DISPVTATIO THEOtOGICA?

S V B P R .M S I D t _0%

D. JOHANNIS HOORNBEECK, S.S.

Theolog. Do&or. ejufdemquc facultatis in inclytt Aca-

dem. VltrajecT:. Profeff. ac in Ecclef. ibi-

dem Paftoris vigilantilf.

Publice vtntilandam proponit,

STEPHANUS SZATTHMARI Ungatu»
Ad diem 9. Martii. boris locoque/olitis.

U L T R A J E C T I,

�x officina JoannisIWaesberge

IllujlriJIim�_iacCe!jiJIim�⁽PrincipiJJ^,

DD. SUSANNAE LORANTFI,

Illuftrifsimi ac Celfifsimi quon-
damPrincipis DD. Georgii
Rakoci, Dei gratiaTranfyl-
vaniae Principis, Partium Regni
Ungarias Domini, & Siculorum
Comitis &c; relidas Vidua*, Ec-
clefise Dei nutrici benigmfsimas,
Domin#,ac fludiorum fuorum
Promotrici plurimum gratiofif* "
fimas.

Hanc c/ifputationem Theologicam^perpe^
tu<e gratitudinis atteHandte gratia

Infiribit & offert

Stephanus Szatthmari

DISPVTATIO THEOLOGICA,

De Studio Verbi Divini.

Vo nobisimprgfentiarflconfideranda funt!
verbum Dei; atque ejus ftudium. Illud non
venit hic ftridlo illo fenfu, pro Dei volunta-
tt & decreto; vel pro ejus mandato_}8c jufTuj
vel pro prtdicdtione verbi: de quibus acce-
ptionibus vide Petri Ravanelli Biblothe-
cam S. hoc anno editam, opus valde necef-
farium, & eximium, tit. verbum : fed nobis verbum Dei hic
eft,DoftrinaDe!.inSacris Scripturis comprehenfa. Verbum
dicitur, tum quia multam partem a Deo ipfcTpronunciatum
fuitj uti quandoDeusdicitur, ha;cillaquelocutus: vel quod
viri Dei, ejus nomine hoc protulerunt : pranerquam quod
fcripturaalicujus velidquodkribit, proverbo ejus habetur:
quod enim quis fcribit , loquidicitur. unde in Euangelio
phrafis crebra: dicit Scriptuta. Ravanall.voc. dicere.num.xx iil.
VerbumDeijquiartDeo. Gregorius,lib. iv. epift. Jxxxiv.
Quidautem eji Scriptura Sacra, nifi qu&dam epiflola omnifotentis Dei
AdtrcAturam{uamiz\Q� «fcDeo eft,adde & fiuem,narn m Dcum
ctiam tendit, & redit.

i i.
Materiam ejus, & finem divina effe, manifeftum: fed quod
aDeofit, &eum Auclorem habeat, velfaltem undehoccon-
ftet, videtur majori cum icrupulo qugri. Vnde & de eo Pra-
&ici agunt, praeter Dogmaticos, qui videantur. Perkinfus,
Confdib. n,cap,\ u. Alftedius, de confc.caj;. i v. Downamus, de
^Mlltt-�^hvftJtb.ii.c4p.xxi.&e.Bzlda'm\is,Caf.ConfcAb.ii.cap.
i.caf.iM, AddeRavanell.injamcftataBibl.tit. Scriptun p.
555.&C namnota& obvia eft harc quasftio .� atque inde e-

tiamfolvenda,quodmateria,&finis verbi quum pUne divl-
nusfit,quod nemo diffimulare poteft , fequitur Au&orem
Deum quoque habere, vel immediate, vel faltem mediate.

Dicitur verbumDci, Pfalm.cxix.9.11. H12H- & '13*7 verf.

n.Pfalm.xii.7.f&^»wDei. Scriptur* S. Rom.i.a.iiTim.ni.

16. LexDei,pro integraejus do&rina. Pfalm.x 1x.I0ann.xv.

25.R0m.111.19.Iac1.a5.Ief. 11. 3. Dei teflimonUy ins~iituta_y

pr*cepta,jur4.i?Uxix min .pwo crpn nps> .»na»n

Diftribui folet, in legem Mo/is, Prophetas, & esipoHaUs. Luc.
xvi.2SMi-Matth.viii.u.&xxi 1.40. Luc.24.44. "Pet.i.
19.Eph.ef. ii.ao.Lex^/o/J>, in wWct». Gal. 111. 21, caremo*
nialem. Heb.vi l.iz.&cjudicialem.

1 v.
asfdjunfta, &elogiaverbi divinifuntduplicia : vel doftrin*
S. in genere; vel in fpecie docTrrinae EuangelicA. Nos fingula,
quantumpoflumus, enarrabimus. eft verbum Dw.Ioann.vii.
i7.iTheft ii.l^./^raw^uSam. vii.28.Pf.cxix.4J.&xvn«
iy.nCor.vi.y.Eph.i.i^. verbuy2/>«w*«e.CoI.ii.z. j.uTim.
111.16.1X0^11.6.7.. A&.xxvi.25. verbum bonum. nReg.
xx.19.Prov.x11.25.Heb.VL5. Iefa.xxxix.8. Ierem.xxix.io.
Zach.1.13. fanttum Rom.1.2. certum. nPet.1.19. iTim.i.
i^.Purum Pfalrp.xii.7.&cxix.i40.Prov.xxx.5.re#«w. Pfal.
xix.9.xxxni.4./4»«w. iTimii.lo.&vi.3.1 iTim.1.13.*/»/-
fe.Pfalm.cxix.ioj Jezech. 111:5.Prov.xx 111.8.&xvi. 24.Gr4-
fWW.Ecclef.xi i.io.Luc.iv. 22.fretiofum. iSam.i 11,1.conffans.
Pfalm.cxix.89.Ief.xl.8.Matth.v.i8.iPet.i.2 8. incorruptibile.
iVct.i.z-i. perfeflum. Pfalm.xix. loann.v.yabundans. nTim,
111.16.17.Col.11.2. theJauri.AmbvoCias-.tnareeftScripturadi-
vinayhabens infefenfusprofundos.Greg. Praef.in lob./» S.Script.
tgnusnatat, & elephas mergitur.Similiter Auguftinus epift.i n.
pcrfpicnum. Pfalm.cxix.Ejfirrftf.Rom.i.ifi.Heb.iv.i j.verburn
promifionis. hxc nunc Euangelium propius tangunt. Rom. ix.
9. C^i.Col.lH.i6'._igr«w.Aa.xiv,j. &XX.32. confolationis
Zach. 1.1 j. 1 iThefT. 11.17. reconriltationis. 11 Qoi.y.i^.faktis.

A&or.mi;i6\&xxviu.i8.Heb.n.2.}. nCor.m.Q.iac.
x.2i.Ephef.n.i^r»«.Ioan.vi.68.Aa.v.2o.Phil.ii.i6\loan.
l.l*llQox.ii.i6,converftonisjidei.}{om.yL,%. Gal.i 11.2.5.W-
W«womnium.Acl:.xxvi.25. Dcnique verbum quodnosjw-
dic4hit.loa.n.% 11.48.R0m.

Inverbo Dei fpeftanda nobis 1. ejus neceffitas-.non quidem
abfoluta: nam & abfque verbo poflet nos Deus falvare; ftd
hypothetica, ex ratione voluntatis divins , & prout nunc res
noftra? funt, omnino hoc Dei verbum neceffarium eft; abfque
quoignoraremusDeum , & religionem,&falutemnoftram.
Ephefi 11.12. peregrini k teftamentispremiftonis, fpem non hahentes
& athei in mundo. Vide Bolton , The Saints Gmde , pag. 19. 11.
verbidivini ufus, ad totam religionem, ad quodvis bonum , in
totam hominis vitam, Matth.iv.4. 1Tim.1v.5. Ioann.v.30.
Chryfofthomus, homil. is. in Coloff. c^udite auxjo vo% omnes
quihus curafunt qux ad hanc vitam pertinent, & parate vohis Ithros
medicamenta antma. Si nullos altos vultis, novum quidem certe tefa -
mentum vohis parate, asipoflolorum aBus,\Luangelia, magifrosper-
petuos. Si dolor acctdertt ,tanquam in medtcamentorum apothecam
*fpice,illinc malt acctpe confolattonem. Si damnum,Ji mors, fi tuorum
amiffio.Imo vero non afpice, fedomnia [ufcipe, & ea mente tene. H&c
eflomnittmmalomm cauftnefcire Scrtpturas. <±Abfque armis imm
ddhellum. O" quomodo oportet effe ftlvos ? Pr<eelare nobifcum agitur ft
eum his falvi fmus,tantumabef ut ahfque his falvi ejfepojsimus. Au-
guft.epift.i 11 Tertio efficacU.Qumo praxis.

