Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

DE VE R‘,I TATE F î D E I Chriftianæ Iibri v. in qutb. de reljgîo nis noftræ fundamentis,contra Ethni cos, ludæos J Agarenos -, fine Mahu^ metanoSjSC peruerfe Chriftianos pla^ t rimafubtiliffîmèfimul atq^exadiffime difputantur: nunc denuô in lucem cd ici.

' Cum gratia8t priuilegio turn Imperatoris Caroli V.tum Galliarum regis Fran-ciRi,ad quinquennium.

Ë X I M I o SACRAE THEO loglæDûCtoriD.LODOVICO BE' R O Bafilienfi, Domino ÔC Cognato fuo in primis obièruando, lo, Oporinus Sgt;

CI T E à platane non tt' no in îoco celebratü, idÜa' tumq- Ueteri etiam prouef hio eji,LOD. b er e, co--gnate multismihinomini' bui obferuädißime, lt;Ate àxt T^if TÔyi iixKüs î}(0p STteipa

fit,itérant idac tertio repetifermone debere. Nlt;î «r alibi paßim, ita hic uel maxime diuiiia in rebut honeftis Prouidentia, acßngularii ergagenus hu mann Dei amor apparet:dum gratia ittis tantä ad dit,utfemperamatores fuos reperiant,qui,quan' tumlibet iHaabalijs negligantur, flocci^ fiant, ac fi£p enumero etiam oppugnentur,diuelli tarnen ab ipfis nuÜo f; paüo frant,fedperpetuo eafdent fiudio confeädnt€S,nullam fibi adeo ex quamlibet frequëti earu ufu obrepere fatiem,naufeam'ue pa tiantur,utquo eafdem uerfant crebrius, hoc maio re femper iUas ampledi amore,fiuere^ pergant. Contrà in reb. fifcatis, hone/ii^ ac boni duntO'

X4t/fgt;eciem præfeftrëtibtn euenire uidemu-i^ut er gratiam omnëftatim femel fierintperffeüie propius,ßmul cum detraßu ipßs larua exuant,ejquot; eos quib.principio eßeadmirationiccepcrdt,lt;icer rimos inde o fores experiaitirAduero ß uUdaliain re,certe in promulgüdis ingeniorü faetibus depre^ hedere potißimulicet. Vt enim eoruqui uel inanes tantii nugAS obtrudunt ledioribus, uel uana folunt oßentationeinfanabilcillud fuum fcribendicacoë thes produnt,momentane(eßre commentationes ac ephemeri effe Ubelli folent : (quorum tarnen ed nimis etiä ßrax bæc noflra ætas :} ita quoru funt redid rdtione, uerdq; eruditione, hoc efl fdpienter infirudla lucubrdtiones, eo quoq- G emo ßre pob lent,ut quo fepius db car um quAS tradlant feienti Arum dtq; artium fludioßs legdntur,hoc magis mtt gisqßetiam decies repetitæ,utille ait)pldceat:fu-binde nimirum proßrente feßudlu aliquo, certo penitioris inquißtionis, opeticq; diligëtioris pre cio.Et quanquam ita funt quida anxio,dut inique» potius iudicio priediti,ut ßc de uct cru tantn ferip tis iudicari tutô poße cxißiment: baud tarnen ufq; adeo flerile uideri feculu hoc noflrü debet,ut non er protulifrehadlenM,cr proßrreetianumin om ni feientiaru genere clarißimos uiros,quorum mo numenta cum ueterum prcccipuis conßrri no pan cA,pr£ßrri ctiain quam plurimd,ac maiori quoe^

Aimîrdtioni olim atq; ufui tffe pofleritati poßint, citm inuidiä, cddideq- re itd ut uerè eß expcdenti irbitrandumßt. Atq^ ut in dliarÜ artium dc feien tidrîitrdditione nÖ immérité) ßrte prioribuiillii poßerior femper ætA cöceddt,pdlmdq; priebcdt: itd quid in ed cedere debedt, qud folidd certdq; di fimnem uirtutemprjeceptdexbibentur, qudq- dd fui cognitionem, dc fummiddeo boni confecutio' në,Qr ygt;ei opt.mdx.cultumiUerÜ ilium, nö fuper flitionibui dtq; pr^ßigijs ( cuiufmodi d ïuducis, Mdhumetdnii,Epicur£ti, peruerfeq; Chrißidnis quibufdd obferudri liquet)ddulterdtu, reéldcbten ditur,non uideo. Quiienimnbomnëilld,inciete ris quidëcertephüofophieepdrtib.ddeo perffied cë uetußdtë,hdc in pdrtepræcipud pldneßiiße cte cd,dc innumerisidëidtd erroribuiignordt? Qudn tuigitur inhdc ipßnoßri quoq^feculi homines excettuerint,pr£ter dlios c« d. e r a s m i Kotero ddtni, turn nojlri huius l o d . v i v i s Vdlentini, doäißimorum hominn monumentd fatis teßdtur. Sedenimdenoßro hoc utipotißimudied, quideß ù ueterib. illn pr£ßdtißimd eruditione uiris ufqud memori£ proditum, liberdlis fdltem hominis ßu' dio dignum, in quo no probe fe quoq; exercitum, editis diuerforu ddeodrgumentorulibrisdecldrd uit^Ac liquidé idquidem cu ex alijs eius operibus, turn itlo potißimum quod de Corruptis difciplinis

i(rtîbuf, eafJemq; tridendi rdtioneäntednnes tredecim protulit inliicem,dppdret. Qttdntü uero perßäddiuinieillius philofophi£ cognitione pri ores iflos guos dicebd omnes poft fe relinqudtjhoc ipfo quem de Veritdte fidei Chri^idtiÆ pdulo dtt' ted qddm è uiuis difcederet vives fcic nofterftti' ceperdt,nemininonpdtêre,illudipjumcognofte re cupienti potedl. Quod ft licuiftèt expolire id e^ tidm, neij; ftiftèt ueltit imperftiHum adhucfœtu re linquere ïdti neceftitdte compulftis^ dij boni qudn tumeruditionis uer^pietdti coniunii£theftdurïi hdberemnsfNonfemel certe tdm præcldri iüius in ftituti f'ui,dugt;nddhuc uiueret,conftlium, Uteris dd. me ftiis perfcribere, meq^ dd Spdrtdm illd qifdm ftt fcepiftèm ^ftedulo ddorndnddm exhortdri folitus erat:mdgnÜ fe Opus moliri dfftrmds, in quod unît quicquid folidioris fdnäiorisqi do£îrin£ diuino effttieneftcio cöfecutusftd omnecöftrret, dtq- in eo dbfoluendo quicquid fuperefjètuit£ confumc' ret. Atquiuixàtmprimisddbuclinedmentisccxp tdm hdnc dfe Venerem circumf:ripftrdt, cü ecce indigttd tdnto uiro, tamq- pr£cldro eins inftituto forte,tollere mdnum de tdbuld,dc interruptum re^ linquere opus,extremumqi uit£fti£ dâu dbfolue^ re cogitur : mdgno certe or bonorum omnium lu âu,cr rei literdri£ pietdtisq; detrimento. Igitur qMdunumr€{ldbdt,pr£cipuutttihioper£preci'

umfaâurui uidebar,ut ^uant in ipfb adhuc fuper' fiite ßnguldrem erga me beneuolentià femper intel lexeram, in i^s etiä quos rerum fuarum cur Mores rcliquerdt,experirer. Heq^ fane mihi committeU' dum ejji duxi, quin hortado urgendoq- efficercm, ne egregium Opus ißud, cuius tantammibi dliquo ties j^em ille ficerdt, qudmlibet rude dtq; impoli' tum ddhuc,itd uel negligeretur.per incuridm, quo minus in publicum eccleßu; pietdtis^;ßudioßyrum Ittilitdtéprodiret-.uelpldgidrii ßrtc dlicuiusßdU' de interciperetur,qui debitd dutorem ipßus Idude *tq;grdtidßolidret. ïgiturzxGulielmi üertzc' ntj uiri doflißimi^dmiciq^ mei ßnguldris operd,në pe quo rerumßidrum curdtore dnnis dliquot v u V E s ipfe ufus eßet : nbsp;nbsp;1/i.drgdrette Vdlddurlt;e^ ont

nib. quæ in honeflißimu quduis mdtrond IdudU' ri quedntuirtutib. orndtißimtefoemind;, eiußdc^ D. ld)douici Viuis rcliUd uidult;e beneficia, eßvci tdndem,ut eiusmihi Operisin lucemedendico' pid fieret. Atq^ iniuiße me grdtidm eo fdUo ßtne non pdrudm dpud ueræ pietdtis ftudioßos,dbunde res ipßi decldrdt. quiu duguftiori chdraéiere dcfigt;rmdliberhic,quoedßdltequdßdignitdtequi' ' bußdd fieret quoq- commenddtior, eßet primum Ù nobis excufus,fuere non purum multi^qui enchi' ridij firmdeundem recudendum cenßerent,quo commodiiK omniu mdnibus teri,gefldriq; inßnu

ci me pdijiii fum^uthdc etiâ in re quaplurimii tificarer. Ne uero temerè id quoq; à me patratunt ^uifquä exiftimaret,inueniëdumihi patronum ali' que duxi,dpudqucfdili huitt^ mei ranöe expoßtd, contra maleuolorü calunidt(ut nihil non uiruletii quorundam morßbia impeti arrodiq^ hodie ßolet) pr,eß‘ns mihi ecu numinis cuiußia auxilium para ré. Alioqui enim certe nößuperiiacaneü folùm,fed ridiculü quoq; prorßm uideri poterat,utego med' rv. nugari« quicquà hic, uelut aßuta regali purpU' Kce Sardorummaflruca, utquidam ait, affigerem: maxime quuperfeçy'rei dignitas, erquot; autoris prtC ßanti 5 abude eß'eapudpleroßq; commendata que at:çx Itéré quiequidhic deßderaripoterat, pr£' clareßuaad'Pdulum 11 t.Vont. max. prafatione, doiliß. uir 'D.¥rancißcus Craneueldiusffiißet corn plexus. Verum editions huiustarnen faéliq; no' ßri patronumquierëti, nuttusoccurrebat teipß), c'uditißime l o d.b e r E,cogndte obßeruadißime, tielgratior mihi,ueldignior . Cum enim ad capeß' fenda bonarumliterarum fludia puero mihi ad' hue primus , ac perpetuus inde ßieris author, proq; Cd qua inter nos neeeßitudinis copuld iungi mur, humaniter dtq^ bencuoleßemper noßris co' natibus, modo ne ab inflituto curfu C quern haud inßUciter etiam tum facer e fubinde uidebdr)defle

iierem, te adfùturum pollicitn^, ita omnino effvcc rii,ut qudntulamcunq; diuinobeneficia erudition nis exifiimationë iiâéhn ,neq- dedecoripatrite hiu âenus, muleisuero cxteris etiamhonoriefie ati^ ufiti potueriw.cur non quiequid id eft, optime ac huanift.Cognatc,ïibenter iitq- ex animo tibiaccep tumfaremioccafionemq^ mihi undecuq- etiam de claradi uiciftimerga te animi mei,teftand£^ grO' titudinis,captandam duceroniAtq- utinam non fie culinoftrineficio quofato, anteannos aliquot cu multis alijs bonis honeftis^ iuuenibits,uelut cömu ni quodam paroxyfimo correptus, à literaria ftu' dia aliquantifter ceftdndum mihi eft'e putaffiem.

bi tarnen rurfiusàte,quafî fido Achate,in uiamrc' vocatus, paucorum aliquot men fium negleólum i' ta laboreatq- induftria fiarcire fium conatus, ut no multopoRmagnorum inrepub.noftrauirorum autoritate ac iudicio ad Crtecas pariter iMtinas^ literM publiée docendi munus deftinarer : id quod annisplus minus quindecim à}neadminiftratu,no dum forte reliquifiem, nifi hominum quorundam (nequidgrauiusdicam)male firiatorü contetio' ni atep inuidiæ cedendum,eyr quäcunq; potiusfir tuna mihi tentandam exiftimaftem. Ac turn quidê inter alia uitie honeftis fialtem exercitijs tranfigen dtc genera, quum pr^cipue mihi ar rider et ars ty' pographica, qua er tutiorem me ab inuidia fire,

(feine^;ßcbonorumfcriptorum e^i’ tione deinceps literdrum ftudijs, non minut ^udtn ttateddocendo,profiiturumj^erdbdm ; itdinihi eä tjjedmpleilenddm curdtidamq^ toto feäore intC' red putdui,ut qudntum Heer et, ijs tdntum libris in publicum edendis meam operdin locdrem, quibut minimum llt;edi quifqudmt emolumenturn uero cer^ tumdliquod mdgnumq; percipere quimplurimi pof]ent. in hdnc igitur fufceptd f nnel d me prouin ciam^ßquidem fedulo qudntum edlmibi adhunc t^(pdiem ßue indußri£pdrtum,ßue linguarunt cognitionis qudliscuq- diuino conceßitm munere, impenddm,hdud ßrßtdn mdle etidm ßc inflitutdtn mihi earn uitce rdtionemßudicaturos bondrum dT' tiumdtq; humdnitdtii ßudioßos: feq; obidipfum quoq; grdti^dliquid debere tibi,opt.Cogndte,qui meliorum femper ßudiorum dutor mihi ßteriSf non grdUdtim dgnituros conßdo. Proinde ut er huiuf prtecldri Operis, nunc demu d nobis enchi' ridif ^md editi beneficium, er dliorum etidm U' fum,quoß:unq; deinceps ßue bondru drtium, ßue pietdtis fludioßs grdtificdturi promulgdbimuSt tibidcceptum eße firendum omnes intelligerent, non dbßurdeme fddurum exiftimdui,ß idipfium publice édita hoc dd te epiflolio, qudmlibettumul tudrie tdmê um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firipto (neq; enim

i^ud qudecunq, atiimi ergct te mei dfgU' mentum qua. foles omnia humanitate.ßuendumt ab iniurijs, gutecunc^ intentari à quoquata poßint, uindicandum fußcipioi, enixe orarem. id quodfadurum te, pro ßngulari in me beneuoîen' tia tua,non diffido. çhriftuiîefia humanitatem tuam er ad nominK fuigloriam, er Catholic £ Ec clefiæ utilitatem diu nobis incolumemconferuet, 'ßafile£,pridie CalendAuliß Anno Salutis

RE RV H ETVERBORVM in libris lo.Lod.Viuii de VcntMcfida Chri' flian£ memorabüium Index.

X2t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;profuerit 20s

624. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ædificatio res ridicula

tis exordium 496 Aegyptioru uanitas ti» in Achille optimi prin Aegyptioru infanæex cipis effigies 288 flruôliones 223 Aifta apoftolorum pri in Aeternum.quidfi-

Adam primus uates de affeéfuum ratio Ghnfto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Afros multas uxores

uam doólrinam nö

attulifle 191

inApoftolis uigorfpi-

rirus Domini 24 in Apulia homo afîue

tus ab infanna in

mari degere

arbor kicntiæ

area foederis admoni-

tio beneficioru Do

rnin i

Archimedis Syracufani fphæra

Ariftoteles obfcurus.lu bricus, uafcr enam »6?

Ariftoteles àquibus re-

prehendatur 22

Ariftoteles taxatur 60, 98

Ariftoteles Deo adimit libertärem

Ahftotelis fcripta de

Moribus

Ariftotelis fententia

demundiguberna-

tione

Ariftotelis de felicitate fententia

Ariftotelis fententia de

rarit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94

Epicurus fïgnifer im-pietatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1J4

Epicurü fecutum De-mocritifententiâ £9 epiftolæ Apoftoloruin explicatio fentcntia rum Euangelq 289

Efaiælocus de Chrifto expofitus 4S6

Efa. î, Stat ad iudican-dum Dominus,etiä dcclaratur

Efa.r. Ecce uirgo con

cipiet

E/quot;aiæ locus cap.jo.de-claratus

Elau quared Deo re-probatus

cfTentiac Deiunitasnö fcindenda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zji

Euangelifarcpauperi-bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JJ4

Euangelium quid z8o

Euangelium nec obfcu rum,necdifficile 281

Euangelium an fit dc-prauatum $9?

Euangeliü impoiluras fataux dctegic {;;

de Euangelij fcriptori bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;163

£03 cxiliumludxorü 458 cxplanationes Scriptu rarum ad quid con ducant 420 Ezech.41.caput so^

falfum,uariuni ÔC mul tiplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;56

fcordani ny

félicitas quid Platoni

de Ferro amp;nbsp;homtnc fi-tiiilc

fides an confirmanda rationibiis 14 fides an fobs fenfibus

habenda

fides Chrifti catholica diâa

de Fidei lumine diüin étio

fi'dem aperiri ration i« bus

in Fide n ulla uiolen tia

Ï78

fiducia comes amoris

filius quomodo mif-fusàpatre 246 filium Dei conuenic« bat uenire in terram

244

finis quid 46 finis omnium rerii i

finem do cere quan tii 9 fœminæopinionem de fe no negligant 298 forma unicui^ animä

genus hominum per quam fapientiam cô« ditum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24?

créaca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

hominis mifcria 197 ho minisexcelfum ca

put nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v8

hominis duæ partes

6zi

hominis confideratio

hominis induftria 146 homine longé bruta a

nimätia excellere z hominem natura con

diditaóluofum 70 dcHominein utero

materno formate 78 homines inuenti fine

literis, fine legibus cciam, fed non fine religionc zis homines de fe dccet

modice amp;nbsp;loqui amp;

fentire nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ju

homines integros ui-

uereinmart zi6 homines probi in hoc mundo contépti 16s homines quare cögre

gentiir 687 anteHomerü anferip

tores fuerint

Homeri error de diiî 99 honorem cito cuanef* cere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jS

lefu nome multos ha« buifle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ytj

J84 ignorantiaunde zjç ignorantiam non pur gare uitium 8 adlmmortalicatem u-nicauia 414 impn à Deo fc auer-tunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iz

ingénialiominum d.» ucifiiTima

ïngeiiq uis

ïngraiitudo impioiü

inimicutn odio haben

dum

intelligentia necefla«

ria

intelligentiædux 416 de Intelligentia do inuidiacaufa mortis

Clirifti

inucta noua quotidie prodire

loannes Neftorianus dig

lofeph Benzara

iraDeiexcffcdlis 589 Ifrael duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ffS

ludaica uaticinia isf ludxi inipudctiiTima: peruicaciæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jpt

ludæi de Deo indigne

lentiunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;595

ludxi à fauore Dei cur exciderint 4d6 ludxi fpiritalia capere nonpotuerunt 451 deïudxorûexilio 458

ludxorum clades 4^1 ludxos corporis uo-lupt. fomniare 407 cum Iiidxis quomc* dodifputandu 39t iudex iuftus m de ludicii die fabella

•Llatronum typus 319 lemures »84 leonis figura 418 lex ludaica data uni populo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24;

tex in Cita humanocor di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24‘

lO.ôd 16 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yço

deMyfteriisreligionis Noë pofteri homines rudes düTerere peri rudes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no

noólurna terriculamë oculusdomini 418 ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1S4 oculiclaufi Adamo

ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;217 de Oculis corporis 8C

in Natura nihil terne- opera Dei etiam minu refaëlum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tüTimacius folertiä

oraculorü întelligétia peccatum omne uoI3 magni facienda 42î tatis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïo

originalis iuftitia 202 pcccatiuis jî4 Ofeæii.PuerIfracl eti de Peccato angeli amp;nbsp;am nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$18 nbsp;nbsp;hominis 177

ParcereDei 246 lun täte fieri m de Paffionisamp; mortis peccatorü expiatio in Chriftimyfterijs jîî Efaia defcripta 4S6 Paulus Âthenisirrifus pecunia uariis ex re-365 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î7

Paultis grande colu« pecunixufus 48 menecclefia: nbsp;nbsp;nbsp;23 pcrfecutioncs defugiê

de Pauli fcriptts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;301

Paulum nullam Ioan perfonarum numerus nis Apoftoli mëtio- nö cöfundendus 231 nemfaccre 278 Petrus Calaber 265 pax quid f22 Phileni fratres 36« pax cordis 393 Philippus rex quare pax admirabilis Tub uxoremfuamacce.

Chriftiregno sto derenoaufus amp;nbsp;321 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Philo ludxus 42$ au

peccare hominem ,nö ólorhbriSyrach xyj uoluntateDei 203 philofophia prima ôë peccare non naturx, fecunda 30’ feduolfitatisuitio v Philofophixuniuerfx peccatum omne unde cardo to philofophia an fuffici at

at ad omnia Z45 Plinius in Hiftoria na« pliilofophiam Soera- turæ taxatur itgt;

lenti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftianisadTraian.epi

philofophos diuinas res occultafTe 281

Philoftratus uana de

Chriftofcripfit ï88 pietas Chriftiana au-rea nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;9

pictatiscura indita na turaliterhomini 220 Plato de fi'Iio Dei 2;; Plato uariusineonfti^ tuenda beatitudi-ne hominis 47 Plato Dionyfib de di-uinis rebus feribens epiftolam iufTit derer pi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;28t

Plato de Deo 66} Plato ab Ariftotelc re-prehenditur 22 Platonis refpublica 288 Plinius fecundus Dei irrifor 98. taxatur S;

prodigia à Chrißo edi ta nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;}i|

tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 deSacrificio Chrifti

Iudçispermifli‘us446 facrificia iuftitiæfacti« return publicarü ferip ficanda 441 totes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;288 facrificialudæorücef-

refurgeteperfeólosho nbsp;nbsp;fafle nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47s

mines J79 fapientiæftudiü cutin refurreëhonis Chrifti nbsp;nbsp;tot difciplinas feif-

utilitas J47 nbsp;nbsp;fum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;u

refurrediionemimpof fapientiæ copia in alte fibilë elfe qui conté nbsp;nbsp;rauita

Romana refpublica à um nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x

28S nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S^uita 619

Romano imperio Scipionis African! di quarc tëporeChri- ftumdedtis 66i fti maxima orbis nbsp;nbsp;feripta gentilium qua«

legant i6i ftriptura ad mores SC fimilitudincm ho-minu tranflata zs9 fcriptura diuina quan dohominibusdata

Scripturçdiuinæ auto ritas

So’ipturäfanilä quare quidam concern* nant

Scytharum régis barbaries

feditiofus hom o in Hi fpania punitus

Senecx fcripta quomo doiudicanda z6i feneélutiscaufa defen fa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^17

fenetflutis incommoda öyiï.

fenfusinterni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4?

fenfuum corpora lium

finis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;31

Sergius monachus

618, SC ófo Sech filios in colünis duabus generacionc

rae nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zfv

Socratis didum. Quae fupra nos, nihil ad nos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?7

fpiritus philofophidç mones uocariit 184 Spiritus fanéli effedlus jçi» otficium 5Î4

Apoftolis datus i» deSpirituü immortalitate 144. amp;mul-titudine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7ï

fiukos multam fapiê* tibus prodefTe 109

Suetonius negligen» ter de Chnfttanas loquitur 270 fuperftitio moleftares

fupplicia fcelerum ïoj Suücuilt;5 pukhrü S4 ridcrü triplicitas 369 fiderum nulla coitio ;68

Sylla profcriptus pro-fcriplit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^79

Synaxis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J45

TEmplum pofterius Ï»7

Tentatio terram uniuerfam cü ipfo Oceano adin poffe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«6

teftamenti nomen 29° tcftamcnti ucteris ra* tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;26;

de Teftamenti utriufi^ corruptione $99 de Tcftamento ueteri

iss

Tctragrammaton no*

ueritas hominum cS* mcnta non formi-dat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;523

quàmrationoftra ly ueritatis luxpatefada demum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;li

ueritatis magna uis

ueritatis uia unica Si

fimplex yi4 ueritatis fontem Chri

ftumaperuiiTe 244 ueftcs pudori confule* re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$6

uia unica boni Si ueri n

de Viciiïitudinû cef-fatione 80 uinfi quare Mahume-taninon bibant^jo uirtus fequenda, fati-us fero.quàm nun-quam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ö4

uirtus præmia dcfide-rat

uirtutes

uirtutum utilitas u; inViro quid fpeftan-aum

uita humana no fine refto iudicio agitur 240

uita in nihil fapiendo

iucundiffima ^3 uitabreuis cur homi* ni data 165 uita noftra fomnus so uitaccurfus hominis

7^ uitarduæinbrutis ultionem Deo tribuif fe etiam gentes ni Vlyffcsuiri prudentif fimi imago nbsp;nbsp;nbsp;283

uoluntas quid yo.à 110 lendodifta 71 uoluntas an legibus poifitpuniri nt uoluntasdomina om nium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$67

uoluntaremexfe nullam habere qualita tern nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4Î

ufus naturalium exi- Xerxem fimultatem ha guus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67t nbsp;nbsp;buiffecumdiis jx

PAVLO TERTIO PON/ TIFICI MODIS OMNïBVS fummojFrandfcus Craneueldius No uiomagus, fureconfultoruin iniimuSj S« D»

N T E R lor tdr«^Ilt;K£Ïrt tft as, egre^a'ci^ decora, Paule ter tie, Pontifex maxime, ^uibut ornatus ac fußiiciedus adfubli mem ilium Pontificite di^nita'

tit apice confcendißi,primu clarißimcefamilia tutfdomeflicii anti^uißimisiy ornamettsj dein de eruditißimorü hominu celeberrimit monime tis,po/lremö innumerii corporis animily doti' buSyt^uas uel Dei optimi maximiij; benignitas, ueltua tibi parauit indu/iria,nulla te res uerius fupraciieteroseiufde ordinis tui uiros extulit, aut magnificetius illußrauit,(iuam ijuod ad hoc fummu culmen dignitatu,^uo nihil poßet homi nicotingere pracelletius, pareattulerismorü dexteritate, modeflia,iufiitia,innocetiS.in qui bus moribus nihil infit, quod uel Momus ipfe poßitcarpere: nihil in ipjafummi munerisfun üione,quodno prlt;eclaris faills (^eximijs uir Mibus

tutijfus tuis muito reddutur illußrius.VtdemuS t^fummofludio pariqs/ipietuilludfemperpo' tipimufui/Je tnolitu)»,aßidi{eij; moliri,ut magis indies magisi{ifeliciter',prouehiitur amp;fuccref cat pietas illa uere C hrißiana,lt;juS fuperiorib» ennis^u belloru calamitates toto ferè terrarum orbe coortlt;e,tu dtßidia fe^iarum magna ex par re fubruerut.Tu uero nobis ueluti ßdus prof^e rum in hoe ta periculofoßalo nauigantibus ita ■ praluxißijUtatrocißimasbellorum procellaSf

^uaiam G allias Italiâij^propemodu obruiffet, protinus in ferenitatem tramjuillitateij^redege risy amp;nbsp;in farcieda religionis prouincia alterum nobis Efdrä exhibueris, hoc eßfolertißimü re flauratorë atcp^ architeSiu, i^ui non folum uiti^s tdtiOperiSyfi quaujjiiairrepfifjènt, mederipo * ßeSjUerumetiapriflinaß'rmitatere/lituere, amp;nbsp;ornamenta uetu^ati cedentia maiore etiam cum gratia reponere atlt;^ confirmare.Sed alias dabitur maiore tuba S.tu^e laudes ut commemo rare liceat^ ïam uero paucis intelliget tua Gel fitudo, quicmeres hucpotueritimpellere -, ut adeandemferibere nonßm ueritus, homo ig-■jr notus, ex ultimispropè Gallige Belgiœ ßni^ bus,cuius ne nomen guident iflbicfando fit au ditum.

FR. CRANEVELDII Jitum.Exi/limabatuireruiittißimus, amp;nbsp;uerlt;t pietatis ämantißimui loannes Lodouicus Vi^ ues, mihicommunibui quondam fludijs amp;nbsp;ar üa familiaritate deuin^uj^quum complurit alia monimenta pofleris reliquifjet,qua doéio ru manibus aßidue terütur,fut quoque mune~ ris eße, ut exulceratißimis iflis teporibus, qui bus ta ta mouebatur de rebus ad religion e per tinetibus quaflioes, tantaq^ de rebus maximis tra^dia, ipfe quoqueprofua uirili quantum pof/êtopis adferret,acin comunecöfuleret^ Scripßt per aliquot annos fubfineuita Opus hoc de Veritatefidei Chrifliana, libris quin.» que^inquib .fuauißime difertißimeq^ disputa• uit, omncingenij do^rinaq^ uim exeruit, ut cygnau quodda melos iamiam moriturus ce cintßeuideri poßit.In quosfanèlibros plusib lum diligentia atque laboris impendiffè «rt« efi,quàm in reliquos omnes, quos unquam an' tea euulgaßet. Et tame hi fee uixdum abßolutis, calculi,podagrayfebriumq; doloribus abrep' tus efl, t'y ergaflulo corpufculi exolutus,quu uixdum peruenißetäd annum atatis oéiauum firquadrageflmum,exhau^us(utcoiiciojper' petuis laboribus fludiorum,quibus ei nihil fuc' rat in

rlt;t in KiM iifcun Jins.Eos libros ^uuidhuc ffii-ritrftVines,Tua S.dedicindosncnuncupan^-dos cenfuit,f^4mtno uidelicetreligionis no/ira principi itij; a/Jertori,cuius fcilicet iudicio pro biri debui/jent,lt;iucecunci; de religionis noftra fundamentis adtierfus ludaos,Ethnicos, renos,amp;peruerfe Chri/liitnos plurimn fubti' lißime fimulatij; exiüißime dijßutitntur: utfi eiufdem S.Tua calculus acceßi/fet, maiorecu fruSiu à cateris /iudiofls ea omnia legerentur^ Et ßi (^uid u/jfiamfui/Jet allucinatu, ut nihil e/l in hominum rebus ^uod fit ex omniparte per^ feSium^id omne SanSitpima fedis arbitrio een furaij; fubmifit» Potuißet isquidem^fi'paulo diutius numina uitam HU condonaßent,uel ad^ dere quadam, uel mutare,uel demere : fedim^ maturatanti uiri mors effecit, ut hanc Venerê non penitus ab/olutam habeamus, cui pror/us «bfoluenda uereor ne ^uifi^uam penicillum au fitadhibere: ijuemadmodum declarißimi quon dam Apellis Venere traditur,^uam infidaribus ille Chois inchoauerat.Inuiditmors, inijuit Plinius,pera£ia parte,nee ^ui fuceederet ope^ ri ad prafcripta lineamenta inuentus efi. Vide musfinemlibrifecundiin abruptum quiddam

deßnentem, ^praafitiodeterrentemab ulte riore ceu nimii rerum cHuimrum inue/ligatio^ ne,Ruanda fupritcaptum funt huntana mentit atque ingen^ • Protnde tum eo loco, tum aliis quibußdiin in uniuerßo hoc Opere nondum de dolatit,ne gry quidem iddidimus,iut fubtraxi mus, ^uodhoc ipfumcum noßra proßßione minimeconuenire ludiciiremus. Tantum eon^ ceßimus, ut epißolte nuncupatoria deßriben iLe uicarium ofßcium ad me ueterem illius uiri ’ fodale^amiculum deferretur Atnoßer hic fitlus durior ßane amp;nbsp;incocinnioreü : Jed neglt;t re nullo modo potui clariß.matron£ Margare ta Valdaura, illius ^uonda ofßcioßß, cotugi, hoc quäle quale meum ofßcium per liter as fla-gitanti. Et cupiebat illa quidem, ut ipfum apud S.tua munus,authorem^ muneris, meis orna rem uerbis : quodego mihi nulla rationeßatui faciedum,ne tarn praclari operis, tamq^ excel lentis uiri laudes culpa detererem ingenij. Nä operi quidem ipß'maius multo ex leäone pra conium accedet, quam quantum ego ullis poß ßm uerbis confequi, Authoris autem laudes, qutbus lußadebetur uoluminis magnitudo, na Jolu epißolaangußiasßed no/lra omnino pau.

pertatem ontionis reformidant. Q^areJeib lo^ttC de CarthagineSalußius induit,tacere ft tius puto^lt;luàm pauca hitlbtitire.Huic autem bro tui S.t^uumpracipuu locum in bibliothe^ ca tribuet, turn eum etiam legendum uulgo pif blicandumij; curabit, ut hoe ueluti praiudicio probatus ,cumingenti fludioforum hominunt emolumentofrudiuij; legatur. Ülud uero Df« Opt. Max. precamur omnes Chri/iianaueri tatisfludioß,utcuiut prouidetiauerut tile Pauli apoflolorum principis imitator Paulus Terti us natus ac datus efl rebus mortalium fubleuatt dis f idem nobis eum qua maxime longlt;tuu eflè uelit, in refarcienda religionis nodlra eon cordia,ueritate^fulcienda longe feliciflimum» incubente prafertim in idefludiu omnibus ner uis,amp;‘(^uoddicifolet) remis uelisq^Cie/are principe inui^iflmo Carolo Quintofemper

SAGNAScr graues aJmodunt F accepit humanum genus Li! per primum iüud primi hominis P Adte peccatum, nö in corpore fo ^lum^quodtnfaélumefl: imbecib Ïum,Gr morbis,fenio^mortiq; obnoxium : fed etià in animo,parte hominis longe diuiniore. er quod fupra modum dolendum eft, grauiffimum uulnus accepit in ipfa uolun täte: qua; quit an tea redà fir retur inamorem fummimaximiq; conditoris,tum demum auerti coepit ah illo uero perfiUoq; bono, er ad res uanas nihiliq; deflexit. Turn in mente, fu prema hominis uelutijfecula,caliginem quandant tenebricofam,hoceftignorantiamciecitatemq;co traxit,utiam inde per fife non fatis perfiicere ua teret quid rcâuflt,er quo debeat pertingere. Ex rer«m ignoratione fubinde nafeitur in homi' nibiK fufiicio, ut etiam fi à praftantioribus admo neantur meliorum,ea tarnen eiufmodi effi non ere dant,neq; facile pareant:ac ne turn quidem, quum Heiisipje quidpiam docetautimperat. Namuet non crednnthoininffDciftah qnidddtn pr^efir^

obliuifcuntur,uel eerie negligunt: aut ft' fe nonfätis inteUexilJè fujpicàtur, qualia prit quet àc cultiifui ippits Dem in uetere nouaq^ teüamen to nos docere non efl dcdignatm.Ad quM tes quîi tdij planépnt increduli,aliffuj}gt;icaces exdubip nunquid erit operæprecium,ut cas humanis ratio cinationibm julciamns ac corroboremmiut ad cre dendum adducantur ij quibm fola Dei dicentis au tboritas non uidetur ad perfuadendumfatis adpT' re momenti. Namfunt pleriq^ uel inter Chrijîia^ nos,quorumfides ueluti pi£luraqua:dam exoleta uidelicet uetu{late,ualidioris perfuaponis penieit lo renouanda uideatur.AdmirabunturfirtaJJèno nuÜi,quum audierintdiuinas prteferiptiones rati onibus fi(lciri,quap diuina rebus humanis tueri ço ftituerimusif^ iaélabut ,fidei meritum (èrmè foîli cr abrogari,ßhumanarationtfirmetur ac corro toretur. Sed inteUigant,rationes quidem ßre hu' manos,quibus in hoc opéré fumus ufuri,fed tarnen tx diuino finte fumptos atq,- petitos. Taies enint funt,ut nemini unqua quantuuis ingeniofigt;,quan' tumuis erudito uenißint in mentem, nifî pro fua ingenti mifericordia Deus ipfè nos ueritatem iam tuminabftrufo,z^ÇquodaiuntpnDemocriti pu teo delitefcentem,per Seruatorem nofirum iefum Chripum docuiffèt.Verum tradita iam çr patefo' {laueritate,refolutis^pgtMculis iÜis feptem, qui bus

but olim obßgnatiK erat Uber Ule my^erioru,lt;^ui foliK agntKille immaculate digiiiK eft habite ut aperiret, iamnon admodum difficile ejl rationet ^itociß ad earn ueritatem expUcandam adhibere:no ßc tarnen uthu}nani'5diuinaßilciamuf,quid enint uideretur abßirdietßed ut pro uiribiu oßedame, quimßnt htc interßefe cößrmesatq- concordet. nihil enim eß aliud humana ratio,quam radie qui dam diuinse lucis:ut regie iUe Pßaltes merito dixe rit 'Deo, Signatum eflßuper nos lumen uulte tui Domine, tston igitur dißident, neqffibi mutuo ad' uerßantur,ß quis apte norit excutere ac perueHi' g4rf. Ncc «ero metuat quifquam,utfidei meritunt ßt amißure,ß h£c noßraperlegerit.non enim nt tiones adßrentur eiußnodi,qute perhibeant, ut in quit Ule, experimentumßenfuum. Ef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inter

he quædamßint efficacißimte: in ffie tarne er chlt;i ritate maie effi meritumfatendum e{l,quà)n in fa la fide, tiam uel d£mones,ut ïaeobeait, credunt er contremifeutffied nec ffierant,nec amant. Nc* uero timeat quij^iam, quod hic de fidei ueritate di /putetur:ßcenimmeliusapertieq; dignofeentur diabolicie fraudes atq; priefligilt;£, quibe irretire er abdwere ingehennam miieros cupit. Quodß ffiiritumiliumfanilum omnes habereme,erß(' cramillä unilionem fi)iritalë,quæ nos omnia doce retffiocipfunt fatis effit^nec uUis ope effiet ratio'-r

nitiM. Quod munm guu ta fubUmefît, ut nee om-nibuf,nec omni têpore detur,utemur fanè huiiu lo co exquißtK rationibia: quod nee priini,nec ßne exëplo facimus.Sic enimhaâenus pluritni uirorït uitic fanäitate nobiliufäcereconfueuerüt, quorü diëla,uelutifequente5 poft terga meftbru,in muni' pulos coüegimui ,zyinhunc uftum coicerMui-miK. Nee «ero quifqu^m exiftimct,fidem humanis biftce rationibus perftci,aut in nobis poßegenera-ti. iftigoge tütum eft,ftue introduélio (^uiedam, ut ab ip/o fummo atq^ optima Deo fidë poftulemust qu£ prorfus eft donum Dei : ut non ftne caufta di-xerintapoftoli,Domineadaugenobisfidë. Quà-quam iUud nobis eer tum de firmum effè debet, mi-nime^ dubitandum, quin det illam omni petenti, benefteentiftime ftmul de liberdliftime Vides proß ëlô donum eftdltißimi. At nos his libris omnibus nihil aliud egimus,nihil eondtifumus,nifî ut uelu-ti mdnu duceremus, cr oftenderemus, i quo ed ftt petendd,quomodo poiluletur, gt per quem,nem' pe Çbriftum Dominum. Nec iftd feripftmus,ut ex toüeremus Chriftidnam ftdem,quæ nuUius eommë ddtione dut prseeonijs indiget:tdntum dbeft, ut no ftrisoperis egere uideatur. fed dd fratres eonfir-mdndos,Z3'exteros quoqf,perducendos ddtanti boni eommunionem: id quO^ nefeio qudm magno cum ft- udu, optima eerteftgt;e,at^; animiprompti-tudine fteitnus. Qttanqua uideamus hodie rem po

»MW ttffcäibusgeri,ßcutin partibutcr tus ciuitatum,guàm rätione ac iudicio. sic lud^' tK adhieret mordiciK fult;c ß’.ihe ^ßc Saracenta, o* Cietcri,quoniam ciH i parentibiK acceperunt :nec txcutiunt,quà mens er ratio ßapteinconßliunt ttdbiberentttr,eoseßint tandemperduäurlt;e.aos ■ auteminhoc Opere uniuerßgt; dedimusoperdm,ut drgumeta qnibus utimur,quiuis etiam poßit inteb ligere,ß mentem adnerterit .üamqutedamnimis uel intricata,uel drguta,circuUs ßholarum relin' quimus,qtiibui ea uidebStitr magis conuenire. Vti nam autem lieert nobis omnia tam commode,tä^ dilucidè prorfiis explicdre,uttd? optimo quoqj poßint intelligi. Lailantius iÜe lirmianus ad hiße ßmilia dißereda, dari ßbi optabat eloquentià Tul iian£ proximam.Ego uero longè aliter de nbsp;nbsp;Tul

lio Ciceroneßntio : quiß de hifeerebus aliquado diélurus p ulpitutu conßendißit, inteüexifßt pro ßilo,quanto facilius ejßtde caußis ßrenßbus, de beUo exrepub.corampopulo B.o.inalteräparte dicere,quam de Cummo rerum omniü parëte Deo, er rebus ab hominu ßnfu remotißimis perßuaden dis, apud uniuerßts orbis terrarum natiÖes cu dig nitate dißutare. Sed ià ad rem ipßam accingamur, precati inprimis Chriflu Opt. M.ax. utipße mu' num admoueat operi,ne ßne ßuilu tantum

INDEX C A P I T V H QV 1 N* que Librorum Ioannis Lodouici 'Viuis de Veritate fidei Cbriftianie.

De myfterifs paiîionis amp;nbsp;mortis Chrifti. »lt;S DefacramentoinCotnaDominiinftituto.

DcÄkorano. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tö

D O V I C I VIVIS DE Ventatc fidet Chrifti'anæ Liber primus, qui eft de Homine Sgt;C Deo Üue defundamentis totius pietatis »

S'I biii fapicns abinfipientè , nbsp;nbsp;nbsp;_.jj| diRat,illud cft pruecipuü,

quorfuw euafuriK fit, cotifiderat.l^c de ipfisfapicn tibwsquo quis acutioreft,accordatior, eocertio-rem habet in re o}nnifnë,magit q^ fixum-.cr quoad fiui poteß pcrficere,minimum relinquit cafui. De ÇKo eß iüi AriRotelis celebratißimaßntentia, Vbi plurimum ualeat prudentia,ibißrtunam fninimè italerc.fcilicet quodiSius ditioniatq; arbitrio noti

muUtmpermittit,(^uijquis rerumexitus diligenter prouiderit, zx expedierit conßliii. Eflenimpro' prium maxime uiri fapientis.ordinareac priefcribe re omnia,quoad eiin fieri poßtt.id autem nunquam iifj'equetur,nift oculos er mentem conicceritinfi' nem,tanquam in album iaculator. ç^uocirca quum tluthore mundi nihil ßt fapientim, nee fis efl aliter de iÜo exiüimari,fieri proßüö non potefi, quin fin gulaadfttos qunequeexitusac uelut fcopulos dire-xerit : neque inueniri in natura temerè quippiam fit élum,aut frustra fine uUo metie refiieâu, ad quam tenderet. Qÿod iam olim ab exceüentibus ingenijs deprehenfum,magna argumentorwm uioüenfum ac patefiilum efl, utfuperuacaneum ßt eortvm hic Àme rationesrepeti: in promptuefl ex eorttmli-Ifris cognofcere, adeo ut nihil in phyfico aiant effi turpius, quam dicere ,fii{iiim quid efjè fine cauffa. Grande utique piaculum effet, humantim ingenium de iUo fentire atque exiSlimare, quifquis uel condi-tor eflhuius tanti operis,uel reäor,quod efl deho-mine fapiente pene nefls, ut aliquid aggrediatur te» merè,hoc efl,nulla ut deflinata caufa opus fufeipiat, atq; in eo uerfetur. Admonent ac docent nos curfut conuerfiones^ calorvm, turn uices rerwm flat^ etc indubice,omnia in genera er formas feparata degt; fcripta^ ßmilitudine ni^cetmû per uices er cadeif tiiu»

lefingulorum cM/fd.i pro certo h4bedmus,fiue coït diintur/iue confcruen[ur,fiue intcrednf.dlioqui uel nonficrent b£c.ucl non perfcueraret tatitd con/ian tid.Non enim firma cfic po/fitntac ftdbilid,qute mit tuntur tcmcre,nic 'm ccrtum exttü diriguntur. qua de re in prima philo/bpbia eji à nobis dijfiutatum, CT mox nonulia attingcmiu. Sapientia igitur finent flatuit certum ilt;c /bIjdHHt, bonitof autem bonwm ac utilem.He.]; enimuelfapientis e/lincertosautleui^ culos fines fibi proponcrf, inüituenti ailionem aut opus : neq; eos perfiequijin qtubus premium fit ope rdinjigfiuw. Nfc boni efl,fines rerum proponere animo fuo malos çy' noxios. quippe fi hoc ficeritt definit iam bonus effê.fin uerà prius illud,fapiés:ut cuius uel mes in ftultitia uerlètur,ueluolütas in ma litia.Qtiït autë nihil fit Deo fapiêtius, nihil melius, utique omnia is mexitus certos parauitc^magnos er folidos,cr rebus ipfis cum primis(dlutares'.qua lesfcilicetçxfapiêtiaçy'bonitate iUiusdignifunt^ Qaid fi docent nos uel fenßis ipfi, magnos ati^ ad^ mtrabiles efifie rerum minutarwm jines atque ufius, quaiKum efie hommis ipfius extsiimari par efl, tatt to reliquis omnibui praRantioris ? Agenj quumin lt;nfi;Ottcra ingrediturfinem fibi praüituit, 4 quo ad ^geniü lidut fiimulo quodam in^igatur,zr detinc'

tur in olgt;ere.idnemo non quotidie tum in[eipfo ex peritur,tum in alijs. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qui pecunilt;e cupiditate

Muigittionemfufcipit.hunc pecunia animo propo^ fitacrin nauem deduxit,?^ in naui retinet. Ad me~ tarn hanc uel agens ipfcperducit opM,nec relinquit donee fit eoperuentimtuel uires er fiicultatemat' tribuit, quibus ipfim idemfeperducat. Moles ftata-rias ac torpentes artifices ipfi perficiunt, machmii uerô necefiaria apponunt adminicula, quibus mo~ tusfuos curfusqi conficiant.Statuam utquæimmo' bilis efl:,nec confummarefeipfam poteft,plattes aut fiifor abfoluit. Horologium aut pifi:rinum |pi/rx fuusufq^eódeducit,utdecurrere iam deincepsper feipfum ualeat. Moti« rt aäiotie j quodnam initium habeant-cr uelutfintem unde profictfcantur,no' mina ipfa declarant,cr quafi tacitusgeneris huma-ni conjenfus. Sunt enim motus al ij naturales,hos e-dit natur £ uis ac poteÜM.Sunt uoluntarij quidam, qui er humani nuncupantursbos homo feu quje i« fo pitn efi potifiima, uoluntas.lÜos ergo ficultas na tur£ adfinem peragit, hos ficultas hominis feu uo-luntatis. Cuius poteilatts munus eft fupremum in homine imperium,omnia in illo regere ac tempera-rc. Summte poteflaciadiunäa efi mens ,tanquant confultrtx. Eiusporro quiconj'ulit,nihilefttarn proprium,quàm ea teuere ac noffi, de quibus filet confiltarif

DE VER. FIDEI LIE. b y confultitri, alioqui nuUo paUo reâe confulet. qm4 rc tMffîî b« cwiiM uoluntAi conftlio utitur, illaiNlt;^uidfequendumtenendu'ntij;ßt docet, quid contrAßtgiendum atq; a/pernund'^m,nihil aliud eü quàm lux animi.in qua necejjè eß: ßnis dm cuißi-mus conditi inßrmatam atq; ingcnitam à Deo Inef-fenotitiam er coinprehenjtonë quandatn. tiam/i feem ßret, parumagdlerhic atq; confultorfußice ret,qu£renduiqi effet aliui magu idonem, qui nos de rc adeô neeeßaria edoceret, quam umm nefeire grauißima eßet pernicies ac peftw • Ncc credi ullo modo licet, magiärum hunequi uoluntati »oftr« tanquam p^dagogus ßt appoßtm,mancum ex de^^ üitutum rfb ijs eße rchm,quee nos feire prorfum o-’ portfrrt.Ncc abfoluißet opm fuu/nt Dc«i artißx fa pientißimus, cui non adiecißeti quo ducereturad finem quemignoraret. Noj quoq^ab fcopo »oftro defledere nuüius eßet culp(e,nempe äIgt; co quod na' turaliter nefeiremus. Verum nos qua tandem condi tione mißt in uitam ßmus, mut£ animantes ßtcile declarant : quM omnes quum ad finem fuum abun' de in^rudas ornatasq; uideamus, nimirum neeeßi efl copioßm eße homini coüatamßcultatem mette futepertingcndee. Maiorefi utiquç finis hominis^ er potior,quàm rcrum ceteruriwn, quanto fcilicet exceüentioris quàmreliquaomnia. quapropterß

fini Çuo confcquendo parum res tili£ fiâæ ejfint idi^ ne£,leuts firtaffi fiiret iaélura ; grauißima autetn, fi homo turn 'm uninerfitdtis rauone, cuius prin^ ceps conditus efièt optima zr priecipua fui parte mancM,tmn 'm diuino opificio,citius fapientia notée reciperet,cr «« ea defideraretur aliquid. Si reliqutl igitur uires ad dcSlinatam fibi cauffam funt fortitay quicfunt creata hominis gratia, nimirum homo ip-fe omnium caput,prmceps,caujft,maiorem ut fit fit cultatemnadusneccfiumeft, nefruürafit conditus,zr cum ahquafui authorts (quod abfit) querela. An 'tn ijs qua: ad tuendum corpus, uitamqi hanc temporariam propagandam pertinent, tantam cura diligentiamq^ Deus adl7ibuit,tot ßirpes,animan tes ,fruüus cdidit ccrto acftato tempore,'m ijs que immortaütatem nobis pariunt,fiicrit parcior, CT non plenius nos copiofiusép inJlruxcriti itaq^ citm de Deo omnia parfit credi, imô pro certo ac corn-perto haberi fumma optima pcr/iâifiima : etiant pro comperto exploratoq^ eft habëdum, hominem ceteris rebus que côn^ant corpore potiorem, po-tioreacprefiabiliore conditione effe preditum,ut uoluntati propenfio fui finis fit indita,cr menti do âriciac confultrici uoluntatis inßrmata cognitio iSius ipfius finis. que cognitio augetur zx profirt fe ufu,experintentis,doëlrina,confideratione mun-

DE VER. FIDEI LIE? I» 7 di huiiif,et reputatione eorum qut funt in homine, extrâ.nec aliter inditaiUa cognitio perhiec adolefdt CT proditßriit,^udin fernen àfolo çy' coc' lû adiutam berboi, flores, /ruâtes producit.i^ec ue^ hm mihi de nomine moueri controuerßafn,ßue in' gcnita comprehenßo nomineturßue feme,ßucluXt feu ßcultofjfeu naturalis pronitM, qualis eß hî inge nio admdnifiâiflima,qu£ etiam guum primu offe' rütur,ßat(m arripèmuitut totû e^e dimidiomatus : fi ab lequalibus nequalia detrahâtur, qu^e reflat efjë 1 tequalia. ilîis enim ita pueri ccnfcntiut,ut appareat inßrmatam coî habere de tllis ueritatibui notitiamt quodcunq; horum nominumplacuerit, res tarnen erit eadem.Apoâolus Paulus quemadmodum feufc' mina ilia noârarum mentium augefcant çr prodc' lt;tnt,feu lux in animo qult;eneceßaria funt monâret, feu fàcultas exerceatur, cr aâionem fuam educat, docetfcribens ad Romanos : inuiflbilia(inquit)Dei per ea quteßras edttaßnt,configt;ici inteÜeâa. id^ non à Mofc ufque, uel Abraamo,fed à prima mun' diorigine ; ncc lüa tantum inuiflbilia prima, çy cen expofita,uerum ilia quoque intima, cr (« recejfu defempiterna ui numinis ac potentia,ut eX' cufari nemo pofiit,defleâens à figno propoßto.^i' h'o enim peccamusnon naturlt;ie,fed uoluntatis, qult;e uel reliâis bonii monitis applicatfe ad deterius,itel wo

monitorem fuum duccmq- dj^erndtur, dut neglîgiC nee curdt exerceri in ijs quie efl: dodluruf, ne per ig nordntidtn oberrans à uia in prtecipitio çx exitium certum ducat.guorum uitiorivm hoc eß ignorantite, iÜud uerô alteram prauitatis, utmonitori fuo non obtemperet.C^terMn neque ignorantiapurgat flo' gititvm,qu(edepdid tua,uelaliendtione ad res leucs, inanes,fuperudconeas contrailo eP;no magis quant fimleges huntanoi deliqueris, quas perfocordiant oc pegnitiem ignores.Utec cnim mentis ßcula,qudnt J:)cimuneredccepimus,uel ocio languefcit, uel cum ad res uiles cunda conuertitur, obtenebrefeit, nec tnetam odendit, nec uiani qua ad iUam itur ; cr fc' men malignitate fo!i,dut quia pcntibus,uel quia lapi dibits obruitur,priep)cdtur, vndeprauo perni' ciofoconfuetudo inuadit dnimum,non affurgendi ad contemplanda nece/Pario,fed paperfluo modo cy nihil profiitura.Quodƒ mens negligentia uel uitijs obducaturtO“ tanquam Pyluepcat, pracluditur odir tus lueiiiam non in auium transftrunt nos tenebriCt ped in controrium prorpum, er plané in exitium,. Animoduerterceflerrores, cr quàm perniciofî exi {iantquotidieinhominumuita,quum cteca mens ducit ciecam uoluntotem.

a Vod olim magni iUi uiri reputantet,qui Dei beneficio maiorem adepti funt uim illam, facultatcm^i mcntis,de qua modo loquebdr, quant alij,oam(^ip(i u[ucr exercitatione expoliuerunt auxerunt^,aggreßifunt denßßimamhancfyluant rcpurgare, o' luci prabmadil:um,quo tandem ho mo a^iceret quid eßet,qua gratia mißia in uitam^ quètüio'qui contendendu/m. Hoc opéré nuUunt duxeruntpulchriui fe aut prteclariuspoßiefficere, nee quo ampliutaut uberiui demererentur/ibi uni^ uerfamhominugentè.l^ecfrüebanturindubiè.nant quideß in qùaque re mahn aut pluris ficiendumt quam u[ii/m lüius mon^rare, o'qua caußd ßt para taiiiomo emim,ß quamobrem pofitus fit in uita ne fciat,neuquö eunduntßt Jibi,annonßullrauidebi tur procreatus i Meritoq; confenfu omnium lauda^ tur Socrates Rthenienfis,qui primus philofophiant in coelis atqi elementis natura immerfam ac erran' tem deuocarit in terram ad inquifitionem uirtutis, O'inciuitatesdomosqiintroduxcrit ad ufumho' minum,o' ut qußq; qua tandem caußa eßet condi' tus ferutaretur. iion ide philofophiant detraxerat è coelo,fi modo ueram germanamqi uirtutem tradidif fetßcd potius uagantem acuolantem temerè, ma-r

ambages ttequicquam fufdpientem 'ca cœlam retulerat,ut earn ibi homines qult;ererent, quo e/Jène fer iRam reuerfurhtieque enim tributa eftbomini' bus diuino munereuis ueriinteüigendi acinquiren' di,ut in fcrutatione rerum infruduojd confumatur, fid ut nos in caelum reuehat,h0c efl ad noüram ok ginem. Hine fùdum efl, ut caput amp;nbsp;cardo uniuerße fgt;hilofophilt;e exiRimeturflntentia de finibus bono^ rtmt ts“ malorum : qui ea difcreparent,tota flda iu tiicarentur diuerfl. iüa erat ceu nota, qua nationes inter fe philofophorum diflinguerenturac dignofle rentur:id^ optima iure, quippefl philofophia /ex tfluitieac ratiojttecejfl efl earn effe uicun qua ad me tarn peruenitur : ubt diuerfeac contrariie propofl' ticfunt met£,non potefl uia efle unica.Excul^erut ifli non pauca ad qu£ perueniflfl eos fädle qutuis na ürim admiretur: quoniam naturalem lucem uel na di funt maiorem,uelrepurgarunt atc^ exercuerunt diligentius. Sed in plerifq^ haBudnatifunt zx lapfl, in ijs propter qua uiciffim mirandu/m fit, autho resatqs inuentore's rerunt maximaruin e3‘ pulcher rimarumnonuidiffeea,qult;eexiliis ipfls fequeban tur qu£ iaminueniffent,ita ut uocemipflfuam non exaudiffe uideantur,cr cafu potius incidiffe in ue^ rivm,quÀmingenifpertia eo perueniffe. Sedfilfa ^humanainfirmitfK, partim tarditate cordisac

DE VER» FIDEI LIE. U ti torporCjpdrtii« infcitia dtque inexercitatione. twm ab aUjs prauè in^itutd,uelut àparentibm.educato rtbi(f,magtllris ip/ts humanitdtK,cr firmatoribui animorum, i conîuctudine publica, zr receptis uni gô opittionibuiiquafperdi^cileejiin totum reijce rc,ubi femel inhaferunt. Acceßit his quoq; contra-dicendifludium,cr proferendi nomen,ut cr ipft h» inuentoribushabercntur. Fuerunt quiexuotisac deßderijs fuisopinationes cr difciphnam conßnge rët,ut hominesßcinoribiK,fcelcribus,flagitifs man cipati nollcnt ejjè Deum uÜum uindicem maleßäo rum. ex quo a^eélu per uitiorum tOecebras eö dein buntur,ut nee credant efße. Tot mach'mis impugn ta atque impetita humana imbeciUitas ruit : fed ca-fuuelignofcendo,uelcertèmiferando .Hinc difcif-fum fapienti.e ßudium m tot difciplinas cr philofo' phias,atque adeó 'm tot fapientias. nam unaquteque gens-iüorum crfàâioapudfeunos fapientiameßi clamat g“ contends : unde tot rix£ inter illos cz digladiatio,atque ex omni parte rationes acumine ingeniorumexculptte:magnamueri ffeciem pne fè firentes,qute ocults mentis priC^igias freerent, tenebrM humani ingenij condenfaretdncertioresqi fiudiofos ueritatis domum ab fchola rcmitterent, quam acceperant. t^am ingenii uis totadum in hoc folum incumbit,ut malum eflebotmm,ßttfumeffe

tferum euincat, excudat aliquid neceffe eft, ^uo i4 tioitnullK uidcdtur perficijji. ïn his œcte igitoran-tiitfluéîibusmultumçx diucft iaâdtumhumanum ffituf, donee Deus dignatus efi nosrejpiceretçyquot; tieritdtis fuie lucent puriorent humanis oculis pet^ teß,cere.Abydh£ primum, propter magnitudinent t^eonUdntidm fiducite ; /uwi tüius flirpi,per ißtac tr llt;incob:procedentedutent tempore poReris !lt;((lt; tob ualde auâo in Aegypto, data, per Mofen lege, fèd ld pducis. itti enim q^uotd humante gentis er at portiofPo^remo autem aperuit thefauros bonitd' tis [ute, quos uniuerßs bominum nationibus propo t(eret,milfo in terras jilio ßio lefu Chriüo, qu£ eA ipßus ueritas cr fapientia.Hunc htvmanitatenoflra tteAitum,dedit nobis magiArum CT ducem uice,ex' rmplutn uit£,expiatorem fcelerKm,interpretem pa tis,authorem falutis. Sed impij ad tam latuw gt Ça iutaremnuncium obturant aures,G^quodillisß-fUtGT'alijs omn busßierat maxime optabile, uo' tisq; omnibus expetenduw,reijciunt,?^ bonitatem ac miferationes Domini répudiant,quibus tantopef re indigent : at que ex feipßs metiuntur Dc«wj, ut qeia ipßÇunt er immites, er inuidi, er malt, non aliwm eÇÇe Deum credant. Ht fx hm reéia,qua: unb caefl- cmnino ac ßmplex,in auiareceÇferunt : quo' n/m, iniri numerus non potefi.tecit enimßbi unuß

DE VER. FIDEI LIB. 1, t| ^uifque uiam lt;^ua ingrederetur,reliâo^ duce Deo» ducem feipfum fibi conâituit: neque ucrà meîioti fui partem, nempe mentem pur am purgatamq;. fed prauof animi cupiditateSt uel rationes turbuleistM acinfirmas.

MEdelam quant Dcm humanogeneri faucîo attulit,ltteris confignarunt fandi uiri, di' dantc Jpiritu Dei t eaq- demum uera funt oracult coeledia. Sed neque huic rei fidem habent impij,qui eus literas ut aÛas quaslibet inuentum e/p: homi-num fupiicanturad quos parum proficient facra di da-Et tarnen dandum eft operam, ut hiquoque ai intucndam ueritatem, quoad eius fieri poßit, addu-tantur : ut miniflrifmus Dei,qui uult omnes honà lies itenire ad agnofi ëdam ueritatë, nempe feipfian^ Üihil ergo rejiat aliud, nifi ut qui noua banc l»‘ cem claudunt oculos,utantur uetere ilia cr prWM» quam homo ingratus naturalem cr fuam uocat, quaft non etiam à Deo acccperit,ficuthanc altéra» fed quiafrcultatcm eius ab utero fecum educit,cot» muntsq; efi omnibus,non agnofcit authorem iüius: M non frudra uideantur admonere nos fententiie tteteres. Beneficium in puerum non coüocandum» non enim meminerit.ç:^ altera: Qui uniuerfis bene f^dat,à ncmine reportaregratiam.Sed fuperfedea^

X4 . 10/N» LOD» VIVIS -wus nunc de impiorum loqui ingratitudine:neê ^iu enim hic eß locu^. I:^4turdli ergo luce uerum in ddgabimuf,qudndo htec fold inter nos er repugtid» jf« reliädcßitdn^uduidqud inßfldmusdd dliqud ueßigdtionem ueritdtii.Cætcrum priufqudm id dg' grcdimur,reßgt;ondendum eß quibufddtn piorum ho t»inum,quineßs efjeducunt rdtiones ddhibertfi' dei, dut ßdem rdtionibus confirntdri. esquot; ddducunt iüud fermone uulgi protritum,Iides non habet inegt; rittmt, ubi humand ratio probet experiment unt. gupd quemddmodum inteUigdtur, permdgni re^ ßrt.neque enim in totum uel rede dicunt, uel d rc' ilo dif :cduM. Ante omnid con^iet nobis quidfit rd tio^quid ßdem rdtionibus fideiri, d quibus er qud' tenus.Rdtio,utdlibi dlio modo expondturquid fit, quot;tn pTdfentid ßc commodißime decidrdbitur,dd hoc utique inRitutum. Edeß uelut rddius quiddm-quem netisdeßnte ^o perenni ßute lucis in hivmandin mentem deriuduit.de quo ïodnnes dicit in EudngC' ho, quöd lÜumindt omnem hominem uenientem in fiunc mundum. Eß rrgo noArd rdtio ueluti riuulut è ßmte rtei.quo is dmplior ex finte mdndt,eo decur ritplenior : quo eß propior, eo purior : ut quum tndlignus fluit er canofus, euidentißmum ßfftum fit longé dßnte fuo difeedere pdrum^ illi fuppedi' tdri ex fdnäo iBo bumore. Itd quo ratio efl dper' tior

DE rER? FIDEI LIB. I. ly tiprer dilucidior, hoc propinquiorem çr confoT' miorcm origini fu£ Deo ejjè manifèlium eft : quo minor er obfcurior,tMto longiui difcedere,ac pro^ mde dtßimiliorem fieri. Qwdfipropinquiorfit, tnehut AC ficiUui cernet diuinu, qu^^ funt uera de Deo.E.xperimentum huiut rei non efi procul peten dum.doâi enim homines multo plut de rebus diui' , nis d/Jèquuittur,qudm uulgus. I^ecpotefl uerutn td lum 4 ratione efii alienum,quod efi confirme Deo, finti rationis’.imà ab code finie uerü cr ratio featu riuntfidemq; Deus lux efi er rationis ty ueritatis, M quum ipfe contrarius fibimetipfi non poßitefie, ttec unquam uera ratio quantacunque hominum autdiemonum calliditate atqueaüutia peruertO' tur,atque obfcuretur,uerit4ti potefirepugnare.mn tuà fe potius adiuuantes filciuntM per rationemfit cilè perueniatur ad ueritatem.per hanc autem pur^ , getur ratio.lllud nemo ignor4t,quie fîtn de Deo ue.-radnnumera efie cr amplißima : ingenij autem ^ri captum anguüu/m, in quod cœleüis iÛainfitfit ^firationis luxadeius menfuram.itafitMmno' firrf mente non poßit efiè eadem ueriac rMionis ftenÇura. Maior efi ueritof rerum, quim nofira m -tio : fed non quod rationem noilramfuperat,proti-Bw efi cr contraritmt) inimicivm, repugnans.Mul^ fo ffi aliud fupera-i, quim aduerfari. Q^ocirci fi**®

quie contra pietatetn noRram finguntitr rationetf vel uatiiefunt prorfum, er primo ipfo aj^eilu deri' dicube er contcnincndte,ud doloja aliqua erfrau' dulentaJpecie contedte atque inuotutlt;e. Porró D« quantum quidem ad captum noürwm at^ tvKtiduorwm funtgena vm. Altera ad noSiramfa' tutem pertinent, hoc efi,iHorttm cognitio nece/fa-riaefl huic conficiundo itineri,quodad ßlicitatem no^ram ducit : alterafunt arcana, recondita,quo~ rum inteHigentia nonefi nobisnecefiaria.ltafu-tnusàCeo indulgenter traäati, etiam poüquam iUo dificfiimtK, meriti panos er fuppliciagra-tàfiima,utadminimènecejjaria minimum quoque lucisacceperimus:contrà,ad ea qu£ nobis no fie ex-pelt;üebat,plurimum baud aliter quàm utilißima no ïis 'm natura 'm promptufunt cundis, calum, a'ér, aqua, fi'uges, animantes cicures, aditus efi cuili' ietadiüanon operofus:fuperuacua uero ßepoßuit rgt;eus longißime,rarM aues,pilces exquifitos,firos, purpuram,gemmas,metalla. Df abürußs tüis my-^erijs diatur,Altiora tene qutefieris,er firtiora te nefierisfirutatus.tum illud. Scrutator maieHatis opprimeiur à gloria, er Paulus iubet non plus fape-re,quàmoportetfapere. Denecefiarijs ueroefia-pudeundem Apoüolum : Quodnotum efi Dci,mtt nififium efi ilhs, Deuf enim iHof edocu it. operæ-precitmt

DE VER. FIDEI LIB. I. 17 preciumeß animddiiertere, cuiufmodi 4 Platane, AriSlotele, Cicerone, Seneca funt fcriptis prodita, qu£m tenebrK iüis reporta adntirarißttis non pof-fu/nuf.nitnirum fapientia De!,qu£ eß eins ratio er filius,iUwninat omnem hominem uenientc in hunc mundum. tarn de ratione non eß deßniendum ßmgt;-pliciter. Homo enim quumèmantbus egrederc' turßiiopifici5,pulcherrmuserat, in^ruélus, or^ natusqiijs rebus omnibus quibuseßet opus ad ui' tam, nimirum ut tanto authore dignum erat : men -tem illius incredtbilisßdgor lucis opplebat,quie lüi mon^rabat quiequid expediret. M ubifeparans fe 4 Dcolapfus eß 'm hanccalamitatem, obßurata eß: lux illa,c£cit4s er caligo menti obduéla,ut nee uc' gt;‘anecutiliajdtis perßneiat : erß quando intuea' tur,conßßim oborta nubes uel affeßuum, uel igno fantiie,uel incoßderationis denfißima,conßgt;e£ium omnem adimit. Qmcircarationes de pietate tanto pfre ßbi neceßarias,iam exß non inuenit, aut in' uentas per tenebras animi non inteüigit, aut omni' na aß ernatur, carne obruta,aut motibus animi co^ oußa er affltila. interdum quoque ab aßcßu er tarditate cordis prauißimis confultoribus tranßuer' f4impellitur,uttàcilius adhicreat er aßentiaturijs ^Uteßant pro malo contra bonum,ßcut qu£ pro ß contra uerum. Ex 5«;« mentis caligatione non

iniuria dixit AriRoteles,tnulta fàlfa multis ueris cp feprobab thora. Scd non protinuf ratio efi iUa, (jult;e armata eft contra uertvm er piivm,quod à mente no Hraproficifciturer rationis ßgt;ecie quadam conte gitur,fed rationii inane finwlachrum : nec riuut ex diuino fönte, fed aqua coenofaex lacitnis dimanans nollr£ c£citatis. quemadmodum oculis cor' porii ufu uenit, ut magnum lucit Jflendorem intwf ri non fu^ineant,caltgeiuq;, er tenebrii inuoluau' tur : ita ocuUs mentis 'm fidgore ueritatis. nec tarne deßniteffe lux, quia oculus 'm earn nequitintut' ri,aut tenebr£fiumt,quia oculis ita uidetur : ita nec ueritas aut périt, quod earn humana mens non affc' quitur, autfit ßlßtas.quia menti uideatur. Miffus efi ad nos ccelitus Chritlus lefts magiHer ueritatis, repurgatortanti cani,correéiorprauitati5,müau rator natur£lapf£, qui hominem puritati itUatc^ innocenti£ prim£ 'm fentiendo er fapiendo reAi^ tueret. Depulit ergo è mentibus fuortmt ignorantid er caliginem,quam inuexerat peccatum, er reili' tuituerosiBosatquemtegros (enfus naturafynct' r£atque'mcorrupt£. Ergo apertisfemelàchriüo thefauris ueritatis, e£ deinceps rationes ab ijs qui doâr'm£iUicœleüiparuerimt,fimtde pietateiit' ttent£ tam liquida,ta apert£,ualid£,effcaces,'mex pugn4biles,ut mirenwr no 'meurriffe lüas in oculos

forum,gui intergètcf fapientiSprofitebantur. Sed ffi/nirum lux udditu eft rebiK d ChriAo, quant ille fcelitu^ ad nos detulit, qu£ lux idis deerat : qute /ï ^lp*l^0èt,maiora ZSquot; pulchriora indubiè quant nos txcogtta{Jeiu,ut erat iüorum in dijciplina ontnitü flt;gt;Iertia,tum fiudium ardeittius.quod cx ijs Heet col ^‘gfee,qu£ fine hac luce inuencrunt-Adbibita e/tim ffHus luce,fictie e/l quid qu£q; res,et cuiufntodi fit diccre,zr pro ijs qu£ dixeris argumenta congerC' ff-^arit,ficutipaulà antea diccbam,rationemcof gnita ueritas,c:r ueritatem confirmât adhibita ra-tto.Quôd fi nihil eft fide noSlra uerius, quid ratio-reformidamusiquarû ttuüa cfl cotra nos, omnes

fiant à nobts. Rationis quidem umbra cr imago pu gnare quandoquem nos potefi, ratio ipfa non po-tffiiCrillM ivmbroi leut momento lux nosira diftel tft. Aurea efi pietM noStra,aurea,no deaurata.quo ^agisfcarificatur cy retegitur, boe pulchrior ZX ff^^antiorextilit. puriorem acnitidioremtüant reddit bedunt quam pax aduerfiusgentes,aduerfum hereticos, qui fieoria ey rubigine conabantur earn obdueere. puritatem excellenti£ fu£ magis o^ien^ dit, quo eft: acrius agitata çx concufifia. Hicc eft ft“ pientia quam Oominus daturii fie fuis eft pollicitus, eai artes.ingenia, calliditates, fraudes,atque aAu~ ti-e onines hominum non pofteitt ob/i^iere. No» f/l

ergo nobis metuendtvm, ne pietas noüra detraflii uelantentis fœditatem uUam oculis contuentium O' Hendat.Ketuant hocalie religiones ßljieyiitqi um^ brattles,'m quibus nihil eflfolidi, ideoq; attingi (iefe non finunt.tudeuigrauatur cum Chriiiiano delc' gefuaconfèrre, Mahumetes defeäa fua dif^utari otnnino uetuit. ne attingatis uitrum tenuißimü,/äl' fum,'metne,leuißimo cencaâuftatm fratur.i^okra religio 'intus etiam eft quam exteriusßrmoßor,foli' dior,ßrmiorAccédât quiuis, traget, agitet, fcal' pat,modö cum mgenio er iudtcio : theßauros inuc' niet latentes fub jßecie egeHatisßapientiam mßm' plicitate,diuinitatem in bumanitate ,quoder plä' num ßcerunt multi alißerßgt;erome Chri^o quot;Domi no er magiHro meo propicio, hißte libris pateß' ^urtvm.

^eßirt pr^eterea non parum qui ufanturhißcera tionibus,er quemadmodum,ut ßunt hominum mge nia er mentes diuerßßima. Alijßunt ßegnes es“ tar' di,alij imperiti,alij ratione inßrma, alij uit£ nego' cijs ( que plurima nos conßnx'mtus ) occupati, alij pueri,ßenes,iegri,mulieres,inexpertes rerum: ij nec inuenire rationes has de qutbus iam dudumloqui' mur,necinuentas pojßint intelligere,ßed tanquatn in excelßs locis,ita 'm rebus tam ßublimibus turban tur iOormn oculi,er intuendo tarn ßdgentem ßolein

DE VER. FIDEI LIB. I. 21 perRr'mgitur eorumacies. quumq; multitudoex craßis hominibui,?:ir ad ufum rationis înexercita-coa)^et,ea de caufjaßtnili authorcs ab bac tatt' tarum rerum incjuißtionc iüam arcuerunt : baud a-bter quàm affcâis oculis pra;cipiunt medici, nefur^ ^entent autcadentëfolem inconniuenter df}gt;icianit ne uifoi ballucinetur,et dctrimentum accipiat.î^os tarnen nonfiducia ingenij aut eruditionis bue addu ^it, fed exercitationis tantum, ciu£ beneßeio Dei aliquoties tentata non infrliciter ceßit. Simul ut eX' fewer,an aliquam rei utilitatem præbere pojfent bomintbui iuuandif : ZJquot; in boc gratificarer Patri dit cœlelii, cuita uoluntoi eft, ut omnes homines ad fcfe ueniant. In ijs quoque qui rationibus huiuf-ntodi utuntur,non paru/m eß poßtum. Res entm op timacrfaluberrima,ß aliter fumas quàm oportet, nocebit,atq; in contrarium uertet natur am Cf uint tui efl parata Vel ex ipßs my Ricis Uteris originent frrorum multi traxerunt. Sunt qui non minus ra^ tionem i« ibRrußs iUis myRerijs, parum^Çut di' tsi] id nos pertinentibus requirant, qnàm im ijs qu£ nojfe adpietatem JpeRat : imo ucro in iUis qu£ nO' ^ta nöfunt,cur;oßuscrfubtilius fcrutantur,quant w b£c quodammodo nofira, in quo non pauci no' ^rorumtheologorum culpa non carent. Sunt qui fatemin omntbw rationem efßagitent : quodcf;.in'

dignittfcjl,nonpliifde religione credituri, quÀM ratio euicerit. cr m difdplina earu/m rerum qucofub fettjui cadunt non fîcmnt, exigunt mpie~ tatOyUt ratio fit fdei menjura. Quid, quod eorunt multi no luccm cr rationcm diuinam ad diuina bicc Uoluntadhibcriyjcdhumanamiüam tot infdant cr deprauatam fordibws, ut ea fit uelut fundament turn totius pietatts.H'mc nata eft importunißima il tadi^mdiodcluminefidei,o' lumine nature, ut quod alia uera fint hoclumine, ftilfa 'm illo : alia è contrario.quishtecreo' natura coniimdadiftrc' nit, nißhomo aliquis impiitt imperitus f An eft »« rebut nifi una ueritas i Hanefi naturæ uiam m^ ^ejfiit non affcquor, an prot'mitt alia exiiiet uerd tas,quàmnaturiclumenconftngeti Age ueroquis eft tanto ingenio, tanta eruditione ufurerum, qui tnetifi poßit natura aßignjre,ut confirmare eer to audeat non ulteriut natura uiamfeporrigerelRi diculum eft,m quo mgenium alicuius perfcrutantis fiSiatyibi ut naturam dicM etiamfiftere,z^ tmbecil Iitate humaniingenij transftrre'm uires naturaide qua dementia nihil fatis dici poteft pro indignitate, Quem porrc) uolunt effe menßura tanta reit PlatO' në.atiiab Ariftotele deprehenditur.Ariftotelem.at it Academicis nbsp;nbsp;nbsp;Stoicts non placet, nbsp;nbsp;acriter re^

quK quid cMfîficetur,ftd in nuturalijUt loquuntur. Std redeamuf ad aÜM caufofperccn/èndof. Ex dû /}gt;utat!onibiis contentionibui circulorumfcho' laßtcoru orta efl pvrtinacia,z^ irritatio omnia fcal fendi.progreßi ßmt quidälongiß{me,cr ratiuncu' Ik ßophifltcis, uanK,inualidK,magnü pondiK rebui grauißmii detraxcrunt. No^rum hoc müitutum »Jultö eft aliud.nam dediu'mK folum difjcremmmy ^crijs,quorum cognitione acfidefalM noüra cott' tinetur : tu ex luce quäDominut nofler attulitßtii, cuiwiUu^rdtionc omnia redduntur perjßicuazJ“ ^^t^ma.nec poftulabimiK ut canein çy norma fi-deijn no^a ratio, fed tantum introduHio quædâ fxteris, quibufdam noftrorum ftabilimentti/m^

uidemut iam inde ab ipßs Domini noSlri tem^ poribui 'm hunc ufc^ diem ailitatum. ChriSiut ipfe ^Ationibut egit cum tudieis, ad eis perfuadenda quic d^’n,quibusfatis non erat tanta rerum admirabi-multitudo e:}- uarietas ; uelut fe effe Chri^wn ßiium Det,maiorem Dauiderege, 'm'micum dlt;e,' '^°nibus,amicum Deo. Petrus ApoRolorum priU' paratos nos uult agere,ut poßimus deßgt;e ac fi noHra rationem reddere,cr quidem omni po ß^nti.Paulus grande columë Pcclefia; non 'm htvma ’’‘^fapientite uerbis ad perfuadendum idoneis ßiijji ('’’‘^dicationemfuam ait,fed in/firitu Deior »irtu-

te.VUnè ita congritebdtfitri,ut lux qu£ad intueti' dam fidci ueritatem udhibebatur, non ex rhetoriM figmentis gt coloribui,non ex humanu ilia fopien^ tia cœno gtfimo uiciorum corruçitd de/ùmere(ur, fed ex uirtute g!quot; ffiritu Dei,qult;e efl dodrinu Chri Hilefli-dequdfubdit : Sapientidm dutem loqumur inter perfldos. fdpientidm dutent non huiui feculi, qult;e périt ; fed loquimur Hei fdpientidm, my^erio inclufdtncz reconditdm.^x i7dcfchold hduüts rdf tionibui dgebat cum ludxii çy genttbui, euincens lefum effe ChriRum Domini, cr dlid qult;e funt pietd tif:quod efl m eins EpiRolis uidere.Timotheo pr£' cipit, ut epifcopm potens fit dodrind fund,GT eos qui contrddicdtreflUere. Bquidem non ignora pdu ciflimi5,Grpenènuüis rdtionibuinobisfàreopui, fi Dominui dignuretur nobii edf uires in fermone ddre, quds per fl)iritumfuum dedit fuis Apoflolis,

ijs quidb Apodoliserdntedoili. QUdmpldnd, qudmflmpUcid erüt iUd qu£ d primis Ecclefîæ pro ceribusflterunttrddttd: dtquÀm efficdcid ddper^ fuddendum, quod effedus dcmondrduit.tiimirum inerdtin iUorum uitd GT uerbis uigorffinttu diui-ni,dddebdntur qu£ ndturlt;e uimfuperdrent prodi' gid.ed erMt udltdiord qudm innumeræ rdtiones.Po üeriores dutem, quibus diuind iUdflcultiU defidt, quideorumtàtddb Apoliclicd murtyrumdege

DE VER. FIDEI LIE, I. 2; «lt;rrf«erdt,coddt/«ntp/«rfî coâceruare rationes, cr pro fitlcimento uit£ ac miraculoriim quo deiH-tuebantur-.ingenij Hires atque exercitationemfub' ^ituere.quo 'm numeroßteru'nt Tertullianus, irc-naus, luÂ'mus, Origenes, Ana^afîus, Ckryfo^o' tnus,Gregorij,BafiliuStTufebius, 'Laélamius, Hier ronymus, AuguR'mus, Cyrillus, Thomas Aqu'mas. H(«c recentiorum theologorum coetus çy-fcbol^e omnes, quoru nos fequemur exempluni,et tuebi mur nos authoritate contra iïlos uel immodicè at-que 'mterdwm quoque imprudcnter pios,^^ m pic' täte meticulojbs,ucl malitiofe aut arroganter deter rentes alios.quorum pars itadefe fentiunt magni' ficè..ut credant quo ipfi non paietrar'mt, 'muia effe reliquis omnibus.pars nollent ab alijs profirri in lu cem, qu£ ipfos latuijfint. hi uero ignom'miam fuatn tnterprctantur,Dei ergaalios beneficium. Sed quis poßit tandem dubitare,quo minus mter cos qult;e hit man^ficultates uiresqs nominantur, ad ducendos homines 'm earn quam uelis fintentiam, maximum fobur habeat ratioi qult;e fila fledit humanam men tem,liberam alijs uiribus omnibus,atque inuidam, quiccunque admoueantur. Quid, quid aliquot in-terdum locis zx temporibus,Qr apud nonnuUos ho fninum efficacior eft quoque quam fides prodigio-fum f Hxc enim 'tn controuerfiam uocari aliquan-

do nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiamincalumniam:ratio w oculot

atq^ in ipfum anmtum ut luxfemgerit, omnia perf uadit: ac umcit, modi nequis uenientem excludatf et uelut oculos claudat ad jjgt;lendorem. Ergo ficut ßcultas uegetabilis ad fenlui eHuia, hi uero uelut gradum fubilemunt quo afcendamui ad mentem: itahumanahaccT mturalis ratiomanum prabc' bt exteriSiUt ad diuinam lucem eotuendamfefe eri' gant GT confirmenturM po^quam potentia cf bo nitat Dei oflenfie Ulis cr percognitlt;efi(ermt, adib imn folum fufj^iciant,omnia incipiant de iHo credegt; re,ac bene ßgt;erare optima, pulcberrima,falutifira, per/èâa.Stirpis uitlt;e fuccedit in nobis brutalis, poß banc humana-.humanæ adiungeturhlt;ecdiuina.finis tmiuSibiitiivm eß fequentis : qute ita ß contmgumtf ut unit prorfum ejfie uideatur extrema.Humanara^ tioné quid appeÛë.ex fuperiorib. liquere poteß’.ea qu£ homini reltâa eil poß cafum mifirabilè. propter necejjaritefunt rationes uigreffiuris,peut ingrefiisfiuperuacanetetfi modàuerè ac bona fide introierunttquemadmodtialibi docebo. Tametfi rationes fobrias, or magno iudicio expenfas, arbi' tror multis etiam ChriHiem profifiis bona fide non figt;re inutiles, cr ad corroborandos imbecilles, cr ad deleflandos firnüores. Libenter enim inteBi' gimusqiM (re^mus,cr fitrtius affentimur. Le-

DE VER, FTDEI LIE» L vj ginturmodô piè de prudeitier, fine curiûfitdte dc ferupulis, twft ut hts cenfedmmucl confirmdri fi' dent, uel crefcere,fed dperiri dc declarari. yti' num orbii uniuerÇits uerècognofceretatque intel-ligeret Detwn, çr Det fapientidm dc bonitatent Chri^iim lefum, ntbil effet dli/i opus rdtionibut dtque drgumentis quÀm quod ipfe dixit. Sedint menjus hominum numerus filium Dei cf falutent fudm pdrtim non nofiit, partim non agnofeit : quifunt extra Ecclefiam. in ipfa quoque Ecck' fia quim nuilti infirmi et nutantes, partim hoc ip/i «5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magis efl dolendü) etia

profitétur.alijficfegerût in uita, ut aliter appareat eosfentire, quàm loquantur.neceauidedittur feriô habere perfuafa, qu£ de bonis malisq; a:ternitdtis fanéta docet religio. Itaij; uidetur mihi mi pïrtiite «i cijs hominum mualefientibus illud ufu euenire inter eos qui Chriflo dedimus nomina, quod in ffeciofd qu’.dem etfcitè depiéia tabula,fed trfme peruetuüa, qua luce lila et nitorë coloris primi fenffm amifit, locisq; aliquot eft fubdeleta-qu^efi non eft pingen' da dcnuô,cft certè et puluere ac fitu deterfio illulîran da,et quod interlitti eft, inftaurandu.Multuobftu ritatis et caliginis induxit prauorti moru diuturnita te cefuetudo radicata, cofenfusq; multitudinis in fee lera tarn pertinaxcr cbftinatusitum negligentia at^

at^ueimperitia doäorum £cclcßie,omiffd ticrlt;eac germ(in£ religions cura 'mueél^ fuperftitionef pilt! quam aniles. lam diffinßones nbsp;nbsp;cum hareti-

cis,O' niter tus ipfos plurtmis de rebus,did tun po tefl quantum'm animis noRris attulerunt detrimett ti.Po^retnà authoritas Eccleßie diminuta. o uer~ bum Dci alias negledunt,alias etiam fußgt;edum,tur pißimo mitiatorü exetnplo, ut oratio eorrnn carc' ret fide,quorum ejjetuita exofa,grauem noHris pe äoribusplagam mflixit. Renouanda eft fides,boc tfl corroboratio ueritatis lüius producenda atque oücndenda, ut hoc tanquänouo mtore uetus color rejßlendefcat’.twc folis iam diumis oraculis Han-dum,ut olim quum firmifißma efietyaltasq^ 'm men tibusfandorumhom'mum radices egifiet. ExpeU' dathocquifque'mfeipßo ,0 ijs qutbus cumuerfa~ tur, 'mteüigetno mefru^ira admonere,negociumq; ntaioris effi quam pro hom'mum op'mioue momen' ti.Equidem aggredime arduum opus, o longé ui' ribusmeis imparnonignöro : fed 'mdicibilis tantie rei frudus mgentes ammo meo fiices fubdit,cogitqi bene ßierare de Domino iefu, qui adejfiehuiufmodi conatibiM conßueuit propitius o dexter,fitte cuius ope nos omnino nihilpojjumus,imo nihil fumus.lta que iam nunc operis initio dodorem iHumdiuine fipienti(e,hoc efifuijpfiusßmploro o obfecro, uti lucent

DE VER. riDEI LIS, I. zÿ lucrm iHam fuam dignetur admouere propiuf,twm ntihiadeaqute conducant inueniendti ^tradett' da, tum IcàoribiK adeadem ipfa mtelligenda,ut fgo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confcntiamui ueritati-O“ janila fides ita

un noüris cordibus flabiliatur,ut artes omnes impe tuséj- hoüis twüri ad earn fiue reueüendam,fiuee~ tiam commoucndamminimum habeant roborisac uirium. Quédfifiuoremhimcuelexcludiuntmea fcelera,uel extrudunt, egouerô nihilominiis iam nwtc initiô profiteor, fententiam mutaturum me rdoâum tneliora, Ecclefiæ uero iudicio fiabofemper, etiamfi mihi pro parte cotraria aper tißma uideatur frcere ratio. Ego enimßüi pofiiim-, VfiUor fa^pifiimè: Ecclefia, 'm his rebus quie ad fummam pietdtis pert'ment,nunquamfi,Uitur, Vos autem fi-atrcs qui hac kgitis, per immenfam Chri-^i beneuolentiam erga nos oro nbsp;nbsp;obfccro,ut nego

àumfratern£ charitatismitmâum nobisàDomi ^iOireducendi aberrantes in Hiam,purè acfîmplici' ttr cum Concordia mecumgeratis, ne quis 'm perfo-nas reß)iciat,fed 'm rem ipßm tanti momenti. In a~ lijs dij^utationibus de natura,de rebusgellis, de di uendiratione,decognitione literarum, contentio~ er humani affeäus tolerentur fané : quia quod fit ex cotrouerfijs iaHurieleue efl. 'm pietate^ui' ^fnturprorfum,quiaperniciofifiima.

AR^wmcnta omma uel ex rei effentia petint' tur,uel ex adiU'néiiSiqute 'mharentia tiomi' nantur,uu'gà accidentia. E/ ^ko«w(« mens no^ra non ad omntwm effcntias (eq^ualiterpcnetrat, neque accidêtia plané ac liquida cognoÇcit, fit ut rationes de rebus omnibus non truant ejjèparestquod^uunt eft ab AriHotele traditum, tum fitcile res ipfa anb madacrtenti montrât. l^equeenim in ftrutatione natura: tam euidentes probationes ajferüturgt;quàm »« mathematicis : nee in prima philoibphia,qu£ eft de recoditis natura,ut in fecunda,qu£ de expofitis fenfiui dtjfiutat. Sed in prima tamë philofophia fiir' tioresfunt probationes,quam in difciplinamorum. de^ua maito Artftoteles dicit,Satis abumdeq^ iUift âum,/i rationes adducantur uerifimiles,atqi in fte ciem probabiles ; nam perfticua atqs inuincibiles non poftunt. Ita in dijfiutatione hac de pietate, erit duum argumenta inducemus euidentia,atqs incon^ ptabilia,erit quum probabilibus tantum conieâu-ris debebimtes ejfie contenti.ïilec quijquam adei fiee rit uel impudens,uel excors,ut fienfid fubieéla uelit effe ea qu£ de tantis arcanis tradu'ntur,quodin nul laomninoarteaut dificiplina potefl pra^ari.hoe ftnßt ille,qui noluitfidem habere humatta rationig expe»

^x^imentîihoc eft fcnfuum euidentiS-.^y' Paulut, ^es qute per fidê j^ereittur, negàuitfenfibiu appAïc »■e, P.ruitt autë 'm fumma rationesomnes nollrie Ion gè manißAiores ac ßrtiores, quîm qu£ pro parte contraria pojjènt amerri, uel m maxime reconditit Ü' fublimibiis myHerijs. qum etiam adeà erunt plu rima; iUarum probabiles ac inuiihe, ut nec tot, «ec adeà firmte fint pler^que earum, quibut freti ma-gniphilofophi doÿnatacr principia fcientiaruM immutabilia con^lituuftt : quie adeà cenfent natu-raliterelJèhom'mwm 'mgenijs per/fiicua z^certa^ M hommit appeHatione 'mdignum eum ducant, qM refragetur. Nfc/wKt pauca 'm pietatenoùraadeo congruentia cum hom'mit mente atq; mgenio,ut co gnita ilicà amplcàlatur,ut fola iüarum expofitio fufi ficiatnuda?^ quafimermis.Plur'imos arbitrer non fe nobis aggregate hac una de caufa,quàd de fide na Ara uel nihil prorfum audiuerunt,uel perparivm.de quibus Paului ait : Quomodo credent ei de quo na audierunt iquomodo audientfine docente ƒ Clt;etf-ritm boni ac ueri unica eft uia,mali ßlft 'mname^ r£,uidelicet quotquot ab iÜa unica aberrant. Ogo-circa nec uacabit mihi,nec operieprecitileAori ftie-’ rit,omnes omnium uel recenfiereopiniones, uelrefil lere.iiam qute cuiqi uenirepojftnt 'm meutern,curu . rc aut perfequi infinitü eft, nbsp;nbsp;hom'mif nimiü ocio

ttc'fiudio fuo abutentK.Sunt ettint quamplurimd mi nuta profiôlô,cr cura indignd:ciU£ ut râtione nuüd fitlciuittur, itd nuUo in aduerfum impeUenteargU' tnento iplitperfeconciditnt.cuiuf generis funt qute d nonnuÛis fine argumenta uUo ,ßne probabilitate idciuittur,in hutte modim,'Fôrtaf}'e ita efi, ßrtafji fecut,quis feit^quis gt;wuit,fieripojj'et, nefeio, fuj^i' cor. QUtefiinhuMdnis uttemerè diéldexplodungt;’ tur dtque exibildntur, quanta magis in ijs qua cce' litut trdditd fùlciûtur diuind duthoritdte,cdptumq; omnem excedtmt hiimanum? Quare ilia folum défit mdm mibidd confi(tdndum,qua mitiitntm funt per uerfdzxcorruptd.ffeciemqi rdtionis dliquampra fe ßruntjtdmetß fâa nbsp;nbsp;jàjjdcis.liinc,qua ad mul

tas receptd junt, de quo genere funt célébrés fedia, CJ'hominiim decolëdo numine inuentd. Tum,qute adpaucosifedeos pra^anteis, magnaq^ defapien-tid duthoritdtis : qualid funt philofophorum pldci^ td.Neque perfequar exijs nifieatantum, unde ub dero idiiurâ reltgioni importari, uel ut frigeat, uel nutet,uel cmnino cadat. i^am abolitaiam, uelfatis à maioribus explofa cr profligata, ne attingam qui dent : ut deloue, de lunone, de Hercule, de Venere, de Marte,dUjsq; huiufee nota. Quis enim adeà nüc i»fanit,ut iüos effè deos fuos credat,quales nemo ue lit habere liberos autferuos i Et ad errorem iUum conui»'

igt;E VER. FID EI LIB. L jj tonumccndum fatis funt olim i finélif uiris di£ilt;t niulta, quum n adhuc bominum animos occupareL interdum quoque praüèritis filentioàducrlariorum Opinionibnii pro noüris dij^utalfe fatis habuerOf quippt corroboradis noAris qult;e cum ueritatefumt cottiudäa,nient aliéna quieàueritate difceditnt» Nee poffiint omnia commemorari fÿUatim, netn^ pe infinita.'Veritatepoßta e:}' conflabilitlt;i,ßcile htt iuf contraria cadent atq; euanefeent. £t 'm négocia, quo uno uerà zx permanfura continetur falmgetie rts humani,nihilagâuafi-è àcaHutè,nullo utar dO' lofo aut captiofo argumeto, no àffeuerabo riiß qult;t fint mihi primant perfuaßßima: nec contendamut gt;■lt;lt;»0 recipiatur uüa.nifi qu^prius mihi (ùerit pro' babilißima. non aliter alqs confulam,quàm üt mihi prias confuluerim. Enimuero quid effet mimaniut alieniusq; ab omnihuinànitafe, quàm Valide aefid-laciam m eà firuere,quod tdntopere omnium inter'’ fftfciri, éÿ fine cuius notitia faluieffe niiUà modo poffumuSiimà miferrimi utfimus neceffe eft.néc ithi tnducam argumenta uel intricata CT ttimiie fubtili' tatis,uel cauiüofa é:s‘ fùcata,cuius generis excogitd tafunt in circuits cz dijfutationibus nofirorum ho minum plura quàm deceret. Omnia eruntM ffero, fitcilia ey dilucida, qu£ inteüigi à quouis animai-tttrtente queant,quantü^ àmeutiq; praHdri pote

rit, effîcacia. Att^; utinam opem huius ncn nip do atq; mgenioju^ tnibi lcélor coiuingcret. citiut enim proKptim Jj/erituerini me ab huiufmodi impctraturum argumentis meie affenfionem CTquot; fi' dem.Cum imperitK et craßie hominibiu plurimum ntihiprojjiido fitturum negoeij.wdelicetcrednn-tar agrèqu£ non fans int eUigiintur. Qnod fî nee eruditione multam ueduerit ledor.nec cordc,at fab tem ualeat diligentia : prabeat fe attentivm diß)uta tioni,m qua de falutc agitur fempitema. Et ^«4«^ doquidem Dein in humaiws animos de fua luce lucem deriuauit,etiamqi poft nature cafum tantum reliqui ftcit nobis,quantum ft conferuareturet excüleretur,in uia nos proftdo ftfteret falutis, pro comperto à nabis ponetur, quod uniuerfo hominü generiin communeiudicaturita ejji. Rede Cice-t'o,De quo (inquit^omnium natura cofentit, id ue-rum effe rncefte eft.^am quemadmodum mutis a-nimandb. conceftifunt à natura ftimuii quidam,in ftindKsq;,qu!bus ad uttlia impellanctur, retrahan-tur à noxift : ita in hoininum mentibus inditas atq; inftrmatas effenotiones credibileeft, qntbus ad ca qucc fibi profttura ftnt,adducâtur.î^eqi enim peior eft belluarum cöditio quàm neftra, etiam nunc poft rtànam iiiammferabitem.Qu^aircs cftïcit,utiuxta Pauli fcntentiaexciifarimalicia hoininum non poft

/it: qiiie nimirum ejjet excuflt;tbi!is,fi aon dd ueriU-trnbonitatis inftrudifati'S inßi-maücjielJcmi'.i uitit,naturadiiccacmagißrd. qhc’ fuipte jjgt;onte leones omnesßruntur, id dicimm leonibus naturtt le:quo canes,canibus. eundemq- ad nwdum in ciote ris-Ç^Hidergo didpotejiprobabilins,quàm effèho minibus naturale, quo nutu fuo onines homines runturîQuodCi eft naturale,non ergofidlim. nant filfum nos inuenimus,natura no indidit,caligo atc^ hebetudo noftrorti ingeniorum iUud peperii. QMie ueritas humanigeneris in [enteima de uniuerfalibui inteÜigendaeft.nam in fingularib.ßÜipoteft. Cort« nvanesenimille animoruum conceptiones degene^ falibus funt. Secundo loco uidetur pojjc poni,quod partimaximteprobatur,quodoptini£,quod fandtf fimte,ideflijsquiluccmaniiniuel conftitutione fuo rumcorporum hauferunt maiorcm ac puriorem^

deincepsfludijs, dodrina, meditatione, eX perimentis, ufu rerum probe ac diligenter annotet to repurgarunt : quorum interdum utemur teftb monijs ad noftra con{irmanda,ut qui humants tantu fidütUbëtius Ct fecurius acquiejeat, quü rationé nojiràqs uidebunt cofentirc qu£ naturiC Çunt uiri-bus per exccUètes uiros cxculptatCT eo uteinur cre brius,quo potiores rationes infuam tilt fententiant attiderint, utratione flemusmagis quàmhomine.

je IOAN. LOD. VIVIS ne elsgerc Hide Amur noftro arbitratufuffragatoreH atqi ea de caufa ß manißHa ratio tUoruin diâis re' clamauerit, corruptumiUomm judicium oïl ende' mui. Quôd ß humunæ fapientite fedlatores inter f( tiilfcn[ertnt,quodß,ciuntßepißmte,cr ratio àueri' täte flabit,c^ nos ßecundum rationem promtnciabf mus de cauja.l\lilt;^uibus enim dijJentientibuStUtuC' rum nullus eorum teneat quandoq^ cuenit, ut autf plures quant unus teneat non euenit.quia uerû uni' cumefl,ßlßumuariûcr multiplex. Qu^eporrà felt fibusfunt obieüa,ea ratione non indigent,fed expt ritnenco,prouifo,quod doceri à philofophis folet,ut fenforium ßt beneaffèHum, turn fenßle ac mediuflf ad fenfionem congruentia.PoSlremà rationes eas i)t pietatedebentuspro potioribus redpere, ad quid potioracmtelioraconfequunturteas autem reif' cere,dd quas mala CT damna. Nam ut de Deo opti' mo optima queq; debemus cogitare aefentire, itd credtbilius efl fieri ab eo femper qutenobts fint uti' lia.quàmqutedamnofa (S' noxia : ç^ut opus lüiid eflnaturaCj'rerumueritas,utrtqi conformius eß quod bonum ßt er conducibile. Sum m rebus diiû' mspenitifiimaquiedammyïieria,ipfifoli neo neC altert cUiquam explorata, ad quorum rationem Cf caufam humanamens non affurgit:uelut degenerO' tione filif,de procejfu intus fanUi, quomodo muwiid

DE VER. FIDEI LIB. I. J7 wimdui t« hanc puîchritudtnem zr admintbilitatê extitit è nihilo, guomodo fu^entatur,curnon pri-Uiconditui,curnon pàfi. turn 'm ijs ijUie fub fenfiis noüros umiunt.Quî fit,utgrMilt;ideorfu,m,furfum firttnturltuid,non poticu è diuerfo ; tot coeli,totß~ dcra.noti plura aliquot,ncquepduciora ^quamob^ rem homo fie edttus,curimbcciUo corpore, cytot rebas tndigo,foüicitdtusanimidffe(lionibus creo motus? or alid,qult;e funt Dei unius.ingenium noftru excedunt.Sapienter Socrates,QUtcfupra nos,nihil ad nos : id cfl,qu^ humana mens caperc CT 'mueUi gare muUa arte polefi,prietermittamus. Hlt;cc tarnen quie rationem omnem excédant, ea dicentis autho-ritds,quum fiterit oRenfa cr confirmdtd,frciat cre dibilia. Quid^quôdfiepenumcro non fuccurritani^ mo ratio in ijs qu£ altißima cr fwprd omnem inge niorumaciem credebdntur,poüea offert fe ultra no quafita.Sed 'm his adeô occultis fuffecerit cr con' trarios refiüere,^ dilucidè exponere noSlra,quan t««! quidem res ipfa patietur.Diuini confilijfi qui ^ttulerimus nonunquam conieiluram probabilem, ^it uelutgratuitum auiîarium, Nftw quum homb ff^s çr dngcli omnes,tum cœli ac mundi uniuerfitat ^pffdfimus Dei non pojfimtus per nos ipfos fan^ ^'^’’^iüudconfüiumaffequi, quod creationcmrc' «■wn antecefiit, eô enim ad res producendas addu'

lt;Si« eft Deus. (yua: uerô priera fuut re ^ua^ue/tf non poteft res tUa co mprehendere, nifi doceatur eo qui ipfam preccefjerit. QJiapropter diuina intima non atttngit fuis ftcultatibus noUra mens» nonmodèhtec quienunc eftuitijsdcprauata,amp;op preftd denfa cdligine,fed nee lÜa purior, qua prin' cipalefcelusadmifit. Si quid peculiarius à Deo tra' ditur,id cum aclione gratiarum accipimus, reliqua in occultofunt nobis,Deo foli fummo c/ prapotetf ti expoftta etr aperta. Moft petentidiuinam ad coH tuendum ftciem eJ“ maieüatem reftonfum eft call' tus'.Nonuidcbitme bomo,G!‘ uiuet:pofteriord tnea uidebis, ftciem autem meam uidere non pote' ris.PoSlcriora Domini,opera funt illius,per qua d' lij alijs fublimius aut demiftius ad contcmplationent iilius quandam uelut per gradus afcendimus. Solent ft reélàintueamur, caligabimus ? fin obliqui iüius Viamur ftgt;lend()re,cerneinus fiicilèquacupimus,(^ ipfum eundem confiderabimus fine oftènfa nohrb ftc Deum nemo reóiè mtueatur, ne à fulgore ingenti amplitudinis maicftatis opprimatur. Per res ab ipfoconditM, in cognitionemiUius quampiam twlt dijficulter perducemur. Quacunque enim ab autho re filmt aliquo, ad imagmem iUius exiüunt, qui c' dit,fiue ea fit corporalis fiimilitudo, ut’m gigneme itnimali, in igni combifrenti, zr eiufmodi : fiiue 'm' hrnntiunt

de ver. fi DEI LIB. I. 3^ lierentiwm corporis, M quum quid aib alio cidfit, uut refrigeratur ; ßucßiiritalis eaßt imago, qualis cflin pingcnte,in ledißcantc, ZSquot; qutc funt eiusgene ris. Loquor de ijs quidem qui 'm operaitdo nonß-rimtu£_temerè,atque utßrs tulerit, uclut pueri G!quot; demëtes : fed qui aliquid animo fuo pr^Rituerunty quod fequanturGT petant. non quod domus animo ßtarcbiteäißmilis,fed eißrmte ac figura; quam tl' le animo concœpit, ßbiq^uelut exemplar propO' fuit,ad quodexternamflruduram acccmmodaret. Quapropter quum nihil fit, quod fapientius qua:-cunqueeficoUibituminfiituat gt peragat, quint 'Deus,fit,ut nec finis certior fit cuiquan^nec magis defiinata. idfi fi ita cfl, omnia qute ab iUo exeunt,ut cogitatibus tdius reffondeant,crfitmiliafint necefi fe eft. Pit cogitatus lUius non ßcut 'm nobis inharen-tiafunt,fedipfe idem.nihil enim efl'mtUafanâana turamifi ipfa eadem purafimplicißima, fuifemper CT ubiq^fimilis, nthilq; efi 'm Dfo nifi Deus. iüius ergo fimilta funt omnia,expreßius quidem autdilu tins alijs alia,fed certe quidem fimilia, et uerô.haud aliter quim qua; imagines ab eodem ßgiÜo GSquot;'m ce ra, GZ in luto, gt m membrana, Oquot; i« argiüa im^ primur.tur,0!“ ßitonaique per,fiicuè omnes, figil-Ium tarne uero refirimt. ticet ergo ex coditis rebus conditorë aliquatenus cognofcerc ato^ intelligere,

ut patron ex jilio corpM ex imagine, piâoretu ex tabula,architeâum ex dama. l£tlt;^u^ de mutt do hoc fumuntur ad Deum argumenta, eiufmadi funt ad ueritatem Dei,lt;j^aales rerum imagines funt Dei, tenues certèac obfcur^e, fed tarnen uerai tametfi turbatur crebrô mens noftra 'm hac coUe-äione, dumuel non faits quod conueniat attend dit, uel parum reäe iudicat de rebus creatK. Ndffl qui coÜeiluruscogniturus'queeftpereffeda caU' fam,)i 'm natura e^eäißllatur, çr 'm caufa uti fàl' htur neceffe efl,quoniam prauimt fiindamentum po fuit.Vnde tot errores de Deo,quöd i« cenfendis il' liui operibusuehementer efterratimi.ut quod cat' Ium agat omnia, quod ürtuna multum dominetur, quod non proff^iciat Deus rebus humants, huiuf modiabfurdißima ; propterea quod cali er homi' numcrßderumnaturasatq; mgenianon fatis co gnita haberent cf explorata. Hite D« per oprrrf tpßus mtelligentia er confideratio augetur luce ad mata,er arte quefita, uel acumine ac bonitate 'm' geniorum, uel doärina er mftitutione, uel ufu CT experimentts, uel Deo ipfo docente. His enim Dei nuineribusmaiores 'mueniunturcrefficaciores ra tiones,tametßnunquam ad plenum perßätmt. l^am quit perßäionem cognitionis m tanto inter' uaSo pofiulet, qu,e non efi 'm ijs qu£ cemimus,

ntttnibui contre ilamiif cr uoluimm ƒ aufu-fl tarnen/pondéré certiprtifirèijuæ in hac di/putd tione a/feremiK,quàm qua in omni philo/ophia af~ feuerantur : qu£ philofophia non opintonibut fe et conieâurisgloriaturnitiffedfcientiac^cognitio' ne certißima nbsp;nbsp;compertißima.Qtiod fi fiirori ext

ftimatur proximum, pro fidfo uano répudia-fe quicquid in difciplinis uel nature, uel rcrum hu tnanarum non affiequimur, quanto erit in rebw di uinis fiiriofiut f tiihil efi quidem in fide nofira re^ coditum adeo etab/lrufuntmy/lerqs, pro quo non fine rationes magn(e,mult£,ualidißim£:fed nos pa rem adomnialucem nonaccepimus.

Memini/Jequoqueleâores uelim,meer hominem e/Je, univm hominem, nee omnia per me af fequi,nec omnia qua ali/s Deus oftendit legi aut re-cordor : ne plus à me uelJperent uel exigant, quant ab homine mediocris ingeni/ atq^ injîitutionisme'ue fantam tamqsindignam ficiant iniuriam ueritati, ut tllius uniuerßeunius ingenium uelint e/Jè menfu-ram.ltaquefieripoteritiUt rationes aliquando in-ueniatleâor inhocoperenonfatis animi fuiexpe äationi rejpondentes'.non erit hoc pietatis uiciunt feduelmeunt proprium, uel tenebrarumhumante mentis.

meuter erat prædixiffè.aggrediamur tam di fputationem ipfam Chriflo propitio. Adhom'mis ue rumgermanumq; inucniendum finem,opertepreci' «m ß(erit,ut hominem ipfum, humana^ omnia pn^ gulatimeuolutaatq; cxplicata proponamus nobis anteoculos.Primum omniumnafci hominemuidc' tniis,tU/mali,ç^ crefcere,qaod untere nuncupatur: ljocei eft cian flirpibut comune, diflinilü à non ui' uentibus. Vis ergo ei^ßcultas eft'm co aligna, per quä uiuit,ciuie ijs negata eft quiC no uiuunt. Ad hac tititurfenftbus externis çx internis,'m quo à beÜuis nihil differt,diftèrt 4 ftirpibus.Aliquis ergo 'm co eft uigor,cuiui ope ailionibui iUis fttngitur, qui no 'm' eft plantis cr herbis. Veniamm iam adipfius prO' prium.utiturconftlio,ratione,iudicio,ftrmoiie,quie belluis non ftant attributaMi eft à philofophis dccla ratum,cr res ipjd o^lendit.Aliquid ergo habet,quo carent reliquce animantes : per quod animal eft hoc rationale, catera fttnt bruta muta, rationis ex~ pertia.'Eauise^ßcultas Aliens dicitur,ft:uP.atio, qua una homo cenfttur,alijs omnibus non dißimilis rebus ianto lt;tb hominc interuallo ftparatis,faxis,ar boribus.

DE VER. FIDEI LIB. I» 4J loribui-.belluis. Habet in mente fitniliones duiii : al teram,qua in bonum tendit, uoluntatem : alteram, quam huiiK uelut confultricem ejjè nupq- diximut, indicium, (iueingenium, qu^e quid uere or bonum (2quot; malum (it inquirit. Volumtoi exÇe qualitatêho' bct fiullam,tali5fit omnino quale id quodamplcelif tur.ß bonum,bona:fin maliim,malaAlîic efluirtuit hic iiitium.ïn ingcnio fuccrefcit, quum non exerce^ titr,igiwrant:a, qute c)i uelut tenebrte. quum autetn probe exercetur,peritia,qu£ efl tâquàm pura lux,, quum autcm praue,pcruerßta( cr corruptela, qutC eft ccu lux qu£ in lucerna ex oleo ardens medicato, uarias rerum imagines obijcit oculis, ut capita a/i-nina,uitulinauineam per pan été expan(am,(iüttq; intuctes ea ipia qu£ uera deberet o^endere. In ani mo,quem communem(icimus cumbeftijs, (un/fett fus interni,imaginatto,phantajia, exiftimatio, me~ maria, bine affedtus uarif de opinioneboni o' malt, pr£(entis ac uëturt,l£titia,mceror,cupiditas,mctiis, O' alia qu£ fubtilius exequi no eft loci huiusAam 'm corpore funtfenfus interni, in illis integritas o' ul' gor.tum integritas membrorü,fanitas,uircs,roburf ft!ecics,habitudo,o' per fenfus uoluptas inft{fa.l'O' ris ad nos ueniunt quibus conferuetur corpus, ea ex quibus eft concretuet coagmentatü.Sumimus eniin ex terra, aqua, acre, O' iÿte, qu^huic tueitd£ ac fùlcicndit

ftlàendæ compoßtioni conducMt. tum quibiu re^ aipnetur ßtnitMamilJii uel nutans, ^bu con-firmetur, (juibus ßnguli fenfmm uoluptatibus Crdeliçijsfibicongrucntibtis titiUcntur motuquo Jamfuitui amp;nbsp;iuatndo. H£cprlt;ebuit natura. Noj noüra,primum pro tcneritudinc atque imbcciUitate corporum neceffaria, indumentum, l}abitaculaànjîrumentae]cercend£terr£, çx lt;iuo' dämodo cogëd£,utfruilusfi(ndat-:acueluti debitor reddat creditum:tum quod uires naäi ejßenius per-exiguaSyaddidimus nobis adiutores, facioSyami' tos,adtniniRros,tum ex beÜorum rabie feruos. cr alioqui nati e:}quot; compoßti eramus à natura adßocie tatemyquod beneuolentia e:}“ fermo indicant. ïam ad procrcationem fobolisßimulat nos natura, ut con-ferueturgenus.itaque uxores afciuimus, unde nati liberi-af} uxoribus afßnitates ort£, à liberis confan guinitates oquot; propinquitates, ey charitatis mutute nexus.ex (bciabüitatecatusct'congregationesho ittinum concelebrati : unde pagi primummde oppi daurbes^ extiterunt nonfolum amore coniungen te homines,fed interdît malts er neceßitatibus,dum cogunt fe 'm unum ij quorum alij alijs ufuipoßmt ef fe.Ex malitia er iniquitate hommum leges funt or tiCyCTiid legum tequitatts^ conferuationem magi-Hratiacwnipote^iite conüituti ad comprimendä

maloriM. ad pro{gt;ulfandant uerà uimbo fttlem,criniiiriam externam arma inuentafunt, Cfttiultitudoarmataeff'ecitbeüum. Qui ccetuizf multitudini iüi profùijjeti honore affîciebatur, tum ad référendum ipfigratUm.tum ad exemplwn alio^ rum.Communic/itioniautem reruM à primo feruie^ bat commutatiodn cuùk locum quwm ret effet uift impedita O' inexplicabiliifucceßit numus,qui ow nia extequaret.Tum ut homo inter homines agebat exnaturali quadianDeißmilitudine,quamnos de-prduauimus,orta efleupiditoi èxcellendi:fed excel lentia dégénérante ad res inanes acßlfai, dum cor^^ ruptè de bono decemimus, alij enim bonum pofuc'^ runt,ac proinde prteflantiam m forma,alij «i robo re,alij in animoßtate.ßicrunt qui in rapinis ty cae-dehommum,quiinlufionibtK,qui in honeitategC' neris^qui in nthil fapiendo, cr uita beUuarumprO' xima.alij etiam honorem captarunt, non infitafr^ lum ciuitate,fed procul apudexteros : non fuo tantum teuOffed ad pq/leros, qu£ gloria nuttcupatUif-Signa honorum cr exceüentite excogitata permtii ta,in uerbiStin nutu,ingeüu,intoto corpore, mlo co,dum fedimu5,dum affurgimuf,ambulamus,tran' fimusAn his omnibus immerfitfecriudicandi pro-uitas,cr cupiditas infatiabiliipermifcuit omnia,co fifdititorßt ad fines tum à natura ipfa t turn d reâa inuenfione

4d IOAN» LO D» VIVÎS tntieniionchoininitmdlienißmos.üon pojjiim pcf fequifinguU,quodeffèc opens immenftcr in pr£gt; fens minimè ncceffarif ç^uk hic non cogjtur excld mare : O homincni mtferum iumentivtn-qMs teadeô onerauitifed no eft ei onus ab alio impolitS,tpfé fjbi afciuit,cr fuis manibui impofuit. Hic efl homo.hæc humana. Dil^iciamus iam ubi e]l eins finis, rincm uoco,ad lt;itiem refruntur ctetei-a omnia, ipfe ad a' liud nihil. Quod ut excmplo fat manifè^imi, prie^ parationi nauts finis eft nauigatio, fed non poüre-mus : neque enm ibi ftiiit deslmaiio animi.nauiga tionipropofita eft pecunia, neque hac poürcma, quant uideîicet alterius rei gratia cquier'mus : nem^ pe ut uellem p.tremits ez alimenta.alijs ucrc),ut fer uos domos,rem fàmiliarem amplam : aliis ut gerät bellum, ueldecttsftbi concilient Câ authoritatem, ut eft cuiufque animus cupidita,s. Et cibiutn expe timus,qucgt; reâè ualeat corpus,aut animus ; nbsp;nbsp;re^

(tèuolumushabere, ut probe fùngamur aóitoni' bus quascupiiitus, crh£ altorfum tendant,uelun^ de uenerant reflcdluntur .Non j«/t£ itaque hi fines^ quos hic quairimus ,fed ultimum tUum in hominutn tldlionibus inue^iganws, ad quem tanquam fvM' tnumprd^antiftimum tendant omnia:ipfefui tantum gratia qu£ritur,non aliorum, qui finis bof twum nuncupatur. Olim qui philofophiam profit tebantur.

DE VER. FIDEI LIE» J» 47 teii(ntur,piirtw contradicendi ftudio, partim fui oiicntandi,partim (juàd non codé omnes modo coït fiderarent hominem,uarios depixeruntfina. Fue-runt qui uoluptatem paneront,quôd ad earn belliie omnes,ut noRra animalit pars',ceu nutu [uo ßr rentur pron£. Adiecerunt alij indolentiam, eamq^ prlt;ecipuam ejjc uoluptatem dixerunt : alij fanitatë. Cinidam fenju magis populari, nihil ejji potiui aut prteüabiliui arbitratifunt opibut, honore, poten ■ tia. Alij penitiuf in/jgt;exeruftt hommis naturamß' nemc^ i« animo ejfe oportere flatuerunt, nempe uir tutem, qua componitur ac jormatur animus, ne i» motut illos inconditoi ac turbulentes intumefcat ac tumultuetur ; hi ßerunt Stoici. AriSloteles altius a' feendit ad mentent,cy quad in ea exiüimet efje op' timum,uidelicet contemplationcm rerum maxima' rum,id poRremum efJe cenßt in bonis. addtt uelut appendices corporis cr animi, uit£ feu bona, ut ipfeuocat,feu commoda,ut Stoici.Uie due nationes ex dijfutationibus Socratis funt nate, quas literis mandauit difcipulus eius Plato,qui in con^ituenda beatitudinc hominis uarius eft er incertus,tametß quibufdam locis plus uidit quàm reliqui omnes phi' lofophi.Aitenimalicubi,uirtutem doëirinam^ pr£ cipuum ejfe bonu : alibi ueró,contemplationè opti' mi,nempe Dei : alibi fublimius elatus, amorem eius

atlt;^ imitationcm effe affirmauit. quod diäum quid umtati eß proximum, adpo^remum dijputatio' nis re/cruabimus. Relique on^nes opinionesacfc' iltc iam oliin alite aliarumtelif confixlt;e, mentationibiâ refutatie funt. Facilius enimcuique fiiit contra ßlfivm dicére,quàm uerum inuenire.Eo' rum rationes hue adßrre operofum eßet nimis, çf fuperuàcaneum.Attingam tantwm aliquas non ex il Itsfubttlibui atque intricatisßed cuiufuis captui ap tas cf conÿ-uentes. Confiât homo^ uti nuüuf igno' rat,ex ammo ey corpore.Finis ergoiDiuf in extern Uis rebus nonpoteflßtus eße,qute neefunt in homi-ne,nec quicquani funt hominis. ey ea quum hominis gratia ßnt quiefita çy parata omnia non pof-funt profité finis eße hominis, contrà potius homo f ft illorum finis eÿ caufia. Neque enim uel pecu^ niamuelpoßefiiones ey opes alias quterimus propter feipfaf,nifi quod adßrunt uel deleäationemf uel decus,ucl ufum aliquem ad neeeßaria. Hf c igi-tur ulterius pofita funt,quàm dtuitite. Quodfi hac abfquenumis liceatconfiequi,pauci numos attinge-rent : ut reges ey proceres magnanimi,quibus cum pecuniarum ufus omnts abunde fuppetat,ipfi pecu-' niam nec contreiiant unquä, ac ne uident quidem. Quöd fi externa quta homini feruiunt, eiusq; gra-tiafuntinuenta.nonfimt curfus huius meta er Ceo-

de ver» FIDEI lie» I. 49 puf adionu, eddem ipfa de cau/a ncc in corpore u~ tique fitum erit koc de quo loquimur bonum. Cor^ pus enim omnino feruù dnimo.ut ueilis corpori, et ttnimi gratid corpus curatur. Etegamer Salufliusz Animi imperio, corporisfiruitio mugis utimur : ul terum nobis cum dijs,ulterum cumbeluis commune ffi. Et uolumus bene uulere corpus, gt fenfus hubc' integros,uoluptutihus^ perfrui,ut melius CX fult;t ttiusfit unimo, çy liberius uc reélius fitngutur fuo munere mens. Quis efi enim qui quid dementia fit tion ignorons, fi duretur optio,eligeret firmißimunt Kiletudinem, uoluptutes cy obleilamentu fenfitum omnium cum dementia, quiq; non multo malit re-fdperequàm reilißimeualereiimoconßenßu ge^ nerts humum confiât nuUum efie grauioremmor^ bum quùm infianiam dnimi,cr morbos omnes animi fieuiores atque atrociores effe quùm corporis,mar

deuitandos. Deniq^ uelipjo afieiluhominis Zr leui animmaduerfione eorum quteagut, perjpi-ouum fit cuihbet,'vn unimo efie ^ominutum, iw cor' poreminifierium.Quodfi corpusmuncipium efi fiel udminifirum, uel (ut alij loqùuntur) infirumen' turn unimi, quis tn eo quod uiliui ey ubieiiius efi, beutitudinem coUocet prafiuntiorisiPorro fi unimi Ifutiu fimt corporuliu, finis horum uniinus erit, tion ècontrario.Scd fintm profiâô cuiufq; rei pro'

primn ad eam pertinere parte oportet, c[U£ cft cui' ^uereimaximepropria.nantßi/nre cum alijs cot»' nwnts e^ct poßttn, idem eße poßet diuerÇarum rcf rtrni finis,er communis Ulis cuiq^ ißarum propriits, ^uod fieri ncq^uit.ttacj^ fittem homini pecuiiarem ZX proprium ex ea efl qu£rendivm hominis parte, qua homo efi homo à cateris rebus omnibus diflmäus. Hoc potf/i exemplo commbftrari. ß cui uerfato in. tdta communi, homini acuto ei' prudenti, qui nun' quam tarnen cultelium autgladium uiderit,cultellus igt;lferatur,nec uUo indicante quteratgladij ufium, amp;nbsp;quem infinem MrumeiKum iùud ßt paratum,non »« eo ponet ufum quod ßt oblongus, non quod mu' cronatus ( nam ei' multi badÜi fiunt tales ) fed ineo quod ei efi proprium, nempe in acie:ßcin honüne quis fiatuatultimutn bonorü in corporej quod cum fit ei cumbeUuis commune, etiam beatitudo homi' ttis brutorum eßet beatitudo .quod ijs accidere net eeße efl,qui imdolentiam gt;nbsp;qui ualetudinem reäam, qui uoluptatem ficerunt extremum in bonis, ut in beatitudine beüuas ex homines aquarent, quos natti ra tanto interuallo feiimxerat.Eft ergo fummum bo norum ad mentem pertinens, et in ea eoüoeandum. Qitidmagis conuenit, quam ut idquod homini eil fupremum ei' optimum,in eo reponatur quod efl in homine optimum ei' prteftabiltßimumi Id fatis intel lexerwt

Icxo-«f ArifloteleS)Rcttdmici,Stoici,tt 'ntani' more(gt;o[uerûthuncfinê.Stoici,uirtutëdixerut ejji qua mores coponutur,ctregü(ur prau£ animorü per turbationes:fed h£c in parte humili uerfatur animi» qu£ nobis cömunis eß cü beUuis, Nfc «zrt«lt; effè pa teß ultimü bonorü, qua nihil eß propter uitte inco~ ntoda laboriofius,terünoßus, calamitoßus. ^onü nim in quiete /itü eß,et deleilatione, Arißotelesßc culaturaliquanto fublimius et logins. Huie duos eße placet beatttudines ciuilë et politica unam,alteräfi pientis priuatä:et tria boHorü genera,animi, corpa ris, et uitie, feu externa. Summit iUudfapiëtis bonü, quodqi neunen hoc mereaturßne addito, perßäunt fuisq; omnibus numeris conßans dicit ejfe in mente» qu£ exceüentißimum eß in homine, er maxime di uinum. Huiusuero prtecipuum opus eß contemn platio. haue ergo ejfe fummam foelicitatem conclu dit. Aliquidßrtaffe diceret deanitnis corpore folu tis:fed loquitur de hac uita. in qua quid tandem pO' teß comtemplari animus tanta mole corporis onU' ftuster obrutus, tarn denfis tenebris oppreßiis S quäto minus pulcherrtma illa et prteclarißima,prti fertim quü eius ipßus uox fit in prima philofophiU ntagno applaufu ab omnib. coprobata, acië mentis noßrte non aliter ad manifißißima naturæ caligari fy haHucinariioquàm noàute oculosad fitlgffrent

IOAN. LOD. VIVIS foUs. lam quantumlibct uel contemplari cotwit4 rif, uel uirtutem fe^ui,duertunt, aut faîtem'Hi' terpeUanttenwleftißimee neceßtiatcs corporis tuitabües, qutbus fuccurrendum efl uelis nolis. It4 figt;eciofa ilU CT ßxlix contempUtio uel exercitatio uirtutis rebus abieäißimis cedit, nbsp;nbsp;cogitur de cul

mineillo beatitudinis uel deuolui, uel defcendere. Qu^m uero conßentaneum eß'm eoponerefœlici-tatem quod eft pene nullius icx in primo libro Mo ralium dicerc,no dari beatitudinem d firtuna,quod bcdtitudinem parßtcommuaem eße humani gene' ris,^ ädomnes pertinerei cmodßtibi Ariüo' teles 'm mente fcelicitdtem coUocdre eß uißum, cur uoluntdtéfolam defertamq; omittiSiprlt;tfcrtim quü ipßßtearis cognitionë omnê propter dppetitü eße ri Hdturd tributam,tdm iw fcrwto quàm 'm honüne.co gnoßimus enim bond et mdldM htecduerßemurßüd expetdmus. Stoici noluerüt bond dppelldre,qute cor pori eßent utilid:i:x lt;}U(e funt repertd d nobis m ui-td,comodd nücupdrüt,et utilitdtes.Sedd Cicerone et alijs ßdtis eß oüëfum,qult;ecû^ ufurpdrèt nomind,rê tdmé eódë recidere. Quod fi 'm hdc uitd uelut cocen tus quidd et hdrmonid exigitur omniit bonorti ddfce licitdtë,tdlëutiqifoelicë cofingut, qudlis nodü quifi qudmfitit, nunqudm crit,dc ne eße quidem poteA. QUippe fixlicitdS hiec confummdtio bonorum in

IM KiW bac nuüi potejl cuenire: o' ß qttii hominem intui ac ßrii inßiexerit, ßcile intelliget finem nullum habere in uita homine dignum,^^ in quo poßit cotiquiefcere.Quod fi quafine carcnt ipfis congru enti fruhraßunt parata, neceße eft proftâô aut ho minem ßuSira eße à tanto authore Deo conditum, V 'm hanc uitam quafi 'm peregrinatione mißum, aut 'm cxilium. Vana ftmt qu£ ufum fui atque utili' tatem uel nullam pr£Rant,uel perexiguam, req^ ip fa indignam,qu£ nihil habent intui quodproßt,ni-hu quale prte feßris oüendunt, ut uanie buHeßn-tium,cr' auen£,crlufui pueriles, quid creatumef-fet à Deo uanius er 'mutilius,fi prêter uitam hanc nihilhaberettldueröfidefapientißimo Deo nefoi eftexiüimare, alibi ergo quterenduseft hominis finis,non hic : er ne res uerbi ignorantia claudatur, finem ex confenfu omnium philofophorum, quod res ipfa docet, appeHo, quod perßilum hominem, ac beatum reddit. Huius conditionis funt hie,utßt homini proprius ,aceade caufa 'm optima illius er prlt;eRantißima parte ßtus, ut qui unus fatis ßtad ß licitatemiquod autem ßUeitatem beatitudinemq} dUaturum, maximasutdeleilationes importetfinç uSa moleilia uel perturbatione neeeße eft. Adde hu,utßt perpetuus,necaufirripotcft.îJam ß quis metiu interueniat ne amittatur, is metusßlicitatem

dtluet (T corrumpet.Ideo inlui cuiufq; tnanu pofï^ turn efjè oportet, aut certè lUiia de quo exploratS i)abei(mus,daturü eü quoties twbis libuerit. Si quis hominem contempletur mhac uita, inueniet nihä mitiM d(Jequi fincm fuü,qudm illum.CorpUf efl im~ becillum(brtitus,friigile,cr morbis ac mortis gene ribus intuimeris obnoxiumiteui breuis ac mcerti.cui exitus ftngulis momentis plurimis cr unrijs de eau-fis impendet.Brutis uerofirmiora fi^ntcorpora,mi tuts concujjd morbis, er letds diuturnior ; queßiit Theophrajii cf quorufidam diorü querela, dum in fdpicntitecurriculo multas paterentur moros, çj- in terciperëturpriufquam metamatt'mgerent. Forma opiniontbus conftat.unicuiq^ animanti facra eft fua firma, omnium pulcherrima : uetusq^ diëiü eÄ, Suum cuiq; pulchrum.per quod fignificatur,nö con fentire inter fehom'mum iudicia in flatuendo de pul chritudine.Qjfid ft res coloribiis cenfetur,pauoni' bus cedamus,!::?' multis auiculariim, atque etia uer tniculorum. Deinde que nam fcelicitos efl,que mi' tiimum prodeftpoßtdenti,plus deleâat J^eäantem quàm hdbentem ? Quid, quid eft res momentaned, corrumpiturmillecdfibus, morbo,etate, plaga, ulcere,papuld,dfole,à uento,ab efiu,à rigore.Vo' luptdtes corporis breues,et plane momentanée,nec nnquam mere,fempcr mokftia comifte amp;nbsp;contem feratlt;e.

DE VER. FIDEI LIB» I. ƒƒ pertüæ.Kelinquimt uerà pofi Çe mœrorei» Cf bos.Brutd iUii O' pluribui, o' maioribta o' diMur nioribui ^erß-uuntur : quippe qu£ undiq; uoluptd' tts cSquirimtiO“ abiediores [unt ad eos fettfut qui' but potißhnum uoluptates capiuntur,nempeguslii O' taäum. Addc quöd cm fumunt fecurè/ine rcue^ fcntia,ßne reß^cäuDcio' hominum,finerepug' nantia mentis, qu£ prauts cupidinibus réclamât, Quodft in lüis effet fxlicitiK,l'celiciorfieres quo cis O' diutius O' crebriiK utereris. Atqui tivm ßs ttùfe fior. frangitur enim o' debilitatur corpus, animtis ^utc in belluinam naturâdegeneraf.utfcclicitiis tua mhil fit aliud,quam ucrti in pecudc. iiec lUos ipfos fuos fenfus dele£iationeafificituoluptas,nifi tnodera tus fit eius ufuStO' rants ; quemadmodum eft apud quendâ poëtaru,Voluptates comendat rarior ufuf, Cuiufinodi porro fit uoluptas exiftimanda, declare ttit confcnfiis generis humani,qui tegi iüiss, qui dißi tnulari atq^ occultart uobiit, nee eft ulluf qui degu^ ^tautlibidinis perceptis uoluptatib.glorietur : ni/i ftrtè infianit,O' pudorëomnë excußit,hoc eft(,ut Ci ^ero dicipnominefit homo.no re.Nam quifquis hii habet fenfiim,qu£rit tenebras,o'ubidelite ftat, etiam in ijs qua; funt lege ac iure permijfe,ut quüconiugesdantoperaliberis.Qutn etiaphilofo pbiEpicurei,quiin uoluptate beatitudinemfum-

namcoUocarunt, zxfiàprimodccorporeK uolu-ptatibui loqui ac fentire fe efjent profißhutEpica^ rufip/è,non tarnen craliorum philofophorumue' xationcm CT uerecundiam humanitatis fußinue' runt. Itaque ueltim ei addiderunt honeflte matronie, pr£cipuM,cr uerof, er ßolidM ejjè uoluptates ani' morum : de iUis ße loqai,nlt;)n de hac abieâa cf br» ta.Contralt;iuos dijßutat guum alij, turn w. TuVius. Sed ad nos nihil,quibiKfatis efl corporea uoluptati predom nbsp;nbsp;dignitatem detraxilfe.iam comedere ip

fom,z^bibere,quim res eflmoleRa,toties,tdm diit repetendum : Cf ubifinitom eß,abit deledatio, re^ linquuntur ruilus, excreatio, meiere, excernerct grauitasfomnidnquonihilhomo differt ab arbo' re.Si nimium ederis,aut biberis-, aut naturie purum congruentia,labor,moleSiia, morbus, dolor, mors^ Aedificatio,res ridicula,ldpidem lapidi fuperpone ■ re, tignum tigno addere, bacittum badÜo,flipuldm ftipube.Veües pudoriconfulunt. Quod bonum eße potefi m eo,quoßlidus careremus,ß liceret ? Hlt;fc c«0M «o/ÏM infirmitas inuenit,no praflantia. QUan to funt meliore conditione, quibusbacnon funt O' pusmeni^uequid poteft efjècirca corpus,aut m corpore bonum aut expetendum,quum ipfo noüro corpore nihil fit turpius, nihil ietrius cr foctidiasi' Toßat quis cuticulamjuidebit quanta [ubito exiftet foedititf.

DE VER. FIDEI LIE» b faditlt;if,qult;£u»dique perotnnes corporis meatut, tatiijuam per cloacds continenter fcaturit-CiU/ie ex^ terna funt prteternaturalia, qu£ naturdlia perpaU' ca funt cr exigua,nempeguîs corpus aliturcrtcr gitur : cæterahumana uanitasinuenit, er hos.dein cepsdelicijs O’ prauo ufu auximus inimmen^um, cffecimusut iUis indigeremus. lAultiegenteshis demen{i£ no^rtc inuentis nonutuntur,neciniUr g^ntßciliusqi ßUcius lt;etiitein degtvnt tanti pon^ deris expertes.liam opes, honores, dignitates qui quxrunt, autquiqutefitas tueriftudent acconpr' uarc,quM multis o' uarijs fefe meierijs inuoluûtl Quid, quod non funt in manu o' potentate poßi^ densis,firtuitafunt :qui défi derat o'ujfc(iat,ple' runquenonconfequitur. confiuunt ucroadncgli' gentem,atque etiam interdum ajfernantem. Adde his,quàm multarum mimicitiarumfunt caufe ac menta,i/nuidia competitorum. unde no fingulorunt wodo hominum turbatur quies,fed uniuerfa: ciuita-tK,acregni, o’ prouinci£totius. minoribus uero quanto funt odio,qut fe ab iÜis preini cenfenti

Age uero,quibus tandem de rebus eft tanta cU-gladiatio,tam acerba contentio^de leuifiimis ac mi nutiftmis,de pecunia. Atqui ea perfe nihil eft, alibi ex auro,alibi eft ex argento,ex iere,cupro,orichal' (o.ßit aliquando ex foleis calccorum,€ft in quibuf-

dam orientii ciuitatibui exßhis, certo numero lU' {iributii arbitrio magiRratns Mtprincipii.Et nuh io ufus fit idem, quid refirt qu£ fit pecunia iqu£ ad paranda ea efi excogitata ,qiubiK corpus quotidie Mget. Ham G'gemmis prima conciliatio precij iiciturfiiiffi gt;nbsp;quod uimdicuntur habere falubrent corporùitaque in nudtas medictnas adhibentur. Er gofemotoufu,nibilrefirt aurum habeas an faxum, adamantem an fcruptvm exglarea fumptum. Quod fi iaRrumentum ek pecunia, res eft utique quwm ibi fiRitur 'manis : utfi quis pennas coaceruaret di' ligenter nudtaStOquot; uarias,nûquam fcripturus, vfus porro necefjarius,exiguitseft, Qi^id ficiüt centum mdlia ducatorum,ubi duo aut tres fufftciunt i vjus fuperuacaneus prauitatem demonftrat iudicij.Quif quis enim fuperuacaneu dicit, co ipfo nomine uani' tatem coarguit uacantem cr redundantem -Accedtt honor,quidreihoceftinam euanefcitprotinus,fi quid ex ea coneris attingere. Aperiri caput, de uia cedere, blandè appeliari, duci, er reduci, htec nihil funt. ftulta opinio er mconftderantiaefficit, ntaliquideffi credantur. Addequod alieni pror' fum funt arbitrij, nempe populi, beHute multorum capitum.i!,ut uariedeprlt;efiantia iudicat, ita hono fem quo non decet applicat, unde non decet detrO' hit, Qu£ poteft ejfifcelicitiis in dliew arbitrio fi'

DE VER* EIDE! LIS. !.. J9 ta, att^ue eo rudi, craffà, ac pro'mde iniq^uo^De no-bilitateuerbum nuüumßciam : quoniam nihil pu-taabhominibui flultiui çy inaniiK excogitatu/mt guodj; minus haberet folidi quad apprehendM.Ma gtflratus cura elî nbsp;nbsp;foüicitudo,ß uclii e/fe uir bo

nus : ßn malus, quie potefi ejjefcelicitas in tyrânide Vodio plufanorumiSi funt hi hom'mum fines,fî ad btec eft homo conditus,quid eo poteü fingi mifira-biliusf quanto beatius uiuitur finehis qult;e aliud prorfum nonfunt, quàmfintes omnium curarum,, mo’esiiarum, cruciatuum animi perennes CT copia fißimi,contra qutefigiüatim multa funt ab exceÜen tibus mgenijs coÜeélaut oper£ fitfuperuacaneæ U la pcrfequi. qu£funt cuilibet obuia, Denique omnia hiecqu£ ad uitæ huius excogitauinuLS fubß-dia, quomodo beabunt nos, quu/m ne tueri qui-dem poßmt à morbis, doloribus, moleüijs, an-xietatibus, frme, fiti, algore, aüu, morte ? H« «VcdcorpiMjitMtiw/p/ö corpore. Scrutemur,ß placet, animum. In cuius parte ima, zx ea qua corpusattingit,funt motus tüi,perturbationes^» qui affieélus uocantur. Hw uerè quid turbulen-tius, atrocius,fieuius ? qui rninimo excitanturfla-tu,f£uas^ tempeüates in toto homine concitant, ut non uideatur iam homo e{Je,fed planépecus aut fira : uitam^ uniuerfam tantum abefi ut beata effi-(ianti

àitnt,utredcllt;int prorfum infuMematqueitmarißt' aiatn.Omnisqi moralls phitofophi^ in hocuerfatur cura ZT labor, ut fcdcntur, ut con^uiefcaut hi mO' tus. Altera fuperior pars acmelior, mens dicitur^ QUte funt ilUus bonai Duo, uti ZT fùniliones dute. i« mteUigentia eftperitia,m uolutate uirtus.In mj* teUigentia humanatantæ funttenebr£,eanox, ut quod acutißimus ZT peritißimus homo affequitur, nonnwltum abeffeuideaturab eoquod noäe ob' fcurißima cemimus lucemis remotis.Scilicet memo ria eflangufla,fluxa,mfidelis, acumen autem inge' nijretufißimum, fegnis diligentia ZT tarda, c^uo' rnodo conßitues in eo ßlicitate,quod uel nuÜiim eß prorfum,ueladeô tenueatqueexiguum,ut pro nthi lofithabendum?Quo magis Ariflotehsfententiatn miror^qui quum nonignoraret quàminfirmæef' fentetiam circa corporalia qutefub fenfus ueniunt ingenijnoil:riuires,finem hominisin contempla' tione pofuit rertimfupremarum, ZT quidem in hac uitaiut nihil uideatur ßciffe aliud, quàm excitare homintbus cupiditatem eius rei, quam cöfequi non ualerent. Ecquis tandem in c£co, aut homine uifus hebetißimi dicatfalicitatem efße, multa acute eer' nereihoc irridere potius ßterit uicium,quàm oüen~ derequid habeat optimum natura, ç^uanto fapieu' tius Plato^quifoelicem cum uocat, cui uel in feneHu

DE VER» FIDEI LIE. I, iSt te contigerit, non ut fcietiS habeat,fcd utreüM opi tiiones dcrebuf.Mterapars efluoluntM, at^ eapo tior, huius per/èlt;^io efi uirtus. çptocirca 'm excdfit loco refidcre dicitur, domina regma omnitmu Eguidem ad uirtutis nomen non pojjum non affur^ gere,çr multum ei deßrre. Agnofco rem elfe unant omniü pulcherr'mâcr prteilantißimam,cui omnes tneritô plurimum tribuant :fed ipfam non propter fe^tterùm propter beatitudinc ïüam fempiternâ,ai ^uam per uirtûtes uenitur.üamfiad hanc uitamre fèrantur omnia, nec uUa fit alterius /fes gt;nbsp;memoria,' refigt;eâuf,profiâô nihil eft uirtutis nomine inanius, ttec aliquid intus cont'met,nifi ftrtè apud caUidos 4' ^utiam commode acfuauiteruiuendi.Virtutes ccn fentur hte, luHitia, ftrtitudo, contmentia.accedit prudentia,quie magis reârix eft zr moderatrix uir tutivm,quàm uirtus ipfa.î^on eripis cuiquam fuum,' reddis depo/itummon/raudaris, non circumuenis, praHas pietatem patrie,parcntibui,propinquis,ne eeffiirijs, beneftàori gratiam, iuilus es : ad hunc tundem modum 'm adionibus aliarum uirtuttmt, [ubis pericula intrépide, perftrs incommoda ßrti' ter,obijcis temorti animofe,ftgt;rtis es.Si hacftcis O' mnia ut uir bonus habearis,ut fis 'm precio, ut bene uolentiam,ut honorem,ut decus colligas,quibus ex rebus dignitlt;is,opes,cr uita iucundifiima compara-tun

tur : ex contrarijs autem ignominici,dedecui,dant' nd,p(xn£ legibus conüitut£ : an non uirtm tua can tio efl,feu cauponatio uerim, non aliter quam naui gatio negociatiojCr bellum quad milites merce-deper/èruntiitahabebo mbono opéré uolnntatent peßimä,nec minus affèquar.imô magismulto quant is quißmpliciter habet optimam, et Çequitur bomt fide reélam confeientiam. At dices, hic efl uerè uir bonus,non iÜe : uan£ funt uoces. Quid e/l enim uir bonus,fi h£c uita (ôlaIßeiletur, nifi inane nomeni quis efi iudex,quis eft uindex rerum intra cuiufque peâus occultarum i blon minus diuuiuit uir malus quàm bonus, er magis ex animi fuifentemia ac uo to. confiilo autem curfu, nihil utrinque remanet : imôpepcnumero mali hom'tnis re^at findatum pa tr'moniü aftutia çr calliditatehoncfîati,liberietia fima iüius tanquà boni ac pr£Üantis uiri Sed natit' ra tarnen er imago ueritatis adeà [unt apud ani-tnos noUros firtes,utuel filfam eS' degenerantë uir tutem propter uer£ fimilitudinem quandam er uC' lut umbram,non poßimus non adnurari, quia uer£ uirtutis uenerationem ac beneuolentiam Deus hu^ tnanispeâoribusindidit.Itaque contra ueram uir' tutem, cuius ope fempitema bona confequimur, ni hil dicipotefi: contra fiilamhanc er adumbra' tam,plurima acutè ac uerè.üanque fi adhocfolivm

DE VER. FIDEÎ LIB. gf tuum ref^exeris, utique uitlt;t noRra , uita erit corporum. At corpori nihil eji per'mde inimi -cum,tic leges nbsp;nbsp;prtecepta uirtutis, per quant ont'

ttiaiBa prohibenturcr interdicuntur quæ corpori allubefcunt:utiwnimrtt(ritô carnent cruirtutem induabus lancibus flatuer 'mt, quartim altera altert eonaretur pragrauare quantum pojjiet. Quödß corpori uirtui efl contraria,CT huic uit^e: fi huic ui tie,profiâô zx ipfi homini. Equidem de ijs qui nia uita concludebant,libens audicrim, quorfum tl-be uoces pertinent magnifiaelanè nbsp;nbsp;amplte,fed ue

lut bullte: fi deos atque hominesßgt;eretnus pojfie nos fiüere,nihil tarnen agendum iniuüè,nihil prauè,ni-hil non ex uirtute. Cuius tandem rei gratia ? Nt fi^ nws(,inquiiunt)boni.Quoriimeabonitastquiseiut fruAus^Nam bonitas moleHaeft, cui corpus cr où mi a/feâiones repugnant. Atqui nihil mole^um Jè' cuttdam naturam,cy proinde nec efficient beatitu-dmis.sm ea captaturbonitas, utcompofitis atümi affieätbus iucundius uiuatur, ea certèJfieitatur ce captatur iucunditas, non uirtus : qult;e negligetur prorfum ,fi iucMtditatem hanc confequi dctur fine uirtute. Diçumt praterea : N ô«»k [apiens,fifime ip fe coficiatur,abflulerit cibum alteri homini ad nuSâ rem utiliiMinimè uerô.Non enim efl mihi uita mea utilior,^ animi taîis afièâio,n(miné ut uiolem com ttKiii

modi meigrdtid. iAirum efi,eos quibus J}gt;es eft po/t hdnc uitdm nuUd,n5 ridere,quum b^c ftribunt dut lo^uuntur.Quid cfudfo tdntopereproftturd eft td^ lis animi affedio /apienti, ut mortem is malitftbi' re,qudm lUam uioldretdut quomodo eft mdgis cott' trditdturdm, quieuocdcur iniuSlitid,qudmmors, quum primd ndtur^ commenddtio fit cuiufque er' gdfemetipfum Sedperguntloqui mdgnificè:Pr‘e' Hdre diem umimbenèfZ?' fx uirtutis prieftripto trdnftiÜMnt quÀmtotdm immortdlitdtem uirtute fepofttd. Ttt«t adhortdittur nos ut reliHis rC' bus omnibus fequdmur uirtutem, cr cito ftqudf niur, c^fdtius eftè dliqudndo tdndem fero,qudnt nunqunm. Omnid htecfunt Udnd^ zrinfruéluo' fd. Cedo,pducisdntequdm morior diebusrenuH' ció uoluptdtibus uitte deliciofe dedo me fc' uene dtque after te uirtuti-.pdulo poft decedo è uitd, quid nancifcor ex uirtute f quis fiterit illtusftuâifsi ïn tduro Phcddridis(inquiunt ) exddmabit fapiens,

quot; No» euro, non ftntio:quorftmid,fi ilico totus mori turfproftdo fiindüt uoces indnes,zr uidenturueUe

quot; grdndid qutedam effünderCyUt hi tragcedijs quee po pulus ddmiretur. QUdnto reäius apud Xenophon' tem Cyrus,crfenfui communi appofttiusiEquident wquittitä fentio,nu[ldm db homtnibus exerceri uir' tutem,quo nihil mdgis hdbeant probi, quim impro I bi

DE VER. FIDEI LIE. h 6^ uoluptatibui ad tcmp:« ab^inent, )wnid eagratiajàci'Mt,louons iinquanj pOiteadeleéien' turyiicrùm ut perciufmodi continentiam ampliori' bus deinceps uoluptatibusperfruâturSicillc. Qnlt;t propter cordatiores ex phüofopbis fatii intcHcxc-mtt, uana cr infrugifèra eße omnia ,ß hue modo , reßrrentur : ideoq; uirtutum uitioru pramia ad alteram uitam remiferunt,ut Socrates, çy humeß' quutus Plato,er Platoncm Cicer0,er alij complU' res. quod quia natura duce ac magiftra proba-bile erat in uulgus, poêt£ quoque tenuerumt. Sed htec itafutt leuiter diila ac frigide,ut idem ipfi non fatis uidereiiturcredere,qu£ afrrmabant,qucmad' ntödiH« alibi docebo. Sed proßiiö ita efr,nullum ha bethomofineminhac uitafedignum. quod ßnec habet in altera,fruRra efr. non efr au:em frufrra : conditus efr ergo ad alter am,er ibi tfi quies,er fr' tgt;is,cr beatitM lüius.

