Dit boek hoort bij de Coilectie Van Bucheil

Huybert van Bucheil (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Bucheil Collection

Huybert van Bucheil (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge • the back board

Thcölogia

Octavo nquot;» 120;

s P o N G I A

Q_V A

CO TRITIA ET zMALE-D I C T

EQVITIS POLONI

CONTRA

1 E S V 1 T A S,

ST

CO?^ITIA ETtJ’i'IALEDiCTA, E nbsp;nbsp;nbsp;I TI S P O L O N I, C O N-

tra lefuitas.

BThevs sis, an ivdaevs, Hæreticus , an Schifmaticus, aret an albus .lefumaftyxprocacifsime, ignore: Catholicum effe non credo : Chriftianum vixputojluuené, quem fimulas, eumljj lcuifsimum, nugacifsimü, malcdicentifsimum,ventofifsimumconcedo.amp; hoc ipfo nomine non verborum; fed virgaruni flagellis dignifsimum ftatuo. ita nil maturam, nil meditatum, nil fobrium.nil ingenuo dignü, nilveritaticonlentaneum; fed omnia fingulart ftultitia,amp; inbumanitate oblita,conuitiis amp;nbsp;ma-lediftisfartajnecfolum veftigia; fed ipfafalfita-tis, rebellionis óc feditionis cubilia , in ea, quain contra lefuitas fufcepifti aftione perfpicio. In lt;,ua fi quam voluptatem maledicendo concepi-fti; dai)O operam vt verum audiendo amittasj Sed tuam.ó patria charifsima.miferrimam faci-cmprius dcpïorabo,in qua CHRiSTiiftene-A Î fcio

a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSecietatelEsv

fcio quis perduellis.audacia pro fapientia arma-tus, Iibertatccp tua amp;nbsp;indulgentia abufus, iuue-nilem fuam ferociam, videri vult confilium, amp;nbsp;tanquam è cœlodelapfus,in fubfellia Senato-rum inuolat:confulendi deccrnendicp partes v-furpat ; manum amatoriis leuitatibus fœdatara, ad Reipub.moderationemadmouet: amp;qui ta-ccrc nunquam adhuc didicit, loquiin conlpe^ ÄuMagnatum,legescpDraconic3S,libertatino-ftræ répugnantes figere, tanquam in Megerx pi-xide calamum intingens,non erubefeit. Homo; quern ob ætatis imbecillitatem.cenforiam iftam virgulam, eoriim quos docendos amp;nbsp;monendos fufeepit .intelligentifsimorum virorum autori-tatifubmittere,amp;in Academicoadhuc pulue-re,autin Grammaticorum fcholis, fub magiftri ferula federe,laterelç oportebat. Quam adole-feentis audaciam cùmplenamfraudis, plenam periculi, fumma cum patriae turpitudine con-iunftam,amp; omnium in vtraque Repub. fenten-tiis damnatam atep reprobatam oftendero ; vim ingentemmendaciorum.quæ iftaad infaniam elFutiit, calumniarumljj acerbitatem, quibus a-ftionem fuaminfarfit, breuifsima orationere-futabo.Non tarnen agamfummoiure, nec omnibus veftigiis , ommes calumnias perfequar: c-ligam ea qux maxime excellunt,amp;; in quibus vi-dere pofsitis omnes iftius inefle culpas maxi-mas, Hærefis, perfidiæ, dementiæ, contumeliæ, feditionis, rebellionis, fummi in Deum, in Reges , amp;nbsp;in omnes bonos contemptus. Nam fi a-dolefcentem vobis denudaremàpeftore,cicatrices proculdubio alpiceretis non ab hofiibus

Reipub.

contra Iquitem Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g

Reipub. fed in mulierum cótuberniis fufceptas» necefTecquifquam in patria, qui ilium morifa-tis efle putaret. Illud autem inprimis mirari ütis nequeo.quod Aélorem hunc .iftae Mufæ,qua-rum amator viderivult, nee intelligentiorem, nee manfuetiorem reddiderunt. Nam fife hominem efie meminiflet, rationembono fibi c5-filio à. Deo immortali datam, in fraudem bonorum non conuerteret : vicifsim autem nifi fe iu-uenem oblitus effet ; tacendi, non loqucndi; di-fcendi, non docendi; obtcmperandi.non impe-randi partes vfurparet:amp; veftram præterea fapi-entifsimi Senatores autoritatemamp; prudentiam non contemneret; nifi veterem illam dignitatem amp;nbsp;feueritatem vos amififle putaret. quod certè putat, cùmin omnia omnium veftrum, munera amp;nbsp;officia furenter amp;nbsp;licentiosè inuolat: regendæ Reipub. artificium fibiarrogat, fe vnfi in illius videndis vulneribuslynceum, rcliquos omnes talpas putat: quafi hoe effet proprium E-quitis Poloni officium ( huius enim vocabuli fplendore aures veftras reddere fitientes defide-rat) rerum omniü furfum deorfum agere, flam-n-iasvndismifcere,imma fummisparia facere. cùm tarnen fcientis fit (ait Plato ) non diuitîs, de quacunquere bene confulere. NamvtÆmon illehuic noftro difsimillimusadolefcensin Antigone loquitur.

Suicun^^fefolos fafere^UngUti^^ vi Vel}gt;elloris poliere,quam al!j.non habent^ Exißimant,ißi ret eilt ßpius Comperti inanes (iint.

Equi-

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P»quot;« Societate I e s V

Equidem apparet Tyronem iftam nunquatn illud Eccledaftici fapientis præceptum auribus vfurpafle : In medio Magnatum non præfumas: amp;nbsp;vbifuntfenesnonmulîum loquaris. Necil-iud ; Adolefcens, loquere in tua caufa vix : fi bis interrogatus fueris,habeat caput refponfum tu-um. in multis efto quafiinfcius.amp;quafitacens iîmulamp; quærens. Ncc illud ctiamjCùm Robo-am reprobato fenum confilio.iuuenum fenteiiT tiam fecutus Regnum Ifraelisamifit.

Illud ftupeo.quod ne inCicerone quidem le-gerit; Adolefcentiæ ineunti, maximam inefie imbecillitatem confilij. Multa(aitille)in noftro collegio præclarafuntjfedhoc inprimis,quôd Vt quifque xtate anteccllit, ica fententix princi-patum tenet. Quodtp illud in DiuinoPIatone non obleruauerit; Tacerc debent coram feni-ibus iunioreSjCedere illis locum atque affurgere, amp;nbsp;vt parentes colere. O fili ( ait Æthenienfis ad diniam)iuuenis adhuc es,nec dubito quin pro-grefsio temporis faciat,vt de multis aliter quàm nunc fentias.expefta igitur oro,vt tune de rebus maximis iudices.Homerus quoque;

Aiel «T oTrÀoTïf av avJ\§av nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ih^iâ'oyjaï.

O'ii ƒ 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;xsù

Z/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,/ ï 5/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ï » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Mii3'lt;rei,07ra{

Id eft:

Semper verp iuniorum virorum mentes pendent (ture Quibtu verb fenex interfueritfimulprafenteramp;fa^ YroJpicitiVt valde optime cum vtris^^agatur.

Sed apparet profeftô Aélorem iftum nullas iftiufmodi fobrias cogitationes habuiftè cùm feribe-

contWEquitemPolonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

fcriberet. Verifimilius eft ea quæ fiint iuiienum, mente amp;nbsp;animo pertraftafle; quo veftis genere, quo calcei colore, qua forma pilei, ad conuiuia accedendum;qujs tonfiirx modus feruandus,amp;: quemadmodum in muliebri confeflu.coronani vnam in capite,alteram in collo .reticulumip ad nares fibiapponeret plenum rofæ. Sed verba mittamus ignem quæ habeant.

Pofteaquàm ergo vifum eft hotnini ventofa fualoquentia præfidentidc eodem,quodaiunt, oleoamp;opera,amp; Pontificis Romani authorita-tem contumeliæ aculeis pungere: amp;nbsp;Regû Chri-ftianorum maieftatem carpere, amp;nbsp;regni Senato-res cœcos amp;nbsp;mutos facere, amp;nbsp;Dei feruoslacera-re; rebusi;^ clarifsimis terras tenebrasobducerej (videtequæfo Senatores quàm multafuntinv-noiftiuscalamovulnera) C HRISTI nosvicif-fim cogit cbaritas , vt veritatis propugnatione fufcepta.Pontificem contumelia, Reges inuidia, Senatores iniuria, Dei feruos calumnia libere-mussrebuscp omnibuslucemafFeramus. Non quod exiftimemus, tutiorem vitam noftro præ-fidio vifturos in patria lefuitas. Quid enim ab a-dolefcentis garrulitate periculi ? Sedvtexeni-plum fequamurhumanitat!samp;officij:vtconta-gionemiftiùs impudentiæ imitandæpræcluda-mus: vt ne labor quoque nofter iis defuiffe viris videatur; quorum labore fit,vt religio Cbriftia-na minus in patria noftra quàm ante laborer. Nufquam eft tutiùs calamum ftringere, nufquâ irafci amp;nbsp;excandefcere,nufquam etiam errare toî Ierabilius,quàm cùm in amore nimio ( vt loqui-tur Auguftinus ) veritatis, amp;nbsp;in reieftione nimia

A 4 falfi-

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TroSocietdteliiy

falfitatis excandefcimus. Qui enim non fatiatur amore erga I e s v m ( ait Chryfoftomus ) hic nee vnquam fatiabitur pugna aduerfus eos fufcc-ptajefum qui oderunt.Gregorius vero Nazian-zenus; Neqiiaquam,ait,eumferuorcm damnare debemus.abfque quo nihil fieri prxclarè, fiue pietatem.fiue virtutes esteras fpeéïes.poteft. Et Bafilius;In aliis modefti fumus, inquit,amp; omnibus reliquishumilioresjvbiveröDei negotium periclitatur, cunftis aliis contemptisad Deum folum refpicimus. itavt gladij,befiia;,vngues carnem dilTecantes potius deliciæ nobis fintgt; quam tormenta. Te igitur appello,fili tenebra-ram.Ais-.Omnibus quidem charißimam effe patriatHf iUos tarnen propter iniquitatetemporum, in hanccaa-fam tnultii odiofam ndauderedefietidere,ne illorÜ oratio maltoru varias voces ad inuidiam dfquot; odiÜ excita-ret. Ego vero patriæ charifsimæ etiam atque eti-am gratulor, neminem in ea inuentum efle prêter vnum te, ita impudentem, qui niuem änderet atram dicere, aut arma nefaria pro falfitatis propugnatione. contra vimveritatisalTumere. Suadeo tibi vt circumfpicias, quàm reéto confi-lio fapientifsimis Regni Senatoribus maculam banc afpergis : autquotuo commodoreliquo-rum ciuium præftantiam laceras; cùm ita cœcos omnes putas, vt præfcntem patriæ peftem non videant: ita vero mutos amp;nbsp;inuidiæ metu eófter-natos ; vt ad æquifsimæ caufæ propugnationem defcendere, prolp ciuium capite verba facere nemo audeat.Quam tuam audaciam,quibus le-gum vinculis, vtrum eculeo, an exilio refrenare

volet,

contra. Equitcm Polonatn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T

voIct,AmplifsimusSenatus,ipfeviderit;noStibi vitam non iniiidemus : rnentera optamus me-liorem.non enim hominem, fed hominis erro-rem odifle didicimus,amp;quo magisamamusho-minem;hoc magis perire cupimus errorem. Ac vide quàmtùi oblitus es. Animituianguftiæ.nc perorantium quidem confuetudinem.aut Rhe-toricaru præceptionum ordinem capiunt-Quo-rum enim tibi beneuolentiam conciliate debe-basinitio,eosinipfoaftionistug vefl:ibulo,pun-gis illico, amp;nbsp;omnium intemperantifsimè in Auditores tuoSjgrauitate (vt ais) doä:rina,amp; rerunt geftarum gloria præftantes iuuenilis amentix tuæ crapulam exhalas jcùm ereptam illis affirmas hominum potentia, iniquitate, crudelitatc, non folum dicendi facultatera, fed etiam fenti-endi libertatem. Adfit huic tuo verbo veritas: a-uertatà patrise capite infauftum omen hoc Deus: Non cadat in Nobilifsimos animos ifta obie-ftio.An tu Equités omnes mortuos putas? Id e-nim eft Equiti Polono liberum elfe quod viuc-re:amp; viuere quod liberum eße.Rumparis necef-fe eft Equitem Polonum in Regno,nifi vel liberum, vel mortuum nonvidebis. itavt non ob aliud affirmarçte voluifle putemus,ereptam Polonis,nefcio quorum hominum potentia fentiendi libertatem ; quàm vt ifto quoque loco notas maximas, immó federn,immö cubilia rnendaciorumtuorum videamus. Sed,in rebus notifsimis non moremur. Illud tibi no pof. fum non gratulari, quod pérorante te non acci-derit quod olim Sextilio Enæ Poecse pingue quiddam amp;nbsp;peregrinum in fuo carmine more

A 5 Cordu-

g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate r e s v

Cordubenfî fonanti. Is profcriptionem Cicero-nisin domoMeflâlæ Coruini recitaturiis.Pol-Jionera Afinium aduocauit.ac ita cxpit;

Deflendus Cicero e^tLatixj^filentia Un^Uds.

Id vero andiens Pollio, vir difertifsiraus, ini-quo prorfus animo tulit, Latinamlinguamex vrbe Rorna ciim Cicerone in exilium adam au-dire. Confurrexit itaque amp;nbsp;è media concione abiit dicens. Ego iftum aiiditurus non fum, cui mutusvideor. Sic tu magnam profedodebes gratiam auditoribus tuis, quôd quos in Repub. tanquam cœcos amp;nbsp;mutos accufafti, te audirc garrientem perrexerint, furdos propterea for-taflenondixifti,ne infanus habere,fifurdisde Repub.loqui perrexiffcs.

QuodReipub. vaincra memoras, Veterem Comi-tioram confaetudinem abrogatam ,noaamintrodu-^ £lam,prißinum Eleclionls morem matatum, barbaroi milites, exercitus niimerofis, ravinas, cades, incendia, pericala,minas,clamores,contumelias,lachrjmas,de-populatos agros, Nobiles eie^os, Virgtnes abreptas, Cracouiam obftdione préffam, cade incendiis va~ ßatam.

Vtinamin iftiufmodi tempora patria charif-fima nunquam incidiflet: fed iftius cladis origo, nota apud omnes amp;nbsp;peruulgataeft. Nos non bellorum d feditionum, fed veritatis defenfio-nem fufcepimus. Optima (aitille)ciuilis belli defenfio.obJiuio eft. Si ab illis quoque confiliis, tui fimiles iuuenes abfuiflent, quos 6c tu nofti amp;nbsp;ego prætereoi non tantis tempeftatibus pulfa-

tam

contra Equitem Polanum, tam Rempub. vidiflemus. Sed abiithuius tempus querelas. Capuc aclionis amp;nbsp;accufationisrux v?deamus. Ais : Ego Eomana Eccleßapropemodum alumnus dico banc vnant monachorumfamiliam,qtiie à li sv faluatore nomen habet,adpernic'tem multa-rum Eerumpub.eJJ'einß'tttiiam.

Si dixiffe vicifle eft, hcrbam vt viftoriporri-go. At quam abs te facile dicitur,tam à me facilè negatiir. Crimen audio fine telle,fententiam fine confilio ,damnationem finedefenfione. Tu quidem quod dicis Aiacis clypeum, ego louis fandalium puto;tecu illi ipfi Aiaci flagellifero per omnia fimilera llatuo, qui cum VJyfle de Achil-îisarmisin Græcorum iudicio contendebat-, à quibus cùm effet abiudicatus,præiracundi£ im-petn in furorem aftus.gregem pecorum inuafît, exillimans fe Græcos omnes trucidare. Arietem autem qui cæteris eximia magnitudine emine-bat.cum Vlyflem pucaflet.ligatum flagellauic. Itatudellatumentisob odium veritatis detur-batuSjCÙm cupias Catholicos omnes vnam cer-uicem habere quam præcideres,refuitas potifsi-mùm quafi coniuratos Euangelicorum holles, verborumflagellis emendare decreuifti. Quid fivcroego, huic tuo clypeo clypeum, vmbo-nem vmboni, hallam hallæ, galeam gaiex, viro virum oppofuero:tibi profeélô probandipartes incumbent.

Dicoitaque.-Ego Romans Ecclefiæ non pro-petnodnm vttu(voxhæc non nifiEuangelico-rum ell)fed per omnem modum,vt ij funt qui fe Chriftianos efle meminerunt, alumnus : dico hanc

t» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;froSocietatelEsv

hanc vnam familiam, quæ àl e s v faluatore nomen accepit.ad falutem Chriftianæ Reipub. eflc inftitutam.Tibicertè Ecclefix Romanxprcpe-modum alumno, propemodum, mihi vero per omnem modü alumno, per omnem modü erit fides adhibéda. Nonne reftè dixi initio, quod te Chriftianumnon puto. An licet quenquam hominem lynceum vocare,qui propemodum cœ-cus eft? An effe fanus quifqüam poteft,qui propemodum mortuus eft ? An fapientem vocabis, qui propemodum infanus eft? Si propemodum Éccicfiæ alumnus es, alumnus non es. Si propemodum vir bonus es, vir bonus non es. Profe-ftöfcitumeftvetus illudverbum: Faciliusefle decem Elephantes fub vna vefte, quam vnum Cynedum occultare. Tu,quodimpij faciunt.in circuicu ambulas. Et ipfa verkas, quæ nihil timet , nifi taceri, per tuum iugulum, inuito te,e-rumpit.Tertullianus certè Hæreticos omnes infidèles appellate non dübitat: propterea quöd adhuc de fide difputant. Qui enim difputat, ait ille, nondum credit : qui nondum credit, non-dû Chriftianus eft. Quid diceret,fi te propemodum alumnumEcclelîæ audiret? Profeftopa-ganum propemodum amp;nbsp;infidelem ftatueret. Sed hæc mittamus. Nil mirum eft confilium in-telligendi adolefcenti loquaculo , ifto quoque loco defuiffe.Verïim tu ca ufas amp;nbsp;rationes moli-ris,cur ita de hominibus iftis fentias : quas equi-demreélè putas,perarduum tibifore demon-ftrare.Audiamus: Ais ïefititoi à veßris Theologâpe-ßem eße pronunciatos, cum inprimario temple Lubli-tienß, tum inßtmmo temple Cracouienß. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

{entrarquitemPûlottutn. H

Siveftros Theologosillos animarum pirata» intelligis, quos verbi vocatis Miniftros ; falfuni 'ft pelles illas in fummis vtriufque vrbistem-pHs verbaad populum proconcionc habuilïc. Chriftus enimin illis templis ex Maria virgine in Bethleem natus, non Antichriftus Islebienfis • Lutherus.extetro incubo fatus, nonCaluinus ftygmaticus, non Beza Sodomiticus, non Vola-nus,non Gregorius, non Biefaga,non Pakiepkâ, non Vardega hæreticuscolitur. C h ris TiDei viuentis, non Ochini aut Blandratæ verbum è fuperiorc loco annunciatur. Si cùm fis angelus Sathanæ, transfiguras te in Angelum lucis,«amp; ve-ftrosTheologos intelligi vis Ecclefiæ Catholi-cæ Romanæ doftores amp;nbsp;concionatores; ne fie quidem vieilli, Meminiffe te oportet,inter duo-decim Apoftolos ludam, inter feptem Diaco-nos Nicolaûextitifle; inter decem àlepramun-datos, vnum folum regreflum débitas Deo gra-tiasproredditafanitate reddidifle. Fungosali-quos efle oportuit ( fi modo verum eft quod ais) aut intelligentium virorum carcinomata, ( non enim quenquam nominas) qui non ponere, fed proiieere verba didicerunt, nec elle nefas pu-tantreforbere quod vomuerût. Iniuriam infert cxtcris,qui vnius in omnibus fententiam fequi-tur. Lippis quoque oculis, lumen foils mole-ftumeft;amp; omnis xgrotantiamaraeft medici-najidip etiam teipfum animaduertifle argumen-to ell. Paulo poft enim ad fummorum virorunt autoritatemrecurris ; vt veluthxdera fufpenfa, fententiam tuam facias vendibiliorem. Illius fortaffe mcmor,quod Hecuba ad Vlyffem apud Euripidem;

IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate I e s V

Ào^of ya.^ ix. a,J\!gt;^l)VTavlav

X 'H Tav Jlo^il/TOI/ aUTOf Ob Tetvror ITTiVet. \am ab inî/limatis proficifcens oratio, Pt ab aflimatis baud quaquatn tantundem valet.

Ego veró fatebor quod res eft. Video ifto lo-* co intelligendi confilium tibi non defuifle.fum-mosenim patriæ noftræ Heroasmemoras,qui totas ætates in Reipub. negotiis contriuerunt: quifià partibus tuis ftarent, exftulto infantim tefacerentprxgaudio. Atingenij tuiimbecilli-tas altitudinem confilij non capit.quo ifti abundant. Sic enimin patria noftrain omni laudis genere vixerunt.ficclauum Reipub. moderati funt, fic omnia confiiia ad falutem patriæ expli-catafemperhabtierunt; vt nefas fitexiftimare, quam tu patriæ peftem putas, earn ipfos fuifle in patriæ vilceribustolleraturos, peftem fiputaf-fent.Lynceis funt oculis.Iongifsimè omnia pro-fpiciunt : emunäas nares habent, facillimè omnia odorantur : patriamverbficamant,vtpræ illius falute omnia quæ fol ifte afpicit, inferiora ducant. Ifti peftem non vidèrent ? ifti peftem no intelligerent?ifti peftem non auerterent? Nimis iniquuscsin tarn laudatos viros,maftigia:fi tarn acres amp;nbsp;generofos animos hominum iniquitate cogipolTeexiftimas , vtardentipatriæ flammas inieftasnegent.