Ad verbi efEcaciam, quatuorh2Coftendenda.i.^«oaTver-
bumDei eft efEcax n.quanta ejusiit efficacia cj 1 x.ttndt ea.1v.
denique in auihus fe manifeftet.

^■Ificaciavetbiprohatur, tumapertisScriptmz locis. Rom.i.

^I<s*^Iac-i.2i.Heb..iv.i2. Iob.vi.25. iPet.1.12.23. iCor.i.

14.18. tumjymbolicis, in quibus cum aliis rebus potcntibus vis

verbidivinicoBfertur.cum^»i. Iela.lv. 10. Deut. xxxn. 2.

ilcb.viij.igne_iletetti,v.i4-Luc.%xiv.)z.tn4lUo^tUnm.v,i6.Sc
xxiii.2p.wr^4,Iefa.xi.4.nThefl.ii.8.^/<i</»o. Heb.iv.I2. ij.
Apoc.i.i(5.&xix.i5.Eph.vi.i7.Ief.xhx.2./^w*»f.Luc.viil.iI

Atque ex illis jam fimul patet, quanta vcrbi divini fit cffica~
cia,nempe i.penetrantis ufqueadimum cordis.Hcb.iv. 12.13.
deinde Scfrangentts illud,ac conterentis. Aft.11.37. Dcnique
convertit, & inbjicitDeo, a cujusobfequio prius erat alienifli-
mum. [ac.i.21.18.1C0r.x1v.2j. Luc.xi:27.28.cxemplum
illuftre, &quod omnem admirationem excedit, eft mundi
tam fubitanea & ftupendaa priftina idololatna converfio ad
Deum, per Chriftum.CoI.1.13.

Si ver6 queras: ifta verbo efhcacia unde ? fciendum, non a
nudo & fimplici yerbo eam venire,feu lefto/eu prolato, vel a
fola morali ejus aftione; fed a Deiy^/«V«,verbi concionem co~
niitante. Aft.x.44. iiCor.m.8. & iv.7. 1 ThefT.i.$.& 11.
13.1 jTim.1.7. de quo plura inDifp. de vocatione. Gregorius,
in Euang.homil.xxx. Ntfiidem (pirituscordiad/itaudientis_yotiofus
tfffermo do#ow.Spiritu S. operationem fuam cum verbo con-
jungente, & verbi efficaciam acuente , apertius omnia cordis
<fctvgi'MCor.xiv.2j. nReg.vi. n.Ioan.iv.i8.ip.2p.&par-
ticulariffime/>»»�/>, ad propria & diftinftiflima vitiorum ul-
cera.Marc.v 11.6.de vobishypocritis.hQoc, 11.4. vtrumhabeocon-
fr4fr.Aft.Xt44.

Atque vim iftam verbi fpeftamus ergafalvandos ; etiam cx
parteergar<^ro6o/. Apudillos, in eorum vocatione, & con-
vetfione.lic. 1.18 .Hanc in fui converfione verbi potentiam ag-
noverunt, &deprxdicarunt,Iuftinus Martyr,in Dialogo,cum
Tryhone luda?0j & Theophylus, ad Autolycum; quorum te-
ftimoniaalibiadduximus. Nempe verbum hic illuminatpo-
minummentcs. Aft.vin.jo.&A;xvi.i8.Pfalm.xix,8.9.jf^
operatur.Rom.v. 17~.Gal.11 tx. 1 r. Cor.v.ly.fanBificat. 1°*?-
xyu.iy.&xv.j, Deinde efficacia verbi deprehenditur> ^m

emfoUtione, Sc confirmatione fidelium, adverfus omnia mala₃&validiffimas quafvis tentationes, Rom.xv.4. Matth. iv. 4.
Ephef.vj.17.Plalm.xx111.4. &cxix.50.92. Iefa.lxi.i. 3,
JiChron xxxn.8. Tertioadfidelium progreffum , perjeve-
rantiam in fide & pietate. iPet.i.5.2j.& _IViZt jioan. 111. o.
Deniqueadfidelium^w.Rom.xv.4.quiab invifibilium fpe
Jn verbo,ceu magnetica aliqua vi,quo fimili i_n hac materia uti-
turTheodoretuslibjij^^r^.GV^.rf^e^.nempeinferiusnul-
lo mundifolationostenente , ad occultas duntaxat rerum
fpes>mentemanimumque accommodamus. lam ad reprobos
quoque oftendit verbumDei nihilominus efficaciam, non o-
mnem, non fanftam quidem, fed tamen aliquam , & magnam

I. inilliso/?p^nW».Ierem.i.8.Q.iiCor.x.4. Deinde co»w«-
cendis nCor.x.^.Matth.xxii. 4«! Ad. vi. io:Tit.i.g. 111.
in illis aliquatenus movendis, mutandis, ac refrgnandis. Pfalm.
xvm.45. iReg. xxt.27. Marc. vi.20. ASt. xxv1.28.Tum ,
indurandis, per accidens improbitatis ipforum Iefa. vi. Io-
ann. xv. 22. Heb. vi. 8.Luc.iv. 28. & vi. 11. loann. vm.
59. Act. v. 17.& viii.54. Quinto,in iis tenefaciendis. 1 Reg.
xxi 1.27.28. Ierem.xxxvn. 16.17. Ad.xxiv.25. uCor. 1.6.
V)eniqae, judicandis, & damnandis. Iefa.xi. 8. Ierem. Vi.11.
Hof.vi.5.Ioann.xu.48.iCor.xiv.24.Ioann.ix.jp. Rxcad
Verbi divini efficaciam.

x 1.
Sequitur ejus fludium. o-^K. VideRavanclliBibliothec.vo-
<e fiudium. ubi tria oitendenda. 1.quod verbo Dei ftudendum.

II. quare,ob quas rattones. 11 i.quomodo: vel in quiiws ftudium
illud fitum fit.

StudendumDei verboefTe, prohant divina mandata;&i. pio-
^t]otn.exempla. Illa funt, Ioann.v. jg.Deut.vi. Iof.i.S.Q. Iefa.
^VlI1«i9.2o.&xxx.2.Ierem.x. n.Malach.iv.4.Pfal.i,2. Ex-
^^m^^nt,_vdBiblica,\dEccleftajiica. Illalob xxu i.i2.Pfa.
^CxI*^,Aa_:viu.28.&xvii.ii. iTim.iu.14.15. Hscinter
tt»uha,-yilarion, q_Ui S.fcripturas tam qjcafte tenebat, ut eas

poft Pialmos,& precationes, Deo quafi praefenti recltarc foll-
tus fucrit.CenturiatorcsMagdeb. Ccnt.iv.cap.x. laudabile ex-
cmplum, atquc imitandum. De Marcella Hieronymus in ejus
cpitaphio teftatur,eam maxima femper cum aviditate & ftudio
S.Scripturam evolvifTe,iIlud ex Pfalmo identidem canens: i»
corde tneo abfcondi eloquia tua,ut nonpeccem tibi.ln Hiftoria Perfe-
cut.Bohem.(au&ore_sni fallorjIoh.Comenio^pag^i/Wen-
cefiaus Budowecius: ecceparadyfmmeis, inquit, manuBiblia
commonftrans.