V’’ Erawi ex homine ipfo probe attenteq; con^ fr derate,non frteric profrdlo cpero'um.quis illiusfrtßnis,aut qua certècius ratiaànuenire. No aliter quam fr quis in extremis illis Occani infulis, ubi nullum efr /irrum,gladium uideret ab aliquo no allatum ,nwltum uotuendo er I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E uerfandot

IOAN» LOD. VIVIS ucrfando, er ad rem aliquam liccommodando dt' que experiurtdo, ufum tandem tlltw inueniret, Ml quemejjet par atm. Sichotno mj^ictatur dtligen' rcrimmacforts. QUie 'mfe, qult;eq; extrafek^eat recenfutmus pauto antea. Ex naturie prasiantid er rattone ujus fictie mteÜigetur, non hue eunt fficüare ,nequehuic ejje uit£ conditum.alttor entra cfl natur £ conditio, quàm pro hts rebus, nec ufm earum tarn pr£ftans mlirumentum poftulat,nec ufus inürumenti huius kifce eft rebus aptus er dC' commodatus. Dicamus h£C apertius er' expiica^ ttus,tttab omntb. poßmt 'inteBigi, modo nxnteatqi attëtionëadhibeât.'S^ihiluiiquâafJùniitur mufû et finë altcrius,quod fit potins et pr£flabilius co pro' pterquodfùmitur. Id nec in uita cot'mgit miquâ inter fapientcs,nec m natura,qu£ fummaf 'apientia régi' tur. Semper enim quod alteritis gratia ab aliquo ex petitur,minits eft tlli quàm id qitod expetit, alioqui contrario potius modo expeteret. Omnes pecunia damus propter ctbü, et hüc uolunws propter uitat uita ergo melior cuiq^ quàm abus,et hic quàm peca nia. nam qui uitam impendit propter honorem CT fimam, eharior e:s‘ melior eft huic fima quàm uita. Appetitus en'im nofter natura fua 'm idftrtur, quod fibi cenfet effic bonum. Quo ergo melius O' potiitf txiftimarit,eo firretur pronius et uehemëtius .ita' que

^uc m quod potißimwm, cr propter quod a'iud freiet,id cenfebitfibi cjje onmimum optimum .Quoi /î lit uolütai frpiètii, non früeturtzy id re uera erit ûptimü, quodmaxime omniüexpeut, cr in cuius gratiâfumct alia, i^atura ergo qua; eft fapietißima omniü,nempeafapientißimo cöpofita,cöjiituta, »i flruéla,ea qu£ re uera frnt pr^Jiätißima et optima fiatuitßummo loco,z:^ horügratia cetera,non uice uerßa. Creauit ergo quieq;- ei attribuit hitc frnct ut bene ßt lüi.hoc enim no poteft dari aliud potius aut melius,et in eo cuiusq; reiappetitus coquießeit, dignüq; id efl in qttod ßumätur çj' refrratur alia. Së' [uü ergo corporaliü finis efl,ut bene fit eis ; metis ue roM betie fit iÜi. Sëjus meritô in reh. uita: buius OC' eupätur,in cfu,potu,calfrëiionc,rcfi-igeratione, CT huiußnodiiquoniam per ha;c bene efl ipfis. intcgrio res/üteni, acut ins nofctit, et pcrfruütur fuis uolupta tib.tAesuerofiinreb.uit£huiusoccupetur,quiserit fruëlusino ei bene erit,ut qu£ nec clarius intuebitur resexcelfasuelabditas,!ucperfruetur uoluptatib, lt;^ognitionis:imölogiusaberitab intelligètiarerü fe dignaru,quö attétius et diligetius innauauerit reb. uit£ buius,nempe paradis qs qu£ pofiulat corpus. ^t‘iqsquodmeliusejificrctinftrumcttideterioris,në-pe més corporisletfêfib.feruiretiiitelligêtia.cü om-nib, è cotrario potius natura infrrmationë bäc indi E X derit.

derit,extrema effe condita propter corpus,hoc pref pter animii:cr' »» Mino quiC fuitt hifiriorapropter juperioragt;iiide!icet: propter meliorafunt nuniu bo' nct.Adde quod ejihuicuitlt;e organü minimè necejfa riümés.Senfibui qutdécfl animätiopM aduitatn, homini enndem 'm modivm adparandum uifiuw.ni hil aut quam m'mimum eget mteüigentia, ccrtè noit maiorequam habet uel cants Mel elephas.argumeto ftmt ß,tui homines, qui non minus uiuunt,nec minus perfruuntur Mt£ gaudits,quàm fapientes, nec tüts mente eft opus timoß uitam hanc folam fpeäes.no iniuria dixerit Grlt;ecus ille, in nihilßapiendo uita iu cundißima.Vbi enirn multa fcientia,ut 'mquit Solo' mon,multa affli£lio,lt;:::r cura;,et cogitationes,cr fol licitudines graues acmoleRte, quels dementes ca^ rent. At neceffaria eft inteUigentia(nam hoc dieet qutffiamydhunc uitic cultum,in ue^ibus, in con' dituris ciborum.'m poculentis,in habitatione, in fu peüedift'm nauigatione,in ucäuris,etiam {ft Deo placet)bello ad honores er dignitatem,alia quto funt huiusgeneris.lî£c non dédit natur a, fed exco' gitauit uanitas, graue onus fuper filios Adam. ïmô hatcipfafunt dequibits conqueror, quee auertimt mentem à cognitione fua,cr cogunt anciüari rebui mdignißimis ,amp;• quod erat 'm res altißimas confu' tKendum,confumiturcircauilißima. Proftäö opus

DE VER. FIDEI LI B. K 69 cft ad lüa intclli^entiafcd tnifcra,cr de exccUcntia fua deturbata. St ^uis Militenfe lintltetim,ut olim di cebMT,autquod i.’odte Hoüandicitm dicitiirdenuif^ fimara cj- candidtßimum uidcrit, num exifUmabit pitrifrf«;-. dà ccsnttm iitiioîucitàum, autuerrendu/m paiiimcntanil imnimè iieiv,fcd adufi'M koneRiorë corporii-licmtelligentiam mentis iwsirte ft quis at tentius contempietur confderet, erit'netam ab inteUigêtia c/ mente alienus,ut ußtm exisiimetfue' Xf clt;î/ccîlt;,î«lt;icfr4rc pijcem,extruere lapidcsiQuid, quàd nec opulenti zsquot; primores dignâtur lüafrccre Mit fcire,^^ fapientes ajpernantur, excutieiites cu-ram lüarum rerum omnium, ut uacent potiorihut. Anne tanta rationis cr cogitationis uis eà eft homi ni tributa, ut paret metaÜa, ut catdat lapides zrli' gna,qu£rat alimenta zx tegumenta corpori,ut pa-rct per alij afurgant ipfi,Z9' nudent caput,zx cedant deuia i O mtferam ZS' deplorandam condi' tionem uitæ.Homo r« omniü nobilißima, pr'ni' cep{ Kundifrb!unaris,occupatur toto die i/n confia ciendo calceo 'tn tondendo cr'me,m uerrenda toga, 'm coquendo cibo,m uoluendo fecum uel ultionem, uel fraudem, uel c£dem zx ftragem. Vah mifrrum genus frruitutis. huccine te conditum cxiRimas^ Zluid ergoidicet aliquis. nihil omnino ageinus, ut indi illi ocioft fine kabitationibus, fine cultu a^O'

70 IOAN. LOD. VIVIS rum.pccorum more ? Eft ijuidë uita illd fuduißimd, cr procul db omni curd. Scd eum iidtura ddmndt, qu£nos dâuofos condidit.Jlt;!ec iflishom'mtb. oput .erdt mente. Itd^; nee hi utunttir mëte, ut nee noflri henè utuntur. Perget for jan U'gere : Prit quod dit Ariftotelesycxercebiturmens m contempldtione dc fcientidreru maximdrum. Qu,orßim iduerô, nihil profùturæ. Luilabitur cum difficultatibus ingenif fui, cum quo durißima tlUcrit cotentio. itaij; magis fe torquebit,qudm deleëldbit, nec fine unqudc^ re' quieteminueniet ineo quodinquiret. Scd reéldffic' éiemus iam hominem, in eo efi corpus, cui feruiunt externa no ergo in externis finis, quandoquidë non ibi fillitur.jëd ulterius efi progrefftis, nëpe ad cor' pusjhoc cflfenfuum gratia. non ergo ultimum cor' pus.Scnfus ad animum refirumtur, qu£ in an'mto ad mentem. mentis autem efi cognofeere: erit ergo ex notitia appetitus aliquis menti coniunélus.üam co gnitio omnis in animali propter appetitum efi. Non fn/m expetit quis ut norit, fed nouit ut expC' tat. incognita enim expetere non pojfwmus. is ap' petitus mentis uoiuntas nominatur, cuius eft ipfd mens confultrix cr «iuftrftrix. Inuoluntate ergo tanquam poftrcma cr fumma eft finis, uoluntd' tis finis hominis eft finis. At uoluntatis finis o' bcatitudo eft, iUi effe optimè. No» eft autem ei optimè

DE VER. FI El LIÉ» I. 71 optimè in ce]Jatione ab omni aéln ,alioquitor, penti O' dormienti melim effè poffet quàm uigilan ti agcnti. Quôdfi ceffîmti ejjet optime,ijuorfum )}gt;eâatuis, o mgor^o uita, cr motiu.o- proni, tis ad aélionem,qti£ fumt natune mtineraptilcher' rima,qu£q; nos merità tâtißcimus. ut uicißim tor por,O' ftupor,o ocium, cr cejfatio turpißima ac dcuitanda juntdUoruméj; miwerum orbitas acpri' uatio.Hec ad earn fxliatatem qu£ eßet per torpo-rem,opits eßet mente, O' cognittonc ,0' uolmta' te, fedfaxo aliquo. Quumq; 4 uolendo fit uolantos diéia,quomodo optime eritei, fit definat uohentas ef [eiVelie ergo melius ei quàm deßdere, o’ melius uel le quam nolle, uette enim uoluntatis adio ad fuivm bonii,nolle auerfio à fuo malo.itaq^ o'umarc,quod efi uolendo adh£rerc, melius quàm odiße,quod ed nolendo auerti. In amore igitur optima o' pr£ftan tißima uolumtatis adio. Amor autem defiderium ha betconiumgcndi O' fiuendi rechara. QuodfiUO' luntas aßequitur,acquiefiit,O' bene fibt eßeputat. Quale ergo fuerit quodamat,o' quo fi-uetur,tale erit bonum eius,o' talis fietipfa. Hon ergo optimè trit eßnififi-uatur reoptima,o' qu£ implere poßit amphtudinë defitderi; eins, üthil autc implere defi^ derium iUius potefi, nfi foliis Qeus. Reliqua enint quibufeunqi potefi capi O' tenerßuilia funt,diluta,

7» IOAN. LOD. VIVIS fcrf«û,moîMc»trfnM, exigea. In coniunilioncergo fola er fruittone Dei optime cü Uli. ib: ergo finis eins,er proindefinis hominis.Ex cognitionis quo' ^ue rutione idem ipfum potefi colligi. Habet home fenfits corporis,per quos ficies rerivm exterms prie fentes cognofcit.kabct fenfiis internos, per quos res eafdem,fed abfentes.habet rationc, qu£ per cauffas er abditißima natur£ totius uagatur, er difeurrit, per coelos,per clement a,per misla er compatHa ex dementis,per effcdlioncs rerHWî, per ca ejUiC corpo' ris funt immunia ffiiritalia nominatur. Dicat mihi, an htsc cognitio,qua: efi pulcherrima, aliquid ad ub tarn hanc degendam fitctatinihil profiéià. lamho' mo ereéliisfuperres conditas tranfcenditcælos, er tiniuerjitatem iTwndi, tifquead autborcm omnium Dcurn. Maligna quidem er perobfeura notitia, ftd tanta quanta fatis eft ad cofulendum uoluntati, er earn excitandam,ut fic erga quicq^ horum affiicia-’ tur,quale ipfum ßt.ita er rx ijs omnibus cognitio' mbits amores nafcuntur,Kcmpe rcrum corperalium pra-fe!ttium,rerum corporalium abfentium, rerm» f}gt;iritalium,Dei denique ipftus. Deus eft ergo opti-^ mumet pratftantißimum quod mens afftequi poteft, quodifi oftendere poteft uoluntati, er huctendunt omnes cognitiones.nam cognofeimus pr£fentia,per qua: uenimus in cognitionem abfentium :cognofci-mus

DE VER. FI DEI LIB. I. yj mi{fcorporti!à,ex quibus tranfitur ad incorpora-liaxognofcimui compoßtd, ex guibmadpmplicia, exmortd!ibiisctdimmortd!id,exrcbiti conditis ad conditorcni.Summum crgo cognitioniî eji fimplex^ incorporcû:,migt;nortale,coditor, nec cft quicqua ub terii!^,et hocimplct foiü.nârehqua immenfum relin ^uit uacui.Porrô id cffi^it beatMtt, quod implet, f'dtiat, nbsp;nbsp;quictat, idq^ eß optimum crfupremum,

quod dla potcß amare. Et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;per cogni

tiogt;ies aliiU ad Deum afcmditur, ibiq; C}flimut,itet f rr amorcs aliarum rcrinn ad amorem Dci,fupra quemnulîu^scßaliM.Quôd (iamare poteßDeum mens noßra,quiacognitivm amare dcbct,quia opti' mimCamor enim ad bonum femper tendit) aßequi profido poteß : altoqui uanos appctitus indidiffèt natura mentinoßrlt;e,et inpracipuisdcßcißit. Nc-amor beatum ßcit, nbsp;nbsp;quiefcat, niß per

coniundionemfruaturreamata, torquet uidciicet abfentia et deßderiumd^ihil reliquorum nosfatiat^ inter maniK elabwntur quum poßidentur,quum de^ ledant dilutaßunt dißitgiunt, ut 'm eis bonum il lud quod quartmtis non poßit ejße comprahenßm. Atqui coniumdio cum Deo nonpotcß eße i« Lite ui ta talis,qua cßiciamtir bcati.reßat O’go altera uita, in qua fit. Quippe in uita hac propter magnas hu-tut corporis tenebras, ncc tantü nouimus Df um.

«ec tMum amamiu, quantum ejjètol)us:cf fubin de aiwtitia lt;lt;morc reuocatnos corput uelefu-rienStUel fîtiens,uel dormitiins,uellanguensMl do-lës,uel delaffàtum. Ncc fruimur bonii ilUs Dei: imo quo ardentiut bic amttn}Uf,eo torquemur acrius de-fiderio coniunäionis. lUicueró depoßto corpore, aut mutato, cUriiK cernemus,c^ ardentiut ama bimuitZX coniunitißimi erimut,ç^ perfrucmur bo nii incredibilibut. Hic efl hommts finit, aut nuUut eA aliut. Pttqui o^enfum e^ efje aliquem, hic certe eß.Ergo argumentum hoc, quo conficitur no ef fe hic hominis bonum,(;::r aliquod utiq^ ejje,tantum efl,ut nudtos philofophoru coegerit afßrmare poß bancuitamßturu bonum quodexpetimut, tametfi timide, çxquafi diffidenter. Piflipulaturhuic noflr£ fententite corporis twüriflatus reélut, ßcflans in ccelum, tanquam 'm patriam ex peregrmatione autexilio. lamuit£noflrte ratio qu£ nufquäflflit, nec acquicfcitprtefentibus, 'mtenta femper er pro' na mßturum. Beflilt;e acquiefeunt pr^fentibus, er fruuntur hac uita:quod ßenfus no^ri declarant, qui prießentibiis funt eötenti. mens uero perennis 'm mo dum fttmi'mis nufquam ftbflüit, femper in ßturum

‘iftxia.Pueri parant/'eiuuent£,h£c tetas feneélutii/eneélus ulterius mittit cogitationes. nuVatetdsfibiprofßicitjfed uenturte,Patres defllijs

DE VER. F ID El LIE» b 7; pTît Çoüiciti, hi de nepotibiK, hodiernm dies ferait critlimo,h£c hora ferait fequenti, hoc momentum alteri momëto.Etiam m medijs uoluptatibusß quid cogitationis esquot; mentis admifcemus, nunquampræ-fentem carpimus ni ft cum expeflatione contmui mox fecuturec, quoufq^ eft penitus confumpta. Ita prius receftit,qùm defqtßierari. Omn'mo quacan que in uita cogitamus -, dicimus, molimur, agimuSt nonflant reâa 'm prüfens, fed prona in fiiturum^ pendent exßgt;e:arare,ferere,fcribere,legere,co' mede)-e,bibcre^cy reliqua omnia : ut fciamus pere^ grinari nos atque aliquô tenderc irrequieto motUy non hucpertinere.ïam uero natura fummiiUius, in quo efl finis bonorum y omne malum excludity ac proindecurasy mœrorem, doloresyquod contins geremuitanonpote^.uel ipfa certe cogitatio ß cuibenefit, iüud tarnen mutari poffeautfinirio-portere in morte, non fineret uitam effi iucundam, nedumbeatam, nifiquis obliuionem ueÜet animoi infitndere, ne unquam de uarietate cafuum çy exitu uit£ ueniret in mentem : quod fieri non pote^ in tot exemplts quotidianis. çy fîcut cor^ pus ereëîum admonet nos coeli, ita compadio moleüi£ ac uanitatis huius . Uabemus corpo, r4 multarum rcrtww indiga , obnoxia cafîbus, morbis , moleHijs , uarijs de cauftis , çy prn^

penè (luotidie.QjiidAi!imu.mf{)rrturbatuni, irritti' btlem, mentent igndrdm : ijute potefi inter hlt;ec eße fcelicitds^ lHd ([uoi^ eß inßtn perfuaßo totißregC' neri humdno,d'iiquid aliud fitturum poii morte me-Um hac uita:cr id commune defiderium expeäat, ut cxiflimari neceßßeßt à natura eße inditum.

aVemadmodß in matris utero paramur huic lud ac uiticßta i« fodc uita (qu^e ad alteram relata/imUs eß utero) anguRia tencbris lüi alte riparamurfempiterniC.Quam fententiam nemo ex iRimet elegatiM eße uelfubtilius excogitata, quam uertui. Quippeinßirpibus uitammeßeunam de^ prehendimus, qu£ uegetatrix appellatur, qua nu~ triuntur ZT augenturiin brucis duas, illam ipÇam ue getabilem^zj“ alteram ßnfua:in homine tres, illas fei licet duoi priores,o“ rationabilem-.quæ eß mentis. Et m ntentegenüna eil adio,ßue inteüigctia, quem admodum Aristoteles docet, CT citteri ßudioß fa~ pientilt;e,resqs ipfa oüendtt. altera eß qu£ 'm ßcicn-do uel agendo esl occupata,uelut in artib. qu£ rna-^ nuum exercentur opere, er mî prudentia, nbsp;nbsp;cir'

cumßgt;edionelocorunt,temporum,perfonaru, qui^ iusquat^rcsaut ncgocium accommodari conue^ aii:h ic rationem adbibet ijs,qu£ fenfuimt cognitio

DE VER. FIDEI LIB, I. 77 ne pcrcipiutur.alterd efl {i(perior,c7‘excelßor,quie naturie cMffds : cr abditets procul d (enfibics ueritd tes inquirtt,fcrutJtur,eruit,c5temp!atur,lt;]Hie ßäcft nonnnaturßoc eft diuinum quiddam. Ea uerà rof tionc çx iudicuiadh’.betijsqu£/enfuii/m limUesex ccdunt. Vtdemus hom'mern aliquando degere uitant uegetabtlcmïnlocis maternis, hincegrejjiim uitant fenfualem,hoc bruti. Progreffùs autem £tdte di' fcitartes,cxercetfe in re priuatd dut publicd,et iilii dtq; experiments colligit prudcntidm.P.c^at ut dit quddo projicidt homo ad diuinam illdm mentisßue portionem,quod nunquam fit in dui huius dccurfu^ Paucißimi en 'm mentem excolunt, dut de tüd pror-fumcogitdiit. plerique omneshdbeant mentem nec neuixjciunt.qui uerà ad curdm métis dliqudm md' gnd ui CT connifiu fiefie erigunt, non fi^unt ibi,fedre trdhente mole corporis reldbuntur dd curds e::r co-gitdtiones uit£ huius. Qui pduli/fier fî^lunt, impe^ diente corporis cdligiine dcnßßimd nihil uident, ni^ hil afßequuntur. Vitd ergo bdc dlterius eH dui me' liorisdc prd^dntioris, dlioqui ßuRrd eßet nobis coneeßumtdtum bonum. Ctuodßrerumuiliorwn ufum er perßßiionem dliqudm uidemus, utiq; huic ddeo exceUenti deeße fud perßiiio non poteA.neq; enim peritior dut melior cü DeM artißx in paruis ac uilibus, quîm in magnis er prlt;ecelienttbus : aut ttilitt

uililt;tperficit,priefldbilMrdinquittndca iiichoti ta.Etquemddmodwmhomoquum i«uterofimtd' tur,qMd uiuit more pldtitæ, clduditur dngufto gur^ gujliolo t quod einjmodi uitte gcneri fufjicit : itd C' greßus ex utero, quid fettfibws eji ufurM, prodic in amplitudmem lucem fiindioni dtq; cfficijsfen' fuum neceffdridm-.Cic etium b'mcdij'ccdens,quid u/i( rus mente trdnßt in tdnto mdiorem prteftdntio^ rem lucem, qudnto esl mentii cognitio dmplior er cdpdcior C!' excellentior qudm Jènfuum. Nafeens fœtus deponit inuoluerd, quibus erdt tcii'M in utero,edper qute alebatur,exit nudunßc homo abi ensexuitddeponithicilldfud ceu inuoluerd. mo-riuntur fœtus Udfeentis inuoluerd, moriuntur çy hom'mis ad alteram uitdm migrdntis. Najcitur m-ßnsqudß inuitus eumlabore cy erueiatu, itd er qui ab hoc eorporis domieilio difeedit.Egreffus au-tem inßns löge alia utitur uitte ratione,qudmprius: ßc animus relido eorpore. Cteterivmfie babitudo ae totd pene uitlt;e buius ratio ex tüa in matris utero ßrmatione er eonilitutione dueitur,ut tail quif queßt eorpore,babitudine,ualetudine,flatura, for md,uiribus, qualcm'in prima iüa fidione aecepit: ßeetiam uit£ feq^uentis conditio plurimum extt^ äionibus buius fumitur,ut talisfit illic deinceps animus,qualem fè firmauit inflruxit in uitd cor

DE VER» FIDEI LIB, f, 75» ' poris,nemfgt;ehumilii,abieâus,mifei-,Ji cœno^for dibui fe dcdit corporis, aut prauis cupiditatibus ac libidinibus:lublinusautem,m£lus,c(xlcüis,fceliXf fi menti pneclaris cognitionibus uirtutibusq; exco^ {end£. Con]}gt;icit mfiins modo natus lucem ,G!'inett formas rerum nouas fibi nbsp;nbsp;inufitatas, eoqi admira

biles.confisicit item animus renafcens,hocefi difcc' dens ê corpore lucë,et in ea nouas omn'mo atq; ad' mirabiles rerum fùcies, quales nunquam hic effet an tea fuffiicatus. Et 'm utero quidam foetus adeô fimt tiiuidtuigentes^,utfubinde fe commoueât,cr qua-fifenfum quenda uideatur pro; fe firreialif torpëtes, penitus immobiles,nunquâaliter fentitttur,quàm ti~ more.ila ZSquot; m bac uita,alif nuÜû oflëdunt alterius uitte fenfum-xaligmi huius immerfi, et tanquà obrit tialtogurgitc’.alij intelligêtia zx uirtutibus'mnixi, iam hic quales poRea fitluri fint déclarât, z/gufiti quendânobis prtebëtteui uëturi. Huius quoq^ cr in fiquentts uit£ magna quotidie cern'mius hnag’më in ijs qu£ perfomnS,qu£q; per uigiliâ afficimus et co gnofcimus.ln quieteregnü eü phâtaf}£,illa furfum deorfum uerfat,mifcet.côfùndit, perturbât om^ nia;quales funt uitte huius cogitationes, defîderia, cupiditates,in quib.omnib.fcnfib.ducimur,ac pro'-inde phâtafia zr rone ualde tenui, att^ ea turbulen tlt;t.ad quâ cofùfiM et tenebrasfihtec coßras, quie uigilantes

uiÿlantes cognofcimm dtq; mtelligimM, t« pront' ptu crit coäigere, quÀm aliaß(tura fit altem iUa ub tcimêtt5,qu(im Inee no^ira fenfuum. Somnut eft htcc uita no^ra, nec aliter tranfit (luàm fomnnt.çy fimi liter pratereuiitia hac a/j^icimuf, ut qu£ animo per quietemcbiterfltntur. tüulta etiauidemiafomniatt' tes,lt;iu£ ncn mmut certè cfficaciter iuremiu nos tntueri o' agere,quant qu£ Jfieiüamus uigilantes ac gerimusAtaq; cr quifomniauit,putatfcuidifj'e:o‘ qui uidit,fomniafj'e. uidelieet non m'mm uigilantib. denfa offiunditur animii caligo, quàin dormiétibus: O' tnemoria noélra non pauca m fe codita referuat, qu£ nef:iat cognitio dijudicare dorntiës ne lîîa affe xerit an uigilans. adeô funt plcraq; omnia'm noftris animis prefja obfcuritdte,o'confiifa.infequenti uero auQ lux er it maior, o' mentis cognitio at que exercitatio expedilior atq^ liberior,eoq^ erunt ont' nia perfficua inagis,di^î'mëla,certa.

PArrfftUffa/ji'fxpZ/Citrc rfiwrâ fci.ïiM uim er rationem quo cum üeo caniungimur, ob if ci-untfemibi quaitiones aliquot, quasprius conuenit ftmmouere,quàm ad alia pergamuc-ncfint nobts in ttia impedimento.tAulta diximiis,0'bonam ficimus fpcni de uita altera immortali, tum de Deo ipfo fum mo O' prapotenti, Ciuterataliquis, cuiufmodihic

DE VER» FIDEI LIE» ï. gi fit Deusftum, analiquid rentinetncfiripofl fitaS liant fi nihü pluf rcftat quant oculis cerninMs,quo' modo cjfie altera uita poterit j’ De Dco dicainus priuftnâid cxpofdt ordo dif^utationis. Multa (uni nobts in prima Philofophia aduerfui eos di)jgt;utata, qui de fumma iOa cr infinita natura parunt reüè fentirent.Hic dicemus, quanfum propofito fatis e-^ rit,reliqua illinc petentur. Agerttus bocloco fimpli' ciusc^apertiuit: quippe dij^utatio iüa doilorivnt erataccommodataauribM, h£c «ero etiam uulgd Printum omnium, de Geo ficiliiu efi quid non fît di' cere^quam quid fît : fuperat enim ingenij noftri ca-ptum. meritoq^ refîionlum Simonidis comendaturt qui quidejfîet Dent 'mterrogatut à Hierone SyracU' fanojdies aliquot dicitur ad cogitandum poliulafîe^ bis tranfailis, altéras tanto plurcs : ita dupHcafîi fubinde numerimt.quum tyranttus curid ageret ad' niiratus qu:efîuifî'et,ciuoniam,mquit,quo niagis i» quiro,eo minus inuenio.Plura indies occurmnt ani tno,cr difficiliora. uidelicet ingreditur mens noftrct pelagus immenßim,in quo nullteprorfutn apparent tcrrte.fed quemadntodum Poêta inquit, Caelum un-' diq; er undiq^ pontus. Et tarnen magnas er perni-' eiofos errores ignoratio diuinitatis parit in homi' num uita,non quidé infeientia quidfît,fid uel igno-rantiafacors prorfum er ficura de numitic, ut non

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F libea

/ibeat iBud qua datur cognofcere : uel prana opinitf dut quod non eft.qu£ pcrnicies late per humanunt genui(efe diffudit. Iios tarnen ex rebut ab eo condi tit utcunq; iUum 'mue^ligabimus,)iempeauthorë ab opere,uti alias diximus,^ ex ijs rebus qu£ non eß id quod eß elicieinus : obfcurè fané ac tenuiter, fed quantum nobis fatis erit ad eum cr colendum et a-tnandutn.nam hoc ut neceffe eß nobis, ita etiam fuf ficit.QU£ porro erinius confecuti, expromemus uerbts noflris.l^ampropria quibus uerè apteq; eß ßntia iBa declarctur,nuBa habemus. nec mirandunt efi non ßtppeterehominiuerba,in eo quo dus intel' ligentia non peruadit.Eas quidem qu£ hie inter nos animaduertimus exceBentias attribuimus Deo, iBe riutem exceBentias noflrat omnes longißime fub fe relinquit.IUcc protinus falfe aut reijeieniUflint no tninationes noflr£,qu£ nobis congruentes funt, o* ad qualemcunqi inteBigentiam de iBo noflram appo ßt£ ac fuffleientes, certè ad iBam qu£ iBi amando fitfatis.Sit hoc principio nobis pofitum, quicquid in ßecie aliqua feu firma,feu quo alio nomine appel lare libcat, quicquid inquam in ea fit naturale, id imaginem aliquamuelfimilitudincm uel ueftigiuni authoris fui refirre. quod in noflris opiflcibus anno tamus,ut qu£ arte aut mgenio ab iBis funt perfiiia, imagines ftnt mteriorum an'mti cogitatuum.ians

DE VER. FîDEI LIB» L 8| pnmt«n Dcuwt eortim omnium qu£ funt priecipuie quiddam e/Jè de fimmum dimus,nec eo aliquid pof^ fe mdiiK eJfè.Ciuippefi quid inutniri maim pojjèt» non idm hic Deuf ejjèt rtein ,fed illud dltcrum dm^ pliut dtij; priefldntiiis. ^imus quoq; fjjc M»ic5. Hæê «rfntj; efiÇummirdtio,ut unum fit dc folü, nec ejjèn-^ tidrum plurdlitdf uel entium uel rmim. Exponendit [unt htcudrijs uerbis,quo intcttigàturfiLciliiK.W^c igitur plurdlitdt in ndturd iHd cr regno efie non pa teJiyUt d multis eft oflëfum. quomodo dutë, dut qu£ fit iUic pluralité, moxdpenemus locoßto ey pro-prio.Omnid uero fiuenaturdlid, fine quo drte con^ ftdnt,refirri,quodd eius ßcere pojfimt, dd unitdtë cemimut.Entid ndturafiëlio dc diuifio trddit cor' ruptionitideoq^ quoddeiiKpofiunt efpcere, coniun gunt fefedc coddunat, dtq; in unionedd fui tuteldnt pe-rfiliiinttUidelicethoc indiditeis opifix ndturd» M normt qttodämodo in unmie pofitaeffe fdlutem» eötrd in dtfimdione pernicië. q^wj et a qu£ ex fc' ipfis plurd funt numero,dd unitdtë qunndü redigun tur,utlignd et lapides in dono uel in cumula, et grd ndinaceruo.'DomusddunHfimiliæ pdtrem reduci tur,ciuitdtdduntiprincipë. etiamquo drifloerdtid ueldemocrdtiduttintur,untinihilomiiuts fibi praß riunt mdgi^rdtü tempordriü:dut fi plures,hoc cer-te^eil4i,utcoßrmitdte fententidrü dcuolumtdtu»

plures iüiunumßint.Quodß quemadmo^ corpo rib!(^,itei or mcntib.diucirfi ßnt,intereat ciuitM ne» ccße efi,cxcitati5 in e.i ßßionibus dtq; inteflitut di» fcordid.'BcUigcrcndi ratio ^U£ exaââ conferuandi exerdtus difdplinâpr£cipit,impcratorë unurcdui nt,ad rd totimfumma refiratur. Quod ß fint duo,udpartiütur exerdtü:Ut Q.Tabins,cr Minu» tiustuel alternis diebui imperat.ut L.Pauliu,cr Tc rendus Varrotuel coinuni utütur cofilio uno, ut alij perinuld.Hic Mt'eDeus unicus,lt;iui miido quent (odidit pr£efl,potcndd maxinws rji lt;tc fummus: et quemadmodit units mundus,itit et redor iUius units, ac nice uerßt,ßcut unit corpus uni animtc, et una a» nitna uni corpori. Neq; eft aliquid quod Dei uirib. queat obfiftere. Pft item cmnipotcs,ut omnia que» cumq; fitcollibitu, poßit perficere. blamfino office ret,in eo effet impedimentü aut in n bus Ipft quidé fibinö répugnât, qui fimplex eft,et fui ubiq; fimilisz neq- ex rebus côflaturud aducrßs,ucl diuerßs. Por ro ß eft in eni ib.refiftêtia,aliquid ftret ci par, quod nefis eft cogitare, neq; effètmaximus c^fupremus omnium. Qjiid,quéd in rebus omnibus refiftcntitc caufa ey ratio bine oritur, quia contra naturam fitam a’iquid patmttur. M qualem Deus quam» queremiubeteffè, ç^iiult, ea eft cuiufque reina» tara, uii, pronitas, : neque enim aliud eft natura.

DE VER. FID El LIB. I. tf ^tticq^ ergo is 'm re quapiam uult fieri, id fit fecun-dum rei ipfius naturam,no quidem iuxta haue coit' fuetam ordmarian],fidficimdum extraordinariam naturam,tarnen non ergo uiolente,nec adbibita uUit refiRentia, Clt;eteriv)n iUius omnipotentia in eo fita eÂ,non ut patiatur quod nelit, fed ut effictat quod ttelit.^^eq; en'an corpus effe poteR, out moueri,Cse' di, dolere, augere, minui, deUffari,obliuifci,cogi, Mm pati,u'mci, in tertre. IJon funt hiec potentilt;e, fed imbecdlitatis, quippe nihil horum pateremur nos ß pojjèmus. Sedneq; iüa funt potentiie,fitcere aliquid Gquot; effe,e::r non effe, album pariter ac nigrum, qu£ Plinius Secundus non poffi Dewm fitcere cauiUatuTt unde ineptefe contra t..is omnipotentiam collegifi fc aliquid autumat.Hoc Kcro 'mcöHantine fiirct, non uirium, nempc eodem temporis punilo ueUe 4c nol le,approbare cr improbare. Nam fi quid ficit cur^ rere,uultidcurrere:finidem ipfumfedere, nonuult currcre.Nec poteAduoshabere motusuoluntatis contrarias duo aduerfaiudicia,fiiciendum cijquot; non ficiendu/m, hoc tale. er non tale. Sed nec potent agere, quod non potefl ucUe, lit feipfum occidere, aut miferam fiicere. non cnim accidere quid poteR, Miduelit. Qu^ôdfi omnipotens eft,nec aliquidei uel nocere poteft,uel obfi^lere, nec uoluntatem bagt;' ierepoteil ut 'mtereat, immortalis certe tH, turn

•. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F J ttiat^

etiam tctcrnus.üdm fi c^uis hune creafiet Deum, le uti^ Deuf fùiffiet cr mortuits. quodeft ne fis. Hjc àcmDfiM6atj)ijgt;n«îc/},cr bonis omnibus cumu Idtus. I^dm ß quicqutd uult efficit, quid caujie uti' qudm fierit, quo minus beatißimus fit ? Miferia efi enim in ijs qu£ aduerfa nofi:ra uoluntate dccidunt. twe re uÛd extra fe indiget, per fe fufficiens nbsp;nbsp;plC'

nus : alioquiefjiet quodfalicitatem eius pofièt im^ pcdirf,ncpc res ilia exterior : neceffet beattßimus, cuius beatitudinis fins atq^ origo non in ipfi eodem ejjètffed firis adueniret,quod m homine nemo con-erderetiUt beatum eum qua; exterius fiint reddantt quanto minus 'm Deo. Accedit his fumma fapientia. îiouit enim omnia,nec uüa cognitioniiüius interpo nitur nubecula, quo minus omnia liquida projßi' ciat.Quod fi fapientifiimus non cfiet,neq; omnipo-tens,aliquiduidelicet pofièt uelle,quod perficere per ignorantiam nonualeret, quemadmodum pue-ri,aut rudes atq^ mexperti, aut etiam homines prudentes, quos tarnen latenter fiBuntpermulta.Et quia beatißimus eft, fit ut fit optimus quoqs,hoc eft beneficentißimus acmunificentißiinus abfque om^ ttiprorfum 'muidiainecresullanaturam iHam po-teft peruertere,utfit malus, hoc eft noxius ac male ft CM.tales enim fiimus uel irati quia leefi,uel metuen-tes ne ledamur,uel ex malitia,uel errore metis. Deu itihil

DE VER. MDE I LIB* L «7 nihil poteft lædire, bciitißimii zx omnipotente, o' magnitudinis fuæ probe confciui nihil timet. Quid, quod uel ipfa ledendi cogitatio acerba efl animoyOquot; quietem illiui interrwmpit.At quemadmodü mfinita ilia fdpicntia nbflllitur,it4 ncc potefl fàÜere.flllunt enimquialiquidconcupiflunt,quod obtinere nifli deceptunon qucunt.Bonitdtemuerohcibet, qudin flngulis nwmentis experinwr : quam quod ab alio nonacceper:t,flt,ut natura fuahabcat. nequec' Him d rebut conduis potefl accipere, qutc posteriores flitt 1Ü0, quieq^ omnes ab iüo acccperunt, nihil dederunt ei,pleno perfe,et perfldionis numeris ont nibusabfloluto'.nec ante lüum pr£ceßit Dct« ali-quis, CUIUS tanquam hiercditatem adiret fapientbe autbonitatis. Cui uero bonum efl naturale, malum erit proflâô contra naturam. nihil autemflcit con trafuam natur amud enimflceretinuitus etcoaäiK, Cr uimpatiens, quod contingere non potefl. Et quanta Dei uoluntas cauffa efl rerum, uolumtatë^ eins mauere non potefl malicid, fed bonitos omnia fl. cit,ut profit,ut luuet.ut bénéficiât. itaque ex eius opcribusatq; effeâibus quosuidemus, coUigereefl rationem uolumtatis idius, quod ita decebat mode routefapflntia,quod ita expediebat hortante boni' tote Ex ali fl ad alia uenietur quafi pergracbts, quo rum omnium ent bonitos/uprema.

Non cdpit humanio mentis cogitatio, rem ub läßajjejemetiplam:fraa efligitur ab alio.

K eque uero extitit ßrtuitö, er cafu quodam : cui commenta Epicura:orum ordo er conftantia uni-uerfitatis magna uoce reclamat.er con/infus generis humani hoc atteflatur,eü qui fummus ßt in mun do,autorem parentemq; effe omnium.Ratione funt certe condita omnia, er maxima ratione tquaiis in eo efl folo, qui eH maximits. sapienter M. TuÜius: I^on folum ea qult;e fumt in mundo,ut fiereitt ratione egucrüt, fed inteUigi qualia ßntßnefumma ratione non po/fent. Hunc qui hac omnia conßeit, par eit efß (CternumM fuperius diximas, à nuÜo ceditum, er immenfepotcHatis. Etenim eum qui omnia hlt;ec qua: intuemur in hanc ßciem er pulchritudinent produxitexnihilo, uiriü eße oportet infinitarum^ quipped nihilo adaliquid mterminabile eßßue j}gt;a ciumßue interuallumßcut uicißim terminabile clt ab aliquo,quantumcunq^ maius ßt,ad aliquid quan tulumcumqi minus, quo autem res eHßparatior er longmquior,hoc maiore opus eH ui ad eafn perdu-cendam quo agens dcHinauitsut maior eß uis adhi-bendaadlignumcrafßim er uirtde uel accenden-dum

DE VER. riDEI LIB. I. O tluiK,uel fccandum,qHÜm flipulamarentent. Quo^ circa prêter diu'mam poteflatem nuUa omnino pO' teft de nibüo aîiquid producere^ quad noflri creare uocant. Sed ea operatio qua eus à non ente prodit, ut maxima crfumma,itaeAetiam fummi agentit de potetißimi.Sed non in his tantum, uerum in alijt etiam permultis haHucinati funt homines mun^-n£ fapiëtiie fludioß: quorum alij omnia reuocarunt ad fenfus corporeos,tanquam mentis penitus exper tes:alijuiribuidclimitibiisnatur£ huius claudunt ea qu£funt diuina omnipotenti£, qu£q; naturam hancomnem excedut. Vetu^ißimi philofophorunt nihil conßderarunt dliud,quâm meracorpora-itac^ omnia exiüimabantècorporibus fieri ac cosiare, tTuitatis folum inh£rentibus:uelut Democritus,Leu cippus, Anaxagoras. Democritifententiam Epicif rus eftfecutus:pofleriore5,uelut Plato cr Ariîlote' les paulà plus habuerunt mentis ,hoc eR hominiSf fiudioq^z^ mduftriapenetraruntintrorfus ad con templationem effedionum, qu£ ^Mnuncupatur, fi)rm£ à noftris, fiue cjfcdiones : de quibus in pri^ ma Philofophia diffutauimus.ficut e:^' iUud efî:àn9 biseodë loco tradatü, nihil inmüdo temerèautfir tuità agitari, omnia dium£ mentis geri confilio: quod etiämaximiz^nobilißimiphilofophorti dO' cuerunt .liamcafusQT firtuna ab ijs eji nata, qui î cauftt

cau^M rerum uel non perpendunt, uel non tijjitjuun tur:qu£plurimorume^ origoerrorum 'm omni ui tit ziT cognitione. Hi uero quam ciecitatem hj t«gc-WJ/î fuiigeÜMt, transfirunt ad regimen nature,ut nuUa ex caufa fieri op'mentur, quorum ipfi caufimt non mueniunt gt;nbsp;terminiiq; fute ipforum tgnorantiie adnüniflrationè muncU difflniunf.haud aliter quant pueri,autfitui,deoperibuifapiemum cenfeiu. Sed nKrito,qui deos aut nuUos pofuerant pror/itm, aut fegnes ac torpcntes, cafiti zx firtuna; permiferimt omnia,ne dij mtliores habeant minillros,quàm fint idem ipfi. Hamfi mentem aliquam GT rationem at' tribuerent adminiHram ,hanc certè omnes maUc' mut Heum cfii, Et quemadmodum qui particulant quampiam magni regni contemplantur, quia non cmnia uident euenire, quemadmodum ip fis expe~ dit, damnant Hico procurationem cr confilium regni iUiut, quum tarnen optimè ZX faluberrimè, CT ficuti uniuerfo corpori conducit, gubemetur: quiqi unum aut alterum diem accepti fimt hofi^itio in ledibut prudentifiimi ac diligentifitmi patris fimi liîs,an'tmaduertüt nihilominut aliquid quodparùnt probent, damnant Hico apud fe co^itutionem HHui fiimili,e,quum reâor domut non ad nnum ilium aut alterum dtem refirat rationes Z!' conïlitutionent domus fuit ,fid adtotum annum, aut tongius tem' pust

DE VER. FID El LIB. I. jf portionem ali^uÄ mundi ad breuc quod dam tempui confiderant, aut ad utilitates feu lù bidinem potiui aliquorum reßrunt,fic improbant, ut agi temerè arbitrentur ct fine numine : quuw di^ uina i'dafapientia non omnia ad unum aliquc angu IvM tuelad certos aliquot homines,nec 'm unit annii autfeculumdcfiribatcr refiratfua opera,fedtn-creddiili ratione ac confilio ad omnes regni fui par^ tes 'm auum omne. qu£fi perpenderemusfi mterro gareinus fapientes, cr prifcam confulerenws mema riam,multo iudicaremus tantis de reb. cr dius cr cordatius. I^unc uero pueri nati heri aut nu dins tc,-tills,imperiti/inexperti renmt,'mexercitatî, pleni prauis ftudijs atq; an'imi affedionibus, uacui tit^ inanes ab omni dodr'ma eteruditis cogitationi busfiententiafir'emus de maiejlatc tanti opificis: CJ“ quos pudere oportebat de rebus humants uerbü ul' lum ficere, no pudet de diu'mis quicquid coUibitum tfi flatuere,abrogare Deo regnum mundi,z^tribue re firtuna temeritati, quam nuUam quidë uiderunt tn mundo,fed ex mconfiderantia fuarti adionti, ex impatientia euentuum muexerunt. ut merito iUos ft tyrica maledicentia iuuenalis perflrmgat ,diccns:

Nullum ttumen habes,/} fit prudentta.fed te IUos ficmus ïortuna deam,caelo^ locamus.

mum ßrtimx.pcut rttrfum, }bi ßrttinlt;c plurimum^ tibi pmdentiie perparum. ïntnukii eaeßjuperbilt;e titq; arrogMti£impotentiii,ut curai» omnem terra rumtttfeunos conuerti oportere cenfeant.ßquid ipfisacddat quod twli»t, continuo ßciant ’tngens Deo conuicium f imà ipfum praeße mundo negent, iMt prauè atlt;^ inique res admmiftrare, er audent iHum iurgio laceßire .Prtetereo infanorumregunt dementias, ut Xerfts O' CaliguÎ£, quißmultatein ßmebant cum loue o î^eptuno, quos eße Deos re bantur. Lucanusuerbis Cafaris didatoris,quant aptèadarrogantiam principis ex focUcitate info' kntisf

Q^ßueroreginaturte,cuius leges (imt ßta,ali-quid ßt in müdo uniuerßo magnu, aliud paruum,ne dum in hotninum recuits ac negociolis. Ille enim int' nunfus,infinitits,£qud proportione excedit reliqua omnia qu£ funt definita,magnum,paruum,humile, excelßum.no^ra funth^c omnia inuenta,non ittius: quienonfolumipfenonnouit,fedncc eins nüniüra natura in plurimis. cui tat» fädle eil aurum Prodis' tere,quàt» plumbum,ligußrunt quam rofam : ßcut .. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;piäori

DE VER. FIDEI LIE» T. lt;j fiâori tequè eii kue togam fcricitnt pingere, tA lanelt;im:cr in bomin/ti« creandts tunta difficulta^ te naf:untur plebeijM nobdes. exeifdë otnnes coH^ pamus ekmentii. Kegit quidem Deui ciuitate! ZT populos per prir.cipes ac proceres: Jed nott minui priudti hominis cura tangitur,quÀm pfmcipis.crji prlt;efentius o^enditfeadejfe rebus principum, non propter eos,quorum quiuis unus eji homuncio,fed quia illis tant multa hominum millia cominêtur. Et tarnen ßquis etcpendat uniußuiufqi priuatihomi-^ nis uit£ curjùm, mampflam deprehendet curâDei deiUo. Quidam uerô noUente/fe Deum tam ùbi^ prte[entem,prouidcntem omnia, ccmentem omnia, teftemdudicem ac uMicem malorum, tanquâ obfer ttatorem qutndam adionum noftrarwm,uerborum!, cogitatuum.ey quemadmodü mali frcinorofiq; homines libertatcm efjeducunt abolitionem magiflra-tuum zs' legtmt, ne à quoquamfcelerumfuorumpx nas expeüent aut metuam: ita cj- hi libcrtatem m-credibilem prepcrant ,ß nuUum confüium profit mundo,fed omnia cafu er temerè ßrantur, er fine arbitris peccent. Ea mente Lucretius Carus poé'ta Epicur£us,Epicurum ait magno metu liberaffehu-manos metes, quod fuperftitionesfiuftulerit,t:yfir-tuittigeri omnia cofirmarit. deos ipfos nempebeO' tißimos,necbitberenegoci/ quiequä, neeexhibere filqsî

gt;4 IOAN» LO D. VIVIS ttUjs'.fcilîcet in diuis adeô delicate intcrruptum iri quieté illam beatißimam, fi quid rerum rMÜrentur. fige uerô,anne eft liberté ciuitdti, nuüum haberi i quo regatur?efl: libertin nauhfine cImo cr guberthi tore undis ac uento permittif libertin ergo ent,nul' lum efie'mf :hola prieceptorem, nullum m domo pa trem fimiliie,nullam mentem in homine,Çedfolin eu piditutes nüfcere,ac turbdre otnniupro libito. idue rè necpecudes cuperent, quorum mterefipa flores habere,d quibin deducantur in pafcua,iitqi in eis de ftnddntur ab iniuria fèrarum.Dcnii^ dicant mihi,cu ius cœtin libertati coducat fine magiflratu, fine re^ Hore ,fine confüio ztr legibtn uiuere,ita fané magna mctuliberauit Epicurus humanas mentes, fed peßi' mas er flagitiofißtmin. î^am bonis quidnunciari potefl:acerbius,quàm Deü terras non refigt;icere,nec homines curareiquäta lieëtia preebetur malo ad ont tteficinin, quata defßeratio bonis omnibus. quod careateo,cuimentë o' cofcientiäfuäfint approba^ turiiquä hominib.approbare uel no poffiumt-uel non curät.Vir bonus fiue exulet,fiue expiletur,fiue afßi gatur,fiuepro beneftcio malefiaü recipiat, quanta eA iüi O’ qgt;i^m efficax cofolatio „feire prieeffi mun do,quifillino poßit. optimus ac potetißimiis,cui mé tes noftrte apertce atq^ expofitce ßnt, fub iüius ocu-Us at^ arbitrio fitngi fe o^cio probi uiri,iUQS malt.

At moleAa res [ùperftitio eH ,ßteor:e4fuRuUt E[gt;è curuf.Reâè Ciccro, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difficile fittoUereffiper^

ßitionem, ubi reUgioaem fuRuleris. per'mde acß quis dicat, Liberaui hune proffifione,Mdrwm enint reddidifliberauitemeritdte, quia t'midtmi : liberaui dolore, nam occidi. Sed op'aiio h£c ntinutorunt CÄ philofophorum. iüi uerô quafi maiorum geU' tium, Socrates, Plato, cr Socratici omnes, afjc' runt dium£ mentis procuratione terras cr cœ^ losgubemari, nec quicquamßrricafuautßrtui^ tô. Nam quid magis temeritatißrtune aut cafus contrarium atque inimicum, quàm ordmis perpe~ tuifériés nbsp;nbsp;conftantia In toto uerô mundo utde^

re eü ordmem inuariabilem atque admirandum.Ftt des uniuerfi qualis e^ nunc, talis fuit omniho' minum memoria. Nonaliam uidere patres, aliam'ue nepotes !\ffiicicnt : mquit Uianilius. Ulotus cœlo^ rwn zr ailiones fut femperfimiles, www infèrio^ rum ffiecies eodem modo procédant. Nam CT fl 'm ßngulis rerum uarient nonnunquam 'mhteren-tia, ut m aliquibus hominu/m, i« aliquot frugtbus, hoe aut iUo tempore uel loco,'m uentis, mundationi hustmeëdijsmatura tamë ffieciei eadë efl perpetuo, ZT 'muariabilis,e£dem firmie, etedem ßcies rerti/nft eedë cupiditates,appetitus,adiones,opera.vbi ergo efl ci^us,ubi temeritas 'm ndtura,m qua efi tata,et tont

tam perpétua conflantia, tam omnia certis adeà legibus dcfcripta cr con^itutattemeritatis enim et fèrtuiti cafus propria ßtnt uarietas,incbflantia, mu tationescrebrafine caufa, esquot; diuerfißm^.'üamfi tu (^uôd uenti mutentur,(iuôd jàcultatesQX ßrtujtie bominum cr regionum,proi'iniis cafum coîligK,caf fu etiam dices fieri, quod tn ^ftate aliud fumas pal-lium.quàm 'm hyeme, cx alijs utare ciborumgeneri ius.Ad eundem nwdum cafum effe affirmabis muta tiones quatuor anni temporummo enim femper efi idem habitus cœli foli,quuim nihtl ord'matius co^ gitari poßit aut defiriptius. mutantur enim rerum perpetuarum zx êmmutabiliu/m aâiones,prout fx-peditijsadquie refiruntur. Quàm Uludprudcnter amp;nbsp;magno ejl ab AriHotele iudicio animaducrfum, fiquisextenebris prodiret mhanclucem cœlicr mundi,quem nunquam antea conjfexiffet.nec de il lo audiuiffit,confideraret autcm curfiiset^ adiones rerum,nuüo penitus modo dubitaturum hune, qu'm h£C cmnia cura confilioque tenerentur pr'mcipis fapientißimi er potentißimi. Addam his Marei Tullqargumentum:Qu£cuque conßlioreguntur, melius ex aptius reguntur quàm qu£ ßne iüo, nihil uerè melius,nee pulchrius mûdo regitur:cÖfilio ergo no fùrtuito regitur.Aßignet uerè mihi aliquis quip piä 'm müdo uniuerfo, quod no ordine ex fapientia procedat

DE VERIT. FIDEI LIE. ï. ^7 procedat,fine coelos,elementa,ßue animâtes,her gt;nbsp;bnlas,plantas,alia qutecunque : omnia fuos ha bent cur fus,fuos fines deflinatos ac certos. 'Legere Mitem, eft,rem in ftnem dirigere, çy quafi curfutn eiusmoderari,quofinempertingat.hoc ideme^l gubernare,ut nauem aut equuin. Quis ergo ueriui res conditas regit ac gubernat,quàm qui condidit, qui metamaßignauit, qui aires attribuit, quibus ad nietam p eruenianti annon regit equum,qui ilium iti uia dirigitinon nauem,qui clauum torquet amp;nbsp;moderaturiVnde funt initia,progrefifiis, fines, uires,facultates rerum, fi non à feipfis f ab aliquo ergo fumma uirtutis atquc artis,qu£ temeritatein omnem excludit. Iî ergo fummai potentiæ, feu iie-fias immenf£,conditor eft,reâor,gubernator,mo derator omnium.neque enimtcmercreîiquit ab fe condita,fed attribuit cuiq; uires,quibus je tuer en-tur,^aôliones exerce,-ët fibi utiles, ut uiuerct,ui gerét,ualerct. Videmus annis tribui à Dco ,pquie uita propagatur,p qua; fenfus obleâantur'^, metes pulcherrimo atq^ admirabili ftcëlaculo detinctur. Age porrô,ponamus Deîi qualis eft nobis euiden t ftimis rationibas deferiptus. quieramus ia ab ad-utrfarqs,quid cauf^effe dicant, quo minus qui fit eiufmodi,non regat,?^ procurct mundu. An dee-fit ei regendifcientia,qui eft fapientißimiisian uis

çrpotentid,gu£eftinittoimmenfii atq; intermi' natafQu^id crgo^cœlum,Mt ßrtuna,aut ca fus po teritc;- feiet mundi procurationem fit^inerecy exequi,princcps itiudi tanta iHa ui c^fapiëtia nc' feiet,aut non ualebitf Quidam Epicurteo more ni mii occupatumßre Deumatq; anxiücaujjàntur, P ineiushumeros uniuerptatii admini^atio in' cumbat. qua ratione prouidentia ïcuii deridet Eu cianus Sephidia, Püniiis Secundus, in regnum mundißigidißimis cauiUis uterq^ ludens. idcirco panaseuenire maleficijs feras ait Plinius,quod princeps natur £ occupatus tanta regni mole,non poteß omnibus pariter confulere. omitto Lucia' num, hominum cr deorum fubfannatorem. nam irridere omnia,multo eß facillimum. Loquar de Plinio, an non uideturiiobis homograuißimusin re tâta feurrarifSi Deus eft hom tnt ftmilis O' par, O' ad normam noürarü uirium diuinas metimur, iureprouidentiam Deirident, oiUius mifereU' tur,inquem tanta premat regni moles, atq- adeà moleüia. Sed quis fingit pbi cogitatione talc DeÜ, nip qui nec cogitationem,nec mentem omnino ha b et uUamtAriiloteles quoque non minus ineptè ac ab fur dé in libeHo de M.undo, p modo eius eft hoc opus,cuius phraps réclamai titulo; fed cuiufcunt^; cft,isDeum facitpmilcin magno Per far um regt,

DE VERir. FlDEl LIB. I. $9 quot;Xerxi putd,uel C.mbyß,uel Dario, gui ipfe per fe maximdz^pulcberrimaregni obeatmunia,mi nora (y^ßrdidi mandet alijs.indignum duce5,tdn tum principem munus oUa:, aut fcopis, aut /irigili admouere. Ira principe naturae affixum calo eX' tremo per mini^os procurare ha‘c terrena^à qui but certiorfiat quid agatur. Cuißmile efl illud d' pud Cicerone II de 'tüat.deoru-.Magnd dij curant, parud negligut. t^alc profiéià agitur cum pietatc nu}ninis,quoties bumanainfirniit.-n ad 'Deit tranf firtur. non enim fit bomo Dei potentißimi dc opti mi pmilis,ßedecütrdrio creditur,'Deiiimaliisatq; imbecillii hominißmilis. Hie efl error Homeri er poetarum de dijs.,confittatui à philoßopbK,explo' fiK dtq; eieilu^ illu^atione ueritatis,qud Chriflut attulitfecum c calis.'Ecquid tandcßmile aut com' mune habet Deut cum 'X.erßet 'X.erßes homo deli' cdttK,uitam quandam instituer at uoluptariam: qua bedi er interturbdri autumdbat,ß ipße uel cu linam ßiam,uel equile aflgt;iceret,uel Heiles ßuds dc' ' tergeret,dutße ipß- pedleret. Ule ita agebat. Cyrus dutem rex eiußdemgcntit,multo dliter : er 7dbri' dus, er Annibal, e^ ^.Xarius, er Cießar, erAlc' Xander , quiprimi in excrcitu duris er difficilli' mis operibus admouebantmanus, er quidmiliti agendum eßßet exemplofui edocebant. Sedquid

hlt;ec tdmen ad Dcum^ quaß iUi quicquam ßt ntdiui aut minuifordidum uel nitidum,Gr non omnii in finito parid, gtß’iritui aquè mundd. At indigna ßinttdnto principe eiußnodi minimer id. Ciuit ß' cit indignd^Ndm digna gt indigna non naturdßc' parduitinDeo,fedßiperbia inhominibm. indi' gnum efl,ut locuples maliK GT inß:iui uerrat cubi' culum : non eß indignum, ß uir boniK zxßgt;piens pauper id facidt. Vides ejJiprduitdtisiudicißGr fiperbiee,qult;e ex opulentia naßcitur. Sed quec tdii^ demßtnt ifl^c ßirdidd dtq^ indignd mdnibus D«’, ne coinquinenturißublundria ß:ilicet uagd, fluxd, inconüdntid^mille mutdtionibus per borax ßngU' lax obnoxid,tum ortibux g^ cdßbux perpetuis. Ceu uero nonfuprdlunammotux ßnt incitdtiores,Gr mutationes crebriores,quamßub luna. iiaßsi autc G!''interiremultd,edeß mundi huiuxratio: ßcut oriri ßolem er r cliqua ßdera, tum abßeondi, cou' iungi,Grfcpdrari. üec magnitudo Gf fapientia minus eluc et in bis paruis^^uam in Ulis uaHis cor' poribus. Quanta eß admiratio artificij diuini, gT ueneratio maieüatisex contemplatione apicube, dut ßrmicultefquod idem ipße Ari^oteles in libris de Animdlibusfdtetur. Qjtid,quod cceli gt ßdera ßabilitdte ßtd, cognitisq- dutboris ßai legibus ud' dunt, ut par um uideatur eße opus prouidentia.

. , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HifC

Hitc »cró qu£ tu fluxd, cr tiitgi, inconüantici nuncup£S,niß magno conßlio prouidentia tem perentur,confitndentur breui peribunt : ut ma gis fe quotidiana Dei prouidctia in inßrnis quàm Jupernis proßrat. üon ergo ßant indigna Dei pro curatione,qute ilia tantopere indigent, qua;q^ßi' pientiam procur antis ad cuit um et' uenerationent tlliiis euidenterpræ feßrunt montrant. At rc' git h£c,Qr nouit per interprètes. Difficile efl co' gitAre,quemadmodum illa perfide norit. Si aliorîi relatu intelligit, quis terminauit feientiam illius? quiloctK,qu£ regio potuit impedire, ne illius cO' gnitio progrederetur ulteriusf îî£c pr£fcribere bomulum aliquem,^' definire, quant£ quàm proied£ efl infi)lëti£f Tu ergo quum ingenio tuo coneris penetrare terras cr maria,etiam ccelos ip fos tranfi:endere,diuinammëtem cœli carceribus coêrcebisfquanto eßfet congruentius, affirmare U' lias oinnes mentes per idum noffi, qu£ nouerint, quàmè diuerß) ilium per east aut ßc ipßiminße nofje omnia,alias mentes in eo, ç^per eu quan tumipßepermittat. Quamuisipßnn minidrisuti uerumeji, attedante diuino oraculo: Qui facit angelosfucsfiiritus, zj' minidrosfiiosflammam ignis, er alio in loco: lAitlia miÜiü minidr abat ei. quemadinodum inftrumento cœloru inßriora h £C

guberiutri,opinio eft multorum. }lle tarnen qui om mum eft conditor,nullis inürumentis indiget. Ni ft id continuo ftt,quicquid ipfeuult,ueÜeiïlius erit author atq; iniirumentu.ncc magis ad h^cregeu' daa)lrisindiget,quamquum Into aperuitoculos cceci:ftcutreftrtbisloria Euangelica.lutum enim magis uidebatur obturaturu oculos qu'im apertU' rum. Sed ip ft oRendere nobis uoluit omnem natU' ram ejftftbi inllrumentum ad quiduis, quantum' cunq; alien urn. Itaq; ft princeps ille naturte ueliet, tarn reger et mundu /axis quàm ftderibus.Archime des Syracufanus mathematicus fthærâ compoftuit automatam,quam multi adhuc imitantur. Poterit ergo ftne angelis mouere ft hard fuam homo,non poterit 'DeustAt.iniüros ergo adordinem cr cou' cinnitatè natura üeus condidit, non ad neceftita' tern fuam. üeque enim eft Deus uel imperitus,uel inualidus,uthomo. Qu.ts res ipfeper ft abfq; in' iirumentis creauit,eas res folus poteft tuen ac re' gerc. Quàm alienu effet ab omni rationc,ut quod mains eft,poffet,impos eius quod effet minus ac Ic' uius. lam uero qua: ip ft per miniftros fuos, quaq; per instrumenta fua gerit, num non ip ft idem di' cenduseft gerere, ut princeps à quo iujfusmini' fier altquid agitt An non ego fcribo, quia penna in fcribendo utorl Quocirca curat terras,qui per , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miniürós

DE VERIT. FlDEl LIB. I. toj miniüros, per in^trumenU curât : non ali' ter,quant qui horologium zr quamcunq; machinÜ automata inüruit.uires enim cr motui inürumen ti ah eo ipfo funt. Defcientia ey' pote^ate dixi' mui,reslatde uoluntate:quic etiam duabus illis prioribtKpropemodum eflmamftHior. C^uidc' nimpoteft delj)icere,autfua curi indignum ducc' re,qui procreauit omnia Jlt;ton enim procreafjètf quod inter opera jùa nodct reponi : non conferua ret,quodindignum duceretfuacura. Ç^uisenint uel obfislcre ciui uoluntati potefti aut ab eo ratiO' nem repofcere,cur ita agat i qui omnia agit iu^iif-firnè, rcßrtq^ omniaad utilitates noilr.is, nihilai fuju,quMnullatprorfuf habet. Cedô autem,quid ille ufquam condidittam abieélum noüra exiilima tione,cr defficatum,in quo non uarijs modis relu ceat fimilitudo fapientia!,maiedlatis, bonitatii ip' fiuii ut appareat nihil ab eo contcmni atque jfer' ni,quodtanto artificio crearit. Adhæc caufièe omnes cffèéia f ta curant, cr quan turn efl uirium fuarum conferuant : atque eà diligcntiui,ß cogno fcendi facultate fnt prédit or. quod quum ßt natU' rale,profiaà ad aliquâ Deißmilitudine eß rebui inßtum. lieque enim aliunde funt natur £ no{ir£ omnc5,qab co:onmia illucfe dirigunt er reßrut, ut quantum efflcerc poßint, Deum in fe reddät ac

Î0 IOAN- LOD. VIVIS reprtefentent.Accedithuc, quod opiftx omnis piens,opitiquodficit quamdiuapprobat confer' Ueit,ß poteft : certè ad cur am fuam cenfet pertine' re.rieui uero non folum fapicns eft,fed etiam op' timiK : omniaq; iliiui opera,quoniam illius,bona~ At quo quts exceÜit probante, co pluribmuult proJficere,Qr plura in cur am flam recipit, eaq; dextere cf fcienter traéîatgubernatq;,ft bonitati adiunilaftt induüria. Addequod amor caufaftit condendi mundum.Amat Deiw o)nnw,^«w fua,et idcircobona. Quidporroamatur,quodnonetii curetur,z^ quidem fedulo i Qjiod ft curat omnia, ft nihil omittit penitiK,ft etiam procul C ut ftc lo' quar ) diftita'^, zy tenue fui] ueiiigium reftrentia : quanto mages nbsp;nbsp;peculiarius hominem,qui magna

de caufa quumreliquaftnt opera, is units propter communicationem mentis filius did iUius poßit? itaque in facris Uteris non folum dicitur confttus adftmilitudine Dei, qucdeftcommune omnibus, fed ad imaginem quoque.quumq; Uli uni ex rebus omnibus qua; corpore eftènt ueftitlt;e,curam indide rit colendi Çér amandi fui,maniftUior eft cognatio Deiac hominis, à quo uult nofcife,coli,diUgi, eumq^ idcirco pcculiari effe etiaDeo curæ. Çluàd. ftquæmagisamantur,curantur diligentius: prO' ftdo apparet,magnam curamgerere Deum dere-

DE VERÏT. FIDEI LIE. I. loj fci«foomî'n«»!. QuidenimmmißüiusoRenditfs Detw diligcre,qiMgt;n nos, quibus omnia htec infi^ riora tanquam dome^icam fupelleiiikm parauitf NifiM f quis brutorum uit£ rationem,co nditioné^ mores contempletur, facile deprehendet ittas non domifu£ habitare,fed no^lrlt;e, illasq^ propter nO' ih-os ufus effe conditas : fi quid habent fuum^ haélenushabent, quia nobis inferuiunt. ficutin Pfalmo fcriptumefi: Quidatiumentis foenum,et herbamferuitutibominum. üecaliquid fumunt ex mundo ad uita; cultum,fed in diem uiuunt, at(^ adeà in horam,c^ ea foîum capiunt,qu£ fitfientan do corporifufficiant : omnisq; iliorumopera cr labor,ey fru^us ufibusnoRris feruit,non eorum: utcanum.,ouium,equorum,boum,apum. uelqu£ noxiaexiilimantur,ufumfui altquem uelinedu' lijs pr£bent,uel in medicinis. At uerô cum curant Igt;ei dico,loquor hominum more : nam proprijs et appofitis uerbis diuina iüa exprimi à nobis non queunt. non enim cura eft in Deo, qualis in nobis, cum labore, anxietate, defatigatione : nec maior aut minor de alijs rebus cura. Sedde rerum euentis trunsfirimus in Deum ea qu£ funt proprienofira, ut alias declarabitur. alioqui nemo poffet reilc de diuinis uerbum unu uel prcfirre uel inteïligere,fi' cuti dudum dicebam. Cur£ autem pr£cipu£ ac be

ne uoUntiæ Dei frgd hominê hæcfunt ßgnd,quöc{ fnonet, e^uod docet, quod ajjùeficit eum uits qud pcrtienturinßt adße,hoc eß dd immortdlem bcati tudincm^ciii eßcondituSi Docet adfe unum accuT' rere in proßferisgratuUtüßn aduerßs rcmedium, in necejßrijs ope atq; duxiliu petitu. db iUo enint funt nobii bondomnid. Ndm ß Dea^s terrM negli' git dtq; di^erndtur, qui tdndcmiferum hamp;minum genm conßgiettqudntd in cdkmitdtibus dfflidio^ imà dej^erdtio ?ß rex ndtura nos non exdudit^ß eß inexordbilts,quid nobis opiu eß tali Deoi qui, ut reilè dicit dpud Cicerone Cottd,ß nuUd grdtid, nuUdin nos chdritdtetdngitur,udledt. Accurrere auté ddDeüin rebus dißieilibus, eiusq; fidem atq; epem implorare,tdm eß uerum dc ndturdle,ut ont nes dffliilione preßi dd coclu ßdtim mon^irdnte nd turd oculos dttolldnt,etmdnus. iUic enim propter loci excellentidm reßdere putdnt ßtnddm iUdm et omnipotentem mdie^dté. quiß nonduditnos,nec precibus et dßidlibus no^is tdngitur,ßed ßedet du rus dtq; indeprecdbilis, quid poteß hominibus tri Hitts dccidcre,uel dcerbiusidn non tneritö cti eiuß-tnodi Deoßc expoHuldret homo i Siccine deferis nos rerum omnium pdrens er duthor ßandlißime? ßccine udlere nos iubes feeturdm tuam i Cedo igi' tur,eui nos tdndem tr-ddis f tetneritdti'ne cdßiunt

DE VERIT. EIDEI LIE. I. lor ßrtuntefquid cogitiri potefl crudeliuif Genui' üi hominem,quo pulchritis autprieSlabiliies nihil eße uoluiB:i inter omnia qu£ cernutur,^^ tam ex' cedcntem fcetum tuum tradis educandum non nu' trici p:ob.e, non ßapicnti p^dagogo ,(ed jlultißi' ma jirtuna; cr cafiti dementißimo,per mille péri' cula nbsp;nbsp;calamitates miferè iaâandu. cafui inquâ,

quo nihil efl magisßapientia; tua: contrarium. iU' bes colite,feélariuirtutcm : quorfum,fl nihiliti' de prater airumnas expeélamus i nam uita:buiut i commoda impiflconfl elerati, audaces occupant : iHis flirtuna efl blandior atq; indulgentior,quint probis zx moderatis hominibus, hoc efl tuifîmi' hbus. Ciuas ergo agemM tibi gratias, quad in mundum inuexeris, quos neceflfl flt uel malos efl-fe,uelajfliilos,reSiricemq; omnium nolîraruin aiiionum temer ariam firtunam eflfle iuflèris l Hac quidem querela iulla efl de islorum Dco. in noUrü ■ uerà non competit, qui nos egregia zr flngula' ri conditione mißt in uitam, inq^ ea conferuat, ut ßimmo ßuo beneficio facile ßt nobis ß uelimusdeis effe,unà cum Ulo. Porró quidam ex iHis dilemma feadfirreputantfancquim acutum zrindifl'olti' bile, quo homines de ui zr mente diuina incertos dimittant. Si Deus efl,inquiunt,unde malaißn uc' rô non eft,unde boitai Verficulus efl graicus, quent

citiit Cic. in einde propé fententiam. Si curent dij bené boniißt,mile mills. Quidpotejl did in uerborucontririetite concinniusiut uolubilime quun nihil ßtinaiiius in fenßt. Ciute'mmßinttin dem bom ißi,crmilif Bonauocint noßris cor' poribui utilii,nodiro ippetitui congruentii : mi' laiutem,contririi, uteluuiones, incendii, peüi' kntiim,ßerilititem,fimem, belli, euerßones ur' bium,ciptiuititë,piupertitë,infi)Kiim,dedecus, dolore, morbos uoant mila, er mißriä. Kurf im lt;tjftuentiim,diuitiM,libertitem,gritiim,decus,di gnititem,proj}gt;erim uiletudinem, bomz^'beiti' tudinem : utbomdiantur utilii, miliincommo' di zy' noxii,non menti,ßed corpori, çr ijs qui aß' ßduinnexißuntmotibus inimorum inconßultis. Creit haç quidem Deus omnii,ßcut Heßaiiis uer' bis mius dicit : Ego /uw Deus creans lucem,Grßi' eiens tenebris,bonum zir malum : hoc eß,zy‘ ißie n zy iucundißmßui. Sed reßrt conßlio ßuo imfli mibili in finem aliquê nobis utilem, ut nos uel mc' Hores reddit, uelißceleribus deterredt,transß' ntq; idßugem meliorem. non enim copias uel fle rilitites igrorum propter animintes mutas créât, aunquidcurte eß Deo debubusiinquit Paulus. Ad nos ei cun dirigitur,non adboues,equos,dß' Itos, qui in ußum noßrum ßuntconditi, quemadmo

DE VERIT. FIDEI LIB. 1. iegt; Jum modo declarabam. Qjiid^quàd mundi redor non uni dut dlteridnno projpicit, fed diuturnitdti f xulorum. Prouidentia illiuf dd longé póft uentU' ros feporrigitf ut diutind continudtione in dliouè tgregiumexitum peruenidteorumqui diffiifunt iO,dipftutcurd: nempe hominumbonorum,dqui hui dmdtur,z^ quos reddmdt,his^ omnidperdm^ bdges cr circuitus ddmirabiks in bonum femper, dtque id quod ipfîs mdximè conducit, uertit: non dd ineptiiM pr£fentiumutilitdtum,fed ddfeinpiter ndm ftlicitdtem^quod unü eft hominis bonumeer' turn O', uerum.reliqud cnim,ftcuti philofophi uo^ cdnt, xJlixfiû^a^feu neutrd, ut uero Pdulus,nibiL non mdlè Cdto fenior,ftultos dixit multum fdpiea tibus prodefte^quoddb ijscdutiores dcmeliores fierent-.prudentes nihil conftrreftultis, qui iHortt redèfddd non dnimdduerterent. Qjt£ qui conft' derduerit dttentiasjnueniet, quocircd nuUum efti cuipid querelæ locum relidu, ut bonis mdld,mdlii bond euenidt:quod diäu ex mdlorum et bonorunt ignordntid eft ndtît, in quo fdpientes d uulgo uehe menter diftèntiunt. Vulgus enim omnidmetitur corpore,fdpientes dnimo. ideoq- inter illos mird diuerfitds,dum dlids populdriter,dlids philofophi cè loquimur. Aiunt enim, Socrdti Athenienft o' M. Rc2wZo in mcdijs tormentis dc m orte non md' lé

le ßtiljc,nee SdräMapalo regiSyrite in ro/a bene. Sed de horumin loquendo çy fentiendo inconÜM tid inßnituin effet die ere. N iwz'rHm uerfabätur in tenebris:Chri^ogratia, à quo deducii fuinuiin. lueem cr diem. Jtaq; homines qui in tantam latitit dinemconfflif non mittunt oculos,nec bonaetr tnala uera régula dignofcunt,ftatim ex uno uel al' tero cxemplo quod ipffs parum probatur,damnât inuniuerfum cunéla.tanto autem proieiiiuscr deffgt;eratiiis,ff ipffs,aut ijs quibus bene cup!ut,con trâfententiamres cedant : quemadmodum pueri delicati,quum quid à parentibus corum fit, quod ipffs diffliceat, Hico in eis zy prüden tiam re qui' runt,cy charitatem erga fie. Nihil eft in rebus qui dem quie ffub cognitionem nodlram ueniunt,regno mudi ffmilius,quàm uita qu£ corpori noHro ab U' nima praHatur. Nam ut anima corpus uniuerffunt ffngulasq; eius partes ffiHentat,uegetat,uiuificat : ita Dei pr^fentia ffalutem uitamq; adffrt rebus ont nibus.magnumq; Dei ffmulachrum, mundimgU' bernantis,eft humanus animus, corpori ffuo uitam (yffenffumtribuens:atqueadeo hie ad imaginent illam ejl c onditus Dei mundum temper antis, ffeut Angelus ad imaginé Deiffeiunéli à cura mundi cor poraîis,de quo mox loquanur. Ef quandoquident lUe prüfens eft omnibus, omniâ intuetur, uidetq;

DE VE RI T. F ID El LIK I, 'm ncn fblùm corpora, fed animos item quos ipfe con didit : isq^ eß demum uerns er iuüus iudex, cuiiK fapientiam nulla res poteßfaUcre, cuiiK lequita/t fingulaperpendit,cuiiispotcti£nemopoteritexi j«i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humanis legibus er tfiagißratiiius poteß

fierißaus atque impoilura per uafios er caüidos homines,illi non poteß. Cato apud A. GeKium in oratione quam habuit pro Rhodienfibus, negatie gibus puniri uoluntatem ,fed ailionem : nec legi' bus ad hunc modum caueri,fiquis tantum agri ue lit pofiidere, ea mul^a e^o, jed fi quis pofiideat. At Cicero er alij philofophi ,peccata multa fola uoluntatefieri,non negant : qualeeßilludfccun' daAüionein Antonium,SioccidijJe C£farem fee lus eß,et uoluifle er it fcelus. Die mihi,quis er it fee lerat£ huius uoluntatis iudex, er animaduerfor, nifi is folus qui earn intuetur t nam homo externa tantum eer nit. Suntetiam qu£dam crimina, quat illi ad Deiultionem remittunt : uelutiapud Senc' cam ingratitudo,primo li bro de Beneficijs. er Ci' cero de Lcgib. i.Ad diuos adeunto cadic,pietatent cbferuäto,opes amouento:qui fecus faxit,Deus ip fe uindex erit.Atqui uindicare h£c omnianonpo teß Deus,nifi cogitatusperjficiat,erno/lrarure ru curatdgatur,et imperiu habeat fit uita fitnilos. jta eß profiliiö.-filioqui nihilfiierituita hominum’„ tiifi

Ill IOAN. LOD. VIVIS nip merum latrociniii,dut uirtutu fimulatio, fuógt; ramccmmodorum cdufa.Vliniin in Hiüoria natu rlt;e dit^ Tieorum numine cunâa agi,ex ufu ejje ui' tlt;eutcreddtur,ideoq;inc{uilKm per homines pl' pientes. O proditoremgeneris hiimdni. ndmß id fecretum tdiiti refirt noürd ignordri, tu ^ui pro' firs,dn non prodis nos omnes, uinculum iüud diß'oluis, guoßocietdtes ccetusqi hominwn conti' nentursVdlerium quenddin Sordnum doilißimutn togdtorum in crucë eße d£ium ßcribit Mdcrobius, quàd uerum urbis Komdnte nomen enunciarit : tu ilini, qui tdntum nbsp;nbsp;turn fdlutdre arcdnum euullt;

gdS,qudm multiplici dignus es crucefïmpij funt,ct dijs jdcrPqui myüerid Ekußnue Cereris in Atticd . terrddiuulgdnt: tu qui tdntum myüerium propd' niis,qudm tdndem mereris pccnumiSed non eß my üeriu,nec drcdnum,neqf db ingenioßs uiris exco' gitdtii dd utilitdtem uitd:,fed ùndtura infculptum, CT iitßxum omnium dnimis. Ciuid tu,dn cenfes ti mdlc agi ciigenere hominu, ut homines eße homi' nes niß per menddciu no poßinti Ney,- czzini relin quitur in uitd quicqud homine dignu, ß Dei« d cu rd norcri eßduerßus.An iuüitid,dn chdritds homi' num inter fe,zr dmicitu, dii pietM in pdtridm^ in pdretes,dngrdtitudo in benjefaëlores i Quid opus tß ülis omnibus fi£ldßmuldtio ƒ pro Ulis omnibus ßißieerit.

DE VER» FIDEI LIB. I» ji^ fuffècerit, quantum rebm atque ufibuitutsexpc' that : ut mercatur£ fintuirtutes om)ies,nonuirtu' t«.Quorfum enimaliud,quandoquidemnemocfi qui animum jj)e{let,aut iudicet non pudet phi-lofophos,poR fublatam prouidentia uirbum ullum dcuirtute pietatefàcere, aut omnino eam nomi' tiare:qu£nuliacmninoljtampliui, fi Deus nos in fuam curam non recipiat t fed pergunt ineptirot Etiamfi nuüafit Cmquiunt ) reinuneratio uirtutis, finuüusfitDeus-.tameh quietius iucustdius ô'fc curius uiui fecirndum uirtutem, quàm fecuiidum ui cium.Ouoceshominumfeipfos non exaudientium U£cordes. Si nihil habiturus fum unquâaliud quàm uit£ huius curfu/m :fit nuUum refigt;icio qui conjcien^ tiam meam fijeculetur, aut norit, iubetis me relin-queremea commodapropter resfiélitias i quod fa-tis efi à nobis fuperius oflenfitm. Efl etiam qui pro' nunciet, nuüum uerius colere uirtutë, quàm qui a' ’mifitfimam boni uiri,ne anùtteret cofiientiam.üoc nihil potefi dici uerius, fed par um congruenter, fi Deus non fit fcrutator cordium. Quid enim hoc illi prodcft,aut quem habet frult;lliim,autcuife temport referuatiSequitur enim folumßgt;eciofa quadam no^ fgt;ùnt,fed mania, eyflofculos amoenos fine fiudu^ fit iucundius uiuitur cum uirtute,et fccurius: ita pla »hcwm fimulatione uirtutis t cum externis aüioni-

H4 IOAN. LOD. VIVIS iiK ad ohßquium humarum legum accommodatif, Htq; enm pœnam met:uis,quia leges non uiolas, zr haberis uir bonus:Vnde accedit tibi precium^çr de cut,O' bona opinio, fidivnt tibi omnss, credunt o“ commendant négocia publica er priuata,ttaquears eaquiefluofae/liuoluntatem qualem inter hiecgc' ras,nihilrefirt.Ciuid,quöd ft uirtutem fequeris, ut iucundtus o quietiut o' fecurius uiuat, iam ut alij Dpes ad quietem fuam, alij rura o' hortos parant, alij uxores diuites O' induflrias,alij facerdotia: ita tu uirtutem conleäaristanquamquietis tu£ inßru mentum.ut appareat,nundinari te uirtutem,o' plu rit ßcerc quietem,quam illam. ita apparet,ft aliter quietem o'fecuritatem pojfes nancifei, te longum uale diHurum uirtuti, qua diets nihil effe m mundo pulchriut,amp!ius,pr£ftabilius. Efl hoc plané ener uare in animis hominum Dei o' pietatis re/ßc' ßum,fi uirtutem cenfeat debere parari ad uita cer' ti[s.utilitatë,ttiam fi non ejfet Deus qui noflra ceT' neret.refrigeßit enm cura Dei colendi, et uirtiitent omnem non ad animi probitatem,fed ad o^entatio' Hem quondam transf^s.

Qvid,quodmultt nonbene agereuirtutem effe hone cen[ens,qu£ laboriofaeft O' diffcilis: fed nt' mini maleßcire,ne uicißim mali quid accipias. qu£ wrtus aon efi,fed ad uitt quietem cautio o' callidi

De ver. FIDEI LIE. L t,ÿ t4t:de guibui etidm uolumine quinto dicemus.ïufli^ tilt ergo,^ pietdtes omnes^cr amicitite, crgrutitit ditws,ztr ßrtitudo, çy coittinentu qui£cimquc funt in hominibui magna Cf prieclara,reßci!iu Det coJWinezKwr atq; exercciuur quemadmoda/tn deceti quic omnia uanaftulta,ridicula funt,illo Çemoto. QJ^OD MVNDVS ESSE ALI quando caperit.

CAeterum nonnuüi ut concédant ßcile De«m oiMnia»: conditorem re(ioremq;,negant trf-menmundü aliquo temporis initio incœpijjèyfed ef featernum,co£tori fuo parem.Hutcfententtie Ari-floteles acceditànflruéliis fuis axiomatis: Exnihila nihilfif.cuius e/i gettcratio,eft interitus : nbsp;nbsp;nbsp;eiufna

di. QMmflultumeftdemundi creatione exlegib^ naturiehuiusftatuere,qu~i creatto ila natur am an-tece/Jèrit i turn enim natura eft condita, quando zsquot; t»udus:nec aliud efl natur a,quàm quod iußit Deus, alioqui miniftereffetDeus natura,no dominus. Sed progreffus mundi aperte nobis tUius originem po~ nit ob oculos,quo progreffu uidemus cum baud aliter quàm honunem unum uel populum aliquem ado lcfcere.E.euoluairMS ueterem omiwm memoriam,Z3’ [eriem ac coniinuationem rerum : uidebimus liquid dó ab hinc tria annoru/m ntiÜia hominü genus adeo rüde atque impolitum, ut àfiris non multum dißa' rct.

rc t-Habitabitur i« l^eluncis, mfolitudine, ßne re-gcgt;ßn£ lege,fine iure utio,çr con fader atione lt;equie c5füciacionif:feorfumquifq-per fe,autdd fummü ci»« uxore ej liberii, erexerunt paulatim tentorid è ramalibus arborum, er caperunt cafa er taber' nacula conßrre.ur.de uici er pagiextiterunf.^ud-lisfuit habitdtio non fr drum modo er bdrbdrdrii gentium fed ipforum Grdcoritpertetnpord Troid' ni belli,ßcut Thucydides reßrt. Apud feriptores CriecosinueuioherodsiUos qui exercitus GrdcO' rum duAcrunt dd Troidm, literdx nefeiuiffe, dc ne fiiiffetum quide,niß rdrißimdf.quodHomerus fub' fignißcdt in teßeris eorü,quißnguldri certdmine e~ rdt cögrejfuri cü üeäore.Certe dnteHomerü ipfunr nec feriptores fi(erütullipenègentiliü,neqi literd, niß dpud üebrdos'.quentddnwdtvm exrdtione tem^ porum mdnißflo coüigitur.Secutie funt urbes.et »tz genidliteris difciplinisq; excultd: er quotidie noud prodeunt inuetKd,ut mî re beüicd, 'm ddifiçijs. cdl~ cogrdphiatn hdbemus,gentcs CT mfulds 'muenimus cunäte uetufldti mcognittts er induditds, et reliqud eiufmodi permultd, tdnqunm mundo femper profi-cicnce,uchonuncquantumuisfene.Augetur quoti' die uniuerfus uitce cultus dtque expolitur. Videlicet im{ndus,ut homo fcnex,pluribus mdies uitd 'mßrtt' mentis 'mdiget,Olim,ut iunenis,ßcilefe quocunque

DE VER. FID El LIB. I» 117 cultuuiâuq; tolcraiat. Irfw zx morlifuntplures,et corporum 'mfirmitdf indicsmaiorteo^; neceßitates etiamgrauioresdcplures. Quid, quodrerüomnid inuentd,quorumßm,dnnotcttum eft minorité: qute omnia, ’m mundi teternitate, non nunc primum, fed ab 'mftnito tempore oportuit reperta.auda, excul' ta.Adde hue, quodft ceternui eft mund'M, zr geUf tes nationcs^ leternte erum : uelut ltalia,}diftgt;ania, Cdllia,Germania.Atqui nos origines earumgentiü, auâusprogreftiesq; nouimus,z^ex 'muentii quant run diuturnte fùcrmtftcile deprehenditur. tn itaÜtt rarißimte erant liter£,quo tempore ceperunt Ro-ffjrfiM GaUi Senones. eodem tempore nuUec erant ub tes in Gallia. Quàmmultarumrerumnotitia atque ufut in Gaüia,'m Hiftgt;ania,natus eft mmoria patrti, aut noüra, in ueftitu,in habitatione,in uiilußm ont ni denique cognitionererum neceftariarum, i« herf bis,in animantibus.Pueri fumus,plane nunc incipi' mus’.omnia htec cum 'mfinita diuturnitate pugnant, CT“ inftntia,quam in multis mundi partibus amwta tniit, quid aliud teflatur, quam mundum ipfum non modo inftnitum nonftiifte, fed nec admodum uetU' ftumt Ho)K(««»i in iftis nouis infuUs uiäus nihil dif ftrt ab iÜo qui erat toto orbe ab hinc tria millia an^ »orum,fupra quod tempus nulla eft hiftoriagenti-Hum, ynde refiitatur Chaldteorum Ag^iptiorum

tot miUia attnorum cofinxerunt : ht qui lui fi quidgeftutn dicerent Grtecifiriptores, ut^iu (tb !^egyptijs,tta e:x res eds gefl^ cupidi/sime fum-pfificnt et retulifiênt in liters, fed anni lüi erant inu nés, ey fomniati. triantanttquißima Aegyptiorum de Phoroneo et yidc,t2on multum ante Troiana bel la cotigerunt. Quid,quod lingua Hebriea, qu£ mul' tis ztr euidentibus rationibus oftenditurfùtffe depri tnis,monftrat clarifiimam 'tnfontiant mundi.ea enê» fintilis eft linguæ puerorum, plerifq; uerbis amphb bola parut» difirta, non bene cotungit partes,et uer lorum tempora cofùndit. Qj^in cr ex ea quie eftan tiquißima,ltcetfumere teftimoniü antiquitatts mun di,quamipfa non ante qutnqj rntUia annoru ponit. Dicunt infinities eadem eftè reperta, ziX toties coU' cidiffenationibus fublatis, apudquastUa uigebant, partimincendiis, partim eluMontbus,qu£ftatt5 tc-porib.ad motus et progreßiones fiderum neceffè eft üccidere: ita kominib. extinßis perire lüa inuenta, rurfum ufu atq; ingenio paulatim reparari ac redi' re.Quiduispotius,quàm ut eu pietate côfentiâttet quam femel ampuerüt opinioné,tuentur mordicus per fits cr nefts. Commentü hoc ad eludendas inuin^ cibiles rationes eft cxcogitatum.Qtue enim apertif-fimè de codito aliquando müdo proponütur, qiue^ cogiitur ipfî admitterefine mutatione fentiti£, per

DE VER» El DEI LIB» I. n? eluuiones cr exuüionfs redpit{t:ut hoc no ad ueri' tatis inquifitionë excogitdfmt,fed ne de(entétid co ganturdifcedcre.Primïi,quîfciuw neceßicfi effee^ ; luuiones dlM cr exu^iones euenire ex curfibm ß, derü^Vt done iüis,côiim(liones aut feparationes er rdntiZ ßderti modo dd humoris rethindantid uerge-Kjfïwdó ddficcitdté et incedid, qu!fcient tdmë hec ßreuniuer/borbe,utidpoßi«t dffeuerdretd 'mtre^ pide ƒ nd cSflare inter eos uideo,qui huiufmodi rerü . cognitione profitëtur mdgii praftdnt, certd qute^-( ddorbislocdcöinndiones hdereßgt;icere, c^iBtsuei bond uel mdldportedere,no cimdo orbi. Atßrtdjje experientid duxit eos dd hoc d/firmaitdii. üihil mi-( ttne.QMcnim eluuioni orbif,dutmcendiiiuiderüt^ ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;tMt legeruott,dut eft omnino traditti uüi memoriiei

Noî fx fdcris Uteris unü hdbemut diluuiü, quod ple gentiliü ignorät.'Poüed eluuiones zy terriemo-' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tus er incedid cötigerunt,no orbis,fed regionis cu^

Boeotid,ßibDcucdUoneAchdid.Lugdunü Nerowt . temporib.uifd nodecofldgrduit, Delphi in Bdtdui4 pducis horisßmiles deinceps cdlamitdtes multM le-^ gitmis, tieldudiuimus.ßed his cdfib.fuperßterüt edrii regiontt dtc}; urbiü plurinü, quifecü literds drtes^ ac memorid inucntorZ conferudtä et exercerit ipß» Ç^posleris trddercnt:ut idüurdßildejjet ledfida riwi

rum et diuitiarü,no ärtiü,neq; inuentoru humdtti in genijAüudquoq; Noe diluuiünofiderucoini^ioni itti dßigndturjfed ultioni nunünis. Verü ifli jblitd te meritdte fub certu horofcopüreducunt eluuiéillatn orbis, z^ßntilehorofcopiicontigiffeferunt anno ui , cefimo qudrto, qui dnnm orbe fèrè totit infanii ifio rum prtediüionib.terruit, quu nuÜiK annui memo' rid eorum qui uiuerent dut mitior dut ferenior fue-ritidutfuK omnibus pdrtibus tempeHiuioriPrimian in tantd udrietdtCjtdmq; incertis ijs qui annules fcri bunt, quem dnnumpojjunt ipßdnnotdrequo dilU' uium contigerit iltd non dicunt hoc euenijßc, quid bic erdt dArorum coitus: fed quid id contigerit, td' •lem djfrmdnt fittffe. Hoc uero non eil experi^ mentis fcientidm coüigere, fed dd tuendum temcrb tdtem djfertionis conßngere ßbi expérimenta .Vc' rumirrifitißos naturd, qui quo tempore ndtatura inaquis omnia erant minatifferenißimi utßquau' do antea ßlfcrunt foies, cr uer fiiit omnium ama^ ttißimti .lam utnos eluuionem unam tcrrarîi oHen^ dimus,proßrdnt ipß uel dlterdm,uel exuflionem ter rarumquampid.Anueronullierunttdnto malo fu^ perflites, dnnealiqui ? Si nuSi, quomodo reparabb tur humanumgcnus nuBo femineihoc dtfßcilius erit explicare, quàm mundum non effe conditum. Sin » aliquißi certèdefaumaioribut, dcartib. atc^ inge

DE VER. FID El LIB. I» m nF}! iUonim poReroi edoccbüt. quod CF fiât Jiioë, qui po^lmtati [u£ mwndi exordia ufqueab Adant ipjb pateßcitXtiam fî hi qui remanjerut,ignorarët e£S artes,certè fitiffeedS wn poterant ignorare, zr hoc faltetn tradidiIJint poüeris.Quid, quôd litera-rum ufus, quem neceffe eß in mundi leternitate iSter num ^ißctuon ßuißet uitlt;e mares ac con(uetudmes ignorari. ex quarum tarnen narrationibus apparet, mundum adhuc nouum ac rudefitiffe. Conchas niO' rinas dicunt longißime à mari repertas : fJtela CX Ouidius id tradunt. Quid inde colligiturtmare iBic fitiße aliquando.Quid turnt Pr(etereo,qucgt;din mon tibus pojjlmt fieri cru^te aliquando conchis fimiles, V quod iUa potins funt dtluuij de quofacric loquun tur litera ueüigia atq; indicia. Quid uerôßquitur, etiam fi mare demus iüicfitiffè aliquando, ubinunc ugri ingentes à mari procul reduâitan hoc arripiët pro argumente aternitatis mundi ? quafi uerô non quotidie hoc uidcamus in Gallia huius'Belgicie ie' fluarijs contingere. Quid, quôd terra motibus fape f ft (àâum, ut ingentes amnes exarueri/nt, concide^ rint montes, ex quorum ruinisrepleta funt uaÜcs, alibi uerô montes fubito extiterunt. Requiruntur hodie montes, fintes,amn£s,urbes,maria.qua uete^ yes t» mundi deferiptione pofuerunt. nec eß opus ai tantam mutationem feculis infinitif, una ucl altera

tetdte contingunt. Qÿfenmt tumen ik nobis iSli, ft Deut ante nwndifäbricationem tcternus füit, quid agebat immenfa iüa £ternitatei quid moliebatur re-rum i quid ei derepente noui accidit, ut quod nun-quam antea nouam mundi molitionem fufciperet, cur non antea multis feculorum millibus mundum protulit,curnonpo^Maximum additur impieta-ti er ßlfis opinionibuf robur ,fi hom'mi ad confir-mandum negandum'ue quicquidlibuerit,fatise^l contrariam rationem non afjiqui, aut non i/nueni' re. Tu ergo quia tantum diuinlt;euo!u}ttatismyRe-rium non capis, ilico 'm aduerfam tranßbis partem, ut eundem habeant limitem ueritas er mgenium tuum.quodq; mdigniut eH 'm rebus diu'mts.üon efl ßs homini caufas er rationes ferutari, quibus Dei uoluntas uelut adducitur ad agendum : namferuta-tor maieRatis, ut mquit Sapiens, opprimetur à gloria: fed ueüeer parère er adorare quicquid iUa iuf-ferit. Verum hoc tarnen quod m præfentia à nobis quieritur,non rel'mquemus dubtum ey aÜigatum:ne homines quaruli er miquè fuj}gt;icaces dee/Jè rationes putent ueritati, quas iÜorum queüionibus op-ponat, tametfi deeffe nobis quis poffet mirari. Qi^ôd no mtenigaimts diuma,ea prtecipua caufaeji quôdde Deo fentimus nimis humane, er iBius tem-fttetimur ut t{o/lr((,crcomotionef animi aditm gimui

DE VER. FIDEl LIS, h UJ gfwiw ut noftris pmcipibus, zx mdigêtid uel twcef fitite {gt;rel}lilnu^. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quts enim fe ad conßderatio'

né ercxcrit a-tcrnitatiiiUtillam uttiuerfam qunenin fienpoteït coplcétatur cogitationeac mente,impie in nw-ltii Çentiet,cr no digne ad iüâfempiternâma ieftatem ac naturam.In atcrnitate nec priuf eü, nec posieriut, nec antè nec poil, omnia ßint,niinc etiä multo magic quàm explicari fernwneullo humano potcfl:quin etiâ hoc noflrü Eü uix Deo cogruit,ut Vlato affirmai in'rim£o. Qÿ.i hoc ergo in anima f lt;0 reputat, no habet quod tepui ut durationem ub lam in æternitate parMtur,ut qu£dà ßnt antè, alia pffifficut in uacuoillo immëffiatq; incoprehëffibili quod efl extra mundü,neq; eft hic neq^ iîlic. i^anq; ad eundë médit qu£ri poßit, cur hic pctiuc nutndus pofitui qudm alibii h£ nanq; loci cr tëporis diilin' {iiones in mudo ßunt folo,cr cû mûdo genit£, antè aut extra iüû nttUæ funt-Quoducrà quaritur, quid agebat anteaiidë rogari poljèt,quid agitDeufextra mundüfNo erat antea,Çed ß quodantea,tu imagina ris homointëporegenitus etuiuës. Agebatante mû dum,^ ßne miido,quod nunc cù mundo,in ßtaf«' licitdte feipßo contentus,zrßufficiens, plenus boito^-rum omnium,cr ab £terno conRituit mundum pra areare, at que ea condere quibus beatitudinem com^ Kunicaret fuam ; fed tune, non anted,nec poU,

^ttiafie iÜi e.S uifitm. Quàd fi nos uix dut nuUo nè modo ^U£ ab iUofimt condita inteUigimus, quo' modo rdtionem uobvntdtK eius cdpîemus autequam cortderetffediam in illdreuoluimur Dei æternitdte indigna. EtnuindumabieternoelJe compofitum ac ton^itutummagis defindebatur olim phtlofopho^ rivm concertationibui, quàmpafuadebaturpopU' fo. Simul primum chriüus aperuit quis creaffett quando, quomodo, id continuo ab uniuerfo eil hu' rnanogenerereceptum, non ChriAianis fôlùm ,fed Iudlt;eis, Agarenis, etiam philofophis de mundo. Va-cit ad Dei magnitudinem ,fcire mundtim efie à Deo tüiquando conüitutü utinteüigamus quid o'quan turn fit,quod iUe poßit agere. Qtiis enim potentiam iUiui queat expendere in aternitate i qu£ teternitat uires autoris dbfcondit,quafiqi obruit. Quid^quan tvm,quatenus,quomodo fibricatus fit fingula, latët omnia hæc in aternitate uaHifiimaaltitudinede-tnerfd,nec quantta ipfe perfe cjjetfatis iudicari pof fet in a:ternitate operis, Vert'met quoq^ ad Dei boni tdtem,exifiimdri aliquando conditwm, ut inteÜiga^ mus quemadmodum fe uoluerit communicare.üatn in leternitate necefiitas quada includitur, qult;e prte-ciiM bonitati detrahit. AriHoteles, quum mundim tetemum afiirmaffityDeum fupremo affixit cœlo na tnraliter aperantem,prelum necefiitate, ne quid ali

DE VER. FIDEI LIE» 1« «y t.rpoßitagm, (^uimßcut agit, utßta leges non ipfum minus quàmres alias aßrmgant ^uodPoêttedicunt,

Sc quoq; lege tenens,ZT fecula iufia firentem. t^dimit Deo Ari^oteles id quod mentibus ratione atq; 'mteUigëtia prteditis eSl optimum, libertatem:

ex principe mundificit miniUrum naturae, eut in agendo ßeruiat.At uero ubicunq; funtaëiionatiu-rlt;e O' uolantatis, potior femper atq^ antiquior e^ uoluntaria:ut in bomine. At tantus rerumjerutator quodpotius eslcrmelius Deo detrabit, cogitq} (» ordinem, non fa'tem à feipfoadmonitus cum politi' ca firiberet, regem non efiè legibus fubditumiquam fententiam à iure O' confiitutione iufiitite,ipfi ident acuta ratione quare id fieri oporteret communiait. QSPdfiparefibumanum principem ignorationi, imbecillttati,mutationibusfiubditum,non teneri k' gibus, quâto minus decetiüü tenerifiapientifimunit omnipotentem, O'inbono immutabilemilam quôd fipfîtnecefiitate,ab^ulitab eo cultum omnem, chat ritatë,ÿratiam.Quis enimeiquicquàmdebeat, qui quee dgat,non pofiit aliter agereiquis igni babet gra tiam,qucgt;d carnes coxerit,0' aquam fàueficit, aut aqu£ quôd nos bumedarit ac refrigerant {natit‘ ratia fùnt eorum opera, nec pofiunt aliteragere.

Coco ex nüniSlris gratiam haiemits,qui qua pote'^ rant non præ^arefi libuiUet,prlt;ellitmM tarnen no^ra caufJa-Si quh DetwM ilium AriAotdicum int ploretatq; oretfupplex, utquid udtribuat commo di ucl auertat damni, quid cenfette iüum rcj^onßi' rumiTuuerôfru^ra confumistempue ex uerba, qui mihi fupplicM. No» enm ea qu£ tu pofeis, i» wrf»« mea eâ tribuere, Icgibm definite pr£fixisq; uado,nec minore prenwr neeeßitate in agëdo,quàin tu in patiëdo. Si qu£ largiaryproderunt tibi. Mere: (in fecuf,ßr tu neeeßitatem tuam tequo animo,ßcut ego ßro tneam magno.O' ßortem natura eX maiefla te T3ei indignam. Et c^teris quidem mentibugt;s inß' rior« ccelos Ari^oteles attribuif.Deo uerofummo, prtcpoteiui, immenfo odauum, hoc e^ fupremum, earn itti quafi prouinciam delegauit,quàm inæqualt proportioned Quanto enim maiore interuaBo exce dit Dei naturareliquof mentes, quàm opiis Dei ope ra aliarum, ex orbis Dei orbes rcliquosd Quod nee poeta Homerus non animaduertit, qui louem fuuni ßcitdenunciantem reliquis dijs omnibus ,utfire-fi'mt è coelo deinittant, è qua dij omnes pendeant, ße unum tradurum in ccclum re^im cum uniuer-fis dijs. Sed ab Ari^otclc libcns quafi.erin fi mentes cœlonmi motrices ßunt finita, quonuido twufftt tempore infinito, quandoquidem tempi' ternut

Be ver. fidei lib. i. wf ternuscrfiiit mundM, cr erit poRhac f Sed hite tnagis ad philofophi£ di^utationem pertinent, qudtn pietatis ,ficut ilia de numero mentium. Di^ cat ahquis fèrfan, Quiduos t num run Deumab itemo ftatuiffi omnia affirmatis f ergo aliter non poffumt euenire. Statuit quidem, uerum libéré, ut hoc po/Jct agere cr diuerfum. Hi'c eii quieflio deß to cr neceßitate.Si enim lUe ficit, omnia neceffarii euenient.nam quit poterit mutare Ift prauidet, ne-cejjario cuentent, alioqui fàttetur.nihil ergo eß me-dium,ut Cicero concludit 'm fecundo deDiu’matio. H(C op'miones de ßto cr ßrtuna CT neceßitate adeà funt 'm tota gen ilitate uari£ ac pugnantet, ut quid diccndum de lUii aut fentiendum ßt, non poßis eli-cere. Vulgui aliter fentit, quàm poët£ hi ali -ter quàm philofophi, i^i inter fe difcordes. 'Demo-critmneceßitate cenfent omniaeuenire. Peripate^ tici idem propè aiunt. cafum enim cr ßrtunai» «0» rerum effè, fed noRrartmt ailionttm ac delibe-rationum. Plato neceßitatem ponit, cr ßtum, er cafum. Staid non admodum ab hoc difcrepant.. Epicureisßrtuita placent omnia. Facile 'm tanta dè fcprdia magnam uerfari ignorantiam deprehen -da(,cr alif alios fuis telis coßderunt. nimiram qult;e ejfet Dei natura cr uis ignorabant,idcircotantis t» tenebris alios alias uiaa effe 'mgreffost ttürondu non tfi.

eft. Nos Mcrô D«M« o^endimits autorem efjè unk uerforthm, gt libérédüiones fudi obire,0‘ejeequi:, tum ejjèfemptternum,in cuius £ternitdte fi ^uis mo re iwür0,ut dudum expliclt;tbam,fiiiljè aut j^e cori' templetur,m multos cr graueis errores incidat, ne ceffi eft.tieque cnim efl in iUo tdiud quÀm folum efi fe, uix iüud iplùm. Quocirca omniafunt Deo pr£('entia,nec egit autaget, nec uidit aut uidcbit^ aut prieuidet, [ed agit aut uidet, ne quis fimel lùum iufiifiearbitretur,deinde fe pofuiffe curam,quam mi natur am coelorum zjquot; elcmentorum reiecerit. Qui ad hancfe cogitationem at^; intelligentiam iwn fu' ftoUit, nec cogitetquidem de fito autdeprouiden-tia Dei, aut uerbum omnino fociat. nam pernicio' fwm hocei fiterit, fi hiemana menfura,aut etiam an-gelica Deivm uelttmetiri.Etquandoquidemillcagit omniafiue folus, fiuepcr inîlrwnenta, nùnimé tarnen neceffaria,quid aliud poteH effe fiitum,autfir' tuna,qüim eius uolütas, qult;e naturam rebus flatuiti Sedurgent odiofius: Rtqui ex hoc ipfo fit,omnia neeeßitate euenire. Neeeßitas autem uel eH id quodnuUaprorfum ratione fieri aliter poteüt ita mhil naturale, necfolem oriri, nec cœlos uerti eA exneeeßitate. fedea tantummodo qu£funtDei,ut effe iüum bonum zjquot; beatißimü çy aterntm. oflen-dtmiK enim ipfumlibéré in fuo uerfariopéré, zx

poljè aliter dgere,ßßt coUibitum. Vel neceßiijf efi id quod Ole iußit, definiuitq^ in or dine natur £ ac curßt,quie ßc ßemper ßolet procedere,Qr perpe tuis natura; caußis conüant. ita curßts hic natur £ neceß'ariiK eß:mutatur tarne,ctß raro, atnonnun quä,utßoleßslere, mortuureßergere, lucerurßa eum aßiicere cuißnt oculi eßßßi. t^eceßitas etiant efi in eo quod aliter nößolet euenire, etiä ß poßit, ut non ningcreßeb £quino{liali. Adde hue neeeßi täte conditionis’.utßt homo,habererationisßacul tatem. lieeeßitas quoq; natur £ gemina efi. altera ßmplex ex prima conilitutione, ut ßolem uolui in zoßaco : altera ex caufia,quum caufia parit cauß fam,uelut delaßari qui ualde laborarit,iraß:i eunz cui fanguis efivrueßcat. In ordinatione natura UO' Ittntates noßra liberaßmt, ut cogi à nuüa omni' ' no caußa poßint,non ab bis infirioribus,nec à coe l’.s ipßs,quia origo no{tra excelßor efi,ßcuti mox / dißiremus. Et loquor,tanquä cœli agant regantq^ haeinfiriora. namquidamhocaiunt. contràalif ßgnificare ßolum,ßunt qui neuti'um: quadifiu' tatio non efihuius inRituti. ïtaque cogi non poß' ßunt mentes à caußa infiriore ipßs,licet poßint in citari er ßollicitari,ut à corpore acßenßu. Liber -tu uero nofira uoluntatis ipßo experimento ofien ditur. quam ad rem pertinet uis conßultandi er eli l gendi.

genii,ijuam Ariftotdes iure quaß fuperuäcaneM t{iannauit,ß nonßt libéra humana mens, iiec eßgt; fet ullaßeruitus maior autgrauior quàm animi hu mani,ß non haberet imperium in eo quod efl prO' prié ipßus,nempe in intima uoluntate: Ition enint tarn ejißeruire nihil poßidere inßrtunis, nihil ha here iuris inßium corpus,quam non habere in uo luntate. Ciuimeeror,quantadeßgt;eratio,ß nos te' neri ct'dligari nodis inßolubilibus crederemus^ Ut non efßemus quales ueüemus,fed prapediremur plagis neceßitatis,ut bellu£:quibus hoc moleßum non efl,quianon intelligunt.z^ ex hominibus quo quis ingenio or iudicio minus ualet,hoc alligatio' rem habet uoluntatem,minus^ Uber täte utitur, fed firtur plerunque, rar à ipße ßua ßgt;onte ingredi tur. Quapropter uoluntas no^traexneceßitate natur ne^hoc eji certis conflitutisq; natur æ legibus libera efl, CT“libéréfehue applicat, udin diuer' fum. ttaq^ multa eueniut,quce poflent no euenire : qu£q;ßolent euenire, neutra ßent, ud indiffiren' tia.tattetur,inquiunt, Deißeietia prouidetia, ß quid homo agat quod poßit non agere. quippe ß Deus uiderit nauigaturum Paulum cras,is ueri nonintretnauim,ßalßtsefl Deus opinioneßia: imo uero falßis efl,quißquis fltturu attribuit Deo, JHon enim uidet Deus aliquid euenturum,fed iant

DE VERIT. FîDEI LIE. I. tj* flfe-Cluofit,({ecipiac errare utnuUo poßitmo' do.nec continuo ex neceßitate id eiienit, utique non m^gis quùm quum te deambuUntem cernOf tiut neceßitatem ipß’ tibi adßro, aut tu mihi dece^ ptionem. Déambulai tu,e:^r potes quießcere, cru' trunque Deus intuetur, nempe ac^lum tuum es-po teßatem.'t^ec quia pratdixit Cbrißus ßre aUquid^ ideo contigit : fed quia ßturum nouerat, prædica bat. Hlt;fc quum itafe habeant, nihilproß^ö'efl in rebus ßrtuna. neäuntur enim caußis caußa:, nec quicquam acciditßne ulla cauffa. Noî «eró ex caw [arum ignorantia ßrtunam finximus, ßcut quod euentusrei aliquis non erat nobis deliinatus, ca' fum : utßdientan incidiißin thcfaurum. cauß fa enimßit, reconditum illicßiffe thefaurum,^ me ligonem aut palam in cum impegiffe .t^amçy-qult;c à nobis proficifcuntur, qute uoluntaria nomi. namus, caußis carent, nemp; nojirum uelle. hoc uero alias magnas, interdum graues non -nunquam lcues,fed aliquas tarnen non necefja-rias, ueriirn quas uoluntas tanquam fbi expedien tes approbat, quum poßit diuerfas, aut etiam ad' uerfas. Preces etiam fiducia erga Deumquau' turn proßciant, intetiiget liquido , quifquis ad uerant Dei conßderationem fe fu^ukrit. iUe tniminftatueado rerum cttrfu pias preces multis a * poß

»}i IOAN. LOD. VIVIS poft Mnis future,iam cernitprd’ftntes ßbi-.iäeo' que accommodât ad eoi non pauca, qu£ rogatunt iri ab fe amicos ftuos uidet. Mutantun quoque ad preces ea qua; ex natura: caußts erant [equutura^ quemadmodum in Ezechia contigit,rege tuda, cui quod naturales cauftarum progreftits mortem minabantur, diilumeftaprophetaDei, îàoric' ris,z^nonuiues. ßedis decurfus naturæadregis preces mutatus eft,Qrmutaturum ße DeiW praui' der at,non tum moriturum regem,id quod inße rie rerum poßuerat,ß;d quaft diuerticulum 4 trita atq^ ußtata natura; uia.

QVi magnitudinem zSquot; ßpicntiam rgt;ei,ma' icilatemq^ illam Hei immenßam conßdc' ret,tugt;:ßcorporum utilitatem,ßordes, abieélionë, eaq;ßola inter ße conßrat,quo magis ea uerßarit et compararit,eo minus cauftam inueniet condigna, cur conditusßt à Deo mundus tantaßolertia,tan' ta molitione, tarn uißendo atque admirando opC' ' re, quid aliud in eo reperiet quam uanitatem me-ram Sicuti duoßapientißimi homines exclama-runt, Solomon z:r diuus Paulus. lAaior ergo ali-qua z^ Heo dignior erat caußßt, qute ilium ad takln adduxitftruduram, îlempe quod quum eßet

DE VERIT. FIDEI LIE. I. tjî optimum,uidmtq- fe bei(tißimum,uoluit earn bed' titudinem communicare alijs. l^atura nempe boni efl,utfe dißundat or impartiatur multis. Pr^ebet ‘id bonitatii er beatitudinif parti' f^ipatum uniuerßs entibui, quantum cuiufque uis capacity capere ac fuüinere potefl. Sed com' inuiiicatio rerum uita caren tium pr£tenuis efl,a' deo ut nuÜa eße uideatur ; qu£ autem mutis ani' inantibus,exigua ef leuis,erin qua exprimi atq; ‘ipparere non queat tantæ beatitatii communitoi. Alia ergo procreafji ilium eflnccejfe,capaciora fu£ßlicitatis atque aptiora, quibui fe ueriiK tri' bueret ac pleniui,er in quibui imago exi^eret il' liftstanti boni expreßior ac maniß^lior. Dei bea' titudo nihil eflaliud,quàm ipfe Dew, neque enim ita eß ea conßdcranda,ut quam in bominibw bea titudinem appellat uulgi ignorätia,pccuniw,pof' feßiones,amicos,patriam,decw, qu£ extra beatü funt. neque beatw eße Deus potefl reullaabipfo aliéna ,utpcr fe non eßet plenus perflilusq;, fed per acceffumreialterius. Quodflipfeeflfuabea titudo,feipfumcommunicando, communem facit fortan iÜam fuam ef conditionctn fllicißimam, Qommunicatio autem h£cfieri non poteflparti' tione aliqua,quam Dciis nullam habet. unus efl e' nim fimplex, abfque opiniprorfm mole.commu

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 3 nicat

ïî4 IOAN. LOD. VIVIS niciitigitur,quum ßbi adiungit zy dpplicatßta ut in fe qui eft infinitif abfbrbeat, ut fie loqudr, çr unum fecum reddat. Tum enitnftmiliimi eftvüi nd tur£ dc conditionis diuini£,qudftq; deificati, uerc participes fiunt ftlicitatis iUitts inlt;eRimdbilis. Et ûuonidtn quidem non eft Deus corpus,nec molem aliqudm hdbet, uelmagnitudinem, non tangitur per partes, nec ddhjerere quicqudin parti alicui poteft,in quo nulhe funt partes.Condidit ergo eu' tiaidoneahuic coniunétioni ,feu unioni uerius. Vnionemhancfdcit ftmilitudo naturæ,qu£du' plex eft : in efftntid in qudlitate:in eftentid,ut ftinpliciaftnt cr j^iritalid, quemadmodunt Dcui ipfe : in qualitate autem, ut earn habeant qualitd' tem,qu£ maxime nbsp;nbsp;aräißime J})iritus coniungit,

çtr facit unum. Corpora quidem multis modis uin ciuntur, ffiritus autem uno tantum, nempe d' more : quemadmodum uicißim odio diüinguun' tur ey ^Ifeparantur. Et entibus qu£ erant amd' turd,rdtionemcrmentem dedit,unde dmor cy charitas nafeitur. namqu£eft brutorum cbdri' tds,c£cuseftpotius impetus,quàm certd eyiu' didodeHinatabeneuolentia. ExpUcemusftnguU eorumqu£propofuimus,paulo diffiiftus. CoU' gruebdt res condi jfiritales,ut credtionis circulus ib ffiritu Deo per corpora rediret ad ffiritus qui

DE VERIT. FIDEI LIE. I. «3« ^wi Dco coniunguntur atque uniuntur. Tum ubi eranttentiißbnie ac conßißßimie opificii imagi' nes,pir er at edi alùf exprejßa, et qmß ad uiimttt effiâM^quießent Jpiritales, cr ratione præditte. 'Etenim igni huic maior eß cum igné alteroßmili' tudo^quàm cumfuo ipßm colore. Similitudo aU' tem diuinie mentis duplex eß : altera Dei in æter' nitate ßne mundo,altera eiußdem mundumguber' nantis, illam angeli refirunt incorporel, banc hu' moni animi corpore ueliiti,cui prtceß. Angelis ccelumattribuit,dignum locum iüa exceUentia, bûminibus,quàm diu in corpore agunt terreno et corruptibilißocum illis congruentem,nempe ter' ram, quoad reparetur atque inßouretur JpiritO' lius er Deo dignius. Omnia deprehendimus horre re CT türpeß:erc,niß habitentur, atque excolan' tur.Annotareeßinomnibus mundi buius porti' bus uitis eße poßtos er conßitutos, non dubiunt quin er eoelis uitos quoque attribuerit author na tur£,à quibus hobitetur tonto prießontiores olijs uitis,quäto locus eß amplior ac pra;flobilior. Deo «ero nihil opus eß coelo,nec uUo loco, ßlicißimo infeipfo et perßüißimo.üec eßet caußa congrues extëdendi ßopra nos cœli tôti operis,quod uidëdo et contëplondo exotiori non pojßumus, ß nuüus e[ eßeteiitsolius ufus quant uthisreculis inßriori'

bin feruiret,gigtimdis pluuijs,ucnt{5,tempe{iM' bui,frugibin,atque ciufmodi. rei certc mMori^X exceUentiori tantä er tdin f^eciofd moles eft para ta : angelis f ^lUcet^er animis noürisfttem corpo' ribm noUris paris er defteatis perrenouationein tiniuerfttatis mundi. Non eftè ergo res alias quàm qiias ufurpamus fenftbiu,omni profrUô mentis in dicio répugnât. Nam ft Deus eft author horum', non eft opus dignum tantapotentia erftapientia. fin redior, non eft hoc regnum illius maie^ati con gruens,er condignum.Vel ipfte intuitus calorum abundèteüatur^nonft’Tuire tantam pulchritudi' nem huic deformitat', m humilitati excellentiâ. Nos quoque ipft ad utrum mundorumft^eéîemus, inpromptueritiudicare,ftquis animum aduer' tat . Sunt enimftenftus ex hoc mundo corporally mens autem ex iUo ftiritali. O^endunt hoc appe' titus,cognitio,er deledatio. Senftus expetunt,co' gnofcuntydeleélantur ijs jolis qute materia funt et corpore ue^ita. mens autem ad ea femper ftrtur, quic nuda funt molis : in ijs libenter uerftatur, eo ' ru cognitione er quaft uftu deleilatur magnopercy quod uidere eft in præilantibus ergenerofts men tibus. Nam qua: in peiorem natura degenerarunty nonpratbent indicium ingenij, zxnaturalis fuiC qualitatis ; quemadmodum in natura uel bellu£ cuiuftquamy

DE VERIT. FIDEI LIB. I. ij7 cuiulqudin, uel ßirpis, uel radic^, uel flor is uel fl-uflui inquirenda cr perueüigMda,nonfMimiK cenfuramexijs qti£ in detcriorem condition em degcnerauertint,fed qu£ in iUn funt nota perfidlif flma. Ex horum etiam duorn fenfus mentisq; cont paratione licet coUigere, quanto eft incorporeui mundu^ exceUentior. quant enim humilia cr able' iïaf mt craffa h£c,circa qu£ fenftn occupantur? quantoaltiora zj'nobiliora,quibui mensorna' tur^CiU£ opes funt ill£ nollri ingenifcolledl£ ex ntundoffiritali, e^^quidem tenuiter ac maligne, tanquam aqu£ pluuia guttatim deüiÜantes f quid fietquumcx pleno uiuo gurgite hauriemus? Declaratur quoque mentem no{lram non hinc eft fcyfedèmundo incorporco,quodin hoc corpora' li poftta tanquam in loco alieno, non poteft quic' ft:ere,femper aliquid deflderat zy requirit, uelut deferta deilituta : inteUigitftbi deeffe aliquid, ftft ignorantia cr tenebris huiiis corporis ac mun di obüupefa{la,quid iUud fltnon aftequitur, quO' ad lux ei admouetur aliqua qu£ caliginem iüam di fcutiat, ignorantiam edoceatttum dcmumfte totam ubiflt,unde uenerit,qu6 tëdat ftgt;eéletq;,re' cognofcit,ç^ magna h£c fublimia admiranda tan quam cognatafîbi intuetur,adqu£fenfus non mo dó non penetrant,fed tanquam fabulas,zr ^em itn

poßibile nßiernäturac deridêt,quonià eô no pof' fmt uüa ui ttj]ùrgere .non aliter q ß leonibm^aut ttrßs,(iutlupii,aHtalicui brutorunationi daretur loquëdifcicultM,cr ßermonii aliqua intelligentiä, ß quis in eoru cœtu de rebm hominum,de eo quod mente iudicio ratione confequutur zrconficiuntf dißereretßrrideretur^ac reijceretur tanq fabeÜA' ruincredibiliuconfiUor, nimirüd metietibinho mines ex feße. At fßiritus et angelicos çsquot; humanos ttmore coniugi Deo,ßeu potius unu cu iUo fieri,ii uerö exiftimaritquifßiä tale e(fie,qualequumedi' corü quidam ad curationë morbi fifficilis^c pene deplorati,iubêtno5 herbas aut ofia animantiu ab extrema India uel Scythia petere. Quomodo unie tur tà diuerßa, angelus er deus f er quod plusefl, homo er deusidicet aliquis. Cætertîdeus non ifio à nobis proculabefl,quidnon cernitur,quiain coe Us dicitur hcdgt;ere fedëßaä-.ille aut re uera ubiq; e^ prüfens,atq; adefl::nec minus eft cuiq; noftruinti' ■ plus,q anima ipfa qua uiuimus, atq- etiä penitior. iieq; uero nobis tantu eft pr^fms,fed coelis,fide' ribtis,elemctis, arboribus, animantib. quippe qui eft mitgis uita cuiufq; er eftentia,qanim£ uel effi' âiones,per quas quicq- eft id quod tft. Nihil ergo loci interuallu obftat. Ratio autéconnedëdi ftirb tus,er nodus aptißimus eft amor: ficut uidßim re foluendi

DE \’-ERlT. riDEI LIE. I. «j? foluendi or difcindcdi,odiu. Omnis cnimfdcultii^ qaæ cognofcitfOb hocipfum cognofcendi uim eâ n^Ha^ut ß quid iudicariteße bonum, äppetat^x fequatur:ßti mdlu,auerßetur etßigiat. qu£ difßtße funt in amorii natura expUcita:non enim ßtnt loci huiui.Appetitio hæc boni,uocatur amor :mali aut auerßo,eßodium. QKlt;eexpetimiK,affequiuellc' muf,ut coniuiho iÜiui deßderiu noßru impleret. quie odimut,ab iÜis ucüemu/!ßtgere, ne per pro;' fentid iÜius torqueremur. Amor ergo applicandi çxconnedlendiuimhabet. quodnontantu inho' minibus,ßedin ßrii quoq; ipßs animaduertimu^, qu£ ßobole ßta diligut,nollctq; ab ea diß:edere. Fe r£ beai£,in ßyluis zrßolitudine nata: atq; educa' ta:,hominë,quia metuut, tanq ßbi noxiu oderut: er quia oderut,defiigiutac deuitat.cicures aut, ut files et canes,quia nos diligut,uerßtntur inter nos placidc:crßquo recedamus,ßequutur. Homines etiä quid coniugit,qddetinet,niß amor ƒ qd ßepa^ rat,niß odiüiita ut abfentid inßar mortis eße dU' cdt.quÜß abßint,quantü poßüntefficere,reducui fie in prafientid mcmoria,literis, mctione:et quem odimus,de eo non libêter meminimus. Sed hominis amor q ratione efl prteditus,lbgc diuerfiæ eß ratio nis,q brutoru.horu eni charitM uel ex impetu efi quem natura indidit, uel ex deleilationefienfiuum^

inhomiiiibu'S qui non aliter uiuunt quant bel' lu£, amicitiaamorq- omnii exeodem ßntema' nat,netnpe fenfuum,abfque iudicio rationis. Qjii «era amor ex confilio mente oritur, ex eo bo' no trahit originem,quod mens iudicauit efje tale, ideo liber efl amor,zx feit quid amat: zrquuma' tnico fuofl'uitur, nouit quantum efl quo fluatur, et quale : nec efl uUafatietM,ut infenfu. lam amor mentis ut efl in inthnis, ita ad intima amati pene' trat.amor fenfuum exteriore hac facie efl conteii' tus,flcutinmutis animalibiis : nec quale quidque intus ft conflderat, nec alijs uult coniungi quant externis,non intimis. Idea canes, flles,zr homi' nes aflgt;etllu tailuq; acquiefcunt. Mentis autem O' moradunionemducit. ueUetenim amici animus in amicum immigrare. Scienterq;fiila efl à uiro fa piente fabella, Vulcanum reperiffl amicos duos, qui optime inter fe cuperent. eo amore deleilatum Deum,obtulifleillisquicquid optajfent.illosrc' Jfondifli : O Vulcaneitu quifaber es deorum,fac ex nobis duobus unum pror/um. AriHoteles acute amicum amico alterum ipfum effc dixit. Huiufmo di cbaritas efl coniunftioni cum Deo cr beatitudi niiUiusidonea,noncharitas fenfuum. Primumra tionem,mentem, indicium, confilium Deus largi' tuseflfliiritalibus naturis„per quiC intelligerent

DE VERÎT. FIDEI LIB. I lt;4« tandem effet uerè(ïtum bonum, ut illudexpe terent,expetitum fequerentur nbsp;nbsp;nbsp;cuperent cum

eo coptilari atque uniri : ad quod fequitur (eterna beatitudo.quant adeptiffcirent quantum eß'entaff fequuti,zr uerè frueretur cnniunélione Dei. nant ubi non efl hoc indicium -, nec ratio atq^ expenfio tantiboni,qt(£potefieffèbéatitude^ Ciuid^quôi beatitudo ilia quum fit Dei incorporalii,noncon' gruit folii fenjîbus, qui corporalibui folumeapi' unturffedmentibus : ç^amorqui efficit unum,is demum efl: qui ffiritus beatos reddit, nempe unio' ne cum beatiflimis, in qua redeunt ad ilium ffiri' tui eadem uia qua erantprofféli. Amore fcilicet impulflore nos con didit,amore reuocat ac reducit, amoris ianua ab illo exiuimus, eadem ipfa efl re' uertendum. Namgignendi mundicauffànonfuit aliqua indigentia author is Dei, fed copia,afflueu' tia,diuiti£ fltmm£ zx incredibiles : quad quum fe beatiflimum uideret,bonitas adduxit eum,utcon' deretres illius beatitudinis : quo in opéré zfbo' nitas apparet communicantis fua, ZT amorerga il la quibus tanta bona fiatuit largiri, haud fecui quàm déclarât mater charitatem ergafœtumqué geilat in utero, quum iUi parat crepundia, nutri' cem, cunas, ludicra, zr alia qu£ £tati iUi cenfet conducere,Amor autem creationii patefit incoti^ feruo'

ferudtione. guie enim non amaret, neque confer^. udret.uoluntM illiui omnipotens, cr creatio eii, cr confer udtio. Aliquid horum procul a]fexerut uetuslißimifipientes,Mercuriui,Orpheti'S,'Hefio dui, Vdrmenides ; qui amorem antiquißimum di' •xerunt effe rerum omnium,Ù fe ortum, confultißi mum, crlocatum in ßnu Chaus antequam muu' dus conderetur.cum quibus Plato confentitin Ti' in£o,c:r in Conuiuio. Habemus connexionis cj“ coadunationis rationemacmodum. eamuero nos poße confequi,argumenta eß qualitas ip fa cr con ditto mentis noüræ, qu£ itaejifada er inßrma' ta,ut natur aliter in bonum er pulchrum ßratur : qui motus,ut dixi,amor nuncupatur. Quodß da' ta eß homini inteHigentia Oei obfeura quidem cy' malign a,fed aliqua tarnen, cognofeitutique nihil cogitari poß'epulchrius,prce^labilius, maius, mC' lius.Prgo in eum qui talis effe iudicetur, accendi' turßatimamor.namßhasnoRrcis leues erdilu' tasuel probitates,uel ßrmas diligimus,quidde ßnte,de origine,de copia decoris, bonitatis,fapi' entiæ, potentiæ infinita exiilimandum eß ƒ Hunc ß amat,coniungi proßHo cum eo cupiet. id uerô ß aßequi nuUa queat ratione ac uia ,non fuperud' canea tantum ßterit eiufmodi cognitio ,fed molc' jiaquoqueeracerba. Quorfutnattinetgladiunt

Icinâendutn diligenter exdcuere,ß nihil potejl fcindi ^Quidfdmelico autßtibundocduliauelpo tiones proponere,tiinlt;]Udm Tdntdlo,quie non ud' ledt dttingere f Taie eßet hominem condi cum in' teUigentiafer ex eo,deßderio ietern£ ßlicitati5,ß peruenire ad earn non poßet, quid ßret aliud , quam eum crudeUter eludere ? monilrare qute eX' petat hona,cf in qu£ toto nifi ßratur, arcereta' men à poßißione er ußa illorum. Bellijs quod e^i datum Ulis bonis ßui, ideo nec deßderare, illisß: bonis Ciorere non ßruntgrauiter^ac ne inteÜigunt quidem. lUud porro animaduertiße opera-preci» jüerit, nos er per calorem eße in utero matris pa ratos huicluciac uit£,er in ea per calorem uiuc' re ac conßeruari,er per calorem ad alteram illam redire :ßd ut h^c uita efl corporalis, per calorem hic corporalem,ad alteram uerô qu£ßiritalis eß, per calorem mentis. Homo 4 Deo prodit per amo rem,admonetur,ut ad eum ßeconuertatluceadhi' ta. Si idfaciat, accenditur poßtis ob oculos tantis bonis.accenßis autë,toto nifuiÜuc firtur,ut unia' tur. unitusjfit beatißimus, quia uelut Deus quida^ Conuerßo eß autoris ortus, iUuHratio efiamoris alimentum,accenßo eß amoris incrementu.ßrqui' tur adio animi ipßus in expetendo, in unione UC' rö efi abfolutio bonorum omnium.

SEd qMttdo ]^iritiK omnes ad fui cognitionent amorem,indeq; ad unionem CT participa tumfempitcrna: fult;e filicitatis JDeut condiderat, immortales quoque ejfe uoluit, qu£ efl in beatitU' dine iUa non exiguagaudij pars,fcire fenunquain nee bona iliaßbi defttura, nec fe Ulis bonis. Nec fi« erat,ut qui femel ad tantam unitatem coniunâî effent cum i)eo, amplius ab itlo ad interitttm diuel lerentur, quaaffêilione uniuerfa pene dilueretur beatitudinishetitia.Creauitergo Deus mentes fui capacitates immateriatas, ne quidhaberent inimi cum aut contrarium, cuius uiolentia perimi pof fent ,nif idem ide Deus uedet, qui procrear at. quemadmodum Plato loquentem inducit Deum fu premum dijs minoribus atque infrioribus, quos ipfe procrearat,f(turos idos uoluntate fua ater' nos • qu£ uoluntas Dei maius fit uinculum ad eO' rum perpetuitatem,quam ida quibus efiènt quunt gignerentur connexi ey' codigati. Badem efi hu' man£ mentis conditio zy natura,qu£ non ut reli' qu£ brutorum anim£ cum fuo cadit corpore, fed proprio ac peculiari munere ad £uum eji immor' tale à Deo condita mens ac fiiritus, ut fuperiorcs illi coeleües. Sedh£c tarnen di/futatio moleüior

t) E VER, EIDEI LIB, I. »4^ mtricdtior,ex hominwm partim igno-rantia,p4rtim malidi prauitate, qui omnia cor^ porisfenfibui metientfs, induxerunt animum nihil credere,niß quodfub lüos caderet. Alq dclicqs hn-merß dc uoluptdtibm, omnia cuperent cum ióis pd-riter conddere,hoc cum corpore, nee ejjc uUlMH iudicem, quiuit£ huius rationem à nobis repofee-ret.Sed nosquando lociishicin uniuerfduitaü'pie tdteàmmà in hominum bedtitudinc dut extremd milt; ferid tdnti efl nwmenti,fiißus paulô eum profequc'^ murineque efl attingenduni leuiter, quod periculof fum efl non perfici. Nfc pigebit me dijfutdtiôriem integrdm in Itbris de Anima à me tradatani, hicre-tradare. Si folis fenßbus habetur fides, CT wfrrf iHo rum linùtes concluduntur omnid,ut quibufdam uide tur nimis crafle de rebufflatuentibus,nec animas tri bueinus mutis animantibus, quippe quas nec cerni-mus,nec fenfuuÜo percipimus :neq; ejfedionesfîue ßrmas eflè in rebus nature cenfebimus : nihil deniq-prater mole,quam aflicimus attredamus, quod efl difciplina omni contrarium, turn ab omni iudi-cio humana mensis uehementer alienum ac abhortens. Parui pueriß uideant armatü patrem, poflcit ta ipfa arma condituta reda im flipite, exidimant tfli eumdem ipfum patrem,adeunt,colloquuntur, et non moueri acrejfiondereadmirantur,terrentur, in

lt;4^ IOAN. LOD. VIVIS dignaiîtur,den!qi etUm 'mfletu/m prorumpunt.Pue ri ijdentyÇ^ homines ßtui picia imagines im tabuU uel tapete uiuos ejjehomines iudicant,z^ adloquen dumprouocant, er ad epnlas inuieanc, er decibis offerunt ut edant. Idem indicium cfl beflijs, ut fiâa tt ßmulata pro ueris accipiant.Ahos qiioq^ßUitcir ca hac communis loc^uendt ßrma -Hamut populus efl fermonis dominus,et ducitur magis fenftb. i^uam iudicio mentis,fit,utexprj‘fcnpto/cnfi{um ioqiia-mur.ltai^ pitiuram hominis, er cadauer homtniSf hominem dicimus'.cr iam multieum uefiitum qui to tum corpus amiciat ewm tpfum uocant qui ueflitur, et iacere iüum quum iacet tieftitus.Verum qui in fta tuendo de abditis rebus ['enßbus tantum ducuntur, ab infùntibus er morionibus nihil dtflant, ne dicam À bchiis, qui corpus hoc torpens ac bruturn hominé eße aiimt: er quum cadauer proiedum a/jtidutit» nihilfiiiße aliud hominem fußieantur, tametfiocu-li er fenfus ißi corporel, quomodo aliquid in claußo loco deprehenduntlatere,niß ex ijs qua fèràs pro^ elireconßiciumttutignemex fùmo, animansexuo^ ce,morticinum ex fxtore, Qtös uero non aniwtat, quant'.mßt inter hominem et brutum interuadiut infiriora alia pra:tereä.lJomo tot artes manu exer^ cetitam uaria profirt, tot opera admiranda magno ingetiio muetua er excttlptaiuagatur mente per na

DE VER» riDEI LIB, h I47 ettrdw uniuerfam, habet rationem femtotUM, 'm quîs omnibut diuini ingenij uis gu^dâtn atque imtt go clucet. Quid fi hominem propter fimilitudinent corporis parem innaficendocrmortendo ficimus beluis.necefieefl, ut propter mentis tantam tam^i eitidentem diffèrentiam fitciamus pra^antiorem^ ^tfî renunciatur tanto bono immortalitatis, renurt eiendum e{i (^uoq; ingenio,rationi,menti, per guattt fumus immortales :zxfica uidemus figna in homi^ ne,quiete^anturtllumcoe!eslisac diuinæeffè origt tliSfConfequens profiâo e^ ut aliquid 'm eo infit mit ùu ac pr£ftabiliiis,quàm quodj^eélari poßit'ocu.' fis, aut manibiK traüari.

nullus, 'mquiiit, redit ad nos ex altera iüauita^' qui nos certiores reddat,qui fit lUic ftatus rerü,quilt;i agatur.Hoc quidë dtcit uulgus,aliquidfe acutü mué nifie ac protulific exijîimans : fed hocefi, qualia e^ ius firè omnia.Trâfeo quid multæ animtefito iâ de^^ fitnéi^ 'mfuafunt reuerfe corpora,alilt;e uiucntibui funt locutte,et aliquid cis fignificarüt,qu£ funt no-firlt;e pietatis ,hocefi fuprà naturâ. Cteterü fi ntdlui 'm ïndtà comearet,nuUus ab indes ad nos, nec indict effet protinus,nec^ ïndiitot annoru miüibus ufq^ ai hâcatatë »emo ad nouü ifiu orbë nauigauit,nec ul-lus ad nos eorum ,neque ultra çy citro alteri de td-terisaudiuimus,aut cognouimus: quidmirkm,fi

HCC inter animos corpore folutos,cr nos corporeot nullum ßt confuetudinK commerciumt Magna qui' dem CT' tiaria gt difficilis inter nos nouos i^îos homines uia:fcd confici tarnen potefi - e3' efl conß' éia.inter nos uero,Gr coclos,autinfiros, natura le^ gib.impoßibilis.lntercorporeaetincorporea nulla eße potefi couerfatio,neq; nos iüorü coditioni apti fumas, quamdiu cor pore hocclaudimur corrupt!-bill. Addequid mortuorumanimimaioribiis ucl bo nts perfiuuntur, uel prenwiuur malis, quàm ut de rébus terrenis, hoc efi de nugis uacet cogitare, uel libeat.Qttid, quid nos alij nolunt reuifere, alijnon poßunt. St quis infua ciuitatefiiilus eßet magiïtra tus,nollet utiqs ad exilij fui infulam reuerti.itaqs hie non cxpetit. qui ueri m carcere aut ergafiulo deti-nctur uiniius. non potefi. Sed fané quicunque nos conuertamus,furfumdeorfum,circum circa, omnia docent,tefiamur, clamant èmmortalë eße animant humanam-.natura ej neceßitas caufarum, proper-tio er ßnulttudo, utta gt congruetaia,dignitM ho, tninis, Dfi fconitiK noflra ex iüiusbeneficen-tia Principii fo-KW omnium uerlt;e germanaq^ eßin tiie ipfe perfe non cognojeuntur à nobts, abdite latent in penitißimis (Uiufq^ rei, qui mens no drain hutus corporis mole er tf ncfcrjs utta non pénétrât. Ex mharcntibus gt adione pottßimunt, quid gt quale

DE VER. EIDEI LIB. I. 14, ^uale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßt,ratio noflra colligit. Ham ßcuti eß

ab AriAotele animaduerfum acutè, res omnis ßc habet fead effe,quemadmodum ad operari. eius ui-delicet opera çx adus qualitatem quantitatemq-t CT MJgem'uw eßentii£ declarant. Primtim omnium adiones ipfas anim£ pcrpédaimis.de quibut adiO' nibus prima cß, cogiwfcere : id uero efl quodam-modo capere, comprehendere,concipere,his^ no' minibus confignatur. t^uUa eß porro cognofcendi ßcultaSjO' uts,qu£idcogiwfcat, quod proportion nem non habeat cum natura fua altquam. Cognitio en'im uelut imago ed qiudam rerum in animo ex-preßaytanquammßeculo.tilon poteß autemred di abßeculo corporali quod ßtßiritale, aut qua idiorum/untßnfuum quam uifus, neque id expri-metur, quod proportions ed ipß ßeculo maius: ut mons totus proximo admotus, niß procul recédât, ut ex mteraaUo naßatur proportio : neque id, quod non ed ei obiedum è regions . Sen-fus nodri ex terni, nrmpe extenßc^ praditiquan titate, non capiunt qua fumt quantitatis immu-nia : nec que molem habent amplioi em, quàm pro eorum ambitu,ttequeabfentia. Senfus interni non capiunt ßiritalia, nempeangebsamp;'Deum. Mens trgo que hec capit, cognofcit, comprehendit fola ex rebus fublunaribus,/jgt;iritus cft, ut iHa i-

Ifo IOAN* LOD» VIVIS pfi:etqu£ intcÜi^it illorum imnurtalitatemjirnnwr tdlii quoque. aliogut nullo caperct modo id, tiguo infinitd amplitudne excederetur. Aptrtim hoco-fiettdit, guod cx uniuerfa leternitdte illam, gu£ menfd durations nospr£ceßit,non pofjumus co' ^itatione comprehendcre, cjquot; obruitur magnitu -dine mens noüra. hanc uero gute interminatis pöfl: feculi'S feguetur, frcilè capimus er intcUigimusz utliguido appareat Hiam uaHiorem effe no^lraa-nima,nec uüam habere cum ea fiue proportionemt fiueanalogiam:hanc uero alteram habere.illitton effè aptam, huic efje. Ex c otiem cognitionis finte ß eile coüigitur, plantarum er brutorum animos ex ui er potentia materiteaptosinßruilas^ produci, memem noüram peculiariter à Deo gigni m corpus fculo fupra uires materite acnaturæhuiiK. Kthile^ nim aßurgit aut tranfgreditur id,à guo accipit elfen tiam er uires. aliogui non iam ab iüoacciperet,fed i priore aut ulteriore aliguo, in guo tenderet. Sen^ fus ttoßri interni atg; externi,tum belluietguie iüis funt folis prtedftte.nihil cognofeunt aliud,guàm guic funtnaturte hutus guam cernimus, nonafeendunt fuperiits.Mens noftra non contenta calis,fideribus, angelis, ufguc ad Dcum ipfum peruenif.nec ulterius potefi progredi. Quid fcocdrgwjY aliud,gudm ani' max fTMtorum à natura hac progigni, fupra guam

DB VER» FIDEl LIB. I. iji /c non dttoüunt ? wslram lurô d Dro /«prrf naturtt huins poteRatem f Itaque animte noftræ cont'mgit, quod de aqudßittana dicitur, ut lam alte ajfurgat, ^udm defccnderat,nec poßit altiui.I^ec aliter quant mens tuüra «on nwdi intra Dei cognitionem lïii,uerum etiam multo inßriut. Sicfenfnsmulttint infra naturtehuim opera fubßHuntj tteque intii»4 iUiM penetrant, fed in extimafcmper freieuerfan^ tur.Mofes }n mundi originibut non obfcurif uerbis uidetur hoefigniftcaffr .Namquum idia omnia fo-lo Dei diâo narret e^e condita,ubi ad hominem «c nit, non naturte eam tribuit potentiam, ut hominem procrearct, fed Deo foli.die.'t enim,Facia-' mus hominem ad imaginem ey frmilitudinem no-fîram. et paulo pôfl, injfiroMit Deus 'm freiem Ade frgt;iraculumuit£.perutranque fententiam er origi-nem 4 Deo propriam, er animorum inmortalita-tem denotauit. Caterii nequisinhocfrllatur,tam-etfi fupra uires natura huius fiue element arts, fîue coelefris,fiue angelica fit^animdhominis à Deo crcd ri,naturaliter tarne creatur à Deo, hoc eA lege ab it lo ordinata atque ftatuta, non fecus quam alia o-mnia. No» enim quoties homo conditur,nouum e-dit Deus miraculum, hoc esl praferipta legi uel contrariü uel diuerfum:nifi quis firtè natura huiut tairaculu nocetfm quo no diffèntio. ut no mmerito

Mfrc«r«ts Trifmegi{lui,/iue quis eft aUiK,magnv.'n tniraculum tffe hominem dixerit. neuf in mate-rittmpræparatdm tam atque aptam immittit anb tH((m,fuprà materia ipfiuf er optficif natune uires, [ed lege ab ipfo ftdtutd. Qÿocircd CT génitif in adulterioitcfado inceftu anrniM tribuit, quoniam hi, quanquam contra benum er piwm, non tarnen contra legem iüam à Deo poßtamgignuntur. quod fieret, fi cinlt;edifid quoijue concederetur, aut eiufi tnodi. Etanimam noHram non à naturæ ficulta^ te,fedDeiuniuf profrearibeneficio ,non folumeß uerum,fed interefl humanigeneris uerum efie : er quia mtereSl, uerum eü indubiè, Indußa enim a-fiima 'm corpus, non natura ope, fed propriè ac peculiariter à Deo, debet homo pracipuam er po tißimam partem fui non natura, fedDeo,illum^ tanquam unicum mentis fua parenté agnofcit,quam foil ip/i deuoueat, er confecret,nequem earn iu~ ris guippiam alteri ulli mpartiatur,quàm Deo,fum mo et prapotenti patri j^irituü unico. Uiultü 'm cor pus hoc et fenfus omnesucndicantfibipoteflatis et iuras parétes corporu,tu liberimdtura ipfa, patria, necefßarif.mens uero folius efl Dei,eam^fibi uni re feruari iubet adfalicitatem noftrdm,lt;iuonidm iUitts ipfe unus eß author er progenitor. Quôd fi anima no ànaturd hac Deia^infira ctopificeprofirtur.

DE VER. EID El LIB. I. lyj fed dfolo Deo, confequent proßäo eR, ut nihil bl ndtura fit, quod earn poßit extmguere, folui id pote^ Deui.'tion e^l autem credibtle Deum ipfum per fe condere,quod max fit perempturui.quid enim at tinebat id fieriiQuin potimhumancc anim£ v pro gignendæ CT corru/mpentLe, ficut aliarum anirndn^ tium-potentiam nature concedebatf curfibi uni re^ feruabat, quod comuni lege ac conditioni erat fub^ dituruiitiiec de cognitione,iam de appetitu.Cogni' tio omnis,ut alias cä fape CT' lt;i nobis,crab alijs fi' re demon^iratam,propter appetefidum autfitgien-dum eR animanti indita. Effie nunc fienfius noRri ca piunt,quemadmodum cr muta, blam quale fit bel.-luarum btgeniunt, cf quemadmodum fint affieäa, ex no^ris tumexternis fienfiibui, turn i/nternis, cer^ tißimam conieäuram licet fiumere : uidelicet quos habemus cum iUis communes, ac prorfum fimdes. itaq; firuntur pecudes fbltt ad nunc, appetitus enint coi^eruationis eH in Ulis non ex cognitione rerum^ fiedexartificio naturæ.ldeo fiicultM progignendi non eH principalis ojficij, netnpe cognoficentis, fi:d uegetantis,hoc eA infimi. Homo autem effie mternù.-nabile cognoficit,quod quia uidct conducibilefibi cfi feacbonwm, expedit quoq;. Itaq; natur alts eft hie appetitus .fi naturalis, ergo de re nobis congruente ati^ apta, neefrulira ingenitus. Expleri igaur po~

utexpleaturaliquddo neceffè efl.ttlioqui »3 foltt ittdttis cjl tdti boni oßen/io/cd crudelis.'Expetl tionii huilt! ejfentiic pcrpetuic, qu£ nunquà inter-tnoridturiindicium efl auiditdt prorogandi nontinii »« omniet ßecuht poft uenturd. quod ddeà eft d ndtu^ rd infttum humunii peifloribtt!, ut ttidm qui txt’m-gui omnid drbitrdntur cum uitdtfrnidm nihilominus djfedent,^ bene dudire uelint idm fepulti. uelut ft-gniftrimpietdtis Epicurit!,ndtdlem futtm diem cele brdri tesldmetocduit,etepulum ftiidtonb/uii diri lund uicelima. Ndturdlti enim iUd uerie imnwrtdli-tdtis cupido ittftâd et comptd tenebris, metis prd uis dnimorü eupidinibus in hanc alterdm degenerd^ uit cupidincm ftmuhdud dliter qudm quum bonum fernen in foium uiciofum incidit. Affedîus item ip ft, ■qudlis ftt mentis twftree fenfuü ndturd, decld' rdnttquodqiftt inter iüos diferimen, çr fenftu dico tarn internos quèim externos. Si enitn incipidt dni' miK de morte fud cogitdre, fenfusinterni nbsp;nbsp;phdittd

ftd modo longd uitam hdne ftre imdginentur,de dite ro iOo mteritu non ddmodü permouentur,imo ftci-lè eiufmodi cogitdtioneftne fenfu dliquo deglutiunt. mens uero ipfd ijs tenebris inuoluitur, tdncopcre eonfttnditur, ut nihil mdgis expduefcdt,crrefit' gidt.Vel ipft illi qui in mdximis uerfdntur meftis, ç}' impetuquodlt;tmt(aimici(co mortem dppetunt, at' perem^

de ver. fid El LIB* I* î0 prrcnt'que fefe aboleri penitiif, fi paulif^ertl de^ )jgt;:ratioae tn fe uacaret redire ac coquiejcere, de^ tfnmiextinüione cogitarent, damnarent prorfunt fcfitemiam priorem, 'mteritum^ lüum horrerentt waiia'que id ejjè tnalum ducerent, qudm iüao' nnia ^uibm uexanturatqueaffliguntur.CotnrAue ro quum de hac tnorte corporis uenit in mentem,feit fus omties ilico perceüuntur: mens uerô fi fana fit et quietafiat immobilis,Z!’ errorem trepidationemé^ iüam fenfuum ridet O“ caftigatJdcirco apud PlatO' nem m Apologia acutißii?tus philofopborum Socr4 tes, ad indices cf populum Atbenienfem uerba findens de morte fua, quôd multitudo fenfibus du^ citur,m incerta reliquit anim£ immortalitatem, dilemmate tantum ufus. Si non moritur animus^ maiora me expedant bona: fin moritur, nihilfcn-' tiam. Incarcéréuerôinter dtfcipulos rerumcogni-tione excultos, zx fapientiee ftudiofos, nihdpo^ fuit in dubio ,fedcondanter, muftis' que argumen-tis conatus efi euincere, ac perfuadere, animos nosiros corportbus fuis fuperüites perfeuerare, Quid ex his efficiturf an non manifidô mortem mciuis contra ipfius naturam e[fe ƒ idcirco lUam eius mentionem refirmidare ac cxhorrere ifen-fus uerô de hac tantum uita ejfe folicitos, mor^ tcmhanccorporitm ad mentemnibil pertineres

corporis c/Jc, cr corum qu£ funt corpori annexa, fenfuum uidelicet internorum lt;tc externorum. Quid ^uodmensinprauohabitu corporis, uclut ftaffe-Au ßtperturbata, phantafmatis confiil'a,imperita, ftagitiofa, fceleHa, impia, magis ad recordationem corporetc mortis cocMitur,qutùn quitm fobriaefi, fitnagt;firena,quieta ,dofla, mnocens, pia. Quiera' luui iam utriiu iudiciivm certius fit ac ueriui, pertur bat£ an quiet£, £gr£ an fan£, indoâa an eruditlt;e, in reHo corporis ftatu, an prauè affeâo ,fcelerat£ tc impi£,an pia Oquot; fanHa. Ex dekiiationibus quo queeffentia^prehenditurhumante mentis.dcleila tiones enim eo funt maiorts, fuauiores, diuturnio^ res,magislt;^ ftabiles, quo res e£ quieuoluptaté adfi runtfimiliores funt ficultati animuqu£ obleéîatur, maiorem^ cumiUa nbsp;nbsp;uicinitatem er proportion

Nemhabent. Quum degenere eftaliquo uel firma iudicandum,tihijs fimitur j^eebnen ad pronuncian dum, qute Çintt in illo genere optime' affieéla er con^ fîituta, id eiimaximèftcundum generis eiusueram atqs incorruptam naturam.i^on ignore multos efte hominesbrutali'vngenio,qui uoluptatibits fenfium capiantur unice.fid nos prailantiftimas aegenero-fißimM mentes contemplcmur. }Ult;£ uero plus delen fiantur internis finfibus quàm externis, plus mente quant phantafia: er ex mente potiftimitm contemn ptando,

DE VER» FIDEI LIB. I, iJr p/rfndojOquot; tx rcbui quM contemplantur, iHe cas tu ctMtdißime capiunt, cr diutißime tcnent, fitnt [upreittic -, ciu£ corporel moÛs (XperteSt qutcater-tite.hM enim animat auidim expetit ac retinet »«O' niti^ lüis perferutandis atq; 'mtuendis deßtigatur^ H^tgiturjpiritales res o' fempitern^ conßrmio' res funt aKnti,(^ttàm corporales, iBarum nature ac ingenij magis ejl confors cr particeps, ^uàm ifiO' rum, m iUis enim mirifice acquiefeit, tanquam fi^ fimäitudineac proportione:quemadnugt;dum mterio reszr exteriores fenfus rebus corporatiscapiint' tur,nec aliasuel conieäädo aßßequipoffunt. Qgód fi mens tam effet quam ßeufus mortidis,non minus mentes exceikntißimie er diuinis proximiCt cadtt' cis rebus tenerentur ad ueram er ßoUdam uolupta^ tem.quam fenßtts ipfi.ïam ipßa corporwn noßrorum con{litutio,erßcies in calwm ereüa, coek^esnos effè tefiificatur, mteittos ßemper iUuctanquam'ra patriam,adqnam proficifeimur. Et corpus ipfinn quemadmodumße habet animus,oßendit.ereäus eß enim hic er [ublimis magis multo quam corpus, a-feendens pergradus rerum inßriorum,nec conqui' eßcens, donee ad coeleRia er diuina peruenerit : ibi demum fiüit er acquiefcit,ut ex motu,er ex quie^ te manifiUum fiat, quemadmodum 'm rebus omni-kus natur«e, quit fit ei locus natundis. Caterie ani-mantes.

ut terreiîres, terrdm femper intuentur, m bonum ipfdrum. twRrum uero bonum,fî non cft. in iüd ccxiefli æternitdte, quorfunt pertinet txcelfum caput in homine,et oculi i/n cœlü juj^eüa^ tff / an ut in tanta uit£ huins calanütate, zj- a^cr ùmisrebM locum ilium J}gt;ecio/jßii»um ,at(iue à mi-feria omni remotum intuentes, magis nosuttadi-fcruciet,ç^exacuatur uanumilUu^fœlicitatis dc' fidcrùiml atcjj eô uehementim ZSquot; acrius, ^uo quif-que ingenio uel éruditions plurimum eft pneditut tttqueexcultus,uel uitit huiuf incommodis acnù-ferijs preffiK, cr diu uexatus. nam firtaßis honti-‘ num aliqui pecorum moreßns fenfu hlt;ec pr£iereüt, ßue ex mentis torpedins, /tue ex ebrietate ßuen-tis ßrtun£. V-t de nafeendi modo in hac mortalita^ teintcUigi poteß,qualts fît tnodiu ille renafeendi inaiternitate. î^amfîcutin lacis maternis huic lu-cifingiturac ßrmatur homo, ita in hac luce para-, tur iUi alteri, pne qua luxhisc no/lra tensbr£funt^ Cr nox obfcurifîima. Ncc aliter quàm quum tem^ pttsnafeendiappétit, flaccefcit uita uteri, quafîqj inßns emoritur, illo utique uiuendigenere : ad eun dem modum quum homo è uita orbis huius excef-furiis eü.crta iqitam pariendus ad uitam altegt;-am,, tnoritur hac uit£ rationc, ut uiuat altera tanta, pr^ßantiore, quanto h£c eß lucis huius meiior.

