Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

X

K

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.library.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge • the back board

f fh/t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itfy nbsp;nbsp;nbsp;-jyyi.—

p nbsp;V« ‘

,4 Dn^tHya/ifk. t.tc hf€ryt)f^ ^bfftC “y-r^tfci^it»^

Tbeolo^a

Octavo ö’»

D.DOMINI MEL-CHlOîtlS CANî epp SCO Pi CANARIENSIS, ORDINI9 P R AE D I c -J-o V M, ET SACRAE THEO-Lgiæ profeflpris, ac primariæ cathcdtæ in academia Salmaacicenii ohm præfedi,

DelocisTheolo^icisLibriduodeclnii , 7

Gum Indice copioCfsimo atq; locupletifsimo»

L O V A N I I,

Éixcudebat Serudtttti Saffmusyfumptibni hteredum Ioannis Stelßi, iAnno » 5 6 4^

Cum Gratia amp;nbsp;Priuücgio R. M. ad Sexenriiun».'

Regime Mdteßant priutk^to cMtutrt efl,Ne ^if abut fréter SeruattuSaßenum, hot Jteuerendi D. Domini Melchioris Canieß-gt; floßt CAmirienfls de Lock Theolo^icit Itbros, eX'^ cuddt aut excudi prociiret.,a[ibtue excuflt proxi-mo flxennio diflrahat, aut ^endat. Pr£ttdricdlt;^ tori conflflatto tfliuflnodi lïbrorum grauif muldbapecuntdriet inpœndm conflitutdJuxtd It-terds Brttxellif ddtds tjj. Eebrudrij, 1563. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

SrdbdHtitc. Sttbfl^ndtds.

BottdeViynt,

Lenius hie über , admißut dpprobdtut efl, db Eximto D. Sebdflidno Bder Delfliio , coUevjj S, Mdrid ^ntyyerflenfls ^dflore.

CENSVRA FRA' tris Roderi ci Vadilei Be-* ncdidini SiC.Maieftatisà (àcris contio-nibusjin lib.de Locis theologicis admo-dum Ri Patris Fratris Melchioris

Cani,Sanéti Dominici mo-nachi, Epifcopi Ca-narienfis.

E mandato fenatns opus eut tïtulus eß de locis theologicis, ad^ modumR.mä^ißrsfrätr/s Melchi» oris Cani,or^inis fdnFti Donitntei

Monacal, OilimCanarienßs epißopi,inßiciendum sic ex.cutiendum aceeß: Uborem fanè Viribus in-genij met longe dißfaremßentiens, nonßm duer-ßtusitum ob tdnti Sendtus dignitdtem, cuius ob-fißere imberio citrd grduißimi ertminis notdm hdudlicebdt, tum ob eiußdem opens mdgndm toti eccleßte yttUtdtem futur dm: ddde cjuod eiußem authoris elueubrdtiones , hdnc pr^ßrtim, perle-gendt mdgna tenebdr .deßderio t Itdße legi, euolui f perlegi prxßns opusiSed quid pottßi-tftum in tanto qutdem opert Idudem, y'ix dicere queo. Nurn fi diclionis cdßitdtem, elegdntidm quxrds fCdm (-e^rtereperies qu£ cumCiceronidna i conferri

COnfcmpaßlt.Si yero rerum geßarum hißortA, rationemtj; tro-Cldndx hiflori^ requiras, SäÜuflio hiSloricoßtis Iduddto ,ß non ßperiorem,inßerio’‘ remprofeCio non inuenies. Si dutem Phïlofuphtd ßbtilem dccurdtdmqi rdttonem percupidsßic co-pendio omnem Pldtomclt;e,^rifloteliclt;£iji dtßcipli-nte rdtione cumuldtißime conteplari licebtt.Si ye^ ro theoloßicd.fcholdßtCA caßtdris dr^umento^pofi diuum Thomd ^tjuefemper excipiendît duxi) nuUo exmultisquide bdcfdmilid doSie dc difertcfcri-pßrunt inferiorem tudicdre licebitftd yt yerè tl' lius nonfatis Iduddti Mdgtflri Frdtris Frdncißi i Vidi orid dißipulu eximtum dgnoßerefioßis ; cut omnes ßot is dutharÇaux. hon eius prudentix, eru^ dttionis,modeßix,dchumilitdtis UuS mtnimd ex-ifiimdndd efl )proUeftas in re theölogicd refert dccefitos.Porroß Iuris Pontißcijf Cui duthor ne» contenenddm dedit operdm) dfßeFiesperitidm, eii huitisMondchildbortbin copendiitrtdm trd£iddt eiußdem Iuris rdttonempeterelicebit.Idm yeroß ßdcrdrumprofundd Uterdrum myfterid perßnti-' re, dcperueßigdre eures , nuUopoü iüos mdgnos fdn£lx eccleßx doFioresWd^tßroplüntus dé cld-riu4 difees. Quiddicdm de eo quo dduerßis omnet bxreticos dcjilo dccendebdtur^quos pme ceu y end'* ticus proctd odordbdiur cdnis perßquebdturquei mdgniillius ^thdndßi incorruptos dc Xdthoheos referens ,

referens mores y ac forte Ubores :quos omnesprst il cdtholic£ yeritdtis amore'tnßar mdgni pdtrtdrchse '0 idcobt facile perpetiebdtur.Csteram tdnti dutho~ »•* rn ytilitatemfoclrindm, omniumq; difiplindrii i trdEidnddrum rdttonem Chrißidne le6ior,lllu-^

ßrißmo, dc Reuerendißtmo ^rchiefifcopo i-“ nbsp;nbsp;ßdlenf Ferdinando Valdeßo^fiipremo rerumfdei

?quot; nbsp;nbsp;cognit-ortÇquem huiM oqieris prxclayi hdtredem re-

fl nbsp;nbsp;Itquitßcceptam referto 3 quißimmo curauitßu-

llt;gt; nbsp;nbsp;dio,ytprdfensOpus inlucemomniuyülitdttpro-

iquot; nbsp;nbsp;futurum lideretur.Nec minorßudiofe leSior lllu~

ly ßrißimo ac Reuerendißimo domino Gaßdro de

Cunigd,^rchleptfcopoCompoßelldno fummo.S.

C. Md. Cdpelldno^dtiddebetur^quiproeanecef-

!quot; ßtudinequa authori deutnFius erdt ^fummopere

'' {luduit,yt quam breui tdm inß^ne opus in Iticem

ederetur.Quapropter opus tarn dedans^eruditum3 ïi nbsp;nbsp;omniumß difciplindrumgenere refertißimu(yi

% nbsp;nbsp;nbsp;prttermittdm ÿdlde cdtholicum, bisß Cdlamito-

Ü nbsp;nbsp;ßs temporibusdpprimeytilejimo dicamneccßa-

ft nbsp;nbsp;nbsp;r'tumßxcudendum, nonfolum maÿ^ cum Idude

gt; nbsp;nbsp;nbsp;totius ßnn:ißimi pdtr'ts Dominici ordtnis^fedetia

gt;s totius Hißanue 3 into eccleßie cathoUcdt oppida

duximus. Adadritt- . die menfis ^ugußi, ^nni

‘t nbsp;nbsp;nbsp;dominici, M. D.L XII,

■i '

Ç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rodericus

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vadibeus.

FRATRIS MEL.

CHIOkiS CANI ORDb

NIS PR AEDIGATORVM, ET S A-jCKAS THEOtOGIAE PROFESSORIS, EPI-(copiquc Canaricnlïs, ac primarix ca-- thcdrae in academia Salmantiçenfi olim praefcdijdc locis Thco-logicisLibriduor 4®cim.

In lAros^de locïs T heolo^tcis Proœmtum.

O

^^lAEPE mecutn cogitaui Leólor optime, boni ne plus IS attuleric hommi'^ bus,quimultarum reru copi'am in difciplmas ia^

wxit,atï qui rationcm parauit amp;nbsp;viam, quadifciplinæipfæfacilius ôC common diusordine tradercntur Nam amp;nbsp;reru

jnucntoribus nos dcbere mul tum ne^ gare non

ijs multû,qui rationeatq’ arte res mué;? çasadçdiuunem vfum accômodarunt» JEcjiiideni

PROOEMIVM.

Equîdcrn cum vetcrum eruditionem confidcro,6ó variam in cis dodrinçfup^ pelleäilem animo colligo,nó minimam video per cos inuedam efle partem có^ modorum ♦ Cum autem iunioris fcho^ læoperam amp;curam rcpetcrc infticuo, plurimasvtilitates intelligo nouæhu;? iusartisfubfidio amp;nbsp;diligentia compara' tas, Ac me fanc diu cogitantem ratio ipfa in hanc potifsimum fententiam du;: cit, vtexißimem vtrofque de bonis ar^ tibus iuxta efle bene meritos,Quoniam Si fi prifci dodrinarum audores dodifjï fimisquibufqueac diligentifsimis ma^ gnam diuitiarum copiam fuppeditauc;# re:at recentiorum inopia docendi facili; täte penfaiur : qua in rudium Si iner^ tiura animos artificiofius influunt, SC quæfufè olim difputabantur acliberè, ca nunc articulatim prefleque dicentes, lucem non paruam inuentis prifcorum obfcurioribus afférant ♦ Atque Kac vna in re, quantum animi roei coniedura

A 4 çoHigc-

PROOEMIVM.

çolligere poflum ,iuniores vcl pares anj? tiqmsjvel etiam fuperiores, repenétur cætensomnibuslógèinferiores, Certc poft priores illos, in rerum inuentionc tribuere fibi pofteriores vix quicquam poftunuOrdinem veró,difpo(ïtionem, perfpicuitatem,fibi fi aflumunt, vident tur ea iure fuo quodammodo védicare, Quapropter vtrifque legendis efficiec Theologus fcholafticam difputationé fine dubio plenioré, Namexillisquafi maceriâj ex his tâquam forma diflerengt; di mutuatus, potens nimiru erit exhort • tari in dodlrina fana,0^ eos qui cótradi^ cunt arguere, Quod eft ( vt Paulus ad j Titu ait ) Chriftiani dodoris prçdpuu * inftitutura,Cuiusexplicâdi defiderium omnino memouit, vt de IocisTheologt; ■ gicisdifputationêinftituerem, virisdo dhs(nifi me opinio fallit) no prorfus . eptam, indodis verd magnoperc necef ; fariam.Id autem ed libétius feci, quod pçmo Theologorum adhuc^quod equi

PROOEMIVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

dem fciâ,genus hoc argumenn traden dû fumplit : cùtn prxter commune ülä

J artedißercndi,quam à Dialeólicis acce pimus, alia Theologus habeat necefle uCjahofcp item ad difputadum locos:vn

* de argumenta non quafi communia ÔC ’ nbsp;nbsp;aliéna jfed tâquam propria ducat amp;nbsp;fuis

* dogmatis côfirmandis amp;nbsp;aduerfariorû fcntentüs refellédis,Hoc vero opus,ar^ ; duum quidem illud, ftati m exordior,fi : prius animo demifib atquehumili ad

opé lefuChrifti fupplex abieôufq? congt; fugio. Non enim ego illud aut ingenio, aut erudniôe mealietus aggredior, fed fpiritus fanâi auxilio atlt;^ fauore, Que fl pater amp;nbsp;filius mihi adhuc librum cô?

ficiendum impertierint, operæpregt; tium baud mediocre, vt fpero, Theologis fadurus fum îin quorum gratiam velma# ximè opufculum

?editur,

A y DE LO-

DE LOGIS

THEOLOGICIS

LIBER P R IM VS.

(iifM frimum. De totius «périt fartitiene.

Elocis ego Theologie!« perpetuJ orationem habjturus,totam mox i* quacuordecim libres parriri conll* tui. Quorum primus breuiter enU'' oieret locos,è quibus idonea pofsit argumenta dcpromere,fîue conclu' fiones fuas Theologuj probare eu-* pit, feu refutare contrarias. Decei» reliqui erunt,qui fufius amp;nbsp;accuratius doccaiit,quarn vim vnufquifqj locorum continc3t,hoc cft, vnde argument« certa,vnde verô probabilia foluin eruantur.In duodeci' nio Scterttodccimo difleretur,quem vfum eiufmodi lof* habcant,tum in Ce ho la 11 ica pugna,tum in làcrarum liter« rum expofitione.Nam in concione popular! quis eoruii* fit vf(is,haud fané difficile diclueltiied prçtcreundum t« men, ne ab fcholæ infiituto aliéna videatur oratio. Po' firemus deniq; liber, quoniarn non omnes loci omni di' fputationi conueniunt, figillatim oftcndet, quibufnaiU argumentis proprié aduerfum hçrcticos,quibus peculia' riter aduerfum ludæos amp;: Saraccnos.quibus vero tan' dem aduerfum Paganos tranfigenda Theologo difputa' tio fir, fi quando fit cum bis pro fidc catholica decertan' dum . Qujc fcilicet cum fauenre Deo plenius abfolucrUi vndiq; apta atq: perfeäa erit de locisThcologia; difpu« tatio mea,expletaque omnibus fuis numeris amp;nbsp;partibus, ,

Caput fecunilum. De duobusp^eneribus ar^ntneittorunt q^uilius omnis dijputatiotranßp^imr.

1-^ Rius autc quam locos Theologicos numero, q«olt;l parshuius difputattonis primapolhceturjillud noi confi’'

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

fonftituendum eft,omne argumentum, vel à ratione, vel ab audoritatc duci. His cntm duobus modis cuiufq; rei, qu® tn controuerfiam venit,affenfionem facimus . Cùm veto in reliquis dtfciplinis omnibus primum locum ratio reneat, pofttcmum audoritas,at Theologiatarnen vnaeft,in qua non tarn rationistn difputando,quàin audoritatis momenta quærenda funt. Etenim locum ab audoritatc adeo fibi.proprium vendicauit, vt rationes veltaaquamhofpites 8c peregrinas excipiat, vel in fuam etiam obfcquium afcifcat,quafi longé repetitas. Qiitppè fidei potifsimùm innitiiur ; quae nifi ab audo-titate proficifcatur,non modo fides efte,fed ne intel-ligi quidem poteft. Eft namque fides (vt Apoftolus tradit) argumentum return non apparentium, quas fi certas certa veils ratione tacere,cùm ratione profedo

infanies . Principem itaque locum,licut apud fideles, ita apud Theologos auttoricas habet. Ratio deinde Veluti pedifequa fequitut. Id quod ApoRoJus vide» TiW. tut fignificare, cum ait, Oportere ecclefiæ doftorem amplefti eum, qui fecundùm doûrinam eft , fidelem fer-monem, vt potens fit exhortari in doöriiia fana, 8e eos qui contradicunt arguere. primum enim ftringat fidei lermonem neccffe eft , quicunque Chriftiana: fcholse magifter efte volet ; fed nifi moi doârinæ rationem *d-hibeat, fidelis quidem elle potent, fed fidclium do-ftot efte non potent. Nam 8c homines quaælibet ex-pcrientes,quod ex Ariftotcle reftècollcgitdiuusTho- iMeta mas, difputaic cum aducrfahis non queunt, niG expe-titnento ratio artis accelTerit . Vtraque igitur Theo-logo ncceffaria eft,8c audotitas 8c ratio. Sed ita tarnen, vt auftoritas primas in Theologia partes obti-neat,ratio verdhabeat poftremas. Quod ergo prim® partis fundamentum erat, præclarè illud iadum eft.

Namtraditi funt quidem ,e quibus argumenta ducun-tur, dupliccs loci, vni exaudoritate, alteri ex ratione, • , fed omnia fermé argumenta Theologica à priore ill® fonte deriuantur. Quam rem ficut 8{ locotum uume-

tum atque ordincm,index qui fequitur, oftendet.

J

4 DE LOCIS THEOLOGICIS.

Caput yltimunt. Delocorum Theûlogicorum numer» atque ordine,

QVodàPlatonepriùs 8lt; Ariftoteletraditum prçcipÜ Cicero, Omnem inftitutionera, quæ de re quacuqi *^fufcipitur,debere à definitioneproficifci, vc intel ligatur,quid fit id de quo difieiitur,hoc nnhi in difpuf) tione,quæ delocis Theologicisfuturaeft, nó erat eert« *’®gl*oSduni,vt quid effet locus Theologie’ ante omni» exphcaretur.nifi ex ijs quæ diximus ita effet in proniptUi vt res explicatione non egeret. Non enwn in hoc opéré de locis communibus,qui de vniuerfare traftari folent, feu de capitibus rerum illuftrium, quæ nunc etiam conTquot; munes appellantur loci,vt de iuftificatione,dc grana, de peccato,dc fide, deqj alijs huius generis, nos dilputaca-ros pollicebamutjitf quod è noftris fecere plurimi, è Lu' theranis non modô Philippus,fed Caluinus etiam fecir» hommes non parum eloquéntes,impij tarnen, vt Luthed difcipulos pofsis agnofeere. Sed quemadinodum Atift' in Topicis, propofuit communes locos,quafi argumeo' torum fedes amp;nbsp;notas, ex quibus omnis argumentati« ad omnem difputationem inueniretur, fie nos peculia' res quofdam Theologiæ locos proponimus, tanquafl* domicilia omnium argumentorum Theologicorum ,ei quibus Theologi omnes fuas argumentationes, fiuc confirmandum,fiue adrcfellcndura inueniant. Quare definitio loci Theologie! ante oculos ex ijs elfct,qu.r ii* proœmio diiSa funt,non erat hîc nobis accuratiùs expii' canda,fcd quodobfcurura crat,id ftatim aggrediendutSi amp;nbsp;locorum huiufmodi certus definitusq; numerus indi' candus. Locorum ergo Theologicorum elenchum de* nario nos quidem numero compleäimur,nonignari fu' turosaliquos,qui eofdcm hos locos in minoré numeruH* rcdigant,alios,qui velint etiam effe maiorem . Sed de c' numerationis figura nihil morandum eft,modd nullus o' mnino locus vel fuperfluus numeretur, vel prætermitt»' turnecelfarius.

Pumus igitur locus eft auftoritas facræ fcripturæ,qu* libris Canonjcis çontinetur.

Secundus ell auftoritas traditjonura Ghrifti 8lt; Apo* ftolo'

LIBER PRIMVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

ftolorum, quas quoniam fcriptæ non funr, fed de aure in aurem ad nos pefueneriint,viuæ vocis oracularcdifsimc dixeris.

T ertius eft auftoritas eccicfia? catholica?.

QuartuSjauäoritas cociliorum præfertim generalium, in qiiibus ecclefiæ catholica: auäoritas refidet.

Quintus auäoritas ecclehæ Rotnanæ,quæ diuino prir uilcgio amp;nbsp;eft,amp; vocatur apoftolica.

Sextus eft auäoritas lanöorum veterutn.

Septimus,eft auöoritas Theologorum fcholaflicorü, quibus adiungamus eriam iuris pontificij peritos . Nam iuris huius doärina quafi ex altera parte fcholafticat The ologiæ refpondct.

Oclauus, ratio naturalis eft, qu» per omnes fcientias naturali luminc iiiucntas latifsime patet.

Nonus eft auftoritas Philofophorum qui naturam du-cem fequuntur. In quibus fine dubio funt Cscfarei lurif-confulti, qui veram amp;ipfi (vt lureconfultusait) Philo-fophiam profitcntur.

Poftremus dcnique eft humanç audoritas hiftori£,fiue perauftores fidedignos fcriptæ, fiue degente in gcn-tem traditæ, non fuperftitiofè atq; aniliter,fed graut có-ftantiqueranone. •

Suntitaquehi loci decent,in quibus argumenta omnia Theologica delitefcunt, eo fcilicet difcrimine in luccm enienda,vt quæ ex fcpttm prioribus locis cliciätùr, propria ferè fint ea huius facultatis,qux verö ex tribus pofte tioribus,afcriptitia fint,ac velut ex alieno emcndicata . Nam cüm fint, vt fupra dix'i, duo genera argumentandi, vnumperaudoritatem ,alterum per rationp, cumq-,illud Krium fit Thcologi,hoc Philofophi, .confugiendura

_ slogo eft ad pofteriuSjfi vti ei non licet fuperiori» Q^anq,n3m licet aliquando vtrüque fîmulargumcntândi genus adhibete, vt luo poftea loco demóftraturifuntus, De prima igitur opcris parte, quoniam, vt aprincipio diximusjlongamp;’orationenon egebat,haftenus diftum fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,;L

oii.

‘de LO QI S

T H E O L O GIC1 s

liber secvndvs.

In librum fecttndttn^e locts T heolo-^fcis Proœnuum.

1 Vanquam plurcs in ilia effè j fentcntia video,qui oratio' nis fplendore illnftrare co' gitationes fuas ne{ciat,eunJ infcribat, impudenterabiU* amp;nbsp;fcientia amp;nbsp;litcris:ego ta' men, lî Thcologiis non àftcrat eloqucntiâ» tâcùm abeft vt àlperner, vt ne flagitem qui' dem.Nam de rebusoblcuris atque ad intel' ligcndïim ditficilibus dilucidè diccrc, nsC (êntétijs l'olùmargutèjlèdverbis ctiam ot' natè,adeôefl:operofum amp;arduum,vt ini'* quus futurus flt, qui voluerit efflagitare. Atque id equidem paucis adhuc video cof tigifle,vtijdem vtroquc in genere labori' rentjfimulq^ in Thcologix cohtroucrflj* fcquerentur amp;nbsp;clegans illud dicendi amp;nbsp;ho^ argutum difjjutadi genus. Nos autem quafl^ turn in vtroq; profecerimus aliorura lit iu' dicium,vtrûq; certè fequuti fumus.Flum«*’ enim nobis jriàniùm vcrbbtum dilplicet,

tROOEMIVM. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7

quibus fentcntia êecft,ncc fcntcntiarîi fub-tilitatc capimur, fi orationis cft ficcitas. Ac icfcrmoniscultunoftra legens fuo quifq; iudicio libéré vtatur ,nibil enitn impediOjin rerum autem carum traÄationc,quas bis li-bris multas amp;nbsp;graues amp;nbsp;vtiles accurate co-piofeq; difoutaturi fumus, magnum, vt vi-dertiur, aneremus adiumentum Tbcologis noftriSjVt non modo rüdes,fed etiam dodi aliquantum fortafle adepturi fint, amp;nbsp;ad dif-

' ferendum, amp;nbsp;ad iudicandum.Nec vero boc I nbsp;nbsp;arroganter diétû exiftimari velim,nam clo-

» quendil'cientiam concedensmultis, quod ' nbsp;nbsp;eft fcbolæ proprium, ftriótim prefle^idif«

♦ ferere, amp;nbsp;quafi ad viuum omnia refecare, ' quoniam in eo ftudio ætaté confumpfi,non ' fum (ni lallor) arrogans, fi id iure quodam 3 meo vedicarim. Nec vfq; aded ineptus ego * fum,vt non verear roe in rebus quoque ipljs fzpe etiam allucinatu.Sed aliud eft:,nunquä falfum fcntire,quod mibi no tribui,aliud res

i tum grauifsimas tum difficillimas viaScra-tione premere,quod vtiq-, afiumpfiiure, vt

♦ tnibi videor,at falli poffumjCondonctur in-i iuria.Etenira qu« dixi cd pertinent omnia, ndvtreru mibi fcicntiaarrogcm,quid enim quot;nbsp;à viro modefio alienius efle poteft ? fed vt I* nemo politioris literaturse cädidat’ inlcbo Uftica

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PROOEMIV.M.

laftica clifputatione orationem â me tcrïaf’’ poftulet,nedû rhctorû pbaleris adornataifl' Scholain enim ego placare volo, fchol^’ propria verba peculiaresq; loquédi formai fubmouere non audeo. Nam amp;nbsp;ß difputaf^ cupio ornatius quàm folent noftri, at nof debeo tarnen laborcs duos âfïèrre Theolo' gis, vnum in rerum J alterum in verboruf’’ intelligentia.Brcuitcrleóloribus ego me^ mentis fateor arcanum, qui per me formai’’ inTbeoIogiadifferendi babitnrus eftjnolô vt is meaicriptadiffîculter intelligat, Tbeologum cognofeédum grammaticui’’ quæratinterpretem.Sedde bisfâcis. lait) s'* nim tépus cft, vt ea perféquamur, quæ (uo^, dcinceps explicanda. Qux quidemvtma' gnum negotium nobis, ita quoq; prolixan^ dilputationçm exbibebunt. Sed prolixita^ vtiîitatc penlàbitur. Nihil auté vtilius feho^ læTheologorumtradipotcft, qüamvt dh feant, quilham locus argumenta firma,

amp; quis eStrà infirma lùbminiftret. Qua re vel maxime Theo-logix nerui atque artus prefsi folidique confiftunu

cap

'LIBER SECVNDVS. 9

ttf primum.Defacnrum literitrum folidißimo fitvumottt, li nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;er^KuMwzoKuWxiJ ^nibus iUud imfetitur.

AC phmus quidera locus (Ine controuetfia firrou» eftdiuina eademque grauifsimi audoritate iNaia ifi libres Geros amp;nbsp;Canonicosappellatnus, quos fpiti-, tufanftodidantefacriauckoresexcepetunt. Quosigi-' fur taies efle conftiterit, eos dubio procul certifsimos ô ac verifsimos effe credemus. Quemadmodum Augufti-i P nbsp;nbsp;*iu$ lib.de Ciuitate Dei.U.cap.j.amp;libr.confef. cap. 1$.

amp; epift.y.ad Marcell1nutn.8cepif.19.ad Hierony.amp; li.i. de dod.Chri.cap.jy-Sclib.a.de bapt.cont.Donat, ca.3;

(1 jBcinproœmio.j.lib.deTrinit.docet, rcfuinit,inculcat. Ac reâèillequidetn.Nifienini fundamentum hoc fide-

* liter ieceris,quicquid in Tbeologia fuperftruxens, cor-d ruet. Corruetq',adeó ciuitas ilia DeijCuius fundamenta in montibus fanâis,8c inferiptuns pnneipumqui fuetût in ea. Quarum feripturarum autlor eft non homo, fed

5 Deus. Dominus enim narrabit in fenpturis populorum, amp;nbsp;principü horum qui fuerunt in ea. Dominus itaq-, hu-iuslociauftoritatemtuetur,tuentur8cprincipes.Turris 4^

* nbsp;nbsp;quippeDauideft,8cmille clypeipendent exea,omnis

t nbsp;nbsp;armaturafortium.Quamomninorem,quoniam intet-

' tiodecimo libro fumus latiùs explicaturi,fatis hic fuerit breuiter attigiffe.V eru enimuero turris hæc tam alioqui

1 munita, arietibus quatuor concuti folet. Pnmo, quód. t homines à Deo aliquädo deceptos faerx ipfæ litetç pro-dideretfieriigiturpotcftjVtauttoresfacriab fpintufan-

* ÔO fallantur.ita quodeüq-, ex huiufmodi auäoribus at-

( nbsp;nbsp;gumentumfumas,incertum erit.Altero,quódnondum

Videturexploratù, quinamlibriGntincanoncm faiifta-«. rum feripturarü referenditcnm ex vetcri tettamento fe-ptem,ex nouo totidem à viris 8c doäis 8c catholicisre-itciantur.Qu,ocircafiargumcntültideTheologus pro-mat, imbecillum crit, carebitq-, diuina auftoritate. Tertio, quód vt certo Ctonftaret quinam effent huiufmodi Gen libri ; non tarnen adhuc conftat, an Latini codices

Graecis Hebraicifq-, concordent : quapropter argumen-tatio ex Latino exemplar! duäa, inSrma erit,cùm folius interpretis fenfu iatîlligentiaqj nitatur. Quarto, quód -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vt

IO DE LOCIS THE O LOOI CIS ft perfpicuuin cfl'et.quodnam cxeinpJaf potifsirtium.ft' quendum fit:tainc an Apo(loli,vel Ptophata; hi teffiino' niisjquat videlicet ex iplis afFeruntui j de fpiricu Dei«'* de fuo loquantur,non perinde certum,c(i ;eùm auó^ord facri nonnulla huniano more citra diuinarp'reuelatioi'* fcribere videantur. Non itaquc omnia nulotum cißo' nicorum tcftimonia Dei auCloritatem habent, vt certain Üdem lacerepofsint.Ncc verb in his .argymentis expl'-candis earn copiam,quanipofl'umus,perfeq.uemur:neho* vno in loco tota infumatur oratio. Sçd quatuor hos ari* tes, quibus noftræ religionis inœnia, nonnulli quattr® amp;nbsp;dlrucre conaiirur, quanta maxima hreuitatc licebi5 repellcre curabimus. Non eniui materiamhucSe farrl' ginem multarum rcrum conamur inuehcre 1 fed formal^ rheologo diHerendi præfcrjbere. Quï nimirutn quO brcuior, eó praiftabilior trit.

Cap.fecitnJum,'igt;ii argumenta referttntnrfutiere 'ftlnii-um,quid Deus fullere atiijuaudo (loteil.

VT autem ab ilia controuerfîaordiamur,quaïlic«* façillima, tarnen caput eft cæteraruni,.prima veniä’ in medium iuniorum opinio,quæ plerifq; notifsini* eft,nö omniü quide,fed paucorü aOerentium,aliquandd Dcum humano angclicóue minifterio homines ferclliflt' Nam quod fpiritus vcritatiS ipfe pcrfe qucmpiamfallat» ne impietatis inuidiam fubeant,in dubium vocare nö au' dent.Quód verb peralium decipere Deus pofsit,id pef' fuaderc fe pofte arbitrantur.Primum qubd Abiahä piie' ris raentitus eft,inquicns,expe6tate hic,ego amp;nbsp;puer poft' quä adoraucrimus, reucrtemur.ad vos.Et tarnen illa «rs* prophetia diuinx reuelationis : vt docet Amb. lib, i. Abraham.cap.8.in hæc verba. Prophetaiiit quod igno* rabatiipfefoins difponebat redire immolato nlio,fed d® minus per os eins locutus eft. Captiofè autem loqueb*' tur cum feruulis, ne cognito negotio aut impediret ali' quis,aut gcmitu obftreperet aut fletu. Hominis ergo i”* nifterio,homines Deus fallit. Alterum quoq; eiufdem re* argumentum proferunt, quodIacob patrcfuu Ifaac tut' dacio et iä dc induftna confido decepit,dicens.Ego

ritER SECVNDVS.

fnmogenitus tuusEfau,fecificut præcepiftitniEi,furge nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5

S( comcde de venatione mea. £c paulô poû,cûl'faac in'* terrogaffct, tu es filius meus Efau?refpondit ïacob. Ego fum. Menti tus eft ergo lacob.idcjuodagnouit pater,in- Dedht quiens,venir germanus tuus fraudulcntei,amp;c. At ea om- r.g«u({e*i niaïicob-Ccfecit Scdixitex diuinareueiationc,vtlnno- »»«t.

centius tfadit.Deus igitur per alium deciperepotcft.Ad hæcEfaiasEzechiæ:eras,in(njit,moricris ic nonviues. Efaiasaut Gne dubio fuis ipfe verbis affeutiebatutjnec rerô niß luminc prophctico : agnofcebat enim reuela-tioné illâ elfe diuinS. Lumen ergo prophetixcaufai^uâ-docj-, propbetæ eft,vc decipiatur. Non enim tune tepo-ns mortuus eft Exechias,fed conualuit. Prsterea cû do- j.R^. î* minus aliquando interrogaflet,quis dccipiet Achab? egreflus ipiritus, ego inquit, decipiam illura. Cui dominus,In quo?Tum ille.Ero fpiritus mendaxin ore omniü prophetarum eius. Et dixit dominus, decipies Sc prxua-iebis:egrcdcre 8c facita. Subdic veröMicnxas. Nü igitur ecce dedit dominus fpiritû mendacij in ore omnium propherarum,quihic funt; 8c domuiuslocutus ell cótra te malum. Deus itaq-, per cacodæmonem adrainiftrû de-cipit. Id quod Aug.lib.Sj.Quælt.coiiGtetur. C^uemad-

, modumenim iudei damnatû percutere, fua perfona in-, dijjnum 8c nefariû iudicaiieius tarnen iuHu hoc facit car-, nitex,ita quern Deus per fe non fallereti eunifalkt Deo .

tubentecacodæmon.Libetnanq-,Gmilitudine eadé eif- ’

, demq^penè verbis quibus Augufl.vtitur, huius reiai gu , nbsp;nbsp;nbsp;mentumfacere.Itemlud.X’idominopræcipiente AEgy-

, nbsp;nbsp;nbsp;tios deccpêre.EecerunteniraGhilfraeljficut præcepe- £xo,U»

, rat dominusMoyß,8cpetierunt ab AEgyptiis .vaCiar-{ gentea 8c aureaiDominus autcm dedii gratia populo fuo , coram AEgyptiis,vt commodarent eis,Sc fpoliauerunt , AEgyptios. Deo igitur auâote homo hominem Fallit, , Nee mirum G hoftemdccipi dignum, decipere Deus . nbsp;nbsp;•

, nbsp;nbsp;nbsp;bet, quoniamhocpertinctadiuftitiam 8c veritatem, vt

, nbsp;nbsp;nbsp;dignisdignadilIribuanturiquemadmodumidemAugu-.

’( nbsp;nbsp;nbsp;ftinusloconunc citato argumentatur.Atq-,hscteftirao g

'( nia non perinde vrgent. lila difHciliora funt,quse, quo- ' I nbsp;nbsp;nbsp;niam viuus modi funt ferine, Gmul commemorabuntur.^

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P»-.

M DE LOGIS THEOLOGICIS î»Liï. ï’ôniS cft iUud.Qui immutat cor principû,amp; decipit eolf_ amp;nbsp;errare eos facit quafî ebrios. Secundum illud . Hom0 , ^uipofueric immunditias in corde fuo,amp; venent

• / ■* prophetâ interrogans pereuiD me:ego dominus refpó'^ debo ei in multitudineimmunditiarum fuarum ; amp;nbsp;pro'^ pbetacùmerraucritamp;locutus fuerit verbum,ego do*,-tninus decepi prophetam illü. Terciü illud:Quare errat* nosfecifti domine de viis tuis? Quartü eft Apoftohdi'^ centis:Sicut non probauerüt Deü habere in notitia,tra'

, diditillos Deus in reprobum fenfum.Quintum eftetiai*, • eiufdc Apoftoli. Eo quód charftatc ventatis non rece*. perutjidcö mittenllis Deus operationc erroris.Quibu*, tgt;e gri. teftimoniis Aug.manifefte doceri exißimat Deü in cor-, CT'Zi.ttr. dibus hominumoperari adinclinandas eorü voluntate* tiif.îi, in malü,nedü mentes infalfü.Necabhisratio aliéna eA( cùmenim error pœna fît, nihil obfîat, quo minus Deu* 9“’ pœnarû oraniû auftor cfleà prophetis dieitur,errori efficiat in eo præfertim, qui antecedentibus culpi’ 4«. cofflinctuit, vt à iufto iudice in erroré induceretur.Vit*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;: mors,inquit,paupertas èc honeftas à Deo funtrfapiéti*

2t difciplina apud eu:error Si tenebratpeccatoribus cf)* II. creata funt.Côfirraat aût illud vel maximè,quôd cuiufi]) motionis Deus eft caufaiin ipfo enim mouemur amp;nbsp;fumus* i.jtrgu. Erroré itaq; qui hominis errantis motio eft,Deu$ efSc(quot; rein horoinépoteft,poteritq;proinde decipere. Cuiu* y. etiam rei argumentum aliud eft, quód mendariû non el^ fuapte natura malum. Poteft ergo Deus cuiqua pratcip«' mentiatur.lllud veto primû ex eooftenditur,quód * lofeph mendaciura etiä iuramento confirmauit. Per fall* té (inquit) Pharaonis exploratores eftis.Non eft autel» credendû quód mendacium iuraméto fîrmatû vir iuftu* diceret,nili diuina haberet reuelationéiper quâ à mortal* peccato excufaretur. Deinde illud etiam probatur ex e» Mlf.t’ ft®od Michæas ait.Vtinâ vireflem nô habensfpiritû, S roendaciûpotiusloquerer.Nonergoeftintrinfecusma' Ium,quod Prophetâ Deo inftigate defîderat. Adde huti quod Arift.4.£thico.li.Menc{aciufflinianâantiâamp;irO'' niam partitur,qua: eft diuifîo propria mendaeii auâot* diuo Thoma.i.z.quxft iio.ar.i.Ac Tftucius,qux difsi' jnulati®

LÎBER S ECVNDVS. ij muUûo Litinè dici poteft,Græcc enimtlÇUVicf dicitur, ftequensinfacrisliteris eftîvtibi, Ecce Adâ'quafi vnus i.Cor. 4. ex nobis faamp;us eft. Et aliolocojlâraturatieftis , iâ diui-tesfaâieftis.finen0bisregnatis.Et5.Re.il. Afcéde(aic Micbaeas^St vadeprofperè.amp;c.Siigiturironia mcndaci ümeft,Deus vcrôperlacrosauftores ironicè intcrdum loquitur, nô eft,vt viderur,cur negemus, Deû pofle per alios mentiri.His te ftimoniisatq-,rationibus,opination$ fuâfuaderepoterâtTbeologi nobi amp;.infacris litcrispa-rumexerciti.Nam quibus ipfi argunrentis vtuntnr, cgcl data opera fileo-.nc qui bu c libr^legcrint fcholaflicis illi tuâoribusinùidiâ cóflent;vuigilq-,amp;impcritórumihrci- ■ tiâacademiis præferant,cn ca audierint,qiiæ nonKnhquâ difleruntur à noftris.Scd de bis haöcnus .lam quællior nemipfamexplicemustdiuinaiTiqùe ventatem(quo'd erit faalè)ab eiufmodi aduerfariis vibdiceraus.Deuni nanq-, ' deceptorem credere, nefarium amp;nbsp;impium effe, quis noU ficillitnè intelligatl

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Caf.teràum efltiuHt Deurn, nec frerfe necfer ajium

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' fitUtreynqKamftjJi.

»

4 i » t (

i » e

gt;/4hi}gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f*ll®x.lt;:xiftimanduseft:liccc illequiaU'»

dit,ex parqaintelligentia veritatis in raasimos incurraf errores. Improptiç autqm, res à Deo creatæ dicûtur ciT* fa]laces,dicuiKuritc etTe mufcipulæ, fcdpcdibus infipi'^ ta/.ijç. entum.ÊMvisigituraliumproprièfallitîNempç quifal fuin aïretédo caufa alii eft vt fallatur.Alioquilî ex alieno 4jrroreamp;ignorantia fallacé quépiâ definimut,ipfa quoq» ycritas etit nobis fallarifsirnaJIis poiîtis fit prima côcN fio.Hsçrericû eft a(Ter£re,quôd Dcusdc potcntia ordi* Koin.j. nata métiri pofsit.Eft enim Deus verax,omnis aût hom® a.TZw.î. médax.Êtrurfum,Sinôcrcdimus,ille fidelis permanef» ncgarefeipfum nôporcft,£t alio loco tandé,nócft Deugt; quail komvt tnentiatur, Atq; hœc quidc côclufio aded eft apud qcs certa,vf caipftimonüs etiâ anertis côfirmafi fe,fuperuacaneû fuifle.yideatur, Quareilla breuitcrpo« fita pergamus ad reliqujas. Sccunda côclufio eft. Qw,wç*, ijftimat Deû ex ordinana potentia per adrainiftrû pofl* vel mentiri vcl fallcre, errat illc in nde turpifsiroc .:Nan» Eærefeos nota huic inurcread ecclefiæ aufloritatê^crti' «ebit. Atq; hæé quidé côclufio primô co ddllrgitut, quôd eiufdc eft prxciperc malum 81'facere malûiquifqut çnim cius rei caufa eft.quïe eo imperante fis- At luxtafi? dem catholicam Deus au^lor peccati eflc non poteli çrgo nemcdaciiquidé,quodluxtapopcnfiâ ordinâriafl peccacü'eft.Non itaq; Deo auâore,vfLangelns yelbo' nio quempiâ fallit.Deipde çû domiousjpér adminiftrot yel angelos vcl hominys.i)obisloqiiitur,ip(e feloqtiit«ii I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locisfilCfqrumlitefarAcôftat.'Ira iî Di-*

iyidiHi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoqyy m{;ntiri neteû*

lariSi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d quàm abfurdqm fit,qumn911 vidçt?,

conftarct an Deu^po* i» i'ilut» apoftolos Sc prophetas fefçlleril.Et çùm in facris li* teris Deusipfeperiè quidé raro fuprit; locutus, peraiw gelos auteraSt per hominesfrequentifsimè!fi his .admiquot;' I I-, ■ niftrjs fallià Dcq poftuipus, certè facr-arum .litgrajui« ■J. firmitas çpyruet. Atquçfiiyc quidçm. r.atio^tam magnui^ n-t.tiioyji jpjjj me momentum Irabet, vcnondubitcm, ab cccil:efia cat^olicajerrorem hune hærefis nota darpnatum iri.fi in eonfurtâtioné referatur.- Quipp.ç.ftPid'Wtd^rprLus euertft '' ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Jlofti'*

LIBTR SICVNDYV; ’

noftræ fidei fundamenta, aut certè non patitur firma có. fittere.Porofacrisauâoribu’slîdem kabere non tene-bin)ur,fi fcraeJ «am opinioiicm induin)u$,quod Deus ipcr alios decipïtepofsit. Nee vl'la Dei pollScitatio firma erit,nifiquanT Deus per fe ipfe præftiterit. ld auod aperte cum Apoftolo pugnat. Nàm cùm in epi'ftola ad , , Jicbræos in éam pr.omifsionem incidiflet,quc Abraham, * perangelihaud dubiè minifteriü,f3ti:a ett,volés (iriquit) Deus oftendere.ppllicitarionfsli.Tredibus imroobilitatc ponfilij fui.interpofuit lufiurandum : vtperduas res im-fnobiles, quibusibipofsibile ett mcntiri Deü^ fortifsimû folaiiû hab eremus',ifui confugimus ad tenendam propo-fitam fpero:«ftj5 fient anchoram habemus anrmsc.tutam ac firmam . Non eilet autem tuta'amp;firma, fi huic opina-hónicredimus^Efficituritaq^DeuninulloniDdo potte ■ ’ '* fallere.Nsc taihi diras fcràptores facros iuftbs fanÖofq; fuifle, fpiritu enim fanöo infpirante locuti funr'fanfli Dei homines. Et rurfum, Sicot locutus cft per os fanéto- Luc.i, rum,amp;c.per huiufmodi autem viros Deum nee veiiefaU lere, nee veró potte ; fed per improborurauninitterium potte. Primü cniinfi fpiritu Dei infpiratus loquituretiâ impiuSjDco verba illa tribuütur,atq-, adcó Dei authori- ”• täte habct.Deinde fi Dei vel eöfilio vel præcepto méti-tur impius,certè todc cófilio præccptôue metiri poterir. Non igitur Deus potett per aliü fallere, id quod fecûda cócluiïooe diélû eft. Tertia cóclufio. Deusetié ex abfö- quot;nbsp;lutapotentia nee per fe nee per aliü mcntiri potett. Cum fit(inquit Auguftinus)omnipotens,mori nó potett,falli hópotett.mentirinon potett. Et rurfumidem,dum de 'omiiipotcntiaDei(ait)tam multa dixerimus,fi voluut inuenire quód omnipotens non potett, habent pror-fus ‘.Ego dicatn,mentirinon potett. Dominus autem id mihirnanifeftè videtur confirmare cum ait. Calum amp;

terra tranfibunt, verba aûtmea non tranfibunt ; Vel có- ENC.ai«, cidat ergo omne cælum omnifi^ue natura, diüina tarnen i veritas confiftaLneccfl'e ett. Ptæterca amp;nbsp;illud Apotto-litettimonium , quod ante citatum ett, idipfum ottédit. quot;t Ett , inquit , Deus veraxiomnis autem homo men-dax. Qu.0 loco Paulus, nou fignificat quidem omné»

B 4 homi-

i6 DE LIBRIS'THEOLOGICIS homines mentirj,fed eo efle ingenio vt mentiri pofsinflt; De natura quippe agit non de more . Nam repenre liet' atvirosaliquandö,qui vel racionem redamducem ff quentes vel cuangelii gratia legcque adiuci ac monitil mendacio abhorrent,vericatem ampIeduntur.Sed quO' . , mam humanitaris ea eA imbecillitas,vt veritatem, quJi® tenet, dcAitucre interdum pofsitiidcirco fcriptura CIS' nem hominem dixit efle mendacem.Ex quo intelligitufi ineofenfu Deum appéllari veracem,quddcura diuin* ratura mendacium pugnet. ld quodnon modó probs' bili argumenratione, fed etiam nccedanaTheologor^ ratione concluditur.Nam quz contrarieras eA raali amp;nbsp;boni, cadem cA veriamp; faln .Sed primz bonitati repu' , gnat facere malum,crgo amp;nbsp;primas veritati dicere falfutO' }y4r.i44. Hincenimilla funt,Hdcli5 dominus in omnibus verbA

fuis, amp;nbsp;fanâus ùi omnibus operibus fuis..Et fidelis Deu* Z2eMt')2^ amp;abfquevilainiquitate. Tam alienusitaque Deux cA^ •I.... falfîtatcquàmabiniquitatetamp;ficutnecperfenec per a' liùm iniquitatem faccre,ita nefallerequempiam potcA' Qnôdfi quifpiam Deo audore falJeretur,iam à font» *' ventatis mendacium emanaret. Atnonfolùm Euange* liAa teAâte,fcd natura etiâ ducc cognouimus,omne nié' t- • daciû non efle ex vcritate.At reucraCvt eô vndc egrefl* eA référât fe oratio)vtrunq-, amp;nbsp;rhalû facere amp;nbsp;faifuni di' cere cû natura Aabiliimmobiliq; pugnat. Inde enim cû feriptura dixifler, non eA Deus vt homo vt mentiatur» eueAigio fubdidit : nec vt fllius hominis vt mutetur.M* daciû quippe mobilisnaturæ nota efl.Adde hue,quôdiî • per alium Deus decipere homines poteAjS: per fequoqi idem paterit cfficere. Cætcra fiquidemmala quæ pocn^ habentàcuJpadifiunâam,Deusdareamp; perminiflros S • ' ■ '■ line miniAris per fe ipfe poteA. Atque vt femel Hniam,lt;î Deus mctiripoflet,meritô etiam nos formidare poteri' „ ,k mus,an fueritaliquando mentitus. At nullus cA.inquics» El. cant, formidandi locustcû ex potentia ordinaria con Aet,Dcû Mend.c. non poffementiri.Beileid quidein:fed.cùm hoc ni(i pet 4. j-çuclationé conAare nequeat, qui feirç pofl'umuSjan ilU 8 tetielationc Deus potentia fua abfolutafueritabu* 'Uii.c.6. fus ? Vt enim apud AuguAinum eA, quomodo creden-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;duro

LIBER SECVNDVS; ir duineftei,quiputet quandoq^ elle mentiendum Nara amp;nbsp;forte tune mentitur , cùm præcipit vt et credamus» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

Petit ergo,ne ita ßt,facrarutn literarumeertitudo . l’rae-terqquôd apud Philofophos tara euidens eft, Drum nó tnentiri,quàm effe tum optimum tum fapientifsimum, lt;c proinde nec fallere nec falli poffe . Nihil autc interéifie, an per fc ipfe id efficiat,an per adminiftros fuos. Ecenim nec purifsima veritas eft, cui quodammodo eft vcl falfi--tas vel fallacia peræixta,nec fumma intelligitur,qua ma..-iorem aliam cogitamus . Veracior autem is eiret,qui nec perfe nec per alium.quàin qui per aliû fallere poftet. Ita diuina veritate firraiter pofita, amp;rationû ac teftimonio-rum certitudine corroEorata,non aliud fupereft, nifî vt aduerfariotwn argumenta diluamus.

Cap.quttrtum. yhi argumentit cap.Jicuit- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n t ‘

Ji diluuntur.

' A Dprimum igitur argumentum non eft Thèologo- quM.tß XXrùm vna amp;nbsp;fimplex refponGo.Sunt enim qui piè gra ÂugHÎli-uiterque contendant, Abraham non efle mentitum. «utnfer-Nonenim,vtaiunt, contra id quod mente gerebat lo- mon.pri-rutuseft.Quin filium credidit protinus fufeitandum; mtdeint quemadmodum Apoftolus videtur in hæc verba trade-- mohaiSr re.Tide obtulit AbrahamIfaac cùm tentarêtur,8lt; viiigc- Ifnu, nitum offerebat,in quo fufcéperat repromifsionesiarbi- Eßhicitt trans quiaamp;àroortuisfufcitarepotens eft Deus.Sunt a- n«iwe. 71 îü contra, quibus ego vehementer aftentior, qui admit- Idt infer tunt quidem Abraham,earatione futile mentitum,quôd mone 7z contra mentem diCsimulandi caufa locutus eft ; prophe- Heb^ laffe autem,quia dixit verum,quod tunc feiheet ignora-bat. Id nanque Ambrofij verba præ fe fcrunt. De primo ^drlnm.

, igitur argumente fatis diélum eft. Dcinceps,vt erat pro qnodiib .

• pofitum btde reliquis dicamus.Ad fecundum Theologi i.adfri-quidem non ignobiles tefpondent vtiq-, lacob mentitü mit fritte fuiffe,fed matre confulente.non Deo reuelante. At nos,

j quibus in animo eft fanftorumfenfa pronoftra quidem 5Î. Ctfic-Virilitueri.m'ul'td aliter refpondercdebemiis.Auguftin. tantu ia fiquidéinquæftionibusfuper Genefim,Iacob à menda- Gene.

* cioexcufat. Adducitque.in'hocjquod deillo fcriptura-2«lt;c/.74 B s dixit.

DE'LOCIS TTTEOLOGICrS

lt;Jtxit,virumfimplicem fuifle, hocett.nonfiftum amp;J(în* ■dolo.-vt 70. interprétés conuerterunt. Sine dolo igitu* ■«tat qui dolum fecilTe videtur. Quapropter in eo lot® ■rtaitjfpiriiuale myfterium cogimur intelligcre.Ei lóJ'' 'de Ciuitat.Dei, quiseft (inquit) dolus (implicis, quæfr ^io non mcntientis,nifi profundum myfterium vcritgt;' tis^ Chryfoftomus etiä hom. 6.in epift.ad Golof. amp;nbsp;ho* inil.j'j.in Gen. ficut Abraham amp;nbsp;Phinces ab homicidi® 4ta amp;nbsp;lacob (quoniam Deum ilia cooperatû elFe credit/ mendacio excufat.Excufant etiam Ambrof.libr.i.del^

cob 6c vita beata c.z.Se 5. Innocent.de diuort.e.gaudf mus.Magift.fent.j.d.jS.Gratia.ii.q.e.c.quæritur. Alf xan. Alen.i.par.q.ijp.memb.ó.D.Tho.ï.i.q.iio.art.ï’ ad.5.Nee veró audiendi fuut,qui putabuncJacob pert' uelitionem quidem excufari, non ne inentitusfit, fèd c* peccarit mentiendó.Ciuod mendaciü,vc aiunt.reÜe nOquot; nunij dici poteft ex familiari confilio Spiritus S. QuP’ . egoatiftorês nonmodó redarguerem, verumetia quaü’' NecCyjii piyfitnjj argumentis grauiter errafl'emonftrarem,ni(i Ü' Augudin.in eadein caufaaduerfum Prifcilianrftas acc»; rate el;tbora(rct,atq; ita multa diiTcruifletjVt fi labor idl tetitf n!gt;~. rurfutn à nobis fufcipcretur, nihil aliud quàm aÖoragf remusiquod vetamur veteri proucrbio.Hos itaq; cü ff* i fla Theologia relinquamuSjCÙm doftores fanéli nó nif' Inlihre jg neget petcaiTc lacob, fed artruant etia Slt; verö diJt'\ ,.e quot;t;::. verbis illis prophetalfe.Qiiain re illud equidem 3'’* m3ducrto,rnaiores noftros.quod pci fpicuum Sc explot* to. men. tuæ erat^ id latere nó potuiflcinempè verba illa lacob iquot; fenfu proprio elle mendaçiû. NecefTe tarnen abfurduif» tot. men. ß homo quamhbet iultus femel aut iccrum mentiatuf' . Quamobrem cum conflanteraflruerint lacob no fuif* mentitum, cxiftimandi fuut peculiarcs eafdemq; graud c.rufas habuifle, quibus in hanc fententia inducerentut' Porrd quemadmodum per légitimas allegoriæ ration«* iuflus figura iuftorum,iniquus iniquoru eft,ita 8lt; falfuf* . ibfurde in typum veritatis aifumitur • Scio quæ cent** , hoc dici poifuntjiegi enim D.Gregori) coronientaria,'’ quibus huic regulx non alligat exppfitioncm fuam, amp;nbsp;lliero.qCii ^bacu.c.i^iÇÙra fpiritû ma’uni per tropolu' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ■. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g'-“’

IO DE LOCIS THEOLOGICIS

Ego fum femen Abrahx,ita Sc licob^uonii ius habetgt;^ ■d priraogeniturâjio quam Deo auäorefueratfubdit''' tuS)verè vtique dixit,Ego fum primogenitus tuus Eft'''

gt;■ Quid cum loanncs Baptifta Elias à Domino vocatus tlt;'lt; non natura quidem.fed præcurforis officio : num amp;nbsp;J ad eundem quoque modum Iacob,qui hæreditario iu^ fratri fuccefsit, ie elfe Efau fine falfitate potuit afleredj Sedais. Vndeius hoc Iacob inteliexit ad fepertiner«: Certe vel Deo reuelante,velmatreinn:ruente,quam familiare confîlium habuifle Gen.tj.c.traditur.Atq;'quot; a.argumenti confutationem iàtù multa diximus. ^-■rertiura autem,quod exEfaietcftimonio nobis opP.* Birur,D.Tho.i.x.q.i7i.artic.6.ad x.confatat.Quçqi'*' dem confutatio quoniam prolixa eft,nos verd breuit»'* fludemus,ncgt;n eft hicadfCribenda. Nam amp;nbsp;aliter refp'’quot; deribreuiuspoteft,eiufmodi prophetias côminatoti*' effe, fie enim fcholaftici vocant. Id quoniam Prophe''* intelligebant (nam intelligentia opuseftinpropheti’' minimefaljebantur. Quin potius fide quidem faonaft^ minifterio fundi,exiftimabant tarnen côrainationes u’quot;“ tatis p'ofle moribus commutari. Ob earn enim cauft*^ . Ionas iioIe'batNiniue fubuerfionem prænuntiare, quó^

«o ^{uinatnpUtabâtmifericordiamNiniuitis pœnitentibquot;* effe fledendâ. Quocirca în fîmplicibus eiuimodi denuquot;' tiationibus-natura rerum vfusque communis eo nos du' cit, vcconditionem tacitam fubaudiamus.. Cuius rei*quot;;. fgne exemplum legitur Gene.c.io.vbi Abimelech corripiens Dominus his verbis vtitur. Et morieris pf'’^ pter mulierem quam tuIifti.Poftquam autem ille exeuft' uit, in hune modum Dominus locutus eft : Nunc relt;l‘l’

'■ ' nbsp;nbsp;nbsp;• viro fuo vxorei« amp;nbsp;orabit pro te 8c viues .Si autem

• lueris reddere,fcito quôd morte morieris, Vides,vt pf*^ mo édifto véheiiientiùs animum eius concutiat, quo ft' risfaâionr reddat intentum i fecundo autem voluntp' tem liquidô fuam explicet, cjua pœnam denuntiandoU'' hilalind figrtificat quim eosfe monere,quibus vult p^^' cere : nifi quod fylljbacim nô exprimit,quod intellig^I* ramen promptum eft. Adtcrtiutn itaqj argumentum 1'^ refponfyinefle, quot;iii;, j-.-. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

A“quot;

Ad quattum autem facile lefpendetur.'Verbum imper tandi non femperaut praeceptum ,aut conlilium fecum, fed aliquando etiam permifsionetn ferre, vt apud loan*-nem. Qu,od facis fac citius.Éc alio loco Dominus ad Ba- loe»».?.

laam, lî vocarc, inquit, te venerint homines ifti, furge amp;nbsp;Htimtii, vade cum cis, cui tarnen poftea angelus dixit : Ego veni vt aduerfarer tibi,quia peruçrfa elt via tua. D.Tnom.de Malo.^.5.art.i. ad 17 . Sic igttur diâum eft, egredere, Ô£ faciGcq^ omnino, Deum dedifle fpiritum ra cdacii in ore omnium Prophetarum, concedendo fcilicet non lubent do.In quem fenfum illud etiam intelligitur,8c ne nos iiir ducas in tentationem.amp; illud fotGtan : Tu rex regura es, Ûè».4. CcDeus cecli regnum amp;nbsp;imperium dédit tibi,amp;c.ôc illudi

Non haberes poteftaté in me vllam, nifi tibi datum effe; »9. defupertatque illud dcmumiQuod pater dicitur filiutn in manus impiorum ttadidifle. Q^ia veto permifsioncm ipfam diuinam(redeundum eft entm ad propofitum)qua homo vel in errorem,velin culpam inducitur,nonmi-niftri boni,fed mali exequuntur ,ideo Auguftinus afle« ruit, per adminiftros malos Deum aliquando deciperc. Ac quarto argumtnto refutando hase difta fint modo: nam pofterius illud apertiore fortafle via amp;nbsp;ratione re-futabimus. Argumentation! auoq-, qux quarto loco po-fitaeftita refpondeo, Deum non lufsifte quidem filiie Ifrael vt circumuenirent Aegyptios ,fed vt vafa argen-teaamp;aurcapeterentcommodato .Prateipit verd poftea ne accepta vafa redderétur.Id quod facere légitimé po-tuit,turn propter alia,tum his pratcipuè caufis.V na,quô4 Aegyptli operarum mercedem ludeis non reddiderant« Prefierant fiquidcm!eó$ opcribus ouris luti amp;nbsp;lateris o-mniquefamulatu.vt Exodi 1. cap.legitur. Itaque vel in pace mercedem ab inuitis rapere potuerunt ,quando rea alioqui débitas nulla alia erat via repetendi. Altera auti eratcaufa,quoniaininbtllo iuftores hoftium viflorix iure auferre poterant. Quemadmodura 5t Epiphanius in libro Ancoratus explicuit. Be docuit ante Clemens Ale-xandrinus lib.i.ftroma.Certe vtranque caufam è Sapien tip c.io.colligere licet.Priorc ibi,Et reddidit iuftis met ’ nbsp;nbsp;«dem laborum fuorum. Poftetierré autem ibi.ideo iufti

tuleiunt

tl DE tO’ClS'T^ÉOLOGTCrS tulerunt fpdia impiorura. Migift.verófent.in ludæos afrtèHiat viros optimos nullo modo peccïireù'’' firmis autem, qui cupiditafequadam Aegyptios

• re J rnagis eife illud vt facerent pcrraiHum quàmiufiuiH; Q^od enim Auguftiiitis dixn-jlfraelitas iulfos effie bol** dffipere, id ipfc eodem prorfus Joco alt;\quaf ftione co^ rexit inquiés : faftum eft,vc iuberet Deus, vel potiùs pf* jlJorum'cupiditate permitteret.Pertinet veróad iuftii* ÎC veritatem, vc is, qui merctur decipi, decipiatur à quidem concedente, ab homilie autem vel aiigclo mal* «fSciente. Quos iuftitiæ ftfasadminiftros licet Deus were fane ad vindicandum proférât, non continuo men prauieorum operiscaufa ell. Non enim moX)| quis ab vfiirarió pecunias petit hominifque peruerfi c* pi vtitur, idem ipfe vfurarum eft auftor. Nec verb di^' ficilc videbitur, eadem opera ad Deum,Sathanamqa* referri : fiin vno codemqj motu aftionem amp;nbsp;pafsionfquot;’ res plane diuerfas infpiciamus. Hæ naroqucrcs duæP' ciuntjVt in talibus longé alia fit ratio diuin.Tjdiabolic^* ^ue adionis. In calamitate porró fua lob non folum d* monis ,fed Dei ctiam opus recognofcic i quern ea die** abltuliiléjquçinftiganteimpcllenteq; SathanaperCbal-dæos fuerint erepta . Etenim, quiapafsio bona ac iu^* trat, confiliumqudque Dei optimum finifque fandifi** mus : in promptu viro Dei fuit, ibi incufpatam Dei op*' rationem agnofcere,vbi hominum Sathanique nequi*'* cum praua lua operatione fe prodidit. Hoc video,dn''' breuiter s’oluerim dicere,didum à me effe pauló ob' feurius : léd experiar,Se dicam, fi potero,planius. InO* pereillomalo amp;nbsp;culpa erat f^pœna,aâioquc praua rt* Ôæiunûapafsioni. Deus igiturillic non erat otiof“*' fed eins erat omnino audor,quod in illo opere e*** bonum :ab eo autem alienus, quod in illo erat malui’’’ ItaDeus virofando Camelos abftulit quidem,at n«'* iufte folum,fed benignè. Abftulit ScSathan ; at crude!’' ter nedum irapieiChaldæi quoqueabftulerunt,at turn*' ware,turn etiam inique. Nihil ergo eft abfurdi, fi opus’J dem,quatenus poena eft, ad Deumiquatenus eft culpa,’“ Sathanam audorem refcramusivt Saihan Si in culpa 3g*’ giifl

LIBER SECVNDVS. ij

amp; in pcena ; Deus in pcena agat quidem, at in culpa non agat,fed petmittat. Atquehaceademrefponfionefex-tumquoque argumentum refellitur, Nonenim decipit Deus deceptionem ipfam faciendo, fed petroittendo vt fiat. Qua etiam ratione corda 8t excxcare dicitur amp;nbsp;indurate . Vt Gregor. 15. mo. bb, c. 16. amp;nbsp;Thom.3. aduer fus Gen. c. 161. docuere. Et Clemens Alexandrin, lib. Strom. I. expticans illud Matth, decimotertio. Ideo in parabolis loquor eis,Sic .NonDominus prxbet igno-rationem inquit,hoc enim fcntire eft nefatium, led i-pfam,quæ inerat,prophetice arguit.Sic etiam homines iradit Deus in reprobum fenl'um amp;nbsp;in pafsiones ig-nominiz. Dimifit eos,ait,fccundum defideria cordis eor fuadeiitcin, hue impellentem peccantium cupiditates. , , Deus quippe neminem tentât. Et rurfum,Non diras,ille *‘*f*quot;‘*’ me implanauit. Et iterum,Perditio tua Ifraeljtantummo-do in me auxilium tuum.Et alio loco,diligis omnia qux funt;Slt; nihil odifti eorum qux fecifli. At odio '^*P*’*’** habet Deus cæcitatem cordis, errorem , obftinationem: eum odio fint Deo impius amp;nbsp;impietas eius : Deus igitur nihilciufmodiinhomincproprie facit:fed tantum iugt; dicio permittit. Nam obüinatio, errór animi, ac excitas peccata funt : qux fcilicet in hominibus, fi propriet« tem verbi fequi volumus ,Deus nullo modo operatur. Nifi Melanûhoiiis ftultitia placet, qui »que proprium Dei opus ludz proditionem ac vocationem Pauli elfe ait. Verum hic error non folumferipturs teftimonijs, led uatuix quoque rationibus manifeftd lefellitur.

Ftimum

i»

14 DE LOCIS THEOLOGICIS Primum enim ilia Auguftim ratio expedita eft : nullo 1* piente autlore aliquem deteriorem neri. Tanta enim c’ paeft, quæ in fapientem quamuis hominem cadere nr queat. Multo igitur minus Deo autore fict homo detr nor, cum lit Deus quouis homme fapientc præftantinl' Illa item ciufdem Aug.caufa non eftleuisiQu^od quæ rt*. audore hunt, ca me volente amp;nbsp;aut fuadence, aut conftr lente,aut impcrante fieri nccefle eft • Nullum autem iuftum redumque de culpis iudicium futurum cnet,fi h* mines Dei voluntate,fuafu,confilio, præccptoque pec** rent. Plato i’nfuper in fecuiido de Rep.lib.modit omn'quot; bus pugnanduro elfe ait, ne Deus qui bonus eft, dicat”' effc malorum caufa. Alioqui fecum Deum pugnaturui” qui fuis legibus contraria fieri mandauerit. Ita cos ciugt;' täte extrudi lubet, qui verba ilia nefaria dixerint : nob'* vtiqucperniciofa, vtinquit, fibiqueipfis male confon* Sed akerius amp;nbsp;loci amp;nbsp;temporis eft hanc fine amentia fi”* l'nfaniam refutare.Nûc reliqua perfequamur. Nam rcfclicndis huius fexti argument! teftimonia,apertiùs ** plicabuntur.

Cum itaq-, feptimoloco obiicituriDeum elfe omn!”^ pccnarum caufam,nos certè id negamus : fed earum ve” acpropric caufacft, quæ folùm pœnæfunt, non culp^' Eft autem interdum, vt ad Romanos ScTheflalonice^

i.lbej'ji, fes cradit ApoftoluSjVna culpa alterius potna. Quoc»’’ in poenam incurrit impius Deo deferente, no efficient^ AcveroCaietanusilludjEcceegofufcito fuper tel”*' lum de domo tua, Eft fermo, inquit, non de malo culp^' fed de malo pœnse. Deus eninn non eft auftor peccati,'’’ ftcjfed quatenus pccnaeft peccantis,velaltcrius. Haft*' nus ille. Et in illud,Dominus præcepit ei,vt maledicef*’ Dauidi,agnofcic,air, malediftionem illam quatenusp**' nalem fibi procederea Deo. Efficit fiquidem DeusP’* •' Semei malediSionem illam no quatenus erat peccituquot;’’ fed quatenus erat pcena ipfiils Dauidis. Quemadmod”''’

, . fuperius etiam per os Nathan dixcrat, fufcitabo mal”'* de domo tua, nó quatenus erat malum culpa;,fed p«”*’ Hafienus etiamille. Ac pofterior hæc fententia quid*quot;’ faciliore rationc defend! poteft, fi ea diftindio

LIBER SECVNDVS.

tur,qu3c quinto argumento diluendo pofita eft,in oper« vno eodemque Sc aftioné eöfiderari pafsionem. Cum lutem res tempordHae, falus quoque Sc vita auferuntur, pafsio non modo ex parte Dei iulla eft, rcrumetiam ex partepatienti$eftbona.Nónvtilempaticndidico,nam noc quis dubitet ? fed hone flam ac meritoriam, fi aequo animo patientcrq-, feratur. Quia veró quo pafsio eft, eo .i poena eftfticê,ni falVorjdici poteft Deus auftot effe ope-ris malqnoTi qua eft malü cuipac, féd qua eft main poenæ.

Cum enim Ariftoteli aftiö Scpafsio idem motus uht, tl- jj/ lud perindp eft, ac G Deum auftorem diCamus effc non malæ aftioni.s,fed bonç pafsilt;Jnis.Cæterùm,quando vnû peocitum altcrius eft pa:na,res no ita facile expediripo-. left .Tunccnim necaftio necpafsio honefta eft : led is •qui pleftitur Sc agendo Sc patiendo peccat.Vt jCum genres , verbi (taufa, conxumelijs affecerunt corpora fua in femetipGs, Sc reliftonatural! vfu turpitudinem natur«

inimicam operati funt,mercedem, cjuam oportuit, crro-.ris fui in femetipfis rccipientes, nihil omnino illic dilbti guere poflumus, cuius Deu. caufam afferamus. Siue cnim :^gent«^ue patientes,8c quia agebant, 8c quia patieban-,tur, vtrinque omnino peccabant. Quamobrem Deus nec aöionum eiufmodiauäor erat vllo mçdo, nee paf-fionum. lllud.igitur,quod priore loco Caiçpnus ait,di-Jutms videtur effe.quam vt cqnGftere in veraTheolo-,gia po(sit,qua: an argutias adeó formalesrccipiatjigno-ro .Sienimpeus audorpeecatie(l,quaienus eft poena ÿeccantis,pmnium pœnarum abfolutè caqfa erit, tum c-.tiam, curn peccantis culpa pofterior culpæ prioris pcc-' naeft.Itaeritcaufaindurationis,cæcitatis, crroris,ca-rumque p:af$ionuni quas nc nominate quidem per vere-cundiam liopç. Et cum caufa moralis, de qua in præfenti

fermo«^^non.agat nifiper voluntatem roouensiDeo ■■ certè vôlençc, atque adeó vel iubente, vçbfuædente, vel inftigaate, ca. peccata prouenient, quff, ip priprura pŒnaraacciduBt.Quæ nimituto. omnia Sc .per Ip.^unt falfa perfpicue,Sc inter fe vehementer re.p,pgnantià..‘ln« îelhgo-aHfï»iDiuum Augüftinum libraipp(i,nra lulia-ixum quintoflonga orationccontendere,nonpermif»

C fioni»

DE LOGIS THEOLOÖICIS.

JGonis tantum lut patientix diumæ e^Fe peccata, fed ef .porcntif.-quii priori videlicet per p^fteriorapuniunt'*' Adducit vçrô in hoc non ea mot(ô||pltiinoni3j quæn» in argurnentis attuliniuszverùm ilIae:jiaDi,Mifçuit Doi* nus ipiritiim.y.ertigiiiis in medio ei.iff, Ce err^re fecefU^ ebriiis. El Dpmiiii fententia W ratjVt indurarenrui coidasorum,Sinon mererentur clementiam',(îcut^piæcepcr.ït Dominus Moÿtî. Et,Nlt;’’ arqui|Cuit rex.pppulo, quQtnaæ auei latus fuerat euinlt;l* rninpsjvçfuliitaret vpronin fuuni,!ilt;c, loco autem ei''' pquo.d noUfâ tranflati,o quoÿiaæ auerfatus fuçr! cum' Dominus 7 o. tranftulerunt, qti tcajà Kujiouîf verba Auguftinus ira reddidit, aU* niam à’Doriitno erat conuerfio . Ac reâè ille quioe^ natn,At£TaÇÇf£f«,propric,conuerto,eft.Huic verô iHquot;* ctiam fimilé elï, conùertif cor eWùm, vt o'dirent pofi^ lum‘eius,amp; dblum facereni in féruôlseiuÿ. Addit den'? ’Au^uftinus amp;inud,quo v'n'o caufitn vidétur’obtine^ In hoc ipFunt'excitaui tc,vt oflendam in te virturem am. Ac proriin)s,quem vult indurat. Volehs ergo in*)'’ rat Deus. Et pofterius, Qtrôd fi Deus voFens oîlcncI^ iranT,amp; riotam facere potehtwm fuam.Scc. P’otcnti« if tur diutnx funt éiufmodi peccata, quarc'Dctis in hi’’^ git etiam , neduni permittirConfirmât auttm hoc,’’’ maximè,‘^nôd cum Daüid increparet Abifai, qui c»P, Semei cuperet amputate, dimittite, inquit, ciim : Do'^ nus enim præcepit ei, vt malediceret Dauid ; Et pa“'* póft, Diinittite.eum, ait, vt malédicat luxtà præcepiy Dominî.In cam quæftionem.quam velisequifqùc, vt“^ citur, fuèere conabar, voient nolens incürri j Ita ci’'\ 'coniunéTa eft huic, quæ præfenti loco verlàtur, vt )1'\ ab hacnon potuerimfepararé,quamuisin eà-¥e diun’ tunique claborauerim. Cùm enim confidero,-quid inftituti opefis ratio/occurrentes confeqtlentéfi^; e^ coRtrouerfias pro mea cértt virili declinoi'magis ca^iqàas digiias eflevideoj Vt amp;nbsp;traélentor-fufius, pliccnturâCcbratius', HinequippevoluiBénmihigf^'? de dilplidetdnde autem molefté fero, regt; quahigrauii*'' •o:!,-.-.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-loi'' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'1,01';®'

LIBER SECVNDVS.

jnas minus accurata diligentia cxpcndi,quàm earum ata« plitudorequirat. Id quod inea,qux eti nunc in roani« bus,accidat necefle ell. Nam ccG multa dicentur, multa

tarnen præceteunda funtiquæ huic arguincnto plenè ab« foluendo erant valdc neceffaiia. Atque veceres pattes, ne feneftram impijs aperirent,duritivm,cæcitatem,etro-Tefquefuos Si peccata in Deum rcferendi, in id genus locutionibus,qux aélionem Dei lonare videncur,fo-lam permifsiqneni agnofcunt. Quamfobrietatem vtex ©fculotjitaminimepericulofum iudico,lî peimifsioni nonnihiladdamus:quod necad'.opropriè Deifit,ncc folapermifsio. Itaenim,vtreor,fcnpturæfacrxintel-ligentiam.germanarn, folidam, expreflamque leneb^ mus. Vrincipiô autem illud intelligendum cil, vim ftri-pturæamp;energiam in illius modi locis non fatisperne-gationem explicari. Etenjm,fi eum Deus cxcæcat, quem non illuminât; cumque indurat,qucm non emollit ; o-mncs proQâô,quiconque in peccato funt mortui,ex-cæcatiàDeofuntStindurati.C^od nec fcnptura nec tatio recipit.Ciuofdam fiquidem pteulianter cxcæcatos î Deo amp;nbsp;induratos legimus : in quibus iram, luftitiam ac potentiamfuamiuGgni fingulanque vuidiêta Dominus oftenderit. Deinde id quoq; tertuin nobis expeuitumqj £t,Deum propriè nec excæcare, nec indurate,nec dtci-pcre, nec hominum corda in odium conuertcre, nec ea deraum facere , quæ in litera: fuperficie facere atïeri-tur. lUa enim,quemadmoduro antè con(liiuimus,à natura Del abhorrent omnia . Itaquc Deo impropne amp;nbsp;figu raté tribuuntur : triplici,vt ego fcntio,ratione. Primuia enim, cum fublato eius lumine nibil aliud quàm cali-go Slt; excitas (uperGt ; ciàm ablato fuauitatis eius fpi« ritu corda noftra in lapides obdurelcant; cura celian-

te eius direSione in obliquititera contorqueaniur, txcæcare eosj indurare,errare facercdicitur, quibut facukatem videndi, liquercendi,ad veritatem retlan» jngredicndiadiniit. Narn Si qui luccm hanc oculis no« fins auferrentjSc qui columnara ,qiia firmatur amp;nbsp;confi-(iit ædificium, tolleren t : ij verc ac lure amp;nbsp;obtenebri-te Qculos, amp;nbsp;diruete xdificiuin dtcerentur. Cùm autem

Ci dici-

18 DE LOGIS THEOLOGICIS. dicimusjDeum facultatctn videndi auferre cæceraquCf miliaàd noii ira accipiendum cft, quafi homoarbitrijt* cultate priuatus ncc videre nec mollefccre nec reâai** gredi ipfe pofsit. Sedin dcmum intelligere oportet/ quialîncluniine videri'homo non valet,necfineIpirK'’ luaui oleo emolliri, nec fine Dei direâione refta di tidcirco qui illaiuftohominibus ludicio adimir,)’'* facultatcm quoqucea exequendi quodammodo dicai'*l »dimere. Altéra eft ratio,quæ proprius ad verborum P** prietatem videturaccedere, quod ad exequenda iudic** fua Satana adminillro vtiturtobidqueea dicaturefW’’ re, quæ miniller illius audoricate roboratus effîcit' Quemadmodum quç iudicis adminiftcr,dum iuftam ei** fententiam exequitur, facit : ea fuo modo à iudice qu“’' que fieri fané intelligimus. Tertiaæ rationem Hicf*’' nymus ad Hedibiam reddidit, Sicut enim vnus eft füll’ calor, amp;fecundumeircntiasfubiacentes alia liquefa^i’' alia indurat.-alia foluit, alia afiringitiliquatur enim Ctinduratur lutum ; tarnen calons non eft diucrfai”' tura. Sic Deus eodem omninoluniinemalèafFeftum«’' cæcare dicitur, benè inftitutuin illuminare: eodemé*'.’ prorfus beneficio indurare ilium, hune mollire .Vide* cet miraculis eifdem editis emollitus Ifrael eft,obdur/ Pharao ; eadem dodrinæ luce Apoftoli viderunt,Pha)* fa:i cæci fadi funt. Quoniam diuina lux tametfi pef* quidem ad videndum cditur,fed per occafioncm, tai»®* in eo cxcitatcm efficit, qui praueaffedos habet ocuIü^ in eo duritiem,quiprauoaffedus eft ammo. Arque bP* îllud fimile eft, quôd hi feducere decipereque dicunt“’j qui oratione dubia vel obfcuia tenebras alicui off“'’' dunt.Hac enimratione Dominus in parabolis turbas^I loquutus, eas excæcaftedicitur, ac Hieremias, feduxi’ (ait)me Domine amp;nbsp;fedudus fum, quia enim in princip*^ îllud audicrat,Prophetamin gentibus dedi te.amp;iteru“’' Ecce conftitui te fuper genres 8c regnaiatbitratus eft“’’ hil fc contra populum ludæorum.fed contra diuerfây circuitu nationes elle didurum : vnde amp;nbsp;Prophetiam“' benteraflurapfit. Cùm vidifletautem aliter fibiacex'^ Biauerat accidiffe, queritur à Domino ft esfle-decept“'

tio“

JO DE LOCIS THEOLOGICIS eins rei,quæ impcrio, confilio, fuafione, inipulfu eius^ caufa naoralis dicitur, Eft autem Deus caufa natur»''' ^uidem omnium motionum. Naui generali natur»'* que concurfu cum omnibus caufts agentibus oper»? tur. At caufa nioralis non eft nec errons, ncc praux iufqjaétionis. Aâus igitur i!Ie,qui peccatum eft,fi in J* nere rerum naturalium confideratur,ad caufas tantü lurales referendus eft. Sin conftderaturin rerum mor* lium ordine, ad caufas naturaliter agetes inepte quids'* amp;nbsp;abfurdè rÂiocabitur.Stultus quippe erit is,qui in clt;f lorum motrices intelligentias culpas,vel proprias,vel* lienas retorferit.Quocirca,tametli res atq; afiiones vn* «erfar,quatenus effeâa naturae funr, Deum auâorem b* bentifedcum de peccatis agitur,quoniani moxin pecc-*' tinomine liber5lt;moralisaäus intelligitur.ineptifjiiquot;^ profedó erimus : quicunq;in Deum errores peccataqquot;* noftraregeremqs.Illeenim, quemadmodum diximiis,'* inoralis caufæ modum nec ad errorem mouer,ncc ad pf* uam aliam quainlibet aâionem, hoc eft, nec mentitur lt;* tnnino,nec fuadet aut imperat malum. Qutbusmodis»* limilibus 8f deciperet proprie,amp; caufa pctcatorum hab* tetur.Sed hæc caufæ partitio in releâionede Sacramcquot;' tis in genere vberius explicata eft. Nunc ad S.argumci* ti expTicationem diximus facis. At poftremum facile r* fellitur.Nego enim id quod primo loco anteceditjcui'*' fuadendo tota ilia argumentatio incumbit, Mcndaci“'* uamqueitamaliitn natura eft, «t nulla ratione quifqu»** juftè mentiri porsir,quod amp;nbsp;Arift.4.Ethic.tradit.amp; A»; guft. in lib. de mendacio demonftrat. Ad primam ve(® rationem.qua huius contrariû fuadetur,funt qui refpoquot;' deant,lofeph fuifle reuera mentitum,fed ioco tarnen. £* C obijcias,periurium omneefle mortale peccatum, argquot; tè refpondent, lofeph non iuraffeabfolute, eos elfee»' ploratoresifed ex conditione. Ait enim,mictite ex voh'* vnum 5S( adducat eum,donee probentur ea,quæ dixift'quot;« Vera an falfa fintialioqui perfalutem Pharaonis explor»' tores eftis vos. At D. Augiift.in qujft.fuper Gene.totaiquot; aficrtioiiem à mendacio iiberat:amp; verbum illud,eftis,»quot; cipitpro verbojhabcbimini. Q«: verb» vfurpatio noquot;

LIBER SECVNDVS. jt eft infolens. Nam j.Keg.iS.Elias aii,Qu,i exaudierit pet ignem ipfe fit Deus ; hoc eft habcatur. In lt;juam fententi-am D. quoque Bonauenturaiuit : adiecitque lofeph illl verba tentando 8c quafi in'quirendo (quod indices fo-lcnt)finemendaeio dixiffe.ln iudieijs niroirum,enuntia-. tiones loco interrogationum vfurpanttir. Intcrrogan* tes autem non meniiuntur.Nihil cnim céhfentùr aft ere-te,fed vt veritaterocliciant,pcrtentare. Qualls ilia inter-Togatio fuit,An ignoratis, quod non eft fimilis mei in tjuod feientia augurandi? Gratianus tarnen docotioco id eße tem» diftum, ouate non habendum pro mendacioiv t quod iiô animo fallendi diâum fit.

Adfecundâ vero rationem refpondeofermohe Prophets efte nguratum,vel ad exprimcndâ rei maxima cer-titudinem,vel ad defiderium vehemens’cxpl'icädum,vt fi fieri poftet ea mala no accïdctenf.Quód vulgo àpudHi-fpanos inculpate dicitur, plega a Dios q yo mienta. A{ tertis rationi hoc habeatur retponfum.Ironiä ab Ariftâ tele ibi accipi pro cauillati'öe quadâ turpi ac difsimulata aftuteq-, parata ad decipiendû .Verbum enim Græcum, idem eft atq-,cauillatonèdc6pere’

Atqui Socrates in omni qratione fimulator,quc,t*5'^'iix Græci nominatunt,non folumabfque vino fedetiam

cumlaude fuit. Nam amp;nbsp;ïróniiillulio feu irnfio eft figura apudLatii^os vfurpata,vbi nullümendacium intft.Argu métaigitur otcnijquæ à principiohuius Côtroucrlîæ po fuimus,Koc quidc paöo fuerint refutaia.Occurriautem nobispoielljamp;quidëi doftis Çccruditis q.uxrennbus,fa ti» ne prudéter agere videamur,qui cum lu huius open» inino Dei veritaté,cui tides innititur,primû Theologiæ principiû effe docuerimus,nûc tame longe aliter dottii-nâ videmur inftituere. Qupnia diuinâ veritate in quçftU onem reuocamus,amp; rationibus etiâ pbilofobise cofirma-re nitimuT. Abfurdû eft aüt,vt Ariftot.docct,de cuiufqj difciplinae principijs veile cum quouis homine difl'erere, Scamp;afilius in Pfal. ii$. in quodlibet ftudio,inquit, quod ordine in finem procedit,impofsibile eft,ptimorü fubie-» öorum demonfttatióes inquirere.Sed necell'e ell omniû »ttiü,q jfbatione nitûtur,principijs fine veftigaiice aut

C 4 ntioae

JI DE LOCIS THEOLOGICIS ratione pofitis,relilt;]U3,quæ deinceps fequuntur, cumf* tione oftendere, jSic amp;nbsp;Theologiæ myftenuin ex fide^ nimè rationibujprobatâædificium quærit. HaäenusJi flius.Atquc Hilarius in hb.ad Conliantium Auguftui* fides,ait, non in quæftione philofophix eft, fed in Eua®' geht doQrina. Cum ergoamp;Theologiaamp;fides cot®®' quam fummo priiicipio adnitantur, qudd omnia in fd*' pturis à Deo reuelata vera fint,rtulrt videtur effe, id in dubium vertere.aut philofophiæargumentis velled nire. Quafi Mes in quæftione philofophiæ fit,8t non i®J gis oporteat, cum in aliis doäfinis tum in hac maxi®* difcipulum iddifcentem credere. Ac reuera quemadnilt;f dum prima philofophiæ principia quibufquenon om®' norationis expertibusanimo anteca:ptafunt,nec m® »bfurdifsime in quæftionem vocarentur, (ic omnes Ch** ftiani iftam fiue anticipationem fiue prænotionem null® argumento intercedente habent animo quafi infculpt®» Deum effe natura veracem, neminemque proinde ab e® poffe falli.Quamobrem imprudcntiæ nomine,vt diftu® cft,accufari à viris etiam eruditis poffunius,quiderft quæ controuerfiaeffe non debet,cótroucrfiam fßcimuSi • ' amp;primunj fideiac Theologiæ fundamentum non tell*' monio folum, fed etiam ratione conftituimus. Quibu® vellemfatis coguita effet noftra fcntentia. Non eiii® fumus ij, quorhm vagetur animus errore, nec habeat v® quam quid fequatur. Qu_æ enim ifta effet Theblogisi vel quæ difciplina potius,principiorum ratione fublat®! Cjuæ prorfus tóltitur,fi pcrinde atque conclufio,princi' plum quoqutfin controuerfiain veniat. Quoniam ante® mihi interdum videor diffcrcró non cum pcrfeâis The® logis pleneque fapientibus , fed cum ijs , quibufeu® præclare agitur, fi infunt fimulacra Theologiæ, nonnul-los lapides ego moueo , quos fcilicct non mouerem, nil* quorundam imprudentiam veritus, qui dum iuniore® pafsim Theologos fineiudiciolcgunt,in eas opinione® incurrunt,quas refcllere,vc videtur,necellc eft,vt The® logiæ fundamenta amp;nbsp;doftis amp;nbsp;indoQis pariter iaciamuS« Itaque concedetidum nobis eft,fi imperitorum cauf* quædain prater diflcrendiartcmdiflerimus. Nec prudential

LIBER SECVNDVS. jj

dentiam noftiam ibi defiderarc oportet,vbi doftor tâtà I» ptudentioreft, quanto fefe magis indoftorum ingenijt i) amp;irnperitiæaccomtnodat.Porrô autem, vtvirisdoûi« J nonnihiletiam refpondeamus, difciplinarum principi* iigt; non eandein rationem vniuerfafubeunt. Quidam entra jir funt tam nota at que perfpicua, vt qui ea ni quæftioncm (f vocent,hi non fint verbis, argumentis amp;nbsp;difputatiotie pbilofopbotum,fcd verbeiibus, vinclis amp;nbsp;carterefati-jiil gandi. Vt quodlibet efle vel non e(re,omnc totum effe

maiusfua parte. Alia veto funt eiufmodi,vt amp;nbsp;negaii ex ignorantiaquandoquepofsint, 8c rationibus etiamillu-pi ftrioribus comprobari. Siç enim Ariftoteles tradidic Qi dialeâicé ac Methaphyficen eos coarguere, quialiarum ,(/ difciplinarum principia inficiaiitur. Atque ipfe idê,fæpe ex effeftis manifeftis caufas return minus manifeftas per-jji fuadet, quibus caufis tarnen philofophi» principia con-p tinentur. Sed 8c duas efle cuiufque difeiplinx partes ex-

plotatum cft. Vnam,in qua principia ipfa tanquam fun-damenta ponimus,ftatuimus,firmamus. Alteram ,tn qui (P principijs pofitis,ad ea quæ funt inde confequentia pro Pi ficifeimur, Atque in bac quidem pofteriore, h quis ptin-ji cipia iiegarit, quæ nimirum in feientia fupponuntur, nô P en cum eo contentiofa difputatione certandum.Sientra i, Theologo fuas conclufiones ex principijs colligere vo-p nbsp;nbsp;lenti neget quifquam Deum elfe, ftultus erit fi aduerfum

eiufmodi,difputationemThcologicam velit inftituere-

Il In ilia verô, quam priorem efle diximus ,licebit vtiqu« ( non folum obfcura perfpicuisilluftrare,fed etiam minus nota principia, exhis, quæ funt nobis notiora,oftendc-j te. Ferè autem fit,vt caufæ return quæ funt fuapte natu-ta manifeftæ,Gnt nobis obfcuræ.Quemadmodum oculo

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Niftycoracis radij folates tenebræ funt.ïta fi vtro fapi-

enti negaretur Deus 6116,11061 priinû fit Theologiæ ptin ; pium,daret tarnen ille operam, vt via aliqua amp;nbsp;rations . Deumeireconftitueret.NonigiturmirumefTe cuipiam debet, fi boc fané libro,vbi deprincipiorutnTbeologi-corum firmitudine agimus,ipfa nos principia non modo explicemus, verû etiam conftituamus. Aliter autem vr-biumfundamentainimicus concutit,quiconatureuer-

C î tere.

Î4 de locis theologicis , terc, Aliter artifex, qui nititur non foluinùccrc,felt;l et* confirmare. Sed iam ida omitcamiis, amp;nbsp;ad ea, quæ ptit prids ac validiùs vrgent, feftinenius. Nâ prima ilia q“'quot; dem machina, non erat adeô inflruûa, vt ad earn detu^ bandam aut longior aut acriorfutura eilet oratio . Inif lam vcró alteram,vt quam aduerfari) inaioriarte amp;nbsp;vii^ bus inilruxerint,maiori quoque nos Audio amp;nbsp;action (putationis vi debemus incumbere.

libriè ftcris Bibliit numt“ ritutKr, tjuos i/uidam yel tmbigunt ejjeantui^ (ti,yel cirti « canane rniduitt.

IN dubium itaq; Stolim amp;nbsp;noArahac tempeßare catum eA,an feptem illi libri veteris te Aaméti,Barucb Ktrjia, Thobiasjudith, Sapicncia, Eccleiiaßicus, duoq; M*quot; chabxorum,linc habendi canonici.£x nouo quoque tt' Aamento, quacAio ferme eadem exilht deepiAola Pau* ad Hebræos, de epißola lacobi, de fecunda Petri, dui' bufq; poßerioribus Ioannis, de epiAoIa ludx, amp;nbsp;libf« Apocalypfis. Sunt enim Theologi amp;nbsp;fuerunt,atq;inhii quidcm Sc nobilcs veteres longeqj principes amp;nbsp;quidai* juniores dodi amp;graues,qui rnultis magnifq; rationihuf addudi negarint eos libres oportere in canonicis coin' putari. Alij veroaudores ipG quoq; prxAantifsimi c^ tra afleuerant hos omneis eAe canonicos. Atque ad ea^ rem confirmandam plurimis etiam maximifque argunié' tis vtuntur. Itaaddtibitarecogit dodifsimorum homi' num de maxima re tanta diflenfio . Ego autem quö coH' trouerfiam hanc manifeAius explicem : diuidam omn*' no totam iAam de libris canonicis quæAionem , in qiU' tuor partes.Primi'im illud oAendam,ad cuiufneaudo' ritatem fpedet definire,quisliber Gt canonicus. Dcind* eos libres, qui nunc in dubium veniunt, facros effe de* monArabo. Tum adducam argumenta,quae veriGrailitH' dine homines aiioqui amp;nbsp;dodos amp;nbsp;pios fallerc potuerûtgt; Po Aremó eadem argumenta diluani.Hxc enim omnia 1“ banc quaiAioncm referenda funt.

Cap«

C4p.ƒextum.ColIli)Irt ar^untenia corttm Jnaiert cma»» lur,f.rifivrttm facritm iicn egcre ecdejl^t

apfrobatiene,

Et quidem,quod ad pnmam partctn attinet, Luthe-tatii aliquando afl'eruerunt, fcripiurâ non egcre ee-. cleüx aut alterius cuiufque approbationc, fed iudi« cium de fctiptuia ex ipGs fcripturis efle faciendum îfe* potius pet ipfas fcripturas cætera omnia iudicanda,eat veto per le quidc cuiq-, habêti Spiritus fanfti, 8t fidei lu-méjcfle manifclias.Quod G ab illts rogcs, ecquis' nobit fide facit hxc à Deo prodiilfel ecquis ialua amp;nbsp;intaôa ad tiofttâ vfq; çtatc perucniiTe certiores reddatiEcquis per fuadeat liotû hune reuerenter excipiendûjillû veto nu* . mero expungendüi Aiunt,perinde efl'eac fi quis roget, vndedifcemus lumen difcernereà tenebris, album a ni-gro,fuaucab amaromôenim obfcuriorero veritatis fua fenium fcripiurâ prs fe ferre,quàm colons fui tes albat acnigrasjfaporis fuaues üeamaras.Sicut etiam apudphi* Ivfophos per communes animi côteptioncsffic enim v» C3nt)reliqua omnia probantur,cü ipfæ probatione non

I nbsp;nbsp;egcant.Ita exiftimant Lutheran,,diuini verbi cognitio-

( tié,quod eft dofinnæ catholic» et mune principiû, vfqj adeo in prôpru effe, vt nulla hominû approbatio fit ne* cefiana. Atq; hic idc perniciofifsimus error olim apud Vuicleffiftas inualuit, vt Thomas Vualdcnfis auôor eft.

li.x.dotfr.fid. Anti.c.19. ne quifquâ cxiftimet à Luthero hâc primû hasrefini prodiifle.Suadéc aüt ,d principiô, ex eo quod dominus apud loannê dicit.Ego non ab homi-ne teftimoniû accipio. At fiuefummus Potifex,Cue có-ciliü feu etiâ ecclefia tota homines fuiit,nó igitur ab his Chriftieuangelium aut teliquç feripturç partes accipiût teftimoniû. Ide rutfum ex illo tonhrmât, quod loannes ‘ “ Apoftolusair,Non necelfe habctis,vt aliqiiis doceat vos,fed ficut vnétio eius docet vos de omnibus 8c ve- iJ#xb,2. mm eft. Tertio loco argumentantur ex eo verbo demi-ni, fi quis voluerit voluntatem eius facere, cognofeet ex dovtrina vttum çx Deo fit.Cui fimile eft illud,oues mcæ voce meam audiunt.alienü aut nô ftquuntur. Qu,o tefti-menio Lutherus quafi te coufcâa gleriatur, 8c nondum

coUau

Jö DE Locrs THEOLOGICIS , colkttinanu tiquam ferox viüor infulcat. Aperte (vc ait) euangelium tertatur,ipfas per fc oues habere neatn difcernendi fcripturas tacukatem.

Quarto illud Ioannis afferunt,fi teftimonium hoff'’' numaccipitis, teOinionium Deimaius eft : qui credit'’ filium Dei,habet teftimonium Dei in fe.In omnibus ig*' tur,quæ ad fidem pertinét,non ad externa hominum tf ftimonia recurrere debemus,fcd ad id quod Deus int** nos teftimonium pratbet. Addunt etiam hue illud Deutero, qui verba prophetæ, quæ loquetur in nooiiquot;? nieo,audire noluerit, ego vltor exiftam. Propheta aut^ qui voluerit loquiin nomme meo, qux ego non prx^^ pi illi vt diceret, interficietur. Quoa (i tacita cogitatiff* ne refponderis quomodo pofTum intelligere verbuquot;’’ quod dominus non eft locutusihochabcbis iïgnum,St^ Quód fi in nomine Domini propheta ille prædixerit®' non euenerit, hoe dominus non eft locutus, amp;c. quemadmodum difcerncndis verbis Dei à verbis hoifj^ num,non remittitur fidelis populus ad pontifieem aut'! cerdotem, non ad hominum concilium, fed ex ipfa t*** euidentia, vt difcernat inftituitur.

1. f0lt;e».4. Eodem quoque pertinet illud Ioannis,G^arifsimi ff*’' lite omnifpiritui credere,f»d probate fpiritus fi ex fint, quoniam multi pfeudoprophetæ exierunt in mff**' dum. In hoc cognofeitur fpiritus Dei,See.

I.Car.:. Confirmant prætcreaidem ex illo Apoftoli teftin’”' nio. Animalis homo non percipit ea qu« funtrpiritquot; Dei, fpiritualis auté iudicat omnia. Rurfum ex eo, phetac duo aut tres loqiiantur,cçteri diiudiccnt,amp;pa»'’ «.Ce)'.i4 poft, {i quis videtur cliefpiritualis, cognofcat quatre^*' bo vobis,quód dominifunt mandata. Quicunqjigit'**’' in quo eft fpiritus Dei, cognofccre verba doinini,e3lt;l’' difeernereiurefuo poteft.Proferunt etiam alia teftii^’T Hia,qua! quoniam codem fpcóiant,eodemq; modo rett' luntur.non eft necelTe eahoc loco proferreifed illasaddere,quibus etiam vtunturinfuierroris con^‘' mationem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. .

Siccclefia,inquiunt, de diuinis fcripturis iudiciff ferret,turn inferior in fupenons legem auctoritat^

ïv tïBER SECVNDVS.

vfurparet. ld quod abfurdura plané eft . Nam vt Augu-ftinusinquit, non licet iudici de legibus iudicare,fed jjl fccundum ipfas. diftin.4.cap.in iAis.

Præterea quæ fecuritas(aiunt)nobi$ érit «tern« vitæ, ftquæcunquedeeainfacns literis extant promifsiones '.i, fülo bominum iudicio fultæ cófiftant? Rurfum fides no-'.f ftra quantum apud homines in fufcicioncm vocabitur,fi “f credatur hominum beneficie nó fccus ac precariam ha-bete auâoritatem* Et cüm Apoftolus aflerat fundamen-tum ecclefiæ effe catholicara amp;nbsp;apoftolicam doftrinam, fuam huic certitudinem ante conftate oportetjquàmil-. la extare incipiat. Nam fi Chriftiana ecclefia propheta-rum fcriptis 8c apoftolorum prædicatione fundata fuit, vbicunq-, reperiaturea dodrina,ecclcfiam certè pra;.* cefsiteius approbatie,fine qua nunqua ecclefia ipfa ex* titiflet.Vanifsimumergo commentumeft(i.cap. inftitu'. j Caluinus ait)fcripturac ludicandx poteftatem effe pches ^cclefiam,quafi ab huius nutuillius certitude pendeat. ■ Præterea fi feripturæ facræ veritas ab hominum tefti-ji monio penderet ex coque comprobarctur,tunc vltima 4 fidei refolutio in ecclefia: auAoritatem fieret. Credimut enimChriftum fuiffe filium Dauid: Qupniam Deus pro-phetis 8c Apoftolis reuelauit.Qupd fi Deum reuelaffc ex f ccclefizauöoritateteneremuspamfidef'noftra non in ® Deum tandem, fed in homines reuocaretut. Quocirca ratio fidei formalis non diuina fed humana veritas effet.

