Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cwn

WZi^lt;3'tîH**'P»r«fflt;»i'«lt;rlfcramp;ià'fv?ir tn4

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/if’ïT^^cftwcirfÆt'i

!«• njgM’s* ■{if^ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CO-Ml nîZJïiHtf

exempla ALIQVOT, PRAE-tcrca quf fiio qufqj loco in ipfo opcrc fpar là funt,feorfum rcpoüta, in quibus cafdetn

Inquißtorias artes veluti in tabulis quibufdam in ipfo porrö cxcr-ciciointueri lieer.

ADDIDIMVS APPENDlCIS VICE pioruitt cjuorumdttm martyrum Christ elogta,qtti cum mortis fuppliciu obf-idei confefsionent Chriliittt na conftantia tulerintiintjiuftrores eos fuis tibut pnfidóe tic dtftäionis infamarint, REGINALDO GONSALVlO

Rfr«w cdpitd guæ in primd libelli htàut parte conti» ncntur. ijuateo ordine di/pofuimus quo ipß inquißfi tores in fuis aiîionibus procedunt.

t Peculiaris ratio qiue ab inquißtoribus'm accer* fendis apud eorum tribunal delatis,aut etiamcom» prehendendis ob/eruari folet,

oriffnem mo Jnquißtionis cumal^'srebusfcitudi» ptù ex prtefaticnt eofftofcetledor^

Ntantarcrutnpcr* turbatione,qua toc populi amp;nbsp;gcntcs in fuos contribulcs ac conclues, hoc eft in ipfa patrix vifeera, propter Inquifitio-ncm((i verum dice-tc licet) armafumuntj alijseam vtremfa«

crofanäam amp;nbsp;reipublicx in primis faluta-rcm, propugnantibus, alijs contra,vt li-bens hominibus indignant quandatn fer-uitutem non tarn conuellerc,quara à fe de-pellere nitentibus, dubitaucritqliis merû to,vtriinraniant? Fieri enim non poteft, vt queadmodum expedita arma iàm funt vtrifq? J etiam in tanta fententiarum quanta amp;nbsp;animorutudiiientione iusfafqj ab vtrifquc fit : ncqnc fi alij iuftaarma in-ducrunt, alijs iufta efte pofliint. Atqui non ^idctiirverifimilc ,vt fumma orbis capita (vt humiljorü ordinum vulgus ingés omit-tamus)qu«camfibiomninövindicandan» ccnfucrcjn cuius ctiatn verba fumma cum tcligionc ncque cum minore pompa quo^ tandis iacranicnta dicunt, à vero iuftoque »3 aber-

abcrrcnt : præfertimcùmncqiic ipfi nunc prîmum inuenerint, neque vc nuper è terra natatn tueantur, lêd lt;juæà maioribus accepta, opinionc fanditatis acipfaan-tiquitate vencranda,authoritate fupra hu-manam velut cgleftc quodpiam inter mor-tales nwné haöenusobtinuerit. Hos quo-que prarclaros titulos haudvulgariaemo-Jumcnta comitantur : ncmpc quódludai-carum amp;nbsp;Mahumctanarum hxrefum pertes atque alios complûtes errores, qui aut certis aut incertis potrö ducibus, nomini« bufque quotidiè emcrgunt,folerti indurtria compefcat, vt amp;nbsp;regij fifci, amp;nbsp;prmatarum quorumdam opum augmentum Heet in-gensAamen ceu rem leuioris mometi mif-fum fecerimus.

Vertun quumex ipfius Vcritatis/èti-tentia atque ex ipla rerum natura ncqj eer tius, neqj faciljus de arboris fiue bonitate, feu malitia, quam per illius frmSus, quiP-quam iudjeauerit, in hoc fanè non minus niliquam periculofo iudicio, citra cuiuP quam inuidiam, ea ipfa ratio nobis tenenda eft,quandöeö iam fcilicct ventumert mali, Yt ca vocare in dubiutn pergant ho-mi-

tfiincs,quæper fummntncrrorcm,ncdi-«! camftiiporem, haäenuspro fanâifsimis coluêre. lam fi Inquifitio bona arbor eft, vel, fi mauult, fânda , patietur ( credo ) li-benter friiâus fuos prodirc jn liicem, ad quorum bonitaté arque etiam fanditatem fua turn bonitas tùm fanditas, titra vllat» autfraude aut inuidiam,exigantur. Amac emm lux lucem, amp;nbsp;qui facit veritatem, vel ipfis tenebris obfiftentibus , in lucem vitro prodic, vt ipfius opera in Deo faéta mani-feftentur. Qui veto mala agit, odit lucem: Si tyrannico lilentio, quùm poteftâs adeft, linguis hominum iniedo, fada fua, né à hice redarguantur, premit . Ergo hofee Sandæ inquifitionis frudus, quos ex muU tiplici alioqui fua fœcunditatein fpeci-men arboris decerpere J diuina fane Pro» uidentia,datum eft, contépletur iam Chri-ftianus orbis vniucrfus , aeper eos ipfos baud multacû difhcultate de huius fand« arboris aut conferuatione auedemumex-tirpatione apud fc conftituat.

Enitnueroineo vnototius iamdelibo rationis huius cardo verfatur, videlicet,an ^ux hic à Hobisde fanda Inquifitione refe

rentur,vera fint. Deinde amp;nbsp;vndè ca liabuC-» rimus. Neqj cniin de arbons iufta fundi-tusexcifione quifquam amplius dubitet, fi illain eiufmodi peftilentes fruétus ferrCj a-licundè bonafide confier. Pcriculuni veto cfi maximum, fi bæreticis feil ice t homini» bus ab ipfa Inquifitione ccu a grauifsimo codemque iuftifsimo flagcllo abliorrenti-bus ac iurc proindc fufpectis cius rci fides tribuatur. Quarc operæpretium quoqj du-cimus compendiofam eandemqj cerrifsi-mam rationcm indicare, qua eins rti veritas abfquc multo molimine poßitdepre-hendi, Ea cft,fi Rex ipfe cuia in primis in-tereft iuftitiam in fua dirionc adminifira-rc, fibi primùm perfuadeat, amp;nbsp;polie amp;de-bere fè ad rationes cogéré tribunal Inquifi-torium, neque vllis inftitutionis ipfius legibus , priuilegi js, bulks, indulgentijs iu-ramentisdeniqueab eofe officio prohibe ri polie. In animum deindè Inducat,inquifitione feria arque incorrupta in ipfam In-quifitioncm inftituta, per graues arque in» corruptos viros de hifee rebus cdoccri vcl» le, qui, afeitis iis qui aliquam carum rc-rum notitiam haberc polie exifiimantuf

(pro vt in aliorum iudicum rcfidctiis, quas vocant,probatifsima omnium ratione fieri confueuit) ab illis inucHigent. Accer-fcndi ante omnes eflentad eiufmodiquae-ftiones vinäi ipfi Inquifitoriorum carcc-rum,amp;quinuncluntamp;qui olim fueiunt: fed detractis lupatis illis plufquam ferreis, quibus in ipforum ora inicétis , tyranni-dcm fuam tutam reddidit Inquifitio. Ea funt aternum filentiumjacccpto ctiam gra uifsimo iuramento, illis indiétuni, nè quid reuelent quoquo modo eorum omnium, qua,dum in carccre eflcnt,de Inquifitiune, deque vniuerfa illius ratione agendi,aut noueriint, aut vidcrunt, aut porró ipfi cx-perti funt : quin potius ca in parte fc dcin-ceps cxiftiment fuilTe mortuos quandiu ibi degerunt, Et né iuramenti fides parum tu« ta fit,adduntur horribiles comminationes. îfta potifsimum arte aliæ omnes inquifito. rise artes hactenus latuére, amp;nbsp;fub aelo pic« tatis gralfari cis tuto licuit, neq3 tarnen ocultc adeo, quin tyrannicam fauitiam, licet confufe, amp;nbsp;vcluti à longe iam dudum vniuerfus orbis fubolfcccrit. At cohibenc Jjnguam omnes^ne candem in propria cutc *, iij difti^

diftîndius fpecialiufqj coganturexpcrirî. Hoc luoatum, ab ijs qui intcrrogandi fint, aukrtndum omninö eft, amp;nbsp;facienda pri-mum poteftas tutodicendi, fi arcana illa my fteria tanto cum rcipubficæ malo,haâc nus omnibus tanto ftudio celata, in lucem prodire quis velit. Itaque fi parumjaut nihil fidei nobis forte ,vt pote fufpeâis ,in præfenti narratione tribuetur , quùm ad jpfam legitimam fcriamquc rerum inqui-lïtionem prouocamus , nobis ipfis omnem jpfiquoquedetrahcntes fidem, vtique non eft quod ex noftra fiue authoritatc feu leui-tate,fedcxfe ipfa,quifpiamrcm tantain metiatur,

Vnde veto ea nobis côftcnt,nihilo ma« gis ad caufampertinct,quare Jicct ea quo-que in parte fiinus nobis probè confcij, tarnen ncquc ea nos iuuari volumus, ncquc prætermifia ipfius caufæ cognitione id iu-tc nobis quifquam obieccrit.

Cfterùm in illis præclaris emoluments, quæ fupra commemorata à nobis funt, quæ amp;nbsp;ab Inquifitionis fautoribus iaâarî vulgofolent, nihil ipfis elfe præfidij, parti autcm aducrfæ tnultumjfacilèintelliget,

—— —• •• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' Mi Mm«— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

qui(omifib cquidem regio fifco, amp;nbsp;aliorutn opibusquauis ratione partis, nc fortunis ipforum tantum inuiderc videamus ) no-bifcum animaduertet, ex tot hominü my-riadibus,qui ex ludeis, ex Mahumctanis, ex Chriftianis demum j aut veris, aut hat-reticis amp;nbsp;aRomanafidercfiliétibusitïIn-quifitorum manus inciderunt, ad hune vf-que diem oftendi quidem pofle Sambenito rum multa millia aliorum, quos igneper-diderint , aliorum quos prætcr inuflatn amp;nbsp;ipfis èi eoruOT genti ad omncm poftcri-tatcmindelcbilis ignominix notam,for-. tunis omn ibus exucrintj atque, vt fumma-tim dicam, oftendi quidem pofle tot mife-rorum hominum cxuuias, qnot, quantula-cùmquedecaufa,ipforum fubiêre ccnfu-ram : que veto in errorc fuo falubriu» edo-cucrint, ad frugemue reduxcrint meliorc, nèvnum quidem.

lam quod de Inquifitionis origine, an tiquitatc , amp;nbsp;nominis fulgorc hominum perftringit oculos ( ecquis enim ad hæc la« crofanöa nomina,Sanâa Inquifitio,?a-tre* fidei, inquifitorcs hæretic? prauitatis amp;apoftaCæ^ jdoj-j^tiundusnon incurue-

praefatio, tur? ) vt oftendamus quo iure ea fibi ren« äicct, â(de his quoquenonnihü præfan-* dum eft.

Defunâi cobello Reges Catholici Fer« dinandus amp;nbsp;Ifabellafœlicis memori2,quo, Mahumetanis, qui pertotos feptingentos feptuaginta oâo annos à poftrcmo ex Goc tisHifpaniarumregcRoderico Hifpaniam occuparant, Granatenli regno vrbequeac totademùm Hifpania eiediis,amp; patriz tri quillam libertatem,amp; fibi immortalem glo riam compararunt: ex diuturni belli tumul tu ad repurgandam fouendamque religio-nem animos conuerterunt. Dederunt ad id occafionem cum ex debellatis Mauris ton populi fub condiçionem Chriftianam fidem ampicétendiinfortunis ftiisàregi« bus relidci, tûex ludæis numerus illo Mau« forum non inferior, quialijs traiedo Her« çulzofræto Hifpania excedere iufsis, dem qua Mauri conditione manere permit tebantur . IncoJtierant ludzi Hifpaniam, vt vetutifsirni ipforum annales referunt,ab ipfb Icrofolymitano cxcidio per Titutn Romanorum Imperatorem, qui eosilluc abduçi iuiïerat duca quidein amp;nbsp;ptopemo«

dum feruili conditione, tarnen ob id baud omnino miferi, quodadmutandamreii-gionem illos nemo vnquam antçà compu-^ lerat. His igitur, vt poce nomine tenus no uis Chhftianis,amp; baud obfeurcvipotius quàm fua fponte Chriftianis facris initia-tis,de meliorc inftitutione profpeaum eu» piebant Reges: pia certc cogitatio amp;nbsp;Chri ftianis regibus in primis digna,nifi optima eonfilja malcfcriati corum dircÄores,fcu potius inuetfores, maligne corrupiffenc, Adcrant cnim Regibus vcluti perpetui Sc aßionum omnium amp;nbsp;confiliorii diredores (vt impudens hominum genus arrogantia fapientix amp;nbsp;fàndimoniæ ad ipla vfqt fccre tiota reguni cubicula irrumperç confuc« uit ) ex ordinc monachotum quidam ex Dominicana przcipuè fadione.quibus bo ni alioqui Reges nihil non deferebantiq tebus præfertim religionisamp;confcientia» rum. His piarum Regum cogitationum dircäoribus.propix inftitutionis magi-ftris paftoribus,atquç dodoribus gt;nbsp;qui inui tos illos Chriftianos, qua par crat amp;nbsp;Cha rotate 8cdiligentia, ab inucteratis fuiscr-IQribusad chriftianam vstitatemexani-

mo ampleâandam reuocarent^nouû quod dam tribunal Inquifitorum ercâiim eft, iquo homines alioqui fatis miferi melioris illius inftitutionû loco,qua prefentem ca-lamitatem abundè fatis compenfarc po-tuifi'ent, exagitarentur, expilarentur, exi- ' gerentur, raperenturquc vel ad horrenda mortis fupplicia,vel ad flagra perpetuam-qnc tùm ignominiam, tum etiam, direp-tisfortunis omnibus, cgeftatem; Nequc adea perfcrenda oportebat femperadfà-tietatemvfque maledixifle Chrifto.-leui-cula quæpiamex Mahumethifmoautlu-daifmorcpetitaceremonia eratfatis: aut certc Icujculus quiuis in ea fidc error,cuius nè prima quidcm rudîmcnta didicilfcnt. Non défait nouo iniiento conftabiliendo fua opera Sixtus Quattus per eos dies Romanus Pontifex-: atque ita demumamp;regia pariter amp;nbsp;pontificia authoritatc adeö communitum vt nifi fua ipfius molc, qua orbi jam intollerabilis cuafit, op-pugnaretur , videri acternum potuiflet. Sic videlicet profpeÄum eft de pijs pa-ftoribus nouo Chriftiani gregis augmento» ^uigregem pafeerent, non fe, qui neque

ad fanguinem vfque emulctnm lac deuora« renf.néque lana gregis, imó Sciplïs pel-libus crudeliter de tradis . operirentur? Qui » quod pingue appareret, non occide-rent : quin potius infirmum confolidarent, œgrotutn curarcnt, colligarent benignè confradum, abaduin reducerent,erran-tem Paftoralipictatequsererent:neq3 cum aufteritate amp;nbsp;violcntia imperarent ijs,qui* bus,qu6d peculium eflent Chrifti,cum fum maanimi humilitate dcberent potius in-feruire. Inquirebantquidem, inquiruntqj etiamnum errantes oues ,abadas, palan« tes, idque funima cum diligentia : at ad roacellum, non ad falutem, fed pcrganius.

Vt patres Dominican! illius confilij fuère authores, ita ctiam,qua valebant au« thoritatc apud Reges, earn tytannidem fa cilèadfe traxcrunt prætextu inpiimisdo-drinJE fidci, cuius ipfi iam olim diceban« tut propugnatores. Sed ij, auaritia, fuper-bia, atque ambitione ( quibus prçcipuc morbis apud vulgus ipfumiam dudüfunt infames ) fæuitia item, ac duritic impcrij in fublimi, ne dicam fummo illo magiftra tu faöi intoUerabiles etiam ipfis regibus*

q.in cos pauló ante in eo faftigio collocane rantjhonefhs tarnen contiens prztcxcibus, loco moti, ac ea funâio ad clericos tranf* lata. Eins dignitatis pnmùtn polletTçjdein» dç ainiffaï apud Dominicanos vçftjgia nûc fane vetuÜioraeorum templa Sambenitis« «eu trophatis quibufdâ, adornata iîlorum, quûs, dum in illo magiftratu çfl’ent, male-mulétarunt. Ac Manet a!ta mente repo-ftüin iudicium Paridis, fpretæqueiniuria formx, Et genus inuifum, amp;nbsp;rapti Gani-médis honores,

Retjncnt veto adhuc mordicus vêtus Inquifitorum nomen,aJiquando hand du-biciusfuum repetituri. Iftis folumamp;non alijs, ambitioßs peruerfifque confuJtori-bus, qui pias amp;nbsp;Eccleiîæ Dei lalurares Re-gum cogitaciones ad propria commoda at que honores maligne conuerterunt, Inquia fitionciu hodic debemus ; alioqui quid at-tineba:,pro Chriftianæ fîdei fèdulis ac fidis inOitutoribus, prudentibufque zeJatoribus nouum ac toti orbi antea ignotuin tribunal erigere, quod ad Religionem ignoran« tibus tdocendam, amp;nbsp;refradarijs animi» jneutiendam nonpiaeruditione, doârina,

Charitatéquc loa.ii.c. in primis, quam in paftore vnice requiritChriftus.ïitinflru-« äum, fed potcntia, fæuitia, maicfiate,ira perio, catcnis, torturis, reftibus, lupatis, Sambcniiisj fafsicul js ? Non fanöis ac niy ftcriorum ChriUiana: rcligionis pcntisin Deiopcre Coadiutoribus lit conßipatum» ftd quaftore, fifcali, fcribis.appantonbus, carccruni præfeâis,familiarium (quos vo« cantquot;) numcrofo ac propemodum infinito fatellitio? Quis non dicat ad imponcndum populo noiiic fcruitiitis iUgum, rnde nouas quoquc opes Hfeo accedcrentjquam ad rê-ligionis augmentum, hac omnia potius efle cóparata ? Petindè acfi peritifsimum quenque venatoria: artis dclegeris »quem arcu amp;nbsp;fagittis armatum,laqucis , nwf-cipulis, Sii retibus inftrudiim, pernicibus canibus conftipatum milfcris ad prçdican-dum Euangelium amp;nbsp;ptopagandam Chri-ftianam rcligionem : quis obfecro mentis Compos, pratfertim fi ex crebris pridijs fan guine perpetuo madentes manus fucrit in tuitus.hunc vcnatorc quempiam infignem non iudicct, potius quam concioratorcni tuangclicum? Erat profefto piorum cpifr copo*

coporum, fiqui extitiflcnt,munus illud do-cendi vcrim pietaté óenouis illis amp;nbsp;veteri-* bus Chriftianisineq; ab horainibus, fed â Chrifto ipfo ilHis cómiflu: iftis vero officiö fuum aut ignorantibus aut negligêtibp ,nè vnus quidem fuit ex ordine vel epifcoporü vel theologorum, qui exiftimaret aufer-ri fibi bona funâionis fuæ parté^ad qua no UÛ illud tribunal creabaturiadeó ones pror fus abolcuerät Chriftian? difciplinæ leges.

Neque veto inftituta conßabilitaque in cum modum Inquifitio , quantumuis fumma orbis authoritatc , regia videlicet atque pontificia, ad hec quoque, licet cximiaillafpeciefanäitatis, omnium cal culis videretur approbanda, illico ab omnibus reccpta eft. Rege namqiic Fcrdinan« do cam in patrio regno ’Aragon iæ obtru-derc conante, Regni procercs modeftè qui dem primûm intcrceflcrunt ; deindè cum vis imminerct, vi quoque obftiterunt,cau-fantesad imminucndam potius Regni li-bcrtatemidfpcdarè, quam adreligionis rcpurgationem. Neque prius recepta eft (fi tarnen recipi dicipotcll, quodviob-cuditur ) quam multo fanguinc ex vtraqj par-

parte efifufojfèdes illi conftitifiet. TcHatur id hodiè,præter inuidiam qua fanétam In-quifitionem vniucrli turn proceres,tum po pulus in eo Regno profequuntur,Magi{ter AEpila ad id muneris cum fumma autho-Iitate illuc ab Rege miffus, amp;nbsp;à proceri-busoccifus apud Catfarauguftam, in ipfo fummo vrbis tcmplo , quod diuinitatetn poftea iili apud fuperflitiofum vulgus pe-pcrit. Pro indubitato cnim fertur cruo-rem recenter occifiad ipfum vfquealtare cbullientem afeendifl’e, eo prodigio fcili-cet contenante numinc amp;nbsp;occifiinnocen-tiam, Sgt;i caufæ, pro qua occubuit, æquita» tern. Licet verb apud ipfius fepulchruna crebra miraculaillud ipfum etiamnum co» teftentur ( quæ eft hommum vanitas, amp;nbsp;in cifdem decipiédis qui.iuxta diótum Pauli,

Theli. a. veritatisamorem rcieccrunt, ^iaboli potentia) tarnen Sandi titulum, *1^0 Sandus AEpila vocatetur , nondum confequutus, eo quod occifus pro fan-^iftituafcilicet caufa, armatus fubtus ve-‘ * ''quot;icntus fit non folum ferrea intenila,' quod diuinæ, appellation!vt inquiunt, non obftitig-çç yenjm etiam machara : id cnim

Atqui, vt ad inftitutüm rcdcamus» dices , Non vc per cam in Rcligionis inftitu-tis cdoccretur quifpiam introdufta eü In-quiiitio » fed vt errores amp;nbsp;haerefes puni-rentur . extirparenturque . Alfentimur equidem. Aliud enim pij reges in initio co gitafle, quam quod malignis confultori-bus poftca exijt, ex ipforum pietate appa-retiquarelnquilitioncinftituta in eos,quos dicunt fines, atque, vt nonnulli volunt,an te belluni Granatenfe, id qUod inftituto noftro nihil incommodât, ilia ceitè cura edocendi fcilicet fidem nouis Chrifiianis inparrhochos primùm.abhis deinde in fuos çdituos amp;nbsp;clericos in fuo quemqj op* pido aut vico in totum rcieaa eft, qui oui* cuUsmiferè deceptas, Aue Maria, Patet nofter, Credo, Sahic regina barbaris po-tins quam latinis verbis edoccrent, ac per iocum ctiam multamquc miferoruni irrifionem«potius quam fcrió: neqj id gra tis, fed multo pretio, firpè etiam, prattef vulgarem exactionem, vxorum amp;nbsp;filiarum pudicitia. At verö ouinque illa Ecclcfiat fcilicet prsceptaad falucem omninó nc-cefla*

CcfTaria, De audienda Mifla dicbus feftÏS acdominicis,De confitcndo,Dc fumcn-do pane Mifl’ae, Dc ieiunando quum fand» mater Ecclefia iubet,De dccimis Si primi« tijs pcrfoluendis,verbis plufquam perfpi« cuis ad naufeam vfque vrgerentur. Éiufmo diin Rcligione inftitutione quid obfccro aliud quæri videbatur, quam perpetui mi» ferorum hominum errores, quoruna occa» fionc inftituta ex altera parte Inquifitio,vc lutrobuftiatque armati venatores c fpe-cula infidiantes przdj, cafiiw finepotire» tur?Scdadrem.

Vt demus in cos fines inftitutara Inquï fitionem, néque iam ad eandem pertineac in fide edoccre cuia interfit errores extirpa re, tarnen bonis ac circunfpeôis Confulto» tibus prouidendum erat,ne cpifcopi Chri-ftianieo funótionis fua: iurc fraudarentur, quodhabentex ipfis lacris literis. Item, t'e alio ferro, igncue cxtirpari hatrefes ctc-derentur, quam ipfo Dei verbo. Docebat ^trumque aperte Apoftolusin cpiAolaad Tituttivbi inter alias Chriftiani cpifcopï dotcsjcutn tenacem cfle vult fidclis ièrmo» nis, qui eft fecundum doótrinara, quó po-

cens ( inquit) fit ad cxhortandum , amp;nbsp;eot qui contra dixerint, conuincendum. Vte-nim reram ac ialuificam fidem (qux eft il-iius natura) viaut cruciatibus nunquam eliciesjita h«refes ncquc ipfa hœretico-rum morte extirpaucris : aptifsimum veto ad vtrumque, ipfum Dei verbum, quo vno fides amp;nbsp;gignitur amp;nbsp;augefeit: Sc quicquid vc rx fidei confentaneum non eft,ad ipfius rcc bi fulgorcm expenfum, illico dcprchendc-enr. Erant ergo confulcnd« facre litcrx, ecquas poenas ipfx conftitucrent inrefra-äarios amp;nbsp;veritati obftinatè refiftentes ; fla-granc, an faruifsima omnium ignis fuppli-cia? Namillisfortunarum profcriptioni-bus quid auarius ? iniquius ? abfurdius, Si àchriftiana profefsione alicnius? lam co mulótx gencrc (ignominiam iHam nulla poftea rationc compenlabiicm preccrea-« mus ) vel ergâ cos vti,qui ab ctrorc rcfipui* erint » quibus verbis pro mcrito traduce«* mus ? Paulus in co, quem citauimus, loco nihil pcenarum conftituit. Fieri enimpo* tcftjvt quis côuiâus refipifeat, ergâ quern# non muläa vllius generis, fed fumma po* tiuslcnitgtc ac bcnignicaccpaftorifidofie

Vtendum. Atqui alibi înrcfraâarîum quid aperte confl:ituat,audiamus. Hxreticum (inquit ) hominem poft vnam atque alteram commonefadionem devita . Com-monefieri erroris iubet, femel, bis, idque *b cpifcopo, non in ius trahi, amp;nbsp;ad erroris pœnas, eafque longè grauifsimas, continuo exigi. Quod ft commonefadio bend fuccedat,cft vndè,de lucrato ad vitam fra-tte,Chrifti membro, amp;nbsp;cpifcopusamp;Ec« clefiagratulctur. Sin minus, excommuni-cari ilium iubet,hoc eft, à eoetu piorum atf ceri, excludique, atque id non in erroris aut contumacis vindidam , fed in remc-dium. Confonat hxc Apoftoli fententia de creto Magiftri, Matth.x8. Si neque te (inquit) ncqiic hos, hoe eft eos qui fecundó coinmoncfcccrunt, audiucrit,dicito Eccle fia, quam nifi audiuerit, lit tibi Geut zih-nicus amp;nbsp;publicanus . id eft, iudicato cum ad piorum ccetum 8e Kegnum Chrifti non inagis pertincre, quam qui Gdc nunquam receperint. In hoe fcueritatis gradu,coqj» fibcncpcrpcndatur fatis fcuero ,ftftit gref-fumChriftianadifciplina. Hoe tribunali, hiJ kgibusjhac in audientis methodo pro« »* ij ceden-

«cdendi aducrfus errantes fratres, amp;nbsp;aducf fus omnis generis hfrefes abudé fibi à Chri fto profpectum exiftimare debuilfet Chri-üiana pietas (fi qua erat) quibus, in extir-pandis omnibus harrefibus , quæ vnquam in ea pullularüt Ecdcfia Fceliciter via fuit. Errores vero errantium morte qui vellet cxtjrparc, perindefanèfeceritac prouidus fcilicct medicus, qui xgrotus malo quo-piam morbo liberate cupiens, dedita opera extinxerit. Adde quod qui ea ratione hf refes extirpate fc dicunt, præterqua quod illud non confequnntur (adhuc enim men-dacium manet in opinione veritatis) erran ti c medio fublato omné falutis rationem præcidunt. Fieri enim poflet, vt funt ab-flrufaatquc incomprchenübilia Dej indicia , vc in vita fcruatus, ad meliorem fru-gem aliquando tandem rcduccrctur. At pe riculum cft, nc alios morbo fuo inficiat.Fa-temur, atque ob id vitari amp;nbsp;ab Ecclefif cor porcrefecari iubctamp; Magiftcramp; Apofto-lus. Quódfirationibus forte probabiliori-bus, pcenis adhuC fcuerioribus in ciulmo-di contumaces animaduertcre libebat, àn ad idaon erat fufheiens fatis legitimus or-

Haud dubièrefpondcbunt, adfeeula-res magiftratus pertinere non polk hære-fum cognitionem, vt potc qui Si doârinæ facræ eruditione,amp; rerum ccclcliafticarum peritia tint deftituti. ld cnim plufquam vul gatum eft apud iftos fcilicct facrorum my-tieriorum peritifsimos antiftites ad fecula» rem(quem centumcliofè vocant) magi-üratum, neque cognitionem, neque etiam fcientiam facrorum pertinere. At qua ob fecro vel facrarum rerum peritia, vel tinga Jari doôtrinæ fidei sruditionc ad Inquifito-rium munus admouentur j pü de fidc, cuius ramendicuntur patres,deque hxretibus, quarum dicuntur extirpatores cognituri, ac demum fententiam laturi ? Idonei fatis ad id muneris iudicantur, fi in vtróquc iurc impcriali videlicet amp;nbsp;pontiöcio fint doéto» res, Theologumqualifcunque illiustheologie, ab ilia de quadiftum fuit, Dominicanorum reiedionc, in ea funöionc nullum vidimus. Quid, fi etiam ab co tempo re inquilitorijs legibus cautum fit, ne quis theologus tribunal illud cófcédat ? Atqui, tjuod ad iuris fecularis prudentiam atti-iij net»

«et, Inquifitorcs fecularisb» magißratib# haudfuntfiiperiores; iuris verb pontificjj vel fnmnum eruditionem inficari nó pol^ funt ad iudicandum in caiifis fidei tantun» dem prgflarexuxilij» quantum fecularis iu Tisperida. Qui ergo fieri poterat vt ad iudicandum de reJigionc admoti, omni pror fus iacrarum litcrarutn cognitione amp;nbsp;no-tiavacui,vno humani iuris prffidiocon» tentijamarum in dulce non poHerent,amp; dulce in amarum, lucem tenebras diceréti èitenebraslucem?Hoc eft, dum fidei fe pa tresprofitentur, fidem extitpcnt,errores verb portentofos alant : filios Dei interi-mant,ac fatanj filios tbueant : Chrifti fer-iios occidant, antfchrifti tarnen membra yeereent, couferuent, augeant.

Refpondebunt hîc nobis, de fidci qui-dem controuerfijs licet haudiudicareipft melius pofsint, quam cscci de coloribus,ta men ob id adhibere fc in confilhim amp;nbsp;con-fultationcm eiufinodi caufàrû, thcologoj ex quorum prsefcripto décernât : in primis vero Dominicanos. quibus c tota ilia fum» ma rerum inquifitoriarum id vnu reliquum yiüçwr » nempe vt ad confultationes,»

doftri«® qualificationcs (quas vocât)adhi beancur. Atqui,vthïcnuncnon expenda-inusquaifti theologia inftruâiad idinu-netisaccédant, tarnenij ipfijobeascau-fas qiias fuprabreuitcr attigimus, ab offi» ciü amoti, amp;nbsp;ad dlud inepti iudicati,an ad illud ipfum iam euaferint aptiores, iudica re non eft difficile ; præfertim cum veteris accepta: ignominiæ dolor ex illius tribuna lis contemplationeè loco infimo quotidiè recrudclcensjamp;ex riualibus ineorumlocum fufïcftis perpétua quçdam honoris a» mifsi Zeloty pia veteribus animi morbis iâ accedit. Ea de rc ad ipfofmct Inquihtores prouocamuï , quibus nemo melius nuuit qualia prastiuncntis intus vlccris argumen ta dare folcant, quoties ad eas graues de» liberationes accerfuntur : atque ea de cau-fa fortafsis alicubi cogitatû eft de eifdem, Inquifitionis foribus in totum probibédis. Sedefto faniorcsiam ißißnt :an ordinarius magiftratus ad eafdem confultationes cofdem theologos adhibere non poifet?

iudicem quenquam conftituere de rc-busquasomnino non intclligat,quarcSc ex alioruni qualibufeunque iudicijs ilium

pcnHcrc Temper* omninó fit ncccflc, qua-lis ifihzc efi iniquitas ? qualis iuris omnis pcruerfio ? Quis igitur iure iam mirecur, fi, quum iànétam Inquifitionem in fuo illo diuino tribunali fedentem intuemur, dica-mus cum Salomonc. Vidi in Joco iudicij fe dere iinpietatem,amp; in loco iulliti« iniqui-taté ? Incerea quantum fibi permittant In quifitores in illis eifdem rebus ob quas,pro hécreticifsimis, in alios perqua feuere an i maduertunt * in fubiedlo exemplo licet in« tueri. Accidit paucis ab hincannisBar-ebinoniæ regni Cathaloniæ vrbe celiberri-nia,vtquùm infefto Corporis Chnftiad ciicunducendum panem Mifl« egrediun-dû elfer, rebus omnibus ad folenné illâ popi apparatis, facerdotc, qui tragici illam roagnam Miflam laltauerat,confecratam holliam in aurea pixide ii ü inclufuro,de prehenfû forte cft hoftiam amplioris elfe orbisquàm quaein pixide ilia polfetreci-pi.Harrebant omnes, apparatus omnis con fiftebat, nemo erat in tam cclebri conuen-tu, cui in ciufmodi inopinato cafu venjret in mentem, quid faâo eflet opus. Ridicu-ium profeâô; arque ludibriutn unco cceru di-

dignutn. Vna fortafsis prude n tioribu sap-parebat ratio fefe ex ea difhcultate extri-candi »videlicet melioribus au^Jicijs Mif-famaliam moliri inaliopanisprbiculo ad menfuram pixidis priiis circumcifo.Atqui adtamlongâ pompæitcr fero nimis iatn €rat,nequc citra graucmmoleftiamdiu-tiusdiftineri capoterat. Fortafsis amp;nbsp;exfa-crificisnemo erat qui ad imminentem tan tæ pompæ laborem tollerandum largiufcu le non eßet ientatus. Nam is qui magnam Milfam cantaueiat,(vt cumque ad alteram incafu necefsiratis è veftigio recitandam thcologorum futfragarcntur placita ) tarnen ablutioncs in prima hauferac ( quî e-pim aliter poflet ? ) inopinati euentus im« prouidus. Aderatinquifitor quidam ina-gni nominis Molonius Aragonius. Ismo-rç impatiens amp;nbsp;inquifitoria authoritate in primis frétas, arreptis forpiculis, amp;nbsp;con-fecratx hofli« ad pixidem comparât« fu-pcrfluitaté, amp;nbsp;vniucrfo populo illam harfi-tationcm prxcidit . Laudabunt alij mi-ramhominis in præfenti difficultate indu-fttiaoi. Execrabunturalij impie tcmcra-nam audaciam. ingemifcent alij dolebiit-

que per exccrabilcs Inquifitoris manas cir cumciïîac circumfcripti Dei fui calamita tem, Atqui, bone Peus, fi quifpiam non Inquifitor, Si przcipuè ex ludaica ftirpe a-Jicundè oriundus co audaciz perueniifet, cjuales dediflèt pœnas ? Amotus ob illud facinus ab officio Molonius. Sed ne ftre-nuus alioqui Inquifitionis miles deperiret, poft paucosdies rurfus Inquifitor Hifpalim £uic mifiiis. Papz vero authoritatc quem-jidmodum nunc cxtollant, nunc déprimât; nunc adorent, nunc contenant ; nunc morte in earn peccanttum vindicent, nnne illi îpfi, prout fandi officij commoda vel incommoda expofccre videntur, eleuent, læ» dant, violent, quid attinet dicere ?

Ifta vero nunc longius perfequi, non eft confilium : tantum vt cunque ea attinge re przfationis loco vifum, eft, vt oftendc» remus quibus initijs, quauc occafionc or^ ta fuerit Inquifitio, quæ ipfius antiquitas» qualislândicas , qualiaporro ilia fuerinC emolumenra, quæ hadenus ex repurgatâ fcilicctreligione orbi attulit; Hæcquùm ita fc habeant quemadmudum à nobis re' lt;itatafunt, (néque «nim quifquampro' biis

bus ea aut inficictur,aut iufla quapïam ra» tione vnquam excufet ) mirum vidcn nun debet, Hpopuli, alioquifuis magifttati-bus haâenns pro officio obfequentifsinü, pro ciufmodi dira pefte è fuis finibus arcen da, quando æquioribus rationibus nó pof« funt,ad arma tandé concurrant. proteftan-tut (è Religionis repurgationem minime fubterfugere, quippe quam votis omnibus exoptene : at earn cupiunt,quæ ciusnomi-nis fit digna, népè, quæ ex verbi Dei præC. cripto,quæ vnica Religionis norma omnibus vetæ religionis zclatoribus elfe debet, fit petita, ab Inquifitione ea in parte,præ-terid quod hadenus prxlHtit.qiiidfpc-rent? Proteftantur Icgitimo fiiimagiftra-tui debere fe,amp; quidem ex ipfo Dei verbo, obedientiam, honorem, amp;nbsp;tributum, arque ad id confuetafua alacritate præftan-dunt elfe paratifsimos: at citra Dei contu« weliäSc miferrimam confeientiarum cap-tuiitaté, quæ res viris probis ac pijs quatn tomniendatifsimï ac vita ipla longe cha-rioies effe debent,accipi illud obfccrantur. proteftantur fe legitim« magifiratus fui o-bedientiæ iugy excutere nulle modo vellc: at

at lenî âc pcrhumano iugo illigt; quod débita animorutnaiquitace tulêre haétenusjo-ra ferrca Inquiütionis nunc adhibcri gt;.qu2 no.mifiad cxdes innocentutn ciuium^^ bonorum profcriptiones animum adijciau merito conqueruntur. Culpari fortafsis po terant olim Aragonij, quod inquifitionem pulchra ilia ac reccti adhuc fanâitatis lar-ua perfônatam, neque in omncs promif-cuè,lcd in vnos ludsosac Mauros, idqu« titulis vtique plaulibilibus, fæuientem non rcceperint abfque tumultuamp; cædibus,vt fupra didum eft, at quum per totos fcptiP aginta quinque annos ciufinodi frudus quales iÜhicà nobis rccitantur, proferre non ccflèt, omnino infànjrc vtique non vi-dentur, qui illam è luis ânibus abigere cogt; nantur, vt poflunt. Imô inlaiijrc potius iu-dicarcntur, fi pro fidei patribus, paftori-bus,ac Religionis propagatoribus, fidei amp;nbsp;Keligïonis veros hofteSjCxtirpatordqj fx-uifsimosjfciétcs voléces domi vitro admire rent. Oifiverô taies cos elfe ignorât,dcte-étas hîcaliqua ex parte ipforü artes ratio-ncCq^procctledi (qui enim ones pofiems?) artère legâc,cxpédantqj) xcpoftea demun» tudicent.

Nquifitoresacccp ta de aliquo(quani i, vocant) denuntia-tioncjfeu potius de latione, in rebus vt plurimum»leuiori-I bus,(amp; li nihil pro pemodü apud hoc tribunal tàm leue fit, quod iaâutam adis tels unpenfe grauem non conhciat ) hoç fttatagemaie vti folét. Subniittût aliquetn ex touipluribus quos in hoc officium edoc tos hâbent (familiäres vocant ) qui ipfi de dita opéra tattusobuiushuiufraodi com-pofitis verbis cuna alloquatur. Heti cafu A fui

» INQVISITIONIS HISPANICA0 fui apud dominos Inquifitores, qui quùni de te quêtèrent, aiebant, nonnihil fibi efTc negotij, quodtibi v.ellent communicare, iniunxeruntqj mihi vt ex ipfistibirenun-tiarem,vt eras tali hora eos accédas. Neqj eft quüd acceffum vel tergi v erîetur vel dite rat vocatus, nifi maximo fno nialo velic fadtiim. Igitur intequenti die denuntiatus accedit, dicitqj ianitori rtdominis patri-bus fignificet fe adeflê . Quùm primum ipfi refeifeunt, conueniunt omnes tres, fi adfint : fin minuÿ,duo (eft enini vt plurimû triumuiratus ) in conclaui in quo folent eaî caufè agitari, vt Hifpaliinarcetriannia, limilibufqj in locis in alijs ciuitatibus atqj copoftea ingredi iuflb, quærunt ab ipfo quid rei veIit?Vocatus refpondet fe hefter-no die accepifl'e ex ijs mâdatum vt eos cô-ueniret.Tü qugrunt, qui voceturamp;accep-to nomine rurfus intçrrogant, quid nam relit? nam quod ad nos attinet (inquiunt ) an is fis quem nos adefle iufsimus, nefei-mus Vide an quicquam habeas, quod indices in hoc fando officio, quouè tuam côfcientiatn exonères, vel de te ipfo vcl de alio quopiam ec. Vocatus ad hfc, aut rel-pondet fe oihil eiufmo.di habere ( atqj it*

ASTES ALIQJOT DETECTAS» $ tefpondere amp;nbsp;ad fine vfqj in eô refpôfa elï« conftantem apud eos, qui prêter fe indicâ-tis, amp;nbsp;eorum quos indicée, ruinam, nihil quçruntj magis falutare ac magis pium conlilium fempet fuerit) aut ignorans quitus laqueis fcfe implicet, de le aut de alio temerè erfntit quicquam. Hic dotnini In-quifitores Içti de captura quam inueniunt, vt cum, qui fe iplis in prçdam vitro impru-dens dédit, faciliùs exterreant, menteqj aliènent, contuentur fefe inuicem, gefticu-lantur veluti qui rem dcprehsnderint, defi-gunt oculos in indicis facicm , fufurrant libi a d aures nônihil,aut re vera nihil,tandem dcccrnunt autvtvocatus mancat in carccrc,lires de qua fe ipfun» dctulit, vide-: tur grauis; aut fi nihil forte detulit,abiic iubentjCaufantes ignorare fe quoufq^ meli us cdoceantur, an ipfe fit quem iuiferint accerfiri: Dura hçc exaniinatio habetur, iam ipfi curâruntjVt qui hune vocatum de-tulit,intus lit abfconditus fub aulço quopi-ara, vnde pofsit vocatum ex facie rcco-gnofeere ab illo non vifus, fi Inquifitoribus minus fuetit noms.

Denuntiatum (fie cnim vocant cum •uius uoraen delatum cft in hoc confilio» t . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;A ij Xnqui-

4 INCiyJSlTIONIS HISPANICAB Inquifitorum) in hune quem propofuimu« modum abire iubent, terti iam ipfum efl'e qui futurætragediæmateriam crirprjbi-tiirus, atq? euenit nonnunquamjVt nili aliquot prius elapfis menfibus eum rurfus ró votent, prçcipuèfi üt indigcna,nanqt ad-uenx haua tantum tonccdütinduciarum. Ergoquülubet,accerfitum rurius horian-tur.vcß quid nouit, aut audiuit.quodad fandum illud tribunal pertineat, illudin-dicet:efleenimipfisnotumaliquaeum ad ffde fpcciantia cum non nullis dc Hde fuf-pedis tradafle ; qug fi fpontè ip fe fateatur habeat pro certo nihil (è inde habituruin inconimodi- prolpiciat proinde bene rebus luisrexiftimare fegt;vt Iwnü Chriftianum * decet, in memoriam. qux eiufmodi fibi có tigerint, ipfum reuocaturum, fieri enim pofle, (vt memoria hominum eft labilis,) oblitum e(fe,indicaturumq? quod nouerir, fi reminifei contingat. lisa q; eiufmodi compluribusillecebris fcducunt pleroiqj imprudentes- fin minus,remittunr eos, ita tarnen ne exiftiment fc omninoabfolutos, quin potius vtin perpétua animi folicitudi ne ac metu fintjpoffe fieri vt rurfus accerfao tur, Euenit etiamvtcü quopiam ad copi-

ARTES ALIQJtoT DETECTAE, y plures dies, nonnunquam etiam annos dif-limulcnt, antequam ipfutn comprchendi iubcant, fed fubmiffo feinper vno autalte-Ta ex liüi addictis.qui imprudenti àc nihil infidiarum fufpicanti aflutéac çircùfpedc fit perpetuus ac indiuiduiis comes, amp;nbsp;vc pliirimum, in ipfius amicitiam ac familia-ritacem callide fefe inlinuet, vt eö liberius pofsic ipfum quotidie inuifere, fubnocare quibus cum agat quo eat, quid agât, arque etiam quid annuo voluat adeo vt ci-tra fpeciale quoddam dei auxilium ac l'to^ uidentiam fieri non pofsit.vt quis eiufmo-di tendiculas euadere queat. Si quando accidir, vt ex Inquifitoribus quifpiam in ciufmodi remiüum aheubi incidac, iàlutat cum benigne, aperic ei animum,amp; per humanum vultum oftendit ac offert fe ami cum, quf omnia humanitatis fcilicet officia eo tendunt, vt hominem quóufqj ruina fua eum repente opprimât, fecuriorcm red dant. Quid ex ifta fynceris probifqj homi-nibus deteflanda vafntie vtilitatis capiât, prêter cam voluptatem quam exludo cum fuo aucupio auceps capit cura quo viuo luditac fefcobleâat,aut pifcatorcumeo pilce quemiam hamofixitcuilongiusfi-

INQAMSITIONIS HISPANICAÏ hun concedit, vt vana ac mox defitura vo-luptate fub vnda fefe obleétet ; aut certc catus ciim eo mure cui iam ne pofsit elabi perfregit Jumbos, cû quo amp;nbsp;fuauilsimè fefe rcficitfubinde relinquens liberum,ac mox truculentiusquam antca décibus premés, prouideri non poteft. Atqui fieri poteil, vt nobis licet infcijsarsaliqua hicquoq^la-teatSantâo ofricio minime inutilis. Hunc veto morem ludendi cum præda,co qu* dicimus modoj nequaquam cum omnibus obferuaiit; deleäum maximum perfona-rum ac negotiorum ca in re habent, cuius delectus argumentum cflc poteß, quodnc-que cum aduenis earn rationé tenent,neqî cum eis indigenis quos credunc tanta li-centia polTelibi elabi: neq;certe cum eis, qui de rebus grauioribus funtdelatifeßi-natum remedium ipforum iudicio requi-rcntibus,amp; præcipuè quum ex eorum con-fefsione alios fibi innotefere fperant.

Qpùm iam de comprehendendo dcla-to conßitutum habent, accerfunt cum qui Epifcopi diœcefisjfupremi fcilicet paßo-ris, vices gerit ( Prouiforem aiit Vicarium aut ordinatifi porté vocant) cui oßenfa in-fotmationc (fic vocât depofitione teflium) quao^

ARTBS ALICiyOT DETÉCTAK, f quam aduerfus delatum habent,ac rc cum ipfo deliberata,omnes fimulfubfcribunt li bello quo iubent ipfum comprehendi. Ratio videtur imprimis fpeciofa .noluntvi-deri iniecilfc maniis ouiculf aliéné fine fui paftoris approbatione amp;nbsp;confenfu , qui quùm ira fit imperitus officij paftoralis(vt omnesjvt plurimum, eiusnominisinpa-patu funt) facile in earn fententiam defcé-dit, alTentiturq;, vt ouiculafug curecom-mifla conuullb prius vellerc immaniter deinde cxcarnificetur. Lires haôtenus vif^ funt nullf inter Inquifitores amp;nbsp;Prouifjrcm, alijs ad fupplicium quéquara poftulanti-bus,altero commiflum fuç fidei pic defcn-dente, amp;fi liaudpauci vifi funtvidenturq; quotidie,quibus poft longam ex diuturno carcere macerationc.poftmébraatq’? art» omneis inpveduris amp;plufquam inhiima-nis illis qu5;'ftionibus è fuis compagibus auulfoSjiiQunulli etiam qui iq ipfistormê-tis inter tortorû matins çxpirârint ( quem-admodum fuo in loco non tacebimus) in-nocentiç teftimonium pr^beant ipfi inquifitores tanquam iniuria captis affeétifqî, Hincliquiiloapparet accerlitum ad deli-berationem de capienda oue fua Prouifo-

s INQyiSlTIONIS HISPANÏCAI Tem friuolam potius ab vtraqj parte cere-tnoniam cxtitiße, quam rem fenö atqj ex jquitate faöamzneqjfi dixerimus.inuita-ri eum ad conuiuium ex (anguine fuæ oui-culf apparatum vt lupum lupis côcjrdem portionem fuam accepturum, baud aliter dixerimus,quam res habet. Adueniat iam Princeps ille paftorum Sc rependat cuiqj iuxta opera (ua. Euenit etiam multoties vt hæc ceremoniaaccerfiti ad délibératio-nem Prouiforis,ante captqm denuntiatum non fiat, Quum enim coinpertum fit, nihil ipfuni dieiurum contra, (acis indicant fi denuntiato iam in vinculis coniedo pro-celfum caufæ paftori oftendanr, quo coram ledo liberaliter ille approbet factum atqt efficiendum,

Si forte euenit.vt quilquam denuntia-tus comprehenfionem fiiga præuertat, aut ex ipfîs vinculis elabatur, hie adh jbent ar-gutias imo verfiitias ad eum inueniendura reducendumqj mirabiles. Neqj enim ijs, qui ad ipfum inueftigandum mittuntur, communia figna dido dare, veluti vefics, habitum corporis, oris lineamenta ^tatem amp;c. quibus fugitiuus agnofsi pofsit.fa-tis habent, veruffl etiam effigiem abfentis quatfl

ARTES aliquot DETECTAE, 9 qua fieri poteft accuratifsimèadviuumqç elaboratum in compluribus linteolis de-pingi curant,acqj eas effigies inter inuefti-gatores diftribuunt,quibus inuentumfacile agnofcant, quem fortafsis viderut nun quam, lllulirabit eiufmodifolertiamexc-plum fequens.

Comprehendcrunr non multis ab hine dicbus kalum quédamHifpali, qui Eomae inflixerat vulnus cuidam Inquilitionis xp-paritori (alguazilium Inquilitorium vulga vocant.) I amiliareSjqui ad cum perquire-dum fuerant mifsi, etli ilhuscffigiem,pro more, habebant fecum, tarnen quùm in ipfum Hifpali incidiflent, non fatis certi an ipfc effet,præfertim cû iam ipfe amp;nbsp;vefti* turn amp;nbsp;nomen ftudiofe commutafTet, cum ipfum que ex effigie elfe fufpicabantur.dia incerti perfeqiicbatur. Igitur eum in fumo Hifpalis templo cum alijs colloquentem Sc deambulantem nouo amp;nbsp;familiarium fpiri-tuudigno aflu aggrediuntur. Accedunt ad €um duo aut tres, illoquè verfo ad cos tergo deambulatione repetcnte,alter ex ipfis inclamat fubito vetere cum nomine a tergo compellans. Ilie vt in colloquio infti-tuto erat totus, neq? quicquam tale fufpi-

io ÏNQVISITIONIS HlSPANICAK cabatur, ex improuifo vertit facicm, ref» pondetqj ad vetus nomen: continuo eft ab jpfis inftdiantibus comprehenfus, quibus nullum iam reliqueratlocum ampliusdu-bitandi. Exegit in vinculis Inquilitorijs complures dies^ac demum poftdiuturnos carceres verberatus publicè,amp; ad tranftta in perpetuam {êcuitutemrelegatus,nó tam vulneratialguazilij Inquifiitorij.quam in-cuhæ ac imprudentiæ fuæ pœnas dédit.

Quamuis hæc ftratagemata per acuta lînt,amp; quæ nulla humana prudentia ptæca* ueri pofte videantur, non erit extra rem fî alio lingulari exemplo oftcndcrimus qu» paétü iftos fæpè Dcus infatuet. comuniens fubinde fuos fanda quadam verfufia qua «os éludant. Altero ab hinc anno euafitc carcere Inquifitotia Valleoletana Belga quidam, qui ob Euangclij profcfsionem captusj multos dies in vinculis illis exege* rat. Egrefsi fimt ad eum inquirendum pro more, venatores illi familiäres. Paucis inde leucis afleqnuntur hominem ac com-prchendunt media in via, Belga affirmai conftantcr ié non elfeeum quern illi quæ-runt,neqj propterea familiäres defiftunt, quin ri ai vinculis adhibitiseum ceperunt redu-

-ÄRTBS ALIQVOT DïTECTAï it reducere contra affirmantes cum eflemeqj dubij fed aßcucräter none tues (inquiunc) qui octo abhinc dieb» elapfiis es c carcerc Inquifitióis Valleolctang?llle fereno vulta Animaducrtite(inquit)inelius,nam is ego non fum,quin c Legione nunc primum ve-nio, vbi per complures diesopifiaomeo dedi operam: amp;nbsp;vt certo fciatis ita efle, Ic-gitotc hoc teftimonium quod ca de re me-cum adfero. Et ftatim produéto fcripto quodam,illis offert legendum : quo ledo. continuo adhibentfidem homini, eiimq; liberum dimittunt non finepudore, quod ineo pro altero comprehendcndo vt fibi quidem videbatur, puerilitcr crrauiifenc. Atqui de tefiimonio quo oportuuè libera-tuseft, ita res habet. Vofteiusècarcerec-grclfunijdum baud fegniter itineri le dediderat, in ipfo itinere forcéincidit in qucn-dam conterraneum fuum fibi antcanotum, qui veniebatè Legione vrbcHiCpaniæ. Is rebus fuis itaexigcntibus teftimonium il-lud fibi dari curârat. Quod ciim vtroqj r,efcientc,vt hutc è tanto pcriculo cripien-do inlèruiret, arcano prouidentiæ fuæ de-creto Deus conftituiifct, commiflb adaflcr uandum illi fuo tcftimouio, alter biduo ante

«amp; ÎNQVISITÏONÎS HISPAMICA8 te abcetferat, qua fycaphancas illos opportune neq^ minus lepidè delufit, ac un-dem (cruacus elh

Salent fpiritus ifti familiäres in inner« tigandis fugitiuis alia quaqj diligétia vti. Btenim ex illis alij infequetur aut quf iam inuenerunc veftigia abeuntis.âut illnd porto iterquod lâgacifsimaipforum iudicio videcur teuere abeuntem polfe. Aiij(fiqui-dem -^cl ad murcamvnamquaccxlnquifî-tionc aafugiac côquircndâ complûtes folét dcpucari)in ipàs itinenDus cxcubanc noc-tu inlî Jiantes. quin pro comperto habent nocta potius quamdie fugientem iter fac-turum. Aduerrushaacdiligcntiam infiru-et Deus eum quem volent enpere. Acqj hic de comprehenfione: nunc ad ea qu£ fecundum comprebenfio-nc amp;nbsp;incarcerationcm

guazilitm aut per latniliaics delaio» ßatim petunt atqj auferunt ei area» rum aut ferinioru, üqua habet gt;nbsp;cla» - ucsóncsimittunqj notarium aliqnem cum aliquibus ex fami» liaribus amp;nbsp;ipfo alguazilio, qui bona oninia que domi habet, qualiacunq? illafuerint, in rationes redigat ; quo diligëter petaûo* ca omnia quæ inuenerunt, deponuni apud aliquemex viciniadiuitem afleruaftda,qui rationem eorum omnium-.quum à fe expe» tant, reddere bona hde poUicetur. in hoc, quod vocant, fequeflro, imprimis efl opiis vt ij quorum res agitur, ab illorum mani-oculos non auettant, ac turn præcipuè vbi pecunia, aurea, argenteàue monilia, aut res deniqj alicuius pretij qu£ facile occul-tati poffuntûn ciufmodi rationes erunt re-digendartnam adhçrefcit iftis nônihil fæpc ciufmodirerum,vbi ea deeft obferuandi di llgentia. Confiât enim vt plurimum hic ot do fatniliacium ex lenonibus, futibus,ra» paei

14 INûyiSïTiONIS HISPANICAB paci demuiB acncquam hominû gencrej qui ex rapto viuere afueti manibus tem-perareneqj pofliint ncq? volunt. Accedit ad hoc,quodin aliéna omnino iambon* 6i ad quæ ius aliquid ipß non habeât,haud fc fubmifluros manus arbitrantur.