^uiin ißa uteri. Jtaque pdrainur i« utero uitæ cor' peris, in corpore autem uitiC memif. Horrrt ninw.s difcejjwin ex hac uita, propter ingentent mutationem: çr pc eH affèâutiquemtidmodu/m injinsüifcitur:::, ß eifenfui alilt;iuis dareturnofeen-diz^ cogitMtdi. £xit enim çyinputs ndfcens,e:y homo mariens,uterque in lueem noult;ott,ßciem'lt;iue rerum admirandam.^ua nouitdte uterqueperterre fùilus,m)üet ex fuo gurguRiolo propre, nißur-geretur ttrtificio naturæ. No» eft proßäo duii-tandum,quin hominis mors nagnam habedt cum Ortu cognnttoncm cr pmilittidnem, propter earn imperfiäionem t^uiecù inßnti in utero, O' homi' nCmhncuitd.Hiimß pcrßiütiseßet fuis omnibus pdrtibus, dtque dbfolutus inßns inlocismutemiSt nthil ei eßet opus ortu : fed quum ei fenfus ßt tri' butus,o‘ßeultM cognofcendi,qu£ exercere non poteß in utero, egreditur in hiotc ßgt;c(ciofdm lucent, ubi fentire poßit o cognofeere. Hnäenus quident communiu nobis omnia. cumbeîuis.At uero quiabe lu£ hic fitnguntur tnuncribus fuis omnibus oßeul tatibusà natura inditis,hic uiuiwt ac intereunt,. homo, cuidonatae^mens, qua nihil aut parum utitur in hac uita, propéiôortum alium habet, in qua mentis obeat munia, quod in libris de Anima, docuimus.ßcuti et de iüo quoqs dilputauitnus,ß ani

ma fitmortalis,omnia ad uitam hanc ()ertinere,fru-' ftraqi hominem effe conditum : quandoquidem nul'' lo pcnitiK fine propo]lto,uel non eo certe qui excel-' lentia eiiK fit diÿtuf, atq^ adeà res omrus in caffum effent à T)co produite.c^uorfu/m enim createatti' nebatijcilicecutpoftea quàm pauUJfer jefeotlendif fencfiibducerenturt ut bibat Itonto, edat, dormiat, uoluptuetur,nihili]s abftàbeHijSflÔgèetiam quant ille mifenoriqui quod potifimum ipß efl, atq^ opta lihlfnnum, niinquam afliquitur: quod Aritloteles cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;flitcntur.Qupd fl homo, cui cor

porca fnmt parata omnia, qut folus uti potetl, çy i(u!t,cy noKit,fruflra eft induàus 'm uttam : quanto wagis ea omnia que lüius funt gratia procreata^Va mergo omnisaeatio, zH“ Deimaieüateimmenfaqi fapientia indigna, quod abflt.tmó nec uUa eSi reiio-rismundi prouidentia. Hec enim tria ita funt con' ticxa zy coniunila exitiimatione ac perfuaflone,di Uelli ac dtflóciari ut nulls modo nec poßint, nec fis fit,r)eireligio, Deiprouidentia, animenoftreim-tttortdlitas. Quijquis unum lilorum tentarit labefli-ilare,alionvm quoq^ fidem cocutiet. Nam fl anime non (ùntimmortates,bene autfecus flidorum nuüe funt pane,nulla premia. Hec enim omnia m decur fuprefentis eui permifla çyconfùfa cernimut, ut tuhil aliud flt bominum uita, quant merum latroci-

DE VERIT. FIDEÏ LIB. I. tét tùum.'î^iiüi eft ergo Deo curdde nobK. Qnodß nos non curat,quorftim 4 nobis coletur i uana ftulta perftuafio ftierit religio D et ac piet as. At nos tarnen homines omnes nbsp;nbsp;nationet quantumcunq;

barbatai, cr ab humanitatis inllitutione aliénas atqueabhorrentes,animaduertimus adduci natU' raiitet adreligionemaliquain, laudare ac probo' re modesiiam,moderatio nem,gratitudinem,pietit tem,mahfuetudinem,patientiam,iequitatem.¥ieri ergo non poteft,quin hccc fint bona,Gr contraries potiora. cuiusrci nulla eftratio,fi'Deusnonfit /deflator ac iudex, teilantur igitur nos illi cur£ ef fie,et pietatis premium alibi expeilandum. C^uod fi illic eft uirtutis precium, (S' hominis finis, ani' ma profiflo illic uiuet. o- retro idem ualet : fi ant ma illic uiuet,finis hominis illic eft. finis enim ad ultimum cr perfiilifiimum pertinet,qui ea de cm fidnominaturfinis. Quodfiplurimorumcrfiapi' entifiimorum hominum authoritatibiK aliquid tri buimus,praster taciturn idum humani generis con ‘ fienfium, habemus exprefium alt erum zsr manifigt; flum.quandoquidem nonfiolum doilis nbsp;nbsp;ab huma

nitateinlbruiîis nationibas,fied firisdc barbarißi' inis,ut Getis, Scythis,ïndis,e^ in hunc nouum oT' bem tarn diu fiepofitis GT latentibus, perfiuafißimti eft, animas hominumhinc inaliaemigrareloca,

âigntl ijs rebus qu£ in uitagefjèrint. Fx projèjjori bus uutem jitpientiie ignobilißitni, qui in deli' cijs extremum honorufuorum pof lerüt, nnimam ßcerunt mortulem.fcilicet ijdem ilU, qui religio' nem omnom, qui cuhum umicitium diuorum^ quiprouidentiam, qui diuos ipfos jùnditusextir' pauerunt. ?oß h£c uutem per prauam perfuafîo' nem euerß(,non erat animorum immortalitis in' columis manßura, qu£coniun{{a or complicata eftcuincaujjà prouidentia pietàtis. Sapien' tißimi ueró er fandißimi philoßopborum nun' quam fujiinuerunt animam mortalem ajßrmarct erquafi damnare capitis:ut Pherecydes Syrus antiquißimus in Gracia mentis cultor , PythagO' ras,eitK dißcipulus Socrates, Plato, quot;Zenon Stoi' eus,er innumerabiles qui ab bis uelutißntibus di tnanarunt. Socratis unu ex argumentis efl in Pha done Platonis-,naturale eße hominibus deßderium fciendierfapientiasquaquumin uita hac ccU' tingat exigua,uel nuüa potius, ßturum eße abßq; dubio,ut deßderium hoc alibi expleatur. Quippe quod naturale efl,de nihilo eß'e,ac ßuperuacaneiif non poteß. l^am quemadmodußußra eßent oculi aflrudi animalibus,ß nunq daretur cernere ßini' per in node ac tenebris uitäadurisiita er cupidi' tos ueritatiSfß nunquä eßemus iUam aßequuturi.

fiiperudcitteares eßct,äc deridicula. Q«4 in repu tdtione dc perfud/iotie certißima ceßßdt Theophrcf fti quercU,quàd ndturn longißimd niutii dnimM' tibiis uitam ccnceßi(ßet,qudrü nihil intereffet ditt uiiiere:homini uero perbr euern, cui tantum cxpC' diret longam uitam degere,ad a/ßeqitendam ßapiett, tiam,maximum hominii bonum. Hune uero cùm ineipimui fapere,morimur. non h^ret in diuinam fapientiam ey bonitatem iußra ulla querimonia. Sa tii longam ætatein accepimus,uthic quantum con ueniat difeamui. in altera erit copia fapientice, çr futieta^.'inboc enim auo quantulum eßßet,quod itt fapientia curricula promoueremiKi etiam ß qua^ druplicarstur nobii uita,zrad quingetos aut mil' leannos peruenirettHon perßrtßapientiießilgO' rem mens noflra,angu^qs huiufee corporis or ob feuritate oppreira,haud aliter quàm noiluaocu' li lumen/oUs : qu£ efl Ari^otelis magiflrißmili' tudo. Çiuocircatantusphilofophus nonaceußa' tione rtatur£,hoc efl Dei fapientißimi optimi^ debebatßflere, fled ex eaadmoneri flapientix hu' ius,cuius tantum ey tarn acre deßderium humanii peiioribus nutura indidijjet,alibi proflélà eße lo' cum,Qre«plenda;auiditatK oportunitatem. De Ari{lotele,quid flenflerit,nihil habeo dicere.obflca rus efl,ÎBbricus,udfir,inhoc etiam, ne à more fluo

âifceidt. Vnoinloco dicit^Sirntelligcrepottfl tntns abfque phantaßa ftpardri pote fl ab ea : fln fecui^nonpotefl. quodabcononfatii eflpro cutnine ingenij iUiut animaduerfum. Anima, enint inhoc corpore non potefl nifl corporaliter om' nia inteUigere,hoc eflper corporeainflrumenta, ^U£ ext€riorafunt,fenfiM. Interior autemimagi' natio,non aliter, quàm ^ui per uitrum aliquid in' tuentur,nonpolfunt aliter cernere, quàm ut illui finit uitrum. Alio tarnen in loco idem ait Philofo' phiMyfepararimentemà fenflbut accorpore,ut immortaleàcaduco. In banc prailantiflimorunt philofophorum,imà pbilofbphite totiits fenten' tiamoptimiKquifquementeacfenfu uadit.'t^am mortalem effe animam malit or dej^eratis homin' tus optatur,?:r expedit : boniauerfantur,cr tan' quam noxium refltgiunt. Si enim Ç quod paulô ani teadicebam) cogitationereuoluatquif, abfumi prorflu omnia in morte, quafî^ in perpétuas tC' nebrat abforberi,quiibonus crgenerofîcordis non exhorreatmortemfqu£buic confolatio fuffl' cerit,aut animatio, quo minus mortem reßrmi' iet,er refligiat modis omnibus,eamq; cum fumnia impatientia expeHet,erperfirat,quum neceflitas cogetiVelinipfls medijs cruciatibus,quum in uo' tis efi mors, inuocatur tanquam portus è tau'

DE VERIT. FIDEI LIE. I. tlt;S, fw tempe{latibiK,eß tdmen quies in iÜis lt;iUqu((,cr intercejJàtio^tZX concitdtia animiK mortem incU' mat : qui ubi pdulum refedit, confoUtur femetip^ fumßgt;e,uel quod ceffdbit dolor, uel quod temput Cr affuefddio leuioremreddet. Deniquegrata eil quomodocunque lux hæc,etiam mif ’rrimii. quid illis,qui nudts corporii aut uit£ incommodis ue-xanturt Age porrà^qu£ deßeratio homini prO' bo,ß ueniat Uli in mentem fuorum rede cogitatO' rum aut failorum,qui nullum inuita præmium ce périt : imó contrà,quod feepiits euenit,malam pro beneficio gratiam,uelut paupertatem, infamiam^ dolores,morbos,cruciatuf,fuppliciu,nuüamuir' tntis compenfationem reliquam efle poß uitam^ nee plui efim accepturum,quàm improbum fee leratumiNam memoria nominis nee femper con' tingit, iniqua eß,qu£Gt' prauisfacinoribu^ laudem crgloriam tribuit,cr uirtuti ac probita^ ti uel negleHum,uel(quod indignißimum eß)dede cuf.'^ecamplaeß propter diuerßtatem ingenio-rum,morum,fcntentiarum in nationibm. alijs C' nim alia uidentur pulchra laudabilia. Nee diU' turna eße poteß,omnia conßimete uetuüate. Nfc quiequam ad uitaßmdos pertinet.nec AchiUi pro defl juagloria,uel Socrati: ncc Çatilin£ aut Ther pta; nocet [ua ignominia, Qaid porröipoüeaquä

IOAN. LOD. VIVIS uir fapietts perc œlos, per ßdcrdjper elements niniiißt (tnimi intenttone ac uigore periugatus^ per flirpes^ni)näntes,homines^diigelos,ußqtie ad regem mtmdi, per res ueterts memorilt;e aue ge üaßnt,qu£ contigerint,quid iÜiacerbius po^ teßnunciari,autquodmintis conßolationem ad' mittat,quamßinkac t.intapulcbritudine, tamO' mtxnc atque admirabili ßediaculo extinguenda ßtmens tantarum diuitiarum ßieiiatrix, receptU' culum, theßaurusiut nuUo amplitis ßituraßt fett' fu,nuUo in loco,non magis quam bruti animus ab' ie{ius,uilis,torpens, nullius^ capax exceUentiæ ? Quis eß quipoßbanc conjtderationemmortem non pertimcßcat, etiam in grauißimis uit£ malts poßtits l Contra uero , quanta bono er ßtpien' ti conßolatio ad caßts omîtes uitæ atque infortu ' nia ,ßcire paratum eße locum quietis ,non priuO' tionis atq- orbationis omnium, ut ßsmniarunt ßul ti,(quomodo enim quodnoneüquießeitf )ßed foelicitatis conllitut£ à Deo isquißimo, potentiß' ßmo, Optimo f qu.im eis largietur, qui ad bené er fanüe uiuendum bonam uoluntatem attulerint uc re atq; ex animo. Koec qua de hominumßententijs atque authoritate attulimus, eo pertinent, ut fiat liquidum, ab ea parte natur am er uerum Hare, 4 qua fiant boni erßtpientes, nempeànoHra. Re^

DE VERIT. FIDEI LIB. I. 1^7 Æ’t« uidelicet dtque integrim efi horum iudiciumt quim malortm Mt dcmentiiiin. Acceditiudicio çrm^iximorumhominum maxima partishu' manigontrisiuftitii, frobitas, religio, ?:^uir' tûtes omnes, qu£ omnia immortalitate dnim£ nituntur. Ach£c quant in partent inclinant, zr ueritatemeôdem inclinareneceljèefl. pro hisc' nim citiusfaciet ueritas, quàm pro fceleribus,fia' gitiis, improbitate atque impietatc : qu£ mor-talitatis anint£ comités funt certißim£. Sed nee mirandum eft magnopere, in definiendaatquefia tuenda anim£ natura falfos philoßophorunt quof dant minutos, ut inquit Cicero, ac ignobites, quum alij amplioris nominis in ijs qu£ fenßbus ufurpamiis , tarnfœdc ßnt prolapß. ut quoi nix eßet nigra , quam uiderent candidißimam: quad ignis ßigidus, quo nihil rangèrent arden tins . iUud porró efl in uit£ negocijs feuten' tijsq; miferrimum, nonfiUis lachrymis de' plorandum , quod ad uerum cr bonum nullt funt authores fatis locupletcs, CT“ frm£ ßdei : ad falfltm or malum quiuis ftifficit. utnoniniu' riaßtiUud d Nimographo di{lum,A.d trifle parte flrenuacflfuj^icio. Nimirum,^ Ouidiusinquit, quod nos in uitiiim credula turba fumus : mail ui' delicet, zß obfcuri, idcircc adfalfum ZT malum

ÏÖ8 IOAN. LOD. VIVIJ tcdiqudm no^i ßmile prodines. Qu,im multi funt^qm £picurum derident,Plinium reßllunt,i)n peritos uoctatt,ut en qu£ in rebus uel uitlt;e,uel nlt;t' turce ndfirrenc,non fntis habere explordtn.Ateof dem ipfos quum prouidentiamcrreligionem tol^ luntdjdemiüi ampleduntur or coUaudant: ndei inuduit in eorum mentes cnligo uitiorum ZT ßde rum. Sunt qui niant effè è re uit£, er edi nnimam ef fe immortnlem,quemndmodum etiam deos efjè, quôdaliter homines nec conferunturi eßentfan' damßoeietatem, nec quicquam redè fnduri, niß eohiberentur metuiÜo, reßore alteram poß hnne uitnm,zr deos uindiees : quos ideo n metu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ef

fe nominatas,quaß dmve. Quid dicitisiuiagno igi turmendacio opus efl,ut homines uelint bené age re. O mifernndam conditionem uirtutis, ß non po tefle hominibus niß per ingens mendacium perfun deri : quum nulia; du£ res tarn ßnt inter fe amic£ Grconcordes,quàmuirtuserueritn(: nempeger mnn£ à Deo genit£, cr humanis mentibus flcut utiliflim£,itn etiam integris iucundißim£. Ergo Deuspotentiflimus,faptentiflimu(,optimus,enle' ge zx conditione creauifl'ethominumgettus,ut in' duciper ueritatemndbenè agendum nonpojfet, fed per mendacium: O'tnntus artifix ad perfidio nem Oper if fui inUrumentum none domo ntque

BE VERIT. FIDEI LIB. I, PpulentÎÀ fuaipßiK äcßumpß/Jct^fed ab inimico fuo diabolo meiidacium,quo nihil efiàDeo alle' niM,qui efi mera ueritäs. duid reHat igitur, niß ut qui ingeni) aut do{lrin£ bono deprlt;ehendißet niendacium,ueluti qui hoc dixerunt,^^ ab cis edo iii ac moniti foluti ejßnt co metu,quo prius aliiga bantur : er ut quißiue eßet doäißimus uel acut^i inusßtaerpeßimus quoque,quando ßiperüitione tarn eßet Uber, nec deos uUos metueret, nec aliud quiequamniß pocnoflegum. itaquopropiusac' cederet ad hominis perßüionem cultu ingen 'q at' que inliitutione, hoc er ad maîiciam er fcelera ef fet armatior ac procliuior : quippe cui arcanum eßet deteäum, ßüaer ßmulata eße omnia,qu£ pr£ciperentur de uirtute ac probitate. At qui exi' ûimatio h£c maxima eß humani animi corrupte' la,er à perßdione auertit.ideo^ fententia h£cße metipfäm reßingit, ut quo quis ßt perßilior, eo imperß£lior : quo melior,tanto peior ; quo magis homo,ac uerius,hoc natur£ßrarumßmilor, er ab homine remotior. Ett quanta rationum acies pugnatpro nobis, ideflproueritate. üamnos quidßumus ? Veritas eßßrtißima, maximis uiri-busßilta er communita. Quid expeüamusiAn ut ecnimas ipßas exiliétes cernamus è moribundis cor' poribusjtanquamßtmumeflammai üeque tum

iee/Jèntj^ui pr^ftigui f : dicerent metnfrr,(y im pojiuram oculisfitii fieri:ut qunm nine albam cer nerentier ignem ardentem. C^uid enim fatisfue' rit ei,qui animo objlinauit non ajjèntiriiut iam no agaturres apud tribumil rationii, (cd affèéUonis praUie,ac pertbidcis.An tot unquam adduäa funt aphilofophis argumenta ad id corroborandumt quod tarn exploratum certumq- nos h. bere credi' KMt,quàm ea qute manibuf contredamuSt aut cer' nimiK octilis i Si décima argumentorum pars ßa' ret ab adiierfa parte, qiiis pofjet iftorum fujlinere importunitatem atq- imfolcntia ,qui nunc inopes ac deftituti ab omni ratione,iudicio,mente,magno tarnen adhuc faflidio nos a/}gt;ernantur contem' niint,noßramq; ueritate quaßftuititiam deridét^ quod rationibus habemns fidemf quum illi nihil O' liud pro (e habeant,niß forßan, Non ùæ eft,fu/}gt;i' cor,aut credo non ita e/jè. Ciuibus de caußis cr ra tionibiis adducor, ut exiftimem ƒ’ntentia banc de anim£ immortalitate,quum ßt tanti ponderis, tO' tius probitatis ac religionis ßndamentum,noncß' fe inter fidei articulos r datum,quod feientia poß-ßt comprehendi. î^am quibus tandem,aut quot ar gumentis aßequemur fcientiam,ß h£c nonßtffece rinti Quidam afßdantes uideri philofophi, aiunt in ßde pietatis aniinam eße immortalem, in lumi'

ne Mtem ndtitr£ mortalcm. Q«o quid didpoteß imperitiu!aut demétiuff Quaßnos quiduideatur dißgt;ut:mus,non quidßt. 'Hos uerà nee fidei luméf nee natur£inciuirimus,ßed ueritatem ipßatn ; qutc nongemina €ß,ßd unica, Age uerà quid efl na' tur£ lumenin urn non humana ratioi Cedo,an plu' res aut euidentiores inuent£ rationes funt pro iji qu£ fl:ire nos arbitramur ex caußis natur£,ut fen tentia noflra ßrt,certißimis ac perfliedißimisfer adflrri ali£ poflent permult£f cr ollatas ejfe ab a' lijs non dubitädum. l^tißima enim res efl ueritas^ Sed ego eas tantum pofui,qu£ mihi in meutern uC' nerunt.'Velim autem miki adpoflremumdici, cur alia omnia qu£ de anima traduntur,paucißimis et leuißimis conieduris flitta,recipiuntur pro indubi tatis : hoc unum tanto rationum agmineftipatutn ac munitum pro infirma habetur. er ilia quident flabilia atqßndubitata nobis eflè, noflra nihil ill' terefl:hoc unum tarn ualdeintereft,quantu efliant declaratum.'Profldo liquido apparet, uim effeali quam homini inflflam atq^ inimicam, qu£ ueritO' tern nobis tarn neceffaria procuret uertere in coil' trouerßam,a cuius pernicioßßimis ttnebris tuc-i' tur nos Deus flux uera O' immenfa,

ßerunt ueteres,^ fciri totiuf humani generh interefl,quifîtfiniicuiconditus eft homo. Hune demoniirauimui eumejjè^qtà ßt 4nimlt;e, CJquot; ex ani ma quißt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex mente in uniuerfitm homi

nem dimanetMentir Mtem eß id,per quodßt bea ta.'Bedta, uerà efßcinonpoteftirebtu iüisßiblu-naribiK,cidueii ZT diarijs,quum ßt ipßt immorta lis.Porr à nec eaimmortalia, qua; ipja in fe beati' tudinem non habent,reddent earn beatam, ut coeli Crftelhe. quomodo beatafiet, coniunflione iüius quod beatum non ßti Sed nec angelus potefl ei fuâ beatitudinem communicare,quant ipß per fe non habet fuam,fed aliéna beneficia, neque enim ange lus aliunde efi beatus,quàm ex coniunflione atque unione cum Deo.quadnifiearn ipfamunionem communicet,nec beatitatem poterit communica' re. quôdfi coniiinilionem impartiatur, noniam angelus earn ficerit beatam ,fed Deus per coniun' âionemfuam. Qtiumq; çr cœlizr angelifinitas uires habeant, non poterunt mentis no^£ captu implere,quiadrecipiendum immenfusefi. neque enim quantolibet terminato ac finita expletur. quoduidere eftin multisqui maiorem potiore^ filicitatis coiiditionemexpetunt,quant angeücà:

fieri cuperent, fi qudntufejl Deutpoffènt àimetiri,ttiam pluf dppetcrent.certè expetüt qw dmplius nonpoffunt cogitdre. Condidit Deut hamp;' ninem non propter f tperiora qu£ jllo non indi' ^ent : nec propter infiriord,quod ejjet indignum: nihü ergo inter hominem cr authorem fiium eft interpofitum.Credtut eft igitur homo pr opterfc' ipfum,ut 4 foloconditore fiuo bonum omne ipfiut çr bedtitudo dependeret. Qjtocircd foltKl^etK, ç[ui fioltts implet mentis nofiræ limites excedit^ ipfe dninum nofirdm potefi bedre qui eji bedtifii-mus,qui immortdlis,qui infinitus,qui qudm beati' tudinem bdbet,ex fieipfo hdbet, non nddus dliun' de : zx communicdre potejl, nec communicâs de' perdit. Etinomniperegrindtione qudfi^exilio reditus in pdtridm dulcißimus efi dtque optdbilis^ eomdgisfimoleamp;dfit peregrindtio ey turbulen' td^uel exilium turpe de difficile,pdtrid dutem quie td fiuduis. Animi noilri in hdnc uitdm ceu inpe fegrindtioné exilium d Deo egrefii,qHàm mul' td perfiruntgrduid, iniqud, Idboriofa, dcerbd,çr dignitdtefiid indignißimdf utphilofophorumquî ddm non iniurid corpus hoc uinculd çr cdrcerem stnimi nuncupdrint. In Deo dutem quietd omnia^ pulcherrimd,bedtifiimd,plus qudm pofjumusnon (loqui modô,ueriim etidm optdre. Sitte ergo miré

cupit dnimmreuerti, crfu]}iirat,Grclamat. fd intcrdum nec poteß difcrtè qu£ ßentit proßrret nequefeipßim intelligere,obrutiif denßßinüs tene bns ignoranti£. C^uod fi eo peruenùt,composfit tioti, er expletur eiu^ deßderiuni,n€c potefld' liter. Adde hii, qitod qu£ opera authori fuo poß funt eßeßmilia, eorum operum perßilio efl iUi efficimultoßinillima. nos uero mentes fumusad inteUigciidum er amandumidone£, ad beatitudi' ncmapt£,ut author noilertnoßra tTgo abfolu' tio eß, ijs ipßs dotibus, inteßigentia, amore, er ad poßretnum beatitate, Deo fieri perquàm fi' miles. Ad h£c motuf circularis perfiiiifiimus eßomnium.nos non à natura exiuimus, ut efi fit' perius oüenfum, fed à Deo îp/ô .quôdfi ad iUunt eundem reuertamur,perfi:{îum utique curfum con ficerimus.C£terùmnec fimiles pojjùmus Ueofic' ri,neque adiUum redire, nificum eo iungamur, er unumfiamus(ficuti demonfiratum efi) er qua fi dij: quod fupremum efi eorum qu£ueloptare vaüifiimus atque ardentifiimus appetitus potejb. Is efi ergo hominis uerus finis er dignus, quunt earecipiente, tum largiente authors ac principe uniuerforum.

QVædiontm hanc Peripdtetica fcholano' bisobijcit, Çiuotfintangeli, quotani-mætAri^lotcit baud plurcs ejjè placet, fine metts, fîue(ut noliri homines loquuntur) inteUigentÎM, ipficappellatpigt;ï'e,quàmquotfint orbes cfmott» cœlorum.quafi in hoc unumconditifint angeîi,ut calos circumuoltKmt.fpfi uerà,ipecmadmodum et homines, ad immenfion illam beatitatem fiunt eit authoris bonitate progeniti.Angeli autem ex mi' nillerio quod regifuo pr^bent, nuncupantur Gmnes fient adminiieratores fi'iritus,inquit bis,propter eos qui h^reditatem accipiunt fialti' tis. Quàmdiuenimdurâtctirfiisa;uibuius,angeli funt,e:^ famulantur in negocijs regni htiiiis. ïd ue' rô non eft nature illorum finis, fied fiindiio tempo raria. tiumerum illorum cr munusmulto melim exprefiit Daniel,qui uidit. IAiÜia,inquit,millium minifirabant eilde Deo loquitur^or decies cento na miüia à dextris illius. de quo fianilus Dionyfiui fie inquit : Supremos humanos numéros in femet ip/bs replieans perhos coelelliuniordines meii' tium, numerabiles nobis non efiè docet. Iî£C tant numerofia multitudo AriHotelicos offindit: fed multo magis animarum, fi fint immórtales.

Q«ô enim abit tanta iHartt multitudo,nafcentibu{ cr cadentibus tot corporibm in moronßliorumf qnum ue^iuntur zr cxuitntur arbores uere atque autumno ? c^uidßmundus £ternusßt,utautU' tnant,infinita erit animarum multitudo : quod eâ principi feéhe contrarium,lt;jM negat infinitam eß femultitudinempojjè entiuni perfe exiilentiutn feparatorum.Primumnoneße teternum miindü, iam efl 4 nobis demonüratu. Deinde magna eft or intricata inftcholis dijbutatio de axiomate iUo Ari iiotelico,non pofte exigere interininatam entium fummam : quod ad corpora, non ad ftiritus reftr' ri,confenfus eft pene omnium. Sed tanta animaru multitudo obruit iUorum animos:cr Deum ipftuni obrueret,ß eftèt eorumßmilis. Verum non conß' derant-, infinitati Deiquantamcunque multitudi' nem eftè txiguam. liüam Gr iäos noftros reges pro pter quandam humani animi cum Deo ßue cogna tionem,ßue ßmilitudinem, Gxß tenuißimam er longinquam, quantumcunque magna régna non exatiant. QuiseorumnonputatferegniampliO' ris capacemfquis non optât, er quantum eft uiriu fitarum,procurât ? Alexandro in regno tiiacedo' nia: nato,hoc eft Grlt;eci£ angulo, orbis hic non e-rat fatis. lllachrymafte dicitur ad mentionem plu^ rium mundorum, quumde hocipfo philofophi apud

de ver. fidei lib. r. 177 lt;p«d eum dijjgt;utlt;ircnt. At philofophi dit ^ui non plu rcs modo mandas,ucrum mfinitos quaq^ m infinito pofueriint uacuo,quanto uerius nbsp;nbsp;propius Del ma

gnitudinë concœperüt animo, quàm bi no^ripufil^ li,qui tnaltitudine bac animoru perturbanturi quaß folliciti et anxij uicem Dà,neni)mum ßt occupatui diftrdlui tot animoru cura. O wî regno Or gitis illius,ciiius poteiitia fapientia nullos termi' nos habent. Etiam fi infinitifint /piriti{s,paucifunt Ceo. Pratereo ititimam iUain uim o' magnitudiné, cuiui uelportio tenuißima omnesbominum amp;nbsp;an-gelorivm mtelledus exuperat. Qnicfcant mentes no ftr.e,quando tam crajfiefunt lt;o fignes. Attoüite ’m cœlumoculos corporis, acreputatecuiuiiTiultitu-dinis jit capax tanta moles, que orbe bocquem 'm-colimus ea proportions e^ uaftior,cuius 'mtri name rus non poteft.necunun) efl ccelum,fldinalti:quan-to magis,quôdflgt;iritusloco non 'mdigetit, acneipfla quidem corpora,fi Dn« uelit illa ubicumque uiflim fitcritcon^ipare.

VT autem flgt;iritus illi amarent uere, atque ad beatitudinem quam dits parauerat, con^ gruenterdeditillis parens omnium Deus rneentem, quacognofcerentj'mtelligerc/tt, iudicio er confia

J78 IOAN. LOD. VïVïS lioutcrcntur ,çycxlibertdte conßlij ac delibcrä' tionii fequmntur quod amandum cenfuifßcnt, Kempe ßbi bonum conducibile. li dcimm UemseßamorC nam ßne libertdK impetus cfl po-tiui quàm amor ) ey aptiis beatitudtni ,ut nec in ~ uitu^ reltiäans'que tenedt in bonis, fcidt qudK' td fint ed bona. Scireenim,^ libenter mordri» ßcit bciüos : inuitos dutem detineri,uel infum^ md foclicitdte ficeret miferrimos. Verum ndtu/ rdlem dmorem, qui que deieffdre fummè poßit, CS^ex Ceobedtosreddere,exiudicio cuiußque d' nidntis ndfci eA necejjwm. Si humdnum dnimunt Deus dd fe dnidndum cogeret, non is dmorefièt, fed dninü uioîentid ; quemddmodum contingit itt itmoribus per philtrd GT drtes tndleficds extortis. nec tdlis dmor deleildtionem po/fetdmdntiddfir' re, ut qui non oritur ex iudicio rei pulchrte, dele -éldbilis, expetend£,fedcæco impetu rdpitur : nec grdtus eße Dco pofiet, qni non elicuijfet, fed ex^ torfijfief.ficut nec hominibus corddtis ç^r tnteUi' gentibus rerum grdtus e^ dmor, quem dmdtorid phdrmdcd expreffèrunt. ex noüro dutem fenfu de diuino pofiunws ficere conicdurdm. Qui d' Wdtur ex iudicio, gdudet dmdtorem fuum exi' flimdre bond ipfii inefife dmdri dignd, ed'que re-futdtio dUicit ad redamandum cum qui ita de nabis

DEVER. PID EI LIB. II, bii fentidt. iüud uero iudicium nonefiineo quimt pulfuf,^!^trdól'M,qui codilm amat. cyuid quod S' tiam ctrcd beUuM eadem ualet ratio t qu£ quum trga nos funt bene ajfeäie, udut canes, files, pul^ li gaÜinacei, aut columbini, equi, muli, pla^ cent nobis, quia ideas aliquo cum iudicto ficere ar iitramur : uidclicct quod credant bonos effi nos fibi, çy aliquant à nobis ad ipfas manare utilitd' tern. Quod fi qu£ alien£ ignot£ nobis blan^ diantur, minus e^idgratum, quia cafi errore id fiimus contingere. Itaque zs- angelis zr homini tempus aliquod attribuit Deus, in quo iudicij ac deliberationis ufim exercerent , quid fibi firet bonum GT expediens, quid perfiquendum, ubi a ' depti efient tenendum ac conjeruandum. idion du^ bium quin hominimaius tmdto concefiiinfit tent’ pus, quanto mens no^ra fignior cltzir tardior, quam angelica, in eo ipfio tempore quantulum’ cumq; fiut {mm neque nos feinuts, neque fid' re attinet ) cdodi fiunt à Deo atque iUufirati, ut ma gnam admirabilemqs lUarn natur £ diuin£ maiesia-tern, uim, fiapientiam, bonitatem, quantum fiuU' rumefiet uiriumt conciperent animo atque intelli' gentta, ut eum fiolum ducerent efie fiuum bonum, tUique magno amoris ardorc adb£rerent, ut unum fièrent cum iUo. Expediebat ZiT angelo zx ho '

mini nufquaomniiioüculnmnwntii diucrtere,quia inlueem iüam ztrbonitatetn iatentißimü habermt fine conniucntiatquoufq^ tdiutis concepifjentardo-rii flammd!,per quM Deo fuo unireiuur immortali eeuo bc4tittidinis,ne:c ufquam dtnplius pofient diuel-li.SedhomocTdngeïcrumnonpduci oculosd Deo Kïfctnet ipfos rcflexcruM.intuiti dutem excellentem fudmndturdnjjgrdndecocepemat ex fui contempla tione gdudium tunded Deo in femetipfos dmorem (onucrtemnt.dmoti d luce oculi, proldpfi funt in te nebrds,^/ excoccdti funt, ut Dei oblitiffcelicitdtem qudmdDeo erdnt expeéïdturi,nlt;ituriec^uiribui fuit dmgdrent. lt;3“ quum qudmut eßet Deus idtn coïumdnimii excidiffet,pdres fetüießfe funtrdtL Amor Cd coniungit inter quot comment .angelut a-morem fuum fi in Deunt mififfet, iunâut fitißfet il li: mißtddfe, iunxitfefibi, fèpdrduit À Deo. Ab' iitnéluiergo d luce, eoüdpfut eü j» tenebrat : db-intiilui d Dco bono ctr bento, in mnlicinm mi' feridin.idemdccidithominiyUt poil dicetur. Alij ucro nngcli nihil de fe cogitnrunt, fed de fuo uero bono, ilium femper hnbuerunt pr^e oculii, pluf-qudm feipfos dmduertmt.Htftintimmortnliterbed' ti, illi dutem immortdliter mtferi : qui deprehenfi in cmcitdte illi mentit dtqueignornntid/tnprduo cr peruerfo aiwre fui, m eo manent perpétué,

DE VER. FIEI LIE. I. «3t Mfc tütqu^m re/tpifctM, mcfe peccdffc agnofcunt, Habent qudem iUi ad alia acumen ingenij magnum^ cognitionem atq; 'mteUigentiam rerwm promptamt Cramplam:fcd ^uoties anwr ille fui /ùriofMop' ponit fe ante uigorem mentis ,rapit eostranfucr^ fosad prauißimof feiucntiM, ut quo tics dc Deo cogitant ,üquot;de feipfis. ita enim fe amant, utad~ duci non poßint ad agnofcendum fcelus ,necutfc uel malos ßtteantur, uel altquid commeritos, tan^ txquctllius Çu£ cladis culpamnon finit amor fui, ut m feipfos conférant, fed 'm Deum. ab Ulo ’miur riamfibi fieri conqueruntur,eum'queuocantmi~ quum, Cf quantum poffunt conantur uolimta^ ti illius refi^ere : ZSquot; homines quos Deo uidcnt gratiores, qu'am fe , mfiüare uexare'que nwltis malis ac 'incommodis, partim odio, partim mui-dent ia er ga nos,alias quoquerabie quadam aduer-fus Deum, ex qua res uniuerfts odcrunt,quia ab iÜo conditas. In eafu autem iBo è ccelis alif reman^ feront 'maere,alq in aquis,alij ad ima terrarimi detrufi fumt. aocentquacunqiillispermittitur,z^ homines ad defeifeendum 4 Deo in mille fcelerafol-licitant uarijs ey mcrcdibilibusa^Htijs atquear-tibus. t^orumt enim uel naturæ fu£ fekrtia , ucl diut::rno ac uario ufu rerum at que experimetuis uim cuiufque herblt;e, arboris, lapidis, animat' 3 hï.

tis. per hiec moucnt hunt ores huntani corporis t per quos mouctur phuntaria, d qua folicitatuur ratio cr uolu'ntas. ipfi quoque ut J^iritales inß' cultates ntßriores atiimie occultas quafdcm aâio ~ nes poffimt muchere, quodm hbrisde Anima ßi -fins declaratur . Hlt;cc ueri) infi^atio cr folJici ' tatio ad deficicndum, tentatioaiw^lris nomina-tur. Hac ita conttgtffic, ita cH ah ultima uetu^ fiate traditum per manus humane generi, ut du -bitari tion magis poßit, quàm de regefta, qua nihil cxillimetur ccrtius. Homerus aniiquißiiTuis fcri ' ptor Atam ponit, hoc e^ Damnum deam, turban^ temcalum: earn'que ob caußtm deteâam lüincà loue 'm terras, ubi mßßat o' 'mquietat hominum genus , Aegyptij in ßms myRcrijs perhibent, Io -uem impurtores damonas è caelo ciecißße, qui o“ homines pro uirtli parte fua ßecum quoqueadima conantur detrudere. APlutarcho quoque poni-tur Typhon quidam damon Aagyptius, qui ter w ac maria mßilarit. Pherecydes Scyrtis ßeri -bit ßdßße damonem ferpentem, qui maxima terris damna attulerit, eumq^ nominatum , Himc cafum uel à primis authoribus humanigeneris patres quafi per manus tradideruttt filijs gt;nbsp;uel ipfi ijdem datmones ijs qutbus eßßcnt fimilia -r«, ut alia de fe ac natura fua pernwlta, Cquot; hoc

DE VER. FIDEI LIB» II. i?} ^uoque retulerunt. At quidam totam earn rem deridem , quia Homeri cr poëtarutn jabulis fît fîmilii : ipfî magii ridicuU, qui ignorant id quod doäorumomnium confenjù eA rcceptum,fîbultti omîtes ex rei geA^e ueritate ortas ejje, nec aliud effè fîbularim pocticarum fimdamentam, quàm uerum. Quim uero efîet peruerfum crineptutn aliquid fîbulofum exijiimare, quia fîbulam ui' deat ei fimilem : quafî ueritas pro mendacio bendaeffet, quia mendacium ueritati efî plerum-que ßmile ■ an non ea qute ßngunturzrßmulan' tur ad imaginem, quaiuum effccreauthores pof-funt, ceu normam ucritatts accommodant ƒ Ult;lt; y? quis uirum aliquem fingat magna fapien tia,probitate,rerum contemptu,quode Soera te feribuntur, fitbulofa erumt, quia fibuLe iUiusfî-milia.aut qult;e de patientia moderatione probio alicui'.K matrone dicentur,uana erunt, quiafîbuhe de Grifelidcßmilia, quam Boccatiui efteomentus. Ncc Hyznrro et alifs feriptoribus h^c potuiffènt in mente ucnire adfingendü rë tanta, târeconditâ, ta adntirabil^niß abqua auditione eâ à fuis maioribui nccepißent.Sed dinùttamus poëtas et fibulas.Plutar chuset Pbcrecidesphilofopbifunt.Addo hisEuclidë, Platonë, Cicerone, Apuleiü, Lamblachü, Plotinum, Porpb)'riu, Martiatw Capcllà,et uniuerfâgëtilitatë,

cui diCinones füeri{ntß,mlidrißinü. SpiritU'S omnet gentilttM,cr philofophorumßchoU diemoitM nun cuparu'nt,hoc eSlßapicntes, medium e^uoddumgC' nus mter deos er bomines.Horum duo ßcemntge' nerd,xyit^!is' er umèf ,/lai/yii!igt;i:c!,bonos rfc mdlos. bonos colebant ut prodeßeitt, malos ne no' cerent. Widerngeneri funt nuncupati er lares, er manes^tam boni quàm mali. Euclides gemiiium cui' que genium attribut um eße ait, bonum er malum, tnalus importât qu£ poteß damna, bonus à uiolen tia malituetur. Plutarchiis rcßrt,M.Bruto 'm beÜis ciuilibits apparuijje uelut ßciem lt;ethiopis tetram et borrtbilem,quam ciuum Brutus rogarct quis'nam cffet,reßiondcrit, fe tUius eße malum ^enium, quem uifurus eßet m Philippis Macedoniie, ubico mtßum e^ prailtum, er Brutus uidus. CacocU' mones funt lémures, er terricula noHurua, qu£ turbis mißent omnia, er tumultibus : quorum phi lofophi omnes meminerunt, er 'munaquaque ei' uitate fentiuntur,ut nihilßt notius atque explo' ratius, ut mirum ßt eße aliquem qui dubitet, niß qui nihil eße credat, prêter id quod ipß uiderit aut fènferit. In 'mfulis ßrtunatis, quas eSharias uo' cant, priußquam 'm ditionem Chri^ianorum uc' nirent, demones'm idolis aperte loquebanturpo' pulo,er feiubebant adorariaccoli. in ikuo hoc erbe

DE VER. FIDEI LIE» I. igy orbe recens inuento nihil eïl tritium aut uulgdriuf» i^uÀm non denoile lolum, fed medio die ac luce occurrere manißflo d£moncm in urbe, in agro , quialtquid lociuaturiiubeat,uetet, inßflet,ter' reat, ßriat i Quid inter iws i an nonomnes fa:' peniimero uidimus homiiKs d neßrio dæmonear' reptos, loqui UnguM alienißimas, quorum ne uer bumquidemnofcentfibi reflitutif Qjiirem igno' rant,ßroriatque agitationi mentis concitatißi-mæ tale monRrum aßignant : quod nulla ratio palt; titur. nam loqui union aut alterum ignotum uer^ bum ,ßerit fané mentis emot£:eloquiuer6 tottmt fermonem, atque ctiam compte,or uerfus in eoß-cere, cffenfum lt;0quot; numerum ,maiorts eft poten -ti£ fcruare,qu'imßroris humani animé. D£mon eft,qui per i/nftrumenta iUius edit uoces illas tanqua per ftftulam. tJiiretur porro aliquis cur Deus, è cuius folo nutu pendent omnia,patitur hosfuos ini micos uiuere. Si tarn Deus iSis effet inimicus,quÀnt

funt Deo,punélum proßilö temporis non per/’ feuerarent. Sed damones quidem oderunt Deum, Deus iUos non odit. abefl enim afanila lÜa zx bea^ ta natura odium, affeéius tam teter erdeftr^ tnis.l^ocere Ulis Deus poteft, fed non uult ; iUi con^ trà nocere Deo cupiunt,quodnonpoffunt. Ami' ßrunt ißi quidem,quantum difeeßione à Deo pote-

poterant amittere,nempe magna et aterna bona:re tinuerunt autem, qua efjèntiæ nature lüorimi Dews erat tn ipforu origine elargitue, ut effent 'mgenioft, cr tmnwrtales.Qute ergo accepernnt domna de trimenta,ifeipßsacceperumt,non d Deo; qui quum fit merabonitas, prodefi omntbui, Itedit neminem. Malut efl dtenwn, çr mala eins opera omnia, de Deo male cogitanstDeuttarnen axtifix fapientißi ' tnus,mdlum hoc 'm bonum eorum conuertit,qui ipfi funt amici.Corporalia feruiuntlfiritaltbui,^irita' lid omnia propter partietpationem beatitudinis fu£ codidit Deus. eos ergo habet charißimos,qui eiufee funt beatitudinis confortes. Ideoq^ omnia propter iflos funt, ctr bona o' mala,qui horedes funt aterni bonitbona ifltsprofunt, or mala 'm bonum cedunt, Deo procurante,et ipßs præbentib.fe obfequentes, ficut a Paulo apoélolo feriptum eß : Diligeittibt» Deufm, 'mquit Paulus, omnia cooperantur »« bonü. Quocirca habent faniliangeliex damonum ruina gaudiunt ingens, quod in partib. Dei pcrmanferüt. Habent hic homines cxemplü, ne à Deo defeifeant. habentiufli,àquibus coruw exerceatur uirtus: eyquot; quant tfident femanus cam tam ualido hofle con / ferere, difßfi fuis uiribus, quo nuBo funt, difeunt Deo confiderc, ad eum conßtgere, tüius opem fc' riô ac bona fidc implprare, fc'qiic tlli magis cr mo'

DE VER. FID El LIB. II. 1S7 gis adiungere, âgiwfccre auxilium, cjquot; iÜum dilige-re, lt;^ui nos dfü'uitM tatn potettcis (ttque immanis hoflis pwpugnat.Etquottiam opéra Dei omnia iu~ flitta bonitate(ùnt tcmperata, tw fandis elueet eins bonitaSjiti fceleratis iuflitia.

CReatio rcri«« talis fùit,quali5 impreßio güli in multis materijs, ut prima qu^eque maxime rcfirret annultfiguram,poftrem{e dilutißi' mè. ita Cens ab angelo ßbipropinquo progreßiis fft (tii molcm idam inconditam atque inßrmcmt qu£ cù à Deo remotißima, proxima nihilo. Et q«tH« fe omnibus uellet impartiri, communicauit fe plenè ß/iritibus, qui erant eitts capaces . ut Çe autem materialtbiis etiam, quantum eorum uis cT ßcultas caperet fCominimicarct, adiunxit mate^ riale corporali,nempehominis corpus anim£ -.quoi fané corpus omnem rerum naturam, materialium quidem, in fe compledlitur, igncm, a'ércm, aquam, terram, uitam uegetabilem, cui additus efl jenfus. Itaq; in hominis beatitudine uelut beata redditur to ta uniuerfttas. Et bowinfm Deus à principio unum procreauit, cui nomen fiüt Adam, ex cofla dus e^ duxit uxorem Euam, ßcut antiquißimte Uebr^eo^ rum liierte reßrunt,de quibits ftatim loqueimr.

«88 IOAN» LOD. VIVIS, Ex his duohus rcUqui homines promjitnrunt. nam tnateri£ huins rntio genercttionibiise^lapta. Por-ro qui apti elfent ad generandum, eos non oportC' hat condiuniuerfospariter.nam juperflua ßiijjet generandifàcultas attributa, Angeli,quibus gigne^ re datum non erat, uno ßintuelut partu editi. AC' cedit hue, quod homines quoniamgenitierantra' tionales, cr ad amorem idonei,coniimgi inter fe a-more.congruebat. Huie porro nexui re/i^it corpus, idea ex uno uelut trunco produHi fimt omnes, ut tanquam propinqui iunéîi fanguine omnes mî' terfe bene cuperent, nec uttte uiderentur effe natU' rales inmicitice. Hze conditus eü homo, eSquot; data à uita corporalis, turn quod effet corporatus, tom quod par erat utuiueret queque corporeum inter corporea, poüea ffiritus inter ffiiritalia cum Deo. cr qui amore crat unum turns cum Deo ut an^ geli, huic quoque tempus eft aßignatum, inquo in^' teÜigentia amorem cxtimularet,amor autem in' flammaretur, plus temporis homini quàm angelo propter affeélus gt corpus, qu^impedimento firnt rationi : non utique tanto ut nunc, fed alicui certe impedimento erant.quod quidem hinc nafcitur.Co-àitor enim ut omnium eft parens,omnia diligit,om nibus fe uultimpartiri, quantum uniufcuiufque eff fenti£ uis GT ficultas capcrc ac perfirre pote^.

DE VER. FIDEI LIB. I, is» fit ipfc fiiiritui ,utid fieret ficilim, aptius, pleiiiw,corpus itdnexuitfigt;iritui,nêpe animæ ratio nali, quie Heurn intelligereti amaret, caperet, •qua beatitudo redundaret tn corpus. Anmtue cceîeües funt. çx d iuinitati propinqu£,/piritus fcilicei zcor-para uerà craffia den[a,à coelo cx diuinitate re^ motißima. Fcrtwr qui^qs adfuam natur am cy origine. Anima j^ciîat furfiû adres ccelefies ac diuinas: corpus in terram,et procul à diuinitateanimam dc' trabitfO“ quantum potesi detrudit. Affeiliones au^ tem,qu£uelut medi£ funt,et quafi nexus inter corpus nbsp;nbsp;mente,ad partem corporis dcflcilunt. unde

tanta in animis noUris procliuitas ad corpora!ia,iti efica quafenßbus corporis ußurpantur, tanta figni des ad pulcherrima cz coeleftia qu£ fola mente co-prehenduntur, tanta ßoüicitatio ad dcfcifiendumi lege j^irituSjhoc efl Dei,ad concupißcentias corporis nbsp;nbsp;uit£ huius'.GT eo maior,quo grauius efl pon

dus noxiarum, ut poU peccatu/m, cr inualeflcnti-busmhumanogenereuicijs, Ergotametfiappeti-tuserattumantedelidü menti fubditus ,nontamcn adeô,quinhaberctobiedü fu£ deledationis auta-uerfionis,quo incoßulta mente impetu impelleretur, i^on enim mutata efl prorfum efifentia natura, et-fi deprauata cr prolapfa longifiimè à puritate atc^ txceUentia prima origmis. Sedfi turn mens aliquii iußiflet.

190 I O A N. L 0 D» V I V I S iußißet ,ßiijp:t ilicô ap^etituf audiens dt^o : quad nunc eü molto fecus.Bt erot homo conditui ea lege, ut (^uemadmodum quum ex utero pjß nouem menfes m nouttm lucem uenitßne morte,ito et tum poß-quom hic aliquondiu uixijßet, tronsßrretur mcce-lum.Jn hocuito ut aßueßceret conditorem fuivmnof fee^amore,multaßunteiofienßo per ^u^eodidum fe erigcrct.VorietMrerum coditorumpropter illiut corpus:ijuod ut eß compodwm ex uorijs, ito uoriß fgetyßue ad ußum,fiue ad deleilotionem. Tum mens tx illa uarietate ßcilius outhorem intcUigit. iÜe enim eß tontus, er inßmplicitate tarn multiplex,ut uni-co opere non poßfet human£ menti declarari. Phiri bus Opusßit er ad manißßationem atq^ expreßio^ nem illius naturæ :cr tanti tamjs uorij artißcisßit tnultoßbricari,quoniämv.lta animo conceperot. Ü loauteinonimißmilitudo expromendo ßitoperib. Toto quidemfilio exprinütur : ßed quantîtßat Uli eß uißum.per res creatas,m quorum unaqtiaq- impref-ßtueßigium aliquod fui,hoc eß honitatis,potentiie, fapienciie. Horii oute corporaliü ufus non eß iüis do tus qui non mdigerent,ut ongelis.Sed ncq; ijs qui uti neß:trent,ut beüuis. Ei ergo jolü cui effet opus, ut ho ntiniex corpore, qui'queutißeiretex mente . qko-circa propter hominis ußum bjecßuxt codito omnia. Slum Deus praificit dominum pr'mapcm'que ho'

de ver. FîDET LIB. il I9t rwm omnium, cuùk gratia funt ex nihilo produâa. ^uibui de caufis amor in Deum,et reuerentia,et eut tui nafci atq; augeri poterat:quôd tam bonui DeuSf ^ui tam inulta condidijjèt propter ipfum:quc)d tan^ tas sy tam admirabilii-.qui de nihilo protuliffèt, GT conferuaret. Ex nbsp;nbsp;nbsp;nwltii (enfui obuiis,tum cauf-

fis occultii, quds indu^ria fua humanum ingenium inueAigat ,meliM fe honùnis contemplatio attoUit ad cognofeendum Deum, ut amet cr cotât, q^uànt fisceret ex una itliquct,iutt a!tera:propterea quod co gnitio noflra,ut corpore inclufa, fequitur corporis naturam.Exuarijs melius fub/iflitc^roboratur, quàm exaliquo uno:ex uariorum atq; /far/orü col le^toneßcilius peruenit quô intendit. Et quia non expediebathominifeipßt ferutari, acpernoße, nec quantumuelpoßctuel non pojjèt in fe acres alias expendere, ne ( quod ditmoni acciderat quot;) ex ea reputattone infolefceret, folummodo autem uni^ uerfam fuam inteïligentiâ'tn authorem fuumeon' uertere, ita demùm fùturo beatißimo : uetitus eß de fruilu arboris feienti^eguRare, fiue is fruüus earn habebat uim, ut ad conßderationem rerum conftrret, ßcut malta funt ettamnum quie ßiri / tus cordis CT' co ebri dilucidant, cr mentis (ub tilitatê pariüt:ßue iUud fummonebâtur,ne à Deo ad dotes fuascontéplandas,reru^ ßbifubditarü expert

t9t IOAN» LOD» VIVIS }we»/WMJ dnimü defleilerenf.debcre confirntdri pri-nuint 'm cognitions Dei, ut lüum dttidretldium,b'inc dd ußvm rerum alidrum trdnßturus, quam effet idttt extrdpcriculum.Sed lüe m^igdtm eh arte malige^ nij, lt;iui jerpentis ffrmd tüum dggreffiK, exgujlu pomi ffientidm er mngnitudinem Deo pdrem pro-mittebdtmec dlid füiffe diebdt Deo uetandi. cduldnif qudm ne in regno ndturlt;e uelut focium hdbere honü nem cogeretur. Cdlumnidtur dpud homines Deumt dpttd DfjiMi homines, ideo c/lixSixce difius. Verbd flultdßd dpud animum cupidum tdnta mdgnitudi', ntsßcile ndädßmt fidem. idm uxor re ipid dcceffe rdt confilio dcemonis,et ponwm ederdt, offerebatq; coniugi Ad£. ltd fuperbite ddiungebdtur dmorffcie tdtis.^^dmEudmexco^ld Ad£ dormientis Deus C' duxerdtidederdtej; ei uelut ddiumentum uit£, formd dc mgenioffmilibus. ddiumentd enim dißtnulid hdbe Idt hdudßtie pducd. Ergogemino fliinulo inftigd' tus Addnit conßenßtm pdrtes erßüionem contrd Dettra : tdnto præmio opinions ßd propoßto, gU' ftduit de pomo ff:ienti£, hoc e^, uertit oculos 4 Deo dd fe,ut d£mon ßcerdt. Ui co obtenebrutut

GTfedilexit oblitusDei. Quo ddmiffo, ßepd' rduit fe d complexu tÜo diumi ßuorts. Conditio erdt diüd 'm lege, ut qudcumque hord ex uctito ßu üu ederent, morerenrur, quod itdcontigit, lidnt

DE VERIT. riDEI LIB. I. »9, fl lt;^uii hominem nunc conßderet,pUne iiidc.it gr a uißimo Liborantem morbo inßmdbüijUtiant de/pcratus Gr deplorntuißt. Corptu infirmum,o^ tnniumrerum iniuricc obnoxium,morbißngulis corporis partibus cum acerbißimis dolorumfaci' buihoris omnibm minantes atque impendentes: mens ßcut in extrema ualetudine inuidida, catca^ improuida,necfeilluflrari ßnit uoluntas, utpala' tum iegri noxia femper appetens, pro ßturis ini' mica,ßanantiaßgt;era atque intraflabilis:ajßäui commoti omnes. ipße homo feruus rerum quibus e^ get,quarum erat natura dominus. In hac atgrota' tione paucos annos moribundi agimus,donee oiU' nino eßiamus animam, quod mori dicitur : quunt uerius ortus ipfe did poßit mors,ut acute dixit Hanilius,

Nafeentes morimur,ßnis^ ab origine pendeK Talis mors data eßA.dit pro fupplicio feeleris a' cerbior multo,quàm ilico extingui corpus. Statint peccatum,hoc eß cognitio fui,o{lendit ipßs, non effe tales eos quales rebantur.nam qui feexcellen' tißimos efß exiflimabant, eos puduitfui ipforum Grerubuerunt fuam nuditatem : tales feefßciudi' carunt,tam faedos turpes,ut exißimarent alios libentiusipforumtegumenta conßeduros, quant ipfos eofdem.decerptis^;ßlijs ex arbore, texerut

td qu£ db iÜo tempore ßierutpudendd, priui non erdnc. e:^ intelligentes fe peccdljiin legem dutho' ris fuiyinter arbores conjertißimas abdiderunt ße, ßtgientes illiusconfßeäum. Clduß erantprin^eo' rum oculiaddlid,prieterqud dd Deum: nunc cldU ß dd Deum,dperti ad dlid.dmißa eji ßmplicitds ik Id innocetüc. IIS' iam gut ßoium curdturi crätDei iudicium deße,reliilo diuino curant humdnu. ope riunt pudenda ; er qui erat anted in mundo liber^ incipit alienirS iudidjs ßeruire. ßequitur caligo,er tenebræ mentis.ßigiebant Domini confße£ium,O' bliti omnid eße nudd et aper ta cor am ocuUs illius, uim^ mius omnid reger e^omnia replere. hoc enim ante mißerabile ilium caßum non ignorabant. Tunt Dei« denunciduit homini,amifilße idum poteüaté in res inßriores-, er laborioße qu^ßturum neeeßß ria.terramipßamprobono ßemine, promercede labor is repenßuram ei fßinas er tribulos,res pror fum inutiles atq; inßuaues. Qua; noxa non ßolu de terra intelligenda eß,ßed de ijs omnibus in qult;e pit tet humdnadiligctia,aqua et aere,ßue natur aliter proueniät,ßue arte fiant atq; induüria. omnibus propoßtus eft labor erßudor,ß uelituti. EtquO' tüam parés eftAd^m omniu mortalium, in eofitit uitidtd natura nosbra, ut nunquatn deinceps inte' grd ueniret ad pofteros.

fiRo tpfamet oüendit or clamat, quim £' grotarefe quum teneturgiriiui morbo. Qjttc enim conduit Dci«, en in ußwn nliquem pnrnuit. nnnt quid minus cndit infnnilnmiünmcr aternnmfn' pientidm,qunin temerc cf ßnefrudu ej“fine uüo quicqunm procrcnjje ? I« fnmilin bene inüiMn nuUus uncntofficio, utefluetus uerbum : uncabiC in mundo, quo nihil eft fnpientius deftcriptum ntq^ ordinntumi Porrouftis nonpotefte/fi,nifieiitf qui er indiget,er poteft uti. Deus nulln prorfnnt inreindiget, extra feangelis quimeri funtj^irU tus nullus eft ufits mundi corpornlis. PeUute uerà pnucis contentte,nempefatisftci/fi ucntri,Teliquii omnibus nec uti feiunt, nec po/Junt, nc ne curant quidem. Homini ergo funt parata hiec, qui eget propter corpus,er mête nc ingenio prieditus f eiet uti.Snpiens er optimus nrtifix DcMi, homini, cui ex bonitnte fua mundumfuum nttribuebnt corpo' reum,exendemipfnbonitnte fincultatem quoque ernt lnrgitus,en inter qiiæ uerjnbatur ncccmodau' di ad ufusfuos, nempe cognitionem ey feien tiant eorum, imperin quoq^^ in iün ipfn er dominatum, quo non mtnus opté poffit uti quibus ueüet, quam

facile CT guandocumjtte libuilJet. D ominum erg» ilium conRituit eorum lt;jua: propter ipfum creaue rat. Qualeenimeffet btereditatemfilio parare^ eamq; ita recondcre,ne uel inueniret, uel poftqui inueniff'et,eam addere difficultatem poffeßiotü, ut capere teuere uix poffetlTale effet omnino mit nui 4 Deo homini conceffum plantarum, animan' tium, lapidum, ff ipfe quid cr quatenus ex qs fu' mendum haberet,quum ufui pofceret, ignoraret. Jamautemutfciret affequiilla, nonpoffettarnen magiw uiribut renitentia ac repugnantia. ^fler' go diuin£ bonitatK ac fapientite, omnia hæc mU' neri homini tradita cumfacultate, hoc eft fcientia crdominatu. Atquinos Cf mifera iUorumom' niumctecitateatqueignorantiaab ufu eorum eX' cludimuratquearcemur,tumea adqu£ perueni' mutcapere poftiderenon pofftimut, quiapro' cul diftita, quia recondita, quia reludantia, qui4 ! damnum nobii mortem^ adftrentia.Dicunt,VO' tuit nos Deus exercere.imo quantumcunqueexer ceamur uniuerft,minimam partem eorum qu£ ig' norabimusnonajjèquemur. Atfaltem neceffariit fciremus,ut bellu£. Quid,quod non ftoliim eanon obtempérant uoluntati no{lr£ cr iuftibus,fed inft diantur omnia,ut noceàt ft qua poßint. Aeftus CT rigor c«U nobis, ft-uÿbits, çraninKmtibnsnoiiri

DE VERIT. FIDEI LIB. L 197 wfi«, ignés incentif s, dqude elunionibus, ledificiit qu£nosddMel(im noilrdm extruimus ruinafud nos opprimimur,in mari mergimur du pifcamur^ dtnn alicjuo traijcimus,ue^les arrodit tined, puluii cr humor corrumpit metdUd, rubigo confumit, nulhefuntfrugesguibusterrd eddem nonprodU' cdt ho^tcin,d lt;juo fiiffôcentur nbsp;nbsp;perednt. dues,tdl

p£,mures,firmicie, uermium incredibilesßrime fi-uiUbus eyfrugibus peüifir£. fêles e:ir cdnes iu' ter nos educdti penum uniuerfdm diripiunt, inß' didntur corti mdrtes,ttulpes,muüel£,cdulibus lu' pus: ut trdnf;dm rdriores ßrdx, leones, urfos, O' pros, tigres, pdrdos, pdntherds, nobis CT noHris grcgibus boiles cdpitdles. Ç^nid reßrdm uenend tdm multifdrid, tdm pr£fmtis exitij f Ex bomtnc Mero ^«dfjtttfcomint mdldfplurd ex iUo uno,qudni ex cateris omnibus domi,priudtim,publicè, in ci' uitdte,cdlummjs,pugnis, diglddidtionibus, fiirtis^ rdpinis,mutildtione.Poßrem6 fbris beUo,quod m* UMM ofHfies fdcies zxß^ntds crudelitdtis,immdni' tdtis,inhumdnitdtis compleâitur, ut id foluin eui' dentißimo dtque efficdcißimo ptdrgumêto deprd' Mrftif dc uitidtie ndturæ noflrie. Quce dnimdntes inter fe turmdtim dd internecionem concurrunt^ nuOte fdnè: fed, ut Plinius inquit, Çon^egdri ui' iemus,z^fldrecontrudißimilid. Qu^firdtdntd

r^biefæuit in ßr am fui generis ? nimirutn ntitnet in illis primigenu iUu naturu,in nobis degenerauit in peius. ïtaque non nos domini fumus rerum,fed iÜ^ no fri : er nos Ulis feruimus, quunto IdborCf quùm dßidud foüicitudinei ut hominum plerifquc nihil ßt omnino aliud negociu in uita, guàm guiC' rere gu£ ßitura ßnt ufui corpori,er lt;JU£ßt‘i con' feruare,uel neperdantur,uelne pereant. Quadß amittantur,guis dolor,quanta affUilatios itanihil minus quàmidagunt,propter quod miffus eßho' mo inßanc uitam : erß^ut Ennius loquitur,pr£' ter propter uitam uiuitur. AlUquid ergo egimus,a' liquid commißmus, propter quod amiffà funtett munera,qU£ excellenti natur£ noflræ fiierant ab authore concefft. lamueroinre omniejialiquid optimum er pr£ilantißimum, undercsea nomen ßfeciei fu£ fumit. beU:i£ omnes flatim utnat£ funt,uel breuißimo poß tempore pr£il:antißimK illud fu£ natur£ ufurpant,er opera edunt Uli pr£ ßanti£ confirmia,er ut qu£dam paulo diutins tar dent,ufurpantcertetandem, erre ipfa demon' {brant fe huius eße natur £ ac ingenij. quod ß non faciunt,certéiiüdubitatumfacimus iudicium, cor' ruptaeaeßeacdeprauataex cauffaaliqua ueliu' terna uel externa. liomo autem quadiu bona men' te non utitirr i quàm pauci aliquando, quant muß tt

ti nutKjuimfut appâredt,à refiituditie Mturæ fut» decliiujfe.Ç}uid,quôdanimâtes omnesflatimuer guntgua/i nutu guodamad inelinationem per/è^ âionis fute,foli hommes àfuafunt auerß et edgt;hor rët, nêpe à cultu inëtis fapiëtia. ^eüitc natur te duüu nottent uiuere uitam plantarum, çr ne iiluc relabantur exercent femetipfas. At quàm multi ha minum cupiunt uitam brutorumagere, immerß delicijs Cf (corporels uoluptatibiis ,ßne uÜa cura aut rej^eëlu mentis ,acne cogitatione quidem,ßt ne mës aliqua,an nihil homo damp;t àbeüia. Quôd ßßbiipß homo permittatur cf comendetur jemo ta educatione ac difciplina,guonwdo ßrretur pro nus prtecepsq^ ad ea quæ mnimèfunt hominisi eu lus reißatim ab ortufuo tota infantia cf pueritia nanißüißima edit ßgna. ç^uid enim quarit aliud quàm delicias, uoluptates, lufus, indulgentiam? Qtiid ei magis eflinjlar mortis,q prinM ilia ad li^ teras crßrmandos mores indlitutio? mens noh'a natura expetit uera,uoluntas bona:adeô ut Ciuin tilianus mirandum effe ducat, malos eße tam mul' tos,quödßt contra naturam. At quanta efifaëla incUnatio à ueritate ad fabulas, à bono in malum? Degenerauit ergo natura noßra àreëlafuacondi tione ac uia.Age ueró,qua: tandem natura integra expetit interitum fui ? Atqui in folo hominumge'

tiere[unt qui ßbi munui udfirant, multi qui mor' tem optent innocent,plurimißni cr unlentes* tlt;edio uitlt;e ob leuiculdmaßtntionem bills. Acce' dit bis, quod homines poßti fumus ù principe nd' tur£ inter beüids angelos, propinquiores ta' men angelis mente ac inteüigen tia,propinquior^ brutis corpore. At nidcre ejî,quàm maiore nos in' terudllo fuperant angeli., quàm nos bruta. eSquot; lo' quor de angelis inßa natura,nec miferia deieâa* necfublimata beatitate. Corporis ueràdotibusi mnltisbeiliisßiperamur,integritate,uiribus,cele' ritate,agilitate, ualetudine, uita,fenfuumacumi' ne ac uigore. 'Deinde nonefl credibile,à Deo opti' moz^nobtsamicißimo conditum ejfede princb pio hominem tam infirmo corpore, obicélum tot incommodis uitie,^ animam nobilißimam intru' famin uincula, ubi torqueatur perpetuo : fed eße indubiè quod Sapiens ait, fe id folum inuenijfe,i Deo effefailum homincreélum,fynceru,integru^ (yr ipfum fe his calamitatibus inuoluiffe quibus premitur.Aliquid istorum uiderunt in fuis Ulis te' nebris Pythagorici, zr eos fequutus Plato, ut fo^’ let, quum dixerunt corpus hoc fepulturam eße zr carcerem animo;, eamq^ hic deuinilam dare ma' gnorum fcelerum panas. Hic uideo adeffe quofdèi multis quatüionibuSjtanquam tendiculis inüru'

DE VERIT. FIDEI LIE, I. loi flos.At^ui Adampeccauitfolui, cur in nos réduit ditftagitij illitiffuppliciumiPlaniuf eftfädendunt hoc quod de pnmeeud noxa or principe dicimus. làens hominis iduilrâtci erat magnu luce Dei, er amore accenfä., ut furfum ßrretur : cdro uerà beneficio iUius lucis er ardoris fuhditd menti, ex omniahomini.Homo ueràper peccatum auertes fe à Deo,tranßjt lt;t mente in carnem. Cdro, cuiui natura eß deorfum trobere, ncpe adfua origine, procul à Deo trahit,nempe ab jpiritu. habet enim caro naturaatqi ingeniofuo defideriafuaei'cupi ditates aliénas abß’iritu, fed qute beneficio fauO' ris diuini reprimebantur. Ita amifit homo ca mU' n era,qu£ ff’Otia n uminis erat naâus, er exßgt;iri' taliacdiuinofaduseflcarnalis terrenusq;. Inde caro omnis ex ilia carne defumëda, damnata,tan^ Deo inimica : er caro omnis propter confortiunt er coniunâionem cum ilia inimica Dei carne non tamfaàla efl inimica quàm aliéna, ita in Adam pro pter peccatum,tanquam in femine uel radice,om' nis humana caro damnata eß. Et quemadmodunt uitiato femine out radice omnes deinceps frudus nafeuntur uitiati,fic inuitio Ado:, quoniam ex eo omnesfumus. Quaproptergeneralio hominisfo' do eflpudenda : quod odendit naturolis pudor in fidenfionegaütilium, ideoq; ea folùm texerunt

Adam or Bua. nä^; ubi fenferunt uitiit,de ittis eru buerut.Atqui facris oraciilK eßproditum, Anima qUiC peccaueritßpla morietur, pater no portabit iniquitatëfilij. Ita eß. Sed omnes quodämodo in A dam peccauimui, nÖ aliter q omnes ßituri ßadat uitiati funt in uitio femints ant radicis. lußitia aut illa prima ^u^e originale nucupatur,non erat mu' nus à Deo Adlt;e pecuUariter tributu, fed humano gcncri. ideo^ cu ij qui erät tu humanÜgenus^faci nus cômifèrùt^uniuerfu humanü genus beneficiii illud perdidit:quemadmodum quod ciuitas pußUa adhaccr inßequens decreuit ac ßatuit,eade mox auëla or numerofa feruat,c^ pauci patres copio' fam fuàtn in poßerum fobolem obligant deuin ciunt. Adde huc,quôd qua peccamus ratione,con' ßmili punimur,non acrius. Omnes quidem in A-dam hadenus peccauimus, ut fauorts cr gratite Dei dona amitteremus,per qua: ad coniunâionem iUius uenitur. Cares tu illis, non cruciaberis pro' pterea,fed carebis iüa coniundione. Nihil fit et' go iniuri£ cuiquam, quandoquidem non punitur acerbo fenfiu,qui ipfe peccâdifienfium non habuit.

Ciuxrit alius, Si Adam uno crimine tam imma^ nem fiât cafiim,cur nos tot flagitijs tot fceleribus (ooperti or obruti, nongraiùus multo cadimus, ^uàm iüe ƒ C^ia unicui^ue rerum dédit Deus earn

DE VERIT. FIDEI LIB. 1. loj PM naturam, per ^uam^etres ilia : guainfîtob leret,non iam ainplim ea res ej/et,fed alia quæpia ditierfiie firma:. ita dedit Dem bomini quo effit homo : tumornauiteum atqueinüruxitamplißi-’ mis donis,ut diximm, fiientia cognitione rC' rumßatißima ditione in res omnes ,fano cr intC' gerrimo corpore,cr uita pro libito diuturna.pri' ma ilia debebantur naturte hominis,fine quibm ho mo no efiet : hæc autem polieriora gratuita fiunt, exfauore conditoris. Qtip ergo die a gratia c:'fa wre principis fui homo efi deuolutm, eodein ipfo amifit ea qua; gratia crfaiior deder ant,cr confer uabant. qui enim ab ignc calorem r ecipit,fi abfce^' dat refrigef :it. Itaque cecidit Adam ex faftigio il' lo beneficioruDei : nos quihumiiacemus,nullant habemm unde cadamm altitudinë. amifimus enint donagratuita, ideoq- alter uAd^e flagitiu,fiquod admifit,non nocuit nobis : nec noftra ingeniu tol' lunt naturale,tamctfi non pauca importât incom' moda,grauia profidlo et peraccrba,obfcHrationè mentis, or quandam uelut in beÜuas degencratio' nem,mor bos,debilitates, procliuitatë ad peßima, tarditatë ad optima,qute omnia uidemtis indies gli fcerc,ea uerofceleru ejfi fupplicia dubitari no pa tcfl. Quantu efl enim,c:r quàm dolendu, circuclu di hominem tenebrisignoratite,zg quidem rcrunt »tfÄxnJjS

1gt;iK,morbo c;- debilitate,auerti innumerK cogitd' tionibiK à cura colendi nbsp;nbsp;atnandi numinis, angi

tantarum rerunt quM quotidie augemus folicitudi nef Sed pergunt quidam interrogare,an non pee catum omne uoluntatis efltua plané, çjquot; peccatum fjoc uoluntatis fiiit in Adam, hoe denigrauit iÜius anima,zy corpus contaminauit. huius autem cor^ ruptio dimanauit ad poüeros, zx orbatio puritd' tisillius,quamno{lriiuititiam originalem uocat. Qjtocirca priuatiomagis eftinalijs boni, quant contrailio mali feuculp£, zr animie inßilioex contagione corporis quia idi iungitur, ut corpus noSrum in aerem peüilentem ingreffum noxant fibi à loco accerßt. Quarunt hic alij, Quid er' gofiet de ijs quifato fiant deßinfii anteannos qui' buspoßent Deum cognofcere? Adfempiternant beatitudinem nonperueniturnißper charitatent Jiei,ut antea dixi.pueriqui hanc benßeio Christi non ßunt adepti, arcentur ab aternis idis bonis: nee uda tarnen fit idis iniuria, ß non aßequuntur, quodnecidis eftpromißum:nec fentiunt tarnen plus incommodi,quàm ex futore aut fabro natus fi non fiat rex,aut homo quid alas or penas non hO' bet. fiuuntur tarnen, ut credibile efi, amplißimis bonie : nempe naturalibus liberis atque expedi' tis.

DE VERIT. FIDEI LIB. I. tof tis, non enim uerfantur in malii, graui or tetro corpore exuti : uigent animie cognitione libéra, gaudent contemplatione aperta rerum omnium cr dilucida. Additur aliud gurptum : Peccatunt Adanocuittantopere, quid iüius reconciliatioS cur non per reconciliationem eximuntur ea noxa quam propter deliélum merebantur l Si execrabi' lesfilij Adam,curnon bonorum uirorumfilij^it tilQuia in reconciUatione Ada non efl execratio carnis fublata,fed anima à feruitute carnii liber O' ta,çx repofita ingratiam cum Deo.ita contigit eè quod alüs bonii uirii, ut manente uitio in femine, frufiu^fîtadmelioremodoremaut faporem con-' cinnatui. Afcendunt quidam altiut,e:r f - in pene tralia diuina fapientia ac uoluntatii temerarià ingerunt. Cur,inquiunt, dédit Deuf bomini pra.-ceptum^quod fciebat tri ab ipfo uiolatum {Simile eft iHud, Cur eos créât quos tnalosßre pranouit, crfîbiinimicosiPlocuerà nimiseft impudenter Deum ad reddendam eorum qua agatrationem accerfere: quod à principe aut uiro prudentift ftmo facere reftrmidares ,deterritiK uel magni' tudine uel autboritate. Tuuerà inRegemundi omnipotenti ey- fapientiftimo,nec magnitudinent reuererispotentia,nec fapientia autboritatem! feccat bomo nontwîuntate Dei,fedfuaipftM.

b ell UK libcrtatem non dedit mentis, homini dedlt, ante eum propofuit uitâ cr morte,cid quodcun que uolueritporrigat manu. Sed nec défunt qui bo num hoc libertatis animi,quo amplius aut prlt;ella biliusdm nuüupotuit,calumniètur,qua)lq; Deu in itit uocet, quod id dederit per quod peccamus: quaß uerô no etiÙ bona omnia,ut métis inteUigen' tiâ,phantafâ,fenfus,ualetudinë, robur, diuitias, potentià,decus in peßimos ufus conuertamus. Np hil ergo dedißeßierat fatius,quia nos bonis be^-né attributis prauc abutimur : ey quod ingentiunt eß ex fe bonorum inßrumentum,nos ininjirttmen tum peruertimus malorum omnium. Sic iUe Cicc' ronianus Cota quaß deos uocat in ins,quod homi' nibusrationemßntlargiti,quam multi tanquant in artificiiim uertunt fcelerum crflagitiorum. Eß ne author in culpa,ß tu in de es malus,ßne quo eß fe bonus non poterasiEt dicmombus natur £ excel létia occaßone pr^buit miferia;. culpet igitur diet bolus Tgt;eum,qubdfetamexcellentem condiderit. Atquifeiebat, inquit, me male ufurum. Atqui ex alios feiebat bene ufuros,idcirco dedit omnibus C' iufdcm generiseadem: eX nialos toler at propter bonos.omniaenimfuntpropter hos, quihteredi' tatem accipiunt falutis, ut Paulus inquit. Sedocu-a noßri in comparatione no/iri temporis ex ‘eterr

DE VERIT. FIDEI LIB. I. ïo/ KitMis non folùnt caligant, uerùm denfi nebnht ihuoluuntur. IiTiaginandum efl, in iliaæternitate perinde ejjc Deumfacerealiquidcrpræfcire, ut nos agaredliquii, nbsp;nbsp;ddumuidere.Trddo tibigld

dium,hoc prius tftncUurd: tu traditum uertisin tudm perniciem hoc pofterius efl : tum uideo te maléttfum.flcDeo priitseflddre tibiampliflimit munerdjpofleriuf te illii dbuti, çr eum hoc cogno fcerenonquidemtempore, fedcurfu quodamrd' tionis,i:::ruelutgrddibiK ndturalibus exiflit dd pO' flremum. Quid ergo tdm fletuK efl punitor Deut» uttdntdbondunius ilico præcepti trdnfgreßione eripidtihitccinecflilldduobis nunqudmfdtif dc' pr£dicdtd bonitMfüon efl conflderddus Deus,ut iudex dliquis humdnuf,qui mdleflciu punit. Hom» tnim infligitpoend, et irdpercitiK,uel dbduitus O' dio fcelerü in corpus noxiu exercet legë,dut exer ceri imper dt. Deus uero mitiflimus mafuetißimus. Optimus efl : qui ut uerè çr dppofltè loqudmur, non dederdt praceptum Adtc, cr p oendm dddide^ rdt : fed ut pdter dmätißimus præmonuerdt ne db ipfo oculos defle^eret dd res dlids. flturum fl ii fieret,utinmdximis cdldmitdtes miferidsfefe inducer et. hdud fecus qudm qui uoraginem digito indicdt, in qua fit pr^fentiflimd pernicies cddeU' tibtts, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Addm prduitdte cr dementid fud inU

txitium incidit,i quo pramonitM ßientt ut cauc' ret. Nonfinxit Deuipricceptum, necantepedes Ad£ tetsndit ut pedicam : neque poft tranfgreßio nm impulit Dem iüos in tantm calamitates, tail' quam uiolatoresfutelegisifedipft quia ultrore' cefterunt à bono,neceftàriô in malum inciderunt^ quoniamàbeatiftimo in miftriam,quodoüendit fdcræ narrationis ftries. î^am ubi de uetitoguftaft fetfrudu,ftatim fenferunt quid admiftftent. an tequamDeui illii loqueretur,z^foedumfacinuf txprobraret ad maniftiiaticnem ftppliciftiam in' terfe fupplicium experiebantur, pne feftre' tant. Nec Dem damnauit terram zr carnem,fei damnatio fecuta eft ex peccato,zr difeeftu à Deo nd diaboluin. Sacr£ uero literie humanis uerbis çy morehominibmloquuntur : zr priefertimuulgo gentis Hebr££,quod erat ad altiora myüeria con fequenda tardißimum. Et tarne ruinam hanc adei tnißerabilem zx acerbam,pater indulgentißimut Dews in grande itli bonum conuertit. Nlt;tm fcowo perculfmmorbograuißiino, quo per amoremßm ctecumatque immodicumaDci amore acfiducia dißceftcrat,quo alio erat curandm modo,quam ne in fui amorem recideret,cr ad amorem Dei ajfue' feeretrediret Cieca mens, multisq; tenebris obrU' ta,admonent atque ftimulant eumiUtfibidiffifm

DE VERIT. FIDEI LIB. I. 209 qu£rat ducemuiæ ,mdgi{irunt ailionumfuarunt oinniu)n,qui nec faüi poßit^nec uelit fallere:nem' pe Deum,cui unifidat. animus tanta perturbatio' num temperte conculjtis, cogiturfedatorem or tranquiUatorem implorare,çr quietem optare aU quam,qualis contingcre in bac uita non poßit, in folo Deo eßJ]gt;eranda.Corpus inßrmum,totmor' bis ex doloribus affliélum,uita tot moleüijs impC' tita adducit hominem,ut minus ße amct,ajßtrgatß duciaatque amore adiüum,à quo dabiturnobisre quies tantis malis.etiam inter has /pinas,inter tam grauia incommoda multi uitam banc mordicus tU' entur,ex altera abhorrent,er in Dei cogitatio nerarißimi ßuntac ßegnes, in amore autem ßi' gidißimi. Quid facer ent,ß hic ex corpus eßet ßr' mißimum,dolorum ex defatigationum expers,ex deledationes in uita plurim^ ac perpetuæ, om tiiaq; ad uoluntatem no^am fluerent^ Si ergo fa' nari fehle æger cupit,quomodo erat aliter fanau' dusipater amantißimus quod aliud potui/ßt reme dium cxcogitare prtefentius ? QU(erunt,Cur ß peccatum Adte tantam inuexit cladem et ruinam, teconciliatio chriflinon eximit nos eanoxa, ex in priflinum flatum reducit f Chri^i aduentus ex t-econciliatio reddidit quod expediebat, nempe Hiam ad £terna bona: non reddidit ea bonaqute

non expcdiebdt nos recuperare. Si enim homo ef' Jetfolum ad uitnm hanc conditus, bonus benc' ficus Deus turn Adæ ipfi ium reconciliato, turn nlijs qui ipfi fepeccato fitonon contaminafientf primdillu fiud exceUentißima muneru reddidifiit. Sed quonium nos nd ccele^em immortalitdtem Deus creduit, bonus or libendis Deus fi^ecimen etidm horum bonorum in primo homine protulit^ ficitiüumnonfolùmdignitdte ndturæ ddmirdbi-icm,fed inüruxit zx ornduit amplißimis uitte bo -nis.zirfic iÜum poüerosq; eiusreliquifièt,fiin Dei grdtid per feuer dffiet. Sed Addm tdm celeri de' fiäione d Vdtre dc Domino, ficit zr dngelis zx hominibus pofled ndfcituris mdnififi:um,non con' ducere illi z^ nobis omnibus tdntdm pdtris in' dulgentidm ; melius nobis ejfi omnibus,ut hie tdU' qudm peregrini uerfemur, non tdnqudm dues in pdtrid,utdlterdmilldmuerdm z^ perpetuo dU' rdturdm pdtridm toto pedore concupifcconus zr quicrdmus : ne fi bene fit nobis peregrè, pd' tri£ nos nonfolkm cdpidt obliuio,fi:d negleihis et duerfdtio. In illo enim rerum ftdtu tdm filici, zx tdm undique bonis con^ipdto zx dccumuldto,quo tufquifqueuel cogitdffit ddcoelumfe efièfdüunt Z^ dppofitum^uel cur dffit uel expetiffit ,nifi uis mentis mdgno condtu alte lfe£idntis,fenfum tdU'

DE VERIT. FIDEI LIE. I. »u fie fUicitatis futgt; fe reliqui}Jèt ƒ quod ßtifjet fadn difficilUinu in tanta dulcedine reru uitte. Itaq; eX' perimentum fumptumejîin uno^quid uniuerfii expediret:Gr CbriRufDei filiuiiaüuram quant nos in cafu Ade ßcimits,refarciit:non repofuit ea bonaqu£cr iUi fiterunt caufja ruine,crnobis omnibus jùijjènt. reponet tarnen, quum iamani' pliusnonpoteruntejjèad noxiam occafio:nem' pe quum eueâi in cœlum ita erimus cum Chriito, perChri^umcumDeo,utnuÜus ßtdeinceps cafus timenduf,nec un ulla poßit nos ùDeo diuel' lere. Occurritur hic à pertinacibus alia quæftio' ne. Quandoquidemad caleHemuitameftbomo failus,cur De»s hic eum pofuit in terra, hoc eß in peregrinatione,S!r non in patria ubi eratperman furusiquorfum opus er at hoc decurfu uite? quor' fumhoccorporetantitarn mirabilis artificiji Hoc uero perinde eß ac ß quis quer at,Cur ßrmat nos Deus prias in locis maternis, ex non potius in hac luce in qua ßtmus uiiluri ( cur créât flores an' teßuilus, cur ßudus crudos ante maturitatem? curanimalia oriuntur paruula, fenßm deine eps adoleßunt^que perßequi eßet infinitum. quot;Voluit Deus res que materiam haberent,er contineri di menfuloci,exfluxu temporis procedere. Corpus autem ad hanc uitam magnum cr mirificum habet

SI» IOAN. LOD. VIVIS opificium,u,iäelicet omnia deinde opera etiam mi nittißima folertiam fapientiamq; teüantur condi' tor is. M-iramur artificium huiles corporis ad ui' tamßdeftad rem temporariam : quantum eft ar' tificium foetus in utero ad nouem menfesiquantun ßrmicit e:^ mufcte, zj- papilionum,^^ flofculieodemdieperituri quo nafcituri

D o V I C I VIVIS DE Ven'rare fidei Chriftianæ liber Secundus,qui eft de i e s V CHRISTO.

OVVM mihioritur uolumen cum uduentu Dei zr Igt;omini noüri, in quo oüendendum eÆ, quentddmodumlapfb ho mini Deuf flatucritfub^

---------II, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«VC/-' iUe cafus,reput4re quiuis facile perfepo tef : quuin ex eo uideret fe ingentibiK Dei tant

corpore quant animo donis orbatum, incredi' bVii cum ægritudine tranfegifè ætatem, calamita' temreputantem quum fuamipßiii liberorum ex coniugis,tum illam quam in cunélam fuam po^e^ ritatem inuexiflèt.îAouitaumacerrimè inter alia,

mors Abelis filif quæfiiit in hominum genere pri ma,pofta ob oculos imagine tamhorribili /feciei mius, quam quifque efèt propter deliilum iUud O î fuutn

fuum fubituriK. Sed cSfolata efi eum Dei bonitHf oRenfiiproculmentii oculii reparationeatqiiti' ßäuriitione tantæ ruihie amplißma copioßßi' tna:quaßießetu^ maiore animo ßrebat tantum pondu! laboris,eamj- ipfeßgt;em er fiduciamfilijs ac nepotibu! quafi per manu!tradidit,ßmulcum aliqua ratione pietatis,qute iUi taquam fteUuIa iu' ter nubes denßßimat conßeruata efi : Deum unicit qui uniuerßa condidißit,colendum e/ße ac reueren dum,huic obtemperandum,hunc amandum, in il' Io ineßße bona omnia,proculaute ab iUo calamita' tes,labores,cun{la mala.Sedpofleri iBiui eit rudi' ter auum degeret,ßne dißciplinis er euhu animo' rum,ßoU! corporis ßenßbus ducebantur, quum^ nec pr£ßens numen aßieerent, neque ea per qu£ inteOigi poßßet,conßderarent,ßubqt in eorum men tes grandis obliuio Dei,tum er iuflitiam iHius nC' glexere,eadem caußßa qua etiamnu plurimi, quod non cernerent par at am ilico malefailis ultionem. Ergo uelut repagulis omnibus pudoris ac diuini refßeüus amotis,ejßußßime ße in flagitia omnem^ turpitudinem proiecerunt ,non illa quidem animi flagitia,arrogantite, odij, iracundi^, inuidenti^, qua: apudillos nondum inualuerant : htec enim or taßunt er auila cum hominu ccetibus,opuletia,ho nore,dignitatibus:ßed in ea quie corporis libido ex peteret.

DE VE RIT. FIDEI LIB. ï. itf peteret. ïrihM obf :œnitates cr maximi et minimi uelutfidilo dgmine irruerut,adeó ut zsquot; qui nonni bil ingeiiio ucilerët,hdberëtqi cm animi dotes,qui' bus fe dd Dei cognitionë cultu^ fdcilè extoUerët^ quos angelos et Dei filios appeUât my{iic£ literx, etii cum dlijs obbrutefcerët feëlüdis uoluptatibus^ Depreijdui omni mentis dc iudicij, ztr qudfi dc' merfa in corpus,logißimedßmilitudine Dei recef jerut:edé^ ßtit continudtiofldgitioru,ut quu nihil reftdret dmplius bon£)pei,ultione numinis deleti fint uniuerji,ldxdtis dquis undiqi, fupernè,infer' nè,dmdri,dfintibus, dfluminibus. Cuiusinundd' tionisgentiü quoq^ fcriptores meminere,uelut P5 poniit J M.eld, qui loppen Aegypti conditdm dnte diluuiumtrddit. quod de diluuio uelDeucdlionis non poteft,quorum neutrum dt' tigit Aegyptum : fierut enim utrdque in Græcid, Deucdlionis in Achdid,Ogygis in 'Ëceotid,et huic uicind Atticd. Kepertus ejltdmen in tdntd multi' tudine 'tfioë, quiàrdtionibus uitæ^ dliorum inüi tuto longißime recederet, zy numen pure dcfdU' fié coleret. Hunc cum uxore zy tribus filijs,dc tO' tidem nuribus d cldde illd Deus fieruduit: unde pO' fiedhumdnum genus repdrdtumeji, tdnto breui prouëtu,ut quingentis dnnis pofizy dmphe urbes fint frequëtdt£,zy mdgni exercitus ad bellu geren

dum coÜeHi. Sed hoc non de quingenùs modo an' nis, uerum nec de ducentic ßierit mirt(ndum,ß quis ud comparationem reuocet, quanta poßit ex uno coniugum pari brcui tempore multitude pro creari. Ab uno intra uiginti annos, ut paueißime dicam,uiginti : à uiginti pofi annos totidem,qua' dringenti:ab ijsdeinceps eaturba, cuius iniri iam numerus non poßit. ey ha;c ante annos fexa' ginta,quodfacile efleomputatione colligere.Ve' rum dubitarit aliquis, quemadmodum ex hac no' dira regione culta habitata ad diuerfam,feu ad uerfam potius tranßerint homines per loca inuia, exudla perpetuis cali ac foli ardoribus. Sed ea qua;dlio ex uetere ignorantianafeitur. Odienfum eß enim nodb-a a!tate,uniuerfam terram cum ipfo Oceano adiri penctrari poße, etiam ßne diffi' cultate,nec obdiare uiam illam fub ßgnißro à fole femper tritam accenfam. Atfunt etiam homi n es in mari ,ßcutin terra ; quod pro indubitato cß habendum, uiuere homines intégras in mari, ßcuti Plinius tradit. quorum unus captus eß ante annos duodecim in Patauia^quem uideruntpluri' mi : etenimdetentus eß fupra duos annos mutus, incipiebat iam fari, quoad iäus bis pedlilentia in mare eß remifß(s,gaudens er exiliens. Sed idH quoque ex terredlribus funt hominibus progeniti.

DE VERIT. FIDEI LIB. II. n? Nrfin/îwti» qnibufdtim locismaritimis homines maximo opéré dediti n(ttatui,cM exercitationi af' ficfaciunt pueros fuos ,uthi diutißime poßint dtt räre fub aquisÆilij horum in aqtiis penègeniti,na ti,educdti,hlt;ibitdtione huinßnodi non aliter deU' (lMtur,quimpißces. itaquemadmodumdlijhenni nés in ttrido,ßc hi uiuunt in mari. cuiufmodi eße inextremisiüisinfulis Oceanißoeis calidißimis, cx ijs qu£ relationibus noüroru hominum accept mi(s,conieilurare licet.Raphael Volaterranus re'gt; ßrt,ßiiß'e in Apulia ab hinc annos ducentos iuue^ nem quendam^aßuetum ab infantia in mari agere, Itaque inter marinas beUuas complures dies uerßt batur, ey'conuiuebatillo'ßus, haudaliter quamß una eßet ex eis. penetrabat maris intima er remo' tißima, reuertebaturßepe ad Uttus, er nautas de ßituris tempeüatibus prtcmonebat : üicolaus pri' US dicebatur,po{iea Colapißcis, quaß î^icolauspi fcis.Sed ad curßum redeamus hifiorite.

Pe'rràt^oëfilios ßuos quamipße à fuis acet' pißet maioribus pietatem, er colendi numi' nis rationem edocuit. Sed iüi cum liberis erfami' lia ad diuerfas mundi partes digreßi, quod erat na turale facile retinuerunt : colendum quidem eße

Its IOAN. LOD. VIVIS tuimen,modum tame cr uiam mutauerut, quifqae arbitratu fuo.unde dear urn çrreligionu tâta mul titudo ac uarietM exorta. Keligionë uero à natura efji humanis peâoribiM inditam,oliëdit confenfut generis humani : dicam hoc uerbis Ciceronis,lib. de l^g.primo. De ipßs quidem hominibits inquit: I^ullages eft ne^ tarn immanfucta, neq; tarn ftra, qult;e non etiam ft ignoret qualem habere Deu dc' ceat,tamehabendumfciat. Deprtehenfum eft hoc non folum in nationibus terra huius noftr£,quam continentem uocant fcriptores,fedin nouohoc orbe,ad quemagnis nauigationibus Bif^ani pene trarut. Inuenerut enim noftrihominesgetes per-multas,qua ftne liter is,ftne legibus,ftne rege,ftne republic a,fine artibus a:uum degerent,non tarnen fine religione. ut appareat,uerius eftè ex natura re ligionem,quàmreliquashominü artes atqftnuen tiones.tlam ficut facultates omnes atcb appetitus animi or corporis inditas à natura cëjemus, quO' niâ tametfî non eadë femper appetut aut agut,ali quid tarnen cr agunt cr expetunt : ita de religio' nis eft curafentiendum, non eadem omnibus reli' gio,aliquatamencuiq;.ficutinonomnes eadëco' medunt,nec omnes rebus eifdem capHitur dele dâtur : quia tamë eftè omnes ac deleâari animad' ttertimusftd eftt naturale pronuciamus, eundem in tnodum

DE VERIT. FIDEI LIB, I. tt^ modii religio naturalii eü ingenere.f^ecies Mtem ßrm£,quditates hominum funt. Olim religio foht habita eß pro fapiêtM,nec fapiëtes alij q qui iüam mortalibus traäeret atc^ explicaret, apud Aethio p.tf,ïndos,Aegyptios, Grtecos, Romanos, quortî catalogu longü e/ßt recëfere. Nee Dei« tfe fui cO' gnitione humanis mëtibus plus ccceßit ac reliquit, quod pietati fatis effet. Peßime Lucianus SamO' fatentis fophijia,q adimës hominibus ueterë ac rë ceptâ religionë,nonfaltë reponebat noua aliquâ, (gt;uod irrideret antiquas demëtias ac infanias, rC' ëie id quidë : fed alia debebat fubflituere potior a. Sublatis enim prorfum religionibus, qd aliud qho ninë ßne humanitate relinquebat ƒ Sed quid aliud decebat Epicurieu facere, cr eu qui à luce fe in tC' nebras recepiffetlidëfacetarabiephilofophiâ irri fit,^ cura omne uirtutis. Cedo fi potes aliquâdo loqui amoto ioco,qd tandë uis homines facer ettol lis deoru cultus,fubfannas eruditionë,etiâ uoluptit tes corporis quas feëla tua profitetur infeélaris, quatn humano ingenio relinquis occupationë t tarnen hic nonnuüis (ß Deo placet) fapiens uidC' tur,nempe ijs quimagnainuidilt;e rabie oderunt quiequid non habent, aut per quod alios magnos crclaros effèëlos efßuidentiut Lucianus ip ft, quem ad infeëlationem profeindendam philo^ fophiant

fopbiant inuidû Vlutarchi Cheronenßs impuîit, quem in magno eße honore apud Traianum Ctefa rem inuitui nbsp;nbsp;dolens cernebat. E.rgo ut ad propo

ßtumfermonis reuertamur, pietatis cura indita efl natur aliter homini. quod ß ita eß, mondirum proßäo eß hominis,non homo,quißne religione uUa uiuit. Sed posleri Noe homines craßi ac rU' des,nonDeum iüum naturæ dominumuenerati funt,quemnonuiderent,fenßbus tarnen omnino ducerentur ,fed qua; intuitu pule hr a atque admi' rabiliainorbe ßeäarent, aututilia deprtehende' rent,iudicio iUo fuo hebetißimo ac tarßßimo pro dijs habuere. K error à parentibus manauit in pO' {tero5,z^ auilus indies, magnas de uetuüate uires accepit : cui ætates infequutæ neßas exiüimarunt repugnare.nam poUeri maioribus fuis tanquam ß lij patribus cam fe reuerentiam cenfent debere. Er go alij propterjfeciem cr magnitudinem coclos, ßdera,elementa adorauerunt ; alij animantes bru' taSfiquibusaliquid commoditatis acciperent,ß' cut Aegyptij boues,cr ßles,cr ibes : alij homines quos honoribus diuinis uel ob beneßeium ,uelob metum atque aßentationem aßveerunt. Hac om' nia magna er miferrima humanigeneris calamita teindeorum numerum atque exiüimationemuc' nerunt. Ua indies augendis huiufmodi infanijs rc' ligio'

DE VERIT. FlDEl LIB. II. m iigionum, magnum denfum'tjue ßbi hemo murum circundabat,ne ad uerum Dei cultum perueniret^ Z^aduiamfu£ beatitudinis. 'Eos uero qui uelbo' nitate aliqua ingeniorum, uel difciplina atque in^ ßrmationehumanitatis uidebat damonad fanio^ rem mentem poffe peruenire, magnis occupationi buspropoßtisauertebatäbea cogitatione ac cu' ra. Græcis Ronunis ingenijs dédit poeßm,hi' {ioriam,fludium bene dicendi, cognitionem natU' r£fmathematicas,exercitamentacorporis,bellica negocia,nobilitatem,rem publicam, rem priuatät opulentiam,decus, dignitates, ambitionem,fama^ gloriam. Inter htee tarn multa er uaria ecqu£ taU' dem eße poter at religioniscogitatio,ercuraße' riaerbonæfideii Aßentiebantur modoreceptis iam olim opinionibus de dijs.,er eorum cultu, reli quM omnes cogitationes ijs occupationibus impê' debant,quceßatis eßent quibußeunque ingenijs di* flringendis er obruendis. Eongo seuo poß ßioatn extitit Abraam Chaldlt;eus, qui cæli numen er na* tur£ regem coluit^adorauitßÜiobßequutus eß,ac totoßdit peüore. Eratindubio ictate illa,er prio' ribiKßterant,qui moreacritu Noe Deo caliof* ßrrent ßacrificia,uelut lAelchißedech, qui in pri' tnisillis Hieroßolymorumßindamentis regnabat^ ßacerdosDeiexcelß-.fedqUieejßet Deo habenda fidesy

fides,^uStafiJucia,quae charité, firtaffi nee prit Harent,nee d/Tequerentur. Primus inter iÜos A' braam deprehenditautborem reHoremq; uniuer' fitatis mundi,non folum externis (acrifieqs coleU' dum,fed ainore çz fiducia,ut iÜurn chariorem ha^ beas quant teipfiim,iUiusq^ uerbis bonitati fidê non minorem proefles,q'aàm ijs qu£ cernis aut tan gis. Qui quum ea efièt mente abominatus deos pd' trios, mdgnd inuidia apud populäres fuos fiât, tt Deus iüum coUoquio fito dignatus efi. à quo mo nitus,utdomum Qf rem fdmiliarem transfirret, fitte uüacunHdtione Deofefe cunHum concredi' dit,^cumuxoreac familia tranfijtin MefopO' tamiamprius, indeinPaltcHinam. Hunc tantum uirum, tam promptum obf’quio, tamfiducia con Haiitemacftabilemdelegitfibi Dominus,ex cU' iusprogenienafceretur ChriHus, falusorbisper ditiac profligati. quunique ex Sara uxore fua nullosgenuiifet liberos, dédit ei feni admodum, çzconiugi flerilitatis fiue natur aà principio dam natæ ,feu ex deuo iam decurfo, filium ïfaac,quem patris non abfimilëuehementer dilexit Dominus. Huie duo fiterutgemini precibus a Domino impe trati,pfau,et Jacob,qui poHea de luHa nominatus eft ïfraêl. hic fiât uir quit auitæ imitator pietatis, tu uerà manfuetudinis incredibilis,qu£ ilium md'

DE VERIT. FIDEI LÏB. IL «j gnopere commenddbat Deo. Itaque ex duohM, çrfi erdt Efdu tutuf pdulo ante quint ïdcob, td' men hic eft d'Domino eleilui, ddpropdgdtionene fdnlhe fobolis. Huic filij ßterunt duodecim mdres, cumquibics urgente publicddnnonie penurid, in Aegyptummigrduit,pd{ioritidmuitdm dgës cunt filijs : quod uitæ genut Ul. quot;Vdiro ex Dictcdrcho fcribit dntiquißimum fuifje,priorem qudm dgrico Idrum. quot;Vude dppdret uetuiiißimdm ejje Kebrædnt gentem, quin gt Hebraum nomen nonnuUi exi' jiimdt d pdüurd pecudu deduäu efje. Cæterùm U cobi propdgo mirificè ejlmultitudine duHd, ddei utterrori id efjèt Aegyptijs,edixiffetqf is Phdrdo^ qui tune Aegyptum tenebdt, ne mures Rebreeoru toUerentur, fed dbqcerentur in tîilum. EtHc' brdi ipß quotididnis fubUruHionum operibus,fu' prd quùm diei poßit premebdntur,erigendis ut pu to inßtnis illis regum extruëlionibus, qudrum mul td eß mentio dpud rerum feriptores. Contruxe' rdntilli quoqueex Aegyptiorum conuiélu ,plu' rimumimpietdtis : Groppreßildboribus,inten' tique femper prdfenti neceßitdti, longd hdU' ferdnt obliuid Dei illius, cuius religionemùfuis mdioribus dcceperunt. Quumq; mdturum idm conßlio diuino fùderetur , g!quot; Pdheüindm flir ' pi Abrdd ßcuti crdt pollicitus trddere, GrpO' ptdutit

piilumfuumiferuitute corporum atlt;jue idololiigt;' trii liberare, Mofen Hebrieum de tribu 'Leuitica delcgit,ducem fui populi. Hie Pharaonetum pro' iigip portends uiäum,tum dumnis c:^ affliéii' one fxtigatum atgue obrutum, coegit populo uc' niam dare, ut dd fdcrificandum Deo fuo Aegyptu cgredcretur. Qjiumq; ad mare rubrum peruenif-fcnt,mutdtd fubito 'R.exfententid,decreuitiUos re ducere, ingenti armata manu perfequutut eos^ quum ueRigid iUorum urgeret,ingrefJiA per ßcciU in mari rubro apert of uidf, Hebræis ia in aduerfo littore cößüetibus,ipfe Dei nutu innolutui eß md ri in priore curfu reuerfo. Phec omnia täetß huic rerum ßdtui,dc proinde captui noSiroru ingenio' 'quot;rumgrundid atque ddmirationii plend, quantuld fuiit tarnen,ßßeäetur ii à quoßebanti nempe iÜe qui nuiu folo fuo cœlos atque elementa cr de nihi lo protulityOr conferuat,ne ad nihilum,hoc eß O' riginem fuam relabantur. In Arabiæ defertii,qua dragintd annos fub tentorijs trdnfegere,ç^ legein acceperunt qudm Dominus lAoß dédit. Poßea duce ïefufilio Pidue ingreßi funt Palteüinam Syrite, quampoffèderunt ufqueadPlabocodroforumre' gem chaldiCie, qui populum ilium Babylonet» traduxit, unde feptuaginta dnnts poß domum futtt ediélo regii Perfarum reduiîi.ibiqi manferut

DE VERIT. FIDEI LIB. IL 21$ ulque (id Vef^aßanum Imperatorem, 4 quo gens il lu eft penè internecioni duta. Sed res tunto tempO' runt decurfuge{tlt;islongum effet breuiter enurrO' re, quit quunt ù pro funis compluribus, tum ù fu' cris uuthoribus memorie funt mundutu, nofint uero allô properut orutio. Annis uutem uliquot un te cuptus dirutus tiierofolymus, mißt Deus fi' Hum fuum ïefum Chrigt;ium,perquem hominis mi' frubilem ruinü fitlciret uc repururet. qui humuno generi lucë,fupientiû, redemptions fecii è coelo ut tulit. is Chriitus et homo eft et Deus, Deifilius,pit tri tequulis zx pur,eudê eu iHo effèntiu zr nuturu^

S ud nos caelitus ueniens uttulit eu,qu£ nee htt bebut in fe homo,nec in terru er ut inuenire.

lud inter c£tera,qui ZJ' cuiufmodifit Deus in fuu iÜuintimueffèntiu,qiiôd fitputer,filius,zfffiri' tus funilus : hoc nuÛu unquû hominis rutio, nuüié iudiciu, nuttus mentis uigor effet perfe confequU' tus,Chriilus edocuit.iuxtu diuinum lounnis ApO' ftoli fententium, Deum nemo uidit unquum : qui uutem effet, trudidit nobisfilius, zr quidem unus confeiiK puterni fecreti, quippe qui hubitutfem' per in finu putris,id eft,in intimis Zir reconditißi' mis urcunisillius,quo ne ungelis quidem eft uccefi fus. Ne exf ciSfemiK dum htec nobis ub humuno in'

genio demonRrentur, creddmiK ei i^ui loquitur de proprijs. Qitodenim mdius f yletejjèinter nos ar' gumenttm,aut fortius,q fi quid uir bonus de rebiif fuis affirmet t üec défunt tarnen prohactamab' ilrufa ueritate rationes, ztfquidem complures, quie iUam effciant aduerfarijs probabiliorem.Att teaquam ueritatemeam Chriiiusretegeret, neque ueritatis neque rationum ueniffèt ulli unquam ho' jninuminmentem. fedpoüquam ueritatemàcœ leühfeu potius magiRro Deo accepimus,rationes fe nobis cceperunt oüendere atque aperire, qud' rum nos aliquas ex grandi numero profiremus. Qui confcij cauffefuæ malte, raticnibus fuis dif' fidunt,dant operam fedulè ut perturbent iudiciu le{loris,z^tenebras offundant ei ob oculos,utnt pofit quid uerum reâumft iudicare, nos uC' ritate confiß, contraria uia inßRimus. attentio' nempoüulamus,ct‘Utexpergifcatur qui cumdi' f^utamus,hortamur,zrprtemonemus periculum, ni uigilans cr attentus expendat qute attulerimus. Sit nobis poßtum ante omnia, quod efl fuperiore uolumine declaratu, res omnes coditas aliquid an thorisfuireftrre. Deumfcbohe omnes fapientiu merum efle adum conflrmarunt. potedas enim in quocunqueßtente, imperftdionem quandamin eo notât, quic prpcul abefl ab exceUentia diuin^ effentiie.

tlJèntiæ. Qjtàd fi meruf fît adus ,nimqudm cefîà^ uit. egit ergo quandiufidt. in ocio enim ceffà. tione fîatim potedM locum inuenit. ïam inde igi^ turd to ta leternitate, Ç quandoquidem efl teter^ niK)egit aliquid. ïn Deo autcm efl natura, nempe uisGr uirtus.efl etiam facultas, feu quo alio placet conflgnare nomine, quo res inteüigatur, per quam natur am agit iuxtaintimam cr propriam uim ac potentiam. Bfl etiam in eodem Deo uolun-tas libera,per quam agit ubi cr quando uult. Hu-ius rei. ad declarationedehomine poteflfumi ex-emplum, qui uim cr naturalem habet, e^liberä, feu uoluntariam.uinaturali quotiefcunquepoffit musagimi(s,Gragimusnon flatuto modo adarbi-trium nodrum, fedmagnitudinem mcnfuramq; facultatis ac potenti£. uiautem uoluntariaagi' musloco,tempore, nbsp;nbsp;modo,quibas nobisefl ui-

fum. Eodem modo adio naturalis Deifempiter' na efl,quiafîne potedate efl adus merus, e^non folum tempore infinita, uerùm modo quoque feu menfura. itaque quod ab eiufmodi adione exidit, feu ipfa potius adio,ueladus,cr' £ternum ZT“ in' finitumeflèneceffe efl. iduerà quod eiufmodifît, quid aliud efîè q Deus poteflfHabemus ergo iux' ta Dei natur à D eum de Dco.Pcrgamus ulterius. lieus mentem habet, imà efl mens ipfa, qua nouit . P * omnia.

omnid. ex cognitione nafciiur uoluntM poflerior, ßcut eft in quauii mete. Ergo fapiëtiftimui,cr qid errare nulliiui,nullo cafupoteft, diligit natur ali' ter fe,quid nouit naturaliter fe,et uidetatq- intelli git nihil feipft) meliut uel fieri uel cogitari pofte. D»o hi aiiui in Deo cognitionis cr amorti/'ui,uo luntatii ftcilicet ac mentit, naturales ftunt Deo, ac proinde ftempiterni atque infiniti.ceftare enim no poteft natura illiiis diuinæ mentis. Sunt ergo aäus duo in Deoftlli coëterni,çr ut fie dicam coinftini' ti : eaq; de caufta Deus eft uterq; iUorum, ut Deus ipfte. nec enim in Deo uniuftmofi fimplicifiimo res uUa poteft eftealterius natur a),etefJ'entilt;e,quje eftèt miftura cr compofitio,qualem in immenftam iüam natur am pofte cadereftfpientes omnesnega uerunt. l^eque tarnen plures ftunt dq,ut nec plures eftenthe in ilia fimpliciftima O' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. Non enim

per aliudinteUigit,autamat, quam per fteipftum^ ita nec quod ex uolutate O' mete in ipfta naftcituri aliud unquaerit,q ide ipftemet. unica igitur eft fi' ue eftentia,fiue natura : O' in iÜa tres ftunt eiuftdc eftintia!,ipfte intelliges O'inteUeâuso'amor, qui ftunt non eftèntiadiftinili O'diuerfî,ftedailionum rationibus inteUigentiie ac amoris. Sed nec plures eftepoffunt. 'i^amo'fi extra Deumplurimieftunt DeiaäionesuoluntariiejinDco ipftointima; ac

ndtur tiles.plur es effè cfuim dute nonpoffunt, intel ligere amtire j ßcuti nec in mente nojhd, quts Dei eß certi cr expreffà imago. Uiemoria enint qu£ eßin nobis, poteßas eflpotius aâus, cuius aiiiis eft inteUigentia.in Deo autfemp eftailiis,ut qu£ eft memoria in nobis intelligentis Dei fit ima go,unde inteUeilus nafcitur, zx ex duobiis amor^ primusfticitur pater, alterfilitts, tertius f^iritus fanólus : perfome feu hypoRafes tres, una effen' tia,natura,qu£ Gracis eft ovaia, ynde uero ea ii* lis indita fintnomùia,h£c eft cauffa. ïn ijs qu£co gnitionis munere funt pr£dita, quod quicque eo' fum ad fui effigiematque imaginem producit,id ^ieftfilius. inteUigentiauero intelligentis fe Dei tanto opcre eft ei fimilis compar,ut nihil inter ^es conditas tarn fit parenti fuo. Se enim Deus per femetipfuminteiligit. filiuseftigitur inteUeélus, necilli appofitius inueniri potuit nomen,quant qußddeditloannesEuangeliHa, quodno' llrum alij uerterunt fermonem,alij uerbum. eft e^ tiam eadem uox oratio, zr computatio : fed nulla ^ce exprimitur latine quidem tarn apte, quàm fi ^ationein dixeris,aut mentem. AppeUatur quoque pair IS fapientia. ubi enim fapientia eft cuiufq;,ni' fin ment el Amor uero qui eft in Dei fmplicitate, CT in deitatis unitate tertius, nomen ex operibus

Mcepit,ut Spiritui faniiui nuncupetur. Amor nim Del ergd feper bonitatem eiui cr cdiuiorent rebut credtii communicdtur : undefit,utfduorem fuum or dond Idrgiter impdrtidtur dngcUs çrho' minibuf. nbsp;nbsp;quid intufinmcnte hiec infjiirdntur

nobis dmoris diuini beneficio, idcirco J^iritus fdtt dm nomindtur, non dutemfilius ut inteUigentid, tdmetß enim unius junt omnes oi^tae^hoc eft ejften ti£,quii tdmë intelligentid mdgis rem ipfdm effiu' git,exprimit,repr(elentdt,qudm uolitio, no dmor diéius eft filius,fted Àdde,quôd ut cognitie» feu intelligëtid uolitionë dntecedit, itdfilius prius conftderdtur genitui,q Jfiritus procedës:no quöd dlter älter u dnteceffèrit têpore,q fut coteterni,fed cognitionis noftr£ rdtione quddd,^^ ndturee crdi n€,ut ft initiu uterq; fupftftètydntiquior eftètfilius fitturus. üdfcitur dut dinor ex amÜte per cognitio ' nemfttdJiiritus d patre oritur perftliu.fed db hoe quoq- eddërdtiöe oriri dicitur,feuprocedere,qnd ex cognitione uoluntdtë proftftd dicimus.Tenëdd funt in tdnto myëierio receptd ia olim db Eccleftd uocdbuld, quie fold d diuind fdpientid edoUd fem' per erguberndtd, quemädmoduloquendu fit fold nouit,dppofttè non dd rem ipfttmCquce enim homi num uel dngelorum lingute id udlerenti)fed dd di' fcipHndmcertécrpietdtem noftrdm. Tiliusnon gignit

DE VERIT. FIDEI LIB. H. ij» gignit aliuinßlium, nec Jßiritus alium jjgt;iritupro frrt,quoniam nec filiui dliam htibet intelligentiày ûuàm exm ipfxm qnx Dewî fe cognofcityqià efl ip^ fefiliia: necj^iritufciliumamorc,qii4mquo Deuf fe anutt^qui eji ipfe fmâm jfiritui. und, eft enim ef fentid diuinitdtis,ideoq- zx inteUeâm qui ex eßen tidillddefenafciturunicum,zTdmor qui ergafe micM.PaterinteÜigens feMyef/iUum ßueintelli' gentidmpdrit,qui eßßliitf.Hic uerô non extrd C' greditur,fed dd pdtrem fefe conuertitur, zrß^it inbcdtißimo. qud de cdufd nec gener dt,quonid dd pdtrem conuerfut, nec dlicrfum poteßrefficere. generdtio uerà eß ulterior proceßta ddfequëtia. Ex conuerfdtione, zr qudß intuitu ntutuo nd' fcitur dmor eoru mutuiK,zr tdiiqud connexiK qui ddm,qui eßßiritiMfdnfiu^. Hfc eß D« efßntidt ndturd,fubßdntidintimddfez^infe, necdliud quicqudin p oteß interuenire. Prouidendum eß di ligenter,nc difcinddtur unitM dcßmplicitM eßen ti£,ncu numerui perfondrum confimddtur. Nrfffi qu£cunquc inillis uocdhulis fepdrdntur, ddreld' tionemqudnddtn inter iÜM hypoüdfets pertinct, t^tSignens,gcnitum,procèdent,pdter^filiiK : c£te rd qu£eßenti-e funt,nomind unicd funt, ut Deut^ dominui,conditor,zr buiußnodi. Etqueniddmo^ dum opui omne imdginem qudnddm zr ßmilitudi

item refirtf a opißds, adeo ut ex opere qucdii ßt ex opifice qualeßtopM ßituru in pro-ptußtintelligere:itain rebui otnnibtK animad' uertere efl diuin£ trinitatis effigië, in unitate ßib' ftantiec. Efl enim in qualibet rerunt eflentia quaß pater,unde oritur poten tia,hoc eflfilius,zr ex U' triflque adio,hoc efl f^iritu^ fanëiut. In animanti' biK autem paulo diluddiiK, in quibiK quicquid gi' gnit rem gignit flax j^edei ac firm£, alioqui mon ilrum efl error natur£. Turn charitas genitum cr gignens copulat,ac conglutinat. Sed in mentibui to efl expreßior imago, quanto idl£propinquio' rej ac ßmiliores flint Deo,nempe etiam miti.eaq; decauflatAofles in hifloria creationis mundi, cunt ad hominem uenit, ucrbis T)ei inquit: Eaciamus hominem ad imaginem çg flmilitudinem no flram. idem de angelis didur us, fl de Ulis efjet apertius lo quutus. ïnmenteautëflue angeli'flue hominis efl més ipflatanquâ pater,eflinteüigëtiaqu£ ex mete proficiflcitur,hoc eflfilius, turn ex ambabus uoli' tio ifliritus flandus : nec plura flunt,tteque paucio' rd,crinhomineautangelo. Dijflutatur àflcrutO' toribtu natur £ rerum,an tria iUa eiufldemflnt flub flantiæ feu eflènti£, propterea quad in hominem autangelumuidentur poflècadere qualitates,fleu inhterentiailteriu(natur£ueleflènti£, quàmeü mentium.

DE VERIT. FIDEI LIE. II. ïjj )nentium,de quibttf muitte tiariie funt,^ utdde inter fè difcrepantes fententice. In Deo tuüem qu£ üio dij^uttitio huiußnodi nonpotefi locum in' Uenire^inquetn nulla competit compoßtio, nuüa eßinco qualitat,nullum adiacens feuappoßtum, unica efl in illo eßentiaßmplicißima, uniußno di,ut Deus ßtipße,ey'idemneui,quicquideftin ipßgt;.Tranfeo aÜM in rebiK ßmilitudines complu' réséquasßan£li olim patres annotarunt.Ki tres in orbU creatione ßunt deßgnati^pater epifix, filius fapientia ceu inUrumentum quoddam,Jßiritus fan élus ; hoc eß.,amor caußa qute ad opm adduxit atqueincitauit.Sanüi er fapientes exludaißno, inteUigentiamquandamexiguam quidem er mu' lignam,fed nonnullam tamenhabuerunthuius fan éieeTriadis, quod quarto huius operis uolumine ChriHo adiuuante o^endemus. lUuxitquoque er gentilitati ueritatis huius radiolus. quot;Zeno Stoiclt;e fcho^ce inuentor,^óytf/ dicitfatum e^ neeeßitate, er Deum,er animum îouis.Plato infexto de Re* publica quendam eße ait boni ipßus filium, eiß' minimum per omnia.bonum uerà eße tanquam fo ‘lemßilium autem eins ceu uidendi uim, quam per folem,habemus.ic.tin epiflola ad TAerniam : luran tes,inquit,fiudio Ltiußsapto , erfororeßudij e* ruditione, perDeumducem omniumqutefunt,

qu£q; futur a funt,itidem per ducts cr cdujfte ont' mum putrem dominum, er in Epinomide meminit Aóyjv rüsf! -dixnuf/ duturcérov^ hoc efl rutionis ont' niumdiuinißimie. Tertium quoi^ dicitineffabile, Defilio etium Dei multd dpud Trißnegiftum men tio,Poet£ uero qui philofophis funt diitiquiores, resq; uetudlißime memoriu: inuolucris fdbuldrum operiunt, Minerudm fuum hdbent deum ingenio' rum er totius fdpienti£,dtque ddeo edm ipfdm fd' pi€ntidm,qu£ßtlt;Aits nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft ïouismens ; C'

amq^ex louefolo progndtdmftnemdtre, er qui' dem exfupremd iouispdrte, nepe ex cerebro. Sed biecftnt obiter perftridd pducis, que folum ob id unum dttigi,ut ij quibiu diuind funt incredibilia, quid incomprlt;iehenftbilid,mdgis fe nobis trdüdbi' les er iiequos prebednt dd mentionem dc diftgt;utd' tione diuine trinitdtis. Philofophi certè,qui poft Chriilum fiter unt,diuinlt;e trinitdtis mentionë non omnino exploferunt : qitdm quum dnimuduerte' rent mdximis rutionibus fiilciri, er rerum ndture confentdnedm, condti funt d nobis dd Pldtonicd commentddetorquere. Sedueritis fubfurtonon diu ldtet,ed femper pre fe fèrt dominifui fignd,et cuius ftt teflificdtur.Etenim Pldto,erdlij omnes, fi quid de filio dicebdt, loquebdntur mdgis,qudm quidloqu€renturfcieb((nt,uel inteHigebunt.Co'

DE VERIT. FIDEI LIB. IL ij; gnitio my^erij huiuf doéîrinie êfl non gcntilita' tis,fed Chri^iantc.Verum enimuero utinam res ef fct iam eà progreffd, ut dofhinei plenè adnii/Ja cr approbdta ù noifris dduerfarijs, non amplius de ueritdte iüius diffidereinus,fed de authore.

SI quishominempenitiitsconßderettantam in eo dignitatem inucniet natur le, tanta mife ria peccati infiilam contaminatam, ut mirau' dum nonßt dignatumeße Heum reß'icere oput fuum adeà pulchrum O’ præüans, o quando re--{îitui coüapfum poterat, dediße operam ut iu' ûauraretur. C^uibushoc alijs modis fieri à Dco potuerit, non efibumaihe mentis perficrutari.cer' te quemadmodum faHum ejl, congruentifiimè ac fapientifiimèfadum animaduertimus, nec quic' quam nos excogitare commodius poßiimiis, ac tnelius : nilt fiirtè uniuerfiam rerum natur am er tnundihuiusleges ueUemus inuerfias ofithlatas^ atque id optaremus quod fieri uel non poteß, uel fas non eß. itaque erdinem, rationem, caußos, quemadmodum ailumgeüumq; fit quieque itißi^ ci, cura; profiilà ac fludij magnum precium fuequot; rit. Per femetipfum uoluit nos Deus redimert captiuos^

captiuos^erigere idcentes^ferudre perditos : nec aliter fieri uel par erat,uel expediebat nobii. ]pfe nos perß creauerat ad fuam ßlicitatiem, nos ab ea per deUdlum nojirum difceßimus,M.aius am pliusbonumeftad iüam beatitudinis a:ternitaté reduci,lt;^uàm omnino efjè procreates : quoniam grauius çy'intolerabilius e]l in ßempiterna ilia mi feria iacere,quàmomnino nihil effè, quemadmo ■ dum de ïuda Dominus nobler pronunciauit. Gi' gnit infantem parens in utero, natura ex utero educitin lucem hanc çruitam.plusfacitin eo na tura quim parentes,Gr plus puer natur £ debet, quam parentibus : hi enim in gurguilio pofuc' rant,e^ tenebris,natura in id proßrt quod eftß' ne uUa comparatione præ^abilius ac melius. C^uod ß hominis perßäio eß in beata iÜa immer talitate,quanto plus ei conßrt qui ad lUam dedu ' cit,quam qui inhanc imperßäionem accalami' täteexilij çr ergaHuli? Qjiôdßnos perße Deus in hanc mißfßt uitam,alius uerô ad alteram dedu ceret, quod pulchrius nbsp;nbsp;magnificentius eflhic

dedißet nobis,erhuicquodmaius atque optabi' lius eß deberemus, Deo autem quod uilius er mi' nus. Quum Deus hominem conderet, tarn excel' lentemnaturam,ipfeper fe uoluitcreare.ideo di' eiturtTaciamus hominem adimaginem er ßmili' tudinem

DE VERIT. FIDEI LIS. IL 137 'tudinem noflrant. çr ^uotidie humantu dtiimof, quemadmodum flt;ipcrÙKdemon{irauimiK,ipfein ^ndit corporibui. Quod ergo per fenondedi' gnaturfdcere, nefdi e)i exiüimare, non dignari perfe reficere. 'Nobis id quoque uehementer coït ducebdt,cr obßiißct aliter.Humanus nanque ani musinfiâiiscrcoinquinatus efl fup erbia, quant per deliéium contraxit,à qua jiimulatus dedigna' tur fubijci cr parère homini: turn quod habet bo minem alias de ignorantia fujpedum,alias de affè Hu prauo : idq- uel ex feipfo coUigit,uelex alio' rumexperimentis. diuodignorantemeffefuj^i' catur,nenon fatis quie dicit exploratahabeat et cognita,lubdubitat ac ueretur. Ex peruerfa autc affidione ittius,fuf^icatur eum ueUe fallere,dice' Tehocautillud,utaliquid ßbi comparet pecu' ni(e,poteti£,grati£,authoritatis,admirationist uelrapi tranjuerfum odio, inuidia, amore,/}gt;e, metu.'Enimuero fenfurum aut didurumaliter,ß eßet nodro loco,ß diues,ß pauper,ßßeruus, ß princeps,ß miles, ß opißx, maritus, celebs, pd' rens,ßlitts,£ger,ßenex,puer,preßusneceßitatef peregrinus, captiuus, exul,Gr huiußnodi qu£ funt infinitd. Quis unus hominum,imö qui homi nestot caußißcdtionibusobuiam ierint, dcßatiß-ßcerintdtaquepopulus ifraelites Hoß detraxit.

er oblo^uutuf eji tdnt£ uirtiiti charitdtiq; erg^ gentemipfdin,excu{fd memorid omni,eieélotdn toruin prodigiorum rej^eélu. Horum posieri i Deo uero dd cultum idolorum defciuerunt, irrip:' runt^ infciidü funt, occiderunt prophetdi. Philo' fophosfuos gentilitM fubfdtmduit,pdrtim quod do(irindmPdpienti£non.cdperent, pdrtim quod inuolutifldgitijs cj-fceleribu! difciplindmmelio' rii mentis odijjent. dlidsquod philofophos ipfos dliter dc præciperent uiuere dnimdduerterent. quibus de cdußis non in philofophos modo multd funtdiéld, dgitdtd, confcriptd:fed necdeßiere^ qui totdm ipftm philofophidm uituperdrent dc condemndrent. Hdbethomo multos dd uerum do' äores,coelum,ßderd, elementd,ftirpes, dnimdU' tes : omnid nos de conditcrefuo docent,ßuelimui prcebcre durem. ßcut in Vfdlmo dicitur : Caeli e' ndrrdntgloridin Dct, er operd mdnuum eins dU' nuncidtfirmdmentum. Sed homo ab ijs omnibui auertitdurem,meutern,cogitationem. ddtus efl ho mini homo injiitutor,crhunc dlids neglexit,dlids contempßt,dlids hdbuit fuffeälum. tarn ergo nuUd nobis proderdt doiirind. bonitdtis ergo Dcißtit, rebus tdmdejferdtis opeinper ßmetipfumßrre, qudmßuürd perresdUms tdmmnitastulerdt.É rsi ergo no{lrdßiitipfumm€t nobis loqui,necdli'

DE VERIT. F in El LIE, II. i}^ ter conueniebdtfieri. hune certè noffe omnia nc' ino poteft dubitare, nec libidine uUa animi aut pra uis cupidinibin impelli,nihil^- ad fua commoda re fèrre,qui non eget,omnia ad noilra, qui fit bonus. Accedit huc,quôd motiu noürorumanimorum ili CO aduerfus legem fibi contrariam infurgunt, CU' iuficunque tandem fit hominis, eamq; ut pragra' uem ac iniquam accufant,z:r quoad fiacere pofiùnt reijciunt, tanquam pueri,qult;e à magiüris aut pO' rentibus,aut uiris fapientibus aduerfiiseorumlu' fusey'afiiihones iniunguntur:dequibusfi inter tequalespueros conquerantur, omnes continuo fit pientem ilium difficilem ac morofium pronunciât^ non rar à etiam ftultum ac imprudentem. Ratio ue rô inter tot clamores,zy tantam repugnantiama' nimorun cedit plerunq; nbsp;nbsp;nbsp;tranfitin fiententiam

peruerfiæ cupiditatis. Quad fi quis affirmet fie i Dco mifium,nonid credit finifira noflra interpre tatio,ç:ir fiujfiicatur aliquid ilîum affingere de fiuo^ necmandataexplicarebonafide. Quumuerôdi' citur,Eum ipfium qui argumenté compluribus fi' gnisq- euidëtifiimii D eum fie efiè pateficerit ac dc' monjlrarit,hoc pr^ecipere atq- imperare,c5moue tur quidem animi afirîhu, nonnihil detreüatt fied erubeficit tamc,Qr retuditur cètiunacia fiuper' bi£,quiapudet Dco rebe[lare,et uidetefifiepericu lofium.

loßim.R.iitio interen quiet iorac Uberior iudicat deeoquodpr£cipitur,cr inuenit nihile/jeiu' dliuf,fttn(lius,congruentiui. Adds his quodolhn philofophi, quoniam nullum ßreuirtutis præ' miumpoUicebuntur, puucos qui obtempérèrent inueniebanti ut nonimmerito exclamaritquidä, Quis enim uirtutem èmpleélituripfum, PriC^ iniaßtollM ? Çlttisefifruélusuirtutis,quisfinii religionis uerus,?:r quo acquiefcut ßpiens homo cr bonusifcmpiterm beatitudo. Ciuis hominum præmiumhocpoffèt polliceri,ut fidemimpetrègt; ret.,niß idem ipß Deus,cuius coniunfcio beètitU' dinëiUèm ejßcitfl^am de hominibus quis defcen'^ dit de coelis,ut eu refirdtfquis tant£ rei author ef fe çyßgt;onforpotefl^ ïdcoq^ nec Mofes alia quant terrena, etiamDei uerbisacnominepopulari' bus fuis promißt. Et qu£ philo fophide alteraui ta dijfutabant, nec ipß explicabant qu£ dice' rent,ut qui non fatis inteÜigerent : nec pro cer' to confirmabant,fed iaflabantßrtuitö, qu£ ip' ßs eifdcm incognita erant,ç^uehementer am bigua : alijs uerà partimridicula, partim uelfal' fa omnino,uel magnopere fuffeda.Accedit hue, quôdhumanauitautnonpotefi agereßnereüo iudicio, ita necßne reilo amore, ut amemus or ^uerfemur unumquicquepro merito ac dignité'

te.lt;tîio^«inon fblùmin mifentndK tcnebris ci de igndri omnium uolutdbimur,fedin dj^erri-mii confliéîdbimur cdldmitdtibui,quolt;} uoïuntd' tem in locd indignißimd dbiecerimui,ubi n o nfru' dtureoquod cupit, fedtorquedtur cr detpac' ndi i quod prduè qu£ non oportebdt concupic' rit : reliilii cr pro nihilo hdbitis,quie compleili mdximeereßierdt. Atquidmoresrcâos, utiudi' cidre£ldfolii$poteßtrddere,quifdUinonpotefl: failliuulttrddere,quiefloptimui. Qudpropter hoc demum mdgi{fro potuimm quie effent necef-fdriddifeere. Islucem dttulit hominumtenebris, zr ueritdti fub dnbietdte compulfe dc inclufic cldritdtc inuexit,detrdxit uclum,crconfirmduit prophetdru diâa : cr fi quid reélè gentiles phi' lofophimônuerdnt,hoc mdgiüro enucledtd,hoc uuthoredpprobdtdGrreceptd funt. Lex IwrfiCO-rum erdtmdgnd,cr obfeurißima cdligine coopei' td: is edm cdliginemdifigt;ulit, erqute erant in dr' f^dnoilliusniyÜerid reclufit crprotulitytdnquèi duthor totius ueritdtis,et dominiis uniuerforum. Adhtec ndturælegemfitu obdufldm deterfit, omnium oculis ffeddnddmpropofinit, nitiddm idmçrdecordm. ILexenimbond çrreéldinfitd CTdtdDeo hunidno cordi ,qu£ quôdprimis hu' Wdni generis initifs fùerit £qudlis, natur dits e^

nuncupiüd. per primum autem deîiâum, pef ■ reliquorum deliàorum continuationem inualuit fæuM dominate ir£,ac concupifcentiic, fub t^uo tanquamfub tyrannide bomt lex uim cruigorcnt fuumdmißt,obfcurdtti efl,opprelJà,dffli£iaab ini' ^uitdteAtdqueneceflumfiiit,utidem ipfe natune legem repurgaret dc confirmdret,qtiicondiderdt,. nec fluflicicbdt dliti^. Omnes enim homines angeli flub ndturdfumus,nec tdntdru uirili,titqult;ie fldild, debilitdtd, IdXdtd, innerfd flint in natur d, comp onere,confloliddre,repdrare p oflimus. Deuf folusfluprdndturdmefl, conditor iUiusc?'domi' nus. hoc mdgi^lro legem nature integram accepi' miis,hoceodemdccipere conueniebat nos deter' fdm,entdculdtdm,inflaurdtdm: alioqui humandct ignordntid zyquot;fluflicio flemp er dn ea eflfèt lex natu r£ flubdubitdjflt, quibuflcunque humdnis magi' ftris edo(ld,nunqudm flecura. qnemadmoduman' te Deiaduentumaccidit : neq^ id efl mirum. Ham humana quantumcunque magna erflrtia, imbe' cillid flunt, quodab imbeciUo er corrupto uafe prodeunt,er debili brachio infiguntur. Deus aU' tern potens efl,ç^datuociflute robur ualidiflimu. D oewiï ergo nos Deus qu£ effet malorum uitit hu ius origo er cdufja,nempe naturaper primam cut pam uitiatd,er diabolus instigator floUcitus e^ «lt;lt;

BE VER. EÎDEI LIB. It »4f Jir.quoiplnlofophi quutn ignorèrent,unäe in ho minibM tantè exifteret cupiditM ad fldgitiè,quunt ingenium humanum natur aliter ad bonum deuer' gat.magnopere demiratifunt. Poet£ßiricix quaf' damconfinxcrmt, quibus agitari dicerent homines coniceleratos. Attulit Dtw remerf/MW contra die'monem,fiduciamfui : contranaturteautemui' tium,donum l^iritiKfui. Philofophi ignorabant prorfum qu£ ef/èt ad Deunt uia : de gratia er ffi' ritu illiui, defiducia erga ilium, altum apudiUos ßlentium.P.ecentiorcs Platonici, ueluti Plotinus, lamblichus. Porphyrins, uirtutes quafdampofue runt purgatiuas, fed ffurtas atque adulterinas, feilicet alienum foetum furreptitiumtiHa enim fcri ptoribusnoSlr£pietatii erant fuffurati. namque eiufmodi uirtutum nuUi omnino ante Chri^unt meminerant. Surripit noüra diabolui, inquit Baßlius, erfniiea largiri conatur, utfcrupulos in hominum mentes inijeiat,tanquam philofo' pbiafujßciatad omnia, erfuperuacaneaßt rc' ligio. Sedh£c tanta qu£ nos manißiiißimis ra-tionibus communimus, nuUi unquam morta-Hum uenire potuiffent in meutern , niß Deut humanos oculos aperuiffèt, er latentem abflru-funique ueritatem in lucem conßgt;edumq; homi' num protulißit. Dex ludaica data eß uni po »

f«/o,i(/eo per hominem iÜiufpopuli. ^uteaUteitt uniuerfo humanogeneri dahdtur, mérita per out' mum duthorem eji promulgdtd, qui omnium nof' fet ingenid,qui undm hdberetnormdm, qudm OM' nibitf dppoßtißime tütemperdret, dtq; dccommo' ddret. Indigndtur Lucdnuf,quàd Ammon ordcU' lum delegeritßbi in extrema Afi-icd, Vt caneret pduci5,merßtq; hocpuluereuerum. Aliquemigi' tur exiiiere è re ßiit omnium, qui ueritdtem uni' uerßs demonUraret. Plato magna quadam mentis incitatione,dc uelut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uidetur feâatO'

ribut fuis pr£cepiße,ßdndum eatenus fuis deert' tis,cr obtemperandum pr^ceptis, quoad facrati' or dliquis homo appareat in terris, quißntem ip' fum aperidt ueritatis,quern omnes fequdntur. ET' go uenire ad nos Deum magiilrum pr^ceptorë^ ueritatis,çr erat bonitatis illius,i^falutis ac bea' titatisnoHne.

EX tribus autë perfonis diuinitatisfilio pO' tißimum congruebat inilaurationis huius munus,z^ß{nilio ; id efl ei proprietdti,per quant JDeus efl filius. Eilius quidem ipfe ad nos uenit, nos afferuit,fed Deus ea ratione non efl qua eft ps ter,dut f^iritusfanHus,fed quafilius, de quo prius

DE VER. FIDEI LIB. IL *4^ efttrdiiatum. Namperquodgeniu hominume^ frocredtum,pcr idem par jùit recreari. ViliiK Dei mens crfàpientia eflpdtris fui,uti declarduimiK : per hdnc fdpientidm genus humanum efi conditu, per hdnc edndem erigi zrfiilciri debuit lap/ùm. omnid enimfdpientid fttd,uelut quoddm(ut itd di' cdm)inürumento, Deus procreduit. Quid quoi omnidproduiidfuntdDeodd imdginem qudndâ filijfui, quippe qui efl primogenitus pdtris, patri unicus : reliqudjunt operd, qu£ ex hdc primogC' nitura dependent. 'Primus enim aduscyinitium ailuumomniumefl Deifilius. Qute dutemflràs prolatdfuntab opifice, flmilidqsfuntquteprius erdtttintusinanimo.quod innobis licet deprlt;ehen dere,qui flc operamur quemadmodum dnimo con cepimus. Jntell^entia dutem patris eflfilius. om' nid igitur eius efle pmiUd necelfitm efl,qutecunque funtcredtd. Quodfî itd efl,exemplar profiâà e-ratadhibendum ad corruptam nbsp;deprauata ima'

ginemindaurandam. Addehis,quôd peccatum omne in hominibus fit per auerflonem humante mentis à diuinaf tpientia, peut reüè faéîum omne fit per conuerponem ad earn, üam Dei fapientia illuminât cr docet unumquenque ^uid agendum pt.quiillamfequitur,ingreditur qua oportet:qui db ea difceditjcrrat,^ uagatur temerc per deuia,

CT obtentbatur ei mens, ne tiideät qnæ conducütg cr leuißimM commoditates bonis ingentibtts ante ponat : ut dubitandum nonßt, quin prauis omni' bus ailionibus error o' obfcuritas, O' ignorantie fit admijia. Uaoue quifijuis ex orbe uniuerfo,fiue inter Indios, fine inter Græcos, Romanos, Scy' thas, ytdos,0' quafcunque alias nationes reilè a' git,fapientiie Dei hoc debet : neque enim alio me gißro utitur. Atqui caefi Deifilius,de quo Joaii' nesait, illuminâtomnem hominemuenientemin huncmundum. Perfilium ergo decens erat fieri reconciliationem,hoceß purgationempeccatO' rum,ut conuerfio ad eumgratiam fauoremq-pa' reret Dei,ficutauerßo peccatum oeulpam im' portauerat. Huie ergo Dei filio fialutemfuamdc' bet,quifquiseflaficquutus,quocunque loco, quO' cunq;tempore. Mifl'us efl autem filius à patre non aliter,quam cùm tn in eadem anima uolutas mittit ingenium ad contemplandum o cognoficendum.

VPnit autem ad nos Dei filius humanitate, utfic dicam,uellitus o tedus : quo nihil C' rat aptiifs o congruentius, nihil magis expedic' batei operiquod agebatur, nempefialuti no{lrlt;e. PitreereDeinonefluthominum. homo enimho' mini

DÈ VER. FIDEI LIB. H. 147 wi/ïjgrittwn: pote/ifacere initiri£, manente in u-troqus inimica inuicem uoluntiite: Dews autent non ignofeit homini^ niß is cum ipßo in gratiant redcAt, quodßt per beneuolentiamGr churitatë. hoc ueró,quoni£im homini non eßedterius dnimui perßgt;icuus,D£O patent omnia. Sed ne^ homo bo mini ignofceret,ß iratum eius in fe dnimu,ZJ'ma' lé cogitantem inificeret. Chdritas hic cr reconci Hat nos Deo,çy coniungit ad unionem,ut fuperio re libro declarauimus. Hane uero charitate quod humanum genus onuflumhoc corpore peccati,dd libidines çyconcupifcëtias fuas prono çy magno pondéré incumbenti, tum curis uit£ huius diHra^ éium non pote ft tam habere idonea, zr congruen' tem,ut cum Deo iungatur : uenit homo qui unitus Deo,zyiUi gratiftimus, fuppleret in ijs qui fe illi Here ac toto animo applicarent atq^ adiungerent, quod illorumamori ad beatitudinë deeffet,ut illos incorporatos in Chriüo,et ia quaß eius mebra Pa ter haberet cbaros ex charitate immefafilij. ïtaq^ hoc deftderabat natura ipfa zy ratio réconcilia' tionis, falutis, fxlicitatis noilr£. lam uero homi' nes cum Deo iunguntur charitate feu amore, cr ea qu£ amoris eft comes fiducia. Amor autem er fiducia quum ex bonitate illius elicitur qui aman' dus eft,lt;:y cuifidendu,tum ex amore illius in nos.

Hune ueró affrâum Hei er^i nos homo non intd ligebat, propt er diHantium tutiurarumhumanie ac diuinte.Heus faillis homo oftendit nobis,cr ob oculpspofuitamorem Deterge nos, uteumiam non folùm mente,fed oculis quoque corporis cer' namus. Vreter hicc deliilum hominis imputerai ip fum in tria mala ingentia, infirmitatem, ignoran' tiam,malitiam,per qua; ineptus faillis efl ad uirttt tern diuina imitandam, ad ueritatë cognofeendä, ad bonitatem amandam.VenitHeiis homine indU' tus,ut fe homini prteberet iam imitabilem,cogno' fcibilem,amabilem. quod facere commodius non potuit,quàm ex propinquo,ex uicinia,ex flmihtit ne eiufdem natur £. Per tinebat hoc quoque adro' bur cr uires doilrina: iÜiiis,id efl ad noflras necef fitates,ut qui agenda pratciperet,idem ipfe manM admoueret operi primus, exequeretur qu£ in' bebat,minore alioqui flituro pondéré in dcHrinO. Ham fl diflimilis ueniflet nobis, hoc efl inßrma Hei, unufquifquc noflrum imparemfe efleDeo cauflaretur, nec pofl'eilla obire qu£ is iniungeret. Apparuit ergo homo, per omnia cuique noüruM flmilis cr par , quantum utique ad naturalem conflitutionempertinet:zirpr£buit uit£ exem' plum indubitatum, quod nec cunHaremur £mu' lari cr deberemiis : optimum, quia folus non po'

DE VER. FIDEI LIE. II. 14., tefl fallere : certißimum, guia nec falli. Homo e* nim per peccatum corporalis faillis, zr carneus, Deumiam(ut ßc dicam) carneum,faciliiK zr capex tojcinledigerepoleß, z^fegui. Accedithuc, guàd quum beatitudo no^aßt unio cum Deo, grande attulit Chriflus exemplum, zr incitamen-tumfiduci£,ut uidentcs hominem Deo unitum in Chri{lo,de unione noßra incipiamus optime ffe-rare,zr fempiternam eamßituramfciamtis, qua-km in Chrißo ipfoanimaduertimus.Maior quoq; eflreconciliationis noür^cum Deo fiducia,qui Interpretern illius,zx puteis noür£ fequeürum ha bemus Chriüum Del filium. De cuiufcunque alte-riiis hominis gratia cumDeo poßemus fubdubita-re,zrfubuereri. omnis enim homo mutabilis : un de magna fiducial debilitatio.De Chriüo non pof fumus,quisinfeparabiliter Deo eflunitus,fedens ad dexter am patris fli. Adde quöd cuius char it as uniuerf num eratf ippletura charitatem,eum zr amare zx amari infinite par fiiit : quod cadn-e 1« alios non potefi, quàm inter Deum patrem ZT Deumfilium. Nec uUusmerushomo ineumpof-fet diuinifauorisgradumconfeendere, ut omnia quacunque optaret,poßetaDeo impetrare : cuius rei magna habemus exempla in fan ills zrpro-phetis,zr iß qni Deogratißimi atque intimi ße-

runtjIAofe er AbrMtn. Crefeit htec nolirafidtt' cia,er‘tmorinlieum dccenditur, quoduidemt» nos Deo effè cura;, qui pro falute noüra filiunt fuum nob,is exhibuerit,filium pro feruis, charißc' mum pro inimicis. Qjiibits de caußis Deum er ho tninem oportebat ejje uindice,aßertorem, inßdU' ratorem no^um,ad doibrinam çx exemplum,çyquot; folutionem à uincuUspeccati er mortis.quiequid deChriSlo detrdxeris,ßuehumanitdtem,ßue di' uinitdtem,de bonitdte Dei, de conßlio ßdpientite illius, deßdlute noßrd detrahis. luilißimd hoc loco occurrit quailio, quo ex genere, dut qualis omnino ßt iÜd Dei er hominis in- Chriüo coniun (tio : difficilis fané explicdtu. nam nihil eß hic in rebus conditis,quod coniunilionem iUdm per oni' nid reßrdt. Similis eß tdmen,ut D. Athdndßus di' xit,copulie dnimærdtiondlts er corporis, ut di' uinitdsin Chriiloßt, uteß anima in corpore d' Horum hominum,humdnitds dutem ut corpus. Ef in hoc hominis nexu totus homo propter dntmam dicitur rdtionalis, ex corpore dutemmortdlis erinfirmus: ßcquee ßtntdiuini' tdtis er humanitdtis in Chriüo, toti ChriHo at' tribuuntur, utßt Deus omnipotens cœli er ter' r^e conditor,homo edens, bibens, dormiens, laß ftts, paffitSttnortuus, er fepultus, similis efietiatn

DE VER. FIDÈI LIB. IT. igi h£C coniunfiio amoris nodo,zj^ ipfa eflcxgenere ^uodamumoris. Nlt;«w ^«emitJjnorfKjn patron çy filium in- diuinitate immenfuf ille amor iungit,qui Item efl Deutflta Deum or hominem amor iungit in Chriflo, altioris or excellentioris nota:, quant qua: humanacogitatio ualeatconfequi.'Ergo flcut amor omnia reddit communia,cy'amicum facit al terum ipfum, ut Ariüoteles diffiniuit : ita connc' xio hac qua; amidtiam omncm cundasq; charita tes excedit,trdnsflrt diuina ad homine, or huma' na ad Deum. ita homo dicitur Deut, immortalic, omnipotent Dei« palflit,ac mortum. Nc corn moueantur ad hoc didluaures imperita;,nihil pa' titur De!« tre fua eff'entia,nec pati potefl : fed nee Chriflihumanitas condidit caelum çr terr am. in coniundione hac integer manet 'Deut,iiiteger ho' tno.non fada efl hicc connexio,ut alterutri quic!^ de dignitate,de maiefl;ate,de efflntia,de natura fua detraheretur ac periret : non ut minor efflt 'Deutt fed ut homo excellentior,non tarnen fupra fua na turam.nec efl Dcj« in homine conclufut,ut anima in corpore : citing efl homo conclufut inDeo. fed, flcut anima exit extra corput per intelligentiam, Cr per orbe uniuerfumfeexpadit: itaquod Dei« eflentia nbsp;nbsp;præfentia fua complebat ante Maria,

iiione eft h£c communicdtio diuinarum dtque hu mdndrumreruntjnoninnaturis humanu z^diui' nu.dcat aliquis,ft eftèntite reuera funt diüindte, nodo tantu deuinciutur, cur qu£ funt uniut,tranf ftrtii ad alteram ? Quia non aliter coniunâio ilia poftet à nobis apte exprimi,nifîper eiufmodi com tnunicationem attributorum denotaremus unum prorfus efteiUa duo. hoc uult Deus, nobis expedit ad e/ftcacius immenfam Dei erga Chriftu^ t^per Chriilum in nos omnes charitatem expri' mendam, qua fibi hominem dignatus eftadiunge' trCjUt ei nos omnes per iUum uniamur.

ADuetus Chrifti,uita,mors,doilrina, et ea quæpoHea funt confecuta, faeta funt fan' éiis myfterijs,zx diuinitaté itlius maniftfto ob ocu los ponut,ft quis uelitattentionem adhibere.lSion miftt Deus filium fuum ftatim poft deliilum, nec medicinamnafcenti mor bo adhibuit, quæ quod fitiffet incognita, parum admodum habuiftetgra' tiie,ac proinde efficacitatis. Homo enim quod tom cito, tarn liber aliter effet oblatum, uelfaitidiffet, uelduxiftetpronihilo. Reliquit Deus hominem eld longamfuimetipftus experientiam ut uideret,

DE VER. riDEI LIB. Il, «jj itn qui maliciii fud ceciderat ^po^tfe uiribui fuis trigere.'ütim in Geneß Mioßs^quum Dominui cri menob'qceret hotnini^ non urrtit fe homo ad neu ad agnitionem fcelerii , ad precandam uenian» ac pacem, f’d reiecit culpam uir in uxorem, uxor infèrpentem.Accedit hue, quôd tributa funt ho' mini à natura corpus, animuf, mens : €2^ h^ec du' plex,prudenti£ alter a,alter a fapientiæ. Initio eX' ercitus eß homo rebus corporis, uenationibus, O' gricultura,prima ilia cr antiquißima ætate, ßne artibus uitte, plané carnaliter ; eaq- de cauffà ob^’ ruit eos eluuio aquarum.£rexitfe animus pofl di' luuium in bellis^^ honore ßrtitudinis, inpoten' tiazximperijs. Suceeßithisprudentia, artes ui' tie,admini{lratio ciuitatu,facudia,fcrutatio natu ra. Omnia hac occuparunt quidem hominem, fei nihil eoru illi profiiit ad confrquendâ eamfilicita të,cui erat dekinattts.Venitfilius Det, «t homine folueretacliberaret, quëdtemonçy peccatiprc' mebat ßeruitute,cr obßdebat opibus,potentia, ho noribus,bello,h umanis artibus,inquißtione natU' r£,utnonpofßetcaput erigere. ChrifiusfuperiO' rem hominis parte liberauit,edocuit,inßruxit,ut ad Deumfefe conuerteret ac ßuüoUeret.Uei enint cognitio,eycolendi feientia, quareligio dicitur, nera cr efi fapientia,et habita femper ab omnibus ßiit

fùitndtionibM. Itaquehomo ûm ßbiacingetn» ftio diffißii,in quo tam parüinejfeprisßdq cerne ret,à. quo uno petendü heberet,opeinintellexit. Hoc quoq- efl obfcrudtu,ut Rex pacts,paces tem pore ndfceretur:qu£ turn erat in uniuerfo impC' no popuU Komani, quo maxima orbis pars tens batur. Addunt no flri,turn uenifle Chriflum in ter ras,cum ad fummu perueniflet hominumalicia,ct itacorruijflent mores,ut fljflrri iamnonpoflet ampliuscorre{lioatq;inflauratio . üocquidêin incerto efl:fed iHud profléià certius, ueniJfliUunt mundo maximéedoilo excultoq;fciëtifl,difcipli nis,ußi,expcrimetis, notitia rerü omniu, ne quis impofluräßmplicitati fadiä eße poflet fuflicarL Kagnd rem conßecutü efße Romidum feribit Cice ro,qui non rudibus er incultis têporibus,fed eru' ditis habitusßtpro deo. ç^uodmiror equidemab bpmine proßefln antiqus memoria: callentißimo, duidenim erat Ulis Komuli temporibus Koma: prießertim imperitiusifadus efl deus à conucnis il lisß:eleroßslatronibus, autnequa mancipijs. At Dominus nofler in media Græcite philofl)phia,in ipß( Italia reflrta literis,ingenßs,arttbHS,pr£dica tus efl. i^ihil in etus aduëtu debetur ajtris.opus eSb eni illud ccelis et ßderib.maius,ac excelßusiideoq^; fton ab aflrologis prxdidus efl Chriflus,ßed à Si^.

DE VER. EIDEI LIB. 11. iff tgt;yÜKgentiu,cr uitibm ïudælt;e Mtionis.TatttrcS ejl aduentui Chrijii,tam utilis uniuerfo hominunt getieri,ddeà neceffdrid,ut prtenucim expedient^ i^uo priccedcntes expeélartntcufiduciei,proximi pdrarèt fefe,prafentes agnolcerent,lcquctes tue ni/Jèiâ crederent:ne que præteriret dut faller et ta medicind,qu£ fdluti omniuin commune promebd tur, î^ihil enim tri(liui,uel dcerbiui, quamgrdiû morbo teneri,medtcindm dutem ignorare.