• PoftremójVt Ariftoteles docuit.i.li.poft cap. i. propter quod vnumquódq-, tale 8c illud magis. Si iguur fcri Ïtura canonica ecclefiæ auftoritatis comprobaretur,plut ominibus quàm Deo credercmus.Conftat veró nullam audoritatem maiorem effe diuina : qua videlicet facrx Itteræ pollent.Noh ergo fcripturi facra per ecclefia có-firmabitur, gc ab illius approbatione pendebit. His atejj aliis argumetis errorem fuum Hæretici fuidere poffuhr, perfuadere non poffimt.Errant enim vehementer cbm in

■ afferendis fcrîpt'uris eéèîefiæ auftoritatem labcfaâare conantur. Qua dè re dttAc breuiter Sc id hanc folum de labris canonicis câulàm Sifputabimus . Propterca quod •c a plerifquc vîitis eathbrhcis côtradiæreticos de eccle-

DE LOCIS THEOLOCrClS auâoricate accuratifsimè diPputatum eihEt hanc*** quolt;jj in vniuerlu po ft ta alFerere amp;nbsp;cótirmare dcbcio^

C‘t/-ßfgt;tgt;ngt;tm.D»cet ad euiut auderitaieitt IpeSat deli-^ iris caxonicit iiidicare.

SItigitur,quod ad praeCentem locum attinet,Pr'^ propofîtio.Iudiciû de fcripruris per fcripturas ip^^ nullo paóto idoneü eH'e poceft.Nam, vt de plurii^ aliis taceamus, quorû fimilis omnino caufa eftjcertcquot; bros RuthjEftcr, lob,elfe canonicos,nullo modo ex 'F (is fcripruris cóprobabitur- E'-go G res hæcin contrequot;? £i veniat,aliüde qua ex (àcris litens peçéda probation* Deinde, quoniî hoc idc amplius vrgerc volumuSjlî'* controuerlia fit,an ambo Teftamenta nôuû amp;nbsp;vêtus D** audore Gnt édita, per nullam altcruttius TeftamentU'*' doritatc hxc difceptatio componi poteft. Qua enim tione de roto volumine dubitabitur, eadê quoq; de H?* libet particula voluminis ambigetur, Nectife igitur sJ Jiuius quæftionis aliquc praiter facras literas luJicc ce’' ftituere.Præterea Baiilides Prophetas nefcioquos pfquot;* duxitjBarchabâ Slt; Barchob, aliofq; id genus,qui re prioribus fcculis nunquam extitcrint. Vtaucior eft ß’' febius ii.4.£ccle. hifto.CiS. At huiufmodi prophetarui* Jibri per fcrippqras ipfas refelli nô poifunt. Diceret nali Baiilides præter quatuor maiores amp;nbsp;quatuordecim nores alios item prophetas in veteri Teftamento fuiH** idq; eiufdc tellamenti teftimoniis confirmaret. Nec ß'* rationibus alia excpla défunt.Nam quidâ Hæretici rcif' cerunt £uangelia,quàd Chriftus Dominus, nec fcripl’’ rit aliquid,nccfcribendû præceperit: vt Auguftinus*! JCetra.c,i6.refert. Alii qéç Epiftolas Pauli refpuerûr;apquot;’ Éufebiü Ii.j.hift.£ccle.ca.i7.1renæ.jib,i.c.i6.amp; O.n?' il) Sx.Pfal.referente code Eufe.lib.ô.cap.iS.vide Irenf (rilio.ió.amp; 19. Alli vniuerfam Moyfî legcatqjadeóed jnllrumenti veteris fcripturas abnegarunt,vt Aug. cù«* alias fappe,tû in lib.cótra Fauftu^^amp;Eufc.j.Iib.c.vlti»* audores fiant.NpiS.vcró hoslib^qf,ui.vniuerfum recep'quot; jnus.Itc, qux Nichodcmi amp;nbsp;Batjholomæi nomine ab Ht reticis nfwûtur,euâgelica contcninuiji.Marci cuangelquot;* veD®*

LIBER SECVNDVS. J9 »tneritnuT. A.C nos qdéharÛTerû caufam reddimus :UIl vero eins, quod vniuerfa tenet,tenuitqj fetnper ecclefia, rationé redderc nullo paäo queunt. Imo viuotü iudicamp; auäoritate fublata,nihil illis fupereft,niC vt toturo facro rum Bibliorum codicem de medio tollant. Adde quod feriptura Iudex eft roortuus, qui nec litigantium vtrinqj ratiorpes audirc, nec fententiä ipfe eloqui valet. Accedit quod fi in Humana aliqua repub.talis iudiciorü effet forma prxfcripta,vt nulli effent iudices viui ,fed folis exa« ratis litetis controuerfia quarcunq-, de illius reip. fcripti» ris exorta finiretur:pi®terquä quod forma iudicädi ftul» tifsima effet,nullus etiâ effet litigandi finis. El enim, qui tiecet inffrumentû,nulla vis inferri queat,fi viui iudices Bulli habeântur. Ita Deut.n.nô ad feripturâ difsidente» homines refctuntur,fed ad viuorü examen ludiciuroqj. Et Malacb.i.c.labia,inquit,facerdotit euftodiunt feien-tiam,amp; Icgem requirent de ore eius. De ote eius ait,non de lege ipfa. Et Aôo.i5.nonadfcripturam apptUauerût AntipchenijVt intelligerét an verba Pauii diuina effentî fedad Apoftolos8cfentores,qui eraht Hierofolymis. Nec Apoftoli amp;nbsp;fenîores feripturâ iudicé, fed femetip. fos amp;nbsp;Sjjiritû fanûû pofuerût,Vifum eft,inquiût,nô feri-pturç,{ed Spiritui fanöo,amp; nobis.Säfius quippe fpiritu» nö habitat in litera,fed in fpiritu-.nö in fyllabis,fed in cor dibus. Qupd fi ii,qui Paulo aduerfabatur feipturs in cau fa illa ludiciu peterent, quçftio hqdie maueret ambigus. Sccundapropofitio. ludiciü de fenpturis eanonibis ad priuatos reip. Cbiiftiariæ eines iió pettinet. Primo, quia sn Humana repu, eiufmodiiudicia no permitterentur pfi uatisHoïbus,nifilegi(latores dcfipuiffent.Vterq’, éiiim »orum qui diftidiü habet,hanc^bi iüdicandi pari ratio-ne vcdicatct auftoritatc ; fic’^^ nullus effet difsidiorû fi-nisiPriuatas ergo cuiufq'„vel reuelâtiones,vel opinatio-Bes yellefequijidq-j'i'n quçftione.fideineceffariajftuItutB «ritl' Pró fua etenim faaione quifq^ definier, Çç qu^ ipfh cxiriimaueric,ea (ibi afferet à Deo reuQlaia. Quiq?,quód nullus fiorno priuatus certam Habçt fn ççclç(ia aufiori-taierri , nullus ipud feliquos fidelçs çxploratam Je folium VcnUteml Kaiudicium quodçu.Pque ab «lufmodi

pnua*

40 DE LOCIS THEOLOGICIS ' priuato ciue profeâum infirmum erit: 8e fcriptursf' proinde fides incerto 8e imSecillo fundamento nite'J ' ' Quid?quod Deutero.iy. quæftionçsgraues non ad^ Uatos iubentur deferri, fedad eosquihabent publilt;^ ill ccclefîâ poteftatèm ? Qu,id ? Num Antiocheni priu^' homines iudiciû fîbi affumpfcre in ilia controucrfia, lt;1’ dubium eratjPauIi ne verba Dei effent an non ? lÄinii’ 'verö.Sed miferunt ad Apoftolos 8efeniores qui erant Hierufalem. Afto.ij.Adde huc,quodcum quidam'’“! doftifsimi negarint epiftolâ ad Hebræos effe canom^ àlii audores quoq;ipfi non ignobiles Apocalypfin K annis excluferint : non poffet ex cûiufque priuati hoquot;“' Dis fenfu êà doftifsimoruin virorum controuerfia 'co^ poni. Vide OrigeneuijHomi.y. in Ezechi. Grego, f* ianzenumin Apologe. Hiero. inEzechie. cap. 13, S' Hiere.c.xj.vt intelligas quàm pàrutn fit dcferendum ; huiufmodi rebus priuatorum hominum præiudicijs.S'* de his multa pofterius.Nunc reliqua pcrfequamur.

_Tercia propofitio , Ab ecclefia eft détermina'’ duni,quifnam liber fît canonicus, 8e illius audoin^ certa régula eft, ad Iibros vel in facroruin numerum cipiendos,veletiamex co numero reiiciendos.Haquot;* iénuit IrcnæuSjlib.j.aducrfus Hçrefes.c.i.3.8e 4,8e hb.contra Fauftura. i3.c.4.8elib.i8.C.i. Si 4. 8e reC**? 'do libro de dodrina Chriftiana.c.S.Deniq; in libre» traépiftolam Manichæi.c.y.vbiilla eft omnium feri”^ fie trita feneentia/Euangelio non crederero, nifiine bléfîæ mouerct audoritas.

bïæc eadem definitur à concilio.Toletano priiBOj'i hiEC verba. Si quis dixerit vcl crediderit alias fcripilt;_ cffe eanonicàs,præter cis quas ecclefia catholica recif _ 'Anathemafit.Ecclefiaeigitur catholicæ audoritas.t^ turn argumentum exhiber ad libres fa'cros vel recip**quot;^ dós, vel rencicndois,id'quod multis magnifique rafjf iiibifis coipprobatur. ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!

' Primùm enim'fi hüîufimodi re's ih çôntentioneni'Jj fiiat, çum nec ex ficripturis ïpfîs nec'ex priüata cuipr bpinatione'fît cenfiura ferenda, ex aliquo hanc lócó^P^ terenécelTeeft,Noncftautemvnde commodiusat^, - ■ - ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfl’

cognoCcendum cuiulq'j libri auàoremjCur bæc cade no ent certa amp;nbsp;explorât! viro caiholico ad intelligcndum hüclibrû efie Matthæi,illû nóeffe Thomæ, hâc epiftolä effe feriptâ à Paulo,lila à Paulo fcriptâ nô fuiire?Ecclefi{ itaq; tellificationc libri facri funr admittendi. Quod vi- laattitU detur loanneS Euangelifta lîgnificalle,cû ait,Hic eft dif-ripulusille.qui teftimoniûperhibet de hisiik feimus quia Verum eft teftlmonium cius, loannes ergo teftimoniun» perhibet euangelii,amp;: eccIeGa probat inquiens.Et fci-ffius,amp;c. Alioqui,quorfum ilia niimeri tarn fubita amp;nbsp;ino-pinata mutano? Apoftolus quoque Paulus id roaniteftc dbcet in Epiftoläad Gala.c.z.Nam cum accepilfet euä-gelium per reuelationem lefu Chritti, Semanliflet cura Petro amp;nbsp;lacobo diebus quindecim, afcendit rurfum Hie tofolymamfecundum reu»lationcm;amp;contulit cüapo-ftolis 8c fidelibus euangelium,quod pratdicabat in gen-tibusifeorfum autcm,iis qui videbantur aliquid effe ; ne forte in vanum curreret aut cücurriffetiQupd fi ecclelie probatio no eilet neceii'aria, certè noiifuiffet folicitus PaulusjVtafcendetetad coiiferendü euangeliûnefortèi amp;c. Atq',(vt Auguftinus cótraFauftum ait ) fi apoftolus Paulus non inueniret in carne Apo ftolos,cû qutbus cö-ferret euangelium,ecclefia ilü omhino non crederet .Et Hieronymus in Epiftolä ad Auguftinutii, hiEC Äpoftoli Lib.iii Verba pertraäans, ex bis ( inqüit ) ofteiidit fe non ha-buiffe fecuritatem euangelii præditandi, nifi Petri amp;' qui cum eo erant fuiflet fentenfia roboratum. Eft autetn

D ha.«

41 DE LOCIS THEOLOGICIS hæc epiftola etiam in tomo operum Auguftini fecun“** numéro ii. Et Tertullianus lib.4.aduerius Marcion«^ propterea, inquit, Paulus Hierofolymam afcendit*' apollolosconfukandos,ne forte in vacuum cucurrilf*^ Nonenim fufficeret ad fidcm (îngularitas inftrume’''^ deftituta parrocinio antecelîbrum. Denique vt t“'’ auftoribus contulit amp;nbsp;conuenit de régula fidei, dei'*’ ras mifcuere. Igitur fi ipfe illuminator Lucæ auftod'.’' tem anteceflbrum amp;nbsp;fidei amp;nbsp;prædicatipnisfuæ opta“*'' quaiito magis eam Euangeho Lucæ expoftulem, q*** cuangelio magiftri eiusfutt neceffaria?Hadenu$ille. , Idem quoque habetur Adoium i$ . Cùm enim ap**^ Antiochiam dubitaretur,an Paulus S( Barnabas, ver«° fcntirent Si docerent de ccflatione Jcgalium, ftatuer“”! fideles vt afcenderent Paulus amp;nbsp;Barnabas, amp;nbsp;quidam «dapofiolosamp; presbytères in Hicrufalem . Non erg’ vnufquifq; per fe cognofeit an dodrina ex Dco fit 0^ ne, aut ipl'aftatim dodrinacuiuisfefe elle diuinam n*’’ nifeftat : fed ccclefiæ opus eft approbatione. Qu^od Lquot;' therani tandem in comitiis Auguftanis confelsi fu“*' habere fcilicct ecclefiam audoritatem ad difeernend“'*' verba Dei d verbis hominum. Atque Lutherus in lib.^’ captiuita. Babylon . vbi de ordinis Sacramento ag*’’ confiteturquidem ecclefiam habere poteftatem difc^*quot; oendi verbum Dei à verbis hominum, fed non proin'^’ tarnen ludicem elfe verbi Dei. Quf madmodum Aug**' ftinus ait,quódveritäteipfa fie capitur anima, vt p’' eam de omnibus certifsimè iudicarcpofsit,fed veritf tem iudicare non pofsit, dicere autem cogatur infal^*; bili certitudine hanc elfe veritatem iudicata magis lt;1*** iudicans. Ita amp;nbsp;in ecclefîa talis, inquit, cft fenfus, il'**' ftrante fpiritu: in iudicandis Si approbandis dodrini*» quem demonftrare non poteft, k tarnen certifsimuquot;* habet.Sicut enim apud Philofophos de communib“' conceptionibus nemo iudicat,fed omnes per eas ludi' canturiita apud nos defenfufpiritus qui iudicat omn^* St à nemineiudicatur. Sed nos hoc fane loco de verb*’ certare nolumus.

Tantum dcfinimus,idqiiodiam Lutherani vélin«’*' CO**'

LIBER SECVNDVS. 4j concedunt, ex ecclefi» auftoritate certum argumentunx fumi vcl ad libros facros admittendosjvel ad cos repel-f*. lendos quifacrinonfunt.

At verô non parua quaeftio fe offert,an nomine eccle-fix fignificenius hoc loco ecclefiam ,quæ fuit tempore ill apo(toloruni,aii fidclium congregationem,qui modo # funt. An potius vniuerfam colletUonem Chriltianorum, t ibap!:ifmoChriftipcrapoftolosamp; cstcros fucceffores t eorutn,vfque ad haec tempora propagatam. Durandus ill enim in j .Sententiarum . diftindione vigefiraaquatta. t quædione prima. amp;nbsp;Getfon de vita fpirituali animx, le-ébone i.corollario t .huiufmodi auaotitatem facros 11 libros approbandi, vel etiam non facros reprobandi ad J Ecclefiam referuntfidelium, qui cum Apoftolis extite-i runt. AtloannesDriedonis hbro primo de Ecclefia-i fticisfcripturis amp;nbsp;dogmati. capitulo i. amp;nbsp;Thomas Vual-I denfis libro a. dotlrinal. fide. antiquæ capitulo 19. amp;nbsp;i ao, hancauftoritatemexiftimantreferendam ad feriera ( pattum omnium 8lt; Gdelium ab Apoftolis fuccedentium. t Qux eadem profeÇlô videtur fuiffe fententia Irenxi li-li bro 5. capitulo 5. amp;nbsp;libro 4. capitulo 65. aduerfus hæ-♦ refcs. 8d Tertulliani libro 4 . aduerfus Matcionem . 8c • Auguftinuslibro îj.contraïauftum-Manichxüm. Scia Il libro i.capitulo 6. contra lulianum Pelagianum, amp;nbsp;li-«'^ * bro j.. de doürina Chrifti. capitulo 8.8c Epiftola 63. I Sed 8c alij tarnen hanc auftoritatem huius etiam lempo-* rrsecclefiæ tribuunt: qux videlicet eadem eft cum an-I tiqua,habetq-, eundem veritatis fpiritumafsiftentem. / Egoverôprimùmfentioad Apoftolos pertinuiffeli-» bros facros probate, non facros reiicete.Nec efiim alios ' l libros canonicoshabemus fiue veteris ,feu noui tefta-.' I menti, quam quos Apoftoliprobauetunt ,atquc Eccle-) fix tradiderunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’

i Exiftimo deinde huiufmodi traditionem apeftolicani' ( tionaliatationemelius innotefeere,quam perpattes 6t‘ ' dotlores ecclefix poft Apoftolos fuccedentes . Quem-■ 1 admodum non alia via certior atque expeditior eft, ad

Chrifti 8c .\poftolorü reliquas traditiones cognofeedas quodfuo pofte} loco demoaftrabinvus.Acq-jhotamp;quide ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D % neu-

44 ÖÊ LOCIS THEOLOGICIS neutrum opus eft,exquifitis racionibus confirmare, tal)* turn Pacis eil admonere«

Illud vcro demonflràndum eft, Ecclefîam fideliui^ nunc viuentium, non quidem fcribere canonicum libr^ poUe.fed definirean liber dequo difputatio eft,canO' nicus fit an non. Qu,ia definitio dubiorum, quae circa B' dem modo exoriuntur, ad præfcncem Ecclefiara perti* net. Oportet enim iudicem viuumin Ecclefia effe, q“* fidei controuerfias decidere pofsic ( Siquidem Deus i» neceffariisEcclefiæ fuæ non defuit.) At librum elle d' Donicum nec ne, fidem maxime tur huius temporis huius rei iuc errores qui fanæ doélrinæaduerfantiir, ecclefia qu.T nû^ eft condemnare nequit,profeâô iudicibus de medi^ fublatis,huius fæculi hæcetici impunè viuere,atque ade’ regnarepoffunt.

Rurfum tempore Hieronymi dubitare catholico !gt;' cult,an Apocalypfis Ioannis facra amp;nbsp;canonica efiet.Nu’ autcm,vtiuo loco oftendemus,id non licet in dubiuquot;' vettere. Ergo poft tempora Hieronymi ecclefiaauÜO“ ritatem habuit illam quæftioncm protligandi.

Qbamobrem cùm noftro tempore quidam in dubitif* .Vocent,An Baruch amp;Machaba:orumlibri,ac cæteri, qutbus quæftio in manibus eft, canonici fint nec ne, ccrtèambiguitatempraîfentisEcclefiæ indicium expl** nare potent.

Præterea, Ecclefia quæ nunc eft,in fide errare non p®' teft. Erg'o a credident aliquem librum efle canonicui”! ex eius ceftimonio idoneum firmunique Pumetur à The’ Jogis argumentum. Nam amp;nbsp;Ecclefia præPens docere eoS; qui fidem fuPcepcrint, fuo iure poteft,quaecunque funt,amp; facros libros, quos per traditionem veteruma’' cepit, pofterisfuis ipPatradere. Qui quidem pofteri«' dem prpximehabeant ecclefîæpræfenti neceiPe eft!'’‘ pratfentescredidimus pro.ximeantecedetibus, amp;illii“' perioribus ferie quadam Sc ordine vfque ad Apoftol’^' Quibus fideles tunc viui proximiùs crediderunt.

Sicut enim in difciplinis duo principiorum genera «f' ftiiaus, vnum remotum, alterum proximum, hoc poftf^

LIBER S ECVNDVS. ...4^, RiQni,iIIud primuni,nec conclufioncs ad pritna initia nil» per poftrema referuntur : fie nee fides fueecdentium ad eos, qui nos state antecefleruut,nifi per nos referri poled, doneead Apoftolos amp;inde ad Chriftum perueni-tur, vbi tanquam in primo fundamento eathobea fides

I eonfidit. Quemadmodum etiam vtraque difeipbnarum . prinetpia firma funt, vtraque item eonelufiones certo , probant, licet altera mediata altera immediata fint: ita Sc i nbsp;nbsp;nbsp;ecelefiaquæ nune ed,certum argumentum dogmatis

I Chridiani exhiber,quanuis ipGus demura fides ad Chri-« nbsp;nbsp;nbsp;ftiamp;apodolorumfitdoftrinam referenda.

, Qua in re videtur mihifalfus Thomas Vualdenfis.Ete-{ nim, vt pauló ante iudicauimus,aliud cd quærere, quid g eeclefia prsfens definite poïsit,8cquoufq. habeat eötro-j uerfias deeernendi auöoritatem, aliud veroinueftigare, . q-uanam via Stratione ad reftäSe firma haru rerü defini-tioné valeatperueniri.Ac nos quidé ingenue fatemur nó elle nunc nouas reuelationes expeftandas fiue à fummo j PötifieCjfiue à cöcilio,fiue etiam ab eeelefia tota, fed in-j quirenda potiùs maiorum documenta ac fanäorumfcri-, pta, Apodolicas rurfum traditioncs, facras etiam literas confulendas, atq- per huiufmodi conquifita meMia quae-j dionem de fide propofitam decernendam. Nam 8f Apo-1 doll amp;nbsp;feniores congregati in eonciliü Hicrofolymita-j num magna fafta conquifitione, tum ex rebus anteaâis, , tum ex feriptis prophetarum, fententiam de re propofi-ta arque in quædionem vocata,tulerunr.

rallitur amp;nbsp;in alia re,nifi fallor ego,Thomas Vualdcfis, I) cum aflerit tedimonium laicorum fidelü etia hucperti-i j nere. Sed ideo ad eos non effe opus recurrere, quia ne-. fcierunt,inquit,fidem fuam congruis vocabulis atqueab omni intricanone liberis fucceÏTorum propinare memo-, riis.Niquæadfidé fpeöant,funt in duplici differentia.

Altera, quæ omnes fideles explicité credunt-.vt filiü Del ( Humana natura fufeepide. Altera vero fiint, quæ videli-, tet fob maiores credere tenentur explicite, populus au-tem implicite in maiorum fide . Vt patrem amp;nbsp;fibum efle vnum principium Spiritus fanfti. Ä populo igiturrudi y in rebus fidei, qus fub priori généré continentur, iure y nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P j forfi-

I)

4« DE LO CIS THEOLOGICIS forfitan tcftimoniuoi poftulaueris : quôd earum dàtl sequè ad raaiores ac minores pcrtinet. At in his, quæ al-terum genus fpeäant, lî qua quæftio exoriatur, ineptif' fimumeritjVtimpcritum vulgus, delirus fencx , garrul* anuSjfutor indoâus jConfulatur : idque maxime ß noa ad ecclefiam præfentem.fed ad earn quæ fuperiorura fuii temporumjhuiufmodi quæfliones fint referenda, Quolt;l fierioportereThomasjpfe Valdenfis afi'cruit. Cûigiti't fidcs de numero canonicorum librorum explicita , noa popularium fit,fed maiorum ad quos vtiquefpeftat, qu* nam fint facri libn cognofeere, fateamur ncccife eft, ia hmufmodi quæftione,quâ modo verfamus, teftimoniûa plebe nó elfe rcquirendû,fed à doftoribus ecclefiæ,qui' DUS amp;nbsp;plebs rudis debet credere, ad quofq; fimiliü rera iudiciû pertinere, vt iuftû ita quoq; certû eft.Quo fit,*{ fi oés fandi amp;nbsp;doéloresEcclefiæafierucrintaliquc Jibr» efle canonicûjid pro certo habendû fit, perindeac fi tO' ta ecclefiaaireruiftet. Quod vberius alio loco explican-dum eft : de tertiaigitur propofitione fatis eft diâuna

Quarta propofitio. Ad concilium vniuerfale prçcipu^ percinet definite qui liber fit canonicus. Qua quidc prO' politionem æquoanimo patererab hæreticisnon admi* ti.Sedillud tarnen dqleo vehemcter,quod cam nonnuil' fideles inficiantur,in quibus Thomas Vualdenfis elle vi' detur,lib.a.doétrinalis fidei antiquæ.cap.19.

Probatur tarnen ilia manifefte, quia proponere fidelb bus ea,quæ funt diuinitus reuclata,ad ccclefia; paftore* maxime fpeftat,tû quia tota ccclefia huiufmodi reuclati proponere Se docerc nô valetnû quoniâ vt poflet,nô de ceret tamc,vc tota ccclefia docendi officium airumerct’ Tü quia pafeere oucs in feientia Se dotlrina propriunj munus paftorum eft.vt Hieremiæ 3.dicitur.Tum quonii ahquandointeripfos catholicos concreatio eft,anhie aut J Ile liber canonicus fit. Ad dirimendum igitur huiuf' modi difceptationé oportet in ccclefia iudices eirCjquOquot; lemfcntentiâ fidèles debeant fequi, Iudices aût in dO'' ttrina fidei nô alios cóuenientius accipimus,atq; epifeo' j)os amp;nbsp;doflores,quibus fideliûinftruâio demandata eftî quofq; 11 de mcdio Collas, ccclefiz vniuerfalis iudicii

pro*

LIBER SECVNDVS. 47

protinusaufets. Cumtotaipfaecclefia,hoc nbsp;nbsp;nbsp;fideles

omnesjconueniriad iudicandum de propofita quzftio-

nencc dcbeant nec verö pofsinr. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;_

Prstereaconciliü eftcerta régula in bis qua; fideifuntj .

vt po fteriut oftendetnus. Cum igitur hzc quxftio de li-bris fachs atq; canonicisad fidé attineat,cóciliiteftimo-

nio abunde potent definiri. Id quod Antiochenos intel lexifle cöftat.Non enim quzftionc de Icgalibus ad fide-ljumplebemfedadapoftolotüamp; fcniorum fynodüre-tulere.Nec poft concilufententiatn vllus teliftus eft du-bitandi locus. Ado.1$.

Quinta propofitio. Adfummum Pontificem pertinet definire,qui nam liber fit canonicus.Primo quia maiorcs ecclcfia; caufæ ad Summü Pontificem referenda; funt,vt Innocentius probat, de baptifmo ca. maiorcs. nofq-, idé etiam furaus demonftraturi. At hæc dclibris canontcis caufa maxima eft,ad fummum itao-, Pontificc eft referenda. Deinde quia contingit eft'c difsidium inter patres in concilio côgregatos.Q^ôd fi nó effet iudex in ecclefia, qui bane conteutionë litemq; dirimcret, certè non effet ecclefiæ à Deo prouifumin rebus neceffariis.

Prættrca, quiaSummus Pontifex quoties de fidepro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Tiunciat,crrare ncquit,quod fuo poftcaloco etiâ cômô-ftrandû eft.Ipfius ergo Pôtificis teftimonio tanquâ certo iudice probate potenmus, quis liber fit canonicus,qui$ contra non fit.

Poftreraô id oftenditur Argumente Nicolai Papz. Nâquod verèfedes Apoftolicaprobauit, bodietenetut acceptû :amp; quod ilia repulit, baftenus inefficax prorfus babeturffta opufcula doftoium quæ approbauit,ecclefia probat:quæ côtra reprobauit,ecclefia reprobat. Sûmo-rum ergo pontificü de hifee rebus teftimonium,ipfo etiâ perpetuo retû experiroento fitmû ac certû babere côpcl îimur.Nâ amp;nbsp;cuangcliû, quod Paulus pixdicabat in geti-bus,vt ante ex Tertuliano,Hieronymo,amp; Auguftino IxMitNS inóftrauimus,nófuiflct ab ecclefia receptü,nifi Petri au-ftoritatefuilletroboratû.Scvtidc Hieronymus in lib.

de viris illuftribus ex Clemente in 6. utsOTintCerfEtaU feribit Marei euangelium, cü Petrus audiflet, probauitt

D 4 Si ec-

48 DE LO CIS THEOLOGICIS 8ceccle(îælegendum fua auftoritate ediclit. Idem veró Eufebius.li.z.eçclefiafticæ hiftoriæ.c. i j. non folü Cle' mentis, fed ex Papise teftimonio confirmât. Çonftataût qui Petro fuccedit, hune eandem poteftatem habere iquot; illis fané quæ funt ecclefiæ necefl'aria. Ad fummum erg® Pontificc huiufrnodi de libris canonicis iudicium per fi' net. Nam amp;nbsp;iî quaCmiIis quæftio in veten lege exonrCquot; tur,ad Pontificc eius definitio pertineret,vt Deut.17.le' giraus.Haâenus quanta fieri potuit breuitate à nobis d diéta funt, quæ præfenti loco fatis erantjVt plus leâof intelligeret, quibus auàoribus in libris canonicis côfti' tuendis fidem habere oporteret.Nam fi quæ horum ma' iori vi amp;: argumentis indigent,vt in vniuerfum probétuf omnibus,ea fuis poftea locis confirmabuntur. Nunc ve* ro illudagendum elleputo, vt argumentationes hofti' um veræ religionis, quàm breuifsimè etiam poflumus, refellamus.

Caf.oHauum. ybi confutantur argumenta capitis fexti,

Ad primum igiturargumentû fie refpondeo,Si Chr* ftus ab homme teftimonium nô accipit, vbina illult;l eft,tuit homo milTusàDeo, vt tcftimoniû perhibe' ret de lumine?Vbi rurfus illud, vos teftimoniü perhibe' bitis de me, quia ab initio mecü eftis ? Vbi deniq; illuil (ne omnia rcpctamus)eritis mihi teftes in Hierufalë? amp;f' Senfus igitur eft. Ego hominis teliiinonio nô egeo qui' demifed aft'ero tarnen teftimonium Ioannis propter vosgt; Ideoq; fubiungit, Sed hæc dico vt vos falui fitis. Quôlt;i autem ipfe humanum teftimonium pon quxrat, quo vi' delicet ipfe minime egere credendus eft, probat fubiun-gens. Ego habeo teftimonium maius Ioannis, amp;c. Et re vera conuincit, vt qui diuinum teftimonium habet, ipl® quidem propterfe non accipiat ab homine teftimoniü^ fedoblatum tarnen propter aliofum vtilitatem nonrC' pudiet.In eundera quoque fenfum deinde fubinfert.Cl* ritatem ab hominibus nonaccipio,cum tarnen Petru$ diâus fit fua morte Deuin glorificalle. Ac de primo qui' dem argumento fatis.

Ad

liber SECVNDVS. 49 .

Ad fecundum verô facile refpondcturjApoftolum ibi non cum imperitis, fed cum dotlis habere fermoné . Ait enim,nô fcripfi vobis quafi ignorantibus veritatem , fed quafi fcicntibus eam.Sapientibus ergo ecclefiç magiftris vnâio interior fufficicad ea,qu\sfideiaduerfantur,refu-tanda ; at ignorantibus opus eftetiara externa doélrina eorum maxime, quos Deus conftituit in ecclefia pafto-res amp;nbsp;doftores.Intelbgendum eft etiam doSrinam fidei fingulis hominibus ntceffariam,vnicuique per fe forte innotefeere , fi fpiritum manentem in fe habet. At veto quæ fuut in fide non fingulis quidem neceflaria, fed ad ecclefiæ communera vtihtatem pertinentia, non ea fta-timd bonis viris cognofeuntur quàmlibet fpiritum Dei amp;vnftionem habentibus. Si enim fimplici muliercula: proponatur,an accidentia in Sacramento altaris fine fub ieâo fint,quamuis fanÜafit amp;nbsp;iufta,non eft opus ea de re abvnftione doceatur. Sedfiilludab ea inquiras, num Chriftus pro peccatis noftris fanguinem fudcrit.id pro-feftó ab vnftionc docebitur, quoniam pra^ftanti quod in fe eft Deus fidem ad falutem neceflariam non negat. Porro autem cùm quæftio hæc de numero librorumCa-nonicoTum non fpeftet ad fingulos, fed ad doûos in ecclefia viros referenda fit, fit confequés,vt ad cognofeen dum an hic liber aut illefit Canonicus, non fit fatis vn-éfionem habere.Non enim vnâio quemeunque fimplici ter docet de omnibus,fed quemq-, de his,quç funt ei pro pria amp;nbsp;neceflaria. Atque hæc fatis abundè erant,vt fecû-dum argumetum eluderetur. Sed vtijs motem geramus, quialiud prætercaquicquam inillius teftimonij explica-tione defiderant, tertia adhuc refponfio adijcienda eft. N on fi quidam in ecclefia primitiua tantos habucre amp;nbsp;in virtutei$lt;indoftrinaprogreflus,vt nullo doâorc ex-terno indigerent,quippe qui fpiritu docente noffent o-tnnia, idcirco gracia illam Spiritusfanfti nos amp;nbsp;ad omiies Scadhocetiam tempus referemus. Alio qui G quis aut lia guarum donum,aut alia multa,quç fpiritus à principio fi-delibus impertiebaiur,modô non habeat, non fe arbitre tur fpiritü accepifl'e : nec vnûum fefe exiftiraet, nifi cuia Antonio Monacho Aegyptio fine vlla fcientia literarû

D. ï diuinas

TO DE LOCIS THEOLOGICIS diuinas fcripturas intelleierit.Quod G etiamnum vöö'* docet fine externo doélore de omnibus,no doceant p*' rentes paruulos fuos doftrinam Chrifti, fçd ne ad teiltequidem Euangelium audiendum atq; difcendum eat pulus in ecclefias,quin etiam codices nullos légat nee y fruemio.' genté explicantcq-, hominc audiat : expeâet veto rapi’. lib.ded» vfque ad tertium ca:lum,amp;ibi oninia Chriftianæ dod^' Sri. Cbri n® myfteriapercipere . Caueanius,Auguftinus ait,ital*' tentationes fuperbifsimas, magifq; cogitemus amp;ipfi'*'' apoftoluni Paulum,licet diuinis amp;nbsp;voce amp;nbsp;fpiritu inftf“' étum ad hominem tarnen miffiim efle, vt ab eo difeerd’ quid fe oporteret facere.Afto.p, Et Cornelium cogitf mus quamuis amp;nbsp;exauditas orationes eius eleemofy naffli refpedas ei angelus nunciarit,Petro tarnen traditum ii”,' bucndum.à quo quid credendum,quid fperandum.qu'“ di!igendum,audirct.Aftor.io. Ac defecundoarguffl®quot; tohadenus,

Tertium vero eludi primum poterat eo return difcf’' mine repetito,qiiod in fuperioris argumenti confutat'*’ nepofuimus. Conccdimuscnim liberaliter, dodrinä**' cuiqjin fua vita amp;nbsp;ftatu neceflariam illi fore perfpedä'” amp;nbsp;cognitam,qui fecerit voluntatem Dei.Sicut enim g**“ rtus bcnealFedus differentias faporutti facile difcero*'’ fie animi optima affedio facit, vt homo dodrinara D** ad falutem neceflariam difeernat ab errore contrarié' qui ex Deo non eft. Quæ verô ecclefiæ funt commun'} aec ad indicium amp;nbsp;fidem fpedant fingulorum, ea non’ quouis difeerni amp;nbsp;iudicari polTunt, quantumeunque ’* Dei faciat voluntatem,Huiufmodi autem funt quæ vd' fanturinhaccontroucrfiadclibrorum diuinorum uquot;' mero.Necillarum etiam return indicium adeó perfpin“' um eft cuiuis, vt ftatim ac finedodorein promptu fit' Etant,enim quidam verbum Pauli cum auiditatc fufeip*' entes,amp;quotidie tarnen fcrutabantur fcripturas, fi ita fe habcrent, Ado,i7, Et cum quidam docuiflent fin® circumcifione neminem pofle ûluari,non protinus cuquot;* bet exploratum fuit, num ea vox ac dodrina ex Deo d' fet an non:fcd relata eft potius ad apoltolos amp;nbsp;fenioi'tS’ qnæftio,amp; adhibito concilio, raagnaque prius fada du' quifirioquot;®

LIBER SECVNDVS.

lt;]uiGtione finita, Aftorum i$ .Qu.ód,fiqU|Xinhuiusar-gumenti refutationc diciafunt,cuipiam adhuc non efle

»' illafatis videantur:habeat amp;nbsp;hoc refponfum. Chriftutn llt; non dixiffe quidem qui feccrit voluntatein Dei,hüc per ƒ fe amp;nbsp;fine magiltro veram omnem ptophetarum,Euangc-)( nbsp;nbsp;nbsp;liftarunijApoftolorumq-, doétrinâ pod'e à falfa difcernc-

fl re,aut oucs fine doÜore externo voce Chriih internof-(i cerecontrariüq-,alienirefutare.Sed iddocuit,cùmadeft (i nbsp;nbsp;nbsp;fidci magiftcr idoneus, qui rem credendain aptis loco amp;

ÿ tempore,folido pondéré ac certa auöoritate proponat, ii/ tuneauditorem,fibonus eft,Dei'dodrinam acceptu-. .(, rum, fin malus, repudiaturuni. De fe quippe Chriftus iuaque dottrina peculiariter loquebatur, quem quoni-

ÿ am pater fignauerat Deus, ducem ac prxceptorcm mun-J, do dedetat, oronique teftimoniorum generc compro-barat ; ei tot tantifque argumentis Euangelmm annun-

,I1 cianti, ei vitas , doärinx , rairaculorum gloria præ-ftanti, ei humana arque adeo diiiina auöoritate pol-j, lenti fidem non habere nemo fine peccato poterat. j Abeat nunc Lutherus, amp;, quafi ecclefiæ fidem validifsi. f mis arietibus conculïerit,vanifsima exultatione bacche-tur. Nos vero intelligamus potius ilkim, quem dixi-mus,efre verborum Chrifti fenfum cum ex alijs Euange-j, liftæ teftimoniis, tum veto præcipuè ex ipfo codern, ;t nbsp;nbsp;nbsp;quod ex cap.10.Lutherus aduerfus nos citât. Opcra,in-

„ quit Dominus,quæ ego facio in nomine patris mei, hæc J teftimonium perhibent de me . Sed vos no crcditis,quia i non eftis ex ouibus meis. Et ftatim,oucs mea: vocem ,( meam audiunt. Nam certe fi non audii'ent,eæ cues Chri „ fti non effent, vt quae ad vocem proprij paftoris tam exploratam amp;nbsp;certara.claufis auribus obfurdefccrent.

,, Qu3exrepatet,quàminepteàLutheroilla Domini te-ftimoniain hac caufa,de qua nunc dilTetimus, referätur. De tertio igitur argumento tantum.

( Quarto priusquàm relpondeo, operæprecium mihi 5 faöurus videor,fi ftriöim quasdam attigcro,quô faciliùs (i non hoc folùm argumentum diluatur,verum ctiä ea,quç ; deinceps differenda funt,explicari queant.

I, Primum ergo id ftatuo ,iuxta communera legé aliqua ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;extetiora

yi DE LOCIS THEOLOGICIS exteriora 3lt;:humana incitamenta necelFaria efle, quib'’* ud Euaiigelij fidem inducamur.Qu,omodo enim crede”' ^Rom. ci cjuem non audieruiit ? Quomodo autem audient prædicante?Item û’ non ven!frern,amp; locutus eis non fu**' «lt;w. ly. fcm^peccatum non haberent:amp; fi opera nó fecifleni,q“* nemo alius fecit, excufanóem haberent de pcccato W*’' Non igitu. folum neccffarium eft, vt credituro ea q“* funt Sdei fimplicitcr ab hoinine proponantur, quafi p^*' ma principia difçipulo : vcrunietiam opus eft exteriore®' aliquam perfuafionem amp;nbsp;humanum incitamentum adh*quot; beri ; quomodo principia Georaetriæ nonnulla à mag*' ftro Sccxplicantur amp;fuadétur. Hincillud eft.quod ciif* dixiftetMoyfes Domino,non credent mihi,Dominus dédit poteftatem figna faciendi.Hinc rurfum illud,Pr*' \iar.iflt. dicaucrunt vbiqus. Domino coopérante, amp;nbsp;fermone^ confirmante fequentibus fîgnis • Hue ilia pertinent, U venit in tcftimonium,amp;c.vt omnes crederent per illuo’' Et Sergius Paulus vir prudens cum vidiflet faftum, erf didit,aamirans fuper doétrina Domini. Aélo.ij.Et Cfquot; turio videns quod fuerat,glorificauit Deum dicensrVf* . 4. gJj^5 £)gi jfjj jß.g _ Lucæ IJ. Et cognouit pater quóquot; illa hora effet in qua dixit ei lefus filius tuus viuit,amp; erf didit ipfe amp;nbsp;domus eius tota , amp;nbsp;paulo ante. Ex ciuita*quot; autem illa multi crediderunt in eum Samaritanoruro,p'quot; pter verbum mulieris teftiraonium perhibentis, quiad*' XIt mihi omnia quæcunquc fecizSc multi venerunt adl^ litif.io. fum,amp; dicebant : Qiyialoannes quidem fignum fecit n®* lum : Omnia autem quæcunque dixit loannes de hoc^quot; ra erant. Et loann.io.Introiuit ille difcipulus qui ven^ rat primus ad monumentum,amp; vidit amp;nbsp;credidit.Nondquot; enim feiebant fcripturam ; quia oportuit aum à mortu*’ 3. ’■efurgere. Philippus denique amp;nbsp;Petrus non vtcunq“* w^Æo.i'o ^dem Eunucho, Cornelioquepropofuerc : fed 8c cauft* etiam adhibuerunt,8cc.

Deinde idquoque ftatuendum eft,auéloritatcm I’quot;' manam amp;nbsp;incitamenta omnia ilia prædifta,fiue alia quï'' cunque adhibita ab eo qui proponit fidem, non effefi*^ ficientes caufas ad credendum, vt credere tenemur ’.ft“ præterea opus elfe interiori caufa efficiente : id eft, Dquot;! fpeçi^

LIBER SECVNDVS. 5;

fpçciali aiixilio mouentis ad credendum . Docent id D. ThomaSjadRoma.io.leöio.i.ac D.Auguft.lib.i. tetra.

11 c. 11. amp;nbsp;alias fæpe, quin facræliteræ id quoque docent. ilt; Quam fpeciofijinquit, pedes euangeliiantiutn pacem, e-f uangelizantiumbona:fednonomnesobediunt£uange~ '°* i 110. Efaias enim dicitjDominCjquis credidit auditui Hol' ftro,amp; brachium Domini cuireuelatum eft 1 Item nolite f murmurareinuiccm iNemo poteft venire ad mCjnifi pa- Jom, 6. ? ter,qui mifit me,traxerit eumi eft fctiptum in Prophetis, l)i erunt omnes docibiles Dei.Omnis,qui audiuit à patre ƒ 8lt; didicitjvenit ad me. Et inferius,quibufdam difcipulis i' dicentibus.durus oft hie fermo, amp;nbsp;quis potett eura audi-

te propierea (inquit Dominus) dixi vobis quod nemo

() poteftveniteadme,niGfueriteidatûàpatremeo,8talio loatt.a, f nbsp;nbsp;nbsp;loco,Cum autem tanta figna fecilTct coram eis,non cre-

debant in eum-.vt fermo Efaiæ impleretur,Domine,quis i( credidit auditui noftro,amp; brachium Domini cui reuela-gt; tum eft,iStc. Extern« igitur omnes amp;nbsp;humanseperfuafio-nes,non funt fatis ad credendum,quantumcunque ab ho

S minibus copetenter ea quæ funt lidei proponantur. Sed ƒ necelfaria eft infuper caufainterior,hoc eft,diuinutn i quoddam lumen incitans ad crededum, amp;nbsp;oculi quidam ƒ interni Dei bcneficio ad videndum dati. Viderunt (in-'{ quitMoyfes) oculiluifignaillaportentaq-,ingentia, 8c g non dedit tibi Dominus cor ad intelligendum , amp;nbsp;aures ad audiendum,nec oculos ad videndum . Hoc quoque fua voce dilucidc confinnauit Chtiftus Petro inquiens, j Beatus es Simon Bariona,quia caro ßefanguis non teue-j lauit tibi, fed pater meus qui in ccclis eft. Gerte Petrus auftierat Ioannis Baptifta: teftimonium,quo aperta voce j clamauerat,Chriftü elfe filiurn Dei. Multa infuper Chri-fti miracula viderat, amp;nbsp;tarnen poft hæc omnia non aut te , ftimonio,aut auftoritati Ioannis, nó miraculis vifis,fidei '( confefsionem Chriftus afsignat,fed diuinse reuelationi.

Et adTheflalonicenfes, Gratias agimus Deo, quoniam cùm accepifl'etis à nobis verbum auditusfidei,accepiftis , illud, non vt verbumhominum, fed ficut eft verè,verbû ■, Dei,quioperatur invobis,quicredidiflis.Sunt amp;nbsp;alia J pletaque factatum litcratü teftimonia in huius rei confit

snationem.

Ï4 de LOCIS THEOLOGICIS

*• aiCo^ mationem,Vc ad Corint.Nemo pofeft dicere Doininu’ iz lefus nili inSpintu fanéloj amp;nbsp;cætcra quæ fequuntur.f' ’•Cor.ij. rurfum inter ipintus charifmataPaulus enuincrat fidei”' ’•Cow.}. S( alibi, non fuinUs fuf'ficientes,amp;c.Et apud LucamiCi!!^ •^^9.16. dam muller colens Deum audiuicPaulum, cuius Doi”*' nus apcruit corintendere his quæ dicebantur à Paul»' Et illud erigit mane, mane erieit mihi aurem, Domin'’’ ’’ ’ deus aperuit mihi aurem,vtaudiam quad magiftrû. D't’ me deficiet fi omnia velim commemorare,quibus fecu»' dum hoc fundamentum ftabilitur.

Cui amp;nbsp;tertium fubiiciendumeft, rationem formalequot;? noftræ fidei non efl'e eceJefia? auftoritatem, hoc e(ï,fïlt;lf’ vltimam refolutionem non fieri in ecclefiae teftimoniquot;’ ipfæ fcholafticæ res formas diccndi fcholafticas rapin'’ amp;nbsp;quæ vocabula fcholarum confuetudo diuturna trm'quot;' ea Latini nobis condonare debent. Necenim tain ft'quot;'

monis ornatum, quam difputationis lucem fequininquot;' Sed ad rem . Eorum hie errorem difsimulare no pofiuiquot;’ qui aflerunr, fidem noftrain eo, tanquam in vltimam cquot;quot; dendi caufam ,reducendam efle, vt credamus ecclefiquot;quot;’ elle veraccro : cui prius (inquiunt) aflentimur per fidequot;’ acquilitam quam per infufam . Q^od fi verum eilet, p'*' ma ratiô formalis infufæ fidei,non effet veritas increaPi fed créa ta. Quare fides noftra non inniteretur tanquaquot;quot; iuo fundamenro diuinæ veritati, fed humanæ. Dciiquot;!quot; ci'im aflenfus conclufionis non fit certior principiornquot;' aflenfujVt Ariftoteles i.poft.lib.demonftrat.Si fidesiquot;' fufa fide acquifita niteretur,tunc Deum effe rrinum , aflentimur per infufam fidem,nó effet nobis, aut firminj aut certius quam ecclefiam eile veracem : cui iuxta hör'* fenfum alfentimur per fidem acquifitam, S( per humanquot;' fum caufarum incitamenta.

Prætcrea nunquam hominem quemuis ita per fidef* acquifitam exiftimamus effe veracem,quin formidemu'’ eumpoffe,vel fal!i,vel fallere.Qgapropter fiaffenfus cquot;' tholicæ fidei ex acquifita fide penderet, firraus omninquot; eile non poftet. u

Alt;fhæcfîomneshiquimedocuerunt,imo adeo {eil ccclorum mihi aftruerenc oppofitum eius quod fidquot; tene®'

LIBER SECVNDVS. îî

teneo,non tx eo fides mea labefaâaretur. luxta Pauli A-

) nbsp;nbsp;poftoli ptæfcnptuni illud, Licet nos aut Angelus de cœ CaJtih ib

t loeuangelizec nobis,amp;c. Noftræ igiiur fidei aflenfio ; humanis caufis, amp;nbsp;incitamentis nô innititur, qux fcilicct ( fides acquifita fedaiur. Quarc ne mens noftra vaciller,al ( tiùs petenôa,quàm ab hominis v el ratione,v cl auétorita-, tCjfcripturæ diuinx auôoritas eft.

I Ptæterea Apoftoh amp;nbsp;Propbctæ refoluebant vltimó j fidera fuam in diuinam amp;nbsp;audoritatem ÎSc veritatc . Ergo , nos in bumanam ccclefiæ audoritarem fidera noftram non refoluirous. Eadem cnim fides eft,idemque proindc , habet obieduro,rationemque formalem.

i ConfirmâtautemboCjVelmaxime,quôd eaquscptt accidens contingût obiedo alicuius habitus, non variât ' illius obiedi formalem rationcra : fed articulos creden-dof proponi per hos,aut illos homtnes,per accidens pin nmo contingit. Cùm ergo Propheta: amp;nbsp;Appftoli affen-tirentur articulis fidei,quia Deus reuclauitieandé quoq;

, nos credendi rationc habebimus. Nifi forte fides noftra

î nô eft virt’ Theologica,cui* videlicet prima Scformalis

I ratio, fi hii credimus,non diuina fed Humana veritas eft.

j Nec défunt facrarumteftimonialiteiarû in buius rei

, con£rmationem,vtillud,credideruntDQmino,£r Moy- Extil. 14 fi feruo eius ..Non dixit Moyfi amp;nbsp;Domino,fed Domino

amp; Moyfi.Item,Qui credit in me,non credit in me,fed in ïmh. jï. , nbsp;nbsp;cum qui mifit me,bc citera quæfequuntuf.amp;adTheflal.

I Gratias agimusDeo,quoniamcumaccepiffetis à nobis verbum auditus fidei,accepiftis illud,non vt verbum ho

j nbsp;nbsp;minum,fed(ficut eft verè) verbum Dei.

. His veto tribus certisftabilibusq-,fententi)sillactjatn

J coniunda eft, vltimam fidei noftræ refolutionem fieri in caufam interiorem efficientem, hoc eft,in Dcuro rooucn tem ad credtndû.V.G.huic articulo, Deus eft trinus, amp;nbsp;j huic ecclefia nô poteft errate, amp;nbsp;cætcris vniuerfis dodti.

nsE Chriftianæ pnncipiis affentio per infufam fide .Non

; rp loannes dixerit,aut quiuis alius homo,fed œ Deus re« uelauerit. Huic autem,Deus reuelauit,immeaiatè credo à Deo motus per inftindum fpecialé. Itaq-, ex parte obiedi ratio formalis mouens eft,diuina veritas reuelans;

fed

f6 DE LÖCIS THEOLOGICIS fed ilia tarnen non fufficit ad njouendnm,nifi adßc cauß

interior, hoc eft,Deus etiam mouens per gratuitum fpe-cialemque concurfum.D.Thomas.a.i.qua;ft,iiart.9,alt;l j.Auguft.ii.confefs.cap.j . Et licet fundamento in hot fecundo iam iafto firmiter hærcat,fubfîftit tarnen eo eti' am teftimonio quod in argumento referturjHunc eniiquot; fenfum habet quod loannes Apoftolus dicit, fi teftimo' nium hominis accipimus,teftimonium Dei maius e/l.At' •ui, vnde credemus Apoftole id efle Dei teftimoniuni' lt;^i credit(inquit)tn filium Dei,ha bet teftimonium in fe. Qtiod firemhanca capite arce(rere,amp; vnde omni* manant videre volumusfillud tandem intelligamus op®' tet, habitum fidei in ordinead Theologiæ difciplinaquot;' fe habere,vt habitus intelledus fe habet ad humanas fit*'

cntias amp;nbsp;facultates . Quemadmodum itaque intellcä*** nofterin difcurfu difciplinarum naturalium, primó en*** principijs congreditur, deinde ad reliqua cognofeen*^* proficifeitur, qua; videlicet à principijs pofitis deriaäquot;' turrlicin cognitione fupernaturalium return quædâ fi*quot;’ principia fupernaturalia, ex quorum fide fidelis anim'*^ nA. ad c.Tterainueftiganda procedit. Accedentem (inqu** ti. ad Deum oportet credere quia cft,amp; quod inquirctib**.’ jtd nA. fe remunerator ilCfSi iterum,cum deberet is magiftri «*, J. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propter tempus,rurfum indigctis, vt doceamini quæi*''

elementa exordij fermonum Dei. Et ftatim docet,qn^ ■iti nA. nam fint eiufmodi elementa inquiens.Intermittentes*'’^

choationis Chrifti fermonem ad perfedionem feram**'^ Non rurfus iacientes fundamentum pœnitentiç,fidei*_ Deum,baptifm3tum dodrinæ,impofitionis quoque *”1^ nuum, refurredionis mortuorum amp;nbsp;iudici, æterni. Qï' bus rebus expofitis facile(vt opinor) intelligi poteft,* ra efie quæ pâulô ante funt dida;Hoc eft oportcrcjhu**' na quædam amp;nbsp;exteriora adminicula intcruenire ad dendum : nectarnen ea éde idonea per fe, nec fidei ftræ refolutionem ineiufmodi fieri,fed in interiotp caufam diuinam quæ excitet, moueat vt credainus aftenfumfiquidem principiorum geometrise, vel Af*l nieticæ multa veniunt quafi prxambula amp;nbsp;anteceden'^ yc cognitio fenfitiua, explicatio amp;nbsp;fuafio præceptn*'^!

LIBER SECVNDVSi

qui eidem principia Hon vrcunque proponit, fed expli-i cat etiam vel per exempla fenfbus manifefta, vel per efFe f äa notifsima. At ratio afientiendi formalis non eft quic-1 quam illorum;fed funt illa quafi determinationes,amp; vclii C ti conditionct (ine quibus eiulmodi principia à difcipU'

lo non intclligcrentur.Ratio autemfornialis,lumen nail rurale eft inexiftens : quo videlicet euidens ille afl'enfus / efficitunvt amp;nbsp;lumen hoc exterius ratio formalis eft,qux » colores efficit euidehtes i Inhunc ergo modum,propo-! nete creden da,fuaderc,miracula facerejdeterminant qui demintelleSum vtcredatiquaG conditiones,Gne quibus Vis vnquara intellcftus determinatur. kt ratio formalis

,( alfentiendi lumen Gdei eft: quod Deus infundit ctedctiè f lam G hsec quç diximus facris literis accommodaueris, j/ inuenies profefto,ea efle vfqueadeô confentanca,vt ob-ÿ tiiiereà-quouis adlierfario debeamus .Hue enim perti-

net illud Ioannis 4. lam non propter tuam loquelam ere i( diinus:ipG eniro aùdiuimuSjamp; feimus quia hic eft vere Sal

uator mundi.Vt ilia alia prætere3raus,quas retro funt no bls comnieraorata. Nam quarto argumento refellendo f fatisfuperque diétumeft. Vnde tamen triapoftremaar-jj gumenta facillimè diluatur,quao-iuis enim refpeftu vnius i) aut alterius hominis, facras videlicetliteras reijcientis, f{ prior Gt EccleGæ auftoritas, quoniam iure ptobamus illi

harte effe epiftolam Pauli,illara lacobi,per eocleGç auäo ritatemmon tarnen inde colligitur, quodabfolutè Eccle . fi® auftoritas Gt ratio credendi formalis. Quomodofi jj ®®8®*’‘'PA''cipiaPhilofophixnaturalis ex effeftis no-I tifsimis nitamur eafuadere ; non quxrimus caufain d qua principia philqfophi« pendeant^fed argumentum ali-quod vel indicium certura eius.rel, qua: in controuerGa venir. Ac fere in omnibus difciplinis contingiqvt aduef fus ignorantem càufam vtamur effeftutSc aduerfus negâ-j) terneffeftum vtamur caufa,propter vtriufque mutuam connexionem. Arque id quidem copiofe varijs multaru difciplinatum exemplis monftrate poftem, fed qüæ per-

|I1 fpicuafunt,longa efle non debent. Adhibebimus ergo exemplum vnicum,geneiis eiuS,quod St-facile intelletlu j(i CtjScpofitumtn vna re.transferripet multas pofsit.

£ Terram

li t)E LOCIS THEOLOGÎClâi

Ternm intcriici inter Solem amp;nbsp;Lunam, ex Luns defr ÛU fuadet Aftrologus,nec aftert tarnen genus arguine''J tationis ineptum. Præclarè enim eft hoc vfurpatui«' doiâifsimis,quorum auftoritate non vterer, fi mihi apU^ aliquot agreftes habcnda effet oratio. Cura veró ad e*’* fcribatn,quitus hæc inaudita non funt, cur ego fimule*’’* mefi quid in his ftudiis operæ pofuerim perdidiire’Vf'*’ patum eftigitur ab eruditifsimis viris jquoddam arg”' rnentandi genus, quod à pofteriori iuniores vocant,A” ftoteles iuxta veterem interprété demonffrationé q”’* eftjnos ab efFcftjs vocamus. Quæ quoniam fuis fæpe fis notiora funt,ad eas cômonftrandas identidc inferu”' tur.Nec illico tamé effcâa hæc caufarum fuarü formai”* rationeserüt.Nô enim,vtin codé verfemur,(îterrain teriici ex Lunæ defeftu fuademus,idcirco defeâus ipl?! ratio eftinterieâionisforrnalis.Quin econttario,fî f””'* natura fpeiftetur, ipfa terris interietiio ratio eft formai'* cur Luna defeôum patiatur.Qupd igitur in exteris ar''' bus,idem quoque in Theologia contingit, vt rerum do interdura humani ingenij caufa permutetur . Ita fi”, contra negantes nouum teftamentum aptifsimè argufl’*' teraurex veteri, atq;ediuerfo contra negantes vetus”’ nouo . Etenim ab his quæ notiora funt nobis,ad eaq”' minus nota funt,quodâ quafi naturç du élu homines pon folum Philofophus auâor éft, fed nullo etiam pH’. fopho auttore experimur.QuamobremIudæo,cuivt'''' teffamentum certius eft,nouura ex veteri fuademus.HJ i.Petri I. bemus,inquit,firmiorempropheticum fermonem, cu'a ne facitis attendentes, quafi lucernæluccntiin câlin” locojdonec dies il!ucefcatjamp; lucifer ötiaturin cordil’j veftris, amp;nbsp;Aâor. 17. Ij qui cura auiditate verbum F’“; fufceperant,fcrutabantur quotidie fcnpturas an h«” fe haberent. Contra verô oportet vtaduerfus euwL nouumTeftamentnm recipit,ac reiieit vêtus, ex veteris auftoritatem colligamus. Ad eundem quoiquot; -modum audoritas ecclcfix cura facrarum literarumL ûori täte connexa eftj amp;nbsp;per legem connexorum vtra’j in alterius probationcm furaimus * At figeneralirerlquot;. ratur, vnde fideliconftet.eaquae lîdc tenet elfe à f

reUcl“*

Liber SECVNbvSi rtüal»ta,non poterit EccleCæ auftoritatem inducerci «juta vnunt de ïenelatis eft,ecclefiam errare nô poffe. Vt i;ad Tim.j.cap.habetür.Nec verus cathcgt;licus,qüod nô nullifingunt,aflenritur huic Ecclefta eft verax,foliîin perconicâurasbumanas,quibus atquifitafides inntti-tur. Ad queiii modû amp;nbsp;Saraceni fuis præceptoribus,amp; lU dæi fuis Rabbinis, amp;£ Gentes fuis Philofophis, amp;nbsp;omnes denique fuis maiotibus inhærent; Non fie (ihquam) Chriftiani : fed per interiüs lumen infufum à Spiritu ’ fùnâoîquo firmifsimè àtque certifsimè inolientur ad crei * dendum i eeelefiam Chriftianani errare non polfe : Sara-’ cenorum,ludæotum,Paganorum,errare pone. Deindè tefponderipoteft, qùôd etiî fiin vniuerfum opus effetj ♦ tcclefia ei, duæ funt crederida, proponeret'; non tamen f proinde colligcretur, vlçimam fidei refolutionem in ec-I clefîa: auftoritàtc fieri. Non eft enim ecclefiæ auftontas I nbsp;nbsp;ratio per femouens ad credendum,fed caufa,Gne quanô

I credcrcmus.Quippe vt nos tredamüs,iuxta præfcriptâ si f nbsp;nbsp;Paul«)legem,oportet vt illa,quæ credere debemus,n«)-

f bis per hominem proponantur. Prouidit autem Deus vt * nbsp;nbsp;nbsp;ecciefia effet,quæ certo ac firmo iudieio ea,quæ verè ncS

1 bis funteredendai proponeret ; Proponit enim ecciefia^ ♦ vt rem exempli caufa illiiftreraUs, Eiiangclium Matthæi I efleàDeoreuelatuminecmihiproponcrc nifi verum po f teft : Ego igithr non credo feuangeliftam dicere veruiHj • quia ecciefia eum dicat vetum dicere,fed quia Deus reue ( lauit.Et tamen ecciefia proponent eft caufa,fine quaeg«gt; , hon admitterem illud Euatigtlium effe Matthæi. Spintu

S. ccclefiam afflatam cert«) credo,non vt veritatena auftoritatemuelibris canonicis tribuat,fed vt doceit il-J los,non alioseffe canonicoS .Necfi tlobis aditüpræbet ) ad huiufmodi facros libres etignofeendos, protinus ibi acquiefeendum cftifed vitra oportet progredi,amp; folidi I nbsp;nbsp;nbsp;Dti veritate ntti. Q^a ex re inrelligitur,lt;qüid fibi voluc-

’ rit Auguftinus cùm ait.Euangelio lion crfcderem,nifi me teelefii mouerfct auâoritas. Et rurfum . Per Catholicos

* euangelio crediderâ .Videlicet ncgotiü Aiiguft.etat c3 I Manich.qui abfq-, côtrouerfia fuo cuidâ euangelio credi volebant,amp; Manich.fidé aftruere.Rogat igicur Auguft« * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E t étquid

«o t)E LOCIS THEOLOG'ICIS. ecquid fafturi fint,fi in hominem incidant,qui ne E* uangelio quidem credat : quoue genere perfnafioni’ fint eum in. fuam fententiam addufturi. Certc fc a(ïf' mat,non aliter potfiiflc adduci vt Euangelium ampleöf'* rctur,quam ecclefiæ auftoritatc viftum. Non itaque do' eet fundatara efie Euangelij fidem in ecclefiæ audontJ' te,verura firapliciter nullam ede certam viam qua fiueiquot; fideles, feu in fide nouitij, ad facros libros ingrcdiantuij nifi ecclefiæ catholicæ vnum eundemque confeiifum. 1“ quod eiufdem epiftolæ cap.4. 8f in libro de vtilit. crcd; ad Honorat.fatis ipfe explicauit.Certum itaque argun’* tum in controuerfia de vnoquolibet libro facro ex , fiæ audoritate fumitur, idque Augullinus tradit, fed ad hanc, fed ad diuinamauftoritatem fides librorum d*quot; uinoruna referenda eft. .

Nee poft hæe iu poftremis illis tribus argumentis el*'' endis ledorem amplius morari volumus,fed ad ea, jn medio relida funt,explicanda properare. Teftimon’’ igiturex Deuteron.illud,quo deinceps aduerfarij vt«”' tur,pro eis nihilomnino facit. Qu.emadmodum en”’* cùm Dominus fideles raonuit vt à lupis attendere”” «ofque ceu arbores non ex folijs, fe'd ex frudibus int** nofccrent ; non ftatim excluditur nec canum fida cu^^'’^ dia amp;nbsp;ad difeernendum lupos naturæ mira fagacitas, paftorum vigilans cura amp;nbsp;diligens omnium prouiden”p nam fi ifthæc défunt, ipfæ per fe oues fibi cauere né p” funt, quamlibet lignum à Chrifto habeant vnde Iupgt; */, ternofeantur. SicMofes difeernendis prophetis per rcrum quidem euenta populum inftituit,fed nô inde tarnen facerdotum in his indicium negligit,3d q”. fcilicet caufas omnes dubiasipfe idem paulo ante rd®’p iuflerat. Sæpc autem vfu venire poterat, vt difficile fet amp;nbsp;ambiguum de propheta quopiam iudicium, S® riæ,vt fitjdifcrepantefque fententiæ. Teftimoniuin quod afferturex Ioannc,quoniam fimile eft.fimili rationc conuellitur. AJiud veto ex prima ad Corint”'j epift.non ita facile refclli poteftifed id cóftat,verbs\ li mirificè à Lutheranis torqueri. Nä fi fpiritualis id eft,in quo eft fpiritus Dei,fie enim illiinterpreta”'^,i juo*

LIBER SECVNDVS. Éi

iudicat in vniucrfum omnia-.quomodo Elifçus animajin-. quitciutinamaritudineeft,amp;Dominus celauit à me?

I j.Reg.4. Quomodo lobjCÙm multa fe ignorareargumé gt;nbsp;tis certis cognoui(îet,ignorationem fuam fatetur inqui-gt;« nbsp;nbsp;nbsp;«BS,infipienierlocutus fum,amp;quae vitra modum exce-

ƒ dunt fcientiâm meam ? I0b38.59.40.41.4x. Quomodo ƒ Apoftoli non intelligebant, quæ dicebantur ? Lucæ 18. * Qbomodo Petrus amp;nbsp;loannes nondum fciebît fcriptura, f, loann. 10 iQuomodoapetuit fcripturas difcipulis fuis i Chri(lus,quï illis antea crant claufæ ? Luc.X4.Qupmo-|i do Perus non iudtcauit fi.mulationé fuam effe Euangelio contrariam ? Quomodo rurfus idem abfit Domine,inq.t, l( nbsp;nbsp;quia nunquam manducaui omne commune Srimmundü?

i HæCtauit enim intrafe quidnam effet vifio qüam vidif-f nbsp;nbsp;nbsp;fet.Aôor.io. Expédiant mibi,fi pofluntjLutherani; eut

Eunuchus,in quo fine dubio fpintusDci erat,locû Efàiç y fine externo dodore expedite non poterat. Aâo.8. Ex-) pliteat 8( id quoque,quamobrem fideles,qui erSt ex cir-) cuncifione,difceptabantaduerfus Petrum quôd ad Coc ƒ nelium accefsiffet,G omnia viriiufti diiudicare poflunt, d Exponant item id, quod paulô ante in bac caufa retuli-(, inus,quidnam Antioebenit impedimento fuit,vt nô dif-, (I cetnereni doftrinâ Pauli veram efl'e, aliorü verdfalfiinà; f fed in fenatu Hietofolymitanû retulerunt, vt feniorum l( nbsp;nbsp;nbsp;apoftolorûcn concilie illaquæftio diiudicarctur. Adde-

rem è facris iibris buiufcemodinon pauca,nifi in próptu j, effent.Et ea etiara,quç pofuimus,fatis funtadeuincenda cSiifam.Paulus itaq^ non vult quemuîs hominèirt'iuftum

J poffe de omnibus iudicare. Eratenim inter C'orintbios J, ipfos patuuli quidam imperfeCti,quibus Sefi fpiritus ad iuftitiam non decrat,deerat tamé ad ea difeernendamy-ftcna,quç Apoftolusperfefttstrômunicabât.Noijpotui,^ inquit.vobis loqui quafi fpiritualibus. Tanquam paruu-lis inCbtifto lacpotum vobis dc^i,amp;c. Per virosigitur jj fpititualesperfeâosintelligit,inter quosfapiétiamipfe A nbsp;nbsp;nbsp;loquebatur, quifimilesPaulo fpiritift» apofto'licum ac-.

ji nbsp;nbsp;nbsp;lt;eperant,vtfcirent quæipfis’donataeffent,quæamp; loque

Vintur non in doûis bumanæ fapientiæ verbis,qui bre-« ûter fenfum Cbiifti peculiarifpititus dono pofsidebât. ,1. -• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î Sed

«i DE LOGIS THEOLOGICIS

Sed ne ij quidem fimplicitcr omnia diiudirabant, nifi'’* limus eos per fpiritû amp;nbsp;Geotnetras amp;nbsp;Phyï’cos amp;nbsp;A logos fuifle. Atqj nec fpiritualiq vniuerfa cognofcebâ*' Nam quxdam fîbifpiritus referuauit; quædam pnuati*’' vni,alia alij reuelapir. Eft ergo dirtributio accommodé' vt ibijlle docebit vos omnein vcritateni;amp; ibi etiaift Vnélio docçt vqs de omnibys.Spirituales igitur èc ftolici viri omnia difcernüt,hoce(l, fupranâturaliajSiquot;* turalia,fpiritualiaiamp; corporal|a,nô lingula,fed ^a omn'^ quæ ad falutem fucrint pectflaria.Quibps rebps inteH*' âis,nihil çft opus refpon^ere ad ajterum çiufdçm çpift“’ læ teftimoniurp. ^tvpip prima ratio hoc modo elu^^*' tur. Nori 4eçet veros grapefque theolpgos vcrborû biguitate ludere. Non itaque hoc loco indicium vfurp^ mus pro eius fententia.qui rç ipfa,quam iudiçatjfuperio’ eft . Alipqui fi ea femper çfiet. voçis hyius figiutîcati^ cùm iuxta Paulum prophftæ duo aut tres loquunturi^ cæteridiii)dicant;opprtcrpt hps, qui ludiciym fcrunt,^ Prophetis,?c ptophetia clip fuperiores. Alferimus erê, ecclefiam de fcripturis çarumq; fenfu iudicâre.id eft,di!’ çernerp humanam à diuina»''crum àfalfo. Atquç epcki** fine vfurpataaui3oritatc,quemadmodum anteconftit“*' mus, hanc habet à Chrjfto(acultatem,fpiritus,inqU''; meus,qui eft in te,amp; vQrbamea,quæ pofui in ore tuo, recedent de ore feminisrui vfq; in fèmpitei nym.Delt;]'*{ re quoniam alip loco fymus fufç. difputaturi, njhil nunc prxtetea dicçndum- Rationes autero,quæ fequu'y tur,omnes iam funt in quart!argumenti refponfipnef'’” futatæ.Pergamus itaque ad reliqyas coptrO’Uetfias,?^*'’^ fiitutum prdiiiem perfequamur,

Citji. fiOHIitn QßettJit iScf litrati Je quibtu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nl^-^

■ tr9iierßlt;(,hiibe^Jfteire/i)ted»hio.

fro citnonicis. i

IN fecunda huian controuerfiæ parte, pojliciti /uni''^ nos quidem oflcnfurps,quatuordeeim illos libros»“)^ in dubjum funt vocati^canonicos elTc, Id vt fiat qu^ brcuifsimèjfit.prima conclufio. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

LIBER SECVNDVS,

Baruch à canonc fanttarum fcnpturarum exi[nere,non 1 folum temerarium , fed etiam erroneum eft , Erroneum r vcro hic appcUu,ciuoniam varia S( ambigua eR huius no minis figniftcatiojiii quod hærcG ptoxinium,hsçrefini nó gt;nbsp;*udco vocarç.

1, Hæc primùm parer ex concilio Tlorentino fub Enge-.

1, tiio4.inDçcrctofuper vnionelacobinorum 8c Atme-lt; niorum .VbiBatucb inter Propbetasamp;facros audores-.

1 nbsp;nbsp;nbsp;iiinumeratur.

), Deinde fynodus Tridtntina fub Paulo 5. aperte librû lt;nbsp;Baruch in canonicis cenfct. Erroneum igitur eft,ilium à U canonicis excludere. Nam 8lt; Eufebius libro de demon,

Euaiigel. cap, 19, Prophetiam Baruch diuinam efle non dubitataffirmare. Afin mat quoque idem Çlemçnt Ale-, xand.lib.i,pædag.cap.3,

Dcniquem vigiliaPentecoftes nornin» prophetæ to-ù populo Chiftilno per omnes ecclcfias legitur. Qu? l’A y re 11 Ecclefiæ Chrifti fallerentur,pernicioftlsimè tallere-y tur.Qmd italNempè (Iniul atoue populus intelligeret fe } nbsp;nbsp;nbsp;in te ciufmodi à facerdotibusludificari,nullam deinceps

• •, nbsp;nbsp;nbsp;cetiam fidem habet et ,aut prophetias, aut ctiam euagelia

proponentibus: vt quiinlimili caufaatque negotio lat» Sc effent falti amp;( fefelliffent. Qupd (1 hic plcbis Chriftia-n® hdes vacillat 8c claudicat •, cette ego non video, quo jl alioinlocopofsit firmaconfifterç,Eotumautem,qui vo lunt plebem tudem non à facct-dotum audoritate psp-dercjfed pet feipfam exquitcre,Anliber, quilegituK,c%T uonicusfitjiamptidem explqfafcntentiaeft. 1

, Eateamur ergo ne in ecclefia: ^oQ-xina gtauiter- orte-f . nbsp;nbsp;nbsp;mus,libtumBaruch, quem illanoipnie prophet® à muN

ris annorurfi centurijs legit,intet canonicos effe cenfen-dû.Nec enim vito cuiq; pio petfpadeii pqteft,Peü;paß-

• ' furum fuiffe,vt populus Çhtittiauuc55«-. feçulis iç^ T« 4eô B’.3;: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jï-- ' ■

Secunda conclufio,irhobiamyïui^h, Sapientiatn/Ec-r clefiafticum,duofque Machabsotum libroa à canone rje-ijc€t.e,multà ma gis erroneum etl, ne djcaqi liÂteriçum,, ii Âuguftinus in ptimis hos eiiâ fex inter alioj. canonicos a enumurat^ib.i.de doamp;ti.Çhtifti^n.çapitulo 5 ,vbi diui»

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;païuB^

lt;54 DE Locrs THEOLOGIÇIS narum fçnpturarum catalogumintcxuit,ex commun! clefiæ proculdubio fententia.

Ifïdorui quoqiie ó.etymolog. eap. i. dehis libris 1®' quens ait,quód licct cos Hebrçi intra fuum canonc no” recipiant, fed ecclcfia Chnftiana inter dminos honof’’ ßepratdicat libres.

Hane præterea conclußonem definit Innocentius pf*' mus in epiftola ad Exuperium TolofanumEpifcopü c’' pite vkimo, quo loco ianftarum feripturatum librosiquot;' feruit.

Gelafius etiam Papa cum conçilio 70. Epifcoporu’quot; id dccreuit;afleruitquc hos quoque libres fanft'am amp;nbsp;d' tholicara Romana eceleCara in ordine veteris teftaroen' ti fufeipere ac veiierari.

Hane eandem conclufionem docet cocilium tertiui® Carthaginenfe . Quod tarnen G prouinciale fuit, confié' matum eft tarnen 8lt; à Leone quarto, lo.diftin.cap del*-bellis,amp; à fynodo in Trullo celebrata. Nec mouere nO* debet,quod Trullana ilia fynodus concilium Carthag'quot; nenfa probaffe iegitur,non concilia.Qiaonia apud Gr^' cos Carthaginenfe vnicutn çft, quod Græcum vocatuh in cuiqs i4.c,ha:c habetur facrorum iibrorum annumtft no. Tainctfi patres Trullanæfynodinon çonciliû thaginenfcprobent numéro fingulari, vt Gratianus cepit,fed eanones editos in noua Cartbagine.

Poftfémô, Hane eandete conclufionem habes ap“'* duo concilia iam citata, amp;nbsp;I lorentinum fub Eugenio 4' amp;: Tridentinurnfüb Puulo 5.

TVrria’conclufiojHsrericum eft epiftola ad Hebnt®’ inter canonicas nohreponere. PriDio,quoniam aduerf’'quot; tur definitioni omniüm pontincum 8c conciliorum Û' croSlibros aphumerantium : vt Innocentij primi, atqquot;^ Gelafij, concilij tertij Carthaginêfis,'Fiorentini infupt^ ac Tridentini,deniqueLaodicenfis.Quod vtique copd lium maiiifefté'confîrmatum eft à fynodo Trullana^

Deindepröbatu'r hæéconclufio, quoniam epiftolaa“ Hebræos receptâ éft in concilio Niceno ; sft auiftôre*^ D. Thom, iri conrrnentarijs fuper eandem. Rçm verô’' deô graue vfr'S.non â'ft'nierét, nifî conipertû habuifte''

Præte-

LIBER SECVNDVS. ^5

PratereîjManifcftè id oftenditur exconcilio Ephefï-J nojcuius verba funt.Pontificemamp;apoftolü côfehionis noftræ faôum effe Chriftum diuina fcriptura comme-. inorat:Si{)uisergoPontificemamp; apoftolum noftrû ne-t gat eflefaSum ipfum Dei verbum, anathema fit. Haâte-I nus concilium.Id autem non alio loco nifi in cpifiola ad Hebræosapollolus dixit.DiuinaigiturfcripturaelV.es , çuius etiam folius auôoritate cfficas argumentum trahi-, turad hærefim reuincendam.

Quôd fi poft taro præclava ?lt; fummorû Pontificum îc çonciliorum teftiroonia fandos audorcs in huius fentc-i tiæ confirmationem citare voluero.vereormihi illud ob , jiciatiir,quôd afferam in re non dubia teftes minime ne-ceflarios. Atqui,non eft leue argumentum, quod ex cô-inuui omnium fanétorum confenfione ducitur. Atque vt , nbsp;nbsp;nbsp;Grçcos feriptores prætercam,quorum omnium(vt Hie

ronymus ad dardanum ait^manet ad vnum firma eófen-.

, fio ; vtq;Latinos omittam reliques præter vnum Hie-

I ronymum(de quo, quid fentiat, poftea differemus ) D.

Auguftinus conftantifsimc vbiq’, tenet,hanc epiftolam

; effe canonicam.Nam amp;nbsp;libro i. de dodrina Chrifti. in canonem fandarum feripturarû refert, tertio de Tri-

‘ nit.ita folidam credit huius epiftolæauftoritatem,vt ab Caj!.». ea (ficut ne ab aliis quidcmdiuinis fcripturis) aberrate y,deliA.

, nonliceat. Cumq-,poft Auguftini tempora omnes fan- debt/itij.

âi,omnes Theologi, omnes catholici,pro canonica earn ^arK,c.iy I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;epiftolam habuerint,quid eft,quôd lunioresifti in meri-

dianamlucem tenebras inferre conanturlNifi voluut vniuerfam Ecclcfiam ab hinc mille annos in fummo er-

j rore,inque magna huius quæftionis ignoratione verfata; cuius videlicet vfu cundis gétibus nomine apoftoli hæc fpiflolalegitur.

I Quarta conclufio,Ha:reticum eft epiftolam lacobiin çanonicas non referre.Pnmô, quoniam Hieronymus in lib.de viris illuftnbus aflerit hanc (licèt aliquando tue-fit dubitatum^paulatim tarnen procendente têpore me-ruiffe audoritatenr. lam ergo vel D . Hieronymi attate hanc epiftolam çcclefia receperat.

Item quoniam Innoccntius amp;nbsp;Gelafius, conciliaque

E $ omnia.

66 DE LOCIS THEOLOGICIS , omnii, Carthaginenfe,Laodicenfe,FloreiKinum,Tri‘* tinü,eim inter facras repofùerunt.I-Jis adde.fanttos a”'* quos,quos nominatini ctiam poftça çonimemorabi®'’?*. omnefque iuiuorcs, cum veteribus Theologis cts, breuiter oinnes catholicos. Vf» quippe ecflçfis fitur vbiq; gentiû pro fa era amp;nbsp;apoftolica. Abeat ighy utherusjamp;relidis grauifsimis tclhnioniis, fibi folih*^ habeatjtcfti feilicet integro atque incorrupto . Nos a**“ ternfolido fundamento iqiiiii tçneamus iliamefle nonicam.

Atque fi fiiper hoc eccIcEat fundamentum fané seJ’“' care rolumus, fecUndam epiflolam Petri, duas poftefi’’' res Ioannis,amp; illgm aham Iiidæ in canonicis numercma^ huiufque contrarium dogma hæreticum céfeamus. Câi*' fx ctiim onanino fqbfunt cædcm, quas dixi paulô antègt;

Prima,Quôd huius fententi.x fuit Hieronymus in ep“' ftola ad Paulinura:Auguftinus i.dc dodl.Çhrift.c.S. l**' dorus 6.hb. Etynjologiarum c.i.Damafcenus ^.Iib. ia.neomne$ commemorem antiques. Equibus null'** ex his epiftolis tanquam diuinis teftimonia non refert- .

Altera,Q^ôd Innocentius,Ge!a{ius, Concilium La®’ dicenum,Carthaginenfe,Elorentinum, Tridentinura,*^. las communi confenfu in canonicis fupputant. Id qu”' niam confiât interomnes,fatçamqr opusçft, has Canonicas.

Pollrenia,Quód diuerlîsanni temporibus has ecckf** vniucrfalis nomine apoftolorum proponit Sc legit, Qï* in re(vt eundem locum frequentiùs vrgeam ) fi popuk*' à facerdotibus ludificarqtur, nulla poftea ratione pofld adduci, vt fuis pafloribus etiam in eandcm fententia*** concurrentibus fidcm indubitatam haberet. Quo mal® non aliud grauius in eccleflam polfet inuadere.

Quinta conclulto , Librum Apocalypfis à canonic'* cxciperehxreticum efl.Patetin primis, quoniam D.H'* ronymo auclore in lib.de viris illullrihus, Sc in epiftcil* ad Dardanum,amp; in epiftola ad Paulinum,Sc aliis queq®’ locis,p.quoq; Auguflinp referente.2.. de doft, Chrfl*' eccleßa librum Äpocalypfis pro canotiieo habet.

Item Epiphanius hærefi p.quæ fuit Âlogorum tanqquot;*

LïBEU SEÇVNDVS. 67

Hxreticos eos refellit, qui Ioannis fiue euangclium 1quot;^® ApocalypGnafcnpturamfactamelïenegant. Et Clemc» Alexandrinus lib.i.Pædago.cui.inter Icripturas Apo-calypfini cenfct. Et Dionyfius libro Eccle. Hierar.cap.

• 5. euâgeliftæIoannis eiPe comprobat.8lt; Orig, apud Eu-lebium 6.lib.Eccle,hifto.cap.i8. Ipfe quoqu« idem Eu-fe.inCbronicis.AcDiony, Alex, per Dei fpiritum fine dubio Apocalvpfim efle feriptam affirmât, Enfebio au-öore 7.lib. Eccle, hifto.cap.ij.Et lullinus martyr apud Eureb.lib.4.Eccle.hifto.c.i8,exrat locus in dialog.cum Trypbo.Et Irenxus lib.4.aducrrum hacrefes. Et Chry-foft.Suida referente.Et Damaf.4, bb.c. 18. Nam recen-liores pratereo, quibuiic etiam librum fuis commenta-»iis iUuftrarût,IJedam,Çafsiodo.Rabbanum,Rupcrtum, Ricbar.àfanâo Viöore,8lt;c.

Quamobrem verifsimèTertulliinus. lib. 4.aduerfus Marcionem aftruit, ordinem epifcoporum ab apoflolis

, fuccedentium bunc eundem iifirum loanni Euangeliftæ iribuere. Senpturaigilut facra eft,fi ordini epifcoporu

) ab apoftolis fuccedentium credimus.

. .Præterea,lnnocentius,Gclafius, Conciliü Caribagi-

ƒ nenfe,Elorentinum,Tridentinum,interlibtos canoni-« cos babendam efle Apocypfim dehnierunt.

y Prsterea conciliumToletantim quartum, Apocalyp-j fim,inquit,multorum conciliorum aufloiitas,8t prifu»

Ium Romanorum fynodica décréta,inter diuinoslibtos recipiendam efle conftituerunt. amp;nbsp;quia plurimi funt, qui -etus aufitoruatemnon tecipiunt,fi quis deinceps nonre-cepent,excommunicationis fententiam habebit. Haöc-

' nus coiKilium.

Tandem,cum vfuEcclefiaftico nomine Ioannis Euan-j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft, tanquam facra populo legenda propo-

natut : dubitare non licet, quin fit canonica.Quibus tt-

I bus amp;nbsp;apettifsimc expofitis gc firmifsiroc corrobotatis, , fatis docuiffevideorid,quodfecunda quæftionis buius patte promiferam,Quatuordecim illos libres veteris ac

I noutteftamentibonoie dmino cum facris reliquis affi-çiendos,babçndolquçpoftbac ciwa controuetfiam pro çaabnicis,

• 1 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

86 DE LOCTS THEOLOGICIS

Citp.Decimutn.Continet argumentationes aduer-fariorum tantra et capiteßtft-riori definitt fitnt.

NVnctertia pars argumenta fubiiciet,quitus nioti efle videntur,qui aduerfa dogmata, temers^ incoiifuliè tenüerunt.Naro.quôd Lutherus arguquot;’* tatur,uullum librum veteris teftamenti à ChriHiano t®quot; cipiendum, quia (î accipimus Moyfeii in vno manda’® oportet Moyfen totum accipere,circuncidi, amp;nbsp;Sabba’*' obferuare, nihil eft cur folicitari dcbeamus:cum amp;nbsp;Tcf tullianus libris quinq; aduerfus Marcioncm, amp;nbsp;Augud’' nus triginta tribus libris côtra Fauftum Manichæû, n®'* hoc folum Lutheri argumentum,fed amp;nbsp;multa alia cop*®' fc dodeq; refutaucrint. Præter quàm quôd multas n”quot;.' torum obieftiones,dcdita etiam opera in hoc libro iîmulamus, partim quod friuolæ fint amp;nbsp;nugatoriæ, cuit autem prudenter Ariftoteles,quolibet ftulto pro'®“ rente contraria non decere folicitu efle fapientera. P’j tim,quod fint aut curiofç aut inutiles,ncc in opéré,q'*“’ ego amp;grauifsimum'amp; vtiüfsimum fore cupio, expeS®”” dum eft,dum de remo inflcxo amp;nbsp;de collo columbat Ipondeam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Primum itaq; argumentum primam conclufionéptr nitaralabefaâareconatur.Quôd Baruch libellum iH**’’ nec Auguftinus,nec Damafccnus, neckinocentiys,”*^ Gclafius,nec concilium Laodicenum,nec Carthagin®'’^ fein numerolibrórum canonicorum fupputarunt.I’”“’ Auguftinus,cùm totum canonem fcripturam diuinaruquot;* tGxerefeprofiteretur,libçllum Baruch in numeratit^’ prærermifit. Et Innocentius cæteris præter hune v”'quot;'' îupputatis,reliquos alTeruit efle damnandos.

Confirmât autem huius.argumenti vim prooemiol”'’ in hunelibrum.Vbi quoniarn in Hebræo canone betur,ptopternotitiam folum legetium aferibi dicit“^' Eft autem defumptum ex proœmio. D. Hieronyn» * tômentariaHiercraiæ. Qb quam etiam caufam, cû H’*' ronymus reliquos omnes prophetas fuis commentât*' illuftrafltt, in hune nihil prorlus çommentatus eft- •

Secundum verô argumentum fecundam conclufio.quot; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inh''

lîBER SECVNDVS. 69

infirtnare nititur.Quôd D.Hietonymus in prologo Ga-

lcâto,qui prxmittitut libris Regü,8c in epiftola aa Chro

matium 8c Heliodorum.quæ prouerbiorum prooemium

cft, fex illos libros veteris teftamenti excipit à canone.

Quos autem libres teiieit Hieronymus, Ecclefia reiieif.

VLcap.fanöaRomana.i5.dift. CelaGus tradit.Nonigi-

tut funt canonici.

Confirmatut quoqueidem alia argumcntatione non

leui.NamCyprianus in expofitionefymbolieofdé fex

libtos patrum auöotitate,» quibus fe accepifl'e ait, à nu-

inero factotum eximit. Quod idem fecit Melito . Qu}

quidem ad Orientem buius rei fcifcitandre caufa perte-

xitjvbifcilicet ptædicationis noftts ccepit exordium.

, Cumq-, diligenter de omnibus explorauerit, omni inue-b nbsp;nbsp;ftigationecompetitjhoslibroseffea veteris inftrurocti

A nbsp;nbsp;nbsp;canone reiiciendos,vt auftor eft Eufebiui.4.Ecclefiafti-

cxbiftotiaelibto. cap. 16. Origenes etiam in Pfalroum

-, ptimum bos fex libro's cumHebræis à canone reiicit, quod Eufebius' refett lib.6.cap.i8.Sed 8c idem Eufebius

J bb.ó.cap.ri.boslibros àfactis videtur eximerc.Nec ab

' bacfententiaalienus eft Damafcenus.4.1ib.ca.r8.uecD. j -Tbomas deEccleCaftico certus eft.fed ncD.quidé Au- jg j guftinus inlibro decurapto mottuis gerenda. Epipba.

, quoq-,inlibello de pondetibus 8c menfutis libtos Sapi-

* enti® 8c Ecclefiaftici à canone reiicit .Eadem autem eft ratio de abis quinque. Non eft igitur tam explorata ifta «onclufio,quàm volumus.

\ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deinde buius argumenti tobur. Q^oniâ

in concilio Laodiceno ex veteiiteftamento i) folù enu-merantut,quos Hieronymus numerat.Nec vlla ptorfus ’ mentio defexillisbabetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’’

• ♦ Confirmatur praeterea idem, quoniam aTtullana fy-nodo ptobantur oftogintaquinquecapita canonii Apo-

• ’ nbsp;nbsp;nbsp;ftolotum; At capite 84,000 oumetantur inter canooicos

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oec T obias,nec luditb,ncc Ecclefiafticus. Nó er go funt

' canonici. Nam buiufmodibbtosapoftoli Ecclebae tta-diderunf.nec alios facros babemus, quam quos ab iplàt

J accepimus.

Confirmai ante id pofttemci,Quód Synagoga in fide

J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etrare

Tertium ante argumentu contra ambas concluront* in(îftir,(î enim effet erroneum libros illos veteris inftf*' rtientia canone reiicete,pi ofei3:ó vifipii iuxta ac dod* portpontificuconciliotumq;definitionesin damnatu®* errore neutiqua incidiflent.Nec enim verifimile eft,oi'*' fmodi viros latuifle,quid de hac re Summi Pontifices^ cócilia præfcripferint.Conftat autem, plurimos eofd*^’ doâifsimos in contraria fententiä iifle : qui tarne fempf^ in ccclelia catholic! funt habiti. Nam glofl'a in prooeff*' urn Hierónymi fuper ocs diuinæ fcriptur^ libres,Toän®’ itéDriedonis primolib.de Ecclefiafticis dogmatibnS* negant Baruch eiTe canonicum . At Nicolaus Lyran®* fuper Efdrani.cap. i. Sc fuper Tobiä, Abulcfis fuper M®*' /» I/i/l nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antoninus;.par.tit.i8.Caietannscüa!''*

’ locis,tum maxime in fine comraentariorum fuper libff hiftoricos veteris teftamenti,alios etiâ fex facros eflc’*^” y.©* 10. ßciantur.Quos oes ff daremusa fidei definitioneexorb*' raffe,nö in ipfos modo veru in reliquos etii fideles inus cótumeliofiivt in quibus zelus Chrifti ita obdorm*'' Crit,vt nullus côtra præfcriptos auftores proclamauefit' Quod certè,vt nullum effet aliud,fatis magnii argumcquot;' turn eft,cur eos libros non effe canonicos confiteamun

Porró quartumargumentum peculiare eft, vt b.torlim libri è numero cationicorum expungâtur. N®*** Gelafius Papa reiecit fecundum librum vbi fupra coin®' tnorauimus.D. aUtem Gregorius lib.moralium ip.reii®,'^ ambos.reiicit Eufebius in libro de Temporibus. cardus lib. i.exceptionû.c.9.8c Ocham.;.parte dialog^^ ' rum trailatu primoli.;.c.i6.Ac D.Auguft.contra fc®^^ dam Gaudentii epiftolam.c.i;.docet w ecclefiaquid®

efTc rïveptosjfed non certa fide.

lI-BtR StCVNDVS.

'Nee detfthocloco copuHtionum qu'ibusidemfu«-dcri pofsit.

Prima eft » quod priori libro dicitut Antiochus ill«-ftris regnaffe anno centefimo trigeGmofeptimo regni Grxeorum. Q^em tarnen anno centeGmo quinquageG-mo tertio regnum tenuifle compettum eftjtum ex anna-lihus Gtîecoruro,tum exEufebio in fuaChronographia. itemeodem libro amp;nbsp;capite abominationem dcfolatio-nis,qux prxdida eft à Daniele,ad idolura Antiothi de-tornt auftor libri eiusi Qua in re falfus eft, vt Caietanul

incap.'Matthxi aq.oftenditi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Secundatatio eft. Quod in iilib. auClor culpam ale- * ftoribus deprecatur ; quod alienum eft à diuina auftori-tate. Cette qui fcripta fua indigere v enia fatetur, is fpi* situs fanfti oracula non effe clamat,vl etiam Calutnus,C4

ÿ.inftitucionis argumentatur.

Tertia ratio eft,Quod eodem libro ftatimi ptineipio in cpiftola,qux priori loco ponitur,6t mentio de altera, qux eueftigio fubditurtdicitut autem fcripta anno een-teGmofexageftmonono I cùm tarnen fcripta fuctit anno centeGmo oûogeGmo oftauo, quemadmodum ineiuf-dem epiftol« initio vidcre licet.

Qjjartatatio,Q2,ód in ea, quæ fecundo loco ponituf. Cuius videlicet in fuperioricommemoraiio fit,ludas re-fettur tfl’e viuus . Qjai tarnen non folumanno centeGmo tiâogeGmo o€tauo , vetunietiam anno centeGmo fexa-gciimonono iam crat vitafunftus; vt primo Machabxo-rum libro cerncreeft.

I

71 DE LOCIS THEOLOGICIS chabxi duces fuüre fuper Iudam,amp; Hierufàlem.Q^o’ ' men de Tribu luda non fuifle, fed de Tnbn Leuinot'^ eftjqnàm vtimeficin præfentia confirmandum . Pt'll' (iquidem libro i.de temporibus, ob earn caufam inqquot;'' inimicitias amp;nbsp;ßmultates orras id temporis fuiffe, Machabæi ducatum à domo Dauid furripuerint,id aquot;'' imS efi. manifeftè pugnat cum ilia lacob propbctia.Non X.»fie.cer- turfceptrum de luda, nec dux de fœmore eius doquot;’' ttli.Ecle. vcniat, qui mittcndus eft . Quæ fingulæ rationes fi i’’’’ hif.i.t.-A mouent,atfîmul omnes mouerepoflunt, non folÙBquot;''' tS indict doiâos, fed etiam doâos, vt libros Machabæorutn tibrorum effearbitrenturincanonc. Atquehæ rationes vniueP’ rhilonit quarti argumcnti appendices fuut,vt fecunda conclu“ iiligentif labefaftetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fmifiri^ Namquintum præcipuumargumctum cum conclu’. fferit,hit- onibus quidem non pugnat i rationem tarnen earn q“''/ iitslibel~ nobisaffertur,nonftitis firmameflecontendit.NafflU'’' ß«9Wf- Carthaginenfeamp;Innocentius numerant quiquot;*!' minitfita libros Salomonis,Prouerbi3,Ecclefiaften,Cantica,SaPf iftlerifa-, entiam.EccIcfiafticum. At hos duos pofteriores nôeil reiiciiur ’. Salomonis inter doâifsimos quofque ferè conuenit• Gttt. 49. Auguftinus etiam tradit de ciuitate Dei.17.libro.ca-’quot;' Errauitigitur Innocentius, errauit quoque conciliu^ Quocirca nolebantquicquam de fide pronunciare,™ ex opinioneloquebantur. Ita nullum aut ex Pontiti'^ bus,aut conciliisjcertum argumentü fumitur ad id qu’ volumus confirmandum.

Sextum etiam argumentum inuehitur in eas ratio”* quæ duabus iftis conclufionibus confirmandis coiifi'*'’ ræ funt. Nam canoriieus liber Latine diCitur regulu^* Id veto bifanam elfe poteft. Vel enira regularis in*®', giturad firmandam fidcm,velad inftruendos mores.f||( go licet illi libri âPontificifaus amp;nbsp;conciliis definian'^^ efle canonici,non cogimur protinus credere, cano»'*' elle ad fidei dogmata confirmanda: fed fat eft,!! noriicospofteiiorifignificationefateamur.Sanfti qu®f auâores eadé religione tcftimonia, ex quafro-libro^^ dræ referût,qua ex bis fepteffl qui à nobis approba”* j vtpatet apud Ambrolîumjib.de bono mortis.

LIBER SECVNDvS.

fuper Lucam, capite primo. At, quartum Efdrae libtum certura eft non efle canonicum . Non igitur ex eo quod. fanfti ex huiufcemodi libris teftimonia tanquam facra référant, fans oftenditur eos efle diuinos.