Supereftvt paucis indicemus in qucm finetn hoc fequefirum bonoru fiat. Is eH vt fi forte contigerit captum damnariamif» fione bonorum,autaliqua ipforum portios ncinfifcuni, nihil, ne fcutellaquidcnt fanéèo officio pereat. Nèqj enim obfcurö eft prædam atq} exiiuias miferorû ab ipfi» in toto negotio quæri: Alio^i qidd pdtribuS fidd, pitUtis uniui zelatoribus cum eorum optèus qucsin uiiimfeuelle reducerc profitenturf autquii ita infinut, ut error i» ftde lauUlMione fortunaruut nrrigipofjè credit? Neqj interea Chriftianis hominibus indecorum quoque eft, propter confefsioncm Ghrifti,fortunis omnibus atqi ipfis demum veftibus exui ab hof-tibus,qu3ndó cum ipforum Domino, cuius membra funt,amp; cuius veritatem pro-fitentur,fic adum eft,vt port abreptam crudeliter vita,in vertes,eal^; baud magni pre tij,forte etiâin V (h (^«risas decreucruit {or^ öcndum,

Sacrileg'mm iftud communi theolû-gorum, monachorum videlicet ac tleri-corum voto, iam eft adeo fanctificatum, vc omni pudore detcrfb predicent ac doceât, cum qui Papæ doctrinæ quoquo modo non confentiat, aut aliquando abeadiflentie-ritgt; eo ipfo faéto teneri in confcientia (vc ipfiloquuntiir) fortunas fuas cmneis in HP cum rcgium deferre, cui eas omnes dcbe* at, ac fi illas antea furto inde abftulifl'er. Ratio eft (inquiunt)quoniam eo ipfo quod ab Ecclefiæ Romans doârina reccfsit,il-legitimum fe fuarum fottunarum pofieflo-rem, regem veto legitimum, cui Papa eas adiudicauit, conftituit. Quare amp;nbsp;il las ex integro ei reftituerc tenetur, etfi de ipfius negotio Inquifitio nihil vnquam fciuerit. Adhunc modum ha.c vna aftutifsimornm aucupum tendicula,amp; regibus imprimis fiunt quam gratifsimi, amp;nbsp;confeientias Sfi crumenas miferi ac ftupidi populi prolu-ccmaeos habentis,eadcm opéra irretiunt;

Vt verb ad inftitutum redeamus, quam primùm ingrefl'us eft captiuus primam carccrisianuam.carceris cuftoscum no-Eirio petit ab eo an habcat reçum cultrum alP

ilt;? INQ,VISITI0NI3 HISPANICAE aSiqucm, aut pecuniamgt; anulutnué, auc monile aliquod pretiofum . Quod fi cft n;ülier, habeatqj penfilem a zona capfu-Lm paruorum cultrorum,anulos,murgnu-]as,armillas,autquicquanihuiufmodimu« licbriuni □rnatnentorum.eam ijs omnibus exuunc ac vtplurimum,ceduntin prædam aui'crcntibus. Hoe fit ne quiequam capti-uus in fua captiuicate habeac, quo vllo modofiibleuari poEit. Scrutantur ctiam, fi forte fecuminferat occulte fcriptum auc hbellum aliquem, aut quidquam eiufmo-di. Vbivcröcarcerem eft ingreffus occlu« ditur in cellulaaliqua ex multis.per anguf-ta, nidore Si tenebris fcpulchro non ab-nonnulli incarcerantur foli adodo-aut quindecim dies, alij per aliquot men-feSiUlij perpetuómonullis ex primo capti-uitatis die dant focios, prout domi-

Xaâa à captiui- -7 täte vna autalte-ra feptimana,lnq-litoresfubraittunt ex compoiitü cu-ftodécarceris.qui veluti ex fe fuade-. at vinóto vt audi-entiam pctat, quod fuo quodam mifterio carcrejvindum fcilicet aétionem primutn incipere, minime credendum eft. Igitur cuftos carcerishora prandijautaliotciti-' pore commodiore ad id cxpediédum,vin-ctum adiCjCommixtifq^ aliunde fermoni-bus, eö renideducit, vtàbeoquærat,qui fiatquód vt mature expediatur ipfius negotium, non petat fibi audientiam dari? itaq? confulit vt quam primum petat,mo-netq5 fore vt caufam fuam hoe paóto non mediocriter fubleuet, ac demum negotium fuum in non malum fintm citius per-ducatuf. fe amicitia cum ipfo iam concili-ata,cogi ad eum falubriter commonefaci-endum fuicommodi, polliceriqj inpofte-rum fidelem amp;nbsp;arnica operam.Piè credi po teft fivinétus reeufet audientiam petere, «xpeóiétqj quoufqj abipfis Inquifitoribus

18 INQVISiTIONÏS HISPANICAB VücetuVjfüre aliquanto caufæ fuævtiliusj fi ramen mifero iam fer is belluis in præ-dain dato aliquid fupereft vtilitatis. Hoc certe, fi aliud nihil, ex hac expeétatione obuenier, vc ipfi aftioncm incipientes vinâo nulla alia cura fit quam ipforumop-pofitionibus'refpondendi. Atquiquum arcanum myfterium efi,iudicium penes pru-dentius conieâantes efto.

Vindas earum arcium imperitus vt plurimum ea in re confilium cuftodis fe-quitur,quern falutaria fibi monuifle credit, oratq? eû,vtin petenda audiétia vices ipfi— us gerat. Cuius ftatim petitioni Inquifitoc aflentitur. Vindum igitur ad tribunal in-grefium Inquifitcr ea incuria ac fi nihil om ninofciretjalloquitur fere in hunc modum: Cuftos carceris h c venit, dicitqj te audi-entiam petere;quid igitur vis? Vindus reP pondet,{è cupere vt de ncgotio ipfius co-gnofcatur. Et fi parum cautus eflê conti-gerit, incipit fateri nónulla de quibus exi-ftimat fe fuiife delatum taedio carceris, ßÄ jnetueius quod in pofterum ominatur, ad idadadus, Idpatribus eft mirum in modum gratuni,quâdo hac vice amp;nbsp;alijs poftea compluribus in hue finenj folent ipfi vin-

ARTES ALIQVOTDETRCTÄR, âis audientiam concedere, ac fubinde eos ad tribunal acterhre, anttquain intcgrae ipforum accufationis ac teliimoniorun» teflium iplis hat copia (c]u£ legnimo iuris ordi» ne prima aéiio eße dcbucrat) vt fcilicetreus ex fe aliquid effutiat quod iplis nondum eft notutn. Admonent.vt fateatur exfe.pol-liccntdrqs, fi eriata fua fponte agnolcat, continuo remiflum iri domum fuam,bre-uiqj de fuo negotio conftitutum iri, feqj vfuros erga ipiiim multa mifericotdia.Ve-rùm fi(qnod falubrius cli) ad omnes has inanes öc fraude plcnas pollicitationes ab-ftinatè tacei, commonefaciunt eumfeno vt confeientiam fuam exoneret amp;nbsp;tum de-mum audientiam petat, quùrn fateri vitro conllituerit: eos interea ipfius negotium difpeäurosac fic eum in carcerem remit-tunt.

Poft fexaut octo deinde dies aut plûtes, vt iplis videtur, adefle iub ent eum rur-fus,acquærunt, an aliquidfateri ftatuerit. Vindtus aut fe nihil habere,infontemq? ef-fc rcfpondet,aut fatetur forte aliouid.Quic quid ipferefpondeat.illi veterem commo-nefaâionem repetunt, vt fuam ccmfcicn-tiam velit exonerate ipfos enim nihil ptr-

‘O iNayiSITIONlS HISPANICAB ter ipfius commodum amp;nbsp;falutem quærere, mifericordia videlicet in ipfum admodum propenfos quam lenitatem fi ipfe contem« natj futurum vt ius acrius experiatur accu-fante Pifcale,ac fic rurfus in carcerem mit-tunt, FifcaJem vocant eum qui acceptis à delatoribus accufationibus, in totius eau fac traâatione cx ofHcio adoré agit, baud dubièficdidus, quodfifeo imprimis con-fulat, operamq? illi fuam locatam habeat.

Tertia porro audientia (fic enim vo-camusexnotis ac vfitatis iam nominibus itiridicas adiones) accerfito reo, quærunt ab ipfo ecquid fecum conftituerit.ac itera-ta fæpius vetere cautione efflagitanr, vt rei veteritatcm vitro exponat:fin minus,adu-ros fe quod c iure fuerit (intelligunt hoc loco iuris nomine, torquere truculentcr St excarnificare homines vel iuxta eorumiplb rum leges nihil eiufmodi commeritos)pro certo fibi ftatuat fandum illud tribunal ne-minifacere iniuriam, neqj quenquam vn-quam comprehendere nifi fufficientere-dodumetc. Si vindus aperit quicquam, adhuc fingunt fibi non elTe fatiffadu, feq; exiftimare multa eum confulto celarc» licq; ilium ad fuum carcerem remittunt

ARTES ÄLIQyOT DETECTAE, *i didinâo eô amplius vulnere, audientijfque poftea multiplicatis, quo eum paulatitn plura exponere animaduertunt. Verum fi delatus conftanti animo refpondeat, nihil fibi efle negotij quodeo in loco declarer, mutata arte eum noua adoriuntur flropha, iuramentum ab eo expetentes,ad quod ob« tcndunt idolum quoddam, cruxifixum re-ferens atro vélo ad incutiendâ religionem coopertü,atq3 alianefcio quæ idola, librû item miffaticum feu Miffale: nonnunqiiam fimplicem aliquam crucis imaginem, nam has ftrophas nugamentaq3 mera aut multi plicant aut mittunt, prout intelligunt expedite, habita hominis quo cum ipfis negotium eft, latione. Hic eft reluti coaóius quidam vig pafliis homini Chriftiano, in quofideifuæ perfpicua atq? abfolutacon-fefsio illi neceflario edéda eft.Namqj fi ac-cufatus verè fidelis fuerit, abominatufqj fuent ex animo idololatriam, illius vnius Fortis, Zelotis obtentu, qui in facrofantta fua lege hanc gloham per fe iurandi fibi vni relbruauit, cauebit vtiqj,nevilifsimis idolis ligneis aiit ferreis earn impertiat, quae quo fublimiorum return imagine vefti untur, co coram Dei atqj Ecclefiæ ipfius

tl ÏNQVISIT’IONIS HISPANICAE oculisfunt aboininabiliora. Itaq; cauebit piusab exufinodi nefario acqj impio iura-niento, etfi alioqui per membra illic fueric dirtecandus, quando idola funt reuera, non DeiiSjCui lu folidum hic debetur bonos nc que inhciari iHud poterüt ipfi Inquifitores, Accepto à vindo iuramento, ejufmodi quxftionibus eum examinare incipiüt.Cu-ias lit: è quo regno, c quo archiepifcoparu aut epifcopatU'.èqua vrbe;oppido;aut vico: cx quibus auis,proauifque prognatus : quj vocabantur; ecquos habeat fratres aut fo* rores. quos demuxTi habuerit parentes, amp;nbsp;quæ eorum nomina, quæ ofticia, vitæque rationes? An ipfe autèfuo gentiliaoquif-quarri, Inquifitionis cenfiiram aliquando,amp; quibus de caufis fubierit. Quotennit fit; quosdixerit ætacis annos fe habere, vbi gé-tium,qtubufq3 exerticiis,quibus porro pee fonjs conuiuens exegent? cogjturqj hïc vi-tæ fuæ totius per annos ac loca fingula jn^ qujbus commoratus clhexaétam ratjonem reddereiex ijs enim fingulis argumenta de-fiimunt haud leuja, qujbus mjCeri hominjs caufam poftea impenfè grauant. Accepto ad hæc parerga refponfo, repetunt vete-getn cqmiijonefaâjqnem nu^ blanditijs, nuntf

ARTËS ALICtyOT DFTECTAE i? nunc comminationibus adhibitjs fuaden-tes vt veritatem fcilicet vltrö dicat^pro cev to fibi perfuadens, eos neminem vnquatn comprehendi lubere abfqï lufta caufa,tefii-monijfqj fufhcientibus^atq; ita aut confef-fum aut fecus ad carcerem remjttunt.

In tribus iftis prioribiis audientijs mul tiaut fpe alleäipromifsionum,quibuseos ftudiofe onerant, cos in domos fuas reinit-tendi quam prjmùm quod ab ipfis quæri-tur,fateantur;aut ingenti porro correpti _ meru j guem ex fxuis cominationibus có lt;nbsp;cepei'unt, pleraqj indicanr, quæ inquifito-res omninö latebantj eos nemine de rebus illis antea deferente.fe ab eis delates exi-ftîmantes, quibufeum de cifdem rebus e-gerunt ab'quando. Eo modo, dum fua imprudentes propalant, alios quoq;,qui eiuf-modi nihil fortaße metuebant,de qujbus antea njhil patres acceperant, calamitate fua inuoluunt; quum præfcrtim intelligere 5am cœperjnt, fanétifsîmis patrjbus nouis fubjnde prædis inhiantibus quam gratifsi-jnum id fore, quorum gratiam, quacunqj demum ratione, modo ipb ex ea calamitate liberentur, promereri fludent. ltafit,vt iplifxpe rââ:i lenifsimjs decaufisprimu

î4 INQVISITIONIS HISPANICAK capti amp;nbsp;fe amp;nbsp;complurcs ali os perdant falfis Inquilîtorum promifsis amp;nbsp;blanditijs ha-bentes fidem, ignorantefqj, tiim quam ra-tioiiem in rebus fuis tenere debeant, turn maxime quo loco ab eis patres ilii habendi lint, id eft.non patrum,(vt ad totius hu-maniratis amp;nbsp;pietatis ludibrium ipfi fe ap-pellari volunt) fed hoftium imanifsimo-rum,qut vafricie,dolis,mendacijs atqjoma nis generis frandibus, amp;nbsp;vitæ amp;nbsp;fortunis 5c nocentum panter 5i innoccntum inlidien-tur. Aduerius has omnespedicas vnicum fupereft remedium, videlicet, vt is qui Fa-to fuo hoe cft Dei Vrouidentia, in ipforum maniis inciderit, Primàm nècij quantumuis m» fftiä, pollicentibusquiccjuam crcdMimeatuèuelex* lt;:«»»lt;( qult;eq- commindnlef,illius cr timorem Morentdboculos fempcr häbens,quipoftqudmoccia derit corpus,cr matendi aniindm in gchenndtn potc» fldtem habet. 1$ cr clt;tpiflcr«m noürorum omnium numerunt exaäi tenens,eorum nulluin citra ipftus eptimam certè erga fuos uolimtatem in terram deci» dcre pdtietur. Alterum erit, ut linguam conHantifsia tné cohibeat, nèc^ quiequam re/pondeat, quoufi^ zT iiecufationisf'uie CT depofîtionisteftium,quibusreâo iuris ordine tenetur re/pondere, f^i fiat copüt.

ARTES ALIQVOT DETECTAE, titur à rco iuramentum pcrgrauibus cote ftacionibusadhibitisjVtvkró cxponac qdT noueritjfin minus, fore vt ex iure fecum fiat, ßfcale aducrfus eum acculationem in-tendente amp;c. Si conftantcr adhuc affirmât, fe habere nihil vitra quod exponat, tum demùm proponunt illiex fcripto accufati-onem, earn verb compluribus atq; coliäis grauaminibus plenam, quæ neqi reo ipfi vnquam venerunt in mentem,ncq; illum quifquana de eis rebus apud Inquifitores vnquam detulit: fiqiiidem cd vera amp;nbsp;ger-mana ars Inquifitoria fanétorum patrum fidei fcilicet, exfuo penu hæcgrauamina, feu flagitia potius, confingere in hos prg-cipuè fines:primum vt multitudine ac gra-uitate criminum confiétorum obruentes mifetum hominem,attonitumreddant, ac fui ipfius impos,ncfciatvbifit,autquofe vertat, quidiîe refpondeat ; Dein, vt tentent,fi forte accufatus,ex intentatis crimi-nibus quodpiam admittat, aut faltem fi de illorum quopiam pofsint cum eo verba c5 ferere, vnde in naflam trahi pofsit. An ho« eft imitari indicium Dei, cuiuscaufam Patres fidei agere apud m iferè imperitum vul gus iaétant,in ipfb prafertim fpeäaculi ac

kö INQJMSITIONIS HISPÄNICÄE trjumphi veftibnloj in quo innocêres Pup'» plicijs mox africiendos exhibent, impudé-tifsimè ac plané irriforiè canentes. Exurge Deusjiudica caufatn tuain? An illx artes ex ride, cuius patres appellarivolunt, pro-, gigntirui ? An veri fidci patres eas aliquâdo docuerunt, eiûié vfifuerunt? An rationes gerinanx font reducendi in viam eum quiànde amp;nbsp;Dei vcrbo imprudens aberra-uerit.edocendi ignorantern,corrigédi eum qui pro Humana conditione deliqucrit? Au veto lint potius Satan? laquei, qui in fre-quenti via calüniatoribus ac diabolicis ho minibus fcmper fuerint, in occul to tenfi ad fupplantandum pauperem,ofFendicula cap tiola amp;nbsp;maligna arte ex profeflb compofi-ta, ad qu£B impingat, ac demum fefe exce-rebret, qui incautus amp;nbsp;communi fimplici-tatc minus vitæ fuæ profpiciens iliac per-tranfierit? Qujs emm exiilimetfandos pa tres eiufmodi ftruendis mufcipulisoperara dare? Atqne quotmiferi in hofce laqueos inciderint, ibiq? amp;nbsp;corporum amp;nbsp;animarum forte iaäuräfecerint.deteflädo adtu ac opc ra iftorum artificu iniquitatis amp;nbsp;violentiæ, illius Inquiritoris veto C atholici tribunal, Chrifti,aliquando manifertabu.

Priora cx illis grauaminibus folét eC-fè communia omnibus ferè, qui in hoe fa-éio tribunaiiin iddiferiminis vcniüt.Sic ha bent. Quod baptizatusquùmcflèt.filiufqj fubieâionis Romana Ecclefiæ, ipfius pro-fcfsione deferta.ad lutheianam feâam trâ-fierit.eius harelis errores admittendo, ac recipiendo: neqj contentus fe hæreticum eife, alios quoq^ eft'ecerit hareticos docen-doacdogmatizando amp;c. In hune ferè fen-fum addut turgida complurimaatqî ampul lofa verba, quibus terrorem ineutiant fim-plicibus. Hoc primum grauamen alia pie— raqî fequuntur aliquando maioris, aliqua-dominoris ponderis,quibusex compofi-to illud interferunc , de quo delatus ftiit accufanis, aut cam fufpicionem, qua de ipfo fuerit à quoquam concepta, camqj non fufpicionis nomine , fed afhrmati amp;nbsp;contefiati faóti, in hoc enim fanótifsi-tno tribunal! omnia qua expediunt, li-cent.

Acculatus turn refpondet ad obieda fibi grauamina figillatim, autfatendoaut diffitendo, vt commodius poteft, quo verba praeunte/cribaillafcriptocxipit. Ac 7quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cepta

3» INQVISITIONIS HISPANICAE ceptacx eo hac extemporanea ac tumul-tuaria minufqj accurata confefsionej offis-runt illi papyrum amp;nbsp;atramentüin ,vt li ve-licjfcripco fibiliceat refpondere. Conliliü eorutn hïc eft, vt oftendaiit fe nihil præter-mittere quocommodius ainpliiifqj pofsic reus innocentiam fuam declarare ac tueri; atqui fub hoe æquitatis fpeciofo prætextu latet ars luquilitoria, ea cft vt accepta iam ab iplis ex rei ore,vocaH amp;: pra;fenti confef-fionCj alteram addat accuratiori diligentia compofitam, in qua Facile fit difcrimen a-liquod à priore inuenire,quam vtiq; coram lè neqj habctgt; neqj verborum ónium, quæ in ea aut dixit,aut excidenint,metu prjler-tim confternato, rerainifci poteft. Si hoe non,faltem aut multa aut aliqua priori ad dat. Expedit porro ipfis habere, vndeeas quas defiderant contradióliones fua pe-culiari dialectica inuenire pofsintgt;nouo at qucaccuratorei fcripto,aplioré nouis calö nijs materià fuppeditâte. Huie technæ pru denterac falubriter qui velit occurrere, ex tempore ac impræmcditato ibi rcfponde-bit nihil: led ad omnia alia pifee mutior prateifis ac numeratis verbis petet, dari fi-biaceufationis exemplargt; atramentumqj amp;pa-

AKTES ALIQVOT DETECTAE, iff Si papirum, tempus ctiam, quo per otium atqj maturam deliberationem ad obieâa fibi pofsitrefpondere. Et quoniaipfi baud dubié eo relponfo facisfaótum übi non pu-tabunt, conabunturqj vtrumq; refponium adipifci ineos quos expofuimus tines, o-portebit refpódentem fe, iö apud fe ctfe, vt hoe laconico refponfo conatus eorum in-fringat: neqj quantumuis qujrant ab iptb, amp;rcquirat, vigéantq? Inquititoria fua,tum grauitate turn improbitate, ab illo breuiP limo concifóq3 refponfo fe auelli finat.Et tx refponfum illud,quoddiximus, extempo-raneum vehementer percupiant ifti patres captatores, fcriptum tarnen faciunt maxi-mi,ab hominibus prsecipuè literatis, quos perpétua propemodum experientia norüt eius effe genij, vt dum errorem, eorum iu-dicio,vnü aut alterum, fæpe etiâ baud ma-gni moment!, defenderc aut interpretari contendunt,complures alios anneôcre fo-lean£,aut faltem, dum ex ipforum literario penu multa depromant , multam etiam materiam captiofis hominibus fuppeditet calumniandi. Itaqt accidit fæpénumero vt eiufmodiviti doßi vel leuifsimis dc cau fis in iUudbatathum primura incidentes, com-»

Jo INCtyiSITIONlS HISPÄNrCÄB^ compluribus eifdemqj grauifsimis poftea titulis onerati indé exierintvel ad ineen-« dium, veladpaulo tolcrabiliorcm trium-phi pompam, ex qua, quod fuperciat vi-tæ, in perpctuis pudoris tenebns fuerit tra dutendunijid quod exemplis complunbus puHemus comprobare, nifi excommenra-rijs de artibus Inquifitorijs iuftam conte-xere hiftoriam vereremur. Igitur eo in loco oporruné fapiet, qui ex matura dcfitc-ratione fuccindè acrefolutoriérefpondc-ric, Chriftianaprudentia confultrice, qus neq; lymphataauteuirata veritate confei-eiitiatnlædat, nèqj longa nimis refponfi-or.c anfam præbeat aduerfarip nouos la-queos libi induendi, id quod ipli ex refpo-fo fcripto hand dubiè captant. Opcræpre-tiuin etiam eriti li quando exipforum ca-nonibus autlentcntiarijs theologis ( quoS vocanc)rcfpondcnslua poterie conlirma-re.Tumcnim nèqj veritas omittet quicqua de fuo, amp;nbsp;refponfum baud tam facile patebit calumnijs, aducrlanjs quoqjarmis propugnatum. Quum quis fcripto aut voce fatetur cis quippiam ipfis aperte harre-ticura, hancorationem folent obfcruarc.

ASTES ALIQA^OT DETECTAS, dudione aut fecus :eumq3exfingulis fpe-ciatim ita gvauant, ac fi eas etiain fpccia-tim aifcruiflèt, docuifl’étuc, ôi li s 1J as accu-fatus neqj protulerit vnquain, néqj concédât, néq^etiam intelligat. Vt verô res cxéplo fiat clanor, vnum adduccmus quod paucisab hincannis Hifpaliaccidit: neqs enimconfidis excmplis opnseftinrefin-gulis propemodumdiebus in fanéto illo tri bunali magno cunt difpendiofimplicium prcfjrtim ac rudium vfitat a.Vocatus venic ad Inquifitiontm Hifpalcnftm quidam , quod inconfelTu familiariuni amicorum dixifict, præter Chrifti fânguincm, qui fu-os quotidié ab ipforum peccatis co abluit purgatqj , nullum fe aliud purgatorium a-gnofcere. Erat hic homo iimpkx, run pec petuö addidus, abfqj ulla dcniqj culti-ore inftitutione . lllud à quibufdam fuis fortallc coniuratis femel audiérat , ne-que difplicuerat . Quùm coram patribus fidei fifteretur, fatetur, fe quidein cius fuiffefententiæ : fedquando fuis reueren-tijs non probctur,eam fe libentcr rcuocare. lerùm qmd tibi mifelle profuit hæc ta pre-cepsamp; repentina palinodiarDum remes falfus,illos incendiftijfi tacuiC'es inftigaf» fesifite purgaifes dcniqj, laterem lauiü'es*

Hoc non fatis fuitdominis Inquifîtoribus» eratadhuc nodus in fcirpo inquircndusjnè videlicet Inquifitoria organa lieu ex diu-turno otio contraôto,computrefcerent. E* illapræmiffa deduciint mifero aratori, ergo Écclefia Romana, quæ contrarium fuis legibus decreuit olim, errat. Item,errat concilium.Item iuftiHcationemlblafideco ftarc, in quaamp;noxaamp; pœna homo fit ab-folutus: amp;nbsp;vt tandem finiamus, ex iftis de-ducunt totam illorum dogmatum conca-tenationem,quasipfihærefesvotant, one rantq? fingulis bis miferum hominem,ac-fiomniadtfertis verbis aßeruiflet, velipfu obftinatè reclamante, aflerenteqî, fe neqj feire quidem quid ea fibi velintjabelfe tantum vt ea aliquando venifl'ent in mentem. Quis no videt, quam hçc agendi ratio plena fit fraude dolóqj ac diabolica plane ca-Jumnia, quantum efi ex fanéto illo officio.^ Verum fpeäanda adorandaqj hic maximè eftdiuina Prouidentia ergâ eos,quosele-git,qui cum commodioribusad ipforuifl vocationem atqj inftitutionem medijs pri «aci fint, hoc eodem adeo aduerfo vt nort magis aqua igni aduerfètur, eos vocat, e-tudit, collullrat. Ipfi enim Inquifitores qui fidei

ARTES ALIQVOT DETECTAE, fidèi ac veritatis ipfius extirpatores fefc profitentur,illi iplï (inquamVunt eojquctn diximus» modo eiufdem veritatis concio-natoreS)doétores,propagatotes. ld clariC-fimis multorü exéplis eÜ compertü, qui in ipforum manus inciderunt, complurium rerum ad ipforum falutem pertincntium ignari tantum videlicet quód temerc po-tiuj quam certo conülio garrierint,non elfc Purgatorium, vel quid fimile, ipforum veto Inquifitorum quæftionibus, confequen-tijs , ipductionibus congrue minufuè de-’ nbsp;nbsp;nbsp;duais,egrefsi funt infigniter inftituti,cuius

, urn tendere periculofum fatis. Petuntab ' eo, à quo nam illud, quiequid eft didicit, ' audiuic, aut fi forte legent, in quo libre? i nbsp;nbsp;nbsp;Item, an cum ali is ea de re contulerit, do-

5 cuerltue alios aut quouis alio modo alijs ' præfentibus eadere verba fecerit? In quo 1 loco.QHibus f)rlt;ffêtibK$:iiios enim ones,lt;jui «cl inuiti 1 4udierÜt,qMÔd authore conttfiwó ad Inquifttorcs „3 de 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tulerintjttid ß paretes ßnt,uel ardiore n4t«rlt;e ta/u-K»

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C ^0

Î4 INOyïSITlONlS HlSpANlCA^ fitoribus in non duhiant pr£dam. Hæc oninia Cci-^ re expedit, vC quid ad eiufmodi quçftioneS refponderç quifq; debeat,nt amp;nbsp;Il ö«: I ;■ jS in fontes fua imprudentia pcrdat -, n forte in hos laqueos» Ôeo itadifpontntc, inciders contigcritjcx iphus lege tSe voluiuart ante» üt præuentus arqj edoâiis.

Accufatione demùm propofita, fi reus adhuc lit pupillus ( quem «täte minorem vocant) inhac eadem audientia profpi-ciunt illi de patrono ( procurator aut curator ipfis dici fület) Pium cerrèltudiungt;,lï is ad id oßicij diligeretur , qui partes fuas ftrenuèamp; pro officio eilet obicurus.Atqui iS haud eft, quem pupillus petit,aut quo ma-' ximè ipfi erat opus, vt ipfius cauf« melius cflet profpeótum : fed quem diliguntipfi, qui aut fit lupus aduêrfus oiiiculam cæteris de nouo additus, aut faltem qui nihil aliud agat, qua V t præferat frigida cctemonia Pä troninomé ,quavnaiurihatfatis. Vt pluri-mü hoc officij cedit lani tori Inquifitori« do mus.ex ipfius aute defedlu cuiuis altcri eius officinæfamulomâqj præterquâquod per- S fonam ac nomen curatoris fuftinet , cum habeat in officio quod agat nihil, fane curator mulxdomini Inqui^toris nulla mo-lelUA

KTeS ALIQyOT DETECTAE, if molefti* poteftv.elvinöorum fimulomnlü qui fönt in carcere, curatorctn agere: lani-tor quoqj, neq; ob id omnibus tores pulfâ-tibus in tempore vefpondcre definet. Videlicet fie obferuant human a atqj diuina iu-ta fandi ifti patres vel erga pupillos, tato-perç ex lege Dei amp;nbsp;humanitate ipfa omnibus hominibus , fed precipue iudicibus, «ommendatos.

Netj; confiUunt i« co irrißonii iurn grmdw. Ei dem qurppe ratione alte« iuris atq^tcquitätis parti fcoMd kuiorii momaiti, proßgt;iciatiiifciücct de ad«o» coto ittrisperito reis omnifgt;«$ ■gt; qui eorum coufam afqsius ad kg«m er «equitatis ip/i«$ norwam prude# ter dirigat, eorum winoccntiom gt;nbsp;ß qua efi tuedturzß rtone^jiurafahem mitiget3 nèmfummamcudddnt iiiiuriam : huic mquom iuris parti tonti momenti, zT quodHiium inter hominc» confugiummiferèafjîicti» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(Je uidetatur, «ddem, qud fuperiut de pupillo«

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»■“»» curatore, frigide tantum ecrcmonia fatijf aciunt:

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ut res eft grattißtma, ita quó^ cotegere bîc

^pietatem atqjeontemptum Iegum,ócuideri paulo * «moniores Hudent fbedoß aliquo prlt;etextu. Nomi» * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;aut quatuor ex ce'ebrioribuSjiurisperitoa

ut ex bis elig4s qyj Holuerit, qui cdufe fuie patro» * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riiietur.Neqjcu jjMnionitate totenti^oßlut (ex animo

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C y

INQVISITIONIS HISPANICAS delig4t. Ecquid hîc defideremus? Atqui ca-* uebit fibi deleéius aduocatus quicunqj aut qualifcunq; iJIe fit, ne reum, cuius fultepit curam .ahcuius punfti iuris commonefa-ciat, quo ipfiuscaufa fubleuari quoquo mo dopofsit. Nouit enimquod fi id Inquifîquot; tores quacunqj ratione refciuerint, baud habiturum fibi impune:quando re vera hîC non profpicitur reo de aduocato, vt caufâ ipfius defenforem habeat, (vnde néqj Jicet aduocato aut reo ipfi clam fimul communicate aut colloqui vlladere,nifipræfen-tibus dominis Inquifitoribus amp;nbsp;fcriba) fed vt vulgus potius exiftimet, cùmaduerfuS omne ius tam diuinum quàm humanuu’ res fuas agant, iuridicè agere ipfos, atqî» quadecet tâtos patres,æquitate vti. Quid igitur aduocatus? Accipit (vtmoxdica-mus) à reo rudemacminime cultamrefquot; ponfionem ad accufàtionem, atq j illam i” iuridicas dicendi formas tranffufam( plïquot; rumqj eciam deformatam) in ordinem iu* ridicum cogit. Interea etiam fuftinet adu® cati nomen,quo ius éludant domini Inqu**^ fitores. Pergamus.

Igitur tertio die poftquam accu/âtîo-nis fus excnipUt accepit reus, vocatur ad tribu-

ARTES ALIQVOT DETECTAE,;y tribunal, ibi iam præftoadeft ei us aduo-catus veluti tela omnia iniquitatis ab eo quem mox in fuam tutelam accipiet, üre-nuèdepulfurus.Iàm Inquifitorveluti bene-ficio fummo afhciens rcum , amp;nbsp;ab ea iuris parte fefè infolidum abfoluens , pr^tenfo ' digito.oftendit reo fuü aduocatum ■■ deinde fua folita improbitate vlïtatam câtilenam illi occinit, fcilicet vt verum dicat, confu-lat ac profpiciat ferio fuæ confeientiæ, ex-ponatqj fiquid amplius habet exponen-' dum. Interca nofter aduocatus fedet aut ftatfedulus proindc ac li effet ligneus.Qiwd fidiffurus forte quicquam^id prodire in lu-cemnonpoteftnifi confulto prius Inquifi-rore.feq; inuicem dum fermo fit.attentc af^ picientibus. Veretur cniin Inquifitor , nc aduocatus fua vel garrulitate, vel impru-dentia aliquid effutiat, quo, cómonefaótus fui iuris reo , hla fua ad capturam aßute abfeondita difturbentur. Aduocatus contra, periculum fané perhorrefeens trcmorc corripitur, ne verbum aliquod per impru-dentiam (ibi excidat, quo dominus Inqui-fitoroflfcndatur. Aduocatus à reo admiffus, eatätum infolatiumpupilli fui tutödicit, videlicet,vt bonoanimo fit, veritatemq^

INQyiSITlONlS HISPANCA« imprimis indicée, id enim in co fanéto tri' bunali folum obtinere. Ad fe verb quolt;^ attinet, omiflurum nihil quod in fe fit amp;C' Succinit deinde Inquifitor eandem cantilC' nam ,ac fic demum remittitur reus in fuuH* fepulchrum.

Pofthanc audtentiam reusmeliorevt cunq; ammo elfe incipit, perfuafus negotium fijum prope fincm iam elfe , Atqu* multo aliterres habet: Nonnulli enimii^ carcere tanquam in coriariorû calce atqj dolio ad macerendum atqj euellendum pef annum,autiexquiannum , aut etiam pcf ti'icnnium aut quadriennium integrum pro arbitrio parrum fidei longg obliuinionitra-diti relinqui folent,.quo toto tempore neqj amplius vocantur neq; fermo fcrius de ipfo rum negotio expediendo habetur. Siqua-do diuturni carceris ac fqualoris intollcra-bilis tædio enecati rei audientiampoftulétr nonnullisconceditur, alijs furdas aures prx bent, fed pari demum fortuna. Eisenitn quibus vel poft multam efflagitationem cb cefl'um eft, in conclaui introduci iufsis, eo ons ac fermonis habitu, quo facile often-dunt, fe corum nulla omnino cura taäos, tb «s qusrunt quod ab omni parte beatiî qu«*

KRTïS ALÏQVOT DKTêCTAï,. î» c\uærcre congruum foret, Ecquid fcilicet fibi velint? Reus ad hæc,Vt de negotio fuo agatur, ac conftituatur pndem. Excipiùt ipfi, eos Omni cura ac diligentia in illudin— cumbere, neq3 ipfius fe elfe oblitos credat. Si ferio cupiat negotii fut finem, de propa-landa veritateporto cogitet,cur adcone-gligatfuam confcieutiam? amp;c. Itaqîtan-tæ moræ in mi fer um, qui vel ad incendtum ipfum libenter exirct, relata culpa, ad fuû ergaftulum eum remittunt. Cui amp;nbsp;fi fæpius poftea audientiam concedunt, in qua cadé poftuletj eadem quoqj ipfi refpôdét, quô-ufque tandé ipfis videturmaturus,cui diâa tcftiuin aduetfum fe iam cotnmuni-centur : publicationem te-ftium vocant.

* Giturcûexdiutur-V no amp;nbsp;fqualidofupra humanas vires er-gaftulo.patrumiu-dicio mifer vinêtus iant fucrit adeo æ-fc'M ger animijVtexitù velfuppicioipfoép

4o INQiMSITIONIS HISPANICAS tiïrus libenter ,acproinde ampliusquaifl abipfo quserant, indicatmus videatur,in audientiam vocatuin,fèrmone inter obiur-gationé amp;i lenetn commoncfadionein có^ pofico, inccrrogant, quï fiat vt negoti; fui tàm fir oblitus ? depromatq; iam veritaté: atqï ea de re multa: habentur adhortatio-nes, fecundum quas in hac eadem autinfe-quenti audienrta fifcalis adionem fuamin-choans petit fieri publicationem tefiiuniî quo ab ipfis è veftigio conceffo, cxhibcntuc reo teftium depofitiones,nominibiis tame ipforum teftium fupprefsis. Ordo ac ftilus harum depolîtionum oftcndit (atis quan-topere ciipiat fandum tribunal, vtventas dcrniim patcfiat. Namq; eo pado recita-tur omnia hoc eft, tot falebris, amp;nbsp;anfradi-bus difcorta ac contorta, verbifq? adeb an^ biguis amp;nbsp;ancipitibus,vtquiduis potiusqu^ hominum ratione vtentium dida vider* pofsint. Hocexartificio fandi tribunalis confulto fit, primum,vt reus Temper incet-tus acdubius fit vel in ijs ipfis quæ iamno-uit contra fc depofita. Deinde vt nulla ratione , quo ad fieri pofsit, fibi innotefcapr quorum aducrfum fe tcftimonia recitan-tur, ne contra ipforum perfonas excipie^i”

ARTES ALIQjroT DETECTE, 4t fe tueatur ; Tertio deniqj, vt fi de eifdem rebus dequibusfe delatum audit, cuma-lijs, quatn cum ill is, qui dctulerunt, collo-quutus fuerit incertusomnino, quiseum detulerit deferêté deprehédereconaturó-nes fortaflè indicet : atqj ita demum fiat, vf eo plures pifccs in pifcatoriam illam fâ-äi tribunalis naflam trahat.

Libenter hïc quæfiuerimus à patribus fideijdicant nobis(quando vt plurimü iuris funt peritifsimi ) qui fiat, vt quum teftium publicatio integra fcilicet amp;nbsp;bona fide fa-âa ex communi iure fit,in fanâo fuo tribu-nali nullum habeat locum,ncqj demum ex iurefit,nifi dimidiata ac meliore parte fui hoc eftfupprelsis teftium nominibus, cir-cuncifa, neq j altera, quæ reliqua eft, integra ac bona fide, imó mala, imo pefsima fide ,vt mox dicemus, recitata ? Item fi exceptio contra perfonas teftium non foluin ex iure fit, veriim etiam per quam necelfa-ria, ne proboriim innocentia ptfsimorum hominum calumnijs quaquam verfum pa-teat (etenim inimici,mendaccs, infames, fatui aut infani, ebriofi, infidèles, ferui, amp;nbsp;idgenus hotninumàdicendis teftimonijs vél in politicis baud magni mométi rebus,’

4» INOyiSïTIONIS MISPANICXß iure foro arcentur) curinfandifsimoißo fort»nuliuseftei reliäus locus?Eequisto-tum hoc nibiJi genus hominumaptumfe-* cit VC in cauGs hdei, omnium fànè grauil-fimis, tefhmonium dicanc gt;nbsp;recipiaturquC eorum teftimonium,ac vim obtineat vel ad damnandum morte rcum , quùm omni iure Gnt inepti vt ex eorum tantum teftimo niovel de re minima , quæ in controuer-üam vocetiir, in rebus alijs quis damnetur? Dicenc fortafsis, Pernegamus hic nonefle locutn cxceptioni contra perlbnas reihum, modo reus vlla ratione vel coniedura polfit deprehédere quis aduerfus ipfum, tefti-monium tulit. Ergóli quando contingat ciufmodi teftem à rso conieäura fua depre henfummullius valoris ab ipfis pronuntia-ti, ac foro próinde excludi, ingenti iniuria aut vtrumq?,aut laltem eorum alterum ef-fecerunt. Teftem quidem foro reum eijei-cndojfi illius antea nomen, nè à reo depre-hendetur, iure fupprclTenint : aut certe ream ipfum,eiufmodi teftis nomen tanto ftu-dio illi occultandojfi exceptiones illius de-mum admittunt, modo folerti conieäura aut alia quopiam ratione illi innotefcat, habcatq; vnde fufficienter aduerfum cutn

ARTES ALIQVOT DETECTAE 4? pofsit excipere. Hæc certè iudicjjs omnibus jin quibus femina aliqua zquitatisfint reliqua, inexpiabilis atqj atrox eft iniuria. Sedad artes.

Teftium itaqj depofitiones fuo ordine, phrafi, methüdojfatis indicant, tranfierint neper fanétitatis ofiicinam.annequitiar, fraudis, amp;nbsp;calumnia:. ld enim certó certius cft, eas vt plurimum,non iblum non recita-ri coram reo, quéadmodum à teftibus fu-erant depofitæ , verum etiamfi teflisali-quid forte dixerit, quod in fauorem rei aut fit, aut conuerti pofsit, illud totum reijci-untveluti inftituto fuo fuperuacuum, eo tantu admirtb quod in illius fit perniciem ^tqj eo rurfus ad ipforum cotes diligenter applicato . Vtveroperfpicuè iftudappa-reat, opcrçpretium erit formam in difpo-nendiseiufmodi depofitionibus ipfisvfita-tam,hic referre. Sic habet: Teftis. N. (fup preffo fcilicet nomine ) iuratusamp; ratifica-tus amp;c,dicit fe audiuifle in tali loco,tali anno tali méfe amp;nbsp;tali dieÇfi diei quoq; memi-nerit) coram talibus perfonisquasnomi-nauit, à quadara perfona, quam nomina-uit, quoddiétus. N. (iseüacufatus)dixit hoc amp;hocamp;c. In fuo originali cxemplarit

44 ÏNQ.VJSITIONIS HISPAHICÄE (quem proceffum originalem vocant) ipß baoenc has omnes circuftantias exprelfas, qua vtiq; expetunt à reftibus ad maioré re» fidem at in co exemplari quod tradunt reo ipfi omnibus iftis amp;. tempus amp;nbsp;perfonarun» circüftantijs, ex quarum obferuatione po-tuiifetreusdeprehedere delatore aut teile, fraudulenter fupprefsis bis vocabulis quidam alter qmdam Si terti us quidam,fa-tis faciunt.'ln hac depoiitionis forma ia-crxarguti« funt imprimis obièruandæ^vi-delicec, quùm dicunt (quod audiuit à qua-dam perfona quam nominauit) intelligi debet reu ipfûm eflè ex quo tetlis illudau-diuerit arte verb Inquifitoria fieri,vt in do-lofoillo exemplari quod ipfi reo tradunb veluti ex alio auditum, fcriprnm fit, nè cô-icâura fua teftem reus deprehendat : atq; (quemadmodum fupra diximus) vtiiilla ipiacumalijs quàmcûifto teile fortecó-tulcrit, eos nom inet, dùm quis fe percufle-rit diuinare incertus cogitur. làm fi eos nominct, ex quibus nihil antea acceperic iandum tribunal,continuo illi prolcribun-tur, ac inter hæreticorum fautores annu-merantur, quôd harreticum fcilicet hominem apud eos errores fuos peftiicntcs euo-

ARTES ALIQJOT DETECTAE, 4/ tnentem illicö non deiulen’nt. Si veró in teftisdepolitione legitur, (Se audifle à cua dam Alia perfonaquamncmiriauitikc. intelligattum delatiis hunc tefumauritu re vera cflegt;vt ipiius haict tcftnnoniim quare ad contefiandiim cum aho vjm vllam habet, ctfi ad augendum concepiam dceofufpicionem valeat plus fans. Difcri» men inter has duas depoiitioni.m toimu-las in eo modo confifiit, quod in altera additur hæc vox A LI A,qusE in priore non eft, tantum habet, audiuific fe à quacam per-fonaamp;c. Haec ex libro illo arcanorum my-fleriorum Eleubnæ matris. Eac captiofa amp;fraudulenta fophidice decipiuntccmi-ni Inqnificores miferos, qui illorum artes ignorant, tranquilli ac run Icilicet m cou fcientia quod mentiti nequaquam fucrint. Dolendum certè eft miferos homines ac plcrumqj innocentes eiufmodi, ob Inqui-(itoriatum artium ignorantiam nunquam ab aftutis iftis accupjbus obferuatis, adeo inhumaniter irretin.luuari tarnen vt cum-qiie poterunt hoc noftro confilio . Ira-quæad has artes melius deprehendendas atqî ft fieri poteft eludendas primum Audi« ofe cauebit acçulàtus gt;nbsp;ne in hac audientia

46 INCVVISITIONIS hispänicaU verbum vllum proférât ad refutanda diß* teftium,(fi quidem falfa autcaluniofafuCquot; rint)etfi ad id vel ex tempore agendum in'* ilrudifsimusfibi ipfi videaturzinquifitores ue fua folica improbitate extemporaneau^ confutationem abeo concntur extorque-* re: fcdpetatfolum rtfibi teftimonioruH^ fiat copia, quibus per otium amp;nbsp;ex mature deliberatione in infequenti audientia, auf quum primum potucrit, (cripto relpondequot; at: in qua vtiqjrcfponfioncobferuabiteii de quibus fiiprain acculatione Fifcaliseu commonefecimus. Secundo, accepte tc-ftimoniorum excinplari animaduertet diquot; ligenter(neq; enim vel in hoe à fuo cerem® nialiaduocato, multo minus ab ipfisdo-minis iudicibus vllam feriamfperare fpeifl debet) quinam teftium fint conteftes, qu» fecus'.fi quidem de re eadeni conteftes,ad enm de ea re damnandum de qua lunt coO'' teftes, fufficiunt. Imo duo auriti telles if hoc tribunal! nullî iuri alJigato,vnius ocuquot; lati vim habent : vnde fit vt duobus auri* tis fi oculatus vnus accefferit, damnar* reus poteft. Obferuatu ell ctiam dignum» ▼num Cuflodem carceris Inquifitonæ (Al-* caidium vulgo vocant) pro duobus teftiquot; -■ nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijiii

ARTES ALîlt;VOT DFTECTAE 4:? bus occulatis haberi : Itaq^ de eis rebus quas in carcere viderit, iplius vnû teftimo-niû fatjs eft ad damnâdum eum quem ipfe detulcrit. Accidit fubinde , vr alicuius depofitiônis aut accufationis vnus fit râ tum teftis, is fi auritus fit , torturæ pc-riculum reo conficit , modo aduerfus «um ab ipfo reo accipi non pofsit. Ad vitandum ilium eius formulæ depofiti-onis laqueum quem fupra oftendimus ( fi legitimo iuri, in hoc tribunal! ad om nem imuriam inferendam libero , refi. peâus aut honos vllus effet reliquus)fatis feo ad ipfum vel liberandû vel faite onium piorû iudicio,purgâdum fufficeret, fi quo J ilHproauritoteftimoniû retulerunt (eflet vel non effet particula ilia Alia , quafc à mendacio amp;nbsp;captiofa calumnia purgant dominilnquifitores) fimpliciteramp; fynce-re reîjceret. Tùm enim fieret vt fi auritum re vera foret, pro reiedo Sc minimi valons haberetur : fi veto ccculatum , légitima illius reiedione laqueus ibi ab-fconditus præcideretur , cogerenturqj fandi Pattes omiffo fane artificio, decla-nre teftimonifi iHud occulati teftis effe, ac accuMtiore ptoindç rçfutatione indigerc.

48 INQJ7IS1T10N1S HISPANICAB Sedcjuôhicte verras? Ipfienim, vtomni iuri domjnantur t aut potius immanesif illud tyrannos agunt,fcientes teftimoniuiî’ îllud oculâti effe teftis » fimulabunt fc accK pere exceptjonem reipro auritoilludhaquot; bentis , àc provtère ipforum videbitu^ pûfteaconftituent, reointerea exiftimafl^ te fufficienter à fe dilatutn illud teflimoquot; nium, ac nihil fibi ex co amplius timentc-Diuinet jgitur folerter aut pot jus precetuf Deum , vt fibi quod fado opus fit, in pcrplexjtate reuelet.

Parer præterea fua fponte fores in blt;^ fando tribunali omnis generis ac cond’t*' onjs delatoribiis, etiam fi infanj fint aut ff*’ te capti, ferai aut ex iure ipfo quoquo do jncpti ad dicenda teftimonia. Percup*'' doenim venatori vel ignauifsimus generofus quifque canis capturam mod*’ oftendens.gratifsimuseft. Quod fi torem ordo in dcferédo quenquam aut*^'''’ ba deficiant, aut memoria porro ea ver^^ cxciderunt jquæabeo quem defert djuit, teneat modo rem iplam, domini . quifitorcscx officioedoccnt,rcducunt^ in mcmoriam, adeo, vt non femel «pud cos deponat» nonqux audiuKgt;/^^

ARTES ALI(\yOT DETECTAE, Slt;i ip{è intlicare conabatur, fed quæ didaue-rintipfi- Ea in mclioré partem nófempet efle,piècreditur. Dcmentauictarneneos Deus, vt ad fuas hafee artes minus inten-derent, quum Hifpali anno 5 5 fupra mil-lefsimum quingentclimum furens quædâ farmina e catenis , in quibus ob furorem tenebatur apud pium quendam virum, cu-ftodibus abfentjbus clapfa, ad ipfos Inqui* fitores in arcem Trianx penetraret, Ecclc-fiam totam, quæ per latcbras in amplifsi-ma ciuitate delitefcebat, indicatura. Præ-.' da ingens ac opima, nifi Deus mirabil jtec à Ccetu fiio turn nimis tenero, amp;nbsp;fuppli-lt;:iis,quæ tarnen poflea fubijt pro Chrifti confcfsionejiaimaturo, eam tempeftaté ' auertiflet . Fuerat hsec mulier ante furore ' cx præcipuis illius Ecclefiæmembris, fi ' non fexum , fedpietatis fpecimen , amp;in ' rebusfacris cniditionem fupra muliebrem ' nbsp;nbsp;nbsp;confideremus, atqï hac præeipua de caufa

I men dederat, familiariter nouerat. In ipfo ' nbsp;nbsp;nbsp;autem furore, priorc pictate ac charitata

» plane odium conuerfa, adcó excadefcebat inFccleiiam piorum, vt perpetuum illius

ft iNQyiSlTlONlS HISPANICAR illius infaniæ nullum aliud thema foret* quam Inquifitores, ignés, incendia, agit» te nimirum diabolo, amp;nbsp;ex inßjnia mifcrri* mæ mulieris,dcftriiend« funditus illius pi-ïfsimæEcclcfia: occafionem aucupante. Si? luta igitur vinculis mulier, ad arcc Inquii» toriam feftjnato ac reda intédit iter.-pulfat fores, qus delaturæ innoccntem turbani continuo ex more patuerunt. Ingrefia petit feftinatum conccffum patnim. llli vclu-ti ad rem magni alicuius momenti üatjat conueniunt, confcdcnt in fuo conclaui, mil lier introducitur, auditor . lila continu^ dicit adfcrrefc catalogum ingentem Lu-theranorum, quibus plena fit ciuitas,ipfi» interea, qui in eiufmodi malos euentus fe-dulo excubaredebuiflentjfedentibus amp;nbsp;logo otio ac fomno torpentibus. Incipit deinde catalogum fuum ex memoria recita-rc, inquo vltrà 300. Euangeliumfumm» pietatcprofitcntes dctuliifet, nifi Inquiüquot; tores ipfiattoniti in principio ad rem pro-digio fimilem,(nullus enira aut per paucu» deLutheranis ante id tempus fueratfet'* mo) obferuatis aliquot deliciis, quae intet res alioqui veras mulicr perinfaniam in’* mifccbat, illam ©pportujjècópefcuifl'en’^

'Ne verb vel in re parum feria officium minus prxftare viderentur, foeminaibi retenta, accerfiriiubent eum ) apud quemilla afleruabatur, quem ex verberum dolore, quibus ab co ob furotem reprimendum af« feda fuerat, ptimum in delatis effe voluc-rat. Vrancifco à Cafra illi erat nomen in té ploD. Vincentijbeneficiario,cuius ob rc-ligionëpoftca captiatqj è carcete Inquifi tof io mirabiliter elapficffigies.in primo dc Lutheranistriumpho cremataeft. Accer-fito eo, quem vtiqj pro viro bono ipft turn babebant, qusrunt ab eo quid rei illud effet, quod ilia muliet indicarat de tot Luth» ranis 8cc. iHc continuo expreffoper vim, *C Gmulato rifu, cos veluti irridcre coepit, «V^bd mulieris infaniamnon percepiffenti vehementer enitn ab aliquot iam méfibus earn futere, adeó vt amp;nbsp;verberibus amp;nbsp;cate-îiis indiguetit, prout liuentcs ipfius feapu« læ, amp;nbsp;poplités etiam catenarü veftigia rc-tmentes teftari poftent. Q^mqîapudfc cxchaïitavis offteio in vinculis afleruare-txir,evincuVis elapfamàfcamp;fuis pertotâ ^ibem iamquænfc^feto lætati plurimum quod incolumis repettaeffet . Q^odve-xo(i«l.ut^raÛ5dicat, earn effe pçtpetuâ

9^ INQjnSiTlONIS HISPANiCAß iliiusinfanientis cantioiietn, vt foknt in“ fania correpti alilt;juo fpeciah themate pef pctuö debachari. Inmiant modo vincul* apud ipfum,pcrcontentur etiamvicinos, inuêturos fe ita rem habere : precariqj eos Tt mulierem ab ipforum famulis comprc-henfä ad fe ad vincula reduci iubeant, Mu“ liercm ergo réclamante, imo infanis da“ moribusarcem implentern, aflerenteniqî fe neqiiaquâ infanire, illiim vero pefsimö cfl« Lutheranum,Lutheranorum omniiitn, qui in vrbe effent j longe peftilentifsimum» qui earn ferro onuftam tot flagris quotidi® cæderet. llli,aborto affatim rifti.per famu“ los comprehendi, vinciri amp;nbsp;ad fua vincula rcduci iubent , hominis .pietatem co“ laüdantes, qui tam moleftamcuram jCi“ curandi furentem fœminam, fubiret, eX“ hortantefq? vtdeinceps earn melius cuftoquot; diret, né vinculis foluta eafdé rurlus turba eieret, Igitur artibus ac legibus fuis ita n® gledis, hac vice amiferunt domini inqiii“ litores eo tempore haud omnino malêi cam ingentem capeuram qua duubus aut tribus poftea annis, matura iam £cill cet Ecclefiæ jUiiw rind«!»« » potiti fan® Jam ad rwn

ARTES ALIlt;X?OT DETECTE, ƒ4 Obferuandum præterea eft in hoc fanâ» tribunal! adorem non cffc enm , qui que» qua detulit aut accufauit, fed Fifcalem. Is recipit in fe accufationes amp;nbsp;adorem agen ti is qui accufàrat, loco teftis inferuii ,fepc etiamfolus, Eius reificutaliarum omniü, non eft quod vllum prater eorum ipforun» teftimoniiimadferamus : fupcreft vC quiuis iudicet qua lege aut iureidfiat.

Ertio aut quätto'^ poft hæc die, iube-turfifti reus addi--^ étateftiîi lefponfii-rus. Adeft etiä fuus aduocatus . Haud eft hic praetetmittc dum, quod cùm in

tedis iudicijsadaocati officium fit, vnà cu fuo reo , quern défendit, dida teftium ani-maduertere diligenter, exeifqj depræci-pms refponfionis fuse capitibus ipfum fe-rio cotnmoncre , acinprimisrefponfionc ipfa induftria fua cöficere, eoqj ordine dif-ponere quo ilUus caufa commodius adiu-

ff INQJÏSITIONIS HISPANICÄÖ uari pofsit,(ecquod erit aduocati officiu«” nifi hoc fit? )relinquunt miferutn vinäuß’» vtip/èproutpofsit,refpófioné folus mo' liatur, nullius præterquam folius Dei op^ adiutus. Si quaeras qui pcruertat hac eti^ in patte fanêium tribunal eum morcö’’ qui baud dubiè ex ipfo naturæ iure flui^ Habent quod refpondeant aliud nihil, n**' /andum hoc tribunal non efl'e vtaliatd'' bünalia : amp;nbsp;re vera itacft: ncqj enim ipfiu^ artes alicuius forent momenti, fi reis ineo fiftuntur, libera ae integra manerf^ ea defenfionis fuæ ratio, qua illis iura oH’’' nia permittunt. Arqui pofteaquam viD* éius pro vt potuit, rclpondit,tum demùfï” oportunè fcihcet,adefi illi fiius aduocatü^' Is Coram ipfis Inquifitoribus, tamcircû^ Ipeâêatq} ipfenouit renimagnipericu^ agrefliiro eflè opus, ne ipfe quoq^ in Inqui'’ fitorios laqueos minus cautus forte in^'quot; dat, indicat fuo vinäo quibus teftimoni? prematur vehementius, qux grauamii’^ aducrfuseum comprobentur,qui tefliu*’’ fint cóteftes, qui lècùs? vnumqj reniediu*^ fiiperefie, videlicet vt ipfe folerter diuinÇf’ à qnonam fit percuflus , vt, fi fierit pofs^*'' aduçr^ eu exceptiones, igc^tetun

ARTES aliquot detect S6 hîc oportet aduocatum, vitra id quod iam vindo ipfiex eifdetn depofitionibus à fc per otium infpedis innotmt, multa garri-re, quibus fortaiTc vindus, veluti pet trä-feniiam, alicuius rei commoncfiat : tantû cumonet.vt per dies aliquot (vt is cui otui abundè fuppetat ) coneturin memoriam reuocare , quibuscùm forte habuerit ini— micitiasjfieri porte, vt ex fuis inimicis quif piamfit,quieum detulent . Namqîfide inimicitia conftare pofsit per legitiinam quzftioncjhfc vna exceptio à dicédis tcfti-monijs quodcûqî genus hominu in eo tribu nali arccat. Monet etjam inficiari fe porte teftimonia, cum inter fe non fucnnt fatis eonftantia, aut fuerint (vt dictum eft) ini-micorum gt;nbsp;compluribus teftibus probet contrarium cnis, quod illi obiedum eft, in frcqucnti vfu ac excrcitio fibi potius fuiife, ac fæpe obßitiüe ei negotio de quo eft ac-cufatus. Videlicet hoc eft fummum auxi-lium quod ab aduocato fuo expedare vindas poteft, atqj fie iubetur in fuum carce« rem remitti, obteftante prius ex more fuo Inquifitorc, vt verum exponat : adhibitis ctiara minis pauló inuerecundius, nili mature obtemperet, ex iure fore ab eo expri-

INQyiSITIONIS HISPANICAB inendum: quibus verbis baud obfcurü exa* nimis fxucrioris omen reus accipit.