Tria funt, ait Nazianzenus, quibus inftru-öum efie confiliarium bonum oportet : rerum experientia, amore publici boni, amp;nbsp;orisliberta-tc. Tu fi quidqtiam eorum tantis virisadimis, Senatoreseos Regnicp confiliiirios neges necef-fe eft :

contra E^uidem Polonum. ij fc eft; quo tuo bono, dies te docebit.Si ilium ip-fum quem nominas Zamoifcium.exercitus Du-cem, aiiquandülegifles, ( cæteros dignitatis amp;nbsp;bonorum gradus prætereo , virtutesenim Za-moifcij magis fulpiciendx funtquàm honores ) ilium efle verdm Senatorem, in eius de Senatu libellodidicifles; qui ita Temper vixerit,vt omnia confilia, attp faftaadfolamhoneftatemréférât : nonfibi, fedpatrixfenatumputet : nec vilain poteftate, auaritiæ prædâautlibidinum fruótus , fed inftrumenta adiumentalp moris maiorumjdifciplinx.ac xquitatis tuendx amp;nbsp;c5-feruandx,quxrendaarbitretur : nullascpfolli-citudines, nullos labores iuuandxpatrixcaufa recufet : nulla cupiditate, nullisvoluptatum il-lecebris, nulla commodorum fpe, nnllo pericU-lorummetu, animumfuum, non modo fleéli, fed ne tentari quidem patiatur. Ita profefto res habet. Senator ardensamorepatrix, non quid paffurus, fed quid afturus fit, afpicit. Mori po-teft; de Audio amp;nbsp;confilio iuuandi,potentia vlla, iniquitate, crudelitate dcduci non poteftjvultu, fronte, oculis, voce, manu, confilio, re, prodef-fe Reipub.non definct : fi quid obftiterit,remo-uebit: fiquis fauces oppreflerit, etiamtacendo iuuabit.Fingas qux voles, mendaciorum archi-tefte.fapientifsimi Senatoris Mifcouij Epifcopi Cracouienfis verba; dabisIlluftrifsimoPrxfuli, huius quoqj calumnix rationem, res enim longé aliter habet quàm narras. Accipe.quod fi ne-gare voles , non video cur te hominem putem. Mifcouius Nofcouio in Epifcopatu Plocenfî prius accefsit, poftea fuccefsit. Collegij Pulto-uienfis

14- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ProSoàttatelz^^

uienfis fundamenta iaftainuenit, auxit, fouit, ïocuplctauit.promouit; paterno femper animo, vultu, fronte, oculis, omni hilaritate lefuitas omnes complexus eft : amp;nbsp;vniucrfum Col’egij ftudijip Pultouienfis progreffum Iefuitarum'i]j operas no folum non impediuit, fed etiam pro-mollit. Ad Cracouienfem verö tranflatus, Epi-fcopalifuaautoritate, amp;templum S.Barbaræ.Â: Ecclefiam S.Stephani, Parochialem vocant, eif-dem attribuit. An vt in eis Ecclefîæ Romanx dogmata euertant? An vtfeditionum incendia excitent ? An vt omnium in Repub. mores bonos , amp;nbsp;omnium comprobatione inftitutos pef-fundent ? Hoe tu fi putas , idem eft ac fi putare» Mifcouium nee Epifcopum eflejUec bonum pa-triæ fux ciuem. Non verborum, b iuuenis vl-mes, fed virgarum flagellis tibi ifta erunt expi-Bnda. Zamoifcium vero Cacellarium Ducemip fortifsimum, optimum, vt Ifocratis verbis vta-mur, Regis acRegni tbefaurum, quod tecum fentire fingis, toto, quod aiunt, ccelo erras. Non diflentit ille, fed con fentit cum lefuitis.Ea quip-pe iliis minifteria in templis cæterisfp Ecclefia-Üicis officijs amp;nbsp;muneribus concedit, qux ipfi fponte fua, in fe, pro gloria Saluatoris fufcepe-runt. Hoe nullopaiftoferri oportereiudicat, quod «S: ipfi fugiunt, Sc quantum in ipfis eft de-treólantj vt fcilicet ad Reipub.negotiafe ingérant. Ac ne fis nefciens, narro tibi, ô lefumaftyx, quod mihi credasvelim; Mortis inftarChrifti feruis accidere confueuifle, quoties à fermons Dei ( fiue enim orant Deo loquüntur, fiue legüt Deus illis loquitur } ad confuetudinem feculi

pertra-

contra Equitem Polonant. if pertraHuntur.Sgpe accidifle audiuinius.vt non-nulli Germaniæ, Gallix, Polonix quoque no-ftræ Principes, datis ad Generales lefuitarum Præpofitos litteris, diiigentifsimè poftularentj vt aliquot è Societate amp;nbsp;è fuis contuberniis, ih eorumaulis viuere paterentur: ad quorum a-fpeclumamp; correftionem aularum alTeclæeru-befcerent,atque ad officium reuocarentur. Scio quoque fxpifsimè negafle Præpofitosquodpe-tebatur: cauentes ne focij qusefemel repudia-runt.fecularibus fefe vicifsim negotiis admifce-rent.Principes autem ad ipfum Romanum Pon-lificem PræpofitorumPræpofitum,litterasde-dilTejrogantes, vt autoritate fua generali præci-peret.quod ita valdè poftulabant. Scio hos ipfos Generales in genua prouolutos fupplicafie vicifsim Pontifici, vt nc rem inuidiae pericnli^ plenam præciperet, necvllos extra Societatem amp;nbsp;contubernia viuere focios pateretur; Sed re-pülfam elfe paflbs: feria'cp mandata accepilTe, vt Principumpetitioni gratificarentur. Hxc tu ve-ra efle credas oportet. Non enim ifto loco Alci-noi Apologum, aut Afini mortesrecitare decre-uimüs.Edam amp;nbsp;Principum nomina : tecp rerum teftimoniis.etiamfireluftéris jOpprimam.Talis fuit in Germania fuperiorcArchiepifcopus Mo-guntinus amp;nbsp;Treuirenfis, S. Romani imperij ele-ores ; Talis Epifcopus Auguftanus, Bafilienfis, Herbipolenfis , Archiepifcopus Salsburgerifis, AbbasFuldenfis. Tales Serenifsimi Archiduces Auftriæ : Tales ferenifsimi Bauariæ Duces Albertus Sc Vilhelmus ; Talis fuit in Germania inferiore Princeps Illuftrifsimus loannesab Au-

B ftria;

i6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro SocietAte Test

ftria ; amp;nbsp;qui illiin giibcrnandi munsre fucceßit Fcrnefius Dux Parmenfis. Taüsfuitin Gallia Dux óc Cardinalis Lotaringiæ : Tales in Hifpa-nia amp;nbsp;Luficania om nes ferè Principes amp;nbsp;Epifco-pi.Stephanusporro KexPoloniæ Serenifsimus, de cuius iaudihus nulU ’.mquam attas ccntice-fcetjnonne ex intima (caliavirumdoftifsimum, Tolecuin, Belarminum, Gregorium de Valen-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, tia.euocare.adauiamfuamconatuseft? h£onne

’ lt;}uifelicifsirnè regnat Sigifmiindus tertius.ac-. cerfitoin arceni Cracouienfem viro venerabili i ..... loanne PauloCampanoPreuinciali.diligentiC

il'lt;‘ '-»n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pof?üauit, vt ad aula; fuæ comitatum, Pe

trum Scverbo amp;nbsp;opere potentem adiun-geret ? Ncn commcmcrabo Principes Illuftnf. fimos Radz:uiïos,qui in aulis fuis præcipua quç-dam crnacnentadelîderariimerpretantur, nullos in comstatu fuohabeantIefuitas;Viuuntita-quein aulis lefuitæ, fed coafti: loquuntur de Repub.fcdinterrogati. Ifteinquamipfe, quem nobisopponis, fapientifsimus Regni Cancella-rius.tum à Nuncio Apoftoiico, tumaProuin-ciali Regni Poloniæ femel amp;nbsp;iterum poflulauit, vt fibi in intimam Rufsiam proficifcenti, ali-quos è Societate comités adiungeret, quorum opera tum in refutandis Schifmaticis , turn in conuincendis Hæreticis, quoties fe daret occa-fio.vteretur. Ssepèetiam K.nifsinium,amp;inalia loca,priuâtæpietatisgratia,euocauit: eorumlp potifsimum opera in reuocanda ad Ecclefiæ fo-cietatem Illuftrifsima coniuge fua Radziuila fe-licifsimè vfus eft. Peftes ergo Zamoifcius in pa-trix perniciem aluit ? peftes ad fuam confuetu-dincm,.

contra equttetn Polonum. dinem,peftesad menfam,peftcs ad confilium adhibuit ? Non cadit hxc immanitas in Heroi-turn Hlum animum.Faciliùs quifquis ifta tuale-gerit.te mendacem efle perfpiciet.quàm hoftem patriæCancellarium. Pico Mediço viro doftiC-fimo quæ tribuis, agnofco. Scio quód piurirnis in patria vitam dedit;tibi verb fi iamdudura EI-leborum porrexiflct, non totinfani Capitis ex-crementa in pagelias vomuifies.

Voces hominam viduarum^querimoniastnemO“ rai'.eAsq^ arte amp;nbsp;ingénié lefuitarum vaßs argent eis Óquot; omnibus ornamentis aureis /poUatas dis.

Nos contra afleueramus: Nullius cos vn-quam hominis lachrymas amp;eiulatusaudiuifle; nullum vas argenteum amp;nbsp;aureum in omnibus corum contuberniis, amp;nbsp;cœnaculis alpexilTe * quodereptum diceretur. Diligu.it iili quidom cum Propheta decorem domus Domini : idcp fummopers laborant quod Paulus præcipit, VC ca qiix Dei funt, omni adhibitc crdine, funima qua fieri poteft dignitateamp; cxreir ouia Deo red-dantur. Indeporro fic,vt audisntium lt;S: intucn-tium animi vehementiùs cxcitentur ad cultuna Dei, aureis amp;nbsp;argentcis ornamentis Uluferea-dun: : oui equidem non dubito,quin veléras E-Vangelicas cupiditates, ilkm inquam rapiend^ clependib; confuetudinem magnop ere irritent: cùm in templis amp;nbsp;a’.taribus expofitd quandoqj vafa vide«tis,quæ veftra elTecuperetis. Mihi profeftb contigit adhuc videre neminem , qui tjtiidpiarn apud lefuitas inuenerit.quoc fuv.mi dicere pofsk. Lepidè quidam de Miniilris amp;nbsp;A-

B a pofcopis

ti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VroSocietiteJssv

pofcopis Euangelicis dixifleperhibetur : Octtlis eorurn nil gratins occurrit, quam millier. Lingua nil loquitur expeditius, quàm maledida in Papiftas. Aures nil libentius audiunt, quàm Rape, clepe, harpaga.Nares nil odorantur fuauius, quàm exuftorum templorum amp;nbsp;monafterio-rum nidorem.TaftUs folo tantu fanguine Chri-ftianorum deleftatur. Nimis autem in patriam iniquus es iudex, nimis trux in eos quos appel-las Senatores , cùm in tanta rapiendi confue-tudinc tantamin Senatcribus amp;nbsp;fubfelliis, in-dulgentiam profiteris, amp;nbsp;fuum cuique ius reddi negas. Syluaratüvt videolatrociniisinfeftam, patriam tuam putas.non Regnum legibusde-fcriptum ; in quo fané impudentifsimè tricaris, quo nomine crede mihi, miniatum fuo tempore funiculum non effugies. Tales olim gentili-um Philofophos extitifle Eunapius raemorat, qui cultoribus idolorum perfuaferantjChriftia-nosin occultis antris, intimis montiumre-cefsibus, vim ingentem auri amp;nbsp;argenti a/Teruare confueuiiTe. At pofteaquam data eßet militibus omnia fcrutandi euertendilp poteftas,pro ceJIa-tis vafis , innumeras fanóiifsimorum virorum reliquias.quas idem Eunapius vocat.lalita dam-natorum capita; pro vefie pifta , horrida cili-cia, pro cœnaculorum ornamentis , facros libres , pro reliqUa fuppelledili, nodofos funi-culos, ferratosqiie cingulos inuenerunt. Nil quippe Sanftorum contubernia preciofius lia-bebant, quàm paupertatem, nec in illis qiiicqua cariusvidetur quàmipfi. De RoffenfiEpifcopo fanftifsimo Chrifti martyre vtrum aliquid vn-

quatn

contra Equïtem Polonum.

quara inaudiueris, ignoro. Is cùm effet Henrici oélaui Angliæ Regis iuffu in tetrum carceren» compingendus, Euangelici quidam Equités tut fimiies, aurea Sc argentea Epifcopi vafafpede-uoraueraqt.Cùm autem in eius conclaue furen-ter innafiffent ac ferream ciftulamreuulfîffent, pro nummis aureis cilicinam veftem,valde hor-ridam aliquot funiculos nodofos fanguine imbutos, quitus corpus fuum caftigare confue-uerat, inuenerunt. Simile quiddam in exigua HoGj Cardinalis hg reditate repertum fuiffe me-moratur.

Quod ais: Clamantur bac in temflù,in conßgt;eciu Trinitatis, anteimagitiem Cbrißi, omnium SanHo-rum éf San^arum ,ad commoaendos Sanclos amp;nbsp;San-ilas ab his, qui religionibus Sanctorum amp;nbsp;Santiarum frafant.

Flofcüliifti,ô elegantifsime adolefcens,lo-quendiqiîe moduli , non nilî Euangelicorum funt, è loculis comraunioribus Philippi, autè Caluini inftitutiunculis except! : at olim in lu-liani capite meditati, amp;nbsp;in fchola Luciani vfur-pati.quibus olim, æquè vt nunc vobis Euange-licis,Indus iocusi^ erat, templa Dei vocare lupa-naria, Trinitatem cerberum tricipitem, Chrifti imagineraidolura Moloch,Sanftos,amp;Sanftas opprobrium hominum, eorumljj reliquias Diis inuifas hominibuslp. Quam egregiè porro A-inafiamidoli Bethel facerdotem exprimis,qui amp;nbsp;ipfe AmosProphetx, verbum Domini ex ore pomini loquenti, rebellionem obiiciebat ; ciini ipfe Deo amp;nbsp;mandatis eius apertifsimèrebella-

B 3 ret.

so nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSoâetatelns'v

ret.Scd ô fœüces kfuitas, quod à vobis Euange-licis vitupsrantur, qui nihil vnquam nifigrande aîiquod bonum,vituperate confueuiftis. Maximum innocentiæ argumentum ftatuo, accufari ab Euangelicis. Nonpoteftpietatis, nonpoteft reus agi religionis, quem cnndemnat hæreticus.

Quad dolere te fimulas flurimas fiholasàlefaitû dißipatas effe,amp; Academiam Cracouienfem celeberri-tnam,filitudinefodam atquefqualidam, qu£ litera-toram iuaenum quatuor 7ntllia aitquando nunsera-bat, »ulla antiqua ornatnenta retinere;

Vtinam retineret.Sed quis iftam fœdam foli— tudineminuexit ? Qiiisfquaüdamfecit? Quis antiqua ornamenta eripuit? Idquidem tuim-probè difsimulas, fed ego prxfultoris munere fungar.FIorebat Academia Cracouienfis, quan-dopatria vniuerfa Euangelicos tuosignorabat, lt;juando in finu amp;gremio tetri Cacodæmonis E-uangelicorum magiftri «Sc miniftri latitabant, quando nulli erant in patria noftra Luteriftæ, Caluiniftæ, Anabaptiftæ, Budnêiftæ, Volaniftæ, Biefagiftx.fed omnes vno eodem'cpnomine 6c. erant amp;nbsp;vocabantur Chriftiani, vel.vt vos voca-tis,Papiftæ. At pofteaquameiufmodifeélas.in patriæ perniciem cœpiftis introducere , fefta quoque ac difsipataeÀ ilia quam prædicas Aca-demiæ integritas, feélæ funt leges, feéia funt indicia,feéta comitia, feéta fubfellia, omnia in patria fefta,difleda, difiefta, difsipata videmus. Quid cnim mali non videmusfVos cœpiftis,vos primi cœpiftis, templum contra templum,ca-thcdvam contrâ catliedram, altare contra altare

çrigerc:

contra Equitem Po Ion um. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fi

erigcrerconfequens erat.vt fcholæquoque contra fcholas fufcitarentur,amp; Academix Cracoüi-enfis maicftas, amp;nbsp;iila quam prxdicas frequentia, minuerettir. Qui funtautem.qiii fcholas contra fcholas erexerunt? Vosinquam Euangelici.ts-terrimiiegum amp;nbsp;regum euerfores. Répété memoria , fi quam habes, fcholas Euangelicoruni, Pir.czouienfem, fcholam Volenfem, fcholarn Leuartouienfem , fcholam Chmiclniccnfem * Brogetifem, fcholam Grodzifcenfem, fcholam Pofnanienfem, amp;nbsp;id genus alias, in qaibus xcas imbecilla, ad omne audacix blalphemixl^ genus inftituebatur. IHx inquam fuerunt.qux fqualidam folitudinem in Academiam Craco-uienfem inuexerunt. Nam fiquas fcholas re-gendas lefuitx fufceperunt.pro fchola,non contra fcholam Cracouienfem, inftituerunt. Cum fchola Cracouienfi in cultu veri Dei, amp;nbsp;inor-thodoxa veritatis conferuatione conueniunt, cum fchola Cracouienfi prxceptores amp;nbsp;fcripto-res Hxreticos reiiciunt, Philippos, Sturmios, Spangenbergios.Erafmos, amp;nbsp;iftiufmodi alios: cum fchola Cracouienfi , vitam pro religions ■ profundere parati funt. Vis rerum teftimonia adiungam ? yeftrxfcholxamp; Synagogx prxceptores, veftripatroniót fautores.veftrimagiftri amp;nbsp;miniftri, autores amp;nbsp;incentores fuerunt, vt fchola Cracouienfis difsiparetur. Quid infigncs plerxque RegnifarailixEuangelicofeu Luthe-rano fpiritu de ftatu mentis motx ( è quibus ho-die tanquam è fpinis rofas procefsiffe videmus amp;nbsp;gaudemus ) contra Cracouienfem Academiam egerintjobfcuruni non eft. Vosacerbas*

B 4 capita-,

t i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate I e s v

capitales fentcntias , fxpè in particularibus, quandoque in generalibus Regni comitiis, in homines innocentifsimos AcademiæCracoui-'' ends Profeflbres pronunciaftis. Vosèpriuatis oppidorum fcholis Magiftros Sc Baccalaureos Cracouienfes extiirbaftis , Sc in eorum locum externos homines, terra: filiosex Italiaprofu-gos,G£neua:,Bafilex,Tiguri ob vim flagitiorum virgis cæfos, naribus aiiribusip truncatos,fcele-rumAigmata manu carnificis impreiïacircum-ferentes, fubftituiftis. Vos Artiumamp; Philofo-phix Magiftrü Volfciiim, nobilifsimum fcholx Cracouiéfis membrü indignifsimè Sc iniuftifsi-mèenecaflis. VosexulemStancarumin fchola Pinczouiéfem recepiftis: vos in ciuium locü externos homines nefcio quos Sjnagóiftas,Theodor! Bezx fymmyftas recepiftis ; vosillummi-niftrum ob adulteriiim, quod in defpeélum Pa-px(fic enim facinus excufabat ) commiferat,auricula mutilatum, vt angelum è cœlis delapfum, in veftrum comitatum recepiftis,eiljj liberos vei ftroserudiendos tradidiftis. Vosigitureftis ,amp; veftri Euangelicimagiftri,Sc miniftri, qui Aca-demiæ Cracouienfi folitudinem attuliftis : ó: eam,quam déploras,illius faciem reddidiftis, nee adhuc vnquam legibus illius, amp;nbsp;inftitutis, interitum machinari deftituiftis : quod tu auc concede,aut abi,amp; ad Anticyras nauiga.

godais habuijfe Polomamnbflramanteiflosle^ faiticos nionachos, viros eruditißimos, oratores vehe^ mentiß’unos, Philofifhos acutißimos, lareconßultos prtideiitiß'nnos, Theologes omni dicendigrauitate, copia at^ ornatfi inßructißimos', nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Verè

contra Equitem Polonum. 2}

Verè ais : fed addere debuifti, quod ne nunc quidemhabere defiit,amp; habebitper Dei grati-arn plures etiam: nifi vos curfum bonarum lite-rarumtotiusip pietatis progrefsionemretarda-neritis, aut Regnum, quod abfit, vniuerfum fe-diciofifsimis confilhs ad extrema pericula ad-duxeritis.^Non omnia,ait Tacitus, apud priores meliora, fed noftra quoque xtas multa Iaudis,«Sc artium imitanda pofteris tulit. Quædam.ait Seneca .initium ab aliis trahunt,amp; tarnen initiis fuis maiora funt. Principia enimfua femperfc-quens magnitude obruit.

De Lüca amp;. Leopolita Concionatoribus tu fortafle auditioneaccepiftixgo fiepe vtrumque pro cöncione differentem audiui, amp;vtriufque confuetudine fum olim vfus familiarifsimè; quorum fermone fi dignus effes, reprehende-rent teproculdubioex ipfis beatorum fedibus, qiiöd cum illis omnesin patria concionatores mortuosputas. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

DeHofio verb nunquam fatis landato Car-dinali, quem rede quifpiam ob doélrinx fubli-mitatem.vt Areopagitam Chryfoftomus

id eft volucrem cœli dixerit, deque Cromero eins fucceffore, videri tu quidem vis, quafi eos fummo loco habeas. Sed fi magnus a-pudte effet Hofius, non magnus apudte effet Fricius.Si Hofium Ecclefix Romanx lumen verè putares.Fricium Anathema,Maranatha iudi-cares. Non me tenebo, quin tibi Hofianinomi-nis amplitudinem explicem,quid de eo virolta-li,Galli,GermanijHifpani, Angli,Hungari, Sco-

B 5 ti.

Z4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rtoSiotwaxeii.s'f

ti,Lufitani,Hiberni;qnidin Afia.quidin Africa, quidinipfa quoque patria noftra, clarifsimi Óc fapientifsimi viri , quibiis matellam porrigere dignus non es, fenferunt, atque ad vniuerfæ po-fteritatis memoriam fcriptum reliquerunt, vc G talem voles credere.qualem ifti faciunt, in illius quoque de lefuitisiudicio, quod commemora-bo.acquiefcas. Alij columnam EccleGsevocant, alij ornamcntum ColJegij Cardinalium , alij fplendoremcuriæ Romanç,alij Phœnicem Cardinalium, alij Polonicum Patriarcham ,alij fe-nemverè Abrabamicum, alijmalleum hæreti-corum, alij noftri temporis Auguftinum, alij al-terum Poloniæ Staniflaum , nouum Beflario-nem.Melchifedechicum raccrdotem,nunquam fatis laudatum EccleGx defenforem, reftx Gdei cuftodem vigilantifsimum, orbis miraculum, patrem patratum. Romani Senatusornamen-tum, Apoftolicxfedispropugnaculum, Chrifti fortifsimum Athletam, formidabiJem hæfeti-corum aduerfarium , fenem fuauiloquentem, alterum Numam.micans Lacij lumen;alij Gnce-rx pietatis magiftrum, Dei interpretcm,alteram Pauli manum,alij aliis laiidibus celebrant, amp;nbsp;vf-quc ad fydera tollunt: idrp [s fcire volui, nc tarn deinceps.vt nunc fecifti.ieiunè tarn commemo-rabilis viri nomen vfurpes; de quotuquidem veteris, ne ex commemorationc illarum virtu-tum amp;nbsp;eruditionis recrudefcant vulnera , ex iftorum hominum morte accepta. Ego verb etG Hofium immortalem, G fieripotuiGet, efie vo-luifl[em,fit tafnen nefcio quo modo, vt illi vitam creptani minus doleara,ne Volanum, ne Cze-choui-

contra^quttem Polonunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

..nouicium, ne Budneurn, ne cæteras qinfquili-as, ne te, ne tui fimiies alios, in Senat« amp;nbsp;ad Senatum de Repub- loquentes amp;garrientesaudi-at.Mortem ilieqiiidemtimuit nunquam.fed o-ptaffet etiam, {i te tuiip ßmiles. clauum Reipub, moderaturoscognouifiet.

Products etiam Bembam ,Sadoletutn, Contarenu, Pü!iim,viros omni exceptione maiores.ö' infers: Quid herum fimile habent lefuit£?

Non es verfatusin librisTheologicis,calumniator. Fuit magnus Bembas,fednecparuus Canißus : fuit elegans Sadoletus, fed necinfans Maphæus : fuit zelantifsimus Contarenus, fed nec Gregorius de Valentiatepidus eft. FuitPo-lus eloquens, fed nec Perpinianus minus eft. Quoloco Turrianum ,quo Toletum, quoBe-larminum habeas, ignoro: fedcitiustu.orbis Chriftiani iudicio,amp; infans habeberis amp;nbsp;impro-bus,quam ifti non magni.

Adi,l^cubrationeseorumita refatatasab Hareti-(is, amp;nbsp;itaprofligatas, vt luculentam quo^^plagam t0~ ta Ecclefia noflra Bomana acceperit.

Ita profligatas ?ita refutatas? Pudet meviifto-riæ veftræ, Euangelici; fie profligaftis lefuitas.vt reuerti in certamen pofsint : fic refutaftis, vt ta-cerenonpofsint. Veilem impudentiæ tiiæ,pu-dentiorem exitum quæfiuifles. Omnis quidem arrogantia odiqfaeft: fed ilia de multarum re-rum cognitione multo moleftifsima- Languens «sineptifsimelefumaftyx circa quæftiones ver-borum,amp;nihil feiens. EcclefiaRomanalucu-Icntam plagam à lefuitis accepitJHîc cgo te pro-feftö

2 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;Pro Societate I e s v

fedo mentitum dicerem,nifi verererneputa-res (itaenim ftupidus es) me dicerete mente totaconftare. Id quidem verum eflevellentE-• uangelici.vt Romanam Ecclefiam oppugnarent lefuitx: fed interim ipfi eorum magiftri amp;nbsp;mini-ftri, editisin vulgus libellis,amp;piftis propofitis tabelliSjin oculis omnium gentium confitentur, nutantem Ecclefiam Romanam,lefuitarum ftus diojiabore,diligentia,ope omnium rerum fufti-neri,quas tu profeéio oculis ipfe tuis vfurpare in Euangelicorum Bibliothec-is potuiires,fiinlu-ccm aliquandoè tenebrisÄ puluere Leuarto-uienfi prodiifles. Sedtu,vtvideo,non folum es, / nbsp;nbsp;nbsp;fed etiamvideri vis infans ineptifsimus. Videris

autem quàmtibi reftè cum Volano tuo Zuin-ßlio caluinifta conueniat,illo fcilicetin Lituania fucciplenæ cœnæ firudore. Isenimlefuitasait, tamobftinatèdodrinam Ecciefix Romanxde-fendere,vt nullum in ea prorfus,licet corruptif-fima,nxuum agnofcant.

Quod ais : PccUfta nofir A RomaiM;vereor ne tibi inuito verbum hoc exciderit;

jiut a)sP'ult:anum(2it ilïc)autforceps ignarafefellit. it^nvtiv voluit cudere, cudit

Sic tu veflravoluifti.nollra Romanadixifti: nifi forte eo fenfu voces noftrara, quo pedem amp;nbsp;noftrum dicimus, amp;nbsp;ledi amp;nbsp;fcamniamp; carminis, quo canemamp; venaticumdc marinumamp; fydus appellamus. Sed potefné tu elfe Ecciefix Romanx membrum, qui tantùmHxretico Fricio tribuis, à Romana Ecclefia reprobato, vt hominem bobus ftabulandis.llercorandis^ agris de-dicum.

contra Equitem Polonum. ar ditum, propterea quod de Repnb. nefcioquid garriatjHofio amp;nbsp;Cromero fimilem facias,qui ex nomine Sanétifsimæ Trinitatisamp;è Crucifixii-magine, Sanftorumfp amp;nbsp;Sanftarummemoriis delitias tibi facis ? Potefné tu effe Ecclefiæ Ro-naansE filius, qui religioforuni virorum ftatum, quos vulgo Monachos vocamus,tatn vilia man-cipia putas, vt lefuitas, ignominix caufa Monachos voces ? Omnium eft communis inimicus, qui hoftis fuorum eft. Nemo,crede mihi,fapiens proditori fuorum vnquam credendum puta-uit. Eâdem itaque fide abs te didurn putabo, id quod fateris,qua illud,qUod negas.