Septimum argumentum contra tertiam conclufionem eft) QuodD . Hieronymus ambigit,anepiftola illa ad Hebræos Gt canonica : imó alferit Latinos earn non re-cipere,vt patetex lib. de virisilluft.in Caio; 8c ex com- . mentariis fuper EfaiamiEufebius item,lib.6.cap.i6. Ga-ius, inquit,virdifertifsimu8 Pauli apo ftoli tredecim elfe epiftolas aflerit, earn quæ ad Hebræos feripta eft nó có-memorâs,quæ 8c nunc apud Latinos putatur nó efle Pauli apoftoh.Non igitur certum eft earn efle canonicam. Dubitatetiam idem Hieronymus de auftoritate huius epiftolæ in lib.de viris illuftribus in Paulo : 8c in epifto- fdp.ji. laad Paulinum-.Sc in commentariis Hieremiæ.

Alteram quoque rationem adiiciuntviriquidabaud medioerner in ecclcfla catholica celebres’.Qupd G Pauli hæc epiftolafuiffet,ptoculdubio ,ad Hebræos ab He-bræo,ferraone fuiffet Hebraico conferipta ; At non effo multisargumentisfuadent.Tumquoniamauftor buius epiftolæ,M elchifcdech inquit,int erpretatnr rex iuftitiæ; Quód GHebraica lingua diceret,abfurdum eßet non aliter ac G dixiffet,Melchifedecb,intetpretatut,Melcbi- g fedecb.Tum quoniam idem auflor Hebraicæteftimonia citât, non iuxta veritatem Hebraicam, fed iuxta tranfla-

tionemfeptuaginta.Non erat igitur Hebrseus Hebræa lingua fcribcns ad Hebrços.T um quoniam epiftolaHe-braica nufquam gentium repetitut. Non eft autem pro-babile ex omnibus epiftolis apoftolicis bäc vnä periiffe.

Natu

7 DE LOCIS THEOLOGICIS Nam reliquæ in idiomate,quo ab apoftolo funt fcrip^ apud nosieruantur.

T ertia infuper rations fuadent auâorem huius cp*'^ la- non fuiffe Paulum.Quoniam ad probandum Chriftum cire filium Dei,illo teitimonio vticur, ipfc mihi in filium,amp; ego ero illi in patrem . Quod tamei’ ' germano litcræ fenfu de Salomonc iiitelbgitur.Vt in i.lib.Regum.amp;in i.lib.Paralipomcnon. Dedecet^*' tern tantum apoftolum in tanta re, idq; in principiofP'^ ftolæ Hcbr.Tis pertinacibus loqucntcm argumente becillo vti.

Quartam adhuc rationem addunt: Quonia auûor iusepiftolæ a (le nt, fein doftrina euaiigelicaab hiS)‘l| dominum audiere, confirmatum. At Paulus ad Gab' clamat,fe non didicifi'e euangelium ab homine,fed homine per reuelationem Ie(u Chrilti.

Quintamrurfumapponunt, quod hums epiftol« ftor loquens propriè de teftamento,qua ratione à diftinguiturprobat vetusquoq; tellamcntum moft'^ fanguine coufirmatumrprobatqj Exodi teftimonio»'^ tarnen Moyfes non de teftamento propriè, fed de p’^ loquebatur.Non eft igitur ille Paulus,vt qui minus af référât facrarum teftimonia literarum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Poftrema ratio eft, quoniam eiufdem epiftolæ au^^ aftruitin area fuifle vrnatnmannæ, virgam Aaron, bulasicum tarnen tertio lib , Regum exprefse dicatuf area non nifi tabulas fuifle. Nee igitur Pauli,eft,nec ftola eanoniea, ytpote quæ eum libro eanonico cu*“^, tifsimepugnet. Eecequibus rationibus Erafmus R‘’L rodamus, amp;huncfeeutusCaietanus tertiam conela'' nem moliuntureuertere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Quartam verd eonelufionem infirmare conantuf’ gumentis eiufmodi.

Salutatio epiftolæ quæ Taeobi inferibitur, nihil P. nihil lefu Chrifti,nihil gratis pacisve fonatifed pro'quot; 4 more falutem dieit.Non ergo fapit apoftolieum vfi*’’’j, auiSoritate .Quare non videtur laeobus auâor eius/|( ftolæiatq; aded ne alius quide apoftolus . Cuius regt;quot; conieâura eft apud Eufe.Li.hift.Eccle.c. 23.de

LIBER SICVNDVS. 7^

ftola differentem his vetbis.Sciendutn tarnen eft,quód à

lt; tionnullis non recipiatur, nec facile quis antiquorü me-

minetit eius.Natn quod Lutherus pin gm minerua argu-

/ nbsp;nbsp;mentatur,hanc epiftolam nullius apottoliefie, quia cótra

i nbsp;nbsp;Paulum tribuit operibus iu(lificationem,8lt; à viris doftis

prorfus contemnendû eft,St à nobis difsimulâdum,ne de

it fide 8lt; operibuSjTtaÇc^'^MÇ diffcramus.

Nonuai argumentum,aducrfus eandem concluGonem

• / tntendiiur.Qiidd ftylus epiftolæ fecundæ,quæPctto tri

buitur,longé alius fit ab ftylo prims : ac proinde no fine

• i- abeodemautloreconfcripts.Certumeft autem aufto-

rem prims fuiffe Petrum Apoftolum.Non igitur fccûda

I nbsp;nbsp;aPetro Apoftolo fcripta fuit.Ob hoc enim argumentii

ƒ nbsp;nbsp;de illafecundaepiftolain epiftola adCyprianum Hiero

(1 nbsp;nbsp;nymus dubitat, AtqueEufe.lib.5.cap. J. de fecundaPe-

tri multis inquit,incertum cft.Stc.cap.i$.

Decimum argumentum in eandem conclufionem ,

r eft,QuôdEufebi.5.1ib.Etclef.hifto. eorura fententis fubfenbit,qui afierunt duas pofterioresIoannis epifto-las non effe Euangeli{ls,fed cuiufdaIoannis cognomé-V nbsp;nbsp;to presby tcti.V ude Sc falutatio harfi epiftolarü huiufmo

diefuSenior Caio,Senior eleamp;se-Eft aût idem fenior qui prcsbyter.Sed etiâHleronyraû in hanc Euftbii opinio-nemliquet defcendiife inlibro de viris illuftribus, cum Sc Ioannis Luangc'nfts Sc Papis vitam operaóue texeret. Vndecimum eandem item conclufionem labefaftatc

I contendit.Ci^ôd epiftola luds teftimonium refert ex

If libro ï-nochapocrypho.Quamobremmulti earn metito

I reiecerunt.Nam pierofquereiecifl'eHieronymus auftor - »e' ( eft. Eufeb.itcm 5.Ecclef.hift.lib.

Poftremum argumentum contra quintam conclufio-tiem multis coniefturis nititur, quas ocs cougefsitEraC-{ mus in annotationibus in Apocalyplim. Igitur,quâtum complcÊtor animo,nouem caufas reperit, cur Apocaly-i pfis non effeloannis Apoftoli Sc Euangeliftx videatur.

VniquodEufebiusli.j.hift.Ecclef.afferitjApocalypfim

I nbsp;nbsp;non effeIoannisEuangeliftx, Alteram quod Dionyfius'®*lr' ‘*î

i Alexandrinus,gtauis imprimis auftor,Sc quicâdidifsimè il de hoc libro iudicauit,l'ufpiçatur opus ab alio quopiam t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï t loanne

rlt;î DE LOCIS THÊOLOGICIS . loanne cofcriptura.Tertiam, quod Dorotheus Tyri®( fcopus ac martyr prodidit loannem euangelium f«*' fcripfîfleininfulaPatrao: de Apocalyplî autem null’, omnino facit mentionem.Quartam,quód Caius, vir ß, orthodoxus aperte negat, Apocalypfim effe loanis geliftæj apud Eufebium.lib.7.cap.II.Quinta, quod Ç catalogo, vbi fine controuerfia de iiuiu'^ e»»de It. jj j-gjjyj accuratilsime difputauit,nó audct afiirm^'j 3.«» 25. jjQg opus efle Ioannis Euangeliftæ. Sexta,quód loan” Euâgelifta nome fuû per modeftiâ in euangelio taceb? ftorverô Apocalyplèos fuu côtra nome frequenter' culcat. Septimâ,quod Græci hunclibrû nô receperu” vt auftor eft Hieronymus ad Dardanum. imô multi ei’ ditifsimi viri totu librum ceu tidû infedati funt,quagt;* hilhaberet Apoftolicæ grauitatis, necin fentétiis qquot;* quâ eflet,quod Apoftolica maieftate dignum videre'“ Odauâ,quod ftylus cuangelii Schuius librimagnopf difcrepant.Nonâ,quodin Græcis codicibus nô era' . tulus Ioannis Euâgeliftæ,fed Ioannis Theologi,quia‘, presbyter cognorainatus eft . His conieduris Eral® vtitur vt hune librum loâni Euangeliftæ adimat. At therus nec apoftolicam,nec prophetica exiftimat, beatos dicat eos,qui feruat, quæ in ea feripta funt,c” men nemo feiat an fœlix fit,an nô fit : amp;nbsp;præterea cu”^ mana intelligentia feripturara illam penitus non alft'l., tur,tantundem(inquit)eft,acficâ nonhaberemus.QïJ, pe diuini libri,quoniam ad populi vtilitatem accoin'’’j, dantur, ab Humana intelligentia non funt prorfus re^ljj ti. En argumenta, quibusfidei veritas impugnari q^’j, ab hominibus poteft, vinei certè aut fuperari nô pq'^^. Qu.od parte huius quæftionis vltimapalàm fiet. Vb* gt;nbsp;rum argumentorum quantum quodq; valeat,quant”” idoneum fit vnumquodqj videbimus.

Caf.f^nieeimuiu.ldit eonfuiatttHr argumenta cafitt nunc proximefeßta,

N On ego catholica dogmata crafsis iftorum dr”^ funderé tenebris,nifi lumen poflem accendereiv quafi foie exoriente fugarentur. Alioqui in 1””’J

fa ecclcfia receptos,quo fieri potuiffe, vc qué priera có-ciliaminime recepifient,eumpofteriora tonfirmarent; Refpondemus tamcCidq-, vetiùs)Baruch prophetiâ tanq parrcm quanda Hietemia: fuüTe à veteribus cóputatam. QuodCne nofirum videatur effe cómentum^teftimoniis antiquitatisroborandüefi.Auguftinusin primis tradit boe i8.de cimt.Deilib.bæc in verba,Propbetans aût de

CbriftoHiereraias,bicDeusiDeus(^inquit')amp;nô æftima-bitur alter ad eùtPoft bac in terris vifus eft,8lt; cû bomini J*' bus côuerfatus eft,Atq-,eueftigio Auguftinus boc tefti- “i*^**^ moniûQait) quidâ né Hieremi3e,fedBarucb fetibæ eius attribuunf.fed Hieremiæ celebratiùs babetur. Et auftor lib.q.ve.amp;no.teft.q.iot.fiue Auguftinus fiueqüicunq-, tandcalius is fuerit. Cafsio. etiâ in Pfal, 8i. Cbryfofto-quoq-,idë teftimonium nomine Hieremiæ cital,~inbo-jniba quadam dcTrinitate.Sexta etiam SynodusEefT.S. refertex eiufdem Cbryfo.altcrabomilia,cuius initiû eft, Profundam feftionc nomineHicremia; illudidc teftimo niû.Clemens ité Alex.li.i,Pedagoicap.io.illud,AudiIf-rael mandata vitæjamp;c.quodBarucbj.nos babemus,Hie-remiæ afsignauitrSili.i.cap.^.refercsillud, vbilunt,£lt;c. diuinâfcnpturâvocat.StBaûbus.4. li. contra Eunomiû fupet illud,vt cognofeât tefolum veruDeum. Ambro-fiusitemlib.i.depocnitentia. cap,8 .£lt;lib. j.Exaincron cap.i4.8tlib.i.defide.cap.a.exeodemlib .fub nomine •Hietemiæ teftimonia referont.His adde SiitumPapara in epiftolafua prima ad omnes Cbrifti fideles, Ecelicc in

J epiftola ad Petrum epifeopû Antioebenû in $ ,Synodo J condemnatutn.Pelagium denique in epiftola adVigi-

? lium.

DE LO CIS THEOLOGICIS lium.Ecce qui libellus Baruch nomine nunc legitu olim antiqui Hieremiæ tribuebant.ElTetq; difficile dere,nifi telles huius rei certifsimos haberemus,quor'J'? auCloritate primum illud argumentum,difficulter quid^’ fed abundè tarnen clufimus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Ad confirmationeni autem facilius refpondcri pott'' Fatcorenim tcpore.D.Hicronymi,quod nunc tenen’*'’ id non fuifieadeo cettü . Sed qucadmodum ante tép*’j Hieronymijlicct quidamafferuerintepiftolamIacob'.’, alio fub nomine eius editam,tarnen paulatim (vt idé â'î’ procedente tempore obtinuit aucloriratem , amp;nbsp;epin*? ludæjquamàplcrifqusHieronymus aftruit fuilfe ee'^ élam,aucloritatc vfu meruitnta amp;nbsp;liberifte Baruch quam olim à quibufdara non fuerit receptus,modó ta*? dignus ell habitus,qui ab ecclefiaamp; conciliis vniuei^'’ libus reciperetur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Secundum quoq-, argumentu facile diluitur.Ncc c'*', verum eft,in libris canonicis decerncndis ecclefiæ re?’ la elfe Hicronymütquod Caietanus perperâ ne dicâ Juprîaei niciofè cxiftimauit.îlieronymus quippe (vt loânes fioelii, cleus vercdi:{it)in enumcratione canonicorum Iib’®', veteris tellamcti, lofephû fecutus elltqui in i.lib.adquot;’,, fus Apionem es maiorû fuorum tiadinone,vtinquit'’|^ lib.enumcrat.Auflor eft Eure.li.3.c.9.amp; 19. At Augquot; nus non ludæos, fed Cbrillianos in ça re fequitur, élè hic quidem:Nam eeelefia gentium columna eft mamentum veritatis. Probatur verô à Gelafio fentequot; ' Hicronyminon in canone fanôlarum feripturarum ftituendo,fed ni his auâoribus condemnâdiSjquotPiji ronymus zelo Dei amp;nbsp;fidei religione reprchendit. At1 ad fccundum argumentum hæc fatis ditla fint. J

Nam ad prima eius confirmationc refpondeo(id doftiores ferè credunt)librû illum nô elfe Cvprinquot;'’^|(i Ruffini.Ccrtè D.Cyprianus in epiftola ad Rogatiaquot;(jj, Ecclefiafticum,amp; in libro de habitu virginum,Sapiequot; vt diuinoslibros citat.Quod verô Ruffinus afferi^’^^j patrum traditione eos libros à canone reiiciendosÇF ,j leâoris diclum fit)patrum traditioncs ignorauit. T quot;nbsp;-namq^ Carthaginenfe concilium, quod hos inter equot; .1 n'*

liber StCVNDVS. 79

nicos numerauit, dicit fe à patribus accepifl'e.amp; Auguft.

lib.i.dc prædeft.SanSorum,proximos apoftoloruin af- , (Irmatlibrum Sapienciæ tanquâ diuinum cilauifle. Atqi Dionyfius exeodc libro niagno præfationis honore te-ftimoniû illegalinquiens,In primis fcripturarû inftitu-tionibus queudam de diuina tapictia dixiflc comperies, Amitor tactus fum forma illius. Quid omnes côtnemo- uomi, reml Hieronymus in pnmû caput Hieremiævt librura prophets citât: Ambrofius autcm i.lib. de fide, Gregor, i8.moralium.Slt; concil.Sardiccnfein epiftola ad ocs epi-fcopos.vt diuinumlibtumSapientiæ rcferunt.Conciliû derauiïiToletanum vndecimumin côfefsione fideifan-ftam efl'e fcripturam affeuerat.

Quid ecclel'iafttcum?Vt diuinum cirât Clemens Alex. 7.1ib.Strom.Ambrof.fcrm.5i.amp;lib.4.de fide. Euariftus papa in epiftola prima ad epifcopos Aphricanos : Sixtus fecundus in epiftola ad Gratum epifcopum.V trumq-, aût librû diuinâ {cripturam efîe tanquâ té ccttâ in fide tradit Epiphanius harefi 7 6. Anomæorum. Non igiturpatrum traditlone coslibtos Ruffinus,fed fuo potiùs fenfu rc-futauit. At eo tempore quo res nondum erat définira,

i Qll^ etiam ratione amp;nbsp;reliquos excufamus.NamquddD. Thomas in eam Centcniiâ aduocatur, id fcrendum tiullo modo efttvt ex i.parte q.i.art.5.colligere licet.amp; ex co-

1 métatiis in quartum caput de diuinis nominibus . Sedin ’ illaqusftionc.Sp.nihil de fuo dixit : quin ad verbum re-

tulit Auguftinum.Qm tarnen quàm habetct coftantë fir-

* nbsp;nbsp;nbsp;mamqHententiâdib.i.dt doftn.Cbriftiana, cap, 8. amp;li.

*, 17.de CiuitateDei.c.S.amp;adHotofium contraPtifcilia-f tiiftas.cap.ii.imó CO ipfo libro de cura pro in or tuis ge-‘ tcnda.cap.iT.manifeftè declarauit.

’ Secundi autem confirmatio,Quœ ab auaoritate cócili', Laodiceni fumitut,imbecilla eft.Non enim conciliû ne-j git cite canonicos'.licèt inter canonicos noluerit annu.. *' mcrare; quod nondum ea res fatis état explorât!. Vi-delicet f quod fæpè iam diximus ■) non oinncs fimul

Y libti canonici ab ecclefia funt coromuni confenfu re-

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;c

i Ad tettiicn veto conhrtnationetn Q Quoniam nibil in

T -p ptac-

8» DE LO CIS THEOLOGICIS firsefentia de auftoritate canonuni,qui dicuntur apoft^ Drum, difputare volumus, nam hæc quæftio ab 03,^“* nunc in manibus eft,fcparatur) dupliciter refpondew^*' Priùs,ne quis eiufmodj argumente nos velit vrgere,'quot;' telligat eodem ca.84.tres Machabæorû libres intet^^ nonicos fupputari.Quöd fi apoftolorum bos oftogi'’*^ quinq; canones recipere cogimur, refpondeant hie nobis qui Machabæorû libres rciiciunt.finautc(ne fireanturhoseflecanonicos)teftimoniumhuius capi'“’ contemnunt;iam profedó non eft cur pondéré illius 0^' vclint obrucre. Sed hanc difputationem (vt diximusX aliud tempus referuanteSjquod ad prpfentem locum ft'' eft,alteram refponfionem fubiicimus: Clemétem quitquot;,* canones difperfosin vnu volume cógregaire dicitur,”^ omnes libres canonicos collegifle,quos apoftoli vet'’quot; tenus eccleftæ tradiderunt.Non enim aliunde, vel cilia, vel patres apoftolorum proximi, hos efle fafr®'' quam ab apoftolis didicerunt. Ait tarnen Irenæ. hb.?^' j.referturq; ab Eufeb.lib.y.cip.ó.Clementcm, quoni’?' cû Apoftolis vitam femper e|erit,atq; ab apoftolisin^'^ tutus fuerit,recentcm gefsific traditionis eorum mei’'''|. ham,amp; corum formam femper in oculis habuifle. ft'' hæc rcfponfto non placct,detur alia,non omnes illos nones à Clemente editos,fed nonnullos à Græcis adif* ûos cfle.

• Ad poftrcmam deniq; confirmationem,huiufmodil’^ beto rcfponfum.Vt cû iis liberaliter agamus.donemusl’ eis Synagogam in fide errare non pofte ( quod taiB*’ nô perinde vt de ecclefia catholica certura cft) negs’®quot; hos libres à Sy nagoga elle rcieiftos. Aliud eft eniro recipere,aliud veto reiieere. ludæi ergo intra fuuDiJ'^ nonem hos quidc libres publica auéloritate minimè'*' ceperunntametfi nonnulli etiam ex eis diuinos amp;nbsp;ft® j, cft'e credidcrunt.Qua de re vide Çoclæum in libello ° canonic® feripturæ amp;nbsp;catholic.® ecclefiæ aucloritate.ft fccundo igitur argumente haélenus.

Ad tertium aucem præcjpuum argumentum refp®quot;^ dctur,Ante id temporis nee ré fuift'e tam cxpeditam,®‘ conciliorum leclionem tam afsiduam, nee hæreticor®quot;' imp“'

LIBER SECVNDVS. «1

impudentiamtamprocaceminlibris canonicis, vcl in-

firmandisjveletiarareijciendis. Quocirca,nonfuerunt

pctinde foliciti fideles de huiufmodi quæftione ; cuius

,j, nbsp;nbsp;nbsp;definitionem fine iaftura pietatis poterant ignorare .

j, nbsp;nbsp;Quod fi argumentum idem contorquere in aduerfarios

volumus,nihil eft quod facilius efficere pofsimus. Nam

f nbsp;nbsp;nbsp;(^yt ex concilio primo Toietano didicimus) fi quis dixe

rifjvel crediderit alias fcripturas prætcr easquasecclc-

fiacatholicarecipit, inauaoritatehabendaseffe,velve

J nerandas.anathemaeft. Cùm ergo plerique(quod retro

oftendimus^hoslibros tanquam diuinos vcnercntur,cer

tè fi ecclefia non reciperet,in anathema concili) Tolcta-

• ÿ nbsp;nbsp;nbsp;nipariter omnes incurrcrent. Ne igitur hos audaciæ 8lt;

• 0 nbsp;nbsp;nbsp;temeritatis condemnemus, illos potiùs ignorantia labo

rafle concedamus. Imo cum perniciofius ecclefiæ fitli-

bros recipere pro facris,qui reuera non funt.quànalibrû

reijcere,qui alias vere facer eft(vtD.Thomas prima par

te,quæft,68.artic.i.amp;depotentiaquæft.4.artic.r.latius

explicat) cum concilium Carthaginenfe , îlorentinum, Tridentinum,Innocentius,Gelafius,ac fcre fanfti hos li-bros tanquam facros Ecclefiæ tradiderint, profeâô,fi ij non effent,perniciofifsimè falleremur . De tertio igitur j argumentofatis diätum eft.

f Ad quartum veto argumentum primo dicitur , quod Gelafius forfitan vnius libti nomine ambos completti-turiquod etiam in Efdranon ipfc mo^o fecit, fed amp;nbsp;Ifi- 6.EtjiiMO dorusamp;HieronymusquiEfdraminterpretatuSjVnicum log.c.i^ ediditjfequens Hebræorum confuetudinem, qua Efdræ

l primus Bcfecundusübet in vno cftjVt Otigen.in primü ' I Pfalmumdocet,8tEuftbiuslib.6.capitulo iS.Hancau-j tem mentem fuiffe Gelafij, vel illud abundè magnum ar gumentum eft,quód idem ipfe probat leamp;ionem fcriptu rarum,quæ per anni circulum diftribuuntur,librum au-j tem Machabæorum pro dominicis Ottobris ; in quibus j ambos ecclefialegit. Deinderefpondetur,Gelafium de j fecundo libro ambiguam forte fententiam tenuiffeieoq-, confilio in enumeratipne eum librum prxtermififfe.

• , At Auguftlnusi8.deciuitateDeijamp;lfidorus d.Etymo-) logiarum jVtrumqueMachabæorum ab ecclefia recipi t-E 5 affeuc-

81 DE LOCIS THEOLOGICIS âfleuerant. Q^odamp;in proœraiohorumlibrorum rirur. Nec id modo in dubium vocare licet,quod D'quot; Gregorio, Eufeb. atq; reliquis licuit aliquado dubit^^ lam ad primam iationem,quæ in huius quarti argu’’’*^ ^°'’^™®tioncm afFertur,Ioanncs Annius in comU'®’ ioslibres nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luper fecundum librum Philonis de temporis

' traditjlibros Machabæorum, qui abfq; temporibus pti erant, lofephum adieftione temporum apocryp^, reddidiffe. Oftendit veró id argumento,quo nos vH'j mus : quo eodem loannes quoqiie Lucidus permotus ® 4.fuæ chronograpbiælibro.Vnde autem Annius no'' acceperit autiine temporibus Machabæorum olii” bros haberi, aut lofcphum adiecilTe tempora (ingtquot;“ fateor) me præterit. Sed fi id verum eft, quemadniod*' mendum.quod in numcris facillimum eft, no autlorio“ fed librariis imputaturnta men da, quæ lofcphi per io^'j riam indufta funt, non auftori libri Machabæorum ,''j lofepho tribuemus. Nec ob idlibros hos apocryP^^ij exiftimabimus. Tamctfilofephum germanam veram^^ catholicorum leftioncm vitiafle virisecclcfiafticis oi”)^ bus difsimulantibus,atque adeo conniuentibus,'”* quidem non fit verifimile. Nifi volumus mille quiogj tos annos Si eo aniplius,ecclefia in vtramque'aurem “ mitante,inimicum hominem iizania fuperfeminall^®'.

Quamobrem, multo meliusEufebius Cælàtienfis J**-; hos libros non crediderit in facrorura numerum roft' dos,afierit tarnen auftorem illorum non fupputare *5' corum regnum ab Alexandre, fed à Scicuco Nicao^^^ qui regnauit in Syria anno à morte Alexandri esao^ vndeciroo. Cui numero fi addas quinque annos,qo'^ ........ ... Alexander tanquam Monarcha imperauit Græcis, te^rosiita ficitur numerus annorum exadus fexdeçim. Quibus'”'^ regnauit nor erat fupputatio Monarchiæ Græcorum iu.xta ra’ pterea et onem Hebraicam. Nam Græci ab Alexandre aliquot tabant » Igitur quod iuxta annalia Græca AntiooP menfes, regnàfle dicitur anso centefimo quinquagefimo ter'’jj^ amp;iuxta primum Machabæorum anno centefimo trig mofeptimo,verborum,non rcrum diflcnfio eft. Qu'PP fi ceiwefimo trigcfimofeptimo fexdccira adiieias,

LIBER SECVNDVS. 8j

rus centeGmus quinquagcGmustertius conGcietur.Ioan z.c.t,' f nes vero Lucidus in eo difcrepat ab Eufebio,quödfcri- ’** ’’ 1# bit Alexandrum poft adeptam Monarchiam annos fe-f pttin regnaile ,Sekucum verd anno oäauo poft mor-équot; tem Alexandri iam exafto. Sed quod ad præfentero at-y tinet quæftionem,non ad moduni refert,vtrum ex bis ve »I nbsp;nbsp;nbsp;rum fit,cum fupputatio præcipua,de qua hic agimus,mi-

• 1 nimè vanetur.

jl In buius veto confirmatione argumenti AmbroGus Cathatinus Caietanum affirmât tot peccata admififlc,

I quot verba pene eftudit. Sic cnim die loquitur. Nee ad-ÿ uertit homo ad carpendum proroptulus, fc quoque in re y prehendendo Caietano fæpe ac multum erraffe . Hoc y nbsp;nbsp;nbsp;certe loco ter errauit.Sed iftius errores coargucrc nec

y ineum eft,nec hums temporis. Quid ergo 1 Nonne hic I peccaui: Caietanusi Peccauit fane. Ptimura in eo qudd 1 temerè amp;inconGdcrate,nefuperbc dicam amp;nbsp;arrogäter, j audorem libriMachabaorum ait in intelligeniia Danie )i lis eiTe deceptum ; quem conftat Spiritus fanfti afflatu. il euralibrum feripfiffe. Deinde falfo exiftimat Caietanus, y fi auöor libri Macbabxotum verbaDanielis vfurpat, id circo Daniclem interptetari.Quafi non licuerit Bernat-r do verbis fetipturarum pafsim vtr.quas fi quis arguat ab 4 ipfo male tntelligi,quod verba nó in eum afferat fenfum qui fcripturatu erat germanus 8c proptius, is ftultus elfe

• lt;1 videatur. Certe poetæ tecétiores veterum vetfus etiara 4 integros vfurparunt elegantifsimc : nec tarnen ptiorutn f illi vetfus à poftetiotibus in eandem fententiam capi-I untur.Tallitur præterea Caictanus in eo quod putat, f Danielis ptophetiain non potuifle ad idolum Antioebi i( referriiquia Dominus ad fututa tempora refcrcndain declarauit. Eadem quippe fchptura 8c ad Luciferü per-

y tinet 8lt; ad Nabuebodonofor, 8lt; ad Anticbtiftum . Ya-f nifsimum ergo fuit auQ.orem libri Maebabteotura repre ƒ bendere,quod in ïdolo ,aborainatione 8t dcfolatione f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Antioebi ad verba Danielis alluferit, vel ea certe in fimi

li caufa vfurparit. Nam 8lt; G in illum fenfum Daniele ad..

gt; nbsp;nbsp;nbsp;duxiffet, id feciffet egregie, quod 8t Paulus 8c Apoftoli

exten fæpe fecetunt.

ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;At

I

U DE LOCIS THEOLOGICrS

At fecuhdaratio duobus modis refellitur. Priusei’*' nihil impedit vt Spiritus S.fcriptori afsiftat, qui in bufdatn tarnen humano more ex modeftialoquitur-;’ I.Cor. II. enim Paulus ait,amp; lî impcritusfermope non tarnen ft'* 2.Cor.i2. tia.Et rurCum, vt minus fapicns dico,plus ego.Et itetU®* donate mihi hanc iniuriam.

Poflerius aliud cli loqui de ipfius hiftoria: veritatti* liud de interpretatione in aham linguam.Interpres ctS veniam petit, non falfitatis,quæ nulla crat:fed eloeud^ nis,quæ ab horaine erat.Secunda igitur ilia ratio hac “ plici refponlîone conuellitur.

Sed amp;nbsp;tertia bis quoque confutari poteft: amp;nbsp;quia n« eft opus confiteri, epiftolam, cuius in priori fit ment'^ cam eflc,quæ eueftigio fubditur:amp; quod G elle quis tendat,habet in promptu quid dicat:punfta librartorquot; incuria elfe male diftinfta . Illa enim verba,Anno fimo oä:ogefimoo0tauo,nonfunt initiumepiftolælc^''. tis,fed finis antecedentis. Vt fubfequcns epiftola 1',“’' principiü habeat, Populus qui eft Hierofolymis. C«quot;! rci illud eft argumentum,quod diem annumue,quoftl'” bitur cpiftola, non ab initio ftatim ,fedàfineponere*'j lemus ifalutationcra vero ftatimà principio . Tam*'’ vtrumque Conftantinus 8c in epift.ad Donum papai”’* in epiftola ad Georgium Conftantin.Patriarcham,c‘’’^ iunxerit. Quæ igitur fecundo loco ponitur,ha?c fcHP' eft anno centefimo fexagefimonono, vt in priori ep'' la dicitur. Gfuæ verô ordine quidem fcripturæ antcf*quot; dit,fedre^fa tarnen pofterius miflaeftjCafcripta 1quot;' anno centefimo oftogefimooâauo.

Ita ad quartam rationem facile dici poterat (quoda'*' te monuimus) illam epiftolam non elfe cuius priori”*' niinit.Quare nec necefle eft fateri,eam eile fcriptama'T no centefimo fexagefimonono , Quin compilator quot;nbsp;lins fecundilibri, fine is fuerit lolè^us, vt Anniop'^ cet,fiue quifque alius,quafcunque epiftolas inuenirep'’^ tuit à ludæis fcriptas,nullo feruato ordine , in initio briforfitan collocauit.

Quöd fi fecundam illam effe admittimus, quam co^ memorat prima, dicere oportet, numerumnonfccui’quot;

Ilebraico«

quinquageGmofecüdo expleto;hoc eft, anno centelîmo quinquageCmotertio.Quibus fi apponas fedecim annos Græcæfupputationis,confiât numerus centefimus fexa-gefimus nonus;qui idem eft cum priori. Nam,quo anno ludas mortuus eft,fcripfit epiftolam. Ita non eft necefl'e • cum Rupetto libro de viftoria verbi,alium à Machabço ludam diuinate,qui earn epiftolam dederit.

Ad quintam non défunt qui exiftiraent nó AntiocEû jnembtatim diuifum ,fed duçem ab eo roiflum ; fic enim videtur 1. cap. fignificari. lllum veró fuga elapfum mor-bo peftilenti interiifTejVt cap. 9. dicitur. Sunt etiam qui contendunt in cap.illo.i.particulam,amp;, adieftam efie li-bratiorum vitio; leöionem autem veram hanc effe,Per

cuffcrunt ducc,amp; eos qui cum ipfo étant,diuiferunt mé-bratim,amp;c.Scioautem verbum percutere intetdum fi-gnificareid,quod occidete. Vt eo loco;Percufsit Phili-ftaeum,amp;c.Sed non cogimur bic vocabuli propria figni-ficatione deferta ad dittionem confugere figuratam,pra: fertim cümDanielis ti. cap. de Antiocbo fcriptum fit. Et venient fupet eum Romani amp;nbsp;percutietur. Quo loco Hieronym.Percuffus ait,dicitur effe,non quod interie-rit amp;c. Et i.Reg. 1. Serui Dauid perculferunt de Beniamin }6o. qui amp;nbsp;mortui funt. Sed ne illud quidem huic expoGtionirepugnat,quodL'yranus obiicit, Antioebû fvt hic dicitur) cecidifie .'Non enim femper eo vetbo lofuj.., mors fignificatur : fed qui viftus eft cecidiffe verè alferi-tut. Ceciderunt,inquit, per prona fugientes. Sed ne illud quidem obftat quod ibilegitur,Cum ingteffus effet intta ambitum fani, clauferunt templum'.Cum autem in-traflet Antiochus,amp;c. Vbi videtur defignari Antioebo conclufio nullum fuiffe locum fugtendi teliquum . N on enim

86 DE LOGIS THEOLOGICIS , eniin intelligendum eft tetnplum claufum poft ingfP fum ducis : fed cùm milites elient intra fani anibitnm/ a exempli caufa dicaraus,in atriis, facerdotes claulcrui'' ianuas rempli. At contra, cum milites Antiochi aditui* tcmpli oecultiim aperuiflent, vt cognita res eft jlapi'^^ bus funt à ludæis obruti. Potuit ergo dux ipfe perc“*' fus, (î ducis nomine Antiochus intelligitur, quoad'^ aperto intrauerat, exireatquc fugere. Ob quam fug'}* c. p.dicitur, inhonefte ac turpiter de Perlïde rediiH*' Sed ne rimulas quœrere ad elabendum videamtir, illa(^ fponlïo amp;nbsp;plaiiior Sc verior eft, cui hiftoricorü grawi'^J* confentit aucloritas, non eundem efle Antiochuin “ quo primo capite, amp;nbsp;de quo capite nono pcrhibet“^ Sed tbi Antiochi magni mortem fcribi,hic veró tiochi Epiphanis. Cuius ctiam finis primilibri cap'** fexto texitur. Nam ilium Strabo libro ló. ait tempi]''* Beli expoliare conatum finitimos Barbaros interemiH*'

Ad fextam, licet Rupertus omnia ea figuratè velit 'T tclligi dearca noui teftam.enti,id eft, humanitate Chriftiiad litcram tarnen miraculum illudvel iam p dum eft,cùm expulfis gentibus à ludæa Hebræi ex'll ucrfis lociSjvbi erant difperfi,conuenerunt,velfquot;*/ etiam in coniierConeludæoruin ante diem ludicij tura fiet.

Nec noftris couiefturis diuina promifsio deb'l’' tandi eft. Eftlt;nim Deus verax, omnis autcm bo'® mendax.

Poftrema demum ratione foluenda varie torquen'® ■ audores. Alij namquc fingunt, Machabæos per mat'*; à tribu luda originem ducere : eaque ratione defcu‘l‘''l fceptrum de luda non elle tranflatum . Alij fequeo'’^ traditiones Talmud aftruunt, Machabxis quoque ftentibus ducibus, fuifte indices quofdam ex tribu I** da, penes quos fumma deccrnendiatque impcrandipj Celias refideret. CiuiHebraiceZanedri'«,Latine vt apud Romanos appcllabatur. Vnde illud eft, P^^| lus qui eft Hicrofolymis, fenatufque amp;nbsp;ludas, See, tlij itaq; cùm Herodes qui primus ex alienigenarum go®*' ortus, regnum ludaicæ gentis obtinuit, in odinra

LIBER SECVND.VS. »7

dici regni de medio fuftuîit,tum vere fceptrum de ttibu luda dicitur abftuhffe. Alij hunc nodum foluunt-.affir-niantes illamIacob prophetiam,pronnfsionem fuifi'e ad legem comminatiouum intelligendam : qua: fcilicet mutans moribus commutetur. Eï quetnadmodum fenten-

tia adutrfus Niniuitas poft pœnitentiam tranllata eft,ita quoque hæc diuinapromii'sio , filijs luda peccantibus fuerit commutata. Quam quidemnormam in cxplican-distumcomminationibustumpromifsionibus ex Eze- quot;rjd.i.Re cbiele defumunt ; apud quem Dei Slt; comminatio Bc pol- j« 'j.ct licitatio pro conuerfis , aut aucrlis hominum moribus Rey.q.dé transferuntur . Nos veto, quibusconfiliumcft aliénas fremißio expoGtioncs non inimicè , aut infeöan , aut repellc- nctfcrcj i re,faciliùs bunc locum expediemus , G ex primo Ma- DaKi«'; cbabæorum libro intclligimus populum ludxorum du- fuB-a catumMacbabæis tradidiffe,non tanquam proprium amp;nbsp;bæreditarium, fed ad legem depoGti confetuandum ; -vr Videlicet Iftaeliticam plebem interea tuerentur, donee furgeret propbeta Gdelis,vel qui eos inftrueret, vel que de tribu luda venturum expeöabant. Q^ ex re fceptrum de ttibu luda non auferebatur ; eo proefertim, quod ipfa quoque tribus in boc populi condiüum fen-tentiamque à principio faltem creditut conlcnbfle . Quattum ergo argumentum cum fuis conGtmationibus bocmodofuerix confucatum. Nam quód argumentutn

Caietanus inMatthæi 14, c. ponit auftotem libti Ma-cbabacoiutn erraffe in interpretatione Propbeùæ Daniels,quam ad Äntiotbum iUe rtfcïf.cùm Lucas ad ex-

ercitum Romanorum perfpicuè retulctit,id nullius mo-mentieft. Ladern quippelitera amp;nbsp;ad Nabuebodonofo-rum amp;nbsp;ad Anticbriftum fpeftare poteft . Sic cadem 8c ad Antiocbiocbum ,8c adldolumRomanotum Sead Anti-ebtiftum pettinet. Qux omnino res, quoniam nibil ob-feura eft,noftta explicatione non eget.

At quintum argumentum refellimus.Non modo Con cilium Cartbaginenfe, 8clnnocentius ,fed plerique alf) Sapientiam 8lt;EccleGaft,Salomoni afsignauerunt. Nam, libtum quidemSapientiæ nomine Salomonis citât Tertullianus de ntsfctipiiôibusbæteticorû ; Oiiecn.fupet epiftolam

88 DE LOCIS THEOLOGICIS epiftolam ad Romanos lib.o£lauo : Cypnanus fer®‘’, quarto deimmortalitatczBafilius lib.j.contraEunoi”' Ambrofius fcrmone öótauo in Pfalmum , Beati imni’ lati;Slt;li.3lt;Eianieron,c.i$.amp;4.1ib.defid.c.6. amp;Eu^'j lib.prxparationis Euangelicæ cap.$.Quin Eufebius'r lib 4.Ecc1. hift.c,2,i.afl'crit,Egefippum,Irenæum,amp;‘’, nes antiquos librûSapientiæSalomoni tribuilTe.Tri“ runt cerce Euariftus in cpillola ad epifcopos Aphr*^ nos,Felix primus ad omnes epifcopos Galliæ, Feli^ cundus ad Athanafium S( cæteros epifcopos AegVr Epiphaniushærelïyô. Anomæorum. Damafcepusq'‘| to fuæ Theologiæ Iibro:vbi lodocus Clichtoucus®|^^ tis argumentis contendit, librum ilium non fuilTe j nis,fcd Salomonis. In quibus illud maximum eft, q® j verba quæ auftor capite nono eiufdem libri de fe lt;1‘^ non all) quam Salomon! congruerc pollunr.

Eccleliafticum quoqueauvtores nobilifsimi Salo'^ nis nomine retulerunt : Clemens Alexand.lib.7. ftro'*^ Gregorius Nazanzenus oratione odaua,Bafilius to lib. contra Eunomium, Chryfoftomus, fine quis® ; fueritjhomil.j.imperfedi operisin Matthæum,Anibf fupcr 7.caput prioris ad Corinth.Hieronymus in ca-'j EccIeliaftcs,Cyprianus ad Rogatianum,amp; tertiolil’'’; • Quirinum,S: primo fermone de eleemofyna.Calïoda^i^ Pfalm.fj. Sc 66.amp; 93. Gregorius io.lib.Moraliu®r quæft.i.c.non eft putanda,Sixtus primus in cpift.ad®® nes fratres, Marcellinur ad Salomonern epifcopu® bianus in epiftola ad omnes Oriétales epifcopos, SB', fecundus ad Gratum, Damafus ad epifcopos ItaJiæJ'\ ncs papa ad Valerium epifcopum. Quod 11 poft totB que graues audores libros ilfos Salomonis elle alft®' mus,nihil erit profedo cur timcre debeamus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j.

Deinde librum elfe huius aut illius fcriptoris non?,

LiBtR SECVNDVS. 89

munem antiquorum opinioneiii fequerentut.Nec proià de tarnen in Iibris canonicis enumerandis errate potue-re,quippc quöd ad fidem attinere certum fit.

Deniquc vt has duas refponfiones prætermitteremus i habemus aliam multo potiorem : quam ex Eufeb.libr.ii. priparationis euangelicæ Ioannis Dtiedonis cxprcfsit. Cum enim Salomon iuxta fcripturam,locutus fuerit tria 3.Keg.4quot; milia parabolarum,8c carminum quinq-, millia, quæ non funt in vnum aliquod volumen à Salomonc coatta ; fue-runt ali] atq-, alij qui fenteiltias Salomonis fparfas colle- • rj,«-. getunt 1 vt patetProuerbiorum cap.1$. Ita Auguftinus nbsp;nbsp;nbsp;ƒ -•

Eugubinus fecutus rabbi Moyfen 8c Thalmudiftas, cre-didit Efaiani libros Salomonis fcripfiffe.Quod equidem fquot; * incertum habeoiilliid vero cxploratum, fcntcntias libto tum,qui fapientiales vulgo nuncupätur,àSalomone qui

I dem fuiffepriinùm exceptas, fed non ab eodem auftore colleäas. VndebcIerusSitachin Ecclefiaftico, non ait CafMi

fe protuli{{e,fed renouairefapientiam de corde fuo.Hii-iusergo reilnnocentius amp;nbsp;concilium Carthaginenfe nó ignati, optima rationc hos omnes libroii Salomoni dedt tunt. Ac de quinto argumeiito hæc dixerimus.

Sextum verd argumentum Caietani eft in fine cómen-tariorumfuper libros hiftoricos veteris Teftamenti.I’d det autem virum alioqui ingeniofum 8i doöum , virutrt pium ac noftra: t'amiliæ columen, vano diflinamp;ionis 110-ui commento argumentum firmifsimura eludcrc voluiC-fc’.atquè vtlcuiorem plagam repellerct,giauiofemacce-pifTe.Cum enim nomen libri canonici apud fcriptores

O(nnes,vno cxcepto Caietano, pro fatro atque diuino fuiTiatur,nonniodó comprchendianitnoifed ne fufpicio lie quidé poteftattiogi, Pontifices amp;: Concilia omnia ali ter vocabulum vfurpaire,quàm erat in vfa vniuerfornrn* - Deinde, concilium Carthaginenfe .ne quis Sliter innet-leret,quid nomine fcripturarura canonicatum intellige-ret, declatauiti inquiens.Præter fcripturas canonicas, nihil in ecclefialegatur fub noihine diuinarum fcriptura tiim.Suntautem canonicæfcriptutæ,?lt;c. Et Iniiocélius, ( hllibri,ait,rccipiuntur in canonem fanöarum fttipturaa i iiun.EtinconcilioElorentindèodetrifpiritù infpitante

G ilh

90 DE LOCIS THEOLOGICIS- . illj omnes libri quos fufeipit, amp;nbsp;veneratur eeclefi»)^’ quibus pr^ns difputacio inftituitur, fcripti àfaeris’ Cloribus aflcruntur. Præterea,cùm fub eodem omnes illi libri nullo fafto difcrimine dcfiniantur e“* nonici, ridiculum eftjVt partim in vna fîgnificat*®^ partim in alia,libros canonicos habeamus. Ac fi mel diftinâionemadmittimus, audoritate concilia*! atquepontificiim nullus liber facer conftare pote(’|| Nam, pari caufatione,fi id quidera lubitum elïet, 1’* tici dicerent, vnumquemlibet de cæteris non eflc nicumadfirmandamfidem,fedad inftruendos n'aquot; Idquoniam abfurdum omnino eft, recineamus eam rationem oportet,quam Caietanus voluit equot;®. re : vir (vt fæpe iam dixi) cum prions eruditus Si P’|, fed qui in libris facris coiiftituendis Erafmi noii'P*. ingeniuæque fecutus, duni alienis veftigijs voluif ftere, propriam gloriam maculauit. Ac de fexto’'’

Ad confirmationem autem faciliùs refponderi P®j Non Ambrofium modô,fed amp;nbsp;Cyprianum ad Po'®») Cajgt;. num,amp; Auguftinus i8.de Ciuit.Dei, referre ex bro Efdræ teftimonia : fed non tanquam exlpirit®“^ no edita,quibus fcilicet nefas fit refragari. .i

In feptimo principali argumento inolefte fero, lienos modo, verumetiam noftrates (bona veni’Vji

I ITJUiCO ülUlCIllUaj V l ii X dUxX lJU Hl)

ira. Nam,auftoreinccrtopoterit epiftola*\

• ÇUCVdllUliiUd« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;|.|l

E^ifha. dam funt opinati) eam epiftolam fcripfcrint,c3na;j( h.£rc/.6^ Nam, amp;nbsp;per Lucam amp;nbsp;Barnabam Spiritus

Joquebatur.Sed ad rem.Cùm hæreticuro lit hanc eP.jf lam à facris fcripturis excludere, certc temerariû quidampliusdicam)dehuiusepiftolæ audore re. Quem Paulumfuifle certifsimis tcftimoniis matur. Origenesin primis libro primo commeo^ rum fuper Matthæum,amp; refertur ab Eufebio fiafticæhiftona5,Egodico(ait^quôdipfafnanifegt;'’ r

LIBER SECVNDVS. 5t eft Pauli apoftoli, amp;nbsp;fcmper omnes antiqui maiores no* ftri earn vt Pauli apoftoh fufceperunt ; amp;' opinio vfque adnosperuenit,quódfermo eius eft Græco fermone compofituSjVelperClemeutenaRomanæ vtbis epifco-pum, velperLucam.

Clemens item Alcxandrinus apud Eufebium Ó.EccIe- cap.u» fiafticæ hiftoriæ libro. Manifefte (inquit) eft Pauli,feri- nbsp;nbsp;”'

ptaquidem Hebræo fermone tanquam Hebraeis:fed à Luca in Græcum interpretata,

Eufebius quoque in eandem fententiam mit 3. lib. hi- Crf/’-37« ftonæ ecclefiafticæ. Vbi cùm dixiffet Clemente Roma-tium Epifcopum in epiftola ad Corinthios nomine Pauli teftimonijs huius epiftolæ vfum, continuo fubijeit. Vnde conftat quód Apoftolus hanc epiftolam tanquam Hebræis mittendam patrio eä fermone confetipferit : 8i (vt quidam tradunt)Lucam Euangcliftam,alij aute Cle-mentem interpretatum effe ; quod Sc magis verum eft. Quia amp;nbsp;flylus ipfe epiflolæ Clementis cum hac concordat, Sefenfus nimirum vtriufque feripturæ plurimam fi-militudinem ferunt. Haöenus Eufebius. Et cap.3.eiufde libri,Pauli manifefte iq.funt epiftolæ . Dies me deficiet, fi velim enumerate auöores Græcos,qui hanc epiftolam Paulo tribuerunt.Nec minus fi com.memorem etiam La

tinos . ejuid enim referam Athanafium in epiftola ad epifcopos Aphricanos, 8c libro vndecimo de fidetrini-tatis? Quid dyrillum duodecimo libro Thefau? Qmid Chryfoftomum infinitis prope locis? Quid Ignatium, Quid Irenæum ? Quid Damafeenum • Qmd Anacle-tum in epiftola de ordinatione Epifcoporum ? Q^d Iginiura in epiftola ad omnes Chrifti fideles ? Quid concilium Laodicenum ? Quid tandem concilium E- quot;gt;o”io phefinum ? Cum omnes Gnaici feriptores (vt auöor eft Hieronymus ad Dardanum) hanc epiftolam Apo- î'1®^ ftoli Paull cfle vna voce fateantur. TheophylaSui f^’’*“*** certe miratur corum impudentiam , qui hanc epifto-lam Pauli efle inficiantur. Affirmatque eos non fecùs et pcccare, quam fi à Paulo abeffc Cbriftum negaret. Quid Latinil Nempefattntur etiam . Tatetur AmbroGus {'u~'^^frß‘^ per Pfalmum, Bcati immaculad- : amp;nbsp;libro de his qui

91 DE LOCIS THEÔLOGICIS. . teitcl.E^ ittyfteriisihitiantur cap.8. Auguflinus infuper i.libf'* fhefinunt doftr.Cbriftian.ca.Siamp;faepealias. Item Gregor. dixiquilt libro moralium ca. 3. Gelafius cum concilio fepiuag*quot;' iSit epifli epifcoporurti:Innocentius papaxoDcilium CattbagH’’ licet Cy~ fe,blorentinum,Tridentinum. Quid moror? mille qquot;'; ril./tt,fjt gentosabhinc annos ecclefia Icgithanc nomine 1’’* debat tii apoftoliiamp;audemus nos in dubium vertere,quod ow'' catbolici toc retro fæculis fine ambiguitate tcnueru'’“ éteft àfy Omitto quod Petrus,nifî me valdè opinio fallit,tefl’'‘ Paulum Hebræis epiftolam fcripfifle.Nam primatn P*' frobata. Hebræisfcriptameirefalutatioipfaadeô aperte Caßiöjtt vt ne Caietanus ipfe quidem negate potuerit. At fec^^ Pfal.io^ Petri eifdera quoque fcripta eft. Ait enim,Ecceianj*, ^dria.in bis banc fccundamfcribo cpiftolam. Inhuius verô* efiflo.ad fie Petrus inquit,Sicutamp; charifsimus frater nofter P’, Conß.s^ lus fcripfit vobis,ficuc 8f in omnibus epiftolis,amp;c.V% IreittS. feilicet Hebræis.ad quos feribebat Petrus. Vnde diftindionefubiungit,Sicutamp;in omnibus epiftob’' non obfcutè intelligeres, quod Paulus Hebr«is ganimitate amp;nbsp;fal.ute Cbrifti,idem Sein aliis epiftolis’^i pfiffe. Non eft ergo curdeauâorchuiusepiftol«T quam dubitet.

At, Hieronymus dubitat. Gerte, vt dubitilTetj proinde noftra banc certam indubitatamq; fidem,^”* guam efficere potuiffet. Sed n^amus Hieronymufji, cipitem hoc loco(quod illi falfffsime impingitur) 1’^^ re fententiam. N.iro,vt innumera loca filentio pr®quot; ƒ mus, quibus refert Hieronymus ex bac epiftola ne Pauli teftimonia, vt illud etiam difsimulemus, de viris illuftribus in Paulo, cum quorundam contf^j'j, fenfum exprefsiffetjcorum argumenta refellitnlle (, âô locus Hieronymianæ fententi« clanfsinius t«“’Yj,,) qui habetur in epiftola ad Dardanum de terraproP” A iiiSjin hæc verbaiVas eledionisloquiturad Hebrs® de qui vocatur Abraham, amp;c. Nec me fugit quod dia ludæorum hæc teftimonia non ftifcepit.Illud !’ƒ dicendum eft, banc cpiftolam, quæ infcribitur jji,) bræos,non folùmab ecclefîjs Orientis, fed ab retro Græci fermonis feriptonbus, quafi Pauli âp^'ÿ'

fufcipi ; amp;nbsp;nihil inrcteffe cuius fit, cum Ecclefiaftici viri fit,8c quotidie ecclefiarumleftione celebretur. Quôd fi earn Latinorum confuetudo non recipit inter fcripturas Canonicas, nec Græcoruro ecclefiæ Apocalypfim Ioannis eaderalibertatc fufcipiuiif.8c tarnen nos vtraquefuf-cipimus,nequaquam huius temporis confueiudinem,fcd veteruro fcnptorum auâoritatem fequenies, qui vtriuf-quc teflimonijs vtuntur ,nô vt interdum deapocryphis facerefolent.fed quafi canonicis amp;nbsp;ecclefiafticis.Hatte-nus Hieronymus. Et in epiftolâ ad Titum,lege (inquit) ad Hebræosepiftolam Pauli apo(loli,lîue cuiulcuiiquc alterius eam elle putas, quia ïam inter ecclcfiallicas eft Ttcepta.

Adprimam igitut rationem,quoniam in rcletlione de pŒnitentia accurate fane ac diligenter ilia Apoftolilo-ca explicatafunt,non eft necelfe modô rcfpondere.

1 Ad fecundam rcfpondere neccffe eft, amp;c quidcm eo ot f dine, quo aduerfum^conftitutam veritatcm obieftionis lingulæ particulæ fuere propofitæ .Nam, quod prima paniculaobijciebatur, facile diluttuncùm côtingerc po tuent,vt intetpres reliqucrit quidcm in textu vetba He braica,fedin marginefquod fieri folet) addit? fuerit in-tetptetatio, quam librarius tcxtui deinceps inferuerit. Quod etiam idem in Mittbæo vlu tonafie venir in ver-bis illis Eli Eli, amp;ic. Quôd autem quæexpofitorfortaffe quifpiamin margine apptgt;fuerit,ealcriptotum vitio tex-tmnonnunqnam inferantur,Nicolaus Liranus rette a. Regum S.auimaduertit.lllaenim vcrba,de quo fecit Salomon omnia vafa aurea in templo, amp;nbsp;marc a;neum,amp; co

94 DE LOCIS THEOLOGICIS , Iraaeße, Hebraico Girmone fcriptum libi Caietanus fuaderet.^ SeJ. quia ibi Icgitur,Rachel vocaß'e filij fui nomen Benoni, T’Of« filium dolons mei : nomen veró ei à pâtre inditum Chaldea iamin, id eft,filium dextræ : amp;nbsp;in Exodo, eft emm pl'lt; eraiit He id eft,tranfitus Domini. Refpondcant nobis ifti, hraisqua tnili argutia negotium nobis exhibcre volunt : 8th'’j fipropria valuerint,certiam caufam nos reddemus. Videlicet,!“'* j(/fo £«« nomma compofita ex multis fimplicibus, gnat nonn“'* gelifla di quam integra in compoftnone manent,interdum cot'* xit,He- pta,ea li alijs verbis eadem etiam lingua, explicate vo* braiceau to, nihil abfurdum orietur, vt li verbi caufa dicam tew Gol- cola,interpretatur,Dei cultor : paterfamilias,hoc gotha, musgubernator parens. Qnod idem in nomini“ quemad- Benoni amp;nbsp;Melchifedechjeuenire potnit.

modu ß nbsp;nbsp;Bed ne ad hæc tanquam in aram confugiamuSjillaCt*

e?o died, faamp;præftantifsima amp;nbsp;verifsima eft, Interpretern itl!quot;^ fuo facerepotuiftc.’cum videlicet necelfum fuit ca verba manere. Si enim interpres tranftulifiet, P*’’ „ meus, Deus mens J vt quid dereliquifti mc,non fuid“' Latinis perceptum, quorfum aftantes dixennt, HeW_ vocat ifte. Cjmire verba Hebraica retintre coaiSus,“® rum interpretationera appofuit,quod facere. æquep“^ rat verbis Hebraicis non retentis. Certe Genefeosl*' amp;nbsp;Exod.ii. in Hebræo nominum interpretatio non“’ beturifed interpres adiccit de fuo.

Qu^qd fi obijcias,i!lam particulam non elle facram'^ ptur.im, li hoc verum eft : vt quæ ab olTicina interptd prodicrit,Primùm,conceditur concluliomec ego vi““ cur perhorrefeere debeamus. Deinde,negatur ilia col* dio.Si ab interprète prolîcifcitur,extra lacras literase Nam, particula quæ ad feruandam, vel congruitaif* vel inteliigcntiam in lacrarum litcrarum interpretatie' additur, non cenfetur à facris literis aliéna^ Vndc P'f ronymus in commentariis epiftolæ ad CalAas,hancd^ fuetudinem,inquit in pluribus locis fcriptura confen*' vt Hcbraicum verbum cum interpretatione fua pofj, Bartimeus filius Timei, Afer, diuitiæ, Tabita, Dorc»!) MefcchjVernaculus, Ecce fcripturam Hieronymus ƒ cat etiamcam particulam,quam Interpretern addioi comp''quot;

LIBI.R SECVNDVS. 9^ compertum efx. Aique idin epiftola adHebræosvel maxime locum habet;cuius interpre; tuit, vel Lucas, vel Clemens ! quod Apoftolo Si viuenteSt vidente fa-öum effe,ad veritatis limilitudinem videtur efle propen fius.Vetum effe affeuerarem,niEacademiæ temperamentum in caufa coniefturali placereti. Nihil ergo prima ilia caufa mo'tcre nos debet,vt credamus hanc epiftolam Hebraicefctiptam non fuiffe. Sed ne fecunda quidera caufa mouet, cadem enîm in Apoftolu torqueretur, qui in Actorum lib. ludæisloqucns citât fctiptutâ veterem iuxta tranllationem feptuaginta. Itaque interpres aut Lucas,aut Clemens,licet Hebræos Hebraice Paulus fue-rit allocutus, verfionem tarnen feptuaginta interpretum magis redderc voluit, ne Græci liter.a: nouitate turba-rentUT. Quam etiam obrem Apoftolus Romanis fcri-bens, abutitur leftimonio Abacuch iuxta tranllationem feptuaginta ; ne Romanis autibus infuetam orationcm

ifferret ; vt Hieronymus auûor eft in commentariis fu-pcr Abacuch. '

lam verôjtertiailia caufa, quæ in poftremahuius ratio nis parte nobis opponitur,nulla eft . Audiui equidem ab jdutefiM Hebræo, cuiHcbræi Carpentoratenfes primas ex fuis cor anot hominibus djfetebant, epiftolam hanc Hebraicam ho- Set«Sîw, dieetiamjIAatthsiqueEuangeliumextarc. Sed vt lu- ’Munfter, dæus illenos itridcre voluerit,autctiâ ex alicuiusHe- dedit £-bra:i verfione illi babeant nunc Hebraicam epiftolam uau^eliS Pauli,LuangcliumqueMatthæi,perierint verolcgitimü Matthsi ad HebræosLuangelium,8c epiftolaPauli ad HetraicS Hebræos , ludæorum cura id vcrifimillimura eft acci- amp;nbsp;ei* iit

if igt;

»f

1

IT

96 DE LOCIS THEOLOGICIS

î7 Hicrcmiæ 30. Seruient Domino Deo fuo, Sc DiuidrfJ’ luo,amp;c. Sic amp;nbsp;per nomen Salomonis Chriftum Dowi’* ïö-ji. eo loco fcriptura (ignauit. ld ne nos præteriretjadiedii 3^quot; ftabiliam thronum eins vfque in fcmpiternum . Qu.olt;li’ C«*/».!. pud Lucam Angelum ad Chrifturo retuliife, notius quam vt cxplicandum (it : filius,)nquit,altifsimi vocal’'' Pfvnit. tur, Scfuper domum Dauid fcdcbit. Auguftinus pof'* tccie.c.i. auäoreft.Plaim.71. licet in Salomonern jnfcribatur,!quot;'

dæos tarnen de Chnftoeffeprophetiam inuiöifsimelt;l'' fendere, quia nonnulla ibi ita diöa funt, vi in Saloff*’'

nem conuenire non pofsinr. Quæ eadem profeöo caquot;' fa, vt de P(almo quadragefimoquarto idttp fentian’*'' cogit.

PofteriuSjVtjn Penfu allcgorico hoc tedimonio lusabuteretur,nihil à fuo more faccret alienumtqui dquot;* fæpe alias,tum maxime in priori ad Corinth, cpiltolai*? fenfu allegorico argumentatur . Aliud cd tnim cxfcquot;l’ fpirituali certum Sc cfficax argumentum trahi,quod rincent. guflinus,Diony(ius, Hieionymufque negatunt. AH*'’ verd argumentum inde probabilc duci, id quod ne*”* fane dodus negarc poteft . Qupd enirn Rherores ar.?quot;” menta verofimilia certis amp;nbsp;e.xptoratis adiungût,id Ap^ ftolus quoque facit. Potuit autem hocloco multo modius Sc vchementius faccrc,vbj Hcbræi intclligtbaquot;' ea,qug Dauidi in Salomone Deus promiferat,in Chrill® igt;t 13. Mi elfe complcnda . Intelligebant autem, cifdem facrisli'*” thaï cap, ris fæpiusadmoniti,vt Michcæ q.D.ini.?. patet, / Ad q^uartam rationem non opoi teret refpondcrCi’ oratio Pauli colo amp;nbsp;comate aptius didinguerctur. IM*!'’ {eftio in hunemodum haßcrc debpt. Quæ cum initip'” accepiflet enarrari per dominum ab eis qui audieruntp'! nos confirmata eft,vt ilia verba, ab eis qui audicrunf?''’ ad participium fequens, fed ad infinitiuuqi antecedequot;* referantur. Sed cùi hæc difplicent,is talehabeat refp®^? fum.CXnod Paulus ait, in nos copfirmara cft, non adj* peculiariter rcfert,fcd ad ludæos generaliter, vt C1Ó“ interlinearis admoniiit. Præterquam quôd Paulus n®'' ait fc accepide dodrinam ab cis qui audierunt, fed ps confirmationemiaccepit enim amp;nbsp;facramenta ab iHgt;’ dodriigt;*

LIBÎ.R SLCVNDVS. 97.

do{\rïnx confirminonem, tum cjuia Ananias dixit illi,

((I lt;juid oporteret eum facere.Tum tjuia aiccndit ad ante-

cetïores apoftolos, ne fortè in vanum currcret,amp;c.

jt, Adqüintamverorefpondeteoportetinhüc modutn,

nomen teftamentiapud Latinos intcrdutnlignificatc pa-

ftum,amp;promifsionéivt Hiero.inHicre. 51. ca. 8lt;i«Ma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

la.x.cap.fciipfit,amp; Innocentins in capite. cum Maithac,

l( de cclebtatione mifla. eruditè poftca docuit.ln quatn fi-

gnificationcm iliud tvadidit accipiendum, quod in ca-

none dicitur.Hic eft calix noui amp;nbsp;xterni teftaroenti, id

cft, nous ac ætcrnæ promirsionis.St illud etiam ad He-

biios,Noui teftajnenti mediator eftjVt repromifsioncm

accipiant qui vocatifuntjhæreditatis sterna;, lllud dia

exploratum eH,apud Græcos nonien,lt;ri«ßi!KK,interdum

proptiè teftamentum,nonnunquampaftum, fcedus,amp;

pouicitationcmfignilicare.vtexaâorumapoftolicorum

capite tertioBubæus in cómentariis probat.In qua etii

pofteriori lignificatione amp;nbsp;Gentfeos nono , 5c pfalmo.

j; ï4.8c 88.6t los.nomen J'iaÓHHuIegitur.

li Vocabulum quoque Hebraicum Beritfc quod Exodi. Cerit^.

igt; nbsp;nbsp;XA-ScHicremis p.babeturjicct frequenter paöum f«-

i)* nbsp;nbsp;nbsp;dufó-,fignificet,quandoó-, tarnen ad tcftamentifignifica-

j» nbsp;nbsp;tioncmfltóitur.Nam, ScHicron-ymus ZachariU; nono,

£cpfaImoruminterpresPfalmo.44.nomenBerilb, inte-ftamentum vertit.Imólicèt Aquila nomen illud fcmpet U paamp;uminteTprctetur,at.7o.tBroenferèteftamentum ,vt

Hieto.in x.cap.Mala.teftatur.In nomine igitur Hcbrai-co Paulus ludere potuir Rbetorum more. amp;nbsp;você àpro-

{ pt'o 'tnproprium ficnibcjtmj, fleftcje ; quod idem Ir ' aut Gtscè,aut Latine loqueretur.facercpotuiffet .Idq-, eó niagis,quód inftrumcntum à fanis obfignatum ,teft.a-

(I nbsp;nbsp;nbsp;mentum dicituriquanuis codicillopoft.ea,veImutentUT

i nbsp;nbsp;nbsp;aliqua,6caliquainducatur,'velct'.a'mtqtü omnino quod

1» leftamento femel cautum crat,antiquetur . Quocirca, bc ƒ nbsp;nbsp;nbsp;\etusilludlegatum,teftamentum quidem eratlignatum

'( nbsp;nbsp;nbsp;iviuo'.fedapertummoriente Cbtifto, vtvelum fciffum

'j oftendif. acpcr euangelicam legcm velut per codicil-( lumabolitum.ldquodLaftantrus devera fapientia vi-' deiut mihi iniellexiffe .Nibïl igitur ob ftat, quo minus 'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 5 Exodura

98 DE LOCIS THEOLOGICI?; Exodum.loquentem de veteri fcEdere,Ioquens eti^P prie de teftamento Paulus adducac. Q^inimo con^''* neuir. argumentum eft,vc pertedum telUmentumgt; cet nouumjfanguine confîrraatum fît amp;nbsp;morte tefts'« Quandoquidem imperfedum illud vêtus nonfin« ^ fume firmatum eft;vt figurafîgurato congrueret.

æc quidetn refpôfio argumento Caietahißtisfacij'^ fî nomen Hebraicum non teflamentum propriè,fe“ j dus félum fîgnificet.Quod amp;Hiero.in ji.cap. Hebræi dodi contendunt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

Ad poftremam veto rationern isipfe,quipofuit,fS det.'Tlla tria quidem in arcafuifle omnia,vt Paulus fed vrnam amp;: virgam foris pendentes a laterettabub’ ro intustvt j.Iib.Rcgum habetur.Rurfutn etiâfort^Fj ilia Salomonis tempora, facerdotes cupientes manna in fecrctiori tutioriq; elle euftodia, intra cum tabulis pofuerunt. Cuius rei Paulus non erat’quot;^ us : nos fumus, qui Hcbræorum traditiones ignora'”J Theôph.in epift.ad Hcbræos.c.9.ailerit Paulum inftitutumin rebus iudaicisà Gamaliele ex tradit'”(i hochabuilTejhodieqjPharifæorumfeda a (fentiri rep'll te habere. Admonuerat ferè idem prior C hr y Co fl. 18.De feptimo itaq; argumento amp;nbsp;huic adiundis nib’ fatis eft didü. Nâ quod ex illis verbis,Celeriu® videbo vos,Caietanus argumétatur, alienû à ratio''” a deri.vt poflq.appcllaueritCçfarc,fpôdeat fe Paulus ru fudfistadeo leue eft,vt referre pigeât, nedû reft*'”# In odauo veto principal! argumcnto,quo quartsCj, clufîo coarguitur,Caietanus quidc nô negat epid® cobi elfe canonicâded audorcalTerit incertum mus âddit eâ nô faperc apoftolicâ audoritaté. At,c'' ronymus de viris illuftri.Vrbanuspapain epiftoli^”^;i muni vita, Alexander Quintus à Petro in epiftola . epifeopos^ Anacletus in epiftola de opprefsione ep'^j. porum, Marcellus papa ad epifcopos Antiochen® P j,. uinciæ,Gclafîus cû côcilio fcptuaginta,InnocentiuSy musjconciliû Mileuitanû capite feptimo,conciliû !•’)i cenû,Carthagincfe,Florcntinü,Tridcntinü, hâc ep‘ lacobi apoftoli,Iacobi, inq, apoftoli efle affirmaU^jj^.

LIBER SECVNDVS. 99

idq; ecclcfîæ vniuerfalis vfu çôfirmaiite,temerariû e(t,ne dicam erroneü, huius opiftolæ ecrtitudinc veile aut ex incertoauftore.aut ex ftylo falutatioiiis infirmare : idqj argumeiito lcuiori,quam cui refponderc dcbcamus.

Ad nonum argumentum fic refpondeo.Erroneum eft, ne dicam hçreticum,fecundam illam epiüolam Petri apo ftoli elFe, negate. Aduerfatur enim imprimis omnibus faiiiftis;Deinde Innocentio amp;nbsp;Gelalio. Præt,erea,côeiliis Laodiceno,Carthaginen(i',Ploreniino,Tridentino: De-niq; vfui catholicae Ecclefiæ,quæ legit earn in fcfto träf-figurationis nomine Petri apoftoli.

Continerct etiam aliquid falfi,fi Petrus apoftolus eins auüor non fuüret.Nam,licet argumentü ex faliitatione iplius epiftolæ forlitan eluderetur, quôdà falfario quo-piam eilet adieftatat, quod capitc primo illius epiltolæ iegitur,cludi nulla ratione poteft.Hanc vocc(ait)nosau diuiinusdec3îloallatâ,cû eflemus in moine fancto cum ipfo.Quód (i Petrus nö fcripfit epiftoläjoäni aute laco-boue tnbuere ftultitiæ manif’ellari.'E eft ,falfum epiHola cótinet.Qucd eft Hæreticum, Argumentum verö illud, quod Erafmü mouit,imó pleroiq; olim antcllieroriymü (vt refert idc de viris illuflribus in Petro')infirmü cit; cu eundc auftorc fæpe cótingat,nó alia modô,vcrü eandeni quoq;fententiâ ftylo fcribere differenti.Quod (vt rcli-quos prætcreainus) in D. Gregorio viderc licet. Cuius . epiftolas fi cum aliis eiufdem operibus conféras, iudici-uraq-, feras ex diuerfo diecdi charatfere, ab alio ae^fore fcriptascffeiudicaueris.Hieronymustamëad Hedibia. q.ii.âliterrefpôdetjinquiês, Duæ epiftolç quæ feruntur Petri.ftylointerfeamp;cnaraâere difcrepant,ftruduraq-, verborum:exquo intelligimus Petrum pro necelsitate rerû diuerlis fuifle vfum interpretibus. En Hieronymus ex difsimili ftylo nô diuerfos auâores colligit, fed inter prêtes differentes. Apoftoli enim in aliéna lingua male-bant per Interpretern fcribere, quam dono linguarû ab-uti : quod non ad elegantiam amp;nbsp;luxum,fed ad vfus necef farios accepetât.Nec me fugit, quod Erafmus hunclocû Hicronymi detorquéttfcd more fuo facit, vt pro fuali-bidine intçrturbet omnia, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;HtiibiS.

Propter

no DE LOCIS THEOLOGICI^^ Propter decimutn argumentum Erafmus amp;nbsp;Câilt;‘L duas illar pofteriorcs epißolas negant efle loanni*^ geliftæ.Quam ego fententiam nô temerariam mod®'^. ctiam erroneam elle crediderim.Quoniam fi foann**, gnomento (enioris afleruntur, non funt profeftd^^^ nicæ.Nec enim quifquam loannem presbyterum rem facrum exiftimauit. Sunt autem fine dubio,vt iquot;, iiobis demonftratum eft, epiftolæ canonicæ : non*^ funt Ioannis presbyrcri,fed Euangeliftæ. Quod nés in t. pfal.apud Eufcbium ô.lib.Ecclefiafticæ hi^', i8. Clemens li b. i. ftro. Damafcenus 4.Iib.Ifidorus etymolog.Auguft.z.de doârina Chrifti,Hieronyj ad Euagrium, Innorcntius primus, Geiafius, conC»',, Laodicenum,Cartliaginenre,Elorétinum,Tridentii’''j teftantur.Sed amp;nbsp;tempore pafchali vniuerfalis duasbasepiftolasnomineloânis apofiolipopulo Ecclefiæ autem, conciliis ,amp; Tandis antiquis tutiù^ƒ[, committeraus,quàm nouitiis iftis audoribus. Quofquot;'^ gumentum cum imbecillumfit, alia confutation« quot;

i

Vndecimum veró argumentum indignumeflet,^'’'’^ in aliorum numero cenferetur, nifi ob illud Caie'’''^ «(Tcruifietjhanc epiftolam minoris eneaudoritatisq‘'’|( alia$,quxfunt cerró fcripturæfacræ.Nam,huiusep'^?; audoritatem exprefsc negate non audet,nequid fubeat, aut criminis. Cum autem Hieronymus audoritatem tarn vetuftate amp;gt;nbsp;vfu mtruifle,8c inter c’quot;*; nicas computarnmiror-equidem curCaietanus aliof“': opinionem fub Hieronymi cenfuram non redegeritlt; pro certa régula facrorum librorum habcdum exift''’’j uir. Caietani igitur aflertio hoc loco pcriculofa vis comparatiui teneatur. Minoris (inquit) audorit’’^ eft iis,quæ funt certo fcriptura facra.Non eft igitur tófcriptura facra; quod efterroneum . At quidam «Jîj Hieronymum banc epiftolam no probarunt.Eateor,''’’ fuerunt nonnulla ante Hieronymum in cotrouerfla,^“’ modo in dubium vettere hæreticum eft At,citât libr*'’ apocryphum.forfitan apocrypbus apud Hcbræos quot;f, erat. Qilôd fi elfetjVt amp;nbsp;Hieronymo amp;nbsp;plcrifq; aliisP

, nbsp;nbsp;tet,nihil mirum fi ab apoftolo luda referatur : cùm teUi-monta teferat Paulat ex Arato, Menandro ,£pimenide, «thnicit prophanisq-, poetis.Vide Hierony raum in epif. •'*“*’'•'7 adtph.cap.s.amp;adTitum igt; At coarguithoc refpöfum ••«dC«r. Caieta.Non abs re,inquit,hxc cpiftola à multis refutata »5.«dT»», «ft .Quoniam etft citare apocrypha multö magislicet ’• quam poetasiauäoritati tarnen facræ fcripturs derogat, vt apocrypha prophetia, vt fimpliciter 8lt; abfolute pro-phetia inducatur. Haec ille. V erum aliud eft,totum librü

apocryphumeffe,quod Hieronymus ait-.quia fcilicet quacdam in eo hbro contincrentur,quæeffent ambigua. Aliud,particulatn illam,quam ludas excitauit apocrvpba effe,quod nee Hieronymus,nec alius ex catholicis dixit. Nara licet exaliolocononhaberemus earn effe prophe-tiara-.at auüoritas ludæîatis eft,vt illatn verifsimèàSpi-ritu Tanfto extitiffe fentiamus.Sicut credimus illa verba.

£eatius eftmagis dare quira accipere lefu Chrifti effe, quia Paulus dixit.Sed ftultus ego furo,qui huiuftnodi argumenta conot tefellete.

Ad poftreraum argumentum, Vbi Erafmi Lutheriqu* conicäutx ponuntur,vt Apocalypfeos auftoritas inftr-metur,pofteaqux diximusnonfuttit opus refponde-le *. tantum faiis fuerit admonere difcipulos. Manifeft«

enim petcurrimus,vt in obfcurioribus immorcmur. Atq^ ïrancifcus Titelraänus in bac caufa accutatifsimè clabo-tauit,edidi\q-,peculiatcm cóttouerfiam, vndeleftor pe-tere ea potetit,quæ buic tefpOnfioni noftræ deeffe vide-buntut.Nam ratio poftulat, vt fecundas hums cohtro' uerGx hnera aliquando faciamus.

Cä^.Dmoitcimum,yhi (orKm argumcKtiS ))ennntiir,^«i /»titre quot;voixne i» facrarunt ««lelligeiKi*firii-fturartm ad fentes Hehraicam amp;• Crlt;-cHmncHrrenduni.

■lt;N ttrtiavero quæftione magna diffenGo eft, eaój^nifi 3,Centra X diiüdicetur, in futamo ertöte ncceffe eft nos atqücin »trßt.

roaxiraarum rerumignorationc vetfari. Anin facratü litetatum intelligentia adHebtaicum Gtaeumque fontein Gl leCurtendum, An çotlùs edilio ipfa Latina tana

magnat

toi DE tOCiS THEOLOGICIS , magnæfit aiiftoricatis amp;nbsp;ponderis, vt nee aS origiquot;* fcriptuiapendeat,necpercamaut corrigi oporteat*' limari.

Prior autem huius controuerfiæ pars fuadetur ©mnia.D.Hieronyini teftimonio. qui in libro aduf'’^ Eluidiü huius afiercionis primus auftor eïïe créditât. ratione vel maxime,quod muJto puriorcredendafit'j nare fontis vnda q riui.ldé ena in epiftqla ad Mard*' cuius inirium, poft priorem, ciam fateretur aliqualc'* Vulgata editione euangeliorü Latinorü emendafled, ad Græcâ originereuocaflc Latina, obtreélatores contemncns.Si diip]icet(inquit)fontis vnda purilj'^ cœnofos riuulos bibant,amp; diligentiam, qua auiü 8lt; concharü gurgites norunt, in fcripturis Icgédis a’, cidt.idc confirmât in epiftola ad Damafum de verb® fanna,euius initium eft,Multi : amp;nbsp;in commentariis 'quot;fj Zacliariam dicens, Cogimiirad Hebræos recurref^’j fcientiæ veritatem de fonte magis quàm de riutilis“!''^ rerg, Ncmpe,vt Cicero de oratore ctia ait, tardi inj^ eft riuulos côfeâari,fontes rcrum non viderc. Etii’quot;^ ftola ad Vitalem docet,fe ad Hebraicam veritaté ta”j^ in præfidium Starcem folitum effe confugerc.Hue^“j Auguftini teftimonium ex z.dedod.Chrift, ca.iï'^b de ciuita. Dei, Quibus locis Hieronymifententiï *’ fcribit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Præterea,Daniafus coegit Hieronymum vtnouuf (j mentum ad Græcain rcduceret veritateniiquemad®’“’, Hyeronymus idem in præfationc fiiper quatuor geliateftatur.Id vero Damafus non iuflïflet, nifi Jigeret noui teftameiiti veritatem c Græco font®» tendam.

Hieronymus quoq-, ipfe in commentariis Veters'®, terprerem fjüpè vellicat, vt qui interpretando errarit.N.on igitur veteri edition! Latinæ fidem b’ j neceffum eftinifi Hieronymum aut maleuolcti.e arguere, fi dedita opera,aut imperitiæ,fi ignoras bene conuerfa erant,reprehcndit. Aliundeigitur A editione Larina quærenda eft facrarum literarufflb intelligenüia. Quid? quod Laurentius Faber,Era*'®,.

do Veritatijverùm etiarp facns omninolitetis repugnan-tcm.Illius enim editio præceptum non obfcurum habet, vt nullus vir fœminam ducat nifi de tribu 8c familia fua: nec vllafoemina vito nubat alterius tribus 8c familiæ. Id autem tantumabeft à fcripturæ fide,vt nihil illi magis pofsiteffeconttatium.Moyfes quippe primus hoc ne-glexit ; nec vfque de fua ille tribu duxit vxorem. Aaron vxotemacccpitElifabeth de tribu luda.Exodi fexto. Soror regisîudxnupfit loiadæ pontifie! .fecundiPara. vicefimofccundo. 8c quarti regu. viidecimo . Elifabeth, cùm effet de filiabus Aaron cognata erat Beat» Mari», ( qux fine dubio erat è tribu luda.Dauid Michol duxit fi-1 liam Saulis de tribu Beniamin. V ndecim tribus non le-

gem,fediuramentum ptaetexunt, quo minus filias fuas Leniaminitis collocent, cum interim tarnen eos qui non i«ratant,nuUalege ptoliiberi apettifsimè præ fe ferant. ludi.xi.Subdititium ergo eft adultetinu 8cfalfum,quod interpretis folum audoritate redditum eft Deinde Miche».5.1atina vetus editio hunc in modum habet. Et tu

Bcthleem Ephrata paruulus es in millibus ludæ,ex te mihi egredietur,8cc.At Matthxus contrariopenitus fenfu verbaeadïmallegauit,inquicns,8ctu Bethleem nequa-quam minima es .Pra:tereapfal7.verfi ii .noftta editio habet. Nunquid irafcitur perfingulos dieslvbi Hebrai-ca veritas contrarium fenfum habet,cui Hieronymus omnino confentit. Contendit etiam Caluinus locutn illura,Ecclefiaftes 9 .Nemofeit vtrum odio vel amo*

te dignus ht , mendofe effe ab interprète tedditum, ialfamque efle fententiam interpreteiis, cum plcrique fciillt

104 D£ LOCIS THEOLOGICIS Z fciant fs odio dignoscfle, amp;nbsp;noiinulli fcieniit fe f“'? amore digiios. Ac fuiit qui credant interprctem 24. falfam reddidiflcle(iioiiem,dum pro fulgorerelt;i^' dit fnlgur.Quod vtiq; non pertingit ab oriente in dentcm, fed lolis fulgor eft qui pertingit. Atquci'^ quoque vrgcnt,quoa lonæ 4.vertit interprcs.dowi'’ hederâ prseparafle vc cflet vmbra fuper caput Ion«i^ cum ipfo quoque Hieronymo auâore kikaion, dera ftt,nec cucurbita,fed quoddam genus frucicis nis amp;nbsp;Græcis incognitum,quod Syris familiare ergo dominus liederam prxparauit,nec lonas fub V*”’ hederæ requieuit,quodinterpres falfo tranftulit, Ad hæc,fi veteris latiniinterpretis edition! addi^i'.' debernus, compcllemur adeó hiftoriam Snfannae retatque etiam Bcldraconis narrationem.-quam quoquot;'’ Hcbraica veritas non habet, Hieronymus fabula®;^ cat,non earn lacris libris additurus, nili apud imp'^'i (vtipfe ait) videretur magnam partem voluminis de' caffe. Item cogemuretiam Marei poftremum cap“' ciperc,quod jHiero.ad Hedib. quæft, j. non credi'^ neceffarium, cum in raris feratur Euangeliis, amp;nbsp;o®quot;' pene Græciæ Iibris hoc capitulum non habeatur.Ne^j. farium quoque erit hiftoriam adulteræ mulieris ri,qua: Ioannis S.c.nunc habetur. Cum earn tame“'^ Euiebius cognofcar niff in euangelio fecUndum os,nec Hieronymus earn prorfus agnofeittfed ne foftomusquidem earn interpretatione fua dignaf“'.^ quamuis iHius alias fecerit mentionem. Atq-, £uthgt;'^ licet eandem enarret,paulô tarnen fuperius ait in ex’ ribus cxemplaribus non haberi, eo quod illegid®* deatur.

Rurfum ff Latini interpretis fequenda effet edit®' ƒ teri oporteret, cranes efle refurreäuros,ac proindt^jj rituros,iiixtaidquod in priore ad Corinthios ep''.^ , dicitur : Omnes qitidem refurgernus,fed non omn*' ()• j mutabimur.At,huicfententiæ flare noncogimur.^ j ; etiam Tho.in cómentanis fuper eundem locum Quin probabilifsimaopinio eft,homines, quirept''||f turindieiudicii viui,nullaintcrueniente motte

LIBER SECVNDVS. joj efle iudicandos. Quod Apoftolus certè videturafferere in priorc ad Theffaloni.epiftola. Adde huc,quód inter- , presnóerJtPropheta,autlor7efacer:fed human© fpiri-tu,8t intelligctia,facras literas ex aliéna lingua in propria transfcrcbat.Errareigiturfalliq; intcrprecando potuit. Quamobrem interpretis fenfum no teuemur ampleftirfed ipium tcxtû,qucadmodum ab audore facro,vel Hebrai-cè.vel Græcètraditus eft.Aliud quippe fuerit ( vt Hie-ronymusait)vatem effe.aliud interpretem,ibi enim fpi-ritus ventura prxdicit: hie eruditio Scverborum copia quae intelligit transfert.

Præterea, fi non licet ab interpretis Latini tranflatio-ne difcedescjdänamus iuniorum omnium in vertedis fa-cris Uteris diligentia,linguarumq; peritia tanquä videli- ' cet otiofamad facras literas intelligedas.Nimirum, etiä fi alium fenfum habeïnt verba vel Hebraica, vel Græca, hicfcilicet conremnendus efl- : ille verô omni ratione tenendus,quern Latina vetus licera praeferat. Ncc his ar-gumenris fatisfieri ea refponfione potert,quod Hierony musjhuius editionis auöor,multó fuerit linguarum peri-tior quàm alius quifquäiac proinde illius auttoritas, Ingenium,8lt;erudicio,maiorafuntquim cuiufqua alterius interpretis lunions.Hæc (inquam) refponfio non facit fatis.Primû,quoniâ prçftatociilis tuis videre,quâalienis. Satiùsigitur eritjVt quifq-,linguas ipfas calleat, Si videat ipfe.potiùs quâ credat interpreti. Deinde etiâ, quoniam eu feptuaginta interprètes, viri doftifsimi, atq; Hebrai- ff'fto.di cne Græcæq-, linguæ peritifsimi interdum lapfi interpre-tando fuerint: non eft cur exiftimemus,v.nû Hieronymû nufquâà veto dum interpretaretur eiralfe.Vt illud ptæ- ttngt;n,tres tereamus,quôd editio hæc vetus an Hieronymifit an al-tenus,fumraa virorum doâifsimorû dilTenfione certa- ''’‘fis tur. Nouuro certè teftamentum ( vt de veteri taceam) aut Hieronymus non vertit, aut fi vercit, eius verfîo nô

Y exeat ;Quod fi extaret : manet femper integrum argu-mentum, quod modo pofuimusiHieronymi vtique Icn-fum.vt qui facer audot non fuetit,non oportere femper

i ampledi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inier/irt-

a Præterea, in Clementina prima, titulo de magiftris,

rc« DE LOCIS THEOLOGlClS Vicnenfecoaciliuro ftatuK,in vniucrfitatibus ßoi** enfijParifienlijSalmanticcnfijparandos efle tnumliquot;? rum doäorcs, qui earitm peritiam (iudiofa inftru^'^ in alios transfundant* Id quod niiî clfet ad lacras 1’’, intclligendas magnopere neceHarium,nulla ratioi'“' iiodus llatuifletk

Infuper non viderur hoc diuinæfcripturæ nega»^ quod humailisfcripturis omnibus cöcedere necel’*. VtjCÙm dcaliqua fcripcura fcilicct ambigitur,adsi‘' typum, vnde tranflata eft, recurratur,

His argumentis,amp; iis quidem non Icuibus, fed('''f rique iudicant) fanè firmisjnouarum rerum fludio*‘| primum perfuaferunt,ad ventatem noui ac veteris'*, menti cognofcendam,duarum linguarum Grxca^ , braicæ pcritiam cfle neceflariam.Inde rurfus in eâ®^ nioncm defcenderuntjVt non fe exiftiment facrasi'' exponere, fiinterprctationem Latinam vulgarem tur.Id cnim(inquiunt)eft,non auftorem fcnpturS’j fed eius Interpretern explicate. Denique 8c eô proêi-funtjvcaflerant non oportere Latini inteipretis ritatem ampleftiifedipfiustextus Hebræi in vetc*''. flamento, Græci autem in nouo . Qup fieri, vt editio noftra per cxemplariaHebraicaSc Græcafi'*^ nino Iimandaac corrigenda. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

Hanc veró perfuafîonem Lcdor optime,fi forfit^’J dui(li,exue rogo tantifper, dum tibi quæ funt certioraqueproponiinus.Nos fîquidemhancfente''*J plerifq; receptam refellere tentabimus. Refcllem“'^, tem(vt fpero)ino ferente opem, cuius tueri caufa®. pimus,aduerfum iropugnatores ventatis.Ego oflentationealiqua adduâus,aut (ludio certandU®.^ ponfsimum difputationem meapplicui ,i]on mod® , titiam mcamifed etiam mores amp;nbsp;ingenium conde®''. dum puto.Nam fi in minirais rebus pertinacia fep*'®'’ ji ditur, caiumnia coercetur.Ego ne,de maxirais 8i Aquot; j ecclefiæ vnitatem continendam magnopetc pertin**\ aut certare cura aliis pugnaciter, aut fruftrari cungt;’ J turn etiam me ipfum velim? Caufa igitur veri repet**^ difputare cupicntes, controuerfiara hanc quatuor L clafîoo* f

llKtR StCVNÖVS. w?

i duGonibus bteuiftimè defimetnus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Cafut tertiumilenmum, i» qua Deteris yulgatte

nis audoritat deinonftratur, Cr quad no» tjl nunc itd Heb'rttos Crtecafyi

retisrrendtt»!;

PRimiconclufio,quæ maxime rein caufamq; cótinet; nam caetets; funt quafi confeÓari«, editionê hâc ve-tetéatq-,Vulgata,qüa poft tépora D.Hieronymi Latina tcclsGa vfurpauit, fideVibus eft'e retinendam in bis omnibus qui ad fidem amp;nbsp;mores fpedabuntt

SecUnda,Gquamorumamp;fideiquæftiô inter catholicos exónaiur, earn deGniti oportere per Latinam hanc J vetetêeditionem'.cuius videlicet G aliquod teftimonió alteram quæftionis partem conftrmauetit, ea Gt catholi-cis amplcéienda:Gn contra reprobaüerit,reiicicnda.

Tcttia.In Gdeiac ihorum difputatione nors efle nunc temporis ad Hcbraica Græcave eiemplaria prquocan-f dum,nec exiis certam controuerGarü hdc elle facienda. ' { Quarta.ln his quæ ad Gdem amp;nbsp;mores pertinent, tioti J effe Latinaexfplariapet Hebraica vel Giæca corrigéda.

1 Primum Gue axioma Güe pronuncvatnm fed propo-Gtionem fcholaftico mote Siocate veliS , Concilium TtidctinurafefGone 4.in hsc verba deftnit.Sacrafy nodus conGderans non parum i tilitatis accedete pofte ec-J cleGæ Deijft txmultis Latinis editionibtts qua circum-ç) feruncut fact orumhbrorum,quxnam pro äüthenticaha-J bendaGtinnotcfcat,ftatuit 8c decreuit,vthæcipfâ vêtus f amp;vulgataeditio,quælongo tot fæculorum vfu inec-( cleGa probata eft, in pubhcis lectionibus, difputationi-I bus,prædicationibus,aut expoGtionibus pro authentici ÿ habcatuf.amp;quôdeânemoreùceré quoUiS ptætextüau-i dear, vel præfumat.Haamp;enus Concilium;

NeautemGonciliirolumauCfOritareadiictfarioS ob-tuamus,caufas cur id deftnietit fubiiciemus'.tiec cnim fy-r nodo rationes deeffe potue-unt, qmbus ita iudicauent.

Primum enim,velinhacfciiptura Latina aliquodfal-fum continetur , quod ad fide triotefq-,pcttincafvel ecó / ttatió verum eft quodttobis vbiq^ ttadit, Si verum eft;

16« DE LOCIS THEOLOGlCläj, id confirmare Qitimur:fin falfunijia eccklia Roinanâ’^ Latina, in qua vel fola nunc tcpons hdes catholic^ C, feuerat,circa ea quæ fîdci funt grauiter aberraret.f’^'î enimaliquamferipturä tanquâ ab fpiricu fando tam nomine velprophctæ, velapoiiolt, vel euang'^^’i proponcrct.Qua vna reaudoritatc iîbi adimeret gt;# j quis proponendis. Quo nihil aut abfurdius autii’t*’’ inodiiis pollet accidtre. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Deinde,vt excpli caulà ponatur aliquidquod lat'^’L teat,fî forte modo vocetur in dubium,an hiftoria »’'’ÿ risadulteræ vera fit, neget auttra quifpiam“ verain tune aut hie error faiis exploditur ex codicum Lat''’ vnanimi confeiifione,8i id profeCto eft quod qustf*! aut nó fatis cxploditur,impuneó; licet earn hiftoriaiquot; temnere.quaf Lannorü omiiiü eöfenfu eelebratur,A''^ nomine Ioannis Euangelift* quoiannis in ecclefi’% tur,8ciani Romanæ Latinæôi ac catholicæ ecclclî®^ |i Sc audoritas infringitur, violjtur,eneruatur;dum in cæteris poflc lïmili rationeexiliimabitur.Quod,lt;l'^j( mam abfurdum penitus er3t,iure idé Conciliü Tfi^*''|f nu eadé fefsione deceriiit, vt fi quis libros ipfos cos integroSjCÜ omnibus fuis partibus prout in catholica legi confueuerunt, Çt in veteri vuIgataD*'^, editione habcntur,pro facris nófufeeperit, anathef’i, Conficitur itaq; editionem Latina tot annorum c®'’j nariis vfu ecclefîæ comprobatam,in his quæ ad fid«®' mores attiiicnt,efieinconcufle tenendam.

Præterea, Cum fcholaftiei auüores ab hincfer«®ji dringentos annos in dogmatis iheologicis cólïrn'*®^^ aut etia in hærefibus rcfellcndis,folam Latini editilt;’'’j|j tenuerint: id peto. An quiequam in fuit difputatio''^^ cófecerint.necne { Quód fi nihilcerti confeöö efti® j fcros homines, qui tercentum annos,atq: eo anipl'''^(j oleum amp;nbsp;operâ’perdiderunt.Quippèlinguæ Griecy^ Hebraic» nó habuerüt peritia.-fed folo interprète no cótenti,fchola:quidé dogmata cófirmabane :rC** j bant aut vniuerfa quæ illis aduerfaretur, Romana a'^ adeô Latina ecclefia taccte,vidente, probante. S'quot; ƒ confeftum eftaTheologis fcholaftjcit quippiaquot;’

LIBER StCVNDVS. nbsp;nbsp;nbsp;»09

dendum eft certè,fuis ftabibcndis conclufionibus tuto*

fefeEaùna cditioni commififfe.Ea igitui cdiùo eft àamp;-

delibus tetinenda.

Poftremo,Hæretic® prauitatis inquiGtores inrcfutî-

dis hæreticis atque puniendis ,rogo,ati banc «ditioncra

Latinâ fedulà teuere debeant, an potiùs neceßc cft dûs»

ad Gricam amp;nbsp;Hxbratcâ,quam minitnè nouerunt,recur*

tere vcntatc.Ciiuod fl indignûeft,à re proffns incognita I.ilt;tfgt;era- ■ grauifsinuttibunalispendcreiudiciutn jiabfütdûàno* ni île fe-

ftranbusadabenos,ideft,Hcbtæos amp;: Græcosappella* ritiali»-

re» fi impiû,ad ludæorum S: fcbifmaticorum fenatum re- guarü ƒ» ■ ferrecathobcæ fidet confukationem,haud equidc inteb- ferbietes, ■ ligoquorfuni'Tbeôlogusbuic crrori Gonfentiat, vt non ntoxyete ■ . nbsp;nbsp;ciiifiunen,editioniLatina: cert5fidé babcndâ.lntelligo rfî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

î nbsp;nbsp;auté noftrabçc dilcinata verfutos bptnines amp;nbsp;itnpudcies lo^os CO» ■

cum^laufu etiâ eïufuros.Nani Bcirrident fcbolæ vniuer-temp/ere I fosauttores,amp; totum negCiriû cognitionis fidei cauillâi ßkod yî I f tur.Sed nos bis argunicntis fane nolumus baireticospe- q«ijHO«j ] y tulantet tanquamaduerfarioscóuincere,fedTbeologi» latibuseo modeftis veritatcm fuadere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^'rüiotraài

Et«mueto,qui bâc noftrajn editionc infirmare cupiût; terei,friC-

\ videntuf mibi nibilaliud tnolirt.nifi quoddatn occuhutn te»ilebSt

\ bæreticor€patrociniamp;.Nenipe,inquifitorcs defpicient, jiaiimle-qui fcripturataLatinâ tancj certain régula tcneant, cùm Hienem

€ veritatiî GræcæatqiHebraicæignorâtiatèheâtùr.Scbo Griccam

J lafticos auÊtores deQiiciêtiqui vulgari Latirio interpreti quot;rel He-'j fide fuam albgaritit,cuius tâtnen(^vt aiunt)intelligentiarn IraicÂ.et ’ fequi non cogimur.Defpiciét fanftos etiam prilcos, qui coMttnKO

, Hebraicaelinguæ peritia caruere.Natn, ex GrKcis Doro ittGr^cd G tbeum,OrigenetnStEulbbiuroHebrakasliteraslegimus rüe* He callut(fe,ex Larinis aût»pif*ter Cletnenté amp;nbsp;Hieronymû, bra. Ihe-vit aliui qtlifquâHebriças literas nouit. Quocirca, ferè rariï

G fanôos in veteti teftamento ballucinan necefi'e erat,itnô naros pie ’1 adeô eiufdetn inftruméntifacrawienta ôinnia cæcts ocu* nisccuiti ■lt;, lisattreâ.are.EàCCbrifttanæ aures Trteriramp;'^rborrefi en!flau-cût,confentiainusprorfusLatinam vulgatatnéditionem ftris tnre à fidelibuseffe tenendam.Sanè fquod frater ïraricifcus Ixbaniur TitelmânuSjvirliteris SteruditieneprajciputrSjinoribus Cochhcus k 8i picrate infignis, prsclarifsimè dixit'^dutii prouidam anfïcr e]

H 5 Dei

7

uo DE LO CIS TKEOLOGICIS Peidifpcnfâtiotitrn aduertimus,facile videnius moduin cum fidei reditudine.coaexa femper fuerit*' pturæ veritas, amp;nbsp;cum ilia folita fuerit emigrate. D®’ Äiiäi apud Ipdços folos firmitas perftitit rfeftf eos^quoquefplosrtripturarum foliditatc cognofc*^ Jatitafle.Pamp;üeà veto quàm ventas à ludæis rep“'^ ^entibus fyfeepta eft, digna ecclefa gentium quaeprop.rio'fMPidiomate.id eft,Gra;ccii.t}uqd

■ tjfsimum crat inter eos qui es gentibus crediderâti^j I tifsimèçognitum,fcripturam noui teftamenti acc'P ,, iSiftabilimentum fidçi falutaris.Porto autem,cû ad quot;, qosdeuoluiiamfîdei veritas cœpù, Qræcis niMij’'J( parte vel ©b innatam leuitatecn,vel ob contention*?

