Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Bucheil Coliection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

Loci Commu i nes cheolog^ici, J lam poflremo recog^nici ôc audi,

Melanchthonem,

Acctßit locorum Scripture obiter ieclar^to, runt,item rerum ac uerborum inhifcc omnibui memorabiliumge' tninui Index,

ß I L E

PHILIPPVS MELANCHTHON PIO LECTORI S, D.

RODEST firma Kpcr fpicua teftimonia de fin-a® gulis articulis doftrinæ ChriftianæjOrdine diftri-, buta,uelut in tabella ha-H here propofita, ut cu dif-1 putantanimi fecum,aut anguntur.fententiarcer-tx in confpeftu fint,quæ trépidantes erudiant, crigant,confi'rment,côfolentur.Hçc enim funt exercitia fidei ptjs amp;nbsp;neceiraria,ôlt; non ignota; dequibus Prophetainquit, Lucernapedibus meis uerbum tuum. Ad hunc ufum domefticu

initio mihi bos locos inftitui. amp;nbsp;cum liiderem his turbulentis temporibus interdum aliqua explicationeopuséiTe, addidi interdü aliquas defcriptioneS,autpartitiones. Hæc cum poftea circumferrenturin manibus multorum, reco~ gnofeenda amp;nbsp;augenda fuerunt.Non ambitio-ne,non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non xmulatione, non ut fe-

rerem rixas.liæc amp;nbsp;inftitui amp;nbsp;collegi:fed primfi utmeipfum erudirem, deinde utaliquorü qui hare legebanqhonefta amp;nbsp;pia ftudia adiuuarem. Sed de uolütate mea nihil dicâamplius.quàtn c^uod Deo probata efle fpcro, ac meæ confcicri tix teftimonium antefero criminationibus Ec-tii,Cochlei,Alfonfi,^multoru qui illis applait

A Ï dunt.

PHILIPPVS MELAN.

dunt.Cum autem re ipfa cognouerim explica-tioncdogmatriEcclefiæ propter multas caufas opus effe difficillimum,amp; quanquä necefiariü eft,tarnen plenüelTe ingentium periculorü,at tcteaudiui interprèteseruditos^ SiiJlt/âtntuif èi mediocri cura amp;nbsp;folicitudine inquifiui Ecdc fiædodlrinam, 8Cconatus fum res ueras quan ta potui peripicuitaterecitare. Non gigno nouas opiniones,nec aliud maius Relus eifeinEc clefia Dei fentio, quàm ludere fingendis nouis opinionibus,8lt; diRedcre à Proplietica amp;nbsp;Apo-ftolica fcripturaconfenfu uero Ecclefiç Dei. Sequor autem amp;nbsp;amplelt;flordo6trinâEcclefiæ Vuitebergenfis ÔC coniundtaru, quæfineulla dubitatione confenfus eft Ecclefiæ catholicæ Chriftijid eft omniü eruditorü in Ecclefia Chri fti. Vult autem Paulus effe indicia doôlrinæin Eccefia,ut ueritas feruetur incorrupta, amp;nbsp;non temerè labefadletur côcordia. Et agnoRoipfe meorü fcriptorü macië SC Rjualorc. Quanquä igitur propriè 6C plane loqui ftudco,tarnen fie ri poteft,præfertim in tanta mole rerü amp;nbsp;in tan ta breuitare.ut interdum aliquid diftü fit obRu rius,aut parum cômode.Ideo non defugio indicia Ecclefiarn noftrarü.Nam hascenfeo uerc cfleDeiEcclefiâ.SC ueraanimipietateeas uenc ror,necmeabeisfeiungâ, meacp didla,fcripta fie faéla earn iudicio permitto, Sæpe etiam op-taui alios qui antecellunt eruditione SC iudicio, cômunicato confilio SCcoIlatis fentenrjjs de rebus

PIO LECTORI.

bus ipfïs amp;nbsp;de formis loquendi, grau« autorin te tale aliquod opus condere, quod ordine prac cipuas materias dodrinac ecclefiafticæ cômplc-éleretur.Diceré hanc rem cutæ eife deberc pijs ô^fapienribusprinapibuSjpræfertim in tanta temporü confufione. Sed uidemnsEcdefiam non régi humants confilijs. Oro tgitur Deum æternü patrem Domini noftri lefu Chrifti, ut propter filium fuum Dominum noftrülcfum Chtiftum,quem uoluiteffe pro nobis uidümä *} /iiiriTKi/ '4iTJïje,Ecclefia fibi colligat, regat et feruet, fiCdocentiumaedifcentium mentes gu bernetjftudia adiuuet, ad ueritatis SC concor diæamorë multos fleftat, ld cum Chriftiis in agone fuo precatus fit, noftra uota SC noftros gemitusad huius noftri pontifias petitionem adiügamus qui dixit, Pater fanólifica eos in uc ritate,fermo tuus eft ueritas. Ne finas extingui luce ueritatis,id eft Euangelii tui.Et addit,Sint unum ficutóCnos iinum fumus.Primum nobï fcum coniunéli fint,deinde in ter fefe fint concordes,amp; confulant paci ueræEcclefiæ iiiftis of ficiis. Hortor amp;nbsp;fcholafticum gregem ut cogitent qua in ftatione à Deo colloc'iti fint,6i fciat fe Ecclefiæ Dei feminaria efTe.Nam ex hoe numero filius Dei regnans ad dextram xterni Pa tris,ac dona dans hominibus, uidelicet pafto-res etDodiores.fumitEuagelii Miniftros quos præparari uult in fcholis.Hos efi'ecuftodes Li-brorum Propheticorum SC Apoftolicorum SC

A. Î uero-

PIO LECTORI.

uerorum dogmatum Etclefiæ uoluit. Quare dj ligentiam amp;nbsp;fidem in reomniu maxima, Deo, Ecclcfiæ, amp;nbsp;pofteritan præftemus, ueritatem inquiramus,amemus,tueamur,ôCad poftcros incorriiptâ tranf-mittamus.

VVITEBERGAE, Anno

LOCORVM SACRAE SCRI' pturæhocin libello obiter à Philippe explicatorum Elenchus.

scriptvrae

^J33

Pfal.4S. Velutcuesin ßuea 42^

Ffal.^^. Scitotequod, hominus ipfe efi: heus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ëf

Pfal.fo. Cormunduttt créa in me Deus 28^

Pfal. s o. Ec« in iniqui' tatibus cöceptus

Pfal.so. Holocauftis no deleüaberis nbsp;nbsp;nbsp;32»

Pfdl-Si.Ego dixi,dij e' ftis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;63$

Pfal.tio.Dixit Domi' nus Domino meo

pfal. 210. T« « facer ' dos in leternum 207 pfal. 129. Si iniquitates obferuaueris Domi' ne 224.207.4iö’. rx 2ÓS.383

pfal. 242. Neintresin iudicium cunt feruo tuo 207

Pro.

INDEX.

INDEX.

lAatth. s^.Si peccauerit ' inte frater tuns, coT' fipeeum^orc. 341.

Matth. 13. Super cathc' draMoyp 375

Mdtifc. 18.Ego baptizo te in nomine patriSf ere. 1J.1J.Î77 MrtX.ii. Secundum au tempmileeflilli,lif

Lwc.3 . Ne plus guàm c5 flitutum eit pofcite ^34

L«c.7. Remittuntur ei peccatamulta 309 jio lorfn.t. ïnprincipio e-rat till-®- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17

loitij. t. Omnia per ip' fumfaäafunt 19

Joan.e.Kundus per ip' fumfaólitsefl ji lod.i. Lex per Koyfen data e^, gratia ueritas per lefum Chrißufa^laeR 133

Io4n.

Locorvm scriptvraë

INDEX.

INDEX.

RERVM ET VERB O-r«t» Index,

INDEX.

os multa difcerc

impetrat potum

frlio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48X

Agar uiuificatur mö-ftrato fonte 437

Agnirionem Dei ex uerbo attrahimus xo

Agnus pafchatos 43 x Agones piorum ecclc fixprofunt qvi Aharonis fadiüinui-tulo fabricädo 7x4

Aharonis lapfus loj, 583

Aiaxquare furore pu nitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;136

«■\X7Uf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;701.70t

Akibiadis Vindex ani

mus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;467

Alexander 3xx.439» 615.6x3.639.

Alexandri Magni fu-perbia 136

Alexandri fortitudo, donum Dei 24}

Alfonfus 70X

Amor aberrans à le

ge Dei, quale mat B X lunt

INDEX.

INDEX

INDEX.

INDEX

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

naturæ confenfus 170

' Decalogi tabulæ in ar

? camcollocatæ 239

Decalogi tabulæ duæ

' Decalogus fumma do ftrinæ omnium uir :tutum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;138

Decemuirales tabulas -RomacinterpiTe -jio) Decii fe deuouerunt pro republica 463

Defeélus

Defeéius humanæ na

turæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102

Deliéiorum certorum

ærumnæ certæ 442 Demetrius 629 Demofthenes 448.

463.623

Demofthenes mulic-briter lamentatur 449

Defertores 233

Defcrtio fuorum duplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;389

Defpei-antes 333 Defperationis malum

H«»

INDEX

INDEX.

Diabolutn captiuam naturam impellerc ad uaria flagitia 88

[ Diabolum farpe fa« -‘ dos euertere 44t

Diabolica notifia 1^1, 48^

' Dies feptimus 14% Digne manducantes

' qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Îi3

• Dignitas an uirtuti-

bus tribuenda 177 ' Dignitatem noftrani

excludi Î40 ' Diledio Î08 S Diledio Dei quando

inchoetur 1^6 3 Diledio fine fide exi-B ftcrenonpoteft 301

Diledio, defenfio, Si ' nbsp;nbsp;nbsp;punitio inter fe non

gt;. nbsp;nbsp;nbsp;pugnant i3j

I* Diledio fine agnitio-• ne Chrifti no inchoa tur . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;304

? Difciplina legem non i impleri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;213

Difciplina cohercendi (J homines 213

I* Difciplinæ laus 17? »

INDEX.

INDEX.

ÏNDEX.

1 400.401

De Eleëiionis cffcftu

- confolatio 411

Eleëïionis teftimonia

400

de Eleólionequidiju-dicarepolTunt 401

de Eleftione difputa-tio quando feponen da 2^6 amp;nbsp;257

Eleftim uocatoiu ccc-

tii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;406

EleéW omncs eodë fpi ritufaniUficari $6

Elefti 8c uocari qui, 404.amp;ubi,732

Eleólos etiam amitte-

re giatiam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;256

Eleemofyna269, quo modo danda 280

Eleemofynæ libérant àpeccato 389

Elias uiuus translatus Eliae exemplü 281(427 Eliæ preces pluuiS red diderint 66

Eliam pauit uidua 186

Elohe

Emanuel

Enoch uiuus transla-

tuî

C 4 nbsp;Ephe-

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

291.508 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;debeat '

Pides inter precädum Fidei definirio ito.iji excitanda nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocabulum in-

Fidespro fiducia 219. nbsp;nbsp;nbsp;ftrumentajjö

22$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Fidei retinendicnccef-

Fides fpecialis 481 fitas * z-ji

Fides amp;nbsp;inuocatio in Fidei natura quomo.. acrumnis adhiben - do expreffa Paulo 458

Fides quomodo diffc- Fidei confolatio fum-ratà cacterisuirtuti- nbsp;nbsp;nbsp;ma ‘

Fidem tripliciter exercer!

Fidem confirmari re-éfècœnæufu jt3

Fidem femper placerc in petitione 220

Fidem in ufu facra-mentorum requiri ’ ^87

Fldem duplicitercxer-’ ceri in operibus 26S

Fide cogitatione all 8i accendi ’

Fidem non niti eccle-fiæautoritate 285

Fidem excuri per mala opera

Fide affentiri promif-fioncDci

Fidem

IND EX.

INDEX.

!

INDEX.

lehoua t7’f9S

Ieiuniühypocriticü679 leremias 386,444.713 leremiac tempora 266, interims 439

InterleremiamfiC Ci-ceronem difcrimed 2^4

Ignauia humana taxa tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;236

Ignorantiæuitiû 242. eiufdem affeftatio 238

Imago filius 21 ad Imagine Dei crea-tushomo,quomodo intelligendu i6f.t68

Impaticntia 137

Imperia nulla perpé

tua 398.622

Imperia quomodo fta biliuntur 148

Imperiaraperc Apofto lorum non eile 413

Imperia puniri pro-pterminifterrj neglc élum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;293

Imperia iam inde ab i-nitioindeteriuscon uerfa nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;626

Imperia

INDEX.

cthnicæ difcrimc 238,469

Inuocationem diabo-lum interturbare 306

De Inuocatione loci 47%

De Inuocatione in pe-riculis teftimonia4y9

In Inuocatione omrii fides duo initio fta-tuat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;260

Sine Inuocatione Dei nulla dies abeat 691 loab poena 66% loab intcrficit Abner

647

loachimiCamerarii car men delofaphat48?

loan nes Baptifta 386 Ioannis Euangelq ex plicatio 27 lob nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;386

lonæhiftoria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 83

lonathas 713, eius intc

ritus 236

lonathas non fruftra precatur 48%

lonathæ fides erga Da uidem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;286

loCaphat 483.626

D lofa-

index.

INDEX.

index.'

I N DEX.

in rebus negliget'O res nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X4Î

Legu infinita utilitas

170

Legu imitationes qua tenus licitæ

Legum capitalium ratio

Legum diuifio no

Leuiticæ tribui cuiuf-modi datum præce-ptum

Leuiticæ ceremoniæ x? 8,£ur abrogatæ,?? t.

Liber certus ecclefiç tra ditus.ingens Deibe neficium

Librorum factorü or-do

Liberum arbitriu quid

Liberalitatis præceptu

Libertas fons contin-gentiæ

Libertas eleóHonis hu manæ

Libertas cuiufmodina turæhumanæ relifta

LibcrtasChriftiana(77 D î qux

INDEX.

INDEX«

cefsitas 274

Mandata hominu,do-«firina; dacmoniorii 68t

Mandata Dei immuta bilia

Manducatio corporis

Chrifti quid nobis

profit

Manichacus

Manichæi $,93,x;j.6i8.' 620.651.682.

Manichçorum baptif-mus

Manus Dei potens i 460

Manufiimpofitio 294

Marcellus 628

Marcion 5.55.618.620 Mariae tempore qualis; . ecclefia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;259

Marius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;322.590

Martern quare Roma

nicolunt 724

Materiale peccatü wö

Mauricli peccata 386, eiufdc acrumntc 455, interitus 385

Mediator unus 1331

Medicinac donum 297

D 4 Mele-

INDEX.

INDEX

INDEX.

238

Nouatiani 340.34» O

^Bediendü Deo ma gis quàm homi-nibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;663

Obediétia interior zfz quomodo inchoan da 236

Obediétia légitima er-ga magiftratus 13»

Obedientia noua in-cboanda 362

Obediétia perfefta 129

Obedientia: cuiufmo-di coniundia bona opera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;132,

Obediétiam integram requiri à Deo 131.171

Oblationes priuatæ 3^7

Occam depeccato origin is nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;106

Occiderc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfj

Ociiuitium

Odorari facrificiaqua lismetaphora 274

Oedipus 8.442,640

Offenfio corrclatiufi

fcandali ^93

Offerr€filiumDei326

Officia

index

434

INDEX.

INDEX.

regnanSjidem is6

Peccatum irremifsibilc quod'nam,amp; in qui bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;344,

Peccatum in Spiritum fanCium quomodo non remittatur 34s Sub Peccatum conclu-di, triftis career 434

Peccati caufa qt, tefti-monia,ead.4oj.

Peccati magnitude un deæftimanda 44 Peccati definitiones a-puddoéios diuerfae nj

Peccati dominium 286

Peccati uenialisSC mor talis diferimein non renatis nô quarren-* dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;24J

Peccata omifsioniS28j in fanéfis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;246

Peccata arguerc (piritu fanétum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î7î

Peccata remittere homines nôpo(re377

Peccata mortaliainre natis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2ji

Peccata fingula mere-ri fubità morte 237

Peccau

INDEX.

ÎND EX.

Pharao nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î4ï Pccnapeccati 99

Pharifari ôi publicani Pœnam trâsferreDeu

hiftoriæccclefiæty- infiiios 591 pus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îio Pœnæ teftimonia iudi

Pharifæorum infdtia cii uenturi 158 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pœnæ quarc aliquan-

Philofophiam caufas doditferantur 640 prçcipuas malorum Pccnæ diuinitus impo ignorare $90 fitæ fultinendæ gx

Philofophiæ caufæ iiv Pœnarum formas ton extricabilcs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;$91 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gruere cum fceleri-

Phœnix nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;379 nbsp;nbsp;nbsp;bus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;44*

Phocas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;38j nbsp;Pœnaslatc patere 336,

Photenus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;23 nbsp;nbsp;cumulari propter pec

Pygius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î nbsp;nbsp;cata 443

Pygii uox de fcortatio nbsp;Pcenas uitandi necefsî

ne facerdotum tur- tas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;27g

piCsima nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;678 nbsp;de Pœnis ccclcfiæ tefti

Piaculum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;330 nbsp;nbsp;nbsp;monia 443

Pietas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;158 nbsp;Pœnitentia quid 339

219.220 Pœnitentia pœnas mi

Platonica cômunioi87 côfufto 169,idea 623 Platonis diffinitio de

Deo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II

Platönis fententia ex-pcnfa 406,639.6j2, Pluuia tribus annisnô

reddita propter ido-

INDE X.

INDEX.

t’tacceptis adiaphoris quatenus parendum 679

dePiaediftinatione Au guftini fentcria 407

Prædicatio in paradifo inchoata jtS Præmiacü uirtutecon iungi fuo tempore Î78.Î9Î

Præfidijs uifibilibus quatenus utiliceat 4ï8

Precatio curDei cultus 436

Precatio pro ecclefia aliis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;480

Precatio in cOrporali-bits acrumnis 481 ' Precatio patrum et pro * phetarum cutufmo-di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Î97

• nbsp;nbsp;nbsp;Precationis forma te-

I nenda !97-S93 } nbsp;nbsp;nbsp;Principia i, eorum par

(• titio 16}

Principitmuitia öïo

Principes prophanos pleruntp imperia tenere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4Î9

’’ Principu difcrimê 624

1N lyErxL

Ritus in ccclefia additl t. Euangelio 287 gt;Rituum difcrimen, nc-ceffario cognitio

Rituum uis in niouen dis animis hominu

368 deRittbusrcgulx ob-feruandæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;67#

In Ritibus feruandis ordo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;690

deRitibus aduerfario rum argumentatio ■T^lt;?

In Ritibus pertinacia quorundam, 707

Romx quarc reges cie óli

Romani

Romano imperio Pau . lum obteperaife 149

S

cAbbatum dcfolatu, prophetar ü quere la

Sabbati faniflificatió 14*2 de S abbato prçceptum

Sacerdötium Cbrifti, 413. Leuiticum 684

E 3 Sacer-

INDEX.

index;

'riginismorbo loj de Sanftis pie SC utili-ter cogitanda qua: 609

Sanguinis reuerctiam aduirtutes pertine-re

Sapientia Cynica fu -gienda

Sareptanç uiduçexem plum

Satisfaétionis ritus eu iufmodi olim in ec-clefia obferuatus Î78 De Satisfaólionc nu -gx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;36}

Satisfaâiones ciuiles 38i,canonicæ 391

SatisfaóHones quomo do monachi defini-quot;ant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;381

Satisfaiflionum fupet ftitiones quomodo ortae 381.392

Saul 25:4,323.34}.

648,bypo^'^“^ 4-9, confulit magicatn muliercm

£ 4 Saul

INDEX.

INDEX.

Socratis poena 4lt;Sj:

Sodalitia 6^^

Sodoma 626, quare de letai;8

Sodomorum fecuritas 6ti

SolajparticuVa 240

Solonis leges 637

irw/lt;Ai

Sophiftica ex ecdefia explodenda 68S

Sparta fua cuicß ornan da

Spartanorûlex de pro mifeuo coniugio 63?

Speculationes de Deo ociofæ

Spes

Spes uniuerfene pen-deant à fortunæ bonis

Spiridionis epifeopi hi

ftoria

Spirituale quid 33t

Spirituales motus un

de

Spiritus quid 428

Spiritus uariafignifica

ho

Spiritus gratix amp;: pre-E S cum

INDEX.

INDEX.

INDEX.

INDEX.

Vires inferiores 87 Virmagnus nullus fi

ne afflatu Dei 639 Virorum fummorum miferabilcs exitus 238

Virginitas quomodo laudata Paulo nbsp;nbsp;298

Virginitatem an Paulus præfcrat ieiunio

Vitaxtcrnaquid 423 Vita æterna hie inchoa

tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31®

Vita æterna fodoruin quarts 422 de Vita æterna articu-

lus in promifsioni-

bus inuolutus 426

Vitam Chriftianorum totam erte confefsio nemdcbere tjo

Vitiofi raotus 247 Vitia interiora loj Vitia rerum unde 631 Virtus exccllens nonfi

ne motu diuino 232

Virtus exccllens rara

270

Virtus non deferenda propter dolores 448

Virtutes

INDEX.

FINIS,

Ö'RAECARVM diction Vm

quæ obiter inferuntur,explicatio.

Pag.z.hierere 18.c}Jintiam,fubflanti((m, per fotiM io.coejjèntiales,fertno zf.corput Chrtflemiferere ji.deprincipijs flantia 36. corpora s^.confolator i’r.e3‘ mediator ent, /upplicatorent 83.de reb. pttb.

S 6.uagari per aëra nbsp;nbsp;2. Solum crede,(y De««

anteuer tit. ex Trabens autë, uolentë trahit lOf, ordinis perturbatio ex indifjnens 1 o^. Virifi' delisgeneratio deinceps melior nbsp;nbsp;tii. a/fiâiones

naturales ses.uerborumpugnM itô.pertranfi fumptionem i;3.t3.ieguitas,curiofitas,alienarunt rerum curiofos,communes notitias ex prteceptio' nés iSa.affiëlio i9^.tabellarijappulerunti Tonto firentes euangelia 220. Populo necrc' de,uerfutui ejl ccetus. ex,Verum fi fociorum benc' uolentia confidit,ex armis ualet. ex,Tibi ipfi confi dis zzi.durabtlemfidem.ex, Piduda resperdidi, diffidentia uerofiruaui. ex, t^oritur autemfideli' fas,germinat uero infidelitas 24.4.. diilum eXt fententiam 33p.praUietemulationes 238. int^ pij is^.euriofitatem 28z.mala affèilatione 2^ cultus idolorum infaniant. ex,numine corrc' ptiC 312. figiUa 320. gratiarumaëlio jzz. communionis amantes 33 ». gratiarum ailionis ergôin{liM4 37^.(iuarus a^s^.j^ontanea.et,

wluti'

üoluntaria $ 3S.propter cotjcupifcentiM umîM M cogitant.^,plena terra malts, plenum uei-o ma re 4.S8.Amicisdeilitutusheumiferpareo 469, loquacitas 4.70. impius j 81. No» turpes ho minibus aliorum calamitates s^o, vani uatia co gitantpropter concupifeentias s^s. Dominus meus,?y Deus meus óoz.e^^mali genij 607. Sermo er imagote terni patris ^to.Sempergau detCjindeßneterorateàn omnigratiasagite 6z8. concupifeentiam ójj .Vagi,nihil quifquam quen^ quam audit 64.0. Vere nimirum dieit hic ferma, quod quarucunque ciuitatum non Deus,fed morta lis qui/piam tenet imperium,non neq- malorum il' lis,neq; lab oruin ßt effugium 6 6;. Princeps eß eußoslegis 671.perfonarum acceptio.errcdem ptionis precium 67z.utplurapoßideas 676. l^eliuseßnubere,qu.imuri 679. indifßrentia ex, exercitia éSt. fuperliitiones er,folennes conuentus,autludî 638. Omnia decenter er or' dineßant.

LOCI THEOLOlt;

GICI COLLECT! a' PHl-Hppo Melanchthone»

PRAEFATIO.

iTAconditi funt homines À Deo^ ut numéros ar ordinem intelii-

Gfquot; in difcëdo multuutrAq-jl re,numeris et ordine adiuuentur, j djtAreinartibustrddendisßngu

lari cura monjtratur or do partium, ar indicant ur initia,progreßiones,ar met£. Hane cxplicâdi ßr mam in Philoßophia uocant methodti. Sed htec in Methodu« ijsartibiis quæ demonftrationibm extruuntur, ali ter quam in doilrina 'Eccleßie inflituitur. Ham de' inonjlratiua metbodus progreditur ab ijs qult;e fen' fui fubieila funt, ar À primis notieijs, quic uocan tur principia. Hie in doiirina Ecelefitc tantum or pfincipi* do qua;ritur,n5 iUa methoduf demößratiua. NdW hæc doilrina E eeleßce no ex demonfirationibus fu mitur,fed ex dibits quee Deus eertis er iUuflribus teßimonijs tradiditgeneri humano, per qute im' menfa bonitate fe tefuam uoluntatem patefieit.

Ac ut in philofophia quneruntur certa,et difeer nuntur ab incertis: ar caufe certitudinis funt, ex Certitudini» perientid uniuerfalis,principia ar demonßratio-

d nes:

» P R AE P A T I o.

ne s : ita in doélrina Eccleßiecertitüclini'S caußt eft reuelatio Dei, conßderandum efl quæ feuten' tilt;e4Deo traditie fint. Vtcertaeji cuilibetfano biec fententia-, ^is 4/«nt 8. efl eniin naturalis na ticia, ut prindpiorum ; itaflnt certi nobis z^int' moti articuli fidei ,comm nationes promiflio'i nes diuinlt;e: ita certum ßt,agentipoenitentiam rc' tnitti peccatapropter filium Dei,exaudirife, fieri htereden uiU teterùte. Sed caufe certitudi' nis diuerfefunt. Sententiam de nuineris mens fuo indicia uidet : at articuli fidei certi funt propter reuelationem, quat certis cr iünflribus teflimonijs Dei confirmata efl,ut refufcitatione mortuorum, et multis alijs miracnlis. Sed quia res funt extra iu diciu humanie mentis pofitie, languidior efl affen fio:quiefit,quia mès moueturillis teflimonijs et mi raculis,et iuuatur à Spiritu fando ad aflèntiendü.