Facis dijputationis Lublinenßs menttonem iater Catholicos nbsp;nbsp;Antttrinitarios, amp;nbsp;Anabaptißas. In-

fantem te dixeram, nunc mendacem conuinco. Habita eft ea difputatio in Ecclefia Lublinenfi Socistatislefu. Progreflus in medium Czecho-Uicius, Archiflamen illud Anabaptifticx doélri-nx, fefquipedalibus verbis profcflus eft, fe non Contentionis ffudio , fed inueniendx veritatis dcfiderio in arenam defcendere,Deumtjj preca-ri,vt quicunque opprimendx veritatis ftudio,amp; cupiditate inflammatus verba mendacij loque-retur, illico potius obmutefceret. Quidautem confecutum eft? Audi amp;nbsp;iniurato crede, nee quenquam tuis fabulis fallas. Cûm multa ilia fua Profopopeia contra Deum,Ecclefiam, con-tra primatum Romani Pontificis,amp; Petri claues bine amp;nbsp;inde afta eflent, nec acquiefeere veritati clamofus Czechouicius vellet ; ea protinus per-culTus eft mslediftione, quam erat comminatus verita-

s! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Sscictatelr.sv

veritaternoppugnanti. Subito enimhominenï vox defecit, nec vllum amplius contralefuitam potuit verbum fundere ; ita vt à fuis è media di-îputatione languensabduceretur. cùm intérim nil aliud fentiret incommodi ,quàm vocisde-feftionem. In eins locum fuccelsit Niemoieui-us.quem tu ais verbera fenGlTe: ego nefcio,aut,S fènfit, fcio virftm nbbilim non libenter pugnos edere.multô minùs Tefuiticos. Facilitas ego tibi oftendam edifle PctrumScargam pugnos Euans gelicosjcuiufdam Oczucnouijjnec fatis hoc.Ca-lumniis etiam appetitum probabo.quafi pro c5-cione docuerit, omnes obuios Euangeîicos in faciem confpuendos: fednondum huiusvcnit tempus fermonis.

Quod libellum doüißimi viri Pojfeuinifacem vo-CM ad excitandum incendium,eam^ ais omißis eradi-ditionis ftta artnis do^rinai^ inßrumentis,ad btàbari-çam crudelftatem amp;feritarem decarrere.

Si earn Epiftolam inteîligis, quam vir ille ze-lantifsimus Screnifsimo RegiStephanoaduer-fus Volanum infcripfît,vbi ait,Ka:reticos ab an-tiquifsimis Synodis anatbemate plexos, atquc vt putrida membra ab Ecclefiæ corpoi-e refe-ftos; non Pofieuinum (ôcarifEime)renrehen.das necelTe cft,fed eos quorum id quod dicit.decre-tis amp;nbsp;autoritäre confirmat.TheodolTurrà.Valen-.tinianum,Martianum,Caro}um Magnum, Lu-douicura Gallig Regemzfed omnes crthodoxos Reges amp;nbsp;Principes. Quid Regesiipfum vas ele-ftionis Paulum, qui iubet eos abfcindi, qui fralt; tres conturbant. Quid Paulum, inio Pauli Dominum

comra Equtteni Pôtontifit.

sninum amp;nbsp;Prxceptorcni Cbriftum, qui vt Eth-nicum amp;nbsp;publicanum , habendum pronunciat, Ecclefiam qui non audierit.Nolles.fat fcio(leges enim, vt laqueos, oderunt Euangelici) fanftifsi-miiliius Korcinenfis Decretiin GeneraliParla-mento, fub anno Domini 1458. contra Hæreti-cos promulgati, vllam ifto loco fieri mentio-nem.Sednecilliusconftitutionis,quam inoppi-do Vielunenfi Vladiflaus lageilo promulgauit, cuius verba fic habent; Quicunquein Regno Poloniæ noftro ,amp; terris nobis fubieétis, haereti-cus,aut hærefi infeétüs, vel fufpeétus de eadem, fautor eorum vel direftor repertus fuerit,per noftros Capitancos^ Confules ciuitatum,amp; alios officiales ac quollibet fubditos noftros, fine in officiis.fiue extra viuentes.velut Regiæ Maiefta-, tis offenfor capiatur, amp;nbsp;iuxta exigentiam excef-fus fui puniatur. Hœc.inquam.tu omnia fempi-terna fepulta obliuione cuperes, ne tenonfo-lùm Cæfareis, fed Regum quoque tuorum legibus amp;nbsp;decretis reprobatum damnatumtp audia-mus.Sed veritas nil aliud timet quàm taceri. Expedit tibiaudire. quod auditum nonpolsisda-mnare. Obftringit fefe illo Corczinenfi decrcto Rex, amp;nbsp;ordines omnes Rcgni, fub fide amp;nbsp;honore,qubd infurgere vellent contra omnes, ad eorum deftruélionem ( hxc enim funt legis verba) quicunque in Regno errores hæreticales,tenc-re, fouere, promouere, manu teuere vellent. ex cuiustulegis laqueis, nunquam euades profe-öö,quàmdiu propemodum eris Ecclefiæ Romanx alumnus, nifi forte ita impndens efle pcr-feuereSjVtficutPoITeuinilibellumjfichocipfum

Regis

J o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PreSoctefarelESV

Regis amp;nbsp;Regni fapientifsimum decretutn , fa--cemvocarelibeat, ad excitandum incendiiim. idcp fine dubio verbum vomuifîes, fi Deere« huius fieri mentionem aliquando audiuifles.

Ais deinde : Quamobrem Concilium non conuo-tatur?Cur publica dijputatio non inßituitur?

Quo 1 ongius progrederis, in plures te laque-os induis, quorum ex nullo ( crede mihi ) te vn-quamexpedies.Si coadum Concilium Triden-linum cognouifti, cui illudipfum patriæ noftrae lumen pulcherrimum, quern paulo ante dilau-daftijHofius Cardinalis prxfuit;cur,quæfo te,de induftria in odium offenfionemcp veritatis ir-ruis ? Si per xtatis imbecillitatem.perljj occupa-tiones adolefcentiæ, nihil aiidiuifti,ex me audi-os.Noliquxfo te turpe ducere,quod di u non di-dicifiidifcere.Sicum Romana Ecclefia fentires: fi.quod fingis, matrem earn tuam ptitares ; con-iiocatum, coadum, publicatum, celebratum, perfedum,abfolutum,exequùtioni mandatum. Concilium Tridentinum non ignorâtes. Sed VOS redè quidam Æfopo amp;nbsp;Marcholfo fimiles facit, qui arborem inuenire nullam potuit, in qua fibivitam velletiniedo laqueo eripere. E-uangelicorum proprij funt ifti fremitus : Fiat Conciliumrlibera cogatur Synodus. Poftquam coada eft ; aiunt non efle liberam : poftquam libera décréta eftjaiunt ad Ca:larem,non ad Pon-tificem, ius congregandi pertinere. Poftquam congregatum tarnen eft; armis illud hoftilem in modum difsipant,amp; Concilium nationale, in intima Germania efflagitant. nec fatis hoc; Colloquium

(ontra'EquitemPûlontttn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

loquiöm publicum amp;nbsp;difputationemin Comi-tiislmperij decernunt. Vidimus,legimus.Co-mitiorum receflus, vbiifta, quæ dicimHS,per E-uangelicos Principes ab optimo Cæfare amp;nbsp;ab Ordinibus Imperij, Regalibus adiunétis minis efflagitantur. Vidimus amp;nbsp;leges Ratisbonxde-fcriptas, è quorum fententia Vormatienfisdi-fputatiojinftitui debebat: ex ea porro pacem to-ti Germanix redditum iri fperabant Euangelici, fed natus eQ ridiculus mus. Nam cùni illi ipfiE-uangeliciDoftores.amp; Rabinijafleffbres,Indices amp;nbsp;Notarij, conuenire inter fe nonpolTentjnulIo faciooperæpretiojèmedio curfu dilputationis abierunt. Lepidèitaquefacis,quöd Concilium congregatum ignorare te fimulas: quod ni facc-rcs.te Hxrefeos conuiétum.vt Hçreticum dam-natum, anathemate perculTum, Sathanx tradi-tumnefcirenonpoffes. Fugisvidelicet,vtante diximus,illud audire, quod auditum non pofles damnare. Molefta quippe eft lippisoculisfolis claritas : dura funt improbis animis prxcepta pietatis. Legeres quoque in illo ipfo Cócilio, de eaquainfceleratè laceras religione Clericorum Societatislefu, delt;?p pio eorum inftituto à lanfta fede Apoftolica approbato. Sed parcam ftultitix tux, nee diutiùs in ifto fermonis genere immo-rabor,ne nobisillud magiftrituioccinas : Quid nobis amp;nbsp;tibi, venifti hue ante tempus torquere nos.

Ais deinde : luttentutem numerofamhabentfaii in fcholis, quibus artibus cam co!hgantamp; rctineantf tnetuo,ne fera admodum an'imaduertamus, amp;nbsp;tunt C demuia

12 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TroSoàetitteïti'f

demum velimtu ei mulo remedium adhibere, cùm non poterinius.

Non miror quôd non videas, quibus artibus itiuentutem amp;colligantamp;retineantlefuitæ.nc-que enim prxiracundia, vel officij tui, vel pcri^ culi.vclpietatis.velhumankatis.velvcritatisra-tionem habcs vllam. At videruntviri Dei, ilJa orbis Chriftiani lumina,Hofius amp;nbsp;Cromerus, quorum alter Societatem primus omnium in poloniamintroduxiqalteretiam fouit. Vidito-ptimus EpifcopUs amp;nbsp;Senator Nofcouius , qui Pultouienfe, vidit Epifcopus Pofnanicnfis Ko-narski.quiPofnanienfcm.viditEpifcopus Vale-rianus, qui Vilnenfe Collegium, exxdificarunt, amp;nbsp;Nobilifsimam Regniiuuentutem,his,quos tu odifti, fociis amp;nbsp;prxceptoribus regendamamp;: gubernandam tradiderunt. Viditpoftiftos om-nesfapientifsimus RexStepbanus.cuiusinuiéia virtus fola pietate fuperata eft, qui Polocenfe, Rigenfe, Derpatenfe, Claudiopolitanum, Alba-iulienfe , Varadinenfe Collegium excitanit. in quo iuuenum animos, adomne officijmunus Societas erudiret. Viditamp; videtllluftrilsimus Archiepifcopus Gneznenfis Karnkouius , qui maximofuofumptu fcholam Califsienfemex-citauit. Vidit amp;nbsp;videt Cornes Rozrazouius Vla-diflauienfis Epifcopus, qui fœlicifsima Nouen-fis Collegij in Pomeraniaiecit fundamcnta. Vidit dcvidet Illuftrifsimus Princeps Olicæ Dux, Nicolaus Chriftopborus Radziuilius,quiNie-fuefenfe Collegium erexit. Vidit ad extremum is qui nobis fœliciter imperat, Sigifmundus ter-tiu8

contra Eqttitem Polonum. S3 tius picntifsimus Rex : Vidit fapientifsimus Re-gni SenatusiVidit ordo Equeftris vniuerfus, qui »Hudipfumlefuitarum Niefuefenfe Collegium, amp;nbsp;attributos illi reditus, in Regni Comitiispublico Senatufconfulto, approbauit, eflecjj lefui-tisin Regnoperpetuos Voluit. Hosfinon vidiC-fc,non intellexifle, non animo lt;Sc cogitatione percepiffc dixeris, quibus artibus iuuentutem numerofam ad fuas fcholas colligant lefuitx, quibusfjj retineant ; dignus profeftó cs,cui ocu-lorum cubilia « KÓ?£tK4r eruant. Sed agam tecuin leniùs,dignus faltem es, qui in eas oras deporte-ris, vbi viuos homines mortui incurfant boues. Congruit veritati ridere, ait Tertullianus,quia lætaeft;de æmulis fuis ludere; quia fecuraeft. Multaridendo poffunt reuinci, negrauitatca-dorentur.

Vis audire quibus artibus iuuentutem numerofam ad fuas fcholas colligantlefuitæ ? Nil in difeipulis præter difcipulos amant. Quidquid ' docent ; facinnt. ( Æftimari autem præceptoris » magnitudo non poteft, vita qui docct) Dofto» facere difcipulos, fedmagis bonos contendunt. Ad vfum vitæ non ad confuetudinem fcholç lo-quuntur. Noué multa, fed noua nulla docent. Nil habent melius quod optent, quàm vtdifei-puli Deum amp;nbsp;proximum diligant : amp;nbsp;hoc folum -auditoribus fuis, ex omnibus quas profitentur litteris proponendum putant, quod virum bo-num faciat. Vitæ in eo fruftum ftatuunt,ü difei-puli quotidie magis cœlum,mundum minus di- • iigunt. Hue accedit, quod non contenu funt re-

C £ media

34- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fro SocietAte I e s v

media monftrare ; etiam admouent. Non ïicue medici inter ægros quos perambulant, fine vllo affeftu venam tangunt, amp;nbsp;abeuntesremedia di-fponunt;fed ficut amici, propria amp;nbsp;pecujiari cura «Scftudiodignum difcipulum putant. Infin-ßulos dum docent,animum amp;nbsp;cogitationcm di-rigunt; vtquæ pro leftione proponuntur ,non quafi in medium proiefta manibus excipiant, fed quafi fingulis porrefta in animum demit-tant.Operam enim quam prxftant, non tantum ipfispræftant, fed tanquam ipfis. Nemopoteft dicerejnullam habet cogitationem mei : non in finu meo ponit.fed in medium proiicit vsrba. In turba enim multorum, præcipuamde fingulis curam habent. non tanquam publici partem, fed tanquam proprium cuique dantes beneficium. Laboremin docendo.amp;moleftumillud txdium ,quodofcitantes difcipulipariunt.finc fupercilio deuorant:hortandobonamindolem erigiint: laudandoanimum addunt.monendo defidiamdifcutiuntfingeniumlatensamp;pigrum, iniefta manu extrahunt: nolentibus timorem adhibcnt: necideodifcipulisprofunt.vtprofint amp;nbsp;fibhaut eos faciant vtilitatis fux inftrumentaj fed omneläboris fui prxmium in eorum profc-ftu ftatuunt, ad fufpefta tempora occurrunt: nullum illis minifterium oneri.nullurafaftidio eft.Profeäum difcipuli, vitam:mortem, inerti-am putant. Prxceptores profitentur ; amicos a-gunt, amp;nbsp;quod in omnibus eorum Audiis eximi-um eft; cùm fciant paucis opus efieadbonam mentem litteris ; omnem fimul fapientiam in «ompendio tradunt; TimereDominvm:!!-

lud

contra Equiton Polonum, lud quotidie fine modo, amp;nbsp;fine fine difcipulia occinentes. Jn quo vno omnes difputationcs.o-gt;Tines litterasquorumlibet Philofophorum.o-mnes leges quarumlibet ciuitatura, omnia prae-cepta Mofis amp;nbsp;Prophetarum, omnium'qj diui-narum amp;nbsp;humanarum difciplinarum fummam contineridicit Auguftinus, Diliges Dominum Deum tuum, ex toto corde tuo.extota mente tua, amp;nbsp;proximumvt teipfum.Huc Phyficam di-rigunt, quoniam omnes omnium naturarum caufæ in Deo crcatore funt. Hue Ethicam;quo-niam vita bona amp;nbsp;honefta, non aliunde forma-tur, quàm cùm ea qiiæ diligenda funt, quemad-modum diligenda funt, diliguntur, hoc eft,De-' us,amp; proximus. Hue Logicam, quoniam veritas lumenqj animae rationalis.non nifi Deus eft. Hucetiam Rempublicam: Nequeenim condi-tur amp;nbsp;cuftoditur optima ciuitas, nifi fundamen-to amp;nbsp;vinculo fidei, firmaeqj concordiae; cùm bo-num commune diligitur, quod fummum ac ve-rifsimumDeuseft,atqueinilloinuicemfynce-rifsimè fe diligynt homines, cùm propter ilium fcdil:gunt,cui,quo animo diligant,occultarc non pofiunt. Ad quern certè finem nifi omnis o-mnium artium amp;nbsp;difciplinarum, omnium Do-ftorum amp;nbsp;Praeceptorum curfus dirigatur.fcien-tia quæri poteftjinueniri non poteft. Hae funt ar-tes(ô bone) quibus animos capiunt. Hxe vefti-gia quibus incedunt. Hic ofFa quam obiicinnt. Hifuntliamiquos inferunt. Hie vifeus cuidi-fcipuli inhxrefcunt. Tales fe plané Doiftores ifti noui amp;nbsp;Praeceptores lefiiitx exhibent, quales eC fciubetdoftifsimus Lyrinen. cùmait; Ofacer-

C 3 dos«

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TïoSoàetateliiv

dos, ô traftator, b doétor : Si te diuinum munus îdoneum fecerit.ingenio, exercitatione, doéiri-najeftofpiritualistabernaculiBefeleehpretiofàs diuini dogmatis gemmas exfculpe.fideliter coa-pta.adorna fapienter.adiicefplendorem.grati-Bin.venufîatem. Intelligatur te exponente illu-ftrius.quod antea obfcuriùs credebatur. Per te pofteritas intelieaum gratuletur, quod ante ve-tuftas non intelleftuni gratulabatur : eadem tarnen quæ didicifti, ita doce, vt cnm dicas noué, non dicasnoua. Faseft etenim.dicitpaulopoft, vtprifea ilia cœleftis Philofophiæ dogmata pro-ceflii temporis exorncntur,poliantur,Iimentur: fednefaseft vt commutentur, nefas vtdctrun-centur, nefasvtmutilentur. Accipiantlicet eui-dentiam ,lucem, diftinftionem ; fed rctineant, neceffeeft,plenitudinem,intesric3tem,proprie-tatem.

Exclamas deinde: Putatifne,Senatores,difiipli-tiaMonachorum iauetttutem ad res rstte gerendas e~ rudiri poffe?

Et hoc impotentis animi fignum eft.omnibu» in vniuerfum fine fine irafei. Sed tu deinduftria în Regumamp; Legnmoffenfionemincurris. Te-cumnées? O quàm verè Paulus nil feientem Hæreticum appellauitJ Hîc ego te non verbis è Donato; fed legibus,fed decrctis,fedftatutis,fed grauifsimis Senatufconfultis è Regni Satuto c5-iiincam:in quo lex ilia Sigifmundi Regis lauda-lifsimilegitur, qux Regni Poloniç Abbates om-nes obftringit, vt Nobilium filios in fuis mona-Aeriis ad omne officij munus infiituendosamp;e-

rudien-

contra'EquitemFolonam. jz rudiendosfufcipiant.Verba legis ßchabcntjTe-nebuncur Abbates certurn nurnerum puero-rum Nobilium fouerein Monafteriis, ötillosi-nibi hominibus dodis artibus liberalibus dares inftituendoSiiuxta quod vnicuique Abbati,Domini Epifcopi illorum locorum confignabunt amp;. nominabunt. Deinde verb meminifle debe-bas Cazimirum Primum ,in Cluniacenfi Bene-didinorumMonachorum fodalitate educatum. amp;inftitutura, tanta cum pietatis amp;fortitudinis laude Regni Polonix clauum tenuifle,vt Mafla-um Mafouiorum tyrannum deleret , rebelles Pruffbs reprimeret, acerrimoslazuingas peni-tusexting'.;eret,pacem Regno redderet.Dei cul-tum augeret,Domicilia multa Chrifti feruorunx erigeret, amp;nbsp;nomen ad extremum Inftauratoris Pacißci confecutus eflet.Stephanus qiioque Res laudatifsimus, ille inquam Rex, cnius virtutera hoftes, mifericordiam vidi, fidem amp;nbsp;prudenti-am, cxteri omnes perfpexerunt, inter eos quos ex Italia in Poloniam euocabat.vt in optimis lit-teris Regni iuuentutem erudirent,Pattern eti-am Aquarium, Dominicani inftitutireligiofum elTe voluit, prxmiumip non vulgare promifit. Camillum quoque Tachietura Francifcanum, concionatorem fuum aulicum, amp;nbsp;Annibalem Roffelli Bernardinum , in illa ipfa Academia Cracouienfi,cuius caufam te agere fimulas, tum PhilofophicastumThcologicaslitterasprofite-ri voluit.ludicet ledor, vtrum tibi garni lo ado-lefcenti,anRegi fapienti,de Monachorumdi-fciplina bdem velitadiungere.

C nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sut

jS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro SûcktatelEsv

tibi de moribm Ital'tcif, Gallicis, Plijpanicti in patriam inuectügarrirelibuit;hxc quoque prxte-riifles.fivnquam illud audiuifles.Regisadexemplum totus componitur orbis.Reges enim amp;nbsp;Principes externi.quos patria noftra intrahos paucosannos ex Gailia, Germania, Vngaria,ad Regni gubernacula euocauit.non quatuor aut quinque Religiofiin patriam inuexerunt, quic-quid de maiorum noftrorum fimplicirate amp;nbsp;in-tegritate detraftum eft. Facilius eil, fi dicere fas ell,ait Cafsiodorus,errare naturam; quam difsi-milem fuiPrincepspofsitformareRempub.Sed non placet tibi fcholas euerti. Benèeft.alitere-nim fi diceres, verbis ego tuis lumbos defraélos optarem.Placet autem veterem potius reuocarc difciplinam, amp;nbsp;patrium morem, præmia magi-ftris amp;nbsp;præceptoribus proponi, eos gratitudinis, amp;nbsp;vtilitatisfpe, adfcholafticumlaborem fufci-piendumexcitari;Affentior,Ageitaque,exopta-tifsime reformator,tabulasarripe, legem fcribe, pcenamtranfgreflbriftatueriube tuos Euange-licoscenfusretentos diflbluererereptos reditus redderc: décimas interuerfas repræfentare : a-gros ademptos referre: penfiones defcriptas c5-portare: afsignata à maioribus praemia illico de-penderejmox videbis,crede mihi, Academi® Cracouienfis Magiftros Sc prxceptores,ad fcho-lallictim laborem fufcipiendum, magis etiam atqucmagis excitari. Sedvercor,vttuifimiles clependirapiendilß confuetudinemrelinquanr, mallent illi quicquid adhuc fupereft.de viuo de-trahercjquam erepta reddere : id^ fine freno ti-

morii

contra Eqtâtem Polonunt, moris Sc pudoriSjvbicunquc pofliint,impie cru-delitercp exeqüuntur.

Ais deinde ; Sed lefaitartim opera,ßadio amp;nbsp;dili-^^gt;ttiaeffe^um eSl, vf Africa, Afra, America, Perfiaf ^omana Eccleßa inflituta placita ampleSlantur.

ld quidem tu, fat fcio, verum effe nolles; fed ciim rerum teftimonia ipfa tua videat confcien-tia, etiamipfatuaperfe erubefcitratio, deficit interprecatio.obmutefcit oratio:lege Surium, Maffeum:lege epiftolas Indicas,Iege Ribadenei-ram,Iege quotquot de rebus Indicis fcripferunt, amp;nbsp;lingux tuæ modeftix frenos impone.

Quæris deinde: Quinam fitnt illi viri?qua e^ iß a pietas f qua prudentia?qu£ vifie fanlïintoniai’ vt tan.^ turn bonum orbi Chrißiano importauerit. Aufculta, Sc mea difta deuora. Proprius eft bic gentis no-ftræmos;confiliafua,non præcedentefapientia, fed confequente experientia, moderari. Doleo quôditafi8(S:tuiamp; rerum plané omnium obli-tus.vtea ignores,quaeGallia.Germania, Hifpa-nia, Lufitania, Vngaria, ipfe quoque nouus or-bis, amp;nbsp;vltimarumfola terrarum non ignorant. At ü tibi Senatoris Sc Confiliarij munus fufci-pcre libuit.non difcere ifta debebas, fed didicif-ie. In omnibus', ô puer, (libet te Platonis verbis appellate ) vnicum principium iis qui benè con-fulere volunt,cft intelligerç , quidilludfit, de quo eonfultatur : velomnino aberrarenecelTe. plerostp verb latet, quôd nefciantrei fiibftanti-am, Tanquam igitur fcientesin difpofitionis principio no declarant, proccdentes vero.quod par eft confequitur, vt nec fibi nec aliis confen-

C s tanea

4'9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pra Societate I e s v

tanea loquantur. Ne fis ergo nefciens.aut in Rc-pub. Chriftiana peregrinusinarro tibi qui fint i-üi viri.Si Deum nofti, aut illi res mortalium cu-ræ efle credis ,inficias ire non poteris, etiamfi fis impudentifsimus ,apta eum amp;nbsp;conuenientia remédia fingularüm ætatum amp;. temporum, morbis atque incommodis adhibere confueuifle. Cogunt (ait Auguftinus) multas inuenire medi-cinas, multorum expérimenta malorum. Magnis olim erroribus ChaldsEorum populitene-bantuGcùmrerum caufas, ad motum lyderumj non autem ad Dei potentiam, amp;nbsp;Voluntatem re-ferebant. Sed mifericos Dominus ferre non po -tuit, vtin errore turpifsimo confummarentur. Sufeitauit enim oportunifsimo illo tempore, admirabilem ilium Patriarcham Abrahamum, qui fuit illis quafi via redtæ fidei.creatoris omni-potentiamoftendens,amp; àcultuamp; veneratione rerum creatarum auertens. Ægypti mirumin modum erantpræftigiatorum artibus, amp;. incan-tationibus, deftatu mentisdeturbati. SedDo-minus amicum fuum ilium magnum Moyfen exhibuit, qui dæraonum fraudes detegeret, «Sc Domini potentiam amp;nbsp;gloriam per verba amp;nbsp;mi-racula prædicaret. Ifraélitarum rationes valdc étant in aliquo tempore conturbata;. nullum c-nim certum Magiftratum habebant, cuius im-periotenerenturjeccefubito Samuel diuinusaf. fulfil, qui magnum præfidium inclinatisrebus attulit,amp;fub vnius,imperium,Deiiuflu,fubinn-xit. Achabille Reximpius, DeumPatrum Riorum dereliquit,amp; diuinumcultummanufaiSis fimulacbris adhibuitjfed Dominus £Ham Thefi

biten

contraEquitemFolonutn.

biten fufcitauit, qui Regis impotentiam frange-ret, atquead vniusveri Dei cultum reuocaret. Procedente tempore fufcitauit Satanas in Afia Mamalucos : fufcitauit Dominus Templarios. SufeitauitSathanas SaracenosPtolomeiden op-pugnantes : fufcitauit Dominus fex viros Lube-cenfes 6c Braunfuicenfes primos eius ordinis autores, quem Theutonicorum appellant.ftre-nuosterrxfanftxdefenfores.Sufcita uit Satanas Turcas Afiam infeflantes: fufcitauit Dominus nobilifsimum ordinem EquitumHierofolymi-tanorum illis obfiftentes.Saraceni Belgicam oc-cupaueranc, magnaip premebant feruitute : fu-fcitauit Domin’jn Lufitania EquitesIefuChri-fti, qui vim immanem barbarorum profligarét, amp;nbsp;fuoslibertate donarent.