. dium ab ecclelîæ cbrppre difitinöis’, certè dignâanjj diuino muncre,fctipturæ ftabiliratçm Latinos ar^C côfequens fiiit.Nec quoej pa^hs tllud fieri verifini*'% teftjLatinâ ecclefiâm, apud quamiaminde i multis’ j

. Chriftianæ fidei,veritas fuit,nullam adhuc.fcfipquot;'.^ Datinam habu'iffe : cuifuisi ftaWieodis dogmat« j nitijfuxquc fidei aduerfario^ condigna poffet ape^® tercuinçere. A' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,p)

Aliud quoqt gruuifsimum incommodup in

paihi videntur inferrp,qui Latina editione ppfiP,j,( aliunde cenfent puram firmamque ventatem baut*®j^jf Quôd Latini fid,efes, Græcas^vidçljcet J-Ie brai fas Ignorantes, çùpj icriptvraRilà.çram in fuo Latino legçr-iut jfcpipcrancipHi fententiß pend® ||(( Siquidéni nefciuntjUurriquîp.Latimèlçgunç,fie an’j apudGræcos amp;.Hebræoshabeantur. Vacillabit •' Omni loco legentium fides,necpoterit plictibi fir'n^ jii fiftere.Qu,o quid perniçiofiusplî'ç poteflŒatinain’L’ vulgatam cditioneip tutâ.eflç l^gctium fidcli.mn/‘'j r.am, fine dubio teneamus ! ciflt;iqin,q; arguntentis y fecundaro^^c^qnçjqfionçm : quæ ( vt ante diximus)*' priinæ, modô coflfirinauirpus, coroJIaria ƒ

Tcrtiam verô pr^mùm qdepdimus, ex co qnô“ P ,i feripturæ pafticnlæ nobis fubtrahentur,quæ fe'*' p' Græcis au; Hcb.raicis huius temporis exemplarib®’ƒ Icguntur : vt ii4(iqnapucrorumamp; Sufannæ apud

lern iScHiftotii mwlieris aduheræ apud loannem :Inio pattie.J^ 'SciUud ïgTeçium de Trinitate teftimonium,tresfunt qui teftimonium dant in cælo,Pater,vcrbum, amp;nbsp;Spiriws fanâu(,amp;c.ciGræçoruni mendis ante aliquot annosnto, bis fuetatdetraäumivt Sc Marei extremam coronidem, »tque alia itc multi ex Latino exemplati nom ifti intet-prêtes expunxetunt.Non iginirin Græca, velHebraica exeraplana fidei controuerGa refoluenda eftialioqui, eas fcnpturç partes reiiciamusopQrtet,quas concilium Tri-détinumatq., aded ecclefia vna voce St cófenfu recipit.

Deindetertiaillaccicluftohocetiaarguniento möftra

I tur,quodfieftadGrseaexéplariavetitasexpédenda,in

j pfalm.ij.oao verfus noshibemus, quos Hebraicus tex- *

tus minime babet.lta, mcritd à nobis expungerentur; cd '

eos tarnen ludorititeapoftoli nos habeamus.

Huie vetoargutpento nec Origenem ,nec Hierony- nbsp;nbsp;toif?»

mumfecifTefatis ecclefia demonftrauit.Qui'vfq-, ad boc

temporis oöo illos verfus in pfalmo i;-leruindos cre- Oofäitit didit » non feruatura, fi (quod Ab aflerunt) erhöre igno- KoJn fr» tintium füiffent infbrti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;em.fup^

• Item,Hebræorum doöores ,noftti videlicet inimici, to-■lulto budio cbniêderunt textû Hebtaicû cortumpere^ • ’if vt vêtus teftamentû nofttis exemplaribus facerent elfe eótratiüjVtEufe.li.4.eccle.bif.c.i8.refert.Græci quoq-,

I «ade côtentione multis locis, vt feriptutä ad fuü fenfum i” ’l-quot; i traberent,nouüteftamentû violatütt.vtTertullianus 5.

à lr.aduetfusMircionéteftitur,8tEufc.li.5.eccle.bift. ca. poimo,-vf 1 vlt.ScItenïusaàuetfusHære.lib.i.c.ip.StBafilnisli. i.

J tontra Eunomium.D.quoq-, Ambrofius in ccmen.fuper ftriimdt

J «pift.adRoma.Stinptotsmioprimilibn fuperLueä. Sc bceniij 1 Hieranyrnusinproœmiofuperepiftolam ad Philerno- ^’fccfjnos nem,8c Origenes in cömentariis fuper epiftolä ad Roma *ƒ”-J Uos.NaminpleriftjueGræcis exemplaribus deefttota ‘1''-^ *?.”® illicliufula,EiaiMem quipotens cft,Scc.QuäneTbeo-phylaCtus qiudembabuit.Nccinfacnslitens fülum,fed tenpicn-in fandorum codicibus fecete idem.Nam amp;nbsp;infexto tes dîne»

concilto Coirftantinopolitano Maebatius ciufque difci-pult conuiaifunt,qüpAin confitmationem fui errons fandotum wftimorui aut truncatint, aut deprauanut.

Si

I« DE LO CIS THEOLOGICIS . Sein 7.Syno.aâi.4.oftcnditur,Iconomachos ex K* । nio Beat! Nili deprauato nônullis inipoluifle. amp;nbsp;oftéfi funt fynodo Jibri quidam ab Hæreticjs deff^'b Quill fub nomine Vieilli Romani Pontificis duos 1'^, Jos producios amp;nbsp;epiltolam nomine Menæ ad eunil® j, gilium feriptam, titulos ementitos amp;nbsp;fuppofititi»®, buiire , eodem concilio palàm faâum eft . Et epillola quadam ad Paleftinos queritur epiftolaw,^j ad Flauianum feripferat, àGræcis deprauatani • j hune Græcorum morem fuiiTe Nicolaus in epift^G Micha. Impcratorem teftatur.Exiftimat Gregoriu^j^ ftola decimaguarta $ . lib . Chalcedonenfcm Sy»*^ fteue amp;nbsp;Ephclinâ effe à Græcis deprauatâ . Vndc Narfum, vt no nouis codicibus pafsim credat.Rc®ij; autc codices veriores efle affirmât quàm GræcoS'^i nyf.quoq; Corinthien.Epifeopus apud Eufeb. xj.quid aiitein miruin ,inquit, fi dominica verba feripturæ falfare conati funt^ qui vilia hæc,quç noS pfimuSjCorruperûtîHüc Dionyf.cû querereturfuaSjj. Aolas elPc ab hæreticis adultennis detraftiombus j tionibusqj corruptas. Extaccpiftola Cyrilli ad 511^1,1 fum Diocasfarien, epifcopum, vbi refert fe fcifcii’\j|l Sudo Emefcna: ciuitatis epifcopo,an côfcntiret ep'* AthanafiiadEpiâdtü Corinthiorü epifcopû,refp‘’''|j(i fe.Si hæc apud vos feripra nô funt adultéra ta, naiB P rf ex his ab hoftibus ecclcfix deprehenduntur efi®®,U uata.Et eu côtuliffentepiftolâ cum antiquis exepD*! deprauatâ inuenerût.Quo loco admoncdi funt ocs“a vt à Caluini,Philippi,ac cçterorû fimüiû fraude caa'jj)i jntelligât,quoties fanflorû veterû fententiasad t’pji fuâaccômodabut.Id verô tü magiSjCü nçclibiû,ne^^ j aiinotauerintjibi enim eorû fides in veterû fentctii’/» rédisfufpeâioreft.Proferré aûtmulta huiufmodi .. nifi effet ledori moleftû,ncc iiûc alias rcs nos agef* J Nonigiturad Hebraica amp;nbsp;Græca exemplaria, deprauata fint, çft recurrendum. At Hietonyï”y Efa. 6. cap.no credit elle verofimile,vt Hebræi' ram fuâ deprauarint. Quid Hieronymi ætate fueri'i^Ji non diljiutoîquanuis iujliniis Triphoué emceritr'I.jir

LIBER SECVNDVS. iij àludæis multa Prophetarum loca detruncata fuiflent-lUudque inter cæterarefert,Dic)te in nationibus, qui» Dominus regnauit à ligno . E quo verfu ilia verba,à ligno,detraftafuifle contendit. Poft eacertc tempora à ludæis fcripturas contaminatas Hieronymus, G viueret, non negaret. Prxterea.qui Hebraicis cxcmplaribus ad-harefcun^neceffeeft eos fequi Rabbinorum expoGtio-nes,amp; non catholicorum. Nam catholici velfcptuagin-ta interpretum vel Latinameditionem expofucre.ludi-gnum autem eft, vt nunc denuo ab Hebtæis noftra: Gdei oracula petantur. Chriftiana quippe veritas ab EccleGæ

I Viris quâreiida eft,non à Rabbinis Synagogx.

1 Adhæc,vtexmultis vnumaut alterum exemplum in

medium proferaturjGenefeos oôauo capitc,noftra edi-tio Latina habet, quodcoruus à N oë dimifl'us egredie-batur amp;nbsp;non reuertebatur.Sic Hieronymus habet in dia logo contraLuciferianos,8lt; in epiholaad Oceanum, Sic Cyprianus in epiftola adNouatianum hsreticum,^ lapGs non eft fpcs vcniæ deneganda ; Sic AmbroGus de Noë amp;nbsp;Arca,cap.i7.Sic Auguftinus traOatu fexto inlo-feiper GeneGm iGcEufeb'.in throiii. Gc breuiter oronesj doöorescatholict tam Grxci quàro Latini,tum vetufti, turn luniores csyo.interpretibus babuere; contra nunc ludxilegunt,CQrttumegredi Streuerti. Qupsfcquun-G tur noui interprètes Lutiieram telicanus St Munfterus.

Quibus ergo putas potius credendum, efielNum ludxis U hoftibus ChriftilNuro hçreticis inimicis ccclelwclNon-’J ne magis feptuagintainterpretibus 1 Nonne tnagisHic-tonymoi Nonne magis fanétis antiquis,viris eccleGafti-y cisVQui omnes inter fe concinentes eadem afferetenul» I» frtefa lo modo poffent, niG vno diuino fpiritu continerentur, lioHe/n-Syniachi,Theodotionis,Aquilxtranftationes,quod vel ptr lol, L ludaiftno infeamp;i,v el hxrefeos nota effent infames , paru O in pro auftoritatishabereHieronymusnonfemeltcftatut.lrc- logo £ƒ■

nœusetiamapudEufeh.lib.5.Ecc\e.hift.cap.8.atgumcu lt;Jrlt;c, toTheodotionis amp;'Acfuilæ tranflatióero uifirmat,quód ludxi effent ambo StProfelyti, eofquc H.ubionytx fe-quetentut. Et nos Indxos acq-,bæreticos ïudxorum in-

H $ terprctes

114 DE LOCIS THEOLOGICIS , terpretcs amp;nbsp;in errore focios admictcmus ? Ita iie oquot;* exeinpkna noftra tam Græca quam Latina, tam anw quam nouai hbrarijs corrupti funt,ficque mille permanferunt?minime vcró gentium. Quod fi recel’’ res aliud fentiunt quam veteres Hebræi, quis nofli’J veterum fententiæ fubfcribere, quàm horum mag’’ , hærere, præfertim cum tot exilijs agitati,tantaqueC’J täte fint percufsi, vt amifl'a fuæ linguae amp;nbsp;omnium b®, rum difciplinarum cognitionc,nullä in Deum fideH’ip minum verö vix communem fcnfum obtineant.CZü*’^ co mirati fatis non poflum, Auguftinum Eugubin'”’ j rum alioqui egregie doäum amp;nbsp;pium, maluifle iud®’^ hacreticis i catholicis confentirc. Nara Çaietanus*'^ femper veftigijs inhçrcdo,per omnia in veteri tefts”* to Hebraicos, in nouo Græcos codices prorfusai''fji âiturieix vlla Latini intcrpretis habita ratione.NöL autcm vel à feipfo admonitus.qui cum in Lucæ j.c-, beret,confentaneü ration! efie dixit,vt potius nou’'|, tus Hebræi manci amp;nbsp;corrupt! ßnt,quam vt 7 o.int^^f tes,vir! boni 8f inßgnes,ftuduerint coramento amp;nbsp;cio fingendo.Hæc nimirum apud viros dodo» veb® idoneaq-, ratio eft.Nam quas ill! ratiunculas addut’j||i purgandam incredibilé nouitatera, noneft quidei” lociq; huius refutare.Satis erii modo eft aduerfario’y quoq; argumentis refellere. Q^oniam bis dc grad“ ftit,abundc fententiæ noftræ veritas comprobatuf', igitur eo,vndc digreß'a eft,recurrat oratio, (i voce”*j|p, quxfl:ionc,an coruus reucrfu$fuerit alt;iarcï,rogoa'’j(. pune libereqji catholico negari poftit , etiam n’quot; ,(i braicis omnibus exemplaribusfquod ifti dicunt) c®Jif num habeatur. Si ncgaripotefljprofedoeuicim”’ braica exéplaria nee firma, nee apta elfe ad catholic’S trouerfias finiendaS.Si non poteft,iam dicito,fi nec Hieron.nec Ambrof.nec Cypria.nec Auguftgt;’’'jii Chryf.nce reliquos huius ordinis viros catholico’S nos veto hæreticos etiam dicito,coruum namqi3“.j reuerfum,inficiamur.Hbc dicere,lt;|iniliia infolenti” .ji vcfâniaî eft, illud dicamus potius, Hebræorum excplaria in Theologix quæftionibus nihil viriû b’ ad faciendâ fidem.

LIBER SECVNDVS. nf

Præterea. Magna cft difienfio fæpenumcTÔ Græco-« lUm codicûj^ui nuuc habentur in tnanibus.Vndc.üi qui noftris temponbus ad Græca dicunt fe expendere^^Lati-na,haud ratô inter fe difsident, non in verbis modô,fedL

I 1 infententijsquoquc.Quid,quddinterim eademexero-i plaria noui ifti interprétés non codem fenfu interpretau ' tur i Nam,verfum quart uni Pfabni 109. aliter Lutherus, \ aliter Pomeranus, aliter Pelecanus, aliter Buicrus, aliter J nbsp;nbsp;Munftetus,aliter Zuinglius,aliter ïœlix,aliter Pagninua

' nbsp;nbsp;ttaduxerunt, vt ians mihi videantur Theodotionis, Sy-

* nbsp;nbsp;oiaehijAquili;,quinta, itemfexta amp;nbsp;feptima xditio,ac

Vulgata qnoque feptuaginta numero paùcifsimæ,fialt;i t botum innumeras conferamus. Quid,quôd Etafmo cum feipfo non conuenit? Extat enim quinta,extaret amp;nbsp;fext^ r nbsp;nbsp;editio,niG vclinconftantix notamfibi inurendam me-

f nbsp;nbsp;tui(ret,velmortefui(retintetceptus.Ac certehæc varie

â'j tas verfionum,fempet fuit bxreticis quafi gentilis amp;nbsp;pro ptia.ldenim Aamp;e monitisolira à viris Eccleliafticis ob-ie3um eft,quod ne ipfa quidem exemplaria Gbi ipGs con cordarentjfiprioracumpofterioribus confeirentiSem- Eufib.lL L per,inquit, cmendant, quibus femper difplieet quod e- Eccltß r tnendant,8cnoua quæque petquirunt,cum eis,quç in vftt fcifl. ruf, f- funt,videbuntut aduerfa, EtLutherus priæum quidem, 'vltim» nouiTeftamenti, veterem editioné, Germanica fua ver-r Gone mutauit, quo petfuadetet populo fcilicet maio-'» res noftros vfque ad id temporis verum Euangely tex-/ lumnonhihuifleApfe tarnen idem nô poft mu|to'saunot ♦ fuam editionem ita correxit,vi ex folo MatthseiEuange # lio annotauerint viri doôi triginta amp;nbsp;eo amplius locosî / immutatos. Itaquehotninesleues nontam ex fontibus V facraslitetas vettunt, quàm circa fontes ipfi vertuntur: doftrinisrnvarijs Sepetegrinisaddufti, patuuli fluâuât, ï, amp;nbsp;circumferuntur omni vento doctnnæ.Et te veta,cum nouitas quælibet quafi nouus ventus ebuilit, ftatim çer-uitut frumentoruro grauitas Scleuitas palearuin ,tuncq-, * fine magno molimine id excutitur ab area i quod null» pondère intra aream tetiebatur, Quorfura haccfinquiês) tâlôgo repetitaprincipiol Nempe.yt intelligamus,noui.

gt; ùosiftosinterptetesvel exéplariû,vtiinterpretations f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;difere-

lt;

u6 DE LOCIS THEOLOGICiS J difcrepantiî, varietitem in ecclefiam inducerco’^C perc fufpeftam, amp;nbsp;pijs omnino mencibus formidaquot; Acnouitasipfa quidcmprimum timenda Reip. perturbatione ede non poteft, ob cara eni® , fara Hebræis regem peteniibus, fi Gregorio ere“' Dominus fuccenfuic : quod omnem in RepubLnouL habeat exofam.Metuenda quoque rerum mutatio ‘ j 8c parua momenta tantum valent ad communem Ckert J. ciuium perturbandum,vt mutatis,quod Plato it térib ’’’odis, amp;c Rcip. morumque necefle fit mutationei”'^.

* ' Q^amöbrem , qui grauifsimos legis diuinæ modo*’j nis alijsacutisillis fortafle quidcm,fed leuibus commutare pergunt,videant illi num religionis nias,facramenta,facerdotium,verfionum prætext“ inuertant, Adco hæc cnim inter fe connexa copul’J?) funtjVt ex his nullum à cæteris nee diuelli nec d)gt;'j pofsit. Ita qui vnum horum quodlibet verfarit,r*';|( etiam verfet oportet. Id quod Lutheranorum exe''’'|, didicimu$,qui nouisinuentis vniuerfailla pariteti” |jj uerunt. Porro autem varietatem,vt ante dixi, ac ’quot;y etiam magis refpuere ac formidare debemus, qu« rum conltantiæ atque vnitatis inimica eft. Quas virtutes habere nequit,fi feripturæ non eft vnitas e’ 8c confenfus. Qua in parte fceliciora noftra feeub qua'm antiqua. Nam , olim tot pene vulgabantur eJ if piaria,quot codices. At vero nunc faiiiftiSpiritus bio peculiari prouidentia, Damafi folicitudine, nbsp;nbsp;,

nymi fummis laboribus, ecclefia fanâa concordei” pturarum vnitatem accepit, omnifque fublata de*quot;? J varietas eft, vnica Latina editione omnium confer'' j recepta.Quapropter qui ad Gratcaexcmplaria nosLf cant.eandem varietatem inferre volunt,a quaolin’^Ti ronymus libros noftros afleruittimo eandem à qua ille codices noftros expurgauit. Nam variety' j dicnm,facilis deprauationisoccafio eflefolet. nulla deprauatio fit,ipfa tarnen varietas noxiaeft' jj.^ enim poteft vnquam verum afleri, quod diuerfuW Hieron.ad Donenionem, 8c Rogatianum feripfit ’ƒ Damifumiyerum,inquit,non elfe quod variât, eti’

LIBÏ.R StCVNDVS. 117

dicorura teHimoriio comptobatur. Si enim Latini$ ait, exennplaribus fides eft adhibenda,refpondeant ii,(]uibua tot fur.t exetnpiaria, pene quot codices. Varietas iguur exemplatium Latinorum, quæ tunc et«, fidetn eiulmodi

if exeinplatibus derogabat. Atque huius quidetn argutneu ti tanta vis 8c efficacia fuit, vt vel refraftariam illam Lu-

j theti ptocacitatem retudetit. Is fiquidem ( referente

4 Coclæo in libto de Canonic« fcriptutæauûotitateific aitiSi diutius fteterit inundus,iterum erit necefl'arium, vt propter diuerfas fcriplur« inteipretationes qu« nunc funt,adconfetuandam fideivnitatem concilij décréta tecipiamus. Prouidentifsime igitur à facta fy nodo Tti-

i dentina cóftitututn eft, vt ex roultis Latinis editionibus j factotumbbrotum,vnavetusamp;vulgata editio,longo , tot feculotum vfu recepta, in publicis difputationibus

|gt;to authcnticababeatut.Non eft itaquenunc teropotis

y »n fideiactnorum difccptitione ad Hebtaica Grscaue j exetnplatiaptouocandutn. Quippe c«® fidei dogmata S per difcrepantesauiHebræorura ,aut Gtscorum codi-L ces male confirmari pofsint,aut ecclefiæ vnitas continc-j ti. Atque eifdem ferc argumentis quitta ilia poftteinaq-, j cóclufio petfuadeti poteft. Nec enitn funt Hebtatotum

4 aut Gtæcotum codices modo etnendatiores jC^Latini; , itno pletunque aliter babent ratio ipfa 8c vetitaspo-

i ftulant, quemadmodum frater ïrancifcus Titelmanus 8£

2 in collationibus fuper epiftolam ad Romanos,8c in apo-f lo^a pro veteri interprète, doöifsime copiofifsimeque , differuit .Vnde duo folum ex innuroetis loca defumere placuitjVt in bis Theologidifcant,quam paru nouis iftis

J nbsp;nbsp;intetptetibus fit fidendutn.

ÿ V nus locus eft ad Roman. ix.V bi enitn noftra editio habet,Domino feruientes, noui fetè interprètes teddût, .( tempori feruientes , Betamen noftra litera pt«ferenda ƒ eft. Quam 8c olim Grae« emendati codices babuete. '4 Cbtyfoftomus fiquidem 8c Tbeopbylaftus nonlegunt / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iî's'Xiûoï'A.S/cdquot;^ HU^tcü. QMm etiam lefti-

(f nbsp;nbsp;onembabuit Origenes;Atque adeoHieronymus in epi

ƒ ftola ad Marcellam, cuius initium cR,Poft ptiotem epi-t ftolam,cutn leaionera aUatn reptebendiffet, affetuit, fe-f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cunduto

« »■

113 DE LOGIS THEOLOGICIS , cuiidum Grçcam veritatem legendum eflejDomin® «i«ntes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

Aleer habetur prioris ad Corinthios feptimo. lyj vbi nos legimus.Qui cû vxore eft, folicitus eft qu® mundi, quomodo placeat vxori,amp; diuifiiseft,'^'j G( æco(vt aiunt) fonte,Gc vertunt : Qui cum vxor®'i cogitât quæ func tnundi,quomodo placsat vxorij eft vxor virgo. Quam pofteriorem ledionem tony mus in priori aduerfus louinianumlibro.doc''^ efl'e Apoftolicæ veritatis i Quodq; fatetur fe aliq“*quot;^ ilium locum in eum fenfum diiferuifl'ejamp;c.Sicigituf/l. dam exemplaria,tum Hebraica,tum Græca, olim nymus naâus cft,multô emendatiora quàm ea,quilgt;''*|^ niores interprétés amp;nbsp;expoGtorcs Gdem fuam allig’f''ÿ Cumque nobis opponunt codices quofdam ante*quot;’, fexcentos aureis literis deferiptos (nos enim fontt*^ ht profit pcllaiit) Hieronymus pro nobis illis refpondct:iquot;L fiant fit- ens, Ha béant qui volunt vetercs libros, velin ptrlttb, niquot; purpureis auro argentoque deferiptos, vel bus (vt vulgo aiunt) îiteris, onera magis exarata, “lquot;'^ codices : dummodô mihi meisque permittant habere fccdulas,amp; non tam pulchros codices, qquot;quot;‘’'((' mcndatos.Quamobrem hominibus his,qui nouanlt;l’L bus ftudcnt,inud fa:peaccidit,vt dum codicum,Vquot;*(|j braicorum,vel Græcorum, quos penes fe habcnt,e$‘j( pla fequUntur, nihil aliud agant, quam ex non cofquot;’ emendata corrigere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

Quo quidem in loco iGdorus Clarius ferendus eft, cuius emendatio nihil eft aliud, quàm interpret*’ teris reprehenGo.Polliceturenimin operis fronte*' rem editioném correftam :poftea Verô quàm pf^'j,: tione hac depellit inuidiam nouit3tis,multainferiti’|ÿ cit quædam,nonriulla mutât : vtleélor non aliüd in locis mutatis intelligerc, quàm aut veteris interp'^^ erroreni,aut veterum codicum deprauationem, bellum erat potius notiam editionem conGteri, tcrem emcndatàmmeleftorcsGmpIices verbis deciperentur. Notafunt eiufmodi plurima loc* G IGdorum Clarium 8c invetéri amp;nbsp;in nouo

LIBtR SECVNDVS. n?

^Tof«rremque ilùniGid alu properatet oratio, lllud tantum admoneo,huiufmodi vel mutationes, vel detra* äationesjvel âdditiones,quæ cutiofos homines fipe deleäant, patentibus noftns,G nunc viueient, fututas effe moleftifsimas. Id quod ex pnmo libto hifton», Quam vocantTripartitamjColligetelicet.Cum eniro^vt ibi dieitut') multi Epifcopi conueniffent, amp;nbsp;ouidam eo-rum rogatus effet vt faceret fetmonem populo, vir feili« cet eloquio amp;nbsp;fapientia præditus, ille locus venir in medium,T olle leöum tuum amp;nbsp;ambulaivbi pro lefto, cubile dixit. Tune Spiridon Cyptiorumepifcopus , vir fan-ftifsimusjindignatus in eum, amp;nbsp;exiliens de cathedra fa-cerdotali,tumellores (inquit^eo quileöumdixu,qui4 eius verbis vti coiifunderis 1 Hoc autem fecit populo confpiciente, medioctitatem doccns cum qui eloquij

i fupercilio praitumebat. E.tatenimidoneusadpudorcm incutiendum,cum effet venerandus, 8c operibus glotio-

( fus, Gioulóue presbyter a;uo arque facerdotis ofGcio.

f nbsp;nbsp;Quid hic faceret, G iGdori Clari'i, Qiylt;^ G Erafmi, Quid

G CaietanijQuid G reliquotum tarn varias 8c multas ver-?

» nbsp;nbsp;fiones 8c inuerGones auditet ’ Q^o putas animo ferret,

1 nbsp;nbsp;cum in ali'is libtis,tum maxime in Dauidicis Pfalmis, Ga-

■ ietani ledionem 8c textum vfqueadeo à noftto difcrc-* nbsp;nbsp;pantem ,vt vix pofsis agnofccte,an idem liber facer,an

f alius fitl Quid Hieronymus? Pfalmos ne ad verbum f ttanüatos pateretur? Q^iinlibro de tationeinrerpre-f tandiHotatianumpnceptumillud ,l'lec verbum vet-bo cutabit reddere Gdus interprcs ,etiaminfacris lite-ris interptetandis magnopetè comroendat? Et in epi-Rola ad AuguftinumaffetitjHieronym.fenfuumpotiùi f veritatem,quàm verboruth feordinem conferuaffe. Et f ad Suniam 8c Eretellum boni interprciis tegulam po-f nit,vtnonvetbavetbisquaGparia 8! demenfarefpon-lt; deant, fed fenfus fenfui. Quid,qu6d Cicero inlibr.j.d«.

finibus ait, verbum, è vetbo exprimcte indifertos inter-’ prêtes folere? îallitur ergopræ cactcrisCaietanus,qui I nuius præcepti immtinor,Pfalmorum verGonein dura fidam voluit reddete »reddit ad EccleG* quidero vfutn n ftfttfus inutilem.

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cap.

l

1X0 DE LOCIS THEOLOGICIS

Cttf. QuarlHtnilecinium,ln ^uo argumenta cafitii

Jecimi refulantur.

C primum quidem, cum Hieronymi audont^* j ■^bis obijcitur, haud difficile erit refpondefe •

Eus enim ex caufis tune erat ad fontes recurrcdu»'’j| tjudd nô tam turbidi fontes étant,nec primariæ rarumfcaturiginesconturbatæ. 2\!tera,quôd tunc’'^ tas Latinoruin codicum amp;nbsp;dilTonantia magna erat-^ i tollj commode poterat, nifi ad exemplaria Græc^^.i; Hebraica Latina referrétur. Has veto caufas fuilp' ,f ronymo vt in eam fententiam induceretur, mand*^* tet ex prooemio fuper quatuor Euangelia ad Dan’’^^-Sc ex epiftola ad Suniam amp;nbsp;Fretelam.At modo cùl” (||i, piarium Latinorum vna apud omnes côcordia fitjPy Græca variantia per noftram Latinani editioncquot; 7 limanda.atque in priftinam vnitatem reducendaf rifi^ue confilij eft,I'.mpidam aquam è lacunulis jf lis, quàm ex turbato fonte Jiquorem obfcctnum l» Porto, vtab fcholaftica difputationeinterim annuenteledoreliceat, nos qui Abraham fccûdui’’gt;ji mifsionem filij fumus, puteos fodimus in aliéna gt;nbsp;norum regione. At verö Paleftini alienæ fœlicitat' a dentes, puteos inuentos conantur obftruere. Qÿ Cene.îO æen Ifaac multa diligentia refodit, ac repurgauit-'y aqua viua reperta elh Ibi paftores Geraræ cum (ƒ bus iurgantur Ifaac,dicentes,Noftra eflaqua. rem nomé puteiIf;iac,ex eo quod acciderat,voc3Ui* lumniam. Profeâus inde fodit alium puteum : P’’’ƒ non contenderunt litaque vocauit nomé eius Lati' J Fodit in hune omnino modum ecclcfia Romana ’ ) Latina puteos aquarum viuentium : hoc eft, facraf’^p/ terarumiinuenit autem aquam fapientiæ falutaris j; vitæ(inquam)inuenit;fed in aliéna veluti region«* ƒ orura amp;nbsp;Græcorum. At,illi,puteos oblimare,obnfquot; ƒ quenituntur. Quinetiam iurgantur contra nos,y quiunt,Noftra eft aqua : fons nofter eft. Qui He*’] jr Græcufque non fuerit, in alien© folo fodere non “fpf Noftro idiomate, aiunt,locutus eft ChriftuSjIo*:“// phetæ, Apoftoli amp;nbsp;Euangcliftæ. VosLatini

LIBER SECVNDVS. XU eftisîamp;hashteras à nobis emendicare debctis-.noftia o-» pera, noftraque caftigatione reftituendi funt in genuin? ventatem veftri codices.Sic puteos noftros Iudæi,bære lici,cunofi nouarum rcvum amatores humo opplete có-tendunt, certr.ntque nobifcum : fed meta calumnia eft. Qui enim funt alieni à corpore, quo pafto illuftrabunt ipfum? Q^ifenfum Chrifti non habent, quomodo fenfa Cbtifti interpretabuntur Qw aduerfum nos pugnant, num arma noftra funt inftruClurB nequaquam.Eodiamuî ieitut alium puteum, quem lantudinem nuncupemussec-cleGam fcibcet longe latequc difperfam j pro quo nulla conttouerfiâ excitetur. Eft enim ecclefia columna amp;nbsp;fit-roamentum vetitatisieft ciuitas Dei, quam fluminis im-1 petus Ixtificat. Hæc potauit filiosfuos mille ab hincan-l nis buius fluminis aqua. Hanc nos aquâ amp;nbsp;probare £lt; te.^ 5 nete debemus, nec alios fontes vcritatis cxquirere. Sed fl prima argumenta vidimus, iam reliqua videamus. Nam, fl quôd Auguftini ac Damafi auftoritas obijcitur, poft ca, quæ difta funt,nihil ponderis habet.Siue enim Augufti-h num feu Daraafuni nobis opponas,defuo tempore ambo fl loquuntur. Innocen.verô io.dift.cap.de quibus, quem i nonnulli etiam nobis aduerfum efl'e volunt, quid fibi vc lit,equidem non inielligo,nifi locus deprauatus fit. Exi-fl ftimo enimnon Græcafedcanoiiicaeffelegendum .De tiîi.ç. \ quarealiolibroforta(relatius.Namilludquidem,quod 5,5,3. K Erafmus grauifsirae vrgere exiftimauil,leuifsimum cft .

1 Multa Gquidem, quæ Hieronymus primum amp;nbsp;in noui te fl ftamenti editione veteti,amp;tranllatione 7 o. errata eflc crediderat, ea poft maiori diligentia perpendens, aut e-fl tiam vclab amicis vel certcabinimicisadnîonitus.com-*1 périt,non elfe corrigenda, id quod Trancifeus Titclmâ-t nus in Apologia declarauit. Certe Hierçny mus in He-brait is quæftionibus 7 o.interptetes notat,quod contrq fl Hcbraicam veritatem , prç» amico opilionem verterint, 1 Et ipfe tarnen poftea7 0.focutus eft.Nec mcpraiterit Au fl guftiniEugubini fcntentia.Sed camefl'e cômeutitiam p4 '1 tet.Qu'*^incptius dicipotcft.quamyo.interpretü Y errorem, vitio librariorum in Hicrciiymi editionem ir-I tepamp;lTelQiùd ruifum iniptobabilius,quàni 7 0 .intetpre-1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X xesvi-,

Ill DE LOGIS THEOLOGIClSj tes viros clarifsimos in re apcrtifsima,quæ vulgo^। erat/uiffe hallucinatos ? lam verô quàm indigne à rentio,Fabro, Erafmo, vêtus editio pafsitn reprchc^^ lur,in vna epiftolaad Romanos Erancifcus Titeli”’!^ liquidà oftendit. Ex qua re fâtis intclligitur,q“’'' fîdciAriftarchisiftis fît habendum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, f

ht illudprimum,quo falfitatis noftra vêtus cdif'’^ fîmulatur, Ofîandri cftin armonia Euang.argutne^ j Atqueeandem ante notaro veteri interpreti inU'‘L^ Nicol.LyranusIudicum lo. amp;nbsp;Burgen.nn.j6. ronymus fecutus eft 70. Qujbus confentiunt lib.4.capi.i$.Eufeb.lib.i.eccle.hiftor.capit.6.Ep'P J Hæref.78. Ambro.libro j.comment.in Lucam.N'5S Jib.i.cap.ii.Beda lib.i.in Lucam cap.io.QuoruiP*' tius ego æmulor ncgiigenttam, quàm ifîorum obgt;^ diJigentiam. Igitur,cum in lege ratio finis habeatu^., intelligenda cft de foeminis illis, quæ ex defeftu Jornm paternara hasreditatçm fortiuntur.Quæ eaU D.Thornæ.t.i.quæft.ioj.art.i.ad fecundum dift.jo.qiiæft.l.art.i.q.j.ad quartum,vt filiabus A j Jiberum matrimonium concederetnn quibus fcii'^‘ g tio hums legis deerat. Et Leuitu.iubetur pontiff j cere vxorem virginem de populo fuonion de fai’*’ |f' tribu fua. Et ludicum 10. confiât,Tholaa Sc cofanguineos fuiffe, quorum alter fuit ex tribu alter ex tribu ManafTes. Et vir Leuites de forte f vxorem duxit de tribu luda. Iudi.19. lofephushb’j.'y e.6. Non ergo falfa eft editio noftra,fed eft tameij y fane interpretanda. Quid ergo (nam hoc diçet pertinetad dominum generationis ordo deduélt** f adlofeph? Gerte pertinet multum. Nam qu^J]“j,/ uangelifta fcribebat,ludæis erat exploratum, eadem tribu eifejideoenim ambo in Bethleen'lt;'®^j,f tur,vt de vna videlicet ftirpe generati.Ac beatai” J nem nullos fratres habuifle,hiftoriç omnes conft'’|^|r Iraque viro contribuli nupfcrat.Qjiod ergo pop“ ƒƒ ludaico notum erat, non erat opus vt Euangeli“|,(* beret,id docuit,Iofeph à Dauid defcendiffe.Qü?. ƒ_ ûtferuauic confuetudinem fcripturarum,qua ifub ƒ

LIBER SECVNDVS. nj generationibus ordo non texitur : amp;nbsp;verc docu'tt, id de quo poterat efle controuerfia.Nam.quôd Maria ex eade famiiia effet,vt quod eo tempore, plebi notifsiroum erat, I non putauit Euangeliftaadmontndum. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

, Argumentum etiam altcrum eiufdem OGandri eft ia j nbsp;nbsp;Armon.Euang. vbitraditHebræos in drâionum inHe-

' xionibus neutrum genus non babere. Ex quo effici, vt voce mafcuhnavelfœminina pro neutra abutantur.Vt r nbsp;nbsp;nbsp;vbi nos dicimus.nou eft bonum hominem effe folum,ini

\ ceritus interpres redderet, non eft bonus effe Adam fo-lus. Ad eundem queque modum,loco eius quod Hicro-I* nytnus vertit,Varuulus es jperlpicuè St verè conuerten-P nbsp;nbsp;nbsp;dumeft ,Pirü efle, vt Gs inter Chiliarchos feu principes

Tj ludæ. Cuius axromatis caula aptifsimè redditur,Ex te e-lt; î nim Stc . Quæ ratio ineptifsima eft,G ad præcedens pto-j nunciatumiuxtaHieronymi verGôem accommodetur.

Quod autem pofterius membrum prioris ratio Gt.fcrmo ' Dis natura prQdit,fenfus communis iudicat,amp; Spiritus S. ’ù per osEuangcliftæ teftatur.Haôenus OGandri verbare r. tultmus. Sed miranda eft heietici infolentis impudentia. \ nbsp;nbsp;ChaIdæaparaphraGs,recentiotes ludæi omnes,7 o.inter

*, nbsp;nbsp;prêtes cumHieronymo confentiunt,amp;hic vims Gbifo-

j lus fapit.Sed cumHebraicus textus coniuntiionemnon habeat, poteft quidcm Gc tota oratio accipi, vt fecun-\ dummembrum caufaGt primi. Q^em fenfum pontiGccs

amp; feribæ habuerunt, quorum verba Gde, qua oportuit, q Maithsus retulit. Poteft autem Gc etiam accipi,vt pofte \ riorpatsquaGaduetfaiiuè iniclligatur,quofenfuacce-\ pit Hieronymus,vt patet excommentatijs inMichacam, * Ac G rem ipfam di’ugentius animaduertas, parum cette intercft,vtro modo accipiatut oratio. Quocirca ridicu-

''j lus eft OGand«r,qui in re inhili tantas tragœdias ex-

lUud eft facile, quod 5. loco additur. Nam Codices \ nbsp;70. interpretum intetrogandi notam habucrc ; ita con-

1, uerterunt,nunquid irafeetur per Gngulos dies! Et Augu ftinus quidcm,lictt Gne interrogatione legerit,noftrum tarnen fenfura exprefsit, inquieiis ; Longanimis amp;nbsp;non * itam adducent pet fingulos dies, Itaque 70-interprètes

1 J optime f

114 de LOCIS THEOLOGIClS pptime fenfum illius verfîculi videntur exprefsiflei'’^' tecedcntia çoiifequentibus hærcre debeaiit. Quod'’, Çaluinus cap.$.inftitut.obijcit,friwidiini id langui“^ qiie eft. Tum quoniani, vt qpibufdam placet, deai^^j amp;odio rrædeftinationis amp;reprobatiamp;nis ioquituf^ lotnon : idque fuaderi putant ex eo qiiod fubiugiti”^’^ omnia in futurum feruanturincerta. Tum quonisi” , cundura communem legem lpquitur,atque ad con””^ etiain loquendiformam orationem accommodât,“l.-cum ignorât homo an morte dignus fit,vcrè dicitin' Jiomo vtrum odio vel amore dignus fit. Tum,quon'', vt alias in eo libro fæpe,argumentantis locum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

que perfonam,noti definientis. itaque eo capiteacg'' tatur à principio flatim,multa mala confcqui cx eo lt;1“^, pmnia æque eueniant iuliis amp;nbsp;impijs in hoe mundo/ num autem ex obfurdis quæ proponit, efl, quód li'’' ‘ domo Domini fcrui differentes,alij boni,alij prau',^ j men Dominus non declarer, quem amet,quem odi«^ fequatur : fed ita benigne fe erga impium vt erga P* gerere videatur;ncc minus grauis amp;nbsp;feuerns fit erg’\ hos feruos quam erga improbos.Omnia enim faou^quot;. que huius vtriufque funt communia.Nihil ergo nbsp;nbsp;,

ftra editio continet,fiue primum fiue fecundum fi**C piura hunc fenfum ampleélamur.

Nam quod fufpicantur quidam Matthæi i4.intsjF^ pem falfq pro fulgore fulgur reddidiffe , ideo

' fulgur exit ah oriente amp;protenditurvfque in occ'“|^ tem,fed fulgoriperridiculum argumentum efl.

pnim, ß quis hoe in loco error incfl, hunc non intc^P^^ tis, fed librariorumfuifTe, ad veritatis fimilitudinf'’j debatur elle propenfius.Voces quippeillæ fulgur b J gor vfqueadeo fimiles funt, vt procliue fit vnam j tera fubilituere. Quareparum æqueea ininterpr'pj culpa rcijcitur,quamjibrariis afsignare æquius tr^P'» indeinterpretispeccatumhic nuïliim oronino eW^Ç tuitivbi Græca oinnta exemplaria amp;nbsp;vetera amp;nbsp;nou’ er!'’t!ies fentiunt,nec aliud quam «s^aTTH legunt.-quæ vtiq“‘ d fiilgu- non fulgorem, fed fulgur fonat. Sed ne de fulgor'^ rejdet^M deiji accipi potcfl,ctiam G Grjea vox. vtrunquefo'’

liber SECVNDVS. lil

Sol riamque pauJatim oritur, eiusq-,adueucus diu præfen fritnii ii titur antequam appareat.Iliius itaque fulgor non inexpe culm efl, flatus aduenit.Dominus autem fine duoio fignificat,ad- ad futgii uentuin fuom fubitum inopinatum fore. Id quod ful- re deinde guris fimilitudine aptifsima exprinntur,quod priufqliam labitur, expeâes,iam emicuit amp;nbsp;abijt. Et quanquam fulgur non nec pertiogit ab oriente vfquéin occidentem,fi ad Philofo- Graciint, phiærationemexpendasjfed ad exprirnendum fubitum nomé ide giinexpeftatum quidem, fed confpicuum omnium ocu- yiru^iie lis aduentum Chwflijfatis eft accommodate id, quod o- flgniUcat culis noftris apparet.Alioqui arguatur O.Thomas quafi «ec ~vocei perfpeôiuæ facultatis indodus, qui explifaturus quern- ijute Grlt;e admodum res diuinæ in humanis eluceajtt,exemplutn ciifulgur ponit fpcculijin quo,vt ait,rei imago confpititur.Qiiod fulgoreqi licet re vcra ita non fit, nobis tarnen ita videtur . Quin dejignät, ■etiam arguatur Moyfes tâquam Aftronomi® imperitus, flm'iles ci qui duoluminaria raagna pofuit,cum fint alia multo ma- gnataj-, iora. Sedfeijfuinoftro ilia duo maxima apparent. Nec funt,fei alienum eft à facrisfcripturæ auftoribus fcfe populo ru- ^alde di diattempcrare,loquiquevtVulguS folct. Hifce Veto uerf«-, rfebus exempla plura ego adiungerem, nifi de hoc argumente fatis fuperque éü'et ditlum, Heliu certe iuxta hancrationem illud dixlf, Ab intcriori'bus egredietut tempeftas,?lt; abarEturo frigus. lob trigefimofeptimo;

Ad eundem modum Propheta ait, Qi^i fundauit terrain ' fupcr aquas : quafi aquæ infetiores fint, cùm tarnen emi-) néant, n't decimotertio libro cfftendcratls . Simili quoq; ( nbsp;nbsp;legettes Angeli,qui Patriarch® apparuefunt,comediflc

dicuntur, Noirquod re vera comederint,fed quod co-i medere vifi font. Quanquam luftinu^■figu^ate accipit 7 perinde vt ignis deuorare Stexedere dïcitur, quia con^ fumit. Eft autem locus in dialo.cum Tryphone. lam vc-I ÏÓ ilia mini longam orationem defiderant ,quamobreni exiftimarint interprétés,non opofterefetnper eafdeni omnlno res, quæinHebræo funt fignificatæ fetmönè,in 1 Græcum Latinumque transferri : fed fait« èH'e^quando-y que,fiproximæatquefimillimæponetél«tir. llldd enini '1 in facris etiam literis cóiiertendis præ fèîulerunt, quod.

i de lege interpretandi eft a Gieerone diftutei verba nori n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I J name-:

'uC DE LOGIS THEOLOGICIS ./ xiiimeranda efle,fedpoiideranda:feiifûinque reddendum, vt, quoad fieri pofl'et Sc beeret, vefi’®. quoque interdum negleCta cura ledoris intell'?^ iuuaretur. Id verö tum vel maxime licerc fibi funtjCum Hebræi auéïores fimilitudinc vnaqualib^j animalis aut arboris aut fruticis,aut herbæ, aut que alius vfi efi'enr,quæ eilet Græcis ac Laeinis inc'’^ ta. Vt Efa. I. vbi Latinaeditio habet,lt;5um fueritis^, quercus defluentibus folij^i Hebraice babetur,b'’.’j vox,fi o.interpretibus ac Hicrony'rao etiam ipß mentariis credimus, Therebinthum magis quaw Û,. cum fonat. At quia Therebintbus arbor eft amp;nbsp;incognita »..foloqueapud Latinos nomine celç^^ non incongiibè Therebinthi loco Quercus pol''^ arbor omnibiis Sclinguis Sc gentibus manifeft? itemioi. pro pelecano in Hebræftihabetut Niftycoracc autemXeiow. Illud alij MonedulaWij .Onocrotalum,alij Pelecanumihoc,partim Buboi’Cquot;'’j| lim Cuculum,partim Noftuam reddiderunt. Ac terpretes quidem vocem Hebræara, quamHierooy^ in Onocrotalum perpetuo vertit,, nunc in Pckc’i’A nunc in auem,nunc etiam inLeonem tranftulerunt' J vero ita id faólum eft ab illis, qudd voces efl'ent cesamp;ambiguæ:fed quod cum apud Hebrœqs tium præfertimplantarumque vocabula penitus ig”’^ ta lint ; nihil refçrre exiftimariinv,vnamquarolib^^f bus fimilibus poni,li idem, orohino fenfu.s rem.aDef'‘jb litudo enimibiquæritur,in qua res omnes ill®*'^’., niunt , non alia quæuis propria fpecialifque Quemadmodum etiam cum apud Latinos prou^^’^ji ter dicitur, in præfepio Canis : fi Hifpane quifpi^'quot; teret, cl perro del ortelano, holitoris canis,qptin’®l'^ fefto interprctaretur. Quoniam fub re amp;nbsp;voce lt;■' vnusidemque fçnfus eilet Icäori infinuatps. rem ilia Caietanj religio nimia fuit, qui Efaiæ !• Ela, noluit in Latino exemplar! mutari,! qnafi'pen^''p elfet, liaut Qiierçum aut Terebinthum, aut 31131” uis finiilem arborcm legercmus. Ex eadem illorum error coarguitur, qui, quoniam vbi

LIBER SECVNDVS. n? , Onocrotalü reddit,vbifetè fepiuaginta reddutPeleca-num,eandem elfe auem exiftimarüt.lnquo etrore audor etiam commentatiorum fuit ,quxHieronymi titulo in Pfalmos circumferuntur.Ea veto DiuoHieronymo tri- . buere manifeftarix ignorantiæ elfe vel exboc vno aper- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

te couincitur. Aitenimbic audor Pelecanum,Latine di ci Onocrotaluro.Ecquaautem ignoratio maior elfepo-teft, quam vocem OnocrotaliLatinam exiftimare l Sed debisbadenus. Nunc lUud etiam atque etiam alfeti- **?““ƒ“** mus, in buiufmodi comparationibus transfercndis ,ni-bil omnino iiiterelfe, an res eademin eafdem an in fimi- ***“

les amp;nbsp;ptoximis conuertanmr ! fi fcnfus non diuerru$,fed

tdidijft.

Itgnificandum imponeret.autcertead tem fimilc vel pro ximam infinuandä transferrer.Cum itaquejonæ.c. 4,ali) cucurbitâ,alii,bederara conuerterüt, vfi funtilli quidem iure fuo,nec verborum teligione afttidi debuerüt com-mittcre,vt illo inloco nullä omninorcm nec Gtsci in-teiligerent nec Latini. Non eft auté buic illud difsimile» quod Daniells ippbetiæ obieclt Vorpbyriust côfidâ elf« fcilicet,necbabetiapudHebræos, fed Græci fermonls elfe commentum ; quia in Sufannx hiftoria contineatur» itiro TS) •nÿv» '715'1^1»'^Wo to ^lvou^î(gl. Quam etymologiä GræcomagisrermoniconuenirequàmHe brso. Cui qm id quod Eufebius,Appollinatis, atq-,H.ie Tony.refpondernt,ab ecclefia teprobatü eft ; multo nos verius refpódcmus,hoc interprété Grçcû facere potuif-fe,ac iure potuilfe quidc, quod Latinus interptes refor-midauit.Non.n.necelfe erat, eafdé arbores eo loco red-

di,quas lingua baberet Hebræa,quoniâ li eædé redderea lur, non folum etymologiä feruari non poterat, fed nec propbetix feftiuitas nec ratio fententiæ . Alias ergo vel fimile8,vel proximas vertu,in quibus iudici) prophétie! amp;nbsp;acumen fetuatetut amp;nbsp;caufaiPrçterquàm,quod arbores l 4 ülæi

118 DE LOCIS THEOLOGICIS illæ, àprophctaChaldæofunt nominatæ fermone'J opus eftjfolicitos nos effejfi iii Hebreo nec les habeantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?

Argumentisigitur,quibus editionis noflræ ven'’’. pugnarifolet, abundè,nifalîor, lefpoiifum eft. quam nonnulla de induftria præterrailî, ouæ fcihc*'j liera Vila funt, quàm quibus refellendis deberent leum,auc operam fumere.Quale illud cft,quôd Fab^'L pulenlis ait,Ecclefïam interpretis erroie verfaisin'*’! pro Deo angelos legere. Namleâionem illam n''f. creditjMinuilheumpaulominusab Angelis. Q£?,'( quàm indoftè amp;nbsp;inconfultè, quàm temerè Si ini’P'jj errauiemon effet difficile oftendere, nifi ante nos^jj;. mus magna argumentorum vi eandem caufam eu)d Certe interpres epillolæ ad Hcbræos, vel Clemequot;’j^ Lucas fuir, quemadmodum auftores grauifsimi dete.Horum vtrumlibetiropietatis infimulare,pi^^''||; crit.Ecclefiam quoq; acculare,quæ earn probarit^P'ij; lam,inqua errorimpius eft, an fineimpietate fictifj jgnoTO.Sed de his fatis.Iam reliqua perfequamur.’^) verô cum hiftoriam Sufànnæ poil ea tempora Ecfl® a eus vfus approbarit, amp;nbsp;Danielis propheræ nomin'f J lo legerit, cumque Tridentinum concilium id diflinitione firmauerit,ea certe hiftoria nûcà recipicnda eft . Aphricanus qiiidcm Origeni obi*^|lt; hiftoria Sufannæ hâa videatur. Si aliéna a feriptuf*^ phetica,vt Eufeb. teftis eftlibr.d.c. 13. At illi ra®*j)(f idem Eufebiusait, Origenes manifeftifsimè afferit, nequaquam ludæorum commentis Si aufcultandum,fed hoc folum pro veto habenduo’'Ap pturis diuinis,quod 70.interprétés tranftuliffent’ -)i* effe folum, quodauéloritate Apoftolica confirifl^i jt Hæc Eufeb. Idem verô refert Hieron.iii catalog'/ lio hoc Aphricano loquens,amp; Hieron.ipfe lifa.i.^'J' aduerfus Ruffi.quæ in præfarionibus dixerat, eaP*^^^? inquiens. Quod autera refero,quid aduerfus Suftquot;.))' ftoriam,amp; hymiium triiim puerorû, amp;nbsp;Belis drac®quot; j,(^ bulas,quæin volumine Hebraico nôhabentur, r* foleant dieere,qui me criminatur ftultû,fc fyeopb^^tP

LlbtR SECVNDVS. n«, pTobah non enim quidipfefentirenj ,fed quid illi cótra nos dicerent expliciui.baftenus Hieronymus.

Ad aliud àût argumentum,quoniaro nelumus efie ló-gi in fingulis explicandis,bteuitet refpondetur , eum locum ex priori epiftola ad Corintbios bifariâ apud Orae-cos legi; 8c vt vulgata babet editio inbunc moduro, omnes quidem non dormiemus ,fed omnes immutabi-mur.Cuiusreiauftoreft Dtdymus,8c Hieronymus in epitlolaadMinerium Bc Alexandrum.Neutra aüt leftio

à viris ecclefiæ reprobata eft. Quin admonnerc fetnpet leöioncdubiam amp;nbsp;variam e(fe;nec aherutram ex eis vt cettam 8c exploratam amplexi funt .Nfeutram igitur le-ftionemreciperecogimunquia neuctampaKcm dofto-tes ecciefisE lanquam cxplovatatn 8c caihobcam afferue-re, Quodidtm in abapatticula quabbet Latins edttio-nisfieret,fndcm peiiitus contigrflet. At vbi doöore* catbobci vnam 8c eandem leftionem fine vanetate te-

nuerunt,nec ancipitem affertionisbbrauere Tententiam, nobis non beet Latinam editionem tn quæftionem ver—

Ä tere.Sedneinboc quidemlóco,ï.rafmi,ïabri,8cCaieta-ni fententia ptobari poteft'.quiin re vbi nibil intetetat

A' vtromodo diceretur,earoleiiionemdeligeremaluerùt, IT quamnouitatisratio redderct plaufibiliotcm .ldquod A nbsp;nbsp;gentilebiseft,quicuriofafeôativoluntjmagis quäfo- Lib.i«.

n, nbsp;bda.Nosautem Origencm,Didymuni,Ar!banafium,Au- deciwi.

f. guftinum,Cyptianum,Tcttulbanuro ,c6munemq-, Lati- Dei.c.iB !P norum conVenfura fequimalumus. Nam, 8c Acatius Cs-

fares ciuitatisepifcopusapudHieronymum,inpluribus ri.Cr Grscisexemplaribus\eöionemnofträbaberidicit,aliä ^lex.

veto in (nueiuuuui. lue tarnen iuuq pta:eerii,quuu

it ebtyroftomus 8cTbeopbylaö.us in corr.mentarii5,Hie- efijlol« r tonymusqucquetnepiftolaquadamadMarcellamfcrv eïl. Ma-k nbsp;nbsp;pfere.Sed,quod ante dixi,me male babet,in rebus quç in gnis mp»

vttamo-,nartemcontrouertantut,noua dcleftare Tbeo- frow

niSJiai- interpretari. Quod vtique donum, quanto defit,ieiuna erunt èi frigida omni3,quâlibet elab(’''^|]| diu ante excogitata amp;nbsp;inuenta fuerint.Imô falfa inccrpretationc.pleraqiliumano fcnfu intelligctiafi’J, duiia.Nâ interpretafionem fcripturç.prophetia Deüà tUr fationc Dei creditGIemens Alex.lib'.i.Stromo.^^ cifitlo cü nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;priori ad Corinthios epinola,inter

DeorS an ritusfanili dona cómemorat:nccphilofophiani,uï“'(( xilioete- vocat.Videlice^quod facris literis expliw“',[|( quot;nbsp;demfpiritu'opusfitiquoipfæluntcondkæ, diuin^ijy

*^9’ pcophetico. Id quod Petrus pofteriori fua eP'j ‘ ' côfirmat, inquienSjhabemus firtniore propbetieül^ (I nem,cui bene facitis actendeutes tanqua lucern® 1'’ƒ in caliginofo lolt;o:hoc primû intelligentes, qud^P * prophetia fcripturæ,propi ia interpretatione non i* j enim vplunrate Humana allata eft aliquando fed Spirit ufanfto infpirati locutifunc fanfti De*

lt;■' ncs. Hoc aût,guemadmodû ante nos viri clarifi’''’|f tellexerunt, ewAhabçt fonfum: bene quidem facif*®L-phetisattendentes.Ted id primü intelligite, diuin^’b ■; phetias huiaana St propria interpretatione non in*®

Spiritu enim fanfto locut) funt faniäi Dei homineSj^j« mails homo non percipit ea quae funt fpiritus Dci-'T)' Tftt.eo enim cognouit fenfum domini ? Arque id ipfun*

' Cgnificau.it inquienj. Dominus dedit niihilinguä’''pt ditam,vtfciam fuftentare eum qui lapfus eft,verbö'. ƒ git mar!èvmanèerigitrhihiaurem,vt audiarn q“P J iWilelt, giftrum.£t apud Lucam , aptruit dominus dift*Q -V' nbsp;nbsp;nbsp;, f^nfum, ,vr intelligerenc fcripturas . Qu^o reftij’'.y

probat Hilarius in pfalm. 11$. fcripturarumintell'Hjr lt;:gt;; tiam döiium Dei eife . Qupdifi fcripturarun»

gentia donum jDei eft , fcriptvras autem intefp' (f nemo,nifi qui iutclligit,poteft lîConfieitur vtique ƒ

LÏÎÏ.R SECVNDVS.

rumUterarumin aliatnlinguam vcrfionem fine Dei pe-

culiari gratianetninipoffe contingere. Alioqui.fiD.Hie

xonyinus fufficcre exiftimat verborü copiam ^eloquétia

fecularein,triûlinguarûperitiâ,reruniinultiiugani cogni

tionem, cumbis omnibus abunde Ie noueritinftrufturo,

cur in epiftola adDefiderium deprecatur alienarum ora-

tionum adiutorium,vt codé fpiritu, quo fcripti funt li-

bTi,in Latinum eos pofsit transferre férmoné 1 Cur item in epiftola ad Paulinum fcripturas fanftas interpretatu-lus, reuelainquit, oculos ineos,amp; confidetabo mirabilia

‘ de lege tualLex enim fpititualis eft, amp;nbsp;reuelatione opus

1 eft, vt intelligatur.amp; rurfum.Quanti,inquit,bodie putât fe noffeliteras,8t tenét fignatum librum,nec apcrire pof-funt,nifi ille referauerit, qui habet dauern Dauid . Èt in illud adGalat.i.funt aliqui,qui vos conturbant, 8lt; vo-lunt conuerttre euangelium Cbtifti.omnis ait,qui enan-gebum alio interpretatur fpiritu, quàm fcriptum eft,cre-dentes tutbat,amp; conuertit euangelium Chrifti, vtid quod in facie eft,poft tergum facial,amp; ea quæ poft tergum funt, vertat in faciem • Si quis tantum litetara fequitur , pofteriota ponit in faciem t Si quis ludaeo i rum intetptetatiotiibus acquiefcit,poft tergum mittit ea, quse ex natura fua in faciem conftirutafunt. amp;nbsp;po-ftcriuseodemquoque capitein illud,notum vobisfado euangelium, quia non eft fecundum hominem, amp;;c. Maicion amp;nbsp;Bafilides, ait, amp;nbsp;cæterx hsreticorum pc-ftes ,non habent Dei euangelium, c^uia non habent Spi-ritumfanûum, fine quo,humanum ht euangelium quod docetur.Ncc putemusin verbis fcripruraru elfe euange lium,fed in fenfu : nti in fuperficie,fed in medullainon in fetmonu fohis,fedin tadice rationis .HaftenusHiero-

nymus.Q^i fi vera dicit,cogK n’os'profettó ctedeie, aut v«ettm interpretetn Spiritus fanöiptcabari donofa-iras literas conuettilfejaut ecckfiirh'Latinam multis re-110 fzculis non Dei habuiffe euangeiium, fed botninis. Gutnigitur obiiciisiptetpretemnon fuiffe ptopbctam*. Sane werd propbeta non fuit ,babuit tarnen Qvt Tifelmï-,DiUS te^t affeuetat^fpiritü c^uédasn propbetico vicinum

amp;c

iji D£ LOCIS THEOLOGICI^^ £lt; proïimum: qualem necefl'ariurn efle ofténdimus . hteris interpretandis.Imo qualis erat neceflarius// clefia Latina edittonem facrorum Jibrorum haber*'’’

tutö lil fide amp;tnoribusfequeretur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j

lam ad poftremum argumentum facile fefpoO“.,' Quôd lî Latinorum ad Græca Hebraicaq; collât**’ bis negligereturjexemplo D.Ambrofii tueri poHcmus.Qm cû Græcè fciret,amp; commentario’ ƒ eras literasederetjfæpe tarnen non eft dignatiis confulere, etiam vbidiuerfitatem aliquam conftabat. Videre hoc eft in commentariis fupe* j duodecimum epiftolæ ad Romanos. Quód fi i**'^j turn eciam magis varietate turbaremur,quàm i**'”‘ÎV Sophromi nos excufàret exemplum, qui id de'®* Hieronymum fatebatur.Nos vero nec verfiones . rum iiiterpretum,nee linguarum peritiam,nec ad amp;Hebraica exemplaria, Latinorum collationeffquot;jj|* volumusiquin potiùs magnopere commendamu®quot;’J fi Auguftinus dedoâri.Chrift.lib. cap. ii. ctiam S( parum ^oftorum interpretü verliones p' y iuuare inquit intclligcntiam quàm impedire,eg® J/ dodtifsimorum hominum editiones iure

nec po(rum,nec debeo. Atq;,vt inuidiam eorui” quot;nbsp;j ccr,qui nos aut miferos 8c barbaros, bonarumq;quot;'y expertes, aut etiam laborum alienorum inuidos J fores calumniari pofl'unt. Ego in linguarum cog'' ƒ plura etiam commoda ad lacras literas intelligequot;^ ƒ fateor,amp; id quidem peringenuè,tantum abeft, vt** rum peritiam infeóler.

Cjp.QttiatHmdecitnum,de linguarunt Hebraica

Gracie

PRincipio enim, finit linguæ vtilifsimæ, tur cum infidelibus.-vel etiam vbi infidèles al'® ƒ guæ ad fidero inftituuntur. Qute caufà, vel ditur in ilia Clementina, i.de Magiftris, propte® y linguæ funt in academiis perdifeendæ. Alioquijft® ß, actiiiebat Arabica lingua,qua:ibi dpçeri prçcip'®‘’|,y de re,leuirer motus videturBrafinus, vt Clei’’®|,/

liber SECVNDVS.

huiusargumcntoaffer«ret,a(lfacris Inetas intclligcndas Hcbraicam Grsecamque lui guam elle ncteffatias. Altéra linguarum cotntnodnas cft,in hn diätonibus explican- p^ dis,quæ tr.agnatn enipbafimbabcnt,aut aliquam innaWBi proprietattm apudHebræos Ëi Graecos, quant Latinus l'ermo expnmete non valet. Huiufmodi diâioties mul-tas cum in Hebtaicis quæftionibus turn in commenta-

1 riis annotaun Hieronymus .Nos vnam aut alteram exc-l plicaufaponemus. VtMar. ô.interpres teddidit,8t cura ù dimiGffet eos, vbi verbum ramé Græcum atBOTatfija^ T non Ggnificat Gmpliciter dimittere ,fed dimittete beni'-J gneac gratiofe, quemadmodum amicis celcbrato conui J uio beneuole valedicimus.Qua in re Euangelifta Gtïce 3 fctibetis lefu Cbrifti etiam erga rufticos funimam comi-1 ratem amp;: gratiam commendauit. Id quod Latina voce U çxprimi vix poteft.Et in Epift.ad EpbeGos,pro eq quod 1 no lira editiobabet,A conftiturione roundi ,Gra:cè ba-I bctur KaTaSoTur.Cuius vocis empbaGm Hieronymus iq à commentari')s explicate volens.,non idipfum (^inquiG R HaTaSoXHjquod conllitutio fonar-.vndc 8lt; nos propret A paupertatem linguç amp;nbsp;rcrum nouitatero,amp;l^Gcut quidam A aiÇquodGtGtæcotumfetmolatior, Sc lingua fœlicior, A conabimurnontam verbum transferre è verbo Çquod A- impofsibileeif) quàm vim verbiquodam explicate cir-cuitu. KaTaêoXWjproprie dicitur,cum quid deorl'um ii ci tut,V el cum aliqua tes fumit exordium. V nde amp;c bi qui ædium fututatum iaciunt fundamenta,HaTaamp;iSTiKKtVOU

4 dicuntur.volens itaquePauIus qftendere,quôd Deus v-niuetfa Gt macbinatus ex nibllo, non conditionem, non

■ nbsp;nbsp;nbsp;çteaturam atque fafturam,fed Ka,Ttt6o7i.«p jid eft initiutn

fundamentiadeumretulit.HaôenusHieron. Etj.libr.

J nbsp;nbsp;aduetfus louinian.ttafians ilium locum r.Cor.?, non vt

laqueum vobis iniiciam,feà amp;nbsp;proprietärem ait Gtçcatn Latinus fetmo non explicat. Quibus enim v erbis, quis

4 pofsit dicert,amp;c.vnde,8t inLatinis codicibus ob ttanf-« lation'is difGcultatemboc penitus non inucnitut.CuiuV-5 «no di funt St alia exempla plutima, quæ nos caufa breui.

Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Wtis

154 DE Locrs THEOLOGICI® inpfnl. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omittimus.Legat multa qui volet apud HikP ;

expofitione pfalmorum pluribus in locis afi'erent*^. Cinum ferraoncm plenam Græcæ literæinielligequot;’';

fumffal. redderc.Ambrofius quoq; in explatwtione Pfil'*'''; iii.om/iis tgt;gt;ios ait,non polie in omnibus vim Qræci fernioi’', tofummit primere.Quód inGræcopleriimqjmaiorfit vis^J tionis'vi- iermonis.Qua in re plurimu Theologos iuuareP'’, difini.et Et^rmi in nouum teftamentum aniiotationesiniu'“ in ilium multis erroribus afperfilFet.

~»iS min aiia quoq; vtilitas,ad accipiendosplures , flitorum tholicos ex eadem rcriptura,præfertim cü apudö.^ tuorüca- öi Hebræoseflæquiuoca.Sicenimdiftiones P®‘yj fKrri CU fombiguas dialeftici noftri vocare folent.NaiHi'^p aUtuïU pres vnani folain vocabuli lignih'cationem rcddf'i» cor mm tuit.VtEccle.i.vbinoftraeditiohabet,cogitaui’j here à vino camera mcam,alii vertuiit,trahereif

lx dtduc camera me J, alii attrihere in vino camera meani' uti^inre- Quidera contrariæ omnino verfionis contrariu’ miin mX Hebraici(ignificatuscaufa fuit.Qupd 8c HietoOL J tnru n cotnmentarüs admonuit. Atque i.lib. Ap®. ’j »««)•«!» aduerfus Rufinum traâans illud.i.pfal.apprehen^ljii fcipliiiam: pro quo ipfe interpretatus eft, adorateLl vol etiam adoratc purc,Ni(I(inquit)Scprolixuiii ' redoleret gloriol3,iam niic tibi oftenderç,quid -ji habcat magiftrorum limina terere,amp; artem ab art*** difcere : S: videres quanta fylua (it apud Hebrïj’|j biguorum.nominum atque verborum. Quæ res o'y interpretation! rnateriam præbuit, dum vnuiquifpi^jii dubia quod ftbi confequentius videtur,hoc tra***f, Haiftenus Hieronymus. Ambroftum item vidc,quot;’^ mû fecundÛ de vcrbo, Berebth. Ambiguitas ‘quot;.(t na lingua feftiuum quandoq; vocis vfum lufumqU*^* faet,quiinnoftranonfolum conferuari ncquitd i fcnfus quidein gerrniiius fine magna licentia Hiercmia: primo pro co quod nos habemus, vig»*’fl in Hcbræo eft vocabulum, Soced, quod ambig““^! nucemque 8c Vigilias fignificac. Vt Hieronymus i’^' in Ecclefiaftcs.c. vki. dilicrit, Cumitaqtie Prop*’^. f vjfione virganuceafeu amygdaliiia fuifl'et oftequot; ’ƒ

LIBE'R SECVNDVS. 155 ( gatus à domino quid videietjHebisea lingua viigam D Socedjfe videie lefpondit. Tunc eigo dominus fevmo-'* nis occalioneludens,beneinquit, vidifti; quia vigilabo ego,Slt;c.lta quanquam Hietemias in vna ilgnificatione nomen accepeiit ,at Dominus ad alteram heftens, fccit ex fermonis ambiguitate concentuin fententiæ elegan-tifsimum. vt fi fydus quoddam caelefte videns, Canein fe videie dicetet,fcite illi dicetetur,bene vidifti, Canis

cnim lactribit tc.amp;c.lam veto U inrerpres Latinus,

Soced in nuceatn tian ftuUffet,quod yo.fectranMbfurdc fanéfubiungeretur,bcne vidtfti quia vigilabo, 8cc. vnde coaftus fuit noua quadam infoliiaq-, interptetandi licc-

Iji tiavirgam vigilintemLatinisauribus leddeic Qmçego

'1 affeicrenonaudetemjnifiauftot grauifsimus Hietony-

7, TOUS aftiuxiffet. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tnii.mp.

Quaita vtilitasin linguaium eiuditioneeft ad cog-nofcendaiâiomata,pbiafes8tprouetbialinguæ aliens: . vtfuntilla,neiefpiciaspofttergutn; St neminem faluta- y / i uetitis in via ; Quibus maxima quxdam itineris celeiitas

quafi proueibialitei St amp;guratcGgniRcatut.lllud etiaper - ’ Vi ptoueibialé Rguiam apudHebiœos atq*, Hifpanos dici-

JJÖ PE Locrs THEOLOGlCl^ efie à Deo approbat3ra,vc quæ Dei adminiflra fit'S (juodprius dixi,Hcbræorurn doólifsiraisplacet.’j te Venator coram Deo vocitur,id cft fub dio. enim fera rum more paiautes iii agris ad ciuilena temcocgit.

Srcpliiiiïé Dominura à Domino Hebraifrautn® (( dam exiftimanc : id eft,defuper. fed filium â pâtre*quot;, Çunt,Eufeb.lib.i.Ecclefîaft. hirt.cap.i.Hierony''’quot;^] feæ i.Irenæus lib 3.cap.6. Bafilius lib.$.contraE**quot;^ Marcellinus ad Salomonern epifcopum, conci.Sy/'’j Cano. 1$. Ac certe,vt alios libros veteris Tcfta*”quot;''.,, termittamus, Salomonis prouerbia, nifi habita tquot; 1 Hebraicæ confuetudiuis Sc fermonis, vix vllo y piieari queunt. Nam quod apud Hebraeos figura dicitur, id apud Latinos nullum quandoq**quot; G uerbium eft,quod pleriqueignorantes in prouerb*^. expofitione aut ad allegorias confugiiit, aut vat** deliramenta confingunt ; multoque melius fuera*’^ pliciter infcitiam conficeri,quam iroperitise fuæal',quot;^' redes facere. Horum ego Latinorum errata facfiquot; z memorarem,nifi aliud huius temporis ratio poA**'quot; ( nos aut reuerentiæ aut beneuolentiæ caufa nen’i'’quot;||^ certo nomine volumus lacerate. Illud conftat Pa*quot; 1; aliud in medulla, aliud in fuperficje polliceri, fonare quod fcriptu eft. Ex quo vt Hierony.Ecdquot;; c.vltimu ait, manifeftum fit,Proucrbiorum librû **quot; fimplicesarbitrantur,patctia habere præcepta:le“i|, in terraaurum, in nuce nucleus,inhirfutis caftaquot;quot;j|i pperculisabfconditus fruâusinquiritur,ita in egt;* .j' num fenfum altius perfcrutandum.Id quod fineHquot;J lingua* peritii difficulter, ne quid amplius dicawf^ mus. luuaret aiitem Hieronymus vehementer intelligentiam,!! commentarios in libros PrQuer^quot;æ. cdidilTct.Nam, qui circumferuntur, quanquam r*’, nymo in Dccretali.tit.de confti. tribuuntur, Hit* jni tarnen non efleliquido deprehenditur.

Quinta commoditas eft ad incnda ea corrigen“*’^, ex incuria videlicet typographorum aut eorum fcripfercjiraperitia obrcplerunc.Vt lofue ii.c.

LlBtï'- SECVNDVS. 157

ciuitas,quæfenontraderef.vbifecunda negaiiofuper-

J çoiaCec^uantibus iTaanifclVe co\ligitur»Sçd

’5^; fonaffe 7 O. interprétés neganonctn illam in excinplatl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

babuerût,coaa.ifunt,verbü,Ttadidit,aàruppofitûaliu4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

refertc,8cpronomc,fe,velexpungere, velomittete.Item

p{ai.t6.vtvideâvoiuntatédomini,provoluptatc.Grçc$

■ t nbsp;TïÇirVOTKTa Et intitulo pral.Ci.ldumææ pro ludææjVt

GræcaomniaHebtæac^ue exemplaria demonftvant.Et

• gt; pfal.65-Etexuitauifublingua mea,pto exaltaui,id quoi

tara ex Gtscis quàm ex Hebrreis manifeftû eft . Sunt qui

• *'1 purent, etiâ fubeffe mendum pfal.^q.ipfi obligati funt 8c

.J ceciderunt, pro, obliquati funt ; Gc enim Hieronymus vettit,incutuatifunt,amp;cconfentiunticætcri interprètes.

Ac pfaltn,tutfum.r2.4. Déclinantes aût in obligationes, pro,obliquationes,Hieronymus reddidit prauitatcs,ïe-y« iixpcruetfa,aliiiniquitates. Confentit bicTitelmânus. 'b V erumbçc duo locaincorrupta funt .In priorefiquidem

Græcèbabttur^.WKoMï^Krfaï.S-UP-'æOiS't?.« auté eft,

) obligo,nexu impedio Bc implico. In pofteriore verô Grscè legimus Sça'yyaX105,qux v ox Latinis eft , oblu f gatio,nodus amp;nbsp;nexus implicatus. Quemadmodû ScNa-Â î-anxenus in orat.vfurpauit. Ac Hieronymus inifaiæ ca-5^'Obligationes nobifeumlegit.V nde amp;nbsp;nodus gut tutis Bclocus ftrangulationis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Græcis dici-

tutiBtS^a'YyttXicaftrangulOjfuffoco .llludfanècorru-ptumeftinpÇilm.xoS.tffufaeft contentiofuperprinci-'■°''^®’’'Çft°gt;Gtæcèt^OUlt;i'tV«ô‘lS. Qt^ara eâdem y vocem,pfal.iii.in defpeamp;ionem vettitinrerpres.R.ufamp;« ÿ nusautemlibro B.bifto.eccle.cap. 1. illud ira conuettit, A effufaeft contumeliafupet ptlnc1pes.BcIbb.19. vel celte (A fculpantur infilice,pro certè . 8c Vueæ io.fufpiciens,prQ 71 fufcipiensuraoÀftSwpjTametfi auamp;orlibelli de veraBc Pi falfa pœniientia, qui nomine Auguftini cicumfertur, V'i communem ettotem fecutus eft.Et Lucç decimoquintt»

euettit,pto euerrit,lt;ia^0t.6t ptimæ ad. Corintbiosx.

fpititualitetexaminatut,pto examinantut^vaK^ftTa^

138.. DE LOCIS TI-IEOLOGlCl5.i capitule lo.omncs qui de vno pane,pro omnesl'. cap.jj.quotidie morior propter gloriam

per glonam. lurat quippeibidem Apoßolus,amp;p’f''■ KK jaduerbiumiurantis eft apud GratcoS-EtadH^^j,, cap.s.interprctabilisfermo,pro ininterprctabiH’^ji eftineffabilis expIicatuq^difficiIlimuSj qucmadifl^jji' Hieronymo in cpiß.ad Euagrium liquet. Atq;ji fonymus in quæftio.Hebra. Gcne.j. legendum contcret caput ruum, non ipfa.Cum enim apudr* jj OS nciitro gentre ad fernen referarur, inierpres nificaram perpendens, in mafeulino genere traquot;‘j ipfe. Qu^od iniperiti non intelltgentes,vitiuniq; ris exiftimantes,fiibßituerunt,ipfa. Vtilla quæ Auguilinus Engubinus commémorât Ecut^L' defiderat vmbram,pro feruus. amp;folis ardore,prö’.^ fitiuit anima mea ad Deum fontcm,profortem-E^ij.' feCta eß terra àfa'nguinibus,pro infetla. Nam pro eo quod nos liabemus, qui dÜigit iniquitatC''jgt; animam fuam,D.Hieronymus legendü credit afyjp hoc eß,ipfius irefertur cnim anima fua ad Deupt^’^^ift catorc.Seiifus aüt mirificc cöuenit,vt Deus fcil’^'S f li'gatur,vtrunq-, quidé interrogare amp;nbsp;iuftü amp;nbsp;impifi tarnen reprobare, odiû enim Dçi reprob^' ƒ Nos aût Græca 70.interprété excplaria,qup nui’“-H extantjfequi polTumus, Non enim ilia habet r fed,'r/(jU Atqueforta,fsis liinçillud apu^ acceptum efl, quiautemfaci.yrj.t.rniquitatemli^’'’ƒ animæ fuæ.Si'milïter amp;nbsp;in epiftoJa^ad Siiniam pro eo quod in pfai.s.legitur, dirige in tdnïpeiJ viam meara; legèndum contendit, dirige in c‘’W meo vitam tuam.Sic enim ipfc 'C’ertat, dirioe àn'* meam viam tùam . At in hocetiaranos ôræc^j'’,)'/ emplaria fequimùr : 8.' vulgatam leftionem,cuni pQteß,approbamus. Simile illud eft ad Philippeƒ {piritUrDeo.feruiniut, vbi fpiriiui legendum Àmbrofius Irb.i.deSpiritu fattâo, cap. ô.Ncc'^’.jr Latina lingua huiufmodierrpres acciduntifrd

infequcnti eerGculo paupercs fequebantur. Nifi fortd Latinos interpres viSum aut venationem reddidit Sc error obtinuit,vt vidua legeretut.ISSâ voxHebraica nullo modo vtduam,fed venationem,vi0um viaticumq-,figni-ficat.Huiufmodimenda graua; ratione prudcntiq-, cófi-lio corrigi poffunt.Nä illos quis ferat,qui,ficut eft apud. Quintibanum, dum bbrarioruro infeÔantur infcitiam.

produntfuim’, Etàum libvos facvos mendis ,vt ahnit, fcitentes purgare voïunr, contaminant Vateor (iquidem prócliue iuifle Sc facdè indoöo Sc negligent! Itbrarto çræferttm in verborum Sc rcrum nonnulla fimilitudine, ea, qux reamp;a erant, explodere, Sc qui erant deprauata, rubftituere.ïateor ctiâ,tâtam fuifTe olim inifacrasliterai

reuerentiam.vt qua: menda quamlibet dducidafemelir-tcpferat,religiofucrit attingere.Sed video quoq-,buius temporis improbâ tcmcntatém.quæ adeo nibd nó audet de defl.

,s facriscodictbus corrigendis vtlAanicbxi olim paru in Cbri.c.jj ÿ bacreirnmodefti îutftcvideantur,quos Auguft.adHie-À ronymüfcnbit,mu\cadiuinaTüfctipturarû loca vitiata

’ elfe contendere folitos nó ab fcnbentibus apoftolisjfed à quibufdî,nefcio quoSjCodtçum deprauatoribus. V erû Yƒ“ƒ bæcbaSqunsAllud tame non eft ptxtereunàû,quod D. ‘‘•quot;l’O-Hieronymus in qo.cap.Etecbielis îcribit, Omnia pro- “* y pè vcrbaHebraicaSc nomitia, quai in Latina tranllatio-ƒ ne funt pGftta,nimia efte vetuftate corrupta, fcriptotûq-, ’(f vitio deprauata. Vt igitur bxc emendcntur ,Hebraicæ

5 linguæ cognitio neceffaria eft.Hatn etli nomina adbuc integra Sc illibata manerent omnia,fed ipfe taroé nomintt 41 tntevprctàtiouesjquibus multafcrtpturaifacræ myftcr'ta  nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ri ape-

140 DE LO CIS THEOLOGICI^,, aperiuntur,fiiie huius lingua: peritia non habentuf;|^ Augudi. x.dededoft.Chrift. cap 16 . auctor etiam loco illucl agnofcic,non parum bencficii CIS hominibus contuliflc, quiHebraica nomina »r tim interpretati fuut. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ(?

Sexta vrilitas fuerit ad intelligenda quædam Iolt;^’ licet quæ ycl apertiùs ab interprété reddi poreran'’gt; etiam qua; fine linguarum cognitione nequeunt^b cari. Vt apud loannc.Erat quiai rcgulus,pro quo “ j £gt;ao'/A(aogjhoceft de aula regia,feu Palatinus,vf nyraus in Efaiam annotauit.' Videtur interpres . legifTe£i«O'(A/lt;J'KOS.Græca verô cxemplaria habeto*®^ eft,regalis feu regius. Qua ex re ra fit,intcrpretcm regalem vertäfle, fed à fciolo efl'e fiippofitum.Et Ioannis pnmo,Q£i poft me ven'^ eft,ante me faélùs eft, quod cuidentius verteretur^^^ præpoficus, feu ante latus eft. vt Auguftinus fupct ros.q.ji.amp;fuperloannem Homilia j.fubnotauit-^ 17. cum non eilet tuta nauigatio, co quod iciungt;'‘ ■pi præteriiTer,pro eo quod vitra tempus fuftinuilit”'!^ diam.St ad Ro.ii.no vofmetipfos dcfendctes,pf‘’jjj,(; centes.Nii numeru bcftiæ,qui Apocalyp.c. ij. fine alphabet! Græcifecundû ordincarithmetit“ ƒ gentia, aut vix, aut ceriè nullomodo exponert F mus.Dequareij.librofufiùsdiiTeremus. ..(!

Septima vtilitas,ad euitandû errort ex Latini nis amphibologia.Vt, filius hominis in Euangcb® tur Cbriftus:Vbi cum genitiuus apud Latinos generis fit,apud Græcos articqlo mafculinoden‘’ ..pj( non filius virginis,fed filius Adam intelligatur.*' d/ quidc hominis iuxta IJebraicä phrafim dicitur, ƒ terræ,homo bblcurusSc contempnbilis,qua menclatura Dei filiusidentidem in Euangelio Tanta fuit verbiincarnati modcftia.Quanquä,vt;jjf ftinus ait,cómendat Chriftus frequenter nobis,qy fericorditer dignatus ßc efl'e pro nobis. Huiufn’® f exemplü eftad Romanos vitimo i falutat vos jpt' Ipes meus, Sc vniuerfæ ecclefîæ. Vbi, vniucrf® ƒ

ideft,qusinfuntjfeuqus habetis. vt amp;TEeopbvlaä-us, 8c Cylillusli.i.in Leutticum,amp; Âuèuft.fuper pfiim.ias. 8cChtyfoftomusbomi.j5.ad populum, 8cfuper epift.ad Hebtsos bomil. p. exponunt. Nam bunc poftremum fenfumGtica leöio habet ,primura 8c fecundum nori videtur habere ; tametfifeeundus ille D.Tbomæ placue-

rit;lt;)ui quidemin ea re StBedam fequitur fuper Lucam, 8c Gregorium in epiftola ad Auguftinum Anglorum epifcopum-.rcferturque.ia.q.i.cap.quiatua.

Alia denique vtilitas eft, ad qusdam vocabula,velHe braica,vel Qrsca percipienda, qus in edittone Latina remanfetunt, velpropter fanftiorem antiquitatts fevua» dam auSoritatem, vel quia in linguam aliénant transfer ri commode nou potuetunt,qu,od Auguft. lib.'.8. de ci-uitate Deica.ti.tradit.vtM.attbsiii. Paupcres cuange-lixanturdd eft,bonum aCcipiunt nuncium, Ciirn cnira tn bumatio prtneipaturegum myfteria fccretaad pauperes pec diuitesdetitientUt,iu Chrifti regno econtrario tiun-cia csleftia ad diuiteS pet pauperes funt delata. £c t. ad. Cotint. vltimo. «tMittbei»« niäriin« «tb* . Quo’‘“® illud

prius Gtscum,bocpofterius notitamHebrsum ,quam Syrum eft. Qua de re Hteronymus difl'ent in epiftola quadam adMarccllam,cuius initiii eft,Nuper.8cin epift. adDamafum devetbo Ofanna.lnqua Hilarium notât;

'1 nbsp;quod oh linguxHebraics impetitiam,verbum illud ma-

lefueritintetptetatus.Sunt 8c allot forfttä in petitia Ivn-guatum vtibtatcs. Nec enim ego omnes enumetarc po-

.5 tuv.fcd qusfatis étant,nebuius tei inuidil labefaCtarc-i; tut difputatio triea.Iftbsc autem melius ab aliis copio-’i fiusque tradentut , qui linguarUm pàtro tint urn f Otte

■ tufeepetint.Qua in caufa qus volent omnia potetunt IÇ 5 dicere

»4t DE LOCIS THEOLOGldt diccre,ac nos quidem libenter.iudicmusJi intra pf? ptos modo religioiiis modeftiæq; termines le ant : nee aut veras linguarum vtilitates falîacivai’'^ aut etiam vetere'm Latiiii interpretis editioiie noui*^ qujfi elcgantio.ibus melioribusq; permutent.Sunt*^. nonnulli,quibus,quotiiam iioui teftainenti antiq“L fio parum elegäs culta cft,placeret maxime vtilb mota,in illius locü Latinioralia fucccderev. Scih^L tis coloribus Dei volunt fapientiam pingere,amp; qquot;*'; eilam rhetorum flofeulis exornare. Atilla mudeft^ fit,non ambit ornatumicum fit grauis, fucum 'g'’® ||/ virilis, mundo muliebri non capitur. Sine pbaleris quidam,omne quod diâat ifi'ettio.Amor itaq; P^’^ ƒ ncfcit.Dicendi ornamenra,alius inquit,no!i fuiita'^fa fed otii,nec militiæ funt pióta verba fed quietis. »s ƒ quæ bellicum canit,qu:eexaltat quafi tuba voce® quæ irruentes holles,morte præfentc intonat, eä ^'’7 dum nefeio quid amp;nbsp;Barbaricum fonac,nó tanquâ tyj tharaue carmen muficum fuaui dulciq-, fono canit-^l Eufe.de Theopópo acciderit in feriptura facra rhetoru ®‘’ » fraj3arit. denti memoria; proditu eft. Sed dimittamus extsfquot; ji EuSge.li, noftra veniamus.Non in perfuafibilibus, ait,}iu®^!’ f 8.r«i. pientiæ vcrbis,fed in oftenfione fpiritus Sc virtot’J ƒ t.Cor.2. rurfum O Timothee deuita,inquic,prophanas i.Tim.é, uitates. Si ergo vitanda eil voeü ctiä nouitaSjte”^ J antiquitas,amp; û prophana nouitas eft,vetuflas quemadmodum Vincentius Lirinen.dixit.Item,® y domini eloquia cafta, argentü igne examinatuiU'^^'j^ ab fpiritu puro amp;nbsp;fiinplici pura fimplexq; oratio da erat.Nec fœminâ graue,honeftam, feniorem® j],i nifi caftus ornatus. Vide Auguft.lib.de doft. Chf* cap.6.Quamobrc,ingenuê dicam,ne illos quidcP'^^||i' vnq potui, qui paraphrafes quälibet Latinas amp;nbsp;in facras üteras edioerunt.Cura enim perfonam*' ,^ Pauliue loqucntisaflumunt,quo elegantius niti® ƒ eloquuntur,cö minusillorumfpiritum lie maieftä'^ ƒ uant, atqueadeö rei quodammodo fiunt L-kIî lp’?'./ maieftatis.Certè, quod olim puer magno alfenljl / tum fapientium dixi, li aut Chriftus aut Paulus i* ƒ

LIBER SECVNDVS. 14? miKilingualoquerentutjiiec Chnftus mihi nee Paulu« effent. Non eit nitidulus Chriltus, mihi crede, non eft comptulus, non elaborate ornitus. Paulus veto nófci-enna lUe quidem,fed lermoneimperitus ed tarnen. Per-roitte Chrifto igitur linguam fuä,linguam luara peimitte Paulo : vtraq-,enitn calamus eft lenbæ velociter Icribé-tis,non ad lingula verba amp;nbsp;apices elaborâtis. Noui ergo teftamenti vêtus editio,id nanque agebamus,quanuts fitnplex St inculta fit, non eft propter hoc minotis facte-da.De tettiaigitur quæftionelatis dicium eft.

Caj,. iexiBmdccimMm, rbiponuntur argümtMiC eorumijtû Jttnt opinati, facros auHoresin libris Ctnvnicis, »0» /empcrdiaino nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locutas.

QVattacófequensfit.Anauaores facri in libris Ca-^ ionicis fpintu interdnuï huinauo finediuina ècCu-petnaturali. reuelatione loc|uantur .ïucrunc tnim vin Ecclchatkici nonnulU Çvt H.ieronynius in prouetnio fuper epiftolam ad Philemonem teftatus eft) qw crede- Art», tent, non fempet auiàotcs facros fpiritutn in fe loqueutc habuiife. Quianec humana imbecillitas v-num tenoretn Sanamp;fpintus tamlongo orationis decurfu fertepotu-iff'cf.Nec dignnra eft f^inquiunt) vtadhuius corpufculi naturales 6t euidentes necefsttates Spiritus fanamp;i tnaie-ftatem fine caufa deducatnus. Adhibentvero huius ret exempla ex epiftola adTimotheum i.pgt;;nulam, qua telt-

i nbsp;nbsp;qui T roade apud Carpum,veniens aft'et tecum. Et illud,

a Lucas eft mecum folusiScTrophimum tchqui infirmutn. A amp;: alia eiufmodijquæpafsim in cpiftolis Pauli humanitus fcriptainueniuntuv.Nonigiturfcriptoresfacti Spititû r, fanclum fempet manentem Stmipfis loquenterahabuo-

IC. Nam, St hoc Chrifto domino peculiare fuit,vtloan-€ nis 1. cap .dicitur;fuper quern videris (,inquit) fpiii-4 nbsp;nbsp;turn defeendentem,Scmanentemfupercum,Stc.Con*

4 firmatur autem idem hoc arguraento , maxime quod L fient Deus non deficit in neceffatiis, ita non redun-dat in fupetfluis, quemadmodum Atiftoteles demon-

'j fttauit. Ad ea veto quæ natutali lumine nota étant.

144 de LOCIS THEOL'OGIC'j non eratfupernaturalis reuclatio neceflaria. fcriptores facri viderant, amp;nbsp;manibus attredauertquot;’’ diuinoluiniiie infufo, fed humano locucifunt. j, Deinde, Apoftolus in priori ad Corinthios

QUædam ponit, de quibus afîeritjquôd dornini ri'quot;'/ aata. Præcipio (inqiiit) non ego,fed dominus.M“p| rô fubditjCæteris tgo dico,non dominus.Qud“^ i lus ex interna reuelatione Spiritus fandi omiiiâ'L' rer,profeâô non diceret,ego dico,non dominus-'^ niam eiufmodi conlîlia, quæ Deo reiiclante dantu^’^ mini funt : Quemadmodum quæ à prophetis pet tionem dicebantur,Dci verba erant. Non cniro ta aflennfletjhoc ego dico, non dominus.

Hanc vcro argumentationem non leuiter,f®® p fcio an grauifsimè Bafilius confirmât lib. j. cont'^ p nomium capite penultimo,in hæc verba: Qu®c“P'î’|y ritus loquitiir, Dei verba funt ; amp;nbsp;propterea oin»'* ; ptura diuinitus infpirata, amp;nbsp;Vtilis eft, quam loc“' ƒ fpiritus. Nam verèid monftrat, fpiritum non eff' turam : Qnoniam omnis rationalis creatura, j! do ea quæ Dei funt loquitur; vt cum dicit virginibus autem præceptum nonhabeo:conciigt;‘‘'’y • tem do tanquam mifericordiam confccutus :h'’’ if qui matrimonio coniundi funt,præcipio, non dominus. Etpropheta, O domine,iudicia Quid quoniam impii profperantur ? amp;nbsp;rurFus, b mater, vt quid me peperifti ? Nonnunquam aute® ip hæc dicit dominus. Et nonnunquam Mofes,f?‘’ip# tenuis voce, 8e tardæ linguæ. Aliquando veto hæc dicit dominus,emittas popuium meum, ''.; î^uitur facrificet.Spiritus autem non fie.Non cnim

Ori’fwfs fua,aliquando quæ Dei funt loquitur: id nanqi''|',f' Ul» Dru, turæeft: verùm omnia fpiritus verba,Dei tefliino- fjafteims Bafilius.Sed 8e Origenes homilia mo.euod numéros,fermo (ait ) qui apud lonam feript“’ / fiin no- çfj fadus,àlona potiùs quàm à Deoprob®|||,'' minedo~ yidetur.Non enimfemper ca,quæ perproph®'*(||^ mtnifr» cuntuf, quafiàDeo didafufcipiantur oportet.ƒ Moyfeii multa quidem locutus eft Deus,

amp; Paulus in litetis fuis.cum dicis de quibufdatn, Domi- e)l locut* nus dicn,amp;nonego:amp;de alùs,bæc autem ego dico,non Mattfc,'? Dominus. Lt iteium in ali)S,Præceptura Domini non ba i. Cor, 7» beOjConfilium autem do.Èt itetum,Quæ loquor,non lo a.Cor, «• t^uor fecundumDeum . Vnde fimiliter etiam in cæteris Ptopbetis aliqua quidemDominus-locutus eft,amp; non Prophets,alia veto Prophets,8c non Dominus.Haden. Origenes, Qin eandero quoq-,fententiam in prooemio cotnmentatiotum inloannem amplexus eft.Et Arobtof. lib.S.inLucam c.i6. explicans illud; Ad dutitiam cordis veftti,8cc.oftcdjt,ait,locus hic.quç propter fragilitatem humanam fctipia funt,non à Deo fcripta. V nde 8c Apo-

, ftolus; Denuncio,inquit,nbn ego fed Dominus,vxorera P i viro non difcedere. Et infraiCstetis,inquit,ego dico, nonDominusiSi quis 8cc.H.ic Apoftolus negauit legis «de diuinæ,vt coniungium qualecunque foluatut. f an-tum AmhroGus. Cum igiturBafilius,Abtoftu8 8c Orige nes viti clatifsimi, non in ea modo fententia fuerint, ve-

tumetiam fctiptutæ facts teftimonqs confitmauerint,ni hil ent abfurdi, ft nos etiam afferamus, non omnia, quae facti auftotcs fcripfete,Spiritu5 fanfti afftatu fcripta fuif 5. .XrgM« fe.Adde quod Apoftolus in poftetiore ad Cotin.epifto C«p.7. f nbsp;nbsp;la,affeôum fe pœnitentia dicit, quôd illos priotis epifto

f Isreptehenfioncvexarit. Kei autem femel fctipt®,non V. aliumpccnitetepoteft,nifi euro, quifctibédo credidetit e. fe erraffe.Non igitut Paulus quscunque ad Cotintbios

fctipfit,diuinoeafpiritufefctip(lffeexiftimauit, Adde C«f.su f. tutfum,quödinbac etiam epiftola poftetiore,in quo ƒ quis audet,inquit,in inftpientia diéo, audeo 8c ego . idi-

niftriCbtiftifuhtfvtminusfapiensdico’)plusego. At blafpberaum oft, verba Spiritus fanfti in inftpientia dlfta K affttmare, fpitituigitur nominis Paulus ibidem locutus A eft. Addeetiam quôdin eadem epiftola,cum dixiffet

Apoftolujfeplus omnibus \afcgt;oiaffe,cotte£txoue tnox K $ »iVkibi-

M« DE LOCIS T H E O L O GlCl^ jj, adhibitajdocetparùra fe cautè fuiliclocutu. Noquot; ego,inquit,(ed gratia Dei inecum. Præterea fi Apoftoli prçfcripferutitjex diuiiiaauftoritate tione exiituiK omnia,ccrte illud Pauli præcept“quot;'j( iubet, vt Epifcopus fit vnius vxoris vir, diuiiian’ non hiimanû.Ita fieret,vt fummus pontifex in eo quot;nbsp;)} ii8 re nô pofret.Nam vt Augu.ad lanuariù ait,lt;]ue præfcripfiflec, ea nemo auderet variare. At, vt qquot;'-mus fuifîet, is fieret epifcopus, fummus pontifesquot;'jj; tiam probante aliquando fecit : Non ergo Apo^^jji creta omnia Spin tu fanâo auflore praifcripta fn'’''jji. J. theus infuper memoria lapfus eft,nam pro Zachaf* ’Mitt.t'j, remiam pofuit,amp; Marcus item,cùmin Efaia fcf‘P'?/ tiitr.f, firmet,quod in Malacliia fcriptum eft. Et cura ra tertia narret Dominum crucifixum, qui horaf^f^^, ta à Pilato iudicatus efi,vt loan.c.ip. dicitur. fit,vt nô femper in omnibus Euangeliftæ fcribenr''’( é.^rgu, fauâus aîFuerir. Præterea Lucas capite Euan§‘',^ tio dicit Cainam fihum fuiffc Arphaxad,Sa!ecaquot;' t lium Cainam.Confiât veto Genef.cap.n.Salée ( pliaxad nepotem fui(re,red filium, nullamqi j|i diam generationcm intercefsific. Superflua ƒ gcnealogiaCbrifii vna generatio,atqjadeo nô rtu Sanefi fpiritus appofita.Lucas deniqueidem^n mulra rcfcrr,qua' fpiritu afflante referri nô poteraquot; efi illud primum,quôd lofeph accerfiuit onioeinlt;^‘'^) tionem fuam in animabus 7$. At bene 46.Slt;Esy' » ptuaginta foliim animat enumcrantur.Nec verb di*-■ teft,Stephanum lofephi eos etiâ filios fupputare,q^ funt poftea. Et per anticipationem aut prolepfi® ili'is fimul -J j.dieere.Eos enim lofephus accerfiiquot;quot;. f tuit. Dicit autem Lucas lofeph-j j.animas acccrli' ; lud grauius cfi,quod deinde fubijcitur,Iacob amp;nbsp;1 jf chas tanflatos fuiffe in Sichern.Cum lofephus t.quot;quot; ƒ c. S.fratres lofeph affirmât conditos elle in in re non aliud fcribere credendus eft, quain qn®“ fl* ioribus per manus traditum vulgo etiam tenebatquot;^ terquam quod Lucas hie aperte dicit Patriarchal ƒ IOS efiein fepulchro quod emit Abraham. Atquiquot;* p

LIBER SECVNDVS. 147

eft, Abraham in Hebron emiffe fepulchrû Gene.15.Tcr-tium veto multo difficilius eft, quod turfum addit,Abra ham fepukhrum emifle à filijs £mer,(ih) Sichern . iacob fi(|uidem à Glijs Emor agri partem emit,vt Gene. cap.55. fcribitur. Abraham ante non à Hli,s Emor,fcd ab Ephron fi'.io Sohat,fpeluncam emit dupliccm, c|uod Genei.cap-15. non obfcurè traditum eft . Quid ? quod Emor Lucas dicitfilium fuiffeSichemjCÙm Genef. 55. contra dicacur Emor pattern Sichern fuifl'e non filium . Eruftra ergo,vt yidetur,a(retimusnihil in facris effelibris,quod no aidé ftiritus afflatu fcriptum fit. V erùm à côtraria patte illud facit, quod fi in hbris Canonicis aliquahumano more 8c fpiritu,velfcripta,vel commemoratafuiflent,nihil obfta revidetetur, quo minus in i)S aliquod mendacium effet.

s lam fi ctroremahquem in l'cripturis facris agnofcimus, * earumauttoremSpiritumS. effe quis credciî

A Cap. Deciitrumfeptimum,rhi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pariiculat

(K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hfcrotBiji canotticcrum^Spiriiu S. aßißiittt

Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fcriptaffuiffe.