Rationes, hocdivinum verbiftudium commendantcs pe~
tendsefunt i. ex vcrbi prafiantia, omnibusiftismodo reccnfi-
tis verbi divini proprictatibus, ieu adjunftis explicata. n. ex
ejusnetejfitate. Pfalm. cx1x.105.qu2 neceflltas eo quoquede-
monftratur, quod eft nobis divinum teftamentum, 111. jtutm-
ditate. Pfalm. cxix.14.24. quarto, ufu. IC3.47. 48.1ercm, XV.
i<SIezech. u 1.3. de quibus di&um. Pfalm.xix. 8. Rom.xy.
Ii.Tim.ni 16.

Iam in qmbus rcbus fita illa praxis ? funt illg. i.vcrbi facri le-
Bio. li.meditatio. 111. dudttio.lv. eatechizAtio. V.obfervantia. iftis
ornnis ejus praxis continetur, atque abfolvitur.

Primum locum tenet leflio, qus commendatur Scripturas
tefimoniis.Dcut.xvi 1.18 .Philo, de Creando principe: Caterii
tnoxpofi aeceptam poteftatem jubetur Deuteronomium,hoe efl legum
eompendium defcribere manu propria,quo magis eaprascepta inhtreant
ammo.nam leqem tibus clabuntur ftntentia, qu& leclio moras nonpati-
tur. /fui autemfcttbit per otium, imprimit & infigit menti lingula fide^
iiter, non in trmnfcurfn ammadverfa,fed cunSanter, nonprm eogitd-
tionetranfeunte adfequentitt , qttam bene penfitatts qua frtecefferant.
Abfoluto autem hocfcripto, relegendum eft quotidie,utajfiduitate con-
firmetur memoria,& iffa pracepta eomagis adlubefcant per ajjuetudi-
Vem, utilttate honeflateque fua commendabtlia,& animoinfirentilj⁴"
crumjut defidermm.lQl.i.p. Apoc.i^.Io.v.^.Iac, 1.2J. rX^fm-

?#«»/>/« nReg.xxii.8. A&.VI11.31.&XVII.11. nTim.iil.
*5-Adde, inter Veteres, exeplum EfTarorum,de quibuslofe-
t>hus,lih.i.liell.cap.vii> ne deftupcndo Maforetharumftudio

hicdieam.Tempore Waldenfiun-!,adveriusCcmitemTolo-
fanumRemundum hax fufEciebat Perfecutoribus acculatio,
quod Bibliafepiuslegiflet. Typographus tum temporisanno
fcilicetMDxhii- obeandemcauiam crematusfuit,&cum eo
duoBiblia,quorumalteroante, alteroatergo circumcindhs
ftabat. omnino gloriofe. Regina Anglia; lohanna Graya,per-
petuum &jucundiflimum fuum in Scripturis S. ftudium pro-
fefla eft in litteris ad Sororem,una cum Euangeliorum codice,
miflis. Reg.Elifabetha,in Parlamento A.MDlx.dixit inter alia:
UbtrDei nofuit mthi ex minimis meis leeliombus.l.Swwfin Anna-
libus Anglicis. Dcinde exempla eorum commemoranda hic
funt.qui per Scripture- le&ionem n?»Tw/?fuerunt:quales, lu-
ftinus, Theophylus,de quibus di&umjCyprianusjletftione Io-
nse Propheta;. Hieron.in Catal.vir.tllttftr>& ecmment.tn Ionam.
Domna,fubMaximiniano, le&ione A&orum Apcftolicorum
convcrfa:dequaBaronius,^»»4/.Tow.ii,^.ccxcii 1. Augu-
ftinus,cujuslege Confejf./ib.m.edp.iv.v.lib.vii.eap.xxi.lib.ix
eapy.11.Sed prxcipne/tb.vi 1 i.eap.vi.&u/t. ubi converfionis
fuajpandithiftoriam, & vocemillam auditam refert tolle lege,
tollelege&c vide locum. fimulque addit exemplum Antonii.
Adde exemplum I,utheri,cjuando anno mdi. in nionafteriifui
bibliothecaobiter incidebat in Latina Biblia ; de quo in ejus
vita Melchior Adamus. Accedunt motiva 1. ex ScripturSe/w-
j^Wttte.Pfxix.&c.i i.librorufo^'rf,quam nunc habemus.iu.
hlertate,&. temporisadlegendum occafione,quafruimurcom-
^odiffirna, & abundanti. 1 v.vanttate ahorum , quaeavideab
hominibus leguntur.Quod Diogenes fuis exprobrabat,quan-
do ad muficam fuam magis attentos videbat, quam ad fermo-
nes:adineptaeosquidemftudiofeconfluere; fedadea, quas
graviajcjua» _utjij_a jpfo f₀rent,tarde convenire. Laert.in Diog.
Nota funt exempla Alexandri M.quo ille inHomeri Iliadafla-
grabat ftudio₃ut vel cubaturus,pulvinari fuppohere folitus ef-

fet.Piato Sophronem etiam moribimdus capiti fuo fubje&um
habuit-Scipio Africanus fomnum no capiebit fine Xenophon-
te. Tale Regis Alphonfi ftudium erga Comentarios Csefaris;
& Caroli v. erga Cominsum fuit. Alpharabius, ubi Ariftote-
lislibrum deaudttu qmdrageiies legifl'et,eidem fupra fcri-
pfit,grandioribus literis: vellemtterum legere. Defcript. Arab.
cap.ii.Dicocotracum Laftantio,lib.vi.cap.xxi.i/^;7f volup-
tas eft, audire cantus & carmina,Det laudes canere, & audtre jtuun-
dumfit. HtcefvolupUsvera, qutiomcs, & fociavtrtutts eil.
Origenes,in lefa. homil. vi i. nullum verhum iu mundum apud
Gxacos, & Barbaros, qaaleeil vsrhum legis.Noluit Auguftinus
liberales literas appellari,epifi. xxxt. ad Memoriam: Ahfit
omnino ut idorum vamtates, & infamx mendaces, veritofa nugA , ac
fuperbus error_tfeSe Uterales htera nommentitr.hominum (itlicet tnfe-
licium, qui Deigratiamper lefitm Chrtflum dominum noftrum, qua
(ola liheramur de corpore mortis hufus, non cognoverunt, nec in eis ipfis
quttvera(unt,fenferunt. Et libro-Retraitit.i. cap. n i. Verum
inhislthris dtlpltcetmihtjtpe mterpofititm fortunt vocabulum. Et
quoi multum trtbui liberatibus dtfctpltnis , quat multtfm^t nejciunt :
quidam autemqui fciunteas fatictinonfunt. EtquodMufascpuaft alt-
quAs deM,<\uamvts jocando commemoravt.Et quod Phtlofophos non ve-
_ra pietatepr<editos,dtxi virtutis iucefulfife, &e. Alapas Hierony-
mi,ob nimium Ciceronis ftudiu, ab Angelo acceptas, legimus
in ejus epift.ad Euftochium. v. acceditargumentum, exheati-
iudine, qug pronunciatur in eos, qm facra hatc legunt. Apoc.i*
3.Pfalm i.i. Deniqueeomagisidnobisagendum ,quiacon~
tra Papittas tuemur lectionem librorum S. quibuflibet non
concedendam folum, fed commendandam , atque injungen-
dam effe; quo oftendamus, non folius contentionis aut difpu-
tationis caufaremhancanobisagi: fedpraxi ipfa confirmc-
mus ufutn &neceflitateralegendarum S.Scripturaruro.Con-
ferde ledione fcript. Auguftin. <■/>«/?. cxln.I-anfperg./^/fV.
Chnli.cap.i-x..

xvi.
Nunc qttomodo\egcnd$ S.Script.Gnt,dicamus. l.ergo animo

'/««rtoDcut.vi.tf. Lucx 111.9. Afi, xvi. i^.Iac. 1.24. Ap. (.&»;.