Magna fuit olim Chriftianorum visin capti-uitatem abduéla; amp;nbsp;ftatim Dominus ordinem S.Mariae, redemptionis captiuorum, duce amp;nbsp;au-éiorelacobo Aragonix Rege excitauit.Sedlon-gum effet omnia, omnium ordinum amp;nbsp;religio-num genera, opportunifsimis huraano generi temporibusàDei benignitate fufeitata memorare. IpfaS.Francifci,amp;S.Dominici familia, quàm opportuno Reipub. Chriftianx tempore initium acceperit,obfcurum non eft.

Sic exiftimare debes fufeitatam fuifleà Domino,ifto noftro feculo, earn quam iniquo odio tam acerbe oppugnas I e s v Societatem, tanquâ Antidotum quoddam earum peftium.quas Lu-therus in orbem Chriftianum introduxit.Pax ôc tranquillitas, qüa Ecclefia Dei longo tempore fruebatur,partim extinxerat, partim,debilita-

uerot

42

Herat feruorem ilium pietatis , quo maioruirt Voluntates inflammatæ videbantur. Intermif* fus erat frequentior Sacramentorum vfus : ob-torpueratConfefsionisamp; Pœnitentiasftudium: languere cœperat confcientiarum examen,con-templationum afsiduitas : meditationü defide-rium; remiflavidebaturhofpitalium cura,Ca-techumenoruminftruftio.xenodochiorü (blli-citudo, captiuorum redemptio, fraterna corre-ßio.concionum afsiduitas,Sacrificij frequenta-tio, ciliciorum amp;nbsp;macérationum vfus: dormirC quodammodoin fumma-Ecclefiæ Dei pacevi-debantur homines, viuebant vitam habentemi vt Pindarus Ioquitur,fwAlt;TJ5o-a('£vJl/«t', contend præfentibus. Interim venit inimicus homo Ä fuperfeminauit zizania carumHærefum amp;nbsp;pe-ftiura, qtiibus orbem Chriftianum affliélum vi-demusamp;dolemus. Sacram Scripturam corru-pit, Symbolum violauit, Sacramenta minuit, Trinitatem blafphemauit , Patres amp;nbsp;Concilia contempfit, Imperia perturbauit.viam ad Athe-ifmtim aperuit. Quid autem mali non fecitiHaS animarum ruinas, non ferens mifericors amp;nbsp;mi-ferator Dominus , fufcitauit admirabiles illos Ecclefixfuae rai/tvr jytiTT/AHXMTovf TfoiZ'TWTa; ver-bo amp;nbsp;opere potentes,quorum ora vos Euange-lici, veftra vos remordenteconfeientia, inilla die tremenda non feretis.Eckios.Roffenfes,Moros ,Polos,Taperos, Heflelios,Sotos,Hofios, Cromeros, Sanderos,Socolouio§, Pouodouios, «Sc mille alios.qui cum egregiè fuo munerc.fualjï iegatione functbpro Clmfto fuiflentjdc plcrique etiani

tonira Equitem Polonum.

etiamvfqüe adfanguinemreftitifient; quosvos igne, ferro, laqueo.equuleo, omni fuppliciorum amp;nbsp;crudelitatum generc laccratos obcruncatis, lt;Sc Lis præterea calumniis oneraftis , quafi quam prohtebantiir fidem , eamnon obamoréChri-fti.aut vcritatis ftudium, fed ob Papxmctum,olgt; cenfuiim, redituum .Epifcopatuum, amp;nbsp;id genus amoretn tuerentur; Vifumcft vicifsim Domino,nouos homines fufcitare, fine re,fine fede,fine Epifcopatibus, fine Abbatiis,finepera,amp; gla-dio, inermcs, incomitatos, viles in oculis feculi: nil timentes nifi Deum, nil fperantes, nifi à Deo, qui mortem pro Chrifto lucrum putarent:occi-di poflent, vinei non poffent. quorum focictas eflet.vtloannes in fua Epiftola loquitur, cum Patre amp;nbsp;Filio eiuslESvCHRiSTO, eos'qj ceu quafdam auxiliares Icuioris armaturæ copias,in medias Euangelicorum acies, inipfa veftravi-Peera immittere. qux vos in omnibus orbis Chriftianipartibus, quasveneno veftroinfeci-ftis, Germania, Gallia, Anglia, Scotia, Polonia, Bohemia, Vngaria, Suetia, telis verbi Dei confi-terent, veritatis fpicula intorquerent, in veftris ciuitatibus, in oculis veftris vobifeum viuerent: Vbique vobis etiam inuitis,amp; nolentibus occur-ferent : nee folùm voce amp;nbsp;calamo, fed etiam a-fpeûu filcntio{pfuo,veftrxvosperduellionis,«Sc ïebellionis admonerent,amp; illud quotidie.quqd olim veftri fimihbus hxreticis Auguftinus.occi-nercnt;Quod Dominus in cathedra vnitatis.po« fuit doétnnam veritatis.Cathedram autem vni-*atis in ea collocatam ollenderent, qux caput eft orbis,vrbe Roma,cuius fidem, vtapud Hofi-uia

44- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSoctetateîiS'f

umlegitur, Apoftolica voce laudatam cflefci-niijs, in qua perpetuô confcruatam eam fuiflc, quæeftab Apoftolis.traditionem refertlrenx-us : cui totam doéirinam Apoftolos vnà cum fanguinefuo profudifle Tertullianus aflerit. ad qiiam acceflum habere perfidiam nunquam potuifle.teftatur Cyprian us.q uam ita Temper in-corruptæ Patrum doftrinæ fuifle tenacem , vt quoties Romana fides diceretur, Catholicain-telligeretur.ex bis quçfcrjpferunt,Hieronymus amp;. AmbroGus,didicimus. in qua Temper Apo' ftolicæ cathedræ viguifle Principatum narrat Auguftinus.quàm hæretici fœtoris Temper expertem permanfifle.nec vnquam in ea, qui con-trarium Tentiret, Tedifle ; quin potiùs Apoftoli-cam gratiam inuiolatam cuftodiuifle teftatuf Theodoretus.ad quam propterea de fidei caufis iam inde ab ipfis Apoftolorü temporibus, nunquam non relatum fuifle, qui Teculis aliquot fuit pofterior Bernardus aflerit. quodibi potiTsi-mùmlàrcitum iri damna fideiTpes foret, vbi fides non poflet Tentire defeftum. Id'cp etiam in-uitis amp;nbsp;reluélantibus vobis, ipfis inferni portis frementibus, tanto cum fruftu vtilitatecp fjci-unt; vt omnisifte, quem fabricare orfi eftis Sata-nifmuSjin patria prxTertim noftra,animam age-re,amp; extremam partem deficientis Spiritus reti-nere videatur: Dicentibus Heluetiis ; Fides Lu-tîieriiam vitra Rhenum periit:dicentibusAn-glis;amp;vitra mare,Gallis;amp; vitra AlpesjPolonis; de vitra Iftulam;Vngaris;amp; vitraDanubium:Di-centibus Italis ; non tranfiit montes : dicentibus Hilpanis j nec Pireneos. Caluinifmus enim vCquot; lut

I

tontraEquttemPoîonam.

lutflouus lupiterfuccefsit.amp;garrulum Luthc-rum, velut vetulum Saturn iim explofit-fed amp;nbsp;i-pfeiamnutat, amp;Trideifmusexulat. Hisporrt) omnibus extremammorciferamplagam Atbe-ifmus intentât. Vnde apparet, ô Euangclici, Chriftum non efle vobis propitium, qui ne de-fenfus quidem (hoc enim agere vos fingitis) vos défendit. Qux rerum conuerfiofinepietateamp; prudentia Antagoniftarum,amp; fine vitæfanéli-moniaexpcftancertèjfperarifjînonpoterat. De quibus,quiaquæris,quænamfintifta,vttantunt bonum orbi Chriftiano importauerint; refpon-debotibi. Paternus afFeftus laborem non me-tuit.

Scias velim Societatishuius primûac præci-puum efle inftitutum; Hæreticos aberroribus, Catholicos à malis moribus, Gentiles à falfîs de Deo opinionibus reuocare, atquc ad vnius veri Dei cultum pietatisfp ftudium ardentiùs com-pleftendum adducere. Id autem vt efficaciùt prxftent.verbofe prius vitæljj exetnpiisinfuis contuberniis inftruunt,diligenter enim prius o-mniadifcunt; antequamdoceant, Vitæfordes lachrymis quotidie amp;nbsp;orations eluunt;carni8 cupiditates comprimere, atcjue fub rationis im -periùm fubiungere contendunt,ieiunio.cilicio, humicubatione,diamaftygofiamp; id genus aliis carni repugnantibus cxercitiis. Hincfefetotos ad rerum diuinarum contemplationem tranf-Ferunt. in quaquomagis exerccntur.eèmagis bxc quæ videntur omnia, opes, honores, vitæ commoditates, vt fumi vmbram, velficut Paulus loquitur, Vt ftercora reputant. Quôraagis autem,

46 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Soàetate I e s v

autem omniaiftiufmodi contemnunt ; hoc ma-gisin foliusDeiamore exardefcunt. hociiben-tius meditationibus,vacant.quas reftè quifpiani confliftum efTe.dixerit fine fanguine.Quem autem quis amat,omninô cauetnevlla vnquam ratione ofFendatJnde fitjvt in cuftodia fui ipfius vigilantifsimi fint, horascp omnes auarifsimè feruent. Manè, diuina in fe, amp;nbsp;in genus huma-num beneficia recognofcunt. Meridie,amp; vefpe-ri exaftifsimam, cum animo fuo rationemin-icunt, quidhorisfingulisegerintjomnibus vefti-giis accuratifsimè fcrutantes, fi quæ illicita defi-tieria mentem inuaferun t : fi diutius hxferunt.fi confenfum extorferunt:fi etiara voluptatera at-tulerunt. Ipfam deinde linguam ad iudiciuni aduocant ,fi quid loqui pro Dei gloria omifit, fi quo verboproxiraura Içfit,fi quempiam caium-nia opprefsitjfi tacenda dixit,aut dicenda tacuit, hinc manus amp;nbsp;opera excutiuntur. Porro fi qux macula deprehenditur, dura paruula eft, ad petram alliditur , iachrymarum balneo eluitur, cataplafma confefsionis applicatur, amp;nbsp;vix in alteram horara medicina referuatur. Ad euni modum difpofitavitx ratione, comprefsisquc carnis cupiditatibus.animiculturam adhibcnt fe'qj in diuinorum librorum, Sacra fcilicet Scri-ptura, Sanftorumcjj Patrum Ieciione,(5lt; medita-tione penèincredibili ftudio,amp; contentione exercent, volcntes efle parati, iuxta Pauli præce-ptum, rationem reddere omni pofcenti, deea quæ in illis eft fide. Poftquam autem caro ratiori,ratio Deo fubefle atque obtemperare didicit, ab his qui prxfunt, in yineara Domini eraittun-

tur»

contra Equitem Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

tur.atquc ad operas diftribuuntur. Non enim in fola contemplatione : nee in fola aélione vitx fummam fitara putant : Sed quo Dei gloria,quo falus proximi,quo vocat Ecclefiae necefsitasjiue borum alterum, fiue etiam vtrumque adhibent. Alius itaque confefsionibus pœnitentium exci-piendisvacat;alius Sacramentis diftribuendis, alius ægrotorum amp;nbsp;debilium cura deftinetiir.a-liusin agone pofitos confolatur, alius in xeno-dochiolanguentes curat ; alius è careers vinftos libérât, difsidentes conciliât, vagantes per vrbi-um vicos ad templa congregat, per exiguas vil-lulas d: deuia oppidulaCatechifmum amp;nbsp;doétri-nam Chriftianam prædicat, egentes opulentis commendat. Alij fiint vicifsim qui refutandis hæreticis operam nauant, in medias fefe Hære-ticorum acies proiiciun t, amp;nbsp;omnia fimul amp;nbsp;faci-unt amp;: patiuntur, vt Chrifti Dei noftri nomen glorificetur,concionando,fcribendo,difputan-do. Aliis non fatis eft orbis ifie, bis noftris oculis obieftus,amp;his calcatus veftigiisjOceanum vni-uerfum emetiuntur,nouas genres,ignotaorbi noftro Régna amp;nbsp;Imperia, in vltimis terrarum partibuS ferutantur, quibus Deum verum an-nuncient. nulla denique eft orbis vniuerfî ora, fedes, locus, inter Chriftianos, Machometanos, KæreticoSjEthnicos.quonon fuerit fonusle-fuîtarum.C h R l s T l nomen prædicantium,ex-auditus.Non remoratureos Tyrannus,nonim~ pedit Oceanus (dequi maior Oceano murus?) perfecutornon deterret.percuirornonfrangit, quominus vbique Dei annuncient voluntatem. Ô^am tu, fat fcio, p€rtinaciam,amp; zelum non fe-

D nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cundum

4-i quot;Pio Seâetafe I e s v cundumfcientiamappellabis. Sed fi tibi Dominus aliquando Spiritumhumilitatis.quo omnes deftituuntur Euangelici, dederit:dabit autem.fi in refta fide nihil hæfitans poftulaueris ; iudica-bis profelt;Sô,nil nimium elle graue amanti. Cæ-terum non eft difficile diuinare.quid malles.Illa tu ftudia hymnis chorealibus elFerres, in quibus sEtatis tuæ florem contriiiifti. In illis ni menfis lt;Sc occupationibus lefuitas videre velles, in quibus nil agitur.qnod foras proferendum fînvbi diur-ninoélurnæ'cpperpotationes 'o-i-mya Tin.’ x«7-ç)a'ZL'9/K47rperaguntur , in quibus te videre polTentjVC Anacreon loquitur;

lauenem tn fijiphü valentem: Minime in Jcyphispauentem: Lepidum in fiyphiscboreuten: Cjtarai^concinente Temalenta verbafundentem.

Vbialius inter manusèconuiuiotanquamè prxlioauferatur, alius tanquam occifus relin-quatur, alij fufi fine mente, ac fine vllo fenfu ia-ceant.quiuis vt cùm alpiceret.non ingenuorum conuiuium.fed Orfenfem autGruneualdenfem cladem amp;nbsp;pugnam videre arbitraretur. Sed fo-lenneeft, iis qui in amoreà voluptatibusado-lefcentiam fuam collocârunt.hanc etiam vitara, atque hæc ftudia dilaudare.

Quod ad iuuentutis inftitutionem attinet, quam bonis artibus amp;nbsp;moribus imbuendam fu-fceperuntjfi dixero, quod Spiritus fanélus luiius confilijamp; cogitationis initiumSocietatiattulit,

non

contraEquitemPolonutn.

non ero fîmilis tibi mendax. Maiorem quippe curam, ait Auguftinus, adhibere oportet, in e-ducatione , quàm in procreatione liberorum. Non enim fœlicitas eft habere filios, fed bonos habere. Plato quoque nil accuratiùs admoneti quàm optimam, ac diligentem puerorum infti-tutionem, ex qua vna falus penderet Remm-pub. Magiftratus enim optimos baud pofle fieri, nifi clues viri fint optimi, ex quibus Magiftratus creantur; viros porro nunquam fore taies, nifi adolefcentes,puericp tales fint.Quamobrem eti-am nutrices monuifte dicitur, vt ne turpes ac friuolasfabellas pueris occinant.neilloruma-nimos ftatim ab initio, ftidtitia, amp;nbsp;corruptisim-buant moribus. Plutarchus etiam paterna putac appellatione indignos, qui plus ftudij ac temporis ponunt in comparandis pecuniis.quam in h-liis quibus pecuniam relinquunt, ad virtutent effingendis. necp hoc aliud efle, quàm magnain calceorum fedulitatem habere, pedem veroi-pfum paruifacere. Cicero nullum munus Rei-pub. afiferri maius pofle teftatur, quàm fi docea-mus atque erudiamus iuuentutem, iispræfer-tim moribus atque temporibus, quibus ita pro-lapfa eft, vt omnibus opibus refrenanda, atque coercendavideatur. Certè D. Paulus Timothe-um fum-n hoc quoque nomine cómendat.quöd ab infantia facras litteras didicerit.Hieronymus verb tantus Ecclefix doftor, non erubuit amp;nbsp;do-cere amp;nbsp;fcribere de Pacatulæ infantulx educatio-ne,dei:p filix inftitutionc ad Lætam. Facilis eft e-nim ab improba vita ad improbam fidem tranfitus» vndeamp; Paulus loquitur, quod multi

D a repel-

JO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VroSoctetatelisy

repellentes bonam confcientiam .naufragaue-runcàfide.Etalibi:Radix omnium malorum eft cupiditas, quam quidam appetences errauerunt à hde.Sapiens quoque teftatur.quod in maleuo-1am animam non intrabit Spiritus fapientiæ.nec habitabicin corpore fubdito peccatis. Spiritus enim fanftus difciplinæ effugiet Hiftum, amp;nbsp;aufc-retfeà cogitationibus qiiæ funt line intclleftu. Vnde fit.vt infignisille orthodoxy veritatis vin-dex Athanafius, vitam prauam, parentemfeu anteambulonem hærelîs appellarit; Bafilius gra^ dumadinhdelitatem. Bonam autem confcien-tiam.vbimala federn occupauit,auttemperan-tiam vbi cupiditas imperium obtinuit, quàm fit difficile animis hominum inferere; tu forcafle non nofti, qui in hoc contentionis genere vefti-gium nullum pofuifti. fed noruntbi qui quoti-dianum certamen,cum carne,muudo amp;nbsp;fangui-iiefufcipiunt. Longo tempore.ait Auguftinus, magnis viribus, diuerfis artibus opus eft,vt per-fuadeatur fuperbis,quanta fit virtus htimffita-tis. vt perfuadeatur ccecis, quanta fit gratia lucis: vcperfuadeaturebriis, quanta fit virtus fobrie-tatis.Adolefcens enim, ait Salomon, iuxta viam fuam ambulans.etiam cum fenueritnonrece-detabeajamp;Salomone vetuftior lob; Oira,in-quit,eius implebunturvitiisadolefcentiæ;

Vifum itaque eft Spiritui fanóto tàm pios ex-citare Sacerdotes, vt exemplo; tàm doftos, vt de verboiuuentutem erudirentrtalemci; animam formarent,quam inhabitare Spiritusfapientix non dedignaretur. Prior eft, ait Auguftinusin reóta hominis eruditione, labor operandi, qux iufta

contra E^uitem Polonum. ji iuftafunt; quàm voluptasintclligendiqùævera funt. Sedeaderc nulJa fortafle inter meamp; te controuerfia eft. Volui tarnen partes earum oc-cupationumattingere.quibusdiftinenturlefui-tæ.quamtp magna ratione adduéli funt.vt infti-tuendxluuentutis in timoré Domini curam fii-fciperent. iei:peadem opera,amp; quinamfintifti viri docere, amp;nbsp;quænam fit eorum pietas, vitxtp fanlt;ftimonia,ob oculos ponere.Si mihi non cre-dis, teftes producam Romanos Pontifices,quos fiChrifti Vicarios pntas(idenim valdedubito) decretis eorum acquiefcas necelTe eft.

Paulus tertius Pontifex Maximus, cum Infti-tutum Societatis breui formula comprehen-fum legiflet, vehementer illud approbauit,amp; in co Spiritum Dei inefle teftatus eftjîe'cp non tenus es fruftus fperare, neque exiguas ex tarn exiguo tenuiqiie principio vtilitates'ad Dei Ecclefiam peruenturas expeftare. quamobrem etiam illud Apoftolicafuaautoritate Anno 15^40. approba-uit.

luliiis verb tertius ip fam etiam formulam licteris fuis inferuit,recepit,amp; approbauit.quam hie libet inferere.Quicunque in Societate.qdam IE s V nomine infigniri cupimus, vult fub crucis vexillo Deo militate,amp; foli Domino ac Ecclefix ipfius fponfx fub Romano Pontifice Chriftiin terris vicario fenfire, poft folenne perpetux Ca-ftitatis, Paupertatis amp;nbsp;Obedientiæ votum, pro-ponat fibi in animo, fe pattern eiTe Societatis,ad hoc potifsimum inftiiutx, vtadfideidefenfio-nem (Sc propagationem, amp;nbsp;profeiftum animarum,in vita ÓC doótrina Chriftiana, per publicas

D 3 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;prxdi-

ƒ 2 ' Pro Societdtelmv

pr2Edicationesamp; leftiones, amp;nbsp;aliud quodcun-que verbi Dei minifterium,ac fpiritualia exerci-tia.puerornm ac rudium in Chriftianifmo infti-tiitionem , Chriftifidelium in Confefsionibus audiendis, ac cæteris Sacramentis adminiftran-dis, fpiritualem confolationem præcipuè inten-dat, amp;nbsp;nihilominus ad difsidentium reconcilia-tionem,amp; eorum qui in carceribus,vel in hofpi-talibus inueniuntur,amp; minifteriumac reliqua charitatis opera, prout ad Dei gloriam amp;nbsp;com-jnune bonum expedire vifuin erit, exequenda; gratis omnino,amp; nnllo pro fuo in prædiâis omnibus labore , ftipendio accepto, fe vcilem exhi-beat, curetcp primo Deum, deinde huius fui In-ftituti rationem, qux via quædameftad ilium, quo ad vixeritante oculos habere, amp;nbsp;finem hue fibi à Deo propofitum totis viribus aflequi : v-nufquifquc tarnen fecundum gratiam fibi à Spi— ritu fanfto fubminiftratam , amp;. vocationis fuce proprium gradum,amp;c.

Gregorius quoqueXIII. Anno»$84. aperte confitetur, non immerito fuilTe ab anteceflbri-bus fuis Romanis Pontificibus multa huicSo-cietaticoncefla, ob egregias, fic enim loquitur, virtutes,amp; dona diuinitus élargira, cum illius finis prxeipuus fit, Catholicx Religionis defenfio ac propagatio, animarumtp in Chriftiana vita amp;. doélrina profeftus, tlim etiam proprium efle gratiæ eius vocationis teftatur.diuerfa orbis terrarum loca, ex Romani Pontificis perPrxpofi-tos generales direftione peragrare, vitamlp in quauis mundi parte agere, vbi faluandarum fua opera animarura copiofior prouentus ad Dei gloriam

contraEquitemPolonum. jj gloriam fperetur. Histu profeftè fi fidcm non habebis,ego cur te Chriftianum putem, non video.