Elap/is igiüur tribus aut quatuor diCquot;' bus ad reuocandumin rnemoriam,autad diuinandum potius reo concefsis, vocatö in audienriam interroijant, an meminerit rei alicuius j quam exponat ? Indicante eo de nouo quidpiam vel nó jndicante, aduoquot; catus ab eo quserit, an de teftibus aut delàquot; toribus quippiam diuinarit ? Hïc vinótus, fi alicuius rei hac in parte meminit ,ean’ cxponit, petens vt videant, an forte delàquot; tores fui fuerinr illi aut illi, quibuscum üquot; bi olim inimicitiæ interceflêrunt, intercC'' duntuc eo tempore. Si non exadediuina-uit, périt tum refponfio tùm tn'um aut qu^ ; tuordierum labor diuinandi, ipfiiifqj ac^ eufatio manet inconuulfa . At fi redé illi* diuinare contigeritaduocatus ab ipfo pequot;* tens quibus exception ibus aduerfiis eo* quos nominauit, pofsit agerc, baud apefquot; tè fatis ei fignificat, fe rede diuinalfejquaquot; do ncque apertius ei licet. Exceptionibu* itaqt expofitis,ac nominatis à reo teftibu*» quibus cas comprobet.aduocatus veluti in liberiore iam arena verfàns,fufcipit earurn quïftioni^ ha^ndaru curara. Soleteti^

ARTES ALlQyOT DETECT AB, st petereàreo aduocatus,an ad fe exaétè pur« gandutn probare pofsic, amicum ac fami- ‘ liarem fuifle monachis, præcepta ac cere-rnonias Ecclefiæ Romanæ diligenter ob-feruafl'e : Confefsione auriXulan ac com-mnnione , hoc eft participatione panis Milfatici frequenter eflê vfum, Jtem irna-gines amp;nbsp;cruces , quoties dats lint obuiam, profequutü fuifle ea veneratione, quæ Lu-teranæ hærefis fufpitioncm retnouerc ab eopofsit. Breuker, an in vniuerfum probate pofsit contrarium defeeius, de quo eftaccufatus. Quodfiadhæc omnia probanda fefe offert, Inquifitor jfolenni iuris aäionc pronütiat fe cum admitere ad hsec intra noucm dierum fpatiuin comproban-da, cuius rei cura, nominatis ab ipfo reo tcflibus(vtpaulo ante diximus ) aduoca* to in totu cedit. Beneficium hoc fefe pur-gandi haud conceditur omnibus, fed ijs tantum, de quorum criminationibus con-formia ac fibi vndiq? conftantia teftimonia nó fucrint. lis enim de quoru delationibus teftitnotiia conformiajnulkiminhis purgationibus præfidium patet, tantiim a mittuntur ad eai in teftc exceptiones de qiubusfupra.

Quùtn ad hune rerutn fuarum ftatuiH reus deiisnerit, perfuadeat libi oportet, Deum ad explorationem puti purt fideiqj fuæilJum perduxiife. Etcnimfiadpræfen$ periculutn corporis effugiendum in animô induxerit in eius generis purgationibuî pr^fidiù quaerere, tieri fortafsis poterit?t quod ad Romanz Ecclefi« fubiedionetfl» eiufq3 idololatriasattinetgt;apud fanâun^ fcoc tribunal perpurgatusmaneat; verùii’ pro comperto habeat, apud illudDei triquot; bunal creaturis omnibus reuercndum,att1^ in verac fijz Ecclefiæ iudicio,fécus forc-Itaqj operzpretium erit rt eiufinodi vinquot; élus etiam atq; etiam videat quod agat, animum fiium atqjfuæ captiuitatis cauquot; fas hoc in loco perquam diligenter exploquot; retperpendatqî- SieniinDei gloria amp;ve' ritatis ipfius îngeoua confcfsio captiuitaquot; tis lùæ caufse lunt, dùm abiurato Chrjft^ ti fanguine teftamenti côculcato àrq; abquot;quot; negara ea veritatis luce, ad cuius commUquot; nicationem Deus ex ignorant»« amp;nbsp;peccati tenebris eum tranftulerat, maledidis dânatis illis rationibus faeuitiamhoinin^ ▼itarevelit,efïugiet fortafsis (vtdiximus) ftnpcodens tormentû,recuperata etiâ homing»’’

ARTES AUCiyOT DETECTAI lt;Só minû gratia at veto pro certo fciat neqiia quameuafurû feacerrimu Dei iudicium, ■' cuius veritati rcnuntiauitl, quiqj occilb i corpore potellatem deinde habet animum ’ in perpétuas amp;nbsp;omni folatio vacuas tene-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bras dctrudédi. Verùm fi aliquis pro gloria

’ ac Redcptoris fui authoritas apud cum ali ' cuius eft mométijdicentis, Qiÿ abnega uerit Cora hominibus abnegabo amp;nbsp;ego ipu Coram patre meo cælefti: eum verb qui me faillis fucrit cora hominibus, fatebor amp;nbsp;c-go ipfum Cora Patre meo cælefti amp;nbsp;ipfius angelis amp;c.ab ca vna authoritatc veluti à fa era ac firma anchora in ea hora totus pendebit amp;nbsp;teporarise falutis mediis omnibus â fuo aduocato ipfilq? iudicibus hïc fibi obla tis ex animo atqj ex ore,abdicatis(vt potc quibus citrà iniuriâ créatoris fui Sc animse fuæ certu exitiûaffentiri no pofsjt)cxhibe-bit pcrfpicuâ ac dilucidâ fidei fuæ côfefsi-oné,millies fe beatû arbitras,que in eu tc-poris articulumneus deduxeric.quo pro na mine Seruatoris fuilefu nónihil affiidionü pati pofsit.terreno fuo domicilioddeft cor pore infirmo ac caducojpro adeö fcelici ac jlluftri caufa in gloria códitoris fiiiamp;ECCl» fix fux gdificatione difrupto dificóoqj.

ét nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JllSPAîilCAè

Ifta enjfn maledida falutis media quæï Sando illo totius iniquitatis tribunali iß hacaudientia reisjex mifericordia fcilicet crocodillea offerri foJébnequaquam co có' (ilio hïc à nobis refcruntnr * vt per ea falud fuse pij confulant, quin porius vt ea noue-tint, atqî cxecrentur? Sc vniuerfo orbi in-notefcac^quomodo Sacroiandæ loquifttio’ nis ftudia, tnolimina, inftitutaqj omnia io corn modo icopum collimentur,ad deij ci-cndum videlicet in æternum amp;nbsp;côrporjs amp;nbsp;animæ interituin , cum quem inter far-uas amp;nbsp;fanguine filiorum Dei pcrpetuo mâ-dentes manus acceperint i fiquidédiuinâf luci renuntiauerit : fin fccus, corporis tantum, in quod folô,in ijs qui feriô Deum ti-tnent, fæuiendi poteftas illiseft concefla« Vindô poft hæc in fuo ergaftulo per menfes aliquot pro arbitrio patrum quiefcefÇ permilïo, eum ad agonem rurfus vocât.cut Inquifitor primum dicit, teftes quos in purgationem nominaucrit, iam efte audi-tos. videat proindè habeat né adhuc quic' quam quod pro fe dicat, an vclit porrô ia concluderc. Adhibct deinde importunant illam fuam adhortationcm , vt verum di-catj eis enim nunquatn fuerit fatis didum«

ARTES ALIQVOT DETECTAE, éi Vindus ad hæc refpondet,pront rtrnm fua rum flatus confnlit. Multi adhnc foknt itc rum atqj iterum interrogari, refponfionü iam ab ipfis cxhibitarü verbis fingulis, ar-gutifsimis cauillatonbus argumenta fine fine fuppeditantibns. Reo porro conclu-dentc, Hfcalis quoqj conclndit ; atqj ipff poftea Inquifitores cum fuis confultoribus ätqt alfeflbribus quùmlibct, amp;quoniodo libct, fententiam ferunt, theologis,mona-chis, amp;nbsp;Clericis, quicquid ad dodrinam ôc fidem Ipedans reus dixerit ,prius exptnde« tibus, ac ad fuam ipforum cenfuram reuo-cantibus. Qualificationem dodrinac id vo-cant. ibi, fi abunde probauit reus fua ills putgàtione,nihil fibicomcrcij vnquam fu-iffe cum ChriftiEuangeliogt;(quas commu-tatis prorfus genuinis rerum nomencla-turis Lutheranas hsrefes vocant) aut cum ex integroabfoluunt,autjquod frequen* tius acciditjiudicium aut mitigant,aut ag« grauant pro ratione eius fufpitionisjquani reus in corum animis reliquit, eo tarnen fempet obferuato, ne ex ipforum maiiibus quifquamcuadatjamp;fipari cum eisimpi-«tate certaucrit gt;nbsp;qui immortalibus ac im-perpetunn mdekbihbus in cute refidenti--

INOyiSITIONIS HISPANICAÄ, bus vibicibus non tefteturjn fand« Inquiquot; fitionis vnguibus plufquam koninis fè fix* ifle aliquando. Veftigia vnguium funt bo* norum profcriptiones in fifcum, perpetu* aut temporanci carceres, veftis lutea rubra cruce infignita, Sambcnitus vulgo di-dus, perpétua demùm ad omnempofte-ritatem infainiagt;qua(n nulla actas tempul-uè abolere pofsit: dc quibus infra fuo loco. Si veto reus in conftanti fidei confefsionc permanferit, xut conftanterinficiatus foe-rit dida tcftiu cóftantia aduerius fe, in quo tarnen no excepcrit,torturis adiudi-catur,de quibus lam dicemus.

yu quideitt cr wiferrintii ab initio fé* ysy perßlt;it(k0ior huni^ j tttfj}me)piorum(mo' Q do cunt im(gt;iorum, iit

hoc uitA profpcritatf coparetur), conditio» deo^ rem grata (iuX» CfmHi dpud lohannent uerba ) fe prlt;eftare arln* trai^,qni (0$ quiUfis fere de caufa interfecervd nouofjf

ARTES ALIQyOT DETECTAS» Ô4 no«(^ (juotidie iUoi irretiendi bqueos mdchinana tor, qwMl aliqua cx parte prias fatis conprobtiuia Whj , Et quan^aant hailenus narraaert« m«s, ciupnodi fint tian miquitatis tum fraudit» ut Mgerutis'àtijue iure, ratione nbsp;nbsp;tequitite reÿ c«pi«

entibus populis intoSerdbilia merito uideanturttd» wen Wttw^wedeincepsnarraturijM/BttS comptfM tion,non WwJo utcuru^ ferri pojjt »Herum ttidm hu^ »totoitati« er «quitatis plena apparefcSt. Excedwt • c«im omné bdrbaru imo cr ontni beUuitM feritdtent «ld aliud quantomnis (rucwIentHm ingenium ed ia quifqudm re aè refer at, quàm ad titod ip/ùw qaod ^d niuuntreferunt er ex quo re uera profidfeuntur ^idbolifcilicet nibil in bHmaius re6i« néq; in omnifiHB porró,qHlt;eHideri ddtur,monRrofum hoe ac diaWi« cumpLinè truculentüe cxemplum exæqudnte.Obdure fcdt ergó,humitmtdtif^tcneritudmcmtdntifper de-ponat ticcfljè eü humdnum cor,/ï qult;e fequuturßccis oculis dudire uelit, dum arcedentes propius ad hune truculétùe ofßcindm ubi mifm homines leuilfimis fe» pe de cduf]s,qudm fepifßme etiaminnocentesexctira nififantur,detrdäofdn£litdtis «eIo,qHod adeo perni« tiop orbi hdilenusimpofuit, edmgt;ind}fs eä, ^eäM dam omnibus proponemtM.

Igitüt lata fententia, fi reus torejuédu» »0eft.nôaccctfitur amplins,quoùfqj in die thcatrkj illiusjpópg (quo inpublicûfpc-.ÄaculuauditwiftnUBtWi *c

INQ.VISITIONIS HISPANICAS acèvcftigio fupplicia quifq; fubiturj,viJi^ öiomnes educütnr,de quo infra fuoloco' cum aliis exit, nifi omni noxa abfolut^ forte fir, ac innoccns declaratus, turn eni*’! obferuatur adhuc in ipfo carccre vfqj ad t’* duum triduumuepoft illam pompam,'^ inter reos alios is quoqj exiflc vulgo vid®‘ atur. Hoc ex facro etiam artificio fit gt;nbsp;ipfi temcre ac citra fufficientem accuf^'' tionem quenquam comprehendere exifl*“' roentur, quemadmodum amp;i ipfi rinâis pius inculcate folent, dum cos, vt ca indgt;' centquæ ipfi cupiant, hortantnr. Sanlt;5‘’ tribunal! ntillæ in vinâos fuos iniuriæ Tut'* jniuriæ. Ex iftisnonnullos» quoscertis^*' occultis de caufis fauorc profequi ftatuerû^ biduo aut triduo ante illam pompam lib^' ros domuremittunt jfparfbineundem*’/ néab eis rumorc in uulgus ,falfiseos bus fuifle accufatos:fcd facile dcprchcnd^^ artificium,qui nullum ob id negotij tefi^’’’ fal/utn ( in (}uot aliat fêuerifftmè anirndduerti fuppliciodf^iutdet. Quern verb torqueri crcucrunt,quum ipfe minus cogitatjaddi*^ ci in audicntiam iubent, ibi Inquifit^’*^^ omncs, aut eorum maior pars , fedent txibuoaliiadefr etiam ouiculx moz - ■ ---

RTBS ALIQUOT DETECTAI, 6$ tndæ paftor,Prouifor fcilicet aut Vicarius, K quiex officio paftorali(^vt fupra diximus)Sft fententiæ amp;. torturis ipfls intercUe debet.

In hac audientia dicunt reo, caufam ipfius vniuerfam infpcôtam ab illisdomi-nis 8c eorum confultoribus, atqî cxamina-tameffe, qui pro comperto deprehcnde-tint, ipfutn, veritatcm ex integro manifc* 0* ftare noluiffc : atq; idcirco cos decreuiffe, i* vc torturæ quæftionibus cùm ipfo agatur, 11' nbsp;nbsp;nbsp;quibus veritatem ab inuito exprimant : ob

y idq; ctiam atq? etiam hdrtari ipfum,vt vl-li' nbsp;nbsp;nbsp;tro eam exponat ,fi velit torturæ non expo«

ill Keferùt illi torturæ genera.quoad poffunt, 7 attocifsimc, vt fumtnù illi cerroré incutiât. V nbsp;nbsp;îatcntc reo quicquam ,vel diffitente,ad tot

i* turam porto eft eundum. Itaq? accerfito arcis cuftode.iubent, vt in conclauc tortu-tæ ,reum ducat. lllud vt plurimùm folct 0 nbsp;nbsp;nbsp;eCfe anttri quoddam {ubtcrtaneum, àc pet

frs,(nc eorum, qui ibi torquentur,gemitus, ac mugitus exaudiri alicundè pofsinc) pet 0 uenitut. In eo eredum tribunal gt;nbsp;vbi ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E In-

66 INQjriSiTIONiS HISPANICAB Inquifitor, amp;nbsp;Prouifor, amp;nbsp;fcriba fedent aJ fpcótaculum anatomia:, eius qui illuc in-* troducitur. Accenfis luminibus Sc ingreP fis tragœdiæ perfonis, carnifcx qui alioS omncs inrus iatn expedat, inter omnc^ alios eft fpedaculo Sc contemplatione diquot; gnus. Is totus eft coopertus nigra veft^ ex lino ad pedes longa aftrida.vndiqj ad* hærente corpori in earum morem, quiba^ vti (blent ij qui ob fuperftitionera die lou*^ magni feu (indi, fefe flagris cædût in coi’’ pluribus, aut ferè omnibus,papatus locis-Caput habet velatum oblógonigroqj ca' perone quo faciem totam contegit relid*^ duobus modo paruulisad vifiim feneftc^'' lis. Hæc omnia eotendunt vt maiore tcf' tore concutiatur animo ac corpore mif^' lus, hac imprimis diaboli alicuius imag*'' ne, cuius manibus torqueri debet. O fa’’, das artesDominis igitur pro tribuO^ ’ (edcntibus,nouis adhortationibus vinlt;3^^ moneriincipit,veritate vltrovt expoO^^ fin minus,fi in t(«'tura(id quod multiscj’ «ire folet(brachio,aut mcbro quopi^^ fucrit fradus, vel etiaobierit, (neqj c’’* mitius agere dccreuerunt ) fibi fore ii^P^ tandum, Hac vna córnoocfadiondi^^^

ii funt ac tuti in cófcientia corâ Deo amp;nbsp;ho minibuSjfuo iudicio fanâi pattes, inlbteC-que ab omni dâno,quod patiéti in tortura obtigerit, ctüin eanioriatur,vel innocés amp;nbsp;abôni culpa immunis. Inter actes tû cômi nationes tûobiurgationes,cxui eu fuis ye-ftibus iubét,etiâfimuliet fit. vel virgo quac piâ honeftifsima ac pudicifsima,cuiuftno-

• dijCÓplures habete folét in ea catnificina, i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quibo côfpici nudas corâ ip(is,vel illis ipfis

i totmétis durius prx pudote totmentû fuit. » Si quidem impijifti nullo vcl humanitatis . habitotefpeéfu ,uelctiâ vllius honcftatis gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(etfiob aliud nihil foret qua obtétu barba-

5 rùfuarù St oblongarûveftiû.acnominisfâ« ‘ Âimonix quod prx Ce fctunt, qnando neqj , nbsp;nbsp;nbsp;pgQ neq3 piarûmatronarû amp;nbsp;virginûhone

ï *fqt adhutneros,acfi quibs» excatnificatu-/ ticasfùt.totturç.nô poifét catnifiâ pénétra 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te, vcl fctnotalibus quàm catniGa ipfagt;me«

i) liusqux nudari difpudet, forent occultan-* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qftédunt iUâ inanenr volup taré,qui

68 INCVVISITIONIS H1SPANICA0 ex illo fcedo fpeâaculo percipiunt immu-di ac impuri cælibes , fcilicec amittere fc nolle ,amp; fi tanco Sc dolore Sc pudore piarö feminarum, qua: ibi tot'quentur,illis con-fier. Neqj hïc deerat cur aiidira cognitaql iftac immani impudentia dominoruifl iftorum patrutn fidei ab vniuerfb populo’ tam papiftarum quam non papi{kruin,vC commune quoddam pedifenim malum to to orbe exterminarentur, quorum aut yxo-* res aut filiægt; quarum honeÔas atqj pudicp tia efle illis debet magnoperc commenda' ta . in illorum, vndiqî imputas manus aut deuenerunt,auc iam fiint.aut deueniét fof' tade aliquâdo probrofâ eiufmodi côcumeH amaccepturar Atqui vt ad inftitutû redeaquot; mus,exuto veftibus (ùis vinélo, viro aut mina , vnifq? perparuis femoralibus puquot; denda contetto .innuunt carnifici, quo gCquot; nere torturæ in milèrum.vti debeat: nanlt;l^ vcl in iftudquoqj efliJIis certa ars, certo' rum cùm fignorum tùm verborum, ôc ccf' monis peculiari généré, quibus Sc indicé* êccarnifices c«teriq;eius malediétac offi' næ miniftri fe inuicem intelligunt. Tort^' rx genera quibus patres fidei edocerefid^ fùatn confueuerunt, funt complures gt;

artes AUQJ70T DÏTRCTAR 69 omnia vinâus vnus noffe poteft. V fitatiora veto funt, Garruchs feu trochelæ, neruo-rum amp;nbsp;aquæ,ignifq3,ôe quitus fingulis fuo loco. Hic rurfus nouis commonefaótioni-bus ac obteftaiionibus vinóium admonét, vt amp;nbsp;de fe amp;nbsp;de ali js fibi notis indicct,quod nouerit atqj has inter obteftationes,quetii garruchæ torméto delUnarutjCius roanus a. tergo reuinciunt certo otbium numero,ad oéto videlicet aut decemxx iulfu ipfius Ina quifitotis fingulis vicjbus carnifice cordatn circum manus fortiter obducente, né nihil nonvideatur iubentc iureipfoac fcruata omniæquitate fieri. Hane primam adtor-turamvinäioncmnouae obteftationes ex-cipiunt, fecundum quas , vitra prxdiiäum colligationent manuum, obligantur illi fi-mul poilices alia corda tcnuiore,idqî acri-ter . Deinde duas hafee cordas tnanuum fcilicct amp;nbsp;pollicum ad camelum quendam ibiexGanucha aut trochlea pendentem alligant. Immituntur deinde pcdibus prac-graues compedes , fivindtus eas non ad fert, ijfque addunt ferri mafiam quandam-a?. pondo prima vice,qux a compedibus inter ipfospendeat pedes. Vindo inhunc modu adomato adhortationes ac obtefia-

70 INQJISITIONIS HISPÄNICAS tionesrepetuntur,atq3 inter has cantio* ncs carnificis opera incipit in altû fuftolli» fcribæ amp;nbsp;Inquifitoris obreftationibus câf nificis opera commitantibus.Capiteip^^ trochicam contingente vindo^eum rurfu* monent, vtindicet See. illico inde depo-nendusjfi obtempérer ; fin minus,tantif' per ibi futurum donee exponat quod ab eo petitur. Poflquam verb diutius fic pepenquot; dit nihil faflus, iubent cum inferné depo' ni^addjqjad pedes priori ponderilibra’ totidem, ficq; rurfus in fublime attolli co' minantes ibidem moriturum, nifi appe-riatquod ipfi feire abeocupiunt, prsci* pientcfqj carnifici, vt eum diu in aereif detineat penfilem, vt grauitatc ponderis apedibus pendentis membra omnia atq? artus vitra modum diftendantur. Inter cd clamores ac gemitus , quos ex vehement ti omnium membrorum cruciatu vinélf^ edit,ipfiquoqj vicifsim voeiferantur, veritatem prodat^aHoqui fore vt inde pr^* ceps detur, Neq^ deeft comminationi f*quot; dtum, ipfo enim conftanter perfeuerantc» prsccipiunt carnifici vt remiffo fune eui’^ indepræcipitet, atqj in medio acre repeH'' tc rurfus retéto func prohibeat cafumj

ARTES ALIQVOT DETECTAE yr fado iunóturz omncs patientis, cum bra-chiorutntum crurum,ingentibus cumdo-loribijs, auulfis à fe inuicem membris,diC« foliiuntur , pedum pondéré ex repentina cafus prohibitione,vehemctius atqjacrius cotum corpus diftendente.

Neq; hîc cefTatur. Nouis enim Si ad-hortationibus Si comminationibus , nifi pareat, pondus à pedibus tertio augctur, ac femimortuo in fublime ferri iuflb, do-loribusaddût contumelias, vocitantes ca« nem, ha-rcticum, qui veritatem tanta per tinaciaoccultct', atqj demum ibi moritu-rum, Quùm verb vinétus in medij s dolori-bus Chriftum inclamat , qui opem tant immanit er pro fe torto ac plané moribun-doferat(vt omncs, qui proipfius verita-te torquentur, fané agunt) fannis àc fco-matibus eutn deridentes , lefii Chriftc Iclu Chrific, (inquiunt) fincnunc lefum Chriftum , amp;nbsp;veritatem patefac . Qu,a-lem inclamationem Cbriftj edis? fatc-arc quod pe.timus, Enimucro apparet, quam fint eiufmodi blafphcmiæ illarum affines '.Eliamiftc inclamat; Deo fidit,eri-piat eum nunc,fi velit,dicit enim fe gnatuia Deicflc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

7^ INQVISITIONIS HISPANICAB HÎC fanè haud ddinunt patres fidei perfpi'* cuutn tefiiinonium ccere, Chriftum ipfun^ eüe,cui in hac controuerfia bellum inférât» cuius nomen ab ijs qui propter ipfum p^quot; tiuntur, inclamatum,adcö odiofüm, moquot; leftunij deniqj auditu intollerabile illis lit'

Si quando patiens fe indé petit depo' «1 indicaturus quicquam,indicetq; nóni' hilj co faâo torturam ipfe fibi adauget, enim incipere depromere exiftimatunqU^ re eo dicendi finem faciente adhortatioquot; nunijComminationum, amp;nbsp;torturæ demufl’ ipfius initia amp;nbsp;ipli repetuntdn fublime rut' fus ferri præcipicntes ac fecundo inde dflt* pra;cipitem,modo fuperiusdido. Tortü'' ra hæc vt plurimnm protrahitur 4b hot* diei nona ante meridiem,ad duodecimal^' aura meridie primam . Quùra verb I'quot; nem facere libet patribiis , carnificei’^ ipfum (imulate interrogant, habeatnèÜ’* parata aliarum torturarum inftrumeni^^ vt ex prateritis tormentis femimortu'’ nouum terrorem addant. Carnifice fe non attulilfe refpondentegt;iubentci vt i*]'' fequentem diem eaparet ,curetq? neO’*' hil defit. Videamus ( inquiunt) an ab iÜ^ pofétimiiS vçritatçin extorquere, Vinö^* ■ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' vet®

ARTES ALÏQVOT DETECTAI, TJ veto ipfum toto corpore confraéiû, fie diC-ceffuri confolantütjfcilicet his verbis. Satis nunc. Ab hae tarnen hora ad lutem craftinam videto vt in metnoriam reuoces quodindicaturnses ,alioquiin ipfa tortura moriere. Neqt quod ferendum tibifu-pereft, ci quod hadenus tulifti, fiæile effc exiftitnaueris » Itaqt egrefsis illis, carni-fex brachiorum amp;nbsp;crurù iuncturas ( quoad poteft) inifero compingit, indutumq; fuis ■veftibus in ergaftùlum fuum teducunt, aut portant potius pedibusnullo modo confi-ftete valentem, firpe etiam e^t cruribus aut brachijs trahunt inhumaniter fatrs, Hîc 1 nbsp;nbsp;etiam euftos cateeris vt humanitatis Icgi-

fr busfola ceremonia rei aut fadi vacuafa-I nbsp;nbsp;tiffaciat, vindo dicit, accerfendum fore

’ Q^em torquere amplius nolunt ,bi-duô aut triduo poft adaudientiam voeât, eumq^èfuo ergaftulo adaudientiamitu-rügt; ante oftium conclauis vbi torturæ fiunt, trâfirc faciunt, vbi carnifex fc videnduns ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftia, qnam diximus, diaboli petfona cô-

fulto exhiber,vt vel in ipfo tranfitu prætc-rita tormenta ex iUius vifii cogatur vinâws delibate , Audientiam ingveflüs inquifi-

74 INQJISITIONÏS HISPANICÄS torcm Si Prouiforem Si fcribam in coru® tribunal! iam fedentes videt, qui vetcri' bus adhortationibus Si obteRationibu^ fuo more ei fuadent, vt verum dicat, quod fi neqj hac vice quicquatn extorferint»!““ bent eum in fuum carccrem remittj. Si vf' ro aliquid turn indicat. vrgetur prefsiu« atqï eiufmodi elfe poteft quod indicauerit» vtad torturam indededuciiubcant,ablt;‘’ amplius cxtorqueri poiTe cxiftimantes.

Quèm veto torquere amplius conft*' tucrunt, tertio die quum iunéurarum lor eft vehementifsimus, ad audiëntie”’ vocant t ibiq; amp;nbsp;obteftationcs amp;nbsp;atroC^ minât rcnouätur,vtfcilicct hatrcfês reueld’ cos etiam quibufcum eis de rebus aliqua”quot; do cgit, cos item, quos nouit cius effe tentiat; fin minus ,and torturas fe accing^' in quibus fi quid incómodj in corpore ceperic, moriaturuè,rua culpa id fututUi^' Quod fi conftanter adhuc in fententia leueratjpcrcarceris cuftodem ad tortut^”’ rcduci iubcntjvbi fedentes, vt fupra eft, pro tribunali vindumfuisveftibus^'* xutum,cadem nonnunqua tortura; ratio’’^' quaprius , ilium exercent, auda nih’^‘’^ minus hoc modo. Pendente exmanib^^ terS*’

0 femur fimul circumligant, deinde pari ta-iJ tione crura ad medias tibias, tum ligno gt;nbsp;quodam fingulis inferto cordis inter ipfa gt;nbsp;crura eas pro arbitrio adftringuntadeoa-criter,vt cordis in ipfa paticntis carne ab-j ditis, nouus ifq? vehementifsimus crucia« J tus mifero addatur. Exigit in hac tortura vinâus tres aut quatuor horasprolnqui-(itorum arbitratu, quacftionibus, obtcfta-, tionibus,probrjs amp;nbsp;fannis interca non cef-, fantibus.

Q3Hm Midetur, altos bar wire altwcl tortu« r*genus expert«cogunt,quod, etjialijs trtigt;unlt;ta

' ftbus iw/celeflosbomines/jtquo^ ujiWtum.tdraen, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;feuitU , fanäui» tribunal went»

' fbi proprium f«it. llludBurrifeuafelItwulgèwo eant .nos CT neruorum luprii apfieîlduimuh

' Apparatur veto in hune modum. Eft feam num ex folido ligno,fuperiori tarnen parte excauatum in canalis formam , adc6

' vtiacentis in dorfum hominis fit capax. Ea pars qu® dorfum cxcipit, baculum quendam teretem tranfucrliim habet» qui iacentis dorfum recipiens canalem ipfum contingetenon finit,

76 INCtyiSITIONIS HISPANICAß nèqui ibi efl torquendus vllam vel in ro requiem habere pofsit. Scamnum ver*? jpfum ûc eft loco fuo adaptatum,vt ei, q*’* inillo torquendus imponitur, capitefi^' pedes altiores . Impofito in eo loculo hnncmudum torquendo,fœmorum,cn'' rum ac brachiorum mediæfiftulæ feucâj’quot; næ dur is fed tenuioribus obligantur nerui^’ quos poftea palis intercertis paulatim ftringunt, quoijfqj nerui ipfi in patient'^ carne abditi,amp; offa ipfa fere attingan£gt;^ afpicientis confpedum omnino efiugiai’^' Additur præterea tenuifsimum quodda^ ex lino velum,quod fuper iacentis os ext*^' fum nares quoqj obturât, vt orc aquam cipiente, refpirationem per nares cohib^' at. Deinde inftillatur in os per velum aqa* adeertam menfuram, pro iudicum art”' triu,quæ non guttatimfed adfilimod”*? in iacentis os ex fublimi decidens,tenuii^** mum velum facile in imum guttur fecu”’ trahit. Dicas hie miferum hominem tibunduineo efleagone in quo extretf^^ fpiritus mox exhalaturi,e0e iblcnt. nifi*!/ huic rcfpirationis præfidium nemo prol”' bet, illi nullus eft refpirandi locus,os aqr’^J aares velo impediente. Quum vero ex

ARTES ALIQUOT DET ECT AE, 7^ gutture velum extrahitur ( idverofæpèfit vtailquæftiones rcfpódeat tortus) aqua amp;nbsp;cruore madidumjvifcera mifero conuelli dixeris: atqjhoc modo exigitin tortura patiensquantum temporis ipfivolunt,a-trociora fcmper iUi comminantes quàm (it perpelfus,ac demum in ergaftulum leduci« tur.

Si in tormentis adhuc progrcdi patrj-bus hbet(fieri cnim omma ex hbito necef-ed, vbi iun gt xquitati nullus eft reliquus locus) menCe vno aut altcro tardius aut ci-tius,provtvidctur,tôrturæ acrius remif-fiusue iterantur, alijs femel tantum , alijs bis jter, quatcr .quinquies, fcxies, adtor-' nbsp;nbsp;turam reuocatis. Torqueri alij folent alio,

’ Si huic tribunali peculiari,torturæ genere, ’ quod ignis vocantjbreuiore quidemdc-fcriptione ,atcruciatibus Sidoloribusnó item . Adferri iubent prægrande quod ' dam prunarium ferrcum ignitis plenù car» boni'ous , ad quod admoueri faciunt tor-' quendi hominis pedum plantas larido pc-runöas, vt ignis calor penitius pofsit pe-' tietrare,

' Quando omnia iam crudelitatis inftru • mcnta fanai ttibunalis amp;nbsp;acuerunt amp;nbsp;he-’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;beta-

rs iNoyisiTioNis «ispanca^ bctarunt,neqjavin(So quicqua ampH*^ cxtorquciidi eft vlla fpes finunt eum modicum temporis conquiefcerc. Poö^ inaudientiam vocatum interroganc »l'y quirunt, Sc requirunt nouo intcrroganlt;’’ prdine ac modo, verbis ßngulis eorum antea dixerit,materiam cauillandi fupp^ ditancibus. Quxftioncs iftx co artificio*“’ lentefle compofitx (quonidm i» hifceunis fiduum uidetur effè Induifitorbfß’thdcproindefnquot;^ mo funt conp4tte drt^io )vt concefla altera,ƒ altera cóccdcre inficiariq jbppofitâ neceö fit.Patres enim fidei fuut dialeâici mirât’*' les SfargutiOnni fophiftæ in fua arte ac^^' cultate,ncqj ingenio inea palseftra citatifiimo ftudium deeft , quo indefdl“* amp;pertinaci laboreeasquxfliones cudu''*' quas non conceptas modo mente, veru^ ctiam, nc quid excidat, interrogaturi cas vindum, feripto adferunt, habeflt^ prxoculis. Itaqj fi interrogatus atteot**'’ firne cauendi ftudium nonnihil remifc^*'' impoßibile eft in eorum laqueos non cidere. Prxfidium hîc fucrit vnicum,®*’* run# qux apud eos antca depofucrit öa ic recens memoria: fruftra enimP^'* cec ftbi ealegi^quoniam aut nonicgcj

ASTES ALIQyoT DETECTAS, 79 aut fi legent, fumma perfidia. Quod fi me-j morix non fatis fidit, ad ca quæ antea dn xerit, referre fe obturatis oculis refpon-deat, neq; in difputationcm cutn eis le d trahi finat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi ex illis ipfis quæ antea

j faffus eft, alia, qu« aut ignorauit prorfus, aut certe non dixit, fua illa dialeäica illi deduxerint, etiam atqj ctiam videat,quo paiäo fibi fucrit tcfpondcndunj, vt ncq; nouum fibi induat laqucum , ncqj pro-dat impieDci vcritatem. Tutiusdcmum j crit rotundohoc rcfponfofila omnia illis præcidere , fe videlicet néqj difputandi artes didiciffc, neq; in difputationibus argutioribus fuitfc exercitatum . Adeó funt in ijs difputationibus amp;nbsp;quæftioni-’ bus mirabiles artifices , captiofi , acfi-’ mul molefti atq? improbi, vt haud fc-’ mel accidat hac vna rationc extorqucrc * eos, quod nullis torturis aut cruciatibus ? potuerunt.

Comprehenderant Hifpali ob rcligi-' onem piam quandam matronam, quam, combufto marito viro pijfsimo, paulo an-tèviduamfecerant. Verum quia quod illa fafla fucrat vel in ipfis torturis, quas acer-bifsimas ab eis tulit, nó «at fatis, vt ob id, iuxta

8o INCtViSITIONIS HISPANICA^ iuxta illorutn placita, aut comburerctu^’ auc porcó fpoliaretur bonis : fiveto fater«'' tur, fe non ignoraflc,Ecclefiani Romani”’ contrarium illius, quod aflcruerat ipfajd”* creuiife, id vnum facis foret ad illam eis t’” nis exuendam qu« ad uiduitaté fijam,nélt;jJ citra paupertatcm tranfigendam, fibi reliqjaiin hac porrö audicnria cauillani”* eiufinodi improbitatc potius cxpugO^' tam quam circunucnta,ad illud fatendti^ dcmùm adegerût. Quum enim videretit^' tæ oportunitatis nullum alioqui fine fogt;^' Scicbam ( inquit ) Romanam Ecclelii”' ita ftatuifle, lie ergo fcribi'te amp;nbsp;me denn*'’’ miflafacite, deq^ me amp;nbsp;rebus meis pro”’ libuent iâ côftituitc. Ill i ad lætum hoc r«*' ponfummuti,eodem modo fcribunt,ne^ enim aliud inquirebanc. Quod vero resi“^ habeatauc nô habear, quid ad ipfoSgt; modo vindus illud fateacur, de jpfis cedant fpolia vnde-cûqj amp;nbsp;quaiiacüq{ eafuerint?

amp;

■?

'V' it f,

gt;

♦

'ƒ

Orturarum violé-* 7” tiaamp;fophifticisac que argutis artib» modo diâisjvindo rum pertinatia amp;nbsp;calliditatc fruftra-tis, vt ipfi putant, ad alias potiores ,

artes ac fila Patres conuertuntur, in qui- ' bus qui præcellitjdexteriufq? verfatur ftre-nuifsjmus, ac proinde fupremo loco di-gnus in fâéto officio haberi folet. Cùm eo, quetn circumucnireftatueruntfpe violen-tiæ (vt modo diximus) fruftrata,oftendunt felcnes, mifericordes, charitate plenos, qui eius calamitate amp;nbsp;afflidione quàm te-ncrrimè tangantur. Plorant cûm eo, obfe-crantur, confolantutj confulunt, finguntqj

arcanum quoddam confilium quo ex ea calamitate cmergatTibi dare,quod nifi pa« rentijfratriue aut deniqj coniundifsimo amico daturi effet minime,amp; id genus alia

ti INCtyïSI nONIS HISPANICA« complura. Hac arte frequentius vti cum eis, quos ümpliciores miniïfq^ caH^ dos animaduertunt 3 fed cum fœmiius prim is quæ, vc plurimum, tanta baud pol^ lentaftutia , quanta ad deprehendenduf’’ crocodili lachrimas eilet opus, Igitur vi^^, dus quùm tanta humanitate fe profeqi'^ Inquifitorem vident, pro indubitato beat maiore tu vifus acie, perfpicatiorèq^ iudicio fibiefle opus,vt quo tendantif^“^ ficiæ blanditiæ , tempcftiuè pofsit deprf hcnderc, certus meras efle nngas atqjalî^' tatioues, fub quibus latcat captioli laqu^’’ cibus, mufcipulæ. Id exemp]is(quâdot*’* fuppctunt) melius oftendemus.

In illo primo incendio.quod ob reli^'' onem Hifpalioâoaut nouemabhinc^*” nis fuit excitatû, inter coplures alios cä?' tafuitpia quædam matronaeum duaP*^^ filiabus virginibusamp; nupta iamexfo^^/^ nepte. His torturas omnis generis coo*. tia plané virili fuperantibus, quibus, fratres in Chnfto perfidiofe indicarent»^ cis quarrebatur, amp;nbsp;in primis vtalia deferret,dominus Inquifitor nugatof*^ fua pietate vehementer commotus miferas illas f«minas,accerfir/fibi

ARTES ALIOJOT DFTECTAE 8, (iliabus ad audientiam iubet. ibi folus cum fola orationé confolatoriam opportunam fanè neqj brcuem nimis inftitnit. Ea finita puellam in fuum carcerem remifit. Hoc ipfum iterauit poftea per dies aliquot ,fin-gulis videlicet diebus aduefperalccte iam die eam ipfam adfeadducifaciens,ibiqï detinens, edocens modó quantopere de ipfius affliâionibus dolcret,tnodó alios iu cundos Sc vtbanos fermones intermifcens familiariter plus (atis.Hxc omnia (vt eué» tus ipfe docuit) eó tédebant, vt podeaqua puella ouina fimplicitate fibi perfuaderec cum calamicatefua verè àtq3 ex paterno animo atfcétum, confulturumq j vt patentem qux è re Sc falute rua,mati is,amp; fororü, foret,inillius fidemfe totam conijceret.

Itaqï cxaftisincafamiliari confabulati-one diebus aliquot,inquibus iam ipfe cum ea plorauerat illius calatnitatem, eiqj edi« , diderat omnia commiferationis argumen» ta, quibus de earum ærûnis fe affeftum te-j nbsp;nbsp;nbsp;üaretur, atqj item omnia bonæ voluntatis

indicia adeas quoad poflet, depellendas: quum (inquam) agnouit lupus fagax puek Jam lam dcceptam, fuadcre ei incipit vt amp;nbsp;dc de matte amp;nbsp;fororibus amp;nbsp;amitis,qug

! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r ij nuQ

MlNCtyiSITIONISHISPANlCAB nondum erant capta, indicaretjureiurädö ei pollicens vt li bona fide aperjret ipfi qui^ quid ea de re nofiet, initurum fe rationell qua omnibus illis malis occurreretur, fuas domos cas demùm remifiiirum. Puel-Ja, vt erat fimplicifsimo ingenio, Pattis dei promilsionibus amp;nbsp;fiiafionibus alleds» incipit làndum date caiii, amp;nbsp;porco expo/ ncre margaritas, nonnulla ad piam doöb' nam pertincntia,qua: inter fe conferre eraf füllt«,illi declarans. AcceptofilicapitC' Inquifitoregrefium ipfû é labyrintho dex' trc profcqui cœpit, puellam ad audiétiai’’ lape vocans vt iuris ordine ea qua depon^' retjCxcipercntur, tHi u$^ perfuactens eaa tnùmiu^am rationem fore, qua malis omnibu^ medendum effet. lapoftrema audientia nouât illi promifsiones oranes, quibns an' teaei fuerat pollicitus libertatem amp;c,-Af quo tempore puella expeétabat prafîan^^ promifTa, Dominus Inquifitor cum fuis a^' feclis.animaducrfa artis virtute, qua,qu°^ tormëtis antea non potuiflent à puella eX* torquere, iam ex parte effent affequuti» ao ea exprimenda qua putabât fiipereffe/o^' mentis cum ea rurfus agere decemût, q^’^ amp;nbsp;tulit omnium fauifsima ad trochlea ..U nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

RTES ALIQJOT DETEGTAE, 8/ fcilicet amp;nbsp;ad Burrutn.quoufqj veluti intor-culari abea exprefTeruntquas venabantur, turn hærefes fcilicet gt;nbsp;turn perfonarum de-lationes : detulit enim prx ingenti crucia-tu puella amp;nbsp;matrem amp;nbsp;forores amp;nbsp;complûtes alios,quibuscaptis Scpoftea tortis,cu puella porro ipfa igni fuerut tradditi.

Hæc eadé puella edidit poftea illuftif-fimij quenda aàum in fidei fuæ tcftimoniu. Is fuit, quod in theatro illo folenni, in quo in publicum fpedaculum cum alijs eiufdê fortuna: eduâa fuerat, audita fua fentétia, in qua damnabatur ad rogum, cum ad locum fuum, è loco vbi fifti folet damnatoru quifq: fententiam fuam auditurus, teuer tetetur, ad amitam fuam venicns, à qua inûitutionem in fide acceperat, pro cuius confeflione mox illi erat eundum ad incé-dium conftantifsima turn voce turn facie» dcmilfóqs moderte capite, ingentem fe illi habere gratiam dicit pro inrtitutionis fur beneficio,veniamq3,fi qua in re cam oftcn-diffet, petit, mortem eveftigiooppetitura. Néq? minore conftantia amita earn confo-latur, hortata vt præfenti ac traquillo animo fit, fiquidem ante perpaucas horasin coelis cum Chiifto verfaretur, atqj id fpe-

86 INCtVlSlTlONlS HlSPANlCAß 'dantc vniuerfo populo, audientibus coß' pluribus, mprimti«cro(p/ö fanäo tribunalicHf^ fuis. Amitdh^cillderätfiemiMquiCpirore Eccleßdm uniuerfim btenmoantedpud Inquißtof^ detulcrat^quiidercfuprii- Ed bene/kio DeidJepf^ dhqudntè fdniorem mattem ZX dd meliorem jrugf^ eouerfd,qudttnusperinfdnüe reliquids licebdt, Chff‘ ßum fdjfdpoßdiuturitd cr/q»dlida uineuld, tortK^ rdsgt;fldgrii publici dcceptd, perpétues demùnt

'm QhrißiMo ülo piäuddmento pro ipp edreeres tuUt. Idmdddrtes, ALIAE ARTES SECRETIO-

Nféqnentiö aitiBf” præGcIlentia pofti*' lat, ne V élut 1 cratf^ atq; ignobiles in 3' liarum aceruoref^’ nantur,fiquidépt^ cedentesomnestiquot; ' to interuallo fup^*

rant,quanto trinîalia aliatribunalia ftin' dura tribunal. Huins ergo clafsis priores* dcinqj lecretior, neq; non fando officio pleri/ijJ aJijs vtilior eft, confefsionis mcntalis,quam putant,abufus, quode* fuis

ARTES ALIQJOTDETECT AE, 83* fuis ipforutn canonibus haud leuc pccca-* tum eft: verum,vt antea faepe diximus,fan-« ótotribunali omnia litét. Incidente inad-uerfam valetiidinent ex vinétis quopiam, amp;nbsp;fi non grauiter,petunt ab eo an facra có-, fefsione vti vclit : id verb in duos tines : al-, terum,vt, probet improbétue facram con-fefsionem, explorent, alterù, an in ca ipfa confefsione perfuaderi pofsit, vt vel de fe, vel de alijs nonnihil indicet,qiio fanéto tri« bunali fit quod agat. Acgroto annuente, mox adcft facrificulus cum fcriba,eóq3» fctiba fcilicet, pro ergaftuli,vbi egrotus de cumbit, fonbus clam reliclo, facrificulus Confefsioneni aufpicatur. in qua progrefi« fus paululum aegrotum interrogat, turn in genere. tum in fpecic, lutherânis aliqui-. bus opinionibus fitneimbutusîpræcipuè verb circa cum vel cum articulum : contu-Icrltue curfs alijs de eifdé ipfis rebus à quo demum, vel quo paâo accepcrit,amp;c. fate-atut ingenue ncq? vereatur vllam de fe pct fidiam.faculcatem fe adferre à dominis In* quifitoribus ab onibus eum expiandi: exonerat modo fuam confeientiam ,amp; estera qus in eum finem afferri folent. Si sgrotus alfentiatur atqj exequi incipiat eiufmqdi p iiij con-

«8 INQjVISlTIONlS HISPANICAB àonfiliû,in naflam baud dubiè iucidit. Poquot; fteaenitn quàm (àcrificuli prauo confili® acquiefcens, quæ eiufmodi nouit, temere eduditjiêcundolocofacrïbculus de inijci^ endo confcientiæ ipfius laqueo opportune agitjvtea omnia apud Scribam deponat! nullus alioqui fucurus expiationis fuælo^ eus. Quodfiperfuadet, accerfirur fenba, qui baud longé abed: 3 Sc res exequucion* mandatur. Si verb ægrotns ei aut non erequot; dens, aut forte parum fidcns,ea apud fcriquot; bideponere renuerit, baud obidlaqucos euaferit magis, quàm fi depofuiflet, qu^ aâa lune adco alta voce exprimente atqJ etiam repetente fraudulento confeflbre, vC facile eo hominem adduxerit,vt eo prope* modum vocis tono illi relponderir. Scribe tendiculispro foribus attente omnia aoiquot; cultâtis atq5 fcripto excipientis, neqj caU' tius obleruatis, neqj laneveritis, Eis poquot; ftea rebus eo modo exceptis,hominem aut grauant,autexeis certè edifeunt quid ab co quæftionibus grauioribus fit inquirenquot; dum. Manet hîc bonus confeflbr citra omquot; nem confcientiæ fcrupulum, fitabCq^ deliquot; äi, aut excomunicationis metu vllo reue-latæ confefsionis, turn quod nihil fe

ARTES ALIOyOT DETECTAE, 89 laffe arbitrctur,etfi altius fueritloquutus» quàtn confefsionis mifteria requirant,tutn quödid quodaäum eft, qualecunq; illud fitjinfanifti tribunalis gratiamatqjobfc-quiumfitfaâum.

Iulianus apoftata,vt fumma; fidei hifto rix refcruntibon a atqj opes omnes adime-bat Chriftianis,prætcxtutn obducens facri legio, quodChriftus pracceperit fuis pau-pertatc diligere, neqj terrenis opibus ac-quirendis efle deditos. InfeÖabatur eos, quanta poterat fæuitia, moxqj ad toleran-tiani hortabatur, quoniâ fie Chriftus præ-cepiffet. Hoc tnagiftro aliam è fuis attibus didiccnint Patres fidei : ea eft, ciim alique vident Chriftiana conftantia fidem ac pie-tatem in confraires, quos nouit, defcndé-tein,cumhoc argumento circumuenuit. Tu csgt;inquiunt, malus Chriftianus,fiquidc vos affeueratis doârinam Apoftolorum, primitiuæq? Ecclefiae vos infequi: Apofto-li veto amp;nbsp;martyres illorumtemporum.cùni coram iudicibus ethnicis fiftebâtur, inter-rogabanturqj, effentne Chriftiani, refpon-debatjSumus. De focijs verb eiufdem reli-gionis cum interrogabantur, cos candidè nominabant. si ergo voseonun cxempU

INQVISITIONIS HISPANICAE infequi proficemini,indicate vos ipfos, fo' ciófqi deberetis. Atqj eiufmodi eft eorui” argiimenttim.Atqui lulianus Apoftata vCquot; rum dicit, Chriftianos terrenis diuitijs gerendis dedicos, amp;nbsp;in affliâionibus inc^ ßantes efle non debere;domini item Inqüi' fitores Chriftianum hominem ad munlt;l* tribunalia de hde fua incerrogatum ration^ apertam amp;nbsp;perfpicuam reddere debef^' iure codé aflerunf.verba tarnen dant vtri^’ cum dicht illius temporis Chriftianos eo' dem pietatis zelo, quo fidei fuæ pcrfpicu^ edebant confefsionem,confratres indicaP k Aethnicis iudicibus,illud nunquam pef* mittente charitate. Cæterùm in reliqui^’ luliani atqj iftorum dominorum impieta^ eadem efte conuincitur,quando in eunde^^ ftnem eiftlemqj, rationibus, jd eft ad dti'' uaftandam Chrifti Ecclefiam ac eius filio^ trucidandos per Chriftianæ Religionisl^quot; gum irrilionem tendereconantur.

Quida ex præcipuis, Inquifitor, dice' re erat folitus.a quo amp;nbsp;alij ex fuis focijs có' plures hoc ipfü didicerunt(atqj vt ilia ip^^ verba fiia, fi forte hæc legcrit, agnofcer® ifthïc pofsit.eumnotare ex nomine oper«* pretifierit. Eiloanni Gonfaluo epifcopo . . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tar-

Tarraconéfi Hifpalenfi Inquifitori erat nomen.) de fidelibus qui ipfius tribunal! ob Chrifti confefsionem fiftebantur,verba fa-ciens, prodigio eiTe fimile vt hærctici illi fculptum in ipfis cordis penetralibus ha-beant mandatum illud,Diliges proximum tuumficut te ipfum ,qui nilitorturisprius excarnificati acin frufta pene concilifo-cios indicct nunqua, ac néqî fic quidé illud femperacompluribus ex ipfis aflcquaris. Adeö illuftria teftimonia vel à fuis hoftib» vera habet Religio . Lexenim Dei quoad vtramq; eius tabulam eft in verorum Chr i-ftianorum cordibus exarata.atq? adeo ob-fignata qucmadmodumreuerentia fua dixit. Extra ipfos hçc legis Dei obfignatio-nis firmitudo nufquam repcritur otnnis camis legibus hoc figillo obfignatis, Pri-mum mihi,Secundum tibi. Ac pudere maxime debebat Chriftianum videlicet epifcopum, eiusrei habere tarn fupinam ignorantiam.ncq; integrum foret, nifietiâ foret cum pari blàfphemia coniundum.

Is ipfe dominus Epircopus(quando in eius niétionê incidimus) à regia curia Hißgt; palim ad exequédû Inquifitoris munus mif fus fuerat^quutn pratteritis änis in ea vrbe repen-

INQyiSlTlONIS HISPANICAB repente erupit illa fidelium multitudoj ci qua eciam ad hune vfqj diem ingentes ra; ftatis diebus extruuntur. Qui enimanquot; tea ibi fueranclnquifitores, baud adeo nui ac folerces atq j ifte vnus in InquifitoW^ arcibus habebitunqui poiTe occurrere taß* to graflanti malo, amp;nbsp;Roman« Ecclefiæ rU'' inæimpendéticxiftimarétur. Qu« inip^“’ fufpiciebancur dotes ad eiufmodi exequs” dum munus, teftötur ille ipfe, teftentur «um ad id munens deJigcrunt,teftétur pof* ro quicunqj ipfum notuntfueritne vel et^* nens in ipfo doä;rina,atq3 in facris liter»* erudicio, folerlue atq; exaäa notitia tugt;^ hifton'arum Ecclenafticanim, tum ]ucgt;** brationum veterum amp;nbsp;recentiorum doä«’quot; rum, quorum authoritatem merito EccR' fia venératur, pentiaue infignis rerum doârinæ hdei, cuius Inquiütores appelU^‘ patres volunt, amp;cuius auterrorum aut ritatum fc iudices tarn ambitiofè profite^* tunaut deniqj fuerit fpeâataquædam p** ctas ac fanäimonia (de qua certe adeói^* blandiuntur, vt illullrcm inde ac plaußhi^f defumät titulü)quib!gt; dotibus inter fuos xnilitones effet maxime cófpicuuszquin ?ƒ »US quod eos óneis crudelitate, inhumanly tat®

ARTES ALIQjroT DÊTFCTAE Pj tatè atq» adeo Inquifitorijs anibus omnibus præcclleret,pro quibuSjamp; militise illius vacationcm, pinguem epifcopatum iw cxtffli koorts premium ueterdnus miles adeptus ejjct: atip exeopmgMtotiofdtdle illud Romance Ecek/iæ nxt« iMmdäpriflmdmmilitwm rcKocrtwerdt. Ineaau-té legationc Hifpaléfi,quo tempore vinäo rum pro Euangclio habcbat plenas priua-tas domos, publicis carceribus ad tantum captura: prouctum minime fufficientibus, baud deeratKeuerendæ fuae dominationi tempus ac otium ad deambulandum ani-mi gratia per flumen in cimbis purpura amp;nbsp;ferico adornatis atq? eo dcmum apparatu qui difcipulum quempiam Sardanapali decerct potius, qua modcftû virum, né di-cam Epifcopum Chriftianum, mùfis qui-bufdam,fed illiteratis.comitâtibus amp;nbsp;muu tofamulitioin nonprope diftâtes hortos, bona interim populi parte ad fpeâaculum concurrente. Et fane triumphi illi ac lacti-tiæ baud étant intempeftiue bbi amp;. fuis in illorerüftatu, qui Ecclefiæ Dei, cuius ipfc truculentus hoÔis crat, ludu, mœtoretla-chrimis,atq? affliâione adeo foret plenus.