Etfiautem Philofophia docet, dubitandum efle de his qucc non funt fenfu comperta,nec fint prin' cipia, nee funt demonflratione confirmata, ut bic licet dubitarc,feu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,anfolanubis cauitasßt

caufa cur iris fit arcus: tarnen dodrinà Pcclefite à Deo tradità fciamus certa çrimmotà eßi,etiamß nee fenfu deprehenditur, nee nobifcum nata efl,ut principia,nec demoflrationibusinuenitur:fed eau fa certitudinis efl,reuelatio Dei, qui efl uerax.

Qjiareillam dubitationem Philofophicam, feu

T R AE F A T I o. F

ne^nd^Mrfm aébnittamiKaddoétrinanr

lE.ccleߣ 4 Deo traditam. Hæret aîiocjuiin men' tibiK in hdc natura: humante corruptione ingem confitßo dubitationum de Deo: quibiK repugnau' dum efi, nbsp;nbsp;opponendte funt fententiæ lt;i Deo trU'

ditie. Non alendaeßhtc, aut laudandadubitatio: fedßt fides certa adfenßo, et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;id efl certi' mt,

tudo, qua mens conuiâa diuinis teflimonijs ,fir' mifiime ampleélitur uocem diuinam-, de rebus non adparentibus, nt loquitur Epiflola ad Ebricos.

ticec prtefari necefle efl, ut initio cogitemus,res certas,firmas,et immotas tn Ecclefia doceri. ficut inquitfilius Dei: Cœlum zr terra tranfibunt,uer ba autem mea non præteribunt. Deinde etiam co gitemus,fidem ejfe firmâ adfenfionem,ample(ien' tem integràm Euangeli/ dodrinam: non eflèyUt in Academia Arceßlte, ludos ambiguos opinionîi çr difl:utationum,ficut multa petulantia ingénia, ey* multi fuperbi homines femper iudicarunt,iudicât Cr iudicabunt : quorum blafphemias punit Deus, çr præfentibus ZSquot; teternis fupplicijs.

une de ordine partium dodrinte aliquid prte Sacronim iU fandum efl. Ipfi libri Prophetici nbsp;nbsp;Apoflolici O'

ptimo ordine feripti funt,zx articulas fidei aptifii moordine tradunt. Eflenimhifloricafériés inli' bris Propheticis nbsp;nbsp;Apoftolicis. ordiutur à primif

rerum creatione^zyconditione Ecclefia:,^ dein'

lt; » ceps

4 P R A E r A T I O. ceps omnium temporuferies i conditione rcruifi ufyue ad Cyri monarchià continetur in libris Pro pheticis. In hac ferie muitte narrantur inilauratio nesEccleßie, ci“ inßgt;erguntur narrationibus do' £lrina legis,cr promißio Euangelij. Deinde Apo fioli tefles funt de Chrißo exhibita, nato, crucifi' xo,refuÇcitcito.lltec funt hiftorica. Et in concioni bits Chrifli continentur articuli fidei,explictttio Ie gis et Euangelij. Accedüt gt Pauli diffutationes, qui ut artißx inftituit di]}gt;utationem in epifiola ad Romanos, de difcrimine legis e:^ Euangelij, de peccato, de gratia, feu reconciliatione, qua reüi tuimur ad uitam atcrnam.

Etßaute hunc ordinë animaduertenti ,nömul turn opus eücömentarijs,autnofiris libellis, autß Scn'phitanim miUbusitamë quia uult Deus in Eccleßa uocë do' uiterprctatio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fonare, ut dicitur de miniflerio euangelij

Ephe.4.. nÖßußralabor docëdifufcipitur. No» gfgnwïw nouas res,feu materias,utEleßodus ali ud tradidit q patres Sem, laphet: htcretici res nouas comminifcuntur, non traditas ab Apoßo' lisifed pij interprètes acceptas à Deo fententias in Prophétie a nbsp;nbsp;Apoßolica narratione, bona fide

recitant, Etquiarudes non ubiq;genusfermonis intelligunt,nonfiatim uident ordinem rerum,com monefaciendi funt uoce interpretum de genere fer inonis,ç^ de rerum ordine. Et quia muhee corrU' pteLe

P RAEF A TI o. J

^tei£ fubinde excogitat£ fünf, et excogitabutur, pij p^jiores cr doéîores funt telles uer£ fententi£ certa autoritate açccpt£, etrefutatores ftlfaruit» interpretationuni. Propter hM caufas Deus mini' fierium FMageli/, o' ftudia in templis O’ in fcholis fua opeferuat,o‘ fubinde reftituit, ut fmu^ cufto des librorum propheticoruin O’ ApoftolicoritiOquot; teftes uer£ interpretationis: et refiitemus omnes o p niones pugnantes cum doilrina tradita per pro phcta5,Chrijiu,o’ Apoflolos,ne extinguatur lux 'Euangelifac (ut Pphef^.dicitur^ne eccleߣ f4' quam uentis agitat£ o’ dißipat£, amiffa ueritate, implicëturuariiserroribus,utf£beaccidit. Etbni FthnicorS « ■ -rr , dn- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæreticotUIB

Cl amijja luce dottrin£ patrum,horvedis et uarqs etrotes, fiiroribus agitati funt, maâarut humanas hoftiax, coluerunt Priapos,projiituerunt coniuges O’ uir gines,ut fdola placarent. Sic quam uariagenera fu rorutn fkeruntin Marcionis o’ ^^^nichei feila? quantü blafphemiarii,libidinü,ßditionü ? Qm lire M4r(/ furores nunc funt Anabaptifîarum,qui mul' tum habent contagij LHanicheorumf Ab Ario fiiro res M.ahometici ortifunt. Quales furores funt in inuocatione mortuorü. O’ tultullatuarum,in uen ditione mifjarum, indeßnßone legis de ccelibatu, O' multis alifs qu£ deßndunt EcciuSiPygius, O' ßmiles paraßtipontificum.

H£c exemple furor um omniü £tatum conßde

* Î rent

P RAEF ATI O.

rent pij, zx commonefaili uoce reâe docentiuMt ampleilanturutrdi^manu, çy toto peâore librot Propheticos Cf Apoüolicos d-Deo traditos, ad ungantenarrationes teflimoniapuriorii E^ cleߣ : utfymbola, Apoftohcum Nicenum:ut lucë Euangelij retineant, nec in jùrores taies inci' dant,quales(Mdixi)fequuturextin£id luce Euan gelq- Quiueropio fludiologent Propbeticos qT Apoftolicos libros ct'fyntbold,crqu£rentpurio ris Eccleßte fententiam ,fdcile iudicabunt,quibus humants enarrationibus deinde adiuuari poßint: cr intelligent quidutilitatis adßrantpiorumex' plicdtioiies reëlè nbsp;nbsp;dextrè ß:ript£,zr ex ßntibus

fumpta teßtmonid. Hos,ß uoluntates eruntpia:, tn hoc jiudio et hac dijudicdtione, Deim reget Spi ritu ßinilo, ne dtaboli præjiigijs faüdntur, fed fie ilantur addgnofcendas,dmple(lendas, zr retinen dos ueras fentëtias. Sicut Paulus inquit: E)eus eß, qui cum ejßcerit ut uelitis, ejßciet etiam ut perfi.-ciatis. Cumaccenderituoluntatem, utpiojlußo qu£rat ueritdtem,adiuuabit etiamedm,crguber' nabit,ut Libor ßt nobis nbsp;nbsp;alijs ßaelix.

DE DEO.

Homtniim amp;nbsp;T Deo conditum eßgentts humanu, de deinceps «d^pnouis A ideo redemptit efl utßt imago et templumDei, cau£u Deumcelebrans. Vult enim Deus dgnofei,^^ ce lebrarL fitlß/Jet iÜufiris et firma notieid Dei in mentibut

D E D E o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f

mentibuf hominum, ß natura, hominum minßfßt integra. nee deinde poflqudin recepti fuut ingra' tidAdamcr HeudyiilMdeftmMUidcmeliuiopai Hominfto)»-hominis, qudin uerd Dei agnitio, inuocatio, nbsp;nbsp;““““

pnedicdtio, ut Pfal. 149. L4«s eiuiin eccLeßd * ftnélorum.Qr Pßal. 117. n3ntoridr,feduiudm,et narrdbo opera Domini. Sit igitur pritnd er futn ntd cwrrf hominis, ueram de Deo dodrinä dißcere: ßcut er primum pr£ceptu,hoc ofßciti prtecipue poßuldt. Sed humdUie mentes in hdc corruptione naturlt;e in magna et trifli caligine uagantur, qutC' retes an ßt Deiis,dn ßt prouidctia,er qult;e ßt Dei tioluntas. Et quanquaeße Dritra,et pr^eciperc O' bedientiam iuxta dtferime honefloru er turpium, impreßum humanis mentibus,er regulariter puni re atrocia fcelera atrocibus fupplicqs. in hac uitd, multa illuftria erßrma teßimonia oflendunt, td' men horrenda dubitatione crusiantur dnimi,quilt;t aident ßepe opprimi pariter bonos er malos in' gentibus calamitatibiis.

Etquanqud utcunque mens huntana dgnofeit Deum punireßyntes, tarnen de reconciliatione ni' hil nouitßne reuehtione diuine promißionis. I' deo cum poenis obruimur, dut dißrutant homines cafueas accidere, aut mirantur cur Deus hancin' firmam natura tantis miferijs oneret. Pericles pit tlt;a CrtfujUfl ex »MteridC cötagqs, prineipaliter ort

lt;t 4 rt

8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E n E Q.

ripeßilentidin Atticam : no agnofcitpcena e)fe di uinä. OedipiK agnofcit fe 4 Deo puniri,fed pror' fus nihil f --it de remißione peccatorum.

Cum igitur tuntießnt tenebræ humante métis, Dci cognitio lt;(gno/c4i»iM ingens beneficium ejj’e,quod Deus fc' fe pateficit ipfe clara uoce ex certis teflimonijsßit de ufij; ab initio pojlconditumgenus humanum, er pojl conditam eccleßä fuam: guod tradidit fua uoce legem er promißione reconciliationis: et ad didit ingétia miracula, ut f:ruationem in diluuio^ deletionèSodomorii,eduélionépopuU ïfraelex Aegypto,er multas refufeitationes mortuorum. His illuflribus teftimonijs quieramus Deum pa tefaélum,et feiungamus nos ab Ethnicis,er omni bus ignaris Euangelij : er in noftra inuocatione cogitemus quem Dcum inuocemus, ubi er cur fe Deus patcficerif.no uagemuranimis,utEthnici, aut qui ad jiatuas currütino negligëter aut frigide cogitemusde patefaélione Dei,fedagnofcdmus efife ingens beneficiu,er certu teftimonium quod UC' lit nobis opitulari. Sic deducit nos ad patefiaélioné Paulus 1. Cor.t. Cum mundusDeum fiapientent non nofiet per fiapictiam, placuit Deo per ftultam praidicationem faluos facere credentes. id eü,quia uagantur animi,et intuentes huncpulcherrimunt ordinem in creatur'is fiapientißime inftitutum, er MS de opifice comonejacientem : tantôt dubitant an

D E D E O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

«ißt prouidentici,an recipiamur à Deo, exMcliit mur,iiinemur:ediU e^i uox 'Euàgelij, qua fe Deus patéfecit,cr tarnen hanc quoque maxima pars ho minum ut fabulofam der idet. Sed aliqui ampleilü tur .hidißcuntrede agnofcere orrcóieinuocare Dei!, et donàtur sterna uita,iufticia,gloria,çrc. Sic Chrijius deducit nos ad patefailu Deum. cit p ete: et Philippus monflrari patrem, grauiter ob-iurgat eum,^ ab iüa fpeculatione reuocat, ac in quit:Quiuidetmc,uidetpatrë. ïtonuultuagabiï dis/peculationibus qutcri Deu ,ßed uult oculos no firos defixos eße inhunc exhibitußUü, etinuoca tionèdirigi ad hue Deiïæternum patrë, quiße pa teßeit mißö hoefilio, et dato Euagelio,et qui pro pter hune filiu mediatorë recipit nos exaudit, Itaßmper Deus ab initio,procedens exßta ar-cana Çede propter falutem noflram,cr ßfe pateßs eiens,ac ßimiliariter nebißeu coüoquens, tradidit aliquod uerbum nbsp;nbsp;teflimoniu, ad quod aUigauit

mentes hominit, ita ut hunc uere eße Deum æter“ num conditorem flatuerent, quiße pateßcerat hac uoce,z^ hoc teßimonio. Sic in primo prlt;ecepto al ligat populü ad uerbu quod ßonuitin monte Sina, et ad eduëiionemex Aegypto: Egoßum Dominus Deus tuus,qui eduxi te de terra Aegypti. Comple äitur omnia miranda faëla in eduëlione, qua: fite-runt tefiimonia pra:ßentite Dei. Hic idem Deut de

lt; S dit

to D E D E o.

Hit promißiones de mediatore, propter guem inde ufq; ab initio patres txaudiri fe fciebant. Ita ta erat eorum inuocatio ad kune Deu, qui fe inedu ilione ex Aegypto patefecerat,et dederat promif' fiones de mediaiore.ut Dauidinquit,riixit Dcwt nus Domino meo,fcde à dextris meis, Tu es facer dos in ætcrnum,z^c. Itanos iam exhibito, crucifi xo refufcitato Chriflo,cr TEuangelijluceagnù ta,hoc ipfum teftimonium nobis proponamus, in hunc filium intueamur,ac difcamus hucc duo, quit fit Deus,crquee ft uoluntas eius: (jr no framin' uocationein ab ^thnica,Turcica,iudaica,pruden ter zy ardenter feiungamus.

Tniiocarionit Præcipue enim duabus ^rauißimis quiefioni' differt uera inuocatio a falfa: quttflione de ef fentia,Gr quafione de uolutate. Turd etfi dicunt feinuccare unum Deum conditorë cccli cr terræ, tarnen à ucro Deo aberrant:quia negant hunc efe Deum qui mißt filium mediatorem, non igiturre fleinuocant. pflenim(Cterna çy immcta régula Joann, f. Qui non honorât filium, no honorât pa Turcoró de ire. Primu ipitur Turd de eßetia Deierrät,quia Dw enor. fingunt fbifuum Deu qui no fit pater Chrifti.

Secundo errant de uolutate. Cum promißiones ignorent ey negentfilium efie mediatore, manent in perpétua dubitatione,nec pofiuntflatuere fe re dpi à Deo, CT exaudiri. Q51 «tro manent in ea dubitit

DE DEO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tt

dubitations, noninuocantjfed/ùgiunt Deunt, çy ruunt ueliii contemptum Dei, ucl in teternoi ds' ^erdtiones,cr in bùfphenticis.

Econtràuero Ecclsßa Del affirmât hune effi Ddeflcnria De«nt conditorë rerum, (jui ße patefecit mijjo hoc Sc uoiunta»! filio, dato Euangelio, sy editis tejîimonijs in' gentibut,(iuæ rscèfentur in hißoria prophetica et Euangeiica.lta primii de effintia Dei iudicat non ex humants imaginationibM,fed ex uerboTgt;ei,cer tis tejiimoiiijs tradito. Deinde de uoluntate, certà fcimM ßliii Dei mediatoremconßitutüeffiemira' bill et inenarrabili confilio, ey eertà recipi çy ex audiri nos petentes propter hune mediatorem.His diferintinibui initio cößderatis ,gu£ (fuidë in inuo cationetjuotidie cogitàda ßunt,reilius intelligstur, cjuomodo ijuerendut,agnoßcendus, ey inuocadui fit Deiis,lt;juàtn ex ocioßs fficculationib. quas mul ti cumularut ßne modo in cometirijs Lägobardi.

Vt autë deÇcrïptionë aliquam Dei teneamiu, conferam duos : alteram mutilam Elatonis, alteri integram,qu£ in Ecclcßa tradita eli,çy nbsp;nbsp;baptif■

mi uerbis difcitur. Platonica hæc eß: Dem eß mës £terna,caula bontin natura, Quanquam autem nica. hfc Platonica defcriptio adeo erudite compoßta eß, ut difficile ßt iudicare parum exereitatis quid deßt: tarnen quia nondu ita deferibit Deum ut fefe patefecit ipfe,requirenda eß alia illußrior er pro

tx nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E D E O.

pior defcriptio.Vera funt h£c,Deum effè incntcm ^eterncittti id eft eftèntitim f^iritudlem,intelligentë, æternam, cauftim boni bi natura, id eft ueracentf ionain iuftam,omnipotentemf conditricë bonU' rum rerum omnium zr totius ordinis in natura, CT humanæ naturæ ad eer tu ordinë,id eft ad cert à obedientiâ.îhecomniacomplexuseil 'Plato. Sed hie funtadhuc humane mentis cogitationes, cjue zrft uere cr erudite funt,crex fir mis demonftra tionibiK nate, tame addendit eft, (}ualem fieDeut

P^t^ftcerit. sit igitur bee altera defcriptioz

D«m eft eftèntia ftgt;iritualis,intelligens,eterna, uerax,bona,pura,mifiericors,liberrima,immenfe potentie crfapientie,pater eternus,quiftliuima ginem fiuamab eterno genuit,çr films imago pa' tris coeterna, ffiiritus fanilus procédons à pO' tre or filio: ficut eft patefiaila diuinitas certo uer' bo,quod Pater eternuscum Pilio'cr Spiritufim' ilocondiderit,o'(èruetcoelum et terra,çyomnes creaturas, et in genere humano codito ad imagine fuam : certain obedientiam elegeritpbi Ecclc' fiam, ut ab ea bee una rr uera diuinitas patefaéla certis teftimonijs,et per uerbum traditum Prophe tis et ApoftoUs, agnofi:atur,inuocetur, et colatur, iuxta uerbum illud diuinitus traditum: damne tur omîtes cultus qui fingunt alios deoSiZy hlt;ec ue ra diuinitus in uit»lt; «eterna celebretur,

Hec

D E D E O. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iï

Htec dcfcriptio propius récitât quisfit Deuft deducit nos ad patefa^ioifftn diuinam,pcut in Eccle/iafemper h£c dolhrinatraditaefl. Primum caput Geneßs teflatur, Deunt effèeffentiamintd ligentein. ait cnim,dixit Deiw.confiât autem,dice reejfieintelligentisefièntitc, non brutlt;e. Et efjêbo nam effentia,puram, iufia et Uberrinhe uolutatis, tefiatur creatio hominis, cui ad imagine diuinatn condito impreßit Deus noticias, qucc prtecipiunt bona,iufia, ey ordinata : et addidit libertatë uo' luntatis. h£c bona pofi lapßtm primorü pa' rentit defiirmata ßmt. Praterea quod fit efiëtia £' terna çj' omnipotens, creatio ipfia tefiaturfie qua dicitur ,}n principio creauit Deus cœlu et terra.

Perfona; uero tres cxfi in eodem capite obfcU' Dei tres p«« rius monilrantur, tarnen paulatim clarius reuelU' • ta:fi(nt. Pater dicensgenuit ucrbü:,quod efi imago £terni Patris. Et de Spiritu fanëlo expreffè dici' tur, Et fius Domini ftrebaturfuper aquas. Sed poftea patribuset prophetis exhibita efi doëhina illufirior. Dauid et Efiaias clare fupra angelos or omnes creaturas coUocat lAefiiam, çr Deünomi nàt’.ut Pfitl. z.Eiliusmeus es tu,crc.çxPfial.^.^. Et concupificet rex decoremtuum,quoniaip[e eil Deus tuus,çradorabisipfiim. Et Efa. ^.ParuU' lus natus efi nobis, et filius datus efi nobis, er «o cabitur nomë eius Deus firtis,pater tetànæ uit£.

Tandem

DE DEO.

TdnHtm in now Teftdinento clarißime pdtefd die funt tres perform. ut tn baptißno Cbrijii,Pd' ter inquit. Hic eß filins meus dileâus. filius cou' fpicitur palàm flans in flumine : Spiritus fanâiK uero,maniflfld fliecie infldet filio. 1 n banc reueld' tionc intueamur, eSquot; nofirds cogitationes de Deo, et inuocationë noflrâ ab Etbnica,Turcica ,tuddi ca feiungdmus:et bunc aternu Patrë qui fe ibi pd' teficitmiflô filio fiio tefu Cbriflo, etoflenfo Spiri tufidn(lo,inuocemus,und eufilio etfl^iritu fando conditorë rerum et opitulatorë. Hiecfcepe cogitan da flint inter inuocandü. Ciuomodo autë perjbn,e difcernëdiefint, poflea dicetur. Prius enim aliquo modo reliquapars defleriptionis declaranda efl.

Dm crelt;lt;rMriW cëfltas eflè à Pâtre,filio, et fliî Jando.idquoq; pafiim in ueterietnotio teflamëto traditu efl,ut lo. i.deuerbo,Omnia per ipsufaéht funt.et defßufitndOjSpus Dominifluebataquasi Fernen crea- Semper igltur régula teneatur infixa menti, cred' conferuationem,opera effl totius triritatis d'^t^f^‘^^^^‘^i^^nipatris,filij,ç^fl^iritusfandi. t'Fw. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poflremà in defleriptione Deifit mentio Eccle

fi£,utmëtesnoflriefintalligatie adbuncDeum, \ quifiepdteficitin Ecclefîa : crfciantbunc uerum efliconditoremrerum, qui fie dato boefluo uerbo, certis teflimontjs ab initio mundi patefleit. (liant item fie de eofentiendu elfe,ficutfe patefleit.

Etbniei

D E D E o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tf

Ethnici crTurct fe quoa; iaâiUnt inuocttre iSumDeit,quicondidit cxluetterrd fedfalfóii üfiitüt, quid uagütur animn, liec uolutaudire cÓ ditoreinje patefdcientë uerbo fuo,Grmi0o filio, Aberrdt ergo 4 uero cÖditore^et finguntfibi cödi toresfu(i j^eculdtionibus. Qt^dreinomnicogitd' tione de Deo,et in omiii inuoc4tione,mëtes intueâ tur Chrilia mißum in carne, crucifixü et ref tfcit4 tu: cr üatuant hunc uereefje Deu (onditorë, qui hunc filiu mißt, et dedit EccleßaßEuangeliu,

Percurriutcunq; particule defcriptionis : in quibus hoe quoq; fciamus, has uirtutes quas Deo tribuimus, in eo non eße accidentia,ut in homine feu angelo fapiëtia, iujiitia, bonitos funt acciden' tia orres mutabiles. Sedpcutpotëtia Dei non di' fcernenda eftab elj'entia,nec aliud efl: ßenon funt alia; res,fdpientia,ueritos,iuftitia,bonitos Dei,fed funt ip fa eßentia,qu£ eß quiddà uiuü per fef; fub' fiflens,inteUigës,ater nit, omnipotens,bonu,iußu.

Hinc Del deferiptionë ut teneret Ecclefiain conßeäu çy ob oculos, dißinää ab Ethnicis opi' nionibus, commendauit earn nobis Chriflus inpri macynotißimaceremonia: Egobaptifoteinno' BaptiTimfor* mine Patres (y Pili) (y Spiritus fandi. id efl, ego bac merfione mandato Chrifli teflificor,te recipi à Deo creatore omnium rerum, Patre teterno, Ei’io ‘ * «Mi lefu Chriflo,çy Spiritu fando, quem Deunt ägnofees

D E D E o;

agnofces pUcatueffèper lefum Chriüum filium £ terni patrii,?^ hac fiducie inuocabis, qui te Spi' ritufdnâo reget et^uiuißcabit dduitamæternam, fîcut promißiones diuinte poüicentur : Effundam de meo fpiritu fuper omnem carné, crc.^ Chri' flusinquitloan. r^-Egorogabo Patrein,craliu paracletum dabit uobis,Spiritum ueritatis.

CiuaredeDeo cogitantes,ßueindocendo,ßue in inuocando,Paptißni doélrinam teflimonium nobis proponamus : nec tantum de numéroßtccu' lemur,fed de caußs,curßlius mißus ßt,de promiß ßone reconciliationis, degubernatione miranda fanéîorum,qui à Chrißo defenduntur contra diabo lü, et Spiritu fanélo mirabiliter uiuißcantur. Etß enim diabolus,qui eß homicida, mirabilibus inß' dijs oppugnatßngulos, ut auulfos à Deo euertat: tarnen Chriflus c£ontra propugnat oues fuas, qua libet imbecilles grternmnofas, ßcut inquit: Oues mea; uocem meam audiunt, e^nemo rapiet eas de manu mea. Simul ergo de admirandis beneßcijs Tlei propterßlium donatis cogitemus,quoties uer ba paptifmi recitamus.

TESTIMONIA DE

Vnitate Dei*

CdeiTenf« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;icternd effentia diuind,iuxta defcri'

y ptionép()ftam,ætemusPdter,Eilius ima go Pdtris,zr Spiritus fdnéius. Ac perfon£difcer nuntur.

D E D E o.'

tMlttur,quoties diuinitds intra (efe defcribitur.fei cum opponitnr creaturii, tnentio fit uniiu £tern£ Kfientilt;e,ut Deutero.6. Audiifiael, Dominia De us nofler,Dominui unuf efl:. Ac pij obferuent ad' pellationë. Dixi difcernenda ejjè inuocationë Ec clefi£ ab Ethnica: ideo populo jfrael pecuïiarem adpellationem lehoua tribuit Deo, ut difcernat khöiö» Deü uerum conditorë, qui fe in hoe populo pategt; ficit,ab idolii et comenticijs numinib.Ethnicorü^ DcMtero.4. VtfiiMquod Dominut efi Deui, cr noti efi alius prater eum. id efi,bic efi Deus pate^ faëlus in hoe populo l fraelifolus efi Deus. Deute ro.32. Videte quod ego firn folus, no eil alitts pra^ terme.Efiùa 44. Hicc dtcjï Dowtniw rex l/r«î et redemptor eius,Dominus exercituumtEgo fiunt primus GT nouißitntis,et prater me non efi D euî.. Efitia 4.S. Ego [urn Deus,^ non efi ullus prate' red,prater me non efi Deus. Ego Deus,cr non efi alius,firmans lucë, et credns tenebras. ltem:Noii efi dlius Deus prater me, Deus iufius fdludns, ' non efi prater me. Conuertimini dd me, etfilui C' ritis omnes fines terra : quid ego fium Deus,lt;:y' na e^dlius. t.Corintb.8. Scimus quod nihil efi idàgt; lum in mundo, zir quod nullus efi alius Deus, nifi unus: i^ame^fifiuntquidicuntur dij,fiueincoe' lo,fiue in terra,fi cut funt dij multi ctquot; domini mut ti,nobis tdmë unus efi D«« Paterex quo omnia.