Sed adhuc quçrisj^aæ ßt kfaitarum prudentia. ld equidem reftius ab Euangelicorum mini-ftris, velàMexicanis amp;nbsp;lapponenfibusBonziis, vela Turcicis vel Scyticis Caddis amp;nbsp;Muleam-manis quæfiuifles.Dixiflent illi tibi,quod confi-lij genus adhibeant; quaüeprudentia «Scfolertia vtantur lefuitæ, cùm in mediis Euangelicorum amp;nbsp;Paganorum vrbibus.cùmin oculis amp;nbsp;auribus infeflifsimorum Principum, Chrifti Dei nomen intrépide prxdicant : Chrifti crucifixi ligna fta-tuunt: cùm q uos illi Deos colunt, efle Dæmonia oftcndunt: cùm Idola,cùm aras impias.cuer-tunt:cùm templa Deo viuenti erigunt: cùm Reges facro Baptifmate tinguntzcùm Bonzios ido-lorura miniftros fub fuaue Chrifti iugum fubii-ciunt. Sed ad noftra veniamus. Quærcextuis Superintendentibus,amp; fcholarchis.vtrumlyn-ceos oculos ,aut emuntftas nares habeantlefui-txjcùm artes eorum omnes,dolos,fraudes,tech-nas, laqueos, amp;nbsp;quas animis hominum fodiunt foueas deprebendunt. Qua putasfolertia opus habebant, cùm Auguftæ Vindelicorum ( quam quidam veftrum nouâvocare Bethlehem pro-pterea non dubitat, quod in ea natum amp;nbsp;appro-batumfitquintum hoc Euangelium,quod Au-guftanam Confefsionem vocatis ) federn figèrent , cùm illam ipfam Auguftanam perfidiam pro concione damnarent, collegia erigerent, a-dolefcentes inftituerent, veftris Magiftris 6i Mi-niftrisintrcpidè vbique occurrerent:cùmani-

D 4 mo

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pf O Societate I e s v

lïjo vinei nefcio, ad certifsimam mortem in in-timam Angliampenetrarent: cùminuiéïa mente ante Præfides amp;nbsp;tyrannosftarent, amp;nbsp;Chriftum Dei viuentis, óefponfam eins Romanam Eccle-fiam.Romanumip Pontificem Chrifti vicarium, ad ipfoslaqueosamp; eculeos femiuiiiiamp; femiufti confiterentur.Qua prudentia federn Ratisbonx fixerunt, Halberftadium , Erfortiim , Magde-biirgamjin ipfam etiam pene deploratam Scoti-am, de alia permulta hxrefi inquinata loca, mu-cronibus infefta, amp;nbsp;non nifi mortis contempto-ribus peruia penetrarent, amp;nbsp;Euangelicos omnes Chrifti inimicos,amp; Ecclefiæ Dei perduelles amp;nbsp;li-benterdc libéré pronunciarent. Cùm denique in Ægypto,in monte Sina.in ipla vrbe Conftan-tinopolitana, Dei fummi voluntatem, omnibus inuitisSaracenisdt Mamalucis annunciarentamp; annunciant. Res tantælefumaftyx, non cafu amp;nbsp;forttina, fed mente firma, confilio folido,diiiina prudentia gnbernantur : non priidentia carnis, quam tu folam fapere forte pütas;fsd prudentia, quam timor Domini inchoat.amor perneit.

Aisdeinde: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bene refertfimiaßmiam,

nee ouuni ouo, nee lac lallt taw fimile elliquàm iiona~ chas Iefnit£‘,amp; lefuita M.onacho.

Profeftö, fi fatiio deleiftari veilem, non effet mihilongiiis abeundum.Te riderem.Sedraira-tur alicubi Plato, qui fieri pofsit,vtaliquis in bis fuperbè fapiatdc glorietur, inqaibus nondum quiequä fapitjTu quid fit Monachus nondum fapis, amp;nbsp;tarnen de Monachi nomine tibi delicias facis.Vide ne tuainfantia.nonfcriptorum cala-mis.

contra equitem Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rx

mis, fed pediffequorü fibilis explodatur. Nam fi quicquâ vnquam, vel de Antonio, vel de Paulo, vel de Bafilio, Auguftino,Bernardo, amp;nbsp;aliis fan-âifsimisMonachisauditioneaccepiires:fiChry-foftomü de laudibus vitse monafticæ,fi earn Ho-miliam, quam de Regis, amp;nbsp;Monachi compara-tionc confcripfit, amp;nbsp;Cromerus nofterèGræca Latinamfecit,falteminfpexifles;fifcriptoresin-numeros, amp;nbsp;Doélores Monachos dilaudantes cognouiffes; in Monachi nomine ita,vtfacis, non luderes. Si tua,inquam,mater effet Ecclefia Romana, quod tibi verbum pauló ante, nefcio quo modo exciditjfi tu eius effes,vt videri vis fi-lius ,Monachorum appellationem probri loco non duceres. At tu prx ftupore non confideras, quöd ciim lefuitas Monachis facis fimiles ; Paulo, Antonio, Auguftino,Bafilio,nolens volens fimiles facis. Vide quam fit potens verkas ,amp; da honorem Deo. Etiam per hoftium veritatis.iu-gula ciim ille vult erumpit, nee magis quid-quam timet,qùàm taceri,odit(j} mores. Sed ego

Non diàa tantiponderis tua mflimo, Mortalii vtperennia Deorum queas Temer are iura, infiulpta mentibus homtnum, Non hac heri autfunt nuper admodum adita. Vixerefemper, qtio^ tempore cœperint Scttnenio.

Quoniam autem conuitiorum tuorum femper incipit ex fine principium : manum tibi por-rigam, vt ex ifto quoque cœno pedem extrahas. Dicam ego tibi, quid fit magis etiam inter fe, quàm ouum ouo,amp; lac lafti fimilc. Tu amp;nbsp;tuiE-

D s uange-

^6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSocietatel^sv

uangslici. Paganis Sc Mahomctanislongèeftis fimiliores,quàm Monachus Iefiiitæ,amp; Ie fui ta JVlonacho, Inhocenim lefuitaMonachofimilis «ft,quia Cafticatem vouit,Paupertatem fufcepit, OSedientiam promifit:at in habitu cuJtuipcor-poris difFerunt. Cæteriim Euangelicus omnis, fine fit Lucherifta, Caluinifta, Trideifta, Anaba-ptifta.fitie cuiufcunque tandem feclx difcipu-lus, nuila prorfus in re, à Pagano Sc Mahometa-no d;fientit. Blafphemat Paganus Chriftum Dei viiientis blafphemat Sc Trideifta : Ridet illc Baptifmumj ridetamp; Anabaptifta : Fabulam re-pinat Euchanftiam;reputat amp;c Caluinifta; Imagines il!e reprobat; reprobatamp;comminuit Lu-tberifta. Sanftorum inuocationem ridet Paga-ï;'js; ridet amp;nbsp;Euangelicus. Mahoraetus facras Imaginesdeleuit,amp; Mechenfium quoqiieciui-iim Riorum idola Alcth Sc Tagot comminuit; Sc Euangelici Chrifti crucifixi, omhiumtp Diuo-rum imagines aboleuerunt. Mahometus nullum ferre iudicem voluit fuædoétrinæ; prohiber etiam ne fui difcipuli, ludæos autChriftia-noE iudicarede fide patiantur;idemfaciuntE-u’angelici. Mahometus diem Veneris vt diem Dominicum haberi voluit; ita Euangelici.amp; inter cos Lutherus jdiem Dominicum Pafchx ,in alium diem voluit immutari, Sc Carolftadius nullum alium diem prater Sabbatum elTe in honore voluit.Mahometani non circumcidunt,ni-fifeptemautoftoannorum pueros; Euangelici etiam adukiores vix baptifant. Mahometus Po-lygamiam docuit;Euangelici, Anabaptiftæ libe-raliterexequuntur, Heceruscnim tredecimv-xorcs

contrarquitemPolonnm. 57 Xoreshabuit:amp;: Regiomontanus quidam è Car# nifice minifter, feptem viuas in diuerfislocis v-xores aluir. Mahometus vt fuis piam in fpeciem vitam commendaret, negabat aliéna cuiquam prodefle opera; Lutherus amp;nbsp;cum eototusEuan-gelicorumccetus, non modo Sanftorumnegat opera alüs vtilia, fed noftra propria omnia facit peccata.Mahometus facrorum amp;nbsp;religionis fux, quafi quofdam Antiftitesafsignauit, Muphtios, Caddeosóc Talimeanos; Euangelici facroriim curam amp;nbsp;minifteria omnibus in vniuerfum c5-munia eflc volunt. nec, vel vilifsimos cerdones, pelliarios,vefpillones,lenones,imó nec ipfas fœ-minas ab ea repellunt. Mahometani Chriftianos faciunt impios, quod Chriftura Deum fuum e-derent : Euangelici non appellant SwKTortf.f, fiue Deicidas;quódDei filiû deuoramus.Summa eft. nec OUÛ ouo.nec lac laéti.ita fimile eft,vt Euan-gelic’Mahometano, amp;nbsp;Mahometan’Euâgelico.

Quod ais: Vultum eos addecipiendos homines habere accommodatum , os in latebris lefuiticis compofi-turn; octilosamp;totins corporishabitum, atqtieipfam rationem adßmulandum amp;nbsp;dißimulandum accorn-tnodatam:

Deus bone, quàm ineptus es, quàm tui ipfius amans,fine riuali. Defaxo fcilicet,in crucem, Pudoris exitium. lam mare baud eft mare. Tn mare mendaciorumacerrirnurn. Omnibus, vt video, faniftitatibus bellum indixifti» quando Modeftiam,Temperantiam,Grauitatem,osnnn garrulum ,oculosnonvagos,incefriini minime præcipitem,amp; orationem maturam, conuitio amp;nbsp;repre-

Pro Sûcietate I e s v reprelienfîone dignam putas. An eosefle tuis miniftris Euangelicis iîmiles malles, qui non fo-lum efle, fed etiam videri volunt impudentifsi-mi.ficutà Smidelino faétum in comitiis Vor-matienfibus legimus; vbi Lutheri verbum è loco fuperiore, cum fago amp;nbsp;manica pifturata,amp; venatorio cultro ad latus prædicabat. Seddo-mum te reducam. Vilnx habebatur Zuingliana Synodus ante triennium. Ibi vous ex Synodi miniftris, inplatea quadam vitrapontem Ber-nardinorum,àliaoribus caftrenfibusin aduke-riocaptus, amp;in alieno habituin arcemperdu-ôus eft. Visaliquid lepiduni de fratribus veftris Anglicis Euangelicis audire. Tàm funt proiefti pudorisjtàm funt amici caftitatisamp; continen-tiæ.vteosnon pudeatmulierespro concionead libidinem deligere. Cathedras enim afcendunt, modo non meretricia vefte induti,lotiqûe vn-guentis, compticp crines, amp;nbsp;vt forma placet ; o-culos illiti. nec folùm ornatu, amp;nbsp;fubfcrifpo ca-pillo ; fed impudentia quoque mulieres imitantes , libidinecp calefcentes, vagis oculis circum-fpiciunt; vafacp fib!necefsitatis(ficenimappel-Iant)inipfis templis afsignant. Sed necpervrbi-um vicos amp;nbsp;plateas vnquam tranfcunt,quin illis vbiquedeleftafitad libidinem mulier. Accipc exemplum iniuratocrede.Leéia eft ante paucos annos in tribunali Londinenfi fchedula per quendam miniftrum,iudiei Regio,fed per erro-rem porrefta, ( aliam enim ad caufam pertinentem offerte decreuerat,quam in eodem finu ge-ftabat)in ea cuidam mulieri narrabat, quàm ar-denter in illam, dunr :oncionaretur exarfcrit;

quant

contra Equitem Polonum. quàm libenter oculosad eins formam adiece-rit.amp; id genus amores fuos prxdicabat,atque ad libidinem follicitabat.Huius autem lafciuiæ vehementer puduit Regiæ potentiæ adminiftros, nifi quod ita iam peruulgata eft miniftrorum impudentia, yt nullusefle locus animaduerfio-nis videatur. Qui fit ergo,mi Aôor,vt quàm tui fimiles Euangelici in fuis miniftris modeftiam amp;nbsp;grauicatem requirunt,tu earn in Catholicis Sacerdotibusreprehendas! Siargumento eft le-fuita^ ob vültus,amp; veftis modeftiam Sycophan-tase(re;tu,amp; Miniftri veftri, qui fubcrifpocapil-lo,pilt;fturata manica,gladio ad Iatus,vultu,vefte-qûe^vtimini penè muliebri, proftituti pudoris horninescenfeamini necelTeeft.

Quod eos in Dei Sanâorumjj ctiltu imitari diets filt;perbas,ßu[tai,atque impudicas inalieres,qua ßlen-didutsveßiri rolunt, quàm boneßa matrona ca rations oculos ßgt;eclatorum in fe conuertere, ac eorunt cupiditates inßamtnare : Morne maledicentifsime» putas te crepidam Veneris Praxitelianæ damnare ?Si Deumamares,fimaieftatemdiuini nu-minis amp;nbsp;quotidiana in genus humanum beneficia cum animo tuo reputares, nullus vnquant tibi cultus, nullus ornatus,nullus fplendorad honorem Dei collatus, fatis effe magnus vidc-retur. Sedtuafuperbiaafcenditfemper. Incœ-lum enim os tuum ponis : Detim Patrum no-ftrorumper latus lefuitarüm rcprehendis,qtii tabernaculum byfsinum,veftes purpureas, tem-plum^drinum.vafa aurea.quadrangulum prç-ciofo lapide diftinsftum; Sardio, Topazio, Sma-ragdo.

Ó9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSocietatelzsv

ragdo , Carbunculo parari ad honorem fuum præcepit. Dauidis quoque autoritärem eleuas, qui fibi laudi gloriæip duxit, quod decorem do^ mus Dei dilexerit;amp; Paulo notaminiuftamin-uris.qui omnia in Ecclefia Dei fieri vult ordinate.

Quod lefaittM Gabaonitat vocMInfatiabilis eft maledicendi cupiditas. Sed hie quoque, crede mihijCaufætuæ fanguinem mittam. Nimis infans es in rebus Euangelicorum tuorum. Dicam egotibiex illon'ifententia.quifuntveriGabao-nitæ; Lutherani amp;nbsp;Caluiniani. Cum enim Tri-deiftæ furrexilTent, ( quorum in patria noftra Prothomagifter Gregorius,Paulus Brzezinenfis Valentini Gentilis difcipulusextitit)acciifareip Lutheranos fimul amp;nbsp;Caluinianos ccepiflent, quod quendam Deum Trinitatem colerentj quod ó;xo»lt;7;oradorarent, quod perfonas in Deo, naturas, fubfta ntias, hypoftafes, procefsiones amp;nbsp;emanationes prxter Scripturam amp;nbsp;contra Scri-pturam fingerent ; illi verbipfa nomina hisiplis verbis fcripta, oftendere accufatoribus fuis in Scripturis Canonicis non poflent; ad Patres , Cocilia, antiquitatem, vniuerfitatem, receptum in omni Ecclefia fenfum amp;nbsp;confenfum recurre-bant,amp; illorum authoritate fidem Trinitatis de-fendebant. AtTrideiftæ; Vetuftifunt(dicebant) ifti panni, q iios vos primi laceraftis i n aliis arti-culisfidei. Gabaonitarum funtifti exoleti lacci, vtrefque obfoleti,amp; lace rata iamdud urn calcea-tnenta.

Quod Germaniaincendium : Anttierpiä direptio— nent:

contra Equitan Polonam. 61 nein: Angüa Re^inam vcneno amp;nbsp;infidiispeMam:Sco-tiaReginamindi^nißimo mortif generefublatam le~ ßnitü tribui!', quaft ontnib”in loei! tnotus excitauerint, claßicum^j cecincrint : Tua funt hæc, mi adole-fcens, non veritatis verba. Sedfoluamóchoc. Graue eft debere cui nolis. AccipejGermaniam Lutherusamp; Pacimontanusperturbauit: Galli-am Caluinus ôc Beza.Flandriam Spangenbergi-Us.Angliam Martyr amp;nbsp;Bucerus.Scotiam Bucha-nanus , Tranfyluaniam Blandrata, Poloniam Stancarusamp; Sarnicius. Siiftilefuitæfueruntamp; non Icfuitarum hoftes,lt;amp;: perfecutoresteterri-rni;hocpriinum erit in onmi tua aélione veriim verbum,qitod dixifti. Ferendo, non inferendo iniuriasilta Régna peruaferunt lefuitx. neefo-lum earn vim tinmerunt nunquam.qux ad corpus vitamf^ peruenit ; fed nee eam quxpericulo mortis iniefto.aniraum formidine perterritum loco fx’pè, amp;nbsp;certo de ftatu dimouet. Non cos, ere de mihi, rotæ veftræ, non radij, non vngulx, non rotabiila, non lebetes, non cataftæ, non catapults, non frixoria, non digitoria, non pugil-laria, non manus ferres, non fubuls, non fuc-cenforia, non oUxæneæ, nonfartago, non cruces, non feorpiones, non gladij, non equulei, non mille crudelitatis amp;nbsp;acerbitatis genera (nil enim in veftra perfecutione defuit, quod velauribus, Vel oculis poflet terrorem incutere,quse in thea-tro crudelitatum veftrarum, liber Antuerpien-fis oftendit ) retardate potuerunt, quo minùs in obferuatione fixi confilij perdurarcnt.Deicp vo-bis annnunciarent voluntatem, Et tamçn vobis

vim

iz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSocietatel esv

vim fieri vociferamini, cùm vbique ita eos ene-catis.non odij folùm,fed etiam ludibrij caufa,vt amp;nbsp;fpatium crucibus deeffe, amp;nbsp;corporibus cruces videantur.Crocodylifuntiftælachrymx.Tollat te,qui nonnouit.

ProgrederislongiuSjÓ’ fapietitißitnum ac fox-tißimum P-egem Stephanum iifdem Gabaonitarum (lefuitasintelligis ) procellit ö-ßallibus abreptÜ voctferarii, vt nift poßea conßUum amp;nbsp;moderationent adhibuißet, cum Ri^a nobùamp; Rege Sueti£,aat certè Dania bellum fuißetßußceptum.

Aiacem te mente motum dixeram, futurum putans vt odium tuum in vniuerfam Chrifti Ec-clefiam folis lefuitis flagellandis exfaturares; nunc te vocare ad pileum video etiam Reges. Fortè, ficut Aiax inter Grxcos arietem vt Vlyf-fem; fictu inter orthodoxos, Regem tibi Stephanum , vt magni gregis ducem, calumniis amp;nbsp;contumeliis vexandum fufcepifli. Quo nomine vereor qui te non amauerit, ne lutulentum fu-em:quietiamoderit,ne Cerberum tricipitem putet. Durum quod doletvtnon doleat.ica tibi libet, cum omni mortalium genere volutari, ita volupeeftad omnia adlatrare. quamuisnoneft hic latratus ;fed morfus. Non queo diutius lin-gux tux procacitatem tolerare. Ipfe quoque

lupiter,hnguä petulantü odit Gloriof.

Quamobrem vt Homerus loquitur;

Moi Jl’ ï-yà cccwf f ä/ai jyi e? nbsp;nbsp;nbsp;i a.f MKV:

Trog'iyß^a.fioiKiiiaiviK JÎ

Tibi

(entra Equitem Polonum.

Tibi ego Contrarius vado lirfiigni manus ßtntles eßet: Si igni manosßmiles effent,robttr auteardcntiferro.

Tu furiis abreptus : tu fluftibus obrutus : tu procellis implicatus : tu Megæræ facibus accen-fus : tu Cacodxmonis audacia armatus.audes notant incogitantis minimecp meditati confilij ei Regi affingere, cut orbis vniuerftis ifto noftro feculo primas fapientiæ amp;nbsp;fortitudinis partes tribuit ? Audi Socolouium eius Academîæ, pro quatepugnarefimulas, olim alumnumamp;pro-feflbrem ; mine vniuerfx patriæ prxeipuum or-namentum, de Rege Stepbano quafi omnium ore loquentem. Fuitille in EcclefiaDeiplul^ quam lacerdos: in Repub.plufquam Rex:in ex-ercitu plufquam Imperator: in acie plufquam miles: in iudicio plufquam Iurifconfultus:in di-cendis fententiis, plufquam Senator : in aduer-fis-ferendis, plufquam vir : in publica tuenda li-bertate plufquam ciuis : in amicitiis colendis plufquam amicus: in conuiftu, plufquam fami-iiaris:invenatione plufquam Leo. Sifacerdo-tem procellis abreptum, fi Regem fluftibus op-preffum, fi Imperatorem timidum.fi Senatorem,confilij inopem.fi virum viribus carentem. Regem Stephanum putas; non contendam cum tuapertinacia. Faciliùsenim te, quifquis fapit.à dxmone obfefliim iudicabit, quam Regem Stephanum,manu amp;nbsp;confilio fortem negabit. Vti-namautemin animos minus obftinatosoptimi Regis conatus incidiflent. Rebellionispcricu-lum denuncias,fifedernlefuitx Rigæ fixiflent. Sed quid quxfoteilefuitx Gedanifucrunt, cùm

E Euan-

64- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro S O ci er at el SV

Euangelici arma parricidialia in illum ipfilnt Regem amp;nbsp;Dominum fuum coeperunt ? Quis ad eos lefuita, quis Monachus facem inciuitatent intulit ? Quis Epifcopus ad rebellionem arma-uit ? Id quidem tu non folum de facerdote, fed nedevlloCathclico homine affirmarepoteris, etiamfilisimpudentifsimus. Euangelici fuerunt amp;. qui fuaferunt,amp; qui bellum fufceperunt. Nec enim tieri poteft, VtDeorebelles.Regi SINT FIDELES. Aiunt Hofium Cardinalcm fiepe dicerc folitum ; Qui non eft Papifta^non eft Regifta. Dehsreticis dixit olim Martianus.non «eCatholicis, quöd male parent Regibiisfuis. Catbolici Petro prazceptore , amp;nbsp;bonis obedire confueuerunt amp;nbsp;difcolis. illorum bonitate ad confolationemvtuntursiftorum peruerfitatead probationem : pro vtrifqiie Deum deprecantur. Qüislefuita Albertum in Prufsia Prmcipem in Regem Sigifmunduin primumarmauit? Qins Archiepifcopum Rigenfem in Sigifmundum fe-cundum incendit ? Nonne Euangelici Magiftri amp;mlniftri? Qyis tu'rbas Derpati fufcitauit ? Quis ]Vlofcosadilliusobfidionem,atqueadtotius Li-uoniæ vaftationem è propriis fedibus exciuit? Nonne VVittembergenfis ille pellio fcelerati MagiftriLutberipefsimus difcipulus? Nonle-fuitarum illa funt ; fed Euangelicorum epipho-nemata ; Euangelium fitit fanguinem. Et illud; Venit tempus, cùm facrilicium Deo placatum fiet,excapitibus Monachorumbibere. Addam aliquid de Scotia. Miniftri fuerunt Hæretici, non lefuicæ Catbolici, qui Regem amp;nbsp;Reginam domi confilio j foris omnibus caftris amp;nbsp;armis

oppu-

contra Equitcm Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff

oppugnarunt, qui publics decretis eorum in faro Edenburgenfireftitcrunt.Vis nomina ædam? Robertus Pontus, amp;nbsp;Gualterus Bacanquelusà lacobo Laufonio irritati. Miniftri fueruntiri Flandria toti terrarum orbi confpiciendi , qui legitimx poteftatirefiftendura docuerunt. Miniftri in Gallia, qui in cœdem Regis amp;nbsp;Reginte ficariorum mantis armauerunt amp;nbsp;audaciànt aluerunt. Seis quid faiftum de Riga,de^p Dantis fco fuiftetiGquid ibilefuitx potuiftent ? Non ex trienteautquincuncejfed Regiofuoiure Rex in eosvteretur. Nonexfemiffe vel dodrante,led ex afie ciuitates ilias pofsideremus.

(^u'odtumultus Vilnenfes, pertur'oatiotiiiin^pro-^ ceUoi, amp;nbsp;ciuium atque nobilium concurfum adprali-urn {ommitte»dum,à lefuitü fufàtatas niemoras',

Hoc nemoaliusDeum timens dixit vnquam, præter te. Sed video quid velles. Euangelicis in Catholicos graftandi fxiiiendiqj liberam pote-ftatemjCatholicis ne proprij quidem tuendi capitis facultatem reliftara velles.

Ais deinde: ConJpirationefa£ta,cuiHs lefattaau-tores atque duces extiterunt, magna vi atque impettt meam domum trrufint[Cit}ia\ic\)qult;t vnaintota vrbe tnonumentum antiquitatis extat Lutberanis côceffa,'Rege aî^jOmnibus Senatoribus approbantibus.

P» d.4Vlt;/lâ5 S’r/ÇKMSOS' (XaÇIre, âlTêlF.

4rr/(/e(Homericuineft)ne mentiarif ckm peßis fera dicere.