Igitur ad attes teuettentes,quum pro-bi ifti domini cupiunc de aliquibus ex vin-âis

INQJZISITIONIS HISPANICAE^ ôis indicium certum capere, guos in viJlt;’ eodeniqj carcere degcntes dodrinaf fall*' taris quippiam ad inuicem adhortai^ dos, con(o!andos,in tanta demum calam*' täte conftitutos fide erigcndos conferre^^ lïiiil rurpicanturjfiibinittunt inter eos cam aliqnâ,(fic enim appellate vinäi en*’’ folent, ) qui eiufmodi fungitur officio. 1* inter cos ab Inquifitoribus fraudulétcrC*’' ieétus,vinéti nomine callidifsiméobferu^ quæcunqj loquuntur. Exadis veto int^ eosdiebus aliquot, per quos in eoruml^^ miliairiratem Icfedolofe infinuauit,in‘'*' pit nonnullos doârinæ locos kuiter ac luti extremis digitis attingere, fimulao^'^ autdifeendi abaljjs cupidum ,auteos^^' mum edocendi jatqjea rationcfimplic^ res quofqj amp;nbsp;ab eiufmodi fraudulentis ƒ fidijs minus fibi cauentes facile decipit.^' go qui harum artium admoniti iam erü^’ neqj cito neqj facile illis fiderint, qu**^ ipforum confortium ignoti fibiantealt;*‘’.^ ijcientur. AcMufcamfanè hocvnofa*'.^ agnofccnt,dcprehendentq3,quod vt pl*’^j( mû ipfe adeiufmodicolloquia lèfc ing^j baud à quoquam prouocatus,incipitq’ intempeftiuè eiufraodifermoncsdc

ARTES ALTQVOT DETECTAT, 9S naexcitarc: actum quidem prudcter fecca rintjli concionari eumfiuerint velad laC-fitudincm, nullo ab eis refponfo excipien-te contionem. Is cum quidpiam eius quod concupicrat è concaptiuis forte collegc-ritjCuftodem carceris vindos pro more in-inuifcnte orat, vt audicntiam fibi dari pc-tat, vt moris quoqî eft vinâos agcrc, atqj ea demum rationc übi egrelfû aperit, neqj multb poft focietatis ipfius fruamp;us, qui in carccte manfetuntgt;coguntur experiri .Res «ftprofcótó admiratione digna,effe homines adeb Satanico ingenio pv«ditos, qui ciufmodiofficijs operam fua vitro locent, vcltato cum fuo ipforu difpcdiogt;qui vt fiât porro votis cópotes, duorü vel triû etiam menliüarâifsimûcarcercnômorétur vin-â:i cum vinäjs,atq; moleftias illas omnes / nbsp;nbsp;carceris,tum tamis,tum fordiû, amp;nbsp;pedoris,

J quas vindi inuiti ferre folét, lifcéter feren-tesîamp;.quod magis miremur, è vno carcere

J cgrefsi é veftigio aliû ingrediâtur gt;nbsp;atq3 in de tertiû,bis,ter,quater,cafdé vfq3 molefti« { nbsp;nbsp;as repetituri, ac in eo demû delicjarü orbe

trâfacturi vitâ. Itaq3 is cùm è carcere egrc JJ nbsp;nbsp;ditur mimeris fui rationé redditurus, hand

»6 INQjnSlTlONIS HISPANICA^ quæeis dedodrjna jppofiierithilarinè^J fubiracüdo amp;c,etfi nulh'i ab eis tulerit refp^ fû, quidue de ipiîs fentiat:atq; iiUus delt;^‘' delationes probatiffimi tcftimonij,ac Jam exeptionem fcrentis vim habent, homo alioqui fit nihili nullius fidei vel ftimationis, homo dcniqj ex infiraapub)^ carum fentinanim fece, ad id numeris cunia conduâus haud multa ; cæterùin^ in loco fancti ofdcij dignum fane tali co^' pore,membrum cenfetur. Vfu venir eti^''' fæpenumerojVtij.qui rcligionis €rgo lt;^' piuntur, in aliorum vinâonim confortiô*’ incidât,qui re vera aliquibus de caufis v**’' ôi fint, ex quibus nonnulli, vt gratiam quifitorum ineant,ipfifq; probentur, coiquot;' vinétos, quos inter Je de pia doârina co”' ferentes audiuerunt, per fummam defer^ perfidiam : atqj eiufmodi hominum tegt;^ monium fummæ fidei magniqj valoris/; Jàufto tribunal! haberi folet: ad didi co**; quâlificationem ( quâm vocant) habcJ^JJi inprimis ratio circunüantiæ carceris,t” delati, tùm ctiam deferentis.

Suntamp; alise Mufeæ atqj infidiato’’” ’ qui ad illud ipfum munus exequenduifl tra carccrem fando officio inferuiunt,

' diantes acprædiâisartibuscircunucnien-» il* nbsp;nbsp;tes quos in populo hœrefis Lutheranx, hoc

i* bi fedes delegerunt, adeo fcilicet vehe-'f menti, turn gloriæDei, turn falutis homi» 0 numzelo flagrant Patres Inquifltores.Ve» '» rum vt de his tantum agamus, qua: intra ipfas Hifpaniæ vrbes, in quibus Inquifito» ria tribunalia ereda funt, circumuolitare

J! confueuerunt, complûtes ex eis qui à fa» i nbsp;nbsp;cris confefsionibus funt, tùm clerici, turn

t* monachijin hoc Mufcarum ordinehaud r infimum tenent locum. Quos fi accedat V fimplicior quifquam, quem Deus fua luce 1' colluftrarc cæperit t atqj is in confefsionis ? fuæ progreffu fententiam fuam cxponat dtt il* bius, certiifue, edoceri aut confirmari cu-piens, non folùm extinguere fuis tenebris )* conantur diuinam lucem , qux in mente illa irtadiari caperat, verum ex ijs alij ho» minem honantur, obteftantur,dir js etiam comminationibus ei nituntur perfuade» i' te vt faudum tribunal ipfi adeant fe ipfot î' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;O dela

^8 iNOyiSlTIONIS HISPANICAß dclaturijomnem illis benignitatem domi'* nos Inquifitores præftituros poJIicentc^' fit dcmùm non femel vt ea iplà ouïs in 1»* porum ora hac ratione fefc obtrndat nofl'* nunquam (æuitia plane lupina dilaniati^ da. Alij alia arte inhumaniore amp;fanèé^ Inquilitoria officina mutuata, vti folent; percepta incauti hominis, ac eiufmo3* perfidiam in facrofanâa côfefsionc amp;nbsp;à lt;ro in primis viro minime verentis, opini'' onis fuæ fcntentia, difsimulant inpræfen$gt; ncq3 refragantur : moncnt turn vt incf^' fiinum redeat,futurum enimâbi tumpl^ «tij ad cum peraudiendû, dcqj ea rc agf dum libcralius, quam tune fit, atqj italt;lf midiata, aut male demum hnita confeß‘^ one,eum mittunt,confilium ipforutn^ irtreueriô/èquenti dic mifello,amp; de neg^ cioeodem extra confcfsionem cum ip*’’ iuGus agente,Ijberumeis ûteitra relief t^eonfefsionisnoxam ad Inquifitores*^ déferre, neq; confilio deeft executio, lt;*ƒƒ anentibus culicem religiofis fcilicet lt;amelum vcrodeglutientibus.

Ex co frauduicntorum hominuto dine nonnulli adeô vtilem ac frugi op^^^^ îwwarunc Inquifitoribu$|

ASTES’ALÏQyOT DETECTAS, incuria (vt fæpe accidit) aliqua effuüerinc quæ alijs apudfanâum tribunal ignis fup» plicium confeciffent, eaqj haudmulto la-bore irrefragabiliter aduerfus ciufmodi ho mines comprobari pofsint, tarnen patres Inquifitores ea facile difsiraulare, prudcn-tcrqî ferre folcnt, iaâuram multo grauio-rcm ex prouentuum amifsione, quos ifto-rumoperarecipiunt, fc faâuros arbitrantes, quàtn lucrum fucrit, quodeombuftis illis ex ipforum fpolijs effent pcrcepturi. Ex ifl:is,aliquotfuis nominibus notare po£^ fcmus,amp; fane impietatum fuarum cau(a,in hoc genere officij digni fuerint, qui ex nominibus agnofccrétur, vt ptsefenti atqj fu-tutæ actati innotefeerét : cætetùm parcen-dum nominibus cenfemus,fummam Dci tumpotentiam,tum bonitatem confidc-tantes,quofortafsis illorum olimmifer-tOjacpœnitentiam falutarem eis conce-dente (id quod aliquibus iâm côtigiffe fei-inus,)àra atq; inutili poenitentia tangere« mur,quod noftra opera, culpa fua licet,in-fatnisatqj inpofterùm exccranda eorum memoria Ecclefiæ traderetur.

, Eninauerbiftotumnon pauci habuc-( sunt io ÎQiüo veritaus cognitionem, quit* * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* G ij ciiam

•00 iNOyiSITIONIS HISPANCAB ctiam nonnulli ex ipfis alios cam docult;* runt;verum cùm primùm cxortam tcifl'' peftatem confpexerunt vniufcuiufqj ædifî^ cium exploraturam, fabulofóiie an firmio* re/axcoqj niterctur fûdaméto, referre pc* dem tempeftiuè decrciierunt. Atqui cut^ apud complures in fufpitionc fe ede certö fcirent, vifum eft earn notam baud alice^ pofTcclubquamfi delatores- atq; infidi^'* tores fratrum, familiäres verö atqj imp*' gri miniftri fandi tribunalis proficerento^' Hac demum ratione vidétur (ibi iàtis co*** fuluitfe rebus fuis apud dominos Inquilitt^' res : attamen qualem confeientiam, qual*' aue horribilis iudicij Dei eos manentis t«' ftimonia intus gérant^ ipfi melius noru***^' Ifthzc veluti per tranfennam hoc in lot“’ profuerit indicalfc, vt animaduertant mines,pnmûjhaud re vera efle zelum po*'’'^ ficandi fidematqî extirpandi hscrefes dominos Inquifitorcs ad has lanicnas pt’’'' cellit : quemadmodum Sc præfèferunc ip^’ amp;nbsp;impcritum vulgus de ipfis fibi pcrfuadt^* amp;fidemus harreßsre veraeffejinquaJ^^ feuere animaduertunt. Namqjfiitaelf“^*’’ neq; ijs quidé peperciflènt.qui alioqui tu cum ipfucum lucrupt modo dixii^^^j

fibi famulantur. Zelus porró eft regij fifci amp;nbsp;crumcnæ ipforum : ad fuperiorem vero caufam, qus eos inouet ad fupplicia,moc-* tes, torturas tot innoxiorum hominum, 5 oculos intenderimus, atqj ad dolos^fraii-des,mendacia, perfidias, ac fatanica plané flratageraaraquibus ea procurant, ceftrum eft iplïus Satanse homicidsc filiorum Dei* mendacij ac ciufmodi artium parentis à principio. Quis enini adeö csccutiat, vtnó ' videat hanc ipforura agendi rationem ex alio fpiritu prognatam efle non pofl'e? aut quis erit adeö blafphcmus,qui earn fpiritui Deiacceptam ferat ? Proderit deinde hæc admonitio, vt pij quoqj commoncfiant, infpiciant diligenter quibufcü agant.quos ad fuam familiaritatem admittant,ncq3 quibufuis porto fidant : fiquidem fi quando alias, in aliquóue negotiorum genere verü habuit quod eft apud Hieremiam, omnein videlicet fratrem fupplantando fupplanta* turum amp;c. hoe imprimis tempore, atqs in his præcipue rebus iure dici poteft.

Habent domini inquifitores Stratagc-ma aliud, quo, amp;nbsp;fi fortuito amp;nbsp;ad dubiam fané fortunatn fuos hamos inijeiant, tame opiinam,Yt plurimum,captura extrahere

loi ÎNQJISTTIONIS HISPANICAS confiieucrunt. Cùminfignem aliqucmvi-* ruin cœperint.quem aut complurcs do-cuiflCjaut certc â compluribus doâriti^ atqjeruditionis crgô frequentarifolitu»’ fiiine iciuntj cuiuftnodi fuerit,do)âor,coO-cionatoruc quifpiam magni nominis, iU^ de more eft per familiäres fuosgt;rumores i’’ vulgusfpargere,eum virum torturisgr^t uibusafeâumpluresêfibi addidispro^l’ dilTeifubornatis quoq; ad eius rei fidem ciendam ex carceris vicinianonnullisj q^ aflcrant hominis clamores inter tortur^^ «ditos (caudiuifle. Vulgantur hi nimoi^ ex (aâo artifîcio in hune finem,vt qui eiogt;* modi vinlt;äo vfi fuerint doaore,aut quoq*’*’ modo illi fuerint familiäres« tempediuè^^ deant fanâum tribunal fatentes culpam»^ roifericordiam implorâtes, antequam cerlântur. aut eóptehendantur. lam eni^ vulgo perliiafiTcrûr, qui feie prodiderintf’^ accerßttant vocati, mulâa vlla aut quâ leuifsima(pœnitentiam vulgo voca”*^' ifanâotribunali afScinôloIcre. Hac^ nvim ratione plerîlqj imponunt, qui^L «is accerlîri expedarent, nunquam accerfiti i aut fi forte accerfiri contig’^f^ fcaudfçueci^ cum ipfis aâutn

Odus quo vinâgt;gt; quo ad yiiäutn cætera vitz fubfi« dia, in Inquifito-« rijs carccribus tra dari fuient, exifti mationiquamdo mini Inquifitores

ciiifq; fanöz officine minißri rcljqui de ipfishabent,per omnia refpödet. Vulgo corum cxißtmantur canes, haerctici : itaq) eodem modo agi cum ipf» folet.haudquo cum fuis canibus agüt homines ex quibus nonnihilautvtilitatis, aut voluptatisca-piunf.vcriim quo homines cum cis ho-minibus agcrc confucuerunt, quos in ludi^ btium humanitatis pro canibus ducunt» canefqj appellant. Ncq; hic traftatus ex* tra locü.olcafue ifthîc crit. Infcruict cnim piis,primùm,vteos non lateant frattum fuorum zrumnz, quibus etiam, pro vt po-. tetunt, communicent. Deinde vt quid co«,

«o4 inqvisitionishispanica» ferendum maneat, quos Deus in hoe fer*' uatjVt in hoe gloriofisimi obfequij gcnerC» conhcendi fcilieec coram mundo iplius no^ xnenjfibifamulentur. Tertio dcmum,vt ilia fanâorum Hdei patrum plus Iquam baf bara feuitia inter aliasj quas de ipfisj deq^ ipforum tanto piorum fanguine fædato tri bunaii conditiones reeenfemus i toti orb* innotcfcat. Beatus ille ac re vera fœlix ftantinüs Hifpalenfis concionator(bcatuiH enim iuxta Solonis fententiam voco,euiii^ exaÄam cum laude atqj honore vita obi-' tus demùm fœlix excepit) dùm in hoc car* ccrcgt; vt fuo loco dicemus, ob EuangeliuH’ Chrifti conieâusjbarbariem ipfius expert* retur, vel torturarum cruciatibus nuquai” deiibatis, quællus calamitatem,ad Deuir* clamorem fzpe intendens, Mi Dominé* (inquiebat ) dcerantne in mundo Scith#* aut his crudeliores immaniorefq; Canni'' baies in quorum manus, nein iftorumvti'* gucs inciderem, me coniecjlTes? Olmedn^ alter inlîgnis turn pietatetùm erudition^ vir .qui ob piam dodrinam, in qua erat iit* (igniter cruditus, in Inquifitorum manu$ Hifpali inciderat atqj illius inhumanitéquot; tiscantii caufa qua vna Cohftantino

ARTES ALIQJOT DETECTAI, lOj morte conciucrat, primû grauitcr decûbés ac inter ipCas fordes amp;nbsp;pedorem demum obi jt diemgt; dicerc quoq; erat folitus, qua« conqj libueritmi domine me præcipi-té trahe, neqj iftorum manibus me tradas oro. Namqj modus quo traôari folent qui ibi con ijciuntur,is eft,vt perpétua quædam tortura quàm career dici potius mcreatur,

Primo,locum,qui priuatus fingulis cat cer eft,anguftia,pedore,amp; fi inferne etl,hu-miditate.fepulchrum, quàm viiiorutn car-cerem rcäius dixeris : ü fupemc, ob nimiu sftiuo tempore calorem fornaci etfe perfi-miliorcm. In fingulis iftorûfcpulchrorû vC plurimum, ( in fœcundis pracfertim captures, cum ergaftulorum copia captorû mul-titudinc fupcratur)bini aut term vinfti cô» ijci folent, quibus ad fomno concedendum^ iacentibusjpræter pedalcm fortafsis,qui excrementorum cedit matulx, amp;nbsp;frigid» cantbato ad extinguendam fitim, nullus ampliusfupereftin fepulchro locus. Quu dieseftrpracter earn qu« per foramen porno arantio minus, oblongamvc feneftcl-lamdigitonon latioremfuperne miferos inuifit, liberaliore luce frui non licet. Sune fànè atnpliora aliquato quatdam ergafiula,

io6 ÏNlt;iyiSITIONIS HISPANICAS atqui ea haud panio’c0ßant,ac tum quid^ jjsmodóinferuiötjde quorû religionenó habetur exißiniacio omnino mala. Sunt eti^ prioribut iSit aagußiora qutedaniftó^ hotridiar^ Ktpoteqiueûcentem hominemuix reeifgt;ittnt,un^t» qui ibi conijcuiturJjMd excunt nifi dira tube {imipl^ triJi,qult;e omniu concluimm genera iuxta uinalt;’^ tum dignitatem meritumuè, fepiut uero iuxta Jnqui^ fitorisqifiuifMtcußodisdemum carceritjuel odiuH^ teel amicitiam difpenfari confueuenmt, Atq^hd^t* ntadelocct.

Viâus ratio loci proi fus ratîonem ff' guîtur. Diuites vinótipcramplaspenfio^ nes Sanâo officio ïbluunt,per(bnz vinlt;S» ratione habita pro ipfius Sanâiofficijiif* bitratu. Ex ca penfione triginta dipondi* (marauedis vulgovocant,«7. conftituuo^ bationcm Gcrmanicam.oâo cum dimJ* dio,GaIIicum fôlidum. lo. Brabanticu*^ Stufcrum) adfingulorum dierum cxpÇ”' fâsomneis vinâo ceduntgt;quodfi vclithciluari, liccbit quidem, fed ex fi«’*' Ncqs ca indulgctia cum vindis cuiiifcû^l côdicionis agi folet,fed cum illis tantû qOquot;’ xumexaffcprædam Inquifitores nonfp^quot; rantj quodobleuiculaquædam captifquot;*^’ Eos cnim ouos amilsione fortunarum

ARTES ALIQJOTDETECTAE 107 nium damnandosexipfa corum délit Jonc sgnouerunt, nequaquatn adco laute viue-i^epertnittûcpanè atro amp;nbsp;aquabreui,etia ^uerinr ditifsimij eos alentes, neq; extra ordinarium aliquetn quacunqj in re futnp.. turn facere illis permittentes,certi tantundem ex fifcalis prxda deccflum ir i fibi, quo Cum ipfis egerint liberalius. Qiws vero ce-perint pauperesatq; adeo tenuifortunagt; vt quo in carcere fele alant, non fuppetat, viäumhabent à regeipfo conftitutura,di-ßudij fcilicet numi argcntei(dimidium re« »lern vocantjGermanicam bationem, hoc cß,folidos Gallicos duos continenten! die bus fingulis:àtqî ex ea tatiila pecunia ép-tori viftus ( difpenfator illis eft) ac fulloni, Scfiquosprseterea habuerint adcómunia vita fubfidia ncceffarios fumptus, folucdu eft. Praterea,hoc ipfum vinâorû rcgiûdi-mcnfum, feu potius ftipe^ad cos ipfos qui-bus eft coftitutunbnon perucnit niß per co plures ncqj cas fatis fidas manus corriiiatu Reccptorisprimu »ficquiftorefcredo vo» Cat cum fcilicet qui aiTcruatâ apud fe £fcal€ pecunia in vfus poftea exponit atqî hoc nrn nus in eaSââa off.cina eft in primis quzßü ofu neqî cómitti fokt nifi magna gratia^ fcquutis.

«o8 IMOyiSlTIOMIS HISPANICAS Difpenfatoris deinde, hoe eft emptoris viquot; ÔUS lîuèanonæ, qui pecuniam dubia feui^ per fide expendit.'Tertio quoqui:qui efeiS parat,pofirema demutn decumatio eil eu** ftodis carceris, qui ex pecuJiarifuo mune-reeafdemintervinâiosdiuidit. Iftiid verö adeoacurace recenfuimus ,quoniäomne$ ifii viuunt, habentqj eercosfuos proucn* tus ex rnodico illo vinäorum regio ßipe» qui per iöarum harpyarura aduncas mi-’ nu$deriuatus,nifià fingulis plurquamde-cumatus,advinâoruinmanusnon perue-nit. Inhacenimfcholacùni magiftritùifl miniftriàprimo vfqfad poftrcmû omneî auariti«,imcgt; rapin», ftudét. Quôd R quâ' do accidac ex fingulari dono Dei ex ipfis quempiam mifeneordia tangi erga vinch’ rutn miferias, quas amp;nbsp;vel ex ipfa humaniquot; tatc,officioaliquo fubleuare conftituat,pi' aculum hoc fuent in Sanéta officina Jongè grauifsimum, idemq: citra verbera amp;nbsp;fim** guinem otnnino inexpiabile.

Confiitutusfuitpaucisab hîne annis Hifpali in euftodem arcis Trianæ, qui quifitorius eft carcer,virquidâ haud omni* no malus (necdû enim infignis auariti« àc crufilïtatisSanâxoftîcin« leges in pcâus adnû-

ARTËS ALIQJOT DETECTAE, t09 admiferat) humanv alioqui,néq^ proueâ« ad hue ætatis. Petro a Herrera illi erac no« tnen. Is qua poterat humanitate in fuo muncre profequebatur vinäos, fed clam, acdifstmulanter,luqui(îtoriz barbariei no ignarus. Contigit, vt in fœcundis promif» cuifqj capturis fokt accidere,vt inter alios vinétos euftodiæ fus demandatos, habcret probam quandatn matronam cùm duabus filiabus, qua; diuerfis in carceribus degen-tes, fc inuicem videndi ac mutuo in tanta calamitate cohortandi magno defyderio tenebantur, Ergo cuftodem ilium obfe-crant, vt eas vel ad quadrantem hora: efic fimul patcretur, tantifper videlicet dum fe tnutuó compleäuntur. Ille, qua erat hu-tnanitate,mifericordiacommotus cftecit vtad dimidium horæ hmul effent,collo-querenturq3,ac pofteaquâ maternis affeâi bus nonnihil indulferiint,in fuuquamqj er-gaftulum, prout antea erant, reducit. Ela-pfis pofteapaucis aliquot dieb», quiim cse-dem acerrimè torquerentur, cuftos veri-tus ncqua ergâ cas abfqtInquifitoris iuffu fimul colloquendi addimidium horafue-^atvfus,tantulamillâ fuam humanitatetn dotninis patribus per fauifsima tormenta pro»

INQJISITIONIS H ISP ANI C AB «ö proderent, mctu correptus adit Sandu*’’ tribunal, facet ur vitro piaculum, precatuj veniam^impcndcntemfibicx fadopoen« anteuerterc confcfsionc fua ftulte credens« At domini Inquifitores, quorum infiitu* tum eft ab omni prorfus humanitatcab* horrere,adeögraue crimen fadum illud iudicariinr, vt eum è veftigio in ergaftulu*” quoddam trahi iufferintjin quo exfuiu* tnatùm fxuitia qua cum ipfo eft actum» tùm animi ægritudine inde concepta,atr^ biJi redundante in furorcm incidit : ncqi proptcrea eius furor amp;nbsp;infirmitas eum grauiore mulda liberarunc : liquidem po^ annum in diro carcere exadum in triuiuquot; phale illud fpedaculum cdudum lutea fteinftgnitum amp;reftiad collum latronum morealligato,adducéta verbera pervrbi* vicos amp;nbsp;plateas primum ferenda, deind^ ad fex annos ad tranftra damnauere. Infc^ qucnti autcm a. triumpho die quum ab ar^ ce Trianna ftagellandus confueta folenni* täte veheretur » corripit milcrum homi* nem furor alternis horis eummilèrècot* ripere conluetus,qui ex a(ello,quo ad igu*^ miniamvehebatur,lc deiiciens,in Algu«* sUiutn Inquiiiconum icnutiiUumqj arrer

ARTES ALIQJOT DETECTAS. «» to ab eodem enfe baud dubic occidilTec« Dîfî è circumueniente turba continuo com prchcnfus afello rurfus imponeretur,eoq} accuratius obligato ad repecenda flagra tedirctur. Acceptis.iamab co ducentis flagris, iuffcrunt domini Inquifitorcs, vc quandoin ipforum Alguazilium immo-deße fegefsißeci quatuor ad tranßra anni fex prioribus adderentur, adeo folcnt patres fideibencfaóta ac pietatem,aut etiam bumanitatem fæuitia fumtna compcnfarc. ncqj vel infanire apud cos licet.

Hunc arcis cußodem alter prasceflc-rat Gafparus Bennauidius nomine, por* tentofæ auaritiæacfæuitiæ homo,quan-do eo pcrucnerat nequiüæ vt miferis vin-ôis male codas ac toties decumataseC-cas bona pane defraudarct» furturaqjTri-annxdiucderethaud magno pretio:eam prætcrea pecuniolam quæ ob purgâda vin ôorum indußa fulloni debebat cedere, in» folidutn auerteret, negleda ad complûtes dies ilia qualicunqj munditie vindorum, dcccptilqt ipfis turn Inquifitore tùm qu«-ftûre,rccipicntibus eam(animaduerte qux fotumeorum in fuis ofhcijs peragédis ne SUgéciâ» tûcuftodis Uhus fummâ pcrfidiâ) pecu-

«It iNOyiSITlONlS HISPANICAB pecuniam in rationes ab ipfo Cuftodc.ac ß in vindorum vfus,in quos deputata fuerat» fingulis feptimanisexpcdcrctur. Neqj diß* ficile alioqui erat in rei veritate perqulrcn* danonadmodumlaborantes decipere. forte vindus quifpiam intollerabili iniuquot; rialacefsitus conquerebatur, mufsitabao hifcebatue, fæuohominiamp; omni hutna' nitate exuto rcmcdium in promptu erat« Edudum videlicet exeo carcere ciulinodl vindum in profunda quapiâcifterna aqua vacuam^mazmorram vocant) detrudebatgt; ibiqjeumper dies aliquot detinebat folûgt; nihil ad cubandum né (kamen quidem co' cedens, vidus verb illius adeo (blebat corruptus » vt non faluti aut ßiftincnäa^ faltem vit»,fed morbo potius corrumpcU' dsc aptior videretur : atqj id omne incoU' fhltis prorfus ipfis Inquilitoribus, quorui” tarnen iulTum apud vidum fraudulent^^ âc maligne obtendebat. Si quilquam fumma ifta iniuria per cum affedis qu®* fturusapud inquifitorcs ipfum precabatuiJ (ncqj cnim, vt fijpra didum eft, per aliu’’^ licet ) vt audicntiam (ibi dari poftularc^’ callidus homo in caput fuum fabam cult;u facile cotiiedans fimuUbat Ce petjj(le,necj*

ARTES ALIQUOT DETECTAE, iij eius peritioni turn cfle locum, atq; eiufaio di confiétis rcfponfis detincbat miferutii hominem in pvofundo illo pntco adduo-decim aut quindecim dies, plus minufuè, quoufqj deraum exiftimabat iræ 6: fæuitÎÆ fuse fadffadtum. Dein edubtuminderedi-tuebat priftino carccri, illi perfuadcns, hu-tnanitati atqj opera: fuæ, qui eius corami-fcratus apud dominos fuis precious pro illo intercefsiifcc, illudbencficij efle tribu» endum. Summa . turta ipfius ac iniu-riæ quibus vinctos alioqui fatis miferos af» ficiebac.fuère eiufmodi, vt qui eum apud Inquifitores ferio accufarent viri alicuius apud eos ipfos authoritatis.porro non dc-fuerint. Itaqj vincitur, ac complunum fy-cophantiarumperaamp;us reus dominoruni tarnen Inquifitorum clemétiam in ipfo iu-dicio eft expertus,eum pro facro fandti coc poris fui membro fidel iter agnofcentium, Sententiam tulit, haud qualem alter, qui ei fuffeéius matré cum tiliabus colloquij atqj aifeâus gratia ad horædimidium vnà coniunxit, etfi ob patrata ac comprobata fcelera,qux alter poftea ob pietatem tulit* fette meruiffet. Sedquid lectorem rcroo» la theatrale fpeâaculum egredi

«41NCLVISITI0N1S HISPANICAS fum ccrcam candehm manu ferentcni in cxilium quinqj annoriun ab vrbe nitt-tunt:amp; quandoâfuis eriain fifcnmexpc-tuntjca pecunia mulâari iubcnt, quarè* officij mercede à Sanéto tribunali foretac-cepturus : atqj ica demum fatiftaótum pö-tiusilliseft.qui éum accufauerant,quatf voluntati ipforum in citifraodi flagitia in rasmbris fuis deprehcnfa animaducrterz di.

Is idem impius carceris cuftos habuif in fua fatïiilia, dum co muncre in arce fun-gcrcrur,famulam quandam ætatc proueô* orem qu« obferuara rinöorum afflictions ex ncqnitia ac barbaric heri fui, fameS^ fqutilorc pcnèintoüeriibili laborMitium, commiferii^ tione permotti ( Ki]i mim lt;6 Eudn^clica pietateab^ iorrefxit) coi pro cttrcerum foribus aUoqucbdtui'f eonfoldbdtifT, dtq} prout poter at gt;nbsp;hortabatur ad tol* leratiam irne^is fiepe fiibtotfvret cibit pro tenuibul dc debilibus conditionit fiu£ uiribut pijs fernwtubut obfequia quocj} pid coniungens. Atc^ eius fanti^ ax virilis picras eocrat fpeCtatior ,quô, cum nihil haberetde fuo vnde erga vinCto» Chrifti tarn cifet liberalis,ab impiofur« hero fcilicct efearum quos ipfe à yinCti* âKMus fucrat bonam rurfus partem fura** b«^

ARTES ALiCtyoT DÎTECTAE batur, quam vinâis reftituebac. Et quo m« gis miremur Dei Prouidentiam, quac ex-pefsimis parentibus non fempcr dat pefsi» mos liberos, nonnunquam optimos,in iûis pijs furtis ferebat iUi opem lingularé par-uulaquædâ filia ipfius heri fui. iftius ciuC« dem fœminje opera vinbti de aliorum con« uinétorum fratrum (taru rcrum fubindc fichât certiores, quod amp;nbsp;folatio ipfis amp;nbsp;caua fis quôqj ipforum adiumento crat. Ergo innotuit res dominis Inquifltoribus, à qui-bus.poft vnius anni carcerem in quo candó curnvindisalijs fortunam expertacft,in fpeétaculo thcatrali»fentcntiam demum tu lit veftis lûtes , ac ducentorum flagrorum quæ in fequenti die per vrbis vicos confue-ta tùm pôpa turn crudelitate accepit, qui-bus accefsit exilium decennium ab vrbe 3c ipfius traâu. Titulus fuit, Fautrici atqj auxiliatrici hæreticorum. Commouit ad-uerfum fe implacabilitet dominorum pa-trum fidei indignationem, quod inter qux-ftiones indicatum eft, earn quibufdam vr-bis ciuibus , quo ad viétus rationem qua Cum viâisagebatur »Soctofandi tribuna-Hs arcana rcuelaffe. Exemplum hoc adiun ôum prxccdcnti de heri fui impictate, ac

jió INCiyiSITlONIS HISPANICAÄ de pœnis de vtróqj fùptis Sacrofâài tribuquot; nalis æquitatc in puniéüib Releratis, dcclâ rat fùiis. NuUa trâilra, intlla dcniqj cârcc rû genera ab hominibs» excogitata fuêre âetiüs, in quious canendi hbcnas nonfi^ miferis referuata,liecar modö per calamiquot; tatis acerbitatcm Tcnfùm omncm Isnti^^ noununquamoccupantcm.vtcantufaltetU diftcndatur dilateturqj aliquant» inceftitM

fg’’ituciifiæ fatigaius animus. At fââû Tribunal quotquor haóicnus in torquendi’ mortalious fæu itiam atqj inhumanitatetU fuatn exeraei unt, excellit, quandoquid^ ad priuandos in tanta ærumnarum acctquot; bitate catulo hoc folatio miferos vfqj per-tingit. Si ex vinétis quifquam vt cunqj praf fentem leuaturus calamjtatem canere inquot; cipiatpfalmumaliquein,recitareue fieri rum Scripturaru nónibil,quo tnaiorc illi ib latio.eo grauiusatqj intollerabilius illud fueritdominis Patnbus fidei eorumqjmiquot; niftris : ncq? enim leuc cxiftimant rcruiu fiiarumincommoduni,fi vinâi lætiorca-liquanco animo fuennt : eftfiquidem eorô demû inftitutum,vt in perpétua atq j nullo lætitjæ gencre interrupta vnqiiam moefti* tia jitqj affliâionc iUi fint, ^tàqj cùm que-

AKTES ALlCiyOT DETECTAE, 117 piam ex vinctis auc cancrcj aut Glentio al-tius loqui audiuenmt, illicö adeft ex Funjs ill is vna amp;nbsp;altera.Scrita fciliccr cuipfo car ceris cuQ^de, qui hilantatem cohibcaat ex patrum iuflù,pœt)a exconununicationis denuntiata, quam ü contempfentj atq;j vt re ueraeft, ridiculum duxtrit, lupato in as accepto ccgetur obtempeiarc j pro rebel* liq; habebitur-.ac Vatruin authorhatis ne» far 10 contemptore : neqj loquatut nifi vo* ce admoduni dcpreffaiatq; inquemtonutn fit dcinccps loquuturus, cxemplu ipfi præ* ®unt. Atqui hoc in duos pracipuchncs. Alter vtfolatiu onine genus affiiitis præ-cidatiir, quemadmodum diâum çfi :alter, quoniâexpetiétia ipfa didiccrunt vctcrato-res fcilicct ciufmodi Pfalmorum aut alid-rum locorutn Sevipturz facræ cantionibus fefe mutuo vindtosconfolari, adhortarigt;ac propemodû iacenteni fociorum fidetn cri-gere vel in diuerfis longé carceribus con-ftitutos. Cauent præterea Patres hoc filen« tio ne cantu aut altiore fermone mutuo fe «gnojcantMÜiäi. Accidit cnim {«cpènMincro «t exa* ftis Ml in^uj/itono carccrc binis, out ternis annis a» t«ic«s de amico, pater, de liberis cr uxot e in codent •lt;rcerede{entt$,pror|i« tptoret, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in die ßjca

Ïi8 INQVISITIONIS HISPANICÄS ftdculifefemutuôconliiciMt. Atq; hac in pri-»is dc caufa ( vna cx cómunibus ac vfita-tis quarftionibus in audiënties efle folct j an fecum inuicemcolloquanturvinéti ex di-uerfis carccribusjuutfefe mutuo agnofcât) quodfiitaefle deprehcndcrint, Commo-tatur cótinuó carceresjâc nouadcmu qux* pilum ex pilo, texitur, ccquid fuc-rint colloquuti,quauc de re niiituo ièfe cóquot; «lonefecerint.

Eaeftdemutn crga vindos totiusvP dus ratio,vt qui cx ilia mifèrias non egrc diuntiir ad rogum, vt plurimum aut in il catcerum pedorc animas exhalarc foleant» flutfzuoillo morbo,qucm Gallicum vo' cant vulgo bubas,ex vidus amp;nbsp;humorun» corruptione contrado egrefsi cótabefcat» aut ex atrf bil is rcdundantia in infàniâ in* cidant, aut deniqï pcfsimo corporis babi' tufintvtiqedifpofiti ad has cafdé rgritnquot; dines,aliafuc grauiores iibi poflmodum có tiliandas, in quibus perpctuö contabefcc-tes vitam trahant miferabilem plane» jpfa morte duriorem. Ex compluhbus exe plisquarex vna Hifpalenfi Inquifitionein earn rem adduci potcrant, vnum mod gt;nbsp;dc* ligemus , quod in fingulari humanitati* ' ' «xcna-

Appulic paucis ab hinc annis in por-tum Gaddicanum aut Sancti Lucari ( quod vocant) nauis quædam Angla quaincum Familiäres Inquilitionis, ante quam exca quifquam ad cerram defccnderet, pro more rcligionis ergo ¥ifitarentgt;nonnullosex Anglis qui in ca crant ob édita Euangclica pietatis ac melioris inftitutionis certa indicia comprehcfos in carcerem fccum de-duxerunt. In ea naui erat quidam puellus decern aut ad fummum duodccim anno-rum, Angli cuiufdam prædiuitis filius, vt pote ad que ( vt fcrcbatur ) cum nauis tùr» rnercium omnium parsprxeipua pertinc-bat . Inter alios ccpcrunt qnoqj hunc pucrum. Pr^etextuifoit,^ôdlîbriiM Ppilmorutit DcuiidicoruM Anglicé in itunamp;M h/d^ercCdt cjift ifloa rum cr auäritiam amp;nbsp;tries pefsimts ut cun^ noruni, fitrduUam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniuriitm pie credent,

fubol fadas paternas opcSiCaptiuitatemjCr tj'tod po» ftea (ùbfetpMtum eA calamitatis puero pepcrijje. Igitur naui cùm mcrcimonijs omnibus in Sccrefti rationes redadta pucrum cum alijs captiuisHifpalim inarcem Inquiiitoriam ducuntjvbi exegjt fex aut oiÄo méfes. Por-

«o INCLVISITIONIS HISPANICA« ro pietatis doärjnatn quam à pijs paren-tibus puer acceperatjin tcncro eius animo adeö altè Deus infèuerat, vt vel in tarn pr« duro carcere atqs in tencrrima illa state tanta afflidione occupatusjlluftriadc d“ dé pictate teftimonia edere baud obliuiftc retur,crcbrö, fed manè in primis ac vefpequot; j reocellis in ccelü fublatis» vndè auxilium I ßbi certü poftulareacfperarecdodusfuß rat,prcces fundens.Confpicabatur nónun* quam in eum modum orantem ipfc cuftos carcerjs, próqs ruborc illo quo paganifquot; mi fui ciufmodi exemplo pietatis ob ocu-los pofito pudere eum vehementer debc-ret, vt eum vidtbat fublatis in cælû ocu-lis pias preces aut Vfalmum aliquem angü cè alta voce recitantem, Ifîc(inqniebac) in magnu hsrericulum iam euafit. Exado ergo in illo Cyclopco carcere prsdiöo té-poris fpatio puer, vt erat in p'atcrna domo tcnerjufcule educatus ,ex humiditatecat-ccris amp;nbsp;ex pefsima tota vidusrationem aduerfam valetudine grauitcr incidit : qu^ perfpedadomini Inquifitores eumè carcere educi amp;nbsp;in Xenodochium, quod Car-dinalis vocant » recuperandæ valetudinis cratia, deferri iubent. 1q illud Xenodochiu • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defer-

ARTES ALIQJOT DETECTAE» nr deferri ex more folcntjqiios in Inquifitorio carccrc «grotatc grauiter contingit : neq; prætcr medicamenra ( qu« tarnen et pio Xenodochij inftituto abunde ipli fuppe-tunt ) amp;nbsp;iaiitiorcm pro argritudinc corporis cura ex carccris priftini fæueritatc quic quam remittitur neminc præter mcdicum kXenodochiminiftros zgrotum inuifen-te. Quodfimeliufculc habere cceperit va-letudincnondum admodutn confirmatajn priftinum carceremrcftituitur. Igitur puer ex contraäis in diuturno ac barbaro illo carcere grauioris infirmivatiscaufis.tranf» latus in Xenodochium anibabus cinribus obriguit.neqî quidpoftea de illo adum fît, fcitur.Infpiciat nüc ac iudicet quiuis an Pa tru fidei pietati dccorü ftierit tata inhum» nitare cgiffc cum puello quopiam aduena: inucniriue poterit vel inter immaniorcs Scythas adco Barbara agédi ratio : ctfi im-mane latrocinium tùm nauis tiim merciu mifftimfecerirnus.

Eodem ferè tépore captus fuit ad eun» dem carccrem quidam qui mahomenca impictatc fpontè obiurata c Marruchio ce lebri Mauritania: vrbe ac regni capitc in c3 Hifpanix tradiun qui interiedo Hercule»

«M INOyiSITFONIS HISPANICXÄ freto Mauritaniam refpicit,daturus nomen Chnfto,pauló ante venerat. Is, vt qui in labijsadhuchaberct pefliferû illudlac quo ab ipfis incunabulis pertotamantea- , étam vitatn fuerat enutritus, (neq; Chrißi anifmi puriusac falutarius deficicte do-dore adhuc forte pra-guftarat, )quü plura» quam inter fuos Mautos ipfe reliquiffer» vicia atqj corruptiones,mores inter Chri-ftianos iniieniflet, in tuto omnia elle arbi' tratus ac proinde minus (Ibi cauens forte dixerat, videri fibi Maurorum leger” (hoc eft religionis inftitutum) Chrifiiano' jrum lege potiorem. Incidit ob id in Pa“ trum fidei yianusjqui'adeumadmelio' rem feilicet mentem reuocandum eiufnr”^ • di cathcchifmo erga ilium vfi funt, vt erlt;j* in ipfis vinculisaperte diceret,abco di”

quo eflet baptizatus, Chriftianifmi f” nunqnam panitiiilfe , nifi poßea quam in Inquifitioncforet, vbi csiolentias amp;iniunasomnis çcneris vel inuitus vider« cogerctur.

âa iuditixadmi-niftratione veram ac immonalé om=« nibus fæculis glo« riam captant,mos inoleuit, vt, oc-curratur iniurijs

quibusvexanTÎnôiaut folentaut poffunc ab ijs, quorum curæ demandati funt, V ili-tationes carcerum (quas dicunt ) inftitu-antunqiix amp;nbsp;crebro per iudices fuperiore« provt necefsitas poftularit , habeantur. Requirit hoc ipfa xquitas, iprahumani-tas , ipfa optima return conßitutio ae ipfa demum diuina Lex oua peculiari qua-dam cura vinâi hac ipfa rationc in pri-mis commendantur . Itaqj ad dc pellen du tot iniurias prxtcr eas quas adhuc igno ramus,in quibus inSanäalnquiGtioncvin öos,affici indicatum eß,illud vnum reme» dium relinquebatur. nempe (hic etiam animaduertc fimulatam Inquifitcrum fan-äitatem)

«»4 iNOyiSlTlONIS HISPANICAÉ carcerum vifitationcs, qu« vtiqj có berrt' giiiores, humaniores, magis confulatorl^ magis pia:,acdeniùm in propulfandis nii^ ferorutn hominum iniurijs, in profpicien-docorum necefsiacibus,in punicdis ijs qu‘ «utauaritiaaut crudclitate duóti vlJaeo« xnolcftia effeciflent, zquiorcs fanöiorefq? ede dcbuilfcnc, quo Sanâum hoc tribunal vniucrfa alia profana fcilicec tribunalia ti' tubs iftis plaufibilioribusSi ipfa porró fan* ôitâtc cxcellerc videri cupit. Atqui tan* turn abed vtita fit, vt potius vidcatiir viß' tationes carcerum in Sando tribunal i in diuerfum atq; aduerfum ex confilio amp;nbsp;af* fedato quodam ftudio efle comparatas; amp;' deo vt is dies quo haberi Iblcnt gt;nbsp;alius ini-feris vindis torturx dicsquàm illius rcmc^ djjfuarum miferiarum merito dici pofsit-Elucefeit id melius ex ip ft rlt;üione CT methodo qult;e i» tiufntóiü uißtttionilnu óbferutri fentper /ölet, quetit idmfMjciemus.

Igirurhsc carccrum vifitationcs per cofde lnquifitores,notario feu Scriba cum ipfo carceris cufiode fibi adiudis, femel aut bis fingulis menfibus haberi folent, vt plurimn dommico aut fefio aliquo die. Quùm pri-mum ingreditur carcerctn dominus Inqui* fitot»

ARTES ALIQVOT DETECTAÈ txf Cnor , vinöiim totidem verbis interrow gar qui habcat ,quî valeat jindigeatuère» aliqua,an verbis cutn ipfobenè agat cuilos carceris (vult diccre an verbis aJiquando contumelioiis aut certè afperioribus cum lædat) an cibum fibi conftituiiim bona fide ci det: an indufia munda, amp;nbsp;alia huiufmo-di. Nam re ipfa, non eft quod aliquidboni ab CO fpcrct. Hæc funt veluti ad numçrum illis prxfcripta vifitationis capita atqj verba,quibus neqj addunt amplius , néqj ta przüant. bi vindtus fuerit feminudus, autcaruerit Icétoacfux indjgentia: prof* pici orct, habent rcfponfum turn aftiinim tumhvbernum, ideft^quodloco cius quod petit inferuirevinâopofsit tum œftatctû hyemc. Vere cnim «ftiuum refponfum cft. Bene quidem(inquiunt verbis quam IcniC-fimis,vt patres decct) nunc calct,bcnc po-teris fine vefte aut Icâo viucrCi Hycmc veto, hybernum rcfponfum cft,vcrum quidem cft hifce diebus ingruifle frigus; at iam nûe delapfis c cœlo pluuijs lenictor tempus :vo« fiemanimæ curatotevos,quzin veritate indicanda amp;nbsp;in exoncrandis in hoc fanâo tribunali confeientfis veflris confiftit, hoc t^caim quod imprimis curare dcbcatis: «c

t^iS lUQJ^ïSïTlQWS mSPANlCAÄ dcßc proßjtcientet ßciluet uinélorum nccefsitati gt;nbsp;qui tdmcn primum interrogärant (irri/ôret) egreii^ untur. Ergo (i vel diebus lingulis haberenquot; tur carccrum vifitationcs, mifcr vindus J” fuis neccfsicatibustantundcmlôlatijà tribus cl’ec accepturus. Vcrum cfttamcfi fauorc profequutos nónihil accipcrc folcquot; rc:ncq3 difficile intellelt;äu cric, quinaiH fuerint eiufmodi fauore prolequuti vbia'' uaritja 8c inhumanitas ad clauum fedent,

Quando aliquis ex vinótis literatus auÇ quiuis alter obfecraevt boni alicuius liiX* facronimuè Biblioruin fibi fiat copia,è cv' iusleâione taediofifsimum alioqui amp;nbsp;fofi' cirudinum ôc molcftamm plenum tempu* aliquo cuin frudu pofsit fallere, illud ipfi^ rcfponfum , quod nudo auc difcoopcrtlt;^ modaturlibri loco.RcIpondebitcnim tuU* rü librum cfTe veritatcm indicarc, amp;c in /ando tribunal! confcicntiam fuam exo^ nerare» inqj co libro incumbcndum cfTri tinuojfuisdominationibusmanifeftetme-' dclamlangucnrianimo illico prarbituris» »tqî bunc clfcvcrum Jibeum amp;c.

ARTES ALIQJ/OT DETECTAE ii^ adhucineadem aut altera vifitationc per rcxerit rindus ca de re effe importunus,au diet pro impcrio vt taceat, quonia fi ipfe, prout magis collibet,petat,eos quoqj^pro ut magis collibueric, cóccfluros aut dcnc-gaturos. Summa. Videntur fingulari ac accurata quadam diligentia in hoc elfc intent! , vt przter przfentem calamitatcm vindiis nihil habcat, quod incucri pofsir, vt ca quoqj rationc afflidio glifecs cu co-gat illorum votis, quo ad fieri pofsit, ob-temperare.

Si nonnulli fortafie amici affincfuè extra Inquifitionem vindo fint.qui cum quo« quo modo in fua afflidione fublcuarc poC-lint, ij in apparandis nonnullis xcniolis, quibus immanitatem Inqutfitorum dcli-niant,nonnunquam occupantur.ne ipfo-rum faltem vindus adeô fordide tradetiir. lam difficultas modo in eocft,an eaipfi vclintaccipcre. Atqui quiim exminiflris Inquifitionis quifpiam, qui non fit ipfe In-quifitor, ciiifmodi muneribus colendus •ft, nulla eft rei difficultas, quando facile danturamp; accipiuntur,modo autclam aut noduporro fiat. Facile enim pofi'une •ills ordinisminiftri muneribus corrumpi.

».»s INQJISITIONIS HISPANICAÄ Erga ipfos dominos Inquifitorcs eft maiof ditticiikäs, imo eft prorfus impofsibilita^ fi in primis ipforum refponfis effet confift^ dum. Eafunc, Sanäum illud tribunal, efl® tribunal quoddam incorruptum quod cu“ iufeunqs gcf^ris munera accipere nuH“^ modo ierat amp;c. Enimuero vt cuiufmodl refponfa ex animo nó profîcifcuntur, duH* nimium fefe cxcufant, fe nihil aliud magi^ cupere,haud obfcurè oftendunt. Neqj eft vnquain domino Inquilitori in fuo faß’*' litio aliquis ex fratre aut fbrore nepos, aU’-laltem famulus perquächarus æquèat^li iplcmet fufpiciendus, neqj alter quoqj famulis qui contentioni fubornantis amp;■ liîquot; quifttoris interfucrit, quiqj in fpecicm ito2.c prorfus repulfam paffo, indubitat^ vibtorix feneftram mox aperiat, ad cu’’! .paulo poft accedens,acnepotcm dom'’’^ Inquifitoris vcl omnino extra rem, dig*'-*’ illi oftendens. Tiim ,qui munere quopi^*’’ Sandi tribunalis integritatem antcafr^t ftra tentaucrat, modo non fit ftipes, facij? intelligit ofièrcndx receptaculum illud fe aefibi didum putat. Hacdemutn’^^.'’ tionc nonnihil reffrigerij miferi vindi piunt, ynde quóqj apparet fatis quo deß’,^

aktes ÄLlOyOT DETECTAS, 119 fpititu Sanâum tribunal gubernctur, quan do ad quicquam præftandumquodvirtM-tis fit, vna ipfa auatitia indubitato præftat, quod fola virtus aflc-queretur nunquam.

Am ad tragcdi«ca II taflrophen,vtaccc damus fupcreft. Ea 5 cft poflrcma Sanâi tribunalis aâio,in diuturnisvin ttorum angoribus, amp;nbsp;Inquihtorijs fiail dibus, vcrfutijsjftratagematibus, fæuitijs, ôptÀtusdcmumvtrifq; finis imponi foler. Namqi in caferuntur fcntentiæ caufarum, quæ longo dierum, imo annorum, curri-«ulo niSâdo tribunal! agitatç funt, idq3 in

totius populi tam frequenti theatro, qualc baftcnus vel in Olympo ipfo nulla seras ■»idit. Aftionem fiue Aétum fidei (Auto , *ulgô vocant,) neq. i mmeritô, quando in »aaétione vinétorii fides ad ipfasvfqj fæ— explorata aut abntgata publico ac ló^ Scfolcnifsimo teftimonusDei vctitatc.aut

ijo INlt;VISITIONIS HISPANICA^ cadem folennitatc ftrcnuè afl'crta ob oCU-' losvniuerfi populiad fpcócaculum certaquot; tim Concurrcntis qualis rc vera futut, fcÉ’ prodit , Intcipretentur nonienclaturan’ fuam Patres fidei vt yokierintgt;nos hancin'' tcrprctationem, qu« diuino vtiq; confili*’ •ftafrinior,recipicmus.

Habet häcc fua parerga qu«dalt; feu vt aptius dixerimus, habet hoc pupul* Dei Pafcha(pel3h id eft tranfitus ab Aegip to ad tcrrara illam promiflam, c mundo Patrcm) fuum Parafccuc.idcft preparation ncm. lox. IÎ. I. Paucis aliquot diebus ant^ hunc fcftum diem, vocarc folent domio' liiquifitorcs ad tribunal eos omncs ( fcpi' ratim tamcn ) quorum bona omnia iudiquot; ' cio fuo addixemnt Hfco : inquiruntqj ilhs ecquas opes habcant, quibus ctiam if locis, lerio admonentes ne quid celauCquot; tint, alioqui liquid fibi ex fuo aflcruafl* poftea fuerit deprehcnfum, fore vt ob illo*^ amp;nbsp;furti crimen rcfcrant;amp; pœnam fubeäf» ij apud quos ilJud fuerit deprehcnfum. Ig* tur prêter cas domefticasopcs, qu« initi® incarccrationis ,vt fupra didum eft, in queftrum vcncrut, omnibus i ndicatis a tqî infifcalcs ratienes acccptis,ad

ARTES ALîQyOT DÉTECTAS, tj« ßula rcmittuntur baud dubia conicâura cerci, quod,eed quo adyitam.fonunz fus fint incerti, ad minus camé implumes proc fus inde egreffurifint.

J Propius amp;nbsp;Vafch« aptius Parafccue tft,qubd CO die qui ipfum diem fcllum pro aimèprzcedit.aducntancc iam noctc,congt; gregari iubet viros omneis in pcrâplo quo damcarccrc,qui diuerfa p«nitenciar«m genera, quæ non fine nccis, infequenci die infpcdtaculum funceducendi. Ponitentias vulgo vocanc mulétas atq? animaduerlio-nes in reos, ex veceris fcilicec Ecclefi« more mutuaca nomenclatura. In alio ciufdein forma carccre congregantur fitnul feenû-' nz. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;necis iudiciumfubituri funt,

feorfum in fingulis carceribus reponuncur, amp;nona aut décima noâis hota mittituc adquéquam illorû facrificus,qui funeftum illi fortunz fur nuntium pcrferat,3i a con-fcfsioncfimul fic.lnco tépons articulois ' cui Deus côfianci ac incxpugnabili animo tffe dédit,pcnulcima fideifuz fulgetta vibrât in pudorem confefsoris fui amp;nbsp;aulç to-tius infernahs. Ac qui contra neq; ad il-lud vfq3 tempus conftans fuit, neqj tune çftibaüecadhucccfipifccndi locum » atqj

iji INQgt;yiSiT10NIS HISPANICÜ^ ea fingularia Chriftianæ conftanri« don^ àPatreluminum accipiendi. Vthqpg“^ cum fuis confefforibus magnis cJamofi' bus, illi fidem fuam in articule illo temp^ ns longé periculofifsifno flrenuèdefendequot; do, ij de morte fua inaniter ac fruflra coH' tendendo. Porrô nemo ex vtrifq^ eft quie^ noclc nô habcat negotij fatis, quâdo hai“' dubiè tentatio magna cft, carne praferti**’ fupra modum imbccilli, néqj fatana intequot; rea quicfcentc. Cxterùm pro indubitat^’ qtioqj habendum eft, Cœleftcm parente”' ca hora fuorum non elfe oblitum. Apparat hanc agonis membrorum fuorum nobtei” poni poHè cum in patientium angore, tù»’* cciam in folatio è cœlo mifl’o.

Splendefcente mane, minifin ac farfli' liares omnes Inqnilitionis, qui ad foIeO'' nem viäimam ad fua quifqj niunia vndiqj mature conuenerunt » cos omnes qui aiJ fpeciacukiin funt educendi iuxta vniufeU' iufq3 fcncentiæ præfcriptum fludiofê adut' nant. Qiji conflanter fidem fuam aduef' fus impia mcndacia tutati funt adipfu»’ yfq; incendium. Sambenitum ferunt: ca c” ' yeftis quxdan» colore lutc'o.cifra manie»« tam«**

ASTES ALIQJOT DETECTÄE, tarnen paludamento perfimilis, matorum i geniorum atris imaginibus ( ex quibus fait né triumphat gentrofus Chrifti miles in i' viétorix fignum ) tota refpei fa. In capitc geruntihiaram quandampapyraceamob gt;nbsp;longam in modum turris, in qua cft homi» tiis effigies in incendio conflagrantisamp; â i compluribus malisgcnijsmateham foco il velutiaggeremibusvndiqiobfefsi. Genus 1' nbsp;nbsp;eft militix(vt conijcio)atqi prxliaipfa

1 triumphi gloriam ibi exprefi'a . Lingüas ' habent ligneis lupatisacerrimèae ingen«: 1 ti cum cruciatu captas, ç quas movdazas à ' mordende fane dicunt) nè de innocentia St ' fide fua in Dei laudem teftari coram plcbc * pofsinb. colla veto prx logis ac nouis rcfli-bus exfpartü inferta manibus ante rcuin-' étis, quo f meo quidcin iudicio ) teftata ' fiacit ingentis alioqui meriti miles nulle î fuQtum operiim merito fifus fed vna inefta,-1 bili Dei bonitate ac dementia merito in-' nitens pro cuius cónfcfsione vel accerbif-' nbsp;nbsp;fiuiam mortem inox lit generole oppctitu'

' tus, Coram Dei tribunal! le veile compare» 11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vd fi jUa adeo gloriofa facinora.tjui*

,î4 ÎNOyiSïTIONIS HISPANICAÉ Jegis fu« iu$ velit cxigerc,nibil aliud quài” (ufpendium inôignifsimi latronismorefiquot;' bi reliquum fore. Atq; iftis fteminatibu^ ïîifignitus in theatrum primiitn ptodit H* dclis, deinde in incendinm. I j veto qui ab* negataturpiter Dciveritatc bonamfciliquot; cet fpem de falute fua patribus feccrintP*’ dicium nihiJo fcciui mortis ßjbituri ci' dem plané ratione adornantur, amotis oio dó diabolorum imaginibus, in quorum lo* CO lûfficitur imago crucis manibus intcf ipfa vincula inferta, vt quemadraodum deiac firenuitatis fuz alij , ifti quoqî i* gnauiæàc pcrfîdizfliæ infîgnia prz fefs* rant. Rcliqui omnes cildem iâis notis pf” deunt iniignitipîus minufucproüt Sand» tribunali cos plus minußie in populo déni* grare fuit vifum.