18 DE TRIBVS PERSONIS'

^nosiniÜo.etunm Dominm ïefus chfiftuf, per omnia,nos per eum. Ephe.^.. VnnsDeui CrEdter omnium,qui fupcr omnss, et per omnia.

DE TRIBVS PERSONIS Diuinstans.

N tor articula neceljè e^ conftitui quid uocd' bulum perfonæßgnificet. Primum igitur tra^ do hanc definitionem, conuenientem huic articu' Pefonaqnid to:Perfona,utEccleßa inhoc articula loquitur, eßßibßantia indiuidua,intelligens,c^ incommU' nicabilis.Satis confiât ueteresßcriptores Eccleßie folitos htecduouocabula difcernire,ivnit// nbsp;nbsp;vni

^xtriy. dicere unä efiè ivuixi’, id efi,efiintiam £' terni Patri5,filq, çrf^iritus ßanili,ßed tres f^iie,idefi,tres uereßubßfientes, no cofnmenticios, non caducos,non confiifi)s,fied difiinilos feu ßngu lares çr inteUigétes. Pro bac uoce, Latini uß funt iwStttett. nomine perfonlt;e. cr' quanquam Grccca uox efiiüufiris, tarnen quia ingeniorum petulau' tia fepe conturbat rede dida,rixlt;e etià de uocabu la Mr^crie ortie funt. Cefiferut igiiur Greci et Ed' tinos fecuti,coeperunt etià hoc loco dicere tria

Sed nos omifiis rixis uocabulorum,Eccleßie fententiä fideliter retinedmus,et uerbis ia in Eccle fia ufitatis et receptis fine ambiguitate utamur. 5«rurti «ror, Eufithomo phdUdticKS, Seruetus, de uocabU' ' îo Ferfonie ; or âijfutdt olim latinis fignificafiè ' ’’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habt

t)E TRIBVS PERSONIS

1)abitum,aut officij diflinélionem.utdicimui, ROZ':i«»t aliis fuflinere perfonam Achim'S,alias fufii nere perfonam Vlyßis: feu alia eß perfona confu' lis,aliaferttt.çr Cicero inguit,ïHagnueflinrepu blica tueri perfona Principii.Ethanc ueterëßgni ficationë uocabuli fycophaticè detorcjuet ad arti culu de tribus per fonts diuinitatis. Sed hos impias pr£ßigias ßigiamus, etexecremur: esquot; fciamusin hoc articulo aliter loqui Eccleßä, et perfona diet perfona. fubßätiä indiuiduà intelligëtë, et incomunicabilë.

Ac prodeß in hac cogitatione fèpe mente intue ri baptifmum Chrißi, ubi tres perfon£ iUußri di' ferimine monßrantur. Pater fonat hanc uocem, Kic eß filius meus dileëlits : Piliusßans in flumi' ne,con]ficitur : ey Spiritus faniius f^ecie uißbili demittitur. Adhancmonßrationemaccomoden' tur cr fi^'itta teßimonia,qu£ narrant quis cr ^«4*. lisßt filiits, zr quis or qualisßt Spiritits fanëlus.

Primu ergo hocdifcrimëteneatur. P^ter £ter Perfonarum ttus eß',perfona non nata, fed qu£genuit ab £ter' noßlium imaginem fui. Pilius eßimago Patris, genitaab£terno aPatretquipoßeacertotempO' rein uteroM.ari£ aßumpfitkumanam naturam, ut infra dicetur. Spiritus faniluseß agitator, pro cedens à Patre cr ßlio, ZT mittiturad fanëlifican' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

das mentes,id eß nouam lucem,iußitiam zr uitani Deo pUfe/fterrffOr (tternampaccendendam in bis,

3

îd ÖË TRIBVS PERSONI^ ?Jui fiunt hafedes uitte tetcrnte. Suntita^ tres pergt; bn£ diuinitatis,immenflt;e,coteterni£,^fttitiviriiri. pti ter Domini noflri ïefuchrifli: filius, qui dicitur

imago teterni Patris, et Spiritus fanüus. Nee' funt plures perfome diuinitatis.

P.tß autemomnes angelicie ey humante mett' tes obftupefcunt admiratione huiusarcani ,quod Jöewj filiumgenuit,Qr quod à Patre (^filio pro cedit fanüificator Spiritus : tamenßc fentire ne-ceffe eß. Q^ia,ut toties iam didum eß,de Deófen tiendUmeß,ßcutfepateßcit. Ptkniciuagabantuf ünimis.quterentes Deumfuisffeculationibüs. At Eccleßa agnofcit Deum ccternum, esquot; omnipoten' tem conditoremtalent,ßcutfepatcficit. Etquan^t quam htec arcana non penitus perßgt;icimus,tarnen in hac uita Deus inchoari uult hac agnitionem,çr uult inUocationem noßrama falfa difcerni,etreue lationë certis teßimonijs in Uerbo fuo propofuiti in quo ceu foetus in aluo materna nutrimentum at trabens umbilico cf cotylidonibus, nos quoq- fc' demus incluß,et attrahimus agnitionë Dei,et uita gx uerbo Dei,ut eum iuuocemus,ßcut fe pateßeitt

D D F 1 L I O.

defcribiturfilius. Ioan.r.nominagt; tur Jtéytr. inepißola ad Colofièn. nominatuf imago Dei. In Epiflola ad Plebr. uocaturßlendof ^loriigßd eß,eßigies feu inilt;tÿgt; fubßantiie Patris..

A6

D E F I L IO. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;at

Ac loqui textum de natura diuinafilij^ntdnifèüunt eß-.quia inquit,omnia per eum conditaejjè.ïn fynt bolo dicitur, Lumen de lumine. Harum adpelld' tioiiumcoüatio,déclarai eof. Tilius dicitur imago

Bßigitur imago cogitations Pair is gc nita, quod ut aliquo modo confiderari poßit,4 noßra mente exempla capiamus.

Voluit enim Deus in homine con/pici ueßi' gia fua: cr ß hominis natura retinuiffet prima ht cem, ßgt;eculü effet diuinæ natur te minus obffurü^ nunc in hac caligine tarnen aliqua notari ueßigia poffunt. Hens humana cogitado mox pingit image nereicogitatie.Sednohrasßindimusnoßrä effètt tià in iüas imagines,funtq; cogitatioes iüte fubitts çr euanefcentes aßiones. At pater tcternus fefe in tuens,gignit cogitationè ßii,quie eß imago ipffus^ ^3- huic imagini communicat fuam eßentiam.

H£c igitur imago,eß fecunda perfona, cr con ueniunt appellationes. pyicitur Kirtt^quia. cogitU' tionegeneratur. Diciturimago,quia cogitatio eß imago reicogitates . Dicitur fflëdorglori£,quoi Græce'ßgnificätius ßeriptii eQ:eitr«vrair/4it^i^eß daavraf/vet. ab a'ia lues fflëdor editus : ßc filing eß fflendor à luce paterna editus:ßcut inßymbolo legiturLume de lumine. ïtë, Lfflgies fubßätiiePatris, ideßima go no euanefcës, fed fubffffës comunicata efëtia^

Vt igitur in natura hominu,filium dicimus ge^ b 3 nituns

a4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E r I L I O.

• nitMit de fithftdntiii pdtrii,ßmile pdtri: ïtd fecutt' dd per fond filius dicitur,quid de fubfidntid Pdtrif ndtus efl,çx cfl eim imdgo.

Wif propria nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ProprietiM ergo difcernésfilium d cieteris per

f eft, genitum effe, cr imdginem effe. Et fit illtiftrius difcrimen, cuntdddimusftjdnc fecuu' ddm perfondm djfumpfiffe ccrto tempore, humd-Hdm ndturd in dluo Uldrilt;e. Pdter enim non dftüm pftt humdnd irdturd,nec ftgt;iriti(i fanéluf dffumpftt humdndm ndturd, fed filius eft Chriftus, id eft pro mijfu^ redcmptor,und per fond dudbus naturis mi' rdbiliter unitK,fcilicet iÜd ceternd pdtris imdgine, feu et ndturd hunidnd. N4 wcrto unionis in hoc drticulo ,comunis cofuetudo Ecclefîæ utitur, lAirafunt heec,c^ longe fuprd omnem credtU' rdrum cdptum pofltd. Sedfcimus hæc urcdnd EC' clefiie pdtefdffd efte,ut E)eum reile initocemui,cy’ cdufds cogite^nus huiM mirdndi beneficij, guod Tietu æterno fadere fibi ndturdm humdnam copu Iduit. Vere igitur edm curdt dc diligit,et hunc fiUu mißt ut eßet redemptor, e^quot; irdm dduerfut peccd' td pldcdret,ut pofted fepiui dicendum eft.

Spiritnj fan- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T^ftid pcrfmdffiritu^ fdnilM, dicitur prccc'

«i propriet« lt;TfPC d pdtTc ÇT dfiUo. Kicc propriefds huic terfiie perfonte tribuitur. Tribuitur er hlt;ec proprietdf, (juódfit perfond quæ mittitur in cordd rendfcen' tium, id eft,qud perfond pdter et filiuf dccendut no nam

D E r 1 L 1 o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2$

»4trt lucent,nouos motus Deo placentes, iußitiant fy uitam in cordibus renafcentium. Et reuera tüc tdejißfiritus fanâus in cordibus, cum ea regit,mo uet,eyaccenditfUt i.Cor.3.dicitur,Templu Dei eüis,zy /piritus Dei habitat in uobis. Htecguber' natio (ypinilificatio uocatur adliof^ecialis DeL Vtautem filius nafcitur cogitatione,ital^iritui fandtus procedit à uoluntate patriscyfiUj-yolun tatis eft enim agitare, diligere: ftcut ey cor huma^ num non imagines, fed ftgt;iritus,feu halitus gignit^

TESTIMONIA.

Mrfttfc.MÎt Baptifantes eos in nomine patris et filij ey ftiïitus fandi. Hie nominatim tres perfo' nas recenfet, çy tribuit eis parem potentiam et ho norem. Voluit enim chriftus, in hac prima cerc' Bsptifmi for.. monia compledi fummä Euangelij. Qjtare ftmul ey teftificatur recipi nos à Deo, cr docet quisfît Deus,quem Deu inuocemus, et quid nobis donets Ego baptifo te in nomine patris et filij çy ftiritut fandi: id eft, Ego teftificor te recipi à patre teter' no,zyàfilio, çy àftiritufando, ut mifericordiit et potentia horü libereris à peccato ey à morte lt;• terna,çy donerisiuftitia et uita æterna.

Jnuocabis igitur, non ut Ethnici aberrantes 4 uero Deo,quife pateftcit,fed hue ftatues ejfe Dett conditerem rerum,qui fehoc uerbo certis teftimo nijs ib inùio ntuitdi patefteit. Tecum in baptifmo b fixdliS

34 TESTIMONIA

fadus fMtt, affirmât ff effè patrem Domini noflrl lefft Chrifti,zr conftitniffè filium placatorem,^ mittere ffiritum fanâum, ad inchoandam in te iU' fiitiam çr uitam £ternam.

Agnoffis fummam ^uangelij erudite compre' henffm effè in uerbis baptifini, Gf oftendi quisfit Paphïm iier^ Deus:Ego baptilb te in nomine, id eü in inuoco' psruoi icnfiis . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i ... nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. . . nbsp;nbsp;nbsp;.

tione,ite in mandato,tte in agnitione et inuocatio nëpatris,etfilij etffiritus fianili: inuoco patrë,ft liu,et ffiiritu fandu ffiper te, teftificans,te recipi, te exaudiri,etc. Hlt;ec efl fientëtia uerboru baptifini Cumq; uerba illa profiteantur patrë effè Deü, effè omngt;potentë,effè inuocandu,et ad huius hono ris fbeietatë addantur filius Gr ffiritus fandus,ne ceffè efl: parë potentii effè. C umq; par fit potëtia, funt SiMiiiiriii,, Præterea coflat Patrë gt filiu Chri' dum,perffnas diflindas effè. C^uare et nomine ffgt;i ritus fandi perfona diflinda fignificatur . nant fiffiiritiK tantum fignificaret ipf tm patrem agita tem aut mouentem res,bis nominaffèt patrem,gt effèt ociofa rxi/rain«. In banc ffntentiam et Baft iius prudëter etgrauiter ratiocinatur ex hoe dido Chridi,Patrë etfilium gt fl^iritiifandu i/tfovtr'me «lff,Baptifarinos oportet, ficut accepimustcrede re autem,ficut baptifamur: glorificare autë, ficut çredimus patrem GT filium GT ffiritumffndum..

Sed quia pufiimffarffefunt inf:riptif Prophe ticis

DE CHRISTO* if

ticis cr Apoflolids probationes, qudrum aîîe ie filio tdntumloquuiitur, dliæctejpiritufdnäo, col ligendd erunt primo teRimonid de fiUo. E-fl dutem prtecipud probdtio in primo cdp, iodnnis, quent quidcmfirunteofcripßjfe Etidngeliumftn, quoi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p,«ƒ

'Ebion,z!r deinde Cerinthus, j^drferdnt midicd o pinionê, etdetrdxerdnt ChriRodiuinandtura^dc finxerdnt eum tdntn habere humdndm ndturdm^

Friufqudm dutem dd loannem dccedo, pondtn duds rdtiones, fnmptds ex fcripturd,qult;e meo in' dicio utiliter amp;nbsp;docent or con foldntur pios. Pri' ntd’.neceßeeftfdteri ChrißuejjendttirdfiliuJDei, quid Eudngelin difcernit filios ddoptionis d filio Chrifto. lodnnes enimuocdt Chriüumunigenittc filiumyAodn. ■i.'Vidimus gloridtn eiu! tdnqudin uni geniti d patre. Porro cum hdud dubießt ndturdfi Um, neceße eß in eo diuindm ndturam eße ßibfldit tidliter. Quicquiddutemeßextrdperfondmpd' tris,in quo eß diuina naturd, id neceße eß perfoni eße. itd et Pdulm inquit de Chrißo, Jn quo hdbi' tdt plenitudo diuinitdtis corpordlitcr : id (ß,qui Chrißm eß perfoitd diuind, qudß dicat, hdbitare in eo diuinitdtê,no tdntum utin Dduide,eßcäiue, fepdrdbiliterßed itd ut ipfd Chrißi ßt di' uind. Nd Græci trä/M. dicut,ut nos uulgo perßynä^

Secundd ratio: Vniuerßd ßriptura Prophéties Çr Apoßolicd, ntdgno eöfenfu prsdpit Chrißuni b s ^dornri

id TE s T IM o NIA.

tldoriri et inuocdri,dc iubet in eu cofidere:ergo tri buit ei potëtid inßnitd , ^uod ubiq^ ddßt,corddin ßgt;icidt,exdudidt, ijuod det iufiitia et uitd teternU, ,, üeceße eft igitur, in Chriflo diuindm tidturU efti. Teftimonia ^'xtdnt dutë cldrd teftimonid de inuocddo Chri deinaociadoftO}Zrdefiducidin Chriftum, Hdtthici ei.Veni' ChtiSio, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;te dd me omnes,qui labor dtii cf onerdti eflis,zr e

go reficidm uos. ïodn.3 • Qui credit in filium, hd' bet uitdm^ternam. rfa. n.ïndieilldradix teftft ftdbit in ftgnum populi,gentes ipfum deprecabun tur. Pfdl.^^.Etconcupifcetrexdecoremtuumt quoniä ipfe eft Dn« adorabunt eum. Pfak timebuut eum donee erunt fol cr luna. itë, Deprecdbuntur corainipfo femper. Ado.7. minetefufufeipe/firitummeum. i.Thejf. 3. tpfe Heus gt pater nofter^ cr Homintis nofter kfus ChriHui dirigatuiamnoftramaduos. Theff.z. quot;ipfe Hoininus noder lefus Chriflus, çr Deus çj-Pater nofter,qui dilexit nos, et dédit confoUtionë ^ternam,et ft^em bonam in gratia, confirmetuos. Gene.48. Deus Abraham, zsquot; angelus qui eruit medecü{lismdlis,benedicdtpuerisillis. Inhif et ftmilibus teftimonijs,dicitur de inuocatione per petua Chrifti, etiam cum non uerfatur cum homi' nibusuiftbiliter. Quarehtecadorationonpotefk eoaiOi. intelligi^ut: judiei cduillantur, de externa ftgnifica fdone honoris, quic priefenti uelfit régi tenenti cb uüe

DE CHRISTO. if

KÎle imperium exhibetur:fed concionütur h£ fai' tentilt;e de Meßia exdudiente^opitulante zx feruM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

te 'Ecclefiam fuam ubiq^ terrarum, et omnibus të' paribus. Hlt;ec propria fuut natura omnipotent tis. Vtile eft igitur banc doëlrinà in Prophetis de inuocatione Meßia conftderare[. Et apparet, pa^ tres, prophetas, ac alios pios ueteris Teilamentif diuinitatemKeftia ipfa inuocatione profeffôsef' fe.et nos dida iüa non folü erudiut de natura filij, fed etiam confolatur, et ad inuocatione exufcitàt.

Semper ergo fit in co/peâu bac ratio, cum de inuocatione Chrifti toties pracipiatur. Patendunt eft,in Chrifto eftè naturam diuinam: quia inuoca-tio abfentis,qui non conftgt;icitur uiftbiliter, tribuit omnipotentiam. S entit enim, ilium uidere motus cordium omnium bominum ubiq; terrarum. Hic crPcclefta; exemplum meminerimus, qua ftepe repetit precationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hacprecatio

eft proftftio diuinitatis Chrifti,

lJunc ad loannem accéda qui defcripturus nOt foînîsetiâga. turasinChrifto,ordituràdiuina: tnprincipioet rat . Sic uocatfilium Dei, qui poftea afjùmt pftt humanam naturam:ut ibi inquit,Pt uerbil cat rofadum eft. Primu autem de ilia natura îoquens, qua fuit anteincarnationem, affirmât nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effète

tcrnum,quia inquit fùiffe ante creationem,C!r ait. Omnia per ilium fada efte.

»8 TESTIMONIA.

Et huitc ■Kirs/, nomindt Deum inquiens, Et uerbS iJnt Deui.na Græcus articulus teflatur, col loandunt e/Jè loco fubie£li, nbsp;nbsp;Oeum lo co pr£di

c4ti,necdmbiguitds efthicin dppelldtione Dci, ndrrdtio enim inüitutdeßad defcriptionè de ef' fentii diuitid. ïdeo intelligdtur nomen Dei non de officijs diuinis,qu£gertinthomines,ut alibi did-tur. Ego dixi dij eflii : fed proprijßime de £ ter na, omnipotente,inteüigente, bona, effentia conditri' ee.ßcutetpoßea loànes affirmai,Omnia per hune xtrsfi efficondita. Dieit ergo, effie £ternuin Deum,zir conditorem.

Hoc teftimonium firmum effie,bon£ mentes iU' teîligunt, qu£ acquiefeunt in uoce Euangelij, non accerfunt cauillationes esquot; corruptelas Euan^ gelq. Sed a^luti quidam cr impij,ut Samofatenus, erpoftea Ehotinus, cr recens Seruetus, federate eludere nbsp;nbsp;corrumpere aufifunt didum ïoannis,

ac contenderunt non ßgnificare perfonam: fed ßcut in homine, cogitationem hominis aut fer' tnonem non d tcimus effi perfonam, fed qualitatë aut motu tranfeunte,ita uoluerunt in ïoanne intel ligi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no eße per fond, fed cogitationë feu pro'

poßtumpatris, quodßt ipfe pater, ßcut dicimus mentem aut bonitatë patris eße ipfum patrem, . Deniq^ narrationem Joannis accomodabantai fxefnplunt bonünis drehitedi, ut in architedo eß

Het

DE CHRIST O. 29 ided fitturi operii,quiie: non efl per fond,fed propO' ida, ftum çy cogitdtio in drchitedi mente:ficin condi tore Deó dixerunt fitifiiidedm Grpropofitu,quod fe pdtefdcere uolueritper conditionem mundi,çr per doétorem excettentem Chriftum,trdditurü do-ârinam falutis zx editurum teüimonid de Deo^ hdnc cogitdtionem, feu hoe propofitum dixerunt fitiffe ipfiiin patrë.etdehdc cogitdtioneaiut in Ge ntfi fcriptum effe,Dixit DetK, id eft decreuit,pro pofuit.crin loanne, Omnia per ipfumfada funt: id eil, omnia condita funt per hanc architeili cogi tationë,feu per fermonè iubcntë,ut res fieret.

Quod uero loannes inquit,Verbum caro failli tft: fie corruperunt, tandem iuxta idpropofitunt natum eftè ex uirgine chriftum, atq- ita loannent txorfum efiè inquiunt, utmoneretEuangeliunon effeinuentum humanum,fedlt;eternum Deipropo ptum ftiiffe,mittere hunc dodorem Chriüum, CT per eum edere teflimonia dodrinie.

Utec fycophantica corruptela,quidalïuditad humanum exemplum, propter concinnitatem int pifs ingenijs blanditur,çrfiepe magnof ruinât tra xit.\deo firma teftimonia coUigëda funt,qu£ ofte dunt oportere hie nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intelligi perfonam. E/îÿ

priecipua in narratione Ioannis controuerfia,an hicfignifieetperfonam,ficutEcclefidDeica tholicafemperfenfitttdefindit. îiamamp;-tunccii p«fona.

SamO'

30 Testimonia.

Samofatenus tumultumtur, conuenerutfenes effi fcopi Antio chiam ex uicinis regionibia, qui difci pulos Apoftolorumitudieraiityü- Satnopaenüre* pitarunt,lt;ic dammtuin eiecerunt ex Eccleßa.

Ad eaincognitionempnßHus Gregorius lîeo eæ^Arieupsepifcopus fenex, cuius doâirinÙEccle' ßi eitu temporis purißimü eße iudicuuit, reliquit fcripta conßßionemulto ante Nicenä Synodum, H£c conß;ßio extat lib. 7. Eußebij, pagina 17},

Vniu Deus pater uerbi uiuentis,ßapientii£ fub ßßetis et imaginis ßuie,integer,integre genitor, pa terfilijunigeniti.Vniu Dominusßilus exßoloy imago patri5,uerbü efficax,filius fempiterniu, ex ßmpiterno.Vnus Spusfanilus,ex Deoßibflantii habës,qui per filiii apparuit^fanilificas, per que Deus fuper omnia ZJ' in omnibus cognofeitur.

Hane confißionem non folum eo récit aui,quiet älußre teßimonium continet ueteris ey' purioris Eccleßie : ß:d etiam quia dißerte tradit dißerimina perßonarum. 7ilium ait eße imaginem : Spiritum ßan£lu ait eßeßan{iificatorem,per quem Deus cO' gnoßeitur, id efl inchoantem nouant lucem in cor' dibus.ut z.Cor.3. dicitur, Transßrmamur inean dem imuginem tanquam à Domini Spiritu.

Quod autem in narratione Joannis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßgni

ficet perßonam, primü ex iÜa ipßa narratione oflè ditur. quid pofied (licit I prfwtfi rfc Chrißo, In mu do

D E ' C H R I S T O. jt io erat.etmitdui fxrÿfumfiiélus eü.Cóftdt aute, tnundu nö elji conditü per humane naturd Chrifli: trgo neceffe eft in Chri^ionato cx uirgine, o' efjc Crmanere altera naturam conclitricemcuptttrt.

Sic cr alibi ßmilia diâa oßendunt, in Chrifio inChriflo das iuas eßße nature. Col. t. OmniaperipÇumcrin ipfumconditafunt,cripfeefi ante omnia, omnia nbsp;nbsp;r

conßftüt peripßim. Et Hebree, i. Perfiliu quêpo fuit haredë omnin, per quë qt fecula ßcit,qui eß fùlgor claritatis, et effigies fubfiantia:eiuf,ßrent omnia uerbo potètite f ate. Hac diiia manißfie te» fiantur,effie et manere in Chrifio diuinam natur am nbsp;nbsp;*

conditricë cum pâtre. Qt(are nonßgnificat propoßtii feu cogitationë extra chrifiu, neeßgni ficat uoeë tranfeuntë:fed natura manentë in Chri' fto,conditricë cu patre. Efi igitur T^‘yamp;,perfona.

Sic çr in Epijiola ïoannis didtur: duod erat ab initio,quod audiuimus,quod uidimus, quod ma nus nofirie contreëîarunt ,uerbum uitießdau' nunciamus. Hù quoq; teilatur, in ipfio ChriRo na to ex uirgine, effie zr manere uerbîî illud quod ini tio fiat, idem ofiëdunt infra plura tefiimonia, quto de diuina natura in Chriüo loquuntur. ut Priuf quam Abraham natus efi, ego fum.

Pilt;e mentes,qua fciunt,de Deo,ßcut fe patefi^ tdt,fentiendüeffi, cumuideathacteilimonia Euâ felqperffiicMeffie, agnofeunthanefententiâ con fiantifiù

)* TESTIMONIA.' fUntißinte ampledendà ejje^guod in Chriftofît tut tura diuinttyçy' quod in hue narrutione per/o namfîgnificet. zj“ intuentes in hac teftimonti,fî' Hum Hei inuocant.

Nunc c^ueterum fcriptorudiâiiquteriimu!, quißterunt ante Nicena Synodum,dequibus Ser' P“' Met«î perfîdiofîe fîteum facit leäoribuf. citât muti lata diiîaex ïrena;oçy‘TertuUianOtquafîuelint nonefîi perfonà,feu antequamnlt;t feitur Chriüus ex uirgine. Sed tnanifèflà iniuriani utriq-facit, nà Tertullianui aduerfus Praxeâ ex' prefîè mouet banc quteftionemt an nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fît natura

fubfîflens,feu (ut nuncdicimus) perfona. et rej^o det, affîrmans ejjè perfonâ,feu v’ré'r«irit/. zy hanc fententià îonga oratione exponit, in qua hlt;ec funt uerba. Quacunque ergo fubflantiafermonis jùit, iîlam dico perfonam, cr iÜi tiomë filij uindico,^}* eumfîliü agnofeo, e^rfîcundüàpatredefîndo.

