarur,pugnetcum grauiffimis decreds, quæde rcligionenon mucandaincotComi-djs Imperij piocerespubliccfancierintjpug-net cum officio pnncipum et Magifixatuum, quorum poteftas intra præfcriptum return te poralium concludatur.necg aliunde quam ex temporarijs caufismatenam habeat fuarunj partium gerendarum, adeo^ cum prophano rff fundtione ex diametro pugnetregni Chri-fti gubernado, hoc eft, fidei lt;Sc Euangelijtôîî omnino religionisrutela ac patrociniumne-queat principibus, neçp per leges Dei neep hominumconcedf. Euangelium quidem fic uerbum Domini, ad quod momentum nullum attulcritulJa creatura.

Has propofidoncs mulds argumentis late confirmât,omnium autem acerrime defendic CoHc^DHtdtu concubinatum Ecclefiafticorum ,quos neep ficdes adiuftamatrimonia cogendos,nc(pdsifta» fendunt, fuasmulierculas meritorias terrenapotefta-teadimendascenfcr.nifi forte paläm adultéras,aut cas qu3t non fuis tantum facerdodbu«

(onfuefee-

ÎVRE 2ÎAGIST. in RßLIG. «

confuefccrentjfcd alios quoq? impudcntiu» ac deploratius admitterent. Has ucrafcßuit abunde purus, a facerdotum contubernio de* pcllendas propcmodum confuleret. Quod ff quæremhabcat cum uno facriftco^bonafi-' dc,ita ut mutuo inter fe amore arftius deuii» ftifint,pctinde atcß legitimi coniuges, tale coniugium abfq! peccaco amp;offenfionc Def haudquaquam difiungendum. Nam fint ue* re coniugcs,quia adfeclus coniugalis, amp;nbsp;ani'« mus a fc non difcedcndi,coniugium fanciant, nonilla in coniugium folennis pollicitatio* ne(5 benedilt;fi;iOjnelt;$ pubii cailla Ecclefiæ ce remoniafcilicct.

Hane fentenriam 5c Patrum Ecclcfiafti» corum autoritäre,5C Conciliorum deerctis, cum ueccrum,tum recentiorum feriptorum te ftimonfjs confirmare, præterea non fine dilu cidis, utipfi uidetur ,argumencis facagit.Ni* hil ofßcere,quod ea confuetudo 3c ille indiuf duus amor, mutuuscf animorum confenfus ad cohabicandum,lt;Si: fides clam data,ne altequot; ri alterns dum uiuant,defticucreuelint,amp; ocquot; culta fit Se populum lateat. PofteaquaraSaquot; ræmatrimonium cum Abrahamo,hominü opinationihil uitiarit, exiftimantium illan, illi fororem effe.Q^uin matrimonium intet ilquot; los illaefum adhuc fuperfuit, cum feruis Abiquot;

A i) mckcU

DE, MISSA, MATRIMONIO ET

melcch amp;nbsp;Aegyptqs formidini fuæ confuquot; lens,eamfibi fororem elTe affeuerarer. Tam nihiladmatrimonium per fefadat confcien* tia publica. Verum interca cauendumputar, nequiscuriofius quid inter fe fentiâc, amp;nbsp;quo animo cohabitent, ab illis fcifcitari conetur, neq; aliud ac ratio poftulat charitatis.de utrif que fperetautiudicer.Prætereaquoda feferc difcedant,curn aut fatietas alterurrâ partem cœperit,auc quod gratius fit in amplexum uegt;-nerit ,id nihil derrimenti coniugio adferre. Nam a fe intérim 8c ali] difcedant, qui fine con trou er fia uere fint coniuges.

Haclenus côtubernium faaifici cum ami catitulo matrimoni] défendit ,quam ratio* nem,quiauidetparum firmam effead aliam affcrcndam delabirur. Necdepellcndas qui* dem a delicatoifto conuidlu uel ex confeflb meretrices, donee in republica nihil turbenr, ac ferêdas efle,uel ob fpem pœnitcntiæ.Nam omnesnos peccatores efleÂ: indigosdiuina gratia, baud grauatim^agnofcamus, quo mi* nusliceatquid feuerius in confortes criminis ftatucre.Infuper contendit tantam obfeoeni* tatem toleratu neceffariam efle, quia mun* dus fitingenium,amp; naturamfuam non muta turus,acinter duo mala fitillud, cuiuitijmi* nus,eligendum, quetnadmodum ex hifloria

Loch

IVRE MÄGIST, IN RELIG.

Loth amp;nbsp;fenis in Gabaa fibi uidctur abund« colligere.

Poftremo ut conftafltiam animi res in me^ lius corrigendi minis ac terroribus frangat,il los ob ocu!osgrauitcrponit,qui aut in Baden fi Marchionacii,aut alibi reccpcacupidiuscö mutanteSjdiuinumjUtaitjfupplicium comme ruerint,cum accurata refumpcione eius,quod fupra peregerat, V erbum Domini Principu patrocinionon indigere, ut cuius efficientiâ, neq;a T.Celfit.necßa concionatoribuseuan gelrj feu paftoribus populi pendeat amp;c. Ec hue tandem exit, fuo quencß arbitriogt;cum in rebus fidei, tum in copulanda fihi uitæ conforte permittendum, ut impune fequaturjqcf fibi fequendum duxerit, ufc^ eo dum uincu-lum publics: tranquillitatis non foluitur. Adrjcit epilogum non rudern artis.quem repe tere omitto.

Hæc efttorius libri fumma,cui duximus ex inftrumento ueritatis accuratius refpondê dum.Id nunc faciences nos Celfitudo tua.tan quammiriiftros Chrifti,beneuolo ac libero aïoaccipiac.Neq^uiciouertat,qcF publicere-fpondendi partespriuata fortaffisautoritate nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ar«

fufeeperimus. Namobnoxios nos effecredi- 2*’’* -tnitiißri musjuclnon rogatosadrefpondendum pro rcfpôdfrùU» teligione,lt;Si pro honeftis monbus, fiquidem

A iq pcruer

Î5E MISSA, MATRIHONIO Ef

pcrnerli Cotlfultorcs.fioxiapietati Scuitacin nocenuæ confilia in publicum damnum dcgt; derinc.Idcj quandiunos uocatos eHe/orecß audiendos jquodfere uocationem fcquitur, cxiftimauetimus,hoc eft, dum aditum patcquot; fadlum efle rcuelandg dc rcgno Chrifti cogni tioni nobis fpcrare licueric. lam quid non fpc' raremusdetctanro Principe,quiciuismode rationejCura pater,uigilanria in gregem Chrf fti paftor es,amp; eius populi,quem Dominus ti bi modcrandura commific, uerc Epifcopus. Nam talis,quantum fcio, omnium qui te pro pius norint approbatione habcris, cum tua olimpriuati opera non folumapertü fit Ver bo Domini hoftium, fed magno cum frudlit pridcm in ditioncm illam introdudlum fit,ac latiffime receptum . Cuius uigorem Saranac calliditas,nequod reliquum etl abomination num aboleatur, per confilij fimulationem la-befatftare admolitur. Ergo celfitudini tuæ quoniam communis Chrifti caufainpericuquot; 1Û uenit.non ut alieno, fed ut noftro Principf pro doctrina 3c uita Euangelica ac falu ti tuo rum confilium fidcdabimus meliore.

Ad quod offici) nos quocß charitas erga fratrcs noftros,qui illicpaftores animarum agunt, exhortatur Äimpellit.qux iubet.uc nwtua ope,c[tioues fert ufus, nos adiuuemus.

Quod

JVRE MAGiST- IN REL16- 4

Quod fadmus non fine Apoftolorum cxemlt; plo,quorumalii aliorum docliinamfancfciffl mo fyncrecifmo interdum comprobarunc. Ex quo mucua confolatio » amp;nbsp;in ueritate con firmado oboritur,iuuatemqucq;ut caufam fuamagenti ferat fuppetias. Noftraquidem refert, haudmediocriter, ut regnum Chri^ fti amplificetutjiSi: uidlTim audicu iucundum cft,quod alijs diligentia «Si ftudiumnoftrum, in publica impenfumnon improbetur. Qua rccum confenfione in ueritate Chrifti nihil fit animo pio iucundius, fratribus noftris,qui inEuagelio Chrifti fubditis tuisdeferuiunt, fine dubio icaconciliabithoc noftrum de ip-« forum dotftrina amp;. confultatione teftimoni^ um,gaudium fingulare,ut nobis eiusdandi occafio uoluptatem attulitfingularem. Adco nobiscaufa hæc communis eft,qui commu-ncm Chriftum communi eius fpiritu prædica mus.Alioqui tarn impudentes noscelfitudo tua,ne çftimet,qui alieno fc negocio uelinc finciuftiffima occafione admifcerc.

Diui/toreCponßonis: CAP. II.

TOtum igitur confilium tribus uidetur quaeftionibus côrincri. Prima eft,quid, A iiij amp;quo

pg MISSA, MATRIMONIO, ET

^quoufcgprofano Magiftratui luscompc-^ fat in rebus fidei,amp; in uiros Ecclcfiafticos. Al fera quid uxon'slegitimæ lt;5c quid concubinæ nomine ueniat. Poftrema, an licucric Patri-lt;^ bus Ecclefijs ueterum, concubinas in uni■’ uerfum prohibere. Nam quod prohibuerint in comperco eft.

De his tribus quæftionibus ex ftriptura, moribus ueterum,amp; legibus Cæfarum ac Pô tificum diflcremus,prout Dominus, cuius res agitur,dederit.Ex quo opinor liquebit.quod eft præcipuum huius c6fultationis,quid nam in Ecclefia conftituerc Celfitudinem tuam li ceat,quid minus,amp;: fi ipfa confilq inops non fit.Chriftianaenim charitas folicita eft, qua inftjgamut ad hocofficij. Itacgboni confulat hocftudiumnoftrum.quodprofideifynceri-' täte fine dente ac molliflime cxplicauimus, quo minus ufpiam extet.quod ConfiliarijiP !ius tui animum ad referiendum queat incita re.Quinoramusipfc xquonos animo tolc-' retpatrocinantesueritati, qui fibi iusfecerit liberius cam accufandi,

Udere Materiaamp;argumenta nihil illumoffendc , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tint,nam fe teftatur fententiam meliorem, dJ

fiWqW gt;1» fcripturæ diuinæ autoritatem amp;nbsp;auditurura

3c fecuturum eflc. Deinde coniedluras inter fcribendum de fc pt æbet uiri dodi, peritfprg claræ

IVRE MAGIST- IN RELIQ. «

Claræ exiftimariofiis , 8c. iudici) rerum aclu confirmati,qui Celfitud.T.totiusq? dicionis falucem probe curatam uclit, eocp libetali-' ter fcrct,quod dicamus, quæ defenfio di ci pO' ftulauerit. Verum in bac caufanonrnulcum eimbuendum,fcede enim «Sipcriculofe im^ pingit.Nam quainrefalus turn Principum, . turn populi proprie uertatur, aut ignorât, aut ‘Wnlî. non confidcrat ,aut certe uafre difijimulat,ut qui,quafiScripturarumac doclrina: fideiru* dis,plus raciocinationibus pcrpetuo tribuit, perfpicuis fcripturis,nec regnû Dei ,fed po

litiam Ethnicam,finc Deo 8c fine Chrifto,in populo Cfiriftiano conferuatam ftudet. Ea tradatioilli ciuilis uidetur, barbaries autem feueritatcm fequi fcripturaru, quia rationem ccecam regulam habet. Quantahgceftblaf* phemiac’quanta impietascquot;

Adquam impictatem,proh dolor,niaiore ex parte delapfi funt, qui Euâgelio aduerfan tur,hoceft,ferc homines cirra illuminationé fpiritus.Quotus enim quifcp eft,qui in publi cis 8c magnarum rerum côfultationibus,ma-' gisnaturamreligionis Chriftianæ,quam car nisprstiudicia confidcrat, quæfuntambitio, libido doniinandi,auaricia, luxus,inuidia,o^ dium,ac ceterç pelles animorû.In hune enim çatalogum refero tranquillitatem publicam,

A V qux

'DE MÏSSA MATRiMONtO ET

quç extra pietatem euagatur, quam Chriftia ni Principesamp;: Pontifices,cum optimifunt, pleruncp finem propofucrunt.ut ucregnurri DeitS^iuftitia eiusin populo uiguerit.'id efi eos parunifolicitos habet. Quälern finem fiquot; bi confultor iftc perpctuoproponit, ceu liber ab omni religione. Qui fieret igit ut in Chri' ftum amp;nbsp;gloriam eius non grauiflimc ofFendc ret,(amp;: fi fortaffis imprudens, amp;nbsp;ftudio publi* cxutilitatisofFcndit/ Vtquifcj; enim fentit, itaSiloquitur. Solutus omni religioneueræ hui US noftrç refpedlum facerealiquem qui po icritlt; Nam Euangelium de Chrifto carni fanguirü ftulticia uideturt Quanto uero dam no rempub . afficit uniucrfam confultor in i'ftum modum rationi confidens. Nam fi per-* fuadet,cx hominumobferuanria femel om-' nem diuinac gloriac curam cxcuticc,certam in Chriftum uerum Deum amp;■ hominem fidem. Sc uitæprobitatem frudum fidei inter mor-» talcs obhterabit,fucusinanisin uiccmfucce-det.acrelinquetur eius opera afTimulatio anf tni ad iuuandapublicapræpriuatis,ftudio rc cfteiuuandi abdicato. Nihil fynceri ufpiam, pihil fani mancbit. Regula gerendi omnfa a* mor fui eritgt;quo humanæ adiones mifere uP tiantur.quemadmodumpofthacperfpicuum facicmus,

De Ma*

IVRE HAGIST. ÏN RELl«. «

DE MAGISTRATV Q.VID IV-riî habeatinreltgionem^

CAP. IIL

VT rum ifi regno Dei aliquid iuris obd* neat Magiftracus net nc, facile ftatuc-tur/i naturameius diftinefte cognouerimus. Chriftus nobis adfit,ut fty lo id cofcquamur, quod animi cogitationibuscernffime tcnc-' mus.

Magiftracus eft minifter Dei inbonum po MägiflnttUt pulodiuinitus ordinatusjUtfitultoradiram (jtiidriti ei,qui quod malum eft fcceriCjdefenforac pro pugnator inculpât innocentise. Quemadmo dumApoftolus definit Roma.xifj.imitatus Mofen,qui idem ftatuic, Exodi xviij. Num.

xi.Deutcrono.i.Quarcordinatçpoteftatinô folum propter iram,fed ctiam propter confci entiam parendum eft.

Ordinataautem po^ftas tri^ex eft. tyran fiica.legitimaamp;Chnftiana. Tyrannicaeft - nbsp;nbsp;nbsp;.

quae fine legibus Rempub. adminiftratjfiue authoritaspenesunumaut paucosfueric.aut P^X£St, ctiam penes multitudinem coniunbtam, quæ quidem uimhabet ÔC acem'mam ôc iniquiffi piam,fiduccm adulatoremnada eft.Legiti'

ma*

DE MISSAj MATRIMONIO ET

ma,quæ legibus infcruic, ut eft rcgnum.optP matum potentia,amp; politia. Nam legibus om nia parère debent. Quæ Ethnica effe poteft , nam ratio communi bono pulchre.pfpicit^ôiî Fhilofophi talemuarie conftituerunt. Chri' ftiana altern eft ea,quae non modo legibuS pro bonis moribus facientibus rem gerit,fed etiam pietatem in populo fynceram iuxta ucr bum Domini procurât,imo primam in hoc ponit curam,ut uerareligio in populo ualeat. Primafe quçrit.amp;affedtibusrapitur, foluta legibus. Altera populi externa utilitäte Si d uilcsïnores,amp;legibus tenetur. Tertiafaluté animæ per uerbum Domini, quæ primas dac religioni, fed fecundas Sc tertias legibus,ad honeftatem ciuilem amp;nbsp;commodacæteraper' tinentibus.Dehistribuspoteftatibus, quan^ turn ad noftrum inftitutû fatis éft,ordine dif feremus.utcognofcamus cuipoteftati Cofl' fultor nofter operam fuam attemperet.

TYRANNIS CHRISTIANO ferenda. CAP. HI.

PRindpio igitur de Tyrannide noftra fententia eft.Si quis principislocum ob^ tinct,amp; cum detrimento fubditorum, fuum tantum quærit commodum,fibiq;, '5C no Rei pub.ftudetjis non eft princeps legitimus,fed tyran'

IVRE MAGIST. IN RELIG. 9

tyrânus cft,acfub titulo principispcftisRci-pub.Cui tarnen per feditioncm repugnandû non eftjfed pocius apijs t;oleretiir,iuxtainud, Nerefiftatistîialo.Etjfiquis uolec iudidotc* curtiexperin ,ac tollere abs tetunicam,daei Qc pallium. Nam debitam fibi obedientiani iureprætcndit. Hic opus eritpatientiamulta, quia te ciuilispoteftatispatrocinium deftitu-» it,amp;: priuatus es, priuatorum igi cur Chriftia norum iure ucaris,omnia(ç feras^donec tyran num Dominus e medio fubmouerit, tuaqg amp;nbsp;aliorum ccruicesa duroilliusiugo ordine ligt;' berarit,qui taies tyrannosfepius inpotefta-' rem inaugurât propter populi peccata.ut pro meritis ea uia publice puniatur. Itacg patien* terid flagelli boni perpctiuntur.ftatuuntcp feduroimperiotyranniuocari ad poenitenti^ TyrdHnitiw amamp; aduitaminculpatiorem: fecumc^repu Mltdi« tant multa cum fiducia animi, quod caufa morbi definente.fimul fit et ufus medicing im mutandus , 3C cum fili] caftigari, fint facti meliores,non amplius fit uirgælocusullusc Quâ pater , fi filrj difciplinam admiferint, mox igni trader. Sic nobis refipifcentibua onera humerisReipub.propter peccata im-pofita,Deus, quacuncj? uifum ratione, facile eximetjlocumcç uacuum ac patentem fuccef fori commodiori aperiet, Qualis enim popu*

lus

DE MïSSA, MATRIMONIO Zt

lüSjtalis princepSjtS: è djucrfo. Quare per mi lutn tyrânum peccatanoftra, inhociitrefipi fcamus, punit clemenriffîmus parer. Proindc ferendam quidem dicimus tyrannidem^fed bonis (Sein ciuili cauCa.Quod fi pergicuMa.quot; re,etiam Deum amp;nbsp;Chriftum in nobis, hic ea plane propter confeientiam timenda non eft, dum pro loco iuxea noilram ipforum uocatio nc,amp;: abfquelibidine nouandi aduerfus tyra nidem ueritatê afleueremus. Nam multi mul ia,finc fide,lt;Simagis temeritate quam iudicio ad profitendu irruerunt,ut quos Deus in pro fefforesnecdum elegerat, nequeeisad tâtanl fuftinendam prouinciam fan's uirium fuffecc; rat. Itaque miferi qui temerc nouant quan^*' tumfumptusinhanc turrim impendendum. nondum fubduxerunt, amp;nbsp;adoriuntur impara ri ftru«fluram omnium difficilimam.

Verum hos miffos faciamus.quiadeproquot; bisuerequemagiftratibus nobis proprie hid fcrmocft.Hi funtautem dupliccs,alij quidein Ethnic! Jautfimilcs Ethnicis, alrj autem ex animo pij, au teerte externe piecares præfefe: rentes, quales in populo Dei nonnunquam uigueruntjdsnobisaliquinunc funt, autuc Mt piut eil. Une plmes prccibus efflagitamus.

Quodl

tVRË MAGIST. IM RELIG. Î

QVOD ETHNICIS PRAECIPVA rrttio bene gerende rei,religio fuerit»

CAP. V.

EThfticoïjSihis pares uocOjquifufitfi • ne Deo, âdfine Chrifto in mundo,ut

Apoftolusloquitur.nihilofecius tarnen in po pulo ,qualemqualem rcligioneminftituunt, fouent, amplificant. Sicut Numa Pompilius fecit, qui cum Egeria uy mpha congreffus ha bete fe nodturnos commécus eft ,quo redderc tur autoricas eius populo commendatior. Hoe nomine Stoicos Epicurfisinmoderan' dis rebus publicis prxftarc antiquitati per* fuafum fuit,Nam tolle nuministeuerentiam, quaefacinorofos quamuis occultosobferuet, «tad poenaalliget,etfimul aditïtpatefecifti, ftupris,adulter tjs,furcis,periurris,infidris,paf ricidijSjfcditionibuSjiamp;id genus grauiffimis facinoribus,qu3c metu deorum, a uulgo non* nihil abarcentur. Refert i taque perfuafionen» rcceptameffc ,multaneafriadiuinitus et no* titiae hominumprodijamp;interdum clampu* niri,qug remotis arbitris facinorofi defignac, utuidereeftin parricidis ac latronibus, qui quam mirabili iudicio ad iudicis cognitio* nera fæpenumero ueni*nt,nemo ignorac,qul ambiguam

DE MISSÄ, MATRIMONIO ÉT ambiguam h arum rcrum forcem fudicio fpp u'tus ponderarc fuftinucric. Ex hoc fane fon^ temanaruntjrcligiones p]urimæ,rcuerend2C maioruiîî cercmoniæ , deorumque n'dicula mulutudo. Quodeiïet quibufdam prudend bus uiris pcrfuafum referre publice, mctum ualere Deorïï, unde genees fanÆ habucrunc cercmonias in cultuDeoium,quodquiderri prouerbio locum fecic,Pro arisóiifocis.

Quæin præcipuaueneratione haberetur, éofdem iSc religionibus Deorum, Sc fumma: Reipub. præefle uoIuerunt.Neque quicquam ardui inaufpicato geflcrunc uiri prudcndflK mi,nontam.quodplurimum infupciftirione iraomena' collocarent,quam ut dedxjsmalo-' nimfacinorumultoribus opinionem inani'' mos hominûinfercrent, infiramquecoriobó ratent, qua opus cHe fenfenntad populum in officio rerinendum amp;: moderandam muk titudinem. Proinde Plato Deorum religio^ ncm legum prootmiafecit, amp;nbsp;fanxit uteam primo legislator confticuat,quod earecepta uulgi animus ad falutares leges aut rogan'' das.aut feitas accipiendas pronus efficerctur.' Quid enim obftat quo minus fceleribus iSC flagitijs décréta effefuppliciaei placeat, qui numinisuim nunquamnon præfentemadoz ratjiSf exeoquodpeccatauel diudiffimulata credae

tVRE MAGlSt. IN RELlG. ä tredatgrauiorcfupplicio afFicienda, exhoti refcat.

• T alesmagiftratus informant philo Tophi j amp;hos iudicium carnis in confticuenda Re* pub.facileimitatur.Quod cum fit ethrticumi pro fumma ratione confultornofter Chriftii nusfequitur.At nobis iamres eft cum Celfi' tudinctua,tanquam principeuere Chriftiagt; ho,ncque fane talem aliqucm hominem eth' nicum dixerimus proprie Magiftratû cffein jaopulo Dei, neque confultorem prj Magi* ftratus.

Atqui Confiliarius ifte in talem quand ani profani prihcipis imaginem animum religio* neliberumJntendit.Neque enima Magiftrà tu aliud quàmpüblïcam tranquillitatem re^ quirit,quam etbonus Ethnicus interim baud abnuerit,atque in hanc fententiam diuunl Paulum detorquet, quamuis tepugnanrcnij qucm ait in priore ad T imoth. cap. fecundo j adhortatum effe, ut fiant deprecationes,eriâ pro regibus «Si omnibusin eminentiaconfti' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

tutis,nonob aliamcaufam,quàmutplacidâ pcWfltCpn* 8cquietamuitamdegamus. Quafi uerocru' ßwni« cemChrifti profeffus ,nihil perfequàm car-tris ocium ucnetur.Omitcit âutem altute,clau fulam hanc.quam Apoftolus eodem loci ad* iungiCjUtplacidam amp;nbsp;quietam uitam dega*

B tnusÿ

DË HISSA, MATKIMONIO ÏT

mus,cum omni pietatcÄ: honcftate, quafidf cereCjpcrfcquietâuitam nômoror,fed quic* té expcco quacenus ad pietate amp;nbsp;honeftatein profuent.Nam alioqui malit,ut millccormeit tis impeteretur EcdefiaDci, qua'm ut odo (Sî luxuin uicia difflueret. quandoquidem uirtu» in infirmitare perficitur. Et, patiendum hie eft cum Chrifto pa tiencc,ut cum régnante ali bi unsÈ regno pociamur.

Fateor equidem quod nemo ApoftoJorun» kgituradmonuiflemagiftratusjucreligioni» ÔC Ecclefiæ fynceritatis conferuandæ curan» fufciperent.nam hoe uehementer urget. Ccr* turneft,non nego, Apoftoli fuper exornan* daac defendenda Ecclefia Chrifti, cum fuii magiftracibus nihil egcrunc,quia nondun erat magiftracus, qui id audirc fuftinuiflenc. Atqui D. Ambrofius Theodofium amp;nbsp;Va* lcntinianum,(S; Auguftinus Honorium farem cum magno Ecclefiæ commodo uter* quehortanturó;urgenr,ut contra aduerfari* os patronos,amp; contra hoftes defenfores Ec-' defiarumfepræbcrent.Nam cum inEcclcfi* asimpreffionem, partim cthnid, partim hi» pciores hæreticf,fæuiflïme tû faccrent,utrop que hoftes Ecclefiæ per minifterium gl^dij ecu diuinum opus abarcendos merito cenfue* tunt,lt;3i; leges in illos,etfiuiri extra controuer fiat»

IVRE MA Gl ST. IN RELlG- 1» fiam fancfliflimi »grauiccr fern procurarunC*' quae C.de hærecicis SC Manichæis excanCi Imo alij quocç Ecclefiaftici patres fere laudi* bus uexerunt eos Cæfarcs,qui Deo iSi rc’igi» ni rcmpub.adminiftrarunt. Quia cum omnia quae Dei funr^eius gloriæ inferuire debcnt,(Si£ fcriptura pari ter omnium obfequium poftu* laCjCur magiftratum^tantn Dei opus,ab ea ob ligatione liberaffenc ,uiri Dei cum rcgna Dei promouendo toci infiftebanc.

Itacß Chriftianus etiamnum cum Paulo precaturpro uita tranquilla.proucad pietatS ac honeftatem Ecclefijs tarn difiedlis^quam bcneconftitucis fee eric. Etquemadmodum fandiffimipatres Ecclefiaftici practerea fuos principes inhortabantur, fic nos demus opc* ram uc eodem quo Apoftoli fpiritu, noftroa Magiftcatus.ut gladium a Deo fufeeptum ad gloriam eius procurandam conuertanc fort! ter inftigemus, 3ó illi pulchre Domino pet nosquid fieri uelic!oqucnci,obedierint, cuna abominacioncs cxEcclefijSjamp;foedum con-» cubinacn ex Repu b.ciecerinct Vcrum enim* uero prorfus ethnicum.cc fpiritu Chrifti pla nc alienum effe nouimus, finem fummum Reipub.conftituere,publicum ociumjactc-» rumaffluentiam, ucutrcligioni moribuâ populi fucçcJTejritjquemadmodum confultot

Ö »}

DE MISSA, HATRIMONIO ET

ill e fn hoe fuo fcripto difertc conftituit.

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Neque fane aliud a principe fine uerboDd

^ÿlti'atus fjtjQnem fequence,poftu]andum . Eaenirrt

unumiJludinpoh'tia expecït,ucmultitudore

pacem petit ligioneceu frenocoercica.conftitucionibus ciuikni pareat,olFiciofecp ftudeac publicc quieci dï honeflatem- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;honeftacis. Rationis enim aefliones

amor fui moderacur, in quem ceu fcopum diri gitomniajUtpoteDei (Siiudicij diuini,quod eft in cxpetT:acione chriftianis, nefcia, quem amorem fui ,natuiam 3é honelli regulam phi lofophi faciuntjiuxta quam uiuere,illisfere eftbeneuiucre. Neq? probicasciiationecon'' ftituta.præterpacempublicam, de magifera' tu quiequam requirit.Nam fupra huiusuitx commodanon alTurgic. Atqui nos, Chrifto il luftranccjlonge alcius cernimus, al cioracg ab ijs requirimus.qui fupremi régis populum ad eius uoluntatem moderandum îufeeperune, dequare nunc dicendumeft. Hæc delegid mo.fed profano magi ftracu didla fine.

TVtaoilîratu ercium genus Magiftracuum eft uere pi' M“g7‘ umamp;religiofumjdequonobisproprieagen curet pritno dumeft,quia res nobis eft cum principe non reltgionem. uulgariter pio. Itacp pij Magiftratus funt, principes terrarum, ac dudlores Rerumpub. quimcditanturquodiudicium non fitfuum, fed Domini,cuius vicarias partes gerät,rem' pub.

IVRE HAGIST. IN R ELIG- n

pub adminiftrantes.qui non funt ccvlâJlat, »tI ii!4T«K^lt;tT«(iifïr.^oque fc Dcos dici no rune in fcripturis,quod in populo Dei,eius ui cesobeanc.Etfubinde inmentem reuocant, animocß contemplantur,quodinfui gloriam Dominus Deus orbem terrarum condiderit etconferuet,occulcaque uirtute etiamnum gubernet. Huius uoluntati amp;nbsp;confilio fe ad aptant, non cupiditaribus fuis. Ineundem ceu fcopum,partes muneris fui omnes nö ad priuatam libidinem,deftinanc. Omnibus enim neruis contcndunt,utper fuum minifte rium diuinæ gloriæ potiffimum fubferuia-^ tur.Ideocg maxime dant operam.ucEuange--liumpopulo praedicetur, hoc eft, panitentia amp;nbsp;remiffio peccatorumper Chriftum,reie-' Aadcfadlis proprijs confidentia, amp;nbsp;eo cultu «xplofo 5 quem in cerimonias pontificis 3C humanas conftitutiones , mundus, non di' lt;o folu, fruftra, fed eciam impic,amp;: cum dam nofuofundauit.

Religionebefte conftituta.reliquam Cura, ad commodaReipub.temporariacöuertunt, necç aliud seque captant, atqp ut populo fint autores pieinculpatecp uiuendi.

Quodrcapacem ab hoftc foris,amp; domi ab inteftinis motibus tranquillitatem, nolunt ef fe libidinum ÔC intemperantix materiam,

B iq Domini

DE MISSA, MATRiMONtO, ET

Domini benediiflioncm fiolunt in occafio^ re m lapi dicendi Deo conuicia, neq? fcelcra' teflagiciofcue inter homines uiuendi, fed in hoc duntaxat ocium amant. amp;nbsp;coluntjUtiJ p.d ordinem in Ecclcfia confcruandum pro-* fit, fine quo uinculum unitatis Eccicfiaftica difo plina dfflbluitur, 3c hominibus de fc be' remerendi facultasadimitur. Namaduerfo tempore fpecics Ecclcfiæ jnonfolumEcdc' fiæint ercsdit ueritas,ubi homines finclegc cu piditatcm refrénante finguli fibi uiuunt, 3C quife^fibiquiduis quod lubet amp;nbsp;faciendi patiendi,autor atc^ hortator eft. Contra^fi in pace eftEcclefiaDcqalius alsumexædifi' cat per miniftcna fpfritus,qua: Deus uaria po fuit in ecclefiam i. Cor.xij.Ephe.iiij.amp; quifeg frudetfuo dono alqsprodcflc.

NesperpetuoDominum hoc temporepa' «m oramus, neej tarnen nos effe exauditos putamuSjHifipace nosadiuuari fenferimus, ad conuentus inter nos purioribus mentibus celebrandos.Nam aggregationem noftri fum mis uotis in hoc oramus, utftrudluracorpo' hsChriftijConiundta opera per nos promo' lieatur, 3c eiufmodi peticu femperferimu.s, fiffifa-pias cum conrurbatione.modoquie' tis animis.fincq! refpelt;ftu noftri ad Deum cö fwgetimus. Videmus acitem neceffariun’ fic*

IVRE MAGIST. IN REL1«gt; rt

WtjUtfpacium pijs dctur ad uerbum, amp;nbsp;Sam mérita ordine adminiftranda. Vnde difcipligt; na Ó6 feucritasEcclefiaftica obunet,qua con tagiofi à grege reliquo demum exterminant tur,ne noceant,qui fæuientc perfecutore uin* culis quoque Pauli mœrorem attulerunt, magnam fantflis quotidie moleftiam adfet runt. Nam tempore perfecutionis neceffitas cftjfepotius ad crucis tolerantiam cohortant di, qua'm ut uacct ea traccare, quæ ad inftruquot; endam ornandamqi Eccîefiamfaciunt. Deinde cernimus plané quàm fæpe ac faepius o-cio torpefcamus,fi datur carni fccuritas à péri culis,amp; àlaboribus refpiratio. Hiftoiiæ fa-crxhuius exempla plurimahabent. T ampi-graâc negligens Dci res cfi:,externa quies,fi-ne exercitio crucis.

Ergo mcminerint pq gt;quid ifl pcrfecuti oni-busmomenti adferant aduerfæres,maxime aid tenorem fidei conferuandum.EtrurfuSjqd pacemdebcant ad ornandos Ecclcfixcœtus conuerterc,quo precesamp; gratiarum actio-nes Domino ardentiores fiant, mores emen-détur,amp; animus adfuturas tempeftates per uerbum Domini præparetur , ne fluctibus cerum aduerfarum propter infolcntiam SC impcritiamfrangatur ,amp; femel concidacÆo fitut ocium fuum pij homines , tranfmit-

B iiij tant

PE MISSA, MAT.RIMONIO ET

(ant minime ociofe. Ah Domine lefUjteCpic© amp;nbsp;nunctemporis laborantem EccIefiam,(S2 facrum odum rebus undicç nimium exagita' d'SjChnftiano nomini tandem permitte.ne in firmi bellorîr peri culis, odiofiffimisq; fecftis a deo difiipemur.Da tandêjCxperiamur, qusiin bonumamp; iucundum eft^fratres habitarein pn'jm,ubi mutua opefibi adiumentoomnes funt.ut Chriftus tarn animo quam facflis ho piinum plenius exprima tur.

Scd ad rem. Pacem optamus,quæ caufa no biSjfit.ppiusimitandi Chriftff cum omni pic tateanimi.amp;uicæ honeftatc. Ad hoc nobis prj Magiftratus conducunt, 3c femper condu xerunt.Quibusnunquamfatisfuit Rempub Ji. perituris diuitrjs, terrena felicitatc, amp;nbsp;octo ignauiæfomcnco floruiflejfed præcipuc Ro' ridam reddere^uera religione,uita(j inculpa* ta femper ftuducrunt.

Sic Abraham inter fuos magiftratum ge* rcns,foedcrccircuncifionistotam domûDeo coniunxit.Sed amp;nbsp;hoftibus in Cananæa 3c fo crjs inMambre altarc conftruxit,ut exem* plo fuo utricgadmoniti difcerent inuocare do minum^i quibus antea pacem amp;focietatein ^dcptuserat. Sedpadsfrudtum,palam fup* plicando Deo captabat, Frudlusautem oni' piurniuçundiHimusfuitjquod Domini Dei fecutn

IVRE MAGIST. IN RELIG. t» fecû fœdcrari cultus,ccu per colonias ad ali* oslatededuceretur. Quorfum enim alioqui Patriarchæfandliffimopax, qui rcfugitpa* cem impioiunijqui in terra nullam federn ha* buit,qui à Domino uarie exercebatur.qui o* ciumamp;negociumhuc pariter contulitjUta* mici amp;:neceffarrifui,imohoftes quoeg fum* lt;no Deo feederati eCfent.Sic inter Hetæos De um laudauit, in hoc illis fpecimenreligiofx mentis præbens, quo illi ad laudem Del de* cantandam fuo exemple accendercntur,à qui bus antehacterram,quamuolebat,pro fepul* turauxoris jpreceamp; pretio ægre impetraue* rat. Nam ingenium timoris Domini eft,crea* torisac redemptoris fui gloriam femper am* plificarefine refpedu ulliusterrenicômodi.

Itatç finis adminiftratæ Reipub. interEth Yinis admini fiieos eft publica pax ad ciuilcs mores faci* ßrationis cnSjUtfentit Ariftotcles in tertio Politicorû, Interpios autem,lt;5lt;sChriftianos,publicata gloria Deijfinis eft,uel cum perturbatione ÔC tumultu Reipub. amp;nbsp;cum fugapriuatorum ci* uin,modo cultus amp;nbsp;honor Dei fitfaluus. Ma lunt Machabei bellum tiiribus fuisincompa rabilitermaiusadoriri ,qu;im perpetijUtho* ftisdiuinamâpopplo legem adimat, in qua propter implicitû foedus^fitam fciuerant glo* ttamDei, hoc eft, niiifericordiam,qua omnes

B V opus

bE JMISSA, MATR.IMONÏO ET

opushabemus,perquam Deum ,ut patrenl uencraniur. Tantosin uera rcljgione Hcro' asConfuitornofter diuinx contumeliaereo» feciflecfcilicec, quod cum eflefit magiftratu« ciuilcSjïmononduniad plenum magiftratus» nam tantum faccrdoteserant,fine tarnen allo principe, religioncm manu aflerere aufi fue-' rint. Arguiffetamp;Dothuirum fandlum demé riæ.quod hofpes Sodomitis ocium turbarit, perhocquod federitin portis eorum,hocefi^ ueterumfcntentia,quod illos iudicauerit,(Si gdofficrjiuftorûhominû effet prædicaueric. Nam fpe(fèaffec ul tra finem Reipub. quia non interfctranquillos folum,fed eriaminpercquot; grinos mifericordes SC timcntcs Domini effc uoluit. Et uoluit ut afflucntia bonorum ci-* uitasadgloriam Dci prædicandam proficc' ret.Neqjadeoncfariaiftorum flagitia ferrefu ftinuit.Quæ cura Confultori aliéna, uel potf us impiain pio magiftratu uidetur.

Longum effet c fcripturis omnium piorâ exempla colligere,quigloriam Deiamp;rcligi* onispuritatem vi amp;nbsp;gladio,pro virilipro-* mouerint .Namomnes pari ter fantfti.quifcp populo fui tcmporis,nô tam pace, qua'm foe.' dus Deicolendum inculcaucrunt,quantum pro modulo uocationis fuæ quifcçpotuit.Nc Quealîterpacem docuerunt, quam a' Deojob fequendo

ÏVRE MAGIST. IN RELIG« lt;4?

fequcndo uerboDomifii .petere. Quatefoe« dus illis piedpuum femper fuit,quod in Ifaa*-co,Iacobo,duodcdm patriarchis »ludidbus, propheta Samuele,regibus pijs,perpétua tem porum ferie abundc uidetur, quibus omniquot; bus rerum gerendarum finis non fuit alius, quàm conferuatio ueri cultus, ac probat uitac «npopulo.Siquidem feripturarum teftimonia pondus habent.

Excutiatur primus populi dux Moifes cu . fua in populo Dei aconomia,illius potiffi--mû exemple euidentiam propofiti noftri o^ fcopus in d« ftendemus.Annonperpetuo docuit non tarn minifirdndff externam pacem.quam feruandum feedus di' populo^ uinum,óó fidem Deit An non ad obfequium, adfidem,ad diledlionemDei,Rcipub.cur' fum perpetuo direxitt' An non’ fidei in Dcum ubitj primas dedit,Fatebitur uirum Dei ad fi dem Deo habend am affiduc fuafiffe,qui Deu teronomiü uero iudicio p öderauerit. Ex quo legi fcrendgbenelongä de conditione rerü,et de Patriarchis primoribus, pvifcoque mun* do,hiftoriam praemifit, ccu exempla diuinse potentiæ indubitata, largientis praemia pijs, iuxtapollidtationes liberaliter amp;nbsp;gratuite, amp;nbsp;pcenâ irrogantis incredulis atlt;$ inoffido' fis,proutin minislegis tum prodendum,aut iampridemproditum erat. Nam tempore de*

feral

DE MISSA. MATRIMONIO ET ferti legem, hoc eft, quincç libros fuos abfol uic.Deinde primo præcepto implicitam fum PriiHitni td= ‘^æP’fonuffionifidemftipuJatuseft. Ego,in IJ ■ quit,fum Deus tuus.qui te eduxiamp;c. hoceft, f* A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beneficia tibi folus præfto,

fesgldaiode uoloutmihi uni fidem habeas,amp; unumin fendit» periculisinuoces .SiDeus uefter fum,quod uerbismeisaffirmOjUeftroaiTenfu ac fide me uobis Deum efle comprobetis, Sé me unum inuocetis in periculis. Nam tanti fum cuique, quanti mefibi efle ex uero corde crediderit.

Hæcex primo præcepto ftatuuntur obitef animunîaduertenti.Nam præceptum Domi ni id exigit,quod fonat. In ejuod præceptum, quiaordine primum eft,amp;promiflîonem fa lutisin feindufam habet,reliqua fundauit le gislator.atcç ob id maximam cu!'am,fummä diligentiam,amp;: fingularem induftriam exeric ' ineodemexplicando. Quoddixi exDeutero nomio cognofeesjubi perpetuo curfu per fedc cim capita ,aut amplius,hoc primum præcep tum déclarât,(Si fidem in promiflionem Del docet.Præterea perquadraginta annos qui^ bus populo præfuit,quid aliud æquedocuit aefidem hicpræceptam,nam unamfubinde jncrcdulitarcmamp; ignorantiam Dei fuis ex' probrar.Expendaturcap.Deut.xxix.

Non ncgo,grauiflïmum,(Slt;: longe maxima facinus

TVRE MAGIST: IN R.ELIG »sf

fadnus eft,munera Reipub.ita curare, utpa* cemamp;tranquillitacem ciuilemalaSjid qui* dem præfticit Moifcs^camecfi pondus iudicâ' di popul i in humeros feniorum inaccifum tan dem deponeret,Domino adidperletro foce rumhorcantc ,canquam fibi minus congru* enSjiS; uniusbominis uiribus maius, ac par* tesDominum confulendifibi princepsamp;ca putpopulireferuauit,ccumodisinfinitisprac ftantiores , 3C paftori populorum decentio res. itaeç Aaronc interprété ad formandum populum in religione ut fodali ufuseft,quo etiam partem offieq maxime neceffariam dill gcausabfolueret.Quafi facflofuo demonftra ret,proprias principis partes effe, dare opera ut in populo religio,fine fuperftitionc,ualc* atjUigeatcç . Nam dodtrinæ pittatisgladtj

. adminiftrationem diligenter attemperauit. ~ t RarafuppliciainciuilibuSjinfidei autêcri minibusàhorrédaetplurimafûpfit,graues nbsp;nbsp;ae/enait,

poenas conftituit in tranfgrefforee primi prç* cepti,magna feueritate animaduertitm prç* uaricatores, magnopere laeuit in idololatras, adoratores uiculiconflatilis in ftatione Ho* reb, que tn Aaron ^aptefexternam pacê,po» pulopermiferat.Q^uories amp;nbsp;quanta cum gra uitatcpeccata,quærelt;fta aduerfus Deumnö «xprobrandi caufa populo obijeit, fed gratia

com»

hS MISSA; MATRIMONJÖ, Ef' fommoncndigt;quó fimüia ui tarent in pofte* rum. Et nunc conccnduntifta conful tores pi* urn eftc, ut externa tranquillitate conftitu* ta dcgloriaDei,nihil fie anxfus Magiftra/ tus. quantaifta eft iudieij peruerfitas ^Quin Princepsad fidem exeitandam,quæ eft putucræ religionis ,amp; fæpe,d!i accurate ad* monetjhortatunoratjobfecrat.pollicitisma* gnificis inuitat, rebcllione immorigero» fupplicijs deterret, agitc^' omnia, ut homines fint obedientes Deo, qui natura proni funt ad repugnandum/iquidemperfe aguntcitra do numDeifingulare, 3C ut redlo corde Deunt ament amp;nbsp;ei adhæreanqunumq} adorent. Ne* que tam folicitus eft pro corporis, quam cor* distranquinitate,quafolade diuinæ beneuo lentiæpcrfuafione confiât. Hoc didlisfacftis* que omnibus efficerc ftuduit, ut crederent If* raelitæfibipattern in calishabitare,quiipfos diligat. Ex qua fide uera pax óC falus corpo* ris atque animæ exoritur.

Dauid in pace agens, obferuatust^ populo plurimum,cui religio adplebis animos in of' ficio tenêdos abunde fuppetebat, tarnen areä foederis urbi lerufalê nouo exemple et pompa magnifica introduxit,excelfa demolituseft, ordines facerdotum ac Leuitarum, partim mi fiiftranuum,partim inter faaa C4nentium,cô* fticuit*

IVRE MAÖtST. IN RELIG.

ftituit,et fic uerum cul turn plurimum adoma* liit,qu3e ratio col end! intemplo deinccpsapgt; probante Dominoconferuata eft.Haecpru* denriiTimus rex,non propterpacemexterna cfFecit,nequeut populumfibi dcuinciret,fed ut exemple fuo, amp;nbsp;rituum ueneratione popu lum ad facrafacienda,Sc ad uerbum domini audiendum amplius incenderet. Nam eum a* lioqui habuitobfcqucnaffimum,ac fibidc'« Uinc’tiffimum.

Neepidfolum fuitinDauide,quinomnea reges,(Sc optimi quicfsin populo Dei,quidda fupra pacemterrenam femper quaefierunt,(52 per religionem ueram fc Deo femper compro batunt,nclt;5 un^ fucato cul tu ,neq»fplendi* dis idolorum mendacrjs,gratiam uulgi capta* reftuduerunt,quin religionem rebus omni* bus practulerunt, tantum propter confeienti* am.uel cum periculo public! oeij. Nam finis eorum erat.placere Deo,iuxta uerbum fuum. Sc ilium ucre cognofcereutpatrem,uerecß in uocareinpericulis.

Quid quod fsepius uidereeftfummam pa* cem fumtnamtç tranquillitatem imprjs rerS potientibus. Quod iit,ut Deusbonitatem fu am declarer etiam inmalos homines exubera re,utcg admoneat ,cumpiis externa commo* 4a illargitux, iUis hnem ac præmium religio* nie

£)E HISSA MATRIHONIO Ëï

fifscanonefle. Quantum ocrj fuit rege Ma' naffe homine improbo Sc abominabili,per tantamannorumfenem. Qua'm contrafæua tempeftasbreid fuftulit nepotem piuiriilium lofiam.Noftra igitur Chriftianorum de pace promiiTiOjCarnishuius irrequietam (SiCnoxi' am pacem,longe fuperat. Nam amp;: lioftili ma' nuinterfeÆ.adhuc in pace diem claudimus extremum. Quibus dicitur, Beati'quiperfecH tionempatiuntur propter iuftitiam. Qui uos occiderintjputabuntfeDeopræftareobfequi umjiSiidgenus. Siclofiascumbellofuoexi' tiabilf,omni præconio dignus habetur,et Ma naffe felix ec ociofuSjOmniü maxime uitupera tur,cuiuspofteritatipeccatum Manaffe fern' pcrobrjciturprobn' caufa.quia populumlu' da primus hic docuir idololatriam .utlofiaS pium cultum iuxta uerbum domini reparauit, huic Idololatræ fan’s fuit adminiftraffe Reni pub.quictc. Illi autem fanclo ac pio fcopiis erat populipietas, lt;5c in eo gloria creatoris.

Nee uidemus quid in regno Ahab uel prude tiæ.uel uirtutis defideratû . Nihil emprophe' tægqueilli imputât acnimiû ad externâpacc fefpeiflü.Ea culpa illi grauiffima,acregrj mu' neris deprauatio maxima eft, cuius eft,popu' lo optima faluberrimaq? cum primispræfcri' bere, prxfcnpta ut moribus accipiantuó cffic^

iVRE MAGlST. TN RÊLTG- iy

éffi cere,hoc eft ,rclt;ftum ciiltum Dei Jubere,(Sî authoritateacq? impenotueii. Nam exuerd cult:ufalus,experueifo exicium cfle,quisig-noraqqit’ prophecas obiter infpexitt' Deinde populus Dei eft,non régis, ÔC ei us qui uerbq fuoporcaEomnia,amp;fuam opem foedere no/ bis addixiqnon caduci homuncionis. Q^uo/ modoigicurdeeius beneuolentia indubiuni ueniret.quibus earn addi Kitt’ amp;nbsp;quem tam fir mofreti præfidio timcrcntr’ Q^uocirea prxci/ puein Deum, ceu monarcham per reges SC-magiftratusadminiftrosiliius, populusdedti cêdus eft. Nâ omnispoteftas ordinata’a Dco.j ficut ab artifice,infttumenti ufus proficifci* tur. Cura ilia ut populus Deoadducatur,o/ mifla,pacfm publicam immodice captabac Ahab , edque maxime nomine uituperatur apud Eiaiam. Nonigitur irxn.T.'f magiftratui propofitus eft Reipiib. tranquillitas. Ratio/ hesqux ex natura Chriftianifthi fun:,infrd perftringcntur.

QVOD 5\AGISTRATVS CRË-ature cfficaciam uerbi adiuuet.

CAP. V L

His itacf? tribus Magiftratuiim ordini* bus, ty rannide,Ethn.ca Chrift'ani jpöliti^

Be hissa matrimonio et

poll ciâjiTiundum Dominus gubcrnat. Fallu' ofus quidem popuii animos cyrannisprenne» occultam dus impietatem in lucem profern perprofanoshomines,natnliberûfinût blaf phemare.fed perpios principes,quj numen fi* um ueretimenc, eledlis confiilit ad faluceiH fempicernam. Poftremi func proprfc Magi' ftratus,in populoDei,ucd feriptura deferi' b;tur5amp; pofici in ecclefiagubernationes, cu' ius membra funtialij tyranni 3c fedudiore» funvjdiifilegibusunlitatem publicam dipa' cêJorte(Pcurant.Non em legibus qup fint pO puli Dei propngparent, quibus tarnen debet parère omni a,cd q? Dei iram omni bello dete' riorem in fubditos introducunt. icaeç ut ijdé fint homines pij, tarnen impij principes funt, propter earn legumin populum Deiualend urn transgreflionem.Nam quis dixeritprind pem pi urn eum.qui non piorum gratia, ncquc pro gloria Euangelij,fed hominibus tantum amp;nbsp;pro uentribus 06 odo Rempub. admiiii' ftrat,quicp nccidc'medio fublacum iti flu' det,quod rationes pie uiuendi obfeurat amp;im pedit,neqjid in uicem introdudlum,quod ad pie uiuendum eft ncceflarium. Ergo fuperfti' tionc humanarum tradirionum iugulata,uet bi amp;nbsp;Sacramentorum legitimum ufum.piu» princepe,pmouec, praua corrigic,fipotcft,firt

(ninUgt;

mÊ MAÓIST. IN ft-ÉLIG. ti

Riinus,defperacatollit,nieliorafupponit,etirt oculisók: ufupopuli exercina retinec.ad quaé confilia fua prouide moderetur. Sunc enim patres ói paftorcs populorutn, qui bene præ funt.Sequitur quod legitimus populi Dei ma giftratusnon fucrit, qui uoluntatem Deiceu legcmnon fcquitur.

finthxc,ütquis cxiftimet iibcrtatem (X Iicentiam plebi largitam,h-e'' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

na improbi principisfeditiofe excuticdi.Nam ex uerbodominiliquct.cuicp parend iïMagi' fCVOMb ftratui.tyrânico,uteiusiniuria adpietaté cx erceamur.humaniori il bequem profanû dixi^ iwus,ut multisnialorum offeniïonibus proba ti manifefti fiant, ucreautem pio, ut authori* täte8C cxcmplo eius, in Chriftum felidus ex xdificcris. Neq; adeö Euangelium, iniurrjs hominSdocetper tumultumrepugnare,fed patienter cas ferendasprædpit,maxime uero omnium,uim principum,dum intraimpciij fuiterminosrefiftunt.id cflxneademum one raimponunt, qiiae ad corpus,quæ ad hanc uitam percinenr.Nam præcipientium quæ c5 tra Deum ä: uocacionem noilram,obedient» am,bona confcientiarelinquimus, audientei potius Deo, qua'm edidlis hominum. quorïï tarnen legibus tam æquis qu;im iniquis ex ltiraoparebiin«S,fl iurisdidlionê cceleftis do

C ij mini

DE MISSA, MATRIMONIO El*

mini non uiolanÇjhabeant ty;anni fus fori lt;3â corporum noftronim,quod uol unr, modo no bis Chhftusnofterpoli ucaiunrjamp;animæiii dex mancat. Faculcarcs igitur,cxiftimatio' nem,amicos,iixorem,liberos, uitamipfam,fi' ueiurCjfiue iniuria ]æferint,nihilominusfe-' rendi funt amp;. colendi Chriftianis . Smper-* guncad abiurandum Chriftum nos cogère, hictotis uiribus obftandum,tarnen necduin eft manu relmftandum.qiiia corpus amp;banC uitam elTe tcrrenoprincipf fubiecflâ agnofei' mus, fed animi uircute fcpugnandiim,amp;:ar'' misfpiritualibus, d fidei gubernaculistyran nos per mukam patienciam dcijciamus,pro'' fitendouidelicet libéré quod ixs cft,dum ui' ta fupcrat,fiquidcm fidem uiolant.amp;S nos nul lacarnis afFe(ftio,fed eiusfidei fpiritustrahie inpericulum,c5^ alioquiuidebirurgloriæDei referre, ut fidêprofiteamur. Si corpus occi' duntjintrafuamiurisdiclionem adhucuerfa' tiireorum contumelia. Quod figratiæ Chri fti abiurationem imperanc,moxalieniregni gubernaculaoccuparunt.amp;nobisiurerepel-' lunturuinbusillircgnoquodinuaferuntpa' ribus, hoc eft, uera patientia, uera inuocatio nedomini amp;nbsp;uerbilibertate. Nihil tum illis patienriæ,nihilobfequq debemus,anima eirt DeofideliSjfolum Cliriftum dominum «Si in,

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diccni

ïtniE MAG I s T. IN R ELI G. i,'

âiccm patitur jUuerfatur cainem Si fanguiquot; nem.

Neq? nunc diligentius cxcuticmus Ecclefi afticorum iurisdilt;frionem,amp;; priuilegia,quæ Sbiritlialit tyranni confdentiarum falfo prxtendunt, ■ y amp;nbsp;confilium infra nobis apercius opponit. Namurpaucis remamngamus,nequisfciu' /ia!ejt,fed puslecrorc hicofFendat.facemurquidemeffc edmanctfie, inter homines poteftatem aliquam fpiritua' »lej Ckriftü km,fed non quai cm Romani Pontifices,Epi nbsp;nbsp;Ecclehà»

fcopi, amp;: horum uices gerentes,perperam fibi uindicane,Quia quemadmodum principes cdicftisacpœnis imperium in fubditos,ficifti conftitutionibus humanis in animas regnu cxplicâe.quod repugnatliberationi per Chri ftumfatftæ.Ex quibusrurfus cultûfaciunc, amp;nbsp;nouam rationem remiteendi peccata.con* fcientrjs dominantur ,iubenta'C uetantquic-' quid uidctur,côtrauoluntaccm contra præ ceptû Dei,contr^quelibertatcmfpiricuscbri fti. Namin rebusmedhsinterdummalis utuntur his minis grauiffimis,fub poena excô municationis.fubpcriculoamittendæ grariæ dei.Etexipfafuperftitiôe et idolo’atria,qua tribuitur creaturæ honorDei,adrjciuntmc' lum perdifFicilis irx beatiPfimorum Apofto lorum Petri amp;nbsp;Pauli «Sic.

Huiufmodi ucro poteftatem quis dixerit in C irj homi»

DE MISSA, MÄTRIMONtO ET

hominem compctcre. quis mortuorü mfnaS nó abhorretf'Soil ciïi Deo potcftas eft corpu* incerficiendi.amp;animam ingchennam abijc/ endijfolus peccaco alligat amp;nbsp;iterum liberac, folusjubec amp;piohibct.figic ÔC refigit,prouC glohae!uæintcrfuerji:,Etin firma folusdocet infertum naturæ peccacum, c5L: agnitumde' lec,nouumqj hominem folus facie ex uetufto» qui Dcum uetc eimeac.ucrc diligat.uereq? pa ciatur infeDei opiJs,lt;Si cætcrosmocusfpirP tuaics confèrefoJits, quos caro 3cfanguis pef fenequie cocipere,necg collaeos reeinere.HaC poeefta te lefus Chriftus dominus nofter ä pa treaccepea.perfpiritum fanclum fungitUFjUt caput in ecclefiafua,qui uieam amp;nbsp;graeiam fo' lus]argitur,qui dominuseft, qui fponfuseft Ecclefiæ.qui earn defponfam fibidotibus itrt buit, donisornac,uirtute ex alto confirmât, qui lege impios corrigiqdcfcdtores plccftit,ig nibus punit,lt;Simalcdiólos in fempiternuni damnat. Q^ui idem uafa quædam adiram, quædamad gloriam præparat.QuarcCôful tor in afierendo Romano Pontifici agenti eit proprio cerebro poceftatem damnandi anP iTiasÓ^ feruandi,quæ in folum Deum amp;nbsp;Chd ftum eiuscompecic,ueuerc dicam,facicquod efthominisimpij.Rurfusiiiud ciufdemuald« (mpudentis eft,quod ccclefiafticorum proce'

ÏVRE MAGIST. IN RELIS, ia rest’d eft, cœtum faftuoforum hominum,ne' que inter fe confencientium,nifi in tetris forte affeeftibus etimprjs ftudqs contra dominum, non ueretur nominate Ecclefiam Chrifti,(3C congregationem in fpsritu.

Præterea «S^illud hominis inconfyderati Coftfiliui’HÎo eft,quodPontinci RomanoEcclefiamfubic.-

lt;fturus,dicitChriftumEcclefiam coram rege . ■ jZ' rc, eocjjeamtutam aduerfiisuim,amp;:fecuram contrainiuriamhominûeftçdebere. SiChri' onetn Eccle» ftus Ecclefise moderator eft , ut fæpe dicit, fiäfticorum-qua frontecedo temonem eius ceu nauclero Pontifici affignast’ Sed forte hoc rationis ha* buit,ne fiEcclefiam non agnofeereteffereg..

num Dei caufa protinus caderet, 56 fi capiti nontribueretuimin membra influendi,«?!®-omnibus uiderctur,qui religioncm Chrifti,et feripturam uanam aperte diceret, cum tarn claris oraculis minus credere uiderctur. Et for tefuaue ei uifumeftludercinnoftramfimpli citatem, qui nos Chrifto totospermittimus. blam,inquit,fiinius ftatis pr3efidio,humana remédia malorum cur expetitis, amp;nbsp;ciufmodi falibus homo dicax nos afpcrgit,Eiufmodl multa quidem in nos torquet ioculatorie,qua fi ftipitesfint,qui Chriftiarii fint,amp; alicni ab hominum ciuitaic. Scribit enim inter alia in hunc modum,Ecclefiam Chrifti effe congre*

C iüj gationem

BE MfSSA, MATRIMONIO, ET

gationem fidelium in fpiritu,5i regnum Cpirt (■uale,!nquo perfonishomines nihil difcrimi riencur,diuesec pauper,mafculus «Si foemina, pueramp;fenex unusfint,nee imperium homi' numindlud locum habeat,fcd per folfi Chri* ftum adminiftrecur coelitus,qui opus non haquot; beat ulla defenfionc.fed ipfe defendac 3C £er' tier omnia,ut qui poceftatem cmnem in ccclo amp;nbsp;in terra obtineat. Hatflenus de fententia Conru!toris,quibus uerbis cum nosridet.fiig ofticitcaufæ. Nam tantum abcft,utiurisdicti onem, ordinem ,leges amp;nbsp;uim iniuftam Eccle fiafticorC approbet,ut totum cerimoniar û mi nifterium, inftitutionum humanarum imquot; pcria potius abqciat, quia in externis Sc in o' pemm fiducia maximeilli uerfantur.Euangc liümautem Chrifti quodeius fermoneintelquot; ligitur,fi extraiocum confyderaturin animis hominum regnac, 3C unius Chrifti iuftitia iprorfusnititur.

QVOD COERCICIO MALO« mmin^cclcßapermagißratuntli» bertati ßdei no repugnetgt;

CAP, VU

IVRE MAG IST. IN RELIQ.

NElt;$ fane totidem uerbis aliquid affirm» tur, quod fit contra Magiftratus ofR*

Cium . autaduerfus ufum clauium , quibus cam fentcntiam potiflimum opponit. Nam abominationesmiffarum et ftupra,impunita uelit.amp;igladio'profano amp;■ abEcclcfia,in eaiubeatnonanimaduerfumiri.Chriftus ein regit mundum atcf? Ecclefiam fuam, atqul princeps fcntentiafua facinorofos, amp;Ecclc* fi?cötagiofos,^ptercaneceffet£i reliquo gre geabarcere. Non ein animaduertit fuauis ho mo.modum Sórationcm Chriftiregnumad' miniftrandi.Inquo quidem Chriftusremgc rit,fcd per uerbum prædicationis amp;nbsp;facramc ta.amp; in eo corredlionis fraternx, amp;nbsp;exhorta* tionis,amp;S increpationis locuseft, eijciendic^ iusinobedicntcsexEcclefia, ÔC è calo quo^ cxcludendi,donee refipucrint. Deinde edam inhoc regno Chrifti, quia extemum ex parte cft.îAagiftratus ciuilis eft, qui peccatoresà malefaâis pana deterret. præmio ac lau* de ad officium bonos inuitat. Ex quo mi* nus malorum exemplorum exuberat, me* tucgimbecilles aduerfuslapfum con firman* tur. Tollit enim externa fcandala,amp; cogit homincs.utuel ad iudiciû,uel ad falutem au* diant uerbum domini ,qu3e auditio publica quam tueturjadcad gloriam Dei, ut Deus iu ? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C V ftih«

bEMIS,SA, HATRIMONIO ET

' ftificetur, cum fudicabitur, non in fe folum, fed eriam apud tribunal cordis impiorum. Magiftratus igitur præfidio, hic agentibus, ualdeopus eft,donecfpiritui Chrifti plenepa reamus.ac duccm eiusuolences toto cordefe' quamur.

Quin omnibus creaturis ad gdificationent Ecclcfiæ Deus utitur^nedum Magifixatu,fed unaqua q? fuo modo.reb’ quidc fiaturalibus, ut per fadta opificis Dei cognitiopukhrc fu' bolefcat. uoluntarijs autê amp;nbsp;mûdi huius gU bernationc, utindc cognofcamus quam oîa return momenta folo Deo pcndcant. d m* nifterio autem Ecclcfiaftico, quatenus Deu* falutemper illud opcratur,amp;: hominesgra' tiam oblatamin eodemrccipiôt. Quomodo igiturdixerit homorerum fpiritualiumperi' tus fcilicet quod cal efti regno, in hac morta' litate nihil terreni fubfamuletur. Nam hoC profundamêtoerrorisiacit confilium. Nun' quid Deusfe déclarât ac fiftit per creaturas. quid non per magiftratum innotefcerct,0!J per minifterium Ecclefiafticum. Video hin^ nafei offenfionem, quod minifterium Eccle' fiæ per terrenos homines geritur. Sed confy' derctinhoeprouidentiæ benignitatemjquÆ captui hominum,qui craffi ftimus fçattempc' tçt.Nam minifteriû per partes fuas ex inftitiï tiori«

tVRE MAGIST. IN RELIG- zs

tione mandate amp;nbsp;promiffîonc Chrifti effi cax eft.Inqua re nihil per fe tribuiturcreatu' ræ,fed Deouolenti percrcaturasfalutemmé-' tibus confcrre,amp;:: collatam fndicarc,cius com nronefacere,in eafide roborarc facerecer* tiorem, Ideo facramenta uim amp;nbsp;efficienriam habentjfedquam dominus pro loco amp;nbsp;tem^ pore/icutipfi uidetur.cum rjfdem exhiber,fæ penumcroabftrufa quadam ratione,utcum pcrSacramenta uim diuinamita cordi expia' natjutuniuerfum hominisingenium fuis per«-miffumuiribus animaduertere nequcat.Vf' queadeo incrementum^uoluntatedei occu) te cooperantis exiftit.

IndeäPrifcisadnosderiuatum,utpra:di'

cationem uerbi,amp;: aefliones Ecclefiafticas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

precatiopeaufpicaremur, quo Deus promiP Miiî àdioa fam uim intra nos, tan quam diffifos noftris nis^cclejM uiribus largitcr exerat. Scimus utiquefidem ßicte» efle donum Dei efle coclcfte donum, fed quod minifterio Ecclefiæ terreno conferatur.

Sed hocnihil ad Ecclefiafticos,remiirione tHinißeriuiH peccatorum hominum inftitutis uenditantes. .rripri^Hiro Nam homines funt terreftres. lam quæ res ter nbsp;nbsp;nbsp;' '

rena per fe Sc fine uerbo domini eft.ca nullam uimhabetindona Deifpiritualia,hoceft,in uinthwtt» rescocleftcs. Na quod femper dico,facQ:io ma lorum Papiftarum,fine uerbo Dei,per confti

tutio*

amp;E MISSA MATRIMONIO ET

tutiones amp;nbsp;ccrimonias falutem poHicemur, Ideo fidem de Chnfto non docenc.nifi hifto-* ricam. Deinde daues elTe datas Ecdefiæfd' muSjhas enim pro hypothefi Sc fundamenco erroris habent,quarum ufus Ä; admini ftratio præcipuc penesminiftros eft,lt;5; illisucuntur {um priuacim faciuntofficium, cum terrent, tumconfolanturperucrbum Domini. Quac omnia nihil ad Ecclcfiafticos.;Ergo noftrum cft, qui paftoree ecclcfiæ fumus affignatijUC tiunquamfineprccibuspartcs noftras obeagt;' mus,quo nobis agentibus Chriftus adfir,fine quo Humana omniainania funt, que ratio cti am iuxta uerbum Dei inftituit,'amp;: humanunÉ cftquodnon cxilliusfpiritu proficifcitur.

DE CLAVIBVS, MINISTERIO Ecckfi£,a' Epi[coporumdominations iudiciumex/cripturù-

CAP. VIII.

IAdtant daues aduerfarrj, fed cdidlis mina cibusdaues non exercentur, fed cum per uerbum amp;nbsp;Sacramenta uoluntas Dei propo' nitur,turndauesfuntinueroufu. Quambe' neuolamuolunratcm Dei dauibus propofi' tarn,qui credit, is earn fecurus amplecftitur poll*

tVRE MAGIST: IN RELTG 1»

Jxjffîdet, fi qiiis incredulus eft, amp;nbsp;non credit infticutioni.illebeneficia Dei à fe increduli'«’ tare er culpa fua repcll j t, er fic apei itur ct clan di tur unicuiq; coelum per claucs,prour ab uno qiioqs promilTio falutis aut accipirur autrcii' Citur. Rurfuscalium tlauium applicacionul' lumin populo Dei regnum exercer,quod ftu dcncfacerepfeudecclefiafticijfed eadem com probant adminiftri fidelitatem fuam perucr ba falutis,amp; facramenta,56 gratiam Chrifti hominibus obnoxijs curx fusc.hoc eft confor «busregni exhibent,quatenusilli earn expe* tuntjôcobfequendo credendo uerbo ad-» inittunt,amp;:pariuntur fibi bencfieri.non eftU beradominatio clauium poteftas,fed eftferui tus,non dignitas eft, fed officium,fed bonum opus 8c ofticium impofiturn à uocante domi' no,amp;: Ecclcfia qua: noftraminiftrorumope' raindiget.Itacj? gerere claues Ecclefiæ,eft uo luntatem habere non fruendi pro fe folû gra' ciaChrifti,fedetiameam alqs copioiunican* di per facrofandtum minifterium Ecclefiae, proutcuic}? commiftum eft. Namminifterio pxædificatioin Chriftum adfcnbitur , quia Chriftus illo in Ecclcfia utitur ad gratiam credentibusimpertiendam. Ergoclauesqua-amp;poceftas aliqua penes ipfamEcclefiamrc Cidet, qua fermtuÿ penes Epiftopos, nihil au' ■ i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ten»

DE MISSA. MATRIMONIÖ Éf

tem ad uerasdaues pertiftens penes Epifcögt; posiftosntulai'cscft. Nam in hocdacæfunt ut 11 lis ædificetur ecdefia, non ut faftuofi ho' mines illarumoccafione regnum fibi parent in animas credentium.

hi QuodfiEpifcopiuerbumfalutisiSf^Euail . gelium Chrifti fideliter alTiduocß plebi pet omnia fequaci ofFerrent, amp;nbsp;nonialt;ftarenr,fii' asdignitates.authorirates SC potcftates per fuasiftastraditiones contra uerbumDei,Ä; contra curfum gratiæ qua'mreuerenterâ prjs haberentur,quameorum exiftimationem pig mentes faluauelinr.NarniniilisDeumiplurri

Chriftum obfcruatum omncs coleremus. Reuerendi patres dicerentur SC were clTenr, quod audiunr, ft domini fermoncm, fi falutis promiffionê, fi donacoeieftia,tanqua ad hoc miffî diuinitus nobis exhibèrent, lam uero qS fatrapas óC non Epifcopos agunt, Ipiritus Chriffi, qui uerus EcdeCix reAor modéra tor^eosuthoftesanimarumperdiciffimos nd poteft non cxecrari. Quid ita inquistquia uim miniftcrij totam euertunt fua auaritia ty rannide. uanitate, ex quo minifterio falus iu' xca diuinas promifliones debcret, fimplici ta«quot; ti credentium exiftere.

Ncc effet quamobrem priuilegijs eorum rc pusnaremus, tanta pertinaciajfi effent EpP fcopl

Ivre MÂGïST» inrelïG. 4#

Fcopi,quod dicuntur.Priuilegia enim data funt^quo ctxlefteregnûjapud nos/uvismun^ âi uacui.affiduo promouerent ,ficut ex codi' ceïuftiniani titulo de Epifcopis ÄS clcridSjâS tnnouellis Conft,ul.amp; cxxxirj. facile cogno' fcicur.

latn quis nefcit,quod cceleftcrcgnumali' ior,ihà quot feculis üli. non promouentjfed procuV nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

cant potius,amp;euertuntilludjetiam ij qui inter gt;wi»ennr£r Ecclefiafticos logeoptimifuntjnâbonapars PaptßäsbotU i curareligioniSjamp;fenfupietatiseft alieniP mimßrieccls fima : ut boni autetn amp;nbsp;timentes Domini fint, pietateq^ aliquateneantur,nihil tarnen' diligentius nadunt,quàm humanas,hoceft, confdentrjs pcrnidofas conftitutioncs, quas cultus loco,amp; proremedijs delendi peccata proponunt.quod eft contraofRdum amp;nbsp;glori am chrifti.Nam illc unus eftpropitiatoriü,amp; iuftitia,amp; farisfadlionoftra,caetera remcdia cötraterrores confdêtiaeuanafunt.Quid ein prgter Deum animü hominis erga ip fum con firmauerit,bonamque pracbuerit de beneuo-lentia dei erga fe exiftimationemdNec^ enim uerna aliquis de Caefaris fauore, certiores.red diderit prindpes illi fubiedlos , etfi multis, agercc,nifi haberetmandatum amp;nbsp;teftimoni* Um,quod legatusad hocaducniffet.

Sed nulla duminhac rccontrouerfiafortaC

b,E MISSA, MATRIMONIO, ET fis,à ueftibulo cnim tyranfiidem Ecclefiafti^ corum,aucor confilq ipfefads duncct exag«“' tat.contumeliofèqî contemnic, obiter admi' fcens.quæ noftram miniftrorum ab Euangc' liOjCaufam onerant. Q^uodfaçiCjUtuidetui', aftutc calh'de, ut fidem tibi Chrifhanf principi faciat, Obi curæ ac ftudio clTe religi'o nemxum diligentiâproreftaurandisecclefijâ Chrifti,aucrtit,quain cohortancibus adhoC uerbi prædicatorïb.T.Cclfit.fufcepic. Sic ad te falliCjfimplidtatem pij confultoris profef' fus.Alioqui fi non uiani ad fallendum ftern« re cogitaflcc.qufd attinuit un ifta intempefti' uain fuperfhtionem Pontificiam,exclama' donc, quam reuera mutatam nolit. Quor' fum huius fententiæ , omnibus qui liant 3. renata dodlrina confeflæ, exaggera'tio , fi' dem elfe donum Dei, quod mero ac mixtO imperio Magiftratus non fit obnoxium,nc' dum EpiTcoporum amp;nbsp;concionatorum iniii' dæ.hisuerbis enim fufpiciofeaduerfus mini' fterium utitur. Nam eodem didto, ciimini tƒ rannfdisin liberos animos,quo Pontifias RfJ mani miniflerium nos manifeftum fecimus, caufam noftram alligat, quæ fi luculenta ini da non eft,non uidemus quid fit iniuria. Nani neque concionatores,ncque T.Celfi.pientiÇ' fime princeps, quantum feimus, in confeien' tii*

iVRË MÄGI ST. IN RÉLIG. îj

'tias contra ucrbum Dei quicqitam iuris iibi ucdicar. Q^uianihil aliud quam publicasabo minadones quç externe patent,amp; qudm acet ba Ecclefiafticorum imperia in liberos ani-* moSjUtriepamoliri cogitatis.illi quidemuer^ bo prxdicationis,iuxtafuamuocationem,lt;5C prout licet miniftris Chrifti, tuaautem dig' natio poteftate diuinitus accepta, ad queni ceu principem Chriftianum pertinet dare opc ram ut ecclefiæ ànoxijs èrroribus repurgen-* tur, Quis enirri inficias ierit,omnibus malis O' peribus, fi manifefta fiant,terrori effedeberc gladium,nifi contendent leuiora exagitandà effeuiciola ,fedgrauiora facinora,utfuntfal fa religio amp;nbsp;contemptus Dei.impunita óiSfi' he metu efle debere.Itacß et nos quoq? T. Cel fitud. ut miniftri Chrifti ad principis parted inreligione inftauradasex ofRciohorcamuri qui in hoe,ut gloria Chrifti per noftrum mini fterium eluceat , nos miflös efle profitemur. Cur non peflïmis quæfo facinoribus ,hoc eft; traffæ Idololatriae malorum Papiftarum,5C cffufis ecclefiafticorum libidinibus poteftaâ à Deoordinata,quæin terefidet,uerbicç diui nipræcones, quosecclefijsalis, non aduerfâ' rentur. Fortaflisexiftimat fuauis ifte conful' tor in religioniscaufalibert'ätem Chrifti,que »riconfàennis ualec,cupidicatum effufaruni

jÛ inipUé

DB MISSA, MATRIMOMfO, Ef impunitatem ac licenriam elargin.

QyiD IN VERBVM DEI MA , ^i/lratui liccat-O' dccjficaciaucr bi er lacraniciitoruin.

CAP. IX.

INinftituto.igitur pergamus. QuiaregnS Dei remiflio pcccatorum, per extei niï uerbum amp;nbsp;Sacramenta credetlri animæ ofFc* runcur,amp; exhibentur, ftatuendum cxiftjma/ mus,quid amp;: quouffß liceatin uerbum d:Sa cramenta,piomagiftracin. Hiefacile refpone debimus.nullâ efle poteftatem,quæ ucl addc re,uel dctralieie uerbo aliquid poterit. quoef primo loco fuppono. Nam Dcuter.iiii.(S: xij» it:a.prxcipitur. Etuerbum Domini perpetuo idem manct, nosautem homines mutamur in horas , Sc interimus. lam quid ualuerit mortalium aufus in immortalem uirtutem, quid arbitraria poteftas Ecclefiafticorum,ifi iusdiuinumc’Profedlo nihil omnium,quiairt DeuirtUfè fehabetoîa, etg fe ftabilc óüinmortalecft. ç Etquiaæcernum Deiuerbum ChriftusDo-' ucr I Jä= minus nofter.per uerbum prædicationislt;S; fa cfamentorcramenta, noftrisméribus adaptaf amp;noftef fit, confequitur quod hasc ekmêta aquae.uer'' bic*

IVRE MAGIST. IN RELIG. xÿ

extemi.panis 8c uitii hadtenus gratie et cod lefti Domino coniungantur ,amp; perindehabd ancur ac Dominus ipfe, quern in ill is, lt;Só cunt illis fides Apoftolica compledtitur accipitj propter præcedentem uerbi confecrationem* Hane uocant unionem Sacramentalem T he* ofogijnamin aclione SSufu, totaSacramen* tcrum uirtus confifti trusta inftitutionem SC uerbaChrifti,qua:ualenc quantum fonant* quamdiu integra feruata fuerint.

Quodfi quis faderi gratis, 4d in nos pec Chriftum confinnatum eft, opera et meritutii noftrum pro fundamento fubiecerit, ita ut fit iuftitia qux prgter fidem promiffionum, lege adimpleat,isrationi affentitur qusiuftitiam adlegessftimat/ed inuerbum Dei,quofcc* dus icftû eft,fibi lus temerc ufurpat, quod gragt; tiam omnem uni Chrifeo fimpliciter accepta fert,non operibus.non men co noftro, lt;30 fi ta* lis imaginatio radonis nonnulias fcripturaa in fpeciemfacile produxerit,quibus uidetuC dari, quod à noftro operc .ôCnondlargicatè numinisuitaac falus pendeat. Atqui gratia Dei fumus quicquid fumus,amp;uerbum Domlt; ni bona opera frudhus elTe docet renouati cor^ dis amp;inhabitantis doni,etnihil minus quant tfFecftanoftrarumuirium,multo minus coned diceffe ulla mérita gratia anteuercctia,qd ad uerfanißpetuocrepanti D ij CoV*

de miss a, MATRIMONIO, Éf COLLATIO EXISTIMATIO« nis Ecclc/j!e,cûttutboritae ucrbidiuini-

CAP. X.

AVguftinus tribuicEccIefif ,quôd ai Euangeliû amplecflendiï adhortetur. Koncreaffe ggg iieroEuangeliOjinquic^non crederem,nlt; Euangelio ni fi me ecdefiæ catholicæ commoueret aucori' fiecclefiig nbsp;nbsp;tas.Nonfentitpenes ccclefiam efle,utcxifW'

Cfederent' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;auton tatem fcripturæ auc ad'

augcat,auc immi'nuac.Nam quia uerbum diui num ab humano arbimo non pcndet, Eccle' fia neqjarnculos fidei infbcuic.netjtinftim'' tos abolet.Sed qd'côcra Manichæo.s fanseft» fenritecclefiâdeuera dodrina docereecteft® fi,moncied; hortari, Docec em nos,quodiP ludipfumaicuulgodicitur,fie reuera fitEu^ gelium Chriftijamp;horcaturutilli falutempo^ lieend fides habeacur. Obiecitigicur eeelc' fiam hærecieis, ÔC eius autoritatem amplift'' cat.quod eam doeentem, monentem, amp;nbsp;horlt; tantem audieritin Euangelio agnofcendo.lt;Sî heretici, côtra ecelefiâamp;feripturânouas opi nioneseonfingunc.Itacfî nôjinquit.erederé ß uangdio,nifi ecclefiæ authoritas me eommf* ueret. Quafidieerct,Eeekfia doeet amp;nbsp;teft* tur,ab apoftolis cam dodhina tradi tâ

tVRE MÄGIST. ÏN RELTG.

«ffeEuangcliü,nifi ab ccclefia id acccpiffem, unde ptaccerea accepiffem, quam ab hacco' lumnaueritaasabecclefia.Ecclcfiaigiturboc ” ordincdoc« amp;monetnosdc EuangcliOjiia Euartgcliurw ecdcfiæueterisauthoritatcinitiutn gratiçdif db ecclefwfU fufumeftperorbem.amp;abelecftis hominibus 4cccfgt;J«M. accepcUjUtaitEfaias. ExSion cgreffaeftlex amp;c,AcUCTohacdoclrinapietatisfemcl apud Gentes per ecclefias nouas ucteris authoritatc conftituta,porro ad alios homines quiigno' ranteandem doétnnam credences deduxc' tunc.QuinChriftus ÓC fpiritus eins perho-mines,percß ecclefiam id commendantem, fu umEuangelium apperuicóó conferuauic,lt;Slt;: nuncquotidic promouet etcóferuac,perhoc, quod Euangclium ecdefix nomine, ut ab A* poftolis acceptum palam docetur. Necjialia ratio eft fidei concipiendæ,nifi per uerbum prædicationis. Q^uomodoenim crederent el doArinae hommes, de qua nihil audiuiffentt’ Quomodo autcm audiuiflent abfqi prædi* cante!' Ergo uerbum prædicationis efticic au^ ditum fidei. Nam de dogmatibus doétri* nafidei, amp;non alijs ordinationibus loqui-mur.Dodrina enim firma eft 8c eadem per-petuo.ritus autem humani funt,amp; quauis oc' cafione etiam apoftolicæ ÔC primæ ecdefiae mucâcur.Fatemur jgitur haud inuiti ab ecde-

D iq fia

DE MISSA, MATRIMONIÔ ÊTc Ha nobis conftare dcEuangelio.quo locoi^ fithabendumjnam teftacur ab ApoftolispH mo tradicum.