fi?f«j*>ifei<wxi*s,iticpiii Chryfoft. Deinde & tnte/ltgente_%A�i,
vm.30.1C0r.xiv. Matth.xi 11.9.,p.iac 1.24. Tum/»#0,
puro, cafto, religiofo. Cbryfofthomus,in Matth.homil.il. 7«
fcWo enangeltum ettamfitllotts,ut ajunt^manibus contrectare daretur,ne
atttngere quidem cuftas. Alkorano infcrjptum ; ne tangat eumnifi
mmdus. iii.^Wf,flagrantiafTedu.Pfalm.i.2 &cxii.i.Aft,
xvii.ii.Ief.i.i^.P/alcxix.35.40.70. QuartOi cum^. Ad.
lV-4.Hcb. iv.2.Quinto affectu rebus k�tis<engruente. 1 iReg.
xxii.ii.J9.Luc.xxiv.32.Denique^Ag«^»-, cominuo.Deut.
xvn.19. Iof.i.8Pfalm.i.2.& cxix.^4.55.60. Deut.vi.8.p.
A&.vi 11.3 i.&xvi 1.1 i.Iudej dienono fefti tahernaculorum
ultimam legis fe&ionem abfolvunt, &fimul primamiterum
inchoant : unde niT) T^m^T\tH& gaudtum legis hoc appellant:
quo continuum legendas legis ftudsum teftentur. agit de illo
fefto Menaffeben Ifraellib. Thefeurodos D/ww.pag.471. Do
dtanono da alegria da Ley. Sed,quod piimoloco ppnidebuerat,
anteomniagratia/w/ft&f^. implorandaeft , abfquequanihil
pofTumus;nec habemus,quod legamus,neque intelfigemus ,
quod legimus.Pfal.cxix.i8.34.Acl:.xvi. 14. Bernardus, feriB.
adfratres,de monteDei .� Quo^mmfpiritujcrtfturte faBjtfwt.,�o
fptritu legidefiderant^iffeetsaminteiligenddfunt. Nunsjuam tngre.
dteris tnfenfum Pault Jdonec uju bovatntenttoras m ietltone ejus, O"
fludto ajjidu* meditatioms flfirttum ejus tmbtberts.Nun^uam tntelltges
Davtd, donec iffa exfertentm, iffos Pfalmomm affectus tnduens,

Alterum praxis,quam debemus Dei verbo, caput fitum ef-
fe diximus in ejus memoria, meditatione & recordatione: fru-
ftranea enim & evanidaabfque meditatione eft ledio. Iof.1,8.
Pfalm.i.2 A<9:.xvii.i 1. Dicit hoc,acc4pere verbum Dei in cor
^uum.Iac.i.2i.Luc.i.66.Ecclef. ix.i.Prov.xxiv.32. & 11.1.
2-Pfalm.cx1x.11.ibiquercftWf.Luc.1x.ij4.Pfal.cx1x. 31.^7.
ut medicamentum purgans in ftomacho. volvere in animo.
~^uc>1 *�ip.unde meditationescordis dicuntur. Pfalm.x 1 x.i 5.
&xlix.4.8i xxxix.cxix.p7.pp. ubinunc attentius contem-

plamilr. Pfalm.xlvui.i^.penftius/Wo^wWnn verbutn, e-
jufque penetralia. Pfalm.cxix. lac. 1.54. inter fe conferimus,
A6i.xv11.t1.Iefa.xl1.20. Pfalm. lxxvu.7. Dan.vm.f. animse
denique pre(fius^/*c4ff»»^.Heb.xii. 5. uti aromatafricata co-
piofiorem fpargunt ex fe odorem. lectioneafidua , & meditatio-
ne diuturnz, pectusfuum bibhothecam Chrifiifecerat, inquit de Ne-
potiano Hieronymus, in epift. ad Heliodorum. De Iohanne
Cseco, facrasliterasmemoriter recitante,vide ex Eufebio,qui
illum aliquando audiit, Baronium, ad An .cccix, Non hic de
meditatione in genere loquimurjfedde meditatione ver-
bi, adejusle�fckmem:quaediftingui poteft in meditationem;
Screcordationem: hsceftrepetita medltatio. ipw&n $?*#$<&�,
Matth.xxvi.7).Luc.xxii.(Ji.Ioann.xvi.4. &xv.2o.Deut.iv.
jp.&vi.tf.Pfalm.xlvu i.io.cVlxxvii.^.Mumxv. ?8. nTim.
n.8.Luc.xvii.32.AcT:or.si, }j. Huc faciuut Pfalmi Davidis
memoriales.T3T!T?infcriptioPf.xxxviii.&c.

x v 1 i 1.
Neceffaria autem eft prgter le&ionem, verbi quoque me-
ditatio,ob rationes.x. ut queat rndices fuas in nobis agere.Matth.
xin.j .Uc.i,ii.i,upwtiy>K ii« ufumfuumhabere, &ferre
ftuctus. Matth.xn1.2j.Iac1.23. uticibiin ftomacho deten-
ti; nixinterra, Ief.iv.io. Iefa.xli.20. Tertio, utfiamushoc
pa&o ^W<?.rin cognitione .� quemadmodum qui parta bene
affervant, facilc ditefcunt.Col.ii.i6\Pfal.lxxvii.7. Deniquc
utfecundum prudentiam fpiritualem poffimus, adquofcun-
que cafus obvios facere noftras ex Dei verbo obfet vattonesJoan
xv.^o.xv^i.^.Matth.xx.vi^.iiReg.ix.^^S.Neh.i.S.

Contrarinm eft, nonrecordari verbi, ejus oblivifci. nSam.
xii.o. u.Chron xm.5. Iac. 1,25. «V.joAVt-mMtr^i^, Neh.
xi 1.5. Iri vitis Pammilib.v. Senexquidam tresponitDiabo-
Ii prodromos; oblivionem,ncgligentiam, & concupifcentiam:
etenimjioblivio venent, inquit,generat negltgentiam', de negligen-
tig. vero concupifcentia eorruit homo.

Sequiturverbi<W/«oj fivein concione , five extra earn.
Deut.v.i.&xxvi:.i2.Iefa.lv.j.₅j.EccIef. iv.ult. Prov.i.8. &
4l.&rezech.xx. i.Pfalm.lxvi.i^.Matth.xvii.^.A&.i 11.22,
Ephef.1v.21. iIoann.iv.6.Luc.vin.i8.x.i(3. & xv1.2p.51.
apudProphetaspaffim, audtteverbum Dominl. I0.V.24.&x.3.
8.i6".27. Confer Ravanell.bibl.in yoce audire num.^. lo.vn 1.
47.&XH.47. Et quare verbum Z>ei audiendum fit, ejus ratio-
nes quaj fint, ex fuperioribus conftat. 1. ratio verbi, quale hoe.
ii.ratiorf0<&«o»w.Rom.x.i4.i7.denique noHri. nam 1. occa-
Jionobisnuncconceditur, &prg aliis, A&.xm. 26. iSam.
111.1. Tamincertum, an pofthac unquam prsterea audituri
fimus. vXtimo^ana fequitur auditionem negligetltes, Amof.
v111.11.Apoc.111.