Ea hora, qua ex arec ip la careen's fo* ras educuntur, Sanétum tribunal Chariti' tem ac clcmentiam fùamomncm ergacoî coram fpcàlantc iam populo explicarc af* feâat.Vinâisomnibus in hune moduß* perfonatis arqj ad progrediendum in ctaculum in fuo ordinc collocatis, iubetuî vt confiftant, atqj c vcHigio adornatur eibus fplendjfsimum in fpecicmientacul*^

ARTES ALlQyOT DETECTAI, ijf cxgallinis hædîfqj afsis, quo vtiq; prarfti-gio amp;nbsp;vulgo perfuadcc haud multo fec» in vinculis cos fuifl'e traélatos, amp;nbsp;ipfis fimùl vindis anteadatn carceris accrbitatcnt compenfant. Veruni mifcri eo animo tum tempons funt,vt non magnum efcis detru mentum inférant : eucnitqt vt plurimum *t ficarij ipfi familiäres,ex quibus (vt mox dicemus)duo viqdis lingulis cuftodif cau-fa vtrumqj latus claudunc, arrcptis efcis à vindorum manibus laucicijs illis ,ncmin* prohibentc, fruifoleanç

Enimuero eiufmodi eft apparatus âc pompa qua in triumpho illo progreditur, vt nulla Pcrfica pompa Romanufuc trium-phusvnquamfucrit, qnemcum iftorcÂè compofucris.Primo in loco proccdût pnc-ri Dolt;ârinæ(cx collcgio fcilicct in quo pu-«ri inftjtuuntur afciti'lqui tû verte,tum câ-tu, tû ordinc in quo per clericos al iquot fu« pcrpellicis indutoscôtinctur ,rcligionc in-cutiût. Câtioncs funt Litaniæ fâcrorù altet nis vicib» repctitj alterno choro rcfpôdctc ora pto illis. Hosfcquùtur c veHigio vinAi ipfi, Poenitétiatos vulgo vocât, hoc ordinc per quafdâ vcluti clafces difpofiti. Qui Icui otibus cenfûris fût notati,primù ab ordine illo puerorûlocù tenet. i iiij ü*

Iis canddx aErq-ï lumine, refits colIisH’ fertx, lupatalignea, thyarac papyractæji' gna reatus eife folent. Apcrtis incedunt pitibiis,ni rhyaraoperiat,amp; feruorum mo' refine palllo,qui natalium dignitate fo-lt;ios opibufiic antccellunt, fubfequuntuf ignobiliores, Seciindurn hos, proccdun^ quiSambfcnitis, hoceftpaludamentis ilH* inilitanbus rubra truce in tranfuerfum dif* Fecatis, infigniti funt, eifdem qusc fupra» qualitatibusperfanarum obfcriiatisjqui amp;nbsp;cris ordinibus contaminari funt, dignitate ac proinde loco etiâfux clafsis alios prar* cellunt. Hos fequitur tertia ac poßrem^ clafsis eorum videlicet, qui rogo funt de-ftinati : exquibus qui Dei verjtate repudi' ata ac in eius locum mendacio admiffo ad hominum milericordiâ confugerunt, con* ftantiores mcrito præcedunt.qui in poftre-* mo totius phalangis loco politi vel ipfi® Inquificoribus arbitris dignifsimum virtu-tisac fidei fuxordinem funtfortiti. Vin-dis fingulis claudunt vtrumqj latus familiäres duo armati cufiodias caufa,quibuî duo quoq; adduntur monachi aut theatini ( quos dicunt)finguhs morituris,vt eis pm yiribas fuadcant ne vevitati dei in qua edo^

ARTES ALÏCVOT DETECTAE,ï?r öi flint, in fine demùm vit« acqiiiefcant, qua impia importunitate, qui in Dei veri-tate permanfit firmus, tormentum grauius meo iuditïo, nullum tulit. Vinétorum or-dinem, qui ex triumphi more primus mc-rito e(fe debuit, Vrbis fenatus vnjuerfus in fequitur, Alguazili js, luratis, Viginti qua tuor Graduum iudicibus, Prrtonbus cu^ halibus, Regentcac ipfoPro regefiuea-fiftente, conftans, quem nobilium cquiiurw ingens turba comitatur. Mox fequitur flatus fcilicet ecclcfiaflicus, clericis, bcnefici« ciarijSjCuratis, primum in hoe ordine locü tenentibus. Secundum cos vniuerfum té-pli fummi capitulum, vulgo cabildum Ec-clcfiacniaioris. Tertium locum occupant Abbates, amp;nbsp;Priores ordinum monachaliû cum fuis comitibus. His omnibus fanétô tribunal,quod CO die plané tnumphat,honoris ergô anteambulantibuj, fpatijnon-nihil vacui relinquitur, in quo Fifcalis In-quifitoriôjVt qui inca parada viâoria baud mcdiocrcmSanâo tribunal! operam naua tit ,prætenfo ac cxplicato cxicricodama-feeno rubro vcxillo, quot;militari fanèfa(lu,Vc-xilliferi locum tenet. Vcxillum cfl opère Phrygionico apprime elaboratum, altere

ARTE S ALIQyOT DETECT AEgt; iff facie, illiusPapæ qui Inquifitionem concef fit, llemmata cuin iplius notninis infcrip' tione,altéra Regis hcrdinandi,quiillai” in orbem înuexit primus, oftcndic. ferico,auru,atq;ofiro claborata omni^* In huius vexiHi fumma cufpide infixa eft gentea crux deaurata inagni pretij cù fuû crucihxo,quam fingulan quadam pr« alij’ omnibus vencrationc fupcrllitiofà turb* profequitur, bac vna de caufaquod Inqui' fitionis fit. Scquuntur demùm ipfi Patres (gt; deiinceU'u lento amp;nbsp;ad iummam grauirat^ compofito re vera triumphantcs,vtprxc*’ puos decet eins viftori« imperatorcs. Ha* bent c veftigio familiäres omnes Sanétx K* quifitionis cquis infidélités, quales vider« •iimerat in Romanis triiimphis milites* omnes fuorum triumphantiû ducutn icquentes. Hos fequitur multitudo plebi* ac vulgus innumerabile ablq; vllo vcl otHl ■cvel nomine. Hac pompa itur ab Inqui* fitorio carccre ad theatrum quoddamfu-blime atqj opcro(u,quodimponedisad fp« ftaculu pccnitentibsgt; audiédis eorû fent« tijs c lignea materia fabricatû eft in plate? vrbis celcberrima atqj capacifsima. theatro federe cas faciut codé plane

lt;RTÏS ALI QJTOT DETECT AB ne quo vcncrunr. Eftamp;alterum theatrum eiufdé ferè cum priorc magnitudinis e re-gione illius, in quo eft ereâum tribunal do roinorumlnquifitorum.rbi fcdent in In» quifitoria fua ac pene diuina maieftatc vni uerfa ilia comitati amplitudinc qua vcne» runt.

Haud extra prafens inftitutiim feciftc arbitrarcmur, ft in ifto hoftium triumpho componendo cum pijs illis publicarum pccnitcntiarum fpeäacuhs qua in Primiti ua Ecclciia a pijs illius cpifcopisamp;pafto» ribus edebantur, nonnihil fpatiaremur : in qiiibus nihil erat quod mcram non fpirarec pictatem, ic fanétitatem ,amp; rcmcdij de« tnum ac falutis pœnitcntium ardens mini« inèqj fiicatum deftderium : in quorum or-dinem nemo intrabat qui quamuis egre-derctur rubore perfufus, fimul non cgrcdc-returconfolationc plcnus.Vudori enim folium crat crrauifte fc, at in ipfo rcmcdio ac medicamento quod paftores fui confraäa ra applicucrant, re ipfa expericbatur verft tnalircmedium,firmum folidumqj fola-tium atq? confraéta cxulcerataqj confci-entia fua confolidationcm. Ncqj triûpha bant eo die qui fua eum caftigabat ccnfura neqi

«4® INQJISITIONIS MISPÄNICAB neqj fplendidionbus exarcafua depróp-tis veftibus in lætitiæ Hi triumphi fignuiH prodebanc induti. Luótuolis cooperti vc-ftibustum tpii turn Ecclefia vniuerfa incequot; debant, ea luctuofa ac plena funebri fpecic teftances maks fratrum fe tangi ex animo: quin non femel vfu veniebat, vt cenfores ipfi quam ij qui cenfura norarentur, vberiquot; ores lachrimas funderent, vt pote qui illiî dedecus prout par erac ex errore fuo feren-tibus minime fibrum dolorem paftores ipß ferrent. Ncqjad mortem vel acerbioreifl vel leniorem quifquam turn educcbatun neqs ad adco dura verbera vt per ipfos vi' bices ofla confpicerentur ; neqj ad honcft» alioqiii exiftimationem fuam amp;nbsp;profe^f pro vniuerfa fua pofteritate apud vulgus a-inittcndam,fedad quæ amiflaex delibfo apud Ecelefiam fuerat, recuperandam ho^ neHatc. Cuiquam vero ex paftoribus nihil extifeo adhercbat lucri,neqt cincinnufU rclleris ouis fuædn ipGus manu deprchen^ debatur, ncqj quicquam ex rapina pauperis in ipfius domo Ezech,34. ?. Ila. 3. gt;4’ Var paftoribns amp;c. Verùmtamen hæcliect iuftifsimaquerimonia alias fortafi'e fucr**: tempeftiuior, tantum rudia iftharc abfqî vil»

/RTES ALIQVOT DETECTAE i4» vllo ordinc lincamenta diiccre hccinloco vifum c(t,vt quibus ex htmano fenfu qiüc« quam in tanta t mnium fete ordmumde-mcntatiünc reliqiiuin eft obftruarc faltctn incipiant quid porro ût difciiniinisinter hunctriumphiitn lantoapparatuac l«ti-tia eelebratum amp;nbsp;vettris illius Eccleii« pu bJicas peenitennas quas fancium Tribunal retinere fe arobitiofe lactat.

Igitur in fuo ordine fedentibus omnibus concionem aufpjcatur quifquam, qux accurata tum ha^tur in laudem banbii tri bunalis amp;nbsp;confutationem hserefum in qvas co loco animaduerti dicunt ; in pntnis verb in obruendo probris ac contumelijs mi« ' feros. amp;nbsp;affliótionem addendo afflitiis potior illius concionis pars infumi folct. qui fi earn prxfentcm, fe videlicet videre illic fpeóiaculum ignominiæ amp;nbsp;fcopum iniuri-arum fados, minus iniquo animo ferre vj. dentur, ideb vtiq? fit, aut quia in fidci cly« pco impcnctrabili cas omnes excipiunt, aut quia precedentes totum animii ex diu-turna patientia occupantes nullum ferè prefentibus fenfum rclinquerunt . Einita demum confolatoria, fcilicet, ilia concio-ne, fententiae pœnitentium legi incipiun.t, eodem

»4» INlt;VISIT1ÔNIS HISPANIC/^ eodcmquo ipfi fcdentaut vcncruntordH ne, videlicet ab ijs qui leuioribtis notan«^* funtcenfurislcdoribus initium aufpicaU'' tibus. H«c pars aâus longa amp;nbsp;prxcipu* cft,rcquiricqî proindc pcculiarcm accUquot; ratiorcm xliquanto ob(cruationcm,{cd fu® loco. Perlcdis fcntcntijs primarius Inqui' fitor occinit aliquot precatiunculas pf*’ conucrfis (vt ipfidicunt) mortis cenfiirai” nihilominus fubituris. In illis Deum fiiui’’ precatur, vt fauorc fuutn cis conférât, qu“’ in confefsione doârinæ Ecclefiar Romand pcrfeucrent,acdcmummoriantur. Iis nitis incipiunt cancre Pfalmum. ƒ i. MifÇ' rercmci Deus amp;c.ad implorandum Iciltquot;^ cct crgâ pœnitentcs fuos Dci dementia^’» et vt Patrum Hdci ergâ cos iplbs turn cei^' furx tum abfolutiones fint verat refipifcefl'' ti« efficaces . Sunt verb plcrxqj cenfuf^^ mors omnium accrbifsima,verber3,ex q^* bus.qui accepcrit,aut vix aut nunqui coHquot; ualefcat.rclcgationcs ad tranftra.bonorun’ omniu prsfcriptiones amp;nbsp;eius generis al’^» quibus mater Eccicfia Romana pictatei” fuâcrgafuos filios per dominos Inqfitotc* •xerit, quatqj reuera no efle verf refipi^c®”.

ARTES AtlQlOT DETECTAE, »4| ta per ciufmodi feuitiam iftorum Cyciopu immanitate.cjui fe pro Ecclcfia Chrifti tä-diufederate atqj itApudéter venditarunt» non modo qui cas cenfuras fubeunt, verum vniuetfus orbisadmentem redeat, eofq, omnes quo demum tncrentur loco habc-ac.

Igitur finito Pfalmo,quo tàmimpiè quam impudéter irrifor ièqj vt omnibus a-lijs feriptur« facr« locis*, ad ftium infiitiitü abutuntur,Primarius Inquifitor occinit ali quot verficulos, quibus vniuerfus eätorum Chorus arti ac guturi in tcporc fcilicct in-dulgcntiü magno ac fonoro vocum conce« turefponder. lis finitis Inquifitor , pro ea qua pollet authoritatc, abfointionc cantu pronötiat, qua conuerfos ones ad B oman j Ecclcfiargremiû(à Chrifto veró aucifos) abfoluit ab ijs omnibus in quibus ab Ecclc fixKomanac cofenfu dcfecilfc eos pœnitet: atq3 hxc abfolutio ( Ecclefix vtiqj Romanx more) à culpa tantum accipienda tft: pœnai cnim, cafqj nulla vel dementia vel humanitate vel etiâxquitatc teperatas, è teftigio eos fubirceft necefle, Peraóa abfo lutionedsmini Inquilitores infignequod-dâ ftratagema ordiuntur,amp;adrcGnü vtluti caly-

»44 INQJISITIONIS MiSPANiCAß calybeisanchorisretincndiun miré códU'* cens, vt pote qui eo ipfo foclo detegunt» baud citrà metum ac certa quædam prï* fàgiaruinx fibi regnôq; fuo impendenti» eos effe . Stratagenia illud eft, quod vniquot; uerEis populus,proue cft ad celebcrrimun* fpedaculutn, nonnunquam etiani ex locis viginti leucas diftantibus.congiegatus/o-Icnniîsimum (acramentum eis dicat verb* ipfa,quibiisfe ddiincic, àc nifi prarllitc' rit, dcuoiict, prxcuntibus, Vidurum Cd' Heet ac moricurum fe in Ecclefiæ Kom*' næ feda ac fiibieétione, candemq} propü' gnaturum pro fua virili.fortunasomncs*'' vitani ipfam aduerfus cos qui eam oppug' nauerinC exponendo. Prarterea ciurarc,»'’* negarc, atqj execrare le quicquid contr*' num fuerirci quod EcclcHa Romana net.atqj afhrniac. Item propu gnaturu‘” ac fe defenfurum pro fua vink porrioîi® Sanduin tribunal Inquîfitionis, ci lifqj iT**' niftros oinncs SiC. atqj ad cius rci fidejn *ƒ firmitatem fc mutiiô teftes conftituunt.Vi' dcas hîcadtcrramprocubcntcm mifcrai” plebcculam atq5 omnium ordinuni cum fummarcligionc in fauorcin imp*^'* tis aduerfura lehouam amp;nbsp;Chriftuin

V« errorem facramentadantes, qua non minus impia quam tetncracia coniuratio-* neduâus exinde Inquiiitiouis minißec pro fuaquifq; facultatc conttituitur. lam igi-tucüdc abolendo gt;imó ex orbe terrarum pró mcrito funditus extcrminando eiufmo dl tum iniquitatis turn impietatis porten^ ta cum quoquam egeris, li quidé illius du-titiemac immanitaté inficiarinonpofsit, iura mentum obijciet folennifsimis verbis in concetfu frequcntifsimo cóceptum: quo te'vertas £ Ncmpè obiiciemus contra ex-ludæis quofdam cæca rcligione duétos fa-cramento fe obftrinxifl'e, ac deuouifleolitrt tlihilfc fumpturoscibiantequam Paulum occidiffent. Aâ:.i3. Hos tcrpeccaffecon-tendimus, tantum abcft vtiuramcnto im-piècóceptotencticos arbitremur. Primü, quod cxca ac proinde impia pro lege Ze-lotypia Euangeliura Chrifti obftmatè ac pertinaciter oppugnent. Deinde quód pro mala caufa defendenda Scbonavel prætet vires oppugnanda iuramento in nomé.Dei concepto temcre amp;nbsp;nefarie , ipfum Dei nomen prophanatint,eóqï ad impietatem abufifuerint. Tertio, quódcum retraCta-te otnnia vt impiè amp;nbsp;contra Dei ipfuis vo-K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lun-

«4lt;S INQV ISÎTIONIS HISPANICAÄ luntatem inita mature debuiflènt, xudaic^ fanè pertinatia in inftituto progrediantof' Ecquis iftanegat? Igiturqtiiim expugnar® cxprofeflb Regnum Chriih cûludæis ill** dominos Inquilitorcs euincecur confiât)**' quoqj eos qui fe illis iuraméto aftrinxcrü*’ triplici illo peccato, licet per errorem,6i^ irrctitos. iiaqjH maturèvehntfaperé,*:/ crit iftis vna falutis recuperandsc ratio,Pt*' mùmvt quam diligcntifsimè inucftigetit; qualcm caufam InquifitorcstucanturjVt'^* deant demum, an pro Chrifio an contf^ Chriftum fub aufpitio Inquifitorum aro]** fumant. Deinde obferuent, retraâentiic )** ramentum, prout rebus fibi iam comp^*' sis expedite videatur. lam ad rem.

Porro his abfolutis,fiqui fint inter pcc*’* tentes,qui ca cenfura notari comeruerun*» Ecclefiafiici muncrisquo fungebâtur du amouent, degradari vulgo vocant. funétio degradâdi fci!icet,epifcopo,vt q*** illos initiauerat, pôrificalib» jnduto cedit' Morituri ex fentétia Patrum eo die actu^^** ter vt ipfi dicût,dcgradant,cercmoniç plane tragiex ac mirabiles. Indutum miflaticis veftibus'omnib» veluti io*P*^ era faâHvû part iculatim poft modum

RTES ALlQjroT ÛÉTECTAE i4r unt turn in gefticulationibus turn in verbis ccrta forma excantationum ad ornamenta

, I fingula, adhibita,ijs conrrariarum quibus ; antca, cum initiatus fuerat, vfi funt. Ra-duntnr deinde manus, labia, tonfura capi-*i®(^ragnicnto vitriaut pcracuto cultro) abradi libi oleum fignificantcs, quo quùm cum excantarunr,fuit per vnótus, fpettany* tc atqj ad ca fingula myftena obftupefccte populo,alijs viccmmiferi hominis cómi ferantibus, aliis vti perfidum ac exccrabi-lem deteftantibus, qui, vtiqj meliorc iudi-cio, vel co vno fuerit foelix, quod eiurata demum folenniter in fine vit» putida ilia vnótione, amp;nbsp;abrafo, quoad fieri poteft, ill» impietatis charaétere, è vita migrarit. Nó tnorituri verb verbaliter, quod ipi'i dicunt, degradari folcnt .Id in fumma eft ab officio amp;nbsp;dignitate fufpendere quantifper Papse vi fum fuerit.

Cercmonia qusedam negligenda hie iure non eft, qua Sanctum tribunal impu-détifsimè ac practextu nullo obduCto aperte itridet amp;nbsp;Dcum amp;nbsp;vniuerfam ,qua: adeft, multitudinem, féq; vel ca vna dignum effi-lt;it,qui ab omnibus pro merito vicifsim ir» tlderctur. Ea eft,quod in fine fentétia: illius K. ij quern

»48 INCtyiSlTIONIS HISPANIGAÔ quem iam incenóio adiudjcarunt t qui ta** men ad Romans Ecclefiæ gremium con-uerfus eft, addunt, publicèqî ibi pronunti-arnubenc; eóquodSandum tribunal có-uerfionemcius hominis baud veramamp;elt; animo profeaamexiftimat,atqj metus/iquot; bi fit ne fub ouina pelle lupum relinquat» ipfius conuerfionc non obfiante, fcculari tribunali ilium finere traderéqj : quod ve*' hemeneer oranc gt;nbsp;vt muka erga eum mife' ricordi'a vtatur, néqj membrû^éfue quod' piam illi confringat, neue languinis quit' qua hauriat. Eum autem , quem à pia co-“ fefsioncnon dimouerunt ( cuiufmodi pef' tinaccs ic obftinatos vocant ) ijs verbis fc* culari brachio commendâc, Quoniam ipfi omnem fuam diligentiam adhibentes ad gremium Romans Ecclefis homine'” reducerent, nihil effecerintjn luis opinio“* nibus contumaciter perfeucranteamp;c. circo eiufmodi hominem traduntac pc^^ mittunt fcculari tribunali, vtin eum iuxt^ leges animaduertat : verùntamen vehementer illud, vt (î aliqua refipifeend^ vers figna ediderit, multa erga eum ricordia vti velit amp;c. Qualis eft hsc dentia Addixerunt ipfi hominem

iudicio, tradunt ipfi cund«fm brachiofc-culari vtiqj comburcndum, atqs adeo vt fi.

'* qui irrogaturi funt ea fupplicia ,hominerti * aut dimittcrent aut deniqj non combure-* nbsp;nbsp;nbsp;rent, illi ipfi ex fando fcilicet officio oppo

* ferosincum locum diflblutis ac difradis ' nbsp;nbsp;nbsp;plane membrorum omniu iunduris quaf-

fatos, ac per artusfingulos confradis ofsi-' nbsp;nbsp;nbsp;bus,venis,etiam ipfifqt vifceribus interné

bus etiam complûtes inter ipforû manus extrcmos fpiritus cxhalarunt : obfccrant ' veto fccularc brachium ne mcmbrorûaut os quodpiam illis confringat, neue fangui» ncm hauriat ? videlicet quia qusc dâna tor-turisfuis, miferishominibus intulerüt ipfi, inira cutemfunt,neqyfangulnem hauferùt nifi per ipfum os, tenui etia lintcolo aqua in imum guttur demiffojnon cultro aut lâ-cea, infontes iam funt ab cffufionc fangui-nis amp;nbsp;confradura membrorum ? Trada-runt ipfi eos abfqj vlla protfus commifera» tione aut humanitate, excogitatis fubinde nouis cruciatuum generibus, quibus tnt-'

■»yd INQJ7ISITI0NIS HISPÄNICAÄ querent miferos plufquam baibara fa:ui' tia, Prtcanturveroiamfcrio fecularesiu' dices obteßanturq?, vt multa mifericordi^ cumeisagant? Sedirnfortshomines bat vna obreftatione vidécur fib i probè excufli‘ fe cauonis fui céfuras in eos, qui ex ordin« ecclefiaftico aut /anguincm fuderjnt, aut membro quempiam mutilauerintj anath® mata atqj inegularjtatem intentantis-Ccufura: enim nihili ac pro deliâi magni' tudine ridicula: ridiculis quoq; ac nihili mcdiis vitari poiTunt. Audiunt verotùi” principes turn populusj atqj ipfein primi$ fecularis magißratus, qui iniquifsimasÜ' Jas fenrentias exequendas fufcipit, eiu^ modi irriforia impudçntifsimaqj nugain® ta,amp; ptatereunt.alioqui enim nemocl^ adeo vecors, qui non intelligat confiôï ad ludibnum omnium mi/èricordiæ ea verba cde, quæ nequaquam vt ira fiat, proferao' tur. Etficquidemfanftat matris EccJefi# in errantes filios pietatem, Commiferatio* pern, ac mifericordia: maternz vifcera rc* tinct fandum tribunal. lUud etiam obfiruttK^^ (Xcus Icilor, quod de tllo cuius conuerßo fufpeätt dhucefl Sanâo tribundlitnè uidelicet lupunifcH'^ ^atouiiM pelle coiftciiunh ituUam râtionemittef^

ARTES ALIQVOT DETECTAI, tH iiodptioremin drtium fudrüfcriniorepcrirepotuit Stnâum Iribundl.

* Diximusfuperius earn aäus partem, i quæ fententiarum Icótione conftat, præci-ï puâ eße, àc pcculiari quoqs obferuationc ( indigere.quod fingulanquadam perfidia 5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non foluin ea plerunq; récitent, quae accu»

t ûitus confefl'us e(l, vetuin etiam quæ nèqj 5 nbsp;nbsp;nbsp;üixit vnquam,néq3 cogitauitquidem :ex«

, cogitauit ea veto Sanctum tribunal par-' tim imputa, partim nefanda, partim etia : nbsp;nbsp;nbsp;blafphema, vt pœnitentis cum perfonani

tatem ac exiftimationem acquirat,vt quod ad perpurgandam ab ciufmodi diris pefti-bus terram per quam neceflarium orbi fuc ' rit. Hxc illis in fuis fententijs ad populum tccitantibus,lupatum ligneum pœnitentis linguam vehemcnticumcruciati mordicus tenet, ne refpondereac inticiariquic-quam amp;nbsp;tucri fuam innocentiam pofsit: quodfifortè detur,mendacij illos, quod , non femel accidiffe confiât,in publico the-atro infimulat . Cctcrùmhauddiu durât acris ilia difceptatio,lupatum enim lignc-um in pœnitentis os proteruc difputantis

»ƒ* INQVISITIONIS HISPANICAS confeßitn ineäum, liti finem imponit» ÄC veritatcm, nè in publicum prorfuscrûquot; pat, prohibée. Id autèm quod aceufatus ingenue,autfccus confeffus eft, adeóvc* teratoriè, peruerfè, tranfmutatis ac immU tatis verbis récitant, vt eodem ferè loco cis qua: nunquam cogitantur iure habet* püfsit. Eiusrcj exempla quia grauiafunt» néqî de facili irrefragabilia,vt pote qua: i” orbis thçatro fint édita, feorfim infra po' nemus,

Perleâis fententiis, pcraâifq j vt füquot; pra didum eft t degradationibus,feculari^ magiftratus morituros folenniter fufcip*'’ pro officio 4 Sanifto tribunali ei injunâo» atqs ad fupplicii loçum deduçit,illis fatb^ nar procuratoribus cos comjtantibus, q^ fummaaç indefeflä prorfus improbitateif ceflanter ab eis extorquere contendunt, veritati quam rcceperunt, abrenuncieof* Acciditfaspènumcrovt inpia Confefsion® conftanter perfeuerantibus ad palum fupquot; plicij gulam cito frangant, ac mox in cia* mores ad vulgus erumpant,cos erroru^* pœnitentia dudos ad Romanæ Eccleß^ gremium inter extremos fpintus recurrif* jgnçni promdç iiô fenfilfe fcilicet io^

ARTES ALICVOT DETECTAB, quifitoriz in conuerfos mifericerdix twio ficio. His ac cólimilibus artibus vcritatcin fepelire ftudent, perindc ac lï illius vindex Deus ad camètcncbris amp;nbsp;fepulchro eru-cnda minus efl’ct potcns. Reliqui qui mor tjs fupplicio non funt deftinati, in carcerc Inquifitorium reducuncur, amp;nbsp;in fequenti die cducuntur ad verbera gt;nbsp;qui ad eatue-runtdamnati ; cx quibus complûtes poft vctbcra mittuntur ad tranftra, ah j ad perpetuum carcerem Inquiticoriü, vel inaliu qucmpiam locum fibi in carcerem dcftina tuin, admoniti prius vt depromant, liquid aut de ipfis aut de alüs in memoriam praeter iam deprompta rcdierit,alioqui li quid poftea eos aftutè oculuifle dephehenfum i (ucrit, pro itnpœnitcntibus habendes atqî , grauifsimè in iUos fore animaduertendum.

1 Omnium veto maxime fumma eis feueri-l täte præcipiunt, nequid vllo modo reuc-I lent eorum quae toto captiuitatis fuae tem-I re ibi V iderunt gt;nbsp;audieruntue, aut quo mo» do fuerinttraâati, quâue methodo aut ta» tione in audientijs, in torturis, in ipfo carcerc ac in vniuerfâ demum inquißtoria œ» conomia cum captiuis procedi foleat,qui» potius eo toto tempore quoibidegerunt.

«ƒ4 INQVtSITIOSlS HISPANICAS fc mortuos plané e xiftimauerintrforc alio' qui vt fi quicquam eorum myftetiorum te-inerè effuciennt, idqj ad Santti tribunali$ aures vfqj dimanaueiic, pro rclapfis ha-biti lêuerifsiinatn omnium cenfuramfub^ ant. Relxplbrum autem,quos vocanCjCCO' fura,mortis ell fuppliciü inexorabilc. ht' qui hæc diligétia qua indubitati exitij tu egredientium indèora confuuntj eft ilü^ omnium làcrarum artium logé ncceHàriâ» hoc feuenfsimo myfteriorum filentiojvclü' ti fîdifsimaquardam clauis,totam tyranni' dem obfcraiite ac communiente. Comp^^ IVj** tû enim in primis pifis eft, quodfi rex, qU*

in CO munere cos côllocat quoquo mod^ n ofcct eorum perhdias, violenrias, impi«' tates,mendacia, dolos,diabolica ftratag«* mata,ftrophafq5 mirabiles,quibus ad irr«' tiendum complurcs innocentes, qui nciV dixerunt, ncq’, viderunt, néqj audiucruiit» pleraq^ de qiiibus aceufantur, vti folent^ pra-fertim veto eorum tùm auaritiamjtùi” îàtuitiam ac plufquam barbaram Jinhuma' nitatera ex auaritia vtiqj prognatam ,1’^' quifitionc in eos ipfos fcucrè côuerfa,proy pcéiurushaud dubiè eflctamp;rcipublicx^« fubditorum fuorum incolumitati, amp;

ARTE S ALIQJOT DETE’CT AE, tfl tiaripfi in primis, cuius legitimus patro-nus eft â Deo conftitutus,potius quam ini-quifsimo Fifco ciufraodi artibus amp;; parto amp;nbsp;autto: rege verb pietatis ac iuftitiæ eiui^ modi officiù negligéte, ipfa plebs inietito in eos ipfos igné, quo in primis hacteiius fuere forinidabiles, fibi certè non effet de futura.

Tautndemû ftudio laborant in fepe-lienda veritate amp;nbsp;ne ipforum iniqua tyran-nis in lueem aliquando veniat, vt complu-ribiis viris authoritate prsftâtibus poft diu tumoscarccres amp;nbsp;triumphale illuddedc-Cus,inter alias fjuioris mulétæ partes inter dixerint omnium hominum colloquio,nifi tantum corum quos ipfi præfcripfcrint: ité nè literas ad quéquam dent ipfis inconful-tis,qui amp;nbsp;cas prius fint infpeóturi. Vrttex-tus cftfpcciüfus fanc,nc videlicet collo-quio fuo aut literis ad abféntes mifsis err«« res fuos late difl'cminarc pofsiiit: atqj re ve ra id conanturnceiufmodi homines, quitus amp;nbsp;amicitiz amp;nbsp;afhnates przclariores fa to iplb côtigeruntjiniuriarû quoquo modo apud amicos afhnefue coquefti, apud ipfii demu Rege periculu cofieiät Sanäo tribu-naliinlucem cum fnjs artibus prodcundi.

tfô INQJISITIONIS HISPANiCAß Iftius corum confiHj argumentum eft,quod hoc muletæ genus, inrattis vt plurimutn in ferions eondicionis pœnitentibus, percel* 1ère tantum foleat cl an ores.

In initio quum primù eiufmodi ââus triumphales ob Luchcranos, quos vocant, cœperunc agitari, qui eis intererant curio^ flores folebant ad abfentcs amicos intra atqj extra regnum ipfum ca. omnia pcrfch bercquæ in cis fpedaculjs prodebantuf' in primis verö circa ipfos pœnitctcs qui“-quid ex eorum fentcntijs, in quibus caufi^ fuppliciorum reliquarumqj mulótarum ferebantur, audiuiffenc. Sanctum tribun^' (vc expericntia ipfa in dies edocentc noualt; artifices ie ipfos fupcrarc folent ) qua eft i^ rebus fuis fagacitate , maturè fubolfeciii in ipfius damnum illud poife recidere ; vi' delicet, earn doiârinâàqua ipfum tanto-pere abhorreac ea vna ratione diuulgari propagari latius poffe qua fibi expcdirct' compUires enimqui alioqui eiufmodi Jationibus nunquam vifis potuiflcnt in an* qua fua cæcitate pcrmancrc, illarum adi^ mento inciperent apenre oculos ad agnoh wendum Si doétrinam ipfam. amp;nbsp;eorum in*-quitatem, qui illam perfequantur. Hu ƒ . • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ma*®

ASTES ALIQUOT DETECTAE, i;r tnalo occurfum eü Sanclo tribunali eam cw tatnCufcipiencc, amp;nbsp;carum rclationum aliquot exemplaria« breuia gt;nbsp;acvt videntuc minus nocere pofle, perfcribente, edétcq; in vulgus, vt qui volueric, quac acta lint, ad abfentes fcribere, illarum formularü præ-fcriptum fequatur, grauifsimis intentatis pœnis, ijs qui ad ainpliorem narrationem calamum intendcrint. Ratio vcro condi-tarum ab co rclationum cft ciufmodi t per« fona pœnitentis cx nomine amp;nbsp;conditionc expreffa mojp addunt, quia habuit errorem feu errores Lutheranos ( erroribus qui ta-fticn ante fpeciatim referebantur -, minime exprefsis) combuftus, aut ca vcl ca mulCia caftigatus.

Porrö quando Sanöum tribunal errate certè poteft ( etfi eo dementi« iam per-üenerit hominum fuperftitio atqj adula-xio, vt fetus alferat, fpiritu Sando vt volüt illud gubernantc ) accidit vt aliquando er« ret, quibufdam nulla prorfus caufa aut Ic-üifsimis demum indicijs cóprehendi iuf-fis, cum paucifsimos alioqui comprehen-dat exfufficiéti àc légitima informatione. Plerofqi horum, pofteaquain fupradictis Wgaftulis atqj in ea miferiaquam fuperius reci-

ARTES ALIQJOT DETECTAë» reeitauimus, tantifpcr dum dc corum fis cügnofcitiir, ad annum amp;nbsp;annos amp;c-dtos habuit, comperta demumeoruin nocentia cum cos iudicio abfolucrc cft ceße, vno aut altero die poft theatricü in'* triumphum eos ad audientiam vocantj^'''’ cerfitóiq? nouis atqj grauifsimis tionibus oppiignant, vt veritarcm dep*'“’/ mant rigorcm iuris alioqiu expcrturidn*^’ tatifq5 torturis minitantiir afl'crentcs re aduerfus eos fufficicntcm informatio'’^ Sec. Si terriculamcntis illisquifquam motus verbum aJiquod exi^s quæipfioP* tant, emiferjt, co in crgaftulum contii’“'^ rcduci JufTo, litem de nouo retlmtegrâi*'' Si vero nihil fc ab co extorquere pofle rint, neq; quiequam alioqui aduerfus e*’’’’ alicundè habeant, remiflo illo commio^'' tionum rigorc,ad blandiora verba conuS*' tuntur, fe videlicet meliorem dc eo exi^’quot; mationem haberc inquientes, quare in mum fuam eum remitterc conftituefin*“ ofhcij vero ipfius fore vt illis dominisgf^' tiam ingenrem habeat, qui ipfi rebuf^lÏ ipfius vehementer ac paterne confulucrjf' perfuafum proindc habeat. cos ob per^ ax ipfius intuitum in prirais veró pp**

quot; porc præfe tulerit, fingularieum mifcri-cordia proffequutum elfe , ac tum quidem

ce conantur probi ac «qui fcilicet indicés veteravulnera quæ innocent! prorfus infli»

' xerunt, ac üc demum ad fua remittunt» Commendatü tame in pri mis filcntioi atqj

* eodem vcl poft cognitam exacte iplîus in-i nocentiain in carccrc adhuc ( ccquid enim ' corum intercft alterlim vcl înnocentifsi-mum in prædura ilia captiuitate pati?)

' per multos dies ad vnum atq^ alterum à triumpho dié aftutè alfcruato,vt illo quoqj eodem ferè tempore quo mulöatialijin

' publicum egrcdiüntur , cgrcdicntc, cum ' nbsp;nbsp;qu0q3 muläatum inter alios, leuiote ta-

' men quadam mulâa vulgus cxifl:imct,neqj ' de Sando tribunali fibi vnquani pcrfua-deatabfqj fufficienti informatione quen-

Qui inter citeras muldf partes ad perpe tuas fine etiâ volûtarios carccrcs,aut certè

' ad côftitutû (Hic nouos laqos lupi rapaces milcrasamp;incautasirrctiédiouesmoiiunt )

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tem-

lt;6o ÎNQVISITIONIS HlSPANiCAÉ tempus aliquod damnati funtgt;ctß in Inqui litorio carcere amplius non fint, nè crcdat nihil amplius negotij cum fanfto tribunaquot; 11 fibi fupererfc : vbicunqs enim gentiuiH fibi fuent deftinatus extra Inquilitioneo’ career, conftitutas infidiasquoqj haben!» quæ attenté ac continenter obferuent, e^' quo animo, lætonè an iniquo, earn cond^ tioncm ferant ; quibus etiam verbis anin’} habitum prodant. Namqj fi hiJariore an* mo fint, aut quouis modo in fua aflißion^ la:titiampra;(ètulerint,reus erit concilié’ Inqnifitorio, qui fie fecerit, ac mulôâ pf'f' inde fentiet grauiorem. Vifitantur in iH*^ deftinatis carceribus.ab ipfis Inquifitod' bus, verùm cadem plane ratione qua in Inquifitorio fiio carcerc antea vifitaba’'* atqj in eofdé omninô fines, vt fupra dilt;3,‘^ eft,nempcvt fpccimen aliquod huma’’*'^ txtisacmilèricordiaî apud vulgus atre veia nouum terrorcmac cruciatui’î haud iam adeo miferis inculFuri. Ibi runt ab ipfis captiuis, amp;nbsp;ab cis quibus r« funt,an pofteaquam Inquifitionc egr®. fi Hierinc,qincquam quod ad piam dod^J^ nam pertinere vidcatur.à quoquam ex captiuis audiuerint ? à quonam? quo

J ARTBS ALlQjtôT DËTBCtAB ilt;St gt;nbsp;id quiequid fuerit j alij cxccpcrint ? Item, , an conqiieratur aliquis accepta mulétaf ' Omnium maxtine an myftcrium quodpii

Eleufina matris, Inquilitionis inqui, quiC« quam rcuelauerit. Itemanfugamccarcc-rc quifquam ell meditatus, amp;nbsp;etus generis

* complura. Si nihil eiufmodi inueniant, va cuo ac fruflrato rcti reuertuntur. Si veto . quicquam inucnerint, adnerfus rcum nona litem inttndunt. Accidit Hifpali hand ante multos annos in quadam eiufmodi vifi-tationum, vt captiuo quodam ab Inquifi-torcLicentiatoGafcopoftnefcio quot art nos in arbitrario illo catcerc exadtos miC-fioncm obnïxè ob{cctante,dotninüs Inqui-fitot, qua erat inlegibus tk vtroqj iurc cxi. miactuditionc, adeb fc piiim in fua refpó-fionc oftendcre affedans vt pictatis can-' nbsp;nbsp;cellos j quos vtiq? nouit nunquam, preter-

greSus inquifitoria grauitatc refponderct; Sat nunc i^inquit) fette aequo animo hapC calamitatem : hic cnim fuffertis pro pcc-catis omnium, amp;nbsp;pro noftris quoq?, atq J ttiam pro velltis: ego interca alloquar cæ-tcros dominos InquifitotcSjfictqj quod fiea ti poterit. In has incptas blafphcmias,auC ^Ufphemas ineptias nullus Inquifitor in-b qui-

Crtcrùm cgreflus concliuc in quo cos captiuos hieiac adeó theolugi** cè confolatusjcußodeni captiuoruni folen* niter,acpro inquiiitoria authoritatcob* tefïatur,vc diligenter cos obfèruaretjCauC-retq),nè cx iplis quifquam effugeret, alio* ^ui daturus amp;nbsp;ncgligéci^' pœnas ad «lapfumperfequcndü funipa tus omneis.

abet Sanâui* tribunal peculiari* qufdatn vocabul*' quibus nominee muiciarum fingu* las, quibus in ptf* nitetcsfuosfolct* _____ nimaduencrc. R* quc.quando hicquoqj attent inquifitoti* fubcHc tton eft obfcurum,ea ctiam ck ipib* ri) inquintorû fcrinio ac mente hoc inlo* co interprciari baud fuperuacaneii fucrit* Igiturcx fententijs ali« funt in quibu® ad incendium damnantur viui, atqj vt Piadióiumcft, has in cos modo ferre nquot;. * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;leap

ARWAUClJÔT DETECTAI, 16» lent, qui puram ipfis fidci confcfsionê edi-* dcrunt, in qua amp;nbsp;conftantcr ad finem vfqç perdutarunt ,quos pcrtinaccs ipû vocant. Alijs ad incendiutn quidem damnantur, fed mortui, laqueofcilicct ad palumfup* plicij confratia prius gula, his in eos aiù-maduertunt, qui propria veluti fragilitaïc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

viâti ipforû aflétiûtur votis.fic tamé vt in« dicijs aliquot fufficicniibus fufpitioncm de fe fccerint, etfi orc piam doûriram ab-ncgaucrint, animo tarnen illis baud eßo cuuKäm. NonnuUos ex eis quosipfipci-tinaces vocant, ante incenfum rogum co-dem modo extingunt, vt populo c veftjgio fuadeant.eos igni admotosihztcßbusfci« licet eiuratis,ad Romanx Ecclclix doöri-natnrecurtific. Seddehisfupta. Feruntut amp;nbsp;all« fententi« in fpccicm mitiores,quas Reconciliationcs vocant,-coquod eis velt; luticxpiatimuläis,qui veriuti Deirc-auntiarunt, in Romanz Ecclcfiz gremium

, recipiantur.teccrcisextinäisgcftatisin , , manibus die illo triumphi,reftibus collo incertis, 5ambcnitorum ornamentis, vc-« luti i^nis quibufdam rcaiusgt; perpetuo aut ad ptzfetiptum annorum fpatium fupet

ilt;S4 INCXyiSlTIONlS HISPANICAÄ feu potins reclufionib», aut in clauftris nachorutn,aotin priuatis alijs lotistoiH llarc folent : quarum ftilicet reclulionuiH ▼t funtdiuerfa gênera, ita quôqj funt diu^f fa nomina . Alias votant perpétuas irr«* mifsibilcs, alias limplititcr perpétuas,a' lias ad ftatutum aliquod tctnpus,quo clap* fo hærcndum in eiCieni fit poftea ad ipi^* rum Inquiütorum arbitrium : alias prarci* ftf ad arbitrin primary Inquifitoris, quell’» qgt; omnib? tonus, Regniinquifitorijs tribu* nalibus imperet. Generalem votant, alia* porro ad ipforum minorum Inquifitorui”' qui fententias ipfas tulerunt, arbitrium a^ voluntatem. Omnes iftæ tarterum difl’’quot; rentiæ imitantur rationem Purgatorii,Bf feruatioMis tùm tafuumin negotio PceH}'' tentiario,tùmgraduuin confanguinitat*’ atqj afflnitatis in negotio Matrimonial*' nanqj ad cmûgcndum poflca quod flipe*quot;** rat pccunix pœnitentibus, plus miniifu* pro redimsndi rcatus qualitatc iuxta p*quot;^quot; tium ab cifdem ipfis tonftitutû finguli* ucntæfunt: Atqj hxc exinquifiroriad”/ ftricordia tuius vnius bcncficio Poenitc***’’ alioqui ob erratum fuum qualccunqt P®^** turo ciurationc in primis veriratis, «c iodehis raciqnibus rcdctnpu fàlus

, tanquam honeiiiore vocabulo Sambeni-) turn ) amp;nbsp;irrcmifsibiletn perpetuum carce-remfentia continet, eo nomine intclli-gendum eft, quod nifi poft nouem aut decs annus in carcere atqj ea veftis notacla-plbs nullus de eius mulcia? rciniftionc fcr-mofit habendus, nifiRegismunificentia qui, quo libuerit demum tempore przfta* re id^ foliis poteft, illud beneficij muläato forte eucniat. to veto fpatio teporis exa-

I âo, ni fonè nouam d« f; fufpitionem mul-, ôatus fecerit, Primarius Inquifitoraccura tè tarnen rogatus cultiifq; rcmitterc id to-, turn folct. Quùm dicunt habiium amp;nbsp;perp« I tuum carccrcm , ncq? addunt irremifsibi-. lem, ad ws annos accipi plerumqj folct, 1 nbsp;nbsp;cætcrum refcruata poftca Primari j Inquifi-

, tons voluntatc, è cuius arbitrio pend« vt , nbsp;nbsp;nbsp;dccurfis tribus illis ânis ab co ream ex inte

I dicunt,habitum 8c carcercm ad tot annos, , menrefue, ijs elapfis rcuseuadit liber, nifi , nbsp;nbsp;forte praefcriptioni ilH temporis addide-

lt; fulam earn vtpluritnum adhibcrcfolent, * t ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L iij VC

INQVISITIONIS HISFANIC^ vt eo vcluti inicÄo compcdc , quos Jucrintper totam vitam fibi maxime tiindos rcddant. Enimueroquùmdicü”^ Tiabitum amp;nbsp;carcerem ad Primarij Inqiiiö' toris ïèu aliorum vohinratem, in ipforuf’’ potcftate cft rnuldas illas pro arbirrio tetinere aut (uftoUcrc. Summa. Quib» cüq^ vfi fuerint fententiarü formulis, adipf‘’' rum demum arbitrium ac voiuntatem gotium vfq j rcuocatur.

Ratio hunc carccrcm üc reams indu' xnenta rediinendi ca frcquentjot efle coH' fueuit, quód Rege auUcis puellis puerifti^' auc alijs »quibus ob gratiofa obfequia tifican conftituit, aliquot Sambenit rcdepcioncs dono dante, is qui accepitd'* num, folertcr inuefiigar, vbi de qui ea mül' dati pstia fint.quibus ilJam maioris red** iMcndi amp;nbsp;facultas amp;nbsp;ToJutasfuppetat, ciii”^ qùibus.poftca.de precio pacifeitur, prout poteft commodius, pluris minoril'ue, tùn* pfirßnafCoementiSjtiim etiam ipfiusSatn* bcniti ratione habita iqui enira erant irre* jnifsibiles, carius, qui cum carcerc perpe-tuo erant adiundi.minoris: qui ad certum tempus amp;nbsp;Inquifttoris voiuntatem, viliori: '^j ad Inquifitoiù volûcatcm taiitû adhu«

INOyiSlTlONIS HlSFANICAl minoris vendi folét. Ccaifucuit etiatn R«x cadem munificentia ni crga nónullos,qui ad rcdimédos ex Turcica aut Maurtca cap tiuitat« Fratres aut affines fuos ca pecunia Sambcnitorum iuuari orant. Ei vero qui Sambenito exui curat,vt velapud Regem ipfum voti fiat compos, beneuolentiatn inquifitorum atqj ctiam fcribanim vt fibi antea concilier,omniam maxime eft opus: alioqui vel conccdcnte Rege amp;nbsp;pecunia nu tnerata, omnis opera ab ipiis cludi folet vaffricè ac maligne efficacia opponentibus obftaculavcl vno hoe verbo »oporterc videlicet Regem (atqj etiatn Vapam iplum, fi is forte fuit qui abfolutiouem concefsit) tnelius cdoecri de eo ncgotiogt;quôdfi eo res fuerit deducenda, facile cft iplis antea minus ftudiofe cultis comminifci, hominem non elle a reatu fuo adeo perpurgatum vt tuto fuerit dimittendus.

Quùm quifpiam ex in^nifitoria cenfu-ra carccrcm talit ad Vrimarij Inquifitoric arbitrium duraturum: amp;isobeas caufac quasipfc nouit,exorari non vult,tarnen neq? faluo pudoro rcpcilcrc intcrceflbres poteft, etfi captiuo ipfi aperta iam iniuria fcit diutiue dotenco,negotium fedeferre

1^8 ARTES AEItiyOT DETECTA«» adlnquifitorcs,qui dc ca caufa fentcntijif’’ tulcruntcaptiofè dicit. Quum ad illos vcO' turn eft, refpondcnt, ad Primarium inqui' fitorem illudcxlententia pcrtincre,acö^ lt;iemùm fcfc mutuö intelligentes capviu*quot; tatem miferi hominis per Indum dillincnî’ quoufq? aut übet, aut quem cupiunt arte cultum extorquent. Hoe ipfum vfu cire folct quùm mulûa ad arbitrium mi'’“’ ruminquilitorum çfl impofita,quùm eni’]’ amp;nbsp;ipfi exorari noluntgt;ad Primarium InqU** fitorem rçm deferunt mutuo (è fcalpentc^' Ïtaq3 nifi arte quoqj Inquifitoria ac ped*' fiia in primis caqj haud tenui, à ferity quopiam aut Sanài tribunalis famulo quo, qui authoricatc præftet, libertatd” aufpicatus, çum ipfis cgcris,nihil efficité' Atverô altero ex inquilitoribus autpf^' Cipuó quopiam Sanéti tribunalis pro capriuo preces intendéte, illicocaet^* jntelliguntaliquam occahonum fibi rum.quæ mjfericordiam ergâ captiuûd'' lt;t,prafeefsiflc, ac in primis intercell^f* ipfo prccum formula inter cos ca de rc ’'**t tatæ verbis inherente. Formula eft. Precaf^ ipfum dominationcs fuas, vt negotiuni lÄ Wptiui infpiciltqr » dc cuius

IROyiSlTlONIS HISPANICAB dcqj ipfius vita inculpata. maxime vero d« optimo patiëntie exéplo,quod in fua cap-tiöitate cxhibuerit,ipfe fit abüdè edoétus. Addunturhïc noiinulla verba in couimen-dationé captiui, modeßa tarnen nè impé-fe ftudiofus illiiis vidcatut; ac demum con-clufio cft vt difpiciantdomini an remitten de mulct« aliquis fit locus amp;c. Ex ijs quo-quc qui eiufraodi durioribus expiationi-bus rcconciiiantur*alij dimidia parte bono rum, alij toto gt;nbsp;alif certa quadam pecunie fummaproutdominisvifiimcftrej hominis acciderc fortunas, mulâari folent ; id cnim a fide quoquo modo dccifcentibus» vt adrcCtameiufdem normam reuocêtur, Fidel patribus vidctur in primis conduci-bilc, auc quia iudicioSandtj tribunal is no-num quoddam piaculqm fit hereticum cf-(eamp;fimulhabere vnde viuat,aut fortalfe in fuis artibus deprebenderunt, vt helluoni temperata dieta,itactiam homini ad he-refes procliui, né tn cas incidat, antidoti efle genus carcre vnâu vel vfqt ad mcndici« catem. Exijsnonnullos,vt fupra diótum eft,ad verbeva quoq? damnant,alios ad vet beta amp;nbsp;ad triftraiatqî hoc feuerioris mul-âe gencre in aduenas vt plurimu vti folent .. . . L ' ••

•70 ÏMQVIîITIOÎÎIS hisfamicaï vcl leuiter peccantes, quo Sambeniti cofl* temptum ( cft enim illis ridiculum )icti' ©ris muldaf grauitate compenfent. AW? hafc otnuia ex Inqiüfituria milcricordi«* Poftremoatqt codem Icniorc muldzg^' nere in e^s annnaducrtunt.qui ipforum iU* dicio Icuifsim« errauere. illud vero cooperto capitc amp;nbsp;aulq i pallio, turn cerc* eandela in manibus geflaca in thcatricui’’ illud fpedaculum educi. Ex his quofiia’’’ iubent abiurare de rchententi, alios de ui .• funt verba ipforum. Abiurationem yehemenn vocant,cum de cuiufpiam câH' fl non fatis apparuit quid demum ftierif ftatiiendum, comprobationibus legitim** deiatorem deftituentibus, nèqj co ipfo df* latoquicquam cefura Inquifitoria dignu*’’ confitente. Hune quianéqj vt aperte h^' recicum damnare polfunt, ncq^ omnif* immunem pronüciare lubct,prxfèrtim c*’ tâtibus qualifcùq^ fidei malis indicijs.p*'® veheméter fufpedo pronuntiât,ac deniu*^ iuxra hanc fufpitioné ciurare lubcnt, Eim' modi reu:n deprehélum poflea vel in leu*^ fiino næuo Papifiiex dodrinæ, pro relap^’ habet,ac inccndio adiudicât. Abiuvati«^ de Icui voeât eadé plane rationc, nifî q’-*^ inwratis corùiudictolcuioribus fwe

Akte s aliqjot detect ae, ,rt ftcnt,fiue minuSjcam prxcipiunt; ncq» fi iw» cifdctn poftea tnuiäatus relabatur, pro re-lapfo habetur, vt mortis iudiciü ferat,Itce(!r deliäi repetiti lt;Jualificatio,boc eftf (hmagt;^ tio,penes Inquifttorcs ipfosfuturalit. Hoc »biurationis genere, n plunmùm,vti folgt in erratis alijsjquz In th er an a rü Ant.quale •ft,G dijs placet,Fornicatioiic (implied non «ff» peccatü. Hic error cerea cädcla amp;nbsp;ab-, iuratione de kni,vt res planékuiculajmul*-Äari folet. Nónunqui etiäcumijsqui.co «rrorc detinétur, agunt vcrberibus amp;nbsp;quidé bene infliüis czterwm.vcl ß milGcs poGca repetiucrint errotéiinodb ad Inquißtoriatn mifeeiçordiâ côfngiant,non eric capitale.

Et his quidc rationib» Patres fidei fuf. geptos in Gde inftrmos, iuxta Pauli fenten-tii,in rcôâ viâ reducût* Atq; h«c de ArtU bus Inquifitorijs» tâtifper dùm difiraâo to toilloncquitix ftrinio, apertis vulgatifq} thefauris illis recôditz iniqiiitatisdd quoi in omnes impios hypocntas deuaftationi Eegni chrifti amp;nbsp;gloriz ipGus côtéptut,ciuf» dé defenfioné.zelû.ac ptopagatioré impie atqt ipudenter obtedétes per Prophetâ fuù Deus côminatur, inSâétâlnquiGtioné,Pa. tres ftdeijSâôû ofßciü,ac demû in totû illû tnyfticù peccati hominem fuo tépote p»-

«7* ASTES ALIQJOT DETECTA^ culdubio reuclâduin adimplcri vidcaintiS' Mala.2. Ec nunc ( «nquit )ad vos manda* tum hoc à Saccrdotes; û nolueritis audir^» amp;nbsp;finolacricis ponere fupcr cor,vt detisg*^ riâ nomini meo.ait Dominus exercituui”» mittâ in vos maledidionem,amp; maledicai’] bcnadiâionibus vcAris.imo Si maledi*‘ illis,quoniam non pofuiftisfupra cor. cccgocorrumpamiemenvcftrum. amp;dii* pcrgamfupervuJium reftrumftcrcus fol«*

■jtatumveftrarum. amp;nbsp;alfumer VOS fe-(um gt;nbsp;Si fciecis quia nih ad vos mandatum iftud. Rdi« ‘ pifote.