1 3,^ quæftione amp;nbsp;ce.ntïouerfia non defuiffe, qni A priotemiUam partem ampiecferentur ,audor eft Di-A nusHictonymusnonineofolumlocOïquem paulô anil tè tetuhnius,fed in commentarijs ctiam fupet quintum {nitnnoi» jé' 'Miches caput. Cuius ertotis nota Etafmo quoque, vt in c«p.i. ■« alios difsimuïem,inuftaeft. Is autem error quàmfit im- 'Math.amp;‘ A plus, ifto ptimum atgumento demonftto ; quod facta- c.i.Mar. il ,rum fcriptutatum magna ex patte labefatlatur autiori- Et rurf. A tas,fihæc opinio y eta eft. Nam,vt Auguftinusait,fiin in (.17. ill facto quouislibto vnaquslibet falfitas reperitur,totivs Mdtthtff, ft nbsp;nbsp;lib ri certitudo intent. Quo vno argumente Augufti- Epjßo.l.

'£ nus de confen.Euangehlibtofecundo cap.duodecimo er 19. «A » fans oftenfum acpatefaôumeffe Credit,Ptophetarum Hitrony, (j 8{ Apoftolorum fcripta nuftaro omnino habere falfita- Dijl.o.c.

tem, non folum cam, qus mentiendo promitur, fed ne Si adprt /. earn quidem,quae obhuifcendo.Leuibus,inquiuni,in re- fittras.et A bus amp;nbsp;nihil adTalutem noftram pettinentibus ,auÄores cap . Ego h tacrlamp;fiftnntur bcfallunt. Eaigitut in dubium vocare

çoûurous.

148 DE LOCIS THEOLOGICIS pofliirtius, quæ maxima amp;nbsp;grauifsima funt. Non aiunt, caulà ell : Quoniam (i ecclefiam, cuius crudi^®* gratia fpiritû facri audores habuere, fpintus ipfein ƒ uis deftituitjUon mox deftituitin magnis. Coiifenquot;^ enim Theologi grauifsimi, ecclefiam errare in inii’’' poiTcjin nuximis non pofTe. Qu,id igitur obftatiinfl'î cur non ad eundem quoque modum afleramus, los StEuangeliftas in rebus parui momenti inrerd'quot;’, pfos, cUm in rebus necefl'arijslapfi non fuerintîNs® fuperis placet,huiufmodi errores in Apoftolis oiAy, amp;nbsp;Euangelijs agnofcunt; Quod ß dicimus, fpiritus)^ gefsit Apoftolis amp;nbsp;Euangeliftis omnia. Aiunt,nôoJ^ iimpliciter : fed quxcurique Chriftus dixiflet illislt; autem erancmaxima.Si addimus,docuit fpiritus nem veritatem. Refpondenr, non abfolutè omnen’J^ dem,fedquæ effet ad falutem lieeeffaria. Sic elabi turifti.Scd fruftra conantur tarnen. Principio quid Togo ifti fafturi funt, fi cum hominc difleran'’|^ multa Euangeliorum miracula commentitia cfle,£''’ ƒ liftasqi Hcrodoti,Xenophontis ac Platonis exen'P j fiélis narrationibus abufos dicat,aut Chrifti ini'quot;ƒgt; gratia,aur fidelium in Cbriftû afteâus excitandfi^'^* noc facere,vt hominesifine Dei Ipiritu potuere. .J

Deinde quàm facile crit cuiq; res vel graues, profuo arbitratu ingenioquc æ/limarellanib'^ ƒ tibi, tres vnius fubftantiæ prædicari perfonas 1^ ƒ lura effe,nec ad falutem noftram pertinere. lam det alius, dîias in Chrifto amp;nbsp;operationes amp;nbsp;voluquot;' rébus elfe non grauibus. Nam amp;nbsp;fpiritus à paf* ?yd procedentis vnicum elfe pnncipium, tâquam rej^ ƒ quidam contemnendamarbitratür. Quin, quô“ ƒ die an quarta Chriftus refurrexerit, cum non vah* lutem attineat, pro nihilo quifpiam habebir. EuangeIiftas,ApoftoloS,Prophet3s,errare, labi,‘'^^|(f nari potuilTe.Porrô, vt reliquas fcripturæ partes P eamusjin facris hiftorijs diftingui difcerniquenoP^jf!)' quid ex Deo, quid ex homine fit : quid auftor eX tione diuina,quid contra ex fpiritu humano S proférât. Quocirca fluâuaret pafsim Sclcgcnti^® jjp*

poftoli amp;t Euangeliftæ fafti funt, lUorum profefto fuffi-c'cntianö ex ilbsjted ex Deo eft : iUorum proinde etrot Deicft,noniHoium.Nos enimab Apofto\is,Cbnfti tc-ftarnentumaccepitiius;8c cùm iUos audimus,Cbtiftutn au dimuSjCunieotumEuangeliumlegimus, CEtiftilegiinus tuangeEum. Ac cum lex Moyfis, quod eft minifteïiuta moTtiSjtam exaäa diligentiaIcnpta fit,vt iota vnum aut vnus apex ex ea pratieriri non pofsit, multó certe magis Euangelium CEiifti,lt;^uod eft minifteriü ïpiritus ac vitç, Icnpiü erft tanta cura amp;Dei aftiftentis affiatu, vt nó mo dó verbum,fed ne apex cjuidem vllus fit,quod non fit ab fpitiiu diuinofuppeditatus.Quidlquód Apoftolus offi-ciofutn niendaciuin,c|uodé^ue ad Deilaudem maxime per; tinere videretur,penitus nortet,inquiens,Si autem Cbrx ftusnonrefurtexitjinaniseft prïdicatio nofttaiinani* eft amp;nbsp;fides veftta,lnucuiTOur autem Stfalfi teftcs Dci,quo

niam teftimonium diximus aduerfus Deum, quöd fufci-tauetft Chriftum,quem non fuCcitauit,fi mortui non te-futgunt. Quod fi falfitas Kaec, quæ cum Dei potcntiam commendaret,tum populumin officio continetet ,à fa-ctis auÄotibus excluditui,cenè quscunq; alia ac multo o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam

HO DE LOCIS THEOLOGlClS|^ «tiam magis reijcietur. Nuila cnim in facris fed grauis eflet, per quam fcripturæ auóloritas Cquot; ji tur.lam fi in huius rei contirmationctn arcanarun'‘'jj) rum nos teflimonia referre velimus,vercdunifaii6*^ qui oppoficum errorem tueri cupiunt,iila fe ration* antur, quöd auäor fcripturæ lacra: co etiani looO’i nobis atFeretur, non de fpiritu diuino, fed de f«® ƒ locutus. Ita fieret,vt vix vllum è facris literis teft*quot;’ƒ aduerfum hæreticos firmum eifev. Quainobrébos/îy ab hoc fermonc rcmoueamus,qui erronea fentent** j nem fcripturæ Scvioiminuunt amp;nbsp;elcuant auäoti'^ Ipfi verb fateamur, fingula quæque fiue magna,ft®fi; à facris autloribus Spirttu fànôo dié'tante efle patribus accepimus, id fideiium animis indituin*^|j( infculptum eft,id itaquead nosecclefiapræfert'i® magiftra Sc duce retinerc debemus.

Capttt DeciniinnoHituuin, quot;vbi refiUuntur argutno^^ cajiilK fextidecimi,

rll’ Ç^^Onfirmanda atque tuenda veritate ea ration®.^^; teftimoniorum præfidiafatis lint, quæ cap't* ƒ riore funt pofita. Nunc verb argumenta ea conf® ƒ funt,quibus aduerfatij contrapugnarunt. Aiqi^P f quidecj agumento,quo veritasimpugnab3tur,ft®'..|t 8c expedita defenfio. Fateor enira,non lingulas ft'bi ræ particulas,vt à facris auftoribus fcriberentur,P*ÿ Sc exprefl'a reiielatione indiguifl'e,fed fingula*' .f fcriptas ex peculiar! Spiritus fanfti inftimäu af“quot; ƒ hir».i4. vereSciure contendo, Ille,Chriftus ait, vos o® ,.' omnia, 8lt; fuggeret vobis omnia,quæcunquc dix*' bis. Alias etiara oblita fuggeret,alias etia veftris*® ƒ äuditafuggeret, quæalias naturafponteq; fuai® venire poterant,ea quoqj fuggeret. Non fuperna' ƒ modb,fed Sc naturalia fuggeret, 8c quæ alias hüls'*” ƒ i.Cor. 2. ''® fcriberent. Omnia,inquit,quæcunq-, dixi vobft,ƒ Apoftolus nos,ait, noh fpiritum.huius mudi accep fed fpiritum qui ex Deo eft, vt feiamus qux à D*® ƒ nacafuncnobisiquæ 8c loquimur,non indoamp;s b®^,;

LIBER SECVNDVS. lU

fapientiævctbiSjfedin doftrinifpintusjpiritualibus foi

ntualia comparantes. Spiritualis ctiim iudicat omnia,n- ■

eut fetiptum eft,Q«is cognouit fenfum Domin?,Nos au

téfenlum Chriftihaberaus.Ecce Apoftob,in quorûno-

tninePau'.usloquitur,ad doâttinâfpiritus edendâ fpiri-tû accipcrc,per c^ué in Cbrifti feniu omnia iudicaoant. NimirûanimaliaiUaoculis vndiq-,plena ad exprçfsioné quatuor Euangeliftatum pofita per feriptores omnes fa-cros trâsfetre mentd amp;nbsp;optimo iure poirumus.Nibil ergo auftotes facti cæcis oculis fetibebant; fed feribentiû ( calamü fpituus ipfe attemperabat, ne feribendo laberen jf tur.lude enim,cum in fecunda ad Corinth.epiftola que- Ctffaj» 1 ƒ damdixiflet Apoftolus,q«æbumano more ab ecclefiæ ƒ præfefto dici poffent,fubiecit protinus,an experimentu eius quæriiis,qui in me loquitut Chriftus’ Spititu igitur

J fanfto infpitati quafuis fcripturæ pattes fetipfere lanfti Dcihomines.Nolrtc,inquit,cogitatequomodo auttjd muK.s» loquaminijdabitur enim vobis rn ilia hora quid loqua-mini. Qupd idemprofefto facris auftonbus præceptum etat,vi non cogitarent fcilicet quomodo aut quid fcri-berenf.dabatut enim ilhs ilia hora quid fctibetent.Hoc quot;Veto Spiritus fanfti donum toto vit® decurfu nôhabe-bant ; fed lantifpcr dum lingua eotü calamus erat fctibæ velocitet feribentis . At Chtiftus nullum vnc^ verbülo-cutus eft,quod nó idem ab SpiriiuS.extitetit.Erat enim, j vtfcholæ verbis vtar,ChtiRi fefu facratifsima lingua J petpetuû diuinitatw inftrumentum.Et hinc apparet eius i nbsp;nbsp;argumenti cetta ruina, QUO deinde contraria pané ton-

y firmabamus.Nô.n.afferimus,pet itrimedialâ Spiritus fan-fti teuelationem,qu® quidé propric rtuclatio dicéda fit, quamlibetfcripturæ facræ partem fuiffe editâ.Qmn Lu

’S cas qu® ab Apoftolis accepit,ea fcripto ipfe roâdauit, vt ,! nbsp;nbsp;in cuangeli) fui ptoœmio teftatur.Et March quç à Petro

|| àidicetat,togatû à difcipulis fcripfiifc-.auftorcs funt Cle ƒ nbsp;nbsp;mensin 6.difpofitionumlibro, apud Eufebiumli. x. ec-

I cle.hilLc.is.amp;Papiasapud eundé eo.lih.amp;t c. amp;lib.^.c, ƒ vlt.amp;c Origenes i.li.comroent.iu Matth.eodemEufebio

Tefetenteu.h.c.iS.amp;Eufebius quoq:,ipfelib.^.cap.4. St ƒ nbsp;nbsp;Kictoii7mus de viiis ïBuhtib.in Marco, St Itcnæusli.^.

aduerfum i’.

ï^i DE LOCIS THEOLOGiCiSj, iduerfum hærefes c.i.Siue ergo Manhæus amp;nbsp;ue Marcus amp;nbsp;Lucas,quamuis illi vila,hi audita non egebant quidera noua Spiritus fanfti reuelat'^^ gebant tarnen pcculiari Spiritus lanfti direâione-* igiturargumentatioui hoe modo fatisfeceritnus-, -f

Secundæ veró fic refponfum eft. Paulum Dongt;'Pr præceptum feu confiliü eo fane loco vocare, 9“®?/ ftus Dominus ore proprio, vel prxcipit in £uag**' .i coiifulit. Nara,quöd conlïlium fuum Paulus Spif'* ôi confilium exiftimarer,fatis ipfeindicatzdiccs,®,^ eritjGficpermanferitfecundum meum confiliu®'Ji autem quod amp;nbsp;ego fpiritum Dei habeam.Huius ** ƒ gumenti confirmatio ex ijs maxime eliditur, luntargumentationi refpófa. Etenim,quæ facriä“ j fcripfere,hæc in duplici funt dilFerentia. Qu,æ‘^*''^jf' fupernaturali folum reuelatione cognofcebant:5^‘t|,'’ films tradit à Spiritu fanâo elfe. Alia veró natu^* ƒ gnitione tcnebant,qu3î fcilicet, aut oculis videj’y manibus etiara.attreâaueranc. Atque hæc quid/»'^ lo ante diximus fupernaturali lumine amp;nbsp;exprefl* tione,vt fcriberentur,non egebant, fed egeban' « Spiritus fanfti præfentia St auxilio peculiari, vt mana elTent amp;nbsp;naturæ ratione cognita, diuinitus ƒ fine vllo errore fcriberctur.Hæc veró ilia funMquot; S' ta Bafiliuro Paulus amp;nbsp;Prophetæ de fuo loqueban'“ j/ lent etiara nonnulli veterum, Origenis non modó,fed verba referre, non aliter certè accipc“^^'' Origenes ipfe accepcrit. At Origenes earn ré 1gt;§ jÿ' uitpotiùs quàmafferuit. Nec.n.in eafententiap^^y Sed amp;nbsp;Arabrofius in priörem epiftolamad vbi locus propnus erat,nobifcum apertifsime

Ad illud veró, quod tertio loco obieclum amp;nbsp;non difficilis eft refponfio. Non enim ibi P*^' refipifeere eftifed triftari. Triftatur autem pattf^L^ Iios dolentes videt:fedlætatur,cùm doloren) an*'^/ fuifieintellexit. Nam quodadditur,id facilli®®*?.)/ eft.Quo enim modo Paulus fit intelIigendus,Pa'** ƒ explicat,inquiens iQuod loquor,non loqupr j/ Deum,fed quafi in infipientia. Etpaulo ante, •

LIBER SECVÎ4DVS. iq he tjuis me putet infipientem eße,alioquiu velut infipic-tem accipiteme.Et capitc eiufdem epiftolæ duodecinioj fi volueto eloriari non ero infipiens-.veritatem enim di-cam.Et paraopôfl,faftus furninfipiens,vos me coegiftis. Quid ergOjfapiens amp;nbsp;infipicns ? Nempefapiens re veta^ fed quafi inlipiens: qui tanqUam infipientis perfonam af-fumere amp;nbsp;feipfum iaclarc videretur . Laudare quippefe infipientis bomiiiis nota eft.Verùm bæc,quç ftultitia ef-fe videbatur,Del état fapientia,vt Apoftolus nonfpon-te,fcd coatlusinou ex vanitate,fed ex cbatitate glonare-tur. Ab Spiritu igitur fanfio état huiufmodi quafi ftulta Çloriatio. Sed ne illud quidetn eft difficile, quod deinde lubijcitur. Non enim, quod ait quidani,incaute Paulus fuerat locutus. Sed ne quis in ealaude aut arrogantiatn aut vanitatem aliquanl fubeffe intetpretarctur, docet fe i non in fe,red in Domino glotiari. Non ego, inquit,fed f gratia Dei niecum. Simile fere illud eft,quód cum Domi nus doÖrinam Euangeli) tuam appellallet; fubiecit proti tius,mea dottrina nö eft mea,fed eins qui miÇt me patris. Jduns Igitur inmodum cum Paulus vere dixiflet ,fe plus Omnibus laborafle, addit, amp;nbsp;vere ctiam addit,fe iiö plus

omnibus labora(re,amp;c. ~

Ad quartum veró argumentum funt qui rèfpondeant, eccleG® auftoritatem tantam effe, vt quædaiti etiam de fcriptuns facris immutarit. Huius generis exempla po-nüt,Sabbatû,efum fuft'ocati 8lt; fanguinis,lJaptifma in no-Cbriftus ccenatis dedit Éuchariftiam,ec-clefia ieiuniSjChriftus fub ambabus fpcciebus, ecclefia laicis fub vna , Paulus deniq-, permifit difpares in Ede coniuges,ecclc(iaim^pbauit. ItaquSuislex ftriptur« fit, vt is nó ordinetur epifcopus ,qui duas babuerit vxores: ecclefia tamé earn legem potent vel ex parte foluere, vel «tiara otnnino ibrogare. Hoc aût refpôfum banc quidé habet viam, quæ deducit ad conuenientiâ coiiferuatio-nemq-, eccleCiaftics aüftoritatis,quam fi fcquethurjnun^ ïberrabitnus, fequemurq-, amp;nbsp;id quod certum Sc tutu cft, amp;nbsp;id quod ad fidcliuiU confóciationé accoramódatü , bf. id quod vehemens atq-, forte, Sed cauendutn fanè cft,rié fi in argmnentdtum confutatione ad eccleGam tauë^ ini

L aram

iufmodi ipfa cx fe in præfiuito tempore antiqiiab’’; nulla etiam ecclcGæ iiiterucniente amâoriratc.Q“'’^ pro necefsitate tempons ftatutum eft, cefiante tatejdebctceiTarepariterquod vrgebat i.q.i.Qi* , necefsitate. Eius generis fuit Sabbatifnius,amp;

Âüor. ly nia,quæ proprie ad legem veteic pértinefaont. lex ilia fuit dciinmolatis,fanguinc amp;nbsp;fulTocaio-j|, quoque vfus Apoftolicus de baptifmo in nonu»® d Alia verd præcepta æterna funt,quorum (cruanu”' j tio no breuis amp;: tcporalis,fed perpétua amp;nbsp;fempi'*!, p; Sempiternû aüt feripturæ more voco, qd qd fempcr fuit.In hoc genere funt oia nature: pf* JJ q tä in veteri quam in nouo Teftamento contint'' J hoc etiam lex ilia, nifi quis renatus fuerit,8tc. milis de pœnitenti.e facramento.Pr.ecepta rurfn^ ftolorum,qu3e in facris literis fcripta funt,quslt;l''’oJ’' fto ipfi acceperut gentibus euulgand3,iuxta zate omnes genres,docentes eos feruare omnia,l.y que mandaui vobis. Altera verd non fuerunt Chrifto Apoftolis iniundatfed ipfi poft Chriftquot;'’’^ los aflumptum ea populis tradiderunt.Qi^çtatnt'’^ fti Deiq^ præcepta dicuntur, non ob earn modo qudd per acceptam à Domino poteftatem lata Iquot; j) rumetiam quia Dei Spiritupeculiariterfuggere'' fuere. Vifum cft,inquiunt,Spjrituifando amp;no‘’’’j(t vitraimponere,Slt;c,Ciuæ verba ßafilius $.li6rot j nomium refcrens,fpiritui,ait,vifum eft quidemi’ V Domino ecclefiæ leges datæ funt: Apoftolis''* ininiftris,per quos décréta funt édita. Q^od aut* jr cepta hæc Chrifti quoque diet pofsint, ChriU“®/'/ çet inquiens,qui vos audit, me audit, amp;nbsp;quivo® fr me fpernit. Inter hæc autem fcrip.turjc difcrimcii eft, quodpriora ilia à Domino Apo** f

^prie quidem Eutnana 8c ecclefiaftica fuere ;q videlicet ab ApoftoUs cccleliam gubernancibus éditafunt,no aliter atq-, alu fuere,po ftea à prxfcftis eccleGçïubfcquenti bus;difparitamé auSoritate .Nam Apoftolorü nemo in pceptis fuis errare poterat ; fed ab Spiritu S.peculiarifsi-mc eorum quifq-, dirigcbat in fefendis cccleliæ legibus. Poftenoresverô antiftites banc peculiarem Spiritus S. præfentiam non habent,nift cnm tri nomine GErifti amp;nbsp;ec clefiæ congteganruf.Qnpd vtiq-, fit in concilias gencra-libus. Qua de re libro poftea quinto fufiui iifferemus. His aût præceptis,licet Apdflolica fuerint,amp; in facris e-tiâ liietis fcripta,Sûmus pontifex fubditosluos liberate, vel ex parte,vel omnino poteft.Qn^a etiäratione,yt aba non elfet lex illa Apoftolica de abftinendoa fanguine K fuffocato,per ecclefiæ poteftatem abrogati potuit. Qua ( quam,vtdiximus,ealcgeadmonitæfunt gentes,ne fuall J beriate in frairum olfenfionem abuterentur.Prœfcribût

autcm Apoftqli quatenus pro tempore expeiiebat, qui-bus till rebus in fratrum oft’cnflonem pofsint incurrerei Qma igitur 16x à finefuo æftimanda elVunc E^c intelli-gitur abrogata,cùm ab tllis offenfionibus ae difsidijs, bus occurrere volucrut Apoftoli,nihilamplius pericull fuit. Quibus pofitis facile,vt opinof,quartum illud argu mentum refelletur .Nam Pauli ptæceptum de non ordi-nando epifcopo qui bigamus fuerit, fecundi generis eflj id eft,humanum amp;nbsp;ecclefiallicum ; cuius proinde vinculum foluere ecclefia iure fuo poteft. Sed id tarnen nifi femel aut herum Sc graui etiam vrgente caufa non feciu Nec id nifi fummo Pontifici permiflum in ecclcfia eftjiiä P'

I epifcopis contra Apoftoium qifpenlare cum bigamis nó I licetîvt Lucius 8lt; Innocentius tradunt.Diuus.verô Au-guftmus de Icgtbus primi generis loqucbatur, quas fi Chtiftus ipfc tulerit, vt qnæ vetè amp;nbsp;proprie diuinæ Sc

L 1 euange-

lyö DE LOCÎS THEOLOGICIS ^uangelicæ funt,nemo aut pofsit aut auli't immutarC' Quarto igitur argumente diluendo fatis dixifi’e mih'*' deor.At quintum fic refellitur. Primum, funt qui veli”'’ aut impiorum malina,autlibranorü errore pro Zachau* Hieremiam feriptum cfle. Cujus fententiæ fuit Eufeb'“’ ]i.io.demonft.euang.deraonftra.4.Id quod nec OfiS*' ni difplicuit, Sc Caietanus verofimilc exiftimauit. Hieronymus certeab hae qpinionealienus eft . Qui”*^ Pfalm.7/.errore feriptoris dicit pro ZachariaHicre®' efle fuppofitum.Sunt alij qui opinentur,eandcm fienten' tiam amp;nbsp;apud Hieremiam olim feriptam reperiri : fed noquot; omnia Hieremiæ vaticinia nunc extare. Opinatur quO' que Auguftin.lib.de conf. Euange.j. ca.7.. quoniam eOquot; dem fpiritu Hieremias amp;nbsp;Zachanas feripfere,nihil reftf' re,a vnius fententiam alteri tribuas: imè peçuliariSfU^' tus lànâi coiifiiio id faffû eITe,vt ab eodem audorcfe^*'' pti libri omnes facri credaritur.

Illud verô,quod Marco Euangeliftæ ebiedum e^u j uolurtrhis videri folet,qui Latinam editionem pafsim* Græca cxemplaria expenduiit. In quibus quoniam no^ legitur, Siciit ftriptum eft in Efaia, fed ficut feriptuffO^ in Prophetis : argumentum efl'c infirmum aiunt, vt q**® librorum deprauatione nititur. Huic verô fentenU^ Theophilaftum fubfcripfifte, facile profedô fuaderi p® teft. Non enim in Elàiajfedin Prophetis legit. Atq“^ Hieronymus in côment.fuper 3.Matth.caput,huic qquot;® que opinioni fubfcribit inquiensiNos nomen Efai^P^^ tamus additum feriptorû vitio,quod amp;nbsp;in alijslocisP' bare polfumus, aut certè de diuerfis teftimonijs fcrip' rarura vnum corpus cifedum. Exiftimat ergo Hiefo®^ muSjfiuc hoc,fîue illud accipias, locum efie deprauaU* id quodamp;dePfalm.i3..credidit. AtErafmus,tametn tetur Græca exemplaria omnia, qu.e videre quideffl'P potuitjC^ Tt^ûcpKTOIS habereiledionem noftram P^®^ bat tarnen,Græcamq; afferit à Græcis fuifle immutaf**^ Hieronymus etiam ipfeiri epift.ad Pammach.de oP^‘?^ in.folam hanc,quam habemusledionem,probat:aliquot;' , aût co loco ne meminit quidem. Et Porpliyrius ’4'‘‘ Marcumeuàngehftam eo nomineaceufat, 9“°.

*

LIBER SECVNDVS. nr imperitus Sf rudis,velfuasbterasncfciat,idq;quafiab vno eodemq; propheta fcriptu referat,quod nó ab viio, fed i duobus fcriptum eft.Cui calumnix- Chryfoftomus refpondens non caufaturjaut codices mendofos efle,aut cette ab impio locum deprauatum ; fed plane confennt, eo prorfus modo Icthim in,quo Porphyrins in obieäio ne legit. Qua ex re perfpicuum fit, ante Chryfoftomi 8f Hieronymi tempora in editiotlc noftram omnes amp;nbsp;Grae cos amp;nbsp;Latmos codices confenfifle. Vbi noh pofl'um no-nitios iftos interprètes non ridere, qui tanta facilitate tS{ confidentiâ èprauis Græcis Latina eroendant nôpraua. Nimirum cnim patieritur hic. fî deipfisludimus : qui-bus in vfu eft ludere de nobis . Imô patientur potius, vt quod hoc loco corum antefiénanus Erafmus lummo iure magnaque ntione facit fiacra nos aliis qiioque locis faciamus, amp;nbsp;Grzcis exeroplaribus poühabitis, Latinam editionem veneremur.Sed vt eô rcuocetur,'v'nde hue de

clinauit oratio,cùm argumentum illud non fit tàm facile,quàm iftis eft vifumimaiore omnino vi amp;nbsp;artè rcfellcii dum eft.Illa igitur verba,Sicut fcriptum eft iiïEfaia,non teferunturad omnia ca, quæ fequûtur;fed ad'id tantum^ Vox clamantis in deferto,amp;c. llla verô, Ecce ego mittq sngelum menm Stc.tanquam de fuo Enangetifta addi'dif, quod facere ilire potuit, quamuis êadem in aliô prophé-ta reperiantut.Nônenim,fi AriftotelcmreferOjOpus eft, fcquentia verba omnia Ariftotclis elle. Qmn-licet inihi nonnuUa de irito adijcere,præfertim fi ad explicationem ArtftotelisConducunt maxime. Sicquoniàm Euangeli-ôæ illa verba, Ecce ego mittq annelum mèüm,8«?Hquot;cr:^ borum Efaiæ erantexpofitiô-quædanimihil Marei H^o-gat fideijfi EPâiarteftimoniurii-'verbis eiufinodï- adieZiiS amp;expofuit amp;nbsp;orfiauit.Nifi ifffidelis feruus eft,qui appo-fito verborum oriiatu heri fùPmunus amplifitar. Hocre fpondet Chrylbftomus. Hieronymus autem E'i'’ngoli- De tft. lias fuifle ait nefi de verbiS^eid de fenfu folicitosiom'nia ge. inter, Verô illa,quy '»n Marco fcqtittnfôriab Efa'ia fcripta nô fe-tuiidum verbà qhidem, fedlecundum ferifuifi é(fe. Qu.* enim vocem clàmaôtem.amp;c.àpéttè di)cit,is aiigèlum eiiu dem effe f^nfit/qui viam DoöÄno piæparafVt ..‘Aq-, hæc

L 3 lefpou-

15« _ DE Loers THEOLOGICIS refponûo i Beda vel maximè probatur in comment, fn' per MarcHm.ïam,quód falfitatis etiam Marcuii arguitur, qui Chriftum fcripfent hora tcrtia crucifixum: de harr« quatuor video feiitentias ferri, quatum uulla cftjinqui no maior adhuc probabilitas defideretur. Prima eoru» cft, qui animaducrtunc, loanncm non ftlibere, PiIattiW hora fermé dici fexta pro rribunah fediii e : fed parafer pes hora fere fexta. Aliunde veto diem,aliunde parafer uen initium fumerç. Nam lud.Tos ante diei principiun’i hoc,e(l,ante fuhs ortum præparationi pafchali opéraiquot; dare folitos, rarioni confentancuip eft.Si çnim Chriui’* ni in huiufmodi fellorum vigilijs multô ante diluculunj incipiunt quædam neccâana præpararc : ludæi ac niult® etiâ magisidcm fecifle credendifunt,qui non modoa^V pia in multos dies, verum cpmplura qupque alia trant P* j;aturi,non folnm ad feftum diem, fed ad vefpcram ctia® paflt;;hæ..Sunt amp;nbsp;alij,qui Auguftinum fccuti,purai)r,Mquot;j' cum non de crucilîxione .rriilitum loçutum elfe,fed crucifixioqe ludæor.um , Hi enim vel maximé ChriHuiquot; trucifixeruntiqucmadmodum Adorum c, 4. îllis Petru* edixit. Vf ergo oftenderet Eiiangelilla Dominum lefquot;® not) tamd militibns,qui (implex mininerium præûdipf* buer.e, g.uàm à ludæis criiciHxum : poReaquàm miniltçrium.çsprefsitinquiçns,Et crucihgentes cumd* uifcrunt, tum verb ad vocem , quæ fanguineni i“‘ petijt,auiâofesq; flagitij; crucc Domini reuocauit in l'erba.Erat gutem hora fertig S: crucitixcrunceum. ram quippe çrucifixionis m/heum, vt quæ vulgo not’ ratjppn credidit exprimendam. Alij credynt huiefe’-furdUati fatis occurrercjfî dicant,Chi;i/lumintra hot’.^ îcrfiam amp;,fExtam crucilixqmiamp;ab vtrQqrsxtremOjg“*' admqduni pnçdia folcnt,h®*?m mortis-Chrifti elfe n° natamiab vpo videliccnçrtiapi,ab altro.fesîam.Sedt'J rcfpoqlàcgt; patentem hab.efd’çfUpulum^Qjidd enim n°

, quinta.fiathoG.fi quisvcl4darta,vel fejt5g.hetiab vtrquot; P '' çxtremo dicatiquïuis improsprieid quidç dicat.fed'fj, pipçn vtcupq;,potcft. Ac qupd iq quintg hora têrtia velfçpundafieri, nec vfus profe.f^o.nec ratif» Poqunt igîytr glij,^ quemadnîodum t»lt;w in quatuor

- -J ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;; J

LIBER SECVNDVS. 159 gilias, ira dies in quatuor ftationes 6( partes diuifus à hw dæis efi.Quarum prima incipiebat à diluculo,amp; durabat vfquc ad horam diei tertiä : votabaturq-, prima,eo quöd ab nora prima iuitium fumeret. Secunda autê incipicbat ab bora tertia,8lt; durabat vfquc ad horam fextam :■ voca-baturq-, hora tertia,quód ab hora tertia, principium ha-berct. Tertia vero diet pars incipiebat ab hora fexta, amp;nbsp;durabat vfciuead horam nonäiappellabaturquc fimiliter ab hora vnde principium accepcrat,horafexta . Quarta demum ftatio parsq-, diei incipiebat ab hora nona,St du-rabat vfque ad occafumfolis, vocabaturque,vel hora no na,vel vefpera.Qijç fi vcra funt,iam pulchrc confentient Euaiigelift®. Nam in fecunda ftatione, quæ hora tertia dicebatur, circa finem Chriftus cruçifixus efl, hora fcili’ cet illanondum elapfa . Aliquanto verôprius,in^adcTO hora tarnen ftationcque diei, Pilatus pro iribunali fedit; nctnpè hora quafi fexta, V erè fiquidc tcrtia crat,ied erat proximifexta. Quæ nimirum opinio longe erit prcba-bilifsima, fi probetur ad eum modum diem a lud.vis di-uidi foUtum, Atque in hiftoria pafsionis quidcm nomi-natim diluculi,tcrtiæ,fextæ amp;nbsp;nonæ horarum raenuo fitv dc teliquis autem interfiuentibus omnino tacctur.At pa tabola de patrefamilias operarios in vineara fuam con-duceute,quam ifti etiam afferunt in huius rei confirma-tiQnetn,non fcjum nihil iuuat,fcd etiam officit. Quoni-am ibi ’Dominus non tantum primæ, tcrtiæ, fçxtœ amp;nbsp;no-. na:,fed vndecima: meminit, Id quod ablutdum effet ,G , quartâ dici pats,hoç cft,hora noua reliquum omne eiuC-, nbsp;nbsp;nbsp;dem diei tempus compleétereiur. Ac te vera,vtbreuitev

, limpliciterq-, dicatur, qui vndeçimaî horae,quæ inter no-» ( nam amp;nbsp;duodecimam intci^uxit,cxprellam métionem fc-, cit,eum certo certius conftat, diem non ad eum modutn in ftationesSchoras quatuor-.fed vtmoris eft ,no(tti,iti ( nbsp;nbsp;nbsp;pattes amp;nbsp;horas duodecim diuififfe, V erùm vt hæc cun- '

J nbsp;nbsp;nbsp;que habeant, huic nos refponfioni libentifsimè fub-»;

fçtibemus , fi fila diei in ftatioues quatuor partitio, ■j illxque turfum ab initijs denomiuationes quatuor aut idoneo teftimonio, aut probabtli ratione conilant. . , Neceui® défunt,quiexiftimeut hæc à recentioribus

L q ludsis

i6o DE LOGIS THEOLOGICIS ludæis efl'e confifta omnia. Nam fecûda diei ftatiOjCU® tres folum horas compleäerecur,quartam,quintä tam, non hpra tertia à fine fcilicet ftationis proximè el*' pfæ,fcd hora quarta afgt; initio ftationis eiufdem nomi”’' da erat.Ecquis autem ferre pofsit ftationé,quæ à decii”* vfq; ad duodecimæ finem protcditur, nonam horair. ap' pellarii Certè ficut prima hora,fi verum eft quod ifti lt;!*' cunt,à principio fuo nomen accipit,fiç amp;nbsp;ftationes ext* T£ à fuis proprijs principijs nominarenturé Mihi fimpH' cifsima ratio huius loci explicandi efle apparet, fi cuf Rtfertur Theoph. amp;nbsp;Caictano dixerimus Njiarcum ita fcripfiH*' D.Tho. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id eft, erat autem hora festa. Sed indoâo’

olc’tâutésue librariosnotam illam fenarij s'. in y. qti* j ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eft nota ternarij mutafle. Quod amp;nbsp;hoc loco oh nonnul-

1am literarum fimiiitudinem faftu procliue fuit,amp;'i' his auéforibus, quorum libri huiufeemodi numéros notas habent, firpe fieri notius eft, quam vt indicandu® fit. Nec Theophi,folum St Caietani auftoritas,fed ratio quoque me,vt ita tencrem,impulit. Nam fexta hora Do' minû vere ac proprié crucifixû,vt omittâ quod St vulç® Chriftianorum perfuafum eft, St pafsim in crucis ofto’ ac precibus eelebratur, certè ex loanpis Euangelio coll* gitur . Tradit enim Pilatum hora ferme fexta pro trib**' nali fedifl'e. Erat igitur propemodu elapfa quinta. Alio' qui falfo hora fere fexta diceretur. Increchbile aût eft*“ quod reliquû erat horæ quintæ,cû eilet breue St pcrei*' guum in fententia fereda, in fufeipiendo Icfu St’ educen* do,in cruce vfqjad Caluafiælocû baiulanda, no elle®' fumptu. Eteniih nec locorü intercapedo parua erat,ne* tantum fuit celeritatis in via,vt no potuerit interea amp;’* mon angariari Cyrinenfis, St à Chrifto oratio haudwO' tnentanea ad inulieres haberi. Iraq; fine dubio fi veree* jpprie Marc’ loq voluit, cur aût noluerit nulla eft cau'^ non fcripfit hora certia,fed fexta Dnm crucifixum.Id •1*' Hieronÿmus, fi is tame horum cómentariorü eft auä®*» in Pfal.77.aperte docet.Sed quifquii ilium Pfalmû exp® fuit,fi non fuit Hiéronymus,certe cruditus fuit. Atq“* Erafmns in annotationibus fuper hunc Marei locumj’® »nine Hieronymi hoc commentanum refert. Accemj

LIÇER SECVNDVS. itft quod non alia ferè fcribit Marcus quàm Matthæus, idq; maxime in hiftoria pafsionis Chrifti.Itam dum confide-ro, Marcum in hiftoria pafsionis non folum eadem eo-dem ordinc pum Matthæo,fed cifdem etiam penè verbiJ fcripfifle : facile adducor, vt fennam ipfum non notam ternarii fed fenarii,vt eft apud Matthæû,pofuiffe. Qvæd autchuic fententiæ obiicit aufior commentariorum in Marçum,quæHieronymi titulo circûferuntur, hoc fa-cillimè refellitur. Si fexta,inquit,hora dominus fuit cru-cifixusjcum à fexta vfque ad nonam tenebræ fuffuderint terram, non potuiflent præcereuntes in eum mouere capita, quem pct tenebras omnino non cernerent.Cui ego refpondeo breuifsimè,Chriftum in fextæ horçprincipio çrucifixum.Hora aût cadcm labente conuicia in eum ia-(âatafunt.Sed circa eiufdem horæ finem tenebræ orbem circnnfudcrunt.Qiiod Marcus appofitifsimè (îgnificare videtur his verbis. Et faâa hora fexta. Quid cnim expe-ditius eft,quàm faftam intelligere, non incipientemfed expletamlld quippe faftum Sc vulgo amp;nbsp;Philofophis verè dicitur,non quod inchoatum fed quod confummatum *ft.Quaexre,velit nolit Ofiander,fatis plane intelligi-tur,omnia euangelilla; difta cohærcre : fi legamus, Erat autem hora fexta,amp; crucifixerunt eum . Qu? hora inter-fluente quoniam ea gefta funt, quæ euangelifta fubiicit, idcircoait tandem, amp;fafta hora fexta tenebræ, amp;c. vt expiera iam hora, nifi vatde effemus taidi,tenebras faftas acciperemus. Ac de quinta obieftione fatis abundanter, vtarbitror,difputatuin eft.Eam veto obieôionem, quæ fexto loco pofita eft, qua via Caietanus nofter rcpellere tentaueritiinuitus quidem facio,vc dicam,fed dicam tarnen, ne euangelii veritate tuendanoftns videarpeper-cifle. Significat certè ille primû,nam deinde in ea opini-one non perftat,Lucam euangeliftam 7 o . interpretû er-torem in hac parte, fine proprio tarnen errore fecutum. Id quod ego non folùm intelligere, fed ne cogitatione quidem informare poflum .Sienim euangelifta impru-oens.7O .interprétés errantes in hiftotia euangeliife-quitur, licet imprudens, fed errat tarnen. Sin autem vi-àens prudensq-„vt dicitur.fiàani à 7o. narrationem fuo

L 5 euan-

i6i DE LOCIS THEOLOGICIS cuaiigelio inferic,errat quoque, nbsp;nbsp;eo niagis, quo dcdif*

opera euangelii fyiiceritatcm fabula commcntitia taminat. Brcuiter, fî Caiuara non fuit filius Arphax»“» nee Salce filius Cainani, falfa cft profeftó euangelicil’'' ftoria,in qui non obfcarè dtcitur Caina filius Ärphas’“ fuiH'e, Salec vcro filius Cainam. QuodautcmLucasi“' ftores habuerit grauifsimos, quos iii errore fequcrctufi id Euaiigcliftâ culpa liberate fortaffe potcrit, cuangelquot;* certe errare non potent.Quo magis Eugubinu rcprchc* dendu cenfeo,qui aperïé,conftanter,8elinc vlloiutDiJ* deftiæ aut reuerêtiæ teperameto afl'erit, erraffe 70.eOni Luca in errore fecutü.Iam,'quod Hieronymus aduerfi** Heluidiu ait.Euangeliftas opinionem vulgi quädoq;C^' primere.quæjVt inquit, vera hifforiæ lex eft: id rcâc dgt;' citur, fi ad voces fpeites. Non folum eniin hiflorici,fcigt; ocs oninino fapientes, vt Ariftotclcs monuitjicct aliter ac vulgus fentiant, cum vulgo fiepe loquuntur : nccloquot;' quunt.urfalfo tarnen, Sic feripeuraeos fratres appelle ■qui iuxta Philofbphi.e régulas propriè Si vete frittes no iunt,fedqui vulgo,ac fine falfitatcid guide, fratres vo-cantur.Sic ctiani Euiiigeliftç lofeph pattern domini vo' Ciuernnt, nec re tarnen ipla falfam opinionem vulgi 1** cuti funt, quamuis fint locuti cum vulgo , Pater namqne Chrifti lofeph line médacio dicebatur, amp;quia nutritiuS crat, amp;nbsp;quia vir matris Chriffi erir, vtrique enim patres vocari folcnt, Quid ergo fafturi fumus,qui,vt in prouef bioeff,Lupum vtraqueauretenemus' Si enim veteris in ffrumenti verfionem, quaecclefia vtitur, aflerere amp;nbsp;vi^ dicare nitimuriarguimus non folum 70.interprétés co-rnenti frigidifsimfifed apertifsimi etiam erroris Euange-liftam.Sin Lucani defendere tucrig; volumusjverfionew feripturæ facræ ecclcfiæ vfu decretoq; probata improbn raus. Incidit in fcyllam cupiens vitareca'rybdin. NobiJ autçm illud in primis vitandum eft,ne Lucam euangelirt^ .itq-, adec) Chrifti cuangelium fua, hoc eft. diuinaiufto-titate fraudemus , Tueamuritaqiie illam in genealogy Chrifti gencrationem, quam Lucas ex 7 o, interpretu« editionepofuit.Etenira hanequoqueeditionera eeckn^ fuo vfuprob^uit, Græci çertçfcriptores oinnes h.mc

LIBER SECVNDVS. ilt;5 i generationem cuni7o. ititerprttibus agnofrunt . Et Aiiguft.ió.dcGiuit.üci.cap.io . ncc quoquam patto fit verofimile.TO.intcrpretes vivos probos vane frigiciccjj generationem lila vnäconfinxiiru.Quidl' t|uod vt On- tufe.lii. genes ait hoc pro vero habendu in Icripturis diuinis eft, 6. ecclef. quod yo.interpretesjranftulerunt. Nä id efle quod au- hiß.tAi-ftoritate Apoliolica confirmatü fit.Nofiraigitur tefta-mentiveteris editio imminuta eft. Excplaria vero, quæ Hieronymus naöus eft, non fuerunt integra . Itaqvfine Id yercß culpa amp;nbsp;crrore potuit vnam gcnerationc omittcre. Nam miliuf amp;EuâgeliftaMatthçus plurts oniifitamp; fine-errore omi- Jicredh fit,quü Chrifti gencalogiam texeret. Alioqui noftram in nos editionem à falfitate quidem omni,fed non ab omni 5. nbsp;nbsp;nbsp;(.

imperftätone vendicanius .Nec me illud latet quod ab nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hit

Hertnianno,lo4nc Nauclcroamp; Lucido diâum eftiLucæ roity. itt euangcliü efi'e dcpr3uatum,ac pro verboifuit, particula, cömft.ad amp;;,fubrtitiicndam.!ioc modo. Qnifiiit Sale,qui St Cainä.

V: Sale binomiusintelligatur. Sed hi non videntur edi- cenfittp tionem yo.lcgifteivnde'Cainam nomen ab Euangelifta acccptum eft.ln cditione quip.pe 70 . intcrpretum eun- d!i,ßdi-, deniiuiife Sale Slt; Cainam ne fingi quidem poteft. Scd amp;nbsp;aliterac fortallcmelius hæc controuerfia diriroicur,fi nitresHe dicamustexeinplariaHebraicaveraamp;emendatanó ha- trticos t here quidem generationem illam Cainam: fed à feptua-gintainterpretibus futfteadieäam.Nec adicüacft Falfo tarnen.Qiiin vel cx maiorum traditione, vel ex hiftonis fide dignis habitum cft,Arphaxad genuillc Cainam,Cai-naniverógenuiffeSale.Septuagintaigitur iiiterpresnó verb folun3,fed forte etiam prudenter illam vnam gene-rationetn poluereiid videlicet metncntcs,tieEthntci aut n a Hcbr.'eorumidntiquas traditiones,aut fatras certc literas C / falfiutis arguerent:fiin hislegerenr, Arphaxad genuifle * 1” Saleiexillis accipcrtt,nö Arphaxad,fedCainä Sale genu- ^***'*^p ift'e.Spiritus aut Dei occulta nobis ratione Moyfis men- 7 tern manüqi permouit, vt in ea patrû ferie vnam ilia ge-nérationé præteriret.Quemadmodû diuinp cofilioMat-tbjiis plures etia in Chrifti genealogia prçtcrmiCt.Eandé vefo caufam Moyfi Matthæoq; fuifle no abfurdè hac có käura aflcquemur.Matthpus vbi primû Chrift» maiotes

recen-

quem maiorura vtramque feriem redegerat,myfteri'quot;quot; aliquod fubelîc intelligeremus.Cur aût humérus qu*’” tusdecimus ad legem euangelicam, decimus verô ad ni' tura: legem referiturmon eft huius diei locique difler«' re.Vbiid tantum dicimus, necEne caufa feptuagintaiquot;' terpretes Cainan generationem addidifle, nec hnew)’' fterio eandem Moyfem prætermififle . Vtrunque vegt;’f’ vtrunq; prudenter fattum elfe, Alterum amp;nbsp;verè denterLucam elfe fecutum . Nec veto quis tragŒ®*’ nobis excitare debet,quod editionem noftram imper'^' étameflein qmbufdam locis dixerimus. Pofl'unt eniiquot; verba Hebr-iica nonnulla in medium adduci, que ronymusipfein commentariis fatetur fignihcantiùs melius potuiIfe traiisfem.Quin etiam in Ifaiæ caput'?' In eo,inquit,quod nos tran'tulimus incuruantem frænantem : poffumus dicerc incuruum amp;nbsp;lafciuientequot;’' aigt;ujfus. Nos autem verbum Hebraicum ^kmt) dum celeD'^^ Cit meli- quæ feripta funr vertimus,3mbiguitatc decepti refr®quot;’ us cerièfi tem diximus. Qu,od fignihcantiùs Aquila tranftuief ^lxtra- sçêgXoUTtt j id eft,qui nihil reâè agit ; fed ómne perue' ïlnHpet, fum.Hattenus Hieronymus. Qui amp;nbsp;cap- p.eiufdem qt^adma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;vocabulum idem in deprauâtem yerterat.

du apud „gç fenfuSjiiec verba Hcbiaica patiuntur,vt

tem admittàmus,quod alio loco explicandum erit. de fexto.argumento diflû eft fatis,vt.arbitror,dilig^‘ Adillud veto, quodfeptimo demum loco feq“'

multa quidem amp;nbsp;varia func virorum doSafsimon'^jj-^

LIBER SECVNDVS. 16; fponfa,fedadeô tarnenimprobabilia, vt necdoftis nec pus faciant fatis.Nam primam obieâionis particulâ Au-guftinus Eugubinus ita repellit,vt in editione 7 o.inter-pretum.amp; Genef. 46. St Exo. 1. librariorum vitio dicat pro7o.aniraabusfcnptumeffc.7 5.Eandeni quoq; cor-ruptelamà librariis Afto.7. accidiffe. Vel ctiam Lucam, vt qui Hebraicc ncfcierit,locum,vc fe haberct ca tempe-ftate,corruptum citafl’e, aut certc fi 70 .interprètes ita conuertenntjEuangeliflam eorum editionem,qux vbiq; erat rcceptifsitnajfuifTefecutû. At Hieronymus in qux-fiionibus Hebraicis librariorum negligentiç nihil imputât :fed docet reclamare quidem Hebræam veritatc yo. autem interprètes per prolepfim.7 $.animas pofuifle.Lucam verô non debere contrariû aliquid feribere aduer-fus eam fcnpturam, ouæ iam fuerat gentibus diuulgata. Maioris enimopinionisillo duntaxat tempore7o . in-terpretum habebatur auâoritas, quàm Lucæ, qui igno-tus amp;nbsp;vilis St non magnæ fidei in nationibus ducebatur: licct pleric|;,iiiquit, tradât Lucam Euangeliftâ.Vt prol'e-lytum Hebræas literas ignoralîe.Tantum Hieronymus, rrincipiô autem,vt à capitc exordiamur, omnia exépla-ria tû noua tû vetera Græcaq; St Latina tribus fimul lotis luiffe corrupta, vix credibile eft. Nullû verô aufto-rem ante Eugubinum, quum St in ca loca St in hanc quç-ftionem incurriflent plurimi, rem apertifsimam animaa-uertere potuilFe, mihi quidem non fit vcrofimile. Atqiic fi huiufmodi foluendis nodis librariorum iniuna pro libidine abutimur,verendum fané illud eft, ne dum alie-nam prodere conamur infeitiam, prodamus noftram. Alioqui fi ita placet, omnes ambiguas quæftiones St quç in feriptura facra videntur elle pugnantia, ad iftum mo-dum explicemus.ld quod pafsim Eugubinus facit. Nam St poftrema obieâionis parte pellenda affirmât, feriben-tium vitio pro Iacob pofitum ede Abraham. amp;nbsp;patris po fitum eife pro filii. Certc fi Diuus Hieronymus, quum ipfi 70.interpretum obiieeretur auâoritas,hac fe defen-Cone tueri poflet,ea libentifsimè abuteretur. Sed quü vi • derctexemp!ariavniuerfamirificèconfcntire,expofito-tesqi omnes vnüm idemque fonaretnon mendolos codi-t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CCS eau»

166 D£ LOCIS THEOLOGICIS ces caulatus eft,fed confefFus eft plane 70 , interpre''* ita vertiffc, quosTucas Euangelifta fequeretur. AteW'” Lucara Euangeliftam locum ex veteri teftamentOjVt e* eracætate deprauatum citafle;mulro abfurdius inueniei cùmad veritatem cœpi reuocare rationc.Aut enimig”*’ ranrem faciinus Euangeliftani,fi euni htebac deprauatJOi auttimidum facimus, li diuiiia auôloritate pollens ne® eft aufus dcprauata reftituere, quod fine vlla auôoritequot; liugubinus eft aufus.Impiü eft autem quod Spiritus éli confilio fcripfit Lu cas,id Hebraicarum literarü ig”® rationi tribucre.Cüm ergo fingulas fcripturæ particub* diaina infpiratione 8( afilatu fcriptas elfe caufîs iiccen* nis addixerinius, nulla earum profeóló poteft à ling“'' rum ignorantia proficifcimifi Spintusfanótus,qui Eua“' geliftæ regebat Sc mentcra Sc manum, Hcbraicas liteta' ignorant. Dicamusigitur,id quod præfentiloco ft''* eft.70.interprètes.7 $.animas Gen.q.6.amp; Exo. i. pof“' fe.Id quod ex contextu manifefte colligitur. Cum cni®' Genef.46. h'lios Manalfes amp;nbsp;Ephrain, hoc eft, Mad»'’ Galaad,Sutalaam,Taam,Edem,interprétés 70.annum', rauerint,ucceirc fuit vt numerus.7 s.cöflaretur. An ve'® Hebraica excplaria,qnæ 70.interprétés cóuertcrunt,“'^ potes iltos fofcph 111 lila gcnealogia fupputarinr,an p“^ tius ipfi 7 o-interpretcs per anticiparioné addiderinti“’ certû eft . Il lu d certu, quæ detraxennt, bona tide hæ' prudêti fortalîe côtilio detraxifteiqu.-e adieccrinr,ea »quot; dolo adiecift'e. Côftat enim eos nânullis locis magisP'Jj raphrafim q. interpretationc edcre.Lucas verô ac cæquot; Apoftoli amp;:EuâgeIiftæ.7O.interpretû editione vfift*®'’ qiioniî eo tépore ilia erat præftantifsima. Nec alienu quuntqr errorc, quod nonnulli imprudenter affirma'’*' fed in eo,quo illi verc locuti func,eorum teftimon vtuncur. Nec me illud terret,quod quidam obiiciup’ hiftoriçhuius veritatc no nifî per figuratâ diâionc de' . di polfe.Nâ Sc editio noftra eadé defentione eget. enim 7 o.animæ ingrefl'ç in Aegyptû dicûtur,nece^' ' quoq; Ephraim ScManaifemad explcndum numerümf putari.qui taméipfiin Aegyptum non funtingrcfsfif'J.fi Biirum eft,fi in 70. interpretum editione anticipan^^j,

LIBER SECVNDVS. 167

Cum etiam in noftra admittamns poftpofitionem, Gene feos fiquidein c. i i.poft mortem Thare prxceptü domi-nifcribitur, quo iubet Abraha exire de terra ac cogna-tione 1'ua. At aâto.7.Stephanus non obfcure docet,præ-ceptumillud datum eflcin Chaldæa prius quam Thar« moreretur amp;nbsp;venirct in Charran. Id quod amp;nbsp;D. Atigu-ftinus acute vidit.i6.li.de ciuit.Dei.Et ratio quoq-, ipfa demonütat.Cum enim iubeatur Abraham eAre de terra . nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;cognatione fua, Chaldaeam cogimur intelligere.Qu^s*

propria erat terra Abraham, vbi etiam habtbat cogna-tionem fuam. Si auté de Charran iuberetur exirc, certc, 1 nec de terra fua exiret, ncc de cognatione. Nam licet l Charran pars Mefopotamiæ eifetjnon erat tarnen Chal-1 dl«pars, quod quidam paru dofte aileruerunt. Nec da 1 me eft Hieronymü in Ezech.jo.ca.fcripfiftetin libris hU 1 ftoricis præpofteri narrationc nulli reperiri,fed in pfab 1 mis amp;nbsp;prophetis.Quod mirari magis equidc qua rcfelle* i re debeo,cü in euangeliis cöftet anticipationes vfurpari.

J Quaderealioloco diligentius. Sed neillud quidcmo* ' uet,quod lofeph dicitur.7$.animasaccerfifre, eadé enim

* difficultas effet,fi yo.folum animas pofuifTet. Cü Ephra-, I im amp;nbsp;Manaflem nufquiomnino accerfierit. Non igitur,

' vt Hieronymus ad Pamma.de opt.ge.interp.refte dixit, infcripturis verba nö funt conbderanda,fedfeiifus.De prima ergo ö.argumcnti particula haftenus.

lam fecunda,licet difficilior elfe vidcatur, facilius tarnen refclletur.Nam 11. Patriarchal fepultos effe non in Hebron,fed in Sy ehe, no folum ex Stephani narrationc, fed etiam ex Hicronyrai teftimonio cognofeimus. In epitaphio nanq; Paul.x ad Euftochium, quum Paulæpe-' regrinationem fcriberct,fic ait.Tranfiuit Syché, amp;nbsp;circa puteum Iacob extruftam intrauit eccleGä. Atq-, inde db ' uertens ,vidit. 11. Patriarcharum fepulchra.Ad Pamma, autemde op.ge.int.i2.inquit,Patriarchænôfunt fepulti ’ in Arboch,fcd in Sychcm.Quatmeandcm fententiä Beda fequitur,aliiq-, viri ecclefiaftici. Quantü vero Gdei lofe-j pho fit in hiftoria habendum, vndecimo poftca loco de-ffionftrabimus. Atque de i.argumen.6. parte tantum di-ftumfit.

Teftia

i68 DE LOCiS THEO'LOCrClS

Tertia veto tademq; poftrcmaindiffolubilem videtuf habere qiiæftionem.Nam quod Auguftinus Eugubiii^ amp;nbsp;huncfecutus Aloyfius Lippomanus dicütj locumf”* deprauatum pro Abraham legendum cfFe lacob, P'*’ fill! elle fiibftituendum patris ; confiftere hoc nullo m”' do potcfti Turn quoniam omnia exemplaria Grxcai'l’ Latina lam inde afa Apodolorum mcate fuifle corruf'* non verofiinile quidem eft. Turn quoniam non eftp^’* habile HieronymUm, Rabbanum, Bedam, aliofquc eccIeGx auftores, qui in hunc locum amp;nbsp;quæftionem cidere, huiufmodi dcfenfionis præfidium negleduros-’ vel tantillu probabilitatis in ea inefle èxiftimaireiit.N, viri prudentes amp;nbsp;graues difficillimam quæftionem dixiflent,quæ minimo quidem ncgocio,vt iuniorib*' iftis vifum eft, explicaretur.Quid,quod in vocibusa'^j'’ difsimilibus nulla deptauationis octafio trat?Si enim*' brarii pro euerm fcrrbant euertit, pro fortem fonts'® vocum fcilicet magna fimilitudine fallentur, Az pro ’’ cob Abraham, pro patris fcribere filii : in tanta iiimir“'. nominum di’fcrepantia nullæ deprauationis caufa; poflunt, nifi bbrariorum aut ebrictas aut amentia.t2^'® quod in exemplai i Græco nec filii nec patris exprtfls® eft, fed poft vocem Emor, folus genitiuus Toi! fcriptus legitur?Vbi Latinus intcrpres, quoniam P^*’^ penfius id erat, filium fubintellexit, non pattern. Ao v ömnino modum Sanftus quoq; PagninuS interprecatquot; Nec me fuBit,in epiftola ad Pamma. de opt. ge. in legi,non fiiij. Sed Eraf ni fortafteleâio dia eft,non H' ronymi. Vei û de voce patris nihil motor. Nam fi i ça phrafis pefmirtit, quod permittit certè, vt vel fih;* patrisnomen fubintelligatur,Stephanus, qui Gï.tcs Cutus eft, nihil patietur in haepartc calumniæ. At in ce Abraham locum non habet Eugubini refpQnfiim,P qua fi Lucas lacob fcripfiife dicitur, nihilo feciusaS fabitur. lacob enimmön prætio argenti fepulchums®|j fed centum nouellis.ouibus : vt lofue. capt vit. PeriP^ eft.Scio autem,quæ nouitii interprétés hoc loco“' . tant ; fedferiptura, quam ecclefia probat, editio 7O.centum nouellas oueshabent,nü nummosargsquot;^|j,,

LIBER SECVNDVS. t6gt;

centum, Maneat igitur exemplaria non efle corrupta. Et quoniam eadem tacilitaie reliquæ abotum refponfio-ncs coarguipoffunt,nihil video cfle caufæ cur eis refel-lendis immorcmur.Scd ne bbenter quidetn aliorum fen-lentias reprehendimus . Hoc igitur loco mihi Bedç opinio placet,cui Sc Rabhanus allcnfus eft . Verbailliu^ in hunc modumhabent.Bcatus Stephanus vulgo loquens* vulgimagisin dicendo fequitur opinionem.Duas eniiii panter narrationes coniungens, non tarn ordinê circü-ftantis hillotiæ, ouàm caufam de qua agebatur, intendit, Scc.Eadc fcrc Rabbanus. Quibus verbis verecundè qui-deroacmodeftèfignificarunt, Stéphane, id quod vulgo fere rolet,accidine:vt in longa videlicet iiarratione ea-

1 demq-,pr.Tefertim fubita confuderit nonnulla Sc mifeue-l rit,in quibufdam etiam memoria lapfus fuerit,in bis dun-A taxat,quæ ad rem parû,aut nihil ömnino attinerét. Nam

caufæ,de qua potifsimum agebatur, erat intentus.Lucas , . nbsp;nbsp;veto hiftoriæ veritatemretinere volens,ne iota quidem

,1 immutauit,fed rem,vt à Stephane narrata erat, eipofuit. l' nbsp;nbsp;N os aut non Stephanum ab omni lapfu fed Euangebfli

J vinditare debemus.Solis quippe Apoftobs,prophetis St I euangeliftis hunchonoré deferre caiholicafide docentö didicimus,vt nullü eorü,vel memoria lapfum elle creda-mus,nullum nec in magnis nec in paruis erraffe . At Ste-phanus plenus erat Spiritufanfto. fateor. At fpitituslo-

• 1, quebatur in eo.Et id equidem fatcor.Sed aliter in Cbri-

• '1 ito fpiritusloquitur,abter in prophetis 8lt; Apoftolls,ali-ter in Stephane Sc Ambrofio . Ac certè per bos omnes loquebatur. Per concilium genetaleDeus ecclefiae lo-

', quitur,per ecclefiæ paftotes Deus ccclcGæloquitur ,per V Veteres fanäos Deus ecclefiæ loquitur . Et hi omnes ta-men in paruis labi poirunt,memoria prçfertim,vbilapfu» facilior eft.Sctipiorü ergo factotum hoc priuilegiu eft» vteotum nullus in fetibedoetret, Apoftolotumpriuile-

I gium eft, vt nullus eorum in docendo erret. Stepbano i priuilegium hoc nec ratio concedit,nec auÄotitas.Nec 1 nbsp;nbsp;veto ab factis auätoribus alienum eft, ertantium quoque

i vetba tefette.Sic enim lepteludi. ii. trecentos annos 1 nbsp;nbsp;nbsp;poffefsionis ptæteadit,cû teueta ttecenti no fuilfent.Et

• '1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'M nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facet

170 DE LOCIS THEOLOGICIS- , itdtt.i, ücer tarnen hiftoricus tercentos retuht. Sic etiaro^'*' thæus,fî Hieronynio credimus, prophetiâ Michæs '!*' Vtà Michæafcripta étant, fed vt àfcribis état enunt’^ retulit.Scribere autem quàm vanis amp;nbsp;friuolis argu®'quot;' . t^sbanc Hieronymi fentenciâ Erafmus repiehendf^'?

»« i.Mit pofj huius,aut loci,aut temporis. Illud dicenduifl® ' I Hieronymi amp;nbsp;Auguftini verba in eurn torquere fenf«quot;’’ vt credanturaffercrejEuangeliftas eiïe aliquâdo lap'”*' nifîpariim pudenter fieri nô poffe. Cum enim Hieroquot;) mus in epiftola ilia de opt.gen.int. quædam loca è fa^'l amâoribus retulilî'et, quæ lapfui memoriæafsignarif^, fentjfubdit.Hæc replico,nô vt Euangeliftas argua ta'quot; tatis.Hoc quippeimpiorum eft,Celfi,Porphyrii,IuHa''''_, tttanno. Id tarnen itaErafmus accipit,vc falfîtatis crimen aboi”', »» z.caf. netur in Euangeliftis Hieronymus : mcmoriæ lapfuw”’ ’Matth, itero.Quafi falfum non fit, nifi quod mendacio de in“quot; ftria confido fcriptum eft.Certè fiue memoria feu ig'’^ rantia lapfi Euangeliftæ à veritate difcelferint, iuretalquot;' tatis arguentur. Cumq; etiam Auguftinus litgt;. de coquot; ' euange.j.c.7.non lapfui memoriæ,non errori tribuen'i quôd Euangelifta Matthæus.ca . zj, nomineid Hm'quot; miæ citauerit, quod apud Zachariam reperitur : fetf buerit Spiritus fanfti conClio, direftioni, conftitutio”^ præcepto, quamobrécontenderit illud fine falfitate«“ lïtanM. faétum.At Erafmus errorem amp;nbsp;lapfum EuangeliH»»quot;* VJ. caf. Augufti.fententia interpretatur.Ea quàm falfo virisßn Matth, âifsimis impingantur,facillimè iudicari potcrit, cùro ' iis ipfis locis diligenter euolutis, turn ex aliis eorunut' auâorum te.ftimoniis, quæ nos capitc fupetiore cita*quot;' mus.Nam quartæ controuerfiæ iani tempus eft, vt fin”quot;’ faciamus. Hic autem primus etiam locus conclude'”quot;’ 1)5paucis ille quidem(nam id fieri nô poterat, quod 31”^ plifsimusetrct,amp;iu(li voluminis copiofam materiâ 1”^ peditaret)fçd quàm paucifsimis fieri licuit,vt loci fir®' fimi audoritas eo ftatu effet, quem neque humani ingenii temeritas,tiequeHæretico-rum lâbefaâaret iniuria.

; DE TRADITIO-gt; NIBVS APOSTOLICIS, t,l CtyAE SECVNDO LOCO PO-h ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fitæ func, Liber Tertius.

Il

Ctfut Primum. rbi eorum argumenta referuntur, qui A^oïitlicas traditiones itnpugnaritnt.

Ene habet. Scripturæ dminæ auflo-ricatem pnmo iâ loco conftituimus. Ad fecundû deinceps aggrediarnur: Apoftolicaïuniq-, cradttionum quâ-ta lit amp;nbsp;VIS, amp;nbsp;auâoritas, via 8c ratiotie expliceæus . Et quidcni hune locum Lutherani imbecillioré elTe credunt, quàin vt dutlis inde argu-mentis dogmata fidei conrirmentur.Nam, quodecclefîæ traditiones à Chrido amp;nbsp;Apoftolis delcenderint, exifti-mantprobari polîe nullo modo . Nec enim adeô funt ftupidi,vt verba thnfti, quæ modo Chrilli elfe confta-ret,infirniarcpergant,quôdnon fuerint ab euangeliftis Icnpta.Sed quoniam quidChriftus,quidue Apoftoli fuerint locuti,eosfolum nofle putant, qui ChrillumSc Apoftolos audiere; coliiguut, apud nos nunc ne vnum quidc dogma pofle traditione probari.Quin oportere omiies fidei Slt; rclißionis controuerfias facrarum litera-rum teftimoniis coponeretfinirc veto nihil,nifi quod fa-cris literis fit esprefitim.Erafmus ctiâ cum fæpe alias, tû inepiftola nuncupatoria operutn Hilarii,hoc demû af-ferit eruditionis verç Théologie® elfe, nihil vitra quàm facris libris proditum eft defintreicçtera omnia effe pro-blematain lUud reiiciéda tépus ,quü fublato fpeculo vi-debimus Deum de faeie. Nec hi tarnen aut prinii,aut foli pefté huicloco afterretentarunt.Tentauerat idem prior V uitcleffuSjVt Thomas V ualden.fcribit, li.doâ. fi.anti. i.c.i9.Teniarant hoc aliis antè feculis hæretici quidam, M 2. quos

J7i DE TR ADI. APOSTOLICIS. quos Bernar.honii.66.in canti.commemoiat. Sedamp;^' nanis hanchærefim tribuit Auguftinus in confliäu c®* tra MaximinunijThoni.Vual.referente lib.de Sacraintj?quot; tal.dod.i.Arianicertc, qui in fynodum SeleucianaC®* uenerunt.non obfcurè telhti funt, fe in fidei quEfti®quot;* præterdiuinas fcnpturas nihil omninó recepturoSi^' auftor eft Epiphanius hærefiyj.Qui amp;ipfc Aerianis erroremafsignathærefi.yî.Bafihus Eunomium dicit eodem errore verfatum . Tertullianus lib. de præfcdp'' hære.St Irenæus j.lib.aduerfus hærefes,cap.x. his adiu”' gunt Valentinum ac Marcionem . Bafilius vcrö quida*® Anciranus epifcopus in confefsione.quam exhibuit.,' Synodo Anathematifrao 7. non folum Iconoinach®''''’ fed Arii,Neftorii,Eutychis,Diofcori, fententiam communem fuifl'e cófitetur.Quanquam autem errorquot;, communis futt hæreticis pene omnibus, Luthcrani Wquot; quafi proprium vfurparunt, quaiitaque maxima potu' vi aftruerc nifi funt,nihil prçter fcripturas facras licani habere audoritatem . Infidelis, inquiunr,eft 5''''^ certa ilia per manus traditio,quod is qui accipitji'cl®'’ fatis accurate aufcultat,vel morbi, ætatis.naturæq; ' ria nonnunn obliuifcitur,vel certe interdü moritut)’^ te quàm tradat accepta.Ea etiâ,quæ de aurein aurc tr^^, reunt,aut in dies maiora hunt, aut no eadë profeßo feuerant,fed mutatis auribus pcrmutantur. Qu^in reunt, nihealiterarum monimenta conferucnt.Pyrquot;.; goræqudm pauca extant? Druidarum ecquid eft rel'^ Nepe traditionibus illi confifi,nihil ad raemoriæ tatemliteris prodiderunt. Quamobré,quæ Chrift^® minus ad falutem fidelium viuit elfe necclfaria, ecclefia cerra efle voluit arq; perpétua, ea literis o®'’^j[| crariveliufsit.velfuggefsit. Auguftinus item teftgt;’ multa quidc dominü amp;nbsp;fecilfe amp;nbsp;dixiire,quæ fcript^ funt : eieda verô cflc quse fcriberëtur,quae credent*'’ luti fufficerent. Auguftinus etia idc docuit,quod vt’|^(|, re obfcurifsimadifputatur,non adiuuantibus diuin^’jj, fcripturarü certisclarisq; documentis, cohibere bet humana præfumptio,nihtl faciens in alteram p’’ ,i dcclinando.Et mox,illud credo,inquit, quód din’^j,,'

LIBER TERTIVS. 173 eloquiorum etiam hinc clarifsima auftontas effet, fi homo illudfine difpendio promiffæ falutis ignorare non poffet. Nihil ergo creditu neceffarium extra facraslite-ras eft.Paulus quoq-, fcripturam idoncam cffe docet, vt per earn perfeöus fit homo Dei ad omne opus boiiüin-ftruftus.Si igitur quæ erât latis,vt fideles eilent ad omne opus bonü inftrufti,ea fcripta funt omnia, quorfum iftæ nonfcnptæ traditiones moribus forinandis neceffaria: fingunturlQuidlquódnon iubemur credere quæcunq; ''' nosdocuerintfacerdotcSjfedquæ docuerint iuxta lege domini? Si ergo quicq illi præter legem docent, fide eis habere non eft neceffe.Cùm enira ex ipfis veris ecclefiis Hogt;m.49. frequéterexeantfeduftores, quodauftor imperfeâiar- inidatt. gute dixit,ne doétoribus quidc credendum eft ecclefia-rum traditionem quamlibet prxfcrentibus, nifi ea dicat, quæ fctipturaru congriiant veritati.Nam amp;Papias mille ... illos fuos poft refurreâionem futures annos tanquam • Apoftolis tradentibus inferens, Ircnæura aliofque mul-tos ecclefiæ viros non tam veritate difputationis, quam apoftolicæ traditionis auàoritate cómonuit.Et Irenæus quoq-, ipfe Ioannis Euangeliftæ aliorumq-, Apoftolorum traditione docet,Chriftum dominum, quo die mortuus eft,annos 4o.fuifl'e natum. Qu^od tantû abeft à veritate, vt nihil vcritatiraagis pofsit effe contrarium.Ita Theo-pbilus Alcxan. fcripfit, dæmoniaci fpiritus effe, aliquid . extra fcripturaru auftoritatem putarc diuinum. Et Hie- ‘ ' ronymus dogmata condemnauit, quae abfque auftori- gt;•£* täte amp;nbsp;teftimoniis fcripturarum ex traditione apoftoli- j Ci præferuntur.Et rurfum,fine auâoritatc, ait,fcriptura- W • rum garrulitas non habet fidem . Et iterum, eorum fen-tentiam,qui traditione veteris hiftoriæ teniierutjZacha-riain illu, qui occifus fuit inter templû amp;nbsp;altare, pattern “’r • fuiffeIoannisBaptiftæjeafolü ratione reprobar,quód de feripturis non habet auäoritatem. Vilde eadem faci- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

litate contemni,qua probatur. Arque Origenes neceffe eft,inquit,nobis feripturasfandas in teftimoniû vocare. Senfusquippenoftriamp;enarrarionesfinehis teftibus nô

' habent fidem. Confirmât autem hoc maxime oratio ilia, ' quainNicænafynodo vfumfuiffe Conftantinû , refert

Theo-

docentes doclrinas amp;nbsp;mandata homiiium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

QnidiQuôd hxjeticis femper gctile fuir, rraditionibusfuos difcipuiosimbucre^Id quod à CbtJ doètriiia alienii ert,qui palalocut’eil mûdo,amp; in occ»‘p locutuscft nihil. Ac liquid in tcnebris dixit,jpfeftd*'' fit Apofto!is,vt dicerét ipfi in lumine,?«.’ quod in auréa''. dierCt,vt pdicarct fup teöa.Nó ergo habcm® Chrift’’ occultas my fteriorfi traditiones. Qu.ód fi veterii traPj tionibus fide amp;nbsp;religione noftra afl'erimus, id Pagan*,' Iiidæi.id Sarraceni faciuntteoq; prefertim nomine fuas retiiient,quodqucmadmodû nos, ita ipfi quoq;quot;’’, iorum inftitutis inliærentteaq; longifsimi temporis Pquot;\ fefsione tucntur,,uftûqjpro illis bcllum fufcipiunt.N eftaüt difciplina noftra Pythagorica , vt traditionia ear« effa ‘I“quot;'' veftigiis infiftamus,literis eft Clirifti doéirinapr^ riifeiitt dita, illas in omni fidei amp;nbsp;religionis quæftione amp*'^ abfeidito «lebemus.Hæc Lutherani argumeniantur.

{ottneri. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Superuactiiteam yiideri cunt Luthennis uen de htcfoluM .

quot;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loco,fed de quibus^ue aliis diJputatioiKm.

Cap.fecuttdum,

EGo veró cum Luthéranis quotiefcunq; me coffP*^ ro ad differendum, repente à me auertitur ora'^

LIBER TTRTIVS. 17$

Biea,8{ omnis ftatim mihi difputandi ratio toOitur . Quo namque confilio aduerfum hos difputare aut debeam.aut

l I pofsim,qui cum omniaTheologiæ principia tollunt, tu I . vna ferè fola alleuerandi audacia vtuntur, quæ illis per-! t petua eft pro locis dialefticis tbeoloeicisque omnibus? ' . Quid cgo contra hos fcribam,qui nullam in ecclefia Ic-'I nbsp;nbsp;nbsp;gern effe volunt,per qua fcripturæ fenfa finiäturlSed fuo

11 cuiq0ngenio eile vtcdutn.necid fcntire oportere,quod S »lii fenferint,fed quod ratio propria præfcripferit.Quid gt;nbsp;J autera ftultius,qu3m cum eo difputare,qui nihil adraittit . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi fcripturæ verba,fed huius interpretationeni lîbivni

1 rcferuans, reliques omneis exiftimat miris modis hallu-( rinari? Machumetus ne fi res effet via Sc ratione cxplo-i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rata,in male fufeepta caufa cedere cogeretur.omnc difpu

( tationis aditü lege fuis édita praclufit. Et Lutherus dif-J ferendi principe fuis vniuerfa tollens,fi difputationé in-fl;ituat,necaditum neeexitum poterit rcperire.Perinde enim eft,fcripturas folas fine lege amp;nbsp;pro cuiufque inter-t pretatas arbitrio accipereiac fi nullum fixum certuq; dif-j ferendi principiû acceperis.Quaproptcr miltri Luthera-) nt,haud fecusatque Saraceni, neefuas nec magiftripof-funt ineptias dcprehendereinec nos cum iis diflerendo ilt;. aliud poffumus,quàm tepus amp;nbsp;operam ludere. Qui tamé ij haberentiusfuum difputandi,fiprincipiorum aliquetn dcleâura reliquifferit, vt ad veritatis inuétioncm aditus j effct.Nunc autem nulla principia relinquunt. Vana igi-j tur cum eis ctit 8c futilis difputatio . Omninô enim me-, miniffe debemus,id quod ab ftholallicis fæpifsimè vfur-p , patum,iamquafiinprouerbii confuetudinem venit,con-0 tra negantem principia, quoniam fruftra id fiat, non elle difputandum,

,, Accedit eodem, quôd paradoxa cum commun! fenfu ji pugnantiaafferunt, quæ fi vis argumentando refellere, res minime dubias argumentando dubias facis. Cum enimillâ,quæ infyllogifmo antecedunt, vt fidemaliqua ficiant,certiora notioraqueeffe oporteathis,quæ ex antecedentibus confequuntur,verendurafanè eft,quan-do Lutheranorum placita coarguimus ,ne res maxime , ibfurdas minore euidentia refellentcs,pcccatum hoc J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 4 ratio-

lyó DE TRADE APOSTOLICIS. ratiocinatipnis vitiofæineptæquepeccenius.

Nec veró huius rei explicanaæ gratia longe exemp'* , petcnda funr, cum habeamus in manibus. Etenim,vt haC’ quam modo dixi, opinationem Lutherani tucantur,p®' nunt primó facras literas non habere plures fenfus- Fan® I autemillud ponunt,fed demus hoc eislibcraliter. Aff'*; ' munt deinde,in fcripturis fenfum ilium vnum certifsi®* familiarifsimeque doceri. Nec elTe eas velut cxreii .dam nafum in fenfum omnem flexibiles : fed potiùs e“’ pcrfe expofitas Sein promptu cuique fine magißroä^ docente patere. Quibus egregiè feiteque pofitis, iamft' eile conficiuntjfacris libris intelligendis,nec veteruiquot; traditionem, nececclefia: indicium expeftandum. Q!15 omnia,cùm amp;nbsp;per fe fint falfa perfpicue amp;nbsp;fcripturis ipjj’ vehementer repugnantia, fi contendam ego exadueria tefellere,aquaroini,vt dicitur, hærebit. Qm fcilicetia' pelligam, quàm fit ridiculum confutare veile vanas co®-mentitiasque fententias , portenta non difierentiu® Theologorum fed bominum fomniantium, quàm turn cuilibet opponenti contraria refponderc .quàm®' Utile faces in meridianam foils lucera inferre, quàm d®' nique ociofum in re manifefta pcriclitari. Petrus ait,® Paulinis epiftolis ciTe quaidam difficilia intelleâu indoéii homines amp;nbsp;in (labiles deprauant ad fuaraipfoi'i'® perditionem. Hi veró contra aiunt,omnes Pauli epi^®' Jas efie intelleilu facilhmas. Paulus perfeftis fapientia® loquitufin myfterio abfeonditam, paruulis autem potum dat, quoniaro ferre alind non polfunt. Ifti ßquot;* diferiraine omnes,ac fi Deo placet,inter pocula vniuff' fa fcriptura; facramenta deuorant, Scfolidum etiam ci“'' flruthionum more concoquunt, Sapientibus amp;nbsp;prude® .dentibus quædam pater abfcondit,illis omnia reuelau® pilius difcipulis fuis aliquando in parabolis eft locutuSi his palam femper loquitur,amp; prouerbiü nullum dicit-I-»' berin Apocalypfifeptem figillis fignatus oftcditur,lt;l“' çum dederis homini fcienti literas vt legat, refponde“' tibijiió pofTumifignatus eft enim.Et hisîibrû agnusap® ruit,aperuit item oculos,vt videat quæ nos miieri Sec®' ci videre non polTumus,Imoquæ Origenes,Bafil®'’

LIBER TERTIVS. 177

Gregoóus,Chryfoftomus,Ambrofius,Hieronymus,Au J'idt Hie guftinus,Hilarius non viderunt. Eunuchus illeaäorum ronj . ai Apoftolicoruratamreligiofus, vt rellâa aula regia de Paitlinïî extremis mundi finibus veniret ad templum, tam diuinæ eÿ* legis amator, vt etiam in vehiculo fatras literas legcret: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in

non poterat Efaiam inteliigere nifî aliquis eum doceret, f’i'oimio 8lt;ab iftis prophetç omnes line magiftro 8t interprété in- tib, ieio tclliguntur. Breuitcr,vt Hieronymus ait,nuUa ars, line U.Chriß, præceptore percipi poteft,fola feripturarum fcientia eft, quamhipafsim Gbi omnes vendicent,præfumant,doceât antequam difcant. Sunt in libris facris locaplurima, in quibiis tanta difficultas amp;nbsp;obfcuritas ineft, vt poft vete-rum omnium interpretum vigilias, ftudia, operas, adbuc vil à doftifsimis ëc optimis quibufque intelligi pofte vi-deintur : Et multitudo imperita, in qua nee ratio ineft, necindicium, vniuerfos feripturæ locos facile expedier atque interpretabitur? Itâne facile eft expedite, vt reli-quâ taceam, Hebræi fermonis arabiguitatem, tropos vel vetuftâte ofafcurifsimos,phrafes aliénas ab hifee linguis, quibusaflueuimuSjiioftris inaiidita prouerbia,parabolas peregrinas,tranftationes interdum ctiam longißims pe-litas ï Expone mihi facile,fi potes, prouerbia Salomonis 8c cantica:Ezechielis,Danielis,Eraiæ,Hiercmiæ,prophe-tias : Dauidicos pfalmos expone:8c fi expofueris, turn ve tà libnfacri,necfunc difficiles ncque obfcuri. Quis fa-piens,ait Ofeas,amp; intelliget ifta:intelligens,amp; feiet hæc? Et Salomon ; Quis talis vt fapiens eft ? Et quis cognouit folutionem verbi? Atqui fapientes funt omnes ifti, 8c fumma facilitate difficillimas fcnpturæ quæftioncs fol- TfrfnZ.de uunt. Qupd fi fcnpturæ in varium fenfum torquerifleifti reßt.car. que non queunt,quomodo ha»refes omnes ex praua in- HareJ'es^ telligcntia feripturarû ortæ funt? At hoc folùm traden- ait,eße tibus Hilirio i.Iib.deTrinit.Hieron.ad Galat.i.Irenco non poß-lib.i.aducrf.hæreCc.i. Auguftinoin loannem traftat.iü. funt,fitiS Vincentio Lirinen.côtrapropha.noua.l'eptima fynçdo. amp;perpe-Aâi.ô.fed manifefto etiam experimento cognouimus. ramfiri-Vnde verb intermfos quoque Lutheranos de rebus ma- pturt in ximis,controuerfiæ,fifcripcuræ in varies fenfus non fie- teUigi âuntur I Namilla verba,hoc eft enim corpus meure,alij poffunt, M $ proprie.

17» DE TR A DIT. AP O ST O L.

proprie,alij per tropum accipiunt. Q^æ cum ira ffnt,aW ratione atq; ifti dicunt fcriptura: diuiiiE inueftiganda t« neudaq-, intelligctia eft. Si enim ad priuata hæc régulaquot;’ dirigatur,vnde euincetur Eluidius de perpétua Mao* virginitate? Vnde Arius de vera Dei in Chrifto natura -Iinó veró vnde conftabit huius ne an illius intclligeuo* vera fit, fi fcripturas cuiq; liceat fuo ingenio interpre^ tari ? Cùm enim variæ erunt,vt fit,de eodem fcripturatu loco lèntctiæ,quæ cei ra fit,c3m nemo præftabit. Ij eni® omnes, qui inter fe diirentient, pari ratione fuum quifqi fenfum tuebuntnr.Hoc enim morbi fere innatû eft ho®* num ingeoijs,vt cedcre nefciant fimul atq; res in contequot; tionc vocata eft. Quæ poftquàm incaluit,hoc cuiq; vid* tur verifsimum, quod temerc etiam tuendum fufcepcr®’ Aut igitur fenfum quifque fuum ccrtum habct,Sc redih® infania veterum.quam Arift.4,Metaphy. lib. maniteft® argumentisexplofit : Aut nullius fententia certa erit, Si priterquam quod difsidiorum nullus erit finis,nullu ba-' oebimus ccrtum fidci Chriftianæ iudiciû,fed ex fua op*' nione quifq; fuam fibi fidem affinget. Ita fides catholie* nulla erit. Ac re vera ridiculi Lutheran! fùnt,qui poftquot;' lent,vt ipfis facras literas interpretantibus, ac nouo qu*' dem mirabiliq; more interprctantifauSjCerta fides habea-tur. Non eft creditum Apoftolis,vt false ridet Erafmus, donee multa magnaq; miracula fidem adftruxiflent do-firin«,amp; nunc quilibet fibi poftulat crcdi,quód affirmet fe habere fpiritum intelligenti.-c, cum nullus eorum tame ne equum quidem claudum fanare potuerit. Multa præquot; tereunda funt,ne quid habeat iniucunditatis oratio:amp; ta men multadicuntur,quæaperte horum infaniam refutet. Sane nifi Cochlæus in epiitolis ad Germaniæ principes 8e ad Bernenfes antcuertifl'et,exemplis pofiris periculun* facerem, amp;nbsp;in illis varie in vtranque partem luderem, ’’t vel hoc ipfo periculo compertum eflet omnibus, qua® non .fit difficile vnumquodlibet thema è facris litcos aut probarhaut improbari,fi pro fuo eas quifqueingcnio interpretetur. Quanquam,fateor,nonnullafunt fcriptquot;' ræ loca, qua; in ahum atque alium fenfum trahi,ne à con-tctiofis quidcmpolTunt.Quis enim illud torqueat,quoquot;

Paulus

LIBER TERTIVS. 179

Paulus ad Corinthiosfcripfit,alij per fpiritum Jari 1er-monem fapientiæ.alij fcrmonera fcientiæ,alij interpreta-tioiiem fermonum ? At ifti omnia ecclefiaftici corporis munia confundüt,iftis totum corpus eft oculus. Omnes fiquidemfpiritudoÖoreintelligunt fcripturæ vniuerfa my fteria.Sed bene habet,quod vel Lutherus ipfe quædâ in plalmis loca fe non inteiiigere confitetur.Bene habet, quód doâores inecclefia Chriftus dedit, non omnes, fed quofdam, ad confnmmanonem fanöorum in opus ininiftcrij. Verum de his amp;nbsp;multa in fecundo libro dif- f. 6,7. ef ferui,Slt;pluraadhucin feptimo diflerentur.Non quoad g, uerfum Lutheranos pugnam inire velimus, qui claufis,vt conclu-oicitur,oculis more Andabatarum pugnant. Sed quo videant catholici,cum omnes locos ratione animoq; lu-ltr3uerint,nullum effc certiorem,nullum ftabiliorcm,nul Jum deniquefacrishreris exponendis magis ncceifariu, quam is, quo ecclefiæ traditio continetur. Quo eft de-tc/läbilior i-ütheranorum impudentia hunc locum labefaólare ac funditus delcre nituntur. Sed vt hæc om-nis quæftio femel hic, vbi proprius eft locus, conftitua-tur, aliquot fundamenta iacienda funt, quæ Thcologiaî fideique fimul neruos ac vires continent.

Ca^ut Tertium. In tjua guittuorfundaiiienta ponuntur ad traditiexes Chrifti ^poftolorum cen~

Slùuendoé.

Primum funddmentwn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tî. tradit

Cclefiam elfe antiquiorem fcriptura,fidemq; proin- Sethetpo' deac religionem fine feriptura conftare.Nam vêtu- flens du ftifsimi illi primorum fæculorum patres, qui in lege na- as colum türæ anteMovfen veri Dei culrores funt habiti, facrifi- uns edi-ciorum ntum, veramque de rebus diuinis fententiam nô dijje,una feriptis legibus,fed etiam re 8c inftituto maiorum ferua- latericia, uere.Circuncifioué quoq-, à Deo primû accepta,Abrahâ altéra la deinceps familiæ ædidit.Proies verô illa hominum He- flideS, in bræorum, eiufmodifâcramentû non aut membranis aut quihusdi tabulisinfcriptum,fedinaniniis confuctudine imbutis/cifilinâ quafîimpreffum côfcruauitimukosqjannosin Aegypto rerü ce-

citra

iSo DE TRADIT. APOSTOL.

ItfllSiit- citra vllam fcnptam lcgem,vniut Dei veram fidem fiulpfe^ ligionem tenuit. Chriftus etiam Dominiij libruin Bquot;’' rüt, neq lum fcripfic, imö, quantum legimus, ne prascepit quid'* «Ä ipfis vt fcriberetur. Éuntes,non ait fcribite,fed prædicat«*' inuëtite- uangelium omni creaturæ.Mar.vIt.Et per Hierem.ed*’' rant dept dabo,inquit,legem meam in vifcenbus eorum,amp; rirft.Std decorum fcribam earn.Et Apoftolus i.Corin.j.Ep*' de innen la ait,eftis Chrifti,adminiftrata à nobis, amp;nbsp;fcripta noBp titlo^ni- tramsnto, fed fpintu Dei viui.nó in tabulis lapideisA tHr,non in tabulis cordis carnalibus. Lex ergo Euangelica,^'’ deijSyqi lexfpiritus eft,non literæ,non eft à principio literis^*^ waiarib^ rata,fed in animis fidelium infculpta.Nam amp;nbsp;cæteri M accepe- ftoli prius viua voce Euangelium docuerunt,deinde rant:fed darunt literis, vt teftes fatis graues Stidonei funtlrï'’^j' ne dehh j.aduerfus Valentinum libro,Eufeb. cùm alijslocis” quid?, q obfcure,tum luculentius in j.hiftor.Ecclefi.libr.cap-’’ admores Chryfoft.homil.i.in Math.Theophilaftus in initio pertine- mcnt.in Matth.Hieron.in catalogo fcri eccle.in M*' ret.Uiu St in loanne. Breuiter.ne omnet fingillatim enumf^^^, fortè-vo- vniuerfiecclelTafticiauftores. Noloenim inapcrti’ cat lam- bus multus leâori videri :eó maximc,quôd Lucas gelifta huius rei certifsimü teftimoniu præbet, inqo'^^j Quoniam multi conati funt ordinäre narrationeiHj^ii in nobis complets funt,rerum ;ficut tradiderunt o®.. qui ah initio ipfi viderunt, 5c miniftri fuerunt fell”® vifum eft mihi aflecuto omnia, à principio diligcnte^^ ordine ribi feribere optime Theophile,vt cognofc’/|j; rum verborum,de quibus eruditus es veritatem • thap^oro! igitur doârinæ h'dei iam vulgatæ feriptionem cum leHi liorum accefsifle. Accefsilfe, inquam, non praccc’®*^^ tafent, Conftatitem Chriftianain Ecclcfiam amp;nbsp;religionen' Philofe- literis primùm, fêd traditione fubftitiffe . Conftst'^^ fhiam co fus,tîdei doftrinam in Ecclefia primitiua non ab ftitueritt, ris habuifle auftoritatem.fed contra feripturas à .j(. one. Sicut tradiderunt,ait,nobis,qui ab initio ip*' ji z.lib.Ec- runt,Sc miniftri fuerunt fermonis. Conftat deniq;quot; '|r de.hißo. do in ecclefia Chrifti fuifPe catholica dogmata,‘lquot; e.t,^.}.l. cris nullis literis continerctur.Quare permotus Ir® |||i' ait, quôdetlî Apoftoli nullas nobis feripturas

T ert'ium fundament um,

MultapertinereadChriftianorum doftrina 8c fidem, qux nec apertéjUec obfcure in facris literis continentur. Id primum Innocentius probat de célébra, mill æ cap. cumMatthæ,Verbaenim,quibusin calicis cófecratione vtimur, quibufque Chriftum dominum vfum efle profi-temur,kilicet,myfterium fidei 8c æterni teftamenti,in E-•uangeliftis no habentur. Ac ne illud quidem,eleuatis o-culis ad Deum patrem fuum. Scntentiam quoque illam, Beatius eftmulto dare, quàm accipere, Chriftum dixifl’e nefcireinu$,nifi Paulus in aftis docuifl’et, Quemadmodu ergo non omnia gefta lefu Euangelica fcnptura comple xa eft,ita ne omnia verba quidemifcd quædam per tradi-tionem acceptafunt. Rurfum fanûorum Martyrum au-xilium precibus implorandum,eorumQue memorias cele brandas,imagines venerandas efle, in facrificio Euchari-ftiæfimul cum corpore fitnguinem facerdotibus elTe 8c conficiendum 8c fumeudum, factamenta confirmationis glt; ordi-

i8i DE TRADIT. APOSTOL.

amp; ordinis nonitcranda,facræ literæ nufquamfortcl^ diderunt. At,eiufmodiatquealia picraqueid genus,*' firmiterecclc/îa catholica retinet, vt iî facris codici““ fuiHcnt infcripta. Quatuor detnuin euangclia,quæ»'''' ccclclîarecipir,quatuordecim epiftolas Pauli jOreuK*’ I vt in fumma dicam, vtrunquc amp;nbsp;vêtus amp;nbsp;nouuin Tel*’, mentum,firmifsimè retinemus :nec tarnen ea tenerep*’ fumus feripturæ auftoritate. Multa igitur funt fidei tholicæ dogmata,quæ facris literis non habentur.

QuArturn fundament um.