Q«owo</oaudiendum?de JecHonequs diximus, etiam hic
tenenda. Alia obfervanda funt ante auditionem , alia in ea,
qua;dampo/?eam.

zAnte auditionem obfervanda, ut nos digne pmparemus.
Ecclef.v.i. Exod.xix.i<?.ii.& xxx.20.Prov. xxiv. Iezech.
' xiv. }.Mkh.yl.6.Rationes, & modum prasparationis hujus.,vide
apud Balduinum, Car.conCc.ltb.u.caf.s..caf 11. Araefium. Caf.
confclib.i v.cap.xxx. Adde ad rationes, & hanc,quod ad mo-
dumpra;pationis,ficfe habetfru<ftuse;us , ad quem accingi-
mur, Divini cu!tus,&officii.Pfilxxxi.ii.Luc.viri.i8. iPet.
11.1.2. Ad modum prsparandi nos,adde,acuendum effe fan-
&um in nobis defideriiim,& appetitum fpiritualem.Pfal.cxx 11.
i«&cxix.40.Acl.xiii.7.Iefa.i,l4. iPet.1.1 j.formandum,
& firmandum efTe bonum animi propofitum, ad facra audienda,
&obfervanda. Exod.xix. 5.&xxiv.7. &xxm, 22. lefa. 11.
3. A<a.x- j3.Ierem.xlil.^.Pfalm.cxix.106.l16.omnta.Aa.
^xv33- demqae precibus Dei Spiritum & gratiam implorandam
efle,ad benedidionem noftro officio & S.exercitio impetran-
dam.Pfalm.x_Xv.4.5.^.7.&cxix.5,Iefa.l.4.5.Aa.xvi.i4.

ln auditione tenendum, pntno quid-ern ut ttitnteaudiatnus.
Deut.xx.vii.p.&xxix.4.Luc.vIii.i8.& 1x.44.Ad. 11.14.
Apoc. 1 i.j.&c.attentione corports, quod exprimitur per indi-
nationem <*»w.Prov.iv.20.&.v. i.lob.xxxn.il.i2.or«/or»»»,
iiChron.vi>40.& vii.i5.Luc.iv.20,«^ow,Iudic.iii.20.<3^ranimx. Aft.xv1.14.Luc.11.18.1p.R0m.v1.i7. Attentio eft>ad
rem, & ad zw�.«.-utrumque.Tertullianus,in Exhortat.ad caftit.
Recogitemus emm tpjam confcientiam noHram, quam alius altum Je
homofentiat,CHmfuaftemtnateffat. St orationem factt ad dotntnuni,
tmprope esJ cce/o. Sifcriptwa tncumbtt, totus tlltc esj.

Attentioncm illam requirunt, ratio verbi divini,ejus,cui hic
attendimus,pra;ftatia,iThefl.ii.i j.Chryfoft.in Matth.hom.i.
2Von igitur cum tumultu mgrediamur, non cum turbattone,neque cum
firepttufedeum filentio atque reverentia,qua tantis est exhtbenda my-
flerits. St enim tn theatro, cummultum filenttwm ante prace@erit,tum
demum litera regts leguntur; multo ntagts tn hac urbe omnes cohtbett
oportet, & compnmi,&' eref/ts aunbus, atque ammis adjiarefoltcttis.
JSfon emm terremre<ns, fed angelorttm domint fcripta recitanda funt.
Deinde attentiomsipfiusneceffitas', qusepars cultus facri eft: &
fruSus; 11301 abattentionependet omnis verbi, quam apud
noshabet, efficacia, Sc ufus. Luc.vin.i8.& ix.44. Rom.x.
14.Iac1.21.Pfalm.cx1x.103.

E-xemfla ejusiunt. Nehem.vn i.^.fefa.xxi.y.Luc.xix^S.
Aft.x.jj.&c. Chryfofthomus, homil.xix. in Aft. Apoft.
morem Ecdefia: fue; enarrat, ubiDiaconus ante facrorumle-
ncm c'>:ci'amabat,poptilum adattentionem excitans: <ae»-
dttendamus < & firnul communem vetercmque taxat Au-
dreorarn exceptronem, vel faftidiui» potius/eadem fe femper
audire caufantium : Audite& horrefcite. Statmimfier, commu-
ms mmifrer, alta voce chnuit, ac dicit, Attendamns , & Upius
ilUmclamat: haccommumsecc/tfiaest,quamilleemittit; & nul-
his attendit. Pofti/lum incipit /efior prophetiamEfaix, & neq'^

fic attendit (fitisumenfi fro^hetia. nihilhumanum habeat'. Deir.de
auduonponunctit dicens. H#c dicit dominus , & mqnefic'attcn-
dtt. Qutddico ? Harrendt qti<zdam, �8J terribiliapertratfdt, &
nequefiteeflqtiiattendtt. Veritmqmddicuntflenque} Semper,a-
]mt,eadem lemnmr-

Nonfolumattente.fedetiamre/^/o/everbum Dei audien-
dum: qusereligiofaattentioconftituit devottonem. nam facr*,
& divina funt, quibus hic attendere oportet.Iefa.lxvi. 2.
XXVI I.

Pofi auditionem tcnenda,quaj poft lectionem diximus. Vi-
dedenottro hacin parteofficio,Downamum,de mil. Chrift.
Anglice ttb.ii.caj>.y.ix.8cxxvi 1 i.Bo!tonum,T&*Saints Guide_yaf>ag.i68.&.dcinceps.Ba\duimim,Caficonfc./ib.ii.rap.x..Amc-
{\am,MednllJib. 11.c.ym.deauditione verbi.Et Cafiiib.iv. c.xi.

RichardWard in Matth.vi 11.fol.446.pomt hg c figna audito-
ris boni. i.fi audiat cum contrttione & copun&ione cordis, Act.
n.3 7.Luc.iii.ii.deinde,fi cutngaudio. Aet.vi 11.8. Ter-
tio, fi quotidie/>ny?«'<tf, in cognitione, mortificatione, fide,o-
mnique gratia 11 ThefT. (,|. denique fi pleno animi propcfito
perfeveret inftudioaudiendi &obiervandidivini verbi.
xxvii 1.
Aliicontrafant,cnxinolunt audireDei verbura. Ierem.xhv.
16. llParal.xxiv.ip. Nehem.ix.jo.Pfalm. L 18.Iefa.xxx.
9. xln. 24- Iemn.111. ij. 25. Alii, qui audiunt qui-
dem, fed male, five animo_y five/»F,five modo^non re&is.Iezech.
xiv.3.&xxxiii.}o.jz.Marc.vi,20. Qui omnes ifthac ra-
tione gravemin fe Deiiram, & pcenam provocant. Deut,
^xvini,o.Ierern.xii.io.&xxxii.3j.Amof.ii.4.& viu.n.
^atth.xxi.43.Heb.xii.25.Prov.i.28. Confer Boltonum,
^^Jtend.cit.trattaWfag.\%$Jn Pr0w.xm.i3.adeo illa roalo-
rum omnium prgcipua caufa& origo notatur in Scripturis,
Deiverbu_mnonaucji_re. Ierem.vi.19. & ix.12. &xxix. ip.
fc.cc]ef.iv.i₃._XUv^.nReg.xvm.i2. Dan.ix.io.n.DifcrL
menauditor_Um i_cgi_Sj Matth.x 111.& Lucvi 11. Confer BaL
duinum,C4r.^.}crp. San-

Studii erga Dei verbum partem, poft ejusle&ionem , me-
ditationem, auditionem, pofuimus etiam in catechizAtione fu-
per Dei verbo, aut manuali catechetico, ex illo defumto. qua?
catechizatio varia eft, velprtvata, & domeftica,, vel fuhltca, five
\a Scholts, fivein Eeclelia: de quibusalibi diximus. Huc re-
ferfermones, & collationes fuper Dei verbopias &religiofas.
Deut.v1.7Xuc.xx1v. Origenes,in�xod. homil.xn. A/icfui
vejirutn ut reettart auctermt c^ua leguntur ,fattmdtfcedunt. Nulla
ex his qu<e ditlafunt tnquiftio ad invicem, mlla collatio, mfqu-.m
memona mandatt illius quo te divina lex commonet dicens. htenoga
fatres tuos.

Sequiturultimum ftudii erga Dei verbum noftri mem-
brum, vel pars, ejus fcilicet le�ti, meditati, auditi, catechizati
praxis feu ohfervantia. Matth. VH.24.&X11. ult. 25. & v. 19.
LUC.11.15.& vi 11.15.& XI.28.&XU.47.Ecdef. vni.2. &
xn.ij.Ief. ii^#2. Ioann.xm. i^.&xvii.x 1.28. Iac. 1.22. Deut.
xvii.5>.Rom.vi.i7. Prov.vi i.i.Pfalm.cxix.j i.Apoc.I.a.Pf.
cx1x.33.34.in1 Scripturafrequens efbaudircprooblervare,vel
cum eo unajun<ftum.Iof.i.i8.8. lefa.lv.^.Pfalm.xcv.^. Heb.
iv.7.iCor.xiv.2i.Prov.xxvni.p. Chryfofthomus, homil.
Il.in Matth. Nam cmi audtt, & femetipfum refrehendet fepe & al-
tius ingemifcet, & eo quandoque feruemet,ut iludeat ettam tmflere
quoddtdicit. AdverfusIudaros,orat. v. nonentm ahfque fertcu/o
vohis ertt audife,Ji non accefermt ofera.