SEd SibyHdrum cdrmind uetufldi ipfa obok' uit.,nec dttinebdt côferudrt obfcurd,multis^‘ dbfurdisfuperfiitionibintquaks erant db ijs recc' ptee,inter guos uiuebdntimplicit£ dtq^ inuolutte. tamet/i iüd interprétés eorumdliorfum fdtpenume ro tendentid,dd fenftis guos ueUent detorguebant: eut rei mdgndm iUis fdcultatem nbsp;nbsp;liceiitiam præ^

bebdt obfcuritds fermonis,cr‘ fententidrum dmbi-guitds. tuddicdudticinid fdndiord^excelßord multo,dd omnium utilitdtem referudtd funt, guæ hune fein modum hdbent. Dei« ç«»m hominem condidijjit,edocuit iliumßne uoce çr Uteris. Sei per peccdtum irrepßt ignordntid,oblitus efl mO' gnx mius eruditionis. Duo tdmi itti deus reliquit, dlterum ad flgt;em acfolatium, alteru ad utilitatem^ uàr.

uitie. Print fuit, uenturum Chriüum ad redimeit^ dum humanumgenut. alterum, legit natur alts uC' {iigia : qute p Pequeretur,rEiÜ inpsleret qui opor teret.Vtrunque quia homini necepàriunt,ideo dO' tum homini àDeo creditur, quad Deut or honiu eP qui uoluit,amp;~ potent quipotuit.neque enim ig' norauit homo p non pofp per feipfum apfurgere : nam phoc credidifPet,non minore piperbi^ fe in^ uoluifpet fcelere, quàm print, inualiditatent fuam multit experimentit deprtchenderat, quant whilpofPet,nihilp:iret,nihilefPet. Sin autemre' demptumfe iri defferapèt,quantut mœrori' ïtaq; de Chriüo domino primutuatespit Adam. Hoc uerà uenturum aliquando à Deo redemptionit be nepcium, non folum patres tradebant per mannt plijs,fed adumbrabatur fubinde multis euentit re' rum,ad folatium præfentium malorum,ut in mor' te Abelit pgura chri{li,in area tüoë pgura baptif matit er ecclepie. Tum lex naturae multit adhbut conprmabatur,qui exitut manerentpios, qui im' pios : uelut inCain,indiluuio,(:^ eiupnodi., Sei inualefcente ignorantia,^ per btcc malicia, cæci homines ad omnia,nihil conpderabant. Turn mi' fer tut hominum Deut, excitauit ffiritum faniiO' rumptorum, qui fcriberent ad admonendumatq; tdocendum hominem,quit effetomniü horum con

DE VER. FIDEI LIB. IT. lyr ditor,ciuonwdo peccatum ßt in homines natum cr propiigâtu/m,quonugt;do Deuipunieritmalos. Huit» rei hiSloriam habeinus à Moßconßrtptam ,ßiieM efl tüiusprimus author, flue ab Abraam accepent, ^uem opinio quorundam efl,iüis de rebus noniMÜa Chaldaicis Uteris cößgnajje. Etiam filios Seth m co lumnis duabus generationem expofuiffe coeli cr ter ræ, tradit lofephus: fides fit penes dlim. Genefis aur tern inundi ita eft 4 Niofe defcripta ,ut maximi dein' ceps uiri or admirati fint in ea profitaditatem fa~ pientue,Qr ueritatem narrationis amp/exati-Pytha gorict,çyhosfecutusPlatomTiniieo procreatio-nem tllam mundi lemulatifunt, interdum quoq^ etf-dem pene uerbis. Pofl:quam autem tot urn fire genus bumanivm 4 Dfo difcefii/fet, ilium qui bona fide DfUMi querebat,eleg t Deus, in quo homine oftëdit magnitudinem bonitatis Ziy retnbutionis ftuetzy e-legitprogentem eius, per fiuac CT lacob, undeipfe nafteretur, qui alijs exemplo efjiiit ad rcligio -nem:et confideraret homo, quam effet pronus 'm ma lum,quàmfubindeerigcreturmanu D« ; qiiàmau-tcm plenofiiuoreadejfiet,fil quis fe pneberet ducenti obfequentë.Tumhorum aita ad pietatem, O'fftm Keßie, O adumbra'ionem illius uite iußit fcrtbi: perfecutus cft ea idem author, qui fuperiora, Mo ' fes. Et quando homines came immer fi no curabaiit

bonitdtem,fed uim pofentiam, ollendit ets qud potentidutereturipfequum'ucBet.Eduxitpofleros Iddcob ex Aegypto, tot fignis cr porteruis cy' ird^ chio ßrti dciectt gentes Pale^inte ,tttibi eos coUo' cdretjn tem qMmpromiferdtpdtribuicorum.c^ hiec item omnid trdditd monumcntii ltterdru,dd pie tdtempoRerorum.Dedit iUii edm legem,qu^ct^M prüfens duertereteos d fldgitijs cr fceleribut, ueUent Çe 'm ßiiritum dttottere, quales omnino effent fùturi,'mtelligerent. Tum perffriptd (ant freiner d il Hm populi. Sub lofite 'mgre(frM in terra protniffdM. Jdm m iHd terrdfub ducib.et iudicib. Credtio de't»' de regîi,cdptiuitd( Bdbylone.Omnid hac dd dotlri' ttdm,Jpem,fiducid'mDeum:et ßmul imdgines erdnt maximaru rerlt,qii£ nwx ejfrent euenturte, cy qud' ß umbrte corporum.Mißt prophetdi tanqudm tnd' giSlroSfZ^ ddmonitores populi, per quos uelut uiß' taretDominusgentemlüam.Hierm præ/ensdo' ccbdnt legë,dtqi explicdbdnt,er hortdbâtur dd eidf cuüodidm:tum exemplefu£ uit£(dnüißimiemul' tos ddmonebatdtqfrnuitdbdnt. PrœdicebdntquotJ; tidtioni HH euenturd uel trivia,quit rebus profferif Idfciuiret, dut oblitd effet Deimel lietd dd eins confr Idtionë, ut doëlrind legis er uitæ probitdte qua cerf nerent, ßde haberent ijs qu£ lUi promittebät. Accef ßt nwrdlis 'm(èrmdtio,qud homines tUi ulercnturm

uita comuni:cuiiif authoresfuntIolgt;,Solomo, ZSquot; le fiufiliui Syrach. 4ddüt quidam Vhiloné Alexandri' num,quë authoré uolittiibri Sapientilt;e:quteiwn eß inliituti buiM quaflio. Et quia uniuerfa uita pij ho tiunis merijunt amorcs,habet anima noüra dcliciets çy amores fuauißimos cüJponJo fuo Cbriüo in Can ticK,qu£colloquiarefirunt com qui pure amant. Conßat ergo uetui inßrumcntum hiâoria rerum ge ftarum ad exemplum er doürinä, lege ad obßrua' tionem,prophetia ad pr£paratione uenturorü, pr£ ceptis morum ad uitte officia. Habent quidem hi Ib bri intclligcntitedifficultatem propter ambiguitaté iiebrtei fermoms,er tropos uetuffate obfcuros.tum de Deo utloquitur hominibus craßis,omnia funt ad hoininü mores ac fimilitudinë translata,aliter iüi no inteÜexijßent.DionyßiK reéiè ait in calefli tîierar' ^bia,c5gruenti!is effe,Htrcs diuinteexhibeâtur fub »^taphora rerum corporalium etuilium.quàm no' ^ilium.Primô,quôd perhos liberatur magis huma^ nus fenffus ab errore.manißAum cnim efl,quod htcc non [ecundum proprietatem dicuntur dediuinis: quod utiq; poflet eflè dubium,fißub figuris nobilißi niis corporalium defcriberentur, apud illospotif' fimum,qui nihil maius corporibus nobilibus exco-gitare nouerunt. Accedunt hue phrafes, qua mul'

IOAN. LOD. VIVIS dljïtcuerunt.habent ctiam translation's tUis homini biM cr temporihiisgratM,nuncfrigtdM, nempe ab aperts aélionibu'g; lÜortvmhonunum-eranc enimfi eè agricolfc zx pastores:tws autem bellatores,ama~ torcs,litigantcs.ficut anttquißimlt;e translattones la' tinte ruRicte erant, poß:ea ca^renfes aut firenfes. Sed cofiderarc par eft hoc ufu eucnire in Unguis a -mnibus,etiam maxime cognatts zx uicinis, ut in la-tina zrgrteca, in latina zr hiftana. Repetttiones tarn crebra: tllius fiint teui: quod eft uidcre in Home roftn quo funt plures Z}‘ moleftiores. Tuw in Canti cis funt coUaudationes z?quot; translationes longißime petitie, quibus nihil tcquèrefèrt animü amoreperci' tum çy mflammatum,qui per totam naturam pere grinits, quodamato conférât longißime adducit. Tametfi Ungute iUius periti,uenuftate,gratia, pro' prietatëeius miris laudib.efferiit: maximäq; habere grauitate çy maieftatë aiunt,ftnwl etiam profunda myftcria.Sunt tarnen quidâ,qui àfacrarü literarü le ëlionc abhorrent,no ob difficultatë intelleëliK, et re codita myftcria, quie nunquam ipß attigerunt : fed qticmadmodü delicati quidam aut deprauaci ftoma' chi,non poffunt uel maxime falutaria recipere, nift condituris fint çy intritis cocinnata.hinifî adfit fer monis ornatus et delicite, nihil poßunt audire,uel in animü admittcreiita ut malint ftbellas elegâter nar^ ratas.

DE VER. Fl DEI LIB. 11. lÿi ratlt;if,qMm ftmpltcem ueritatem .nee dclictM quidé orationts firut,niß quibm affueuere.üam alioquifi quit fcrutetur, imdtiM CT magnsix nuieniet 'm facm litem . Omniet enim injimtgenera febematumor troporum lUorum naturalium, qu£ nouitamgra -tiam nuUo feculo amittunt,ßcut Homerica. Sednon negainui ejje fimplicitatc fermonis.An par e/l,ut co UMiumquodomnibiis 'miiruiturdc paratur,uniM folum aut alteriui attemperetur palato f an ißn ee ~ quumuideturtut Deits homini loquatur fubtiliter e:}quot; argumentofe,quo paretßbißdem : an, quemad' modarn loquitur Seneca,qui femper uidetur ßbi uer fari in /chola declamatorta,drgutijs, acclamationi -bii!,argumentatiûculiicontortii, alijsejjhuiufmodi floßulii uerboru cr/f wmquo nomine placet plurmii . Nonßc par efl Dcm loqui homini, fed ut Domi’iu flruo,ut patre fibout principe fubdito, utmagtùrü difcipulo. ApudSenecäßnt inultecfentent lohemagts conànnie,cr magno tmpetu diUce, qu'am ucree:uelut,Vir boniti maior efl Dijs, Df tM f/i exfrd patitMiamalorUjSapicns fupra paticiuiaicT controuerfiàflcit dqs de fcelicitate. Sed nec Seneca ifliifatisflcic.quoniamnimisfeuerm exaâor uirtu

Q£id quod ipfe ?iriSiotelcs,iantui et bene dicen di ç^reélèjenticdi magiRer ,trjdit res grauiflim.ss mtore atq^ ornamëùs orationis immodicts defirma R Î ri.

h,er tdnqudm corrumpi. ita rfs twflrie pietatis nul la in phra/i po/Junt maieBatc iHum refifre quam bd bentin facris liUrii.Suntquihiftorid! Abr{Ue,lfMc, Idcob a]jgt;erndntur. Quid ito. i nonne 'm Illi'S mdgnlt;t eH Udrietds cafuüi cr firies rerû, çr dlid qult;e legen-tes uel dudientes detinenciltd pldnè. Sed dicunt efic pdllorum,cr priudtorü homnum.Vidc hominù me ptoru/m delicids, An non pdüor fiât Apollo, Pdris, Pdniquorum non dico hiüoridf,Gr' res geHdStfed buldscofiêlds tam libentercognofcitis.QuidiUdpd fioricid Vergilij et Theocrit!,qudm fuduiter legitis, et cdntiüdtisivtrd ejl uel iucundior ndrrdtio,uel fru duofior,de uendtione dpri Cdlydonij,dn de lofepho filio ijrdëlisiAt fiierüt pd^ores. At ij pdfiores melio res fiierüt qudtn quiuis reges,ZX pr(ehdtiores,nem-pechdriDeo.Ageuerô deludicib.e^regibus, quid deefi huic hi^oriteiQuid tu mails legere de l^erone crudeltßimo,dn de Dduide mitißimoi de Cdligula fto lidißimo,dn de Solomone fdpientißitnoi Sed mouent iftos opes.quie'ndtn uero dmpliores dut ddmirdbilio res qudm Dduidis,cr Solomonisi Caterü cur de Fd bijs,curdeFdbricqsjCurifSjQumtijs, Coruwdnis legunt, deArillide,deMiltidde,dePhocione,defuis philofophis ? Qliid,quod 'm lUis ndrrationibusfunt affèëlus fimplices, ueri, finceri, dtque ed de cduß,' fdtndgis capittni: nee défunt cdfusudrij,fubiti, 'm

DE VER» FIDEI LIB» II. ilt;S^ ex^câ(iti,grandef,eidmirabiles,omniit dmique qua 'm curfu rerum geiiarum legentium animos folent te nere.Fuit memoria patru KomaPetrus quidam Ca^ laber,adeo deditus Hnguie quiritium Komanorumt utgracam non au fus fttattmgere, ne qua percgrini täte cons aminaret lat mam. h'mc'incipite a^imare hominis iudiciuw.quafi uerônon ut quify; olim Ro mafidt latinißii?Ms,ita non etiä fiferitgracißimus, tantus admirator illiiis Romana uetulbatis, ut Petri nomen mutant'mPomponium,quaßuerofit inno~ minibus aliquod difcrimenmtfii firtè, quod Pompogt;’ nius propter P q;'tn grandius quiddam fonat. ita non fignificatuuocum.fed ip fis uocibus mouenturf ut bellua.Sicut alius quijpiam exclamauit, O te fiU' tern P. Mrfro, cui non fùerit 'm carmine Petrus aut Paulus 'tnferendus. O homines puertliter delyran -tes.an non Paulus nomen est Romanum, et i^arius, CS' iiariaiPetra dicistqum etiam Petrus. Nmw non hoc nomina Uteris etfyllabis cbfiignantur,et coflanc temporibusîFiifi firtèilludfi:niiebat,deorügesla et heroumtutr hominum fielefiißimorum atq^ impurif fîmorum aptiora efie carmini,quam fiacraùn quo iû h afièntior.nampia hac grauitatéfuam defi.derantz iüacrudeUtatis,tunMltus,auaritia,ia(ianti£,libidi nwm,motus iüos rccipiut inconditos acproceUofos. Scdaltiuslatetboculciis.i}npictasaffixa efi pnecor

»lt;^4 IOAN. LOD. VIVIS dijs,qu£ non folum infipidads reddit pietdtcm, fed ctiam inuifam. verum de Pomponio L£to,uti coepe ram.Celebrdbatnatalem urbis, colebatP^oniU' Ium,er je didutore noimnabat: Phtcdrum autem,a' hum ciufdë nu talhmagiiirii equitu/m alid, qux nefeicu impiane an ludicra nommes. Iî autë ijuoties tnarmoraluiuoduetusejfodiebdturex ruims urbts, iüachrymabat.rogatus cur id dgeret,Admonitu(m^ quit)temporum mcltorivm.O hominem,utipfiuo' cdiu,excerebrdtum. E cqud; tdndè existmdbdt me^ hord tempora i An fub Maximmo, fub Caracdüd gt;nbsp;Commodo,Domitidno, Nero«?, Cd/zgtt/lt;i,C/d«d;o, Tiberioigut uirtutiomm bellum mdixerant .dnul~ tertus,bcllis ctudibus Antonij, Pompeij, Uiarij, Syh lie,(juibus nihil toto terraru/m orbe miferdbiltusur^ be Koma. Age nero an non malis opus ali^uod lege^ re Ctceronis depbiiol'opbid,Senecie,Plutarchi, Pla tonis,quàm carme Valerij PlacciiQuîifudiquia de philofophid et mor.b.Atqui ea que hic tradüiur, de morib.funt,etnon hoimnü mdgiflerio,fed Dei. Angelus Politunus totdin facram leiliontm djfernabd tur. Donütius Calderinus ne nuffam quidem uoleb at dudire.^r quum ab anucti eó duceretur, dixiffefir-tur,Pamus ad communem errorem. Sciamus que tandem trant occupationes tïlorum, pre quibut fordebunt eis facra er pietds : nam maximas cr

DE VER. FIDEI LIB. II. 1(SJ pneclarißimM fitißi oportct.DonütiM erat occupa tM m exponenda Priapeia Vergilij ,feu Ouidtjpo -tilts: quid poteft dicifcxdiui,ac deteHabiliuitPolitia nusqu£rebat,diccnduneeffet Carthaÿnêflsan Car thaginienßsffcribendum primus an preimus, Vergi lilts an Virgiliustz^r de hifee nugis in^ruebat centu nos, quibus ordinandis defèffui, transßrebat fead componendwmßsliuiim aliquod epigrammation de tnajcula Veneregracum, ut haberet plus Veneris, crlatini non mtelUgerent. O hominum curas, pro' pter quas merito pietatem uel contemnerent, uel ne gligeretu. Sunt tarnen quidam.qui m uetere 'in^lru' mento offenduntur illis legis praifcriptts, tam indir gnis Dei maicRate.Ego ucro non mirorhoc aliquos nùrari.üam lex iuda;oruan,ut quepueris dabatur, 'mßgt;ecie quam ludæi erant tunc uifuri, cf quam fo~ lametiamnumfuHinentintuert puerilis «l,cr plu' ne indigna Deo. Imó nift Chrt^lus earn à Dfo affr -nia/fet traditam, multi ex nationibus non potuif^ fent adduci, ut id crederent. credttnt tarnen tanto teüimonio : tum patefàélis d Chriüo corponbus, qu£ latebant fub imagine cr uelo, oüenfaqi ea freie legis,qua dignaeA legislatore Deo, nempe ut omnia ad ffem frtura redemptionis cr alutts per^ tineant. ChriAus enim eA finis legis,çy prophcta~ rum. uaque Mofes incognitus antea, nbsp;nbsp;multis ir,

rifuijCœpit itneficio ChriRi non folrnn nofci äge»” tibufifcd iüis placer c,{ttque cillube(ccre .or hoc in ' gratißimi lud^i kfu ChriRo debent, nec agnojunt. Ergo qu£ legem priecefferunt, uarijs modis Chri-flum prafigurabant, eiinq; aüiones, uit((m,mor^ tem, regnum, ecclefiam ; ut in morte Abclis tw-fontis,in dtluuiotÇJ- reliquijs humani generis à Noc feruatis'.in fide Abrdie, in obedientia tfitac ^infim^ plicitateIacob, ininuidia ZJquot; exaltatione lofeph, in agno phafe, in egreßti Aegypti, in tranfitu maris rubri, in introduHione ad terram promijjam pa tribus. Qtt£ omnia quod umbr£ elJent regni Chri fti, idcirco tarn diligenter eA ea Mofes perfeeutus. Lexautemtota umbra eR, o'delineatio eins ue^ rie legis , quam datums erat Chriüus, dignam Dfo dante, o' homine accipiente, de quo aduer z fusludicos dil}gt;utabo. Hiüori£ autem qu£ facro canone legumtur, figurte funt Cbriibi certißimte^ Oflendit hoc, quad reliqua eorundem regiHW diiia O' fit^a, qu£ ad imaginem fidutis non pertine^ rent, in alios funt prophanos libros reieüa. de quibuseüiBudfubindeinlibris Regnorum o'Pd' ralipomenon : Reliqua autem fermonum huius aut illius Regis, o' omnia qu£ficit, nonne hiec feri -pta funt in libro uerborum dierum regumifraëli Prophet^ omnesquiequid de rebus prtefentibus lo' querentur.

gumntur,admonerent,reprehenderent,lau(l((renff ßatim Çead contemplationem fußoüebaiit leternis fdutis rfc fœlicitatii. zx de iußitin, de medc^ate , debeMtudine Meßi£ aliquid commemorabant, «ci adconfolationem dßßliilionunt, mcitdtionemq; uirtutem lMdem:uel ctdretundendd uicia,zx ifgt;t pietdtem cocrcenddm . me aliter quant antatores quicquid dicant,agant, cogitent, quicquid uideant, quicquid occurrahprotinus adamoresÇuos conuer tant:ßcprophet£ quacunq^ exreatque adione, occafionem capiebantloquendi de TÄeßia fibi cha -rißimo,'tn quem mentes eonvm femper ßrebantur, adco ut interdû feipfos pro Meßia jubdituant.Crc' das defemetipßf loqui,quum de Meßia ßt inteUigen dum:eodem prorfus modo, quo amicus quum de re^ bus amiciloquitur:zx in plurali,nMltum hodie egi-mus,multum proficimus:cr in ßngulari, perßci ne gocium, non perßci : de bis, in quibut qui dicit non ed ucrfat!ts,ßd amici res pro fuis habet. Sunt autent prophets difficiles çx perobfcuri multis de caußif, ßuequod admifcent priefentibus cognitis uenturn ignota, ßue quöd intuentes animo ex cogitation» res maximal eX prteclarißimas euenturat, nec fatit aptis uerbis enunciare poterant,qu£ fub fenfiu non ucniunt,qu£q; tpß nonnunquam parum inteUige-bctnt, quodexuutibw gentiliMK uccidebat» Adde

^uódut « cemebdnt mente tanquam /jieculo, m-terJuM uelut pr(efentia,alus ut uentura, aüls quo^ ^ueut preterita iam crtranfdéïu expromebant, ^ult;e adhuc erunt fecutura. mutant enim crebro per joncu. Hdsomnes obfcuritates iHuRrautt Chri^m, er figurit at(^ umbris fuum corpus oftendit ucrtim germanumq^,ut quum corpus hoe habeamus, nihil /itopus amplius imaginibuseradwmbratione.ïu-dlt;euslitcram adhuc tanquam corticem manditdu-rißimicm, er cxuccum : er ea complcäitur, qu£ nee Deo dignafunt,nechominc.Chriüus falutarem nuclciem protulit. iHe cR fal er uita er lux ueterii tcftamenthqui mortuis rebus uitam attulit,er fali ' uit infipida ; detjuo argumenta alto uolumine d /fe-rctur.ruïne ad id quod imslituimus.

VMbris ergo et caligini ueteris teflamenti tan quam noâi tetubr£ jucceßit fol Chriüi, er dies Euangelij.inquo qu£ de Chriüoperhibcntur, grandia dc tmmenfo,et de Deo diuina,miratur quidam à folis effe Chriftianis prodita,non item ab ali ■ quibus£tatts illiusuelgentilibus,uel lud£is. Tertul lianus, er Lucianus Antiochenus, er Eufebius C£ farienßs,authores fusit.multa e/fe tum à pr£ßdibus Syri£acPaleüin£ ,tum àC£faris procuratoribus ad

DEVER. FIDEILIB. II. ig^ ad Senatum et ddPrmcipem fcripta deaäischri-fii, qu£ fcriptores lÜi affirmant /uii ettam temport' buiinicrario feruari inter alia fcripta publica Po. Ro. nfc credi aliter potefl, quin res tantôt,qua publi cè agerentur,multi mandarmt memoria' partim It' bris er commentarijs,partim cpi^lolis ad fuos. Pgt;0' cumento cfl caput iüud lofepht m libro Antiquita ' twm X V111, t« ^«0homo de lefu fftio Ma rt£ß,cit mentionem ad hunc modim: Fuit autem eif dem temporibitskj'us,fapiensuir,ß tarnen uirum eum nominareffts efi. erat enim mirabilium operum effräor, er doäor hominum eorum qui libenter qu£uerafuntaudiunt.Ftmultos quidem ïudaorût multos etiam ex gentibusfîbi adiunxit. Chrtftus hic erat. Hume accufatione primorü noftr£gem is uirO' rum,quum Pilatus in crucem agendum effe decrc' uifjèt,non deferuerunt hi, qui ab initto eum dilexc' runt. Apparuit enm eis tertta die itcrum uiuus, fc' cundum quod diuinitus fnffgt;iratiprophct£uel h£C, ue! alia de eo innumera miraculaßttura efje pr£di' xerat.Sed et in hodiernu diem,Chriflianorü,qui ab ipjo nuncupati funt,er nomen perfeuerat,etgenus. H£c ille.Sed ltbri,er epiftol£,er adla Po.Ro. uetu ftate erinclinationibus temporum intercidsrunt, ut aha maiore ettam cura cullodita : ßcut Cicero' nis multd, er Varronis undecunqi doäißimi penè omnio.

»ÿô IOAN. L O d T V I V I J om«M.Mc«lt;t«(in,^«ewowtKî edijcebitnt, nihil ex tat,nec'Ennij,A£lij, Pdcuuij: Taciti Cornelij,quem imperator Tacitut,quàdfede iüuK flirpe fatum ia^ ilaret^toties iubebat defcribi,cr i« publicis biblio-thecis coUocari, multi nihilominus deßderantur Ib bri.SibyÜina carminapcnitui interciderunt, Roma nis facrojandaicyleges XII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quasc-

tiampueripro elementis edifcebant. ut tranfeam^ quod philofophonmifqui tam multi ß^henis clarue-ruttt,pr£terqudm Platonis,Ariftotelis, Theophra' fii,nihil prorfum ad nos peruenerit, quum immen /• fam librorum multitudinem dicantur reliqutße.Re-rum Romanarum fcriptores qui joli cxtant,tantum perfequebantur publica iSius populi, er aüa prin^ cipum. Grauiter de fcriptoribiis rerww gefiarum quot;Latinis er grtecis conqueritur Cornelius TacituSt quod Arminiti tantum ducem Germanorum, quiq; Varum Quintilium tarn infigni clade ajfecerit, ue^ lut ignotum prateriermtAam uero qu£ m lucLea co tmgebant, ajjicrnabantur gentiles omnes, tanquatn uana et anilis fuperüitionis,nec ea curabant cogno fcere.Tacitus er Suetonius coguntur mterdum uer ba de iud^is er Chriüianis jùcere,quia narrationis dudu necejjariö 'm eos 'mcidebant. at ita de ijs lo -qumitur, tarn jülfoter negligenter, tanquamfi nihil iUis audiuijjent,nifi 4 pucris mter lujus. Erant ui delicet

DÉ VEÉ» FIDEI LIB» IL27» delicctilUs ludaica omnia er ChriSiiana tanquam in altero quodam orbe ada, er ab alio humano ge^ nere,reßi ebantqi itta uel ad magiam, uel ad impie -tatem uanam ermaleficam.Infecutis deinde tempo-ribui,quum Chridi nomen tanquam fol quidam la -tins radios fuos inciperet diffundere, excitato pluri tnorum odio contra inuifam ueritatë,multa àuarijs deChridoconfcripta,fuppre/faflinter abolita ab ijsquierChridi nomen cupiebant erconabantur abolere. No» deßiertmt qui de Chrido quu/m nott tnalefentirent,tacuerint tarnen omnia ea qu£ nec int probare poterant,ncc probare audebant. Age uerô, quid tandemgt;etiamß foil Chridiani res Chridi er difcipulorum fuorum literis mandaffenti An quia tu dei foli tudaicaf ripferunt, protinus fimt habende pro fuJfedisiSoli Graeci fcripferuntGr£ca,foli Ro-manifua iÜa prifca, quis ea de caujja res illas uocat incontrouerfiamerambiguitatemiquaft uero uel alienis tantum.uel 'mimicis liccat certa atq^ mdubita ta tradere: er non promptius fitueritati pericultmt uel à maleuolentia er iniquitate mimici, uel ab igno rantia er negligentia alienii Quid,quöd plurimunt interefi interferiptionem uit£ atq; adionum Chri-fli,er aliarum cuiufeunq; nationis ,fed£, difcipli-n£.h£c enim omnia feribi er tradi poffunt ab exte-ri(,qui nonßnt eius ritiKtmorii,legis,mdituti, «o-

ï7t IOAN» LOD» VIVIS îuntatK. Kesautent no^irie pietatis nemo poteüue rè ac diligenter mandare memoriie,(ium üico ad nos trâfeat,etfia.t ChriHianus. ïntelliget enlm am effè doârinâ.et Det cultü,tn quo uno fitdfithominû ft lus,extra quem irndubitatapernicies. Quiddejcri-ptione aut comentatione loquorifola auditione,fola meditatione,folapietatis huius cognitione, zy uno qudß mtuttu,q nudta miüia dederüt Chrilîo fua no' mina,negleélis femel ac pro nihito habitts uniuerfis uit£ huius utilitatibus,etiâuita ipfaiCteterum quan tumcunq- profàni homines de ChriRo Icrtpßjfent, non pajfus tarnen ejfet Deus pietatem fuam extra neorum te^imonqsniti.ßeenmiÜißtitcordi, ut fummanoürlt;ie fœlicitatis nonniftà fan£iißimis o ~ ptimisq^ uiris traderentur, ne rei huius,quam eße ßrmifimam eertißimamq; uniuerforum 'mtereft, ahquid authoritatis decederet ex indignitate au^ thorum. Chriüus ipfe nihil penitus fcripto reli' quif. quia non uencrat, ut legem fuam in tabules aut membranis exararet,fed inhumanis cor-dibus. quemadmodum idem ipfc in mundi initio le -gern uirtutis 'm honunum pedoribus mfculpjerat :

obcaufam ßjiritum fantium,hoceÀpatrif crfuummißt,qut uelut perpetuus eßet commoneß £lor fu£ do{irin£,z^ magißer pr£/ens.nec couenie iat ut (dibi Deus fcriberet, quam m ijs ipßs quos do cebat.

Î)E VER. FIDEI LIB. II. 275 ipjtseifdem cordibtti qu£ ipfe ßnxerat, tte dtuinÆuoci tanquaitt fgt;drum cfjicaci fcriptura opt~ tuUretur, de fuppliret (j^uod uiribus iÜiiis deeffit. üecperfonteChri^licongrucbat, ipfoincœlû (ùb^ Idto, dli^uod oRendi poße ipfiM feriptum, ne m CO humand infirmité peccdret, dlij nimio cultu, lt;t' lijoffenfione-.quodÇutfunt honünum mgenid db uerßßintd ) aliquibuf uideri potuiffèt nonpmtjibut fuii pdrtibuf ernumeris dbfolutißimum, hoc eft Deo dignum nbsp;nbsp;congruens.Sdtis Chri^o fiât, cgiß-

fequie dlij menünißent, dut fi uideretur, dut opus efieexiStimdrent,confîgndrcnt chdrttsdd recor^ ddtionè.Doôlrifidquidetn Chriüi in cordibus exd-rdtd eil, qudlem gerit eeelefid Chriitijßonfd, jßi -ritus fditdi di[cipuld,in/culptdinfuo corde,dtq^ in-fixdtn. Sedquonidm diuin^uocis homoobliuifei tur,Qrdiuinijßiritus fituorentdc monitus mdlicid fud Moldt,dc extrudit,pldcnit diuittie bcnignitdti ut ex ChriHi dilionibus ed mdndmntur Uteris, quo -ruwt cognitio dd hominum [ujficeret fidlutenr.et mdn ddrenturdb ijs,quorüfide5 merité dpprobdretur db ^cclefid. Q^i uitdm dtq; déliones Cbriili,quipro' digid, qui doiHrindm crunt hunidno generi trdditu-ri,eos er uidijfie conueniebdt finguld, diligenter obferudjjè, dtque dnnotdffe,tum etidm uerfdtos effe cwm eo fimdidrius. non poterdt hlt;et præüdre turbd populhcuius feiuentid cr teilimonium incertü eü,

plerun^i uanüfUagüjinconAdns. Chri^ui crgoi^uu plurtma itgeret,Gr potißima publice, non tame mul titudints te^bnonio ac^uieuit, feptuaginta delegit ftbi uiros.quibiif arro propim comunicaret fua, ctquot; tanquam intimorU amicorti cohorte, duodecim, qui cum eo donü esquot; ßrii,m publico cr priuatoßmilid' rißime conuerfarcnt, zr conßlia eiu^ [acratißima cognof :erent. Si quid hoc ad rem exi^matur free-re numerus hic duodeeïdeorü iamolbn apudgen-tes facer erat facrumq; hoc coüegiü principü diuo-rum pietatis noBrx uidebatur adtvmbrare. Duodecim frerunt dij Athenis,duodecim dij feleäi Komie, duodecim dij confentes. ApoHolt fuitt nominati, quod tanquanuneij coeleilis regni d Chriélo mitte-rentur.frerüt hi homines de plebe rudes, literarü et magnariiartiûignari,fimplices,quinec fingere aut dißimulafe ,nec aftuac uajricie uÜa jcirent uti. len-ticrtardj,nö folü ad percipiendü res maximas,fed ttiam ad credendü, de quorum tarditate acduricie cordiü fepenumero Dominus eji conqueSius. Tates uoluit confeios er teftes ejjcfuoruadorü, utpofl-quam intellexiffient,etcredidifjent, fides efßet G!quot; in iüis ftabilior, nbsp;nbsp;apud reliquos certior, non aliter

quîm fignü in dura materia imprejjum. Ad exhiben das humanas doürinas,nempe naturales, opus eft lu mine naturali,hoc efi ingenij acuminez^-cultuzad caleflëautë et 4iuinä,uidelicetfupernatur4lem, fu-

DE VER. FIDEI LIB. II. 27^ pernaturali lumi'ie,quod diuinitui inßmditur. T4-les ßimu Apofloli.rudes lüos oc tardas accepit Domitius,fed quod ad pietatë altifimaî^ attinet myfte-ria,doäißimos et fapictißimos reddidit, taliq; inßrtt xit 'mgetiio et prudcntia,utfaptentiäillorum omnes adttùrarcfar,nec quifquaßlfos eos in illis rebus fiiif fepoffct fußgt;icari. Scire ante illos quai affeuerarent, et copertißima habuiffèttion ajßrmatione, aut iurc' lurando teüificati fimtfed iailura omniü qu£ exi^ ftimätur chara in uita,infuper ctiäperfircdis dolo' ribus,tormctis,morte acerbißima,et probroßßima. Ctuis credat eos indignißima, etmaloru extrema fit hire no recufaffe pro eo quod haberct incertü t nam pro certißimis çy cÖperttßiniis quotufquifq; uel exi flimationi5,uelßtrtiinaru difcrimen adiré fuüincat» nedimi mortem oppetere,cr tarn acerbamilam uero quifquis nKntitur,altquodßbi proponit animo emo lumentü mendacißalius pecunia, alius uoluptatem, aliusßmam aut clecus,alius ultionem,aliusut animi prauäaliquamcupidincexpleat. Apo^olis autent Chrifli doiirina praidicanda cy propaganda quid optabile uel uiueutibus quicrebatur, uel uita ßnilit uiuentib.quide ea omitia,propter qua; dcuitanda et propulfandamentiri homines cofueuerunt, inopia, labores,ßtis,ßmes,cruciatus,igtio)ninia, extremü fuppliciiiipofi mortem uero inßmia,ey ß doärina uera ac coeleßis nb erat,pcen£ apud inßros tä impif

mêddcij. H(i crdo ilUceßHi præmijs, fàcilè eßit ad mentieitdü adduäi.lä aero cuiuf fteuitiie ßtiffet ate^ imntan;tatii,dijcipiilos Cbrifli,tüfcmetipfos pericu lis,tormëtK,ignonùni£,)norti crudeltßimee obijcere: tä id tâta cura et diligétia agere,ut UW generis hU' mam pars,per rei ßtlße et côfiéle perfuafioné in eO' de mala protrudereturiEx ijs ergo g Doimnü agen tèhic m terris comitatifüi-.ct propius acßmäiarius nouerüt,(iuiddß{ia et diâa tljiusprodiderütmemo rilt;e,cößgnatis lacis et tëporibus,quib.(ÿi£^ w eÇ' fen{aâ£,etiànomitidtts ijs qui affviJJèntiUt certior eßetatq; indubttatior ueritas.nec aufi füißet iUa fic fcribere,ß quid fingerent,uiueutibus etiamnü multis qui uidißent Doininü,à quib.potuißet reßUi,fi quid meiuirctur:pr£ßrt'im quü eßet plurimi,qui uihil ma gis cuperét ac laborarct,quàm ueritatê noSbrâ qua^ cunq^poßetuiaetratione cSuellere ac labeßäare. T,xomnib.tamë ijsquiaâa Chrifli etdoârinâliteris mandarüt,antiquißima ilia et prima Ecclefia iUorii temporü penè £qualis,folos quatuor tanquafacro' fandos er ßrnüßim£ fidei ac ueritatis approbauit, dc retinuif.^liattbei et Ioannis,qui rebus omnib 'm' terfi(erüt:Marci,ex relatione Petri:Luc£,tüex Pau h reueldtione.tum relatu aliorü qut erat cum Domi' Kouerfati. Sapienter Auguilinus : Acne putaretur, inqutt,quodattinetdd percipiendum acpredicdU' dum euangeliumtHiterefJèabquid, utrwmilltannun

DE VER. FIDEl LIB. II. 277 cieiit qui eundem Dominum hic in carne apparenté fccuti('unt,analq qui ex illis coparata/ideliter crc' didcrunt.diuma prouideittia procuratû efi perl}gt;iri tumfanélum, utquibu/däettam ex tüis qui primos Apo/iolos fequebatnur, non folü anntvnciadi, uerû ettam[cribendieuangeliunt tribueretur au th or it as. Sic ille.ilas hifloriax çx neceffarias duxerunt elfe, et fufficere. in quibus reciptendis duo potißimü fecuti funt,tum ueritatê rei, de quaßtili eraitt uel ab ipßs eifdem Apoflolis, uelàdifcipulis Apoßolorü certiof res. Itaq; turn recepta approbataqs cfl euaugelic£ hifiori£ueritas, quuma^uc fupereßet,quiDomi-mtm ipfum in fua mortalitate cogiwuißent, aut qiù cos außuiffent,qui lüt/üerütßnuliaresttuncqi et co ueniësßiit,et coducibtle,approbdn quod fequentes states tenerët pro indubitato, quit omnes a£ia iÜa etdoëirinanÔtam ex fcripturacognofcerent, qex traditione eorû qui ipß uidtßi-t dc inter/t^ißët. ht de^ mü tudicare potcrât,quid m lUis rebus probandü ef fet ac tenendü^quid contra refillendü ac reijciendü. Secuti funt etia patres ilh iudictu /firittis /anëli, qui eos dûcuit euagelta h£c maiore ftpiëtia atq^Jfiritu eßecÖpoßta,q humano,diuinttuselße iHorupeëlori bus injùfatde quo flatim dißerä. At quatuor illi nO' nunq inter fe dijfentiût. tiuic quteflionifie rejfodet ïoânes Chryfojiomus:Paru£ interdît in euägeliß dif fidëti£ argumenta pr£bët ucritatis,nc ex copofito

K’.dcantur fcripfißc,ß per ownia ccnientircnt .Yuit lodtKs ApoRotiM Epheß code tcpore quo etiü Pau-lus,alter tainë nullam fuis cpiflolis dealtero mitiogt;' turnßcit, tKc multü conueniebät et coUoquebätur, poßquäfatis erat ab ffiritu Gei edoéîifinliruëliyCr quaß armati,ne de cömunicata fentetia et cöflio ui deretur annüciare Chriflutfed ex ipßus Chrifli do^ ärina et monitis cœlcflibus. Ergo mßndametis çr fumtna nufquä difcrepät,nepe Chriflü effe EleifiliUt natu de Mana uirgme^edidiffe miracula 'mgetia,do-cuiffe contemptü rerü mudi huiusßduciä et chari-tatem erga rteü er homines, uocajfe ctiëios mortit-les ad fempiternäfoclicitate,'paffum,megt;rtuii,,furre-xijfe,afcëdiffe ad cœlos,federe ad dexteräpatris fui, uenturü indicé hotmnü u/tiuerforü.hlt;ec una uoce, u-nafententia coflanterreßr!it,er docent.Difcrepat quädoq^ i« circunflätijs,qu(ts Graci ’cmgiälctsas no nunaitt,quae rei fumtnä np uariat. hie afiriüius rent narrat, iüeßßus : hic perhibct fanatos duos, alter tres'.unus inegreßii portie,alius ingreffu. quodil la decauffa fapeeuenit, quodefl tanta miraculoru Chrißi multitudo,ut quaftmt dtuerfa ncs tarne pro pter aliquä inter fe fumlitudiné eadem effe exislime nws.Eunde in modü ufuuenlt in dibits er fententijs doélrin^e.eadë dixit Dominus uarijs locis, uarijs uer bis:hic reßrt qu£ hic dixit hoc niodo,ille quie illo in loco paulü diuerfe, coUigüt mdelicet cétones cocio-nuttt

DE VER. FIDEI LIE. II. 27^ «ttw et uerborû Clnfli,quie ad inßitutione et faluté iioilräßcerct.Et ut cogeruiu ada Chrifti.magis eo gt;‘um hubêtesrationé,^ ordinis tèporK^uidêtur/^pC' tumero nlid qu£ funt eadé,ct eadë qu£ funt diucrla. Hicueroetiâfcriptores jeculares joliti [unt fâcere, qude efl illud(ut uttû pro plurimis exëplis ponû) u-pudVerg.in XI. Vi'c/wmu 0 dues Dio)nedë,i(rgi Ud^ taflrd, Atque iter emcnfi cafus fuperauitnm omncs Tdle etidapertii ucrbii dpud Lucd in Aüib, t(poflobrtt:Et ßc,inquit,ueninws Rom am. Et inde quüduii.(Jeittfrdtres de nobis, prodierüt tiobis ob' uiam ufq, ad ßrü Appij,et tres tabernds. Vfui quoq; uerborü nonunqud prie fefirtuarietdtë, dum dlius idé uocdbdü dlid in ßgn’ficdtione ponit.quaru rent omniû mdnißfta funt exempîd legëti Eudngeliû.huc dutëddddcëdi non efl locus. huiufnodi eném melius demonflrdnturin repriefenti,ü' oculis fubieëld.

CAeterûflquis Eudngelij uirtutes gratidm'fl ddmirdbilem propius dttentiusq; contemple tur, inteüiget indubiè no hominis ejfe opus, fed Dei, »ec potutjfe db humdnis tngenijs fine proprio pecultdri luiminis dffldtu componi. Vtintm mihi res nunc effet cum ijs qui dttentius diligcntiusq; librum ilium uerfdffent d^que inflgt;exiffent : intel-iigerentur melius quic dicerë,et flcerë non mediocre

föpendium uerborum. Omnia habet.qutecuni^ par eß: habere diuinü librü, hoc eü humane falutis.Pri' tfw.m omniU non de humanti artibm at^ opificif', no de Ipeculdtione caujaru,no de circufjpeäionecr prudëtia uel publica, ucl priuata, prtecepta cotitet, fed de immortalitate,ac bonis a ternis. ïdcirco etage Hum nücupatur,hoc e^ bona ZJquot; beta annunàatio. Difcip!in£ aide fapicti£,artes iiu£cunq; ac pruden-ti£ müdi huius nunciant uenire ad hnperiii, ad re-gnum,ad opes,ad potenliâ £ui huius fragits,ac bre uißimt,ad epulas op:paras,ad ludos, ad uduptates, ad decus,ad laudé,ad rigidÙ atqs inané ui'tutis um-bram,ad terram fluentem la£le zx melle, ad pueüas fi)rnwfißimas,zr quotidianas cSpotatioaes.'Euange Hum autcm Chrisli uenire celeres atque expedites ad amandum DeuWyUt cum iüo ad £ternitatem iu» gamKr,undeexi]let béatitude in£flimabihs.iiincut Deus homines omnesabß^i uliaexceptione aptes ido neosq; condiditfu£ fcelicitati,ita cr legem quam i-pfe traderet, hoc eil fœlicitatis huius uiam certißi' mam comunem effê omnibus uoluit. nuUa ab ea £teK cxcluditur aut repclHtur,nuüus fexus,natio, conditio :ea^ decaufa catholica eü fides nuncupata. Qttod Ji omnib.fine difcrimine tradebatur tanquam £gris medicina,par fiiit,ut ab omnib.etiäcapi tene-riq- pofict,ad reâam obfiruantiamet cultum.l^on eH tra^twn eunngeligm obfcurim cr difficile ad

DB VER» F ID EI LIB, I I. m IntcUigendum, tanquatn paucißiims proßtturü,fei ßcile, diluc!dum,apertum,expofittt omnibm,ut ne mo effet quin petere iümc poff'et,ct' tanquitm de fin tehaurirc,qu£ [aluti fu^ expedirent. PythagorM» Parmenides,Herdclitut,Plato,cr alij ueterü^/i quid fibi de diuinis,uel abSlrufts in natura rebut uideren tur exculp(]ff'e,occttltabat fidulo:uel fi ederent,pau cis admodït communicabât, ijsq; amicißinüs et adiii ratißimis,non conùttebant monimentis literaru:aut fi id ficerent,obuelabant uerbis raris,exquifitii, ob fcuris.Plato ficribës Dionyfio de quibufdâfacrlsmy fteriolis,iubet ut epiftolà è ueß:igio cocerpat,ne de~ ueniat in manus indignoru. Alij philofophi atq; or a tores locuti fimt cxcultius, ornatius,accuratius,fiib' tilius in omni genere artium : uidelicct no ficribebât omnibus,aut ex ingenio uelfrcüdia decus ac gloria taptabât.ergo iüa ipfdtam elaborata pauci adeunt, pauciores intelligtét.Nihil eR fcilicet pcriculi,fi iUit tenebris obrutafiub ignorâtia deüteßcät.Atquod ßci-re omnib. expedit,Qr efl neeeffèiquod extrem£ ca' lanutatiseft neßcire, utiq^ congruüeft,ut ab omnib» quantü fat efi intelligatur. Deus enim no folum inge nioforZ,autdoHorü,autdiuitû efipater, ztr rcdlor, fed omniZ promifcue, omniZ mifereturomnes ad fe uocat atq^ allicit,omnib.uult optime cofultZ. ideoq} Dominus nosier magiflris ecclefiarum pr£cipit, Q^odclà audiuifiiStpalèm diuulgate.Homines ho-

agi IOAN. LOD, VIVIS minibttf muidetidut ddfudtn gloria, aut fuof utilita^-le; rtfirutiquie dicunf.Vciis nonfua j^eéiat comma da ^uum nobts benefàcit,fed nojiraipjorii ßmplici' ter ac bentgnè. QUiC caufa cfl, ut quant rationes de Deo muitte fuit Cf efficacißimte tngemorü naturali uiacfÀcultatedeprehcnfe, uoluerit tamenDeuso' mnia nobis coducibilia doürina fua coprehendi,ßci liet aperta.Nam quii ad rationes iHas non pénétrent etperueniât,nifi homines mgeniorti acumine precdi ti,idqi poft longü ftudiû et ufwm,tam fatw et ualido iudicio neftüantur.quid ijs fieret, quibiis nondü li' cuitftudere per ietaté,nb licet per morbos per imbe cillitatë,pcr négocia et curas uitte necejfarias,non li cebit per 'mgeniü torpës etfegne.uel auerjïim proni tatenaturtefu/eet aliéna ab eiußnodi contêplatio' ne f Qÿapropter diuinainftitutio ftatim omnibus proponitur,cf ftmel tota ea quàfcireexpedit,ex li lins authoritate qui neefrUi poteft, nec ßüere : ne fi rationibus et ftieculdtioni iitgeniorü reiinqueretur, graue homines adirent periculü ’m ea re,fine quàfal ui ejfe no pojfunt.'Rationes enim et argumenta non femper ex ui fua effîciuntfed prout eft mgeniwm 'm quod'mciderüt,ut fernen 'm terra. Alijs ratio fèrtifti mafi^eâa eft,/u»t quiuerifimilë pro certißima dt-queindubitabilirecipiüt. Propofita eftautëGeidi fciplina eaßcilitate qute apta effet omniü 'mgenijs, q^uâomnes ficilè caperent/implici uidelicet narrot tione,

De ver. TJ DEI LIB. II. zgj ttotWjCxëpfe^;,« flnùlitudinib/umptis de rebm im tißinüs. At tw fcitc ipfa facilitate et ßmplicitate tâuti li,tâcôgruëti quibushbet,quàta occultaturaltitudo ntyüeriorû, qu^e diutißime exenerepoßiM magna atq; fublimia ingénia,ac pafcerebona acreligicni de ditatl^ullû efl in Euàgelio uerbü,quo no tegaturgra de aliquod et adnurabile arcanû. Qui tibrù lüti no e^ uolu'.liii diligenter, etcoßderaflis fiibtiliu^, crédité exp ertii,aut ccrte nos ipß experitnini. Mq^ hoc ipfx q manißfto ex Dei operibius, qute omnia hoc maxi-m è artificio funt magna et nuranda.quàdßub Jßecie ßcili et aperta ingcntes utilitates adfirüt, ita res oc cultat prcßindijiimie fpeculationis, etir qult;e ingénia quantüuis excellëtia mgéti defigat fiupore, ncc unq exatiët cotemplando.uelut in ßrmica,in apicula, in reb.minimis,in calo,in foie, in aflrts, in ekmëtis, et rcb. magnis,in brutis, in flirpibus,in humano corpo re,cr rébus mediocribus.quibus omnibus nihil pul~ chrius,amccnius,iucüdius,nthil utilius ac conducibi lius,ad fcrutationë aüt et ueftigationë quid prcßn^ dius aut remctiustSic in Euàgelio qu^e nobis funt ne ceffaria, obuiafuntcmniaet admanü.câtëplatione illarurerü nihil animo gratius,inquißtioneuero Cf perf:rutatione nihil excelßus aut admirabilius,nihil quod diutius fubhmes mëtes pafcereac dttinere pof fit cufumma uoluptate ctfruëiu.ut praclarus ac ge nerofus animus nihil ncceffe habcat idibipaßü prafia tite

tiæ fua congruente querere. Grandia ßtnt htec qu£ dixitfedproßüo dignitatedcmagnitudine iUarum rerü miiwrii:hoc etiâfineexperimëtOyfine attêta ft cri Euitngelij leéiionefrcile quiuis ajjêquetur mani' fiftjL cÔieilura.îiam fi nihil eß penitut à Dco proß iitm,quod no fit refirtû fecretts et ddmirabihtate, qudto efje tnagis par cfl Dei in humano corpore oquot; in terris uitâ,fi(naionë,adminifirdtionë^ humante falutis dc beatitdtis.qua homines (ut fie loquar)dei' ficantur,quemddnwdü Deus ipfe eß humanatus. ïâ quatiC admirationis eß in toto Euangelio, zr quidê ab imperitis humantßpientite coßripto,n5 inueni ri qu£ in monimëtis maximorit ingenioru, magnat^ eruditioneetcognitioncrerü dtq;ufu exculttßtmo' runt,ut aliqd fit uariS et pugnas, ut aliquid ineptü, puerile, fiigidü,dbfi(rdum,ridiculu,et ubiferiptori danda fit ucnia quèd domtitaritiquëddmodü de H» mero inquit Hordtius. tUhil in eis taie : ut appareat reâorë nwderdtorëq;illdrît mentiû zr manuü fiàfjè Deti,illisqi id beneficiu effie colldtïi,quod tuiUi huma norü ingeniorti,ndtur£quidë reliâo. Quâta in iBis narrationis cÔfldntid,qui tenor perpetuus, ßcilitas dutë inaffeädtd,ct ubiq^fitifimilis.CrauitM uerô et feueritas diuinis reb. cogruës,nihil in iBis prorfü io cofum,dut ridiculû,nodelapfi funt ad uBâ fui o^en tationë,non ad citàdos eruditos nationunon ad ali nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

DE VER. FIDEI LIB. II. 18$ tratin precio,no lt;td defcriptiones regionû aclocorü, w5 dd iHiines uÜM atg; ociofiu digixßiones, aut qu£ amœnitatefua detinere pojjènt leâorë, nü}il 'm ilUs uacâs,aut alior/u pertinés, nuüü eR uerbü quod ad fummâ 'miiituti non pertiiKat,hocell ad rationêpie tatis.et quu m hit quæmediocriapojjênt exiHima' ri,ßceluceat diuini coßlij effräitSitninuieritproß' âà mirandîi nihil 'm ck effèobfcœnS,et turpe, ut in Alcorano Mabumetis,cr apudgentiu uates:nihil a-nile,delyru,blaß^hmti ut in Thalmud lutieoru, amp;nbsp;apud pleropji philofophos • In expoßtioneautö eorîé qu£ Chri^M uel dixerit uel egerit, eadè admirabili tas maieHatis quæ m cæteris/eu potins amplior cr fubümior.'Natn Dei ratio cr filius naturd ßbi honù nis alßimpßt,qua uelut inSirutnéto uteretur noRrte do{irin£,exempli,redemptionis,quo peraëlo iTtune rc uoluit eam oculis humanisfubducere,neibi antor fuorum ßfleretjfed tranßrctad diiànitaté.Quocir' ca ut mantß^ü omnibus ßeret opus hoc Christ ctx^ leflceßc,nonterren!i:ad Deum ^eäare, non'mres mundi haiuside Chriêli maioribus modice memora-runtycontenti/olum oßendiße, reßrre iüivm genus fuwm in Pibraham ZX Dauidëy quibus er at priuatint pronüfßis. Df Wdtre auté q pauca ƒ at de qua mu' tre,q digna, ut de ilia longé plurima mandarentur menwritefipfe porro matrë er ßatres fuos afßrma-uit, qui patris fui caleflis uoluntati iußis^ obedi^ renk

renf.iwnrepudians quos habcretex fMguine, jedit lös potiores fibi dacens^qui perf^iritü nccederent: 4tqi adeà cSj'an^uinei qui tüü funt fecuti, n5 pr^lati f int alijs nexii corporis,fed cognationeff)iritiK,hoc eil exccüëtiauirtutü.De ipfo autë Chriîlo nihil rC' tuleruiH qiM effetliittura,qunß,cie,quAßrma, quti uoce,qiio modo indi{eretur,tncederet,cjfet,biberet, quiefceret,qti£folent rerufcriptores etiam de uirit mediocrib.memori£ poüeroru tradere: eoq; dccura tiusdc fubtilius,quu proprie deillii fufcipiunt narra tioncm.qitod altißimo Dei cofilio ejfedü ea,ne qu£ derebus filij Dei corporalib.haberemus,ea putaren turfumma.cr abfolutißima, er i» rebut neutris ac 'indifferenttbiispropefola,ßc uciHri,fic comedere, Mt b£c uel iUaßc loqußßc ingredi. ïnde quäta ilUi obferuandis, er quam accurata fuperâitio, quant placeretfibiquißc ageref.er eo magit,ßeffentßbi naturalia, ut cognationé uideretur habere aliquant cumfilio Dei.qu£ curanegligentiä eorum importa ret,qu£ uerè futit Deo grata : qua plané ßßeretur 'm honune,n5 tranßreturad Deü. Niciam Athénien femducè ßrütmanumififfeferuü, quëdicerëtBac-cho effeßmiUitafluseä fcilicet religione, quodne^ ßs exiAimaret mortaliferuire,quißmilitudine habe ret cum immortali. duid ßeret inter nos de ijs qui Chriüûßcie uel uit£ ailionibus naturalibus rejrr-nnttüec uicijVmt deeffetK,utfunthomiim uariacr pugnan^

pugttMia iudidii-.qui r« lUdf Chrifti non putarcnt tffe fummM et perfräißimtictinde cjfenßo de Chri' nihd eA humants cr angelicts mètibM pcüi leittiui.l:iihilfcripferuntprorfum quadnoRra non reßmt cogiwfci,nihilomßerZt quodreßrret. nam quicquid è re noùra eft nos ftire,euangelijs eft expli catum:curiofa,hoc eii qutc adfalutë noflram non ft, ciumt, pratermißa funt.Et hac omnia non tradant tanquä encomiü,ßed narrationismodo purè,fimpli'' citer,nudè-.ex qua proptißimum fit iudicare, ilium cr uiriimt fttifte optimZ,cr DeumipfumI ummuac prtepotentc.Quibiis de caufisetrationibus hocpof fum alßrmare,no minus audader qu'am uerèiSi cutt dahumanafiapientia coftiiraret,uthi3minë aliqucm Dr«m cfte uellet od endere, et et us opera or dida di uina.fmgeretq^de illo homine quicquid animo eftet cclkbicu.c^y i-» id quodfinxiffet adhiberetorationis cultum,diftercndi tiim,et acumé rationü,non poftet tarnen Euangcliuunum quale cd nodrum copo ne^ re,hoc eft confcribere,quo id poßit eumci ac perfua deri,quemadtnodü Euangclido; noftri ftceruntfolo historia: comextu,detradis quibuftuq^ human£fa picntiieuiriiiis atq^ crnamentis.Eiocucrô utproft^ nis atq; impcritis firtafte uideaturmcredibile,au-notißatisprobaitle,qu'fquistarnen altiusm Euan,-geiij ßcnßa pC'-Ktrarit, ftctlc mihi aftentictur.Homcf rusfinxitarbitrio fteJm Achilieoptimi ftu pr'meipis

feu imperatoris efpgiem, 'm Vlyjje uiri pmdetuißi' mr.quid exijt^Achiüem ficit f^uum, fanguinarium, mmanein,Mumitnum:vlyßana^utwm,fraudulen ttvm,menditce.'XencphonCyrwm tnaiorem ad ima ginem,ut 'mquit Cicero, iulii ac moderati imperij: tt dixit quceuoluit,qu£ omnes fciebät 'm rege iUum Hon copetere.quid tandë protulitiprmcipê beUacëi leUa ex bellisferentë^rtium pacis uel oblitu, uel ne gltgentë. Philo^ratiis Atticus rhetor Apoüoniü Tia tteum defcribit 'm odium ChriSli,uirii diuinitate pie num:qua narratione nihil eH ßbuloßus,'mconAan~ tiusmthil Ù mente omni cr rations 'manius.cf pro' firt tandem nobts magu uanißimü, arrogantißimüi çy iaüantißimum . cuius mendacia er dementiam quum Eufebius Cefarienfis panels uerbls pateßeit, tum nemini fano non eüßtcillimü perßiccre. Sed ad faniores redeamus.na Philo^rato illâfcribëti nemo eA tarn abfurdo iudicio,qui no 'mtelligat mentë ont nino et fanitatë deßifße. Plato rëpub. eA comentus, irrijamatqi explofaab omnib. Mûws Cretëfis leges fuas à loue fe accepißefinxit^Lycurgus Lacedemo^ niusab Apottine:qu£aPlatone,Ariflotele,et maxi' mis quibufq^ philofophis juiK reprehëfe ac coßta^ t£.Ctceroipfereip.iull£aclegitim£imaginc,qua' id£äab marepubRo.ueterc nuatuatus efl,qu£ ßteritper beUa Punica, er paulo ante : qua ciuitate tuiHa itnquäßdt pofl hominü memoria 'miquius,aut certè

eertc turbulentie inflituta. At qui uiri hlt;ec fingC' bantfquibe ingenijs, qui eruditione,prudëtid,ftt cundiatfed apparebutprotine huminuef]è ope, hoc ejt dcbile^çx ruinofum. Hicundiquereleet ars O' conßliumDei. ldemM..Tuüie qui cura, qui inxictite iniini,quinti molitione confecntu rum fe iit memoriimfiline, omniumq; exceUeMitc ingeniorum o'l‘(tinii,tnonumentiseffè ilurum,ut pro dei hibeituriqui folicitudine fcri' bit id Atticum,ut igerßbi emitur loco celebri,in quo finum extruitur Tullioltefduid fequutu eß? Scripßt libros duos de morte filice, quibe, ut crc' dibile eß,proßifis ingenij illie tinti timq; in di' cendo exercititi opibe,ârgumëtis,fchemitis, cul tu O ornitu ontionis conate eßperfuidere po-ilerititi,Tulliolim eße dam. ßed inepti pitris i' niles Iichryme,0'lt;:ont^eutumßigile priefentes polleri^ deriferunt. Rcdame iim idlibros om nes ficroSjUeteres ic nouos. Prineeps o’ aput et reguli diuinorum oriculorum,o ßilutißr£ ic ne. ceßiriit uerititis eß Chrißi Puingeliu,quo c£tcri [icri libri omnes cenfentur, oprecium iccipiut, tim ueteris inßruinenti,quim noui. Epillol£ ipo ßolicte uelut explicitio qeedim ßunt aliquot fen' tentiiTum Euingelij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßißor expoßtio

per ßiiritum finäum diciiti,ut eie ßirite doólri fiimEuingelio conßrmem O' conß)nim,ß:uut

aptitn dica^umm atque eanäem in apoüolii inci^ --piamii^ deprehenJcre agnofcere.Aäa apoflo' lorum primumejl æâificiuin ßtrgens fuperChri' ili ßindamcntum.quod fequrns Ecclcßa imitetur^ quoad peragatur ædificium hoc iir reditu Homi' ni, quantum quidem fieri poßit per tempora, rc' ^iones,cr ftatum eccleßarum. Hi omnesfuntlibri foederii padiiq; Hei cum hominibut ,quod te^lO' mentum Hebraica loquendi proprietate nomina' tur.eßenimfoedut diuinæ mifericordiic,crrci:on ciliationis eim cum humanogenere. Vetut inüru' mentumhuiut confoederationii umbras continet tius corporis,quod eft in nouo explicatum, atque oilenfum. Nouum enim ad cognitionem apertant ueritatiseft datum, uetus autemad preeparatio' nem noui, ut haberent homines in nodie illa,quQ' ad fol oriretur, doftrind cultus diuini,)feculatio' nemrerum altißimarum fub caligine infimarum htentem, exempla Hei bonitatis ad fiduciam,zr magtiitudinis ac feueritatis eins ad timorem,ut UO' gicrftigitiui timoré tanquam iniedis compedi' bus detinerentur : ne uero dejferarent, parata eß fent Ulis tot operamiferationum illius. inuetere ferma eft fententiie puerorum, in nouo autem uirorum. Tametßinterdum Chridus loquutused difcipuhs fuis, nempe adhuc iiidxis, Jud^orunt uerbis, ac mcre,de)nenfts in lt;eterna beutitudinef

tpulis G!' conMuio,ttliisq; ciuftnodi nontiuUitf licet perpaucif. Form:tlgt;at fcilicet Dontinm puc' ros fuos pueriliter primum,nec uoluit eos ad pk' num per/ëéiumj; do iirina; perducerr^ut fùlgor ib lis ueritatis proponeretur ante oculos, quoad ab' foluto humante uita^decurfu tantam iamautbori' tatem apud iiïorum animos parafjèt, utf^lendo' rem ilium ingentiummyfleriorumintueri crcU' perent zy inciperëtpoffe. lUe quidem femina uni' uerfæueritatisO’funibe doëlrina: inittorumpC' doribus iecerat : qu£ illi paru à primo inteUigen' tes,edodi moxab eodemj^iritu Chrifli, manifi' flô funt poflea intuiti. üon attulit ]jgt;iritus fandus nouam apodolis dodrinam,fèd explicationem ac ceptte,de quo fumus antea loquuti. Homo rations ac mente pra:ditus,ad dif eipUnas cultum^ animi fadus,aptiisq-,difciplina aliqua indiget,ne ocio ac fituuisillaanimiaduoßßimaobtorpefcat. Ai peritias difciplinasq^nonßunt omnes eodemmo' do appoßti : alij alij^s uel tenentur,uel ßint deditL unaejiqu£uniuerjo hominum generi congruité neceffaria uidelicet. t^eeeßarium uoco,ßne quo uiuere ac tueri ßenon poßit. J:^am quetnadmodunt ad corp oris uitam,etiamß artes adiones^ omnes hominiadimM,tumilla omnia qu£ uel deleda' tioni funt, uelutiiitati comparata, alimentum certiut relinquis eß neceßum,ßmodouis eum

uiuere ; ßc um eß difciplim, uniK animi cultutf ßne quo animi uita non poßit ßtlciri, propagariy quum abßque reliqui'S un iuerßs poßit.ea ctrtè ars,quabomopoft uitamhanc corporis breuißi' mam,alter am lilam leternitatis conßequitur,?:^ ß' nem ilium ad quem ex bonitate autoris fui eft con' ditus. K£c eft fcictia colendi Dei,quie pietas nucu patur. ea uero libris diuini feederss explicata eft. Qua pietatequoniamhomo plus indiget,quàm ci bo,bonitasillacr‘benignitas eiusqui cibum prO' uidit ac parauit,non neglexit,quod tanto erat ma gis conducibile ac neceftarium. Ea enim eft Dei bo nitis GT fapientia,ut nemo dubitare poßit,quin et iUe proftiiciat noßris neeeßitatibus,^}' remedium iÜarumßtab eo. Qu£ergouel deledamentorum funt difciplin£,uel ornamenti,uel ufus huius tem' porariftac ftigacißimiftngenijs funt hominum in' quißta,z:r tradita,fluxaatque incert£ authorita' tis.Hocueroquod certum eße oportet,ßnequo falui effenon poßtmus,Dei effe par fuit, cuius fo' pienti£infinit£,necfalf£,nec faüentis authori' tas certa,indubitata,firmißima eft. Eundari ergo conueniebat fuper immobilitatem £tern£ uerita' tis:quod niß ejjèt ftabile, grauißima confequerc' tur perturbatio, cr pernicies acerbißima. Ç^UO' propter quifquis facris Uteris detrahit, quifquis eis derogat, detrahit ac derogat bonitati acbeni'

gnitatiDei,fiducie atque dtnori ergdiUumno-{b-o,idefi faluti cr bono noüro fupremo zs- uni^ CO,hdud aliter cogitans autfaciens,quàmfi quis ingraui crpericulofomorbo unicatn medicina à fapietißimo zx amicißimo medico oblatam,uel tanquam noxiam calumniaretur, uel tanquaia inutileßgt;erneret aç reßttaret. Tametphocquod tantopere nobis expedit firmum eße,certum,ftlt;t bile,liquidum,plurimifunt qui ud maliciacon' cutcreatque exagitare tentant,uel errore obfcU' rant,ç^ obruunt tenebris, ut inter tot conantes deprauarepericlitetur ingenij nollri imperitia atque infirmitas. ^iufdem bonitos qui ilia diHO' uit fan (lis fuis,reliquit normamcrlucernam dU' ratura ufq; ad extremü æui huius,qute dux ßt no bis in tenebris,Cf in dubijs atq^ incertis menfura. Eauero eßEccleßa,cuiin teternumprteßcitma' giürum Cf dudorem jfiritumfuum, ut per itlius regimen uereßtEccleßa ( quemadmodum Paulus ait)columnacf ßtndamentum ueritatis. ïÜa fcru tatur, examinai, expendit librosmyfticos, pro' bat aut reprobatßngula uerborum fenfdrumq; perj^iritum fan{ium,alioqui conßtßßimafeque' returrerum omnium perturbatio. Eccleßauero folos libros illos qui in facro ccntinentur cano' ne, tanquamfalutinoflr£ neceffarios recepitatq; approbauit,quoniameorumauthores jfiritu Dei

àiâante fcripßff'e,ab eoäem iÜo f^iritu efl edoilit. multos alios comprobauit,ut utiles,non tarnen, ne ceßärios,de quorum f^iritu incerta efi:qui etiam ßmagiftcriofacri ßiiritusßnt in fcribendo uß,i quo ßunt dona omnia ßm{la,non tarnen ea ßiiritus in hoc diil:auit,ut ueüet aut perpétua eße, aut ont tiibus ad ßalutem immortalem neceßaria.

ACcedamusiam propius ad aila cruitatit leßa Chriüi, ut intcUigantomnes, diuino eamßiiße conßlio reäam,nec conueniße aliter in iUa quicquam fieri, nec humanas omnes cogitatio nes meliorem ßilutis rationê firmam^ poße inuc' nire. Primum omnium poterat ßbi Tiominus cor^ pus nouumomnino c terra confingere, quale A^ dte.fied qui charitate noüri adduiius in tcrram dc' fcenderat, fanguine cognatione uoluitnobi' fcum iungi,quum ad maiorem inter nos çy ipßm conciliandamgratiam,tum ut uerius peccatum in fe ipfo deler et, quodinfixum carni noflrlt;eadhie' rebat : ad exemplum quoque noftrum , quod uali' dius eil in eo,qui homo à natura cieterorum homi tiumnon dißirret. ïtaque eleäa eß uirgo de tribu Juda,GT familia Dauid,Kiaria,qute ChriHum'Do minumpareret, non dubium quin magnitudine uirtutum ad tantum munuf eueila. üam cui facub tat

tlt;« erat deligendi ex omnibus guam uellet,dubitan dum non eß.,quo minus earn delegerit, qu£ omni uirtutum zy pietutis genere effet pra;ftantißimlt;t^ nempe ßbi quantum fieri poterat ftmiüimd. îî£c de/fonfita er at iofepho,eiufdem tribus etfamiliie uiro,utcujtos eßet uirginis, zy fexusinfirmi. in ^uo non cdjiitati modo uirginis eß proßgt;e{lu,fei etiamfdmje,nequit extra coniugium puerumnO' tumßatimut ddulterinumabominaretur. SediUi antehumanM nuptias admirabilem ilium homi-nemconcepit,infciiiprorfumuiri. Ham qui ai teiiificationcm ueniebat totius integritatis, non decebat hunc integritatem inmatredi/Joluere ac uiolare. tumadfignificationem jfiritalis nosh-iC regenerationis. Sicut enim de uirgine matre nafd turno^um caput, itazy nos de uirgine renafci^ mur Eccleßa. Et deffonfatafuit uirgo t/iaria,itt hoc quoqueßmilts Eccleßie, quts zy uirgo eß zy jfonfa.Virgini myßeriüeßab angelo declaratu, Qitàmconfentaneum erat rem tantam ab angelo nunciari,quando minores olimres patribusnuU' ciabardur per angelos. Virginem quoque id non ignorare decens erat, ne intumefcente, ignota de caußa,utero,pauore percelleretur conßßßimo, 'Et ad uirgincm par erat mitti angelumßmilis con ditionis,ac proxima;:ad hiec,ut fciretnon rem agi uulgarfqn£ ßc coclitusdenunciaretur. lofephut

quot;î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T 4

ijuunt dd cotifpeilum increfcentii ^/lariæ uteri ferturbdretur,ddmonitMe]idiuinitiK, quid rei Dominuf pardrethumanogeneri. Udqueuir per omnia cr iu{iMG^piui,reliquo omni tempore db fiinuit db ed,nibilq; ßtit dliud in domo,qudm præ textui fdmæ uirginii, miniRer infirmi fexui,^^“ teneræ ætatis pueri. Hon efl quod quifqudm con' tinentiam hdnc ïofephi cr Mdrite miretur : ficc' runt hoc idem multa coniugumparid,qu£ memo ri£flintproditd, uelutJulianui martyr crBafl' lid, Chryfldnthui Daria Alexandrini, Henri' CM C£fltr cr Sinegunda, Amos ,t/lalchiK, çrdlij penèinnumeri, qui literarum monumentis non flint mandati. Exemplum yidri£ peperit imitatio nem,imitdtio confirmât fidem exempli, ut quia ficerunt illi maximi, ad faciendum incitati flnt minores : zy quia hi fleer unt, non dubitetur de il lis. Quod fl in minor ibus caußisconüdt fides,cur in maioribus h£rebitur ƒ ueriflmilius efl potuiffl id contingere in matre Chriili, quam in uxoribus feruorum. Siue id erat lofepho iam turn, quum il' lam flbi deffonderet,fixum deilinatum animo, non commifcerifamin£,fed ab eius contailu con feruare fepurum,utDeus cuius conflliu adgraU' de illud arcanum deducebat uirginem,talem illiflo cium dpplicarit, qui iUi ut inuita omni,flc in propofltoanimijejflt concors. Siueilie uirreli'

giofui horrore diuintc maieilatis., non aufmeß turpitudinem in locum fdcrum inßrre, in templS uidelicet longé guùmillud îîierofolymorum fait' élius cr facratiu^.Siueutrunqueefl, G!quot; propoß' tumßrmauit occdßo. PhilippumM.acedonilt;£re' gem memoriie traditum eß, quum hab er et perfua fum,Apollincm draconis imaginecum uxore fua Glympiade cubuiffe, non eß deinceps ad earn aU' fits accedere. Giuiddam de Platone Athenienß baud abßinile accepimus : nißßrtc hoc de 'Philip po,^^' Platonispâtre,ßt credibile, non ßtde lO' fepho: nbsp;nbsp;ualidiorßt apudflultorum animos fu'

perßitio, quàmreligiouera apud fapientes ; umbra: pietatis apud impios, lt;juàm apud pios fo' lida ipfa nbsp;nbsp;uera. Sed certé leuißimum erat numi'

ni,matrem conferuare integram. Deßionfam aU' tem’eße Dominus uoluit uirgineminoluit enimex infamata nafci matre : maluit aliquos de origine fua, quàm de matris pudicitia dubitare. Quippe originem ipfe fuam magnitudine atque admirabb litate operum facilé erat afferturiK atque appro' baturus. J:iitori autem uirginis non conueniebat, ullam prorfus quantumuis leuemmaculam aßgt;er' gi : qua: res puellarem animum fuprà quàm diet poteß conturbalfet,Qr conßidiffet. Quid,quod if qui filium loßphifaciunt Dominum, ut ïudaicut jùror ac rabies j Marilt;e caßitatem nonputantfe

^cufare, ut ^uie nihil cenfeatur ficilfe contra k' geni : qui uero de uirgiiie male fenßjjent, etiant Christi infamaßent originem. ita uirginis dedecut (otnmune juilfet ambobm. De Chrijii uero pâtre dubitatio nuüam alterutri parit ignominiam,qui4 nihil exiHimatur commiffum contra legem coU' iugij. 'Pertinet hoc quoque ad exemplum Bccle^ fite,nealiief(ieminte opinionem defenegligant, tanquamin hoc matris Domini fui non dißimi' les y qu£ de pudicitia male audiuiffent. CtetC' rùm ex inatre fine pâtre nafci, grandi hoc myRc' riononcarebat. Alioqui curfiiifièt turpius pa^ trem habere quàm matremycu praûanttor fit uir, quàmfceminai Sed nefas erat, ut homo quifquà di ceretur eius pater,quipatrëhaberet Deum.Theo logia poëtarum ex antiquißimis auditionibus pro fiëla, mineruam refirt ïouis filiam,ex cerebro il-liusnatam, xfiXTo^a, hoc ejiDeifapientiam : esquot; quot;Ëacchum, id eft mundum hune, ex louis crure, quiceftiiïiiis pars infima: cr 'Vulcanum ex fola iunonegeßtum, qu£ eft Chrifti humo' nitas. Partuappropinquante, edixit CtefarAu^ guftus,qui turn orbi Romano imperabat,ut in fua quifque âuitate cenferetur,undeefièt iUiorigo. quum queelfent iUi familits Dauidicæ ,-Bethlee' ■mnmue»erut,antiquamilliusgentis patriam. ciiwn iiwenirentlocii in dinerforioj rçdnndante

ibimultittidineilliiKfamiUte,qute eadem de caufo CÓ contienerâti peperitMaria filium fuutn Chri' flum ïefum,o{lauo Calcn.]anuarias:cr‘pannii iti' ttolutumreclin'auit inprtcfepi. Senfît ftatimiit'e fansfrigia inopiam, hoc efl incommoda eiui natur ie,quam fumpfifjèt. Angeli cumgrandi è cœ lo ßgt;lendore,parcores ad gratulationem inuitant nati numinis. SteUa uerô magos eódemadduxit^ Adludceospaßores angeli mittuntur, quiaUo' quijs angelicii elfent aß'ueti. Magri autem gentili but ß angelus eß(:tloquutus,ßif^icionem pricbuif, fet dæmonij : h£c enim loqui or uerfari confueue runt'cumgentilibui,’non angeli lucri. itaque de cœlo eisßgnum oßenditur manißflum, ç^pro' pter ipfos, nempe homines in rerum cœleflium perß:rutatione uerfante5:funt enim apud Aßyr^ OS magi,quodphilofophi apud Griecos, er pro^ pter rem ipfam,ne terrenu^aut ex hoc elemcntari miido négocia eße crederëtfidccelefle et diuinit^ t um etiam nouie rationts, ßeciei, decoris flellam,-nouum mundo natum numen feirent portendere, homines in cognitione ccelorum z;- nature to^ tius excrcitati. Sed altius contemplantes, quideß hoc totum aliud,quam de populo ludaico aceeß furos ad Chriüi adorationem zx cultum paSlo.^. res, hoc efl homines ßmplices ac rudes, eos'que lEccleßa; paüorcs fiiturosf de ^tionibiK uer»

magos, hoc efl fapienti£ afflilatores,homines mi gno ingenio ac doéiritMprim Judteos uentU' ros,hinc gentes : utrofque autem d cœleûi lumine adduélos. Et id migorum ingrefjum turbatum trepiditum eflè Hierofolyinii, flue zelo, quod in gratiam Dei recipereiitur gentes : flue admirutio' ne multipUcdtionis Eccleflaiquorum utrunque in Adis Apodolor urn legimus. Attenté conflderate flnguU. nant flcuti à prindpio præmonuiynuUum uerbum uacat grandi myderio . Circunciditur puer folutuslege,çrudpurificationis flolemnead ducitur,mundus ipfle,quiq; alios omnes erat pur' gaturm: ut doceat nos patrijs legibus obedire,nec cuiquaniuelquerimonite,uelfuj^icionilocumfa' ceret. Imponitur ei nomen rei congruens leflus., hoc efl quod nos feruatorem poflumus di' cere. EexauteinHerodes,quumflàmagtsfru-drutum uidit,timens fuccejjôrem regni,occidi iuf fit puer os omnes Eethleemiticos intra bimatum, in quibus cr filius efl eius comprehenflis. quod Au gudus Clt;efar quum cognouit, ioco notauit immU' nitatem : Satius ejflt, inquit,Herodis porcum efli quàmfilium.alludens ad ïudaicum ritum,quo por cinam effè uetabantur. Rfm jJMgzww, admirabi-lem,metuendam flbi uidifle atque audiuifli de ma' gis Herodem oportet,ob qtlam nihil fit cundatus fieuitiem non K dues folum tantam exercere.

DE VER. FIDEI LIB. II. 30» fed infuumquoqtiefilium naturalem.Adhatic de^ uitandam cladem angeli monitu lofephus in Aegy ptumcum pueroe^rtnatrefeceßit.Docetnos Do miniM,perfequutiones,quoad falua iu^litia cr pi' etate licuerit,defogere : or per chriüipueri per fequutionem y nafcentis Chriüi Idccleßie perfc' quutio denotatur. Quarebat Kerodes Chri^um, utoccideret : at ii euaßt, iugulati ßint infantes, flofcuU martyrij.Vbi uerô accepißet Jofephus, fa taeßeHerodem deßin{lum,angeli iußtiin Gali' læamreuertit.Duodecimo atatis futcanno reman ßt in templo,infc!ß matre er lofepho : er contu litcummagijiris Hebraorum de legeerMeßia^ quod nie maximis de caußis fielt, primum ut pate faceret fe iam tum ad quid uenißetfeire, er qult;e àpatremandataaccepißet: erfuppetcre ßbi,fi docere uoluißet,fapientiam: nectemerè autfubi' toadingentia operadeleélumac afeitum, ut MO' fen,er alios permultos, nec firtuito in idmunus docendi incidißi : ideoq; er in eius ortu tot funt édita prodigia,ut iam tum feiretur hunc eße iHum à Deo ad mundi reparationem eleélum, deüina' tum,miß'um.'Vfquead annum triceßmum,nihille gimws egiffi Dominum publice,non docuiße, non ßgnis er portentis diuinitatls fuiC maieSatem dC' texißiinon minoribushiec ,nec paucioribus de eaußis,quäm reliqtta omnia.ne ß 4 puero tantail' la

Utam^ue ftupendaefjèntaila, ßtf^eild ßiil]ent qii.implurimi5,i(li}s atitrfMtibus zx äbominan' tibutitelutmiigicii,alijs irridentibiu criUudeti' tibiiitMqu.impiimlM: er ad pofleros dimxMp fet fuj^icio, ne temeré ßiif]ent lUa d præfentibuf ttcceptxatejuedpprobMd.O'db^c fublatinßiijjet immxturo tempore, nempepriufquxmplenc dO' cuißet, priufqium mxtnrnmiui exemplum potU' ijjit relinquere : ne quit res mxgnxs ante iußum eetxtis tempiK nggrederetur dgcrc. Deniquede' cebxt amplititudinem txnti officij, utduiroex' erceretur. Etquihucuenerat exemplum aÜdtU' rus omnibus, omnem uiuendi rationem legitimxm quidem expreßit, auäerdm,er foliturixm, er, comem, er ciuilem : nec ße txmen opificio uUt, ueldrtiaddixit. iUdenimuitiegenerduirum bo' num,qM que multis ßtin commune proßiturus, obire congruit,artes dut opificia non item. 7r.£' tiidebat etidmßiturum,ut fi qua effet ußus drte,exi flerent plurimi qui earn arriperent, conßitucn' tes in eo pietdtem. Hoc ergo deuitauit, quod imi-tati effent multi cumddmno. Prius iüud dlterunt non deuitauit, cuius imitatio atque expreßio ni' hiladfèrretincommodi. Seruauitperpetuamcd' ftitdtem ,neque uxorem duxit. no n erat fas eum habere fßonßam mulierem,cui defponfata effèt.Ec fleßOiCui ßngul« noüra anima; : necgignerecor pora'

fortditer liberos,qui tot gigneret quotidie Jjgt;iri^ tdliter.Decebtit quoquehontinemf^iritakm cafii tM,cr mundicies corporis, Adde quôd uenerat ut homines non terrenes faceret,fed cale fies: cz contagio liberaret carnis,dd caleâem puritatent cr wunrfjcicm traduHos. Poflremô noluit difcri' men aliquodinter foboîem naturalem çr adopta' tamrelinquere, omnes uoluit ßiiritaliter crcare: utfciant omnes adgr atiam fe atq; adoptonem hæ reditatis filij Dei pertinere,nô ad natur ont. Quii trgOjdicataliquis,exemplum'nep rtcbetonuiibut ut calibes uiuant çr cajiiiPræbet certè,quantum quifiji poteß conßequi.ßed quemadmodum ipfe idc de caßitate dixit,t^on omnes capiunt uerbu hoc, nißquibus eß calitus à pâtre conceßtim. încurrut inuitam uniufcuiufquemultatemerè cr ßrtuite, multaalienoadaconßUo,multa priora àpoüc' rioribus conßlijs cf rationibus aliéna atque con' traria. Vitam Domininoßri ßquisuelcundam contempletur,uel per partes, inteüigettotam eße conßlio zrdudua(iamßuoipßiis,hoc eß diuino, er Uberrima eiusuoluntate,adeo omnia fände ty-fapienter funt ada, er prima cum medijs, media • cumpoßremisconfentiunt-.utappareatab eadem mente inßituta ßiiße fuperiora,a qua etiafequen' tia. Principio natiuitas ipfa,quc non eß in manu Hofeentium , in Domino noflro quam confotia

cum au^eritate totiui uit£ î media bruma, de nO' He,in exiguo ^^frigido of)pidulo,atque in eo non in diuerforio,fed in cafa ueltuguriolo^z^r reclimt tiis in præfepi. ïn eadem natiuitate, ficutinreli' qua uita,animaduertere eft humilitatem terrenam cummaieilateacgloria coeleHi coniunaam,hoc eft hominem cum Deo. ad præfepe,winter paHo res cantant minidirant mentes ill£ cceledles : fummittuntfe magi,hoc eftmundi fapientia. Nd-to Domino continuo aduerftts eum confturgitper' fequutio,(^ pro eo timor ac terror,or eius cudio' dumftiga trepidatio. hinc C£des infantium ab 'Heroderegefafta,dum Chridlus qu£rttur utop' primatur. Quidconftrmius,autqu£expreftior imago turn uit£ eius, turn Chridliinftta Ecclefta nafcentistConftiiratur à potentia mundana aduer fus Chridlum Domini, occidutur martyres àprin cipibus O“ regibus molientibus chridlumoppri' mere. Chridlusautemfubdudlus eft àparentibus, hoc eft à patre fuo,pofttus in tuto,coUocatus fcili^ cet in caelis ad dexteram ipftus. Vropter puerum madlantur pueri,propter uirum uiri,propter in^ nocenteminnocentes. Offrrtur templo,pr£dloib liadfttntteftimoniafandiorum, cy non minus foe-min£ quim uiri. Quo autem conftlio ignarispa' rentibus in tcmplo remanferit, quàm proftindo et itdmirabiliipaulo antea explicaui.lam ueroper to

DE VER. FIDEI LIB. II. jo; tamuitamnihileumpoUèdi/Jè legimtK ex ijsiju^c bona nominantur^nonagrum,non uillam, nonpe cuniam^non domicilium uel fuum uel conduélitiu. Non decebdt ilium aliquid habere pcculiare,cuiut ejjèntuniuerfa.dcneueflem cjuidein habuijjèt,fi décoré potuijjèt inter homines uerfari nudiis. Cuius conßlij ßtit poffe præüare, ne quid ab or' tu ad interitum fuum poßideret. i^on défunt, quiadultaatateabijciuntàfe procurationem çr poßeßioncm rerum omnium uitie : hitamen ali' quid aliquando habuerunt. Kihil autem unquam habuifènon emptum,non donatum,non reliilum, non condu{lum,iam inde ab ipfa infantia adextre muni uitæ diem,ac ne in morte quidem fepulturà, certißiit conßlij, quod uit am tot am moder ar etur. Ciuidilia,quod nee uüam uitlt;e artem aut opificiïi exercuit, nullum habuitnee magiUrum peritiæ, neque adionum uel admonitorem uel confultorë, quod adulti quidem preedare ßrtaßis poßmt,quia ita placet : in puero autem quantum efl,non dedtt dum eße à matre, à iofpho, à propinquis ad ali' quod opificium, aut ad liter.is ? neminem in Galt' la;a extitiß'e,qui uel ex coniundionefanguinis,uel ex publico munere, uel ex curioßtate recïperet puer urn edocendum t neminem qui adulto iam cr confirmato confuleret, quxfado eßint opus, cu' iusadmonitioniilleaufcultaret.imó contrà ß quis

o6 IOAN. LOD. VIVIS tentdbat monerejn contrdrium moncbat eim rei, qudmcxéquincgocio iüiui diuino cöueniret,eo^; fèueréitbipfo repellebatur : quod eft annotare in fdcrd Euangelij leilicne. lgt;ion utiqùe fùifjètnefdf doceri hominem ab homme, ç;- admonert,cr eon ßlium capere. Ham Mofes, cui Deus loquutiif eft,cr lege ac fapientiä dedit, tum à facerdotibui Aegyptijs eft inilitutui,tuadmonitus à ßocero,Qr conßliiiaccepitä fenioribm tßael.Sedgrande ne' foi erat,Deifjpientià ab humanis tenebris uel dO' ccri,uel etiam quantumuU leuiter admoneri.

OKßts dutem docere,initium difciplime ßue fumpßt à reßtdtione receptorum errorie, de opibtis,de uoluptatibus, honore, dignitdtibus, gratia, potentid:cjuie omnia /fernere fuos,ac pro nihilo exiftimare iußit,tdnlt;}uam fluxa, udna,coni mentitid,breuiperitura. Caput dodtrinæfuæc;' ßindamentum uniuerße ßt£ pietatis, amorem eße dixit erga D ckjb nbsp;nbsp;homines, in quo oßendit ho'

mini,quis eßet finis cx exitus bonoru omnium,CT quemadmofitm petedus. Amor enim Dei quid not lungit Deo beatißimo, beatos eßicit. Amori ergd Deum amores rerum iHdrum oßiciunt, inter quie uerßamur. minus enim dmdt ßnguld,qui dmdtplu' ratcrfenfusufuautuoluptate rerum nwndibu'

DE VER. FIDEI LIB. H. joy iuj c jï-crio w delinitia,i rerum altiorum ctmoribm itnentem^uafimanuinieiiaretrahit. Contemneti' difunt igitur hlt;ec qu£ uidemui (y contreHamuSt fîunitierfum Amorem no^umin eo quodopor' tttcoUocAre cupimiK: tioneft cbAritAsnoSirA in res p!lires partienda, qii£ Ma ipfx adeàeflexi' gUA.Chrifliergo difliplina fliit hteCyOmniAÜAef' feÀnobispoflidenda çj flimenda,neinanimum pénétrent : non debere uoluntdtem dd fl peUicc' re,qu£præflntitantumneceflitatiflruiunt, er fubinde nos à c ura ceternitatis abflrahunt: cui cit r£ quicquid noceret, rcflindi atqueabijci imper A uit, opes,honor es, amicos, parentes, c^libe' ros, fi efiit necelfl, cr proprium corpus, quic' quid earn adiuuaret, aflifli er amplefli, fbbric' tatem, patientiam, tolerantiam,dnimi £quitA' tem. Ex Deiamore amor proximinaficitur, tan' quamfiUum nece/flrio amet, qui patrem. er e£' dem res utrique charitati fimul funt noxi£, atque Miles.Ex opum,er potenti£,er claritatis cupidi nibus nafluntur lites,rix£,iurgid,pugn£,c£dcs, odia.exillaru negleiiione quies,er pax,erdmici tia.'Vicifiim quoq^ magnum efl argumentum chd' ritatis Dei,charitas hominu. Ef quoniam quidem ad coeleflem iUum amorem fidi ac inflruóli fit' mus, uetatnos hie Cbriflus odijs er fimultatibui ft^ueflere.uuk amore iungi, utimmortalem iUain

uitam iam nunc incipiamus me.Utari. Neefolunt redamandum efje amicum,fed non habendum ini' tnicum odio : quod præceptum arduum nimis zx faéïu aßyerum inueterata: noftree confuetudini,U' numq; ex difficillimii Chri^ianlt;e pietatis. ¥raâ£ quidem cr corrupta natur £ [ententijs at que opi' nionibiK id uidetur. nam fenfui naturæ integræ, quam Dominum reüituit,nihil ejl probabiliiK,nec tequiui,nec faciliu^ failu. Quiequid ehim eftaffè' äum contra natura fu£ rationem atque habitum, prauum eft,diliortum,z^ in uitio. Mentis noürtc habitus eji, ut ad ueritatem direäa ßt femper, cT ßgt;ei.‘lans : u(jluntatis,ut ad amorem,charitatem,be neuolentià. Deprauata ergo efi mes,qu£ infalfum tendit: uoluntasitem praua, qua:ad maleuoleu' tiam Cf odium, eß enim odium uoluntatis diüor'. tio,zr quaß morbus quidam,ßcut mendaciu,men tis. Qk( ad errcre igitur,qui ad prauitatë,adpeC', catum ex humants peéioribus refeindendum uene rat,nondebebathunc tantum er tam graue omit' tere,ha:rens in potißima hominis parte,er pr£' i}antißima,quod etiam tale eßet,ut hominem aßue faceret contrariæ ui£,atque iüa eß qua in coelunt er‘id Deum ipfum peruenitur. At ßcis, lUe odit nie,er male uult mihi,male precatur, quacunque poteß nocet.Vis ergo,quia iüe eß malus, tu etiant malus eßeiVis infanire tu,quia ille infanitian fana

DE VER. FIDEI LIE. II. 309 bit ilium morbummorbui illiui i quaß nonßt fitii unum eße malum,uis eße duosiQuidßrioß' ui,guàm te arietare caput ad parietem,quia inimi cm tum arictat:an non hoc eß contra mente, contra rationem,contra iudiciu natura reiiafCbrifli D omini noflri uita conßrmis ßiit doiirina, admi rabilii, çr plané diuina. Nec poßedit uUas opes, nec ambijt,contentm tegmentii corp oris,çy uiélu indiemqu£ßto,qualifcunq; contigißet. Oblatum efl ei regnum,ßreuit reiecit, nuÛam uolupta-temunquameaptauit, nuüuminuita eius crimen, nulla criminis ßißicio uel leuißima,- inter tantam inuidiam cf odium. nuUi efl unquam aßentatus, nec loquutus adgratiam, flemper reélum ac ueru, etiamcum praßentißimo periculo or capitis di' f:rimine.Vel hUrthæ, qua ipß er dißeipulis eius minislrabat ey parabat cibum atq^ hoßitium,oßi cium Utagdalena pratulit,nullam aliam in rem in tenta,quàm ut ilium audiret. De modeüia ey- man ßietudine illius infinitum eßet dicere,quata aqua-nimitate e::r excepit ia^.is inß: contumelias, er pertulit quacunq; euenißent. neminimaledicenti rcmaledixit,nec mordente remomordit.Aßerius interdum increpauit uitia,non ßta caußa, ßed pu-blicaSmö eoru ipßorum quos ita obiurgaret, ut ni hu uel utilius ucl lenius eßet tali aßeritate. Hulli in eius fermone admifli ioci, nulli uel in diélis ucl

in fditislufw,omnMfemper(quoäDeü decebdt) feriaçrfiiiera. lAdgnitudinem ßidmcr patemié innos affi{lumpdteßcit,qu0din loquèdo cap tui fèillorumaccommodauit,cum quibus ageret. nee dixit quicqudin ad oftentationem fu£ fapientiæ : quodßcifjit,quifquis in tam nouis O' mtrabilibus prt£cepïis uit o; captajjèt authoritdtem o' ßdem: quodßcerüt Mdhumetes in Alcordno, Kdbini I« dlt;eortt in Thdlniud,O'philoßophigentiü. Quic-quiducro diccretur njundanum, Chriftusddnego cium fdlutis noflrterefirebdt, propter quod unie uenerdt. ut quu ndrrdrctur ei de Gdlillt;eis,quoru»i fdnguinem Pildtus mifeuerdt cum eoru fdcrificijs: O’ deododecimillis, quos ruind turris Silo cop' preß'erdtinö efl idoru cdfus mißerdtus,dut exeerd-tus impij hominis fd:uitid,fed erexitfuos dd melio rê mentc:Putdtis,inquit,nullos fltifli in Hits oppi dis peiores homines,qudm interflilos f itd o' uos omnes grdue exitiumdnet,ni reflpifcdtis. £tcuin rogdtuselj'et,dn liceret tudais,populo Dei, tribu tum Cæflri pcndere,homini profdno,oflenfo tri' buti numifmdte:Si Cd:fdri(inquit)redditis qua di citis effle Clt;eßdris,reddite Deo qua flint Dei.Inter rogdntibus quoq- fluperudcdned uelcuriofld,reflo dit profiiturdiut Petro de coditione mortis ïodU' nis eudngeliflte, O' difleipulis alijs de regno eins.

niri prtecipui, modiccipß de fe loquutur,ac promittuntjintcrdiiin quoqueplufquam oportet demiße : Chriüitt auteitt contrà,qui ampUßima et maxima de fedixit, CTcfl proßlßii. inter cetera autem,^uàd faliK effet hominum, miffa ccelitiK in terrai a pâtre : fe quoqtte ejfe Deum cumpa^ trefuo, qui cœlnmßt qt terramfabricatui. Sed homines decet de femodicc fentire ac loqtii, De« aero decet quii amp;nbsp;qnantiaßt nos docere. Homo de homine çy htunanis rebtis potefl iudicare : ey quantufcnnqueßtaliqui5,femper inuenietura' liui,qtiideeiuima^itudineac prceamp;antia queat cenfereac £ßimare. ïtaquequi defe eß loquutut moderate,po^eaqtid eß uirtas eim inteUeüa,ma' ior ac praßantior exißimatstr, ey modeßia iÜa in gloriam ei cedit tanto maioré,quanto prodit uir' tui inexpeüatior. De Deo aatem niß idem ipfe a' perte enunciet qui ßt,cy qudtui,quis omnino uet hominum uel angelorum id affequi ualeatac de' prehëdere f Ergo inprifcii eiui oraculiffunt ida, Ego Deus omnipotens,eyc. Et ex ÿs qui Chriûïi tantum uidebant,quotufquifque cfßt qui reputas E)ei magnitudinematq; exceUentiâ natur æ,hune hominem cernens, addud poßet, ut crederet

'Diumefjè fummumillum cromnipotentemt ïn quogruueimpëderetpericulum. üum Socratem^ Cr Senecam.Cf ¥latonem prieteriri non intelle' £los,ßne dumno or uëiura contingit gener is hu' muni : ut rieum non cognof :i nbsp;nbsp;ignoruri, quo

proficifcuntur tumingëtiuheneficia,omnibus pe^ riculoßßimum efl. incidit enim homo in ingruti' tudinem,non hubens benefldiiorigratiam : nee d' mdtutfMcflillum,4quonefl:it tot fle momentis ßngulisdcciperebeneficid: zr minus pdretpr£' cipientiflgnordns efle Deum. Deo dutem nihil efl opus honore or exi^imdtione ex modeflid fleut homini : nobis efl opus cultu illius, reuerentid,ti' more,chdritdte ex fcientid nbsp;nbsp;nbsp;cognitione poten'

the dc bonitdtis illius, quds nemo unqudmßcuti conueniret intueretur, niflilloipflo mon^rdnte. Itdque Chrihlus zt^in ßturum mdximd defezx fudEcclefldefl pollicitus,de quorum euentuecT' titscrdt.dlioquiintdinnouo tumq- ddmirdbiliin' flituto, tdmq; dcommuni hominum flenflu dbhor' renti, ß dliquid fdlflum ejfl fuifjet deprehenflim, rcliqudomni.'t tdnqium udnd zr fiélitid irrifliefl' fent,dc explofd. I« pr£ß;ns dutem Deum fle Deifi liü dixit : quod quid erdt flupendu, in eins rei con firmdtionëres quoq- edidit flupendds, que ilium Deo eflëdmicum decldrdrent,per quæ duthoritdx efl compdrdtd,utnon eflflet credibile tantu z/tum nefldrium

DE VER. FIDEI LIB. IL jij nefariumdefe menddcium talem hominem fùifjè diélurum. Additafunt autem ed prodigid,qute db dnimdduertentibui promptum efTct intcUigere db eo folo poffè cffici gui Dcik ej]et,duthor ZS“ do^ minus ndturie nbsp;nbsp;nbsp;tdnto intcUigerentur melius^ZT

crederentur certius, quo quis e/Jèt fdpientior, zx uiriumfdcultdtisq; ndiurto rerum confultior. In caatdte zir furditdte ndtis, uidedi z^ dudiendi U' fum non quem dmiferunt reddidit, fed Idrgitus eil omnino nouum.riedmbulduit fuper tumentes uii' dM,ut nos fuper foliddm terrum : imperduit uen^ tis,mdri,tempeildti,z^ pdruerunt dido. Expulit diemones ex humdnis corporibus, dbftulit leprü, roborduitmembrd^zrcompdges humdni corpO' ris diffgt;lutds,fdnduit omnegenus morborum. Red didit lucem zx uitdm mcrtuis. Multis modis mird' culum fuperdt potentidm ndturce : in ipfdddione^ ut folem fifti, uel retrodgi db occidente in oriens, lapidem uel hominis corpus toüi in cœlum, grdue indqudnondemergi: turn infubieélo ddionis, ut cdco reddi lumen, mortuo uitdm. lumen enim er uitdm ndturdpotefttribuere,fed non h is. In or di' ne quoque dc rdtione qud fit,ut repente fdndri (C' grum,fereno coelo ddri pluuidm,fubito fterni uen turn ztr mdre turbdtum : hinc iiidgente, ut homi' nemin/ficerehominum cogitdtus: uclin inilru' mento,ut luto fdndri ctccitatem. Omnis generis

add(unt d Chrido prodigia ,utßcui unum riim,Mfunt hominutn mentes diuerfißimie,uel fa ff edumeffet, uel non plené fdtisfdceret, addita futtt tarn ntultd cr udria, ut iam omnis dubitandi mdterid nbsp;nbsp;occaßoßt fublatd. Et cgit udrijs mo'

dis. dlids folo iuffu,ut fe oflenderet regem ndturit: alids inuocdtione pdtris,ut indicaret d quo hdbe' ret omnid,tum cdlumniic occurreret eorum qui in quot;Belzebuch principe dæmoniorum d£monid ib ium diebdiit expeHcre. Jnterdum re aliqua ddhibi' td,utïuto uelßgt;uto : ut odenderet quemddmodum T)eus operetur qudndoque folo uerbo çr nutu,d' lids tdduuedis eiustqudndoque indrumentis qui' tus uult,etidm pdrum dptis, ut luto dd curandant ctccitdtem. Sed iUi naturlt;e domino nuüum eß inc' ptum inflrumentum, qui nec inflrumentis indi' get.t^onnunqudm manuimpoßtd : interdum ab' dens folo iuffu . Nec unquam occaßonem ipfe C' fendimirdcuU captauit, femperufusefl oblata: non ad ufum artis fu£ cepit tempus aut locum, quod præfligidtores faciunt,fedfubitô femper,cr pro re nata. Nec utilitdtefudm,dut commoda fud unqudmffe£lduit,fed aliorum : ut appareret non iUumgloritefua: feruirein mirdculo,fedddduci ad hoc approbationefiduci£ eorum quipeterent, ut homines fidem habereßbi et Deo affuefaceret. N ec tdlum unquä e^t miraculum corporale,quoii

DE VER. FIDEI LIE. IL jiÿ «on mdgn-M ßgnificationes haberet f^iritalcs : guodßgillatim reßrrehic eßetlongum c^ßifier^ uacdneum,pr£ß:rti)n cjuum hiß:c de rebm no]iro' fum hominum libri lint reßrü.

Mlrdculd quteßunt d Deo, multts not is db {linguuntur nßüis mirdculisdiemotium. Nitm d£mon,ut qui Deu odit, et nos d Deo ueüet duertere, omnid qucecuq- potefldiuind d;muldtur: et tdto dccurdtiiK mirdculd, quöd uidet ed rem ma ximè dd fotentidm diuinitatis dccedere,qu£ eftßit prd ndturdm. ttdque ut efl uiribus ßtis ndturdlibus potentior qudmhomo, tumuirium z^ßdcultaM tidturte rerum conßiltior,fdcilc ßenßesnoflros eltt àitddnosfdUendoscTdbducendosduero. ltdque editoperd ftupendd^cr ße(quod efl etidm diui' ttitdtis)conß:iumßngitrerumdbflrußdrum,prte' fentium,pr(eteritdrum,Gruenturdrum,uelipfl}' rum quo que cogitdtuum:quum Deus dicdtur ß:ra tdtor cordium,uthomo in contempldndd diutnd potentidtitubetGTUdcittet. Eflenimueritdti res ddmnoßßintd (ddnos quidem ) menddcium flecie ueritdtis teditm. ïtdque fidem uerorum mirdculo' rum er diuinorumdgnopere eleudnt dc diminuut fdlßt mirdculd,per dtcmones erquot; dæmonummini' üros editd. (gt;uo execrdbiliores ßtnt,nempc ßithd n'i£

Jig IOAN. LOD. VIVIS n£fimile;,ijquiin tempUsnoSlrorum diuorum fingunt mir acuta propter qu ajlum. efficiitt enim, ut quum eorum uanitas efl patefaila, de ueris mi' raculis incipiant homines dubitare.E.rgo miracu' lahM babeiit notM rei ipflM,ueritas ejjentilt;e,qua iitM, mo duf adioiüs, caufla efflciens, caufla mo -uens ante rem, finis. Adbostanquam ad lapides lydios examinanda flunt mir acuta, turn Chrifli cr fan£lorum,nempe diuina: tumfiétaoquot; diaboli' ca, qualiafuntuel qua per femetipfium facit fa' than,ut quum non uifus loquitur:aut aliquid agit, ut quum affiigit aliquem morbo, nbsp;nbsp;fanat, quum

pluit fanguine,carne, quum in acre committit ar' matas acies, uel quum ajfumpto aerio corpore eX' bibet fe conjficiendum ho!ninibus,ut paßimin hoc nouo orbe,zy' antea in Canaria, cr infuUs it' lis Fortunatis. uel quum loquitur in idolo,ut quon damgentilibus : autin arbore, utquercusDodO' naa-.uelin homine,utin facerdotibus templo' rum uiris ac foeminis. Habet quoque fuos mini' flros magos, incantatores, lamias, ueneficas, cr omnia genera diuinaculorum, augures, aruflgt;i' ces, interprétés fomniorum cr ominum, chiro' manticos, gaomanticos, hydromanticos ,c^a' lias dicendi de rebus occultis impofluras,quæ nu' merum non habent. Ex quibus omnibus coUeila funtab fcriptoribus gentium miracula,quibus da' mon

DE VER. FIDEI LIE. II. 317 mon CT i ueritate abducit animas,crin fuafaÜa' cia confirmât ac detinet. Sed in h is primu efl con' fid€rare,quôd eorum multa non babent ueritatent efièntia;, fed prteftigias er lüufionem oculorum, ut non uerè cegrotare eum qui uideatur, non uerè uiuere : ficutfirunt magos quofdam certis incau' tamentis effècifiè^ut cadauera fine anima ambuia' rent, loquerentur, cr alla uiderentur obireuitæ munia. Alia non funt miracula,propterea quoi ui natur te fiunt,herba uidelicetadhibita, autofièf aut lapide : quie omnia occulté poteft damon ad' mouere. Ef multa qutefintpcritis natur te cogni' ta,ab imperitis pro miraculishabcrentur : qualité funtqute per earn magiam fiunt, quæ naturalis no minatur.Aliaineptißimis fiuntmodis, cr plané ridiculis,ut fatis appareat à quo fiunt, Ndm dtC' monnequisea nature potentiafieri fujficetur, iubet adhiberi uerba à re alienifiima : ut fi eflfa' nandus equus,dicat' r,lAare eft falfum, CT in hyc' me congelatum,aut aliquid abfurdius. ïnterdum lu pus iUe induit pellem agninam,uult addi uerba ex facris Uteris, uelut uerfum aliquem Pfalterij, ata etiam( fi Deo placet} fententiam exfanélo Chri' üi Euangelio quampiam, aut recitari miffam uel miffas ,crfub facro linteolo ponifabas aut cicera certo numero : autfiiniculumtot ncdis aüringi^ quotiesrecitatur nomen lefuinpafione. Gratia jycOf

Deo,qui non finit nobis tam occulta ab hoße no' ftro tendi retia, quin ratione aliquapoßint ab at' tendentibusdeprehendi: necßnit tentarinos fu' praidquod poßumus.Aliafiuntpsreos, quietiâ fi uera exhibèrent miracula,eoril tarnen indigni' t.isfidem ittis detraheret,perflagitiofos,per cou' fceleratos,maleficos,iinpuros homines, per ma' goS',per lamias,per homines perditos,quos nemo dubitetfacereimpoüuram.AliafiuntneminepO' ftulante, alia fine uUo condigno,fiue fioltt ob qu£' fiu,ut à magis ueneficis: uel ludicrualiquod et rifum,aut leuë admirationë ad dele{landu,aut etii ad terrorë,ut quæfiuntin acre :uel oflentationë, Kt qua à Vbilofirato feribuntur deApoÜon o T:^ aneo,de 'Brachmanibus,e:irnudisfapientibus, cu' iufinodi quotidie patrantur à magis, à lamijs, ab incantatoribus,qui inter nos uerfantur : ut lac ex Knauaccatranfireinaliam,fegetemabagro in a' grum.quod antiquißimis temporibu^ folitu fieri, er Vergilius fignipeat,er aperte carmen duode' dmtab.t^euealiénasfegetes auerteris excantan' do.Praterco alia malepcia,qu£ in infantes exet' cet dicmfinis crudelitas per lamias.

in pradiëlionibui ex patefaëïionibus rerum ab' Jlrufarum non minus manififia efi fathanæ uani' ta^

DE VER. FIDEl LIB. IT. 31^ tis crfriüti. Rcî quidem præteritdt facile poteü nojjè^quibui ipfe interßiit, or præfentes eadens ratione. CogitatiKmêiis nojirte folm nouit Deus: fed dicmon ex conieiluris exterioribui ittos colli' git,ex uultu,exgeflu,ex phantaßa quolt;^,qu£ iUi efl peruia. certis tamë nihil hi(bet:quemadinodMn in rebiK uenturK,quM iUe magnis conieâtiris uC' aatur, aflrorum periti(t,qiMlitatibui elementoru, quodfaciuntagricol£ cy'gt;taut£ cuni admiratio' neeorumquieaigiiorixnt.tum multM pr£diëîio' aes rerum fiturarum’tradunt philofophi naturd' les,multii infua arte medici. Curfu rerum er expe rimenti5,ut ex'prioribin coUigatfequentia, ut fi' ciunt internos prudentes:de quibiK eft illud, Qui bene coniecerit,hunc tu uatemperhibeto optimu^ Afieilu etiâ fanüorü angeloru,quib. fmiles funt in nalura,erco^ttptehendendi intelligédiq^ ratio' ne. er ut funt omnia conieiluris er notis colleila, funt eis incerta,er reddunt rejjgt;onfi ambigua:ut, Aio te Aeacida Romanos uincerepqffè. Cr, Crafus Halim tranfens.

Kodusautemquoexequuntur has diuinationes, ineptus eft,ermeritô à maximis ingenijs etiam in ter tenebras derifus : pergarritus aut uolatusaui' um,per pafium pullorum,per exta animantium, perjiridorem foricumjperuocestauerè iaHatas^

T pda. cotißderanda funt in Chriüoyfdpicntia doilrinne, probitM uitæ,ç^ diuinitM ejjen' tiiC. Sdpientiâ fdtii declardt doilrind^qu£ breuis, dilucidd, explicdtd omnibus philofophorum fcho Its dij^utdtionibuis ßlentium impoßiit.Bonitd' temdecïdrdt uitd d(id innocentißime. Miraculd qn£ eßcnt ßiprd hominum cdptum,uiderentur ta mm,eißint probdnd£ rei datd,qu£ cdptum quo' que hominum trdnßenderent,nec tarnen uidereu' tur. ypßiquidem miraculi occaßo ßemperhominu utilitdtesßgt;eilauit. ßed perh£ca maxima e^ßo' pientißimo artifice Deo maiiK quiddam er homi' nibus cundiis in commune ßalubriuf parabatur, nempe er diuinitatis er dodrinæ chrijii confit' matio dtqueapprobatio.quantulum enimeß,huc dut ilium hominem uelßanitdti reddßuel uit£tceu uero non multa quotidie millia er affiiélëtur mor bis,er deßtngantur ßato. iüud tnaximum,Unicef expetendum,ut perfidem dodrin£ chrifli immor tdles dnim£ßeruentur. Chriüimiraculdtdnta er tarn maiiifiëla fierunt orbi,ut nuüa unqudmgens fitcrit uel tarn impudent, uel tarn Chrißo inimica erinfinßa,uteaßt negate dußa. itdquegentiles, iud£i,Agdreni,omnesgrdndia ^mirabilia ejße 4 Chrifio édita opera confitentur. ßed alij alias in cduffîx

câuJjM rcfirunt.Agareni Deum authoremiÜorS fatentur,!uJiei crgentiles d£monem. Sed res ip' fa clamatdpertißimc, Ceo authoreatque appro' batoreiüaomnia éljiaila. Quienimprimireli' ilis patrijs ritibus ac lege,qui abieiîis çr répudia, iis rebus omnibus,qua: folent effè hominibus in ui' ta gratißima O' charifiimæ,Chriûum futit fcquu ti,qui iüi noua atque admirabilia dicentifidein tri buerunt,grauia,dura pra:cipienti obedierunt,de' nique ceruices fuas obtulerunt pro illius doilrina O gloria, aliquid certè in eo mains o excelßui animaduerterunthumanafapientia o potentia, liam ob communem uita rationem, o qua nihil fuper cateroshaberet egregium, quis fanameU' tis renunciaret juis omnibus,nuÜa propoßtaßie^ niß paupertatis, calamitatis, arumnarum, infa' mia, ac mortis i islud uerô quod in loquendo o“ agendo maius erat humana forte, à ui o potentia necéfùmeratproficifci, quaßrtiorac ualidior effetquàm humana.Taleseffeduas tantumconi' perimus,diabolicam malam, o diuinam bonam^ Poßtumßt nobis quod de diabolo eß receptum,et à nobis declaratum fuperiorelibro, effe âlum nO' tura angelum,uoluntate Ceo inimicum.Sub diui' na potetia angelos bonos comprehendo, qui funt T)ei adminiüri. daboli mes,animus,deßdcriUm, itrdor mentis efi. Ceo reßHere, quateniispoteil X efficere

efficerei Deo homines auertere blandimentis, {bl,fraude, præRigijs, iUußonibits, minis, terra ' re:nihil omittere,dum nc homo Deofe adiungat. CiU£ Chri{luio{iendebatmiracula,pertinebant ad authoritatem perfonæ, zx proinde corrobora tionemdoilrinæ. Coilrina erat, ut omnes rebus omnibus uit£ huius ßne exceptione repudiatis, contemptis,pro nihilo habites, Deum fcqueren' tur,illi fuos animos,mentes,corda deuouerentet confecrarent, quicquidhoc impediret autremo' raretur abfcinderent atque amputarent, quic quid effet adiumento arcejferentac.ßuerent. dia^ holum tanquam Deiinimicum odijfint,abomina' rentur,execrarentur,nihil cum illo haberentcon fuetudinis ac commerciLquicquid ab illo effet pU' tarent uenenum i^peftem, caput efjeomnismen dacij orfraudis. Dicat iam aliquis,an poßit quic' quamdiabolocogitarimagis inßnfum atque ini' micum DeofAdhfiius'ne doârina robur cr ftabi limentum uires chartes fuas adiungeret diabo' lus,Graccommodaret,qu£ doiirinacr uitaiit' {litutio tantopere cum deßderifs fuis pug^ret^ Kalus quidcm efl diabolus,f :d nonßultus aut im' prudens.ipfene,ut pr£{ligias fuas z^ßicos con' eederet atque accommodaret,ad ßilciendam difci plinamfuis cupiditatibus tam aduerfam^ Cicet ßrfan aliquis malicioßßime fijficax, Adiuuabat lefunt

lefum diemonhdc fbîa de cauljd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iiißde^^

tetinhominum animisea blalphemia CT impiegt; tdt,hominemiÜHm eße Deunt. DiÜum hóe pha habet mala: uoluntatis , quant mali nocumenti^ lon^ißimenott àucro tantum abeft eaconieólu' ra,fed à ucrifimilitudine. üamß Chrifluf noneß DeuSjhaberianobispro Deopiaeü blaffheniia, nee diabolideßderijs utilii,nee Deo inimica.Pri mum Chriftits nihil nos iubebat indignum Dei maieRate eredere , aut fentire, Domina Deo trat eonßrmis, mundabat nos uitijs, ornabat uirtutibiiS, erigebat à carne ad ffiritum,à muu' do ad Deum, T)eo uni er fummo nos cundos cott feerabat. Quatcunque ageret magna ç^mira* bilia, çy ipfeinDeum reßrebat authorem ,^3“ iÜi ut grattas agerent adhortator erat atque iti' citator: unde populus non rar o ad gratulatio ' nem Dei extollebatur,qHod prophetam magnunt fuis diebus excitaßet, per quem uißtaret fuum populum. Quid in his omnibus Deo non ßgnif ßmum Humanitatem quam uidebant, nunquant dixit Deum eße, aut Deifilium,fedfilium homi' nisAunélumuerô Deum eßehomini adliberatio' nem noflram,ad faluté omniu, quis pofit blaßih e mid nominare?an non rebus omnibus Deus eß iuti flus crintimusfhuic uero homini ita eße annexH Cr applicatum, ut idem ßt Deus cr homo j qu£

fftnrf«» eft bldfj^hemia? nónnc falud manet utriup ^itenatura,fiibjldntid,dignitds ? t^ihil iitdignunt patitur Deti^, tantum ad communicationem diui' nlt;e exceÜentiic humanitas erigitur.hoccine efiint pium,quodarguitbonitatcm Dei, er^worewer^ ga nos ine ffabilem,quod fiduciam noüram de uita CT {alutejempiterna adauget corrobaratttmà ^uid eß pietiix,ß h£C non eß,id de Deo [entire ac exißimare,per quod crefcat mihi de iUo fiducia,et amem iSum ardetiuslHifcine dcferuiebat dærnonf quo[ine,qua fita utilitate,quid cupicbat,quid pC' tebat^ Nam ^cere Cbriüum fefe eße Deuni,ß no erat,eauerô iniuria eil Deo faaaichriilo,ad nos nihil pertinet prorfum ,quip er eins doilrini exemplum meliores ey' faniliorcs pmus, rece^ dimus à diabolo,accedimus ad Deum cultu,chari' täte (y-imitationeuirtutuni. Quishoccredai de diabolo,uoluiße iüum,conatum eße,perßciß'e,ut tantam in regno nbsp;nbsp;ditione fuaplagam acciperet,

quo interDeumcrhominemunuminimicitias [e reretiJn tudaicopopulo nihilqu£rebaturdiemogt; ni.Chriüus enimnunquamuetuit cuiquamnepa rêret legi,[edut ueriusmagisq^ ex animo Deo ob fequeretur,nec[iduciam couocaretincorporali aéiion€,[ed in bonitate mentis.ïn nationibus auté utro tempore flor entiusfitit regnum diaboli,ante Qhrifium eognitumtdnpofleaiNec ignoridiatdie

L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

DE VEX FIDEI LIB. II. jïÿ Wort, lt;:hri{ii doflrinctm idolölatrite fubuerßonem eße. Hw omiiitiM ttccedit,quôd miraculorum ratio ac modui aduerftK prorfumcrcontrariiK fft dæ^ nonibiK^utmodo explicaui, rtquemadmodunt Chriftas longißime tóduxit fuos acommercio die monis, ab imUatione mentis prauißimte acßcek' itißime : ita inuicem d£moiies qtiacunque potuc' runt arte ac uaßicie conati funt homines à fide iti Chrifium abftrahere, ac diuellere, ubi diemonunt authoritas fußeäa erat er inuifa, ut apud lude^ os,ibi eum iüi commendabant laudabant, utfi-demiUitiseleuarent: ubimultum ualebantautho' ritate,ut apudgentesßbi uituperabantatque inße (îabantur. Quôdfi nonfauebantei demones,imà erat infin fi et inimici ç;'houles capitales,reftat ut fautor cr adiutor iÜius in rebus tatis Deus fiterit^ Ctnód fi DeuSjCuChriflusipßeDcufeeßeprofite retur,Deus ergo erat.alioqui enim nullus unquant maior,nuUusinfiftiorfiiißethoftis Deo. QWiïlu/« enim fuifièt diaboli crimen pre ifio? diabolus Dei tan turn a:qualitatë expetiuit,hic efièntia er natU' ■ ramußirparet. Quidfiangelustamgrauiterell p unitus de aßvclata Dei equalitate,quid fa/lum e[ fet ußurpatori ilU er raptori fubfiantie ac eßm^ ti£ ipfius diuinitatis ? Dct ergo efifilius, eiufdern qua iUe natur £ ac eßentie, mißiis in mundum ob falutemnoßram. Hoc itéré nihil dubitaboadders

4t que dffirmare, fi fdlßey' decepti fuinui in chrb fio,DeM nos fifillit. is enim tribuit ChriHo tdntä fdpientidm doilrinte, tdntdm probitdtem uit£,O' perd tdm mirdbilid,negocium tdm fdlutdre omni' bus,tdmdignum Dei bonitdte, utß fdlß ßtmus, tnerito cöqueri poßimus nos d Deofdlßis. ßed nec fdüere Deus quenqud uel UHlt,uel potefl ; nec nos fdlßßcmus,quonid Chriflits, quo uno conßdimus. Del filius eft,cr Deus,do{lor çr duthor fdlutis dc beatitdtis noflr£ nunqudm t:rmindndce.

SI homo in printd illd integritdte mdnßfßet, qud erdt d parente fuo Deo infua origine dO' tidtus, nihil eißtifßt gratins, nihil iucundiuslege Chrifli,nec quod libentius accepifßet. Sed obtenc' bratacr concußd mente, excitatalege concupi' fcentiæ, Gt“ temerario ac uiolento regno carnis, nihil uißim eß ei inimicitius quam id quod ipß md ximè expediret,utlux dfßseto intenebris degere, Cr.icgro medicina, itaq^ci^dtemonantiquifimax fuas inimicitias eil perfequutus,Qr homines incon fultis animoru motibiis dediti ac mancipati, quod eisefßetcontrarium, nonfolum repudidrunt,fed perfequuti funt : nec aliter in Chrifium inßirrexe runt, quam ßquislufcioßshominibusin obfcuro fedtntibuSfßneüriK de repente ad folem admitten dum

DE VER. FIDEI LIS. II. ,17 ^tan aperiret. Tugerunt ab eo uoîuptarij homines, irrijerunt âiiütes,perfequuti funt ambitioß ac fu' perbi,hoc eft plané diaboliciàj p otißimu qui cum dignitates honores amplißimosJpecie fanilitit tis capturent, nihil fibi magis rebantur obftare, quàm doilrinam cjr caftigationem Chrißi,qute il' lis perfonam iUaintheatricam detrahebat, z^pro ponebat eos populo Jpeâandos nudoSfCrin ea ctt ins opinionê uenabantur fanéiitate infimos acpO' firemos,ne qtiis eos ucÜet imitari,tanto apud De* umpeiores ,quo fehic nomine maximie ac pnc' üantißimie uirtutis uenditabant. Itaque ßmulatO' res hiprobitatis odio rabie occtecati,tametß magna eins cerner ent çy admiranda opera, uarijs funt eum inßdijs aggreßiyUarijs modis conatifunt eum é medio toüere. Sed nec ante tempus, nec O' lio in loco, aut alio modo paßus eß fe occidi, quàm ut eßent omnia itti àpatre prießcripta zy de finita : hoc eß,ut faluti noflrie expediret. ïn tent' pore exp edatum efl duin abßoluißet inflituendi ac docendi prouinciam, dumeaeßdiß'et miracula, qu£ flabiliendtc pietatis fua; fidei fufficerent,dunt oraculorumqu£ defe pr^eeßerant praflaretfi' dem,çr eximpleret umbras figurasq;, quædefe auorum memoria pr£ceßißent. Mortuus efl in iu' ttcntie uigore,hoc eft annos treis et triginta natus, »t magis charitate erganos oilêderetjcrptternis

p8 ÏQAN. LOD. VIVIS iitßibuwbß^ucntu.tum cnim pofuü uitctin,quuin ^rdt uiuere lucundißimuin. Scd nec congruebat^ut ulldinßdcro iüo corporeexiüeret diminutio tii,tiirium,ualetiidinis : idcirco efthis omnibm in tegrii er ualentibm ßibUtui. DemonftraU efl: àuoque infßccic fanäißimi corporis qualitAS no' firæ reßnrreilionis.tales enim refurgemus, qualis ipfe : nos per reßrmationem corporum noRrO' rtimßüeper natura; fuce curfum.ln loco auteplalt; çuit,ut ilierofolym£ deligerentur : ibi enim pera äumefiuerum hoc er ßummum facrificium, ubi reliqM legis facrificia,umbrte iftius. Sed extra cb uitatem. nam quorum animalium, ut inquit PaU' lusßnßrtur fanguis pro peccato in fan^aper pon tificem,horum corpora cremantur extra caftra: propter quod er leßts, qui fanilificaret perfuum fanguinem pop ulum,extra portam pa/JiK eft,ne il liustantibeneficijßuHus adunam ciuitatetnexi' flimaretur pertinere,fedin commune adorbem tot um. Pi cruci afßgitur extra conuerfationem ci^ uitatum, er uanitatis nbsp;nbsp;hominibus inuentie, ad,

noftrum exemplum : ßc enim debemus nos con^ crueißgi chriko,cura er amore harum rerum ab die at o. In ligno moritur JDominus, hoc eßmy^C' rium peregit falutis,quoniam er lignum pernicié ac mortem attulcr at. er deligto multæ ßtnt in uc' terelegefigur£,utin dijputatione contra ludacs f^P^l'

DE VER. FID El LIB. It tvplicabitur. Genui etiam eßmortii nonßluia iÿiominiofum, fed durißimum,crprope intoler4 bile. Crucifxui eß inter duos Idtrones^ttd ntMoreift ignominiinn : hoc äuget atrocitute calumnine, crimmunituteminuidentium. Eorum latronunt (dta- eß ad beatitudinemferuatus 4 Cbrißo alter, perijt magno ey- exemplo zr tny^erio. Quid ma^ gis uniuerßs hominibui conducit,quàm certos eß fe nos in extremis noßris rebus ac pcnè déplora^ tis,falutein eße paratam per folam fiduciant itt Chri{lum,ß nos illi uelpunüo uno temporis uerè ac ex animo commendemuslDatum eß eins rei cer tißimumac manifiüißimum exemplum in altera latronum.inaltero uero oßenfum eß, nihilprofi' cere focietatem Lsborum nbsp;nbsp;crucis Chrißi,niß ad-f

ßt etiam fiducia in iUum. üihil iuuat crucifigi cu Chri^ofß ChriRum non diligis. Hi latrones duo ßgnificatio ßunttotius generis humani,i^uod uni' Uerfum propter fua fcelerapoenas pendit.in eo ar lijfunt boni,gui adharent Chriüo,ijs'que Chrißi mors eß falutißra.alij funt ma.li,quicorpore quir dem aßUili cum ChriRo,ab eo fe auertunt animoz, his Cbrißum eße crucifix um nihil prodeß. Ceßit Domin US notier uita fuahaud aliter,ejuàm ß Heile, autcalceo ceßißct. Jn nobis qu£ funt naturalia,.. uoluntatis arbitrionon fubduntur: quoniamnos '^pß iatra limites natur £ uiuimus. Voluntatiau'^,

tem Chrifli ut Mtura erat fubieéllt;i,ita natur alia il Hut omnia fub eiutarbitrium erant pofîtaùtaque crrelinquere animam, crrefumere reliflam,in dut manujùitacpoteftate.ldcirco clamant expt rattit,quod admiratut eft Centurio. Ham alij afti incrucem,proftilb fanguine tormentit orcrucia tibut fralt;üi,affiiäi, pefftindati per ftlentiam cc' dunt è uita,ut mortui iam credantur multo anted quim expirarint. Dedit D ominut in fe locu etp9 teftatem caußis mortit, paftïttq^ eft in fe fieri qult;e in alijs mortalibiit, utea ipfum occiderent qu£ alios occidiftent.alioqui quid magnu fiiilj(:t,con' feruare ipfumfibi uitam,qui alijs amiffim reddb diffitl Quid,quod facillimum itti fitilfd uel è uiii' eulis difcedere t uel quod alias ficerat, occultare femetipfum non in remoto loco, fed palam medio foro die, caligine ac tenebris conftiicientium oculis ne ipfum cerneret offufist nam ipfi ad eden dum miraculum nec inftrumentis erat oput,nec tl^ pore. uerkm id hominum faluti non conducebat, Admirabile eft plané, çr aliorum eius operum ft' mile,quemadmodum fe in accufatione cr damnd' tione fuihabueritfemperinfua poteftate , quant manferit mes eius diuinitati concors cr obfequcs: Ut appareat plane ipfum non tra{lum,fed ultra ad tiecemfuamuenifte. ïnuinculis lndigniftimis,in ddlumnid itft/tddciftimd atque impudentiftima ra' ptut.

DE VER. EJDEI LIE, II. ,;i phKjitrf inimicos et iniquißimos iudices,inter tot accußantium clamores, cf depoßcentiumeumdd fupplicium tradun,raptatui,Ciefiif,irrifuf, quiOV' tam et qudm plané diuinam moderationem animi prteflitit: nonfe proiecitin lachrymof cr eiuld' tM,non in afflidationem fui ipßitißn fupplicatio nemiudicum,in deprecationempoenarum. Nec uicißim indignitate contumeliceac iniguitatis ir' ritatus atque incenfuf efl, ut maledidK calunt' niatores, aut indicés, dut fatèüites incefferet : ni' hil prodijt ex ßdcro illo ore aj^erum, contumelio' fum. îieq; in oflentdtionem uel loquutut efl gr an' dia cr admirdbilid,uel edidit prodigium aliquod, prieflcrtimdpudregem Herodein, qui id tatopere tam diu deflderauerat. non longam de fe,dc rebut fuis,z?' dccuratamhdbuit orationemmon abiecit fuâ ipfe dignitatë, nec ademit iudicibus ßuam,in' credibili temperamëto ufus in rébus tam angudis eSquot; diflficilibus. cyuum nihil fe profiduru uideret, tacuit:quuautem opus flit,refpondit rogatus pan cis cr modeflc, nefîlentin in contumaciam rape' retur. neueaUegare ignorantiam uÜampoflènt, declarauit quis eflèt, fine cuiufquam iniuria, Quumautem raperetur ad fupplicium,noniuit concionabundus,nec de cruce Icquutus efl ad cir' ^umflfam turbd purgans fe ,cy'tefles accufatoret indices culpâs. Uac iRi in tant o tumult u, in tanta reruftt

ro-»M omnium perturbatione conßijißinufupr pttijtfapientia,modefliu, moderatio, conflantia, tit facile régi omnia diuinitus appareret, man' datum fe habere à patre,cui nefM ejfet non obtcm per are, ut ita fe gereret. Et quemadmodum ani' tnamfuam uM relinquebat, ita fe offèrebat tor' taentif crnecfcertusrerum fuarum cr præfcius, quem effent omnia exitum habitura. Nam qitis un quam inermis, paruo comitatui grege inermium, intbeüium, ignobilium, indoâorum, ignauißimo' irum,quo5 ipfe diffugituros priedixiffet,incumben ^ibiKineiuic^ dodrinæ ipßui perniciemcumo' diofeuißimo ^capitalipontißcibits crprinci' pibus iudteii cum populo, quiprocerum uoluntO' teac nutu mutabatur : quis inquam talis fferare effet aufuißiturum, ut fe fublato exiger et quiff iâ ieincepi,qui auderet non dico prædicare, fed il' lum uel nominare omnino,uelfateri fuifje fe iüi no tumiüamueleo uiuente,quàd ficrii interdicere' tur,quifquis iüuin chriflum efjè diceret, non dC' fùerunt,qui amp;nbsp;do£lrinam, famillaritatem, zr notitiamilliut abnegarent.At Dominfu jinncui' einu^ morti cr Euangelium fuum diuulgatum iri, pnedicatumq^toto orbepreedixit,^ teüamen, tum fuum fire teteriium,.

HA£c efl itta crux Chrifli^i^udneK quidem.,itt PaUliM inquityfcandcdum ac deteüatio,gm tibiK äutem dementM : ueru tarnen fapientia ccele zr ijs uiferuantur fdm. Nc^,- eji aliud tcquè myfterijs nbsp;nbsp;contemplatione rerum celßßimarunt

udplenum, uelaltum. Jn ipfo chriAo oflenfa ril er approbata obedientiaerga patrcm,qua non ja Ium carnem induityCf ß ouodammodo exinaniuit Vgt;oininm,indutm ßrma Jerui,fed paruit ufque aî cruciatm Z7 ncceinindignißimam. propter quoi pater exaltauit illum,ç:ir præficit angelii, homi' }iibut,d£monibm,ut omnes iüius nomini ac poten tia;ße fummittant in coeUs,fupra ßubter terrât Hecluratacß ebaritm 'Deiaduerßumnos,quifi' lio fuo non pepercit,fedpro nobis mancipißnc' quißimis or fceleRißimis tradidit unicum fuunt unicècharuin. IDeclarataefl item Chrißiehari' tas,qui inillaomniatamaßera ^acerba, quo' niamnobis conducebat, uolens nbsp;nbsp;übens conßen'

ßt.neque enim iniunilaiUicrimpoßta ejjint^ß aoluijJet.Cognofciturliberationiscrredemptio' nis überalitM,cr benignißimamagnitudo.üofler enim reditus in ^atiam cum patre ex amorepO' tris er Chriili efi ortus,cuim amoris immenßa cO' pia quod nojlro deer at fuppleuit, Addita efi ton'

effent oinnialabore tràfa£la,paru fortaffè nos dc' here exijiimaremuf Chnsio, cui non ntagno fletif femtK. Huncuerö debemitsilli gratia immenfainf tjni tot in fuo innocentißimo corpore cruciatits pertulit noftra caußa, tanto grauiores, qito illud corpus tenerins erat,çj' delicatius. Debemus noß-metipfos iüßqttt femetipfuin pro nobis imp édit. Augeturinaicemcharitas noftra ergaDeum ChriftHyà (piibus nos tantopere inteüigimtts ama' rßzrtitntie effè itlis cura:. Crefcit fiducia,nonpoß fe nos non effè Chrifto charos, gui nos tanto prc' cio redemit,e2r itffcruit, qui tantum pro nobis egt; git.Natur ale eü enim,ut benefictiseum diligatßit quo beneficium collocauit : eo ardentius dili' gat,quo plura or ainpliora dederit beneficia. Ori tur erga proximum charitas, pro quo uidemus Chriflum tantum dependiffè, nempeßeipfium^ne pro nihilo ducamus animä^pro qua Chriilus mor tuuseft. Norimus quanta fit peccati uis,qu£ tur' pitudo çr macula,qu£ ficfiterit eluenda,Qr qui' dem abhomineiuftißimo,Qrflagrantißimaapud Deumgratia. Seruemus nos à uitift puros,ne rur' fum crucifigamus in nobis filiH D e i. Sciamus nos «t ßeruitute diaboli extrema crabieäißima per finguine Chrifti effè libcratos,nerurßus in tarn mi ßerant

DE VER. FIDEÏ LIE. IL ijf feramconditionë relttbdmur.Tmila eß: diabolity rannii cr poteftAS,m humanum geniK mintts iam habet uirium,non tantum iüipermijjum in nos ße uire atlt;j^ inßultare.Vbü uni^; diiiulgatit eft euange hum Chrifli,cejßarunt continuo iliitts impoflurte: ut in Griiecia,Aßa,cruniuerfacontinente, fitnid auditaeftßnäaiüauox Apofiolorum,fcriptores iÜorum temporum cmnes conquerunturcefTaßö t)racHÎa,defijjj€ deos dare re/ponfa admirantur, ^uia caußam ignorant. Auor um memoria in Cand ria er dlijs infulis Yortunatis dæmoncs uarijsßr' Kis exhibebant fè ittis populis conß’iciendos, tos aüoquebantur, inducebantq^ ad multagenera facrificiorum f'a:ua er horrenda, ut ad paruosß' hos iugulandos,exurendos,er alia huiufmodi:po ßeaquam deu ifii funt armis tlißgt;anorum,er Chri ftiana pietas illis eft audita,fraudes ilhe omnes tait quam caligo luccimmifradifrufræ frunt,atq; eud' nuerut.Sed ne quo’ramus exempla ßiperioru «etd' tum: noßrahac memoria in inßilts occidentali' igt;us,er J^ouo hoc orbe Hifranis nauigationibM reperto,dtemones per uias omnes er compitafrre quentißime homines iüos alloquebantur, er qnts fieri uellent admonebant:ubi uero Chriftian£ dO' ârinæmagiîlri co uencrunt, magnitmilico frlen.^ till omniu,magna friga. uidelicet tenebras difrellit lux,mendacium ueritin. Et quia dofhina inualida

tfif (jmncditeruiuitprceceptor acloguitur,^ iaores ßmt dodrimc contrarij : ualidißima auteni

ipfe quiprtecipit aólionibuifuii earn coti' ßiibilit or fancit : parßiit,ut Cbnjiui,ßcut in di' fciplind falutK dofiorem ße exhibMt,itd in uiueii' di rations exemplar, utquiantea de alijs imitant dis dubitabamus ,dehoc ifto ampliusnon poßigt; mus dubitare,fedfequamur intrépide optimum et fapientißimum,ut eadem uia inßftentes, eódent quo ille perueniamus. itaque propofuit ß: Chriflus exemplar noflrum,utnihil cunélemur afßera omgt; nia ergrauißima adiré ac perflrre,ut obediamiK Deo,utillius in nobis amor augeßcat, ut proximo commodemus. Offlnduntur quidam,quod Deus in tanta humilitateac deieólione uenerit,qua de caufl famultis præteritus fît ignotus, ut ipfl; idem caufl' fam uideatur præbuiffle err or is ac impietatis ergd fle. CiuàmuerèidignorantiaercdcitasaffltïiO' numloquitur,nonre{lumindicium rationis,ipft idem quid dicant non inteÜigunt.Primùmquid uo cant humilitatem,quid flublimitatem Deif Si eniin influaipflus firma atquefßecie uoluijflent eum uc' nire,uniuerfla id natura noncepifflet , incompre'gt; lenfibile illud efl etià angelis. Demiflflet fle ad lU', genium er conditionem angelorum.athi nee apti flunt humants conuerflationibus,nifl corp ore con-i tf^ii ; ncc exemplum nobis pofflunt adfirre, quum

ßrm£(upcriorii. M ex foomn«in qualùdtc ac conditionc uoluiljeitt detuhjjètfectan opcs,ui m,[gt;otentia!t2, ,exmitu)n, rMÜa c/Jct pafjln incom ntodihmortan deuitajjêt.ttim quidcm agnitusfinjjèt prauis cupidinibui, mcognitiK ratiotti iudicio mentis. Quidfùijjituel Chrifto ilt;ani!is,iielhumdno genere nü-erius,ßlUe exhibmßctfctalemi Qu,ie' nm ueniebdtfUt homines 4 cupidtiate pouerfd, À tndlis libidinibus,d tumultu et tcmpejldtc rdtionunt rtd r,iodeïlidm,fobrietdtem,contigt;uiitidm,dd dquitd tem^rdnq^diUitdtcm,piiccm mentis rcuocdret: idem ipÇe uitd,dilionibus,exemplo fui dd dememidtn d fd nd mente reuoedrct dc retrdheret ? Nihil pulchrius ueloptdbilins omnibus,c[udm ßeriqudntumconce, ddtur Deoßmilcm.ß iüe t?iunddndsjecuem opes in-uexißct,quid aliudquim exdcuißet uoRrds cupidi-tdtesiunde çy obliuio rcligionis, ez fuperbid, drro~ gdntid,m'Mdid,rixd:,ßmultdtes,odid,pugnte,z^ Ctc des uel iiiiei'ßdtres,dum iUas uclpdrdiTWS, uel reti -22’MS,uclnedmittdmusfumusfoll!citi. ItdDeus nos in maldhiecomnid procliues dlioquipernos ipfos, Cf propendentes priecipitdfßet. Qui ffiritus,qu£ drrogdntid diuitum,pro dijs uoluißenc coli:qu£de-/ferdtio pdiiperum.Idm ue)o quid nos Christo debe reirMs,ß coiiütdtKS uenijßet tantd potentidiß pldci-dè, ß )noUiter,ql inter uoluptdtes dc deliciM^, quod erdt £ui huius d pdtre iniimdiim,trdnfegiffet, quid

dt nobis effet benemeritus?M.muis profiâo, feu pO' tins toUis prorfum gratitudinem crga Chriüum no ftrum, proinde beneuolentium charàatem. Quanto iHe melius ac faptentius i qui quum effet mundi dominus, O' gt;■« uniuerforum, ut o' boni* tatem fuam o' amorem ’m nos o^enderet,demifit fe adno^am humilitatem. Tumdemim uere amor fefe profrrt o' declarat,quam lt;tqualitatem ficit mgt; ter fumma o' ima, ut quemadmodum j« legibus 4' micitilt;e ait Cicero, tAinorafcendat, motor fe fu/m* mittat.t^on bene conueniunt,mquit Poeta quidam, »ec 'm una fedemorantu),MaieRas o' amor. Sirex pofta perfonlt;e maic^ate cafulam uel tugurioltmt fubeat amore duäus pueiU, turn demum o'fe ami’ re déclarai, O' multum ei pueHa debet. Dfuw, qui tantus eil, adiimxiffe fibi hominem hominis amo' re,fummi,fingularis,immenß eil amoris fignum,o' homoilUfeipfum debet,nee erit unquam foluendo. hoc uere coniungit nos cum deo, non opulentite O' diuitiarum arrogans oHentatio. iam uero ad exemplum.non confiderant iftiaptum effe exempß non poffe, quod accomodattmi non fit ei qui fit tmi' taturus. omnes quotquot docent, adcaptum fedi-feentium fummittunt. In DomiKO noüro omnium animi morborum mediana eft prompto,4tqs ad mo' num expofita, omnibus mcommodis confolatio. U i«/f expertus eA fhgiis, 4iium, laßitudinem, fi.'

mem, fl tim, uigilidi, pMfpcrtatem, inopiam, perfe-cutionem à fun , ab alicnii, ignominiam, content-^ ptum, conMcia,fini^rM beneftäoru/m interpréta' tioncSf inftdiM ,proditionem etiam îijiiniliari, dC' fertionem d fuit, uincula, ealumn:agt;n, flagra, uer^ bera, imfioncm, Jputa, alapM, nuditatem, cructa' tut, crucem, mortem, depofitionem de cruee prc' cariam, alicnam fepulturam: erhacinnocentißi-tjws, qua patientia, lequitatc animi, nodeRia, mo' derattoiu, füentio quanta cxiRit hmc confolatio imferM f quantum frenum fœlictbui f qu£ utrifq^ difriphnajapientia: t Hdc efr uia er difriplina, er falut,Qr uitagenerihumano,nonquod ftultitia afr frdionum fibi ccnfingit,qu£ et diluit aniorem Chri fli, er bonitatem eleuat, ey pietatem iwüram di' minuit, er falutem frmpiternam impedit ac auer' tit. Seduolo iamumdique banc flolid£ cupiditatts amentiam apertiutpatefrtcere, er liquidum freere penitiK quam defipiat gt;nbsp;Aio enim, quid fr ChriRus ueniffet m opulentia, minus friffetagnitm à reite ftatuentibui. metaUaenim cruejies ermancipia, er honor, er dtgnitat, er potf ww, lüa omnia ha manafunt am bittonis,utiufquifq; txp et it, er quaii' tum poteft ad fr rapit, er trahit ,perfrs,perne' frs.non eü h£c Dei poßidere, frd contemnere, Cf-lt;/o, quod regnum dedißes Chriiio qui dominus tSl omnium regum teredo ifrachtieum, m quo eiina'

J4o IOAN. LOD. VIVIS tui. ntdiui ergo regnuiin habuijjit Auguftui Cd'l'ar, tnasui Alexander Macedo, iwn decuifjet ChriAidi' gnaatetn, M rcgntcm fibi aliquod chgeret «i tcrrrf» cuvM effet tora tpÇa cx ccelam. Et in potemia nec iutiitta,nec char!tM,m:c cbedientia ilUui potuiffint perfficic/'cognojcr.cmniaßibiUa potei!ti£ uora~ gine,ut in no^irii principibui,fi(iff'eitt coiueiia O' obrutatiwequa dccauffa quicqi ucl loqueretur, uel ageret intcÜexiffctrms.ff.'nt enim nbsp;nbsp;uerba con~

filiapfmciptiin obhqua.Oninia i« Chrü% oportuit c ffe/Implicia,plana, cxplicata.ne quid effet teiium, çy ffnulatum, omnia effent ei qui uoluiffet anh tnadtiertereobuiazxffcilia. latnuerö depotentia cx magnitudine Chriüi audet quifquam conqueri, quad occultatafft,et^ quaff celata i ecquid tandetn apertiiti,aut maniffAtutl Quæ tandem fiiit Alexan dripotentia fadolefcens cgreffiKpatriumregnttm, comitattK quadragtnta miüibiK deleditßimorum mi htum, uiat Darium, cepit Affam.Quælulij C^C' fariiimilite Romane ucterano,umeereCempcraffue to,decemannorivmbello Galliamfubegittmex impe ratorexercitatiffiinus in curfu uiélortarum fupera Ult Cn.Pompeium, defueßdium beüii longa pace, iyronem eiits exercitumiuicit Ptolemeeum, Scipio^ Kem,filics Pompeij At quie Christ potentia i yenit iuuenis, filiui Mari£,ffonfie lofephi ßbri, folui etxinermis, folo nutu fuo quotiefcunc^ uoluit fa' nai(.i

DE VER» FIDEI LIB. II. 541 ttMÎt morbos omnes, expulit démolies, minima ci-bo fdturauit inultahominum millidyrcuocdHitmar' tuas in uitdin.imperduit uentis cr mdri, zr obtem^ perdrM, etidin mortem eius cœlam dt^ue elenm-td luxernnt. Q«if c/l hodie, dut fieit tmctudm po-tentid huic fimil:s,nedum pdrihuic quifqudm potoi' ti£ compdrdrit untuerfds qute font, erutit, fùerur.t^ St hoc non eR mfinitdm ty diuindm pcteitt;dm o-fienderc dtque ditte oculos ponere, dicditt mihi quid erit i doceunt iüi quemddmodum uerius de-cldrdri qucdtpotcittid.dn omnidfîtdeifc ducent in numis in drmis, quorum poffcIJores mit'errimi fu'K homines, propter motus dtitmorum eSquot; tunud-tus concitdtißimos. Alexdndrietn Mdcedonem ( ut dehominibusloqudmur,quiißis mirtficè p.'dceiw) quum Pdrmenio lUi diceret, ß eßcm Aiexunder, hoc durum dcciperem^quodpro uxoris crrcdent' ptione offert Ddrius'.reffondiffeffrumtfEt ego,ß eÇ fem Pdrmenio fed ego memini mceffè Alcxdnàrum. itd Deuiß effet iRorum ffm(lis,ueniffet qudlem ipfi cuperent.fed ide fe Dewm effe recorddtur,hoc cft ut potentiffiinum, itd mitißimum er benignißimum: ideoq; potentidm lüdm tdntam prodigiorü nemo c^ fuo mdlo expertus, omnes utilem ßbi gXquot; fdlutarent fenferunt. Ecce idm uobis ChrtRum non in humi'utd te,non in occulto, non utdnfdm prd'bucrit ignoran-ti£,Jed fubUmem,potentijffinum,mdnififiu,:it præ-

tcndi ignoratio à quoquitn nuüd ampliin poßit^ quod tpfe idem eR teüatia: Si non uentjjem, er lo' cutiKfitilJem eii,pcccatum non haberent, nunc aU' tem cxcUjdtionem nuüam habent dc peccato fuo. Vi ta ciiK teilificata eft bonitatem er uuucentiam, do ärina fapirntiam,gt;niracula,potentiam. Agite quem tandem ludicem nobis ßrtis i nuüum recufabtmus. ad cuius cenfuram er tudicium,magnitudmem, pO' tcntiam,fublintitatem lefu Christ uultis aüimaril Vultis fenfus indices i uidcte nuracula. uultis mett' temiexpendite doärinam.uultis ajfeilusifi uüus eft inuobts ergapulchritudinem iuüiti^e, probitatem isinocentiie,conßderate diäa eins ÇT jiäaManiß' fiusergo Dominus uenit,ut eft apud

feduicioßs cculis,ßdimperiti£ aut in' conßdcrantiio nimiunt opertus: utalia omnia quan tumlibet magna er exccÜentia, fi abfque attentio-ne pr£termittM,uelut coeliim, [olein,fleüas, naturS ipjam rerum er eins opera,

QVum uero præfeittiam fuam difcipulorum jocuüs ejjit fubtraäurus, quidmagis iHuin decebat,qiii tarn nos tencre atqs indulgenter dtltge~ ret-quam eam fui memoriam nobis relinquere, quæ nos eramoris ilhus erga nos obliui^ci nunquam fi' tKretgt;et folatio eßetfUelut paretue deslUutis,qult;tc^

de ver. FIDEI lie. II. Î4J it[»m Rôtw tjuoadfieri pofifit, exhiberet, cic reftre^ fmtärct ƒ ea uero animis noürii eft jpiritui ChnUi, qui idem cR cr patris Dei : qui ut tnutfibtlii, cunt inuifibili Ecclefiie mente femper maneret^monens et docenseamquiecutique fintoput. Qjtoniam uerà non folam hubemus mentium cognitioncm, fed ez tuinfenfUumcorpordlium,tRis admonitio reliéla efl Chrifii fub fignit, qu£ in fenfuum notionem^cR-’ derent,panif fcilicet ac uinr.ut turn intui qudm ßris Herum fit quod ipfc pollicetur, Ego uobifeuni fijAtt omnibus diebiK ufq; ad confummationem feculi. Ir-ridemur htc à profimit, et incefiimur acriter, quôd ponts cruRulam corput effe Domini noRri afilro-muSiCruinum eiutfangumem. Quid nonmiraculo fitit quivmprinwm profirretur f ut inquit PliniiK, îlt;ünl eft quod non uideaturabfurduM gnoranti ma dum,rationem,cauffM,eiulce rei. Nihil tam graue, ferium,excellens,quod non ad calumniam ecirrifio^ nem pertrahi poßit,fi tu ex eo folam colligas, quod rfi ftultiti£ aut abfurditatiquadantcnus fimile. Sic Del prouidentiam,ordinem unitierft, religionem om nem, ortus, occafiis,decurfus mundi huius, qua; ui dendo nunquam exotiamur, femper admiramur: Epicura, homines ipfî maxime ridiculi, quia non inteUexerunt, derifere, cr Lucianus Epicurißunus fubfannauitiquafi uei-ônon etiam nos rideremus, fitalis effet Deus,fitalis tnundiis cr uniuerforum

ordo,qtia!cm ipfccoßngit. Scd reuertcanar ad prO' pofitu,m.Ad ucnerationem taittifacramcnti, ad ha^ bendam pro tdi inuntre gratiam, caufja; funt eX' plicand^,C^ totaratio ncgocij. Sapienterq; a:que etiant pieolimßiiitatii 4 patribm, ut myßcria hac non patcrcnt niß ijs qui edoHi iant efßent, qu£namßt cuiußq^ lüorum uis er natura. Primitnt conßderandumefl, hoceffe ab lüo 'mflituiu/m, cui nihil non folum impoßibile, [ed nec difßctle uel ar-duum. Corput Chriüi in eo eü facratnento, modo quodatn nobii mcomprchenßbili. Kfc tn(rum.quo' taenim quaq; eSi res ex tüts naturalibus quascof gnitione fenfuum ufurpamus,er cötreélamusma' nibiK,quarum elßcnuam,rationem, quahtatem, ui' res intimas affequamur t Tributum eü facramen' tum hoc ab amante ad ntemoriamfui, 4 patre ad conßlationem dcfolatorum ac quaß orphanorum, (tmitiacinißricordead fiduciant trepidantium, i medico ad fialutem lt;egrorum.ldcirco er corpusipfie fuumreliquit, uthac omnia effient certiora aeßr^ miora. nec enim res pojfiet inueniri alia, qua ita er memoriam ipßiis confieruaret integram, et afféitio-nem uigentem. Quis enim erga rem uUam quan^ tumcunq; exccllentemeradmirabilcm ad cum poß~ fet modumalfici propter chri^ium^ ut erga corpus ipßus met ChristiiNcc par erat, ut qui tantum Ec-deeßam amaret ,aliain rc fiindarct rccordationcm amoris.

DE VER. riDEI lie. 11. 34^ anoris de benefidorum fuerum, gudn intus in fuo ßgt;idtu,ßris 0J fHo corpore. Q«i$ fie nos diligebat, cr iÜo tcncbdtur zelo, utnosdd fie unetm traherett (^''perfieadpdtrem^nequô^uani dÜôdnimi noilri deflederent,nunqudm profidà fiu^inuifiët,utin altds res dd cultum,dd uencrdfionent, dd renoudtio' nem chdritdtis inteiiti efient duimi noïlri, quÀm dd eum ipfium. ! ndubiè ita di, quidficefieo' Bf w«* deeet,cr nobis expedit. Formte dutcmeledtefiunt panis cr uini, quonidm fitmt res ntdximè purte» tum ijuod eds intrd nos fiumimus, ut fiumpfi^e nos fieidmus Chrislum: ut ^uod dmdnti mdxime eR op' tabile,nonfiolum nobifieitmfied intrd nos habedmus ran uniee chdrdin.Udbaii etiant hlt;e dutO fiubRdntiiC rerttm dltifiimurti/m fignificdtione5,cr tanquamfif muldcrd duo:dlterMn nidta-idle, ^uéd fiunt dÜmtn-torumprteeipud-.dlterum figt;iritdle,quod fiurt,punis ^uidem exgrdnis eontu/is tritiei, uinum dutemex uu£dcinisprefiis. Priore deelaratur, præeipuunt ^uaquecrfidlubcrriinum omnium dlimcntorum efi~ jefidcrameiuum hoc, ^uoduitam bnmortdlem dd' firdt, cr fiufiulciat rite fiumentibus. Poüeriore dU-tem inteüigimus chdritdtem corporis 'Ecclefiic er membrerum interfien'deoq; d Crwcis fiynaxis nomi-ndtur,d nobis eomnumio. corpus cnim hoc ex nobis omnibus ccmponitur,ut punis exgrdnis,ui' num ex acinis, jcd coniufis prius cr prlt;fids cbd~

ritdte,ut idm nuUirni exiftat ^rmnum, nuUtu dcimtf. fic 'm commuititite hac Eccleßie nentamp; cft fuui, ßd alioru/m: ntnui fuum per fe hiägt;et fe/tfum er affe'-äum,fed alienum, id eü conuerfum 'm fub^ldntiant corporii eSmunis. Itaque ad cdins facramenti huint Militates accedithdc,quàddocemur qualisfit EC' cleßte eompdgo, er cuiufnwdi eß'e unumquem^e-nostrum decet, er auomodo affid erga cdterot homrus.