Acueroadiungimuscum eodem Au^ftP quot;nbsp;P , p-. po,ubjpromifiioucntatis efieliquec.ibicedc j-edebcthumanaautonas. Etrurfus . Apud iiosautcminquKOoquicur de Manicheis)ni' hilhorumefh quodme inuitetac teneat.foM perfonat uericatis pollicitatio.quæ quideffl, fi tam manifefta monftratur.ut in dubium uc rire non poffît,præponcnda eft omnibus illis tebus,quibusin catholica tencor. Quid cerri usigiturquam quod authoricatem hominO inecclefiadominantium pius homoancefev'* renoluerit ueritati. Item pauld poft addic« Vfqj adeo me Ihiltum putas, ut nulla reddit» jatione,quoduis eredam,quod non uisnoiî eredam Jteni alibi ; Ecclcfia eft domus Dei, non Deus ipfe amp;c. Quo nos admonet, ut ec* clefiæ nomine propofita cum iudicio accipia* «nus. Etquo'd ecclcfia audienda quidem cum docet SC admonet,fed credendum tantU fit propter uerbum Dei,non propter auchorP tateni ecclefiæjquæ tantum oftendit quod fit uerbum Dei,cuiipfa credic,amp; cui credenduiu lt;enfet,amp;;excodocet,nonutfibi,fed utDeo per idem uerbum credamus.

prgtcrcagfpicuc nosdoccr,ubifit ecclefi» ^uatrend»

ÎVRE MA GIST. IN RELIG. i#

l|uærencla.Noninuerbis,inquitnoftris,fcdin Uerbis capitis ecclefiæ Domini noftri lefu . Chrifti quçratur.Idcoque fcntic,amp;S ccclefiam ’ amp;■ eius autboritatem cxiftere à uerbo Dei, quod initio fine hominum authoritate diuini tus reuclatum eft, atq? liquidam ueritatem uerbij Ecclefiæ authoritati modis omnibus præferendam effe, amp;nbsp;fi cum uera Ecclefia, chriftiana ueritas nunquam pugnaucrit, ut ea eft pie uidturo neceffaria, que tarnen in utilibusopinionibus fæpeobfcuratur,amp;fan «fti interdum errore fpcciofo fafcinantur. De fcitu autem neceffarrjs loquor,que uera ecclc fia nunquam defy derat Alioqui enim multa, utfincpericulOjitafineanimi molcftia igno^ ramustNambçrcditate calcftinonfciendi a.' cumen , fed crcdcndi fimplicitas potiecur, ut habent promiffiones. Verum confultor bancfententiamfibi non fumit rcfutandam, fed quod uerbum 3c fides null am qucant fcr* recemporariampoteftatem ,cuipatcantid e* uincere conatur. Atq! idem nos côtendimus» Veritas enim Dei mendacio hominum non fubiacet. Stdin copenitusrcluétamur.quod exiftimatindcconfierijferendum effc ut con' tumeliæDeo impunedicantur, amp;nbsp;utinccm' peranter facrifici cum fcortisuiuant,qucqui' demnon fidei fructus cCfe,fed carnis opera foe D MI) diCfi*

pB MISJA, MATRIMONIO, ET dl (Tl ma,nemo fanus ignorac. In hoe ccrcame^ eft concrouerfiae noftræ.

V*.- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. V . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

QVAE AVTHORITAS MAGI, ßratus in uerhum Domini,or qwd hy pocrihn nó proprie procu' retMagiftratus.

CAP. XI.

SEciindo,tametfi nemo hominum ucrbS

Domini,autnouarcaut antiquare pof tcrit,nam2i uoiuntate Dei reuelantis exifb'r, tarnen pij magiftratiiseiT, populum fibicom miflum de audiendo uerbo admoncre, amp;. ex^ hortari, fiquidc uoluntate amp;: authoritate ua* ïet,acpraccipere eaam,uc reuerenteraudiat, et uetarene quis illud rideatmore epicureo'' rumhuius ætacis,fimiliterlt;Si in transgreflb, tes feueriter animaduercere.HaAenusiidern profanus Magiftratus ck officio promoue' re tenetur.Nam Ci lege,ut Deum diligat fuper omnia,obligaf,quomodo eadem prohibere' tur,ne omnes officij fui partes ad gïoriam Dei promouendamimpenderet. Adde quodpius Magiftratus,qd reseft,idftudiofe fateatur, nimirum Ceeffe miniftrum Dei ad laudem bo !porum,(Si ad maloruni operura tcirorem,qng co»'/

IVKE MAG IST. IN RELIG. xj)

«onfeffio quid aliud ab animo Deo mancipa* toextotquet,quamutc^ populo fadapeffiz inapcenisarceat.amp;quac longe optima funt, bortatione 8C imperio Reipub . introducatjfl eftin Magi ftratu, fin priuatus ut redla mo* nenci amp;; præcipienti pareat.Iamuerbo domi' ni quid mtlius,amp; quid aliud gloria Dei facit cuidentioremt'Quomodo igitur Magiftratus authoritate fua illud non cómendaret in pub licum. EftnehæcfidelicasinDeum domina fuum,qux eius obliuionê,quçncgledlû,qug contemptu intermiffi uerbi permittit,aut qug diifimulatpublicam Dei contumeliam,infal fo cul tu maxime apparen tem i lam quia nul* lahoneftanominis diuini recordatio eft,nul* luslcgitimus cultus, ubi uerbum prædicatio* nis intermittitur, nam uera Dei mcntio nul la eft,qux fit extra uerbum ptomiffionis.Necç ullainuocatio,nec5 gratiarü adlio crit,fi qui* dem deeft uerbum promittentis.

Obqcitur.Vis Magiftratus generat in po* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

pulohypocrifin, acueronec minus id facit. QïPWoao fihoneftum uulgohaberi uidetjColuiffereli* Mdgi/irdt«® gionem.Namhomines ad gratiam Magiftra gignat hy» tus facileaffimulabuntjfccrcdereuerbo.cui pQq-iJtn; non CTcdunt, qd eft uanum mcndacium.Inte* rea fuam habet utilitatê, multi em uerbïi dei audiunqiSC auditum memoriae mandant, fer*

D V moncq^

DE MtSSii, WATRIMONÏO, Ef' moneq? et fadis inccrd n oftentSt, et fi fine (pi ritu,et:interdum ad gratiam prindpis côpa' randam. Itatj non nego .d bone.fic fieri fçpP us. Acidemfit ,ri gtauis Eedefiaftesetgra' tiofus afiquis de Deo appofite condonatur. ^uid igitur , omittenda ne propterea dilP gens amp;nbsp;gram's atteftatio diuinæ uoluntatisî' Nemoitafentïtjnequeconfilij illiusfcriptor. Nameftaliaprætereautilitas prædicati uet' ïbi.qmaita reprobisin iudidum,utbonisad faiutem prædicabitur,iS£ fimulatorcs fubinquot; depunget auditio, fuemneç difcutiet,utnofl raro ueri ex uanis auditoribusreddantur.

Quid quod natura uerbi eft propter pro-* miffionem ad dominS aberrantes reuocare, non facere hypocritas. Acddit autemquod maiicia carnis ad oftentationem eo abuta^' tur,lt;S; propteraccedens uinum resinfebona pr.ptermittenda non eft.Sfc Magiftratus.quia minifter Dci eft, cum fadla mala, poena coerquot; cetjamp;bonos præmrjsamp;laude inuitat.perfc tequirita populo facflaucre bona ,uitio au' temhominfi euernt,utfpeciofamagis quani liera bona fæpius conftquantur. In audiendo uerboresitahabetjSunc homines deplorati, qui ad iudidum audiunt, amp;alxjfunteximie boni, cjiu’ audito uerbo redduntur meliores, Hint rm ftis intet «trofqj med ij .qui neq,- boni» mont

tVRE MAGIST; IN RELIG

Wonitisrepugnant,neq? tamé finemonitore * ofl'icium faciunt, amp;nbsp;caltum mediocrium qui* dem plun'mi funt, qui ad officium authorita* te facile ducuntur,amp;. interdum fcueritace fe-liciterpertrahuntur.Quialioqui quodredS • cftjlibi permiffi ^prorfusnegligerent. HuiuC« modi aniinis medijs amp;nbsp;facile fequacibus con fuetudo cauendi mala^authoritate induftriy Magiftratus ingeneratur . Quorum bona parsplæracç impia facinora,nonmagnopc* rchorrer. Tanta plebi iudicrj débilitas eft. lam confuetudo return meliorum uolunta-quot; tern gignit,qua uoluntate fiunt ex inuitis uo* lentes. Exiftimas ne malum effe, quod domi* nus tanquam bonam in legepropofuit lt;nbsp;natn leges Ifraeli multas promulgauit, ut ad Chri-{turn effent pædagogia.tametfi lexpcccatû oftendit, iram operatur ,occiditlt;Slt;: damnat, odiûc^ Dei excitât. fed quia bona eft, ideo ea «nortificatioquæfit perlegem,nonpoteftnô effe bona SC falutifera,cum eadem inmiferi* cordiam Dei deducatpauefadaconfcientia, propter adiundamlcgi promiffionem ,quæ in primo præcepto continetur, Itaq^lexmor* tificat/acpnihilominus iuftaamp;S fanda eft, et fiemihi,malo homini,quod bonum, ad mor* tc,ualet, quam tn uita Chrifti fempiternaex pipit,fiquidem illius promiffioni credideri*

mu*.

pB MISSA, MATRIHONIO ET mus.Ergo hypocrifjsmiilritudinfs,quarclf* giofumiftud confilium nimium timet, cum Magiftratum.ncquaquam auertat ab indu' ftria,qui ex officio pro ueritäte agit, fed ucr' boiubentis Deiadmonitusfibi fortiter infi' ftatjUt uerum cultum infticuere,amp; inftitucum conferuare ualeat.

Quin addojplurimum momcnci ex Magi ttaretki nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feueritatc, qualis qualis populusfuc'

. rit,euenire, Id cxemplo unodocebo, Tefta' per agi* çyj. Auguftinus, quantum profuerit firätum con* CxCarea feueritas Pelagianis amp;nbsp;CircunccP turßfunb lionibus,quibus ait aditum patefatflum ad ccclefiçfeptaredeundi,quamuis animisperti nacibus. Quis dixerit unquam prodelTefcelc' rumimpunitatem.Ä confultor noftcr fcdicio nemtantum, «Sc inuerfam publicamutilita* tem corrigendam cenfet,abominationesault;’ temin religione, amp;nbsp;humaniora flagitia effe difTimulanda.Etnotum eft,quantum respub. legibus pijsadminiftratae florcant, quantum beneuolentiæ in cas diuina prouidentia dc' claret,quantum gratiae habeantapud uicinae nationes excultuDeifyncero, fi uitat hone' ftas rcfpondcrit.Videturigitur confultor illc noninformarcReipub.chriftiangprincipem, fed paftorem pecorum. Nam princeps conful torisamp;paftorpecudisuterq^ fui grcgisutilP tatem

iVft.E HAGlST. IN RELIG. it

tatemÄ: onum quacric , nihil dcmoribusSÜ infticutis,nihil de piccatc religioneq^ cogi* tanc,quianihil,inquit,ad principem dereligi one,(Si nihil de uica, utrutn cum uircure an fi* neuircuce agatur, modo ne motus publicu» concitctur.Totidem uerbisnos refpôdemus. Neeg ad fubulcn ea curare pertinét. Princeps jtac^ ab illoformatus finem regendi populi tundem habet,quem fubulcus.ut uenter exa* tictur,amp; iucunda ociofacp uita uiuatur.

Illuduerumdixit, Vislegumnôanimum, Lege Wdnuf fed manum tetinet, fed uerbum dominilegi' retinetW. busadiutumetiam animuminmultis eledlis aflequitur.Etinmultitudine confuetudo fua uemredditufum honeftatis.'Nam exparendi neceiritate,utdiximus,tandemficfequaxuo' luntas,lt;S(: metu poenx uerbum domini initio audiences,amore eius interdum inflamman* tur.Hieremiæ prophetædepaftum uolumen. ütmeleftredditum.amp;amararadixhonefta' tisaffuecudinedulcedinem côcipit.Nemo in* uitusuere chriftianus eft, fed initio ad audi* endumcoadtusuerum obfequium tumpræ-ftat,cum eum gratia per minifterium uerbi nouarit, feceritcç alium hominem. Nam uer' bum inftrumentum eft fpiritus fandti.quo no uatanimos,amp; cteat internum hominem fc*

Cundum Deum. Stercorationc ager mitefeit,

lt;3Cpe

tgt;E MISSA, MATRIMONIO, ET

8c pecrofa corda fœcunda redduntiir,rore uci^ fci diuini fæpius afperfa. Quare Magiftratua. fpe plcnus ad gioriam Dei promouendam accéda r.amp;: officijficbenememor quodfufcequot; pit. minifter enim Dei efl: malis operibus tere tori,amp; bonis laudi.

Illud nimiunr uere adiecit/ieri poïTe iSi irt' terdum fieri, ut fpe aut inetu adducci, uerbo fefingantobedirc,amp;: Cliriftianifmum,falfc’ afli'mulent.Irno querimur illud effe nimium uulgare,quialataporta,i5i uia tritaeft, quæ ad cxiciumdeducit,Studium em pietatisfibi uindicant multi fedulOjquod reuera nullum habent.opinionem enim bonam parare cupi e untamp;fpcciem,quadelelt;ftantur jtem faftidi' unt qua ædificarentur.Atq,- coram Deo nihi' lo effent meliores,fi non adadti fuiffent ad au ditionem.Ethancprætereautilitatem habet, quod locus camilluftris iudieio Dei noneffec in tribunali cordis illorum, fi nulla præceffife fetaudicio,atlt;çnunc eft.

Item concedimus etiam illud,quod fine ue ra conuerfione ad dominum fuperfit uetuftas in hypocritis, 3c obfhnatio ad malum in ciaf confirmetur,amp; ufcp fic manebunt, donee au' ditio uerbieos in grauem confcientiæ agone , abiecerit.Quo temporefolet auditum uerbiS uires cxerere,quod hadenus mortuum iacuee tic«

Ivre magist. ïn REtie. î*

tit.Nequis putet nos fendre quod omncs au' ditoresuerbi germane chriftiani coram Deo habeantur.quihominibusuidentur effe.Qug quidem caufa eftcur dominandum in eccle^ . fiafentenriam fequi nolumus, quia illi non fe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'’°’*

qiiuncur uerbum Domini.fed aduerfantur.

Ethçc caufacft.cureisreligionê committere refugiamuSjCumeius hoftes ex profeffofinc. Si recle faciunt Ethnici.qui propter malos óC fimulacorescenfuram morum non intermit* tunt,5lt;; taies i fandlis patribus commendan* tur/ur non effet chriftiani Magiftratus fides Commendabilis,quae maxime in moribusad uerbum domini cafKgandisoftcnditurc'

Deindcnotum eft.fiociumSipaxâperfe* cutioncfuppetitjfucos multos aluearrjs ecclc fiæadmifceri,tarnen ob id ccclcfia nunquam oratutperpetuenturpcrfecudoncs. Quin di* cimus confiliumiftud ex hypocrifi natum ef fe, tametfi ualde craffa.necg tarnen ob id uel* lemusnoneffe confulendi libertatem. Nam fieri poteft ut ea facultas confulendi fitpe* nes eos.quiRempub. chriftianam diligant fi* ne ethnicaimaginatione.

Adrem.cumhonori datur effe chriftiânû, per ambirionê eamlaudéhypocritgcaptât.ta mê nihil hominiuerepio ob maloriï turbam dcçedic.nainfl Dei^ Chdfti cognido quæ

inCc

6e missa MATRIMONIÓ ÊT

Ïn fc ucra eft, falfo fimulatur,nocet autorf'' busjfi cadem conftancia obfequrj declaratuf iugcm parit homini uerepio fecuritacem 55 fpiritus obfignationem, fe efle filium Dei. O' ! mi cto qudd ex çcclefia Scythicam barbarieirt fadtis, qui tollit pium Magiftratür,et tantum relinquit opprefforcm feditionum Sc publP Corum incommodorum, quiaomnis comita» amp;nbsp;uita honcfta cum religione breui exula' bunt, Etfibonis non uerc faciendum amp;nbsp;ex animo, quicquid alrj falfo affimulantjautex quo fuboritur interdum fidtio Sc uanitas,quc admodum habet apodixis confilrj,tuncpijs uitandi crunt omnes hominum congrefliis, amicæ falutationes,ciuiliacômercia,amp;: quïc-* quid facilitatcm Sc gratiam aliquam præ fc fert.Quia multi funt, qui nihil fy nceri hilari' täte amp;nbsp;placiditate fua præbent, fed tali fpecic fimplicibus potiusimponunt. Et fequeretur, quia uirtutum fpeciem atqj pompam adhi' bent aftionibushypocrite, fugiêdum uideri pares corum mendacio,amp;: nullam formam bd ni uiri adumbrandam efle moribus,nullam honefti notionem,quinafFe(fcada agreftitas, odium ciuilisuicæ,contempcusproximi,tædi umami corum,benefa diorumuituperatio,coJ laudatioimprobitatis,alioqui figuræ malo' rüni ftmulantium bonitatem accederemus,

Q_uaäi

tVREMAGIST. IN RELIG. a

Quamegregia bonis acpijs principibus coft filiahaecfunt.

Scimuspraet:ereaamp;: illud fidem coacflfone Magiftratuspoplilo no confcrri,amp; d blafphc mia amp;nbsp;foeditate libidinS gladio abftraÂos ad hue in Dcum contumeliofos 3c impuros mancre,nifi timor Dei corda percelluerit.ta' inenobicibuspublicorum feel erum remotis, eftaditusapertus, curriculumcß paratum ad pietatem. Difcere enimpoiTunt ,qu)prideni audirenon poterant. Mecu cnimpœnæmà^ lusanimusuiciacauet,manunlqpretiner laê dendo Deo Si. proximo inficiendo. Sic qui per uim impcrij tui adiguntur, uerbum prin* tipioinuitiaudiunt,noninfic)or. Interea tagt; men quiaduodecimhorædiei funt, Si exinui tis incerdum uolences fieri folent, nunc cupigt; de danc aliqui int ill os operam docennbus ut Chriftum ueritatem Dei cognofcant,qui pri-r dem riferant omnêfaculcatemapoftolici mi' nifterij.

Habent enim Si illi fuos Apoftolos Si in* fpe(flores,2i quibusuoluntatem Domini au* diunt. Cafparum Glaferum, hominem noii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;GhtÔ!

modo dodtumSi grauem, fed etiam in agoni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

bus confdentiæ minime imperitum. Habenc ioannem Schuebelium , cui ufus gubernan* diecclcûasjUtalijs multis,fed praemulcisfe* Sebuebeiuift

E liciccK

DE MISSA, MATRIMONÏO ET-

IlcitCTjCumfidei rudimencis acccfïîc .quiaab ininorenouatædoclrinæ Chrifti mox Ecclc fqsmodcrandis prxfedluscft,amp; in eo officio ufcpin huncdiemperduraait. ut ïam fit non chriftianæ philofophiæ dodliffimus folum, fed etiam certiffîme expertus, quid in animis hominumuerfetur,amp;: quarationc pareturgt;lt;S5 in populo conferuetur religio. Facigitur cflc. qui a' tantis uiris cdodli Sc admoniti fe Chri'' fto tandem côfecrarint,quos T Ccl .primuiH cocgit ut auditent, quod haud dubie non pati ciseuenit,cumuerbum Domini ,quo nitun-* tur in officio faciendo fruftraeflenequeatjart non ficin ditione tua multi crunt,gprimuaU tespræbuerint animis repugnâtibus,fed po ftea redte côfulentibusofficiofc amp;nbsp;uolêtes pa ruerint, an non authoritate principali illis ta ad fidem qudm ad falutem profueris«’ an non Äffratrumnoftrorum minifterium qfdemfn crit utiles’ Non eftinquiunt,proprium Magi' ftratus facere chriftianfr,id uere aiunt. fed eius eftuetare, ne contra Chriftum publiceuiua' tur,neDeoamp; uerboeius conuicia palam di' cantur. Sc eius eft prgcipere, ut rationes ad' mictantur,quibus Deus ad faciendum chri' ftianumutitur,id eft,ut definantabutl inftitu tione Chrifti ad blafphemiam, SC utaudianc ucrbum domini'teunentcr.

Nam

tVRE MAGIST. IN RELIG.

Nam Deus ad hominem innouandum hisi duobus inftrumentis Magiftratu amp;nbsp;miniftc' riouütur jUtrotß pro fuo moduló. Miniftcr enim Ecdefiæ per uerbum facrameilta cort fcientiasredlapedt. Magiftratus manüiSCo* pera hominum dirigit, SC externam faciem ornat.quam tarnen nonuulc inanem referre fpcdem.fed rem pietatis tcnere^mentemcj op tat intus eiïc ualdefpcciofam,pulcherrîmâcÿ inoculisdomini. Spiritus itacj? Chrifti grati-' am rcmiffionem peccatorum noftro mini* fterio exhibec.poteftaceautem ciuili 3cui gla dij fubmouct obftacula, ad oblara accipieiv daanimum excitât i à contumeliaDeiabar* cct,impuram uitam prohiber, ucrbi Dei audi* cndineceffitatem eadem gladrj neceifitatc im

I perat.Siomniamoliunturpijad ædificationd proximi inDeum.curid facere ncfarium fuegt; titpioMagiftratuiiCur ceflaretex officio fa* cere,eaquaeadueram falutem faciuntt’Nai'rt Confultcr exiftimat horribileelTefcelus,ad* hiberead religionem exornandam uim gla* dij. Et d curapietatis Magillratütanto fupet Cilio deterret.

magistratvm religionem impfrio promoKerCjfxemp/o J!Aol],Daui’' diffamp;'aliQrtonprobatur^

E ij Capi

■DE MISSA, MATRIMONIO BÏ CAP. XII.

1 nbsp;nbsp;1 Vôd Magiftratuicongniacftudiuin,

V.-^j^cligioncm, inter fuos ampliftcandb exempjisplanum faciam. Namin minifterio r ex fcræf nbsp;nbsp;Mofaico moris fuit, ut lex pofîulo quorannis

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ ter præIeger€tur,intempIoHierofolymiSjC3Ï

ca ter ^uots locoscdito templi,Â:rexprærenserac,utcafa anttih (fiisexprimendapopulorcgia authoritate co mendaretur. Hacautem cerimonia Ied:io k' gisfatfla eft. Rexin folio fedit,cui facerdos ccuminifter aftitit. utamp; eminentiaregia in^' telligeref facerdoti fe infenori præeffe.atquc aduigilaredebcre,ut fuum munusinfacris il' le rite obeat.amp;: in publias priuatiscß aegocijs populuspareat, Hocritu folenni populusad capefeendum uerbumdomini plurimuminui tabatur,qadimitanda principum ftudia ual de fequax eft, prafertim qua perfpicua funt^ SC diuina authoritate conftanter oftendun' tur.In fpeculacnim reges fedent, ut infpetflo res Rcipub. 3C eos uiciffîm populus acute fpc'

Poffulusprin culatur.animoetuoluntateeorum fatfta emU landi. Hoc liquet ex hiftortjs. Ezechias popu lum adpafcha celebrandum pcrtrahit,quià

facrisfaciendis auerfus erat prop ter fuperio' rum regum impietatem.Et lofias quanta ptae fticicinreuocandalege, et$ prompteutrïq^ popu'

IVRE MAGI ST. ïN RELÎG. «f populus pridem ä facris ueris abhorrcns obfe quitur. Dauid gt;5lt;: Salomon horum aui. quid nonfuaaetate obrinuerunt .quorumtempo* rum felicitatem hiftoriçnequeunt fads com* mendarc,tametfi in populo diuerfitas magna effet.Nccß cnim omnes ex animo parucrunt, tarnen aliqui principum fuorum exemplo ex animo pi) reddebantur : aliqui autem per manebant ut erant,malt 3c imprj, fed nih'lo* fecius metu terriri funt, nc fuo exemplo alrjs noccrentjitaut pofthac fibi tantum mali ef* fent.quæ utilitas d principum officio baud a* fpemanda prouenit.

Rurfus calamitofa tempora fub Achab,5c nullafanitasàcapiteufcpad pedes. quiareli gionis curam abicccrat, 8c peiora fub Ma* naffe,cuius culpa per ætates multas fuper* ftes ad intemecioncm populu adduxit. Qua, t« nocuit lerobeam filius Nebot ,qui uitulos in Dan 3C Bethel primus erexit gratia confit mandiregni full quantum omnes reges Ifra* «lî'dc quantum reges luda,qui ill orum imita* tifuntimpietatems' Ceffanribus enimmalis iftisprincipibus.aut etiam ipfisinimpictatc præeunribus, populi religio morcsc^ uitiati funt.Namfuisregibusin impia fuperftitionc pares fuerunt jquod ex co liquet.Quia popu* lus quatÿ state ad reges seftimatur,

E lit Et

DE MISSA.M ATRIMONIO ET

Etutad ritum prælcgendælegisredeain. çircueranrcxcap.xvii. Deuteron. fumptûjUt præfenteregelexpopulo prælcgeretur,5ôin' decaufam Hierobeam præbicamexiftimanC ponendi uitulos adorandos, quo populum df ftinerctà legïnmo regedomus luda. Edidlis enim cauerar, ne quisHierofoIymam caufa audiendæ legisadirée,quo minus caperetur amore legitimi regis,cuiusauthoritatelegeni fibi cômendari uideret.amp;: ur obfequentes uer ho Domini ab adeundo templom atq? impe' rioretineretjfpeculasin monte Mizpacolloquot; cauitjè quibus fatcllitesab ipfo ordinaticx'' currerunt,populumfub feftiuis diebustem' plum Domini adeuntem exceperunt, dsfæ' penumero in£crfecerunt,qucmadmodum pro pheta Hofeas queritur. Veritus eft enim ty' rannus,ne ad regem legitimum populus relie «eret, fi ab jo uerbum falutis folenni ccrimo nu acciperet. Nam ad conciliandum 3e reâ' nendum populum plurimum momenti ha'' bet p-uüium religionis in principe, 3e perfiia' fio,fibi illius imperium faluti elTe,Nihil em in principepopuh'prj magiseftpopularCjqu^m opinio religionis.

Tandem fpeculishis demolitis Hofea reX îfrael populo poteftatem dédit adeundiHie fuf^lein cauf^ audiendæ legis, ac fiftendi fc

Pomi*

tVRE MÄGIST‘ IN REtTGi

Domino.Quod facinus cius pium quidem fuit, fed no dum fan's pro otfi cio. Debui t enim prœcipere ut præfcripto legis fatisfacerent, amp;nbsp;ad feftos dies in templo coram Domino apparerent,nifi quoslonginquitas itineris 8c traditioprophetica cxemerat.Ex quaoffici) intermiffionc abunde caufæ fuit, ut miferum inmodum, cum regnofuo penitus extinguc tetur.

Etquia populus dei rcipfaunuseft:,amp; ijP CuruetCfu dem rationibus ad pietatem promouetur,óó , , Deusä quo regitur,femper idemeftjneceffe db. utinter Chriftianos,pius qui Magiftra^ nosperttnCi tiï gerit populo fuo commendet uerbum Do mini, peræquc acolim domus Dauid,alioqui par fucrit regibus Ifracl, qui uerum cultuni impediuerunt, aut certe Hofeæ filio Ellæ, qui cum liberum feciffetferuiendiDeoiuxta legem,neglexit tarnen populum ad officium diligentiusimpcllcrc,quæ officij intetmiffio «i capitalisfuit.

Non eft igitur fatis , ut in ditione tua liccat effepios feduis eftduris affeeftibus facienda, utleuiorcmfpiritusdodlrinâ metu pauefadtf facilius admittant. Impiorum eft fimularc religionemquam non animo colant, 3c ferio teligiofusnon eft, qui non ftudet omnes ad idem pietatis propofitum pro uirili deducerc.

E iiij Celia*

PE MISSA MATRIMONIO ET

CefTatoréitaque pium quisdixerit,autquf^ fpiritum principalem cum ignauiafupinaçQ iuncflum efle credideritj'

Ac ueroifte nofter audetconfiliudarc, u6 principes tanquam blafphemiæ fcopulum caueant,nead pietatê fuftentandam reipub. gubernacula impellant:auia, inquit,Ji deo, Ex mißisob ’'Ôabhominibuseapendetfciliccuquodfa-' . L -n- neeftexprincipibus chriftianis facerc Tur* tl^ioLprijU, pcos tyrannos. Princeps enim parum Chrf ftianus eft, qui fuorum negligit pietatemî tyrannus eft qui fuis ueram rdigioné inuidetî T urea eft qiü chrifti obliuionê non auertit eç inftrumêtaantichrifti è medio nô tollit,cuo» pccafioeftjfed tueripergit,adinterit5 uerfa. Tuetur autem qui Miftas contra Chrifti gra tiam ufitatas défendit poft tantam lucein uerbi. Non tollere autem quod nocet,amp; tutos? fccurofeg efle uelle autores damni, idcftpla* ne damnum dare. Vein præfenti cafu,dcfen* fio miftg eft obliuionem Chrifti, quam Eccllt; fiæ præcipuæ Miffîs debent, procurare. Atcÿ hoc eft fceleratius facinus noftrorum, quod T urca aperte hoftis graffatur, foris immi* netjilh ftmulatione religionis Chrifti religio* nem ueteratorie opprimuntdomefticiinimi* ci, quod faclum eft omnino ad regum Ifraeli? imitationem, qui populum ab obfequendo le gipoteftatcretinuerunç, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quq4

IVRE MAGIST. IN RELIG. jr

Quod ^^agiftratus præ alijs interfit reli# gionem tueri.ex hoc prætcrea fit perfpicuutn, quod regem ludæ praeter librum legis quetn . priuatusfcripferatjalterum inrcgnumfufFe* Aus fcribere oportuit, ab eo autem fcriptum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;librUM

cenfebantjfiuelultimam eiusliteramfuama fcribcbdt' nu affinxiffet.Sic erat conftitutum, ut in eole gens quotidic admoneretur muneris regij pro lege, amp;nbsp;ad præfcriptum legis gercndi.Alio* quircx libropriuato fcripto ufusfuiffet,cum eadem in utrocj fcribantur. Quotidianam ei' us leAionem leximperat, amp;: adiungit lt;au* fam hanCjUt difcat dominum Deum fuum ti* merc,lt;SC feruare uerba legis.Hæc pertinent ad omnes. Peculiaris igitur amp;: nouus codex ut régi fcriptus, monimentum erat, legem ut re* gi,non tantum ut uni c multis præftandam cffe. Legem igitur Dei, quae diuinum cultum continet,non folum ut priuatus,fed utrex eu* ftodiat,amp; regnum pro lege amp;pro cultuDei uero promouendo adminiftret.

QVOD MAGISTRATVS SIT, VT tranfgrefjbres uetbi, quatenuf fub gladiunt res præcepta cadit,puniant. 3c quæ generafup* plidorum in populo Dei,amp; quatenus^ religioneconfetuandapotiffi' mum ufitata fint.

E V Cap.

DE MISSA, MATRIMONIO ET CAP. XI IL

QVarcnon argumentis confirmatur» folum , fed etiam rebus ipfis abundc perfuafüni putamus,prj principispartespri' «nas cffcjUeram populi reIigionem,(St: mores il 11 pares iuberc.fecundas tertias eodem fpe' ëlarcjfed admittere tamen ceuin poftremis «cliqua reipub.cotnmoda,quæ in populo Del infelicitcrprocurantur.fireligio iacec. Profa-' ni autem.pnmum efle confyderare publicam tranquillitatem 3c commoda ciuium, altcrS politicos mores, poftremo religionem qualc' cuntj!, modo politiamomet. Itaq; Apofto' lus pium Magiftratum in hune modumfor' mat, cum ait, poteftatem miniftrum Dei efle in bonn tibi fi quod bonum,feceris. Sin malS fcceristime. lamquiachriftianum hominem qui fub Magiftratu alloquitur,cui nihil peius cuefrire potcft,quâ priuari fide,fine qua Chrl ftianus non effet, êc Magiftratus ei minifter Deiadeftin bonum . fequitqr ad çonferuan-' dam amp;nbsp;agendam fidem,qui præeff ,poteftatc fungi debere, Sin malus, certum eft, ad A' poftolicum præfcriptum eam non adminiftra uerit.

Sequitur,ad Magiftratum pcrtinere,utig' (iQininia uerbum Domini notabili palam affî cientes*

IVRE MAGIST. IN RELïg: }«

a€ntes,corrigat,autfiid negatum obftifiate malum c medio tollat, ne contagione alq infl cianrur, _

Ex quo falt;fln,utlex haberet geftera fupplt cioi-û quatuor, in tranfgreffores legis dei.qua pietatêdocetperlegcm conftituta, quæ funt,

lapidatiOjCôbuftio ,interfe dlio per gladiû,5(; ftrangulatio. Q^uibus adiedtum eratpcrlcgê quintum.fufpenfioin lignum,quod cum illis quatuor non annumerabatur,cum effet magis Sufptnfto în plexi infamatio , quam proprie fupplidum. honuminf^» Nam lapidibusinterfedlum ligno fufpendc' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

tunt infamiæ caufa.

Cuius fufpenfionis ratiobgc erat.Primuni reus ad liquida teftimonia per magnum iudi' cum confeffum condcmnatuslapidabatur.óC uergenteiamdie,proxime occafum foils tra* bem crexerunt partim in terram demiffam,ut fefuftineret,cui lapidati cadauer utrinç^ma* nibustruncum ambientibus fublime alligaquot; runt, (Si modico intcruallo falt;fi:o,antequani fol plene occidiffet,iterum depofucrunt, amp;; u* na cum trabe qua pependerat ,infepulchruni non maiorum fuorum, fed quod concilio iudi cum lapidatis amp;nbsp;uftione intcrfedlis affignatû eratjintulerufit. Hoc genus fupplicij maxime infame habebatur,prop ter hanc legis mal edi

Aio*

PB MISSA, MÄTRIMONIO ET Æoncm: Maledidus qui pependit à ligno.. Qux ludaeis caufa fuit, cur non quafi per tumukum. Dominum noftrumicfum Chri' ftum lapidarint, fed cum magna moleftia fert tentiam crucisin eum à Pilato exrorferinc, quo memoria eius crucifixf,id eft, a' ligno pen dentis,autpeni tus abolerctur,autinfamis exo fiicÿ hominibus efficeretur,

Hæc fuppliciorum genera confeflus iudicn feptuagintaunius,qui fummus Magiftratus crat,exercuit Ecclefix nomine. Nam in tem' plo conueniebant,qua parte Ifraclitarum cce^ tus coibant, 3c fub tempus facrifidorum, ne quis mortalium alienumab ecdefia unquam exiftimaret,legis tranfgrelTorcs poena coerce ri. Nam ut minifter ,fic Magiftratus pars eft Ecclefiæ profua facultatCjfuocç modo ,amp;(ï nôfitminifterfpirituSjhoceft, per quem fpiri tum propric dominus fuppeditct,ucrfatur cA circa corpus credentis hominis.

Adhuc liquidius fit,Magiftratum uitia in religionem admifta corrigere debcrc,confy-' der anti poenam nö capitale dieftam quxpereofdem iudices decernebatur. eranc autem plagæ quadraginta, una minus,qu« plæruncj!propter cerimoniamneglecftam ia' fligebantur. Primum enim cos totidem uerbe ribus caftjgarunt,qui præceptû aliquod erant

tranP

tVRE MAGIST. TN RELIG. 3#

ttatlfgreffijCui uiolato^**lï^^'^’2 ideft,extcr minium de populo Dei adhacrebatjnei^ con* ftitutumfupplicium habcbant periudicesin ferendum.Proindc qui a obnoxius tali aiiquo peccato exterminatus eratdc populo Dcijfe»’ quitur ad religionem ea pertinuiffe. Plagisau tem illis aedebatur expiari poena,quæpro-pterea coeli tus erat infhgenda,quorum uigin* tl unum exuarijslocis Talmud poftcriores ue terü confcripferuntialiqua exempli caufa fuh ijciam: Vtfiquis rem turn forore uxoris,auc cumfratris coniuge habuiffet.SiquisinPa' fcate fermentum comediffet, fi quis immun* dus fineluftratione templum intraCfet.

Præccrca alia peccata mul ca tali poena emendarunt, quibus neque cxtcnninium de populo Dei, neque fupplicium capitale lex fancieràt, quorum cnumerantur centum fexa ginta Oiflo, dó bona pars eorumad religio* tiem (Slt;S cerimonias proprie pettinebat : V er* bi gratia,Vt,fi quis ante primitias oblatas no uos frudlus guftaffet : Si Nazarçus ante ex aclum uoti tempus töderetut: Si quis carnem ladle coxiffet. ôcc. Tantamdiligctiam gillratui pro cófetuandareligione Dominus imperauit.Namquçdiximus cxfcripturis de* fumptafunt.

Adde quod leuiora peccata in religioncni

ter*

DE MISSÄ MATRIMONfO Ef

PeendittfnH repetita,fi tories admotlitus non rcH* . puiffetjCapitaliafiebäCjtSi^nouofuppliciouiö tcmptoread dfcabantur.Quod genus fupplicij ftudio tu tnonitionis. cndæ in populo legis amp;nbsp;religionis inftitue^ runt iudiccs.autcertc clam in Ecclefiam ir' repfit, nam utrum fit,nondum compertum habeo.Nouum illud fupplicium fichabebat» Siquidem crcdendum ueteribus prioribus Hc bræorum.quemadmodum fcribitur

Homo noçens includebatur nïi''3Ó,hoc€ft,inlocum ad corpoiismodum coaptatum,tam anguftum, ut nec federe nec iacerepofletjamp;ibi dies aliquot pane aqua tenuiter alebatUTjUtuifceraeiuslanguidacS ftringerentur:deinde famelicum crudo hor^ deoinfarciebantlargiusjdonecinteftmis ten fione nimia ruptis animam efflaret. Nam hot dcum,ut fitjhumorc amp;nbsp;cal ore ucntriculi mate f atum intumefeebati

Eadem poena in eos animaduerfum efle aiuntjqui tertio admoniti refipifcentiam nuP lis certisnotis teftati fuiflent, hoc eftjqui mo^ nitorem temere abiecilïent. Qiiibus exem-' plisfirecflc confyderantur ,fi inftitutionem Deiintuemuralligantis ordinariegratiam fu amecclcfiæamp;minifterijs puto conftare,qd’ inrep.piorum Magiftiatus officium fic,utia picratem fouendam præcipuas curas con*

feral«

IVkE MAGIST. tN RELIG. 40 fcrat,prouidcatq? ne religio publice de er im eft turn accipiac, abolendo falfum cukum, amp;nbsp;in probrofam ui tarn animaduertendo.

Ad haec facit.qud d in Ecclcfiamorcm ha* buerunt.ut publica iudicia eadem poena pro' nunciarent afficiendum eum,qui de fola fufpl tione autfceleris, aut f lagitij capitalis cauen.* da tertio admonitus ,nullis euidentibus ar' gumentis animi refipifeentiam teftaretur,

’“P Refert.n.religionis, ütfupplicijsoffenfionestollantur .

Rex quotj gladium que ex fupplicijs didlis folum habuit, amp;nbsp;alias quafdam nouas amp;nbsp;ar' bitrarias puniendi rationes, quas nominatunt ,ufurpauit pro populo, Deo conferuando,qui quidem fineuero cultn populus Dei non fuiffet.cultum igitur ucruin prçcipuc défendit.

Prxterealex iuflît,utciuitas,qu3e^ domi* no Deo populum auerterct ,bcllo emendate' tur,cuius mouendi poteftas penes regem erat. Quæ igitur impudentia.dicereregum amp;. prin cipum nonintereffcjUtrum pie animpicho* minesuiuant,cum eamcuram feripturafem per effe regi praecipuam uoluerit.

DE IVDICIO POPVLARI ET Ela tMirdhortejCZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Idpidationibus-

Cap.'

bE MISS A, MÄTRIMONIO, Ef

CAP. xniL

I Dem apparct mca opinione ex ill ou fing' lari genere judicij , quod

fttJiciuzeli nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fententia ftudiofoium uindican'

‘ dægloriæDei uocabatur, quod nosdocendi caufadicemusjudicium zeli.Nam cum ludg orum poll ria parrim effet popul aris,gcnus all quod fupplicq'j fine authoritace ludicum irrd gare^plebi concedebatur . Nam lex eratjUt quifcj fineiudicum fentenria hominem inter' ficeret.quem in aliquo horum facinorum,qug moxrccenfebo jAWyOS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ip'

fo facinorc deprehendiffet,fi eum hoceftjardoriuftiriæimpuliffctad cædemil' licofaciendam. Primus fenatus earn cædeiri ad fenon pertinereiudicabat.necj acftio de ea ulli mortalium dabatur,feduolebanc,utprd tepublica. 3c pro Ecclefia facQa effe uidere' turxumin ea animaducrtiffet, quæ Deus effe fionimpunita uoluerit.Studiu eiuspeccati uJ cifcêdij'D'îf’a ’pu? ’^rMrtlVappellarût. Grçj cis fortediceretur r^juswrîftîjftudium uindicâ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di iniuriam Dei: Nos uulgo zelum Dei uoca'

tnus,i5c:ita nobis dicetur. Talis ardor uindi' dise fiquidc apparebat firma defenfio author! tra t, quo minus cçdes haberctur, ceu per uiiri amp;iniuriamfada,cumglori^ diuinæ deferi^

den^^

ÏVRE MAGlST- IN RELIG, ir.

âæ caufa,amp; non priuata cupiditate exarfifC; conftabat.Dequa re habetur in Mifne t’ tuld

V’^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finem , his uerbis

T\ -o viT.

Q^uemiocumMo fes hlius M^eymoni libro xiiq. fie interprétaquot; tur,quemfequor,tametfià Gemora eiusloct uariat:namitauidetur, utiile diert, moribus obferuatumfuiffe. Suppilansinquit uafafaquot; era rempli maledicens Deo , amp;rem ha* bens cum Arabicauel Syriaca muliere.Iudi* lt;es horum quatuor fceleratorum rationem no habebant, fed unufquilibet selo dei percitusj unumquehcß talem impune interficiebat: lt;SC fatis erat author! cedis pocuilTe dicere,Mihi doluit contumelia Dei,quam ultus fum.

Quibusuerbishabes.quæpeccata taliira* cundiæ ardorcplelt;flilicu!c,nempe illaquatù or genera,qua: Meimoniusex PAifneenume* rauir. Maleditflio in deiim fæpius eft caftigatà pereos,quiardoreiuftitiæinflamrnatiuidebâ tur. Commêtator Mifne ad iuftos homines li mitât ardentes ftudio glOriæ diiiinæ. Atqui hemo non ui deri uult iuftus efte nbsp;nbsp;facile pr a:

fealium quifep condemnar,maxime infameni feel ere auc f lagitio aliquo, ut exi ftimationerd iuftitiae illuftriorem illo caftigaco adipifca^. turj Eanesbis ambitio ihfita eft. Idcircouc

F iuttii

DE MISSA, MATRIMONIO ET iuftis tantum fus taie datû fuerit.uulgus tamc conceflùm ufuipau!t,quod feiciufri amp;ulto* rescoiitumcIiæDei uideri plætK^omnesuo' lunt. Verum non licebat jnrjcerenianus,ut iam dicebam,mficumillcdiuinæiræuindex facinori interuenifletjÂ:: cûnullo fpacio fumquot; pto^necß confibo cuin alijs communicatode repentein fiacmorofum illum ïnuifTet.Aiunc autem traditionem Môfi de monte SynaicP fe.nein ei'ufmodi cædis authorem iudiciuni daretur.Iurisdicno igitur populans m hunC mod um habuit:lt;SC ea tota eratderebus ad te' ligionem percinentibus.

Nondiffîmilis poteftas crat iuucntuti r»'’ ccrdotiijUt eum facerdotem ^quem immundS fineluftratione fccifle facra dôfhtiflet’ii'ViQ juniores annis inter facet dotes extra atrium rempli raperêt, lt;S6 ei cerebrum difper* gerent VVtXi per gezerin,quçalijs ligna fif fafignificat^quorumunum quilibctfacerdo-' turn ad rogum inftrudtum imponebat,alqs autem inftrumentum ferreum eft.In priorc oquot; pinioneeft.R. Nathan. Nulla interceiTitaccU farioapud ludices aduerfus talêimmundui» facerdotem ,fedc' templo dedluspoltfacrutu tmmundum mox trucidabatur, difledlo U' gnoquod in promptu erat ,aut ut alq ,fer* tco inftrumento. Verba legis hæc funt.

IVRE MA GIST. IN RELIG. o

■.n:i ’'M-sû VA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vi^*’:i’^a

'Q’\nAwS PA •Tc.s pÄ^Y^’sa m^A’a -pv-^p'^’a Vî7’'ÏÛ’aA Ad tucnda cerimoniarn fynceïitatê facerdotes didlü gi' n’ fupplicrj deimmïïdis facrificrjs fumpferïrti quato magis chrfftiano magiftratui pocefias ct facultas.imo ncceffitas eft plcdlcndijca qug aduerfus religionem infignice córniccuntui*.

Haclcnus excuffîmiis uniuerfam in popu^ lo Dei uetereiurifdidlionem nbsp;nbsp;uidimus iudi

cialt;Si; fuppliciaóe panas plgrafcç propterreli gionem amp;nbsp;honeftam uitatn conferuandarr» inftitutas cffc : amp;nbsp;fic (ieri in populo fuo tuin uoluifTeDcumjamp;a populo calia iudiciaceu remneceffariamcxegiric, Non potefl igitut eadcm diligentiapro gloria nominis fui nunc difplicerc,amp;: in culpam imputan,^ olim tam feuerepræccpic. Adde quód leges illaiudi»' cioruminpaftionibus fœderis Dcierant,na funt inlibris Mofi comprelienfæ, quod qui” dem fœdus in nos comprobatum eft per Ch ri ftum dominum.Eadernigitur eau fa nobis eft amplificandæ gloriæ Dei, in conferuando ift lius cuitu 5c pura uita, quæ prifeis quondaot, himirum gratia fœderis , propter quam,uc grauümus Domino, nihil omittendum, quo

F I) tultuö

DE MISSA, MATRIMONIO, Et cultuseius ucrisrationibus promoucatur, SC quopopulus ad fanÆficandum nomeneiu» appofiteuiuat.

Magnum concilium ludicum quatuorill/s fuppliciorûf generibus nihil æquc défendit,aC religionem et mores pietati congruentes. ReX gladio amp;nbsp;bello ad eundem finem ufus eft. Populi ftudium pro tuenda iuftitia,aclt;ç facer dotum uehemens iracundia in immundurn myftagogum,priuatis fupplicijs eodem fpe' cîarunt. Quare non argumentisfolum,fed etf amreipfadocuiflc uidemur,quod eminentie poteftatis fit, in populo Dei primum religio' ni probis moribus prouidere , deinde ad rc liqua reipubicomm oda refpicere, cum de cx' ceris hominum utilitatibus pauca,fed de uero cultu,iamp; uitapieagêdain iurifdicflione omni umordinum apud populum Dcitammulta Jeganturquæquidem turn procurata funtifl maximam populi ac reipub .falutem,quibuS pihil melius euenire potuit, quäm certitudo dediuinabeneuolentia.quetalibus fupplicijs peccata in religionem amp;nbsp;in uitæhoneftaccin corngentibus adefl'e declarabatur, propter adiundlumuerbum promiflionis.

TVRE MAGIST: IN RELIS o'

PVBLICA VTILITAS PROCVRA« ■ tur,cumpcccdtdinreligionemcrf»orefple

«ïluntur,amp;: quando iurisdiAio i ludseisademptafit.

CAP. XV,

N Am cum pro lege amp;nbsp;cultu Dd Magf quot;nbsp;ftratusrem geffit,populus floruic,i52 cxternarum nationïï opinio magna de eo amp;nbsp;per quäm honefta fuit, quemadmodum in be nedilt;flionibus,lt;Só Dcuteron.cap.iiij. promiP fum,lt;S6 fub Mofe,lofua,ludicibus.Samuelc amp;piisregibuspr3cfticumeft. Ab alienisex* emplis hic abftinebimus ^necgin argumentîî affumemus.ç^ falfæ quolt;$ religion! uerus De usfuapræmiafolicus rcponerc uidcatur. Ex quo liquidum facile faceremus, in natura effe pofitam perfuafionem, qgt; Magiftratus pro rc ligione gerendus,5i: qgt; id fit gratumDeo, amp;: felix etfauftum Reipub.fed eiusmodi quia ex ternafunt ,non adducemuSjOamfatisputa' mus , fi id ex noftris hiftorijs oflendemus, qugid perpetuo docentzquibusin teftimoniû fucceditquotidianaexpericntia. Quisenim fua aliorumcç euenta temeraria non fentirf Quis a fcriptura mentem auertens, harum rc rumincertitudinemnon magnoperc deplo-».

F tij ratÿ

DE MISSA, MATRlMONtö; Et

tatc’Quodesuidimus noftra memoria fpicft* didas opes, immodicas uoluptates . gloria® mui cum eminentes,(51; in altum nimiwm fub' lataSjleui momento ad imamdeprimi paupcquot; riem, ad crudabilem dolorem, ad fotdam ig-* tiominiam , ubi in fermone hominum erat» cam rerum commutarionem fadtam effepro' pter negledfca Dei præcepta. Sic ad paralyti-' cumChriftus, Vade(5!c noliampliuspccca' rCjOe qmd tibi deterius concingat.

In natura autem diximus effe; Religionen» defenfam publice prodefle. Nä gentes, quia deos fuos æternos finxerunt, nihil firmum fore duce natura ftatuerune, quod fion elTct alicuius numinispraefsdioinchoatum.Quan» öb rem fuos Deos quælibetnatiocoluit, inter quos cum priaata,tum publica diftribuerunt, utalij beilicis rebus, alrj pace(5lt;; ocio gerendis præeffent, amp;: nihil non à fuonumine peculi“quot; ariter petebatur. V t luno nubentibus,Lucina parientibus fauebat, Vulcanus fabris, AVer-' curiusmercatoribus, militix Mars: domi dea fprtuna, fides,Ceres amp;. id genus ualebant. Conftituta funt ad hoc fana propc inftnita, pioutdeurbeRoma Blondus diligentiffimc fcripfit.

Quod fi quis adhuc dubitat, num Reiquot; publica? fit iicilis, uel potius neceffaria iurifquot; didioj

t^RE MÀGîSt. iS R Etre, û

dió:io,adminiftrata pro religione ,54^ ui-' tæhoneftacejj'suelim caufam anima duertat, ejuamobrem Romani cum delete rempub. ludaeorui.i ftatuiffent ,præcer dignitatem régi am, ademerintquocfî poteftatem dercligionc uiolata et uitijsin uita iudicandis.Nam often dimus omnia eorum iudicia læfœ religionis iniuriam, Sc uitæ nirpitudinem maxime ulta ftiiffe. Eaueroexercendi facultatem illis ab' ftulerunt, ut lt;S;;fpecies Reipub. tota ablata effet,amp;ipesearn aliquado recuperandi auer fa . Hinc pro rege, legibus diuinis religionem tuente,hominem erhnicum præfidem dedc' runt,quiiuxta leges Romanas, óó controuer' fias^opuli difteptaret, ôiin fontes animad' uerteret,cum fuperiorcs reges principes om nes,quales quales homines. Si undecunque dati fuerantjumbrâ tamendiuinæ Icgis fecuti effent hatftcnus. Cyrenius,Feftus,Pilatus,8C alrjex formula legum Romanarum, non ex ftripto PAofi ius dicebant, quodlegi Simori 8c inftitutis ludaicis re«fta aduerfabatur. Ademerunt præterea omnes ordines ludi-» cum, quorum officium erat, omni cuvaproui-' dere, ut religio fanefte coleretur, amp;nbsp;uiuendi rationes pietati congruentes tenerentur. Hoc fadtum effe teftâtur apud prsefidem Pilatum. Mobis inquiunt, non licet interficere queû' F iiij quan»

MISSA, MATRIMONIO,

qtiam.Et dominum lefumilliobid fiftebanb accufandum condemnandum, quanquam inter fe morte dignum pronuncialTent. Nequc de ullo bouline panam capitalem- fumpfc' rûtpharifæi ,qui Chnfto domino adhçfcrunC quamuis id facere lt;nbsp;upiebant. Quod eft eut' dens argumentum, ludeosai Chrifto bapd*' zatocaruifleiurifdidlione.

fi Pt Cuius cûiecturam ueteres non dubiam fup pcditant.NâinfedlioneNigmar fcri aewS turis»: bunt,q,quadragefimo anno ante pofterioria ^■âio4H(iilt;e templidefolationem.amp; iudiciaÄ ludiciaris

Cen fur æ adempcæfint.Prædfum tempus nó notant,quia in tcmporum defcn'ptiombus ua rictas apud nos atçp incerdtudo prope cft. No minant auteur ludïda, quæ étant capitaliat cenfuras autcm, quæpecuniamiS; aliâtninp fê pœnâ requirebant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r\'B7£ùl

Ita utnô fol um uitæ iS: ncds poteftatemii* fuosnon haberent ,fedctiam carcrent uit» in melius corngendæ,amp;: infcriorû cerimonia rum retinendarum facultatc. Hoc eratlegen» amp;. Regem et cul tum dfuinum inuertere.quod Hofeaspiædixerat hoceft.facereprorfuspo* pulum alium ab illo fupcriore, qui legibu« Del âC uero cultui tenebaturobnoxius.

Cug

IVRE MAGîST. IN RELTG«

ÇVR LAPID ARINT HOMINESIV-dxiiCum poteftds tarnen iudicandi ab eis ablata effet.

CAP. XVI.

VNum iudidum , quod fupra iudid' uni zeit nominaui, hebraice didlum relidlum cft, ingratiam,ut iiidet,populi,quod état fine authoritatc giftratus , quia fine cognitione iudiciaria, quam ui^ores Domini uniuerfam pcnesfe «ffe inaccifam uoluerunt. Neq; enim forma ulla legitimorum iudiciorum ludæis fuper* fuit.

Ex quo fadlum uidetur, quod ea nodtc, quaDominurn lefum cceperîit ,nô in templa

D'ZiAï/'p’a qui locus crat legitimitri* bunalis conuenerant, fed clancularios atep çxtraordinatios conuentus egerint, priorem in domo Annæfoceri ,poftcriorem in domo Caiphæfummi facerdotisxquiaèfubfcllijsiu dicum confuctis eiedli erant. Q^uanquamue teres memotieptodiderint,diffipato atep abo bto Hierofolymis condlio iudicum feptua.' ginta unius confeffum inTyberiadeurbere gionis decapoleos inftituetint,quod ut fuent, ualdeinfirmum attpobfcutumfueric neceffç

F V cft

BÉ MAfRîMONlÔ; É’S?

cfl/um populus quatuor exerdtuum impc'^ rijs in obfcquio Romanarum legum retinc'' bacur. Etfortead Tyberiadis tribunal fup' putationcm faciïint jCÏï dicunt anno quadra gefimo ante uaftatum templum iurisdiclio' né primum ademptam effe, ut intelligas poft rcfurretflionem Chrifri , anno fecundo ctiam Tyberiadedetftos fuiffeiudiccs,qui anteac tcmplo Hierofolymis eiedh fucrant.Conftat enim quo' d antea ea iudicandi facul täte caruc tint ,nimirum per totum tempus prædicatio'^ nis Chrifti.alioquj fcxcenties, utblafphemSr, ecddiffentjfi penes ipfos poteftas uitæamp;nc tis refeàiiïet.

lam,fi fan's eft Magiftratuf pio,cauerc(S^ profpicerc,nefedirio exoriatur. 3lt;: ne dues Ce îædantmutuojpriuarisirtiurijs, quod côfulto ri abunde uidetur,nihil babuerunt, qd’quere rentur ludæi illis temporibus,Nâ popali qufe tem amp;: utilitatem odumcß priuatorum, quan tum tempora ferebant. Romanus præfcspro* curabat. Necç facile diftinxeritpiumMagigt; ftrarumà fubulco,cum uterq? utcuri 3c uen

, tribenefitjfuopopulocaueatdCprouideat.

Atniffàiurif nbsp;nbsp;Quid hanc tyrannidemfublatiiudicijfecU't

didione res tum fit liquet, nam fecutus eftiudidj interP fl4^,cocidit, tus,ôlt;: diiîipatio populi,utpopulus ampliu« ' nô elTent, prout eft in maledidlionibus. Nant

ingen»

rVRE MAGIST. TN RELTG. ÎÎ

Ingens hominum mul titudo.quæ fuis legîbu» amp;nbsp;fuareligione,fiucper uim apertam ,fiue g Magiftratus negligentiam deftituitur, liber populus amplius non eft, fed nouo legislator ri «S^nouoiudici feruitutem feruitnouam.Ex quo uidere cft,quomodo Chrifti têpore feepr ttumdeludaperfcdliffime ablatumfic. Sub Herode primo tes melius habebat,auertebac fcditiones,amp; priuatas dcpellebatiniurias ex formula legis Dei, 56 adhuc erat iudicandi poteftas penes magnum fenatum ,56iusdir cendi ,proreligione,etprouitginnocentia.Et omnino conditione tolerabiliore erant fub ty rânis HerodibusIudæi,quàmeaRespub. efr fetjCuius princeps talem confultoré admife* ric,fub quo periret, amp;nbsp;religio Sc honeftas,pro pter Magiftratus incuriam, quæ nota funt 5C ornamenta pij populi,

Necç ludari unquam dubitarunt,quinad exitiumlegis Ô6 gentisea uergeret tyrannis, eocß fortiffime repugnarunt iubentibus abfti trete d iudicando populo:56 plurimos tumul*-tus commouerunt. Nam Romani, ut minus fpei effet iudxis reparandæ Rdpub.cdiifto ca ruerunt,ne cui ludaeo Rabini iudiccs,qui fu' pererant.manuum impofitione poteftatem fa cerent.de iure refpondendi ,56 de controuerr fijs ftatucndi.Quæ facultas penes folosRabI no*

HISSA MATRIHONIO ET

nos proprie fuit, qui per fucceffionem manuquot; um impoCitione creabantur. Ne^ enim licuit ut exlege ius oftenderct homo priuatus,fed eî foli id facerc fas erat.cui per fenatum maiorein authoriras id faciendi tributa effet , quod Ouidofficii ^enhederin feriptum reliquerunt. Quid contra moliti funt, ftudiofi reipublicæ repaquot; Rabintifue* randa.'? Multa cum fiduciainuitisDominis

Rabinos nominarunt,aliquandoin agris,prg fence modico cacu fuorum, aliquando intra priuatos parietes . 36 decemcelebres homiquot; ncSjquosr\’gt;^^'ia’’3,’\'An uocant, forrifljme ob id mortem oppetierunt. Quorum memoquot; riainterHebrgos propter cxéplum.multuni celebrata eft.

Ad ulcimü. Vtindubitato tefieas caufam «udiciorum non fuiftc in populo Dei aliam uulgatiorem ,quamut in Ecdefia cultus (Siï gloria Dei conferuaretur,annotabis quod iuquot; dicio^quod populo relitftum erat, majedicftu amp;contumelia à Deo defcnfafuerit.Nam cutquot; quciusfaiftum.utfine iudicis fentcntiafubiquot; tairacundiablafphemiæmanifeftû opprime ret.Id iuris ad eos propie pertinebat, qui arquot; dentiores pro alTerenda gloria Dei efte uidequot; bancur:amp;ut tales,quicunq? effent, ceu teftes primi manumin blafphemum inrjeerent, erac etiamiusid faciendi ubicj locorum, 36 quoquot; cuntÿ

IVREMAGIST. IN RELIG- 4f tünqg tempore» amp;:quibufuisinftrumentis,p Ut occafio Sc tempus ferebat. Non enim feiu' pcrlapidarunc,fed alia qualibetratione inter-ficere noccn tem fas crat,quemadmodumPhi nees Z mri filium Salu perfodit. Reliqua mill ticudo teftes illos ceu duces fecuta eft,et ficho minemdederuntneci exzelo honefto lt;56 per leges approbate . Videtur autemhæc ratio natajCx hiftoria Phinecs.

Sicprincepsfacerdotn, cum dominus adiu ratus lateret fe Chriftü cfie,fcidit ueftimenta fua dices ,blafphemauit. Quid adhuc egemus teftibusCecce nuncaudiftis blafphemia,quid uobis uideturr'Haec ut in iudicio zelofo teftis blafphemiæ locurus eft:Nam iudiciu ordina riü non poterant exercere,nifi in templo. Ali) fequenteshuius authoritatem dixerunt.Reus eft mortis, Nec{! tn fubito eum opprefferunt, quo'd ftatuerant grauiore afficere i gnominia, 'nempe utpenderetci ligno , lt;Scin hoe etiam populi indicium cimebant,qui facileiudicatii rusfuiffet,quodpcr iniuriam eum oppreffif-fent. Confenfione tarnen extra ordinaria eis opus erat,ne inaceufatione difcrepatites Pila tusrepellerct,quæ confenfio parata eft cum praceuntem Annam ceu teftem alij quafi peda nei indices fequunt, Et quia Romani fublatis iudieijs omnibus, quae cognitionem præccd€ gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ktn

DE MISSâ, MÄTRIMONIO Ef temhabcantjuulgopcrmiferantillud popuU reamp;fubicarium «n concumeliofos Deo,pro^ ptcrlegemamp;: religionem cuendam.quamoo ut olim Anriochus uoluit,relt;fca adimere fta' tuerant/ed hadlenus ramen frangercadmo-' liebanrur.quatenus ludæj per le^emamp; relP gionem occafionem difcedendi auid:oribu9 habere credebantur.Sicucenim auchorirasin dicandi muneri principali congruic, ficeafa' eile occafionem populo ad res nouas turn pr« bebac^quam ob id non iniuria Senatus ludas' fs ademitjOe temcre iugum abijeeret. Ex quo mihiillud Pilatinacum uidecur,quanquani fronicas dictum uideri pocerit. Accipitecuni uos,amp; fecundumlegem ueftram indicate etf. Etrurfus, ludaeorum refponfiononabludit» nobis non licet interficere quenquam: Nam nomine concilrj accufabacur, lt;3c iudicauerant morte dignummon cis igitiir fas erat fic adiu' dicatum rnorti pledlere ,quafi per iudicium ordinarium damnatum,fed exfubito ardorc ftatimoccideretanquam blafphemiæ mani* feftumper Romanos licuiffct.

Quo in loco obiter annotandn,q, apud Pf latum,abnegata libercacc, fe efle RomanorS feruos profitentur. Nobis cnim aiunt,qui Ma giftratusnunc inter ludæos fumus, poteftaa uicx(^ nccic noncR , Item illud codem fa/ tic»

I

ÏVRE MAGIST. in RELIG- 4« tit. Non habemus regem nifiCæfarcm.

Hoc judicium zelofum flammas fubmini-ftrauir ad tot incendia feditionum^quae conci tando fibi pie facere uidcbancur, propter lege Dei,quæ eis in terrahabitantibus libertatem promifit.Itacßiugum Romanae domination nisexiftimabanteffc contra legcm,quia con traipforumlibertatern erat.Idcirco fummiho mines in Repub li. ludaeorum ad res nouas fac peuenerunt. Vnde tot exercitibus tantaqj erudelitate militum in officio retinendi fue* tunc.Decepiteosfalfa feripturæ intclligêtia, T amen hoc liquec,quod animus amp;nbsp;ardor fer Uandæ gloriç Dei armauerit eos ad recuperan damiurifditftionem amp;nbsp;libertatem.Sicutnihil quam ftudium nominis diuini,eis lapides ad* üerfus maledicum inDcum fubminiftrauit.

Apparet etiam ex hiftorijs Euangelicis blafphemiæuindidhâ exercuiffe populum per fuppliàa. Quid enim aliud caufae ciuesDo* mini lefu practendiffent, quare omnes in fy na goga.irarepletifuerint.audientes qudd ipfos prophedcaauditione indignes iudicaffec,(3c furrexerint 3c extra ciuitatem eiecerint,duxc lintcçuftç ad fupercilium mentis,ut præcipî tem illinc darêt. Quid inquam praEtendere,ec quid rumultuillo ulcifei aliud a:que uiû funt, ac (ontumçliam Ecdefiæ fadtam, cuæDei paiicec

bE MISSA MATRIMONtO ÈT

panter eflct!’ Sic lapides tulerunt.utiacereflÉ ineum.quod dicêdo, antcquam Abraham fo ret ego fum,uifus eflec eis,Ce deum facere. Simt liter cum dixilTet, Ego amp;nbsp;pater unum fumu^ eu lapidare ftatuerunt. Lapidare ein dominé lefum bis in templo conati lunt,q)Utrolt;ß terri pore cxiftimarent eum Deoblafphemiam di‘' Jcifle.’tam infandis tenebris excæcati erant,iiC neq; præfentem Chriftum, neq? gratiam eius cognofcerepoterant. Extant exemplamulta in atfiis Apoftolicis huius zdofi iudicipNarh primoresinter lud æos,quia ftudio tuendæ le gisferucrefibi uififunr , ftatuerunt Paulum Hierofolymis ceu per feditionem trucidare. ec Theftalonicpcontra eum cocam ciuicatem commoucrunt.Etidem, qui uaseledlionis apex Apoftolorum,JL ludæis quinquiesqua* dragenasuna minus accepir, ter uirgis cæfus cft,etlapidatjs femehex occafionehuiusiudi cfjpopularis. Pharifæi amp;]egisdodlores qui Republi.ïudæorumnondum extindla, iusili populodiccbantjUidentoccafione iudicij ze' lofi inter feuindicaffe blafphemias,et duriu* etfrcquentiuseafæuitiaindênatos occidendi iifosfuifle,neprorfusa' memoria hominûleX éxcideret. Quæ caufa fuit, cur id iudicrj ad pluracriminaamplificaueiïnt, ^cöfuetudd Sc mosferebat fuperiorum ætatum, Nam fe** iiätdl

tVRE MA GIST- IN RELlG.

fcatus ludaeorum qualis turn erac,Stepbanuni lapidauit,non alio iure quimhuiusiudicii'i adeocß eciamnum conftat iudiera inter f« clanculariaexerceant.quamuis notumfitih lisjcum in terra Ifracl concilium iudicum mà' gnumnonfuperfitjneçpextra rerram efleds cxercendorû iudiciorû poteftatê. Si c cm in ùç tcrû traditionibus cft, amp;nbsp;ex legCjinaxime ex minis legis côftat. Nam eiufmodi genus fup»-plicijprorfus nonbæret in authorkate iudigt; cri,nelt;$ feeptri necß legislatorisaütfcribçjqd fublatum tumerat iuxta propheriamlacobj Pacriarchæ,fed à motu animorîr uulgariuni, quorumincitatio id genusfupplictj fontibus irrogauit: cuiusftudin 3c ardor defendendaé âreligioneiniuriefuperfuit legi cxtindlæ,amp;: populo in non populum redaclôjUt feiremus propemodumnaturæiudiciumidpofcere.

, Ac uero noftrâ chriftianorû priuatorû mo deratio fibiid iuris affererefinemagiftratu,nè queaudetneq; debet : Quiapijsinuóluntagt; tem domini Dd refpicienduni eft,cui paren durti fimpliater amp;nbsp;patienter ferendutn jfi nos àd colerantiâanimi exercendostyrannisfub ijcit:quemadmodumludæos tum fubiecerat Romanis-Rebelliofpeciê fhudrj religiofi prçfc tùlic,quæ tarnen Deodifplicuic,amp;: caUfa exti ütmiferisludæis maximarum cladiun),urfaÉ (3

DE MISSA. MATRIMONIO ET

plus Romanis panas tanquam feditiofi dedc rinc.Etfcceranf plane fcdiuofecum répugna' runt, quia necç Magiftratus inter eos erat, nccjjpfi populus «S^poJitiaerant, quo minus licuitjuc fuum ius adminiftrare ftuderent.NuI la enim multi'tudo temeritate rali regitur.fed oportet ut certos homines habeat penes quos fit authoritasjUt uis eft dominanuspopuli 2.' pud multitudinem. lam chriftianorum Res' publicæ externæ funt uari3e,lt;Si tarnen dicun' tur amp;nbsp;funt thriftianæ.cum pro gloria Dei gla diusgeftatur.Necç aliud ordinär inguberna tionibus.neq,’ordinatum aliunde extra hanC rationem efflagitat fpiritus ecclefiæ. Q^uin totuseftin hoc,ut officia amp;nbsp;dona fintadutiU

tatem.i.Corin.xq.

Hadtenusdocuimus,quod iura Sciudicia populi dei oîa maxime faciant uera religio neamp;honeftauitaconfcruanda. VnumhoC, forte iir«^y^/,adrjciendum duximus »Curlu' dæi dominum lefum afficere publico fuppli' cio maluerint.quim popular! tollere iudicio. Huius caufa hæc nobis elfe uidetur,ut aduer' fus eos minus fufpicionis relinqueretur, quafï innocentem inuidia atcß odio perciti necaf' fent,aut ne p feditionem potius interfedfus ef fCjqua'mdeftinatobonorn côfilio uideretuf» cumiudictumsdi multam ümilicudinem ha bebaf

IVkE MAQlSti IN REtlÖ.

fcebac cum fcditione. Deinde ut Domino in* terfcélo tuti fecuricj effent à uindicta.Daba* turenim acStioiuxtalegem Deutei oxap.xix* aduerfus cos qui ex zelo interfeciffent aliquê. Et Pharifaeis uerifimiliter obrjci poiuiffecj quódheri 56 nudiustercius( fic cnimlexlo* quitur ) cum interfecto inimicitias exercu* iffent.

lam Domino accufato publice, amp;nbsp;fenten* tiaRomani ludicis in crucem fubaclo ,illis ui debatur,lt;ÿ inuidiam cædi s tanquam per iniu* riamfacTtaeomninoetfugiffent. Quiaiudici* urn tale publicum Pilatiprxfidis hac in pat* temagnoConcilioiudicumfeptuaginta per* fimilchabebatur.propteiea qiin eius locum fuccefferat.Nam traditio uetuit, ne contra te* ftcsadtio daretur,quorumfalfo teftimonioir» nocensoppreffug perfententiam magnifena tus effet.fi de eofumptum effet fupplicium ne domini iuftitia,cuius indicium eft, iniamare* tut Et eadem caufa uidebatur ami cis Domini lefu per præfidem Piîatum fàlfo damnati, n dla adlio danda cffc aduerfus accüfatorea 56 teftes pharifseos.Iudicium enimillud eque domini erat,quia in populo domini. Domina autc aut falfi,aut negiigentix, aut inertiç infi mulare,quantum piaculumC Ex quo mortui, £ corde étant,56 fumma obliuione obliterati,

, nbsp;nbsp;nbsp;qui plcxi publiçç çranv, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G q

DE MISSii, MATRIMONIO ET

Tcrtia caufacft ,ut mcmoriam Domin«, auti cogni tione hominum auferrêt, autpror fus bonis mcntibus rcdderent execrabilem, cum fcirenc maxime fa cfnorofos cruceincer’' fidfolerCjsSf legem hoc dicerc. MaledicQue qui pendeta ligno.De quare fupra nonnihib Hocinloco prædicanda eft mirifica prouidé tiæ racio.quæcupiditacibus hominum ad glo fiam fuam tam appofite abutitur. Oportuit cnim Chriftum fieri maledidlum pro nobis, ut nosbenedidtionem confequeremur: amp;nbsp;ex' al tari,ut ad fc traherct omnia. Hoc facflum eft perludæoslonge aliud fpedtantibus.Sicftat confilium domini inæcernum .contraomnia carnisconfilia,(S!: eorumqui Chriftum extifl guere ftudent.

QVOD DVPLEX LAPIDATIO fit,altéra iudieiaria,zy altera popularù, ÔÜquomodo.tSiquoordinc utra* que fadla fit olim.

CAP. XVII.

MVlta di ximus, quæ uidentur Euang® licæ hiftoriplucem adferre.ea diligcrt tius cnucleabimus, ne quid ambigui relinqu* tur, Primumoftcndimuslapidationem unu^

IVRE MAGIST. IN RELIG. yi

«ffeex quatuor capitalibus rupplicijs5qua:in fcrrerexnô potuitjSenatus potuit,aut maxi irieillefeptuaginta iudicum,auteoamalter, in quemalleëlicranthominesuiginti tres.In nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;„

tereaexemplisindicatumeft,efle quoqîlapK nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;**

dationcm populo ufurpatam, qux fiebat ex fubita iracundia,fine iudicis cognttione. Ita* queliquet lapidationem inueteri populo fu-ifleduplicem, alteram iudicum ordinariorû, alteram interuenientium facinori recenti.Illa abrogatafueratpcr Romanos ætate Chrifti, hæc autem ad plebem demulcendam relifta.

Prior hoc ordine fiebat. Poftridie quàm fententialata effet ,adduxerunt damnatum ‘Kdtioldpid^ hominem ad locum lapidationiaffignatum, tioniiordilt;i quemuocarunt ri’^i-Extabat autë n4r(«. locusilleduorû hominum ftatura,cum ab co abeffent interuallo quatuor cubitorum rcum ueftibus exuerunt.obuelauerunt ucrêdaeius, Sc nudumligatumcÿmanibus adçgerunt,uc afcenderetineumlocumlapidationis. Mulie rem tarnen non nudam lapidarunt, fed indu*-tam interula.Teftcs fimul aftabant, quorum alter ante fe ftantem fuper focmora pulfans, pronû ad terraabiccit. Quo cafu fi anima ex* halauerat,fententic putabant fatisfaftû effc.

Nâdepulfio ilia par habebat lapidationi, ex hislegisuerbis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘P'îpD''

G iij Quod

OE MISSÄ, MATklMÖHïO Ëλ

Quod fi iacflu ac impulfione iIla ddcdlus ad' hue uiuebatjtunc ambo teftes grandemlapJ' dem duos homines pondéré adxquantem« qui illic in hoc pofitus era tjComuniter fuftulc runtjÄ akermanû remittens effecit ^ut in iiminfraiacentcinciderec.Qua mole fi çj nort eflentextinefti, tjabomni populo circunftaf te,lapidibusundi^adobrucbantur,HancfU plicri rationcm ex haclege funtmutuati, qu» ait.Manus tefhum primafitadoccidendui» eumipofteamanustotius populi, Sichabuit judkiavialapidatio.

fobtdiris îd i'opu'^ris autem lapidatio longe diuerfie tfidati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rationis erat. Nullus iudex cognitionem eS'

r 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ercuit,necpullusteftisaudituscft, fed author

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cædiSjUtpriuatushoiTio, publicam Deicon'

tumeliamper uehementiam animi fbiukifie' batur, prop ter legem de zelo promulgatamj cognitamqtuulgo, amp;nbsp;utentiû confuctudm« comprobatam, de qua muha fuperius, qua tusfiebatcuilibeciniur.-as ,quæpalam Deo fierentjmanu pcrfeqiti, Quamobrem aduer' fuseos, qui uidebancur deo maJcdi.xiffe, auC conuicio,aueimpjauira iniurij efic Domino» fîcpeacfæpius ad lapides proucitatum eft. ut fit cum furor arma mmiftratj tainctfi etiain plia raticne interficere licebat. Sed lapidatio iratisuidebatur exprompuor.cum ad man« facile

ÏVRE MAGTST. TN RÊLIG. fi ^acile cuiqueinermi adfint lapides.

Quodautemaliafueritratio uulgarislapj dationisquàm Iudiciariæ,uide£:urexillo diquot; ftoChrifti, quodlegicur Ioannis . viii- ma' nifeftum effe.Nampharifæis de mullere eum ïnterrogantibus, quæ modo inadulteriode-prehenfa effet, refpondit. Quifquis ueftrutn fincpeccatoeft, ille ineam primus lapidem mitcat. Diximusexnonafeclione lib.Senhequot; derin,quodiudiciarialapidatione nudum ex aedito loco alter teftium primo præcipiccm Cgit: deinde lapidem grandem in iacentem alteroadiuuantealterdcmific: hic autcChri ftuspermifit.haud dubiequod moribusreccp tumeratjUt initiumficretalapidibusin cam iaciendis, quæ tum in tcrraplana aftabat. Ali bi grauis caufæ difccptatio fupplicium præquot; ceffit; hic nihil aliud audirur, quâm Mofes præceperit,utmulierinadultcrio dcprehcnfa lapidetur. amp;nbsp;haud dubie, fcribæ amp;nbsp;pharifæi, quiid loquunrur,incelligunt deea lapidatiquot; one, quam Chriftus cum exceptione hac per' mißt: Quiuefttum fincpcccatoeft,primurn in earn lapidé inijciat. Nam ardor uindicandg tranfgreffionem precepti, extra culpam t: anf greffionis effe debet.

• Addequodindubitatumeft.penc.sludæ' C8,tum non fuiffe,pQteftatem rei adiud icandi

G iiij fuppli'

DB MISSA, MÄTR.IMONIO ET

fupplicio,nifi ex illo tumultuario ardore,lt;SC tu men Chriftus,accufatonbus egreffîs, ad mulf çrem air.Vbi func qui teaccufabantt'nemo tc çondemnauicr Quoddidlumuidctur agno* fcentisjfinflceis poteftatem lapidibusdam' nandi,amp; ilia rcfpondentc.ncmo Domine ,'c cepir.Nccegotc condemnabo ruade «S^noH ampliuspcccare. Condemnado autemnulla alia erat,ncqr efle potuit,quàm ftudio iniurig dDeoamp;: uerbo illius propulfandæ lapidibus miferamoccidere,cuin cætera indiciaomni* eflent penes Romanos.

Sicinitiuma' lapidibus meditabant ludpV gdominum étant aliquodcs lapidaturi. Sic Stephanus obtentu iudicq zelofi interfedluS eft.Nam legic.Etlapidabât Stephanum inuo cantem amp;nbsp;dicentc: Domine lefu fufeipe fpirf tummenm.Pofitis autemgenibusclamabac noce magna dicens. Domine ne ftatuas illis hoc pcccatum, quia nefciunt quid faciunt. Et. çum hocdixifletjobdormiuit.

Vbieft hic locus iudictj l'obi lapidationis tumulus è terra in al turn fublatus,inquem tuaturc'annon furor potius amp;nbsp;amenda irat* piuldtudiniselucct, quàm grauiscaufædifcc ptatio ƒ Nam legirur, in cum impetum fecelt; runt unanimiter.cS: eqeientes extra urbem fu* bito lapidarunt, Se ita. lapidarunt, ur non c« loCQ

ÎVREMAGIST. in RELIG. tl loco lapiâationis dep ul fus lapide immiflb procukaretur,fed cumilli lapidabant.ipfedo minumiefum inuocabat.ôC pofitis genibus orabat pro parricidis fuis.De Paulo etiam fu* pra citatum,quod de fc fcribit, fe effc femel la pidatum,Supplicium lapidationis i ludicc, hominê ter interficiebac, depulfionc, iniedlu ingencisfaxi,5lt;C lapidationepopuli, ira utia occifumlapidesplurimiaggererentur. Subi* tariumautemillud nullam certam rationem habuit,fed ficbat pro animorum commocorû Uolunrate:aliud quidem alio durius atque in* clementius.Ita fadlum,ut aliquilapidationi uiui fupereflcnt .aliquiprorfus oppreffi fint,

Neque his pugnat, quod ex nono capite Aclorum obrjciendum uideturtquiaPaulus acceffitprincipem facerdotum,amp;: ab eopctqt epiftolas Damafcum uerfus ad fynagogas,uc fi quos inueniffet huius uix uiros ac mulieres uinsftos pcrduceret in Hicrufalem. Summus enimfacerdos, utfacerdosamp; caput fynago* garum, 3c nonutprinccpspopulifcripfic,lt;SC ad eosfcripfit,quireligionis gratiaobfcquc* bantur . Et Paulus Chriftianos Hicrofoly* mam trahere ftuduit,non ut illc d ludæis iudl cibusper fcntcntiampleclerentur ,fedutauc Romano prœfidi prouinciæ fifterentur dam* nandi »qui à mortuis rcdiuiuum fimul perfc*

G V que»

fcE MTSSA; MATRiMONrO Bf

qiiebatur in mcmbris fuis,ut hiftoriae haben tï aut ut inter ipfospharil'æos fefum profitcnte* Chriftum efle, taquamblafphem» pertumul tuminterficcrcntur, quemadmodum primu* teftis Chrifti Stephanus à ludæis iraris pri' dem interfeeftus erat. Nam pharifæi ludaco rum Magifixatuserant hominis interhciendi potcftatem nullam turn habcbantjquodeft extra controucrfjam,lt;Si femper fupponendir. Haec obiter annotauimus , ut ex Euangelp» quocç uideremus,quoufc5 ludaei fub tcmpu» fupplicr) Chrifti,amp; à refurredli'one, capitalia fupplicia exercere potuerint,amp;qct’maxima «llis curam fuifle uideri uoluerint, omnia reli' gionis 3c Icgis diuinæ gratia cxercuifte.