Obfervantia eft, vel gencralk,ye\Jfecialis.c\e hac fuo locore-
tiam de illa,ubi confiderabitur in ordinc ad hanc. Nunc fpe-
6tatur anobisrefpe<5tu verbiDei,prout hoc infui ftudio re-
quirit praxim. nempc ita,ut/>*�*.«»» fciamusfemper ettcnecejpt-
ndw.neque aobisfattsfaaamut, nifi adhibita praxi, vel verbo in
praxim , qnod eft quafiin fuccum & /anguinem conver-
fo. neque id leviter, data, fed quxfita fedulo arreptaque agen-
di ex praefcripto diyini verbi omnia, occaftone, Denique mde

demum^Wtwwoperiscapereadionifq^noftrs. Rom.11.6,7,

Adverfusea,queha<5r.enusdeverbidivini ftudio diximus,

graviter/wc4W, qui verbum Dei, ejufque ftudium contemmm.

Prov.xxxvin.p.Ierem.xi.?. P(al.cxix.n. 1 iReg.xxi 1.13.

ilParal.xxx1v.14.Chryfofth.in Jo homil.iu. OmsnoHromm

l**fo repetitadomo, ahcpuedChnHtano dignumopus aggreditur?

K^sfcnpturarumfenfusperfcrutatnr ? Nemofir^fdtheolos &

^osfrecjuentermvemmus, lihos ranfmos , quos fihabent ac

Jf no_n haberent claufos mfcnmisfervant , velomnefu_Hm Uudium

^lnmemhranarum tenmtate , *n hterarum charafleribus n,,*� � /

"errimis conjumunl,non ut legant,non ut ujtim mde aliquem confe-

V<*ntur,fed ut dwitias,ut amhtionem oftentent,m hisfiudent:u�_ta

'Jmamsglorta. Quibus,ut Auguftinus loquitur,epift.l_Iv. plus

r«et ars c^nflotehs, auamfcientu de *Aposiohs,plus codex Plato-

', quam hber divmus: quemnullafaentn tdificat, cmnnllus fermo

^J /"', ntfifuentgrammatice conceptus,dia/ec7iceimamatu*, & rheto-

^purpuratus. Stultus &c. Quales funr, qui Platonem Mofi, &

ocratem ProyerbnsSalomnis prscfcrunt,- uti fulianus, aprd

^//.^Ar./^ii.velquiplusfolaminisinHoratio , quam

tuangeho fe mvenire, profiteturjut in Gallia MarefchaJlus

M« dam, de quo Hffior Ecclef.Galhc.ad^.mdIx, Vel qui Pin-

nOd_as _pnEtuht p^_mis _DavidiSjUt _Angc,_us _pJ,_ti

2f ^dee^e/ertLudov.Vxves,^. 11. deverit. rehg. QhrJ.
j.que \^emel <^e ^B,b,,a P^er legilTe; fed nunquam bonas horas
P^JUS collocafle, dicere erat /oluus.Sic cfe eo Pezelius.W _x _r^rgum.Melanth. & Pleff*us,^_Wr,W^ctoSimiliter Pe
Perd^^mbuV^erCa^atUrf?^k"^fe T^nem ^(uam" latinitateih"
S T'^fy>^lmfea,el,Cg^i(ret ^B,bllV* fccnndole-
uS^fl^A- iVⁿ ^ll7m- Hinc nimiruo. evenit, quod
^«ntiusdiatjib.vi.cap.xxii. Indehommes Uterati _CUm ad

d_HJ &°f^<icceff^ennt> ^ah ^aIl1^U0 ^tmP^erlt0 ^orefundmminus cre-
*ib» jJl^HeUen^dulctbus, &pohtisfive orationtbus, Rx
. «J, aivmarum /;*»»**«,�. c~*V.r._m __....... V

hdtdoafperZZ ^U%^arUm W"�' <°�»»emque )erm₀nemfro
Jt antur. IdeuimcpuArwhfiodfmfumdemulceAt.Qixw

t'o melius A.uguftinus, quum Ciceronis Hortenfiunj, utcuti-
que avide legeret, faftidieb3t tamen, quia Chriftum non {ape-
ret \excttabarfirmonetUo, inquit, & aciendebar & ardeham , &
hoc folo m me tantaflagrantta refngebat, quod nomen QhrtHi non erd,
»�*.ConfefT.lib.111 cap. iv.Peccant,qui non obedtunt Dei verbo;
quin eireliftunt.iiThefT.i.8.iPei.iv.i8.lerem.xxLi.2i.Ief^
1xiii.io.Ac1:.vi i.^i.quique.indignantur adeofua vitiataxari
& reprehendi.ln quos illud Salviani quadrat, in fine lib. iv.ad
Eccl.Cathol.D/ww» efl avaris ut largtantur (ua.Qutd mtrum} JoM
durum eji qmeqmd imperatur invttis. Pene omnts fermo dt vinus habet
amulosfuos: quot generapr&ceptorumfmt,tot adyerfattorum. St largf
tatim efle tn hominibns jubet Domtnus, avarus trafeitur. St parfimo*
mam exigit,prodtgus execratur fermones facrosxtmprobi hoilesjuos iii'
cunt. Horrent raptores qntcqmd de juilttta fcrthttur : horrent fiperbt
qutcqutdde humtlttate mandatur : adverfantur ebtiofi,ubt Jobrtetas
indtcitur.detiftanturimpudici,ubieaftttas imperatur;aut nthtlergo
dicendum ett aut qutqutd ditlumfuerit cuicumque fupra diBorum ho'
minitm dtfpltcebit. Mavult qmltbet improbus execrari legem, qitaffl
emundare mentem:mavult pr&cepta odtffe,quam vitia. Inter hxc qtfi"
Agant qmbus loqaendt a Cnnfto ojfctammdantur ? Deodtfpltcentfi
tacent: homtnihus, [i loquuntur.

Corollaria Refpondentis.

CHrtslus legi morali mintme adjecit confilta EuangeltC*
perfeBtoms.
Gratta dtvmatn Chrtflo converfiontnoftra desttnAt*
contr* Scripturam dtvidttur tnfufficientem, & cfficacem.
3 Fides falvificafecumfert certttudtnem perfeverantt&. & fal0

�tem<e.
4. Ratio jnFtiflcationis noftra confiftit m remiffione,feu,non imf^
tattone peccatorum ex impmatd nobis jujtitta, & fatisfac~}i^otteChrifttfide apprehensL
5 Regtmen Ecclefix untverfalisfub Chrifio non dehet ejfe M⁰'
narchicum. (dti^'

$ lejitnmtn quadragefimale ut noneft imitahile; ita neq', ohferv^"
F I N I S.



		DISPVTATIO THEOtOGICA?

STUDIO^� VERBI d i y i n i. CL U A _M FaventeDeo, S V B P R .M S I D t _0% D. JOHANNIS HOORNBEECK, S.S. Theolog. Do&or. ejufdemquc facultatis in inclytt Aca- dem. VltrajecT:. Profeff. ac in Ecclef. ibi- dem Paftoris vigilantilf. Publice vtntilandam proponit, STEPHANUS SZATTHMARI Ungatu» Ad diem 9. Martii. boris locoque/olitis.

	U L T R A J E C T I, �x officina JoannisIWaesberge M D C L.