O indolem impurifsimam, ( Modeftè.non vt meritus çs ago teenm adolefcens. Nam fi tibi

£ a

65 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'PToSocietAttïni'^

tui^ fimilibus Euangelicis irafcendum cflet, non irafcendum, fed infaniendum eflec) vt ani-mum fartum calumniis exonerate cupis ? vt mcntem mendaciis prægnantem excutere ? E-quidem ita promptus amp;nbsp;acutus es,ad omnes ca-lumnias omnibus veftigiis perfequendas, vt abs te nil aliud expeftemus, qtiàm vt affirmes lefui-tas in paradyfo ferpenti perfuafifle, vt Euam fe-duceret ; aut l’ilato authores extitifle, Chriftum vein Crucem ageret. Quæ eft perDeumhxc tanta calumniandi libido ? Quæ laccrandæ fa-mx cupiditas? quod intorquendarum calum-niarum defiderium ? lam vereor, ne lt;Sc Grxcis adfuilTe dicaslefuitas.cùm Helenam raperent. Nimiumfapis Monocule. Nimiumfapcre, ni-miiim malum eft. Si bonus patriæ tuæ ciuis ef-fes;pacis amans amp;nbsp;quietis, Reipub.vulnera non refricares. Optima enim ciuilis belli defenfio, obliuioeft. Nemo catusfuroremillùmpopuli, nemo.vimillatâ.nemo flammas immiflaspro-bauitdcgum âc Regum vinculis ac legitimi Ma-giftratus autoritate cohiberi ilia veftraaudacia debuit, qua vobisfasiuscj; elfevoluiftis.ipfîus Regni ftatutis prohibita conuenticula agere, templum contra templum, altare contra altare, cathedram falfitatis contra cathedram veritatis erigere. Quam pœnam vobis nouatoribus Regni ftatuta irrogant.iam diximus. Extat ilia fan-éla confœderatio Corezinenfis, in qua fefe Rex amp;nbsp;Senatus amp;nbsp;vniuerfa Nobilitas obftringit, contra talem, fiue taies infurgere ad eorum deftru-ûionem.qiii errores hxreticales in Regno foue-re aut manu tenere cupcrenc. Sed hoc iani ante

GlCtliUl

contraEquitetnPolonum, difturo eft. si Rcx, fi Senatus, fi Equités ad ifto-rum deftruftioncTO infurrexiflcntjplebs non in-furrexiflet. SedfacerdotonjcftDei apcriremy-fteria. Voluit hïc quoque Qominus infirma mundi eligere, confundat forv^. Voluitex oreinfantiuniÄ laftentium laudem rt-i^nper-ficere.qui fi amp;nbsp;’pfi tacuiflent, lapides locuti tc3f_ fent, aut fuo (é quifque loco amp;nbsp;ordinc mouiflct. Sic Dauidi à cæde Goiiati reuertcnti, non cqui-tumturma:, fed mulicrcularum agmina occur-rerunt gratulantium amp;acclamantium; Saul oc-ciditmille, amp;nbsp;Dauiddecem millia. Sic Hierofo-lymam ingredienti Chrifto,non PrincipesSa-cerdotiim.non Scriba: amp;nbsp;Pharifæi,fed pueri He-bræorum occinebantin via; Ofanna filio Da-uid: Benediftus qui venitin nomin* Domini. Sed non eft hums tempus fermonis, nee tu diui-na potes per ætatis tyrocinium, mente amp;nbsp;animo pcrcipere myfteria. Non proiiciam margaritas ante porcos. Tua hxc effe aio,non veritatis verba, iftiufmodi fulmina à lefuitico efle nomine profeéla. Sedin eo quoque vehementer erras, quod nulla vnquam ante aduentum lefuita-rum , talia pericula ciuibus noftris acciderint. Infantem te dixi; nunc in patria hofpitem amp;nbsp;pe-regrinum affirnio. Nam fi ætates amp;nbsp;tempora di-ligenti ftudio perfecutus fuilTes, quod dicis non diceres. Vbi gentium fueruntlefuitæ,cùm Academia: Cracouienfisftudiofi.in Lutheranorum Cuneos, in Ducali domo, vt vocant, Deum bla-fphemantes irruçrunt ; cùm extinfti Hæretici cadauer ad fepulturam deportati excufierunt: cùm Arrianorum Synagogam vexauerunt, li-

E 2 bros

és nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Soàetate Ie SV

bros impies diripuerunt: cùm Eunngelicomm cadauera exhumataefeam voJatilibns cœliob-iecerunt. Hic profeô^ efle effugiiim inuenics nullum, quàmAcademia;Cracouienfi« Profeflbres Cabella feditionum appelles, ôc ea-rum, O!'-“ ego commémoré, tu ignorabas,tur-Jjgr^m amp;. feditionum incentores.Sed ego te do-cebo adolefcens : Neminem efle tibi putes ami-cum.cui tu non es. Vosautem Euangeliciciïm fitis omnibus erroribus amici, non poteftis non elle nifi folis non errantibus mimici. Mirorpro-/efto, ne ctiâ vogues à natura Leoni datos gau-deatis, vtoftendant,; manus homini attributas dole.atis, vt defendant. Sed nouum non eft E-uangeheis, rerumamp; naturarum ordinemper-UcrtCx-e.

Arnïa ad extremum irritas,clafsicumcp ca-nis, cùm aisj Erantquoquewaioresnoflrï Catholici, tarnen arma contra illos lefaitoi Cruciferos funj~ fferant,amp;eosomni ratïone perfequendos exiflima-bant,f:immo Potitifice répugnante, eiusLegatù rc-fißentibus.

lam te video Veritas. iam,vox amp;nbsp;ratio,amp; ipfa deficit oratio. Arma expedis,quando défunt ar-gumenta.Pacemfuades, bellum moliris. Altera manu panem; altéra tenes lapidem. Idfcilicet folenneeft Euangeljcisbippocentauris,cùmra-tione deftituuntur, acre ferrum ftringere, vel potius omifla ratione, naanum armisadmoue-re. At tu (av^iairalcte JixàAiar iSf v^jj^ar-Formi-ca fané es,rugias licet vt leo. Narre tibi non fore Vobis difficilenon répugnantes vincere : Arma

lefuita-

contra Equitem Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Óff

lefuitarm» fpiritualia fnnt, noncarnalia. Hoc tarnen moneo. Faciliùs fore lefuitas perderc quàm vincere. Sed quam tantani acerbitatis caufatnprxbuerunt? Qu'ta,inc[iiis,niaioresnoßri arma 'm Cruciferos fttmpferant,Ô!quot;exiguumfit d'tfcri-nten mter Crtic'tferos lefititoi : inter Crucem Je-fum. Crux en'tm amp;nbsp;lefim, eandem propeniodum vim habentpietatis amp;nbsp;modefia religionis.

Sanufné es? Vigilafné ? Mimine, an Oratoris perfonam fuftines ? Ludibundus,vtvideo,de fanguine ciuium decernis, plane Syllano more; vel Ikutolim Herodias , in conuiuio petens caput Ioannis Baptiftx. Arma in Cruciferos ma-iores noftri fumpfernnt: Quia fcilicèt Cruciferi maiores noftros armis appetiuerunt, caftris op-pugnarunt, vrbes excidemnt. agros depopulati funt, nec ipfos vnquam Reges noftros, pace amp;nbsp;ocio frui permiferunt. Id fi faciunt lefuitæ, ad belli me focietatem.pro patriç falute adiungam: figna fi voles pi-xferam,caloiiis etiam münere amp;nbsp;officio defungi non dubitabo, dum à ciuium ceruicibus extrema pericula depellantur.

De H'tjpanica M.onarch'ta, deReligionif cuftod'ta,de Régis Catitol'tci crudelitate- fie enimtibilibetbla-terare ) denùitra kominum illorum conditione,qu£ ats',Tu,vt video,fcapulai'um agis confidentia. Moneo te vtcaueas, ne Cantaberaliquisaudiat, amp;perticam quærat. Poftquamtuxfcapulaîvir-garum vim virtutemq; contempfernnt.libenter illi relinquam refutandi, ftringendi«:^ tui negotium. Iniquum puto aliis vacare bellis,cùmpa-

E 4 tria

7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate I e s v

tria vaftattir. Tevero valdè miferum ftatuo, cùm re,tum hoc ipfojquod non fentis quàm mi-ferfis.Si Catholiciisefles;amp; Regis Catholicize-lum probares ,amp; Inquifitionis necefsitatem in-telligeres,«amp;fubditorum obedientiam.fcelicita-tempotius, quàm miferam vitx conditionem vocares. Felix enim ( ait Auguftinus) necefsitas eft,qux compellitad meliora. Sedteitalon-gèabfipit furoris tui amp;nbsp;iracundix impetus, Vt ciim verum glorix iter non teneas, Catholico-rum Regum amp;nbsp;Principum dignitatem amp;nbsp;maie-ftatem, probris amp;nbsp;conuitiis vexare gloriofum putes. At nihil profeétô aliud alTeqûeris, quàm vt qui hxc tua legerint.audiuerint, cognoue-rints hominem te exiftimentimprobum.conui-tiatorem,maledicum,amp; vtimpurum detrafto-rem deteftentur; non virtuteamp;rebus gelbs.fed folalinguæpetulantia.mentiendilibidine.amp;di-cacitate fcurra digna , laudemamp; nomen qux-rentem. Sed fi Hifpanos improbas,quôd Chri-fto amp;nbsp;Régi fidem feruent, quôd obfequentes amp;nbsp;ïnorigeri viuant; Gallos certèamp;Flandros pro-babis , bella ex bellis ferentes, quibus femper contentio grata,^.a.^cwn, bellacp pu-gnxcjj.vt ait Homerus. Sedàminisaccedis ad verbera, raachinastj; mûris admoues: ócvelut ad feftorum quandam folennitatem, fie accedis adprxlia. Equidem ludere te pauloantedixe-ram; nunc, video, decretum eft omnia adiicerc vafiitati.

Ais enim : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vostantiifaniptibus, tàmfirma

falatia, prafidia amp;nbsp;propugnacula erigere-, qua vot

contra Equitem Polonam. ft Monaßerid appellatü, qu£ fi verè vt funt nominari debeant, Domicitiafielerum omnium atque recepta-cuhiappeU.tripoßint. Tutuamaffirmationempro fidevehtatis haberi vis;ego impotentisanjmi argumenta, imö cubilia iinmortaJis odij ftatuo. Domakus es ( vt patriæ noftrx verbum habet) procacifsime Adolefcens. Latinam enim amp;nbsp;vr-banam appellationem, barbara tua amp;nbsp;inurbana, infolensamp; inbumanaaótionon meretur.

Pofnanienfemtu domum,arcem munitifsi-mamputas. laroflauienfe amp;nbsp;Lublinenfeædifi-ciiim eiufmodi munitionem.tantorumip præff-diorumarces appellasi vtnon fcholafticos do-cere , aut muliercularum peccata cognofcere, fed bellum gerere veile videatur. Tu quidem cercamen fufcepifie videris, vt in fingulis pcrio-dis impudentifsimo impudentior videaris; atque ita nequitiam vt virtutem oftcndere con-tendis. Quid diceres ?qux verborum fulmina non mitteres? fi Olomucenfe Collegium, fi Au-guftanum,fillt;omanum,fiHilpanica.fi Lufita-nica Collegia, fi Goanas amp;nbsp;Mexicanas domos infpexifles. Nonilli prsEfidia,non propugnacula erigunt rccipiendis hoftibusidonca; (proditio enim amp;nbsp;dubia fides quorum effe propria con-fueuit.iam oftenfum eft)fed domicilia parantad casquas profitentur litteras accomodata.amp;iis quos erudiendos fufcipiunt.nobilifsimis adole-fcentibus confentanea,ad temporis diuturnita-tem firma,amp; ftabilia, óc ad ignis amp;: incendij peri-cula fugienda, lateritia. Non enim inillisheri, quod aiunt,amp; nudius tertius natas fides docent,

£ q tut

72 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tïo.^oàetâteït^'i

aut faltemdiuturna domicilia ftatucnda; qualis . ftatueruntmaiorcsnoftri, optimi amp;nbsp;fapientifsi-. mi viri,quoties Templa, Collegia, Monafteria, Cœnobia , Xenodochia , amp;nbsp;id genus pietatisamp;, necefsitatisdomiciliaàfundamentiserexerunt. . quibus tuprofefta, non bonamgratiam babes, fipiameorum œmulationem repræhendis ,qui maiorum zelum amp;nbsp;exemplum imitantur. Te moneovt memineris, quam fis infolentisdiiSi tui rationem allaturus, cùm te Nobiliisimi E-quites Lublinenfis Gollegij autoresjMacieiouij, Zebrzidouij, Tenczinij, apud fuftjtudinas, amp;nbsp;ferricrepidinas infulas ad virgasamp; laqueospo-ftulabunt.autadafsincadfufpendium.

^od vero ilia ipfa qua adificant Collegia, amp;nbsp;Mo-' nafieriaÇtuPaiaÙA amp;^pugnacula vocas'jdomiâ' liafielerum omnium at^^flagitiorum receptacula ap^ pelUsquot;,

Quid iam faciam tibi;vel quid non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Faciam! ( ait nofter Poéta Leopolienfîs Simonides) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

tyfgrotem potîus quant agrotos Curemlfimpliciorenim bac labes.

Doleau fi agrotesjfi agroto adfit Et menti dolor amp;nbsp;nianibtu labor.

Collegia lefuitarum fcelerum funt domicilia? Collegia lefuitartimfunt flagitiorumrece-ptacula ? Cinæde calamiftrate; frons meretricis fafta eft tibi : (Malo crudelis in animaduerten-dojquàmin preetermittendo diflblutus videri) neintamquidem apertaà manifeftacalumnia potuifti erubefcereiMerito te viperarum proge-

nienï

contra Equitem Polonum. 73 niem appellabo, ingratam in parentes, amp;nbsp;bene-fada maiefaftisrependentem. Osimpudés.non cs mentitus hominibus, fed Deo, qui in bis do-mibusamp; Collegiispiccolitur., PofluntneeiTe Domicilia fcelerum, vbi quotidianis precibus numen diuinum placatur, vbi lachrymæ fun-duntur,vbi ieiunia exercentur,vbicilicia, vbi flagella, vbi humicubationes.vbimedicationes, vbileftiones.vbi condones, vbi confefsiones, vbi facræ Eucliariftix quotidianx fiunt diftri-butiones? Pofluntneefle fiagitiorumrecepta-• cula,vbi in horasprope lingulas fiunt confcien-tiarum examina, vbi filcntij cuftodia, vbi temporis parfimonia, vbi verbum ociofum exulat; fed omnia pietas, hiimilitas, amp;nbsp;mànfuetudo, ac fuper omnia timor Domini occupat.Sicupidi-tatum carnificinam.fi fiagitiorum peftem,fi frenum furorisjfiiuuentutiscippos.fi mortem cu-, piditatum amp;nbsp;lafciuiarumomnium.Iefuitarum I nbsp;nbsp;domos dixiflesjparUm dixifles.Si itaque caluni-

I niarum artifex, li mendaciorum arcliitedus, fi ' conuitiorum faber.fi totius pietatis amp;nbsp;modeftix boftis fcterrimus vocari non vis; sdefcelerum amp;nbsp;flagititiorum exempla, proferautorum nomina, notaloca,figna tempora. Idquidemfat fcio tuprx/lare nunquam pcteris,vndeconfe-qiienseft.vt omnium ab omnibusmendaciorum amp;nbsp;calumniarum pater, mater, frater, faber, fator,artifexamp; opifexhabearis. Equidem dubi-to ne tu fuerisiliirjs fabulxProtomagifter, qux Poloniam vniuerlàm amp;nbsp;ipfam etiam Germani-am periiagataeft; captos fuifle Cracouixlefui-lasin criniine pefsimo, «amp;; in medio foro igne

emen-

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;frs Soàetaîe I e s v

«mendatos, optimi amp;nbsp;fapientifsimt Regis Stephani imperio. At fabula citô in fpongiam incu-buit. Si confiéla criminatio apparuit. Extant e3 de re impreflæ Archiepifcopi Moguntini ad Stephanum Regem litteræ.amp; eius refponfum.

Qu öd ais 5 lefuitas Hijfano Régi diuinos culttii tribuere, prüfenimfieo accédât Papa autoritac -, fal-fumeft, neque tu id à quoquam vnquam vf-quam fidumnequepidum, neque fcriptumo-ftendes.Sciunt lefuitæ amp;nbsp;in omnibus fcholis fuis docent, efle quendam Deo foli debitum cul-tum,quemlatriam Grxci vocant.amp;aliumqui mortalibus quoque fine diuini numinisolFen-fionetribuituf,quem Ji’t^ÀÈisti/appellant. Huius generis cultum Régi fuo tanqnam præcellenti tribuunt, vtillud gj Apoftolus præcipit impleât: Deum timete, Regem honorificate. amp;nbsp;; cui ho-noremjhonoremjcuitributura.tributum. Scd . Ecclefix myfteria, faftatp Dei narrare auribns indignis horrefco.At quàm tibi volupc efl:,Prin- । cipibus Chriftianis allatrare ; omnes çx omni parte carpere, mordere, fugillare, quod furentis Si rabiofi Cerberi efle proprium diximus.Papâ-nefuamautoritatemadhibcbit.vt diuini cultus Hifpaniarum Régi tribuantur ? At ille ne fibi quidem ifliufmodi honores débites putatjfed Deo foli tribuendos iudicat. Auguftinus certè proprium ac foli Deo debitum cultum Vocat Sacrificivm,adeovtqui vnquamPrinci-€es fibi facrificare iuflêrunt, per hoc fe Deos ha-eri voluerunt. Si oftenderis itaque.quisvn-quara non dico lefuitarum, fed qui vnquam fuerunt

(ontra Equitem Polonum. ff fuerunt mortaliutn.qui vel Papæ vel RcgîHi-fpano facrificauit; tea veritate contra falfitatetn ftare pronunciabo. Qnbd multainhocgenerc prxteris, bene facis. Te labore, me moleftia Ic-uas. Non ita.crede mihi, fcribis,vttimeamus no definas. Nil enim aliud agis,quàni loquens lace« ras diem.

Admones deinde Senatorcs, vtmeminerinft Ki/Igt;aniarnn} Relent non longo ànobù interuallotjji remotum, Antuerpiam à Dantifeofex dierum itinere abejfe, ficus ex hofiico recentes importari, amp;nbsp;H'tJ]gt;ani~ ; capomaniaioribusnoflrii incognita,cateras^HiJfiA-i nicas Italicas delicias in pïomptti haberi. Certê tu non exiftimafti probare te pofle, tui fimilibus quodefles hoftisEccIefiæ Catholicæ, nifiRegi quoqj Catholico efles inimicus.Reflè dixit quidam ; Euangelicoriim feiSam non odiflem, nilt tàm turpes animos in quibus habitaret, elige-ret.

Amatorpatriæ, vindex libertatis, cullosle-gum, fpes vnica Reipub. quàm tibi voliipe eft, non folùm lefuitas.fed omnes etiam Reges amp;nbsp;Leges, omnia in vniuerfum Régna amp;nbsp;Prouin-cias, dente canino lacerare ? Tu quidemvideri vis.quafi faluam Rempub.cupias: ego verb a-milTam puto, cum vulneribus fuis,turn hiscon-filiis amp;nbsp;medicamentis, quæ ifto tuo zelo pietatc-q'.ie parantur. Vtinam non mai us effet patrix noftrx periculumà tuis Euangelicis Regum «Sc legum euerforibus, qui flammas omnibus imperils quoquo fe vertuntinferunt ,ima fummi# paria faciunt, «Sc canto nocent efâcaciûs,quantà liceo-

ProSocietatelEsv

licentiùs. amp;nbsp;liberiùs per omnes Reipub. partes peruagantur. Seit infcelix Gallia , experta eft Flandria: tota abiftis euerfa iacet Anglia. Sed cur Turcas amp;nbsp;Scytas prætcris? An abillorum potentia nullum periculum pertimefeendum putas? An vnusexillises.quicum barbarorum ilia colluuie fœderis focietatem contra capita Chriftianorum inierunt? aut forte Bizantij in il-lius comitatu fuifti, cjui Baflæ perfuadere cona-tuseft.Euangelicorum fidemnon maximoin-teruallo à Turcico Alcorano difsidere, eorurntj; efle caftris amp;nbsp;armis muniendam ? Non te latere poteft, Euangelicos fuifle, qui in Comitiis qux prætereo particularibus , contributionem ad bellum Turcicum conferendam negauerunt.ne quid contra fociorum amp;nbsp;confœderatorum fi-dem facerent. lam autem oftenfum à nobis eft, quanta fit fidei, religionislp inter Euangelicos amp;nbsp;Alcoranicos confenfio. Verumprofeétö dixit,qui VOS Turcarum præcurfores,feu anteam-bulonesappellauit.

Carpis deinde quendam plenis velis tn Suetianf properantem : alium fexa^nta milliaria tribus diebiu emetientein. Accufas etiam pacificationem fibi non traditamfamentem.ld quidem tu tanta confiden--tia exaggeras, vt imperitorum infeitiam tua ca-uillatione decipias, tibitjj perfuades ex his tuis ïaqueis non euafuros lefuicas.etiamfi pennas fumèrent. At no eft difficile diuinarequos intelli-gas.Sed tu profefto nondum videris efle alTecu-tus, vel Obedientiævim, vel quantam in rebus gerendis habest vtilitatem celeritas, Tibi emm diei

comr/tequïtemPelonUm.

diei fortafle breuitas conuiuiis; noftislongitu-doftupris,amp; flagitiis conteritur. Nefcis Bernar-dum fanôlifsimunîjCœcaraobedienriamàreli-giofîs viris reqiiiïere,ne curiofiiis rimcntur cùm mittuntiir,qu£lîntlocorum interiiallajalterutn an iftum quem nouimus orbeni adiré fit necef-fe, Alpes fuperare, an Oceanum emetiri, filuas anflumina præteruehi. Fideks fint an infidèles: Chriftiani an Pagani: Schifmatician Hæretici, ad quos eiindumeftpopuli. Quô vocatpericli-tantis falns, qnô vrget Chriftiana charitas, quô Reipub.necefsitas impellit, quocunque mittit légitimât poteftatis autoritas, infraéloeunt animo , nec piratas, nec prædones, nec vrfos, nec leones occurrentespertimefeunt. Si tibifeelus; fi vitium eft Obedicntiajfi diligentia,G celeritas, fi robur animi, fi periculorum contemptio; non contendam cum tua pertinacia. Bachæ Bachan-li fi velis aduerfarier. ( ait ille) ex infana infanio-rem facies. Profeftô fi tu vnquam reftè obedire didicifleS jfiproximi commodis amp;nbsp;vtilitatibns mouerêre ; meliùs nunc polies bis cupiditatibus imperare, quæ te tranfuerfum agunt, deip ftatu mentis diniouent,vtvirtutem,vit.ium;obedien-tiam,infamiam;celeritatem,Ieuitatem putes.

Illud vero qttodaddis quendnmßbi non traditam piiàficationem(ampßffeicalümniaeA. Extant mit-tentis amp;nbsp;præcipicntis litteræ , polTunt codicilli proferri.obfignatæ tabulx oftendentur, fi perti-nax elfe petfeueraueris,

Delibello conttimeliis amp;nbsp;maledi(li(if!gentemno~ ßrainplenoiTa aisjEgonçgo.Tutç nonexplicas, ego

fS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PreSocietittel^sy

ego non aflequor quid reprehendas, nee ex quo te errore eruam.Scio magnam à lefuitis adhibe-ri cautionem in libris ædendis, amp;nbsp;quiequid in lucem proferendumeft , permanusintelligen-tifsimoriini hominiim , qui iudicij maturitate excellant peruagari.omniumtp ponderum exa-mineadlibranireuocariconfueuiire. Sed fipa-tieris me diuinare quid intelligas, Volam tu for-taffe Zuinglio Caluinifticæ lucciplenae cœnæ ftruaorisamp; pharmacopolæ Lituanicilibellum contra Euchariftam editum intelligis ; quem cum inter Nobiles ad bellum Mofcicum coëun-tesfpargeret, zelantifsimus RexStephanus,au-daciam autoris deteftatus, in familiari fermone cum eo, quem non nominas doétifsimo zelan-lifsimo'cj; facerdote, cupere fe oftendit, vt breui ïibello,quinam elTet eius, de qua agebatur, con-trouerfis flatus oftenderet, amp;nbsp;antidotum fparfo Veneno obiiceret. id quod fine mora faéium. Refponfum Rexoptimusapprobauitjtu contu-ineliisamp; malediftis plenum afleris. Sed alia in hoe genereinferius perfequemur.

delicate amp;nbsp;fuauiter viuant ; ntagnos fibi de-hert honores exißiment : Magnifici appellari cupianti vmnibas artibus multa pradta coUigant, ó' oppida (xigant: Regni Senatoresopibiüfiiperent:eos^nofz^ tantum contetnnere, verutn tam ad cadetn quofdam Óquot; animo amp;nbsp;oculis fuis Ubellii defignare indpianti

■ iJemihkneqaafiohacin

Turba,exfenfos fermones fiere;

^i te mentis captum infament.

Magn*

centra Equitetn Po Ion uni. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

Magna certè eft hæc mendaciorum farrago« Adolefcentia tua Iibidinofa,amp; intemperans hæc te venena cogit fundere, amp;nbsp;certè qui femel fines modcftiæ eft prætergreflus.euni gnauiter elfe o-portet impudentem. Adfingulabreuifsimère-. fpondebo,amp; ea erit.crede mihi,ex omni æterni-tate fluens veritas. Si menfas eorum aliquando, fi contiibernia.fi viftusrationem oculis ipfe tuis inlpexifles; aliter fentires. Deliciasilli.volupta-tesqûe, vt maleficia virant. Corpus abftergerc mundiciis, probro ducunt. Amiétus cultuslp corporis, omnibus in vniucrfum par eft; euni Verô non mutant, nifi vfu longo vetuftateqùe conftimptum.Ad ccenaculum tanquam ad tem« plum conueniunt, vbi guftare quicquam fas cuiquam non eft,nifi priusorationeexpientur. Cum filentio autemrefidentibus, condiment! locoleftio facra recitatur, edendi veropotan-ditp modus, non faturitate fed necefsitate defi-nitur. Alimcntis enim vtunturvt medicamen-tis. Binis ad fummum ternis ferculis fameni frangunt.In fine refeftionis vota repetunt. No-ôis partem, quam tu Veneri amp;nbsp;Libero deberi arbitraris, votis lt;Sc orationibus tribuunt. Afpe-riorem autem in viftu, veftitu, leftulocp legem ordinariam propterea nullam ftatuunt,vtomni hominum generi, xtati, naturæ, valetudini,tanquam quædam communis amp;nbsp;xquabilis viüendi ratio fit propofita,obferuatione facilis. Iracun-diç moderantur.indignationem cohibentjquod quis inter eos dixerit, iureiurando fortius ha-bent, iufiurandum verö,periurio deterius vi-

F nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tant.