Jrenteuf ctiam aperte affirmât, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jùiffi per

fonam,antequam afîumpfît humanânaturâ. Sic tnim inquit Capite z.lib.j. Oftèfo manififte quoi in principio exiüens apud Deum,per quent omnia faâa funt, quic^femperaderathumanoge tieri, hune nouifîimis temporibui fecudum pratfi' nitum tempui à Pâtre unitum fuo pîafînatipafîibi lem hominem faâum mifît.

Affirmât Ori^ents diferte perfonant

DE CHRISTO. 3S perjbnàelJè. üemo putet,inquit, nos àvvTrîram/f qniddà dicerc,cu Dci fdpientiâ nominamus. etpo fied: Si ergo ßmel reäe receptu efl^unigenitüfiliîi Heifapicntiâ eins eUe,fiibjiätialiterft^ßflentent. Ident po]le4 affirmat,cu dijputat de incarnatione. SedilluftriorA ßunt telUmonici, etfirmiora Grcgo rij üeocteßctrienßs, cr Iretiiei, qult;e fupra dtaui, Kedco autem ad ioanneni,qui cum inquit,yer bum caro faéîum efl:priinu tejtatur, Patrë et lier' bum non eße eandem perfonani. Pater enim nô iti' duithumanà naturamind difcernitfeàfiliodicèSt Hiceßfiliusmeusdiledus. Deindecum dicitur, Verbum fit caro-.perfiinàintelligi necefiTe eil. nam vt fuprà oßendißn Chrifio nato ex uirgine manet natura diuina conditrix.Eüigitur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfiona.

Item fi tantum eßet cogitatio, quteeîl ipfie Pater,hlt;ec cogitatio non fieret caro.nâ Pater non fit caro, nec de uoce tranfeunte did potcfl quoi fiat caro: pr.eterit enim,et euaneficit. At magt; net in chrifio,nato ex uirgine.

Sunt igitur in Chrifio nato ex uirgine Maria,duo; naturlt;e,'^»ys' ,et bumana natura: fie unitcc,ut Chri flus fit una perßma. Eft enim ußi Eccleßa hoc UO' cabulo uniendi, cuius fermonem nos quoq; fitqui'. mur. Qjtod enim ueteres interdu ufifiunt uocabu'. lo permifi:endi,idprudenter interdgendu eft,ne co fiifio naturarum cogitetur. Origenes, ^fi fimilU, c tudineni

Î4 TESTIMONIA

tudinem huimcomunétionis propria affrrri poIJi negat,tamê comparât cam ßrro ignito. Si cut ignis pmetrat}irru,zr undiq- ci mifcetur.ßc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;affn

mens humanam naturam, lucet in ea tota, G'na' tura humana uelut accëfa lumine^^'îe^ uiiita efl.

Satis dare refltauimus Samo/ateni,Photini,et Seruetiflrorem,cum conSituimiis oportere perfonamintelligi.

Arij tcfiwti» nbsp;nbsp;nbsp;Deinde facile efl Ar ij refltatio, qui cocedit

f‘ti flgnificare per/ona apud Joanne: at poiiea pu gnat, hac ‘.perfona no ejje natura Deu. Sed Jeûnes firmißime re/utat Ariu,cu affirmât expreße eße Deu ,et ne in uocabulo Dei fit ambiguitas,at' tribuit y^îrK^quod per earn perfbnä omnia condita fint. Ergo cufit perfbna cöditrix, et omnipotens, tsere Deus eflnatura, non tantum nuncupatione.

Adiuuaturautem utraq- rcfùtatio, Samofiateni f^Arij,fi:quentibus teflimoniis,qu.e oflendunt in Chriflo nato ex uirgine,duai eße ey manere natu ras,diuinam conditricem rerum,cr humanam.

Joan. zo. Thomas uocat Chriflu aperte DeH, inquiens,Dominus meus or Dews meus: quodufi' tata Jiebraica phrafi didum efl, qua iungitur no' men Dei proprium,difi:ernens inuocationem UC' ram ab ethnica, ut Pfal. 19. Nos WMfem in nomi' ne Domini Dei nodri inuocabimus. Mira igitur noua luxfidt in Thoma tribuente Chriflo ueri

Dei

DE CHRISTO. 3$

îiei nomen,or agnofcente in eo non t-antum hum4 nam naturam eße, fed etiam diuinam. Koma. Ex quibns eft Chnftus fecundum carncm, qui eil fuper omnia Deus benediólus in fecula. Et ne quis cauilletur nomc Dei hie nietaphoricè ufurpari,ad dätur teßimonia,qu£ tribuut Chrißo ea qutc funt propria nature diuince,fcilicet creare, uitam red' buta quç fune deremortuis,fanilificare,exaudire,dare uitä ecter nam,e:^ ßmilia. ïoannis;. Pater meus ufq^mO' do operatur,et ego operor: Qult;e ille facit,et ßlitn pmiliter facit. ïtë: Sicut pater exufeitatmortuos, et uiuipcat,pc etplim quos uult uiuipcat. Izi hac côcione clare afprmat Chriflus ,fe unà cum Pâtre creare.fuPentarecreaturam,feruare Ecclepâ, red dereuitam mortuis: qutepneuHa dubitatione funt omnipotëtis naturae propria. loan. i o. Ego ui' tam a:ternam do eis, nemo rapiet eas ex manu mea. }oan. 14. Ciuiequid petieritis in nomine meo,hoc faciam. Hic aperte tepatur,fe zx exau' dire,Qrfacereeaqucc petimus: quorumutrun^ propriu eft diuinie et immenfe naturlt;e. îoan. 15. Sine me nihil potefis facere. Htcc fentëtia teßatur Chriflum adeße, protegere, iuuare, gubernare in Uocantes, quic funt Deipropria. Matth. 18. Nbi cuno; funt duo aut tres cegregati in nomine meo, ibi fûm in medio eorum. Adeße ubiq;, exaudire et opitulari ubique, propria funtdiuinee naturae,

c i lorfn.

■iä TESTIMONIA

ioan. 10. Chrißus datßjiritum ßnilum, (ia0i etiä foUus diuin£ ndturæ propriu efl. Ioan, t o. Ego pono animä meä,et rnrfusfumä eam. Ioan. 6. Egofufcitabo €um in nouißimo die. Item: Si uideritis filium hominis afcendentë ubi erat priii'. lOitn. 8, Priußquam Abrahamnatuseß,egofum. Hic teßatur feßiiße, antequam aßumerethuma' fiam naturam. loanis Glorifica me Pater ' apud te,ea gloria quä habui apud te, antequa eßet mundus. Col.i. Omnia per ipßum, g“ in ipfum condita ßunt^G omnia per eum conßHunt.

EßergoinChrißonaturadiuina,conditrixre rum. IdeopofleainCap.î.dicitur-.ïnipfoinhabi' tat omnis plenitudo diuinitatis corporaliterßn a.' ■' lijs habitat Deusßiritußuo,nouam lucem G'nO' uos motus accender,s:fed in Chriflo habitat, noßo Ium Spiritu, fed etia ita ut perfonali uni0ne,huma ■ na natura diuin£ unitaßt. l^aut nos dicimus nuc ußtateperfonas,itaueteres Griecidixerunti^üfta-' rx, Adüebrie.i. ciucmpofuithæredem omni», per quem G’feculaßcit, qui eß ßlgorglorhe, er fubßantiee eius,fußentans omnia, crc.

Aü. y. Domine left fufcipe ßiritum meum. gt;nbsp;ïhec petitio tribuit chriüo, quod morientium ani mas cuflodiat, zr rurfus coniungat animai et cor : pora. 1. Theff. 3. ipfe Deus gquot; Pater no{ler,G’ . Dominus noßer lefus Chrißus dirigat uiamno' - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßram.

DE CHRISTO. î7 flra. X. Theß.i.Jpfe DominiK nofler ïefus Chri' fius,cr Dem cr nbsp;nbsp;nbsp;f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confirmtt uoj.

EX VETER!

Tf/l(lt;mertt'o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

lercmtÆ 'Eihoc eil nomen, cfuoduocabunt tu. Dominus iufiificatornoHer. aie tribuit Chri fio nomen Dei proprium, çx äffirmdt tjfc iuflifi^ catorem: ergo tribuit ei gloria,queefoli Deo com petit. Item, iuilificdre,tolierepecctttum, iram Dei, reddere iufliciam amp;nbsp;uitam lt;eteriMm,ne' mo poteß niß Deus. Etßautem ïud^ihoeteflimo nium ueterdtorié eludunt, tarnen ßcilis efl eorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

refùtatio. Clare dicit Propheta,ipfum Meßia uo^ Metsiteiffct candum:id eß, inuocandii efjè haeßde, quod ipfe ßt Deus iußificator noßer. Appellatio ad hanc i' pfam perfonam Meßioquot; pertinet. Efai£ -r. Vocd' bitur nomen eius Emanuel,ideß,nobißcum Dem.

Sedfirmius eß quodßequitur Capite^.Vocabitur nomen eius admirabilis,conßliarius, Deus ßrtis, pater uitte perpetuee. Hicqucq; ïudlt;ieicauiÜantur uocabulum EL,fed certum eßhac uoce ßgnificari Deum.et pro'i'tigiaf eorum reßitatipß; textus,qui fequitur,Pater uita; perpetUie.TÜ C hrißusßt aU' tor cx donator uitæ perpétuée poß hanc uitam, ß' cMt inquit,Ego uitam leternam do eis:ncceßeeß eîc natura Deü eßße. i^ichete f. DgrefßuS eius al ini tio,ante dies mundi. Hoc teflimoniumquanquam.

3 »rette

38 TESTIMONIA '

breue eft, tarnen affirmai Meßiamftiffie ante eon' ditionem mudi.'EAigitnr teternus ac DetK, ideoq; patres eum ab initio norant, et ftinerunt euin id' effie Ecclefiie: ft cut oftendit di£lu lacobfuprà cita tit. et Daniel cu eo colloguitur, ey perterrefaâut conftrmatur, esquot; noua luce uita ab eo perffindi tur. Etc. Corinth, lo. diciturafftcifte populo in defterto: Eibebitexftirituali comitate eos petra, petraautëeratChriflus. Pftal. ^^.Etcocupifcet rex decorem tuum,lt;^uoniàipCe eft Deus tuns. Hie propriu Dej nomen tribuitregiMeßiie.E^c»; dul cis promißio,e:^ft Ecclefta in hoe uita deftrmatur ingentibus arumnis,^^ adbuc eft imbecillts, tame rex Meßias eä amat,et ftrmoßam effi pronunciat. hac promißione pi£ mentes luüantes cum imbecil Iitateßua,ßeßuftentent. pfalmo -rx. dicitMeßiam f:mpiternum effi,crfemper adorandum: Euit no' men eius ftmper,ante folem,manebit name eius,et ienedicenturin eo omnes gentes. Item:Timebunt eum donee eritßol crluna.Adoratio tribuit diuini tatem. Cerium ed. enim,dici de perpétua adoratio ne, cjua inuocatur ULeßias etiam no conftcHus O' culis. nee dicitur tantum dege^u,cwo prafentibus regibus bonos tribuitur. Deßeribitur ibidem ctr te ternitas, Ante'folem erit nome eiustid eil,anteciui Sol condituseft,erat hiefilius. ni Hebraicus pfal »UK hie infigni uerbo ufiK eftffigniftcans bat^ du

DE CHRIS tJO. ' nbsp;3gt;

iie rnctum efjèfilium ante conditions Solii, Pptk 110. Dixtt dominus domino meo:inde Chriflus ar gumentcüur[e non tantum ejjè filium Dauidis/ed dominum i]UO(j;. lam in eodem regno politico, zy eadem natura,filiu^jfeu {uccejj'or,nunquà efl domi nuf patris,aut aui regis: ut Âuguflus nequaquà eïl dominusiulijCiefaris. ç^uareMeßiiC regnume* rit non politia peritura, fed leterna uita, iulli' cia £terna : zr i'i Chriflo erit diuina natura, red' dens uitam teterna. Sicut et relic/ua membra Pfal' tni docent,qute omnia compleâendafunt: Tu es fa cerdos in icternu. Ait effe perpétua facerdotë,du cents nos ad PatrS,cr dantS uitam a-terna. Sede à dextrismeis: idejl,regnato pari potentia cuæter no pâtre. Cü autS potStia ßtinfinita, neceße eft in Chrifto diuinà natura eftè. pfal. i.Pgo hodiegC' nui te.Hoc defolo Chriüo dicitur. ftcutejràioan neChriftus uocatur Unigenitus T)cifilius,ideft, non adoptione/ed natura filius. Eft autem natura filius is, in qucm fubftantia Patris propagata eft.

çruod ftobiicitur, iiiaturamdiuinamnopati, N»euMMdfd| , 'n . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nam non ma*

non mon, Chriftum autemortuu efte, ufttata,ue' ri,obieâ«». ra, neceftaria reftgt;ofto eft. Cum in Chrifto duic natura ftnt, quadâ propria uni naturæ,non impe diunt quo minus adftt altera natura. Propria autê funt hac humana naturie,lacerari membra ,pati, won. ïdeo Pctm dif rtc dixit Cbriftu paffum efjè

c carnit

4Ó TESTIMONIA

CMC : er iren^uf erudite çy pié i„quit, pagina tSi.Chriftum crucifixu mortuumejjèrequic' fcente uerbo,ut crucißgi cr moripoffet: ideft,na tara diuina no eji quidem lacerata aut mortua, fed fùitobediës Patri,quieuit,ceßitirlt;e£terni Patris, aduerfus peccatum generii humani. no eft ufafua potentia,non exeruit fuM uires. Si expendes diëlü irenæipic declararinaturarumdifcrimina, erft' mul iüujlrari magnitudinem ira Dei aduerfus pee cdtum,efftifteiii Chriftunf.eT“ ddmirandamhumi' litatëfilij, quieftentis er obedientis Pdtri,nec ex trentis fuam potentiam.

Conuenit autem hoe diëium ad iïlud Philip, a. Qui cum effet in firma Dei,id eft,fap!entia et po tentia aqualis Patri:non rapuit cequalitatem Dei, id eft, cum mift'us effet, ut obediret Deo in paßio' ne,nb ficit contra uocationem, non eft ufui fua po tentia contra fuam uocationem : fed feipfum eX' inaniuit,id eft,non exeruit potentiam fuam, er hu miliauitfe firmam ferui accipient, id eft,induens cum humana natura mortalitatem, habitu iiweii' tus ut homo, id eft affiéübui, pauore,triftitia,do' lore.Teneatur ergo diferimen natur ar u: fed ftmul iÜudfciatur, propter unionem perfonalem uerat tffe hoi propofttiones,Deus eft palfuf,crucifixus, mortuus: no cogites humanam naturam folam effe iredemptricem)et no totuftlium Dei, nan etiamft natura

DE CHRISTO. 41 natura diuina non laceratur, non moritur, tarnen fcias uere hunc ipfumfilium coæternu Patri, redë ptorem eße. Jdeo tradiitur regulte in hac doilrina, de communicatione idiomatum:id eft,de prtedica tione propri£tatiim,ciU£C de utraq; natura comntU' niter,fed in concreto dicuntur, uidelicet ut inieÜi' gantur proprietates perfonæ tribui.

Hiligentia digna eß pijs, propter concordiam Pium, c5 tc locjuicumP.cclejia.ç:r non fine eruditis caußs,'Ec ciefiaionui. clefia uetiK alios modos crprobauit, aliosreiedt. PugiamiK autc fiudiu cauillädi,et ßrmas receptas grauizx liera autoritateretineamus. Hlt;ecpropo ßtiononejiuera, f^aturadiuinaeflhumana: fed bate efluera,P)eus eft homo,Verbü eft homo,Chri ftus eft homo , Chriftus eft Dei«, D e«s eft natus ex tiirgine, pajftis: ejuia h^c perfona, in c/uaunio ne perfonali.unita eft humanæ natur it diuina, na' fcitur,crucifigitur. nanc locjuendi firma in cöere to uoeàt, cömunicationë idiomatutid eit,prtedica tionë, in cjua proprietates naturarum perfonæ re äeattribuuntur, utfilius Deifttredemptor,non tantum natura humana fttredemptrix. Itemueræ CT receptæ funt hæ propofttiones, Verbum faëlu eft caro,Verbumfaftu eft homo,Deus incepit effi homo. Eeötra uerö reieda; funt hæ propofttiones, Verbum eftcreatura, Chriftus eft creatura, chri.' ftus incepit effe, Chriüus fadus eft. Prudenter

c f enriK

4î TESTIMONIA

enim uitdta eft ambiguitdf : et uitatlt;e ftmt inftdiie.

Artani ftc Iocjtiétes, non de natura huntana Chrifti aftitmpta locjuehätur ,fed altera natura itt Chriiïo priorèbumanacontendebat ex nihilo con ditam efti, non efle imagine teterni patris, genitü delubftaniaeiusftf“’cquot;‘rilt;if' lt;ycoatternam Patri. Verbu eft homo,receptaeft,cjuid intelUgitur Ver bu aftiimpftfte humana natura. Verbu rft crMtW' ra,reied}a eft^cjU'ano intcliigitur aßüptio alterii» nature, Çed prædicatu ftgnificat^'gt;‘'‘if’ ejjècreatu: ejuodfalftum eft. Hæc reeë fui,ut moneaftudiofos, ut in lociuëdo diligentia adbibeant digna piji më tibtii, ae orthodoxe Hcclefhe fermonë imitentur.

Eli cr iUarefttonfto tenenda: Quidam diëla de eftèiitia lopuuntur, pueedam de offeift. Ariani citabanthoediëlum, Pater maior me eft: puod ma nifèfte lopuirur de diferimine mittëtis et mifti, non de efèntia. Cumenim tudtei accu forent Chriftu, puod do ceret contra autoritatem E)ei, neceffe fiât Chrifto allegare autoritatë Patris, àpuo affirmât femijfum effè,e^ traditam fbi doëïrinam ^man.' datum doeëdi, ac Patrem maioretn effe dicit, taU' (juam mittentcm,fintem doëlrina:,approbatorem deftn forent huius doëlrniie eëj- Eccleffie fu£. Ei t lius miftus bic fubit crucem, et Eccleffa plena eft infirmitatis : fed de Patre clamatChriüus, Pater maior me eft,is mecum operatur,deftndet hanc do

DE CHRISTO. 4j

ter glorified me. üocdiéiü tam poterat citarî db Arid!t!i,gudnt dlterum. Sedfdcit difrrimc officio rum,non loquitur de effientid : N«mc mifius fubic' ildi fum craci^z^ fer ni o me£ uocationi : Deinde uero gloridin mihi refiitue, ejudm diitc mnndi con flitutiotiem dpiid te hdbui. At hoc diéium de eßen tidloquitur lodti.i.Verbnmerdt Deus.

Sdpe locum hdbet ethiCC re/ponfio, gudmeer teinProphetisdniindduertineceßeefi. Aliddiild 1« de pattea locjuuntur de régnante Chriflo,ut, Qjf.£ pater fd' cit, h£C zrfilius fimiliter fdcit. Alid diild de hu' miiidto zr patiente chrifto locfuuntur, ut, Deiw gu^re dereliguifîi me. Non dicitur de efientid, fed illius tëporis obediëtid deferibitur., in cjud ira Dei dduerfus humani generis peccdtd in filium effidit.

Et régula tenêddeli,filium Dei dßumpfißehu' Chrifto qta* mdiidmndturamintegram,incorruptam,hdbentë

■ omnes uires zr dppetitiones naturte proprids cT pta. ordindto.Kew non iittiofam^fcd tamë pdßibilem, fine peccdto,z^ mortdlë. Ç^uas infirmitdtes dßu' P fit uolenSy propter nos, ut fieret uiëiimd. Sic dd Kebrxos^. dicitur: tSionhdbemus pontificë,lt;jui non poßit copdti infirmitatibus noîlris ,fed tenta tîi per omnid,fecuidii fimilitudinë fine peccato. Etfi igitur Chriüus uidebat Pdtrem, zx erdt bed' tm ) tarnen humana natura habuit f las appetitio' tteSffed ordinatas.Ethæ f£perecitantur:Efurit,fi titjiftdtiir, irafeitur, doktfidchrymatfConfliîld'

TESTIMONIA 44.

tur ingenti mxjiitia/icut ipfe inquit: Trißis eH tütnd mea ufcj; ad mortem. Et guia motus cordis in Chrint cwtn pellit,ut omncs experimuritdtus in Chri »US fodor, nbsp;nbsp;flo motus eß, ut ßtnguis expeüdtur, ac ßudor eßet

fimilisguttis ßißicr' concreti ßanguinis. iMin id ß gnißcant SiéiiSa. Tctlem reß)lutionem nemo ctlius fußinere potuißet. Hi dßcäus in Chrißo non ßc' runt ßmulatißed ucri er ingéniés motus.

Hec cogitemus Chrißumßiiße lapidem, dut Stoicü t'fed uere lætdtus eß^uere confliéldtus moe Chrith in ago iUd ingcus moeßitid in dgone,multds cdU' ne muerons fds hdbuit. Non tdiifMW ßrmiddt Idcerdtionë cor' poris,fed fentitmaius onus, fcilicetira Egt;eidduer fus peccdtd generis humani, ejud f:it in fe eßiindi, perinde dc ß ipß fefe omnib.^horrèdis fcelerib.pol luißet. Doluit itë mdgnü pdrtëgeneris humdni pe rituri eße,ßgt;reto hoc beneficio Dei. ißi ingéniés dolores d nobis nec inteÜiginec fu^lineripoßünt. Sed tdmê Eccleßd dliquid de his tdtis rebus cogita re nec eße eß: ejua ideo onerdta eß cruce,ut dgno' fcdt ntdgnu ejuiddà eße ira Egt;ei aduerfus peccdtd.

Cumigiiur præcipua iraeßufdßt in ßlium, moeßitid ßißi ingentë neeeße eil,cjud doluit Deîi offenfum eße à genere humano, er luëldtus eß cii tëtdtione de dbieëlione. Ideo et angelus mittitur ad eum confirmandü. üae cogitanda funt, ut dliquo nodo magnitudinempeccdti indntßimemus,er Chrißo

DE CHRISTO. 45!

Chrißo gratid! dgamus, quod pœnâ pro nobii fub fimul pro nobtsfaóiui eft deprecator : et hdc cogitatione fidë, inuo cdtione et timoré excitemut.

Quod uero diftutdntj an fogimortis in Chrb Monishor-ftierit uitiofti, cum pars inf^ior non obtempe rduerit fuperiori, primo reftgt;ondeo : licerationes in cdrne naturdliter efficere dolores,etidm pne pec Cdto, ïtem dlicjuM maeftitids in corde er uoluntd' te ndturales elJe,qute in Chrifto pne uitiopterunt: ioluit ,fed non,ut nos,inordindte.

Deinde piprd illu ndturdlem dolore eft in Chri fto,fenp(s ir^ Dei dduerpis peccdtumgeneris hu' fnani. dgnopit er dolet, D eu uere et horribiliter offenpim eße propter peccdtdgeneris hurndn^oquot; luildturcum tentdtionede dbiedione. Qjidnqudm igitur in hdc ludd eft qu^eda trepiddtio,quid unb uerfdliter ndturdptprd uires onerdtd, gemit: td' men dißnnilisefthcec trepiddtio,puhicgemitus in chrifto,er in cdteris hominibus. Chriftus prt terror es pne indignatione dduerfus pdtrem ,erd' gnoßeitefp; obsdiendum'Pdtri’.ideo hcectrepidd' tioeftpne peccdto,ernoneftuitioßd.Atin CiCte-ris hominibus ,cum ftgd extititpemitus dduerpts indicium Dei ,erinhi5 qui non eludantur confit' gientes dduidoriamChrifti,dccedunt horrendic ïldfphemiæ. Ncc ddddin longiorem diftutdtione: tmm pios ptiC terumnne dd hdrum rerum cogitdtioir

nem

4« TESTIMONIA

nem deducent. Nos tamm commonefieri utile eff, coüatio /imiliu agonum in Pfalmis gt Prophc' tis htcc aliquo modo déclarai.

Quod uero de pugnantia dicunt, beatu cum ßt in exceUenti Iteticia, nonßmul effi in magna con' ßernatione : reßgt;ondendH eß, ßtiße certu tempus paßionii, quo no itaßtlßt illagloria beatitudinis, ut aliotöpore. Puitenim tcpus defiinatuad hunc agonë, in quo Chriflus uere fieret uiëîima, requie ficente uerbo, utinquit Irenanis: Hac teporum di' flinélione contctifimu^. Alq quarrut alias reßiöfio nes,de quibus indicium relinquo leiloribus.

DE SPIRITV SANCTO.

* OMEN Spiritus ingenerefignificatd' 1 gitationem,dut naturam fieu uim agitante, er obferuanda eßuarietas in ipfis ficriptis Prophe ticis er Apofiolicis ,nec temereomnia didla mi' fcendafiinr, in quibus reperitur uocabulnm Spiri tus. Si£pefi.gnificatuentos, fape uitam hominis^ fiepe motus fieu impetus hominum creatos^tum bo nos, tum malos. Hicßgnificat e/fientiam figt;iritua' lern,id edi uiuam, intelligentem, incorporeà,effi' cacem. Der« eß Spiritus:eßq; hoc loco nome com mune Patri alljsperfionis.Helcdlusigitur adhi bendus eß in tedlimonijs coÜigëdis, ac prudëter iu dicandum,ubi proprie loquatur ficriptura de Spiri tu fianélo,quem prxdicatPuangeliu dari per chri fium^

•S P I R I T V SANCTO. 4-/ Jium,utfanHificetacuiuificet corda noßra, et que ^clefiaagnofcit perfonam e/Jedwinam, uiuifi' cantem er fanilißcantcm.

Idji confirmandum eft, Spiritum fanélum effè ?pWtus fa». perfonam. nam multi impi/ et audaces homines in * dißidijs eccleßaüicis contenderunt, Spiritum fa» £lum no eßi perfonà,fed tantii ßgnificare agitatio nècreatâin hominibus, aut certeßgnificarc ipfti fatrem potentem feu agitantemßne alia perfona.