		DISPVTATIO THEOLOGICA, De Studio Verbi Divini. T H E S I S i. Vo nobisimprgfentiarflconfideranda funt! verbum Dei; atque ejus ftudium. Illud non venit hic ftridlo illo fenfu, pro Dei volunta- tt & decreto; vel pro ejus mandato_}8c jufTuj vel pro prtdicdtione verbi: de quibus acce- ptionibus vide Petri Ravanelli Biblothe- cam S. hoc anno editam, opus valde necef- farium, & eximium, tit. verbum : fed nobis verbum Dei hic eft,DoftrinaDe!.inSacris Scripturis comprehenfa. Verbum dicitur, tum quia multam partem a Deo ipfcTpronunciatum fuitj uti quandoDeusdicitur, ha;cillaquelocutus: vel quod viri Dei, ejus nomine hoc protulerunt : pranerquam quod fcripturaalicujus velidquodkribit, proverbo ejus habetur: quod enim quis fcribit , loquidicitur. unde in Euangelio phrafis crebra: dicit Scriptuta. Ravanall.voc. dicere.num.xx iil. VerbumDeijquiartDeo. Gregorius,lib. iv. epift. Jxxxiv. Quidautem eji Scriptura Sacra, nifi qu&dam epiflola omnifotentis Dei AdtrcAturam{uamiz\Q� «fcDeo eft,adde & fiuem,narn m Dcum ctiam tendit, & redit. i i. Materiam ejus, & finem divina effe, manifeftum: fed quod aDeofit, &eum Auclorem habeat, velfaltem undehoccon- ftet, videtur majori cum icrupulo qugri. Vnde & de eo Pra- &ici agunt, praeter Dogmaticos, qui videantur. Perkinfus, Confdib. n,cap,\ u. Alftedius, de confc.caj;. i v. Downamus, de ^Mlltt-�^hvftJtb.ii.c4p.xxi.&e.Bzlda'm\is,Caf.ConfcAb.ii.cap. i.caf.iM, AddeRavanell.injamcftataBibl.tit. Scriptun p. 555.&C namnota& obvia eft harc quasftio .� atque inde e- A z tiam



		X X. Sequiturverbi<W/«oj fivein concione , five extra earn. Deut.v.i.&xxvi:.i2.Iefa.lv.j.₅j.EccIef. iv.ult. Prov.i.8. & 4l.&rezech.xx. i.Pfalm.lxvi.i^.Matth.xvii.^.A&.i 11.22, Ephef.1v.21. iIoann.iv.6.Luc.vin.i8.x.i(3. & xv1.2p.51. apudProphetaspaffim, audtteverbum Dominl. I0.V.24.&x.3. 8.i6".27. Confer Ravanell.bibl.in yoce audire num.^. lo.vn 1. 47.&XH.47. Et quare verbum Z>ei audiendum fit, ejus ratio- nes quaj fint, ex fuperioribus conftat. 1. ratio verbi, quale hoe. ii.ratiorf0<&«o»w.Rom.x.i4.i7.denique noHri. nam 1. occa- Jionobisnuncconceditur, &prg aliis, A&.xm. 26. iSam. 111.1. Tamincertum, an pofthac unquam prsterea audituri fimus. vXtimo^ana fequitur auditionem negligetltes, Amof. v111.11.Apoc.111. XXI. Q«owo</oaudiendum?de JecHonequs diximus, etiam hic tenenda. Alia obfervanda funt ante auditionem , alia in ea, qua;dampo/?eam. XXII. zAnte auditionem obfervanda, ut nos digne pmparemus. Ecclef.v.i. Exod.xix.i<?.ii.& xxx.20.Prov. xxiv. Iezech. ' xiv. }.Mkh.yl.6.Rationes, & modum prasparationis hujus.,vide apud Balduinum, Car.conCc.ltb.u.caf.s..caf 11. Araefium. Caf. confclib.i v.cap.xxx. Adde ad rationes, & hanc,quod ad mo- dumpra;pationis,ficfe habetfru<ftuse;us , ad quem accingi- mur, Divini cu!tus,&officii.Pfilxxxi.ii.Luc.viri.i8. iPet. 11.1.2. Ad modum prsparandi nos,adde,acuendum effe fan- &um in nobis defideriiim,& appetitum fpiritualem.Pfal.cxx 11. i«&cxix.40.Acl.xiii.7.Iefa.i,l4. iPet.1.1 j.formandum, & firmandum efTe bonum animi propofitum, ad facra audienda, &obfervanda. Exod.xix. 5.&xxiv.7. &xxm, 22. lefa. 11. 3. A<a.x- j3.Ierem.xlil.^.Pfalm.cxix.106.l16.omnta.Aa. ^xv33- demqae precibus Dei Spiritum & gratiam implorandam efle,ad benedidionem noftro officio & S.exercitio impetran- dam.Pfalm.x_Xv.4.5.^.7.&cxix.5,Iefa.l.4.5.Aa.xvi.i4. In



		XXI II. ln auditione tenendum, pntno quid-ern ut ttitnteaudiatnus. Deut.xx.vii.p.&xxix.4.Luc.vIii.i8.& 1x.44.Ad. 11.14. Apoc. 1 i.j.&c.attentione corports, quod exprimitur per indi- nationem <»w.Prov.iv.20.&.v. i.lob.xxxn.il.i2.or«/or»»», iiChron.vi>40.& vii.i5.Luc.iv.20,«^ow,Iudic.iii.20.<3^ranimx. Aft.xv1.14.Luc.11.18.1p.R0m.v1.i7. Attentio eft>ad rem,* & ad zw�.«.-utrumque.Tertullianus,in Exhortat.ad caftit. Recogitemus emm tpjam confcientiam noHram, quam alius altum Je homofentiat,CHmfuaftemtnateffat. St orationem factt ad dotntnuni, tmprope esJ cce/o. Sifcriptwa tncumbtt, totus tlltc esj. XXIV. Attentioncm illam requirunt, ratio verbi divini,ejus,cui hic attendimus,pra;ftatia,iThefl.ii.i j.Chryfoft.in Matth.hom.i. 2Von igitur cum tumultu mgrediamur, non cum turbattone,neque cum firepttufedeum filentio atque reverentia,qua tantis est exhtbenda my- flerits. St enim tn theatro, cummultum filenttwm ante prace@erit,tum demum litera regts leguntur; multo ntagts tn hac urbe omnes cohtbett oportet, & compnmi,&' eref/ts aunbus, atque ammis adjiarefoltcttis. JSfon emm terremre<ns, fed angelorttm domint fcripta recitanda funt. Deinde attentiomsipfiusneceffitas', qusepars cultus facri eft: & fruSus; 11301 abattentionependet omnis verbi, quam apud noshabet, efficacia, Sc ufus. Luc.vin.i8.& ix.44. Rom.x. 14.Iac1.21.Pfalm.cx1x.103. xxv. E-xemfla ejusiunt. Nehem.vn i.^.fefa.xxi.y.Luc.xix^S. Aft.x.jj.&c. Chryfofthomus, homil.xix. in Aft. Apoft. morem Ecdefia: fue; enarrat, ubiDiaconus ante facrorumle- ncm c'>:ci'amabat,poptilum adattentionem excitans: <ae»- dttendamus < & firnul communem vetercmque taxat Au- dreorarn exceptronem, vel faftidiui» potius/eadem fe femper audire caufantium : Audite& horrefcite. Statmimfier, commu- ms mmifrer, alta voce chnuit, ac dicit, Attendamns , & Upius ilUmclamat: haccommumsecc/tfiaest,quamilleemittit; & nul- his attendit. Pofti/lum incipit /efior prophetiamEfaix, & neq'^ Jc