Sa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProSocietatelusv

tant. Mendacis condemnatum arbitrantur, cul fine Deo non creditur. Qui cæteris præfunt.rem indignant Chrifti feruo arbitrantur,a’outiviribus poteftatis ad contumeliam fubieétoruni. Sednequevefte, aut ambitiofoornatu reliquiï eminent.DeprehenfosinpeccatiSjdc fpc emen-dationis deïti£utos,,àfua congregatione repel-lunt. amp;nbsp;qui fuct int ad eum moduin reliquorum calculis condemnati, infœliccm vt plurimuna vitamagunt,aut indigna morteconfumuntur. Id fi putas fuauiter delicatecp viuere;nelcio quo nomine luxum, quo diffluis, appellabis. Velles fortafle vt ficut Bonzij lapponenfium Deorum, facrificuli papyracea tunica cedi, cum defcripta Amidx vita ætacem agerent, aut vt Synarum Hoxiones Chiam calidamhaurirent,vel,ficut Brafilienfes, carbonibus fubiedis in extenfa reti cubarent : vel, vt Deruifæ Turcici, ftigmata fibi inurerent.autacutisnouaculis corpus fruftatim difcinderent!

Ais : S^od maguosfibi honores deberi exifiinient, Magnifici appellari cupiant, Oftend e mihi lefui-tam honoribus aut dignicate eminentem, Car-dinalem, Epifcopum, Abbatem, Canonicum,amp; id genus. Ego tibi ofteiidam, leges eorum fixas, quibus fibi fcientes amp;nbsp;volentes viam interclufe-runtad omnes bonorum amp;nbsp;dignitatum gradus, etiam fponte oblatos. De Magnifici titulo appa-ret teverfatum inter illosnonfuifle. Patres «Sc Fratres illi fe inuicem amp;nbsp;Socios non Magnificos appellant, Magnus enim cuiquc honor eft inte-gritas fua, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ai«

contra Equitem Polonum. il

Ais; Omnibus artibusmultafradiacottigunt, opi--itis eminent.

Ne til Codrus omnium egcntifsimiis videris, quidecemautduodecimprædia.in tanta Regni vaftitate à piisactributa, malta vocas;è quorum reditibusputo viuunt non minus perfonæjço. Cur etiam Apoftolosnon accufas,quôdprecia poflefsionum ad pedes proieda receperunt ? Curnoneodem Apoftolorum Principemcon-demnas crimine, quod oh fraudatum precium, maritum morte muldauit amp;nbsp;coniugem? Quod præterea addis, quofdamSenatoresadcœdem defignafle animo amp;nbsp;oculis ; nondum te ira puto efFrontem amp;nbsp;impudentem, vt de cœde corporis intelligas. Si ccedem errorura,fchifmatam,hx-refum, nequitiæ amp;nbsp;impuritatis intelligis; ber-bam tradojtecumip pronuncio.eosad eiufmodi cœdemnonSenatorestantùm, fedomnesinv-niuerfum mortales defignafle; vt erroribus omnibus cxtremara mortiferam plagam impo-nant;amp; omnisimpietas fempiternum interitum fubeat. Sed in eo quoque toto, quod aiunt,cœlo erras, quod putas nobilifsimas RegnifamiJias turpi ignominia notatas, quod ex illis nonnulli malunt interMonachos, vcais ,qiiàminter No-biles Patricios vinere. Qux quæfoteres ?quae fpes? qui animi motus ad liæcdicendaincitat? Nil vt video prætermittis, vt ineptifsimus vi-deare.Auxeruntilli fuam familiæfp fux dignitatem ,non minuerunt, cùm fefe in fummi Regia obfequiumtradiderunt. Quæfo tc.Matthæus il-

F 2 lia

S2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fro Societate I b s v

Jis fuis Opibus amp;nbsp;ilia fua dignitate relidla Chrißo fe adiungens,auxit ne an minuit dignitatem?Io-Zaphat regno rclifto, vllamne ignominixno-tam fubiit? Vos appello Nobilifsimi Equités Rozrazeuij, vos Varfeuicij , vos Vifocij, vos Koftka.vos Melecij, vos Radzimini j.vos Gaw-ronfcij ,qui ftudiaveftrafoliChriftodedicaftis, qui nomina veftra inter lefuitas retuliftis, men-tem huic Equiti impetrate meliorera. Profeflo is terrenes Reges,amp; Principes Deo omnipotenci prxferendos putat, ita vt laudes amp;nbsp;præmia con-îcquatur amp;nbsp;familiam illiiftret, qui Regi;virupe-perium autem, ignorainiam,turpitudinem fub-eat, qui Deo foli fe addixerir. Gaue ne tibi infamise aftionem Nobililsima: familix intentent, autadpœnam talionis (penè dixeram Tantali, quam fat feio adolefcentiæ tuæ futuram fuifle grauifsimam)condcmneris. Non erit tibi difficile,ob tua mendacia, conuitia,malediôta, infa-miae notam inurere, amp;nbsp;ignobilem, fi modo is es quera teipfum facis, pronunciarc, amp;nbsp;è Regni fi-nibus ad exilium condemnare.nil enim te pror-fus deleftare videtur, quod autper naturam fas fit,autper leges liceat. Sedfperchvtprimùm per setatem indicium facere poteris,aliterfenties.

Garris præterea cùm aisj Sacerâotes atate ôquot; morbo cotifecios, fedihits ftiii eieclos:viUi(i Parochorunt ereptiis:Nob'tles exterminatos : opitnas amp;nbsp;fertiles Ru^ theniapartes inuafas, viduas bona relinquere coaCias, baredes patrimonio priuatos,patriam xiolatam.

Adhaïc tuatamerafla mendaciaprædolore.

ocu-

contra Equitem Polonum. gj oculum, erede mihi, lachryma perpluit. ita me piget pudetip ftulti tiac temeritatiscp tuæ.

Sedfi hæc omnia quæ dicis,itavcdicis,pa-tranc amp;nbsp;defignant Icfuitæ, cùm ita fis in calum-niis iaciendis intemperantifsimus; puto non futurum te fuifle temperantiorem, in tàm multis amp;nbsp;accrbis iniuriis à fociorum capitibus depellé-dis. Ferrum primus ftringcres, clientelas cogérés, omnia in opprefloreslefuitasarmares. Paulo ante libeilum cditum dolebas, plenum con-tumeliarura in gentem noftram, ex quo extera-rum nationum homines exiftimarepofsint.nul-lam in patria noftra efle pietatem, nullam ratio-nem .nullam virtutem, nullumordinem. At quid teipfo elTe poteftin tuam patriamcontu-tneliofiushn qua ais,vim viris.vim fœminis.vim viduis.vim pupillis,vim liberis, vim hxredibus, vim Parochis, vim Sacerdotibus finefrenofu-roris inferri. Aliter res ipfa, aliter per Dei grati-am loquitur veritas. Mihi quidem iftum con-Curfum plorantium , ae tempeftatem publicarum querelarum videre nunquam licuit. Adeft Rex Serenifsimus Sigifmundus Princeps, De-um tiraens, (maiorem Principislaudem non in-uenio) innocentium omnium amp;nbsp;viduarum pupillorum, tutorum amp;nbsp;Sacerdotum acerrimus defenfor. Adeft fapientifsimusSenatus,fixa funt tribunalia,patent fnbfellia,libera funtiudicia, neque tarnen in illis aftiones vllæ de vi, lt;amp;iniu-ria lefuitis intentatx audiuntur.nonleguntur, non videntur. Quæte res purum putum calum-niatoreni amp;nbsp;conuitiatoremconuincit, (Sepatri-

F 3 am

VïoSoàetatel'Esy

am vniuerfam ea quam illi affingis nota libérât. Cur enim fecures datx?Cur excitatatribunalia? curprxlîdet iudex ?cur career ædificatus?cur tot fupplicia in raptores amp;nbsp;oppreflores conftituta? Aliter viri boni tibidifsimiles.de ftatuamp;con-ditione patriæ noftræ loquuntur. Eft in ea ( fit Dominus benediólus) iuftitiælocus:funt virtuti præmia propofita; funt defcriptx fceleribus pce-ræ : eft fui Senatus fimilis. In deliberationibus centum, in fententiis vnumvideres: ftantfixae maiorum noftrorum leges ;iudicum integritas incorrupta : diftrahendai'um contruuerfiarum ratio expedita : libertas in dicendis fententiis impunita : fcelerum animaduerfio parata, ver-borum lenocinia fuipefta , ambieionis ftudia Janguida, pecunix fitis moderata, paélorum amp;nbsp;conuentorum fides maxima : amicorum inter amicos confenfio fidifsima; inimicitixmorta-Jes,amicitiximmortales,fimultatesremiflx;bo-nafideredituringratiam.Coniurationis.prodi-tionis, veneni nominaprodigijlocoducuntur. | Populi in vniuerfumnatura fortes,armisnati. amp;nbsp;fimplicis veritatis amici, nee aliam ob rem fortaffe infœlicitate digni, quam quod Euange« licorum progeniem.qua perturbantur ac modo non euertuntur omnia,in patrixvifeeribus tolerant. Nifi enim vos efletis Euangelici, qui pa-trix pacem, Regni Maieftatem,Regis authorita-tem.iudicumintegritatcmaudaciaamp;iinpuden-tia veftra perderetisjintegra Deo,falua Ecclefi«» tuu Rcipubieflent omnia.

Ais

eentra Equkem Polo num. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gj

Ais deinde; Stephanus Pex adiurauitfi omni ra-tione pacemejje confetuaturum inter eos, quorum itt religionefunt difcrepantesfintentia.quamobrem i^i-tur homines nouf amp;nbsp;peregrini in reonum noßrumfunt recepti?

Equidem apparet multas ts in Euangelico-rumfcholis ferulas contriuifle;itaomnes illo-rumpartes perbibifti.vt fcurrasomnesdicaci-tate tua fuperarc voluifie vidcaris. lamdereli-qua noftra cogitatione cognofce. Solenne eft Euangclicis ex Scriptura non Scripturam ; ex nonScripturaScripturam facere. Tu quasvis, quafque libeclegcsin patria fixasefievis, quas non libet,iugulas. Corczinenfem illam Confœ-derationem fanftifsimam, qua vos hxreticiad cœdem (S: deftruftionem poftulamini, vt Mace-donum caftra rcfugis : amp;nbsp;quicquid illud cft , quod depacereligionis apud VVarfzauiamln-terregni tempore fcriptum eft, famftum effe iu-bes. At nos dicimiis, illam quam vos Confœde-Tationem vocatis , magis iratorum hominiim ftudia, quàm conftans Senatus confiiium fuifie. An non audiuifti, qui contra illam Orthodoxo-rum ftrepitus, qui Ecclefiafticorum fremitus, quæ Mafouiorum Catholicifsimorum protefta-tionesamp;denunciationes extiterunt ? Vidimus in Comitiis Coronationiseius qui nobis fœli-cifsimèimperatjSigifmunditertij Reg-speven-tifsimi multorumSenatorummanus. Vidimus eorum Nunciorum , quosterreftres V - - .u- , ex deccm Regni Prouineiis feu Pal. .;3

F 4

g 6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro SocietatelESv

fubfcriptiones, quibus fe pro antiquispatrix legibus , contra Confœderationem ilîam nouam, Interregni tempore , fublato metii poteftatis , । contraomnesleges,(fieenimdicebant) ôc quafî capta Republica, caftrisamp; armistentatam ,in-cifam pervim, impofitampcraudaciam .nullo feriptam more, ftare profitebantur. Sed patiare me hoc tempore in tuam fententiam defeende-re. Si pax efle debet omnibus Luthericolis âc Caluinicolis amp;nbsp;Volanicolis, amp;nbsp;Biefagicolis, âc Budneicoiis, amp;nbsp;aliis fimilibus quos colitis ido-’ , Iis : curpaxefie non debet Chrifticolislefuitis? t Si'patct accelTus externis non hominibus, fed hominum monftris, Stancaris, Ochinis, Lifma-ninis, Vigandis, Blandratis.Socinis, Ribaldis,amp; nefeio quibus Caluini amp;nbsp;Bezx Helueticis Syna-goniftis, quos fein patriam fubmifîfle glorian-tur, quos certè non folùm religionis indices,fed necfocios adepulas, ncc hofpitesin domo ha- t bere quifquam vellet, fcelerum magnitudine,amp; confeientia maleficiorum coopertos; cur non debuit patere viris optimis amp;nbsp;dodifsimis, Son-nierio Hifpano, Arturo Anglo, Campano Italo, Roberto Scoto , Stephano Vngaro Societatis eins quam dilaudas ( vituperari enimCatholi-cum ab Hæretico laus eft ) Sacerdotibus? Illi funtjCrede mihi, non enim te fallo. fie Chriftuni mihiin ilia die propitium precor,nontefallo: : Illi funt, non lefuitæ, quiquotidianaferuntdi- ? fcordiarum , bellorum ciuilium inter nos amp;nbsp;contra nos femina. ita etiam viuunt, vt cuticu-lam fuam curent, pecuniam colligant.quicquid

contraEquitemPolonum.

eftpretiofiin alicuius equitis domo.illudadfe pertrahant, in fraude amp;nbsp;ex fraude viuant. Cur inquam iftæ in patriam receptæ funt peftes ?cur Confœderationis præfîdio Sc tutela muniuntur? lefuitæ Othodoxi.Catholici, Papiftæviolanturi Nimis tibi fumis adolefccns , oblitus es xtatis tux; intemperantiiis hac tua lingua abuterisÄ calamo.dumadte putas legum interpretatio-nem pertinere; vt ij quos tu voles, legis prxfidio gaiideant,qnos nolis amp;nbsp;cenforia tua virgula mi-niatacp cerula confixeris, non gaudeant. Nimis etiam ingratus es.iniuftusip ciuis.qui ciim te fci-as armorum pœnarumi:}; periculo liberatum, armatum tarnen in reliquos ciues aniraum rétines. Seis cui magnusille CromerusConfœde-rationem hanc fimilemvolebat; S4gt;mera ïr.içÇcn/(fic enim loquebatur)hoceft,pici feu cuipiam pinguedini, qua curruum axes inun-guntur. Quatuor fcilicetrotx,quatuorfunt hii-iusfecuiiprxcipuæ feétæ; Lutheriftæ,Caluini-ftæ, Trideiftx, Anabaptiftx,quæ fi Confœderationis lenitate inungantur.citoeo perueniunt, vbi fiunt Atheiftæ. Accipe exemplum quo olim hæreticorum veftri fimiliumaudaciaobimpu-nitatem procefsit. Res horrendadiftu; fedex-peditvobis audire, quodauditum nonpofsitis non damnare. Narrat Epiphanius , Gnofticos Hçreticos ante fuam Synaxim,promifcuos con-cubitus exercere confueuifle liberorum tarnen generationera vehementer auerfatos.Sed fi prêter fententiam accidilTet.vt prxgnans mulier ef-ficeretur, detraftum quaeunque ratione ex vte-

F 5 ro

tg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro S a ci et ate I £ s v

to fetnm, inmortario quodampiftillotunde-bant, amp;nbsp;admixto meJlc amp;nbsp;pipere amp;nbsp;aliis quibuf-dam aromatibus amp;nbsp;vnguentis ad auertendam naufeam, omnes fiçbant participes contufi pue-ri,atqnefichumanæ carnisefu peraéto, preces deinde fundebantad Deum ;amp; hocperfeftum Pafchadicebant. Horruifti, fat fcio, fedeadeni fuitamp; eft vbique Hæreticorum rabies, confiât fibi omnibus in locis illoriim impudentia. Si ni— hil eiufmodi apud vos adhuc accidit.accidet ni-fi veftra audacia legum ac pœnarum vinculis conftringatur. O fi videri poflet oculis corporis hxcimmanitasamp; crudelitas veftra, qua corpus Chrifti myfticum,quodeft Ecclefia,in mille mi-nutifsimas partes , aufi efiis confcindere i ipfi profeftô miraremini, quomodo terra fub pedi-bus veftris apericnsos fuum,vos amp;nbsp;fociosve-ftros non deuorauerit; amp;nbsp;earn immanitatem, quam in Chrifti corpus exercetis, longé ea ma-iorem amp;nbsp;immaniorem cenferctis, quam in corpus infantis admiflâmà Patribus veftris Gno-fticis hæreticis audiuiftis. Nûc éa leuiora putatis qux Dei 3 grauiora hæc qux diximus, quia mor-talesoculos offendunt. Sed quid vnquam non aufi funt hxretici?quid vos non audebitis Euan-gelici fi modo licebic. verum non efthuius tempus querelx.

Optas patriæ pacein, Reipublicæ tranquilH-tatem.Hæretici tibi funt amp;nbsp;Schifmatici Ecclefia-fticorum fanguine iam pridem faginati, profcri-bendi ,quocnnque tandem nomine vocentur. qui dum in Regni vifceribushxrent.cnm erro-rura

contra Equitem Po loti tun.

rum omnium funt amici,vt ante didum eft,non pofiunc efle nifi folis non errantibus,hoc eft Ca-tholicis Orthodoxis, amp;nbsp;vtvos vocatis Papiftis inimici- Vidit ohm idipfum Sigifmundus Au-guftus Rexfapientifsimus: Vidit etiampruden-tifsimus Regni Senatus;viderunt Prouinciarum amp;nbsp;Nobilitatis Nuntij, in comitiis Parczouien-fibus. Quamobrem etiam Decretum falnberri-mum promulgauit, vtomnes cxternidc pere-grini Euancelicorum Superintendentes amp;nbsp;Mi-niftri, Regno excedere cogerenturjquod fi fuiC-fet executioni demandatnm,hæc qux vidit mala patria charifsima non vidiiTet. An tu illam legem mortuam putas ? nifi quod valdè vereor,vt efle inagna pofsit eins Senatus autboritas, in quo tanta luxuria adolefcensj'ententiam capitis audetin viros bonos pronunciare, deij! belJo amp;nbsp;pace,de^ commodis Sc incommodis Reipub. ftatuere.qui eum Regniftatumeflevelletinli-bertate , quem cxteri vix tolerarent in leriii-tute.

Progrederis longius, amp;nbsp;ais ; Cur non retinetar autboritas Concilij illias amplißimi amp;nbsp;faeratißimi Lateranenfis, quod vetuit,ne in poßerum noua aliqua Honachorumf^amiliaaquoquaminßituatur?

Tu quidemifto loco acutus videriveiles,amp; aliquid tandem cum authoritate dicere. Sed interim verum eft, quod oculis tuis nil lætius poffit occurrere, qnàm lefuitarum ruinæ. Omnia colligis, in omnia te vertis,armaabaducrfariis petere non erubefcis, vt Orator magnus videa-re,

fo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Soctetate Izzy

rc, qnalis fi eflcs, magna cloaca elTes. lane bi-frons , Protee leuifsime, quas tandem formas induis ? Quoufque ilium Gygis annulum torques amp;nbsp;retorques ? Tu Pontificis Décréta con-tempfifti, cùm lefuitas, quos ille probat, odifti. Tumaieftatem eiusirrififti.ciim ilium Régi Ca-tholico Philippojdiuinos honores permifilTe ai-fti. Tu Concilium Tridentinura neglexifti.cùm ab illo Societatem probatam improbafti ; amp;nbsp;nur c ad Concilium Lateranenferecurris.in eo~ que tux præfidium libidinis ftatuis.Ego veco tibi dicoGabaonita,vetuftifuntifti panni, quos vos primi laceraftis in aiiisarticulis fidei.cùm omnium fimul Conciliorum amp;nbsp;Decretorum fi-dem amp;authoritatem eleuaftis. Sed tu, quod E-uangelicorum proprium elTe dixit Vincentius Lirinenfis, prima taces,extremaponis,media prxteris,omnia inuoluis.de Scripturaludum,de ScripturatibiProteumfacis: oblitus quodpul-chrèfcriptum Tertullianus reliquit: Sicutfiin tibiam flaueris, non propterea hominem tibi-am feceris, quanquam de anima tua flaueris ; ita fi verba ConciJij, Canonica^ décréta flaueris, non propterea feruos Dei damnaueris.

Fili Satanæ ( nam amp;nbsp;ipfe è Scripturis Scriptu-rarum authorem Chriftum oppugnabat ) video quod non intelligis, quàm difficile eft Dei feruos expugnare,cùm nullum cercum habeas De-um. quo nomine nullam tibi pœnamacerbio-rem dcpofco, quàm vt aliquando tarnen intelli-gas, quàm viris bonis nocere contendas. Si pof-fet hxc tua ætas rerum grauitatem fufimsre, au-dires

(outra Equitem Polonum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

dires ex me.quôd non folùm Lateranenfe Concilium fùb Innocentio tertio, fed etiam Lugdu-nenfe fub Gregorio decimo repetita conltitu-tione diftriftiùs inhiber ; ( fie enim legimus ) Ne aliquis de cxteronouumordinemautReligio-adinueniat, vel habitum nouæ religionis aflii-mat: cæteruin tu, qux fequuntur, hæreticorum more præteris.In eodem enim ipfo Gregorij de-creto illæ Religiones perpetux prohibitioni fubiiciuntür,«Srquatenusproceirerantrcuocan-tur, qUæ nullam approbationem Sedis Apofto-licæ meruerunt. At I e s v Societas non vnius.fed quinque Pontificum Romanorum approbationem meruit, quodiam anteaaudiuifti; fed i-pfius etiam Generalis Concilij Tridentini au-thorirate firmataeftamp; conftabilita. Multatibi vt video funt dedifcenda,omnia difeenda.

(/e dubia Sixti Pontificü in Soàetatem velan^ täte tricarù ; id facis, non quôd verum putes,fèd quod impudentia abundes. Iratis animis quod-cunqueoccurrit,telum eft. Gratulor quôdfie habeas omnia explorata.fortè necillud ignoras, quomodolupiterlunonem duxerit. IRequo^ que Spiritus non nifi Euangelicorum eft, qui fe-feinDei confilium admilTos.amp;intimæ voluntatis interprétés ’amp; internuncios arbitrantur, Platoni certèiocari videtur, quife omnia feire profitetur. Scdhoctibi perfuadeasvelimjitalc-fuitas effe legitimæ poteftati obfcquentes , vt quid Pontifici, quem Chrifti vicarium agno-feunt, vifum fuerit ad Socictatis conferuatio-

netn

Fro So cletatelESV

nein adiungere, vocem eius, tanqtiam Chriftt loquentisvocem,audiant;tum quodita Chri-ftianos omnes, qui fe modo eos eße mcminif-fent, affeftosefle oporteat; turn quod fidem lt;Se obcdientiam fuam Romano Pontifici non vulgar! illo modo, neque folita ratione, fed præci-pua quadam pictate, Sc deuotione.quod tu for-tafle nefciuifti, obftringunt. Ego vero exiftimo ctiamfi vcrum eßet quod prædicas; quodim-mortale tuuminferuosDei odium rabiemqùc tricipitis Cerberi, ne hoc qiiidem quod dicis exfaturaret. Omnium tu vnus cruces fpeftare ineadem area velles, cum puluifculo, quoda-iunt,euerfam, extinftam, è rebus humanis fub-Jatam Societatem cuperes , vtgubernatore fub-lato, ficutde Romano Pontifice loquitur Hieronymus, facilius in Ecclcfix naufragio tu amp;nbsp;tui Euangelici graflentur. Sed aliter Ecclefiæ fpon-fxfuæ Deus prouidit, dédit militem, qui vidit hoftem :dedit cuftodem,qui viditfurem. Nihil eft mali (ait Cicero) canes ibi quamplurimos ef-fe,vbi permulti fures.multa obferuanda,multa-qdeferuanda funt.Non fit fortifsimus amp;nbsp;fapien-tifsimus Rex Stephanus, (fed hie tu quoque flu-äibus abreptnm vociferaberis, homo abrepti-cie) qui tantum prxfiditim conftitutum putabat adReipub.tranquillitatem.in reftèinftitutaiu-uentute, atque ad omnem moderationem con-formata; vt, quod ante quoque diftum eft.ma-gnispropofitispræmiis.virosdoftifsinios ex intima Italia euocaret,Marcum Antonium Mu-retum, Flaminium NobiJium, Sigonium, Vrff-num,

eontrd Equitem Polsnum.

nam, amp;nbsp;Fogletam, Hiftoricos, Gregorium de Valentia, Toletum, Belarminum, lefuitas, Pa-trem Aquarium Dominicanum Theologum. Tuaismonachosinrticuendæ iuuentùtiincom-niodos.at Rex magnus aliter.qui laborem veni-endifortaflefufcepiflent, nifiiftostuos mibum Scyticos fremitus contra alicnigenas amp;nbsp;externes cognouiflent.Neque tarnen proptc-rea deeffe Rex optimus vtilitati fubditorum voluit,fed illi ipfiiuuentuti Albenfe Sc Clandio-politanum,amp; Varadinenfe inTranfyluaniajRi-genfe amp;nbsp;Derpatenfe in Liuonia ; P-olocenfe in Liciiania, Collegia erexit, in quibus tenera fubditorum ajtas ad omne officij munus lefuita-rum ftudio amp;nbsp;opera formaretur. Parum eft. Vide quxfo te vim defiderij incredibilem , cum exteris omnibus in iuuanda re Cbriftiana fatis fuperqj feciftet, fibi ipfi fatisfadum non puta-bat.nifi etiam è fepulchro, ea qua liceret ration« rei ebriftianx fuccurreret. Teftamentum con-fcripfit, plenum in rem Chriftianam Ótinipfot lefuitas amicifsimx voluntatis, cuius particu-lam ex me fi audieris, faxeum te putabo.nifi nobis diuinamaliquamcecineris Palinodiam. Ait ille : At nifi Dominus euftodierit ciuitatem,fru-ftra vigilant.qui euftodiunt eam.Proinde ipfum Principem Sigifmundum, omnes denique Se-natores, flatus amp;nbsp;ordines Regni Tranfyluanix oro amp;nbsp;obteftor, per falutem animarum fuarüm, Reipub. tranquliiltatem; fimultates deponant, pietatem colanc.auitain fandam Catholicam fi-denirccola»t,aut faltemperme fratrçnj^mc-um

Ç4- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rro^ocïtuttit^'i

um introduftam poftliminio æquo animo fe-rant: Collegium lefuitarum in Kolozvvar lt;Sc Kolofmonoftor fundatum bonisque dotatum, partim iure Regio, partim pecunia amp;nbsp;aliorum bonorum permutatione, bono iure acquifitum tueantur,conferüentamp;augeant. Sic etiam Al-benfe, Varadinenfe, non folùm conferuent;fed augcant.adipfumque incrementum adiiciant. Alioqui fi violentas iniicient manus, implebunt modiosiræ diuinæ, quiretribuit talibusfecun-dumimmunditiamcordiseorum. O diuinum diuini Regis teftimoniumi ô niemoriam fuæ in Societatem voluntatis fempiternam ! Stabunt bxc amp;nbsp;in arce locabuntur.Tu amp;nbsp;Adio tua prima amp;fecundaamp; tertia,amp; quotquotvolesfcribere, in Saturni podice fubmergentur. Tu tarnen Of-ce lepidilsirae in tanti, Regis exemplo amp;nbsp;autho-ritate audes Iudere?non miror. Ducebatur olim Athenis ad fupplicium Ariftides, cui quifquis occurrebat deiiciebat ociilos amp;nbsp;ingemifcebat, non tanquam in hominem iuftum,fed tanquam in ipfam iuftitiam animaduerteretur. inuentus-eft tarnen , quifaciem innocentis confpueret. Deinceps te moneo ne tàm improbè ofcites.non eft hoc promere verba; fedproiicere. Non ma-giscontemniputes Regem Stephanum mortu-um,cùm illuftria Principis fada dente canino

laceras,quam cum ædium facrarumruinx calcantur;quas, quicunque funt re-ligiofi, æquè ac ftantes

adorant.