NOn erat congruens,ut corpus iBud ChriRi facratißimum,tam obfetjuens animo er ra tioni 'mflrwmentS diuinitatis ad tantum bonum, ia^ ceret 'm puluere putrefräione: mc uUo prorfum modo expediebat nobis ad uenerationem atque anta rem 'm Chrißum.Quis enim teque reueretur,aut di' ligit mortuum, ac uiuentem i ad j^emuero noflratn ^uumin Chriflum,tum refurreäionis corporum no ßrortm,ut nos baud aliter /}gt;eremus redituros ad vitam, quàmuidemus ßalutis noilra authorem at' tjue 'muentorem, Chrifii enim refurredio mitium eHnoürip. l^amDeus Cbriüi bumanitatem exei' tauit à mortuis, quie ipß eß proxima : per banc ad remotiora, boc efi adalios bomines ucniet. Oßen' ditCbriSluspotentiam ßuam morti 'mimicam,au~ thdrem ßalutis er uit£, qtue twn [olum alijsuitam hrgiretur.

DE VER. TI DEI LTS. IL 14^ largire turned fibi ipfe. etcnim ipfe ideM nuBim «pe out pfocuratione ddiutui, reddidit fcfe uitæ, ex filht conuicium ludieonim: Alios futluos f{cit,fe-ipfum non po tuit falutm fücere, refurreä:o enint ^ontiiKdt mortem quoque ßgt;ontane4m fuiffè o-ftendet ntani/c/ló.Sepulchrum chri^i nouum pror-^ p(s,zx grande fdxum ad oftium obieilum, turn cu-flodia militaris argumenta fumt certa refurreäio' nts^zJ' corporis ad immortalem beatitudinem com-mutati.'Nouiimfepulchrum declarat,non eßealjunt qui aduitam furrexerit. Vaüum faxum declarat, nihil iam iUius corpori quo minus penetret quacun-que libuerit obSlare.Milttaris cuüodia,illum ft col-libitum fit, non poffè perfigt;ici, Sed iHud certißimH uit£ e:us argumentum, quód oflendit ße uiuentent difcipulis, coUocutus cum iüis [»epe, uerfatus, con-tredatus. Idcoc^ quiiUumpofireßurredioncmui-dcrunttceruices fuas indubiè morti obtulerunt pro ßde refurredionis eins. Qupd non apertißime conlßexifiint eum difcipuli 'uiucntem, renunciaf-ßent uit£ 'mditut£, inuiße mundo, ßicum fuj^icati V fraudem meffie. Qiiis iHorum adeo uecors füiß-fetcrinfanus, ut mortem nondubitaret oppetere pro fide reßurredionisiüüis, qui f^em effet eor um frudratus ƒ quid enim expedaret amplius, à quo fe delufumin tanto promiffo recordaretur f quis po-tiusnonexecrarcturcum.qui hominibiis innego-ci»

34^ IOAN. LOD. VIVIS ciopirtdtis ficimpoaeretl At non exhibait fe po^ refutreilionem oculis tnultitudinis Jpedindum, ut anted. Vulg'tt enim rude,et tantoriim myfleriorim igtdrum, credidijjet ueL phantdfmi dliquod ejjc^ uel mdgicii drtibus etc pridigidtorijs deludiocu-iotfuot. Nec difcipulis id prddicantibtM eamhd^ iuißet fidcin,qute ß tpß foli quum uid'.lp:nt,Gr con treddlfent ftwn, tormeiitis cr nece fud confirmd-rent. alioqui enim fußgt;icdx in détériora populai, fe qttoque dj}gt;exijfe diceret,fed non ftbiiUumeffc uilum, autfitcum aj^edui ejfe frdum. Etquum expediret Chridum ad patrem dfcendere,nthil con^ ueniebat minus, qudm rel'mquere fujjgt;icionem de refurredionefuduüdm.ideoq; ut alijsin rebus, itd in hac quoqs tedimonium in fequentes £tdtes propaganda noluit effe promifcu-e multitudinis, quod incondans temerarium ed, ne ku:tdtem in eo poderi poffent fufficari. nee uüi uoluit apparere, qui padea ejfet dubitdturus,edm'que dubitationcm extenfurus tanquam cotagioite in uenturas atates: nec utk qui non effet podea paratits, fanguinem cTquot; uitam pro eiufee ueritatis tedimonio profitndere. Quid,quodrefurredionis perfuaßo non coiijfedu requirebdt modo, fed coüocutionë,couerfdtionem, contada,ut Thomas dixit, at ea non poterant uul-goßerisnwltoq; erat aliud fenatum hominem,ui-uentem^ omnibus odendere,quàm à morte fufeita-tum.

DEVER.FIDEILIB.il. 34^ tum. Rd print en im paueißimis eil oput argumètis, adhocuerojlterumpcrmultii. Quaproplcr lUud datum eilturbie,hocuero paucit, atque qs feledit. Hon cöducebat nobitXhrtfiwn hic m territ poft re fumdioncßuam agercycr mter fuos uerfari. magis enim de iüiut prteftntis magnitudine dubitajßemus.

ftictlè capithumana nwns,ut quem honunë ftbi ftmilemeöjpicit,'Deum efftcredat, qui omnia codi^ derit cT [usiinedt.üec erat iam corpuf iHud beatißi mtim dütturn£ inter homines eößuetudini idowum. Expedit uobis,ut ego uadcim,dicebdt Dominus [uis: quippeftnonabiero,p(trac’.etM non uenietuduos. r.ctm nißi cnim deßffent apoftoli uidere Demtnü, no ftdi füijjeiit apti er capaces Jßiritus fandi.nunqua enimßc ad iiiiut ftduliftint diuinitatis contempla^ tionê^eapti prieftutis humanitatts con/ßedu lucun^ dißmo. permanßftent in amorc rerum corporahit» liseße ad (ßiritales erexiffent. Apud oculum corpo^ ris abforbetur ChriHi diuinitat in humanitate, a' pudoculum uero mentis humanités in diuinitate. ßcutft hominem oculut corporis intueatur, totutui debitur cerporeus, CT animus delitefcet fub ajßedit corporis : ftn uero ocuio mentis, nihil tam exidet, quàm animus,er mens,ut corpus non iam ex homt^ w uideatur effte, ßcduelut tegmen quoddam CT ap^ pendix.Eodemße res habet modo in cotemplatiane Chridi Dei er hominis, itaq^ aßcendit is in ccelum^

’jjo IOAN. LOD. VI VI S Ut fó afftiefcamus mentcm, defiderium, uota ontniii,ubi ipfe e{l, nütterc:^^ monArctur uia, qMlt;lt; nobis eSl rundum, cr peruenirndi fiducia. Melim ^uoqur nobis eft ,ut ChriSliM inceeload dexterarn Jedeatpatris, unde plura cr maiora ad nos bona t' uentura ßcilius confidinuu , tjuàm fi hic /emprr moraretur in terris. Aßenfu Chriùi referatum c3^ fanäis animabus caelum, quod ante iBum erat clau' fu/nt. NequeuHus patrum iOuc afeenderat. hic esl aduentus Chri^i, çyredemptionis ac liberationis noflrlt;e fruâus amphßimus. Aequum erat etiam, ut qui ad homines in caelum mittendos hue uene^ rat, primus ipfe in tanto bono efjet dux rrliquoru, neccuiquamalterißse^eam gloriam et decus tri-iui,quôd primus hominti in caelum intrant, ut qtä prittceps uiam aperuerat, inflruxerat, munierat, primus ipfeingrederetur, primus aperiret oRium: ne fi quis alius prior afcendijjet, illi uel uue ßäif^ uelreferati oiiq beneficium pojfietimputari. Pri-»««5 ergo Chrifius 'm refurreilione, primus Cf caput Ecclefitt,primus 'm beatitudine.Keliquis autent dux ip/e,cr author,cr cau/Ja. Cieteri ut ab iBo, cT per iBum,ita poft iBum. In rebus alijs humanisß-cilc quittis Chriftic praceffèrit : in fuis autem ipfiut bonis,'m fuahiereditate,neßs eft. Afeendens in coc' lum Chrtflus, difcipulos fitos manere Hierofolymis iufiit, donee ccelefti abfe mi/Jd uirtute confirmaren

tur er corroborarentur. Ante id tempus erntillit Chrifti prlt;efentia tnnximo folatio, qmun^ etci^uie^ feetues nihil rcq^uirebaitt aliitd . hanc t^uwm fx -pediret ab corum ocu'is fubdud, miffus efliUif (^i' ntutfanHiit, qui pr^fentiam iUam fuppleret do^ cendo, admonendo, conlblando, inflammando eo-rum corda. Noluit eodetn memento temporis aM diemuterCf ut ajjitefeerent patienter expeâare o-pfm DozBini, rj- lUi fidere,etiam (i dtjferenti amp;nbsp;procraßinanti.

Spiritui fanUi effèdum in ApoHolis manißflo fen-timus,m dodrtna mentium eorum,er animorZ con firmationeiadeo ut etiamfi de eo nuUa ejfet fcriptn ra, 'mdubitabilis effet er certißima coniedura. Di^ fcipuli enim ante Domini morte tom indeciles, poff eiui refurredioné tom dodi et fapientes magiibri or bis tcrrarZiquuq; admiranda eins cernèrent operot trepiditamë femperet diffîdentes in periculo defc' ruerüt eum:atq; etiam qui uidebatur animoßßinuu er cbüanttßimusdureiurädo abnegauif.ptift refur, redione ultra fe pro illo o/ferebat,cr gloriofißimZ exiflimabât fanguiné pro eo profundere,uitam potière. Indubiemuh.n effècit refurredio.näubiuidc~ runt CU uita-fe ereddsdiffc, reuocarüt in memoriant ingentta cT diuina Uhus opcra.unde magna erga cZ reucrentia,ßducia,e!r chantas.Sed nec tarnßctle cf

SK IOAN. LOD. VIVIS fent omniti recoräati eoaudierat^nec inteUe xijfeiK ed, quom mal ta quit ab eo dicerctur, pr^tc-riemt n5 i/nteüe{la:nec tarn coßrmiter/üißent firmt^ cofiantes 'm tuenda fide,^uam ab eo accepe' rant,etiam per 'mßmiä,damna,cruciatui,nwte,ni fi uirtute aliijua dim na etedoili et corroborati.Res ßila o^endit lilt;iuidà ftiamcau/fant.

Tum iHis decem diebia qttib. dilatuiell f^iritut fan élM,agëtes 'm eifdè xdibu^ trepidi,cr extrema mC' tuéces malorü, coeperunt fuimetipforü experimen tum,q!{àm nihil ejfeiit omnino fine præfidio diuino, er condifcerent iüum expetere uotis oninibits atq; implorarc.Pofi tterö prtefjdio iHo mitniti,quàm fir' tes atlt;js animofi euaferütf Magna efi hec ad ingref' fuM diuini jpiritm animorü noftrorivmpiirgatio, fi agnofcamus nos nihil efie,Deü 'm nobis effi omnia, ut nos ipfi cotemnentes atq; afiiernati, ad Den folti KOS confias confiramus ac recipiainus,iUi'M unum inuocantesatc^ implorantes magna cumfiducia et charitate.QueChriflas fias edocMt,ea ipfeut ma gifterer dominus tradidit. At Ifiritti fanUo mit' tendo uoluit nos cognofiere, er ad'mteüigentiam do(irin£ omnis opus eße coelcfti lumine, er ad exc' cutionem pr£ceptorum coelefliui acuirtutc .Per-tinebat ffiritits fanfii mißio ad doilrinam uen' turiC 'E,cclefi£, ut confuefceret furfum ffeélarc, 'mde

r»E VER. FIDEI LIB. II. sfi Mementem fanant, inde uoluntatem reilamop^ tare: çyfe qtiemadmodum apoâoli accepiffènt^ accepturam certum haberet : nec quia Chri^o ip fo immortali non erat magiflro ufa, protinui ab' iKeretanimum,memorfe pojfehabere jfiritum fanilum euiidem,quemapo{lolorumdoflorem O' tutorem pofl magifterium o tutelam fuam Chri' fut effe uoliùt. Et quemadmo dum in primitifs EC' cleßte expoßtor, doâor, admonitor, conferuO' torßiißet eorum qua iradidiß'et Chriüutt itain fequentiEccleßa eßitßturus, utnullo unquant tempore uel magißrum mut ar et Eccleßa, uel do' ürinam,fedeandemab exordio peregrinationis fua retineret ufquc ad terminum,eundem inßitU' tor cm, quiàcbriflo exhibita fuggereretfemper atqueexplanaret. Quidmagisadconfolatioiiein noßram,ad inßitutionem pietatemq} conferuaU' dam,adfalutcmdeniqueeongruebati Qttidaliud à tanto amico erat expeélandum,à tampio o ht' dulgenti patre f Datus eßlfiritus fanilutfenßbi' liter apoßolis,ut o gt;pßaeciperefe fciret, er rc' liqui deinceps accept uros fe folternjfiritaliter na dilßderent,quod alios fenßbiliter accepiße uidif• f•nt,uel audiuifßnt. iAagnaru enim rcrumfident manißßiorem eße inter initia conuenit,ut hide in reliquumadoccultiora proficiat. Apparuerunt fuperfingulos ignea lingua, inquit Lucot. ignis

IOAN. LOD. VIVIÎ ’ tidtnfldmmandim er iUuürandum facit,KngM Itéré ad explicationem eorurn qune mente concc' perii. Adopta euangeliüa Chrijli neceffaria eß mens,quie capiat mysieria : er animia,qui intrc' pidè admoneat : er lingua,qute diferte. Linguarit MfTo donum ad uarietatem nationuin edocendant eß tributum. fides enim,ut Paulus inquit, per aU' ditum.tum ex linguarum pronunciatione,er acci pienti manißfltis fiebatßiritus Dei, er audienti»

QVtepoß ebrißi incoelumafcenfum,poß'' queßiritta diuini mißionem funt confe quuta,non mima Chrißi diuinitatem nobis ponut ob oculos, quam qu£ prieceßerunt. fJam ß quis qu£ faüa cernimus,ßtura pratdixißet, nemo ha' huißitfidem, nißope ac opera peculiar!Deiac propria faéîum iri haberet perßtaßßimum. Tan' ta enim ßne humanis uîlis uiribus nec ingenij,nec corporis,nec uit£,quanta Chriiha, nemopotuif' fetproßäo perßcere,niß effet Deus. Principió, quecunquefacit Dominus, iußafunt:nec quiß quam ei poteß dicere,Cur ita facts t Sedquoniain tiomini mentem atque inteüigentiam tribuit ad li bertatem uoluntatis,placuit ei haélenus fe appro' bare, ne quam in eo occaßonem relinqueret que' relit uerißmilis. frgo nequa conqueri poffet tU'

DE VER. FIDEI LIB. If. jjy tio non ex fe nattim Dominum ,nonfe ab eo edo^ ilxm,cr udfei ex ea uoluit,qu£ cognitionem ac le gein acccpijjèt Dei: nec ad gentes ejl egrejjin, quibiii regnum Dei annunciaret. ß qui cnim chre îluin audiueruntcgentibui, intra ipßos lud££ ter ra:limitesaudiuerunt. Quinnecfeuiiioejl difcipulos,quos adfalutem nunciandam bomini-busquoquo uerfum dimittebat, ad ciuitates geU' tiumproficifei. Kediturus tamëad patrem iufiit, ut apudomîtes mortales ßne exceptione ullauel diferimine diuulgarent Euangelium regni caelo^ rum : Deum eße omniumpatrem,nudam apud il' lum di^indionem ßre, ilium ejße eundem omnibus : Chrißipietatem ergratià ium non adunum aliquempertinerepopulum, utle^em Mioßs ,ßi ad uniuerfum humanum genus, neque enim eadein eß hominis unius,^ßlij Det caußa.Mofes bonta ^itminißer Domini,fed populo lfraé'Ut£. ^iliin Dei,qui idem eß Deus, omnium eß dominus^ omnium pater,£qutlis ad omîtes,idem femper fui ßmilis.Ciui ergo Deus intra fines uniuspoptt lënon concludebatur,huius mifericordiam non o-portebatillifoltpopulo patère,fedtamlatèfeex-tendere ac propagare,qu.im potentiam er fapieit tiam. ideoq^ftdes chrißi catholica nuncupatur, hoc eß untuerfaits,quad omnium ßt gentium,ont nisfextiSiOinnis conditionis,continens qu£cunq;

funt faîuti ddipifccndæ neccijiria, nunqiixm cc{ü tura. Et quo fuciliu^ prædicâtio hecc apo^ioloru per orbem fefe diffunderet, maximam orbii paV' tem ditioniimi atque mperio fubiecit, E.omaito fcilicet : qu£ resfucilcm prmbebat inter nationes tTidißtum, commcatum, commwiicutionem om.' niuminter fe.AdiuudbAtcumremlingUte commu nio.plurimienim fub Komanaditione loquebaii' tur latinè,p’eriquegriecé,ita breui tempore fama rerum omnium atque auditio latißimc je diffunde bat.Elegit Dej« aportolos fuos ad tantum zj'tam admirandum opui,quibus nuUiomnino uideripo terant minm idonei ; fed elegit infirma mundi,fi' cut Eaului inquit,ut conßiiideret firtia. Scientif fimi atque expertißimi ejl artifice, malo nbsp;nbsp;inc'

pto injirumento idem cjpeere, quod aiim a tißi' mo atque appofitißimo uix poßit. ficut ÄpeUern carbone de fico fumpto,ita eum à quo effet ad Pto iemari prandium inuitatut expreßijfi tradunt, ut cmnes inuitatorem ilium ad primam delineatio' nemagnofeerent. Sedmirandumnoneji, Deum qu£ uelit incongruentibus pr£Üare infirumen' 115,qui inftrumentis omnino n uUis indiget, quic' quidfingere flatucrit, Itaxjue mißt paueißimos ad quam plurimos,rudes ad périt ißimos .erat enim mundus ingeniß atq; artibus excultus,ßunquam alias : ne quis jùcumfailum, aut dolo captos effe homines

DE VER. FIDEI LIE. II. jxy homines poßitfuß’icari.mißt infantes addifertif fimos atque eloquentißiinos, mißtßmplices ad aßutos, inermes ad armatos, imbelles ad bedico^ fos,inopes ad imperium popHÜ Romani. ExpC' diebat tantam ejjè in primis illis a:dißcij huius ex ■ truiloribtishumilitatem,neipß hiimanis uiribm artibusq^aliquid tribuerent, autineisßpeiqilic' quam autfiduciæ codocarent : f :dßbipenitus dif fiß,abcpeac pTicßdio penderent Dei. Tum ne quis flultè ac dementer aliquid ex ijs qutefaila ef ■ fent,humante potentilt;e attribueret.üeipß quoq-aposioli humilitatem udam poßent ajfernari, me mores fuie. Difcerent manfuetudincm ^miferi' cordiam alijs impartiri,quam i Deo effent confc' quuti. Ciuitas h£c eßCbrifli,regismitißimiac manfuctißimi: n ihil conueniebat primis idiits ßtn damentis ac £dificio,cx cemento contrarite ciui' tatiS:,nempe diaboli,admifcm fuperbia: atque ar rogantiic,cuius ipfe author eß, inuentor, caput. Et utmagiscripßad Deiopem fubinde implo' randamconfuefccrcnt accurrere, eyueritas dO' dlrina: purior exirteret,ac purgatior,aduerfarios dedit difcipulis principes,proceres,milites,phi'o fophos, orbem pene cundliim. Eugnabant multi aduerfum paucos omnipruetcrquam diuino prieß dio deßitutos ey defertos :pugnabantinquamo~ dijs,inuidcntia,rabie,malediäis,infeilatione,tor

mentis, occidione. propo/itaerdtijs qui iniiitU' turn dmpleâcrentur CbriHianum infamid, dede^ eus,pdupertd!,crucidtus,mors,ign ominid totige neridcpoileritdti.Etqucmddmodumeleéiuin e{l adprtcdicationem dpo^olorum imperium Roma num,itdcrddcrucidtiisdc martyrium, neregU' los hdberent Chrijlidnidd quos conßigerent,fed ab irdto principe Romano nullum relinqueretur fuffugium. quts enim aufits effet tutari, quos om^ nium dominus rerum cdpitdlium damnaffetiPræ' dixerat hiec eis-ChriHus omnia, ne quumacci' derent terrerentur,fed memores eins a quo effent pr^moniti,forti dttimo fubirent pericula. Quan' to cr qudm diuino confilio hæc funt add omnia: tie quid fuorum incrementorum deberet pietas tnundo, ex Deo penderet totd, quæ feiret crigi' nem fuam, dudus, progreffus, exitiis, omnid hd' here fe ex folo Deo,ueluniuerfo mundo inuito ac rcpugnante.initio quumfandæ pietdtifiinddmen td idcerentur,fdtis efl diligenter procurdtum dflu çr CdÜiditdte fdthdnie,ut Chridus fecum coniun' geretur : ut in aliqudm uel focietdtem,iiel portio' nem admitteretur fandi regni,efflcit,ut Tiberiiu C^far Sendtui Romano fcribcrctde Chridoitt' ter alios deos recipiendo . idem edido Adriani, idemuoluntate Alexandri Scueri tentauit : nihil proflcit.ncnpoteflfdthan coire focietatem cum

Chriüo, non congruit,non expedit nobis. Quoi ß tum Chrißus pro uno ex dijs effethabitus,bene' ficùrid uifd effet iUius diuinitM,ddtd ab imperdto ribusKomanis : nee edquie ßimmd eft religio zx fold,non tdlisfttiffet creditdjedund ex bonis. Con ueniebdt ergo dd eiusuirtuiem dtq; exceUentidtn cognoft:enddm,per omnem..contrddidionem exd^ mindri. Quoorecommendatphilofophitoleran tidm,cr eins reiddnos cohortados pauculdquiC' ddmcoUigut pr£ceptd,dtq; ed ftrtium uirorum, Hempe pbilofophoru, dut militum, quos ætdte in labor ibus durisq; rebus exercitdtd, mirandum no erdt dliquid in pdtientid corporumftiper cateros prdftdre. At nos permultdpoffumus exempld no' ftrdinducere,quibusfdnguinë fun. projùndëtibus fdndd cr coftdbilitd eft noftra pietds. nee hi funt folußrtes dcrobuftiuiri militdres, uelphilofo' phi,percogitdtus exercitdmetd animo de cor' pore induratiiiM hisquoq; dbundamus:ffd feemi' n£,pueri,puellte,fenes.At qui cruciatusiq dd fui miferdtionê impellebant eos,qui Chriftianos diut txtrenid omnia comeritos : ut Tacitus Cornelius, utinter cieteramiraculanon fftillud habenduin. poftremis,potuiffi d teneris corpufeulis tamim' mdnidtormentdperftrri. Sedquod naturdnullo prorfum modo udluiffèt,perftcit Cens. Tulerit C ; lÄdrius,uel AJexäder M.acefto,aut uir aliquis bet'

ïw er labarum patientiaobduratuf, iâum ununt atque alteruin lethalem : quid puella tenerrima^ quid tarn multos toties cum acerbißimis dolorif morßbus rcpetitosi Ncc fruflra cruor illefacro' fdiiHus ßmdebatur .üulla in terram cadebat gut' ta,ex qua non multi Chriftiani confurgercnt : ut exprejfain ucritate uideatur fabellade ferpentis dentibus à Cadmo in Boeotia ßgt;arßs,unde armatie acies nafcerentur. O magna uis ucritatis, exclu' mat eorum Cicero,qUiecontrahominum ingenia^ caUiditatem, folertiam, contraq; fiilas omnium inßdias facile ßper feipfam deßndit.lta chrifliU' nareligio,quo acrius errabioßus efloppugnata^ hoc i priclio ßrtior, prteßantior gratior excc' dit.Pl’aneeßquodille pronunciauit, VeritMcß rerum Omniumßrtißima. Itaque dif :eßirunt no' firi martyres,etß mortui,uiilores tarnen. Nee ui' deaturhoc uobis ab fur dum, qui M.. Attilium Re ' gulumnecatumà CarthaginenßbiK in tormentis uiüoremdicitiseorumipforum, à quibus inique Crimmeritô tortusßierit,z:ynecidedittis. Idem affirmatis de 'ZenoneEleate,çy‘dealijs uirispra' {lätiuirtute,quiiniquafuntmortefublati. Quan quam uos,ßcuti modo dicebam, paueißima potC' ßis commemorare exempla eorum, qui mortem ultropro ueritate er iuilitia obierunt : er in ijs lt;^^‘1 ß licuißitfttt Zeno.nam Anaxago

räi jugdßbiconfuiuit.ilij feriàerunt fuäe gîori^^ ut Attiliu^. Socrates quid dedijs ßentiret, crimi' nationi apud indices rejßondens, dißtmula!fe cre^ ditur. Maccdb£i fratres propter putriam legem mortem obieruiit, ut Philenij frdtres pro patrie terminis deßdi fe uiiws pdßifunt ,ßcut SdluüiiK çr Vdlerius lAaximiis tradunt. Curtius quoque in Idcummedioßro Komano feconiecit^ç^Decif in medias acies.hæc pietate patriec. At pro pia ue ritaee mortem condlanter perßrre, non ßubterß' gere, non dißimulare, inßitutum eßquod Chri' ßus è ccelo ad nos detulit, accenßs fuorum pedio ' ribits incredibili charitatis flamma erga Deum,ut omnia^etiam uitam ßuam er ßanguinem Deo po^ habeant. nec id unus excep it,aut alter, ßed tot mil lia,uttotidem bojnines in id confenßfß progran di eßet habendum miraculo. Poß nodlrum uero martyriu profani aliquot in re ßalßa imitatißunt, quod nos in uera. fcilicet nauat diligentem operi d£mon,ut id inßuis malis exprimât, quod inßuis bonis operatur Oeus : ßed illeineßicaciter, ßeut omnegenus uirtutis erßeciem ingentis pietatis conatur effingere. Verum quales tandem ßnt did' bolici martyres, quales Cbrißi, aßuilibus utrp' Kumque non obßcure dignoßeitur. Qjßd dicemus, quantum miraculumeß, quam plane Deiopus, quod martres noflri prießiterunt, ßue dum ipß

inttiilitMi immiiiii fupplicü perftrut, flue duin • homines priu4ti,hu)niles,imbelles,iniperiti,in fan tts,abijs omnibusquibusuisaliquafithomini de^ iiitutiacinermes,pricterquàm diuino præfidio, doélisindoélisq;perfuiferunt resadeó fublimest quum philofophi difficile perfuadeant moralia, ffifficilius multo naturalia, drte,eloquentia,cxer' citamentis, atque uft inürudi armati. Nun' quam earn habent uim fi£la,qu£ ucra.fi res fimula ta effet noftra fides,atque aduinbrata, non eum in humanis peiloribus effiüum fiue adcredendumt fiue ad agendumffiue ad patiendum oflenderet tot feculis,tot hominum miüibus noncoadlis ,fed ul' tro uenientibus,quum tarn multa in contrarium à nobisretraherent.Videamus iam qu.im contrains er fas omne tarn ^auia pertulerint fupplicia, üerito er fapienter, quifquis dixit : Si accufari fufficerit, quis erit innocens { At Cornelio Taci' to fat is grande er legitimum ejl prieiudiciu, dam' natumffiiffè CbriHum à Pontio Pilato prtefide I» dtete. Qjtiefo te Publi Cornell, fi ita eft, quid fiet Socratic quidtuoCiceronif quidKutiliof quid hiüoriæ tu^e numinibus Heluidio Thrafea:, SC' nec£ Iquid alqs multis f Audiamus crimina,pro' deant aflores, fedeant indices. Ailores multi funt, er crimen non unum, fed proingenio cu' iufque.Philofophis diff licet,quod fuis principijs

nntradicitur, zy natura negleHa altiuf fefe hu' Kanus animus attoUit : ut Athtnis irrifus eft PdM-lus ab Stoicis çy lc.picurlt;eis,ad mentionem ref ur^ reilionis mortuorum. mordebat iüud acrius,qu6'd inueâa meliore doârina, uidebantfe minore in frecio fùturos, contemptum irifuam caligi' nem lucefùlgente.Supcrbo infinfum eft,honores decus crfaftum conculcari : diuiti, pro nihilo haberi opulentiam. principi odiofum efi maio' rem potentiam allegari,Qr oftendi alium effi,cui fit potius parendum : ^uem affiüum fiuperbifii^ mum adhuc in quibufdam efi deprehendere Chri-^ {iianis principibus, qui non parum aquis auri' bus de diuina omnipotentia accipiunt, priefiet' tim quum de illorum humana efi mentio. yolu' ptarius adimifibi fuas delicias firt moleüè : Pon^ tifices or facerdotes, decus , authoritatem, O' pes. Parentesindignantur liberos fiuos honore, loco , nobilitate , hareditate , connubijs^ pro nihilo habitis ac figt;retis,ad nudum,cr paupcrem, eyhumilemChrihum,tanquamad certifiimü afiy lum cc/ùgere. Sed quis figiUatim perfiequatur fin' gulaiquum non defierit Ephefi àatiiarius, quii» Chrifiianos populum concitarct,quàdidola toile rent,unde ipfimagnum faciebat quteHum.CXuem que fiite rapiunt ficelerata in pr^lia caufi'a:,inlt;^t Pocta,Prlt;£textus tarnen communis omnium

uiolari religiones patrie, coiitcmptum eße nn men dear urn immort.ilium. hoc uidclicetcratad omnes fjiecioßßimum. TucitU'S cr TranquiUuf ni hil pro/èilo eorum legcrent,qu£ turn temerè dam narentyfequuti uulgi opinionem ac uoces. EtfU' tn apparet, eos curam omnemfiiorum jludioruin in excolenda lingua, non mente confumpßß'e. Ciuoinodo enim religioncnoflram uocantmal» ficam,cif!m caput e/i omnibiK bene uelle, bene confulere, bcnefacere? Qjiod unquam in conimu ne Chriicianorum aliud ejt unquam crimen inten tatum,nißquod ïcuem non colerent f Njik damrabioßßime acerbißime conßila ßint,cr tradita pueris legenda, edißcenda, cantiUandapU' blice : fed quia falfaçrconfdia, nonhæferuntin nobis, ipfaper fefe diffoluta funt.Audite fodalem ueilrum Plinium C£cilium,qui huius criminis iit' quißtioniprtefkit,dumAßam prouinciamrege' ret:nàuos ex populari uoeißratione iudicatis. Plinius ergo in epiiiola quadam ad Traianumßc inquit-.Propoßtus efl libellus ßne autore,multoru nomina continens,quinegant feeflè Chriflianos, aut flàflè,quum præeunte me appellarent,cr ima gini tult;£,quam propter hoc iufleram cum flmula' ebris numinum adflrri,thur€ac uino fupplica' it,pra:terea maledicerent Chriüo, quorum ni'

in,dimittëdos putâui.Alijab indice nomînati,€]Ji fe Ckxiftianos dixerut, çr inox negauerunt:ß(ijji ^uidë,(ed de(ilJè,qitidâ Me trienniu, quida ante piures annos,non nemo etiam ante uiginti quoq;. Qmnes cximaginétud,deorumq; fimulacbraue' nerati funt,ij çx Chriüo maledixer uni. Ad firma' bantdutemhanc fizifiè fionmam, uelctilpafiuce, uelerrorii,qnôd ejjènt fiolitiftato die ante lucem conuenire,carmenq- Chrifto quafî Deo dicere fie' cum inuicem,fie'que fiacramento non in ficelui ali' quod obflringere, fied ne fitrta ^ne latrocinia,ne adnlteria committerent,ne fidem fiaüerent, ne dc' pofitum appellati abnegarent : quibuf peraélis, morem fiibidificedendifiiifie, rurfiutq; coëttndiad capiendum cibim, promificuum tamen,zx innO' xium.Çtto magiinecefiarium credidi, ex duabui anciUii,quæ minifitra ficebantur, quid effiet ueri eypertormcntaquterere.Sednihil aliudinueni, quàm fiuperfiitionem prauam immodicam^ tiæc iîle. Sed crat tainen prater iam diélas alia cauffia, curficriptoresitlidc Chrijlianis non fine ignominiafiacerentmentionem. ’Exarficrat enim tantoperccr principum oxuulgi odium adueX' fini nouam pietatem, ut quifiquis de ilia paulo mO' deratim meninififiet,in fiufiicionem raperetur,tan quam uidcretur fiauereei, cuinonmalediceret, quamq^ nÔ proficinderetgraui conuicio. QuacO'

hmnuutfe oinniiio fcriptores libérèrent, cw/it probro çr contuineliè noininèbèiit Chriîliènos, quoties in eomn inentionein inciderent. gnod C' tiètn hodiefieri d quibnfdènt aniinèduertiinui in ^èinnètis opinionibia , qnxf multi non èudent ^tbfqne pnefètione contumeliic nominire, ut fie probentlon^è abittèrum fiailione ubefifie. Quid fi prificii receptisq; muorum cultu religionibus contrèuenire tèntum erèt nefièt, cur iinpuniti re' ÜnquebMtur philofiophi, qui non fioluin ueteres illos ritus cultus fi irridebunt nbsp;nbsp;dèmnabènt, fied

eorum multi ne deos quidem efifie arbitrabuntur: ulij unimès no^trus a/^rnubunt mortdles efifie, cf deorumcurumèdterrusècres humunèi nuquèia fie dimittere,quibus diilii religiones omnes, non il l£fiolumfii£l£,e:y'uberrore humunce ignonntiie introduil£, fied qu£cunque tdiæ ueræ eu fiunillt;c fisnditmextirpèbütur. kt quieudi/fiutabèiitatq^ njfirebuntinonfiolummugni ermtin ciuitutibuSf (yhonorati, fiedeorumlibriin precioçymèiii' bus omnium. Qu id fi noftri contra religiones M' tiquas loquebantur,at audijjent fialtem qu.tsalias adfirebant,zrutrafique inter fie confirrent acre' putarent. t^ihil tale^fied clamore imperitæ multi' tudinis damnati fiunt,exofi uoluptatibus.,diuitiist potentilt;c,honoribus,da:moni,quis omnibus bcllii indixerant,}ut homines per horum inimicitias ad amici'

DE VER. FIDEI LIS. IT. jBfy amicitiam Dei fuiloÏÏerent. Ccdi autem lt;piiudi-ces condemnarunt,cr addixerunt fupplicijs,fe(n' ^icrincorruptisPrimiisomniu Hero, hincDo^ tnitiimus,SeuerM, M.aximinus, Kdxentius,Tgt;io' cletidnus,Decitit,çy‘ éoru minillri. iftis uidelictt curlt;eerdt deorureligio,(juos gentiles ipßfdtetur deoruin fui/Jè conteptores-.aduerfus homines autê teterrimds beÜUM e^quot; crudelißimjjs,fla^tijs crfn cinoribus fieuißimis coopertos cf obrt(tos,hoßes uirtutis omnis,probitdtis,hone^atis.,ldudis : ttfe^ uidentißimum argumentum ßt,ßlt;iße bonum,^uic ^uid Ulis dijjiliceret.Vel ex ipßo iudice condcmmt ti rei coHigatur innocentia. Habebant hi princi' pes,utfierifolet,ßmilesßuiprießäos prouincia^ rum,zr minißros.Torsjuebantur dildniebati' tur martyres immaniter,partim à faua iudicis tia tura,partim ambitione guadam,ut fe principi fuo uelad multitudinem uenditarent,tane}uamultO' res public i odißzy editor il principis fui diligeU' tes exequutores.aliàsquoij; pietatis odio,(ju£ cié Corum twribus grauiter dißideretac pugnareti alias contentione quadam,uter uinceret, uioletta iudicis,an patientiamartyris. Voluit Chri{lus,uè quemadmodum fuo fanguine,itact fuorum, quam iüe de coelis attulifßet pietatem , fanciri, Pri' tnum,qucgt;d par erat, laborcs atque £rumai;e fapitis redwidarct w membra,ita impßntur qult;ff dejuta

$68 IOAN. LOD. VIVIS défunt affliétionum CbriRfut inquit Paului. tunt ut certiu^ confirmctretur piet as, quam non uerbts inodó,crinMi contentione djjèrerent,qui adßre bant,fed morte probrofißima çr crudelißima.ha berent quoq; exemplum fequentes, quidfacere il' los patiq; oporteretpro diuina ueritate.

HV decurfus Cbriflian^ Pccleflte perpetuiii erit,quoad tota btec terreßris in coelum ßt translata, Oquot; ex mortali faiiaßt immortalis, exafflida beatißima.D.Augullintis,(2r to.Picus, refirunt ßiiße qui terminas quofdam ßatuerent ectati Pccleß£,qui omnes iam olim prieterierunt, magna illorum uanitate atque ignominia, qui li' mites uolebantponere in eo quod Deusiußit ejjè fempiternum.idq; illi ex poßtu ßderum uolebant coÜigere,quum nec religio,nec bominisuolun' tos cœlo ßt ßderibits fubieda. Ÿîeque uUa efl ßderum coitio,qU{e efficaciam fuam in tot regio ■■ nes tarn dititurno tempore poßit extendere.Argu mentapiafuper ea re biecfunt. Coelum quandO' quidem aDco bono regitur,non potefl eße mala' rum legum atque impietatis caußä, eorum deniq; qu£ bonitati ac fapienti£ Dei contraria ßntatq^ tnimica.Contemplarieflin uniuerfanatura, qui ordo.

ordû^qui confenfui,qu.im fapiës ùiüitutio. quàm übfoiiumcrgo ßierit, ut quce ratio nature noÜet fieri,(tb iis tarnenprocurentur fiduîô qutcpartes natura junt magna,potentes,optima, principU'

Quid fi uirtute magna alicuius coniüiiionis religio aliquanafcitur : abolita ilia uirtute, aboie ti quoque religionem eft necefiè. Nulla auteinfide rum eft coniunëlio,cuius uirtus dur are per tot an nosfingatur etiam ab adlrologis, quot annis cf cultus idalorum, cy'Ulofiiica religio ,crChri' ûiana perdurant. Triplicitates uerôfîderum qua: olim erant,hodie finit: etiam quas author es eße religionum Ptolemäusponit. Qjiur igitur riemd nunc colit idola,ut olimtSed bac de re non uidetur mihi neeeßarium eße anxiè dißiutare,podleaquagt;n oHenfiumeflauthoremreligionis noßraeße De' um,hunc uerô bonum dementem,qui benigni' tatem fiuam in uniuerfiis generationes efiùndit ufi-que ad confiummationem gêner is htimani. Si quid ille natur aliter ell a(lurus,ut in caußis,ßc in natu ralibus inßrmatum concedi poteß. fin uerô fiupra naturam efl adurus,nihil neeeße efl,ut fit in caufi' fis naturalibus,nempe cœlo cr fideribus uel infer tum uel indicatum. Sunt qui miracula etiamnu ad confirmationem fua fidei requirât,feu fi apertius auderentloqui,utcredantomnino,dubif plus ni' ftiio et incerti in perftafîone fand.e ueritatis. Pri

ntumnüraculii dubium non efl (juiiiflnt faäniti' numera,quorum pleniefunthiüorilt;e,crfjtetttur uel inimici noflri, quarumcunquc flnt fedjrum^ ludæi,gentiles,Agareni. Alioqui hoc effet maius omnibus miraeulis mirjculum, ut ait quidam, Si' nemiraculisadduélum effi mundumtnuitum e:^ repugnantem ad opiniones adco à receptiflimis CT inueteratis aliénas cr contrariM,per tantä rc' pugnantiam^perfequutionem potentium.liec dubium,quin edantur quottidieexfiducia peteU' tium : fed non fcribuntur omnia,non omnia perfl runturad nos.multa etiam fcrihutur, fed fufficio falforum miraculorum affiergit ueris ambiguitO' tern. Auaritia enim quorundam falfas miraculoru impoüuras comminifcitur,ex quibus deprehenfis ac maniflRis,qute ueriflima funt redduntur incer ta: quod efl inrcligione pefliflrum, cr execratt' di qui ea confingunt, maiores'que pœnas meritit quam qui adulterant p ecuniam, aut antidota ad' mifcent aconitum. Cieterum qui tandem exigunt prodigiaiqui indigni funt qui uel uideant natura' lia,prono femperin terram capita, ritubeluaru: aiunt fe uelle intuerietiam fupracocleflia,qui nu» quam caelum affexerunt. Kapiuolunt inaltun portentis,ut inquit Vicinus, non uirtutumgradi' bus afcendere.nunquà utuntur ratione,^^ uolunt qua: rationemfuperant intueri. namflratione,fl confltio.

DE VER. FIDEI LIB. II. ,7, conßlio,ßiiiiicio uterêtur, aliguando hicc eßint eii ad'confirmationoj! fiietatis pro magniscrad' ' mirandis prodigijs. lUudcfliithucmiraculorain poüulationeridiculumne an indignandum maxi mè,quódinfani homines ita à Deo pofctintad rc' ligionis firmamentum miracula, gnaß negociuni agatur Oei in eo,ut ipß uer^ pietati accédant.-^' nonpotius eorujnipforum,quiex miferrimis er perditißimis ad falutem er ßlidtatem tranfeunt. Simile efl hoc diilo illiprincipis cuiufdam, Sufß' ciatChriflo^quod nos principes itli exhibemus fi , dé. Quanta erät in eo qui id dixit tenebne incou' ßderationisf ifli Oeumßbifnigunt, ut unumali' quem de noflris regibus,cui expedit ßdemßbi ha beri,fe diligi esquot; (^oli à fubditis. i\iraculorum fa^ tis eßfailum,credat qui uolet-.fuam rem aget,non Dct. Adde quod miraculorum fides feufiducia efleffvilrix. Vbieflnuncea in nobis erga Deunt fiducia, qu£ impetrare poßit à Deo, ut miracU' lumuelfaciat, uel accipiatiquanquam ß quisrc' iic expendat, non défunt nobis miracula in ratio nibiis pietatis,ß quis ad exaüum iudiciu référât, Ncc dubiii quin fanSli Uli patres,'Eccleßie naßen tis crefeentisq; proceres Apoiloli ac martyres,ra tionibus ßntpotißimum uß, intermiilis nonnur quam miraculis uelut gemtnis ,qult;e fides er fér' Uor tumpriedicantis, tum concionisipßus impC'

trabat.fed iUaoculii dtibantur ,rdtiones dutem menti. Ndm quumhomo cognitionem habeat fen fuum,queeefteicum mutn aniindntibufcommu'

cognitionem mentis, qu£ e^ i{gt;ß proprid, mdgis decet ilium rdtionibus mentis fvrmdri ad uirtutem dc cultum diuinum , quim prodigijs, quie oculis dlijsq^ fenßbus oliendunturßn ddmird ticnemftuporemqiimpeUi. Hoceft quodAbrd' am diuiti illi nepoti petenti, utaliquis ex mortuis reßirgeret,qui uiuentes ddmoneret meliorum, re' fpondit: Udbent Mofcn zrptophetds, ßillisfi' dem non ddhibuerint, necß quis iÜuc d nobis re' uertdtur,credent. ydlidior certè efi ratio reâc rc' putdnti,qudm miraculißtbitd ddmiratio. Miracu Ium enim erßißgt;icioncm er cdlumnidm pdtitur, tanquamimpoßtum ßt ßenßbus: uera ratio non patitur,qua; quo magis traädtur,expenditur,cx' cutitur,eo inueniturßrmior,ß}lidior,certior. De dit ergo olim Dei benignitas prodigia^dat quotti' die, ddt cuique quod udlidius ßt prodigijs ddco' lenddm ßtnädm pietate. miUi probet ur exeußatio mdlici^e:uicio quifq^ ß(o eß malus, bénéficia Dei bonus.

D Entant atum eß anted multis uerbis ,ho' mitKm à Deo eße ad fempiternam beatitit dinem

DE VER. FIDEI LIE. H. »7, iinem conditwn.eos igitur homines, ipßfidit cid charitate adh£ferint,betito5ef}iciet. Quàd ß homines beati lt;ttq- immortales eriint, nnimi red dcntw corporibus.non enimßolus animus eit ho' me,aut ßlum corpus,fed quod ex ambobus cenß' citur. Alioqui nihilattinebat corporatos condi' diße homines :ßiritus fußieißent nudi,ut in ange lis,ß corpora femel in morte occumbentia nun' quam eßent ßirreüura. fi.dde quùd nos inhomine animaduertimus uitam uegetantem in utero mO' tris,uitam fenfuum in infantia,uitam aßrtlio num er rlt;tt!o„K in ßrioris reliquo uit^huius decurßt. rcHatuita mentis zx r^tionis fuperioris, quam quia hic non uidemus,alicubi certè fittura eß non folumin anima,fed in ipfo etiam toto homine, in quo c:;-reliqute ßint oßenße ac cxercita. Rede At/je«4gor.w.‘ Appetitus ieternitatis quoniam tO' ti eß homini inßtus,fit,ut totns homo immortalis ßt,reddctur ergo cor pus lud ac uitiC.Et hominem totum non in alienum ußam Dei« retulit,ßed ad O' £lum procreauit naturaßite intimum or congru entißimum,ut D cunt amet,imitetur,ßuatur. Cor pus autem or anima communiter ßtnt in his opC' rata,aut in contraries : comuniter igitur uel prtC' mium accipient,uelpoenam. ç^ubdßhomo inte' ger non refurgeret, ßußra eßet anima à corpore impedita,e:g corpus ab anima : hec du regit cor' Aa i pas.

fgt;i'A,iïïud dum piret. Vnde multu utrique er grU' UMextiterunt,erpermolcfla. }Mque duru condi' ticne alter um e/Jii ulteri alligatu, çy uenirent cor para in fdeietatem malorum,non bonorum. Adde quad leges in commune funt corpori eränimo impoßtte.iam uerö umußeuiufque reicertuseftßi nis : hominis nullus quidem certe efl, niß ßoelici' tas-.homo ergo totus eins eil capax,ereaßuetur. ^ic colligit Athenägoras,ßapiens in Ecclcßa ehrt ili adoleßcente. Catterkmnon eßi poßibilemre' furreiliioncm contendunt, qui Deum ipßimßum' mum uc pro-potentem limitibus naturæ huius con (lußerunt ,ertonquom corceribus coercuerunt: abßurdißimumq; id uißum eß philoßophis Athc' nis^ Paulo de religione différente. Atqui redditos uitopermuhos ex chrilÎMnis,annolibus connut, hos non admittunt, odmittomus nos ßuosipßoru. prstereo ßabulos, utCalißthonis ßilium in uitom e(ßeredudum à lowe .• tum etiom Pelopem : Alcc' flem, ab Hercule : ab Aeßculapio multos, uelut Hippolyt um,qui didus eß Virbius,Glaucum nüisßilium,er PoPiUcemTyndoridem. Sed Plato Herum quendam Pamphylium reuixifß ait,in ex tremo de Kepublico. idem Plato ex dißciplina Py' thdgorica nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ponit, genus quoddam

reßurredionis. Theopomptts ßcribit Zoroadrii fiiiffcopinionem,omîtes aüquando reuerßuros in

DE VER. FIDEI LIE. IL 37^ iiità. Pliniiü in lucë rediße tradit plurimos,quori( duo exempld fuhieciße fuffvcerit. e' duobin fratri' but egueüris ordinit Corfidio maiori accidiffè,ut uideretur exyiraljè,apertoq- te^lammto rccitdtü bicredemminoremßineri inüitifjc : interim aun tjui uidebdtur extinilm, plaudcndo conciniußs myQ:€rict,zrnctrrdßi ù fr dire fre uenifrè, commun' ddtdmfrbißlidm db eo. Demondirdtuin pr^tered, ^uo inîoco defidiffrtdurumnuïlo confrio,Qrro pdfrè ut ijs fiin^bribut gute compdrußet effrrrc' tur.. Hoc CO narrante ,fratris donieflicipropere annuneiduere exanimatum il}um,cr aurum ubi di xeratrepertumeli. çypdulo pàfl:'Ëc[loSiculo Gabienuf Cicfarit clafriariiit frrtißimut captutà, Sex. Pompeio,iußu eint incifa eer nice, er uix co -h£rente,idcuitinlittoretotddie. Deinde guunz aduefrerauißet, cugemitu precibutg- congregata tnultitudinc pctifr,uti-Pompeiut adfe ueniret,aut aliguem ex charis mitteret : fe enim ab infrris rc' mißümihabere'gue guod nunciaret. Mißtplures Pompeiutex amicis, guibiit Gabienut dixirAiifr' ritdijsplacere Pompeij cdußät,crpartes piot. Proinde euentufrturu gué optaret,hoc fenucid' re iußitm. Argumentum ßre ueritdtis,quod pera^f ^it mdnddtit, protinusexpiraturuteffet, idg; ita euenit. Hon difruto de horu ueritdte,fdtii cß his-exêplifHÖ oportere uideri impoßibile.cr gètiles

([vÀiem quum iUd dicebant, nemo commouebiii tur :nos quu dicimuf, non poffitmia firri.Audia' mut iam cauj]dm,cur nemo p otefl mortuut in uiti remettre. priuatione in hdbitum impoßibilis e{l Axioma fragile,ad quod fitlciendumfex centit effet opttt tignis. An non à tenebris ad luce eft regreffut,à fomno ad uigiliam,à guiete ad aili' onem,àciecitatead uifumiscdcauiHancur,ticgt;n i priuatione ad eundem habitum.quid reftrt,modà adftmiÜimum,utidemprorfuin uideatur. Quic' nim amiifttm rccupcratuifum,recepiffe dicitur.et' lioquinec uifummeumhcdie eundem efjèdixerit^ qui heri fait. Argutiatfunt iiitc ineptte ac pueri' let. Quad fi poßibilis eft reditusà priuatione ad eum habitum ^ui pfrijt,aut certcfimiliimit,quart' to erit magis a difiunéiione ad coniun^iioncmtne' que aliud eft mors, quàm difiunilio, diflociO' tio : uita autan,coniunélip'ç^nexut. itaque ma' nente anima zx corpore,perinde eftaefi lapides in pila feparentur,poftea rurfum componantur. Velim ifti intra fe reputent atque expendant,utrü eft dijfiçilius dare animant nouam ei corpori ouod antea nunquam habuit, anreddere iÜam eiquod habuit. Sed i^i quia alterum uident contingere,al terum non experiuntur,fine cogitationerationit fequuntur fenfut,ZT prias ducunt facillimum, al' terum impoßibile. Atqui philofophi eft,ratione

moueriguimfenfu : qtum rationemßim* becillitM ingenij eorum no potefi excu!pere,cer» tèftudiumfapientiieoblatamatque oflenfäm de^ betampledi. Sed quorßim attinet ex principijt natur £ dij^utarede eo,quod natur £ omnem lati' tudinëexcedit^cr quideniex principes non md' tiiß^lon(ttur£, fed qu£ßbihomo aliquis confin' xit uerifimiliter ad id quod feaßequi exiüimabat^ C)U£iiio autëiUamultos torquet,anidërefurget homo^eadem'ne materia,eadë facie ac firma. Qtß fieri po teftfinquiunt.nam firma fiepe ejl in homi ne eodemmutata:materia uero fluit in modum amni5.qu£eratabhincannos quatuor, iamnon efl.fucceßit alia atque dlia,ut aqua in flumine, çjquot; tranßt ad diuerfax firmas : ut quum ex cadauere fit uermi5,ex uerme anguis,ex angue lutum,ex lu to herba,rurfumexherba cotnefaab homineca' ro humana,^^ homines alij alios deuorarunt, quotidie in quibufdam regionibus deuorant. ll£C fyaliapermulta congerunt quidam,partim ad' mirantes quo nam corpore redibimus ad uità,par tim de uniuerfali refurreëiione multum ambiguës Verumomnia, ut ali£ftrèqu£ deueritate fubori untur ambiguitates,originem capiut ab ignorau' tia.non enim conflderant quid fatis fit, ut idem di caturhomc uarijs temporibus, quodfermo coni' munis no n ef :it. idem efi homo exhauüa per mor

bum cdrne, colore diluto, ctccut, cs' fur^ui, cjui prim fucciplenm,colore uiuido, compos uideii' di atgue audiendi fenfit. UMjue ßrm£ac faciei ui' ridtiOftum mutatio mdteri£ ac corporis,non effi' cit ahum hominem, niß alimdd adhterentia reß' rdtur : quemadmodum dlimdicitur qui feuten.' tidm mutduit,dut dfßäionem dliqudm. Redibit i' gitureademdnimd dd mdteriam quant Demdd' bit,ç^crit idem homo qui prim quant moreretur. mdtcrid dutem erit eim rationis dc generis,cuiuß modi eflhumanorumcorportim, nempe exqud' tuorprimisqualitatibm confiila, hac facie crfi' gura, his fenflbm, his membris internis ac exter' nis,hac compofltion.e,contextura, proportione, hdrmonid,intm ey flris,qua nunc flint homines, dlioqui non effent idem homines ,dc ne homines quidem,feddliud quoddam genm.Âudiamm Pdip maximorum arcanorum, de quo philofophm Aenem flc loquitur : Paulm flmili' tudinemddflrtdefl:mine,utquifque ex eo quod ttidet inteUigdi quod no uidet ; er qualis fit a Deo quottidiana generatio, talis erit ilia extraordind' rid.exfeminedrbor nafcitur cy animons, flc ex parud cuiufque corporis parte crefcet corpm, ut tx coRd Adte corpm Pute. de quo uir dicit : Pcce nunc caro ex carne mea,ey os ex oßibm meis.flc iäe, lau cy iniHohicreturfçiuidijs fiet qui fen'

DE VER. FIDEI LIB. H. 37^ funt adhuc habebant exi^uum, de propè nulîumf dti itd rcuertentur in uitam, qudles funt infantes cr fatuiilnfdiites uclut in herbd hdbent fuum fen -fum,dccipientgualem erantin iuRd ætdte habita ri, (judßq-herbd dd frugem perducetur, ni' riditM dd mdtnritdtein.fdtui uerô,flupidi, demen tes,nonhdbent nnlldm mentcm, fed oppreffdm, dtqtie impeditam : foluetur dcliberabitur,- queni' admodum oeuîi reddentur c'iecis,cr manusdcfe' des mdncis.pcrßäi homines refurget onnes, hoc netnini debet lilden ddmirabile, qui conßderetdtt thorem illius refurreäionis. Quippe imperfi' âionescorpornm,dtqueinde fcnfHum,ç^ mett' tium hurndtidrum in hdc uitd uel exislunt ab imbe ciîlitate artificij nature, uel à cafu aliquo, ueîut morbo aut beßone. Si ad uitam illamreducere' mur à ndtura ipfd, 1;::^ obnoxij eßemusiniurid ud riorum cafuum,talesq; haud dubtè eßemus,qudles hic. Sedßne minierio nature reddet nobis cor' para ç^humanam uitam rexiüe o'dominus iid' tura:, in quem non cadit ignoratio, non infir' mitas,fupracafus omnes. quocirca nihil eorum nobis tumaccidet, qu£ hicuelabinfirmitdte,uel à caßbus eueniunt. Et mutatum iri humana cor' para in conditionem longe hac nofira potio ' rem , reputaiiti ßatus illius excellcntiam mani' ßllißimum efi. non enim magnitudo beatitatis dnintoy

îSo IOAN. LOD. VIVIS tmimoruminfirmitäte, hor um corporumuilitd' tc^miferiipoffitcontineri O'conßüere. Quid, tpiödncc coolcftii iUelocmquemßumm habitdtU' ti,hdncignobiUtdtem o' turpitudinemcorporu foffèt pcrfirre.

COrpontnoürd, immortdli Deo in fempi' ternd bedtitudine unitd immortdlid erunt, tttdnim£ipße. Homoenimex corpore conïldns e^dnimd,mediut inter mentes iÜdf quidngeli di' cutnr,et corpord fublundrid, ut dngeli,itd et ipße ^bdnimo immortdliseftconditus : icorporeaU' tem,quemddmodumhtec fubcocle{iid,cdduciis oquot; viortdlis,quoddii‘igdhtec inßrmx etperiturd ßib' coele^iidßatuenturfirmd, ßdbilid, ßempiternd: tumo‘noßrdcorpord,ßcutrfsilllt;e unde eß dc' fumptumfidumq^firmdbiturin dsternitdte uitæ. tüec beatiejremustßrurßtm eßet nobis in uitdm reuertendum. i^dm uel morituri reuerteremur,et iterum ßurreäuri,U€lpofl mortem nunqtum rent fluri dmplius,ß rurfum exurgeremus eddemmtio ne o'ßrpinfinities,quod eß ridiculu’if. Sin nbßumptis corporibus foli remdnerentdnimi, idm non homines eßemusfied animi corporibus exuti. Qtiod ß dd edndë eßemns uitdreuerßiri,quid miße xms, quim iterii eoßde Idbores, eaßdicaldmitdtes ßubire^

DE VER. FIDEI LIB. II. jS» fubire^ßaialidmincertam,lt;^uidpoßit illis men^ tibia nuncùritri{lius,quàm uentre rurfitmina-ledminfœlicitatajn quaincertia fitexitus^vtrS ad eandemreuolübunt falicitatcm, an in eam dc' trudmtur miferiam,qua uidcnt inimicos D ci pie üifHinc quumnon poßint fe Pythagorici extrù care,c^philofophi alif,qui reditia animontm âi hanc uitamiÜii authoribm pofucifunt, uelut Plato cr Platonici, ijs^ non paucipoëtarumaflêo' P, flumen lethaum excogitarunt apadinproS:, ex quo bibentes animijobliuionem baurirentoM niumrerum aßionumq; tranfaëlarum ,riarPia^ inciperentincorpora ueUercuerti. ïtaquc quo-niambeatHUi animipfe à beatitate ilia captros fcirent,non pojjènt plena fœlicitate perpui:,ne^ pireilloshancfortem uoluerunt. Quxpocuius eß impudent i£,aßirmare mëtes illas corporibaSf hoc eft tenebris atque ignorantia exutasßniUare rum omnium luce acpientia nepire quidpt pbi euenturum : nos in tan ta caligineßeu ucrius clt;tci-täte ad omnia,profiter! nos, quse efthatc tampro ieda ad mentiendum impudentia,p:irei quiside-iocuitfquisnunciauitt Sed firtaffie nonomnino nccpiuntneque nepiunt,fted dubitant. atqui uel eaipfadubitatiogaudia ilia tarn immenfta diluiL Etp alios uidèt ad uitam hanc redire,ex Ulis,poft-ftunt de fte indubiam conieâuram capere. Q»lt;er»

tant, quoä ob crimen extantK illis bonis rurfunt tiderg^Unlumhoc, cxtremie'cjue miferiæ condi' tionem denoluuntur inam nuUo eorum comineri' to, non eft credibile ab optima Deo in mala hcec i fœlicitate ilia dctiirbari. DeliHum omne ex ig' norantiaAUtiinbecillttatcnafcitur iniUis animis purißimis 'itc pnrgcitißimis, quæ in feientia rc' rum omnitin^'herfentur, in quibus nuHa funt prauiecupiditates, nuHiaffiilus qui uoluntatem follicitent contra reilum, ubinullaignorantia, nulla infirmitas inflatu rerum, quo nullum nc' que pofrentmeliortmoptdre,nequeuellent,qua: pote]i fubire uel occaßo peccandi, uel caufßa? Adde his, quodreditusanimorumin hanc condi' tionem corporum ac uit£ , contrarius uidetur tfferationier caußie, cur Deus hunc mundunt condiderit, de quafumus fuperiore uolumine lo' quuti : qua; quidem eft , ut mentes multas partici' pes facer et fucc beatitudinis. quod ubi effttiam perftHum, cuius ftretlibidinis puer Uis aclufus, rurfus inftiUum facere, er ita uicibus cadendi er furgendi fcelicitatis ac miferia capiac deleilarif aelut quum pueri domunculas ex baciUis er rudc' ribus componunt, quas fubinde conltruunt er diruunt, atque in uarias facies conftrmant,c^ua' rum nulla diu placet. Quod ft noUra corpO' raiftimortaliaerunt in coel!S,er Deoimmorta-lifummo

lifummo dc prtepotenti iunéla, quafîq- in eo ab-forptd,in quo uno funt bona omnia, non indigo bunt profräofidcimcnrn uit^^nec ad crefcendu, nec admorbum propulfandum, nec ad mortem ueldeuitandamuel difftrendam. Cibui enim er medicina propter uitam funt reperta,quteuita fi propter ccniunHionem cum ipfa immortalitatc nunquam eft defiibara, nec externii alimentis aut adminicults indigebit. Qtjocirca qu^e ad uitco buiiK noürte tranßgendisufum acrationem pertinent-, flirpium, animantium , florum, ßu-gum, ortut, maturitates, interituf, opportu -nitates arandi, ferendi, metcndi, uigilanß, dor-miendi:hiccceifdbunt omnid,uidelicet quiefcet Opus fine fubldto. finis enim ndtura er conditio eft,dgentcm inftigare ut infiftat perfeueret in opere. 'tiihil ergo opus uere, ne^idte, dutumno, quæ adpcrcipiendas res hifee ufibus necefidriiif ffcéîant: non die,necnoüe,quceaddäionem quietem horttm corporu. Curfus ergo conuer-fiones ccelorum fifient.neque enim er it opusdm-plius its quie per eiufmodi mctusfiunt uel dd uittt necefiitdtem,uel dd contempldtionem ingenioru, ut inde qualis efiet author çr redler uniuerfo -rumintelligerent, eumq^teuererentur picdcco terent. 'Eduerè non abolebuntur, qune nonfunt nojirdjfcd mundi, utcoelefiid çorpord er eorum

^ecies M ornatusjtum elementd mundi itißriortf^ Qndledutemnunc ccelum perdurare cernimuit ttdis erit poß refurreólionem uniuerßlem mun^ dui f'iblunarK. In cœlis enim idtn efi munere con^ ditoris fui eßentia immortalis cum qualitatibut tnortdlibu4,nempe motibits nbsp;nbsp;uicißitudine coti'

uerßonum. fub calo autem femind funt tantum immortalitdtii,qute tune in ßirpes ^rßuHut con [urgent, quum erit Deus(ßcut Vaului inquit) omnia in omnibus,id efl, D«’ nbsp;nbsp;nbsp;atque immorta-

litat per omnia communicata o’ diffufa. Quod fl mortale ad immortalitatëadducetur, purum certè ae de flcat u,et in fua natur ali effentia ccHituctur, detrailis fordibui.eluit quidem aqua, o’ emudatr fed extima : ignis uero etià intima perpurgat, ut experimur quottidie in aqua,uino,oleo,metallis, carnibus.Emundatio igiturhorum elementorum i permislione fordium, quas ex perpetuis genera tionibuso’corruptionibttscontrahunt,eo inflru mento fiet,quo mundiflimè perpurgantur omnia, nempeigne. Tunc eritquies coclorum,flderum^ elementorum: O’quemadmodumI'deinquit,ma' «imorum arcanorum conflius,liberabitur creatu raomnisàferuitutecorruptionis,id eflab eo la' bore, quern propter res corruptibiles perpeti' tur-ExuHionis huius mundi fublunaris odor qui' iametiamad gentes manauit. Vanatius Stoicas (ut

(ut Cicero triidit)metuebat,ne dd extremum mutt dus ignefc er et. Et Plinius dit,'Verger e mundu idnt iti uices ignis.(y Cgt;uidius,ex fdtis iiidubiè SibyÜi' tiis dit,fed poêticc,

El]e quo(}; in fdtis remini(citur,dffore tempus, Ciuo mdre,quo tellus,corrcptdq} regid cœli Ardcdt,cr mundi moles opcrojdldboret.

demus permidd confiifd, bond mdlis, pdrud, mdgnis,bonis ddmiid dcciderepnulis commodd,et uicc ucrfd. qux res mdgnopere mtiltortm pertur' bduitiudicid : ddeo ut de prouidentid,qud uniuer ßtds continetur,mdlè exidimarent, nbsp;nbsp;inducer et

pro £ternd idd cr imméfd fapiëtidßrtunä, cr cd fum,^/temcritdté. Pur ejl: ergo,z^ fapiëtiæ tequi tdtiq; reâoris omniu udldecongruens, odendibo minibus,dngelis,dlt;emonibus,dijlinëlionemdliqtfd bonorum dc mdlorum : itaque indicium iÜud cx' tremum ey uniuerfdle. iudicduit quidem Deusini tio mundi kuius fdthdndm,ey totdm eins fdëîioné, confcijs quidem dngelis,fednon confcijs homini' bus.iudicat unumquenque ftatirnd morte, fed in occulta, dliquod ergo reßdt iudiciutnuniuerßs mentibusmdnißiium,utboni iuiiitidm Hei IdU'-dentpndli deilld non'fioßint conqueri. ey in eo in

dido pittefddet Dem omnibm, quo conßlio ea C' gerit, qu£ fluid homines reprobubât, quum non intelligerent.tunc flmul ipfede uniuerjis iudied; bit,fîmuloflendetqu4mprituèfitde fe 4 mult or u dementi4 iudicutum. Confdentise omnium omni' bmp4tebunt, itumomento temporis unufquiflque defe pronund4bit. bonmdccedet ad Dominum cumfidud4,malm uutem metuet Deum,crex metu oderit : odium dutem inducet mcerorem, iit' uidi4m,r4biem. crodiumboc nunqu4mrcflin' guetur ,qui4in t4nt4 4cerbit4te 4C diritdtetor' mentorum nemo, ud je unquum reuertetur, nec ad reput4tionemfluorumfl:elerum, or diuin£ iulli' tiæ.jedquod uidemm hie inter nos contingere,ut nemo flttdm nocens 4c nefurim, qui in tormentis crcruciatibm memineritlegum,iuris, æquitdtis, tumfuorum commiflbrum feeler 4tè, impie, nef4' ric,feiniuslc torqueri cl4m4t, conqueriturdtd Cr diemones,^^ impij dutmonum focq,in tormen tis iUis iniurium fibi 4 Deo fieri clamubunt, il' tum uelut iniquum incefflnt conuicijs,4c oderint. Gdiumuero tcternum leternum quoque poendm ejficiet. Res hæe efl horrore plen4, nonfolum il' lis miferrimis, fed nobis edum, quorum exitm esi ineertus. ïefus Chriflm uelit nobis adejfe propiti' nsc::rmifericors, quiefljüturus iudex uiuorunt CT mortuorum, cui pater deditomne indicium,

Mtii decaußis.priinum, quia ipß pater fubiecit omnia, er dediteumcaput uniuerßtatii rerunt. tanquam dominui igitur er princeps,cr caput iu dicabitrcliqua. ïpfe redemit humanugenus à fer^ uitutediaboli.libertosergoßios iudicabit patro' nus.ipßeeßlegislator ßipremus,de cuüodiaßta' rum legum iudicabit. 'Veniet iudex corporalis ai iudicandos corporales : ueniet homo ad homines, utßmilis naturaßmilem poßitiure arguere,ab' foluere er condemnare,non ignara eorum qu£ ßo kant in eiußno di natura incidere.

Sed quidfiet ijs, quibus non efl Euangelium pr£dicatumtaut quibus propter uetußatem exeb dit,iampronepotibus, nec aliud audiuerunt quam mores patrios f Hane qu£llionem proponunt homines curioß, qui relido penß)ßbi iniundloi rejßiciuntadaliorumlabores. Audi Sapientem: AÛiora te ne qu£ßeris.Tantum qu£ pr£cepit ti' bi D eus, ea cogitaßemper,erc. D ominus inE' uangelio huic curioßtati projßexit. î^am quum dixißet 'Petro,Sequere me : is conuerßus, uidit digt; ßcipulum quem diligebat leßus,er dixit ei,Domi' nehic quid? reprobauit curioßtatem eins DO' minus, nec reßgt;ondere dignatus eß, quiddc iUa eßßetßiturumiSed ß ßceum uolo manere,donee üeniam, quid ad te ? tu me ßequere. Quomo gt;nbsp;do autem in iudicio quißque traflabitnr, non edt Bi Î ingentf

ingcnij noüri diccre. Doming ait,quodremißibi liui trit Tyro c:^ Sidoni in die iudicij, c?- Wniui' tis,zyc.'!^on dubium efl,quin auditores negle Hores uerbi grauiiis punientur. Paulus quoqite ait: Gentes qu£ legem non habent,(y natur ali' ter ea qua legis funtfaciunt,ipßfibi funt lex. Om nes feruat filius T)ei,uel fine humanitate,uel cunt humanitate,per amorem s^^yfidudam in/e.

torum,foli clcHi confequcntur beatitudi nem. Sunt quidam priede{iinati,alij reprobati. Si' cut ficriptum eflàpropheta-Aacob dilexi, Efau au tem odio habui. Magna difigt;utatio apud Paulum ad Romanos. Quid ergo prodefit mihilabor,fi no fum pr^ede^linatusinibil proficiam. zy cefianti of, firetur beatitas,fifim pricdeftinatus. Hæc omnia ignorantia inuoluuntur. de hac quæüione loquU' tiisfumlibro fuperiore. Verbanoürapaucacou' gruiit Deo,fire CT fiiffi non efl in eo,omnia funt pra‘fentia,cui hoc e/finoRrum uix compeiit, ut Plato,cr Gregorius Nazian.dicunt. Operaqitic nobisfuntignota, nempe flitura pofl decemaii' nos,Deo funt iam praf mtia. Jtaque clegit iacob, quiauidet eum bonum : reprobat Efau, quiaui' iet malum(dicitpropheta.)quum nihil adhuc bo' ni

ni aut ttuli egij'Jènt dittc Deum : id eftquu:n nafce rentur, zj- nondum quicqudm ud egil)ènt,ud co' gitajjent.loquutio cjt HcbraicaMundo erdnt par uuli, Heo idinfencs : (eddnte Deffm diciturfieri, quodfirds prodit. Omîtes ergo uocdt Dominus, quonidin omnibus odendit, ZT proponit mdgnd bond, ledits dutem, pradeflindtus, prlt;eficius,no' drorum fiunt operum. Deusomnibus feojfirt, bæc eft uocdtio : fi quis utitur, efl dedio : fi ufiq; in finem, pr^ededindtio : fi quisreijcit,indurdtio. Ex euezif« frgo idd iudicdntur. ut quum dicimtn irdinDei,fiirorcmDei, pœnitentidmD«’,erc. «X efiidis. Tu ergo te fdcis priededindtum, ek' dum,dut prtefcitumjndurdtum, Atgrdtid Det ejiqu£ dgit. Itd eft, fed ed pdrdtd eft omni' bus.Ego fto dd oftium,ç^ pulfo.Et illumiiidt om^ ncm hominem uenientcm in mundum. tdonquin dliquibus oftvTdtur mdiorgrdtid propter publia cds utilitdtcs, ut'Pdulo,cr dpodolis : ficut non' nullis perfticdciits cr filicius ingenium, corpus^; dd uirtutem flcxibilius,ut quifortitifint dnimdtn bondin. Omnibus tdmen tdntum offcrtur,qudn' turn fi excolcrent, çygrdtid Dei in eis udcud non effet,dd perfèdiord eucherentur, ut Abrddm,cr Centurio. Udturdlid udrid funt,c::redqu£UO' cdntur indiftirentid,dlij funt cldudi,dlij c£ci,dlij muti,dlij longieui, dlij breuis uit£. qudntum dU'

tm ai necclJarium illud attinet,omnibuf eft prOf /pedum. Deui enim omnes homines uultfaluos ft' eri, nbsp;nbsp;ad agnitionem ueritatis uenire. Sed in hii

omnibus fatius cjl Domini confilium odor are quàmftrutari. Idco Paulus con/idcrans noliro' rum ingeniorum tenebras atque imbecillitatem, quanta autem firmitate contentione mentis, turn etiam luce opus eftèt ad htec reputanda,feue' rèreieciteosquife temerariè ingerebant ineatit quteüionem.cuius conclufioeft,Oal'

lt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titudo diuitiarum.

Dovrci VIVIS DE Vchtatefidei Chriftianæ Liber Ter* nus, qui eft contra ludæos, quôd IE s V s eft Mefsias,

O L E S T A pitrshuiiKope 1 ' GrperplexdfequiturydißiU' ' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ïiiditos, gentds

___ i w!C4«'^ , quM odium exacuit contra nos cT Jcßtm Chriftum Deifilium. ea «c* rô difficiiius retuditur propter obfcuritatemfin'

âarum literarum ueteris teilamenti, in qua tarne obfcuritate poftulantiÜi atque exigunt, utàno' bis ex prophetaram uaticinijs crpatrumfigurii fiat liquidum,iefum Maria: filium efic Chriüum à lege cr uatibiis promifiùm : nec patiuntur nos quicquam itidicio ac ratione adhibita interpréta' ri in illis oraculis ,fied ut doceamus apertè cfdi' fertis ac fimplicibas uerbis citra figuram id efiè expofitum nbsp;nbsp;declaratum.in quo facile quiuis re-

fîè fiatuens intellcxerit,ftomacho iUos atque odio ßrri,non mentis iudicio aliéna j nbsp;nbsp;fententia. it a

IOAN. LOD. VIVIS enimobflimruntanimis aducrfari ChriüoDeif utad ßilgorem lue is occluddiitoculos, çrqua; A' pertißimcdcmdnifeftißimc ßuiit diäd noIintdU' dire,ne cogdntur id confitcri quod dbomindntur. (idpti uero er deprehenß in mille [eße firmds con uertuntut cuddd}!t,comminißcunturnouM Icäio nes ßcripturarum,ddmittuntdtgue dffcuerdntdb' furdißimd,er Deo dc lege ßMindignißimd,mO' do uelcontrdnos fdcidnt,uelnc pronobis. QpC' roßum efl hosßdnare, qui ertnedicindm oderunt, er mcdieum non dliter detelldntur,qudm cdrnifi cein dliquem dd occidendum induéium. i^ostd' men de cdufßditd dijßutdbimus, utßquisnonßt dliorumßmilis,mdliciaerntäleuolentid ßudper' ditus deplordtus,reduci dd mentem meliorem poßit.Et quo mdnißfliorfiat noflrd ueritM,Chri ftidnum introducemus er iudieum, ße£ldm ßudm qudinßicripoteritdcerrimcdcßrtißime propU' gndntem: fictdmen,neobHindrit dnimo perne' grfre omnidetiam ueritdüs mdniftHæ, ßed qui ce' ddtdpertd:rdtioni,erhomocumhomine hum4' nd rat io ne dc iudieio dißccptante contenddt. CHRISTIAN VS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eß Uber ifie,

quem hdbes in mdnibusl 1V D AE V S. Eß li' berueritdtts, liberßdtiäus, lexnoürdEiebrdice feriptd. CHR. intelligis'ne quæ ißhic legist dn eß Uber tibi cldußus, quemadmodum Ule dpud

’E-I'iiiam : Et erit uobis uißo omnium prophetdrum.ßcutuerbct libri ßgndti,quem ddbunt ßcienti litcr.i^,dicendo, rege nunc tflum. nbsp;nbsp;dieet,Hon

poßiim,quidßgndtiK cß. IVD. Hduo certè operam,çyid quduto poßiim fludio ldboro,ut dU qud inteUigdm. C H R. Si eó ußque peruenerif, utuerccr e^uemadmodum decet inteHigat ,ilico eris Cbrifiidnui,lt;:^ bdptißnum petes,ut ßs degre ge TS.cclcß£ cdtholicte. 1VD. C^uî iühuc i C H. Q«o«wmabs te nbsp;nbsp;ludiäs omnibus nihil

equidem dliud requirerem, qudm ut de JDeo non ßutirctis dliier, qudm lÜum decet,er uoßnet-ipfos qui eßis homines. IVD. Kem tantam prcmittis,utuix mihiuel dudiße, uelintellexißi eredd. Die queeßo te denuö,ex explieatius. CH. A/ö er eonfirmo unicamrem obfidre,quo minus adpeofifiionem ChriHidiid; fidei dccedatis, quad de Deo non ßentitisut dignum eßillo, c^utdi-p.r d'tt eß: homine mente dc rdtione prlt;edito.

IVD. Aiqui Deus id nobis iniungit, er nos U ßudemus,erprlt;eüdrenos arbitramur. C H R. 'tzquidem præcipudm eße errorum dtque impietd. tisucßriecdtißeMreor, qtiödde Deoindignèad mdies'eatemilldmßentitis. Hamß utipareß ßen-tiretis,quis ueflrumßrret literds ueteris teüdmen t: ddhumiliimos dtquedbiedltßimos ßenßus inui-tds dc répugnantes eßedetrußasi quis librÜ Thal-

inui, MO nihil excogitari poteft in Deum contU' mtliojtui^Cedo ueró,qMd tu cenfes efjè hominé! ÏVD. îdquod aides. CH. ¥acilius acmeltui tu rej^ondebts mibi docenti,qudm ßmpliciter ro' ganti. An nonhomo ex corpore conßat er ani' tnolcorpus eSihoc concretum er äfj^eäabile:ini' i«t« eft qui non uidetur,nift per ailiones quM edit incorporemagnusatqueadmirabiles. IVD. IW ryi. CH. Pc«« dnimunt eft ratio er imperium uo luntdtis,incorpore autemferuitium. IV D. Td' cilcefthoc dnimdduertere. CH. Nemo eft qui hiec no poßit er euidëtibus rdtionibus decldrare^ ex multis uerbis extendere:idcirco d me dicentur breuius,quidnulli dubitdtd. In ipfto uero homine nondnnotdftidliqudndo motiisillos ertempeftd' tesirce, inuiditc, mar oris, odift metus, cupiditd' tis,qutc perturbdtiones uel dfftiliones nomindU' turt IVD. Quisnonhæcftngulismomentiser indlijs cernit,cr inJemetipfc experiturf CHR. Voteft'ne inueniri aliquid miferius dut cdldmitO' pus,qudm ftc idéldri er dgitdri itlis intëperijs,^ qudft fiirijst IV D. Nihil plane, quonid quidë ni' hilpoteftbedtiusfingi,quàmiUiscarere,ftdatdet trdquiüd eftè pro rfum omnia in humano peëlore. C ü.^ftita ut dicis.eaq; de cauftq fapiëtes quidam de gentibüs,humanâ beatitudinëin paceerqaic' te ânimi colloctirut,quâ illigra:co uerbo sv^vf.itâcv nomi'

nominabMt. IVD. î^os ex uetuflißimo patrumnojlroriiin more nihilpofjùinuicuiqttitm cptare ßliciiK, qnimpacem : exijlimo de cordis piceejjeintclligendum. CH. QMK/corpi«,^«4-leuideturtibießef IVD. Vex

'Plané olidnmßerqwiliniumpelliculi contellunt, qndta in eo miferia,qtiàm uaria, quant ßngulis ur gës mometis,quant inexplicabilis neceßitas edeu' di bibendi,egerendi,dorntiendi,ntorbi, debili' tates,mutilationes,infirniitates ? Taliseßhoino. qualemporrà cenfcs cßcangelum, an ijsntißeriji fubdituinl I'Ve. Non fat fcio. CH.Atquiratio ipft facile te deducet utfeiae. angelos nonne illos eße exi^lintas, qui in cœlis aüant Deobeatiiam, çr de forte fuacertiacfccurit IVD. Eoîiwcdt angelos facricliterie non unoinloco. CH R. Si I) co funt proxinti in coclis,cr ea caufa beatfiant ad eos no poteß malum pcrtingere,nec uUa ex no . flris bis mifer!fs:fiituros alioqui no beatos,fed mi feroSyUti nos fumas. î^on ergo fentiut cor porunt no^orum incommoda, non anintorum ficuos mo tus atquc agitationes. Afeendamus iam ad cogni tionem D«aliquam. Quanto uos illudorc de-, tonatis, t^otasin ïud^ea Deus, crinïfraélma' gnumnomeneius. Atquipudet dicere,fapien' tins cr religiofus philofophi quidamgentiufett' tiunt nbsp;nbsp;loquuntur de,Deo, quàm Babiniueftri.

Nunpleriq- usilrtimDeÜßbifingunt,regéqtten dampMlo potentiorem Alexandra aut Iulia Clt;c fare,paulafapicntiarcm Salamone,paula inelio' rem Abraamo uelDauide. Suntetiam quihomi' nein ejje arbitrentur,çy' humanis membris campa fitum,Qr federn eim elfe in caelii fupra Hierofaly m.ii,qu£ßnt terrje umbiliciK, ut olim apudgeU' tiles Delphos. Quodß corporatie eß, imaginem habet .contra eß apud EfaiamiCui aßimiladHs, inquit, Deum, crquamiUi imaginem ponetis! Curautemuetamini ßmulachrum uUumin tent' plo uedlro panerc, nißquia folum Deumiußie' amp;s calereikuiiK aiitem nulla efi facies, nuUaßr' ma,qui fpiritus ße corporis omniiio exors. (gt;uie' ram autem deßrma.non dubiumquin dicetis eße humanam,iuxta illud,Crcauit Deie hominem ad imaginem erßmilitudinem fuam. quad ßeaßtß gura er compoßtione corporis, quid reliqui eß^ qua minus ßt homo,er hominis imago grataßt il li,?Tfnbeacolierâdorari fe nonuetet, nempe fimili eßentia; ac naturae fu£,qua:'que ipfum ueri ac propric reßrat, er ‘tdmemoriæ ue^£ moni' tionem taleßmulachrum ne reijeiat, neque dedi' gnetur ƒ Qjiomodo autem fedet fuper üierofoly' mos,qui dicit per üieremiam : Coelum er terram «goimpleo? IVD. lyi^KcgHiiioncn-tèdJ»»» Vquot; potentià illius pertinet,qult;c fe p er mundi unh uerß'

DE VER. FIDEI LIB. III, ,^7 Uerßtatem latèpandit,ut regis per regnum. CH-Siuiscr maieitas pra-pcttntis Dei per cunéium orbem fe tendit,cur pcculiariter federe dicitur fu per Bierofolymassquid refirt ubifedeati ni/i ßr' te inpotentiæ immenftate mcliiis auditurum eum aut uifurum cpinamur depropinquo, quàm delà ginquo : quadeßdementißimum dicere. Qjiomo do enittJ gubernator effe mundi poffet idoneus,aut iudex omiu}nredtus,finon fe eequalitcrinomnid impendereti multaproßdlouelut derelidapr£' tcrmitteret,lt;::ynegligentiiK curata: neciudtcare de omnibus poßct ieaualiter,qui non omnia ecqua liter cognofceret. audiret illefcilicetcruideret (xaâc çy fubtiUtcr qua: agerentur,diccrentur ue ilicrofolymis,craßiusc:rneglediius qua: Kom£f dutinPerfa: quodcadere in uim iÜam fapieU' tiama- infnit-tm, non dico pkilofcpbi çy homi' ties ingenio aliquo pra:diti,ne anicula; quideinim périt £, aut rudes pueri exi^imarent. Qjiorfunt uero attinct fcllam illiponere f nunquam'ne feat, non deambu!at,non àfede difcedit fua, nunquam fecommouetf Ciu£dutcm magnitudo corporii infinit£ iUi nat:ir£ conueniet f finitum efl enim, quicquid liinitari ac dcterminari poteft.'E.quident uehementer miror in eo falli multos ueflrum uni-us ueri Dei cultores, qui legem ab eo cr pr£ce' ptaaccepiüis,quitoth(ibuifiispropket£s,ô'fan iloi

Hos uiros,in quo gentiles non falluntur,hoininei fine'Deoorpietate. IVD. (^iduos,annon idemfentitis{ CHR. Deiwmelion. IVD. Nonne ChrijlumhomineDeum ejjidicitis? CH. Jtitplunè. Verùmmembra iüa humana nonDei funt,fedhumanitutis Chrifti : nee Dciw habetcor pus,fed adiunxitfibi corpus,non ut eo ueiliretur, quemadinodum hominis anima, fed ut haberctß' biapplicitaotque admirabili quodam nexucou' iunüa,liber tarnen iüis or folutus perfe. I V D. Verißmilius eß quod dicis de ßiritu Deo,e:x im ' menfaiUamaiediate condignius. CHR. Pergii tnus porrö,an non eß uirium ac potentie intermi nabilisi IVD. Sic uidetur,qHiaßcitcoclumcx terra ,zyqua;cunq;uoluit. CH. An non regit GTgubernatomniai IVD. Ciuidnii C H. In-ßiicit'necogitatus hominii^ IVD. Scrutanscor daerrenesDeus. CH. Ergoeßfapientiatim' menfte. IVD. lgt;\agnusDeusnoßermagno, uirtus euts,G''fapienti£ eins nöeß numerus. CH. Audi Efaiam,ut una coneludamus fententia. Deus leternus dominus,qHi créât terminos terr^,nöde' ficiet,nec laborabit,çy‘ non eß inuedligatio intel' tigentia; eins. Qjiodß omnia poteß, nihil ad eum accedetmali,nihilincommodi. ille cnim poteHo' uertere,ne ad fe perueniat. Ham quibus mala con tingunt,ex imbecillitate ac potentia centingunt. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quippt

^uippe nollent eaper/irre : fed non tantum habet uirium,ut ualcat deuitare aut refjiere. Siuero eft fapiëtilt;einfinitlt;c,prtcuideret omnia. IVD. MjT leMni in confjeäu Domini ficut dies beftermi tjU£ præterijt, C H. Prauidet ergo,er prouidet, ne damna uÜa ad fep erueniat. lAalum ergo er in' cÖmoda er damna,erres trifles,lt;]Uie omnia funt' exinfirmitate,longifimèabfuntabitlainfinitaui er facultate.'tiemo fibi accerfit maluultrcgt;:at in' fr re illi malu inuito,qui ßt immenfus potentia er uiribus,nulla res potefl.ßcut fcriptü efl, Volunta tieius quisreßßitt IV D.üonuidetur aliter pof fe uelficri.ucl cogitari. C H. Er^o qu£ funt inßr mitatis ac miferi£ humanie,non caduntin Deumt contrahi maerore aut odio,dilatari hetitia,exulta .re,effèruefcere in iram,contabefcereliuorcyextol li fiperbia er arrogantia,qu£nos miferrimos ac infilictßimos eßieiut. IV D. Non uideretur bea--tus.,ß hifcctempeflatibusquateretur, quibusnos. C H. Hifc qu£ pofuimus omniaß uerafunt,ß ma ximc rationi confona, er ingenijs reilè de diuina illa natura flatuentibus, quomodo animi ueüri ad Tbalmudi blaßrhemiasatq; impietates non cohor-refcunt,in quo libro deferibitur Deus propemo' dum miferior homine, dolens, flens ,lachrymäSi pcenitens,affli{lans fe,iratus, feuus. pœnitet propter mala ifraçh^, er lacbrymatur femel quottidie^

guottidic. An non ipfe fciebit ea eiienturx ?Z!rß fciebdt fe tantum dolituru,cur permittebat t qua: eratignorMtid,ßnefciebatf uel iinprudentiijt non noratmodumeuitandituelimpotentia^ßul~ train earn fe miferiain conifciebat, modo prlt;e' fenti animiimpotentice obfeguereturi Et iracuu' dut eft D eut,femel guottidie irafcitur, guumgalli criila expiUefcit: guialegitur apudlob, Quit deditgaUo inteUigentiami Qualis eft autem fapi' entia,guottidie aliguid legere in Thcdmud tangui difcipulum, nempe primis quatuor horit diei : quum Hierofolymit templum ßtit euerfum,non re manferunt Deo nift tret cubitifoli, aut quatuor, ubi federet leilurut in 'Thalmudo. Ergo utlrabini quiThalmudconflarunt,fapientiore5 funt Deo : uel Deut obliuiofut eft, qui non recordatur,qu ce ipfe Ulis inftgt;irarit. Additis Deo inuidentiam cs' metum, ut quum reliquit fir amen ad fcptentrio' nemad experimentum diuinitatis ,ß quis alius fe Deumeffeiailaret, utiuberet lacunamillamim' plere. Quidrefiram uos Deum dicere mentitum, crpeccalfi, quod lunam minorem ficiftetfolei Defcendit eadem ccecitatis procacitas adangC' los,ad coelos,cr lunam facitis calumniam de foie ad Deu detuliffe,undeft lumine diminuta. Turn de Adam,quôd ftterit gemince naturlt;e,zr quod re habuerit cum omnibus animantibus: quod uero nullum

t»E VER. FIDEl LIB. UI. 40* hMÏZwm effet ingenio fuo fftit aptum, creatam cffi fœmindtn. de zelotypia. corui aduerfm üoam iti archa,qu£ portentet uos non pudetin liters fei' cratax mittere,me in bac differtatione pudetrefir re. Et tranfeo nugM plufquam pueriles,ut de coti' uiuio omniücircunciforum, quæ omniabreuiter præcurro : nä tibi multo ßint qudm mihi notiora, tum hidlorw reru, reru namtiones non folu upertißime mendace;, fed ineptßime acflultißi' mé narraten : uelut de Ogrege Ba!fm,d£ Tito Ve ffafiano, de^ excidió ïiicrofolymorum. ud htec adeo ridicula non ueremini detorquere maic' üatem fanélarum literarum. Congcritislocaex iob,Efaia,Pfalmis,Gr qua; fanéli homines per me taphoram, ut mos erat turn loquendi, ad ffiritO' lem refirebant intclligentiam,uos in ccenum car^ nalitatis impie atque impudenter detruditis. quoi nepuerisquidemautuetulis poffent perfuaderi, niff confuetudo etaffèéiusreffo iudicio officeret. Et ha:c non docent cerdcnes,autculinarij,autffx uulgi,quoduix effet tolerabile : fed proceres ex rabini,ingenti fupercilio atque arrogatia, de qua nemo poßitfatis loquipro dignitate rei. Euerunt enim inter uós rabini, quos in ueneratione atque admirationehabetis,fatui,temerarif,impudenti£ proieilißimie,qui auxerunt impietatem O” tenc' bras ueiiras,blaff!hemi in patriarchas,in prophet

tM, in fanâos omnes, in legem, in Deum ipfum, alij tradiderunt prophettU mentitos, alij fe audi' nijjeDeumplorantem. alius uidit eumaffUäan' temfe,quàd iurarit fenociturum }fraëli,Qr guæ' rentem à fuo iuramento abfAutionem. alius ƒ: ait adeo iuüum cr fandum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;po/Jèt in die iudi'

cij diuini Uber are mortales omnes, qui poflfeef' fent nati. quod ß uni iungeretur lonathan Vziek poßentgenus humanum uniuerfum feruare ab A-dam ußque ad poflremum hominem. Ißß'et'ne inue nirefuriofos,mente captos in uinculis, quibus in wolentiaßtroris talia uenirent in mentemiqualia htec uidenturtibif iVD. Per Deumpudenda. C H R. Vj'efe quid facit affèdus, e:x quantopere iudicium infledat. nullus efl I udieus, qui dm htec ' audit in fynagogain caloreitioanimi,in flamma odij aduerfus lefum Chridianos,aquo facrifi' cia ueflra omnia auflicamini , non fußiciat cr ä' doret. eademßardoreillo refrigerato ßrisaudi' at,fufßtndetur rubere, quod huiufmo^ recipiat çr approbet. Profldo fl quid haberetis mentis as iudicij,fl quidinpriflis fcriptoribuslegifletis,fl ingenium haberetis inre aliqua flibUmiac præ' Hanti uerfatum zir excultum, is unus liber Thal' nudifatisefletad animos uedros à ludaifmo aucr tendes, G’àdodrinae:^fide uedrorumrabino'' rum. Sed uos ad omnia eflts c^ed crfur di,praeter'

tgt;E VER. fIDEI LIB. 111. 403 t/iùm aJ quaeilum p ccuniit. Leuior mihi or expC' ditiorelJèt cumgentili concertatio.adßrunthi ai difceptsttionem itigmium,iudicium., cognitionent rerurnttariarum, omnis^ memon£ Mtiquitatis notitiam,attentïonan animi ac moderdtionem. IMS nihil nip obftindtdm pertinacidm, ignorM' tidmuniuerforum, crrabiem cunild damnandi. IVD. OmitteiRdguiefo odiola,ç^adinlîitU' tumreuertere. CHR. GoÖjgdWüsergo «oïjp fos-T^ft aternus Deus,immenfie poteüdtis, fapien ti£,bonitdtis,ßbi perfe fufficims, bonis^ uniuer ßs ex fe cumuhüißimus, dtque hdc de caußafutU' mè bedtus : maior denique crtnelior peromnid, qudm uel cogitdri db humdno poßit dtiimo. St Optimus eft,neinini inuidet : nec efl cduffd cur in^ uidedt, ß potentißimus, çf cuius uoluntdtinihil poteflobß{lere,obtemperdntc(xlidc terrdMitiß-ßmus efl igitur,^ mdnßtetißimus. Qj^od ß efl op timus, uult benefdcere omnibus : cr quid, potefl cr uult, proftdo benefdcit ijs omnibus qui feiÜi' us beneficijs non ßibtrdhunt. Uber alts efl, igitur er mitißimus. Que omniunon ut de homine di' cuntur dUquo,ßed de ndturd inßnitd infinite, non d lmiflione contrdrij cuiußqudm, ut in nobis,ßei purd ßunt mic omnid, nec dliußmodi efße poß' ßunt. non enim optimus eflDeus, ut homo,in qi(emaUquidinciditmlt;flicite,uelpoteflincide'rc.

para funt in Ulo omnia,crpcrßäißima. taliaßte runt ab teternitatCitalia perfeu^rabunt f xuUi itt' tcrminabilib.an non talts uidetur tibi inßiiita tUa erfupremanatural IVD. Itaproßflo. CH. Nec aliud eji digniim de illa Hel fentiri,uel cogitO' ri,uelexi^imari. IVD. Nieaquidemfententia. Kefas e/fet inexpiabile,aliter de itto cogitare.CH. Plane grande nefax. Sed nee te rem credat maxi' mam preeüare,quoditade Deo fentin,ut par eil. ficerunt hoc idem non pauci degentibut,quorum patribut necerat P)euilQquutut,utuobis,nec k' gern tuier at. IV D. Atqui res eji mihi utiq^ non parua,ut funt plerique noürumin hac dediuin^e fubilantiie fententiacraßi,cr nonnihil uti iam in' telligo,ßmodo eloqui liceat, impij, ac in Deunt blajphemt. CHR. Atqui pietatistotiusßmdU' mentum primum erbaßs eß,de Deo, uti dignum illo eß, ßentire : tum de homine .de quo quid exi ' Himes,peruelimaudire. IVD. CtgirfcxiiS-jjK4: rem aliud, quam de animali inßrmo amp;mißero? quemaimodum lob eum deßeribit: Homo natui de muliere,breui uiuens tempore, repletur multis mißerqs. C H R. Etiam,ßedaliquid maiufeffeac prteilabilius oportet, de quo idem uir Deißcit: Ptiam ßuper hunc aperuißi oculos tuos,zrme ai duces in indicium tecum.e:xDauid: Çruum uideo cceîos ttws,opera digitorum tuoru, lunam zrßel

Î4Î, qu£ tu, es fabricatus'.qd efthomo quàd memor ts cm.,iutfilms hominis quàd uifitM eumsKes efi profiâo excellentißima, cum qua Deus dignatur loqiii,uerfari,legem eifirre, pailu crfcedus cutm eofirire. Cedo^ex quibus tandem partibus homo eficompofitiisiannon homo ex animo ^corpO’ ref IV D. ï^eminihccefidubitatum. CHR. CorpiKnónnecaducumejl, er mortalef IVD. Ifd plané eft. C H R. A«ini«-s an nonfempiter' nusf I VD.'i^ondumidquideminter noftrosfa tis conüat,propter diâum illud Solomonis in Ec* cleftaile : Qjsia exitus eft filiorum hominum ftcut exitusbrutorum. CHR. Totamipfamfenten tiammihi excute^er expende diligentius,quie al~ tilts repetita fic habet. Et nidi amplius fub foleftn loco iudicij impietas,e;r in loco iuftitia: iniquitas. quod quum ad rationis lequitatisq; nermam reuo' carem, inteüexi non ejfe diuinte iuftitice htec ita pr£terire,ftc confùfa. itaqueiuélum erimpium, quoshumanacenfiira non diüinguit, fedpermi' fcct',Dominusipfeiuslißimusiudicabit:erueniet tempus, quum de ftngulis rebus pronunciabitur iuslum iudicium à iuüo Deo. Jnterea nero dedit Deus homines in uitahacftmilesbrutis,utquircm oculis tantum corporis animaduertat, nihil exiüi met inter I: ominem cy- bcUuam interefte ortn, oc' cafti,progrcftu,nec poft mortem uidet ftiritumfi

liorumhominu ad conditorem fuum redire.cogi-tatio klt;gc tentatio eft Domini,ut uideat anhomo fic reputans fupra beüuam fe eriget,dn abijciet fe in uoluptdtes corporis, (S' in curam folummodo rerum prüfen tinm. Hie quidem nidetur mihi eße fenfus loci illitis.nam idem Solomon in eodem ope re apertiuStCr quidem ubife colligit,er loquitur iamfîne perfonis er dialogifmis : Etreuertetur, inquit, puluis in terram unde fuit, erf^iritus rc' uertetur ad Deum,qui dedit iüum. Uaque de ani' tnicimmortdlitate nonqutcro quidaliquiexple' beueflrideUrent,fed quid ipfe cum fanioribusue {b-orumrabinorufentias. IVD. Animospro' fiilo non interirecum corporibt!s,ex pietateno' slra eft. Hdm in aduentu Meßiie refurgent pij om' nes,er in terra promiftionis affluent copijs bono * rum omnium, uiuentq^ tranquillißime ac beatißi' mè. C H R. Q»tJ mali, non etiam refurgentf IVD. Nort omnes,ßed quidam ex illis,ut fit iu' dicium rgt;omini,eruideantmali beatitudinem bo norum,qua cruciëtur.quemadmodum eftin Pßal' mis : Peccator uidebit,er iraßcetur. C H. Mwf tauidcoeffeinifta opinione abftirdißimaerim' pia. Primum quid Solomon in Eccleftafle,ficut di cebam modojpolleaquä uniuerßa dixifflet efße con fiißa in hoc ^uo er permiila, ad poHremu ait re^ feruari omnia ad indicium Deiftturu, quod non poftet

DE VER. ÏIDEI LIB. III. 407 po/Jèt effè uniuerfale çj- æquum, ft aliqui malarli refurgerent,iton omnes.o'in pfilmo Jexageßma fecundo,Tu domine reddis cuiq^ iuxta opera fua. Clt^id uerônecefjè eßmalorum aliciuosreduciin uitam,uidelicctutf}gt;eâatores ßnt ßlicitatis bann rumian non plurimi femper crunt adhuc mali C!quot; profani, ritus impios feilantes, qui id uideant,fi quid hoc ad rem facit f îam cr malos iüos^qui ui' uent M.eßi{e temporibus, qui perfequentur pios, Cf illorum ßlicitate torquebuntur, quando iudi' cabit Dominusi Adde his,quôd ßomnes qui ad' uentum lAeßiie uefiri expedarunt, reuerfuri ßsnt ad hanc lucent, utßuanturuitäe bonis cum Rieß' ßa,qu£ Paltellina illos capiet,etiam ß conßipen' tur, utfici arid£, uel uuce pafße infißco fßarteof qu£ alimenta illisßuffvcertnt t nec minus caperet mundusmalos,ßmultieorum redderentur uit£. Age ueró,quidfaciët boni in terra promtßtonisf 1VD. icruentur bonis. C H R. QwjfitM tdra-dembonisi iVD. Voluptatibusperuniuerfunt corpus,copias rerum omnium,auro, argento,do' nib:is,ßupelle{iile, CT inßrumento domcüico, ei' bis',iucundißime ßne uUa interpcHatione per funt mainquietemlt;y‘ßecuritatcm. CHR. At qui fan {110quot; prophétie G' optiino quifque ingenio ac prat^antißimo, eiufmodi corporis uoluptates ma xime funt femper affernati ; unde amplißimam

afJèquMi fuut or Uudem xpud komiiies, apui Deum commendationcm : ut Rieremia, Bfaiits, 'Helifeiii,Dciniel,zy- dlij qudmplurimi. Qtiodfi il Id ejt hominii bedtitudo,profiiio De;« inhdc ui' tdgiiüum eins dliquem chdris illis fuii præbuifjèt, ut fcirent idin nunc quid ejTent db eo po/ifatd ex' peâdturi. C^uxro dutem, dn in illishominibus, qui bonis ciußnodi fruentur cum l^Xeßid,}ndnfurii ne ßt h£c ndturec conditio,dn penitus ßnt immu' tdndif IVD. Hioceddem. CH. ItrfKîrfelMr, ndnidlicquinon ducerentur ijs rebuf,quibusnuc ndturd h£c noflrd cdpitur,dc deleiidtur. Si ergo ingenium hoc idem in illts erit,neceß'e eß uç exur gdnt dnimorum motus,in dlijs drrogdnti£,in dlijs inuidi£,in dlijs prdu£ cupiditdtis dut irdcundi£t qu£ interturbent requiem iüdm or bcdtitudine, 1V D. Nonerititd.ndmomnes eruntboni.CH. Ciudntumuisßnt boni,non erunt meliores qulm Addm, cuius tdmen prohibas cr^^^^rdtio db dni miperturbdtioncuiéld ly proürdtdeß. Age ue^ ro numnon existimds Mcßi£ temporibus ßturos aliquos in dlijs fellis çr religionibus, qui cumuni mi quiete mdximis uit£ huius bonis perßudnturf num non inter uos eße dliquos cenßesiißi ergo ßlicesßuntßne Meßid. er dli£ res poßuntddri homini,mdximuilludquod uos per Meßidm uni' cum djßquuturosuosßerdtis. IVD. Quiduos

DE VER. FIDEI LIB. III. 40^ de Chri^o ue^ro e nôiine conceditis poljè feruxri (tliquos,qui nihil de illo audierint^ frurerttergo ue nit. CH R. Ni7?i7Zgt;oc/?!ièetcM)»co,g»oJdjcc bnin,commune, NÆ)n qui feruitur, Dei munere ac opeferuitur,qui Deitieß Cbriftm noiler. ita quod nos colimm dpertius^ille colit obfcurius teilius. quid/imile b^et in iüis uit£ copijs tJief' fiss uefteriDeßlicüatedutembonorum EßiAS dé cit,quid nec oculus uidit^nec dur is dudiuit,nec in corcr cogitdtiones hominum dfcendunt,qu£ fuit præpdrauit Dominus. Sunt'ne htec corporalid, qu£ nec cogitdtione poßumus confequiiSed Mc£ fiM tdinéijie uiuetperpetuô,dn morietur dliqudn dof iVD. l^oilrorum efl fententid^moritU' rumeum,fedprogeniemilliusei ßre perßmilem, quæin ilUs nos bonis tuebitur de conferudbit, di quieM.eßidSnosadduxerit. CH. Atquiinpfdt mo feptudgeßmo primo dicitur, dnnos iUiusper omnesgenerdtiones durdturos, ut in perp etuum fededtcordmDomino.QuidueràobRdt,quo mi nus poReri idiusßnt etidm Meßi£ f qudndo^ quidem non pdrum eß,pdrtd femel bond confcrud re. Quid ß Meßids morietur,no dubium eß,quin, ßtisuosetidmtummorituri. nonenimmelioreC' ritis conditione,qudm iUe. i VD. iJibil dubiu, C H R. QWiC ergo eß ßlicitds htec, dilutd metu amittendii Idmcrgo^rerunt idic connubid,^^

or tui ac interitiii : ^uid dttincbit mortuos in uitü reuocare,^uuin progenies per generationem pof pt rep^ariiut in hoc mundi curfutzr de mortuis redibit Citdem queilio^fy' toti res eodem recidet^ Kt inter uitam hie cr alterdm iUam fempiternam fuperfltn ßtiUa reßirreüio nd edendum ac biben-äu)n,ceu quis ex fuaui zy continuo fomno fttrgdt de media no de ad potandum,utrurfumobdormi' feat. Animmenim poft hoc Meßi^ regnum non' nepermanebit in omnem deinceps æternitatem? IV D. Sjc credunt multi noiirorum rabinorum. C H R. Üeceftè eft omnes id credere,quod edÇa' cris Uteris aperte traditum er explanatum. in ¥falmis enim dicitur, ïudos in perpetuum uidu' rosier preciofam efte inconftiedu Domini mor' temfandorum eius,er mortem peccatorum peßi mam. Curhlt;cc peftima, ft nihil podeaÇequitur? aut cur iBa preciofit Imo uilißima eft,ft non aUter iudus extinguitur,quàm animal mutum,cuius ni' bil redat. Daniel quoq^ duodecimo,Et multi dor' mientes in terréepuluere expergifcentur,hi ad ui tarn teternam, iUi ad opprobrium er contempt^ ftmpiternum. Baal item gentilium prop beta, non delicias uit£ huius optât,fed, HoriaturÇ inquit )a' nima mea morte iudorum,er fiant nouißima mea borum ftmilia. Podremo ex conftderationehuma n£ conditionis ac prlt;ieftantia},tum diuinxm.'tgni tu'linis

DE VER. FIDEI LIE. HI. 4»» tudiniiicpotcntite (dtii declaratur^nonittcorpo ris huius commodis fitim effè bcatitudinem,fed in eoquodin homine efipotißimum ic exceÜentißi' mum,nentpein tinimo nbsp;nbsp;nbsp;nonin uitie huius cuf'

piternis : id^ magnûudinem iüion cr munificeu' tiamUeiamicis fuis dare pro pietate erg(tfe,lt;e' quilts eft ac decentius. IVD. Nulium neprit' mium dabitur corpori,focio atsjue adminiftro lO' borumanimi^ CH R. Dabitur fané .fed te ip' fum uelim confultum, quale premium dares cor^ pari obfequundanti animo fuo in omni probitate ac religioneinónne quod effet ei optimum cr op' tabilißimumt IVD. Quidnif CHR. Per-pende qu£fo,utrum fit corpori melius effè,bibe' re,dormir e in bac conditione uit£ uilißima ac mi ferabili, an folui iugo ifto feruitutis, tranfire ai conditionem uit£ liberam,ffne a/fliâione morbo' rum, abfqueneceßitateedendicr bibendi,utfe tueaturtQuis eft hominis fenfu pr£ditus,cr ani' mo ad humanitatem inftrmato atque imbuto, qui non uideat hoe effè potius atque optabiliusiViuct igituruitambeatiorem quàm ut cogitari poßit, non in cura er folicitudine uerfabitur, quo prc' mentibus hifee neeeßitatibus fatisfociat, ereX' pleat inanes femper uoluptates,fed tranquiUißi' me,erfuauißimo quodam fenfu in £ternitatefH£ perfenc'

ferfeuerabit, non ampliui mancipium animifiil, fedfocium er compos fcelicitatii. Huie animi er corporis batitudini eflne aliquidquod poßit co, pararisßcutEfaiMfcripßt^qiiod nec oculusui, dit^nec auris audiuit, nec afjequi menspotefl^ qu:eTieusdmicisfuispr£parauit. IVD. No« uideo quidpoßit dici fublimius aut prlt;eflabilius, mihi uero pvtcclarè uidétur h^ec did omnia, atq^ ttiam optabiliter. C H. sflbuc ergo maximu eü er exccllentißimum,quo d homini dari à Deo po tefimuntis. IVD. ita uidetur. CHR. ]4w ne intelligis, nihil tam conuenire uel hominem lt;i Deo beneficentißimo pofcere,ac jferare,uel De, umamicis fuis tanquam beneuolentiæ fuæfum, mum ac abfolutißimum donum promittere, atque tlargiri,quàm uitam illam in calis immortalem : erhoeeß utroque, tum dante,tum accipiente,di' gnum.ctetera infiricra funt multo er hominis di' gnitate,er maieflate Dei :haud fecus quam ß quis à maxima er potentißimo principe pro ingenti' bus fuis erga iRum meritis ac oßicijs,uelfiducia re galismunificentiicßetus, calceos aliquotpofeat ueteres ac detritos : rex uero in eo concedendo munereintentuseßetatque cccupatus. Qnidc' nim humanaomniauit£huiuspro: illa immortd' litate funt aliud, quam nobis uetcres calcei,aut panni uilißimi, qu£ Deum promittere pro reli' giotiis

DE VER. FIDEI LIE. MT. 4tï fionis pr£mîo,uel hominem pofiuUre,c]uid aliui ejl,quim ey diuinam nbsp;nbsp;fu^im dignitatem concid

(lire, dtqite hdberc pro nihilof ÏVD. Répugnant quidem noilri,ex (ùrenter réclamant, fed mihi certc ifihuc fit probabiliui. C H R. H.fC ergo crebrà apud animum tuum recole,reuol-ttCyreputa. tiamfi tenuerii, maxima ent tibi adChriftianifinumuiaconfina. Ï VD. Tenea equidéyfied cam ijiam de 'ZMjïianifinowitmnon' dumperjpicio. CHR. Faciamutuideof.Nón-neponebatur nobii dudum, f^iritum efiè Deunt fimplicißimum,incorporeum,nulliui ûmnino rei indiguum : rerum autem uniuerfarum,quaru con ditorcfl:crgubernator,porentemf IVD. Po-fitumeft. CH. CjwxïergoMt «ewe/cÆriîpor-coyne'ue linum ty ianam con juas pr£cipiat,quie-to anrefirat adutilitatemaliquam ey ufum fiuüi 1 VD. AbfityUtiüehi5Uelutatur,ueltndigee^, CHR. Q«i«/porroad tuum ufitm'y iUumdira pratliantio: tuee,hoc eft animi ac mentis tueim-mortaliac propè diuin£ congruentemac condi-gnumiTu aterna; beatitudini es cÓditusftduc ten-dis:illucut perueniaSyDeo teadiungis cuïtu nbsp;nbsp;a-

more. qucefote, quidaditeriUiusfilicitatisuele-fus porcinafacityucl lana lino aftuta,çg alia qu£ fiint in lege uejïra eiufinodi innumerabilias Ham fi c dignitate or decentia eft turn )nagnitu.îinis ey boni^-

honitatis'Deiimmenfieiid beatitatan iüantuocii'' re,tum hominis ratione prediti, er itd immortali totem fitdi^eä quaere dc fedori, reliqud funt in' frd dignitatem, iftaprojidô queeadfelicitatemil lam nihilomnino pertinent, uilia atque abieda funt,crc«rrf De« præcipientis indigna. nimisc' nim hominem deijcitis,nedum Deum ipfum,fi oc^ tupatum ntrunque in re tanta quanta eft immor^ talis er ƒmpiterna beatitudo, Deum ut tradat,h9 minem ut accipiat,ad res reuocatis ac retrahitis i tanti boni cura aliénas atque abhorrentes, cr qui dem ftub ftiecie religionis,qu£ uia eft ad immortO' litatemunica. Quad ft'Deus tantus eft,quantum turn exidimari fas ius^ eft,non de rebus uiliftimis aut fttperuacaneis tradiderit uobis pr accepta pic' tatis, fed demaximis, erfeer ueftris animis qui immortales funt dignis. Koe ft ita eft,apparet pro fèdo iüa omnia de fue,de lepore,de cibis, de uedi-mentis,non corporaliter effe accipienda, fed/firi taUter,nonadcarnem,fedad mentem reftrenda; itademumfiunt er Deo apta,er homini. IV D. Atqui utile eft non uefci porco,ex cuius efu fiunt homines leproft. CH R, ^diculum prorftts, quaft de eo quod corpori eft utile,uelnoxiü,con' ftituta ftnt prtecepta religionis fumini Dei. lAitto diftgt;utare de efu porcinie, quam Kippoerates,Ga knustermedicifiuper cteteras omnes commeii' dont:

dM: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;regioni'

t)Ut,aliii utilité, quid de lepore, ^id de alijs aui' bus Zr pifcibusqedprtetereo hlt;ec, qute medicorü funtpricfcribere. nelt;j;enim tradebat uobifDetu rationé uiaus,fed lege métis,qua ipjian coleretis. Quid died de oblationibus,de cicremonijsfqute co pderet quisquantuuoluerit,etuertat omnemin porté,nuUam rationé inueniet,cur itapotius prte ceptum ßtquam aliter : nec Dfo funt accommo^ da,necanimisnoflris ad probitatem conducunt^ nec ad ualetudinemcorporibus, nec inuÜum uit£ ufum ualét,nifî interpretatio altior cr fublimior ßgt;iritalisacceff'erit,quofaciat bonis noflris coU' gruere,Deo métibus noflris effi confentanea, quo af tea ex craflà Utero flnfli nepueris qtùdem trant uel digna uel congruentia.

V D. Atqui nolo ego in uerbis Domini mei inquirere,fed obflruare eaquo flio mihi efleà Deo tradita ; nec uolo rationé meam eflîcere men fur am ZX normam uerborum Dei,[ed fubdo earn Deo.'üarnDeusefl(dpientißimus : ego ueró,flcu ti efl in Pfalmis,'Vt iumentumfaélus fum apud te. C H. jfla tantaflmulationemodeflio uel focordi, uel uafra ac fubdola ( nam non ad modefliam flc' élat,fed ad odium noflri, uel ut torpori ingenio^ nuit

rum -MÜrcrum in rebu^pVteclarK Mulgcatii) ef ficitts,ut dum timetis ne ajjiiciatis iUicita^nec aj}gt;i ciatii necejfdria. l^ullo modo poteilis legere jd' crds liter d^,quin ddhibedtis mentem,cr iudieium, Crrdtionemtdnqudmducem inteüigentiæ. dlio' qui non efjet legere, fed ludere puerorum more, qut grdndid trutindntuerbdfinefenfu uVo. IV. Nos ferudmus ed ut iuffd funt nobii,et trdditd.no lumiK interpretdtione humdnd,diuind ucrbdquo nobiilibitueft detorquere. C K.Diilumridicugt; lum,(^ eo mdgis,ß ex dnimo diceretis,cr nontëgt; poriigrdtid.Curergo dpud mdiores ueürosßiC' runt fcribte cz phdrifæi, qui legem endrrdrent? cur deinceps tot rdbiniiex quibu^ coUeâum Tbdt mud : quorum (i interpretdtiones perfequicape rc,fietinfinitum.quifque uidfud inf flit : (y-qui inter eos pdulo funtfdniores, Chriflidiiifldnt.èr' go inter uos fdcræ liter £ ddmittunt ex iudicio ft' pientii endrrdtione,ddnos no ddmittut.num non fentitis loqui uos ex dnimi libidine, non ex rdtio' net At uero cuiufmodi in lingud non uultis expia ndtionem ddhiberitPrimu dn non in ue^d,ficu' ti in quduis dlid,uocabuldfunt rdrd citinufitdtd, qud: non omnes cdpiuntied uero dnnon cgent eX' plicdtioneildin loquendi ßrmulee obfcurte,idm di itinilio,zrinterpunilio.quid,quôdolimcdrebdr tis uocdlibusfln quarumlocd fucceflerunt punâ'i

DE VER. FIDEI LIE. III. 417 la. tanta dmbiguitii{,et tam Ireuis tranßtui ad ßgni ficationes ncrborum diuerßßimaf,notula una uele~ lemento addito,dctraiio, inuerfo. Quid orationis concißo,crinßntiaiadde his translationestam crc bras,adde ænigmata:qua: ß funt in li/ngua uUa, ma' xime in ue^ra .quo fit, ut nuüi firè duo üebriei Ht finßt facrarum literarmn paululum obfcuro confetti tiant.H^c omnia ßmplicitcr funt recipienda, cx nu dè,explanatione quacunq; de dedaratione detraild Gquot; raeâaiQÿid autem iüafigurataiqute ß ßmptici ter,cr naturalitercf ßnetropo inteUigantur, nihil ßt non modo abfurdius, fed nee magis impium, nec cauffa plurium errorum,zx maiorum.'Faciamus,i» quit, hominem ad imaginem er ßmilitudinem no~ flram.lîdbet'ne Deus imaginé hominis ßmilemiBrd chium,oculus,auris,digitus,cor,ird,poenitentid,labor Domini,quoties infacris literts occurrunt,intel ligemus iflhac omnia ßmpliciter,naturdliter,ßne ß gurai IV D. Omnia illafunt per traslationë 'tnteüi genda. CH. ltaeßplane,crhocfolüuolebamex teaudire. ergo eßopusfanäisliteris explanatioae aliqua. IVD. Itaplanéuerborii,nofenforu. CH. Ex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zlt;ero conßant fenfa,n!ß ex uerbis? Quid

dutem, dn non in fenfu eß obfeuritas plerifq^ in lo' cis i ut in illo ipfo, Bacidmus hominem dd imdgi-nem o'ßmilitudinem no^ram : er, Bcenitetmeß-cifßehominem: Laborarc meßeiftis in uefirisex'

modo pojj'u'Kt competcre: gladiM Honüni, arcut Domini, fagitta Domini. anetiamgladium habet Df(M ofwnipotfKî, er drctt»!, er pharetram cum fdgittii, ut Cupido geiKilium Quod fi brachium Domini per translationcm dicitur de eius potentia, er oculus de feientia reram uniuerfarum, er gla^ dius de iuilitia er ulttone, qiü feis anetiamquum Mtaris uefei porco, porciis pro hnmundicießtma' tur,ficut leo pro atroci,luptif pro uoratoref IV D. No« lunütur. CH. Q^i fcis ? qua norma di^'m^ guethaef IVD. Magiürifunt qui docent. ÇH. magtAri ifti nónne docent adiuti rationc, ludicio, doélrina,quarationeelicièi(]rf 1 VD.Etiam. CH. Senjlm ad me deflcéîis, hac ipfderit-clux 'm facris Uteris 'mteUigendis. IVD. Atqui debet ratio no' ßra fubdita effe rationi diuina. C H. Etiam profit t!}ô,dimi de ratione diuina confiât, deq^ aus fenfu. Sed mterea dum non cÖllat,non habemus aliam Jeu inteUigendi uiam, Jeu normam, quam mentem no^ flram. IVD. V'mtu ergo rationemtuam menfu^ ram rationis diuina ßcere f C H. Abßt. tiolo ut ratio mea plus ualeat apudme,quàm ratio Dei. Sed m omni pracepto conFtderantur duo, 'mteUi-gentiaercauffa.ut,Diliges'm'micumtuum:quid ßt diligere, er quis 'mimicus, ß Deus diferte non explanauerit, ratio me mea docebit, cur uero di-Ugam,

DE VER. FIDEI L I B. HT. 41^ l/gilt;W:Cr cur mihi prlt;ecipitur, lun inquirâ. 1 v D, Atqui ego tiinto mclior atque obfequcntior, qui paréo ijs quiC non intelligo ,nec tnquiro i« rationent r)ei. C H. Qworwdo crgo/cis te Deo obtempe-rare,ft non inteUigts, zx ratio répugnât ejjè à Dco.^ Age enim ß dicattibi Deui, nuncefje nwdium no-üisyoculi uero tui aident eße nKdium diei, quidß-cies f IV D. No» crci/jiM effe Dcum, qui id di-cat. CH. Fac conßaretibi non minus, quant confiât, üeumdedij/e legem uobis per ^'ioßen. IVD. Odieram ex eo diilifui mtcüigeiUMm,j'enlwm,nKn tem. C H. Fiic recefiijjè fiat 'mt, ficut data lege, KefitampliusßcuUasconueniendi. IVD. Inu», gufiiM me redigis. C H. Age uero, quum dicitur tiin uerbis Oei, Populus hic 'm tenebrts ambulat, quid 'mtelligis ƒ an ambulare lÜos in noile obfcura finelucernts zyßcibnsi IV D. tithiltale,ßcd c , citatemzxignorantiammentis. CH. SiciÔud telligM pareß, efjèmediam noüem, tenebrns uer-fariman'imis denßßtmds. IVD. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CH.

QMKff id docft.^ IVD. Video quo me adegeris, ratio. CH. HeceR ergodoi^rix, heecuia,mdex^ canon. Id autem minus eris adiniratus, ßfiias quid fit ratio noflra. IVD. Quid tandem eA^ CH. Radius quidam immense lUius diuinte lucis deriua-tus tn nos. eaqs de caufia quo hie radius purior cA Cr copiofior,hoc confirmior finti fuoiçjr quo con'

4io IOAN. LOD. VIVIS ßrmior, hoc ad ueritatem propinquior.ita mens exercitata ztr cxculta reita Mitutione altius je at-toüit, quam dcieäa torpens, atque fo mdgw, li tiliquid diuin£lucis,qiheleperuniuerfum genus humaiuimßargit.ficut in Pjalmo dicitur. Qui docet hominem fcietuiam.qua feientia bene ufi multi extra ifraclem ad ßuorem Dei peruenerunt, ficut lob, ZSquot; prtneeps omnium Abraam. IV D.

uetant facree liter £, ne quid uel addatur, uel detrahatur uerbis Dei.ut i« Deuteron.zrProuerb, ZT Efaia. C H. Cur ergo Thalmud auxit prtece-ptaadnumerum uy.qu^feruatisaccuratiits,quàin dtuinaiÜaexpre/Ja in leget IVD. Etuosqutdfi-cislts t an non ad Euangelium adieci^is quam plu~ rimat CH. MultodiuerfaeBnoflracauJJa,neque nunc idagimus. deiüa enim, quum uoles. nunc de ueRris pergamus dicere,ftcut mftituimus. Noj qui-dem ßteniur,mente zsquot; iudicio, ZX ratione opus eß fe ad noflra inteUigenda atque inue^iganda,quem-admodum adres alias omnium artium ztrdifcipli-narum quafeunq;. Expende porrö uerba ipfa legis ueilræ-.'^on addetis, neue detrahetis ad uerba htec. interpretatio uero er declaratio didi alicuius ni ' hil addit, nihil detrahit, necfenjUmmutât, fed eX' planat, zr inteUigentiam obßuritate oppreffant profirt im lucem, quo melius quod iußus esßcere exequaris. Siquis enim dicat,tege caput galero,

DE VER. EIDEI LIB. III. 421 ignoret alter quid fitgalerm, fi ego id explico, ui' deorne tibi apponerc aliqtiid pr^cepto, uelaußr.' re nbsp;nbsp;nbsp;non potiuf prtcceptum clarius reddere,

adobetmdum expeditiui ? Si quii dicat procliui in uoluptatcs ac libidines filio, ne fias poreus : expia' no ego,ne fias fordtdus, obficœnus, immandus : non muta confiltumfied c/ficio,, utpoßit prodefièexpO' fita inteUigentia. Deus entm, qui populo ue^ro dc' dit legem per Maßen, nbsp;nbsp;nebis gratiam fuam per fi'

liumjuum,idcm dédit hominimen{em,cr opus men tis pr£cipuumrationem.Jtdqueprieccptafua,quii dicat ea menti ( loquitur cnim ad cor ) uult ut mens nonexaminet atque expendat menfura fiuce intelli' genti£,fcdut mteUigencia tanquam manuporrc' ciaaccipiaty rdtione recelât, meditetur, trafietf uerfet.et 'm opus quum ufiis pofeit transférât. QuO' ties ipf£ ueHr£ faerte Utero; nos coarguunt, quôd ♦ capite in terram deieiio more pecudum, non uultis mentes ad inteUeâum diuinorum prteceptorumat' tollereiquoduelutconquerens Dei nomine aeper, fona diat Dauid:intelle(lim) tibi daboyey inftruant tein uiahacquagradierisycr firmabo fuper teo' culos meos. Quoties Deus ey fanilieins prophète inteSigentiam fuorum ditlorum i-n «ofcw defidc' rant, nbsp;nbsp;conqueriinturde ucbis, quód oculis qui'

dem uidetis, auribus aud:tis, mtelligentia tarnen caretis corawî qutc ocults cr auribus non per-

'41% IOAN. L O D. VI VIS cipiuntur, fed fold mentis agitations dtque cxerci' tdtione ildß qudndo dlids, hoc ccrte tempore ma- , xime 'm uos competit. Dominus per Efaiam dicit: Proptfred cdptiuus dudus ed populus meus, quod non hdberet feientidtn : populus gloriofus eius, populus ßmelicus : cy nudtitudo eius, populus dri~ dusßti.cy per Ofeam 4.Succifus ed populus meus, quid efl dbfquefcientid: quid tu fdcerdos flientiam repulifli,repclldm te,nefdcerdoiioflngaristnihL * Qjidntiuero fleiendd (it fcientiddtque mtelJigen- , tid fdcrorum oraculorimt, per fherenudm Donunus dcmonSlrdt,qui mdgnt muneris loco promittit : Dato uobis pdflores luxtd cor meum, pdflent uos feientid cr mtelledu. ZT quidem de tempore lAef-fitchoc dicitur .Prius enimdixerat: Conuertinuni filij rebelles , dixit Dominus, quid ego dominatus fum uobis, CT dflitmam uos unumde ciuitdte, ö“ duos de flnulid, mtroducam uos 'm Sion. An non t afflrmatis uos fliturwm iuxtd Efdiæ çy Hicremilt;e Udticinid, ut'maduentu Meflù omnes fint dodi 4 Deo,nec proximus neceffle hdbeat proximo fuo di-cere,doce me. Omnes enim cognoflent Donunum, d mdxmw dd minimum. Ergo mtered dum ille ue-nit, hdc dodrind mutud 'mteüigeiMid cdretis, quomodo iHius particuldtn poteflis dliquam aliter confequi,qudm dudurationis fqute quum fit homi' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

DE VER. FIDEI LIB, III. 42? ffl ufui tribut a d Deo, non tarn ad cibum aui po' turn ,c(d teguments zx ledificia pnrandn pertinet, qudm dd Icrutdtiomm iriuentioitemtj; rerwm ma-ximdrum zx excellentißimarum. Quorßum cnim ddtur optimummBrumentZ,ni!lddoptimai Quid uero inter res prd^dntes rciigiono prxjidbi-liustHuc ergo ratio, ids, claritas eâ humandi men' tis applicandd ZX accommodanda, ut ittud probe inteUigamus, quod intclligi excrceri^ tautopcre nostra reßrt. Quid dicam, quod prophette ip]i ui^ fiones fuM uix 'mteUigunti Daniel enim ait : Et au' diuitZ^ non mtellexi,et dixi. Domine quid in nouif' fimo horumi'z?' dixit,Vade Daniel,quia claußaßmt ZXfignatauerbaußqueadtcmpiisßnis. üónne in^ ter uos dlij alijs plus ua’ent ingenio, plus iudicio, fiudio,indu^ria,diligentiai quos uos tanquam mu' gi^ros doilores aliorum recipitistzr qu£0' mnes in fynagogis ue^ris de lege Domini auditis, iUi interpretdntur,exp!dndnt, zx iudicio ueRro lu-cem obfcuritati ad/èrunt. IV D. Vera ßunth^c omnia. Sedquorfumpertinent^ CH. l\dremmalt;' ximam, ut rations ztr explanations uerifimiH adhi' bitd legansur. tratbensurq^ facrlt;e liter.e,non rudi illd mtelligentta uerborum, quamhilpoteftfieriabßur' dius. Ethec fidteaufißacurnecuos necpatresue-firi agnofiitis bl^eßtam, quid non uu’tis engereuos ad cöfiderationcrationis ßp!ritdlis,fid hairere craßi Dd 4 tilt;e

ti£ literie puerUisac ineptæ, contra idquod decet hominem ac Deum. Quod fi tantum malum patri-tius olimueAriiaccidit cecitate uoluntaria, quum adhuc obtinerene Hierofolymat, CT haberent péri' tiam legii,(^ doilores, qui dies ac noties in firuta-tione fantiarum literarum uerfabantur,m patrijs fi dibustprefintibus ac integrii tribubiii,quidfiet uo-lis in lâo exilio difigt;erfis tribubus, ac penè cxtin' ilis, inignorantia que uosprcmit,imo opprimiti prefirtim quèdpoâ Icfum ChritiumiO' Hierojbly nwrum excidium,non dedemnt operam Rabini ue~ flri.ut explanarentfacros libros,et dilucidiores tra derent legei}tibus,fid ut omnia detorquerët,ne qua-àrarent in kjum.is fiât fiopus interpretationum ac declarationu omniü. Quod fi in hocunum operam fuam impenderunt, ut ditlis per fi obfiuris caliginé atq; obfiuritatem offimderent,cogita tu quantM efi ficemnt illas tenebrds,quàm deflexerunt que erant r€âa,et que explicata mtricarunttprefirtim quod exoleuit paulatm inter uos Ictliofianélarum litcra^ rum,illiistdnquam remuetu^ate cxanguem cr lan guidam reliquitits,dmplcxi enarrationes, commeU' ta cr fimnid uetlrortim rabinorum, ex quibus con-fldtum eA Thalinud,quod mdioris efifi apud uos au thoritdtis cœpit,qudm ipfa Do oraculd.Et inter ce ter a ignorantie ac malicie ueüre inuenta iüud cR unum,ntiüum effè locum in myüicis Uterk, qui

DE VER* FIDEl LIE. 11 ï» 42^ non poßii ßeptuagmta modif exponi. Acceßit tan-tii dcmentijs authoritiif rabini Solomonis G!illi,hogt; tninii non folum ftulti,ßed etiam (ùriofitijui interpre tdtiunculii pctrtim impijs, partim ridiculis libres omnes facrosfœdanit. er aiunt ueAri,non poffè il-los mtelligi fine huiiis explanatione.Hxc quum feioi cfie uera omnia, quo ore andes à me pofeere ace^ xigere,ut ex diflis fanilaritm literarum fine uüa in^ terpretatione,fine conieéiura uerifimili, fepojita n tioneomnfieuincam ea qu£ propofuif Si ergo memi nifli teejjehonjinem,admentem debes reuocaretua omnia,quee eA optima priecipua tui pars, Q/ex quafiold omnia in bomine nafeuntur bona O' mala. Si reélefientitis deDeo,adfigt;iritalem intelligentiam debes attoUere eius uerba, non adcarnalem rudita-tem,ac crafiieiem.quanto effet pulcbrior o' tnagni ficentior perferutatio myfieriorum fanélarum literarum ad jenfum excelfum o cœlefiem, in quo ipßainquifiitio cum admirabili deleüatione ac fru-(lu pafeeret animos fQuôd fi uir fapiens,aut matro naca^a aliquid dicatuelhumileuel ineptum,uel fubobfcœnum, deniquefua dignitate infirius, iniu^ riam nos tüi remurßcerc, nifi idad faniorem altio^ remq; fenfum transfiramus :quod o uosßeitis m Canticti Solomonis,ficuti par e^. quàm id cogruen tius efi in iiS agere qu£ à Deo ipfo dicuntur i Gra:-ci îîomeriinifuum, quod tantißcereitt, d ßbeüii

er rebut kuiculis ddgrauißiniM fententidt trudih xerunt, ut redderent admirubiliorem, oüende-rentiurcab feamctriacfußiici. uosparem uenent-tionem diuinis uerbit negdtii,in quibut qute per nu^ taphoram funt dtfi(t,äcctpitK ud literam,etßmplb cem tntelleäum:imo detruditis 'm cœnum. ßcuti quodeü apud MÜcheam , Deponet 'miquitutes na^ flrlt;is,et proijeiet 'mproßtndu/m maris: id nos re uc' ra putatis fitturum, deq; co celebratis feftum menfe Septembri. Et quia dicit Pßalmus, Omnia mea offa dicent, Domine quisßmilistibiiconcutitis totimt corpus in quadam folennitate ß^i. Philo ludteus 'm libro de Contemplatione,acumen ChriRianorum in 'mteBigentia fcripturartmt uehementer commendat, atque admiratur : quas benificio apoAolorum mC' iius mtellexerunt Judtei, quiiÜis temporibus uixc' rimt,nendü confiais abfurditatibus Thalmudicis.

QJZOMODO DISPVTANDVM. lt;nbsp;IV D. Vfbfzww^fr probatur mihi ifiud uelut preludium fermonis noüri, quern una ex cauffit mancumßreatqueimpeditum timeo. CH.

tandemf IVD. Qmm Micifotfdcognftjone Hebraic^'mermë. CH. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IVD. qmo-

modo poteris citare locaex facris Uteris, qu£ lin' guafuntHebr^aconfcriptie.a'conßgnatie^ CH. Fdcwm quod folent homines, qui pernationes a^ * Uenos peregrinantur, utfecwma!iquosducantm~

EE VER. FÏDEI LI B. III. 417 trrpretes, dm er ipforum er aîiorum liKgUiti no^ r'mt. illi eU hocpr^csldnt, ut ex ignorantta Çcrnw, nutn iUarum gentium nihiUncommodi accipiant. IV D, It4 CÄ p/(i«è. Çed nrfcio quo paâo ß tu me non inteüigdf, agre inter nos potent uel contra-âiouelcommunicatioprocedere. CH. No» cA td quidem dubium. fed interprctationis bewfcio fit, ut nihil fit 'm mteÜigentia uerboru/m impedi-menti, ut fit tu debarbaroquopiam uelfericum,uel aromata empturus, roges quanti i lUe uerà l'mgua fiua dicat,piper oéfo denarqs 'm librof fingulas : 'm^ terpres tibiidtualmgua refirat, preciumq^ uidea-tur tibi immodicum, er liceare denarijs qu'mque aut fex,eritne de 'mtelligentia controuerfia, an de reipfiai IVD. Cere,nondefenfiuuerborum. CH. Ad eundent nwdum, quum citandi erunt facri Ib bri, afcifam nuhi interprétés dodifiimos quofque, O' diligentißimos 'm ferutatione fermonis nearly quantum quidem ego affiequi potero. nam neque hoc iudicare rite poten ^nifi 'm eo ipfioeruditus, IVD. lfl«c quidem probe. fed quos tandem ficies tu ejfie peritos lingua noüra, cuias ipfe es ignarits, in tantis prafertim iHitis obfcuritatibus, ac diffi' cultatibus, qua fenes eiiam ex' ueteranos lÜiiu ma-giiircsplerunqueirretiuntaccôfiinduntt CH. Tu quidem ob fcuritates uocas fandlorülibrottl,ego ue-rô tenebras, etobfcurâ nodlem.nonanimaducrti^i quàm

occurmnt 'm eis paßim loca dura, difflci' liat'mtricatd diäa, obliqua, atnbigua, ad uarios er diuerfos fenfus flexibiliaf unde inter rabinos ueHros tantam uides difcordiam, tot contreuer' fias, tot difcrepaittes fentetttias, imo répugnantes, maxime^ contrarias f I V D. 'E.quidcm aduerti animum quandoque, ermiratns ßmtnoslros hac non cogitare. CH. I«zÿfwr ,d;/-fieth, obliqua, uaria, ccelo obfeurißinto, quomo' do cenfes effc'mgrediendum t IVD. ^Jimirum fäce aliqua pralucente, er ducc praeunte. C H. Plane uiderismihi reßiondiffe ,ut homo beneuer' fatus 'mußt uitic communis. Quäle uero uidere-tur tibi,ß tetubris adderenuts tenebras? IVD. Conducibile hoc quidem,fi uelis longius aberra-re. C H. Prgo quum ea uia meedirnus tarn tene^ bricofa, außrendießttntproculanimorum tenebree, ira,odium,inuidia, arrogantia,pertinacia,qute etiam rebus dilucidißimis, atqueinipfo meridie te~ tram caliginem denßasq; tenebras offunderent. Hlt;ec WZ primis necefßeell iubeamus conquiefcereàmè a-bejßequ'amlongißime, dum de jankis oraculis diß ferimus. Nfc »zcfwzftzrw animo, quod Chrtilianus aliquid dicat contra rcceptas uobis opiniones, contra ueürorum rabinorum dogmata. fi non lubet flatim aßßcntiri, ncque id ego abs te exigo : at [u^i-ne te paulifßer, er audi aquo animo, ut poßis ex^ pendere,

DE VER. FIDEI LIB. IH. 4x9 pcndere quidßtquoddicatur,etqudle. IVD. Vf dro fummotd impedimenta,i^Ute'natn nuncadiumeit taadfèrs? CH. Uempe de luceac duce loqueris^ IVD. Ehdw, de his iplls. CH. Lux CT dux» truanda uerba ipfa non fußieiunt, erit nobis iUa, quant dudum diccbamaccenfam 'mnoliris pe{iori~ but ex diuino lUo nbsp;nbsp;lentpiterno igné raùoitetn

ueexamen iudicij.üanc dédit nobis Deus pro Ingen ti munere ducem ac lucem aiHionü omnium uit£. et in rebut perplexis, intricatis, ob(curis,arduis, dilfi ciÜimis aliam rem uÜaejJi inter nos no reperio,quiit poßimus pro luce ZX duce uti,q rationë uel no^ra, uel alienä'.zr in aliéna quoq; noftra eft opat.aeq; c-n 'im aliéna nobis per/uadebit, niß congruat cum na fira. IVD. f^oßros quidchomines,ut funt in rebus eiufmodi duri atq^ mexorabilcs, baud fane expe rireris in ißis qua poHulat ualde cömodos.fed mihi tarnen uidentur iüa qua pofuißi aqua in primis, et ad ueri inuesligationë apta nbsp;nbsp;conducibilia. C H.

Plané eft ita.nam quit,malùm,furor efl,in diétoob^ feuro et difficili dicere,ego fle intelligo,nullaadflr' re aliam mteUigentiâ Exquißtio, expenflo, ration nuga,bldflgt;hemia,impietat.Si tarn uos Deus flrma-uit homitws quàm nos, fl ueslra (ut uultis ) meliora funt quàm noßra, fl ratio ipfa reda eß, zraqua, nempeaDeo nobis indita tanquam re praßantißi-

4jo IOAN. LOD, VIVIS cemini rationem potins à nobis flare,quim à uobis? imo tatito pliK cauflam ueliram adiuuabit gt;nbsp;quanto fy eaeil melior, uerior ,fanüior : çx ratio eifdem qualitatibus prcedita applicabit fe, tiidelicet ratio ad fimilem pbi naturam, eam^ amplexabitur, tuc' bitur,fbuebit.

IVD.Kedearmts. CH. Viaergoad Chri' flianiÇmum certißima atq; expeditißtma, ut dicebä, biec eü, hominem à Deo optare, quod fîtexcellcnti fuiC natura^ c/ ßublinübus defiderijs conueniens, G“ l^erare ab il!o,dcq; lüo ße accepturum confidere id tnunits,quûdmagnitudine CT' potentia Ulins condi' gttum ftt: nempe à fxlicißimo fxltcitatem,ab immor tali immortalitatem.quibus rebus duabus fiilns,ap' pofltus,natns eilhomo.in quo ctquot; animus ratione esl ornatns,CT' uoluntas capac:ßima. qux'que nul' lis poßit rebus conditis impleri, folo T3eo lt;tc ' quießat, er cuius natura atque eflentia fempiter' na eü duraitoni apta. IV D. Cur non h£c aper' tis eloquebaturuerbts ? cur femperterrenapromit' tumtur im lege f C H. Qi^ta loquebatur pueris rudtbns, nondum capacibus rerum cœlesiium. er ita ucHra lex 'm cortice puerihs eü, intus latet nu' cleus /ßiritus,quem Chnflus protulit ac oüendit mundo.

DE VER. ]* I DEI LIB. III. 4?» ntundo. Pucros enim ad litertK prima'que iBaßrr mandorum nwrum cxercitamfiKa, non allicitTius o^mdendo opes, decus, cr ampla iUa gute uirtu-temfequu'nturpramia-.ßd pyro a!iquo,autpanM crn^amcllita,autpollicendo calcecs elegantes. it4 tios aüicebamini ad culturam legis, rebus fenfui expofjtis ; nos uero Chriélus affiießcit teternita^ tem beatitudinis intelligere,cupere,/^erare. IV D. ProfKittzt«r corporale rcs, cr tcmporaria, quo' modo igitur res ßiiritalis rcpenditur çy' fempiter' na? CH. Qviac^ypuerolaganumprofludiofola-bore propon!tur,perquemlaborcmgrande poileit decus cr rragnæ opes comparantur. Adducit lycus pater mdulgeiuißimos cr fapicntißimus homines corporels rebus aßueßüos, promißionc lUarum^ ut poilea id largia!ur,quoduix eßet ipßaufi cptagt; re. IV D. IJ /; /f d cd, quid caufße eü quo minus apertedixerit? CH. NonefteddKfcjfdho MJge«ïo tuo digna. nam fi ei quißupra ßenßits ey- res corporales ßenon erigit, deJpiritalitate dicatur,quid aliud ßerit q ßemoto colore quo aüiciebantur fenfus, fru' âû omneßermonis perdere? mens lüa nondü capit: detraäis aut qs quib. tcnebäturßnfus, nihilfuper-eü lam quo res nitatur,ita cöcidat pz-rfe ip(d neceß fe e^t.Si tu quu pufioni tuo pyra cy laganü o^tedis, utitetad ludü literariu^paritcr deop.bus.deuirtu-te,de^ ingetiuirtutis pramioßtciM mcn{!oiié,quid proßcc-

43^ IOAN. LOD. VIVIS proficcris aliud,utparua contemnat,cr ma' gnanonajjequaturfita confündoi omnia, neciüe quodtucupis efftciat'.quia m:c grandia inteUigit, cr parua iam pro nihiio habet. Ita fi uobii f^irita-liter ejjèt locutm Dominus,exclt;ecaffetueüro5 ocu^ los,uelutprolatalucefiilgentißima.tdeo dixiflis Mo fi,iieloquaturnobisDominus,loqueretu.Grin C' iits fignimi uelum ßciei fu£ prétendit Moßs, in quam freiem radijs frlgentem intendere oculi uc' flri nonualebant.Rujcultate Efaiam manifrAis uer-bis deuobis teiiantem:Qucmdocebit,inquit,ßcien^ tiam, eSquot; quem Anteiligere freiet f quod audiuit, ut pueri frnt ablaüati d laóle,auulfi ab uberibtts.îfiam ut mos e^ pueris,datur eis prteeeptumpoR pra:ec~ ptum,prlt;eeeptum po^ prieeeptum,linea poR lineä, linea po^i linea, paru ibi,parti ibi, quia balbutienti-bus labijs er lingua altera loquetur propheta ad populum i^um. Haäenus Efrias. Si proponebaft' tur uobis rudia e/ erafrd, quia frtiritalium non C' ratis capaees,quceratio frufret enuneiandi f^iri-taliai IV D. Huüus'ne tandem erat tum eapax, omneserant pueri fetiamMofes, etiam Esauid,Ele' lias,lielifeus,eralij prophetai CH. Erantquide w iüo populo nonulli,qui aliquid jßiritalius de Deot vti par eß,faperct:(cd populus tarne nihilfupra ßen_ Çusafrurgfbat.quod okenderüt in deferto, qult;mdo 'm tanta multitudine nemo inuentus eß^ idotteus,

loquerctnr cum Deo, pr£ter M.ofen. iÜeau' tem,iic P rophette,qui erant fdpiëtiores, quibutq; fe dpertiiii communicabat nuinen,((ltiiK intuebaii turquàmpopulus: de qua fcientid dicie Dduid, Incerta or occùltafapiétiie tu£ doctiifti me.çr in aliû pfalmo: Ketegeoculosmeos,çrconfiderdbo tnirabilid de lege tua. cr in eodem Pfalmo : Super fenes inteÜexi, quia mandata tua dilexi,^ad uc' ram legis cuftodia da mihi intelleâu, CT cuftodiâ legem tuam, e^cuftodiam toto corde. Etquum PfdidsdicatjdaturüDominum jjteratibus ea qu£ folus fcit ipfe Deus, humanum uerô oculum nuu' quam uidiße : non dubium ejl, quin nonnuüi de tantis illis bonis cr cogitarint,çr benefberarint. Sed quum uobis loquebantur fapientes illi, plané tierbis cf fermonefuo toto demonUrabant uos ef fe pueras. Puerilia promittunt pro exequutione diuinarum præceptionum, exeadicunt de Ded tam crdjfd,tdm abfurda,ut uos inteUigatis, quie fa niores philofophigentium erubuiffent dicere:O' mnia humana membra,omnes afjiüliones ac mifè rids nolÎTds Deo tribuut, nonne hoc efl ad pueras uerbafacere^

IV D. Vtfatear peccarenoHros in legis intel ligentia,certc uos multo peccatisgrauius, qui I e^em banc nonferudtis, quum e/fe à Deo datam

confiteamini. CH. Qnidlex tlt;t erat tempora' ria ufque ad IJleßia: aduentu, qui iUam præfentia doilrina fua iUuflratam fujiulit, repoßta alia multo excellentiore,magK^ etr ad hominii excel tentiam accommodate:^ad Dei maießatem. 1V. Atqui lex htec noflra fapenumero à Heo ipfo £' terno nominatur erfeeßts perpetuum, pafiS, fempiternum,quaß nunquam finiendum. C H. lAagis tu mihi argumentum ijtud obijeis, uel peV' turbandimeigratia, quiignarutßtm ueélr£lin' gu£,ueluttumihi elabaris, quam utualidum eßi arbitrere.neq^ enim potes tu ignorare id, de quo uideo inter omnes conßare, qui quidem hcbraicè norint,uocem ittam adolam, quod noflrialias in £ternu,alias inßempiternu,alias inßeculum ucT' tunt,nö ßmpliciterdici de tempore,cuius finis ßt nuüuStßed uel de longa duratione, uel indefinita, uel de eo quod continenter duraturu eft fine inter polationexuiußnodißunt item apudLatinos Gr£cos,perpetUH,perenne,iuge,infinitu,dequo multaßint inßacris Uteris exempla, ut Exo di 11. Sendet ei in aternum. nempe q diu uiuet,uel ußlt;j; ad annum liubil£i.e::xiiiere.zs.demigranone Ea bylonica:Eonam,inquit,in bis regionibus ßolitU' dinem ßempiterna.hoc efl,ueldiuturnam,uelper' ennem ußq; ad reditum è Eabylone.nam flatim ad' dit,Seruietgentes iftlt;e regi Eabylonisßeptuaginta annis.

t)E VER. FIDEI LIE. Ut 4?^ lt;(nnjï,er continuo pofteaquä fùerintimplcti fepj' tuaginta (inni,uijitctbo regem Babyloni5,Qrgen' tem ipfam,dicit Dominum,iniquitatem eorum,e:y terram Cbildieà,ç^ pond lUam in folitudines fent piternM.ïfthæc autem ueflrd fäcrißcia ceterna. no minantur,qiiAß qudm diu duribitlex,nunqud cef faturd,nec intermitted^ fuis tëporibus, quim ditt eßetis ubi Heer et exequi. alioqui ^äbylonc ceißt' runt,etià tot'ann or um centenis inter ttos : çy D«( nielcup.ii.prædixit. IV. Cyuid^ergoeflud' rietjxinDeo dtq; inconfldntiaf CH. Vndeid. coUigiS: IV.duidprtccipitquoddbolituriueß, ßrt legem qudm ipfe idem ßt dbrogdturus. C Eß inconßdiitid in medico,ß hodie iubedt tegrum fumer e cdßidm,crd{ aloen:eß in te inconßdntid,ß difeedens domo præfcribds miniüro,ut computet rdtionemhebdomddis, poßed leélumßerndt,tum uerrdt cubiculum,indepdret prdndiumiEßudrie tds autmutdbilitM iniieo, quod nune arbores ^rßirpesomnes fondent dc flor ent, poßqud' tuor menfes erunt nudæ i IV D. Nora funt inconßdntite, qu:e fub eadem conüitutione com' prehenduntur. CH. Eundeminmodumfubedn dem Egt;eiconfiitutionemuenit, ut uobis trdderc' turlexdßerd cjrdurd, timbra ßiritalitatis uo' bis congruens, poilea darctur ßiritalitas uni' uerfo hominum generi. nec aliter in hoc ado'

le feit mens ZSquot; ftpientia humani generis, quim in unoquodue hominum, qui Dei conflitutioiie pri' mum inflins eft,hinc puer rudis atque imperitus, turn uir ingeniofus, eruditus,prudens^ 1V.. Ex^ plicatius aliquid cr dilucidius uettem uudire de rn tioneftrendic legis. num miruri ftitis non poftiim trudi legem ÜDeo, qmm ipftefit mox ubrogutU' rus. CD.. Honpoftunth^cpiiucis ucrbisdocc' ri,qu£ ingentiuin fe atque admirabilia claudunt myüeria : ingenio eft opus, z^ ftedula atten tione. IV. Ecceme attentiftimum, cundium in hoc ipfum. C H. Mifturus Deus Meftiam ft(um,hoc ejkferuatorem redemptoremq- humanigeneris, uoluiteftepopulum aliquem peculiarem ftbi, in quo naftceretur cr educaretur, ey' uitam tranftgc retmortdem. Dune autem populuminürueret omaretq^ cognit ionefui,ey eultu, utquum is fo' lus effet uerafandlaq^ religion e prédit us, nulla re linqueretur alijs populis^querela, quod ex fe orta noneffet falus Domini, nonapud feeducata, non fe doeuifftt.ille enimjpopulus ad hicc omnia emi' nebat,Gr erat aptus præ cteteris, in quo uno effet ueri Deieultus ac pietas.ideo^ Dominus noüer natus inter ludæos,reliquas nationes fècit in hoc iequales,utipfe nullam omnino adiret,profèffiis fe ad folas ueniffe oues, quæ aberraffènt ex domo ifraêlistapoftolos deinde fuos mißt in orbem uni uerfum.