		fic attendit (fitisumenfi fro^hetia. nihilhumanum habeat'. Deir.de auduonponunctit dicens. H#c dicit dominus , & mqnefic'attcn- dtt. Qutddico ? Harrendt qti<zdam, �8J terribiliapertratfdt, & nequefiteeflqtiiattendtt. Veritmqmddicuntflenque} Semper,a- ]mt,eadem lemnmr- XXVI. Nonfolumattente.fedetiamre/^/o/everbum Dei audien- dum: qusereligiofaattentioconftituit devottonem. nam facr, & divina funt, quibus hic attendere oportet.Iefa.lxvi. 2. XXVI I.* Pofi auditionem tcnenda,quaj poft lectionem diximus. Vi- dedenottro hacin parteofficio,Downamum,de mil. Chrift. Anglice ttb.ii.caj>.y.ix.8cxxvi 1 i.Bo!tonum,T&Saints Guide_yaf>ag.i68.&.dcinceps.Ba\duimim,Caficonfc./ib.ii.rap.x..Amc- {\am,MednllJib. 11.c.ym.deauditione verbi.Et Cafiiib.iv. c.xi. RichardWard in Matth.vi 11.fol.446.pomt hg c figna audito- ris boni. i.fi audiat cum contrttione* & copun&ione cordis, Act. n.3 7.Luc.iii.ii.deinde,fi cutngaudio. Aet.vi 11.8. Ter- tio, fi quotidie/>ny?«'<tf, in cognitione, mortificatione, fide,o- mnique gratia 11 ThefT. (,\|. denique fi pleno animi propcfito perfeveret inftudioaudiendi &obiervandidivini verbi. xxvii 1. Aliicontrafant,cnxinolunt audireDei verbura. Ierem.xhv. 16. llParal.xxiv.ip. Nehem.ix.jo.Pfalm. L 18.Iefa.xxx. 9. xln. 24- Iemn.111. ij. 25. Alii, qui audiunt qui- dem, fed male, five animo_y five/»F,five modo^non re&is.Iezech. xiv.3.&xxxiii.}o.jz.Marc.vi,20. Qui omnes ifthac ra- tione gravemin fe Deiiram, & pcenam provocant. Deut, ^xvini,o.Ierern.xii.io.&xxxii.3j.Amof.ii.4.& viu.n. ^atth.xxi.43.Heb.xii.25.Prov.i.28. Confer Boltonum, ^^Jtend.cit.trattaWfag.\%$Jn Pr0w.xm.i3.adeo illa roalo- rum omnium prgcipua caufa& origo notatur in Scripturis, Deiverbu_mnonaucji_re. Ierem.vi.19. & ix.12. &xxix. ip. fc.cc]ef.iv.i₃._XUv^.nReg.xvm.i2. Dan.ix.io.n.DifcrL menauditor_Um i_cgi_Sj Matth.x 111.& Lucvi 11. Confer BaL duinum,C4r.^.}crp. San-

			- »



		XXIX. Studii erga Dei verbum partem, poft ejusle&ionem , me- ditationem, auditionem, pofuimus etiam in catechizAtione fu- per Dei verbo, aut manuali catechetico, ex illo defumto. qua? catechizatio varia eft, velprtvata, & domeftica,, vel fuhltca, five \a Scholts, fivein Eeclelia: de quibusalibi diximus. Huc re- ferfermones, & collationes fuper Dei verbopias &religiofas. Deut.v1.7Xuc.xx1v. Origenes,in�xod. homil.xn. A/icfui vejirutn ut reettart auctermt c^ua leguntur ,fattmdtfcedunt. Nulla ex his qu<e ditlafunt tnquiftio ad invicem, mlla collatio, mfqu-.m memona mandatt illius quo te divina lex commonet dicens. htenoga fatres tuos. XXX. Sequiturultimum ftudii erga Dei verbum noftri mem- brum, vel pars, ejus fcilicet le�ti, meditati, auditi, catechizati praxis feu ohfervantia. Matth. VH.24.&X11. ult. 25. & v. 19. LUC.11.15.& vi 11.15.& XI.28.&XU.47.Ecdef. vni.2. & xn.ij.Ief. ii^#2. Ioann.xm. i^.&xvii.x 1.28. Iac. 1.22. Deut. xvii.5>.Rom.vi.i7. Prov.vi i.i.Pfalm.cxix.j i.Apoc.I.a.Pf. cx1x.33.34.in1 Scripturafrequens efbaudircprooblervare,vel cum eo unajun<ftum.Iof.i.i8.8. lefa.lv.^.Pfalm.xcv.^. Heb. iv.7.iCor.xiv.2i.Prov.xxvni.p. Chryfofthomus, homil. Il.in Matth. Nam cmi audtt, & femetipfum refrehendet fepe & al- tius ingemifcet, & eo quandoque feruemet,ut iludeat ettam tmflere quoddtdicit. AdverfusIudaros,orat. v. nonentm ahfque fertcu/o vohis ertt audife,Ji non accefermt ofera. XXXI. Obfervantia eft, vel gencralk,ye\Jfecialis.c\e hac fuo locore- tiam de illa,ubi confiderabitur in ordinc ad hanc. Nunc fpe- 6tatur anobisrefpe<5tu verbiDei,prout hoc infui ftudio re- quirit praxim. nempc ita,ut/>�.«»» fciamusfemper ettcnecejpt- ndw.neque aobisfattsfaaamut, nifi adhibita praxi, vel verbo in praxim , qnod eft quafiin fuccum & /anguinem conver- fo. neque id leviter, data, fed quxfita fedulo arreptaque agen- di ex praefcripto diyini verbi omnia, occaftone, Denique mde



		demum^Wtwwoperiscapereadionifq^noftrs. Rom.11.6,7,

			XXXII.

	Adverfusea,queha<5r.enusdeverbidivini ftudio diximus, graviter/wc4W, qui verbum Dei, ejufque ftudium contemmm. Prov.xxxvin.p.Ierem.xi.?. P(al.cxix.n. 1 iReg.xxi 1.13. ilParal.xxx1v.14.Chryfofth.in Jo homil.iu. OmsnoHromm lfo repetitadomo, ahcpuedChnHtano dignumopus aggreditur? K^sfcnpturarumfenfusperfcrutatnr ? Nemofir^fdtheolos & ^osfrecjuentermvemmus, lihos ranfmos , quos fihabent ac Jf no_n haberent claufos mfcnmisfervant , velomnefu_Hm Uudium ^lnmemhranarum tenmtate , n hterarum charafleribus n,,� � / "errimis conjumunl,non ut legant,non ut ujtim mde aliquem confe- V<ntur,fed ut dwitias,ut amhtionem oftentent,m hisfiudent:u�_ta* 'Jmamsglorta. Quibus,ut Auguftinus loquitur,epift.l_Iv. plus r«et ars c^nflotehs, auamfcientu de Aposiohs,plus codex Plato-* ', quam hber divmus: quemnullafaentn tdificat, cmnnllus fermo ^J /"', ntfifuentgrammatice conceptus,dia/ec7iceimamatu, & rheto-* ^purpuratus. Stultus &c. Quales funr, qui Platonem Mofi, & ocratem ProyerbnsSalomnis prscfcrunt,- uti fulianus, aprd ^//.^Ar./^ii.velquiplusfolaminisinHoratio , quam tuangeho fe mvenire, profiteturjut in Gallia MarefchaJlus M« dam, de quo Hffior Ecclef.Galhc.ad^.mdIx, Vel qui Pin- nOd_as _pnEtuht p^_mis _DavidiSjUt _Angc,_us _pJ,_ti 2f ^dee^e/ertLudov.Vxves,^. 11. deverit. rehg. QhrJ. j.que \^emel <^e ^B,b,,a P^er legilTe; fed nunquam bonas horas P^JUS collocafle, dicere erat /oluus.Sic cfe eo Pezelius.W _x _r^rgum.Melanth. & Pleffus,^_Wr,W^ctoSimiliter Pe Perd^^mbuV^erCa^atUrf?^k"^fe T^nem* ^(uam" latinitateih" S T'^fy>^lmfea,el,Cg^i(ret ^B,bllV* fccnndole- uS^fl^A- iVⁿ ^ll7m- Hinc nimiruo. evenit, quod ^«ntiusdiatjib.vi.cap.xxii. Indehommes Uterati _CUm ad d_HJ &°f^<icceff^ennt> ^ah ^aIl1^U0 ^tmP^erlt0 ^orefundmminus cre- ib» jJl^HeUen^dulctbus, &pohtisfive orationtbus, Rx . «J, aivmarum /;»»«,�. c~V.r._m* __....... V

hdtdoafperZZ ^U%^arUm W"�' <°�»»emque )erm₀nemfro Jt antur. IdeuimcpuArwhfiodfmfumdemulceAt.Qixw

				to