QVOMODO CIVILIA PRAECE* pta Icgii ad religiontm pertineant,^^ quod in populo Dei tranquillitas nófir, ubi uerus cultus non cft.

CAP. XVIII.

QViaigitur declarauimus omnia fup' pliciorum genera,amp; poenasomnesin uiolatorcs diuinorumpræceptorum olim cort ftitutas efte,utdemur eadem opera declaralïi^ quodamp;nunc prorcligjonc ,dtmoribuspie' tari

IVRE MAGïSr !N RELtO.

t3ti conformandis iudicia daridcbeant.Nîff iuxta cerebrum confultoris dicere iuuat,^^ Chriftianus Magiftratusitalicennam ad fal fum cultum atq^ ad morum corruptelam fua negligentia foucre debcat, ut Ifraeliti eus ucri cultus ftudiutn amp;nbsp;uitam faderato Deogra* tam olimfouerat.

Necobftat,quôd dicitur.Iudæorum prx* Cepta.quæ funtfupplicqs defenfa,legesciui* lesfuifle:amp;: confiiium aduerfarrj ageredcrc*' bus ad religionem propric fpedlantibus.Nam oftendimus fuprabonam partem exnatura rc lilt;Tionisextitiffe,utfuntquæ dccultu ôc ceri-moniis cauent:cuiufmodi prxceptorum tranC greffionem lexnon minus ac ciuilia peccata fupplicqspuniuit.

QjLiin ueriffime diximus',, etiam ciuiles eau fasin populo legis, perrinuiffe hadlenus ad fotdus amp;nbsp;religionemfoederc fundatam,quod «arumlcgcspromiffioni foederalijqua domi» nus gratiam pacifdtur,ceu conditioncs ad* iundtæ fuerint,cum dominus uicifiîm â popu lo ftipulatus fit ciuitatem inter ipfos iuxta uerbum fuum gubematam.Necg enim qui ul tat furtum aut adulterium, ea pcccatafatis ul tauit,donee præeipuamuitandi rationemex primo præeepto amp;: ex fide in deum mutuatui fuerit, quia primum præccptum, ut fupra da* cuinms,aliorû régula eft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ainew

DE MISSA m'ATRIMONIO ET

T amen quæ profani homines religion/» propria efleconcedunt.aliquarecitabo.Qu/*? cm religion/ inter/us omnium iudicio^quatn quæDeuteron.xiij,infalfum prophecam fan-' citafunt^amp;quæm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoceft.folicitâ

toremad idololatriâad nouosdeos . Quibuî ftrangulatione Iudex uicâ finiebat.Item quae dkuntnn’^în nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deurbcaut

etiam tribu, quæ ad defeÂionem alios hortalt; tur.eamlexiuffît bello opprimere, amp;utbel* ium taie per magnum concilium dcccrnere' tur.iS; decretum îi rcgcfufcipereturgcrêdum, eademlege ed/xit, quemadmodum fcriptun» legitur in libro Senhederin titulo primo.Si primam authoritatem fummorum ludicum, hoc eft,magni fenatus amp;nbsp;regis Deus legibus armauitaduerfusiniuriashominum,Deo ilia tas in ueteri populo:cur in nouo pio princip* i'us amp;nbsp;facultatem alferendi uerum cul turn adi meremusc’

Requirita principe Confiliû aduerfariuiW tes tranquillas. Atin populo dei res tranquil Ipnô eruntuiciatareligione.Et panas dant il li fures amp;nbsp;parricidç,quia publicum ocium tur barunt:Verum piorum quietem nunc magis turbantimprj facrifici,quàm clandeftina fur' ta,amp; etiam cpdcs paucorumjdk: magis If dunt Rcmp.populi Dci,eorum fcortatio, tam im'

pudeO»

IVRE MAGIST. IN RELIG.

Endensamp;fecura,qui exempla gregiseffede* berencgt;qî quondâ Ethnicorum adulceria,qug gladio leges Caefarum punierunt.DilCmulac reliqua fcelera ÔC flagitia: fed Deus uulc fuutn Magiftratum terron effe malisoperibus om* nibus,5ô noxas mentis maxime perfequi.

Ergoilluftriirimeprinceps, partes tuæ in tuopopulofunc,nôpfeudepifeopos imitari. fed agere principe Chriftianum.Hunc nô ege ris,nifj authoritatebortatusfueris,amp;: impeno rebellesadegeris cum ad uerbum audiendn, tum ad illud uica exprimendum. Minifter dei in populo Dei non minus es.qudmueterutn reges. Tranquillitas in populo Dei hacuia procuratur.HoceftjConfcicntiæbonæquics amp;nbsp;firmitudo, non aliunde exiftit ;quam qui* dem Chriftus donat per minifterium Ecclc* fiæ.Verum eandem principalis authoritasp fuo modopromouetjCum fynceritatem mini* fterijjd: fynceriores in populo uitærationes conferuat.Hæcpax omnem fenfumfuperat, kancpnncipes pij, cum eledlis Dei omnibus unaxn expetanc,unam quaerant^unam

Utfcopum propofitamha* béant.

Quid

lt;gt;E missa MATRIMONIO Ef

Qvid princefs et magistr4 tus ciudu nobd fit,et quodin TE.ccleßlt;i no» ui populi locum habea.t,

CAP. XIX.

ADiicrfus hxcConfiIium ftcntm excl' pic. Quia regnum. inquiE, Clirifti eft fpiritualc,amp; ad id uerbumDci propriepci ci' HcCjOmninoigirur expers fit poteftatis terre'' næ neccflc eft. Hune ferupum an tehac fubmo uimuSjCum oftendebamus, quoufq? uim fe-* ratregnum ac uerbum Dei. Nam utrbum deb amp;fi eft corporale,terrenæ tarnen poteftati n5 fubiacet,quia eft in hoc à Deoordinatum,uC animae credentisinfinuet,offerat,ac fiftat gra tiam Chrifti,rem quidem fpiritualem, äc ho* ininum uin'bus fup en'orem.

Quodfi Deusficordinauit,quis prüden® acpius ordinem Dei mutandum fibi fumpfe* ritÆt tarne quia uerbum externum/eft,lt;^ ad corpus corporifeg auditum attiner,acfub fen* fumcaditjcxpartecapaxeft eiusadminiftra* tionis,quae eft externi gladij, eocß Magiftra* tusprj fuerit,apudpopuluidrecinere purûçt fineadiundlioneimpietatiSjdefenderecp à ca tumclia ac uirukntis h'nguis, quæ nimium la® dunt piorum hominura progt effi'ones, qua* pijoni'

ÏVRE MAGIST: IN RELlG r» pi] omnes adtuuant in alijs: amp;nbsp;omnium omnl r.orefert, ut offendicula fubmota fint : quia omniumintereft, ut gloria Dei quam latifiï^ medcprxdicetur.maximccpprincipis eft.ccu miniftti ucrbi Dei ut dignitatem authoritatc ufucpmunerisfui publicetueatur.Quod qui' demoffierjad priuatum ciuemeo modo non pertineCjquo ad principem.

Nomino autem poteftatem ac principem, pCte^ quem Vlpianus gladium, ÔC rurfus merum n mixtumqueimperium uocat, ideft, qui uitæ I * ac necis poteftaté habet, ôd quem in omnibus cernfljma fide Apoftolus dicit effe minifttum Dei,qui gladium geftatin terrorem maleag* entibus.Eftaucem ille,quiplenus Magiftra* tuseft, qui leges fancit, lt;Sc qui iuxtaillasaf' ficit pana præuaricatores tanquàm dei mini fter. Cuiufmodi fiintomnes Germanias prin' Cipes, omnefque ex Magiftratibus alijs, qui tegalia, ut uocant, habent,fiuc respub. fiue comités, öd nobilitas alia populis pracfedla gubernandis.ItaqueprincipisacMagiftratus pij eft,bonaomnia,amp; quiquid falutari dodtri nse quadrat, promouere, quodej illi pugnac coargucrc,accp è Repub. eliminate,quatenus adcognitionemfuamucprincipis,imo quäle cunquenoritiam uel uerius non inanem con* IcÄutäcius perucn«rit,Naoihoc debet fatro*

CaacU

bÈ MISSA, MATRIMONIO, Et

fancfli imperij auchoritati, quod curam cuicÿ fuorum commendaujt luxca leges, quaruni capuc femper effe debet lex Dei. Quocirca fenticndum,qgt; facinora craiTiora, quæ palàni funt oculis fubiecfla córrigere, fimulque ea, quorum indicium aliquod aut rumor extat, emendate obligentur. Sed in arcana illacp in teriora, quorum aut ueftigia aut documenta nullaforis elucent.gladij uisnequaquam exc renda cft. Nam iurifdiAio occultorum Dei cft, qui unus arcanaiudicat.Neque enim pluJ ludicat quam cognofcit, amp;nbsp;feientiæ Magt ftratuumabdita amp;■ retrufanon'fubrjciuncut. Naminanimi quoegmaliciofitatem animad' uerunt quidê. fed ut ea fignis, aut confeffi'onc, autfadlo, autundecunque dcclaratur jnon' dum patentem non iudicarunt.

Hgc uifum adijcere. ne homo iuris ac iuftt' tiæconfultushinc ucnetur qd reprehendat. Nam lex dei eaque latent, cœîo, ideft, Deo punienda rclinquit. Sic enim loquitur fcrip' tura; fed facinora quæ patent,cenfuræ Magi' ftratus demadauit. Neq? rationesiudiciorurrt abolebuntur,donee inRepub. populi dei ma' li bonis admixti fuerint.Nam fi partem prçci' puam amp;nbsp;neceflariâ Euangelium officio mag^ ftratus ademit, uniuerfumademiffe uidccut-Nam ex Paulo, ne rem altius repetam,öftcrilt;

dimuS

iVREMAGIST. IN RELIS, fs

dimus,pcrfeperdnercad Ma^'ftratû pium, utad terrorem malorum openi Deoferuiac. Accefljone Euangelij non muta tur nififeccri mus Magiftratum, qui i^Xagiftrâcus non fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Magi

Nam Magiftratus qui non in maxima fcele^ ßrdtu er mi rapoteftgrauiffîmc animaduertere.pcrfimi^ nißcriocccli lis eft homini fine corde (5^ cerebro, Euange^ liumxque aceg lex ftudetgloriæ Dei,mentern autem imbutam Ghrifto expecitutrun-que,amp;; ucruntß aufert oftendicula iniirmiorn .fenfibuspatenria. Dege itacß Magiftracui di ferce præcipitur ut prouideat religioni, cur princepsin Euangelio niagnus fibiid .uetitu putaretc’amp; quarc religionem falfam a' Repub, hon propulfaret lt;nbsp;quamobrem uerammalitia hominum ablatamin Eccicfiæ cognitioneni non reuocaret. An quia plus lucis accepic.mi-husefte gratus largitori omnium debcCjaii minus pofte debet qui plus accepit.

Alienum eft, bene fateor , ä Magiftratu, quot;nbsp;' quodin animisac mentibus geritur, nc.cpiri occulta aclatentiaiusullum legitimus x'lagi-ftratus unquam ufurpauit: necp adeo perue-fti'gandas hominü cogitationes Euangelicci ijrincipinos tribuimus, fed qux patent, qua: in ocuiis ohinium funt,lt;S; qux laidunt impeti tarn fimplicitatem,amp; ueibo domini aduerfari iür: ea demum antiquanda, SC è medio tob * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ü Icnd^

DE HISSA, MATRIHQNIO, EI’

Icnda contcndimus, quæ quidem confiliuti» propric défendit,

Qiiarc blafphemias Sc ofFefidicula pulx Iica gladius p]edlat,d: Magiftracus obftri'’ «flum fe effe meminerir, ut indicia Sc nota* impietatisnon negligac,fed omni curadiH' gentiaiÿinquirat. Neq?em commictenduin, ut clancularia mala reliquum gregem corrui» pât. De hoclex cauicDeutc.xifj.ôC xx. HanC legemexquifite præftititMagiftratus Mofa^ lt;us,d: tam fplendidas in Deum blafphemias» aebonarummentium corruptelas nofterchrf ftianus diflimularet^Qua fronte negauerit có filiumjUtquod correxitin ueteri Sc imperfe' Sdore populo Mofes, id noui amp;nbsp;fuperiod^ princepSjqui Chrifti feruus haben' uulc,eteft non difpari præditusauchoricacc,exift]metô bi non attingendum efle.

- , Hoc aduerfario nonuidetur , quiaui' Eleciifutttin Ecclefiam Chrifti 3c regnum fpirituaR regno Chri‘ tempotalipoteftati non efle fubiedlum.Hot flb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fæpius repetitjd; muins amplificat. Nos ig*'

tur eadem quæ aflumitprope' fatemur,EccR' fiam 3c regnum Chrifti cflc,amp; haben eledlo® Dei,quifuntuerafidepræditijqui nouihoifl^ nes,qui cohæredes Chrifti, qui ueri corâ filrj amp;nbsp;hæredeSjQuos Paulus nominat dornt* Dei,lt;S; columnam 3C fundamentû ueritatis»

Ëiufmo'

tVRE MAGIST. IN RELIG. lt;r«

Eiufmodifunr Hierufalcm codeftis,funt ifi' fcripciin coelum, funtpopulus fponcaneus, hulii legbnulli poceftacijiiullis uiribuspericj ris obnoxrj,ec funt inter fe fine difcriminc per fonarum coniunódfli'mi ; quia omnesfanvli amp;:credentcsfunt unusin Chrifto.Hæcnobis facrofancla ecfalucifcrajnedutn uera ferne,

Sed quid eft (inquit) loci in taü Ecclefia it. Magiftratuic'Kefpondeo: Quanquam iufto lex,cuiusadminifter Magiftracus eft, pofica non fit, tarnen in Ecclefia credencium pl^-ritç Eccle/ia adhucfuntimperfccli. implicatiqpiniuftitia^ imo rarus eft qui fummatn uniuerfam fe tc* nere cxiftimat ,cum Paulus fateatur fenon* dum appræhcndilTe. Itaque nobis imperfc* «ftis, amp;:adpiecaccm etaduitamfyncerioreni mulcum adfert adiumenti Magiftratus; cum Jjoenisremouetoffendicula imbecillibus,qug d uia dei mediocriter bonosauertunc,amp; in oP ficio mentes fluxas ac mobilesretinet. Nam inferiores,fi uitiorüeft impunitas.procliuius cxcidunt, feediufqj labuntur. Et fi qui auc infirmicaceautimperitiapeccarunt,fj facilius inuiä rcdcuntjfifeueritatciudicis adiuuäcur.

Sed plane facinorofos abarcet ac rollit,quf bus impunitiSjCiipolicia cum rcügiopariter concurbantur. Sunt cnim cales aliquot fub nomine ChriftiîUio. Suntamp; multih\ pöaitg

H ij peftilea»

DE MISSA, MATRIMONIO E-t peftilcntes, fed amp;nbsp;uulgus promifcuum ferè malum eft, 3C fi ore Chnftum omnes aliquot fæculis profiter! cur: quorum maliciam aut toi lit, aut lenit,ac débilitât Magiftratus.ne omquot; nis amp;nbsp;honefti (S;pietatis fades undis uitiorU déuaftetur.

, nbsp;nbsp;. Summa, malis,imperfelt;ftis,incôftantibus

OOJ omu honninibusprodeft Magiftratus,quorûfem' n’imordini pereftmaxima multitudo, quorû nonpaud U-ilis cum gladioà uitijs patrandis deterrcntur,5i ftratUî- neceffîtate adacfti purius uiuunt, puri animi ftudium tandem contrahunc confuetudinc Bonisautcmufquequaq? ,3c in fafh'gio pie' tatis hæfentibusin hoc prodeft, quod pie ac tranquille agentes, gloriam Del apud alioi feliciuspromouerequeant. Sed amp;prodeplo'' tatis habiti,codéquodammodo adiuuantur, quia fæpenumero feuerirate.prindpum taie» corriguntur in melius, qui fibi permiffi cum multis imitatoribusperijflenc. Cuiufmodi empla de Manichæis amp;nbsp;Circuncellionibu» ex Auguftino fupra citauimus,quibuslegc® Cæfarcæ,contraipforum furorem æditç,ad fa lutem profecerunt. Fac autem efle, qui metti pœnæ a' malis magis corpore quàm animo di moueantur,^ nihil fynceriaganc,nihilofed us ad eos a' Magiftratu hoc redit utilitatis quod paudora mala fufpenfi metu defignent/ quod

IVRE MAGIST. IN RELIG. fft

^uodmalorum confcientia minus torquean* tuCjSc quod fuo exemplopaucioribus fmt cau faruinae.Q_uidmultislt; Apoftolus ipfepotc' ftacemj5ó fi Ethnicam fratribus commenda* uit tanquamutilem. Si non uis(inquit) pote* ftatcm timcre ,fac quod bonum eft. Nam Chriftianos admonet ad pracftandabpnao' pera,quos nouit effe homines,qui in ftadio cuangelico redtum curfum non perpetuo tenc anqquicj interim admittant,qux folenta-pud Ethnicosin crimenuocari ,haudincptc facit quod profana morum uitia profanisrc' medijscuret,quæplane diuina fiuntiCumiu-xta uerbum Domini per fpiritum adhibenquot; tur.Nam Chriftiani ut Domino,fic Magiftra tui propter uerbum iubentis 3C ex confcien^ tia parent.

Vtilitasabeffedlispatet.plus probitatig „ nbsp;nbsp;nbsp;1 nbsp;nbsp;.

Siintegritads eft,ubi poteftas gladij purita-tatemuerbiuitæqîdifciplinam defenfameu' nes principit tat,quamubi cumfalfadodtrina fummatur' /c^n-itatcad pitudocorruptiffimi«^ mores diffimulantur. inMntw. Quis dubitauerit effemultos uere probosirj oculisDei,ubicuncg cum fanadodfrinaaniquot; maduerfio fceleru fedula uiget. Nä indubita* tûuidetqd mediocres animi,remotispMa' giftratum offen^culis malorum exemplorn, iuftitis curiiculu perficiatexpeditius,^ fi do t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H iij dhin®

DE MISSA, MATRIMONIO, eT cflrina bona.amp;pietaosmorespçr malum Mai giftratum ncgligerencur. Exhortationes qui* demuerbi pure prædtcad,magnamuimha-' heiïfjfed publica pietaris faciem fine Magi'' ftratus opcnunquam inftituetuerbum.Nànt Deusutrunlt;5amp;: Magiftratum amp;nbsp;minifteri' umuultinfuopopulo ualere. ProindeurriuP que ufu commouentur multi ad pietatem,qul fubimpia docftrina amp;malis exemplis facile corrumperencur . Nonne Ifrael in Aegypto côcaminatuseft gentisimpietate, Ezeh.xVt-ubi tyrannis ademerat publicos coccus pro* pter uerbum audiendû, amp;nbsp;Magiftratus inteï eoseratfinepoteftate puniédimalc moracos-Nonne rjfdem ludæis Mofes amp;nbsp;prophetæ po ftremam banc captiuitatemfunt minicati,irt qua prædixerunc hocmalum maximum, qlt;l effent feffuri, ut nunc fedent, fine lege «Sc fine rege. Hoc euenturum prædi xcrunt, ut iam o* lim eucnitHtacp nonerunt tantum hypocri* tæ ,ubi opera Magiftratus uerbum Domini prædicatur, atc^ in exiftimationc honefta cft.Quia fierinbnpoteft, quin in magno cœ tu aliqui fint, qui credant, fi in eo cum Euan geli] puraprædicatione facramentaiuxtain* ftitutionem domini riteadminiftrantur, amp;nbsp;fi Magiftratus fuum feceritofficium. Nam uer* tium domini femg fuam habet effîcicntiatn* Efa.liii]. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IscA

tVRE HÄGIST. IN RELIG.

ïam quia nemo credideritfsne prædicantc, fequicurcÿ aedificationem in Deumpromot do fuo promoueac.qui rcnatam faluris dodtri nam,lt;5lt;i: praecepta amp;nbsp;ordinationes honeftgui^ tæ populo uoîuntate cômendat, authoritatc exhibée,feuentäte prædpit ,amp; minispoena rumexigic. Quodminiftri uerbi à te plenius fieri optant, cum admonent, ut poft tantum ufum uerbi prædicati, Miffæ abominationc, flagitiofamq; uitani facerdotum è Republ. repelias, authoritatc ÔC poteftatc ilia princi* pâli.

QVOD FVNDAMENTVM MOSI ßnt{gt;romilponef£ult;(ngelij,cr leget» eflefpiritualem.

CAP. XX.

D Einde quia nobis omnia jn parte me liorem funt intcrpretanda.iudicandü fperandumcft nobis, qgt;Deum toto corde quærant.qui id præ fe ferunt;ô6 grauem quo* que lapfum lt;Si patentem iudicemus, au tin-» firmisaut imprudentibus accidiffe.autcerto uiolenta tenta tione,amp; non confilio nelt;$ ma* liciofitatc deftinata. Necg dubitemus quin de usexcordeipforumnondum omnino cxcidc fil. Quo minusafperitätequorundamprobî^ H iiij mus.

ÇE WISSA, MATRIMONIO BIP mus, gtitulo zcli Dei.uel bcncfacfla alioru«* inuide calumniofcc^arrodunt.nonfolumlaP

fimus eft talis animus,^ fcopo pij ïudicij.

C lo du'tr lamineer Anabaptiftas Coryphæi,inuelt; p./,' tere qui dem populo fuiffccoercitionemkgis uin conjiliu haud inficiantur ,uerum addunt longealiud exdoârind effe cum Euangelio reuelato, quod nulluot Anabaplifla Magiftratum, neq^ uini planeullam fuftine' rim^qudm at,qeximperitia,utinfciciares côfidês eft.die idinenodit^

que pios omnes conturbant uehementer, prîc ter omnem fpem pdificationis. Ex quorum d® dlrina.confilium aduerfarij nonnihil præfidij comparaait.Callideamp; uerfutefadt,amp; exmo re omnium hoftium Chrifti, quibus propofi' turn non eft,ueritatem œquabili rationum 5^ feripeurarum confenfu inueftigare, ÔC inuen' tampropugnare'jfedpotiuseam ftudentqualt; licûq? uenïimilitudine labefadlarc.Vicilïefe putant, fl effecerinc ut homines ueritaté rei ffl» pus animaduertunt. Quod quidemualdeiiW probe ac nefarie faciunt.

C -1 1 In hoc aucem taies Ecclefiafticæ politic ]amp;ajesß((bu. puerfores periculofe hallucinantur, quo'da tt occu^tum uerbo legis amp;■ Mofaico minifterio totum Euâ, Eudligeliittn. gelium , omnefeg promiflîones falutisfepa*, rant; Cum tarnen prtecepta legis non præc»*/

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P“%

IVRE MAGIST. IN RELIS-pua Mofaid officij fint, fed promiffîonesillx èçdem quac in plenitudine temporis pet Chtl ftumin nosfunt comprobatg.Primasinlege teneant: qux fane omnes in Chrifto funt eti' am e iam .ij. Cor.i.Promiffio.r.gvatiæ eft fun damentum faderis, qux eadê tundamentum euangelij eft,quoniam Chriftum includit.qtd nunc cfFicaciter ofFertur: leges autem alix ceu adiundtio 3c côditio funt eius pollicitationis, qug eft, quod dominus uelit effe Deus nofter. Id reipfaplaniffinum effe uidetur.

Nam exuerbis decem feederis hoc eft pri» mum.Ego fum Dominus Deus tuus,qui te e* duxi de terra Aegypti.Exo, xx. Quo Deus polliceturfeipfum,amp;;à feopem Dd,acinui' cem fidem 3c charitatem erga fe ab Iftaele po tiffimumftipulatur ,ficut in Deut.cxponitut his uerbis. Audi Ifrael Dominus Deus nofter Dominus unus eft.Diligas Dominum Deun* tuum ex toto corde, ex tota anima, amp;nbsp;omni' bus uiribus tuis.Deut. vi. Chari ta tis eft,DP lige DominumDeum tuum amp;;c,Fidei autem hoe quod antecedit. Audi Ifrael ,Deus nofter dominus unus eft,qd nö fimpliciter affirmât, fed iubet ut audiatur , Sc ut folus audiatur, hoc eft,ut ei re foli credas.Nam fi unus eft Do minus,nemo erit prxter ilium, cui ullo pacfto fidendum ,fcd omnia funt ab illo uno expe*

H V danda

DF MISSA, MATRIMONIO. ÉT* étanda. Ergo qnifquis aliunde quicquä pedCt^ ill e diffidi 143011 ttenri et affirmanti,deum ta 1 £ fecrte uelle.qui inpericulis omnibusopitul’ tor Jamp;; ad omnc bonum auchornobis adfit» qui folus et u eiltet poffit diuinanobisbenef* (Sa cxhibere.Hoc eft enim Dominum efleal« cui folum Deum. Nam claufula.qui eduxi tc ex Aegypto,ad ludæos pertinet, non ad on* nes.Namilli extrema malapertuleruntin Ac gypto. Idcirco [i ad thefin dcdudtur, ualct. qui in fummis tibi adcro periculis, 5c optimi quæqgfuppeditabojilludeftex Acgypto SC domo feruitutis deduce)re,hocautcm introdn cere in terram.in promiffi'ofies. Ergo diccns, Ego ero Dominus Deus tuusdd dia t,qui d«J» namopem tibi oftendam t ca promiffio fon« et caput eft promiflîonum,qua una omnia e* petcndapromiflafunc. Cuiuscertitudo noi* de rebus,nccpdc uoluntatc, neq^ de opere ho* minisaliquojfeddcconftantia diuinæuerit^ tis oritur, eo(ÿ nihil credit uirtute illiys pro' miffionis, qui non omnes partes eius cxacSe crediuPartes autcm dico.quicqyid uetbisilli’ fignificatur, Ego ero Deus tuus. quf comprg hendunt omnia neceffaria amp;. utilia pio homP ïii.quçfuntifolo Deoacdpienda. Nullaen* difcrepantig caufa alia effepoterit,ubiunif* ©qinibus confenfionis eft, fl tota mens iIÄn* unaii*

IVRE JäAGTST. in RELIQ.

unatn apprehendit. Vnaenim crcdendi cave facft,eiufdem immurabilis diuinae uolun* tatis perpetuicas 5ó conftanria.Siigitur unum beneficium Dei uirtute huius diôtæ promiPGl onis per fidem expechas,cur alia bona omnia ab'eodem non expedtares, qui omniapromi* fit.Imonccefl'eeft,ucäDeo expédies omnia, fi unam rem ucre ab co fperas. Voco autem uc fefperarc,amp;: ueram fpem, quse nihil praefidij habet,praeter uoluntatem nbsp;nbsp;ueritatem omni

potentis Dei,qui dicit ac promittic,ct non mit tatdidlum.Quäta itaeç res fides eft,amp;quant non cuiuslibet hominist’

IN PROMI SSIONEW GRATIAB .* funddta cfl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicat,legetn

iram operari.ct de diferiminenouM

06 ueteris populi Dd.

CAP. XXI.

1 J V arc,hoc primum uerbum amp;nbsp;pr3ecegt; fons lt;56 caput eft promiffionum

omnium.Nam in eo talis promiffio gratis c5 pinetur,quxunainfocdcrc omnes alias com* plcdlitur,Ô6 quæ per Chriftum in nos confir* matur,atlt;5 ampli tudinemregni Chrifti conti net.Nihilenimper Chriftum aliud confequi inur,qutim^ Dominus fit Deus nobis ,hoc

eft»-

PE MISSA MATRIMONIO ET «ft,adiucoramp; fcruatonïixtautiunquehomf* neni,extra CUJUS pofleffionem nihil fie expequot; tendum. Proinde ea promiffio terrenis rebu» amp;uerbispropofitafpiritualisac cœleftis eftgt; quia Deus ipfe cœleftis eft, 3c fpiritualis Si' fempiternusjamp;tamen per opera terrena co' gnofcitur.Quodfitantum ad terrenaquxda commodafe obftrinxilTet promifl'ionc.fcfel'' liffet nimis credulos homines,qui Dei fermo' nem.utnaturæamp;ueritati etus confonumin' tellexerunt.Namfeipfum homini diferte ad' dicit. Q^uod feipfum addicatpatet,quia aiC' Egofum.Iam egouox fubftantia: ac natur* P çft. Quis eft igitur qui dicit Ego i EftDeus, * ùiiusjucrusjæternus. Quem alloquiturauté^ Nonne hominem fibi fœderatum. Dicit eiS' 'T uusfum.Annô illequem alloquitur.habeC corpus (Si animamc’habet.Igitur didt,nonflt;’ lum iuxta corpus,fed magisiuxta animam tH us fum.Nam id Dei quadrat naturæ,amp;: horn^ nis prodeft compendio. Itatÿ iuxta cœleften* rationemfeillis præcipue addixit,quam ta' men ætemam bcneuolentiam rebus terreni* f, plærunq? declarauit,5i deinceps eodemmo' TUUiJunt. doetiamnumdeclarâbit.Tuus inquitfumo Ifrael,quiex corpore dt anima conflatus esgt; ÔC quatenus utrieg parti conuenit fum tuus. Anima autem quia prior eft corpore, ob id cif usirt

'îVREMAGiST. IN RELIG. «f#

ûs ingenio me porius mancipatn uolo,quÂin covpori.Et tarnen etiam corpoii diuinabona oftendam: Totus enim Deus fum cuus.id eft, hominis totius.

Qiiemadmodum igitur propter animant corpus eft, fie Deus terrenabeneficia propter bona animi largitur. Nam omnia clauduntur hoc termino, ut timeas dominum Deum tu* um, quod præftare unius eft ex dono Dei cre* dentis.Promifit itaeç donum ad euftodiendîî præceptum neceffarium, qui præcepit quod præftari fine dono non poterit.

Quarecertiffimumtene,promif(:ones pro t ea»«jelTè bricfpititualeseffe, amp;nbsp;fpirituiobferuire,quæ p. exparte tetnporales funt. Ex quo D. Paulo IP^ritualede ha:cnatafunt.Chriftus eft finis legis.Eex eft claraturex fpiritualis,Eftlexfpiritusamp;: uitæ. Item alibi, primopr^squot; Lex et fAofes feribunt ac teftificâtur de Chti erpto, nbsp;nbsp;ue

fto. Ergo temere3c à feripturis alieniffîmum tarent pobu^ eft dicere: Euangeliû habere gratia, que nuP » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

laprorfus rationein minnterio JWofi tuent, .. Poft^initiumamp;: finis minifterq Mofaiciea côplelt;ftitur,qu3c proprie Chrifti funt.Namin

Chriftum definitlex,qui unuscircuncidit cor mini danoftra, circuncifione non manu fa(fta. Ini' ß^rio ctiani lium autêeft incomparabilispollicitatio di* uinifauoris, quæin primo uerbo exhibetur, Ego fum Deus tuus, cuius caput eft atteftan*

tibu»

ÖÈ MISSA, MATRIMONIO, Ef

Cbrzffiif nbsp;nbsp;nbsp;tibus Prophetis,hominibus remifla efte peccit

. . , ta. Sequitur igitur totam legem eife fpiritua' ftfitKipium quia^promifta gratia in Chriftum eitis Vÿ'Jinule^Ù perfeÂorê,ideft,finemfpiritualem termina' tur, SL quo fortitur appellationc,amp; idem Chri

ftus primus deliberanrijde fadcndfs præce' ptisofFertur. Siclex dacaeftiuxta exemplum in monte oftenfiim, qui eft Chiiftus, poft dft fpenfadonem hunis humilitaris, in gloria pa' tris. Primusutloquunturin intencione, ulti' mus in executione, in quem omnia intenne' dia dirigutur .Promiflioncs igitur ueceres pré cipue ad animum fpectant.

Idem Dominus ipfe populo affirmât: Ego fnquicfum Deus Abraham, DeusIfaac,iSi Deus lacob.Exo.iiij.Hoc dixit fub exitu Ac' gypti, cum antefeculis aliquot uitam hanG patriarchæ illi depofuerant. Adhuc tarnen quia Deus eft uiuentin amp;nbsp;non morcuorû, illo rum Deus erat,amp; ufquemanebit. Qiia parte igitur hacuita mortui uiuunt, Dominus ele' eftorum Deus eft. Quid enim apertius quatn hie uidere,quod fe patribus Dominus non tâ' tumprohacuita carnis pollicituseft^fed etiä pro ilia parte hominis, quænon uidetur,i5i prouitaquæ fepulcro fuperfteseft.Compu' truerant eorum corpora multis ante feculis. Sc adhuc Deus corum eft, igitur eft Deus co'

runt

IVRE MAGîST. IN RBLIG. tfÿ rum iuxta fpiritum quo folo uiuunt,cum cor* pora eorum fint abolita.

lameademhæc promiffîoPatriarchæ.bis uerbis in Mofcrepetita eft, Ego fum Deus t« us qui ce eduxi de terra Aegy pci, omnisq^ le* gis promilfio in hanc ceu primariam incûbic. Imo lex nihil aliud promittit,quàin hanc can dem.amp; quæ earn necelfario confequuntur. Id circo liquet promiffîonem legis effcfpiritua* km,cum eadem fit, quæ Patriarcharum quæ quidem fpiritualis elle modo declarata eft,

V eniamusinrempræfentem.CureftDe* us Abrahæ,quiaita illi promific. Ego fum de us tuusetfeminis tuipoftte.Iam hçcpromif* fiorata eftAbrahæ ctiam defunefto ÓC nihil cum corpore co miner cq habcntCjigitur fpiri lualis eft.Nec aliudlex polliccturquampri* de patribus erat promiffum.qd uidebis Exo* di.cap.vrjPrgcipueigiturfpiritualia pollicc* tur lex,Idem atteftantur prophetg,qui in fpi* ritualem legem intendentes ,reprehendunt* «xterna,quæ finebono motu mentis fiebanr. Hiere.irj.iSc vq.Efa.i.amp;nufquam non.Nun quam cnim confilium Det intra externa refti* bt,fed per externa cor præcipuc fibi ftuduic agglutinare.

Quart horribilc didu eft,quodaiuntuc* •ercm populum fuiffc tantum externum,æ

caufa

DE MISSA, MATRIMONiO Ét hnhu caufadocflrinæ duntaxatnoftrçaflumprurti» j ‘ quot;nbsp;d;quodminifteriumMofiadfpiritumâCcoF _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dis probicacem nihil profueric, adeoqp cutU

tuexternUf tocam legem in campcftribus ÂXoab repeti' t£i, uitjQuæfinem fuum lefuin Chriftum indu-' fumhabet, Deuter. XXX. nihil conatus fuerrt quamfacere damnatos hypocritas . Quod prorfuspugnac cum confilio Dei,cum uerbo Sc fpiritulegis, cum clarilïîmis prophetaruifl uacicintjs.

Degi tur cnim Deut.iii). Dedi uobis I egem, ut earn in terra faceretis, quæ erit fapientia intelligcntia ueftra coram omni populo^qui fatebuntur,quod Deus fit uobifcum quotics lt;um inuocaueritis. Et quod fint cerimoniæ fudicia iufta, hoccft, iuftificantia. Nam fi ix exaudirc debet, necefle eft utantea fis iuftifi'' catus.Quiscnim dixerit,quodDeusexaudiat peccatores. aut quddaluid iuftumfit corai» Deo.quàmnoua mens nouaticç cordis pro' bitasfSequitur igitur legem fi tocam confy' deras, facere ucre probum conferre fpiri' tum,utquæ Chriftum includat, luculenta» eiuspromiffiones habeat,ueram cordisinte' gritatem poftulet,amp;: ad cum, qui earn prs' ftat,deducat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Sequitur quod lex dupliciter confyderetur; Primumut pro fua amplitudine accipiatu^ '«. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitd^

Ivre HAGIST* IN RÉLIG. fff

(pïouc principium amp;finemjhoce(t,prortiif* fam gratiam amp;nbsp;Chriftum includic. Sic lex eÖ: falutaris,lt;Si corda purificac. Secundo lex in* fpiciturfinerelatione ad principium Ô6finë, more pharifaico,quando pro pracceptis iubert tibus amp;nbsp;uetantibus, acc^ pro externa tantum adminiftrationc fumitur , aut interdum pró promiffionibus,etiam fpiritualibus, citra ta* men Chriftum illarum largitorem, hoeeft, cum ratio amp;nbsp;uoluntas fine fpiritu «Só fine intel ligentiaChrifti Mofen fadtis exprimere ftu* det.Ea nihil eft qudm humana accio^quàm litera mortua, quam minifteriummortis. Ad _ camilludpcrtinetjlexiram opcratur,Ccxcft 5^.

litera quæ occidit : eft minifterium mortis,amp;S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'’r®

commouet omnem concupifcentiam. Nam Vf twr* exigit iuftitiam cordis, quam conferre citra Chriftum non ualet.Necp enim lex fine Chri fto ad perfceftü quiequam deduxerit, gquem Chriftum gratiafadtaeft,utlex eft per Mo* fendata.Proinde neceffe eft ut lex abrogetur, quó locus meliori ac perfetftiori ordination! detur.ideft,alt;ftioni fpiritus fanfti perChri* ftum,fineealege,56 fine illis circumftantijs txtemis agentis-.Nam ea per fe fine alijs adiu* mentis animum formarenonpoffunt j fed fpi titüsChïiftipotcft. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Î ^\Qrcl

DB MISS A, MÄTRIMONIO, ET HiOSES CHRlSTVxM ET VERAM ptetatcdocet-fimiliter or prophetic onitief

CAP. XXII.

QVidigitur/num Mofes fuo miniftC'' rio Chrifto opponicur^ Nequaquain opponitur,fed eodemChn'ftum impJicaturn habet,fcribic de eo, teftatur de eo, demitrit in cum,traditeilanipada,per eum amp;ipfccöfuin matuseft:quintcftatuseft paffurum amp;refuf reclurum pro redemprione noftra. LucxxiJ'

Vic ad Chriftum pædagogus eft.

Sed quare Paul us in legem adeo inuehituri' QttrfreD. pqqjj legem fane per fe inuehitur, fed ei' PiulttsItgi us dccurtatam amp;nbsp;murilam intelligenriam re' reiidt^t prehendit,adfalfos paftores maleque pa icentesiftospharifæos refpexit oratione fua, 3c pares illispfeudapoftol os, contraquos pro gratia Chrifti dimicationemfufeeperat, qid Chriftum lapidem angularem aut reiecerunamp; autadmixtulegis operum obfcurarunt.IdeO nihil eisreliquiinlege fuit.qua'm adminiftrs rio damnationiSjUt qui feruatorem apud Pila tum negauerant. Infuper iadtabant reiedto Chrifto circuncifionem ÔC opera legis, qus ob id inafiia damnifera, quia fine fine Ci (utc.Qutd cnim iUafinc Chrifto, lt;5c cordisre doua

ÏVRE MAGIST: ÏN RELlG o

nouarione lt;nbsp;An non meræ funt fimulatiönes* ficutpropheta: fubinde clamant: Hoc non iu£ fijhoc non uolui, cum educerem uos de Aegy pto:nihtl de neomenijs, nihil de fabbatis uc' ftrispraÈcepi:odi ea, ferre ea neciuco;ólt;: id ge* tius.Et tarnen omnia eiufmodi dilucide præ* cepitjamp;uoluitjutpro temporis rationeobfet uarcntur,fcd nö externe cantn.fed ut fpedtanc Infinem: fed externe non præcepit,ut perfe cultusóCiuftificario clTcnt, pro ut etiam pro* phetarum ætatc homines abufi funt, nedum pharifaci tempore Chrifti abutebantur.

Errorem eorum ratio arguit. Nam quomo doincogitationêcui^uenirct,q,benigniiri* , mus pater coelcftis per uerbn fuum,perfoedus mirificû.pertot4?phetarû fanguinê, duobus critiif, millibusannorum et amplius, nihil aliud que fiuilïct,quàm ut hypocriticus amp;damnatus populusad inanem fpeciem formaretur.qui olim fub Chrifto crediturus effet ; inanis quaedam intetiorum bonoriï umbra amp;nbsp;Chri* ftidomini figura. Aliud longe de fapientia Dei communis fenfusftatuit,aliud agi t amp;: ip falexEaenim pollicctur,qgt; exterisquocj po* pulis fapiensufu lt;amp;: obferuatione legis futuri fint.Deutero.iitj, Etaddit caufam,ne quis ua tiam hominum opinationem,fapienciamin* «erprctccur.-genses jnqwic didw » funt. Quaa

DE MISSA MATRIMONIO ET

tus illc populus eft,, qui Deum habet appro* pinquantem fibi. Habere autem Deum præ' fentem,non eft effe hy pocncam,fed uerû ho* minem et Deo amicum.

Ad hæc Alofesfidem ifiDeumacdiledliO' nemeiuspræcipuerequifiuic,(Si fimul pollit* tuseftjQ) Deus fit corda populi circuncifU'' rus.Quid porro atrociuspunitin legequàm idololatria,etfalfus cultus,qui fundamcntutn habet obfequium animi «^fidemcNonneper petuoflagellant,quipolhcitisDeidiffifi',gu3 nisfpebusnituntur,qu!(^immifericordia,inj quitate,ac latentibus odrjs corrupti,fpeciê prg bentinanem pietatfs. Quod ex uulgaribus - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;concfonibus ad plebem,tam Mofi,quâm pro

Trdctdtio nbsp;nbsp;phetarum facile cernunt, mediocriter uerfati

prophetarti in facris.Nam utreditio ex toto corde fiat le^^ poftulat,Deut.xxx.Deinde ut fiatufqj ad do minumDeum, hoc eftjue in rebusmedijsrC'* fiftatur.

Quod corda hominum,et uerum animi cul turn prophetarum concionés efflagitarinti excouidetur .quo'dfemper docuerint ,utad unum Deum in periculis confugeretur , uC uni fc homines permitterent , ut in pater' nam befieuolentiam dnuoluntatemilliuspe'' uerbum eius reueletam, affiduo refpiccrent, femperq^ expofuerint uenturiunregnüCl^

ÎVRE MÄGIST- IN RELIG. o

bonorum omniü côfummatbriSjCuiu« fpe at(5 cxpectatione indubitata,eos tenu* itfufpenfos,qucm tn multi clarafidc uclutex alcatumuideruntjapprphendCTuntamp;poffide Tunt ut refurrcdtionem' amp;: uitamfuam. Hue refpexi t propheti ca tradtatio^d: hoc ubi a* gunt, ubiq^ fidei obfequium commendant, ubicj ueram inuocationem fuadent,fynce' rumq; etuerum cultum uerbis ornant amplif fimisjamp;T audentdiccrc fuaues ifti homines, Ic' gem efie externam tantum,neej profuiiTe mP nifterium Mofi ad ueram cordis iuftitiam,cu illenihil arqueacillamipfam promulgatajCx plicata erlege poporcerit-Quæiuftitiaut pro miffa eftjita per Chriftum tum occultü,amp;: fo^ Ium (Si Temper præftita atqi præftanda eft, qui nobis in pleni tùdine temporis in carné ex hibitus eft,acper fpiritum fandlumin Apo^ ftolis loquentem patefadtus. Quare fpiritum fine dubio docuerunt prophcta:(5^ quicunqs uerelegales fuerunt iuxta legis amplitudinc, quæ promiffioncs præcipue rcfpici t, qiiia do^ cueruntea,quxcaroamp;: fanguis non affequi' tur,5i docuerunt ad Chriftum côfugere.Pro inde Chriftusquiheri,hodie,amp;; antefecula exifteSjUt nunc rcuelatc facit, ita idem cadem in lege olim óifupra etiam legis xtatem,tc' dteeffi'ciebatjqusecuncß prophetæ de co fplcn

1 ii) dide

bn MISSA, MÂtRlMÔNÎO EÏ*

âideceufuturapraEdixeruftt: nam tumuirtù# Chnftiocculteuiguit,fitnunc in luccEuafl gelij pal a' m exhibetur.

QVOD EADEM FIDES SIT NO« ftracr titteruni,(^(iuodkx crEuangeliti

I fempcrconiuncflafuerint,(ScIudï aseHcreligi'onem curare.

CAP. XXIIL

j\/| VltiueteruminDominoobdormfc-' tiegt;^ertié ito -*-runt,hocefl:,ucneruntad patrem coe leftetMjfgJturadeumperChriftumuenetunt, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nôß operumfiduciâ,quæ quidêeuanida eft,

en illud femß uerïï fuerit, qd caro amp;: fanguis regnû dti ß fepoffiderenequeant. Idcirco no ni (Si ueteris populiunus eft Deus, unus Cbri ftuSjUnum uerbn Dei,una falus ac bcacitudo. In circumftâcijs tarnen cxcernisfatfta eft uaria mutario,iuxca cuiufcp temporis ranonem,ua tiaquefymhola inifericordiæôii diucrfasap' pellationcs Dei fcriptuia prodidit, ut Dei» qui me eduxit ex Vr Clialdæorum:Domi' nus Deus qui eduxit nos ex Aegypto:Deu» qui faluum facitpopulum fuum d peccatiseo turn. Rurfus promiffiones ac foedus crant fub patribu»

tVRE MAGIST. IN RELIC. ;ï

Patribusjfub Mofe autem lex ceu faderis con ^iooacceffit.utrobiq? ex foedcre,gratia per ft dem accipicbatur . Legis autem caput eft. Ego fum Deus tuus qui teeduxi de terra Aez gypb- Qua:adiuntftio notaamp; inftgne Dei diu fuit Tandem fub reuelato Euangcliono minatur, Deus amp;nbsp;pater Domini noftri Icfu Chrifti.Itcm.patcrgratiarumamp;mifericordig amp;:c,Vbilt;3^ tarnen omniq: temporeunaDef mifericordia gratuito oblata fundamentum extitit falutis , amp;nbsp;in omnibus appellation!' bus continebatur.

Hincnatum Auguftinoamp;: Patribus utdi Cerent legem effe inuolutum Euangelium,amp;: Euangelium apertam acdcclaratam legem. Quetnadmodum confilium refert.In fpiritua libus rebus femper hxclcxualuit:Qui uerbo tion obedierit,ultionem de co Dominusfu* met.Nam occulta amp;nbsp;ab hominum ccrtacog' nitioneremota iudicia fibi Dominus referua' uit.manifeftis fub gladium rcie(ftis,non aliter in Mofe atq; fub Chrifto.óó tarnen utracji ip' feulcifcitur,abftrufaquidem per fe,praetcr c5 feientiam uulgarium hominum ; nota autem per homines indices, amp;nbsp;in oculis omniû Hoc unum intereft, prxterea cjgt; gratia nobifeum eftreuelatior. Lexcoercens mantiufep ualet: amp;nunquamnon fuit Euangelium: malislex 1 iiij nunquana

DE MISSA, MATRIMONIO ET pufiquam non pofita eft.æque apud nos, u(! ohm in uetere populo.i. Timo. i. ôC bonis per ï'ndc gratia lib crali ter collata eft, atqp nob.is confertur.

e’iti /Il 'm Sicnatura legis Mofi amp;gratiæ habet.ue fibimuruoinfercafint. Quanquamnullalex adhuc ullofeculo latentem cordis miliciam, amp;:fi' demcordisfeculari poteftarifubieccrit.tamS' cam arguit amp;nbsp;oftendir. Quia Mo fes cognitio nemMagiftratus inter has res craflïoresreti' nuit, quæ iudid corporalibus patent indiquot; cijSjCui non eft,neque ad cor^nequeadinterio rapenetrandum fua poceftate,

ProindciS; nosuim principum ad uoIufK tatem hominum pertingere nequaquain did* mus,fed hominibus interdum prodefl: ut illc* cebræ malariïrcrum ui tollantur,ncuoluntas falfa capiatur dulcedine, difimpunitate acli* centia corrumpatur. Itacß quemadmoduni ludexlegisjficomnisinter ChriftianosMa* giftratus necefle habet ea corrigere, quæ do* minus iudicio fiio unius reliquit corrigenda, P),Ult;einrelî* laiodoinfuam cognitionem uenerint. Quia minifter dei eft,et nomine Dei agit quod agit, P ■ r dt: occulta pridem, quia mala funt.d: nunC cognofcuntur,fubpocefi:atem caduntquam tur^plemt habet, quæmalis terrori elfe debet. lam occul tifiimeadmiflaper occafionem,perconieó;U‘’ ra4

IVRE MAGIST. IN RELIG.

tas,amp; ex confequcntibus 3c cfFccftis iniudicis cognirionemfæpeuenircfolcnt,etiam eade» licta quae ad religionem proprrjfûme pertinent, lt;SC quæin arcano mentis receffu admie tant. Quid d'cimus^ incognitionemiudicisÿ Quin occultata 36 abftrufa fæpe in fermo-nesuulgi inddunt. Proditurenim quod diii bene latuit, plserunq? nouo ac illuftri ali-quo.fçelere , quod prioris impunltas amp;nbsp;la-tebræincitarunt. Quia qui femel atiç iterum aut etiam fxpius fefellit hominum feientiam, illeferé côfidit poftbac fefimiliter latiturum. Exemplain feriptura nota funtutimpiusille ^phetapalàm a' dco auocat:ut frater tentatot ac follicitator aliorum : ut uir mulieruc, aut tribus, cuius cox st Domino auetfum ad ferui-endum idolis inclinatur.non fine aliorum cot ruptela, tanquam radix egerminans fel ab finthium. Hsec facinora 36 blafphemiœ clam fieri folent, amp;lexiubctea diligenter inquiri, amp;nbsp;deprehenfa ultimo affici fupplicio, quæ ta men ad religionem pertinent, nbsp;nbsp;occultiffimc

defignantur.

Siedelidlaquibus r\quot;Q Caretb adiungi-turplœraque fine confeijs admittuntur ,qux fi interim liquidafiebant,amp; in hominum no titiam ueniebant . quoniam non expreffum trat lege aliud fupplicium,uerbcribus qua-ï V dxaginta

DB MAtRitóoNiö êf

draginta una miftus emendabaneur. CuiuJ generis funt fcrè præcep ca negaüua amp;nbsp;cerimo niaJja,quorumnonpauca occulta funt, amp;nbsp;oc cultaplaeninc^manent .ïnueftfgabantur «a* lt;nen ut emendarentur diligentia ludicum.

Hæc communis fenfus approbat. Quomo do ein cumingenio fpiritus amp;nbsp;natuta|fïdei,di irinacß diledlionc. qua præditi pij funt jconquot; grueret pa tien tia contumeliarumDco acre-' demptori fuodidlarum,cn germanefilius.ho mis patris infamiam Sc ignominiam ncud'' quam patienter ferret. Pluris enimDeuspij« fitqua'm cami Ä: fanguini naturales paren' tes.Proinde certum eft,credences baud com' mittent , fl eft facultas animaduertendi .ut quis cœlefti patri conuiciumimpune auc dixc titautfecerir.

Gloria: Dei ftudium effe illi maiusconue' nit, cui illius procurandæ maior nccefiïca» Sc munusampliusimpofitumeft. Neque alij tnagis iniuniftum, utiniuriam äDeo defen' lt;dat,atcp Magiftratui.Qui cum repetit cogiO tione,fe miniftrum Dei effe, amp;C debereproui' dere.ut res Sc nomen domini fui falua fint» non potcftnonincumbei e,primum ut religio amp;fynccra uita reftituantur in publicam ob' rcruationem:deindeutfidci ÔC uitxbonacof fendicula fubinoueantur. Ad officium chari

ta*

iVkÊ MA6ÎST? în Kelt«

;tas Dei (Stjproximi dilcftio eos hortatur: ca miferado impunicatc amp;liccntiamaliflt;$ ex-» emplis pereunrium excitât, recordatio fufccquot; pti muneris ad agendum foroter impellit. Quare non temere ctfrac,infelt;ftari mal a ope-ta,neqtfert utauthoritas,quæ Dei uiceilli comperitjUicietur ab ordine ccclefiafticorum, qui relicfto minifterio ecclefiae profanas domi nationcs ambiunt/uiRß partibus omiffis alit *ia« temere inuadunt.

MISSATORES CHRISTVM ATRO dus negAnt-gt;quim Tdlmudici,cr guod blaf phemiæ pcenation obfit libertaci fpiricus,ne^ fit coadio ad

(idem.

CAP. XXIIII.

QVainuoluntate effe iampridc T«C. uidetur.Quandoquidem lefumChri ftumeife feruatorê noftruagnofciSjetpubli-cc ^fiteris totoifto officioprindpali.quoill» us gloriacféliciter inferuis.Quomodoigituï ferres xquo animo inficiatorcs gratix ilHu« manifeftosî’ quomodo qui fpecie religiotiis, 6c qui pafturam animarumprofeffï uociferan tur^onficcffe,Chnft5 non effe feruatorcm gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plénum

DE MISSA, MATRIMONIO BT plenûjfcdefTeimpoftorem SC feducfloreiw^ uerolegis cultu,lt;^iuftam contumeilæ in De umpœnamdedifle, cumin crucemoreretur^ Quod conuiti]' ne blafphcmi quidem Hebrg* olim dicere fuftinuilTenc, qui in MaiTeceth Nefikin,ubi Dominum lefum Chriftum ma' ximedeijeere ftatuunt,folam tarnen adferunt hanc caufam fupplicq eius, quod Rabinos pa rumhabucricreucrenter. Q^uod quidem ue' rum eft,quatenus fuas traditiones diuinæleg« prætulerunt. Non dubitamusquin faculcaté pecunise omnem, dicionemcg immo 3c uitam amp;nbsp;fanguinem pro gloria redempeoris tui aiTe' renda impenderes^ne tam fceleftus homo ma' leftatemDeiimpunelæfiiTeuideretur.Tanto pcreagnofcis te miniftrïïdeielTeaduindidla malorumoperum,ut ifta peffima maledidla Dcijpeffimisaffiigeres modis.Nequc iniuria quidem,namCæfaream Maieftatem nemo noftrum illi obnoxius Ixfam iri publice tule' riqmulto minus tua pietas feratin regem glo' rise Dominum Deum noftrum aperte contu' tneliofos.

Hanc emulationem hoe ftudium pro glo' riaChriftiquodeft fecundum fcientiam pie' tatisÄ proprium pioprincipi Confultorifte fuauis fortaftis uitio dederit. Vituperat enim inftitutum abôlendæ eius miflæ, quæ meri'

tun»

ÎVRE MÄGIST. IN RELTG. r»

lüacdona Chn'fti, homuntionüiftoruuftul tisgcfticulanonibusattribuit,amp; exmftitu-tioneChnfti facit opus hominis aliqd'meri* toriu, quädoquideni ei q fine bono motu cor dishancfabulamfalticantes utcunq? afpicit, cöceduntipeccatis iuftificationc. Aiuntcin fpe(ftaculumillud ualerepro peccatistarneo-' rum qui uiuunt,quäm qui mortui funt remit'* tendis.Annonhoceft abdicate funditufq?c-uertere C hri ftum,amp; di cere eü non efle.quem fe effe profeflus eft,in nomine domini loques» Nam à patre fe miffum dixit,ut feruaret miin* dum:amp;ficueritasDei mendacibus homini'* bus amp;nbsp;uanior profanior effet,utquæin De Um effet omnium maxime mentira, Sc affir-* maflfetà Domino didum , cuius oppofitum fpiritu fuo in Ecclefiareuelaffet.Itaex factio* neconfultoris ftatuente cerimoniofa mérita remiffionis peccatorum amp;nbsp;gratiæ,fequcren* tur blafphemiæ grauiffimæ,quales ueteres Iii dœi dicerc non aufi fuiffent, quibus erat plus ftontisamp;iudicrj,quâm efthocfeculo conful'« toribus iftis principum Chriftianorum.

Atqui nolumus rem per fe afperam duriu» exagitare, tantum confyderemus Mifram,ari ineafit ulla prædicatio fatisfadlionis Chri-fiaVanfides de merito eiuspopulo uel obiter commendeturs' Nihil auditur quam oblatio.

quàtn

DE MISSA MATRIMONIO ET

Qua m opus hominis facerdotis, qua'm m«ritâ fandiorum. Facefcatigicur ab aula Chriftia ni principis ifta hominis mali confulci impu' dcnsplanécj cchnicaguicaciamalibi ex_pfef fo intrépide ftudio ducic,femel omne fynce rions reiigionis curamexeledlorum pedtori bus profligare,quæ plane Jjfligata iaeeeprin cipalipictatefubuerfa.Principe ein perperam fentientc,quæ fimplicis ueritacis uirtusin rU'' dibus ualebitfquç difciplinafquç honefti opi niofNecß uidemusiquid aliud cam impijs con filijs quærat Sa tanas. Nam rcdle non fentit de Deo,qui ueritatis fententiam non defenfam cupit.

Tidts lAerd} AudituruulgareilludîFides eftliberajOCquot; ubibletfphe^ mo ad fidem cogendus,tyrannis confeien* Mice puniun tiarum grauiffimum tormencum eft, Ä id ge^ nus.Hæcomninoueriffimedicuntur.fi exue' --■* roanimo. Atnosauthores elTenolumus^ut Celfit. T.quenquam ad lidcm adigac.Nam fi des eft donum Dei fpirituale.Â: non huius c5 ftitutionis; nonuidemus igiturquomodoiP lamaliusiubere, alius autemuiribus fuisccu didloaudiens ut eftimperata.protinus præ^ ftare poccrit. cum minuta ilia quæ nobisfn oianibus efle uidenf nô femper ex animi fente aa poffimusf Adeo euentus rerum a' Numi' nisprouidenuaomnes pendent uoluntas

ipfa

IVRE HAGlST. IN RELIG. 74 ipfà modum fibiponerc ncquit, qua repug* name bona factafæpius falfo affimulamus.

Quidigituragidstam accurata inquis re* fponfioneC Hoc unum,illuftriffimc princeps omnibus neruis efficere admolimur,ut pius Magiftratus fciat terror! fe eflc deberc male agenribus.óc eum officij fui partes neglcxiffe, filocumamp;occafionem permittit leuitati eo* rum^quiconuiciadicuntin gloriam Chrifti, quicpcumeiuscontumelia federate flagitio* ■fccE Uttam publice tranfmittunt, Nam hsec abarcerc,eftabarceremalumè Repub. quod «ftmunus proprium pio /Aagiflxatui.

Hoc autemnon eft ad fidem cogere, fed eft perfidi nihtllt;? credentis amentia: 3c intempe* rantis libidint adicumad mediocritcr bonos pvæcludere, quo minus fidetuitaecç corrup* tela, in contumeliam Dei SC Chrifti latius dif fundatur,eft prohibere offendicula.eft defen derein Republi. quodbonum eft ,amp; extirpa re quod eftmalum,quatenus quidem externa ÔC extemgiuridifdicftioni id mail fubiedlum pioc^ principi exploratum eft. Namdumla* tent Sc ordtnaria uia indagari nequeunt,ni* hil ad principem pertinent. Hoc qui fieri ue* tat pariter uctatgt;neChriftianus Magiftra* turn omnino gerat,quia Chriftianus non po* teft non affaere pro uirili gloriam Dei ferua-ipusftu; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ludai*

DE MISSA, MATRIMONIO ET

IVDAICVM MINISTERïVM EGiT prouer4fide,cr deritu alienigendm in I«« daifmum inaugurandi fideicj li* bcrtateucterum.

CAP. XXV.

VEtusEcclefia nemincm adfi’demadc' ( gitæqueacnos,fcd allophylonludaïf dem d tt I ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;daturiim exammarunt primores

P Ecdefiæ fumma cura ac diligentia jcollatis tioq^UiJK optiniecircumftantijs.ut iiiderenc num reue-' tunt. ra id ageret.num fcrio pollicitacionibus Dei lege Mofi conclufis fidcrcc, Sc ucrum uolunta tchaberet feruandi prçceptanecne. Qjiodfl quando externis caufis adaclumelTe quenpj am ad fimulandS Iudaifmüincellexcrunc,e3 nonadmiferuntad circuncifonemjdonec eer' tis argumentisreiq? euidenria declaiaffet,fe ciTefadtummente meliore. Siccraditioneillo rum cautum erat,quid autem fadtopræftite' rintjnuncnondifputamus,Nam ctace Chrifti per mare amp;nbsp;aridam circumicrunc, ut facerenf unumprofelytumjSdcum effet factusffece' runteumfilium gehennae duplo magisquain fpfi crant. Atqui jus er at, de iurc enim amp;nbsp;nort dcfadlodifputamus, ne inexploratus admit' tcretur ad circunaTionem,ob cauendas pefte»

Ecclefiï^

IVttE MAÖlST. IK KEtlQ.

Ëcclefix,malediAos hypocritas. Ucxigintif amp;jadminiftratio ueterum eriam apertamreq ciebathypocrifim,fcd occultam fcrcbat.do* ncc euidentius apcrirecur.

Quamobrcmin circuncifione àlienigènæ

amp;Etbnicâ u^am Se cCmodaeiuSjÄ; (.x. ad/ p? uerfo ^arduülcgisïugüeffcCjinhunc tr.odn S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

mtmorarunc.Hactcnus fuifti liber,ólt;: bcuic aatjmoromè ut quolibet cibo uefcereris,utquiduis quoqt newEnifftÇ« tempore, prout uifum, ageresnam erit his amp;nbsp;his rebus abftinendum.entcuflodiëdum fab' batum,non ueftiendum duplici 5Cc.grauiO' ra enim ac leuiora aliqua ex prxccptis cxpo' fuerunt. Addiderunt amp;.hoc tandem ,Iuda:o3 haben unmerfo orbi ludibrio, effe»^ cumpr? tnisexofos,rnirumuideri cur ludaifrnümrelï gioncm,tam infeftam,tam execrabilem muil dojhomo liber amp;nbsp;mundo non ingratus expe* teret.Adqux folennis refponfio eius qui cirgt; cuncidendus ,hxc crat,Êquidem amp;nbsp;fialiegt; nigena fum,noui tarnen Dcam, SC fció quo d futurum fcculü eleiftis,hoccft .Ifraëliticopö pulo duntaxat apparatum fit, quibus bond crit.quódhic adfligantur, quoinaltero miirt do fuam felicitatem certius expectent, de quä hihil gterrenâ felicitatem decifumfit .Cutil cisopto effe hic abiedtus acmiferjUteotun/ dem gloriæ ac diuitiarum ham alibi parti*

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K ttpi

DE MISSA, MATRIHONfO ET teps,quæ funt in fcmpjternum duraturæ.

In hunemodiimin uitam 3C mores ludaïf-' tno mitiandi inquifitierunt, ne qui priuato (S2 noxioaffeclu adduce!, publicam amp;nbsp;falutarc profitercnturreligionem, ne fie perfimu' îationem frrepences, exiftimationem Dei 8^ Ecclefiæ apud Ethrueos impiauita lædercnC pietatem profeffî. Ex quo deinde fadium, uC rege Dauide ac Salomone quia tum honeftum ae feeurum erat effe ludacum,magnum eoneP liumeorum^quod Senhederin nominanCjCir'' cuneifione neminem alienigenam inaugura' ret,ne quam forte de Ce fufpieionem præbe' tentjquod aut pompa florentiffîmi regniille' lt;5li,aut inetu eius deteiriti legis iugum fubijf' fenc . Eiusrei memoria in antiquitate Hc' brscaextat. Verum priuatis aduenas eireufl' ciderc poteftas erat,ne eui petenti,falutis cerrf tudonegarecur.quæex facramentis maxime cirencifione,amp; reliquo ftudio legem faeiendi pendebat.'fi eut uerbis 3c fignis de beneuolcO tia fua nos facere ecrtiorcs Deus femp eft Co^ litus. Hoe em habet uerbum Domini,Gen» xvtj.de cireuncifioneprpfertim.Curpriuad® permifcrint,quod moderatores Ectlcfiælt;S^ Reipub. non ufurparuntdldeo opinor quod publicegefta, amp;tantæ grauitatis fenatori« «oluntas publice fuiffet iudicandaamp; uitupc' randa

ÎV,R.E MAGiST. IN RELIG r» fanda, quafi fpeciei magis quàm ueritati (ht* duiflent.Priuatorum aucem uicia, fi quæ ind lt;3ifleni:,uc error amp;nbsp;cupidi tas aliqua,ex aduer* foaurnegledca penicus, autfi aiùmaducrfaj fuiffenc excufatafaciliue.

Quarenullamin fide uimadirtifitanciquf tas, fed Hdei libertacem fumme commend a' uic.æque ac nos Chriftianî, amp;: liberum quoeg teligionisprofefforem popofcic,inuitum amp;nbsp;fi tnulatorem apertum reiecit. Hoc fumusproquot; pterea fufiusprofecuci,quôd aduerfarium c5 filiumtotics crêpât, nobis fidem liberam efle «ebere,eoqucabEcclefia fegregandum Ma' giftratum,quiuiac metu terrçt,ueterumfidê feruilem SC coadam poftu’.aPfe poteftatem externam,utquæinextcrnis fita.Ss: externe continerctur, Quod quidem uaniffime dici tur ,quia ad fidem profttendam nunquam quenquam adegerunt ueteres, quod iam ofté dimus,adeoquchumano impulfumconfilio, Sc cupiditatc aliqua laborantem finiftra,gra' uiterab adeundismyftcrqs repulerunt.quod fcccrunt cura ac diligentia multa,ut qui non nifi mentepuraliberaque donumDei accipi* endumeenferent

Vcrum fi quis animum peruerfurti induif' f«,poftquam femel fidem libéré profeffus fue lt;at,ab eo tuxtafcïipturse aç naturae ordinatio

K i] ncoi

DE HISSA, HATRIMONIO ET

nemmctufupphdorum nnpctrarunr, ne fu9 cxemplo læderet ah'os.cocçad legem, Ä: ad fidem externe prçftandaminuitumcocgerunr, quatenus id ordinario Ecclefiæ flagitabat, id «5 non fine granilfima caufa.Cur enim in ciui tatem acçeprusaduena,Reipub.acpriuatorîl ciuiumfalutemimpune labefadarec. Ciuem perniciofutn nonferunt EthnicijÄ: ferenda iciheet feruis Dei peftistantaf Corpora ciuP um a' mails hominibus libera elTe leges iio' Iunc:amp; Ecclefia menribns per Chriftum re dempristantampcccadipropc dixerim necef fitatem à prauis animis afFerri fineictf/ qua iftud ratio didlat t’quæ lexiubett’

Diximus antehac quomodo uetcrum fide» feruilis, nam ad externas circurnftantias per uerbum Domini eratalligata,ficut cultm folennis multisobferuaticnibus tumalliga' tus erat. lam noftrafides libera eft, propterea nullis rebus temporalijs implicita eft, quae quidemperpocnitentiam a' Chrifto peccaro turn rcmiflionem confequitur, fine lege ope* rum,Solafidesctiaminuetcre populo Chri' ftum uitf authors, puramc^ gratiam accepit» amp;nbsp;deacceptisdonishabuitgratiam, qui idem eftcultusnouiteftamcntiunus atq? xternus, quia in animo extra pcrituras res confum* macur.

IVRE MAGIST. IN RELIG- fV

LVTHERVS DO {lorlibertdtisjîdei-

CAP. XX VL

Ad hune cultum, Sô ad hanc fidd liber

tatem reparandam côcra pondficias ^‘^tinus côftitutionestotannisperantefignanosetco Lutherust lumina renaeæ pietatis acerrime pugnatum VKittcziterg «ft.maximeperD.Lutherum hominemDei (ftß$ 4C(((ica feculis omnibus commemorabilem.quiucu' nus holies ueritatis fortiffime deiecit jta Chri ftumfine exemple à memoria omnium xta* tîï prxclariffime explanauit: cui tacitis calcul-lis aduerfarrj fubfcribuntgt;amp; orbishanc illi lu cem renati Euangeli} præcipue debet, «Sc om^ nispancerpofteritasnonimmerito acceptum ferec.In quobeneficioPhüippum Melanch* thonem, cuius raradodirina,eximiaqg pietaf nô minus cuangelium quam bonas liceras ad ornauit fingularitcr,amp; cæcetos fcholx Vuit' tenbergenfis proceres, fuffragatores amp;nbsp;adiu** tores habuit. Qucmamp; cclfitudotuacxlucu brationibus fuis cognitumpræ aliisuenera-' tur,amp; fufpicic.Hicnos quoeplibertatem chri ftianam primus docuic. Nam ante ilium etfi aliqui uerfati effemus in Augutbno, propter authoritatem Ecclcfia:, Sc dodlrinam ut tun»

K ii) eras

DB MISSA, MATRIMONIO, ET

erat,nihil certi tenuimus,fed oia ci at teticbri» l,Utherils ’nuoluta.Itaqj liberratem chriftianam nosuc re Lutherus doemt, quod ab eo cfus certi'’ (iuxrenatie nobis primum fit demonftrata,nobis doàli'intCpic inquam qui animis «Sçprofeflîonepares,felt;i titif, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ingenioamp;ufurerum fpfritualium multoinfÇ

rioresfumus. Namfunt, qui forte jUtuidc' riuolunt,eius donis amp;nbsp;minifterio no adiuci funt,ncquenuncindigeant,ex fcaptiad oin' ma.Pro hac fideac libcrtate chriftiana his art ms,in hac præfertim uicinia,tot egregia petfti? ra mortem ad lauiem nominis Chnfti fempi' ternam fortitcr oppetierunt Libertatemigi' turfideiamp;fpiritus libenter concedimus, fed negamusob idconficri, ut licentia cartii ad flagiria amp;. blafphcmias itc danda.

Hadlenus Miffa, hoc eft,opus hominis piauerac peccata, cantiones ocioforum tem' plariæ in hoc uulgo conduxerant: condona' tiones Romanenfium, ôc Epifcopales nun' dinationcs peccatorum erant remilïïones:fine clauibus Euangelicis amp;nbsp;à poena âculp* clauespontificiçliberabant.Ita(Jî deuoto cof d'elianc Chrifti libertatem præeuntesimitati» posquocjufqj adferuimus, reieólis conib'tu' tionibushumanis.quacenusfibiiusuindicanC inconfcienrias.Ncq?cuiquam mortaliuhaiiC fidei libertatemfeientesprodemus, Quin da' bunu»

ÎVRE MAGIST. IN RELIG. rt

faimus opei;am ne cui ullam ceflen'mus occa* fionem, ut in nobis fi tum eft, contumelias dp cendideo,Ä lædendi obfcoenahbidinefim* pûtes : attç omni conatu incumbemus ad commonefadendum Magiftratum, ut me' minerit quantum curæ infumcndum fibi ad ucramreligionem cum fynceris moribus tam inftaurandam qudmconferuandam. Situe ôc nemo fanftorum unquam quicquamdiligcn tiæ pro modo uocationis fuæ omifit, quo blaf phemiæ(Sc exempla malorum in populo eui' tarentur.Nam maledidlus qui fadt opus Do' mini negligenter. Nifi dixeritpiusifte conful tor, non effe opus Domini,quod Magiftiatus pro gloria dei fecerit,aut non effe negligenter agere/umftudium amp;nbsp;induftriam cxcolendi plebcm uerapietate,3i fcreiecerit, d cuius ma' nibus pereuntium peccatorum fauguinemfc requirere Dominus minitatur. Ezechiq.

Poftquam aduena circuncifione amp;. baptif mOjfcederiaelégiacdtus,indudlufquefuerat, kgitfl» certum eft poftea ad legis obedienciä poena' äuguratus rumjnetu externe adigebatur. Non cnimli' adeatnfaâis berû amplius illi fuera t,! egem for is n ô præfta exprimendS te,lt;36fi modus erat in‘; cogendo, quo minus li' bertasconfdentiarumergaDeum,amp;cleAio ® nispropofitumturfufque gratiæ percoaótio nem immoderatam impediretur. Modus au'

K tiij tent

Ï5E MISSAj MATRÏMONIO, ET tem hic erat.ne tcmporaria poteftas ifiterio* tem fidem,d; ucriim erga Deum amoremim perio regerct, fed dunraxat uc foris appofite, fesadanimuminDeum ædificandum gererc fur.Nunquam enim depollickadonibus Dei apud feipfum diffidencem,uliia tentarunt poc' naafficere, fi cina oiFcndiculum proximi,lt;Sï intra cordis arcana incredulicas reftiterit.Nâ ycfuo uniuspericuJo DeodifFidic,occultein'' çredulus , ita non publica poena eméndae tur.Qiiomodo cnim peccatumnondumcer' to animaduerfum fciencia ludicis certacor' figeretur. Ne($ tarnen relinquebatur in pecca tiSjfed ccclefia per uerbum pracdicationisóiï teliquas partes minifcerij fui,eum adfrugeni ftuduitreuocarc mcliorcm. Quæ respro co' adlioneS; cxtemaui habendanon eft. Q^ua in re uetus ccclcfia plurima fuit, nee ea uiri A' poftolici uchementi diligctia funt inferiores. Vcrbum enim Domini, cum iram diuinam præuaiicacoribus,amp; beneuolentiam officiofc pbfequentibus ante oculos ponit, magnani faneuim admouet.nonin hoe ramen ut inuiti fimulemus religionem.fed utexinuitisad gt^ tiam capcfcendam uolentes cupidic^ redda* pïur jprouteft natura uoluntatis ,ut redlatn tationem ceu reginam fubfequatur. Q^uis ne' (qc quod ad menu's humanç arcem expugnan dam*

ÎVRE HAGIST. IN RELTG. 7* âam uiri d ei omnes adhibuerint machinas,^ tn cor uoluncariÎT côciliarc Dco fatagcbant, ÄS inuitutn lt;Si fidtû rcijciebant. V erum,quia cum eis p legem amp;nbsp;externas circumftantias Dominus egerat, bominum obfcquium gra* uiflïmis poenis exegerunt.ut qui de extemis ideft ,dc ijSjquç propria funt magftratus,ucr* bum Domini certumhabuerinc.

Longe nobis eft alia ratio hacin partc,qul bus nihil extern! prœccptum eft. quantum ad côftientiam attinet çdificandam.nifi id quod diledlionem proximi exprimit fuo tempore. Habemus tame facramenta. qua: quidem pat tim externa funt, fed utenda uolentibus dona, ta funt,non inuitis. Ea fi quis fumenda promi fcue praecipit, prorfus profanat, authorcj eft, uc Dei nomen tarn exhibentcs, quam repug* nantc animo recipientes in uanum affumanc. Nolumus igitur audire cap. omnis utriufc^ fe XUS amp;nbsp;c .quo d ptæcipit confeffionem ad tern* puspafcatis.

BAPTISANDI SVNT INFAN« qu£ ßt coditio ßdei,

CAP. XXVII.

INfantes noftri non tamparentumqu^tn R,eipub.funt,quos Magiftratusutbaptif*

K V mooffe*

Dtß ÄTtSSA, MATRIMONIO, ET ßio ofFcrantur mcrito cauct. Nc quis hi'nc Rrii at calumniä,tanquam coaÆo id «fletjContra libertatem fidd, Fundatur cm id edidi üerbo fidd. Quia huic populo pro infantibus pro^ mifïîo pariter fada eft, cui pueros parentes non fibi gignunt,fed ccclefig. Alioqui liberos malorïïparentû effc extra catiï ecclefigMo fesduxiflct, cSifilius pprtaret patrisiniquita tem.Sed 3c nos nomen Dei in uattum affumc remus lauacrum regenerationis promifcuc fmpcroendo oblatis, imd etiam adultis accc^ dentibus,adeoc5 Apoftoli ipfi admittendoiï iosqui reuera ex ds non erant peccaflentii» Verbum.

Proindenosen qui olim notis impietatis cognofeat’et forfa n ex hfdis nunc eftapud dc um iudicatus, baptifmo infignxmus,lt;S5 pro e-* IcdoDeihabemus,doncciudicium Dns,iil' xtauerbum apperuerit. Namiudicandumeft nobis intra modum Verbi Dd, quod fcquelt tes non erramus, 3c fi nödum affequimur.ulti mum Dd confilium . Sicifaac lacobo natu minori dedum Efauuelutpræeledum a' do^ mino infdens prætulitjConnixus ordine Dei, quo primogenitus tum cætcris præfercbatur. Nam uerbum hoc,maior feruiet minori non amplius animaduertit. Sic iudicabat, doneC fcmaledidorumCananæorum affinitatenS ।

eóntami'

ÎVRE MAGIST- IN RELIG. t» côtatninaucrat, quia primogcnicuræ ration? CK ordine diuino.ut dcbuic æftimauic .Icaque promiffîoncm nos quoq; ordinate iudicando fequamutjd qua tarnen occulta ratione Do' minus interdum difcedit, quod nunquam fine reuelatione fciemus,nifi tandem abcfFe-lt;fi:is animaduerfum. Tn fequenres uoluntatê Domini patefadlam æquo animo quicquid cuenerit ampleclamur. Nam fide tencmus ab omnipotente pâtre exiflere omnia,quxexi-ftuntjquid igiturnosturbaretres prætcropinions noftrâ cadens ,niri quatenus dominus ad nos uult attinere.et p earn nos commoueri.

V eter es igicur adulcos adegerunt ad legena operumjEuangelium aucem neminem ad fe inuitum trahit,quia cor paratum ad gratiam nbsp;nbsp;i/fF^ntia

fufcipiendampcrtinet. Rurfusobijciunt/ru- , (ifio ftraefrebaptifi'numinfantium,quodilliinui ti bapazentur. Nam baptizantes, uetbo do-mini certo nidmur, cum Chriftus fibi offeren dos efTefadlOjUedumucrbis docuit. Sinite in-quit eos uenire ad me, talium enim eft reg-pum cœlorum allatos fludiofc ample-xatus eft , Sc fua eos dignatus eft bencdi-lt;fcionc, Quareparentumcharitasiramo Ec-clefiæ cura hoc ucrbo ÔC faélo Chrifti ni-xaeosadfert ecclcfiæ cuius minifter obfc-quensiubefiti Domino,oblatos adbenedicli

onem

DE MïSSA, MATRIMONIO ET

onem Chrifti, hoc cft.ad baptifmum admit' titjquoChriftusidemquod olim benedidlio nc,ncmpe falutem animæ in Ecdefia exhP bet.Noncnimbencdicit nifipro natura ofiß' crj fui,neeg aliterbaptifat.Offîciurn autcin ei' useft feruare quod perierat. Si feruatorem pro feflusjaliudageretalicubijîuderec parenrum fimplicitaté æterna ucritas.g pucros fibi offer rifiuit fua uirtute benediccndos,amp; in mor' temfuambaptifandos ad remüTioncm pecca torum.Ita fane non aliud eftrcnafcentia bap' tifmi i Chrifti benedicT:ione,quæ quidem col latiodonieius,amp; lauacrum regenerationis et induitio Chrifti eft,fi non ludibrium eft. Nâ ri principe quod principis, a' priuato quod pri uati,lt;X: d Chrifto petiturqiiod Chrifti eft.

CurttuHd Sequitur perfpicuum elfe ad externa ope' - ra per confcientiam Chriftianum cogi non ° nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;improprie de coaclione loquen'

deChriftiefi jo, quia nihil externi in mandatis accepit, i quo gracia pendeat, quandoquidem nul' lam legem ri qua gratia pendeat.nifi illam fpi ritus amp;;uitæhabet,ad quam unam confequê dam toto peclorc contcndic.Promilfionurn fane' participes fumus facli fine!cge,amp; fumu» liberi ri lege uniuerfa perfpiritum Chrifti, quo minus ea nos aceufet .acdamnetjUtqui gratiamfine legeoperumtx dono Chriftili' beral*

IVRE MAQIST. IN RELIG. St

berali confcquimur . Hocmyfterii uetcrcn» populuinlatuit,qaibus tarnen Chriftus non eratpenirusignoratus,fed ineius adueûcutn omnesprj fufpcnfierant, eumq^ uotis omniquot; bus cxpectabant rcuelandum inplenitudinc temporum.

DE CONCILIIS ET TRADITIO«

«ifcuî fcowinHm,cr fcripturæ uetcris utili tatc,amp; quod hv pocri fis non fiat ex Magiftratu.

CAP. xxyiii.

NEcç pnfds fas erat mutarc ucrbum ,

Domini fuo arbitratu, fed obfequiS Concilid M plenum ab eis repofcebatur, cur nobis ad obc pcßunt miu dientiam fidei uocatis eius mutandi liccntia, tAre UCrbuM cur ulli hominum congrcgationi permicterequot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

turt'L/iquet igitur nullius Epifcopi,nullius Papac, nullius conciltj czcomcnici poteftati V erbum domini fubiaceve,quod quidcm om nibusomniumbominum rationibus ne($ un guem latum concedere debet,cum nemo poP fit uoluntatem Dei aperire , nifi Deus ipfc, quæ quidem uerbo fuo oftenditur.

ErraruntPharifæi, quod propter traditio Ges fuas relinquercnt legem Dei. Non enim propric

DE MISSA MATRIMONIO Ef propricmalum cft habere tradiriones ,fed ca* Qtt4!^KWlt;t- ^riccferre ucrbo DoiTnni5amp; procultu uendt'* j-f.- ~ tarcprorfusimpiumeft,acq?unnamiicraq?in fl£ m l io~ j-ecyjpandi nondTenc adiierfarrjnoftri. Naiii ne! tntilfe. nbsp;nbsp;dîuinæ gradæ in Chn'fto iuxta promiflîones

exhibits, cumdocftnnas hominum, tumiio-' luntarios cultus Dei, peipetuo prœponunt, quamdiuad fui fiduciamuanaqtpræfidia ope rum confticntias toto ininiftsriofuo publice Cdufa htÙUS abduciint. Quæ iina caufaeft huiusgrairiTP diffîdii in|Eccelefia, nam ad fynccritacenl Chrifti proiiocantcs, ifti diris omnibus deuo ucnt.