Apoftolos maximrs de caufis alia quidem literis autem viua voce prodidifl'e . Sed quæ illæ caufæ b”'’ j, petendum altiùs videtur. Morem porrô hune tradequot; quædam difeipulis non feripto, fed vei bo, olim feunus à Philofophis obferuatum.Pythagorâ certé in modum difcipulos inftituiirejpofteriorum oniin feripta teftantur.Qui Si ipfe, vt i.ftrom.Clemens AleC refcrtjcircuncifus fuit,vt adyta Ingrediens AegyP'‘° myfticam difeeret philofophiam. Galenus lib.i.de^^j, tom.admini. veteres Phyfîcos ait, artes .à maioribns lt;î il permanus tradiras conferualTe. Cicero lib.i.delegjj^^ ferendos in Republica mores exiftimat,nec fcnptis ’ nia (àncienda.Et eodem rurfum libre,facra putat nie . in Repub.conferuari,(îà patribus accepta deincepsJ.,, lijs ndantur.Cæfar de bello Gallico lib.6.Druid3Sie|j^ bit difciplin.æ præcepta nefas exiftimalfe, vt literis darentur. Scribunt item nô modo célébrés Hebra:e’tj:^|, .. dodores, fed ex noftris Hilarius amp;nbsp;Origenes AD) tjfti Icgcm folum, fed fecrctioiem legis enarratione'”^,( æ°ntc diuinitus accepifl'etpræceptum autem ei à iH legem quidem populo fcnberet,legis autem occulta J ipfg ininiftro fuo lofue, hic deinceps fucçedctt^j^, faterdotum primoribus,magna lîlentij religione reu' ret. Anatolius quoqueapudEufe.lib.y.cccle.hinç.e'jjj 7O.interprètes referc Ptoloniæo régi percontanti,®’quot;^ ex Moyns traditionibus rcfpondilfe. Atqueilludet' auâor q.Iibri Efdræ c.iq.non obfcurc teiiatur. ui,inquit,Moyfi mirabilia multa amp;præcepi ei dices,

LIBER TERTIVS. 185 in palam facies verba, £lt;hæc abfcondes , Quod idé præ-ceptum Dns Efdræ lege inftauranda dédit,inquiés.Q«.ç-dain palam facies,quædâ fapiêtibus abfconfc trades. Ad huiufmodi veto traditiones Propheta videtur fpeôafl'e Pfil, cum ait:Deusauribus nollns audiuimus,patres noftri an nuntiaucrunt nobis. Et rurfum,quanta mâdauit patribus /gt;ƒ«/. q-j, noftris,nota ea facere filijs fuis. Ad fimiles quoq-, vcterû traditionesMoyfesipfereuocat,vbidicit. Interrogapa DeM.^z, tres tuos amp;nbsp;dicent tibi,maiores tuos amp;nbsp;annunciabunt ti-bi.Quædâ igitur non fcnpto, fed verbo tradere,nôphi-lofophorü modo,verum Moyfis,imo Dei etiam confiliü fuit. Huius ergo optiini conlilij rationem lefus Chriflus vitæ magifter habuit,habuetunt Apoftoli.Multa.n.à do mino illis tradita fcribere noluerüt . Quibus vero rébus adduâi idipfum fccennt.breuiter explicandû eft. Cçfar de bello Gall.lib.6. duabus de caufis Druidas inftituiffe dicit,ne difciplmæ pcepta lit cris (pdercnt:q) neq-, in vul gû difciplinâ efferri velint,neq; eos,qui difcût.literis cô fafos minus inemoriæ ftuderc.Quod terè plcrifq; accidit, vt literarû ptæfidio diligentia m pdifcendo ac memoriâ remittant.Nimirum,vt loanni Pico in Apologia placet, prior ilia caufa Pythagoræ ac Platoni pcipua fuit, vt my Heriaquædâ occulta verborû traditione difcipulis cô-mendarét.Nec.n.aliter exiftimarunt Pbilofopbi dignita tc fe pofie tueri. Aegyptios Clemens Alexa. 5. ftro. re-fcrt,non quibuflibet myftena commififl'e,nec return di-uinatum cognitionem ad prophanos dcferre folitos,fed ad eos folos qui crant ad rcgnum peruenturi:8t ex facer-dotibus lis,qui iudicati fuerant probatifsimi amp;nbsp;educatio ne amp;nbsp;doftrina genere. Extat Ly fidis Py tliagorei epi-flola,inqua Hipparchum reprehendit,quódpublicè, contra ac Magifter inftituit,philofopharctur. Nec cnim fas effe, ea omnibus porrigere, quæ paucis amp;nbsp;ijs quidem

I difertis amp;nbsp;laborantibus communicanda funt, Qui au.-lem Pythagoræ præcepta pafsim vulgo tradcrent,«-que eos impios habeti,vt qui prophanis hominibus Eleu ' ßnaru dearum arcana patefacerent. Eis etiam elfe ßmi-I nbsp;nbsp;nbsp;les,qui in præaltum puteum cccno plenum aquaro puram

atque nitentem effuderint. Quos uihil aliud quàm cocnum

184 TRADIT. APOSTOL.

cœnutn turbare amp;nbsp;aquatn amittere. Nee folum à Lvl’ ' Hipparchus reprehenfus eft, fed aceufatus à difcip“!'’* lijs,amp; expulfus è fchola, amp;nbsp;propter ipfum tanquam peer mortuum fafta colüna elbquemadniodum Ck®*quot;' Alexaii.y.ftrom. fertpfit. Non licet,inquit,quoquel’''l darus, apud omnes veterem aperirc orationtin, prï'' ’ fidclifsimis filentij vijs. Amat enim natura cclari,vtP*’' phyrius fcripfit, nee diuina mylleria Deus patituriquot; res vulgi introire pollutas. Aurum amp;nbsp;gemmas in a'“ , e,2. mas terræ latebras natura condidit.Ita magno habtquot; in pretio,vilefcerent,fi ellent expolica. Baiilius in hb' Spirit.fanft. c.2,lt;). amp;nbsp;Origenes homil.j.in Numeros, id afferunt Moyfen non elfe pafi'um,vt omnia.qastr in tcmplo,omnibus ellent peruia,quód feiret res vk tas expolitas elfe contemptui : quod verö fepofitum'^ Ct ramm, huic coniûâam elfe fummam admiratioiU''’' reuerentiam,

Plato feribens Dionyflo de quibufdam facris wV rijsmonet,vt epillolam eueftigio concernât, nein nus indigni vulgi perueniat. Tantæ fuit olim,vel etn , cis curæjdifciplinarum mylleria amp;nbsp;à contemptu phano abufu defenderc. Id verô maxime, lî ad myllcrium pertineret. Tarquinius rex Marcum duumuirum, quod librum fecreta facrorum côtinen'.^p huius fidei cullodiæq-, commilfum,Petronio Sabino (, bendum dedilFetjCulleo infutumin mare abijci 1“ j, Quod fupplicij genus multo poil parricidis irrog’',|j Vdl.'Mtt- elLAciuftifsimeid quidem,vt Valerius ait,quia xint de diéla parentiim ac Dei violatio expianda ell.Qu®'* Cerua.re- cotcaiifa Apollolis fuit, vt fecreto quædam ex aiiinj^i,/ liz.lib I nnimum folo intercedente verbo transfunderent.

fentaneum enim erat, mylleria quædam præfertin* ’^^,01 clam populo rudi habere,perfcdis amp;nbsp;maioribus Itéra communicanda . Non iudicaui, inquit, me fcircabquot;.|, inter vos'nifi lefum Chriftum,Slt;hune crucifixum,’^ , entiam autemloquimur inter perfeclos. Et rurfumi j^iT 2.itdti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fa^xuni verborum, quæà me audilbgt;|jj||l

moth.i. fium depofitum cuftodi,Scquæà meaudilliàmcp*{j|^ tos telles, hxc comroenda Hdelibusshominibus q*”p{i

héî eruiit 8c alios docere. Qupd fi Apoftoli,quitus for-mis racraïucnta eflent conficienda, quibufue ricibus ad-gt; ininiftranda,aliaq0d genus religionis fecreta,pafsim vul go tradidilTent, quid effet aüud, quàm aduerfus Chrifti legem fanöum dare canibus, 8c inter porcos fpargere margaritas ! Imó verô quid effet aliud,qüàm omnia my-ftena Chtiftianæ religionis abolcre* Nec enim myfte-tiumeft;quod ad populäres auves eftertur.Hæc itaque prima ratio eft,cur Apoftoli quædatJi fine fcripto traderent. Nempe ne aut ab .xthnicis facra noftra irriderétur, aut vulgo etiamfideiium venlrent in conternptum.Se-cundaeft,quoniam habet nefeio quidlatenns energiaj viua vox,Sein aurcs dilcipuli deauftohs ore transfufa fortius fonat.queraadmodura Hieronymus ad Paulinum ait. Indignum ergo erat,vt tota Euangelij dodrinaiquæ lexeftfpiritusScvitæ, mortuisvbiqueliteriscommitte-retur, nec vlla ex parte ebramitteretar cordibus, cum de ea peculiariter feriptura effet : Dabo legera meam in vifeeribus eorum, 8c in corde corum fcribam cam. Scr-uorum 8c rudium eft,orania ex præfcripto agere.Iudæo-rum ergo fit fcnpta hæc lex , qua vniuerfa etiam minima præfiniantur. At fili) perfefti iam vin 8c ih liberraté gta-tiæ vocati,habeant legem infculptam in cordibus. Quâ-öbreiijqui Euangeliüm omni ex parte in charafteribus amp;nbsp;meraSranis includunt, nihil illius verbo, nihil cordibus relinquentes : hi Euangelio multùm adimunt 8c dignitatis St virium. Papias apud Eufeb.Si quando,ait,ad-

, ueni(retaliquisexiis,quifecutifunt Apoftolosiabipfis hift.cA^ fedulo expifcabar,quid Andreas,quid Petrus dixerit,qd

i aiiccm Philippus,vel Thomas, quid verb lacobus, loan-) nes.Matthæus. Nec enitii tâtum mihi hbrorum lediones

I prôdefle credeEam, quantum viuæ vocis præfentifque ift magifterium.Haftenus Papias. Vbi verb gentium eft ver bum,quod tanroperè Lutherani iaftare folentl Nam feri ptum verbum, fi vèrè aepröprie loqui volUmus^ non eft ƒ Verbum . Apud nos aütem , qui Chtifti 8c Apoltülorum ƒ oracula vocesque tdemur, Verbum Domini vete' 8c pro-ƒ nbsp;nbsp;nbsp;prie raauet in sternum. Verbura,inq,viuUm,quod ex do

(1 äorum ote in difcipulorum transfufum antes fortius re-

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N foneti

i)'

1^6 'Ol. TViK'DlT. N'PQ^TO'L.

fonet.Verba,iiiquit,inea,q pofui in ore tuo,nû receof de ore femrnis tui à modo amp;nbsp;vfqne in fcmpiternuin. de,cp ad confutaiidos hæreticos maior vis in tradiu“ ,J.K. eccl. ij in fcnpcura eft. Egcfippus apud Eufcbium referr,'’'f5 btß.c.^i. nem,niundamamp; iinmacuiatam ecclcfiam permanlirirr*^ nec difcipuli Domini esnterüt,corruptoribus veviis'^ *1“* forte fuerimt,in occultis terne hiatibus d(.liien^_ trini*trit ^'l^**’* verd omnis illa ætas,qusB à Dno fufctperai j.-.-'se uae vocis auditü.de hacluce difcefsit,tum hrercticosi’J'

- oaco, vtaiunt, capite ApoitoJicam vcritaic oppugn^“ trariano nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- j hr

ia eßilTe rsticorü vitari contagia, fi diligciitius ac renaciùs Af’' Jùiiurhi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traditionibus inhæreatur. Tertullianus

adhucapertius monet,vtaduerfum hæreticos magisquot;^ ditionibus quam fcripturis dilferamus. Scripturaeeni ix /’A in variosfenfus facile trahuntur, tradirioiies nonitc’’’“ hxreticorü eft,vt Hilarius ad Conftantiü Aug“quot; ‘ Z ‘ fturn tradit,qui fe non fecüdmn fcripturas prædicarf

” quibus blafphemat mentiatur.Onines fcripturas linei* fu loquunf. Etlren.i.lib.i.c. Hævetici,inquit,fcript'J' nituntur fua dogmata confirmareinc fine telle elfevK“ antur.Sed déformant eloquia Dei,atque ex figura ho® nis,vulpis,aut vrfi,figuram reddunt. Hadenus ille-nnt porró hæretici, quod pattern fuum fecific Vincentnis Lirinenfis eleganter ait, Stauöcris fuitr^ da machinamenta fedlantur.Nam quid illc non facgt;^‘ fellis hominibus.qui ipfum Dominum maiellatis fe^P rarum teftiiiionijs adpctiuit ? Sifilius,inquir,'DeieS!®‘ tere dcorfum.Scriptum eft enim,8fc.Ita,quodcuiiqiquot;^, gma hæreticus proférât, ftatim ait, fcriptum eft jj non vnum, fed mille teftimdnia, mille exempla .Lege,de Pfalmis,de Apoftolis,dc Prophet.is, quibus uo more interpretatis, fententiam fuam adprobareo®. tur. Quorfum hæc tam longo fcrmone rep«tita?N®®ij vt intelligas non modo aduerfum hæreticos plus ha traditionem tj, fcriptüram virium, fed etiam omne® niè cum hzreticis difputationem ad traditiones am c ribus acceptas ede referendâ.Nam cum vtriq; amp;nbsp;nbsp;nbsp;j,,

ciamp;.hæretuiprofuafententia quifquç facras

ferantjinfcnfu 8c interpretatione difcrimcn efl.Quis »utem verusac legitimus fcripturæ fcnfus habetidus fit, nifi ecclefiæ tradttione cognofci certo non poteft.Quc-admodum 8c pauloante docuimus,8c y.libro fumus mul-tts magnifq-,argumentis demonftrituri. Atcue hincpa- °quot; tet caufa grautfsimajcur traditionts Apofioltra' fucrinc neceffartæ.Senfus enimfcripturarum Apoltclicarû,ncn état ab Apoftolts fcripturis a'.tjs cxplicandus, nifi ipfi in. operafua ederent côraentarics, quod à viris grauifsimis fcraperalienum fuit. Intelltgenttâ ergo ftripturæ fact æ, difcipulis fuis viua voce tradidcrüt : vt illud Deus omni tempore in fuis ecclcfijs implerct ,Dabo Icgem meant in vifceribus eorü. Lex ficjuidem Euangelica, vt Hicrony. . . । incommeu.ad Gala.fcripfit,clcgatilsimè, non in fcriptu rts eft.fed in fenfuinon in fuper(icie,lcd in medulla ; non in verborum foli)s,fed in radice rationis. Ex quo magis ' emergit.perhuiufcemodt tradttiones ccclefiafticos ordi nés fuo quenque loco diuinitus contineri: dum 8c maio-tes,qui regni cœlorum claues hibét,facrofànamp;a fcriptu-ræfacræmyftcria,quibusquoque8cttmpore8lt;locodi-gnutn vifum fuerit, aperiunt ; 8c minores ab ccclefiæ ma- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

giftris libri claufi facramenta percipiunt. Alioqui nulli effent ecclefiæ doôores, fed quiuis quamltbet plebeius 8c rudis,eatum per fe rerum fine praceptore queerèret in telligentiam, quas Apoflolorum interpretationé 8c litc-: ris obuias expofitasq-, haberet. Nunc autcm tradttiones Apoftolicæ non quibuflibet commendatæ funt,fcd iux- a.T/t«, U ta Paulum fapicntibus 8c prudentibus, fideltbus quoque a. acreligiofis depofiti facramcnti’cuftodibus,quietiam De cale, idonet fint 8c alios docere. Qua de rc Dionyfius Timo- hier, c.u theum diligentius admonet, ne fanâa fanttorum efferat, ea pafsim rudibus exponens,fcd lanftts folis facrarum ro rum intelligeniias fccretius pandat. Ob banc enim cau-fam primos illosnoftros duces neceflariô furama amp;nbsp;fu-

188 DE TR ADIT. APOSTOL.

Quid ? quod hac via,vel maxime ecdeûa: cotnmentJ«' iudoritas:quam,vt fponfte charifsiniæ,Chriftus tant^f-re commendauit.Cum enim Iponft fui non vetba wOquot;, fed fenfum etiam in corde feruat ; vtrc,quod Apoft® dixit columna eft amp;nbsp;firmamentum veritatis.Er rat,vt aliquis quafi lydius lapis in manu ecclefiæ queretur, quo falfas verasque dodrinas explorartt:', j rumque item feripturæ fenfum j fallu difcerneiet . de caufis hadenus. Nunc fundamentum iliud confitn'^ dum eftjoftendedumq; Apoftolos Euangelij doddi”; partim fcripto, partim etiam verbo tradidille. Cui»’ primum teftes funt Dionyf.lib.deeccle.Hierar.c.iA mens Alex.in lib.de Pafcha.apud Eufe.lib.tS.eclefh*® c.ii.Et in libris ftrom.i.î,' $. Origenes hom.t.in NoJi Papiasapud Eufe.lib.3.cctIe.hift.c.39.Egefipp.eodgt; feb.audore lib 4.eccl.hift.c.8.Ignatius,co.Eufe.reft“‘ te.l!b.3.c.56.Irenar.lib.3.c.5.amp; 4. Q^em etiä Eufe- f*'*; lit lib.4.eccle.hift.c.i4.8f lib. $.C3.6 amp;nbsp;to.Tertullun“ in lib.de corona militis,Cyprianus deablutionepe^fn“’’ Hiere.76 Epiphanius de hjrefibus cum alias fæpe,tum ifai ma»'®“' vbi Arianorum amp;nbsp;Apoftolicorum dogmata coarg^' Hieronymus aduerfum Luciferianos, Auguftinitsb®? de Eaptifm. contra Donatift.c.7. amp;nbsp;lib.4,cap. x4. !j j.cap.ij.amp;’ z6. Damafeenus lib.4. cap.13. amp;nbsp;17. Ba®. hb.deSpir. fand.cap. 17.amp; 29. Rcfert autemexhis''J^ t)C item alterum Gratian.11.diftind.cap. eccltfiaftic*'“' amp;nbsp;12.diftin.ca.illa autem.Poteft igitur quicquam '’^^“1 efi'e,quod fit huic talium virorum choro contrario®' Sed fi tanta nubes teftium hæreticorum corda noi'®^

LIBER TERTIVS. ï89

bonum depofitum cuftodi.Et deinceps-.qucaudiftisi me ( per multos tcftes, hæc commcnda tidclibus homiiubus, lt;nbsp;qui idonei erunt amp;nbsp;alios docerc. Acloanncs in epillola 'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;x.Plura,inquit,Habens vobis fcrtbere,nolui per chartam

11 amp;itramentum •.fperoenim.me futurum apud vos,8lt; ore (lt; ad osloqui. Qmd multa? Duas Petri epiftolas habemus, . Y amp;nbsp;credimus mutura annis 7. Antjochiæ ftóiirc,elingutm Y Romscannis x$. Nurn nihil aliud verbo docuitjquàm i quod epiftolis duabus fcriptum reliquit ? Q^id? Andre-

aSjThomas,Bartholomæus,Philippus,nonne linefcnptu ƒ rafolointercurrente verbo,ecclefias libi deftinatas 8e

fundarunt in fide,8t in religione continucrunBConfen-tiamusigitur,quod negannon poteft , fidei doótrinara ÿ non fcripto totam, fed ex parte verbo ab Apotlolis ,(gt; elfe traditam.

Ciif.ßKiirtMm, ybi fternuntitr quot;via ui trtJitiotiet Chriili ^poßolorum iaue-ßi^itndaf.

][^Is igitur cognitis, reftat illud explicandum vbi to-tius orationis cardo verfatur,quónam modo Theo logo conftare pofsit,hoc aut illud dogma ab Apoftolis *ue traditum. Verbi caufa ponamus aliqua, quæ pateant latius.Si in quæftionem veniat,num minores ordines,ie-iuniutn quadragefimæ, baptifma paruulorum, imaginum venerationeinTymbolum fidei,ex traditione Apollolo-rum habeamusiid nunc explanandum effe dicimus,an ne fit via alioua plana 8c expedita, qua ad certam earum re-rum intelligentiam valeatperueniri. Non enim fumus ij, quiPharifæorutn inftar traditiones noftras vclimus qua u diuinasSc Apoftolicas venditare,fed vbiquegentium cupimus,vt vera à falfis,ita ab humanis diuina fecernerc. Eo vcro in loco maxime,vbi de dogmatis fidei catholics agitur. Quo jn loco quidem rerum illiul'modipermix la confuGo perhicioGfsima eft. Sunt igitur vis quatuor aperts,quasfifequemur,traditionibus Apoftolorura ve ftigandis minime aberrabimus.

prima via ab Auguftino aperimrcùm ali;slocis,rum N j lib.

190 DE TRADIT. APOSTOL, lib.4.cont.Don3îirt.in hæc verba. Quod vniuerfat^ji, ecclefi3,nec concilijs inftitutum, fed l’emper retentu* non nilî auiloritare Apoftolica traditum reâifsime ditur. Eli autem ratio huius in promptu. Si enim co® tudinis cuiufquam diu in tota ectie'ia obferuatæ,0^’5' nem amp;nbsp;principium,nec ad Summos Pontifices, neca^ji^ cilia epifcoporum referre poflumus : fed ea confue'“^ ad Auoftolorum vfque tempora retro trahitur, tur plane illam ab ApoAoIis elfe profefitam . Vt fi bium vocetur,ai) minores ordines,firt)diaconatus,Kquot;; ratus,8c cæteri ex Apoftolorû traditione in eccleua’i . huncin modun perueftigabitur. Si horum ordinuni'^^^i tium, vel à Damafo fif,vei à Symacho,vel ab vllo ali® Ponufice feu concilio, certe Apoftolorum traditio''^ fuit. Sin ante quemeunque Pontificem, antequoo^“ etiam concilium,mc’ntio huius rci apud priores babf donee ad Apo.lolorum tempora peruentum mum intclligimus,minores ordincs ex Apoftolic^ tione fui(rc,vt amp;nbsp;re vera fuerant. Quonia non pol res modo,fed Ignatius epiftola 8.ad AntiochenoS,y j nyfius j.cap.Eccle.Hicrarch.Clcmcns tn epiltolaä ucrfjj,Anacletus in decretis fuis.eius ret tanquam’i clefia iam accepta? memincrunt. Eadem quoquera‘‘ j-,) docebis leiiinij legem traditionts Apoflolicx fuiy^jfii ius videlicet meiitioncm fecifle conftat Auguft,3“ hinum cpil.86.Scadïanuariüm epirt.ii8.St ad Lx'tam de inftitutionefiliæ,amp; libro a.aduerf.Io'i ,1

in Efaiam c.58. Ambrof.fermone i$.amp; 38. Chry pop. Antio.homi.3. St 16. Bafilium cum in alijs cony bus,turn in cius initio,quaro in ebiiofos liabuit,8t* ijp fteriore de ieiunio, Concil.Nicatn.referturq, i8, cap.habcatur,Concil.Laodic.multis capitibus. num hift.trip.lib.i.c.io. Origcnc horn.10.in næu apudEufe.eccl.hift.li.î.c.14. Telefphorû vniuerfos,qui leinnij noftriauâorfalfo à quibu*'’ Jlimatur. Quoniain epirt.4.adPhilippen. eiusrOLj, fe.tie té- memiiiit latquehabemus etiam Canoncm ApO‘'^‘i)(i' ffiribtu . probarum ctiamàTrullan.Synod. Canone 9-®^ Zerre uii ne 10. Q_uamobr€ vete ac iure Theophilus Ale^p‘^-^|iF

LIBER TERTIVS. 19t

Pîfchali primo 8ctertio, non folum legem ieiunij à ma- hactf))»-ioribus trsdicam efieipræfcnbit ,fed affirmât fuifl'e e- raieiuni uangtlicam traditionem. Et Epiphanius hærefi 80. vbi tint more doétrinâecclefiæ docet8lt;:fidem,qua:traditioneeccle- abApoflo fiafticafcruatur,cummeminitieiuni']quadr3gefims;,tum Ik acce~ dixit aperte Apoftolos tradidifle ieiunia. 4. amp;nbsp;6, feriæ. ^leyêrK« Atq',LeoPapainconcionedePentec.cuiusinitiû,Ple- tumtßzi, nifsimè,ieiunium quatuor temporûTrinitatis ab apofto TeleJ}iko~ lis dicit effc uiiluutü.Hierony.autem ad Marccllam ad- jroaüifii ' uerfusMontanü non obfcuretvadit,quâdragefimâ nos mant le-' fccundum traditionem Apoftolorû ieiunare. Qupd ve- ^eprtcfiri I ÏÓ in hoc excplo fccimus, id f aceie per multa poU'umus! ptum de • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8chaceademrationeparuulorumbaptifma, conftcratio prlt;eceftHt

* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ncm vtrginum,Monatlicam proftlsionem,lucernas in té efl.

i plis cercosq0ucentes, iroaginura vencrationcm, £lt; alia ÿ id genus mukaab Apoftolis tradita comprobare.Sanè !( nbsp;nbsp;nbsp;qd in monbus dtximus, idem in fidei dogmate feruandû

e eftjfi vnumcuodlibct nouumcflehæreticicaluronien-y tut. Cuius rei illuftre exemplum babes apudEufeb.hbro ■f *ccle.hift.5.c.vltim.Sed nos pergamus ad teliqua.

Sccunda itaô-, via huit proxnna. Si ea qutdem expedi

)i lior eft. Si quod fidei dogma patres ab initio fecundura ■f fuorum tetnporum fuccersioncm concordifsime tenue-tuut,huiufôue côtrarium vt bçreticum tefutarunt,quod jl tarnen è facris bteris non habetur,id nimirum per apotto 5) nbsp;nbsp;nbsp;hcini tradmonem habet eccltfia. Exempla fint,perpétua

ÿ beacæ Maiiæ vitginitas, defcenfus Cbriftiadinfetos,vc ), animaal Adæ Sc teliquorum pattum, qui ibi tenebantur, ,) etueretjcettus euangeliorumnumerus, Stcxteraidec-nus,qusE,nclongum taciam.nonfuntannumeranda.Ôm nia f.quidcm fidei dogmata ab apoftolis acccpit ccclefia, ■velfcnpto,vclverbo. Quoniami) miniftrifuetelctmo-j( nis,nec vllas in fide nouas reuclatiôesecclefiababef, fed. f e.isreruat,quas ApoftoliperSpiritumfantiurafidclipo-pulo rebquerunt,quemadniodum poftea fumus demon-y fttaturi.

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T ertia via, fi quicquam eft nunc in ecclefia coromuni

P , fidebum confenfionc ptobatum , quod tarnen buma-ƒ na poteftas efficete non potuit , id ex Apcftulorutn f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;N 4 ttadi-

i9i DE TRADIT, APOSTOL.

traditione neceiîario deriuatum eft. Vt vota difloluerf amp;nbsp;remittcre iuramenca, non erat humanæ poteftatisitui’ quia iure naturæ vota nuncupata Deo reddereamp;iur’quot;'* ta feruare tenemur : Humana verô facultas ta,quæ naturæ débita amp;nbsp;conftitutafunt,condonareaetolld® non poteft: vt Gratian. 13. diftinéf. ftatim à princip** docet. Turn etiam, quia in his, quæ fuperioriexco'*' uentione debentur,inferioris poteftas nulla eft.Eadeö' que eft ratio dç matrimonij rati diremptioiie per mon*' nicumfolenne votum. Cum enim matrimonium e»’®' non confummatutn aqte Euangelicam legem iure t' fet naturæ indiirolubile,nec efl’et in Rep. Humana fat“?' fas vlla eiufmodi matrimonij dirimendi, confequensWi huiic ecclefijE morem ex CHrifti amp;nbsp;Apoftoloruminft'' to defcendiffe.Nec enim credi poteft ecclefiam Pe* quam fibt poteftatem generaliter vfurpalTc in His,qu«*. jus naturæ pcrtinerent, nifi quam Chrifto Sc Apo(‘lt;’\ tradentibus accepilTet. lam enim Hie error effet gtaquot; in moribus,in quibus ecclefiam errare non poffe/uo*

Deem, co oftendemus. Nec me clam eft, cp Alex.3.alitcrintfj (i.cafi.ex ftremo illq exéplo docere videatur. Cum enim ilH^“.^ fühltet, obieftum,non poffe perfoJenne religionis votii

moniü dirimi,quoniam fcriptij effet, quod Dcu? f®”' xitjhomo nonfeparet;refpondit,hoc fcripturætcft’'” niurn de matrimonio confummato eU’einterprctano“ Quo videlicet refponfo ffgnificauit, matrimoniu ra® a confummatu non efl’et, licere Humanitus fcparari. rum,vt omittäjCp verba ilia Adæ,hoc nunc os ex , tneis, amp;nbsp;caro de carne mea,amp;c. è quibus Dominusc® , git,quod coniiixifTet Deus,id hqminc fepararc ne® “ re nec verd poffeteo tepore fuifie in paradifo nondura crat matrimoniuni confummatutn : vtque etiam prætereara,quôd matrimonij ipfe contradius * natura fuafirmus acperpetuus eft,vt ne voluntate'!'^^^ contrahentium,difldlui pofsit,quæ tarnen Hominu® j uentionibus dirimendts, valere folet plurimiim Pe tyitnf Theologis grauifsimis femper abfurdum vifumefl) ht.eft.e. trimonium vllum per Hominem feparari.

jKiotre. Junocentius tertius, aliotfum quidcm, iedau^

LIBER TERTIVS. 195 çtiim locum appofitc dixit, non hominem, fed Deum id foluere, quod Sumtnus Pontifex non Humana fed diuina »uftoritate diiroluetet.Nimirum quod Dominus Petro dixit,quodcunque folueris fuper terram,amp;c. quoufq-, 8t quaceiius, vpl amplificandum effet,veletiam confttin-§«ndum,idab Apoftolis ecclefiam accepifle confent*-ncum eft.Qui eiufroodi res adecclefiæ gubernationem necefiarias fine dubio iradidere. At que tradunt nönulli, loannem Euangeliffam iubente Chrifto ab fponfa fua _ 'n Euangelii gratia fuilfcfeiunäura . Hieronymus certe. 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* ,

aduerfus louinia.lib.Icapnem affirmât amp;nbsp;virginem fuif- ® fe 8c marifum. Thcclam quoq; Epiphanius.ha‘re.7 8.tra- ’f*quot; dit à Paulo nuptiis exfolutam, cum fpófum haberetpri-marium vrbisformofifsimum:amp;: virgiiiem'fanäam con- ‘••™*** tcropGffeterrena,vt cæleftium potens efficeretur. Sed contra Alexandrum dicimus. Nam hoc forte dieet ali-quis.Minime Veto gentium. Neceniin ftatim Poiitifici contrarius eil,qui argumente, quo catholici vrgentur, aliam refponfionem parat.De tertia igitur via ditium eft fatis.

Quarta via, eademque amp;nbsp;mollior Sftritiov eft huiuf-^odi. Si viri ecclefiaftici aliquod dogma, vel vnamquî-libet confuetudinem vno ore teftenturnos ab Apollo-hs accepiffe, line dubio certum argumentum eft, vtita effe credainus.Vt imagines ab Apoftolis eile traditas patres in 7. Syno. generali aäione 6. dixerunt. Et fym-bolum fidei, quo vulgus fidem fuam profitetur,ecçlefian» Apoftolis tradentibus habuiffe,auâotes funt Rufinusin expofitionefymboli, Hieronymus ad Pammachium de , erroribus Ioan, Hierofo. Ambrofius in fetmone 58 . de t ieiuniis amp;nbsp;quadragefima. Cafsianuslibro fexto ad Leonern Imperatorem,Ifidoruslibr.6.Etymol.capit.i8.Lco ! papa in epiftola oftaua amp;nbsp;tertiadecima ad Augufta, Cle-( mens in epiftola prima ad Iacobum,fi Clemens tarnen il-lius epiftola audor eft. Sed de hishaftenus. Namplura , exempla ponere longum effet,nec ad rem,quam inftitui-} nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus,neceflarium. Satis autem fuerit,quatuor vias demó-

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftraffe,quibus traditionem aliquam effe Apoftoiicam,

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inueftigetur.

N Î Caput

19 DE TRADE APOSTOLiCiS'

QutKtunjjOf yariis^eueribut trtditieiiiu» ^foßolieamm. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(i'

At vcró, priufquam huius loci audoritatem mo, illud animaduertcndum cenfeo,præcept3^ ƒ (htuta Apoftolorü efie in duplici difFerentia-~ji dam cntin ceinporana fuere, quorum ratio breuis tempus fuit. Alia fuere perpétua,vtpotc qu® habuere fempiternam, vt in ecclefia feruarentur-/ j( generis exempla funt, de baptifmo in nomine abftincntiaafanguincamp; fuffocato ; huius autem P® { rioris exemplum eft de aqua permifeenda calici. A'H etiam alia diuifio eft Apoftolicæ traditionis .Nai” ’ -ras Apoftolia Chrifto dominoacceperunt,vtroatr‘^ inHm,confirmationem , extremam vnÛionemjCife menta nouæ legis,quç ipfe qmde inftituit Chriftu®’ rum facraraentorum primus ademque foius audor,^^ Apoftolis ttadidit Chriftiano populo adminift''*quot;rjj Altéras verô traditiones Apoftoliipfi Spiritufanüia^j gerente ad Eccleiîævtilitatem edideriint. Quas eis Chriftus dominus,dum in terra degeret, nufqua ( dit. Vt quadragefimsE ieiunium, quod licet Hierq.iV'J’ infecundum lonæ cap. Ambro, concilio }6, Chryf mi.i. in Gene.ad Chriftum audorem referre vidcan'^i^ at re vera, vt equidem fentio, Apoftolicum fuit.Qu,od Chrifto tarnen afsignatur, vel quiaadCnj ftiieiunantis exemplum ab Apoftolis inftitutum efti quia Apoftolica edida Chrifti efte cenfentur : qu' P Apoftolos ecclefîæ loquebatur,atqueadeó per Spirgt;! fandum Apoftolis:iuxtaillud,quod Ioannis lé.capd^^ ptum eftjAdliuc multa habeo vobis dicere, fed non P teftis portare modo.Cum autem venerit ille fpiritus ' ritatis, docebit vos omnem veritatem ; non eniw Quetur à fcmetipfo,fcd quæcunque audict loquetur,q^j de moo accipiet, amp;nbsp;annuntiabit vobis. Et Apoftolus i.Cor. 7. quQjjgtn defuo confilium dediffet,puto autem,

amp; cgo fpiritum Dei hibeam. Et rurfum,Ane*Pp rimentum eius quæritis,qui in meloquitur Chriftu*'|^, m rejjto. jjjj jutem traditionum gciieribus illa eadem con(5dt'’||j qiiidem,quæ in fuperiorclibro deferiptunt^, U'i)

LIBER TERTIVS.

legibusadmonuimus : fed difcrimen ülud maxime,quod de fcripturarum præceptis ibi pofitum, transferri hüc ad traditiones dcbet.Ex traditionum quippe vinculo, quas à Cbrifto acceptas Apoftoli fidelibus feruandas relique-re,ccclefiafideles eximere non poteft,necillas contraria aliqua confuetudine abolere.Si enim,exempli caufa, ma-terias amp;nbsp;formas facramentorum confirmationis, ordinis, extremae vnöionis, à Cbrifto Apoftoli, nos ab Apofto-lis accepimus ; fi ad eundem quoq; modum niatrimonia non confummata, per folennem caftitatis profefsionetn dirimi, confummata vero per conuerfioué ad fidé cöiu-ge infideli difcedente, Chrillus dominus Apoftolis ,illi nobis edixerunt, in bis tanquamin diuinis inftitutis ec-clefia nibil habet poteftatis.In quem fenfum explrcanda funt duo illa capita.Sunt quidam.amp; Contra ftatuta. zlt;;. q.i.Nec huiufmodi traditiones poffunt per contrariara confuetudinem antiquan ; fed tali aduerfæ conluctu-dini iure obiiciuntur. cap. Veritate. amp;nbsp;cap. Si confuc-tudinem. amp;nbsp;cap. fruftra. 8 . diftinftione. In aliis vero, quæ videlicet Apoftoli conftituerunt tanquam ecclefiæ paftores,potetit quidcm fummus pontifex, vt in cæteris ecclefiæ legibus difpcnfare,lic enim Ichola loquitur, POteritque Item contrarius populi mos inftituta buius generis abrogare.Vt trina immerfio, quam ex Apofto-bcatraditioncinbaptifmi facramento eccleliam babu- DersK. iffe,Canon Apoftolorura 49 . oftendit .per contrari- d.4.c. Si

, am confuetudinem abolira eft. Eiufdem quoquc ordi- quis fref nis eft quadragefimæ iciunium : ac pœnæ rurfum ab A- byer, poftolis pro criminibus prxfinitæ, qua: 81. diftinftio.

’ capit.presbyter, ex Concilio Gangrenfi referuntur. Ad boc genus illud refertur, quod ex Anacleti prima

’’ epiftola bxrctici vrgere folent,Perada confccratione omncs communlcent,qui noluerint ccclefiafticis carere liminibus,fic enim Apoftoli ftatuerunt. Quanquam de

, miniftris,quiEpifcopo (acrificanti in diebus folcnnio-tibus tnferuiebant, Anacletus loquitur. Quare inde col-’ ' ligi non poteftjomnes cos quimiiræinteterant, oporte-reetiamtunc communionemEucbariftix fumere,inhis prsfertim diebus qui folenniotes non effent. Sed vian-! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tic^uo

196 DE TRADE AP OSTOLICIS-.| tiquo more Apoftolorumqjinftituto communto tof’ etiam populi à principio ftatim nafcentis ecclefiæ retur,æcate tarnen Chryfoftomi præceptum rclaxat“ efle conftat,amp; communionein aftantium voluiitatip*' irii(ram,adquam eos diaconus alta voce inuitafaat l’J cogebac. Hæc cnim 8c alia huiufmodi tamctfî ab Ap® ' lis tradita funt, non funt ramen ira fixa, vc moueri o’, queanc.Cûm Chrifti ipfius præcepta Scinllituta, raodum diximus,adeô ftabilia rataqjfint, vt côuell*quot; lius hominis auftoritite liceat, Cuius ratio locofijPj riore reddita fruftra hic à nobis refumeretur, Atq;''*“ de inftitutis ad gubernationem populi pertinentil’i**'a telligi volo.Nam dogmata fideifiueChriftusipfeP^L; Apoftolis reuclarit,fcu Spiritus fanâus poft Chrift* . ceiifionemin cælum,mutari non poflunt ; fed ïa in veritatc manentpeiinde atquetlla,qu3cChrift*‘ ore prodita.

Caf.Sextum, Je frmitette amp;• certimJine traJi-tionunt ^jtoflalicarnm.

QVibus rebus expofitis, non eric difficile oftcn'^^'î id quod in hac parte maxime quæritur,ex Chf Apoftolorum traditionibus certifsima pofle , menta elici,8cad ecclefia; confuetudincs, 8c ad fido gmata comprobanda. Si enira Apoftolus Paulus lix confuetudinem Corinthiis contentiofis oppo'”'’jüi nos indem ecclefiæ moremab Apoftolis vfquereccP , totquc feculorum vfuac gentium confcnfione pro. non opponemus hxrcticis,cum i nobis fcriptura iiifque rei confirmationem efflagitant? Certè AcperfcripturasScpcrnatur® rationem Paris dixi*'‘|]|,) deretur adcius rei fidem faciendam,quam Corin' perfuafam efle cupicbatjconfîderans tarnen inter Co .jj thios fore quofdam, qui ilhufinodi forte 8c teftio’®^,^ Scrationibus repugnarcntinonaliitd potius arguin‘ ,;j ad caufam euincendam habuit, quàmli eosad morem reuocarer.Si quis,ait,videtur contentiofu® p^i, nos talem confuetudinem nô habemus nec ecclefi® Quod dicit taie cft.Si quis adeô eft durus amp;nbsp;pordi’^^jir

LIBER TERTIVS. 197

, arguDientis pofitis non adducatur, fed adhuc côtendat, fa'ininaniaperto capite orarc oportere : liuuc ego non

*5 aliter refellojquàm quèd ecclefiæ Dci talent confuetu-dinero non habent. Tanta vis in traditione cft,vtquot

* ! nec fcripturæ nec naturx ratio inouilTetjeos Paulus exi-ftimarit ecclefiarum more amp;nbsp;inftituto refellcndos. In

( priore rurfum ad Timotheum epiflola, fi quis, ait, aliter • docet amp;nbsp;nô acquiefcit fanis feimonibus.Non dicit feri-1* pturis.Et ad Gala.Si qui$,inquit, vobis euangelizaucrit K nbsp;nbsp;nbsp;præter id,quodaecepiftis,anathema fit. Qinbus ex locis Caf.u

't rcûè Ongenes in commentariis epiftolæ ad Tituro defi-I nit hæreticum,eum qui fe Chnfto credere profitetur, amp;nbsp;ilt; aliud de ventate fidei Chriftianæ crédit, quàm habeat '( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;traditio ecclefiaftica.Etlib.i.penar.Sicut roultis,inquit,

[, nbsp;nbsp;nbsp;apudGræcos amp;nbsp;Barbaros pollicentibus veritatcm.de-''^

( fueuimus apud omnes earn quçrere,qui earn fai fi s opinio-

Bibus a£rerebant,poftquam credidimus filium Igt;ci eiïe GnriRuro,$c ab ipfo banc difeendam elfe perfuafi fumus:-ita cum multi fint,qui fe putant feire quæ Chritti funt,amp; nonnulli eorum diuerfa à prioribus fentiant,fcruetur veto ecclefiaftica prædicatio per fuccefsionis ordincm

J 8b Apoftolis tradita, 8t vfq; ad prœfens in ecclefiis per-®*nensülla fola credenda eft veritas,quæ in nuUo ab cc-tltfiaftica traditione difcordat. Haftenus Ctigen. Ig-, natius quoque in epifiola ad Heronem, omnis, ait, qui , dixetitptæterea,quætraditafunt,tametfi fide dignus £t,tametG ieiunet, tametfi vireinitatetn fetuet, tametfi ligna taciat,tametfi prophetet,rupus tibi apparcat.Si iei-tur anathema,hæreticus èi lupus habendus eft,qui eccle^ ftafticæ traditioni répugnât, ex ilia profeélô certifsima j atgumenratio proinitur,ad fidei dogmata amp;nbsp;ecclefiç roo-rescomprobandü.Præterea auétores grauifsimi aperte confirmant huiufmodi inftituta etiam fine literis accepta , candem viro habete ac fi fcriptaab Apoftolis fuifient, I Irenæuslib.j.aduerfum hærefes. cap.4.amp;lib.4. cjp.43. J Tertullianus item.quamuis ipfe poftea ab ecclefiæ tradi-f' tionedifcefleritdnlibi tarnen de corona militis eande« fenteniiam habet.Cuius verba libet in prçfentia referte: , nec enim folum quid fentiat tradit fed cui etiam fentiau ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Auti-

ï98 de TRADL APOSTOLICIS— Aiitiquas, inquic, obferuationes ecclefiat, fi nulla ptura determtnauit, certè cófuetudo corroborauitiV line dubio de traditione manauit. Et ftatim,cuin q«® dam craditionum meminiirct, quarum in fcripturis w' tio nulla eft, iftarum, ait, amp;nbsp;aliarum difciplinaruffl''* poftulas legem, nulla ribi legis traditio præténdet’^ Auôhrixeftquot; confuetudo,conhrmatrixeftamp; fideioquot;' uatrix, idonea cft teftis traditionis veteris . Confu^ do autemetiamin ciuilibus rebus pro lege l'ufcip'* nee di/Fert, fcriptiira an rationc cófiftat. Haftenus J tullianus. A.C preciarc ille quidc.Quoniani G legen) f* commendatmios, qui ratione conftet,non minus lex habet commendari.Dift.i.cap. confuetudo. infuper in libro deSpiritu fanfto.cap. 17 .ac magno q“ dem argumente eandem rem confirmât,inquiens,*^ gmata,quæ in ecclefia prædicantur, quædam babei”''?, doftrina feripto prodita, quædam rurfus ex Apoft‘’^|j rum traditione iu myfterio occulto recepimus. QÜ*? ; vtraq; parem vim habent ad pietatem, Nec in his q“’ j contradicit,qùi fane, vel tenuiter expertus eft.N^'^j conruetudines,quæ feripto proditæ nonfunt, f^nç'' multum habentes momenti conemur reiicere, amp;nbsp;e’ jj nabimus, quæ in Euangelio neceifariaad falutchab^'^i, imd potius ipfam fidei prædicationé ad nuduin no'’’. contrahemus.Haftenus Hafilius. Cuius ratio , G z tas negligitur, certifsimara rei huius faciet fidem • enim icripturas ipfas eeelefiç auftoritatc recipiamiis, J! .j ccrtiorcargumento Euangelium Matthæi nomineio' ptum ipfius verè elle probemus, quam quód ficap’lj, busaccepimus, fimiliprofeftó ratione ex reliquis tutis,quæ videlicet ab Apoftolis retinemus, firma menta deriuabimus.Quód fi quis,nouum librum lac^ ingerat,quem patres noftri minime receperunt,vtB’“|^j gufe.4.. doS) qui prophetas fibinuncupauitatq;conftituit,lt;’|^j li.ecdef. •'gt;1*'’certiore argumente refelli poteft, quam traditgt;'’jj ii/l.c. 8. u’®'°*'um:vtfecundoiam libro latiùsexplicatutnel^pj. Ca’f.’y. quippe apud Eufe.lib.6.cap.10.Euangelium nomin’*^(, tri ab hæreticis prolatum Serapion grauifsimè j|j-Atq;,vt Bafilius idc argumctatur, etiamin rcip.

LIBEK TERTIVS. 199

*bi fcripturç deeftinftrumentum,teftibus habetur fides. £t ficut in rebus huraanis oculatos teftes,na in fide auti-tos accipimus,quia fides ex audnu eft. Eliet autcm ridi-cula refpublica, quat in ludicis fcripto omnia, nihil fine fcripto probaret.Scripturas enim propter litigiofos faci mus.Alioquiboni viri folo verbo in vcritate Stofficio côtinentur.Præterea.multaad Chriftianos mores amp;do-ärinam pertinent,QUæ c facris literis nó habétur. vc ante nobis cóftitutum eft,ftultü ergo fuerit in omnibus fcri-pturampoftulare.Traditione itaqtopus aliquando eft ad fidei dogmata comprobanda.Rurfïis,cum traditiones nonfcriptas Polycarpus, Tertullianus,Irenaeus ,Mar-cioni ac Valentino ; Epiphanius Melchifcdetbianis, A-poftolicis, Aerianis : Hieronymus Vigilantio ; Augufti-nus Donatifti5:deniq-,(vt in (umma dicam) omnes fanöi aduerfariis Catholica; fidei fidenter obiecerint,earumq-, vi, pennde ac li fuiffent fcriptae, haerefes fui quifq; temporis deturbauerint ; certè non minori efficacia perhu-lufmodi traditiones nos hæreticoruro, qui aut nûc funt, aut etiam funt futur),quæcunq-, dogmata retcllcre ac de-turbare potetimus. Abfurdifsimü quippc fuerit, vt Hieronymus aduerfus Vigilantium colligit, vnum Lutherü aut Oecolampadiuro in ecclefiæ angulo ôbloqucnté au-dire,vniuerfos autem maiotesnoftros vfqueab Apofto-bs contcmnere.Quorum traditiones fi negligamus,diffi-cile diftu eft,quantura religio detrimcnti fit iatura,quc-admodum dift.n, cap.Ecclefiafticarum dicitur. Qu^alis enim return omnium facies eric,qualis præfertim er ga P'6tas,cultus,cæremoniæ,nô in ecclefia d ico, cuius

1 nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;myfteria amp;nbsp;facramenta maxima ex parte traditione

' nbsp;nbsp;nbsp;conHant,fedinvnaqualibetrepublica, vel mediocriter

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inftituta,fi mores illi,qui à pnncipio ftatim cü rep. ado-

’ nbsp;nbsp;nbsp;leuerut,conténantur,labefaöentur,euertantur?Longio-

I nbsp;nbsp;nbsp;res hoc loco fumus,qu3m necelfe eft.Quis enim eft, cui

non perfpicua fint alla, qua: plunbus verbis à quibufdam

' comniemorantur ? Commemoratur ab his Auguftinus inepiftolaad Ianuarium,Sc in alteraquoque ad'Cafu-knum, in quibus fcripfit infolentifsimat iniani« çfie di-fpucare , an eiufmodi coniuetudines feruaudæ fint:

loo DE TR ADI. APOSTOLICIS'.,, Difl.n.t. ’’•‘:®*»useffeeoscoercendos,quihas contempft^'^ inhisrt‘~ humanæaliqux illaruin (int, quàrafi diuinä’j ges præuaricarentur. Commemorate amp;nbsp;alios aud”*? po(lumus,fed vtemurin re non dubia teftibus non ’. ceOariis. Paulus enim vnus abunde rei huius facit in ï.ad TheC epiftola c.i.inquiens, Tcnetc traditie’' quas accepiflis fiue per cpi(lolam,(ïue per fermonei^Ç rem ergo vim habent Apoftolica dogmata, paritcrOj tinendafurit,(ïuefcriptofeu verbo ad ecclefiam ( nerintjVt D.Bafilius iri lib.de Spi.famäo.cap. rp. e* |jj ipfo apoftoli teftimonio argumentatur. Quin apoft’^ ipfeadHebræos amp;ex fcriprurisamp; ex traditione f?!;, mentatus efl, quemadirodum Chryfo.hom. 18 . in ad Hebr.admonuit. Ex quibus omnibus multifqiie perfpicuum eft, qui traditiones contemprerinr,cos'’|j, hæreticos iureac merito ab ecclefia füilfc fcmpere*?j() fos.Ita eniro hxretici illi funt habiti,qui foleniiia gefimæ ieiuniaab Apoftolis accepta pro nihilohab’ ,, vtapud Auguftinum de hære.c.yj.amp;apud Conci-grcn.in epilt.ad epifcopos Armenia: viderelicet.lte^i diftinftionem epifcopi Slt; presbyteri nsgarunt, et’’ hærcfeos funt damnatiivtapud Auguft.eodero

amp; apud Epipha.lib.j. cap. 7$. Scapud concil. C*’” j|lt; ticnfc repericsJta breuitcr,fiüeVuicIef(iftas,(ïue ranos, (ïue alias quafcunque antiquiores pertes, ’’‘’f.jt' nus exhorruit eccicfîa in eo quód huiufmodi trae nes inliciati funt,quam in eo quod fcripta dogoiâ'^^f)-iecerunt.Inde adeo venir, vt feptima Synodus JisaCiii7. doftrinam noftræ orationi maxime neam edidcfit in hæc verba. Fatemur nos ecc)eW“gt; traditiones, fiue fcripto, fiue confuetudine fT tinere veile,quarum de numero eft imagiiiuro ‘ tio. Catholic.'ïigitur ecclefiærraditionem obfet“’(Ul' definimus fanftas imagines venerandas. Ciui jii*' fuerint aliud fentire, aut more impiorum lixrct* ecclefiafticas traditiones cótaminare,fi epifcopj ƒƒ depoiiuntor: fi laici,communioncpriuantor.E'’j{li* eiufdemfefsi.fi quis, aiunt patres, traditione* Huefcripto,feu confuetudine valentes non

iot DE TR ADI. APOSTOLICIS.

çcrtam fcripturæ auÄoritatcin . Vtraâuecniiniuxtàr^ fine Dei procuratione nô côftat.Quâfi tollas,neq-,ff*“ ho,nccfcriptura vindicatur.Sed (i Chrifto curæ ecd*^* fuaeft , iam noncrit ainbiguum .cjuin quemadmoiJ''® Euangelium ilia infenfu potiùs quàtn inlitcra cuftoiigt;'gt; itaamp; cæteras cuftodiac traditiones, quas ei Apoftoli'’quot; toperè commendarunt.O Timothée,inquit Paulus,df* pofîcum euftodi deuitansprophanas vocum nouitates^ oppofitiones falfî norainisfcientiæ. Quero locum mir”' à Caietano de gregis commifsi depohto, non de co®' roifla doörina cfTe intelleôuro : præfertim cùm alter”quot;' fimilltroumin poftetiore ad Timotheuro epiftola iionlt;lquot; grege, fed de doctrina interpretetur. Debueratautc® Caietanus admoneri,Paulum de verbo Dei fuilfcloc”' turn ex ijs, quæ cueiligio fubdidit, dcuitaiitprophü'’** vocum nouitates,8c oppofitiones falfî noroinis feiend»' Vtraque enim harum tradition! Apoftolicæ aduerfa*“' amp;nbsp;vocumprophana nouitas, 8lt; falfi nominis fcictia.Tr*' ditio quippè vetuftatc commendatur: 8c fi quid audien* in ecclefia noui, tum verô id feias elfe, vtantiquitati,’'* quoq; Apoftolic» fidei contrarium . Cùmautcm kgquot;’ voces efl'e vitandas, nô tibi vocum fonus veiiiatin tem,fed vocum fignificatus. Dogmataenimfenteiiti’*'!’ liouitias vitareiuoct Apo{tolus,non verbdrum fond“.’ inanes autnouos. Tametfi nouiria quoque verba,quoquot;“ licebitjVitare in fidei moriaq; difeiplina dtbcmus.Scitquot;' tiam verô falfi nominis,vel Sophifticcn,vel artem Catl' lirticam intellige.Nam traditionibtis Apoftolicis occ”*' tæ illæ Cabaliitarum traditioftes non aliter opponût”'’ ac fibulofa vens,facris fuperftitiofii. Q^anquam adud' fus Gnorticos Apofiolus diflerens, vt verc TheopHn“' flu.s affirmât,falfimillorum feientiam traducit, quani dj mé illi rudi plebi magno pretid védebant. Ququ fi eft ta contra tradita ab Apoftolis antiqua dogmata,q”“ opinioncs in ecclefia tû noua tû prophanæ, vetera dquot;® eàdemq; facra myfteria fi^es Apoftolica probat,afpcrO’ turq; contraria,nihilq-, tam eft fccundü Apoftolos q”' non recedere ab his.quæ olim accepimus,nimirii de '’/'jj bi, non de gregis depofîto Apoftolusloquitur- Itc®qj‘^

LIBER TERTIVS.

f»lfi notninis fcientia, vel Sophiftice intcliigitur, vt lt;)ui-Eufdam placetjVcl Cabalilbca, vt etiam Caietano éft vi-funi,vel illa Gnofticorum,vt TheophilaCto mihiq- ctiarn probatü eftjiiecelle eft;cùm vera: falfa fcictia aduerfeturj tontrariorû cundem efle fermonc.Que,quanquâ ita fuut in ntomptUjVt res cohfirmatione non egeat, font tarnen nottis Vineentij Lirinen.viri grauifsimi audoritate con-HrTnâda.Depofieum,inquit,id cft,quod tibt credùum eft', non quod à teinuentumiquod accépiftijnonquod exco-gitafti:rem non ingenij,fed dodrinæmô priuatæ vfurpa-tioniSjfed traditionis publicæ: rein àd te perdudam,nou à.te prolatam ; in qua non audor efle dcbes ,fed cuftost non inftitutor, fed fedatorinô ducens,fcdfcquens. Au-tum accepifti, aurum redde; nolo mihi pro aiijs alia fub-ijcias.Cuftodi,propter initnicós,propter fures. Cuftodi ctiatn diligenterjfe'dülójfideliter, vt fuo tempore cùm o-portuerit quibusque oportuerit rcddas. Deuitans pro-phanas vocum nouitatcs, id eft jfententiarum , dogma» tum, reruna, quæ funt vetuftati contraria;, Nulla quip-pèhjtrelis ntfi fub certo nomine , certo loco , certo tempore j emerGt . Nec quifquam h.trcfim inftituit, nifi qui fe prius ab cccleGje catholicx 8c antrquitatis có-fenftone difcreucrit. Hoc ergo apud omnes hierefesle-gitinium fuit arque ColennecŸt prophanis nouitatibus gaudeant, antiquitatis fcita faftidiant. Contra veto ca-tholicorum hoc proprium, depoGta fanddrum patrura amp;commiffaferuare, damnarequc propbanas nourtates. ItaeniminconcilioEpheGno omnium patrum vnafuit vox, vt quod erat antiquitus traditum tenereiur ; quod adinuentura nuper cxplodeteiur .badenus Vincentius. Hums veto Apoftolici teftimOni) tania vis aduerfum Hirelicosfuitjvt Clemens Alexan.i.ftrom.lib. Icribat, Hçteticos,quoniâ eo teftimonio euincebantur.cpiftolas Pauli ad Timoth. exploGft'c . V i eo igitur, vnde digreffï eft,fe teferat oratio :nó fucrunt maiores noftri in re tatri neceifarianegligentesifed quod ApoftolusTimotbco, amp;nbsp;in illo magna cura commiGt omnibus; id roagnâ etiam illi cura fetuarunt . Itaque in primo illo argumento Luihetan'iihsudfecus tauocinantur ,acG non diutnitut

Ö Ï iesecclei

104 DE TRADI. APOSTOLICIS' . res ecclefiafticæ gererentur . Quód fi ita pcrßunt,?“] xatione fuadebunt, nee canonicos libros quiaenic® “ nianfuros femper,fed,l' placet,etia perituros. Nam libri tineas pafcunt blattasq; diferti ? Quot audorüiquot;®' numentahominum incuria interciderunt 1 NitniruC'’'® Pythagoras quoq-, ipfe,vt Lyfias Pythagoricus ad HiP' parchumfcribit,cömentarioJos.quofdain Dama; fili®'^ ftamentp rcliquit:qui tamé, ac multö etiaiii magis q«** traditioneSjintenere.Quæ cum ita fint.vercdum noB''' ne Apoftolorum inßituta, quæ digito Dei non in ttbu Iis lapideiSjfedin eCclelîæ vifceribus feripta funt, Ib* mana obliuione delcantur. Ac de primo qui dem’S gumento fatis multa diximus vereor etiam ne nimi* muka.

Atfecundô ita refpondeo. Non vuk AusuRinuSiB*' fta faftaq; lefii ab Euangeliftis feripta, ad falutem fideli 8e doânnam efle fatis. Aiioqui epiftolæ apoflolicXjaP”' ftolorum afta, liber Apocalypfis, totum etiam legis terisinftriimeiitum,fuperuacanca eire.nonneceflaria’*' derentur. Sed hoc vuk, non fuifle opus adfidelium” lutem, vt ex didis fadisq; lefualia fcpberentur, qquot;’® qu-ïferipta funt.Hæc enim fcriberefatis fuiffejreliq“* ab Euâgcliftis fine culpa pr.^termifla. Nam qudd rurf“'” nobis Auguftinus obiicitur, facilis efl 8eprompt! fcnlio.Qup enim vfu 8e more ecclelij tcnemus,ea no®®' dó no funt obfeura, fed adeo funt aperta,vc deiis difp®' tareinfolcntifsimæ infaniæefleidera Augu. exifti®’®?' Cû ergo aitjvbi ds re obfeurifsima difputatur. 8ic. indicatjfe de his loqui nullo modo,quæ ecclefiæinfft“' to amp;nbsp;traditione codant. Aiioqui illud nobis aduerft® expédiant velim,quod Augud.idelib.con.Crcfco.n jj.diferte traditin hæc verba. Quanuis huius rei de fcripturis canonicis non proferatur exemplum, elf“ dem tarnen fcripturarum etiâ in hac re â nobis tenerc'® veritas,cû hoc facimus quod vniuerfpiam placuit ecd lïæ, quam ipfarum fcripturarum commendat audorid®' Vt quonia fanftafcriptura fallere non poted, quiiq“. Fa Hi metuit, eandem ecclelîam confulat, quara doe ’’ ambiguitate fandafcriptura demondrat,

LIBER TERTIVS. îoj lam reró Apoftoli teftitnoniû peruerfè noEis opponi-tur.Nam hominc Dei ecclcfiæ doftorem hic Paulus ap-pellat, quiperliteras facrasadomne minifteriiftii opus inftruitur.Quatuorquippèfunt res, quas verbi facri ad-minifter prællare debet,népc docere,arguere, compere, erudire. Que vtiq; omnia doâoribus Euangelii fcriptùra diuina fuppeditat.Quôd fi quifquâ contcndit, generaliter hune locü intelligendum , huic tiô tnaximo cquidem opéré repugnauerim : concédât mihi tnodo , feripturas nô fingulatiin amp;nbsp;in fpecie Temper de rebus vniuerfisprç-cij)ere. Si enim fpecialiter feripta funt omnia, quid illud eftjCætera cum venero difponam ? Quid iilud rurfum, ,j plura Habens vobis feribere, noluiper chartamamp;atra-mentuin : fpero enim me futurum apud vos amp;nbsp;ore ad os loquiiScripturaitaq; diuinanon âe iisfoium inftruit, quæfcriptafunt:feddftiisetiam,quænonfunt feripta. TeiieteinquitPaulus,traditiones quas accepiftis,fiue , perepiftolas,fiueperfermoncs. Etinhocipfoj.cap.po-fterioris ad Timo.epiftolæ, cuius nos teftimonio impe-timur,cû dixiflet Apoftolus,tu autem aflecutus es meam dodrinâamp;inflitutionem,quibus verbis vtrumqjgenus difciplinz côplexus en,S:quod feripto, amp;nbsp;quod inftitu-to côtinetur, tnox fubiungititu veto permanc in his quæ didicifti amp;nbsp;crédita funt tioi. Didicerat enim facras Iite-ras Timotheus, vt ibidem tradir Apoftolus, Se præterea myfteriaEiiangelic.'e dofitinæ concredira acceperat, vc cap.i.diaumer3r,amp;cap. 6.prions ad eundem çpiftolæ. Non ergo eo loco traditiones excludit Apoftolus, fed potius commendat.

Sanè verô quod argumentum e.x Deut.17.cap. Lutbe- , rut addit,hoc nullius propemodum eft momcnti.Legcm enim nos nô in chartjs folû papyraceis feriptam accepi-mut, fed earn magis,qusE in vifeeribus inferipta eft . Nec adeo rudes fumus,vt apud nos lex verbo tenus tradita legis nomé minus habear,qüàm ea quæ litcris editur. Fa-temur ergo facerdotes non elTe audiédos,nifi docuerint iuxtalegem domini. Sed qui inftituta Apoftolica eccle-fiæ tradunt,ij vel maxime docét nos iuxtalegem domini. Qui verô contraecclcfiafticas traditiones pugnant, hos

Q 3 cum

îp6 DL T^A-DÏ. APOSTOLïCïS.

cuni lege domini pugnarc contendimus. Q^a ex re Clt;r uini calumnia facile obteriiur. Accufac enim eccleiiaiA quad traditiones contra facras litcras inuexerit.

enim Deut, ii. ne requiramus alias in colcdo Deo cif*quot; monias prêter eas,quæ lege præçeptæ fui)t,nec bis oui^' prow.jo. quani vel addamus,vel minuamus. Et Salomon,neaod’*!

inquit,quicquä verbis Pei, amp;. arguaris inueniarisq,nit'’' dax. At veró quamuis traditiones ecclelîæ quædâ eflt®' fcriptura: facræ additamcnta,non tarnen funt illae verb® Dei additç. Qu^in potins diuina verba funt,non aliter a® illa,quæ facris libris feripta funt. Non enim in præfen’* de traditionibus dinerinius,qnx a poftens cccklîa: pr®* feftis prodierût; qiias alterius loci amp;nbsp;temporis elk defe»' dere.Scddc Cbrifti amp;: Apoftolorü traditionibus difput* tio ertiquas bic nos, vt diuina oracula, lure vereque tut' mur.Nee traditiones etiam buiufmodi diuinarü fcript®' rarum funt additaméta: fed complements funt potius, esrum quafj comipétaria. Alioqui aceufentur prophet»i quod legi Moyfis quippiam adiecerint . Aceufent®^ Apoftoli,qui epiftolas addiderint Euangelijs, afinjq;^ pul]i fimpbeitate fuis appofitc veftimtntis ornarint.At' cufaitCjH placet, eofdéiqui decrctum deidolotbitisfa®' guinc amp;nbsp;fuffocato fanxerint, ac canoncs quoq; aliq“®^ ediderint,quiin lacris bbris fcripti nó funt. At nonfu®^ ift.r,vt diximus, feripturç additionçs, fed inrçrpietatia* nes. Q^emadmodû aduerfus Grecos in poc.Elorc.fcM Î.6.amp; 7.latins explicatü ell.Qua etiâ ratione ecclefolu' cas amp;nbsp;doôrjnâ £lt; leges inftitutaq; falufaria defendin'®^' Non cnim ccclcda bis edendis aut noua fundamenta’®*

citjâut nouas fabricas addit:fed fuperædiCcac fuper tu”' damentum Apoftoloruni amp;prophetorum aurum, arg«”'' tuip, amp;nbsp;lapides pretiofos : regniq; cœlorû femina rcd®^ non alia, fçd eadcm auâior3,vc Efeu.3.1ib.Eccle.hiftO'^' jy.dixif.Àtque nositidem banc candem doârinamliy 7.ca.poftremo,fi vitafupereft, locupletabinius.Nunç“ ^.argumento diôum eit fatis. Ad quintum refponûf*' mus . Cliryfoltonius porrô, (lue quis alius eftaud^’ non ait, fcripturarum veritati, quod hærctici citare**’ƒ lentjfed uifi ca dixerint, quæ conueiuentia funt vcrit-'*'

LIBER TERTIVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J07 .

Quanquanijquitraditiones Apoftolicas docent,ij révéra ea dicunt, quae congruunt fcripturarure etiam veri-tati. Quod vero de Papi« traditione nobis opponitur, id ab Eufebio refellitur tertio libro Ecclcf.lufto, ca.vlti Vbi airPapiaiii,vt qui exigui fenfus vir amp;nbsp;minus capaci» effet,fpirituales amp;nbsp;myfticas Apoflolorum traditiones corporaliter amp;nbsp;fecundum literam fufcepilFe.Non ergo Û Thut aut item alter traditionum Apoftolicarum præ-texit auàoritateni,fidem nos ftatim habere debemus.NS amp;nbsp;nonnulli (acras litcras præfcrunt, quosiure ac mcrito explodiinus. Qu^oniara lacrarum literarum teftimonits abutuntur . Eodcra quoque modo Ircnæus potuit à Papia amp;nbsp;aliis difcipulis Ioannis decipi,in «täte domi-ni faluatoris, credidit enim, nec difcufsit an vera di-ecntibus crediderit. Std de hac re difleremus poßea di-ligentius.

Thtophili autenijHicronymi, Origcnisq; tertimoniis non eft cur pluribus refpondeamus. Nam aduerfum eos loquuntur,qui ve! humana commenta facris etiam literis aduerfa, vel hiftorias quafdam apocryphas taqquamres diuinas amp;nbsp;certas pofteris venditabaiit. Alioqui li Hieronymus (huius enim teftimonium vlgentius prcmunt) non exiflimabat quicquam elfe credendum nili quodfa-«ris literis effet proditum, qua fronte aduerfus Lucife-rianoi, Vigilantium,Eluidium, traditionum audforitate argutnantatur?

Caluini porro confirmatio quam friuola fit amp;nbsp;plane ridicula, faciam vtnullo negotio intelligantii,quimecö «am paululum eipcndere volent, Equidem cum quoque hortarer, vt hucanimumfcrio aduertcret, fi quid doce-doproficereme apud ilium poße confiderem . Sed qua-do Lutheranis, omilfa veritatis ratione, hoc vnum pro-poßtum eft, quacunq; poß’unt via rem fuam agere,pauca tantum dicam,quibu» fefe boni ac veri Theologi ab eo-tum capttonibus expedite queant. Primum aute loachi-mus Gamerarius non , plene , fed, plane, habuit in hunc tnodum.Euangclia enim.Çic.pIanè inftruût nos de fenfu nuniinis. Deinde,vt quem in modum Caluinus citât,nos quoque leaeremus : nihil affertur tarnen . Nam cum

O 4 fcti-

to« DE TRADE APOSTOLICIS. fcnpturæipfc amp;cccle(îæ magjfterium 8: traditionû »?ƒ äoritaceranon obfcurè eomendcnt, proftclö de fenlquot; numinis plenc nos inftruunt. Docent enim fenfum n'J' minisfiue fcripto feu verbo tradiium luxtaeffieteneniiü' Quid?Quód concitatç amp;nbsp;ineruditç cócionis in prouemio verba dicentis retuntlere,eius pvasferti®’ qui bona fide loqueretur ? An mox cieri turbas æqu“'*' efl'et,amp; id imprudcnteranteuertere,quod erat in coiK'quot; Jio magna vi amp;nbsp;contcntione tranfigendum ? Illud emj' Ariani præfcripferant,vt capite primo oftcnfumcft,fc'* in fidei quæftione præter feripturas nihil omninórec«' pturos. Confueueiunt autero fynodi patres quae obitff ab vnoquolibet dicuntur,qui non fit hdem fafturusco* cilio, ea prudcntifsimè difsimulare : quo res, de qua p«' tifsiraum agendum eft, fuo amp;nbsp;loco 8t tempore conin’®' dius agatur : quemadmodum nobis libro poftea quint® cxplicandura eft. J^ec Nicaeni patres omnia ea quæ Co-ftantinus dixerat, ampleii funt :fed cum monuilfetj''' hoftili pofita difcordia qua-’ftiones cxplicarcntur,amp; o™-nes euperet confireri Apoftolicorum dogmatum vnltJ' tem.hiSjinquit Theodoritus, aftenfus maxim» partisan cefsit,interq;fe contordiam amp;fanitatcm dogmatu con-ftituerunt. Pauci ramen.dtc. Ex Conftantini igitur tefti' monio fynodiq; filctio nihil omnino cóficitiii . Prarterq quod etfi literis iacris difputatio effet inftituéda,fenfum j earum tarnen non ex ipfis literis mortuis.fed exiviuev®' cis traditione oporteret accipereiita traditionis fcinp®^ vfuamp;auüoritateindigerenius. De 8. igitur argument® haâenus.

Traditiones autem Apoftolorum , de quibus agim®*’ human» non funt,fed diuinæ. Iraq; qui eas docent,hin® docent dodrinas hominum , Qua? omnino dodrin*» vel Deipr»ceptis coutrari« intelhguntur',iuxta illult;igt; quod dominus Mar.ij.dixit, quare vos tranfgredimi”* madau Dei propter traditiones veftras, vel otiofæ qu*' dam amp;nbsp;vany traditionesiqualis cratilla aemanibus àpM' dio ablucndis, quæ ad manuum quidem purificationem Vtiljjefle fortafl'e poterat, ad Dei certe cultum nonp®' teraft.Qiiam oh caufam rede per Efaiä dominus dixerat,

LIBER TERTIVS. 189 fine ctufaautem colunt me. At Cyprianus in ea epiftola eos reprehendit,qui morem nouuth ChnRi inliicuco re-pugnantem inferere conabantur.

Decimum vero argumentum inftantiiis equidem pref-fi, vt in hac refpoiiliöne explicarctur,inter hxrcticorum amp;nbsp;catholicorum traditioncs maximum efle difcrimen. Hæretici enim myfteria fua muberculis S; idiocis homu-culis produnt. At catholici mylticas Sc facras eccleliae traditiones muliercularum homuncionumq; vulgo pro-dere, piaculi loco habent. Cuius rei caufæ,quoniam ca-pite tertio Hint redditæ,illinc Icélor alfumetjquç ad hûc locum pertinebunt.Hæretici rurfum fecretas illas traditiones fuas à vit is doéïis.prefertim ijs,quiecclefijs catho licis præfunt,abfcondeie (oient. Catholici contra^iuxta quod Apoftolus pnrcipit ,Chriftianæ difciplinç my (te-n3,ijs folum committüt.qui idoneifunt amp;nbsp;abos docere. Quarc doârinæ depofitum publicum eft, vtpote quod Rcip.magiftratibus commendatur.O Timothce,inquit, t.Tiia. 6. O epifcopc,qui ecclefix amp;nbsp;præfcè'tus amp;nbsp;doôor es,depo-Ctum cuftodi.Et rurfum,qu.T? audifti à rae,hæc cornmen- j.T/m.x« da fidelibus hominibus,qui idonei erunt amp;nbsp;alios docere. Atqueilludanimaduertendum eft diligentius,quod non clam in angulo, priuatim hoc depofitum Tiraotheo coaimilTum eft, fed coram raultis teftibus,vt res non pri Pat-T vfurpationis, non ciandeftinæ furtiuæquc doäri-Pæ :fcd public® traditionis, difcipbnæ manifeftæ, fine-Que dolo intelligeretur. Q^d qui parum perfpiciunt, ni non fatis expediunt, qutmnam fcnfum locus illeha-

^go ill occulto locutus fum nihil. Doftrina quip-pe Chrifti, in qua nihil fucatum,nihil fiâum, nihil frau-dulentum eft,fed omnia fynceta,vera,fimplicia,nihil habet omnino teétum,penttralc,tenebricofura . Hoc quo-niam haireticihabent, eorum doftrinaocculta refte dici tur. Quemadmoduin ciuis quifque turn quicquam rcip. occulerc dicendus eft,quum quæ magiftratibus rcuelan-dafunt,ea nonillis plané, fed priuatis hominibus furtim prodit. Nam,qui quæ populo vulganda funt,ea populo iBuulgat,quiE contra folis rcipub, magiftratibus expedit aperiri, fobs quidcm magiftratibus, fed aperte tarnen

O y manife-

xio DE TR ADIT. APOSTOL, tbanifeftat, hie nihil prorfus occulte gerit. Non iti')’’ nos hçrcticorum more my fteria occuhmus,fed Apoft®' i lorum inftituto ea vulgo cclamus, maioribus aperi»’‘'’j quae maiores feire decet, vulgus feire non decet. Qi', igitur (ibi vult,inquies,qua: in aure auditis, prædicâ'^. per teâa ’ Q^od cnim fuper lefta pra-dicatur, id in gus efFertur. Enimuero quo tempore Dominus hoc»' cipulis prreceptum edidit,nondum eis aperuerac fenft®’’ ' vc intelligercnc fcripturasinondum per dies quadrae’®' ta locutus illis fuerat de regno Dei,id eft, de reipub»^* Chriftianæ adminiftratione : nondum fpiritum miff®'' quidoccretea,quæ viuente Chrifto portarenon po'®* partem Euaugelicæ difeiphna: tradideraf,lt;l''* ad omnes fideles pertinerct; eas leges, quas vulgo etf*®’ • notas effe expedirct. Huiufmodi Igitur priceptuin»”” minicum eft. Qu.odaudiftis in royfterio,apertius prï“'J caterquod didiciftis abfcóditc,publice loquiminiiq»® ■ VOS erudiui, vel in monte, vel intra domum, in vrbiquot; audaâer dicitc.Scd tempons rcrumqj ratio habenda egt; • Nam habeo multa vobis diccre,quj non poteftis po®®** re modo . Ea cum vobis edixero, alia videlicet lex ep®' Nolo ilia praedicetis fuper teda, nolo vulgo annûcie»®' Eadem enim vobis celandi caufa tunc ctit,quæ mib*'’® eft:quod vulgus portare non poterie.Scio Clemen.AK* xan.i.Strom.lib.de arcanis traditionibus, quæ in aurei® édita funt,hunc locum intelligere. Quas exponit fup*f Ieda pradicandaSjid eft,eKclfe 8e excellenter. Sed i»', id quod dixi,multó probabilius apparec. Nam amp;nbsp;»o' ' hunc fenfum illud habet : Ego femper docui in Synig®* ga 8e in templo quo omnes lud.xi conueniunt ,amp;gt;»®^ culto locutus fum nihil. Decimum igitur argument»

confutatum eft fatis.

Ac vndecimum, quoniam certiodecimo huius opc^ libro eft nobis diligenter explicandum, non eft an»® in præfentia refellere.Tantum funt loftores admonc® ’ id quod Lucianus martyr apudEufeb.p.lib.cccle.h*“ ' e. d.fufc eruditeq; perfequitur, nos Chriftianos ] a man« alicuiuspcrfuab'onis errore conftringi ,neci»“* cuffijvc alios,parentum traditioiic decipiifedaiiftotc,^

LIBER TERTIVS. iii

^obis iuQitutionis amp;nbsp;doflrinæ Deum efie,quo magiftro *ure ic verè gloriamur. Sed de his plura alias. Nuncpo-rtouim argumentum diluendum eft.

aedamp;eius argumenticonfutatio , vt quit ad tertiura- Âdfoflrt «ecimutn quoquc libruni referenda cil, breuifsima hoc oitutt. •oco erit.Sanèlulianus Apoftata Chridianis obiecitir-

amp;rufticitatem fapientjamque,vbi nihij uamcrcdere. Huic vero obienionl zenus I efpondet in prima aduerfus lu a,non alienum elfe,à fuis Philofophis,

^uos iJle tantoperc admiratur, vc bac fpecie doftrinat Vtantur. Siquidem primum Sc maximum Pythagoræ præ teptum erat, vt li quis difcipulos fuos de aogmjtibus in Ittuirt» *p'^f°R’^stjauteorum rationem aliquaro exegilfct, nihil ««»«/» aliud refponderent, quàm quôd ira vifum fuiiTct Pytha- Tja»lt;e«, gori.Efletq; illa dogmatis ratio iiiculpabilis. Ita ergo, fieri »om •cmultô etianin)agis,exigit ratio, ne fidem nos dcnege- fetefl, yt ’jSquæ i diuinis difta funt hominibus, habeaturque deerS fi-pro rationis demonftratione fide digna,iHorum rclario lijt fidet ^ni vi rationabili 8( irrationabili validior. Haétenus, «a/»«if* ^regorius. Vbi ccrtc non videtur Gregorius horrere, lt;«gt;•, etiS idquodinargumento quafi abfurdum rcfellitur, difci- fi tifiane punatn noftram elfe fimilem Pythagoricæ,aut banc po- iiece/fii-ttustioftræ eflcfîmilcm.Scd elto,difsimilbma fit,cur ma- rijs dicXt g'S ârgunientum illud contra dodrinam verbo traditara demSfir^ quamaduerfum cam pugner,quæ litcris prodita eft 1 Ni- titnibiu. mirum enim vtranq; credimus, amp;nbsp;vtriufque,fi poflumus, Uhc elil conabitnurreddere rationem . Reddemus autero, b Do- refèrtCle minus vitam concefierit,multas maximas atque grauifsi- wear ^Ze mas,quo fumusloco polliciti .Nam locus hie cócludi iâ xtnd.m poted.Ac de fecundo quidem argumentorum fonte di- Strtmtt,

Zimus.De oâo autem reliquis latifsiœè patet difpu- Meersié taodiratioifcd nos, quoad potcrimus amp;li- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PImiokc

cebitjin breuesanguftias nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yidetstr

concrahemus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cri^ari*

lianc fie»

Ttriij {.ibri finif. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;teiitiS de

ITX

DE ECCLESIA^

CATHOLICAE AVCT^

RITATE (iVAE TERTIO lO' co continetvr, liier.

lt;L_y A R T V j.

BJÜbin trgnmentM Excleßit auHorittu

Cafnt frimum.

Ertia liuius operis pars perfeö«// quâTbeologis cupio efle noti^'^^^ In quarto nunclibro auclontatét clcliac explicare ac tueri debemuS' . qua ita copi’osè à viris Eeclefi’“'^^ difputatum eft, vt vna hac de re®’ gna etiam volumina cdiderint.CiH®gt; rum conlilium quale fuerir,nihil ft«* ad hoe tempus. Illud autem eft huius inftitutæ fcrip*'®” ni.s ac temporis, de ecclefise aufloritate in fidei iuu'®® difterere, arque adeö id docere breuiter, an ex fideb«® communi fenfu firma duci argumenta pofsint ad dog®* ta Thcologiæ comprobanda, AcMontanus quidcm®' fcipulis fuis primus fuafit, vt nihil icuerentix deferre«' ecclefiae,quæ per orbem terrp eft,quemadmodum linaris Éufebiiisq-, tcftaci funt. Neftorius deinde to®'® ecclefiam errate affirmauit, quæ ignaros, fic enimaieh^h erroneosq; doftores fequeretur, vt Vincentius Lirii®«' fis retulit. Etlconornachipoft alFeruere, ecclefiamade' tandis imaginibus diu ac multum in turpi errore verft' tam,quod fynodus feptima in aftione fexta rradidit. N* amp;nbsp;Donatiftas amp;nbsp;Rogatianos ccclefix’ catholics auftoti' tatem,non voce il 1 os quidem,fed rc ipfa tarnen conté®' fraphttt. p(îffç j ^Qgudiijutfcripfft cum alias fæpe, tum in epift«' *«*'*' lis 48.ad Vincentium.yo.ad Bonifacium i6i. ad Hon«'

ratum. Et,ncomiies coiTimemorem,Lutherus dein«® fuuni Vuicleft’fecutus eft,ecclefiamq; cum in alijs tuffliquot; eo «rrarcdixit, quód fub vna fpecie cótra Chriftilegc® tommunio'

LIBER QVAKTVS. iij communioncm tribuit laicis. Quinartruxitaliqüandö,fi .. Vera Coclæus pcrhibet,erraffe illa tnox ab initio.vt quæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1'

Paulo répugnante fenferit,legem amp;nbsp;opera efle neceÜaria adfalutem. Breuiterhæreticis omntbus hoc gentile eft, ptumell'i fimulatq; fefe eclefiæ audoritate vrgeri vident,aut illam lpernere,aut ecclefîæ rem ad fe nomenq; transferre,amp;: eä ragçui in ill» effc negare,in quibus reuera eft . Vtrunque horü, «juoniam ambo in vnum idemq; recidunt,plurirais argu- „g ment» hæretici perfuadere conantur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ceffarii

Prinium eft huiufmodi, Aaron fummus ipfefacerdos g^g^ ’l'i^jei plebe,fiue maiores fitie minores,vitulum confia-tilem adorarunt,eit]; obtulerunt hoftias pacificas amp;nbsp;ho-locaufta:ecclefiaergo Chriftiad eundem modum pote-rit fculptile 8c imagines adcnare. Id ff faciat vt facit,erra bit fine dubio in fide ac religione turpifsime.

Rurfuni,ecclefia llaiæ,Hicremia3q; temporib’in vnius veti Dei cultu lapfa eft,quid igitur prohibet, quo minus amp;nbsp;nunc in Deo vno vcroq; colendo erret? Eadem quip-pcecclefia eft,nec in hacre vllum repericturpopuüfioui ■ veterisq; difcrimen.Qupd verbeft huius argumentations antecedens,id eorundem prophetarum ciarifsimis te “imonijs exiftimat feoftedere . Cognouit bos,prior ille •• poffeflbrem fuum, amp;nbsp;afinus præfepe Domini fui, aitäelautem me non cognouit,8lt;c,à planta pedis vfq; ad verticem capitis non eft in eo fanitas. Et poftcriorXon fiigrt. a, •ufifunt, ait, domus Ifrael : ipfi amp;nbsp;reges eorum,principes amp;facerdotes amp;nbsp;prophetæ dicentes ligno, Pater meus es tu;amp;iapidi,tu me gcnuifti.Et paulo poft,Quid vultis me iudicio contendere ? Omnes dercliquiftis me,dicit5 Doniinus.Itcm,Circumite vias Hierufalem 8cqu£rite,an Hier». J* inueniatis virum facientera indicium amp;nbsp;quærentcm fidé: amp;nbsp;propitius ero ei. Ego autc dixi,forfitan pauperes fiint amp;nbsp;ftulci, ignorantes viam Domini,indicium Dei fui. lbo iglturad optimates,ip(î enim cognouerunt viam Dotiii-' ni. Etccce magis hi confregeruntiugum,amp;c. Totaigi-tur ecclefia eo tempore errabat;

Præterea ecclefiam non oportet digito dcmonftrari: , quin nulla appareiiteforma confiftére in occulto poteft. ** * Eruftra autem eius iudicium expeftes, quam, qux fit, pe-

nitus

114 DE ECCLE. CATHO. A.VCT.

nitus ignores, lllud fuadenr,quoni3m in populo ludi®' rum lie fæpe ecclelia deformata ell:, vc nulla eius fpecis* extarct.Ciuam enim putamus formam eniinuifle,cùni H* lias folum fe relitium deplorarec?Quam,cum populus il* le apud Babylonios, Perfas, Aegyptiosqj difperfusfiquot;* facerdotio, (înc templo, fine fceptro, gentibus .ic dijsgt;-licnis in terra aliéna feruiret? A Chrilti ergo aductu dÇquot; formis etiam latere ecclefia poterit: bellisque, feditioiU' buSÿamp; hærefibus ita opprimi,vt nulla parte refulgeat,

4. Et fane fuoiamfcculo Hilarius latentem ecclefiaffl p® tius ci edebdt,quàni cernebac. Adeo Arriana faftio u®' Cpnt.iiu nia mifcuerat; Male,inquit, vos parietum amor cepit:®’ xeatiUiH, le ecclefiam Dei in te£tis ædificijsque veneraminitmsl* fub his pacis nomen ingeritis.An neambiguum eft,ini)’ i,'Iber.2. Antichriftum elle fefl'urum ? Montes mihi amp;nbsp;fyluæ amp;1’' cusamp;carcerès amp;nbsp;voragines funttutioresîin his en'® Prophetç auc nianentes aut demerfi prophetabant.Qï'' bus il!e verbîS modeftè ac verecüdè fignihcat, ecclefis® Uehr, II. Chrifti non in epifcopisjnô inracet dotibus,non in te®' plis,non in populi frequentia, fed in pijs eircquærcd»®’ qui inrerdum prophetarum more, vel in agro locuqquot;* defertis errant,vel in fyluis abftrufi funt, in fpeluiieis in cauernis rerræ.

Quid, quôd fub diuerfis Pontificibus diu fchifi®*'^ perdurante nullainterim ecclefis facièsapparuit? Maquot;*' feflani porro ecclefiam, R eius fetuli fideles lequififl®quot;'’ necaliam crcderent,quàm quæ oculis cerneretur hu®*' ms,nullam profcfto inuenilfent. An veto tune nullafu''’ qiioniam occulta fuit?

Atque vtantchac ecclefia dilucidè clareque refpl®quot;' duilfet, qui fciinus tarnen an pofthac veram femper g*' nuinamque formam fit ha bitura Nimirumenim,fip''®' teritis feculis, ita Dominus populi fui facinora vindie’' uit,vt iii amp;nbsp;abfurdifsimis mendacijs ladi,amp; altifsim'’'^ nebris-orundipaflus fit:cm non timeamus,ecflen’. Chrirtietiamnum cxca nofte, craffaque cahgine 3*^, occultari S( dirciimfuadi pofl’e j vt nulla eius vera effulgeat.? Qu,afi veto iâai nulla fint Domini iudicisj^^ «ödem ptxnx geriete niundum hodiepuiiiac, quo p®P livets

LIBER QVARTVS. iij

liveteri* ingratitudinem aliquaodo vkus cfi.Nempd, vt paftoresaiqueoues fluporeac cxcitate percutiat, ec*' cUfiæq-jfuz exteriorem nocitiam ab honrniuni afpeäu auftrat. Ilic videlicet hsretici quafi re confeâa inful-tant, nofquerairis niodis irndent,qui gloriemur in ver^ Uitth bis jllit,Templum domini.templum domini eft. Tranlla-ta,inquiUBt,Samaria eil : amp;nbsp;cum Hierufalent externis lar-uis inhxrens tcmplura ,ceremonias, faceidotium, facra-menta , fcripturafquc iaftaret : amp;nbsp;ipfa quoque träliata e(l.Ita,quod deorientali ecclefîa accidit ,idem oc-cidentali potent : vt forma eius, vel in fumos abeat,vel certê otDninodelitefcat.Ecquisautemlidem fccitjxut peccatanollraquàm illorum efTeleuiorajaut Deum in nos quemadmoduinillosnoneffe animaduerfumiPrx- , fertim cum non obfcurè vaticinetur Apoftolus, ventu- *• laminecclefiadefeûionemtquævtique venire non po- , . «ft, dum veraecclefia: forma amp;nbsp;facies extiterit. Qualis autem hæcillo erit tempore, de quo dominus ait. Ve- tsfc. it. runtamen, filius hominis venions, putas,inueniet fidtm gt;nterra!Qualis,inquam,crit,cum deficient hoftiaSc . , facrificiuiniQualisdtmum cum,vtloannesfcribit,t»u- ƒ teifutnus folera amp;c aerem obfcurabit 1 Qua ex re nihil fa-nèaliudintelligitur, quam ecelefiam vfque adeo noftta bac «täte obfcurandamtvtnifi in tenebrisinuenirinon •Jueat.Q^iiJ autem externam ecclefii facicmfulgoremq-, defcndimus,cuni omnis gloria fili« regis ab intusiQ^ód fiinuifaSc occulta ccclefia eft , incxploratura quoque amp;nbsp;incertumerit, quod fumetur ex eins auäoritate argumentum.

( Prsterea ,ecclefia ex folo prsdeftinatorum numero touftitmtur, foil autem Deo notus eft numerus eleûorû inftipernafa-licitatelocandusiecclcfia igiturnobiiab-ditaomnino amp;nbsp;incognitaeft .Prior illa propofitio,in . ^ua difficultas tota ineft, fuadetur in primis Auguftini aeftimonio,difertis verbis aOerentis.ex numero folum Doi}*.». prxdeftinatorum,qui in occulto funt intus, cóftare hor- ’7’ tumconclufum,fontemfignatum,puieum aqu« viu«, Mradifum cü pomorü frufctibus. Nemo veróndeliü du- ^‘*»•*•4' bitat, ecclefi« Chrifti hxc ptopriè elfe attribute omtui,

Sed

116 DE ECCLE, C ATHO. AVCT.

Sed ne ambigi quidem poteft, quaœuis non ita Aug“'“ 2. nuscxponerctjinhorto conclufo amp;nbsp;fonte fignatoo“ «lios intelligi atque eos,de quitus fcriptum elt. Fir»“” fündamentum Del ftat, Habens fignaculum hoCjNo“

»8. Dominus quifuntfui. Probat quoque eandem rcni'^“' gufhnus ex eo quöd Petrus arcam ecclcfiæ typum d , dixit,in qua ofto animæ faluæ faétæ fuut peraquam-ï^® ergo nifî ij,qui feruatur,intra arcam efle exiftimâdifu'’'' Nam Chriftusnoneft alterius ectieiiæ caput, nifi«'“®’ cuius faluatorcft,amp;quam fibi exhibct gloriofaro,''t“‘' £fbe.^, Ephefios docet Apoftolus. Ij ergo,qui nec falui nccgW rioli futuri funt,non fuut eius ecclcfiæ partes,cuius Cbn ftus caput eft. Deinde, c filijs Dei ecclefia conficitur,vtquot; pote cum non aliorum fit ecclefia mater ac eorumiqu®' rum Deus pater eft. Hosauté vercfilios Dei efle liquet, SeM.8. qui paterna hereditatc perccpturi funt.Si filij,inqt,amp; 1gt;® redes,hærcdes quidé Dei,cohærcdes auté Çhrifti.O««* item Chfifti non nifi ex Chrifti ouibus conftituiturUt iMit. 10. oues Chrifti illæ modo funt, de quibus ipfe ait,oues ngt;ej i.letii.î. vocem meam audiunt,amp;cgo vitam æteriiam do eis,amp;n® ' peribunt in æternum . loannes denique Euangelifl“ quibufdam.qui ab ecclefia exijfl'e videbantur,cüni reve' ra nunquam fuiffent in ecclefia,Ex nobis,ait,prodiertquot;’f’ fed non erant ex nobis. Quid ita?C^ia li fuilfentjinquit, ex nobisipermanfiflent vtique nobifeum. Non igiture* i cti ß ecclefi.! funt,nifi qui in fufeepta gratia permanent. Arlt;); tit botta. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locum, quoniam in promptu erat, Auguftinus ini*'

bro de corre.amp; gra.c.q.Stdc bono perfeu.cap.S.dept® deftinatis intelligit, fcilicet Hieronymum iecutus in di*

•. logo aduerfum Luciferianos.

8. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ad hæc, veram Chrifti ecclefiam perfeftam efle St*®'

Canti.maculstam oportet. Tota enim pulchra eft amp;nbsp;macula*’*’ Canti. 6. eft in ea, Ef furfum,vna,ait,eft colüba mea,perfeâa me*' Et Apoftolusquoq; ipfc fine macula cam acruga deftt*' bit. EtIfaias,nonadijci'ctjiriquit,vt-pèrtranfeatpct*® iucircücifus'amp; immundus. Ecclefiam verô immaculate® cenfere,cuius membra nonnihil impuritatis habeanto® iiia,quam inane ac fabulofum eft t Nulla igitur eiufn*®^* nunc tempons extat ecclefia Jllo folùm tempore extiy*'

LIBER QVARTVS. 117 fevidetur,cum vereàloanne fcriprum oft: Omnisqui «.Zw»-Î peccat,non cognouit cü.Et oniius qui natus eft ex Deo, pcccatum non facit : amp;nbsp;non potcft peccare, quoniam ex Deo natus eil. In iioc manifelh fuut tilij Dei amp;nbsp;filij dia-boIi.Quôd iî vniuerfos,qui Ecclefiafticæfücietacis participes flint , necclfe eft line peccato Sc macula exiliere : autnulli profctló funt,aut occulti nobis amp;nbsp;incogniti funt. Quod Apoltokis videtur affirmarCjCÙm ecctclîam Chrillia Synagoga difcernens, non cam fenlilemamp; tra-âatjm,fed fpiritualcm intraclatamq; defcribit.nenipe ex foils perfeâis pricdeltinatisq-, conftantem.Non accéfsi- Hebr.tî, ftis, ait, ad tratcabilem montein , amp;nbsp;accenfibilem ignem, fed ad Sion montera amp;nbsp;ciuitatem Dei viuentis, Hierufa-lem ccclcflem,5gt;; cccleltam primitiuorum, qui confcripti funtin cc21is,amp; fpiritus iullorum perfcdlorum.

Adde, quod ccclefiam non quaralibet, fed fanßam fi-deles tîucnturci edere. At in fanfta congregatîone non nififanóliintelliguntur. Eilij fapientiæ,inQü)t,cccleli.i iu *f“*'î* ftorum. Quod Iî homines aliquot demonitres,quorû vel vnus,iniquus fit, falfo dixeris hos cfl'c æquos. Quemad-modum li ex decc viris vnus fedeat,cæteris licet curren-tibus,decem currere falfum eft. EU quoq-, altera caufa e-iufdé rei vehementifsima, cp fi mali mcbra ecclefiæ fünf, raembractiam Chrifli erunt .Sunt auté baud dubiè mein bra diaboli.Qjare amp;nbsp;ijdcm clues ïliti ulalem ac Babylo niæ fimul erunt, 8t membra quoque finjulChrifii amp;nbsp;dia-boli.Quo quid abfiirdius aut dici,aut excogirari poteftl • Nifi forte focietas ell luci ad tenebras, conuentio Chri-fto ad Belial. Membra certe corporis eiufdem fibi vicif-fitn contraria elfe non queunt,at contra bonum malum ell,contra vitara mors,8i contra virum iullum peccator, VtSapiés ait, nóergo iullus 8- peccator ecclefiallici funt corporis membra. Docet item Arilloteles autlor fenti-endi grauifsimus,cui ctiam Diuus Thomas airentit,mem bra mortua non aliter elfe membra atque ea,qua? pifta amp;nbsp;figurata funt : peccator ergo,cùm mortuus fit,membrnra ecclefiæ amp;nbsp;pars veiè ac propriè non ell,fed æquiuocè ac figuraté. Præterea vnus panis amp;nbsp;vnum corpus multi fu-tnus, quemadmodum inprioread Corinthios epillola

P ApoUo-

118 DE ECCLE. CATHO. AVCTO.

Spiß.^.li Apoftolus tradidit : conftatautem, vt acute Cyprh'quot;'® tfit, ad Magnum argumcncatur,panem ex multorum gran®' rum adiuiatiorie congcftuni : peccatores ergo,qui pm®® funt, ficut necin panis,ita necin corporisecclefia:®®'’'' pofitioncm veniunt. Id quod Auguftinus non obft“* re teftatur,atque ita multis in locis,vt de iudicio eins®quot; bitari non pofsit, quin hanc habuerit firmam perpétua® Capi.po- que fententiam. Libro enim contra Pctilianum fetun-do :Nec putandi funt mall, air, in Chrifti corpore ede,

t]uod eft eccl€ßa,quaniuis ßicratnentorum eius corpori-Jiter participes fiant. Item Lbro contra Crefconiucnfe-cundo ; Qui mente, iiiquit, peruerfa videtur intiis eflCi cùm forts lit, ab ipfo Chrifto iam iudicatus eft. EtpO' fteriuSjEtiam nefeiente ecclefia propter malatn poilu-tamque confcientiam damnati à Cbiifto iam in corpore Chrifti non funt,quod eft ecclefia, quoniam non potelt habere Chriftus membra damnata. Proinde amp;nbsp;ipfi ecclefiam baptiiant. Omnia quippe ifta monftfa abfito« mnino, vtin membris columbæ illius vnicæ compoteii-

tur.Loquiturautem dubio procul defidelibus peccato-ribus, vt ex antec^entibus amp;nbsp;côfequentibus liquidóap paret. Item libro de vnitate ccclefiæ affirmât, malos )■gt; ecclefia minime deputari. Item libro quarto de bap'“' mo contra Donatum, amp;nbsp;Iibro fexto difertè etiam mat,qui cótra Chrifti mandata faciût, eos ad ilia eccic“ non pertinere,quam Chriftus mundat lauacro aq“®’ amp;nbsp;de qua fcriptum eft,vna eft columba mea. Et libro ptiino aic,malos no pcfinere ad compagem domus,q“' eft ecclefia ,atque hand fecus in domo elle, quam pa* dicitur eft'e in frumento. Sed amp;nbsp;in eodem libro Cyp*^'^ num refert in epiftola ad Magnum, huius fentciiti» folum auftorem,fed etiam confirmatorem.Confirmat^^^ tem earn illo prophetico teftiraonio : Qui habitare ■ cit vnanimes in domo.Qutbus igitur nee vnaanima, . vnum cor in domino eft, hi in ecclefia, quæ domus Jttepifta. eft,nii!lo modo habitant. Et Hieronymus, Ecclefia, adEphe. Chrifti non habet maculam, nec rugam . Qui ergoP jjj wp.y. cator eft, amp;: aliqua forde maculatus, de ecclefia

non poteft appellari. PofsibileeftautcnijVtpeci*“

LIBER QVARTVS. 119

currat ad medicu, amp;nbsp;curentur vuliiera ipfiusiSc fiat de eC defia,quæ corpus eft Chnfti. Quôd fi ecclefiam, cuius auâoritati deferimus, fanftam eflc necefle eft, atq; adco expijsfolumiuftisque conftare • nufquam porrô faciet certam in Theologia fidem , quoufque certo indicio demonftret fe fanttam efle. Idquodnullo modopo-teft , fiquidem folus Deus nouit corda filiorum ho- a.Prfr.iî, minum.