Ïponcrchoc into- t« co vifum eft inqiuft ' toriarum artiu exo pla quxdam,in qui bus, licet veluti in accruo quodânul-lóqj ovdine tumuU tuariè côicétis prç ter ül* Çux in fuis quœqj lacis appofui-tnuSjinfpicere liccbitdîlucidius inquifito-tias artes, vt pote in ipfo vfuatqKxcrci-tio cotum ctiâ turn imiranitas, tùm aua-t titia incxplcbilis, tiim iniquitas iunfqj omnis peruerlio veluti intabulis,fuisco-loribus dcpiétacSi infubliniide^xx apud €os, qui illas intuiti fuerint,côniodius pro metito ttaducétur. Addc ctiâ, quod vtl in torum gtatiam ,Qui propter tuanf^cliuni Chti-

^4 ÏNQJlSlTIO HISPANÎCA Chrifti amp;nbsp;explolâm ciuratamqj impicta/ tisdoétrinara cifdcm ârtibus ciacumuend» Fatrum fciljcct fidei fzu« przd« patuC“* runtjEcckiia: jntcrefTe puto,ciufmodi eitquot; pla ab übliuionc inter itwq j r indicate. riat igitur ïam demum oculas ChriftianU^ orbis, amp;nbsp;hofee fzuos Inpos, leones, draco' nesjvipcrarum proles, quos pro crleftibo* quibufdam nununibus in fäcuiti« ac »min^ nitatis fus sierccdé tato cum Rei publilt;^^ Chridiaiuc malo.iiaâenusadorauit,detr^ । nibus cxrcrminct. Czccrùni que hîc pUreccfentur.Tnius raodo cx Inquifitori? tribunalibusjocmpc Hifpalcfis, funt, cuii*’ foliiis myßccia cognofcerc,S£ maiori parte in fciplis cxpcrifi tradudoribusC* datü. lam ex h»c tantû fpeciminc côicôu* ra baud infirma duâa, diuinarc quis pof^* rit,quanta àc qiialia ilia fuerint.qur in Hifpaniz rotins inquifîtorijs tribunalib*** ciurmadi excpki pcfpetrâtur. Neq; ea cùm hic,t|îm par iuperiora cômctari* ^^*** perfacxcpla repofiiimus ex logo recolle^* icporc exiftimâdû cft. Edita cnim cao’”* aiafunt codé plajKtcmporc

EXEMPLIS ILLVSTRATA iff feptcm aiinos.cum primum in Luthcranos in Hifpania, Hifpali pracfcrtim ac Vallcol« ti in magno nutncto répété atqs ex impro« uifo crwpcntesanimaducrti cocptiim cft ld tcrö fuit ino Quinquagciimo ieptiino auc «âauo à parta per chrjftû faluw fupra fef. quiaiiUefunü ,a d an nu fcxagcl'imû quatiû.

In Inquifitionc Hifpalêü captus fuit ob ^cligionêco téporc Anglus quioam Njco« laus Buttonus vit in pnmispius, qucpo-ftca in fidci côfcfsiorc amp;nbsp;eiuratione impie« taiis imniübiliter pctfcucrantc côbutrcrût. ' Huius,quùmprimûcaptuseft bonis omnx« bus ac mcrcib9,qtiarû caufa in Hifpaniâ ve ncratjin Scqucftri rationcs,pro niorc Inquj fîtoriogt;rcda£[isj inter ca quæ ipfius étant, multas quoqj opes mcrciù inuolucrât,qux ipfi »b aiio Anglo mcrcatorc LÔdini agétc, promote mcrcatorû,faétorjsnomine, vt dicùt.fticrantcômcdata. Is accepta Londi nifaôorisfui acmcrciûfuarumcaptiuita tc.procuratorc cum tabuiis in Hifpaniam milit, repetitû rcs fuas, 1 gitur procuratoc Hifpahm appulfus.tabuHsàc fcriptisom-nib» apudSâctû tribunal reprafentatis, pc lit illarp merciüfibi fieri poteflaté. Rcfpô» détdominijvtfcripcü agat, amp;nbsp;aduocatum. ^l’gat,(haùd dubic ,puahéda; litis gtatia)

ÎNQjriSlTIO HISPANICA acqjilli ipfi humanitati fcilicct,confiilcfgt;' tes, ct quciidam dcfignarunt,qui fupph'c^? libellos ac fcripta omnia,qu« in Sando tf* buna!iotfcrcndaforent,illiconficiebatgt;pr‘’ fingulis fcriptis odo realibws auarè dis » licet tantundem illt commodi, nulla fovene, fcripta ca prxftitiffcnt. hà^' rat hic hotno per toto» tres aut quatuö^ xncnïcs fingulis diebus bis, manè videlR^^ amp;d-ptandio,ad fores Inquifitotixarcisp^ tens ac obfecrans genubus ad terram xis dominos inquifitores, rt cxpedirctu*'' prælcrtim Tcró dominum Epifcopum raconenfem, cuius fupra mentionem fed' mus, qui primarij luquifitoris loco Hifp^' li tune crat, vt is, pro primaria fua auth'’^ ritatc, iubcrct res fuas fibi reftitui. Prx^^ Tcro crat ingens ac opima rcciipcratü‘1^ proindc difficilis. Poft quatuor demum to* tos menlès in prccibus ac inanjbus cratioiiibusinfumptis rtfponfum tandc*’* accipit,fcriptis quibufdam, cis qur antt* attnliflct amplioribus, ex Anglia ai lacis rerunfjfibificratpotcftas, efte opus. Proquot; cifciturcontinuo Anglus Londinum, latis fccum quas defiderauerant ampliod* fidci tabulis j^lpalim redit,cifqj in Sandlt;^

tribunal i reprxfcntatis * domini rcfpon-futn ditfcrunt, grauioribus uccupationcs, quibus turn üiluncrentur, caufantts. to-denr refponfofingulisdicbus rcpetitoho-miné diftinuerunt totos alios quatuor mc-fcs.Exliaufto iam pecunia Anglo, amp;nbsp;expc-diri adhuc inftanier fupphcâti, rem ipfam ad Epifcoputn reijeiebät : confultuS Epif-Copus fe vnum tantii ci{c,rtm veto ad alios lnquifitorcsquoq3, vt cxpedirctur, perti-Here aicbat:atq3 ca arte ab alijs in alios tea lara culpa,nullus apparcbac hti Anis. Tandem die quadam expedirc honiiné iplius Vióli importunitatc decrcucrunt. £xpedi-tio vcrotuiCjLicentiatus Gafeus .vnusex Inquifitoribus,homo inquilitotijs fraudi-bus apprjæcftrenuüSjiubct cum à prandia adtfle. Eiuftnodi tiuntio laftus Anglus, de teftituendis fibi rebus fuis,déqîfc au vinäu putandarum rationum caufa intruducédo» quemadmodûab ipfis Itiquiütonbus, licet hon bene intellcäis, fcilicct opuS fore, rC tinäum ipfum conuenirct, fapc audicrat, «OS lam ferio cogitate credens , äd vefperi tcdijt.Keucrfam iubet Cuftodl carccris,vc in quodam carccrc, quem ilUnotninarunt« tecludat. Anglusad conferendas rationes

ipg INOyiSITlO HISPANIA . £um alio fc introduci primu crcdcns, xnultó poft vinótum featq^ in tenebrofoct gaftulo, prxter fuam expeâationem de' prchendensjintellexicdcinùm, aliter reiH habere quam ipfe cogitarac. Poft tres aut quatuor dies cducunt eum in audientiatU^ amp;quando iuxca ipforum ar^cs haudtnält rd quadrarer, res fuas ab Inquilitoribustt' petenteAnglo, abfqjvllaalia prarfatiout Aue Mariam recitare cum iubet. Récitât illefimpliciterin hunemodum, Aue Kia' ria gratia plena Dominus tccuni, Bent' dibta tu in mulicribus amp;nbsp;benediöus Fru' Äus ventris tuilcfus, Amen. Excipiuntß^ feriptö omnia, amp;nbsp;de repetüdis rebus ferinone omiflb, neqj cnim opus erat,iu* bent cum in carccrcm fuum rcduci,Si aöf onem aduerfus cum,vt harreticum inft*' tuunt, qui iuxta Romanæ Ecclcfise more^ Aue Mariam non recitaret, quinpotiu^^j fufpeäo loco cam finiret, deberet cnim dcrc, Sanöa Maria Mater Dci ora pro nçquot; bis peccatoribus. Qua præcifa caudadi* uorum intcrcefsioncm non probate, h*ud «bfeure videretur; atqj ita demum,iull^ •ccalionc inuenra,manfit captiuus per clt;h pluresdics. EdwAqs poftea fuitintrium-*, pllUH*

IXEMPLÎS ILLVSTRÄTA phû paludatus,fortunis omnibus,qui* bu», licet non fuis, vtiq; certabatur, exu-lus,amp; ir.fuper ad annuum carcerem dam« natus. Nomen illi eiat lohanni khronto-mociui Briftülenfi.

Inter profcriptorûbnna,aliorû quoqj opesconfifeare Santto tr^bunali neqj no-üumcftnéqj non frequenter vfitatum.Xc enimfieripoflctjVtü impurtunis allega-tionibus vllus concederctur locus, nonnul« lis fraudulentis adduétis tcftimonijs bora fua, quae aliorum efl'e comprobaicnt, e Fif« Co criperent, Sanctum tribunal eiufmodi contentioncs vitare, neqjciufmodi frau-dibusvUumlocutnrclinqui cupiens, infer« re illi iniuriam, quam ferre, fibiiutius fore ducit. Paucis ab hinc annis venir Hifpa-lim mercator quidam aduena pradiucs, cuius bona ob religionc fuerunt poftea In-quifitorio Fifeo adiudicata. Inter ca bona proferipta quoq3 fuit nauis fpeàatat pul-chritudinis, qua incliorem opinione omnium Bethis antea nunquam viderat. Pro-bauit homo legitimis tcftimonijs r.auem illam ad fc non pertinere : neqj id obftitic quin rationes quibus libi illam adiudica-j ret, in fuis artibus Sanctum tribunal adin« I • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 ij utne-

In eadc inquHitione Hifpalenfi aniinad* uerfum cfl cenfurainquilîtoria,cjttà mot» tis fupplicium, in pium quendam eivcifl» Religionis ergo. Inter alias mulär par-* tes, bonorum omnium ac prouentuumgt; qiiibus honeßs fatis antea viuelat, pro-fcriptionem tulit, vtqj in quodam priuatu carceread decennium fortuins omnibu^ exutus reduderecur.Exaäis in co career^ diebnsaliquot, in quoin fummapaupet** täte cx pijs hominibus collcüo ßipc fuße-tabatur homo aliäs minime fbrdtdus, no* tanus quidam inquiiitorius cum aditj, datum cx feripco adferens Sandti tribunaquot; lis, quo centum amp;nbsp;triginta ducatorü fu»gt;' mä expenfarum ac vidtus nomine, diitn ii* arcc Inquilitoria fuerat, numerate jube-* batur Refpondit ad mandatü id quod eri*^ verum,ncmpc expilatis abeifdem iplis dei patribus ac dircptis cx integro bonia fuis omnibus, vndè earn pecuniam ibluc* ret,nihilfibifuifle reliquum. Rclponfuin hoc dominis baud fecic fatis, ac notariufi fecundo mittunt iubentes, vt intrd pauco-rum dierum fpatium, quod afsignarunt» pecuniam iilam folucrct, alioqui vt ex p«quot; uaw

Uaio 11 lo carcere cdudus in publicum c.iuU t -îatis carcercm deduceretur, ibiqj detine-» retur qûüufq; numcraret. Improuidivide-, licet homines relaturi in tifeum homini« • bona omnia fibi iplii antea pro expeuhs fa ; nbsp;nbsp;nbsp;liftacerç non aduettcrunt-

lt; î Cçpetunteodem fete tempore in ea-I nbsp;nbsp;nbsp;dem HifpalenfiJinquifitione nobilem qua«

ÎÇEB-ïrancifcirVarquij vininprimisclari ae.Higu«rjE domini, hliam verb Petri Gar* CzXcrezijHifpalenfi; ciuis opulcntifsimï. Captiuitatis caufafuit gt;nbsp;quod forur ipfius Maria Bohorquia fpe^atz pietatis virgo, quam poftca ob. piatn confefsionem igni tradideruntiin tormentis dcclaraHct,fe ali. quotics cum forore fuade cadoÄrina con-tjihffc. Quant illam in carcercm coniccc-tuntjgercbat vterutn femelkem ferme,qua decaufanéqjadeöaröc cam rcclufciunt, neqjcuipfaagebatea fxuitia quacualijs vinâis fuient, foetui nimirum confulcntet. Oöauo à partu die fcetü illi auferunt, quin to decimo veto cam rccludunt, eandcniqj cumalijs vinétis omnibus conditionéco-gunt experiri, ac caufa ipGus quo ngotc quibufqî fuient artibus agitaricœpta In ml ii| tanta

iWt iNQVÎSîTrO MISPANICÄ ■'tâta câlamitate id tantû falatij affliétsttó* tigit,quod Virgo qàxdâ vaidc pia quamo'’ pieratcpoftea mqaiiitornis qùoqî ignis ab« futnplit, tetri iJlids careens forte cornes. Earn puelfâ àdtortiirâquadâdi« eduetâ.atqj in carcerc à tortiiris ruduâa’’’ adeo qiiafl’atâ omnibufqî mébroni comp^ gibus diHolutà, vf in iunevo leciulo adl*'* boré potius quâ adquieté vtriq; eohccfh’' vixacnifi magno cû eruciatu voteetetu^ futnma animi pietate, quâdo cxtChiijs oÖ’’ cijs nulJus aut cerre perexiguus'ibierat 1*^ cus.profequutaeft. Vix ifia coeperat âiof* turrquâ.Tatidne côualcfcere, quu ad eui'' dem ludù ilh edueitur, ibi tâta atrocifâ^^ in Burro torquetur, vt cordis ad ipfas bf*' chiorâ, femorû, ac cturû tibias vfcfj pefl”* trantibusjcarceri motibunda reHitlicfetU^' fangiiine per os afFatim c veftigio cri'jp^t^*' diftuptis hauddubiè vifceribuSjoétauo^^^f mu a tortura die ex immaniû illorû leo”*! »nguibus ereptâ Deus in zrernâ quicté 3^* (e rcccpit. Laborarunt certè ip(i,uè hâc ncllâ heroinam in tormétis, «»s adedef'’'' dcliter necauifle^ad vuigi aurcs peruenir*’’^' at qui córpexerunt cam crudctitaté pon potucrùc. Si aut ftryx,aut venefica, giaricj libcrorüttmg parricida hxc fecßi‘f‘^

Fàitfet ad fljgitiorù côfefsionc ex ipfius orè exprimêdâ fccuUris ,quc vocant,magiftra-tus eiufmodi tortura expertus effet,cù fun» étiohis fuæ ratio pro more illi redéda foret, haud abirct üli impunc,eiufmodi nbsp;nbsp;nbsp;arqj

intéperatæ torturx eum quoquâ poffulâte. Cætenim a Sanfto tribunali non exigun-tur eiufmodi rationes-.amp; licet îpliin torme tis necare impunè, vcl cos ipfos de quorû innocétia tèftimoniû fert poft exadiorcm caufæcognitionc: vtin huiushoneftifsimg fœminx faélo accidit.'Qu^ùm cnim adeatn côdcnandâ fufficientiaeos teftimonia, licet omnibus inquifitorijs artibus cóquifita aeprocurata, defeciffcnt, quâdo aceufata CO nota foret loco vt negotij ipfius apud plcbé effet omnino aliqua reddçnda ratio, ncqî rcsjvllo modo difsimulari poffet, in primo triûphi aâuqui ab iplitu morte fuit indiaus, fentétià fui pronuntiari iiibcnt in hæc verba. Quonia hzc domina în carcerc obicrit(fupprcfsishaud dubià caulis) Se eius caufa infpcäa ac diligëtcr examinata innoccs fucrit dcprchcfa,idcircô Sâtâù tri= banal câ ab ônib» grauaminib» per Fifcalc illi intétatis pronûtiarc libéra,liteqj pror-fus abfolutâ in fua tû innocétia tu exiftimt tune teftnuetCjiubçrcqj bona ipfius ôniag

Ii|u« in Scquçftri rationes vénérant, cis rc* ftituiad lt;juos ex iurc pcrtinercnt amp;.c. xademijin poftquam earn in tormétis bd-luina truculenti» necauerunt liberam pro* »unciarunt- Einfinodibarbararumimm* i jntatum rationé Deus ipfe alïquando cxi* | get, quando ca authoritate in terra defeo* j duntur, quam ad eas (euere vJeifccndas in*

Anno Chrifti «ydj Sanâum tribu* »al rcte fuum in linum quendam expand^* re mçdiratum cft,vnde nifi meliorc,aut teriore poftca confdiocapturamremittc' re ftatuiifct, cam impmdens cladcm Ro* manis agrjs inferrct qua nulli hadenus I-** theri grauiorcm forte vel imprudentes iu* tulcrunr, Res iie habet ; Fuere nonnuH'' curio/iores fortaffe qua romanis rebus c*quot; pcdiret,qui dc Monachorumac clcrico^ rum turba acerbe qucrcbantunquódad endos çum foeminis amores lbhcitandâlt;l( honeftanim matronarum,virginumqj P“quot;’ dicitiani. remedio, vt fertur, iam ohm tato, auriculari çonfcisîonc abutcrentuf' Res fanóio tribunal! vifa eft confultation® ac remedio digna.. Cxtcriim quodncg^’* tium effet c«cum(ncq5 emm quiqui

vclnti in communi ac vulgato malo,nomî-natim dclati) publico cdiäo,quo4 per ora nes Archiepifcopatus Hifpalcnlis ccclclia» foknnitcr fuit publiçatum, dccernunt, vt quicûq3 fciuiffcntiaudiuiffcntuc de quibuf-eunqjmonachis aut clericis.quiadciuf-«nodi fiagitia, côfefbionis facramepo abufv effent aut alias ex ponfeffonbus quempiâ. cum filia aut filiabqs Coufefsionis eiufmo« di mala negotigt;t quoquo modo agitaffe, eù intra triginta dierum fpatium SanÄo tribunal! indicarct. Cenfurxquoqj inncgli-gentcsjcontcmptorefue quam grauifsimx. adhibit». Publicato dccrcto, adco ingen#^ tnulierum turbacx vno Hifpaknficiuita-, tcindicatumpefsimos confeflbresin arcô inquifitoriâaccutrcbat.Tt vel viginti feribf cumtotidc Inquifitoribus cxcipiendis in-dicum depotitionibus non fufficcrét. Itàqj negotiorû mulütudinc pcnc obruti domi-

afsignarunt, neqj tantulo temporis fpatio adbuc fufficiente wntundem tertiô, quar-tôq? induciarum conftitucrc coaâi funt. îletifq^ cnim honeftis matronis atqi fublU mioris côditionis alijs ex ceufurarum atqp «xcomunicationis fupcrftitiont bine yrgî-

»85 TNCtriSifld hYSPÄNICÄ Ccconfcicntia, indèvirórutn.quosfinifl*'^ quapiam pudiciciæ fufpicioae uftcndere febantur, refpcùtu cas dorni continent^' ^uoduis tempus ad conueniendos Inquif’'' tores naud cenfebatur opórtunum, amp;nbsp;velatïs Bithicj inorc yultibus 8c quoâ^J potcrant öcculnTsimè dominos adiban*^' Haud p'xucar, qüar in illo Patcfaétionis téf’’ pore virorïith in obfeniando diligentiart* prudent ia fua àflÜuç fuperarc hequiueruop Arnêcrx Zelotipyas aculeos ipforum anim*^ infixêrc. Ex alia parte periucundutn crt^ ipectaculurf» monach'orum 8c clèricoruii* dem'ifsis vültibus cogitabundi 2c melicb» lid ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confcientiainccdcntiun’»,

acq; h oHs omnibus expcótanciura trem«' bnn.lia’cëonterriti, cum quifpiâ cx Inqui-* fitórfjs fami'liaribUs cis raanus inijcéret! jodqj latiim vnguelt;n aberat, qiiin plet‘ilt;l’ ipforum, néq3 abre .c'xHlimarent, turbu-lenciorem in ipfjs ternpeftacem orciim iri qiiamquxin Lutheranos per idemquoq» tempus gralfaretur. Verum Sanitum tribunal re ipfa ed ivhim non modó libiipß' ▼cnim ctiam vniucrf« Ecclefîr Roman« faäioni pcriculofifsima ea confilia eile» jFiHunque ilium conatutn , fi vitra progre-quot; nbsp;nbsp;nbsp;- der«»

È5eÉMP'LlS’l£LVSTRATA t8Z fleretur, vt-minimum, fatis fore aü fum-«lanratqj inCanabilcm inuidiam ecclefia- » ftico ordini coftcilraiKiamiin primis vero äurkularis ConfefMonis authüritaté, qus aliöqiu cx plumbeis acicuhs iàtii modo pinÄF« videatnr cx hominum cxiftima-tione prorfus abolcndam, etfi negotium, fi cfuódaliïS, Incjuifitotia turn inquifitio-ne öïtb anitnaduerfione foret fatisdignû, tenipcftiuèac prater omnium expeÄatio-nctn rdtuïhf pedem, fèpultis etian^ amp;nbsp;ater« ( haobliùiotïimandâtis illis flagitiotum a-1 cefùis,qiii’lt;xlegitinlîs iudicijs iam-con-fiabanc. Fama fert ckricotum aut mona-chöfum nomen communi-opcra ingenti pecunia vt Papa nates emunxitTc vt bo-nbeo üdóte detnülfas vniucrfo Cbnfcflb-tumurdini diplotba concederct, quo omnia illorum hac in parte errata cx paterna piccatc retnitterentut » präcipcrcturqj In« quifitoribus vt ab incœptodcfifterent,amp; lt;\uæ aéta crant , æterno filentjo prcmc-rentut neq^ in hominum cbnfpcdum vl-tta prodirent . Cxtcrùm inquiftroriarum terum peritis hoc non vidcuir verilimi« le. ktfi cnim illud Papa concederct ta* men tanâiunr tribunal ciuscCc pöteftatl«

«»*1 INCiyisiTIO HISPANICA « cum quicquam feriæ rei perficiend«.’” fufcipxat, vel iplius Papæ amhoritarc of* polira ao incoepco dealtere non foleat quenciore in vlu eil'u vt Papz authoritsi^ illud oppopatur gt;nbsp;acq^ aduerfus ciiin.obt*' neat, quod in infequenp exemplo ianfjar parcbit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-T

Læferac biennio antea per candé pr^ pemodutn iraprudentiam, Sanlt;äi.|ribun*' lis nafatn Romanus Pótifex, lubilxi,quo^ PJeoifsjm« ipu vocant dipjomate in Çhri' ftiani orbis falutem, cui fcilicçt Chrißu* minus abude profpexiflet diuulgato. ter ingciites alios indulgentiarqm ac eapt* «tionum acerujs,taüis quoqjLu^heran^ labe ea diplümatc.çonlulebacur : adcp ex ipfo Euangtlij rcti quafftuofain libi £im nouit facerc ingeniofus artifex, lumquod in ipfius peraifiem Chnftus vul‘ gare orbi hoc tempefiatc fecit, quùm »i* tare vulnus nequeac, vel in fuum Jucnin* conuertcrc non defperat. Diplomatjs vcr* ba erant, vt quiciinqj Lutheranis dogmaquot; tis ac opinionibus quoquo modo adliarli^' fent, relipiCctes a Furore (cilicer.perquc-cunqj ConfclTorem ab ea labe ablblui poF* lens. Àftutû certeamp;antiquifcrpentiscon« filiuin

ÏXBHPLIS îLLVSTRAT a i«» filium.maxima rerum ea decaufaperturbations in Bifpania acin pnmiamp;Hifpali» vrbe omnium Hifpanix lorge ccleltrnma per illud tempus animaduttfa amp;nbsp;qued Vec cantcmultitudine,amp; in ptjmis ad deft dienern adijeiente animuni.ïacihus mmufq; periculüfc regnum in oûxio rctineturli-mulatione quacam vniuerfalis clcmcntix quàmfxueraac pertir.aci vindida. Dell-derah hic tantum poterat Sandi tribuna-lis incolumitasjCuius baud magnam ratio« nem Pontifex videretur habuiGe. Vcrùm illud hoc diplomatis art iculo, quo vniucr-fa ilia ingens przdaè manibusipii baud dubie cripiebatur »vohementer cft'enfum, damnata ilia intempefliua Pontificis dementia, ci abfqj vllo pudore fefe oppofuit, ac fummota omni rei côtrouerfia, pro iitv-perio prxcipit, ne illud lubiljumrccipc-rctur, neuepublicarctur, quod fandotri-bunali prxiudicarct : quare ncqj receptutn ncq; publicatum fuit. V idtre hîc licebat Satanâ aduerfum fe ipfum diuiCum. Baud obfcurcbiRc apparct, Pontifxis Romani obcdicntiam,qv;am probi ifti domini igni amp;fanguinc aliuqui vindicantvtbdeiatti-euluin,cxteumnafmn illis rc veta elfe,que qua-

«S)O INOyiSITIO HISPANIC/ quaqua vcrfum lubeat, contorqucnt : pro Jaqueo amp;nbsp;rcti qno homines capiMHi^' habcnpocius,quampro fidei articulo«^ cuius obrcruatione ipü fàJutem fpcrenc.

Cuiufqj tyrannidts proprium mcntiam in primis iuftitiamqi odifl'c. r»* vcro crudclitatc atqj fxiiitia nici, vel cui’’ fu.'nmo odio timcri atfeäantis, quando^/ Jia xquiore ratione conhficrc fc non pof'^ vider, ka ilJc dicere crat folitus, Odcrin^' diirn ineruant. Si quis animaduertac. ni'''' latnfuißc hactenus tyrannidcm deprehe’’' der, qux hanc Icgem Sancto tribunali tinatius magifqj tyrannicè obicruaueß'! afFeétataquadaintum iniquitace tùm fjf“* tiavnum terrorem incuticnte,adcóvt‘’’* ièntêtia nihil magis fibiin votis videatu^' Odcrinc, dum mctuant, rcs adeo Icuicul«*’ vt vix vllatn rcprchenlioncm mcrcrcntti^’ fcuerifsimis acqj modum oinncincxcclt;if tibus caftigando pœnis : id quod cxcmp'^* fubfeqiientibus comprobatur,

Epifcopus Tarraconciis Hifpali Inqu*““* torprimariusdcquofupra mérita tis fux mentionc iccimus, Ecclcfix ni’’’ busciufinodilxtis deambulationes' que inUuIgentias cxigcntibus »«ftatcqi’^

«juxdam ad amœnos Bcthic« ripæhorto» annni gratia cum vniuerfo inquifitoriofa-tcllitioatqî tpifcopalj fciliccc apparatu ,

‘ pro côfucto fibi more eft cgreffus. Ao ftagni crepidir.é cius horti,in quo domin» F pifco pus turn voluptati indulgebat,fedcfcai for-' tè ludibùdus hortulani hlius bimus aut for-’ te trimus. Vnuscxpucrisdomini Inquifi-toris cxtortacmanu hlioli hortulani arû-dine qua ludcbat, ploraïus ci cxcitauit. Hortulanus audito plorâtc filio mox adcft* amp;nbsp;caufa pueriliû lachrimarû intcllcâa, fuc ! cenfet inquihtorio famulojpctitqj arûdir.é 1 pucro reftitui fed co minus obtéperâte, ac I infoîétcr côténentc rufticû.atûdinc is c ma nuarripit »quâdurn inquifitorius famulus prefsiufculc conatur rctincre,arund:nis fti» pulæacieinmanunônihilcft læfus. Haud erat Ixthale vulnus, mébriue cuiufpiâ muti latio^qux muläa fæueriore foret vindican« da fed fcalpturaquædâcutc tenus qualem arundinis côfractæ acies efhccrc poterat,

' cul dcàbulatc puer Inquifitorius quaefiù fan guinc,hortulanù capi lubet inquifitor amp;nbsp;in arcé inquilitoriâtrahi.vhi eum in prf graui ' bnscópcdibsdctincrifccitpcvtotos noué ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;men»

«P* îNQjriSlTlO HISPANieX menfes,iaciuram in fortunis fuiJ,alloq^ fàtistcnuibus jpauperi homifii non facile rcfarciendam rccipicntem, libcris inter«* rxorc faîne fortafle pcrcüntibus, quo* icilicet inquifitorio puerojVeluti fâéti qu«' que tribunalis membre,non detulerit. noucmdemum menfes cum rcmittûtpcf' (ùadentes maiorc longe mifcricordia qi^* pro culpa fua ergâ cum fuifle vfus.

Erat Hifpali homo qiiidâ pauper ac fudore fuo quotidianû âbi amp;. familisc vid'' parans, cui clericus quidam vxorcm vio' ienter abduâam detinebat t nulla inter^^ ncqjinquifitionc, neqj altcrius tribun»^'’ authoritatcatroeem iniuriam vindicanrf' Is pauper, dum inter alios eiufdem con^*’,' tionis homines de Purgatorio forte exi’f*^ rctur fermo, excepit ipfc rufticana pot^ fimplicitate quàm certo confilio, fc quidem habere purgatorij, cui pefsifl’’^ nebuio vxorcin violenter auertcrit fermo ad aurcs boni clerici delatus ing‘’l minandi in paupcrem iniuriam occafi®”^ obtulitjillümq^ vtmale de Purgatorio tientem apud Inquifitorcs accufat, turn hoc pauperis SamSo tribunali dig*?’ cß habitum,in quod authoritatc mqud’^

EXEMPLfSlLLVSTRATA ic^ tori a vindicarent•* iquàtn fcelus clerici J Itaqjobilludtantuluin verbum miferca-capicur,decruditur in Inquiiitorijs ergaftu-lis biennio toto, ac demum in triumphum cduâus damnaturad geftandum Sambe-nitumpcr triennium quod in priuato car-cere exigat : coqt exaéto, an dimittendus liber,rc«nendufuc adhuc fit in cart ere, do minorum Inquifitorum arbitriu cito. Ncqj qualibufcunqj pauperis alioqui hominis fortunis eft parcitum.vt vxor clerico, quod verofupcrcrat renuifsimarum fortunarutn poftdiuttimum ilium carccrcm, Inquifito-tiocederctFifeo. Atq? hæc eft ilia Hifpa-nica Inquifitioquïctam acriter fidc Chri-ftianam affcric^b hserefibus religionetn purgat jn hxrcticos animaduertic.

Erat apud vrbem Gadditanam adue-naquidam,tarnen in Hifpania per viginti annos infertus, qui communifupcrftitione duâus hzremum in faccllo quodatq ‘inco-•Icbat tcligionis ergo. Is audita in facello fuo ingencis multitudinis captiuitate co-» ■rum qui ob hærefes, quas dicebant Luche-ranas, Hifpaliab inquifitoribus quotidic capiebantuc ; audito quoqj înquifitotuin decreto, quo prxcipiebatuc fub illis cxco-»

îNCtyiSITIO HISPANICA municationum rtrriculamcntis, vt qtix de rebus vcldc alijs veldeieipß noifct, loquifitioni quamprimum indK^' rct ; crgâ eos enim qui (c ipf »s i ta prodidi*' îcntjdominos Inquiiîtorcs iingulari ck'tn^* lia fylcre vti, ftupidus magisquâ ïimpk^ hcrcmjta Hifpalim vente, inqu»iitores^' dijt, fe ipfiim defert. Pcccatum crac, quö“ cum ante viginti annos Genux effet, aud^' utffctqj fratrem quendam fuiimcisder^'' bus, vcluti de hominis luftificatione pef^ dem in Chriftum, de Purgatorio, amp;nbsp;id 'nusalijsdifputancem : vifaillaiîbi fueriquot;! non mala, ctii eorum poftea nunquaiti''^ memincrit (Fîui fcilicct hcrcmita) Sc pf“!' indè peccatum fuum acctifatum ac cordiam petitum veniffe. Accepta fcfsionc domini Inquifitorcs, (fortad^'^ ▼indorum numerus ea acccfsionc aug^*^^ tur, iubentfuum hcrcm itam in carcer^*^ dctrudi.vbi multis exadis diebus in tru””^ nis fententiam tulit, ncq; difpudctdoi^' nos Inquifitorcs, ciufmodi facctas ▼cl in publicum cduccrcrcl tam Icucrcp“

In illo codem triumpho eduâusfui« . ^uoqj honcftus quidam ciuis Hifpalenfis line paliio amp;nbsp;pileu ceream candelam maiiu gcftans, numaria eciam crumcna centum ducatis bauRa in cxpcfas fcilicet (anói tri* ,, bunalis,po{lquam annum inlnquiiitorio carcerc cxegerat, tantum quód dixiflc cft dcprchcnrus» immodctatos illos fumptus» qui in exigendis Chrifto fcilicet in coclis iâ agcnti, dij; Magni louis opctofifsiinis illis molibus papyraccis ac carbafaccis(monu-mcntaabufu vocabuli vulgo vocant) illos item,qui in feftopanis,quod Corpus Chri , fti dicunt, profundi folcnt (Sunt enim Hif-pali prodigiofc immoderati ) acceptiorcs fore Deo, fi in cgcnos,aut in locandas bonis vir is orphanas virgincs Paupercs pro-funderentur. Hoe didum Inquifitoria tùm cenfuram tum mul(3am,quam diximus^ fubijt: amp;nbsp;author veluti de Lutheranifmo fùfpeâus, de vehementi abiutatus.

Eduftuseftin codem triumpho pau* per alius quod inimicitias forte gérés cum quodâclctico AftigitxvrbisBcthic« coram alijs de ipfodixerit, Deum inter ma-tius nequifsimi adultcri illius defeendere, fc credcrc non polfc. yicarius ordinarii ob I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N 4 »hud

»SMS INOyiSITlO HISPANICÄ illuddiäum eiim tiim muläavcrac fed clclt; ricusea vindißa non contemns apudliy quilitoriü tribunal Hifpali enpoftea blaf phemix poftulauit; neq3 Ord) narij tnntó^ prior obftitit, quin iuflu inquilitoruffl cap* tusamp;in carcereper annum reclufus,edü* ctusdemumin triumphü finepallioamp;P*quot; Icuamp;cxrei candela manu gefiansaClif' gua ligneo morfu capta in bJafphemixfd' licet vindiétam dc leui abiuratus fecun*^*’ mulctarctur.

Auxere edudomm ordincm in illo demtriumpho ftudiofi iuuenes düo : quödin albo fuo rcpofuiflctquedanic^f' minainccrtoauthorc eöfedaeo artific*'” n vcl in fummä Luthcri laudem, vel pcriumjcadcm verba interpretari pofl^'’*^' Is hoc folum nomine poft integri anni ceres eduâus fuit in triûpho abfqt amp;nbsp;pall jo cum candela cxrca,vbicxilij to Hifpaléfi traâu,ad triennium delcui at»* iuratus, muläam tulit. Alter quod cofd^*” verfus ob ingeniofum aitificium tranfedr ftflet candem cenfuram eft cxpertus,exil’® tantum in centum ducatorum mulâaW* Sanéti tribunalis fumptus commutato.

exehplis illvstrata raiinidis totos libros implerc nó foret difficile , nifi quæ pofuitnus fatis eflé arbitra-remur ad hominum aures vellicadas vtad complura. caqj infolentiora quæ Sandum tribunal noua quotidiè de fe edit,oculos a-i nimófqj intendant : quibus pcrfpicuédo-cet quo Sanöo fpiritu regatur, ac diriga-tur in omnibus fuis aólionibusi quid demu inipfis quarat ,quóq3 iurc ipfi quadret

I Sanütitribunalis, iplis vero Inquifitoribus Patrumfidcinomcniquo hominum mentes haftenus pcrculferunt. Neqj difficile cuiuis iâ erit diuinarc , augcaturne ac pro-pagetut iftis rationibusChriftiana pictas, Dei Tcri agnitio ac cultus. Chriftiqj Regnum pijs omnibus exoptabjle.an dcürua-tur pocius, difsipetur,ac aboleatur Satan* tegno, quod nicndacio confiât, fraudibu«, dolifqt augetur, faewitia, latrocinijs, ' parricidijs iuftorum rctinctur, auäo atq3 in immenfum propagato.

PIORVM oyo^ RVMDAM MARTYRYM CHKIlt; STI SLOGïAjQVI cvm mortis sv^ pliciuin ob Euangeli j Confefsioncm Cbr^' ftiana confUntia tulerint, Inquifito-respofteafuiseosartibiispcr-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ädicacdefcdionisin*

“•l''*“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;famarint.

Audabundclibi^ tisfaäutn putuf’ In^uifitorcs ba corum moi^ qui contéptâip^*'' rumffuitiacora”! ipfonim tribun^i eonftantcrChrif^'’

fafsi funt »nifi criam omnibus fuis ardbi^* adhibitis pro vir jli fua conctur aufcrre animorum quoqj vitam.quiChnftus crtl*’ illis per candem fidem habitans cui teftimonium èi viuentes amp;nbsp;morientes rci' diderunt. Verum quum conatus fuos ncs, potéti fua manu Chrifto retinétefuoS’ ex quä,vt ipfc dicit^ nemo eos vnquann

BXBMPLIS ILLUSTRAT a torfcric » trußratos atq; incaflos vident, auferunt illis demùm quod poiTunCibonuni ncmpè gloriofg conßauti« fur nomen fal-fispoßeorumobitum rumoribus difletni-«« natis ( atq3 ctiam antèquam deflinata dc-ipfis fumitur fupplicia in ipfo theatro,cap tjs tarnen prius illormn linguis, né refpon« dere quicquampofsint) fcilicet veritatis agnitsepertzfos adRomanx Ecclefia: men daciuSetenebrasredijffe. Geminumißud efi Satan® opus, amp;nbsp;fpiritus fui afsiflenti« in fando ofticiorefidétis pcrfpicuû teßimo niiim, quo non folum pios martyres con-ßantix fiix débita priuat laude, verum etiâ Ecclcfiam Chrifti dcfraiidat Sc excmplo ûe Ixtitia qua deca alioqui fruerctur. Et qui» do in nonnullis, quos vocant, tidei adi* buscùm quibufdani, de quorum fortitu-dine atq^ conßantia nos Deus reddidit cet tiores,illud ipfüm Patres fccißc.cößat, ex pedit omnino fuperiori traâatui id appen dicis viccadditum in lue« edcre,Tcqui pijs martyribusdebeturin Ecclefiahonos atqj «X fuacôÜâtia cxißimatio reftituatur ipf», Ecclcli« verb ipfi ÿc (ùa côflct Ixtitia, amp;nbsp;ad Dçi glohâamp; fuicxxdificatianéamp;adfan-âitribunalis çternuin dcdccus eiufmodi «Kcpla Tintücétut. N

N primo fidciaâu quiHifpaliin tuthc ranos pi« doârina’ aflertores z 4. fepquot; tembris anni tRcelcbratus» cdu' dus fuit in trium* phiira loannes Pofl rius Lcgionerifis Roderici Poncij Legioné' ris Bailcnii comirisfilius,vir clarogenef^ natus atqj in Chrifti Euangelio in pritni^ cruditus amp;nbsp;in ipfius praxi à multjs iam an* nis longe cxcrcitatifsimus, vtex diuturna quæ nobis cum ipfo intcrcefsit,atqj arâii' rima confuetudine nobis conriac:quono'^ ftro teftjmonio, ahoqui corain Deo veraci ac fidcii, indigere vt cunq^ videretur, niiî «orum omnium qui honiiné noncruntaut quoquo modo ipfius pios mofes vfpian» infpçxerunt,hoc ipfum publicus confenfu« tcßarctur. Quùm enim virtutes ones Ch«* fiiana, vera ac nulla.ex parte fucata, pro-fcfsioncdign« in co confpiccrentur,fingu* g;aUris quxdatn crga miferos atqi eglt;^nos

exemples illvstrata *0» fratrcs charitas totum pijfsimi viti animû adeôoccuparat,vtex. opulento patrimo-nio.quonataliuni tucriac rctinerc fplen-dorem abundc potuilfct,in cxtremam om« nino fed baud ingratam dci jcerct pauper-tatcm. Incurrjt jndè iudicia hominumvt cxcaàcprïpoftcraitaetiam iniqua, ciuf-modi rara cxcpla pietatis aut inertix aut damnandx profufioni plcrumqj tribuen-tium. Atquiquando(ex fidc bauddu-biè,)ita vixit, vt de co nemo vnquam con-qucretur, nemo vllam indigni exempli vcl minimam fufpitioncm conciperet, complûtes veto in fuis necefsitatibus ipfius bo nitatem re ipfa experirenmr, fit vt pexdu-ra ilia aiq? omnium oculis conteftata paupertas ,quam omnium iudicio ea animi æquitate tulit, qua vel mediocres opes alij humilioris conditionis vix tuli(fencgt; picta-tis cuiufdam fingularis àc minime fucat« arftumentum effe debet. Is igitur pro pie» tatis in mundo mcrcede ob Euangelium captus ab Inquifitoribusjpoftcaquam veci-tatcm aduetfus impia mcndacia per men-fts aliquot in carccrc ftrenuc vindicaratgt; aut torturarum grauitatc aut incolumita« tis blandis ptomifsionibus permotus, inat

: pugnabiletn antca fidcm flcxit amp;nbsp;ad Ro-* mana* Ecclefi« obedientiam turpiicrdcf-

. ciuit. Pertradus eft in cam fœdâ defedio» ! nem fuafu atq; opera cuiufdam pcßilcntis

. te homo literatus Scinfignis veterator,do-Jofis potius fuafionibus ac promifsis quam

, minis fidem labefadauit. Veriun, etfi m • tamcurpjcafuci Dominus fragilitaté hu-mani ingenij manibus veluti contrcdan-

. dam dedicgt; verbi liii vciqj memor, Nemo rap iec oucs mcas é manu mca, ouiculam fuam haud diu dereliquit gt;nbsp;quin adeo feed« iacentem ac proftratain erexit, amp;nbsp;ad con-ßantix robur priore maius, potenter refti* tuit. Eanodequæ fupplicij fui dieman-tecefsic, veritatem profefsionjs fuæ aduer-

. lus facrihculum confclTorem compluribu» cxalijstum vindiscum Inquiliconjs miquot; nißrisaudientibus (liquidem ea horares nonagiturfilentio ) animofedéfendit. In-tccrogatus à Sacrificulo ccqiiid facra con^* fefsionc vti vcllet (afpemabatur enim iHa» repulfoetiam acq; obiurgato Ikcrificul») (juutn antequä capcrctur ea fapc vfus fu‘f* fetî

ÎOj EXEMPLI! ÏLLVSTRATA fct ? Rcfpondebat, idimbecillitati fratrû quos nondum vfq? adeo progrcfios norfet vccitra fcandalum eatn libenatem eücnt vifuri, fuiflc datum. Interca tanicn eefc fuifle vfum coiifcflbrc cuius confefsio colla tioquædamde vcra pietatc potiusquam Confefsio dici poflcc, ea vcro concefsionc minime iam cife opus. In fua (èntentia le-ôi funt publice jj articuli inter illosquoru nomine in primis ad incendium damna-batur. Horrorifchabuifleidololatriâ qux in adoratione panis commiteretur: vndc ß quando ci ad xgrotorum domos in pompa gcflato darctur obuiam, auc citato gradu per aliam viam diucrtere.autcum antcce-derecon{ùeui(re,ne vllo adorationis cuitu «um proflèqui cogeretur. Sxpc in fummo tcmplo forte ingreifus ne facrificuli mani-bus elacum confpiccret,tergum ci vertiffe. Plcrumqjadbaiim vbipij ob vcritatis cô fcfsionemcotnburi foknt, deambulatio-nis gratia concefsi(regt;ac locum iteratisdc-ambulationibus frcquentalfe, vtafiidua cû fùpplicij, turn in primis fidclis ac glorioi* confcfsionis mcditationc, quam cxprimca te per fummam facuitiam mundo,pij Chri» fto ibi exhibèrent, boworcm fùpplicijt««

»o4 INQJISITIO HISPANICA veluti eo aliquando vocandus animo depo nerec, acqj ad illud conftanter ferendum cx Humana mallicie obdurefcerefitem quùm adefler (tatus dies quo pani Mjffatico ex mo re e:ïet parucipandum, ablcgaflc aliö a fc famulos, quibus reucdis fe iatn pani commun jcaffe continxifle nc eius libertate ofFe derétur. Confcfsionis fu« fumma fuit, lu-ftirtcatioticm hominis vno Chrifti merito conftare.vnaqj in ipfum fide. Purmtorium aliud elTe nullum. Indulgcntias a^c Bullas Papæ.meraselTâbulias. Papam Romanu jplifsimum cfle ancichriftum. öic. Eovfqj flagralTc defyderio videlicet fi quando ob hanc.quam fatebatur, veritatem aut com-buri,aut quoduis aliud fupplicium ferre có tigiffet. In nullu alium vfum fe defydera^-fcopcs,nifivtineiulÜem doârinædefen-fioneac propagacionc cas expendcret,in Cuius confelsipne vtamp; vxorem amp;nbsp;liberos quoqjdarecur mortem oppecere quotidic leatq; inftanter Deum precari.Huius jHu-ftris confefsionis laudem coirumpere co-natum eft Sanäum tribunal^ rumoribus ex interieäa illa pietatis illius eótinuato cur« fui claudicatione dclùmptis.atqî artificio-ftraaljgnêq} invulgus fparfis. Sedcovni*

SXEMPLIS ïtLVSTRATA tcf co tnodo codeftiqj brcuifsimo atgvniefita abundc rcfclkinus^ videlicet quoo in illis narrationum cxemplanb» qvædcillosâu lidci confenbi ipiikcerintjrßitntu fuo tni nus protiidc attcbdcntes in his veibi£(qux In extant ) quitus viri huius optimi amp;nbsp;cri-mina amp;nbsp;fupplicium ccmprehcndcre voluc runt,rci vcritaicm imprudentes indicarùr. ta funt jloannes Pontius Lcgioncnfis pro hærctico Luthcrano pertinaci cem-fius. Inquifitorism fraudem vnicumillud Tcrbulum de hominis confiarAtia dubitan-tibus traducit fatis, nobis per antcaâam vitam fpcâatifsima ipfius pictasgt; cuius pcrniulti fucrunt infpe-ôorcs, abundc fufhcic.

Duâusfûitineo-dç triumpho quo» que concionatof quidam ex clcri-corumorditie mi» nimcclehcu$gt;in-lt; tegen-imç vitç ho mo,amp;infacnsli» tei'is, ex quibus vnis verâ hauferat pietatc rciiéio faphinicat thcologiç CŒno, in quo baud mediocre opera antcaluferac.in pri» mis erudicus. Videbacur in fuis omnibus concionibus iam ab annis aliquot earn iibi prouinciam confulto deßinaiTe, veram iu-gt; ftihcacionis rationcm, qux exploiis in vni« uerfum quibufeunqj hominû mcricisvna in Chriftum hde conftet, afsidua ncq ; in cafTa importunitatc hominum aniinis in« hgendi. loanni Gonfaluo iliierac nomen« Eiufmodi ftudiumxoqucm habuic,eucntu carerc non poterat. Confefsio porró ipfius vcl ipfis Inquißtoribus rcnunciantibus, ca« dem cum iùperiori Ioannis Pontij fuit, vt qui mueuó libi familiäres antca fucrant, in idei

EXEMPLIS ILLVSTRATA »c?» fidci quoqj confefsione atqj in ipfo demu fuppliciu iungercntur. Noâe parafccucs i iuitranfitus cum fuiï confcüoribus accr-riniequoqjdifpuuutcquosamp; rcmificpcft longos rtrinqj ciainores puüorcfutfufus. Egrcllusexarcc Triana ad thcacrumvfqj in triumphum dui^bus germanis furori-bus ad eandem cduüis furcunam comita-tus,amp; matre cum duobus fratribus in cac ; cerc reliótis,cxquibus mater amp;nbsp;ex fratribus alter infequenti, poHca aâu fucrccom» bufti, fingularcm animi fortitudinem atqj conftantiam prafe tulit. Arcis limincc-greflüs amp;i in totius populi, ad quem fapc antea de pictaic concionatus fucrat, cenß-pedtum datusgt;Pfalniuin icó.Dcus laudetn jncam ne cacueris aka vocc recitarc cce-pit, hypocritarum pefsimum genus vtiqj dirts illis deuouens. £andcin omnino fa-eiem in ipfo theatro rctinuic vel accepro inosligneu morfu, quod ex fororibus al« tcran» quam ingenio fortafsis tcncrio-rc noucrat, liberius atq? apertis verbis confolarcturj atqj ad conftantiam hor-tarctur. Sententia, qua ad roguin dam-nabatur,attente audita baud demifsio-Tc animo vultiiue folcnnifsimani

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illana

io8 INQJISITIO HISPANICA iüam degradationem tnlit, accepitqjvC-ftes atqj infignia confcfsionis fu«, pröbro-' fuillaquidem in oculis hominum,atdc^ Core ac gloria plena in oculis fpcââcis Dei amp;nbsp;angelorum, videlicet im'pijs illis ac'ipfö incedio dignis miflaticis veftibus exutus# Paludamentun), reftim, amp;nbsp;papyracca thia* ram. Appetente vefpere, qui comburendt erant, in locum fuppl jcij adduöis, vt Hdci lymbolum récitent ab eis petunt,quod pro fcquifq; recitarc non dubitauit; fèdcuttt ad illud ventum cft,Cïedo landtam Ecclc-fiam gt;nbsp;vt Romanam adderent, iubent, HïC omnes vno animo lubftitcrunt. Clericis vc rö amp;nbsp;monachis,qui antichrifti eo loco obi* bant munus, importuné exigentibus à fo-roribus loannii Gonfalui Sc ab alijs pijs fee minis in quas iam erat incendioanimad-uertendum, vt partiCuIam Romanarri ad-dcrentjillx refpondcrunc faâuraslêquod loanncs Gófaluus facerct. Non quöd quid fibi diccndamclTetjquidueloannes Gon-faluus effet fadurus illj ignorarct, fed vt ca occaSone illi lingua acerrimo lupato foN uerctur, quo de illo articule atqjco in pri* mis tempore appertam fidci fua* confcfsi-' onem edere liccret. Solutis igitut morfu liquot; gneo

BXEM PLIS ILLVSTRATA giico pius magifter, vt forti animo cflerit,’ nihilqj addcdutn fupcrctfe refpondit. Hac poHrcmaconfcfsione édita, omnibus ante accenfam pyram feftinató gulam fregcrnt», c veftigio cœperunt clamare.particulam • Ulos Romanam, prout ipli pofiula« rant,addidi(rc,quain Romanx Ecclcfix confcfsionc dcccfsiiïent

^Minebant (Ingulati rit^fanétimóniain ! ter antiqujores pic* taris profeflbres pi jfsim« illiuîEccIc-fia:HifpaIenfis,qua ÿ.) pene totatn inqui» fitorius iam ignis abfumpfit,quatuor fœmina:,lflabclla NiC'* nia, Maria Virocfia, Cornelia, amp;nbsp;his tribus ætatc iunior Bohorquia, ( vix enim at* tigerac vigcfsimum primum annum ) bed licet pictate pari, facrarum tarnen literarum eruditione,in virguncula plané prodi-giofa,quam afsidua ledione amp;nbsp;meditatjo-ne amp;nbsp;collatione cu pijs ac dodis viris qui-bus ill is diebus abundabat Yrbs Hilpalen-fis, in primis veto cxcrcitio ip(u pictatis fibi comparauerat, non folum fodalibus fu pcrior,verumetiam compluribus ex do-ótifsimis magiftris noftris'iudicari potc-rat, quos, dura in carccrc cflet, pudorc far-; pè magno fuffudiflc iili ipfi funttcilati. Pri orisjhoc eft Vacni«gt; ædes pcrpctuar pictatis

EXÈMPLIS ILLVSTRATA ui tis fcholx fuerunclocufq^ facer rbi facri ca uentus.habebantur, ac perperuæ Dei ÔC ChriQi eius laudes diunoCtuq; refbnabâc. hlihil ibi vidcretur prophani, nihil etiam adfandimoiiiæ oftcntationem,folidaf pi«-tatis plena omnia. Peitingic cd demum inquiiitotium rete illafq j quatuor cum qui bufdam aiijscx vicinia iactu rno ccpir* Deo vtiqj aq illuftrem nominis fui confcf-(ioncm maturas arbitrante. Promouerac ad tantam facrarum iitcrarum cruditioné virginem Bohorquiam latin« lingiiæ me-djocris peritia, qua in illaf«ua confeien-tiarum tyrannide qu« facris literis vulgari lingua populo interdicit ,latinis porró vel adfacietatem vfqj frui potcrat. Do»äor AEgidius quo prsceptorc illa ob lingularê viri tum cruditionem tiim fanâitatem fre quentius vtebatur,dicere de ea erat folitus» femper fe doâiorcm ab iilius colloquio difccfsilTc. Habuerüt cum ca monachi Do« minicani dum in carccrc cifct mirabiles difputationes,quibus prodigiofum plané erat in dilfoiuendis ac medijs dilfccandis ancipitigladio verbi Dcicorum fophilii» cis nodis pucllx acumen amp;nbsp;facrarum li» tcrarum rccens memoria vfufq^ promptif* O ij (iraus.

»II INQVISITIO HISPANICÄ fimus. Hi quotics cdifpucationc cgredic-bantur, illius tùm conftaniiz tum (apien-tis, licetpertinacix nomine, luculentum tcftimonium dabaut. Poft diuturnä in Cy-clopco illo carcerc captiuitatcm torturas omnis generis in quibus amp;nbsp;fororem ve« luti eins dobtrinx cunfciam per fummam fxuitiam ab ea tortures cxpreflerunt,quod forori captiuitatcm primùm, deinde acer^ bam in iplis torturis mortem confecit,cdu ùaeftdcmumin triumphû cum alijspijs viris amp;nbsp;foeminis a nobis fupra commemo-racis.icd qux de Sanäo officio tn'umphan-tisfpccicm potius hilatitate vultus prxfc ferret. Earn inufitatam virgunculx trium phaotis tetitiam aperta veriratii confef-iionc amp;nbsp;diuinarum laudum cantu dcclara-tain inquifitoria maligniras atq^ inuidia incercipcre conara eft.iniedto in illius os lu pato in ipfa via.quod paulo poft antequam ad thcatrum vcnirccur,ci abftulcrunt. Per* Ieda in thcatro cius fentétiaSc mortis fup plicio illi publice dcnuntiato.eam interro» garunt Inquifitores an relipifeeredemum vellet, ac fatcri crrorcs quos area adcó pet tinacitcr dcfcdirîet,ad qux ilia alte amp;nbsp;perfr picuc rcfpoiidic fc id fatcri neqj vcJlc ncqj pofl'c.