Sed huic impio fopbifmati, Eccleßa uera oppo )iit teflimonia, in fcripturis tradita. Quorum pri-mum crmaxime illußrecfT,reuelatiodiuinitatis failain baptifmo Chrifli,ubiclaredifcernumur tres perfome. Eater inquit,Hic eßßlius mens dilc' Hus. E^igitur aliaperfona Eatris, aliaßlij. Dc' fcendit autem Spiritus fandus inßgt;eciecclumbie. iamß Spiritus fandus eßet agitatio in animis créa ta, non appareretpeculiarijßecie corporali.autß tfßtipfe Pater, » difcerncret Spiritum fandum. Inquit autem, Super que uideris Spiritum fandu.

Sic in Pentecofle, apparet Spusfandiis pC' culiarißjecie corporali. Ha^ pateftdiones nö funt fi-uflrafadlt;e: imö funtexcellentiabeneßcia Dei, in quibus Deus fe pateßcit Eccleßa:, ZT teßifica' tuseß Spiritum fandum eße perfonam.

Adh£c tejiimonia adiungatur didum de Eap' tifmo-.Ego baptifotein nomine Patris, er ßlißet

Spiritus

45 TESTIMONIA

Spiritui fanâi. id teftißcorte recipi 4 Deoy quem fuper te inuoco, Pdtrem,filium,cr' fßiritutn fanilum. Cum dutem dd Spiritum fdtiilum dirigd' tur inuocdtio, ßcut dd Pdtrein,^^ ßliü, necejje eß eum perßjndtn eße, zx non motu feu dgitdtionem credtd in homine.üequdqud enim docet Chriflus, inuocdre motum dutdgitdtionë credtdm in homi' ne. Cumigitur inuocdtio pdriterdd SpiritumßdU' £ium, ut dd Pdtrem zxßlium dirigdtur,h£c fenté perfondm eße Spiritum fdU' eiter perfona. ilum,ßed etidm Omnipotentem, exdudientem etfdi udntë. Hæc enim omnid compleéiitur inuo cdtio^ quic pdrem honorem tribuit Pdtri zrßUo ZX Spi ritui fduólo. Eß igitur tertid perfond Spiritusßirt {lus : dc dißernitur d Pdtre zxßlio,utßuprd dixi, quid procedit 4 pdtre zx filio, zx mittitur in cor' cld,quce uoce Eudngelij regenerdntur, ut noud lU' cedgnofcdnt zxinuocent Deum, zx inchoetur in eis uitd £ternd, dum ßde conßoldtionö concipiÜt.

iodnnis^^..Kogdbo Pdtrem,zxdliumpdrude tum ddbit uobis. C um dit,Alium,dißcernit 4 Pdtre zxßlio hunc pdrdcletu. ^on igiturßgnißcdt Spi ritus ipßtm Pdtrem dgitdntë:non enimeßet dlius. nec fignißcdt dgitdtionê credtdm. non enim mitte' retur 4filio,ß eßet Pdter dgitdns,aut tdntum dgi' tdtio credtd 4 Pdtre. At Chrißusinquit,lodn. Cum uenerit pdrdcletus,quem ego mittdm uobis 4

PatrCi

DE SPIRITV SANCTO. 4.9 Pâtre, Spiritus ueritatis, qui ù Pdfrc procedit : 4 Jè, inquit, initti Spiritum janitum. Non efligitur 4Ut pater agitas,aut tantîi agitatio creata à pâtre.

Sunt ethccc perfoiu propria: Alius paracletus,q docebituos,et iqute audiet,loquetur. Si Spiritusß' gnificaret agitationein creatam, eßet doitrina, nb doâor alius à Pâtre et filio, audios et acapics.

Sic cr Paulus i. Corinth. 12. c/dre dißcernit Spiritum fanélum à donis creatis,autorem ab eßc' ätbus: Omnia, inquiens,hac eßicit unus ey idem Spiritus. EodemmodoloquiturP.om.8. ipfeSpi ritus datteßimoniußiritui noflro. Oißcernithic qaoq^ mouentem er confolantcm Spiritum fan' ^um,à confolatione qua cor erigitur uiuifica' tur. Eodem modo loquitur a. Corin. 3. Pransfir mamur tanquam à Domini Spiritu. Vbi etiam eße âoré difeernit à creata in nobis luce, ut ibi inquit: id eß, à dar a er firma noticia ,ideß firma fide er inuocatione. Eodem loco expreße dicit,Spiriti{ eße Dominu, id eß Deu. t^am cu inquit, Domi' nus eß Spus : articulas tribuit nomini Spus locu er intelledu fubiedi. Etfic Bafilius eu locu citât.

dttod autem Spiritus fandus fiierit,antequam Spiritus fait-wrnc induit filius Dei,perßicue teßatur Petrus, * ante cum inquit de Prophetis : Spiritus Chrißi in eis, prædicens Chrißum paßurum eße. Die diferte uo catur chrißi Spiritus, qui fint in Prophetis. Eode d igitur

JO TESTIMONIA

igitur S[)iritufMilo,et Patres çrApofloli,et pij deinceps, hoc eJi omnes eleâi omnibus tempori' bus fanilißcatißtnt. idq; multo illuflrius docent uerba 'E.l'aice Hocfoedus meu cum eis,dicit Do mûîHî; Spiritus meus, qui eft in te, çr uerba med, qute poftii in ore tuo, non recedent ab ore tuo,nec ab ore feminis tui, dicit Dominus,deinceps nbsp;nbsp;in

fempiternii.Eundem Spirit urn aiteftiinEfaid,zj‘ in totd Ecclefta ad omnë £ternitatem. Non igitur tantupojl refurreilionë Chrijii effuftus eftinpC' (lord jdnâorü Spiritus ftinélus,ft:d femper eodem ftgt;iritu fanëlo omnes eleëii fanëiificati funt. Et qui Bamp;ix locw. dem diëlu Efailt;e, dulcißimä doëlrinâ etconfolatio në proponit. Affirmâtftemper manfttra eftft eccle' pam Dei-.ey-ibi mdnfuram,ubi fonat uox Euange lij: zr cum ea uoce, ejftcacem effi Spiritu fdnëiu.

Et'Zach. 7. dicitur, Verba quæmiftt Domi' nus exercituum,in Spiritufanëio,per manum pro phetarum priorum. Hoc dido etiam utrunq^ affir matur, çrgubernatoseffèftiiritu fandoprophc' tas:zz uerbum Dei no effi inanë funitum, fed ad' effi Spiritum fttndum,zr' ea uoce mouere z^accë derementes: quodfirmiftimeftatuendumedpijs, ut fciant liere Deum ejficacëeffi per uerbu fuum in mentibus credentium,lt;:ir in eis accendere uitant teternam. utGal.3.dicitur,'Vtpromiftionë Spiri tusaccipiamus per fidem: ut infra rurfus-dicam.

«4

DE SPIRITV SANCTO.

It4 CT E/àids Cdp. 6} . affirmdt jjgt;iritum (dtj' dum fùijjèdudorem guberndtorèM.oiß po puli in defer to. Qjto dido fjgnificdt, femper ddef-fe Spiritum fdndum in Ecckßd Dei. Sic CbrijtiK cldredicicy Io4rt.i4. DdbituobudliÜpdrdcletü, ut mdnedt uobifeum in fempiternu,Spiritum ueri fdtis. VerbdEfdiie h^efunt: Vbi e/icfuieduxit eos de mdri cum pddoregregit fuiiubi efi cjui pO' fuitineo Spurn fdndufuu?quieduxitdextrdytoi fen,brdcbiomdießdtiifu£fquifciditdquM dnte eosfet deinde dddit,Spüs Domini dudor cius ßciL

Kiec didd oßendunt, dodrinÙ de Spiritu fdii' do extitiffe in Eccleßd pdtrum propbetdrum, ideo etidm ueteres bocdidum in Geneß inteUexe Genefislociw runt de Spiritu fdndo,qui efl perf md diuinitdtis: Et/firitut Dominiflrebdtur fuperdquM. SicC' nimditEdßlius : Siuequodueriutefl,Qrendrrdtu db ifl qui dnte no;flierut, loquitur de Spiritu fan do Dei:quidfcripturd boc obferudt, utcu ditjfli' ritu! Deiflntelligdt Spiritu fandum, qui ed diui' iiiC trinitdtii tertid per fond. Ac ß boc modo intelli ges didum Uioifl^maiorem cdpiet utilitdte. c^uo' modo emm flrebdtur fuper dqu.ts i tiiarrabo tibi fermonem Syri cuiufdam, qui dit, uocc bic poßti ßgnificdre idem quod ßuere uitdli cdlore,ßcHt d' Uis incubdns ßuet oud. Elddenus Edßliuf.

Sed teflimonid exnouo Tedamento recitdtd^ ä i iUuflri'

9z TESTIMONIA

illuflriora funt. Hoe uero diólÜ in Geitefi (^uoquo modo expones,tarnen pgnificat ßueri lc.ccleßä,in cubante, docente,accendente in ea lucê et inuo cationem jßirittirfanäo. Jd finnißima fide tenendü efi,fîcutin Aélis Cap.i.dicitur ChriflM federe ad dextrà Patris,ut det IßritÜ. idem in diäo Ulo tra' ditur: Afcendit,dat dona bominibui. Hacigiturfi de petamus,ittfiliui Hei nos regat Spu fan^o fuo.

Kecenfui teftimonia, quteperfonam efie Spiri turn fanéïum,conuincunt,lt;juibus addam et illud i. loïnit locus, loan.s.Tres funtcjuiteftimoniu perhibent in coc' lo,Pater,gt;^^yigt;f,ey jfiritus fanilus, hi tres unit funt. Quod difertèincjuit,teftimoniuin perhibent: ' quot;quot;nbsp;- admonetnosdepatefaélioneHei,ut Deitfic agno fcamus, utfe pateficit. Teftificatur Df«ï defefe, lt;juis cr cjualis fituerus Heus, conditorreru)n,co feruator çy opitulator. Tefiificatur de doilri na fua,(y' de uoluntate ergd nos : affirmât tres effe in c(iclo,e[ui teßimonium ediderunt.

Tcftimoiiia Teneantur ergo teslimonia difcementia perfo perionasd^ nas.Paterfep.iteficitetdifcernit, cuclamat,Plic fcernentia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diicHus. Item loatmis JZ. Et g/o-

rificaui,^^ giorificaho. I-iliiis de Patre,de fefe,cr de Spiritufenélo teftificaturindo{irinafua,gua miraculis etfua ipfius refurreélione confirmauit. Spiritus fanélus difcernitur, quia peculiariffecie efßnditurin Cbriftum Apofiolos,zirteftifica

tur

De SPIRITV SANCTO. fî turpoftea ininuocatione, confeßione,mir4culi5, ßirtitudine tolerandißupplicia, crc. Non igitur ßußm lodnnes teflimonij mcntioneßicit:ßedideo fîc loquitur ut nos admoneat, ut ita agnofcamus De«»«, fîcut fe pateficit, ztX ipfît tefîimonioriiin éditions nos confirmemiis.

Etfî autem noui teflamenti diÜd fîunt magis per fî^icua, tarnen his congruunt teftimonia propbetd rum, Significataeft perfonddiuinain diüo ïocly loeiisioci» cum ait Deus, Efîtaidatn defîiiritumeo fupero' mnem carnem. Ciuia enim incpiit, meo,teftatur no mitti creatam agitationë,fîed aliquiâ efîèntice Dei.

Necefjè ejt autem perfonam effè difîinâa, guæ eß aliguid Dei,G! tarnen non efî Pater. Quanta auté mißerieordia, guantus amor eß erga genus hurnd' num, guod Dc«gt; hune amoris ignem in nos trMfî fimdit^coeljèntialem ipfî.

Collegitet Paßlius teßimoniamultorum, guo-rum anteipßus eetateminEceleßd pr.ecipud ßeit autoritds,guod meminißc utile eß. Conßrmantur enim pij, cum dudiunt dodrinam certis teßimo' nüs uero' cf- purioris E ccleßa- trdditam eßi.ßcut de Ecclcfia dudienda feriptum eß : Niß uitula med araßetis,non inuenißetis.

Ac infer Cieferd, boe dtdu Eufehij Pdleßinicb tat: Sandu Deum lucis conditorë.per faluatorent no{iruleßim,cuin Spiritufandp inuoeätes. Ehcc . - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d 3 urrbit

J4 TESTIMONIA uerbä oßendüt^ueteres difcrtc tra per/bnas in in-uocatione complexos cf]c ßrmlt;i loguëdi de filio ufbs ejjè, ut animi ßmulde mediatons inter' ceßione ^3“ de promißionibiK ccmmonefierent.

Hue pertinet etiam teftimoniü cjuod recitamm in Syinbolo,Credegt;inSpiritumfanëium. V ten im ßuprd dicitur,Credo in Tgt;eum Patrem, et in teßum Chriflum: ejuaßrtna ßermonis, pcrßonM aVoejui' «iur,^ ab eis bona petimuf, c^ßducia auxilij Pa tris QT Filii aequießeimus: ita cum hie dicitur Cre do in Spiritiißandum, perßona inteîligatur,C!-pe tamus ut bic nTitfxxÂiiTos mittatur in corda noflra^ regatet ducat nos in tantisuit^cpericulis-.ßcutdu xit Moißen per mare rubrum,ut inquit Eßaias.

Hadenus «erdi« er ßalutare dodrinam de per ßonis recenßui. Etquiadixiteßimonia ueræ Ecek' ßanonnegligendaeße, legant pij etiam hißoriaSi Concii 'onim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qnibus (ynodis base dodrina fideliter de

de Spiritu Cin /rn/d ctX' Ulußrataßt. Antiochena reßitauit Samo doteflimonia ß^tetium. Hicena condidit Symboln E!icenum,cr priccipue illußrauit ßententiä de duabus naturis in C briflo.Conflan tinopo'itana deßndit bunc articu lum,Spiritum ßanUti eße perßona procedentë à Prf treetßlio. Epbeßna damnauit Eießoriu,quifinxe rat, non umtos eße duas naturos in cbrißo,ßed aßißere Cbriflo, ßcut amicus amico adeß.

Cbalcedonëfis damnauit Eutychc,qui coßtndebat naturas.

DE SPIRITV SANCTO. if tiAturäS^zS' fingebat humanâm conuerfam in diui' nlt;(in,utcum ex Acjudfailum eft uinum : necftiift^ duAs naturM unitas. Ha; funt prtecipute Synodi» quarum indicia meminerimus cr ampleilamur,

Econtrà etiam in hiftorijs coftdercmus,qui fu' rares fape exorti ftnt contra uera de eftentia D« zy Manichaifinxerunt duos

Deos pariter atcrnos, pugnantes inter fefe,bon!i cr malum. Ac bonum uocarunt lumen, malum te' nebras : zx bonos natur os dixerunt à bono condi' tos e(Jè,materiam uitiofam à malo.

Hac portenta reftitare difcamus. Vnus eft enint conditor omnium rerum,amp;guidem bonus,ut fti' pràdiilumeftin dcfinitioneDei.zx'Efaiæ^.^. di BüiäImm, citur: Prater me non eft De«5 alius, formons luce créons tenebros. id eft, corpora in guibus fiint tenebra,feu corpora obftura. Dans pace et créât malum dd eft, corpora nocentia.

Fugiomus etiam portenta Valentinianoru, gui ftnxeruntinnumerabiles Deos : feu nomina tantu oUegoricè cumulâtes,ut Heftodus cumulât Chaos, no{lem,Frebum,Saturnu, ïouem,zy alios t feure ipfa putantes eftè innumerabiles aternos deos. Q^iamirum uidetur,unum aliguemin aterna fo litudine cogitare. Semper ab initio mundidiabo' lus erft’arftt,er/forget horribiles furores, ut ue rum Deunt contumelio a^ciat, er humono; imbc' d cilii'

TESTIMONIA

àllitdti infultet. Aduerßts illos furores tmdidit nobis Deus certdm doilrinam per pdtres,prophe' tas,Chrifluin A poflolos. hue luce uult Ecclefii regi,nec alias opiniones admittere.

Vt foetus inmatre fedet circundatus aluo ,fîc nosuerbo Deiinclufos effefeiamus, donee qua ft editi in sterna uita palam cernemus Deum. Inte rim Deo gratias agamus, quod fe nobis pateftcit, cr reuerenter illi patefaftioni affentiamur.

Vmiefrini^ Slt;^^^nus noil plures effe perfonas diuinitatiSf täte fides. quim trcs. Vnuin effe coieternum patrem Domini nojlri kfu Chrifti, unit filium imaginé aterni Pa' tris tefum Chriftu,unum Spiritüfanélum.çrhas tres perfonas tarnen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eftè,etfimul omnia

condidiffeioquot; dif:rimina difeamus, utfupra red' tauimus, ac beneficia propria cuiufq^ perfonie in' telligamus. Quia enim Deus ftc fepatefecit, uult ita agnofei cr difeerni perfonas. Pater fbns eft O' mniuin beneftciorum: fedfilius proprie eft media tor etrec'ciliator, et fadus eft pro nobis uidima^ CH natura humanä aftumpfißet : Spiritus fandas mittitur in corda eredentiu, ut noua lucë, iuftitià et uitam lt;e ter nam accendat. ut uocat eum Zacha' rias, Spiritu gratiie crprecum:ideft,teftificanté in nobis nos receptos eftè in gratiam: nbsp;nbsp;mouentë

eor,ut hoc credat Cëquot; ftatuat. item, impeUentem ad inuocationem,quia iam exaudiri nos credimus.

tl£C

DE SPIRITV SANCTO. $7 • U£c doilrina. de tribm perfonis in inuocdtione quotidie proferatur. in qna certe hoc primant O' mnium ardentißime petendu eÆ, ut Dem peüord noflrd regdt,ut reile de ipfo fentidmm j dc uere eu inuocemm,nec db eo aberremm ut Ethnici,recen' tes iud£i,M.dhometiHie,hieretici, M.drcion,IAdni th£i,Vdlentinidni,Sdmofdteni,Aridni, ey dlijfd' ndticLTenedturergocertddliqud zsquot; uerdßrmd, cuim recitdtio nos de uerd doâirind ddmonedt.

Omnipotens£terneQruiue Deiw, £ternepd' Oratioa4P« ^cr Domini noßri ïefu Chrifti,qui te pdteßcifti im mèfa bonitdte,et cUmdlli defilio tuo Domino nO' ftro ïefu Chrijio,R V N C A V DIT EjConJp for omnium rertim esquot; conferudtor zy opitulator, cumßlio tuo co£tcrno Domino nostro ïefu Chri fto,regndnte tecum,et pdtefaâo in ïerufdlem, Spi ritu fmdo tuo cflufo in Apoßolos: ftpiens, bone, mifericors, îudcx z^rßrtis.quidixißi, viuo ego, nolo mortem peccdtoris,fed ut conuertdtur zy ui udt: ztrdixiüi, ïnuocdme indietribulationis,zy“ eripidm te.miferere mei, propter ïefum Chrißum filium tuum Domina noßrum, quem uoîuiüi pro nobis effe uiHimü »j fni'Avn’, 'y iArvi/ nbsp;nbsp;nbsp;fandiß

cd,rege,iuud,dccende cor z:^ dnimdm mea Spiritu fanilo tuo, ut te uerc dgnofcam ztr inuocem, tibi uere creddm,grdtids dgdm,^^ obedia.rege zy fer UA ^cclefti tUdm,ßcHt promifjfli, inquiens: Hoc

S eß.

î8 TESTIMONIA

tftfœdusmeücumeis. Spiritus meus qui efl in te, uerbd mea qu£ pofui in ore tuo,n5 recedent ab ore feminis tui in (Cternum. Semper luceat in nobis Euangelium tuum: nbsp;nbsp;rege cr confirma corda no

fir a Spiritu fanélotuo, ne in furores Epicureos autfanaticos ruam:guberna üudia Ecclcflæ,etde finde politiM,qu£ prtcbent hoffitia Ecclefljs, Intaliinuocatione quotidiedeeflaitia Dn, de patefaâione,de bencficqs,de promißionib. cogite • , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mus. Simul enim hac cogitatione erudimur de per'

fonts,çr accenditur fides, etfegregaturinuocatio noflra ab ethnica,ïudaica nbsp;nbsp;Turcica, quod fieri

qquot;omodopia tjcceffee^. Ham inuocatio nulla placet Deo, nifi eta» Dto. fiat cogitatione cr fiducia Chrifli mediatoris. ut fcriptumeft : Qnicquid petieritisPatrem inno' mine meo,id eft me nominato, me monftrantes itt' terceßorem,dabit uobis. ïtem: Eiemo uenit ad Pa' trcm,nifi perme.Experiemur autem,hanc ueratn inuocationë in Euangelio traditâ ,noneffe irrita.

Ac intueantur mens cr oculi in tedlimonia pa tefaflionis iHuftria, utin EaptifmumChrifti,in. Chriflumrefufeitantem mortuos,z:rpoftrefurre' ilionemfamiliari conuerfationefeoftendentë mul in Spiritusfanëlimifiionë. Uiec uifibilia tC' ftiinonia ideo exhibita funt, ut Ecclefiam doceant Crconfirmët:cr quia exhibita funt,unit ea Deus . affici cogitari, Hon tantum propter baptiflant tune

DE SPIRITV SANCTO. J9

tuttefe patefecit diuinitM yfed hoc teflimonio UO' luit Df KJ confirmari uniuerfàm Ecclcftà dus tent poris,et pofieritatts. Imo et angelos iÜud admirait dum Jjiedaculü Dft, prodeuntis exlatebrii fuis, erfe Ecclefite fua oftendentis,erudijt.

H(f c teftimonia cil cogitabimus,accëdetur lux in cordihus, ut firmiusßatuant uerè adeßi Deu, amp;nbsp;recipere twjlras preces,ac opitulari,ßcut prO' mißt. Hanc enimfidë ad precationë afferri necef fe eß. Pic etià haeßrma ut€mur,direëla ad medi4 torem,cjult;e etiam complcëlitur tres perfonas.

iefuChrifiefiliDeiuiui^crucifixepro nobis, ataHoii refufeitate, ^ui régnas ad dexteram Patris, ut Chriftum. des doua hominibus, amp;nbsp;conflitutus es interpella-ter pro nobis, miferere mei, çy' intercede pro me apudleternum Patrem tuum,^^ fanélificame Spi ritu fanëlo tuo, ßcut promißfli inquiens,îüon re-linguamuosorphanos^crc.

Piè zy hac firma utimur. Spiritus fitnële effu o«*'*’A*’ r . n 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r t ■ ni- ■ fK“™ finofi,

)e in Apo]tolos,quem promiptnobisfilius Det,rc demptornofler, ut accendat in nobis uera agnitio nem etinuocatipnë Dei:ßcut fcriptum efl,Bffun' da fuper uos ßnritu gratie ey precu : exfifcita in cordibus noflris uerutimorë Dei, et uerafidë et a-gnitionëmifericordix,cjuamnobisiieternus Pater Domini noßri iefu Chrifli propter filiu promißt: fits nobis paracletiK in omn^us (onßliß tt pericu-

Uli

e» TESTIMONIA

delende mentes noflras,ut uera obedientia, quot;Pdtrem Domini noüri lefChrifli, et filiÜ eius ) e demptorcnoflru,çxte perpétua celebremus.

Si hoe modo in intiocatione cogitabimus de per fonts zy de beneßeijs, proficient mentes erudi tione zy pietdte. Cteterum itlud fciantftudiofi,iip peüationes potenti^e et uirtutü cömunes efii omni bus perfonis,uidelicet nomiiid fiipiêtiie,bonitiitiSy iuftitiie, mifericordii£,fi)rtitudinis,puritatis. Nee funt hie uirtutes diftinilie res ab ipfa effentia. Sicut potêtia patris e/l pater,fic iuftitia patris e(l pater, fie iuflicid filij efl filius-Et cöfiderandu efl,quomo do hæc nomina in fcriptis Propheticis ufurpètur, et adhibëda efl diligëtia proprie cr re ëie loquèdL DE CREATIONE.

Voluit Deus innotefeere, et fe cofl)iei: ideo eedidit omnes creaturas, mira artë ad' hibuit,utconuinceretnos ,non extitiße rescafu, fed eflè icternâ mentc^ architeëlatricë, bonà,iuftà, (feëlanteinhominufaâa,etiudicantë. Quanquà autem hiec confideratio uniuerfe natur lt;e admonet nos de Deo, ut poflearurfus dieam:tamënos refl ramus initio meutern çr oculos ad omtva teflimo' nia,inquibus fe Deus'Eccleftie pateficit, adedu' âionë ex Aegypto, ad uoeem fonantë in Sinai, ad Chriflum refufcitantë mortuos, zr refufeitatu ac afeendentem in elt;xlum,ad uoeem iterni Patris de Chriflo

DF C R E A T I O N E.

Chrifto fonâtem,îiuncauditc.'admißionent Spi' ritus jctnâi. H^cc teßimonid ædiu cr propo/itd funt,ut nos in hdc natur(eimbeciÜitiitemagis per' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

ßjicue erudiant, conuincant^z:^ confirment. ideô femper defixue ßnt mentes in horum teflimonio' rum cogitationem,et his cofirmata: articulum de credtione meditentur, deinde confiderent etiattt ueüigid Dei imprefid naturæ.

Ilß dutem articulas de credtione, Gene. t.GTd Crationit x libi fdpeexpreßus: ^uoduidelicettDeusneternus, pater Domini nofiri ießu Chrifli,und cüfilio cote terno, Spiritufanélo, condiderit exnihilocœlii terrain,angelos nbsp;nbsp;homines, omnia religud

corpora. Sic de filio dicitur loan. t. Omnidperi' pßum,ßcilicetfilium,faildßunt. ztj^de Spiritufan' £lo createdicitur ,'Pßal. Verbo Domini coeli firmati fiunt,et jßiritu oris eins omnis uirtus ear It.

(Xÿpd dutem res ex nihilo conditte fint, docet nbsp;nbsp;nfhiio cS

hiiecßententid:Jpßedixit,z^ßaild fiunt: ipfiemandd diese res. MifjCr creatdfiunt.idefl,dicentefeu iubente Deo res exort£fiunt. Non igiturexmdteridprioreex truól£fiunt,ut Stoiciduogenerdfingebdnt,mentê zy materiam: fiedDeo dicente,cum res non efifint, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘

ejfie eceperunt. z;^ cum loannes inquit. Omnia per ipfium facia efii:refiitat Stoicam imaginationcm, queefiagit materiam non effiefaélam. H^c de arti culo creationis in Ecclefia moneri necejfie eft.