QuæruntetiâànobiSjCurin cenfenda ecclefia infania mus, cùm earn minime dubio fymbolo defignarit Chri-ftus?Ego,inquit,fum paftorille bonusrSc cognofco oues /««».ao, meas, amp;nbsp;cognofcunt me meæ : Oues mes meam vocem audiunt,amp; ego cognofco tas ; amp;nbsp;fequuntur me. Qui ergo vocem Chrifti non audit,is ad Chrifti ouile non per» tinet : ac proinde ne pars quidem Ecclefia; Chrifti eft.

Præterea, fi ecclefiam bonifimulacmalicôftituerent, Argn, oua tationepropter iuftos pauculos fanfla dicitur,ea-dem ac multô etiâ raaiore propter iniquos plurimos ini— quaecclefiadiceretur. Quamobremidem oroninô cœ-tusamp; Chrifti eilet ecclefia amp;nbsp;fynagogafathanæ. Non igitur nifi boni Chrifti ecclefiam conhcjunt. Quocirca inuifa hominibus ilia eft, atq-, adcô minus cognita,quàm Tt eius tcftimonium certam amp;nbsp;exploratam faciat fidem.

infuperecclefiæ funtCræca amp;nbsp;Latina,quarum vtricredendumfit,nonfatis, vt aiunt, expcditum eft. Refponderi folet, Græcos efle fchifmaticos : idcirco a-pud eos ecclefiam pcrijffc. Quo iure ? Quia d Romano Pontificedefciflendo priuilegium ecclefiaftici nominis amiferunt. Quid verólan non multo magis amittunt,qui a Chrifto vero ecclcfix capite deficiunc? Atq; ante Chri fli natiuitatem vna priorum omnium ecclefia fuit, nec in ea tarnen fuit vnuspaftorautreâor. Non ergoexvno Pontifice ccclefiæ nomen ac veritas pendet. Ecclefia igi tur Græca erit, quarauis epifcopo Romano non pareat. Quo videlicet mottuo nihilo fecius vna ecclefia eft, ca-deioq; amp;nbsp;columns amp;nbsp;firinamentum veritatis.Nô ergo ex hoc capiteecclefiæ veritas vnitasq; exiftit. Scd fi vnum Dominû habet,vnam Chrifti fidem,vnum baptifma,fi v-num Slium agnofciCjvnum ipiritum colic, vnum Deum amp;

P 1 patrem

110 DE ECCLE. e ATHO. AVC'fO'^, patrem omnium fufpicit vna Chrilti ecclefia erit. Ij’ « Ebherd. '’''’’’■^^“’''quot;“roChriftiecclefiamdcfinit Apollolns^^ ' hil itaqae caufæ eft, cur Græci, in quibus ea omniquot;!'’’ funt,in quibufq; multi etiam boni funt viri,ecclelïâÇquot; j fti non faciant. Arroganter igitur ecclefia Latina ini'“ _ iudicio eeelefîæ catholicæ fibi nomen vfurpat. Qu’P'*’,, ■ pter nifi idem cum Græca fentiat, ecclefiæ vniuerlabs* vloritate caretmon tenemurq; perinde eius iudiciuw^*' uereri,ac fi catholica vere effet.

i^.Argu. Præterea catholica ecclefia ideo vocatur,quia per ÖD’ CÆp.38. .nes sentes perque totum orbem diftufa eil. Vt Auguquot;*' Cont.Pe- nushbro z.Oont.Petilia.patclecit,hæc verö lola eltiq“® til.lib.z, fuo nos iudicio ligatamp; aftringit, quoniam hancamp;''“’' (Oitl.Cref aliam quamlibet facrænobisliteræ commendaruntjqnquot;' . co.lib.^. adraodum plurimis in locis idem Auguftinus oftendi’;

non ergo ecdefia, qua: modo eil,fi qua demum eit, auiäoritatem habet, vt quæ catholica, id eft, vniuerfiu'S elfe deGerit.

LIBER QVARTVS. xxi

Hem eccltfiam non referrent 400. prophetæilli, qui A-chah mcnticbantnr omnes ? At e-ccle(îa Dei vera, id eft, quieunq; 111 populo erant pij,i partibus Micheç ftabant. Certè, fi res ad eum modum hauet, ecclefiæ imaginé præ fe ferrent prophttæ amp;nbsp;facerdotes, cum aduerfus Hitre- Z/iei'f«’** miam omnes ad vnum fidenter fane iatïarcnt, non polie fieri,vt periret Icx à facerdotc, confilium à fapiente,verbum à propheta . Aduerfum^omnes tarnen vnus Hiere-nuas mittiiur, qui à Domino denuntiet fore, vt lex per-eat à faccrdote.conlilium à fapiente,verbum à propheta. Quod fi facerdotes amp;nbsp;pallores ecclefiam Del conftitu-untjCuius reùereri teftimonium oportcat,fequitur,ab-ec défia Dei alienos fui(re,cumq-, illaetiain pugnalTe. In If-raelequtdem Hcliam, Micha?am amp;nbsp;fimilesilnludaautcm lfaiara,Hiercmiam amp;nbsp;reliquos eius notæ, quos fui fæculi facerdotes,pallores tSc prophetæ non à fe modo abeliena runt,fed dihs etiam execrati funt. Illud, fi abfurdum ?c impium cxillimandum ell, vr ne dicam etiam llultum:ma neat,facerdotes amp;nbsp;pallores ecclcfiâ Del nô fuifleifed im-piamaducrfus Deum confpirationem coctumq; hominû pefsimorum,à quorum nccelTefuit confenlîone defcifce ne, Cumitaôue pallores eriamnum lîmiles veterum effe pofsint,nec Chrifli ecclefiam profcftô referont, nec ex corum iudicio dogmata fidei probantur. Atque fi ex pa-ftoribusamp; epifcopis Dei ecclefia confiât, voinam gentium ecclefia refidet, ex quo Bafilienfc concilium Euge-nium pontificatu deifcit,fubrogato in eius locum Ame-dæo ? Concilium liquidem, quantum ad externos ritus attinet, Icgitimuin fuit : nec ab vno foiiim pontifice, fed a duobus indiöum . Damiiatuscll ilIicEugcniusfchifi-niatis,rebcl'ionis, pertiiiaciæ, cum toto cardinaliumSc epifcoporunigrcge,qui concilie refiagabantur.Ex illo-rum fchifmaticoruni.rebellium, pertiiiacium gremio pro dijt,quicquid pollea Paparum, cardinalium,epifcoporü, abbatum,presbyterorum fuit.Vtram igitur in partem ec clefiæ nomen conferetur 1 Negabimus ne generalem fy-nodum earn fuille,quæ præfidente Romanæfedis legato confecrataell ? An fatebimur fchifmaticurn Eugenium cum tota fua cohorte,à qua omîtes fuccedentes epifeopi

P 5 fanftih-

iti DE ECCLE. CATH. AVCTO. fanäificati funt? Aut ergo paftores in conciliüjetiag*''^ rale coafti ecclefiam Dei minime reprpfentant,aut quot funt ab hæreticis amp;nbsp;fchifmaticis ordinati funt.ft potifsimum argumentis Lutherani abutütur.Naffljq®quot; Caluinus addir, duo elfe ecclefiat fymbo)a,verbifynt® ram prJEdicationcm,amp;facramctorum adminiftrationf® rcäamiiti catholicorum veró coetu pro verbi minill^ft” mendacijs conflatam regnarc doärinam,in locum c®®* Domini fœdifsinij facrilegiuinfubijire,publicosint^' pla conuencus idûlolatriæ amp;nbsp;impietatis fcholas elft' quamobrem veratuapud nos ficgermanam Chrifti e®®' fiam non e(l’e,fed Sathanç exitialem Sc ficrilcgam eon'®' rationcm . Id quoniam imprudenter, turpiter,8c male“*' cc obijcitur,non eft in præfentia referendum.

ßuid ectleßlt;e yrnce ß^nificetur. Cafut

feeundum.

ïï-( Go x'Cró pergä amp;nbsp;id faciarn, quod in principiofi^^’ t urn in omnibus difpntationibusjtum in hac roag’* oporrcre ccnfeo : vc quid illud fit, de quo difpuratiol''! expl.ineiur : ne^ragai i Si errate cogatur oratio, fiij, 9“ inter fe di(renferint,nó idem efle illud,dc quo agitur,!“' telligent.Ecclcfia ergo Grxcum nomen eft,amp;,(i vcfi’“'* verbo rcddas,Latine conuocatio diciturifiue quod o® nes ad fe vocet,vt Iiilio amp;nbsp;Rabbano vifum cft,fiueq“® quicunque in earn conueniunt, bi non meritis Sc luft'tj* fua,fed Dei gratia amp;nbsp;vocatione conueniant. Nam noroinis ctyinologiam fpero leftoribus placituram. t clefiæ quippeRomanæ fcribens Paulus, omnibus,aiti9“ funt Romæ,vocatis faiidis,amp;c. Atque in priore ad C^. rinthios epiftola : Ecclefia: Dci,inquit,quç eft Cotintquot; ’ vocatis,fanâis,£t cæt. Ec paulo poft : Fidelis Deus,P quem vocati eftis in focietatc filij eius lefu Chrifti- QP une dubio focietas cum Chrifti ecclcfia fit, qui tituW fibi ilium arrogant,hl videant,an hatreticorum motcP. nes fe ecclefiam exiftere mentiantur. Veriim de um®',' In pfal. rationc nihil inoror, ecclefia certe concio oft ! vndc^ tcdefia clefiafteSjConcionatbr.Et licet generaliter vox 111^ 9“/ jandwîi doq; vfurpata fit pro quacunq; concione, fiue p-g

LIBER QVARTVS. iij fiuepiorü infidcliüatq-, lidchü, fed in nouo tcftamento, quantü memoria repetere pofl'um,nufquâiiifidcliü cócio fiamali~ ecclefia vocataeft.Qui quidem vfus adcó in Chriftianis gnantiX, inualuitjVt in nulla iiùc multitudine ecckfiç nomê agno-fcaiit,nifi quæ Chnfti fide amp;nbsp;vocationc coaluit. Eit aüt

ccclefia,8e locus ipfe quó multitudo contluit,8c ipfa pro- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

pne multitudo. Cuius vtriulq-, rei exempla funt in facris literisplurima.lllud veró difcrimen inter Synagogam

Slt;ecclefiam fcriptorcs fanCtiobfçruarunt.quôdpopu-lusille vctus æquè Sceccltlia 8lt; Synagoga nuncupatus «ft; : at Chriftianamplebfcb’'nec fcnptura facra.necvl- । lus vnquam probatus auöor Synagogaal appellauit.

ld porró aut difccrnenda; vtrnifquc reipubli. caufa fa- ‘^lt;*S**-quot;* Öutn eil : aut quod inter congregationem , quod Syna- W“quot; 'll' goga notât , 8i conuocationem, quod fonat ecclefïa, nonntbil interfit.Congtegari enim pecora folent} vnde ’^quot;;in’U5,non hominutn propriè, fed pocudum

aut befiiarü.at conuocati «ifi hoinines non folent.Tan--lum Cbrifti ccclefia Synagogam cxcellit. Et quamuis focieias angelorum Sc bominum interdum vocttur cc-tlefia, nonnunquam veró regnum cæloruin, quod et bominibus coniprehcnforibus viatoribusque confici-tur,nobis tarnen in præfcnti non eft animus dillerendi nifide ecclefïa militante,hoe eftjcoctu fideliumviatorü.

Necnccefle eft, hos vocis fignificatus excmplis adhibi-tis oftendere,cum ea pafsiro Se in litetis facns Sc in fan» étorum omniumlibris oecurrant.Sanè vero,quemad-modum infidèles nondumbaptitatos inccclefiae Chri» ftivoce intelligere, non cum veritate folum,fed cum fenfuetiana communi pngnaf.ita hiv-ticos partes ec-clefiæ non efle, conftituenduro eft . ld quod cómunc tftquidcm omnium Theologorum ,non eorum modó, quinuper fcripferunt ,fed eorum etiatn,qui vetuftate ipfa habentur nobilifsimi. Teftantur hoe Cyprianus, ft Auguftinus,Gregorius jduoque concilia Latcranenfe “quot;'‘’d Se Vlorentinum . Rettè igiiur Nicolaus Papa definit, ecclefiam effe catholicotum colletfionem .Certè ner-Uofius qui ecclefiam finiunt, illi non dubitant cam fide- S”“ ■ hum tantum numero conflari : qui autem temifsiùs, btfre.

P 4 hi ta-

ii4 DE ECCLE. CATH. AVCTO. ht tarnen non audent,qiio.s catholicos ciïe non vident, eosecclefîæhommesappcIlare.Abfurount efleniin,q“î i Uora.c, eatholicæecclefîæ pattes non fint, hos ecclefiæ Chrd« ’ tie partes alferere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;।

fttin.Tri, At Papa ctiam hæreticus, donee ab ecclclta dcponi' ' Firmiter tur,cum fuam retincat femper auólontatem, caput adhuc . j Decs», ccclelîæ crit.-hseretici itaq; in ecclefiæ parnbus nuntera- ■ d.i.Ecde 'buntur.Apoilolusquoq;, cû dixiffet Hymenæu | letuniàveritateexcidiireamp;fubucrtiflequorundamfidc, Obie^io. fubiunxit, in magna domo non folû effe s-afa aurcaamp;ai^ ‘ 2.Tim,i. gentea,fedamp;ligneaamp; fielilia:amp;quædâquidc in honore, j Lib.-}.de alia veró in contumeliam. Quibus verbis,vt Auguflinu! ! baigt;t.c.po ait, eos eciam, qui à fide aberrarunt, in magna domo elle j firemo. fignificar, fciiicct non vt vafain honorem,(cd vt vafain Li.iS^.ie contumeliam.Qnam omnino fententiam Cyprianiquo-lati.c.ii, que teftimonio confirmât. Sed enim ad ea,qu3:,pr0' roifimus , exoluendaqiroperantibus , non cil confili-tonia. li, um fcrupulos omneis, qui in via obiiciuntur, excutere. ; ^.ejji.z. Quid cnimillud hoc loco expendamus ,an Papa hære- ? Refptmf, ticus efl'e pofsit? Qu,id »Hud rur(um,an fimulatquein he- i refim lapfus elt, ecclefiæ caput elle défient ? At horum : vtrüq; tarnen priorcargumcnto dilucdo necell'e crat ex- ! planare. Quod nee breuitatis nollr.æ ell, nee ad opus in- I llitutum perttnet.Et fi quid de hifee rebus dicendû erir, alio loco opportunius dicetur. Atque illam quællionein quidem in libro nos fexto expheaturi fumuside hacautc in hbro de auélo.Pap.amp; Con.Caietanus noflcrlongèla- I req; diHeruit.Neaiitem argument! huius difficultarede- , territi dare terga videamur, intelligcndum ell duplici- , ter ecclefiam pollc dici.Primum eam,quam fideliuin om- | nium ab initio mundi vfquein fiiiem congregatio con-ficit, quomodo Diuus Thomas de ecciefia loquitur.pp-q.S.art.j. illiq; omnes, qui elle nunc candem ccclelis® dicunt,quæ fuit amp;nbsp;in populo ludæorum fufa lege MoVquot;» amp;nbsp;in hominibuS piis fub lege oliin naturali.In qoe® feiifum Catechumeni funt membra ecclefiæ verifs«”®* Non enim hæc baprifmi lacramento fccernitur, fed qttæ omni tempore populum Dei ab infidclium cœtih^^ difcriminauit . Deinde S: ea ecciefia dicitur, qui'quot;

Chriftt

LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iif

■Chrifti nomine per baptifmum cogitur, qui amp;nbsp;fidei fa-cramentum eft,amp; propriè ecclefîæ membra partcsque facit, amp;nbsp;Chrifti ecclefiam à Synag.oga diftinguit. Huius ecclelîæ nec Catcchumeni partes fünf,amp; illi omnes funt partes,quiâ baptifmo Chrifti charaélerem habciit,nifi poft hærefim exteriorcm piibJico eccleiiç iudicio fiie-rint excifi . Quam diu enim aliquis reipub. minifter eft, eiufuue aiiüoritate amp;nbsp;poteftate fungitur, tandiu illiiis parsdiciamp;poteft amp;nbsp;debet. In hocigitur fcnfu qucm-adniodum ecclefia,hoc eft, Refp . Chrift;ana,non inferiore folum fide coftituitur,fed baptifmictiam cxte-riore facramento : fic cius partes non interior modo infidelitas, fed fchifma externiq; iudicii diuifio feparat. Itaque fi in illa Nicolai finitione ecclefia hoc fecundo modo accipiatur, fideles clicantur oportet non à Chrifti fide,fed à fidei facramento . Verum de hoc in cap), huius libn poftremo plura. Argumento veró pofteriori ita refpondeo. Apoftolus fi ad Hymenæum amp;nbsp;Philc-tum Verba illa retulit, non ad id tempus fpeäauit,quo tarn de domo fidelium communi per leftam pnuatam cx-leraiit. Sed ad illud potius, quo per fufeeptam fidem ac fiaptifmumin magna domo conrinebantur . Quæ fen-ftntia eft Auguftini bis ipfis , quos attulimus, locis. Qll’nquam propter Cyprianum , cuius fc dicit audo-ritate vrgeri, fatetur etiam hæreticos in magna domo quodamtnodo efte , propter cadem facramenta , qui-bus adminiftrandis cum ecclefia conueniunt. Venim id Auguftmus, vt dixi, inuitu» addidit : nam illud prius libeiiter fequitur. Ego veró, vt qucmaduiodum fentio loquar , non intelligo, quid caufæ Auguftino fucrit, vt verba Cypriani in cum fenfum acccperit, qui mihi fane tarn apparet à Cypriani mente alicnus, quam cælum àterrçnaturaalienum eft. Nam,vt omittam,quod in locis pauló ante à me citatis Cvprianus ipfc hçreticos non obfcurè ab ecclefia excludit,certè in cpiftolaad Antonianum,cuius Auguftinus teftimonio abutitur, nó folum non abea fententia difcedit,fed candem aper-tiùs confirmât inquiens. Qupd veró ad Nouatianiper-fonam pertinet, feias nos curiofos efte non debere,

P y f'im

zi6 DE ECCLE. CATHO. AVCT- . cùm foris doccat. Qu,iflt;]uis iUe qiialifcunquc Chnftiaiius non cft , qm in Chrilh ccclefia «o« amp;c.Nee alia Cyprianocaufafuit.hæreticorum b^P'' fma negandi, ni(ï quia ços extra ecclefi.im Sectie amp;nbsp;ptizare,perpétua illtfuit firmaque fententia.In verW autem,quat Auguftinus refert, nihil aliud Cypr***”* lîgnificat,quàrn Nouattanorum arroganttam Si tun’?' rem, qui putarent fe pofle facereid quod ne Apoltu ' quidem coiiceffiim eti, vc zizaniaa frumento difcer”'quot; rent,paleas fepararentà tritico, vaßsque ligneis amp;nbsp;n' ftilibus eicttis aurea argenteaque feligerent. Vbi vafaligneaamp;fiiSilia non eos Cyprianus accepitjq”“' rum fermo vt cancer ferpferat, fed eofdê prorfus,quo’ amp;nbsp;zizania amp;nbsp;paleas vocauerat, hoe eft fragiles amp;nbsp;imbe-cillos,qui firmis perfeâisquecrant,funtque femper’” ecclefia permixti. Qnos Nouatiani quoniam ferre no” poterant, humilitatis ac lenitatis ohliti,ab ecclefia ante tempus eiieere conabantur. Quanquam vafa ligneahquot; ftiliaque ad foJos improbos referre , quód Cypfa' nus facit, non Auguflino fol um, fed mihi eriam paruin probatum eft .Senfus igitur Apoftoli planus eft. Cùm euim dixitfet, quofdam à veritateexcidifle,amp;c. neoffl-ues fragiles exiftimarentur, ac proindc ecclelîæ fidd timeremus, fubiicit, fed firmum fundamentum Dei flat, amp;c. Quia veró quæreret fortafle quifpiam, cur Deus m ecclefia fua alios firmos, altos infirraos haberet : hot

ftare , illos exciderc pacerctur : huic refpondet ApO' ftolus, in magna domo non folum efle vafa aureaƒ£ argentea ,fcd Iignea Stteftacea. amp;c. Eft amp;nbsp;altera huiu5 . Apoftolici teftimonii tnfelligentia, ex qua Manich*' orum, Pelagianorum, Catharorum, Donatiftarum, ftowuiH, gjrdorum, amp;nbsp;Beguinarum pariter eluuntur errores,’” quos Hymenæus forte amp;nbsp;Philetus tneurrerant. No” enim verofiroile fit ,in earn hos amentiam incidillt» vt aftruerent corporum refurrcÖioncm elle iam b*' ftam . Sed quoniam falfa abfolutæ fanftiraoniæ pet* fuafione imbuti,vttam in carne mortal! aU'erebantfim*-'

lent ei , quam iufti cum angelis poft refurrcétione® immortâlcs habituri fiinc, ab omni fcilicec fragilityquot; Stirn*,

LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2x7

Seimperfcâione alicnanj : idcirco vas eleflionisApo-ftoluseosafferuifleait, rcfurrcétioncm tfî'eianifaôam. Horum igitur vanain futilemque fententiam paucis réfutât Paulus inquicnSjfed firmumfundamentum Dei liât, 8t cættra.Quæ verba, ni fall or ego,hunc fenfum habcnt. EIcâio fidelium ex parte Dci quideoi certa atque immu-tabilis eft. Hanc cnrm vocat ille fundamétum, quoniam primum eft humanæ falutts initiutn. Nam quos prædefti- Jtoiu.f, nauitjhos Sc vocauit : amp;nbsp;quos vocauit, bos S; luftifica-uit:quosautem iuftificauit, illos amp;nbsp;glorificauit. Firmum igitur fundamentuin Dci lht,habeiis fîgnaculura hoc, Nouit dominus quifunt fui. Elcdio quippè noftra no-bis iplîs obfcura amp;nbsp;incognita,folius Dei notitia quafi lï-gnaculoquodam obfignata clauditur, vt bine amp;nbsp;apud nos incerta amp;nbsp;occulta (ît. Se apud Deum ftara amp;nbsp;fixa. Sed quia Talus noftra è noftro quoque arbitrio pendet, iicmo ex eledione Dei certani fibi ftabilemquc iufti-tiampolliccridébet, nemofenfu inflatus carnis fuæ an-gelorum rejigionem incarne mortal! prædicare, nemo impeccantiam Stvirtutcm omnibus numeris abfolutam ftbi affumere, nemo reliquorum fidelium afpernari con-fortium, in quibus bumanutn adhuc aliquid fubefic ceiÇ nat.Hoc eft autem, quod fubiungit, Difcedat ab iniqui-tïte,amp;c,Satagat,inquit, in primis perbona ipfe opera cer tani facere vocationem fuam, nec tantum munditiæ fuæ f-Pet.z. fidat,nEf,meat iniquitatefepolfecontaminariSt pollui, ridelre-Intelbgat deinde, in magna domo nonfolùm eifevafa »lt;««»» aurea amp;nbsp;argentea, fed lignea amp;nbsp;fiâilia. Ac quædam qui- lib.i.ea.i dem in honorem, alia autem in contumeliam. Ita fi vafa aliqua fragi cognouerit, reformer ea pro fua virili amp;nbsp;cô-fobdetjconfijerans feipfumne forte amp;nbsp;ipfe frangatur.

■Atque fi vas in hotiorem fibi videtur e(re,ferat patienter vafa in contumeliam: nec horum abominatione à magna domo difcedat. Nam amp;nbsp;vafa ifta inhonorata amp;nbsp;in-gloria,quemadmodum libero arbitrio verfàfunt in contumeliam, fie verti cadem libertate poterunt in honorem . Quibus ex rébus non modo argentum illud eliditur , verùmetiamid conftat, quod in hac finitio-«e vel maxime quæritur, ecclefiam omnium fidelium Sefortium

«8 DE ECCLE. CATHO. AV CT.

amp; fortium amp;nbsp;imbecillxutn amp;nbsp;iuftorum Sciniquorumcol' Icéboiie conftitui. [d quod fi plané ac breuiter confec'quot; rimus,nec nos induftriæ noftræ, nec fui leéloremlabon* pœnitebit.

SMitam(intfiielcsim,^ quihtu “verè amp;profriè Eccleßt conßeiur.Caput teriium.

Nimuerô in partibus ecclefiæ ccnfendis très errors’ fuidê animaduerfimus. Primus corum fuit, quino® putarunt illic ecclcfiam habere partem, vbi non eftfoliquot; da vitæ puritas Sfintcgriras. Quales oiimfuêre Cathan amp;,qui ad horum vefaniam accedebât, Donatiftæ. Hoéif CBit.Par- funt ex Lutheranis Anabaptiftç,Qui cum Pelagianis pet; me.e.2. feétain omnino in hac etiam mortali vita fidelium cfl' iuftitiam volût,cum Catharis amp;nbsp;Donatiftis nullam ngt; tt” elefiainfirmitatemferunt. Euerealij,quifolisprædefti' naiis ad gloriam locum inecclefia concefl'erunt. Cuiu® erroris auétores præcipui reperiuntur, loannes Vuiclcft Seßio.i'). Sc loannes Hus, damnati in concilio Conftan. Poftre®* folosprobos ad ecclefiam pertinere arbitrât! funt,iw' probos autem nullo modo . Id quod poft veteres quo)' dam modo aflerune Lutherani non omncs,fed qui in ei* ffabentur nobilifsimi. Verum non eft animus quæaduer-fum hos errores à catholrcis difputata funt,ea hie cxqugt;' lite refumere.Summatim ergo argumenta rcferemus,qui-bus finguli confutantur.

Primus itaque error ante omnia refellitur eifdemo®' Co. Mile, ninó teftimonijs,quibus Pelagiani olim amp;-Donatiftærc-t.ó.y.efS futati funt. Si dixerimus quod peccatum non habenius, i.loau.i. ipfi nos feducimus, Sr veritas in nobis non eft. Item, D*' Matth.6. mitte nobis débita noftra. quam orationem Chriftus Apoftolos fuos docuit,quiccclefip nimirum partes erit. Zifo Î Item, in multis ofTendimus omnes.Item, omnis pontife^ ZZeAr Ç hominibusaflumptus, pro hominibus conftituitur,''^ oft'erat lacfificiapropeccatis. Quicondolerepofsitij’t qui crrant.quoniam amp;ipfe circundatus ellinfirmitats!^ propterea debet quemadmodum pro populo, ita et®® Pfal,1^2 profemetipfoofFerrepro peccatis. Item, non intres® indicium cumferuo tuet,quia non luftificabitur cora®^* Ree.S. omnis viucns.Item, non eft homo, qui non peccet.Ite®’ quispo-

LIBER QVARTVS, xx9

^uispoteft diccre münd um eft cor mcutn, mundus fura à Prou.îo, peccato?Iteni,nô eft homo iuftus in terra, quifaciatbo- fcclc.y. num amp;nbsp;non peccet, csteraque fimilia, quæ ex lob amp;nbsp;Da- Job.ÿ,amp; niele referrifolent. Si igitur ecclctîam in (îngulis etiam 14. membris, Omni prorfus labe amp;: culpa vacate oportcrer, Dan.^. nulla profeäö in terris eilet eccltfia : quoniam nemo vf-quàmmortalium eft ,vt prædicta teftimonia coniprobat, qui omni ex parte,pertettus 8c immaculatus fit.Pi ætcrea, Cæphas,ccclebçfinc dubio pars erat,qui eccleliç colum-nacrat,at ei tarnen in faciem Apoftolus reftitit, quia re-prebeiifibilis erat,nec rectè ambulabat ad veritatc Euan-gelij. Non ergo opus eft ccclefia: mcbra adeó pura efi'e, vt nulla in eis macula, nullus næuus refidear. Ad hæc, in ThclTalonicenfibus ccclefiam aguofccbat Apoftolus: tn x.tAf/Tli« bis veto ijfdeni quofdamctiam notabat ambulantes in- z.Thcßj, quicttamp; curiosè agentes, quosidocet non quafi alienos St inimicos exiftimandos, fed corripiendos vt Iratres, Chrifti igitur confraternitas amp;c focietas alitjuos habet fratrcs 8c focios imperfeéios. Qind plural Nonne Apoftolus paruuulos quofdam amp;nbsp;imbecilies in ecclefia elle affirmatlTanquam paruulis in Chrifto,ait,Iac potum de- i.cer.j. di,non efcam.Et rurfum, infirmum in fide allumite.QuiW fiom.14. illudlQuofdam quidem dédit Apoftolos, quofdâ autem ptophetas,alios veto Euangelifias, alios autem paftores St doâores,ad confummationem fanftorû in ædificatio-’lemcorpons Chrifti, donee occurramus omnesinvi-rum pcrfeêlum, vt iam non fimusparuuli 8lt; fluâuantes. Jnlib, de Et ftatinijCrefcamus, inquir, in illo, ex quo totum cor- ftrfiHi. pus compaélum amp;nbsp;connexum,augmentum corporis facit infiime. lu menfuram vniufcuiufque menibri . Non igitur omnia li.î.con, «clefiæ membra vndique confummatafunt, expletaque Joui.in fins omnibus numeris Sc partibus. Sed otiofum crit am- efifle.ait pliùs in errons hui’ côfutatione verfari, præfertim cùm Ctefifho, Auguftinus amp;nbsp;Hieronymus in hac terme eadé caufa dili- lib.t.etz gentifsimèelaborauerint.Pcrgamus itaquead reliqua. adtter-

Secunda porro hærefis à noftris maioribus primùm ßim Pe-explofa eft, quoniâ nexu necclTario illi cohærêt aliæ pe- lagian. ftilentifsimæ in eodem concilio damnatæ. Si papa fuerit Cenc. CS prjefcitus,non habetpoteftatc-m fuper fideles,nifi forte d flSt. Seß.

Cælare. ij.

Î50 DE ECCLE. CATHO. AVCT. Csefare. lté, nullus fine reuelatione poteft racionabilit^' defeaffcrere, quod fit caput particularis ccclefiæ- fit®’ ptiefens iuftitia Sc gratia non facit aliqué eficjaut Chr***’ niembrum,aut ecclefiæ.Itetn,prfde(linati ctiam infidelt® fctnperfinit Chriftiecclcfiæq; membra. Quare necPä®' lus vnquàm fuit mcmbrum diaboli, nec Judas ChriH'; Quæ omnia Sc p fe funt falfapcrfpicuè, amp;nbsp;catholics veheméter repugnantia.Res ccrtè Chrifti publica fuiüt' infipientifsimè conftituta,fi magiftratuum in eapoted''® j tantis ell'et tenebris circumfufà,vt nuIJi prorfus fideli“® eluceret. Cùm enim vniucrfi fideles dubitent, an Sûiau’ Pontifex,epifcopi,f.iccrdotes,ac cæteri ecclelîæ minilfi* pr-iideftinati fint necne:dubitent etiam oportet,num dt* : cretisiudicijsq; corumaftringâtur.Ita fiet, vt ecclefiçâ^ . conciliorum dogmata ambigua fint omnia, amp;nbsp;leges cun- j dæ iinbecilles,fineq; vi ad coercendum idone.i.Quida“' ' tem ftulcius dici poteft, quàmciucm ciuitatisfiiæ ; giftratus cognofcere, qui fint, omnino non polie? Qü* , ieitur ita fentiunt ,ij cùm ftukum Chrillianæ Reipu-au' aorem faciunt : turn omnia fcita, præcepta , fancHontS euertunt,omncmque funditus ecclefiæpotcftatem.QS® ^^ud eos fané vacillet Sc cadat necell'e eft, quibus occufi , ta, incerta, atquc infirma eft. Nec argumentis a'ratiooe ( duétis opuseft irrationalem,non opinionem dicam,ft^ , infaniam coarguereicùm ad earn rcfellendam,manifelfi‘' . fima fint fcriptura: tcftimonia.Vos,inquit, eftis lu.xmun' di .Non poteft ciuitas abfcondifupra montem poli'^’ ; nec acccdunt lucernam 8c ponunt cam fub modio, amp;ƒ*' Mrftr.iS. Item,fi non audierit cos,die ecclefiæ : G autem eccleli'’'’’ non aiidieric, amp;nbsp;cætera. Ecclefiam igiturmanifefta®®^ j cognit.im fidelibuseffenecefl'uroeft , Item, ad regnti® , coelorum familiamquefuamChriftuseumquoqjfcruuquot;’ pertincre docuit, qui, quoniam conferui fut non eft®'* fcrtus,tortoribus traditus eft.Non ergo in Chrifti ft®*' lia, quæ eeelefia eft, foli ferui prædcftinati continentut-Matt.îi, Itcm,fimile faftura eft regnum coelorum hominl qui fecit nuptias filio fuo, in quas intrauit etiam ilkil“*

Witif. ae. ttiillus eft in tenebras exteriores. Item,fimile ccelorum decem virginibus, quarum quinqlie eraiiti^

LIBER QVARTVS. ip iuät,amp; quinque prudentes . Non ait quinque fîmile eïTe, fed deceni.Ec tarnen quinq; ex illis claufa eft ianua.Item, «cclefiam elle ex prædeftinatis præfcitisquepermixtam, ilia Chrifti parabola demonftrat,in qua reti compai atur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;]rlt;

quo pifees omne genus colliguntur,nec feligütur donee in litorefint expoiitijvbiangelifeparabunt de medio iu-ftorum malos,amp; mittent cos in caminum ignis.

Illa quoqueidein oftenditjin quaagri diciturfimilis, qui bona fruge eöfitus, zizanijs inimici fraude inficitur: Pitrme. quibus non e.xpurgatur, donee in aream adueda fucrit mefsisjcùni oolligenda zizania funt, amp;nbsp;alliganda in fafei- inß-culos ad comburendum. Et quoniam omniaperfequi-niur,eccle/îa area ilia eft, in qua lie colleâum eft triticum fUcat. vtfub palea dclitefeat, donee vSnoamp;cribro repurga- Matib.j, turn in horreum tandem reeonditur.’paleæ autem eoBibu runtur igni itiextinguibili. Prxterea non ex præfcicntia, fed ex præfenti luftitia Dei populum,eiuitatem,familiam nominarijillud demonftrat. Qui aliquando non populus i.Pet.i. Dei,nuncautempopulus Dei. lllud item, Eratis illoin Rfhe.t. tcporealienati à conuerfationelfrael amp;nbsp;hofpites tefta-

mentorum. lam autem non eftis hofpites amp;nbsp;aduenæ,fed . qftisciues fandorum amp;nbsp;domeftiei Dei, amp;cse. Qri,od,nift «a fit,beams amp;nbsp;iuftus eft omnis ille,qui eft prædeftinatus *lt;lgloriam,tuinetiamcùromiferamp;impius eft. Nonigi-turàpræfcientia, fed dpr-xfenti iuftitia proprie deno-Diinamur.Dedit eis poteftatem, ait,filios Dei fieri. Qui-buslNum ijs quos præfciuit elfe credituros?Non,fed his quicreduiit in nomme eius. ltem,eiatis aliquando te- Epbtf, ncbræ,nunc autem lux in dominoivt filij lueis ambulate. Item.Annefcitis,quia corpora veftramembrafuntChri-fti 1 Tollens ergo membra Chrifti faciam membra me-retricis ? Item, qui facit iuftitiam iuftus eft,qui facit pec-catum et di.rbolo eft : in hoc manifeftifunt filij Dei amp;nbsp;fill) diaboli. Item,multi vnum corpus fumus inChrifto, * finguliautem alteralteriusmembra.Quodnififecundùm iuftitiam præfentcm nullô modo fumus.Item,in vno fpi-

ritu omrfes nos in vnum corpus baptiiatiiumus. Per ba-ptiünum ergo , amp;nbsp;non per prædeftinationis gratiam in ChriHi corpus tranfimus, Sed in huius erroris confuta non um”

Z3i DE EC CLE. CATH O. AVCT.

fionem fatis multa dixjmus.Iam tercium eunderaqueP

con, magna domo vafa funt lignea J amp;nbsp;fiâilia honorata qu®*!’ 1 Petil.li glt; Hl hoiiorata. In regno coclorû cü fapientibus virg»quot;' ‘■-‘•J-îl. bus fatuæ func.In Cliriftifamiiia feruus ncqua iiiuenituf' ; la-CMS. non ille foliim,qui conferuo negauit mifcricordiam,iE“ fon.Pnr~ is etiam,qui fuper familiam conliitutus ,cùm moratn d®' , mini caufaretur, priftinumque timorem abijceret,cœpgt;'

, pcrcutcre feruos amp;nbsp;ancillas, ederebiberc amp;inebriarlt;' | Quid? an non ccclefias in Apocalypfi legimus ,quarun' j angelos amp;nbsp;miniftros Deus ad pœnitentiam admifsitr'; minis cohortatur ? Nonne Apoftolus ad Calatas easel’’ ; ecclefias vocat, quas ipfc idem errore arguit deprauat’*' Inter Corinthios quoque non vna erac pecc.itiipccie^j fed plurimp-nequc leuia crar erra ta,fed flagitia.Et tame’' l^poftolus eos noh folùm ecclefiam, fed fantfam Ctiiül' fociet.item amp;nbsp;agnofeit Scprædicat. Si inter Coitnth’”’ manet ecclefia,vbiferuent contentiones,feâp,çmiila”°' nesfvbilites vigct amp;iurgia,vbi laueturfcelcri, quodgii' tibiis ipfis foret execrabile : vbi profetnditur Pauli a“' men,quern ceu pattern colere debuerant :vbi diuina“®' na'ambitioni non Charttati feruiuttvbi quidam niortuu'. rum refurreiSionem ludibrio habent, vbi permiiltad^' mum indicenteramp; inordinate geruntur: Ecquisauaef ccclefiæ titulum eriperc ijs,quibusdecima parsiftoru'” criminum impingi non queat ? Qui tanta morolîtatelæ' uitint in pi æientcs eccleiîas,qitid quæfo Galatis Cot'”' thijsquc feeiifent,tantum non Euangelij defertoril’'’’' Habet igiturccclefia carnales fuos, quos non eireab'P’' Gxîa, 6. ritnalibus defcrendos monet Apoliolus . Habet i” ægrotos Si infirmos, quibuS parata â Chrifto facra»^” torum remedia mediciadminiftrant.Ijs quippe,qui”’ funt,pocnitentiæ faciamentum paratum efl.Quod fry

LIBER QVARTVS. ijj

«flet iii ecclefia, li nulli effent in ea peccatores. Acq; Lu* therani, tjuonii cludcre ecclefiæ indicia volunt,ne fateti togantur,improbos habere ecclefiafticam poceftatéjhos tctlefiæ partes effe negant i fibiq; proihdc ecclefiam firi-guntqnaui nullus hominû viderepoteft,vt quæ tenebras hâfaitatinaccefsrbiles.ECclefiatn ccrcè,quam ego non in-telligo.Puderet me dicere non intelligcre, fi ipfi intclli-gercnc,quidcfendunt. AtinuoJuereifti Sc obfturaieid volunt,quöd in data luce a Chrifto pofitum eft, ne à catholics eccltfia: vnitate recefsiffè videantur. Nulla eft C9».Par ’utéjVt Auguftinüs ait,fecuritas vnitatis,niff apud eccle- me.li,^. fi^gt;n,quæ(upramontempoflta abfcondinonpoteft:8c tdednecefle eft, vt omnibus terraruni partibus nota fit.

Reâè etiam eft ab eodem Auguftino diCtum,vbi ecclefia t'anitelta iioneft,ibi ne Chriitum quidera raanifeftu effe Pofle:qui perecclefiam non folùin hominibus,fcd prifici-P'bus amp;nbsp;poteftatib’ in cœleftibus innotefcit. Nobis ita-

ecclefia lucerna eft,fuper candelabrum pofita, quam r ' videit omnes qui in domo funt. Qualis himirum Antio- je thenisfuit, cùm difceptationis caufafiniendæHierofo-lymam afcenderût. Quälern prSùfcripfit dominus vbi ait, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

*J'cecclefiæ,amp;c.Alioqui,quib’ecclefia occulta eß,quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* r

*'ahent ilh facere,cum in graues incidunt de lege ac reli— g'one cdntrouerfias? Nurn animi pendere vfque,amp; nullo hrrnoloco confiftere,incerta nempê crunt oninia,fi apud 'olos pios ecclefia cft.In quocunq-, eniin ecclefif iudicio ^’tcipietisjcôtça quem fentëtia dicitur, quod indices no J ' P’)'Q3amobrc,qui ecclefiam iuftorû folùm numero dehniunt, ij cùm à malis ecclefiæ paftoribns omné pote-“atem aufetunt, turn iudiciorum ecclcfiafticorum vires tnnrinât,nec vlla habere poffùnt eeelefiæ firma dogmata. AcnifiGhnftus intelligcrer,malos ecclefiæ fuæ non pattes nuaflibet,fed primas etiâaliquando futures,nufquaiù «lud profeâo admoneict, fuptr cathedram Moyfi fede- 2Ù nintfcribæamp; pharifæi'quçcunquedixerint vdbis facile, ^cundum autem opéra corum nolite ficerc . Cjuid veto t aulusiHiciam quæritur,âit,inter difpenfatores.vt fide- x^Cor,

quis inueniatur. Mihi autem pro minimö eft, vt à vois iudicer,8c caetera. Quod fi neceffarij effent boni mo-

Q_ tes,vt

134 de ECCLE. CATHO. AVCT. res, vt quis ccclefix pars amp;: adminifter efle pofl'et: o»'’ vtique pro minimo haberct Apoftolus ab hotninibusi''' , dicari,quippceiufmodiiudicium cumapoftolicæpot*' ' ftatis ruina cernebatefl’e coniundum . Nunc auteinV dens ad difpenfatoris poteftatetii illüd non efleuecefl** num, quod Cotinthij nonnulli requirebant. Mihi,i''» , pro minimo crt, amp;nbsp;cæ. lam quot quamque vehementes fcrupuli,quanta confufio atque perplcxitas ipfiscti’® difpcnfatorura animisjnijceccntur,fi expcctatoabec-cJefia fièrent protinus alieni, omnemque adeo .cccleiî® poteftateraamitterent? Bcnc igitur fubdit ApoftoluS) Sed nec mejpfum iudico,amp; cætcra. Humanoruni auteni iudiciorum quanta temeritas, G ab animi virtute ecd«' lîæ partes ofhciaque penderent ? Ea propter adiunxiti itaque nolite ante tempus indicate, amp;nbsp;cætcra. Quantu® verô fchifmatü quotidiein ecclefia vidercnjus,duinvn“’ altcri diceret, tu non es de ecclefia, quia malus es: eg« de ecclefia fum , quia fum bonus ? Dumqiic etiam qnefli hic damnaret, eum ille defeitderct : quantam putas fot* litium iurgiorumquemateriam;I’ræclarc Itaque coucW' dit Apofloius. Hæc autem transfiguraui in me Si Apo*' lo , ne vnus aduerfus alteruni infletur pro alio, amp;: cætcr^' hlancat igitur, eeelefiæ nomen fideles vniuerfos probt» improbosque compleäi.Quodinhoc capite fufeepi®“* explicandum.

Qÿtuam ßt eccleßte eatholieg in ßdei degmate auHoriU!' __ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafiut quartum,

’1quot;^ E eeelefiæ nomine ea diäa funt,quæ,cùm neccfl'ss’* viderentur , præteriri à nobis nec potetant nee of bebaat. Nunc ad rem ipfam, quæ eft in manibus, aggt'' diamur: ofteiidamusqiie eeelefiæ auftoritatem tantn® haberead faciendara fidem virmm, vtfirmifsimaefij“” thcologis argumenta fuppeditet. Hoc priufquam admonere operæpretium eft, ecclefiam non ipfam®® , catholico.rum concionem elTe,qup per baptifmum fto amp;nbsp;nomen dedit Se pçculiaris nouaque refpub. c®®. crata eft,verum etiam prin cipesacpræfedos ipfo® fiafticos, in quibusfcilicec reip. huius auâoricas

LIBBR. Oy ART VS; xjy toiimrefidet.Necid nos auc reccnci opinione confingi-mus,aut fine fcripturæ teftimonijs affeniaus. Præçlarum elTArifiotelisilludiciuicatcm id maxitnè«lle,quod cA'iP Etht.g/i ea principale iInde enim qua; principes ac gubernatores caf,^, ciuitatis faciunt amp;nbsp;fentiunt, ea ciuitas facere fentirequç dicitur.Cuiusrei in facriiillud exemplum eft ,Congre- j.Âe’.î» gatifunt omnes maiores natu Ifrael cum principibus trir buuni,amp; duces familiaruin ihHici ufalc.Et inferiùsjCoiiT-üertitquc rex faciem fuam,amp; benedixit omni ecclefia: If-rael: omnis enim ecclefiaIfrael ftabac illludctiamfimile huic,Venir Moyfcs j8f conuocans majores natupopuli, cxpofuit onincs lermoncs quos mandauerat dominus, Refponditque omnis populus fimul, cunâa,quæ locutus elt dominus (aciemus. Nô eft iguur, cur in bac ûgnifica-catione ecclcfiæ vocabwluni fideles perhorrefcantiquod fisretici facere foleilt in odium ecclefiafticæpoteftatis: quao) Chiiftus non pênes populäres, fed penes ecclefia ficerdotesac paftorcs efle voluit: vt alio 8cloco Sc tern-porcjfi facultas erit,explicabitur.Nunç.fcbo!ç more rem tora[n,qua; Iniiüs libri capuc eft,quatuor conclufionibus »bfolBeijjus.Sit ergo prima conclufio. ,

' Ecclefiae fides dcficerc non poteft. Ëft enimfponfa Chriftipetfi(igm,ficutfcrrptum eft, Dcfponfabotemihi *nfide.Quôdfiecclefîæfides dceiret,ia!jifpohfifponfa:q; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■-

watrnnoinum dirimerctur: quorum taiiien eft indilfolu-, Wisperpçtuaquecotuunûjo, Sponfabo,ait , temihiin. Qtg ftinpitepimn,_i:t fpófa,,Tpnui, inquit,cum nee dimittam; cant*} • trille rurfum,Eccc ego vobifeum fum,ait omnibus die- * bus, vfque ad confuramationcm fectili, Quo teftimonio

’'l *d prQbandum vtitur Lep ad.Aui'uftam 8c Theodo- phi/ltji' ruui.Prohat etiain lulmsja decretis fuis jllö pfalmi teftï-^onio,CircundateSioii.8c complcâiminieam, quoniam pr^i ’ nie eft Deus nofter.in fecidum : ipfe reget nos in fecula. Quod deecclefia Chriftl iutelligi oportere, quiconque, pfalmum leget, etiammenó, demouftrante ,intellciturus eft. Idem qupq; oftenditur ex ep, Regnabit in domo Ia- Luc.m epb mæternûjécrcgni eius non eritfinis.Siergoin jter-oüeccleiia Chriftimauufuftinetur, Chrifti præfidioar-Hatur,Ghrifti vittute lulcitur, Chrifti fapicntia regitur,

Û I fider

ij« DE ÈCCLE. CATHÖ. AVCT. . âdes profeâô in ea permanebit, fine qua regnum Cliril’* in (Ciris nullum eft. Confirmât autem hoc clarifsimaiU* Ifiiæ vaticinatio,Hoc fcsdus nieu eu ei$,dicit don)inu*i fpiritus meus quiefl in te, amp;nbsp;verba meaquæ pofuiinor® tuo,non recèdent de ore tuo, amp;nbsp;de brefeminis lui, amp;nbsp;ore feminis feminis tui,à modo Se vfquc in fempiternu®' rfiLii. Huic amp;nbsp;ilia fimitis eft,Difpofui teftamentum eledis meis» iuraui Dauid feruo meo, Vfquein æternum præparal’“’ fernen tuum.Item,Elcgit dominus Sion,elegiteaminhi' bitationem fibi. Hxc requies mca in feculum feculi.llj* Kier.^x, verb Hieremiç eft longé fimiIlinia,Ecce dies veniuntdi' tiz'ja. Cit dominus , amp;c. Prætereavir fapiens deferibituràDo-liltMh.i. mino is,qui ædificauitdomumfuam fuper petram :Chn-ftus igitur domum fiiam fuper petram fundauit. nec pluuia,nec fluroina, nec venti obruere illam poflunrlt; At fide damns, vt ait Paulus,ecclefia igitur fidem ftmp*^ a.Cer.i. habebit.Nam alias non ftabit,fed ruet.Quid?quod ape'quot; tis verbis hanc fidei fîrmitatem eeclefiæ fuæ dominu*

Itiatt. i6. ponicetur,inquicns,fûper hanc petram atdificabo eC' clefiammeam,8cprfrtæ inferinon præualebunt aducf' fus eam ? Ecclcfiæ igitur fidem non poterie vel infernu* adimere.

SeeSditû Conclufiofecunda,Ecclefiâin credendoerrare tlttfiv, poteft. Nonnullienim eeclefiæ perpetuam fidemfie'“' terpretantur, vt iritelligant, Deum eeclefiæ ed'e pt*'*” temvfqueadfeculi confummationemmevnquam''* illi fides 8c charitas defint. Sed pofte tarnen probabih*®^ ignorare rem vnam quamlibet, qua flt;ilicétignorata,n proindc ecclefia fidem amitteret. Eaciamus enim diip tationis gratia, non efl'c à Deo reuelatum, Diuam nem ab original! peccato immunem extitifle. Nihn prohiber refidam exempli loco ponere, qub intelligatur. Quanquam exemplum verum eft,vt p® riùs oftendemus.

Aiunt ergo, quod quamuis ecclefiacrederet, j”rpj-virginem fuifle linepeccato conceptam,ideinque tet ab omnibus efle credendum'mbn tarnen in eo fid . duram facere exiftimaretur . Nä Heet falleretur, at ƒ probabilis Si inculpatus fidem eeclefiæ non

LIBER QVARTVS, i;7

Cuiujfèntctie,fi de facie confidcres,videnturefle Glof-^*interlinearis, de enim vocant,inillud.portç inferi non præualebunt aduerfus eam:5c D.Tho.in.4.d.6.q.i.art.3. ^•^•ad.3.amp; Cardinalis Turrecre. lib. fuinmæ ecclefiæ.i. ^•ÇnEt Alphôfus à CaftroZaiiioren.dciufta.hære.pun. bb.i.cap.ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..

At révéra id nos fuperiorc propoCcione conftituimus, nempè ecclefiam feinpcr fidetn habiturâ. Verum eft hoc: quis negate Sed præterea ecclcCâ in fide eriaie nô pofte, ficafidelibus accipiendum eft, vt quicquid ecclefia tan-quam fidei dogma tenet,verum fît:nec quicquam falfum, quod ilia aut credit,aur docet efte crededum. Cum enim Corpus Chrifti Gt, vt ad Ephef. docet Apoftolus, à fuo E^hef.^, certc capitemoueturac regifur.Eccleftæ igitur error ad Chtiftum auftorem rcferetur.Nullo itaq; paûo errate in fade poteft. Nam fpiritusveritatis eft hums corporis anima, Vnus,itiQiiit.fpiritns amp;nbsp;vnumcorpus.Quod fifpiritu Veritatis ecclefia agitur,ad nullum errorem neinfeiens quidein,moueri poterit. Præclarâ deinde promifsionem nabet ecclefia,quód nunquâfitàChrifto defercda, quin «'usfpiritu in omné ducatur ventatem. Ego rogabo pa- Ioan. 14' trem,ait,8{ alium paracletum dabit vobis, vt nianeat vo-fatfcumin aeternum,fpiritum veritatis,quem vos cogno-tcetii,qni3 apud vos maiiebit. Et poftea, Paracletus auté bpiritus fanöus ille vos docebit omnia j amp;nbsp;fuggeret vo-quæcunqj dixero vobis.Item, cum autc vene-ritillefpiritus veritatis, doccbit vos omncm veriratem.

hæretici argumentum hoc duob.us modis eludere conantur. Primùm enim, eiufmodi verba aiunt defolis apoftolis intelligenda; ncq; ad poftcros in ecclefiapcrtinere.Mox affirmant,Chriftuni non tantum numero duodenario coniunöü,fed apoftolis quoq;fcor-fum fingulis fpiritum veritatis promififfe. Imd alijs fimi-11 ter difcipulis, vel quos iam affumpferat, vel qui poftea accefiuri erant. Nam fi eiufmodi prçmifsiones fie inter-nemini Chriftianorum datæfint,fed vni-uerfæfimul ecclefise, nihil nos aliud quam Chriftianis Omnibi» cófolationem tollere, quæ inde ad ipfos redire eximiadebuetat. Sed vtraqjiuxta in re rufticc indofteq;

Q_ 3 nugantur.

^138 DE EéCLE. C ATH O. AiVCT.

•nueantur.Principió enirn/verba iüanon ittodóad ’P® IloïoSjfedad fuccelEores etia rcfe!rioportcrejeï £0’''||j omiiia pater, Qüi inaneat vobifcumin æternû.Q^lt;’quot;' fimileeftjEcceégo vobifcum fnm omnibus diebusv'*]“ ad confummanoncm feculi.Rurfuni ex eo qucxjuep’' ’

dójfedinterpres. Spiritusmeus,ait,quieftintc,nlt;”’f** ceder de ore ruo Slt; de ore feminis tui à modó Stvfqu«”* fempiternum . Qüem igiturfpiritum vcriratis ChrilW* proraifirapoftolis, ccclcfîæ item póft eos tuturæ prowiquot; fitniifi velimus eccicfiam defunâis apoftolis fuifî'eàD®' mino deftitutamiimo veró ad earn nee concilia net cepta euâgelij pertinere.Siquidéqiiæ dominus apofto*' lóqucbatür,hpc adillos dütaxat,nóad fucuros in 1 poft eos fpeftare dicûtur. Quo quid ftultius diçi P®‘' :

lam fecunda ilia tergiucrfatio quam vana etiâ Scriui' , cula eft? Si enim hoc ira cómuniter Hdelibus diótuin C“® voluntjVtfcorfum quadretinfin'^los:fcquitur,cuicuqj . . fideli fpiriru veritatis fempiternûradefte,qui eum doce^' . omnem veritate, fuggeratq; er omnia quaecunq; diôain euagelio funt.Sed efto,fpiritu fapientiæ, intelligctiæ,!'*' cisjvcritatisjocs polleaiit ' nu inficias ire pofl’umui,q'“‘;' f quidparticulatini membroru vnicuiq;tribnitur,idpea''* tusamp;ad plenum corpori conuenire?Quid,ad hocrelp®* ,. deal Caluinus audiaraus,Hoc,ait, tametfi habet nonnul- । lam veri fpcciem, veruf tarnen elle nego . O ftnltum hO’ 1 minem amp;nbsp;rcpugnantem manifeftæ veritati. Anignorat» | qiiæSpirifus fanâi dona ftngulis mcmbris diftribliuntur, . in communiconfern omnia? An videtoculus,amp;non p, inagis homo videt ? An non lucerna corporis eft ofi*' lus? Quid verôabfurdius,quam mcmbrurapoffe.quiC' quara,quod corpus nequeat efficere, parte habere, quo® nbsp;nbsp;.

S^heß^., non habeat totum? Vnicuique, ait, noftrum data eu ;

gratia fecundùra menfuram donationis Çhrifli. Eti(f ' fe dédit quofdam quidem apoftolos, amp;. caetera, ad cçUquot; fummatioquot; i

LIBER cVyARTVS.

Wnfummaiionem fanftorû in opus minifterijjn ædifica-. tionem corporis Chrifti. Et pofterius.crcfcatnus in illo quieft caput Chriftus:ex quo totum corpus compaftiim coniicxum fecûdum operationem,in menfüratn vniuC-cuiufq; inemBri, argumentum corporis facitin ædifîca-lionetn fui in chari tate.'Mcmbrum igitur,quoni3m id qlt;î totius corporis eft,nihil fibi vèndicat proprium ; fed ita in corpus omnia confert, vtmagis corporis cj mcm-liri aâioiies perfeélionefq; efte videantur. Quocirca il-ludibfutdum eft,quôdij fcilicet quibus cum nunc difle-ntur,eam curam, quam debent capere,non capiunt : earn capiunt, qua debent carêre . Non cnim probant, verba Chriftj minime ad ecclefiam attinere .probant attinere adfingulos : quod contrSoportebat, u propofitum illis eiat.irguménti vires infirmare. Nos fdnè,qucmadmodû fcimus animam aftum 8c perfeûionem efîc, maxime qui-dem corporis Phyfici organici,fecûdo autem loco mem lirorum etiamfingulonim ; in quibus varias licet edat f ftinûiones,fed omnes illæ 8c corporis proprièfunt,8c '■ Ptopter corpus ipfum membris à natura tributæ. Ita fpi-. ntum veritatis ad corpus priroum eccle/iç referimus,de-”gt;depropter ecclefiam adsfingulas etiam ecclefiæ partes, ; ’’onexæquojfedanâlogiaamp;proportionequadâir. iuxta i- Dienfuram vniufcuiufquê membri. Vnum corpus, in-quit,8{ vnusfpiritus, Vnicnique autem noftrum data ’ftgratiafecûdummenfuramdon.itionis Clirifti.Quæ-[ namvetdh«cmenfura Chrittieft ? Secundum operatio-nem,ait,in menfuram vniufcuiufquê membri. Spiritus • ergo fuo quidem modo fingulis promiftus eft ; vt ma-j, gnos doceatjdoceat 8c paruulos. Acparuulislacpotum t.CorÎH.j dat :maioribus folidum cibum. Illis Chriftum loquitur, J.Corin.2

I . 8c hune ciucifixum : his loquitur fàpientiam in myfterio i abfconditam , Veràm fingulis membrisfic fpiritusveri-p. tatisadeftjvt non foluip córpori vniuerfo non défit,fed ÿ corpori quam membris prius potiufi^ue intelligatur ad-.

«fie. Q^in etiam, fi veritas omnium membrorum do-y num eft, tunc nimirum ilk erit amp;nbsp;firmier 8c certior, in eam omnia fimul membra concurrerint. Qu,am-obrem , fi quid falfi haberet Ecclefia tanquam fidci

4 catho,^.

HO DE ECGLE. CATHO. A.VÇT. . catholicæ dogma, nee fpivitus Chnlh «ternum cuni 6“ libus perraaneret, nee'eos omnetn doeeret veritate'quot;’ Qu,ae,ni(ï Chrifti pollieitationes vanas amp;nbsp;irritas facio’*’?’ vera ratagjcflenon poiTunt.Aefi dogma falfum eçC'*’ crederct,eredendómueproponcret,quamlibetex, j Tim • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;faeetet,quomodo eolumna Si firmamentum c

let veritatis ? Certè fi ventas in ecclefisc htimerisinn*/ eiljdeeilc illi omnino nó potcft,nifi Si eeclefiac fux ltus,amp; Chriftoipfa veritas defit. In fumma, fi ece'^'b poffetin fidei quæltione falli ,libtum ouoquc vt dint” rceipere pofiet qui tarnen à Deo non fuiflet. Cum fit et dem ratio de vno libro,aode vno quolibet dog®*'®' Quare non valeret argumentum, EeeJefia habet euangt' lium Matthæipro eanonieo,ctgo eanonicum eft.Qü® ' quoniam impijfsimè Si abfurdilsimè diceretur, illnd no dieàmus potius, rede fideles eeeleûam eatholicam et** •, derc, non folùni in eo fenfu, vt Eeclefix eathobe® fide defieiat nunquara ; fed in eo etiam, vt nihil ipfa ereder aut doeerc pofsit,quod fit yeræ fidei eôtrarium.Subno* le autem atquc verfutè mentem noftram Caluiiius Buee rusque interpretatitur. Quafi in eum fenfum ecelew negenius errare poife, qudd fpiritus fauore ne prafent^'* fréta, quoennque volet per'gere, tutô ctiam fine tneedat. Proinde,fi quid præter Dei verbum eredider't» llatuerit, finierit, id nabçndum efic non alio loco.qntW certum Dei oraculum . In hoc igitur diferimen eflet’”'’ quôdnos ccclefiæaudoritatem extra verbum Degt;eo' locainus : ipfi verbo anneiçam voluut, ntc patiuntur gt;nbsp;eofeparari. Laborat autem Çaluinus vehementerinij* | locis colligendis, in quibus Prophet®, Apoftoli.ntq“” , adeô Chrillus ipfe nihil ex fe attulific,ôïd de ore Do®*' ni locuti fuille memorantur.Confitit multè çquius et gt;nbsp;ecclefiam. Chrifti difcipulam ab eius orcafsiduè pen“ re : nec ex fe fapere aut coeitare quicquam, fed fiatuere lapientiæ fu.® terminum, vbi loquendi fineni illç feccrit« Homi.dt Sandifsime enim Chryfo(lomus:Multi,inquit, SpinJ”'” f^n^amp; fanânrniadahtjfedquipropria loquuntur,falfo a lorailf prætendunt. Vt Chriftus non à feipfo loqui fe tenant ipiritu, turiita fi quid praiter Euatigelium fub titulo

liber QVARTVS. i4i obtnidatur,necredamus. Sane Chriftus nihil plus de luo fpiritu denunciat expedanduin , quàro vt mentes uluminct ad pcrcipiendam doftripæ fuæyeritateni. Spi-ntus,ait,ducet vos in omnem veritaicm.Sed quomodol ^“‘“Rgeret omnia quxcunque dixero vohis. Hæco-^niiCaluinus. Nam Bucerus dixit multô etiamindo-“WSj tune efle ecclefiæ credendum, cüm pronuntiat fe-Wndum fcripturas reftè intelleftas. Sed hoe eùm dicit^ oonia facit ambigua, quæ lint ab ccclefia definita. Si e-ka poteft pronunciare,quàm fcriptura ftnè intcl-^öa exigit ; excipiemus femper, ecclefiam in eo falli, «*o fcripturam intelligit.Ecquis veto iudex crit,an ec-«euafcriptutam rite an fecusinterpreteturl Nihil igi-afferunt, qui ecclefiæ auftoritatera non abfolutc, fed fonditione ponunt. Si nâq; ad eum modü res habet, « mihi quoque fides habenda eft, quando pronuntiaue-’ofecundum feripturas rede intelleäas.ld enim eft non ®mi)fed fcriptuiæ credere. At,abfolutc,non ex condi-pontpopulus Domino credidit amp;nbsp;Moyfi feruo eius.Ab £xed.i4 °ætè etiam Prophetis 8c Apoftolis populi crediderunt. ^äle vero effet Prophetis Apoftolifque loquentibus

“ein ej exceptione detrahere, qudd perperam Dei ver-’quot;itellexiffent ? Quäle item effet, fi illa quoqvç exce-PtioaddereturiMendacium tuloqueris,non mißt tedo-®mus Deus nofter ? Ac valde mirum eft,tarn nihil effe * foniisiftis nebulonibus. Quid enim tandem audorita-tis in ecclefia erit, ü in omni dogmate, lege, definitione, ’^^^^teludjpoteft ; quód aut fermonem ipfa fuum

*“erat,aut,fi fermoDomini fit,nó fane intcllcdum 1 Sed ledeo ad caluinum,quiyum fibi vulgatum illud Domini J®^inionium obieciffet,!] ecclefiam non audierit,fit tibi «cut ethnicus 8c publicanus,fatetur demum eccicfiam au “lendam effeivt quæ nunquàm nifi in veritatem Dei con ®ntiat,nihil nifi ex verbo Domini pronuntiet. In hoc fe 'tgt;hftere,nonlicere ecclefiæ nouam dodrinam condere, “plus pro oraculo tradere,quàm quod Dominus verba reuelauit,

yerum enimuero inter fuos hie mirifice garrit, 8c vel iiuké ignorât, vel maliciofe m entitur, cum dicit, tios id

f pro

z4i. DE ECCLE. CATH. AVCT. pro oraculo fidei habere,quod homines fine Dei reut'*' tione cenfuerint. Nos fane fidem noftram indiuid'*® nexu cum verbo Dei coniunâam clTe volumus,necr‘' Ium ecclefiæ afl'enfum fidenterfirmeque luftinenius,igt;i'' qucin i Deo extitilfe habemus cognitum,8e firme cent* ptum animo. Scd illud quoqj certó nobis perfuafuni W Dominum ecclefiæ fuæ perpetuô ac continent« adefti earn fpiritu fuo regere,ne quicquam pro fidei doftd*** rradat,quod non idem fuertc Apoftolis à Deo tradiroip* Ita omnes prophanas nouationcs èxecramur,omneqiU' hid in fidei iudicio refpuimus,quod nonApoftoli ecclc* fiæ frâdiderinf. Non ergo in hoc, fed in eo porifsimum càrdine quæftio verfatur, quôd Lutherahi negant ecd* liam quicquam fine fcriptoab Apoftolis accèpiflemu* eontrà plura efl'eaccepta afleueramus. Qua de re'amp;iuul* ta alias fiepe diximus,amp; dicemus multa pofterius.

lun nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in fuperiore libro adeô plenèac copiofe quæih’

hæc cxplanata eft,,vt nihil præterea defîderandum élit''' • dcâtur. Ipfa mihi veritas manum iniecit, Slt; paulifp’f confiftere amp;nbsp;commoràri cocgitidum priores conclu' fiônes explico. Çelerius proinde in pofteriores incuf réndum.

Yertia cS Sitigiturtertia çoncIufio.Non folum ecclefiaantiqu* in fide erraré non pot pit, fed ne-ecclefia quideiHjfiU* nuiic eft, quæuc futura eft vfque'ad confnmmaHOO*”' feculi,ertarernfidcautpoteft,autpoterlt. Hæc c®quot;' clufîo paftim oftenfaeft in libii fecündi capitcfepciwU' partim ex'hid/qUS dudum diximus'cômprobattir. N*“* pollicîtationes Chrifti de præfentia fua, de fpiritu ritatiSjde regno ipfius fempiterno, de corpore tu'®* ipfe erat futurüs caput,non ad ecclefiam modo, qtr^ft“' tempore Apoftólorum,verum ctiam ad Ecclefiâin cuti*? licam , qnæ futura erat in feculi finem, pertinere necc*' fum cft. Id quoniam ex argumentis,quæ prioribusc®“' elufionibus confirmandis pofîta finit,manifeftè epH’* gitur : vanumprofefto erit, aut aâa agerp, fi eadem gumenta repetimus , aut fi noua ponimus , vti ƒ '• non dubia, ratió'nibuS-'minimè necefl'arijs. Certè “l“ ecclefiæ præfentrfp'iritum vcrwâti^ticgareprætcn*^®“ ’

tIBER QVARTVS. 14^

'jegabit eidem poteftatcm Iigandi atque folpendi, ne-Rawt fjcramentaamp;facerdotium, omniaq;adeó Spiritus ’’'fttcharifmata. Ita nunceccIefiaChriüi adnudüno-fncoiittahgfyr, critq; finere vocabulü commentitiü# wumdetertiaconclufione haàenus.

^^arta conclufio .Non folum ecclefia vniuerfalis,id

icolleâio omnium fidclium hüc veritatis fpiritüfem- roacluSt^ P'ternühabetrfedeundemhabentetiamecclcfîæprinci» ' ‘ Pcs ac pallores.Diximuï-cnim ecclefia; vocem,amp; pro populo fidcli amp;nbsp;pro ecclefiæ paftoribus vfurpari. Priores

’llud aflrucbat, quicquid ecclefia, boe boita fideliü cócio teneret,id verü effe. Hæc aûc illud

gt; paftores ecclefiæ 8c doftores in fide errare nott ft'cj nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fidele populü docent,quod ad Chri-

■^ndtm attiiicat, efTe verifsimü.Hanc conclufioné raox ? ‘undatn,(ï priùs admonuero; paftoris vnius 6lt; alteriuigt; Hem errore paftorum omnium,fidci non deroçare.Sicut pu pâucorum quidem fidelium error tidei derogat popu * f-hnfliani. Paftores igitur ac doöoret opanes a fide uunquam polie aberrate contendimus.Sic efl fànè..

ld primû,mea fententia quidero,manifeftè deinonflrac n I ^pofloli teftimonium. Et ipfe dédit quofdam apo-olos, quofdam autc prophetas,alios veto euangelifias, ^los aâtpaflores amp;nbsp;doélores ad coufummationcm fan-“orujin opus minifterij,in çdificationem corporis Chri-

' ^donec occurramus omnesin vnitatë fidei,S: agnitio-nis fill! Dei in virum perfeäum;vt iam non fimus paruult Huâuantes, amp;nbsp;circûferamur omni vento dodrinæ in nc-quitia hoininûjin aflutia ad circunuentione erroris.Sanè fi patlores ac doâores hue atq; illuc errarent, à redoque fidei tramite difeederét, oues profeélô ipfs etiâ errarét, necaliter quâ fine paflore dilperfæ vagarentur. Cûpa-florenim per abrupta graditur, necefle efl, quod Gregorius ait, vt per præcipitinm grex fequatur.Necfieri potell, nifi vt membra teliqua eô dererantur, quo amp;nbsp;oeuli fuaai vim atque aciem intenderint, amp;nbsp;caput fefe inclinaueritatque deflexcrit. Benè ergo Paulus,nepo-pulus variis dodrinæ ventis circumferatur , diuinæ procurationis elTe aflruit,dodoresamp;paflores ecclefia:

•date:

î44 de ECCU CATH. AVCT. dîre : quorum videlicet auâoritate, plebs fua concicata atque mütabilis,in fidei côftantiafuperno®“' Here contineatur. Quod fi nullum ecclefiæ fuz daret Chriftus,iainfine dubio ouilefuum paftor ille defereret.Atqiii mulco melius ecclefiæ eft nullos bere, quàra errantes habere. Si igitur paftores ad vo“® omnec à veritate difeederentjouesfuas ChriftuSjVel®’“ ximè deftituiflet. Præterea, fi paftores omnes in erro'* aliquo verfàrentur, iidcm omiiino populum autdeft*'” fuo, amp;nbsp;fedemouerent.aut certè nutate faccrent,vacgt;‘®' t.TnfS.}. j-e,fluâuare.Ita domus Chriftinon efiet colûna SiW' mamentum veritatis. Faciamus infuper omnes fimul 'P'' feopos in eandem fententiara conuenire, hancq; pop“’ rudi credendam proponere : tune rogo, an populoshoS fequi debeat.an nonlSi debet, cum errantibus ergo »' cerdotibus 8c epifeopis plebs quoque errer nccefîe t'“ Quare facerdotum omnium error totius erit error ecc« fiat. Sin autem populo omnium paftorum dotlrinam Ie“* exiftimare licet, vide quæfo.anhac fententia abfurdi^ alia dici, aut exiftimari pófsit.Si enim bine paftores,in»* oues in contrarias partes feparentur : corporis comfidi ac per orhnem iunCturamconnexi difiunäio oronem eC' clefiae diftrahet vnitatem,8c non folum inter optimates 8c populum conftiturara a Chrifto focietatem euertett fed communem etiain inter fefidelium confociatione^ dirimet, cuiiis confociationis ardifsimum vinculum “' deieft,confpiratioeadem8cconfenfus partium non oi' uulfus. Diuulfus autem omnium erit,fi populorum me®' bra à fuis capitibus diuellantur. Atqj vbi fcrael plebs ro-dis à doiftorum fuorum commun! fentetia declinauerit« quorum doftrinam poftea fecutura eft 1 Si falem abiec^ rit,in quo falieturlSi à luce mentis aciemabduxerit,q®“ nifi ténebras intuebitur’Si qculus eft malus,none 8c cor-rHt.ii. pus tenebrofum erit ? Vbi verô illud, Super cathedra® Moyfi federunt feribæ 8c Pharifsei,quodeunq; dixeri“* vobis facite?An ne meliore ftatu 8c conditione fcrib® “ Pharifæi erunt, quam ecclefiæ Chrifti paftores ac déflorés 1 CertCjfi præfentibns folum 8c non item futuris do-minus Joquèretur, vt auâtor imperfcâi argumentaturi

LIBER QVARTVS. *4^ difti iliafuilfent, non fcnpta.Diûa funtautem propter x»w.4a illoSifcripta propten (tos. Ad h®c,V entas videi in ca-tholicorum controuerfiis, quemadmodum in fecûdo li~ Uo con(ticuinius,Iibrisquectiain quinto amp;nbsp;feptinio cô-firmandumeft, noneftà populo quærenda.Tum quoni-am id effet operis infiniti,vt ad quxliioncm vnam quam-libet d«cernendam,omnium fententia fidelium rogare-tut: lum etiam quoniam,vt fieri id commodifsimè poffer, non dccerct ramen,aut cerdonum, aut muliercularû (ingillatim inquirere amp;nbsp;expeâare indicium . Siue enim vnumquenque feorfum interroges de quæftione, quæ in dubium venit,feu vniuerfos yelisin concilium cogere, tidicala fane futura fit huius generis inquifitio. Ita per ecclefix auâoriratem nulla penrtus controuerfia finire-tur, fiadeamfiniendam totiusconfcnfum plcbis requi-rere deberemus. Addendum eodem eft, quod ram pride diximus, quxdam ad doârinam fidemque ecclefiæ perti-oere, quæ populäres prorfus ignorant. Vt pairem amp;nbsp;fi-I *num principium Spiritus fandi, animam intel-^“t’ftsntialero humani corporis, ^■bruni Efthcr effe canonicum, aliaqj fimilia. In quibus ententiam populi requireretam eftabfurdun3,vtnotrin “P'entiu modo animos,fed ne in ftultorum cafurum fit. ^ccenim placere cuipiam poteft,tantas res iraperiti vul-ggt; Miculis iudicari. Prætcrea in epiftola Ephefini coijci-')’d Neftorium id à Neftorio,fi facerefatis ecclefiæ ve-b*^'gitur;vt iurciurando fateatur,fentirefe amp;nbsp;docere, yiiiuerfi per orientem amp;nbsp;occidentem epifeopi præfi-

Populorum crederent acdocercnt. Qi^æ eadem epiltola côprobata etiam eft d fexta fvnodo.'aCtio.ii. In ®°?.c*“0gt;temTriden.fefsio.j.definituin eft,ecclefiæ effe 'U icarc de veto fenfu Sc interpretatione fcripturarum. • fidelium congregationem de reeiufmodi veile d* A nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet. Pa (lores ieitur ecclefiæ ac

Octorcsillifunt,adquos id genus iudicia pertinent, ^•lye Egefippi diligentifsima fidei inquifitio Eufebii ^«farien.Iiteris celebrataeft, qui, cum RomS pergcret, On populariumfensentiam de fi,de requifiuit,fed fatis

1 feciffead fidei fùæ confirmationem vifus eft jfi epi-^copia

446 DE EC CLE. C ATH. AVCT. ! rcopisperlocafiiiguüinfermoiiecógreflus omnest'“ dem fideiprædicatoresdoâoresqucrepererit. Iren*p ; rurfum eum ecclefîæ auäoritatem hæreticis o6iicitj®P । coporuro tantùm rententiam obiicit,fecundum

apoftolis fuccedentiuih, liorumque Icnfiim ƒ 43.((6j. ecclefiçfenfum amp;nbsp;fidein cxiftimat:amp; illis qui refrag«'quot; J eum eccjefiæ refragari.Cyprianus item in hbro dcfquot;^j pli.præla.An eflefibijinquit, cu.'n Chrifto videtunV aduerfus ficerdotes Chriftt lâcit ? qui fe à cleri focie'* fccern.it « Arma die contra ecclefiam portât, contrai' diPpofitionein répugnât, Stc. qui côteraptis epifcopi^ ! Dei facerdotibusdereli0lisauder,8tc.£tin epiûoia . ; Pupianum,Chriftus dicit ad Aportolos,ait,acperbocs 1 oés præpofitos,qui Apoftolis vicaria ordinatione i W. cedunr,Qu.i vosaudit,meaudit:amp;qui vos rçiicit, ' iicit. Et pofterius afterit, ecclefiam non eile.mukiiult;lgt;'’* contiimaciû,fed plebem fàcerdoti adunatam, amp;nbsp;grcg*’quot;’

. fuopaftoriadli£réntem.Vnde qiiicumepifcop*snôb’'b | eos in ecclefta non.eire.'fruftraquefifai eos b.landiri,9'‘ | rede es. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cum faccrdotibus nouhabuerint. Cutn ecck»'’ '

.quæ catholica yiia eft, fciOa non fit, fed connexa,amp;f° bærcntium fibiinuicem facerdotü glutino copulata,£^^' ■ IfcaS.c». .Auguftinus detnuin,quoniain longum eft omnes c“®' i jneinorare,cum aduerfum hatreticos ecclefi« auiftcf^ ' e.i.amp;'lt, te niritur,epifcopo.s apoftolis ad fixa vfquo temporal“^' 6. jcedentcs plané intelligit»

Adsterfrs hanc peßremttm conctußonem obießie-ttes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cafiit ^uintum.

ATque in harum conclufionum Se explicatipntw confirm-itioncm abundèhæc dida fufScere.nt,quot;!^ huicpoftrcmæ illudàquibufdam Thcologis obquot; cerctur : quod tempore dotpinica: pafsionis apo“o_ omnes Ghrifti ftdem amiferunt : quo fieri j vt pi omnes apoftolis fuccedentes pofsint Chtifti fidéaquot;' ■’i- tere.Nam quód-eo temporis infolabeata virgine bo^ permanfi:rit,candela,inquiunt,illafignificat; qup iquot;? ficiis corum dierura fola non extinguitur, vndcdquot;^j.

LIBER QVARTVS. 247 pullIiimen, quod aœifcraiit, reeeperunc. Quoniam gutem ratio hæcinürina illis «ciain videbatur, candeni o^ qiBÔ rem amp;nbsp;fandorum veterum,amp; fcriptur« facræ tefti-monùs confirmant.

Primumergo argumentum exillotrahitur,quod per Cab.lS, Matthæwn dominus diçit,Omnes vos fcandalumpa-tiemini in mein ifta nodeifcriptum eft enim,Perçu-tiam paftorem,amp;difpergentur oucsgregiSjideft, ab y-nitatc fidei foluentur. Sic enim Gioüa incerlineaiis exponit.

Secundum,ex co quod apud Lucam Icgitur,verba mu-lierum nunciantium Chriftirefurredionem vifaapoßo--lis elle quafideiiramenta.

Tertiii,ex co quod Marcus traditjChriftûexprobraf-fe omnibus apoliolisinctedulitatem amp;nbsp;duritiam cordis, gj

Quartum,ex Auguftino in illudpfalmijDefecerunt o- J ' * culimei,omnes,inquitjdifcipuli defperauerunt,quod ipfe eflet Chriftus. Alatrone apoftoli vidi funt, qui tune credidit, quando ipfi defecerunt. Refcrr cria Car-dinalisTürrccreroata in hoc idem Ambrofîum, Hicro-Oymuin, Gregorium, Ifidorum. Vcrü,difficile eft,de éo-tumfacilitate,perindc vt caufa poftulat,dicere : qui hu-mfmodi atgumentis permoti, apoßolos in vniucrfum ' ®mncs fidem pcrdidifl'e aiunt.Id qued non cum ratione ^lutn,fed etiam cum facrislitcris pugnat .Nam, vt de Petro taceamus, cuius fidem non defcciffejpofierius de;. Jgt;«Rre»»». monftraturi fumus,adhuc opinio illa de cætcris apofto» ns non modo non certa, fed ne probabiîis quidem eß. l^ifcipuli jinquit,abieruntin Galilaeaminmontem,vbi yat.ylt, conûituerat illis lefusiSr videntes eum adoraueruntj quidamautem dubitauerunt. Qu'dam, ait, non omnes.

Video autem,banc dubitationem ànonnullis non ad apoftolosjfcd ad alios nefeio quos difcipulos refcrrùfed mihi femper Theophiladi magis ac Remigii fententia placuit, qui illam docent ad tempus,quo Chriftus ante difeipulis apparuerat,referendî.ld quod Marcus,vt opiner, intellexif.cura ait,Incrcpauitincredulitatem amp;nbsp;dur titiam cordis, quia iis, qui videradt eum refurrexiffe, non ctediderant. Siue enim apparitio h:ec , qùam

Marcus

148 DE ECCLE. C ATH. AVéf. Marcus fcribit, in die Afceniîonis fuerit, vt multnp*** cet,iïue ancea, quemadmodum nonnullis etiam vide'“'* dubicandu non eR, quin eas increpationcs hic recapitulando perftrinxerit, quas fparfimalii euangd*' ft« confcripferunt. Quia iis, inquit,qui videranfc“quot;’ refurrexiflcjno crediderant. Conftacautéexalüs eua® , geliftisintredulitatem iScduritiam cordis, ex ea ■ caufa,quia his,qui viderant Chriftum furrexiffe, non a creditum, non ad omnes apoftolos pertinere. Pe''quot;’ nanque amp;nbsp;loannes audito nuntio cucurrsfunt ad mon“' mentum :aclacobus iuxta Hebræorum euangelium* hora, qua biberat domini calicem, iurauit fe non co®*' fturum panemj donee Chriftum videret refurgentc®' vtauftoreft Hieronymus in caealogo fcriptorö ec®*' fiaftieorum. Non igitur omnes apoftoli fidei laftUf**” fecifle credendi funt : nifi, quod abfurdum eft, om»*’ jbtRolit infidèles fuifle credideris.Non enim fides femel à Chr* •ft ftiano fufeepta, nifiperinfidelitatem tollitur. lHud an' inHdclei furdius, hærefeos notam apoiftölis vriiuerfis innrer*' Ärreere. qui faciunt,idq-, (ineidoneis amp;nbsp;vrgentibus caU' fis : hi ndn fölum illis,fed Chrifto etiam iSe cccléfi®’”' iurii funt. lam argumenta ilia infirma elfe quis quot;oquot; videt,qu« auâores illius opinionis fubieceruntlQu^ ijuidem partim à nobis antè confutata funt, partini vnn tiunc verbo confutabuntur . Si enim quicquam prO' bant, id folum probant I apoftolos in fidei confefsi®quot;* defecilfeiaut eriam in fiae viua,qu« per dilechon*'« operarur. Hue verô referri poteft confuetudo iHa *^' elefiaftica extinguendi omnes ccreos pratter vnuffl; Quanquam Rùpertuslib. de diui.offic.$. aflerit,exr*quot;' ftos eereos priores figriificare prophetas i ludæis inter' emptos:at cereum tl]um,qui ad breue tépus abfcbndit“^’ fignificare Ghrifturh’. Sanè verô etiam fi apoftoli nn”, temporis fide caruaflent, nihil tarnen contra cohdülï®'’.* haberetur. Nä!i),vt Auguftinus admonuit,tunc defecerunt, cum nondum erant duces ecclefiæ:necil'quot; impletum füerar, Ego confirmaui columnas eius • ’ quot;j ergo tune erat paftor Icfns Chriftus. At Petrus acr* ' qui apoftolipoftea quamaChrffto paftores conlfi'“^.

LIBER QVARTVS. 149 funtjfîneconttoucrlîa fidem feinper cacholicam tenuere.

Cæterùrii,quod hæretici calûniantur, paftores ecclefiæ haroines efl’e,fallereque proinde ac falti pofte: argumentum exiguum fane atque mendieum eft, Aliud quippe fuerit de humanç nature imbecillitate diCputare,aliud de diuiiia gratia amp;nbsp;prouidentia, qua homines in t’eritatc fidel contincntur.Tota natiq; fimul fidclium coiicio homines funtiPropheta: item, apoftoli, amp;nbsp;euageliftæ homi-mineserant:fed quoniamfpiritû veritatis accepere,in falfam fidei doétrinam venire non potcrant. Sic ergo 6c ecclefiæ dûâores vniuern homines quidc funt,fed quo-uiam diuino fpiritu gubernantur Si aguntur, in vera do-gmata:nequeuncin falfa declinare.

Illud aucem,quàm ineptum,quàm friuolum,Q ridiculû? Qu,ôd quidam interpretanturpdeo nos in ecclefiam non credere,quia hommes funt : omnis-veto homo mcndax. Nô eft hçc ilia profeûô caufa,quç graiiifsimos viros ad-duxeritjvtin eccclefiam credcndû cfte negarent.Sed an-''tiuioramp; pulchriorêc ab audoribus ipfis' profetfta aüa «ulà eft. Auguftinus quippe,crcdimus, ait,Petro,cre-dimus Paulo, 111 Paulum aut Petrum non credirous; cre-dereenimin eum, eft credendo amare,credendo-in eum j t ye.Haäenus Auguftinus.Et Ruffinus,NQn:dicitur, ’ 'PAU't) in länüain ecclefiam, fed fandarn ecclefiam ere-dendam efle, non vt Deum, fed vt ccclefiam Deo con-' ßtsgitim . Hac itaque pr.æpofitionis fyllaba creator'! treaturis fecernitur.Hæc ille. Ob id igitur auüorcs hi non admittunt, vt in ecclefiam credamus : quia ecclefia ndei noftrs finis non eft.

îîô DE ECCLE. CATKO. AVCTO. fed in prioreaccipiendum cauillancur. ConceduntiMfl! fpiritiim veritatis ecclefiæ fanâorumrecciefiæ, quæœ*quot; los habeat perniixtos,non conccdunr.Nec ea fe folü r’' tione tucntur, quod in voce ambigua liberum eft vira”' libetlîgtiificationcm eligere: fed argumenns aliisin’“ etiam incumbunr,vt hoc loco amp;nbsp;quæftione,eccleCæaOquot; men non aliter vfurpandum elle perfuadeanr. lIluJ pr*quot; mum cft,qüod Hieronymusfentit, ecclcfiani in fecund« fignilîcatu abulîuè dici : vt fortis,inqiiit,prud;iis,caftnS iuilus amp;nbsp;temperans, interdum plenc pro bis, qui peris' ßaj virtutis funt, interdum abufiuè pro his, qui fan' incipienr«s,accipiuntitt. Si ergo prior lignifiwiiopr'*’ pria cft,pofterior itnpropria : commodiüs line dubi« ccclefiæ vocem in ilia priore,hoc eft, pro iuHorum coquot;' cione vfùrpabimus. Rutfum, cuin Apoftolus ilia dicit) Ecclefiafubiettaeft Ghrifto jamp;yChri-ftus dilexit ecclf

fiam,8cc;amp;: Chriftus caput eft eickdiæ, ipfc faluator cof pons etus ! vox ilia prolänßorum congrcgatione acd'; picur,vtHieronymws Auguftinusque inrërpretari fu'”’ j quid igitur caufæ erir, cur aliter accipiamiis ; cUin eccl«' , nbsp;nbsp;„ fiam fcribit Apoftolus columnam cflc ac firmainenin«'

n veritatis ? Pra;terca , cncomio illo nobilitauit Paul»*

non dcclelîam quâlibet,fed earn quç çflet domus Dei'* domusDéifoli iuftieilecrcdunriirjvtetiam Auguftin^ ait,non ergo columna veritatis eft nifi ecclefia faiifto^'?' , Præterca, Aupuftinus difortè docet,domum eccle(î«lt;î‘l’

uiSj-eatJi-elfe quæædilîcata cftfupra petram, qus etp Lt.^-con. cJaues accepit ac poteftatcm folucndi Stligandi'E’““^

çfgQ domus Dei eft, qu.xcft columna amp;nbsp;firmamcnin^_ ii.amp;ltb. veritatis. Quamobrem, ft paftores, qui cccleftæ I’bqquot; J.c.ao. er men Vcndicant, malifunt,• non ad cos hac amp;ali«lquot;’’ ti.amp;li.è pertinent. Quod amp;nbsp;Auguftinus idem muliis^r^ f.3,1.9.1. Jocis confirmat.Que ft’yera (unt j non folum £00^“'^^ remißio-, jijg poftremajquæ nunc expenditur,fcdrcliqu3:oi«” ne.de c3._ fynjitus euertuntur; S( quicquid omnino hoc nob** lt;1.4.Q«o co conftitutum eft. Ac vcró,quanquam in earn modo ex r,am hæc amp;nbsp;aliapluraabhçreticis difputantur,uoj audit, eccleftam fequi oportet, amp;nbsp;ab omni, quod abb®

LIBER QVARTVS.

retabipfîus approbatione, fugere. Primum autem hoc intelligeiicfuin puto, quæ nunc ab jllis dcfenhonis ratio viaquc teiitatur,eam non modo noflras rationes euerte-re : fed ad id etiam dcducerc,quod hdei catholicç rerüq; Omnium publicarum nature dtironum atq; inimicum fit. Sienim fpiritus veritatis folum bonis à Chriftö eft in euangelio promifl'us: cçteræ quoq; promifsiones ad ec-cle(iam,quæ cx fobs iui'tis conitituitur, pertinebunt. Quocirca,diccndum eft cnim Qpius, neclegum feren-darum auäoritas, nec clauium poteftas,nec peccatorum temifsio,nec doétrine vis,nec faccrdotii religio,nec vlla omnmo publica euagelii facultas,ni/i in ecclefia omni ex parte bona inuenietur.Cü vcró in ecclefia C3tholica,que inde ab apoftolis fuit,femper fuerint mali boniq; permi-Xtiiin ea nimirum uulla fuilTct firma fidcs,nulla certa ve-titas,nulla expreifa poteftas, nulla foJida auéloritas. Ita omnia,qum vel pontificum, vel conciliorum, vel totius etiam ecclefiç cófenfione décréta ac definite funt,nullas omnino haberêt vires.Siue enim excipias, eos nó cfle iu-ftoSjfiuc, vtiufti finr, efle tarnen nobis incognitosivtra-libet via amp;nbsp;modo illorum dogmata, fei ta, leges, eludes. Lritq;, quéadmodum fupra diximus, res Chrifti publica omniü,qujfingi poflunt,ftultifsimeatq; abfurdifsime co ftituta, Itaquefit verum illud,quod initio dixi, fpiritum Veritatis, fidei catholice fulcimentum, cf tcraque Spin-tusfanfticharifmata eiecclcfip efl'e Stpromifia amp;nbsp;data: quam apoftoli fua ^oéirina miraculisque fundarunt, ad quam Üdem fuas conferipfere cpiftolas, quam in terris femper babuit Chnftus , quam facræ literæ apte pru-denterque deferibunt ex bonis ac malis pifcibus, ex frumento Sc zizaniis,cx tritico amp;nbsp;palea,ex fatuis fa-pientibusque virginibus, c feruis probis improbisque conftantem. Hçretici ergo ecclefiæ nomen fibi habe-ant amp;nbsp;inuidiofjm amp;nbsp;obfeurum, eamque ecclefiam inter-pretcntur,quam adhucnemo ert mortalium intuitustnos autem ecclefiam ex confuetudine tum diuini fermo-nis, tum etiam vitæ noftræ interpretemur . Nec me-tiamur eam,vt fuperbi amp;nbsp;arrogantes, verborum magni-ficentia : fed ecclefiam earn, quæ habetur, exiftimemus,

R 1 illaia

iî» DE ECCLE. CATHO, AVCTO. illain autem omittamus,quæ onmino nufquam rtpcr‘'“fj Homines enim lumus, rcmq;proindepublicam in horninum vfu vitaq; communi,noii cam, qu.c fingi*“*» fperare debemus.Quç omnia fie à me diCta cxillimari'^ lim, non vc nulla in terris fit coram Dco bonorum titudo at que colletlio, quæ S.' eecicfia amp;nbsp;fponfa,amp;aniic’ j Deiin facris literis nuncupetur.-fed vt cos nos à mal’S domo amp;nbsp;ecclelîa Dei minime feparemus, vbi vafa J“quot; rca amp;nbsp;argentea funtjlignca quoque amp;nbsp;fittilia : non in h®' norem omnia, fed quædam vel in contumeliam. V«“® hæc explanata funt ante fatis, vt arbitrer, diligentef' lam argumentis illis refpondeamus, qua; modo lug geflîmus ; nam iis,quæà pnncipio libiihuius finit P®quot; lira , capite fequenti codemque poftremo refponde“*' mus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■

In voce,inquiunt,ambigua licet è multis vnumquo“quot; libet fignificatum acciperc. Minime, inquam, gciitrnW-Sed antcccdentia primü amp;nbsp;coiifequcnnalpedaiidafini'' deinde confiderandum, quæ naturarcrum fit, quidco l'.æreat, quid repi!gnet,multaque omnino alia,quænosi tertiodecimo libre accuratius amp;nbsp;exquifitiùs perfeq“^ mur. Quüd fi vbt dona ecclefiæ Chriftus poIHcetu^» coiitinendis ni officio ac veritate fidelibus necellariaj nos ad latcntia folum amp;nbsp;inuifa membra relerimus: ini“’, profeflo eifentdona illa, parue; ad cômunem vcil’ta accômodita.Quin,vt fupra oftenfum cft, noxiaclfcf'r^ perniciofa valdc,quippc quæ perditrfsimis quibusq; üibus,amp; difsidioruin præberent perpétuas caufas,^ omnibus omnino fiagitiis impunitatem ac licentia 1« piteruam. lam verè fi ratione duce ac magiftra iuriû principi.bono amp;nbsp;fapienti cenfemus,qui illiuspt' Icgia fie interpretatur, vt non folü frufira , fed *7 ciem concefl'a elfe videantur : quantô magis illc Chrifti iniquus, prauus,8c maliciofusinterpres,qui § tias amp;nbsp;fauores, quos reipublicæ fuæ proraifit Chrn'“^’|j eurafenfiim acceperit : qui non modo vanitatemP' feratjfed alïerac vel exitium? De ccclefîa bonos fimul malosque compleftitur, locusillePaul terique fimiles intelligendi funt, At talis

LIBER QVARTVS. if; ccetusabufiuc ecclefia dicitur.Id pritnum nego.Nec cnim de forti, prudenti, iufto ac t^eraperanti eadem eft «ufa. Fateor fiquideni cum Hieronymo, eiuftnodi vir-tutum vocabula ad incipientcs atque iinperfcäos,non nifi per abufum tr.’.duct pofl'c. f^oniam vera virtu-tis dcfinitio non illas inchoantes,amp; vt ita died,informa-tas difpofitiones, fed habitus plané abfolutos atque per-feäos exprimit : quemadmoduni Ariftotcles, Diuus Thomas , ac reliqui veri Philoibphi tradiderunt. At eccleüæ vox nihil tale indicar, qualeifti bngunt.vnde tnalosab eo cœtu excludamus : qui eccltfiæ libi nomen propnè vendicat. Quair.obrcm nulla eft iinproprietas, nullus abufusji eceltba eiiain ea nuncupetur,qup in vno baptifmo, vna Hde, viia religionc,imprôi)os habeat promis admixtos.

Qu^anquam aliter dein refpondere poftumuSjHiero-nymum de ecclefta Chrifti in eum fenfum fcrè ioqui : in quo populura Dei, donium Dei, feruos Chrifti prope-modum vfurpamus. Fit enim nefcio quomodo, vt cafus gignendi additus ad bonos,potifsiir.um vocumillarum nitelligentiam deducat. Ita fiad ectlefiam vitio depra-natam referantur, abufus fortalTè nonnullus eft : qui mente magis concipi, quàm verbis fignificari poteft.Nâ ^populus Dei ille in lacris Iltens dicitur frequctifsitnè, , qui Deo pecuhariter dicatus eft,in quo fcilicet Dei fides viget ac cultus : quanuis in eo fint aliquipeccatores.Sed ad Hierouymi reftimonium fatis.

Adid veró,quodfubiuntlum eft,capite fequeti refpo-debimus, vbi explicabitur, qtionam fenfu ad Ephefios f, Apoftolus ccclefiam nominarit. Quod autem domus Dei etiam ilia fit domus magna, in qua funt vafa aurea' amp;nbsp;argetea , ligtiea quoq;amp; fithliainon eft necefl'e demö-ftrare.Id tarnen,etfi perfpicuum eft,ad futurum tempus refetuamus, cum primi capitis argumenta diluen-tUr, lam, quod poftremo loco ex verbis Auguftini ob-liciturjd cautd 8i legendum amp;nbsp;audicndum efttquem-admodum ante nos viri ecclefiaftici admonuerunt. Pof-mntenim verbi ilia duplicem fenfum ingercre. Vnü, vt füll iufti intelligantur Chrifti amp;nbsp;ecclcfiæ adminiftri cfle,

R 5 füll

1^4 de eccle. c ath. avcto. foü remictcre peccata, loli cccIc(îa(Hcain lïabcre ÔOfitacem amp;nbsp;poteftarem. QjJem fenfu;!! conftat nonf*' tioni folum , fed eccleliæ fidei facrisôue eciain litefisf® pug'iare. Sed de hac re non efhhuius, aut loci, aut in^'quot; tiiti diffcrere . Alter ergo fine dubio A^gulllni fe»!“’ cft : vt foil mill dicancur claues rcgni cælorum,poreft*quot; tem ligandi'ac foluendi, fpiritnm veritatis 15c rcli'A“*! ' fpirituaies gratias accepilfeiquôd vnmeifa dona hæci® propter malos, fed propter bonos eccîcfîæ tx proiiH''* amp;collata fint. Sic eniin quæ œconomis ac difpenfatori' bus paterfamilias tribuit in familia: commoditaies diquot; ftribuenda, non œconomis hæc, fed famiiiæ ipfi tribut» elfe iiiteiüguntur.