Ve£eres,ut fe quotannfs ter Domino fiftc* rent, amp;nbsp;ut legem prælegi audirent publicis poenjsadigebantur.Item ut legis particulaiu PrscebM dd præcipuam ex fexto cap. Deu, præ oculis pen' iuudllt liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;finiftro gcftita'

' renc,exipfaJegecautumeiat.Idgeni!S muka. compulfiobferuarunt,quoeis perpétua eflec admonitio de lege fponic præftanda. Itaquc præcepta eiufmodi libertatem fpiritus nihil obfcurarû.fed ueram animi prompt!tudinem potius excitarunt nbsp;nbsp;excitatam, uigentcmtg

tutati funt. Nam pleruncç uulgus licentiairt peius abijt: facilctj eftintelligerequodplurP, mum adiuuerint fidem Sc libertatem. Quia em nefci tj quod ordinc alfuccudinetj præcep

IVRE MAGIST. IN RELIG. tt

torum fpiritualium,formeturhomo quodatn mo ad fidei fynceritarem g quabilius exprime dam.Sic effe ufus arque experiencia teftis om nium certiffimus comprobat,cum uoluntaa confuctudine exdtetur,amp; intermiifioneex* cidat.Nôpcrperamfaçjmus quod uirgiscedi mus liberos noftros,fi nôriteprecantur.quoa tarnen uolumus effe fpontaneos Chriftianos, amp;nbsp;in fpritu amp;nbsp;ueri tare ad orare patrem. caque feueritate eos Chrifto tradimus,in nouam cre acuram fpirituabfolucndos, qui fibi permilïi ititiofa licentiafub iugum Satanç raperentur^ Ncque hoc ftudio educationis rcludlamur, fed fufamp;agamurlibertaci Chriftianæ, quxin mente hoceftamplior , quoin carne feucrio* tis difciplinxneceffitasobijcitur.

HincD.Paulus aitjdoneam effe feriptu* tam,id cft. Mofen âcProphetaSjUt doccat omne opus bonum,idcirco 3c ipfam fidem do cetjquæeadem gladium adreligionem tuen* dam inftruit ceu liberæ fidei propugnatotem.

Quanquamfinefpiritu pleracß gefiffcuc-terum uulgus uidetur, credimus tarnen cre* braslegisadmonitionesjfplendida facrificia ô^reliquas rempli pompas adueram adora* tionem uehementer incitaffe, cos qui Domi* tium timuerunt,quia funt iuxta uerbumDo-coini ad hoc, UC excitent inffitutæ. Cuius rei documcti

DEMISS/I, MATR1MONIÔ gf

documcnnimin Dauidc uidereeft,quigau'' dioplenusad atn'a Domini feftinauit.nequc cur rarionem rcquiras. Q^uem enim piecatc mediocriter afFcdlura non inflammarctprae' fens diuinorum fignorum intuicus , quibu» quot;Vcrbum Domini tanta regni codorum area' naadumbrabatjquæquidem plurimaintctii plo turn uiguerunt.Ea uero omnia in hunc nO fttû Chriftum femel profpedlarunt occulta quadapro illis temporibus ratione.quêadmd dum eadem in plenitudine temporum, ad lu' cem ueritaris perdudia funt.

Ad hæc docuimus,quod neej! Iex,flcque pi us magiftratus hypocrifin per fe unquam pro moucreftudueritjfed pœnis ac metucarnein débilitantes pro uirili feccrit locum fpiritui U'' bcriorcm,ficut eueniiTe fæpenumero ufu cofri pertum eft.legibus enim et cogitatione rerurn acerbarum^quacimmorigerosob peccatarna nent,dciiciturcarnis confidentia,nenimiuih audcat fibi derelidta.

r^v • jtit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At lex inquit iramoperatur.Agnofco fen'

tentiam Apoftolicam ,fedillain operaturirt , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;carne, inuetereAdamo.amp;inbomincquà cat

naliseft. cui quia feipfo damnatuseft, etiam Apoftolicx exhortationes iram in deum con*

fam tenenc.Aiumalis cm homo fpirituales re»

'ïVRE MAGlSt, IN KÉLÏG. tj faftidïtetodit.Ecquisexhortationes Chnftïlt; anas dixcrit cum libercate mentis pugnarelt; Qiunucrè di xerimus,nonpræceptalt;S6 exhor taciones,fed illud i pfum effrene carnis ingeni* um cum libercate pugnare, quod rebus bonis amp;ad falutifcrufidei obfequium inuitatibus cxtimulaturadiram .lex Dei bona eft amp;fa* lutavisjtac^noneft,quam ob rem exiftime* muslegis obligationem, qug uetufto Adairtö inuifa eft,illuftrata Chrifto mentem in ferui-tutemredigere, fed ei corpus peccati premie 6c interficit, nonfpiriturn ilium fidei 3C liber tatis.Quia Apoftoli legis feueritatcm animis inculcant , quo caro terroribus derjciaturj qux cum fccura eft,fpiri turn impedit. Ex quö fiqutunâcum legeprædicent gratiamChri* fti,quæpeccatarefipifcenti condonat.ïtàquè legis doCtrinamreprehendentem impies,noii raro fequitur tranquilla confcientia,quæ nurt quam tranquillatur,ne($ per Cbriftu ipfum, hifiinfeprocellis defperationis prius contur»; bata fuerit.In mundo , ait feruator nofter,af* flidtionem , in me autem pacem habebitisi Quemadmodum enim caftigationes Apoftö-licæ mcerorem nemini ob id incutiunt ut mce*. reat,fedutmcefticiafi eft fibi confciusrefipi* feat, fin fide ftat ut cxercitus , forcior effi* . ciatur : ita legis increpationcs non Irani

V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t* writ

DB MISSA, MATR.IMONIO ET

commouenCjUtobnoxi) legi aducrfusDeum excandefcant/ed hoc agicur ucrobicp.ut poft mcerorem lt;3lt;C iram menas fccun’tas fuboria*' tur.

intefe et £== p^roia par cftinurrocß populo lU« . ,, gladij.quod eft, prçmium tribuere bonis.

uangetio tac memniinferrcmahs fadlis. Nam formidinc iusgladij. pœnæ deiedti peccatores,ad Chriftum erigert didemittuntur,maxime CiEuangelij docftri'' nauna' prædicatur, uariæ cnim uiæad anim^ uircutcmfunt, omnes ramen inunumChri*

ftum cerminantur.

S ub minifterio 1 egis et fub crucis iierbo pin Sub uerbo rimilacentfimulatores ld nemo negac.fed ift* crucif etiditt nee per legem neeg perEuangelium iufti elft fantbypocri pro^unciantur, ueranimirumiufticia, quain ‘ Deus refpiciat. quintales æquabili ucrbidel - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;authoricatenullonon lèculorcijciuntur.Natn

utruncg teftamencum tanta aflcuerantia cot pofcit Sc reprobat inanem allimulationem« utruneg, certum eft, ueritatem cordispromoquot; uetamp;exigit, fed exmalicianoftraaccidituaquot; nitas hypocrifcos, in legali populo ex lege, fed in Euangelico fine lege, ex liberis quoeg exhortationibus.

Ergo Confultoris colleeflio ualde inepta eft. ExMagiftratus ftudio uerbum euangelij promouenus nafeuntur hypocricæ , igituri

Uttbo

tVRE MAÖIST. IN RELIG. U

Uerbo fcruandoamp; adornando fibi tempere^ uitecc^ depublicis flagictis,atcp abominario' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;''

fiibusinreligione.pœnam fumer e.Eadcm enï opera ficcollegerit. Ex ui no fequirurebric* ias,idcircouinieoribus incerdicendri ne poftquot; hacuineascolant, Namó bone,cura Miagi' ftratus hypocriDn haudquaquam commenquot; dat moribus populi,fed hoe demum agitu« uerbo uericatis ui genre , Chriftiani ex aniquot; tno amp;nbsp;expedidus reddamur, fublads è medio publicisiftis remoris offendiculorum. Sic ui* rieascolimus ad falubri rarem ftomachi uino ttiediocriter fumpto comparandam, ex uido immodiccidingurgitandum,ebrietas exiftic, quam bonaÈ creaturæ Dd quis mente fanus imputauerirt’

Adhuc uero mul to ioeptius additur, quod uigslandaPrincipis, uctands contumeliasin uerbum Domini obfiftatur,quo minus anP tnolib ero fe tradat populus in obfequium uer fedù. bi.Anobftatobfccrouerbo Dom-ni uolend«-bus obfecundare is qui dat operam ne id pub lice male audiat,hoc eft, an répugner ille qui diligendamulta effecerit,uc uulgo incelligere tur cur amp;nbsp;quatenus,quoquefrucluci firobfc quendum,quod intelligirur cum execradoni bus repurgacis uerus cultus inftituitur, uerac^ Inculpate uiuendi pt«cepta se iuntur, cum fequot;

D i) uetis

ns MISS A, MÄTRIMONIO, Et

nerisexcmplisinpræuancatores. VbifronS ïgiturc'ubi pudor^ Quis non planiffîme uidef cum.quffmpietansac fcelerïf exempla e' pub licotolh tjói: author eft ,utuerbum prædicc'' turfanamdodèrinampro ufrïh' defendere acquot; que propagarCjÄ: pro fuo modo iufti ciam coC disinterïoremadiucare uehementer, quia or-' ganum admouer,quoina effidtur.amp;aufert quæ fmpcdi unt obftantia. Qiiae quid cm i uftt ciacordisa' Chrifto per uerbum prædicatio' nis concipitur, quod bonus princeps fplendP de ac fynccriter,ut in ipfo eft,prædicari amp;nbsp;re^’ uerenter audiri procurât.

Hocfcntitcredo confilium, puram liberta tem fpiricusadferre eum, qui blafphcmiasirt uerbum Domini 3c obfcoena flagitia publicc præmrjsafficir.poftquam pro illius opinions feruitutem inducit fciliccc, qui légitima ani' maduerfione impias execrationcs Sc fcelc^ , ratamuitam prohiber. Nam hue uergit to' tus cumul us argumentorum eins : Neep prin' ceps partes Dei propterea inuadit.quod pieta . tempromoucre fibifumit, prout extcrnisrc' ^Ipcacid t»i bus annexa eft. Fac enim Magiftratum haut! nißerijuolü= ignauum bonis acpijsconatibus efle patto' tdtiDei ni= num.adhuc tarnen in manu Domini crit fim* hilderozat plftgt;fl*’nsgt;ut Paulo plantante,(S!: Apollo irrf ‘ gantedetincrementumjproutipûetquoufi?.

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfl

ÏVRï MAGIST- IN RTLItJ. «V

Ïpfiuifum.Cooperamurquidem Deo,fcdiai ut opus totum illius maneat. Nihil eft Apollo,nihil Paulus,fineopeDei,amp;: Magilbaru« feueritaspariternihil eft,fi défit qui foluscft Dominus rcgni.Ob id tarnen neq? eft cur apo ftoliceffentjnecj quare alijs officium cedat magiftratusjfed fcriptura uul t ut uterqpparte« munerisfui perfequantur,quasä precibus au fpicentur,qucgt; operi eorum Deus benigne fa-ueat. Hoc padto tarn Verbi minifter, quam Magiftratus cooperatoragriculturx Dei.or-dinatacguiaadpublicamfalutemhabebitur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, *

amp;figladiusinfradignitatcm uerbiDei löge fubfideat.refiftitenim in externis, ficutuerbi minifterio æterna amp;. intcriora bonapropric ac prçcipue nobis offeruntur amp;nbsp;condonant.

Quod fi qui Magiftratus ac uerbi admini-ftri perfuafionempopulo fincrent inolefcerc, rr^tinfrir totamfalutem in externa duntaxatdifciplina acuerbifimpliciauditionefitam effe.prorfus mtuperotur* impie(S^contraEuangelicam dotftrinam facerent. Verum fratres noftri qui fub Cel. T Chriftum docent,tuam ceu principisopemitl hocrequirunt ,utfubmotis offendiculisuera cordisiufticia plebi procliuius tradatur.per uirtutem minifterij ecclefiaftici, cui Chriftu« CÛ fpiritu fuo fempcr adeft.fi quidem ad infti-tutionem amp;nbsp;iuffum eius rcfpicitur.

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D iij Cuf

DE MISSA MATRIMONfO Ef

CVR ACHAB DICATVR IMPIVS frincepSjCiuomodo iudais Ethttici,ßtK of» fcnfioneecclefiæ cohabitarint,lt;SC quidfibf CæfarcsinreligiO'' ncm occuparint.

CAP. XXIX.

RExAchabimpiusmerito habetur,qui tarnen Jegf praelegcndæ ac feruandae fua prgfentia folenncm authoritatem adiun« it,fed nondum ferio fa débat, quod crat pij prindpis, amp;ri optime Rcmpublic.quantuoi ad tranquillitatemattinec publicamjadmin» ftjauitjCUius confeiuandæ ftudio Damafcc' ram aram intemplumDeiintulit, quoSyris «flet, quamobrem cum ipfo paccm colcrent conftantius,tanquam a' fuisfacris non abhor rente. Totusinhocciatutpopulo pacem ab hoftibus redimeret, necg religionem uidetut tanquam rem feriam coluilîe, ctfiid grauiter prætenderetjfcd ut cailli uia 3c ratio efletpa' randæ tranquillitatis. Non tentabo inquit DominumDeum meum. Nampericulime' tus uanum cor eius circumegit in omnem iin' pietatcmjquod pro fe ôc regno uitatum cupie bat. Nonrcputauic fecum homo mifer quod JDominus fidelis ac certus eft in promifljs, UC in tencacionc dec exitum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Talcoi

Ivre hägist. in reli«.

Talem regem impium Confuhor nofter Chriftianis principibus imitandum cenfet, quifitucAchab. Ulequidem paccm publica, fine uera religione curando, Rcmpubli.cum religion« femel hoftibus prodidit.Quodidé noftris à Deo alienis necontingat,Chrift3 noftrum precamur. Amamus eos tanquam q f dem facris iniciatos^óó obfcruamus ut mini^ ftros Dei.fed eorum nos miferet, quod in ge* rendisrebus Domini fui cceleftisuoluntatem afpetnäcur, quamuis cxtet q^uod querimur dc eis. Namfidem uerbis profitentur ,amp;fipru' dentiacarnis ac uiribus fuis nituntur, amp;. non uiuoDeohdunc. Verum communis iftapc' ftiseftmortalii.Hn,-qaod-plusrefpiciatur quid homines quam qd Deus approbet, amp;nbsp;omncs dum extra fpiritum fidei uerfamur,blafpbe* miasin Deumfadtas facilius fcrimus.quim conuitiola nobis obiter afperfa.Ea fané nunc eftfeueritasuulgariûChriftianorû etiamin plerifc^ locis noftri rcnouati Euangelq.Quid fiet fi accePferi t hæc pcrfuafiOjNibil ad rem ef fe.quid credant 3c uiuant alq,modo ne ocium publ i cum ui ti etur.

Age uero 6 bone, quid caufx profercSjCUt permittendum utimpcritamultitudo impro' bæ uitx falfecj? religionis cxemplis in fraude peruahatur . FortafGs ad turbamhominum

D üq nihil

pE MISSA. MATR.IMQNIO et pihil pcrtinere exiftimas ueram religionèm, tanqnama regnocoelorum extorrem,iuxtail iud fupercilrj phanfaici, MalediduspopuluS qui ignorât legem. QuodDeusfepauperuiû patrem nominat,id tibi uanum eft, nbsp;quæ de

charitatcin proximum Chriftus prçcipit,nô pili fads. Alioqui alia tibi cura impcritæ mub titudinis eiret,quæ Chrifti fanguinc æque at tu redemptaeftjó^ pauperum acmiferorurrt Deumfetotics inlegecœleftis pater profite* tur,qui fublimia Sc magnifica afpernarur.

Miramur quid fit quod tot/cs libertatem chriftianam obrjciat. Nam ait itcrum. Quia fides libera eft,in Deum contumeliofos fera* mus necefle eft.Si fecus feccrimus.ty ranni uiq lend in animum liberum, atcj in libertatem _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fpiritus inueniemur. Quafi ucrolegispopu*

Qii! W. Çon lus^quf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad fidem neminem unquam

adcgit,uimintulilTecEthnicisiniuftam,quos £thlliaslicu cxpomoerijs regni fuiexegerunt , fiquidcm (r;f (lifer lU prorfus EthnidefTeuellcntjhoceft.fipræce* '^ü’os hiibitti ptaNohæut loquuntur proficeridubitaflent rç, unà cum Sabbati amp;nbsp;feftorum folennium ob* feruantia.Pyeceire enim Ethnicis erat uolenti bus inter ludæos agere,ut ä laboribus in fab* batisLiacarent,iSi quodes Judæisferiæexle* ge erant. Sed tScS reliquas cerimonias public^ fecep cas contemnere capi tale illis fuit. Nam fu • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dæoru.m

IVREMAGIST. in R-ELIO. «a

^æorum Principes ofFicrj fui effe ueriffime pu _ tarant prouidere ,nc rudiores de Ecclefia iqi «urneulo pietatis impedirent fua impiera'' tealienigenx. Hue eos adduxicicxetfr* terna charitas, quæ rem proximi fuaneglo dla.curiofe diligenter cp profequitur. An ucro benefanus eft,qui côtendit minoré ergafuo« fubditos charitatem Chriftiano Principi elTc tieberc qu^m fuerit Mofaicot’Nam ait aufum lt;ffenefarium,uetare ZAiffam impiamgt;flagû tiofumcp facerdotum concubinatum, cum u* traep abominario Ecclefiam tantum non e* uertat.Quafifusep dequeferendum fit,ut toc ■milliaanimarumfalfa dodlrinaprauifcp uitx exemplis eorum qui duces reîigionis profiten tur.pereant.Iudæi Ethnicos cxemplofuoreli gionem plebis offend entes non tuleruntjamp;I nos ferremus facrificos perditiffimos nebulo* nés, qui non folum inter Chriftianos referrf, fed antiftites amp;nbsp;columina Ecclefiarum habe^ tl uolunt. Quin confyderemus quid fyncera proximidileÂio quæ eft finis ac perfeéliolc* gisiubeat,lt;Se operam demusut dodlrinæ fyn ceritas morumep probitas tandem in Ecclefi* am Chrifti redeat .profligatis abadtisep Ion ge iftis cæcis cæcorum ducibus publicxcp ho neftatis extindtoribus.

Quo paclo auté fit fpiritualisfpiritualibu»

V de.

îbEîîlSÔÂ, ÎÎATRIMONIO Ef

IffCr teftas,abundedidlüputo.Namfatemurinre \rnum re gnointerioreatqjgternoChriftumfolumdo ■^an dijfca minumeffc. Quia créaturarum omnium fa*

cukatem fuperatnouatio cordis.quam credc' tibus fpiricufuo idem abfoluit occulta intelligibili quadamracione.

Sed uerbum externum fimiliter etfigoa facramentalia pariter æternafunt,quoad gra dam quæ propter inftitutionem ÔC V erbum Chrifti illis exhibetur, eotç nullius mortalt' um neqg authoritad neçp uoluntad fubiacét» Quia hominis non eft diuinum uerterc confia Iium,quod ordine cotlitus inftituto per extet'* na ilia uerba amp;nbsp;facramenta declaratur,amp; anl mo credentis ofFertur.

Hadlenus igitur V erbum Dei 3c xtcrnait* eft 3c longe fupra iurifdilt;ftionem eminentiua* poteftatumcuafit.quodinillud nemo homi'' num regiumius ob tinea t, fed ut ei tam prin^^ pes qua'm V erbi adminiftri fimpliciter concc dant, ncceftc eft. Quod quidem Confiliun» prolixeafleueratneminerefragantexquofpe'' timen praebeatjfibiquoc^efle ftudio,ne di^ num uerbum humano magifterio uitietur. Et tamé omnino quac homuntionum autinfeitja auttcmcritatenedicam impietate contra uet bum gratiæ ac faluris,concracß pios mores Ec «Icüscundccüqi »ntxodu(ftafunt,eacótendit

IVRE MA GIST. IN R ELI«, it

ut facrofanfta habeantur : cuiufmodi futK Miffa priuata.ds concubinatus facerdotum.

Proindequatenusuerbum externum ôifa cramencagladiofuperiora funt, hacflcnus ei' . ^2 dem externa alia fubijciuntutjita ut confirm prtjci crCæ metquae confilio fpirituscongruunt,amp; explo in reluit datcijciattjexufupiorum, quæeidemaduer gtoneßbi fantur. Quamobrem reges fandtiffimi in ue^ jwmfjérwnt tere populo, amp;nbsp;in noua Chrifti Ecclefia pij Cçfares falfum Deot um cultum, uanofcg pro phetasac diuinos a' ccetu credentium Chrifto abarcentjoffendicula è publico fubmouent, prgmia colentibus Chriftianifmum ponunt, panas contempcoribus minantur ,in locum abrogatae abominationis ueram colendi del rationem fufficiunt, ufum legis iuxta fcnten* tiam fpiritusreftituunt,prophetasDomini de fendunt, Ifraeliticas mulierculas exclufis Eth nicis ab improbotum maritorum uiolentia libérant, dodhores ôd paftores afflatos Chrifti l^iritu inaugurant, collapfos mores magna prudentia parity feueritate corrigunt,breuiter operamnauant omnem,utplacidam Sdtrafi quillam uitam tranfigerent ,non pro libidine lt;amis , fed cum omni pietate amp;nbsp;honeftaté. Quoshoc temporeCel.T. illuftriffimeprin ceps imitatura,non amplius efficere conatur, quira quod Elector Saxoni«,qu-^m quod quidam

PE -HISSA, HATRIMONIO ET

lt;juidam principes intcgerrimi, fanAccj infti'' tutæ aliquot ciuitatcs ferè efFecflum reddidc* runr,nimirumutfideierroribus morumcß ui' tijs repudiatis ucra pietascumuitæ politicat honeftate ceupoftliminio reuocecur. Adrera hanc plane opus eft,utpfeudapoftolis falfiscÿ docftoribus exautoratis patres amp;nbsp;ueri pafto' res populo ordinentur,pura Euangelrj dotftri na reducatur, exclufifque blafphemijs, iuxta ueram fidcircgulam facramenta fuoloco ha' Jbeantur,uerus cultus,ucraq? adoratio promo ueatur.quo fit omnia in omnibus Chriftus Ie fus falusacredemptio nqftra. Hadlenuspro' pcinditionebiponcina,primum illuftrifTimi fratris Ludouici.deinde tua cura non finelaii de promotum eftJam adornas fecundo Chri' ftoMiflam impiamabrogate, quæ non mi' nus cxecrabilis atque olim ritus Cananæo' tum étant, fimulque matrimonrj cum cxifti' inationem,tum confuetudinem collapfam.ut Efra fuis temporibus reparare cogitas, ernet^ darc'que ftudes mores flagi'tiofos praefcrtini Ecclefiatticorum.

Cum nemo pius tarn fandlo propofito n5 .faueat.amp; illud pro uiribus omnes adiuuent, ci us rcfragatores atcp obtredtatores læfæ diui næmaicftaris manifcftos iure ducimus. Ah ^uam ftolidum qucim impudens eft tarn nef?

♦IVRE MAG IST- IN RELIG-

rioconfilio amorem amp;nbsp;ftudium præccndere regniinterioris,ucconfultor ifte fuopraecen-ditjquopefnmismaciilis inficit Ecclefiaccan doretn,uel ucrius eam euerdt. Cui unquam obfcurumhocfuit.qudd negligere blafphe* mias, amp;nbsp;corrupdffima in Ecclefia exempla multa,nonfitadminiftare regnum libcrtatis ÔC fpiricuSjfed potiusillud concaminare,diflS pare,perdere,amp; omnem fpcciem religionis ob Hterarelftum palpum tarn craffum præmoni tisamp; notanribusä frucftibus falfos prophc* tas haud facile obtrudet. Norunt enim in fpi-ritualibus rebus uel mediocriter uerfad, quadrct regno Chrifti ,ut quifcç ædificarc proximum ftudeat,atcp utis qui in eo fungi* turmunereac dono gubernacoris, caueatnc fmt publicæblafpbemiæ.néue fidei reftitudo morumcß fynccricas focdis cxemplis peffum «ant.

de libertate verbi et LElt; ^ibu! pro reIigio«e,Meroq; cultu,O' ({uoi fÂagiftratus e x caufa carnali

non agat.

DE MISSA, MATRIMONIO Ef

I Xlcflorumfummahçcefto.Quicquidfetl a - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J_vfibus corporis fubiecflumeft, id ubicort

fias^Udnt 14 ucrbum Domini Sc bonos mores fecerir, gladio ueniCjCorrigcdum Sed fpiritualiaec itl terioraquanquam externis rebus ofFerantur, folusChriftus fpiritu fuomoderaturxquam'’ uis externis ceuadiumcncisillorum, poteftaS immineac terrena , atqt moderetur ad uerbi Domini præfcriptum.

Non tarnen ob id alligatur uerbum Domi-' ni conftitutionibus ad gdißcationem g uerbö domini ordinatis.Nam eil effieax ubi ec quart do dominouifumeftjetiam fineillisadiumert tis, fed ordinaria uia eil, ut ijfdem adiuuetur, tum in ordinata Ecclefia ufus uerbi prædica' bonis amp;nbsp;facramentorû luculcntior fitquàirt jnconfufaac temeraria multitudine, Idcofp Chriftiana Charitas non illibenter legibus paretjfi æquæ funt ciirfiim gratiæ liberuin permittunt,quatenus cum Deus no aftrinxit» Ncque eft ulla caufa uerifimilis, quamobreirt conftitutiones malum ab Ecdefia abarcen' tes Confultor dixerit obftare libertati ,cun* \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tot leges uetere populo fidem eorum non fecc

\ rintcaptiuam. Nam utro'qj populo donurrt Dei liberum eft,ad quod accipiendumhorcart dOjdeterrendo, tum tauendo fubmouendoi? rcandala,aliquid momêu adfertmagiftratus, at(]ß olimacculit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SeuadS'

IVRE MAGIST. IN RELIG- so

Seueriffîmecnimidololatriamamp; uitædeli p quiapunierunt,quicunque regesamp;iudiceslc * . nbsp;nbsp;°

gi amp;nbsp;propheris unquam funt obfecuti.Nequc interpriores Cæfares Chriftianum inuenics, qui Ecclefiœ curam non primatn fibi duxerit, huiusdocumcntahabes exConftandni.Vaquot; leniiniani jGrariani,Thcodofrj,amp; huius fïHo tum conftitutionibus , quas pro ecclefia con-ftitucnda amp;nbsp;contra hærericosjmaxime Dona tiftaspromulgarunc. Quin unus luftinianus fatis exempli eft,quantû ftudrj fit principibus impendcndumreligion». Cxtcrum unusiuli IwtWttItî lt;tpi7 anus Apoftata,quo C hriftianum nomen è ter tishomouafer excluderec,aduerfus Ecclefix ünitateminiriofacrilegas diffenfiones aluit, negligendo religioncmideindein malo obfic matior Ecclefias grauiffime adflixit.bafilicas hxreticis Ó6 dæmonijs tcmpla aperiendo.

Hancdeformem formam corruptiffîmi prin* cipisinmemoriam noftram exuetuftate con ftdtorreuocatjconfulendojut cuiuis quiduis maxime inreligionc permittatur, donee pa* cemciuilemrtonturbarit. Quod quidem eft fummum compendium ad religionem Cbri ftianam ab orbe terrarum auferendam, t;uo lulianus apoftataufus eft.

Vêtus cultus erat iuxta uerbum Domini •xdinatus,nihil ominus quia extetnus amp;nbsp;mun ào cogno

Îgt;É MISSA, MATRIMONIO, Ét do cognobih's, ApoftollS ri «yilj) xs«?«?«»,y,hoc efl:,mundana fancflitas 3c mundanus culcu^ ad Hebraeos ix.cap.uocacurrPromdequoni' am uerbum Domini externum eft, quicquid externe adhæret,feculare eft,(S: feculari obno xiu ordinationi.Sed cultus noui teftamêti fp* ritualis manet, Óóexterni gladq uim excedit. Namquis fupplicijs mentem piam impedie-* rit,neinfpiritu SC ueritate ubicg gentium SC locorum pattern adorer, ne inuocet in pericu'' lis,amp;: ne de falute amp;nbsp;acceptis donis coclefti pS tri per Chriftum gratiam habeat.

In qua re fuperftitioponnficorumculpan dauenit.quæ cultum noui teftamenti prorfuS' externum feciramp;humanum.fuifq« aftrinxit conftitutionibus,amp; uerbi Domini acfacia' tnentorum infh'tutionem inuertit.

In res corporalesacperituraspro gloria nd minis Domini SC ædificationeproximi pote' ftas applicetur.Idololatriam del eat, contumc liam in uerbum Domini uetet, adulteria,fcor tariones,concubinatum legibus illicicum im' puniraeffene finat,amp; quæcunque peccats externa funt amp;nbsp;fuam ludicis cognitionem no effugiunt,feuerum in modiim caftigctur. Sed amp;inqujfitio legitimafiat, uel rumoremali 1^ dnoris accepto. Dex enim iubet indagare ue' ritarcm ft fama de homine aut urbc,aut eriai»'

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tribi*

fVRE ilAGlSt. IN RELîG. Ji

. » tribu exriterit quod à Deo aliosauertac. Hæc dicfla fint de Magiftratu cui fubie Aa funt exgt; lerna quocg rcligionetn concernentia,cuiuflt;p cftinftitutionem Chrifti amp;nbsp;fynceritatem uec bi defendercjabdicatis c Repub. crroribus 3C uitqs contrarijs.

Additur aliud in Confilio .Potcftasexcrquot; cenda cftjinquit ex caufa carnali amp;nbsp;occafione peritura,nam eft corporalium amp;nbsp;interitura' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

rum rerum. Hoc ait per locum abeffeAisad caufam conftare.Sed nos neq? confecutioncm illam,necg locum talem inprtcfentiaintelli' gimus,nulla cnimbic fit nec caufe ncque effe^ Aus mentio, fed tantum agiturde fubieAó fiue materia in quam fe poteftas exeratjarn certum eft,uoluntarieagenti ut open fe accin gat caufam per fe non effe a fubieAo, fed 2} fine potius fuppeditatam. Proinde non ab cffeAis ad caufam bic arguitur. Sicut nec in baccolleAione argumentum ab effeAis eft, Faber ex lignisSClapidibus domum extruici oportetigitur caufam cius motiua effe ligne* am 3c lapidcam. Nam fabro caufa faciendeè domus eft pecunia potius, aut gloria aut id gé trus aliquid cuius gratia opus molitur.Per ac* tidens autem eft fi ipfe materiam alterius do* ihius per operam interdum quærit.

^^giftratusigitur pius terrena caufa nôü

24 excitât^

DB MISSA, MATR.IMONIO ET

«xcitatur proprie. Sic pius paterfamilias dom4 nus eft ferui, Sc imperium terrenum in homi' ncm terrenum geric,fed hoe fuum ius in illutn cxercens,ut Chriflianus herus nihil terreni confyderat, fed cogitât fc Dominum haberc inccélis.Namfcripturam audit dominimen' tionem obijcientem,qui fibi eft caufa ferui cil ftigandi. ftaque peritus paterfamilias xca^ namfungendimunerfsfui caufam habet,euf Magiftratus publicus miniftcr Dd potior tcf renum præcipuc commodum contemplate' turc’ Quisnefcit uirum piumad incumben' dum in materiam temporariam calefti ac di' uina caufamoueri,quia nihil facit fine fide, Sc in dominum naturali animi propenfiont rcfpicitjfadlus per fpiritum Chrifti nouus ho mo.Etrurfus.Quicuncçcum Chriftohacui' ca defuneftus eft,is quzritea qu^ furfum funt» Sc in coelis habet fuam conuerfa tionem,terre' flisautem utitur , ceu adminiculis ad fpiri' (ualia.

Quin Chriftianorum aeftiones corporale* ex hac fpirituali et non corporali caufa omne* fluunt, ut feDeo comprobent gratoftg often' dant. Nam obferuario mandatorum Dd fe' cundat tabulz,exhocprimo przccpto,Eg® fum Dominus deustuus, hoe eft, ex fide dilcdiOQcDei oritur,, indec^ fluic,quodfu'

ÎVRE MAÖIÉT. in RELIÖ. s*

praquocçattulimus.Quia pofterioritabulai nullo paéto farisfit fine prioris adimpledoncj quae cota animumpoftulat .Ad hoc impellie naturafidei,qu3eDeum ubicg fpedlat. Quo*-tiesuero illuftriffîmeprinceps Celfit.T.pro* fanam Reipub. adminiftrationem obit, non alterius gratia quâm intuitu placendi ac ferul «ndi DeOjCuius iudicium efi: quod exerces, tarnen Respub.terrena rescft , cuius adtnini ftrandxcaufatibi fupereftfpiritualis. Quan* tomagiscumeorutn fequeris confiliuni,qui monent ut de fubditis poteftatc tua bene me* tearis, amp;utedilt;fi:is «Scpanis cogas fanxdo* Ârinae aufcukare , quorum fragilitas.fifibl Emicterétur, in omnc nefas .prueret.Hi c uerq quâto fanccaufam habes fpiritualem,magis cumfpiricumadiuuas, nifi aliénai fpiritufit uoluntas promouendi honorem Dei ÔC utili* tatemproximijiScfi adlio corporalis,ôC inna' tura corporali eft ,ficut funt omnes adlionea noftrae,quæ quidem fine, non ab agenda naturaxfiimancur. Sicnuncpii Magitoatus ueros Ecclefqspaftores præfictuntjnecç terre* nam eius ftudij caufam habent. Paftorem ta* men dare res eft corporalis. Nam eft hominis cum hominc, 5£ ad ea praeftanda ualet, quæ oculis fubrjciunc, fed finis eft cœleftisatcç x-* »«iwe,nia»ixttngt;falu8 animarum amp;uera pic*

Ml i) «a»

DE MISSA MATRIMONIO Bf tas,quæexpura fidci doArina, cxurufacra-* mentorumac uigilantia pafcendi nafci:ur5^ c'onferuacur.

Hgc offi cia principis nondum damnat Co' fnlcor.Namad eafuperioribus annis fufFragS toramp;adiutor forfican fuit, nifi prorfus crra' ngt;us:cur damnaucrit igitur ceceras eius niu' neris partes, ut funt abolitio falfi cultus, fcortatorum Ecclefiafticorn corrcósio Quis dubitauerit quin ficutbonum eft eccleCic Dd per magiftratum dcdocflrinç fynccritatepró fpici.fic bonn fit candem ab eodem conferua ri,amp;: remoras fruclum illius impedientesre' moueri. In nomine Domini Cbriftianusordi tur,amp; agitomnia.Nam edit,bibit,dormit,e.’£ pergifcitur, exit ad munia fua, redit ad fc do' mum fuam,Domino Deo authore nbsp;nbsp;aufpf'

cc.quem irt uocis unumubi^ amp;nbsp;femper ha' bet. Vndeigitur fidem fecerit.principem chri ftianumutfiiaspartes obeat propter tempo' rariam duntaxat caufam efie irnpcllendum, amp;nbsp;non fpiritualem atc^ coeleftem .Nifi fentic cum Anabaptiftischriftianum non polTeagc reprincipem.Quamfententiam fadio ipferc futat.quia confiliarius aulicus effe uidetur, hoc eft, principis ac Magiftratus fummiad' iutor.

Adde $ filij Deijhoc eft, in Chriftum ere' dentef

IVRE MAGIST. in RELIG. 91

pences fpiritu dei agantur,nonad rem unam fed ad omnia,edam adciuilesaÆones.Nàm pofleflbreSatana liberati funt,necalium ha* bent nifi Cbrifti fpiritum, quoniam fibi mor» tui funt.Ex quo fit ut deinceps nulla in re eau* fam temporariam admittant,fed ubieg œter qamacdiuinamhabentin oculis:eoc$ fecum quærunt J id quod adluri funt, num placeac deo,num profit proximo, quia fpiritus inha* bitator et aftor eorum in çtetnitatem per trat» fitorias res affurgit,amp;: conuertitur ufcp ad do* minum deum fuum.Hoc limite Chriftiani ab Ethnicis fecernuntur.Namq terrena propo* nunt,hoc cft,amorefui multam operamamp;uti lempræbentjproptercaquod inde fibi pluri* mum momenti fperant fore.Illi autem utpotç in mor tem Cbrifti baptizati 3c proximi com modumamp;S gloriamDeiquaerunt.quxruntcp non fua,fed quaefuntlefu Cbrifti.Q_ucmodo igitur confiliumiftudaudet credend Cbrifto principi fuadcrc,ut in temporalibus rebus ad* miniftrandis, temporalem duntaxat caufam ponderet. in iftobominccognirioDei^ quid iudiciieScimus fere proximam caufam ef fe temporariam tranquillitatem SC ocium ci* . nbsp;nbsp;nbsp;-

uium.Sed hic agiturdeprxcipua,Sianfola Qvilî^tUt caufa temporaria refpicienda.in arftionibus cotrouer/tâ humanis.Ifte folam effe contendit, nos neprç huiuf,

M iij cipuatu ----

DE MISSA^ MATRIMONIO ET

Cipuamquidem :nâ Chriftianus Deumadio fiùm fuarum fcopum ac moderatorem habet» tieque unquam temporalia per fe proportie» fed ea ut media feruiendi DeOjSeternamçp hç-' reditatcmacquirendi admitdt,fi condngunt, amp;nbsp;in loco cxpecit eciam, fi quando fenrit eiu* referre gloria: Dei.Sic Âpoftolus hortaturut Ipreces fièrent pro temporaria pace, ad hocut placidam 3c qirietam uitam cum omnipiëta-' tclt;Sc honeftatedegant. Nam hocinquitbogt;’ numeftd^ acceptum coram feruatore noftro ï)eojqui cundlos homines uult faluos fierf,lt;5^ ad agnf done ueritads uenirc.L-adus enim aC fclicius rébus tranquillis Verbi dignitasdiP funditur,quàm cum omnia bellis amp;nbsp;pcrfecu-' tiofubusferuent. Quærit igftur Chrifh'anu® Princeps pacem fubditçrum eodctn confilio, quo Apoftolus, ut inde illis adiumenta pie ui'' tiendi ilippeditcncur.Itacp finedubiolapide» nel uerfusfaxaoffendiculorum confpicua, ut funt MifTae papifticæ,lt;Si concubinatus Sacer* dotumd medio tollet multa cum fedulitatc Etplurimum artgeturfi cemetuulgi fimplit^ tatem in ea per imprudentiam fmpingere,quc admodum nuncidololatria adulterijsamp;ftte pris,propter exempla Ecclefiafticorum corn pktaçflc,omnia publicequerîmur.

Reprooi

MAGIÄT. in R-BLI«;

J^EPR O B I M A NE N T QVOD ß*nt,^ iußifunt peccatores/ed non fertd pcccati,^ quanta in ludiccinllo' ccnüa requirenda,

CAP. XXXI

EX quo liquet,qua'm fit ftultum.fiedum impiü quod ait: Mundus quod eft,ma -r , ïïebit Chrifto tcfte,idcirco Magiftratus mala r 9 ®ninia conuellere.qui ftudct,is dat operam ut •iiundus amplius non fit mundus, hoc eft,uc njundustotusredundetiuffaciajcontrauerba

Chrifti. Homo folicitu«.fcilicct de Chrifti glo tia, rimct,ne cum omnes homines ucra iulti^ o'a imbuantur, Magiftratu fedulo facientc, non fint futur/peccatorcs,in quibus repurga dis officium fuum cxerceat. Ridiculo fan^ metulaboratNainmaligno pofitus cftmun dus,quia ex Deo nöeft ,amp;aduerfariumpa'' titur principem.Neque propterea tulfificabi' tur coramDeo,quod fcucritategladq protêt-uainiquftasrecunditutjncbonoslædac.Nam etfi fumma refip/fcendi occafio per affidui ma giftratus induftriam omnibus offertur,tamcn cam no amplctîlctur quilibet,fed illi demum. quibus eft aliquid bons frugis ac fcrainaritj lgt;\ iiij timorts

DE MISS A, MATRIMONtOi Ef

^fmoris Domini. Quod ff contigcrit, utpleri*quot; Qucoccultius peccencj autetiam facinorapa làmnullaadmittât metu detem'cf, nei^tamé ÇOS ob id in ocuîis Dei iuftos côtinuo dixeris. Qderunt enfin peccarc malf formidine poe' næ.QufdmukisfPlusnimfo coinperrum ell, fi blafphemiæ amp;nbsp;facfnora publfca locum non habentaffîduitatc ac dilfgeririaprincipum in àliquaRepub.nihilominusintra cordis abdi ta cogitationum malarn faeuifTimi tumukus concitantiir.Annonpopulus defertia' monte Sinai deflectcns Idololatria uacabat, excepta peccato uitulic'an non ucrum cultum iuxta te cens Verbum Domini frequentabatÇan non ftudebat diuinam inter fcpacem procurare^ nihilominus hoc eulogio dignac cumDonii nus.Quadraginta annisproximusfui genera tioni huic, d:dixi femperij errant Corde,ipß ûero non cognouerunt uias meas. Errarunt quidem corde^qui obfequium legis ore SC ma nupulchre præ fctulerunt,uirtute amp;nbsp;officia Mofiadadlf. Quid,quod ad exitumquadra* gefimi anni ipfe Mofes queritur, quod Domlt; nus populo nondumdcdiffet oculos quiufde rcnt,aures qug audirent, amp;nbsp;cor quod intellig® ret-Securoigitur animo fit confultoruel feue' riter muncri fuo infiß:entc Magiftratu,non çniix) omnis mulutudo protfnus puro corde

......... cric

• IVRE MA GïST‘ IN RELîG.

vit, adhuc eftim crit àbunde flagitiorun» amp;fceleruni quod quidem nobis nimiumue» tedicitur,

Satanæ fuos non eripiet.ncquePrincipis, neque Paftoris Euangelici induftna,utercç tarnen eledlis prodeft ad falutem, paftor qui* dem dodlrina Sc cura inuigilando prodeft, Princeps autem præmio bona opetaafficien' dOjUt fpe præmij alliciantur initio,qui medio criter boni.amp;ijdem pana mecu deterrean tur à malis ,ne Ce réméré contaminent. Sunc »ta($ ambo Dei miniftri ad opus propric fu Um, ad xdificationem corporis Chrifti.Non triplent inquitprxdam iftîernali debitamlcquot; onijccrtum eft, SC tarnen in reprobis plcdeft dis Ce declarant effc miniftrosDei boni princi pes.amp;cauent ne Satanæ lamulitiumjConui* tiaDeopaïdm dicaqmodo in facultateipfit f uerit ea prohiber t.

Potifiïmum autemad eospertiûct opérai» nauare^neuia fandtorwn palam falfadocftri* na,neque mores populiprauis exemplis corgt;! tumpantur.Imd quiamundus malus cft,5C 1 nbsp;nbsp;nbsp;malus manebitjCebonum effc poteftas ex ad»

1 uerfo dcclaret, rigidis fupplicijs malorum, • nbsp;nbsp;nbsp;ac defenfione fedula bonorum facinorum.Nc

quefequitur prorpterea fcandala defuturaeffc Ecdefijsj quemadmodum Confiliumperpe»

M V tuoiiic»

OB MÎSSA, MATR.IMONIO, Et tuometuft,mufldum hofieftate acpietatenf' »nia adobruendum fedulitarc gladij.Nam ba Paftorum falubna facile cofitemnuntuf. Fed rarus eftqui minas Magiflxatus ad ultio' «cm armati non exdmefcat.

Quod rurfus opponitiomnes homines eP Te pcccatores, nclt;ç pcccacorn efle fed fuperi® cumin uirtute alios cmendare i Sitita.na«n quis fanus id in dubium uocarifî' Sed funt in' tb'nospcccacorestquialicni funtâ feruirute peccati.quiquidemad honeftaS: piafpirin* Dei uolêtes impelluncur. Brgo inquiscon«^ feripeuram Iudex condemnac 8c eadem faciç» «etante Apoftolo, qnæ iudicat.Roma. tj.Mi' lt;iimc gentium. Nam Paulus de priuatis loqn^ tur^nos de publico Magiftratu ,qui externi fcelcra dC in Deum conuicia quæ patent,dan* «ac ac punit merito iure : modo de natuta' libus uitijs acblafphemqs cordis fenfumdo' loris capiat Neque quisquam propterea qoud fibi ponnihil confeius ob commune*^ camis infirmitatemjin caulis ludicio patenti' bus ex officio pronundare d ubitet. Nam fonam Domini gerit,cuius indicium eft. Ah*’ PuLJtj ioAi 9ul fan’s urget Paulus hiftrionicos iftosChi’^ , ftianos.quidepeccatisfcmutuocondemnaf’*’ ci4 cottaemlt;s pn'uata libidine,quibus illud ucrc obijeit^' t^ntur, Qpistu

IVRE hagist. in RELIG. »»

41OC (pfo quod iudicas alium tcipfum condow nas,eademenimfaclstu qui iudicas.Nihil au tem ad ordinarium iudicem ca obiurgatio A' poftolicajcuius eft de uulgaribus criminibu« ftatuercjutminiftri Dei, nbsp;nbsp;àtra proprium af

fedtum.utpote qui Dei amp;nbsp;Reipub .iniuriao» nonfuam uindicat.

Quod ß Ä ludicc poftulatur innocefiria jfjfjQcentw Tumma, quis tum pleäet fadnorofosî' Nam cordis fui abdita quifcp hoc uehemenrius hör cetacdeteftatur,quocftcxdono Chrifti mc' »ottpojtH lioratqtinculpatior.Oprimumigitur quenq^ Utur, Ätribunali ifto rigore prçpoftero fubmouc* bis.Atquifatisintclli^tur ludicem Deipcr-. fonam gerere,SC ilhus iram exequi,non fuam, ïdeo nihil dubitatbonus Magiftratusperbo

nas leges iuxta præceptum Domini pernicio* fum duem tollere,Scfide fuis peccatis nun* quam non dolct.Sua cnim peccata bcneuolen tis diuinæ'committit interea Dci nomine aufert aliéna.

Ne^ hue pertinetfententia ilia Chrifti Io* an.viiî Qui finepeccato eft, in adultcram pri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;®

musiaciat lapidem,quafibi uidetur pul ehre «iuUfTd. probaffe,quod blafphemiç amp;nbsp;adultcria facri* ficorum non fint punienda prindpi. Verum cam fententiam contra priuatos homines di* *it Dominus .Non cnim iudicibus fed phari*

ÎVE, MISSA, MATRIMONIO, ET fæis locutus eft, â qitibus ludidaria poteftaM per Romanos adempta cura erat.ut pauloan' tediximus, Proinde Dominum qui teftatui cratfcaduenilTe, nonut iudicaret,fed ut fer' uarecmunduminfidiofe incerrogarunc, quid iuris inillam aduJterij manifeftam congrue' Tewftovff rct.Ibi Dominus appoficilTime refpondit, id rfci- fl W“ quod perpetuum eft etiarnïium ad Cßrijtinullu prfuatos attinct; SC tum refpondic cum nullu« fus gladij in adeftec ut iudex. Nam pharifæimalo confilio VnteZ. patiter eflc amp;nbsp;accufatores Sc indicés uolue' runt,ficutfeduloidiurisufurpabanc quod ei* non competebat.Etant enim fuapte authori' täte iudices fie fine ordine Icgitimo oed' deremiferam cogitabant.Namiudicium zeli ïnlibroAuo noncffcpotuit,ubiordinaria iudicandi pote' dit 'ZATd tit: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;interciderat, qua illud corrigebatur, ne

tfriffig effetfeditiofa cedes. Qnomodo enim licuiftet ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' cisinterficerehominemfinciudicis fententia,

cum necognitionem ullam iudiciariam excr' cereillisfaserat.

Deinde quia pietate præcellere fibi uide' ■' ' bantur , ualdc abfurde faciebant reijciendo fmpofitamdiuinitus pœnam.quæ ad gaudia maxima uiam parabat,T y rannos fibi impo' nicommeruerant,amp;ea feeptri ablatio fignS erat inftare aduentum redemptoris.Q_uod uç tofeeptrum ablatum effet, omnibus norum uideba*

tVRE MAGIST- TN RELIG. sr

lriclebat,quia gladiü nullus duis patrix geftj tabar.fed Echnicus etaHenigena,ncq;illepro kgeamp;'Àepub.fed contra eam,5ó ad uolunca* temRoirani cyranni gcCtitabac.Eam cyran-quot; nidem ceupœnam debitam pcccatispatien' ter ferre debuiflent fandculi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non fic per

cuniculos adcmptam iudicadi poceftatem uel Ie recuperate .proindedidlo illo notacos ceu manifeftos iniuriarâ reiecit fortiter.Qui eftin quitjimmunisapeccato primus ad lapidant dampromeritamaccedat.Ecquia uenerat ad implef e non foluerelegem, uoluir ut ad legia uoluntatem criminofam ream pcragerenc, Hoceftaut in cam apud iudicem Ethnicuni dicerent teftimonium, aut fi liberet cxtraiudi* tialiter,apud cordis fui tribunal, is ex eis earn damnaretpriuato iudicio,qui culpa omni cf* feruacuus Quodidloadmonuithypocritas, ut darenc opetam ,quo fe primos accufarenc. nonadulterammiferam, quia iuftns initio eft eft accufator fui. Alioqui iudtcando miferam deadulceriojfemcteodem effent condemnatu ri,ut qui facerent eadem quæ condemnatent, Romano.ii,

Quandoquidem adminiftratioiufticiæa* pud Ethnicos erat,quid priuatorum pharifae orumintereat,quofuppli:io in depreh'enfant mimaduertaecurf üportuiffet igitur cos fsr*

re mA

DB MISSÄ, HATRIMONIO Ef

re matium Domini fincrefragatione, qui wa'' lcmeritisuiolcntos Dominos præficerefolec» quo malis admoniti ad Dominum cui pccca' ucrant,reuercerentur . Autfi intereffe puts'* runt.ut afficeretur fuppîicio.eam apud illo» reâ jjagcre debuiffet penes quos poceftas et ii* rifdiÆorcfidebat. Sicnosdifcam’ nôrepuS» nare caftigäti patri in ccelis.Deinde 3C nos gnofcam^ quomodo priuatæ cêfuræ, excöß' dcrationenoftrorum defcrfluum fluere debt* ant. Inde côfequemur knitatem amp;nbsp;manfueti^ dincm,nec protcrua præcipitantia nobis me* liores, ut fcre' fit abijciemus. Nimia calidita» reprehêdendi alios cauebitur,quo incommo* do beneficium, monitoris quod infefaluber* rimum inuifum plerunq^ redditur, Nihil igi* turaduerfus legitimum «Si officiofumprinci* pemdiftum Chrifti facit,quod in homines priuatosamp;uoluntate Domini fe caftiganti« répugnantes ditflum eft.

Adde quod hoc argumentum ualeat aduef fusomnemMagiftratum. Omnes emparitô* peccatores fumus, quid igitur tibi fumis in orum pcccata conftituere,qui facis eadem qug iudicasc'SicfaciIccolligemuSjOmnespcccato res fumus.nemo igitur de altcrius culpa dife® ptator fedeat, nemo alium necç parriddam fentenda tnuldet, Reueracnimrariocinati®

IVRE MAGIST. IN RELIG- si

Confilt) fichabet.Ncmo intra felegemaliqujt tx parce non uiolac qua quidem fiius cft, ne* mo igitur omnium palàm facinorofos con* dcmnetjUel aperrius hoc modo. Omnesfu* mus ftlii iræ,ob peccatum xqualitcr omnibus inhabitansjneptum igitur ÔC côturndiofun» eftquod quifquam de peccato aliorum foris COgnofcat,cuius intra cordis parictes ipfe fibi confcius fucrit, admonitus per Apoftolum, Roma.i].

Quis non friuolam ,non abfurdam.non contra commuuem fenfum effe eam colleétio nê di xeritCNam quç grauiorain fidé de Chri* ftojâ: in jiximi diledionêpaffim admittunt, amp;nbsp;iudid nota effe poffunt ea tributa funt fub gladium,omnium gentium confcnfu,quân» late patctac patuit Chriftianus orbis.Neque ulla natio repugnauit ^exceptis paucis Dona* tiftis.quorum feminarium inter feftas huius «catis reuiuifcit.Quan^ patres Ecclcfiaftict in redimendis intcrceffione fua «s qui iudicio adfuppliciumultimum damnati cranc,paulai ftudioftores fuiffe uideantur, At iudiciaper* miferant hominibus jnon ademerunt ut conft liumhocadimit. Quem inmodumCelü T» amp;nbsp;fub ea paftores animarum nihil aliud corri gereftudcnt,qudm quod externis fîuftisexi* habiliter ac perdite patratû cft,lt;Sc: nonmi po*^ Çl49cftgt;ncdumdiligcnciprincipi, Quod

bë MISSA. MATRIMONIÓ ET

Q.VOD PECCATA NON SINT PÀ rz(lt;,lt;/e naturaprimi pr£cepti,cr quid caus fit, cur peflïmam fentenciam fn-' terdurii homines non peffi tni defendant.

CAP. XXXII.'

QVanquam ad fcripturæ ingenfum illud non quadrat quod ai t. Nos pari' ter omnes præuaricamur legem . Ineptuni «nimamp;abfurdumdiAn eftin EccIefiaChri fti.Nonenimpeccata omnia paria funt. Sen' tentia ifta Platoflis eft Ethnici phiIofophi,lt;Siî fieadcmab Änabaptiftis noftrisodiofiusre' petatur.Peccatumquidem unum alio graui' useftjÖ!: effeiudicatura fpiritufcripturg.Sunt cnim qui ex. imbecillita te pcccät,rurfus qui ef rote l^untur, rurfus autem qui fcienter contemptim Deum pattern et feruatorem no foum lefum chriftum probris palam affiri' unt.Quis dfxeritPetrum etludam, aut Achi tophelumamp;:Dauidem pari culpa alligatos, qui peccatores quisq? pro fe 3C fuo modulo «rant.Petro infirmitas eft quod fugeri1ab (icgarit Chriftum.Iudæ autem maliciofaaua' ritiajSi; plane facinus Satanicum, quia ofculo prodidit fanguincminnocentera, quem Pc' tru»

IVRE MAGIST. IN RELI’G. »9

^usmctu deterritusuerbisnegauit. Achito^ phel quata peftis reipub.quipopulSäpatrc ad filium hoftem illius perdiciffimum uafri« ciaperfide abduxit. Dauid focdiffimc quidê Iapfuseft,fcditaut conuicio propbecae admd nicus extemplo amp;, utiliter diceret. Peccaui co tra Dominum. Quauoceutilludauditetpró 'meruit. Etiam Dominus peccatum tuum ablt; ftulit.non morieris.Horribile facinus eft adul tenum homicidium ,iofandumiSlt;: immane: boftium: gladio militem fidelem fibi, caufà potiendæ uxor IS interimere, eft hominis libi dinefurentis: totum Ifraelem populumDei hoftibusilludendum obqcere plufquampa* triae proditoris. Et tarnen Dauidi uenialé peccatum fuit.Sauli facrificium contra uer^ bum Domini peccatu irremiffibilc. Ergo no factSpeccatoriSjfedprimum perfona eius co fydcretiir; Deinde quo animo qua eg fideprai ditusfitpeccator.Eôqjexpfonaeftjiÿ pecca ' nbsp;nbsp;ta non funt ad mortem quae in patrem ac filivi

admiffa funt ,nam horum autbores nonduni funt dcplotati. Quodauteminfpiritumfan^ fturn uergit,id non folura in hoc,fed ne in fu* turo quidem feculo remittetur, cum fit homi* his ptot fus aduerfus gratix toed us obfirmatij quareprorfus paradoxoneft ,amp;nonfimpli-' tis tidei di eere,peccata omnia effe paria.

N N4h

DE MISSA, MATRIMONIO ET

Nam hoc dicftum lacobi; Quifquis totan» legcni feruauitjOfFendit auteminuno, faAu» eft omnium reus,ficaccipïendum duamus,ut admoneamur unius prçcep ti prguancatorem. grana ton us foederis excidiiïe,donee rcfipui tit.Caduntomninoa' focderc, fed non æquali tcr,non animo nec;^ pari fperefipifeendi.Om nium itaqi reus eft,qui in uno peccauit,fed ta' men alius alio minus eft reus, ctiam quipe^'' cant aduerfus unum præceptum fcienter,lt;Sî propric.Nampræccpta fuut ceu leges foederis Da,quorum quodcuncj ex propofito côtem' nit,mox refcilTum eft uniuerfum foedus,quart turn ad præfentem gratiam attinet.Nam le^' tur,qui non fccerit omnia quæ fcripta funtirt hoclibro morte moriatur. Indeque fitutun® uiolato quaff omnia uiolata effe uideant^» Nam aliquarum legum obferuantia nonen*'' cietutfisinco foedere, quod plurium adiurt' «ftionepacfïum eft,Ideolex Dei ait.qui nonf® ccritomnia quæ in hoc libro fcripta funt tc moriatur. Quia igitur 1 ex mortem intendfÇ» fequitur fublatam effe grariam 3c ueram **^ tarn menaum,quæ primo præcepto promit^ tur.quorics qualifcuncj præcepu tranfgrefl** Caens admittitur.

Et rurfus indcliquct,quod omnepeccatu*® fit contra primum prjceptum tanquara

ÏVKS MAGtit. IN RELtÖ. lo»

rale,amp;fundamccumaliorum.Nam fidem irt 6«bumfuumproinictcntis,lt;Si noftrum obfcgt; quium eodcm Dominus ftipulatur. Necçall üd faciunt reliqua prgcepca.quam quod ofteii dant ,qua rad one in rebus ad Deum atcinenci busjd^millisquæ proximi funcobfequamui^ Domino. Quare primum præceptum uiolata lam eftjüquid aduerfus fidem óiSchariraten» dcfignatur:Sicuc exaduerfo fide3ccharicare potiffimum adimplerur: et alia præcepta non præftancurnifiex uircuceprimi,quo quidem gratia dei fimul promittitur 3c accipitur,qua aliaprscftcncur. Quisemuelquantulncunq^ fibi fi fus,ex animo effedtum idreddiderit.qdî abfquc refpedu noftrigt;Dei gloriam amp;: pro xi mi udlitatemrefipiatc’ quam rem à nobis om nia prçcepta requirunt,ut quç i fide in Dcum pendeant omnia.Ccrte nemo hominum quit quam quod in oculis Deiprobatum,perfefa cere poteft.Non fumus idonei ex nobis cogi tare quit quam ranquam ex nobis,Fides itacp omnium praeftandorum fundamentum eft» quæâ Deo idaccipit,quo nos ad parendum Deo idonei reddimur. Necg omnia peccata proptereafunt paria.quodinde conftat.quia de quibufdam facilius cft refipifccre,ut de illia teditio ad dominum facilis cft,qux uiam re «niffionem pcccawrum pomparandi non ex N i) Uudunt

DEMISSA, MATR-IMONIO, El* dudunt,hoceft,quæfupcrftitem fidem in iniflionem Chrifti,quæ cft de remi tcendis pc^ cans relinquunc,auc certead fidem reficieU'' dam adicumrelinquunt.

Quod peccatores in uiam reuocare Chri'' ft US conarus eft,omnibus eft Chritb’anis irni'' tandum. Idem amp;nbsp;nos docemus, 5^ pro uiril* imitamur, Sed Magillratus fuam præcereâ fundlionemobit nihilominus ad hoc.utco» quiexempiopublico grauicer ofFendunt, in' xtapræfcriptalegum corrigatin melius fi da'' bitur/in minus et aliud sffiagitat publica ud litas, facinorofum perdat ultimo fupplicio, qua in re mores publicos pariter dt religionc jnpopulo,etiam in eis quospunitjcmendat. Q^uoties enim metu carnificis pœnitudoob' orta fynceriorem ad Dominum rcditionei» aufpicataeft. Egregium huiusrei exempluin eft Eatro,qui cum in cruce pro meritis poena dependeret, audit illud, hodie mecum erisin • paradifo,5i huic EuangcÜo fibi nunciato co' ftanter credidit. Itacß ludicis feueritas ei fcholam fpiritus introeundi caufam dedit.cu' . nbsp;nbsp;ius tum fcntentia tanquam parricida öC ftdi'

QM'l Uoiun= cruciabatur.

tdte Confuls Sgj hypocrifis occultioratcg tedtior for Icr/pyè; umrande uindicêexperietur, ca nihil ad nos-rtf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quæ an adfit,(Sd in qbiw adlionibus certo ad

IVRE MAGIST- IN RELIG. ,ot

fit , Chriftiani nefciuOt, donee frudtibus fc Jpdidcritjcaqî iudicibushominibus eft »t/HTdf.Iudicium enim fibi Pominus arcanorü recinuic.cui id inaccifum concedunt, eriatn Pharifæi hypocritæ. Ncq; nobis abdita cor' dis pueftigâda fumamus. Quemadtnodû 3C noftra non intercftjneque iudicamusutrum uerean falfodixerit Confiliariustantus uer' bahæc fancftiiTima. Ope Dei fretus caufam iiypgcrifîs aggrcdiar,periculuin facturus quid lefus Do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

minus nofter per paruitatem meam efficere ^onjuuoriî. UelitSCc.Quamuis nobis çonftct uniuerfum confilium eius ex humana tentationc proflu' xiffe.Namcamalem fenfumamp;: non feriptu-ram facram pro fundamento iecit. Nihilomi' nus fieri potcftquod feriptor non dolo,ncq? maliria, fed imperitia aut cciam affeftu in tranfuerfum raptus tam feede impegerit. Quê admodum affuctudo prauorum cxemplorum iudiciamcdiocriaplerunc^ excæcat 3c perdit.

Exiftimat forte fie rem effe utaffeuerat. Nimi rutn Dominum noftrumiefum Chriftumuel le, ut conuicia in Deum 3c fniqua in homines facinorafint impunita. Quem tarnen nos iu' ftum iudieem effei pâtre datum omnium qug funt in coelo 3C in terra, idcg ad gloriamnomi nis patemi cerfiPfimafideprofitemur. Qui la pfus homini rebus fpiritualibus alicno,

N iq non

DE MISSA MATRIMONtO ET non eft magnopere uitio uertendus.utque»» aduerfæ occupadones ficuc ipfe affirmât, 3. ß* crisadeo detinuerint,ut ad ca obiter refpicere jgreualeat.

Fit autem intcrdum, ut quis propofitan» fententiam aperte malamquæratfpecieueri' fimiü adornare,abf(^ ramen dolo malo.utcU quis perl'uafus cft fuas radones efîc tutiores a cruce remotiores nec id fumme difplicerc Dco, quod contra Deum pro carnis ocio inft* qiitur. Quo quidem tempore Humana ratio fe falîitacfibi temerc perfuadet, quod alioruin quocfiiudicia cum cupiditatefua confendant. Ex qua opinionefe uocatam diuinitus inter dum exiftimatad defendendas eas rationes, cuius uocadonis nullum argumentumjOecp fcriptura ncque afflatu,ideft,occulta reuela' tîone,nccjî ullis circumftanrijs apParet. Quod fiquisprofanafluxacaufa ad iudicarionis impiæpatrorinium adduciturjine fingulari mcru cordis nedum contraanimi fentcndatn, apud talemhçe confilij uerba minus loci ha' bennopeDeifretus caufam aggrediar uifu«’ tus quid lefus dlSc.Dominus enim lefus nofter ad fimulatammentem bonçquc rei fpccimen falfo præ fe ferentem nequaquam aoimum adijcir.fed potius earn odit atq; execratur.

Proinde .hypocrifin Qc uida in rcligione laten*

IVRE MAGIST. IN RELIS.

latentia, fi apcrire fc circumftantrj s incipiunt, accufcntur, fi fieri manifefta Sc iudici pet* fpedajpuniantur. Quainrenonuerendum, ne bonum ritulo mali qugremus, nec malum boni exiftimatione afFiciamuSjUecj; innocen* tes moleftia,necç fontes grauemus maiorc, quàm pro debito fufpicione ac præiudicio. Quanquam in leniore parte minus eft péri eu lijfi cautio adhibetur,ne feel era robur 3c fpe-* eiemprobitatis impunitate adipifcâtur.Quo fit ut in patientia Sc probationibus euidla crimina etiam in hypocrifim ,boc eft,in dolû malum pius Magiftratus animaduertat fe* ueriter,fi earn duplicitatem animidocumen» tiscertis deprehenderit. Sed idemcogicatio* nésac technascordis ,quæ latent,ad occul* turn Dei iudicium refert,iuxtaillud uulgo ia* Äatum: Cogitationesdpendendo ueÄiga* lifunt immunes aeliberæ. Impunitsenim funt inter homines , fi jgnorantur .Sed qui re* nes explorât Deus eamala quæinreceffumé

tis latentjiufto iudicio difeeptatrigi* deque condemnat,ut nullus fu* pcrfitlocusrefugij.

N üii Dehne

DE MISSA, MÄTRIMONIQ ET

DEFINE MVNDI, ET ANTICHRI totius uniuerßintentu, cr quidßt Attti^ chrifliäbomiitätio,quomodo deteßanda pqs,amp;: qu a ratione ille interficien dus à Chhfto Domino.

CAP. xxxiir.

I Am ad Confilij demonftrationem accede -■-mus. Quod Ct MiCCa,inquit:,lt;3c Sacerdotff concubinatus execratio eftAntichriftiana.fl ne dubio contra uerbum Dei facit^qui cania' la gladio abarceie, amp;nbsp;fupplicijs opprimere gicat.Quia abominacio Antichrifti ufq? ad 6 nemmundi perm3nebit,quam nulla poten' tia, ante confiaturum terminum cxbnguet' Dan.virj.amp; ix.capitibus.Et Chriftus ipfcin' bet ut difcipuli finant zizania cum tritico ufiç ad tempus melTiSjUnsLcrcfcere.AÄat.xii)'

Ergo hoc fy llogifmo nititur: Nephariui” efi: Antichrifti execrationem ante confuma' tionem feculi uiacpoteftateabolere.Mifla^i^ Concubinatus Sacerdotum funt execratin' nes Antichrifti.

Miflam igitur SC concubinatum tlullnS princepse' medio tollat.

Ad enunciata huiuscolledtionis ordinere' fpondebl

IVRE MAGTST. IN RELIG- ,o^ fpondebimus. Prindpio maiorem hancilll probant niaiUafciipturæloca^quæmodore petiuimus.Sedea longé aliam fententiamha bentfdentibus, quid finis mundi.Si quid fit Antichïiftiabominatio.Primûpinismundi . . inquem Mofeslt;5c Propbeta: aduentu Chri' , »^wnai fticonftitucrunt ac futurum prædixerunt.nô tantum eft feculi buius confumatio, fed pari-ter eft camis Sc fanguinis intcritus,Qux rcuc lato lefu Cbr ifto p er fpiritum fantftum intere unt,ubi æterna bona fine lege Sc fine meritis, prxdicantjSe ex mera gratia conceduntur.

Quæ bona in mentibus illuftratisbic indpi-unt. Namqui credit babet uitam xternam; Primitix fpiritus quas cred entes accepcrunt in uitamxtemam continuantur, quotidiana fidei auctione. Quart illud’Q’'’Û''Tgt;.ri’''^T^lS exnemum dierum^de quo îAofes, amp;nbsp;tempus, amp;nbsp;dicSjóó borailla de qua Propbetæ, fimili' ter finis fcculi acplenitudo temporum.dc qua Apoftoli exordium coepercjimulatque per mortem cruds ad pattern reuerfus eft,5C fpiritu ignic^ facto intra homines mundum

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;depopulari adorfus eft.Iudidum enim Domi

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni à domo eiusinitiû habet,ex quopaxmun'

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di difturbatur.IuxtaiUudChrifti: Veniutig

nem accenderem in tetra.Item:Non ueni mit-terepaccm,fed gladium.

N V Ergo

DE missa; MATRIHONIO, ET

Ergo extremum mundi tempus in die Pert tecoftescapiCjÄ: ufcjad reuelacionem luW ludicrj duraturum eft, quod quidem per Chri ftum hominem exercebic. Q^uare ct fines fee** lolumfnnosinciderunt.Nunc enim eftuld' ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma ætas,nunc eft terminus mundi,5Ccxortus

æternæ diei. Nam terrenis omnibus apud nos occidentibus diuina lux aetemx cognitionis nobis credentibus oboritur. Finis mundi pri' dem in nosaduenit,exeoqgt; omnes morteirt appetiuimusbenedi(ft:a,quoniamCbriftuS(P nobis mortuus eftij. Cor. v. Refpicerc igit in mundum qs nôlicex, quibus mundi terminus illuxit. Mundo quidem ucre Chriftiani eJ amnum utuntur,fcd tanquam nonutentes» quandoquidem uoluntate 3c confilio fupt^ ilia temporaria, in illud æuum sternum Û* fpecflant.

. In fine inquit mundi, nec citius dekbP 'AboMitMiio tur abominatio. Idem amp;nbsp;nos Crcdimus,lt;S' filttichrifli nunc ea ex parte, gratia Deo del eta eft apud Ùmddctur. nos,quod in gloriam Chrifti prsdicamus* Cuius uirtuteamp; Verbi Dei gladio,fpiritult;? oriseius ex confeientrjs hominum .indies m3 gismagisqjabrjcitur. Ex parte defectionem uidemus,amp; eumcognofeimus qui in tempi® Pei,hoceft,inmencibus eledlorum pro De® haberi^dorari^ cuptu ingruit

IVRE MAGIST. IN RELTG. i««

hil dies Chriftijubi uiget adoratio caleftis pa tiis.que eftin fpiritu amp;nbsp;ueritatCjSC fi prob do lorid imbecille Sc ualde adhuc impeifedlutn eft.Namexecration! Anticbrifti tantumlod apud nosnon eftatcç antehaefuit. Quia Do' minus de magifter ipfc intra nos in opéré eft. Chriftus nos repurgat amp;nbsp;apparat in ueros De uitas.uteftin propbetis promiffum. Hoc fu' musScinhoc ftamusad laudem amp;nbsp;gloriam nominis Domini.

Sedquodmundusidcircoqaexpartc Anti igtcj^a chriftus patefaftus eft,repentefitinteriturus, nbsp;nbsp;. p

id nondû uidetur expcdlandumjamp;fi figna WfHMerJi» frequentiora produntur, quæ fub finem prœ* fentis difpenfationis fuç Chriftus futura effe prædixit.T ot bellapatrum Sc maioriim me* moria immo feculis omnibus inaudita feré perpetuanturttanta confeientiarum eft tyran nis,tanta perfecutio,tantamorum fideieç de* populatiojtot diflïdia,tot fedlæ, tantacß intet nicio charitatis, Sc in fumma omnefcclusSC flagitium ftatinprxcipiti,ut completam efTc mundi malitiam facile cernas.

At needum fatis eft Antichriftus perfpe* «ftus,necjadomnesnoticia eins promanauit. Fortaffis 8c Confultor noftcr ilium nonnibil ignorât. V idetur enira quod plus tenebrarutn lt;|uä m illuminaoonis Cbtifti cxpcriatur,nam

pcrlu*

DE MISSA AÏATRIMONIO ET

per liiccm’Chn'ftireuelatur,cuius contrariuirf confilium eiusfpirat. Deinde non prædicatur tamlate Euangelium,nequedum plenirudo gentiumjntrauiCjnecßlfrael feruatus eft,fed in denfiftîmfs ignorantiæ tenebris adhucia' cet,amp; feruandum totum aliquandonoscer' tiffima fide expedlamus.

Satis diximus,quid fint extremi dies,amp; qd* rj nobisiam olim exoïti fint,amp; fi nondum pet fetfte, fed indies clariorcs elucefeant, ex eo ' quo'd opera Domini donac^eius per minifte' rium Ecclcfiæ indies magis magisq^ in nobis exaugefeunt amantibus ordinem 3c imita' tem Ecclefiæ ad mutuam noftri ædificatio' nem,nam fetftæ indies in peius men to profiei' unt,amp; boni inter eos pulchre concedunt ad Ecclefiam.

Sed Anrichrifti abominatio amp;fi aliquan' Aiotnindlio do penitus abolenda eft, fubinde tarnen cuilt;? Antichrifli ^^t^dentinuncatteriturperaffiduam pugnat« tiult;£ Rb ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abominatio Antichriftb

' * qua'm ignorantiaDei,prudentia carnis.uo' luntasamp;faifta Clirifto contraria,ut quae«* amorenoftri profl uant,maxime quæ reuelatf uig fantftorum, uix crucis Chrifti ad uitan’ deducenti aperte aduerfantur. Antichriftian^ funt igitur quæcuncÿ ueram pocnitetiam qti? eft angufta porta ad uitam ÔC rcmiflionerrt auertufU^'

IVRE MAGIST. IN RfiLIG. «,ƒ

auertunt .Nam quia exChrifto fluic fui dir fplicenna 3C fiducia in Deum.necefle eft ,ut ex Antichrifto fit noftn amor^ôd contempciia donorum Dei.Et ut femel dicam,quæcunquc non faciunt pro Chri fto func Antichriftiana. Nam ait, qui non mecum congregat difper^ gic.Et,qui non eft mecum,contra me eft.

Quare Antichrifti abominatio non efthu ic authuicpeccato aftringertda ,fed eft latiffi me intelligcnda. Nam eft corrupta natura hominis quantacunq; eft. Nam ex amore no* ftrijtanquam radice pclTima quçcç progig' nuntur,quç Chrifto Domino curfuicçgratiç obfiftuntjin locum 3c exiftimationcm Dei fe ingerunc,pro Deo reputari appctunc,cultucp Sc adorationem fibi arrogant.Tametfi id no minis in eos proprie ufurpatum eft, qui titulo diuini cultus falfam religionemac dæmonio rum dovlrinam ampleiftuntur,(SC alqs obtru duntfuisinftitutis.

Omnes clecfti contra banc cxecrationem,

Mf 3lt;4tAi/j.jtaTa?i)Tsfi/iriKiSf, per gratiamacfpi' ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

ritum Chrifti uehementer exafperitati ineen--fieg funt. Nam peccata naturalia funt eistor*^ ß dftlt; mentumingens.QuemadmoduminPfalmis ftdtUÏ* oratorijs in prccationibus Prophetarum.

ficut Abacuciq. Deutcr.ix, SC aliaspcrfpicuc uidereeft, Quinuulgatius nihilcftinEcclc*;

fia»

DE MISSA. MATRIMONIÖ ET lîa.quâmnacirræ ucceris faftidium ac dctcftä tiOjpropccr cuius reliquias prj apud fe m«' rent.anguncurjCTuciancur, miferifcp modis tä tum mäh' nunquam non déplorant, acuoris omnibus deprccancur. Qua tamcm affiidlio' neanimicß cruciacu bead funt Chrifti ccfti^ monio. Bead enim quilugenc.quiaconfola' tionem accipient. At quis non luxeritfedu-* Io,quifehenenouit. Nam quid triftiusaclu-' tfluofiuseffepoteritquäm experiri quotidie, quantum repugnantiae in cordibus noftiis,tSi aduerfusfpiritum tumultuetur, amp;pergentK bus in uia domini pertinacius obfiftat,Quod quidcm uniucrfum ad Antichrifti fatellidum annumeratur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

. a Sicreshabctintranos.Exanimoenimexc Vijae ejttin' cramurquæaduerfantur Chrifto,maximeau ttireXterttit quodilliintra nosaduerfatur.Sed hic at(otj;dbomi zclus Dei interior amp;nbsp;falforum cultuumuitf' ttdtioltent. que improbæ deteftado.efRinditfe jnapet'* ' tum,cumnosimpiam doiflrinam amp;nbsp;hominö coniiitudones quæ in iniuriam gratiæ amp;nbsp;bercatis Chriftianæ pro confdendjs confir' mändisacmeritorio cultu habcncur,arperna mur,refugimus,amp;: frcquentibus concionibus iuftifcß libris é publico explodimus. Nani gloria Chrifti imperitæq? muldtudinis fa' lus nobispaftoribus gregis Chrifti merito cot

dieft»

IVRE MAGIST. IN RELIG. lo*

di eft. Qui redcmpci Chnfti fanguinc fub fer* uili iugo repugnantiutn confticurionum gra* inter gemunt. Atqghanc ob caufam,faculta' tum, exiftimationis ac uitæ difcriminanoa certa manenc.Sicut hoc tempore, fyncera in Chrifti fatisfadlionem fides,amp; iuxtahuius re gulam cerimoniarum,morumcß correcftioom Ilium audit peflime.Sed credimus ideo loqui' «nur, nihil deteiriti ,necg minis necç exemplis pliirimis.quæ innoftros paCfim aedit hypoquot; crifis aduerfariorum.

Atq« uti nam arderemiis magis.ad amplilfl mam Chrifti grariam prxdicandam cum con tumelia uana: eius confidentiæ.quæ contra Verbum Domini feculis aliquot inualuit. Hoc zclo flagrauitmirifice prophetaHelias, quo tot prophctas ac miniftros Baalitas in Carmelo madauit ,fimulcg Dei ueri notici-' amapud populum fuûrcftituit.i .Reg.xviq.

Ad cogitandumfuper TAiffis abrogandis, amp;nbsp;impudenti Ecclefiafticorum fcortationc «adicandatuam non dubie Celfitudinem,5i: adminifttos V erbi petmouit,ftudium glorix DeijSi Chriftianainfubditosdilctftio. Nam quern non incenderet quod cxcaatis miffis, fidem in Deum per Chriftum eius,amp; uita pa* lim flagitiofiflîma,omncm pudicitiam,probi tatnnacreligionem,duces relieionis profeffi oblice*

toe MISSA, MATRîMONlO, ET

oblitérait ac depopulantur.Sed hac de re pogt; ftca.

nvif nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcn'pturæ teftimonia refpondebi''

mus: Abominatio Antichriffi, donee intra Hei interjlci cordis penetralia latet,per Verbum Dei tan' l«r Antichri turn iiidicatur,fpirituqg oris Dei,nonannis {int, carnalibus interHdeur, Nam arcana cordi^ hoc eft fpiritum hominis,nullauismortaliil attingit. Q^uod in abolenda interiore abomi' nationc liquet, quænihil eft aliud qua'm uera Quid/itabo inuocatio.quamnoui hominis fecundum D® urn procreatio ,qu£im uiuificantis fapientis integritatisueræq? uitæ donatio. Quaruinr^ rum largitio nulli congruit creaturæ, ut aüuj facultatc omnem infinitis modisfupcrat.N^ ca largiriuniuseft opificis omniïïprærogad ua,de qua re diuus Paul us 3c propheta Daniel difleruerunt. Itaqueabominatio lacitans.3 magiftratu fecuraeft. Sed ineaDeusaniniad

uertit,primo tacitaanimi religione acmetu, Deindeuerbo prædicarionis,quo quidécoh feientia fcclerisquietacommouetur. Proind^ Magiftra tus in occulta iudicada fibi ius ufur' pans,Deipartesinuadit. Quid autemillaad’' uerfus Celfit. T.inftitutumt'quae externaof fcndicula proprie fubmouere.'uerbumprxdt cationis 3c facraniéta,more et inftituto pio oif harcîfuæts curationi obnoxijs adiumentaad

Confc'

tVREHAGïST. INREUG. »oj

confcquendam puriorem dodcrinam authorf täte fuaadfcrre ftudet.Esquarurfusuitæ offi da feite conformantur ,quæ pridem obfeanJt libidine,Ó6 hac foediore Dei ignorantia per fa ctificosmiferc infedlaSC cöfpurcata fuerunt, Quod fi talis abominatio cordis in opus prodit, lt;S6in lucem etumpit,tum ineasleges politicasquæde externaOeconomia Eccle/ fiæcauentjimpegiffeftatim dinofcitur,lt;Sc ne^ ceffario per eas pleclitur.Quia poteftas minie ftra Dei eft.cuius unius eft iudicium, Dei igi' turuoluntas eiexequenda eft. Ex quo fonte caufamanat,curfupplicium de falfa dotftri« nafumendum effelcx dixerit.Deuteronomq xiq.ubi ludici præcipitut ,ut eum puriiat,qui alioruni fiderh labefadtarc conacus fuetit.Rà dixigiturabominationis Antichrifti,quiaali ditaamp;abfttufa latet,gladio orisDominifo* loperimendaeft,fedrami amp;frü(ftus ceufal* ce per Magiftratum deputantur, ut funt Mif* fa amp;nbsp;foeda libido Ecclefiafticorum, qiiæ ma* lalexDei caftigatper Magiftracum,quianQ ticiac hominum fubviciuntur,

IQ^VOD ABOMlN ATIONES NÖ5^ Jin t ziZMi!l,C£fAr Ewangei!!! nö ti!:rfiquitur

Uoluncate,fed errore,amp;; delegibus proquietepublicaiatiencibus; , Q Cap;

DE MISSA, MATRiHONfO, ET

CAP. XXXIIII.