Sed

' TESTIMONIA

Sed nondum fatis diüu eü de hoc tanto articKgt; lo. Jnfirmitas humana, etiamfi cogitat Deum efß rmaginitio conditore,tame poßea imaginatur: utfaber difce' ptmi in cr«i- dit à naue extru{la,et relincjuit eà nantis, ita Deu riowj artu nbsp;nbsp;^ifcederc lt;i fuo opere, et relinqui creaturat tantü

propriægubernationi. Hiec imaginatio magna ca liginem offundit animis,et parit dubitationes.

Alifut Stoici,fingunt Deü alligatu caußs fecu - , dis,nec quicqua aliter poßefieri,qutcaufe fecü dte cièt.alij, ut Epicurei, omma cafu uolui etcon fitndi.Vtero; errormagnos tumultus in humants mctibut excitât. Qjioties in periculis fumus,qu£ fuperät humana cÖßlia,mouemur cogitatione cau faru naturahu, ut arbitremur malü immedicabile effe, quia arbitramur naturam ßc firri fine Deo.

Aduerfus hat dubitationes, confirmandie funt mentes cogitatione uera articuli de creatione: ac Res conditas ßatuendum eft,non folumconditat eße res à Deo, Süriétüîu fid etiamperpétuaferuariac fuüentariàDeore-

rum fubftantid. Quotànis fœcundatDeuf terrât procréât fruges ex terra, impertit uitam uiuenti' btii. H-ec rerum fuftentatio, feu conferuatio,ußt(t taappellatione uocatur adio Deigeneralii : c}Uie tarnen non ita alligat eum caufis fecundii, ut nihil faciataliter,quàm utcaufæfecudæ ciët. Sed Deut eß liberrimum agens, feruat fui opcrit ordinem,et tarnen multa propter homines mitigat. Cedit natu ra

DÉ C R E AT I O N E. if ra rerum precibui Uloiß, Blit£,'Elifiei,'Efaix,i^ o mnium piorum: ficut Chrijius iiiquit ^^atth£i z t. Offinw qu£ petetii,credente5 dccipietis. Si dicetis monti huic,Mila. te in mare,fiet. Item: laüd curas tuas in Deum^or ipfe te enutriet.

Adeß Deus fu£ crecitur£,f’ed non ddeß ut Stoi eus DeiK,fed ut dgens liberrimum, f iflëtdns créa turam, çrfudimmenpt mifericordia moderdits, dans bond, adiuudns, dut impediens cdufds fecuu' dds. De fcrfc dißinilione ddmoneri pios neeeßß eß. Tenedntur ergo teßimonid, qu£ docent ddeße Deu ndtur£ rerü,etguberndtoreeiu5 et moderd' tore ejjè, ut in periculis noßris non frdngdmur co gitdtionibus Epicureis dut Stoicis: noncogitemus cdfu nos opprimi dduerßs, dut fatale ordine caufd ru immutabilè ejji: nec res fecundas ad cdfum,dut tantu ad phyßcas caußs refiramus ,fed DeÜ agno Deu» natur» fcamus ueré largiri bona,et moder ari natur am. nbsp;nbsp;nbsp;»»’Jetiior.

AÆ17. In ipfo uiuimus, mouemur erfttmus. id eß per ipfum datur, fu{lentatur,er ßuetur uita noßra. Hebr£. 1. Eerens omnia uerbo potenti£ fu£. Colof.a. Omnidpereumconßßunt. c.Ti' mo. 6. additur deferiptio Dei,qui uiuificat omnia, i.Tirno. 4. SpeTitwus/nDeo uiuo, quießfalud' tor omnium hominü,maximefideliu. id eß,omni' bus benefdcit,ßuens uitâ,gignensfruges,fcrudns ^enus bumdmm,utindeßbicolligdt Eccleßam:

maxime

^4 TESTIMONIA

maxime uero iuuans Eccleßä,in qua non folu cor fgt;orafouet,fedetiamlitrgitnr£ternabond. i. Ti' moth.6. In Deo uiuète,quipr£bet nobisabunde omnia ad fruendii. Matth, lo. Duo paßeres afft ueneunt, zy unus ex illis non cadet fuper terraß' ne pâtre ucßro.Veflri autem capiUi capitis omnes numerati Cunt. Pfal. i oj. Omnia à te expeâant, ut des eis eßcam in temporeßuo : dan tete Ulis colli' gent: aperie Ute te manum tuam ,omnia implebuu' turbonitate: auertente te ßaciem,turbabuntur. au ßres ßgt;iritum eorii, er deficient, er in puluereiu fuu reuertctur.lamitte J^iritu tuum,et crcabutiw^ et renouabis fade terra:. Pfal. 144. Oculiomniu in te fiierant er tu das efcam illis in tempore op' portuno. Aperis tu manutua,er imples omneani malbenedidione. Vfal.ja.Decoelo reß^exit Do minus,uidet omnes ßlios hominum, fingit fingilU' tim corda eoru,inteliigit omnia opera eoru. Pfal. 146. Qjti operit coelum nubib. et parat terrce plu uiä. (Xuiproducit in mbtibus ßxnu. Qjti datiumö tis efcam ipforu,et pullis coruoru inuocatibus eu., pfal.3 Homines et iumenta iuuabis Domine.

Peculiares promißiones EccleßiC de uita,uid:u, er defenßone corporü multæfadie funt, gute etiÖ. teflantur Deum adeße creaturis,fuflentare nos,et moderaricaufas naturales. Pfal.3z.Beneplacitü efl Domino fuper timëtes.eu, ut eruatà morte ani

de CREATION E. 6f ihas eoru,z^ alat eos in fame. Pftl.jj.lJoneßino pia tiinentibiüeum. PftLjé. tion confitndentur in tempore malo, zy in diebiafimis faturabuntur. Gfe£ z.Etnefciuithlt;ecguodego eifrumentu dcde rim,ideo rurfus außram frumentum meum.

idem docent benediâioncs es^ malediilionesi Deut.zs. Abundare tefaciet Dominn^fiuâu terra tu£.l tem,erit cœlü æneum. Et Prouer. ?. Egeßlt;if 4 Domino in domo impij, habitacula. autë iuftorü benedicentur. Prouer.eo. Eenedidlio Domini di uitesfdcit. Pfal. izö.EtißDominus adißcauerit • domii, ßußra labor at qui adificat earn. Hic claré itfßrmat,fecundas caufas irritas effe, niß à Deo iti' uentur. Pfal. 9^. Scitotequod Dominus ipfeeß Dcus,ipfeficit nos,ç^ non ipßnos’, tios autempo pulus eius,zx oues pafcua eins. id efl. Non nafci-mur cafu,non uiuimus tantu caups fecundis,nollris conplijscr uiribus,fed Deo uiuificàte, et feruante.

Poftremo idemdocetprecatio Dominica,qua J Deo petere iubet pattern quotidianu. Conptcmur ergo Deum largiri uiâum, cr terrain non eflèfcc' cundam nip Deo iuuante.

Collegi mediocrem aceruum teflimoniorü, qua enarrantarticulum de creatione,acaflîrmant Deu ddefflcreaturisfuflentatorë çxmoderatorem,^rè fùtânt opinionës Epicureas cr Stoicas. Ç^uia enim pidmittit Deus pifl zr inuocantibus bona,ç^ mintt é tur

ei TESTIMONIA

/■«r pcenas impijs, confiât euin libéré lt;igeyt,nec ab ligatum efiè caufis fiecundii, fed multa mitigarepro pta- pios,malta exafierare propter impios.ficut C' xêpla oHeiidilt. Propter idoloru cultuf triënio no pluit,regnante Achab:fed redditiC fant pluaite, Elilt;t petente. Talib. tcfiimonifs confirmadte fant mëtes in inuocatione. Non czijra poßunt à Deo petere ui' Hum, et uit£ definfionë,fi fafdnatie Ppicureis aut Stoicis opinionibui fentiant,aut cafu omnia fini, aut Deli non moderari fecudof caufof. ïmo ideo C' ripit Dein fruges hominibin, qaiaputanteasnatU' rail quadà ui nafci^etiamfi Dem eat non foueatinec reuerenter utiltur dato munere ,nec timet datorent, utmonet ofete didum^quodfupra citaui.

Mens humana couincitur demo fir ationib. utfatea tur hunc mundu à Deo conditu efic: fid Deu adefiè moderatorem,etfi httim fintentiie etiam qu£dam ha bet argumenta, ut poenas atrocium fielcrum, tame hoc obfiurius efi . Qjtiaigitur difficilior efi affeu' fio ,diuinis teftimonijs fides in animis excitandaet confirmanda efi, ut Deutn inuocare, ct firio ab eo petere, cr expedarebonapoßimus,utpriecipit: In tioca me in die tribulationis, çy eripiam te. Item : Commenda Domino uiamtuam,z^ipfifaciet.

Vofiqaamautëmens confirmata efi ueraç^rrt' ßa fententia de Deo, çy de creatione ac pr^/entia Dti in creaturis, or moderatione caufarum ficun darum.

DE CRÉAtiONE.

âiirllt;,ex uerbo Dd,etillu]tribus tlleimonijsjn^ui' tus fc Deus generi humano pecu!iaritlt;r pateftcit, Min eduâione populi ex Aegypro, inre]ujcitatio ne moytuorunt,et altjs mirandu fadis Prophetarü, Chrifti A pojloîorum: tune etùm utile cr tueun ' dumeftytilbicere opificium mundi,çrmeo uejtigU Del quierere,zy' demonftraàone; colUgere,quce tC' ft^nturhunemunjum non extitißecjfu,nec uolui cafu,fed eße Deu mente teternà, conditricc rerum, I deà enim tou natura côdita efl,u( Deu monjiret, quot;Etli humanee mentes prima lueem retinuiffent, hit notici^de Deo midtôßdßentiuujtriores,nuc mul' tis dubitation.bus conturbantur. Sed bonis menti' bus utile eli^enere aliqius demonjirationes,ejUie O' ßendunt eße De«)zi : ficut çr Paulus ad aßicicndü mundi opificium nos dedudt, Rom. s.^in Ailis inquit : Adeà propé adeße neum,penè ut manibus côtreilari poßit. Reciubo tgitur breuiter aliejuas de mbjlrationes, rjuaru cog’tatio ad difciplinâ et coiir firmandashoneflas opinionesinmentibus utile eft.

Prima, ab ipfô naturceordine/umitur, id eji, ab Apoiî-xes »li ejfeélibus monftrantibus opificë. impoßibileefior dinem perpetuum in natura,caluorfum e(Jè, fiu manere,aut tantu à materia ortu efjè. Praicipuse partes in natu^'a lùnt ordinatue, ut manet ordo pef' petuiK motuu eoeleflium-,figt;ecicrum,ita ut ex homi ne homo,ex boue bos /iafcatur,faecunditatis terræ', c » perenni'

iS TESTIMONIA

perennifatis flutninu, naturaliu noticiarum in mc' tibia humanis. Ergo natura nö extitit cafu,fed à mc te aliqua orta e/t,qUie ordincm inteÜigit.

X Secundai à natura mentis humanæ. Bruta res no eil caufa natural intelligentis: Mentes hominum ha bent aliquant caujam,quia homo non habet effè per fefi,fed incipit,zx aliunde oritur: Ergo neceße efl^ aliquam intelligentem naturam caufdm effi mentis humanæ. tiecefjèeft igitur eße Deum.

3 Tertia,ädifcriminehoneßorumetturpium,cr ulijsnoticijs naturalibus,ordinis ey numeroru. Iw poßibile eji difcrimen honeslorum gt tiirpiu in më' te,caßu aut materia ortum eße: Item, noticias ordi' ms zx numcrorumßrtuitas eße : Ergo neceßi efi, aliquam meutern architeüatricemeßc. Ethæ duic rationes omniu maxime funtillußres. Eßq^dignu conßderatione,quod humana mens,^^ iUalux men ti inßta, praicipuum de Deo teßimonium eß in na tura. Et quidem inter noticias naturales hæcquoq^ efl,quod ßt Deusßcut Paulus inquit,Deus ipßs ma nißßauit. ideß, Deus indidit humaniementihanc noticiam,quod ßt Deus,zr ßmul indidit ratiocina' tiones illas ex eßellibus.

4 QaJrtit, Noticiæ naturalesßint ueræ: eße Den naturaliter omnes ßatetur.ergo hiec noticia uera efi, Hiec minor eß'etillußrior,ß natura nö eßet corrup' ta:fed cöfirmäda efi certis argumëtis aptæ recitauî, Quinta^

DE C R E A T I O N E. 6«,

Quintut-ifpud 'Xeiwphontcfumituriterrorib- f tonfciëtite. Coftat bomicidas etdios ppetratis ma. gnisfccleribtts ,hombiles dnimorü cruciatus fußi' nere,€tidß nulla humana iudicia metuàt : Bftigitur aliqua mens, qult;e hoc iudiciu in antmis ordinauit^ qu£ {vobat reâe faëîd,et improbat fcciis faila.

Sextd,à politicafocietate. Politica focietas non g eß concur fus homiitu fortuitus, fed certo ordine et iure confociatamultitudo: necpoffet humanaope tantum retineri,fed experientia teflatur, aliquo nU' mine ad pœnârapi eos qui uiolâthuncordincm, ut homicidas, incefios, gt tyrannos : Ergo eß aliqua mens sterna, quat dédit hominibus inteUeëlum ordi nis,utpoliticam focietatem colant: item qua; fua ope fcruat gt défendit.

Septimaeßerudita,fumptddferiecdufaru eßi 1 cientium. Bloneflproceßus in infinitum in caufis efpcientibus : ergo ncceßeefirefißere in una prima caufa. Banc rationem Phyfici dilucidè explicant. î^amfi eßet progreßus in infinitum, nullus eßet or do cdufarum,ct nuUtC caufeneceffario ccharerent.

Oâdudyàcaufis finalibus. Omnes res in natura de S fiinatafiint ad certas utilitates. Banc difiributio' në finiu impoßibile efi aut extitifie cafu,aut cafu ma nere, fed neeeße eü cöfilio architeëii faëîam eße.

Biond,dfiituroru euentuupgnificationibtis.Çer 9 ti monfiràtttr fitturi euëtus, nô modo per prodigia

qtt£

TESTIMONIA

gc/ttes mouebant, quorum alia alias caufas ha^ bët:fe(l mttlto magis ptr uaticiniain E clefia^ut_ laam, E/aias ,leremias, T^anielpr^dixtruntmnta' tioncs ziX fuaeßiones regnoruni. Hecejlèeftigi' turaliguam mentent efj'e, prauidentem eM mutd' tiones, çx præmonjirantem.

Hær argumenta non fohm teflantur efji Deum, fed etiam fnnt indicia prouidentia-,cuod Df!« ciat homines, puniat atrocia j'i elera, cr ali^uibus opituletur:ut fcccüditas terræ indicat, Deü- homi' ni( nitie côfulere : pœno’fceleratoru indicât Deum pojtiilare ut colamus iuftitià. Pratdiilioncs etiâ de imperijs: itë lt;^uodmittiitur heroiciuiri,ut rejiituàt politias, et artes, indicât Deücurarepo'itias. H^ec funt perß}icua, et Cemper mouerunt bonas mentes, Gemini nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Poßent zr multa alia uere quidë colligi, fed quîa

ditî. funtobCcuriora,relinqito. Eionfruderainditaefthc mini legis notieia, qua Deus uult fe coli. Effet autë fru/ira indita,niß iudicium aliquod eßet, in quo db fcrimen erit bonorum cf malorum.Sed bac alibi çx plicandafunt. üosad primant admonitionëredea' mus, uideliçet aßidue mcntibus atq^ oculis intuen-da effè ilia peculiaria tejiimonia, in qu bus fe Deus Eccleßt patefecit, ut in eduélionepopuli ifrael ex Aegypto,in refufc ta ione mortuorum,cr miraeula Cietera,qu£per Prophetas cbriftum et Apoftolos faila funt.zr deinde addamui uerbumperhos tradi

tum:

DE CREATION E, 71 tam’.etftdtuKmia ucre hMceße rgt;ciuolunt((te,cju£ in eo iierbo propoßta efl: çjquot; difcerndinuf Vhilofo fgt;hiitin,feu naturales tißticias,ab ^Mangelio, id eft, à promißione gratuiia rentißionis peccatorum do' Handle,propter filitim Dei, u tftuo loco dicitur de di fcrimine Legis ©r Euangelij.

DE CAVSA PECCATI, ET

Decontingenfia.

SEmper omnes ftapientes miratiftint, cum tail' tus fit ordo nature in plurimis rebus, unde in ^genere humano tanta fit conftfto, tantum fcclcrunt calamitatunhinorbi mors.kc philofbphi par tim in materia, partim in uoluntatc humana caufas collocant,partim ad fatum transftrunt, quod dicut Fatum. neeeßariam connexionë primat caußie,et omniü fccudarum,phyßcarumet uoluntatii. EtManichiei ex corrupta philofophia orti,horribilcsfùrores,co tumeliofos in Dcum,ç^perniciofos moribus,exci' Frfuei'««!' de duobus dijs,bono malo,eydeneccft' fitate. nec leuiter quaßata eft Ecclefta illis uetuftis temporibus,hac quieftione,de caufa malt, et de con tingrntia. E.ftautem piiementis,reuerenter de Deo fentireac loqui,^:^ ßententids uerM,pUs, honeftas, comprobatiisgrauib. iudicijspioriiin Ecclefta, uti lesmorib.retinere-.nec curiofttate, autftudio argU' tiaru, qiiicrere infinités labyrinthos diftutationü.

Eftq- hec ueru piafent(ntia,utra^. manu amp;

* 4

7» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;D E C A V S A

«Hcauiiu'quot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tenenda, Deum non effe caufant

peccati,nec ueUe peccatum, necimpellere uolunta' tes ad peecandu, nee approbare peccatum: fed uere er horribiliter irafci peccato,uttoties fuo uerbo aßiduii pœnis er calamitatibus mundi,cö)ninatio' ne ætern£ ira; déclarât. Imà iram aduerftts peccatu maxime ojlcdit filius Dei,qui apparuit, ut uidima fieret pro peccato, ut oftèderet diabolu. effe autorë peccati, et fua morte iram ingetem Patris placaret.

No;t ioitur Deus caufa efi peccati, nec peccatu e/lres côditaautordinataàDeo,fedefthorribilis deflruélio operis er ordinis diuini.

Ptccaticaiifa nbsp;nbsp;nbsp;sutit autc caufepeccati, uolütas diaboli, er uo

luntas hominis, qua; auertcrut felibéré fua/ponte à Deo,nec uolente, nec approbante ilia auerfionë: et ba;ferunt uagantes extra ordinêin obieélis, contra mandatum Dci,ut Eua; uoluntas auertens fe à uoce Dci,er ua^ata extra ordinemjjtefit in porno.

Etfi autem homines acutimulta hic inextricabi liacolligunt,tamennos omifiis pr^ftigi/s di/putatio num, ueram fententià, quam dixi,toto peéiore aiU' pleélamur, et teneamus teftimonia de ea tradita diui nitus, ctiamfi non po/fumus omnes argutias qua: op ponuntur ,extricare. teftimonia autem ha;c funt:

TeiUmonia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gen. i. Vidit Deusomnia qu£/èeerat, eterant

e/t,Deo placentia, ordinata,congruê tia ad ordintm in mente diuina, er lt;id certos ufus profit'

P E C C A T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7j

pyojùturos homini condita. Pfal.f. Ÿîon Tieuf uo tens iniquitatem tu es. ideß^Dcus uerè,nonßmuld' teödit feccatum. loan. 8. duundomendisciuinlo quitur diabolus, ex proprijs loguitur, tjuia meii' l dax eft,spater mendacij. Pater,id eft, primusßns (y cdufa mëdacij. Dißernit autcm Chriflus mendd' cium à fubftätia,quaß dicat:Subfiantiä guidé habet diabolus aliunde accepta, nam omîtes atigeli à Deo creatißint,quorualiguipoßealapßßunt. Habet au Dùboiipn». tem proprium quiddâdiabolus,no à Deo acceptu, uidelicet mendacium: id eü peccatum, quod libéra uolutas diaboli peperit. Ueq; htecinter fe pugnât, ut poflea lonßus dicemus: Subßantiam à Deo codi tam eße etßijlentari,et tarnen uoluntatc diaboli, ey uoluntatöhominiscaußets eße peccati. Quiauolun ■ tos abutilibertateßuapotuit,ßeg; à Deo auertere.

quot;Zach. 8. M.alum ne cogitetis in cordibus ueßris, ^iuramentu mendax ne diligatis. Omnia enim hec funt,gu£ odiidicit Dominus. Cum igitur nonßtß mulat u odium peccati in uolutate diuina, neguaqui fentiendüeft Deumuellepeccati!. t.Joan.i. Con-cupifcëtia carnis non eßex Patre,ßed exmudo cß.

■i.iodn.3. Qui facit peccatum,ex diabolo ell. Quia ab initio diabolus peccat,id eil,primus autor pec ca tießdiabolus. p.om.f. Perhominëintrauitpec' cdtum in mundum. id eß,peccatum noneßres con-dita lDeo,fedhomo fualibertate feàDeo auer-

e gt;nbsp;tit^

-74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE C A VS A

tif, cr excußit clona Dei,ç^ illam fuam defiru^io' nem propaoduit in pofterîMem.

HehMirmi.in nbsp;nbsp;Nfc figuKip ißtc uerborum in fcrmone Uebraico,

fentètid c)Udm dixi : Indurdbo cor Phd.

amp;c. nbsp;nbsp;nbsp;’ rdoni5,etßmi!es.Certuellenim,Hebrdicdphrdßfi

gnißcdre eds permißione,no uoluntdte efficdcë. ut^ nenos inducds in tentdtionë: ideß nefinM nos indu ci,feu, ne finds nos îdbi et ruere,cum tctdmur.

. 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Prætered nbsp;nbsp;hoc monerißudiofos utile eß, quid

proprie ßt peccdtum,ut difceriidntur m condittc d, Pcccatum. Dco ©quot; peccdtuiii, cjuodeß conturbdtiofeu conßi' ßo ordinis diuini. ideo reéle dicitur, peccdtuin effè deßäiis feu priudtio,ut'Didledlicilo(juuntur.

Originale r)eorigindlifdciliseßdecldrdtio. Jdenimeßin pcccatum. »«ente tenebræ, hoc eß, no hdbere iUußrem noticiä et firmum dßenfum de prouidentid, comindtionibuf ey- promißionibus diuinis. Pt in uoluntdte efl duer ßo,id eß, ßne metu ßducid,dile£lione D ei cffe,et in corde ßne obediétid eße, (jud; congruebdt legi ndtu r ce, fed. udgis et errdntibus inclindtionibus ßrri eX' trd ordinetn contrd Pgt;eum. Pfnec tndld effe deßdlitt, non cbfcurum eH : necfunt res conditæ d Deo, fed hornbilis deßruäio huntdnæ ndturæ. J^oeß igitur cdufi peccdfi Deusigui ^ß iuudt et conferudt pro pdgdtionem fubßdntid: ,tdmenferudt tdlë mäßam, ijudlis nunc eß. utßfdber poculum no ex dura, fed tx plitmbofdcidt: 4C tpßdeflruilioni titre horri biliter

P E C C A T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t;

liliter Deus irafcitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eiiim filiii ad hdncirâ

placandatn,?}'tid jduandum mlini^naturie. inteÜi' gi igitur poteft, Deuin nec caufMi ejje uitij nobifcu nafcentis,nec uelle id malum, nec approbare.

Hie ante cauiiiatio diluatur: Cu dcjèâus nihilßt, id eii no fit res poficiua, cur irafcitur Deus nibilof Refbondendu eâ, Magnit dif :rimeii eli inter nibil priuatu-,€t nihil negatinu. nihil priuatincin' nim did. telleAu,reciuirit fubieélu,et efiin illofitbieSlo gutC' dà deftruóiio, propter gua fubicilu reijeitur-.ut rui ntetedifieij fiint deüruîlio in ilia mole, feu partes difiipata'. Ua uitiu originis,eft ipfiru partiu hoini nis inguinatio et conjùfio,guà Deus odit,et propter guà fubieÜo irafcitur.ïn morbo,nibil pgnificat pri ua[ionë,guiamanetfubieâu,et efiinfubieäocofit fio aligna. At eguusAlcxâdri,ià nihil ell negatiue,

H£c mediocris explicatio fufficiat, guce et uera e{l,et fiepe cogitata difccntibus aliguid lucis ajfirt, nec gu^rantur fubtiliorcs dijfutationcs eyquot; inextri cabiles labyrinthi. Geometrica pingi,c^ oculis fub ijci pofiunt : hlt;ec uero de guib.hic dicimus, non ita pingi,et oculis fubijci pofiunt: fed attenta confidera tione paulatim magis intclligentur. Doletfaucius, dfisiciens uulnus, fdtuulnusnonefifinihilnega^ tiuè, fed efii partes laceratas ; ita Paulus docet, ui^ dens Heronis fcelera et uitia,guie agnofeit non efife »ihil negatiue,fed operis diuini teterrimas ruinas.

'i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C«»|

ye DE C A V S A

Cum in tali conßderdtionedifcemui quid ßtmlt;t turn,feu defiéhK,feu priuatio,dgnofcemu5 peccatS non ejfe extenuandu. Vt ordo in opere Dei, uideli' cct in homine,eR res d Yieo conditd, CT ei placem, Crferudns hominë, dcproptered dicitur ingens num. ttd c contrd,ruin£ illæ funt conßißo ordiniSf nÖ d Deo conditd,fed fafla d didboli or hominis uo luntdte, eftcj^; d Deo reieiid, et exitialis diabolo homini. tdeo ruinis ilia:,feu dejlru£lio,feu conßifio^ uocatur malti,id eß, no congmens ad mente diuina^ dißlicens Deo,cr exitialediabolo o'homini,

Hd:c declaratio alicjiiid lucis afjrrt fequeti decht rationi de peccato dëiuali,de quo multorum funt in tricatæ quæfiones. Sed hic quoq; facile eft inteUige re deftüus,fl intuearis non folum faila,fed mentent regentcm fdila. Eua comedens pomu, non regitur luce Dei. }llud,non regi luce Dei,o' uoluntatem d Deoauerfameffe,deftâuse)Jè non obfcurum eft, Etf, interim accedunt motus extern! o interni,qui funt res pofttiuo:: cr ft funt motus errdntes,et quie dam ordinis confifto, ut ft nauis fine uelis cr remit uarie iadetur uentis o' procellis, Hdc imago ut' funque déclarât itlos deftdus,

Vt dutem donee mdnet nduis, manent motus ali' qui: itd donee uiuit homo,quocH^ modo dH qui mo tus,quamlibet errantes o'confttft, manèt. üeepro ptered Deus eft cdufa peccati. Etft enim f ftètat alû quantifper

P E C C A T I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

qtUntij^(rnaturà,tdmédefiiliKilliinmentenôefJi .. ciuturab ipfo.etuolutM libera Euæ, proprie etuc' reerat cau/a fuje ailionis,ac ß}ctefe auertitaDeo.