DE VER. FIDEI LIE. III. 437 uerfm. Vos autem ut ßbi eßetis populus Grbtcre ditM, non degit ex omnibus tanqumn optimos^ fcis enim quoties iÜi mäiores ueflri peccdrint^ qu£ßnt Cf quùm acerbd: in ßäcris Uteris de dU' ritid cordis ueßri, dcimpietateueßraquerimo' ni£ : quds nihil uttinet reßrre,pdßim ßunt cuique cbuiæ. Vldcuitdutemillifides Abriilt;e,probduit integriutem tßddc^grdtdfititßmplicitds zf mdit' fuetudo Iddcob,propter eos flirpem Iddcob filin' pßt ßbi tdiiqudmgentem ßbi dicdtdin cf fidcrdm: queinddinodum propter memoridm Dduidisno' luit omnino tollere regnuinè fidmiUd Soloinonis^ ut indneret lucernd Dduid.'Deuter.qudrto:Quid dilexit pdtres tuos, er elegit fiemen eorumpofi eos.er qddrto Kegum : blißertusefl:Dominus ifi' rdêlis, er r euer fus eflidd eum propter pddu fuu, quod bdbebdt cum Abrddm,\fiadc,ef iddcob. IV. Cur ergo tulit hdnelegem,er tdlem legemtdin dtt rdm er tempor dridmi CH. lïKÓif/w^txiwèrfece bdt Deu optimu, uttempordrid eßet lex, quie er durd.primu omnium uoluit uos tdnqudm oues ß' gno fiuo dliquo notdre,er 4 c£teris gregibus fiepd rdre,ideo legem tulit. tum quid ex ignordntid er prduitdtemorum mdiores uejiriin Aegypto non unum hdbebdnt Dei colendi ritum dc morem, er dd prduds cieremonids dcldbcbdiitur pleriq;,pr£' fcripßt ßeptd qune non egrederemini. M.dximd td'

men legisßreda canfaß{it,incredibilis Dei fauoiquot; erga uos, qui uos tanqua filios charißimos aber' r antes uoluit in uiam reducer e, zy imp eritos erU' dire. Oliin maiores ueflri,quod Deus eßet locutut progenitoribusgentis, nbsp;nbsp;circuncißonem ßcißet

uelutfaedus quoddam inter fe ac iUos, illajretifi-quot; ducia,omnia f: abunde confecutos in religione exi fiimabant, nuUaeratmentio de implorandaDei mifericordia,reliquat nationes aßernabantur tan quam profanas v impias,fe eße exißimantes fan âos Dei nbsp;facrofanólos.hanc tam flolidam arro'

gantiauolensillis DeusadimereyCfinßitueread fapientiä,dedit eis legem:qua cum uiderent fe non cuflodireßnteüigerent^uantudeeß'et fibiad per' fiéiionë iuflitiæ, G“ ueru cultum diuinitatis:dißiß bumanis facultatibus, confugerent ad Dei opent çrmifericordiam,implorarent Meßiam,et auidè expe{larent,pcr quem fieret reconciliatio,çy'af' fequerentur falutemfempiterna. Etloquutusfunt de lege illa,facili,miti,expedita,deccm præcepto runr.qute cu fit expedita nbsp;nbsp;facilis,maximeq; con

formis natur ic,eamq- ipfam non poßitisprieflare, docet uos quantopcre Dei gratia egeatis,tum iÜo per que reditus nobis p atet femp er ad gratia D ei. Nam ilia alia de ritibus et ceremonijs, tà multa,ta uaria,grauia,molefla, intolerabilia, non funtuo' bis data ut per eafieretis melior€S,fed ne peiores, fcilicet

DE VER. FIDEI LIB. III. 4,^9 fcilicet procliues in ido!âLitriâ,Qrcultu peßimo-ru. di£gt;nonu:ut ab ea ncfarta confuetudine abflrO' heretjiußit que cultü idolU cratis præflaturiyfibi uni prjeßaretis.alioqui enim quorfum opits efl int tnolationibiif nature illi fimiute cr omnipotent^ quis Cana; métis exijiimct placariiüu ßanguine,et nidorcanimaliu-quodn£ignoretis,fdtis fuper^; traditïi eji uobis,^^ incultatu,eiitsq; rei prophc' tarum omniit ßuntreßrti libri.in Vfalmo enim ; o dicifMr,QKO«ûmnon uis ßcrificiu,ncc dabo,bo locaußu tibi no placet: facrificia Deif^iritta coii' tritas,cor contritu nbsp;nbsp;confraélü Deus non def^i'

cies.zyin alio pfalmo, Holccaujlu çrßicrificiü pro peccato non poftulajîi. e:^' pfalmo Audi populemi,ey'loquarifraél,(y'teftificaboraduer fumte: Deus Deus tuus ego fum.'Nonfuperfacri ficia tua argua te,nec fuper bolocauiia tua,quoi non(ùerunt coram me femper,non accipià de do' mo tuaiuucncam,lt;tir de feptistuis bircos:z:r qa£ fequuntur. Turn adimpiu conuerfus,oflendit non ' placcreßbimalos quantamcunqjinlegeacprce' ceptis eius fcdulos : Ad impium uerô dixit Domi' nus, Cîuaretupr^dicaslegemmeam,çrfcedus meuin labi/s tuis ucrfasiBfai « quoque dilucidißi' mc,zrquidem initio ftatimfui uaticinij,tanquant lapidemßmdamenti buius ponit : Audite uerbum 'Domini principes Sodom.-e, auribus pcrcipite

fum mibi offirtK multitudinem ueftrarum uiiiimit rum^ dicitDominui.Sdtur fum. holocaujiaarie-tum,crddipem bubdlorum,Gr fanguinem uitulo rum,cr‘‘gnoru,Qr hircoru nolui. (^uum in con-ß’eäium meum uçniretis,quii hac de nunu ueüra requißuit,ut ßc atria mea conculcaretisine pergi tisßmulatum facrificinm ojjirre. Suffitm abomi' natiomihiefl. lieomenias crßabbatum, quibnf catiK iniquos conuocatii,firrenpn po/Jum. Heo menias ueJtrM cy“ folennitates ueftroi odio habuit anima mea,oneri mihi f int. Laboraui,ut fuRine-rem. Qjiidergo poftulct Geut ab homine,audite. l.auamini,mundate,aufirte maliciam operum ue flrorum,definite malè facere,difi:ite bene facere^ qucerite iuficium,dirigite opprefittm,indicate pu pillo,iudicate uiduæ. idem Efiaiat in capite duode fexagefimo : ïnterrogant me indicia iuftiti£, cr appropinquare Geo uolunt. Cluare ieiunaui-mut,eir no es intuitutiaffliximus animas noüraSt C^ignorafti. Eccein die ieiunij uefiri,quicquii eft nobis animo coUibitum facitis ,crdebitaue' {Ira repetitisftitigatis ieiunantes, contenditiSf cr inuicem inique c£ditis. Neieiunetit uti nunc^ quuminexcelftsauditur clamor ue{ier. Hon eft id genus ieiunij,quod eft mihi cordi, affliger e hominem in die animam fuamftncuruare ueluti run-

DE VER. FIDEI LIE. III. 44t rum ceruicë futtm,infdcco cinere üerni. l^un quid iüud dppeÜdtii ieiunium, diem Domino dcceptdbilemf An non hoc potiuf eft ieiunium quod elegi, ut foluM colligdtiones impietdtisi Tum dddit dlid,qu£ dd Dei zyhominum chdritd' temfdciunt : qu£ quonidm tibi nota eljè fcio,non adiungdm.idem agit capite f’xageßmofexto. ilti' ch£d5quoquecapitefexto, quum adhortatuf eßgt; fetpopulum, ut grdtum fe erga Dominum pro ingentibui beneficijs exhiberet,zx iuüitiam intel liger et ac fedaretur, ut ueram doceat gratitudi' nem dc iuftitidm,dicit : C^o pldcdbo Deum? cur udbóneme Deo excelfo ; nunquid pldcaboeum holocduilis er uitulA diiniculii^ ï^unquiduolet Dominus miUid drietum, er decem millid torreU' tium oleiitiunquid ddbo primogenitum meüpro pr£udricdtione mea,frudum uentris mei pro pec cdto dnim£ me£ f 'i:iuncidbo tibi,o homo,quidßt bonum,er quid Dominus requirit à te : utiqueßt cere indicium, er diligere mißericordidm, erhu' miüdrete,er ßequi Deum tuum. Pfalmida crebro nos ddmonet,ut ßacrificemus ßtcrificia iuditi£^ IV D. lUud tdmen ddhuc me torquet, cur hæc qudlifcuq; lex eß, quum ßt Dei,dntiqueturi CH* Pdcilem mea quidem ßententid,er explandtä quit ftionishuius rationem tibi edum.

^annon cf iUifunt homines hmid fecm ^U4m uos^ IV D. Quis de hoc ambigat^ C H. Pficditi funt riitione,ittdicio,confilio, uoluntate, lt;tmore,perpetuitate animoruin. lUorumDeus con ditoreficrpiter^utueflri. IVD. idquoqne conftit. C H. Credibile eft igitur,Dcum,'lt;qui fit Optimus, beneficentiftimiis, neminiinuidens,çr iftos quo^ (idgratia ftMtn cr sterna munera uel' le dfcifcere:qiiodoraculis eft fanfloru prophetd' rumteftatum.Iaacobmorienspradicit, Uieftiatn ftituru expeilationemgentiu. ZX in pftdmo idem îieftias precatur^Libera me i populo cotradicen te zg répugnante,ftatue me caputgentiu. Cui pO' terreftondetper Bfaiam capitc^^.Etdixit Do^ )ninus,inquit,exigun eft ut fis mihi ad fufcitandas tribus laacob,zrad conuertendos defolatos in jft-rael. dedi etià te in lucemgentium,utfis ftdus mca uftJi in extremu terr£. N5 poteft locus hie de alio quim de Meßia intelligi,in quo Deus uelit oftett' dere opulentiam fuæ mifericordite, zr magnitudi nemfu£ potenti£. idea dicit leue zr exiguu opus , eff'e,fiid modo illitribuatur,utueniatadutilitatë folius iud££gentis:ad uniuerfitate humanigene ris mitti eum conuenit. zr id decet Deum illu,qui autor eftpaterqi hominu cunäorum. Hac ipfa de

DE VER. FIDEI LIE. III. 44J fe funt nbsp;nbsp;dlia. in eodë capitc,ut illic:'Ecce ego Ic'

Udbo fuper génies manu meant,erß^per populos exdltabo uexiÜu men. Tibiuerô hominiin facris Uteris adeô ex€rcitato,fdtis efl locu ueldigito dc' ßgnajJe.Kec felu pratdicui prophetee uocàdtts ef' fe nattones dd Dci ueri çy' fummi pietatë,fed prlt;e Idtii iri uobis.Tfdids cdp ite f ^xto nbsp;nbsp;guinqudgeß'

ino,uerbis Dominipromittit eunuchis cr dlieni' g€nis,gui Dominu rite colucrint, potiorë locunt in domo Dei,gudm ipfisfilijs crfiliabus. i V. Minaturfe Dominus ddgentes trdnßturu, ut nos udducdt inzelum. utapudEfaià, Propter peccd' turn ïudie, dicit Dominus, gu^rere me fici db ijs gui non interrogauerunt,inuenire meßci ab alijs gui non guießerdnt me.dixi,Ecce ego ecce ego,dd gentënonuocdtdmeonomine. CH. Atguihtec non commindtio e^,fed prophetia rei euenturte, ut dlice de guibus ßtmiis locuti. Sed uos uellctisDe um mifereri ueüri,guumßtis peßimi : non uultis dlidrum nationum mifcreri,nonpeioru guàm u os cilis. IV D. Si ut nos adducat in zelum, tran' ßt Dominus ddgentes,non trdnßß'et,ß nos iUi nÜ peccaßemus-.uel certc cuiüi reconcilidbimur,re' pudiabitgentes tang pellicë,t:^cun{ius adßionfÜ fud fynagogd reuertetur. C îî.Faceret hoc guidé Deus,ß ueflri eßet ßmilis:uos no faceretis,ß illius eßetisßmiles. Quoefo te,crcdis tu cadere in Deie tarn

tam uilem abieélum affiólum,qtü in bonnm O' fapientem uirum non cadit^ut cx temulatione,aut inuidia,aut ira benefaciatfUt alteri doleant oculiy cui male uelitiNatura efi il^e beneficui O' muniß centißimm o' omnibiK largiter commodat, non ut alterum la:dat,ßed ut omnibm proßt. itaqueß ttosnon peccaßetif,non utique non tranßßet D C' taadgentes, O' ixtendißet mifericordiam ßtam in omnia,quorum efl D eut. Sed uos ßiflTetis prin' cipes, reliqui autem ueflra uelut acceßio.

contrà contigit, namß qui ex uobisßeruantur, is adgentes dccedit,ßcutin Deuteronom.ß:ribitur:

pr£cepta eins, ponet te Dominus ßbi populum fanilum,O'ponetteDominus in caput, o'uon incaudam,o’erisßtpernus,noninflrnus. (iuid, ß non obedieris uoci Domini Dei tui, peregrinus qui efl in medio tui, eritteßuperior,tu ueroiUo infirior. tpß;mutuabit tibi, non tu iUi.ipße er it ca put,tucauda. Rteco'aliaibiM.oßsuerbis DO' tttini. Qitumautem reconciliabitur uobisDeut, non deßnet eße mißericors in eos qui quterunt eu, fed erit tum o' in uos.

QVodßDeiisgentes quoqueadßium com' pl€xum,ad amicitiaingratiam'que fuam * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;afcifcit»

Î)E VER. FIDEI LIE. III. 44/ afcifcit,par efl utealexeiffiraturç[u£ fitomni' • bmäptäcxcongruens^iiu^liicertcnonefilexue ÜTit.lxx ueflraerdtiieuniuerfdlis omnibutnatio nibitsdcgentibM,cmpeculidris unipopulo^ l V. 'Vniuerfcdii, quid Dn, nbsp;nbsp;nbsp;eft dominum uniuerfo’

rum. CR Anftmedicuifttidiquis publicuf,edC decduftdquidpubUcui,qtHcqui({ uni agropr^' fcripferit, dd ægros omnes credetur pertineref ÎV. Hoiidrbitror. CR A»DowniKiÆ quid præcipit uni ftn'uorumjdem protinits dUj O' nes prieceptumftibieftedebentinterpretdrit IV. Minimeuero. CH. ItrfDn«wet/inw ^domi' nui uniuerftorum,medicindm dpplicdt unicuique congruentem,qu£^dddliosnonpertiitedt.Deue' ib-d dutem legeexprejjè ftcriptum eft,Clui dnnun cidtuerbumftunmïdcob,præceptd criudicid 1ft' rdeli.Nonftcit tdlitcromni ndtioni,et iudicid ftud non mdniftftduit eis. in dlio pftdlmo : Nofi« in iudicd Deut,^^ in iftrdël mdgnum nomen eiut. Si lex crdtuniuerftdlis,cur non iußi eftii cdmexpli' cdrc omnibus i Volo ex te dudire, dn uos diuutgC' tisueftrdmlegem? IV. Minime. CH. Frtedi' cdilii'ne Bdbylone,dut KomtC? 1V. Non. CH. Imo nec uerftdbimini intergentes, ut eos poftftctis docere.dniftqui widerunt uos^çy dgnouerunt Deum uerum colere,ftudftftii utdduos trdnftrct? Moftcs ftocero ftuo letro nunqudm ftudfitj utftecunt pCT'

44lt;f IOAN. LOD. VIViS per!naneret,fei in patridm ilium remißt, facer^l(i temidoloru.ut anten Solomon non fuaßtregiitie Sabba,ut ßeret ludtea:nec Daniel tSiabucodono' fori,aut Dario:nec feptuaginta fenes Ptolem^o, lt;i quo tantifiebant.Hoc ijlo tempere myfleria ue firaoccultatls:c^ diris deuouetK,ß quis enunciet tantumodo.pertinaciter aßiueratii non eße falu' tem,niß inter uos. Quid,quód omnia per qua; lex ceremoniie ueflræ exercentur,déclarât aperte ad unu tantum populu illaomniaperbinere^ea ue ro ßint,facerdotiu ex una cerca tribu,unum tem' plum in una ciuitatu,omnia definita çy- deßeripta ad terra iUa promißionis er iz tribuu. PxpecU' liaribus itë precept is fatis colligitur, ingenio ue' firo ejß accomodatam lege, iîam quod eflis natU' ra zelotypi,permißiit eßuobis libeRu^ repudij:ut citius eifceretii uxores,q occideretii. (Duiaproni ad ußirä,permißum ut foeneraremini extero, mo do abßineretlsàßatre. Quia creduliin malü,uo luit uos abflinere Deus à cömercio idololatraru, ne Uli pertraberct uos inßios ritus. Tu medicina hanceiadhibeas,quipoflquäedoHusßieritununt eße Deu,uana ejß idola, periculil nunquä ßt,ne in cultufalßorum deoru reuoluaturi er/; eil aliji impijs uerfetur, ipfefacilius eos adßtä pietatem transß'rat,quäm ad eoru impietatc tranfeatiquod inquäplurimis Chrifliaiiis compertum efl experi mentOt

De ver. FIDEI lie. ht. 447 mento,ut uniti folin uniucrfum fiepe populum aii fuiim pietatê traJaceret. Jam quid opta efllege de Zelotypia^uelfccneratione, eigenti qu£ nec zeîo typaefnatura, neq;fœnerdtrix^Lex quædatur uni populo^conßrina debet e/fe ingenio iUita^ad mores tiling reddendos meliores.lxx quieuniuer-fis datur,cbfi)rmis debet effe toti generi humano^ nihil porrà ißorü cxtcriorum accotnmodari uni uerfis potejl, propter diuerfitatë ingeniorum in diuerps regionibus ac temporibus. Ergo Dei efi, qui author eft ndturie,untaq; regiones,temp or a, hominuingeniapernouit,eä firrelcgem, quieap ta fit omnibus £tatibus,fexibus, regionibus, tern' poribus'.qualis eftlex Chrifti, qua; omnibus con' gruit : idq; argumentum eft, earn elfegeneraient, in qua iUud uelim teanimaduertere,nulluefte pr^ ceptum,quodnon uniuerfis congruat, nullum ei pofte excipi ietate,fexu,loco, tempore, ualetudi' ne. IVD. Quiifthucfieripoteftiannonhabe' tis u os ieiunia, ey dies fiHos, cjy pracepta de con nubijs,ct‘ alia permulta,à quibtis excipitis multa homiiiu generat etueflri pontifices multos uel pe cunia,uel gratia foluuntlegib.çtrcanonibus.Ciî, EandotuquidéncnnuUadelegibia atq; infiitutis noftris fijrtaftis audiuifti, fed nihil ut uideoexa^^ ëliia uel accuratius. chrifii præceptafunt,ttt de fe omnia ftercmus, zg fidamus, qui patri Deo pro

pro omnibui fatisfrcit : bine ut amemui Deutti pltijquitn noßnetipfos erproximum non aliter ^uàm nos'ipfos. lî£Ceßfuntma legis Cbrißi,i ^ua nullum genus hominum,nuüa conditio po' teßexcipi.Vatr es deinde crreHores eccleßaruin quaßdam attulerunt régulas,quse uelut manu duce rent ad fa^igium hoc pietatis,ut de ieiunijs,de O' cioßriarum, de audiendamißa, deprecibus,de coniugijs.Lex diuina,ut fapientißimi authoris omnium,oinnes comprehendit, omtie tempus,om nem locum.'Lex humana,uthominis non omnium capacisac prouidi,multas exceptio nes uelipßa ex fe recipit,uel ab eo ipß) patitur qui legem fanxit. Sed attende quatfo,?:^ inteüiges quantum inter leges noßras etr ueiiras'interßt. Ç^is eß uerus Dci cultus? IV. Quem Deus ipß prceßripßtetrßd. tuit. C H. Ec^mcj» Dews ßatuit? I V. Quem iegis in libris Sioßs. C H. Azt non paulo ante ex pßalmis ey- prophetis docuimus, ueram religionê eße animi puritatem, er iuüißcationem, non ui-dimas atque immolationes animalium ? Ced6,eß' ne aliquid quod ego tibi poßimgratius ßacere,er per quod magis tibi concilier,quamß dem opera, ut tibißä quamßmillimus ? IV. Nihil ,ut uide-tur. CH. Poteristurnemagisdiligerealiquara tione er uia,quàmß uelut teipßum in me contem-pleris? IV. Q«or/ù?niWtdnlt;iegt;n? CH. Quia ''ulla

DE VER. FIDEÎ LÎB. III. 44^ nullacß: religio,nulluscultuiHeo acceptior, ÿß te illi efficidsßmikm, t^uantum quidem prteilare poßis.ßinilitudo antemhac in fandiificdtione n5 corporii, non rerum exterior um, fed animi exi' flit. Sanili, inquit, eflote, quid ego fandui fim^ Qndle hoc tibi uideturii^am ß quid in eo uel hæ^ res,uel requirii,fatisfdciemut tibi,priufqud pro-^ gredidmurulteriw. IV. üonuidenturmihiab^ furda,nec (t reäo iudicio dliend : er multas in Cd' cris libris fententias memini legijfe me, qua hoc ipfumtefiificentur, CH. Similitudo igiturpd* rit beneuolentidm inter te er 'Deum, er is Dei cultus multô optimus,imà uerißimus dc folus. Sei' to igitur dmorem ipfum mdiorem ßmilitudinem gignere,er mdgis copuldre animos,er ex duobus unumprorfusefßcere. iV. iîtccfuntnimiune profimda. CHR. Etiamuosquibus datdefllex terroris,dedmore nihil unquam auditis.qute con-iungant er deuinciant corpora, multa funt : qu£ uero animos dc ßiritus, quid tandem eflt IV D. i^efeio. CH. Credo.nihilcnimfcitisuelacutu, uel reconditum,uel excultum expolituinq^, uel ah ingenijs,uelab eruditione, a quauelut dedita ope ra longißime dbeflis.nunquamne atidiuiSis,dmi' citid coniungihomines, ut amicus dmico fit alter ipfeiamor igitur non folum efficit animos dcfinri tusfimiles,fedunumprorfum. Qu,ôd fi ueriis Def ïf cultus

cultu: efl., 'teiltefidtflmilis,etexßmilitudinegrlt;t tior,ti hih^quodmaioregrdtiä conciliet guint dmor. aiKoreenimdmorgtgnitur. guodflantes, redamaberis.amor hic nexus eflanimoru.fies unit ctimDeOjdc proinde uelut Deus quidam. Kate efl eeteriia hominis beatitudo. tiel aperte, uel tacite hueuotaomniahttmanicordis tendunt. Confir iant leges.ueftra nuquam fire de amore loquititr : crfi quando , breuiter id cr obflurè ,femper de metu ac terr ore. DfiK ko6h eflmagnus dominus, pugndtor,ultor,zelotes,quie omnia inferuilèafiê (lumdeijeiuntanimos.nobis omniafiunt deamore Deierproximi. nofler Deitsmitis, mifericors, hlandus,indultor,pater:qult;£ omnia in filialem ha titumcomponuntanimos nothos. CiU£cwique in^uangelioprtecipitChriiius, adamores iRos pertinent,qutereilores Ecclefiaru aduerumDei cultum refirunt. ïeiunamus etiim,ut fliritus fie ad Deicontemplationem extollat:prccamur, utiii' cendamur charitdte : firiamur, ut animus cur is ui t£ huius fo’utus,liberius de D eo cogitet : inter fit' tnusmiffiC, admemoriam redemptionis noftra, IV. Quid uero leges pontificia de facer dotijs, deinitiationibusf CHR. Hondiffirimushicde politicislegibus,quarumufuseftin firo,çrciui' täte,fed facris ritibus de ceremonijs, qu£ ad cub tunidiuinumfuntconftitutie. Profir hucue^ird.

fiE VER. FIDEI LIB. 11 ï. 4;t tton Ui:p:ipcrco,nÖlepore,nonan^mll4, nöiiad' fuere lanam lino,qmm/ïmilitudinem Det adfèrt^ quam iuji:ificatio!icm,aut purificatiomm mentis^ quam beneuchv.tiàm conciliât cum Dca'ldm uC' ro quantum intcrefl:,odiendere ßmplicitcr uiam^ qua ad DcumperueniAS,psr amoré fciticet,quoi ßcit Chrißult;. : oniTrirc miferum animumiin' menßa præccptorum multitudine,qu.f fatiifù nc' gocij ucl memoria poffs contincre.quod contigit uobii per manum lAoßtßn quo plané eflii traäm ii ut nequà mancipia,qu£p!ag:s emendantur, ita pTceccptii mina: funt atroces additie : er uobis^ quia no bene côrnittebatur ociu,datÜ eft negociü, quo dirâneretninidongum, uarium, molc{ium,O' dioftim,non co fine ut id agcrctis, fed ne contra' ria. n o n ut Deu colcretis, aggerata fiunt tot prat' teptaramminacia:ftdneuacaret uebis rclabiad idololatriam. ita circumficpfit uos Deus fuis præ' ceptis,nelocuspatêrctalienis. IV. Hatcindigët magnaftpeculatione. CH. Hecomninonulla,neo firtaftè tanta,quâta nunc tibi uidctur.comprchen diëli ne memorial IV. EZu. CH. Videristibi facilereteturusi JV. Itaplanc. CH.Domierga folusper ocin recolita. J V. Tacià. C H. ïtaq^ cii aperta fùcrunt tanUiC diuina: benignitatis, ut per cas ingredcrenturge!ites,lex ueftra antiquata eftr, CZ data noua à Dco ipfb toti hinnano gencri, ïf Z congruens

congruens uniturßs,ut olim uobif,qute dpta inge nio effet ueftro. id quum ratio utfaâum ßt euùi' cit,neque aliter defupremdeßilia fapientia cogi' tandum,tumoracula ßtnt prophetarum, nald' ch Im enimdicit primo capite: iion eflmihiuO' hntas in uobis^dicit Hominus exercituu, mU' nuition uolam de manu ueßra.Ab or tu enim ßilis ußqueadoccaßimeim )iMgnum eß nomen meum inter gentes, crin omni loco incenfum ofßrtur nominimeo. cr oblationem mundam oßvretii, quia magnum eß nomen meum ingentibm, dicit Dominut exercituum. Perpende prophetia: huiiu ßngulof fententias.accefßimgentium ad Dei cul' tumprædicit,inquo iamuos cum ueHrisßtcrifi' cijs,ritibu^,ceremonijs oßeniit minime placitU' ros,nee munus iuxta legem M.oßs gratumßturu: fed ß in iüo Dei cultu uniuerfali uultis placere do mino,offirte(inquit) non immundum facrificium ddipis,fanguini5,medutlarum,fed oblationê mun' dam. quid enim p otell did immundiut, quid tetri' us aut fcedius,quàm iUa tanta cftam iugis tot ani tnalium carnificinafquid eran t aliud pontifices et facer dotes olim u quot;ßri,quam lanif perpetui cr cO' qiiifltaque mundum facrificium,ad mundiciem et animorumpertinet eymanuum. Necuideo quod inte)npusrefirripofiit,quodEfaiasinquitcapite fexagefimo fexto,quàm in hoc,quum tantis uods

IAeßiam,z^fingitis uobisreäitutnin PaURinam^O'titnto molimine apud animos uc' ftros i:^fer)nonibus inter Hosadifîcatistemplum, Sic dixit Dominui,inguit,coelum efi folium mctt^ cr terrafcabeïïum pedum meorum .Quieeft iSa domus quam tedificabitismihi^crquis efl locus quietis meieiomnia hæc manus mea flcit, nbsp;nbsp;exti^

terunthiec,dicit Dominus.Kincfubdit,quod nos dicimiK, purum zy fdnäum animumuerumcflê Hei templum:zy cum toto boe, inquit,reflgt;iciant ad pauperem,cr contrit urn flgt;iritu,crtrementê fuper uerba mea. He facrifieijs aute, per quæ uos in £de iUa ingentem apudilium gratiam qu^fltU' ros confiditis,pergit dicerc : Qui immolât boue, ac fi interflcifjèt uirum : qui immolât pecus, per' inde eflacfî deceruicalfet canë:qui offert oblatio' nem,efl ac fi offirret fanguinëfuiüttm : quifuffire facit thus ,eflacfi bene diceret idolo, zy^ abomi' nationibus fuis anima iilorum deleëlata efl. fic ib le.Etüieremiasuerbismulto apertioribus cefio' tionem legis denuiiciat : Ecce dies ueniunt, dicit Hominus,0'’fèriam cum domo tfraèl cr cum dO' mo iudafadusnouum,non fecundumfeedus quod pepigi cum patribus eorum in die quum apprehen di manum eorum,ut educerem eos de terra Aegji' pti, quia ipfi irritu fleer unt paflum meum, nbsp;nbsp;do

dui quod firiam cumfilijs ifruci.poß: dies iüos(di, cit Dominus) dabo legem meam in medio eorum, CT tn corde eorum fcribam earn, et ero eis in Dc' um,cf ipß er lit mibi inpopulum. Ef quidem htec pricdicit fiitura poß dij^erßonem lud£lt;egentiSt GX'poß exilia per orbem totum,çy' poß iùud ma' gnum çr nouum, quod Dominus faâurus eflßt' per ttrram,utfœmina circundet uirum. IV D. iiludad Meßiam noßru pertinet. Ç H. l^ondii de Mcßia dif^uto,fcd de legis ceßalione,quam ui' des aperte predict, tanquam medicamentum ad fempusaptatiim morbo ueßro-Et ne te defatiges, deq- Dei conßantia Jîabilitatein propoßtoßs t(nxius,neu legemtuam deplores tanquamreic' dam prorßis er extinilam,ß:ito abrogationemil Uns ejßeßaäam ad fenßalitera;, non adjenßa /piri' tus. IV. Quidegoaudios CH. Dicäapertius^ Dex qua populo îudaio dédit Deuspermantts ßs,dii{inaeß adkuc pcrduratjC^ ueri Chrißia r.icäobßeruant. IV. E^is ergo ludæi ut nos.de quo eß igitur controuerßai C H. Voj legem iüa. corporaliter abßeruatis, quale exhibuit î^lofes : nosßirttalitcr, quemadmodum Cbrilius, ct' dus dißdpuli enuclearunt. er abHinemus nos etià por co crlepore, croßcrimusboiliasinlegepneßeri ptas,ßedadßenßim diuinatum ma^itudine,tunt ttiam pr£ßantia humana dignum. Abßinemus C' rdm

DE VER. FîDEI LIE. IIL 4^; Htm^orco, id eft immundicia ciirnis : nufld' mut Deo pecudes,id eft beüuiiiM no^irjit aftiilio-net, fcdlongumcjftt perftqui fîtiguia. Etueri Chriftianiftintïudici ftgt;iritales, çx fili) iftasUs^ fernen Abraie,progeniti ab iUis nonfecunduin oput beliuinicorporit, iuxta quod genitiise^be^ tiam l/maéi CT ^ftu, ftd ab excellentiorc parte, nempeab animo, per imitdtiotiemuiriutiim illo' rum. Ergooüenfaefteadcm lex uobis quidemi tiofe teilauclo ,nobii autan reteéla zx reueiu' taàDomino nodb-o icfu. IV. Qaoraorfopo-te^lisuos obftruare,qu£ non modo negligitit, fedetiamcontcmnitit perfuafum enimeftuobis, legemnodiram non modo mortuamefte cumue' dira lefu , fed etiain poft eins refurreâionertt tnortiftram. C H R. Noî tW fentimiK de lege uediracarnali, feu ftmpUcitcr fumpta, cr fine figuris :ftiritalis autem adhuc uiuit. IV D. At' qui uulgut cbriilianorum cr lt;/oÆor«iB ex uo' bit uel plerique, ucl non pauci, ritus cf eere' monias no/lras ignorant ; quomodo pojjùnt quod nefciunt, uelfcire quorfum pertincat,uelreàè ob fruaref c H. Qui ex n oftris hominibus ftgn iftca tionesiîlatfuhlimesç^xmyfterialcgis ueftr£ non inteüigunt,obfcruantnihiloininusqu£funtpr£' cept4 : quia qit£ uobis in mydlerijs funt ey-arc£-iiis trddit4t planioribus funt nobis uerbisiufta,

CTfeteiiiore fentcntia. utßnefcio quidßt por-ciK,nee quorfumpertinet non uefcendumporco inßenßijjiiritcili, obferudbo nihilominiK prtece^ ccptum,ß dicatur mihi non eße pafeendam men-tem,hocefiinquindndiim obfeahitate atqueini' mundicijs^qualcsbrutacr dbieihicaro expetit, î\on meminitli te dliquando didieißiliters in fyl Ubdt coniungere,fyüdbM dutem in uerbd^ IV, Honßatifcommemini,fedin multispueris idob^ ferudui. CH. Hondiiimdduertiiliquotßrmu' Ise^quotuite oflenduntur cisd.ludimdgiürii,utre' ilè elementd inter ße dppîicent f ea omnid ubi iditt perdidicerunt,legere obliuifcuntur,eT nihilo fe' ciuiexpeditiut legunt, qudmcumilliißrmulii: qua omnes er ß dliud dgentes,nec dnimum dd ea dduertentes,obßerudnt tdmen in legendo.Puerunt quoqueimprudentemdliquid dfhirum multisin' üruimuf conßlijs, er præceptis, amp;■ cdutionibui: qult;e omnid unicd illi prudentid,quum earn tempo re dtque ußu rerum pdrduit,ßtppeditdt. ßc prtece ptd ßrmuLe uiucndi,crrdtio colendinuminis multi'S uerbii explicdntur, er proponutur ijs qui cdrent ßiritu Dei, hoc efl fiducid er dmore ergd Deum,quie uniuerfd Dei dmorldtenter docet,cr quum ufus pofcitßubmini^dt. C^uod ß multd ilU præcepta dtq; inüitutd eo pertinët ut rité coldtis numetif numen dUtem (imHUudineiüiusoptimi c^tar.

DE VER. FIDÉI LIB. HI. 4J7 coUtur,qtiitißc conciliatur amor :ßipremum an-tern efl amor:qui efficerepotefl M dmemiK,is 0^' timamumßimam^; colendi Geirationemtradit^ çr quicquid alijs uerbis,ritibuiflnflitutis,ceremo nijs explicari potefl,concludit O’ comprehendit^ î^oflra uerô lex eo tendit tota,pc nobis proponit Geum,ßc nos afficit, ut uerè o' totopedore ame tniK. Nec «K(« ueflrorum rituum datus uobis ßtiß fet à Deo,ß O' illum,O' proximum uedrum uerc atque ex animo dilexiflètis. Qutefo te,ut liber ali' qnando o folutiK curis expendas atque exami' nes uim omnem pra:ceptorumuedrorum,0’lcÿS uniuerße, tum diâa, monita, cohort ationes pro' phetarum :inuenies ad hos duos uelut ßcopudos di rigi amorem Gei o' proximi. qui tarnen ita funt duo,ut in unum codant o' coniungantur. IV G. îdhiec omnia nouaßunt mihi prorfus atqtte inau^ dita,difficile efl mihi de eis quicquâflatuere. C H, Id «erô magis mihi placet,ut per ocium exadiore iudicio adhibito ifla perpendas. Nam quæflrtap fe prima auditione propter nouitatem abßtrda,et àueritate abhorrentia tibiuiderentur,ea ß accU' ratiut altius^ fcruteris,inu£nies uerißitna effie o' fandißima. neque hune tantum locum uelimflc absterecoUo'retradariyfed cundamhanc no' firam diflèrtationtm.

Exiliumtjuoqueifrudue^lrum abauitiifefi butttftanißüö odler.dit kgem qu an obferua refblebatis, quamq; adhuc tuemini, nbsp;nbsp;retinetis

tnardiciK^effe antiquatam.facra enim,ritui, cers' inonias,concIuferatDeuiunaregione, cfex cit uua in ciuitate,uno in tempîo,fub uno fummo fo' ferdote,ex tribu l,eui,ex familia Aaron.Templ» eJldirutum,ciuitMfubucrfa,uos arcemini pro' cul à paUüina, claufît Dem omnia ifth£c uefirtt definitislimitibm loci, ut loco uobis penitma» dempto, iliaetiam omnia fciretis adcmpta, qu£ illiccontinebantur. Accedithis,qucgt;dfimulcum lege conâituriK eftfummm facerdos, qui /it uelut præfeSfCttüoscr tutor legis. eumautem uidetif fublatum, ex quo licet inteüigere legem eße abolitam. quod Dauid prædixerat, conüitU' tum efje Meßiamfacerdotem à Domino, z;- qui' dem iureiurando, zr quod nunquamßt mutatU' ruf,zr facerdotem fempiternum non fccundunt ritiK Aaron, fed Alelcbifedech. IVD. JfOna tterba. quid tude exilio nolho £terno loquerisi J^os uerö uatum nollrorum oraculis confiß, rc' ftitutumiri no sjf eramus.fietaliquando,etiam ß ex Dct conßlio inferutabilidifßratur. C H R.

KOj- nuftgadiB res«ï«t«gt;» iri. quæro enim,c]UMtob rm £xuldtis Um diui ÏVD. Propter idoloU' triäm in deferto. Nrfm ea de re Pxodi tricefimo fe cundoßc fcribitur : Ego dutem indie ultioitii ut' ßuboßipercospeccdtnmeorum. CHR. Atui de quidfequdtur ; Percußit ergo Domitius popU' lum,eo quod ßcerdiit uituîum,quem confldrat Ad ron. Num non propter f ;elus illud occifd ßnit tot miÜidtnum ingreffiis efl aliquii corum in requiem Doming non Lio fles, non Aaron, nuUusprceter loflue ZT Cdleph. Qttdle uero efl,pofl centum gC' ncrdtiones meminiflè flcelcris, quumdlitc omnes ■ tnedite eudflerint pceiumf Ego jum,inquit,DeM ßrtis,zelotes, uindicdnsiniquiutcmpdtrumin fldios in tertidmcrqudrtdmgenerdtionem,ijs qui oderunt me : fldciens miflericordidm in millid, ijs qui diligunt me. non dicit, in centeßmamgc' nerdtioncm. Çittid,quàduos nonuidcminiex ijs. qui iÜum. odcrunt,flc.i qui amant er calunt : flrtis patienter exilium tarn longu, qt fluiiinetis Ul um, expeäatisdumdignetur uos reflticere,noneüis idololatr£, quin crgoflacitmiflericordia uobifleu? iam uerö quum totus ifrael deflciuiflflet à Domino, idq; Unto tempore, omnes reges iudaidolorucul tui dediti liierint,prd:ter Dauidem,Pzechiam,ey‘ Ozum, dudli eüis Pabylonem, habuiüis nihilo' minus Mie indices ueflrlt;e gentis Gf propheUs, qui

qui uos eonfolßrtntur : manfîHis ibi annos [eptth Agintcf, cr reduili eßis in patriam antiquum, nune tiÿtisper orbem di/jierß,fubditt,ferM, extreme éc Hûferrimæ conditioni5,nuÜum habetis prophe tam qui uos conjoletur, quu non comnûUdtis tam ßelus idololatriic quàm olim, non facerdo'

tes, non annotationem ey diSinâionem tribun, Utfciatisundetießiiußtnafciturus. Sednec eà fipits tonplius.at quàm diligenter erat annotatum anteChriilumS Qiüd,quödClt;eßiresVeJ^aßiini j iulf^unt interfici omnes eos quißipere/ßnt ex Fit milia DauidisiVos ad h te omnia eflis c£ci erjur di,non uno autaltero anno, fed mille quingentis. Ecquodtandemnefas non ßiiffit tanto tempore expiatumiiUud quoOM uelim mihi dicax, ß no eß moleflum , cur non fbllicitat uos nunc dicmon ad idololatTiam,ßciü olim patres ueärosi inter quos tantumßeerunt tres reges obferuatores legis Do ■, mini,quos modo commemoraui. IVD. Quia nonßtmus tarn acuti,nec tarn folertes, quam olim patresnoilri. CliK. Oegregiumacumen,oßgt; iertiam prtedicandam, feire à Deo adpeßimos iamiones deßeifeere. Jgitur Achaz acutior,qui i' iolis ßruiuit,quam rgt;auid,qui Deo foli. Stupidi' tos eß wdelicet,z:r dementia,uera pietas. nollem tale unquam diäum ueniffet tibi in mentem, nedu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

DE VER. FIDEI LIE. Ht 40 feincMlJà? CH R. SecurtKefi de uobif Jiabo' lus,fitisputt(t uos eße in partes ipfîiKpertrailos: nec ullti efjè potuit inaior idololatria, ^uàm f^rc' tiilJcipfumDominttm cr^uthorem uniuerforu, fjtii uobis falutem adßrebat. Jnjjgt;icite ionsqult;des eratis,qutimdeleuit regionen ueflram Titus Vc' j^aflanus. Pi reditu è^abylone nonßierat inter uos cultus deorun alienoru^conformiter ey con' fiântcr Ifraêl colebat Dominu. Occidiilis lefuntf qui fe dicebdt ChriflumAs uerô ß non er at Meßi' as,quemadmodum ipß affùrmatiStnuüum poterU' tis opusfacere Deo gratins, quo^ amplius demeurer eminifauorëidius, quôd hominem ßsflulißitit in crucem contumeliofm in Deum, crin Meßii eins. Namß Phinetfilio Aaron conßrmatum eit facerdotiumiTieo propter zelum Domini,quem in uno filio ißraelis oflenderat puniendo, quibus pramijs eratisuos digni, crucifigetido eumqui Meßiamfe dicer et,quuin non eßet? quin eydicit per prophetam Dominus,Saluos faciam uos,noit propter uos,ßed propter me, ne dicâtgëtes quôd dominus eorum non potefl eos faluos facere: quanto magis nunc,ne dicantquôd occidiflis Chri ßum Dotnini,qui non eratiAtuerè poßmortent iüius uexati eßis fame fub Claudio,latrocinijs,di' fcordiapriießdum,Poelicis cy tum beUo fub Nerone (y Galba,excißo acerbißimo fub Ve jfaßa-

ffiaßano. rurfùm c^ß eüis ab AdrUno i Gallo exptilß patrijs fedibus,excifa urbe er tent' plo. Crudelius egerunt uobifeunt Romani,quàtrt cum alijs urbibus captis, ut appareat ultione Del eßefailum.At dicitis uoshabereregnu ultra mott tes Caßtios.o quam multa extruxiÜis uana,ut eX' cluderetis lucem ueritatis. Quis uiditfquis tradit? Sub Macedone Alexadro fadlum efl. Hocfaijjim. Llrfw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eflis deuidlià Tito,omnes 11 tribus C'

rant in Pahedlina. Seduos cHis adco impudentes, utßne uerecundia aliarumnationum aßeueretis id quod reliqui omnes manißslum cjTe mendaciunt fciunt.ncc neuer emini memoriam gentium,ncc a'' pertum iUarum contra uos tedlimonium : cm' ncs habetis pro canibus, non illorum merito ,fed procacitate uedira,er impudentia dcplorata. Pul ß ergo eflis in tarn extremum exilium,qu6d quent admodum dixit Chriüus, non cognouiüis tem' pus in quo Dominus ipfle ad conflclationem uc' ilram uos inuiflbat.de quo Hieremias queriturclt;£ pite o{lauo,P.tiam ciconia in coelo cognouit tem' pusfliuni, er turtur, ergrus, er hirundo cuflo^ dierunt tempus aduentus flui:populus autem meus' noncognouit iudiciumDomini, ioflphus ludtC' USait,Jufl)icariquofllam mortem iacobiflifle in caujfli. Aneflcredibile, propter mortem unius hominis quamlibetiufli,gentem uniuerfam eße

CiCde primum cr clade, hinc exilio tanto multa' tamfîAors enim }acobi,mors Chri^H, ß non erdt ii\eßiM,cjuid dliud erant,quîbn mors hominis pro phctæiPropter mortem autem Zdcharite ,dut'E' j'dia^,diit Hicremite non eSlis c pdtrid exciß. AU' dite Amos caput fecundu, Super tribus pramari' cationibus tfraêl, crfuper quarta non parcant ei,eo quid uendiderint argcnto iuilum, CJ'paU' perem prcpfer duo calciamenta. Precium uüe ß' gnißcat,ßcut olim numo ße^ertio,nuncßu^o px nis. Ciuis efliuihishic, cuius uenditionem tante teüimat Deus,et ita earn ulciß:itur,1tißlefus Chri ihis : qui uenit aduosfub pauperis imagine, mè^ iis,dcmifßis,crßne uUisopibusi Prophetie ue^ flri,ß uoluißetis oculos aperire,fatis ap ertè expo--fi:eruntuobis,cr‘cxprobrarutgrandeilludcr‘ne fariu facinus. pfdas dicitca. s.Dominum exercé-tuu ßanäificabitis,et ipße timor ueßer, nbsp;nbsp;ipße pit

uor ueßer,^eritin fanilificationê, ^inlapidé oßinßonis duabus domibus ißael,in laqueu g“ re te habitantibus Uierofolymis, er impingent in id pîurimi, (^cadent, cy“conterentur, iyirretien-tur,crcapictur. Idemprophetacap.j populum dicit eiedum, excißim, çy reliilum ßne duce,^^ principe,zy bellatore,iy prepbeta, quia linguii y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ey operibus ßiis irritausrunt Dominum,nec pec

quot;Ecquod tMdc peccatum aperte profitemini, nec KOS pudet,ni/] de morte Domini noflri iefui et ad dit uates :iVi£ animte eoru,quum reddiderunt fibi ipfl malum.nempe quum dixerunt, Sanguis eins fuper nos,z:r fltp^^ fiHos noflros : quo nihil efl C' uidentius,quàm itaefle.tum adi/cit: Quum tame in eafls calamitate, ut nec feientiam h(dgt;eas, nec regnum, nec libertatem, nec iuflitiam, qui te bed' turn dicunt, an non te feducunt ƒ ij te fallunt, Gf uiam femitarum tuarumperdunt. Quid,an non id hodie non cernimus implctum,quum rabini uC' Uriperfuadent uobis uos folos beatos eflfl, nempe qui floli uerum colatis Deum,Gr ueram flanilamq} feileminiflgt;em de Uiefliaiita perdunt uias uc/iras: namcogunt uos inflflereuia praua,necuellcab ta egredi, quam exiliimetis reili ad beatitudinent ducere.an potuitapertiusdefcribere, etiam fl fuif fet hifloricus, non propheta ƒ In Dcuteronomio txiliumhoc ueilrum, Grextreinte conditionis fer uitus defcribitur. inter c£tera enim dicitur : Per' eutiet te Dominus amentia,Gr ceecitate, Gfflupo rc cordis,cr palpabis in meridie, quemadmodutit palpatc£cus incaligine. Pxpendite totumillud caput odauum GT uiceflmum,uidebitis nunquam potiusexecrationesittas quàmad hitc pertinerc tempora.nunc ergo ccecieüis.Atquideos aliénas no folitistGT fl unqud alias, zdatores eilis legis.

crgo ueftraeß, ChriHum Dominumnon cognofcere.liimmiM apcrtèdicit, maim e]Jèuc' ürum peccatum,quàmpeccata pair um ue^orît^ jC die(inquit)qnacgreßifunt patres ue^iéter' ra Aegypti ufque ad diem hanc, miß ad uos om' nesferuos meos prop betas,per diemßirgendo de mane,zx mittendo, cr non audierunt mibi,nec in clinauerunt aurem fuam,fedindurauerunt cer^ uicem fuam, cr peins faciunt quàm patres eo' rum.Sihocpeccatum eligrauius,quomodopro' pter uitulu dicitis uos puniritAt explicatius ca.g^ Scrutamini in plateis Hierufalem, cr uidete nunc, crÇcitote,e3“qn^erite in plateis eins, an inuenia' tis uirum,an ßt quifaciat indicium,qui qu£ratue ritatem,Gr parcamei. çrß,Viuit Cominus,dixe rint,uerc mendacium iurabunt : Comine, oculi tui nonneßint ad resßabiles i percußiüi eos, zr non doluerunt : confumpßfli eos, renuerunt acci pere difcip linam, duriores ßierunt fades eorunt petra,ren uerunt reuerti. Ego autem dixi,ßrßtan pauperes funt,llulti fadi funt,quia non nouerunt uiam Comini,iudiciu D ei fui. ibo ad maiores,^}“ aüoquar eos : ipß enim cognouerunt uiam Comi ni,indicium Cei fui. fed ipßßmul conßegerunt iugum,ruperunt uincula. Sic lüe. Quibus uerbis apertißiine ßatus horum tcmporumueßer defcri^ bitur.Cepidi e{lis,quod aiunt, ueih-is coloribus^

IOAN. LOD. VIVIS uos acrabiniueflri.ldëprcphetdpdulo pà^îexb lium tieftrum pricdicit, ZX' exci/wnem à fedibttt, feditaiitnonpenituifbbolesueflrii interedt. ßmul cdujjdm ddijcit,cur d fauore Domini excide ritis. A(cendite(inquit)muros eiiK, zr dißipdte, confumationem dutem ne fdcidtis, duftrte mima murorum eiiK,quid non funt Domini, quid prd!' Udricddo prieudricdtifunt in me domus ßrdel, cy domus Judd,dit Dominus. negditerÜt Dominu,di centes, quodnonßt. quem uerö dixcrunteße il' lumquielßet,nißfolumJeßum Deifilium? Jdcnt Diert'mi.ds cdpite duodecimo, de cdußd defoldtio' nis tcrru: loqusnsdd Dominum : Njw er fi-dtres tui,zr domus pdtns tui,ipß præudricdtißunt con trd te,ipß congregdti uocißrdti ßunt in te. Ne cre dds,auumloquutißierin t tibi bond. Tum uerbis Domini: Keliquidomummedm,dimißbicreditd' tem medm,ded.i dileädm dnimdm medm in mdn um inünicorum eins, fuit mihi hæreditds med tdfi' qudm leo inßylud, dedit contrd me uocemßudm, idcirio odi edin. idem cdpite decimoßexto:'E.t erit, poßqudm dnnuncidueris populo huic omnia uer' bdh£c,zr dixerinttibi, qudmobrein mindtuseß nobis Dominus tdm graue mdl mhoc, zrqtiiC tdntd noßra iniquitas, aut quod peccatu noßrum quod peccauimus Domino Deo noRro i dices ad eos : Vroptereaquoddereliquerunt patres ueßri

DE VER. FIDÊI LIB. III. 4^7 me,ait Oominui, çr abieruntpofi dcos aliénaf, Cr leruierunteis,!:^ incuruauerunt fe ittisi cr me dereliqtterut,nec legem meam cujloiUerut,^^ noi peioraperpetraüis quàm patres ueflri. Sialle^ Tum addidit hijlorià horu temporü : Et ecce uos ainbulatisunujquifq; pojlduritiem cordis fui ma' li,utnonaudiatismibi. Etexpellamuos deterra hac,q'aamn.ec uos nec pati-es uejlri cognoueruti ubi dijs alieiüsferuietis die ac node, quiamiferi' cordiam imam noniinpartiar uobis. ojsoinodo poterat explanatius declarare, uos efjè à miferi' cordia Domini repulfos,nec Deum ucrum ac ui' uentem colere,fed falfos deo ,quos uobis confii' xidisi Dicite qu£fo,quodin tempus idacompC' tunt, niß in hoc t ïmmenfuin effet, ß inßngulis uelim pro dignitate immorari. Tz4 (pfe omnia ex a minato,quem uideo uerfatum eff'e in ftudio fanda rumliterarum. C^uintum caputThrenorumC' iufdein Hieremiai, ejl Jud^ei popuü mifericordià petentis.incuius extremo haie funt uerba:Vt quid in perpetuum obliuifcerisnoftri, derelinques nos in longitudine dicrumiConuerte nos Domine ad te,CT conuertemur : innoua dies noftrosßcut ab initio. Sedreprobandoreprobadinos, iratuscs contra nos uehementifimé. Ea eff libri claU' fula, qua flatus hic rerum uelîrarum ßgnißcO' tur. Adde bis, quadß Deus communicaturus

eft feipfttn uniuerfis gentibiK,ut facra ordcuU tt' ftctntur, hoc eft, legem daturtu uniuerftlem, quid opm eftifta ueftrd^fub Old ftctlicet altera uiuetis et uos. Hane uero uniuerftalem ft legem efte Meftia dicitis,quii opus eft uobu reduilione f quid tetU' plo,^^ Hieroj'olymisf Vbiquepoteftis uiuerefe' cundum earn legem, quee ft uniuerfalls eft, non alii gabit utique ad un urn templum,lt;:^ unam ciuitatc. QMiCro autem,an Meßias legem iftam ueftram jit conjirmaturus,an induilurus aliat Hane ueftram oracula teftantur abrogatum iri. quodftaliam ad fèret,quid de ïefu Chrifto conquerimini, qui non aliamintulit,fedhanc tftamadfenfus hominecy“ 'Deo dignostrdnftulit,feupotiuserexit. Ç^ôdfi paulo attentius uelitis animaduertere,non erit uo bis difficile inuenire,Qr cur olim fitis eleiii ad pe' cularem Domini hæreditatem, cur ecferuati,cur poftea reie£li,crrepulfi. omnium caujfa eft iefus lieftias.Voluit Deus,ut paulo anted dicebdm,dli' quern unum ejfi in mundo populum,qui Dcum co gnofeeret, dpud quern effent lUius ritus, eeremo' nhe,leges cr pr^ee epta,ex quo filius fuus ndfeerc' tur,zsr in quo uerfaretur,dd exdudendum quere' lam dliarum omnium nationum. Ex /70c populo quie tribus de duodecim effet eleilaad JAeftiiege' nerdtionem, cr ft aliquid dttigerdt Iddcob mori' ens,incertum tarnen erat ufque ad Dauidem. huie enint

DE VER. FlDEl LIB. IH. 4^, enim propter manfuetudinem rmouata efl pro^^ mißio, guemadmoJum fdéia olim fùerat Abralt;c propter fiduciMn.itaq; populos eleâui e/l Abra£ per ißdM nbsp;nbsp;Hdcob,tribus iudie-,çx ßumilid Daui

dis regis. C^omodo erudijt uos Deus, lt;idmonuit, caßdgMit,tnlit ufque ad AießlamiE-xpleto autem ufi inflru!nenti,abieélum ejl inßrumentum, tdiu quum deinceps inutile. Additi ßunt uobis quddru' gintd lt;tnni,ut reßpißcentes traußretis ad uniuerßt leinuocationem cunflurumgentium, pojiedcou' feijuutd eß conßtßo dtejue ubolitio ßrtundrum O' mnium zj-diuini cultus, ciuitMis, templi,ßicrifi' darum,ßdcerdotijjtribuum. An non ex bis aper' tc intelligitis,nutium efße amplius ueflri ußtmfHie remias rabinos nbsp;nbsp;ßapientes ue^lros ßc obiurgat^

capiteodauo ; Quomodo dicitis, ßapientes ßu' mus,çr lex Domini eß nobißum i uerè mendax eß ßylus,ßujlra ßunt ßcriblt;e, pudore aßvdi ßunt, ßapientes perterriti ßunt,cr capti ßunt,uerbu Do minireprobaucrunt,^ßapietiain eis nulla. IV. Ulagnas adßrs rationes.cr ßc à noßris rabinis ac cepi,ueßra omnia perualißs eßefiilta rationibus per homines ingenioßos, quales habuiRis inter uos quam plurimos. CHR. Q«4m mdhttofdw calumniam,ut quando res ipßce claro meridieße oculis ue^lris ingerilt,lucem ipßam accußctis,quo'' niam aliud non u.-iletis. Primum habitijß nos in s rcligio'

religione noftrit,acuiißiina ingénia cjuàm pluri' ma,an exiguum ejiargumêtumUera e/iè quie no! rectpiimis, quandoqtiidem à talibm fuiit ingenijs approbata { Deinde ratio : num non res eft itqua, tiobis nobis par , pro ueritate fcmpcr ßrtior ac manififlior;]! pietas nofira non effet ucra,nul' Ice fuffècijffent rationes, nulla ingénia ad earn jùl' ciendam,fcilicet falfa cr confi^la ipfaperfe pau latim laberentur. Opinionum commenta delet di' es,ut inquit fapiens quidam degentibus : reâa iU' dicia conffrmat. (ffnid, quodrationtconßrme eft,non difcrtpat à Deo,ueritate, or unde manat ueritatis omms ratio. Audifti etiam caiuftmodigc' nus hominum Chriftusffbi aftiuerit,quàm non ap turn cxcogitandisproferationibits. IV. Atqui nosftumus populus Dei, crffcftemperuocamur, uel in ipff cxilio,crh!ereditas itlius,cr uinea elce Ha. CH R. Sic uocamini propter primamele^ Hionem.ffcut apud Efaiam : ifraèl me noncogno uit,(y~popidus meus non intellcxit.An eftispopu lus cius,quumcuin non noftist De uineaautcmle' gite quæ ftunt apud Efaiam capite s.quomcdo excident cam Dominus, er' iûere.fecundo : Ego autem plantaui te optimam uitem,totam ipfamfe men uerum,c~ quomodo conuerfa es mihi in fat' mentum uitisalientei IV. Atquireditiodomum mtftiis cceleftibus oraculis nobis promittitur,ut in

DE VER, FIDEl LIB. III. 471 Deutcronom.cr apud EfaMm,Hiercmiam,'Eze' chielettijAmos, alios tam multif locis,ut igno' rari non poßint,nec ßteos hue adßrre neceffàri' um. CH. Kihil ncccjje babes earecenfere,fatii commemin i.de quibiis dntequmn diß'ero,uelim mi hi dicat,qu£ namßtßitura reducendi ueftricduÇ fi. IV. 'Vtfacrificemtts Domino^ per qute fdcri ficia ßemtisgratiDeOjUiuemus in libertdte, in O' cio cy quiete,in copia rerum omnium,in delicijs. uel ipfa Eßaite uerba mirificè animos delcélant: Se debit,inquit, populusmeusinpulchritudinepd' eis,zr in tabcrnaculis fiducia, ey in requic opU' lenta. C H. Duo elje uideo.qux uos in reduilio nehac ßgt;eratis,^atiam tyfauorem Dei per fdcri ficia,turn uitae opulentia,cr firtunarum omniunt copiam,quantaueloptaripofiit. IV. Haecipfa. C H. Dicdmus prius de facrifieijs. No.’i credo ex' cidi/fi tibi,qucgt;ddudu inter nos conflabat, maxi' mum sy pr^eflabilifiimii quod homini Deus pofiit pr:efiare,e(Jcbeatitudinéa:ternà:ea}n uero cciun âio ncm effi cum D eo : coniuti'Hionem autem fie^ ri amore,amoreconciliari fimilitudineanimoru. Vos ergo p uniuerfam eufiodiàlegis quidamplius aut excellëtisis poteftis à Deo confequi, q ut fitis illi amicif l V. eiikilfanè ncq- mait'.t,neq- optabi Hus. C H. Ccuod fi facrificia ' oc uobis dabunt, quur quum maxime uigcbant iHa Hierofohmi^,

plurimi erant feeler atißimi,paucißimi fapiente;, pMciores prophetiCfQjiid,guöiimulto plures ßt eruntiufti uiri ante ftcrißeid, gudm illis conflitU' tiifTu uero nuncejuu non ftcrificM, no nne boni ffem hdbes te poßc diem unum uitam propugaref tu nefeii, an poßis tibi Dcum amicumfacere,çr fuflines uiuere. Sedconfolabor egoteexemplo Kieremiæ^Ezechielis, Daniells, Ananite, AzO' rite,(}ui lanéli,(jr fapientes,cr prophète ßc' runt ßne liiero[olymis,ßne templo,ßne facrifi' cijs ceremonijs. Qjiid, guod à facrifici^s eßis foluti permilßi Dei,dum exulatii, autperegrina' mini.èdo igitur,non bono tantum animo,fed ma gno quoque.po/es Dfo amicus fieri abfquefacri ficijs,fold uoiuntate bona. Quôd fi ita eft,ut ratio er exempla er prophet a: docent ac ofiendunt,ni hilaut perparum facient externa facrificia, ubi uoluntoi intus fierit uel à Deo aliéna, uelcum eo coniunâa. Quo^fi^t^iud nihileft:uobistHeßiof largiturw,quàm ut quietèfacrificetis,atque ocio' fe,fru^a nimirum talem, er tantam, er tam tU' multuofam operam fumet.nihilo enim plus dabit, quàmnunc exifHmatis uos habere, utfauorë Dei poßieispromereri iuftificatione mentis, tam de li' bertate,dediuitijs,de opulentia,er uoluptatibus. Jndignißima fiunthiec de quibus fiat mëtio,dum de rebus caleftib. er diuinis loquimur,qult;e nö raro feparant

DE VER. FIDEI LIB. III. 47J feparMt 4 Deo, ad diuinum amomn impedi^ tnento firnt. IV D. Hunguam id nobii accidet, ^uiaerimuiiu^liomnes, fapientes, prophète: ^uemadmodumncn nccuerunt diuitiæ Abraam, 'ifaac,}aM:ob,'Dauidi,Ezechiic. CH R. Erûiî uos perßiliom quàm Adamf at ilium kgitis uni' COdefiderioabflraâumàDeitanta iiïa amicitia. quidfiet uobii inter tain multa et uaria deßderiai et' ifti^ quos noniinafti,annon putas iinpedimen' to aliquando ßtiße opes, quo minus agerent quoi decebat tam ßanilos uirosfrelege iüorum uitas,ui debis lilJenßfJeAbraamäl^th.Iiauidein eacont mißlße,quorum iUum pofleagrauißime panituit, Ezechiamopesßias ofientaßelegatis Aßyrioru, de quo eß ab Efaiareprehenßts. Annonetiam ß' ne diuitijs maximos illos er ßanilißimos uirosß' turosßiißßcenßcs,utHeliam, Helifeum, Hiere' miam,eruliosprophetasi IV. Eilofaneita, fednumnonpræSlatbonitati adiungere libertO' tem er diuitiasi C H R. Atqui Solomon dicit, tnundana omnia eßTe uanitatem. quid ergo utilitär tis adßrent uanafaut quomodo diuini cultus prtc mium erit res uana? An non tu,ß eßet optio,libës deligeres uitam Helia; faniüi er pauperise IV. Rogo te,ne mihi uia ulla paupertatem imprece-ris,qua nuüum eß malum grauius. blt;ec ia.inoritif itut Carthußenßbu! tuii cane. CH. 'Videlicet

curarerum uit£ huittf tam acris, tam intéta ue bemens,non ßiiit uos oculos furfum attoUere : cr dum prolixe ßt proßieStum arcæ, reliquafacilia eße ducitii, qu£ uirtutis funt aut uitij negligb tis,ßibinde prouerbium iUud ußirpantes. Omnia dßera pane leniuntur. Kinc fit, ut quales uos eße uclitis, tales fingatis ey Mefiiam cr Deu.Prophe tM quoq; eofilem faceretis,nifi quod in his aperta »eritas refragatur.Oeus aute:n non cernitur ocu' lis corporis Méfias uero uenturtis efl. ubi certe poteflis,infigitis mendacium tanquam cuneum,af fiäionibus ueflrisferuiens. Jtaq- audi attctifimc, quodtua cr aliorumomnium gentis tu£ tam in' terefl fcire. Quod tu exiflimas eße mains aut acer bius exiliu,procul abeflèà JDeo,an à patria ubi nd tifuntmaiorestuii IV. Quis de hoc pofst ambi gere^malo multo exulare à patria,quam à Oomi' ■ no. fed fl flm in patria illa,propinquior ero Deo. CH. 1 d uero efl quod Dominus per Dieremiam conqueritur : Hunquid Deus de propinquo ego fum,dixit Dominus : er non Deus de longinquo! Dominus er propinqua er longinqua, er aper' ta er teâa contuetur,tam his adefl quàm illis. ubi efl illud,Ccelumerterram ego implco, dicit DO' minus. Propinquior erat Deo Daniel Babylone, quin multi in ludæa er Hierofolymis.Uaque uc' rtm cr lugen ium exilium efl, reieélos eße ÙDO'

DE VER. FÎDEI LIB. Ht 47; mtio,procu!ab illo ager£:uerapatna, çrflt;icrifi. cia,^ p(ff.tlt;,crfilicitAi,coniuiigi cum iÜo puri tite animi,fiducie,charitate. quem oflendimiK ef• fe cultum uerißimum,^ Dca digiju,qual(m fati' iliuiri pr^eiliteruntin fiiiipercgrinationibui : ut ij quos mcdô commemoraui, HimniMS, 'n ah ici, 'S.'Z.fchid,{snaniâ,s,\zAritix, czdijcomp'ures.il lacrgo optàdaefl uobis in patriârcditio, ut Deo coniugamini animis, qui umts cr pater eft uefter,

P atria. Ciuôd fi abefii à Deo exilium cilgeT' man uni nbsp;nbsp;ucrum,aecedere ad cum in patria uiue

re,utiqueprophète crfianili uiriDco pleni,qui prateipua quaq; et uerißima hominibus tradebàt, abfi'iritudiuino illis infita çy didlata, quod non inopiamuclh-am, autficruitutemhumanam, aut peregrinationem deplorarunt, crfi^cmficcrunt uobis facilioris ftatus cr côditionis:fcd quod erat cripfiorum fianiîitate ac fiapientia,zix'hiiJnana ex cellentia diuina maieîlate dignum,acerbißimu txilium à Deo,grauem fieruitutèfitb peccato,qui fieruitute iam olim grauamini,deplorarunt ttylæ tißimampromifierunt redudionem,non in Pabt {tinam, crad méfias Z3'’lcdos,cieterdsq; corporis uoluptates,belluinismagiscorporibus quant hU' m.tnis mentibus,hoc efi plane coclcftibus aptas congrucntes,ueritm in gratiam crfiauorë Dei per iuüificationem cordium uc^crü. i-:atc religfio,et

47^ IOAN. LOD. VIVIS æternumreligionis premium eß, terra iüaprO' mifjà cœlitM Abraa (^patribics ueflri5,terramlt;i naiis laéle çy meüeßj eji bonis omnibus,quæ bU' mana mcnsreélèinftitutapoßitexoptare. D»:» w'Metdtw fub lege non dum abolita, eratis quidtm domeflici,fedferui: nuncalieni penitus,ieu ho' iles uerius. conuerft autemadCcum per uirtutes mentis,eritis liber i cr fiUf. Hoc etiam E-faias pnc' dixitcapitedecimo : Et eritindieiüa, nonadij' ciet ultra reßduum tfrail, nbsp;nbsp;nbsp;qui euaferit ex do'

no laacob inniti fuper percutientem eum,fed in' iiitetur fuper Dominum faniium Ifracl in uerita' te. KeßduumLtacob conuerteturadDeumßr' tem:quiaßfiteritpopulus tuusifracl uclutarc' namaris,reliquiæ conuertentur. Exeo bonaßgt;es eA de reditu ueßro admeliorem mentem, licet fc' ra. in quo uelim annotes,non dixiße propbetam, cunilum ifraelemfaluum ßre,Ht uos ßieratis per refurreilionem reduilionem in ïudæam : fed reliquias,nempe illas qu£ agnofcent iefum Chri' ftum. Conßdera tu nunc, quanto eß reuerßo bac ad Deum melior çy'o^abilior,quàm reuerßo ad diuitias Pal:eßina:; quanta eß in fanilis uolumini' busmentio demifericordijsDauidi fidelibus, de ueritate Dauidi promiffa ßabili ac ceterna i quanto bee funt ueriores mifericordiee, nbsp;nbsp;nbsp;utilior ue-

A Vf 0 iam ex uobis intelligere,c[ue(lem tan' dan îüefiam tot annorum milübiK expC' âetis. ÎV. nos expedamiKea qu£ funtnobis à uatibui prædiâa, cr Dei nom/nc promijjà, qui fallere nonpotefl.quie quôdnondum uidcmuscô' pleta, pro induhitato habemus euentura, quäU' tumcunque dijjrrantur. Non funtdiuino conßlio prtefiiiiendi ab homine termini. C H R. RciSê dicis.fedqua: tandem funtiftai IV. Dicamex Efaia,Hieremia,loële,cr alij$ prophétie,turn tnt ditiontbui nojtrorum rabinorum certißimis : uen turum c genire ac flirpe Dauidis regis ducem, quimagnapotentia, (^ ui armorumomnes qui f epercrunt fx progf nie }fraèlis,reducet in terrant patribus promiffam. }bi in libertate, imô in rc' gno, in ocio, in opibus, in rerum omnium abuti' dantia cr copia rca:dificabimus templum Htero-folymis,cr celebrabimus facra, ceremoniaSi dies fiüos. omnes erimusfapientes,omnes prcphetabi mur,non fo'um patresfami!iàs,cr proueJlte lt;eta' tis,fedfilij noflri, crfiUie noßrte, etiam ferui cr anciUiC noftrte.omnes enim erimusedoâià Dco, nec opus erit ut quifquam dicat alteri,doceme, 4Ut

diituini docebote legem Domini, omîtes erimtd in ea probe inftituti. HÜc ßu; regi,ßue dtiei ßt'-' dentur c^teri omnes reges ac imtiones, itenientq} iUornmplurimi iuxti legem Dominißxerificatii aierofolymM,^^ i ïn.l£is({ocebuntur. Hic eß ß' dei noflræ decimits tertius irticultis,ßne quo ßiui efßenonpoßumus. CH. Diß:utiumus,ßplucetf ßnguld,z:r pedctentim,ne quo impingumus. Ueq^ enim ignore quim obßuri difficiles ßnt prO' pbei£ ueflrijUtudtes omnes : qudm etiamplerun. que, nißexacriiudicio adhibeaturreéluinteüi' gentia,u!:ßc dicum,inepti. Potentem quidem fu' ciunt ilium prophet£, fed diuim ui poteflute, (Cr hutnanis opibus plane alienu. ut pfaias : Ecee ßruus meus inuitat có,ele^us meus,complacuit in eo anima mea,dedi ffiritum meu fuper cum, iudi-ciumgentibus in lu:éproffret,non clamabit,neq; tiocißn‘abitur,neq-ßräs proßrct uocem ßtam: ca lamum quaffàtum non conteret,cr linuffmigans non extinguet. er Zacharias : Exulta ualdefilia Sion,iubUa filia Hieriifalem, ec ce rex tuas uenict tibi manfuetus,feruator, humilis, equitans fuper afinum crpullum .tßn£. Ofe.ss quoq^ expreßius : Domus lfracl,inquit Dominus, miferebor,zr fal uosfai iam eos iiidomino Deo/«o, er nonferui' bo eos arcu, e:ygladio,crbello, equis er equiti' bus. ïam de terra ida quam expedatis, audi Efaiä

DE VER. FIDEI LIE. III. 47^ «iHauo capite : Et tranßhit per tcrram induratut ' nbsp;nbsp;eßiriens : cr erit, ç/uum eßuriet irafcetur, zsquot;

maledicet rcgifuozrïieofuo, zxreßgt;icietßur^ ßim,crterremintuebitur, çy-eccecalamité çr tenebrd:,zr obfcuriitio,çr angu^lt;e,O' denfa et ligines. tocumhuncuelimexamines diligenter^ üam gu£ dicuntur à prophetis, ad nos pertinen t potißimum,uidelicet diâa ueßri uel commonefa' ciendi gratta jiel cajligàdi ac eorripiendi,uel eda cendi.in ijio rerum ueßraru flatu unußquißq^ uC' ürum tranßtpcr terra peregrinationis huius, de qua nihil potuit dici aptius quamtrSßre.peregrb ni enimßtmus omnes,utcr patres noflri. Tranßt itaq- ludæus induratus et preßus incemodis uitie^ efuriës autè,id eß inarÜH rei foiniliaris adduiluSf nec Eieüagnofcet,nec M.eßia fuu,omnes negliget Crexecrabitur,quißbi non aïià in remßgt;eratßu iluoßos, quàm ut plena manu largiantur diuitias^ Sußgt;iciens aüt terra : qua eß terra qua tranßtur, niß hac faxoßa z}“ lapidoßafqua aute ißaqua ßt' ß)icitur,niß coeleßis patria a munis omniumide qua eß in pfal. Spero uidere bona Domini in terra uiuentiit.adintuitu aittilliusßdeß adcößderatio nem uerorii bonoru,flatim oboriutur ueßris ani' mis caligo denßa,z^ tenebroßa nox. Sed audiamus alia. Vbi tandemßtura eß ißhac tarn deßderata faerißcatiof IV. nieroßolymis. CH. yôsne (um

cum uniuerßs nationibmgentium? IV. Omnes piriter. CH. QUicfbte,qualeuideturtibi,cogi orbemterrarum uniuerfum intra ciuitatis uniut ntoenia,intra templi unim parietesiqui clamor es i qui ftrcpitits,boatus,balatus,mugitus,qu£ c£deSf qu£ carnificina, qui cruor, quod fa/iidium, qutc naufea cruoris zr fordium tot animantium madti tarum,qu£ con/ußo tot nationum, £tatu,ßexuu? Sedß alibi uos exaudiri neßas elje ducitis, certê deßnitus ac determinatus eß Deus ueiler loco ali' quo,qui dicit,Cxlum z}“ terram ego impleo : nee uidetur uoluntate fua Uberrima coneeßurus in ea qu£ ab iÜo ßupplices poflulabitis, fed quaßcoa' dus nbsp;nbsp;incâtatuSjUt aliter facere non poßit,quan'

doiamßtisinlocoillo. IV. Atqui ßc eftpr£' fcriptuminlege. CH. Etiam,fedduodecimtri bubus ifraclis, neß ßrte copia eßet fada feorßm facrificandi,£diculas, cfceUulas, çxidolauobis confiitueretis,utille egit inlibro iudicum.Adde, quadutarcafeederis eratuobis adinonitio beneß ciorum Domini,uoluit ad confruationem recor' dationis ueflr£,ac proindegratitudinis,ibifacri' ficaretis Domino, ubi illa ejfet. ea uero nonniß uno in loco eß'e poterat,eoq- ad unum locum coU' ßrebantur facrificia. Qjia ex ratione nbsp;nbsp;caußa fa

tispoteüisedocerfincultu omiiiac ueneratione Dei non tarn facrificia podulari, quàmgratam memoriam

ßE VER. FIDEl LIB. HI. 481 inemoriam beneficiorum iUiM^unde bencuolentiit gignitur. Sacrificare cnim quouii loco erat facile: fed quia id quod memoriam conferuabat, renouabat,utium erat,nempe arca,z^ qu£ ex uC' tu^liimiraculisinarcacontinebantur, uirga çy manna,ad illiiK præfentiam cultus e/i omnis redd äiii.MeßiM autein adhuc expeilatur. iiß uentU' i'lis efl,ubifuntfanili CT prophets, nuncij illitK ac pracurfores, quales omni habuisiis tempore ante Jefum Chrijtumfper illosenimreuißt Domi nits,cr confolatur,et corroborâtfuum populum. Itaque in pfalmo,uel ex metu ac tcrrore,uel ex u/i ticinio horum temporum ueßrorum dicitur : iam non eft propheta,cr nos non cognofeet amplius, Ciuotquotauteinter uos deuenturo t/ießiapoil iefum attentarunt aliquid priedicere, deprehenß funt,ut par erat, uanißimi çy impolîores 5 adeà ut iußißnt omnes conticefccre : er quidam exda niirit de uobis, V£ animabus definientium tem' pust^eßi£. Colligereexhis qu£ diximus facile potes, quam exigU£ rei quàmimmanis ßt ueftra expedatio de Meßia : utnon immeritö compete^ re in hocn egocium poßit illud de fabula,

Parturiunt montcs,nafcetur ridiculus mus. üoüer ucro MeßiM,quäm ampla, quam expcteit da funtqu£ nobis attulittfolutionem à fceleribus. tnentem meliorcin, reconciliationem cum Deo, ah fftm

m certißbnam £ternie filidtatK. Et idem uos diceretis de ue^o illo,ni)i nos de noslro dixißi' mtis,ne uUa prorfum de re nobifcum confentintis. Sed hoc beneficium conueniebatddfirre fecum il' lum,qui fic promitteretur,fic expeilaretur.dlio' qui quid ernt opus tot oruculis, tunto appumtu. tdmlongd fiuturna prcedidionei non ejlpro' fido tantiredire RierofolymM ,fied amicum Deo fieri, or in fiempiternam beatitudinem adficribi: hoc nimirum tanti eft,or pluris etiu. Quid,quôd Efidids dperte de tJiefiid dicit, Vofuit Dominus in eo iniquitdtem omnium nojlrum.

SEdut mdnifiRius utriufi]ue Meßilt;ie cognofed tur difi:rimen,ueüri quemfiomnidtis, çrno' ibri qui dbhinc dnnos plus mille cr quingentis uer fdtus eftinter homines,conftrdmus eos inter fe,ut dppdredtMeßbe rdtionem cr cduftdm in ueftrutn nudo prorfius modo conuenire,conitenire per ont nidinnoSlrum. Principio quid eft l^eßidsi IV. MeßidS eftdpudnos,quilingudueRrd'undus, Gquot; grdtcè ( uti dccepi ) chriüus. undio uero hac eft regi£ dignitdtis 4c imper ij notd quteddm, çjquot;ftd' bilimentum. CHR. Omnisergorexundusdi' ceturMeßidSi IV. Owfiw. Sedpeculidri qud' ddin dppeddtione, or uelut proprid dicitur lAefi-

DE VER. FIDEI LIE. HT. 48, pMiUe,quipromi{Jïiieftolimp:itribui4rgt;f:o,qui tam din cxpediatii^ }frdëli. C H. Oporfct igitur maximumbunc eljeatc^^ admirxbilißimumregem, er utilitates qu^i adßret ißraeli digtiM cjß, cùm tanta expeäationetotiuigentis, tumucró quod ampliU'S eß^multoq; pluris facimdtZpro^ttißione I)ei.quätum enimfiàuru Jperari conuriiit, quod Dciw ipßc promittat toties,tarn multis^tam uaric? Vos uero quod potißimumopus Meßiat före crc' ditisf IV D. Reduäionem triumphantem plieißimam in patriam. C H R. Qb.;!kitrpX' triam? IVD. iudatam. CHR. Arçuiopi« noilri Meßite efl peregrinatio at que ex ilium hu' ills terræ,Z!r redudiio in patriam cocledlem. IV. Itidem ille noßer faciet,quia ibi ßatuet ubi rite ßa crißcabimus,zrerimusboni. CHR. Qw^nto redudiio noih'i Meßi^ melior atque optabiliorf qui Adam,Abraam,T)auidein,Danielem,qir alios nonreduxitad uanitatemhuius uitlt;e,ßed adbona. fempiterna? Quo'ro autem, ubi agunt patres in' terea dum Meßias iüe ueiter tatet?ßin coclis cum Deo, quam grauis ejl iniuria, iUinc eos detra' here ad uita huius commoda, hoceftremadeo inanem, ut dixit Solomon. Qtiidßincaelis non funt,certè ubicunque aguntmeliore funt conditio ne, quamiüaeß Palæitinica edendier bibendi, ermadlandipecoraadßacrificia. l v.Redibunt Hb I ßrtaffi

434 IOAN. LOD. VIVIS ßrti^eadgloriim2,\eßi£. CH. Videlicetty (jui hinc difcejjerdnt homines tenues,ßugi,ßrtH' nàruin rerumq^ uitte huius omnium contemptO' res jirenui,reuertentur accenfis in altera uita cU' piditatibuSfZr incipient iam expetere cibos deli' catos zxexquißtos, ornamenta elegantia, cediß' ciiißumptuofa,ct'lt;tlia feruitutis huiiis corporis uilia minifleria. nimirum fument pharmacum ali' e}uod,guoillisiamfapiant quecpriM folebantil' lis effefdtua çx inßpidißima. lit)« ueró qu£ ejï gloriahtcc hießie, ad quam honeflandam, or' nandamq; remittentur hue fanili patres I Gloria Cr decws,comitJtus noßrorum eßmorum,nö cac' li. t^eque enim iÜa in coelisffeilantur, cum mul' tis quis ueniat,an cum paucis,cum quo hominum genere, quam culto cr ueüito, qute inter nos ho' muli conßderant,^ magnifaciut : non illi quidé cordatiores paulo,fed de medio uulgo : nee decus aut gloria eadêillic lt;eflimaturßrmula, quaapui nos. Deo eßegratißimum, cæteris rebus omnibus detraHis, unica eß illicgloria. comitatu nihile^ opus. Sed qu£ tandem efßt £quit.is,fanaos patres propter alterius decus aut honorem,fuo ipfos in' re deßaudariiüon ergo non introibant in coelu, ut cum Meßia redirent ad hanc lucem, f 'u uerius s(d nodem hanc nbsp;tenebras,quemadmodu uos fin

Itudpoterdt obfldre,quo minus in calum fato jùndi reuoldrent. IV. Atqui non pauci rorum immunes prorfum fùerunt omnis nox£,ut Uierc' miis,TAelids,'Ddniel, loinnes,ßcM uos dffèri' tis. C H R. Nc^- tJ nos negdmus : fed uel bine (oUigM licet, nonfolumdblueiidis mdculis,lt;}Uie ^uifque uoluntdtefud in fe contraxifft, promif f um effe inftdurdtorem,^:^ ferudtorem : fed iBipo tißimum,lt;]Udm primus parens Adam in uniueT' famfuampofleriidtemdiffudit. ob quamdiilunt ell,'Deteß:dbilis terrain opere tuo. ç^uibus in ucr bis,p dcutiusuclis ea examinare,deprehendes nd' tur£ effe corruptelampgnificatam. Ex pfalmo C' tidmlicetidem coUigere,in quo de hominis natU' rd Integra dicitur, Q_uid eji homo, quod memor es eius^c^c. Cui tandejn heminum fubieâta funto' mnidlimo nuUi prope minus. Sed locus hie diifufe eftàmetrdélatusindijj^utdtione cum gentilibus: mine petes,quum uoles. Hine cr reliquis patri' bus oftenfa eftftgt;es dereditu ingratiam cum Deo. bonum funtanimum habere iufti, per eum qui ef fet patri gratioftftimus. Vides generalemftsiftc me dicinam,Ht inteUigas morbum itemftiilft generd' lem, cr expeâationem falutis omnibus ftilfeiu' cundiftimam,quidnemoerdt ddmni expert, om' nes indigebdnt inftduratione at repardtione,quia omnes ccciderant, omnes memoria promiftio-

nw fulciebintur ac recrcitbantur. EfaiM non ob' fcur^uerbis expiationem hancpeccatoru expO' fuit : Quii credidit auditui nojiro, nbsp;nbsp;brachium

Domini cuireuelatum efliEtafccdit ßcut uirgul' turn coram €O,z:r fcut radix de terra deferti.Lou gut efi fermo huiut propbetiæ, fed nongrauabor reßrre: quoniamadeo in Chrißum no^umcom petit,lit non tarn uideatur pr£nuncia}fe uentura, uelut nates,quàm prteterita defcripßjß, ut hidlo' ricusAtaquepergodicere: lAonejißrmaei, ne' que decor.zr uidimus eum,ç:j'non erataßieilus : CT deßdcrauimus eum. Deßiedus eß,cr abieilus inter uiros,cr uir dolorum, crexpertus inßrmi' tatem,çrabfcondebamusfaciemab eo: deßeäus, Cr non reputauimus eum. Veré languores noflros ipfe tulit,zr dolores noârosportauit, cr nos rc' putauimus plagatum, pcrculfum ÙDeo ,çjrhn' miliatum. Ipfe antem uulncratus eß propter pr£' uaricationcs noürM, attritus efl propter iniqui' tiitesnoûras. Caüigatio propace noüra fuper eum, csquot; liuor eins fanitas flit nobis. Omnesnos tanquam ones errauimus, unufquifque ad uiam fuam conucrflfumus, nbsp;nbsp;Dominus peruenireß'

cit ad eum poenam omnium nodirUm. Oppreffm fAcz affliéhis efl,çr non aperiet osfuum. Sicut agnus ad occifloncm ducetur,(2r flcut ouis coram tondente fc obmutuit,ç^ non aperiet os fuum. De claufura

DE VER. EIDEI LIE. III. 487 cUufura ZT iudicio fubUttM efl, eigenerationcm illiiK quii enarrabitfciuU äbfeifui eft è terra, uiuen tium : propter præuaricationem popuU inei,pllt;i' gaftiitei. Etdedit cumimpijsfepulturam eiitt, nec dolufftierit in ore eim : V Dominum uoluit conterere eum,£grotarefteit. IV. Atquirabini nolb-i, quoduos tam appofitè congruereinle' fum uellrumcreditK, de populo ifraëlitico affli' üc zy pereuftô 4 Domino exponunt. C H R. Eacilè eft quiduii conftngere ft non ft s rationent curid fadas redditurus. Ancompetunt ingeU' tem ueïlram lUa, Vere languor es noïtros ipfe tUr-lite Quiseniniillicpcloquitur nifîEptias^qui eftex eodem populo ? cr gens tudaica pereufta eftà Domino propter fua fcelera, non propter aliéna, propter quod didtur:Jpfe autem uul' neratus eft propter præuaricationes noUr.ts, at' trituseft propter iniquitates noëiras. Cedô ue rô,zxid quod fequitur, Caâigatio pro pace nO' (ira f tper eum,zx liuor dus fanitas fiât n obistan hoc quoque de populo ifraclisfetenim nationes a' lia: nihil emolumenti accipiunt ex uelîris calami' tibus (K affiidionibus,utiq; baud magis quàm cùm malus quiuis punitur,quoduident iuftitia:diuinee experimentumquoddam. lam quifunt illi,Om' nés nos tanquam oues errauimustnonne prophc' Ilt;ïgt;cr prophète populus f ut apparent maniftlià,

qui datuiptin pœnam pro omnibus, alium efjè i populo lfraöliticoAlludautcm,Sicutdgnuiadoc cißoneinducetur, zy‘ßcut ouiicoram tondente fe obmutuit,zx non aperiet os fuum:tdntum dbejl ut uobis conuenidt,ut Ù uobu nibil dici poßit alle niui,qui eflis impdtientes,mdledici,diris dtq^ exc' crdtionibui dcuouentes uniuerfos d feÜd ucßrd d' lienos. Poiiremö dpertißime Prophetd ßubdit, Propter prteudricationem populi mei uerberdtut efi : qu£ßententiold commentd ueflrd omnid md' niß^ö confiitdt. Decldrdtenimeße dliumqudtn populum, quißtpropter populi deliäd percuß' ßii. Nec credo uoitrdüuros dduoßpß}sdifiuin illud,P.o quod iniquitdtem non ßcerit, nec dolus fiierit in ore eins : quum pdulo dntè de uo bis diüu ßt,Propterfldgitid populi mei ctefus eß. Sedmul' toßeritfdciüimum difcrimen inter noflrum Meß ßdm,cr ueßruin tdm diu expeildtum injjgt;icere,ß dmbos interße contulerimus. Primum ex te qud-' ro, Meßids dn erit Deusf IV. Abßt, quorßum rnimßturus eßßtDeust CH. Quidßcutquum ddbdt uobis legem peculiarem, digndbatur ßgnis quibußdam oßendereßeprteßentem, dc uelut coU' ßicuum ; itd quum daret legem uniuerßdlem,pro' pius ddeßet noflris ßenßbus,^^ Ulum non iam per ignem er tonitrus conßgt;iceremies,ßedcorpore in' (iutum^cf unicuique nojhumßmilem. Eßdids di'

DE VER. FIDEI LIE. HT. 43^ fit uerbis Dei : Propterea cognofcct populi» meus nomen meum in die illi,quù ego ipfequilo' ^uebar ecce adfum. ^opoffunt h£c de alio qu-îm deüeointeÜigi, qui olim loquutus eft patribits^ cuius uoces çy tonitrua audiuiüis in /îgnaepO' fteu uerpitus eji inter homines,homo fdüus. quod, (y 'B^truch dicit, prophetd non piru£ apud uos authoritatis : Hic e/l Dfi« noylcr,cr non extimd bitur dlitts aduerfus eum. hic adinuenitomnem uii dirciplinie,cy tradidit lUdin juacob puero fuo,çy ifraël diledo fuo.Pofl: hlt;ec in terris uifus,s:y cum hominibusconuerCdtuseft. IV, Atquifcriptuin efl,J^on uidebit mehomo,çy uiuet. Efurire au te (y ßtire,algere ey tcdudre,hlt;ec in Heu noncom' petunt : impium efl,Deo hæc attribuere. C H. ïnloquendirationeßtaßintiüd,non in rations intelligendi. Vosfoletis dicere,feptuaginta ani' m£ defeenderunt in Aegyptum,cy multie anim£ perierunt.atqui nec anima périt,nec afeendit aut defeendit quoquam: fed loquendi confuetudine alias pro homine toto anima fumitur, alias pro corpore,interdumpro uita.Sicin Chrido nodro natura una ef Heus,altera eß homo : quemadmo dum in homine pars una eft corpus,altera ed ani' ma. Quodin Chrifto oculis intuentium erat expo fjtum,non erat Heus : ftcut quod cernimus in ho' mine,non eft anima. Heus ergo nec efuriebat,nec uh s lt;àgebat,^

algebat,fed homo iUe Deo iunilm. De parte au' temredundatappellatio turn in partem alteram, turn in totum:quemadmodum homo dicitur efuri' reexcorporeyCrrationalis ex anima. IV. At qua: aures poffùnt ferre, Deum ef]'e ailum in cru' cem,^mortuumt CH. Sinonaffueuifeshuic loquendi modo de homme^qua auresßrrent dice re animas ef)e uenditas, ztr animas percuifas pro homine ipfo, hominem eße claudum, cuius ft folus pes claudustKe explicata adeo nihilef in in telligentia abftr di,ut mirer efjè,qui ilia loquendi ratione oßindantur : probent tarnen earn,qua ef de homine. quod f cr ilium loquendi morem inU' ftatum ueflris auribus tantopere abominamini, nos certe in uerborum controuerfa molelti uobis non erimus : utinam tarn facile de rebus inter nos conueniat,quàm conueniret deuocibus. IVD. ellende mihiinhoc libro,priedi{lum efèîAef fam fire Deum. CHR. eHendi alias congrue' re ut ita ef'et,multis mea quidem fententia etr ma' gnis argumentis,quce(f uis^uelex eo petes libro, uclhicaliquaattingamtis. IV. Aiihi argumeu' tis nihil efi opiis : explica mihi librum huneft' crum,e:xdoce. CHR. Quomodopoffemefi' cacius docere,quam demonfirando ita congruere, ita op ortere t quandequidem Deus non agit, nif quo I nuaxin^è cT congruit,^ oportet. Si tantum

KOS haberetis contrd nos rationum, quantum nos contra ueüras inanes perfuaßones, quo ore,qui' bus uerbts rationis uim,prteßantiam,diuinitatent exaggeraretistde Uteris facris ne mentionem qui' dem fieri pater emini. Sed ex ipßs tame fiacris or O' culis depromant tibi teRimonia me£ ueritatis. Q_uid porro fi id quod confirmem,myfi:icis non efi fet Uteris exprefiiim ? an no p!usejl,/criptum effe à Deo incordibus noftris,quaminfaxisautmem' hranis^ IV. aonarbitror.'i:iamefthicUber,li her ueritatis cr uitæ : ut quod in hoc libro non fit,nec pro ueritate haben debeat,nec pro uita.

CH. Quifiquiliase:^minutiösquàmacutecerni' tis in fi-audibus,in impofturis,in fiordidifiimis lU' cellis captandis,ad res magnos plan é cieci. si hie li her ueritatis eft,fit,ut nihilin eo fitfalfium : quod plane itaejje,efi:mihi perfiuafifiimum. Hon confie quiturautem, quod nulla fit extra ilium ueritos. Volumina enim prophetaru Uber fiunt ueritatis, multa fiunt tarnen uera extra illos: ut in libris Mo fis,inT?fialmis,Parabolis,zg’eiufimodi.quin et uos extra canonem fianäaru liter ar um,multa creditis efifieuerifiimainlibrisThalmud. I V.OraiYtcziac ifta,çr txlibro hoc perfieequæ infiituifti. C H. Vaticinia adfirä fianè no pauca,quib. fi peruerfios etperuicaces interpretationes addere animo obfli Kaueris,nihil efi quod no pofiis ad fienfius alienifii

mos longißime detorquzre, etiam in Ldtinif er Gr£cisfcriptoribus,non folum in lingue uefn-d^ cuius obfeuritits er inlricatio in uerbis,in tropis^ in fcntentijs,ertotd diélione magnam tibi ad coa Um interpretationes anfain er facultatem præbe bit.quo iniquius fdcis,dumcontendis à me, ut lu-cem tibi pur dm er purgatdm tantis è nebulis er cdligine profit dm. Ciuapropter admouendd esi bis tenebris noHrd lux, maligna quidem iüa, er pr£tenuis,fed adiumento tarnen fiitura in bac ob' jeuritate. IV. Et qu£ tandem efi lux ifta noftrot quam diuinis rebus prtetendemnst C H. OtZi* tus'ne es conuenijfi inter nos dudum,lumen huma tue mentis de luce iUa fumma er fimpiterna deri' uatum,rdtioneme}fi.hancnosin nofle iHafan' élarum feripturarum accendemus, ut uideamus quisfinfus maxime congruat prophetee uerbis,di âis er præcedentibus er fiqucntibtis,quis fîtap' tißimus myfier ijs er rebus ßacratißimis,de quibus mic agitur : ne celfißimas er diuinas ßententias, quotes funt in fanilis oracuUs, ad infim.is ineptM atque aniles interpretationes defleeldmt(S,dum jio tnachoßeruimus, non inteUigentiæ. An non tibi boc uidetur efii ad facros literM inteUigendum perdccommodum,et ex maieftate ßermonum Dei? Qjtidtacesf IV. ciuoniamelegantiamoratio fsis audio,didlaautem uerborum Domini non aw

DE VER. FIDEI LIE. III. 4^, ^io. C H. No»î pof« de eo ipjQ) conqueri. nant Ç:r dudiuiîii ba^eiwi ßtif f^pe^çjr audieSjUtif^e ro, pofihac. f:dres îpfd coëgit me hæc prtefdri, quje non ddbiro,qui!i ipfedpprobes. IV. Non^ rf«!« deeo cc^jiitui. C H. Approigt;dl]is,ßdixif fetrdbbus, c:rlduddjfcs, CT eßcs ddmirdtiK. fed non. iniurid iHud dicunt,lx)ngé aliter fauoretn fen tire,quämoijinßonem. Tuuerô quantum uoles induc in animum tuum ea^ aßiHiones, quibus ad reSlam omnem rationem caecum cr furdum cr fa xeum omiiino redaëlum cor : ego nihilominus exe qnar reîiquumpropofiti. Vtinamuelles animiae^ quitatemad paucula^ horos fumere. Sed nec pra-fatio kæc f na fußvcerit, utf int uel ueftra inge' nid,iicl obliinatio entra uerit.ttem. Non «trtffror Èf dubitare,quinfccp!is uaticiniorum omnium ßt dAeßios^ad ilium omnia qua reHa qua obliqua per tinere,per quern Deus promittitfe ïfracli miffuru falutein,crprophetce ipßperfonam fepenume' ro in dunt A\eßite,ßcut etiam Dei,quod eß in liu' guis omnibus commune,ut amici amiccrum nomi nefepenwnero deipßs loquintur. Dicit qui ne^ gocio noninterßtit,magnamrem peregimus,mui turn proßeimus : uel contrà,nihil potuimus impe trare,repulß fumus,contumelidm accepimus : de amico fentiens,quem unum cxißimat fecum,ami' (itia iilos uniente .Hocut ßequens eß apud pro -phet.is,^

pbct4J,cr pfdlmiftam, de rebm Meßite:ita mir^n clumnoneft,quMuuIgiire admodumin quacuntj; fermonii crUnguteratione. IV. Sdtiiidmihi quidemuideturprobabile. CH. IncipiamiKigi tur pedë confrrre. Negi« Meßiam ßituru Deum. erit facer dos f IV. iiehocquidemipfurii. nam ex tribu ïudte,non Leui. CH R. Atquipfalinus centeßmus decimus iüius diuinitatem cr facerdo' tium declarat.in quo Dauid, qui ßtitrex ifraclis, ex cuius ftirpe erat Meßias nafciturus, dominum eum uocat, dicens : Dixit dominus domino meo^ Maior ergo eft hic dominus, quàm homo rex, er pater futehumanitatis. quantufeunque enim ftiiftèt,flmodô homofolùm, propheta ey rex Ip raëlis,z^ progenitor fuus filium ilium potius ap' pellaftèt,quàm dominum.quemadmodumin pfal' tno ^.^..quum poft regis mentionem,quem regem er dominu er Deum uocat,conuertit fe prophc' tiens fermo ad reginam,quàd humanitas tantu in ilia ineftèt, amplißima quidem çr exceUetißima, nempe quic aftitit coniunx ad dexter am regis cum tiureo diademate,in uelUtu uariegato ,non tarnen diuinitas,filiam illam nominat : Audifilia, er ui' de. Audiamus iam quid Dominus dicat Domino : Sede à dextris meis. Deue diclu, ft caput in terram deijcids,utpecus:fed grade atq; admirabile,ft pan lulu, erigas,ftfurfum tollnts. Eccui tandëhomini di

DE VER. FIDEI LIE. IH. 49; mû Deuf,Seiie à dactris meiiiNuUa efl tanta ucl hominü uel angeloru magnitude,qute aßidere poß ßt Domine, aßidere ad dexterà. C ur enim ceci ditlucißr,qHi mané oricbatur,ut eft in Eßaia, niß quia dixit'An cœlu confcendà,fuper aflra Dei ex' altabo ßoliii meu,crßedebo in monte teßamiti,in lateribM aquilonis. Afcendà fuper altitudinënu' biu,ßmiltsfro altißimo.quoderat uelle Domino aßidere.tiuUu^ergo ßedetad dexterà Dei,nonho mo,nö angelui,nift w qui diuinlt;e efl particeps na' turte.De ßacerdotio aute ßubdit,conflitutu effè il' Ium à Deoßacerdote,?:^ quidem iureiurando, cu' iui nulla fît unquam flttura pœnitëtia : er nonßc' cundti ordinë Aaron, ne de tribufîs ßoUicitiK,ßed fecundum ordinemUlelchißedech.Sacerdotiu ÏU' daicum ex tribu conflrebatur,er ex ßatnilia. inßi cerdotio autem Chriili nonfamilia nee tribus flc' ëiata eft, fîed dignit as facer dotis : er ut appareret ueteris pontificatus abrogatio ,erfub pontificU' tu legis quoque er ceremoniarum, prietermil^ eft mentio Leui er Aaron: er allegatus eft ritus fa cerdotis,qui ante legem er prophetas facra facie bat Deo cceli.hic uero in Salem regnabat,qu!e po flea diëla eft Hierufalë : er Abratc ex cade reguin ex Pentapolireuertëti bene precatuseft, er pofië ac uinum obtulit.cui er décimas omnium quee pof fîdebat,dedit Abraam patriarcha. iAelchifedech, quod

quodtumeliiK noHi^interpretatur rexiuftitiif» Rex autem Salem,eft rex pacis. facerdotium eiui non fanguine ey dilaniatione pecoruin exerceba' tur,fed iuuandis mortalibiKcibofauftisó; omina' tionibus,lt;]u£ omnia mirificè in facerdotium Chri üicongrunt. huic fe facerdotifummittit Abraa^ pater non tarn ïudæorum, quam omnium credett tium, nbsp;nbsp;ßbi ab iUo foelicitcr precari magni bc'

neficij loco ducit, decimasq- bonorum juorunt fuoerp ofteritatis ßue n o mine illi impart itur. cy Abraam fideiac pietatis exordium ,facerdotent alium nec nouißi legitur, nec eße ueneratin pr£' ter hunc, in quo fupremi ac unici facerdotis ado' raretimagincm,explicatam poflea uerbisPfal' mi^lt;e. De Chrißietiamfacerdotiofunt illaapud Malachiam : Ei' feietis quod miß ad uos manda' tum hoc,ut eßet paHum meu cum Leui, dicit DO' minus cxercituum. Diligenter ea qu£ fubduntur animaduertito : intelliges non adcarnalem legent reßrri, fedadßiritalem. noneniminnationem l^uitarumcompetunt htec :Pailum meÜßit cum eo uitiie ey pacis,dediq; eas iUi propter timorem, ey timuit me,çyàfacietimoris mei contritus eil-Lex ueritatis fait in ore eins, ey iniquitas non eil inuenta in labijs eiusAn pace zy lequitate ambula bit mecum,cr multos auertit ab iniquitate. Labia tnim facerdotis cuflodiuntfcientiam,zy legem re quirent

bE VER. FID. LIB, III. 497 fuirent ex ore eiuf, qitiit angelus Domini exerci-tuam efl. Hite Malachias. qu£ nec de Aaron diet poflunt, nec de Phinees filio eiui : nec uUo unquton tempore tarn fanâa flut flmiliafacerdotalis,ut ma' gnitudo hums flntentiie 'm earn conueniret. Neefo' lum facerdos efl Mefliax noiier,fed etiam doäor, ut ioèlis 2. PiUee Sion exultate-^ hetamini in domina Deo ueßro,quia dédit uobis doäorem iuflitilt;e.Sed adchriüidimnitatemreuertamur. Pfalmum 44. non dubito quin flepe recitesmiderts enitn mihi efle religiofus.illms fingulas non modo fententias, uerS etiam uerba uelim expendas. efl enim çy- ad regem, Cr de rege,hoc efl de Mcflia ; ad quem funt uerba il la, Sedes tua Deus in fempiternum,uirga tequita' tis efl uirga regni tui. Q«ôd d»tcm de Meflia dican tur illa,hoc eft dealio quàm deDeo patremihilpO' tefl efl'emaniflflius,ex J'equêti uerfuiDilexi^i iufli.' tiam,e^ odtfti iniquitatem, propterea unxit te dominus Deus tuus oleo liCtititeprtc participibus tuis. Vides hic apertiflimè duos diuinitates expreffas, al-teram fedentis cr regnantis in sternum, altérant ungentis hune regem, cr quinto uerfu pôihcon-cupifeetrex decoremtuitm,quoniam ipfl efl do-minus Deus tuusflnfleiîe te illi.EtPfailt;e 9. ParuU' lus natus efl nobis, er filitts datas efl nobts, çr erit principatus fuperhunitrumeius, Gquot; uocabitur nomen eiusadmirabilis,conflliarms,Deus firtis,pater

fcmpitei-nuf,pnKcepf pads. I VD.Sa«Mï«r^«x»/ do^ Dcm in facris titeris pro principe, uel iudice, ucl duce : ßcut in iOis locis, Aaron erit TDetK tuut, Deut fcditinfynagoga deorum, er di)f non detra^ hes. CH. Vide! aperte grauem cbßuritatem er denfaf tenebrat Ungute uedrie, utopiu fitingenti ücfidgentißma luce mentis ac iud’cij. nam mß ra~ .tionem adkibeamus ducem ac magiibram,quomffdo fcietur,quando per Deum inteüigendus ßt Deut ue rut coeli er terrte condttor quando homo princeps ueliudexiquandopa'ifraèiem lacobßliut ifaac, quando eiut progenies, quando decem tribus, quando elcéîi er Eccleßa ßanda^ alias etiam iß ra'él efl Chriilut, ßcut Dauid: crefifditit iciße, er efl Chriüiit ipfl promiflutßcut fa-penumero in Pfalmis er prophetis. Qjiishacc^ ßniiliadiflin' guetfinelunùnciudicij ier quidemquoad eiutfit' ripoteflperpurgjto,cr quam proximo admotol QUitramutergo in uaticinio Efaiee,intelligendûm' neßt de Deojummocr ieterno,an de homme prift' dpe.nam ß deprincipePropheta loquitur,quid md gnum de Meßia dicit, quod efl tarn multis comtnU' ne{ Quid,quod additur Fortis, ad dijferentiam ali' crum,quißunt tnfirmi atque imbecilles.idco er For tispro Deo omnipotenti 'm ßterit Uteris fimiitur.ttt in pfalmo: Sicutiurauit Domino, uotum uouit forti ifl-aèlis. IV D. Sunt certè quaidäfacrie Uter(C,qui'

Bim ttomëipfumueri Dticrfumtni fcribitur.ncc liud u!lü guàm quod à uobn tctragrumuton dicitur^ d nobii autcm femhamphordi. C H. No« efl iflud perpetuum. fld cy pcriti ueflrlt;c üngu£ flc flribi in locoillo Ef(t£a(flrmM:quemadfnodum Hierettü^ ji-Uocefl nomen quoduocabitur^eM no^er. IV, ï^on hubctur Vocabitur,fed uocabit. CH, N«Ö;m ejlÇenfiu 'm uerbo dfiiuo, nbsp;nbsp;nbsp;ueflri ctiunt, pofle ac

flolere imper/onaliter uciti,eumqi 'm modurn funt 'm terpretati. Targum Chaldiicüapud Eßaumflc legif.Vocibiturnoméeiui dcanteadmirabiliij can ßlidriufi DciM fortis, permanens 'm fecula feculorü lAcßtas. I V D. Sunt ex noRrts qui illud ad Eze-c'oiain refirunti C H, Reflretis ucl ad in: los afl nos,modo nc quid i« ChriRum noflrumflnatis con gruere. Quomodo pjte/î Ezechi^ accomtnodari id quod ßequitur, Mulciplicabitur prineipatus ei!ti,cr pacii non ent finis. Super folium Dauid, er fuper regnum eins fedebit,ut confirmes tüud er corroba ret m iudicio et iuflitiaflam nunc ufque'mfempiter num.er 4;. cap.eiufdcm prophetas:I« compedibus tranflbuM.er tibi mcuruabuntfe,tcq} deprecabun Iwr; tantum in te efl Deus, nec efl ahbi quam in te. Vere tu es Den latens,Dcus feruator ifraclis.Quis uero efl Deut idle fe abfeondens i an non Deus olim fatif fe profirebat,magnis^ er uarqs fignis teflifi eohatur Df twK effè fei er paulo antea dixerat, V t

fciant ab ortu foliiup^ adoccafum, quednoneß prêter tne.ego Domnui,cr»on tfiampliut. Chri-flut autem naßer Deut efl oculit corporum abditut, nee mueniri aliat potcfl, in quem diäum iUud con-gruat. Porro ad toUendam fenfiaim perfuaßonent conßrmat prof^eta dicenf,Veretu es Deut.Pt qui admodü P-iaias uocat iSii patrem femptternü,ßc Mi cheat egreßivm eiut eße dicit ab initio à diebut ater nitatis.Et Efaiat 48. loques de purgatione et fanüi ficatione ifraelis^ttentionè ingentë poflulat: Audi' te me lacob ferue,et Ifrael uocatut 4 me Manus met fitndauit terram, ej dextera mea menfa eß coelos‘‘ uoco eos,flabunt finud-congregate uos omnes, C audite, quit inter eos annuneiabitißa fappropiit' - quate ad me,audite hos. Hon à principio in abfcon ‘ dito locutus fum, à tempore quo fidt ipfa prophetia ibi eram : zjquot; nunc dominus Deus mißt me,cr tus eius.Quit eßhicnüßus, quifidt4 temporepro phetiicfnon ißraelmam nec fiiit, nec mißus eß, fei ad eum mittuntur prophetic. Surgens,inquit,de ne mittebam prophetat meos ad iBos. Duplex autc natura Chriki expoßta eü À Daniele,dicente : Vi' debam in uifione na{lis,(^ ecce in nubibus cali tatt quam filius hominis ueniebat, er ufiß ad antiquidi* dierum peruenit,^' coram eo appropinquarefict' runt eum, er dedit ei poteßatem crgloriam, amp;nbsp;gnum, er omnes populi tribus, er êtgu^feruieni ei'

«i.PoteftM dus poteRtU ^ternit,et regnü dus quoi non corrii/mpetur.tJon potefl hoc uüo modo intdli gt df CO qui fit fidum Deus, nec qui fit folum hoim: fed aperte duo defignantur, quorum alter plane fit Deus, alter ex humanitatccr diuinitate confions, quem ideo tanquomftlium hominis uocat. IVD. QMid ergo, efièntmultidijf C H. Konefièntgt;Jclt;l unus tantum.Uam quigignit.cr quigenitusefi, di uerfi funt non efientia CT natura,fed perfona.Et fjM iusfempiternte generationis nec ignari fiterunt fan^ m patres,nei earn tacuerunt.ïn pfalmo enim t.dici tHr:Narraboflt;xdus Dominimeciim : Dominus dixit nühi, Ftlius meus es tu, ego hodie genui te. iw quo fignificatur natur alis generatio, non adoptio-nisfilius enim qui adoptatur,non procreatus à pâtre,afcifcitur f» iura fitmilije'.qui autem à pâtregeni tus efl,naturalis efi.Nec aliud fignificare uoluit pro pheto, qwlm hune cui Dominus fit locutus, filium efièfied longe alia rationc, q alios fanäos homines, qui gratia er fauore Dd fidi funt filij illius,hic au temgeneratione.Rurfum in pfalmo. 7z. Perfeuera-bit nomen dus in æternum, ante folem filtus efi nomen dus. Vertunt alij genitus,alij nafcês.fimite efi quod Zacharias ait : Ecce ego addueä feruum meS orientem, fiue germinantem . Accedit hue, fandumiUud nomen tetragrammaton fignificatef-fe,ueleffèntiö. utinExod.ad Mofen : Egofumens,

foie Ego ßim quod efttzy Quod eft mißt me ad uos* turn etiam generationem. in Parabolis quoq; Solo' twnis,quod nonun eft cius.eyquod nomen fiiijft no fti : per quod oftdt dit ,appcilattonem filij Dei ejfte inelfabtié,boc eft humane mentibus impoftibiiéco gnitionem eftentiæidius. nomen cnim cuiufq^ rci ue rum cr accommodatum eft,per quod cuiufq; rei na tura ey ingenium explicatur. ftcut in GeneftiAddu xit Deus omnem beluam ad ? dam, utftngulis nomi tia imponeret. ey utquicque iUeappellauit, ita eft nomen eius.Alioru autem ftliorum Dn, qui plurimi funt apprabatione uirtutis, nec nomen,tiec ejßctia, nec qualitates incognofcibilcs funt. Multitudinein autem eftentiæ Dei attribui, non debet uidei'itibi uel impiu/m, tiel nottum, qui tam es diligenter 'm fa' erorum Itbrorum uerfatus leüione. In Geneft enim dicitur, tn pr'mcipio creauerunt dij calum et terra: quum conftetiuniuerfaefje à fplo Deofummo çy o' rnnipotente condita, mipiumq; effet aliter exiftima re.ftcut in pfalmo jz. dicitur : Verbo Domini cceli ftendatifunt,ey ftnrituoris eius omnisuirtus eoru. çy m eodem libro GenefeosiFaciamus hominem ad imagtnem ey ßmihtudinem noftram. de quopauto poft, Etftirmauit Deus hominem èpuluere terrte. IV D. Moï eft loquendiregtm, ut plurali numero utantur quum de urto loquuntur. G H. E/i quidem, ut dicis,mos principum,Jèd longè poft Mofen reper

tuf cr introduäui. neque ettint i« Pentateit' ct-o,autm reliauisfdcrisuoluminibus, qu£om, nidooft Molin /ueruntfcriptd,cdm tu fermants jèr tnum'musnies.Seddlid ddijcidmhislocd. Maldchii primb:Si Domini egofum, ubi efl timor meii O' in pfdlmo t ) f. Confitemini dominis dommorum. Etdd' duco h^z tibi,non quemddmodum uerterût noflri, fed feut uos 'm Hf tneo legitis. O’ dpud Hieremidnt cdpitetert'ioO“ uigefimo:Peruertiflis uerbd deorti uiuentiwmjdomini excrcituum D« noflri.O'd.Eze ffl gens ut populus ifraél, propter qudm iuerunt dij utredimeret fibi populum. O' mDeut^ Sato hodie, O’cunt dnmo tuo reputd(qud priepa-rdtione uerborum ^unde dhquod myjieriuni prold turumfeftgnificdt ^quod effet oculis folum mentis cernendum, nempe quod fiquiiur) quod Dominus ipfe eft dij in calo fuprd, o' m terrd mjrd, O’ non tftdlius. Peto dbs te,uciterii dtqiiterü conftdereSt quid illud ftbi uelit Gene ft.s iS. quod quuni Dowi-nus Abrdhlt;e dppdruiftet, lUe tres utros uiditjO“ tun qudm unum ddordUitjOquot; unitatK numero compeUd. uit. Domine, idem pdtridrchd mijfurus prdfiriilunt domus fuie dd cdpiendam uxorem ifadcfilio fuo:Po He,mquit,mdnum tudm fitper ftmur meum, et ddut rabo te per Dominum cœli, o’ Df(«n terrée. Q^ii hie dutUmus ? diuinü dliqutd eft in ftinore Abrahjc, Mt id tdnÿzntes, tdnqudtn ft drcdm teneat foederis,

turent per Deitm, non quemuif ,fed dominum caîi ty DfiMM terra, fi hoc adfidem çr fanéiimoniam rgt; fèrtur uiri Dei,cur non potiui tangitur maniu dec-tera^uelpeâutfedes cordis, ueli^um caput i Uihil taie : fed id tangitur, unde origo eft Meßia, mt quo eft Deus terra,çy Dominui caeti. non iurandt nomi natur autdemonftratur, nifi Deus, uel id m quo Deus habitare pro certo habetur ; alioqui »efts eft, eygenus idololatria. In Efaia cantio Seraphinorti erat:San{lus,fanflus,fanélus,dominusexercituum, plenaeftomnisterramaieSlatis ilUus.trinitas fan-da exprefta eft, zy dominus exercituum eft Chrb üus,caleftiumzyterreftrium copiarum caput ey dux. in quibus uerbis nifi grande atq^ maftimabile tnyüerium fùiffet conclufum, non ftifftt uox Sera-phinorum, ordinis cceleftium ftiirttuum fupremi. Quid, quod nomen iUud Semhamphoras, fiue te-tragrammaton,E.abiniueftri accurata ey recondi-ta religione dignis tantum difcipuUs explicant per nomina duodedmey quadragintaliterarum, quod fic cxpofitum fignificat patrem, filium ey ftiritum fanâum:ey adhuc clarius ey apcrtius,per nomina-tiones quadragfttta duarumUterarum, qua fenfum hunc conficiunt,patcr deus,filius deus,ftiritus fan -dus deus,umtos in trinitate.trinitos m unitate. IV. No«»»» eft hoc omnino mihi, ey inauditum. C H. Quaere ex dodiftimis ueftrorum rabinorum. ey

DE VER. ï I D. LI B. III. foj noftri qui hlt;ec de mtinui ueflrii monumentis depro tnunt,affirmant eße peruetuf, obferuatum autequâ omnid depraudretkrabie cr accrbitateodij erg4 noî. Vos autem nunc eße ßre antiquitatum non ,4-lienarummodà,ut tiliâsfemper,fedueflrarum quo' que iÿutroi confldt. Si Jefut negdßet fe eße Drom, «oî aßeueraßetk Hießiom debere eße Drom,cr di^ iiii hiec à me citdtlt;i,alia^ »itrnrro amplißitno coUe gißetii.Sedquia lUeDeum feeßedixit,abomin4tur hoc odium uefirum,cr Keßiie diuinitutem emnino toBitii.

SEd percurremuf iam breuiter Chrifii uitdm,et confiramus ciim uaticiniß qult;e erant de ipßo. liquidum proßäoßet,fitißeiBum Keßiam, qui om nia ut erant promißa priefliterit. IV D.Si talk fitit , Chrklui,qualem Euangelißaueflri reßrunt, pluri ma indubiè uatum noürorum oracula in iUum com petunt.fed nos hifloriam tUam Euangelißarum ue^ lut ßlftm reijcimus, uel ab ipßs pro arbitrio confia élam. C H. VcÄrt rabini antiqui non mgant uera fitiße,quie traduntur à noflrk de Chriflo, fed'm iUii non congruere prophetias contendunt. Arguere au tem euangeUfias uanitatkt recentiorii efl,crefcente odq aducrfum nos rabie. qu4 opinio fi non efi anti-

^Utt, undepotueruntucflriißi diuinare cßf abeujnochftii contextanarrdtiónêdelefuiQuid, ^uid eudtt^eli^n non/uißet integrum qtMuelient cenfingere, uiuentibus etiam tum compluribiu O' ludais O'gentilibiK, qui nouerantlefum, Àquibiii potuißentcodrg^u. itatotd ßbuU ^uelut ri^cuiit, fùil[etexplo[d- Necproreßlßo' fiila uoluijjent ßbire dimnu, contumeliät,inßmiä, tormenta, mor tcmxruodßfingere iUis erat 'm animo,non eum fitt xiffent, in quem Mticinia^quadrarent, alidobli' què, alia obfcurè'.fid 'm quem reâe omnia, tf' ' pertô, manifiüô, utnuduf ucl contradidioni re' linqueretur locut, uet dubitationi. 1 V D. AU' iiamut quiefo, quM habes pro te prophéties ?

C H K. PhniMW o/wfiiiw», Deuf fixmiitd cScludi' tur:dequoeftliieremi!e}i. üouumcreduit Deus fuperterram, fiaenüna circundabit uirum. fi noit de uiro iüo mugno atque ddmirabili , qui in fie ditti-nitdtem continet, mteüigitur, quid poterdt did incp dus,dut pueriliusfnum non uir omnis defoemind nd ficitur,o' dfoemindnouem menfibusgeftdtur ? CT prodtt uir iUenon comuni more de fixmind ex uiri lifiemine,fied de uirgine,lfiiritu D« dutore, Hoc erdt imdgine qudddexpreffitm 'm Bzrchiele cd. quarto et quddragefimo'.Et redire ficitme('mquit)ad uidtn porta fidiiHudrij extcrioris,qu£ Ifieildt dd orienté, CT er4t cldufd.cr dixit dd me Dominus'.Portd hac claufid

DEVER» FID. LIB. ni. ƒ07 ' cliufa eritjHo apm'ctur, ft i«'r non ingndieturper cà. (juoniain Domniif Df hlt; ifraëlM ingreßus eß per eä Cedo iâ, aliUi eft Deus ifratl^s ingreßiK per portam claußm, quàm Jefui Chri/im DfW enint in iCterna illa jua CT omnipotenti eßentia ac naturlt;t Mfc ingreditnr, nec egreditur, ßjiritioi immotmdmr plens ey conttnens omnia. Hoc eß quod Solomon fibidiciteßeab/conditum, Prouerbiorum30. quot;Viel uiriin utrginefua,quonwdo ineam ingreffiis, quo^ Kwdoexeaegreffus. Sedexpreßioribtisnerbis E-y.Eccf uirgo ecncipiet parietuo eabitur nomen eim Emanuel. IV D. Non efl in He br£o uirgo, fed aalma, quod cft pueÜa. C H. Pf^ riti lingua; ueflr£ aalmam dicunt ßgnificare uirgi, nem adolefcentulam abfconditam, nbsp;nbsp;fedula paren-^

turn cura eußoditam, nec ufquam »1 facris Uteris aalma de nupta did. Sed qua tandë erat pueUa hlt;ect aut quisfenfus uaticinij ? IV. Fore ut puella qua;~ dam, qua erat in palatio Achaz, ßrret utcrum,cr pareret. CH. Ofenfumtantaprophetiadignum. quam uerum efl lUud, Irrffw ztr oditvm oculos non habere, modoalq noceat,ßbinonparcit. dum uul~ tis uaticinia auertere aChrißo, detruditis in ca^’ num zr cloacas. Ciua/o expendamus ordinem prophetia. Perrexit Deus loqui lt;td Achaz^di-cens'.Pofce tibißgnum aDonuno Deo tuo,flue attollcnstead excelfa,/jueinin/Triora demittens.

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CT

Ctààt Achaz^fJonpetam.crnon tmtabo Dowtz «««. cr dixit: Audite ergo domut Dauid, nunquid pro nihilo eft uobis moleflos e/fe hominibut, tup C' ti4m molefii ßtii CJ^ Deo meo i ideo Dominus ipfe 71 àdbituobisfignum. Animnduerte fingulu diligëter. Dominus offert ßgnu/m Achuz, ßue in excelfis, ß^ nbsp;nbsp;ï

aid, créas ad audiendum at^ mteHigendum horta ■ 1 turcrexcitiit. çr i^uando rex ßgnumfîbi non pC' tterut,nec uolebut, affrmat Deum ip/um daturum ßgnum populo fuo. rem grttndem oportet fubijci poft conuocutitm domum Duuid, ßgnum ndmirabi nbsp;nbsp;‘j J

er parient murem ridiculum. Oclaufulam tantis y prtefttionibus abfurdam cr inconcmnam ,ßiseft fenfus. fînoneft,ouos ludteos plufquam facrilegos erblafphemos.quiitacontaminatisfanëlas fcrip' turas.Virginem concipere,cr parère täeßiam libe ratorem ifraëUs, hoceft demû figtwmdignum Deo dante,digniim ifs ^uibus dabatur,nempe domo Di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|

«d, dignum quad prlt;ecipuus propheta annuncii' f { ret nuutdo uniuerfo.Quid porrofequitur^Etuoca' hiturnaméàusBmawel, quodeftnobifcumDeus.

DEVER. F ID» LIB. Hi. f09 er hoc nomen periti ueßne littgu£ dicunte/fefcri-ptumliterif illii,quibtnnomenjummicr ueriOei confignatur. Additur: ButyrumcT melcomedet, ut fciat reprobare malunttCr eligere bonum. Et i/ÏMci quorfumpertinetiquareper efum meHisty butyri [ciet eligere bonumt^ reprobare malumia» non omnes pueri Hits uefcuntur ? IV D.Edrt dulce amarum,ut eligat dulce,reqciat amarum. CH.

I ' ytrum horum eft amarumf IV D. C H. : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;No» ccTtf in hac regione-nec ufquam. fed de Comi

Ij nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;noejl intelligendum, qui uocabitur Deut nobifcun

f i conuerfans, conuefcens, agens, cr utfciant omnes uerum eße hominem, uiuetnon nouo er alieno tx delicato quopiam more, aut calefii,fedcommuni humano,er aletur puer eifdem alimentis, quibuf « liqui pueri,meße er butyro.fîne difcrimineuerfabi tur, ut expérimenta rerum noftrarum mj fefumpto, depeßat ànobis mala,adfirat bona. Nam idem pra pheta capite sj.dicit,expertum ißum eße infirmiM tes.Sed pergamus.Nafciturfub Herode, quod tempus erat prlt;ediäum Meßite à iacob moriente, Ge^ nefis 49.Non recedetfceptrum i luda, er legifla» tor è medio pedum eius, donee ueniat qui mitten' dus eß,zr ad eum erit expedatio gentium. Htro-des Afcolanita ßuore ducum Romanorum tranflu-fit i« fe regnum ludxorum, quum eßet extents Idu-mteus-üerodesßliuseiuidßdut Antipater, fudulit ÏH'

Jud-foruH [dnhedrim, hoe efl ordinarios iudices pf puli,ac legK interprétés,er authorititem punicndi legis tranlgreßores, qui crantferè de tribu ludi. liis. temporibus nutus est Dominus noflerfxlicitM fummt(,er qui crut promiiJiis, er in eo gentes jpe' rauerunt. Videtis enim quanta eftmuttitudogeit' tiumin noftram E,ccle[ia!n ingreßa. IVD. Atqui ^lUenatum lefutn Macabai :enuerunt rfî ïudaicas, qui fùerüt ex tribu 'Leut. C H. Ex nbsp;nbsp;nbsp;r«o gencre

fùerunt de luda. cr non ignoras quodfcnptum eß quarto Régît,tribus regalem et facer dotalem fitiffe comntisias. Quid quid legumlatores er tudices, dequibusmodô loqucbar,non defùeruntufquead Heradem,qui concilium L'iLlR. prudentü [uRultt, iam inde à lJ\ofe conilitutum,qui erat uelut(enatus pfmcipi additus: quod quum etiam in Babylonia ca ptiuitateperfeuerarit, ab HerodeaboLitiim eil. Herodes poft occifos pueros iußit occidi proceres omnes deftnülta Dau:dis.lÄultis annis póft Veftgt;a~ ftanipater ac filius, qui ex fattguine Dauidts reiia' rent, omnes ßuilulerunt,ne quis fupereffèt ex regia ftirpe. Hebdomades Danielts 70. dd tempora iefu Chriüt pertinent, er de Nießia eße pradidaneue ftri quidem dabitant. Prophet^ uerba htec funt, eX reuelatione Gabrielis : Hebdomada ftptuagintade finitte funt fuper populum tuum, er fuper ciuita tem fand am tuam, ad confwnmädum prauaricatb

enrw.dd abolendum peccatum,cr cxpiandtiin ini^ ^uititem,cr ad ducendatn iufiitiam fettipitcrnam, erfinifnddm uifionetn nbsp;nbsp;prophetiam, zj ungrtt'-

dum fandum fatnüorum. H^cc omnù tanta er tant magnifîca non po/funt nift in Mcßiam competeren er quidem in noflrum,non in ueiirum.noi enim no ftrum efli dicimw famiium fanäoram, CTquot; iUius faf uoreac gratia apud Dfuw deliéla expiari, in^ dlo eofinem accipere prophetarum oracuia. Porro 70. fcfbtiowdd^î de annorum hebdotnadis funt inteüi gende,quemadmodit Ezechielts er Eeuitici tf. Kumerabii feptem hebdomad.^ annorumßepties fl ptem annos, cr tibidiesflptem hebdomada' rum annorum quadraginta nouem anni. Sed inter nos er' eruditos ueflrosfatis conitentt,de feptena^ rijs annorum locuium efle ’Danielen.cittcmodo' eunque antem hebdomada ifllt;e eomputentur,flf ttfrf Cyri, flue à Darij temporibus , ad tempora pertinent Chrifli noflri.Etquum tamnutlta pra^ phetarum uaticinia in tempus illud congruerenti perflaflflimum flit ludais atatis lUttts, ftteßiam tum effe uenturum. cr jn«/n fx occaflone tern lt;nbsp;ports, Meßias fe eflefunt profißitut ludasGali-leus, loflphBenzara,qui/ub Meßie nomineau-fus efl aduerfus Adrianum Cafarem rebeUare, e-um^ ludeorum pleriqiiefuntflquuti.hunc in BUf-»•lt; Adrianus fiegit, ez l«4if of omnes repulit procut

iconJ^eAu Pakfiinte. inliMriMit Hierofolymomî O’ de fuo nomine uocduit Heliam. Fuit dlter Barco Kiba(,duxrei militons peritus,qui propter uiâoritK creditus efl Meßios. in qua opinione diu perfeuerd' turn efl, quoufli; iüum Adrianus idem propter flele ra puniuit.Hdbes etiam apud lofephum uejhum de multis, quifub flccie Meßitefe^xerunt populuni, quosomnes Felix profes ludoo deleuit.ldem autor gentisueflrolofephusfcribitfOtdte ilia repertum in fdcris libris ordculum,quàdiüo tempore quidam exludoagenteorbi eßetdominoturus,cuius etiam Udticinij Suet. Tranquillus meminit. quod in alium competere non potefl, quàm in lefum Chriflum. Kis tion nudtis euidentibus oracutis conuiiii rabini ueflri, adfigmenta fua conflgiunt, natum quidem fliffl Chriftum fub Herode,fed propter pec catdpopuli occultarhutdlij dicunt, in Sion cum an gelis’.utdiiitultra montes Cafl^ios:utalif,perorbem mendicare, proditurum fe^ quum Deo erituifum. Qupd efl, out his mitte annis ficit,tantu/m ueftrwm pidculum,ut propter ittudMeßias uefterlateatire' uolue memoriam omnem fuperiorem, nunquam in^ ueniesuos minus aduerfusprofcriptadeliquiffllc' gis Mofaico, minus procliues fltijfl ad cultum idolo rum, magis zelatores fitiffl legis, quàm hifce amùi miüe.Sipeccdta ueflra ilium à uobis arcentjO iufii titefunt redu^urte, iam pridem oportebateum uc'

Hijje.bentin chriflitemporacoßratur pradiäio Ucob de regno tribus iudie,confingitis regnum ha^ bere uos ultra montes Caß)ios,feptutn unduj; mott' tibus arduilßmii.qui tranßendinonpoßmt. Facile eß de qs qu£ nemo unquam uel uidit gt;nbsp;uel auditât^ mentiri,twc eß uUus qui impudentiam ueßram pof ßt conßtare. Sèdne tamlicenter mendacianobis obtrudcretis,redarguusit uos prophet£ ueflri.ut mos p.cdpEcceoculi Domini t« regnum quodpec cauitiCf dtßgt;erdam illud defuperßeie terra: uerun tarnen non dclcbo prorfum dotwum Iacob, dicit Do mtnus.zTOjeascap.}. Dies multos manebumtfilif ifraelabfq;rege,crabfq} principe,crßnefacrifif y CIO gt;nbsp;crßne idolo, fine ephod zx teraphmt. pO'-fiea reuerteiuurfiiij Ißael, cx quarët dominie Deü fuumicr Dauidregemfuum,crpauebüt Dombiüj reuertentur ad cum,^ ad domum eins in nouifi fimo dierum. Sic Ofeasiqua ad hac reßrri tempord manißRum eß. nam in Babylone nec multis annis manßru»t,nec deßeruntets principes. nunc uero regem habctii,neq; pr'incipem,iKq; facrificiü, nec ornamenta pontificia,necornamenta facerdo' talia,nec idololatriä, er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temporibies

conuertemini ad Dcum ad Meßiä eins. Fuerunt ex ueflris qui eo dementia funt prolapfi, ut Danic' lern prophetam uirum defiderioritm tanta fapiett' er faniiîitatis,catera quidem bene dixifje affir^

ment, inhebdomädibuffalfum cjjc. uæccute fÆf4» taueürä ueneratio erga legem er prophéties ^Sed nos modo ne nobifeum conjentiatis, parati esiisäb bis dijjentire, ciui uobis funt fttcrofanili -.tanto uide licet e/t odium ucürum ergu nos acrius, beneuo^ Utid er pietM erg(t ueflros. Quidam terminos onif nes Meßi£ aßignates confißifunt prieterijjjè ,re' dcmptionemq-erliberationemtj'raelis in fola pcC' nitentidreftdre.Alif execrati ßtnteosomnes,qui4d uentui Meßite terminos ponerent.^uid ß,cerent nù' ferii Magni O' longifunt errores eorum, qui quod nufquam efi quarumt,er ueftigant.Veritatis uta /p nica eß,er ßmplex:ßalfim uero multiplex,uaßu/ni, infinitum. Antelefum Martiefilium,nemo aufus cß profiterißc Meßiam eße : decus illud leßu Chriflo feruatum efl integrum, poß tUum uero multi digni' tatem iüam aufi funt iinpudenter ufurpare,quod co ’gnofeere e^ promptum ex monumentis ucteris mc' moriiC.'Vel damon quidam innunxram ueftrorutn multitudincm i« mare demerfit,quos profiffus Meß fiam effe fe,aiebatfe è Creta in terram promißionif iransfirre.Qujd quicrisitertio ab hinc anno Carof lus Ciefar ludicu quendà in italia exußit ,quife con fianterMeßiameßi ueRrum aßirmaret. er inter uos quottidieeßaudire,nattimeßfe Meßiam,uelntf cio qua in regionefe pateficiffe, uel aduentare, uel xogeremagnam manum ad bcllttm gerendum. Sed t - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reifer'

DE VER, FID. LIB. III. ‘jiS reuertamur ad müiMtam narrattoitem de uita ïefn Chrifti.Kater lÜiiK ßiit ètribu lutie, crfàmilid DMidis rcÿs : ideo illa nbsp;nbsp;nbsp;lofephm »» cenÇu lUo

inuetfali, qui fub Auguliofaâus ejhueiwrufit Tieth leem,quie ciuitas efi Dau:dii,ad proßßioaetn twmi tM.Dauidiettim erat proim/Jîis, idctrco cr t« Bcth ieemnatitscft,dequo Kubeaij.Ettu BethlcemE-phrata,pari{ cji utßse milibits ludaiex te mihi egre dietur, qui fit domtnator ifracl, cz egreffin eiits ab 'vnitio 4 dtebus aternitatis. Qij,e kc ramp;it conßrri non pofiuMt in Dauidem, qui uixit multis annis anteai nec deiüo dici potejhquodcgrejfits eiuifita diebui teternitatis. Puerautemoiïauo dieefi circuncijuSt cr appeUatus efi lefiis,quafi fei-uator. crquemad' modumlefits i^aue populum ludaicum in terrant pronüfitonis corp^alem temporalem introdu-xit,ita icfius Chrifius pics omîtes tn aiternâidam cce lefiem.ut corpori refiondeat imago. Sed m fcriptU' ris ftepenumero Chrifiiisprogcnitorum fuorünomi nefignaturnam ç:;' appedatur Dauid,cr lfrael,cr Adam.Sicut quum dicimus,ex boc Aenea multi Ae-nfifB^/ccrttMr.crrfp^d Vergilium: Siquismihipar uulus aula Luderet Aeneas: quai efi loquendi phra^ fis linguis omnibus communis. IVD. iJomenkoe lefumultihabuerunt antefiliü Karùe, multi cüil' 10,0- multi pofi tüum. Atqui Efaias dicit, Vocabi-Hr tibi nontett noiwm,quod os rsomini decUrabit.