OPponit Confilium illud.Homo pccca' ti amp;: filius pcrdinonis , pn'us reuelab«' tiir. Rcuelabkurfane',fed niifquam fcriptuiH eft,Potefî:ari nefarium efle fi puniat reucla' tam b]afpbcnnam,amp;: publkaoffendicula,!*' eut eft MiïTa 3c facerdotum concubinatus, fi ad pienû omnibus,uerus Annchnfhus Hon'* dum dctcdèuseft.

^7' 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dczizanqs,bene eft.Non funteuellcnd»

ZtZantaan ffttcnipeftnic.Marth.xiij.fed lucuîentaingl*’ Çrquomoao ôeiconuitia,5lt;:corruptclamorumpub' CMlltndif, lica nonfuntzïzaniailloloco,ficuc Chriftu® f pfe explanat, quia zi'zania relinquuncurjfe*^ humfmodi uitia amp;:flagitia lex modo citata^ mature tollereiubet. Zizamaenim funt (dd fniquitadsfilqsrcgni admixti lt;S; fpecictenu« pares, ficut zizania tntico.Nam habitu amp;nbsp;uerfationepietatem oftentanr.Intelligititatp per zizania fubtiles hypocritas. Quis enib’ iftos fucos citraiaifturam fimplicium,in aper' *umproducetc’ Nam quifimulationem Itudio fiusreqcit,is uidetur ineptæ multitudini an' famomnem pofthabendi curam bene uiuert' di præbere.Id quod quibufdam Ecclefqs eue' nilTeprohdolornimiumin côperto cft.Nec ta IcsjEcdcfise facile dcdarabuntur.quo euitari poiTent:

tVRE MAGtST. IN RELIG- w|

ipoffenCjCum probitatfs ac pietatis fpedmeA aliquod illuftrius de fe pleruncj praebeant^ quam ex animo pii ual uerint.Hab ent quidem notas non obfcuras jfed quç paucis cernutltur, quibuB animaduerfis id funt obfcruatoribua Tuis ,quod di cun tur ,ui d el i eet m endaces^uani» hypocritXjalioqui pro uetis,iuftis,5iS germa* neCbriftianishabentur,utcftiudiciumho* tninum imperfeécum. Tandern autem fruAi buscognofcuntur.iSó uulgo manifefti fiunt, nam craffis fact)s ceu cordis impq frudibus* maledisfb effe dinofcuntur.Quo tempore ill o tummeffis plané appetiitjCt palamtumdcuo nentur,5c é coetu fidclium eliminantur,fiqui* dem excmplo prauo Ecclefiam lædere perrex «tint Quodfi incrudueritadeoutóCiudicili* quere caperit .quid ille nófaccret officium et pœna mulclaret, id quod numen acternum effe mulélandvt cenfet.Priuati hominis con* tumeliam ludexinultam nonpatitur in l^eum dilt;Sam amp;nbsp;falt;flam ferret«’. Bene cælata hypocrifiB «Sc Ecclefiac admixta ^non eft pars crucisnoftra:minima.ltaq^abfurdos iftos «5C occulte noxiospatimur 5c fcrimus.donecip* €i fua fponte d nobis difcefferint, aut fegesim pietatis corumad meffem diuini iudicij ma* turuerit.Quid quod femet quifqg tolerate co* git. Naquifeplibieftoneri,quatenusinhaC Mmedejimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O ij Quod

DE MISSA, MATRIMONIO El*

Quod fl zizania dicendæ effent manifeftf abominationeSj et omnes fill] iniquitatis.quis tiimfacinorofus ueniret pledlendus. Filijeni iniquitatisquæ proprie zizania funtufq; ad fine mundi relinquuncur. Atqui pala'm fcelc' raticS: flagitiofi amp;: in Deum maledici,func quidem filq iniquitatis, fed non relinquuntuï per leges dei,quæ eos e' medio prorfus tollun^-Sequiturtales iniquoseffe zizania, qui triri'' co filiorum Dei per fimulationem admixti, partim ignorantur,partim exfrudtibus cogQ* ti,uifceribus elclefiæadeo funt infertijUtfin^ grauiore bonorum incommodo tolli nequc' anr.Malum enim immotumaliquando relin quicurfne intcmpeftiuius exturbato impie' tasmalum peftilentfus fuccedat.

Hoc Satanas quærit,deterret Celfit.T.lt;Sî alios Magiftratus,ne officio ad gloriamDef promouêdam,proutipfis commiffum effpef' fungantur,quo populus calamitofus agatfi' ne paftore,5(; fineordine, finecç obftaculo ad exitiûruat.Nâparsnôminimaprincipalis muneris effconferuare in populo uerbûpræ' dicationishonoratumacfplcndidum:deindc effi’cereut mores honefti poileant,maxime quadran tes rel igioni,quamuis id rideat Conlt; fultorifte.cum fanaticis fuis Anabaptiffis.

Hadenusargumétis düfiripturiseft ufus, adproe

IVRE MAGIST. ÏN RELÏG. 109

;id probandumquod Antichrifti abominario poteftate terrena perimi non debcat. lam eam «diftis Cefaris amp;procerumimpertjcommu' nitjUtfi fcripturis parum euicevic, conftanri* amfideituæhorribiles minç labefadlcnt.Ex quo Cxfareæ maieftatis indcclinabilem uim acqKommericamiramgrauiffimedenunciac.

Hisueroterroribus,quomodonosliberaueri' . musfeïè exdidtisliquct.Necdubitamusquin caspiamens nedum Celfic. T. prudentiapcr fe facile excludat. Nihilominus fubqciemus paucaquçChriftiani tanquam certa prxfidia contra taies Satanæ incurfioncs in promptu habent. Poteftas timenda cft malefatftis. Si non uis timerc Magiftratum ait Paulus,fac bonum opercris.Quod fi inferiores Magiftra tus Euangelium.honorem Dci, bonofq? mo-' tes apudfuos ptomoucnt,non eft cur fibiti* tneant,à fuperiore poteftate. Necg reges,necç adeoCæfarêjCeureligioni obftiiifti fupftitio fius metuât,q fuâ poteftate à dco acceperunt.

Sed quid inquitt’C æf. Mai .amp; al ij principes ueftram confeffîonemnon folumnonbonant agnofcuntjfedut exitiabilem crrorem feueri* tercondemnarunt. Quamà ditione quifquc fua ediôtis 5c fupplicqs fortiter abarcet,uc ui-deas defuiffc occafioncm non animum,quo minus iam ante pcriaitis .Eam occafionem

O ii] tandem

DE MISSA, MATRIMONIO ET

tandem dies afFerret. Huiufmodl minis no* territanchoftesdc cuentu nimium fccuri. Aj nosagftofcimus omnipotentem cffeChriftU noftrum.cuius uniusiufticiam per Euangcli'' um qu^rimus.Eiusinman« ejilprincipumfpi titusifi uolet eorum animos attpiudicia coffl'' mutabi t,amp; ex hoftibus amicos 3c defcnfore* fadet^aut obftinatos in necem noftram auer-* tetiamiam ceruidbusnoftrisimminentes.De inde fcimus pilos capitis noftri illi numcratos cflç.Nullumi^ fine eins uoluntafe cafurum in terram.in eoconfiftunt omnia,unusuiuificat omnia. In huncfperamuSjUtDcum uiuum,iSî ut ind ubitato noftrum, qui eft Saluator,maxi me fidelium. Ergo nos qui çredimus ccrto fd uabit malo. Quanquara nos de Cacfare.prin cipe tanto, ram rcrum p eri to amp;nbsp;tantppere ad' didloreligionijlôgemeliora fperamus.qua'tH ifti profani homines cxoptanr,amp; ominantur.

Hac fideatcßhac expecftatione pollentpfj principes amp;nbsp;respublicæ, quibus in fuum popü lum per Germaniam in fuos fybditos 3cdues competit merum et mixtum imperium.indeqt fine metu pro gloria Dei id gerunt, nam ius gladfj plenum habent, quod elft Dei 3C Deoper Cæfaream Maieftateminfe deriua' turn fciunt. Omnis enim poteltasä Deo eft, igitur Sc poteftas noftrorum principumnon minus

IVRE MAGIST, in relis, ne

minus quàm Cæfahshuiusnoftn poteftriffî*. mi optimi maximitß,amp; potcftates flatura pa* rcs funr.quarumcft una accg eadem definicio. Sicut non minus mufca quàm elfphancus i Deo condita eft, amp;nbsp;non minus cft fubftanua atumatafenfinua. Eadem eminhisratio ani* malis. Nôdfffîrailis cft ratio poteftatis d Deo ordinatæ, quocunq? infubiedlo ea fueritjSS fialijs in plures alijs in pauciores competat. Cuiufcÿ igiturpleni Magiftratus poteftas.id ell merum «Si mixtum imperium à Deo eft or* dinatum atr^ tributum. Nullius igitur morta lis beneficentiam diuiftæ præferantlargitati principes,Deo gerant acceptum munus,illius gloriam amp;nbsp;proximi falutem prgcipue curent, pro fidei duÂu Rempub. adminiftrentjex fi* deanimi robur concipiant, minas hominunt côtemnant.fAaior Chriftus eorum eft a'quo id muneris quod gerunt eis demandatum eft, cui fe inbaptifmo deuouerunt. 5Aaledi(ftor5 eft ad foli) de arbore decidcntis ftrepitum ex* horrefeere-ChriftianorumDeo fuo fccurefi* derc, cuiusprouidentiainbonum omniace., duntcredentihusjquamuis afpera aduerfaeç carniuideantur.

Atquinihil adeopericuli à Ça.ML.immi' fietpieacreligiofeconantibus.Princepsenim eft tum uirtute turn animi conftantia fumma,

O iiij adde

OB MÏSSA, HATRIMONIO ET-

adde «S: omens Domjni,fugitansç^ dum licet ä tranquillitate publica, omnem uel opinio' iiem fæuiciæ ut in holtes quocjj moderatio' riem lt;amp;nbsp;fgpenumero mi titatê earn tueacur,quÇ poft fibi fraudi fit perfidia aliorum, Multo tninusin cities fuos ofRciofos truculctus crit, Ut funtGermaniæ principes, amp;nbsp;Magiftratus Rerumpub . officiofiflimi, præfero'm qui ab Euangelioftant, cum per omnia iuffis Cf' fareanis obfequuntur ac parcnt,quatenus à' tra confeienriæ periculum poiTinc.

^ur Cicfdr, Quodedidlis fupplicijsCæfareanis,re' ÏUMieliunt n^t^hgc dodlrina Euangelq impugnatur,!^ h - r^uitur credimusodio eius fieri, dequa nondun» i^cr^equi . çjjjfyjt-t.Qt.grayjfl’ijy^jsßejljsfjjuolutocognö feerc. Odit igitur quod maleuoli'caufæ tribu unr, non id quod eftin caufa,odit quod audit nobis tribui nôhancnoftramdodlrinam .nft tnirum odit ftudium nouandi,oditliccntif aP pctenoam.proculcaoonem bonarum leguoi. profanaoonem Sacramentorum, impium Et clefiæ contemptumjdLid genus. Quisinfan' da ilia mala non oderitlt; Quibus fceleribu» abfentes conftanter aceufant, qui diligentcui jpforum minifterij, amp;nbsp;noftræ,ut uocantinno uationis animaduerfi'onem pero'nacüTimefu giunt.Quam uero faJfo nos ilbs horrendis cri ^inibus déférant inimici, dies Domini tande aperiec^

(VKE MAGIST* IN RELîG.

aperiet,quo reuelabitur iudicin Domini.quq inunc eorum imp iapertinada côdcmnata eft.

Verum clementiffimus fimulatqçpientiffi mus Cacfar,amove concordiæ Ecclefiafticae tuendaegt;mnoftros fratres innammatur,tan' quam nouarum rcrum ftudiofos. Q^uam SC nos amp;nbsp;al ij confortes in Euangelio noftro uo* tis omnibus defenfam amplificatamq; cupi* mus,adeoq! defendimus amp;nbsp;amplificamus for taffis commodioribus rationibus ,quâm ad* uerfarii,qui cumfintacerrimi boftcs reforma tioniSjEccclcfiam, titulo eius afferendæjtan* turn non extinguunc,cum ea quæ funt neruus Ecclefiafticae concordiæ fcdulo oppugnent. nempe pra«iicationem uerbi fidei ôc ufumSa cramentorum atc^clauium fynccriorcmjiu' Jctainftitutionem 3c pracceptum Chrifti. In quo eft ftatus controuerfiac noftrae, Neqg fub nomine Chriftianifmi paxfperand^ eft fine fide in Cbriftû,qu3e minifterio noftro promo üecur,5c eodem conferturlt;Politicam enim pa cemnos fimilicer colimus,fed fuo loco ÔC ordi necolimus,nempe ,utfitcicra iniuriamDei, Ecclefiafticâ autem fine cxceptione,quam pij omnes amant:quae adiunftiffimo cofenfuin Chriftû Icfum ceU rcdemptorê folumcôftat, in quo unoiâfumus çternç hçreditatis partiel pes finémeritis noftris, exliberali donoDei ' percundé, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O v Nam

DE HISSA, MATRIHONIO, ET

Nampaxprotifius côftabit Inin'olabiJicef, fi fidei luft/cia per Chriftum undiqj appetequot; recur .ad quam confequendam bonus Ecclefi aftes adiuuat^qui uerbum praedicationis 8C f» cramenta et abfoluaonem ut ab eôdem Cliri* fto funtinftituta adminiftrat. Inde æquabilP tas de fe, ôC de alqs fudi candi,indc moderatio Ä: uerecundia, indeconfenfio animorum.ftil diiî demerendi alios, tolerantia in malis,proin ptitudoaliorum onera ferendi,etomnino bolt; ni ac minores mores comices fidei funt et prox imi diledlio per omnem Chriftfani nomi^' nisorbemfideeletflorumpropagatur. Quod fi opéra commentitia quæ non habentquiea oberudunt maxime amp;:fi conftitutionespræcc pcaqîhominûincôfcientiaSjfine gratiaChrP fti regnant,certum eft ut externapax uf ec mc tu conftiterit, bellum tarnen cum Deo reuera excicabitur.bex enim iram operatur,quæex'’ piatur tantum in Ecclefia.Sed ecclefiam Clirf Pti nul lam habebimus.fi ea non fueritprxdi-' cationc poenicentiæ «S; remilïlonis pcccato* rum in Chrifto conftituta.

Itacgutnuncrcshabent,nullapaxinChrf ftiana reiigione fpcranda eft,ne quid diflîmu lemus,donee aduerfarij aditum Euangelio int pediunt.Q^uem totis uiribus etiamnum impc diunc, Nam cultum Deid^ confeientiaruni tranquil-*

ÏVREMAGIST. IN RELIG. t»

tranquillitaté docent abineptiscöfti'tutiun* culispédcrc.gbusfponfa Chrifti ccu de lapt* deempta aut captiua in feruituté abietflirti mam traditur. Tot enim dodln'næ amp;nbsp;uitx eorruptelasin Ecclefiam impudenter conuct runtjquas ferre homines coguncur. Quia col* lapfauera difdplina tantum laruis inanibuo plebemterritant. NeçftfacultaseftjEcckfiæ fe ueris rationibus rctinédi in ofFiciOjex eo qcF claues ecclefiçaboleuerint,amp; omnis eorum adminiftratio Chriftu partim rcdca oppug* nat,partim illo rite meditandoclanculum a* uertit.Tantum auditur in templis tumultu» cantionum,miffarum,ccrimoniarum ,quac ut cultus nouo teftamentoproprius cxercentur. amp;nbsp;concioneSjfi quçfiunt, amp;nbsp;quxftumnon ex profeffo captant eiufmodi humanas c onftitu tionespræ uerboDci attolluntur. Nec^ tamê nos cerimonias reijcimus , fed approbamus cas in Eccleffjs , quae ad ornandum Verbum Euangelij 3c facramentorum ufum adbiben* tur.quibusfan^ opushabemusob ruditatctn populiexpolicndam 3c omnino adcxcitan* dam camisnofttae taiditatem.

Quod tarnen Confultori fruftra forfitaft recenfcmus.qui non diffitetur effe abomina* tiôes fadas plcracß in templis ufitata,ut funt prxceptum dcconfeffionc peccatorum cum omnibu«

DE MISS A, MATRIMONIO, et

omnibus circumftantrjsSacerdoH quotanni« conftituco tempore facienda,ut in ufu eft.Dc' inde abfolutionem confitentium, quae eftfi-' fie £ide,quia fine uerbo domini, quod quidein confitentibus nullum exponitur. Deinde Cn' tishélionem propeccatis imperatam,amp; rdi' qua ad unum omnia, quæ ab illis tanquam opera meritoria uendicantur.Namficuidetur étiamnum fateri. Hoc autem eftnocentior, quo pietatem fplendidius mentitur.

LetfPt br nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Çonfignemus nunc leges pacis, quæ funt

omnium iudicio,æquiirimæ,eas fi iuiïerint ad tranquilldn^: uerfarif nos iuffasofficiofe accipiemus. Pri'' à4ec(lefit( ma fitjVerbum Domini aefideilibertas nul' lishominuinuentisimpediantur. Altera. Sa' cramenta a' Chrifto infl:ituta,utinftrumenta gratiæ quibus fides roboretur prædicentur. quot;Tertia. Ordinationes etdifciplinainEcclc' fia, pro ornando Verbo amp;nbsp;incul patis mori' bus tu cndis,aut ex antiquitäte repctantur,aut tx collapfis iflis in melius correAæ confer^ uent. Qjiid aliud prætenderintceunecelTarin ccclefiæ non uidemus , fiquidem difciplinæ Ecclefiafticæ latitudinem confiderauerint, quæmultiseonftat parribus. Ncqueemulla aetas Chriftianæ religionis aliud ab illis po' ' ftulauit. Namargutas difputationesquæex' I- . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tra

IVRE MAGIST. IN RELTG. 115

irafcopumSiS cxtxa ædificationeminDeum uerfancur ipft hotrcmus,fed cupide amplcdli' murfcripturæfimplicicacé, quaunàfpiricus negoc'umuniuerfum perficitur.

ACçfarea Maicftatc,quisexpelt;flaueritali fècurt quiduiolentiin teligionem ueram deügnan^ dum.Ec nos ea futnus caufx fiducia, ut nihil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

dubitemus quin inhacfidei caufa nemo nos crroris poffit coarguerc, quantum inquam at* tinetad eaquae funt de necelfitatefalutis.Na quis nonorat cum ecclefia ignorantiæ mex nememineris. Non eft fidei caufa intelleiftu difEicilis.Ecinpaucis ad mod urn eiusampli^

tudo uerfatut. Nos cm Chriftum pcrfecftum redemptorem effe confitemur, illi autcm pat' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;co»«

temfalucisadnofttaamp;adaliotumopcrafrix trcucrft£ cit gidafcp hominum conftitiunculas reijciunt. aduerfarijs * Etqux exhisfontibus deriuantur in control uerfiatrahuntur.Sed ôô aliam caufam iraium habenc,correlt;fcam fcilicet politiaminEccle* fijs lt;5ó ex prauis redditos mores fynceriores, quibusfuaues ifti homines non affueuerunc. Nos cenfuram cimentium Dominum neuci* quamhorremus, quia null o terrcno refpedlu inhancarenamdcfcendimus. Et fcimus nos mandatum diuinitus accepiffe reprehendcndi omnem camem, id q? V erbum domini .quo funtomniacondita,cuius fpiritus primitixin

■ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobie

OE MISSA, MATRIMONIO, Ef

**obis funt quo iudicantur omnia, Sc i nemi' nciudicatar. Quomodo cnim naturalisho' moiudicarct de dodirina fpiritus ignorât, atdenoftradodèrina nobis uolcntibus iudi* cant inftituti in Chriftojd eft, Ecclefia Chri'' fti,quia fcdentium cftiudicium.

QVOD CAESARI PAREANT EVAM ^elici M.agißratus,deScn((tus imp(rij decretih Sc expedlationc concilq oecomcnia\dt cur Philippus Marchio Badenfis ab Euangclio defciucrit.

CAP. XXXV.

I Andern inquit ConfultorC.M.edidà ac fcita facri imperrj 3c expedita amp;nbsp;de' fenfacurabitamp;c. Iftiufmodi terroribusa te' fioreueritatis deturbare nos imbecilles ac me' ticulofos conatur. Atquifcimus quid facra' tifs.C.M.quid proceribus imperijobfequif ex confcientia debeamus. Atc^ eminentcnj poteftatem quam ex Deo obcinent,agnofO' mus,nelt;g cis parère decredtamus,uel gqua uei Iniquaimperantibus/iquidem intra ofRcij fui feptareftitcrint,nequis Reipub. Chriftian» ciues turbulentes nos eftc cxiftimet. Deinde meliora nobis de Csfarc pollicemur.quaxn utun”

IVRE MAGîST. IN RELIG. n?.

utuim aduerfus Chriftum ac dodrifiam c/us nondum cognicam uelic cxcrerc. Audicmur non dubie tandem racionem fi'dei noftræ red* dituri. Nec cômittent altjàquibus rcrumhu manarûfumma pend et,ut pofteritas qug Hbe rior,iudicijlt;$ certioris futura fpcratutjcos op' preflæ uen taris in omnon æternitatem accuquot; fetatcÿ condemnec.Penes quamericdepublf ciscaufishuiusfeculi fine meru ofFcnfaeSi fi ne gratiæ cupiditate pronunciarc.

Extant in nos quædam procerum imperij decreta,Quodnômiramur,quiafempcrafpc ta funt bonatum return .principia. Deinde animalia uentris compendio fuo timcnt,quo* turn impofturg noftro Euangelio detegun^ tutjprçtcrea nuncarma omnia expedit Sata--nas, de cuius regno agitur, extinguendo per fpiritum oris Chrifti. Poftrcmo piarum men' tiumeftnouaium returnftudia odiffe.natu-tali quodam affcôlu.qui ex motbo originis ad hucfupeteft.Nouarum autem return fpeciem aliquam,nefcientibus noftrâ dodltinam ptæ' bemus cum antiquamus impiamhuius poftrc mi feaili fuperftitionem. Ideo in nos publice didas elle fentcntias duriorcs' nihil miran' dum

Verum ifitetearemelius animaduetfaSe* ^lAtus imperij Cxfatc ali]s cutis uaeâte rnirius cordlituic

DE MISSA MATRIMONIO ET fcoa(fa’cuit,fimulqß eins tA. quia uidit cogni^ donc ulccriore caufam opus habere,rurfus pa ecm ufcp ad futurum Concilium nobis confit mauit,quod in horasindicendû expedlamus, utinamnonfruftra.Nam hominibus magnis uidetur,quod dereJigione melioresrationes inftitui nolint, edeg titulum concilie iadlan' tes quærant, quo mundum fallant fecurius. quafi caufæ bonæ fiducia fecuri cupiant iP luftrari religionem,ateg morescorruptos ad tollerabilcm modum reformarc. Atqui Cæf-Mai. Concilium publicis literis promifit,(S£ ci inftitutorex Romanorn Ferdinandus fere-' niffimuSjUteft publici ocij ftudiofus felix obferuator.pleno orefuffï-agatur. Nccç ambo omittuntinterim perliteras amp;nbsp;legatos contra minas quorundâ fecuros nos reddeie,iubcnt' que ut ocium promittentibuscerto fidamus, contempds uulgi fermonibus, qui ab holfi'' bus pleruncß excitâtur, nam fe ob religionem nullo Magiftratui fadluros elTe negotium,d® nee fidei caufam Concillum liberum excufie' rit,quod breui fit inftituendum. Quamobre igitur tantis autoritatibus non haberemus fi' dem, quid culpam noftræ perfidiæinprinci' pcs tam pios,reijceremusc'cum per nos liceat efle pios modo fpecies feditionis uitetur Vngt; Ù8 Cæfaris afhrmatio nobis

fVRE MÀ GIST. IN KELIG.

«Te debet,qua mût ihdubium ufpiSmuenirê id fuftineremus, quod idem totiesfcienspru* denscp noftris promific, 8£. Ci cum aliqua for» tafCis adiundlione promifit.

Quod fi -concilium coibit,ut ex boftibus aliquinuncuidenturexanimopeterc,qbadlé matàrii fiusuelisctequisquodaiunt caufacdifcuCCià' nemrcfugierunt,fiihil tum nobis periculi. Nâ tiöpteJMU^. quis exiftimabit tantasfidci qûæftionesreij* Wendas effe ad paucos eos^ maloamp; lt;Sc indo' ftos homines. Expeftamusenim gtauifCimo tUmûirÔrum conuentum,intcr quos nônnuUi myfteriorum Chrifti , ut nomine.ita reuera peritifint,non folum ex noftro ordine,hoc tftex plebeis hominibus, fed etiam ex fum' mis Principibus,quorum pia prûdentia necef (arias ad falutem res accommode difceptabit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Poftrcmo üt peiïîmi ac uiolentifCimi homi* hesiniudiccs defignentur,quod fore nonfpc* »amus ncfarium fûerit nobis ut ob id formidi» tieparccllamur,quibuspromiffiohxc d Chrlt; ftofatîlaeft . Ad reges amp;nbsp;prxfidesducemini propter mc,çum autê trademini,ne folicitt ti* tis.quomodoaut quiddicatis.dabitur enin» iiobisineahoraquod dicaris. Proindeopeni patris certo expedlamus, qui deus zclotc» xft.Eiûs cft cauia non noftra,necç nos loqûp ttutifed fpikituiB patris tidClti ,ille ideirt pfdç*

DB MISSA, HATRIMONfO BT teïobfequiS uerbi fui rds patrocinabitur,Ä si ui fl intêta fuerit ,dcfendet.Ergo facclfatm^ eus humanus ab anitnis credennum, quera û* mulaconfteueifipcilisanxie obtrudit.A'Aaro* emeftquinobifctiin,qua'm qui cftcumintd* do^omnes pili capitis noftri d li numera ti fuû^ fine cuius feieu acuoluntatc nullum cadet gt;lt;* terram.

Quid auccm eos uicinos extiniefccret Cel» T.quibuspublicus errorluxum ac uolupta' temfuppeditauerat.Confcienüa malinon dif fimulandi eos facit timidiores, nam a' boni* nihil pehculi, quos si ui retinebit huraanitas. OfFentï mali nunc funt abundc,cx co quod id tuaditione prædicatur Chridus, amp;nbsp;quod fi' deidoedrinaobtinenteds negledfis illiunifl ditur. Vtquibus haud dubiumintolerabih^ us nihil,qua'm eiTcquiad fimpliciternitendd diuina grana confuefîant. Cuic]ß enimdoid fücccdere quod fuum auertit compendim”» iam uero quanta lux diuinæ gloriæ effijlgetid tuaditione.Nampofthabita incerimoniast* opera hominum conftdentia prouidenaxp*'? fïdium quæricur,cuius per fidem in Chriftu”» reddimur certiorcs;qgt; ut eft reuera, ficiamuul go perfuafum eft efle omnium firmifliman* fpem,ueladuerfus mortis amp;gehennf ceno' tcs,quoniaoi dç bencuolcntia coelcflsfspatri*

IVRE MATSrST. IN RELIG. ««■

fjerChriftum concipimus. Iftos bonis rebus fnfenfifliirhosaliquapiecaris oiFida mtcrmit* tendo caufgpictacis gquioresnon efficiemus^ fed irritabimus pocfusad reliquaimpugnan' da. Quandoqiudcm indein opinioneniad^ ducuntur,nihil nos moliri ferio, qui profeffîo nem pietatis tarn inconftanter profequimun IlJisobftinata laedcndi uolunras ab exortu B üangelij fuic,quo minus 1 ædant, occafiofola ïnterccilît. Faculcatem conuellendi Euange liunj noftrum non caufam tot curis lt;S£ imperi ÛS perp emo quxrunt,nam fatis efle caufeexf ftimant,quod ipfis decracflum amp;nbsp;Chrifto ad* fundlum fitplufculum auchoritatis. Ecuen* termala beftfa »tumultantes iracundiain* fuper extimulat j quia caligo mendaci) eo' rum luce ueritaris inagis obfcuratur. Hac cos animi cupiditacc inilammatos nouimus* amp;nbsp;propcnfosadacccleranduin nobis interi* turn, equate fruftra has minas nobis amp;nbsp;Chri* ftocredentibus obrjeiunt. Nam inanes pland funt.aducrfuseosqui perfuafi funtChriftum refurrexilTe d mortuis, SC uiuere 3c regnuiu obtinerc,obtenturumqi eflein omnem fempi ternitatcm.Hæc nobis eft certiffiina confola* tio,hæc anchora^hoc afylum noftrum.’DomI nus regnauit decorem indutus eft «Sic.

Videmur iam propofitionem aduerfarij P ij maio*

DE HISSA. HATRIHONIO ET maiorem cxplanafle. Namdiximus quomo' do quatenus nefahum fie abomînationci^ Anrichnfti ui dclere.autquatenus delen' poij fit ante finemmundi, quid finis mundi,qult;“ Antichrifti execratio,quomodoineamdei^f’ damquotidic pq incumbant.quando extet' nisfignisproditurfanôius illczelusjquernad tnodumexternat blafphemiæamp; ofFendicul^ morum quæ funt Antichrifti contagium.gl^'' diofeculari fubijciantur, cui externa omni^ fubiccla funtetiam reuelata hypocrifis Anti chrifti,nam quae latec interius, ea Dei iudieP umunumreformidat. Similiter terroresdee' didlis Cæfareanis difcuflîmus,quæinfirtna’^ mentum maioris pronunciati annexerat,ac ft dicerec,eos qui citatam feripturam per cona' tum delendi Antichriftum præuaricantu*’» fupremam in terris poteftatemgrauiter uitu' tam efle. itaeg Dei amp;nbsp;hominum ineuitabiloi* Iram pariter dcnunciat.

Ad minorem igicur côfyderandam tranft^ amus.SiquidcmMifta inquitjtSi uetatiom^ trimonij Ecclefiafticorum, antichriftianaex ecratio funt .ut uir Dei Dutherus autumat. Quid hoc eft aliud, quïim dicere çf Miflalt;Sî eoncubinatus facrificoru pro quorundamo* pinatione fit antichrifti fœditas reuera nôftt«

Quanquam in meliorem partem, quæ fu' fpicioft

IVRE HAGIST. IN RELIG.

fpicione dicta funt libenter interprctemur^ quodfolencChriftiani tarnen artifidohuius 7* , locunfufpicioncmnobisucnitCöfultorifte, oeMimo quod fibi non fit propofitum ut elucidet conjultoris* propugnet ueritatc, fed ut earn technis uerfu* tiacpobfcuretiSi opprimât potius.Namqut refta banc caufam adturus effet,affirmarec Miffam incertum concubinatumfacerdo* turn effe ihdubitatam ahominationem Anti' chrifti.VerumiUeualdc cautim amp;h^fitan' Kerambiguecp ita fubnotat,eaUutbcro effc abominationem fci’.icetjquafi dicat, alrjsnon itemuideri. Addubitasnc obone adhut,an CultusDei fine fid e,lt;Scfoeditasuag3c incertç' que ueneris in ulibus uitijs habenda fint.qug in abominationem Anticbrifti tranfcant.fi defenduntur autboritate Chrifti. Quisno'

Um unquam uocauit.

Olimjnifi fallunt oia, fub Spireftfem prifi' tipum conuenturn author Confilq longe ali' GMKÎfer^dt Ud cenfuit,nam debberatio pia nomine cuiuf' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coju

damiurifpernicircunfertur, forte nunc ci alia çtas,aba mens.et aliud iudicium.T am folida t y fideeft.quàmfolidè imago exaquis intuenti redditaconfiftit. Eaenimfubinde incerta ia' dOMerjdriMf, dlatur pro arbitrio uentorum. Atqui in prçfen ,uafichabcrc,amp;ad Anticbriftum utruncg ui

P iij tijattitl«

DE MISSA MATRIMONîO ET

ti] attinerc agflofctt, non fuo fretus /udfc/0» fedid Luthcri uniusautorfcatetribuens,qu2 alias non facit maximi, hoc loco aucem lOï Deieft,qiriaficeftinftituto fuonunc accom' modum^quafi diceret: Sine fané exécration! iiihilominusconanribus ca. explodereuindP (cm Deum feriptura, 3c fummam Cçfaris pO tétiam ius publicum opponit. Se4prudentef intérim cauet, ne ea elïe Antichrifla certo a£ difertc alTeueretjNam fecum iiir caucus reputa uit quod pium Celf. T.animum pemiciofa ifta fœditasfi earn talemeffein dubium nofl ueniretjfacilcad profequendunidc abolenda ea confilium perfe inflammaret. Idco rem ocu lis patentem ea conditione affirmât, ut fini affcrtionis fides fit penes alium,quo conicôc« ramrelinquatidnonomnibusjncqp adeo fib* forfitan^fed Luthero cuidam uideri, quinon paucis exiftimetur efîcuir Dei.

Poftea fub huius partis epilogum.ubi de terrendi locus oportunus,MifîailIa iterum mal a lt;Sc admodum iniicterata abominatio, non tantum ita efle uidetur Duthero uiro ddt quam totnominibusexecratam poftlimin»® pridem rcuocarit PhilippusMarchio Baden fis,ex. CO quod dus prindpis c onfiîiarij amp;nbsp;pa' retei arden dus rem aggreffi, hac in reiram d® ’ niini concitarinr, Ir^ enim diuinae fjd

IVRE MAGIST- IN RELIS, n»

quod priera federapcioribus caftigentur.Vl 54 deturautemeosaulicosin duplex crimen uo^ care,primum quód aufi fint abominationem Anrichrifti â mortalibus per fctipturani inlt;- rtcef^it» iriolabilcm diminare. Deinde quo duetitum illudfacinus animofius quoq; obierincgt;quod ab eis ficfacflumpe{riniegt;nam peius eftidfad nus,quod eft pana prioris,idcirco grauiflS-«nam Dominus pœnaminflixerit,quç fit Mif Cx tam execrabilis reuocatio, quod quidem Gtfummumpeccatum. Sic ab euentuceuper* ^icuo exemplOjUt fibi uidecur,nos urget.

Quidigiturî’ Annonirx Eki nota eft^ue* niffe in ncceffîtatem reftituendç blafphemix Dei«’ Nam cum locum nunc obiter expédié' mus.Eft fané nobis minime ambiguum non tantum in populo illiusditionis,fcd «nalijsquocß non paucis turn ciuitatibus turn t«gnis,qux pana fimili exer ccri uidemus, ira Dei in hoc exardefeere , ut tandem ftudio' fiusiUius clemcntiam efflagitent .nam De' us optimus neminem abqcitin grauiorapcc' rata qui prius minora non admifcrit.Eft enim iuftus Iudex otbi6,alioqui uitia corporis,ut cç citatem dC id genus,interdum ut manifeftetur gloria fua, immittere folet. Caterum rclapfi incanumabominationum,iræ Dei uim ccr* tamfentiunt.Quam quidem non commeruc'

P üi) tune

DE MISSA, MATRIMONIO, ET

teres,fed claudicandoinutruncp latus,fau^ doqi? nunc docflrinæ fÿnceriori nunc ponrifi^T orunnmpofturis proue plebis incôftanda «o* impuleric, nam pro ludo mundus Euange^** um habet

' Proferatur ex antiquitatc uel unum exert*^ plum ubi faeïa fit necclTïcg« ferendi impia uH* populo redla in Dominum «S: illius ucrbuij* intuenti. Lex enimpræuan'catoribus nono^ feruatoribus officiofis earn pcenam minacutquot; Nam ob gloriam Euangelij metu fçpius labo raturutfertcamisimbccillitasjfedinfignior* pecflora fanguine amp;nbsp;uita teftantur uen cateirt' Tantum abeft,ut aduerfis uentis in pelages abominationum rcferantur.PrOinde hand mus an ob fidei uerg fhidiiïaut natio aut pub.ulla depopulata fit .Priuata cnim fides id publicam falutem fubit morte pro Chrifto» quod facit ad fidei probations, fed urbesauC populi faepius in diferimine feruàntur,ut id cis refplendcat potentia diuinæ bencuolcn* tix. Ec tarnen eft cur timeamus noftris, ne fi' bi cxifium non uehementi induftria.fed focor dia crcent,qui cum fyncero uerbo EuangeliJ tanras abominationes amp;nbsp;tam fcelcratam plebis amp;nbsp;pfeudecclefiafticorum uitam fuper* «fTefinuntyô^nonpto uitibus exterminant.

SuutO,

IVRE MAGIST. IN RE LI G,

Suuin.n. populu dus rd gratia fçpius affliMC,

tandem aboleuit prorfus. Ita publicaim*

pietas amp;nbsp;mores palam corrupt!,publice funt

exitiabilesjfed pietas ôC honefta uita in popi*

lo defenfa femper hominibus faluti fuit. A' deocj qui publicam fperamus priuata crucen» quifq? pro fe expedier.

lam Celf. T .illuftriffime princeps hue pro pendet.lt;Si ä paftoribus animarum eddemuo* lt;atur,ut fubditorum falutem SC gloriam dd, exChrifto fimpli citer procuret, non quadam inconfulta temcritate, fed bene meditatis ra* tionibus Sc iudteio minime fallaci addudlus. Quod quidemex abnegatione tui Sc reCpc' Äuprxceptorum Ddconftat.Huifmodi œdl ficatiopetrx Chrifto nititur,amp; ope Dei in eodemperpctuo fubfiftet. Nam certamde fuceeifu promiffionem habemus . Matth ci Vii.Homines autemhuius feculi qui religion nem fidle colunt .amp; arenahumanotum confi liorS inaedificant, tarn apud fuam confeienti am quam cotam Deo 8C uniuerfo mundo gra uiffimatandemignominiapro meritis aftid* entur.Fidtumenim animum odit Deus.

Item folutam Sacerdotum fcortationcm, hoc loco abominationem effe concedit, fed addit pariter iuxta quorundam fententiam- m^onjidn ^UQamp;binouum argumentû ipfenonrefutet. ter defetidit.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P V Nam

DB MISSA, MATRIMONIÓ ET fîam coficubfnatum faccrdotn eflc matnffl® Àium iuûum fordtcr adfcuerat. Scd quia fecU forte confy derat,quod nemini bono uideatur officrjefle,utpernidofa foeditas concubin»' tus facrihconim reh'nquatur intaifius, cum fî' ncdamno, itno cûfplendidapopuliudlitate pio Magiftratu queat aboleri, idcirco à co** ceffis mox dilabitur, amp;nbsp;Eccleflafticorum cort «nbinatumhaberi uultloco honefti coniug^ foKccc, V erum,quiaid quocg impudentius af ftrmatur,iccruin concedit.eos effe fcortatores» fed tarnen homini mifericordiquot;;audiaeorufn jnquietarf,lt;3£ d fc coniundUilimos animos dlt; fturbari pcrmokftum dt. Hic cernis quàm uC icuulgo dicatur .Medicum morbos corporÇ fuo expert« illis crederefadlius ut g dri xvrif rffM decumbunt.

Verum enimucro princeps illuftrifli’’** iîmplex eft ucri taris fermo. Et quem admodO vipum eximium,raporem uniufmodi acfin*' pücemreddit, ficueritas radone undiçp ßbf •equab’li côftat.neçp indiget, tot anfradlibn* totartibusjtoi tucis,fed aperteac pala'm ino' culos fedentium difpiciendum fc ambitiok itigcric fecura de eucntu, cum feiat quibus uJ' eibus perftringat animumfibeneanimadud titur. Quare nos de concubinatu, quàm p®' teftà nobis fieri planiûime difTcremus^û P*^'' usdlt;

IVRE MAGIST» IN RELlG. n.

«18 de r4iffa,quid iftuidla ueritas ftatuatcx* planauerimus.

DE MlSSA

CAP. XXXVll.

EVaftgeliumeft ferandum fcripturam jjjijpe Deum nobis propter Chriftum condo nbsp;quot;nbsp;”

ïiarepeccataÔC ceel eftia par cidpare bonajUi* tarn illam actemam immeretitibus. Cui répugnât fAiffa,utnunc eft, xque ac Turci atque ïudæi repugnant,nifi quod nomen Chrifti le fu interim recolit. Ex quo medium per fc no* tiffimum nobis fuppeditatur, eamfottiusre-Uellendi.Chrifto enim recepto,quæ illi aduet fantur,omnia diffipanturac pereunt. Quo ptsfidio ad uidtoriam contra cos arma expe-dientes qui funt exprofeffo inficiatorcs Cbri-fti,omnino deftituti fumus: aduerfus eosqul Chrifti nomine infigniuntur, nonfumusde-ftituti.

Primo, Chriftusper fpititum femel obla-tuscftamp;æternam nobis redemptionem inue nit.Sacrificulus autem in A\iffa quotidie offert.ac fi redemptio nondum inuenta effet. Ni Miffam pro recordatione exhibiti in cruce facrificij non «ftimat qui fuum iftud opus em ptorlbustantiindicit. Ncq? enim. Colas prcca

tioncB

pE MISSA, MATR.IMONIO, ET tiones habet fnrenibcncralt;fcorum,fcdprgttf cas quia pecuniaredempci func,illud fuum fa' crificfum infdennbusjimo abfentibus Ä 15' gcaliud agennbus maxime diuiubus lt;3C qugt; pecunia id emerantapplicanc. Quid obftina' DUS adei opponcretur,quam tale opus MilTf, promiHionem prqpcer Chriftum. in fe trant' fcrenns.

Secundo. Vidlima perfedia pro mortufsÄ uiuis.qua certißime Iiranc, cd unus Chnftusgt; »dem Sacerdosin atternum. Mifla au tem firn' plicempanem amp;uinum inremiffionem pet' catorum totius mundi offert quotidie. Nam ante confecrationem imd ante Canonem Ic' uafidó panem non confccratum,precatur,ut is proexpiacione mundi â Domino acceptetur. Fingatqui poteftquodatrocius lædatoffici' umd^gloriam Chrifti. Namredcmptio np' ftra non diuina fed panaria redditur hocfu' tili commento, Hsecexcorum fententia uera funt.quanquamaliaueteri Ecclçfiæratio con fecrationis. Quadcrealiasfortaflis,

T ertio. Chriftus fidendu fibi uni hortatur, opus MilTæâmei ito Chrifti pro nobis mor' tem oppetentis abducit ad huiufmodi opu» jiumanum, quod fine Verbo Dei geritur,5i pudis cogitatiorubus cómunionem facrificfl zÇhrifta applicat, nôfcruatainftitutioncÇh^

ÎVKB MAGI ST. IN KELIG- ni ftiÈx quo hgc uaftiffima perfuafio inoleuit, Utquifquis fAiffam quotidie audiat.ud uc* tius remote fpedletjUtmos eft Germanorum. Is pro religtone abundc feciffc uidca tut .Hane perfuafioncm cum uerbis turn exempio fub* inde confirmant proptcrea quod ad Miffam fummam pietads aftringunt, quam nemo a* ftantium poteft intenigere,quia latine amp;nbsp;fub miffo murmure percutritur, cum ridiculaqua dam gefticulacionc. Nos lAiffam ueram^id eft,CanamChrifti atep Euchariftiam jCeu tardinem Sccomplemcntum Euangelij uçbi* muslaudibusjadducti certiffimaratione fpi.. dtiis. Namin eatotum Euangelium Chriftl nobis impartitur nbsp;nbsp;nbsp;Chriftus ipfc pro nobis

daditusnonfpeeftantibus fed uefcencibus dl fttibuicur,iuxta inftitutum Chrifti,hecccffa' niusadeampopulum poenitentem SCaegen' ttm confolationis inuitare.Quo cceleftia do* nacredenteSjin ea accipiant, per fidem ÔC uer bum hoc in ea prgdicatum.Hoc eft corpus me Um quod traditurpro uobis. Nequis noftran* ti. Papifticam JAiffam eandem effe putet.

Quarto.Fides per Chriftum rcmiffionem txgraaaconfequicur.Sed Miffa docet.apud fc quserendam rcmiffionem, fine fide in Chri* ^m,quia per tale opus facerdotiB,quodU* »Um prjdiutur.qui fua iftam adionem offcre pti

OB MÎSS A, MAtRliÏONIÖ Èf

dem in Chriftum cxdtaret Miffa quç V Dd promittenris non prædicat. Nam quo“ fecretoalienaqjlingna coenx uerba ceualiu“ agentes pcrftrepuntjid nihil ad aftantium tonam,qui non audiunc.nequeincclligercncfl audircnt. Fides enim fit ex auditu.

nihil arcanorum illorum audit.Neq^in fi)S aliud docetur quam quod Sacerdos in Mi* fa,meritum Chrifti applicec fua cogitation«-Sedquoquæfo ueibo Dei, et quomodo rint,quod benefadloribus abfentibus ,auti)* qu/præfentestanquam mutas ac furdatperÇ® ne tantum adftât applicctur uirtusfaaifidK poftquamin communioncm Euangelij foU' fide pauenia turf’d«; iuftus fua fide uiuat.et no fide aliéna. Nam nolunt haberi MifTainpr® fimplici precatione.fed contendunt.facrificU' los id gercremuneriSjUttS; Chrifti facrificiun* cuilibet applfcent,acq? ijs maxime qui famrcdemcrlnt,autali2is ipfis bcnefecerint-

Quinto. Qui audit Verbum Domni cituoluntatempatris.iseft Chrifto mater ft® ter lt;5; foror.Nam eddem opera in coramufli'’' nem cceleftfum bonorum recipitur. Miflarius autem metitum 3c uiÆmam fuam, hoe eft,«* uspatricfpiïïtribuit præcipue ijs qui patron! amp;nbsp;qui plurimum numeranc, aut qui çulin^ tiut

IVRE MAdlSr. IN R BUG. n» eiusamp; fuccelïbrumlautiorc fumptuinftruxe tunt,aut iam inftruunt. Aut certe quitus ali^ quo alio camali affeAu aAor fabulat deuind tutjobfcoeno interim,utexempla fuperfuntî itaeç regnnm ccelorum turpiffimo mcrcatii uenale eft,quod homines perituris diutiqs ÓC turpi obfequio emunt ,quod quidem Chri-ftuspropofuit fine argentoóc gratis compa* tandum Audite enim inquit, de uiuet anima ueftta.Efaiaelv;

Sexto. Chriftus facrificiumfuumScfeipßi per fpiritum fanAum.qui eft pignusfideliura, tredentibus diftribuitgt;Sc de dono fuo eos per tairufterium Ecclefig uerbo predicationis 3C exhrbitionc facramentorum reddit certiffi* BIOS, Sed Miffarius factificat «Scilleapplicac ^iffam,de quoproperatione fummacelerc cogitationem comminifeitur ,quam memo* tiam nominatjn qua nomina eorum qui mif* fs fingulariter participes effedebeät curfim ïecolitjin quam eeufummam falutis ponen* damdocct.Hoeeftenimilli communionem SCfacrificq 3c operiâ fui acciperc, quod effe «fficaxadremittendapeccatapraedicat.Diuo autem Paulo panis quem frangimus, commu tócatio corporis Chrifti^d eft, donum da eft.

Septimo. Cogitationeigiturinanifineuec prgdicatione, iSc fine motubono animi ueti ditaaç

DE missa matrimönio Ér ditanrredemptohbus Miflarum/acnficij munioncm.Sed nosminiftri noui teftament* cœnâ dominf dedararnus.diTercefequimui'*'’ ftiturioné,mandatü ec uerbfr Domini d“* nomine fïdelibus qiiiacdpiuntcûfignisSa'' cramentalibiis corporis amp;nbsp;fanguims Chrift^ ueram communioncmdamus, quam utccft® uerbo óc infticutione nixi ueriflimc prxbff mus, ira 1111' ueriffime fumunt per fidem- I” Mifla nihil huius fic niCi imaginarie, quia ool niafola cogitanonefineuerboffunt. Nccu«' ra fldes Sacrament! effe po teft populo,cuf que prsedica tur, neç^ exhibetur facramétui”» fed aftat auditor mutæfabulæ, uel ueriusim' pcritus fpecïlator gefticulationis fcanic®' Nos autem agimus ccenam Domini præfdi''® fpiritu fanóloói^authore Chrifto, cuius lu^'^ lentainftitutioamp;fancflifTima ueiba fimpl*^ terfcruamus. Ilicfine fpirituamp;fincChrift*’’ quia nccf! uerba neq? inftitutionem eius obft* uant. Calefte conuiuium eftnoftris hæc na,nam fideacdpiuntamp;fruuntur corpore^“' fanguinc Chriftian alimoniam interiorislj*’ minis.Sedin Miflâ,Papiftarum alTecIæf®^^ fuperftitione contaminancur . amp;nbsp;utalqsui“ turidololatriæmanifefti fiunt,utqui ïninis prgconditore ucnerantur.

iUis ifto miniftcrio mutx miflæ corpor’® ■ fansu«'

IVRE HAGîSTquot; IN REUG- n» tifiguinis Chrifti communioecum nulla irt ea fitpromiffio,nulla inftitutio Chrifti ad qua^ prædicatamauditorum fides exerceretur. Nâ ordincm uerborum an obfcruent ipfi uide* tint. Illudnon inficianturquodnullaprædi catio fiat,nifi forte in MilTa defundtorum,aut pro fundatoribusamp;; pro illis quorum dormiquot; bonis diemrecordantur. Nectum aliud præ* dicant.quàmut pro fuis benefacftoribus Ec* clefiaparicer precctur ,eui meritum miffæ fuX applicant. Orare quidem pro nobis mutuo poffumusjfedpro alrjs Chrifticommunione nunquam quifquam acceperic. Qüod enim ac cipiOj id mea fide amp;nbsp;mihi accipio inalimoni* am animg.quia fua quifcg fide uiuir»quç in cct næ ufu amp;nbsp;cxercetur amp;nbsp;confirmatur. Quia cce tiaeft asftiofidei efficaciffima propter inftittt tionemamp;uerbû Chrifti. At Miffarq nolunt haberi oratores fimpliceSjfcd oblatores Chrl ftiScdiftributorcsmeritorum eius SCmerito rum totius ecclefix,idcg iniuffi Sc fine uerbo» côtraq! curfum gratiæ quæ eftut fitiêti animg confolatio per ucrbumÔC facramenta obue* niât,id cft,Chriftus unica falus præbeaturjSi , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidcunusaccipiatur.ïtaiÿ Miffarius,quia nul

lum mandatum acuerbum Domini habet,ne n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hiodeilliuspromiffisccrtus effepoterit.necÿi

fidê populi çdificaqquç fofaadminiftratione Uetbiddadiuuat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Q_ Odaua

DEMISSA, MATRÏMONIO, ET

Ortauo. Chriftus uocat ad fc omncs qu* laborant, fine difcrimine,quibiis öftere refo' cillationeniÄfeipfiim. Sicin Ecclefia omni' bus male.affèÆs qui ricc accedunt.imo' én'am qui indigne accedunc, corpus amp;: fanguinem fuum perminiftros offert et dat minifter.Quf ueroiftaeftproteiuia,noneosqui auidiusp«' tunt falutem,fed qui largius dant pecunian* proprie facerefacrificii participes et eis dito' buercmeritum Clirifti. Nam hoc fibi faeuka tis Milfa fumit, Âfinihil reuera conféré,«® quod fine uerbo Domini amp;nbsp;nudacogitation« neeg facrificiumnccg meritum Chrifti diftd buacur. Perindc enim uendunt myftcria tod Ecclefiæcollata,atcg domini corum eflent5C non adminiftri. Non eftin manu miniftri u« cui uelit diftribuat, fed cuieg uolêti ac petenrt pro uoluntate Domini fui diftribuat necefl^ eft;miniftereft,non dominus, amp;nbsp;mandatum ad afflieftas confeientias confirmandasdocert daq? pcccata propric habet, non facultatein profuoagendi arbitratu. Huius nosmeni®j^ rcs.cupientibus facramento labentem animiï côfirmari, ateg fc ardlius Chrifto inferere,ba bereque illi gratiam de acceptis offerimus ’P fa pariter myfteria ex officio fine deletS®^ cætera quæ chriftiani Qc pœnitentis funt, n® dçfunt. Offerimus autem ualde fecuri qu®^,’.

liia

IVRE HAGIST. IN RELIÖ-

lïid fiai probetur ,quia omhia geruntur elt; tnandato ec uerboamp;uiïtute Chrifti inftjcueri ris:hoc eft,cum pane (Si uino corporis 06 fang uinis Chrifti cotnmuniónem cxhibcmus.Re* alisefthæcnoftraadlio ccénæ.non imagina* ria.nonnuda cogicatio.perindc accg annulo in fponfalibus fanciendis ius coniugii uere da turSiaccipitur.

Nono. ProEcclefqsfuis Apoftolus,qua3 Chrifto genuitoratpeculiariter, hoceft,qui busattulerat opem Chrifti cosilli comment dar, ÎAiflariusautem probenefaeftoribusfuit operae(gt; fuæ redemptonbus, amp;nbsp;rjs qui opes ipfiattiüerunt.nonfolum orat,fedenam fa* crifi cat Chriftùm5amp; huncillis diftribuic nu* da cogitatione:quia fine uerbo Domini ita fie ti iubentis.Sequrturin Apoftolis ac prjshoml nibus orare fpiritum.quo authore miniftri ec* defijs coeleftes diuicias adminiftrâc.In Miffa rijsautem Si orare 56 difpenfarc facrofancca my fteriaabdominis faginandi ftudium Si eu râ uentris.quo aeftore et impui fore funCtioneS fùas obeuntes ab Ecclefqs auferunt diuitiaa ttrrenas,quibusinuicemobCtant ne faculta* tes coeleftes confequantur.NamEcclefiaftici nunefunt ferè opulcntiffimi ateg luxuriofifït micxmeris impofturis. Inlabore hominunt nonfuntjiSC cutnhominibus nonflagellan*;

DE MISSA, MATRIHONIO.ET

DecimOjPauIusprædicat Euangeliû Chrf ft), amp;nbsp;fpiritualia dona,hoc cft, Chnftum plt;f uerbum Ecclcfqs imparatur,ordinatcß Sacra mêca illiSjUt Indies de falute certiores et firm*'' ores fiant aduerfus innumeras tentationes huiusuicæ, quas nemo non pro fuo modulo fencit:amp; inuicem,fi expedit parieur utEcclc* fia fibi uicftum fuppedicet. E diuerfo ducit®* quum efleiMiirarius ut pro fuo fcenicogeft*^ ab Ecclefia huius uiræ commoda 3c nas lautitias exrorqueat, neqp inferuitad fidê augendam.Nihil enim omnium darnifi fam euanidam,qua: autfalfamaut peiturba' tam confeienuam relinquit, amp;nbsp;ut debitam o' péri canto mercedem , pccuniam, frumenta, uinum.rerum omnium affluentiam rigidepo ftulattunde nonfolum uiuerc,fed exquifitis afflucredelitijs non fine flagitiofis amoribuJ queat,amp;fi parœcis præterca quiddam labo ris accedit, qui quoniam monachi,Nonng SC Canoniciociofi dedmas proucntusecclc' fiafticos omnes occupant, ad fti'pem reielt;?W funt, audiendis confeffîonibus amp;nbsp;facramen^ ris uenditandis uidtum fordide quæri tant,qd tiocant cxftola uiuere. Nam paftorali curx quia magis affines funt, minus emolumen* riadeosperuenit. Quos quidem ad annum Kclmenftruum tempus non raro conducunt, uiliiTi*

!VRE MAGIST. in RELIG. Wf üiliffimamerccdula,qui ampliflimasopcs Ec clefiæ pcrditjffime decoquunt.Eddem tarnen parad quo onerailla rerræ,id eft Canonici amp;nbsp;Monachi propendent. In uotis enim ha* bent ut gradum accelerêt ad cumul andas diul tiasquoex paftoribus fiant uicarrj Canonici, ficutolim zx Canonicispaftores defignaban tur.Nimiumufitatafunt hæc.

Vndedmo. Euangelium quidem docet fa* lut cm à Chrifto perfolam fidcm petendam, quam fi adeft fequuntur uere bona opera, ut falubres frudtus bonam arborem: AAiffa au* té, ab opere miflariq petit,inquo fides non ex ercetur, fed fola opinio loco fidei quæ aliéna eft à fcnpturis,quia nihil eft qu^m inane rati onis commentum. Docentur cinhominesfpc «ftaculumillud miffæeffepcr fe meritorium, fed ex qua iftud fci ipcura docct ipfiuiderint.

Duodecimo. Mortem Domini annund* at Cana facra. In qua corporc amp;nbsp;fanguinc Chrifti in my fterio acceptis, fupplidum cius, quod pro nobis obijt, fides conuiuarum con* templatutjhoc cft,peccaci confdentiam 5^; ex aducrfo gratiam Dei agnofdt. Pafcitur enim hoccibo amp;nbsp;hocpotu mens fidclis incffabili ratione,(SC in communionem corporis SC fan* guinis Chrifti .pro nobis in cruce mortui atcp iraortuisexcitatijfeaddudlam fentit. Nihil

Q, in huiuB

DE MISSA, MATRIMONIO, ET

hui us fn Mifla cerfi jtur,qugpaffîonis qufdeni Chi ifti mentionem aliquam^fed celen amp;nbsp;obquot; fcuro murmure facit,idcp obiter uelut aJiud aquot; gens, ut aliud omnino agit.Nam neq? Mifla' tiusipfemagnopere morte Chrifti côfyderat, fedpræfentem fuam adlionem , qua quacrif Il tare præcipue,amp;: earn oratacccptamfore.

Hæcdé mifla ingenere. Quæ eft,utunp uerbo omnia dicam, contra hoc præceptutWi Nonhabebisdeosalfenos. Nam uerumD«' um non colit, qui non uerbo eius fimplicitçt inhærct.Profndc Miflarrj colunt alicnos Dç' os,quia miflam fuam pro cul tu Dei uendi' tant,fine mandato Dei, quafi homines de uo' ïuntate Dei ftatuere fuo arbitratu poffent.O' mittoquod miflam promortuis ofFcrant. qfl fantflos homines hac ufta defuncflos eadern ornentiquod aduerfus morbos çSC incommo' da corporis,eadem abutantur.

Miflaigitur multas atrociffimas contumc lias Deo quotidie dicit,hoc eft,ipfum minifl« rium Miflæ,efl: plenum blafphemiis,nam pa' ùemd; uinum toties offert pro rcdemptione mundi,amp;: toties quod in inftitutione Demi'' lt;]f eft optimum omittit, quod eft contra infti' tutionem afliimit. Nam huius uerbi fidemo' inittit:quodprouobisdatur. Vnfidesfncor' pus pro nobis exhibitû non adeft. Et inculcat

opu«

IVREHAGIST. IN RELIG. nÿ

opus operacum ut per fe meritorium,amp; homf aesinpanein amp;nbsp;uinum patri oblatumpoti* us conuertit.quac folenni illacerimoniaofFe-', runt.ex quo tanta Chrifti obliuio increbuic.

Quanquamnon dubitemusplurimos effc qui animo innocente in iftafcena uerfentur, quos noftros fore non dubitamus ,fi uim SC naturambdeiinChriftum guftauerint.Nctß tales in fc tanquam hommes didla putenc,qug gloria Chrifti inminifleriumdeprauatumdi' ctre imperauit. Nam faliiti omnium horninu dfcojMWdhogt;: confultum effeuellemus. quæ una caufa eft, ncffj, curtantoperedoleatcorruptum cfle minifte* rium noftrum,Scd amp;, longiorem de miffa tra* «ïlationem Celf.T.boni confulat. Quis enim paucis amplifs. malum cxplicaueritt’ Multis didtisdicendaplurima fuperfunt.Na eaMiP* fa^qua utuncurifti.caput eft impictatis.quam uis earn anchoram habcnt, in quam , cutn agitantur procellis difputationum,fibi uiden tur cuto confugcre, NoSjinquiunt, miffa no^ ftrapopulum ad Chriftum deducimus,nani eum patri pro Ecclefia offerimus. Non enim uidcri uolunt recordationera facrificr) folam facerCjfed deintegro facrificarc, Alioqui mun di opulentiam.pro gefticulatione Sómemo^ tiabeneficij Chrifti,improbeinuafiffent.

Quæ memoria quia dam eft habitai fiqui' Q_ iiii dem

bE MISSA, MATRIMONIO ET

dem fruçîluofa e(Tct,foIis myftagogis effet,na iuftus fua fide uiuic.Itaq? rccolendo promiP fionesfcmetinfidc confirmaret facrificus.mo do piecasrecolere.Obfcuratur hoc inani ifto'' rum com en to ineffabile Chrifti facrificium, qu/fcperfpiritumin cruce patri femel ob tu' litjhoftiani 3ccernam,quâin cruce ccfam pro totiusmuudf peccatis pater acccptauit. Spirl tu illahollia Chriftifalt;flaeft,igitur æterna eft,qua eadem nos per fidem infacramentis participamus per atftionçm Chrifti, qui eft fummus facerdos fecundum ordinem Mekhi bedeck. Crêpantfubinde illi.Nos offerimus Chriftumin Miffa, Quæ fcntentia, in Miffa Chrifti facrificium pro nobis non prædicac populo,fed eamoblationem quç geriturfce' nico apparatu,tantum ucrbis attollit, dJfft plebcm credulam ad hanc facetdotis oblaquot; tionem improbe alligat,adeoq?fitpcrfuafio aftand populo id prodeffe quod per facrifi' cum geritur.non idquod in cruce per Chri' ftum geftum efi,lt;Si:tn ccena Domini tribui'' tur,Hue facit,quod Miffarius femediatoretn effe fuo illo opere magnificointer Deum populumprædicat, Alij fic docent, NosiH'' tercedimus inter peccatorem Sc Chriftum, Chriftusautemapud pattern. Nonnegamus Avonem ftarc inter plagam 3c populum,

Mofen^

ÎVRE MAGIST. IN RELIG. ,i,'

Mofenlt;$ impctrare uefiiam populo, fed ob id non funt mediacores, fed nobifcum peccato* tes,qui predbus tarnen amplius quéim nos ua lent, quia uerbo promittentis firmius inhx* tent,quamnos inharemus.

Adhxc multa incpta in Miffa latent , ut eft,quod oratpattern banc oblationem,hoc eft.Chriftum filiiun,fibi tam gratameffefi* nat.quim quondam fuerat facnfidum Abeli amp;nbsp;Abrahæ.Hic autem arictem,illc ouem ob* tulit.Quafi (ilium unigcnitum pater non du* cat chatiorem pecude aliqua. Quaprecatione fuamprofedtoincredulitatemdeclarant.Non enimorandum,fed credendum certoeft,non folum acceptumeffe pro falutcmundi,fed pro nobis acccptum elfe Chrifti facrifidum. Qug näEcdcfia Chrifti pia unquam orauit,ut (ic* ret grata uidima imolatus Chriftus, aut ut H àes lit promi(Qs diuinis. Nam canit: Deus uc rax eft, omnis homo mendax. T eftatur Jcri pturanos inChrifto acceptoseffccnoftrueft utidcredamus firmiter. Alioqui quamobfe cro plerophoriam (idei unquam confequc mutjlndubitatum igitur eft acceptum elfe où latum Ghriftum patri, amp;nbsp;pro nobis elfe acce ptum.Scd pro fide amp;; cius augmente fempet oratur à nobis,qui feimus Deumin pollidtis Ueracem,nos effc mcdaces,ignorates,blafphe

Q, V mos.

bE HISSA, MATRIMONIO ET

tnosjfi nobis relinquimur. Quanquam depro miffionibus raro quicquam cogitant Mifla rq, toti imraerfi operi fuo, quafi uerbum Dei hominis cerimoniam perfc, ut meritoria tra' deretjsSiS non doceret per eam Chriftum iufti' cia noftrareprffentandü amp;nbsp;offerendum cfTCquot; Mj/TiVeteresinliturgiauerbisac geftibusinteJ ƒ' , ® ligibilibusfuppliciumetmortemChriftipro c^Utef^ue lixerepra;fentarunt,ucEcclefiaadmonita.pre

crj redcnipaonis magmcudinem confydera retjcocpfacnftcium ,ac memoriam facrificil Chriftiji turgiam fuam fecerunt. Quid huius in MilTa nunc fits' cuius necj; uerba^nequegc' geftus uulgointdliguncur.imo ne myftago' gis quibuflibet. At inquiunt, nos met fecreto proEcclefia de hiftoria nonnulla reminifc«'' mut.noftracß fides,quæinde intenditutjEc'

clefiæ fides eft. Nam hocperfugiofcabduflt lüinißer tto quidam. Quodquäm inane fit populus no' N( telïamenti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;minifter Ecclefiæ 3c pcrfona pub

P lica quifquis eft facerdos noui ceftamefiti,ut uocaturj?pter partes fufcepti muneris, qusf funt poenitentiam Sc remiffionem peccato' rum per Chnftum obtinendam docere.uet' bisÄ facramentis eundemin cibum anim® cxhiberc, agereq? in cæteris rebus curam pa' ftoralem. Exquaeft,quod fcueris disftfspCi'

'Cantcsobiurgct,ceffantesindtet,malecuiren tes re'

IVRE MAGIST. IN RELIG» nlt;

tes reuocet,collapfos er!gat,pcenirentes in iimgradum confirmée, indignis claudatreg^ num cœlorum,dignis illudrecludar,amp;id gc nus alla quæ fide amp;nbsp;alTiduitateminiftri mirifl teprofuntalijs: amp;:fiqui exillis, ergafe ad ex emplum Chrifti confirmandos exifterent ne gligenriores , dumrite docent ac regant ec' cieliam,tamen ueri funt amp;nbsp;adhuc falutiferi ec clefijs. Caeterum Ecclefiaftes uiuit fidefua, non minus qua'm quilibet è plèbe. Neep eius fi des eft generalis fides Ecclefiæ,fed membri nnius eft.Necç offiinû in ecclefia eft,quo mini fttrproecclefiacredac,fedeam de uerboDo-•ninireddit certiorem,utipfa ualeat fuafidc uiuere. Quifeÿ fupplicium Chnfti recordan-’ do,fibi prodeft non alijs, fiquidem fuerit eins ad feripturç præfcriptum recordatus quod an fia tin Miffa ipfi uiderinteCertum eft, plcracß omnia MifTæ ex diametro affirmare confiden liaseiquæ in mortem Chrifti contrarias.Ni* bil igitur ad Ecclefiam memoria quam fecrc' tofacrificulus fibi renouât, fed plurimumad fertmomenti qui prædicat ÔC uolentibus ac petentibusuerbislt;Si fignis applicat Euange ïium Chrifti exmandato Sc uerbis illius,qd ÇluidemincoenisnoftTis pala'm efficitur.Ridi tulajgituruanitaseft,quod facrifico foloco-medentedicancCneefuimo nonpropofito ci

DE MISSA MATRIMONIO ET |}o,aftantiumnicntcm codemdborcfid. N» îd polhcctur Miffarius qui bcncfaóloribus fuis Miïfamàpplicat, tanta confidcntia,finc uerbo Chrifti.

Ergoilluftriffïme pnnceps, quia nihil nd' fertcommodi Miffa,quî{m quodfimplicesho mines falfa confcientia imbuit, quos af fideirt Chriftum ad opus alienum hoe periculofius abducit,quodeuotiu$ ei ftudetur.adeoquein caufa eft, quo certa fal utis remedia negligent’ tcsjucfuntuerbum prçdicationis et facramen torum legitimus ufus,inanibus operu fpebu« hominesinfIentur..Cclfit. T.fuerit ab fedu' lt;fla mulritudine id ofFendicuIi auferrc,amp;in ui cem Dominicameoenam reponere,inqua do cetur tocum euangelium , ficue cius fummao* lila complcdlitur.Scd 3c quoddiana alia exef cidainfticuat piet3tis,quibus præcunte pa' ftorepopulus erudiatur. Nam quo praefidio fiderepoffentmiferijqui rudimenta Chriftia' nifmi nefciunt. Hac in re primas principi® partes pr æftiteris. Nam a' Deo talem potefta tem in hoe accepifti,utpcr tepopulus ad reg' numChrifti adducerctur.Ad quam reminfeï uit MagiftratuSjCum uerbi Dei maieftatcoi conferuat ,d£. efficit ,ut hominibus ccclefiæ fa cramenra facrofandla maneant, 3c blafphe' lt;niæ in Deum cum impura uitaè rcpub.exter nünencur

IVRE HAGIST. IN RE LI G- »9

minent,Quæ fi præftiteris.admirabcris inc5 parabilcm urilitatem.quæ confciencijs inde accedctjfirmatis in Chrifto lefu. Oramusigi-tur pientiffîme princeps ,ut Pater in coelis. quem fpiritu 3C ueritate adoramus,ad cam in duftriam animum tuum confinnct .Amen.

Q.VID IN SCRIPTVRIS, LE*

gibu!,ZT in prifcii Eccleßse cMoni bus,uxor amp;■ concubina fit, quæftio fccunda principalis.

CAP. XXXVIII.

SEcundo quæritur qfit uxor nbsp;quid coft

cubinain fcripturis facris:lt;SC quatenus eâ defcripticncm Cæfareæ leges amp;nbsp;Pontificum Condliorumçp décréta comprobent.Refpon fin igitur noftra hæc eft: V xor eft.quæ uni ui-tolegejcgitimisq; cerimonijs addiÂa parer. Quae defcriptio latiflîmc patet. Nam Icgiti î^egitintece mæcerimoniæ funt ritus qui auc diuina auc fimoniie-Ècclcfiafticaautciuililcgcinftituti confirma tilt;^ inpublicum morcm abierunt.Ciuilisau tem Icx eft quæad politicam uicam pertinens, '■ prindpisauthoritate.aut populi confenfu cô mendatur, Canonica ucl Ecdefiaftica, func

? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;patrunî

DE AÎISSA, MäTRIMONIÖ, ET’

icclelùtlUcd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di«îla, pondficutn pladta, condlio'^

J ' rumcçdecreca,quibusocconomia incoetupo' pull religionisgracia coeuntis adminiftratur» Ad utranq? Icgem iefcruntur,quæcuncg con'' fuetudo ob tinet fl legi non repugnant, Lex au hcxdiuini. temdiuina eft quæ facris biblijs continecun

Eacftaucuetusautnoua. Vêtus quidem.ut Vêtus, olimin populo typico per Mofen promulga tai Vcrum ilia nihil neqj ad nos, necg ad reg' numChrifti.nifi quoufç^ d fpiritu dependet, aut quà ferit communem na turç fenfum,narn hadlenusplurimum adnospertinet. Ex quo gen ere eflc maris ac foeminæ coniundbonem nemonegauerit. Alioqui Mofes cum omni fuapædagogia nihil ad nos,qui in libertatem NolM. Chriftifinelegeperfidemuenimus. Nouaau , tcmdiuina lex eft,quæ in litcris ApoftoliciS extar,quamprofitemur nos Chriftiani,fed ea totafpiritumadornat.utiturq? politia popu-* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locuiquc recepra,donee in chatitatem noil

peccatureuidentius.Proindecônubialiaiura ueteris Ecclefiæ Ecclefia Chrifti libenter u' furpat, neq? afperantur placita iuris ciuilis cd fultorum/iquidem ad bene uiuedum aliquid momentiattulerint. Bono fibi efledicit qui* bus bene utipoteft.

Quare cum ad primam inftitutionem 8C. ad legem Chriftus prouocct Matuxix.dî2ad cuendam

I7REMAGIST. IN RELIG. n*

tuendammatrimoni) fandcitatem natura inilt;' buamur, quemadmodum ea eft a' MoCe era' dita,primumexMofe ceu capice,coniugrj de' flarandi fundamentum repetamus. Cui nec^ Ptophetæ ncque Apoftolidetraxerunt. Nam ÄsChriftusipfe 1 egem non fol ui t, fed adim' pleüitjMatthæi quinto.

Inliterisitaq^ Mofaicis duplex eft coniu' Qaipatrei gij ratio. Nam ä patrum confuetudine poliua ftgalis nonnihil uariat. Patres autem uulgo r. ^•dmusillosqui legem anteceffcrunt. Quo* ’■umdudlusperfpintumfmclegefcripta fuit, amp;fi legalia prpeipua obferuarunt. EoqjEc* clefiafticis fcriptoribus illorum aetas uixilTc diciturfub lege naturæ, cum fine lege cxpli' cate fcripta fint adminiftrati. Primumigitur «X x^lofe matrimonium in genere quid pro* prie fit ftatuamus,amp;: facile alTcquemur, quart rum fucceftii temporis in acceftbrijs uariatum fitjóL quomodo in oculis Dei hoc tempore ua leat. Ex quo ad hanequ^ftionem farisrefpon fumeftc uidebitur.

Coniugium eft coniundh'o man's amp;nbsp;foemp fiidfrintoniU næ,quæa' Deoiuxtauerbum illius, cum utrP nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

ufcg uoluntate ad perpetuam uitg confuetu' dinem 36 ad fummam rerum communionem. nbsp;* *

aut fufeipiendae prolis aut uitandæ feorta* «oms, aut mutui ex uoluntate Dei adiumen*

'4

DE MISSA. MATRIMONIO ET tij uitanditj tfdi) folitudinis gratia conciliâtJt eft.

Hæc defini tio omnibus confiât partibus» quæ naturam rei,cum in fe, tum ab effèdtionc acfinc declarant. Nam genus eft, coniun(ftio uiri et mulieris,quode.'c nomine liquet. Nam legibus didturamp; copula amp;nbsp;coniugium 3c mi trimonium:Græcislt;ftgt;/p/«cft.Hebræisautem uocefumptaab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uiro

ac muliere,quæ inter fe funt coniugata,qui lo cusefteffentialis.

A Deo iuxta uerbum eius. Non quæuis co fuetudo uiri cum muliere matrimonij nomen habetjfed quos Deus coniunxit. ficut prj om' nes elle opus Dei concubernium fuiim cum uxoreagnofcunt.Nam mafculum 8c fexmia^ crcauiteós.Etjpropterca relinquet homopa'* trem amp;nbsp;matrê 3cc. Sic ucteres tanquam egre gium opus Domini, coniugium fummareli'’ gione coluerunt, quibus in cotrahendo (quia adobfequium fidei,iuxtauerbn domini com paraci cranc)Deus author amp;. caufafuit,etab eius ccu tradentis manu uiri pij fuas uxores aC ceperunt piæ mulieres nupferunt fempet in Domino,óóadhuc fuas a' Deo pijomnes benelt;^ inftituti accipiunt, quamuis amentia uulgipotius libidinemfcquitur, amp;fatanaffl jpfum nuptiarum aufpicem patitur, Nam fpi^ ritu«

iVkE MAGiSr. ïN RELIG. i,i h'tus fidei.etiamnum contcmplatur, SC atcen* te cönfyderac, quemadmodum Deus rerutii Omnium opifexjCoftam uiri in mulierem cxaS difica:âadduxerit,qui capuc amp;nbsp;fonsamp;S excni plum eft niaritorum, amp;nbsp;matrimônium eius fpecimcnecforma eftmatrimoniotû.Proindé eodem pacfto liane qüam habet Uxorem, ceüt lt;arncfn de carne et os deoffibisfuis diuinicuâ fibi natam ôi faeftam efte crédit quifquis pilt; hseftjsSi^lpiritum fidei feqùitur. Itacp prccii bus2LDomino, mulierem bonam eftiagitaî homo pius, quidematrimonio contrahendo délibérât: amp;nbsp;qui iam cft maritus tanquamtî Domino impetratam grato animo amplectigt; tur..Non irruf t cupiditate fœda in fôrmam,nè

contuberniurrt muliebre fine legibusuc hacrificus aliquiscum concubina temereinfti *uit,neq; incerru amp;nbsp;uaga cum muliercula deli catula confuetudinefeobledlat: quam maio* i’Cuoluptatc obieifta iterum abijciac. Cuiuf» *àiodi uioofos coniiidlus cOnfultôr legitimot iudicat.ut qui properfeefta connubij Jegeaffe ôum (SiSamorisimpatientiam interpretatur;

Quininmatrimonijs Ghriftianorum nihit hiconfulte fit,nihil inopinatû, ex eo qd’ fpon fi per fidem cernant atlt;ç intueanturuxorerrt primam,ut dîximus,primo marito coniuncll tt hunt ilhidcuni adduxiffe çam fibiftatuurit ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R iUxtâ

DB MISSA, MÄTRIMONIO ET

luxca »terniim fuum confilium, quam uolurt catem per os Adami idem opifex explanauit. Hacc eft coniugij natura,lt;5f hæc ordinatio del quae uerbo eius coclufa eftjtfe ufq; gmanebit. Nam quemadmodum inirio, fic quotidie cor Jum Ct tcrram amp;nbsp;quçcuncç in cis continentur créât atq; guberna t.ead em in uniuerfuin ratio He,qua in prindpio 3c in opcrc fcxdierum.cur unam matrimonij rationem quotidie noua' ret.Nam Deus eft immutabilis, ficopera eins «undcm modum tcnent. Proinde coniugia hoc fuo quaecp uerbo,hoc eft,osex olTibus m« lt;s,ctiamnum coniunguntur. Quod quidcn» Chriftus Dei ucritas. Match. cap.xix. Tplen' dideaffirmauic.QuosDeus inquitcoiunxi^ homonefeparet.quia eolodde matrimonio (n gcnerc diftcritjÄ certum indubiratumqu« facit,uera matrimonia omnia Deo authors côtradla effc, Nâde uxorcnô deferédain uirf «CTfum d efinicns ait,quos Deus coniunxi t ho tno nc fcparet,ac fi difcrte diccret. Coniugia, quia Deus omnia coniunxit,nullum humana authoritate diflipetur. Exquo fluxit amp;nbsp;il 1 ud 6alomonis.Domusac diuitiae hatrcditaccma iotum,rcdinduftriauxora' Domino conftaC-Proucrb.xix.

Atq? utinam ilia quæ didmus, homines Chnfbani ccrta fide emncs nicditarcntur,ncc tant®

tVRE MAörST« IN RELIÖ. »0

*an:onegle(5lu uetbiDd »tantaq? fnfipien* ^«a,fedftabili rimore Domini jdiuinumhoc opus adorirentur, profcfto plus gratise ac ml ïïusrixarum inter côiuges plcröstgcxiftercc. (^uanquamlicetut alia: quocß drcumftan* tiæ cönfydcrcntur in matrimonrjsaufpican* äiSjqux uoluncaccm Domini abdicam inte* ^caprodunt.De qua re poftea.

Addïtur. Vcriufq? uoluntacc. Nam Äft t)euscftquicogit,amp; inter feconglutinatui* •■Um ac muliercm. tarnen cos non committit, Ut lapides amp;nbsp;ligna,qute fcnfu carcnt, in ftru* lt;Suramunam cöportantur.Inter côiuges ein tflcdebet mutuaanimorum coniundlio.quia iüdido amp;:uoluntatcfuntpr3cditi. Adducun* tur quids in eam confenfione pro natura fua fcientes uolenteffjî, quem in modum ,ad alia Quoeç arbitratu fuo amplexanda homines de Usunuspermouet, Hine Sancflorum prcccs, ^uipro corde ad bonum ultto propcndefite quoti dicfupplicanu

Voluntatem autem Dd in condnnandi» , «latrimonrjsjhoc argumento puto demöftran vol^rdi dam: Quiequid cuicj bonum uidetur» id übt nbsp;nbsp;nbsp;quomOie

natura expetit.lt;fehomini bonum eftnoneffe daco^nofcf» foli^atcß ita effe natura uidetur. Pent igirur adiutorium fimile fibi quifqp, natura impel* •wite, ex e« quod hominem conditor talem

R q (laxcric

DB MISSA, MATRIMOMFO Él*;

finxcrit t Mafculum cnim Sc famfnam fcdt eos. Hac uiacx naturali cognitions affecftu» ard iritgcomparem.exonturamor ad fobolcm procrcandamnacuraliflïmus.Qucmadmodn illeaic:Naturaliffimum omnium eft,generare fibi fimüc. Practerca dulce quoddam uotutii plerofcß omnes urit,uc cupiamus homines fru gi exnobis prognatos fupereiTc. Non aliter lt;5-Inulier ad conuiuendum marito, fummo natu rà: imperu impcllit. Nam ad uirüjait oracil jum,eritappeccnciatua.Gen.iii.Quiditaob'' fccro.ga mulierfuam jjfcÆonem per uiruffl, amp;nbsp;uir per mulicrcm fuum complementum ob dncuNon eft enim bonum hominieflefoli.