Sic quæ epifcopis amp;nbsp;clericis populus dédit inpaup^' rü expendenda vfùsîea nô epifcopis amp;nbsp;cleiicis, fed pau-peribus dicitur côtuhffe. Sic etiâ,fi princeps hominiig' noto quicquâ ob amici fui prcces meritumque douant, id lure ac verè dieet Ce non homini ignoto, fed aniico donafle. Ad qua omnino logé ilia quoq; explicada fuut, Jn ferm, quæ ex Auguftino contra Petri fucccHdrum eins au-abnß. Pe âoritatem affçruntur.Claues nô vnus homo Petrus, ft“ tri vnitas accepir ccclefiæ.Item, Potcftatemligandiac fol' P:iuli. uendi Petrus cum omnibus tanquam,perfonam gereu* liom.ia ipfius vnitatis'accepit.Item Eccleliæ claues datæ funtjCquot; in 'lo»n. Petro datæ funtiSc cû ci dicitur, ad omnes dicituriPaft* in lib.de oues meas.Quæ omnia,vc opinor,nihil aiiud fignificauh a^o.Chri quàm Petrum ac esteros ecclcfir miniftros, nec fibi, fiit, nec ob fua mérita,fed ccrlefiæ,obq,Jecckfii’ caulàm,cloues , rcliquaquo euangelii publica munera accepiH®' Quanquâ priora illa fcio aliter ab aliis interpretari.Suut enim qui ei référant ad vfum poteltacis:quem mali, qui» Icgitimum haberenon polTunt, dicuntur non habet»' Alu referunt omnino ad gratiam,non illam [facramenta' Icm, quæ etiam per malos minifirosdarifolet, fed qu* precibus rniniftri refpondct, vt de con. d.4 . QuoiuO' do Auguftinus videtur fignificare. Alij tandem cxiH^' ton.Do. , Auguftinutn de publicis raptoribus,vfurariis,e®' li.^.c.te. (•ubin3riis,facrilegis,loqui . A quitus olim,periiide n' ß effent ab ecclefia præcifi, non licebat facramcft’ perci'

LIBER QVARTVS. zyy percipere.Ideoque illiufmodimiiiiftn giatiam fa cramer» torum non daoant. Verùmhocdifputarc, vt fæpe lam iiiximus,non eft huius diei ac temporis. Et Vualdenfîum infania iam pridem cxplofa eflinec iu co ntgotio nos Bunc oportet elaborate. Itaque de bis diéiuin eft fatis. Nuncargumenta,quæ à printipio contra ecclefîç auélo-ritatempolîtafunt, quant brtuifsiiiièpoflumus,refell»-bus.

CafHt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, in ^no ar^umentit primi

cifpitfi confiilantur,

pRimum verô argumentum promptifsimum eft refel-lere : nec vno tantum,fed inultis etiam modis. Turn, quod necMoyfes nec lofue, in quorum gubernatione tempus lit U d eratpofitum,in populi furorcm amp;nbsp;infaniam inciderunt. Turn, quôd ne certum eft quidcm,cos, qui in caftris remanferint, in fiagitium omnes confenfïft'c: quinverô fimillimum eft,nonnullos etiam repugnafle. Nan),vbi primum Moyfes illam vocem edidit, (î quis eft Domini, iungatur mihi : congregati funt ad eum omnes filij Leui, confccraruntque manus fuas Domino vnufquifquein filioääcinfratrefuo. Ex quo intclligitur, qui ad epam Moyfî vocem fc illi coniunxerint, qui à Domino fteterint, quos Dominus iuftitiæ fuæ admini-ftros in vltionc fecent, hos in eo fcelcre cætcrorum fo» cios amp;nbsp;confortes non fuiffe . Quid t quôd Aaron non- . -damfacerdotio fueratinitiatus,necadhuc eifueratfu- * • perhumerale impofitum rationalique adftriâum îcapta ttira,in quo erat doûrina amp;nbsp;veritas. Nihil ergo mi-»um, fi Aaron filijque lus nec paftores populi conftituti, nec facerdotes confccrati in fide ac rcligione errarunt. Qnanquam Aaron ,quod 8t Petro amp;nbsp;Marcellino poftca accidit,metu pcccauit,non infidclitate. Nihil ergo contra nos affertur, qui aflerimus, facerdotes paftores iam ecçlefiaià Chrifto inftitutos errare omnes in fide ac rc11-gione non pofte. Deargumento itaquepiimo tantum.

Secundum autem videtur efle grauius,quQ non Calui-nus modo, fed Donatiftæ etiam aduerfum catholicos vfifunt:quemadmodumUbro de vnitat.Ecclefiæ ca.ix.

R 4 Auguftti

DE ECCLE. C ATH. AVCTO.

Auguftinus tiadidit. Sed non eft nccelTe noua nuncf*' fponfa meditari zquaudo huicarguméto cgregicab AOquot; guftmo rcfponfum eft. Plerunqiie,ait,fermo diuinusi™' pias turbas ecclebæ fie redarguit tanquam omnes tak* fint,amp; nullus omnino remanient. IndequippeadtnotC' mur,in fuo quodam numero eos dier omnes,id eft,o®' nes filios gehennæ . Ifti ergo vel imperitè vel fallacittf । agentes colligüt de fcripturis talja,quæ vel in malo» bo' nis vfqiiein finem permixtos, vel de vattatione prion* popnli ludæorum diiäa reperiuntur : amp;nbsp;volunt ea detor-quere in ecclefiain Dei, vt tanquam defecilTe ac perifie de toto orbe videatur.Haâenus Auguftinus.Huiufmo-di ergoPropbetarura oracula hune in primis fenftini ha-bent, vt quoniam in comparatione rnalorum adeo pauci boni funt, vt nulli clTe videantur : feriptura totum vna compfebenfione populiim reprehendat, quamuis in eo nonnulli fint boni. Deinde, prædidiones propemoduni illæ erant : non rcpreheiifiones. Defcribitur enim popu-lus ille nô qualis tune état,fed qualis poft Mefsiæ aducii-tum futurus erat.Vterque fenfus,nc hærctiei noftrû efl* caulentur, exemplis fcriptur.T manifeftis eomprobaii' dus eft, Ezechiel eodem quo amp;nbsp;Hiercmias tempore vati cinatus eft . Quid dicat ci Dominus audiamus. DoniuS| £^ccA. 3. Ifrael nolunt audirc te, quia nolunt audirc me. Onnn* quippe domus Ifrael attrita fronte eft 5: duro corde.An putas in tota bac deprauata domo partem aliquamfup'^ efte.cui generalis iliafententia non conueniat? Audi E^ecA.p. quid etiam dicat Dominus : Signa Thau fuper fronte* virorum geme’itium amp;nbsp;dolentiuin fiiper cundis aboin*' nationibus, quæ fiunt in medio eins. Non ergo offlne* in populi flagitium confenferant : non omties attrit* fronte amp;nbsp;duro erant corde. Efto aliud exemplum. Sa*' fßd, ÏÏ, uuin,inquit,me fa« quoniam defecit fandus. Vanaloc“' ti funt vnufqmfque ad proximum fuum . En vnus totius generis humani culpas voce magna amp;nbsp;queribunda d' j.Äfg.ip plorat, perindcac fi relidus fit folus. Sed quid dicitd'^ diuinuni rcfponfum ? Propter miferiä inopum 8lt; ge®'*^ pauperum nunc exurgam. Intelligens ergo iam fua: t]“'quot; riraonix fé plûtes habere confortes :Tu Domine,inqf'b fcrusl»*

LIBER QJVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijy

ferusbis nos à gcneratione hac in æternum. In libro au-teni contraDonatiftas poft collationem,capit. vicefimo, idemquoque Auguftinus,Ne forte,ait,arbitrenturProphetarum tantuminodo moris fuiflejamp;noii ad nouura Teftamcntuitijfed ad veteris confummatioiicm pertiiie-re,fic arguere reprehenfibües, quafi omnes in eo populo arguantur, amp;nbsp;fic alloqui laudabiles, quafi omnes iLi lau-dentur : ecce fic ad Corinth. Apoftolus loquitunPaulus Ecclefiæ quæ eft Corinthi, fandihcatis in Chrifto lefu, VocatiSjfanftis, cum omnibus qui inuocant nomen Do-inini, gratia vobis amp;nbsp;pax à Deo patre noftro 8lt; Domino IcfuChnfto. Gratias ago Deo meo femper pro vobis in gratia Dei, quæ data eft vobis in Cbrifto ; quia in o-mnibus diuites fafti eftis in illo,in omni verbo amp;nbsp;in omni feientia, Stc. Quis bæcaudicns credat in ecclefia Co-rinthiorum efte aliquos reprobos, quandoquidem verba ifta fic fonantjvelut ad omiies direCia fit ifta laudatio? Ettaincn pauló poft dicit : Oblecro autem fratres vt no fint in vobis (chifir.ata, Src. Et in hoeborrendo vitio tanquàm omnes increpans dicit : Diuifus eft Cbrillus? Nullquid Paulus crucifixus eft pro vobis, aut in nomine I’auli baptiiati eftis, amp;c. Haftenus ille. Potcrat amp;nbsp;ei tonimemorare,quc in cadem epiftola fubieCla funt :Tan quani paruulis in Cbrifto lac potum vobis dedi, non ef- i.Cdr/».} cam : nondum enim poteratis.Sed nec nunc quidem po-teftisiadhucenim carnales eftis. Ciim enim fit inter vos ïelusamp;contentio, amp;c. Item,8c vosinflatieftis,Sc non t.Corin-S niagisluftum habuiftis,vt tollatur de medio veftrû, qui

fine opus fecit. Item e.x epiftola ad Galatas : O infenfati Calat, j. Lialat»,quis vos fafcinauit non obedire vcritati,8cc. Et poftca tarnen ait: Fratres, fipr.Toccupatns fuerit homo Calat.6. gt;n aliquo dclifto, vos qui fpirituales eftis, huiufccmodi inftruite fpiritu lenitatis, 8cc, Item ad Philippenres : Omnes quæfua funt quærür,8cnon quæ funt lefu Chri-fti.amp;c. Quas res in ea difputationc amp;nbsp;multas alias fimiles afummo Theologo præteritas arbiti or, quod client faciles : funt certe ad præfena inftitutum vtiles, eafque fete in epiftola ad Vincentium attigit.Iam quod plcraque tiufmodi Prophetarum teftimotiia ad populi ludaici

R 5 ftatum

îîS DE ECCLE. CATHO. AVCT.

Aâîum amp;nbsp;mores poft Mefsiam referenda (înt, Sefeq“®'*' tilibro multi exempla cognofcentur,amp; nunc fati!''* vno exemplo demonftrabicur. Aggæus Zorobatel*'® ac lefum faccrdotcm magnum totumque omnino popquot;' Ium,vt domum DeiædiScarcnt,his verbisadmonui'i Ec nunc confortare Zorobabel , dicic Dominus, confortarc lefu facerdos magne , amp;nbsp;confortare oœ' nis populus terræ, amp;nbsp;facite : quoniam ego vobifcui» fum , amp;nbsp;Spiritus meus erit in medio vcltrum, noJit* timerc. Ateodcin poftea capite fubiunxit Aggæus,“ tetigerit pollutus in anima,ex omnibus his,nunqui“ contaminabitur? £t refponderunt Sacerdotcs,coiK*' minabitur. Et refpondit Aggæus, Sic popiilus iftean* te faciem meam dicit Dominus , amp;nbsp;lie omne opus rai' nuutn eorumiSc omnia, quæ obtu!eruntibi,conta!iii' nata erunt . Quem omnino locum Conucnientius H» populi ftatu poft Tçftamenti veteris confummationc» ’ quot;'*’2 intelligimus. Tametfi Auguftinusad formam quoqu* n./osï f„pei-,Q|-uni hoc exemplum interprecatus cft. Scd,Vt lt;» t.ca. jjjj- J nbsp;nbsp;nbsp;JJ J populi conditionem poft Mefsiæ aduen-

turn aptius hoc congruentiufqüe refertur, amp;nbsp;plura all* præfcrtim apud Ifaiain huic propolito inferuire,libro proximo oftenfuri fumus. Itaque de Ifaiæ Hieremisq; teftimonijs didum cft fàtis.

y , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Illudvcrô.quod tertio loco ftibijcitur,ecclelîam oc-

cultam efle polie, Donatiftæ etiam ohm pofucre. Qu*' /«w.re- hus tarnet) Auguftinus occurrit in hæc verba, NonciJ etur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nobis operta, quia non eftfub modio, fed fupef

tinttt, ojjndelabrum : vt luceat omnibus qui in domo funt. Et de ilia diftum eftiNon poteft ciuitas abfcondi fupet montera poiïta. Donatiftis operta cft, 5tc. Tantum Au-guftinus.

Priraum autem illud falfum eft,veterem populumalh quando nullam ccclefiæ fpeciem habuilfe. Narncùm** folum reliclü quereretur Helias, feptera millia viroru® feriptura commémorât genua fua nô curuafle ante B**'' quibus fane illud pcrfpeâiü îSt exploratü erat nô fidem vnitatcm,fed regnum efl'e diuifum : extareq; proinde i® Hicriifalem templurn Dei,furamü facerdotem, veram“* Itg’

LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if?

lege ac religione ôoâriiiam . Eiufinodi Tobias erat,qui, TaSa. cuin tribules rcliqui irenc ad viculos aureo$,quos fecerat Hicroboam,ipfe pergcbat ad tcmplum doniini,amp; ibi ado rabat Dominuin Deuni Ifrajcl, décimas fidtliter offerens, amp;nbsp;cætera liis firoilia fecundùm Icgem Dei pucrulus etian» obferuans.

Deinde., non fequitur , fi populus ille ita vacilla-uit, vt penè cecidilFe videatur : fi ita difpcrfus eft*, vt propcmodùm formam amp;nbsp;fpeciem amiferic , Chri-fli quoque ecclelîam vÇqueadeô obfcurari polie : vt nulla eiusfpecies effulgeat . Plebs enim ilia vêtus, vt quæcalura eilet, ruitiam fæpè minabatur . Etquoniain futurum erat , vt illi reipublic.c tanquam fcmpiterna nox cllct ollufa : nihil mnum fi fenlim obfcurata eft 8c euanuit. Quidautcm liquandoque etiam vix apparuit, cui tam parua lux tenuisque nodis fplendor affullit^nem- 2.Pd*t« pelucerna lucens in caliginofo loco . Sed hæcexplica-ounturin fequcnti libro diligentiùs. Nam Hilarij au-floiitatcm, qua nos Caluinus vrgendos exifiimat, Vincentius Auguflino quondam oppofuit : fed hic lo-ca omiiia , quæ file ex Hilario collegerat , tanquam nieras calumnias contudit 8.' obtriuit ferè in hæc ver-

• Ecclefia aliquando obfcuratur quidem multitu- Iittpijf, dine fcandalorum , fed etiam tune in fuis firmifsimis ad yin-eminet . Aliquando tentationum fiudibus operitur cé.nM.^t ätque turbatur ; 8c taie tune crat tempus , de quo fcripiit Hilarius , vode putafli infidiandum contrate-ftimoniatot cliuina, amp;nbsp;cætcra. Potes hoc modo dice-re ncc ecclefias Galatiæ tune fuifle , quando dicebat Apoftolus : O ftulti Galatat, quis vos fafciniuit ? Sic enim calumniaris dodo viro, qui tardicordes 8c timi-dos grauiter increpabat , Q^is, enim ncfcit illo tempore obfcuris verbis multos parui fenfus fuifle , de-lufos,vt putarent hoc crediab Arianis , quod etiam ipfi credebant : alios autem timoré cefsifle 8c fimulatè confcnfiiïe . Qu^nquam 8c illi, qui tune firmifsimi fue-runt, 8c verba hæreticorum infidiofa intelligerc potue-runt,pauci quidem étant in comparatione cæterorum, fed tarnen etiam ipfi quidam pro fide fortiter exulabant, quidam

x6ö DE ECCLE. CATHO. AVCT. ; quidam toto orbe latitabant, Hilanus ergo decempf“' J uinciarum Alïanarurn aut zizania nó triticum arguc^|'’ i autipfum etiam tnticum, quod defeclu quodampef'^'' I tibatur, quantó vchementius, tantó vtilius arguendi’C’ putabat. Habent enim etiam fcripturx canonicæ hu”f argucndi moretn,vt taiiqua omnibus dicatur,8c ad qU0‘' i dam verbum perueniat.Ha£tcnus Auguftinus. I jlt;^aer- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hieronymus,ingemuit totus orbis,inquit,amp; AnS'

ƒ«(» Lu- numfeeffemiratuseft.Pcriclitabaturnauiculaapoftolo' gt;nbsp;tiferiti, tum, vrgebânt venti, fluftibus lateia tundebantur, niw' iam fupererat fpei.Dommus cxcitatur, impcrat tépeftati, beftia moritur, tranquillitas redijt. Manifeftius dicai», omnes cpifcopi, qui de proprijs fedibus fucranc exter-minati, ad ecclefias redcunt. Tune triumphatoremfuui'’ Athanafium Aegyptus excepit, tune Hilariuir. de pi ælgt;’ reuercentem Galliarum ecclefia complexa eftitunc ad rC' ditum Eufebij lugubres veftes Italia inutaiiit. Hæc Hie-ronymus,multaquealia,qùæ breuitatis ftudio prætereo. Ssd hæc fatis funt vt omnes intelligant, nauem eccleliï in alto hærefumj'editionum, dtfcordiarumqueprocelhs fluitantem.fuilTc iaftatam quidem ac pene opertamflu' ftibus : fed nó fui He tarnen in tanta etiam tempeftate de* MatAt.ï merfam. Quin in fuis licet paucis fortifsimis eminuit,qui qiió magis jn remigando laborarunt, eó afpedlabiliores clarioresque fuerunt. Nee hoe loco opus efl ccclefii Romanæ fidem lucemque proferre.quæ nunquam oiiini-no ipfa latuit,fed toti femperotbi manifeftaluit, queffl' admodum fexto poftca libro accuratius oftendettir.

ßßi«»»»« Nee veró fub diuerfïs pontihcibus, fides ecclefiæaiit rel'bititur foluitur aut occultatur. Quin eo etiam tempore eccleha catholica fidei fuæ manifeltum argumentum editJudicü tuncpaftorû periclitantur,qu« fine certo ecclefiæ capite infirmaatqiieincerta erunt. De qua realio lifaro diflere-miis.

Sexto fit Iam,in fexto argumento Caluinus amp;nbsp;multum operæâC fatis. verborû fumit,amp; vano fe labore frangit.Poterat breuius ac facilius dicere,quoniam fynagoga extinfta omninott delcta efi,ecclcfiam quoque Chrifti funditus efl'e delendam. At difcefsio,quam prædixit Apoftoius,venire noquot; potert»

LIBER QVARTVS. x6i

potefljdum vera ecclefîæ ficies extiterit.Id Caluinus di-cicnonprobat.It.ique falfum eft.Quin pofteaquam Germania nó folùm à Romano ponciHce, fed à Romano eo-demquc fuo imperatore maiorc ex parte defecitnlla f or-tafsis Pauli prædiâio impleta eft,in(lantq; proiiideAn-tichrifti infoclicifsima tempora. At, filius hominis venics fidem non inueniet in terra. Sed hiiic argumeto refpon-det Hieronymus,iliam hie fidem nominari, de qua Do- ludial«-niinusaiebat, Fidestua te faluam fecit. Et alibi de Cen- aduer turione,Non inueni tantam fidem in Ifracl.Et rurfum ad Lu-ApoftoloSjQuid timidieftis modicæ fidei? Necnon amp;nbsp;cifiria~ in alio locOjSi habuentis fidem fieut granum finapis,amp;c. nos. Necenim Centurio aut ilia muliercula in Trinitatisfa-cramenta Crediderant : fedfimplicitas mentis amp;nbsp;deuota Deo fuo anima comroendata eft . Hæc eft fides quam rato inuencam deus pronunciauit.Hæc eft fides,quæ etiam apud eos, qui bene credunt, difficile perfefla inuenitur. Eodem quoquemodo Auguftinus refpondet,dominum DOKit. deperfeftafide loquiiquæ ita difficilis eft in hominibus, crrl.(.igt; vtinipfis admirabilibus fandtis inueniatur aliquid vbi trepidauerint. Addit rurfum, propter iniquorum abun-dantiam 8e paucitatem bonorum, quxilla potifsimum ætate ent, Dominum ita loquutum.Propterea enim non dixit, Films hominis veniens nö inuenict fidem in terra: led quafi dubitaiis,putafne,ait, inueniet fidem.Nö quàd iile cunäa feiens de aliqua re dubitaret, fed vt lua dubi-tationefiguraret noftiam: quia propter mukafcandala circa finem feculi pullulantia,hoc erat infirmitas human» diâura . lllorum autem error eripienduseft, qui vanifsi-lois argumentis addudli funt, vt putarent fidem in folo

vno manere polie. Cum eniin ecclefiæ nomen colleûiuû fit,fi vnus tantum trederet, non crederet ecclefia. Adde quod Dominus per Mattha:û dicit. Ecce ego vobifciim film omnibus diebus vfquead confummationem feculi. Vobifcum ait. Etperloanncm,cùm pollicetur fpintum ventatis fidehbus fempiternum, pFurjbus ilium polhce-lur: non tantum vni. Adde etiam quod corpus non eft vnum meinbrum,fed multa, vt Apoftolus ad Corinthios docet.Sed corpus Chrifti : quod eft ecclefia, vt idem ad *'fsi''U»

Ep^efiot

x6i DE ECCLE, CATHO. AVCT. Ephefios oftendit,vfk]ue in finem permanebit.Non c'S’ viiquam multi fideles 111 ecclefia dceruiit.

Præterea triticum fimul cum ziïanijs in agro,boniq“’ pifces cum malis in reti, vfque ad confummationern''' ciili durabunt . Non ergo folum in vno manebitfitis’' Sed deficiethoftia S( facrificium. Equidem hanc Dan'*' lis vaticinationcm non ad finem fcculi,fed ad fynagoj^ confummationcm exiftimo referendam. Quod fi quü^ tempus Antichrifti referte veilt, cum hoe ego nonc^' gnoperè cótendcrimiinodö ficinterpretetur, vt propt^ crudelifsimi tyranni fæuitiam facerdotes à publico i* folénni facrificio defiftant. Qnod veto ex ApocalyP*! Ioannis obijcitur, quoniam valdc obfruium eft, nilgt;' contra nos habet ad faeiendam fidem virium. Tametquot; hoe oraculum in Luthtro fatoor elle cotnpfetiim: cui ta eft clauis putei abyfsi,' vt errores penitus demerW’ atque dcfolFos eruendo, tanta caligine otbero obducf rct, vt vei lucem ipfam tenebris circiintudiflc videretuf' SedafFuigetadhuc ecclefia;lumen his,qui oculos habend ad videnäum . Nam Lutherani cæci funt öt duces cæc“’' rum. Si autem omnis gloria filiæ regis abinruSjmhilq;'quot; ea extcrni Fplcndoris eftiqui fieri poteft,vt illa cohaiie^fj Aftititregina àdextris tuis in veftitudcaurato circuô' data varietate. Item, Sic luctatiux veftra coram homn’** bus, vt videant opera veftra bona: amp;nbsp;non poreft ciutt'’’ abfcondi fuper mon torn pöfica, neque accenduntlucf' nam , amp;nbsp;ponunt cam fub modio, fed fuper tandelabruif’ Vt quiing.reâiùntur lumen videant, cæteraq-, fimilta qquot;-funr,nelôgum faciam,prætereunda. Planum eft igif'quot;^^| fponlà Chrtfti, in qua.nihil fiÔum, nihil fucatum,nilquot; fimulatum cft.',led omnia vera, fyncera ,folida, omnOquot; etiam externam gloriam afa interiore virtute amp;nbsp;fplenda' te procedere. Ac de fexto argumente nimts multa dm* mus,

Reliquis veto argumentis diluendis illud adniont'^ operæpretium eft,perfiguratam diclioné multa,qiiçpigt;'|î^ conueniunr, in totum lolete transferri lt;■ Id nobis in ’J eft,cùm perfçpè alias,turn magis cùm de Cluirarc,popnl gt;nbsp;regno,omnique omnino ccetuloquiinur,dcquibusea' vniueriu'’

LIBER QVARTVS. iéj vniuerfum dicimus,in quç non omnes reipublicæ partes, fedinterdumpaucæ eciam concurrunc. Populum cnim robuftum, gcntem bellicofam appellamus, non quôd omnesin earcpublica autrobufti autbcllicofi(înt,felt;i quôd vin ex eaad rem bellicam fcleôi eiufmodi folcant tfle. Nec cnim aliter de Humana republica acdchuma-no corpore loquitur. Dicitur autcm homo agerevel pari ,quæ manus pcsque vel agit vel ctiam patitur. Dicitur mundus immundulue, fi faciès aut niunda, aut im-Diunda fit: eodemque omnino modo fimiliter in reli-gt; quis. Indeadeô venit,vtvocabula,quæquibufdamec-■clefiæ partibus conuenire videmus, ccclefiæ ipfi attn-buantur . Ad banc etiim legem ecclefia dicitur arnica, pulchra,Immaculata, fanâa, videlicet ratione bonorum ; hortus conclufus, fons fignatus, ratione eledo-rum. Qui cùm prima atque optima pars fint ecclcfiæ Chriftianæ, imô verô regni cœlorum cum fine principes,quamuisin terrena rcpub.defpicanfsimi ac conttîn-ptdsimi’.verèae lure ea, qiiæ in eos conueniunt,in totam «cclefiam trâsfenintur. Quoniam,vt ex Ariftotele etiam antè docuimusjid ciuitas aut elfe aut facere dicitur,quod in ea primarij 8c optimates aut elfe dicuntur aut facere. Neque hoc loco , vbi à Lutheranis vel maxiroc peti-wur, Lutheri tcftimonium negligcndura eft , quo in-telligant bi rem efle taro apertam atque dilucidam , vt oamne Lutherus ipfe quidem negate potuerit. Is igi— tur, cumin concione quadam ad populum explicaret, qiicmadmodum ecclefia fanâa diceretur per fynecdo-chen docet Matthæüm fcripfilfe, latrones blafphemalle: cùmvnum eorum idfecifle Lucas feribat. Sic vnus 8c idem populus', vt ait, arguitur in Prophetis, cum mul-tifint inter eos boni ; rurfus laudatur, cùm multi fint inter cos mali. Et pulcherrimac charitatis ca eft figura,quit communia faciat omnia bona: communia item omniia mala. V t alter alterius onera portet,amp;c fic impleat 1 egem Chrifti. Sic ciuitas vcl regio vel domus feoiffeaut paff* efle dicitur, quod aliquodineafeccruntautpafsi fuut. Haftenus Lutherus. Hic ego ha;reticos vniuerfos appelle, vtiam vel ipfi fine indices, num pudetiter nob« opponant

i64 DE ECCLE. CATHO. AVCT-opponantecclefiam hortum conclufum efl'e, fontcw“' gnatum, putcum aquç viu£,paradifum cum pomoruf'“' dibus,fanÓtam, pulchram, perfeftam, fine macula gloriofam; vt in ea nullum præfcitum, nullum infirmquot;®! nullum improbum elfe confidant. Sed refpondeaoiquot;®^. fingula . In feptimo argumente canticorum deecfld’’ encomium ponitur,cui abunde,vtreor,fatisfecimus.Aquot;' ditur deinceps,in area folos eos fuifte qui falui faftifquot;quot;’' arcam autem ecclefiæ imaginera extitifle. At ne quis hue errorem incideret, vt putaret omnes qui per bapt’^' mum in ecclefiam tranfeunt, efle faluos .• idcirco 1’etrquot;* cautc amp;fapienter adiccit. Quod amp;nbsp;vos nuncfimilistd' mæ faluos facit baptifma: non carnis depofitio fordiquot;®’ fed confeientiæ bonæ interrogatio, amp;c. Alioquietumi quod Hieronymus aduerfum Luciferianos air, vt inatc* omnium aiiimalium genera, ita amp;nbsp;in ecclefia vniuerlaru® gentium Sc morum homines funt. Vt ibi pardus 8c hoedb lupus 8c agniiita 8c hic iufti Sc peccatores, id eft, vafaaquot;' reaSc argenteacum ligncis.Sc fi£lilibus commorancur. Area igitur in eo potifsimum ecclcfip typus eft,quodeS' tra cam nullus leruatus eft : non in co quod omnes iiitr^ illam fadi funt falui. Sed arcæ Sacramenta è Hieronymquot;

in dialogo ill o petantur.Nos pergamus ad reliqua.

Chriftus,aiunt,non eft alcerius ecclefiæ caput, iiifio“* CUIUS iCiluator eft.Hoc primum non eft adeó expedituni-Eft enim caput angclorum Chriftus ;nec conftattanit'’ an eorum fit propric feruator.Certe ego no putoiqua®' uis contra fit à nonnuHis difputatum. De qua re nont^ hic locus dilTereridi. Deinde, ea connexio infirmât''’ Chriftus eft ecclefiæ faluator,crgo omnes qui funt inec' t.Tim.i. clefia feruat. Eft enim faluator omnium homiiiuin,DiW' me fideliuminec omnes tarnen re ipfa faluos facit- Atq“* vt Chriftus corpus fuum,quod eft ecclefia,feruet:feruet, inquam, rei efricientia 8lt; exitu : adhuc non fequiturje“® omnes quifuntin eccIefiaferuare.Tum quomamiJnifr tis oftenfum amp;nbsp;patefaftum eft ,quædam de ecclefia''t'' dici,quæ ei non omnium, fed quarundam partium ratæ' ne conueniunc. Tum quoniam totius partiumquevota-bulalatiusfufa funt, quimvoces corporis.atqueroe®quot; blOlV!«'

LIBER OyARTVS. löj brorurn, quemadmodum pauto poft txplanatutifumus. Ita non lit,vt fi corpus Clirifti oinniaq; eins membra fet-'Untur ; partes ecclefiiï feruentur omnes.Nec vero Patins ait, Chriftum exhibere fibi gloriofam ecclefiam : fo-luniaftruitfdipfumtradidifle, vt eamexhiberet gloriofam , Quemadmodum autem mortnus ille eft, vt omnes viueremusjiiec viuurit omnes tarnen : Gcfe tradidit pro tcclefia,vt cam mundaret elorificaret : nee tarnen ora-nes qui in ecclelîa funt mundantur amp;nbsp;glorificantur. Ta^ ■netfi verè ecclelïam fuam fibi exhibet gloriofam ; fed DCC in omnibus partibüs, nee in hoe fortafl'e tempore.

Porrd ld quod fcquitur facillimum eft.. Nàm, quan- itin, lù lt;]uam filij Dei aliquando fecundum prædeftiiiationcm nomineiitur ; at própria cademq; frequens dènominatio a præfegti iuftitià fittvt capite tertio explanatum eft. Vi-demusautem, verè filios exhxrcdari, ac iuftè aliquando quidem. Non itaque colligitur,films eft,igitur percipict uærcditateni : nili illud fimul ponas Slt; ius quod accepit non amifit, Q^oniam autem films Dei non femper promus intelligitur,fed is qUoque interdiim, qui paterna bo naprodegerittetiam hoc diftinguenduni puto.Eecle-iiamè Deifolùmfilijs conftare. Nam fifilios voces, qui per baptifmum funt Chrifto amp;nbsp;Ecclefiæ geniti : id nos îlferimus. Sed in his fuiir impfobi quidam amp;nbsp;ftiilti filij, qnos patris matrifque cura parturire itcrum gcftit,do-neeformetur in eis Chriftus. Sin filios Dei mxta fre-quentiorem feriptura: vfum eos tantum appelles, qui probi Scftpicnres funt : certe ccclefia non ex his modo eonftituitur, fed ex illis etiam qui paterne amp;nbsp;probitatis Sefapienti.-e effigiem eluertint. Nam amp;nbsp;iil hos nomerrfi- litM. ji, li) quandoque difFunditur. Nonne, inquit, ipfc eft pa- ipà.\. tertmis; At genetatioperuerfa erat 8c infidèles filij. Hiert.j. Iterii,filios enutriui 8c exaltaui, ipfi atirero fpreuerunî

. nie. Item conucrtimiiiifilij reuertentes,8cfanabo auer-fiones veftras. Item, Sicut lilium inter fpinas, fie arnica niea.iiiter fîlias.Qiiod deftnftis ecclefiæ virisdnftum ef-fe omnes Chrifti fideles agnofeunt. Vnde autem appellat fpinas, nifî, vt Auguftinus ait, propter malignitàtem De ynin lûoriJm? Et eafde.m vnde SIias,nifi propter colnmunio- ecf/e.r.'ij

S neoBi

»66 DE ECCLE, CATHOi AVCT.

nein facramentorum ! Bona ergo filia in medio milar“” eft, in eadetnque paterna domo. Sed ouile Chriftin’J nifi ex Chrifti ouibus conftituitur. Quid tiimïQli*“ non alias pccudes habcac paftor. Habe: fane capras,!’*' bet amp;nbsp;hccdos. Paftori itaque non modó ouilc eft,W*' caprile amp;nbsp;bcedilc. Hcediporró Jkagni ni Dei cogniti®' 11c intelligentiai^ue difcretifunt, in hominutn fcitntU'-cogitationc confufi. Dum hic viuitur,diucrfilicct gr®' ges,in vna tarnen congregatione funt ; adcoq; pern'ix'’’ fegrcgari non pofsint,.donec illc vcniat cjui feparabi' cos abinuicem , (ïcut paftor fceregat oues ab hœdis:» ftatuct quidem oues à dexttis,na;dos autcm a ftniftf'p Sed vt argumento huic fchoJc more prcfsiùs diftinâi'*'' que refpondeam, illud conftderandum cenfeo, quod tiiu, IO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;OU'S non in eofohim loco, fed in fa cris fete li'*'

ris pro bonis aciuftis accipitur: fic ouile eccMi*quot;’J? bonis iuftisquedefignat. Quales runt,quemadmodun''’ pra diximus,voces aliæ oonnullæ, vi exempli c.nifa,aiquot;'' ca,coluraba,immaculata,hortus conclufus,fonsßg'”'''’’ paradifus tum pomoruin fruöibus, qua; nimirum vo^ . eeelefîæ.vel propter iuftos, vcl ctiam propter cleftlt;”'|j buuntur. Quocirca non fit, vc fi in ouili non funt OueSjiii ecclelia non fint hœdi, quos fponfa pafccreiu'' eftj quoad eos ab agnis paftor illefummus fegtegauet*'’ Nomen etiam ouis malos nonnunqu.am in etclenafigquot;’^ ficat,nedum probos. Hine cnim ilia funt, Erraui UIS qu.T perieratiamp;omnes nos quafi oues errauimu«-* ' ficut Ques in inferno pofiti flint. £t,iratus eft furor'quot; fuper oues pafcua: tuae .Etin Euangelijs ouem errant lcgimus,8: oues,qu£ perierunt,domus Ifrael. Atque^ Dominus Petro commifit oues, G nomen hoc pro bonis vfurpatum cenfeamus : verendüm eft vtique»^^ mali à Petri cura exiftime.ntfe exemptes. Sane verol^^j cupquefidei facramentum haben:,Petro inteHiguf^jj, efle commifsi: necab co modo reqnirendum,figfquot;| j; bonorumpauerit: fediliactiam,an quod infirmum . confondant, amp;nbsp;quod igrotum lanarit,amp; quod coquot; ftum alligarit, St quod.abieäum reduxerit, amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^(1

rierat requifictit. In quern fenfum ouile Chrift'

LIBER oy ARTVS. x6^ ingudius quàm ecclefîa : fed perindc vt ilk cutn failli morbofas eciam ou« continet. Dominus autem Ioannis capite decimo milium akerura fenfum vocem ouis vfur pallie. lam, quod in hoc feptimo phncipali argumento demum obijcitut, id in promptu elt refellere. Nam fi ex difcipulis pfeudoprophetx exierunt, intus ergo priu» domiq-, erant : nee cniin aliter exire potuiflent. At non étant)inquit, ex nobis. Hoc duobus raodis exponitur. Initio fignificat loannesficios illos amp;nbsp;fimulatos Chrifii difeipuiot fuilTe : qui qu.afi amici ad tempus amp;nbsp;foci) » menfsjindieneccfsitatisrecefiermt. Inter nos verfa* Ecdtf.i» bantur ait eandem nobifeum menfanijcæteraque omni-no facram’enta.habebant communia, fed fimulatio vutUw tiserat, venditatio, oftentatio lideoquc, quoniam non erant ex animo amp;nbsp;vete noftri,non erant ex nobis. Nam fifuiflent tales, qualcs noS fnmus, ex animo Chnftianij pcrmanfiirent vtique nobifeum . Deinde de viris forte Apoftolicisloquiturjcum ait,ex nobis exierunt,fed non erant ex nobis, Nonnulli fiquidem llatim 5 principio »afeentis ecclefiæ, nomine fe Apoftolorum venditarut, z.ce/'.it. eumnonefl'ent Apoftoli Chriftivcri,fed Pfeudoapo-nigitur dicit t.ilc eft,ex nobis exierunt, hoc eftjànoitrafcholaSe focietate :fcd non erant ex nobis, *d eft,non vere erant Apoftoli ;{i ertimij fuifl’ent,nobif. ' eumprofeâdpermanfiifent. Ven enim Apoftoli, quos edEuangtlij munus delegit Chriftus, non turn hoc, tuni ’quot;udj fed idem dicebant iempcr : eratq: illisconftaris ac Perpetua ratio amp;nbsp;veritatis 5t vit.t.Hoc enim ad auftori-*item euangelij pertinebatjVt eius pnmi adminiftri,qui-bus feiheet illud eft creditum,odorcm faporcrhqyCbri- a.for.s.j “ifemperamp;in omni loco feruareiit. Contra verb ope- ji. Mrijfubdoli quainuis aliquando fe transh'guraifent in z.Cor. II ’poftolos Ghrifti.fed infipientia tandem eorii manifofta t.Tiw. *rat omnibus, amp;nbsp;finis fccunduhi opera ipforum. Qjjani^, quot;^'Pfædeftinatis, vt HierpnymoSt Auguftino vifum ^»loanncs loqueretunnihil aahuc hxrecici conficerct.

qux return confequentia eft. Non funtex nobis, ’d eft,non funt ex cleâis : non igitur funt in domo Dei, V* eft ccclefii Î Q^afi verb in domo Dei non fint curn

S a vafia

268, DE ECCLE. CATHO. AVCT-, vafîs eledis in honorem,vafa etiam non elcda, nempf quot;* contumcliam, Sed ad argumentum fepnmum dixii®“’ muka . Nunc odauum diiuamus.

Et ad teftimonia quidcmexcanticispofte3,qus‘l‘* da funt,nihil cd necelFe relpondere . 111 ud autenbO'“’“^ i ex Apoftolo obiedum eft, D. Auguftinus in libroIccun do retradationum ira incerpretatur,vt ecclefiam dckri' bat Apoftolus,nô quæ iam fit,fed quæ præparatur Vtfit) quando apparebit etiam gloriofa. Et in libro de perk' dioneiu(iitiæ,cùm enim,ait, non tantum Apoftolus di* xerit, vt cxhiberet fibi ecclefiâ non habentem macula'”! aüt nigâ,fcd addiderir gloriofamzfatis fignificauitiqua”' do crit fine macula, aut aliquid huiufmodi, tune vtique, quando gloriofa. Non enim modo in tantis mali$,inta” tis fcandalis, in tâta permiftionc hominum pcfsimorui”! in tantis opprobrijs impiorum, dicendu eft eam eiftgl® riofam. Nam fi Dominus ipfe, non fuit glorificatu» uift refurredionis gloria, quomodo dicenda eft, ante refut' redionem fuam,ecclcfia eius efl'e gloriofalMundat erg® eam lauacro aquç,abluens peccata pr£terita,deindeperquot; ficiens eius faaitates, facit eam occurrere in illam glon®

fam fine macula amp;nbsp;ruga.Hadenus Auguft.Cuius fenten-tiæfuit nôfolum D. Thomas, fed etiam Hieronymus’” Bernardus. In quem omnino fenfum Efaiæ teftimoniu® idem Auguftinus interpretatus eft,in lib. eon. Donad^' poft collat.capite S.Quanquam altent eft eius loci co®' modiot intelhgentiajVt incircuncifus amp;nbsp;barbarus pop“ lus non fit ecclefiam Dci oppreflurus, quemadmodü op' primit qui pede calcat. Et cap,9.docet,diftingucndad' »• fc tempora eccicfia: ; 8cpro diuerfitate varia feriptut® Joca,qua: partim ecclehæ puritatem, partim maloru® permixtionem annuhtiantjelTe conciiianda. Memini®” tarnen fic Pauli verba aliquando exponere,vt ad effic®quot; tiam baptifmi etiam præfentem ilia omnia référant””' Qu,od enim ait, vt earn fibi exhiberetfine macula,!’®* planum 8c expeditum eft : ciim fine controuerfia 0®®”’ omnino maculas baptifma deleat.Qu,od verô fubiui'g”'? Sine ruga,id certurn ad baptifmi nouitatcm attinere,'!'*' Veterem hominem fubftulit 8c abfumpßt. Renoua'“” quipP”lt;

LTBER QVARTVS, 163 quippe,vt aquilæ, iuucntus noftra perl.iuacrum rcgene-rationis amp;nbsp;rciiouationis Spiritus faiiâi, quem eftudit in nosabundè,amp;c. Ac, quomodo ccclcfia per baptifmum gloriofa ÎNctnpe tune gloriofa fponfa fpoiifo fuo exhi-betur,cuiii illi virgo genere ac virtuic clara , pulthra, niunda,vefte pretiofa, auro gcnimisq, ornaca cxhibeiur. Non autem regina illa, quar aftitit n dextris régis in ve-flitudeaurato tircundara varietace, non Hefter regio Hilgens habitu amp;‘circundata gloiia fua,non in omni gloria fua Salomon ita glcriofi deferipti funt : quin glo-nolior eccleb’a (ua Clinfto fit rcccns baptifini iqitiata fa cramciito. Necenimminusinccclefiamquàminfyna-gogain Jia quadrant: Lani te aqua Seemundaui faiigut- E\e(hA6 iicm tuuni ex tc, amp;nbsp;vnxi tc oleo . Ex vcftiui tc difcolori-Ijus, 8c calciaui te hyacintho, N tinxi tc bylio, Sc indui tefubtilibus. Et ornaui te ornaiuento : amp;nbsp;dedi armillas *11 manibus tuis, Sc torquero circa colluni tuum. Et dtdi initiremfuperos tuuni,8gt;.' circulosauribus tuis,amp;.coro-nam decoris in capite tuo. Et ornata cs auro amp;nbsp;argento, amp;c. Qua: fingillacim in baptifmi efficietia explanare,erat facile id quiàcin,fcdhuius temporis non eft. Non ergo cogimur ad futurû tempus ta eftefta referretquæ in prç-fenti baptifmus ecclefiæ præftat. Omnia fiquidem illa in , duo hæc Apoftülus contulit, vt ecclefia fit fanôta ?/Immaculata . Vt cxhibcrct,inquit,fibi gloriofam eeelefiam non habenCcm maculam, aut rugam, aut àliquid huiuf-modqfed vtCt fanfta amp;nbsp;immaculata. Qualcm certc nunc ecût etiam credimus elle : non in omni fua parte quidem,nam fiant in f •d, quemadmodum ante diximus, non eft neceCe : fed in ßnti Luc cnultis membris, quorum fanftitas Si Jiuritas facit, vt cc- tmnino clefia ipfa fanöa verc immaculataq; dicatur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refemyi

Sant inparuulis adulcifque,nunc primum per baptif- Jëlur Fa mum loti5,nullâ prorfus qui-ltio eft, quiii ecclefia fanda hian‘' fa Siimmaculata fit.Sed clTc fine macula,vt Auguftinus do- fa efifî. 5 cuit, » non aburdè etiam ille dicitur : qui Si criminibus adHilj-caret damnabilibus. Si ipfa peccata venalia non negligic cik. Gela muridare eleemofynis . llos eniin immaculatos feri-ßitiinde pturavocat. Ero,air,immaculatus cumeo. Quomodo? mtvde Obfcruabû me ab iniquitate mta. Item, Bcati imma- ^fccry-, S J çiilati

DE ECÇLE. CATHO. A.VCT. culati in via, qui ambulant jn lege Domini. Nonequot;''' qui operaiitur iniquitatem in vijs eius ambulaiierunf'* his ergo , qui ab jniquitate amp;nbsp;crimine mundifunt/'''’.^ autem plurimi, ecclefîa inimaculata eft, quamuis impquot;''^ tatis nonnihil, hoc eft, culpæ venialis exlcui inconi'^'* tiq; natura contiahant omncs.

Secundum banc interpretationcm, quæ mihi, bis Stfententiæ Pauli magis confeutanta videtur,?*''?’ ecciefiam etiam num e.ttare, in quibufdam fuis mewquot;'.^ fe, injlit, quidem prorfus immacular.im, hoc eft, fine onini oquot;’quot;' (ottt.Ce- no macula: in quibufdam vcrô itapuram,vt fiftin. maculæjleuis illius tarnen,pofsit habere. Sic in quiba* columba cft,in quibufdam perfeâa.Perfciâos auterap'® fgt;ui,vt aiuntjtnineruaappellamus eos, quibus vitamo''' is contenta eft,qui afl'equuntur, quantum homines pquot;*' funtjOptimam in terra viucndi rationem Slt; viam,tarnet in rebus minimis quandoquc dcficiunt. At omnis f)quot;* pcccat,non cognouit Deum : amp;nbsp;omnis qui natus ƒ Deo,peccatum nô facit. Hune locum Diuus Bernaruquot;, in côcione de fcptuagcfima, cuius initium : Magna m'quot; confolacio,accipit de filijs Dei Iccundum pra:deftinat'® nem, quos interprttatur,non petcare.id eft,non penquot;’' nerc in peccato. Diuus autem Auguftinus houiilia qf’Y ta in haue Ioannis cpiftolam, Si fetundo libro de baptquot;' mate paruulorum,capirc oóbuo . Et liEro fecundo coquot;' tra Parmenianum, capite fêptimo, amp;nbsp;multo lufius in I' de perfett. iuftit. exponit,filios Dei non peccate exh®^ quôd fill) Dei funt:eos v.erô qui peccant, non coS' nofccre Deum, qua ratione peccant. Peccatum cquot;quot;quot; non à fide Sifcientia, fed ab ignorationc proficifct®'' rides contra amp;nbsp;charitas,qutbus filij Dei fumus, nquot;® agunc perperam:fed réfutant omne peccatum. Qp'®' fententiam Diuus Thomas ciim familia fua fequitur,'quot;' cunda fecundæ, quæftione vigefimaquarta.articulo vquot;' decimo ad primum. Eandem fecuti funt cuip Aug® ftino, alij Epifeopi Aphricani, vt patet in cpiftola q®'®' que Epifeoporumad Innocentium.

ioma, 7 Quemadmodum enim Paulus dicere potuit ; Si a®quot;® quod vole illud facio,iânon egooperor illud,fçd 9®®

LIBER QVARTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;471

habitat in me peccatü : ita homo iuftus,fi çx lere alias naturae repugnaiitis leuiter aliquando deKciat,i!iud quoq; Vere dicer. lani no ego operor illud, fed quod habitue in . niepeccatum.Quam intcrprctatioiiem,quoniam ei amp;nbsp;hu-iusepißolae quaedam loca, viri clarifsimi confentiunt, Bon audeo equidem improbare. Sed vt dicam ex animo quod fcinio,mihi magis Hieronyir.ifententia placet,qui In.z. tii, non putat loannc in gcncre de ptccato IoqQ!,fed tanitim «‘flier, demortali. td quod in roto quafi cótextu cpiftolæ facile «i- depe~ cernitur.Hoc enim apoftolus ibidc agit,vt oftendat mil-lamefle communicationcm lucis ad tentbras, Chriftiad Si tnim. Belial,nec mifeeri pofl'e iiiftitiam Stiniquitatem, crimina fSimS Se amp;nbsp;charitatCjChriftii 8e Antichriftû,non plus certè quàm lenëtjuS-Boâem amp;nbsp;diem.»Nam fucre quidam h!eretici,qu.ales nûc funt ex Lutheranis plunmi,quibu$ Paris fuit, h'femel ba- ßniiriam ptifmo fufctpto fidcmhabcrtntetia fine operibus.Quem fibitëiuit-erroréà primo ftarim capite,Ioannes coepit depcllcre, in ^it,eti{i~ Bæc verba,Deus lux eft, amp;nbsp;tenebra? in eo nó funt vllæ. Si /iij’ulos dixerimus quoniam focictatem habemus cum co,amp; in te-nebris ambulamus,métimur. Item capitc fecundo.In hoc f«gt;t We» feiinus quoniam cognouimus etfm,fi mandata cius obfer- rë a^ere 't’nius.Qiii dicit fc nofle Deum, Sc mandata cius non eu- tjutt ftodit,mendax eft.Item eodem capite,qui dicir,fe in ipfo leniifecS-tnanére, debet ficut ille ambulauit, amp;nbsp;ipfe ambulare, Qu.i dicit fe in luce elle, amp;nbsp;frarrem fuum odit,in tenebtis cft. «»«»» Item fi quis diligit mundum,non eft charitas patris in co, uarihemi *tc.ltem capitc tertio.Omnis qui facit pcccatum, Si ini- km, et «a quitaté facit. Scilicet,ne quis putaret de quolibet pccca- femdùm to ctiam leui futurum elle fermonc.Iniquitas ctiim gr.iuc cperas iu peccatû çft.Tuncergo fubiügit, omnis qui in co manet, ßas, Irt~ iionpeccat,amp; omnis qui peccat,non » vidit cum,nccco- nlt;eusau.-gnouitcum. Nam cft cognitio quædam feientiaque de flortflli. Deo,i;$familiaris amp;nbsp;propria, qui fpiritum intclieflus, i.cap.K}, fcienti.-t,fapicntia?, confilijque habent: quo nimirum fpi- Cnoßici tituomncsimprobicarent.Iraq'„nec vident,neccogno- tjuiiq-, iu feunt Deum.Quamlibet vifioncs,amp; reuelationes Dci ha- copnitiëe berefe prædicent.ltem filioh,nemo vos feducat.Qui fa- ttfàétia, citiuftitiam, luftus eû. Qui facit pcccatum, nempe mor- ^uSmor-taie,ex diabolo qft. Omnis qui natus cft ex Dco, pccca- talib^fab

S 4 turn non

171 DE ECCLE. C ATHO. A.VCT. i^poSice- tum non facit,videlicet quandiuiiliusDci cfljquonisi'! f’tntHr, feinenipßus,hocert,Chaiitasin co maiiçi:amp; vtarborb” I^eatiiudi na, nifi viti£tur,non potpft malos facere fruitus, ficlili“’ ’iecBnfli- Dei crimen amp;flagitium committere non pçttft, nilil’quot; tttebant: JmsDci die ddierit. In hoc nianifcfti funt iilij Dci thntne- gjij diaboli .Qn,i iuftus eft , filius Du di: oui non dl'quot;' ffracha- eft, iiec diligit (ratremluum,filius eft diaboli. Iieniiquot; finecpiftola;', omnis quinatus eft ex Deo , nonpecca’-g-i^crëi; Hoc eft,non violât charir.itcm, fed feruacmandata,quo-aiincr- ntani gencrqtio Dei conferuat cum,8gt;: malignus nop tan-)nm ^ues gitcurti. Nimirum quandiu fernen ille conferuat jgcnC' fpiîl.ttd ratio Dei conferuat eum , amp;nbsp;malignus non tangit cun’-X'm.ßri- Atfivolcns fernen illud abiecerit, ex quo feminc natuS lgt;ie /unt, efi, tunc profeóló (ilium di.tboli cffetlum, iam malign“* tfiifl.Iud. non foltim tanget, fed vtetur to ctiam profuo . Que”' ^'et.2. amp;nbsp;Hicronymi fenfum Auguftinus ctiam amplc0itur,lionii* ’ lia in banc cpiftolam quinta. Atque vtinam hate apo'iO' »prxteri li dodrina noftri feculi hominibus non diet nccdfaria-tumprt Sed vtdemus elTc multos,qui cur.a fiatrum fuorum amp;nbsp;cb’ priefinti, ritate negleóla , alijsque cuangelij amp;nbsp;natura: pra-cepu? omifsis,prcculis, meditaiiunculis, noncnira contempla' tioiies dicam, die nqäuquc vacantes, mcntiunturfcï^ riofle,amp; diligerc Deü. At in hoc feimus quód cognofei-mus eum,fi mandata eins obfcruainus , Qui enim non diligit, non nouit Dcum . Hæceftautcm charitas Pci,vt mandata eins cuftodiamus. Sane qui tum fccundam,tuin maxime tertiam cpiftolam eiufdeni apoftoli legcrit, intel ligct euidcntitàs, totum apoftoli fermonem, eos co-arguere.qui bonos,iuftos,aniicos,amp;: (ilios Dei fc dlefiue proximi charitatc mentiefaantur. Id verb grauius, quo maiort fimulationis artiiicio fingebât fc cognitioni Deii amp;nbsp;contëplationi vacare.Vcrùm de hoc argument o plurl ditUfunt, quàm fortaftc ratio inftituti optris pofluU' bat.

Itaq; ad illud ex cpiftola ad lîebræos teftimonium, uf molcftum (it plura diccrc, diccmus nihil.Ncc necelTcc'^ tame aliquid dicei c,tùm in ciufmodi argumentis diluen' dis noftra opera 8lt; ftudium minime defidcrentur.

Illud cnam eft lacilc quod in nono arguméto primùni opponitu’’*

LIBER QVARTVS. lyj «pponitur.Iam eniro demohftratun, eft,vc ccclefia fanfta. fir, nonoportere ornnes cosfaiiftos cifejqui illius partet cfle dicuntur.Nou autem.quamuis id Hieronymus fcce- In ntjcccleßam duplicrter vfurpamus,8f cam, quæ vndique fanfti amp;nbsp;tota corpus Chridi fit : amp;nbsp;cam, quac çum fandis GttUt. malos habeat permixtos.Sed id doccinus, populum Chri ftianum vcre fanttum dici : lieer non omnes, qui in hoc populo numerator, fandi fint. Nam argutias illas clegan-iifsima«, quitus hoc impugnatum ell, confilium cil nebligere . Sophillarum quippè funt meræ nugæ gerris, vt ’gt;unt,Siculis vaniorcs.Præterquàm,quc)d forfitan cede-lîara faniiam credimus, qiiia populus eil Deo per haptif-itium dicatusjcófccratus, fandilicatus, hos tnira feriptu-nfanftos appellate folct. lllud verö quod llatim addi-*ur,tliligenttr expedendu eil. Aliud porro eil paiccs ec-elclîæc(rejaliu,j elPc ccclcfiæmtinhra . Nomen liquidem partis latiùs diffunditur, nomen meinbii contraüius eft. aarsadtotum refertur memhrum edanimantis corpus, ''apars fine vitainucnitur,vtin lapide,ligno,ac cæteris eiufinodi. Meinbrû aût verè St propi ic fine vita ne intel-‘b* quidem poteft.Quamobrcm improbi partes quideni •^t^clefijc funttmembra cctleCæ aut Chriftt non funt.Sunt ®otein diaboli membra . At in ccclefia elfe cenfentur, ci-ciuitatihuicamp; annumeratigcadrcriptitcjucs mali amp;nbsp;quot;agitiofi tarnen. Quo verö pafto probi atque improbi rundem omnino populurn confient, ncc fit tarnen focic-^aslucij ad tenebras,conucntio Chrifti ad BcliakD. !'■ Sollinus egregiè explicat contra Dona,poft colla, ca.6. xüavnacire cæteræhuius argumenti confirmationes rrtremis ,quod aiiuit,digitulis euertuntui .Siuectiira dis’^ fiuepanem fiue granum, fiuc triticum,feualia iitiilia quruistnomina funt,qux bonis perfe conucniunt quidem, fed per bonos illi ctiam populo,cuius boni pri»

Portes ■ Hunc verö fenfum oniuia quoq; Au- fitfe.^.Je Rullini verba prç le ferre notius cft,qùâ vt incicandû fit. dtff.Chr. ^egat enim malos in corpore Chrifti efle, necpolTe ha-'reChrillum mebra damnata.Negatin tolumbx raera-rts coraputari.Negat ad illam ecclefiam pertinere, quæ On habet maculam nec rugam.Ncg^t afpctlare ad com-

' . S î page«

174 de ECCLE. C ATH. AVCT.

pageni domus Dei aut in in ea ctiä habitare , in quifo*' nimcafüliimhabitaiK. Etenimhxcrniuerfa, vtperftp' dictum cftjtantùm probis ex fe attribuuncur,amp; horuniri* tione attribuuncur ecekfix . Quemadmodum ratio”® partisintoto ipfo infignis atqueprxcipux,quidam toto enuntiarifolentjquf paitibus fingulis perindeconquot; ucniunt. Quinquain Auguftinus illam fortalPe Hier®quot; nymi partinonemfecutus eft, vt ecclefiam bifariam*)'' ftribueret : Sc eain qux omni ex parle bona

corpus fit,8c earn quæ ex bonis malisque conficiur. Q“.’ Tcrô fronte nobis Auguftinum obijciunt, quiinlibr® rctraft. i.cap. iS.8c in Pfalmum 14.ac 8c libre contr. Peti. 3. cap. Il, 8c de vnitate ecclefix cap. 13. 8c contr* Donat, poft coilat, a 4. vfquead vndecimunicap.no-4.ÂÎÎ ftram habet apcrtifsimè conftancifsimeque fenteiitiam-gt;»r«4f, Nec dubium eft Cyprianuno arque Hieronvmum cadci» nobifeum concinuiiie : ilium in cpiftola ad Maximun’i S.CÂp.i. hune in coiTiment.epiftola..id Calatas, Sein dialogoaa-

uerfum Luciferianos . Ac de nono argumeuronafte*

nus.

Decimo verd argumento ex his, quas in 7. diâa fiant, fatiSjVtarbirror refponfum eft.

At vndccimo argumento hoc habeto relpôfiani. No® abhorretà facranim literarum confuetudinc, fi eundem omnino populum nunc propter iuftos felicem bcatum«]) dicamus, nunc propter improbot miferum 8c infelico®' En Moyfes Ifraëlem modo vocat populum eleâ“®’’ beatum , gentem fanélam , populum Dei peculiarem-modo dunfsnnæ ceruicis populum, ftultum Si infîpiÇ®' rem. Atque Ifaias interdum populum Goraorrhat^'’quot; terdum ctiam populum Dei appellat. Etre verafifi^'*' ptur.x vfus eft, quemadmodum in confutatione fecuo* di argumenti multis exemplis patefecimus, perindep®^ pulum reprehendere ac fi omnes mali e(ient,atq; itacon^ iolari vt iï omnes effent bonixonfedarium eft quoq? populus idem 8c in reprehenfione vituperationeque^® cettir iniquus, 8c in confolationeac laudationcun^ Nec Aug. dubitauir, ecckfiänigräinmalisjformoia^ b011isinterpretariin3.l1b.de d0tt.Chr.ca.3x.Q0gt;'' ' genes»'*

LIBER QVARTVS. xyç genes ecclefîâ propter eos qui colûbas in illam vendunr, ipcluncam latronura appellauic, tracta.in Matt.if.Quod fi hoc nos praCdium deticcret,habemus alterum : quôd 111 huiufmodi maiorqu.xdâ vis boni quâ tnalieft . Plusq; omnino valent pauci boni vt plebs bona fit,quàra multi walivtnominetur mala. Ecclefiam prætcrea fanftam di-ïinius,quôd Deo peculianter làcra fitiqua ratione,quan-uis mali in ealint plurimt, Synagoga Sathanæ appcliari nec debet necpoteft. Hinc enim in concilie Conllan-tienli eius impudens maledicentia damn.ita efl, qui Ro-Dianaoi ecclefiam,Synagogam Sathanæappellauit. De ii.autem argumento diàum eft fatis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

Duodecimuni verà infirmum amp;nbsp;nugatoriû eft, tametfi Galuinus indc exultare non dubitet,vndc erubefeere debuiflet. Ratiocinatur ille quidem interdum argute, fiepiuseleganter : fed quandoque adeô inepte,inl'ulfc, firigidè,vt vix eum credas, non dico çruditionem atu-■nenvc, fed aut rationera omnino vllaro, aut fenfum ctia coHitnunem habuilfe. Tantum hæreticus error amp;nbsp;carca portinacia poteft, vt omnem prorfus doârinara adimat, intelligentislumen extingiiat,amp;vniuerfam ingeniire-tundat aciem. Sedad rem. Illud eft veium Græcos elle fchifini’icos,iJeoq;apud eos ecclefiam non efle.Credi-Diusetiim vnam catholicam ecclefiam.Quarc necclTe eft, rt auiab vnirate fe feparat, quoniara non eftinvna cc-c'eCa cat!ioiica,ne in ecclefia quidem ille fit. Nec Gr.æci Iblum,fehifmatici func,fed funt etiam hærctici : tum propter alia, tum hac præcipuc caula, qiiod negant Viiumtotius ecclelîæ paiiorem elfe à Chrifto in Beato Petro inftitutura.Sed hæc importune hoc loco,alibi op-portunc diflerentur. Quôd fi qui à Chrifto veto cccle-fiæ cipite ira deficiât,vt ei abrogent fidemihos fatcor,ac multô etiâ magis,priuilegium ecclefiaftici nominis amit-tere. Mortuo autem fummo pontifice,vna fine diibio ecclefia man«, amp;manet in eafpintus veritatis ;fed manct amp;nbsp;imminuta fine Chrifti vicario,amp; ecclefiæ catholic« vno paftore relinquitur ..Quocirca licet veritas time etiamin ecclefia fit,at fi controuerfiæ fidei amp;nbsp;rcligio-tiis oriautur: ecçlefi® ludicia fine capitein terris non ?dco

176 DE I CCLE C ATH. A VCT. , adeö certa crunt.Quæ perfequi huius loei non eft. apoftoluSjCÙm co loco dedita opera ecclefie vnitaii® definirc vellet,eius rci prorfus oblitus eft, à qua re n«’ dicinius vnitatem ecclefifpcndtre. Sed mirari fatis ■’°'' poflumiftorum homiiium futihraccni,qui cum nonfer“* rint vnitatem fpiritusin vinculo pacis,fed ab eccIcliÇquot; corpore feiunxcrnit • Paulum co loco nobis obiiciun'» qui illis vel aducrCfsimus eft. Nam ft vnum corpus amp;»ƒ duoChriftus habet, quo modo nos duas ccclcftas alt;J' juittcraus? Et iî vna eft fidcs :qui in fide 5lt; rcligionc di' ferepat, hie quomodo in vna ecclefia eftl Qu* **ût Chri' 111 vicarium cótcmnit,is ne vnum filium agnofeit? Cct** qur cultum Dei pro fuo fibi arbitrio fingit, is nee fpiriU* vnum eolit, nee patrem vnum (ufcipit.nec in vna proiu' de ccclcfia eft.Quç finerefta amp;: caiholica fide Deii viiûi nee colerc,iiec habere poteft. Veiurn ifthçc, quæ estf* caufam prpterq; inftitutiim inuitis occurrunt, paucis re-fellenda funt.Rcliqua itaq; perfequamur.In Grçei»,a*u*t viri boni funt aliqui.Sanc.fi funt aliqui, hi tantum eruntt qui cum catholicafidc confentict, qui ab fchifmate alie-iii funt, qui vnum vnius corporis tenent caput, vnumq; vnius otiilis paftoreni, non in ca-lis folum, fed ctiam 10 terns. Siccnim Chrifto capiti nofiroac paftori vifuiquot; eft,vnum loco fui ecclcfiç relinquerc : quern fimiilatqjfi' delis abiiccret, amp;nbsp;corporis amp;nbsp;ouilis defcreret vnitatem-Quemadmodum in Ifrael fub Hieroboam quidam cran* vin piijfed illi tâtum,qui in diuifionc regni nullam fiddi religionis, facerdotii diuifioncm meditabantur. Vcruis life alias. Nunc illud admonendum puto, Apoftoluni c« loco ecclefiç perfeflam vnitatem cornmunioncmque de* fenbere: nimirum qualis in bonis fanétisq; viris repen-tur.Mcminiffe cnim opus eft,corporis nomen propriuW elTe ecclefiç luftoium. Vnum igitur corpus vno prioinn* fpiritu definitur: qui illud non modo quafi anima eet,fed tanquam fpiritus membra eius fingula ad fineftquot;* quodque agat, moueat, inftiget. Deinde vnum corpn* vnam quoq; fpcm vocationis requirit. Vbi fpci voXf*® re gloriaq; fperata vfutpatur,vt illo cti.im locojSpcs au*» quæ videtur,non eft fpcs.Vnum igitur fine,Geut cftcra-’»

LIBER QVARTVS. 177 hæc etiam refpub.habet : aa quem omnes cius ducs vo' catiac dcßinati funt, in quem proinde Tpedanc omnia hums corporis mcbra , Tertio loco vna refpu. Vnû Do-'»inüjvnû regéjvnü caput delidcrat. Nam li duo habeac tapita,tnonftrofaerit.Exigit prçterea vna Hdc.Nili enitu huius reip.ciues fideles fint,Del populü nô conficiét.Po-pulusaut Deiintelligiturdiuinocultuiac religion! di-tatus.Quôd nifi vna fitomniû cômunisfides,nevnacnii-^cni religio erit: atque adcô nec vna Dei ecclefia. Quid, quód fi diuerfa credimus, eu fides fit quafi huius corporis oculusieundem feopum amp;nbsp;fine habere non poffümus? Vna ergo fides neceIlaria eft. Ncceii'ariû eft deniq; præ-r«rhæcb'âptifina vnum:inquo incft cJcterorum facrainc-torum cômunicatio. Plebs quippe Chriftiana non intertore folùmfidei cômunione ac chantatis vinculo,fed ’xterna etiä fidei teftatione facratnetorumq-, cöfociatio-*gt;« conftat.Ex quo fit,vt nifi in eodem baptifmo, eifdeqj otnnino facramentis mebra exterius colligata fint,in vnu Cbrifti corpus,quod eft ecclefia, coire nó queant. Eecic ’öt apoftolus folius baptifmi mentioné,tû quoniam intet oniniafacramcnta,vel maxime eft vnû: tu quonia hoefa-rramentum Chriftian.-e gentis propriü fignaculü eftiquo 'ridelieet nó confignamur modó,fed etiam factamur lt;nbsp;Id Sttod Synagogx circuncifio prxftabat. lam in verbis, addit Paulus,vnus Deus,vnus pater, amp;c.eó, vt mihi t'idctiir,rerpitit:nc in vno bums reip.domino tyrannidé ’odominationé fiibelfc putareraus.Vnûitaq; dominutn rü dixifier, blandioribus vocihus dominatum mollit ac witigat. Ne te,inquir, terrcat vnus dominus: vnus enira ^cus ide eft,vnufq; etiä pater. In Dci porró nomine bo* titatein,fuauitatc,prouidentiä i'timinis intellige. Beatus* ait,popuius cuius dominus,Deus eius.Sed ille multo be-’Hor,cuius Dominus pater ciusiin patre fiquidem fingu-laris amor amp;nbsp;cura minime vulgaris defignatur, vt nó tam regnum quam patris vnâ filioruniq; familiam intelligas. Sednefeio quo pado, du Pauli verbis inftitit atq; ha'fit pratio,i.propofito longius excurri, inftitutiq; mei pene tmmemorfaâus fum. Dicebä,apoftotum perfedam corporis ecclefiæ vnitatem caufis fuis omnibus defitiire.Ec-clefi»

178 DE EC CLE. C ATH. AVCT.

«!eGx vero vnitas latius extenfa eft, amp;ii) eis inuenirn^« quinoiiferuaiic vnitaterofpiritusin vinculo pacis inter fc per amorern cohærefcunt, nee alii alios app’*' hendentes capiti fuo conneöuntur. Quin ctiam pait'ï quidam in hoe toto line fide infunt: vt hiretici occul'* quandiu ah ccclelia non funt excltilï. In quitus fatis»*’ vnum baptifnia,facramcntorumquc eadem focietas 8^ communio, vtin vna ecclefia cfle dicantur. Nam fuW' mum pontifieem , epifeopos, ca;terosquc ccclcfiæ W»' nillros, poteftate aciurifdiâione per hxrefim abdita® incerioremque priuari : non modo non certum, fed nc probabile quidem efle, maxima amâoritate Theolog* affirmant. Reftores veró acmagiftratus amp;nbsp;reipub. oni' nino adminiftros illos efle, qui reip . liuiufmodi parte» ilonfint,necogitatiooe quidem informari potefi.E^ quibus magna fignificatio fitjiion efl'eequam in omnibus ecclefia: partibus vnitatem : fed in quibufdam vaide i«' perfedam. ld fi minus intelligitur, ex corpore naturali percipi poteft. In quo fic fpiritus amp;nbsp;anima exiftit,vt paf* tifaus quibufdam vim fenciendi tribuat, quibufdam vim crefcendi :aliis, vt videtutj ne vllam quidem aut aiuma' Jem,aut fpirabilcm facultatem iperinde vtfi partes ill® nee animam nee fpiritumin fe haberent. QjJ,!n etiaxn vi-demus, cum membrum aliquod fenfu amp;nbsp;vita careiis are-fcit in corpore , quoniam reliquis omnioo partibus continuatur, motum quendam externum ab fpintupaf' ticipare ; quanquam fpiritus illi nihil interius vita-leque communicat. Quera profedó modum fpiritus Clirifti incorpore ecclefiæ tenet ac feruat. Quafdain enini partes ita animatamp;viuas facit, vt nihil illis effe vitaiuira motionum vidcatur:in quafdam fic iufiuit,-vt non vitam eis quidem , fed intetiorem quandatnfpi* rationem quafi vitalem conférât :aliis autem exterai* vimfuam facultatemque dimittat.Vt quanuis mortu® prorfus amp;nbsp;arida membra fint, quia non funt tarnen » corpore excifa,ab fpiritu cum corpore moueantur.

partium atFedarum mirabilis continuatio acferies» licet tenuis ilia quidem amp;nbsp;modicafit,at tantum in e^quot; clefia valet,vt propter locum, quem iiabcnc in cOf’

LIBER QVARTVS. 179 Pok, honnullz partes vel capita ecclelîaftici corporis ’Ppelleutur.Vx,inquit, voois, qui opulcnti eftis in Àmts.6^ 510n, optimales, capita populorum . Membra videlicet ^iquando, non ex vita, quam fuafpoiitc amp;nbsp;natura ven-Citant,fed exlitu,quern fortitt in corpore funt,per *‘lt;staphorani translcrri folent. Ita, qui locum primû in Ktlefiæ gubernatione tenet, caput ecclefiz ille dtcitur: 'ättietfi propriè ac verè inembrum corporis ccclefiz O08 eft. Sed de Ins, oiiæ ad ecclcfix vnitaiem fpeCtabar, Siiantum huic loco latis eratjdixilfe videmur. Nunc de *iiiuer(icace ecciclix dicamus, ntm id in tcrtiodecimo argumento quxritur.

K«?o'Xov Gra’cc,fi verbum verbo reddas,recundum rtffendt-

•otuminterpretabere.oZopenim totu eft . Vnde catho- fietes, lica,vtAuguftinus ait,nomen acccpitiquód in toto \iaU.i. otbeiuxta[»rophetaruro prædiâioncs difTufa eft.Quia Ferdin toto orbe vniuerfp etiam genres intelliguncur, inde adeô vcnit,vt ecclcßa catholica, id eft, vniuerfalis pßd, ,J, Oooiineturiquoniamin omni géte,populo,natione,fcxu, wiiditione,longclatcq; pater.Cuius vtriufq; rei extat •nfigneillud oraculum,Poftula à me amp;dabo genres ha;-ftditatcm tuam, Sr poffefsioncm tuamterminos terrie. Gextai. ■Atq; hoc dtfcriminc no folum à Synagoga,fed ab hære-ticorum etü conuenticulis congrcgationibusq; diftin-£uitur. Sunt etiam qui dicanr, eccleftam propter cómu- £«^.14. ntmfidem vniucrfalemq; dodrinam catholicam appel-“tarn. Fides autemecciclîæatque dodrina mulcifariam sommunisSr vniuerfalisert. Primùm ratione hominum pyi/.j, luxta illud,Predicate Euangelium Omni creaturæ. De- jtdTit, b inde ratione loci, qiicmidmodum fcriptum eft,Prx- ytt.ylt. dicaiicriint vbique,amp; in omnem terrain exiuit fonus Mtr.ylt, eorum. Prxtcrea ratione temporis. Q^oniam apoftoli »on turn hoc turn illud,fed idem dixere lemper. Fidelis, inquit. Deus: quia ferme nofter qui fuit apud vos, nod i.cer.u sft inillo eft amp;nbsp;non. Sed eft in illocft. Item,Narfa- p/iU. iil. Uerunt inihi iniqui fabnlationes, fed non vt lex tUa. Omnia mandata tua veritas. Et poftcrius,in aternuln domine pertnanet verbum tuiini , in gcheratione Sc

genet««

£8o DÊ EC GLE. C ÂTH. AVer, generationem verita» tua . Quod igitur a6 omnibus i» omni amp;nbsp;loco amp;nbsp;tepore certö atej-, coijftanter creditur docetur,id Verè dogma catholicum nuncupatur. Etqu* huiufmodi dogmata ac dtfcipliiiam habet, ea verèccch' fia catholica.Nam hæreticorû conciones,priuatas habet, peregrinas, inconftantcs,clandeftinasq; dodhnds. Bene ergo amp;prudentcr Vinceii.Lirinen. de propha. noua, m jpl4,inquic, catholica ecclefia, ad quam non vnanatio, non vuus angulus,fed maris raultitudo côuertituràd te-neamiis, quod vbiq'„quod femper,quod ab omnibus cte ditu eft. Hoc eft cnim vere proprieq; catholicum, quo^ ipfa vis nominis ratioq; declarat,qu,E omnia hæc vete vniuerlaliter côprehcndit.Quæ CU ita fint,il(e eft verus germanusq; catholicus, qui quicquid vniuerfaliter an-tjquitus ecclcfi.1 catholicam tenuille cognouerit.idfolû fibi tenendû credendumq; decernit. Qincquid vero ab aliqüo deinceps vrio præter ocs vcl cótra omnes nouuffl amp;inauditû fubinduci fenferit,id non ad religionem,ftd ad tentatioiic potius intelligät pcftinere.Hatbenus Lin-nenhs. Scio caufas proferrialias folere,cur ecclefia ca-tholica fittfed hæ mihi vilæ fuut cognominis huius afle-reiidi grauifsimæ.Quibus pofitis illud argumefttü facile dikiitur. Primu enim ecclefia nóita modo cótraflaeftSt adduSain anguftütvtin orbe difFufa nó fit.Quin noftrJ memoria nouus orbis apparuit miilró maximus atque la-tifsimus, in quem difcipulorum Chrifti fonus exiuit,iie qiiifpii dicatjHifpanos,Gallos, Italos, Germanos,cætc-rasque natiönes,in quibus Chrifti nomcaut viuit,autno omnino deletu eft,minoré partem orbis occupare.Deinde fatis eft, ecclefia femel in totum mundu efle fufaWi ▼t etiamnü verè carholica dicatur.Nempè eadem ecde' fiaeft,eandeq; fidc tenet,qua Apoftoli in vniuerfitterr* vulgarunt. Sane veró fideipræfentis vniuerfitas adeaia Vniuerfitatcm referenda eft,quæ tépore anteaäo in ec' ciefia fuit:amp; h'pc ad illam tandem, qua.-ipoftoli in totu® orbem ediderunt,queinadmodum in fecundo libro ƒ*'' naonftratura eft.Ex quo'cfficitür, vt quanuis Chrift'*quot;’ fides in ^-nius forte prouinciæ anguftias redigerctuG.n*' hilominuscatholica eflet3amp;prouiuciaitem,quæeâ n

LIBÉR Q^VARTVS. i8i

«ibcret, ecclefîa effet etiam catholica . Namamp; eccleffje fingulæ fiib vniuerfali comprehenfæ catholicæ vocican-tütj^uoniam earn fidemhabent, quam vniucrfalis tenet ’tnuitq; feinper ecclefia.Scdliæc èc ea quoque, quæ re-ftât.perfpicua funt omnia.Breuiteritaqjexpedicdafunt.

Obiieitur ergo in quartodecimo argumento, fruftrà Q^artû.' Omnium fidelium fenfum expeâari. Cui ergo argumeto decimut» ‘’æcbreuifsimè retulerim,Duo funt rerû genera, vt alias

eft,quæ ab eccleffa credutur. Vnum,quodadoês pertinetîvt Deum ciTehominé, Animü noftrû efle

•mmortalem. Et in hoc gencre nô eff valde difficile,om-‘’lüfidê fenfumq; cognofcere.Non dico aût, vt feorfum ■■oeenturlînguli, quod amp;nbsp;permoleftum effet amp;nbsp;oppido guàm ridiculjm,fedfingu!oru fidéin huiufmodi ftatira ffifeprodereifatisq; mediocriadhibrta diligentia cogni-'ain nobis amp;nbsp;perfpeftä efle pofle,præfertim fi res in con* ^ontioné veniat,amp; vulgus fuo more calefcat. Altcrum eft gtnus earum rerû,quas cognofeere non rudium 8c impe-’’■torum inecclefia, fedmaiorumSc fapientium intereft. Vtepiftolam ad Hebræos efle canonicam, ac reliqua fi-miliaquamplurima.Quo in gencre fi vulgäre plebis fen-ftntiatnroges,pcrinde erir,vt fi à cæco fenfum colorura poftularis. Cautè igitur atq; prudenter, cùm huiufmodi fortafle res in fermonem populäre iuciduntjquiin vulgo Paulô modeftiores funt, nihil omnino affirmatè afl'eue-mnterqjpronunciâtifcdidfecredere ac fentircin hifee febus profitctur,quod ecclefia credit aefentit.Q^o pro-ftâô nomine fapientes ecclelîx maioresque delignant. Porto fiue in hoc fiue in illo gencre quçftio verfetur,po-P^lusquafi de tribunalifenrcntiâdicerenec debet, nec Veto poteft. Quoniâ, vt hic pro certo 8c probato fumi-mus, ligandi,foluendi, iudicandique poteftas in fingulis fidelibus nô eft;fcd in ecclefiæ prçfeftis atq; paftoribus. Dequarcaho loco difleremus. Nuncillud dicimus,in cômuni on/niû côtrouerfia certum argumentû ex cornu-oifideliu fenfu depromiiquahuis non oporteat figillatim ^niû fenfum nerfcrutari.In fide aût earû rerû,quf pro-funt dodorû atq; fapientum,folâ hortiin fententiâ

Wpetendamivulgi ne expeétandâ quidc. Nam illicertam T fijdern

î8î DE ECCLE, CATHO. AVCTO. fidcm faciunt catliolici dogmatiszhi faciunt nnllam • veroin vtrarunq; rerum decrctisac legibus,nccvulj“? nec fapientcs omncis haberc locum: fed ii tantum,Q“* fînt ecclefis: paftores, quemadmodum Jibris fequc»'*' bus expIicatunfumus.Eaverô argumenta, qinbus p^' rtorum veritas arque auôtoritas impugnata e(t, in librP® huic proximum diffcraturrvbi hæc multaq; id genus al*» longe opportunius refutabimus.

Cæterum, quod duo fymbola eccleii'x internof«*’' dæ Caluinus poiiic,ncrapè ordinem in veiboamp;fa^f»' mentis à Chrifto commcndatum , ad quas omnino ne* tas ceu ad Lydium lapidera omnis congregatio exigen' da fit,quæ eccIeCæ nomen obtendat; benè prolttio haberet, nifî hune Lydium lapidera in manu habereip*® vellet : cæteris negaret omnibus . Nos alferimus Lntht* ranos nec fynceram cuangelii doôrinam, nec leg’ll' mam facramentorum adminiftrationem rennerc . lH* contra nobis vtranque notam inurunt. Ecquis erit i**' dex ? Negantapud nos eccleliain elfe :apud fe, vt noS dicimus, exiftcrc mentiuntur. Ecqui funt ij tandtin, quibus lapis iltc Lydius eft certus, folidus, germanus,alt;l verara cccicfiâm explorandam ? Arrius,Neftorius,M»' charius, Donatus, Pc!agius,ca;tcriquc omnes hæretic*, tum etiam cùm ecclelîæ bellum facient, cadem omnino jnfoicntia fc habere præferent duas illas ecclelîæ quai* ■tefleras. Quapropter in quacunquedefîde cumhære-tiris controuerlîa ccclelîp nqtio pcriclitabitur.Excipir' cnim protinus nos aut in fidei errorc verfiri, aut Chfi' fti facramenta non perinde gerere vt à Chrifto nobis in* ftitutu'm atqucpræfcriptum eft.

Norior eft ecclcfi3,niihi crcdc,notior cftiquàm vt qmbullibet motis quæftionibus cius non folùmau-ftoritas, fed rès omnino 8t nomen in dubnim reuocen-tur. Verùm hoc Caluinus loco fie infulfus extitit, vt nihil aliud eius nifi ipfa infulfitas ndeatur. Ecclefiam enim apud nos elfe, modo ait, modo negat. Nuncec-clefiam dicit nunquam fuifie intermortuam : nunc contra verbi puram prædirationem alfcrit aliquot iam fe-culis cuaniuffe. Tum affirmât fub Romano pontifice, qiicn)

LIBER OJA RT VS, zS; quem Anticliriftum vocat, non efl’e ecclefiç nomen ab-olitinn, fed fub cius (jiioque pyrannidc eccicfias nianerc: turn aftruit, præft-nres omnes catholicorum cœtus ido-loLitria impiatjiie doélrina coniaminatos efie, claui-ümqiie proinde non liabcre poteftatem. Qi^od fi ira eft* Chrirti ecflefiç' qui funt,ccvJefiç catholicæ niébra erunti Poiro fi mcmbia funt verse catholicæque ecclcfiæ,ne-qucunt vel idololatriæ probare fcelus,vel errores Euan-gelio contiarios docere . Item nifi ftultum mihi quoque ipfi viderotur, cxigercm ex illo cogeremque vt refpon-deret : num vjros aliquot probos- jn catholicorum concione elle arbitrctur. Si nullos, quoniam, vt air, Omnes ad viium funt idololatræ, amp;: in impietate efle plus nemo poteft : eadem profeâô caufa ante Luthe-fum vir bonus in carholicis nemo effet, quippe cùm ciufdeni ci'iminis rei effent omnes, in eodcmque errors Verfartntur.

Ecclefia ergo Chrifti catholica iara ante Luthe-turn nulla,in orbe erat. Et. vbinam funt illæ de æter-Ho Chrifti tegno promifsiones, quas ^ quoniam aper^ læjciaraî, perfpicuai funt : nul.1» ifte sntcipretations potmt eludere ? j.Sin autem, vetè pii inter nos funt aliqui, non eft ccr.tè apud nos ccclefiq inipia ,fed pia. Aqiiacumfe contentionis, ftudio Lut.herani feparauc-ffiK, exploratifsimum eft', à vera eos Chrifti ecclefia defeilliffe.

Quid ? An ne ambigimm eft Ambrofium , Hierony-uiiim , Auguftinum , Bafilium, Chryfoftomum, cæte-rosque optimos acpraâftantifsimos viros, quos catho— Lei 8e veneramur Sc agnofeimus, vera eeelefiç Chrifti membra fuiffc? At illi ftaiità nobis vniucrfi, Lutheranis vniuerfi repugnant. Quod facillimum eft oftenderei Sed quid ego ftultus, qui fuadere velim, Lutheranos he-reticorum more ciim ecclefia Chrifti bellare ? Quafi veto difficile effet, caufis euidentibus ac neceffariis ad-diccrc, hos neque in Apoftolica,nequein Catholica, ocquein fanéia, necin vna ecclefia elle. Nihil fane faci-Jius effet,nihil cxplicatius,ni!ïil promptius,fihuius effet autlociaut temporis. Nirairuin quibus omnino rebus

I T » cutn

184 DE ECCLE. CATHO. AVCTO. cum Donatiftis Auguftinus egit,vt eorum animosadvt' ram notionem ecclefîæ vnius lanôç Catholicç atq;3P°' ftolicæ reuocaret:iifdem nos Luthcranos vincere nwl® ncgotio Sc labore pofTumus. Atq; fi rcs ipfæ, quæ taffl«® in manu nofira funt,in hac nos pugna defererentrat coÇ* nomina Catholici ac Lutherani apertifsimè planifsm’«']) deraonftrantjVeram germanamq; eccledx notam amp;nbsp;raélerem habere nos,iJlos non habere : quanuis eccleü* ^dutr ~ nomen fingant, fimulent, obteganr. Sicubi,ait Hierony* fum Lu~ mus,audicriseos,quidicunturChrifti,àquoquain ali® ciferia- nuncupari : vtputà Marcionitas, Valentinianos,Pe)agi’' MM. nos,amp;c. fcito non ecclefiam Chrifti,fed Antichrifti fynagogam.Quo codé difcrimine Auguftinus atq;EP‘' Z.ib.i,cS, phaniushæreticos à Catholicis diftinguendos effe Crefia. cuerunt.Cü itaq; Lutherani cognomê ex Luthero traïe* Ware.jo riiit^planum amp;nbsp;expeditum cft,eos icômuni fide atq; e®quot; .Âttdiit- clcfiacatholica,in priuatam amp;fingularé hærefim abiiffe-Nol’is autem fuper terram nullus fidei magifter eft, vn«’ cæleftis eft Chriftus:àquo Chriftianorum cognomt® eft, quod habemus ex illo hæreditarium . In Chriftiigi* tur ecclefîa fumus. De qua hæc, vt breuifsimè dici pO' tuerunCjitaa me dilt;âa funt.Nunc ad reliques locos ex ordine inftituto progrediar;meq;

ad meum munus penfumq; « reUocâbo.

Çuiirti Libri finit.

DE AV-

DE AVCTORI-

Tate conciliorvm

QJquot; AE QVARTO LOCO EST pofita, Liber Quintus,

Cifutprimum argumentum continet,^uihus haretici tPtuntur,acl huius loei auSoriiatem la-hefaliandam.

Oft ecclefiæauftoritatem auôorita» conciliorum fcquitur,quarrt ßpretici plurimis argurncntis oppugnant, Illudpritnumeft,quódecclefiaco-lumna eft Si firmamentum veritatis. • A.Z in fynodû foil cardinales amp;’ epi-fcopiveniunt,quiamp; numero pauci-oresfunt, nec audoritatis pondère, hoc eft,nec virtute nec fapientia grauiores: non ergo •ynodus régula credendi ecclefiæ eft, fed contra eccle-hj fynodo.

Deinde pontifices amp;nbsp;Pharifaei collcgerunt concilium, a.itrgK. ''■*usfententiaimpiafuit,vtloannis ii.capitulo legitur: quot;on ergo Temper fynodi facerdotalis indicium proban-•iuni eft, Sicut enim principes facerdotum amp;nbsp;omne concilium quærcbant falfum teftimoniutn cotia Iefum,Mat. ^6-amp;onines principes facerdotum, amp;nbsp;feniores populi îduerfusiefumconfiliuminierunt Matth. 17. iuamp;epif-copiacpontifices noftri contrariam lefu Chrifto fen-teatiam ferre pofl'unt,

Prætereafi veritatem epifeopi tenent amp;nbsp;fain non que- J.nrx«, quot;nt,idex diuinoaliquo paólo proficifeetur. Ac paótum Itocnufquamapparet. Atq; vtapparcat,haud aliter in-terpretandum eft,quam i!lud,quod cumLeui olim Si pokerts eius dominus iniit. Pattum, inquit, meum cû Leui. ; tex veritatis fuit in ore cius. Sc iniquitas non eft inuenta tn labiis eiustin pace St æquitatc ambulauit mccuni,amp;:

T 3 tnultos

286 DE AVCT. CONCILIORVM multos iuertit ab iniqùitate. Labia cnim facerdotisc“quot; ftodient fcientiam,amp; Icgem requirent ex ore eius:qui* Angelus Domini cxerciiuum cft.Vos autem recefsilb’ de via,amp; fcandaliï.iûis pluritnosin legciirritum fet*' flis paâlum Leni , dicit Dominus extreituum . ItcW» Obfeero Domine tuft , diens pactum cuftodientibu^ mandata tua . In quorum verba HicronymuSjiiomcrgO, ait, quod poll; cet U r Dominus ftatim futurum eft, fed’’’ eos fua promiH'a complet, qui cuftodiunt mandata il' lius. Vndc çonftat, paé'ium retinendæ verit^tis quondam cum faccrdotali tribu initum, per pofterorum cul-pas irritari. Qu,o ht, vt ad eundem quoque moduni,ii Aooftoli^, Sc .iuccedentibus omnino pontificibus,veritas à Chrifto promiil'a cft,candemtandiu fint fetua-, turi, quandiu id non fuis pcccatis egerinr , vt veritâ-pani.ÿ. deftitfu l'nereantur. Alioqui , vt Hieronymus in

' hune Malacliix locum air, ad facerdotum quidcnipcr- : tinet difçiplinam interrogatos rcfpondcre de Lge, fed fi ignoraiitiam ni cæteris diligenttm , in feriptu-ns fanebs obtcuderint ncgügcntcm : friiftra iattant dignitatem, cuius opera non exhibent . Atque idc® etiam Hieronymus fenbit , falfo facerdotes ilia la-Hzer i8 i^are. Non pcribit lex à facerdotc , ncc confilium » I fapiciite y nec ftimo à proplieta , cum fcriptura dicah in peruerfam .niimam non intrabit fapientia. Lt , Ezechieleni Dominus, quærcnt,ait, vifionem de pm* plieta : amp;nbsp;Ic:c peribit à facerdote, amp;nbsp;cotifiliuæ à fe* nioribus. In quæ vcrfia idim ipfc Hieronymus,H®C autem , inquit, non fo’um co tempore quando BsbV' lonius contra Hicrufalem veniebat cxci citus,à prophe-tis, fiicerdotifaus amp;nbsp;fenioribus quircbantur, fed quo-tidiein ecclefiis requiruntur. Quæ fi vifionem, Icgc®gt; , coiifiliumquc perdiderint, fruftra Prpphetas Sc laccr'

Crfp.2. dotes amp;nbsp;feniores habere fe iadant. Addc huc d'“ Hicrcmiæ tcftimoiiium,Sacerdoces non dixciunt, vo eft Dominus,amp; tenentes Icgem mcam nefeierunt me:» paftores præuaricati finit in me : 6c Prophetæ propheta- । ucrunt in Baal. Quibus verbis vtendum clTc adued“ iiofi«

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER QVINTVS. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;187

noftri ordinis magi(tros,Hi sronymus in commentarijs

I luâor eft. Adde lilud etiam , ipeculatores cius cæci ïptf.1^6, • omnts ncfcieruiii vniucrft : canes muti non valentes latrare,videntts va!ia,dormientes èi amantes fomnia. Ipft paftores igiiorautrunc intelligentiam, omnes in viam

' fuam dcclinauerunt. Quibiis ex rebus facile intelligi-tur, non elle h'denduni paftorum facerdotumque iudi-ci)s, præfertiæ (i illis Dominus iratus eft , Si ergo illi

I û)lum in concilium cosuntur.conciliiim profedó errare j poteft.

Præterea , conciliorum audoritas illo porifslmûm teftimonio probari foie:, ft duo ex vobis confenferint Mait.iS, fuper terram , de omni re quamcunque petierint,fiet ill's à patremeo . Vbi enim funr duo vel tres congrcga-ti in nomine meo , ibi fum in medio corum . At hoc teftimoniuni probaret æquc, prouincialium fynodorum certa elle indicia : quod à rcCta Iide alienum elfe cum ex *b)s, turn veto magis ex concilio Carthagincnfc fub Cypriaiio conftat, in quo non duo vel tres, fed odo-ginta epifcopi congregati contra orthodoxam de vni-'0 baptifiiio dodrinarn errauerc . Synodoruin ergo ^ciitas infirmo aut tiullo potius fundamcnto nititur. baf.con^-Aiqueinco teftimonio his tantum concilijs fe alfutu- Donat, tuaipromiftt Chriftus, qilxgt; in nomineipGus conucni- li.t.c.iS. tent . Priniùra ergo Gdem faciant fe coire in Chrifti ttomine , nam Geri poteft, vt improbi epifcopi aduer-Itts C^iriftum conipircnt . Deinde nihil verbo Dei ’ddantautdiirahantjillis enim hæc lex præfcripta eft.

Ad hæc, concilium Ariminenfe fexccntoruni cpifeo-turn errauit cum Ario , EpheGnum fccundum ctiam fre- Ruji.lib, tjuentifsiinum cum Diofcoro , Conftantinopolitanura ted. hifi. 'ittQ trecentoruin pontiGcuin cum Leone Imperatorc. to.ca.iy, Concilia igiiur quamlibet generalia nullum argumetum Leo.tfif, lirinum Thcologis fubminiHrant. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;12.13.zi.

» Sexta item fynodusapud Trullum celebrata non v--21.23.24, Hum, fed multa peccauit, vt vid ere eft canonefçcundo, 26,1/13. tertio,decimotertio,qiiinquageGmoquinto, Si fexagcG- l^ttal.li.2 ttiofeptimo . Errare igitur in Gde amp;nbsp;tnoribus concilia dod.fi. poiïunt.

T 4 Albertus f'ince.iii,

188 DE AVCTO. CONCILIORVM

fpe.li.41. nbsp;nbsp;■»-Alben us infupcr Pighius vir doélus Si pius niult”

cap. ly^.. argumcntis oftendit, aôa, quje nomine fcîcta; Sefepti»” Turi-.li.^. fynodi circunfeiuntur, varios errores continere. N»® c.’ÿi.fipti igiturcôciliorum etiam generalium fidcs adcô certaefti mafyM- vt in dubium vocari non debeat. ■

dus yibi »Prætcrca, concilium Con(hntien.definijr,concili'gt;''’ ilia Coiî. elTe fupra Papâ,Vlorentinum autc fub Eugenio quarto,?^ dansnata Lateranenlofub Leone decimo.contrariuin dogma lin** «A runt: conciliorum ergo auftoritas infirma eft.

gt;f6,arpu. »Rurfum concilium Bafilienfe definit, effe hæreticuni »■j.arpu. qui negauerit,conciliura clTc fupra Papam, aut alferucrit *8.«/’«. Papam transferre in aliura locum polie concilium,autin Se/f.^.es aliud tempus prorogare. Et tamé nemo tam infaiius poft ^.jißio. ea tempora fuit, vt fententiæ contrariæ auflores hæreti-’^'It-adia cos exillimauerit : conciliorum ergo iudicia incertiora »e-ii. fun:,quàni vt certam fidein facere pofsint.

=^'9 argu, l'Præterea Augullinus librofecûdo de baptifmo con-31- tra Donatiflas capiie tertio,plenaria concilia inquit, fit-»lo.aig.'pèpriora à pollerioribus emendari. Id quod certènon lieretjfi femper veritatem alTequerentur. Sed amp;nbsp;Ifidorus q'iinquagcfima diflinélione, capite,Domino.quotiefeû-que,inquit,in gcllis conciliorum difeors fententia inue-nitur,illius fententia concilij m'agis teneatur, cuius anti- . quior amp;nbsp;potior extet autloritas. Non igitur cóciliorum décréta ceirafunt omnia, fed interdum variafuntatque adeo interfe pugnantia,

JI.4»'^«. Prætcrca cùm concilium dicirur errare non poire,aut intelligitur mutilum fine capite, aut integrum interne-niente etiam capitisaudoritate. Simutilum, crrauitali-quando,vt catholic! vitro ipfi fatetur: fin integrum,fru-/ lira ad fidei quxftionem finiendam congregabitur, cùm Romanus pontifex fine generali cócilio rite de fide pro-nuntictiqucadmodum loco proximo fumus deraóftratu-ri. Aut igitur conciliorû dogmata incerta funt, aut vane profedô congrcgantur.Id quod Gregorius Nazâzenus • in epiflola ad Procopium,quæ eft numero,centefimofe-cundo, plane teftatur in hæc verba: Quodeunq-, epifeo-porum côcilium fugio, propterea quod haftenus nullius omnino Synodifincin aliqua vttlitateprpdttum,amp;vnde res male

LIBER QVINTVS, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;289

fes male habentes non magis exacerbatæ quàmcuratac fuerint, videre licuit.

PoHremó Oecolampadius argumentaturex concüio ^^omano fub Nicolao,vbi Bertganus,vt incjuit, coadus eftadiurarein verba falfifsima,qua;nec Roftenfislibro tertio contra Oecolampadinm capitc duodccinjOjiiec Caietanusin libelle de Cœna Domini ab errore liberate potuerunt. Hisatqucalijsargumentis contrahuius loci suäoritatem hæretici pugnarefolent. Lnthcrus autem Julihra ’’’ore fuo,rem nullaargumcntationc fed fola afleucratio- decaft. ’’econficit inquiens.-fæpius errauerunt concilia, præfer- ßabj» f’mConftantienfe,quod omnium impijfsimè errauit. Et ’n quadam ad populiim concione concilium primuro,cui ApoftoliSt eorura difcipuliinterfuetuntjcrrafleait, eo quod fenferint legem amp;nbsp;opera neceffaria eile ad falutem. Sedertirn hunc nos locum amp;nbsp;confirmarc S.'tuen fempet ‘’porter, necex veraecclefiæfententiafalfa vHarationo ’’’oueri.