Parr»

(ontra Equitem Polonam.

Porro illorum quifieptra tenent Jïaud quaquam eSl violanda authoritoi.

Si magnus vir cecidit^magntK w«/jf,inquitille;

Nißquodte iâtndudutn ipontanea perdi« dit ira.

Quid de rcliquis orbisChriftiani Regibus amp;nbsp;Principibos dicam, quorum tu nuncosiS: oculos crubefceres. Quo magis illi Regno-rumfuorum pacem amabant, quo magispo-pulorumfalutcm «Sc quietem appetebant; eb magis Ies V Societatcm.acalios virosdodif-ßmos omni officio, ac pietate amp;nbsp;liberalitate in fuas ditiones euocabant, fouebant, orna-i bant. Aude inuiftifsimo amp;. fapientifsimo Car-fari Carolo Quinto notam prxcipitis confilij inurerc, qui Panormitanum Collegium ex-aïdificauit, in Sicilia. Aude fratri eiusFerdinando, qui Viennenlè, Pragenfe, amp;nbsp;Oeno-pontanumerexit. Audeloannitertio, Seba-ftiano amp;nbsp;Henrico Lufitaniæ Regibus expro-bare ; qui Coimbricenfe, Vlyßiponenfe, Go-en^e, laponenfe etiam amp;nbsp;Brafilienfein India excicarunt. Faciliùs profeéto efficies, vt te qui oudierint, mancipium flagris natura purent, quàm tantos Principes imprudentes.

Non commeraorabo Carolum Archidu-Cem Serenifsimum , Grxcenfis Collegÿ au-thorcm. Nil dicam de Magdalena Serenifsi-gt;ïia forore eius,qux Halenfcerexit. Nildi-tam de BauariæPrincipe Catholicißimo ; qui Monachiçnfc dcingoliladienfe. Nil de Phili—

G berto

6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prj Sacietate ƒ e s v

berto Sabandiæ Duce,qui Taurjnenfe amp;nbsp;Chi-amberenfe- Nil de Florentinis .Ferrarienß-bus, Mantuanis, Parmenfibus, Lotaringis, Guifiis, Niuernenfibus, Niefuiefenfibus Du-cibos, amp;Collegi!s afFeram ; resipfaloquitur; Quæfinon vides, talpa es: ß vides lt;Sc vitupéras, fcurraes; fi vitupéras amp;nbsp;non erubefcis; ïniquus.impius, amp;nbsp;confceleratus detraftor es. Dies me defiteret.fiPrincipes Eccleßafticos Societatisdc CoJlegiorum auchoresamp; fauto-res enumerate veilem.

Farnefius nunqiiam làtis laudatus Cardi-Balis , Collegium in monte Rcgali in Sicilia; Romx verb magnißcentilsimum templuni Societati erexit. Octo Truchfes , Atlas ille Religionisin Germania Dilingç.Turnonenfis Turnoni , Lotaringus Mufsiponti. Borro-meus Mediolani , Corneus Perufiæ , Holm» Braunsberg«. Deinde verb deipfifanfti Romani Imperij Eleftorcsdc Archiepifcopi Ec-clefiaftici.MoguntinusMoguntix, Treueren-fis Treueris, Tolctanus Toleti , Granatenfis Granatx, Gneznenfis Kalifsij. Hos ponè fe-qiiimtur Epifcopi amp;nbsp;pietate amp;nbsp;prudentia com« memorandi; Nofcouiiis Pultouix: Valerianus, Vilnx: Konarski, Pofnanixjalij alibi.Scd nec priuati Nobiles défunt. Paicecus Villarc-tanum in Hifpaniis. Lublinenle quorum opi-bus furrexerit.non ignoras. Sed nec matronas Nobiles prxteribo. Barchinonenfe Maria-Manquez de Lara: Complutenfe,Maria Men-4ozi3;Vjn3garzinumMagdal6naViIoa:Iarof-lauien-

cantraEquttem Polonum.

laiiienfe Sophia Palatina Sendomiriçnfîs cx-citaiiit.

Quæ tu me ifto loco duabus ex caufsis commemorare putabis; tùm vt intelligas{ iî modo per animi anguftias potes ) magnam te ôc difhcilem caufam fufeepifle reprehen-dendi eiusconfilij .quodfummiConlilij Cæ-fares.fortifsimi Reges,fanélifsimi Cardinales', iritelligentifsimi Principes , Deo ddeéii Epifeopi, cordati Nobiles , Matron® deuo-tifsimæ , pro fubditorum vtilitate fufeepe-riint, amp;nbsp;qux àpietateSocietatis expeftabant, vera efle exitu probaueriint; amp;nbsp;in eorumpo-liüs aiitboritate , quàm in tuo errore con-quiefeas : turn vt memineris V o o °- Nobili-üm , ad tuam perniciem in iftorum Collegiis cducari, quorum profefto nemo te poterit line fufpirio afpicere: amp;fiquifque femel con-fpuerit, eris rana Seriphia venuftior, nec cü-iufuis.crede mihi,aqiix afperlîone hæc vn-guentaelues.

Certum enimeft, quod qui in vitaborftî-nis.fidemin Deum fanâifsimam putat;non poteriteumaîquanimiter tolerare,qui Sdein ex animis hominutn tolerare , Ecclefiani Chrifti feindere , miniftros eius oppugnare, opprimerc, obtruncare, templa fpoliare au-fus fît. Qui pudorem amp;nbsp;pudicitiam colit; non poteftatquo animo, qUotidiana Euangelico-rum adulteria.facrilegia.llupra, inceftus. me-retriciamqûe difeiplinam afpicere.amp; qui pro-kitnoruni jniuriis, Kerumpub. vartatiombus

G a doieat;

çS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProStàetatelES'f

doleat; quomodo potcft iftos Euangelicos, non hominum, fed belli ciuilis vultus, iftas fauces,per quasnonDominicæ,quod men-daciter iaftitant , fed Lapitharum cœnæ amp;nbsp;conuiuia tranfeunt, fine motu mentis relin-quere? Qui Romani Pontificis, Epifcopo-rum amp;nbsp;Sacerdotumiura, dignitatem, liber-tatem , authoritatem fanélam apud omnes baberi vult ; iis quomodo poteft non plus eti— am quàm inimicus elfe , qui ad iftum ordi-nem euertendum, adtollendamEcclcfiaftici imperij maieftatcm, opprobria, conuitia.ma-ledifta, verbera, cruces, tormenta, fupplicia, Hxa paratacp fe habere gloriantur ? Vellem tibi contingeret, vt iftorum aliquando vultum amp;nbsp;oculos, cùm hanc tuam Aftionem legerint, intuerSre.

Quotics te mendacem ? qùoties mente captura, quoties inertem, quotiesiratum ? quo-ties furentem, quoties cæcum de impium ap-{ ellabunt ? quoties per illas ipfas feneftras , quas legenti lumen miniftrabunt, deficient ? eptare vt debeas eum , quem edidifti libel— Il m fempiternis tenebris latere , nc ftultitix amp;nbsp;impudentiætuasextetapudvniuerûm po-fteritatem tamilluftremonumentum. Certè confideratius confilium fufeipere debueras. Cùm olim Deorum delubra Theophilus A-lexandrix euerteret, amp;nbsp;fimulachra in lebe-tesconflaret j vnam imaginera certi alicuius Dei omniura turpifsimam feruari iufsit, eam-quein loco publico erexit, vt Gentiles pro-

tontraEqaitem Polonum. çp grediente tempore, ire inficias non poflent fc tamturpesamp; inanimatosDeos coluifle. Hoc porro Theophili faôtum Ammonius Grammaticus Gentilis præ cæteris tulitægerrimè, quod ilia quoque tàm turpis ftatua conflata cum aliisnon eflet, fed ad Græcorum Reli-gionis irrifionem referuata maneret. Sic futurum piito, vt te amp;nbsp;tuos Euangelicos valde pœniteat extare cum hoc libro tuo in oculis vniucrfæ pofteritatis,ftultitiæamp; impudentiæ tu« n on veftigia fed cubilia.

Sed non eft difficile diuinare quid metu- ‘ is. Impendere forte vides ab hac feruorum Chrifti acie, his quos feuiftis Euangelico-rum Atheifmis interitum. Nonenimitade-licatum oculum babere te puto, vt fi in cos in-currat lefuita, ftatira effluat.Sed hoc agis, hoc conaris, vt pietatem, induftriam, diligentiam, iitteras , quas faluis lefuitis proferibere non potesjcumiefuitis fîmuleiieias.imô verb hoc agis, ( fortallc ne tibi mors molefta accideret) ne quid poft te in patria integrum, ne leges,ne litter«, ne pietas vlla relinquatur. Velles ante te Rempub.perire. At ifta qux fufeipis Maxi-mianafuntamp;Iuliana confilia,quæ tantominus fuccedent, quanto magis abiliorum abes poteftate.

DeMaximiano feribit Enfebius, qubd poft ' omnia acerbifsima tentata contra Chriftia-nosconfilia', cùni non quantum vellet cur-fum fideiChriftiansE retàrdaret;librum con-feribi iufsit,cuinomen dédit, AftaPilati.in-

G J nume-

190 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate 11 s V

numeris mendaciis amp;nbsp;contumeliis in Cliri-ftum abundantem, pri-cepitqj, vt prxccpto-res omnes ac puerorum magiltri difcipulis ilium fuis explicarent, àiplî difcipulimemo-riter addifcerent, ac impietatem in Deum a prima ftatim infantia combiberent. Delu-iiano verb his verbis fcribit Nicephorus: Nc Chriftianorum pueri Græcis difciplinis eru-direnrtir, auc Poetasfcriptoresqiieeorumle-gerent.icholafue publicas frequentarent.le-gecauit. Ne linguiseoriim,inquit, acuminc * perpohtis,facilè difputatoribus noftris refifte-re ,lt;S: facra quidem fua amplificare, religio-nem auiem noftram refellere facile queanr. Quxcrudelitatis amp;nbsp;impictatis teterrima con-filia , h quod optatis tu amp;nbsp;tiji fimiles in patrie vifcera iniiexeritis ; quafi fphxfa ad centrum; lie ad Atheifmum euoluentur omnia. Luthe-ranifmi enim perfeftio Atheifmus eftamp; Epi-cureifmus.

Reliqiix feôiæ, quorum numerus ad du-centas fere amp;nbsp;qiiinquaginta afeendit ; velut gradus quidam funt, quibus itur ad impie-tatis faftigium , vt dicat impius in corde fuo; Non ell Deus. Nemo enim repente fit fum-mus, ait Bernardus, afeendendo non volan-do apprehenditur fcalx fummitas. Sed ego non perorandi , fed refpondendi partes fu-feepi. Ilic icaque refpondendi finem faci-am.vbitu fineminterrogandifecifti. Venice qui tuas calunmias pleno modio verborum refutabit. Interim hie meus fermo erit tibi correftio,

centraEquitemPoloneni. tot correftio, fivelis; teftis ûutem coram Domino, etiamii nolis. V3(a!ræ,ait Auguflinusad hoc permittuntur i.n Ecclefiagarrire .vttan-quain de negligentia: fomno excitentur vafa niifericordiæ; 3: ftudio refpondendi peftilen-tibus malediftis adhibeant curam falubribus diftis. Et alio loco; Siciit habet fuam hilari-tatem ipfacantatio, etiamfiadeamnemofiia membra mouet,cui pleno gaiidio cantatnrnta fuum pratmiü habet admonitio, etiamfi non obtempérât qui monetur. Hieronymus verb plané rem noftram loquitur, cùm ait ; Qui Æ-thiopem inuitat ad balneum ,etfi nigredinem nonauferatilli;pecuniam tarnen accipit fibi, amp;nbsp;licet in illius candore non gaudsat,certè vel in fuo lucro laetatur.

Sed te ad extremum Patria charifsima.vof-que fapientifsimi Senatoresappellabo, vt iHi— ufmodi Euangelica confilia èpatriae finibusin vltimas terras fa ce fie re iubeatis. Nil enim ifti fine Euangelici , fine Politici confiliarij volant, quAm vt iterum ad illam barbariem re-uoluamur.qux ante fufceptam fidem Chri-ftianam in patria nofira videbatur; vt fimtis amp;. mente amp;nbsp;religione deftitnti. idqiie fingu-lari Dei prouidentia Ratutum ftabilitumque arbitremur, vt fanandis noiiis morbis , no-uura medicorum genus exfurgeret, nouas re-mediorum fpecies nouam curationis ratio-nem afferret.Receperunt olim in patria maio-resilbnoftrioptimi amp;nbsp;fapientifsimi viri, Robertos Italos,Paulinos Gallos, Adalbertos Bo-

G 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hemosi

t02 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fro Socktate I ES V

hemos ; nee ignominiam duxerunt ab illis di-feere quæ nefeierunt.

Procedente tempore, receperunt amp;nbsp;Diui Auguftini Africani,amp; Diui FrancifeiItali,«S: Diui Dominici Hifpani, amp;nbsp;Diui Bafilij Græci focios,amp; difcipulos,quorumalij nosabim-pioidolorumcultu,advniusvcri Dci.iSc filij eius Domini noftri Iesv Christi cogni-tionem verbo amp;nbsp;exemplo adduxerunt, alij pietatis amp;nbsp;fanftitatis exemplis , orationum-que præfidiis, Regnum hoc florens amp;nbsp;inco-lume, in confefsione verse amp;nbsp;indiuidux Tri-nitatis,cuius hodie mcmoriam agimus,fine vllius erroris admixtione, totis ferè feptin-gentisannis ita conferuaucrunt, vt cum vici-na nobis régna amp;. imperia ab vnitate Ortho-doxæ fidei ,vel Hærefî vel Schifmate diftra-herentur, Mofei amp;nbsp;Rutheni, Græco ; Bohemi amp;nbsp;Moraui Hufsico; Traces amp;nbsp;Bulgari Maho-raetico j noftra per Dei gratiam Polonia, nullum vnquam malum ex vicino malo traxe-rit, fed lictitrofa inter fpinas; fic ilia fefe eo-rum quos dicimus prxfidio, virginem caftam exhibuit Chrifto, ôc quàm par erat, Deo vero conftantiam reprsefentauit, vfqueadhæcin-fœlicia tempora , ciïm Lotherus odium il-lud Dci omnipotentis ( amp;nbsp;fi homines odiflent quos oportet, etiam omnium hominumpe-ftem)èvicina Saxonia ante annos quinqua-ginta affiauit.

Si patriamà minimis initiisin hanc quant videnius amplitudinem amp;. maieftatera excrc-uifie

contra Eqaitem Polonum. joj üifle gaudetis, vtàpalude Mæotica.admare vfque Balticum pertingat amp;nbsp;vicifsim à Bor5'-fthene vfque ad Oderx littora extendatur ; tarn fanftis legibus defcriptam, tamque piis moribus conftitutam; cogitare debetis, hxc omnia cum illis quos diximus, dicerem amp;nbsp;per illos, nifi militis alicuius fremitum timerem, ( nam maiora funt orationum quàm armo-rum prxfidia ) nobis à Domino contigifle. Nihil vt efle pertimefcendum videatur , ne nouùm hoc Religioforum virorum genus, in patria deftruat, quod Robertus, quod Adal-bertus, quod Auguftinus,quod Bafilius.quod Francifeus, quod Dominicus xdificauit. quin potius huic qui maiorum inftituta perturbant , hxreticorum cuneo, haslefuitarum a-cies obieftas amp;nbsp;oppofitas putarc.non caftris Sc armis, ficut olim Cruciferi, quorum adhuc nomen horretis, inftruftasj fed timoré Domini , fed amorc proximi, fed zelo, fed bonis litteris, fed exaûa rerum diuinarum fei-entia amp;nbsp;cognitione muniras. Nonilli veftra vobis eripiunt, vt falso aceufantur; fed diuina tribuunt.

Verumtamen fi vobis fpiritualia feminant, quid magnum eft, vt aliquando veftra carna-liametant ? Sires nouas amp;nbsp;maiohbus noftris inauditas, fi fides, fi mores, fi ignoras priori-bus feculis fanftitates in patriam inferrent, caufam non dicerem. Sed cùm veterem ilium pietatis amp;nbsp;fanélitatis Iplcndorem, qûafi quodam fitugt; amp;nbsp;fquallore coopertum, cum

G ç illis

104- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate I e s v

illis ipfis, quos fercis in oculis Hofiis, Cro-meris, Patriciis, Oiichouiis , Gorfciis, Soco-louiis, Pouodoiiiis inftaurant, ( Libethacv-ti fimilitudine } dum illi altaria «Sc Diuorum imagines pcrpoliunt; ifti etiam templi paui-menta, amp;nbsp;vilifsimaqua;uis periftromata per-purgare non negligunt; omniaque fine par-ua fine magna audent Sc agunc , quæcun-que tandem requirit pereuntis falus ; Quid caufae efle pofsit, vt homines falutis veftrae cupidifsimos patria pulfos, Sc omnibus in-fortuniis dignos arbitremini.non video: Id-qiie iterum atque iterum affirmo i qui hæc Vobis furoris «Sc amentise plena , Scythica plané, barbaricaque confilia fuggerunt, eos non tarn Icfuitarum , quàm totius Religio-nis Chriftianx odio ardere. quod fi verbis negant, re Sc veritate prxllant. Quorfura Trinitas veneranda blafphemiis lacerata ? Quorfum maieftate fua Ies vs filius Deivi-uencis fpoliatusf Quorfum furta Sacramen-torum, quæ populo Dei fine fronte lt;Sc mente Euangelici clepferunt? Videte quxfovos templorum parietinas , altarium rudera ,,i-maginum euerfiones. Videte martyria Epi-fcoporum, exilia Sacerdotum, contemptum Sanftorum.

Cur in Germania 20. millia templorum fpoliata ? Cur in Anglia to. millia diruta? Cur in Çallia j o o. millia Catholicorum tru-cidata? Cur in Flandria in legitimam pote-ftatem arma fumpta , imafummis paria fada?

contra Equitem Polonum. ter fta? Cur diuerfis in locis i o o.milliaSacer-dotum excarnificata ? Cur in Scotia Reges opprefsi ? Cur in Gallia ad cxdent poftu-lati ? CuràTurcis perfidiaadvniuerfxChri-ftianitatis perniciem petita? Dies deficeret, fi furores omnes Euangelicorum , amp;nbsp;ab il-lis fufcepta confiiia recenfere vellem. quorum hæc fiimma , hie folus amp;nbsp;vnus fcopus eft, vt aut Leges aut Reges pereant. Sed amp;nbsp;in patria noftra , quorfum lurifdiótione fua fpoliati Epifeopi? Quorfum ereptx decimx? Quorfum confederatie excorta ? Quorfum Clerus vniiierfus ad bcllicas expeditiones poftulatus ? Quorfum Eccleliaftica iura in exilium afta? Non lefuitarum capita , crédité mihi Senatores, nee inuifa multis Ec-clefiaftici ordinis maieftas , iftis confiliis pe-ticur , fed per Ecclefiafticoriim latera Chri-ftianx Religionis iugulum ad necem poftu-latur. qux 1Î vnam ceruicem haberent , c-am certè Euangelici prxcidere non dubita-rent.

Nunc autem quos violenta non poflunt; lenta quafi morte conficere cupiunt.vtfi fieri poftet , fine fenfu doloris pereamus, at-que ad extremum fine Deo amp;nbsp;fine Christo eius manearnus ; fimusqüe , ficut habet Efaias; quafi à principio , quando Deus non dominabatur noftri, neque inuocaba-tur nomen eius fuper nos ; Lelicolx , Pole-Jicolx, Piorunicolx, Scrpenticolx, Babico-Jlx; amiftTaque luce veritatis ad baratrum re-deamus

toS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pro Societate ƒ e s v

deamus infidelitatis. Sed abfit hoe à patri« charifsimæ capite. Abfit ab hæreditate tuagt; Chrifte, quam tuo fangiiineredemptam pef 6 o o. annos in Ecclefix fponfæ tuo gremio fouifti. Credebant, ô Senatores , in Deum maiores illi noftri fine Serueto amp;nbsp;Gentili, fine Blandrata amp;nbsp;Gregorio ; habebant Sa-cramenta fine Luthero ; fumebant corpus Christi fine Caluino; Baptizabantur fine Pacimontano ; amp;nbsp;Cechouicio ; luftifica-bantur fine Ofiandro ; Matrimonio iunge-bantur fine Ochino ; Manebant in Ecclefia fine Fricio : aut fi ipfi feduéli nos feduxe-runt, (quod abfit vt cogitemus ) culpa om-nis tua erit ô Chrifte; qui è finu fummi Pa-tris nimis cito defeendifti, nimisque citô A-poftolos tuos ad Euangelij prædicationem dimittere properafti. Nam fi ifta Lutheri Sc Caluini tempora expeélaffes ; longé quàm Petrum Paulum fideliores diuinxtu« voluntatis interprétés amp;nbsp;internuncios habùifi-fes.

Fruflrà ergo nos Adalbertûs amp;nbsp;Staniflaus docuitjfruftra fanguincra fudit. FruftraBo-leflai, Cafimiri, fruftra lagellones , frufîra Sigifrnundi, baptifma receperunt, bella pro Christo geflerunt, templa erexerunt,Collegia conftitueruntjferuosDei auxerunt,xe-nodochia fufcitarunt, reditus attribuerunt, fruftra Sacramentafurnpferunt. Quicunque hxc de optimis Regibus , deque maiorum pietate exiftimant, eant ficut habet Athana-fius,

contra equitemPûlotittm. ter fius,amp; oflaeorumè raonumentiscniant, vt ab omnibus intelligatur, amp;nbsp;iilos fuifle fedu-éïores, de iftos parricidas efle. Sed tu Chri-fte,damentemiftishominibus meliorem.vt aliquando tarnen doftrinamveritatis,in Cathedra vnitatis collocatam, intelligant. Ego verb finem facio fi vos adhuc admonuero ,

Senatores; Euangclicosamp;reliquum orbem Chrifiianum fiare

fimul non

pofle.

FINIS.

INGOLSTADII,

ex OPFICI3^A

POGRJPHICA DAFITilS r o

Anno M. L. XCI.