Hic eft in utrocj fexu generalis affeccus. qui ad fiogularia coniugia fatis nondum eft. Nam hunc uirum ad hanc mulierem Domi* nusadducit,quoauthore fiunt omnia,perinlt; ' dcatque initio fuam Euam Adamo adduxic. AmOreoHlU Exquomutuusamorucriscôiugibus exdeo eft. lt;SC uerbum Domini contubcrnij fuifun* damentum lt;S£ câput habent. Namquodhic üirhancmulierem.tSie' dïuerfounaqugcgmit lier maritum fuum tantum diiigat,neq?ali7 cuiquam confuefccrcfuftineat,ncgt;n tam natu* rain caufa eftefficax.qua'm uerbum Dominii cui credunt pq coniuges.Ex quo uterque ut o' pusac donutn Domini,fuum uicæ confortem' in tue*

IVRÇ MAGIST. IN RELTG.

(ntuetur8campleclitur Si cuftodit. Quofjç MC diledlionerii inter cos nullus cafus nulla in iuria corrumpat. Tanta uis cftuerbodeielTç connixum ,cuife prj fimplicitcr permittunt, QuinafperrimlquæqsjUtincidunt rebushiï «najnis aduerfa plurima,lt;Sc inter coniuges ma* xime commitigantur cogitationehac.quatn Mterqi ex Verbo Dei perdpit. Dominus te buicuiuendi generi addixit,cui utillaamp;illa feras uifumeft,qui malahæc bonis Içtioribus Candem cum ipfi uidebitur commutabit. Frac tereaex Deo eftquod inter moderatos Ethni coSjamp;Chriftianosprofaniorcs felicianonra rp matrimonia côfpiciantur, Affetflu hoc na; ePWMgHW Mirali Deus illos pariter irnbuit,utfuacuiç5 ex Deo» •■egina placeat,quemadmodum.eftin prouergt; f’io,amp; multi bonitate naturæ adduefti horre-antadultcrja itaep hac quidem Icge.fint duo in carne una,lt;Sifi abdita quadâ racioncjeriain ‘citer incrédules Deus coniugia copulathone ftcora,cuiuslcgiselFedlus eft diledlio coniu-galis,quia incæteris rebus mali, fæpccolli' gantur.

Quarc fl qui fine mutua animorum coû' fenfione Si fine amorc inter eos xquabilijCô' Legt'fzW« c* tiliantur,ij fine Dco uidenf copulati, eoep in^ lt;ohçrens atcpillcgicimnelTccorum coniugiû ^adenus cciifendumeft,amp;: kgihi sfcparan/

R ü}

DB MiSSA MATRIMONtO ET tur.Qjianquamiuxta publicosritus ackge» teceptas contradum, ncque pofliimiis neque debemusnon pro ucro habere,donccintolera bi]euirium,ucadultenuineft (S£id genus,ap parueric.

Ad amorcm conjugalcm diuus Paulus hor tatur, quem exigit fyncerj'ffimum,cx eo quod eam dilcdioni qua Chriftus Ecdcfiam pro*' Tequitur cöparat. Ampliffimam fane rem elTe eamoportef,quarafpiritusChrifti td maxi' mxfacratiflîmæcg conjponit. Nam uiri ,ifi' quit,dihgite uxores ueftras. Vosuxoresffl»' riris ueflais cftote fubditae in omnibus,quen* admodum Chriilus Eccleflam diligic,uccani fibi non habentem macula m adhibeat, fic uir uxoremquoc^ceu promiflionum diuinarum ton{brtem,diIigat.Quia in Domino uir nihil eft fine muliere^nec^mulier fine uiro. Hæck* Omnibuspofitaeft Chriftianis, obfcruanda tuit;^ uolenti pie uiuere,quae quidem fcripturg amp;nbsp;legibus, imó eriam naturae infculpta eft» Nam Ier Dei eriam a puella an confentiat SC antalis fponfus d cordffit, fcifcitatur, cuiu« nomine parentes de matrimonio pacifcuntur, amp;fi nihil fponfionis ratumeft.quod fine pa' rentibus^ filiapræftatur. Itacß ius eft ne pu' clla patriæ poteftari fubdita coniugio nolens (pçrudatur,

Prxcep«

IVRE HÄGIST. IN REtIG. tu

PrxcqjtumhoCjCrefdte amp;nbsp;muldplicami tu', datum eft generi humano peruniuerfun\ fed Adamo peculiariter cum fua Eua,amp;: fic ca füo compare cuiquc marito iuxta prouerbi* Um. Ex Deo matrimoniajGott befchcret die Ee.Hoceft fponfo cuicjtacfponfæ deusmutu umanimumatcß occafionem,urineer fecopu lentur exhiber.Id quod nbsp;nbsp;leges atreftanrur.

Ex afFeótu, inquiunr, nupriç introducuntur. Cufufmodi legibus Confiiin fibi uideturcon fiftere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trimonia C9

Atqui talis affedlus 3c amor coniugum, longifiimediftatab ardoreac furore nebulo* uis depereunris amicam. Nam amant fe mu* tuoin Domino amp;nbsp;contemplationc Verbi Dei,eoqp animisfuntcaftioribusac tempera UoribuSjquianon tarn carnis auidicate qua'm fpiritus moderationcjin illo ipfo Dei operc du lt;untur.Quareobfcocniamoris amenriam cö filiatricem coniugiorum fandtorum,fcripqi' ra non facit-Merecricius enim amor.ut Hiero nymus aic,in coniugio fandlo locum non hagt; bet. Coniugalis igi tur afleclus eft mutuus i U'* cunditatisfcnfus,amp;: gratia uiri amp;nbsp;mulierisiu Jeta uol untatem Dei agnitam compofita, qua nonfolum fibi inter feuoluptati amp;nbsp;commo* do funtjfed eriam Deum amp;nbsp;i egnum dus quae* tunt,de id praecipue in ülo conuieftu fpelt;ftar.t.

R iii] Ex

MISSA, HATRIMONIO'1BT

Ex quo pubhcam honeftatem qu?E prq «oluntate Dei eft contempletur is,qui tali aft letftu perdtus uitæ epnfortem ambit, itaque confy derat accuratc,quæ fitperfona cum qua • coniugium aufpicari meditetur, quo animo, qiiibus moribus.qua uitæ confuctudine præ' lt;jita,quo nomine ac fama npbilis, qui paren' ’ tcs,amp; qui cogna ti cius,ta in oculis Dei quàm proborum hominum iudicip habeantur,amp; ilt;^ genus multa ponderac,quæ ad fandium in dp tnino coniugium adeundum conducunt.In' ter quæ licet ut interim etiam facul tares ex' pcndancur,ncin pauperiem per temeritatem abseó:i, ex defperarione tandem Deum nc' gent,fed omnia fiant intra præfcriptum Sc up luntatem uerbi Dei. Nam fi Deus decreuit,uc pattern te fadat uxoris uterus.dabit unde libe cos 3c familiam educes.

Nihilominusillud apud tenon iniuria c«* gifabiSjUbi de coniugio ftatuendum, unde pam uitftus nobis pro familia queat confta' re,ne tentare Deum uidearis, qui te uthomine utituruoluntateamp; iudicij acrimonia prædft to in rebus agendis, modo ne quidpcrincre' dulitatem,neqf contra uocationem tuamfaci aSjUtfi arcifex esaut agricola jfpcreslabori' bus manuum tuarum benedidturum Deum, ^oc çft/nduftnæ tuæ frudlum Ä emolument

' . ....... tuo^

IVRE MAGIST. IN RELIG. i,ÿ tam daturum,amp;: qiiœ funt ad uitam tranfigen dam tibi g te fuppeditaturu. Adcocp non gc* nusnoncomitantem morum neq? formæ gra tram necß alias id genus dotes tam confydera bis, quàm expend es num ilia, uocationi tux quadretjÄ: an fit timens Domini .an patiena laboriSj afFlidlæque fortunp tolerans. Nam in tutâhominûaduerfa multa incidunt,qugex educarione propc' colliges.Harum return que fümus^quæ fitconfyderatioapud Ecclefiafti lt;os,paulobeatiorcs, quibus luxuslt;5^uolup'’ tasex patrimonio crucifixi comparata, eft i-confilijs.quemfinemunumhabent. Neej em cxiftimationem bonam curant, necj opes mo «^antur.quibus non partis affluunt. Prxterea puellam quam quis rite ambit, officijs.obfe* quio.declarationeuoluntatisfuxjomnicpfoe lita mundo ratione in confenfum mutuum permouere ftudeat.licec.fed femper.quatenus ja media quibus ni titur cum Deo funt.quo in Omnibus turn confilijs turn fadlis diuinam uo Untätern Sc opem Dei experiatur. Exempla idfaciam perfpicuum.

CumferuusAbrahxexuoluntate Rebec* cæ 8C cognatorum uidiftet, Dominum uiam fuam profperam fecifte, quanquam Deumfa lum intuebatur pertotam adlionem.nihilo* Çiinus de camelts Domini fui decern, 3c deua

DE MISSA. MATRIMONIO ET

rfjs bonis altjs quam fecâ adduxwatifirefe* rendomandaco fuo fecic menaonem utfcô2 herilemblium omnibus quorum intcreracfa cerec gradofioré. Deinde mox propc fontem puelix uoluntatem erga fe,munufculis ampU *is incicauit. Nam cum canieli potaffent fatis, accepitinaurcs aureas pondère dimidrj ficli. «SiarmilJas duas deeem aurcorum ficlorum» amp;easilli appendit. Genus enim mulieruot efîe nouit,quo afFcdlu ad fauorem pu ellsdemerendumabufuB eft tantusuir,qui a Deotorus pependic. Tantum abeftutdicas fidemin Deum pofthaberccaufas fecundas* ÂScontcmncrc naturam , amp;humani ingenij præûdia. Moxapud cognatos puellæ, domi'* ni fui diuitiaslargiusiacfdtauftcodem côfibd* Dominus , inquit , benedixit domino meo èc magnifecit eum. Qua rc auarus LabaH fraterfponfç,acpater BathucJ podusperfua' debâtur,qua'm alrjs de diuinanoluntatcindi' cqs uel euidentilTimis.quamuis talia multa ne queuulgaria feruus coram expofuiffetjadeo utilli id ucrbisfatercntur,ftuduitefRcerc,atq^ lt;fFecitpIanc. Verbum, inquiunt,i Domino profedium eftraduerfum te, ncçpbonumnet? malûpolTumus.Ettamê legatus Patriarch« etfialiaadiunxitadiumctain unam tamé fpe cflauit dei,pwidenuâfimpliciiïime,cuiius eflë (Tcdidic

tVRE MA GIST. IN RELIG. 13#

cred id It prœftare,ut ratiofles illæ aliquid mo* menti adferrent.Rurfus confenfu patris ac fra tnshabito,antequamdepuellaeuoluntateitc turn qusereretjuafis argenteis amp;nbsp;aurds ar ue* Ihbuseamdonauitjqutbus donis fimpliceni dusanimum baud dubie impulit utcitiusac plenf us affentf rctur. Nam rogata num uc* lit cum uiro difcederc. Volo,inqui t, nihil cun Äata,nihilcpdeliberans praeterea.

£adcm uia, ft externa fpedlas etiamnum ûtnplicempuelJamprocus aliquis Epicuri de gregc poreus adorircCjd«: cos captarct in quo* tum poteftate piiella eft. fiquidem agir ubi Icxualctquacin crimine capital« habct.cap» taffe nuptias ci tra parentumconfeientiam ac uolunta tern. Sed hoc intereft, quod pius ani* mus nihil huius audet, quoad de Domini uo* iuhtatccertus extiterit.Profanus autempro libidine animi,fine refpedlu Dei, oblata fpe* tulapodundæadoptatæ,ad ambitiofampe* dtionem omnibus machinis feaccingit.

Ex hac hiftoria pariter liquet, affedlum Re beccætSifi puellæadmodum.haud fuiffcamo rem merctricium, fed côfcnfum aliquem atej animi propenfionem puriorem, quamqui* dem ferui Eleazar is arftio commouit, amp;nbsp;com moram adauxit,adaudlam confirmauit appo fico artifi0o,»t(^cam animi procliuitatem

Icgicitnia

de MISSA MATRIMONIO ET legidmis racionibus ad finem adoptatumcH riofc perduxit.Ex quo pia puclla fine morbt* di affetfèus impccu dileëlum fponfum uehc* menter expetiuit, quodam innoccnti amore fnftigata.Nec minus illam fantfcilfimus iuu4 nis Ifaac ex aduerfo fynccriffïmc deamauit. ïtaq^ mutuaquadam reu eren ciapcrculfi,cun» feprimum confpexiffent,ambo afFetfli funt pudore. Huius generis amor ell amp;nbsp;dia tur con lugalisamp;caftus. Q^uid merctrcrjs amoribu« concubinariorum commune eft,cum tali affe' dcu piorum coniugum.qui quidem fe cupiunt Deo cum primis approbate, ut ifti Satana-jqa Ddrefpcdlum aut nullum autualdctenuei« faciuntomnesfcortatorésfaaificGquorum fi niscftpotiriuoluptatibus exuberater amp;fine molefh'a,cuiusgratia optimasquafcß formas deleguntjuenuftatcmç^fcortilli diuinæ prs' ferunt ucrita ti,imlt;i prop ter muliercul g ufura, omnem ueri fcnfum potius c mente oblitéra' tam cupiunf. Nam eis dolet quod mentio' ne Dei amentia libidinis intcrdum excutia' tur, fæpius uero debilitetur nonnihil. Sed çonrra,qui in Domino coniundti funt,ij feue' riprercligione magis atep magis indies coalc fcunt.ProindeScortatoresamp; concubinarijfa crifiçi fjne^deo et fine Chrifto funtin mundo, Vtdicuôiiiiunadixcnt.ab Epicuraeispræla'

tVß-E tóAGiST., IN RÈLîGi

Ws gubernari,uel uerius onerari ccdefi'i.Nam Ruisdei fenfuspenesiftosunquam erit.quiut ticrbo dominijüc fuis quoq? ipforum legibus quas fortitcr.ppugnarc uidcri uolunt fine fr5 toto quod aiunt corpore obluccantun

Atqui confcientiam prætendunt fcilicct, Conflitutiov ntccclefiaftici fiant coniugcs, quia leges id ue nes non /er» f«ftthumanaE,quibus fecenfent elTc obnox' utint,ubic2t ’os, Quafi cum contra Verbum Domini mor talcsquid fanciuntidratumctfacrofandlum,'^ quodiuxta legem Dciijdem figuntjd pro

Palea,qu®d aiunt,ac reobliteratanihilicß ciTc haberi debeat. Nam décréta Pontificum

Won uetuftiffima, fed ueterum pofteriora fcor tationem amp;nbsp;matrimonr um pariter uerant, fed Illam iuxta legem Dei,qiia parte a' prxlatisri ^cntur,lt;5lt;: plane'exploduntur, hoc autcm ex« hortefcunt, quia id prohibuerunt contra le« gern Dei amp;nbsp;naturç: nam Deus in uniuerfun» mftituitmatrimonium,acnacura cius expe« ttntiam infitam habet.

Quarc ex fpintibus impoftoribus 8c do» ftrina dçmoniorum eft quod earn inftirunonc ßc interuertit, certo($ hominum generipro« hibecContra quid Sacrifici amp;■ prflatiC fugiüc Rc horrent peiusangue amp;nbsp;cane coniugi'umaî Cgt;eo inftitutum propter homines id u eran tes. gladiooß äc flammis id abarcenc. Tanti func

«ftrt

OE MISSA, MATRiMÖNIO.Êf

fftis hominum conftitunones, donee aduef' fantordinationi ac uerbodiuino amp;eauerbi diuini obferuanda, ut quæ uoluncad dei qua drantapud ipfos carcantJiigorc ,lt;S;tantuai quse repugnant ut facrofaneïæ defendantun Nam impudens feorrado Sc concubinatus quae ui da nöfolum hominum conftitudo.fed edam lex Dei prohiber propter præcepcum cœlibatum excufadonem habent Sc à feueris Epifeopis diflimulantur, quorum admoduin pauci funt, A uulgo autem Ecckfiafticorutn pro ludo habentur, contempta hat in parte «um authoritate maiorum, edam Dd ludi* cio. Quafi ab hominibus edidtum turn fit uP godscxpers.cum calculo dfuini oraculi com' probetur5ahoqui per omnia inuiolabiIe.Nam incertam uenerem uetus canon, quam apofto lorum uocant, feortatorem fcuen’us abarcet, maritn.n.facerdotem ab officio deponit,fcor tatorem autem ab Ecclefia facit penitus ex' torrem.Quanquampofteriora iuraEcelefi« de rigore prohibitæ feortadonis indies tan' turn remiferintfad quam remiffîonem neceffl tare fumma impel]untur)ut aliquot feculis uix patuerit amplius feortatoris aceufandi locuSjquod in dtulo dccohabitationc clenco rum uidere eft: SC Epifeoporum ftudia 3c mo tecid comprobani^quorum nomine nemo fa' eile

ïrRE MÄGIXT. ÏN RELIG.

tileaccufatur, nifi interdum perprocuratové fifcij utin xrarium Epifcopi ex obfcœnaIibi dine pecunia inuehatur,Cuius aAio eft ex for mulaiuxta cenfum Sacerdocij côcepra, quam noftri dicunt.'Dcn milch zinis. amp;■ cam cuipP ^dinem uulgo ita maxime dcccftatam.utno dlhmâfcediore appellacione nominanc.Na eo fcelere actç Hagitio Epifcopi palam ac-sitfantnr Icnocinij,

Sed clamant: Cum concubina manet bo* daconfcieni:ia,quæ îi ducenda uxore obedien *emanimumdcterrcc. Quæ ifta confciencia Confulcor.fine V erbo Domini contra ^'ges bona eflc poteritf Nam fi confcientia Slualifcuncp illis uctafler haAenus coniugi* ‘'oijiam pridcm cum gaudio adrcnatam do^ dirinäucritatis aduolaflent. Proptcreaquod Pucris nunc liqueat coniugium cuilibet homi num gencri permiflum effc lege diuina.d o Ari na autem darmoniorum aliquibus prohibcri. ^ac perfuafioncex fcriptura fufccptagt;quanto ftudio fctditatem fcortationis cumcaftocon iugid commutarêt, quod quidem rcseftapud ïgt;eum preciofa. Vern cos effcaio tranquillo •ubetConfultor ,qui reijciendo honeftum ma Wmonij iugum, quod eft alioqui odiofum a* ditum patefadtlibidini Ecclefiafticorum foe dantio(Qnialicentcr,Scd pergaai ininftituo.

Conful-

DE MîSSA, MATItïHÖÏïrÓ Éf

Confùltor ex folo afFeifèii, amp;nbsp;ex iriutiio pçt fruendf atquedclectandi feftudio confifter^ matrimoniacontcndir; Nos contra.ad ttiatri-' moniaprçcerafïecfcnm requiri didmusparerf tum confenfunijdefponfationera légitimât«, ecnupcialemdemorecerinioniam. Necç fane macrimonium efle affirmamuSjid quod êftâa uerfum Deo, id eft,quod fine authoritatefeei t3turæcoijt,qup docet alias quocÿ drcumftai^ tias fitnul expendendas efle. Ad quam rem eX tmplnlfaac fan's perfpicue facit,quod fupr^ excuflîmus.Sed refutemus prolixius funeft^ iftam profani hominis cogitatiouemi

ijoHdltilis Cgfarcpat^diuinglegesjetpôtifidpqud* cuiuisuiroquamlibetmulieremuxlt;gt; rem concedunt.fed inter homines certa qtia' «rffrtWOWîK dartirationcdiftinguunt. Propinquitatéfan' ficit. guinis aliquam 3c impedire matrimonia cocantjtS: contracta diflolueré, poftorbem ditum femper perfuafum fuit. Cegatur Lcuii^ eus liber ca.xviij. Excutiantiir ueterum He' bræorummonumenra 3c elucebit,quanta:«® tatf ones in populo Dei uiguerint, uel füpra le' gis ætatem,(51^ quâim uarrjs fupplidjs inceft«*’ fasnuptiascorrcxetinr.Scdô^fupereare in h-gibus Cæfarcisintegritituli extant, quaruifl bonaparsChriftum natum anteceflit,(Sf om’’ hesi Chrifttanis IrïipcracoribusTunc in mogt;

teslB'

iVREMAGiST. TN RELIG, 1,5

resludiciorum receptæ.Mirum eftigitur ho* quot;nbsp;tniftem umufcg iuris pchnim, tantum tnbuè tefadisainoribusjutipfi matrimonium fini' pl I neer ftabiliant. Quod quidem contra fuas leges apertiffimas alTerit.

. Nam leges Cæfarcæ C. de fiup. L. imperia lis,et titulo de inceftis ÔC inutilibus nupttjs L.cum ancillisS!: Igt;. Humilemcod grauilTi-i mecauentne quis ingenuus a.ncillam ducat, ConditJoigitur inæqualis, uitiat nbsp;nbsp;impedie

coniugium ,quamuisincer feafFectu cohpfe' tint.Qualegemex MoleTalmutici ludaicd quocßpopülointroduxerant. Paulus iurecort fultus dicitin contrahendismatrimonrjs natii taleiusamp;pudoreminfpiciendum. Confultor nofter nihil qua'm depereiintiumfe mutuo af fedtum côfy derat, Contra pudorem enimeft^ contubernium quod aduerfus diuinas et hu* »nanas leges initur. Concubinatus aliquot fc culis illicitus eft habitus apud Ecclefiaftico^ Canones, qui ut nunc eft, per legem diuinani nullaætatelicitusfuit. A^ocum enim cceliba* tusimpune ducituiolalTe foediffimis libidini bus, modo ne iuxta uerbum Domini ac pro iure gentium uxori fibi dudtçconruefcat,quià ütalicnismifteancur iampridemfibi iusfece* tunt moribus fcilicct.

Abrogctur lex lulia, qua prohibetur fena* $ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(«i

DE MISSA, HATRIMONIO ET toriibcrunamduccre, ca'mue, cuius pater mt teru^ arcem ludicram fecerit,icem libcrtinu« fenacoris fïliam ne ducat. Quam legem lufb' nianus approbat, quia neminem audiuerat lu rcconfultum.quidiccret quemlibet amorcm legitimumfacereconiugium. Nondum Chri ftiani pnncipis talis confultor repertus eft.Na feruam quoq? prohiber ducerc ac libertinam, ut modo diximusexG.dcnuptqs C.impci ia' lis «Sc tic. de inceftis 3c inutilibus nupcrjs L. cum ancillis 3C L.humilem. Vetantur amp;legi bus qug fcenicis ludis fc admifcuerunt fcenicg filia,tabernarij autlenonis aat arenarij filia, aut quæ mcrcimonijs publice præfuit. Qu« fandtioHebrscorum quoq; legibusinMafe' chetifchuth obtinuit.At Confulcori noftr® nullus eftpublicæ honeftatisrefpedlus, quin ferua ,tabernariam,lcnam, fpurcilfima quan que «Sc quamdiu uifumeftpala'm domialac modoinfcmutuo afFedlu propcndeant.H«t deuetationCjquæ exinæqualitate conditio* r.is.aut exnota turpitudinis.Iâdepropinqui* tateuidebimus.

Leges tamdiuinæ quim humante certes prohibent cognationis gradus. Diuina lelt; Leuit.xviij.ubiaduerfus naturælegem incc* ßus efle colligitur, qui finelcgc Cananaeisibl dem imputatur.Humana: autem extant,Dig® (lorumlib.xxiij.ticulo ij, lt;Sc codice de incefti*

JVRE JSÎAGrST- TN RBLTG. u«

nuptijs.In Ponrificrjs nö unoifi loco. Videa^ «llanoriflima .itj.q.nijicap. Confanguineorn iamp;«ndccrecaIibuslt;Si glofliilarrjs quotextanc tiruli prohibi tionumÿQ^uid mulcisf’ncmo ha lt;^enus id ierat inficias.Nam ita per nacurx iu lt;licium incroduftum eft,qKod idem omnibus sdeftgcntibus. Primus author amp;nbsp;inuentoc huius paradoxi eft Confultor,cuiperinde eft quisinquam depereat, Clancularia enim con tubernia tSc confuetudinem qiiaiencuncp ap* probat.fiquidemcupidinis calculusaccefferic fandtiffimus nuptiarum approbator fcilicet. Quid obfecroimpudentius^ Namamp;: uagum toncubitum quem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nominant

prohibent Hebræi, quorum tarnen in conui* clibus coniugalibus licentiam Chriftus Do* minus reprehendit.Improbant tarnen incon* tinentis animi libidincm,uel hanc ob caufam inter alias,quod quisinfciens facile inceftum admittcret, qui qualibet mulierc temere abu* titur, Quod genus flagitii non admodumin* Ortitexccf^ folenseftintercoelibesfacerdotes,quorum all f.t^„ qui duas forores,aliquimatrem cum filia.dt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

quidam proprias filias libidinis fuæludibri* Umhabuerint. Exempla illuftria hominun» •Hemoriafueruntjamp;alicubi force eciamnum iuperfunt, Nos unum nouimus qui redemptis ^ndulgenrijspontificijs expiatus eft,amp;: uotum

$ ij inuifencH

DE MISSA, MATRIMONIO, ET

inuifendi lacobum Côpoftellanum propte^ reafufcepit:,qgt; filiaipfum auumfeciflec.Hæi oriîicur exinnatuiali amp;ii'npiopræcepto call batus,utintereataceamus,infandaiftorumlJ bjdim'smyfteria ,quæ Hebræorum anuqui' taslapidanonc,noftra ætasignibus uindicat, Q_uorum egregia exempla inter reuercndiflî^ mos Cardinales Rome omnibus patcnt,(X5 a' libi multa clam defignancur,propternarionu feligionemjde quibus Paulus Rom.ij. Victo ehim pudore natur ali^contra naturam amen^ tia uenerea.fi fperat impune fore,quid ni graf fareturt' ficut omnia feel era Romæ impunita funt. Nam Dei reuerentiam fupcrftitio amp;nbsp;ido lolatriain eispenitus expuguauit, quo fibi uo Iunc,omnialicere,quæ libent. Quis uero nc' fcitinccftuofosamores,centationeamp; Satan«, inftindlu pleruncp ardentiorcs amp;nbsp;peruicacio rcs efle, amp;nbsp;çp illegitime cohérentes,arÆus in terim nbsp;nbsp;conftâtius fe côpledtanturquàm bo,

napars Icgitimorum coniugum. Nam illud in in hoc uiuendi genere uerc dicitur. Nitimur in lietiturn. An non Semiramis pertinaciflimo diutinoq? amore in filium fuum exarfitt’quen’ amorem hiftorici ignominia fempiterna affci' ccrunt.Mifericordi ifti confultori.confuetU'' do matris cum filiolegitimum çoniugium e:^ tt'cilTeudcircoquiaafFediis folusei coniugi«

abfoluit

. IVRE MAGIST. IN RELIS, u« abfoluit.In Chrifeidem Agamemnon fcreba turincenfus,quod uerbis baud obfcuris prae fe tulit vOAvhÙ/tIÙ)

l(ÿÙ y(f fX K’KVTifA.tli'lfHt àli.tix''-'

^vJiifuctt nbsp;nbsp;nbsp;fvtrii/ ir Xf ffivxs ïnn iffX,

Sed earn obrem apud Ariftotelem grauitef •lituperatur. longe aliter fandtum noftrum confilium cenfuilTec.qiiam Ethnicusphilofo' Pbusjcui iegicimü aclaudedignumnafcitur lt;onfortiumex amoris pcrüicacia,quiadftr'' Uam barbaram Agamemnoni eximius SC fot *emutuusfuit,unacum uoluntate cam nun* 9uam defercndi Quaceft iHiplenamatrnno' nqdefinfrio. Coniugium igicur diuinum ac facrofandtumfeiliceÇjquod nemo hominum citra Dei indignationem diuul ferit. T otidem *nimuerbisfœditatem Ecclefiafticorum de* lendit. Contra tancam amcntiaminliteris fa* tris^pnunciatum eft.Na qui à Babylone Hie* tofolymam redicrant pucllas contra præcç* ptum Domini ex gcntibus dudtas fortiter di* lexerunt,cum propofito eas nun^ deferendf, ipptereaqgt;uenuftgamp; gl ab el Ig effent. Id nö tu lit prophetarum fpiritus^q abdudcos,a! nimiü deamatis fcortillis,ad priores uxores mifcras illas Ifraclis filias compulcrunt.quç exilio calamitatc dcformatæ turpibus hominibus parum cordi cranu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S iq Hoc

Cn MISSA, MATRlMÖÏ^IÖ, Êf

Hoc faciflus indignum ac Deo aducrfuol duxiffet Confiliurrijnam fi el creditur, De® ininto tam tenen'tcrfc mutuodepereuntcs df foahuntur, in iugum triftius contruduntuf maricijdupljciaffecliincommodo quod dik' «fias defercre,amp; quod inuifas ampletfli coge' teneur. Quantus amor Corinthio in patris fui uxoremî' Q,uis æftus mulierculis, apud Pro' phetam magnas carnes appetentibus^ Quod ocflrumquod incendium iftisqui ad uxorern proximi,atcg obefi equi adhinniebant' Qui'' te fi definitio coniugrj quam Confilium ponif ucracftjubicç ent ucrum matrimonium, ubk cunç^eftin amoreperfeuerantia. Quamtan' demfcôrtauonem,quod fhiprum,quod adul' tcrium,quodinceftum flagiaum unquamim probaueric f Nam uetiti legibus amores,uceft loncubinatus amp;nbsp;feortatio Sacerdocura, fæpc ac fæpius fpirant plus ignium queim ordinara coniugia. Satanas cnim ad impures illoruni animos inflammandos qui contra Dominun* Cüueniunt totus incumbit. Sed piorum coniit gum cupiditatem Verbum Domini cohibec acrcibnguitjper quod copuîati femutuOjfed ut in Domino compledhuntur.Concubinatu« Sacerdotum libidine exple:a tandem ddabk tur,quod per confulcorem non eft illicitû. Sed honeftum coniugium,quod legibus eftdiuini kumanicy

IVRE MA SI ST. IN RELIS- Mi

humamcß iuris communicatiOjamp;S fcripturae, duoin carne una,fumma conitancia ad ulri.-mutn ufcp fpiritum continuatur. V trobicß eft amor, eft mucua confuerudo^adde 3c uolun tasfemutuonon deferendi.Sed honeftus tho momatur Verbo Dominf,quo turpitudo ei üsconuidlus pfeudecclefiafticorum non orna turfed rcprehenditur.atqjinde in Dominofe •Ui mutuo poffunt ucrifiime conftanriffimeqj «unarc,qua ratione amacoramicam nunquain amauerit.cumquaeötra Dominn conftiefcir.

Qua'm nihil animaduercic profanus homo quorum hominum coniugia deferibenda fu feeperi r. Nö cogita t fe uerba facere de Chriftia •lorum coniugijs.T am populus qua'm Saca^' dotesinditione Celf.T.titulum Chriftiano tumgerunt.Coniugiaigitur alia quam Chri fto grata curuobispaftoribus populorumap probarentur^Qua'm nihil iuris neep moribus legibus introdudhi requirit, fed ad feedi duntaxat cupiditatem corrigit honeftätem ui tx. Multo aliter Helena cui quamuis adulte*^ tiomanifeftxplusfrontis tribuit Poera. Aie enim ad Priamum focerum ÄiJiftni/ittiiiiiift' Xs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mihi es inquit dilcdle focer pu*

dore ac reuerentia profequendus. Et Vlyffe« ambiens fauorem Naufitaç.

tùvùt.

S iiij Reue*

pE MISSA, MATRIMONIO, ET

lt; ReUcrendam utric^ fexui naturalis pudor irididtt, quam Chrift/ano principi fcribens pofthabet tantus uir depïctate confultus^rHo» merus igicur cordatum coniugibus amotcm affingit,CU! fit judicium Sc animi moderatio, quj dcuitæ conforte candide iudicet ;lt;amp;Sik lam faciat plurimi.ofFiciofcqg earn colat.alio' qui nemo admiratur amp;nbsp;colit,quê putat indig num amp;nbsp;fe detcriorcm.Confultorautem Chri ftianus infanam cupiditatem fundamcntum facitmatrimoniorum quiiusamp; æquumcon' temnat,qui fufcß detj habeat,utrum fitin mq ribuspublicerecepris quod perfequitnec ne. Nos igi tur u t fpmel finiamus,fa teamur a d uerf tatcm coniugrjchriftiani non quemuisperti' mere afFccftum/edeum qui iuxta uoluntatem Dei fic,amp; qui uerbo illius niratur. Deinde qui per circumftantias publics quadrethoncfta'' ti,lt;Sf populi fui legibus et moribus fit compro batus.NetemerariaadiûÆo elïe puteturma trimonium.Hæc pluribus libuit, quia confilij argumentum pro medio apodixeos habet c5 tubernia inuiolabilia effe debere, quæmue tuus amor quomodocunqj conflauerit.

Ad noftram igitur dcfinitionem redeo. (Ad perpecuam uitæ confuctudinem. )Quod ä fe foniugcs difcedere non dcbeantlcx cft, qu^iuffitDominusin paradifo. Eaficha'

ÎVRE MAGÏST. ÎN RELFG; u» bet.Proptcrearelinquatliomo patrem acma tremjôf adhæreat uxori fuæ.amp; fint duo in carne una . Gene. rj. Hæc uerba Adam non turpi cupidicatead EuaiHjfed fpiritu dei puro ’mpulfus dixiuquemadmodum,ex lus ucrbis Maçchçixix.cap.fupra citacis facileintelligi tur.Annô'legi(lisqgt;isqui fedt hominem ab ■nitiOjmafçulum foeminam feciteoSiEtdi xinPropterea déférât amp;c.Ergo quia Deuseft 9ui hominem fecic,fequicur quod idem fit qui dixic:Propterea déférât homo patrem 3c ma* treniamp;: adhæfeat uxori fuæ. nam idem utri* ^flt;5 uerbi fuppofitum eft, Deus fccit hominé,

Deus dixitxPropterea déférât 3cc.

Quia per Adam Deusipfelocutus eft, om tiino necefte eft ut fateamur ordinem Dei efle, t'tmaritus uxori fuæ adhpreat. Deindecum ambo fint una caro,iuxta præditftum Verbu ßeifnamfuntquidcmduofed non funt caro duplex, fed ut oraculum dixit in carfiem uquot; nam amp;nbsp;una caro)igitur uiro non eftintegrum Utuxoremrépudiâtfuo arbitratu.Hoc uerbo t)ci matrimonia conglutinantur. Quos De Us coniunxit homo ne feparet. Quare perpc tua uitæ confuetudoac indifiblubilis cohabi tatio ex eo uerbo Dei abunde liquet. Idem iusin natura obtinuit.Sicut q.libro de rebus familiaribusAnftotelcsex Vlyffis acPene*

S V lopes

t)E MIÄSA, MATRIMONIO BT

lopes exemple colligit. Dia enim per anno# uigind plurimum laboris ac moleftiarum a proüs,qui cam uxorem ambiebant pa tulit. 4'Icqicam Vlyffes,ucin OdyireazÎTax/JzauI derccft, unquam animo amiferae. Cui cum Atlanddis filiaimmortalitatem pollicerecur, fuftincnti apud earn perpetuo hærerc, pocior eft uifa fides erga miferam ac malis uarrjs ex' erciram uxorcm.quîfmincôparabilia ilia pro tnifTaj maluitcg'agereuitam intaituram, quo morcal em fuam uxorem ac dilcdlura filium ta dem cerneret quäm fieri fine ilia immortabs. Similcm in modum apud Circen feexhibuit. Pctricofam cnim patriam, quç uxorem fibi aP fcruabar, omnibus diuitijs omnibus^ uolup* taabusamp; immortalitate quoqi praeculic.

Quid illi perfuadcrc centalTec Confilium^ Hauddubie illud ipfum quod iam paradoxes fuis conatuseft. Namfiuir uerus eft cadem fcntitcfeloquitur infimilibus euentis. Itaiÿ nondubicdixiftctiAge Vlylïes, Nemo citra noxam aura' Calipfo aura Circe te auulfc-* rit^nam utraqi amat te redamantem cas.Itaqr aiterutra,dbi uerc uxor eft, qua cum quoquc eempore con fuefeis. Nam ut eftinirio condiquot; tus homOjita nunc res habet uobiftum.Quid fibiuultrcdundansac nimia ifta tuaiufticia-Ojuodfiamabilisilla Circe legidmæ uxoris titulum

IVRE MA GIST. IN RELIff.

titulum fortaflis parum adæquat, profedlo propria:nomen fuftmct. Toramenfm ferib» unimancipauitjcorporicg tuo obnoxia tota eft, ut nihil ciTe ea magisproprium poterie. Torid c ferè uei bis cfficerc contcndit,ut côcu binatûSacerdotû pro côiugiolegitimo habe «imusjaut certes tolerabili contubernaütate.

Quae cft ifù ucro excitas clemcntiffime princeps fub lege charitatis, hoc eft, Chrifto régnante ipfis primoribus EcclefiæuirisEc.' tlefiafriciSjqui exemple gregi eflë debentaf* b'rmareelTelicitumjüt uxores légitimas fine rterbo Domini,lt;Si contra leges fuas afeifeant, amp;eafdcm^ic temere difpellant , farietatc sbalienatf. Quod coniugiumfit inter facrifi* rutn amp;nbsp;feortum diobolare,(S6 quod non mul* tum référât ut ai fe iterum difcedant,uero ma* rrinaonio coniunefti utrunc{; ConfiliumjCôtra *eges amp;nbsp;mores publicos affeuerar. Nam 3c na tura couiugiorum conftantiam efflagitatjó^ ®raculum Domini, fempiterno fadere coa roniungat.Quod Confultor inimperitis for^ te agnofceret.fedin facrificisait nihil referre fi à feauthoritate legis diuellantur.amp;fiuetc' res nouisamoribus commutant. Nam eamui ram in ditionc tua facrifici pleruncß uiuunt, et *hbi magni Canonici Si. Abbates baud pau^ loimpudentiorem.Quamhorribile eftquod fenfm

DE MISSA, MATRIMONIO ET

fen fus probi tans tantopere euanuerit,ucfit 3 amplilTimo pn'ndpi tamturpes togicatione* audcac obtruderclt; Quanta eft confideH'' tia,qua:patrocinium principalis authoiitatis nefaiijs fceleribus atq? flagitijs comparare non dubitar.Eftneiftud fuperinftaurandar« Jigione confulere^Profedlo non eft, fed eft uC ritatem ]udere,eft fucum facere, eft fallcre,lt;S^ ignominiæaccj infamiçpublicgpatrocinari. Delihellore QuodMofeslibclIumrepudijpermiferit, pudii. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noneratuinculiconiugalislaxatio, fedeara-”

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tione confukbatur miferis mulierculis, qu^t

finefuo merito pciïimc ab imprjs maritis tra' dlabantur. Propterea Chriftus ait répudia propter eorumanimifæuiriam permifta efle. Repudio igitur uxores ingratæ, i cruciabili feruitute liberabantur,ut quibus animum uul nerabat,quod émula poft fc dudla,gratia priquot; oreiret,amp;indies magis atqj magisdiligerO tur,ipfaautem indies marito in odium ueni' ret. Qua indignitatemulieri nullus career a-* cerbior eft,1 ex repudiu fieri iuber,fi uir uxoris odium cœperit.

Huius rei prçclarum exemplum habemus, in populo à Babylonc Hierufalem reuerfo. Nam probas Ifraeliticas uxores neglexcrunt quibus, quoniam diutino exilio formx nô nihil deceirerac.ex pueIJis Ethnicisnouas'fuquot; perin

tVR-E MAGIST. IN RELIG.

pcrinduxerunt,matronæ luftæ feruilibiiso' pciibus addi cebancur. E thnicæ aucem puell g Suæ aut feruæ aut libercæ ludæis erant ma tru familïashonorem ierebanc. Hocfcelus Malachias grauiter exagitat, 3c Ehacum toto concilie prophetarum muherculis dilccftis* fceleratos arejs flagitiofos maritos,multa cum feueritate abftraxerunt, Sc filias Ifraclis pria Tes uxoresminus graras,utreuerenter haberc-tUrefFecerunt. Etrepudium feriberejuflerunt cos qui in fuas maius odium fufcepilTent, qua •luod uerbo Domini poflet aboleri.Itaq;re-pudium non foluit coniugium,fed ab eius fer-uiture qui maritus efTenoluit. calamitofas Uxoreshbcrauic,Nam repudiofuiiurisfatflæ poteftatem habebant nubendi melioribus, fedamp; lege erat prohibitum.ne femel abdica-tarn maritus reciperet.

In hunc ufum eft olim permiffuslibellus re pudij.Nam abalienato uiri animo uxori afFli-lt;ftæ conrulebacur.Quaratione quid æquius: iniuria cnim laborantibus eft lege fuccurren-dum. Needatus eft libellus repudij tanquam per fe bonus,ficut alia præcepta, fed in loco ut oftendimus,eftprgeeptumadmodum necefla rium. fi uiruxorem pertinacius oderit. Quæ res coniugia non inconftantia fecit,fed firmi-lt;«:a reddiditjCum nelt;gt; coniugiumibi efle cen-fcatur.

DB MISSA, MATRIMONIO ÊT featur,ubi cft caftus atnor in tctrumamp; fnexpf, abilc odium uerfum. Defq't em:n animorum confcnfio, oppolico affcdtu i ncerpolata, qu» fundamentum eft 36 fubftancia ma crimonij. tiiuortium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ordinem lus Dei opiiids dc con*

iugtjperpetuitatc Alofes libello repudij no' J^ci pro CO- jj.j. labefaclarejCx legis uerbis de répudie Ift ftiintidmatri quet^a fatis confyderatur.Quiauirouxorem ntoniorunt. fimplicfter cxpcllendi faculcatem non obtu' lit,fed hanccaucionem app®fuit,ut muleis tir cumftancijs rem efle difficilem admoncreu Namrepudiumnon uerbis obiter fiebat,fed fcripto Icgitimo , quod effet ehirographum mariti.In quo fieret rnenn'o diferte.quod earn ïurefuoliberatam nubcrepermirteret. HasH teras præfentibus tefti'bus repudiandæ in ma nus dabat.Neciuserat femel dimiftamdomS rccipiendi,necgadeo fumendi cibum cumea infempiternum.Namciilla immundaperlc' gern fadla erat, neque erat alla in pofterunt rationeexpianda. Easliteras ob id dixerunt, librumabfciffionisut ludaei ïnterpretantur j^ifcelTent penitusabfcilïï atlt;ÿ difiecfti.nos uulgo exterminij interpréta'' mur,propterea quod is libellus femel datusre ditionem omnem uiro adimeret ad répudia tam ecu refedlis ac radicitus cuulfis raooni* busreconciliandi»

IVRE HAGIST. IN RBLIG. k»

Huiufmodi drcumftanrix fatis arguunc *naluiflelcgislatorem,ut matrimonia ficutab •niriOjUinculo indiffolubili cöcii:crentur,fcd mioinuifçuxoriconfuleretur diucrtium uiro d'jriori imperaffc, cuius uirio in oculis dei na ^rimonium cfle ancea deficrat.Nam confenfio 3nimorum,quæexnaruracft macrimoni] fu' ncftoifto odio pridem exclura fuerat. Vnde r» ^Caiolureconfukodiuorciumueladiuerfi' ‘ ^acementiumdicflumeftjuelquia in diuerfas partes eunt,qui diftrahunt matrimonium. 'l'a ’’S ritus maritum diuortium adornanrem ad •nonuic ne quid tcmere,cuius pofthac panite* ifêC- Sic legibus Ethnicis in coniugrjs 8e. fpon-ftlibus quocp difcuriendis renunciationem •nteruenirc placuit. Quibus diuortium uerä noneft, quodnonfic animo pcrpetuam diup fionem confticuendi,utcum per calorcmira^ cundiæ mitcitur repudium pro repudio non habetur. Null um diuortium Paulo lurccon* folto ratum eft.nifi feptem ciuibus Romania pubcribus adhibitis. Haec tit.de diuortijs. A* deoqg difplicuit legibus diuortium, ut id non fatumhaberent.nifi perfeueranüa recufandl iudicio animi' rccufaile declarauit. Cum ea* dem mulitr ad eundem uirum reucrtcrctur. (d matrimonium nonidem erat L.plcricÿ.Dc tftunupdali.

Ho«

bE MISSA MATRIMONIO ET

Hociusrepudq fuftulit dominus,quamuis legereceptumeflet.fedhomo ifte fuauis.con'' iugcsdicitillos^qui finelegibuset htibus con tuberniuminftitueruhtjamp;ijfdem ius facit ut finecaufaamp;præter ludicisac legis authorita tem à fe difccdant, iterumqj inunum rede' antpoftliminiojprout libidoeos circumege' AnChriflia= «C-Verum fublatuseft,ut diximuslibellusr« ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pudijpcrChriftumaChriftianiSjquibuscau

nis ice r - fanuUaelTepocerita'fedifcedendi, donecua' pudliire UX0 Jjt coniugium.Et rupralegcm, adipfa reruni

inma reducT:ï funt fpiritu Chrfü quicuncp credût.Q^uiaiïiftolex non eftpofira,fed ordo Deiqui ab initioeratdeilpoficuslocolegis, ad quem femukacum libcrcate fpificusatceni pcrat.Chriftiano qiiidem dodtrina opuseft, ut cognofcac quid fequendum fugiendumue fit,fednoneft,uteum adigas adbonum,aut simalo abai ccas uipræcepri, Sicutlibellore'' pudij , quod peius erat repudio prohibeba' tut. Nam quodmalum eft,Chriftiani perk odcrunt.inflammaticp natura funt,quia noul homines funt,ad cognitionem Chrifti amp;ad gloriam Dei confequendam, atq; ad eaprs' ftandaquxalios exaedificent. Proinde.para' tifunt ad colendum matrimonium .utopor' tet.qusLmdiligenrifljme.Hoceftiuftorumin' genium,quihus nulla Icx tftpofita.quia fibi ipfl

tVRE MAGIST- TN REtlG. ’ ?

fpfi funt lex amp;nbsp;ratio honeftæ Sc fccundum turam uiucndi.

- Et'quialexdataeftmalisamp;facinorofis ho

minibus,hoe eft carnijquç cft fine Chrifti fyi' n ,■ htUjCaadrcgendummundum promifcuam^ ^pMij il quemulcirudinem adhuc pertinet maxime Hero qua' uecat,qU£ilt;ç abarcet d malo. Nam fieri non poceft, ut per Eüangelium mundus adminiftretur, fed mundusfempcr eftfubicquot; «ftusgladio Magiftratusut minifterDei interdum pledïit fontes publics; utilican's gri tia,ne exempli impunitas ad patranda malâ follicitet imbecilliores. Interdum præcipien* quot;doaliquid infitmitati permittic, ubi fublimu hs quiddam pratftandum effet,fi ueram uiuert ■di rationcincompofita uitiofaq? multitudo af feq potuiffef, Cuius generis omnino eft libel* lusrepudrj,ga,ppcer duricia cordis dacus efti

Itamundodiuortium res cft falutifcra.iS: primis ncceffaria , ne uulgo in exitium •^orporisatcßanimx proruant,adaefti ateçà* ftridtiad fcopulos male cohærenrisconiugrj. Quorum bona pars, coniugium non ut opus C)omini,fcd ut confuetudinem cupiditati fug ^ccomodam inftituit, qui cum turbul ente lt;5C ’*grc cohærcnt,ucriufquebono difiunguntuf ^lt;=pudio,amp; fi c fi eri poteft,ut utrique malis a4^ •^niti méliore conûlio magifquc ex Deâ

T Kct»

DE MISSA, MAtRIMONIO, ET temagantjfijterum dscom'ugfum aufpfcat* dum.Et fi nihil aliud,ctrte ftacus publicus co fcruacur permiffu icpudij ÔC aliquibus boni* eadcmremiffîoneconfulitur.i.Cor.vi).

Vndeaucem animoriim abalienatio orialt; tur inter multosconiugesjfaris liquct. Qu*“ «nim diuinifauorisfpctandum illiseft,quiß' ne Dei refpccflu fola amenda cupiditatun* perciti aufpicia contubeinrj illius fandtiffim* fccerunt,quemadmodum pleritç omncs fâd' unt,qui aut diuitias aut forma: gratiam,auC fruclum uoluptatum.aut uulgi cxifbmatio' nem,autidgenus aliud,fineDeo in uotisba* bentjdumconiugium quxrunt. Nullam in a* dcundo com’ugio rationcm fupputantdeeo, aneius perfonæ quam ambiunt confuetudo gloriæDei conuerüatjgitur quos mala cupi' ditasfineDeoconiunxic,eosmutuum tædi* um faftidium amp;nbsp;facictas.inftigance Satan* (terum diftrahit amp;nbsp;a' fc longiflîmc difturbat. Aut fi improba quadam nccelTitate corpori' busconrincnturjanimis tarnen difielt;îb iimt, fitinterdum.ut turpisuitx confuetudo fit diu turna,fcd hoc fit in grauem ofFenfioncm mul' Corum. Nam Satanas amoris inconftantiani tfn fuis quo lædat alios pertinacius inccrduin iohibere poteft. '

Quadccaufaïudeturconcubinatus Ecclc fialh’co*

tVRE MAGIST. IN RELIG. UA

tiäfticorumaliquando effc firmior nccç ïi Sa* tana tales infeftantur tantopereq,uiafatisha fcet quod cum piorum ofFendiculo praui,turpl ter cohanrcant.Idcrtihic finis eft Satanse pa* tem irrequictis animis prætendentis, Ä alibi turn ofFendiculo bonorum, facrifieos diuer* fiffimis amoribusimpedienas, cadeimin utra tlueparce uoluntas 3c ftudium nocendiam-bulantibus in uia Domini. Poftquam enint toticubinarij, tam qiiieti, qua' m in tranquil 11, Ätiimo.prorfus in manu eius funt.iuxca fenterli tiam ApoftoHcam,non eftur infidiofis arci* ^usfibi cos deuinciat. HSc de perpetuitate •Uatrirrtonii quae difcrepati concubinatu, quo fequcns portio difinitionis non minus diffidec.quod nuncoftcndam.

Ad fummamrerutn communioncm)Quia luxta uetbum Dci coniuges.funt duo in carnc una,quod ad comrtiunioncm rerum externa* rum feré interpretantuvjquam inter coniugcs hacexceptioneftatuuntjUf utetop tarnen q» fuarum eft partium pi oprie obeat. amp;: ut mart lusuxori fitloco capias, quæ illqpfibi domi numelFeagnofcat,pro tali colat ac pudiceue leatur.Illauero præfitcvræ domefticæ ,acli-* btrisin timoré Domini educandis nauet ope ram'Virautem cam diligatut ChriftusÊc Clerian)tlt;$C e^n facial mdiorem indies j opcri*

T q qu^6

DB MISSA, HATRIMONfO.ET quefaciendo afïïdens rcmparct.quatenusad uiuendum famïliæ luxca fuam condicioneni fanseftacdecet. Necrerumcommunioillo ra pienda,uralter alcerius munfa temereinua' dat.ne curam rei culinariæ maritus obeat ,ne' que uxor eas partes occuper quæ func uiri.con turbato ordine naturæ.Sed huiuscoinmunio nis hic fenfus eft,ut uiri res,3lt;: damnafama Si infamiaaduxorem,5chuius commoda 5^in commoda,nomê atcß ignominiapariceradil lamattineant.

Quod talisrerum communioefleintercô* luges debeat ex uerbis in repudijs amp;nbsp;renuncia donibusuficatisàrguitur. Quæ fie habent. Res tuas tibi habeto. Item fie. Tuas res tibi agito. Quafidiceret; Conftantematrimonio neutrum fuas fed communes res pari ter utrun quchabuiflcjquashabuerantjiâ eo diftradl® diuerfam efferationem, utfibi fuas uxor Si uir fuas habeat, ne(ç fe amplius mutuo refpiquot; dantjOullacj penitus communionc tencan' tur. Prgterea jex hoc referipto Imperatoris idé patet. Cum çatronusinquit rerum amatarurt cum eiusliberta,quæabinuito 6odiuertit,uc Jlit experirijintelligitur hoc ipfo nollenuptam fibi.Nam ea acflionon folet nifi ex diuortio o* ria.1. quodait.fF.dediuortijs, Quinidextra controuerfiameffehquetex iure hæreditairs

diuiduU''

IVRE MÄGIST. in RELIG. 149 diuidundæ,qito triuncem uxon' ucl uulgo tri» buimus.Quid autem hic SacHficus cum fcor» toconuenit, quamei uxorem Confultor clïe contendit.Nonhabentincer fererum commu füonemnifi prccario 3c ufuanam,amp; quoad utriquelibetjlibet aucem tancifper dumalia ad uoluptatcm aclibidinem animi congrucn» fiorimpuro nó obueneritSi nouus amor obij citur,mox numerata mercedula operæ,uctc» rem amicam domo abrjcit, tanquam in fua Repub, fummus didla tor fine Iege,finc iudi» nbsp;nbsp;•

ce. Ergo inter eos.nulla return communio eft, coq; nee duo funt in carne una.quæ eft marri' moni] dcfinitio.Sequitnon efte mat#imoniügt; fed fœdum contubcrnium,lt;Si grauis offenfa» tiOjab eo qui gregi cxemplo'eflc deberet, cum ilia quam talibus moribusneq^ in grege domi inico ferre deberet, imo neque ipfe eftdcre» gno Dei,ex fenrentia fpiritus.i.Corinth. vi.

Autfufcipiendæ prolisamp;c. Finismatrimo niumadeuntiefttriplex. Nam aut contrahi' turob fpem prolis jaut inpræfidiumaduer' triinonij pra fusflagitiofosamores,aut cciam propterui- les» tam commodius tranfigendamn'ntcrdum pro pter omnia fimul .De fingulis igitur ordinc ui deamus.

Primo propter prolem quæn'tur confugi» um. Quamobrem Pomponius cenfet fami

T ii) nas

DB ÜISSÄ, MArR.ÏMOÏiro ÈÏ*

(tascffc deberc dotatas,atq^ hoc publiceifl' tcreflc.Nam tales ad fobolcm procrcandam »cplendäqj liberis ciuitatc maxime fint fiecci iâriæ,Exfacrisautemliteris!décolIigit,Qui» hocpraeceptutn humano generi ceu naturale pofitn eftjCrefcite amp;nbsp;multiplicamini. Quod

idem in nouo mundo poft diluuium tanquan* î'Je-el^ttas perneceffariumreperitur. Sequitur eum,qu* quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adhocuocatuseftutfitpatcr.maritum fier^

gignendisçp liberis dare operam dcberc.Q« moribus quoq^ ueterum comprobatum eft-Namhacetradiüoprifcis hinc nataeft,quod

tnafculusafino decirao odauo aut uigefim*» matitusTieti dcbcat^niff difcédgexercêdxue legis cura cSf excufaucrie. Cuius exception!» exêpluOTuixunum atçpaltcrum ex omni 2« tiquitatc proferunt. Quemadmodum ex pr* fatione libri Arba Turim amp;nbsp;aliäs uidere eft» Tarn ncceflaria tes,tS5 authotitate Dei feueH ter præcepta, matrimonium illis h abitum effcgt; Hinc Paulo multum ncgocif delatum

civlibatü CO onthijSjUtliquidumfaccrerpoircuitarapia”* loydit d Pau= extra coniugium cöfifterc,adeocj5 melius «Æ» lp,d(fn4itur q“’^'™puscontraô:umcft,agerccoelibe!’’» 'ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quàmconiugem.Grauisenimfardna, cft f^

miligcuratiohoc cft uxorcumlibcris, d quiad nutum uel in mortem nudum Chriftum fe'

auiftudet.omnes cnim Chriftianihacfeq!“’^ diwQ*

Ivre magîst. in relis.

di uoluntatem baptifmo profefTi funtltacg dl üinus Apoftolus confilium dat,fuperuiracoe libc,non fimpliciter, fed cum adiutldlione.fi nul Ja fit ad coniuginneccflîtas, nccçfibincq» uirgini fux putetindccorum,hoc eft/j id fibi expedire iudicat. Quamcautions aliatcftifl tabonccommunicnSjhoc inquic ad id dico, quod uobis conducibile cft, non uti laqueum lt;iobisinijciam,fed ucqnod honeftumacdeco tum eft fequaminijCt adhcrcaris Domino fine ulla diftraclione. Summe autem cauet diui* bus uir,ne fandlitas matrimonij prædicationc uirginitatis ullo padlo eleuctur. Proinde lt;Sc pacrê q filiânuptû elocat,libérât i criniine.ee tot côdiaonibuscircûuallacuirginitaté,neçi uis ad earn fibi tuendam temere irrumpat. Hue facit quod prohibentes matrimonium contrahcre,alibi dicat i fide deftitulffcatquc attendercfpiritibus impoftoribus âôdodlri-' nis da:moniorum,qui per fimulationcm falfa loquuntur, atcß hæc uifum de finematrimo-' ni) adijeere.

Deindehabetdefinitio(Autuitandæfcor ductH tationisgratia.)Suntquinôtamprolemqu3e , tune,quam pudicum conuidlum,quibus hoc fandliusachoneftiuseft coniugium quod ds Witdfjad/» ualetadrcmedium incontinentig, quo minus feorteitiotte. feuagaiSi nicer« ucncrc confpurcenuHæc fo

T üij la eau*

OE MISSA, MATRIMONIO ET

Ja cautio abufide eft ei^qui dono cotitinenri« ; Carec,adconiugiumin Domino inftituendü. ftpprobance diuo Apoftolo: Bonum cft, jnlt; quiCjhomintuxoremnon atongere,fed prop' terfcortanonemuftandam.fuam quifq; uxo' rem habeaCjamp;fuuinquæqî uirum. Quocirca iegitimumac facrum adhuc matrimoniiï eft. quiauerebum Domini habet.EtfinuJlafpes proliSjUtnulla eft, cum aut anras effoeta dud' tur.autquecxmorboad fatum concipiendS eftinidonca, aut quæ natura ftenlis habetur. Quod quidem non eft illidtum modo caetera ■ quadrent,(S£in mente Deumpræcipue prop® fitum habeantjCuius uerboa'culpa defendi' turnaturæ uitium. Verbum autem Domini Jioceft. Propter fornicationem uitandam u' qufquifç fuam uxorem habear,lt;amp;: unaquçcÿ fuumuirum. Quod natum eft ex illo Mofi. r^Jon eftbonum homini efTe folijquod opifici caufa erat pro uiro faciendæ uxoris ne finefociauitam degeret fatftam ad ilium pro tinus adduxit.

Hociure ufa eft omnis Hebraeorum and' quitasjcum enim præccpto gignendæ prolis quodhisuerbis comprçheniUmeft.Crefcitc multiplicamini ,fadsfalt;ftum effet, liberum fçcetuntjUt quis fterili natura uxoreuteretur.

Quod

tVRE MA GIST- IN RELIG. tn

Quodft'qufsfn dedmumannum fterflicon* fueuiflet,monogamus, 3c ex priorc ah'quo co iugio nullam antea prol em fufcepiffet, adigc' bacurper Magiftracum. ut diuortio ftcrili re-nundato foecundam duceret. quo præcepto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Crefdtc SC multiphcamini fatisfierct. Cui præcepto femel in uira omnino crat fatisfad' «ndum.Sedamp; Canones Ecclefiaftici,juraq» feculi huius.ct fcholaftici quoq? dodlorcs,has ^uas matrimonij caufas agnofcuht, quare nS tftuteiscxplanandis prolixius immoremur,

Quanquam aducrfarius patres Ecclefia' „ , nbsp;nbsp;...

fticos opponere propemodum poflët, quo* eco? » 4 •^Urnauthoritati debemus.quodprg coelibatu ’’latrimoniaiamfeculisaliquot uiluerint .Et ptum, tsmen patribus pius error impofuit, noftris Sutemfudscaufaeft cxigendi calibatusuo* tum,habendi cupiditas. ïlliinædificationem ^cclefiæ rcfpexeiunr ,Hiuentris amp;: inguinis faufafadunt omnia.Illi uidcrunt matrimonii oneraSi: curas alendæ familiæ ftudiumpro* rnouendæ ecclefiæ fæpius excludere.Hi uero, Htfuntinfuo gcnerefili) huiusfeculi prüden* tiores qua'm filtj lucis ,animaducrterunt opu* Jïntiam 8C regnum fuum calibatu ftabiliri* •rratrimonijsautemconcrahendis redigi in or ’linê.atcÿ imminui. Patribus quibufdam uc* nialepeccatum crat,prætcr fpemprolis gene*

T V randi

6É MtSSA, MATRIMONIO, ET

randi attiflgcre uxorem.Ecclcfiaftfas peruef'' fisomninohabereuxorcm laeüferum eft^m' puneauteminceros fruiamoribus aut etiam doini alere concubinam.Quanquam non ne* gemusPatres alioqui ftantes à nobis per om* nia, huic abominationi impuriffimorum clt;x' libum aditum prxbuiffc.Nam cura illis infir* mitas amp;nbsp;peccacura effet uxori coniunAum lt;ffe,ut Auguft.dc bono con.aic,neq; alienusïï pcccato, habcrecur thorus immaculatus di (nuliebre uafculum cum rcucrêtiapoffeffum, Memo non pucauit effe tutius agerc codibem quam maricum. Naraoraninoconatcingerc «nulierem facilius eft quara tantum commi* fceri femel,dum foecunda fatum concipiat. Hinc tanta uirginitatis præconia, amp;nbsp;monadi cæuitx tantum ftudium:quam commcnda* uitmultis hominibus pcrfecutorum iniqid tas.Alfeni enim à commerdomundf.abodi)» hominum effe rcmoti ufdcbantur. Exercuc runt tn monachi ftudialiterarü, amp;nbsp;prcces,lt;SC inuidlu quærendo occupât! fucrant, doneC facultatibus fuccedentibus praepofitieorum

uerbo Domini doccndo, ad ruendas augefl dafuepofeffioncs diftrahcrentur. Quibus té poribus nata funt præceptadc coelibatu, lt;SC uotamonaftica,quglacerecipicban£ur.urtan depaftonbusccdcfiarum neceftitas ab uxo* rïbus

ÏVRE MAGIST. IN RELIS, tftx

rib'js abftinendi fit oblata. Quid tnuJtisî’rci (npeius indies abrjt, donee nefeiretur quid matrimonii ius priuilegiumeffet, «Ssquis ufusueri cc£libatus,atq!adolefcentis Äuiri etiam plenty animum frequentius affimuhi* lentcontinendi.propteropesecclcfiafticasa-* dipifeendas , autfi ucrc continentiam foue* tent per impiam id iâcerent fuperftirionem, tanquam fouiffc opus effet regni cœlorum me titorium.amp;;fichominesutinillo gencreopd mi malucrunturiqua'm nuberc^contra præquot; eeptum Apoftolicum. Quarc uenia digni effc uidemur quod hac in parte maiorum author! tacem alioqui facrofantfiam nobis,défera* mus. Ex qua nemo non uidetintcritum pudi* citiæ exritiffe,perinde atq? ueri cultus euerfio nem,(5^ ex aduerfo Ancichriftiabominatio* Hem inoleuiffefn Ecclefiam cum moribua plus quäm profanis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f, . .

PoftremacIaufuIadcfiftitioni8(Autmutui miitu» propteruolufitatcm Dei adiumentiuitanditß adiumetttt tgdij folitudinis gratia,HfC adiuOgitur ex fcri UXOr, pturæ fententia. Nam id oraculum certum eft. Fecit Deus adiutorium Adæ, flmlie ipff. Ideomutua opirulario in bonis coftiugii per fcripturam habetur Quod fi quis uoluntada propriae poteftatem habet,ncc prorfuslapig çft,auEfi quis uergencibusannisûbiilhbera*

Icac

CE MISSA, MATRIMONIO, ET le ac fcedum putat aliéna uiuerc quadra,aut ff ob ualetudincm familiari mukarum rerum adminiftrationc indiget,ille quantum coni' moditatis abuxore fedula accipiat,uix dici poteft. Nâ funeftuscœlibatus cædiofolitudi nismirifjcclæditquorundamanimi quieten» âCcommoda exillo coniugum domeftico5i naturaliiïîmo conuidtu exiftentia interuertit omnia .Exquo prifd Hebrsei prouerbij uice hancfententiâcclcbrarût,,^^ nmatc? w’psania’w ’’■iW

fcÇTi Habet farcinam fuamcon-uidus coniugalis certum cft, amp;nbsp;uerus coeliba tus ocium amp;nbsp;cxpeditam cutis huius feculi me tem necß hocinficiâdum. Sed probabilis fpe« utilitatis non fatis cftad conftituendumad ucrfus Icgem Dci amp;nbsp;naturæ. :Deindeconiugi umfuam quoqj utilitatem habet, nam.cxerci tatione multa ad fidcm Chrifti ad abncga tionem fui confequendum opuscft,in queni ufumccduntmoleftiæuxoriæ, adhaec,femu tuo confolantur côiuges in aduerfis.In quam fententiam dicitur: Væhomini foli,quiac3 cecideritÂ:c.

Sed quem finem optime PrincepsEccIcfia fticorum in tuaditioncillegitimuscôcubina tushabet;certe nôpofteritatis fpem^nam pk' tunij dellt;gunt,quæ funt autnatura autarte.

auc

IVRE MAGIST. IN RELIG-

aut libidinisfrequenaorc ufu fteriles fatflae. EcinhocfpcAancquod talcs fine ad uolupta tem magisappoficæ.ct amatorem nutricatio-' nis moleftia non alRcianc.Sic ifti non propter regnum coelorum,fed fceîerum eunuchi fiunt. Quodficui fobolcs incxpediato obuenir,ex CO uil jor habetur ctiä focijs flagi trj, quia pro-pior naturæ adeft,cum qua coelibatu fuojbel* lum gerendum fufceperunt.DcindequoIoco ex fe natum infantem ducatt’quo animo alen* ’lumfiifcipiatï'quem damnatum eflcamp;shabc fi norunr,amp; quem cxecrabilem ac inceftuo* ftïm hominum exiftimatiofuo parentis uitio ducit.Nam audire femper cogitur, facrifici fill üSjnothus,fpurius,amp;: id gcnuSjUt cos recenti* ores quoej Roma. pontificum Canones nomi nant.Id parenti perpetuus dolor eft.fiquidcm honefti curamnondumtotam abiccit.Natu* raies cnim fi 1 fj honeftiore efle loco Icgibua amp;moribus rcceptumeft.cum illi fieri legiti* mi nulla authoritatc pofGnt,(S6fi Romanæ Ecclefiacleiritasuulgoquæfitosdignitatibus amp;nbsp;opibusEcclefiafticismaximis omet, ncdu •uftis natalibus condccorar,

Nec efl:,quod ope mutua Gbi profint facriquot; ficus amp;nbsp;concubina ad uitæhuius incommo* daleuanda,f€d fibi inuieem tormento funt, fi Dei cogitatio in cis faia cfi:. Quia confden

t«

CÉ MISSA MATR.IHÖNIO ET

ria mail fæuiffimum tormcntum eftjquam di tiffime concurbat ilia publica bonorum Si grauiHimonim uirorum execrario. Quia ein »ncdioCTicer bonus ante huius Confikj fcripquot; torcjntancam feed irate noninfigni quadam lt;iota Sc ignominia condcmnauic, quanta in' quinatur iftud rurpcamp; defpicabilc cum me' retoria mulierc contubernium facrificorum, qui cum exemplum uicæ.quod plebs imic«' tur.tituloamp;profelïîonc pollicencur.fftauitg turpitudine,publica bunt corrupcela.Profe' Ao nemo omnium quod nos fciamusjtak ge' nus uiuendi non uicuperac. Ea reuerentia gra' tiaDcoperfuafae probitaris adhuc fupereft, A^moribusdeprauatisadhuc in publico ob' obtinet.

HaAenus de definitiôc matrimonff, quant fumcnuclcatiusprofecutus,quoliqucret, qua turn diftarec légitima uxor ab exccrata legi' bus lt;5C moribus merctricc, quantum maritu* li concubinario facerdotCjÄ ueritasa' menda cio.Namconiugtj defini tio tota concubioatui Sacerdotum, qusJ legibus canonibus SC iudi cio omnium eft prohibitus, rcAa opponi' tur. Quocirca nec^ nomen neq? resmatrimo ntjeidemunquam conueneric. Proprie enint Sc ex inftrumento ueritatisloquendum eft eflt; qui confilium animi fui fine fuco principi pf* dat*

IVRE HAGIST. IN RELIC, »ƒ♦

præclaro ccucritatis amantiHîmo daoiruseft, î'Iain force cftïlh proptetea coniuglum quoJ »d Xoncubicum, fcorta ilJa fam'ficis partant periiid car ma trona uiro legiamo. Aclonge âliahoneftasuenft matn'monij Scuxorisap» pellationeintçr Chrifb'anos, Namuxoruer* fco Domini ornata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in exemplum rei ar*

çanæ acfacerrimac per fpiritum Dei affumpta *ft,nimirumEcclefiac cum marico fuoChri* fto.quominusdececucin ea aliquid turpi tu* dinis el uceat. Iraq? faccmur, cum concubini» Hxori honeftae mulra effc communia,Sed no« Chriftiani non aliud difcrimen çque obferua oius,accp uol Untätern amp;uerbumDei,cxquo «fus uxorisa' peccaco liberacur, concubinx autemuicuperatur,notamç fceleris atcpfla-gitq fubicpublicam.

Nunc igitur reliqua Confilij argumenta di fcuciamus. Inter alia,mul cis affirmât Sacerdo tumcontubemia cum fcortis fuis' inita inof* fenfo Deo diuelli non polTc.Ex quoincclligi* tur,quod fenaacca,quafi uolente Deo corjffe. Nam corum coniuncflionem facfiam eße nos homines probamus, quorum diflblutioncn* •ure fieri ncgamus. Proindc operxpreciunw faduri uidemur,fi quxficuiri óórnulierisfoquot; cietas,amp; quamobrem ii. quatcnus ex Deo fît •tplicaueriraus dilieentius.

Gxtrii

!gt;E MISSA, MÄTRIMONIO, ET

Om«z4oöc« ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;controuerfiam eft omnia quae fiurtt

uel peffimafacinoraefTe opera Dei, ut parricf frf exDeo. dium 3cfurcum,quatenus efficientiä quæ to' ta Dei 3C fempcr bona cft confyderamus. Na fceleratorum quocg hominum uires ex Deo amp;nbsp;opus Dei funt. Quis enim mortalium ex fe ipfo quicquam pocefti^Aëtuoficas igicur omquot; nisunius Dei eft,qui mouec Sc agit omnia» fed quodcp pro fuo ingenio, ut impium iuxtà pcruerfitatem tordis fui.Ex quo facinora maquot; Ia hominis uitio tribuuntur,amp; fcelerati homi nesmalefaólorum poenamluunt, quodeoru culpa,eaquæ Deus bene agit, in ipfis iiitiacä finc.Bonus enim impulfus eftqui aboptimO ■ Deo eftjfed malum faclum, quod per maluirt Ingenium fit, Vitium ex inftrumento non eX adlione.Omnia igicur Deus facit, qua gene* ralitate quaecunç^ hunt includuntur.Quia fiquot; neipfo facftum eft nihil .quod facftum eft.

Deinde peculiatiari modo ex Deo efTedi* Qtiiepro» ciinturea.quaefingulari quodam iudicio,a^ frie ex DtO gloria fuam in fcripturis ipfe ordinauit. Q_u® rurfusin duo genera fecernuntur. Aurenirt* func quae caufa puniendi mundum , amp;nbsp;pilt;” etiam, parum obfequétcs hunt, flue fiant,ptt bonos fiue per malos homines, fiue per alia» res aduerfas. Au t funt quae propter fal utem c' iedorum 3c per uerbum Dei inftituta funt,ex eapat*

tVRE MAGIST. ÎN RELfG. jy? -ta partim hoininibus uniuerfiSjparcimpcrfe cuicj! compecunt..

Priors generis func bella Dominiamp;pcc' eradt næ præLiancacoribusirrogata:. Bellaaucem nbsp;nbsp;„ .

Dominus gerir.Interdum quidem per bonos, ut per Mofcn contra Amelech ,per lofuam co tra reges Cananxos,per Dauidcm aduerfus Phil 1 ftæos, Moabi tas,Sy ros amp;nbsp;Edomitas. Jn tcrdum autem per malos,ut cum Deus Abfo* lonisrebellione peccatum Dauidispatrisul* cifcitur,cum Aflyrios graffatores Babyloni-oscgtyrannosin populum fuum degcneran-tem toties incitac.cum rurfus punit hoftes fuquot; os opera Cyri alienigenæ cui ob id Chrifti appellatio tribuitur, amp;nbsp;cum iudicum ætatc tocies uicinos hoftes ,in defecftores Ifraelitas immiccit,quo concupifcentiamala abduclos amp;:fua culpaelapfosin uiam paterne reuoca* tet. In hanc priorem claftem rcferuntur, fa* mesjpeftisjbertia mala,infclicitas «Siomnis malediclio legalis, qux mala Dominus im* morigeris per legem Óó Prophetas perpetuo »ninaturirroganda,nifir) qui aberrant admo' nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;.

nitirefipuerint.Infumma,mala omnia qui* Clt;t«/dW«O« bufcuncg humanum genusaffligitur, amp;nbsp;quac aduentum Chrifti pracccffura efie prxdicun* turinfcripturiSjfunt ex Deo di uelut mini* ftri Dci,quia uoluncatein eius faciunt, perdcn

V do car*

DE MISSA, MATRIMONIO ET carnem omnem, quo clecflus Sc fpirituali® Ifrael ab exitio mundi fcruecur.Nam incerituS

■. mundi falus eft piorum. Q.uodcpmeritoftu pemuSjfpiricus quocg mendaces Äimpofto res pro miniftris uticur ad puniendos hoini nes.Namobfequuntur Deo ,amp;miffîPfeudo prophetas decipiunt, deinde alios quoquc mendaciurq præferentes ueritati periculo fc fallunt.publiccqf in fraudem uocant. Sicfpi* ritus morborum a' Deo immittuntur.

Hoe modo ex Deo eft fa cerdotium iftud cx itiabile,quodiamfeculis aliquot ChriftiSa' cerdotium conculcat fuis falfisfpebus.nequc quot;nbsp;aliud qua'm flagellum Dei eft.Inde talesno'' ruptujacera Jjjg duces religioniscæciducescæcorumexti' dottutn» terunt. Nâlexrebellipopulo minatur,quod inmalisfummumeftecclefiæ diflipationé p difperfiones gentin,hoc eft^ut uerbi amp;nbsp;facra*quot; mentorum legitimo ufu priuati,peridololatrlt; am cotagioqimaledicftoruuarie polluantur, ex conuiÆorum impietate. Et tn ca deusbeni gnitate eft,ut in bonïr elecftis tandê epdat omquot; nia.Nacömouenturad rcfipifccntiam «fete' noremfideimalisadmoniti,rigidiuspofthac profcquuntur,ne in peiora mala incurrant,O mnia quidem Deus uel pelTime facfta in meliquot; ÙS conuerrit,qui creauif omnia,amp; impium ad diemnialum,ficutcnim declis,ica amp;nbsp;impijs ad

iVRE MÄGIST. IM RELIC- ipp ad gloriam nominis fui abutitur. Ex quo ma* IaaccerbiiTimaDciappellanonemhabenCjamp; Deotanquam authori per fcripturam trans fcribuntur.Sed macrimonium, quæ res bona «ft hoc modo ex Deo elle non dicimus,fed eft res per fe bona,quia non eft bonumhomini ef fefoli.

Poftcriorisordinisfunt quæcunq; lex uel Uerbum Dei bona attç faTucifera, populopræ «piCjUt funt ea quæ omnibus profunt,ut pub lici conuentus 3c cerimoniæ caufa V erbi Dei audiendi amp;nbsp;utcndi uriliter Sacramentisinfti* tutgj atcp ea qug fingulis profunc.cuitç ,-p fuagt; uocationetnam generibus hominum diuerfis diuerfa officia per fcripturam paffîm adfcri* buntur. Quemadmodum paroeticiferegt;u£ quifqueofficq admoneanturjexfcripturisple biproponunt. Huiufmodi leges amp;nbsp;ordina* tiones,quiabonæ funt noftro quocß iudició Sc Verbum Dei expreifum habent ,ex Deo efte proprtjftime dicuntunr. Hoe paclo ex deo elTematrimonium affirmamus. Quia oracu* 15 fic habet. Bonu eft homi ni n ó efte foli, Ee rurfusjuerbum dei eftillud. Propterea relin* quat homo pattern 5c matrem amp;c.

Verum nö protinus erit opus ex Deo quod habet uerbum Ä mandatum Dei, fed neceffe cftutacccdat uoluntasâ: animus ad illud ip

V i) funi

DE MISSA, MATRTMONIO ET

Qim opus faciendum, propterea quod Domi' nus Deus ica fieri iufierit. Matrimonium Adg liquidum uerbum habuit ecad eum Euam Do . nbsp;nbsp;nbsp;. minus ceuParanymphusaddiixic.Nihilomi'

NwprticcM nus in Adamo coniugium talcnondum opus deo animum Deiexcitifletjfi tanquam a' manu Deiamp;pro foßulant. peer uerbum illius toniugem non fuifler am' plexatus. Verbum enim Domini per fidem apprehenfumprimum efficaxeffc , cuiuseffe' Æonisinitiumin animum affîciendum exeri' tur.Itacç Adami coniugium proprie eft Dei opus.Nam fuam uoJ untatem declarauir, cum hoc uerbum Domini ex fide edüTcruic.Hoc os ex oiTibus meis caro de carne mea amp;c.Crc' didir igi tur uxorc ex oflibus amp;nbsp;carne fua effe, flcucineo Dominus locurus crat. Quocirca marici non folum habenr uerbum Domini in generc.fed nominatim fciunt quifett hancfu amuxoremfibi diuinituslocatam,amp; propcer uerbum amp;nbsp;iuflum opifids non graria libidi' nis ei efle adhærendum.

Si qu3crirur,undc difeemus hac tempeftatc quam mulierem cui uiro Deus copulauic,poft Quomodoßoracula priuata,utinirio Adamo,fcre «e feribturä O‘^ni’^ ”nncdeferantur.Refpondeo,huiusco fil“ dei gf^i^oinprompatettyCicucnullain realia ad «cre lt;nbsp;nbsp;nbsp;CO fgjujçni conference,fuos animi dubios efle do

fftofcitur* ininusrdinquit,Namfifpôfi acdefponfgani

mus

IVRE MAGrST. IN RBLIG. trr musaduoluntatemDci fpcólat/nihil ccrtius cftquam corutn coniiinlt;ftionem ex Deo cxi fterc. Et uoluntas dcj abunde Jntelh'gi tut per difertum uerbum,deinde pergraues circum' ftantias ex uerbo Domini defumptas,aut per alias dull es ordinaciones quæ dei quoej funt, Ä^fiexprelTum uerbum non habet, duilibu« cnimordinationibusmundus quor^ tempo' teadminiftratur, ea adminiftratio non ho »ninum,fcd Dei eft.Hæcde figno externo di' cerelibuit. Deinde præterillud qui Deum tcfpicîuntjfuum fentiunt uerbum interius, quod quidem fignis illis externis cuidenter quadrat. Nam ad animum timentem do' rninumacceditmens fpiritu Dei' illuminata, Repro uoluntate Dei prudentiam carnisap' prehendat.Itaq? duplid teftimonio deuolun tateDdccrtiormenscredcntis redditur. Ad quam fcquendam fatftiscg exprimendam ti' *nor Domini caftus inftigat, etiam homines a fide amp;nbsp;ufuferipturarum alienos.Nam hone ftatis amp;nbsp;pictatis femina conditor omnium in' genio infæuit,quæ tarnen fæpilTimc prauis moribus et uitiofa confuetudine adeoadob' ruuntur, ut in fegetem iuftam rariffîme exi' ftantjimo' rardadmodum in herbamadolc' fcant.Tanto gelunoxiarum cupiditatumna tura omnes opprcHi fumus.

V fij Liquet

DB MISSA, MATRIONIO, ETM

Liquet fieri poffeut quislcgi peromfiiaiU Ccrimolti^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refpondeac, ritibus nuptialibus adhï

. f bicis^Só tarnen iuftum matrimonium coram flinty Dcononhabeatur. VtfiquisimpurusnebU'' ad ùiflumco loparenrum uoluntate uolentem puellamu'’ fugiutn. xorem accipiatjfimulc^benedidtionecen'mo nia pompa nuptiali legitfmum fcinftitue' rccommerciumjcumea præfcferat, non ta' men animus flagiciofo ifti fuerit aufpicandi eertum matrimonium,fcd explendi tantifper animuiTijillaoccafioncdonec libido eiuserga illam dcferbuerittHinc fane nullum coniugi' umlegirimum eft ,tamp;:adfunt omnia, praeter' quam maritt animus qui fundamentum eft amp;■ fubftantia coniugi), idemfentiuntfehoix in.iiri.fenten.dift.xxvq. lt;S5iura Pontificum, non uno in loco. Nos fpetflatores extemipro maritoeumhabemuSjUt quibus iudicanduni eft ex conieefturis notifia hominum extanti' bus, atq? in partem meliorem interpretanda fun t omnia. Er charitatis eft, ut exiftim emus iftum noluiffe mentiri deo et hominibus cum damnofuod; proximi tanto. Exnotisiudi' candum nobis,3c rccondita uni Deo patent, nobis autem neoculis quidem fubiedia fan's nota funt. Sed amp;nbsp;Magiftratus adulterum cenferet eum qui familian'us qua'm pro pudo Vemattonali cup tali muliere confuefeeret:

Nam

IVRE MAGI ST. IN R ELTG. v»

Nam cam fuxta leges fuas pon poteft non ha' here pro uxore eius uiri quo cum ritjbus publi cis tellata eflet macrimonium,S;fi reuera ux' ornonfit,quam nufquam ille uoluit habere । loco uxoriSjfed ut lex ait nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;blanditijs

decepca eft, ut cui procus fidem fcceritjil' lam fjbi uxorem fore,quofeeiabutêdam per mitterce.