CH. Gtiudeo (tliquando tandem diäum efjèabs tealtquidacutc.Pnetereo quod quidam ucflr^lin' ÿt£erudttiajfirmät,aliterfmbinomcn lefu Chri fii quam leÇu t^aue,aut lefii Sy drach,au t iej'u facer' dotii,uel aliorïiAüud tarnen conuenit in memoriant reducere,dequo non e/imeum dijfutare,quiiie' briete lingult;e]um prorfuf ignartes, nomen cutque ap turn uerumejjèjperquodlüùii elJentia uel inti' mæ quahtates explicantur. ISîomen quidem exteri' Ui praidputeChrifa adionts efl lefur, hoc efl fer' uatortfedcentia illiufappofltißime declaratur,fi quM dicat cum Det ommpoteiuis fibum^iyeum amp;nbsp;hominem: hoc nomen omnino nouum eü neq- utt' quam antca eä lilo qutfquam nominatui. çr os Do mini idud declagt;'at,qui dicit, F thus meus es tu, eÿt hodiegenui te: nccpofjiimus tâtum myflerium mit Deo reuelante cognoflere. excedit enim captum me tium humanarum. Pofl dies autem quadraginta ob' latus efl templo,flcut Aggteus promiflraf.Et ueniet deflderium omnium gentium, zr implebo domutn banc gloria,dixit Dominus excrcituum. maiorerit gloria domus huius nouiflimte,quam primte. Velim dicas mihi,fi non e^ moleflum, qua 'm re eSl maior gloriatemplihuius,qprioris^ IVD. Alijexrabi' nis noRris dicuntgbriam eflè ampliorem,quód de' cem annis plus durauerit,quim alterum.alij, quod melius effet aidiflcatum. CH. I»«Iro$ ttfrojpff exigua

DE VER. FID. LIB. III. 07 exigua efl gloria. neque enim in gloria domus uel ftruilura,uet iedificatio,fed ciui earn inbabitant.Sed nec uerum eAinteliusfuijfl conflru^ium. nihil enim ßruäura templi po^lerioris ad priori! diuitias çy magnificentiam,qtiie tantafliit,lit prophanii legen tibus penè uideatur impoßibile. Et dpwd Efdram le gttur.fenes qui Babylone redeuntes priori! templi memmifflnt, quum flruäuras cy operis totiuiq; fa cri inftrumenti magniflcétiam copiamq- inter fe co pararit,illachrymaflcatq; ingcmuijJe.Quod fl fl)e detur autor,maior efl priori! gloria, q pojierioris. miiK en'm fiiit Solomo, huius autem Zorobabel, lefusfilius lofedech.Sin opes cr tèpli uafa,nihil flte, runt poiieriora omnia pr£ prioribus. Sacrificia au tern in prima domo multo plura , cir quod ad rem magisßa:it,[aniliora,z^ qu£Ctgnis euidentibusap probarenturM igne ccclitus mijflo ad confumptionê holocauRorum. Gloria igitur maior fecundi tern-pli,de qua Propheta loquitur, ad Mefliæaduentum pert'met, q pnefentia fua amplius cr auguRius red didit templum, q Solomon opukntiacrmiraculis. AbduRu! eR puer à parentibusin Aegyptum,ad Herodis fæuitiam dcuitädam.illic manfl t annis plut minus decern, er quemadmodum pueritia corpora' lis ]fraëli!,hoceR populi Iflaëliticinaflentis iüic H» Aegypto eR tranfaRa, fle cr fl)iritalis iflaclis trâ-flgeretur : er quemadmodum ex Aegypto uocatus

eülfrael corporalis ad terrant libcrtatis corpora,' uocaretur etiam ifraël fjiiritalis ad libcrtatcm ani' morunt. Ofeas cap. uttdecimo mquif.Puer ifrael, cj“ cutn dilexi, cr ex Aegypto uocauifilium meum. Si diilü efl de uero ifrae/e, is eil Chrißus :ßn de carna li, figura eil qu£ uim habet prophetic, ut mox dice wus.SeddeChrißo cßeintclligendum,uerborttm co textM dectarat,quem animaduertasquæfio. Kiane, inquit,Çuccidcndo fitccijus eilrcsißaelis.Conque' ritur Heus, quad Meßiasrexifraelis flatim'initia pueritue fu£,hoc eil in fuo matte aurora, quæfî' tus fît adc£dem,cr profligatus ex ludea. ïam hoc fîcloineruerattudeagcns illtetn amittere.uerû Do-»»»««i non quid ipfî meruifîènt recordatus,fied quan tutn gentem lüam propter dus maiores femper dtle xiffit, reuocauit filiiMi fiuum ex Aegypto exgc tibus,cr in tud£am reduxit: quem reditumfîcop' tat P-fiaias cap. 16. Kitte agnum dominatoris terr£, depetra deferti.ad montein fili£ Sion.Rcuerfus uC' ro cunt parentibus,habitauit cutn iUis 'm i^azaretb Galile£,utide ZX î^azaremts appellatus eil. 'm quo Sampfonis imagmem cxplcuit,qui Sampfon uita amp;nbsp;adibusfiuis Chrtfluiud££gentirepre''entabat.iiûc angelus Domini ad dus parentes tnißus.priufiquaitt gigtteretur,iußit eßße üazar£um Domini, er apud Eßaiam loco itlo capitis ti.EI fgredrcfHr uirga deß ' mitte kfifietzy ramus de radietbus dus crefcet.pro ra

mo feu flore aiuiit uos in Hcbrieo legere, Nd^ixrtCz us de rddicibiii etus crcfcet. IVD.Ell quod uelim tibi obijcerc^antequdm pergM ad reliqua. C H, Cluid tandem^ IVD. Quod non uideittur nwlta prophetaru oracula fldem accepijfc in ueHro Mefgt; fia. nam Efai£t.dicitur de Meflite tempore: Et co ftabuut gladios fuos in ligones, lanceos fuofin fllces.non leuabitgens contrageiuemgladiu/ntiCr ampîiiisbeUigerari nonnitentur.quodaitfliturwn »« nouiflimis diebus. Jn eandcmfcntentiam cap.it. Habitabit lupus cum agno, ex pardus cum hoedo ac cubabit,cx uitulas ex catulus leonis,iunwntum er bubalus fimul,ex puer paruulus ducet cos, ex uac' ca ex urfla pafleiuur fimul, accubabum proles eo' rum,ex' leo ficut bos comedetpaleam, cr deledabi tur laâcnsfuper flramen ajflidis, exfupercauerna reguU ablaélatus manum fuam extendet, non noce-bunt,ex non périment in uniuerfo monte fanâo C' ius,quia repleta fß fciciuia Domini, flcut a-qu£ maris inundaittis. Jneandem fententiam l^i-. cheas capite. Addit ctiam Efaiat, quod montes humiliabuntur, er ualles extollentur : qu£ omnia non uidemus in Meßi£ ueß:ri aduentu effe compléta. CH. Dicamuspaulatimdeflngulis.Primumde tempore non ignoras illud, Anni mille in conffledu Domini ficut dies he^erna qu£ praterifl.Elouiflù miautettl dies deatatemumdiposiremaintcUigun-

qud nos fumas, non tant certa quadam zr de fcripta annorum fupputatione,quàm feparatione re rum 'm temporc geRarum. Sic enim mimdi cetates diHmguuntnr.SuntctiamapudprophetiU dies no^ U'ffimi, extremum tempus gent is cr regni iudaici 'm Pahesima.'Erit crgo,tnquit Efaias, i« poflrcmis diebusmo mundani temporis, quid enim gratia pro fitifjet tarn diu dilatai certe paucißimis. fed 'm iilti-mis diebus prophetic cf regni facerdotij, que triaceffaucrûtpofi lefum Chriftum.9.cliquaautem de pace,de cocordia bclluarum, de monttbus çr ual libus, mteUigis tu hec omnia corporaliter, cr non fpiritaliterf IV D. Ego «cro ßmpliciter,quemad modam lego : cr religio e^i mihi, tn ucrbis Dei ac prophetarum n'lmis effe curiofum. CH. Quilt;ie-go audio i putas ne per Mcßi-c aducntum mutatunt iri hanc rerum naturam,ut leo ßrociam fuam cr fe uitiam deponat, bafilifcus uenenum, nec fitturos mo tes ,neque ualles iquid ergo illud eft quod in pfalmo dicitur, Deftrent montes paccm populo, colles iuüitiam.çir Efaias idcmiIAons Domini eleuabitur fuper montes, crm cap.jo.Erunt fuper omnem mo tem excelfumyÇj“ fuper omnem collem eleuatum ri-ui aquarum.'Vides hic montes fùturos cr colles eti am 'm die tlla,quum erit lux limefîcut lux fohs^ CT /«X folis feptemcupla, in die qua alhgauerit Donü' nuscontritionem populifuiicrpercuffuram pla-

g£ eitisfanauerit.E[ai£. 4t. dicitur: Eccepofui te, ut traham. udut tribula noua habet ora,triturabit motes,cr comminucs coUcs ficut quifguiltof pares. Vis ne hoc'm fenfuliterali 'mteüigere, ficut Amos Ecce dies uenit, dicit Dom'mus, çyquot; acccdet dritter cuMi meffbre, calcator uuarum, comportantef fernen,cr/lillabunt coUes mu^imt,cr omnes collet liquéfient, cr Michcte primo: Ecce Dom'mus egredi etur de loco fuo,cr defccndet,z:r calcabit fuper ex~ celfa terræ,):^ liquefeent moiuesfubtus cum, ual les fc'mdentfeficut cera à fitcie ignis,ficut aqua efi fiiCæm prtcceps.cr illud in pfalmo ; Flum'ma plau-duntmanu,fimultnontes exiiltabunt.Quantumuts fimplicitatem prlt;e te firas, c:^ obtendas religionem intelleâui fandarum literarum,non arbitrer te ta~ men adeo e^fe flupidum,ut hate omnia co fenfu dida accipiasà prophetis,quifcnfus etiam nmlicrculis Z!“ pueris effet ridiculus. fed fimulas temporis gratia, quia mecumdiffgt;utas,tanquam cum prophano. inter tuos apertius fententiam tuam profirres. IV. Quorfum igitur cenfes hiec pert'meret C H. Ad fig nificandam lt;cqualitatem,concordiam,zr admirabi Icm fub Chrifli regno paccm. I V D. Atqui pax non cRfubueRroMefiia perpétua. CH. Iwo/id' nimum uelis aduertere, inuenics fub tllius rrgno md iorem zr prteliantiorem, magisq^ exoptandam om ni hac pace corporum, quam régna inter fecT nati

PW paélis crfaderibui[lt;inciuitt. nantie pax con~ fenßa efl conflrmitai ? h£c antem uel corporum eR,lt;juum (^uiefluntyttec inuicem contratendunf.uel ananorum,qHU,m inter fe nen concordant, er bene ttolunt. Vtram harum ueriorem conflnflonem efle exi^imoft IVD. PoRerioremhanc,lt;jt{£animo' runt efl. nam altera iüa corporum flmulata res eA, atqiteaduntbrata. CH. ergoueram zyger^ manant pacem multo etl congruentiia à Deo crpe ti ,Gr dari. I» ipfls porro animii no^lris nunquant neflmdo de affefltbui er pcrturbationibui altquid nudutifli? IVD. A«di«i«o» p«*««. CM. Nwörf tfl diffenflo.nuUum beüum grauiue,nuUa tempefloi borribilior,quàm quum ajfefiui iïUin ammo tumul tiiantur.Atrox e^ beüum inter uiemat nationes,a~ trocius inter ciuitates eiufdem prouinci£acgentK: füperatur hoe immanitate ac crudelitatea beÜo in tadem intra eofdë muros, quodefl ciuile. Quid ß intra eundentßt honüncm,atlt;p intra eundem ani mumi dppeüatioe caret taitt£ atrocitati fatii apta. Hon exiguum adflrt honünibtts betieflcium, qui illo tum corporibusquietem interfe, er confenfionern cottciliat.maiorem autem pacem inducit,qui in hU' tnanis peitonbus reciprocum amerem indit. qui ue to tranquiüitatem ajfcäibus importât, if pacem tn credibilcmer unicuiqtie hominum cum femetipfl) infirt,^^ hotninibuf tnter fe^quippc tx hifee animo rum

DE VER. FID. LIB. III. Hi rum nwtibiif cxifttmt dijjmßonss cmnes, liter, iur' gia,beÜci,ciedes:utmerito pace hanc CbrifliKnofler uocctyPaccm gua mundm dare twn potefi, fed folui Dcklt; , Attulit igiturChrifliKpacë, quoniamanwrif fKutui k’gë in cordtbiisfuorii inferuit, qui animos af fcctusq; iwüros ebteperare ftiprem£ rationi ac tteri tati docuit,quilnis ei fem'mibus pullulât paxcTCO' cordia inter homines firmior multo atq; ftabiliort qu'am paâts emmbusfeientiffime gt“ cautißime prit fcriptis,crfanilißime iuratts. Idcirco Pfalmiüa e~ am pacemfub Chriflo orituraprlt;edixit, qu£ duret quoad aufiratur luM.tson mutabit leo ßritatem Mt genij fui 'm aduentum Meßi£,non complanabuntur montes,neque uaÜcs intumefeenttfed homines qui te cn'ma funt fèrocia, audacia, crudelitate,fi iugwm Chrifli lene Gf molle fuper ceruices fuas recipiant, hoe f/ï chrißidoär'mam admittant in fuapeâora, exuent naturam^GT mores leonmos,habitabMtt qui etè gt coiKorditer cum ouibus,hoc e{l cum man/ue tis fimplicibus: 'mduâaq; per Chriftidoârinam charitate mutua,montes,hoc eü proceres populi fu perbia depoßta infimis fe patientur adiequari. quü tu pacem cxcogitare pojjes ueriorem gt;nbsp;aut maioréf ad quam exprioribusßgnis denotandam natus eü Dominus tiofler tempore pacis uniuerfalis,qucmad modum ueteris memorite monimenta refirunt.Quo (irca quod Propheta dicitiNon exercebuntur ultra ad

adpr^Üum: mMißHam häbetinteüigentum, hoc efiitibictiqi ChrißM regnaucritdbi uerui erit dmor^ ^lii difjinßoties omtws nbsp;nbsp;belU excludit. çy i« qua

legcfgt;r£ceptii omnia atquc admonitiones tcndunt ad beneuolentiam, nuüum coucnicbat ejjè de beüoy aut beüi cxcrcitatione pneceptum, quemadmodwm fuitt 'm lege ucßraM iudicum}. capite. Cedo aute de regno lJießite quiduos fentitii^ IVD. Qutd aliud quam quod eß 'm pfalmo 72. Et i*(iorit6M«t e/ um omiws reges,omnesgentei ßruientei, CHR. QKatMö(/o fr^o i« alio pfalmo dicitur,Tiom'mare 'm medio mimicorum tuorum i ißhuc quoque an ad li' teram-.ut regnum ChriRi fuperomncs homines exte riore pgnifècatione fe difundat, er pareant ci om' nes, quemadmodum populus ifraëlis Dauidi aut So lomonißiit audiens di£lo quod Deo ipßnondwm contigit,cuius exterioribus iußis nunquam gentes omnes obedierunt. Ita maiorem regemßccret Dc/ US M.eßiam,quam fe ipfum. Sed die mihi, quomodo tantumregnumlf^eßiasparabit? IVD. ïngentiui arinorum,Deoadiuuante. CH. MftbuiKct«^«0-que defe dicit, miffumfe 4 Deo per uirtutem armo-rum, CbriRum uero miffum per uirtutem fignortvm er imraculoruM. Sed opus quod eß tmdtis comme.-ne,noncrcditurumus proprium: er quod affccuti fumt latronos atque homines fceleßißimi, Deoq; 'mi micißimi,non eß credtbile efe id quod Deus chartßi mo

DE VER. FID. LIB.-III. pj »w fibi hommi tanquam peculiare cr amplißmum donet munut. Vi armorum nwltos fcimut ualutffe homines impuros ac impios, curfum^ uiâoriarum iUorumnunquam eßei/nterrupttim: udut Alexan-drum, Ctefdrem, AchiUem, SyUant, Dionypvm.cT huntitnis uinbus uidcri poffit aßignMdwn eße tait tum opus Dei, ficut de uicrememis imperij Rotna-ni,quießierunt maxima, crquanttictrnq; ChrifliK fgißet mgcntia mirdcula.femper ad poßeros maitef fet fußtcio, fecutos iUum homines fiuße uel metu tantlt;e potentilt;e,ucl j^e maximarum utilitatu. Quid quod beUum genus immanitatis omneacfieuitiiefu-perat.eaigitur retam tetra atqueatroci, credibtle ßt tibi Deum eue flurum ßußeyquem unice haberet charum^i^am quod gens olim ueRracoelitusadiutit eß bcBo,ßflum id eß propterfcelera iUarumgenti urn ad quas tranßbat.Adde,qucgt;d carnales crdubif ZX meticuloß ludai.nifi uires beUicas fui Dei fenßf fcnt,ad alios ßatim deos deßctßentfquos exißim^ fent magis betlaces,ac proMc potentiores: ficut fi cit AchaZ- Quanto ore intonatts uos, Deus fabbo' oth, Deus fiirtis in pralioiatnos diiimus. Deus pa-ciSfDeustotius confolationis. Quanto uerius ofieit ditur opus Ziy auxilium Dei,fi, quod eß iÜius pro' pria, ex rebus paruis magnas profirat, ex infirmis figt;rtia,tx abiedis fublimia ? quod in Chrifio eß de-claratum,quem ex tanta huinilitate euexitadreg' num

nunt 'tncrcdibüe:M libere in animis doininetur po(i' US, qudin ut cogitt corpora. Vtrum tu tandem exifli mos maiits effè regnutn,cic uertus, diuinoq} lUifinti liiis,tnbeluM,t(nmhomines^ IVD. In homines: ^uia funt liberi. C H. Vtr«(« mains in corpora t)ominum,ani«rfnifnoj? IVD. Eademrationein animos. Ctt. Jurè.ï^amarmacoguntcorpora,a' nimos non cogunt. quippe ufu euenit plerunque, ut partant corpora, animi ßne auerfißimi atque inimi cißimi. amplitis ergo cjr excellcntius regnum tribu tum eft Chrifio à patre,ut in liberos mentes domine tur,quàm e^et ueïler Meßios habiturus, aut Mahu metes habuit, commune cum tot latronibus. Domi natur ergo Chriftus nofler in lüorum mentibus, qui gratiæ iSiusfidunt.corporum etiam omnium efl do minus, quemadmodum dtemonum, er malorum ho minü qui iüi aduerfantur, per hareditatem quam à

■ pâtre accepit.de hoc teflificatur pfalmus i. Poßu' la à me,çx dabo tibigentes hareditatem, poffef ponem tuam terminas terr£ ■ t^ecfolum in mentes omnes or humana corpora accepit imperium ,fed in ipfos nature leges, quos mutauit, quoties ßut ei uifum,numeroja inultitudine uarietate miraculo rum,qu^ iüe adfalutem omnium edidit,utoftende' fetfe ad homines corpore CJquot; animo feruandosuc' tfiffij de exteriori beneficentia interiorem coUi

■nignum.de quibm tant admirandis portentii dixit ^faiM'.Diàtç ftultis corde, confèrtamini^ü i»et(tii,ecce Dem ueftcr cum ultionc ueniet,cr uick iitK retributionrm Dei. tpfe ucnietjCr faluos ftciet uos.tur.c aperientur ocuU ctecorum,Cf auresfur-do rum patebunt.Timc pdiet ficut cerum, claudm, tSquot; laudabit lingua mutt, quia fcijfce funt indeferioa-

torrëtes mjblitudMe.KcscmnesChrtfli CJquot; altlt;eftMcrprofùnd£,ut calumtquod^ fitnfiri-m uidetur efjefub nobs, ipfum tarnen ex fe ubique eft excelftim.ßc Chrifti ftibi'nnitas fitit non pofttdere pecmtiam,tion arma,nÖ agros,nec fomiliam, neque domum, neque Ulis uUo modo U}digere,fed uiiureO' ttimum tUum excelfiftimum in ft reduiiim,çr ftip' fo contentum.Multiei contradixerunt, multi ceritnt conuicio,inftdiatiftint..detraxerunt: inquû bm omnibm declarabatur ftrmitas magaitudinis, qu£ nuUo moueri poftet impulfu, er altiorem efti il hm quàm ut ad eum poftènt iUapertingerc.b}eque uero Dominm noficr curfum uit£ fu£ ad propheta rum oracula tcniperauit atque accommodauit, ttott enitnfie uixit,cr magna iUa egit atque admirabilia, quia fiierunt de ft à uatibiu pnediiüa: contra potits preefida fticrunt,quia iÜe erat adurua. No»ftru^ fimilitudini aut imagfiii ueritat, nec corpus tmbr^, ftdè contrario. Idcirco interdum diferepantiaeß aliqua inter prophetiam er adionem Qhrifti,quan

ta ejjèfolet inter corpus O' umbra fine imaginentt Alia eft igitur quarendaratio aiHorimt Chrifti alti' or zx prteftabilior,quàm quod ea eftcnt de eo fcrip-ta. iVD. Hon uenitunquam inter noftros in con trouer ft am, quo minus ftcile credaiu magna efte i Chrifto édita prodigia, ad perfuadendS mundo rem adeo nouam cr tnufttatam, çj' tarn pugnantem cu opvnionibusreceptift'mis. CH. Quid tu deeiuft modi miraculis cenfesinam ego libro quodam meo maniftftiftimis rationibus uideor edixifte, non ui at que ope malorum cLemonu effte aéia,ftd Dei. IV D. Quidam exnoftris doâortbus longe diuerfamaffic' runt rationem zr caufam miraculorum left. C H. Quamtandemf IVD. 'Vereoreloqui,netumihi ßrteirafcaris. CH. t^oua modeftia.Die omnia quantumuolesaperte, nam ueritashominumcom' mentanonreftrmidat. IVD. Aftafteruntmagi' cos artes iüum in Aegypto didiciffe, quum eftit pu. er.Aft narrât, ftiftt in teflo tempUSolomonismar garitum quoddam ibi à Solomone coUocatum, «lt; quo rex arte ZT fapieiKia iUa fta nomen Dei uerw/n infculpferit,quodlegere quidemquifq^ poterat,ftd addita erat in eum execratio qui exftripftftet aut di diciffet. excubabant quoque leones duo pro templi ßribus catenis aUigati, quos ibi rex idem pofuerat, obferuantes num aliquis edidicijftt.quodftftetftit, itarugiebantatrociter^utiCle cxpaueftiliu obliuif

DE VER. EID. LIB. III. pj ceretur. fin uero exfcripfijfit,partim ex leonivm ru gitibut,partim exgrauißima deteflatione rumpcba tur ilico mcdim-ïcfiK autctn ben lofeph, ben Ka ria,pronihilo execratioitemhabcns leones, de~ fcrtpfit nomen iüud m fchediila, ZJquot; fcrutanti-bus inter ueftimenta deprehenderetur,difcidit fcah pelli! abquantulum ex peHe ßur£, ibiq; con fuit .çyquot; tjuamuis tn teinpli exitu fupra folitum leones rugi' rët atqueindignarauur, ille nihilonünus magna U' fus animi confiant ia, euafit lîlorum uim atque firo dam, er deinceps opc diuini nominis adiutus adini randa lüa perficit. CH. Lepidißimam profiilo fibeüam narrafii.rogo te,tu credit b^d IV D. Quid ego eredam mhü attinet dicere,fcriptafumt h£c quidem ccrteinlibro magnte autboritatisacft dei. C H. In quoi I V D. I« Tbalnuid. C H. Sc4i rcuertaimtr ad calumniofas uefirasfufigt;iciones.Kla giam dicitis Dominum uofirum 'tn Aegypto didicif (e,cr ex ea cognitione efiè ttiiracula qute egit. Cri' men hoe magis in uefiro Kofe pofiet locum imueni' re,quàm in nofiro IE S V, non quod Mofcm uirü Dei infimulare uelim, aut prafiingere, qitod effet nefis'.fed deiniquitate ueftra conqueror, damna Uecordiam, qut id ttobis obijciatis, quod in uos poti' us competat. Kulta fidia funt fupra natura uires per manum Kofisonulta à ebrifio. Mofes confirip fitfua,fcripierütde Chriflo i^ qui uiderunt,quiqi ae ld cepi

crpcruntdb ijs.qua igiturratione Mofen Deiami' cum creditis,non Chrijiu^iKq; enim certius habetis tttq; euidentius argumentum corum qult;e Uiojes de fe prodidit, quant qu^efunt de Jeju memoria: manda ta. Quid quod Chrillusgrandiora cgit,z:r propin-quioradiuinitati,cr quident fine hivmana doélrina: quit Mofes omni Aegyptioru fipieiuialegatur infti tutus,eyr ab PiCgyptijs infinudatus magu.quod fit-cilius efi: credere de illoqui in Aegypto naius,ç:y' e-ducatus in regia, tëpus omne ulq^ ad a:tdtis maturi-tatë.quû d Domino uocatus ell,in Aegypto trafmifc rit,quàm qui infins in Aegyptû ingre/fius,feptimo at tatis fuee anno tüinc difcejjerit.Confer utriufque ex tesgeflas,ex dodrina inter fe,propiorem inuenies magi£ Mofen quam îefum:tu etiauita innocentio-)rem,ex puriorë dodrina,ac magis cœleftë. 1 v D. AtcStradicitMofi. CH. ^iünöfatislogofermone patefidii efi,no iUti i^ofii cötradicere,fed Niojen ap probare,f'edffgt;iritali legis iUius declaratione augu-ftiorem ac diuiniorem reddere f Expende autem, quemadmodum Domittus nofterprodigiaediderit. nihil unquam ficit ut magus, iwn ex pra’parato,no fide ex impoftura ocultsfida,nÖ quod magi folët, ad auram populärem captandam, cr ad profèren' dum nomen,uel ad quaftum aliquem pecunia. Om nia illius miracula ad utilitatem aliorum ffiedaue-rufit, ex »« rebus necefjarifs fùerunt édita. Quod fi

DE VER. FID. LIB. III. jjt ChriJÎM puer udhuc, dnnorum feptem,edm magiS in Aegypto dcccpit,per (juum tam flupenda opera profirrei cur fenes uniucrfu uitu in fludio Acgy^ ptiaciefdpiëtia detritiyiihil tllorü potcrant prafla re-'iJonPychdgortti,i2r Eudoxus,GTquot; Pllt;ito,cy reli qui Grxci philo/ophi, qui Aegyptu inflitutiois gra tid penetrarraino ijdem ipß Aegyptioru numnii fa cerdotesAam uero Chrifti miracula ex mdgid fiM, quid apoßolorum inirctculd,e3‘ mdrtyrum,quori»n éidri numerus non poSeft i nüiUos quoq; gradia cr admirada putraße opera neceffèe/l, alioqui Chri' fto digrejjb tota pdulo póA eins authoritiis cr pr^: dientio rcfrixiß'ct. quomodo magia btcc ab alijs ad alios tradita eß qtia/iper manusfQuodporro ma-gia genus hoc,aut qua' utilieas, ojnnibus temporis momensis uenire propter Chriftum 'm periculam ca pitis cr firtunarü, uüam per exquifitißimos cruci atus amittere idgod ß Chrißus bac frétas magia, uetere Moßs uiarelidla nouam inùituit, feinet-ipfutn extulitac ceiebrauit, curnon or martyres quoq; eandem peritiam naâi,ad fe atque ad fuaco^’ moda magiam banc refrrebant ? quin malebant ipfi beati uiuere, quàm atrociter pro CbriHo interßei. Sed tranfrtis ad opem noininis diuini : non potefiis duoh.ee pariter uincere, ut per magicam artem, çy per Dei nomen operetur . tametfr fàbeüam iüam de nemine quot;Dei, equidem non refritareni, id » nifi

yn IOAN. LOD. VIVIS nifiiegereturinlibro tuintæ attthoritatis,zx pro fir returftepcnumero 4 multis ue^rorum contra nof, tanquam res nel certa,ucl mgeniofè faltem ßäa. Pri mum omnium qutero ex uobis, quomodo tota hifc fibula nata efi poH Chriüi aduentumi cur antea ta pricclarum margaritum ignorabatur ? er leones adeo zelatores decor is acmaiellatis templi,rem 'ne tamgrandem,tam inußtatam, tarn publicam nullis effewiquam Uteris proditam^quid leones Uli, erant ne immortalesltot annis potuerunt perdurare,quot inter Solomonem er Chriiitvm fluxerunt ? quid lüii finît en,quîi caperëtur Hierofolymlt;e, ab f^egyptijs

'Babylonijslcur no tîic rugiebât ualidißime, quS ^egyptifiquum Aßyrifiquum Macedones,quu Romani ingrederenturtCr poUuerent omnia,er quum fbla relinqueretur Hierofolyma ? an leones lUi firn-per ante templum excubabantilam margaritum il-lud nuUa ex tot templi illius direptionibus fublatunt fiittSed quid erat,quod leäor nominis illiusficere poterat miracula:Solomon, qui tarn probe nomen il lud nouerat,mdlum legaturedidiffillmo contra, de erraffe ad poHremum d re fla pietate, er quam pater Dauid conHanter fiter at fecutus,ad idololatriit-QU£autem eratinuidiaSolomonis, prohibere, ne quis nomine Dei adiuuaretur,quum Deus uelit bene ficia fia omnibus patêrelAn fi Deus aliquid condi-ditin commwiem ufim,non efi is inuidus, cr pf/f' fiust

DE VER. riD. LIE. JH. ju Pui,quiarcet aliosi Qtàdincommoditta[ceretur,ß inuocatione diuina: ofgt;K res admirancLe fierentf an non maior Hei apud homines authority er reuerê^ auertereittur multi ab idololatriai Quodfi extra non lieebat nomen illud ejferre,fed tn templo legere,ibi eerte miraculafuifjent d quouts paßim a-äa:quod non ßtit ita. iam ßalijs rugitu Iconum ter ritis facru/m nomen eKcidebat,quod edidicerät, cur non zr Cbriüoi Si alij crepabaitt medij execratio-ne illa,qum er iefusitanto peitts ußtrus illo nominet quam alij omttes,nempe ad abrogationem legii diui n£iAgeuero,utrunt Deusßcic miraculapropter nomen,an nomen propter Deumieü 'ne Deus nomi ni fuo alligatus,ut inimicocr hoSii fuo capitali ueat,uelit nolit,folum quia nomen idud pronuncia--uit,zr mutet natura ord'mem ƒ ea uero meantatio ejßt,non inuocatio'.fi certis prafcriptisq; fonss ma ueturDeus,utcanis,uelequtts,quo nihil eRmagis impium.Videsßbcüam male concinnatam,feipfarrt dißbluere. IVD. Prafiabit,ut arbitrer,defacris literiiloqui, qua nobis funtuobifcum communes, quam de ifsquafunt nobis peculiaria er propria. C a. lasquamurfanèatam id malo.fed nonfu/m ta-nan paßus ignorare te qualia ejjent, quibus tanto applaufuaßentiremini.Cummiraculis Christ con^ iunila fft illius dodrina, uos Meßiam ueürum non dicitfsdodurum. IVD, iSlonputo. CH. V/de-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ll i licet

lOÄN. LOD. VIVIS licet nimium erit occupatus calirenfi cxercitdtione, rcgno OYd'mMiio,wri dicundo, ü' dlijs qu£ fiait re gi£ potcftatts. Sed de Mcßia t.mc EfaiM fcribif.Spi ritus Domini fupcr me, co ouod unxerit Donunus me. Ad MnunciMdum munfueta mlt;ßt me Ait dÜigd' rem coiuritos corde,ut prtedicarcm captiuis liber' tiitem,c:r uinäis apcrtionem carceris: ut prddicd' rem annum uolütatis Domino,ut diem ultionis Deo ueliro, ut confolarer omnes lugentesiut ponercm lugentibus Sion,ut darem cts gloriam pro c'mcre,O' leugaudij pro luilu, p.dbum laudii pro ffirituflri' flo.çy' uocabuntur arbores iuiitti£, plantatio DO' mini,utglorificer. Quiducro e/i euangel zarepau pcribus, niß affliäis er miferis, eràucris iUisac fempiternis bonis inambus adßrrenuncium, ucnif ■ fe redemptionem ac falutem, ut perßduciam er a' morem redemptorts iimgantiir cum Deo, er abun dent tieris bonis ac maxime optabihbustquanto hic nuncius melior,quam itlc,Redite H!erofoiymam,af’ fiuetis auro er argento, tritico, uino, lade, melle, multis pecoribus,qute poßitis er isi templo madd' re,er deuorare ad faturitatem. Pergo autem inter' rogare: Qu^is erit rerum flatus Mcßiie uedri, i^ua: conditio uitaii IVD. 'Beatißima,in omni abunda tia, er copia earum rerum qua: defiderart poflunt in uita, Opibus, uoluptatibus, honore, potentia, de quofcriptumedinpfitlme-.Gloriacrdiuitùeindo'

DE VER. FID. LIB. Ill, yjj , Wö«!«, CH. lamfcepedeeouosrcprehmdtjijMd nimii carMltter omttia intelligitis. Agtwjcetis 'iie il lumquumuetieritf IVD. quidcmUti' tia'mcredtbdiperfitfi. CH. Atpfalmc/Itbriucf flronim prophetarum nihil fire lolt;luwHur aliud, quant Meßiam laborum atque terumnarum omni gc nere affludum iritey qu£ Dauid,EfaiM,l1ieremiar, erpropheta; rcliquidemœflitijSyZ^ calamitatibus dicunt, ad Chriflum refirutur omnia nbsp;nbsp;deiUo fcri

buntur fub perfona, neque in illos ipjos qui dicun^ poffiunt competere.fidfitncli uiri ex zelo transfix runtinfeipjos,qua:uidentpdfi'urum Chriüum: ZT tanquam ipfieadem patiantur ,fic firibunt. quod annotar£ ell in inultis pfalmii Dauidis regi^. Ex ea dem zelo funt execrationes ttta; ultiones, qutts à Donuno petut de ijs qui tot afftsdiones MefiiiC eraÉ adduciurt.neque cnim fiiiffit uel probitatiSyUel mä-fuetudinis illorum, or potißimuAn Dauidis regis^ qui de manfuetudine potil^imum Dfo placuit. Mini micis hoRibui fuis tarn dira imprecarentur. Et quod non fitis lÄeßiam cogniturt,iteüri uates prat' nunciaruM.ut Efaias: Cur ueni,?-}' non erat quifpù am:uocaui,z^ non erat qui re/ßonderet. cx Eiere- ■ mi£ decimoquartoiExpeéiatio ifraiil feruator eiut in tempore calatnitatis,quare fiturus es uelutipcre geinusinterra,cr tanquam uiatorqui déclinât ad periwäandüdquarefiiturus es ueluti uir attonitu^,

tanquam fortin qui non potefi faluum frcere i ToU eiui uit(t inter pituperes,çx homines ßmplici ac dc' miljo corde tranÇdâu e^. hoc eft quod dicit Efaids: Ad untuiijciaudtwt manfuetis mißt me. iüi entm grlt;i tiores femperfiterunt Deo, hoc estje^ibus çx ntoni-tis diuinis accipiendis aptiores, quim deopibuf uet potentia turgidis, uel de literis,iiut ingenio. Appelé teuutem fupplici/ tempore, quod et erat à pâtre prtefcriptum, Hierofrlymas cii mgnjpM afeUo ue^ hens’.cuiobuiatnproceßituniuerfa multitudo, cr regia iüwm pompa excepit. de quo eft iÜud 'Zachari te: Exulta filia Sion,ecce rex tuus uenit tibi manfte' tus,fedensjuperaftnam. IVD. Cuiußtif erat id ficere,foluere afeüum,qui pro porta caftelli aUiga' tus erat in uftm publicum,cr inftdentem w» eo Hic-rofolymamingredi. CH. Sitamleueidtibi uide^ tur,çy’cuilibctft£iuftcile,quid magnum autani-tnaduertendum prlt;enunciat Prophetat Eft quident cuiuÇuis afîiw uehißed non cuiußtis ita moucrc ani-^ mos totius multitudinis, ut recipiatur more regio. Et hoc eft magnum lUud quod in prophetia cantine tur,quivin filùe Piiernßalem pronuttitur rcxßuusma fuetus,aftna; infidens. Sed quum ille uiam uera;pie~ tatis o^enderet,Gr humanum ßipercitium concute ret multa^ in cos diceret qui pro diuinis legibus in uenta traditioncsfuas populo feruandiis propo' Herent, exarfit in eum airox lüontm inuidia.qui po

DE VER. FID. LIB. HI. O? pulum prietextu religionis obnoxium ßbi habebat, Kempefiicerdotum,pontificim},fcrtbtirum csquot; pha' rifeomn.ab tÜis igiturcaptus e/ho'^d PildtOM prlt;fßdem adduóbM. lofepbusfcriptoruefler, deci' KU) oâduo AntiquiUtû difertii uerbii fer tbit, 'mui' dùm procerü fynagogæ caufftm fitiffè mortis Chri' fii. IVD. biuüdnefùeruntcr'tm'mai CH. QKæ Kdm uos dicitis/ùiffei i v D. iî(ec,lt;iuodfe Deifif lium frccret,patri tcgualem. quodad ueneraticnetn alteriiis Dfz boJKirifî horttibcttur,ey legem lÄoCt da tam dbrogabdt, contradicebat patrtvm traditicni^ bM,uiolabatfabbatumt'm eo en'mfanabatmorboSt cr quendam fanitati reftitutü iußit grabbatü futé^ 'm quo leger decubuerat, portare 'in fabbato. pro fiffiK eft poffe templum Dei foluere,^^ triduo iüud reædtfcare. C H. De diumageneratione fatis di' fputauimus,dicamitsfiÿllatim dereliquis. Primtmt quidem cr'men graue,cf morte dignum,fi'modo ue rum.fed ipfe femper eum À quo Mofeslegem accepif fet,uerum atque uftieum effe Deum confiant er affir mauit,ilium effepatrem fuum, ilium fe uenerari cr colere,illum ejfeab omnibus CT amandum colc dum. Quid tu dicis de alio deo eolendo, aut de lege Vlofdica antiquanda ? ejfet hodie quifquam 'm uni-uerfo genere hu/mano prater uos, qui legem uefirant tamrigidam,afiieram,immitem, er tmltts locis ad litcram puerilem, adducipofiitut crederet efi'eà

Deo ddt.tm, nifi hoe Chnfttts affirma/Jètf quem mé tiri neßs efi. Non nlium Deum docebat colere, fed hume ipfum ueftrtim noftrum reüè tolere'.non n Ham legem obrogabnt/ed htticilîi ueftrlt;e lumen cf folem adftrebnt, ut Deum uere er ex nnimo colere tK,noninteitti w h£c uit£ commoda.fed ad bona il l(t cceleßta er fem(gt;iternj. 1« tota Eudgelij hiftorin nuf^uimreperietii diâiim,autiufum,À Chrifto, ttt aliqtiid quod in lege contmeretur, qunntumlibet leuejnon obferuaretii. quinadeuitandKm eiufmodi cahimniMi noluit ipfe perfe legem adnentu fuo fU' perßuam inmer ynortu-em abrogire,fed poß ipfum coclorecept-mnpoflotieüa docenteßgt;iritu ftnilo felueruntgeniii hummum intederabdi iugoueftrtC legii. Träditiones tiero pdtrum nec reifeiebat, tJC' queinfirmxbat, fed querebatur er reprehendebdt, quödhominesilîismugis tribuerent, qu'impræce' ptis ipfiis Dei:cr quodquü elfeiu ta inulta d Deo iuffu,homines improbi utque importumigrattius ud dcrcfH onns ex fuis inuentis, qu£ inuentct non iüi adcuibodiumpietutis ,fed ddgloridm er qu£fitim fnum excogitdffent- Tam demonftrdbut, qutm res pofceret,non effe truditiones huiufnwdi magnopere curundiis. (pt£ f^irituüpuritdti conuenirent, mttio ris femper habendu momenti, quÀm omnia corpora lia. Defabbato uelimnühidicas, anfanare in eo ft fa bbatum ttiolarc, quod enim opus poteflin fabbO'

tofericxcclknti!K,qu^m hominiinfceßi--tiitiopcmfm^annontucdisin^abbatok 1 v D, Üon pof cm aliter tiiucre, CH. lacilepoffcsuif urn cum ir.cdid ur.iiif diet. 1 V D. Fortaßis adiré perieu!umfalittisc:^uitie. CH. MiiiHi dd/t pfri-culum,Gr mmtes poteft uiuere,mf] fanetur.quid, no dcambuloiinen uefiirk iiten loqueris infabbatof atf hlt;ec fabbatummtt uiolantjlne quibuiuiuerecffal uus efe potesifummam opcm er falutem alicui ad' if nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;firre,tiiclatilnfabbato ipfo nóime tu tegroto tuo

cibum Q pbarinactim porrigk ad morbum curatt' dumitibikoc licet, ex’ non lieebit lÜi hu^nc totimt nwrbtvm curare ac tollereic^ tu id fàeiî pharniacii nianiium opcre,illcfolo uerbo. 1V D. At quidam in ßäbbatoledlulivmßuumgeflauit,tÜo iubcntc. C H. Tu ftrs ut Chrifiies tantcperefit Deogratus, ut natura' leges iubente illo inv.tentur.çtr non fires, I utpoßitmfabbato aliquem iubere leilulum fium toücre quidfi tibiereptafùijfct toga, ztrrcftituere tur in fabbato, nonne rcciperes cr toBercs i non tu in/abbato admoucs fellâmenfa: ubi fedeas içtrpofi quam pranßus es,aut canatus, furgis, çr deponisf Sed pueriliafunth£c,necintcüigitts quod/abbatti efiis iuffi tam diligenter obferuare, cr qua findlifi' catioe :'ncmpe requiem illam,qua pcft labores i/iof uitte nccefiarios conquiefeens animus cr fedatus, ^.(pt^Z‘fddDei contfmpltfttçiKm cr ainorcm ..de

quo eflilludinpfalmo:Vacatecruidetc, quonidt» ego fum DomintM.Poftremum crimen eß, quod dix erit: Pojfum deftrutre templum hoc, CT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diC'

huf 'mftdurare.'Equidemnon uideo quid atrocitatis out muidie hibcat didum iHud, ut pro crimine pof ßtarripi cruce dignum. quis unqudm uerbi iadan' tiam.qu^ltneDci bUßgt;hetnid,dutfeditioiu dicere tur,cdpitdltter umdicduit^ß præfldre Chrifim pote rdhqued promittebdt,ddmrdndùm erdt uerbum po tiui,qujim 'tnßddnddtn:ß nonpoterdt,irridendum. lußiffent uidelicct pontifices,^^ dlij, qutbut erdt in tuj!i!,ut mmindliquod templum extrueret anno u~ «O. quod ni fèciffèt, triumphdffent de iUo initnici fui tanqudn de homitie udgt;w cr iddabudo, cr omnem eidduidgumduthoritdtem detrdxifjint, quo nihil erdtiUii ntdgis inuotif. Sed uerbum iUud quern in f€f^umdiceretur,pdni/m imeüexerunt inprlt;efentid ^i audierunt. ndm quum ingreßm effet lefut tem' plum^cT turpem iÜmc nundmdtionem eieciffettro' g^drunt eum tuiUi, ut fignum dliquod pricberet dt' gumeittutn fiducie CT poteßdtis fu£ . tefui more quumprophetdrumomnium, tumfuo ,figntvmillis demonftrdt non friuolum,non tempordrium^duthu mile, qudleipß pcfcebdntffed mdgnum,ddmirdndu, fempiternum, derefurredione fui corporis ßiturd triduo poß eius mortem:quod quidem corpus ueri' VS ZT dppofüius erdt templum, qudm fdxeum iBuJ

DE VER. FID. LIB. III. »41 Werofoîymitlt;inivm,in quo corpore prcpita erprx fentins raunrr, habitabat. Hlt;ec quidem ad crimina» qult;e iniituci quidcm eius requirebant diligemcr.Sed maximum zygrauißimumerat crimen, excellentùt fanélitatis nbsp;nbsp;doiirinee,quibuf er tllorum coargue

batuitam, er iniquam autorùatem cleuabat, Sed quum tant£ejjctuulgotxiftimationis, non tenure audebant in lüum manus inijeere Obferuata efi oc cafto,qua id poßit tute fiert. Vnui ex itlim difiipu-liitriginta argeiueif iHü prodidit.necifludtacuerüt oracula,£[aie undecimo : Et appenderunt mercedê meam triginta argenteis. er dixit Domima ad me: Proijee tüosad theldurarium ,admagnificentiant glorie qua preciatus ßmtabeis. Captus autem, de^ fertui eft 4 fuis cmnibui.de quo Zacharioi idem: O gladie fufeitare fuper paßorem, er fuper uirum [o^ cium meum, dicit Dominui . Percutiam paftoremt difiiergeiKur oues.Manifißum efi-, non de quoli bet paßore did, fed de Meßia pafiore maximo, er Dfo coniumdißnno.Ex IamctaticnßU': Hieremie, ft hoc uacat animaduertere, quod tanti eft mamen-ti,prima duo capita ad Ecclefiam uel animam perti nent,tertium ad labores er eerumnat Chrifti, cuitu exordium eft: Ego uir uidiafft:£iionem 01 uirga aft' fitdiottii dut. quam afflidioncm humatti generii uir ißeprinceps uirorum miferatin, caput fuumma leftijs er calanutatibm huiufnwdi fubiedt-.er ftpfo horn

hominibiis,quorum e^cc citput, qitafi uicurium trd didit.dc quo dicit,Me duxit,cr ire fide in tetiebriii, ernon inlucem.profido contri rrte cotiuerjiiseft, uerti t munum fuum totu d!e,con'umpft[ curnem me am O' pellcm nieam,confiegit ofta. mea: O’ qu£ ft-quuntur,in nullum ahum q m Cbriftum congrue it-tta . inter queßint, ¥ui fubfinnattoni tod populo meo,cantilena corum totadte,dabit percutienti femaxiSam ,faturabitur opprobrift. o in quarto capite defiribit excifioiiem tiierolblymitanamgt;qua lamëtatur accidijje propter peccata prophetarum eiufjO iniquitates facerdotum ciuf,qui eftuderunt in medift VLierofolymis fanguinem iuftorum: Moue runt ft, inquit, ut cceci in plated,polluerunt ft infin guine,ut non poftent qui tangere uoluiffendcontin gerc ueüiinentum eorum. tftuddepoftenoreexed dio inteUigendum eft.nam printilludregts Babylo' ni£,omnes ad unum fitentur contigifte propter ida lolatriam rtguMi luda. ifte uero eftuj'us cruor,quo fe iucLei poOuerunt, Chrifti eft, o apoftolorum ciuf propter Chrifturndtaque o claufula tantte calami' tatis hieceft : Spiritus oris noüri Chdftus dom'mns captus eft 'm fiuets eorum. de quo dixeramus, Sub umbratuauiuemusintergeittes.uidelicet lud£i ip ft cxciderunt ftbi maximam lUam patrum omnium ftem de falute Mefti£, qua una ita confidebant, ut iTwninKHtoilftus nihil uiderctur ejfi tarn graue o' atrox

itrox, quodßrmidarent. Chrifiior dominimulti funtjfed Chrijluf dom'niiK fpiritmorK noflriuni-cui efl Deuf,per guc unu uiuimus acflgt;irattitK. De Off4 igt;itelliginonpotell,quicdptuinonfi(it. Zede child dutem non w erdt, gnem HierenNds propheta tam fdnilid ç}quot; tdm libcr,ljgt;iritum oris noflri uocdf fet.DeniquedeiUo Chrifloprophetdloquitur,que tn flueis populi ludaici cdptum fùiflc, cdufjdfiicrit exciflonis totiusgentis.'Poflcdptiuitdtem e:}quot; carce rem fecut£ funt irriflones, conj}gt;utdtiones, dldpie,

con(Mneli£,dc uexdtiones dli£:de quibus eftE~ fdi£ io. Corpus meum dedi percutientibid^ genid meds ueUentibus, freiem nudm non dbfrondi contU' melijs erflusto. De quo tdndem h£c dicuntitr i 4a de prophetd ip/o,qui nihil tdle pdfllis lcgitur,cr- hd rum uiflonum tempore in mdgno erdt honore dpud regesïuddiSedpr£Ccdentid tefldtm deillo eflfle, qià dicit. Cur uenifCr non erdt quifljiannuocdutcr no erdt qui re/ponderet. ntinquid dd redimendum debi lior frUd eft munus medidut non eft in me potentiii aderuendumiAéius eft in crucar,.d ligno enimflepe extitit dpud patres fdlid/tmdgo ctr uaticinium ligni huius:ut i« area liioejn arcafa'deris, t« uirga Nio fls, in ligno iniedo in dqudm amara . Eleuatut cft,Gr qudfloftenflis uniuerfls gentibus,dd frlutem intuentium ez confidentium: quemddmedum Mo-fc) ferpentem in deftrto propofuitfublimem cttom l^icu^

/picuumuniuerfo l/racl,adre)nedium corum ^uief' fent rf ferpcntibus Ictdliter fduciati. Tunc humanitdf ChriÂi dbieäißimd uift, or hominibus inßm£ con ditionii inferior^ itdutabfterriti cr pudefrâißige rët propinqui ac neceffarij. Cicut in pfdlnw dicitur: tugdßi 4 me notas meos, pofuiRi me abominatio ' nem illis. Procul auertißi d me dmicum.c^ natos me cs in tenebris.o' ßrnüfißimus omnium uirorum a.' deo tempore iUogratium pulchritudinis amißt, ut eßet ißum cognofeere inulto dijßcillinium.quemdd' modum Eftias priedixerdf.Ecceintelliget/eruus me t(s,exdltitbitur, çr eleuabitur, fublimis eritual' de. Quemadmadum admirdti funt ßper te multi,fic corruptus eA pr£ uiro aße äus eius, nbsp;ßrmlt;t eius

prtefilijs hominum.Sic aßerget gentes muUtu,fu' pereum claudent reg« os fuum. quidij quihus nan efl ndrrdtum,uiderunt:cr qui non dudierunt, intel kxerunt.cr pdu’o poftti^on eft eißrmd, nequede cor:(y uidimus eum,c^non erdt d^eélus. deßeC' tus eft,^ abieilus inter uiros. IVD. Vdticinium hoc in ißdelemnoHriconßruntiKonin Meßidm. C H. Confingunt ueflri dfßeuerdnt quiequtd eft coHibitum.fed rdtionem er dudtri er Udlere aqui' US eft,qiidm dfteuerdtionem ueftrorum qudntumeü. quedcrem cr pertindcem,de eo quod cdpite Efdilt;e tertio er quinqudgefinwidm dnteddißutdui,fd' tif^ nwltis uerbii,quod erdt ßciHmn^m, deinonftrd

DÉ VER. FID. LIB. HL #4« hhnonpoßcilliid adgentem uesiram conuenire.m qucifludalterumquod cUTc-pda. obfcurimeß. guando enim admiratifu^t multi ifraclem , hoc eß populum ïuddicumfimomper tniaß zx exofi iflis cüilii nationibui, maximeq; omnium uicmiTi Ç^uidgrctuiM Regyptij oderumjqudm uos,quivm il lie pmgrintiremini In deferto non minuf ’Pahefli' n£ populii abomin^biles atq; detefiabile!,qMm ipf fi Deo.In Pallt;efthM exofî,ucxati, preßi À finitimis ciuitatibui deinceps magnamm nationum prtcda uilißim4ycontempticy irriß ab omnibiK. Reuolue maiorum tuomm ueterem memoriatn, nuUum un-quam inueniestempiK, 'mquoadmirationi ßtcritis non dico multis, ut eü 'm uatic'mio, fed tmi aut alte' ri honüni. Sed neque uos unquam admrationem mc ruiflis. nüquam enim coluit Dominum Deum fuum ad prlt;efcriptum legii l-’iofaic£.Pontißces ü“ pr'mci pes populi magna conuicia er fubfannationes iecc' runt'm lefum cruciaffixum, ßcut pr^uidit Ofeas: quot;Pgo redenti eos, er ipß locuti funt contra me men-dacia.fiiper tritiami er mu^um coUegerunt fe^re' beüaucrumt contra me:ego erudiui,roborauibrO' chiumeorum, er contra me cogitauerunt malum-^ Reuertenturnon adaltißimum ,ßierunt tanquam arcus dolofus. er Rfaio: ji. QKemrftlmodw« rugiet leo ercatulus leonisfuper priedam fuam, contra ^uem clamatwà congregatione paßorutn, à uoce ' Mni cortmi

eorttnt non ßrmidabittCr d nudtitudine corum tjott demittit animum'.fic deßcndet Dominus cxcrcituu t(d pKiClianuum concra menten: Sio»,zr contra col lern eius.c^r in pßimc ?4. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nie fub'

fdnndtionc,ßeitduerütfuper me détibusfuis.Dcma nibut autë Domini,^ de latere lancea confixo Zlt;lt; charids dixif.Effi'ndam [uper domum Dauid,amp;'fu perhabitatores tiierufaletn fbiritumgratiic er pre cationis, cjquot; a/jiicientadme quem confixerunt^zy plangent ßiper eum ueluti plandumfuper umgeni' tum.'Nec aliter hunc Dominum quem confixerunt rej^iciet ludaa gens, quam pei- ß)iritu/m gratia:, quem Dominus illn impartiet,cr ipfi precando au gebunt non répugnantes monitis coeleüibus,ßdßei les fe prabentes diuina uocationi obfequendo. alio qui caci [unt^nec umquam iÜum quem conßxerunt, intuebuntur.Et plangent, inquit, fuper eum ludai infua pertinacia nbsp;nbsp;cacitate. Chrifli mortem plan'

gunt propter pœnam confecutam. quiuero adfru' gern meliorem fe receperunt,plangunt nefirium ß' cinus maiorum fuorum.Et in hoc Zacharia: uatici' nio,ß attcntiiK libet animaduertere,geminam Chri flinaturam ,huwanam er diuinam deprehtndes, Qni enimloquitur,Dominui Deus eRiqui uero coit figitur,homo iefus. Moriente autem lüo, obditdlunt e^ coeium tenebris circiter meridiem : tanquam fi fol deßceret,quum effet tarnen Inna quinta detima,

DE VER. FID. LIB. in. ^4^ hoc eft pletm. Treinuit ingenti motu terra, de quo ioelia i.Sol O' lima obtenebrati ftmtyOquot; ftcUie ftilen dorem fuum retrtixerimt,o' Dominm de Sion rügtet,o' ah Hierofolyntis emittet uocem l'tMm,O' co tremifcent coeli O' terra. ii£c uero ftitura dicit pro pheta eo tempore, quo eft'umdet oommusftgt;iritum fuper omncm carnem,o'quo conuertet captiuita-tern luda o' ttierujdlem.O' ^mos 8,Et erit 'm die il, la,dixit dom'mui Dent, occu/mberefticiam folem in mendie, o' tenebrefterc fticiam terram 'm die lunü-tiii.Siquarisquo tempore id futurum fit, ex pro-pheta ipfo cognofceiqui ait euenturU hoc,quu uene-rit finis fuper populum tfraclis, nec adijciet Domi, nusut ultra per eum tranfeat: O'qutmt conuertet fi^os dies ueftros tn luilum, o' omnia cantica ue-ftra 'm planéiimi.quod captivm e^ fieri paucis die, bus poft Chrifti mortem, o'adhuc uidetis perfeue-rare.Pcrpendeetiam,aneódem poffttreftrri,quod esi Zach aria; quarto decimo'.Et erit dies unus, ipfe eH notas Domino,non dies mteger, neque nox inte gra,O' erit in tempore ueris erit lux. Crucifixiu eft Dominus extra portam, quemadmodum hoftia ilia quie ad purgationem o' fanilificationem populi immolabatur,extra ca^ra deducebatur à nwltitu-dine fiUorum ifraclis, ft cut fcriptum eih6. capite î^umerorum.Vaccaenimruffa'mconfpeitu omni-Hmmaâabatur, ex cuius fanguine cineribuso'a'

quaficliintemunditioncs.lege diligenter cdput,amp;‘ 'muenies dd hoc Christ fdcrificium ddmirdbiUter co uenire. Efl V dlterd figurd, feu prophetid ueriuf, de celeritdte fupplicij dommiiefu, qui cdptui de na éle e^ddpont flees dudlus, poflridiemdnerdptiit ad tribunal pricfldis’, fub meridië cruci eil afflxuf. lubebdntur fllij ifraèlis ftflwmiUivm cr falutdretn agnum egrefluri de Aegypto comederefldntes, CT celeriter:nec efl ouum (quod dicitur) tdouo flmile, quim dgnus iüe pafchdlis Serudtori noftro Iefu.erdt enim maflulusfine tndculd fanguine iUius bitM ^lt;e fires habitatorem dpld_^d tuebantur. nihilerdt exeo edendü crudü,necdqud coâum,fed igne dflü. tuiüa Dotmnici corporis pdrs non eil itigentibus da loris ficibtu dffd atque exafid-Vorduerimteumfllif Ifrdëlis ctvm Idilucis dgreßibus,hoc efl animo amd' rißimo,cr immoldtiK cH d cunHa nwltitudme fllio turn ifraètis.quod fi£lu/m efl Hierofolymis confilio cr uoluntdte pontiflcimi cr procerum, id fine dubio fiUum uidetur ab uniuerfo ïfraéle.conflxte funt clduis manus zx pedes illius,latus uero hafiaperfi-ratum.Os tarnen in eo confraäum non eft,nec uef-citur exdgno ifto immundiK,cr 'mcircumcifla: fed circumcifiisßd efl animo purgatus, erreceptus per fldem i/nfimdiamEiomini.Eoilremo eodem dietm-molatus efl,quodgnus ißefolituseratimmoldri, um brai;:^ imago iflius corporis. Et quemadmodumi dg

c nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tii

DE VER. FID. LIB, III. ,4^ iüiui ficrificiumgratu/m ßiit r)oiniito,çy pofl il-lud eduflui ejl popului in Aegypto : ita per chrifli ficrtficiwm réconciliât urn ell Deo humanum genm» Cr cx diabolic.^ captiuitate affertimi in Ubertatem. Tanta huim (andificationii çy pacificationis ßgu ra,feu uaticinia potius ßierunt facrificium Noë, propter quod negauit Dominus perditurum fe rur^ fus ea qua uiuerent in orbe : facrificium Abraha, propter quod conftitutus eft pater geittium innume rabiliumicr alia facrificia qua in lege continentur pcrmiilta,ad purgationem peccatorum,cr repoftti onem ingratiamcum Deo.Depofitus de cruce,fttui eil (« fepulchrotdequo cÄ in pfalmo Sy.Obruta eft malis anima mea^zx uita mea adfepulchrum peruc' nit : Anntaneratusfum ijs qui defeen^tnt 'm lacum, fki ßcut uir cui nuBa eft firtitudo,'mter mertuos li' ber,quales funt dormientes 'm fepulchris, er quorii amplius no eft memoria, qui à matut tua abfeißi fut-Tofuifii me 'm lacu 'mftriore, 'm tenebris profitndis. Et dum corpus exan'mte iacet 'm monumento, ani' ma defeédit 'm eum locum ubi patres afferuabäturt liberandiper facrificium mortis ipfius. Zachariat locutus de Christi mäfuetud'me,de pace illius addit: 'Etiam tuferuata es Hicrufalem,'m fanguine enimfix deris tui emifi u'uidos tuos de lacu,m quo non erat aqua. Confîderafingula.Quiàchriîio redempti liberatifunt ante iSum mortui, nonnulli quident

ex ndtionibui fùerum^Çcd plmquc tatwn omtws ex ifrael.ideo dicitjVmiios tuos filta Sion, per pin gumëfœderii Chrislipint liberati, no ui cr armis, ut UO5 fpentis.'E.t profiinditM jbuea pue ergaftuli, in quo pMres detinebdntur,pgnificatur,quum fub dit. In quonon erat aquaiut altert ut generii figniß cet elfe,quÀm noüra htec fubterranea,quie horribi' liorafunt,quum tenebrit accedit etiam aqua.Man^ fît corput Oomini in fepulchro earn parte fexti diet, qua iam incipiebat cjjefabbatum,uacationc ab ope ribits 'm populo ueftro, hinc fabbatum totum inte/ grum.quo finito,multum mane reßtrrexif.ut muni' ß^umßceretjfe ludaicumfabbatum fecum confe/ peliuiljèjcrrediifî'eaduitâ in nouitate pietatis, çyquot; reconciliationis ewn Deo, ueterefynagoga reliéia in fepulchro, er noua Bcclefîa excitata consiituta. Jdcirco Dominus ante mortem fuam non abrogauit legem Mofaicam,quum ob aliat cauffas quas altbi at tigi, tum quöd nondü fabbatu detulerat fccü in mor tem er fepulcurä, Quodautem no effet in monumé to diu manfurus, Dauid cec'merat 'm pfalmo qu'mto decimo:Caro,'mquit,meafidëtercoquiefeet ,quoni am non relinques animämeäapud inßros, nee per-mittes ut fanëlitt tuut uideat corruptionë. ç^uod ad Dauidé ipßim reßrri no pote ft, qui eft 'm fepulchro fuo corruptui.Albefcenteautë die prima fabbati, re duxitfemetipfe 'm luce er uita. j«# ßtit lux noftra.

DE VER. FID. LIB. III. jji Cr refurreilio 4 mcrte fempitçrna. EI fx perfona ec clifi£ Chriftiante dicitur O/cæ 6. VenitCtCT reucrtit nur ad Dominum,quia ipjc rapuit zxfanabit nos, fercußit CT' aUigabittws. Viuificabitiws poft duos dies,die tn-tia juj'citabitnos,cj'uiuemusmconjße~ ilu eius. eßieiemur fapienses, ut fequaiTUtr CX cog-nofcatnus Doininü. Copatiturc/ condolet Ecdefta Chrifto,poftmodu inteuigit çx prédicat falutë,qu£ ex plagis nbsp;nbsp;nbsp;morte ilUw orta e^,fimul cruditionc

fcicntia uer£ pietatis qua; eft Dominü cognofte re nbsp;nbsp;fequi.Hi^oria Ion£ inter prophéties compte^

tatis.uelim ex uobis diftere,ecquod fit ilîic uaticini. urn aliud, quam fimulacbrü refurreüionis üAeftiæi namexpofuifte tÜumliiniuitts Domini mandata, prophétie non eft,fed reigeil£ narratio: nee ilia Ni niuitis acciderüt qu£ ipfe denuciabat,neque iam ad uos pertinebant,neque ad Keftiam, nec ad tempos ra pàH fùtura : ut cauffa nuüafit prorfus, cur i» prophetis habeatur, ni fi quôd à pifee efte iÜim ab' forptum, in cuius uentre diebus tribus,cT tribinno ilibus manferit, poilca eiedus e^à pifee inarc' nam,e:^ cœlo huicacluci rcdditui.Expreßima eft adumbratio Chrifti,poftti m monumento ,zy' redu (liin uitam. eaqs eAprophétie, qu£ tonem efficit prophetem.îieque enim ueticinie prediâtones propheterum fimplices femper atque umufmodi fùe runt. picrunque enim illi uerbis quidem pr£gt;utn‘‘

ÏOAN. LOD. VIVIS ciabditt euettturii,[ed interdum tüiïs iwtis rerumif firum,partim in alijs.ut Hicrcmiof iubctnr abfcof-derc lapides grandes in Into, capitc tertio ey qua-dragefimo.partim infemetipßs, ueluti quum Elt;c/ chiel radit capillum ad barbam, quum Gfeas iucit tnacham.Et ß quis prophetarum uerba acute per' pendatdntcBiget nimirum in folo figno aut imagjine ßtam cjße prophetiam.nam quod additur, explica' tio eß potius uaticmij,quàm uaticinium. uidelicct prophetia uißo cß,quie in rebus potius uerfari folet quàm in uerbis. Scd qui uißoncsfuas explicant, foils fiontuinquam utunturuerbts,quibiis interpretantur quorfum rerum illarum /ßeäaculum pcrtinebat. Te ergo,quod res ipfa nos manißilö docet,pro phetias nbsp;nbsp;uerbis exponi, cr figuris,umbris ,jwtis

rerum fi/turarum.lie tu ßs admiratus, quum hiflori ^m zr rem apud patres geflä audts, qua; pro uatici nio à no^ris hominibus adducitur.pleraque enim ib lorum ad Mefiam alludcbaitt,cr umbra acßmtda chra erant Nießia;,qM fuit uelut corpus iUorum om tiium. qua enim in rem par erat reßrri aéla ilia pa trum.quàmadfun!mä,pr£ilätißimam: nempe non Jfraclis modo,fed hominü uniuerforü falutë fcmpi' ternäl IV D. No ufqueadeo uidetur imago ilia de Iona CÜcorporefuo cogrucre.ïonas enim tribus die buszr tribui noëltbus maßt in uètre ccti: no itè lc^ fas ueßer in fuo nt(itiiimcto,fed tainii ueßpci-e para' fceuei

IVD. Quiditfiiex noftris perhihefitiCorpUflefu pimptum ab apoftolis è fèpulchro nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f« ber-

ba proximi praii occultatum, repertiwt paulo pôH àb cxploratoribu^, quos pontifices mij'emnt. C H. Ko cohérent artes tnedacij male confiili.fepulchrû enim eratobfignatum,z^ niilitaris eufiodia â praß de mijjapro fepulchro excubabat.ïam uero curpSf tifices cadauer non fuj})endebant in ßrofabolita peinent ßat 'm omnia. Sedßbulam banc quo modo e^ a receniibus rabinis ueßris inuenta, nec uBus eam ueterum feriptorum tradiditi Quod ßprifei autbo res,c^iiUus memoria aquales nihil de hoc manda^ runt liter is, quomodo poft nulle zjquot; trecëtos annos efl primum nataimanififlo apparet,totam effè cota mentitiam, nbsp;nbsp;ah odij acerhitate conßüam. ‘Velim

porrà mihi dicas,dn cenßs ucl Chrifli apoflolos,uel uüos omnino-hontines eo dementia aeßroris poße delabi,ut àpatrijs tnoribus,i diuinis ritibus ac legi' bus recedantiLabores,dfßiiliüncs,aruimnas, cruci atus, mortem acerbißimäatque iniinicißimam mag no atq; inuiëlo animo petßraiu,pro fide refurreât cnis ac uita illius,cuius ipfi haberët cadaucriQua' dragefimo posi fiiam refiirreâtionem die rcuerfius efi incoelum adpatrem fuum, ad cuius dextram fiedet w omnef aterni^tehundead difiipulos fiuct z^!' mi-t Mm $ fequett

»4 I O AN. L O D. VIVIS fequenfei» dcinccps Ecclcßam mißt ßpiritum ßtii-éluw iMiigißfum gubcrn4torem.de qud aßenßo ne Pfdlmißd dicic 'm pfalmo 6-7 .fißendi^ii 'm fubli-mid,triumphdfli de cdptiuiute noflm dccepiRi do na pro hom'mibui. Dc feßione auté idem Pßtlmifld: Dixit dom'iniii domino meo ,fcdeà dexti'K meis. Dexterd düt pdtriißunt præcipu^d illiutbond,bedti tudo.clemitid,bonitAf,nwnificentidy'm quibui Chri ftui fedet dißienldtor ZT diHnbutor^cr regnü iüiuf er liherdlitdi tdtorum bonorüßuper fdniids er bed tds meiues ,dngelicds er humdndi. de quo 'm pfdlmo qu'mtodecimo ; Dom'mui pdrf hcereditdtis meæ er cdUcii mci, tu es qui hareditdtem meütueris mihi: hicreditdtem ndäus ßm in prtecldrißimis, er hlt;ere ditdsmedpulcherrimd eß mihi. Spiritus quidem[an ilus perpetuo dpud Eccleßd mdnet muißbilis, fed ddctpoßolos decimo diepofl dfcenßoncm Domini nüffus eß coßpicuus 'm Unguis igneis.Vlicßgt;iritus er dpo{iolis,er de'mccps uniuerße 'E.ccleß£ reducit in mcmoridm,qult;£ Chriflusipfe docuit.idem expidndt dtque interpretdtur ex illis qu£ uidentur 'mteUeéiu difßciliord,er controuerßdm pojunt dliqudm pd' rere. De ffiritu hoc pr^uidit loel prophetd, inqui' ensi'Et entpoßhoeßdcß pofiqudm dcccperitifrd ël doâorem iuflitiie, ut qu£ lUe docuerit er recor' dentur homines,er intelhgdnt : Ejfunddm /firitimt metvm fuper omnem cdrncm, er prophetdbunt filif ueßri

DE VER. FID. LIB. III. fff ueftrijCr filia ue^ræ : feues ueftri fcmnia foninia-bimt,iuuene5 uefiri utfiones uidebunt. Itafeilicctß Hum e/î,fuper omnë ciirnem cffufus eüJfmtus Do mini,no fîngulatim/edgetieraùmtfuper lud^os gë tiles, fenesjiuuenes, uiros, fcctnsMs, jeruos, libcros, rudes,eruditos.ncqueeuim ucs putatts ß(turufiK,ut quotquot 'm PdUfimaßeriitt i-raeLit^,^'.efu' tent poribus hdbeant ffiritum Dei cr donum uütieUMtt di’.fed erit, quèadmodum Efaias induit, qui relidlta fùerit nationi, nbsp;nbsp;nbsp;refiduui 'm lîierufalem, fandtus

uocabitur.omnis utiqucquifcriptus edlin uitam 'm Hierufalcin. llt;!am quodidemprophet4dici[,E.rtmt omnes dodli d Deo .•cfc lüa dodiriva manififlö mteOi gitur,quam confequiab humdnis magiflris nunquX udluiffemus, Deus ipfe per fenobis lüatn trddidit. ltdqueiion doeebit ultcrius uiuifquifque frdtremfu um dicendo,Cogwfce dom'mum. Omnes enim cog-nofeeni me d minmo eorum ufquedd mdximum, dit Dominus. Oüm homo hominißcicbdt fe duthorem, ducem, mdgidlrtem pictdtis,ut inter philofophos mt tionum : nunc uero çy'fi homo hominem docet cul-tum diuinitdtis, non fudm, fed diu'mdm effe dodlri' ndmprofitetur.crnemo edi bdptizatusm nomine Chrißi, qui quidem per ætdtcm er mgenif cdptivm poßit confequi, qui ignoret cdput me^ tdm uniucrfephilofophite, nempequisßt hominis ßnif, lt;iult;e fit iterabcittitttdo^uitm expetit f quomo da

ift IOAN. LOD. VIVIS da coitfequetur,cr i^uorfum pietM omnis pertineat, quad 'm gentibui nullui penè fcicbat, 'm ueSiro aU' tem populo piucißimi.qute maior aut praüibüior inflitutio,quàm h£cfaut ctiä efficacior^neque enim doüurui cratfuos Dotninuf, qu£ effent elementoru quilitates cfcommisiioneStHon tropot çrfigurât rhetoricdt, no denique uel diffipl'mam ad agtnduM aliquant,uel artë qu£ exerceatur manibufffed quod efifimtijuini o' caput uit£ ttniuerfie^o' fitte c^uo fol ui effe tton poffùmus,quod nec ignorarunt gentiimt fapientes, quorum eruditionis [umma ad fines bono rum O' nta’orum refirebatur.

Chrifti, adiunximus fingulis partibus uatici' rüa pro fitcultate O' copia non rei ipfius,qu£eft ant plißima O' uberr'tmaffed 'mgenij noftri atque erudi tiois ’m fitcris Uteris • Sequitur de'mdc lE.cclefi£decur fus 'm peregrinatioe hac, qua ad Dominü tendit. De dißeipulis 0001011,0“ Uorü ßeilatoribus,£ßaiasuer^ iis chrifti prædixit : Ecce ego O' pueri quos dedit tnihi OonünusjUt fint figna o' portenta in ißraeUi Domino exercituu.qui habitat in mote Sion. Quod porff/«u«i maius,autfignum euidentius,qu'ont apo fiolijO' eorum operafpaueißimi numeroimbelles, knbectüi,atque imperiti, er alia qu£ de lüorum in' firmitqteexuggerewi poffiint ; ecUderw.t miracuU ftuperf

DE VER. FID. LIB. III. «y flupendä, çy conuerterunt ad frac fuam pictatem era atque tngenia hominnm. hifufitfilij qui E-cclc' fia; dati fttut pro antiquif patribus, freut Pfrlnüftit inquit: Pro patribui tuis erunt tibifiUj ,conftitues eos prmcipcs in uniutrfa terra. Pcclefra autem ta-tnetfi patres primosq^extrudores habuit ex ludaifr tno,ipfa tarnen potißimum ex geitttbus congregate fftgt;^xgrege lÜo frerüi prorfus ac inutili,de quo Efa/-ias s4..Lauda flerüis qua: es ut mulier quando pepe rit, decanta laudem , exulta qult;e es ut nudier qult;e non parturiuit,quiaplures funtfilij defrlata,quant filij maritatie,dixit Domtnus. Düata locum taber^ naculi tufrer cortmas tabernaculortvm tuorvm ex* tendent,neprohibeäs,elongafi{niculos tuos, er eia uos tuos cöfrlida. ad meridiem enim zy aquilonent dilatabis te,e^ fernen tuumgentes horeditate acci^ pientfOr ciuitates defrlatas inhabitare freient. hac Efaias. \dë uero cap.frxagefimo : Jro eo quod fiafli derelida Gf exofa,ty non erat qui tranfiret, pona temgloriam perpetuam,gaudium generatiöis er generationis.Paruafrmilia erit in die lUatG^ parue finülia ent ingentem frrtem.Ego Donmus ,m tent pore fuo accelerareßciam lUud. Synagog£ ueftrttt fterilis huius qu£ Ecclefiam Chrifti fuo foetu au-xitfiguram habetis non obfeuram in duabits uxori* bus Eielcan£-,Pbenenna GT Anna.Pbenennte,quse de foecundiMc infolewer gtoriabatur, 0-flerilitatem

Ann£ opprobrabat, liberiextmüi funt igiiobiles, cUlifiK csl eins Uterus: Ann£ autëftcrili natißtni filij,cruixcrutu:,qi(orumprimogeiiitwsfiiUprophe ta çy iudex m ifrael.Islud uero de duabus mulicri-bus quorfumpertineat,incautico Ann£,qu£efiué tur£ £tatis uatictiiiü,non perplexe declaratur: No litc,inciuit,lo‘li(ii^^agnifica,zy ucteres fermones dif cedant ex ore ueftro^quia Deus fcientiarum eil Do miniK,çy ipfi cognit£}unt cogitationes. arcus forti tim confrailus eft,debiles autem accinüi funt robo-^ re qui faturi folebant efpiypro panedeinceps locaue runt fitas oper as:fàmelici autem faiuratißmt,quoad fierilis peperit plurimos, er fœcundafiliorum red' dita eß effoeta: Sußeitat c puluere pauperem, er de luto extoüu nwndicum. De /?zî autem ueflris er Ec defi£ noßr£ temporibus, uaticinium efi hoc apud Lßaiam.t^am poßeaquamrutnam calamitatemß populi ifraeliticideßcripfißet ingentc,addit,Et ap' prehendentfeptem tnulieres uirum unum in iÜa die dicentes^Panemnoslrum comedentus, erindumett tis noflris amiciemur, tantum inuocetur nomen tU' um ßupernos,aufir opprobrium noßrum.quo dido dedeeus er opprobrium grande fignificatur ueßr£ gentis. At uero inter hanc ueüräcalanütatem quid futurum prairtunciati Erit, inquit,germen Domini indecore ergloria,er fruélusterr£ fublimis ingli ria,n afßrtori ifraelis.Duplicem hicuides ifraelem:

iluiMfeptem mulicres apprehêdant uirum unum: alterum^irita!cm,qui liberatur Ç!“ feruaturàger-mine Domini. In quo annotais obiter,Meßtam ap~ pellari germtnDomini, o'fruilimi terrlt;e,iuxtau' tranque generationem. Targum Chaldaieum pro germine Domini,uertit Meßtä. De uobiiautem idem propheta capite nono,'Excidit Dominuf ab ïfraël clt;l put cr caudam,rdmum çr iücum die una.ßenex eis' honorabilis uultu ipfe efl caput,esquot; propheta qui do cet mendacium ipße efi catida, es' erunt qui bcatum dicunt hüc pcpuium,ipß errorem indncent, esquot; per dent eum quem bcatum dicent.Vos autem catei eflii non folié fuperftUioe, fed odto eSquot; cabie contra not. inde execrationes ilbeeS’dir £ ueftra: in nos acerbif fim(e,qutefuntàbonis csquot;pißuirismulto alienißi-m£,Qr ab ingenio Dei, quem uos exiftimatis folos uos colcre.qui per Hieremiam iußit olim patres ue-flros,migrantes 'Babylonem,ut pro pace lÜius gen-tis rogarent.Quätonos aliterIquiprofalutc er rc-demptione ueftra precamur Deum ncürurn, quum Uos habitetis in regnis noilristnec ignoremus, quid de nobis er fentiatis, er loquamini, quid feriptis mandetii, quid Itberos ueiiros doccatis de Chriüo er uniuerfo nomine Clm^iano. Infuperftitioneau tem,effet'nevnucnire fiiriofos, meiuecaptos, uin-flos, qui in tdolentia iüroris talia excogitarent i O

Chriùe kfu, hubemui tibigrdtidtn, qui nos ab hac tanta ctecitate ac infania liberafti. M non ifta fatis arguunt,non religiös mod(gt;,fed repulfos uos effc pc/ nitui à üeojbonünes qui h£c de Deo loqutMJtur cX ajjèuerant ? Vos'ne talibui à pueritia opinionibin imbuti GT immerßft/ießiam agnoßeretis^ß rediret? Etiam fi alius ueniat,qualein uos Mefiiam expeâa' tisioracula ueHra futtt, àgenttbus rcceptum iri, 4 plerifqueueHrùm non cogn!tum,reie(ium, abonü' natu/m. Et ad iÜum conuerfio gentium, prædixit la' cob:quodiant fiâum eß wi CbriRo Marite ßtio. rfd iHum enim conucrfa efi multitudo gentium GV ineo figt;erauit, quantam uos ad Mefiiam ueiirum non pu tatis conuenturam. Ad Kabumetem uero non fifia eH conuerßo,fed cxca attradiOiGT uiolenta: qualii aduedrumMcßiamficret,fitalis uenirctaliquis, qualem uos dep'mgitis gt f^eratis. Hodie quoque omnes qui aliquidde leßt audiuerunt, prêter uost beneiüi cupiuntjGJquot; iUu/nt uenerancur:Agareni,b(e' retici,idololatr£,exleges. Ncc «üi« poterit uenire, in quem tam conueniant propbetarum uatic'mia, quant nosler. QuodfiediüeàuobisignoratusZX repulfus, eundem m modum re/pueretis, quemcutt' que Deits mitteret.qua dere Amos dicit:V£ deßde' rantibus diein Domini.ut quid boc uobis, dies DO' minii h£c tenebra:, gt non lux. Et addit caufiantt Q^ia replebit eos pauore cr confiifione, zy crit eis

petrafcandali: quomodofißigut uir dßcie leon^, çy occurrat d urfiistg::r ingredidtur domum,^^' inlt; nitdtur manu jud pdrict^z}“ mordcdt cum coluber, Hanne teitebri£ dl diet Domini,?^ non lux^ cd' ' liginofd, no eHf^ledor eU quod dd cdligUKm zj“ tenebrdi mcntK pertinet, de ijs qui non dgnofeunt diem uißtdtionii z^ benefieij Domtni, quumfilium fuum mißt dd fdlutem cun riorum num ijs qui recc' I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perunt Dei ltberdlitdtem,dies Hie fßlcndor efl^dc ls6

titid. Die qu£fo, quid dijplicct uobis in Mcßid no-flro,quo minus zr uos cum dmplcddmni, zsquot; uene reminiiïmà quid in iUo eli,quod non fit dignißimü iSo nomine Z/ mdteüdte z^ promißione DeilPri' ntum ndtus e^ ex uobis,inter uos dîtus dtque educd tus.fdnilitds uitie, etidm inuidU omnem cdlumni£ occdfionem cdptatiinculpdbilis: dignitds o' dutho ritds in fermone dc prieccptis:poteüds multo mdior qudm uos etidmfingendo Kefiiteueftro tribuitis.O' flendit enimfc dominum eloncntorumz/ ndtur^, tnirdculis tot,tdm udrijSitdm fl upedis. Legis ueftrte non dbrogdtio,ßed lUuüratio.ut ex tenebrofd fieret lucidd, ex uili pneflans, ex dflera leuißima, Doäri na omnis Deo congruens, precium religionis homi' ni optdbilißimum. Gentes zr nationes oinnes adib lu/m conuerflte, ueHra lex chard iUis o' flacrofanild propter Chriflum no{lrum:quid tandem annotatis n co Mefiitf indi^numinihil çerte, nifii quod non efl

f milts ueilri,duarus,ambitiofus,uoluptlt;iriuSi quoi twnj}gt;lêdebdt byjjb,fmco,duro, argento,gmniis, quod non comitabantur eum fateÜitcs zjquot; minißri purpurati, quèd non promittebdt delicids, o' oble iiamentdcorporis- At quanto amplitu efi quod iOe prottù/itf Sedneßieretis uenturum 4 Df o aliquem, quale uos fingitis. I^am Deusßiritus eft meruStO“ fpiritalibus deleâatur bonis. corporalia'tfta, qu^e brutis magis congruunt, quim homini,negligit, auerfatur. Excmplo fint uobis prophets ueflrit qui mißt uobis à Dfo «» exceUentia mentis, cr /?«-tnilitatc cdrnis,ea ipfa de cdu/Ja offènderüt animos maiorum uefirorum tCrabeis male accepti mul' tdti^ funt, quorum fidum an non uos reprehendi^ tis,atque dbomindminiiuidelicet non ignordtis,miS ti à Deo fcoff««fî fiftus O' inftrudionis uit£ huita ac corporis contemptores, fimiles iUius à quo funt t)üßi. Sed t» potentia etiam corporcis ocults configt;i cua ueniet in fine feculorum, iudiedtum untuerfos homines.Solomo in Ecclefidfia,quum fiepe fiuefud, fine alienaperfiona queftus effet, omnia in uita hac effie permtfia o' confit fa, nee quicquam inter bonû cr malum,in ter fapientem o' infipientem, pium at que impium intereffie,omnia ommbus fimiltter eue' ttire,latisfitcit huicquerelie,quod nunc teporafunt uariarum rerum uaria, fitturu/m aliquando tempM ttnumrerumomnium, quo cenfebunturiDeo hu'

DE ver. FiD. LIB. HI. fgf frtcinit opera ailioes.ç;' libri claufula efi,Occul‘ ta quidcm nobii eljè hic omnia, Dominum uerà ad' duâurum omiw humanîi opus ad censura fuam, çy qH£ nos latëtrete{îurum,fiue bona feu mala. £fai-as autem capite tertio, duo ponit Dei indicia : Stat ad iudicandum Dominus, zy fiat ad iudicandum po pulos, hoc efi iudici um quotidianumuniufcuiufq; 4 morte fua,quod diuinitatis eflùdeo dicit, Stat, Se' quitur autem quod erithumanitatis Chrifii, Domi nus ad iudicitim uenietcumfembus populi fui, zy principibusfuis. Ajfefiores enim dantur Chrifio pro phctiC cyfanéli, ad pudeßciendam zy frangendum contumaciam malorum.diuinitati autem ajfèfjbres dare,fis non efi. Ht quia prias indicium quotidie ex ercetur,idcirco propheta dicit,Stat:poüerius,quia femel aliquando cotinget, dicit Veniet. Terribtlem diem iUum fiturû, propheta idem fignificat, dices: Vlulatejquia propè efi dies Domini,ueluti prlt;eda db omnipotëti ueniet,ecce dies Domini uenit crudelis, zy indignatio zy ira fi{roris,ut ponat terram in fo' litudinem,zy peccatores einsdijperdat exea-Quo niam fieUie ccelorum zy orion eorum non lucere fi dent lumen eorum. Obfcurabitur folquando egrc' dictur,zy Inna non/flendere fielet lumen fuum. amp;nbsp;uifitabofuper orbem malü,cy fuper imptos iniqui' tatem eorum,zy ceffareficiam fuperbiam fupa-bo ' fum,zyfnpcrbiamfirtiumhumiltarefic!am.Precio

fiorem ßciam hominem mägis qu^ obfiz^n. fy hominem magis qult;im aurum OphirJdcirco coelum «wuere ßcum, or comremißet terra de loco fuo propter tram Domini exerettuü, er propter diem irlt;e ßiorU eiui. Hf c tüe.Videi quàm mutte prophe tiai ueflras ad Xießiam quem uos fing'tis uenire in-uitaejadwftrum uero quadrare. Qupdft quii non üdduatitr, ut Icßm ejfcrcdat Chrißü promt/fuM inlegr^ntß ei uidcat fcriptut at otnnes aperte çy cx^ aâè ta idam conitciiireàn tanta obßuricate ty per plcxitate tHa, um Itterarutn, nihtl prorfum ex lege ludaica eredat ttecejfe cft,nec Dc{t;r. effequi illaor4 cu'.a dtâarit^nec ei!en:ife,au: eucnturimt quicqtiam ex his quat prophète pra nunciartnt. Ç.^terü fx mfifiii jùmai de objcurioribin conieduram, ratio' nu luceac iudicij adhibita Jtc. umadmorubo teetut quod 'm pr'mcipio pofui, ne fgram aliquod aut alte rimii aut etiam tria ucl quatuor ex jacrîslitcrii t» ca^çüie non italmit à nobis traäata,ut tu cuperer, iiec tibi ja[iißciunt,ne protiniK d^utaaotum om-item reijeias, in qua non tarnfingullt;eßeiland^ çy perpendendefimt partes,qu im fumma tpfa reitoti US. quänclim ex hac f )la audit: one cenfeas, ad cam uel abijeiendam uel approbandä: ßd quod 'm re tatt

I V I s P» E FBRITäTBFIDBI Ch ri Pua nv Liber i i i 1.contra ferfîam Mahumctis.

u^pcrpëdëtitniflrabitiui,qt!od^i fît magis minndiim, flu nuflrM dum ueriut. ^4ßintilliipetfiMfl,ciueuelfl!dcon' fùtentur relatione i{)fl enintjemetipfam cotuwidit, CT confl'mgit ‘.nec^ nos adeo cum ea pugnamus, ut ipfli fleum. Vtinam tam fldle uelint auflultarCt quàm flcile coirguerentur.

QVam tibi uifxflnt h£ deaivbuLttitir.cul£ itt cud£ iquimgratim buiuifluuioUmurmv.e inter jerupuiosplacidedccurrêtisi AL. lam olim nuUo afleéi.i flm o'^uè rccreatus. o adittirabilc cce liflciemtZX admirabilcmpiiluramflli. CALt^em peadmirabiïisopificisop::s. AL. Iidt.?,;.'. CH. Q»:lt;.‘:ro arbiträre tu iÜumpræflabiliorem koeflo opificioi A L. Q^atttü^flimarc nemo pytefl. C H.. Qjfldtuta:'Mmî‘Jcautborcm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,e.-um omni'

iuncmfesf AL. Egoucro,niftmeiuti(ciiiamp;üit,in4 ii« cjJe,am(gt;liiis,meUiM deu e/fe reor, quÀnt guod ca prebédcre uttleat humdM mettf. C H. Si ita c/t,opor tet illü infinitücUe,cr eßetiit er potmtia A L .IM plane. C H. Etoptlmü z^fapictißmli er beatiffi' fnü,crhiec omniafupra quam ccgitaripofiit. A L. Eft iflf proftâô ifthæc omnia.qutd an tu twn idc de iüo tudicoii C H. Ego uero nihil me tenere uerim aut certiuf cêfeo.fententià tarnen tuaaudire uolui, quä ficito ut in fequëti coüocutiôe meminerit ac teneat, nec ab ea uUo pror/um modo diftedoi. A L. mhil e' rit periculi. Süt enim ifla animo meo iä Me à pue' ritia impreffà er infixa qu£ à magiflro quodämeo accepi, homiœ mult£ ac uariie peritite,quiq; no no firis modotUerü etiäueSirii, er Maids erat imbu' tus.CH. Quodeftfanèinteruosperrarum. Sedtu probe ßas,er n3 leuitergaudeo te aliquidßris ui' diffe.Dehomineueroipfoquidßntisf AL. Ide tUe meus inßitutor reßrebat, Abdalla quenda è noflris fapienté interrogatü, quid maxime uidißjct mirabi lei refßodißße, maximü in orbe miraculü uifum ftbi cjje bomine.ln eo eße pr^cipuä partem mctem,fiue rationëttû ajfe{lui,hinc corpus.hoc eße animte uel inßrivmentum,uel habitaculum, uel ut fapientibut quibufdam ex aniiquis fit uifuniycarcerem. Affedus feu perturbatioes attimi comunes nobis eße cu bellti ù tquit nifi regatur à rationc,nihil inter honùnë CT

leJluâ interc/Jè, degenerare hominë 'm mille/^eciet fêrarü. CH. Oportet magiflrüiütituüegregiefiiif fe 'm cognittoe nAtur£ rerS philofopbatü. Qÿid por ràdicebatelfemmentel AL. Voltîtatédominàont iüi,€x cuiia iHibiK ud boni dicatnu,r,uel mdlit'mtel IigentM,qud quid 'm re quaq; uel uerü fit,uel ßlfum, bonû dut mdlü prouidedmut.hmc memorid tdnqui thefdurii omiiiü, qult;e res dntè dilds re]^icidt. C H. Pergc porrô. nï mirifice me l'ému ifte tum deleâdt. Qu:d de morteipfiushom'mis fentiebdtiutrûu'tm il Idmcrßcu'tdte ddcà excelfdm cr pUnè diu'md,'ta terire ttnd cü corpore dffirmdbdt,dn uiuere corpore relidtol A L. Time demü uiuere,e^ e/fe immortdlé. CH. Qudob caufdmyOTquefinemexiflimdbdtho minem elfe d Deo conditimi A L. Vtfcfne iÜi ejfet per obedieutidm diu'm£ legis. CH.Vtbene itli elfet hic,dn in fiiturd immortdlitdte? A L. I»

'm ifld pernusld o' conßifd’elfe omnidtOquot; bonis oquot; tnalisturnbondtummdldeueniunt. CH. Probedi cis.ndm o' hominis immortdlis bonum conuenit ef-fe hnmortdledd dutem elfe nifi 'm immortdlitdte n5 poteft. Sed dd immortdlem banc bedtitdtem qud tdit dem uid licebit perueuircl A L. Cultu Dci,o' obfer UdtionelegisiUius. CH. P.cqu£tdndentef lexiUi^ usindm nos ChriHidndm eße dicimusdud£i l^ofdi' fdm,uostAdhumeticdm. ç^^iddiccbat pr£ceptor UuufAL, tikueroMdhumcticdmprobdbdtiO'ue

tdbitt nos ex iußis Mahumetis ipfius quicqudm Jeil^ Id dilliutdre,dut tn^uirereßed tenere firmiter trddi' tiones pdirum^nec db iUis uel Idtum wtguem e[fe de fieilendH. Pdter meus fuit Kiahimeticus, ego ilium fequdr. CH. St exifiimaremtchominem effieinge nio uel tdrdo, ucl idcenti, qudles funt pleriq; omnes uefirtc feót(e,uerbum untm diäts non dddcrem, «e tempits cr operdm inaniter confumerem.Sed quum tecracutum effie hominem dnimdduerto, ar non omnino eorum qu£ funt in uitd ar naturd rudern dt que imperitum, no grduaborpdulo dtffufius tdntis (te rebus tecum coUoqui.

ASfidedmus qu£fo inhdcherbuld,fub hde diffujd drborc. A L. Id quidem pro drbitrd tu tuo Sedmein di/}gt;utdtionem de lege nofird ne uo ces,quoduehementer legisldtor nofter uetuit fieri. C H.N0/0 difiiutdre ego nunc tecum defend ueftrd, qudndoquidem M dis)tdm dccurdtè,tdm mindcitcr efl uobis 4 ueflro legisldtorc prohibitum, tantii dbs te peto,ut commumter qu£rdmus rdtionem^cur il' le uobis diffutdtioni omni tdm diligenter interdixe rit.iid no efl credibile,ßne cdufd c« idficifje. A L. lHc/;lt;amp;i?,KO»/t«ec4«p. CH. QHdt4«tie»«f//c’t/ Id exifiimdricoueniti A L.Qu,id funt in populo per multi,(te pleriqs potius imperiti ,tardi, cxcordes, dquie

lt;i quibuiß ratio expofceretur rerû adco fubUmiüi perturbarentur, zS“ wijceretur cis fcrupulns, ßce-rëtq; pietatis fi(£ Uüurä. An no nos ctiäuetatis de fideucfira dij^utarii CH. ’i^oncHproßitöquoi ncgem pcricuiofum eße,rüdes atque ignaros bomb nes de tnyilcrijs rcligionis dißerere. fed id crudité er prudentiores c^r cordatiores m populo fine pc-riculo tum poßunt ßcere, tum etiam debent. A L. Quis eße tarn doäus er tarn cordatus potcü, qui conßttaDeierarcands iUiusadionesnoriti CH. D/c mihi,in pingendo,in fuendo,m extruendo,nótt «e Ingenium hominis quædam aßiquitur,alict reflät adquienonpertingiti AL. Etzlt;ti«. CH. indema er ßmilia,in ciuitute gubemanda alij plus, alij mi' nus ufu er experimentis ßbi compararüt, nr mo per uenitad fummum. A L. Itaefi. CH. QuidnatU' rie Opera nonne facra funt er reconditai curfus cœ, lorum er fiderum, mutationes elcmentortvin uittCt uires plantarum er animantium, aliaq; innumera^ cxercet fe 'm ijs ingenium hu/manum. progreditur quantum poteß,qu£ abßrufiora funt dimittit, etm dem 'm modü contingit 'm omni arte, difcip!'ma,pru dentia,cognitione. A L. Itd uidetur. C H. Et quum ratio uel petttur ab 'mgenio,uel redditur,ca eß quS uis mentis optimamer purißimampoteflexculpe re.Sicomnino de rcligione quum ratio iüius poflu latur,noii id petttur quod eertißimum cß atq^ abfo lut^i

1uttßiinum,fcd quodbuwctnx uedeat folertia confer ^ui.Cedo usro, nonne funt multa quie primo af^C' îiuttn'mui non uidct : intentione autem,diligenti4, ufu, tandem perj^iciti A L. Q H.

tx te, magna attentione er diltgenti, er coÜatione rationü quidexcuditur,uerum anfulfum? A L. Die explicatim. C H. Si oculue »w ui^ndo,er aurn in audiendo remißius agant erfegniut, an non i» mul tisßüentUTtUtueluidtffi feuelaudiuiße credant, qu£ nec uideruntinec audiuerunt uel non tantum, ttel nontale^ AL. Slt;epenumero. CH. St««£rofX pergifcantur, er attenté uel mtueantur uel aufcul-tent,nónne omnia uidebunt er audient certiia, mi' nimecp patienturf A L. No» dubium. C H- At-tentio igitur er inquißtio ad inueniendam uerita' tem ult;üet gt;nbsp;mendacium uero in fegnitie ac negligetia fubrepit. fit ergo ut mgentü fi remittM,fi de re qua piam tun inquire,nec fcruteris,fàcile fubeat dece-ptio'.fin lfieculeris,er rationes caufasq; inquiras ac confiras,ut ueritas fefi profirat enucleata tanquam detractsputaminibut ■ Quödfiquis nouüaliquod inuentum adfirret ac oftenderet tibi, iuberet tarnen tetUud coniuentibus oculis aj}gt;icere,imà propèclau fis er obturatis auribus au^re,quid tu de commen to iSo po/fis fufiticari f an non fraudem fube/fi ali' quamf AL. Magnaeffetfufricio. CH.Quidfiad firens leges ae uiuendi firmam,rati0ncm^ colendi

DE VER. FID. LIB. IIII. ƒ71 tuiminis nouctm,atlt;}ue d ßipcrioribui diuerfttm, ni' hil iicdt aliud, nifi bac (uni uera^credite, Dais in' bet ; quanadmodû Mahumetiis ßdt in Alçorano la queiucm ad je Deum,Si quis tecum uoluerit dijj'Utit re.dicteßcicm tuamad Dam, eiusqj fequaces colt uertijfe, quod agenda tam periti legtm quàm igna^ tibonam legem fequentur. Htecuero quismpoflor autfeurra non po^et dicere,cr affeuerarCfft id fo' lumjufficitf AL. AtquifuntexDeo,idcircoratio non eflpetëda. C H. Quomodo côftat ejje ex Dco? non rationes admittit,non fideit miraculis,non fig-nis ejpcacibus,qu£ nuRa egit, cr fe non miffiim cii pote^ate prodigiorum ßtetitr. Quis efl qui ad cm nia fua figmeiua non poflit addere, hoc ejl uenm^ certu,ex Deo efl, nolitedubitare.noliteinquirere. Tutiflimum mentiendi genus efl, nolle rationem eo^ rum qu£ dicas reddere, ztr ueritatem didorum ad Deim reflrre authorem,quem nemo de ueritate pof fltinterrogare. AL. P«tlt;«I«proferKttw impium hominem fùiflilAabumetem, ut mendaau fub Dei perfona poneretfan no metueret ^aue pro tali noxa flupplicium i prtefertfnt qutm dicat, Quit mortaliim uel nequior uel peior, quàm qui Deo mé daciim attribuit,et fe minciivm efle ab eo mijflm có firmat,qui miflus nonfiti an non aperte oflendit fe i tali mendacio abhorrerei nbsp;nbsp;alijs in locis menda^

ƒ/ modo ex ani m loqueris : uel ruüiaif potiat^ Qu’dft-tm -thud Jicunc mëduces omnes,qudm Çe ef-f: uer4ctßinto!,Qr ibonüitîtar menddaum,c^ grti' ttibui cotiu’cji mertdjcei impctuiti^ paenam autent fcelerii tutti ne nuUint credtba:'» fitturaniyuel no-lebjitt in menteni renocare.lcuißimorumcommodo rumgratii p'urimi muohis dc nobitficinord cdpi-tdlid ßußcipiüter feinexpbcdbiltbuf deliäK inuol uunt. QU!d t-^dhuinetes dgeret regni cdufd,pi-o qua folo uioldttdum eße ins quiditn dixerunt ^Vtinditt noflris temponbM non hdberemns tdm multd ey fieud cxempld Ad inteUigidd omnid qux d Deo funt conditd.qudtenusquidem nobis conducit, dttributd e^ homini d Deo, quod ZT tu dudum pmcldre dice ids,luxingenij,zj'fùcultds cognitionis,tum prtefeit tinm remm.tum prdttcritdrum.hifce nutneribui ho mo infleuäuSjinulta in his mßrioribus d^equitur» çy ex inßrioribus ddßuperiordßeßufloüif.ficutuide tnus in cueßu ipfo fludiorum er uitie totius,ut exer» citdtio ingenij perducdt d pdruis ddtKdgnd, db hu' milibus dd j'ubltmtd, db dpertis dilucidKc^ ad obfeu raer reconädd.Quiergo ueritdtefudfidit,nihilre fóriniidt examen ingenß.imö aduocater quantum potefl exdeu:t. Veßerautem legisldtor cofciui qua legem ßmt. quam uitlt;e dc pietatis ßrinulam indtt' .eeret,nj jolutn -î cogitdtione er cößderdtiofie uos tarcuit,ßei)mtos er Ciecoi erfaxeof eßcciß'et,fi fO',

DE VER, FID. LIB. HIL jy, potuifjct. lUe uos de legibia non pjtitur diffèrerct ^ut i^utd CT quamobrcm quicq; dicatur expcndere. procercs [eâi£ uesiciC d litem uos otnni geneto-p jjgt;ecu'idtionearcent, nec menw^m rerÛ giftarü concedtmt, tanquam tnuU rjjeiisar.itnantes, fine meiuc, finemci/tjria. Sed J^’^ai.un.ctcs tdein tnagnit Uti/blet inconjtAittiei. aüo in loco dicit : Cmncs no~ tn'mes,prêter malos,hoiicpis verbis dtß utädo fem-per adoquere. dtjfutaticncm tgitur non omnino rc^ fpuit. Velim autcm ex te audirc,quandoquiden; non es prorfum expersfapientue,quide/feexßimcsoeu lo grattßimum cy congruentipimum^ A L. I/ifweri uiuidoStUdrios,elegant er compofitos colores. C H. Quidauri^ AL. Audirefonorum concentum,apf turn Ct concinnum. C H. Hdfcrt e rgo ustaquicq; lt;lt;z nimantisßcultas ceriit aliquid, maxime naturlt;e fiue conforme ac confentaneu,quo utiice capiatur. A L, Habet- CH. Q««itofcdamp;cre»JK-nwr«. AL.

CH, Qjlid ittgeniumf AL. Ver/irfic 'm quat^ re. C H, C«r ergo ct menwriam in rcbits fuperioribiis non exercetis, ct 'mgenium in rerunt perfcrutatione^ Sednimirumintelligunt principes ueflri,Ct pratcipui Alßquinorum,hi^oriam,artes, difciplinas, omnem deniq; cultum ingenij Alcoran9 tieftro effe cotraria atq; h.imica. ideo procul uos ab illts abducumt.î^o^lra- religioni nuUa ars,ni:lla cog mPig contraria ell,arnica ell potiM,utilii,accommo

dlt;i : ^uoniam ueritM ueritati nunqMm aduerfttUTt eonfeittitfemperfCy lùbferuit. ueRrum Mtem men didum ab omni ueritate oppugnMr. quofit,ut eru ditißimi 'm nobis ßnt religiofijiimi : 'm uobis autcm Ct qui paululum literM eyperitiam rerum aliquant degu^iaruntd] continuo i recepta 'm uobis perfua ßonedeßcißcunt.

EXcutiamui primum dignitatem legislatorls» inde enim prima authoritas legibiu : ut ßcile mtedigatur, mißjiu ßt d Dro 'mflitutor, magifleri^ uittemortalium,anàfeipfo potenti£ atq^imperif auidusaffedator.Prima tetate ^’iahumetes ßitpau per, esquot; exercuit latroc'mia. tumnaäits epulentoi tMptiaf,militauitfub Heraclio imperatore, inter po pulares fuos Arabei.in ea militia occaßonem pr'm^ cipatus ac poteittiieinuenit.Nam quiim Arabes ira ti iiera:lio,difceßionem ab eo ßciffattthic fe ordini bits iratorä militü admifcuit, eorüq; animos aducT' fus imperatore exacuitjÇX 'm deßdioe cößrmauit. Tumcreatusefl apartequadam militum^x Md-ÎJitwict«, quemadtnodum ij folent m omni feditione extoUi,qui praua multitudinis confiliacomprobat, ^otentes^ principes infeâantur. KumiUtatent generis ej prioris fordes multi in nouo dace U' fpernabatur. ip/êjUtab ißo fe cotemptu umdicaret, quod efi apud fiolidam plebem ßciüimum atq; effi-

cadßimam,diuitiitJtcmfuii aâibm prictendit t non ùm fe ducem cr pr'mcipem ßrens militari ßucree^ leilunijfed prophctam çr nuncium D« omnipoteH tif,ut cbtentu diuinitatis omtirs haberet dido audi entes, quis enlm audeat contrauenire conßlqs, (y uoluntati neiyCT iÜi quemßbricator cali ac terrée dignum duxerit fua kgationdVetus ta ars eft, extr eucrunt tam lAinos,Lycurgtt5,iiuma,Scipioj Serto riui. AL. Njh/borttwzwrrftMtjfcttWffff. CU. facile credo, ty quidem iniurato. non ergo ex iOa-rum arte commctum fumpfit, fed quod tubulonibut ty latronibus, quando aliud deeßquo fe tucM'.ur, nihil eß lt;equè promptum. Aetate noßra uidmut in Hißgt;ania duces fediticnum,qui fe diuinitusad id mif fosconfirmèrent,^agidiuinis prlt;eceptif, nihil^ non ex Deipr^efcripto aggredi. Sed iflis ittuetuuin ceßitinßliciter,Mahumeti ßliciut. Caput uero ne-gocq erat, Deum nüßße primo humano generi Kojen,h'mc ChriRum lefum,iKßruäos ßcultateprodi giorwm. homines iüis non fe prabuiffi obfcqucntes. fiatuiffe,Kahumetem mittereßne miraculis, arma^ tum,ut quos no tnouißent miracula,cogerent arma, fè effepoüremum nuncium-nec fiiturum po^leaalt um,prt£diätim à ChriHo in f.uangelio,pranu»cia-tum luce ad)nirabiU,qu(eab £uaper fucceßionetn Z^neris in omnes nwlieres tranßerit ufq; ad matrem fuam.ifönnehtecfuntmAlcoraaof AL. Sunt, er

97amp; IOAN. LOD. VIVIS' quidcm uerißimd omnia er fanfld. CH. Aliadeia ceps paulatim att'mgemui,nunc de iflis,

ARmaquorßumpertinent AL. Aduim,^}' adcogendam. c H. Qjtod ß Deni aliqucm unit cogéré, quid illi optts eß armis^an non qui cott didit ey'ßift^i^i‘i^'fl^^ere er cogere potefl, quomo docunq; ßcrit collibitum Vtrum eft prcefiabiUits, adducere animos in fuäßententiä perßuafione,an co gerecorpora^ AL. Per[uadere. CH. Lexcuida tur,corpori an animo! A L. A»ww. C H. Et ex a' ttiiragt; cui parti!memorice'ne,an inteUigentite, an uo‘ litioni! A L. Hhic tertiæ. C H. An uero pojßunt arma autuÜ£uires hutnana: cogere! a L. Mm/we. CH. Quomodo ergo adducitur! A L. ÂïonfnJo, fuadendo,rationibus,ßgnii. CH. J^ihilpotcfl did eruditius. eft ergo De« legem ftatiientis,non uiolctia armorum cogere corpora,fed miraculis er fuafioni bus adducere animos.Hoc ftcerunt l^iofts er Chri' ftus. t^am quad Mahumetes dicit homines illis non-obediuiffe,maniftfttßimtvm esi mendaaum: quippe er t^ofi dido audientes fùerunt lud£i, er totus pe né orbis Chrido, utnunc plurim^ adhucgcntes.er“-quant îHahametes uiueret, plerteq^ nationes. Rogó te quomodo maniftftiits poterat demonftrare à Deo tffe nùfftvmfeiquàm ß ea ageret qu£ folus poteft DÄ MJ, qu£^ ßftsfolis tribuit quos ipfe udfalutem ho' mmv/i»

DE VER. FID, LIB. IIIL 577 tninum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ait,incredulii tutîîa mira'

cu!a {gt;rodejjc:fe ipfe non intcliigit,ut 'm alijsfun di^ élis. QUOS en'im uocat 'mcreduios iß tüos qui nuüo modo junt crcdituri, ad iHos non modo imracula, fed iKCarma quicq proficer'mt. f,n 'mcreduli[uni qui non crcdunt, aut quibm difficile pcrfuadetur, tjiis ceriè efficaciora ffiermt nuracula quàm armaz çy müdus ad mirabilia Chriili atq; apoßolorit ope ra refipuitiHon ad uiâiorias Perfarivm aut Romano rum.Sed Mahumetes confctusfibi non habere donS idud cœleftetcfficiendi qult;e natura uires fuperarët, quod erat in proptu, nuffiim effie dixit fe ßrro muni tum.Atqui armatiu hic uiilus eft aîiquando, nbsp;nbsp;lur-

culentû uulnus in ore accepit,unde molares aliquot dentes amßt^ey 'm ßßam e^i deieilus,^^ utólui turpiter, gtquot; quidcm quum pridie uiäoriam fibi O“ fuis ex ccelefli oraculo promißffiet.qu'm etiam quimi adhuc effet latro,ciefus fepe eft a 'Drianitts, quorié camelos muadebat Kccha redeuntes. çx ciuitas iUa qua nunc eum adorat, capitis cum aliquando dam' nauit,ut latronem perniciofuin:amp;' pramium propo fuit,ß quis 'm poteßatcm uel uiiikm tiel nwrtuum r» digeret. Hie eß miles iÜe Dei,latro primum,mox fc' ditiofus mi!es,cir tranfßga ,tum imperator exerci' tus deßäoris. Sedßc ßiiffe intiiiltim : quid plus habet quàm Alexander, uel iulius Cafar, uel alij multi ducts mwäiiquorum tarnenglonam nülitarem er

præclaraßcinora. Keihumetes,qtii arma ex cœlo ae cepcrat,nunquam £qitauit.Quid,quèd m armii fe penumero uidemui accidere, ut peior caujja uincat meliorcmiut inteüigM non ejjè diidiiie lequitatd bel la,Çed humante maliciit, Verum non ignorauit îiia-humetes, manßtetudtnem,clemetiam,biimanitatent effe pctiu-5 diuma arma, quàm ifia firrea cr chaly' beafebrorum manibiuconflata.idcirco ait : Mijjîtt fivmà Dco ad homines cum pietate cr mifericordia. Item per/ua/ionem ejJè potius diuinitatis,quàm uio lentiam,zs‘ coailionem.tdcirco alio in loco mquitt Huila uiolentia eft in fide. CT ruifum : Vim nequa' quam propter legem infiratis,quum reäa praua^; nia patefinüie fint.Sed nimirum fi hoc ipfie obferuaf-fetdrutalidum /ùifièt regnum pr0phette,cr defcrtiif pr'mcipatus. perfuafione cnim nemo effet tmquant ad affentiendum feéîæ indu{lus,tam abjurdie ac pue rili.At firri quts fidffet ufiis,fi nemo cogeretur : cr r« non effet gladijs gerendafied rationibusiidcirco tanqfiii oblitus,alibi dicif.Hifi meant feripturam re ceperis, zy crediderii cœlitui earn effi ad me nùp fam,meqi confififies fùeris prophetam effe Deilega' tum,diripiamffbfiatiam tuam onmem^uxorem zx liberos tuos captiuos abducam, teq^ ipfum interfici am.ZiX itcmiviri boni,quid uobis ekeum illis incre dulis commercij i cum nemine illorum contrahatis uel negocium,uel focictatcm,ucl anticitiam, nifit pri inreiîit

DÉ Ä^ER. FID. LIB. nil. J7J tttrcila DduiA pugnatum aut pricdatum tiolifcii txeat.quod fi ßcere reci{farit,cos ß fieri pofiit,ubi ctmq; itiueneritK occidiie.HtcclUe.Quidpotcjl diet nd Dfo nd prophets cogruentimf Idcoq; Utigtnt ue^ra eo nomine appeSatif eos,qni uobtf ji ddinn-gumt, quo denotcttur,illos feac rem fuamzT fiimili' am confierudße Kabumcticce legii profißione. Sect quid fi non poßit pugnare aut pr^dari, fenex aut in ualidusfquid fi nolle zy abhorrent â finguine ZT cadd no 'm iUiuf arbitrio id ponitur utficiatfied 'tn ue^ro,ut cogdtii eivmfiicere. htec efi: fieeuritof Zr negligentid,qua negat ße quenquam trahereinui turn, omnia relegatad authoritatem uolumtatemq; iUtui à quo fit mijfiiti.non mtelligis, non ßolum uer-ba cumfiidii pugnare, ßed etiam cum tpfis uerbiit ut ncc 'tnloquédo, quod eft ftciliusfieruarecSftanti am potucrit. Mifturus rex nuncium aut legatum (di quern, nonne cum dcligit potißimum ex/ids omni-bui,quimaximefit exjuadignitatem AL- Plané. C H. QHfW ergo conuenit mitti à Deo,nifi qui Dd fit fimiUimui fanditateßnnoceiuia uitiCyfiapicntia, zr alijs uirtutibM,quie 'm Deo fiimt eximite cr 'mfi nitiemqualii fiut bloßes-cr Mofe melior Chriilu{,iiel ue^iri legislatorii tefiimonio.lAahumetes ipße ante-quam adlegationcm Dei nomine obeiidam ueniret, peßimuiim legatione ipßa pdor fiiit. ipße homo aper tui CT fimplex profitetur qu(e negare non poterat,

qmm tot haberet con/cios er teflcs fuorum flägiti' orum,pecc(itorem fe i primo fi(ijjc,çr hominem ßd norofum,fed codonatdlibt effe Î Deo peccata.QUie tandem fiierunt priora iUufceleraierdt pr£do,r(ip' tor uiolentnt,homicida,adulter impurm- eadem tUe( poflquam c ccelis dejcenditiObunuittnec quiequam tttutauitdefolitaimpudtate ac crudelitate. detii^ talis fitit,qualem tufihu/m tuü effenoUes. Quiscre^ datàüeoejjè eledum aHquemadtnumo! tont am, nec ab eo eße meliorem redditum? poteß quiequant tania boiut,u coitt'mgere, quin bonü /àciat i poteß tanta puritof, quinpurget ? M uero ne quit [celerd crflagitia, qu(e palÀm propheta deßgnAbat,aude' ret carpereaut uituperare, authoritatem diumant omnibut interpofuit, er fe d Dro iußiimidßcere confirmauit:bella,c£des, rapinoi, adultcria.nec[a' tis lUißiitmalum cxfeelerofameße, nifietiarnnt' quiti£ ac fcelerum/'ucrum authorem caußamq; De umßceretypatrembonitaäs er iuflitite,oforem ui-tiorwm.^ouct bella,agi!:,rapit, occidit, ait fe cum potêtiabcUicaàDeo mißu,m,mceftat, adulteratur, polluit uirgincs ermaritai,ßcit Deum lenonem fu tim,cr aießbi datam à Dfo uim generandi quantn hominibui quadraginta. quid potefi diet obfcceniud quorfam h£c generandi tarn immanis poteflat, niß^ ut non folum imptine ac liceiiter,fcd cum aliquapia religiotiis cogitatione à muliebrifimplicitate erß'

DE VER. FJD. LIE. IIIL sSt perßitione adnùtteretur ad concubitum.pneittenitt rito aut patretiti^; ciiam authoritatem miminis rc, uerent£,À guo efjit itU tdle inanuf conceljumi A L. turari nonne tu turpe ducif^ C H. Etiatn. A L. Ai Dem films\frdclis idperntifit, quivin ex Aegypto gredercntur.Eotuit tgitur ej tAahumeti in libiditie indulgere. CH. Miterüquot;Ke«frcftt intereft, qute femper habet immüdicient ,etfi'mf7M Here eA aliéna CT obficoenißima. nbsp;nbsp;hac auri at^ ar

genti furreptio in aliquem ufum dignioretn concede iatur, nempe ut iOinc tabernaculum confirueretur Domino. ïmmodicaautem iUa Mahumetii libido,cr £jfrenatißima,quem eratfruâu/m habitura, pr^efer tim quum nihil unquam prteter filiolâgenuerit ^Et tratfiirti iÜim fignipcatio ßublimior, ut qui ab Ae^ gypto ad terrant promißionis,hoc eH à carne tradu cuntur adßiiritum, ^olient carné ijs omnibus quie dejeruireacprodejje poßittjßiritui. Quodßà Deo tnunusiÜiid concejßemcAMdhumeti, tantonucio ac prophet.e, cur nuUi unquam aliorum propheta^ turn non dtco tantum, fed nihil omnino e^ permif-fum ta'ci Qnod fi donum eR hoe er Deo dante cyquot; propheta accipiente dignU)n,Kcnw non deberet eX' petere, çyfe 'in ceenum illud foedißimu/m immerge^ ft.Quodßuos diuinienatura;atq; ingenijuelmini mant ac teniäßimam particulam mente ac cogitati' •w comprehendil[etis,agnofceietis contituio, qua'

lis effet ue^er ifle diu'mus nuncius,qui utm tVani amp;nbsp;ß:ultatem taittæ turpitudmis,zir licentiam adeope cuinam ac effrcncm 4 Deo fe accepiffe gloriaretur. St tdm propmciuus, tam acceptas, tam charus erat r)eo,impartitus lÜi/ùiffet Deus no cupidinë opunt, non uoluptatum.non rapinarum,fed de fua excellé' tia uirtutum,^uemadmodum Mofi,chri/io,ioanni, ali]s,quos uos ipit charos ffiiffe Deo perbibetn, A L. Non negitnt quidam noflrum,tiequam cr per ditwm hominem fùiffe noflrum nuncium. Sed Deus digit quosuult, non eft ab co ratio corum qu£ agit rcpofcenda. CH, Abflt.fedcertetanta cumangelis çy cum Deo flmiliaritas,tam crebra colloquia, lex ip fa ccelitus ip fl miffa,flctffent cum fandiorc-Qua le autem e^,flrmulam refle uiuendi,pietatis,faniili tatis dare Deum hominibus,per hominem ab Ulis uirtutibus alienißimum, ut nihil magis à norma iüa difcrcparet.quàmuitalegatitQuiduero poteü cffe iequius,qudm ut homi'ies ad exemplum fe iUius cO' ponant, quem uidcant admitti ad confortia angelo' rum, ad coÜoquia Dei, præfici mundo à Deo tp/ô, ad leges utta: cy' fanilitatis condendas t Cuius tan' dem uitam cr irujres imitabuntur hommes, fi hunc reffutint, nbsp;nbsp;contemnunt^ Quàmflulta autem

impia cft flbella illa de luce: qu£ fl 'm Alcorano con tineretur,multis à me conflttaretur uerbis. fed quia inuentum efl quorundam ex ueflris,breuitcr atti»'

DE VER. FID. LIB. IUI. sSf gam. Narrant lucem conditam cffe in Adam incrc' dibilem, (imen at^ue originem MahivmetK, halte, quam eßet genitm Seth, tranftJfe inEuam, ab hac i« Seth ab illo ilt uxorem, concepto iHo qui propa^ gaturui effetgenui,ita deincept erdinepergenito' res ufque ad Kahumetem-.cz halte lucem tantam fît iffe,ut omnes animantes cam fint admirat£.oportet igitur maioremßtiffe, quam lucem folis. nom hutte folarem fitlendorem iwn admtrantur brut£ animait tes.quis uttquam rei tarn inufitatte,tamq; ftupendtc meminitiuidelicet pratermißi/fet tarn grande mira-culum Mofes,qui de patribus etiam minutifiima per fequitur. preetermißiffent feriptores alq penè infini ti,qui à condito orbe füerütad ortum Hiahumctts. Qjtid uero luce opus fuit adMahumetë declarädüf quafi Mofes CT Chriftus nücij Dei non fùerint, ejquot; fine luce. Quü Mtë ueiitu eji ad Abraa, no ad Jfaac migrauit/}gt;lëdorillepcr Sar4,fcdadlfmaelë per Aquot; gar.Atqui foboli Sar£fiël£ fumt protnißioes,noge neri Agar : cr ex Sara per ifaac traxerunt originé Mofes cr Chrifius , quos Mahûetes ipfe maiores fie ZSquot; fanëliores fiiiffe cofitetur.Tandë lux h£c pcruc ntt ad matrë inahumetis,à qua in Mahumetë pror^ fum deinigrauit,ibiqs coquieuit. Si h£c lux à parëti bus fuit Mahuetis, quomodo puer fuit idolâtra zr graffatoriquin potius à conceptu ipfo faaëtus zff' ue nerabilisiquis non iüwin adorabat,ut cœlitus demif

pMJ.i« quo tum adnùrdbiie fignum con/fiiciebutß' uom diuinifqtiidop:» illi füic dlijs tniracu’tSjdut U' lijs drg^umentii dium£ legdtionisfüegdtfie injhii' érum dtuinîtus poteftdte miruculoram :quodnürd' culwm iRo mdius,dut euidentius^Sed de luce hdcfd' tis'.quodddeô eji puerile dcabfurdum, ut non dubi' tem, qumplerijqueueürûm dttentiusrcm perpeU' dentibus tdle uidcdtur.'Venio dd id quod dicitiSjpro mijjum fiiiße d Chrifto ïAdhunKtcm,id uero erafum d fîo^ris.ndtn illo loci,quo dicitur,Etmittdi)j uobii (biritum confildtionistNlahumetem er ut ddfi:riptii, deletum dutem d nobis,odio ueftri. Qult;ero dttte ont »id,qui'ndnt crdferuntfpriores Mdhum€te,dn pofte rioresiPrioribus nuüd crdt cdu/fid: nefciebdnt enim quis dut qudlis Mdhumetes erdt/üturus, imô crédit turi erdnt optimum cr diuinum prophetdtn fkturû, qui eßet d Chrifto nonfiolü commendatus, fed iufjut expeildri.Poftcriores non ftcerunt:nd Niahumetes ipfe idni de eo conqueritur. Quid,quôd extant Eud gelid fcriptd ante Uldhumetis eetdtem,nec uÜd eftin eis mentto Mahumetis, ncc uüa eo loci erafio. Tot fcrip tores Chriftiani prjeceßerunt Mahumetë, tant üiuerfi opmionibus,feâis,dffe£iib:is, quis unquani tîlcrum metünit MaburiKtisf Quodfi t.’iahumetent ïeMs Ckriftus iußiftct expeélari, tantum ncbis fitif-jet neßs,t[lum pnufquam ucniretnon expcHarc^cT poïiqudm ucniftèt non recipere, quam Ckriftum ip

DE VER. FID. LIB. IIII. fßf fitm abitegiirc.Magfutnt atrox uîdeo eße inter uc ftraingeiîtem cr noftram odium. altcrialterii non fumas pro hominibusgt;fed pro canibus, exutu omni humunitate. idem nobK ZX iudteis contmgit, idem iudiis ZT uobis, Mahumetes ait Mofett mißum eße dDcOj Jefum uero uerbum Dei natum ex Maria uir gine. putaret aliquis uefirùmfas fibi eße aliter fenti re,autloquii A L. Imô grande neß,s. CH. Vfi^j non amore aoftri,aut Chrislißed propter teüimoni umurRriprophets. AL. Itae/i.namß propheta noüer non eßet teflificatus, nihtl taie crederemuf. C H. idem ipfum de nobis exifiimare te par efl,'Üos ueteris inflrumenti libros legimus,ucncramar, ora-cula eße Dei omnipotentis pro certo babemiisMo' fen uirum Dei, prophetas fanâos homines fuiße ere dimus ex teflimonio iefu : quiß Mahumetem nobis commcndalß:t,faniilior etiam nobis eßet illis omni' bus.quemadmodum ioannes baptifla, de quo elogb urn fiiit Chrilli'Anter natos è malieribus non furrex tße maiorc.nec aliter expeilatus CJ' deßderatusfii' ißet à noßris Mahumetes, quàm ßiritus elle confo' lationis ab apoflolis, qui deeimo pofi Chrifli afeenfi onem diediuinis muneribusapoftolos repleuit.

VQs dicitis,poflremu Dei nunciuw, ßiißc Mit humctem,necpoß cum a'itimßtturii,m, iUÖi Oo s attu

attuliße pîet.itîs ßrmulä cottfummatam zf Mtiuer' falem:nihil 'm poflerum ei addetur,iiut detrahetun nonnei A L. ltd eR. C H. Efl ergo legatio tiahume tis ut poflremd, ita prtecipua er eSfummata. A L. Eft nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c H. Q«‘«'/ö te, 'm omni prudentia cru'

fu tiitte,iudicio, ratione, prafldntiß'imdm legdtione cui conuenit tribui,nift priefiaiitißimo legatofQuii res eSl abfoluenda mgens er maximi nwmenti, er ad Cummam regnipertinens,lt;iu!s nüttitur, nifi regi proximité er mtimustuel mterdunt rex ipfeucnit in colloquium cum ijs quibus cum agitur. primü enim res per mßriores traäatur.adultimum uero,utple na fit in confummatione authoritas, per cü qui fum m£ ßt author itatis ■ Conßramus iam Chrißum cum Mahumete,non ex noflra pr,edicatione,ßd ex Aleo rano erßda ueflra, Chrißus uerbum Dei, Mahu^ metes homo menis.Chrißus MeßiM,promiffus pa' tribus,nunciatus ab angelo uirgini exccücntißtma: Mahumetes obßurus,cr igiwbüis. Chrifiusßmper fandus-.Mahüetes aliquado orphanus, er erroje!quot; latro,er idolorum cultor. Chriflus doäorfapiett' tißimus,Mahumetes omnis eruditionis prorfum ex pers, nec fuum ipßus Atcoranum inteUigens. Chri' fias deße?quot; de ßis certus: Mahumetes 'mcertus, ut ipße 'm Alcorano confitetur. Chriflus uiuens, uel ut uos dicitis,raptus 'm cœlum a Deo:uel ut nos,redu' flus m uitam:Mahumetes mortuus er computreß'

Denique me Mahumetes negdt, multo fc efje inßriormlcfuChrifto.'Vtri ergo par cratpoflrc' tnam legationem n]anda^i,'m qua figiüum eljet ad' dëdum }iormie pietatis ZJquot; uita: totiui conueniebat proßtüo uel Mahumetem^fi nuncius cjjèt Dei, cunt reliquis prophetii ucnißeante iefum,uelpoßlefunt neminem imtti. Accent bis, quod Chriftus ad diuinlt;e [iiie legis cefirmationem ea adferebat, qua: uidetes dubilare non poßent diuinitusfieri, zs-ßcultatem naturie omnemjuperare.'Vos enimdeilio teftificU' mini,quod reddiderit lumen ctecis,fanitatem lepro' fis,fi(rdis auditiim,mortuis lucem zr uitam, z;- alia imumera.propbeta ueSlernuUafeait miracula fi^ eiße, quum id tarnen fit pracipuum diuinitatis fig' nu/m:nen:pe o/iedere uelße,uel eum à quo fit mißus, maiorem zy potiorem eße naturæ legibus.quod er uos quantumcunq; ignari, etiam imconfiderantes^ fatis tarnen aßequim'mi,qui prophète ueftro,utcuqi neget fi miracula edidiße,aut fibi earn uim à Deo co ceßam,miracula nihilominus aliqua attribuitis, fed abßurdaaut inepta, qu£ fatis appareateßeconfi' äa: utfrailam aliquando fiitße lunam, zz partem eius decidiße 'm manicam lAahumetis, ipfivm uerp earn partem cceloreddidiße, er lumam mtegraße: zy quad camelum foeminam loqui feccrit,(y quidS no au,quem in ufttmilupum quendam ex ululatu co gnou:: pi incipcm eße a'icrum luporum.quispoßet

édh£crifu'gt;nconi'!neref AL. Atpofichriflumdi' citis uos niiffum elJe j^iritum finänm,dliui ergo ue nitpoiieum. CH. No»eji/?iC(iInM,fe(iJac«Cfcri fit fpirit’.it. hicuemt tun ut Mdhurnttes, fiatim pèfi difielfitrui-fid (lui ptrpctuó ttidneM in Ecclc' fiddoàor cr ccnlolator,fupp!eretq; dltfeiKidm hU' TUctnitiitii Chrifii. Itaq^ longè alia cfilbiritui ptü d^ cleti ratio, q fAahtvmetK. id enim prlt;icflat nobii tüe f^iritM,lt;luod pratftare ^idhumetes non lt;iuiuijfit.

VErtMWMï ad /egë (^uam fibi dicit cœlitui trd' ditatn,ut communicaret hominibut, in qua efl mira eins incon/lantia.attüsenim dicit fi genteitt habere peculiarem,cui pt mißusicr neminem inteb leâurum fium Alcoranum, nififit Arabs,aut fiiat arabicè.aliàs dicit, omnibus ße gentibue firre leges-At-, An non leßus ueftcr dicebat fe non ueniffe, nifi ad filios ifraelisi C H. S/zjarf uoluit effie Mahumetes Chrifti lelii, quia hoc iüe dixerat. er I^humctes gentem fibi pectiliarem fumpfiiiChrislus uemt ad fi. lios ifiaelis, quid ipfis promifius merito progenitor rum Abrdam,tfaic,ladcob,Gduidis:er quia unica gens erat in orbe terrarum, qu£ Geumnoßet.ad Arabes autem quo merito ueniret pteuliaris minci US De/ÏCT Chrifius,quod dixit,pripfiitif-nuUis prie dicauitnifi lfrd€litis,difciputos autem mifitperuni uerliimhumanunt genus, Vide autem quantum i»' ter

ter Euägelium wftrum, er fdeortmum ueflrtim in terfit. Veflrü ob/i:urum,citfflcile,intricatum »nema vnteüiget niß Arabs:noürum uero planum,ßcile,ni hl fieri potefl 'm quacunqi l'mgua dilucidiui, ut ea philofophia aperta effet omnibus, qult;e faluti omni' vmeuulgabatur. Quidquodgquot;ipff idemMahume tes ait fe non totum, Alcoranum 'tnjtetligere,aec aliü prlt;eterquam Dcttwt 'mteüeilurivtn. quit ergo eUß' . turiK uftti enii hoininibut,quod homines non inteHi gnntiRogo te,qutvm uir [apiis loquitur rudioribtts, er pra:cipit ut aliquid agant, accommodât'ne ad fit am exceUentem 'mteïligentiam que dicit, an potius adcaptumcorumquibusloqiiituri AL.

rfdcctpf«»«pdrfÄ. CH. Dfumergo, quum hom'mibus loquitur, quomodo cenfies er uer ba er difla ufurpareiutrum ea que congruentia t« finite fuefiapientie nemo fit 'tnteUeilurus, an que apta er conuenientia fint humants 'tngcnijsi AL. A« f« caufias 'intelligcs diuini cofilifiçr cur quieque Ji'Deofiat affequeris^ CH. A/tKcicft fas ditiinorum operum penetrare métis noftre uim: aliud, queiüe nobisdicat, tntclligere. Qupdfide caußis er ratione qua quieque à Deo fiat ,firibe' bat Mahumetes,quis eum ita loquentem intellexif-fetffed id non eft Alcorani proprium.in omni nature aiiioneatqueopere quis poteü cauffas exculpe re de ccelis, de elcmentis,de an'tmantibus, de noftris

jpo IOAN. LOD. VIVIS corporibiM. Verimt Uiahumetes nihil penß habet quid loquatur,aut quomcdo:quemadmodum proce dente fcrnutnefiettibi liquidu/m-^

Al. IJone^mirandumdifcordare Alcora' nti 4 ueflrii libris, quos uos’^corrupißis zx deprauaflts. CH. QróbocÆaïfrf»Mdbunjct«? AL. No« iüequidem,fednos deprehendimmpo^ eiun. CH. Videlicet hoc argumenta: Alcoranum CX utrunq; teßamentum inter ßdißeiuiimt: Alcora num necejße cü eße uerum, integrum, ßncerum: U' trunq^ergo te^amentamnecejßee^eße depraua-tum Cf inuerfum. A L. ArgMiwonto nimirum in' uincibili. CH. QHfnpotofin cozrrt'drzürr/ZeÄc batis: Alcoranum cfutrunq^tefiamentumdißcre' pant inter fe:utri(nq;teflamentum dcduütim àpri tnis orginibut,maiu:t integrü atq; inutolatu, ac pro inde uerum: Alcoranum igitur efl dcprauatum, de' tortü,ßlßtm. AL. Hcfrseflnosßccolligcre.CVl^ ließ.! eü uobis ßc coÜigere, er neßs eß alijs ßc 'col leäum admittere. AL. Agdrcnid/ioj ;M»c«rlt;S. C'H. No« ergo ueritatis uia deducit uos in earn per fuaßonem,ßd ueßra ßuperßtitio. Verum ad rem aC' cedamui-Dicitis utrunq^ inßrumentum eßß depra' uatum.loquamurpriu! de Euangelio.'Dominui no-flernihil tpfeßripßt:qu£ inter homines geßit, man darum

diinmt litcrisnon uniK aliquis, jed lt;iudtuor,diuer' fis cr temponbui zr locis:qult;ero an ab iflis corru-ptunt eß EuangeliumüSii non potuertmt comtmpe re^quoniam ah ipfis manauit, ipfi authom ße-runt.aîioqui ubi ifiud EuangcUunit quod l^Aahu nietes uocdt librü uitte falutis direéliontsinetji etiim ante hune librum Euangelij aüus ßit, ut poßit dici bunc eße deprauatutn, tButn «cro alterumßißeli' brumfalutis. Adde quodferipta funthiec Euange-lia uiuentibus adhuc permult{s,eorum qui Dominum nolirum nouißent,eßent^ cum eo uerfati, nec in deprauationem potuerunt confentire,tot,tdm ua rijslociscr temporibusferibentes. Quid, quèdE-uangelia hteeferiptafunt cr approbata ab ijsuiris quos ^^iahumetes commendat, dicens'.ludceos fidße erga ChriHum incredu}os,uiros tarnen quofdamin albtsueflibuslßcutosßtißiiüti innonüne Domini: de dpoflolis feittiens, GT Petri, cr Jacobi, CT Judte epiAolis,qui ex uiris iüis fùerunt candidatis,cr cii quatuor Euangelijs confentiumt. Qu^odßanteMa-humetem corruptum efi utrûque tefiamentum, car adteüimoniumfuorum diflorumremittit uosipfe ad legem cr Euangelium ? cur non certiores redde-batfuos, corruptos haberi eos libres i admone-bat,cauerent,ne illorußaude caperenturi Poft Milt; fcwmcfcfM autem non potuerunt corrumpi.nam om' nia qute ante Mahumetemanoßris [unt feriptori-

bui prodita, conförmia jiinthuic Buangilio, quod nunc hAiemtis : ncc tanta librorum multitudo, tot locisdif^crfa, potuit uno confenfu uiciari. auid quod Euangelia extai^ etiamnum, fcripta ante iAlt;t bwmetem l'tnguis plurimis,gr£ce,lat'me, chaldaice, fyriace,pcrfice,ctiant arabice, ne elemeiuo quidem ti/no ab tjs d!lcrepantia,q^iiibiis nunc utimur, quod quidem ad rei fummam pert'nteat, adÇententiat jidei Kcceßariai • ucl in ijs regionibut qutc iam inde à ^lahumetefub imperia er ditionegëtis uefirtefite runt,reperiumtur uetuflißima Euägelia, qualta ßmt biec noftra quieuerfinturinmanibui. Eieexiftime-tis Mahumetein adeo uelnegligeiuemfi{!ße,uelue' recu}tduin,iitfi corruptum cenfuifiet utrunq; tefta mentum,fiiiljet idfiletio prlt;eteriturut,quod ad rent fuam tantopere corMeniret. Quodfi Euangelium nos Herum no habemus, ubi eft liber hic direüionis O' jauitis, tantopere à propheta ueftro commenda tust A L. ïnAlcorano. CH. Q«or/wdo ergo eos qui Akorano fidem non haberent, remittit tHabu/ metes ad teftimonium Eidieorwm o' Chriftianorui Vides rem àßeipfa confrhtgi: er quoniam pietas no fh-a inimtea eft prorfum regno ac poteftati dtabolb c£,femperhoftts noile)- quibufcilqi artibus potuit, cppHgnauit eà at que infiftauit. multas internos fc' vit dißenfiones ac dift:ordias,fuft:itauitjeéîas, o' ab furdißimof defideopindtioncs, qui hdt tutbâtur,o-

dio O' rlt;xbie plufqua capitali fèrebaïuur in eof qui rcélius fentiraH,O' argumenta omnia conquirebât ad fùlciendant (eâam. nemo illorum obiecic nobii, Euangelium efjecorruptum :de [enfuuerborum jùit controuerfra,non de uerbii ipfis. o' fi ‘iU quid uiciafiet,paratt crant aduerfarq, qui lüosßlfia nos effie crimmarentur. iam ucrà deprauandi Euan gelij quic potuit effiecaufia,quisfruàus ian feientes O' prudentes deprauafient lÜi eam feripturanupro cuius unoquolibet du^o, unaquahbet fientctiola fian gumem O' uitam eranc paratiprofundere i quod fi crant a'iquid inutaturi, ea mutaffient potifiimum, quibus ipft uel commodius agerent, uel ßcilius alios in fiuain fenteiuiam pellexißcnt : nempe laxtorem ui uendi rationem,magisq- ad oblcilaincnta O' uolup tates appofitam fiatuendo : uel ea dicendo de Chri^ flo qua; minus hominum aures offienderent, o ma' gis pronis auribus reciperentur. Vos uero è contra no in ifs maxime arguitts nos Euangclium depra^ uaffic, quo’ o nobis maius odiü hominû conciliaret, O' pluriü animos à religioenofira auerterètmcmpe de dium/tate o' morte Chrifti mutaffient ea,in qui-bus utdêtur inter fe EuangetiRa; difientire, uel à fien tentta ueteris tcjlaincnti, quo’ fuit inimicis nollris materta infeitandi noiiri. Sed ea ipfd quafi diffionàn tta,uahdius argumentum e^,integra,fimeera, inta-iia eße Euangelia, per ,etaces omnes ïam inde à pri

IOAN. LOD. VIVIS mis originibus ad nos perduéla,magna^ rcligionis cbferuatione omnia eße integra cr immutabilia conferuata.

NEcminitsjecurè mfinita mendaciain Alco' ratio confingit,partim ex ThaliTUit lud^eo' crum,qu^ tarnen ipße magis corrupit, ut de Adam, de Cam e:x Abel, de priedicatioe N oc, de tnorte Mo fis,de Pharaone,qui iußit fibi adificium ußq^ adeex lum extrui, ut uideret Dettw Mofis '.deSolomone, ^quód haberet excrcitum hominum dæmonum cr a' wwn iplumglorißcantium.deDauide, cui montes cr aues obediebant. lam quteßu^t aperte plants uer bis in uetere teAamento expltcata, ipfe deprauat, narrat ßlßö,ut delAoße,dePharaone,de Gedeo' neç^ Saule,de Noc nbsp;nbsp;area, de Abraam Oquot; Loth,

de lofeph.de quo relaturus hi^oriam,itapr£fàtur, fir quidem uerbis Dei: inline omnium uerborum ti bi mijjbrum pulcherrimti enarrabo. quid ad ipfum quid dicatifitndit fine mëte fonimXur hoc reliquis rfi pulchriuti quid habet pulchrius quàm iüa admi' rabilia qu£ egit Deus, quum educeret populietn de jAegypto^Denouoautem teüamento narratfitlfiô natalemDom’mi,zr de ïoanne Bapti/la. Dixitfitn/ quit) Deus ad Zachariam, habebis filium nomine nunquam antea cuiquam impofito.id ßlßum efj'e,fi quid infiacris literis legifti,fiatis mteüigis. oquot; addit,

‘ /Kper iodtmem fedißeldlutemDominiindiendtiui tatis,mortis,çrrejurreélionis eiits.Qudndoqu^efo loannes refurrexitiNec folum deutroquo trflamcn to tctm licenter mentitur, fed de hiiiorijs gentitvm. Alexandra ait tributam à Dfo fcientiam reriim om nium.qnts uttquam id tradidit mter tot latinos fcri ptores amp;'g^£cos ,qui iïliut uitam res geftas me^ moriic mandarumtiFieri profidô non potefl,ut Met bumetes legeritutrtmq; teflamentum.Mam erfie-go de lÜo peßime fentio, non tarnen arbitrorßnße tam excordë, ut fie aperte mutaret er detorqueret qu£ nihil ipfi obérât integra relinquere. in qiitbus etiam ß fiiißet error, non tarnen erat is tanti,ut dtui na corredione indigeret. Sed de utroc^ tedamento partim ipfeßndo audiuerat nonnuÜa, qute prauè re tinuerat: partim Chrißiani nbsp;nbsp;tudeei perfuaferat ßc

habere.ïtaq^ ea fcripßt, per qu£ manißßo uanitas eSquot; imperitia illius fe pateßceret,^^ ueritas eßet ad percipiendum non dißicitis. nec ipfe quidßt Euan^ gelium nouer at, quanq fiepe dicit Chrißo'eße datS librum euangelium à Deoian putat ita Deum chrb fio dediße Euangcliu/m,ut cgo tibi trado hue floßen lu i Nullü librü Deus dedit Chriflo,nee ipfe Euangc lium feripßt, fed hetißimum nuneium attulitgcneri humano, reconeiliationem fieri hominis cum Deo, CiX plaeatam iram Dei,eeßare ultionem,reditum ad gratiam patereiquo nullus efl rutneius melior.Euä-

gdium cnim bona eft annunciatio. Eiufdem notce eft illud,quoä ait Dauidi miffiim efte Pjalterij librïi: ijuum ille ftgiüatim pftlmos composent,er cecine rit Dommo.At quo orc,quanta impudcntia, quafî nihil mutaftcf.Si quid(tnquit)dubitatii in his, qu^e rite ab ijs qui librü legeruM ante nos,quinte ab ijs qui legem er euangelium legeru^t, hoc e{i à ludais er Chriftianis.Hiimc tu putes uclfrontem habuißc, ud corit^ecefte eft uel lüü nihil legftc, fed quteacce piftet ab alijs, habuijje pro indubitatis, in quo dus tarditas erfocordia oftenditur : uel ft quid legit er nouit,non proied^e folutn er proftigatie,ftd demen tifthnx eü impiidetKi£, eos pro fe teftes adducere, quorum teftimonio ftiat [e condemnatum irLProft' do alterum necefte eft, uel ipfitm beluam fiiifte, utl eos quibiis loquebatur habuifte pro beluis.

VlJfrfmiM wm qualcmftcit Mahumetes DeS, quam abfurdum, quîm non ftlum alienum ab eo qui ipft eft, ftd omnino diuerfum er contrari um.Primum ftdt corporalem.quod eft contra ratio nem omnem,cr philofophiam.nam dicit eum habe re manum,er uedariah odo angelis in feUa gefta' toria.lAantt ait ft à Dfo tadum,qu£ eratfrigidißi' nta.atquißatius ftiiftet,eam calidißimam dicere. De US enim in coelisjmlunune ,in charitate,citius fùerit caüdus quam frigidusier in ßacris Uteris didtur,De

DE VER. FID. LIB. UIL ƒ97 »K noRcr ignii confumens eft. lam quemadmodum PlutarchiK jcribit,Pythagoram cx proportione pe dis Herculis ad alios pedes, deprehcndijjè quanto ef fet Hercules maior quam reliqui homines, CT fladi-um quod decurrifjetjladijs alijs longius'.ita fi Deut habet manum,ex ea colUget, quatuu/m fjtreliquum eius corpiK'.quantwncunqi autem füerit,non erit tn finitum-.finitus ergo erit Geus, cuius contrarium,ß reiîememinifli, initio poiùimus. YmitZquoq;ejJet ex angelis qui lUam baiulat,potefl coUigi. Nttm er fi magniiumtangeli iUi,uafli, immanes, finiti funt tamen.quod ft/initi, Cf finituejfe iUud necejJeeSl quodipft pojjumt portare. nam interfinitivm nbsp;nbsp;in

finitu, nuUa eft neq^ uirium, »eq; magnitudinis,nec uUius menfurte proportio ■ de Deo autem uerbU hivmetis eft ftacrofanftum,cr quaft tetragrammato illud ludæorum, ut mirum fit non diffindi lapides et montes,quoties proftrtur ab ore duntaxat alicuiitt 'm religione ueftra prxcipui: N 0 eft Deus nifi Deus^ quid poteft fingi ineptiusfquis hoc nefcitiquis luda US, quis Chriftianus, quis gentilis non idem diceret çr fttereturi imö uero »ec eft homo nifi homo, »ec afinusnift aftnus. Atquicquid aninw Mahu/metis eft collibitum, id ad Dcum authorem er iufforetn refirt,bella fua,rapinas,libidmes,mceftus, uiolenti ^:utn3 uideatur alium in uftim habere Deü, qudm *d prtetextum flagitiorwm fuorunt ac fcelerum,quë

JpS IOAN. LOD. VIVIS ttdmodü regem puerîiaut dementem reäor dd m'miftrdtor regni mprobut. Et Dc« hüc,cui cenjet tmpijßtmti dare fociü, inducit loquetem fiepe nume ro plurdli,diximut, iußimut. A L. Efl mos loqucdi 4rfgM. CH. SiMahumeteshecfcrtpß/]et,ßretaü qua excufatio.nüc Deusfcripßt hiec,que decet md' xime proprie toqui.nänumerus hic pluralis mode' ft ie cauffa ponitur à regib.cr priuatis. Necpoteft de Deo ejr angelis 'mteütgi. funt enim quedam que ad foltï conueniuntM,Dixmus angelis ut adoraret Adâ,noscreauimuscoeluzy terra, criufliftcamus iti!piü,cr mifimus iefum chriflü Marie filium. At qualè huic Deo fuo affeéium tribuitinimirü. qualetn ipfe idem gerebdt,feuum cr ÇanguinariumAnfideli' um,mquit, non nift lapftm cr precipitiü diligit De us.Qi^ato aliter Paulus nobler, O' bonitati diuine cogruentius : Deus uult omnes homines (dluos eftè, Crad agnitioneuenireueritatisi Quod fi infideliu no nift precipitiü diligit ,cur nücios ftuos ad lÜos mit titter Mahivmetus ide preceptuftbi effeait,ut legé fuampredicet inftdelibus.Et de remiftione deliäo' rü,eius eft ftententia: Deum grauia peccata hommi' bus no condonare. audierat uidelicet de cbmifto in ftiiritum jdnilHide quo dicit Dominus nofter,quod necin hocfeculo,necin altero condonatur.Quere dum ex eo re^dt,que tonde uocatgrauia peccata, ^od ipfenuttquadeftniretiOtquihoniicidia, rapine,

n^!^inccß:ui,adulterid,periuri4, idololatriee, omnid fuâtt plurimii homnüd Deo remif]a,ut patet cxfd' cris libris:nec Mdhüetes negdt,qui dit 'mfe efje ex' pertu.QJi^funtergo iftd delióldgrdMd,'uenilt;e om nisexptid?At(iuiKdhÜ€tesip(edlio dicitloco : Gés ncßndd peccdtd perpetramt, ne de]^eret. Selt;i huic Jjomini nihiluideturßiijjefuduius, q dlfererc pugndtid. Et in myfticis Uteris hdbetur,Deü,quü in reiurddo dmicis fuis ueüetnoiiuüd cofirtndre, ^uod nihil effet eomdiusdut fdcrdtius per quodiurdret, perjemetipfum iurdffe,ut Abrdte. At Deus üAdhU' meticus iurdt per uëtos,çx dngelos,e^ montem Si ttd^G' per fteüdmdtutindjquêddinodü dij gêtiles in rdbdnt per Stygidpdludem, Dij cuius iurdre timet çy'ßdlere numen'-CT Aegyptij per cdnes, (S' cdtou

quit,prêter opinions fudm fequütur, dicett tes Deü jumpCijfe fibifiîiü,quo noindiguit.dn hdbét rdtiones quibus id poßint euincere^dn Deo quod ne fciüt imponiitißc lUe.Argumentû hoc in uniuerfum Alcordnü potefl reijci^ un hdbet lAdhumetes rdtio' nés, quibus tot cy turn munifftd mendacid non dù co demonftrare poßitfed tueriiVerü dudidmus ipfi US dcumen dialeélicum. EiUus Deo tribui no potefl: neq^ enim hdbet Deus uxorem ,ut poßit procreare. cy'mhoc argument 0 mirifice fibi placet, tanquam id /jt ad quod ne hiflere quidemnos poßimus, quii

nihil uel mcptitis dici qucdt,ud pucriliM. An non tibifatis rede uidctur did, gignere netninë pof fenifîquihabedtuxoremf CH.Quidßßtcoelcbs, non progigned AL. Etfttra,fèd.-zo»ßnefocmind. per uxorem autem intelligdi oportet omnem fœmt' namifed honeftim uxor dicuur,quum de Deo loqui mur, CH.O hominem 'm loquendo educatum , er circu'mjigt;eäum,Niiihumetem, acqui tum prudentd educdtionif obliuifeitur, quum Dcjwn lenonem fuü frdt.Sedadrem. Quis dedituiro er focmina uim generandi^unnonrieiif ipfef AL. Ipfeidem. CH. Q«od frgo iUe dedit dlijs, nö habet ipfc quum uuld Quodßpotefifeeminaexuirogignere, proptere^ am uimerßcultatem quam à Deo accepit,tum uir gignere m faemina ob eandem ipfam, poterit certe er Dfiw ip/f 'm faemina gignere quod uolet,ßne ui-ro,er ex uiro fine faemina, ZA fineutroq; quum ei coüibitivm.nihilergo necejßaria eji foemince applied tio Deo, utgignat. tionne fine uiro er foenuna A'

creauit, er Euam abfq;famina ex folo uiro, er Chriftum (ut uos fitemmi) ex fola faemina citra uirum ƒ Quanquam Mahumetinon effetadmodum contendendttm, Deum carere uxore, quißdt eum corporeum,er hommi prorfum ßmilem. ^amfi ma num habet er pedet er caput, confequens efl utba beat etiam coüum er tboracem ; er ßfedet, habet nates,er erura,er uenirem,er quod eft in imo uc'

DE VER. FID. LIB. IIII. 6oi tre,cr ufum horum oinnium:tKc uideri dcbct Dem ab ea uoluptate abhorrerc,quam priecipuam in ca lii largituria efl amicii qui lUimfitmÜimifù erint. Scd Mahumetes homo carneui,nihti prorßvm habens mentii, non intcüexitrationemgignendi in Deo,proportionem confornütatemqi habere rum il litu natura O' el]entia.hoc fi in Deo non affèqueba turtuec craffdtÙim ac terrena mens eô afiurgebat, at ex ijs naturis deprehëdifjet inter quas uerfamur, fi modo animum. fufiinuifjètapplicare.fidhomini militari,cr‘ ingerendo beüo occupatißimo, minime ad alla oculos conuertere uacabat. homo nbsp;nbsp;animä

tes quadrupèdes ex cSttufticne uiri Cf forminapro pagant fobolemtnuires partim ex eadcm ipfa, partim ex putrefiëüone.pifies multi no egent maredp' fi oua intra Çe concipiimt, imdc pièces formte ciufde generantur.mußc£ er culices nbsp;nbsp;pulices non habet

fexum,apes incognita hominiratione fufficiunt pro lern, er Deushorum omniüeft eauffa efeffedor. Si ergo unaquaque natura iuxtafieultatem,uim,in geniiem fibi à Deo attributum, producit fatus, an non par erat Mahumetem cogitare, Deum figene-raturusflt,non iuxta hominis autequi auttauri co ditionem,fed iuxta diuinam rationem fummam, in-effabilem,admirandamgcneraturumi Verum homa fimplex,er ex difciplina iüa caftrenfi modum imi-cum generandi nouit j quo ipfc utitur fepe ac mul-

tum,feit tentât ucrius,fed purum fœliciter.Gigniter go Dew deum,men5 rationem fupi,entiiim,£ter' nus uUernü. c^r qui ad agendti adiutorio nuUius om-nino rei indiget, per fe abfyue adnüflioe alterius gig nitfiliumiüüiideô fibifimilem, uteademprorfum fit effentia. Addit uliud argumemü non minus inuin cib ile cjuùm prius. Si Deus huberet fiHü, to tus mun^ dus effet in pertculo. Inquo tandem periculof A L. tiecupidine regnâdi dißiderent, cr fieret feditio in ter angelos homines. CH. îAeritô metuit tAa-humetes, ne mundo accidat, quod uiditin exercitu Keraclij accidere.cy ipfe probe cauit fibi, quifiliii non habuit,ne ut feditione creuerat,alia inter ipfunt crfilium feditione dominatû amitteret. Si talem tu fi.cis DfMjCr eiusfiliujm,quales ejlis tu cr Ueraeli-us,metuenda cfl indubiè feditio .fed fi tu talem Dei filiumfl:atuis,qualcm ipfumeffe Dcumomnisreéla ratio nos docet,non pote/l in tanta confirmitate uo luntatis extüere diffenfio: imô uerà non efl confir^ mitas,fed una atq^ eadë uolitntas,ficut una effentia. nec aliter pojfunt Deus zs“ fiUus eius difitdere.quàtn mens ç^fita cogitatio. Sed argumentu hoc, ne nihtl putemus tAahumetem audiuilfe, exgentiliivm fibu' lis arripuit, quas audiuit fiirtaffe quum adhuc effet idololatra.louem ceptffe arma firütaduerfus Satur num patrem, ey eum de coelo depultffe.ey à Satur' M exediim patrem Vranum.çy loue deuitaffe con cubi'

DE VÇR. FID. LIB. IUI. éoj fubitui cum Thetide^quód inßtK effetßre iUiu^fi humpdtre maiorem.Qtiodfitalem Deushaberetfi lium,qMlenigênait Saturnus,timebat Mahumctes ne inter fi cum ingenti totius uniuerfitatii difirimi ne mouerent beOïi, nec ipfi homo tuiiifiifnus inu fitatte religionis fitts fiiret utrtis partes fiqueretur, utri Alcoranum fuum acceptumfirret. Sed chriftu tarnen eße.Deum,multis ^uangelij crapofiolorum diélts coUigitur.biec cauffa erat cur ChrtfiianiDe-urn effi ChrtHum affirmaffent, nifi ad hoc effent in duili traditione quü euangeliftarti atque apoflolo~ rüituin chrifliipflus:addeetid rationibus maximis at^; euidëtiflimis,quarü nÖnuUas opéré quodä meo attigi. exeo fimemusiüasquumuoles. Quidenitn confiquatur conwdi uiri Chrifliani,fi Dck eflfi prie dicaßct, que Deti effè nefiiretiprimö magnu fitißet nefis,diuinitatëeiattribuere,qui Deus no eßet, nec fi religioflßimos omniü mortaliu ta nefltrto ßcelere paßi eßet aüigari,q uitä libëter amittebdt,ne qd uel ficeret uel diceretße^ ac Deo mdignû. Quid^quod ßuorabilius fiiißetad ludaos natioes omnes,nal Id diflindlione, nullas perfinas in Deo ponere : fed ueritas pro qua nugt;riebätur,cogebat eos id ajfiuera re. A L. Chriflusnufquä fieffe Deum dixit. CH. Quis hocait^ AL. Mahumetes. CH. Siprofi, ramus loca ex Euagelio, dicetis nos iUa deprauaffe. Brit ergo ^htimetes idetn teflis, aiior, iudex: er

éo4 IOAN. LOD. VIVIS quod iße contra nos dixerit,ablque alia contradict one uerum ent. qu£ poteß effe maior Ucentia finge di quicqutdltbuerU, quàmubi contradtäionon fit locumhabituratQuidais tu, Chrisluinunquam fe affirmauit Deam cjJ'e?Cedc),iCud quomodo exami' nabitur ft diets. Satis eCmehoc diccre, quid opus eflplunbusi Sialiquareftatdijcutiendi uia,utdea' mus quat'nam fit. CbriCus tarn conueniri atque iU' terrogari à nob is non potefl: eorum qut lüum audit rut, nemo lam olim uiuif.reAat unicti refi(gium,me tnoriaantiquitatis confignata Uteris. eauerofino efiapud Euangeltftas o' Apoftolos iÜius,ubi tädem eritiundeillam Mahumetes haufiti quo'nam remit' tit cos quifidem non fint libi habitun? Sed file Chri flum nunquam dixiffiefe effie Deum, quid erat opus iUi prædicatione de femetipfo, uhi opera id apertifii me declarabant, qu£ nemo edere poterat, nifi effet lieusfUaque fi qua eC adbuc apud uos fides Euan-gelio, quam effe magnam lAabumetes ipfe eü uobis author,GT operibus CbriCi,cr fua ipfiuspriedica' tione Deum Hlü effè docemini. Dicitis uerbum Dei effie Cbrißum, gx uerbo Dei omnia effie condita. Si quis Mahametë tpfum de hoc mterrogaret,fiubtilius no magis fie ex eo fiuo diCo poffict extricare, quant ex alijs [ ermit.tis, quioponitabfurda GX pucrilia. Qjiod uerbum efl Chriflus,utrum corporale, quod prolatum difiipatur gx tranfittan mentale, quod co ecptum

DE VER. FID. LIB. UIL ^o? ceptu 'mdnimo, ibiimprimitur ac manetiCorpora Icucrbum twnpote^elJeCkrilluiyquieR natura permanens'.nec Deo eft attribuendum taleuerbum^ Hegatii enim uos Deunt habere ftliumjquèd non ha beat uxorcm. multont'muf habebit uerbunt feitet tuni,(}uinon habet pulmonem,coüunt,fàuces. Quid (juôdß corporale eii,ex Deo, er D« ßbflätia pro dijt.Quid autem eïl in Dei fubRantia,quod non ßt idem Deut An etiam Deum compingetif ex rebut dtucrßl'.imt5,atque inter fe contrarijs,ut hominem, uel capramfQuod ß /piritale efl uerbü, mètale, apparet proftäo, cr [emper in mête mancre patrif, nee aliud efle quàm naturam eandem atque eflènti' am, qu£ eß pater. A L. Chriüui e^ uerbum Dff, quia per uerbum ab eo produâut. CH. AcKfdi«.-terpretatio. tzrit ergo feüahtec afliazx dolabra, quia periüa inflrumenta cffeéla eü àfrbro. pi-âura erit peniciüut. Qt^odß uerbum Dei eü Chri-flut, quia per illud genitui, (y- ptfles cr arbores cr lapides eandemhabebumt dignitatem.Omniae^ nitnper uerbum Domini fumt condita,flcut facra li terlt;ete^antur. AL. Q«omo«fopolerdtc{/èDetM, quiedebatflibebatydornuebat^ CH. Leueefltelu iflud,cr obtufum.qua parte erat Dcus,nec edebat, nee bibebat,nec dormiebatfid qua homo, ßcut nee rationabtlis efl,qua parte edit ac bibicfed quia cor pm idß.cit,totui homo dicitur idßccre, aéiionibm

er i^uaîitiitibut i pirte ad totti,uel 4 parte ad partS^ uel à toto ad partem loquëdc more transtdtis. A L. Nott ell credibile,tiintîi uirMn,qao maior 'm genere humaiw fitit }uillits,cruciatits iUos o' morte acerba ^uäuos dicitii , o iÿiominioÇam uoluißeperfirre alud£ts,hominugenere deterrimo. CH. Quidde hoc(entitueftertAahwmetui^ AL. Nihileüeße ta leperpcßü.jed Itidtficatû ïucLeorü odiücrmalitiä, fubßituijje aliu loco/uodpfimt uero in ccelum fe fub duxiße-.alterit uero lüüpaßu eße omnia illa,qua: uos delefu Chriflo traditis, o' iudjeos ßdfos ßeuitiäßua in fuppoßtitiü iUü exercuße.C H.Nimirü Mahume tes,cut omnia erät pofita in corpore o' febui uitlt;e huiiK,ß labores O' terunas tribuißet Chriflo,quem tantoperelaudibuf euchebat. O' fî infra meritü, no fatis uißui ßbi eßet conftare. Nam fr nbsp;nbsp;, quem D«

nuncium frtiße afßrmabat, o' quidem ex prima o' fuprema nota exercitum perhibuißet afflidionibui O tormêtis,adgt;niratifrtßent alijycur ipfr alios per fequeretur ac mterfrceret,O' non potiits tolerantb am mäßuetudinemqi tüius imitaretur o pricflarct. Nott MH/t aliquid efrepaßum mcömodi,quia tä cha rus O' prox 'imus erat Dfo. Cur ergo propbetis o’ fandis uiris alijs,tlt;imetfî non tam Deo propinquis, malta tarnen acciderunt afrera o dura ? Quod ft nec percußus nec occifus eft,quia non id talcm dcce^ bat uirü,tota eins erit uita retextenda,certe nec de, cdnt

DE VER. FID. LIE. HIT. lt;îo7 cchat eu efurire,nec delaßari,nec fitire, nec alia tiU' tur£ incommoda, qua Euangelij narratione conti^ nentur,noneße,nonbibere, non ucntrem autueß' cam exonerare, non dormire : qua fiM]t omnia non exceüentia,ßd inßrmitatK humana. ^^.ortem autë illiu^ cur tantopere Mahumetes abominatur, quum iüü d'xat in fine fieculorum moriturum,non ut obedi at patri, non ut peragat redemptionem; non ut adß ratfimul cr exemplum cr /blatium, quemadmodü olm:fied ut poßit Deut gloriari, fe tanquam crude' km carnificem nihil reliquiße uiuum. Qjiid autem eß mortis Uhus ignominta pragloria er magnitudi ne refiurredtonisf quid deinceps füit amplius, prx' fiabilius,fiacratius morte iUaiAge uero quum homines er Chriftiani er propham Chri/ium ihafiiiße perpeßum,er in cruce extinäumfiempercredide' rint,quomodo de repente Mahumetus extitit,qui il lud uanum eße commentum ajfirmareti A L. De-us ilhpateficit. C H. Cur tüt tandem pofl annos (ex centos,er non priusi no alicui ex ijs quifiustt Chri flü in cädidis ueflibus ßmpliciter in nomine Domini fecuti,ut ipfiedicit Maht(etesiciuid,quöd Deus qua agit in nobis, non propter fie agit, fed propter nos: iUenihileoru indiget,nos indigcmus.ciuodfiDeus lefium Chrifiü tormètis er neci fiubtraxit, nec tarne id fuit cognitum, perindc efl acflnon fuißet flëlü, nee ullus ad nos redift fruilus ex tanto Dei nuncio.

N4fM ubi ex perfuaßone nafcitur Dei cultui cz om nii pietiii,nihil reßrt generis humant ,fit 'ne altquid ßtitu,an credatur'.imo plus eA in eo quod crcditur.

N ijs autem ^ucefunt natur^rerumdta loquitur, utappareat eumnon nüjjlimàdomino naturar, fed ad ^cum à largiore coena inter puellas fedentem ßbcdas ridiculasnarrare.Vetas nos uefcifutüa, cC' do cduUamfQKoniam,inquit, quumanimâtes om~ nes e/fent in area Noe,elephantus excreuit,inde na tus eh poreus, qui roRro repando uertebat ftereus. unde natus eß mus, quiflupas quibus tabula nauts erant eopaßaarrodebat: hineterroringes Noe. 4 ^Mo Dojmwîjm eofultus, attulit remediü täpropè de ploratis rebus, iußit utüoeßriret leonem in fron' te. ex leone eoneitato frlis profüiß per nares,is mu rem uenatus ell, zx liberauitgenus humanum tan' to diferimine.nonfuntergofrits nbsp;nbsp;poreusan'tman

tium firma deprineipio à Deo eonditie,fed eafu ex titerumt, nbsp;nbsp;nbsp;quidem poreus ex flereoreelephanti.

Kirttm efl, eos quialunt clephantos, non pereipcre ex illorum flercore earn utiltiatem,nee uüum poflea poreutn efle fle natum.Vnde autem tarn fubita int' tnieitiæ inter filem nbsp;nbsp;murem f quid porro file crat

opus? an non alia animaittes potuiffrnt imtrem 'm' terfieere,ac etiam deuorare. ut leo ipfe,uel muflela? nam o' eanieultiuidiipfe Louanij murieipem. Dc homi'

hontitie f)rtetereo,(^uod inlibm Ttmporum ueflro-rum [cribitur, Dcum quum uellct Adatnu condere, collegiffc pugnoßio puluercm multicolorcm : unde ßäum fit, ut alij homines fint (ilbi,alij nigrfialijfitf d, dlij rufi, alij boni, alij malt, alij acuti, alij tardi Cr jegnes.QU£fio an non tedixifiih£c puderetfPri mum incorporeus eft Deui,ttec pugnum habet. Cor porum autem colores ex habitu funt cceli cuiufijue regionis,ut Aethiopes ejji nigros, or Germanos al bos’.uel ex infiélione atque mtinilu materi£,qui ne queefitpro cceli habitu,nec pro fimilitudmegigneit tium. qualitates autem animi uel ex corporis ratio-ne, uet exafiucfitilionismorum finguntur. Sed ipfieuefterlegislator, quomodohancrationem ex^ plicet,audiamus.Creauit(inquit) Deus Adam deli-mo,limits aut erat de fßuma,figt;uma de proccllis,pro ceUa de mari-.mare de tenebris, tcnebr£ de luce,lux de uerbotuerbîide cogitatiottc, cogitatio dchyacin thoyhyacmthus dcpr£cepto.Aptifiima funt hec ad rifum mouendum.H£c uidentur citius congefta, ut figura quadam dicantur, quàm ut guid aut quomo' do diceretur expenfum. Limus,inquit, de ftgt;uma e^ ' rattimo potius jfuma ejfe ex limofolet.Mare cur di catur de tenebris,tu uideristquum aqua ad ea refi-ratur corpora,qu£ funt peUucida.Terram tu poti~ us dixeris tenebrofam : nam aqua jflendorem ficile cr recipit, amp;nbsp;tranfmittit.Tenebr£ autem cur potb

IKfînt delucc,ciuîm lux de tenebrii i quemadtnodtt in prindpio per drum literarum dicitur, quod créa uerit Dein caelum nbsp;nbsp;terrum, terra autem er at utt'

fia atque incontpolita,(y' tenebræ erant fuper ßeb em pro/ùnditaùi lÜuts, quam iußtt Dominus btcem exiflcre.Sed nihil hoc ad rem : ne que enim tenebric f X luce nafiuntur,ut cx fua orighw: nec lux ex tene Iris, utique non magis quam uei bonüex malo, uel tnalti ex bono, uel cacitas ex limime, aut lumen ex cacitacc Hifißrte confiecutio uicißitudinis intelli' gatur.qiio paiio nö minus ex tenebris nafcitur lux, quàm ex luce tenebrie : ficut dies ex node, er nox ex die. Hic autê de origine, er quafi manatione, tatt quam ex ßnte,aut e'ementis .Sedquidhæc ad uos, aut uesirum legislatoréiTu quidem homo ingtnio' fis, er aliqi'.a luce doélrinie perß(fius,uides uerè hac à me dicùide auti ueRer rififjet hac omnia, er claß fico interpellaßet famonem tä odioßum.Cogitatio, inquit,dehyac!niho,hyacmtbus de pracepto. Db xit tUe hac quidem,uos quaritc qualia fint. Sed nec noßra relirt inquirere. fint rûiquis lïliits lufibusfi' mtlia.f'.udialia.nit iudaus, ctuidpoü hacopera-tiis eß Deusi reßwndit-. Tabulam er calamum. ait, Quam tabulam,er quemcalamumirefpondit, TU' luUm in quajeriptum e^,quicquidfiiit,cß,z^ erit in coelo er in ierra.Codex esl rei fitmiliaris,qualem habere folent diligentes patresßmiltas, ne quid eos filiat.

DE VER. riD. LIB. niL Étt fiiilat.prudenter ßcit,frugi e^: fedmokflum efitot folia er flores fub'mdeajJcriberecrexpungere.Ca' lamum ucrum de luce clarißima.ait, Qjiie longitU' do caldmifrefflodit, Itmeris qu'mgentorMnantMriéf latitudo ucro itineris oélogmta annorum. Cuifpe^ diti,lt;in cquitiiueredtirio,an fflaciatorioi parum di-ligës interrogator erat Abdias iud£us,cr fi MabU' meti no partem flepetuimero moleftus. Sed pergit ht' fanire. Qui calamus oâoginta dentes habet, qui no celJabuntflcribere quicquid fit in mundo, ufq; in di em iudicij.ait,Bt tabula: tende t re/flondit, De fm4' ragdo .uerbtvm eius de margaritis ,dorftem eius de pietate.Talianarraïuuctulxpueris, quum uoltent eis fomnuminduccre. Si talem mente concaepifjes Dctvm,tJlahumetes qualis eft,quantum quidein cap tut eft htvmana mentis, nihil uidiffles bute optes ejjè totcalamis pugillaribus. memoria iüi tetema at' queimmenfainftareftomnitem chartarum,cr ont' nium calamorum.Aitiudecus, Ccelum iftuducftrum die unde creatum eftireftondif.Primum de aqua ui ridi,fecundum de aqua clara,tertium de fmaragdo, quartivm de auro purißimo, quintît de hyacentho, fextum de nebula lucida,fepti»ium de jfllendore ig' nis.Ait,Quidfupercœlos/eptemfrejflondit. Mare uiuificivm. ait,Etdeinceps quidfreftondit. Mare ne buloflem.ait,Profequere per ordinem ufque ad flim' tHÎlt;,reftjondit,Proccdit defuper mare aëriû,defuper

IOAN. LOD. VIVIS notre Ltfiideüjâefuper mare tentbro[um,defupermd re folatijideÇuper lima ,dcfuperfol, defuper nomen quot;Dei, defuper/upplicatio, defuper Gabriel, defuper pergamenü rafiiw,defuper mare plenti, defuper fe' ptuaginta mtcruaüa lucis, defuper feptuaginta mi' lia interualla uirtutis, defuper feptuagmta milia mo tiuntjdefuper mide ffdcia,in wtoquo^ feptuagintd milia turbo-,in unaquaq; turba ejuinq; milia angelo rît nûquam ceffantiumlaudare Deü, defuper inter' ualia de margaritis, defuper interualla gratite,defU' per interualla potëtite, defuper interualla deitatif, defuper interualla dijfenfationis, defuper feabedu, defuper foltü, defuper domui uniuerfitatis.üac nc' qi potefi quifquà dicereferià,nec audire.fiçut idud, Vbi foUreJfonditiln fmte cahdo, ßns calidm in co lubro, coluber in mteruado, interuaUivm in monte Calf, Ca/fautem in manu angeli tenentis mundu/nt ufq^ in diem iudicij. lam t^d, Die deinde quit modus deßrentium federn Deifre/fondit: Capita eo rum fub fede Dei, pedes fub throno. Tantafîquide ceruicts amplitudine funt,ut fi cotinueuolaret auis, uixnùde annisab una aure perueniretad aliam, Cornua funt capiti eorum implicata : quorum pri' ma acies,cuius dimidium nix, dimidium ignis, non tarnen ignis niuem confumit, uel nix ignem exti/n' guit. Secunda acies,cuius dimidiu tonitruus, dimidi wm fùlguriimntixtit tertiK,(uiiiidimiditim’gleba,di' midi'

DE VER. FID. LIB. IIII. tfij ntiJium unda, non tamen uel n^da glebam diluit,uel u»ddm cbibit gkba.Qdi‘tftc(, cuius dimidiü ucntus, dimidium imber,incommota ibi ad inuicem. Qj^in-ta,cuiits dimidium firrum,dimidium ignis, inconßt fa ad inuicem. Sexta, cuius dimidium aurum,dimidi timargentum.Septima,cuius dimidium laus, dimidi um gloria ■ Odaua, defülgötißimo l}gt;lendore. Die cpidfub montcireßgt;on^t,Terra.ait, QJiod ei no' meni rejßondit, Vuile.tüt, Quidfub reßjondit, lAare.ait,Quod ei nomenfreß}odit,Al}iafon.ait,Et quid infrà,ut omnia per ordinem edijferasfrej^oditt Terra Alioulem,mfràmare Zeyt, infi-à terra üeri' bet, ittfrà alia terra nomine Agiba,alba ui lae,redo-lensutmufct(s,mollisut crocus,lucida utluna.fuper hanc congrcgabit Deus omnes iußos.infrä hanc ma re Albimliä,infrapifcis nomine Albelibijt, cuius ca put in oriente,cauda i« occidentc. fuprà cuius dor^ fum terr£ nbsp;nbsp;maria, tenebne, aerçy montes ufque

infinem feculoru. Infrà pifcèucntus ptfcêfufiinês, infra mÔs,infrà tonitruus,infi-à fr(lgur,fub hif mare fanguineü.ïnfrà infrmus cofrifus, infrà mare ig^û, infrà opacît,mfrà mare potenti^e,infra mare nebulo fu/m,infrà laudes,infrà glorificatio,infrà folium, in^ frà tabula, infrà calamus,infrà maiits nomé Dei.ait^ El quid infràfrejfondit. Infinita quterendo profe^ queris Abdia. quis ultra poteft, pneter quod aqua^ Us fâ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnipotcntia Dn? A L. A»

Ko« fimiliaßmt permulta 'm prophète,er Apoed' lypßueßrdf CH. Suntquidem/cddifiimiliterpo-fitci.iUi cnim uißones reßrebant,ucflcr autc deßrip tionë ndtura rerü exponit.illi res ßbt oflcnfds narrd t (tnt'.hic uero ndturdm,origmcm, fitü, ßcie reruM proßrt quaßdep'mgit.iam qiimßrmai,qud6ud fiitites dtqi enormitätcsangelorüo^end'.tmonflrii funt htfc,non dngcli.er turnen hec quu' fimt abßr' dißimu, er exßomniatx floliditatis, cititie mueniunt fidem apud rude plebeculâ,quÀm ipfa ueritus natu^ r^.Multitudo enim,ut affcéîibus ducitur.er mentâ pr'mcipatüpurum bubet ucrë uc uigentë,iudicio eß nddeprebendcnduueritutë'muulido. er ut deprin^ cipibusuirii^defupieiuibufide ungelii,de Dfo fenti

uti pur cß mugnificè, omniu iüorü exißmunt ef fe immodicuyinußtatUyimnruniu.ß quid deiUii nur^ res moderutu,er lt;tb bumunuru rerum uel ßrma uel curfu non abborrens, fordet boc ilHs, nec ucrü ejße rëtur,tunquüdigaitute er muießute tüorü mßriuf. ßn eu quu omnë rutioné medü^ erfidë excedunt, queeq^ fieri non poßint,ea demû umpleëluntur tanq epinioni de lUisfute uptu CT congruentiu, iß dentii umplitudinë eoru exiflimunt implerißHum quaßbi unitno cofinxerunf.quû eos 'm iÙu ipfu uunu er fiëli tiu mugnitudine ungußißimos ßbi proponût. neq^ enim 'mdc eos contemplunturer cenfent, undemu gfü 'mgëtesq; fuitc/èd eum fibi fmgüt mugnitudinë, quant

DE VER. riD. LIB. IIII. itf qutifn fola fu»-ugt;tt uel ex mole corporis,uel ex pecU' nicljUel ex/înülia, ex robore uiribui, eeîeritite, pugnis,ti'.ilorijs,regtu). AL. Vtî tupopulitejjèfit pientê? C H. Ve'dë equidem,fieri fi pojficf.fied certe uos populi prie fides, tegisldtorë ipfitm cr D«' nuip-ciûjUcüm. Addit!iliudjùifinült,qu()d Densfeuoc4 to Aditmo trddideric rerum omnium uocabuld,tune prouocduit dr.gelos dd difi^iutdndum ettw: eo. cui cü pdres no effènt,:ufiU eos reuercri dtq^ ddorarc lOû. quad ficerunt qnident omnes,'ßeelzcbuddutem re^ nuit, Ct- deficit 4 Deo. pducis uerbis qiùim nvdltd fidgitid I Eft uidelicet Deo contentio uliqM cnfiiiidngelis,dHt fiäio, qui docuit AddmZi Deus fummui ©* lt;eternu!, dnnoidë dngclos edocuit,qito ru omniZ er duthor eü,Gquot; pdrcnslquidfidbçt homo quod d Deo no dcceperiti quid dngelus quod no db eodëicf hoc utriq; libenterdgwfcüt,dc pr^efifi runt. Eidturd uero diigelicd quis ignordt tanto effet huwdiid uel dignitdte uel fidpientid ei' cognitione re rü exceüctiorë,qudto eSl hüditd quÀn beüuind pra fldntior,idq; etidni Dei muncrei Poterdt Mdhüetet admoncri diëlo pfdlmiftæ,fi modo pfitlmum uSu UU' qud legit : duid eft homo, quod mentor es eius,dut filius hominis, quonidm mentor es eiusiminuifli eumt pdulo tninus db dngelis, gloria er honore coronafli eu. nec cojuteniebat gt;nbsp;ut que Deus ipfie exccUentioirê condidifiet,fiubijcerct poftea nature imfiriori abfi^

uHa cauffa. Sed ßrtajje audierat Paulum ßripßjje ad tlebrteos,Pt quü iterü introducit primogenittvm in orbe tcrræ, dicit, Adorët cum omnes angeli eim: exiflimduit Mahumetes primogenitum introduólü in orbetn terrx eljc Adam:qu£ dici ab Apofiolo de ChriAo,manißßiut efi quàm diffèri debeat.ea enim f]ult;epr£cedüt,CJ' qunefequuntur, liquidö id docêt^ lam ißud q mpium, quód Deus uelut gloriofulus qui dam' pr^dagogus cr magifter, inßruit atumnSfuS ad certamen,ut inde ad eum honor aliquis redeat.