EXEMPLIS ILLVSTRATA ti? pofle. Ddau inde cum bcato ilJo fodaliti« Co in bafim fupplici;,cxigcntibus hypocri« tis baud minus impie quam impudenter a toto Ulo .martyrum choto, Roman« Ec-clefi« confefsionem inSymboIo Apoftoli-co vt fupra didum eftgt; pr« c£teris animofe refiitit. Earn tarnen conftantiat gloriàadi-tiisfeßinantercapiftris adpia martyrum Colla tanquam qui in ipfo vitx limine vide licet Roman« Eccleli« detuiiß'ent,ac pro-indc ex Inquifitoria mifericordia mortui, non uiui cremarentunimpudentifsimi ne-buloncs fuis nebulis obfcurarc decrcuerüt. Quin amp;nbsp;in illos fanäos parictes, qui pios coetiis ad Dei laudes Cuniienicntcs toties cdntegeruntjlieuitü eft. Xufla eft enim Vao« ni« domus ab imis fundamcntis cxcidi ac fülo «quari, amp;nbsp;in pcrpctuam aream con-ucrfam'creäo in iplins medio marmorco titulo impijs ac cxcis idololatris patrato» rumibi icelerum , pi/s vcrö vcrorumDei

BRat St hic ex iHußribns iîlius Ec« clefi« raembris.fi verum Dcime« tum, cygneum peCtoris candorc, aiücniac indefeli’umftudiumde proximis bcncmcrcndicitraomnemproprij cómo-di refpectum, non natalium fplendorein, aut accuratioré corporis aut fèrmonis cuk tumquisrequirat. luuenis fed pietate vi*gt; tx confpicuus, inßitucndis pueris in colle» gio puerorum ( domutn doctnnx vulgo vocant ) piorum virorum iiidicio ,qui San« äutn illud inßitutum primum condideräamp; fuerat pratfeäus. In eo munere, Odennio fetè multa cum laude omnium exado, dc» prehenlus eil demum Lutberanusjd eß ad veræ pietatjs normam exadc inftitatus,ad quam amp;nbsp;commill’uni fibi puerorum gregé» quoad fieri poterat in tanta tjrannide gt;nbsp;ex officio diligenter inftitucret. Mercedem tulit fi humanamracionem fpedes, qua-lis pro benefadis ab ingrato populo refer« rifolet: fi fidem, quäle prædjxit fiiis Chri-ftus. Expertus cfl in torturis adeöimma-aem f«uitiam, vt membrjs omnibus quäl« fati«

EXEMPLIS ILLVSTRATA ii^ fatis ac officium Facere non valentibus ex trochlea aut Burro deponerccur^ atqj inde quaipfius career à torturg loco diftat, à mi nirtrisiniquitatisveluti faccus quidifter-Core plenus aut putridum quodpiam behif cadauer per pedes trahcretur. Laceflebant ad earn f«uitiam dominos patres fidei rotunda (emiruftici hominis refponfa, à qui-bus vel trafuerfum vnguem defledterecrat impofsibile . Etiam in illo ardifsj'mo carcere vfuseft Deus iphus minifterioad erigendum Morzillium quendam iuue-nem monachum ex cœnobio Diui Ifydo-ri ob libenorcin Euangelij confefsionem eo pcrtraâum :qui dimotiis pollicitatio-nibus ac blandis promifsis Inquiflcorum, à pia conFefsionc paulo antedefeiuerat. Dei confilioi qui Morzillium fane in Chrifto a-mabat gt;nbsp;Faâum cH, vt hunc Ferdinandum eo tempore Inquilitores.carccris illi comi« tern darcnt,qui intcllcdta iuucnis vecordit cum acerbe obiurgat, acculât defeâionis Coram Chrifti tribunali. Facie rchpifcerc, crigit, confolatur, confirmât. Paucispo-ftea diebus Morzillius audientiam petit, in qua coram Dominis folennitcr ciurat rc tradacionem paulo ante à fe Faâam, atq;

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N iiij cam

^iS INQJISITIO HISPÄNICA cam fibi fidci confefsioncm conftaic poflii» Jat ,quâin ediderat primum, quamqj pro Chridiana haberet. Combuftus hic fuit in hoc eodem aâu mortuus, an' fub Inquifi-toriarurfus anfubDeitnifericordia, nef-citur. Igitur Ferdinandus perleda in thca-tfofua fententia.interrogatus ab Inquifi-toribus» sn in ülis erroribusadhuc pcrma-nere flatuilTet j audientc vniucrfo thcatro rcfpondec rotundè fuo more, quse à fè faP û cflent, ipfifsimum efle Euageliutn Chri’ fii ac Chrißiaiionim Hdem,tantum abcfl vc pro crroribus habere conftitucrct. Ablata mox illi crucelignea, quici inter ipfa vin-* cula manibus inferuerant, ac lupato in os inicóto qiiod amp;retinuitquóuiq;

N tantulo corpore atq5 eo ipfo adeo ftrigofb vt ex ofsi-bus amp;nbsp;pelle tum vj« dctetur conftare, tâ tos includi fpiritus mcritó mirareinur, nifiamp;facro vatici-nio amp;nbsp;experientia ipfa compcrtum cflet, qu«amp; fpecieamp;reipla in mundo infirma unt, Dcum dcligere vt plurimum conlu» cuilfe.vt foitifsimaqu^qi eiufdc mundi pu defaciat. Ishilianus, qué à corporis par-uirate paruum appellabant, quüm in Germania ac extra omne ab Inquifïtione cflet periculum,vbiin complurium doóorum virorum contubcrnio vcram pictatcmdi-diceratjduâionem fpiritus fequutuspo-tius quam cuiufquam conlilium.rcm efï a-grcfliis vt mométi baud mcdiocris, ita ctia prçfcnti plcnam periculo. Duo ingcntiado lia facrorum librorum Hifpanica lingua in Hifpaniam tranfuexit, propaganda in pa» tria Euâgelicç lucis cupidinc accé(us,àqua te baud minus fuiflct vcrendum.qua fi fcor» Pionum ac vencnatorum omnisgeneris ta t» plauflra inucxiflct, obfcrantibusacob-*

«8 INCiyiSITIO HISPANICA turantibusdiligentifsimè fupcrftitiofis at-que hypocrins hominibj» meatus omnes, ne lux ad eos vfpiam penetrate pofsit. C«-tcrtiiïi perduxit Deus incoJumc factum il-ludonus, amp;nbsp;quodmagis mirandutnadeö fucrit. vtfacilius bouem oculatifsimo Argo abduxiflês, vel vigilantibus vndiq; in-quiiitorijs miniflris, intra ipfa vtbis Hif-palenßs mania fuit introduôum. Cep^ ccmpeßiuam illam pluuiam ac falubrcm irrigationem fummaeùm ixeitia Paradi-fus Domini, qua baud dubie ad maturita-tem perduâi fructus colleótionem quoq) maturarunt. Innotuit enim res Patribus, fuperßitiofioris hominis primum vano mc tu, perfidia deinde alterius^qui cum £uangt; gelium apud pios videri profiteri vellet, in quo erat abundè inftruäus, perfidum Ec-deßx hoHem atqj Inquißtorium fatcllite fpeciofifsima illa larua contegebat. ItaqJ» qua funtdiaboHca fagacitatc, InquifitotcJ €o fili capitedeprehefo atqj appreheloinf« quutoq:,in totii ilIiusEcclefiç nidulü peruc •uerüt- ceperüt matte cü pullis, ac nidü ipfn in frui illius Draconis morem crudclifsi-* Ämedifsiparunt. Hxc prima illa piotum «apturafuit, quxpijfsimam illam Ecclc-fomdifsipauit ,conterruitfua mulcitudi-

nc vel ipfos vcnatorcs, implcuit carccrcs, ’ atq3 iftis exundantibus pnuatas quoqj oc cupauitdomos, acccndit ingentes pyras qu« piorum ianguinc propemodum extina gucrcntut. Vifebantur eo tempore in vni Hifpali odingenti fimul ob pietatcm cap-tiui, aijt prope aut vltriviginti eodem ro» gocóbiifti.Captus fuit inter primos ipfc iulianus, quo in carcere amp;nbsp;ferro onufto amp;nbsp;perpctuo folo vitra tricnniû dctento, noua intcrea ex eadem captura fubinde fpcda-cula cdebantur. Tortores ipfos cum fiiis torturis omnibus prodigiofafua conftan-tia fatigauit neq? in tantulo corpufculo ad tot fercndas quafiationcs vires vnquam de fucrunt. Néqt minore tû conftantia tu ala-critatcexibatèquarftione quàm intrabat, adcö vt nullo cx quaßationibusdulore,nula lis minis miniftrorum, nulla deniqj fzui-tia cohiberi poflet, quin é quzßionc redi-ens, aut traäus potius per medios focioru carccres, eofdem amp;nbsp;de viäoria fua amp;nbsp;de ho üium pudore eiufinodi cantionc admonc-retjVencidos van los frayles,vcncidos van. Gorrjdos van los lobos, corridos van, Lati« né fic, victi reuenuntur monachi, vidi rc-uertütur. Fugati reuertutur lupi.fugati re» uertüt. Habuit in audiétijs primü cu mena

»10 INQVISITIO HISi’ANICA chis amp;nbsp;cum qteris impictatis affcrtoribus qui indoétis vtiqj amp;nbsp;rei theoligicx omni-no itnperitis Inquifitorib? ab hxrefum qua liHcacione (line, acerrimas mirabikiq; dif» pucattones.a quibus quùm reuercerecur,ca tione illa in primis infultabundus hoHibus fèCe obicâabac. Triûphi die eduâus é fuo ergaftulo quiitn prinium jn arcis aream ac cepturus inlîgnia reatus inter concapciuos vcnic, eos his verbis mira amp;nbsp;animi amp;nbsp;vul-tus cô^lantia adhortatus eife fercur, Made ergo virtuce frarres, hxc eft ea hora in qua nftrenuos milices Chrißi dccetj ci.verita-tiq3 iptius coratn hominibus fidele teftimo niä reddere debemus, poll paucas deinde horas ipfius vicifsim probati tcftinxinio cumeodemin coelis perpetuo triumpha-turi. Interceperuncillicó pijfsimam arqj tcmpeßiuam concionem impij miniftri a-cerrimo illi capifiro in os injedo, quod ad ipfiim vfqj fuppliciutn tube. Confeenfuru« bafim in qua damnaci ab Inqüifitoribus có buri folent, c onftantiam atqj fortitudinctn animi in ferendo ob pictatis confefsionem quani verbis explicare non poterac, gefiu cxprcfsic. Ad genua cniin procuinbcns gra dus bads dcofeulatus eil: colligacus deinde ad

EXEMPLIS ILLVSTRATA m adpalum amp;äggeßis falciculis capitc tenus coupcrtusgt;caput inter eofdcm fafcicu« lusneratisvicibusabdcbat veluti fuppli-cium ipfum vltrö pruuocans , atqj latvP-fens. Confükbat bis gtftis pruuidus Chri-(11 nnlcs amp;nbsp;integritati confcfsionis fus, amp;nbsp;fociórutn tum confcfsionis tum fuppli-cij inibeciliitatidï qua efl'et, 'quos (ignis il-lis ad conftantiam amp;nbsp;fupplicij cótcmptum hortabatur. Adcrat niurituro infignis qiii-dâ pfciidapoftolus Doctor Fcrnandus Ro-dtiguius qui inconcuffam pij hcminis fide fua importuna oppugnatione ledderet clariorcm. Is quùm contcmplationc infiä« tis ftipplieij conterritum athletam Chrifti exifiimaret, obtinuic à Prscfcóto vt lingua ei lupato folueretur,vt conucrfionis fus fei licet fignificationem aliquain ederc iermo ne pollet. At fubfidium illud in diuerfum illi ccfsit. lulianus enim adeptus loqucndj libertatem, amp;nbsp;fidei fus perfpicuam fiqua» do alias confefsionem edidit, amp;nbsp;impium nionitorcm quem fcirct contra coiifcien-tiam fuadere impia dogmata adeo duris verbis obiurgauit, vt blatcro refponfionc deftitutus pudorc ingente huiufmodi fu-blatacxclamatione vlcifci conftitucrit. O

ai* INOyiSITIO HISPANIC A .Hifpaniam gentium domitriccm, acdo* minam, nunc veto homunculi vnius opera . perturbatam. Occidatur, occidatur. Adc» rant prxflo iàtellites qui adhortationem irapoftoris exequutj, Iuliano Ixtale vulnu* inter ipfbs ignés inHtxère. £tde hocduni cflet in carcere minores extitere cum

EXercucrat hic primiim in Mexico Hifpanix noux vrbe celcberrima Noui orbis fartoriam artcn3 : vndc Hifpalim reucrfus^cùm cxcus quidam Dei inctus cum( vt plcrifq^ alioqui probisac-cidere fülct) ad monachatü adegiflct, Deo ita hominis prxcipitium tempérante, in D. Ifidori Hifpalen. ccenobium forte inci» dit,in quo bona tum monachorum pars ad folidiorem pietatem afpirabat.Poftannos aliquot in ca difsiplina cxaétos,aim ex il-lorum conuiâu iionnihil verx inflitutionis delibafletjdamnatx anguftix pcrtxfus con quifito probabiliorè prxtextu cx valetudi-nis fcilicet perpetuo incomodogt;monachagt; tu abrenuntiauit.. Âc egrcGus, quum illo-rum pia colloquia , ex quibus initia ilia pietatis hauferat, vehementer defideraC-fctjClauflra, eis fruiturus repctiuit.fcd fru-ftra . Eoenim abfente, illi ad vnum om-ncs,quorum defiderium ad damnatum an-, tea vics genus repetendum eû impulerat, defer*

114 IQjriSlTIO HISPANICÄ defertis illis periculolis fedibus in Germa** niam paulo ante commigraranc. Igitur nó ventrem, fed pictatem, licet in tam pCri« culofa recidiua quzrenti poft paucos dies, tätifper dum quo illi abijflcnt certius noC-fet, inftitutum rurfus fmt deferendum. Vo« cabuut fortafsis eum ob bis defertum mo-nachatummalc feriati homines bis apo-* ftatä:atqui melius fapientjVtiqj bis pium. Igitur piorum commilitonum veftigia in-fcquutus Francofortum adeos peruenit, haudabfqjmagnislaboribus amp;nbsp;periculis in reinere exantlatis. Francoforto cum eif» demcommigrauit Gencuam vtalijs, qui ex eodem fodalitio ibi fedes üxerant, adiu« gcretur. Contigit per eofdem dies vt fubJa ta c medio Maria Angliz Regina, Ecclcfia Anglicanaquzfaruitia ipfius per Germa-niam fuerat difsipata atqt difperfa, Eliza-betha in eius locü fuftèâa, ad proprias fe-* desbeneficio Dci plane fingulari rcuocarc tur, Hifpanis ob pietatcGeneux exulanti* bus colligend« ex fuis Ecclelix Anglia vifa eft commodior, quo confilio faäum eft vt nonnulli ex ipfis cum Anglis in patriani reuertentibus proficifccrentur, fed, vtinfi-dias vitarent, diucrlis cómitatibus. Inqui* / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flM»

fitores enim adcd segrè tulerunt piorü illo-rum monachorum fugam Sc à vetcre impi ctatc dcfcctioncm, vt, edi multi cflec numero , neqj alioqui Humana «ftimatio-ne magni, mufcis luis omnino decrcuenuc infcftandoSjCjuaj eisvbiqj locorum perpc* tuo infidiarctur. Erant illis Coloniæ Agri-pinx, Francüforti, Antuerpia? in primiç conftitutæ infidiæ, qu« itinera omnia Gc-ncuam vfq3 magna diligentia percurrebàt. Neqj iter Geneua Mediolanum vfqj.ex aU tcro feilicct latere minus crat oblcmatum. Suppeditabantur infidijs fumptus ab ipfis Inquifitoribus ex Fifeo regio abundanter fatis pro regali munificentia Sc Inquifito-rio Zclo : ac tantis rum conatibus turn ex-pcnlis (prster ingetes pollicitationcsqui-busfingukrumcapita, fi darentur,licita-bantur) qusrebantur decern puliccs aut to tidem canes mortui. Adeo flupenda res eft odium Inquiiitorum quo in diuinam Chri-fti lucem ad furorem vfqj fæuiunt. Igitur nofter loanncs Lcgioncnlis aicito fibi focio I loanne Ferdinando quodain.viro in pnmis

pio Valleolctanoper Gcrmaniamin Angl iam iter inftitucns, incidit Argentorati ^ninlidiasgt; quarum indiciu captus eft cum

tiS . iNQyiSITIO HISPANICA focio in portu quodàm Zellandia; in ipi^ in Angliam craicâu. Excepic primum ap* paritorescantaaniiniamp; vultus conftanti* vteisdicctibus fe eum qusrcre nihil aliud refpondcric gt;nbsp;quam Eamus igitur, adcrit cnim haud dubiè nobis Deus . Traduói in oppidum torri primum funt vehemétjl-fimcvtfocios indicarcnt : poft paucos deinde dies naui impoftci amp;in Hifpaniave-ói.Habuit vterq3 dum in mari atqj in HiT-pania in ipfo innere fucrunt, ferreu quod-dam capiftrum in modum caisidis quo caput amp;nbsp;vultus tegebaturdnferta eft illi interne lamina quædam ferrea in modum lin guxquf accepta in ore vfum omnem lingua: prohiber , atqj hoc torturât genere perpetuö cruciati præter ferrea vincula quibus amp;nbsp;manus amp;nbsp;pedes conftringcbâtuC in inquilitorios carceres delati funt, loan-ncsIcgioncnfisHifpalim, Ibcius Vallcole-tum.vbi poftca in vera: pictatis confefsi-onc conftantifsimé perfiftens viuus cft com buftus. Fucrathic Doöoris Cacaliæ,qui Vallcolcti ob Religionem ignis fuppliciû tulcrat paulo ante, contubernalis, cuius Ä neptem ex iôrore aut ex fratre defponlà-«ciat. Exegitin Inquifitoriq CarccreIoan-

BXEMPLIS ILLVSTRATÄ »17 ànncs Legionenfis complûtes dies vbi fæw nitîam inquifitoriain turn in omnitortu-rarinngenere,tumin communi vißuex-pertus cit. Eduâuscftin triumphumpa-ludatus cifq; omnibus ornatus infignibus quibus cduci folcntconftantifsimi, Horro-ti crac afpicientibus ex diuturna ilia macegt; ràti'one vultus hirfutifsimns amp;nbsp;ad ipfa yfqî oHa ccruica pelle conteâa macer. augebac hortorc, acerrimum fcpatum lingua adeo acriter mordens, vt vbera ac przlonga pi-iuiesc fila ad terram vfq^ Hand pendenda eliceret. Cum audita iam mortis fententia adfuppliciumipfumduccreturdibcrtatcnt lingua: ad Chriftoabrenundandumadep-tus,tanta cum animi amp;nbsp;vultus tranquillita-té falfns eft verbis quam paucifsimis led cifdam grauifsimis,quanta vel extra omna periculura fafl’us cflet.In poftremis ill is vitae hods datus illi fuit antagonifta monai-chus quidâcx coenobio luo,cpm quo male aufpicatum illud monacbatus primo an bo tj’rocinium fcccrac, qui initia ilia veteris fuperftitionis inmemotiam teduceret: atquoplures illi artes ad fidem ipfiusla-befaßandamadhibebantgt; co ilia teddeba-

«8 INQ.VISITIO HISPANICÀ turfpeäatipr: nimirum protegcntcob iJ praefeiitius Chrifto athletam fuum, Opps-psnuic acrocem mortem eadem plane trao (i|uinicace ac fecuritatc animi»neqj eaim viro in primis pio alius ▼ic« exitus debe« batur.

Dornauit enndé tri umphum fpcctatr fidei virgo irancif-ca chaudia clauftri D.Elizabetha: moquot;-nacha, quo tnagis miremur abfoluti in Chrifto jnftityti» onem ad illa quoqj amp;nbsp;fcrrcis vcdibus amp;nbsp;in primis peruicaci fupçrftitionc obturatifsi« ma claußra fœminarum pcnetraifc : adco Dei gratuîtam in Chrifto ejedionem quin fuo tempore exequatur, remoratur nihil. Naóta fuerat clarifsimum in Chrifti Euan-gelio inftitutorcnxDq.öorem Egidiiitn, de quo mox dicemus. Vcl fub illo modio oc-cultata,Diuina iuxabfeondi in pcrpctuuia nonpotuit, quin praeftituto hbi tempore eduéta afpedu fuo Ijtificaret Ecdefiä Dei, tademqj pcrcellcretiredarguerctq; acri-ter impiorum tenebras. Delatadcmum ad Inquifitores amp;nbsp;communi more traótara, in triumphumcfteduäaäc demunj combu-ßa. Pudore futfuderat Dominos Patresfi-dc] naafculjs Zuis rdponfts virgo alioqui h»

Biinum colloquijs per totam vitam nóad-tnodum airueta,quoties in audientiam fu-«rar vocata : aflertionibus enim veræpic-« tatis addebat quoqj acerrimas atqj adeo tempeßiuas obiurgationes exvcrbo Dei, prodigiofa patribus fidei dcxteritate peti-tas, canes mutos,ripcrarum proles fubin* dceosvocans. Speftabilis in primisfuic omnibus earn contuentibus mortis ac fup-plicij contemptus, vultus alacntxs quam ad ipfum rfqj fuppli-ciumprxfc tulic.

ThicquaqjexD® doris Egióijpriua ' ta inlHtutione pri« ma rudimëta pielt; tatis haufit. Inter citeras enîm San« ttiillius viridiui-nas dotes illudc-*

rat fané niirabilegt;quod omnibus quos in pictatc inftituendos fufcipcrct,igneâ quâ-dam pietatis faccm ad corum aninios cum ipfa infticutione admouifle diccresgt;qua ad onia pietatis ipfius cxercitia cù interna tu

«xtcma,in primis veto ad îmincntiscrucis ' tollerantiam atqj adeo amorcm accendc-bantur : quo vnQ,diuinalucc colluftratis teftabatur adeffe ChriÛumjpfiusMinifte-rio , qui, verba co externe miniftrante.ca-dem in ipfii vifeeribus fuorum virtutc Spiritus fui cxararet. Ad eam tanti przeep-, torisfcelicitatem venerat opéra foccri fui viri adeô pij vt Lofodâ ipfius filiam in vxo-temambientem, licet honeftifsimis mo-tibus,crudiri»nc non vulgari,peritia rei P iitj me-«

Medics vitra mediocritatc excultum iuiie* nem baud prius ad affinitaccin admifcrit qiiarain pierate erutliédum Doótorifcgi-dio fe dedidirtet. Hotnini crudito amp;i abun« dè Chrillianum fc eflc exiftimanti hand erac lacis honefta conditio, ditbcilis verb. Do dore Egidio, ad cuius pedes erudien-dus in religionc mittebatur,rcligionis non fetis integrs apud vulgus fufpedo. Admi-ât demum conditioncm an melioris infti-tutionis, an veto coniugij cupidinc, incertum. Vtvtfuerit, adcóferiö prima ilia in Chrifto rudimenta imbibitjvt vcl poft obi-tum inftitutoris impremature fublatifibi, infignes in pietate progreflus feccrit.Itaq; obiingularem pietatem atqj in facris Uteris cruditionem qui Ecclefiam illam, nu-merofam quidem, led in caruernisdelitcl-ccntem.guDcrnaret dignus habitus,pafto-ris inunus quoad liccbat in tanta anguftia» fufccpit.obijtq J. Captus ab Inquifitoribus occaiione ilia librurum Parui luliani ( qui enim in ilia gregis totiusdifsipationc abf« condi polîet bdus Chriftj feruus ? ) atq j pi* etatem ingenue falfus, carceris prius acer* bitatem, ac torturas: triûphi deinde igno* ipiniam^ac demum ignis fupplicium tulir.

EXBHPLIS ILLVSTRATA (tS Difputauit egregiè dc vera rcligione in ipfabafi fupplicij aduerfp iportunos hypo-cnus,qui vana fpe eum à pia fcntcntia di-mouendi, rcfpondcndi ad eorum ftrophas ei copiam iecèic. lllis vcro, iiè,quaf vtrin-que diccbantur, circunftans vulgus intellU gcrcc,diôioncm ex vulgari fernione in lati num callido confilio commutancibus, ipfe aite fortafsis minus obfcruata^Latine quo« que cœpic agere,tanta fcrmonis tum vber-täte tum puritatr vt miraculum pene omnibus videretur, hominem iam lam ma* riturum tàm cflc fui compotem vc cc tum quidem â iêrmonis elc-gantiaquicquam ee-nitccrec.

Hriftophorus Arel lanius tnonachus cesnobij D. Ifidori Hifpa. otnniü qui ante ipfum intra-ucraiit Inqüiüto« riatn arccm ipfo* rum Inquifitorum * -tcftiinonio longe doâifsimus, traduótus

â fuis quibus amp;nbsp;vtilitati ic ornamento fue-rat ob crtiditioncm, quale habuerant an-*

teanunquaniyiii.inquintorianinanam eft pcrtracius. Eu in primts nomine illâfum-- maeeruditionis opinionem apud Inqujfi-torcs fibi cóciliauerac,quöd homo in fcho» lafticis ( quos dicunt ) theologiz doäori-bus AquinarCjScotOjLombarçio, amp;nbsp;cztcris eius clafsis verfatifsiraus, qux illi in qua-liis religionis controucrfia pro vcritate im prudences vfpiam dixcruntgt; eximia ingenij dcxteritace ac mcmorix prxfcntia poft fa*gt; eras ramen 1 itéras ac dodorum incorrup-tioris iudicij fentcntias ad inftitutum ac-comodarcc : quo in primis ücbaCjVt aduergt; farijgt;

EXEMPLI« IttrSTRATA »?ƒ farij,quotquot crant, quibusvd apertx illofutn authorumnugxipüsfacris literie Unt longé antiquiorcs, fuis ciiHcm propu-goatoribus cxpugnarentur. Damnatus eft. nihilominus ad rogum fuperantibus Si cru ditioncm amp;nbsp;vcritatctn ipfam apud imma-nes tyrannos fafciculis. Quùm ad audicda fcntcntiam in folenni thcatro ftfterctur. audiuicin ea impudentifsimc confiäü fee-* lus (ibi obijci. lllud crat, afTcruidc ipfum, iliibatam virgincm Matrem Chrifti no mu gis extifle virginem quàm ipfc effet, digna feilicet verba qi]p,etß à quoquâ baud min» impie quam impure effent prolata, in or-bis theatre per fanäos fidei patres vulga-rctur, Atqui hoc artiScio crearc folet San* ôum tribunal maximam inuidiaijsquos ob fingularcm Si omnibus perfpicuam vir-tutem apud vulgus ipfum gratioßores no-runc.Audita impura illablafphemia Arel« lanius,quinon fine Dei Prouidentia Jibe—, ram tumhabebat linguam, exclamat au-^ diante vniuerfo populo, mendacium illud lt;ffc impudentifsimc confiâum ; fc cnim amp;nbsp;contrarium crcderc firmifsimc, amp;nbsp;credidif» fc femper,vt qui illud ex cópluribus 'fcrip» turz locisdidiciffet, quibus amp;tùm paratu* effet

•fTet ilud oftendere fi cflct opus. Ad ipfiitn fupphcij limen ftetit öx compolïtocoram ïHo ridens veluti calamitofo infultabun-dus.vnuscxillisfuis monachis qucmini-micum fibi ac in primis aduerfarium fen-fcrat. Néqjenimineatncalatnitatc con-iccifle hotTiinern pium ifingulari eruditio-ne ornatum t addc etiam jnnocentem fatis fuerat, nifi etiam in ipfofupplicii ingrcflu Jnfultarent. Cómotus cft nonnihil repen-tinoac improuifoillo fpedaculo ArelJa-nius, fed mox ad Chriftianis hominis officium eam animi tranquillitatem récupérante quxamp; decora fibi amp;fpelt;Satibus cxé-plumcïe poflet. Gonfofatus eft etiam in ipfafuppltci;bafialium quendam mona-chumciuRlcm f)dalitij loanncm Chrifo-ftomum,qui dtfcipulus ipfius antea fuerat* turn antem fupplicij comes. Huiiisquia ftipplicij caufâs omnino ignoramus,in hoc ©rdine ilium reponcrc auti haâcnus non /u mus. Fuit alioqui concionator inculpatx ▼iwaefanftisomnino moribus pcxditu« ■eq? afpernandx eruditionis,ac pro-inde fuis porcis vrii tantum ventri deditis non admodura gratiofus.

ii^Luccbac mirabili* tcrinhuius vincxé plo crga eleótos fugt; os diuina prouidc-tiagt;quz velexinuc-* tiatar hypocrifis a-byiTo quadam^atg; adeo ex ipfa fpontanca

oppugnationc agnit« vcritatis Euangcli-C2, ( quoddcliótum in Spiritum Santium Tocanc Sacrx liter«, dcniitiantqj pro ciul^ modi pcccatoribus friinrancas emninö fo

rc Ecclcfiæpreces) cosnönunquä przter communes leges potente r extrahat, eoqj in fublimtore honoris gradu collocet, quo in dcfperatione priuslfatu clfc videbantur. Fuit hic Arias ( quern à cutis amp;nbsp;pilorum omnium candore Blancum appellabant) acutifsimo ingenio, quoad liccbat in c* «tate.facrarum literaru cognitione alun-dc exculcojvafro ramen, callido, maligno, verfipclli. Contegebat veto ea exitialia animi vicia ipecic quadâ fanâimoni^ adeo

* INQJÏSITIO HISPANICA Aüdzofè cópofit« vt vcl prudctifsitnoruifl quorüqj ocukgt;s,nifi props ralde acCcfsif-fenCjff piiifqj cótcmplarctur,poflet fallerc, imo fcfcllit cóplurcs. ErâcHifpali iJlius té pore fadiones duz cócionatorü,quos audi torü ftudiofa partiü in gens turba fcqucba-tür. Alia,fi verba ipfa fpc6tarcs,ad Epidc-ti Stoici placita,qaâ ad Scripturç facrj nor manijacccdcbat propiuSjCÖ Epideto infc rior, quöd iflc fadis fermoni confentaneis fcriö vidcrctur agcrc,illa óninö fecus. De-crebris enim iciunijs, dc mortincationcamp; abnegatione fui,dc perpetuó precando, de prxfe fcréda fnbmifsionc ac deiedione ani mi, qua humilitaté ipü vocat,in ipfó vefti-tu,fermone, viiltu ac in vniucria demu vit» rationc multus ac pene infinitus fermo : ac fubiflaadeoplaulibili ac fpeciofa piecatis laruaji propius inrpcxiffcs,vidi(fcs,ncquid durius dicâ,plane homines.Sûma.Sadicnô nix totius prorâ amp;nbsp;pupim,quod aiüt, in o-peribs* aduerfus cótrarig fadionis inftitutu collocantcs aduofi in primis vidcri cupic-batjEo Audio,vt potc ex ignoratione verx iuAitix nato,ad Miflas coplures,ad facroru locorii frequetationes.ad CoFelsionis Si co munionis,quas voeât, vfum frequétifsimö

tdas quç in operimcntû nüquâ futur« fine, merito vocât faerg literç ,a verse iuftiti^ ex» ercitijsjudicio fcilicec Si mifericordia,at-que adeoab ipfa.fide,vnicaacquiiédæ infix tiærationCjCxpjationis ergô diuertebant. Vrgebât paupertatéae cœlibaeû vcl eoniu» gibusdn primis verb obedientise votû,mo-nachorû credo smulatione, qua audicorcs fibi adfiringebât. Hanc aiebant cfie ipfam proprie voluntatis abnegationem, eifdcqs prorfus ornabât titulis quibp obedictiâ fui ornât Deus. Vt verb in perpetuis tenebris liberius liccret in impoftura progredi.à bo nerûauthorûJcâionc,maximc auté EraC-migt;â quo nihil fcilicct prartcrquâfupcrbè /apere edocedi effentjveluti à pefie déterre bât fuos,ablegates eosad Henricû Herpiû, Bonaucturç opufculajAbecedanû,MÔtis Si onis afcéfum amp;id genus alios,ex quibsgt; hu» militate, in primis veto coryphjis obedire didicifient.Prodierûtdemû ex ifiadifcipli» na Mâfij, Cauallii,Guerrx,Petri Corduben res,amp; ali] quorû nomina exciderunt, quos fortafsis fuiflet fatius nnnquam in orbe na« tos,proléue dcdifi'e. Fuêre in ca complûtes probi alioqui amp;nbsp;animo pio viri, fateon fed qui intellcâa poftea impofiura magiftro-. rü, eis defertis, adfaniorc redicrinc métem

*4o INQjriSlTlO MISPANICA «utquiexcrcbris atq; intempcratisiciu-niisamp; cxacri fupra humanus vjrcscœle-ftium reru videlicet meditatione verli lint in furorem : autqui, fi in inllituto pcrfcue-rauerinc, in maius malum atqj immedic®« bilius incidcrint, nempé ex probis impro-bi, ex comraunihominum forte phanfæi, ofores iuftiti«, ciufdem crucifixorcs, filij Gchennf duplo qua ipforum magifiri fuc-r int cuadcres. Altera faâio cócionatorum erat quorundam, qui vt lyncerius tradta-bant facras litcras, ita ctiam verum iufti-tiæ ic fanéiitatis fontem ex cifdem aperi» ebant hominibus, quorum amp;nbsp;induftria fa-ßum eft, vt ca vrbs hoc in primis nomine» omnium totiiis Hjfpani® fcelicifsima, to-tos duodecim annos.qiiod ad veræ iuftitia; argumentum attinct,purum Chrifti Euan» gchuaudiucrit, neq^ fine fructu. Illa enint mefsis, quz pet totos iam odo aut decern annoscolligicur, ex ilia laboriofa nouatio« tione prouenirc certum eft. Hæc fanâi-tas vt iqs pro ingenjo lucis,fucatam ac pha leratam illamdigito vcluti commonftran« ic palam traducens haud illius primom fubirc odium, deinde inlêâationc lui om* Oem concicarenonpotuit.Eranciftius pri* ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mary

EXEMPLIS ILLVSTRÄTA »4* piartj aflertorcs, Dodorcs, Conftantinusi 'AË'gidius, Varquius^ viri doärina acrfiö-türti röbitate Corifpicui, quorum labores in promoucnda Euangchj lucc inter tan-'tis i^'orantix tenebras , atq; Vitxexitus ifi fpfooperc illuftris, vt «tcrna funt digni ’niclt;noTia,itactiam ncq3 ætcrna obliuiönc fcpcHri patiemur. lllius vcrö inter primós P’^^P’-’gnatorcs nofler hîc Arias cenfcba-tur, VC potè qux hac reccptior i U fpecio-fior,fuisauté profcflóribus vtilioramp;quæ-ftubfiör apud oinncs ferme foret, omnibus fuis Commilitonibus eo nequior quo iliis foftaße ignorantibus, veritaté ipfe quam ©ppugnabacjcxaétc notfet. Ncqj tarnen cam mendatio prxftabat opera adeo aper« tc atqj alij ciufde fadionis^ né apud com-piures alicuius stftimationis viros, quitus vera pictas cordi erat, earn amitterct gra-tiam.quam larua ilia p jetât is acquifitrcrat: fedadeöcallidcacvcluti cx infidijs.vt licet ijs,qui ipfius fentiebant iacula, vt cun-queeßet notus,abalijstarnen proamico aeffatre habcrctur. Ingcnij calhditatem acvafritiem tùm maximecxeruit,quum Gregorius quidam Ruizius vir(vtfcre-batur ) in primis dodus, ob nonnulia qux Ct intec

*4* INCVyiSITIO HISPANICA inter intcrpretandiim publicè in Summo tcmplo Hifpalenfi facras litcras aiferucrat piecati confona, de lußiHcatione hoininisgt; de merito Chrifti gt;amp;nbsp;dc meritis hominum ante amp;nbsp;poü iuftificationcm, ab hypocritis sjufmodi doóirinam infcctantibusaccuia-tiiS;ad Inquifitüriü tribunal vocaretur.Qim cnim Inqiiilïtores iili diem dixiilenti biduo antcquam ad diccndum caufam ilIi com-parcrct, Magiftnim Ariam,cum quo non-nihil famtliaritatis ob communia ßudiai prçcipuè vero ob fingularis pietatis falfutn nomai. antca contraxcrat, forte conuenic conliiio fuo rfurus. Anas inter aljos iuÜu* erat ab Inqui(itoribus,vt ad ilium dié adef* fct.inftruâus,aduerfusRui2iumdifputatU'« rus. Igitur ingenij fui memor, ab incauto amp;(implici homine amp;nbsp;ciufmodi iniidias2 tali viro non magis verenti, quam ab co à quo captarct falubrc confilium, aßute cx-pifcatur rationes atqj argumenta omnia« quibus fua foret in illa difputationc defen-* furus : cifq5 acceptis comitcr demittit hominem abfqj vlla infidiarum fufpitionc. Quiim vero ad diiputationem rentum eßj apparuittandem nofter Arias inter co$ qui pia dogmata eût oppugnaturi. Adid p«quot; mpiö

tXEMPLIS ILLVSTRATA *4? mùm reluti ad rem incredibilcm cxpauit KuiiiQS,ac hominis pcrhdiä tum deoiùm deprehendit, quùm argumenta fua , quz illi biduô ante fynccré communicaue» rat, àbco in medium proponi atqj.diß» folui videret.adeoacairatc.vt nihiJ libi di-cendum rclinqucretur.Itaqj hcraacâartc circunuentus acarmisexutus,anena cefsic* viâoriam fumma tum perfidia turn impi-ctatc partâ apud vnum Ariam relinqnes. Ncq J in caufa doétoris Egidij, de qua non* nihil inox dicemus, probatiorc fidc egit. Quùm cnim ( vt conftantior fama cft )ho-mo fynccrifsimus cum, quem nouerai de doótrina iudicium inter conaplurcs ferre polTc, doétrinzfux arbitrum apud iplbs indices compellaflct, indicium tulir quale tui ifamp; de mendatio honeftum foret. Cætc-rùm is fuit quj in D. Ifidori Hifpaicnfi coe-nobio, omnibus vfqj ad illud tempus pro-fundum ignorantiar fomnum in inuctcra-ta ilia fuperftitione dormicntibus, nonnul« las veritatis fcjntillas primus intulit »quitus prarcipiia eins fodalitij parsvclutiin tetra cal iginc è profundo fuo fomno exper-gcfaâa, detergerc coepit oculorum lippi-tudinem ac demum meliorem in vera rcli-

144 flNQyiSJTia HISPANICA gione'itiftiCütionemdcfidcfarc. Accrrimiï cnimäc crebciamp;concionibus, quibus amp;nbsp;in-tcrdiu ö£ noöu f«pc pod matunas pre-ceamp;abhoranodis fecundaad quartavfqj dabatuc Jocus, id agebat Arias vttotutn iriftitutuin plané cuerterct, licet non aper-téjièd tcbtc nimis,amp; â reinotifsimis fcatu-txgihibas aquam duccns. Docebatjn cho-fistotosdics noóiefqj. nunc fcnnonc nunc cancu recitare facras.prcccs, non eße pre-cari'Dcum. Exercitia vers rcligioniseßis aliaqoam cxiftimarct rcligtofum vulgus. Legendas ac præmeditandas cffc funimo ftudio facras litcras^ex quibs» vnis vera Dei Si voluntatis ipfius cognitio, item cius rcligionis riotitia qus ipli in primis proba-n;cur,habei i poflet. Adbibcndas eße ad id obtincndum alias prcccs, ncmpequæcx ipfo ncccfsitatis fenfu Sc ex vera in neu fide orirentur. His amp;nbsp;fimilibus Chriftians Rcligionis axioinacisfepèac cximio ardorc inculcatis, amp;quidein cicra ilium pericu-lutn, neqj-enim ca nili plané impius infici-aretar,prsfcntis ac vfitatar illius religioni« t«diû,defidcriû verb niclioris,maximé ante fàcrarû literarum acre qiioddâ ftudiuni ferè in omnibus cxcitabat. Cócionibus ad-

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J debat

lt;lebat qiiotidianaamp;cx Proiierbijs Salotno-nis præledioncs erudicione plçnasj,-amp; ad infticutum mira dexteritate accommoda-tas. A,tcedebar)tpriuara ac fa miliaria tol» loquia, infuper amp;nbsp;quotsoiana vilæ-confuc-» tudojomn ia ad ide m inftitutum cx profef-fo comparata. inciderac in nntia ingcnia, amp;,( quod prodigiofimik merito vidcatur) fuperftitionibus monachatns bandiinpen« fe addida,vndè arcanorum dniinorura dif.-penfatori aIioqui|fidototatnjiUiiffl'fiiperfti tionis opcrofam molém, iiiuckto piiro £gt;er rcrbojbreui cucrtetc qiiam vÉacilümü fuif-fct. Sed homo nunquam libi (atjstonüann tis ingcnij, poöpulthtrrimas iHas-pirpa-£ationes,quibusauocatos à prcfentiiupcr« ftitione aninins,fibi autem miruminmo* duro concjlatos fiifpcndcbat, ad iniollcra-, biks incdias, ad perpétuas vigihas-coram ipfo panis facrarocnco,rndè nouas quafdâgt; nefcio quasy illufninaciones cxpcdrarent, i ad euacuandasjoroni {uppcllectiligt;amp;4ibris ; amp;leéfoipfu ccJlulas, ad dibandumrupcc nudaro ter raro. aut pocro Handù»eùn] (bma no concedendum ciTcCi ad geilftadutn loeo intcrulxjCx equ jni/»fctis. cotcj^rwa diora-fecraitn'bal^heuró âdi^né ipßtm,

'i4lt;J INQjriSITIO HISPANICA ac demumad alia innumera eiufmodi per* nitiola nugamenta reuocabat»quafi verb pefsima illa Zizania non fatis commode recepra torent ni diuini vcrbi farculo, quo fupra retnlimusmodo, terra ipfa prins in-nouarctur. Namqj rcuulfa vetere fupcrfti-tione nofler Arias,nihil quam nouam ean-demqj pcriculofiorcm ic noccntiotem in» uehebat. Rcportaruntindc complurescx auditoribus coideni fni dus, qui ex c iufmo di pernitioia difciplina prouenire folcnt, reojpè, alij furoré,alij perpctuos quofdain cûusatraebilis,vt neq;ipß longeabhntâ ^rore : alij immcdicabilcm prorltis capitis dolorem, quo bona parte vacuum cere« bro caput gerant nullo poHea futur! rfui» qui verb eas tùm animi tùm corporis ægri tudtnés ex robuftiore habitu corporis fups rauerint,contraâaexilla inani opinione fanditatis;immodica quadâ ac plané pha* riicicaatftimationcfui, alijs fceliciorcs ne* «10 fanus tudicauerit. Excufaret fortafsis Ariam à grauifsimo alióqui piaculo, aut mcliorisiißftituiionis impcritia, aut dc-«iq3 faralis^quifpiara cuerrtus, quo ad earn prouinciam primum capetfendam.deindè ca rations gt;dinininraadâ fuccit cópulfus.

KXEMPLIS ILLVSTRATA gt;49' nifiamp;ea omniaqua: veritatis loco fuppo-fijcritcxalt;3a veritatis ipiius cognitionca-nimo habuifle códemnata,amp; apudaliquo» per idem tempus fuauifsimènlifle illoruni ftultitiam, quosadeöfacilè rcddidiirerfi-bi obfequentes ad ea omnia quæ ipfe pçrf-cripiiflct, coperrum haberetnus. Atqùiejé illis veritatis granulis inter tot nugaruple4 ”05 pugillos tanta maJignitate communi* catis, vberes poftea vcræ pictatis fruâua (quxeft vis diuina: cleétionis) prouenc-runt. Qi^onindam euim animi veterc iam fuperfHtione omnino vacui, nèqj in noua ilia fatts acqiiiefcétes.dùm (blidiorc quani piam inrtitutioncm rcquirunr, inalrcrius faétionis magiftros, qui purius doccbant vcritatem»imprudentes inciderunt. Ifto-rum amicitia ac confuctudinc naâi funt purioris ac foljdioris cognitionis princi'J pia, inprimisvêtötetra illaachorribilis opinio de Luthcranis^- quo« vocant.ani-misexchti c«pta;amp;qua^ xbfblutâhabitu ros fc veritatis cognirionê nificorû Irbris aliquädö liccrctvti.arbitrarétur.nè in höd quidc dciyt Deus eorû pijs votisrefponJ derc. .Mirabili cnim qùadamrationeipfié plané dôrmtcntibus intulit cisnoniôlüm et iiij «luic-.

*4S INQjrSITIO HISPANICA ^nicquid eiufmodi librorù paulo ante de-* fiderarc aufi fucrant, verum etiam quic-qujd opunum Si pinguc vcl Geneuæ vel vf» piamper Germanium ad illudtépus erat editum. Ea copia ditatiac fuisipfis ma-giftds fadti opuJentiores, ita fuum cœno-bium inftituere coeperuntj vtexduobus, qui pcriculofo illi negotjo dederant initiû, jiura paucos menfes in cœnobio alioqui pxjpulô/ü perpauci cfl'ent,qui aliqucm pie-tatis gußum non delibarent, nulJus qui re-clamaret. lam prccariæ hors quas .roeât, jn fàcrarum literarum prxlcótioncs eraiic verfezconfueia; pro morruis pi eces aut de-Jetæ, aut maiori ex parte accifæ; indulgcn-tiae Si expiationes à Koman is pontißcibus olim concel1'«,quibus vnis magna fui parte innictebatur ilJa moles, in totum obfolc tar umaginibus nullus aut ccrcè pcrpaucus bonos crat reliquus : fuperßitiofa ieiunia inperpetuam fobrietatem commutata: ad mqnachatum nemo iam inßituebatpr fed veram pietatem:de vetere inflituto pro» mouendo nullus propemodum iam fermo, deirridendo,abominando, deniq^ abolen-do.plurimus.Ncqj intraipla Cœnobij fep-tamodo concinebat diuina illa lux^ad ip^^

EXEMPLIS; ILrLVSTRATA i45gt; nbcm,amp;.ad cirçumuicina oppida cxtédc-batur, turn libris tum fermone communi-catis. Ciimqïiamcores deduótaeiTerjVt prater robulbfsimumillud Milîæ idolum, amp;ip{àm monachatus peiTonaiu, quæ vc-r ftitu amp;nbsp;capitis rafura conftat, nihil prope-modurn conueljeodurn fupereflet, neqj id autrltra rollcrari fine manifcfio piaculo, aut conuelli démuni poflet fine certo peri-culo^neqî vc ridebatur.cû magno friiâu,de defercdoillonido amp;in Germaniâad-loca pictati liberiora conimigrandp cogitate cœptum. Aufusvidebaturingens, imôamp; quibufdam temerarius. Néqj çijioi ratio vllaappaccbatqua non vnus.autalter, fed tot fimul, atqj ijnon folum in toto illo fo-dalitio authoritate praeftantesxveructiam nonnulli ex ipfo ob fingularc dodrinatn in ipfa vrbe Confpieui, deferto ac prope-modum depopulato, in tota Bcthica.celc-berrimo cœnobio ab vltima penè Hifpanip ora tuto in Gcrmaniam penetrarct. Neq; fingulatim erreperejjs qui poÛrcmi foret, fine magno era;»pcriculo, Jnquifitoribus prxfertim, qui aJtura antcadormirc fom-num yidcbar.tur »^npuitate àç cclcbritatc rcià malignis quibufdam cxpetgefadii:.

MO JNQyiSITlO HISPANICA quarc aut omnibus, quiihcoerant conff-lio » egrcdiundum erat fimul, aut dcmùm periculum de proximo impcdcns fimul ex^ pcdandum. Itaqi illisinca perplcxitatc h«rentibus »aperuir Deus rationem, qua arreptiscx occafione honeftis prætcxtib», intra menfcm vnum duodecim clabcren-tur, àc diuerfis itinctibuï Gencuæ, qucm locum figcndis fcdibus ante egreflumfibi dcftinarant, anno tarnen reuoluto,fcfc mu» tuôconfpicerent. Qui veto facradoâh-nainitiatiin cœnobio man fere, aut quod eonfiliû abcûdi nó probaßenc, aut quöd ad diiccflijm nó fuiflcnt difpofiti, paucis po-Rca diebus irruenti tempeftati patuerunt. Cobufti iam funt ex code cœnobio quinque, plcriq; alij diuerfis alijs affedi mul-tis, néqî aliquis hadenus eft habitus Hif-pali Inquifitorius fidei adus/eu potius tri« tnnphusi ad quem coenobium illud vnum autaltcrum .autetiatn pluresnon fuppe-ditarit : eftqj vero confentaneum veras do-dhnæfemina, quaeper complûtes dies in »oatFatim exnndanir, vfqjadeóvel inter jpfos aedih'cij lapides adhstrere, vt nifi dif-ijciantiir amp;nbsp;in calcem dcmiim conuertan-eor,fuDpeditare quotanius inquifitorio ro-g.

go Luthcranuin vnumautakcrum noccf» fcnt. Ad hanc pulchram hiftoriam cunful.» tó digrcfsi fum» data occafione, ftudio gra ttficandi Ecclefiæ Chnfti,ergaquatn maligne nos aâuros arbitraremur, li pios hof-ce viros ea pnuaretniis memoria, qua ob adeó cominusoppiignatafuperftitionem, idqj nó minos ftrenuè quam penculofè, contemptis propter pietatem tanta animi magnitudinejfpótcqj abdicatis certis illis tuin honoribusjtùm dcJicijs,atqgt; in carum locum rccepta paupertate,contcmptu,cxi lio à patria.dedccore ingcti,ac vitx ipüus, quam alioqui xrumnis plenum xgrè admo dû tuctur.quotidiano periculOjCflccadonia di.Atq hos cuétus memoria dignos Iccûdû Dell idcirco Arix,dc quo nobis inftitut» eft fermojbona ex parte acceptes ferimus, quoniâexillispritnisfcintillis , quasipfe in cotnobium illud, licet aliud agens, primus-induxit , ingens illc roguseft accélus, quo amp;nbsp;cœnobium ipfum Si forjs bona vrbis pars,vtaliacomplura loca prxtercamus, in Dei laudem confiagrauit. Jgitur Arias vtquicx inconftantia amp;nbsp;varieratc ingcnij •deo elfet fiifpcäus fois, atqj alijs exitia-igt;$, apud Inquifitorcs à luis fxpè dclacus a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;can-

1NQ.VISITI0 HISPANICA càufam djxerat. Eucnit tandem vtinrllis calamito/isdiebiisin quibus veluti in fata« Ji quodam malo ad fupplicjuin quifqjob rcligioncm rap»eoatur, ipfe quoq? pqftu-larccur, nèq} vtantea f«pè, lêd fcriö. Pr«-dixerachoc ipfum lili ante ann.os aliquot ipfcCóllantinus, àe Tub iuraméto quidcm. Nam cùm ab ipfo Çonftantino quodam die ad pratidium vocaretuc, cui intercranc £gidiiis amp;nbsp;Varquius, v.tcommodiiisatq; aenus de deplorata illa fua perßdia eum obiurgarent »liquidem leniorem commo-nefactionem fæpè antcàckilèratj iplè inter iiirgia minitabunduamp;iaâauit vererile nè taurosaliquando-in publiçu editçs Ipe-âaeulum videre cogeretur i inquilitotium thcatnsm ænigmatc illo, haudobfeurè tarnen,illis ominâs. ^dlt;a Conftantinus.Tc« fîatum ( inquit ), tibi per peum facto, ne-quaquam te, vt tu cogitas, è fiiblimi tum rpedatumm Iudos,quin.potius in ipfa arena futurum, Dei tarnen occultoaç plane adorando conlilio fadum eft, ytea poftre-macaptiuiras perfidy alioqui homin.(,non csitiojfed verse amp;nbsp;àquoquam nuquam.^n-. tea fperatz refipifçétiap fuerit, Adeo enini fftiaantcaól« vit«pœnit,entia iplius ani-mum

JMum fubiit, vt homo alioqüi quoiiis Icpo-» rcautfimia meticuiolior,inier-ipfiisqua-ftiones irexpeâan animi cófianc:a amp;nbsp;quz tniraculofam quandatn in co inuutioncm argucrec, vcritacem oppugnaniibus refti-tcrir, inquilitorcsvcro jpfos maieftatc hl» fcniidcos quam accrbifsimis verbis obiur« garet, aptiores cfl'c afl'ercnsqui poftter-nos aut quaternos alinos agafones ageref, arqj id fore iplis fatius, quam hdci ctnfu-ram lïbi fumcre, quam turpiter igncrarét: fc vero vehementer pcenitcrc , ncqj cara peenitentiam, quoad vidturus eficr, ex animo depofiiurum, quódcam veritaté quam mine dcfcnderct, feiens amp;nbsp;volcns aoucrius pios illius defenfbres fxpc coram ipfis op-pugnalkt. Eiufmodi acerbas obiurgatio-nes quoties in audientiatn cum vccabant Patres hdci ab co ferre cogebantiir. Ldu-Aus cü in triumphurn omnibus illis tctcr-rimis quidem hominum iudicio, at darjl^ hmis amp;nbsp;fupraquam dici pofsic iudicio Dei honeftifsimis notis infignitus, fcncAutc grauis, fed in pnmis illufirifsin a tüm an-teaâ« vit« poenitentia,turn veritatis Con-fefsionc vcncrxndus/cipionc innixiis,adi-«q5 ex triumpho ignis fupplicium hilaria ac

»54 INQVISITIO «ISPANICA ■acJietus, quz fua illa perfidia ac hypocrifis Sccidis prius dcderat damna, clarißimo ilJo amp;nbsp;eterna memoria digno refipifccnti« exemple in ipfo vitæ txicu abundc com-pcnfans. Orirumrcrcbcatum, atqjobid inter principes illos ab Ecclciia in mundo condita fidei ftrcnuifsimos alfertores fin-gulari honoris fede coJlocandum, quod cx malitiaomnialia,qux cxcogitari pofsit, dcploratiorc, ad parem cum illis veritatis confefsioncm repente emeriit. Paulus fc-Jeâifsimum illud Dei vas primum in ordi« ne pcccatorum fc tonftituir, qnod Eccle-fiam Dei, fed ignoranter amp;nbsp;bono quodatn modo Zelo pcrfcquutus fucrit: ac vero no-ftrum Ariam, qui feiens volens, non aperte fed ex infidijs, domefticus fane hofti» tandem afflixit, quoto inter pcceatorcs rc ponemus loco ? Paulus occulto Dci confi-lio faâum elfe dicic, vt mifcricordiâ, qu» fc tot modis reddiderat indignû,confeque« retur,vt in me ( inquit) oftenderet Chri-fttis Icfus omnetn clemcntiam ad expri-mendum exemplar ijs qui credituri funt jlli:quantum ergo in hoc noftro nouo Paulo clemcntiam (uam, bonitatis fine diui-uas J ac mifericordix thefauros illufirac

BXEMPLIS ILLVSTRATA V, Chriftus ? Quale peccatoribus incomprc-henlibilis clemcntiz gratis, açâilcâioo nis fus in iAo edit fpeeimen ? Itaq^ ex hoe mirabili ac plané nuuo diuinc bonitatis exemplu addifccrc crjt opcrsprctiuni, cr-gâ col quos vel in deploratifsiniolt;gt;mniuni ftatu ridcrimus, amp;nbsp;lingiias amp;nbsp;iudicia imgt; prematura cohibere itjuódquid Deus dc ipfis conftituerit omninó ignorctnus.

i JÔ 1N Qo-V IS 1T i Ö’ H IS P A NI C A D O C TO R IO A N N É S E G l ü IVS IN SVMÜO hlSPA^tENS^l ÏEMUÛ-canonieüs Goueiouator. ’

f ' Orttriiicrat Doc« ‘ tor Egidius me-HorcAVxtatis pair tê'in ftudijs adeô infcelicibtisgt;vir la I • lièqui ad ftudia It tcraramp;néqj incp-tus, néq3 in ciP *^eni perfequendib mediocriter pertinax, vtneq? port abfolutam torum ftudiorum cncyclopediam, amp;nbsp;adeptos in (èholis cru-ditionisnominefummo^honorisgradus, poft deniqj diuturnam in-Thcologia pro-fcfsioncm ( quæ erat illius ætatis erga ftudia literarum Conditio )vix commode La-lu(n,nifi amp;nbsp;turpi cum litiguanun,tum boni rum difcendi arcium partim ignorantie partim corruptionij/äctarum li tcrarù blaf* phcmus ac plané impius quidam côtcmp-tus acccfsiflet. Audiuinius ex iplîus pij vi-ri ore fludiorum fuorum infœlicitatcm SC feculi illius tenebras dcplorantis, ca tum fuifïc

ÏXRMPtIÎ ÎLLVSTRATA »/f fuifle tempora, vtquujn Complutenfi A ex« tifemia, vbi ipü diuieit gt;nbsp;quoquo modo at-tigilivt fxetas Iiteras, tantum abeft vt inter dodtok fcilicet céfcrt’tur, vt probn nomine bonus biûhüaab alijs vocaretur, Lombar-quot; do, Aquinatc, Scoto, Gregorio Ar.ithmc-ticoamp;.alijs cius clafsis authoribiîs omne ■punctum fapientix atqs adeo fact« Theo-. Jogiæ præ ipiis faciisliteris ferctîbîis. Quù SiguenciE Thcologiam publiçe profitc-rctur, afeitus fuit Hifpalim, vt m fumma tcmplo effet à facrisconcionibusxb Alc-xatidro quodâ, qui in co munere cum pre-ccfsitjprobitacis ae dodrina* nomine adeà ftudiüic commcndatusjvt Ecclclia: capitulum, côcrarcccptum morcinamp;fludia ipfà, nulla prius inftituta doétorum oppofitio-ne, quam votant jcum nihil eiufmodi ex-« pcâantcm acccrhiicrint,amp;fuggcfto pra*-fcccrint. Et Egidius quidem in ca Theo-. logia, qu« tùm in toto Chriftiano orbe ob« tinebat, eminentifsimus habebatur.àt ne« que publiéeconcionatus fucrat, néqj atti« gerat vnquâ fatras litcras.Itaqî fuggeftunt conftendes turn incptifsimusadid mune fis prater omniû expcdationc deprehen-. deretur j amp;nbsp;übi ipfi grauis, Si alijs,magna

*'18 INQJÏSITIO HISPANICA contemptui eflê ceepit : quo indies magis magifqj audo, amp;nbsp;eos qui eum prius minus prudenter accerfiucrant, Sc ipfum qui pro« uinciam,ad qua omnino effet ineptus,haud minus imprudéter adijffet,tata faéti poeni-tudo inccfsitjVt Sc ipfe de vitro dciercda fta tione,amp; » 11 i de eo loco fubmouendo non fc» mei cogitarint. Poft annos aliquot in ea rerum difHcultatecxaäis, Egidius incidit ïnoporcunum monitorcm quendam, (di= uina vnqj Prouidcntia Sc illius amp;nbsp;totius vt bis rebus benigne ira confuleiite) qui intra paucas horas eum cxadc cdocuit Chrifti-ani concionatoris officium, ad quodfœli-citcr obcundu,amp; alijs ftiidi js, amp;nbsp;libris aliis, aliifq5 viæcommonftratoribus quam qui-busadilludvfqj tempus fuiffctvfus,opus foret. Obftupefcebat primo AEgidius ad inexpedatam illamconcionemnn primis Verb hominis audaciam vehementer mira batur, qui vnus c media plebe,idtota, neqj dementis fanitate omnino bcnèaudicns» tâtû doâoré eundeqj antea néqj familiare neqj fatis notu tâta fiduciaedoccrc aufsgt; ef« fee. Sed vt crat natura mitis, amp;nbsp;fermo crat de officio cócionatoris in quo adco inaufpi C3,tô ipft vcrlàrctur, facile ftbi impcrauic ft