Neep animus quamuis ad contrahendum auidus fanseft.fcd prçtereaopus eftlegicima rum circumftatiarum obferuantia. Vefi quis abCqp parctumuoluntatc,amp; negledla cerimo nia ecclficæ cumquadegic,puellamaliquam fibi uxorem nuncupaflcnquamdiligerecplu' rimum,amp; ilia ilium uiciiTim, illorum coniun' dtioncquaquameft,necp apudiDeum legiti' tna,lt;S6fimutuauoluntas(Si: fponfio certain' terceffitjquia fine lege, fine uerbo amp;nbsp;fine ordf neDomini,qucille publice obferuatum uol« •tjfed priuatad«: illicita uoluntatc tranfege' runt. Quocirca tranfadlio illaeftillegitima. Vnde enim de Icgitiino de Deo placito cô iugio fibi perfuafionem induerent, cuius UQ luntatem fuperbecontempferunt. Quanqua metus inter fe clam contrahentes çxcufatjd: corâ deo,fine côfcientia uulgi eile poterie ma' trimoniûjfiuolunraseft cumimpunc poterie publiçc fatëdi.et ucedi folita cerimonia.Quq

V iq tempore

OE MISSA, MATRImONIO ET

tempore prod eft, ut macrimonium uni at^uC alt eri fideli amico fateantur. Cuius generis matrimonia aliqua inter Sacrificos, fub Anti tichrifto captiuos fortaffisinuenirceft, quein iufta efle nemo facile dixerit.

lam clarifTime princeps animum Deouer bofuo coaftdentem confyderat,(Jc T.Celf» receptum ordinem.uerbo Domini congruenquot; tê.ó; circûftantiasexuerbo Domini cômenquot; datem,chriftianus princeps iure magnifacit. Quocirca contuberniii illudqgt; uerbodomi' ni amp;nbsp;honeftati ab omnibus approbatæ côtra rium eft,macrimoni û efle omnino negat. quae caufatft, cur impurum iftum Ecclcfiafticoru concubinatum prudences Sc boni omnes uc hemêter improbant. Nam contra uerbum do mini,côtra publicam,ut uocant. honeftatem, contra leges Ccfareas,ut nunc funt.poncificia queiura amp;nbsp;contra omnem probitacis fenlum eft infticutus-Mirumuidetur quid in mentem Confultori uencric,ut uerbo domini amp;nbsp;publi cæ difciplinæ,amp; omnium approbation! unus in re tarn aperça repugnarct.

Quanquam fieri poteft,uthomo alioqui fa flics hoc tantum loco fibi cxciderit,d: adadlus fingulari tentatione dixerit per occafionem, quod libero iudicio nunquam dixiffet. Nam «ndecorS eft Chriftiano ecab homine uerccu

IVRE MA GIST. IN RELIG-

do alicnum fpecic confilrj dandi dare operam Utfidcmfaciatlicererem tam abfurdam. Ni mirumfinepeccato Sc ofFenfioneDei.tam foc dam cohabirationem meretricis lt;3c factifici difljpari nonpofle. Q^uæfententia cum apet' touerbodominiamp;cum monbus fandlorum omnintâhuiusqua'mfuperorü tcporum pu* gnat.Nei^ quifquamortah'um antecücxdat quifcnfum haberet ullum honefti, amp;nbsp;fatcrec «xiftimare fe,qd contubcmium tale non fit ui tiofum,naminftitinf uiolatis legibus amp;nbsp;cano nîbusÉcclefjæ, quos contemnere Ssrcijcere non licet, quatenus congruunt uerboDomi' ngt; Aliud ent fi dodlrinas dxmoniorum fta* tüere coeperint homines prohibendo contra herematrimonia ,amp;:a' cibis abftincre iuben doquos Deus creauit fidelibus ad fummen dumeöscumgratiarumadlione. Atqui con tubinasquatenus non funt uxoresiuxtafcri pturam neeg matresfamiliàs iuxta legum au* ihoritatcm optimoiurcuetucrunt, amp;nbsp;omnes homines earn uetationem approbauerunt amp;nbsp;üfcß approbant.Necjienim alicuius aeftiman dueftquod Porphyriiamp;: Luciani,hoccft,ni hilcredentium feeftatores in latebrisimpieta lismulTitant. lipecudum more fortuitoscon grefluslegitimismatrimonijs facile antepo.. nunc.Quos quidem exploditnonfolumpu*

V V blic»

DB MISSA, MATRIMONIO.ET bb’ca religio,fed eriam communis fenfus^quä natura inibuti fumus. Quia nulla unquam gens Chriftiani nominislicere exiftimauic,uc tarn abominabilislibidojinillisimpunica dif fimularetur qui gregis exemplum efle debe' rent. Et qui fieret ut fub hac Euangelq luce quifquam ferret flagitio nefario pudicitiæ cd Jugalistitulum pratendifProfcAo manibus ac pedibus hominum indicia reludlantur. Na toierabilior mul to culpa eft fi latet, quam fiauthoritate illuftratur.c.nemo Dift.xxxiiij. Q_uideftaucem fperandum ubi lege cœperic ualere.d: ornarihonefto titulo peccatum.uc confilium ornac,omnem enim Icgisauthorita tem habet ei piummatrimoniü: qua appella tione Concubing conuidlus uenit confultori.

QVOD MATRIMONIVM, ORDI* nem aut lege aut moribus receptunt,profun damento femper habuerir.

CAP. XXXIX-

MatrtiuoHia t Vm obferualTent filijDei quodfilf« temfiore di- hominum pulchrgeflent,quam quifeÿ 1 .. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ appetijt,earnfibi fecituxorem,fine ulla anP

maduerfionediuinæ uoluntatis, aut public® honellatis. Hanf iiucmperanciain libidini?

Deu«

IVRE HAGîST. IN RELIG.«lt;r«

Deus grauifTime ferens.Spiritus, l'nquit.meui nonhabirabitinhomine !npapecuum,quia carofuntjGene.vi. Ex quo uidere eft quod fubdiluuium uxores duxerintj'fed præeunce fationemappetitu.Qutalegicurjdeomnibus quas elegerunCjhoc eft^ut appetierunt,amp; non utâ Deoobngerunt.neque ut opus Domini, fcdpodus utludibriauolupratisuxoresaccc-' perunCjConfyderarunt cnim quod effent fi^ liæhominum pukhrç.Itaqg connubiaillanô exDeo.fedex ardore concupifeentiæ conftff tucrunt. Cuius gratia diluuioncfarioshomû nes tandem Deus aboleuit.QiiareJiquet non fatfs effe ad iuftum corani deo matrimonium, mutuum ôC conftantem amorem,fed requiri' tur,utamorilleaduoluntatcm Dei notamamp; pfpedam utriqî/itcomparatus.Simulç^utfi

Deijhoc eft^qui præditi ab adolefcentia tp more ÏDomini, Ce nônprofanis hominibus ad-mifceantjfed paren turn pictatem profumma doteducant. Hçc liera atqidiuifiamatrimo' nia funt.Inquibus ufui uenit ut affedtum alio trahentem uincat pictas.aut metus poenæ. V t cumquis interitum mundi exhorrefeit amp;nbsp;per fuafum habetgt;quod quifquis puellam piam,et affînitatem Deumreuerenrem quænt,facile caufam diluuijficuiraturus.amp;Sob idnonfor'' m^m corporis,fed informatam Chriftomenr ta»

DE MISSA. MATRIMONIO ET

tcm deligit. Homo enim eo anfmo turn uxo' rem non accipft pro libidine, fed earn illi D«* us addudtjiuxtauerbum fuum,qui non difpa res amatjfed uera religionc coniundlos. Sum-* ma plane animorum confenfio eft,fi Dei bene uolenriam perfidemconiuges in fcparitcr ag nofcunt.Ex quo ccrtiores fiunt in matrimoni um fe conuenifle procurante Dco.quandoqu/ dem utcrcß ui tam amp;nbsp;mortem fuam in Dei gio riam defi:inat,amp;: mariti adiutorium uxor cxi' ftit,et huicillecaput.

Carnalia coniugia diluuio Deus olim ul' tus eft,quod ex cita ta hiftoria uidet, cur nunC Satanicam fcortationcm cxuetarionc natani matrimontj,mucareprincipi miniftro Deine' farium elTc d cbett' Quafi non attineat in reg' no fpiritus ad ipfum fpiritum animaduertere, fed fuum cuicg fas fitappedtum fequi. Qiw« Chrifto initiatus id tuleritî'Quid aliud fupef eftjqua' m ut abiedlo pudorc nos abducendo» ad turpitudinem cupiditatibus permittamus, modo turpes fine motu publico fuerimus. Q_uia iam nihil diftabit ä fcorto légitima ux' or.Propudiofæ enim facerdotum concubin« nunc funt uxores,nihil filia ab aliéna difccma tur;poftquam mutuus amor fan's eft ad piuni cöiugium.Sicuiolat naturam funeftafuafen tentia Confultor.quæ ut fanguinis propinquf

tateni

IVRE MAGIST. IN RELIG. itrt

tacem,ita adul cerium etiam ante Mofen l'n ceftum fcdt.Quemadmodumuidimusex Le uic.xvii}. cap. ubi legitur quod adulceno,lt;5ii rem habende cumeognatis fe polluerant Ca nanæijlege Del per Mofem nondum prodita.

Q^uanca autem obCeruantia matrimoniurn genribus fuerit in lege nacuræ, pociffîmû duo bus exemplisoftendemus. Nam Pharao Egy paus Abimelech rex Gerarjllud ut rem fan(frilTimam,amp; adukerium utatrociflimam habucrunc.cuius nomine tocumregnum in di krimen uenifl'e iudicarunt, Gene. xij. lt;Sixx. capicibus. In quibus regibus naturae uim cer^ nis ut ante Mofen erat, quæ uidetur informa.' ta fuiffe aliquo uerbo dei mentibus impreflb, aut d maionbus accepeo. Quorum adhuc tem poribus uulgoobanuerac adukerium eflepcc catumparticidio giauius. Quanquam His* kuni author non malus ait illos delegiflê ma' riti parricidium, ut id femel fieret quo reliqui congrefliis omnes n ô cHenc inceftuofi, adhuc tarnen adukeræ confuetudo prior exifeima-turhomicidio,quialeuius duxerunt interfici hominem,quam coniunclum effc uxori alicgt; ni hominis.Itaq? apparet adukerium maxime «nuifumexritifTe. Proinde ex hoc publico iu' dicio eft quod Abraham ad Saram uxorcm, 8cio,inquit,uxor,qua'm cues forma cximia,

Aegyp*

DE MISSA, MATRIMONIO, Ëf

Aegyptrjjfi temihi uxoremefTe cognofccnf mox UC afpcxerinc,me occifo,teiuuam fupec' cfleuolent.Meügfturferuandi gracia dicas te mihielTefororem.

Liquet igitur quod feculum illud Icuius da xerit liomicidium quàm confuerudinem adul terrj, neque tarnen animaduerterit, utrunq? cinusadmifliim eflejfi qs fugftite i fcinterfej dli uxorcabufusfuiiïet. Nain quod adulccriii atrox facinuscxiftimauerinc.ex ueroiudicio fuit,illud autcm ex cæcitatc carnis, quod ab a dulcerioexiftimarent fefore immunes,fi pegt;f emptusuir effet, liquet igitur quod fumma u* neracione tîî fuerit matrimonium*

Neqj tarnencredibile eft macrimoriio tafl' tamopinionem aliunde conciliatam fuiffein tam rudi æcate, quam ex hoc uerbo Domini» quod ore Adami in horco Eden didtiim eft. Propterea relinquechomo iSlt;;c. quodunum eft inter fex præccpta naturalia Adamo tradi ta,quæ poft diluuium repetica func.

Ergo liquet ætatem lege fuperiorem,non tam ftudiouitandæ publicæperturbationis. qua'm timoréamp;reuerentia Domini uicaffea' , dulten'a.Omittimus cicare, quædeadulterijs , Cæfareæ leges fanxerunt, Sc quæ exemplain adul teros h iftoriæ prodiderunc.non fine.uc ui detur,inftindtu aliquo diuino, Cuiufmodi

Cclft

IVRE MASrST. IN RELIG. wT*

Celf. T.paftores amp;nbsp;miniftri V erbi petefici fa tilefuggerent.Nâ uereor ne Confulcor excipi atearumrerummentioncm nihil firmihabc' re.Aperdsitatj teftimonrjscaufamhanc per-» agetnus, quorum fides non penes hominem fed penes fcripcuam eft. Tancn ipfc ponderet obfecramus quo in loco matrimonium Aegy pcijs,q Syris amp;nbsp;Cananæis fuifte i â ante ofte-» dimus facile ftatuec quod non cam pa.x Reipub. quam timor numinis apud eas gen.' les quæ ignorarunt Mofen adul ceria in crime üocaric. Cuius ifte nullum facit refpecftum. Et tarnen exiftimationem uiri grauis acpij fi' Ei uidecur in hoc fatis tutatus, quod adulcerio Uocacasa contubernio Sacrificorum rtijcit.nc fendulifcilicetlenocinij arguantur. Et neid lemere ftacuifte uideatur, grauiflimam fubrj' ®lcaufam,quiafictranquillicatiobcurbarent plebemoffenderent.Quodadulterosa' regno fuo Chriftus abiic!c,nihil apud iftum ha-Eec momenti,amp;fi in adieu caufæ Domini left* amorefe ad fcribendum addueftum magno fnpercilioatceftacur.

H aeftenus oftendimus Verbo Domini fun datum fuiflematrimonium.etfam fub lege na ^argjid eftjfeculfs Mofe fuperioribus, quo të-Pore nulla lex fcripca extabat. Quod autem •nlibrisMofipro coniugio uerbum Domini liqui-

DE MISSÄ, MATRIMONfO, ET liquidum fit amp;nbsp;in legibus tâ Cæfareisqu^«!* Pontifteqs bonæ ordinationcs comprehen' dantur.nccßipfc Confulcor diffitebitur ,qui Pcntathcuconfcripcuræ,amp; leges ciuilesatq? Canonicas fanciiones crebro uerfarefedicit, mdeçp caufæ fuf præfidia comparare.qui mul as antea tcllacus eft, fe a' 11 cens facris efle alie' num.

Omnesrerumuel mediocriter perio nobP feum baud dubie fatetur magiftratui pro ma' trimonio faniflo amp;nbsp;d Deo coniunlt;fi:o earn c^ fuctudinem habendam efle, quæ iu.vta uerbU Deiauteertepro tolerabili aliqua hominuin ordinatione contraria eft. Nam omnis ciuiH® ordinatiOjfiquidem rationem fequitur,diuina eft,quia ex poceflacesi Deo tradita ordinaca eftjCuius partes funtleges,ftatuta,ecmonbu® recepta,quibusquiin Magiftratu funr,Re(n' pub.adminiftrât. Proinde polidcis ordinati“’ nibüsconfciccia bona quibus fidebona Chri ftianus non aliterutitur atcj reuelataDciuO luntate. Quo Cie,ut fub Cæfaris lt;S£ Romaflj Pontificisimperiomulta fint facrofancïaC^ iugia. Q^uia pij homines in contrahendo R' ges 36 mores ut opus Dei fecuti funt. Sic fuoS intra Sodomorum moenia Dominus nouit confcruare.Etboni uitiofis faepe ac fepiusjj' mifeentur, idt^mqp mails legibus beneparet* didiccrunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quan'

tVREMÄGIST. IN RELIG. iffj

Quanqiiam præclariores com'edurse funr, ^uod Deus nuptiarum aufpexfit,quando mi trimoniumeftcertouerbobonacg fide «nce^ ptun'jamp; conrinuatum.. Quod enim fo]jdlt;r «nnititur fundamcnto,n3 lubfidet opprefliini pondéré.Quareoperxpredüm fieret magnfi fiad prçrcriptûucrbi diuinifupmatrimonies . brdinationes inftituerentur. Matrimonia dl cunturamp;funta Deo coniundla.quæaduoi' luntatemeiusconiundlà funt.hoc autemin* telfigitur,autex oraculofcripcuræ,autexA\4 giftratus inftituto,cum V erbo Domini afFini tätem habentc.

Verum enimuero ad Chrifli myfteriuni hon protinus coniugiuni percinet, fi id uerbo ordinationcuc diuina ful citur. Sed fi fupra ter tena per uerbumilluduterd; pro modo uocaquot; tionis in Deum afl'urguntjhoc eft,fi mulier pà tet ac iieneratur uirum propter Dominum. Marinis nomine Dei honefte pie præctl: üxori,atq; eä diligit ut carncm fuam,5i queni admodum Ecclefiæ fuæ Chriftus præcft, 3C ht caput diligit ac fouet, pro qua fe obtulit ui lt;flimam,ucearn fibîfantTcificarec.Sicuc cairi quotidie fancflificac perlauacrum regenerà' bonis in Verbo.quofibi ipfi adhibeacglori' ofam.Nam Chrïftiani mariti dilcffio ergaugt; xöremhoc limite çonünetüv.quaccnus cuiri

X tixôrif

DE MISSA, MÄTRIMONIO ET uxorealijs,utin Chriftum xdificcntur.qucaC prodelTc,lt;^uc fua non Habens macujam nec rugama Chrifto ïnueniatur,ideft,cxù»tiofa tnodis Omnibus bona(namp; exitnpia piatnfa' cercconatur.

Acqui Confilio Catis eft ad facramcntum amor mutuus, qualis eflc folct inter facrifi' lt;öamp; fcortum.quia cöftancer feobfcruant.d^ fibi inuiccm func obledèamento, Egregium Sacramcntum Chn'fti 3C Ecdcfiæ ftilicet. Non eft fané in tali conuidlu obedientia dei, fine quamatrimonium pium non eft. Igitut turpe contubernium eft, amp;nbsp;non matrimoniU fecundum uerbum Dei.Nam quæ obedientia Dei eflepoteritjubi nullum uerbum Da eit Hocenimait. Qiiifqt fuamuxorcm habeat, fed propterca poteftas non datur quamlibec ducendi ex animi libidine,fed earn tantum quam Deus ipfe dedcrit,iuxta leges amp;nbsp;mores. Nonfimplcx confenfus, fedconfenfus legici' mus facit matrimonium et qui legibus eft qua lificatus.ut loquicur Abb.ficulusin c.diletft' us. defpon.

Nec eft utin hoc concubinatu uir caput mu lierisóiuiri Chriftuseifc dicatur.cumfoedus eorum in' came cxorfum in eandcm apertilS' me dcfinat,(5ó membrum Chrifti fadat mem* brum fcorti,i,Cor, vi.Noui homines ad noua facramcn

tVRE MAGtST. IN RELIG.

Ihcramenta fi'gnificanda proprie pertirientj qui ad aedificationemin Deum,pro uiribus. eluótantur, Quaracione Adamo fua Eua co* pulacafuiCjinadiutorium. In cæteris,ideft,in •mpiorum coniugijsplus fuci qua'm fynceri ^ft.Filij Dei cum filrjs homfnum iugo ualde di fpari fociancur,necç cum mundo Chriftus có ' grueriü,quarefacramcntum magnum in Cbr» fto iS;: Écclefia fadsaccommodarum non eic, fi nihil diuinæintercedit communionis, ficuc inter Chriftum amp;nbsp;fibi defponfam Ecdcfiarrt iricercedic,quacüillcunumcorpus eft,ut qua todem Dei fpiritu amp;nbsp;ad eandem hæreditatcm rapcfcendam gubernet.

QVID SIT |CONCVBINA*

CAP. XXX.

CAefareæ leges non quamuis muliererti cuicß uiro permictunt,uecat enim ali* quasillanotiffimalexlulia. Cuius generis a* bçinPandedlisderitunupdarum ôc C. dein teftis nuptijs, item C.de natural. liberis,amp; ali* Rsnon paucæextant Cum prohibiris autcni •nulieribusautftuprum aut inceftus, omniü ' feculorumconfenfu committitur.Permifla au ttm legibus foemina,aut dl uxor Sc materfa*

X i) milité

DE MISSA MATRIMONIO ET

milles, aut concubinaamp; inferior. Sichabetuf .1. quæin concub. de concubinis. Nam de inquot; certocongreiïiiliberi cnlibeiahic nihil agen* dum,qiiifubEuange]ioin uniuerfum ueticus MättrFäini- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;maccrfamiliàs efi qnç iuftis nup

... nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;~ tijscohæret.Nuptiæ autemfunt lecundûMo

dcftinum,coniunctiomarisamp;: feeminæ, conquot; fortium commiinisuiræ,diu!ni 3c humani iuquot; riscommunicatio. Coeuntferè doralibus inquot; ftrumcntiSjinterdum etiam fblo afFcdlu mariquot; tali.C. derepudijs.l. iubemus. Sed concubina ex fola animi deftinatione æftimetur, urait Paulusiureconful. Ea eftquæuirocoelibi coil fuefei c fine dotal) b us inftrumentis, amp;nbsp;Ci ingclt; nua, non ni fi cum conceftatione, quod fitin concubinatu,manifefi:umfaciente. Concubiquot; natusitaqiper leges nomê alTumpfitjadeotp matrisfamilia'.ç honeftatem habet.l.probr« fF.dericunupt.Hac exiftimationc amp;nbsp;unciola hæreditatisdebita multatur perleges.quaiil concubifiatu alij uiro ufuram corpotis fui ton cefîerit.

Confukornofterhiciiiderit qiiomodoper fuadeat uxorcs elTc.quæ funr Sacerdotum cort cubinae,cumnomend Icgibusnô habeant,!quot; mo in legis grauilTima poena fint. Extra deed hab.cleriiC.ficut,amp; in nouellis aliquoties.Prg tcrea,ne(^ matrûfamiliàs honeftatem habeâc fedpro*

IVRE MAGIST. IN RELIG. ir?

fedprobrum gerant inceftuofarumfempiccr-' qum ,ut quæ Ecclefix Chrifti memhrumæ corporeauulfum fibi iiindicent. Réclamât iSi uulgi opjnio,quæ concemnenda non eft, fi ex uero eft. Verccundi cnirn animi eftxonfyde' rare, quid in rc populari inulcitudo indicéeac fentiat. lamnihilfœminæ aliud facilenequc turpius necß ignominiofus eft, qutim audire, facrificiautmonachi concubina. Ouximpu' dentia igitur contra Deum êc Icgem eiuSjatcp Ïfominum communem fenfum tam turpem enten tiamuelledefenderc^

In feripturis iufta uxor dicitur, amp;S 'UJ’iS rt'U/t^quæeftuiriuniusiuxcauolun tatemDei adiutorium.Iuftaautc uxor primS «ft IS

ideft fanÀificataet fponfa.fic dicta tantifper dum in gdes mariti dcducta non eft. Qui cum ea.præter rharitum eius rem habet,in uxorem proximi ftuprum admittit fecundum Icgem Dci.Deinde ea quæin mariti domum dedu' dtaeft ,uxordicitur,cui nomen uxoris, qgt; gez neralecft,re!inquicur,(5lt;: abfolutc tribuitur, Quæ fecundum feripturam turfus diuiditur in matremfamilia'sjUt eft quæ in tocam rerum communionemafcitacft.Etin concubinam, amp;nbsp;eft quæ matrimonium alicuius tenet,fed pippin ius lib cr£ matrisfamiliäs aflumpta eft,

X iq atep

DE MISSA, MATRIMONIO, ET acq? in feruili manet conditionc. Sic Dauid Kimhiinradidbus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\S!^^

Hxci^'tuf 'U?ÄxÜ uocaturJUa ß figutamrtVSJ,^ HVEJiS didcur.Namomnis concubinacft uxor IegiC!ma,fednori oinnis uxor,quæ eadem uocc nt37tgt; nomina mr,concubinaeft.Saraeni tantumuxorcraf-Hagar autcm uxor pariter 5C concubina.

Quod iitracg légitima fit planumfadaiii ColtcUPittäs fcrfpturis.Sara uxor Abrahæ accepit Hagar t«r legeDei Aegyptiamand)lamfuam,peradtoannodc' ^çrtnijjks eß dmopoftquam Abraham terram Canaan coc pi^erinhabitarejetdeditinamilliinuxorein' Deinde cap.xxv. adiedt Abraham et accepir uxorem cuinomen Kerura. Dugigitur poftc' riores fun t amb æ uxores. Rurfus amb ae conctr bingdicuntur^nam legituriEt Abraham, quÇ habebat omnia,dedit Jfaaco filio nbsp;filios con

cubinarn donatos,ab Ifaaco abmandauit, ad hue in uita fupftes.ïtac^ Keturget Hagar filif, concubinarum tilij funt, qui muneribus non pordone hæreditaris iufta afficiuntur,libcri aefilij matrisfamiJia'sinfo’.idamhxreditatcin Confirmantur.Sic eftreperitum in,i. Pär.i.filil Keturæ concubinæ Abrahamifunt Zimrani çtc.Rurfus Rachel dixit; Ecce andlla mea Bd

Wo

’ IVRE HAGIST. IN RELIG. i«rlt;f

haangredcread eam,amp; aedificerex ca,deditc^ d Bilhamandllam in uxorenijGen.xxx.Hoc lodBilhauxor eftlacobi. Quærurfiiscapit.

xxxvi concubina nommatur.Rubcn abqt dormiuit cum Bilha concubina pams fui.

Expendacur hue exemplum exlib. ludicîî lt;ap.xix.de concubina quæ in Gibea perij t.de qua cum ad patrem difccffîfiêc.fic feriptum tft,Etmaricuscius furrexic Sc fubfecutus eft ^m,etgcncrumfuum pater amplexus eftjfcri pturaautemnunfquam uirum mulie' Os, neq^ ’^J\’ü7fc?mulierem uiri, neque adeo tusfectmait concubinam uirinominatnifi con' feripturdnt ftitutis fponfalibus aut macrimonio contra- caiurdhitur» lt;S:o,amp; fi concubina ea fponfaüa fecundum iura Hcbæorum non habeat, quac pXl? 'i lîominantur.Nam cum concubinis fponfalia dicuntur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idtft,coniundtio,amp;in

ünum coagmçntatiOjUidelicet in unam car^ Rem haud dubic ex adtionc prcccedente ac cer tacerimonia.Quodquidem dcfinicioconcu-bingquam ponic Kimhi fatisarguiqNccß ta* men libéra coniugem honore adacquabat/ed «h ceu ferua parebat.

Icac}; id eft, matrimonij ius apud prifcosHebræos,juxca ftrip .uiam cum con* cubina cflcaffirmatur. Quos nos imicati,ut cercmsacdiftinduusioquciemur uxogt;

X i.i) rem

. DE MISSA, MATRIMONIO, ET?

tcm autleginmam uxorcm noininamus,amp;fl tnterim ea appcllacio gcnerislegitimarum cô. iugum eftjôê non tantum fpcaei.hoc eft,ma' tr.sfamiha's.Is'amfexusmulicbns fineconiu' giirefpeclit proprie dicicur.Cuisno* trima eciam ærate mucantur.Vc ’n* tra duodecimû annn,n^^a'gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quçnu'

biJis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæfponfaamp;Iïî’'K nXZJt«

quæ uxor eft, amp;:fihoc nominis ctiam fponfe tnbuacur.Inde uxor duSjid eft,macer familia'seius. Nam fi relatiuum mafculiirig^ ncris appellarioni muhend adiungitur plx' ninçp ingcnua uxor eft, amp;nbsp;HM? uir cius quod comp'exn,quia eftcumHeaffixo foem* ninomulierisliberæ fcrè marituseft,nifitum cum déferais aperte agitur.Quod fi qui contU bernium, fine tradtatu macrimonrj per libidi* ncminfl:ituunt,etiâfin“\'’^’Ta tune uit VyH quanquamamp;eauxor pro maritolegi* tfmoaccipiaturamp; mulfer histribus nomini* bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Till nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicitjideftqus;

uirum palTa 5C feortum eft,amp;fi primum uoca bulum generale,cius quoq? fit quæmaritU pa fia eft.ôC al terum intérim tabernatiam mu* îieiem, 3i. fi quæftû corporenon fecerit. T er* tium uero earn quæ publica: libidini confecra If'aeft,proprie fignificat. Diritur aliquaquidc îhn'Û’fl qusçblandicqs decepta eft. Vir au* ” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jeia

IVRE HAGIST. IN RELIC-Kr

tem qui earn fefellit HTHTQ Aliqua autön h'iOW cuiper uimuidum oblatum. Nun* quamautem.ne^uxorncquc concubina talt; les mulieres, qua: lege ucticæ funt,uocantur.

Rçdeamus iam ad concubinam Leuitæ.Ia tft gen er ä: maritus dicftus,quæ uoces in ora* ni lingua honeftp funt amp;nbsp;proprip affini tan's ei iis,quæcxlegitimoacpuro amore concraifta cft.NamquisfuIlo,quis ueteramentarius ho nefta prpditus méte nobilem uirum cum filia fua.citraaffedlum matrimonij confuefcentc, generi appellationedignaretur, SC cius fpureg Sffinitarisnon puderet. Neep adeo talisimpu rus gener effet,fed amator, fi pro publico ho* minum confenfu loquendum eft,qu3cuox ft' cucamicæ uocabulum foeditatem quandan^ implicat. Quod fiquis in talc facinus confen tirecjnotam Icnodnij per leges Cæfareascoa traheretjtantum abeftjUteflc légitima affini* tas cenfeatur.

Ex quo liquet quod uir Bethlemitapatct puellæ concubina:,fi putaffet ftuprum in fili* amfuam admififfe Leuicam,eumnondubic afperis dieftis accepiffet, imo' in ius uocaffet perlcgcmDeu.xxq. quemnunc ut dileeftum generumcuni gaudio amplccftitur.utuideas honeftam per concubinatum affinitateminfii tutam fuiffe .Ergo coniugium inter cos fu*

X V jflc

DE MISSA, MATRIMONIO ET Ifle.et pnblicam tracflationem nccefïeeft, pofigt; quam nullum contubCTnium,nificumfua u' xoreîege Deuteronomij uiro permitccbatur, ideftjCum ea cantum,quælegicimotralt;ftatu farta cft uxor.Reliquas confuetudjnes omnes turpîEudme notât lex,amp; uera ftupra funt.

Hic Heuita.ut homo rertus ac fimplcx,pu' cllam concubinam affumpfit confcientia aC uoîuntate paths accedcntc,quemadmodum de uxorc lexpoftulatNamillc cum irata eflet ûha generum agnoujt,quo tcmpore,fi quid in terceffilTet doli,non dubie focer id rcfciuilTet, graui tercg exprobraflet, fed generû nominat amitaappenationc,amp; fcriptura ,utdilcrtus Deo prædicatur,cuius contumeliamtantorP gpre ulcifcitur,populus oraculo inftigatus. Ëc quomodo eum fi per dolum contra legeiti liberæ rtuprum a ttuliiïet, tanquam iuftum di uina iufticia refpcxiffet. Virum dupliccm O' ditDominus.Necuerifimileeft quod totuslf rael,aduim quæin fadam mulierculam ad' miiïauindicandam tanto impctu exurrexif' fet,neqî fumma conCrantia perfeuerafietjac' cepra propter cam clade tam funefta, nâ duo' buspraelqsiurtbrt: muitis milhbuscatlisinfn gam conierti funt.Necp gdeo JDcus oraculis fa Cinoia nidigna diferccapprobat ,qui ad au' thorc»

IVRE MA GIST. IN RÏLIG. »ff«

tancoac dirigendo.concubinacum cius pa* Isrnapprobauic.

- Adfdpulâcur nobis ueccres Hebrgi qui id é qd r.osû'ecôcubinisccnfuerunc. Namdi* cunt in libro tui citulus Brefith Raba,Achito phelum authoré amp;nbsp;inftigacoré id eft,adinceftû commitcendn fuilTeAbfol» Wi.Dederac.n. confilium utDauidisconcubl nispalam ftuprumofFcrreCjficut fadlum efle legicurij.Samuelisxvi. Quod fiDauidinon fuiflentfandificatæ ac defponfæmorelegiri nio,nonhabuiflencidflagitrj proinceftu. Nä inceftusinincerto concubituueterumconfcn funon admirtituqexcqsto primogradu.Ergo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,■

fenciunthaud obfcuræ cognationislt;Si:affini laris eandem fuiffe rationcm in concubinis, quæinuxoribusac matribusfamilia's.

Ex quo concubinædidlæ funt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id

cftjUxoreSjamp;fi uox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uxor abfolutc pro

matrefamilia's iuftatßuxoreufurpec.InterdS tarneneriam côcubinaucniteaappellatione, ut lotis fupra citatis uidcrc eft,interdum uxor côcubina fpeciem generi fubfjciendo coniun Aim dicitur. Etecee uxor cius concubina ci* Us ante fores mortua iaewit. lu. xix.

Qu»

DE MISSA, HATRIMONrO, ET

QVAE SIT DIFFERENTIA inter uxorem concubinam.

CAP. XXXI.

HIccftconfyderandum quo difcnmiïie matetfamiliàsamp; concubina difting' uerencur/iquidem utraiç tam Dco qua'm ho' minibus legi rima habcrccuruxor, prou toliiTi funt habitæ attj diftincîæ. Id aucem uidcre non ira in promptu eft perfuafis concubinam proprie uxorcm diiftam efle: quod tarnen 1*' quidum fedfle uidemur hoc poriffimum argu mento, Quiaconcubinam fcripturanon uc-' taCjfed approbat,quæ tarnen uiro foliusuxO' ris confuetudinem perraictit. lam quiauxor nonnifi nuptialibus ceninonijs faóèaeftfub l^gCjigitur per padtionem quandamnuptia' lem concubina quocjî in ius mariri conceflîc. Namlexdicit:Si uiracceperit uxorcm. Qux

Àco’fcwe U-

atuxor.Accfpcreautemuxoremiuxta fentcil xortm ^tUa prîfcorum eftfibimulierem confccrarc.

mandparecß peculiariter coramDeojpræfen te eins Hcclefia iuxta ritum et ordinem a' Deo traditum. Adeoq? nihil eft aliud quàm palàm pro confuetudine légitima aliquam aut dequot; fponfare auc ducere : matrimonium cnimefl: poliqcu»

IVRE MAGlST. IN RELlG. tfs

politicus tralt;flatus. Politicas autcm aÆonc» inter pios quis bonas dixeiit,quæ tales eflc non uidentur Ecclefia: Dei.nam turn quæbo-næ non uidentur offendunt bonos, quos nuP lares quæ effe bona cognofei tur, pcrinde læ' ditjAtquinonpofluntuidcri bona eile,quæ Herbo Domini non congruunt,quod ceudiui nac uoluntatis indicium’ fequitur mens pia, qa fequitur fpiritn dei ipfam agencé: Imd qug legibus(5^moribus deo coprobatisaduerfati nir,non pofTunt ad obedientia fidei côpofitis nivtibus nô effe abominationi. Ergo in cöfpc 'îtudeimatrimoniueiTejCredendn noeft, qJ •n oculis Ecclefiæ non uidetuiquot;, quæ credit fu* nm indicium Dei elTe.quod ex mente Chrifti 'nxta legem Dei amp;nbsp;mores piorum, reuelata rebus externis omnibus facit. Nam quid Potefteffeiuftum,quod bene ordinatæ Ecclc fiæ Dei,id eft,col umnæ ueritatis, ftatuenti iu* *ta prouidentiæ præiudicium eße iniquuni nidecur. Secus eft fi doeferinæ Dgmoniorun» nbtinuerint publice,ut bis poffcrcmisrcmpori bus obcinuerunt, ubi bona mul ta funt eciam •npublicis aeftionibus, quænonita uidentur nbfcurata tenebris Antichrifti. At nos de Ec* tiefia tuæ ditionis loquimur, quæ libertace iicrbi amp;nbsp;Sacramentorum legidmo ufu gau* ilettranfgrelïjonê legum publicarum honeftg bonæç|i

DE MISSA, MATRImONIÓ Ef bonæq? mentes uoluntatem honefti non congt; teguntjfed eani,utalij Patrem ccekftem indc prædicenc, magis oftentanc pi a ambicionei Necaffimulantturpicudinem, fed nein dieho nefte decenterq? ambulant. Amant uerita' tem fummeep mauusamp;os cum corde piorum confendunt.Promdequi uxores accipient.ut iudex admmiftracor legis ac Dei uicarius prx cipitaccipiendasamp;: ducendasefle accipjunt; Cum itaque fcrjptura nullum clandeftihum niatrimoniuni nouic,amp; rebus omnibus pro œdificatione Ecclefiæutendum docet,contu bernium cum muliere amp;nbsp;pro cerimonijs mori busçpreccptisp^^m infdtuit. Quare ficon'' cubina légitimacft.ucerat legali populo,né' cefle elt ut eaaccipiatur ac dcfponfetur, quod mulierisufusaliaratione ex lege Dei nemini permittatur.

Vcrum non crat par ratio defponfandæ c5, atbinæ atepuxorisper legem. Illaparticeps literis connubialib. fiebat.HfC iS^ûnedoteacliteris. Sed quid ante legê diferimimis nô fatis explicarunt T almii dici.Namferrur bac formula in matrimonijs contrahendisufosfuiffe prifcos,qui datamie gern antecefTcrunt.ut quiscß quamlibet pro li bidinc mulierem abdudlam domum in marri' tnonio habcret,tcftatus prius, ea operaillam

IVRE MAGIST. IN RELIG. jy# fibi uxorem fore,quç fandificandæ mancip4 uxoris fumma ratio 3c fola tum crût. Lt' fi Mofes Neemanus exiftimac doceacdor.a* tione propter nuptias qualiterisproditis con firmarant,ma trimonium cum Jiberafemper füiflè initum. Interea tarnen quæftio relinqui turinexpiicata.quonam rirupubliceconcu* bina ante legem fiebatt'Videntur Hebraci pri fciferefent.re.finelitens dotalibus ^unraxat maritali confuetudine hrws VW'? ea™ pulatamadiunctanicß fuiiremarito,amp; fi inte ttm liter ac fortalTis fponfales darae tuerunt,qd qdem nos haud.temereaffirmauerimus, ueru tnimuero,an tum uulgo concubinæ.iSi û fuc^ «'ne quo animo accepte,nobis no fans liquet: ante legem igiturpoteft fieri ,ut uerifimiliter bac rationc fit concubinatus infti tutus,ut mu herein aladuccret ,domum,hac teflaficationc Uteam non uxorcmmatremfamilias, fed con cubinam haberet. Quanquam in eleÆsho* minibus, ut Ahrahamo lacobo fcriptura formulambanchabetjUt uoiuntated: autho ïitate uxorum talcs in uiri poteftatem ucni-*lt;ntjlludconftac,nôtemere necß clanculum *ieqpadco contra honeftatem illorumfeculo' eum, inter fc corjffe.concubinam amp;nbsp;uirum,qa tecci aliquis fenfus atc^ honeRatis cura in prgeipuis hominum commereijs nunquam non

DE MISSA. MATRIMONIÔ Ëf

fion aparuit.Ex quo diuinaiufticia in punioi dis mails fplêndidiorlt;3c commendatfor habe batur.cuiiis dcclarandæ caufa omnishuiùi mundi ôc harumrerum omnium machina ex iftic.

Poftea inJegeres magis perCpicua uidetuf. Nam'utfummo cortfenfu memoria ueteruni habet, uir uxorem tribus uerbis accipiebat, Primumargentouel minuciffîmo dato quod uocabànt: deinde ideft,g Jiteras concubinaies, quæ uoknte dtfeienti ca feriptæ eflentrPrxterea congreiTu maritaB X cum teftificatione ea operaillâ fibi in uxoreiü confecrandam.Sicutipecuniolam quoi^d^M i feras confcientiateftiumdabanthis autfiitH'* | libus uerbis folennibus. Tumihiiamdefpon ! fata;uel,tu mihi iam uxor cris. Attamen necef | feerattradtatum matrimonialem intercelTif' feper.parentes,fiquidcm filius autfïIiafaffliB SLsin coniugium ueniebat.

Itacß concubina habuit quaiï îdeÆ/noneftam dcfponfanonem.quçquideirt fatiselTe iuxta Icgem Domini crédita eft,^ fi non omnino eius generis,ut uera uxor ni3' I terque familias habiiit. Forfitan eanon d* ( dla eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fed nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ne qui*

uulgatam apud Hebrxos concubinædefi'' nitionem oppoflat. Etenim deçà re diuef'

fxac

iVRE MAGIST. IN RELIG- 17»

tæacdiftradlæfencentiæ ueterum func.NatH Rabi Meir concubinæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I’teras de*

fponfalcs iuftas adimic. luda fodalis eius iA Talmud Hierofolomitano concedit, fed ca* men eas qux. literarum matrifamilias congt; grucncêualorem minime adæqiient. Suum tâ nemufuni hune habeant,ne maritusconçu* binamtradletcontumeliofius,necß earn cerné reabrjeiat. Quod fi conucniflencfinctracfla* tumatrimoniali.certumeft.non minus turpe fuilTet contubernium, atep cum fua nunc eft Sacrifico. Nam feripturæ priuatæin publicis aÆonibus nullius momentifunCjfedfolen* Oes illæ folæ funt 3c fuerunt femper efficaciiïî mæjhoneftatiquc conferuandæ maxime ac* conimodg.

Quod autem in Senhederin aiunt coneubi hameffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideftjfinéliterisdc'

fponfalibusillud did^is non répugnât. Quo* niam fponfalia ôc liceræ connubiales paires concubinis,cum matrumfamiliâs literisnon funt. Nani TiiO'til'S id eft fponfalcs literaèj propemodum in dotem [continere incelli* guntur.ee.ficlosjfiquis uirginemSic. Quse Particula in concubinis defpondendis hori additur, cæteris ramen conditionibus probe bbferuatis. Ideo earn defponfatio

ut udetur dicipoferit. •

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V HiS

DE MfSSA, MÄTRIHONIO BT

Sentcli^lio fa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pucamus cfle rcfponfum,ci quod ait,

. bencdilt;flionsmfacerdotispublicam,noncoi» ceractisM ftituerematrimonium, fed illud abfolui aftc'' contu^M Utl (feu coniugali.Nam quod non folum uoîunta iif^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ce et ammo ad coniugium,fcd enam confenfu

Icgum rcccptarum.eorum quorum mtereft ap probacione,confdenciaEcdefiæ,kgitimisçp cerimonrjs opus fit.abunde docuifle indem ur. Nam quoniam opus Dei eft, qui omnia fade ad utilicaccm Ecclefiacineceflc eft ut cum dco animus confenciac politica id contrahend um conuerfacio quæ corporuni eft, per exter' ras circumftantias cum fenfu Ecclefiaebcnc înftitutæ congruat.Nam quomodofaceretad uolitatem omnium,ficut publica commcrcia publicepijs prodcfTe omniadebêc,fi fpcciem turpitudinis legibus damnatæ bonum in ft matrimoniumprffeferret, eStubernium legi bus moribusimprobatum.

Quod fi Confilium afFciftum coniugalcm dixcrit,nihil elTcqusfmfolutam eflrenemque concupifcentiam,qualicum facrificulo fcof bllumcopulaturamp;continetur(fic diccrc ui* detur) ei nos hoc reifta oppofuerimue,quod non cupiditate amp;nbsp;copula carnis,fed dcQjonfa O'oncintegreturmatrimonium, poftquam in parentibus Chrifti omne bonum nupriarun» Implccum efttue Auguftinus in hoc fcriptur«

Är«*

tVR-E MAGIST- IN RELIG- tft ^ierumconfuetudfni confenticns.alicubl af firma tjdsinde quis negaueri't ucrum fuiffc ma Wrnonium Adæ cum Eua fuajCum dicerer, ufce OS ex offibus meis ,amp; caro de carne «ica. Älioqui ex fpritu loquens affirmaffet cP fcquod non crar. Neq^ Chriftusapteinexem plum adhibuiffct primum mammoniorum,fii ’d nondum fuiflct illo ipfo temporis articule» »natrimonium.PrecerealexaictSi puellamuir gincmdefponfatamuiroaliuslntraurbcmdc Prehcnfamuiriaueric,ambo lapidibus adob' ï’uantur, ex co quod uxorem proximi fui op.' prefleric (Sfc.Deu.xxij.Qiia in lege puella uir go dcfponfa,quæ ad uiri domum pro ri tu nu-ptiarum nondumuenit,uxor dicitur. Sicuir-go Maria mater Chrifti Domini ac Dei no-ftri lofcpho uera amp;nbsp;perfedla uxor fuit, «Scfi ui tu, non cognouitjadeor^ c5 ea illc una caro fu iqqqæ particula mattimonium primum defi-Wt. Id ecckfiaftici quoep patres ucrum effe ag nouerunt, maxime Gregorius Nazanzenus in carmine de Chrifti natalido, 3c uctcres Ca nones.Itacp nihil ad nos quod Benedieflus Pa pa homo craffus, ÔC faipturis 3c d uetcre hl ftoriaalienus,uirumamp; uxorem unam tarne «ffc non poffe pronunciat,nifi per copulam camalcm, quanquam ei alicubi fortaffis Au-suftinus confwtiat ,qui morepatrumcaufa

Y ij îdiquii

DEMISSA, MATRIONIO, ET'

aliquando no fan's confyderate fentenrias pM' rum firmas dixit, quas admonitus nondubic tccradtaturusfuiffet. Quêadmodum fancflo» omnes interdîtd uero elapfosuidemus. Sunt cnim homines,et nihil humani ab eisalienum eft.Exquo fitutin cxplicandis fcripturislt;SJ dogmatibusfecundarii'sipfi fibi interim pu' gnêt in fpiritu amp;nbsp;fide Chrifti cum cledtis om* nibus concordiflïmi. Sed quid admonidfine dubio iudica tun fuiffent, facile intelligit,qm pro corum régula omnia cum uero fenfufcri' pturarum contulerit.In quem ft quid ex pro' pofito traclabant.fere mends aciem intendc' runtjCerte intendendam effe omnes uoluernt. Quaredicta patrummeditataamp; expenfaora culis fcripturæ ac reuelatæ hoc tempore ueri' tadChriftiualdefuntaffinia,quia fcriptur« fenfui pleruncß inhæferunt. Proindc rj qui ad fcripturam animum inrendentes quoniam à-ipfi fuis decreds pr3efcrunt,eorum fcripta qua dam ueneratione ueifant.d: fatis habent reuc renter.Cuiusmoderationis nos décréta quo' que pontiff cia non uno in loco commonefa' ciunt,

Plerofcj d uero hoc loco abducit, quod le* ges amp;nbsp;mores Ethnicorum dcmatrimonio in populo Dei obtinuifleexiftimanr,quibus de* fponfadoiS^oiatrimoniumj ficut inchoatum

amp;pcr*

'-IVRE KAGIST. IN RELIG.

'ßC perfedum amp;nbsp;tanquam prinopium 8c fitü« creduntur difcerni. Nam uulgo eft defponfa' tio adi tusad matrfmonium, copula autem,ut uocantjCarnalisefteius confumaoo. Itaillo-rum fentcnria di'ua uirgo nondum in matri' monio conftitutaconcep)ftet,ncq? Chriftus eflededomoDauid per Matthäum Sc Duca declaratus fuifiet. Quam ramen rarionem, , ^uis Ethnicam epifcoporü quotg tribunalia etiamnumferuant.Atlongenuncuericasillu ftrior,neq?licet ut de religione confulturus ifta cxtranea ä facris uul gicß errores fi melio^ ra noueritintueatur,fed necefTe eft fi frugi eft feuoletrcgulamfequatur fcripturarum diui' narum,quæfemper certiftima eft,colligacqr id ex prophanis legibus,quod oraculis Dei co uenit,nonquod diferepac, Quibus hienofter deinduftriarefragatur. NamquodlegesCæ fareætanquamadulterium pledlunt C.dea' dulterijsl.proptcr: id moribus fublegcDei a* gentium pulchrcadftipulatur.Quocircaiuris ciuilisprudentianon folumufum amoris mu tui,fed mutuam obligationemin iurematrft monij habet, defponftc enim iniuriamproa' dulterioducit,quod genus flagitijnon nifiin iixorem alterius committitur. Sponfaigitur legibusquoqjuxoreft,quoniam eius ftuprq çft adulterium.

Y- ii) Quid

DE MISSA, HATfllMONIOjET QVID inter ingenvvh coi^ (ubiiilt;(tuin,z^ matris families matrimoiùgt;^ um, atq; utriußji liberis interfit, cy wn efie difii miflandum-

CAP. xxxn*

REumamur ad explicandam difFercft* tiam concubina: Sc. matrisfamiliîis. Pti mo hoc diftant,quod matcrfamiliis eftinge' fiua.fiquidê uiri In genui cft,aut certcliberca. Nam ferul in lege uxoree amp;non concubina« habcbant, Concubina autem aut feruacrat, autingenua,fcdquæ obfcurolocQ uirfnatal* bus collata eflet.ut in Leuitx concubina uide rc eft.Nam eius pater non feruus, fed paterfa-' mihiis ipfe fuit, Eadem ratio obtinuit apud Ethnicos, Quemadmodum Martianus lurc confultus ait:Si quis enim honeftæ uitæ 3C in gcnuam mulierem in concubinatuhabacma luerit fine conteftanonehocmanifcftumfacf cntcnon conceditur.Sicin legali populonoO nifi tradlatu anteccdente^amp;ucfupradocui' musliterisincerimdecondinone mulicris at* teftantibusconcubinatus quoquc conftitue* batur.

Secundo igiturhoc intercrat. Quod ingcquot; nul

ÏVRE M AGIST. IN R ELI G. 17

nua et materfamilias cum confia tuta dote,c5 cubma fine dote in ius mariti apud Hebræo« üeniebat,unde 8£, Paulusiurcconfulcus.non tnultum abludens moribuspopuliDei.con cubinam exfolaanimi deftinationc æftimat. Et Aurelian.concilium ait, concubinaincellf gjturquæcefiancibus legalibus inftrumentis ünita eftæ coniugali aftedtuaccicur, banc cô «ugem facit affedtus, fed lex concubinam no* minât,

Tcrtio. Concubina tantum ad commu* nionem thoriamp;infcruilcobfequium. Mater familiàs autem in omnium rerum communie» nemaflumptaeft. Quæratio exiftimationis ad utriufiçliberos contrahenda efi:,utexdi* dlisliquct.Exquonomen concubinæ latinis natumeft.Itaq?concubina non liberorum gj gnendorumeaufa fcrc affumpta eft. Quan* quam ante legem matrcsfamiliàs ex ancillis, maritorum concubinis liberos fufeepiffe li* quet. Quod fi forte pcperifTct ancilla concubi na,filius non ff reSat nomen paternum.

Sed lacobc patriarchæcx ancillisconcubi tris qui Ifraelitæ didtijÂ: qui legitime fuccedç tentnacifunt.N3miiiffult;S(: nomine liberar« pepererant uiro. Et quamuisSara uoluit ex Hagar ancilla extcdificari ,natotamen Ifaac propter ho: uerbum Domini.-In Ifaac uocabi

Y iiij tur

pE MÎSSA, MATRIMONIO ET

tur tibi fcmen.Ifmael qui ex ancilla concubi* panonin fernen repucatuseft, quod quideni facit ad myfteriafidei noftræ. Gal.iiij.Sed SC in haaredes adoptarijOihilominus adhuc erac condidonispeioris,. Quodexbenedidtioniquot; -bus amp;nbsp;mal edidionibus in moncibus Ebal (Si Garizim didlis ueceres collegerunt,'nam per tribus exliberismatribusoriundaSjbenedP «ftioncs : fed per tribus cx ancillarum liberis inchoatas ,fiebant malcdicfliones. Itaiuflït exoraculoDei Mofes Deuteronomij xxvij» Scripturis legitimi utriq; erant, fed legibus humanisex matribusfamilia's liberi, ex con tilifcottcuii cubinisautcmfilijnaturales habebanrur.Sed ' 1 nbsp;nbsp;. S^concubinarum liberi in lege quoeg Dei hg

reditatemnon adibant. Siclegitur; Ifaaceric hæres tuus,qui quidem hæreditatem folidam occupauit, filrjs concubinarum cum donatio ne abmandaris. Adeoq? in Cæfarumlegibus filegitimifuperfuntnaturalibusliberisamp; ip fipariter matri una duntaxat uncia permitri tur. Quod fi concubina defundlouiro fine H beriseft.ei tantum femiuncia debetur. C.de natural.lib.l.Matre.Quod fi neej? materfamf lids necg liberi legitimi fuperfint,naturalibus. ^onccdunturunciæ fex.l.humanitatis. co tit, Sed fubfequens matn'monium m naturalibus . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leg!

ÎVRE MAGIST. IN RELIG- «r?

kgitimos fadt,fiqu!dem ingenua fuerit.

Quare planiffîmum cft concubinas kgiquot; bushumanïsac dïuinis approbatas, eiufdem generis non efle cum his quæ um'fep Jegibus repugnantibuSjlæfaq; cxiftimationecemcre amp;inconftanter ad facrificorum contubcrnia non légitima fubrepunt.Dcfcndit enim fcriptura amp;nbsp;leges fi jèd 'ini^W£’ militer ceu portionem iuftam Ecclefiæ amp;■ Rei publica: concubinas illas: fed has poftcriorcs ut infames amp;nbsp;ignominiofas exccratur ac dam natpublicusquoq? hominum confenfuSjne* dum legum ac diuinæ feripturæ authoritas. Nam ut ad noftratia rcfpiciam.quim pernna ci clade concubinæ illius Deuitæ iniuria in Gabea iulTu Domini uindicata efte'Qua nota affedlus eft Ruben pani arch a propter inceftii in Bilham conculsinam patris admiffums’ Q uanto feculorum omnium odio Abfalom ab^ominabilis eft,co quod aufus fuerat concn binas regiasac paternas incefto flagitio pa* läm omnibus pollucrc.Nccp Canones Ecclc* fiæamp;patrum pietasimpune effe uoluit eum qui concubinæ,qux loco uxoris, ftuprum ob QofjcuHnd’: tulerit. Quarc pro Confultore non eft quod . _ citât ex Aureliano d^Toletano conci!io,na p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

illistemporibus concubinæ adhuc erantciuf jtdChrlj» modi,quasnoshalt;ftcnus ex lege diuina legiti fuit. çaasU3iores,^ex. iuribus humanislocouxo

Y V rum

ftE MÏÎSA; MATRIiïONlO, Elf

rum in legitimo agcrc cótubernio docuimu» Liberum enim per ecclefiam quoc^ tum erat-ut quis loco uxoris concubina fibi adiügerec-

Quareconcubinaquae perEcclefiamper' mittitur.uere eft uxor, quoniam uxoris defini tio ei quadraqSuntenimduoincarncuna.Na uiroeadicicur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ideft»addidlapc

culiaritcr,amp;in unumuclud corpus cum eo conflata,amp;fi interdum non propter liberos procreâdosacdta eratindomum,fed tantuitt propter fcortationem uitandam,amp; caufa coin moditatis amp;nbsp;opera; dômefticæaflumpta.

Quid ifta ad concubinam racrifia,cui defi nitio uxoris «SCconditfoncs légitima: concu' binæ ex diametro pugnant.Nam quae uere u' xar,cacftuiriadiutorium,iuxca cognitâ Def uoluntatem.Sed fcortum Sacrifici eft eius pro brum contra Deum.contrauetbum apertum, contra leges fcriptas,contra probiratis fenfiï

utriufqj confcientia. Nifi fortaffisluduseiS cft.quicquid negocij cumpeogeritur.Nairt concubinairj de foedo inter ipfcs com mercio, in aurcm alrj facerdoti cpnfttentur, cum foleil nem MifTam obituri funt, in hocfanCjUtfen' bnam cord s ea cerimonia cxhauriant. ani' numqi putumreddantjacinterca codem pun lt;?to temporis quifcß ad complexutn et ad ofcir Ium impur ae putidaeq? a facrisftatim rccurre* re me*

IVREMAGIST. IN RELIG. 'n«

femeditarur . Q_uæiftaucro tanta cæcita» clariffimeprfncepSjuelpotius tam nefariaim pj'acß impudenriac’Cum concubma uctere ma trimonium erat notumEcclefiæ.hicnoriflî'' mum ftupnim cftjquoniam contralcges pub* b'cas, At Conful tor ipfc jn hanc fen tenttam d e facerdotaliconcubinatu.NeutcrjinquitjalterM quicquâpromifi t ,fed incogi tâtes fine padlio tie ullaconuenerunt.Noua fané fapienda uiri grauiHimi qui temere congrediuntur, needS cxpiorato animo utriufqrjcoram Deoindif* fblubilcmatn'monium conficiunr. Quid bac fcncennaabfurdius.

Matrimoniumfummû foeduseft,4duoin carnem unam coniunguntur,iuxtafcripturâ. Ex quo difficile iugum plané feruitus diuo ApoftoIonominatur.Sed libidine percitosin feipfos temere fine lege 3c finelegum publica tumrefpedtuiftueretanto Confultori eftfa* crofandium matriraonium,quod fine Dei con tumelia feparari nequeat. Quid pofthacerit uaga fcortatiOjfi facrifici cum arnica ifta efFrc nisimpudicacpfpurcicia tituloiuftimatrimo ni) condccorabiturd Impurus aliquis nauta tneritoriamiSi: propé exoletam mulieremad ludibrium îibidinis fuæ fruftra fæpcnumcro captatÆ eodem facinore feortatoris notât» (ubitSed honefti tnatrimonijticulumprome rewr

JDE MISSA, MATRIMONtO, ET fcturfaciificusjoforifte caftitads coniugalis» proptercacfccelibatum profeffus ex optimis formisprpdpuam fine paÆoneamp; fuaptefpo ceaddikflamfibbparatamjexpromptamcpdo mi habec,qua cupide ac tuto abutatur,rarungt; igicurcommercium cum foemina fi fine legi' busprohibicafcortadoeftjfcd perpétua con' tra leges Sc faipcuram Dei confuetudo cum fcftiuiore puella,pudiciaam profeffi,eft hon« ftum coniugium fcilicec. Q^uafi coniugiuni maiore amp;nbsp;liberiore uoluptate conftituacur, amp;nbsp;fcorcado faftidio ac tædio.

Confyderaqugfumus, ut ifipropofito ex' •cmplo hæreamus, an non de impudicicia po' tins culpandus ueniat Sacrificus, utereg pro 1* . bidine fineDeo Sc contra Verbum Dominii , amp;nbsp;aduerfus leges per concupifeentiam fertuf-Sedille natura craflior minus expetendam,aC forte morbidam aliquam oblata mercedula i ambit. Hicautem profeffione fpiritualis mente fubrilior habitus c multis elegantiffi' mam uencrem amoribus appofitifflmam, aui ( damcpfuiinfinufouet,acccditquod illepri' uatus(Sc fine exiftimatione fibi demura p«^' catjHicautcmquoniam publica authoritac« . minifter dei 3c teftis derefurrecftiôclefu Chri . cft,malotorius Ecclefiæpeccat.quamperp«' «lo turpicudinis exemplo grauilïîme lædin

Summa

ÎVRÊ MAÖIST- IN R.ELIG.

Summa diJlorum eft. Quoniam Veteres Hebræi ex Deut.xxiq.nemmi mulierem nili cxmorcpublico defponfatamamp; legitimeu-' *orem p ermi ferunc, non dccec, uc Chriftianf ®miflapharifaicajufticia,leuiratêplus qua'tn Ethnicam amplecèancur. Qiiin ftudendum Osefle debet, ucpro præcepto Chriftiabunquot; ^entiufticiaplufquim Scribxamp;: PharifæijCt tôiugiafancftiusillis colant; Deinde oportet, principes Chriftianiipolitiam tueanturho ’’eftiorem.uerbocj! Domini plus earn confor* •ïgt;enc,quam ludaeorum fuperciliumpotuerit: Nam ad gloriam Deiadli fpiritu moderan* fUrRcmpubli.qui uerc funt principes inter Chriftianos. Ergo matrimonialis tradia-tus ex quo honefta uita in Rempub. eft in ti-uiore Domini per utriufeg partis propinquos deliberandusjinftituendus, amp;nbsp;abfoluendus, tluptiæqipublicaccrimonia «SCpræfente Ec-tlefiaDeiconteftandæ,amp;â miniftro Ecclc-ûæbenedicendx funt,quo fithonorabilecon •ugium inter omnes,amp;: cubile impollutum,(amp;: quo fumat cxDco aufpicium,quod a' Deo fo-lo contingit. Nam bona uxor a' Domino eft. Hæc legali populo ratio coniugiorum fuit. Quam Sc EcdeCta. Chrifti in concilio Char* ïaginenfi SC Arelazenn recepit,

Quamobré honefta contëneret g eft in ob - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequi

tgt;ß MISSA MATRIMONIO Ef

fequium fidei uocanist' Nam conftitutiofti'' tjbtrtieî no- nbsp;nbsp;nbsp;qitidcfn omnibus,quatenus aut confden*

„ nbsp;nbsp;nbsp;.. . 7 tiam obligant, aut pro cultu habentur libera

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ti fumus,nolumus tarnen omnia furfum deor'

wgwwfrfrcf fummifc€re,amp;: omamentaciuilis uitæ pror-' fus tollere, fed poftueram fidei dodtn'nam* quæ honeftafunt.lt;Si: quæ fincconcumelia dei publice comprobancur,omnia ftudfofe am' pkdtimur, Adeo($ de Conciliorum decreti« amp;nbsp;Pontificijs iuribus nobis obferuandum cé^ femusjid quod eft uel fcripturæ uel rationi re^ dlac.uel publico ptobitatis confenfui conforme , quia Chriftianæ mentis candor abhor-rct a' barbarie. Quamobrem ca quæ de matri-monqSjUt ad banc caufam attintnt, quoniam Deo,naturæ, 3C commun! hominum abpro-bationi quadrant,ut uidemur abundc colle-gilfe,diligenter obferuamus, omnibus ob' feruanda effe nunquam non docemus.

Quarc nihil dicendum eft effe coram Deo iu-ftum matrimoniumjquod Ecclefia dei fie eiT« non agnofcit^multominus quod pro iufto ne-quitagnofccrcjfed undcclancularia ifta con-tuberniaqux contemptis legibus folacarnis , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cupiditate conflantur, iufta elfe Ecclefia fta-

tueret. Cui cft ex reuelata Dei uoluntatc 8â îuxta fcripturam,lt;amp;: loquendum «SiSfentien* dutnquisiudicauerit tuftumefte quod uerbo Dominé

IVRE MAGIST. IN RELIG.

Domini,qiJod diufnæ ordinationj,quod om* oiumïcculorum moribus 3c naturali pi obica* tirepugnacfficutprorfusperominarepiignat « concubina£usfacrificorumlt; Q^ucm quideni «X Icgali concubinatu fruftra colorauerii: Cô* ûlmnijquiordine animoq? certoacdelibera* tOjamp;nonexremenïatc inflacuebacur. Ecin toncubinatu perindc atq? in matrimonifs con irahendis puellæ amp;nbsp;propinquorum morescô fyderabantur.QuodPaffim fniptura argu-*

Nam Gcn.xi.NtKnê uxon's Nachor eft Mil ^haqu3E filiaeft Haran pacris Milcha Si Ifca, Alioqui generis incncionem fieri quorfum eo acnnuerit. Concendit enim Confiliun» fecrifitis eflecum fuis amicismatrimoninm« f’ofthac autemde concubinatu latius diffe* *enius.

honestas matrimonii ex

uerbo Domini eil,Epicuriei contemnunt, qifiâ quiflt;^ domi uiu4t inquiren dumMAgiftrdtub »

CAP. XXXIIh

I Taqpuidcmurfecifleliqiridn(ùtisqoftte •^DeumiS^iuxtapræfcriptamdiuinitusor' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

^Utioncm^nuUumunquaiQconiugium iu Jit ftwm «ÇCWW»

bE M’ISSÄ. MÀTRIMONIO Ét

{him fucrit, quod homitiibus Sc Ecdefix dei ficefienonfituifum,Namfi Hofeas prophc'^ If, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ta non in uifione fed palâm omnibus fcortum

utiulTuseratduxilTetjamp;idoraculi expofuiP fee approbafletq? Ecdefiæ,uc expofuicÄ: ap^' probauit : rale commercium cum mericoria mulierculapala'm promammonio,nödubic habitum fuiflcc,quoniam deus cos coniunxif fetnouoillo uerbo,quod Ecclefia agnituin. uercDei uerbum eiïeiudicafTer. Quod fi Do' minus Verbum illud de fornicario matrimo' nioproplietæ Ecdefiam cælaiTet, fuiflet cun* quidem macrimonium coram Deo,fed non in xta præfcriptam diuinitus ordinarionem,nc' que confentiente^fed porius refra gante EceJe fia,cui non eftiudicandum, nifi iuxtalegesiSî ordinationes receptasjdonec expreflb Dei u«* bo nöaduerfantutjamp;ufqjeo dupriuato or.3 culo no fueric aliud imperatu. Ad quas ordi' nationesquipubliceconfulit refpicere debet, praeferrimubi caufaad genus aliquot homi' numpercinct, ut ad Sacrificos coelibes pet' tinct concubinatus,quibusnon minus qua'm profanis lege 3c moribus prohibitum eftjün^ matrimonio legali confuefeere mulieribus« Quod hie fingitur Deum approbate concubl natum nihil eft.Nam in uniuerfum Deus nuP lum uerbum facit,quod non patefacitper fer'

IVRE MAGIST. IN RELIG.

nos fuos prophccas. lam concubinatus ifte Ec clcfiafticorum qui ucteh uerbo répugnât nul lum nouùm habet. Netç hue attinet uulgaca hçc di{bnlt;fliuncula,iurepoli amp;nbsp;iure fori,quæ nôad morépublicû.fedad priuatosaliquos peroccafionem tantum applicandacft. Nihil çnim ad nos,quid Deus præter ordincmlt;SC præteruerbum fuum cum priuatis facit,quo.» niam nos ad uerbum fuumamp; publiçampo* teftatis ordïnationcm adftrinxit.

,, Q^uidadhæcnoftrumconfi’ium. Quises inquit qui citius damnas homines, quam elTe eospraui facinorisobnoxioscognprist' Qui? (CS qui i udicas alienum feruumt'Hoc cauillo uj deri uult fatisconfu tafle quod fratres Symmj ftæ affîrmarunt,Eccleriæ de eorum contubeç pio,e xploratum elTe debere, quæ fequitur,q4 cfthoneftûac décorum,amp;ambigua fufpiciq faeg auerfatur. Atqui iftud nô eft alienum fer hum apüd fc temere cbndemnare, quod uetaç Apoftolus_,fedeftinordinem Dei officiofiug refpicère, quod iubet Chriftus.Nô inquit ren tabisdominumDeumtuum.Hincplane coii ielt;fturafithaudinanis,iftius generisconfiliâ flucreexfontibusEpicureorum qui nihil cre EpicUrd dunt. NamConfultorinuoluptatefua,dum. f^ni pfofji a' feditionetemperatum fucrit,neminem coo' iurbandhriieflccontendit. Iftud uenèni latet,

Z ijuanqua^

DE MISSA, MATRIMONIO, ET quanquam caufæmalæ nimium fortafleftii* dens,in id impietatis imprudés impegi t. QuJS ncfcitconcubinatum Sacrificorum ofFendere plurimûc’Nihilominustamen illisquigladiu ad uindidlam malorurh operum geftitanr.per fuadercconatur,utferancamp; pro honeftoha' béât,hoc eft,ut ta ci ci flagicia 3C probra tanta diffimuIêCjfjnantcjlatiffîmeperuagari. Qua /ndulgcnria Principes pariteramp;Ecclefiafti'' ciDeiiram, quam in prophetis minitatur grauilïîme incurrercnt. Dominus profecco per euntium pecca torum fanguinem et a! Pria cipibus amp;nbsp;a' ducibus uerbi requiret, fiqui' d em ceflant plecüerc, quod luffi t pl ecflendum eflc. hoc cft, fipermittunc impune efle, quod eft contra ipfum et uerbum eius commifliim, etiamfi fumma extiterit rerum politicaruin tranquillitas 8c ocium quietiffimum.

Addit, quod metujÉpifcoporum dcrerriquot; tifa.crifid cælent cum coficubinis connubin fccontraxifle.VidePrincêpsoptimcqua'mfi biconftet,quâm'fcrio caufam omnium graquot; uiffîmam dijudicet. Pauloantc ainSacrifiquot; cum concubina temcrclt;5gt;!: finepadlionccon* ucnire,quomodo igitur faterctur ncfarius ho* mo contraftum a' fc matrimonium.quod con traÔ:umnoneft.Namcontraherc non eft te* mere congredi f orte ,amp; in fe indderc, vnuer* dingt zufammcn vuifchcn ,fcd iuxm Icgcs

/IVRË ma Gist. IN HELIÔ. t«à

tum animaduerfione mulfa inter fe pacifci.Nf înl igitur huius ex animo dicit Confilium. Quodfi inter cos efle coniugium ferio agno.. fceret Epifcoporum authoritatcm illis utpotc beneoperantibus terrori eiTedeberenon con* cederet,nam facit talem metum iuftum effe, Nihil igitur illi ualcbit quod Apoftolus ait, Vis non timcrcpoteftatem i quod bonum eft facitoctfereslaudemabilla:Namgloriefunt . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

tgt;rofeiroribusChrifti etiamimprobityrannf, quioccifocorpore,nihil iurisinanimamha* bent.rnhoceft,utuidecur,tuaCelfitudoillu^ ftrifs.Princeps.utDeouni fc credcs.eius glori am pro fufccpto^muncre procurer,fed pfeudo* prophet3C,id eft,qui Deouerbdcç eiuscontU'' meliofi funt, hoc eft, ifti Ecclefiaftici,ab hu-hianodieprorfus dependent,(5L:fe quaerunt^ non qux funt Chrifti lefu. Cuiusmodi peftes rcligionis nunc dcliberationibus accurrate fcriptis per fpeciofam hypocrifim defendun-tùr.Quam cxilis_Dei cognitio,quam nihil fpl ritualis adhiofitans inter hominesfquoniant funt,qui religioncm uafre affimulantes pefti-lenobus Confilijs innocentiam fidei infici* unt tanto conatu ftudio, Nosillud fcimu» amp;nbsp;libenter fcquimurin negorioreligionisdc* Um potiusquàmhominescftcconfyderandiîv Nam alioqui præceptum de charicate dei auc

Z q depu*

DE MISSA, MATRIMONIO ÉT depuritatefideinullu elTetlocum habiturû? .tl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Et nunquam ore fieret confeflio ad falutem^

A rlt;lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod Abrahamalie'

imitdndus pog impios coniugium cælauerit, cuius ma cum abnegat trimonium cum Sara contractum, cum efl'et KXOrew. nbsp;nbsp;nbsp;inter fuos in Haran, Gene, xi. lt;5lt;: in Canaan

cap.xxxiij.haudignoratum erat.Poftea ad té pusid occuluic Philiftæorum amp;■ Aegypcio-' rum tyrannorum mccUjCjuos tanquam alie-nosa'timoreDomini extimefcebat. Necja' deotalemdiffîmulationem omnes excufant. Gerundenfisegregius fcriptor apud Hebrx-' Os, Abraham gt;inquit,pater nofternefarium fa emus admffjc,eo quod uxorempericuloaduP tert) fuo metu expofuerit. Tantum abeft uc fiteoloci imitandus.Deindediflimulauit ma trimonium tarn uerbis qua'm falt;fto,eamcp in' ftar fororis interim reuera habuit, quæ iuxta Scripturæ ucteris loquendi racionê foror quo' que crau

Verum fanÄuIi noftri concubinarij, con* îugiû craffiffîme diffîmulant, qui fuas nô pro fororibus.fed pro meretricibus, utfunt, tam uulgo haberi uolunr,cui affirmât quod matri monium contrahere fibi non Iiceat,quam eti' am fpiritualibusprælatjs, a' quibus facultate cum illis confuefeendi quotannis numerata pecuniarcdiraunt.Suncneifta ad exemplum

Abra'

ÎVREHAGTST- IN RELIG. i8t

Abrahæ,quiillo tempore cum fua tanquam frater cum forore caftus degcbat.ut prifci aflc ueranr,amp;; ex hiftonaliquereuidctur. Non cô' texicuelamento turpitudinis coniugrj digniquot; tacem,uc facrificorum patronus clientulos fu-osfacerecaufacur,fed honefto titulo opinion nemdeconiugio fuo fubghfcentem diïïimu'’ lationcoppnmit,neab imprjs interficeretur. Sccus in ter fuos eines cgit, quibus notum effc fuum matrimonium uoluit. Atqiu concubina tus Ecclefiafticorum nufquam pro coniugio ncque dom efti co ipforum i udi ciOjeft h abi tus, namcumnituntur fuum flagirium eleuare,di cunt minus fceleratos fe efle,quoniam nondü uxoresduxennt,quam nosfimus qui profite' «nur renatum Euangelium,43pccrcaqgt;apud nos nÔ fi t poeniten tif I ocus:et fie noflra matri «nonia in grauiorem inuidiam uocare adni' tuntur.Itaq^uetitumefle fuum contuberniû non negant, amp;nbsp;ftuprum eft, ipforum fenten' tiaEcclefiafticorum concubinatus, fed in uni Uerfum matrimonia comprobac diuinx Seri' pturæ inuiolabilis authoricas,tur humana tc méritas ecclefiafticorum damnaret. Meminc' rimusigiturproconfeiToeffe quod concubi' natus non fit matrimonium, neq; adeo ipforû iudicio,quamuis Confiliû tantaßuicaciadi' uerfum affcucrat.

Z ii) Maxi

DE MISSA, MATR.IMONIO, B T

Maxime ueroabfurdum cft exiftimarci/l oculisDef cffealicuius,quodfpincus fcriptu* ræ.amp;quodordinatio diuina planiffimecofi/ demnat. Necg confcientiæ ncq; igfiorantix \ prætexfusullusuiciumtam pcrfpicuumexciï ^aucric.Namcôiugium.quoniam externa re» eft,amp;ad politiam externam atdncc ,uulgo Hotum ejje cogaitum,8c aliqua racione omnibus perfpi' dtlxt, cuumcft,neçpadeo confeientiam primo in-' format.feduitamordinatciuilem. Quia fünf inquitin carne una. Et relinquet homo parré amp;nbsp;matrem amp;nbsp;adhaercat uxori fuæ. Quid fit carojamp;quidadhaerercuxori noneft resinin^ telligibilis hominibus, H confeientiarum ne' gocia nonnihil incelligunt,nam quotidian» idufudifcunt.. Itaqj omnesquid fitraatri tnonium uulgo intelligunt tenent quid aperto Dci ucrbodiuinæqire ordinationi in tam perfpicuis rébus congruat. Quamobretn facrifici non pofliinc non fcire,uituperanda ciTefua contubernia,qup legibus omnibus SC uerbo Domini perpetuo reprobantur.

Rurfus nos urget homo incuriofus 5c inn» cuus,quid inquit,in facadotes domi fuæ quid uiuanCjiSi aninftituerint coniugium nec nein quiritJSjCumid credendum dequouisq»mcl» useftamp;:c.Huiccauillo quidattinet refpondc refQuisncfqç lydicis amp;prinôpis interefle

IVRE MAGIST* IN RELÏG. »ei ut ca facinora in apertum prodiicat quæ clan culum admiflafi conunuantur,funtnoatura publice.NamidIcxpræcipic Deut.xiij.Que locum T.Celftt.fiuacatàilibet cxcutiaQbi agitur de illis qui clam d Deo patrum nofixo rum, ut accurate facinus perueftigêtur abdu' cat. Itacß lex iubet,ut eins mali author e' me dio tollatur .Cui facinori MilTa amp;nbsp;facerdotS concubinatus ualdc conuenit,utrunlt;5enim perfemalum cft,amp;publice quidem noceutif fimum,quod ibi lex dei protinus euellcndum præcepit.

Quid agat,amp; quemadmodum amp;nbsp;qua con .. ditioneuiuatcumamicafacrificusjconrendit conjci^ non inquirendum elfe hoc argumento. Nam tiaidolothy ^uodin macello uenditur ait Apoftolus, edi ti$. te,nihil interrogantes propterconfeientiam. Sedhæcmonitio ad priuatos eft, Apoftolus RoiK.i4» enim monct uitanda facra idolorum , quod quæ immolant gentes,dcmonrjs non Deoim tnolent Nee fieri poffe ut menfac Domini pat ticipes fint.qui daemoniorum mêCis affideant. Verum.quiamos erat quod ex EpiftolisPli (lij fccundi liquet, ut pcraclis facris reliquae tarnes tanquam profanæ publice uenderen tur. Periculumerat ne aut domi fuse,aut ab Ethnicishofpicio excepti idolothytisimpru d enter uefeerentur, amp;nbsp;ea re exiftimarent fc in

iii] quinari

pE MISSA, MÄTR.IMONIO Ets ^uinari.QuosApoftoIus.quofiiam hoc nihil ad confcientiam, iioluit, caminutih' religioric óbftridlos eïTe, i^fi cultum idolorum fitmmc execratur.amp;uitandumubicßdocct, Namin phuatarncnfahoncukui idolorum ftudetuf, neq? carncs qua: in cl bum domefticum,poft impiumfacrum ex præcedente fuperftitionc bcrcunturjpcr fe aliquid uicij habent.necj pro hibitæfuntcrcdentibus, qui per Chnftum in rerum omnium dominium funtrcftituti ,Do mini enim eft terra 3c plenitudo cius. Nec qcF 1‘ntratin oscoinquinat hominemamp;c.Quod ft alicui conuiuæ,qui ex facro dgmoniorum re liquias efle noueritjfccus uideturjpropter con feien tiam non fuam,fed illius qui talem de eis religioncm réméré fufccpiCjab efu carnium ab ftinendum cenfet.

‘ Hseceft fencentia cirati loci. Exqua Con fultor réméré pronunciat, quod Magiftratui de fubditorum Uita , quæ legibus quoq? con traria eftjinquirendumnonfit^proprcr confd cnciacft,quia res mediarcibusidolothytuseC fieceflaria cura Magiftratus. Quantum ho* minis acumen, quoniam folus cernit /perin' de efle ex libertate Ghriftiana inter cibos non difcernerc , quod quidem eft perfeefto rum Chriftianorum:acci;quidin fua Repub. jgeraturjâi quid flagitiorum ac federum earn v ..... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inuadae

IVRE MA Gl ST. IN RELiff- i9^ ^uadatjfuscg decç ferre principcm.qcFeftiji^ piorum 3C officium fuû ncgligérium. Qpafi, quod non eft contra Verbum Domini,neque inferiores offendir, fed adiunc^am habet erga Deum anioni grarirudfnem ,id qui docctlibe' re impuneque fieri poftejidem totidem uerbis .doccat,ca facinora quæ populus noueritjiiecJ; in fufpicionem ut emcndcntur,per Magiftra.-rumeflcuocandajfedquæ uel cæcisuideptur ïffe diflimulanda propter confdentiam. Nam Iplebs tota amp;nbsp;facrifid ipfi nö ignorant probro fum aedamnatum efle concubinatum, quem amp;nbsp;inter fe uideriuolunt reprehendere Eccle* fiaftici.

Sed Ä^illud extra controuerfiam eft, fub principe Chriftiano amp;nbsp;libertatem adducengt; dum uxores quibuslibet iuxta Scripturam lt;SC moré patrif offer ente,concubinarios maxime fadosac nefarios effe,qgt; cum fodä uitg affum pferint ,necß effe,nccp haberi tn legitimi maii ci uelint. Sed fac Idolothy tu poft facra amp;nbsp;fcor tum in edibus facrifici idem effe, nondum ta^ men fententia Apoftolica quadrauerit infti* tuto.Namquod quis exaliorumiudicidnouc ratimmolatum cffeidolis,id fentit D.Paulus uitandum.Atqui nemo non uociferaturin föc dam fpurcitiamfacerdotum,idcp fæpenumc' to cora in os,et nemo facerdotes c ocubinariös nöexccrat, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Z v

DE WISSA, MATRIWOMIO Ef

ORTA EXILLEGITIMO CONC/ binatu,O'quidinter iuris ciuUiscr fer i=gt; ptuneficrxconcubiniisinterft.