INIcr foï quoru erat dux, alij erant idolortt adf tores:ÇXquicquid quiuisdetmo Deodixißet, uerifimilius eßet uißm zy decentius, quam idololU' tria.quemadmodum iniftis nouis infultsjeuioflen' faprobabilitatetranßt, ZT quidem populariter, à uanoiUocultu ßinulachroru,adpietate uniui Dei. Alif erantmtinditantum eyimbutileuiter Chrifii anifmot qui ut difccßerät à Romano imperatore, in odium lüius nihilfitit iUis promptiu5,quim renti dare etiam pietati, quamiüe tueretur. A L. QKid etiamfi gerebatur beUum cum homine, decebat'ne continuo geri cum Deoi C H. Minime omnium de-cebat quidem : fed ita fit fepe,quum odium exaeer iatur.utquum artemßbrilem'm odium fobrialicU' iut,autphilofophiam oß'enß philofopho odimus:

quod uluuidemiK quotidie euenire . TnbiuJfraelis quum deftcijfent ùdomo Dauidis ad Roboam, pa^ ternam item legem ^reueritnt, à cultu Dri k«i-usadmuocationem dtcmonum tranßerunt. Aßzi^ niquoqi in Aßa,quum pietatem noßram cr baptif nMmrecepijJent,mi[erunt Hieroßolymam legatos ad patriarcham, qui eos de fide exaélius inflituc-ret.in reditu^uwm legati effent ffoliati uiolati à Chrijliano quodam,in eamiram exarferunt, utpie taticrbaptifma renunciarent propter unius Chri-ani iniuriam.'Deniqi eos habuit Mahumetes audita res rudes cr craffos, qui de beUo ey armis fi^ciliui iudicarcnt,quam de lege myfterijs jyei,de uerita te,de fapientia, de iufiitia. Si qui inter eos fiterunt paulo cordatiores,commento perffei}o,aMahume te difceffirunt'.quod tradiît iUiits atatis fcriptores, Sed nihil neceffehabeinus ueteracitareteilimonia, hodie quo(^ prudentiores inter uos, qui paulum ma do legem ueRram accuratius expendunt, parum re de de iÜa feniiunij : nuüi^ funt pertinaciores in ße^ da^quàm cteci crfurdi,quinihil omnino neq; audi reuoluntynecuidere.Hecfolum tales nadiis eß iHe auditores,tam dociles cr idoncos fuis figmcntis,fed »« tëpora incidit ipfi appofita, nobis infilicifiima. Errft tetas illayÇy fiiit deinceps po^ illum,plenain-fcithe, extinéia luce omni literarû, Chriftianortt ar^ mis afflidis implicatis bellograuifiimotaut pror

^i8 ÎOAN. LOD. VIVIJ fimt quiejceiKibuf cr confopitis, ut in Ki/j'Miäex longd pace itc dcfuetudineimialuitillefine repug-nantiit ingeniorum lacertorum.

Pfe home iÜiteratut prorfum, habuit magißros ZX conßaltores Chriflianos duos, Scrgium Arid num,er loannem i^eßorianum iquibas pofieafu' peructii t lud£UfThalinud:ftd.ttnußquißq} horum U' bi uidit materiam in l^uhumete, plunmos mertO' Hum tradticendi in/uam opinionem, infliUauit ei fit am feilammec aliud qutfque eorum exiflimauit Ma humetem traditurumfuis, quàm quod quifque ad' monuiffèt : Sergius pert'maciam Arianam, loannes üeßorianam,lud£us commenta Thalmudica .ïpfe ratus fe non folum focijs gratificaturum, fed peUc' ilurumßcilius ad fe omnes nationesyomnia eß com plexus. Itaex ludteo tradidit circuncifioncm, ex Chrifliants frequentes Mutiones, er quafr baptifr mata, esquot; Cbriäum negauiteßfr Df«w, er fr Vei uerbumeffeßteatur. £tquoniäÙMofe erChriüo tltfeebat,quod circuncifronem tarnen flatueret, lege fuam uocauit legem Abralt;e.non eß ergo lex ceditus data Mahumetiyfed lex Abraa.Quid ad ipfum quo' modo loquaturÜex ergo eß Abraa; propter circunci fionem.frt ittdem lex Mofrs, quod à porco abßinc' Ids : er lex iiazarenorim, quia a vàno’. er cuiuf eutiq^

citnq; erit pnecefitum aliquod , illius ncnünetur uniucrCdlex.Qnid, t^uèdnec Icgem obfirMtif cir' cunciftonis,qu£ditcieß Abraaf cut diäumcfl,ut oélduo die umputaretur prteputiüpueri. A L Nor circRciditnui dniw decimo gudrto, quoniaea dtdte circuncifui efl pater nofler ifinael. CH.

fiulte hoc,ut cteterd, Lex de oäauo die ßncitd efl'Af wa'el auteni non potuit circuncidi oäauo dic,qupni am quatuordecim erat anncrim, quum precept um 4 Deo datum e^l patri eins Abraie .ft ßußet o£lo dier um, tune eßet circuncifm.quoniatn uero lex de prehendit eumanno decimoquarto, eaaitate circun cißM eR,ßne derogatione legis, nec enim ßdltm illi' US toUebat titm legis: citius dubitari poterat, an ipfe eßet legitime circuncißs,qu(im ut eius anno decinu quarto circuncifio mfirmaret legem, qu£ difertis uerbisde oäauo dieiubebat .Sed Mahumetes ue.-fier,qui legem ßrebat ijs qui nihil eßent mquißtu-ri,nihil in contrariw» aueÜturißecurus de ifiis ontr nibusloquebatur.

IAm inßiciamus,ß luiet,quas leges dixitßbi datas,er quidem d Deo ipß fiimmo, potentißimot iufliß'imo, beneßcentißimo ac benignißimo, quas uniuerfo gttttri hwnano fanäas er perpétuas eße . -ueüett

ueHetf Ipjc uero e.if tulit, quibus maxime Ratified' rctur deßderifs eorum apud quos captabat prmci' patiim,nempe Arabivm. Hommibui egenii^cj- rapto uiuere ajju€tii,rapmat permißt, cr ultionem etiton lege fanxitAnßrentem,mquit,ucbis tniurias nta lejiiitt, confintmbas malis aßieite, Atqui non folum facra ZSquot; manßueta pietas, fedphilofophi ipßgeatiii docent,meliui eße ac fanâius Ledi quàm ledere,itt' iuriam accipere qttàmficere. qualK cutthor pacii amp;• concordilt;e,quàm Deifimiliiiquo nihil fieri p o-tefl clementius.Qtfiädo ergo finis retaliandi,aut ini micitiarum cr umdiclte modus ,fi cuiquepermitti' tur,ut dolorem fuü ulcifcatur, quern unufquifi^ [ém per maximum grauifimum^ eßeiudicat : quo fit, ut iudex eße iUius lequus non pofiit,ad reponendam iniuriam.Multas uxores permißt,more Africæ toti its peruetere;cr diuortium leui de caußa, cr rediti' onem domum perfiicilem. De uxoribus leges ciuiles quod eil ipfis uifiim ftatuerumt.Ro?mdus Rom^ uo luitfUiro licerc omnia,mulieri nihil : Germani uxo/ res fuas habent pro ancitlii, Dd uero nuncium non decebat ßieilare quid maiorum confuetudine, quid legibus tanta in re eßet receptumßed quid decorum acpiumpoHularet, quiduniuerfo humano generi conueniret’.quoniam quidem leges uniuerßs ^ebat Dei nomine, cui uir e^fixmina pares funttutriufique wfiitiaefieiexfquo grata, amp;’in^rata iniquitas,

DE VER. FID. LIB. IIII. 6ti ^uiDem eft pads. AL. An non tibi fdte acpru^ dcmercctutum uideturiftudde uxoribus, primum ut plures fint uni uiro f unus enim multas potefl mt plere,quodfruduofius eft quàm perirefetnê.Twn, fi qua fit parum nwrigera, aut contmoda i)i ccnui-{iu,non retinetur i/auita ab inuito, fed Is^e diuortij peUitur domo.lam fi iüa ad tneliorcm fefiugcm po^ ftca recepit,aut impetu animi cicda efi à uiro,patet adrecondliationêuia.quid poteft did aptiust C H. N/fcil quidcm 'm caupona,non tarnen donü,atque i« refinuliari. AL. Edefrgord«pî,^Hi6«it4Wco»î nwdam 'mftitutionemnonprobds. CH. Fijcwmc' quidem lubens ut cætera,^ meminero me non cum fue aliquo ,hoce^ homine ufus omnis dodr'tna experte loqui, fed cum eo qui iudido ejl pnedituSt nee rerum ufu omnino caret.Tu qui 'mitio fetnwnis huius tamfdenter hominem exponebas ,ignorare non potes,homini effe appetitus quofdam qua parte efl animahalios uero qua efthomo.zr animales ib los longe ejfehtvmanis 'mftriores ac debilicres,'inter quos eft appetitus fobolis procreanda:. de quo ft pienter dixit quidam ègentilibus, interrogates qui do effet codtndum:(^um uoles(inquit) fieri te inferior.cr in hoc quidem appetitu uel deledatio tan turn ftgt;e£latur,uel ipfe finis,qui eft propagatio gene ris. Deledationi,utpote beUuinte, nuUus eft modus, »ec ratio, huic wnfolü quatuor out quinque aut de

cent non fujfecerint,fed ne mOle quidem, out decent mdli^.Ex humxnis expetitionibuf eft focietiis con' uiâiti,ad bcncHolentiant zx opent mutuä. in quo ge nereprimtvrdlocumobtinet coniugium,ficutd Miet fe fcriptum eft in Geneft,dixiftè Dominum, non con uenire Aditmu jblü agere, qu^rendunt iUi coudtuuû ipfiftiniié. Turn uppetitM bicuit£ communionis, quùm iUe alter propagandigeneris,oftendit manift lic),um uiro unà fœminam connubio debere iiingi, CT ««! ftiem'm£ uirü uttum. Primii ßrma ipÇa coU' iwt^ionis ad procreand!lt;,adntonet duos tanrü eftèf nee tertiü aut quartû pofft interuenire. Quid ft itn uiftim eftèt régi uniuerfitatts, utuirisfingulis qua' tern£aut quin£lt;ydcn£ z^uicena aftbciarentur faentin£,eam in natura legem tuaffet,ut longe foenti ttarü maior eftèt quàm utrorü proueittus,cf nume' rusfœminarü fummäuirorü fefcuplo atque ctiä de' cuplo excederet quod nonuidemus euenire. SociC' t.ts aiit turn beneuolenti£, turn auxilij nbsp;nbsp;minifterif

mutui,ueriftima ac certiftima eft duoru;maximasq; Gquot; fidiftimof amicitias inter duos feniper conftftere cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufus uit£ nos docuit.Atqui legisla

tor ue^ler etiam quieti domus uoluit profticere, Tot mquit) habebitis uxores,quot poteritis alere, ac tueriftcultdtibus, g manu regere ac co 'ercere. Concordiam uidelicet fancit in domo, ftnequa uita vmnis g publica g priuata miftrrtma eft, Sed cftùt poteft

DB VER, FID. LIB. HIT. gtt poteft cffe intra eos parietes cocordia, in quibuifit tnuidia cr indc rix/e pcrpetUietDuoru in terfe amoroptimui cr tranquiliißimut eft.ditorum atit,aut plunü ad unü,amülatione non caret. Etin amicitia pluriii unufquifque tn-.u/mquernq^-nel quifq; alios omnes reßgt;icitgt; ZJ eorit ltngu!os,non ontnes u-nü,tanquadominïi famuli,ßed quafi in rcp.comuni' one quadi iuris ZT uita ufus. duos uero aut très ad unumßgt;eäare, ea uero non amicitia csi a’qualis',fed riualttas aut dominium alicuius in multos-.undc inui dentia jolet exiflere,z^ pmultates, quum quod cue nire eft neceffc,uclfàuor rf tnultis expetitus, uel cer tefàuoris pgnummagis umam a'iquam in par tent mclinat. Mulicr in quant maritus uidetur aaumo pro penßor, tanquam uidrix aiiarum, injolcfcitatquc infultat eis,nec habet profücifs,ßd pro anctUis. ea uero cui non tarn fàuetur,inuidet altert, etiam ft £-qualiter omnibus bene uelit uir, omnes tueatur, cu-ret,omnibus benefàciat,quod efl tarnenß.du perdif pciic,non poteß tarne id perfuaderi Ulis. Eion folum uxores,fed necßnwli quiagut fub code donùno,nec filij fub eodem patre,ut maxime tradentur a-qualb ter, non tarnen fe ^e^ualiter tradari creduMtut ed quifq; in feiplum quam inalterum propenflor. hinc odtü inter ipfM,zr rabies, qua m caput quoq^ mart ti ipfius rediidat.nec réflmiliarë,nec liberos curabit müjieraßroillo zeit Jpcrcita, quaflq^ fùrijscr in-temperijs

té fperijs agitata, nec priuigftos uolet noaercd akrft aut eduCarCjfed iUii quantü poterit incomodabif.at gue eo magii uiuentcmatre, quam habebit wn pro facia fed pro pellice. Quod ft exemplum nbsp;nbsp;tanqua

naturalem conjiitutionem quarimui, in exordioge neris humani,uni uiro unamfxminam Domituts ap plicauit, Euam Ad£: quern moré deinceps infecut£ gentes omnes feruauerunt,pr£ter Afros.Et de Eud dixit Ada, Ecce nunc os ex oßibus meis,ey caro de carne nu (:h£c uocabitur uirago,quia deuiro fump tae^-l ‘Opter hoc relinquet homo patrem or ma' trem,o' adh£rebit uxori fu£, (J erunt duo in carne una. Qucfo animaduertoi-inhifceuerbis, qu£ funt ueluti lex coniugiorti in orbis primordio lata, non habetur, tres aut quatuor fore in came una,fed duos tantu:ç^ fîcut AÂ£ una eß data Eua,ita Noë, CT ijs qui arcam tüam funt ingreßi ad reparations humantgeneris,ßngulisßngul£funt uxores attri-but£,utinGeneßtAofis legitur. AL. Quidolitn patres, Abraam,laacob, Dauid, Solomon, cr alîj, hos an non habutffe plures legimusi C H. Hatwe-r««/ ex eis nonnuÙi parum fanélè,ut Solomon : qui ad exemplum uocandi non funt, quoniam eorum élumimprobatur.de alijs,quorum fanüttas jfeéla-ta,credimus nihil egiffe intemperanter ,fed fine ali-quo prdftantiore quàm humano. Abraam promiff^ ftirpi ferniebeßiUdcob multiplicdtioni eleüægêtts:

DE VER, EID. LIB. HIT. éif riMid utfàtnilii effet illa qu!m numeroffßimd, que CT ad regnu/m geuti'S effet deleéia, ad ^’ießilt;ege‘■ nerationem. AL. Qiiiddiuorttu'mtanneincffi^ cio continet foemmoft CH. ïducro non minaret adffrt ctr rei ßmiliari clades, zr uit£ tranquiUitati, quàm uxorum multitudo. Vxor non ejl feruitij nomen,fed focietatis amorti. Oiuortium effîcit, ut uirferuilem 'm modü uxore abutatur, nunitans fub-inde quod minari folemus ßmulo,fc lÜam domo exa âurum. qui amor poteft coalefcere inter eum qui ita defficityG“ qti£ ita deffgt;icituriquèdß non content' nat,fufficax eft genus fœminarum, omnta 'm triftio rem partem defiedit. Olim dixit quidam degend-lgt;us,Ama ut ofurusiquod à fapientibus aîijs uehemë ter eR reprchenfum.tolli enim aiebant eo dido bene uolenciä,omnemq; ußumcffo cietatem è uita. nam quem tandem diligam bcna fide, ft cogitem poffi d lum mihifieri 'mimicu/mi ita 'm diuortio contut-iif,quem uere cx ex animo amabit maritum uxor, fi iUud reputet fecimi, poffefe rixula aliqua,aut ma riti animo perturbato pellt è penatibus,nec amplius ilium maritum fibi fiiturtmiSednequerem ipfam ß miliarem tanquam fuam tuebitur, nec liberos utfu-os educabit,quce omnia rclmquendafinttlli, fimul primum manto coHibuerit. lam quot eijcerëturim' merittCyUiris autàfua libidine, aut à praua aliqua animi perturbatione condtatis cr impulfu iüec fo

Zmw h£ c qua luntm rcßmi’iuri ac uniuerfo uita fu ex repudio commodd,Çcd ipfd coniugij apud otn-ncs gentes ratio omncm aducrfui diuorttum aditum uidetiirprafepirc. Primùm confenßone uoluntatu, qua eßicitur peculiariter in connubio quodfitturu Add pr£dixit,ut fint duo in carne una^hoc eft in ho m.ne unoftuxta morem loquendi Hebraum. Sequi' tur quod uidemuf omnes, complexui niaritalii, qui pene ob oculos reprafentat unitdtem tUa homing, tuMcommunio rerum acfirtunaru uitteuniuerfa. poftremo pignora libe}-orum: qua ita rurfum coniu gunt er congiutinant parentes, ut nuUo prorfum modo patiantur diueULquomodo cnim diftindentur filifi ft parentes dtfitunganturi AL. Patretnfequi turjoboles. CH. Etiamiureciuili,fednoniurena turce,gt;wn aquitate ipfd ctr iuftttia. ex duobus pari' tergenituseHinfi.ns,duorum eftpariter. AL. At nuilta paria non funt apte adgignendum compofi' ta. CH. nonftieilantlegespaucitatem,feduni' uerfitatem. cx quemadmodum prudens quidam di' xit,nuüd lex fatts commoda omnibus eft. Nfc Wdtri monium pro metaftua CT tanquam albo prafiituit fibigenerationem,feduit£ amicam atq^ indijfiolubi lem focietatem.de qua diilum eft à Dco;No« e/îfco ftwinfolum agere Adam ,ficiamits ipfi focium ipfi ft nule. AL. At fruiluofttts ell non perire fernen il kuL CH. Habes tu domiequüueâiorcm,crequH admiffii

üdtnifjïirilvm. itdmijjarium cupis effe quÀm fœcun^ dißimum. quidt de ueéiore es'ne adeàfoBicitwiA L. Nonpemtie. CH. Qîifiiwjfcoccuwpoüi^IwtMK? AL. vtßtaduehmdiim tnaxiwe idonetii. CH. Qtudutprogefieretf AL. Siidconttngatitwnie-grèfimm. C H. Sednoii ea crit tua cura. A L. ïme» interdwnt,atlt;^ adcop'.erunqi àgemrando arcebo il lu,ut melius ineuebat. CH. Quid'm uiroiquidj^e ilabis, quid curabis? utram ut quant plurimas fœmi nas impleatian ut ßt prudés,moderatus,fapiens, do ilus,pius{ A L. H(Cc«j«2hM qu^ßunthominis pro pria- C H. sigignatlibcros,iwnafpernabcrisiß no gignet, ßres facile, imàutde equo dicebiit,à danda liberis operaßepe abduces,ut melius hom'mis mv.nc ribus ßngatur.t^am probitatem ,modefliam,pudo' rem,pudicitiant,deniq; uirtuteomnem frangiac de iilitari nccefßc eü 'm tant proßfa libidine.nee de pie tâtez?quot; fanàimonia cxuUarefumma atq^excelßa cogitare poteß is, cui taïuus uxoru z?quot; ancillarü nu merus ßt z? curanduSjZ?quot; quodobfeoenißimum eil, implendus.Seduide quteßo quantum ad multiplica' tionem generis att'met, quant eflis 'm haeuxorum multitudine decepti.ßequentiores ßunt e£ regiones^ vn quibus coniugia fumt duorum, quant ucürte ; ut 'Europa,qAßicauelAßa.atq; adeà Aßa ipfa, qUiS nunc eH Turcia, m'mus eft urbibus er cultonbus ce kbris, pofteaqfenas ç?quot; feptenas uxores qiiifq; acci

{gt;it, qu'tm olim quumjingulii ciunt consenti. A L» Atinultorumconiugin uidemiama^e coh-trereob diuer/itatcm ittgcnioru cr moium,non un illis fuc' cumfcpiiritcicine,nuüumrcunquiiremediüi C H. Lfgb/rftor iwjler Chr ftui uu't juos modcftt£ ic mo deraaoni aßuejccre,tum magnau^ini animi, qua ß alefi quid moic]ii£ inadac in uitam, deuorent, ac trunjimuaiit. non finit eos ejTc querulos CT moro^ fos,qutq; paßim 'mueniant finuM quibtts pungätur, er Upidcs m quos imp'mgaiit.'mftruit eos niutuu be neuoleiKii qu£ eil magnanimu er patientißiina, nee fentit quMlibet cff-enfiones.fiis tolerabile fit ac leuc,quodlt;ilifi utdeturgrautßimü. lubet nos Deut nofler efie mites,er inuicc ofirnjaxficile codonare, er ad pdrua errata conniuere. tum qua: uidentur ef fe grauia, fitter e nobis leuta chart täte uel hominis, ttel certe Dei. Non ergo ajjueßeit nos ad leuißima quamq^ cjfcnfituncu'am refiltre,(y‘nodum beneuo' lentis rejcindere, qued ßcit ueficrtßcdfirre, er lt;ani tnum incommodis illis afjucficere,qu£firëdo mul' tum indies amittimt de odio atq; a/peritate fua, cT merces laboris magna eft rémunérante Deo. A L. QHitifieafiit difiordia er diffienfio uolütatüinter coniuges,ut antmi tranquilhtas perturbetur pent-tu5,crpietM detrimentum acciptatf CH. Rf6«lt; tarn affiiilis remedtum eü ab Bccle/ia paratum po-bticis confiitutionibus. At deutfira reconciliatio'

DE VER. FID. LIB. HIT. gtf coniuges dijfociäti demueruntingratiS red.rc,noloquicciuxm loquhne ^iidefids. quid cnm potuit cogitarif^urciu'Sf te qutdcm puderet : ilium, ut qui ageret inter beluM,relj)eâumq; exuiffet Dei ettqi honunum,nihil pudebat. Tran'eamitsadteiutii um,quod uefter legislator qutvm flatuit, aperte oßi ditfc,ut nec reliquaoninia,ficneq;ieiuniwm fcire quideffet,aut 'm quem finemparatum.Qu^efoquid eil ieiunitmt. A L. Abflinentia à cibo. C H. Ni hil re/ßonderi potuit ('implicius,aut naturalius. ftd hatte jlato tempore à cibis abfl'meiuia quo fine tn' dixit Deus honüntbitsfan ut medicus, quia utile eß non nifi hac aut iUa hora ucfii ; an ut magi fier ani^ tnorivm, quia expedit bon^ menti hoc autillo tem^ pore nihilfumerei A L. iy?«d credidtrim potius. C H. A/nw'««»« (««tew qua parte ojficit mentis an qua alit O' uegetat corpusi A L. Mi«lt;wcHfrô hac: tmo O'ntentëipfamexhilarat,acfiilcit. CH. qm«» ergorationef A L.' Quauelimmodicutac redun^ dansyuel qualitate fua corpus afficicns mente ohtü, dit ac perturbât,ne poßit de Deo, de cultu dus, de pietateO'uirtuteomni cogitare. CH. Eritergo ieiuitium animis nofiris conducens, ab ijs fie incotn modis homines abftincre. A L. t^imirusn. C H. Et hocindicere ,nücio o' propheta Dei ejl dignü. quomodoergo legislator uefter ad crapulâuoso’ ittgluuiem quafî adhortaturo' 'müruitiPrimum iu

iet cibk aißinereufy; ad ferum,uc/}gt;ere autet» (^ui fi detraélis frenu Cf fublati^ repagulii emittiteden diauidos ad pf^fepe bcUuinum.Editc,inqnit,c^ bi biteufqi adauroram.qaidpotefl did imnwderati-us,aut magis pe cuinum, quàm ftratos menßs accü' lereifoleocddente adorientem^hæc non eflidu' tiij '.exfed ftgina magi Plenum e:j ofßdna. A L. Quid inter uos non finntfimiliat CH.

dem plura qùàm conueniret.fed nos hie non quteri-rimus quid nodri fidant,aut ueflri,fcd quid legis llt;t tor iufjerit nam quod noflri homines legi non obtë' perant, culpa eSl eorum,non legis, quod uero fleitis uos,exprifcripto legisfreitis,utculpaialegisßt, feu legislatoris potius,no ueflra, nifi quod mahe ac impurs legi paretis,ßne uüa mente. At ebrietatetn uitat,uinum detrahit fuis, cuius cauffam prodût qui dam, quod ipfe aliquando uino madens ea defigna^ ritfleinora, quorum poflea peruitam uniuerfam poenituerit. Sed addit more fuoßbeÜam fané quant lepidam. Ait Abdias ludsus’.Quum 'mparadifoui-numeffle defcribas,quid operis ibi habet,ß umumil licitum efl iSi autem licitum, cur 'm hoc feculo pro' bibes umumtrefliondif.Tam argute qusris, ut usut interrogatione geminam nece^ario reffonflonem extorqueas.Vtrimq; ergo exponam, cr tüic efjeli' citum,zx hie illicitum.Erant enimangeli Dei duo, tiorro thc^ Maroth, mifli ohm à Deo de calls 'tn

DE VER. FID. LIB. IIII. 6n terrant,gubernando'mftruendogcaeribumana tribittijhK interdiélii, ne occidereiî{,aut iniuflc iu-dicarent,necumumbiberent. Kultoitaij; tempore fie habiti,quum noti effent indices uwucrfo orbe,ue nitadeos quidam dicinulier pr^ecuttflis faeminis omnimode pulcherrima, caufam habens aduerfus tnaritnm.quæ ut cauffie fuæ accommodaret indices, quidam die muitauit eos ad prandinm: quibits epUf lantibus, ipfa epula cr pocula uini appoint, aftat tnini^rans.ojfert crebro,inftatut fumant, quid plit ratvicerimt blanditite mu'ieris.tnebriiti poculis 'm hoffitam ßrmofam incaluerunt, uiâli accubituM pctierunt.Spondet conditioue,du/mmodo alter uer^ bum doceat per quod afeendebant 'm calum, alter uerbum per quod defeëdebant. placet conditio, quü ergo didiciff'et,eleuata eff fùbità,ç:y- afeendit 'm cœ-los.quod quum nidiffet Deus,explorata caufa.pofu it earn Lucijirum,itapulcherrimim 'inter fteüis, ut fiierat 'mter mulieres.Illis in indicium enocitis,pro pofuit etsDeus, uteligerentinterpcenaffeculihu'' iiUyÇxnlterius. elegerunthanc. Suj^enfifnmt ergo per catenas ffrreas, demißis capitibus in puteo Be hi[,ufq; 1«diem iudicij Quid ergo Pibdii.nónne fuf ficicns uidetur cauffa, cur 'm paradifo licitum fit ui num, çy hic iüicitum i ait, Vera fatis, esquot; merito. ficiUe. Quidprimumautpotiß'imum ex tam mul-th flagitijs ac 'mfanifs reprehendamtdejèffus fumfe

no refùtdndis ijs perludicrum diâa uideri pof funt.tjuis enim non exiflimct hiec fibeUds effead tra hendam tempus cr ri/um mouendum confiéldfAn~ gelos dicitrsgendo hwrndtw gencripr^ßäostcr ut fcidtis ilium rem certam cr exploratam adßrre, eti am addit nomind.quis itnqudmhd:c fcripfit, quis di xit,qudndo duditim aut leüumtres tanta quomodo potuit obliuiçnis tenebris tam diu obrui, Oquot; deleri twnundprxtorum generis humani : quum hominti regum,imperatorum,confuïum,prtetorum ujtius cu iußiiam ciuitatis omnium nomina metnorie funt ma datadam ueró edustt angeli,Gr bibtmt, çs“ quident re uenerea utusitur.agunt ergo h£c eadem in calis! Qnodfitüicnon agutttynecpoffunt agere,qu£ con ditto iTMtauit cos,ut hic agerent quod effet contra iüorum habitum naturalem ? nefcio quid fAahume-tes reffonderet, qui ait nullum obleäamenti genus tn carlo deßiturum. Habent ergo cr Uli fuas dapes, er fud conuiuidtZr I'uos concubitus,ç^ alij funt ui' ri,dlij foeminx uirgines: niff ffrtè ad noftras ftX' minas ueniunt, zx earn inturtam ffeiunt uiris homi-nibus. ^page impiam obfcocnitatem, quam nec Md' bumetes quidem pofuiffit quü nihil omittcret,quod cunq;fomttiaffet. Sed quidfequitur i Captiffnt ui' no,zr exarferunt: uinum ergo prohibendum ; quid poteli fingi acutius i etiam capti funt forma mulic' ris ; uettUida igitur. Placct'ne ufu omni inierdiccre

tint rei,qu£cunqi aliquo nwdo potefl Udere^ nihil relinquetur:pani5,llt;ic,cal'eu^,carHcs,fru{liM,aqua, omnia poßiit nocent fumentibiti modo ac tëpore quo non expedit. Vmum modicu utile eft,tm modicumheditjUtpanK,utaha omnia. Quid maio-faattulit damna bomtnibut quÀm aurum mcauffà, firrum in cffeäu ? cur aurum expetis, firro uterisiSed quid oput eß in loco immorariadeo ncto omnibus ƒ quis ignorât, non protinus rem aliquam damnari debere ac toïli,quèdeiuf ufut poßit efje noxiusireilus ufia demonflranduf eil,non res aufe-renda. Quod fi uuto 'mtei-dicis,quôd angeli inebria' ti fimt,cur non etiam mulieribus intcrdicis, çy ma-iore de caufja, quia propter nudierem id contigit! Sed Mahumetes mulierofus erat,non uinoßis : cr ip p or Arabibus leuiiis fiiifjet à uino abflinere, quim 4 mulieribus .^tfiilum hoc quum ante Mofcn con-tigifji fingatur, cur non uetuit Ntofes uinû in lege, curitonChriflusinEuange'iio; Ebrietatem uicre^ prohibuitiuinum rdiquitad imdta non folum utile, fed nonnunquam etiam necefjarium. Quale autcm illud, quod certis prolatis uerbis putat angelos inter caelum ey terram ultra çy citro commeare, qua fi non uinaturte fu£ ascendantCf defcendant, fed carmine aliquo tanquam incantatiunculaiey Deus tarn infcius cä eorum qu£ gerurtur im mundo, ut nil inopindtfti obtulctit fe m ccelo muHer derepète.

EX tidrrdtionibui prduècT duditis c^inteBe fOs^coUegit dim iudicij, quo nihil mculcdt crebrias./ùcithocenim ddincutienddm animii reli^-gionem.de hdc dudiumut frbeüdm more foiiio. Mt lud£M,Diem iudicij oro plunè dcjcribde.rejjiondit: De iüo müdabit Dein dngelo tnortii, ut cinnem cre dturdm j}gt;iritum hdbentem interimat,tdm angelos omnes quÀm omnes didbolos, omnesq^ homines, O' ues,pifces, beüuds zy pecora .fie cnim dit in Pdeo' rdn: Qmnid mortud prieter Dcu»t. Poft h tec uocdbit angelum nwrtis,dicens:O Adriel, eft'ne quid fuper' fies ex omni credtura med i dieet, Kihil domine mi, prater me ftruum tuum imbecitlem. Tune dieet ei: Quonidm omnem credturdm medoccidiftiAbi hmc inter pdrddifu/m cr infirnum, o' poftremô occide teipfum, cr morere.Abibit inftUx,dtq; in praferip to interudüo proicâus htmti, dlis fuis inuolutus fufi ficdbit feipfum, cum tdtuo mugitu,quo cr coeleftes ftiiritus, O' terrend dnimdlidfi uiuerent extinimd-ret. ftdbitéji totus mundus udcuus per quddragintd dttnos.Poft hac ccxlum o' terram pugno continens dicet Deusybi nunc reges,principes. O' potentes fectdi huiuskuius eft regnum,imperium, o' rerum potentidf dicite,fiueridici eftis. O' his uerbis ter re petitis,Serdphuele fufeitdbit, dicetq; ei: AccipetU' idm bdne, o' defeende m Hierufalem, o' clange.

DE VER. FID. LIB. IIII. 6)i Tunc Scraphucl accepta tuba,cuiui longitudo itine ris eiuingentorti annorum ,fians 'mliierulalctn in-fufflabit tubam, or effiabit ex intus omnes animas iujias, çfu^e euotantes in omnem terram, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ad

corpora fuaubiciMiq- fint di/^erg(ittur,atqi adpri-mum hune fonitum otnnia o^a congregabütur. Tra faélis quadraginta annis iterum fonabit gt;nbsp;ad quem fonitum ofia carnem a^ument. atq^ inde po^ qua^ draginta annos,quu'in tertio fonuerit,omnes animte fuo corpore induentur. Sic ßilo,ignis ab occideiite fuccenfus omnes creaturas Uierojolymam agitabit. quô quum omnes perucnerint,ceffabit.hic ergo quii per quadraginta annos in fudore fuo natauermt, ex pedantes iudiciu/m,tot tandem miferijs affedi, ap' peUabunt Adam,dicentes:Pater Adam,ad quid nos genuifii huiufmodi tormentis atq; miferijs^ltd ne pa terfiliosfub incerto inter /fern amp;nbsp;metum fluduare pateris? Plané interpella Deum, ut plané finiat de nobis, quicquid inter paradifum c/ inßrnumßdu '■ rus eft. Reftondebit Adam:O ftliftfeitis quàdfuadé te diabolo,P)ei pracepto inobediens ftii. idcirco ite ad Noe. Conuerfi adüo'é dicent: Intercede pro no' bis elede Dei pater îio'é. rejfondebit, peci quod po tufifaluaui uosindiluuilgt;,hicmihinthil fupered of ficijfed ite ad Abraam.AppeUabumtergo Abraam, dicentes: Pater fidei cr fanditatis Abraam,reftice nos miferoS}^^ tniferere,Quibti5 AbraarntQuid me petitis^i

recolitis,quod diu ud^ähundus idoloîtt tfd incircuncifiis errauerimfUon fuffîcio,fed appel late Mofen- Appeüabunt IAo,^en, diccntes : Diieäe Dei nuncie o’ prop'oeta, frmule Deiaudi nos.reßio debit,CidieniappellatisiNónaeuobis legem dedi,nü raculis conßrmaui.nec tamë credidiftis^Si tmhi ere' didilfetis, ß,cerem quod poflulatis .fed ite ad lefum CbriRum Coiiuerfiad chri^um dtcenf.lefu Chri' fie,j]^iritM,uerbum O' uirtus Dei,moueat te pietas tux,O' intercede pro nabis.Tune dieet eis’.Qupd 4 me petitis, ipß amißftis. Mißus quidem uobisßi 'm uirtute Dei, o' uerbo ueritatis, o' aberraflts, o' me plufquam ego predicauerim uobis,Deivm ueflrii ßciflis. hicitaq; beneficium meum amtßHis.Sedite ad ultima propbetaru, hunc fignificans cum quo lo queris,o Abdia. Ad quern conuerß dicem.D nuncie fidelis O'amice Dei,qudm male qui.lc peccauimus, O' idea quod tibinon credidimus, exaudi nos pie prophet aß :s una fuperRes. nam pofl te non cH 'tn quo Iperabimus. exaudi nos potentiatibi à Deo col lata. Adcrit itaq; Gabriel,nec impotentem finet and cum fuum:proccdeiit focij ante freiem Dei, dicctq; els Detis'.Scio ad quid uenitis.Abfititaqi, utfide^ nuncij met uotum m aliquo caßem. Hk rrgo ponte fräo fuper infèrnum aderitflatera,qua libratis uni ufcuiufq; frflts ambulabunt fuper pontem. Sanili er go tranfibumt,d4mnati in 'mfirnum décident. Att'm 'gamut

gamus breuitcr tunnuOit. Manâabit Dem angclo mortKyUt omncm creaturatnßjiritum habcntem in terimat. quid opm eü nwrte ahimarum cr angelo' rum,qutimmortjles fnnt conditiiSed audicrat Pau“ lum dtcere,mor!‘^uros omncs,idcirco cr angelof,??' taqult;e‘ùntdDeocÔditit immortaliaymorteutta m uoluit. quemadmûdum quèd de tuba Paului ficiffèt mentioncm,tubeim dédit angelo immarum, quaSctn horreant ßcile imperiti, doâi derideant.e:^ frcit an gelum nwrtisM habeat Dem fuum carnificcin,quë admodiipratores noHri.Q^id opm e]i angelo mor tis,quum nuüus fît angelm procreatioiiii icx' maio^ re de caufîTa dcberet efîe generationn , quàtn mteri~ tm. Nature legibui nafîcitur quicq;,adolefcit,fenrf^ cit,interit, non admifîetur angelorum mittifierium, nifî fî quid ÎDoo fitpriuaiim extra naturic eut' /«Mi.cr hoc de angelo mortif Mofî, cfl narrati' uncula aptifîimaadterrenàum puerulum aliquent proteruum.tÂofes,inquit, quuml'oluî per deferiunt uagaretur,firtè fepulchrum inuenit apertum CT «lt; cuum,reéle ad quantitatem fuam clfcjum,quodad-tntrans capitad propriamfîaturam metiriMerea angelia mortis uenitad mterfîciendum Kofen. que quum cognouifîet Mofcs,quiefîuit, Ad quid uenifîif fe)jgt;odit,UiiffiK fum pro anima tua.cui Kofîcs,Qu9 tnodo ergo putas eam eripereiper os enim non pote gt;'K,quoiocHtusfMncumDco:neque per aures, qui

biif uocem Dei audiui:neque per oculos,quibiiiß' dent Dei uidi:gt;teque per manM, quibm donum Dei recepi: neque per pedehquibM montent Sinai afceit di-habes iullas caufat,ob quat per membra iüà non poßet mors irrumpere. Sed fi nufir Mofies odorent aUquem praftantem zy ex iüis diu'mis efifit odord' tus,non habuilJet mors qua in iüum penetrafièt.Hif ergo auditis, abijt angelus Domini : formaq; muta' ta, attulit pomum de paradifo.quod quum olfideit' do porrigeret,recepit i^iofis.quumq- nartbus appo neret, arripuit eum angelus tanquam bubalum per nares,per quas tanquam emungens animam eius ex torfit.fic manfit corpus eius in fepulchro nunquant reperto. SedmirandumeB: odoremfacrifuffitusin facrißcijs non iüi efjc opitulatum, nec odorcm fiinti refilientis ab igné, in quo Dominus defcenderat i» Sma.Quôdfi iüe quibuspartibus cû Deo ejjètuer' fatus,mortem non poteratrecipere:quomodo mor' tuus eH Kahumetus,qui uidit,audiuit,aüocutus eß Dominum,cr quidem tetigit earn Dommusfqui ta^ dus, non morbum debuitiüt importare,ut uos did' tis,z^ cerebri debUitatem,quod eß Deo indignum: fed quod uita cr falute omnium ßs cd credi, falute atque immortalitatem. Sed ad indicium reuerta' mur, cr interitum rerum cundarum. Ei’ tanquam ingenti cditoßcinore, inducitgloriantem Deu, V-bifunt reges principes er potentes feculi huius ?

DE VER. FID. LIB. UH. 639 quafi priwfid/fent.Grexuticorporibmadhucin reÿto prmcipatuperfeuerët: aut quaß non plut fit tllu omniu condere CT conferuare, quim intérim mere. quôd fi tantum cflficinut abolere, ctiam ad angclum mortis aliqua pars gloriationis pertinrbit, ' ueiut miniürumtantioperis. QuidueroneccffeC' rat Deo iaëlabunda lüa exprobratione uti,quafifit aliquis qui nejciat, id Dcww polfieficere quoties ue litiScd nîmirum Mahumetes, quad ipfe ifi pralio ß cilJct,cxiümauitfrélurum ïxü crbeüumfemper fomniabat, in quo pulchrum cr decorum habetur tnterßcijfie quàmplurimos. Quàmueroegregiara tioreparandi animas, ç^r Deo digna, exfiufflaricas ab angelo tanquam plumas per tubaniiQui nam ue roßmtifti quiexpetunt iamttmdemdiem iudicijf non uidentur efjè boni,fed mali. nam ita reßodetur eis àMofe cr Chrifto tanquam malis,Gr qui addu' ci ad credendum nequiuerunt.quomodo ergo rigo-rem fentëtia: ifii expetent, quibus fatius efietin Çuo fudore natare tSed Mofes Cf Chriüusnon exaudi' rentur pro incredulis, exauditus eH itiahumetes tS quam uir meltor, quem imparem lAofizir Chriflo bonitatee^ coniunëlione cum Deo ncqueuos nega tis.CeeterumcurKofes cr ChriftiK denegantfuam Operamiutrum propterßam indtgnitatem,an propter duriciem cordium aliorumi A L. Propter hêic ipfamduriciem, CH. QwdietiomMahumetide-ßerumtf

lt;40 IOAN. LOD. VIVIS fùemnt,quifidem nonhabereiit. quodß increduli-’ ttncx pruuita^ ttUorvmiHoßncrChrßuin quuß conßingcbMtjfte De-tm inte^-peilamît, quid caufe quin ctiav MMum^trin.-Sed nimirum non apud De uin uolebat ejje ^iiuhumetes ßuordbilior qudm Chri fiui,j'ed apud fuos excrcitus quxm HeracliiM. Sargent omnes in jlaiura Adje,inßrtna lefu chrißi^ in quit. Audicrat ÿaulum dicere de p!enitudine xtatii ChriRi,add!dicip^edefuo ßmlitudinetn Ad£. Sed quomodo iliuc ? nam ipß narrat dißipulos rogaßi Cbriüum,utnarrarec fibi dearca.etenimait: N«»» ießt Chrislus dum rogaretur 4 difapulis, utmodS arc£ î^oë hubitumq; ßperfiitts in ea generis humant exponeret,rogantes audiens,ßrinulam ex lU' to inter mantis fuas confiëlam proiecit humifZ^a-tf.Surge in noimne patris mei, nbsp;nbsp;furrexit homo cd

nus.Cui ChrißuSfTu quis esire/ßondit, Ego pm lit' pfcftNoe. cui iejus : Itdne canus mortuus es? reßgt;ondit : liequaquam,ßd in ipßa hora putans me ad diem iudicijfurgere,)netu canus effeilusfum.Si il le metufalj'o incanuit,quid alijfaeient uero? Dabi-turliber cuiquedefuis aëlis, qt ludicium durabit quiiKß mülibiis annorum. Sj ea examinatio cuiufqt criminum debet fiert lUtc, qua in noürisfiris, non efi mirum durarc tudiciü non dico quinque fied quin gentis millibus annorum. At quomodo plaçât iratn iudicisiTunc, inquit, Mahumctes dieet DeoiDomi-ne.

DE VER. FID. LIB. ÏIII. ^4* Mfjomraej ifli reâa freie librivm hune aeeipcrc pro-perarüt.quafi uero nefeiat, aut oblitusfit Deies MÎ fine iuüi,adnwnetur à Mahumetc tatiquam ajjèjjo-re.Sed eaptat gratiam fuo librojtanqudtn elipco frr tißhno aduerfiM iratitm Deü.Poftremo,fnquit,mU' tdbiturmors m arietem, addueeturq^ inter pjrddi-fum cr 'mfirnü. Quidhoepueriliusicr quôdpopu lui paradifi, mttu mortis optabitm^rti mteritumt qudfiuero defud immortalitctteiUinon eßintcerti i4m,crfeeuri,

EAm beatitudinem pofuit, qutc magis porca qudm honüni eonucnit.ParadifiMquit,l'ohm aureum ßmaragdis çj“ hyde'mthis crebro mterpofi^ tis eft diftiniiwmjomnifruäifrraeonßtum arbore» dceurrentibiKper amœnaflueinis-.quorivm aliaijui dem lae,aliam(l album,alia umum purißimum fùtt dunt, Nefeio qua naturic parte fiatuat paradifum, ttam ha:e de calo diila abßurdißima funt. Dics,m~ quit,eiM erit mille annoruni,an/tiK quadraginta mit Éum annorum. qu^e proportio 'inter diem er annti tam doâa, esquot; ex aflronomorum regulis deßumpta, tit non amplius quàm quadragies maior fit annus die.Sed qult;e potejl in eœlis e{fie nox,ubi femper /fric deat fol,nee fe unquam iüme aufirt uel reeonditidi' es autem fifoliseft pra^fentia,femper cft in ealo di' esifin conuerfio cœlinaturalis,horis quatuor er ui ginti

ginti conficitur.Addif.VeRienturiUic omni colore, præterquam nigro.primus mijfus im menfo erit iecur pifcis albisbuft: credo quodpulato Mahumetiscrut grutißimus fed non eü omnibus idem palatum, nec tdc fapor. duid lilts fiet qui à pifce omni abhorrëtl quid ueroypus e^l aiimento ijs, quißwnt immorta' les/quid re uenerea ijs qui non progignuntiz^ uolu ptates iliteguüus taëlusq^ in uicioßumt ,n£mpe inté perantiie,niß ad neceßitatemreßrantur propagan da: uel uitte,uel fobolis.eam^ ob rem inditte/unt ib Ite nobis ànaturajta ut deleüattoesguftus tadus^ tun fint aHionibus fenfuum iBor um finis,fed contri potins adlionesßunt deleüat.onum mette, nbsp;nbsp;quafi

jcopi.non enim ut obledlemur, guflum ç^taélum fibricata e^l natura 'm animante,fed deleHationetn mgenuit,ut uelit ea agtre,quibus ipfumfefuftentet, cy' fimtle progeneret. du^anto acutius Epicuruslqui quum beatitudinem 'm deleäationem pofuiffet cor' poris,animam fieltmortidem,uiditenim eiu/modi uoluptates locum non habere 'm imnwrtalitate. Sed n'tmirum ijla placebant craßts ilUs militibus, ta' liaposl mortem optabant,cr homines ftultißmi qu£ nam alitepoffent effie deleaationes,non affeque hantur.djfid porroi nuUus'neeritedendi O“ biben di er amplexandi foeminas finis aut modiuinunqua eruntfaturi ,fimper noui e/ appetetes accumbent! an crütfaturi,er fiftidient aliquando,er erunt ertt, dßcr

DE VER. FID. LIB. IIII. ^4j di,^ languebüt Qjiomodo autein concoquent oquot; exccrnentfubi erunt ßrictCfUbißccsi Niahüctes rw dicM folmprojpexit huic labori'.Perfudorcm, quit,cmittenturexcrementa.qu4ntumillic judabi' tur ? cr periculimt cßnc quK lt;i ßidore algeat, (i/c denuddrit. lam uerô Ct uirK erit bedtitudo ex multi tudine uirgunculdrum, qult;£ erit fceminis^ nifi ßrte famintequie Alcordtwpdruer'mt, non fint fiiturte bedt£.Quod fiiftdfitntbedtitud'mis cceleftts, cur prohibëtur 'm hdc uitd^qum mores lt;tui huius, qudtt tu prjeftdri potejl,dd iüos Immortdlitdtis dccomma ddmustQuid poteüdici melius dut preeftdbilius, qudm cœleftem uitdm exprimerc çy perfimilitudi^ nem illius dd eâ peruenire^dtqui tu ipfe ed perhibcs 'tnuttdhdctdnqudmfldgitiojd, quorum maximam copidm effé m dlterd uitd doces.Ergo Chriftus, Tiiud uirgo, nbsp;nbsp;prophète, zx ßtnäii omîtes quifo'

brif, moderdti, ciflifùerunt 'm hdc uitæ huius uilitct te dtque imperfiiiioiie, in illd coele^i perfiâiotte e-~ runt ebrij,zr libidinofi,zr intemperdntes, dlioqui non fitturi bedti .zrquihtc uixerimt innixi mentes iUic erit eis d mente defiendendum dd corpus, zr 4 qudlicunqihom'mis perfiélione trdnfibunt ddim-perfèëîionem.At dicit,nullum obleâdmentigenus it Uc defitturum.Quid ergo,etidm idculdbuntur mul--tiiZr ludent dledm, zr erunt iüic bdlned zr fitndm-huit zr petduriflieindm bis multi deleildntur. Mufi

c£ autem eft oblituf,cuius non eft dekéiatio po^re ma.fed fortaßis ipfc, cr Arabes, homines militares cr crafti,non capiebàtur muftca: ut rex lUe Scytha rum,qui hmnitum equi maUeftaudire dixit, quàm citharœdum Philippiregis. Qu^id, quod etiamlUic erunttextoresinam ueftietur panno. cr inftélores: nam omni colore prteterquänigro. quid,omnes'ne laneo,an etiamferico o' byßmof cr alij alijs mui' debut uelcolorem,ueltexturam,uelmateria. Quid pote^ did aniliusilndumentum repertum e^l aducr fusiniuriam cceli£Rusautrigpris,uel aduelanda ea qult;e pateftila pudorem 'mcutiuntaüic nullus erit pudor, nec rigor,aut ftruor. Quid opus erit in ilia ieatitui^ne indumentis,qult;eterr£funt,tto cceli: G“ inftrnutatis no^r£,non lUius perftdionisi uidelicet nec Adam g Euaantequapeccaftent induti erant, fed peccatum quod pudorem G debilitatem atque inftrnütatem attulityG omniftriam nufer iam,uela' menta dedit corporibus. Et homo confultißimus mt tur£ rerum j« cœ/w dkit, dies futures mille anno^ r(««,er annos quadrag^mta nuÔium annorumiqua-ft Kero iflie fit nox. Qtuod ft dies eH una cccli cauer fio, annus autem curfus folis, nec maiornec minor erit dies aut annus in calo,quàm in terra. quadra-gecupla folum proportione maioremftcit annum quàm diem. Quidautem hie curat quid loquaturieo dem loci erant iHisquattuor quo quadragftita. At

homo totui effet corpui fine mente, nihil reli' ^uit menti,'m qtta imnfunt prtecipu^ deleâatione^ IM dignie,folidi£,purlt;e,pcrpetuie.t^ullumg^ nui obleâamenti ciberit.itaplanè,fi ad mentem re-firs uoluptdtes. ctefunt enim 'm mente deledatio' nés, qu£ mftar fint omniimt quacunque uel expeti uel cogitari pcfimt. Et ueftri fapientes, Auerrois atq^ Auicenna, confißifunt meliorem ac ueriorem leatitudinem tradi ab Ariftotele gentili, quàm à ue firo legum latore : nempe mentts adionem circa res maximat zsquot; pulcherrîmas. Eîam 'm eoquodeft 'tn homine optimu, par efl ftatui iÜud quo nihil eft ho-nùni melius,nempe fœlicitatem : non 'm parte foeda Cr brutali,cr qua homo nihil dijfert à beUua. A L. At Chriftus etiam defempiterna faelicitate uerba fit ciens,de corporis obledamentis loquitur. C H. P« »itttK nunquam de rebus ucnereis,quas femper 'm ui cio ponit,prieter coniugales, qult;e uitte huic ftruiut-de quibus dicit, quod in calo homines nofi contra-hent matrimonia, fed abolita legefexuu erunt ficut angeli Dei.Ctborü autem abftinentiamz^rfobrieta' tem omnem quum ipfe prteflitit feuerißimc,tum di-feipulis fuis 'mdixit. De me fa uero regni cocleftis me minit mterebem.ex recepta apud ludeos confuctudi »e,qui per efum lüumffiritales ac fempiternas dcli das fignificabantApfe tarnen loqui fe figuratè,flt;epe te^atus', tÿ“ iHo potißimmn loco, ^nulta habeo

~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ss } quie

uohis dicdm , fed eorum non eHis in prælt; fentid cdpdces,/piritm Mtem pdrdcletM doccbit uosomnid-ita poA receptum ab dpoftolis f^iritum fdnilum, omnid ßterunt explicdtorid. tune inteVe' üum eß, per cibitm in uerbis Domini inteüigi etmt fruélum,(iuem quifque ex operibus fuis coUigit. dd quem nos ipfe hortdtur ; Operdmini cibum qui non périt. CT, Ego rfZiMWi cibum habeo edere, quem uos ignordtis. 'Vefter dutem Mdhumetes fine trdnfidtio ' nibus,finefiguris, fimpliciter C2' ndturdliter refirt omnidfeitdhdbere, tdnqudm qui reihiftoridm con texit. Nec mirum efi eum tdlem finxijje bedtitudi' aem,qui coelumßcitut duldm mdgni dlicuius prin' dpisdn quo omnid gerdntur more hurndn^e conditi onis. Dicit demones olim folitoscoeluntconfcendc' re.explordtum quiddgeretur in confilio Dei. Dc« «cro quum dliquoties pdteßäd fentiret hoftibus fud drcdndàrdtumdeprehendiffiefrdudem. tunc dppO' fuiffe cu/lodes cT idnitores diligentes, qui excubd^ reitt, ne quis demon poffèt in pofierumßllcre. credjfieftelldm lucidißimdm, queexplordtores de-niones pdteßeit Cf perfiquitur. ç^uid fingi crdßius potuit, er minus Deo conueniens ? qudfißlli poßit Deus rdtione uÜd, dut ignoret quid dngeli er homi^ nes cogitent,nonfolum dgdntfdutianitoribusilkin digedt,dut demones in ccelum confeenddnt poft cd' fumidut Deus itd de rebus dgendis confultet, ut qud de re

DE VER. FID. LIB. IIII. quot;nbsp;^47 de re deliberet, aut quid flatuerit, cognvfcipoßit, Sed iHud ad rifum mouendum perfèftiuum, reputa-re quemadmodinn inßdiatores dtemones calum clâ culü alcendät,fußgt;eiifoq^ ueHigio ingrediatur, quo modo ßllam cuflodes : alia ex parte Beam iratum, dubitantem, cr quærentem intra fe num quos habeat in confilio parumfidos. Aliatn quoq^ nar^ ratßbeüam morefuo. Aitquippetudceui'. vbieß: quem Deus euocabit poft diem iudiciftrejßondif.ln medio imftrnie^ uallis, in uaUe gurges -, ingurgite puteiM,in puteo arcagt;in area uinäus catents, adftri' élus compedeßto,qui ftans per mille annos ince(fan ter Dei miftericordiam appeUabit.ait, Quid ergo fit det ei Deusi reftgt;ondu, Poft miüe annosßciet eum ßbi adduci, dicetq; ei: Quid tibi uis mifer, qui aures meas inquietare non ftnis iqu^e te fiducia duciti quo merito /perasi Rejpondebit gemen s : Domine Deus meus-.ego non habeo prater te, qui miftreatur mei, 'Du faits babes prater me ubi uindices iram tua. Mi^ ferere mei domine, miferere mei. Sed Deusiubebit eunt reddt inßrno. Abducetur ergo,nec adhuc mife' ricordiam Dei inuocare cefßabit. Ulifertus tandem Deus, eripi eum pracipiet. Quumq; pice nigrior in ßrnalis eumtingat color, interrogabunt angeli qua liter paradiß incoHs mifeeri poßit.Tunc lauari cunt pracipiet Deus inßnte aereo ,fietq; albus totus, prater macula inßonte,Müdatus ergo inccdet per

paradifuniiin publico conj^eéluomnibufnotabilis^ Bic ergo aßigmbunt eum inuicem omnes uidentes, ereptumq^ injirno quaß improperundo bitte inde murmurabum. lüe uerecunduns in tatuutn pudore uincetur, quoufq; dicdt,mtdkni reddi infirno,qudm huiufmodi probra logiiK jirre. Dieet itaq^ Dem an geUs,ut itenvm iüum quinquieslauent in fonte eo' dem. quo ß0io,tolletur macula, reddeturq^ paradi' fo,^ cejjabit opprobrium. Vides hic fanüos iüos ffiritusßüos à [Aahumete tuo irrifores cr inuidos cr fuperbos,quales nec boni uiri funt inter nos, cT quod flagitioßus efl,damnantes conßlium cr uolun tatem mifericordiam Dei ac domini fui.iam quid opus erat ßnte ad eum abluendü? aut ubi efl is ßns in calofquim uero apte rogaf.füortuus ego non ha beo prêter te,qui mifereatur mci.tu fatis habes pne ter mc,ubi uindices iram tuam.quaß in hocßt inté' tus Deus,tanquam ßeuus latro,aut tyrannus carni' ßx,ut iram fuam expleatultionibus, Sedß hæc cc' perimus expendere,nuüum exitum inueniet oratio, Plenus eil i^is Alchoranus.

De quo loquar nunc paucis, poflqua oflendi qualia eötineret. H/c eß uefler Alchoranus, cuius uel caput unumnegat Mahumetes pofßab ho minum uniuerforum qt dtemonum ingenio confei, ftiamßcunüipariter con/firarent. er prouocat omnes

DE VER. FID. LIB. 1111. ^4, cwncs D« uerbtSMtidßcidnt.Sedquis'nam eritiu dexttuui cnfjs- Tametfi ncn dubito qum uerum fit quod dicit.iiemoenim adeo in/ulfum ßlßvm (y fi-bi repugnuntem libru/m confiriberet. Plané non osl hiiman£ fapientiie talem Itbrum componere,fed ßul titi£çrimpudente. AL. Atquidicit,Adfirteli' brtimelioremillOiO'betwuokfequaé. CH. Q«w erit iudexiipfe uultfi effe iudicen},c^ rcum,Qraélo rem.Si homines non admittitis,[altem fit ratio natu ralis iudex, cffcdum eft.non adfiremus Euange hum,nee eo dedecore iBud afiiciemus, (ed min’imunt cuiusltbetgentilis philofophi opufculum.Pergit por ró, er quidem ut folet uerbis Dei. Si librum hunc fu per montem aliquem imjiffcmiK, uidilfies cum fleili pne deuotione. Atqui hoe nee de Euangelio, rue de Vetere 'mftrumento, aut Pfalmk eft lenqu^m diélu. Cur uero id nonßeiebatf 'mgentem fibi paraffèt au~ thoritatem. er addit: Si mendaciü unü in eo 'mueni-retur,aperte oftendi no ejfie a Deo. Atqui nos quam multi ejjèin co oßendimus. quoi répugnantes lo~ cos tnbnirum mendaeem oportet eße memorem. Sed audi eff-egiam elau[ulam:fihic liber À Dco no effet, quàm multos eontrarietates contineret iquafittero feribi liber fine eotrarictatibus no poßit, nifi à De» fjtmiffus. ingenij eft, diligcnti:e,attentionis,foler tilt;e ,fibi non eontrauenire. Ncc ßerunt adeô ßtui »mnesueftri Alßqumhut nonmtelligerent cffißl.-

P multd ö''pugnantia,id^ conßßifunt. Et MahU' mete mortuo,Aglt;treni d feâa defciuerutitjtanquam fi-iuold.retenti jimt tarnen armit fuccefforum:quili cere adflabiliendam potentiam juamßunt rati,fi c-um principatum populi crederent in/iiiutum fiiijje À nuncio Dei omnipotentis. Quid, quod Alcoranü correüum e^, er inutata 'm eo multa À fequëtibutf Liber enim ilic caeptus eft 4 Sergio immacho, conti nuatus à ludecii, poRea ab ipfis eifdem ludteis mU' tatiK fub Dali filio Abitalib. ùa plenut eflßbularü fimilium Thalmudicisier mducitur difßutans lud£ u( cum NiahMnete,omnia concèdent, etiam liultißi ma,de Deo,deangeli5,de reru/innatura ,eradpo-firemum quodleßes Mariæ filim fit Mcßias.qiuod e-tiam fi efl maxime uermn, non fuit tarnen a iudteo adnüttendu/m.alioqui quid cauffieerat,qum ludieui die effleeretur continuo Chriflianut,fi agnoßceret le ftrni eflè t^ießiam à lege er uatibui pronüffivmtAt ue ro,fi mutata efle m Älcorano multa confitemini,U' bi efl Uber ueritatis, nufjut à Deo adßalute hominül

SEdutßuos 'm opinionefita confirmaret,deuita ret dutem moleflias difliutationum,er qult;eflio num ab dlienit, dit unumquenq^ poße 'm legeßuaßer uarifprteterquamfi db Alcordno deßcifcdt dd alidm legi DfSciendu efle lUudjinquit, quod in uniuerßmt

DE VER. FID. LIB. IIII, é;i omnii reiie uiuens,fjucludtew,fiue Chyifii((niM,fcu lege fua reliiia in dliam tranßens, indubiè diu'mam charitdtem aßequitur. izj ut Chriflianis facerdoti-bui utdturßbißcüioribuiydicit, Chrifliunorwrn fa^ cerdotes dc prdfules non indigndtMcs dut drrogdn-te!,quum ucrbim dudiUtpofitum fuperprophetd!, ueritdtemqi cognofcunt,ldchrymdntur, ZS' dicunt: o Deus,nos cum illis bonis hominibus credenies,te nos illss dfjiicidturos fummè ßierdmus.hoc duté uer/^ bo pdradifum merentur.ßc tUe Si Chriflidnißcirent uerbum Domini ßdlum ßuper tAabumetë, qu£ cdu~ fd eßet mdigndtioist num m Deum flomaihdrëtur, GT IÜIUS iudicium dc uoluntdtem reprehenderentt indigndntur dutem, quid l^dhtvmctes id fingit, mcnddcidßdrgitfub Deitttulo . Idmueyoß aIco~ rdnum efl fold ueritds,fl ueritdtem cognofcdnt, non Chrtflidni erunt, fed Agdreni. (^uid ucro efl illud, üos cum Ulis bonis hominibus credentes ifleredüt id quod uos,dn non Mdhumctici funt ut uosi non er go bencficio fult;e legis ingrediuntur pdrddtfum, fed ueflrte.Qjiid,quàd dicitis dlids cmnes leges eßede~ prdUdtds, uosfolos hdbere legem purum çy inte' grumiQuomodo dutem potefl quifqudm ferudri, ni fi MI Hero Dei cultuiuerus dutem Dei cultus quomo do effe potefl, nifi in ueritdte, ut itd de Deo nbsp;nbsp;re^

bus diuinis fentids, quemudmodum res hdbet iSi e^ Kim alium ego eße Dem exiflimo,qudm ut efl, quo modo

modo poten cum rite colereiatqui nos esquot; nos coW trnru de Deo fcntimus.non potefl ergo utrunq; e/Ji Kerum. quodß alterutri uerfamurin mendacio de Deo.quomodo rite uerceum colemus t ïam nos er UQs quantum agentiliumjentcntia,ritu, facrifi-djs diSlamusiquomodo polßtmus omnes bene colc' re numen,quodnos unü credimustilliinultaiQuoi fi omnes naturaliterferuamwjquifunt i^i, qui in iudicio extremo condemnabunturiqutd opus ^it le gibus,inflitutiSijacrificijsiQuidlAofe, quidChri' fto,quid Niahumete zj AlcoranoiHam fl id non eil aliquideerti zi^ueri ztT explorati, efli oportet in diuino cultu, cuius beneßeio ad immortalitatem rc' Kolemus. Sed hi£ceà tendant omnia, ut nee ludeus aut Chriftianus negocium fltceflat Agarenotnec A-grfrezM« de meliorepietate foUicitusflt, fecurus de fua, GT alij homines uelut comuni bono applaudat. Tametfl in hoceadeeiiquiemalijs inc5fiantia,feu Kcrius diffenflo. naalijs locis ait,uiros legibus imbu tos zr fide,non pojfe ad perfiilionë peruenire, nifi teiiamenti zx Euangelq zx fdcorani pr^ceptis ob-teperent: ttifilios tfraelis ob duricië animi repulfios iDet be)teuolentia,flcutiteftificatus efiDeus per iinguam'Dauidis régis, zx Chrifti tAari^ filij. qua' fi uero de ïudeoru repulfa no plura Efaias ztr Hiere mils dixerint, quàm Cbrifius z:^ Dauid. Sed quàm ifiafint confirmiafuperioribusßpfi iudicato.

HAeccine potueriMtt cdpereac detinere tantâ portronem generK humattî, G!' ^uidem poU ojtenjumlumè? profiâô oportet ßiffe ultioncm fcc lerum^quèd homines reliélifunt fult;e femen{ilt;e,lt;iuë' admodii ingentilitdte : fient Pdulut inijuit, Qui ia prifeis temporibits pa/Jùs eftgentes ingredi uiits fu' M. Quid aliud t^uàm cxclamemits cü eodem Paulot Oaltitudo diuitiarum fapientite gt feientite Cei, quim mcomprehenftbilia fuut indicia eiuSj üquot; uite il liusnonmuefligabiles- AL. Atquiuidesfeôl^noy flrlt;e incrementa admirabilia,ut apparent cam diui-naopeeffeaudam. CH. lAuîtitudononarguitbo nitatem,plures fùeriunt olêm gëtiles.abfurdiora qua doq; genius humanû miiuerlum credidit.GT in tn/U' lis iflis nouis,quas ab Uijfanis quotidie inueniri au disiGT quod magis admireris, decem tribus ïfraèlis pofl receptà d Dco legem,gt cognitiouc unius Gei, adquamalioquifatispropendet ingeniti humanû, odio regis ludaici ad cultû dtcmonû O' rerû infanif fimarû tranfqt,uocante rege Roboa,Gf multis pèjl annis pluritni ludnorû coadi armis Antiochiàpaf tria lege deficerunt.Inter ipfos gentiles finter Chrb ftianos,inter uos Agarenos,quanto funt boni quant tnalipauciores i büerito quidâègêtilibus fapiés di, xit,nunquätäbeiK agi cû rebus humanisgt;ut melio, raplu-

rapluribuf placednt-EIi« «e/îr4fe^id adj tenenfui* errore quoddm trddito per mditits d mdioribm, zy ignordntid metior(vm:dlij metu, dlij cupiditdte opu, alij tüeüimentis uoluptdtum.Sunt enim omnid quic iüe prtecipit eiujmodi,itt hoininei nec pœnis legum poßint db eii ducrti dc co'érceri, ut mirdndwm nott fit crdjfos iUos rudes dd idfe quod fuddet libido ddiüxiße. Et quëddtnodü imperiü ui dtqs drtnis reti netur,itd etidmfeild. QuodpricuidësuefterIcgisld toridixifii jirtur,td diulegë fudtn durdturü, qu'dtn diu uidoridm fuortvm. Scilicet confcius erdt fibi,no in reili perfiudfione lüdtn efjeßtdtn, fed 'm uiolëtid-Idcirco qudlem ßrret legem perpendens,qudtuor il Idm udllisfepiuit^ne dditus pdteret dd edm fubuerté ddm.Primum,quodiubeteosmterficiqui ^cord' no contrddicerent ■ Alteram, quod uetdt cum homi' nibus diuerfee feilce dijßutdtione congrëdi. Tertium, ne creddnt cuiqudmnifi Agdreno. Qudrtum, utfe^ gregentfe prorfam db dlijs,zx dicdt:Mihi lex med, tibi tud : uos db eo quod ip/e operor eâis liberi, ego inuicem db eoquoduosoperdmini. Quibusmuni~ mentis tutd erit cuiitslibet fcurræ, dut leao-nis,dut tyrdnni infiitutio.

DOVICI VIVIS DE Veritatefidei Chnftianæ Liber Quin tus, qui eft de præftantia dO' ôrinaî CHRIST b

y L TI, quimgenuf hominü, tot ' diffeilum op'mionibiK Çententijsq; de religionc coittemplanMr,Moni ti dc dubij exclamât, quid'nam ho ' __ JroMi efl uem,quidfequendït ƒ Sunt qui in difcordia contraria Çentientiîi coar£lati, qua fîq; in magnat adduéli difpcultates,dum nonßrunt pondm ahquod cogitationis conßderationii, ut cognofeant quid in quaque inßt opinione ueri, dam nant omnia,nullü ritû colendi numinis ueru eße, zr pietatë ipfam fiâü eße nomen pronunciant,abfque re uüaiçx eos qui rationë aliquâpietatii tradiderût homintbut.uaßos fitiße homines atque impofiores, ut fAoÇen,ïefum,e^ Nlahumetë.üi/iofen ßteti ßeiße ft lijs lfraëlis,Chriüu nobis, Mahumetë Arabtbus.nec populos régi poße, er quo uelis adduci, nifi ßecie quadä reliÿôisicuius rei plurhna ftmt exëpla,uclut l^inois, Lycurgi, SertorißAfricani maioris: eamq-ad rem utile eße firmam religionis ahquä. ad quod diütnn

diilum non ntione impeüimtur ull4,fed rabie qui' dam Z!“ odio aduerfui cultumomnem diu'mitatis.Di Mahu/metepaulo poß.CerteMofes non tam perde fertum continuit populü iüam contumacem religio nis obtentu,quam illi tottesßgt;er)wbant,quim ui er admirabäitate prodigiorü. Quodft i/Soßs aclejia CbriRufS impojiores ßierumt, omnes ergo quotquot ad religionis rationem aliquam homines fusit adhof tati,eodem concludcntur uiciotquoniam religio ni' hü efl,nec Geus curat res humanoi. Itaque philofa phi omnes deceptores, tum er ij quoque qui uirtu^ té docent,animosq^ firmant ad reüü er adhumani tatë.quippe amota pietate, er quodad ea fequitur Del prouidetia, quiepotefiuirtus poftreüü fuper' ejfeiimo nec animus ipfi eft aliquid: er ft quid habe mus ingenijàd totum confimendum eft in conquiré dis corpori uttlitatibus er uoluptatibus.Legum Id' tores igitur,parentes,educatores,magiftri,non iW' poüores modö,fid(ieui ac crudeles, qui libidines d' nimi co‘ércent,er unüquemi^ itd firmdnt ftngZtq;, ut publico boiw magis feruidt, quam proprio. Sed quid homines adlt;eftimationem reuocamusi Deus ip fe primus deceptor,er mdximus,qui religiotüs cupt ditatem rej^eüumq; bumanis mentibus indidit.Sed iftis ut religio er mens nihil funt, ita nefeio an ali' quod fit numen.Qui nam igitur reftant uere fapiett tes,laude omni digni, quibus^ humanum genus nu' quant

^Mtnfîtfoluendo, duccs ad omne bonuin ? Apiciut uidelicet,qui de cupedijs fîripfîf.Ouidiui, qui amtt toria:lA,Ambiniuf,(:^Mena5LiciniiK,ttvm C. Mute uf,qutbufftudium fiiit, ut inquit Columetla,piftoris coqui,nec mttiuf ceüarij diligentiai» fuis pr^ecep tis inftruere.Adde bis minws, fcurras,feruos atque «tdminiftros cupiditattvm corporis.boe boues dice^ rent nbsp;nbsp;fues,cr i^i qui fe non alio ducut loco quant

boume^xfutvm. At Mabumetes obtentu religtonis Arabos fuos ftfiUit, quid turn? An quia uir malus bo nu. ejl aliqua in re £gt;nulatus, imitatio protinus malt uiri bonti uiru malü reddetiPbarmacis utitur bonus medicus ad falute eegri, eifdë utitur malus ad pernio cie.num ea res uicio uertetur bono medicoicitius ttt Mahumete bomtficeris,quia in re aliqua bonu Cbri ftu effinxit, cr ft dtßimillime:quim Cbriftü malum, quia ma Mabuetes malus uoluit imitari. Nö oitnula tur ueritos mcndaciu,aut uicium probitas,fed côtrà potiusuiciü er mendaciuprobitatêcrueritatc:no filiû pater,fed è conuerfo. prior efî enim filio pater, Grfolfîtateueritos,cr probitos uicio.Nec dicimus, ueritos mëtiturfrUacia/edfîllacia ueritatë.quod fît in uniuerfum diiiü de omni bonorû de maloru fîmili tudine.Nam quod aiut,nô aliter guiernari populos ergentes religiois f^ecie, quàm equos fi-eito cr cal edribus,eü^ 'm ufum conducibilë effe religionë: boc uero religiois uim (ÿ' natura no tollit, fed cofirmat^

ofiendit enim,txdccgt; efjc religionii rejjieiiti hu/wanis pedloribus infttü, ut udfola religtotiKj^eciehomi' rus ducuntur ficutßcie uirtutis, ç:x arte prudétine. Quad fi quis dtcat,fine prudentia régi ccetus homi num c;- cofutturi no polJctquid cëfiequiturian ideo prudentiam eße omnino nihiiiquis fie ccUigatiimà potius,prudcntiam effie magnütngenij humant uinh lucem, ßcultatem. Uat^ue naturaiis ifi hotnini piCf tas'.fed büana ignoratia, ut reâ^ prudentite alijs^; artibusaliquid adntificet praui; quo uiciantur, ita cr religionfiquo lÜa 'm fupcrfîitionem j'ape dégénérât. Sed pergit impius quarere, cr putat fe urgeregra-uiter. ludai affiuerant ritus iüos fuos efifie à Deo: Agareni,maior pars humani generis,fuos prlt;efirut: uos Chrijliani 'in uefirafolapietate falutemejjefif tant, alij alia iadant. quad tandem iftorum eft uc' rwmicui accedamiSi mes ueftra fuftinerepofjèt exi guum cogitationis ac reputationis Uborem, non fie ret uobis quæ^io hæc adeô dtjficilis.Quid ageretis fi mter aceufatorem reum federetis indicés^ an fufigt;enfam teneret fententiamueftram,quôda{lor affirmaret,negaretreusiz:r tanquam 'm anguftias re daüi exclamaretis,hic aitfi{ium,hic negat ßäum» quid tenebo^quô me uertam ƒ pro quo pronuciabof Demens audi,confidera,confir, perpende rationes utriufque,tum muenies uerumßcile, er reäe iudi-candißcultatem.Ad eundem modum 'm di/fenfione

fententittrum de dictate,uide qum tandem rationes pro fe ad/èrant liid£i,ciuas Agareni, quas Chri/iia-ni’.çy'fiiudicium uoluerts adhibere, non tritopero fum profèâà,quid uerifînuümüfit nwenire, î^am huic parti ficile nos fuperioribiis Hbris fattsfictfic confidimus.

ETfilibris fuperioribus quatuor,(dtis aduerfus peregrinas dodrinas ell â nobis dij^utatu, ib larumq; fententiie atque opiniones con/ùtatiC'.pofi' 14 autem efi nofira,z^ conllabilita,tarnen uolumi' nehocoperishuius poftrenw qutedam ex ante db üis, ueluti epilogo quodam in tnentoriam reduce' mus lxaori,adieâis nonnuïlis quie pertinere uidc' buntur ad rem propofitamAtaque confiderare con uenit ante alia omnia, qualis fit Dei natura nbsp;nbsp;uir'

tits.'Efie iüum qui profit mudo optimum, maximié, aternum,mfinttim,beatifiimum,ita e/l humanis a' nimis infitum atque inßrmatum,ut non 4 magiflro uUo CT do firma acceperityfed idfecum eduxerit ex matris utero,infculptum 4 natura ipfa in corde uni ufiuiufq;.Sectmdumhocconfidcrandumcfl,quinos fimutthoc eft quie res tandc fit hotno ipfe, conftans ex corpore ey animo, potiorë liïius partem eße ani mum, ideo^ ad huius cultum cr curam priecipuat fins cogitationes debere refirri. Animum autem itn mortalem efie,diuinie beatitud'mis capacem,ad quà

confequendam omrus neruos uiresq; delet intcnde rt.PijJèqui autem eam non pottfi, niß cum Deo itä iungatur,ut quodam inodo fiat Deuf. ConiMtäiO' nem hanc nuüumglutinum potefipr£fidre,niß fo^ lui Dei amor. Quód ß religio uera ad coniunäio' nem cum Deo debet totaßgt;cäare,ut homo per cam uelut Dein quidam fiat,zy beatitatediumafruatur »euo fempiternoificri non poteA ahter, quin religio uera uniuerßa,qua reHà qua obliqué, ad Dei amore pertineat: nec quenquam pofji uiatn hanc religio-nis tradere,hoc eA colendi numinis,crfe iUi appli-candi nbsp;nbsp;coniungendi, nifi is qui probe çr homme

qualis efl folus Deui: nec quenquam poßi a:terna il la bonapoüiceri homini, quifitlocuplcs fatifdator, nifi Deum.ldcirco Dcit»« ipfom amorenoUri addu âum ueniffè ad nos,ut effet tanti boni magifi:er:G’ legem amoris tulit charitatem refionantem, charita-tem jfiirantem, charitatc accenfam nbsp;nbsp;inflamma-

tam.z^r quo uerius er meliorefide amaremui Deü, oftendit Chriüus feer patrem fuum mitißimos ac Ie nißhnos,non potentes, non ultores, ut in lege Mo-ßs:non uult terreri nos, quia feit quanta animortun petitsfit odium Dei,ut in damonibia er damnatis. At uero quia tantum amorem nullus habet mortali Mn,qui ad coniunâionem cunt Deo fit fatis, Chri-fius mifirntus bominum ge/uti uenit, ut amorem U' lum

DE VER. FID. LIB. V. 66t Ium fuppleret in ijs,qui in ipfo um confidmnt. F i nu autem amorii huiustanti none^temporarium aliquod in uitte huiut celmtiiteprietnium,fedliim' ntivmin caltSfUtque immortule, Hlt;ec pictatK na

Tranfeo iUos (jui nuVü ponunt,ut ([uos Grte ci uocant xiscvs'.tum zx iüos qui talon ßciunttUt prieftitiffet in totum tollm,uelut Epicurieos. Plint tKpoü multcude dijs cauillationes, ad extrentu/nt itaconcludit:Deuiefl,nwrtaletnmortlt;dëiuuare.Mi far Plini,qua tandem repoteftmortalit mortali pro defJèyUt merité fit iUi pro deofpotefi dareingeniü, uirtutem,Çanitatê,uires, eadeniquequtefunt potif fimum expetendaiQuid aliud poteft dare,quam pe cuniam,aut prteficere prouinciie,quodtibi Vej^a/i auM contulitffi id fenfit uir doHißimua, quid fcck' ratiut ?fi dixit, ut imperatoribus fuis blandiretur, quid in bomineÇut firunt)graui, turpius er flagitio pust Egregiam nimiru/m uitte ergubernandi firma imperatoribus fuis tradebat,fi lüos in banc adduce bat opinionem,efii ipfos deos, nec ullos babm ali^ OS fuprafe.Cicero tolcrdbilius,in officijs'.QUum ue ro iurato dicenda fit fententia, meminerit fe Deunt adhtbm teftem:id efl:,ut arbitror,mentem fua, qua nihtl bonùni dédit ipfe Deus diuinius. Quid erat ne

ceße reuerentuiuris iurundi er totiuf piettüis tras firrc illü Ù Deo ad mëtè uiiiufcuiufque,id eft adimii quéq- i quafi utro magis feiplumfît bomoreueritU' rus ne peccet,quàm Deü iudicë er ultorë, Alijfapié tice ferutatores Deü fingut plenü hüanis affeiiibus, feuti ultorë,fattguinariû,horribil£: ex quo metufr' cile modiütranßtur.inquogenerefuM ludlt;ei. Alij feptü neeeßitate ineuitabili, ut Arijloteles, RcÄc, quidixit,Ariftotelis doärinäficereimpios, PlatO' nis uero fuperflitiofos er d£moniacos. Noj DctM» omnipotente eße dicimus, er ultro ac uoluntatefua talé largitorc bonorü omniü. Süt qui ab eo opes er firtuita expetät,er expeélent: uirtuté,bonamenié cralia inhoinincprießatißima, no à Deo,fed à fe-wetipßs.ut qui dixit:Jcortunâluppiter,uirtutem C' gomet nübiipfeparabo.Et Scipio Africanus, reßgt;3 dés legato Antiochi regis,fentétia ponit er cotume' liofam in deos, er homineinillis ritibus perquant religiofo indigna. Koman^mquit, ex ijs qu£ m deo rum immortalium poteRate erant,ea habemus qu£ dijdederunt:animos,quinollræ menttsfunt,eofdé inomnifrgt;rtunageßimus,gerimusqi. Sedquidmiru eos talia dicere,qiM TuUius (ut Auguft'nius inquity phdofophafler, pofuerit in tertio libro de üatura deorurniQuis agit ïoui gracias quod fit bonusthoc enimfibi debet. Quomodo de Deo fuo poterant fen tireabiedius,quilUwh freerent uelut aconomum firtume.

DE VER, FID. LIB. V. éés ^rtMi£,diftribuentem res mies er dej^icabiks:mlt;t KimMdutemer prtedpUM unumquenqueftbi pa^ nrcydc debere, non iUi pr'mdpi donüno redod utti uerforum^Q c£d,qtiidmagK conuemebat iüius bc' nejicijs acceptum refim^CoMrd enim ßtiffet fdtiut dicere,ßrtititd iüivin negligere, magnd CT excelfit largiri.koc cede ßdjjit Deo dignius. Sed cedö,u^de hdbes corpus dn non db iüolunde dnimum, u^de mentem^lnónne db iÜoliMidepronitdtem dd bonum, unde fdcultdtemfAn non uiderc db eo hdbes,qui eSl oculos in te ßbricdtusf Eundem 'm nwdum ufus uiri um dnimiiüius efl,d quo ntentem dccepifli. Sed qué admodum uideredebes ndtur£,nonuidercduteni quum libet,tibi ipli:itd etidm uirtutem ex fdpienti' am fCT'dlid qu£ per dnimi ficultdtes dfjèqueris, Deo debes,d quo funt ilbe fdcultdtes: non uti dutent ilUs,dut prdue ud tibi ipß. quad nec ifti ignordnt, tldm qui dixit, 'Eortundm luppiter ; idem ipfealio loco,uelut fui oblituf,dicit,

Ordndum efl,ut fit mens fand 'm corpore fdno. er idem Cicero:Edm illi mëtem dederumt dij. quod fiequens ejl dpud tiomeruM, ut feruis dimidium mé tis ïouemeripuiffe.Sed Pldto 'm tiiemnoneexpreßi M dit,uirtutem neepdrdri exercitdtione, nec difei' plmd,fed Dei dono.Nosà Deo expe {iamus fiUcita tem£terndm,rem er ddnte er accipiente dignam. dlij ob corporis commodit Dcjm« columt, utapparc

tü eof M ipff cotnmoda chartora habere,quÀm De-propter opes er copi^ts uit^e,principes af feâanturercolunt.

HAeccrmulta alia abfurdiora dicunturab impijs, er dicebantur longe plura ante iduc tum ChriÀi. Sed ChriAus, utfol, non modo hemif' phterium fuum compleuit luce,hoc efi Ecclefiam ßt am,fed parte dlterius, hoc eSl homines aliarûfeàa rum.Poëtteenimpoft Chriflüpudefàiliineptijs er dementijs fuperiorum poetariim,ad altiores fenfm conatifunt iüorumnugof traducere. De Platonicis bac diett Aeneas quidam iüorum ajfeilator.Poftc' riores Platonici multum à mente er fententia Plato ms difeefferunt, er quæ aident abfurde effe diäa 4 Platone, uelut de tran/itu animartvm ex corporibus in corpora,uelant interpretationibus, er aliquid ft cratius latere docent, nomina mouentes, fenfus mip centes,ueteres autem nihil mutauerunt.ficille. Nef teres uocat,qui ante Chriflum fùenmt.ïtaque dieüt iam er gentiles er iU(Lei,qu£ nüquam iüorum mUf iores ne fomniarant quidem:ut de anima immortali tate,quód anus ßt Deus princeps omnium,quèdiüi cura fimtomnta,homin£s potißimum, quod is opti me colitur puritate animi er fan£Hmonia,quod pra mium pietatis ßt uita fempiterna. Philofophorum ueterunt quàm perplexa fuut omnia, er folit acutis atque

DE VER. FID. LIB. V. ééf dtquc cxcrcititii hominibui congrucmia, çrpre' ter hlt;ec etiam obfcura,dubia,'mcertcti tiunc rccondi tißiwit myfteritt fdtii digna or neceljarid melitis no (ira: muliercuU intelligutit, gudin maximi oUm phi tofophi. QSlt;e fapientia potefl effe tmdor qudm ea, qua fie turn res dbditißiwds expofuit, tum mentes reddiditddmdxhnd fublinüfitma cdpienddper-dociles fnon longo tempore er cummdximddifii' cultdtefiedficile,fedbreuiter,fed confiflim. Quidt quodlex ipfandturte adhuc ignoraretur, propter corruptißimos mores,qui erunt dpud nationes om-nes recepti : Chri^us earn ipßdm legem repurgduit, fijedanddmq; prtebuit omnibus .Ergo quam prius multum er diu qu^ßtam non inueniebdmus, purü erfincerdm nunc obldtdm ocuUs dgnoßeunt omnes, dtque dmple(luntur,ingjrdti dduerßus duthorem tun tibeneficij.i^on docuitnos Chri^usfinguldperfe, fedproldto 'in uniuerßd figt;lendorefiio,omnidßumus contuiti.Sdpientes exfeculo dlij dlidtrddidcrunt de curfu cœlorum erfiderim, de cdufis in natura oc' cultis er Idtentibus-.de uiribus herbdrum er lapidu, de morbis,detediftcijs,de emendoiUendendo,contra hendo,dc arando erfer€do,defutorid er textorid» deq; dlijs quießuntencycloptedite.Mdgiftercceleftis fapientue dd ed fold trddendduenit,fine quibus eX' tremd in miferid maximisq^ mulis uiueremus: quem ddmfdüm uidelicetadieterttd iüdrediremus bona, Tt s unde

€66 IOAN. VOD. VIVIS unie decider4mui.hocfolu/i» iecebat iüum exhibe-re. cetera humiliora, que ad itite huias decurfum {gt;ertiaerettt,humani ingenij fokrtie reliquit.

CO»e»figt;wiM ea que à noßris, quecy ab alie-nisfentiuntur dicunturq; de maieiiate nutni ttKiCT'ß»e bonorum. defcendamut nunc ad fingu-la hominK,ac uite.De mente Rrifloteles dicit, plu-rii efiimare nos fi quidfumus 'm altißtmis aut reco ditis rebus afjicuti,quant in iflis obuijs atque expo fitis. Qjte igitur contemplationes equaripoßßini ijs que habentur de Deo,de rebus diuinis, maximis acfempiternisttam alij alias artes ac fcientias reijci unt,ut Epicurus dialefUcen O' mathcmaticas. Aga reni prohibét dijßutari de fuis placitis.nobis fciëtie omnes funt aperte, omnes licet * propterea quoi quum uerum fciamus nos tenere, nuBum aliud uerû reßgt;rmidamus. uerum enim uero non eH contrariu, Sunt ex 'mpijs qui obijciant nobis, fiiifjè in religio-ne noßra uiros complures ingenijs o' doâlrina pre cellentes,perquos noßra omnia ualidisßnt rationi bus ßindata o' comunita. id uero nos hbëter agnof cimus atque amplexamur, ßdffe pemwlta magna O' preüantia ingénia ttt nature acumine,tum do-{Irinis exculta O' predita, que pietatem noßratn fintuenerata.Ecquodargimentum eßicacius, no-flra eße ueriora i O' 'm alijs feâis ac religionibus, quo

guo ^MSudittgenij acamine,uelbenefido peritiiie longuK cernit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alij, eo minM religionifu£ trb

buit : in noßra ucrô, ut quifyue eil ittiui callentißi muiyitd er Chriflianißimuf.Etpoßfidemnoßriitn äucHtitm er propagut4in,eruditio omnis er exceb lentiaingct/iorum adnoßroshomines demigrarunt, qui enim ex noflris ßerunt doätßimi, ijdem ßertit totiiit humant generii, fua utique £tdte. îam uero quid mdiui aut ampliut diet poteßpro wßra uerb täte,quam firmam omne er ualidam rationem cum ea confentire f Poß ingeniorum cultum affèélia ß' quuntur, magn£ humani animi er atroces tempC' fiates:quas ideo Stoici conati funt prorfum reiieUe^ re. fed hi homine ab homine teittabant feparare. Nut lapoteß res affediones toilerc,ttiß iüa qu£hogt;mnë extra humanam conditionem ponat, nempe demeit tia aliqua,uel ßupor animi perpetuus- Aft alij quam varijs rationibus occurrebant hiße motibus, ne ße^ uirentfquot adhibebant remedia morbo tarn multb plici,tämultislocistäuarie uexantiatq^ erüpentii fed du ßngulis nitütur mederi, res ßda eß Infinita, ac proinde deßgt;erata. Si quis aut inter affeâus exi-fiat affedus potetißimus, is cohtbet fubß reliquos omnes,ac continet.fi is fit bonus,fub bona eruntgu, bernatioe c£teri:fin malus,fub mala. Qui ergo affe dfum hunc anhno immiferit bonum,is nimirum cer-tam expeditamài medicinam tot morbis femel attult; lerit.

lerit. QU£ramiK igitur qui fît affefiin unlidißintMt quiq; muximM m animo uires obtiaeat,zj‘ regnant firmißimü. Coftat interfcrutatores animiatq; inge nijiOmnium animantiu bunc effe amorem,qui aliot exfe omnes parit,ad fe trahit,in fe continet,mode' ratur,regit. Quiiautemamor,D«(tmorcfîrtior, aut firnüorialiarum enimrerwm dilutut effè potefî: quippe in unaquaq^ efl aliquid quod poßit di/plice-re,Gr illiut diluere charitaté. In Deo autem omnes amandi infunt cauffîe,cr quo plus noris, magis ati^ ardentiiis amabis,nec uUas efle poteflex itto amau' di finis. Amore aute Dei quidfanâius,purius,reâi' tts,compofitiusiqui efl ueritatis ey fapientite ey re âitudinis cultus ac diiedioiPietas igitur Chriflia' «a,qult;e amoremhunc 'mfierit humanis peâoribus, ea proflaô affeäibus medetur 0mnibus,eos^ in re ilo O' legitimo officio continet. Cui erit ergo unice charus Deus, in eo erunt iUi delicùe omnes o' bona conflituia,omniaq; qu£ expetipoffunt: nec in ani' mu poterit fubire aliquid quo foUicitetur aut pertur .betur,fed mira erit quies O' tranquillitas,qute uera efl ivêu(j.iix. tiam ilia quam ueteres philofophi no' minabant magis quam prteflabtoit, exhocfolo amo re,nec aliunde poteHnafci.nec uUaefl uirtus,niß in amore hoc. Virtus enbn colinon potefl bona fide ab homine,quem reffieiius aliquis numinis non tan git.Pnumtero feipfam o' confcientiam fuam non re ucrebi

Uerebitur,qui deos cr homines no curat. Ideo^ 'ul' efficaces fimt philofophorS pritceptiones deuirtU' te,quôd no firmis jolidisq^ fùndamentis 'innitantur. Et fcifc medic'ma animorumjjoc fludium fapicntite, non ijs præceptionibus traditur, ad quas paucißimi poßutit pert'ingere : fed ita explicate cr cornttuxic, ita adhumani 'ingcnij natur am uim^ apte zx appo pte,ut 'm promptu ft non uiris modo,jcdpueris es' mulierculisßargißime ex hoc haurire ßinte uberri' mot^r quantum uel'mt philofopharL

OPesfuntagrii uiÜtCt domus, fcrui, tedificia, metalla,uefles,gemma. hlt;ec omnia ludai cr Agareni minfice confe£laMur,zr quarumt: philofo phi nationvm ffgt;reucrunt, tanquam 'mutilia feâato ri fapientiue.Sed nec hi,nec iUiffrUi fut poßfent ratio nem caufamq; probabilem reddere: qutppe qui cerium fixum^ fcopum non habeant, 'm quem dirigat cogitationes coniedurasq^ animi fut Quant it enita ad philofophosattinet,multiegregiefumt'mfludij$ literarum uerfati,probe opulenti cr nunwß, ut Ari fioteles, Seneca,Cicero,prmius. Multis uicißim ob-fitit'mopia.Sedutphilofophis ßrtaffißntifla impe dimento,non erunt certe hominibus politicis.ludtei autem cr Agareni ita uerfantur 'm uitte huius com-modis,tanquam corpus folum habeant, non anima: ^dei extrema eß,uel nuUapotiui, eoru qult;e ad men

tem pertinent curd. Nox dutem pietAs fdnâd edocu it,homini,lt;iuod elfet corpomtut, corporatia hlt;ec ef fc d Deo conditd tributd,ut eii utatur.hominem dutem in uita. hdc ßue peregrinari,ßue exuUre,ten dentemfemperdd uitdm dlterdm,hoc eA ad patri' am.ldcirco nonaliter deberenos qu£ ßnt hate uit£ utilia fu/mere,quîim qu£funt uixtneceffarium utdc' licetufum,rcliquauel prtetermtttendaomnino,itel negleilim poßidenda : ut in doimm quidem admit' tas,non in anmum.necfic iüis implicemur atque ir retidmur,ut d reild nos uid 4 curd reuerfionis in pdtriam abducant. quemadmodti gt;ws hortatur Pau luf.'Dereliquoßdtres, tempus breue e^lßupercR ut qui habent uxore$,ßnt tanquam qui non habet: ey qui plorant,tanquatn qui non plorant: ey qui utun tur mundo hoc, tanquam qui non utuntur. Quàm ïdudatur illudquod CatonifeniadfcribitM. Tuüi' usiP.go,inquit,ßc exeo è uitdttaquam è dtuerÇorio. non addit tarnen, quod erat maius, dd feiendum conducibilius,quà tenderet. QUdtito fapientiiis no' ßer Pdulusiüon habemus hic ciuitdtem manentem, ßcd futuram inquirimus. Nox ergo foli his rebus ui' tie reâe utimur, qui quorfum pertineant nouimus: quod ignorant proßni-tudeityAgareni nobis obij ciunt, quivm h£C omnia propter hominemßnt cred' ta,quorfum attineat repudiariiîüos uero non repu-' diamusßed reâe utimur. fumimus ad neeeßitatem,-

Mnadmittimus in affè^ium.lmà addam aliud,quod iUi magK admirtittur : nos qui ufum lUarum rrrtti» capimus,magi5 ittis frui, çy fuauius, quamquian-xtc quieriit compkHuntur.torqueiHur enmillit nonfruuntur.crfoUicitus femper anmtia GT inteugt;-tui uel in qui£ftum,tiel i« cuflodiam, non potefl gu-flare qua ßt in utendo iucunditas.Kec nos pofleßi' ones no^ras uel ad uanitatem conucrtimus, uelad fuperbiam,uel ad obflanos uoluptatcs: quod quiß dunt, redum ußimt corrumpiatt eorwm qua Deia eft homini largitus. Sed nee in quantitate opulcn-tia fltaefl lUaru utilitas.ufas enim naturales exigui funt,ßcilenatura ßatisfit,ut opinioni agerrimè. Kiea nihil reflrt,fl quum ego pane uno indigeam,fu tnam ex panario ubi duo fint panes^an ubi flxcenti: uno certe eRopus,

EThacquidcm adeasneceßitates pertinenf, quasimpoßit natura. Sunt neceßitates alia, quas ipfi conßnximus,genus,dignitas,honor,poten tia,gloria: qua alij ßmul adnürantur uehementius, fitnulexpetuntauidius,quant neceflaria natura-Ad uerfus hac mult a dixerunt fapientes nationum, cr conatifunt aures ßuorti ad uoces has populi tanqua ad cantus Sirenarum obturare, ßcut Vlyfles flcit, Sed quorfum hac deuitantur omnia,fi nihil eß prater hone uitamfDicuntOit hic utuas quietius. Quid ficum

/î cum his uiuam quietèf doce tu me'm tranquitUtd' te ditimi uiuere,reliciua ertit fàcilia,fiue caream ,ß' ttc poßideam. Dolor corporis grauiter omnes per' ceUit accommouet. hunc quÀm frigide adorfißiit philofophi lemre,dici non poteft.Tertius eü TufcU' lanarum qu^ftionum Ciceronis,mquo iUeueteru/m remediu coUegit ad fedandum dolorem -.quod citius certe ex officinis medicorum perfrcifret, qudm phi' lofophorum. adfrrt enun « qu£ neminem poßmt iuuare.Adcuramnos honeßtreuocat, noneffèuiri gemere,iiut dfriiHure fe 'm dolore:qudß 'm cura ho' noris ç}- decoris uerßari poßit animus, quum acer' bi dolorum/Àces at^uenturcorpori. Terre autem dolorem grauiter aut patienter, nonexprlt;eceptis eß aut monitis philofophi£,fed ex corporis uiribus, uel diuturna afruefrUione. Ita ut urgens cruciatus 'm Corpore imbeciüo ac tenerofrccile 'm defreratio' nem ageret animum,nihil altius quiùn htec bumana reputantem. ut minus mirandum fit, fitifie in genti' bus tam multos, qui uitte renunciar'mt ex dolorujm impatientia,utfibimanus uiolentas intulerint. i^os autem ,quos Chrißus noßer'mtentos femper efie 'm patriam, hoc eß in Deum iubet, profrera uitte om -nia tanquam fuperflua nihiß pendimus. quid poteß accidere in hac peregr'matione uitte, quod nobis uel dttoÜat animos,uel deijciat, modo de reditu ad im' tmrtalitatê bond or firma fit/fies 'mnoßrßpeßo'

DE VER. FID. LIB. V. ^75 ribiK^Prof^cra zx aduerfa ilU habent, qui in rcbui teui huiM defixertinf.nobi^ tdlia ejfc neque unt,qui animos gcrimus alibi fixes CiT consîitutos, nempe in Dco,refirma,flabili,z:^fempiterna,z^ de qua malam mtncium aiidirc non pofjiimtlt;s,qui animos no^ros conturbet, niß noßpßultro ßciamus. in dolonbus autem quod lenimentutn,quanta conßj latio,immitti eos à finente Dco,patre noßroindub gentißimo, inferdum quoque approbante er iuben te,adnoflrMutilitates ingentcs,ut corpore er uita hac dcj^cäa,atque etiä inuifa, de altera cogiteinns crebro,eamq; optare conßiefcamtis. Vlurimos terrent 'mcerta füturorumdta ut alq ad magos er chal dteos Cietei^osq; diitinaculos confi(giant,alq angori bus conficiantur fußpenß iwites er dies, intentiq^ in exitü fuaru rerwm^aut eorü quos habent charos. 'iios uero magißer er legislator no^cr iubetdiligc tes quidem er aßiduos efße in rebus prtefentibus,er nauarequam poßimus operam :ßedcuram corum qute euenturaßnt,ad feuKumrenttttcre.nam in no bis uana eßet,er fuperuacaneaße unum uëtura c^ig noßccrc,er poßc quatia uelit pro'flarcnosq; pecttli arißbi efße curie,a quo fumus in hanc corporis ani' miq; prieAantiamcduài. Quodß tantlt;e fumuscutte parentibus, qui corpus hoegenuere : quanto illi oportet nos maiori efße,qui cam parentibus ßculta tc tribuit,er corpus ipfumßrmauit, er indidit am

^74 IOAN. LOD. VIVIS tnu/m, ^ui alit quotidie,quißifliact, cuiuf^; ope ui' tàpropdgatniaf Dtcett ttuht iäalilt;iuKyin qua tandc philofophia, in qua rcligionis /fxac tem exceUcM Jint ad uirtutem cmnein pr^cepta exhibita, tam ua lidæ conßaiationcs in aduerfis, tampriefcmianwr' bii remédia,tarn certa,ejjicacia, expedita ad /ummi hont conjecutioiu m con/ilia.

SEdHitfC exitut grawßime emnes perterrefà' ctf.nec quicquam eR homini horribiliui,quÀm e utta difeedere. eaq; de caujjd innusnera funt à phi lofbphi^ excogitata munimenta, quibttsnos aduer-fu^ tantos terrores fepirent : fed omnia tarnen, med fententia, infirma (y ruinofa. qua de re quoniam maximi eR momentiyUolo paulo quàm in clt;eterii,di utiuf imnwrari, cr diffufim locum hunc traäare, tiamfide alijs uitte commodii aut incommodis Ion ge pro fines omnes reile precipiendo fuperamtu,in bac certe confolatione maximis eos mteruaUis à ter go relinquimus.Sic ergo lUi diffiutant, er hat adfi' runt confolationes.Primum ex hac uita, quod met' bos çy cruciatus uel iä urgentes,uel certe impendé' tes perKtriè tlfugimiK,tum fencilutc,qu£ GT ipfit non vniuria mcrbut nombiatur, in quam uelut in (entinam defiuit quicquid poteR in corporeincom^ modcrumexcog'tari, afiligiualetudinem, débilita-'’ riJenfuiitoUi memeriam, hcbetariiudidMn, frangi

DE VER. FID. LIB. V. £7^ Hires, dem'que no (ecus concuti hominem totü quant 'mjirmam ^mum,fi ingenti fit tormcnto iiiu. hinc morofitutem na(ci,zy' continuas querelas, odium^ aliorum,cr' fuimetipfius, ut omnibus (it ip(e fibi intolerabilis.An non,viiquiunt,eripi tanta: imminë' ti tempeUati, CT j« portum fubito transferri, ïngen tis beneficij loco reponendum eü ƒ Addüt huntanos cafus,qui in longam uitamincurmnt,cge^atem, wi fitmiam,odium,luflus fuorum,feruitutem, exilium, carcerem,metus.ln ipCa quoque uita quamlibet lucïi da,docent quain multo fintpluraamara quam dul-cia,ut momentanea; funt uoluptates,ac diuturnlt;e «e-gritudines corporis cx animi.iam quierut quid mo' riens metuat,4n ca quaante morte,an qua poft mor tem. Ante mortem eü uita, 'm morte lents cli uelut obdormitioiut multi/int in uita maiores cruciatus, quim mors ip(d. PoR mortem uero cft aternitos. nt qua fi omnia cadant fiinul cum corpore, mfalües non fumits ftituri, nee aliud erimus quàm eramus ait tequam »afteremur, nee aliter lUa /entiemus quant profündum aliquem fine 'm/omnqs fomnum. fin ani mus immortali fumptus origine 'mmortalis perfeue rat,magna nos cy expetéda manet/cxlicttas,ad qua celerrimo eftet cur/u properandum. Hac iUi. qua di latant,amplificant,exornant, repetunt, retra£iatf in(igunt:/ed hac tarnen fumma efi omnium,qua ant fits uoiumimbusfunt à maximis 'mgenijs cum ftmi'

mi ficundia trddita.SediUi quod procul 4 ueroab' elJcnt Iwmine, coniediuras quæficm^t 'mtenebrK, qu£ mhü ej]'ent magii ualitura;, qudm ut in affcdu cuiufque animumincidijjènt : tantumhabcrent poiideris,quantum quifque apudfc habere paterC' tur.Excutiamus,ßplacet,ßngula. tQon eßerefi(gi~ endam mortem aii, quod morbis nbsp;nbsp;corporis dolo'

' ribus fubducit. Ç^uid dices ci qui bene ualet, qui edi iuuenis folido cy firmo corpore? Is certere(^onde^ bit tibi : Atquißne meuiuerequam diuhoc in me ro bur manet,quoad hoc corpus,hie animus uiget:mor bisingreßis cedam lubcns è uita.Sencdiutcm autem quum appetenteme proximo uidero,ß tantum edi quantum pricdicas malum, lubcns morte commuta^ ro.Quanquamquideßquodfeneilutem tantopere exttmefcdmus,quum in ca uidcainus complures in' tegns cr uegentibus ßi/ße corporibus?non proßra tibi magnos illos,Gorgiam,jfocratem, Sophoclcm, Catonem : non ipfum eundem Socratem, quiapud Xenophontem libentcr fede uita cxire dixit, ut 01-commodis ßnedutis ßubtrakeretur: ibiiß ea percen fet multa fané çy horribilia,fed quorum fenex ipß feptuageßmum priCtergreffus annum-nullum fenfc' rat adhuc. De uulgo in urbibus, in uicis, uillisqi, o' ßendam tibi oâogenarios permultos tam integra cor pore,quÀm quum uicefimo.m agerét annum.

DE VER. EID. LIB. V. lt;577 i guo quum cljèt cur tam diti uellet uiue re:Nthtlhabcoi'mquit^quodfeneâutem incufem. tie iubcM me propter femâutii incommoda jencéluté morte commutare'.docepotiui fobriè actemperan-ter uiuere, quo mimes in lüasÇcneâutii molcjiiM çy uora^ncs incurram.nam intcmpcratis iuuenta cor^ pustradit effeetumfeneiluti, Libellus e^tfJi.TuUiif qui Cato mfcribiturjin quofeaex tUeapudadolejcë tes Scipionem ey Ltelium caujjam {cneâutis defin^ dit : tam refirtus bonarum rerum,ut Graicis iiifum ßt ilium in fuam linguam uertere. itaque græce nùc habetur ■'Eum librumß quis legit, fatis ßbiuidetur aduerfui mala feneilutis armatus. duid, quod natu ra eoßngula artificio compofuit,tie quid in contra' rialubitotranßlirct,nccullam adnüßt repentinant reriim inutationem. non ignem aqult;e admotiit, [cd medium mteriecit a'erem, ita dc/cendentem ab igne ut ßnßmßdt aqua,ita afcendentem ad ignem ut feit ßm fiat ignis -Nee decembrem fequitur fiatim iuni' Ui, fed uer e^ medium:cuius prima pars byemi e^ ßtntllima,poürema tesT:ati, media ex utroque eft ue lutcommifta ey temperata. Sic in uitahac nofira non tranßtur aiiirore illoinuenta; ad ariditatem Is neäutis, uno gradu : fed ita fenefeimus, ui femiijfe nos mtemgamui,nonfentiam'.is fcitefcerc.Uaqueex trema pueritia ajfueßcit nos primcc adolcfcentiæ, htec mediie,media ulti»tie,tlim bac firma; a;tati:patt

latim adfenedutem progreäimar tanta (îitùlitudine utcinitatii,ut quæcunq^ duo coniunda non duo effc uideâtur,Çcd unum- c^ü ergo tatnßcilesfintymol-les^i; gradui,priora femper junt adminiculo fequen^ tibm,ut illis affueßdi nünui h^c dura fentiatnui. Accidentia uerofenedutii eleuauit copiofe Cicero, Cr quas fecum utilitates adfirret expofuit. Jtaque CW»« caujjd tüa perorata fît à tanto patronotCf qui dent afignata Catonis perfona, ego liberatum me foconere exiftimare debeo fenedutis defindendie~ Liber entnt eji in omnium manibus. Cafus nobis hU' tnaniob oculos proponuntur. Qvid ftciasiüisqui procul à ciuitatum muicUa crfùuore in agris cr fo ' litudine uiutit,fuo acquiefcêtes,eoq; minimot qui^, utVergtliusinquit,

Ncc (iolMJt mifcrans inopem,necinuidit habëti. Sed ut metu iflorum accidentium mortem nonreßr tnidet is,quem uos adhortamini, oportet ejficiatis, ut bac illi grauia crpropè intolerabilia uideantur, Ergo fruflra confumpta ed uobis tanta oratto,dum perfuadere omni ingeniorum ui contëditis,h£c ma^ U non ejje,zyrecipienda à fapiente ft eueniant, CT ttonfolum lequis perßrenda ejfeanimis, uerumetiâ lettis atque alacribus. quod fi ficerit, zx ita animo Gquot; corpore affueuerit, non plus iam hlt;ec ueftra po^ {lerior oratio perficerit,quàm fi conemini perfuade re ne mortem expauefcat, quôd tüa cum liberabit 4 deambu

déambulâtionc uel[eßione neque enim homini oraf ticne uefira pcr/uafo permoto, alio erimt loco mala illa,guàm federe uel ambulare. inter media e-nim pofuiüis. Certe qui mala dixeru»t,ßrenda UO' luernnt effe maÿw animo libcnti.nec ab ea fentè tia Epicurtei diferepant,milites uoluptatis. Age ue-rà,an non menuniflts totam hominum uitamjfe fül ciri,uelut fundar.Kitto quodamiruituram protinui, fî /fgt;es detrahatur. füctuenda efl egeßas, at Jferan-d£ etiam opes times mßmiam jfera decuf.ßrmidi-tti exilij,carcerK,Qrbitatis,feruitutis: oppone fidu-ciam dignitatis,in patria, uitts tuoriim, libertatis. Qumum e^ diflum iliud,an non à uobis proßilüi Senex diu uiuendo multa uidet qu£ noa uult. At ey multaqu£uult. nie audio exempla eorum quos Ion ga £tas uertenti ßrtunie tradidit. Priamus commt' moratur, Cyrus, Pompetus, Craffus.quaß uero non in utrumqueßnt mfinitaexemplaeorü, zy qui infeneäa ex (ortunatis fàili font mfœUces, ztr qui rurfum ex inßmis abieäisq; ad ßrtun£ culmëfunt eueäi. Marius poft exilium ztr paludes conful Ro^ m£ßtit,zy’ proferiptor poftquam proferiptus.Syl' la itidem proferiptus profcripftt. Auguftiftxlicißi' ma ftiit fenefta,poft tot in ipfum coniurationes. Ty berius à Rhodienfi exiUo ad imperium uenit. Clau^ dius aul£ ludibrium,prmcepsft(it orbis. Veftafia--itus poft üeronis mimicitias,imo contemptiem,im-

perMit. Sic uifum c[l m hunutta temper are lUiyC^ui quum nihil pne maximo jiciat confilio, nos tarnen ïûrtunânominam'.is,(iiic)d conßlia non ajjei^uimur. No» ergo immérité) exclamat Tragicm lUe,

Hemo confidat nimium fecundts, JSlemo dejperet meliora lapßs: lüifcet hjec illis,prohibetq; Clotho Stare lortitnam, uerfat omne Fatum.

Iain uero ^ui e^lßrtunatiu, iHis tuis ad mortem ex hortationibiisillud tinumre/pofum opponat: QUte nunchabeo bona uideo,fentio,fruor,cr maiora/pe rOfCerte puto h£c me conferuaturumiiUa quæ tu o-fiendts mihi mala, 'm meerto. cur iubes me certa zx prjefentia deferere metu 'mcertorum,cr' quie jortap ßs nunquam cont'mgeiiti An non eß ignauus miles, qui prtedam relmquat 'meerto metu hoßtum, quum adhuc nullivm uideat,nec ßieculator aduentare nun ciarit,ßd tantum uulgarit rumor poße uenirefadde etiamß tibi hoc placet,foleret Ego'nc ut metu mco modißgt;em commodorü abijeiamt çy metu ncßm in foelix, ut certam er prtefeiuem fœlicitatem uidens -prudensq^ deponam,er moriar metu mortis i uideä faltemhoßes,fatis tuneßgiam 'tn tempore, quum pugnare cœperimus, quum nullam proßieiam reib quamßem falutis.nà ida qu£ tu mihi horrenda pro ponis mala,quorum euitandi gratia iubes mc alacri er fidenti animo mortem oppetere,ß quo uel firtu

DE VER. FID. LIB. V. 68t na beneficia, nel confitlio, uel arte bumana detnr ef^ fiig^re, iflii ipfia. uelut condimentaÇuauiorem mihiin pofierum reddent fixlicitdtetn,ut cali fiereiiitii^ paß nubild zr tempe^dtes tetrdi langegrdticr cfl Hcec ß quK Ulis reßandedt, quid poteruntipfi ddijcerct nifi haminemhunc eßeualuptdriiwi, nanfdtis fiir~ tem,infipientemi Sedpergunt nos confirnidre :quid times, quad dnte mortem f Ego uera idnon timeo, imo dmpleâor dnto. Mortem ipfdm timeo, mdgis quod mortem fiequitur, quotnodometum mihi hunc cximitisi Mortem uelut obdormitionem efi-fe dicitis.UcÇcio,non credo,dbcminor. intolerdbi-les uideo effie crucidtus, quim dnimd db und aliqua corporis pdrtc fepdrdtur:qudiito dccrbiorcs eße o-portet,quum totd 4 toto corpore diueUituri Quod fi in fine firtdfiis leuis cß di(fiolutio,quid ndturdlist iniuuene uera non poteß non eßedtroeißimd quem uos ipp confiteminipc moriquomoda pomd utridia etdhuc nbsp;nbsp;immdturd, ui quddam ex drbore cueUuü-

tur.qutvm mdtwd, hoc efl fines ipfi,decidditt fion^ te fid. Um pofl merrtem nidgno me iubetis eße dni' mo,hoc dilemmdtc'.Aut fienties dliqu'd, dnimusq; iin mort dits eritntut penitus cum coi pore cxtinguctur, ut flmulfinfi'.s omnis intercdt.Miror homines ddco ingeniefis z;' dodios, hoc efifie dilemmd mdgno con finfu dmplexdtos.nihil'nc efl terlium, ut dltquddiu f oft corpus mdnedt, Qquot; tnortipt obnoxius i quod

Stoicis uideo pUcere. M ß iungat fe cœlo purui ,ßt iminortaUs'.ßn impunu,z^ fceterc maculatus, acre hunc perrumpere non poßit,det pan(ti, poftca mo ritftur.hancfecunditm mortem magis adhuc timeo, quim prioremAam (^uidfi nihüfentiarnfnon erii in foelix,non magK quim antequtm nafcerere.Hoc di cere homines fapientilt;e proßßbresiAntequam naß-cerer,nuün hibebum uitæ fenfum: nüc poßeaquitn fùm natiu,expertus fum non folum uitdm,fed ea qui biM uos ipfiafßrmatis nthilefJêmMusdutpræfla' bilius,fenßus,mentem,rationem,iudicium, hdnc mii diudrietdtem cy pulchritudtnem fum contempld-tuf)hoc admirdndum ndturte theatrum uidi, tetigi^ mente er rdtionemultd fum confecutm, er cot^C' quor'.ißis me orbari tantts bonis, hoc uero itd mihi uidetur mdlitm,ut nuBam inuenidm confoldtionem. PuerOfUel dementi,ijs denique qui uita folam corpo rea ufurpdnt,cr uoluptdtibus deditiuiuüt, ßrtaßis non moleHü fiterit codem ejji loco poß morte, quo ante uitam fiterint.mihi uerô,qui rdtione, qui iudi^ cio mnixus uiuo, intolerdbtle.non quod tu pofi mor tem,uelim nolim,ß nuüus eft fenfus,dlid ftiturusßm conditionr.fed quad nüc mihi reputanti nuBum pO' teft f ddtiü diUjiberi, niß falte im uitd manere quant diu licet,er bono ißo td ßmili diumie naturie quant diutißime perftui. An nef:itis duriorem eße egeftd-temei qui aliquandofticritdiuesinuncMtiedulcedi

DE VER. FID. LIB. V. éSf nem experto, ^uatn fapientcs maiorem perdpiunt qudtr, flulti,nüîcrrimum uidetur'ni nbsp;nbsp;nbsp;incidcre tC'

tubrM,m qutbus bonis iüis omnibus priuer, imà ni hilßtturusßm repente ex tunto nbsp;nbsp;tam admirabili.

cogùo c^uid tandem lüud fi(turumßt,quü nihilfenti am.ChMsuidcturmihiejßehornbileinonaßequor, tcrrctur animus, ue l folam cogitationem reßgit ac reßrmidat,nec pati potefi. quanto magis aditü i At, fomni l}gt;ecies efl luauißim: fine i/nfomnifi,à quo ne-’ nw ueilet libens excitari.ciuis id dicidSocrates-Mi ror,ubii'm firo, ad indices. Credo, quanto aliter «» careeread difiipulos, homines fipientiie fludiofoSt quÀmad profinam uoluptariamplebem ƒ Quis enim fapienti laudaretlongum fomnum, zs- quidem fine uißs uüis atque vnfomnijs, quißciatper/ua^ fifiimu/m habeat, uitam uigüiam ejfie, cr quo diuti' us uigilet,hoc fe magis uiueret fomnum abhorrerez uelut mortifimiüimMn. ut in uita homines fint fapi~ entes,Deo proximi : in fomno nihil diftët ab fiirpe, autfaxo. Hcgat Cicero effe uüum qui ^ndymionis uitam uelit uiuere, uidelicet quid aflionem tanquâ rem iucundißimam amplexamur, perpetuam illant cr £temam quietem non fecus ac maximum quod^ dam malum refiigimus. An Socrates ipfe quatuor di esficuoluiffetdormirefuauiterfwe infomnijs: qui etiam eo in ipfo firo uitam feea lege accepturü ne~ S,lt;ü,fîfibi quiefcendum fit,nec inflituendum ciuitit terni

terni Verum quid fi fentidm,^:^ immortalisfît mentf rnuximu propofîtd gaudii(,non uides te ad tetemam quditddtn beatitudmem migrctre. üuüde^inhoc dubitdtioi an non fimt ijs quipefîime uixerunt, fu^ plicidf t^on difîimulaniKt effe,fed itu trudiderunt, ut hcec fibulofd fint eonvm japiëtibits uifd.ïxion,çr Sifyphuf,cr Thefîeus, ^2“ Phlegidi poetisfient reli~ üdid philofophii reieëld ey irrifiinec 'muenerunt fi dent, qu£ Pldto cf dlij quidum philofophi depræ-mijs uirtutis, de pœnis fcelerum balbuticrunt. Ipfi enim ijdem nonfittis fuis ipforum uerbis cr doëirtlt; n£ affèiiticbdiKur. Cur Cicero inter tot confolatio -«es nunquctmilU fuu utiturfencemidfifexto de Regt;v pM6!t«:Omni6j« qui pdtriam conferu(tuerint,ddiu uermty uuxerint, certum effe lt;2quot; definitum in cœlis locum,ubi beuti fempiterno £uo fruanturiquiu uide licet,ut alia permult4,dixerdt ore,nonpeitore. De

e^l d magnis oratoribus £tdte Sencc£,dn Cicero roget ab Antonio uitâ.omnes funt in hoc to ti,tte ßcidt: nbsp;nbsp;proponût ei ob oculos glorid. Ciuid

homini, qui duos libros de Glorid fcripfit,fcu poti us contrdgloridm,ciigloridiCur nullus eoi ûex fuis Ciceronis uerbis Ciceroncnt dd uit£ contemptu, lt;2 dlterdnt uitdm expetendum erigit Oquot; confirnidt, omnibus qui p4tridmconfcrudrint,ddiuuerinc, du-xerinticfîuocircd reliéid eft cofoldtio philofophorîi de morte,ldtronigrdtd,bono uiro fufigt;cëia. Quid c-nint

DE VER. FID. LIB, V. €gf nim magii gdudeat hono neßriut, quÀm per morte uel adinù fen/um jceleratte uit£, uelßcinonhuffu« paratamfxlicitatcm fempitcrtiam bonus uero uir quû dubiè uidet proponi dilemma çzfub conditio-ne, no tam de propofitis prtemijs hetatiir, quàm de fujpicioe mteritus animi jui folicitus eft, ac moeflta. Er^o iflorivm (dpientum conßlatio aptior eßhona ni jcelero[o,ad eum inßeinoroß uita conßrmandu, quàm probo uiroadfolatiu/m exitus deuita. Quid, enim aliud latroni 03' parricide dicof, quàmfteui« nutantem uideris,parant em ad mcliorcm je frugem reciperemetufupplicij ; Quid tu homo ignauißime fupplicium times f quod te uel liberabit àmaximis malts,fi totus moreris: uel ad incrcdibilia bona traf firet,fi tui meliorpars reman/irit- Qtiemadmodum firunt Vionyfium Syracuj'anum, quum uideret bo-uem à coquo fuo madari, 03 ta ceieriter extingui» dixijfie:Propter rem adeà breuem ut ejl mors,depo^ nemus tam pulchrtvm imperium cr regntmir thulia cd ergo uera certa bonis ccnfclatio, nifi qu^efit mitur ex jjgt;e alteritis uitic.quôd Deus mundi pruefes CT iudex omnium ajficiet pramijs immortalibus uir tutem, fupplicijsautem uicium . UaqfiüaPauliad Thejfialonicenjes ed uera çy jdpientifiima conjola-tio:Pratrcs,nolumus uos ignorare de dormientibus, fi enim credimus gt;nbsp;quad kjiis mortuus esl g“ refur-rexit, ita 03 Dw eoî qui dornùerunt per lefitm ad ducet

ducet cum eo.Hlt;ec una tam breuis, tam ßmpUciter propofita,omnia omnium philofophorum tarn acu tecxcogitatamuentafupcrat. Quumautemad mortem uentum eft,^uantü folatiü, qutetranquiüa-tio antmi,quum recordamur chriftum pro nobif de pendifjeallum effe 'mterpretë deprecatorem no' flrum apud patrem efficacißimum, lilius fùltos uera fiducia ad tetemitatem ey patriam iwftram nos re~ uertiiQuid adflrent umiuerfte philofophorum fcho l£,non dico huic flntile,fed quod uüafltex parte co parandumfErgo quodfcimus pijs hominibusfempi ternie beatitudinis locum ejfe in coelis paratum, no quidem uitam odimus aut reijcmus, fld non auide amplcäimur ac retinemus,deflderaiKes coniunili-onem cum Deo.Hicc d^emum efl una maxima con-folatio inegeflate,m exilio,in careered» morbo^ ia cruciatibiiidngrauefcentcper fenium corpore.

OPeræprecium efl expendere, quàm de rebut nojlris homines impij non modo zjquot; ratione, fedflomacbo pronunciant. ti^am quum cos mores lex noflra in animos hominü inuebat,quos dcflrip^ fimus, ipfl tarnen 'meptos aiunt eflè nos ad rempu^ blicam,hoc e^i ad ccetus congregationes célébra das Cf colendas. Alij grande in nos malediëium ren tur fe iacere, quôd idoneos cfle negent beliis gérées: quia tufira Ux nihil iubcat accuratius quàm amorè

GT paticntidm,prohibent odia at^ ultiones.perin' de ac fi dicattt nos paru ejfe ad exercenda Utroci-nia accommodas, quid enhn aliudefl beUStfires ex aminetur lubtiliusf Sed qult;fftionemhanc in priefen-tia omitto,quod non efl wftituti huius. loquar de ci uitatibus,hoc eft, de hominü confociatiotK. Cuius o~ riginem progreftus exitus^fiquis animaduertot, mhil aptiiKuidebit ilUpojfe excogitari,qudmlef gem no/iram, zr homines noftra kge edoâos inftru âosqi.igt;lon congreganturhomines propter uit£ ne ceftitates, ut eft 4 philoftphis animaduerfunt pr£' dare, fed quod homo eft à Deo conduits animal fo' cietati aptißimii/m.id^ duabus potiftimum rebus de claratur, beneuolemia cr fermone.Deinde congre^ gati iam,Gr domicilijs cottatis,quoniam affedusia ammo tumultuantur,prau£^ cupiditates corda ex agitant,nccejfariafttit iuftitia,qu£ omnibus in com muru cbfuleret, motus itlos animoru temereconcita tos cohiberet,zr parère cogeret redi rationiAitfti tiaautem zy legibus eft explicata,z^' prudenti alt' cui ac bono uiro commtndata eft,ut illam adhibitif publicts uiribus ac poteftate tueretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut maxi

mum ciuitatis bonu eft pax z:r concordia,ita maxi mum eft malum diffenfto, ztr odia publica er priua ta. unde nafeuntur ftmultates,inimiciti£,lites, iW' gia,zr iüatio manuum ad pugnam,zr c£des. Odia autem nafeuntur uel ex fuperbia cr muidentia, uet

ex rerum cupiditate.Queroi4m,quintimC' runt aduicitihecprocliuioresf ij'ne quifolutos ha-bet ttffeiliK ab imperia re£l£ rationis, extimulatoi autë imnwdico amore fuimet ip/brii, cr infinita cu^ piditate rerum omnium : an ij q^ui ex lege fua pere-grinos fe effè in uita meminerunf.zy reputant,cupi ditatescj; habentuel omnino nulhn, ucl perexiguM, intenti fempercr incumbentesinreditumadpatri am ? Quid uero ij qui reliquts omnibui hominibut congliitinati junt beneuolentiaf Chrilîminamore Dez or hominum dicit legem fuam uniucrfdm efje ft ta, iubet nos lieu plus amare quam iwjmetipfos, ho mines uero ut noftpfosmecfolum arnicas redamare, fed diligcre etiam ztrbenecupere inimicis, quic^ in nos inßjlißiino funt anima, f::;r opera exhibit q o-ad pojjiint malefica.lîocejl pr£cepti( cui maxime^ répugnât caro ZX reluHatur, (èq^ uelut indignißi-mis deuintiri compedibits clamaf.Ego'ne ilium,qui me injift4t,urget,l£dit,placide ut ajßiciam, cr non reßram gratiam quando poßim,aut faltem peßime, cupienti non male uelim? adeo ut quidam coiura na turamomnemejje pr^ceptumillud caußificentur. Scd certe naturalißimü eft, redullum à Chrifto Do-mino,(:y reparatum cit naturaipßa. QuidcnimeSl inquodftrturnoftramens ,c^ quo fit pr^ftantior att^ exceUentiorian non lux o' cognitioi quid quo uolumtus,an non amorinam odium carnificina eft U iii{s,o‘

DE VER. FID, LIB. V. 63^ Um, er tyrannm. Tam adnaturam eß uolumtaM amor,cr odium contra naturam, quam intelligent ti£ noßrlt;e cognitio er ueritius,tenebr£autc ey ßl-fitof contra naturam. videtur ergo tibi natur£ eße conßntiens ac conßrme, uellc me in igiwrantiam ei caligincm incidere, quod aliquis alim encidittan int ferfiitio^Km mentis me£ in jua ignoratione tollet aut excuCabit aliéna ignorantia t uicium alterius no diluit meum,nec purgaf.quiodit in uicio, 'mmorbo fü uolimtatis. An no contra naturam efl uellc £gro tare,quid mimicus meus ægrotattçy quoniäts qui mihi male uult,abijcit peißäionem fu£ mentis, tan quam ita mihi [atisßat-.abijcere me etiam meamt Fu ror eß hic potius.quam ultioiuel uoluntas praua,i}t fligere te tibi ipCt magnam p!agam,quia id uoluit at lius ßcere : cupere te miferum eße, quia fit tum inimiciiS.Ergo uocat nos Chrißus,ßeu rcuocat uerit us,ad integritatem natur£ noßr£, ad fimilitudinent patris ßi ziT nojlri Dei: quem fit oderumt demones,atq^ bominum multi, ipß tarnen nihil odit,om-nia diligit, rebusq; omnibus quantum per ipfas licet beneßcit. Charitate hac tarn dißüfa, tamq; late pa t tend ßabilita inter homines, que leges crunt o-pus in coctu omni cr communicationeuite ƒ Rede RoedusiQuis legem dat amàtibustmaior lex amor ed fiibi.tiiatrinullefiunthumaneleges aduerfusfit Hum, quoniä natura 'mdidit eius pedori talcm amo

ris legem,utrdiqu^ omnesßne(uperuitcaneæ. CU' piditlt;ttibus,inuidiie,iritcumii£,fupcrbi(e,rlt;tfgt;acita' tkimbitionihomniMm iniedifunt legutn freni.ubi-cüq; dmor uiget,abjimth£coninM:(iuofit, utleges ßnt minime necejjaritc. Qÿis iralcitur eicui bene uultexanmugt;i(iuis poflulct ei antecellere,quis ulcif ci[è de lüo,cuius bona zr mala pro fuis ducat i quis ab eo rapere,quis ludiciorepeterc quod dicat fuunt elJi, quum omnia qu£ poßidet putet efjè illitts, nec minus credat efje apud fe que apud ilîü, quàm que habet doini,cr in arcis claufa: ut iam ea non uidca^ tur effe ciuitas,fed domus una, fratrum optime con fenticntium.Optabat Plato, quoßrmius 'm ciuitate conflabiliretur concordia, ut duo iüa uerba ex uju uitte toüerentur penitus, l^eum er tuu/m .hoc non perficieiu unquam leges,aut bimtana lolertia,amor perficiet : quem indit animis non precepta er uo~ ces philofophie'wanes,quiafùndamêto eurent, nec quid aut quamobrem fequamur oflendumt-.fedpræ^ ceptum ehrten, quad er naturale id effe docet, er propter P)eum fieri iubet, maximumq; ejje propoß tum prtemium demonftrat. Videlicet Epicurtei erüt ntelioresfiocietati,qui nec Deos reuerentur,ac ne ha bent quidé, er omnia ad uoluptatë er ad fua conto da reßrunt. Q«o magis nüror ßtiffe olim plurimos qui id genus phtlofophiaac uita profiterenturcum gloria,nec effe ab hom'mum catib. er comnwnitati

DE VER. EID. LIB. V. gyt buf eicdos. enim iuflitia potefl effè in ijs, qui 4nüciti4f,pietates onincs, quifanilum.omneac lu^ flum ad utilitates dclcéiationes reßrrent, baud quidcm fuorum aiitinorum,fed corporum^Qut ergo aptiores ad picietatcm er comunicationem, quàtn qui nee nocebunt ijs quos oderunt, er proderüt ijs quos amabunt f eft enim amor ammo er frenum, ne uelit maleftcere-.er ftiiniilus,ut adiuuet ac j'ubueni' at-Erunt quidem leges in hac repub.er uita,n5 qui bus cohibeatur malicia,qu£ nulla erit/ed quibus in terdum guberneturignorantia. Hoc cA uere feculit aureum,non illud Saturno rege, exiftit enim hoc no tx abundantia er ftluta rerum omnium licentiaatt dim ßbu!antur:fcd exanimis puris, candides, pul' cherrima ftamma incenfts ad concordtam, pacem^ hilaritatem gratificationê,er benefieentiam. H£c, uel ridicula uidebiimtur, uel difftcilia plerifq; morta' liü,ut nunefunt mores hoinimbiusfrigidiftimis,quos nulla unquamfanUiamorisftintilla ealftcit ■ Hon dubito quin tnultifint admirati, cur in Chriftianis ciuitatibusnon eft inuenire concordiam iftam, er nuituam beneuolentiam, aliasq^ eximias uirtutes^ quas nos tantopere exlege noftra pra:dicamui:ut ui deatur nojhrareftublicaeftèfîmilis Platonics, quie totafita eft in Icgtbus er pr£ceptis,non m reer u-fu uitte.Scio dubitatione hac multorum animos uc' kementerangi. No; quidem no de his moribus atq^ z hifce

hifce hominibta loquimur,fecl de iBii moribut quos lexChriftiiii animos i'Mcbit,Gr de ijs hominibut quife legi prjebct obfequcnces, qua'.es multißmt in unaquaq; ciuitatejçy fi minus appareiu in tâta ma lorum turbac^multuudine-.quales etiam füertmt inprimaillanafcente Chr!flianitate,quum in peâo ribus piorum ßrueret adbuc fanguis Domini,de qui bus eft inAüibus apoflolorum quôd credentiü erat cor Mtü.Glifcente autcm eccleßa,^^ populatim rc' ceptapietate,magna hominumßxeftadmiffa, qui fecimuiciagetuihtattsincœtus religiofos importa runt, qua non folum retmuerunt atq^ exercucrunt ipfi, ßd in alios quoq; quaß contagte tranfnußrüt. Etlex qua animis datur, ßcilius uiolatur, quàm quaßta eß in certis cöfiitutisq; adioibus externis. Animos enim habemus magis contumaces, minus^ obßequentes imperio rationis,quàm ailiones er o-peras : nünoreqi négocia afßuefrcimus corpus ad quodeüq^ eß cotlibitü, quàm animüßrocem,turbu lentum,plenum motibus temerarijs.ideoqi hwmanis legibus,qua exteriores aüus indicunt, citius diuti-usq}Vbtemperamus,quàm diutna, qua regimen m-ducit in turbos illas affeHuü. Accedit hue quod mag na diligenti procurationc damonum cfßcitur,ut ' mores Chrißianorum fint gt publice priuatim praui ac corruptißimi,impiorMn autem integri,^^ laudabilcs'M fi quis comriwnitatem uita, totam^

con/bcMtioftem multarum ciuitatum hominumpro fitiorum confirai cum noflris ,fceleratißimi omtiiîî tnortalium, maximeq^ immanes atq; inhumant prlt;e iUis cenfebimur .quod efl annotarc quum i« coetib, cr congregationibuf oltm gent ilium, turn hac etiant tetate inter Agarenos, zj“ infuloi iÜAt,coHtincntëq; huiiti îtioui orbit. Sed dcemon,qui efl hoflit Dei cr hominum,illud priecipuèlaborat, ut homines ab a^ nùcitia co niunüione Dei quàm longißime amo' ueat. quumq; nuUa ßt maior hominis Dei dißiun ilio, quàm impietas, cuius caput eß De«« uerü no agnoßcere colereihunc potißimumcrroremcU' pitdtemon hominumanimis 'mieilum.idq^flpcrfl.^ cerit, non efl de reliquis uicijs Cy“ feeterib. admodii ßoUicitiis.quoniam quidem hoc erroris iailo flnda^ mento, quiequid proborum morum uirtutu/m^ ßu-perflruxerit,nihil prorfum ad immortalem beatitu dinem conftrt, Itaq^ flnit eos bonis natura: uti,imo adiuuat fiepenumeroiqucmadmodu è contrario im~ pedit nos at^ interturbat, ut preflnorum moribus totaq; uitie rationeetvm noflra coUata, ubi conflict tur idos anteceUere, Gt' noflri ofl'cndantur,inijcia~ turq; eorum animis fcrupulus de lege noßraicx alte ni nos defliciant atq; abominentur,confirmentur^ in fua fuperflitione atq; impietate, noflram uero religionem tanquam uanam gt inutilem refluant^ qua proflflores fui non poßit mcliorcs efficere.Sed

*94 IOAN. LOD. VIVIS profitemurws guidon, quod non pofjiim fjnegrd-ui dolorc dicerc,profiteremur Cbrifti legem,n5 prit ftamM. qu£ lex in quibiK animis obfequiü muenit, effidt eos quales dccUrauimuf. Nfcjolum ficfe inter feipfos gerunt homines uerè Chriftiani, in eadi ciuitatecr confoc!atione,fed erga homines alios cu iufcunqs gent is bencuolentiam exercent, ZX opera benefica. Olim uidebantur,honunes ex patria con^ trahere inimicitias naturales,ut Aftanus cum Euro pico,Gr teens cum Barharo,lHdteus cii gent ill, inter quos non uidebatur pojji interuenire reconciliatio: imo frs zy pium erat inter illos odi/Je mutuo, neßs conuerßri,conuiuere, colloqui. Chriflus lege ßa di flindiones iftas omnes fuflulit,ZT ßpta quibusgen^ tes ßparabantur diruit, hominem quemcunq; cut-cunijs alten coniunxit z^ conglutinauitbona uolü-tate.docens fratres iüos effe omnes inter fe, quifilif effent eiufdcm patris Dei.Inter Socratis oracula il-lud reßrtur, quèd interrogatus cuias effet,non Athe tiienfem feeffe re]jgt;onderit,fednuindanum:quod in dignum duceret, hominem fapientë, inundi einem, mcentbus ciuitatis unius includ:: humante menti mû dum ipfum effe patrtam,per quem uagatur Itbere tä quam per fuam ciuitatem,feu potius domum. homo Chriflianus mundanum fe effe exiflimat, non con-temptu ciuitatis fuie tanquam exiguie,fcd amore pe Horts fui in euHos fe homines difundète. Ante Chri ßum

DE VER. FID. LIB. V. Of ßum quim ntoleihe di/putationes decompO’dtione honcfii ac uttlis,qMtn operofd deliberatio^propte-' rclt;t quod nec ho’wflum noraiit, nec quod uero effet utile.quÀm uttrij dc mcertifines bonorum, qui bu^ tnunds mentesdiftinebdntdmbiguMfOmnttiexpedi uit atq; explicauit ChriStus.nouimus ium uerum fi-nemfcimus que uid dd iüum ducdt, quidhoneftum fit,quid utile, quid ddmnofùnf.dehberdtionesdper* ti£junt,perfpicu£.fi.cillime.

H^ec eft fides noftrd, certiftimd dtqs indubi' tdbilis,quid certißimü atip mfitdibile hdbet fi{nddmeiKum,nempe bonitdtefdpientidm,cr poté tidm Dei. turn noftrorü animorü exccüentidm,qui‘ bus nihil eft neq; uerius, nec humunis mëtibus certi us. Atqui uirtutibus itlis Dei fides noftrd itmititur, ZX reputdtione dd res nos ejfeßdos no cdducds CT uiles, fed diuinds nbsp;nbsp;fempiteruds .tidinfi fdpientia

eft in Deo, zx bonitds, profticithumunis rebus : fi proftgt;tcit,eft cu’.tus illius dliquis in bumunis dnimist çr religio:fi religio,hiec noftrd. luiUd cnim d'id inue niri poteft dptior zx congruentior,quie uidm çtr fi nem ftdtuitreligionis muxime, cr religioni dptos^ cr homini coducentes. Si enim Deus bedtus eft çy bonus uult nos participes effifue bedtitudinis,

worfitwi Optimum,quem ipfe nouit folui.iJon efl aüt excogitare modü meliorcm hoc, que tot rationihut atq,- argument is declarauimus.ifte e^l igitur: er iw diuerfum res quoq^ idem elJidt.Si hüc non uult, nec efl alius hoemelior, er Deo dignior:nullum uult er go,nec nos beatos. quo ftt,ut uel nefliat modü,quod efl inflpientiie:uelnolit nos beatos, quod non ejl bo nitatis,nec amoris:uel non potefl, quod efl mfirnü' tatis.qu£ omnia quüàdiuinaiüa maieflate procul abflnt,necelfe efl profléià er flire iTlü,er ueüe, er pofle.unde naflitur,ut er flaut quoq;, er fleritam fît uerum,certum,indubitatum,quàmiüa qute pri~ US dicebam,flapientiam,bonitatcm,cr potentiä efle 'm Deo,er praflaiwiam aninn humani. Itaq^ com,’ plicata er connexa efl fides noflra cum ijs qua: dU” bitari non poßint ab homine,nifi exuerit humanita temAäex uitaipfla Chrißiana potefl fumiargumen tum ad conflituendam er flabiliendam fidem. efl au tem ea uita,purgatio animi ad capiendum atq; ama dum Deum. quo quumfît nihil flublimius, nec Deo propinquius,à fllßo uenire no potefl: quippe fllflum efl à Deo alienißimum, nec Deus per foUaciam indu ceret in humanos animos tale er tarn excelles uitic genus, nec fi-audi ac mendacio fltueret aduerßos bonos, flmplices, ipfiq; fimillimos, er quatenus fieri poteflproximos.Quo quis Chriflianior, hoc Deo fîmilior,acproindemeltoracdiutnior. optimus er

DE VER. FID. LIB. V. 697 go er diiànta Chriftm,caput iHiuf, author, exeW' plar. îî(ccfides talis efi,ut cluetnadmodum expedit geticri huwano Dcû qui tnundo pra:cfî: ejfie optimû, fapientifiimî{,potcntifiimü,cr optabile c(i elfe talé, etiam fi quis crederet non efifie ita, O' fidem nefirâ utilifiimum cA huwano gencri effeucram : atq^ etia fi de iUiui ueritate aliquis ambigeret,optare tarnen deberetutejjèt uera.Alioqui enim miferrimû eji hu manu genus, quod adfinem qui efl fi indignißimut fit condtttvm.O cœci o dementes, uult uobis Deus diuitias bonitatis o fapientiee fiu£ oftendere ac cô~ municdre,uos reijcitis.Sine ChriHo, umiuerfi. uani tas efi omnis homo uiuës,ut inquit Pfitltes. per Chri flum,nec infins tmius horte cadit in terram,tanquâ tener flos d'Borea deieéius.is enim cui mens talis co tigit, nihil ut à bruto differ at ,firuaturtamenper Chriiium.Quanta uera omniu confilatio,qute quie tatio dnimi,quum uentum efl ad cxitum uitaiquum reputamus atatë in uicijs, in flagitijs, in fieleribus tranfaildm,firuaritamen o fiericompotem foelie citatis fimpiterniCjper fiduciam 'tn ilium qui pro no bis omnibus dépendit,o' patri fatisficit.Hoc tantu munus reijeiat aliquis,nifi 'tnfinusi hoc non ample-ilatur i faltem uoto hoc non optet effi uerifiimti ac certißimumiQwdfi expedit omnibus,profiélofi-Hum eii ab iüo potentißimo o optimo, qui bonita tefua nobis omnibus bene cupit.

Pofi rationes (}'■lt;£ ßü^l'u'nt de fide,qui iacreditt quum ficru^ulii^ fubibit aliquii de ijs quæ Çu^jt habe da pro certißim^s, ne laboret pafiim adhiberi ratio' nem,zj' quafipundioni quamullt;ecunqi t^alagmii' ta appeltere : quod eiJet quam hifinitam, tum etb am periculofißimam.propterea quôd hodis neder aftutißimuiefi-cf caUidißimuf,nec unquam quiefi cit,qui^- nonfiolwnwtetttui eftac imminet femper fua occafioni,quü not iOä damui,fid freit ipfe fibi occafionesmiüenKdiiperfingula teporis punda. Huiut ars ed,eiufim)di dubitationes crebro excita-rc,ut fubinde cum eo in dificrinwn certaminis uenia KUi.ffieratenmi,utfi fiepe praltetur,uincat altquä do. Quocircareceptæiamcf confirmatiefientetht acquieficendum,crftandum firmitertproponenda ob ocidos, quiefrs eft unüquenq^ [entire de Deo çr bomine, quod eftfideinodr£ ftabilißmü fttndame tum. cogitandum etiam,bona omnia efte à Dfo. Et fi alia ex lüiuf bonitate ac munificentia nobu con-tmgüt,quanto bocmagisredie perfiuafionif,tantii, täexceÛëi, tarn homini neceftartüi Itaq; ad eü cöftt giendumediCf roganduut largiaturhoc donü.zx confieruet, in tentatione (quodinfiareftpralij) ut adfit CS“ tueatur, tlludretq; mentes nodras luce iUa fiHa,quie nos frlcit cj firmiores efficit,quàm m-tiones buman£ quatefcun^.I^am non raro accidit, ut qui rationtbus de pietate aftiiuitur,poftea de iUa

rum ipfarum ui er firmitate dubitet. Ù Dro eß opë itnplorandum:quoäßcerunt Apoüoli.qui poll cce^ leüii magißri doärinä, er tum flupeda prodigia, petunt tanuttiDomine udauge uobii fidem. Htec dut feripta [unt twbii,ut fide Chriflinafcidmui ue~ r4effc,er uelimus d Deo petere, qui dat omnibus dbudäter,nec unquä exprobrat, ut lacobus inquit.

Kiaximat attuÜmus rationes,quie omnes perpeit denda- funt,er conßderandd.Ham quemadmodum Deus ex coüatione nwltaru reru ab eo conditaru fii ciliui cognofcitur,uelut ex ordine toto uniuerfi, ex decurfu anni, z}quot; eiußnodisita ueritus Chriflianiefi dei,non ex uno aliquo cß loco,ßd ex ipfia tota eliaê da partibus mter fiecoUatu: er Chrißi diu'mitof ex ordine uit£ iüius,er ^cclefite. SedquantumuKper ßticuas er ualidas rationes attulcrimus, non deerüt à qutbus fidem non impetrdbimus,partim 'muetera^ ta confuctudinc audiedi er credendt contraria,par timßupore cordis,er mentis hebetudineitum uicijs tn diuerfum torquentibus.de quibus dicitur in pfab mo: Vir inßpies non cognoßet, erßultus nö inteÜi gethtecDei opera admirabilia.iîifunt,in quospar tüa dominatur, qua eß nobis communis cü brutis: quos Paulus animales homines nücupat, ncc mteüi gere ea qua funtßirittis 001,001 enim tÜisßultitiä. I^ira didu res, quZ tot habeat ratio argumëta pro uerit4te,ut obliuifcatur omnium Ufia leuißima con^ ieduru

ieduruU tentationis.uiddicet inuifam habet ration Item affedui’.ideo nihil efi tarn parutim, (^um fuffi-dot ad cottcitationem eim aduerfiu rationem. ut in icUo ciuili quiuis con^lituittir dux, modo contra ad uerfarios aliciuid loiJuatur.lUud^ eR in rebin pieta tis tniferrimii,Qr quod magna arte curat nofter ho-ftif,utijs quifi quid quacwv^ dere loquantur^ride bunt omnesjde cceli5,de elementii,dc moribus, de ci uitate, fine literii,fine ingenio z^iudicio omnia in' epta ftulta,fi quid dicant aducrfus pietatem,au-fcultant multi,z:x fcrupulis fe torquent. Rlij magna fapientiie opinionem captant,nihil credendo.alq fi^ lij huiin fe:uli,in rebus uit£ acuti, in religione nihil cernentes, quam alij eh tribuunt de ingenio exifti-mationem 'm rebuiuitlt;e, tribuunt 'm rebus pieta^ th. De nuUa re audetpronunciare,nifi dodus, eX' ercitatus,prudens:de pietate quilibet,qui nec habet exercititim,neç j^iritwm.Alij noUent audire:qui,fi' cuti ed in libro Iob,dicunt Deo,B,ecedeàgt;wbh, fci entiam uiarimi tuarum nolumus. Sunt, quibus Deus huius mundiper pnedigias fuas cr dolos ßfc'mauit corda,zr odio fandtereli^onh, quam rationem 'm alijs rebus erubefierent petere,efflagitant 'm myde rijs diu'mh. nbsp;nbsp;nbsp;'Vtcunq; resfe habeant,nos,quan'

turn juitficultath noftra:,lucem protulimus. Si qui uel claudcnt oculos, uel non projèrent, quo m'mus fit I Uis ujui,nec nodr a /nerit culp4,n(c ipfius lucht

DE VER. FID. LIB. V. 70* Kott tdnicn /ùte dolore noflro. Domina lESVS, qui ciecorivm oculos aperuit, dignetur fanarc oculos oninimn,atqi apcrirc, ut fanitam fuatn cr falu-berrimam intucaiuurlucem-

pdg-^-un-f.ié.enim zi.9. beneficio éi.i.fdemam ój.z.omniwm 69.1. lAelitetije 7i.17.nec quiefdt ti6. antepenult. qu£fierim in.penult.fi nuüuielfct 14.0. uit.na' turii ^4-^.!. coniundione 147.8. renundandum Hz.zzjurii is^.ii.magnam iSt.i. quidetn 1^7. i^.beUa 2.46.1. obtenebratur Ead.t8. cumin cadent zfs.t2.firtè,aboleuit Z77.u.euangelic£ i87.ii.fummum Ead.z4.autnon fatts Homerui ioj.^.gratiamfeatqiadoptionem jn. ii.Ddfilium jt4-t8.abfens Icrt^.cdendc 419. »7.clt;ecif(ttf»w 4fi.z4.yecolito 46i.penult.Fceli di cr Ee/li 468.17. pecub'arem 477. Z4. pro-pbetabimus st6.it.elJentia ttó.^.fint $jo.6.qui

s6i.ult.ineo s8i.s.filijs S98.s.loquendire.-gtw» 642.zo.unuserit 67s. ult.amplis 677.

B A s I L E AE, EX O F F I C ï NA IOANNIS OPORINI, ANNO Saluns M. D. X LII11. Au.n-fe lunio.

*^4iuj8»nwA.^lt;gp^ ttnkl?!Ui3]limu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^jKasà

4’w‘***'îf^vnîl««^4ïSV3i.tTn h» teÿF^'’»^'»«v^î/Ü Wiquot; ?ï59j4lgt;.iîWé^ CiV 4 ^UAÎ^ ttWii

tó ttAtJ-jSrt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’“â *

laj^è^w» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U'^ntuuS