Conjlituta autem hacfententia, quod üfwj noit rnnttng^ti^ fit caufapeccati, nec uelit peccatuin,fec{uitur,con' nbsp;nbsp;nbsp;'n

* • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' • rr* t n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fr VUS htin|-im»,

tingentiatn ejje: hoc ejt,no omnia qute fiunt,neccj]a tiofieri. Qjaiaeniinpeccatumortüèftàuoluntate, diaboli er hominis, necfaéîum efi Deo uolente : fic erant condita: uoluntates,ut pofientno peccare. E/l autem caufit contingentia: noftrarum adionum, li' bertMuoluntatis.Ethoclocode contingentiahu' manarum aiiionumloquimnr, nonde cteterarum rerum motibus, de quibus in Phyficis difieritur.

Deinde concedendü cy hoc efi, quodjeriptura apoSlolica tribuathomini,etiamnuncpofilap(iim, Libtru»«! libertatcm aliquam deligcdiea qua:fiunt fubieäara urmodin««-tioni, çy faciendi externa opera mandata lege Dei.

I (ieo enim iufiitia Eegis,dicitur iufiitia carnis:quia uiribus huius naturiC, externa ilia difciplina utcu^-præfiari potefi,ut dicit Paulus,Lex efiiniufiis pojt-ta.id ell, ad cohercendos non renatos, er punien' dos contumaces. Item, Lex efi p£dagogiK. ac nifi ha:c libertas aliquo modo reliqua effet in natura, tiuUa utilitas ejfet legum er imperiorum, er totiut ciuilis gubernationts. Manet igitur aliqua libertas, quie,ut dixi,fiins eficontingentiie.

Qtipd uero dicitur Deus determinarecontingen

tia.

73 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE CA VS A

Dcidctormi- tiHjäifcrimentenendueß. AliterdctcrmindfDeui mtiononuai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;it- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

«finodi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ca quic unit, aliter Cd qute non uult: aliter eaqu£ Ct ■

folaipßusuoluntate pendent, aliter qua partim i' pfe facit,partim uolunta^ humana.

Vrceuidet Deus deliila Saulis,fed no uult ea,nec impellituoluntaté eins, fed permittit ut uolutas Sau lis it a graßeturfct no impellit ut feeus agat. Interim tarne decernit,ubi Säule repreffurusßt. Ucee igitur prceuißo non affert neceßitate,nec mutât in uolüta te hominis modum agendi, qui adhuc in natura reit quiis eß,hoc eß hac libcrtati quee adhuc reliqua eß^

Ncc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;obßat contingentice aut libertati,quod.

Deus fuflentat natura. J^am interim tarne uolutas Euce erat caufafuce aétionis,quia libertas ßca-atdo' nu in creatione inditïtgeneri humanoiz^ fußenta' tio diuina non impediebat illud donum. Sic iam qui tum eß Ubertatis, non impeditur fußentatione diui' na: fed ßc fußetat Deus Saulcm qualis eß,et Saulis uoluntas eßpropric caufa malcc adionis.

Qnod uero hic dida queedam obijciuntur,ut IC' remice lo, Scio Domine,quodnoneßhominisuia tius,ucc eß uiri dirigeregreßiis fuos. e^ß inßa in ti tulo de Eibero abitrio,hcec dida explicanda erunt, tarnen cy hic breuiter monendus eß ledor,aliud eße loqui de eledione uoluntatis,alud de euentußeu fuc^ cejßi. V ult Pompeius beüu aduerfus Ccefarem. ^li here UHlt,f(d euentÜ «K# mnltat caufa: regunt ,non

PE cc ATI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

folduoluntas Pompeij.Hidumigittif kremite^äo' krasfiioina äritJitm GT ^ulcißimam confolationê continet. Vitt hominii,id eftgubernatio priunta er publica man' data homini/eu uocatio,no poteft ßtftineri folii ui' ribus humants: ^on poteß mes omnia pericula pro fpicere et cauere,f(epe hallucinatur. ut errat loftas^ bellu Aegyptio inftrens. Ac multa ßunt triftia erra ta omnium fapientum, ut Cicero exclamai, (y me nunquam ßapientem.

l/tulti lapfus accidunt, lt;]uipariunt difpcultates inexplicabiles humants conjilijs: cr units lapfùs fig' pe ingentem ruina trahit, ut Dauidis adulterium. Heinde etiam bonis conßlijs, in bonis caufis f£ pe non re/ßondet euentus. Po/Jùnt et fubito magnie calamitates accidere,lt;jU‘efummos exfuo fafiioio deijciunt,ut uere dicitur.

Omnia funt hominum tenui pendentiafilo.

Et fubito cafu,(juie ualuerevuunt.

He his tantis impedimentis,de inßrmitatehuma na,^ inconjiantia rerum humanarum,quæ multos habet arcanos caufas, concionatur ïeremias,C:rß' mul docetconßigeread Heiim,cr ab ipfo petere et expeétare gubernationem ei' auxilium.

Hicigiturpromißionestenendee/uni:Eton uos eßis qui loquimini, fed Spiritus Patris ueflri ceek' fits,qui in uobis efl. item: Eion relinquà uos orphu' nos. Item: Deus efl qui efßcit,ut uelitis cr perßciagt; iis.

«o nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C AV s A

tif.Jtë: QuMtomagis dabit/piritïifandu petenti' bu^. Itë Pfal. 38. A Dominogrefftii hominii dirigen tur,etc. Hispromißionib.Jreti.petamiifetexpede Wits aiixiliu à Deo; et agnofcdmut,falutaria agi no poße, niß Deonosiuuäte. utinguit Cbriflus: Sine me nihil poteflis facere. Et Eaptifia:^ö poteß fibi homofumere cjuicciuam,niß datumßt ei de calo.

Eompeius,ErutM,Antonius, ztr ‘di]multi, ma^ gna conatißtnt,fed Deus alios prouexit.Etßigitur hæcdidaconcionantur de auxilio Dci in bonis ztquot; falutaribus adionibus, tamë non eß inde ratiocinan dum,prorfus nullam eße libertatem eledionts huma na:. Ac multominus hoc feefuitur,omnia bona et ma la neceßariö,et à Deo fieri. Qjtare didum teremiiß dextrè intelligatur, quod uidelicet foils humanis co ßlijs uiribus non poßint falutaria eßiei.

Difcamiis magnum zr ingens donum Dei eße, iuuarinos ,utßmus organa Dei falutaria in omni adminidratione: nec deferti,ßmuspeßes generis humani, ut Eharao, Elero, Manicha:us,(2^ßmiles. Ct' guotidie nos hoc didü Chrißi, Sine me nihil po teßlsfacere, exfufeitet, ut ardentibus uotis precc' mur,ut à Deo regamur. Perßsicuu eßaütem, noti fequihinc,Deum effecaufamefficacem. Imo Ec-cleßa Dei,cum feiat Deum uere,ferió,cr horribili ter odiffe libidines 'i^eronis, neguaquÙ dieet eas aut »eeeßariö accidiß'e,aut uolente Deo accidiffe.

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Obijeia

P E C C A T t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si

Qbijciuntur çzhxcdiil4,Bphe. t.lS.leéli fecun tlum propoßtum eim,qui facit omnia fecund^ con' ßlitiuoluntatis fu£, çr t.Corinth. izAdeeßDeui agens omnia in omnibus. Htec diélacertu ejl in iliis ipfis locis ubi ponuntur, tantum loqui deEccleßa, (ydefalutaribus aélionibus, quas Deus excitât cr regit in Ecclepafua: necloquideuniueffalirerum fuRentationcifeU de ßngulis omnium animantin mo tibus. Dextreigiturintelliganturblt;ecdi^ia,neci natiua fententia transßrantur in peregrinam.

Hoe monetPaulus,non humants conßtijsaut ui' Ecciefîim mi ritui, feruari nbsp;nbsp;régi Eccleßam, fed mirandis Dei nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?'

operibus. Scruatio Hoheindiluuio,deßnßopopU' li in Aegypto,?:irindeferto, resgeßtc ^^oiß,}ofuet Samuelis, Dauidis, cr alioru pioru,fterut nbsp;nbsp;funt.

opera Deißn iÜis excitata, ad iuuanda Uccleßanti cr ad propagationem uerie doârin^é.

Qjiare hæc diéla confolationes funt, qute teßati tur adeße Deü membris Pcclepæ fu£, cr opitulari fuis in periculis et ^ritnis. Adiuuat Deus prælianté Dauidë : adiuuat morientë Laurentiu, neabijeiat f'^ßßionë,fra^lus metu. His igtiur diilis et promiß ßonib. nos cöfirmemus, « régi nos petamus: ßcut f£pe clamat Propheta, Dirige me in ucritatetuat cr doce me,zrc. omnia agis in Bccleßa tua,faluta ria :ßs in me quoq^, ut in mëbro tU£ 'Eccleß(e,efß» cax : fac me organtt falutare, et uas mifericordiic, cre. Achorum diilorumexplicatio.multisaUjsß »ilibusluceaßirt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f Poßremes

pi^ Poßrento 1!^ iUud addendtt eft,reile did, Neceßi t4tem eße duplicem. Alia neceßitM nuncupatur ab fo[uta,cumuidelicetre5 autpropoßtio ßmplidter neceffaria eft, ac poni oppoßtu prorßus impoßibile eß,Z7 deßrudio omnium rerum. Vt hlt;e propoßtio nesfunt neceßßaria: neceßitate abßiluta, Deuseß, Tieus efl eßentia,intelligens, a:terna immenßtefapic tiie,potentiie,iußitiie,bonitatii,uolens iufla, caßa, non uolens pugnantia cum fua mente, iniuflam cru delitatemßnceßoi libidines,crc.

Sed alia eß neceßitas Conßequentilt;e, qu£ efl ca' rumrerum,autpropoßtionum,qu£ poßcntße natu raßta aliter habere, fed fiuntnecefßaria; ,uel pro' pter præcedëtes caufas, uel quia determinata: funt. Den ahfcrbo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magna funt difcrimina. Aliter Deus deter

»la.aiitcr mala nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toiw quo: uult,cuiufmodi multa expreßit. ut,

dticrnuaare, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refufcitabutur: htcc eß neceffaria,

neceßitate Confequentia;. Aliter déterminât mala qute non uult,cum uidelicetmetas condituit, nec ß^ nitgraffari ulterius malos. Sic ßt necejfaria: Pha', rao perfequetur ifraelitas. ha;c non eß fua natura neceffaria,fed reuera Contingens. Ac fieri oppoß' tum,no eßet impoßibile: Sed quiaßceuenit,ficitur neceffaria,neceßitate Confequètiic. Hacpuerilis di {lindio noneßinutilis,^fiepe traditur in Scholis, ut confideremus,qui euentus uere pcndeant et orian tur à uoluntate Dei,qui aliunde oriantur.

Bic etiam de phyfica neceßitate dicendum eß,ut ignis

fè cc A. Ti.

tgnis nece/Jario cälefacityfblnece/farii mouetur. Sed htinc phyßcain neceßitatem, doélrina Ecc/eßit etiam ait eße neceßitatem Confeguentiæ. Sicmo' ueturßol,lt;iuia Deus hunc ordinem inßituit,crmu' täre poteß, ut oflendunt hiflorite loßua çr Executie. Hifc aids copioßus traduntur.

Reeitaui pracipuds materias, qute inhitcquiC' flione dgitarißolent.quibus diligenter eonßderatiSf fludioß dextrè de hue totd controuerßa iudicare po terunf.cr fdtis perßicueinteUiget,nequaquä Stoi stoicora o{« Citî opiniones in Eccleßam inuehendds eße. QuO' defjw. Mtodo enim inuocdbitDeuis, quiomnidneeeßario tuenite ßatuitt Deinde et moribui pernicioßnn eß iÜud, quod in tragœdid dicitur, Eati iHa culpd efl^ Nemo ßtfato nocens.Sicut er Zenûnisferuus dice bät fe iniuflé pleili, qulafato coailus eßet peccdre^ Tdies igitur fertnones'er opiniones ßigiamui. Fld' to häneßiui loqiiitur,cuiiis htcc ßint Uerbd inßecun do libro^riÄiTnüf/• Omni eötentione pugnadum efl, ne quis in cittitdte qudm bene regi uolumus, uel dh cdt,ucl dudidt,ßeu fenex feU iuuenis,ßeu in poemd'. te,ßu in dlid ndrrdtione, Den cdußdm alicui eße md loru. Ojiod neq^ßdnde itd did poteß,neq; utile eSl didumciuitdti neefecu confentitirt explicdtione.

Adijcidm explicdtione ußtdti drgumenti^ut mi' bi uidetur,pijs metibus utile, Obijeitur enim, Secü dd edußd non dgit ßne primd. Secundd, ut uoluntdi ’Eutticfl proprie cttnß peccdti: er^o etidm prima.

f X Hdé'

84 nbsp;nbsp;nbsp;DECAVSA

Hic obieüione fcio ingénia interdum perturlgt;ari,et ex ea perturbatione labi in ab fur das opiniones. Et' fiautem reffgt;onßo quædani tenuis er f ubtilis tradi' tur ad elabendü,tarnen aliam craßiore et magis con 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tradä,quiefumptaeflex hoc ßundamento:

QjtodDeus ädeftcreaturis, non ut Stoicus Deus, om»- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;alligatus caußs fecudis,ut inoueat ßmpliciter, ßcut

mouent fecundlt;£:ß:d ut agens liberrimu ,fuRëtans naturàtey fuo conßlio aliter agens in alijs.

Vt in corporalibus, etß ßtflentat natura, tarnen contra ordinê iußit aliquando Solern regredi, impe diuit pluuias toto triénio, ac pofiea ßibito dedit lar gum imbre,ßcitßlt;xcüdas anus:ita quotidie feiamus multi in corporalibus fieri prêter uimßicundarunt caußtru, et tarnen Deus eas fuflentat.Multiliberan tur uarijs periculisßn morbis,in acie,in aqua,ubi fe cundic cäuße cos deflituunt. Ytigitur inuocatio uc' re fieri poßit, cogitemus Deum ßc adeße fuo opifi' cio,non ut Stoici fingunt aUigatum fccundis caußs, fed ßuflentantem naturam, multa fuo liberri' tno conßlio moderantem.

Sic agit DeiK,cumuoluntatefuflentans et iuuas ordine agentê,fed non iuuans ruentem, contra ordi nem,zirß earn fu^lentat. Sic enim condidit uolunta tem Eu£,ut effet liberü agens, quod poffet tueri or dinem,aut deßcere. Sit igitur hlt;tc craffa folutio. Se cunda caufa non agit fine prima, fcilicet fuflentan' tf.hoc uniuerfaliter uerutn efl. fed non feinper adiu uanet:

uMe : non enim aäiuuat prima effcilum quern non uult. Efl igitur uoluntas EUic immediata caufafui 4' éiui, cum auertit fe à Deo.

Eiec codé modo Stoicus et Chriflianus hac pro pofltionè inteliigut: Secunda caufa non agit fine pri ma. quia Stoici cogitât flmilccopulationëin omni bui,feu bonii feu malii,ut efl copulatio eflëtialis ris crfcemina; in procreatione. Sed Chriüianis nc' cefle efl difcernere bona ey mala:Secunda non agit Secmiïnu^ pne prima, fcilicetf iflentante. Sed multa facit pri' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’g‘'®

ma caufa, prteter fecundac quia efl agens liberum. qquot;omodo^ingt; Et fecundalibcra,utuoluntMEuieuitiofè agitpne ecUtgcndum. prima adiuuäte: quia talis facultas eil libertas. lîlt;ee pt explicatio perflpicua, non nimis tenuis.

Alij pc dicunt: Secuda non agit pne prima,popti uiéquiddâ effideas. Secuda,ut uolutas EUie,agit ali qd delinquës. Htc reflgt;ondët,agit no poptiuè^ed ab err ansae depciens. Hlt;ec folutio p per priorëexpo natur,erit planier,et earn effl fententia huius obfcit rtefolutionis confentaneum eil,ut copulatiopri' mazrfecundie caufe talis cogitetur, qualem Dei« libere agens uult efle, nonut nos copulationemma ris Cf feeminte cogitamus.

Difficiles pint ha diffgt;utationes,ideo nos de Deo cogitâtes, referamus mentë et oculos ad patefadio' nem Dei,ut eupcagnofcamus,pcutfepatefecif.çj* pc ilatuamus, Deu libere adeffe opitulari inuo^-cantibus, peut promipt, Eropè efi D ominus omnib.

inuoeâtibus eit.

DE LIBERO

Hiec nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Je ßnguliri ailione o' ‘tuxilio incttî'

ectur dnitnis. Nam iüd obfcurd dij^utatio degmerd li fu{lent4tione,no poteß penitm perßiici,ßcut nee creatio intelligipoteß. Etinßimmd tenedtur hac propoßtio : Adeß Deuf ßio operi, non ut Stoicue Deuf,fed uereut liberum agens,ßtßentans creatU' fam,O' multa moder ans.

DE HVMANIS VIRIBVS, ßeu de Libero arbitrio.

VAlla, O' pleri(j; alij non rede detrahunt UO' tuniati hominis libertatem,ideo quiafiant O' mnia decernente Deo, atq; ita in uniuerßum toUunt Contingentie. Sed aliéna eil dißutatio de Cotingen tia,ab hoc loco de uirib. humanis. Hic enim in Ec^

eleßa quceritur,qualis fit natura hominis, an pfiélâ obedientià legi Dei prlt;eßare poßit. Non quæritur de arcano Dei conßlio,gubernätis omnia:non quic ritur de prtedeßinatione: non agitur de omnib.con^ tingètibus. ideo prudens leilor dij^utationes de Co tingetia, itë de prtedeüinationefiic ßeponat,et pro cul ab hoc loco feiiigat. Noj ipßos intueamur,et me minerimus nos de noßra infirmitate iam loqui. Non eß Opus ^if‘ß«7i^(',etcoele{liafcrutdri, demodogtt beriMtionisdiuinlt;e,aut de Prtcdeflinatione.Ac pro uidendu eß,ne obruäturres bonie et utiles, rixis ni hil ad rempertinentib. quod fieri folet, cüperegri-ni loci comifcetur.ldeo died breuiter hic, quomodo ßeriptura nos d( infirmitate humante naturte do' ceat^

A R B I T R I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

. Uiec enim agnofcenda eü, ut difcamut, quare nobis opusßt beneficio Chrifli.

rie uiribus bumanisßitnätur ex Philoßiphiapdr titiones,c}uæ non ßtnt ignot^.Inhomine ßint ratio, feumen;,qult;e iudicat: Volütas,qu£ uelobtëperat, ttel répugnât iudicio, et imper at inßrioribus uirib. Jnßriores uires funtfenß(s,appetitiones ßenßtu,feu «ffeëlus.Vocantautëliberuarbitriu,uoluntatëcon CibaSarigt;U iunëîà cum ratione. Scriptura eu. nominal cor, men tem etßmilia, compleëlitur iudiciu, ex ipßts appc' titiones ueras ,nonßmulatumaut externum opus.

Sed ut rixas de appeUatione omittamus, de re di cenditeji. ïUudquaeritur, QuomodouoluntasßtU voiuntisho^ bera:hocefl,quomodopoßit obedirelegiDei. Ne^ minis quomo queuero iudicaride hac qua;ßionepoteß, nißma' gnitudo peccatßquod nobißcu naßcitur,feu natura' lis infirmitas coßderetur.'item niß ßciamuslege 'Dei requirßno tantu externa ciuilia fa{la,ßed perpétué ex perfeâà totius natura; obedientid. Ham ß natU' ra hominis non eßet corrupta peccato, haberet cer • tiorë zx clariorë de Deo noticia, non dubitaret de uoluntate D ei,haberet ueru timorë,ueram fidueiä. Deniq; prießaret obedientia integra legi,hoc efl,in natura hominis eßent motus omnes confentiëtes cie lege Deßßcut in pijs angelis. Hunc autë natura ho minis oppreßa morbo originis,plena eß dubitatio' nis,caliginis,erroru,neq; uere timet Deum,nec uc' reconfidit, deniqs plena eß uitioßirum aßeiluum.

f Dc

93 nbsp;nbsp;nbsp;DEUBERO

De hdc infirmitdte hiç guieritur ; qudnlum prlt;efldf re huindttd uoluntds poßit.

Primum igitur rejjgt;ondeo. Cum in ndturd homi' nii relicjuußt iudiciu,et deleâu^ guida rerum, quie funt ßibiefliE rationi aut fenßii,reliquus efl etiâ dele diK externorii operit ciuilium. duare uoluntas hit mdnd poteilfltis uirib. ßnerenoudtione,aliguo mo do externa legis opera facere. H^c efl libertas uolu tdtis,qud Philofophi reüè tribuut homini. nâhanc etiâ fldcræliteræ dliquo modo coneedunt hominib.. Quia flcripturadocet eflfle quanda iufticiamcarnis, quæda opera legis, in bis qui no funt renati. prgo co cedit,h£coperaefficipoffe humanis uiribus,flne renoudtione .tmo banc difcipUnam externa feuere requirit, cu inquit, Lex efl iniuflis poflta. Itë, Lex tfl piedagogus , Etqudntas utilitates habeathac pedagogia, paulo pofl dicemus. Hue iUud tantu ad' dâ, bàcipfam libertdtë efficiedœ ciuilis iuflici£,fe pe ninci naturali imbecillitate, ftepe impediri à dia bolo. Hâcu natura ßt plena maloru aflèëluu, fepe obtëperant homines prauis cupiditatibus, no reîio iudicio. Sieut inquitapud Poetam Uiedea, Video meliora proboq^, Détériora fequor. Prêterea did bolus captiuà natura impellit ad uaria fldgitid,etià externa. Siçut uidemus fnmmos uiros, qui tamë co nati funt honefte uiuere, lapfus turpißimos habe' re. Sed tamë inter bas diff-icultates, utcunq^ reliqud rftaliqua libertds efficiendte iufticid ciuilis.

SecuniOf

A R B IT R I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

Secundo,'Eudngeliudocetinnäturahombilem Natur» «•»-Corruptionem eße,c{ult;e répugnât legi Dei: hoc efl, mmti ' fi(cit,nepriefldre integrant obedientiam poflintut.

Ethane corruptionë nonpotefl humana uoluntas per fefe ex natura toHere:flcut neq; mortem, qult;£ efl proprijflimtK effleéiui iftitis corruptionis, perfefe pote/i ex natura tollere. Efl auté in natura humana CiCcitM tanta, ut hanc ipflam corruptions non fatis perflicere poflimtK. idea non uidemui quanta fit in firmitas humanarum uirium ; quam ft uerè cernc' r.anui,tum demum inteUigeremM, homines non pofl'e legi Dei fatisfacere.

Sciendu efligitur de Eibero arbitrio,nö poffle ho mines legi Dei fatisfacere. Nam lex diuina requirit na nS po«o no tantu externa fada, fed interiorë munditië,timo rem,fiduciâ,diledionë Dcj fummä, deniq; perfldi obedientià,et prohibéeomnes uitiofos affèëlus.Ca flat autë, homines hanc perfidä obedientiâ in hac corruptanaturanonprlt;eflare. De hac corruptione precipue loquimur,non de externis fades, cumex' tenuamus libertatem uoluntatis. Multum enim rc' fèrt, non extenuarineq; diflimulari hatte cerruptio nem:utintelligamus, homines no fatisfacere legieut feiamus nebis opus efle mifericordia,e:7'e.

Deinde et hoc addendu efl,Volutas humana non potefl flneSpü fando effleere flirituales affldus, Affediufpti quos Deusrequirit,fcilicetuerutimorëDei,ueràfl iuciâmifericordiee Dei^obediëtiam ac tolerantiam ƒ f afflldi'

9Q- DE LIBERO ^^ffii^lion^t,dileâionêDei,et fimiles motus. Tefiimo nid fdtis multd funt, gu£ teflàtur naturà e/Jè corru' ptd.ncc pojfe legi Dei fatisfdcere. Prætered nequs pojjè fine Spiritu fanîlo motus j^iritudles concipe rCi quos Deus dpprobat.

Tefitwonû. RoiMit. g. Qgiducuiiturjfiritu Dei, hifuntfilij Dei. item: Si quis jjiiritu cbrifti no habet,is no eâ Chriftûftld; duie fententiæ'fatis perjficuæ funt,eT plane tefl:antur,opus ojfe Spiritu fanâo, ut obedire pofimus. Coftat autë nomine Spiritus fandi fignifi cari non ration? humana, fed Spiritu Dei efficace inanimisnofiris. i.Corinth.i. Animalis homo non percipit ea quæ funt Spiritus Dei. Significat enint

Animalis ho- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;homo,uiuent€ uita natur ali, hoc eft fenfu et

«■O 9“'’- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ratione natur ali,fine Spritu fando. Sic enim eo loco

difcernit Paulus animale à jftiali. Quanq enim ho^ mini naturaliter imprefià ed noticia deDeo,tdmen h£c adeô obfcur ata eft, ut non fatis affentiatur et animus,fed dubitet,an Dei« c«j-et nos,an punidt,dn uelit ignofcere, exaudire. Pt hiec dubitatio efficit, neuei'ètimeantanimiDea, Z3‘c. ioan.s.tiifiquis renatus fierit ex aqua /firitu, no potefl intrare in regnii Dei. loan. 6. üemo potefi: uenire ad me, ni fi qtiem Pater meus traxerit. cf, Eriitomnes do'

Vciuntatc ho nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poteflis facere. H£c te'

minis dimouid fdtis plane docent,uoluntatë humana fine Spiritu fando no obedire Deo, hoc efi,non habere Dco. fbirituales motuSjUerà noticia Dei,ueru timoré,ue

ram

A R B I T R I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

ram fidudz Lot^uimur enim hie praciput de aaimi motibus,no deexternisfaâis.