CAP. XXXIIII

IT aejnon unius iudiao,fed publico honW num fermone turpicudo ilia traducicur*

QuidigiturMagiftratus poenam de eaimpU ritace fumendo omnibus uitandam amp;nbsp;exeer^ dam effe non doccret,ca ucrctçp ne Remp.ftu'' pris amp;:libidinbuscompleant petuetfaiftaui tæcxempla.Namfiimpunctantam fuam tur pitudincm tuP.fint Sacrifia concubinarij, gJ obfticerit quo minus in exemplum rapiacuü 5c. honefti opinioncm tandem induat ca turpi tudo. Nam exiftimantur effeferipturarumpe riti, «Sc prædicarc ucrum Euangelium, quod Cut MctMt quia fimplidoribus merito plurimi hc ait' concubinarij thoritateceulegauDci magnopereueneran' Ùectdotes. ' ‘i^jbominesalioquinihilpubliceualent.Ca-' * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ius gratia aut uiejofa eorumuita tandem ap'

probatutjaut facri mipifterij diuiniqueuerbi | authoritaseuanefeit. Vtrun($eft malum pi । etati exi tiabile.Nam ex altero nafeitur pudici cia: (SC matrimonij derifus^ex altero auté Chri ftianæ rcligiqnis interitus, Naw fi fifigitij no'

IVRE HAGIST. IN RELIG. ,u

mcfl,corum qui Dei ui ces gerunt coflcubina* tui manferint, quod quidem nunc habet om* ruumiudicio,quid aJiud fperandum quamfe cururum efle uerbi Dciamp;: facerdocq Chrifti, qcFinillotum minifterio cfficax effedeberet, grauiifimum contemptum,imó certumexiti* um tocius religionis, ÓC ucnturæ uitæ facrik* gaminfkiationctn.

Quæ mala peflima iam pridem nonnihil puHïrdmuià înoleucrunt.Etenimilluftrcs uiri amp;: fere præ' lad qui inter Ecckfiafi:icospotiorcs,noftram cum periculouitæChrittocredentiumfuper* pTiflAti, gt;■ fticionem,ut uoeât, apud fc magnifiée rident, ô: ut eis uidetur noftro merito, ex eo quod in* firma multa in nobis auf deprehendunt aut deprehenderc fibi uidentur,nam Euangelif uim ex noftrismoribuscenfent5amp;: non cxuer bo domini. cur uulgo igitur imputandum qd? cx facrificorum non fufpecTta fed conceffaim* pictate hanc peftilentcm collegerint perfua* fionë,nihil effe quod de potnis inferorû 3c fix turarefurredlioneafferitur ,alioqui inquiunt talem ui tam no uiuprent antiftitcs rcligionis.

Liquet igicur quanta fit calami tas, quan* que præfens pietatis exitium , quod facro* fanÂumEcclefiæminiftcriumin tantum lu* dibrium hominum uenir, propter iftam illu* (IrcmminilSxorum turpitudinem. Nam 8c fi* ddi^

BB HISSA. MATRIMONIÖ ET

dd in Chriftum 5C honcftg uicçamorisc^ pro aumioccafus oritur ex contemptu minifterij. Quidenim aliud perinfamia fJagitia Sófce' lera conupti flatus Ecclefiafticorum expédia, jdum. Quisnefcit ubi Monachi Sc Canonici funtfrequêtioresjibi ccrimonias mulcasquas pecunia fulciat Sc pietatem nullam publice ualere.deirideprouirahonelta amp;: Chriftiano, digna impuram fceleftamcp exuberareplurP mum. Documente funt ciuitates Germanise ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. infignioresjpræfertim cathedralium canoni'

Cäncnici- corum nidi,amp;: maxime Romaipfa.fonsÄca put fcclcrum,ubi Iicent,quælibent omnia.ni tioma. fipiuiTuS; paupercmefle^praducenteadnc' quitiam.adintemperantiam, ad fraudem.ad omnem blafphemiam aula Pontifiefa.

Sed Confilium neutiquam aduertit, quart ex permiflii 3Ccx defenfioneimpuri concubi natus fubuertaturóc explodatur matrimonP urn publice.Nam fi non pro illicite coramdeo concubinatus habetur ,',fed in leges ac mores ^tlegitimus rccipicur,ncmo intemperantiof folùtoamoreperfrui non mallet qua'infirma Vincülum'c“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illigari matrimonio. Natura enirt

. .. (umuslibertatisac licentiæ amantiores.qua^ lern liberaiftafocietas cum arnica contuber' nali exhibetiS!: tuetur, quia pro utriufuis uo' luncace fine incommode dilToluitur contra ius

iVRE MAGI ST. IN RELIG. ièy-

ius commune ,5c publica honeftas.atcp homf num confenfus illc inuiolabilis author 5c fee uator rcrum ma;rimonia publice condicfla di labi non finit. Ea igitUr liccntia in concu-« bi'natu fe difcedendi.efl: carni multo gvati or.qua'm fit feruilehoc iugum matrimonij, uP Apoftolo dici tur,quod pcrpecuouinculo coa tinet femel coniunclos homines. Concubinâ’ rtjs iugisuolup tas eft,quam fubinde renouât, fed conuicflui Icgitimo crux affidua adhæret, quamhumetis excuterefreno matrimonrjfe^» mel accepto non licet. In temerario fuo concir binatu omnémoleftiam coniugû facileeffuge rint.Nâ fi in amorêipfonim hberü aut inimici tiæ,autri xæ difficiliores inciderint, aut occaf» onequacucg eorum animi diniIierint,nuUo t5 Opus eftiudicio, fed licet per Confiliumueluc exformulaiudicari.utfuapteauthoritate ä fc difcedant. Nam iracundia aut tædio intercc dente uinculum coniugh- mutuuscp erga fe a' «nor,qui unus coniugia Confultori continet, iam pridem diffilierat. Eoqpfi odium adeft; autetiamfatietasceuuitium contrarium irre pfit,noneftilliampliusmatrimonium.quonl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

amcaufamatrimonij fublata cft.Itacp cupidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tuerttri

«atc focda inflammatus Sacrificus rcccnteni . . puellaminquam nouum afFedlum coniuga' nbsp;nbsp;nbsp;Crfdcri

Um conférât,artepcrueftigat5^ captat. Qu» ficofum eadc

ICJC

ÖB MISSA, MATRIMOrîtO, Éï* l«xeadcm incertarum meremcumeft^ucunà quçq; cximium.quem amet,habcat in delitijs donee qui fitgratior nbsp;nbsp;quilargius numerec

obieclusfuerit.

Hanc faccrdotalem pudicitiam cur non fc' queretur plebs^et populus Epicuri de gregen» tiWjCui uoluptates nondum defipiunt.Imo' fc quuntur eam haudimpigre.Ex quoillud Prlt;’ phetæinnos uerilïîmenunc dicicur: Qualis facerdos.talispopuIus.Nam quoniam facrifi' cus.quidiciturfpiritualis,licentiam carnisa' mat,quomodo illam oderitcarnalis mundus^ ficenimpræ fenominant uulgû Chriitiano' tum.Hfc dodrina,de concubinacuiuftifican do,quanfum turbarum detet^Sc fi nos cam fc queremur merito iurc Cgf. Maieftatem in nos «rricaret. Quam fuaimpietace fibi demerer* uidetur . Scimus quod Cæfar fitmetuendu» malis opcribusjficuc rurfus uel beneagenti' bustimendus Deus eft, quia cognitor cordP um eft.fugiendum igirur Côfilium quod cum Deiindignauonc Caefaris quo^ uiminprirt cipemprouocat.

Orta ex concubinatu.quiaillcgitimus eft, Ort4 eXeôit hæcfunc.quod ignominia honeftasiuxca (UbiMtU' haberecur, quod terra nothis amp;nbsp;fpurijs com pleretur,quod litibusfuper hsereditace diui dunda feruercnc iudicum fubfellia inexplica biiibu*

IVRE MAGIST. IN RBLIG» iSlt;

bilibus. Nam nothi inter legitimos hærcdes Phncipis indulgentia habercntur,fiinccft3 concubinatum approbaret, ncc tantum facri-fici amp;nbsp;fcortï tâquam parentum.fcd etiam pro pinqttôrum haredcs futuri effent. Quod qui demEpifcopi improbant,quoniam Ecclefia' fticos tanquam feruos Ecclefiæ publias lire risquas Vertonam uocant manumittunt,fa* ountcß cognatis ex inteftato fuccedendi facul tatem filijs corum omnino pernegant, tan^' quam exdamnato coitu natis.Sed princeps cô •enaensincôcubinatum hgredes diceretince ftuofos iftospartus facrificorum.Quos leges Cæfareæ,leges Pontifidæ, condlioi um de* creta.confuetudo Epifcopalis iurtfdidionis. Omnium feculorum confenftis , ordinatio imperi), omnia légitima, potius non alen* dos,quam effciuftos hæredcs pronundarent^ nifi dementiaChriftiana alimoniamimperti endam iuberet.nam fpurq de lure toljçndi nô funt.An rton ucrifimilc,quod Cæfarea Maie» «imperq ^JcereSjalqcç monarchç et Respub» aduerfusprindpem, concubinatum inter ho nefta contuberniahabentem, figna potius il* laturi fint,qucÈm contra cum, qui matrimoni* Um amp;nbsp;collapfam Ecdcfiam reformarc ftu* det. Nam corum officium admali non boni opcris terrorem eHe debet. Quod autern fie

contx%

DE MISSA, MATRIMONIÓ, ET

contra Deum,contra nacurain, contra leges’ ófmores.id malucflc nemoignorat,cocßcof rigêdum ab emincndbus poteftatibus. Quid hicpatronusfftctranquiiiitatispublicæ cuin fuo confilio^Nonne ÔC hicpen'culum eft for midabiljpoteftateCçfariSjnifi (olumfi quod cftbonutn egenmus,eam nobistimendame* iftimar.

Quod fl paraci iuxta ordi'nem Dei SC fcripturam facram iuxtaq; prima amp;nbsp;faniolt; raEcclcfigConciha,lcges CxfareaSjUeterum mores uxores,duxerunc,principe permitentc, amp;nbsp;liberos corum exhæredes cfle debere cog' nati contenderint ,fummis ctiani iudicijs pro cis facientibus t nihilofecius, fecurus rum erir prjprincipisanimus,eo quod conatum fuunl Deus,natura, publicaq? honeftas défendit aç laudat.Nam quicuntç probitatem diligunt. concubinarios ut perniciofc flagitiofos ode', runt.uoluntiÿ fuum honorem légitime tribui (côiugio. Sin aliqd ea de caufa periculi fubeuh dumidpiusprinccpsaïo æquiorefubibit, ih fe certus,quod pro gloria Dei, pro uerbo eiuA amp;nbsp;pro reformandis uulgi moribus in diftii' mcnfituocatus. Contra , qui fcquitur Cou' fultoremhunc malum iram Dei meritamlf' fes feriptas amp;nbsp;flaidium honefti, quod omnf' ©US natura inf«uit,fibiaducrfari experiretiA

Nlhilä'

IVRE MÀGIST. IN R ELI G- lt;8?

K)hilominusiftctantiisiiin'samp; æqui conful# tusCæfarisatcjîdciiramnobisobijcitjnedeà amp;nbsp;menti CæfariSjhoceft,legibus pijs amp;nbsp;fcri pturæpareamus.d: (badet ut cum ofFenfatiô HeDei publicæcjprobitatis neglc(flu,fecuri* latcm carnisprocuremus.

Tertio quxrendum propofuimus, num cô cubinatus jure fit prohibitus Verû quia fcor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

iaSacrificorumnonfuntuxores,neq?funtlC'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P^9

gitimæ concuhinæ, fiuefcripturam fiueleges hibltus, Concilidueprieraaudierimus,non admodn attinetcurioferimari curolim conceffæ pofte tioribus legibus uetentur. Nos tarnen de ea quçftionc paucisdifteremuSjquod eius expia hatio caufamhanc totam illuftret,atcg patres Ecclefiafticos per Confilium citatos dcfen* datà calumnia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,.

Videturautem deconcubinisliquere:ali' Tiuplices cS âs quidem efie fecundum fcripturam amp;nbsp;con^ c«bi«lt;c legi fuetudinempatrumatcppatriarcharumcalias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

autem iuxta leges Cefarcàs Sc morem Ethni corum.Nam hic de fœdis noftri feculi nihil a' gimus.Hæc duo genera concubinarum fie dif ferunt. Nani Gefareus concubinatus,nô crat ftabilis,qui fæpenumero ad breue tempus c5 trahebaturhaclege,doneealterutri aut ma' trimonium aut nouum eoncubinatum inirc placerct, Quod fi corjffent,finc adiecftione.tu ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Âa üter^

DE HISSA, MATRIHONIO, ET ucerqfpotcftacem habuit nunciïim mittcndt alten. Nam arnica quo que pocuft alium fibi quærercamatorcm.aut ctiam man turn arbiquot; bitratu fuo,fiquidemingcnua concubfna.Ser uæautemfacultasnon cratcollocandi fealij in coniugium fine domini uoluntate.

Sed legis diuinæ concubinatus firmior crat nimirum ad modûiufti coniugij. Neclegitali quem fancflum uirum concubinam reinere ab dicafle.Ncqjenim Abraham Hagar concuW namamp;fimorofioremabiecit, nifi bis oracu' loiufius.Liquetigitur non patroni libidine, fed pro dei uoluntateeiediam eflc. Exquoap paretpublicam ordinauonem fuilTejUtcum concubina non aliter attÿ cum matrefamili' ^8 conftans effet fub lege Dei contubemium. Hæc differentia diuini Sc Cæfarci concubina tus eft.

Deinde in populo Dei faserat matrifamili äs ut ancillam in concubinatum uiro trade* teqquæ fibi liberos iuftosamp;ex affe hærcdes parerct. Exemple fint Saraamp; uxorcs lacobi patriarchæ,Genc.xvi.amp;xxx. lurcautem Cg fareo non nifi naturales filij ex concubinis fu* feipiebantur, quæ fubfequcntc tarnen matri monio fiebant Icgitimi.

Tertio. Concubinæ Icgis Dei palàm de* lpondcbantur,amp;pro quorundam fentenria V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;literu

IVRE MAGIST. IN RELIG. 13» iiterasfuascônubiales habebant. Sed nulla defponfado cum Cæfarea intercelTerat, unua afîedtusiüri cumaljqu3,amp;:huius cumilloelc drum habendi contubemium,concubinaturai abfoluebatjreftindto autem amorisigne mox eaconfuetudinediflïpatajUterc^ aut nouum tontubernium inchoabatjaut coelebs.prouc animus amp;nbsp;occafiOjUiuebat.

Quarto. Inter fe quoq^ hadlenus conue* niebant^quod concubinae Icgis diuinaé, inter* dum caufatantum fornicationis uitandæ ac* CerfebanturjCt in Ctefareis legibus graria duix taxat confuetudinis'amp;: ofFieij domcftici. Intec dum autem utrobiq; naturalisfilq generandi caufa,ita ut non minus per fcripturçritum plç tuncç naturales duntaxat liberi effent ex con cubinis Mofaids atque in Ethnicis legibus fuerant.

Qui cumhisdidis Concilia, patres iura Pontificia contulerit illi caufauctiti in Ecclc fia pofteriore cöcubinatus haud obfcui-a erit, nam concubinatus feripturæ in condlio Au*

telienfi permidus cft.ubi ea quæ fine litcris uetMCTJt' fponfalibus j affclt;flu coniugali cum uiro con' fucfcit,ptopcer affetflum.uxor eft^ fed lex cam nominat concubinam. Notabit autem Con* fultor bic didjfine literis.necÿ tarnen negatut dcfponfutiointetçeffilfe,lt;5C diferte dematri*

t| mpniali

DE MISSA, MATRIMONfO, ET , moniah' affecflu agicur, ex quo quidcm ah'a's fit macrimonium ceu primum caput eiu» conuictus.Quodnoneftrapiendumad colo' randum temerarium ilium accpimpurum con uidlumfacrificorumcum fcortisfuis. Nam fi affecfius coniugalisinconcubinacu perCon' tiliumapprobacojadefteidêuoluntas Dei,q coniugiorum author eft.adfiierft necefle clt, çjatali afFecflu nuptieconcilfantur.Sequitdc inde adefle oportere tam ucrbum quam ordi' nationem Dotnini.iSi fidem,quod Deo uolcn te fi t initum, quia iuxta uerbum eius,poftquâ per uerbumamp;ordinem feinftitutum uolun tatem fuam declarer. Euidens eft hæc ratioci' natio.ei qui iudicet pium Concilium quod a' pertcimpium ,(Siquod eftfine Deo,probarc pofte. Concilium Toletanum concubinas quorç conceditjfed uetat polygamiam, quod fit contra hanc primæuam inftitutionemgt;lt;S5 fint duo in carne una ; contraq; Romanaslc' ges quæ monogamiam coniûÂam cum maxi malicentiauirilis perulantiæiam olim in or* bem introduxerât profligata polygamia,qug cxrituludæoruminoleucrat. Verba Conciquot; lrjfichabenc.Chriftiano non dicoplurimas, fed necduasfimul habere licitueft,nifi unam tantum aut uxorê, autcerteloco uxods^ü con iunxdeeftjconcuhiflatn. Quaie concilio ÜU du»

ÏVREMAGIST. IN RELIG. i«, efiis concubinatus permictendi qui Ecclcftaç fempcrlegïtimusexndc, caufa fuifleuidecur præcipua.honeftas uitæ,quæ in eo ex defpon fanonexonteftationeÄ: conftanna eiuselu' cebat.Sedidemfpiricusquipro hocconcubP natuin prioreConcilio, poft hatin patribu« amp;■ Cocilijspoftehoribusaltcrum concubina tUm ,nimirum ilium ciuilem, prorfus uecuit: quod is effet leuior lt;5lt;5 inconftantior,qua'm pro grauitate Chriftiana. Quia V erbum Dci amp;nbsp;ipfa natura rcrum matrimoniorum firmita tem poftulat Gene.rj. Matthçi xix.i.Cor. vij. Ariftotcles.i.Oeconomicorum etc. Quanquä patres hunc dupliccm concubinatum non di' iertedifcreuerunc, quod confueris.id cftEth' nicisinfequendisdeditiores, alienafæpius cS feripturarumratione commifcuerinc,amp;:leui ter ad memoriam ueterum Hebrxorum ani' tnum adiecerint. Itaque ex ufu corum qui ab Hebræisad (idem concefferant,ex moribus uulgiChriftianorum,ex legibus profanis 3C natural! dudlu rationis non pauca huius gene ris ftatuerunt.Quod quidem præclaram illo' tum in cactcris rebus lucem intelligentiæ, nonnihil obfeurauit. Namimperio» hinc iudicant omniaillorumdi'

lt;Sa unius monetx effc.

Aa iq Qjiagt;

DE HISSA, MÄTRIHONIO ET

QVÄRE ECCLESIA OMNEH COH cubinatum prohibuerit,zr t^uodittrupof ßt non fine utilitatc concedere coït cubinas.

CAP. XXXV,

EX quo coftcubi'natum initio timidius aû hæfitantius abrogarunc,quem tarnen, ut tum obtinuerat,omnlnoabrogandum efle renticbant.Ineummodum loquitur Augufti nus in lib.de bono coniugali: Quod præcipi-' untjinquitj Apoftoli coniugatis,hoc cft nupti arum, quad autem uenialiter conccdunt,auC quod impcdit orationes, non cogunt nuptiae, fed ferunt.Itaquc fi quis forte, quod utrum fi' tri poflît ignoro, magis fiai non poffc exi* ftimo ,fed tarnen fi force ad tempus adliibP ta concubina filios folum ex cadem com' mixtione quæfiuerit,ncc fie ffta coniundh'o ucl carum nuptrjs præponenda eft, qux ucnla ïeilludopcratur.Erpaulopoft:Ita nccconçu binæ ad tempus abhibitse,fi filiorum caufa concumbant iuftum fadunt concubinatum fuum.ldcm citaturxxxrj.q.rj. concubing,HoC fermone nô reijdc concubinatn.q ad tempus caufa gignendæ prolis inftituitur. Quæcau* f^^Utapprobacutiure codids titulo dénatura*

IVRE MAGIST. IN RELIG. tso

libus liberis , ica iure diuino improbatur,co quod conftantiam in legitimo concubinatu tepofcac fcriptura Dei.Icaque ciuilem non ücreris Ecclefiæ concubinatum propricdani'-nauit Auguftinus.Siquidem lationem Confi Irj eius tum fcribcntis animaduerteriinus. Ad ftjpulacur Can.audite.dift.xxxiii). Concubin ttasjinquit.habcre uobisnon licec,etfi non ha betis uxoresjtamcn non licccuobis habcrecô cubinas ,quas pofteadimitcatis, amp;ducatis Uxores, tâtomagis dânatio erit uobis,fi uolue titis habere uxoresamp; concubinas. HaecCa* non. V état igitur concubinas.quæ poftea mit tantur^quafi uelit cas etiamnum permitterc, quæ nunquatn dimittantur,fed copula fandta fine meturepudijperomnetn uicamcum co-» dem uiro cohaereant.

Nonfimplidterlegibus Cçfarcis derogat. Namficfummæpoteftatisauthorcmapud po pulum eleuaretjquæ iuxtauerbum Domini pijs cimenda.amp;facrofatKfta eft. Scd concubi* natumquialaxior erat, inmodum fyncerio-' rcm,amp; legibus humanis non contrarium con dudit. Simile quiddam uidcrc eft alibi apud Hieran.ut in dccretis citatur.

Tertio. Patres Ecclefiaftici concubina* tum qui ilium permiferunt, propter eiusincô ftanti ä ptuhibcrc maluiflent.Quemadmod«

Aa iiij Gratianus

DE MISSA MATRIMONIQ ET

Gratianus authoricate Ifidori dift. xxxiig. ‘ fjgnihcat.Chnftiano inquit non dicam pluri mas,fed necduas fimul habete licitum eft,ni‘' ti unam tantumjaut uxorem, aiit certeloco u' xohs.ficonjunxdeeftjconcubinam. Diquec igitur canoncm maluifle uxorem quàm con' cufainam. Aliter fus Pandedèarum: Honefti' useftinquit patrono libertam concubinam. quam earn ma trêfamiliaîs habere. At partum ecclefiafticorum integritas tam libercâ qurf m ingenuam in uxorem pocius habcndam cen* fuiffet.

CONCVBINATVS BENE ABa rogatus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perEcck/îam in

ufumreuocdripoteü.

CAP. XXX VL

f*,,» L f Vartq. Quod concubinatusfitabroi \.ur con UDI Vgt;.^gatus,nôiniquumeirenobisuidetun ttatuslegalis Mam in coniugq's maxime concubinarum, MltUS- qdfæpediximus.Ecdefiæ proceres ferè func.

legesimicati. Quibusincertitudo amp;mobili' tasmuliebris contubcrnij ueluc approbatur, ita UC laudi datum fit uni concubinæ adhæ' fiiïêjquam abrjcieba t pro arbitratu, cum fine dote accumbcrer* Icacÿ rara in concubinam

eraç

IVRE HAGIST. IN RELIG. ilt;»

prat conftanna,ualentibus adhuc Cacfardsle gibus.Pium igitiir ftudiiim reuerendiflîmo* rum Epifcoporiim uencrandum eft, eorum authohcas facrofancfta eft. Qu am fi quiscon temnitjis uehcracnter eft improbus. Nam pa* ftorum eft,in omnibus alt;ftionibus huius uicæ quid Deus iubeatrefpicere,amp;: in matrimonio Præfcitim tam egrcgio opéré Dci,populi con* fcientiam ad uerbum Domini dirigercltaquc tierifimilceft,rationemobliterandi 6c prohP bendi concubinatus banc illis fuiffc. Nam c3 ad concubinatumduntaxacftabilem authori tare fua ad horrarencur.uiderunc iuxta profa* nas leges Rempub.imperij.ubicg gentium gu r i. j bernari,attç eo animaduerfo céfuerunt facili Useftecôcubinatum inuniuerfum abrogate i’wwrf'^e quamuitiofumcorrigere,quia legesreceptæ corri^itur-, primo fuiffentfubmoucdæatcg melioresfub ftiruenda:. Quemadmodum in cæteris rc* buscollapfamaliquam confuetudinem citi» ns totam c medio fuftuleris,qua'mbona: fub* ftantiç uitiû accedens,fubtiliterdifcernas ac deleas.Sicut multo prompcius eft omnes Papi fticæEcclefix cerimoniasuitare.sS^in uiccm alias ad puritatem uerbi fynceriorem potius refpondentes introducere ,qua'm impetrarc, utin exiftimationcd: ufu hominum feruatæ, auc haberi loco diuini cultus definanc,aut exigt;

Aa V ftimar^

©6 MISSA, MATRIMONIO Et* ftimari fifle bono motu cordis g fe efficacesad remitcenda peccata,ec ad fatisfacicndS.p pec catis.quandoquidem non alio nomine quart» diuini cultus gratia,Ä pro opcre peccati expf antc,halt;flenus propofitæ Sc teccpcç funt. Eoquot; queuitandacftanxi'arum cerimoniarummul titudo,ne uirtus Chrifti fignis ab eo inftituri« cxhibita,obfcuretur arbitrarijsritibus. Qua re concubinattr c5 nö firmus, necp iuxta legp deijfed pro licencia Ethnica inccrtus effet,in Uniuerfum confulto,atlt;^ utiliccr aboleuerüt. VtUWMie c“' Alioquiueroad humanas quoq? conftitu ” tionesreuerenter colendasjtanquam ordina ftitutiones £35 diuinicus, Ecclefiam magno ftudio con fuefccerunt,Ncquepiarum effc mentiumcen fuerunt, maiorum placitis cemere obludari. ‘Tantum aducrfus ea hominum prgcepta,qug ucl natura, uel a' reiffa ratione, uel i uerbo Domini diffidentpræmunicrunc,Sicutabeo apertiffime tum diffidebac ci ui lis ifte concu binatus , amp;nbsp;adhuc multo amplius diflidet Iftud Sacrificorum cum infamibus concubl nisinfame contubernium, ut cui fciiptura,pa très,Concilia honeftiora,ipfæc{5 Cœfarum le ges penitus répugnent. Sine enim controuer fia talis coitio amp;: confuetudo eft fantflionibus omnibus prohibitus.QuafrontcJgiturlicitiî effc Confultor dixeritf

IVRE HAGIST« IN RELIG« tfz

Vcrutn hic refpodetur: A papa inquiunt ^. nbsp;nbsp;r-

Graaanoin Decrctis^hacfodecatc facrifids intcrdictumeftf’Quid^Gratianus ncfolisfa' tnuniuer^ crificis concubinas negatdocum dus uetano- ƒ«»?prabibi tiisedatigitur.Q^iüncinuJS Chriftiano dccre ticfunt-tumhocpofitumcft:Ne quismulierinifi uxo rifuæcommifccatur ,amp;:Èthnica concubina non eft uxor, Ethnicus igitur concubinatus inuniuerfum exclufus eft. Hoc idem anteGra n'anum prifei Hebræi ex xxiij. cap. Deut. uc fupra exp!anauimusfanxierunt.Lcgancur SÓ àc ea quæxxviq.q.ij.Âjdeindequa: xxxij.q, Ghabefirur.Item quæ contralouinianum Hic ronymus.Quædebono coniugali Augufti* nus,amp;: duo illa condliaCharraginenfc K' relatenfeftatueruntjca liquet,non folumEc clefiafticis, fed omnibus credetibus ftatuifle.

Ddnde conftat in uniuerfum prohibi' tarn commixtionem cum mulierc,cumqua defponfatio benedicliocj; publica nonprx* cefferit. Verum quod Canon concubinatum uagabundum profanis abftulit.Cöfultorcm nihil angit.Illud ei per quam moleftumatcp horrendum eft /piritualibus uiris aliquod fa* cinMS carnale nefarium, aut ullam uenerem obfcoenamefledcbcrc,modo animi mutui cö (enfio ftuprumexcufec,quafi uim unamil]igt; cicatniudiccGalioqui in confuetudine com' tnunia

PE MISSA. MATRIMONIO ET

munis thori nihil uitij agnofcit quàm tardP um amp;nbsp;fanecatem.id eftgt;inteipolatum affecflu

mutuum.

Ân omttet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T*ræt:erea artis cft, quod Papam Gra tianu

p n- authorem eius prohibicionis peculiaricerfa'* ydp£ conjti 0t:.Namnocumeft humanas conftitutiones, tutionesiugi neq, contra naturam, neeg in confeientiam eiid£. hominisaliquid pofle. Etquia PontifexRoquot;

manus.illarum nomine nunc maleaudit,fpc' rat nomine Pontificij decreti nobis indoffi« protinus explodêdam efle,eam prohibicionc. Cæterum quæ eft ifta peruicaciat'Anfi Pap» Gratianus quod pium præcepit, autquod eft inhöneftum prohibuit j impium erirpium,lt;S^ honeftumturpepropter hominis lcgëlt;Quid aliud igitur homo uafer captat.qua'm ut inui' diæmultorumnos caftitatis patronosobijcK at,tanquamnonftudio gloria: Ghrifti.turpi' tudinem caueamus,fcd libidine amp;nbsp;odio non^ nis Pontificij temere refileamusireceptis.cil nihil aequedemus opcram ,quà;mut legibus împijs abrogaris,quç tolerabiliter cdicla fint, religiofeobferuentur.Agnofcimuöenim uere negari præmium.ei qui nouas leges ucl publi' ce utiles adinueneritjmultominus cxilbma' muslaudibus ornandum hominem,qui recc' ptaspetulanter conuulferit.

Neqj infioamur tarnen, quin prifeum con' cubina'

IVRE MAGIST. IN RELIG- tgÿ cubinatutn.quem fcriptura Dei probat,Ecclc fiainpoffetinufumrcuocarc.Nameumecde n{ aquot;' fia nunquam abrogauit, quia nunquam in none] it noua Ecclefia receptus eft. Ecclefia enim gê' coiîcwù^M tium tantum Cæfareumnouit,igitureumfo' recipere» lum^abrogauir.Quidcnimad eumpotuitaut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

firmandum aut infirmandum, quem prorCus in fuis mohbus ignorauit. Quare fatemur haudobnixcforfitan refragandum ei,qui coc libatum contra uoluntatem dei profefîus ma trimonium contrahit.autlegitimum concubi natum inftituit,remotis arbitris,cum ei publi ca confeientia ob imperitiam hominum frau' di effe poifet. Nam quis uicio uerterit, fi uir ci -mens Domini,et prohibitionem matrimonq ex doclrina effedçmoniorum cognofeens

fuaad matrimonium ineundum neceflState animaduerfa,aut inuxorem feligeret,autin concubinam ,modo cum ea concubinatum certum iuttumiie matrimonium coram Dco inftitueret, acpollicereturhoneftû talc contu bernium, fibi fore perpetuum, animusq; fit, û quando locus detur,id palam profitendi.

Huiufmodi paÆonem aut concubinatum legitimum.aut iuftum matrimonium iure po li.quodaiunr nos effe agnofeeremus. Habet enim profe uerbum Domini in priore ad Co* tlncluos vq.capite, Cui tarnen nihil congrue une

DE MISSA, MATRIHONIO'êT

nnt facrificorum tcmerarq ifti congrcfTus» quos aducrfusDeumiSó homines iScexmor^ bidis affcdiibus, 3c incerim temulenti pi eruit que ordiuntur. Quin occuld illi maria iudicio uidentur liai ere amp;nbsp;cffe doiflrina uitçcÿ innocenriafpclt;flabiles,qui optarent.utad lu^ n'sdfuiniptgrcn'ptumconcubin^ honeftçuul goconcederentur,nonillç quidem dancula' riæ,fedquæ publïcæ,ut in contrahendo ma' trimonio fieri folec.dcfponfara: eirent,amp;: quai in perpetuum uiri contubernium immigra' rent. Nam de temporarrjs diximuSj^finna ratione pigriqp patrum Ecdcfiafticorum eas prohibucrint.Hanc autem diuinæ legis acqui tatem,chari tas uehem enter commendare illis tiidetur.Quotiesenim,quafi neceflitas mun' di,flagttat,ut quisauc cotlebs uiuat.aututu' naminconcubinatuhabeat fine fpe prolis.

Namfac efle uirum natalibusdarum,fed fortuna praetenui,aut ctiam mediocrixui feis liberimaresfinc,necß familiarisres, nifiquae duobuspatribus familrjs fufBciat,quid tunt faciesc’quod fi maritos fieri omnes iufferis, au gebitur familia breui in immenfum ,3c quifi' bet fine cenfUjUt imagines,fic maiorum exiiW marionem retinere cupiet: Imo utretincar,ap petere cogetur. Détérioré enim coditione eftgt; qui ex equite iSc matrefamiliiis ori«dus,eque'

IVRE MAGIST- IN RELIG- 154

ftri cenfu dcficiéccjaut ad laborem manuum,’ aut ad exercendam mercaturam fe conuertit, quoniam opificio induftriîfue uidutn quscr«-re fordidum habetur. Cæterum quoniam ne qj b’terasnecß natarequod aiunt,norunt,ad mi' btiam,id cft,ad officinam fcclerum 3c Ùs^itio rum omnium abeunt. Vndc qui redeunt plg* tuncj funt corpore cicatricibus, amp;nbsp;animo te* Iris opinionibus,moribufq5 inhumanis foeda lo. Quid nipræfticeriCjUt uno ex illiusliberis in folidam hæreditacem deputato qui mari* tus facflus,generis fpem propagaret,reliqui in lôcubinacu legitimo agerent, quorum liberis ïleq? imagines neqt cenfus equeftris tribueren tur,fedquod legenaturalibus id duntaxatda terur,ut alercnrur ad plebdam uiram,qui in ci more Domini liberaliter educati opifices ho nefti fièrent. Q^ua 1 ege recepta fi primus pa* terfamiliàs fine proie mafcula diem obiret,fc* ciindo ab illo liceret per uetercs leges,ut ex fua matrêfamiliïis faceret,nouomatrimonio.in genua enim concubina uxor fieripotuit. Ex quo naturales legitimi, et tanquam natalibua Claris oriundi redderen tur.

Hac moderatione family's nobilium con* fuleret,quæ numero atçp inopiapereunt. Plu tes iufto ad fordes redaâi funt, aut ad mala fa «ûioraprorueruntjnon pauçl autan ad interf

- tant

/

DE MISSA, MATRIMONIO ET*

tum intra paucorum annorum curricula furiE dilapfi.Icaqireuocatommores hominum c5 cubinatu amicitiaconfiflcret inter fratres cer tfor,ctftupracoclibâ effent rarioraminul’que oncris in paupeics fubditos imponeretur. quibus facit aucla familia Dominorum, nuquot; merandi largius neceffitacem,donec ad excre mam pauperiemomnes rcdigûtur. Nam mul tisleonumcatulisexigua efca non fuffeceric.

Hæcalijsuidentur.fed facopinationem fie iudicantium non effe inanem,amp; caufam aide ri firmam,quamobrem concubinatus qui in diuino populo ualuit, reuocetur, quid iftud momenti Sacrificorum concubinatui attulcquot; rit,qui non feriptura folum, fed etiam reis legibus improbatur. C^uid coloris fa crifl ci tuæ ditionis fibi inde inuenient, cum eis oC cafiofitamp;: libera facultas, pro uoluncateDei uiuendi fynceriter,fed ob incredulitatemab'' horrent a matrimonio,alioqui in uenerem fufiflimi.Noluntconfifi Domino agerequod agendum Chriftianaueritas præfcribit,hone ftas fuadetjnaturae uis efflagitat,maluntq^ en traDeum ininfamia Sc ignominiafecuride' gere,quam cum fauore Domini ad ædificacio nem proxinïihonefte uiuedo effe in metu ma' iora. Adeoillis prima cura eft,ut ferendsc crtl tis,fequendicj Dili neçelficaïê uitent,ucuc W« beatconfeientia,

ÏVRE MAGlhquot;. IN RELIG.

DE CLAVIBVS ECCLESIAE, AV« thoritateprincipum in Eccleßd^O' exem* ptionibus ckricorum.

tAP. xxxvn.

QVareilliiftnffime princeps,quoni'am ^(fponßo falfisargiimentismalamcaufam Co ^dEbilotuni lultor fubfarciuit, his partim tragicis, par ® tim ex artepetiris,quætoties paflimincul' tat tua Celfitudo nihil moucatur. Nihil arque inquit decere Prindpem Chriftiahum ac leniores affelt;rtus,neqi ei quicquam efle ma gisindecorum,quäm uim amp;nbsp;iniuriam,ferarü eflefaruireac læderc innoxios,feditioforum tccepta temere conuel 1 ere.atq? aliorum uiola tc iurifdiclionem , queri deui principes uici nos,quorum Epifcopal is iuris pomocria,in po pulum tuum pertincant. Papam quidem ,ut Antichriftum uerum exibilandum efle , fed quid commeruerint uiri principes in Epifeo palem dignitatem euetfli, qui fuborientem banc dodlrinam nouam, fauore atc^ amici cia erga T.Celfit.addutfti tulerint,alioqui nori laturi forfitan tarn infignem iniuriam,quod Chriftu.f. proDeoamp;ffcruatorchabeas.Dein deóifipatroni inferiores multatum parcccU

Bb

DE MISSA, MATRIMONIO, ET

rUrrl fecure contemnunturjob imbccillitaten* uirium,tamen Cacfaream maieftatcm tantatn uim principum magiftrai:uiim,æquoain mo hand quaquani laturam cffe, fed iilturam fus fuum uiolatum fpecie Euangelij. Nam ciquot; us propria: fine Eccîefiæ quæ auccxempcf auc a' Cæfaribuspnfeis fundatæ fint,quibusua cancibus nemo quidê hæres fuccederet quaOï unus Cæfar Sc imperium. Nam monatteia quæregalia ,utuocant:habent,fine contro uerfia ad Cpfarem folumpertincre exiibraat. ceuiurefundationis inaugurationis quai» regalium nommant conadonem.d: ad null5 prindpem inferiorem. Abbates enim aliqui, principes impcrfjlt;S6 Magiflratibus libérai« ciuitacum acqi comitibus fintauthoritatefu pcriorcs, (Sefi inferendis oneribus publicis urbes interim primas teneant.

Sed 3C illud uehementer fitiniquum quod collegrjsæ capituliSjUt uocantjturalibuSjfua cripiatur iurisdidiio ordinaria, quibus rurfus fuperfores iudices conftituti fine, qui eos co gant ad officium.fiquidem ceflarint.HæcilIe diuerfislocisobrjcit, qug qua'm uana fint hac noftra rcfpofiêefecilTc perfpicuum uidemur, nec^adeopietatem Magiftratuum ucl tanril lum commoueredebét. Nam liquet Pijprin cipis partes elfe ptæcipuas,curare ut uera reli gi»

tVRE JtóAGlST. IN RELIG. ts#

|gio morefq? intcgri ualcant inter fuos,fi negH gunturab Ecdefiaftids. Etquia Miflafidci lïi Chrifi:um,quæ apud aducrfarios caput rcli gionis eft,amp;faccrdota]is concubinatus fcedi tas,probx uitæ,quæ frutflusfidci efi:,rclt;flaop ponuntur, neccfle eft, ut pnnceps.fiquidcm Deum amatjUtramcp illam abominarionem* quampnmum conuulfam ,proculcatam,eie' ö:arrtq^ curet caueatcg omnia,nc lent täte et c3 tnïferacione intcpefbïia hotninibus nialis in bonosuiros habenasJaxet,necp fcelerum ex-* empla per impunitatem finat inolefcere.quod Utrocjiftrooffendiculo fublaro pulchreprxquot; ftabitur. Necß fane id eft uitnfacere iniuriogt;' fam, fed eft poteftatem Deo traditam ad ufum accômodareatc^exæquoiureexercerci nbsp;nbsp;»«-r i-f«

Nouarequidem 3c conuellere beneconfti' NOWiarfU tutas res ualdeexecrandumeftjat collapfain mcliorcm formam,fedatcuerccundecç refti* tuerc omni laude dignilTimû eft. Quod nunc facile præfti terit T. Cel f. cum uerbum praedi cationis cot annis ita uiguerit inter tuós,uc tSS hoftibus pridem notum fit atlt;5 confeiTum, quod MilTautinufueft ,amp; turpiffimusifte Sacerdotumcoelibacusjfint duo mala Eccle* ftjs ac publicis moribus peftima maximecp fu ktcfta.

Atqui auditu ualde mirabile eft,qd’ait,oc-' Eb i) cupati

DE MISSA, MATRIMONIO ET çupari hac opera lufisdidtionem alienam, rii-tnirum Epifcoporum collegiorum ac Cæfa' ris. De quïbus ordinc uidebimus,ne quid in rc fcrupi fuperfit.

Si Ponrificis Romani iurifdidlio, quas cia-n» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uesnominat Cüfilium,fcripturisuiclaiacet,

quomodofedesEpifcopalisftaruetur,quæeft Ecclejtie. nbsp;nbsp;Papalisceucariofæ acnoxiæradicis,putidus

furculusc'nam uciaq? fcripturæ fenfu de ci aufquot; bus deprauato 36 côftitutionibus hominum, deblafphemia publico fufFragio damnatis cô nititur.Nam poceftas Ecclefiaftica penes Ecquot; clefiamtocaeft.iuxta hunclocum:DicEccle' fiæ,amp;noneftinlibidinepofita probroforum hominum, non unius monarchæ tanq^ EpP feopi uniuerfaJis . Ea autem cft facultas 36 officium docendi Euangelij, amp;nbsp;remilTa efle peccata publice priuatimcß pronunciandi, fa. cramenta exhibendi,obnoxios publicis crimi nibus cxcommunicandi, aeç^ eofdem,firefi' puerint,rurfus abfoluendi.

Ex officio executio eius poteflatis ad mini ftros uerbi 36 Ecclefiæ fenatum pertinetjUon adiftoshoftes Verbi,qui difciplinæ Eccle* fiafticæ uim omnem iam olim eneruarunt.Nc queenim aliquot retro feculis,qui dicuntur Ecclefiaftici prælati.Euangclium docuerunt.-Minilleriain Ecclefia funt donationes Cfiri*

IVRE MA GIST. IN RELIG.

ftijqui idoneos Ecdeûæ fuæ pracficit. Acqux conuenuo miniftrorum prinopis mundihu* ius,ideft,fcelerumac flagitiorum feruiscum Chhftoamp;fpincuhuiusc' Poteftas terroh efl: / r a- • omnibus mala opcrantibus cur blafphcmis iftisPontificibusamp;Epifcopis non efletc'Sub debet dief eftoceomnihumanæcreaturçpropterdo tàdÿflrcttui» minum,fiueRegi tanquam præcellenti^fiuc præfidibuSjUt qui per cum mirtuntur, ad uin-dirtamamp;c.i.Pcc.ri.Ecclefiaftici funt homi* nes,ergo regibus (Si præfidibus fubiecti func, hoc oraculo Chrifti in Apoftolo loquentis.

NamD. Chryfoftomus ordinis Ecclefia' ftici obferuantilïïmus Epifcopus.prgceptuni de obediendo Magiftracui.non folum profan nis,fed etiam Ecclefiafticis, hoc cft, Saterdom tibus 3C mona chis pofitum effe dicit, Siue in-quicApoftolusfiueEuangelifta,fiue prophet ta,qui hquis fueri t. Nam hac fubiedhione SC ob fequionôdeftruiturpietas.In eandem fenten tiamAuguftinus, Quidenim eftinquir om/ nis animanifi omnis homo,quem nomine ani mænomino,utnon folum corpore.fed «Si uo* luntate fcruiacis,Si bonus qui tibi prgeft, nu* tritor tuus eft:fi malus fucrit,tcncator tuuseft, ctnutrimctalibenteraccipe.ctin tentatiôeap probarc. Diuus Bernardus ad Senonenfem Epifcopum.Secularior nemo Pilato, cui Do-

Bb iij minus

DE MISSA, MATRIHONIO, ET

minusafhticiudicandus. Non habcresinquiB poceftatem nifi tibi data effet defuper. lam tune pro fe loquebatur amp;. in fe experiebatuc quod poft per Apoftolos clamauitin Eccle* fijs. Non eft poteftas nifi à Deo. Et, Qui refi' ftitpoteftati.Dei ordinationi refiftit,cum Ro mani præfidis poteftatem Chriftus fuper fe £# teatur coelitus ordinatam.

n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NoftrosigiturEcdefiafticosabhociurcdJ

x*** uinoquis exemeritt’ Sunt enim homines lt;S2 «iPI« Eccu= proloco male aguntjCgentqt tutelacorporS fiaßicorum. ac fortunarum.quocirca ad ciuilem Magiftra tumha(ftenuspertincnt.Neç Magiftra tus uc minifterDd,quod fibi faciendum diuinitus demandatum eft inconfulto Deo alijs cæderc poteft. Sicut praefeeftus urbis:^ fuo muncte quod nomine principis in omnes ciucs geren-’ dum accepic,eximcrepoteric neminem. Mini $dctrdotes ftriautem Chnfti qusÈ uerbum falutis redie quotnodofii= adminiftrant, quoniam neminem ea parte ha tgt;ra regex« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuperiorem, concedunt nemini.Nam dei

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* muneread reparandum primo interiorem ho

minem pcrfungntur,quod offieij nemini mor--taliumprodercpoffunt.fed oportet ut legetn hancfequâtur.In his quæDei funtmagis obe diendum cft Dco qua'm hominibus.

Non aliter Sacerdotes ac prophetæ apud Mçtercs,qua'm uerbi adminiftri pricpofiti régi b«?»

ÏVRÉ MAGlSr IN RELIC. 15t bus.ijfdêquoniaiTifimul dues crantReipub. pie fubfuerunr. Propheta Nathan adultero Dauidipræfuit,amp; Vfiaeregi contra uerbum Domini fuffitumin aditis facictiti reftitit Afa ria fummus facerdos, cum facerdotibus odlo* ginta tanquam fuperior fubdito grauilSma authotitate. Non tibi inquit licet incenfum adolere.Quæ uox eftauthoritatis principalis ad obnoxium fuse lurifdiÆoni.Sic omncs pro phetæ fummos reges intrépide reprehende--runc,tanquam fupra reges confi:ituti,ut uerc erant, quatenus erant Verbi Dei præconcs. Videlcremiam cap.i.Efaiam i.amp;c.

Cæterum régi quoniam Reip.caput erat, ofFidofe paruerunt, SC ab dus omnino uo' luntate ut reliqut dues pependerunt, cuius eminentem in fe potcftatem baud inuiti agno uerunt. Quod liquebit hyftorias fcripturæ ueterifcp Ecclefiæiura confyderanti. T eftan tur enim regem iudicem fuifle cum magno fc^ natu in caufaprophetarum,qui in crimine fal fi erant,amp; contra eum folitum fuiffc iuxta ca putDcut.xiij ftatuere. Item per regem fumquot; mum facerdotcm fuiffe inauguratum, auquot; thoritate fi quando deliquiffetjCoargutum.et ficeffaffetalicubi.reprehcnfum docent. Ex quo fadlumutprophetæ amp;nbsp;facerdotcs à regi^ bus fuis quandocj cognominentur, Siclegi*

Bb iiij tur

DB MISSA, MATRIMONIO, ET tur.i.Paral.xix.Dauidi facerdotcsfuiffc Za* doek filium Achicob , amp;nbsp;Abimelech filiuni Abiachar.Ordinaffcqreum minifteria Leui* tarum non folum uc propheta, fed urrex po-puIiporiffimum.Queni ordinem Salomonfi 1jus,amp; reliqua pofteritas'obferuauir.rj.Paral.' viii.Sic licet adminiftracam Dei Rcmpublf. ordinc certouidcasut ciuiliamuniaamp;.excer na ad unum Principcm refcrantur. Et tarnen fpiritualia SC intcriora quæ proprie Dei 3C coeleftiafunt,nu]li tenenæpoteftati unquam parcant.

Chriftiafii omnes unum corpus uniuscapi Vrinctps est Chrifti fun t,ad quod amp;nbsp;Principes attinét, caput tccle= quorum partes funr,ex jlliusdono gubernarc fix in terris, populum. Etquodq? membrum habetfuuiii üfum,aliud principi Reipub.aliud paftori ec-clefiæ,aliud diacono pauperum agendum c5 pctit.Principi moderandafunt,quæcun(^ad externam populi Dei gubernationem pertinent, et in hoefuntomino,utomnes quantum in ipfis eft mi fericordia ad bene uiuendS praefidia habeant, ut è medio fubmoucantur quac pic uitfluris obftiterint .Idcirco Ecclefia ftjcos non rite obeuntes partes officrj fui,mo-. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;netjCxhortatur, impellit, malemeritis mul-

quot;rtneeps nbsp;nbsp;nbsp;(fiam imponitjtollitquepcrtinaces fupplicio,

put ecelefix. quiaquipuncepsen,idempaftoreft,idempa • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ter^

IVRE MAGIST. IN RELIG. ips, ter, idem capucEcdefiæ in terris externum. Çaufam huius hanedamus: Chriftusuerum ôc naturale Ecclefiç caput eftjqui afeenditad cœlos.ut hic adimpleretomnia. Isdono gu* bernandi principes pios.affudit, confèrent do pie gubernandi prudentiam, ij. Par i.quos ob id in terris capita,quenq? fuse EccIefiçefTc üoluit.Q^uia quæ in terris externa ui ad glori am Dei moderari queant, ea illis moderanda iniunlt;flafunt.Deur.xiij.amp;xvii.Exquoprin .. cipem potentiffimum Hcnricum odlauû An-gliæ regem fupremum in terris Ecclefiæ An-glicanæ caput effe, eius prouinciac proceres profeflî funt,amp; magno confenfu cum præcla-roueritatis fuffiagiopronunciarunt. Deani rno cuiufq; DeusludicetjUihil ad nos.

Paftori amp;nbsp;Sacerdoti concredita eft cura _ , uerbo óó facramentis pafeendi populum,lt;5lt;: pro gregeinuigilädi,quantum illead Deum jloriJ-Sc interiorem hominem uirtutis 8c mandat! habet. Diacono autem profpicientia paupc rum,lt;S(: apud patres Ecclcfiafticos procuratie» bonorum externorum 8C cenfuum Ecclefiæ concreditaeft. Neep rexeft extraiurifdieSiei ' nem facerdotalis muneris, necpfacerdosalic nuseftiregia poteftate: Nam facerdos regis animam amp;nbsp;uiram erga Deum, rex facerdo tiscorpus Sc quæ huius uitæ externa omnia

Bb V ex or»

bg JîlSSAi MATRIMÔNIO, ET ex ord/ne diuinitus inftituto gubernatjUt hcv minis amp;nbsp;inter homines agenus. Vtereç uero nihil potcftnifi in gloriam dci.Nccp aduerfus Deum alter alteri uel tantillum deuindlus eft» Si/eO-do/ef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gladio regis amp;nbsp;Reipub. Sacerdogt;

tem eximunt, perinde faciuntac fi ftatuerent nihil opis deberemanumoculograuiter labo ÿliratui. rantiadferre,quod quidem naturæ aduerfa-» tur d; charitati Chriftianæ répugnât. Omnia cnim corporis membra fe mutuo defendant et adiuuant Quis non uidet qu^m abfurdum fit homines in idem corpus coniundtos.finerc ut in exitium certum proruant fi poterisobfta re. Iraq; non minus regium munus, quam fa' cerdotis debet per to turn Reipub. corpus pari ter ualere.amp; neutrû ab al tero alienum eflcjfed utruncç fub rege. Nam pontifices,facerdotes, diaconi,monachi,profani præfides.populus, plcbs,nemo non g regem ab iniuria tutus eftj BeiltttMUfti= ita (Sinemini mortalium alios iniuriaaffïcc' täte facerdo repcrrcgcn’hceatjnameademeftnaturarda ciuorum.Apponunt quod minifterium gladif fitinfrabffîcium docendi Euangelij pofitum quia prophetæ (Si Apoftoli fupra reges Si Principes côftituti funt. V erum eft,ofFicio fu perioresfuntjfedqui docccEuangelium non eftper omnia gladio fuperior. Nam quia cor' pore adhuc fubcll dus poteRatigt; cuius animæ

per

ÏVRE MAGIST. IN' RELIG« ï««

peruerbum dominatur, ideo miniftcr Chn'ftl a’ gladioqui terrori eft malefadlisnonminu» adiumenti arcjs a' futoribus, ueftiarijs, fabris, amp;nbsp;ld genus arnficibusaccipit. Nâ cftfundlio ad corpus attincns, nifi miniftn' uerbi adhuc fecircumferrc corpus negaucnnt. Nee Cæfar poteft ofamp;CJum quod externa Reipubli. om* niacomplcdlitur,ÄSquod fibï demandatum eft diuinitus .fine graui culpa intermittcrc.NS eftenimferuoinmanuut impofitum onusjn alios demittatfuoarbitratu. Neep facerdotis eft ut contra naturamrcrum(Sc contra Euan* gelium Chrifti talem exemptionem ultroob latam in fe admittac, qui quidem debet omnf bumanæ ordination! obedireiuxta præceptû Apoftoli cum.nequc adeo uetera cos iura cxc* merunt, Nam luftinianus uoluit Conftic. lxxxii).utapud Epifcopu clerici conuenirent, ficut antea de monachis ftatutum era t,fed ubf is litem finite non fuffeceritjtum ad præfidem

ad alios indices Cxfareos reijeerentur, hac adiuntftione.ut corum caufac uelociter abfol* iierentur.Nam atfacrisrebuseos diuinitusdi* ftincri Caefarea prouidentianollet. Ex quo fa çilcintclligis uere Epifcopisamp; clericis ,non permiflum id quod fibi peruerfi impoftorc« (amp;peftesecclefiarumiamfcculis aliquot ufur pant, ladant enim pofteriotum Csfarunt no»*

DE MISSA, MATRTMONfO, ET t|onnnllam exemptionem.Sed fa.c cfle,tamea iurc exempt! non fuehnc.necjprudentium uo luntace.fcd autblanditrjs ab imprudencibus, autfraude ac uiolencia abinuïtis ,priuilegia quædam contra fus extorferunt. Hiftonx id fans arguunt. Nam contra ius Sc in exitiuin Rdp . atqj ad deietftionem fuæ exiftimatiO'* nis tamnumerofam turbam ccclefiafticorum ét fua iurifdicflione exemptam jCur Cæfares uc lint.Deindeutfcientes prudcntefcp tamim' modéra tas immuni ta tes dederintjUihiJofecP us irritæ eflent.quia contra naturam amp;nbsp;Den. Quis enim iure gentium na turali 3^ diuino quêquam mortalium exemeritÆtenim prin'' ceps nihil poteftaduerfus Rempub. fed om' niaprorepub.quamimmodica ecclefiafticO'' rum priuilegia ciuili ordine amp;æternafalutc priuant.Ordinis cft,ucomnis anima fubfitpo teftati eminétiori.Salutis autem, ut a' nuncijs Dei uerbum Euangelij populusaudiat.Iicen' tiaigitur amp;opulentia ecclefiafticis,3c facuP tatê amp;nbsp;animum ecclefijs utihtcr feruiendiadc mitjeliclo tantum ftudiocerimonijspopulu fallend! atcj! auocandi a Chrifto. Prætcrea princeps nihil in priuati hominis damnum po teft,multo minus aduerfus totam Rempub. çui feruiu

Vcrumenimueronon obfcurum eft, quod, priuilegia

IVRE MAG I ST. IN RELIG. loi

priuikgiaquxcSperniciofa pictati funtincc defiafticos turn fine collata.cum infdennaamp; negligcncia piorumPnndpiim in tantampo tennamexcreuiflcntjUtregibusacCæfanbus quoq! eflentformidabiles. SicutPammachtj comœdia nuper fcripca noftris demonftrat. Ad quamrem tarnen ambitiomulcumattulit adiunienti. Nam qui ad Cæfarcam fundlio* nem uiam adfeclauic,gradum non minimum fecilTe uidebatur , is qui fufFragio Epifeopo* rumadiutusad artes feconuercerit. Nam in Epifeopis faftuofa authoritas monarchis quo(^ extimefeenda cum diuitrjs prodigiofis fubintrauit,quam nefeieruntueteres Epifeo* pl illi ucri amp;nbsp;fantfti paftorcs animarum , qui non præcrantjfed printipibus fuis parebant. Diuus Ambrofius uerc epifeopus ad Valcnti nianum fcribens prouocat ad Epifeopos in yolufitäs caufaduntaxatlidei.ubiCæfarabecclefiain , r. aulamiudidumecclefiafticgcaufæauocaflet, cum fufpicipne magni prxiudicq ,nam Au' S'* xentiushærericus nomina iudicum delegato eXCUtitUf» rum 3cdercnonfucrataufus,lt;S(: iamquocçqd iudicandumCæfarprxfcripferat fie edicens. Quicunque templum non tradiderit proti^ nus ocddatur : templa igitur amp;nbsp;authoritate prindpiSjÓÜ fubornatis iudicibus ccrto lixre* cicis tradenda étant, Q_use fanótiff. Epifepf

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pus

t5E MISSA. MATRIMONIO Ef

pusprofanis iftis hæreocfs cædcre noluit,ff* CUC non dcbuic.Alioqui Cgfarem etiam fupcr fideiudicemifi fenfiflet alienumab hærcfinô fuiïTet rccufaturus. Nam cum priuatosiuxta Paula docuit euiufuis dodlrinara fudicare,lt;S^ ptobare fpiricus, num fine ex Deo,quomodo principêiudkem reicdflec.Non igitaulamiu dieëj fed aplam infecflâ hærefi refugiëbac. Ad ccclefiam efü orthodoxam prouocat a' qua de fecerataula^hæreticorum dolisdecepta. Ad quam ctnosprouocamus. Atqui pius tllc Epi feopus corpore ac rebus cxternis fe Cæfari prorfus affeeftum add.dlumcß femper agno* ukjUC ex oracione feripta in Auxentium uidc reeft. Q^uid igftur l'nquit non humiliter rc-* fponfum eft à nobisc' Si cn'butum petit^nô ne* gamus, agri ccclefîæ foluunt rributum. Si agros defyderat Imperator poteftatem ha* betuendicandorum ,ncmo noftrum interuc'' niCjpoteft pauperibuscollatio populiredun-dare. Nonfacianedeagris inuidiam,collant «os,ff libitum eft. Imperatori nondono,fed non nego. Aurum quœruntjpoflûm dicerc ar-» gentum amp;nbsp;aurum non quæro.Hæcille.Quid noftritde fidedeteri diminuiezaliquid, haud inique feruntjimd ut fides in Chriftum cota lt;ntcrirct,authorcs et adiutorcs ipfi fuerunt,(Si neredeat in heminum cognidonem fortitet interc«*

IVRE MAGIST. TN RELIG. w»

intercedunt5amp; cum de opibus 3c gloria péri* culumeft,plane uiros pracbent, amp;nbsp;fitumflc-' ô:ere fuperos ncqueunt, acheronta commo' uentjUcexPoeta quiddam mutucmus. Ergo liquecD. Ambrofium cum banc fententiam Theodofij afleruit.Non eft meum iudicare in ter Epifcopos, nullam corporis amp;£ortunar5 exemprioncm,ncq;impunitacemfc€ln-umec fton^xuntta flagitiorum/cdimpiam principis fententiam poteftateCiC pro hærcticis contra ccclefiam ditftam eodem farit Ecclt^ didtorefutafte. In cæterisenim rebus Caefari paßigOf^^ officiofum Sc obfequentem, imo criam malo - * rum tolerantem fe præftitit.iuxta rationem diuini ordinis^iam ante citati.

Diuus Gregorius Ro. Pontifex de fe in Re giftro fic fcribit:Quantum ad me atcinet,fcrc njffîmisiuflîonibusobedientiâpræbeo.]^r-fus nominat fe indignum pietatis Cæfareæ fà mul uraltem omnipotcnti Deo reus eft,qui fe reniftimisDominisJinomni qd agitamp;loqul turpurusnoneft.Ego autem indignuspieta* tis ueftræ famulus ÄcRurfus lib.iij, Epifto' la Ixi.cum hanc legem Cæfaris. Quifquis pu* blicisadminftrationibusfueritimplicatusei* in monafterium conuerti nc liceat, rcfutaffer, fubijciuEgo quidem iuffioni fubietftus, ean* dem legem per diuerfas terrarum partes tranC nitti fcci,lt;S^ quia I ex omnipotenti Deo minime

DE MISSA MATRIMONIO ET

me concordat,ccce per fuggefnonis meæpa' ginarn fereniffimisDotnimsnunciaui. Vtro bicp ergo qüæ debui exol ui, qui et Imperacoquot; ri obedientiam præbuijÂ: pro Deo quod fen-' fi,minime tacui, Porro fuppliccm libellum, quem fuggeftionem uocat per Thcodo' rum mcdicum curat offerendum, quo per oc' cafionem fuo tempore principi reddcretur. PrætercaEpifcoposprouiiiciæNeapolitanæ, utConftantiotribuno pareant hortaturji' bro xrj, Epift. xxiiq. fcriptis inqui t praefenti' bus curauimus admoncndos uti prxdicflo magnificouiroTribuno.ficutamp;feciftis om' nem debeads pro fereniffimorum dominorS utilitateuel duitate conferuanda obedienri' amexhibere.

Huius generis multa ueftigia iniiliuscxP mij ac pij Ponrificis literis extant, quibus qd reseft, fe amp;omnem ordinem ecclefiafticum propter confcientiam gladio fubiedlum eife proficetur , amp;nbsp;multa cum rcuercntia offici' ofilTimcq? etiam inferiores magiftratus Ob'quot; feruat. Idem in alijs quoque pontificibus uidereeft. Pelagiuspapa Childeberto rcgi. Satagcndum ait,ut pro auferendo fufpicionis fcandaloobfequium confeflionis noftrælegi bus religionis miniftremus, etiam fubditos tffe

IVRE MAGIST. IN RELIG. »•?

«ffc facrg fcripturç præcipiunt. V çniens cnim Ruffinus uir magnificus excellcndæ ueftrx kgatusjConfidenter nobis,ut decuicpoftuja^ uit.Sicextat in decretis xxxv.q.i. Satagen^ dum.Ec.i.q.i.Can.Ideo. Papa L-eo fecundus fe legibus Cæfarcis obnoxium fatetur.Sed SC Leoquartus homo germanus uir multado' élrina (Si famflitatejnobiliflima familia comi ^anUS» tum a Kalb oriundus, tot nominibus emi ncbat, Ludouicum tarnen Auguftum,lt;S; ei* Us legatos agnofcitfua admiffa emendate,amp; infeinquireredebere.ij.q.vij.Nosfi.Superua caneû ucro iurc uideret rem clarâ nimis anxic colligere,cum tot integri tituli de epifcopis, ■deccclefrjs ,de hæreticis ,lt;S6 deipfafideca' * '' ' tholica,in legibus Cæfareis legantur.ltem in legibus Carohnis,!?!^ qux Pipino rerû poriën te^jpofitç.funtex qbus qu:imecclefiafticiat tinuerintad iurifdiÂioncCæfareâ abundeli quet.Etfi itudio religionis augendf pij ,aut eu raexiftimationis comparandæuani,auc folici tudine uetandae aut confequendæ dominatlo nisamhitiofï, fubindc aliquid fplendorisin Sacerdotes contulerint,ufqj ad eum finem dû in hanc immanem tyrannidem ecdefiaftici degencrauerintjUt et imperij terreni iugum ex cuterent, â: coeleftia quæ uni Deo congruquot; Untjfibi fuoej aibitrio fucrint aufi arrogate,

Cc bion

DE MISSA, MATRIMONIO BT

Non audiuntur nunchxuoces D. Gregory â Pontificibus, Ego indignas fcrcniffimisdo'' minis feruiilus præbeo iuiTionibus fcreniiïî* mis obediencia(n.Oninipocenti Deo reus di, qui illis non purus e(l:nifi forfitan incra priua tos parietes audiuncur cum monarchy in frait dem cerriorem blanditijs illecflanc, a' quP bus ramen, eodem tempore palam ,quoniani id cerimonixeffiagicent,Romani epifcopife adorari magnifice fuftinent. Quin fupercmi'' nentcspoteftates ad blafphema beatiHimoquot; rum peduraorcula,uix tandem fupplices^ contemptim admiccunt, nilïïl aliùd admO'' deftiam tuendam caufantes.qu^mhoc.Itabe riiubenc cerimonix. Quafi non audienda (int potius,quæ Deus, qux natura, qux leges amp;nbsp;hominû confenfus iurc fuo poftulat,quani qux ftolidx cerimonix. Ex quo feculisali-' quoctyrâiüca ilia Pontibcum Romanorum per omnia Europ æ régna perftrepunc. Sic pla cet,fie uolo,fic iubeo,fit pro ratione uoluncas. Inicriniopcdorismei funtomniaiura. Hoc ex plcnitudine poceftaris Ratuo. Hoc rurfus cxeademabrogOjamp;quiduisuel uerbum Do mini figo 3C refigo,prout quoc^ cemporc com modum uidecur. Ratio enim fcribendxlegiff fRiscR.quf nomine monarchx,authoritace iMlcnt,prïn)Ugt;n Pontiûax maieftatis

îVRB MAGIST. IN REtlG» a»«

tac.Ddnde uedigal earners Apoftolicæ,Po* ftremo familiarium curiæ 3c reliquorumfedl Romans addi«florum amplihcario coniunquot; dla cum sterna feruitute tonus nominis Chri ftiani. Hsc cft pontifias fidei régula» Quisalio Canoneillam correxerftc'Quis’di'' xeritabducêtiad inferos animas agminatin», curitac'quodquidem Canon uetatjamp;: fuarai habet caufam.Nam hsc cft parata refponfiot Supremus fum Chrifti uicarius^nullum in ter» tis agnofeo fuperiorem, fum plane in terri» Deus,fum ultima régula fidei, fum harum return dominUs,d quo dominiafua principes (3£ monarchs obtinêt.Quibus non fupplicamu» fed éfubhmificedicimus. Nosuolumus,no» iubemus,mandamus,prçcipimus,fub indigna tionc omnipocentis Dei,et beatiffimorû Apo ftolorum Petri amp;nbsp;Pauli,fub anathcmate,ctit» cendio gehenns amp;c. Omnia huiufmodi fine ucrbo,imd contra uerbumaudet.

In hoc faftigium abominationis Pontifie? Romanum amp;nbsp;cccl efiafti cos Cahoni fts petnl tiofîffimi adulatores eucxeruntcôniucntibua Thcologis,amp;fi boni nunquam nondiffenfe tunt,alius tn aliolibcrius,quonomine Theo logi inuifi contempti femj» iacuerunt. Vu! gus tarnen doeftorum fubfcripfit.Namuenter ÖC aaibitio pçffimaium,return ftudia inflam-

Cc ij manc»

DE MISSA, MATRIMONIO ET mant, Sed amp;illud ualde credtbile eft.quod fub uafticare hac morum amp;religionis,candi da latcantpeAoi a non pauca, quibus pcrpru dennam fublimin poceftacum Ci reformadoné ccdefiæ medicarcntur, facile fuccuri poflit. Cuius initium i reftitutapietarisdotftrina fu mendum cffet.Nam inde boni errorem cogno fcenCjd; mali fua nefaria facinora,quibus fibJ Sc alijs molefti funt. Tum £i faftigio ifto abo' minationisuiribusueibi DeiabduÆ in ordl nem fcipfos ultro rédigèrent, fiquidem aliqd frontishabcnc.Nec iam fedominos, fed mini ftros eireccclefiæproficerentur. Verbum dci amp;nbsp;Sacramenta.d; reliquam induftriam pafto ralem fuæ curæ commiffîs impcnderent,im'’ morigeroscaftigarcnt,iuo exempfoledente« luv TA cxcludcrent.Ncc præterèa uel Romano Pon* ~ * tificiullacompetitalia iurifdid;io,nifiuoca‘' tionc3cdonis acccptismaioraltjsfit,amp;pluri * (lts cögTUii' busadiuuandisïntendat.amp;ftudio ampliore intendat. Nullam aliam in liberam fponfam Chrifti neeg habet,neq; habere poteftcoerci' uam iurifdiÆonem, fed gladio, amp;nbsp;poteftati, cui omnis anima fubiecfta eft. necelTeeftjUt ceruicem fubmittat.

lam Epifcoporum, Abbatum, Canonfco' rum,monachorü amp;nbsp;Nonnarum.^elTeiurifdi (ftwnêdixcrint, ch ecdefiaftici Verbirp mini

Oxi

»VREMAGTST- TN RELTG.

ßri per omnia fubfint gladio, cui uni in corp® reChrifticongi-uic,ad ædificationcm corpo* tis Chrifti tenori elTe malis opcribus. quem' admodum alia officia Sc dona qiiodque ad ci uitacem Chrifti accinentibus, qua tenus ufus tulerit uniufcuiufcf hominis,prodefte debet. nbsp;nbsp;nbsp;i r n-

Sedquidc'annonahquidfacultatis infuosip'

forum mores lt;Su in rcligionem ab errore repur præcis gandamhabentecclefiaflacit'Sanè habentnô puunt cA ck facultatem tantum.fed omnino neceffitatcm, Kirerefor^ Utfacrüminifteriuamp;uiuendi rationesprgfer tnationsm, O'm ftias reforment,qua parte a' prpfcripto fpi' ritusfancfti excidere. Q_uifquis ein fuu munus curetjiSi qhdi myfteriorum Dci difpenfato' res fuerint, authoritatcm ucrbi nemini ce' dant,fed eos qui prudenter et ordinc uerbü no difpéfant, fed {allant populum, Magiftratua

•n uiam reuocet. Iiifta autcm uet bi Dci difpcn fatio primo reprehcndit praccipua Ecclefi» mala,quibus conuulfis ad minoracorrigen' da animum conuertit. Quid autem peiu» qusim totû minifteriû collapfum efTejCtd^ mi niftris Chrifli et ueris paftoribus,luposamp;: pc ftes clauQ nauiculf Pétri afliderc. Ergo ecclc fiafb poffunt etdebêtreformationc aufpicari

Deindeagnofcimusillud;in caufafideide imperaroribusEpifcopi iudicare dcbent.non Imperatores de Epifcopis, quod Ambrofiu«

Ce il] ValcïK

DE MISSA MATRIMONIO ET

V alenrinfano obijcit baud infcite. Nam fgr® topræfcribitmedicus,rcparafidæ amp;nbsp;confer* uandæ naJctudmis rationcm. Quid autcm» ubi medicus uenen um proponit,auc arris prof fusexperseft, uclucrius hoftis tarn arris $ uitæægrotifueritjUtfi quis forfitan hærcdi* tatem cxtincfli captat.auc aliud ex morte eius lucrum fperar, utrum fas fitut feipfcmedicc* tur prudenter.quod faccre poiTunt, qiii obfcr» uarunt,qu3c res prodeiTe, quæ obefTe ipfisfo* leat,an poriusoporteacut infirmitatem uale* tudinisfuaeatbrio ac furiofo,aut criamhoitt potius cocredat perdendâ,qua'm fuginduftrig reparandam. Ambrofi} gras habuic ueros Epi fcopos,amp; præiudicio grauata eratcaufa Chri ftigt;quod genus iniuriae ab ecclefia forriffimus facerdos repulit. Quæ uero monftra nunc ua* ftantecclefiam, nomine Epifcoporum cerdotumi/Quisfidem talibus dijudicandanv committerj'cum fint alieniffimi ab omni ueræ fidei cogirarione,fæpius ctiam a' fenfu publi* cæhoneftatis. Sintprimum quod audiunt.uc re Epifcopi facerdotes, Chrifti fidem amp;ca cholicam cognitam habcant,amp; promotant cupiant. uiuanc Chriftum.amp;fpcciemeorum defepræbeant,quinihil gratiæ tribuac, nihil odio concédât,amp; tum eosiudices in nos ultro aduo(abitnus,nedum eos non rcfugiemus.

' Inwt

IVRE MAGIST. IN' RELIG.

Incorpore Chrifti fiuflc eftnulla fanita»,“ nam atrodtasfceleruminfadnorofisjftis cc' clefiaftids nimium parer, non porcft diflï-mulari. Magiftratusigitur gladium gerens, cur in gradum collapfa, non reponeretî’poft' quam ccclefiaftid fe arque ecclefïara neglP gunt,quorum partes prædpuæ funtintende' regregi Chrifti.Nam qui in magiftratu funt^, oper/bus malistcrrori efle debent. Ratio au-temreparâdi baud obfcura. Effidatprimum ut ad canoncm Pauli prima Timothei tertio: amp;ad Titum primocapite,Viuant acdocc* ant Epifcopi etSacerdotes.DedodlrinaChrf fti.quænamfitjfacikftatuetis, quiuult pa* trisuoluntatcm facere,uc loan. feprimoChrJ ftus Dominus aduerfus Pharifços affirmât. Agnofdmusrurfus quod Epifcopos corrupt tos presby teri,et omnino inferiores eos qui in ordineecclefiafticofuntprioresjcorrigerede* béât. Nam fymnuftf amp;nbsp;cooperatores funt,lt;Sc commune munus communiter debentadmi-niftrare. Et cuiufcgt;intereft:,ut partes muneri» fui ritcobeat,amp;: quæobftitcrint c medio fub* moueat, fi id per legem âc morem poterie, unde (Si minorum praelatorum intereft, quid uiuânt ac doceant columina amp;nbsp;car dines cede fiac.Emendauit Petru Paulus,cum ille fimula donc fua gentibus ludaiCmum obrruderet.

Ce iii) Ec

DE MISSA, MATRIMONIO, ET

Et pàulusdoclrinæ ac uitx fux rationcm to* osecclcfijs,nedum fcnioribus interdum red* didit. Quod iuris noftra ccckfia nunc repent, nam éfFlagicac, ut miniftrt.dodlnnæ uitx mi* nifterijc}? tonus modum dCrationem teneant, hbciuseftliberrati chriftianp,ut omnia poflit in xdificationem. Nequeadeo fineauthorita tcDei efflagitat. Nam hocprxceptum omni' bus eft pofitumjProbate fpiritus num ex deo finr.Ec,rurfusouiumpiarum eft jUtueri pafto ris Chrifti uocem audiant,amp; alienorum fugi' ant. Magi ftratui uetanti quod pium eft 3c int piaiubenti refragatur ecclefia, fuo iure. Cut miniftrisqui hypocrifi'iSt: blafphemqs Domi ni uiolenti funt.id eft,ex paftoribus lupi fadli funtjCeu captiua,in feruitutem peccari,et mor tis abducentibus pareret, aut leuc duceret, quodalrj mala docftrinain exitium rapiatur^ Q^uxid pietas, qux ratio fuaferitt’ Augufti' nusfitnobis teftis,cum illud Chrifti ex ApO' ft'oio loquentis exponir. In libertate qua nos liberos fecit Chriftus,ftatc, amp;: nerurfus iugo fcruicutisiniplicemini.Item.OportetDeonla gis obedi re qua'm hominibus.

EpilogU!.. Quareilluftrifrime princepSjConfilij hu' ■ ius materia tam late pcrtracfta perfpicuum uo bisinpoteftate conftitutisfecifte nunc uide* mur.

IVREMAGrSr. IN RELIG. w'

mur^quod ueftrum fit munus,utmaljsfa(5bs, maxime quç diuing glonæfaJuticg animarS repugnant terrori fitis , has partes si Deo acte piftis.cum hac adiedtione ,ut intra corporali* umrcrum ambitum conclufam effe ueftratn poteftatcm mcmineritis, poftquam anima* rum adminiftrandarum facultas penes unum Deum amp;nbsp;Chriftum eft^qui uerbo prædicatio nisamp; reliquo minifterioEcclefix folus eam abfoluitjCuiomnis inter homines fublimitaa neceffario paret. Q^uamigitur poteftatein quifqueMagiftratus autfine medio autordi nequodam per homines,a,Deo accepit.eam iuxta fupremi domini uoluntatem fideliter obeat contemptis minis hominum, fi quis ccf fatjperfidiæ reusperagetur. Nam cum homi nes mandarisfuis obfequium requirunt,cur dei dclegationem contra eius uoluntatem nos miferi uerteremus. Audiendi quidem funtfu periores.fed hadlenusdum intra feptaiurifdf «flionis fua: conftiterinr, etiam fi iniqua,adde amp;nbsp;fortunaeuitæque noftræ incommodapræ» cipiunc,modofine confcientix periculo.Ita* quelexhumana femper hanc habet exceptio* nem, fi Deus aliud non iufferit, fi non repug* nat uerbo amp;nbsp;mandatoDci.

Ncc in manu Cæfariseft,utpote miniftri 'DeisUtexdiuina ordinationc facerdotcscxi* Ce V mat

JDE MISSA, MÄTRIMONIO ET

»nat,quoniam homines funt,fed ab homP num inftituris Ä oncribus Reipublicæ fc' rendis poteft,fi caufa cft quos uis liberarc, cxpriuilegio, hoc cft, priuato iure . At* quincquc eft priuilegium, nequc ius pn'ua* tum,quod aut publice omnibus nocet, aut ed am priuatim aliquos Isedit. Nam Prindpis partes, non funt ad cxitium, fed ad priuato* rum quoque falutem nedum publicam ordi* • natæ.Et quia lex Chrifti cft, benefaccre om* nibus,noccrenemini,nec facerc ,fed ferre iniu riam,nemo Chnftianusid priuilcgijin fead* mittendi ius habet,per quod cum aliorum nc gocio, fuo unius ocio confulcretur. Q^uomo* do igitur Ecclefiaftici immoderatis iftis im* munitatibusbona confdentia utcnturt’qui* bus non ad Ecclefix miniftcrium, fed ad ini* quitatis duntaxat myftenum apparanturtfe* curitate carnis, uitiorum motus fxuiores exi* ftunt.male agendi licencia,uoluntas illa fe* quendi, malefacftorum autem amp;nbsp;libidinunt impunitatc animus atque audacia peccan* diexdtatur. Quarc Canonicorumamp;Ab* batum excmptioncs principi religionem vitæhoneftatemreparaturo non repugnant^ quia de iure nullæ funt. Nam ijs latcbris Ecclc fiafticorum quorundam malitiofitas fe inuol* uit ac tuctur.Iam quis nefcit Miftam efte aho

minationetn

IVRE HAGIST. IN RBtiG. 20»

«ninanonem, quæ ex opère operate remitn't peccata,mereturgrariam,quod eft contra off« dum Chrifti, Qufs rurfus non intclligi t con^ cubinatum ecclefiafticoium efle probrofütn peffimi exempli Sc publicæ corruptelæ fons amp;nbsp;caput. Deinde quia utrunque facinus ex* ternum eft. amp;fi al terum ad priorem, al terum ad pofteriorem tabulam pertinet,tarnen ul abrogaripoftuntjCurnonillis quoquepefti* bus fidei amp;nbsp;moi urn terror! effet.

Qiud fupereft igitur gt;nbsp;nifi ut Dominum precemur.ut ad Ecclefiam in uerum pietatis, uiræque honeftae modum refingendam pro* penfum ad hoc animum Celfitudinis tuæ fuo dono adiuucqquæ proh dolor fadiffimis pro brorum flagitiorum/celerum in Deum atque homines contumeliarum maculisjaliquot re* tro feculismifere contaminata,lt;Si iprimaeua •ntegritate abdult;fla,dctorta, abieAa procul* cataqueiacct. Adeoque inopere tamfanifto ac neceffario hocfibi fortius inftet ,quo Sa* trapse Ecclefiafti corum reformationem pei* us horrent, refugiuntque pertinacius. Nan» ut funt ipfi facinorofi nihil magis oderint, quam uitæprobrtatem, quæ eft cum pictate coniunefta;

Proindeinhoc funt,ne quid Apoftolicçrc gulæaffinerecipiatur. Nam ad uitamcorre*

Aiotem

ÖE MISSA, MATRIMONIO, ET

Äiorem flemo eosreuocarc conatus cft,pofte ritati ftudctur.amp;impchtopopulo. Qusecau fa illis cft.cur alt;fltoncs de mmifterio Ecclefiac Sc miniftrorum moribus corrigendis inftitu' tas per Theologaftios ad hoc redemptosfub tilionbus quacftionibus ac morofis difputa' tionibus tantopere muoluanc jimpediancaC perturbent. Quorum ftudiaamp;molimina ua' nacruflt.Siquidem Princeps3cMagiftratus In tcmpla Euangelium Chnfti,lt;ScinEcck' liafticorum 3c uulgi mores uitam probiorem rcuocarepergunr.

Ad fit uotis noftris CHRISTVS Do' rnffluSjUt cum præeuntibus tibi propinquis Sc affinibus uere prxclariflimis Principibus ad rcligionem 5c ad mores apud tuos reparan das féliciter ifltendas animum , alijs dände Prfflcipibus uiris fucceiTu præluceas.explofa dedla'qucifta funeftafententja Patronorum turpitudinisarcßimpictaris. Qui idem CelfP tudincm tuam incolumem,amp; in dodlrina dP fciplinaq?pietatisinftauranda fortcm felicé’' quediutilTime tueatur.cui 3c noftram quoqf paruitatem commcfldamus,Argcntinac menfe Deccmbri. Annomillefi*

mo quingentefimo Tricefp mo quinta

FINIS.

argentorat I PER WEN DELINVH RIHELIVH, MENSE MARTI O, ANNO »f4o.