RXËMPLÏS ïLLVSTRATA vtizquis auribus illiim audirct. At fuit dn uina moncnti tanta fpiritus Dei vis in di-cendo, vt ab ea hora AEgidius in alium vï Tum mutatuSjtotius anteaétf vitg ßudia ac labores omnes inanes ac prorfus incaflba iudicarctj ac nouam aliam fapicntiæ viam fibi fore ingrediendam cuius neq^alphabc tum ipfuni didiciflet. Etquando neqj ipfe monitor ab officio concionatoris abfoiue-bat,vocari fc Icntiebat intus adeampro-uinciamexquanihilncqï honoris neqj có modi in rhundo effet reportaturus. Obftii-pefect forte multi ad monitoris nomé ,qiii tanto viro tä breui temporis fpatio amp;nbsp;tan-taf mutationis author ,amp; ver« (âpientis jnagiftcr extiterit : atqui cuulgandum om-nino nobis eft, vt admiranda Dei confilia per mundi fatuos mundanam lapicntiain infatuantisimpenfiuscelcbrcntur, atqj a-dorentur. Is tuit Rodericus Valerius pfe«-. do prophctxac pfcudapoftoli amp;nbsp;nequifsi-nii impoftoris nomine ab inquifitorib» ante vigintifex annos Hifpali publico iudi-cio damnatus,ac in cxilio ob vewe pictatis confefsionemortuus. Huiusadmirandam fanè vocationem ad verâ cognitioné Chri* üihocquoqj loco paucisrcccnferCj neqj

160 INQJISITIO HISPANICA jngratiim pijs,neqï Ç quando in eius memo riani incidimus) aó inltituco alicnum iudi» çamus. ïgitur hie Valerius NebriHæ ciuis^ ( oppidi Bcchicaï ob antiquitacem ac pre-cipue ob Antonium Nebriflenfeni virü do-çtifsimuni » latin« lingu« in Hifpania no« ôraætate reftitutorem in primisclari}« honefta familia nat» cù neq ; opes deelléc ad cueda famili^ honedatéj cä cuebat cómuni hotninù ni3rc,nó in virtute,fed in cquisjn equorü apparatu, in ludisjn veftiu luxu,in venationibus Si id genus aljjs Audijs nobili rate reponéntiÛEratcnim in ijs cxcereitijs Valerius iüuenum vrbis fu« facile primus, adeô vt nó folum çqualibus amp;nbsp;«täte amp;nbsp;opi« bus par efle vellet , verum etiam eos oni nesantcire. In medio illornm vanoru ftu-diorum curfu repente diuinus quidä furor ( qua vero occafionc, quo monitotc, quo .demum modo, ignotü) eum corripit, quo, abiedis in vniuerfum pfiftinis ftudi;s,amp; quod difficilius videri poterat, contemptis hominum iudicijs, vniucrias tum corporis tum an imi vires adeö acriter ad ftudia pic« tatis intendit.vt mundanum nihil in co fu* ifle reliquum viderctur. Admiranda homi« nis miitatio qua: tum in verbis turn in ipfo cultu corporis ancu molUculo amp;nbsp;fplcndi-

BXEMPLIS ILLVSTRÄTA «tft do, tum veto horrido amp;nbsp;fordidóapparc-bat, ab alijs fufpiciebatur, ab alijs, atq? id quideni à pluribus , vt infaiua aut etiam ebrietas irridebatur.Sed quéadmodü ciuf-modi corrupta iudicia, cühocipfum Apo ftolis Spiritus Sancti virtute affiatis contigit , ipfa fp intus cffcéta refellcbant, fic fc» rius quidam Dei roctus, prioris vanitatis dcploratiogt;ardcntifsimum iuüitiae defide-rium,ftudiiimqj indcfcßumjin prtmis vcrö dc his rebus ic de omnibus dcmum verx pietatiscapitibus iugis fermo ad ipfam fa crarum fcripturarii amufsim accurate col-limatus,eiufdem Spiritus prgfcntiam fani« oribus iudicijs in Valerio quoqj tcilaba-tur.Aflcquutus fucrac in adoleiccntia non-nullam Latins lingus cognitionc qua ad-iutusjfacras litcras diu noäuqj vcrfabat, quo pcrtinaci ftudio fiçbatvt bouâcarum partem memoria rctincret ad vfumqjmi-raculofa quadam dexteritate ac prompti-tudine applicarct. Habebatquotidiè cum ccclcfiafticis,quos dicunt, viris, dericis ac moriachis perpétuas conccrtatioues,quo-rum caufa faétum efle aiferebat vt non fo-lum ipfcccclcliafticusordo verumetiaom Oes chtiftians reipublics ft'atus tanta cor«

INQVI'SITIO MISPA NI CA ruptione laborarcnt rt nulJa aut ccrtc par-ua fpcs apparerct fanationis: atqj hue nomine acerrimè cos pcrpetuoqj obiurga-bat. Petdgt;antabco,tiempè FhanCromm proles, Vndèfibi eanoua rerum facrarutn pericia? Vndeillaaudaeia quainfanétos patres, Eccicfi« luminaatqj columnas(fi-quidem vniucrfos Ecclefia: ordincs acerri-mis fuis obiurgationibs» pcrcellebat) adeó infolenter inueheretur homo laicus, fine vil is prorfiis literis, imo piofanis ftudijs ac fnaiori ex parte perditis per totain vitam deditifsin^us. Quaiddemum aiithoritatc facerec? Quis mififlet? Ecquod vocatio-nis fuæ fignum i Belli homines cum ncqj jnficiari flagitia, néqj iuftis ratiouibus co-arguenti corum tenebras,luci rcfiftcrc pof« fint, ad ca fubterfugia in omnibus ætati« bus confugerunr. Refpondebat veto ad ea omnja Valerius candide ac coftanter.Con-ftarequidem fibieam lapientii non ex fuis xpforum lacunis, qux conupcifsimx iani eflenc: fed Spiritus Dei bcncficio,cuius Cota flumina è corde verè crcdcntiûin Chri-ftum effent CMindatura. Audaciâ verb fup-jÿîdicarefibi turn cum qui mittetet, tuve-. gitatem ipfam. SpiritumDej,quj nullior-- 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diui

EXEMPT,IS ILLVSTRATA dini quantumuis ecclefiafiico,prsferrim corruptifsimo effet alljgatus, ex laicis olim, cifdemqj idiotis pifcatoribus apo-ftolos conftituifle, qtii eruditain in lege fya nagogam totam cæcitatis redarguerenr, vniucrfam orbem ad falutis fcientiam vo-carent. Ab codcm Chrifto fe miflum, cius nomine atqi authoritate agere,genciatio-nemvero nothamamp; quæà vera filionim Dei ftirpe m olim dégénérant, fignö quæ-rerc, quùm corrufeante luce ac fulgore fuo perftringente omnium oculos tenebræ ipfg iam fint manifcftjfsimx, Vocatus demum iftisdecaufis ad Inquifitorû tribunal, difi-putatü ctl acerrimè de vera EcclefiaChri fti, De ipfius notis, de hominjs iuftifîcati-onc amp;dc ijs fimilibi» capitibus quoriinoti« tianullo plane humano miniflerio icd para cademq3 mirabili Dci rcuelatione Icpio contigerat. Eicufauit ilium ca TÎce apud Inquifitorcs infania, qua hominem laborarc exiftimarunt, amp;nbsp;fie demum exu-tus omnibus fortunis, vt fcilicet ab jnfània rcfipifccrct, dimilcrût. Refipuievero nun-quam.adcoTt poft aliquot annos irerum ob eafdcm caufas accerferetur: atq? ad pa» linodiatm adaâ:u6,parcitum'eft vitæ ipfius

»«4 INQ.VISITIO HISPANICA quod adhuc infànirc arftimaretur. Dam-natusiainc fuie ad Samucnitucn perpétua gdlandu amp;nbsp;ad perpctuos carceres, ex qui-busjlingulis dominicis diebus cü alijs con-capciuis ad audiçda facta duccbatur in ic-pluSancti Saluatorisquod dicunt ; vbi fe« pe èfua fede furgcns fpeótante vniucrfo po puJojConcionacütibus falfa doccntibus vel captiuus çontradixiç : fed ea omnia inqui-ütûrçs co tempore baud omninómali nomine jnfaniaf excufabant. Translatus ex co carccre banótum Lucarum in cœnobium quoddâ. obijt quinquagcnariomaior, vir, co tempore in prodigium orbi datus quo monitoreabillo impietatis larthargo ex» citaiçtur. Etquoniam inaaditi erant Hiß. palieotempore illi otnli.ob quos piifsi-* mus rir iniqmfsimam illam cenfuramtu-lit, Sanibenito omnium qui adeamxta» tem quifquam geftauit maximo donatus fuit,qui Si vjlitur ob fingulare quoddam h« rcticifsimi hominis monumenrü in^dc Sa crarij fummi rempli Hifpa’éfis in IcC cól» picuo hoc feriptö przgrandibus Iiten's in-fignitus.RODtn icvs vALERivsciuis Nebritfcniis atqj Hifpalenfis apoftata Ä |fciidapoftotus, qui à Deo fc miÜnm dixic.

BXEHPLIS ILLVSTRAtX fioc monitore expcrgefadus primo eft do èior A Egidius vt f üpra diduni cftjcoq? do» dore primo didicit verum Chi ifti Euange Jium,lt;3uodpcrmulros antea annos nvqj difcipulus ncqj magifter ne audiuerat qui-dem. Fauic ei quoad licuic, dû caufa ipiius coram Inquifitoribus agitabaiur , cuius opera fadum ciïe creditur, vc Inquifitores ad clcmcntiam flcxidudiciù ergâ rclapfutn precipuè, vt ipfi vocant,tcmperarcnt. Nec paruo conßitic AEgidio il'a pietas erga magiftrumxontraxitenim inde ingentcm turn inuidiam, tum fufpicionc, apud illud Phahfæorû genus quibus vera pietas vJqj lt;xofà fuit. Secundum ilium (ulutaré com-monefadionem accefsit A Egidio Conftan tiniFontij viri adprodigium vfq? crudi-* ti familiaris çoniuctudo atqj arda amiciJ tia, qua,c0mun]‘catisvtrinq? ftudijs.AE-gidiusinmclioribiisliterisinftitui, amp;nbsp;bonos auebores legere,ac demum in vera the ©logia vehemeter proficerc, cœpit. In pri* inis veto, vt quibus de rebus iam cum fru« du ad populum cócionarctur,amp; melius fa« pientium communicatione , amp;nbsp;prrcipuè fiia ipfius experiétia erat cdodus,tâm do« dè» tam piè,tauto deniqt in dicédo ardortf

ÏNQyiSITIO HISPÄNICA cœpit côcionari,quâfrigidè,indo(âè ,2tqj ineptè antca. Sentiebant audicores doétri-næ virtutcmquæ àtribusiam eximixau-thontatis vins AEgidio gt;nbsp;Conftantino, amp;nbsp;Varquio magno confenfu tradebatur, quo fiebacjvtquomagis ex jnucteratis illis ig-noraiitiæ tcnebns cmergebât,eo iftiin ma iori haberentur pretio, vilcfceret vero in dies afsidua congrefsione lucis hypocrita-rumturba,quitanto ciim difpendio ani-martim aliterdocuilfent. Oriebantur bine apud inquifitores de tribus illis veritatis ailertoribus perpetu« querelx , in primis verb de dodore AEgidio, qui vt fociis amp;nbsp;fimplicitate ingenij amp;nbsp;authoritatc præfta-bat,ita quoq? amp;: apertiusamp;frequcntius «is holies laccflebat. Atqui turn maxime corum inuidiam in le concitauit lummam, cum poli aliquot annos in ea fondione e-aados, ob lîngularcm amp;nbsp;dodrinam amp;nbsp;mo-tum landitatéeledus eft à Cxlarc in Epife copum DortoHênfem: tùm enim hypocri-tx infignem quampiatn regno fuo calami? tatemominantes ,fi AEgidius Epifeopa-km lèdem confcenderct,iundi$ vndiqj vi® ribusgt; non leuioribus vtantea pugnis.cuin eppritnendum ccnfucrunt. Itaqj voca-

tur ferio ad Inquifitorum tribunal, agi-tatur caufa per artifices iniquitatis fub« tiliorcs, conijeitur in Inquifitoriiim car» «crem. Primarium quxftionis caput erat de hominis iuftificatione, quod amp;nbsp;conne-xaquoqs aliafequebantur,videlicet, de ho minum ra«riti§, de purgatorio,de adinuen tis Humana indußria peccatorum expjati-onibusjde vnico medjatorc Chrifto, de ctr titudjne fidei in iuQiHcatis amp;c. lis accede-bantquoqj alia,videlicet, occafionccu-iufdam nefandi idoli diuæ Virginis a San* Äo rege Ferdinando {,vt fertur ) miro arti-ficio fabricati, quod in nonnullis ferijs di-uac yirgini facris m^na cum pompa often tacur, de idololatria , ftue decultu ima* ^inum. Item occaftone cuiufdälignei Frag menti, quod in fummo tcmplo pro ligno erucis in qua pependic Chrifius prodigio* là quadam fuperßitione co.litur, qua,in ci» nercs rcdaäo ligno,AEgidius aboleri con» cupiucrat, de eo quoqj aöum eft, Item^dc inuocation« fanäorum mortuorum, de a-bolendise Chriftianorum fuggeftibus hu-nianisdoärinis,amp; puro Dci verboineis tradedo: amp;nbsp;de alijs argumetis in primis ne C£{rariis.niud quoq^ appedicis vice fuitad •litu,lludiofc eüfauiffc Valerio Ncbiif. amp;c.

INQ^VISITIO HISPÄNICA Kcfpjnditadea omnfa AEgidius, in pri-njii vero circa phmariinn ilhitn articulum accuratjGimatn ediditdoänn« fuxdefc-fionen», qua nullam Acqs doäiorcm, ncqî magis piam, ncq; plcniorem haäenus vidimus. Ea ipia refpönfione latifsimam fc-neftra apperuit aduerfarijs, fcilicet nouos alios atq? CQtnplures errores harcfcfq; col Jigendi, Nondum ea audaciæ pcruencrant: Inquilitores, vt dc tanto viro ob illas cau-ÛS comburendo cogitarenc, licet ab aduec farijs ad eamßeuitiam vehementer vrgc« recur,iniebantur itaqj rationes quibus vita iplius, qui alioqui nullo modo â fenten» tia dimoueripoflet, eflict confukum, ipfo Ecclcfia Hifpalcnfis capitulo, ac ipß Ce-üre, qui pàulo ante amplifsimo epifcopa-tudignum iudicarat.pro illo intercedente. Subicuabat quoq; mukum illius caufam Corranus venerandüs feoex aker ex Inqui-fitoribus, cui amp;nbsp;iplius piçtas. Si hypocrita» rum,à quiba àcculâbatur,pçrucr(îtaspcrlâ pefta erat,licet aduerrante impio collega Petro Diario,qui abietäa veritate.quam 6i ipfed Valerio Nebrjffeliex D .Pauli eptfto head Romanos familiari intcrprctationc einte didicerat, amp;;cûmgraciarumaâ:ionc

Icceperatjhypocrita nimirum.ambitiofid ^musad aducrJariorü partes apoüataue-rat. Mortuoiam Varquio,amp;Conflantino cuin Cafarejcui crac à concionibus amp;nbsp;con fcfsionibuSj apud Belgas agente, dodrin« nimirum inter Hifpanos nouç-arbitri vti i-^^43 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quzrebantnr. Nemi-

naucrarpro fe AEgidius inter alios Bar» thülomcum Zamorcnftni Dproinicane fa-óionismonachü, viruin pnniis. dudnm* amp;in veritatis cognitiuncirürudtm , qui ad archicpifcopatum Toletanum benefi-cio Cxfarii poftca emerfit. atqj co ob rdi-gioncm,fiüe quodverius exifiitr.atnr,ob inuidiaiti ArchiopifcopiHifpalcnfis Inqui» fitoris Primarij, amiflb, inter acerrimas Cum Itiquïlitoribus concertationes nupee obijt dicin. Atqui Si hic quoqj ciim Carfare agcnsjcaufa examinationi inttrcifc non potuit. Tulit per idem tempus de ca do-drina indicium Arias « Magifler Blancus vulgo diâus.fcd quale in ipiius hifloriarc^ tulimus, quod amp;nbsp;aliquando forte crm ipfa AEgidij rcfponfionc edetur, atqui an ab ipfo AEgidio, an veto ab ipfis Inquifitori-tus ad id vocatus, nondum làtis comper-tum. luqj alijs abfentibus, alijs pcriculo« fum

1^0 1Nlt;V’IS1T1Ô mSPAHICA fum indicium detrcótantibus, ad Domini-cum Afotuni Domimcanc faâionis ia Academia Salmanticenfi fophiftara ma-gni nominis, iudicium eft dcuolutum. Is poftcaquam diu cxpcâatus magno moli-mine Salmantica-Hifpalim venit, calidi-ore conftlio quam alij antca egiflenc, cum hominc alioqui iiimis iyncero, nc dicam improuido, cccpitagerc. Pracfe cnim fc-rens omnem beneuolcntiam atqj animi candorem , poftquam hominem inexpu-gnabilis fententiæ, ft cum co aperte foret agendum, efle intcllcxitjfimulato confen-fu in doârina, perfuafit tädem vt ca do«äri nz capita quæ in controucrliam crant vo-cata,ad tollcndam pubhcamillaminfa-miamquaiamertetapud omnes diffama-tus, publice quoqj cummoda quadam de« clarationc cxponercc: fc veto commodam illam interpretationem prefcripturu.qua, fi placcrct, vtcrctur ; fin minus collatis inter ambos rationibus ca demum cderctur, qua amp;nbsp;confeientif ytriufqj amp;nbsp;veritati in pri mis melius foret confultû. Prafcribit Afo-tus cam dcclarationis formulam, eóferunt de ca inter fc, conucniunt demum citra vl-Jam omnitio controuerfiam. Conftitm'tttt ab

ab Inquifitoribüs publiez illideclarationi dies foleniiifsimus, adornainiir fuggeftiis duo in funimo templo , AEgidio alter, Afóco alter . Conuenitur niagno totius populi concurfu. CohcionaturAfotus.at-qucnioxàconcionccducitc find déclarai tionis formùlam illi omninó contrariam in qua conuencrant, nanque in illa nihil fueratquod èi confefsioni AEgidij Scvt~ ritati ipfi non effet confentaneum ; in ifta nihil, quo ca omnia, dcquibusfueratäc« eufatus , Zi quæ tanta animi conflantia toto biennio atque inipfis porto vinciilrs defendcrat, non apertè rcuocaret • Di-ftabant longiufculé inter fc fuggeftus, mnr^ mut populi de rebus illis diucrlas fenten-tias fetetis adco petftrepebat, vt quæ ACo-tus diceretjAEgidius nó pofletintelligerc. Itaqj homo nimis credulus, Afoto ad lingula fraudulentæ illius reuocationis capita. aflenfum nutibus amp;nbsp;fublata altius voce , quo exaudiri ab incauto poffet, pc-tento , nutu quoque teffabatnr ex ipfius efle fententia qux Afotus ex feripta formula Icgiflct. Condemnatus ibifuit ad tricnnalcm carccrem ( cam ßbi gratiam cóciliaucratpcrditifsimus ille monachus)

Concionibus, leâionib.us,ôe fcriptione pcf decennium interdnäus, quo,etiamiuuc-batur nàHifpaniâC buibuç cxcjcdcrcp : açnp fie (^uidê intellcxitadtioniiliifraudé fub« füiflc,licet iTniI(âaç }tas miraretur,quoufi« quedcmum iii prirtinum, carccrcm redu-ttns ex cxpofiulaittîbus Içcuamicis, propter abnegatam rcr.itatcm,fr^iiidtm dtpre-hendit. Ea omnia hapd aliiindèquamcx ipfiusorc, atqj ctiam in ipfo carceredidi-cimus. Vidit, dnm in co carcere filet triû prgeipuorum hoftium fuorumobitù Sbar-roy« dominicani fophiftæ. Pétri Mexiæ ho minis philofophi nomen abfqsvllis bonis litcris ridiculcfibiarrogantis, amp;nbsp;Petri Dja« zij Inquifitoris, quem a veritatc impie ä;-poflataflc, fupra diximus : neqj enim cirri fpeciale quoddam ludicium üei accidifle videbaturtres acerrimos veritatis hoftes, innocentisacpij viri oppugnatoresintri alterum annum quo ipfecftetin carcere ô£ de caufa ipfius ageretur c medio tolli amp;nbsp;a-lium poft ahum rapi, neqs fine rumore de-ceffus parûtranquilli. Vixit AEgidius port illam fraudulentani rcuocationc quatuof autquinqîannos piscilii Ecclcfiæ venera-» bilis, neqj minus veilis quàm cum intégra

îllierât libcnas concionandi. liiuifît pcü illud tempus occalïone Icgationisfratres qui Vallcoleti fub Dodoris Cacalix difci» plinajEuagelio Ghhni,abhegauifflpict« tc nomen dederant : atqj eis confblatis 2e confirmatis Hifpalitn rediens ex itincris longiufculi agitatione, qua à multo tempo te non erat aKuetus incidit in aduerlâm va letudincm ex qua intra paucos dies è labo» riofa vita migrauit ad xtcrnam quietem. Kelinquit in Gcnefim, in Epiftolam Pauli ad Collof«nfes,in Pfalmos aliquot,in Can-tica Canticorum commcncaria hifpanicè lóngcdoaifsimaatqi Chriftianam pieta-tcni amp;nbsp;ppdus quoddâfpiritu Dei plenunt vndiq3 (pirantia t quz vt (ïngulares quzdâ Eccldix delitix jo ipfius vfumà fidisviri« afferuantur. Ea omnia amp;nbsp;fipijfsimaatqr doâifsima lint, tarnen quz in ipfo carcera àtque adeó intet ipfa vincula confcnpfît» adeó fingulari pictatc amp;nbsp;affcâibus ab Ipfo Dei fpititu excitatis alia przccllunt, vt vi-dere quiuis pofsit, ad eximie de diuints re» bus fentiendunn ipfani Crucis prxfentian« pijs ac renatis a nimis maximo adiumento efle. Poft duos au'ctrcs annosa pijfsimi vi« ti obicu vifuia forti» eft nouis inquifttoriba» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 00^

»74 INQ.V1SIT10 HISPANICA eus, qui de jllius caufa iudiçarunc, mitius cum eo egiflc quàna pro inquiiitoria ttucu* kntia :amp; quando fandos illius mânes ab interpellabiliillarequie adfuum tribunal reuucare non pofl'cnt, in inane cadaucr amp;6 iicca oiïà ciTe fæuiendum. £rgô eduâum c fcpulchro Sc in thcatrum allatum, fuftedo inillius amp;nbsp;locum Si nomen âmiilachro ftra minco , fupplicio affîciunt, quo à dextris

Dçi cum Chrifto confcdenté in terris captû alïcciflent. Sed,qui ha bitatin cœlis irri-det eos.

IXESïPLIÎ ILLVSTRATA DOCTOR CONSTANTINVS FQNTlrSIMSVMMOTEMFLOHlS« palcnû Canonicas Concionatoc

OElicifsimis illius ‘ ’■ Ecclefiæ aufpicijs, ni ad maiorcfiiicó demnationem cona tigiffctjpijfsimocó cionatori AEgidio ConHätinusfucccP-Ec, per quem illeäf in pictate amp;nbsp;in doßrina folidiore perma-gnos brcui progreflus feccrat. Sed quando vjri dignitas eo nos iure vocat, nónihil al-tius erit nobis ipfius hiftoriarepetenda: in qua nihil profcöomagis rcrcn7ur,quàin quodinfantia noftra viro de pictate adeo bene merito de ipfius laude multutn décédât. Nanq3 quibus laudibus te ornauero virum omnium lacris Rudijs addiótoruKi quos noftra vjdit stas ornatifs imü, que ra-rifsimis amp;nbsp;vix in vno hominc ätca riEs tot dotibus diuina muniheentia adeo accurate adornauit, vt fufpici quidc pofsint,acfti-mari pro dignjtatc nunquam. Mendacio potiqs quam prodigio Emile, quod dißurt S ij iam

!Nlt;\V1SITIO HISPANICA iam fumus, mentó quis iudicarcc,in .com»gt; pluribiis hotninum millibus teßari potfe*« mus, ncminé fere viri iftius pcrfpexifle do-tes,queni ad mcdiocrein duc inuidiani,auC beneuolccïatnexcitariuc. Itaqj viradfutn mum odium amp;nbsp;ad fummam paritcc dileâi onéjvc vidcbatur,natus,ininucos acres cóa p]ures,idemq; baud pauciures amïcos ha« buit. Amicos fané non inccnigo,quos ipie modo amaret,ficuc neq; inimicos cos,qui* bus ipfc maté vellet: fcdà quibus lîbi forcé ne cognitis quidcm iptê ex animo amare» cur,iufpiccrctur,colcr«ur. Qü?s cfiim ipfè pro veris amicis colcret, humani ingenij inftabilitatcm apprimé nofccns.vnum auc attcrum vix habuit in tota vita ,néq3 id ob« ftabat,quo minus quos ob virtutembene-uolentiafua dignos iudicaret.qujbus pote» rat humanitatisoffici;'s ^ncerc profequc* retur. luucntutem quidc tranfegit prôftu-diofbrum iuuenùtn libéra educatione non admodum laudatam, icd quæ quo minus^ qiiodætacis fubfequutum eft, quàm lauda-tifsimunijextitcrit, baud impedimento fucrit. Probatos enim fatis mores,vt crac ingcnio miré feftiuo ,amp; in iocis peracuto« vna fubindé iocaadi iicctia vcl in proucâi«

•re state conüpcbat : at idapud vnos ad« uerfarios, quos, ni iocarettir, nihilo fecius communi grauitate tanquam Curiana auc Caconiana aufteritatc otiéndiflet. Circunia ferötur lepidifsima cotnplura ipfius diöa* qus lï extra iociim penfcntur, prudentifsi« ma apophrhmcgaca quam iocoiadiâeria tcdiiis dixcris. Ea in aliam transfundi lin« guam intcgro lepóre otnnino non pofl'unt, Néqj (aldus néq^frequcntiufi rnquam eft iocatP.quàm in hypocriras monachos aut clcdcos (anétitatis opiuionc turgidos,qua tarnen in rebus flocci coilocarcnt. In pri« mis vcro ridebat incptos concionatorcs, quorum nullaxtas fuitvnqnam fterilis, vi« Jifsimum hominum genus ex facrarum li-tcraru sftiinatione, vt potc qui infatuató fali nullis ptofuturo vfibus,csno ipfovilio res, comparcntur. Nemofatisvnquâ ad« tniretur ingenij illiusacumen, quod vel in» dè apparet, quód in barbaro natus feculo* bonis tiim litcris tum difciplinis penec memoria hominum iam olim fublatis, in Communi etroreaut vnu», aut ccrtè inter paucifsimos, (äpcrct, tribus linguis Lati« na, Grsca, amp;nbsp;Hebraicanullo magiftro a« McöwÄÖc perdoÄus,vtvcl foluseaspof*

fctreftitusrc. Atqui omnes alias difcipJi-nas, quæ ad abfolutum oratorem conftitu-' «ndü requin folcr,non tàm didiciflc qtiam perdidicilfe vidcbatur. His adminiculis , greflus eft facrarum litcrarü ftudia, in qui-bns vel inipla iuuérute vfqj adró eniditus euafit,vt eo de facris aut rebus aut verbis fe rio fcrentc cenfuram, nihil, nifi forte infci-tiae foamp;cund« morbo 13borantibus,rclinqui videretur,quod in illius dido defidcrarc quis polfet. Accefferat ca bifpanicæ lingue periciaamp; faciindia quzquibulèunq^iUius ftudiofifsimis miraculo effet. His in primis prsclaris dotibus fuggeftü adijt, atqj in ca .fiinlt;Sione.amp; prioris amp;nbsp;noftrf atatis clarifsi mosquofqjcitravllam controuerfiam an-cecelluic. Èininebat in illo inter esteras do tes mira qufdani prudétia ad iudicâdum, ex multa illa eruditione, amp;nbsp;ex longa rcrum experientia, (videbaturenim velutiàfpe-cula quadam Humana omnia ncgotiacon-templari ) in primis veto ex exaâa ilia fa-çranim literarum cognitionc parta, in qui bus ccutn fpeculo quodam rcs omnes tùna diuinas ciim humanas certifsimè contem-plabatur. Cum concionandum illi crac, j^concionâbatur veto vt plurimnm, oftaua hora)

EXEMPLIS ILLVSTRATA ^79 hora) tatus crat populi cóctirf9,vt quarts* fæpe etiä tertia nodis hora vix intemplo inuenirctur commodus ad audiendum locus. Atquiexfumma illagratu,quama-pud omncs (vnis malignis hypocritisdcp-tis ) fibi comparabat, præter frugalem vi-dum amp;nbsp;bibliothecam mediocriter inftru-dam, nullas omninö opes retulit homo nimirum abillispcüibus, quæ Eccleßam Dei femperdeuaftarune, auarjtia ii ambi-tione prorfus alienus. Quum ad pinguem eanonicatum in Ecclefia Toletana vocare-tur, ad conditionem, quam complurcs fiiï ordmis ipfam fcelicitatem exiftimarene, adeo non accurrit, vt cam potius contem= nendo nc c fuis qnidem iocis abftinueriri Mortüo enim epifcopo Vticcnfi,qui in fum mo templo ftierat à concionibus, Capitulum Conftantino eiim honorem citra vl-lam controucrfiam,oppofitionem vulgo vo cant,dcccmens,Hifpali'Cum honorifica Ic-gationeaccerfcbat.Refpódit ille haud mul ta dclibarationc.fe quidc ingéré ipüs habe re gratia quod tato fe honore dignû çRinia ucrinr,daturuq5 opéra ne iningratû côllo-cartc videâtur. Cxterû parétû auofq j (uotû oflaantc multos ânos fcpülta côquiefcerc, * nbsp;nbsp;ftvefô nolle qukg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S iiij - ad-

INQJVISITÏO HISPANICA admittere occafionc cuius à fââa ilh qui« «te interturbarétur.Ea fuit refpófwnis fen« tentia ncqj pluribus ( credo } verbis. Inciderant eo tempore acerritna; controuerß« inter ipfum arebiepifeopum Siliceum pi« fcilicetmemoriaf,amp; Capitulum. Namqj archicpilcopus. pubbeis etiam inuHis no« tisjprinaoribusex Capitulo,quod è ludxis originem alicunde ducerentj eratinfenfif« ïùnus ; ill: contra acerb« iniuri« impatientes ( vt erant aUoqui viri bonefti atqj o-pibus clari ) ftoUdo epifeopo, qui ex ara-tro ÔC gicbis ncq; virtute, ncqj cruditione, fed ( fi ita dici licet ) fortunx potius terne« ritatead fummamtotius Hifpanixfecun-dum regem ipfum »dignitatem cóuolarat. publics pacis turbacori dirifsima quxqt inoiiebantur. Ea occafionc ocq? à centum annisfcpultis parcebatur, inquirente ma-lo arebiepifeopoj^f quidc fub prxtexture« ]igionj$,in parères,auos.atauQS,canonical »ûjço^î ad origin« rationes pcfsimè è fui« fepulchrisreuocante. Eas non minus im« ^ias quam ßultas contétioncs ex fua ipfiu« tocationç occafionearrepta Çonftantinus tcmpcfiiuc admodû iHo conçilô Laeonif* SPpttßringcbac, Eadcm propemodugt;n

BXEMTLir ÏDLVSTRATA »8» ratione amp;canonicatum GucngucnHs Eclt; €lenz,opukntun)jhononficuni,inpropria patria paulo ante cantepferat. Quùm primus omnium vera pieutis notitiam inuc» xiffet Hifpalim,tanta dexteritate verita-tcproponebac, hypocritasrcligionis cau-poncs fubindicabatjvrgcbat, premebatgt;vc cüexitiaJc eufiefibi amp;regnofuo adueria-rium pcrfcntifccrgnt,tarne,qua cjtrà fuum eximium pudorem ilium aceufarene, nulla ▼idebaturipfis iuftareliâa occafio. Odc-rantünc hominem odio ingenti atqj acer. bo, fed illo tclas eorum omnes, qua polie-bat, mira dexteritate prxcidente, nulla.

®Ppoftuniras, qua virus fiium omne in ilium euomerenc*. neqj tarnen otgt; perpétuas iilasinfldiasftudium ptopagaa dz lucis, quoad licebac, vnquam remilic. ContigitjhauddubicDöi prouidencia foe-licitati illiusvrbis benigne confulente, vc eodem tépore tribus viris doâifsimis Cq* ftantino, A Egidio, Varquio, qui amp;nbsp;Com-plutiantca fimul didicerant. magno con-fenfu, imö veto conatu vno pictatem pro-pagatibus Eccleßa ilia frueretur. Yarquiua in Eccleßz cathedra prælcgcbat Euangc«. Uum Mactkzbquoabfulutoacccpic VfaU;

iS» INQyiSITIO HISPANtCA mos daiiidicos. AEgidius afsiduè concio-* nabatur, Condantinus minus quidem frequenter, fed baud minore enm frudu: atq; in eo curfu pcrfeueraruntjquöufqj tandem Deus duriora tépora ad^ificijcuiufquam cxplorationem addueerc conßituit, vc Var quius quidem inter ipfas iâm cum inquifi-fitionc concertationcs obirct fupremum diem ; Conftantinus 2 Cæfare Si Ïilio Phi-lippoafcitus Hifpali difecderecogeretur: AEgidius vero fblusin luporum dentibus rcliétus tragediç à nobis fupra recitatæ argumentum dederit. Reuerfuse Cæfare amp;nbsp;auJaHifpalim Conftantinus poßdoßoris AEgidiiobitum ad interpellatum propaganda lucis curfum amp;nbsp;prudentia amp;nbsp;doâri-' naaußusex illa profefsiótte rediit, quem fene tanto animi ardore arriputt, quanto nunquattï anted : néqjpo^i vniucrfiftu-‘ dium ergâ ilium amp;nbsp;illius coheiones merito fuo erat minus. Contigcrunt ci ex Capitu« li decrétö cönciones in fumino aemplo fe-cunda quaque feria alcerius â reditu füb quadragefimæ, quas quùm nondum ex ad« ocrfàquadam valctudinc confîrmatus,iino adhuc «grotus admififtet, munus illud im-plere eoaélus cft dclatiis iq tcmplum riri—

' IXEMPtlS ILLVSTIlATA iSj bufqjadeo exhauftas ,vt in medio concio-nis filo vno atqj altcro limphati v^ni hau-ftu vires ad pcrgcndum in concionc rerice-tet, nouam ucqj vnquatn anteavifamli-centiam fumma viri tùm gratia turn au-thoritate, qua poHebat, excufante. Profpe riorem nattusvaletudincm rationeminiit pijinftituti pronaouendi omniü commo-difsimam ncq; à quoquam vnquaæ anted tentatatn. Namq? magifter Schobarius vir amp;do(ärinaamp; fanditatc ineavrbeconfpi-cuus, cui ex Scnatus decrcto collcgij pue-ror5(domü doörinr vulgo votant) cura erat cómendatai cómunicatis cû Confian« tino cóni ijs, publica (acrarû hterarûprxs ledioncin eodécoliegio inftituit.tranfla-tis in viâû ptxledoris ad ânos fmgulos eis prouentibus,quos,fe monuo, impms quift piâ facellan» fuiflet deuoracurus.Ad id mu nus dcleduscfi Conftâtinus, qui rci in pri-mis falutari eximiafùa ilia ctuditione.auff picatuin initium darct. Accepit primo Salomonis libros, Prouerbia, Ecclcfiaficn St Cantica canticorum atq3 his mirabjli eruditione cxplicatis, librû lobi eft aggrcf^ fus,que vltrà mediû intcrprctâdo pcrduxit. £xtât iplîus inhos libros pralcétioncs om nés manu fcriptg opéra Bab. diligctifsimt

1S4 INQyiSITIO HISPANICA ciuufdä'cxauditonbus cxceptægt;quas cum vulgauçrimus, dcprchenfô quanto inter* «allo poft ferciinqqateos omnes, qui ha* «ttenus in eos libros quippiam ediderunt* de fumma viri eruditionc certius iudicari poterit. Inuidit dcniiim vrhi iJli tantam fcelicitatempefsitnuaquifpiamgçnius^qui ipeciofâ amplions piccatis iarua cótedtus ab illo falutari curfu hominem ahoqut mi re circiinfpeétum primùm auocauit, deinde eis difheuJeatibus impheuit ex quibus munquam poftca, njfi vna morte, emerfit, yacabac per eos dies canonicatus conci* onahs feu (vamp;vocant ) magfftralis fummi templi Hifpalenfts poft obitnm dodoris AEgidij, adquem Capitulum libcter Con-ftantinum admiftlfer.cui vni ob fpedatifsi-snas dotes, 4c abipló Capitulo, imó amp;nbsp;ab vniuerlà vrbc,in fuo vetere cócionadi curri culo d lógo tempore iatis’exploratas, debe ri videbatur : ac neq; id lieebat eitrà oppo-(jtionem ( Capitulum enim poft errorem cledionis dodoris AE^jdij’, vt in ipfo dixi nius,dccrcto cauerat ne cjtrà confuctam amp;nbsp;inomiibus Ecçlclijs vlitatam oppolitio* ]iem,cuiquam in poftcrum illud munus de« {ffirecur) Conftantinus ciuftnpdi oppo* ftio-

ÈXBMPLIS ILLTSTRATA gt;«ƒ Ctioncs concionaturum, vt qua; citculato« tum aiu cithavxdütü cóccrtationibus non âdmodum efl'cnc abfitniles, fctnper irnfc« rat. Intercedebat pr^tetea Archiepifco» pus Hifpalenlis Valdefius homo curialisgt;2c ob fccrctiorcs quafdam caufas Conftantigt;lt; no^ob co in primis tempore quo in aula re giafueratconcionatus amp;nbsp;Œfari familia» risj vehementer infenfusgt; quigt; Capitulo de deereto il to ob Conßantinum refeindendo cogitante,decrctum acritervrgebat. Igi« tur indiöaell oppoßtio, qua per cetebrio« tes Hifpani« vrbes diuulgata, mox veluti vultures ad pinguc cadauer nonnulli con-eionatorcs accurrerunc ; fed fanioribus gra tia atq3 authoritatc Conßantini ab illius congteflu abfterritis, vnus Maiuelus Com-plutclis canonicus amp;nbsp;alter quidam Malac^t cenfis pinguioris prada auidi in congrcflii perfeuerarunt. Sed amp;nbsp;ills, faniote recepta mente, Complutumpaulo pofteßreuer-fusjMalaccenlijArchicpifcopi fauore ino-dium Conßantini pro virili fubleuato,per» tinacitor in congreflu perfeucrantc. Viäus tandc authoritate CapituÜConßantinus, nullüadhortationis genus ergâeum omib tentis ) in ptimis veto importunis tum fua« fioni*

i8ÿ INQJISITIÔ MISPA HI CA fionibiis turn precibus amici cuiufdam,cui vtinam nunquam tantuindctuliflet (quod ni feciflec, fortafsis adhuc in viuis cxti-iffct) in animuin induxit » rvc confiicta op-pofitionis fornu canonicatum petcret, qua vna csremonja, decreto integro ,Ma-laccéfis cxcutcbac, co pronioto capita lumaduerfus ArchiepiCcopum fiebat voti compos, Decepit Conftantinum tumze-lusgt;nèdoctrinz federn loquutuleius quif-lt; piam occuparet.qui doôthnæ falutari per-petuocx alto obgannirct,tum fpecics qug» dam amplioris fpci inftituti doôtrinæ cur-fijs commodius ex co loco promoucndij potius quam reprcfentatæ in co honore o-pcs, quas generofo animo fxpè ante con-tempferat. igitur competitor amp;nbsp;eruditio-ne amp;nbsp;authoritate amp;nbsp;ipfa demum gratia Ca pituli Conftantino nullo modo comparan-dusadexceptioncs perfonalcs conatsom ncs conucrtcns fufcitauicci ineptiasom-nes iuuentutis fuæ, contracta videlicet an^ tcquam lacns initiaretur,matrimonia,ne5 que rite facris initiatum, neq? rcctcatqj ordincMagifterij dedoctoratus inlignja ac* cepitfe. I’remebat ex alio latere hypocrita* -f i' coliors vetcrçs holies, quoru vt ex ilU quot;7; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inauf»

Kiaufpicäta promotione inuidiæ vlcus re« crudefeebat, ira ctiaingt;renouatis omnibus vcccribus de doätrinaqwefiionibusjin ius ferjùs quam vnquatn antea vocabant, idq; apud inquiiitorium tribunal,in quo Archi« çpifeopus VYaldefius nouus iâ hoftis fum-xna authoritate preüdebat. Inter cas acres côtroucrlîas cófcêdit demû cathedra Con ftantinus Capituli fauorc innixus, atqj cifdc maxime glifccntibus,exorta cß (æua ilia tépcQas in illâ £cclcfiâ,occa{ionc libro rù Parui luliani, de quafupra fapc mciio-nc fecimus. In ca tempeftate qui abfcondi potcrac Conliantinus? Itaqj raptus ad in» quiheoriam arcé, ctfi ex controuerfijs pr«— cedentibus omnium aduerfariorù animos habebat vehementer cxulceratos,tarnen acutifsimis fuis rcfponfis omnes corum «auillos facile, more fuo, cludens,ad aper« tam Hdci confcfsionem,ex qua pcriculum, nipß exoptabant, crearetur, trahi non poterat: atque cuafîffct tandem,vtfzpà antca,ipforum manus,nj mirabili quo-dam Prouidentix fux artiheio rotundam confcfsionc veritatis fu£ Deus ab inuito Se ttiodisônib» tergiuerfante cxtorfifict. Cap U fuit per cofdc f^è die» vidua quædâ pis atqs

188 INQJISITIO HISPAMICA atqj honcftaamp;in primis opulcntajüabelll Martinia,apud quam Conftantinus fcleä w cremlibrorunifuotum fupelledilem, cot videlicet,quici'trà pr«fcntifsimum peri* culû haberi in Hifpania non pullùnt, propter Inquifitorû inlidias abfcondcrat.Quùm opes illius viduæ fequeltrabantur, pro more inquificorio, filins ipfius Francifeus Bcr-tramusex vniucrfa matris fuppclleâilio-pulcnta raldè,fubduxerat nefeio quot areas rebus pretiofioribus pJenas, ne vniucr-fæ opes in illo Inquifitionis gurgite in ex-plebili abfumerentur. Indicauit iJlud In-quifitoribus perfidus quidam feruus poft aliquot dies. Jtaq;Inquifitorcspcr algua-tilium fuum Ludouicum Sotelliumrésilias pctitum miferunr. Is quùm primum ad Bertramum vcnit,vt cœpit legatióné fuam tnodeftis verbis exponerc, Bertramus arc! rum forte oblitus propter Conftantini libres eum veniifc ratus, illius fermonem an teuertens, Scio, inquit, domine Ludouice quid veJis: quodfi bona fide pollicearis, ij* aeceptis, ob qu« vcnifti,me miflùm fadu-rum, mox ca tibi oftendam. Alguaziliut de arcis intclligés, (libres cnim Cóftanti* tii ncqj quærebaamp;néqi de cis quicquamaU diuC*

EXEMPLIS ILLVSTRATÄ 18gt; ^iuerat, pollicetur lèidfaâurum; atqnà illico Bertramus iniroduéto co in fecrc-tifsima amplifsimarum ædium parte,ac diruto tenui quodam latericio muro, ollcn ditilli Conftantini thelàuros papyraccos lt;3uidem,fed qui cuiuis auro præftateiit. Al-guazilius eoinexpcâato cuentuftupefae« tuS jdicitfe quidemca quzfitum nonve-niflCjfèd areas aliquot quas è Sequeftro ina ternarum opum fubduxiffet : neque fc data teneri fide,quominus amp;nbsp;ipfum Bertramutn amp;librosad Inquifitores trahac: arque ita demùm feripta omnia Conftantini,qus ali cuius crât momenti, prætcr fuam amp;nbsp;aducr-farioruin expeéiationcm, qui prædam il'* latntniilto auro alioquircdemifleut,èla-« tebris illis in mediam lucem ad manus In* quifitorum peruenerunt. Repertus cft inter alia multa ingens liber propria Góftan» tini ipfius manu totus conferiptus, in quo aperte amp;nbsp;veluti fibiipfi modo feribens de iftis prarcipuècapitibus ( rt ipfiinquifito-rcs in fua fententia in theatro poftea pro-nuntiara retulerunt} agcbac, nempè De fta tuEcclefix. DcveraEcclefia, amp;dcEccle-fia Papz quem appellabat antichriftum. PçEuçhariftz facramento, amp;dc Milfz in-

;»Po INQVISITIO HKPANICA uento:quade re anercbatorbem fafcina*^ tuin propter facraiumliteraruin ignoran-tiarn. De luftificatioHe hominis. De Pur-gatorio, quem appellabat lupinum caput amp;nbsp;monachorum inuencum ob ventrem.De Bullis, amp;nbsp;Indulgcntjjs Papanis, De mcritis hominum. De Confcfsionc Sn de omnibus alijs dcmum Chrißianx rcligionis capi-tibus. Vtfo hoclibro Conftâtinus interro-gacus ab Inquifîconbus, an propriam manu agnofceret, quùm per multos dies con-quiiicis vndi4]3 fubtcrLgijs conatus iilorû clufifl'ct, agnofccns porrô Dei voluntaccm, quae omncm tcrgiuerfandi amplius occa-fioncm fibi prarcjdiifct, agnofco ( inquit ) manum mcam.ac proindèfatcormeifla omnia fcripfiflcjquæ Si reraeffc ingénue proftteor. Ncque eft quod in conquircndis contra me alijs tcftimonijs vitra laborctis: habetis hîc iam apertam atquc copioiàm fententiæ mex confcfsioncm, agite ergo, amp;nbsp;de me iam,pro vt magis libet, conftitui-te. Egitpoftcain carccrc biennium integrum , vbi ex pefsima ilia totius vjâus ra-tione homo alioqui ca in parte lui negli-* gentifsimus.in primis veto ingenti ac plane incôfolabili marore confcvius tot tam-

EXEMPLIS ILLVSTRATA »9« qùeüiuturnos fuos amp;nbsp;piorutn fociorutn la» bores pijfsima illaEcclelia adeo truculen-tcrdeuaftata perire videns, «grotare pri— njùm kuiter ccepitdeindè, cùm vehemen tctn in illis fornacibus Solis ardorem ferre nonpoflet) adinternlam vfque nudusdiii noäiique eflct, dyfcnteria corrcptus intrà quindecim dierum fpatiumiumedijsillis furdibus fœiicetn anitnam, amp;nbsp;tali omnino dignam vit« exitu, quam in ftrenuè pro-mouenda Chrifti gloria crogauerat, Chri-fto reddidit. Adfuitamp; «gtotanti amp;nbsp;mori-enti pius quidam iuucnis monafterij D. iff doriHifpalenfis monachusob rcligionetn captiuus, qui ei fuerat datus careen's co-mes Ferdinandus nomine . Inlipicntium quidetn oculis vifuseff moh,atillc degit in pace. Atrocia illa tormenta, quibus a-lij ibi cxcarnificari folent, nunquam vjdit, non quod truculentos illos cyclopcs vllua fubirct tanti viri refpcâus, quorum in pri-mis iram duris fuis obiurgationibus vel captiuus f«pè infe concitauerat : kdaut quódin illorum perpetuum metum ac fo-licitudinem, qui ipiius doârina quoquo modo profecerant, cum diutius captiuum aiTcruarc conlUtuentcs tormcnta diftule-

IS* INQjriSlTrO hispa'nica rant: aut ccrtè quod tam cito c manibus fibi eripiendum non cogitarunt. Adeum, queradiximus, mctum difcipulis incutien dum, quo perciti fcipibs proderent Inqui-fitoribus , antequamab ipfis acccrferen-tur inquifitoria fcilicct mifericordiafreti, fparfcrant rumores, dum viucret, eum vehementer torcum complures exdifcipulis inter quæftiones indicafle ; atque in hoc ipfum.qui dicerent clamores amp;nbsp;eiulatui torci fe audiuiife, nonnuIJi ex arcis vicinia fubornati. Eo autem mortuo amp;i ex ipfo-rü manibus Dci ?rouidentiaerepto,qiiuni viuum in quem finirent, non haberent,in ' optimam fanäi viri cxiftimationem fæ-uire decreuerunt frequentibus fparfis ru-moribus, vitreis fragmentis feifa vena vt dolorem atque ignominiam fupplicij effii« geret, mortem fibi confeiuifle. Dccantata quoque fuêre pafsim à pueris turpia at* que ignominiofà carmina poft eins obi-tum in ipfius vituperationem an ab ipfis Inquifitoribus fiuccorum aifeclis ftudiofe procurata, an ab ftolido amp;nbsp;vario populo malitioiè édita, nefeitur. lllud (ane veri-fimilii». Triumphidie exhumatum cada-uerefteduöumamp;in demortui locum fuf-feäuin

EXEHPLIS ILLVSTRATA apj fcdum fimulacrum ftramineum fuggefto impofitunijaltera manu ereâa,altera fug-geftum tenens,tanto artificio fabrcfaóum vc Conftantinum eo habitu quo concionari eratfolitusadviuum reprefentaret. Neqj dubium quin inanis illa ftatua multorum animis æquceffiçacitcreodic concionata fit, atque is ohm viuus qiicm ad ludibrium feferebat . Quum publicanda fuit illius fententia adquam vnam audiendam complures ex diuerfisac remotis Hifpaniælo-cis Hifpalim vénérant, iufierunt Inquifito« res nè ca e fuggefto vbi aliorum fententiae legebantur,vulgaretur : Sed allato ad ip forum tribunal fimulachro ibi quoque fententia legerctur: locus eratfublimis nequ« populus quae legebantur audirc poterat. ] d fraudulentïi aut certè iniquum vifum eft Calderonio Prsetori ciiriali : quare fublata Voce admoniiit Inquifitorcs vt fententia illa alte ac confucto loco Icgeretur, vt con-ftaret’populo quibus de caufis eum virum damnarent. (^umeo contemptolnqui-ficores in inftituto nihilominus pergcrent, exortum eft ingens populi murmur earn iniuriam non admodnm æquo animo pa-tientis, nequeomninotuliflet.vt videba-

tur, ni Calderonio rurfus feueriorc voce commonefaciente ofhcij Inquifitores fi-roulachrum illi in priorem locum icftitu-ifltnt, amp;nbsp;fentcntiam iufsillcnt legi alte ac confueto loco quo vniucrfo populo id pc-tenüHcrctfatis. Durauit fententiæ lectio amplius fefqui hora in qua illud erat pre-cipuum quod ex libro Conftantini fupra rc tulimus, Adchderunt tarnen Inquifitores milita fê confulto äc bono fcilicet conlilio prztermilïffe adeö horribilia,impia amp;nbsp;fiu-penda, vt ncquc vulgar j nèque audiri qui-dein poffcnt citra piaculum. Confuluerunt (credo) bonæ exiftimationi illius . Ex-tât illius (criptatypis édita multoties, Par uadoótrinaf Chrillianæ fnmma. Item Magna, feddimidiafui parte imperfeâa: du* obus çnim tomis conftituerat traderevni-uerfum doôtrinx chriftianx corpus, in pri-ore agebat de Fide : in altero aâurus erac dcSymbolis, De opcribus, ac demumdc vnmerfo Chriftiani hominis officio. Pri-inam partem iamanteannos aliquot edi-derat, qua, quod in materia de fide Lutheranas hærefes non apertè fuifl'et inleda tus, infuper ncque Romano Pontifici nihil «Ut jbuiliet, derogaffct praterea potius m-

EXBMPLIS ILLVSTRATA 29$ dulgentijs, Purgatorio Mcritis hominum t£ alijs eiufmodi nugatnentis t quam dccu« lilfet, mulcutn fibi amp;nbsp;inuidix amp;lufpitionis hxrefêos apud doäorum Sc fandorum vul gus fibi conciliauic . Ipfe uerö ea queren-tibus folebat rcfpondcre ad alterum pro-miflutn tomum ea omnia pertinerc, ibifc de eis rebus copiofè traftaturum. Hic to-nnis nunquam exijt, nifi is fortafsis tuent quem inquifitorcs repererunt cuius præci-pua capita ab ipfis vulgata fupra memini-mus. Ediditpræterca Cathechifmü baud magni momenti in locis libcrioribus : ac fubillaplufquam Babylonica tyrannidcSC inillistcnebris AEgiptijs multum attulic Jucis. Extantamp;fcxillius conciones into-tidem vcrfus Pfalmi primi Dauidis ex quitus amp;nbsp;raram viri doärinam cum fiimmo dicendi artificio coiunäameruditiorcsdc prehendunt. Sed in bis omnibus licet omnium quæbaâenus Hifpanialegit erudi-tifsimis acpijs Jucubrationibus,nihil cft quod cum vna hominis peccatoris Con-fefsioneduorum aut triumfoh'orum,fiuc pietatem, fiue facrarum verum peritiam, fiue flumcn illud Chriftianæ eloquenti» Cbriftianis afifectibus pro argumcnti na-

196 ÏNCtVISITIO HISPÄNICA tura exæftiuns quîs conßderet. Siftic enirn hominem ad Dei tribunal rainifterio Legis apertis oculis foeditatein ac turpitudi-nem fuam meditantem ac viuis aamp;âibus deplorantem: reijcientemdeindè quiequid humanisautetiamcreatis viribus aurin-duftria ad tam turpem nuditatem conte-gendam adducere folent hypocritæ fibi in lüa iuftitia blandientes. Diimquc illuda= git per vniuerfà legis capita lingillatim di-ita. aceufatione fui turn dilucidam, lucu-lentam atque copiofam legis totiusbre-uifsimo illo compendio cxplanatjonem c-dit, vc tam panio editam moliminc (quod citra cuiufquam inuidiam dictum volu-mus) dilucidiorem haétenns non vidcri-mus, Vcftit eum tandé nupeiali illa vefle iu ftitif Chrifti per fidé qua vna illu corâ Dea tû reddit animofiorem quo deieé'tiorem «undem an tea depinxcrat ex vera ilia atq^ penitifsima cognitione fui. Denique nullus eft Chriftianæ doétrinæ locus quem in illa perbreui tabula non attigerit ad vfiim« quereduxerit : nullus Chriftiani hominis affedus ab ipfo primo legis officio ad po-ßremos vfq? cceleftis domi guftus quem ad WMtn non expreftcrit.neqj ingeniu quam-tum-^

BXEMPLIS ILLVSTRATA *97 tumuis mirabilc cü cxquifito artificioad id effingendum vnqua fuiflet fatis,nifi ipfa I quoquc earum rerutn trequcns experientia accefsiflet. Eos libros omnesætcrnafanè memori/dignos à fe, incautis licet, ancca probatös damnariittumlnquifitores,non quod quicquam in eis dcprehenderint.vC in fua fententia teftatifunt, damnatione dignum, fed ne qüicquam extet quod exe-, cratâpcreosfcilicct hominis memoriam honeftiore quopiam monumento à lêre-liâo in pofterum cohoneftet. Seuitum deinde in ficcaamp; exhumata fanâi viri ofla Sc in inane illud fimulachrû Inquifitorio more. ipfe vcröécatcnis amp;nbsp;iniquifsimo illo iudicioad Deum fublatus præterinfignia atque immortalia illa qusc iam diximus monumenta, ijs qui eum proprius agno-uerunt, inconfolabile quoddam reliquit dc ßdcriumfui. O millicsdeteftanda Barbaries, quum reßituerc vnquam nó pof-fis, ecquid tandem orbi pendes pro tot clarifsimis lumini busàteextinâisj