Ne ft «ero optti eft loga diftiutatione: coftulat U' nusguijq^ animU fuum, o' ftcu deliberet et quierat, annon mirificæ dubitationes de Deo exerceant dtii mum,an non coflidetur mira dijftidentia, an uere ii meat,itmetDeü,annoindigneturhàcimbeciUênd' turdtMtii calamitatib, dc morte opprimi, et prat' terea terr ores leternaru p aiiaru proponi f Ciuidin ipfts affiiaionib. quomodo funtdffefiidnimi, ubiui detur deferti d Deoi An no dubitat tunc, utru Deo curæ ftnt humand, uirum exaudidt hominu preces? Di ntdgni motus animorum conftderandi funt,cum de Libero drbitrio diftutdtur.

Deq; hæc eô dicutur, ut Idqueos inijeidmus menti bus,dUt deterrcdmus homines d ftudio obediëdi, dut crededi,dut ne conëtur. ïmô eu i uerbo or diri debe-dmus,certe non repugndndii eft uerbo Dei,fed dnni tendu ut obtëperemus,et intuëdd promißio 'Eudge' lii,qu£eft uniuerfdlis. Porro incertdminib.hiec cld rius iudicdri poffunt, q in ociofts dijfutdtionib. in uero dgone, ubi dngimur de remiftione peccdtO' rum,erigere nos debemus,et intueri in promiftionë. Qjidnq dutë luëidtur uolutds eu infirmitdte, tdmë Voisiatis ha-quid non abijcituerbu,fed fuftëtat fe uerbo,cöfequi ftnuwK tur confoldtionë. et Spus fdnëlus ibi efficdx eft per Verbu: ftcut inquit Paulus, Sptis adiuudtinfirmitd (é noftrd, I« nbsp;nbsp;nbsp;luëla adhortadus eft diiimus ,utO'

mni

I

91, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;DE LIBERO

mniconatu retineatuerbü. t^oneßdehortääut,ne conetur-.fed doceduf,^uödpromißio fit uniuerfitUs, €t debeat credere. ïnboc exëplo uidetniK coniugi box caufas^Verbu, Spurn fan£lu et uoluntatc,notifia nè ociofiant ,fiedrepugnantem infirmitati fiu£.

Hat caufiax boc modo Ecclefiaftici ficriptores con iugerefiolèt. 'Bafiliusinquih/iîi'o/'

^iioaxxvl». Deus anteuertit nos,uocat,mouet,adiu' Mt,fidnos uidenmM,ne repugnemus.Coftatenint peccatu oriri à nobis,non rf uoluntate Det Cbryfio flomus incjuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'ïtMu.id apte

dicitur aujpicati à uerbo, ne aduerfietur, nerepU' gnet uerbo.^t nos quidë fie iudicare opcrtet,t!^o e' nim indulgere debemus dififidëtiie aut defidiee natu rail. Prfterea fi de morib. pioru loquamur, et fi rfi ingens iinbeciÜitas,tamë eji aliqua libertas uolü tatis,cü quidë iam adiuuetur à Spîi fianëlo, et agere aliquid potefl: in externis lapfib. cauëdis. ïdeo etJfii ritus fiandi auxiliu amplificari debet, et fimul acui iiligëtia noftra. Sicut Paulus iubet çauere,ne fi-uflra gratia acceperimus. Et Cbri{ius,cum inquit, Dabit Spurn fianëlit petentib.promittitno ociofis,no ajfier nantib.non repugnantib, ptauget Deus dona in bis qui reële ututuriut docet fimilitudo de negociantib.

Poflremo de dificiplina. Dixi fiuprà,uolutatë pofiè fiuis uiribiis aliquo modo effiieere ciuilia officia. Et hanc dificiplina requirit Deus, etia in bis qui nondu fiuntfianëiificati, Nee nitiU efi eius utilitas. na exter na

A R B I T R I o. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9i

na delimit poena corpcralib. er leternii puniutur. Adhiec Paiilminguitdtgc eljèpædagogu in chri' pe^ig»* flu,prode/i enim hæc p£ddgogia,ut doceatur homi ftuni? nes et audiät uerbn Dei. Et quia Deus efl effïcax p uerbu J idea p hac exercitid multi uocdtur ad Ueri pietdtê. nbsp;nbsp;nbsp;Hicc fententia de Libero drbitrio nihil

hdbet dbfurdi,er efl germdnd,cum dliorii fcriptoru Ecclefldfticorii dc Synodoru,tu uero etid Augufli' ni. Nec ddigit dd deflpefdtione bonds mentes,nee de terret eds quo minus conctur. Imo et dmplificdt Spi ritus fdnili duxiliu, er acuit curÙ dc diligentid nO' flrte uolutdtis. No proto delirumetd Mdnicheoru, Mmiciioot* qui prorfus nuBd uolutati dilionë tribuebdt, ne qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

de ddiuuäte Spu fltnëîo. C^Udflnihilintereflètinter ftdtud etuoluntdtë. nbsp;nbsp;Atq; hinc fdcile poffünt con

ciliarifententiæ de libertdte. Ecclefldflicus inquit: Dew reliquit hominëin manu cofllq fui,etc. Dico, tloluntatëinpijs délionib.et condtibusnoneflèocio fdm,fed tdmë adiuudndü eße 4 Spü fdnëlo. itd fitue rius libera. Addd,ut htec fidnt illuftriord,duo Hie ronymi diHa. Andthemdfit, ß quis dixerit Deitim poßibilid prtecepißi. Hoc diëlo Uilde dbututur im fUaa. periti quidd. Lieceße efl igitur diilo Hieronymi cöx modäinterpretationë dddere. Hdc fumemus ex alte ro diëlo eiufdë autoris, c^ui dixerit,nos poßi mdda tdDei implereßnegratidDei,andthemafit. Ht’c grdtid inteÜigdturnöfolum quod adiuuemur d Spü fanëio,fedctid ipfdg^atuita imputdtio iu fliehe, fett

aeeeptd'^

9 DE PECCATO

Mceptdtio ; ijuoii uidelicet iußireputemur propter Chrijiu,zy deinde placeat inchoatd obediètid,etid' fi legi non fatisfdcit, Sic intelligdtur Lex poßibilis ejji p^grdtiä. Hlt;£c interpretdtio neceffdria eft, ut intelligdmics utrunq;,et quod obediètid pioritpro^ cul dbßt dperfeilione legis t or tdmen pldcedt,uide licet, quid perfonte propter Chrifium pldcent. Sed h^cfuo loco copiofius expondm,

DE PECCATO.

Cîîri/luf complexus eß funtntd doólrinieEUd' gdij, nbsp;nbsp;qudß methods inßrmduit, cum iu'

dóSïX- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paenitentid etremißionepeccdtorS.

thodus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hi /«nt pracipui loci uniuerße dodrinte Chridi, dd

hos tdnqud dd cdput referri debet reliquie pdrtes. Porro prlt;edicdtio pœnitëtite dccußdt et ddmndt pec cdtS.ßcut inloSne fcriptS eß, Spus fdndta drguet muiidS de peccdto, etc. Necejje eß igitur in dodri nd Eccleßdflicd diligëter explicdri,quid uocet f:ri' pturd peccdtS. Et Pdulus ob eii cdußim propemO' dS. totd epiflold dd R.om.coßimit in coUdtione horS Epifioiac ad triuiK locorS, Peccdti, l^gis, Grdtilt;e. Ideo et nos pr°quot;i^no 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;locum ßtß:epimus explicdndS, prtefertim cunt

dliceriudicet ß:ripturd de peccdto,qudmhumdnd rdtio,feu Philoßgt;phid, ßeu leges politicd:. itdq; ßn guldri prudentid in hoc loco opus eß. i^dm et Thea loÿ multi bic Idpß ßtnt,quipeccdtSintellexerunt tdntum ciuiliter de fddis. Hic error peperit dlios po fied errores. no enim poteßintelligi mdgnitudo bene ßcij chrifli, niß cognitis noßris mdlif. Pria'

DE PECCATÖ. 9f

Vrincipio igitur de uocabulo moneri imperitos neceßi eft. Peccatum non ftgnificat infticris literii Pccaanm m .tantum, utgràmaticefonat Latinii ifailu aliquod: fed ftgnificat zx perpetuü uiâü, hoc cft^ corruptio nem nature pugnantë cum lege, etfaëla pugnantia cît lege Del. Id^; de uocabulo admonco ob banc can fam, quod quidam adduiii Grammatica fuperftitiO' ne fuftulerut uitiu originis, co quodpeccatuftgnifi eet latino more non perpetuu morbu, fed faftit ali' quod. Hcc uident Hebraica uoce ftgniftcari proprit quiddam damnatum,feu,ut ita died, reum, propt' nodumquod Latini fcelusdicunt. Sit igitur in gC' nere peccatum, uitium perpetuum, autfaéium pu^-gnans cam lege Dei. Piiuiditur aiitcm peccatum, i/i peccatum Originis cr Aëluale. Hisenim appellU' tionibu^ docendi caufa utendum eft.

DE PECCATO ORIGINIS.

DEpcccrtfo originis ideo muitte diftenftones VndetotdiP extiterunt, quia htimana ratio non uidet im

n ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, pcc.-aro on-

munditie naturale:hoc eft,no uidet btec efte damna' gnus. ta, quie hterentin natura hominis, fcilicet ignora' tionë Dei,uacare metu Dei,diffidere Deo,çrc. Ef CM has maximas peftes no cernât ,fcmniat lege Dei tantum ciuilc iufticiam requiri,necpeccata eftè ulla aliaprlt;eterciuiliadeliëla. Deinde hue detorquent imperiti quiedà diëîa, uidelicet,Elaturam bon à cfte: item, Peccatu non eftè peccatü, nift fît uoluntariü H*e CM in loco ^icutur,uerafîint, D«« enim natit'

rant

yi DE P E C C A T Ô

ri condidit boni et integri. Sed poflea per peccatu.

; Adte dcceßit corruptio,quiifit ne nuturales uires ob tèperent legi Dei. Item,Peccatunon eßet peccdtu^ nifi eßet uoluntdriü : de cinilibus deliélii reéle dici' tur,ßd no debet detorqueri ad peccatu originis.et' fi Augußinus quadam fubtili interpretatione etiant adpeccatuoriginisaccommodât.Dicit uoluntarOi eße,no quiaßt in poteflate noßra,ßumereaut abijce re,ßd quia nö inuiti tales ßmus. Verit nihil opus eß hoc ßubtili interpretatione: ßatis eß teuere, quod de ciuilib. peccatis diilußt. Tale eß etiam ittud, Nom /««L-fiimur nec uituperamur propter eaqu£ natura adßent. Acßci mentionem horum diäorum, quia à Theologis intempefliuè in hac dij^utatione ei' tantur.

Scholadlici doHores de peccato orioinis multa pti Dodoni feiu , • j- -■ r i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

»«itii; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gtiitntiit dicut,jed tarne in Jumma hoc jentiunt, Pec

c4fK)n originis eße reatn, hoc eß imputationè, qua poßeriAdie propter ipßus deliilum reiaedamnati ßnt. Heinde addunt eße quandi imbecillitatëin na' tura,hanc uocant ßmitc: er negant eße peccatum, hoc eß,rem ßea natura dignam damnatione,fedfa' ciunt poenam peccati,et rem media. Caitcrüdocent hominem polßeßne peccato eße, et ßitisßacere legi.

Haceß ßtmmaßntenti£ Scholaßieorum, quie parit multos alios errores : obruit enim er Lege»« er Euangelium. iiam cumßngunt non eße peC' eata, dubitationentf diffidentiam, ^ßmiles uido' fos

Ô R I G I N I s. 9 ƒ fo! impettK,tjui nobifcum nafcuntHr,obfcurMt le gern. Deinde quia fingunt,lege Del tantum requis ri ciuilia operdàtent^hotitinet iufios efje proprijs operibuf : aboient Buangelium de mifericordia. ltem,abolênt doârinam defide.iubent enim dubi' tare,docent dubitationem noneffepeccatum^ Cum igiturfalfa perfuafio de peccato originis tan tam ruinam tr axer it, necefjè eA earn reprehendc' rc, ut reéle intelligi Lex, or iUuflrari doilrina de mifericordia poßit.

üos igitur contraßcfentimut: Peccatum origt; Pecati eti^ ginis non effe folam imputationem,feureatumi fine tenebris in mente,cr aucrfione uoluntati'si Deo,c:xcontumacia cordis. Qitanquam enim rd' tio, cum ualeat adhuc in hü qu£ fcnfui fubieâit funt,facere poßit externa amp;nbsp;ciuilia opera-.tamen interim hiCrent in natura hominis,ignoratio Dei, dubitatio, diffidentia,odium Dei,et alij morbi,pit gnantes cum lege Dei.Vocoautem corruption?, nondilumaliquem,fed perpetuum morbum,atq~ iÜudipfum quod alij Uocant nunc defèâus, nunc concupifcentiam, nunc inordinationem appeti' tus,qult;enuncin natura reliquaeA.Defiilusenint funt,ignoratio Dei, uacaremetu,fiducid,antore Dei.Heq} uero fingendu eA,hosdefiAus nihilna cere ndturd;,qult;e reliqua eü. nam ijîi ip fi defiÀus funt horribiles peftes ac uitia. Succedunt etiam fia gitiofißimi impetMf fcilicet dijfidentid,(:ir odiuni

S

^8 DÊ PECCATO 'Dei,inoYdindtd concupifc€ntid,gu£ timet, iindt 'carnalia, Sed hiec omnia ßent lUujiriora ex tin» iitheß.

Änsiieimi Anshelmui reile dcßnit peccdtum origin^ àt(uùiio,xum dit, eljè cdrentiam iujiitix originalis. hjc iU' ßitidinteüigdtur^ non tantum imputdtio feuap' probatio,fed etiam inipßi ndturdhominii,inte^ tegritdi uirium animee er corporis, certa notitid T)ei, er obedientia perßda, timor, ßducid,dmor T)ei.Amißdhdcintegritdte,uires dnimte er coY' '■ ports itd corrupts ßmt^ ne uerepoßint obedire legi Cei.PoßcfUdin dmißt natura ßrmam de Deo noticidm,necelJ'eßitßiccedereignordtionem,dU' 'bitationem,contemptHmi dut odium iudicij Dei. Cum^; ßt ßne Deo, timet, amatcarnalia,er hO' ■bet multipliées impetus, pugnantes cum lege DeL Sic interpretdtur Anshelmus ipße deßnitione,ut oßendat ße ex deßäus er concupifcentidmcomgt;' Bonimntarx pl^^i- Ef BondKenturd prudenter inguit,nihil in feutentia, tereßi inter has ßguras, dicere, quod peccatum originisßt concupißcentia: aut dicere quodßt de ߣlus. er addit, altero alterum ßgnißcari nbsp;nbsp;coin

prehendi. ideorecentiores ßnecaußarixantur;, peccatum originis effe deßdum, nö concupifeeu' tiam. u trumcj; enim compleäitur. Et hicfeiendü eß,utruq; eße materiale peccati,er concupißceit' tiamer deßdus. Siquidem ßrmalepeccatiuere ac proprie eil reatus,feu imputatio,

Vnde

0 R I s I N I V N D E S I T P E C C A' tumoriginis.

Po/lquitm Adamîapj'm efl^amifitintegritâtent naturalem,cum fcutirctiramG^indiciimDei,ac fubijceretur regno peccati^morti'S.Ac f^olia^ titi prioribui ornamëtis, procreauit deinde tales^ qualisiameratipßtKnaturaAtapofteripropaga' • tione contrahunt uitium originis,hoc eß rei funt, ç^habentuitiofam natur am,

DE POENIS.

Scholaftici concupifcentiam faciunt pcenam Peccatfp«. peccati, non peccatu.Noj concupifcentiam dick tnui,ç^pœnamlapfuiAd£,Qrpeccatî(innafcen amp;tyrannù ‘ tibui.'E,ke:^mors pœna,fed prtecipua poenae^l tyrannic diaboli,cui fubieäae^ natura hominii propter peccatum-'E.t de hac pcena loquitur Genc fis, cuminquit: Inßdiaberk calcaneoeiu^. S£uit itaq,- diabolut in natura hominis,exercet earn ter-roribuifCt omnigenerecalamitatu,atq; interficit earn. Adhac impeUit earn ad omnis generis flagk tia,ad blaßgt;hemias,adimpias opiniones,ad bypà crißn,ad C(edes,ad odia,0“c.ldq; res oßendit etii inprteßanttbusuiris,qui cuuirtutcuiuere cona-f i,tarnen nature imbeciUitate,ç^potentiadiabo' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quot;

li ui(ti,incideruntinuariaturpitudinis genera.

testimonia, qjvod sit

peccatumoriginis,Qrquidßt.

Pßtl.f 9,Ec(e itf wquiMibus conceptus fùntt

S *

tao DEPECCATO

cr in peccatis concepit me mater mea. D eplorai enimnonmatris peccatum,fedfuum.Ego ita con' ceptiK fum,ut cum ßrmarer,fiatim iti mea mafja^ feu in me ipfo,extiteritpeceatum.Teßatur igitur propheta, peccatum eße in hominibuf, quod na^ fcentes fecuma/ßrunt. Epbef.i EramuinatU' ßii. rafilij irlt;e,pcut CT ctCterL nbsp;nbsp;Ebraica phtaps eR^

Eilif irie,pro reis, feu damnatis, Etdicit Paulus, pariter iudteos urgentes natura effe filios iree. Ergo non tantum contrahitur damnatio ailuali' , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus peccafis, ftd etiam morbo natur£. Porró in

eodemloco defcribiturmagnitudohuiusmali,ubi dicit,diabolum efficacem ejjè in incredulis. Hine inteUigt poteH, quie ßt prtecipua peena peccati originis ,quam nuf^uam attingunt fcholafliciin fuisdijputationibus. Et^uidem dehacpoena,ui' delicetquod homines ßntfubieiliregnozr tyran nidi diaboli,prtecipuc admonendi erant homines: ut cognita magnitudine maU, inteUigeremus bene ficio Chrifli opus eße.

Row.y. VniusdeliHo omnes mortui funt.Er' go alij funt rei propter Ada; lapfum. nbsp;nbsp;Et addit,

tiors peruaßt in omnes, ejuia omnes peccaue' pbraßs eit,Peccauerut,pro reifunt, ' feu peccatum habent. Qjiod ß tantum aâualia de' liHa eßent peccata,unufquiß^; tantu reus eßet fui faâi. üunc cum dare dicat, nos reos effe propter Ada: delidum : teflatur aliud quoddam in natura peccatum

o R I Gl N I s. loi ptccatum e/}è,prêter aâualia deliâtt. 'Et ne id pec catum inuiligatur tantum reatuf,pondera horunt uèrborum obferuanda funt, peccatum regnauit, mors regnauit^z^r ßmilia, Significat enim homiigt; nés opprejjôs efjè ira Dei, no habere firmam Dei noticiam^odiße ex fùgere iudiciu Dei, moriper-terrefaâos iudicio Dei. Sicut inquit PauluSiA-cu' leus mortis peccatum efl.

loan.}. Hifi quis renatus fùerit ex aqua ey ßiiri^ tu,nonpoteflintrarein regnu Dei.Siopus eilrc' gen eratione, ergo uetus natura rea efi et immuda^

Genefis S.Cogitatio humanicordis malaeüiè pueritia. Significat enim non folum confuetudine delida côtrahi,fedinnaturapeccatumeffie,quoi flatimerumpit ab initio.

' Hue pertinet ey lerem. fententia : Prauum eH cor hominis, ey infcrutabile. Sed plurimum ud' lent in hac caufa Pauli fententiæ,P.om.7.zy 8. qu£ teftantur peccatum efiè. Confiât enim eum ibi non tantum aâuolia deliÜa aceufare, fed peccatit hærens inmembris.dequodicit: tnuenioaliamk' gern in membris, repugnantem legi mentis me/C. Item: Carneferuiolegipeccati.item: Senfuscar' nis mors eil,ey inimicitia aduerfus Deum,nec po teü legi Dei obedire.

Hifc /ofrf utrumq^ docent,ey nafci homines cit peccato, quia certe concupifeentia nobifeum na' fiiturtçytefiatitur peccatum originisnon tantii

£ i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t fio

tóï’ DE'PfeCCA^TO c/fe redtu^fed etiam morbu in ipfa nnturd fjferfit' tent. Nee refirt, utrum hunc tnorbü appelles defi-âum,anconcupifi:entiain. Re«crit enim nihil in' tpre{i,fi defiilum prudenter inteUigM. ^ihildici naturaeffi, ‘ ignorationëDei,uacaremetu,fidHcia,ctmore'DeL

NtiUi morbigrauiores nominari pofiunt.

Hifc de peccdto originls uera et perß^icua funt, Crconfintanea firipturis cr ecclefiafticis patri' bus. Sed ficut olim Pelagiani,intempeftiue philo' fophantes fuflulerunt peccatu originis: cr pofiea fcholaftici,etia)nfi in /peciem retinent,tarnen re' ver a tollunt, cu negant concupificentiam peccatii fingunthominem pojfi legi Dei fatisfacc' reAta funt cr his temporibus multi leuiter dofli, qui fuauiter deridët htec qu£ diximus de peccato originis.Quiaenitn ratio noncernithanc infir'• mitatem effircm damnatam,^ philofophia nihil iudicateffi uitiofum, quod non efi inpoteftate no fira : ideo colligunt abfiirda,qu!e uidentur ha:rere innofira fententia, eaq^ ualde exagitant,çrhanc totam ecclefite fintentiam indicant ejfi meru deli' ramentum. Aduerfushos leues fiiritus,diligenter muniendifunt animi firiptur^ teftimonijSjqua; ci tauimus: cr uidendum,neea nobis excutiantifto' rum calumniofie interpretationes, qui transfir' mant fententias de rebus jfiritualibus zr arcanis diiliUfinphilofophiitmamp;dltilffopitfiones. .

Q R I G I N I s. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«P? .

Reflat,utuulgare diéîuminter{gt;retetttur,qtiod folent ad extenuandum peccatumoriginiscitare. Dicitur enim,peccatumoriginif inbaptiflnore' Peccats oH-mûti.Hoc diilo fomniantfpo/lbaptifmumnullam êquot;’*' remuitiojam,aut damnaMne dignam, reliquam morenut-efjè. ideo nec docent de fide, fed fin^nt hominem iuftum efle propria mundicie. Verum nos diéîum illud fie inteüigimus:in baptifino remitti reatuiKt Cr tarnen manere ipfum morbum.hoc eil,manet morbtK,fednonimputaturcredenti. Præterea cumdatur (firitM fanclus,concipimMnouos zy“ pios motus, lt;inibits aliqua ex parte corrigi mor' bus incipit. Atq^ ita per omnem uitam lu^andunt efl cum hoe morbo dupliciter: Primùm,fide ftatU' endum efl,c]uod nonimputetur: deinde,fide etian» concipienda efl noticia Pgt;ei,z:^ fiducia mifericor' dite, ct' confolatio. Hoe cum fit,aliquo modo cor rigitur morbus, (y inchoatur uita tcterna. Voca autem morbum,ut fupra dtxi,concupifcentiam zrdefiüus- Confiâtenim, pofl baptifmum etiam p.tis in fandis adultis manere utrumciue. nam ey fan' ditegrè obtemperantincruce, dubitant,diffidunt motbo^ Deo, fiomachantur concedi imp ijs fucceffuszr uidoriam in perfecutione,ey'c. Htec tefiantur,ad' hue in natura hier ere ZT concupifcentiam,amp;' dc' fèdus.Pt ncceffe efi fcire htec ejjè peccata,hoc ed^ res uerè dignas'damnatione, quod ad ipfius mor' binaturdmattind :fed tarnen ita non imputari,,

194 de PECCATO

fl fidemifericoräiam apprehendamm. Niß enint hoc peccatum dgnofcamM,nelt;ji beneficium Chrb fliinteUigi,neque exerceri fides poterit. Çiuod att temin fdnâiitcdepeccdtumreliquum fit,cl((rifii-f metefldntur loca r-cr S.capitis ad Rom.fupri citatd. Auguflinus ad eundem modum docet de rc' tnißionepeccati originis inbaptifino : Peccatunt (inquit) remittitur,noh ut non fit, fed ut non im' putetur.ytautem ftudiofi doßrinam ecclefiafti' cam demorbo originis compleâi animo faciliut pofiint,adijciam bas propofitiones,quie fummant negocif continent,

propoCuiSts nbsp;nbsp;nbsp;P eccatum originis ell carentia iuftitie origimf

dt pcçcaio lis,id eü reatus propter lapfum Ade, cr prauitof lapfum : hoc e{l,tenebrtein mente,auerfio in uoluntate, e:^ contumacia cordis, id eâ, homigt; nés funtrei cr propter lapfum Adte,^^propter cam prauitatem que fecuta eü,

Defiilus funt,ignoratio Dei,nonardereamo^ re Dei,uacare metu,fiducia Dei,

nos comitantur praue inclinationes,amor no flri,fuperbia,feu admirari no/lr(tm fapientiamt confina,luder? opinionibus fingendis de Deo,?^ cuîtibus, querere humana prefidia contra uoluti totem Çei,antefirre uitd,uoluptdtes noflras man^ dato ordinationi D«',

Ht defiflus inclinationes non funt propriê Jèntitntispotdttieffed fiuperiorum,mentis cr uo^

o R I G I N I s. foj fftnMif: tamen fequitur etiam ingens «Tal'nitin inßrioribus iiiribiis,

AnshelmiK ntrumq^ compleili uoluit, defiUus Cr inclinationes,cuin ait:Peccdtum originis eil ctt yentid injlitiie origindlis,

C£teri nomine concupifçentiæ uirumq; cont' plexi junt ; idq^ exprejje monet 'Bondiienturd-

Significdt igitur concupifcentidin bdc qu£- Concupi-fiione^non fubjldntiamcrçdtiimd'Dco,fedmor^ fceuua. bum, qui dcceßit poil lapfum, id eil x-mtfux/j, feu defiâiis, eSquot; prdudf incUndtiones in mente,uoluii' tiite,^^ c£teris uiribus.

inbdptifmo rcdtustoUitur,morbi mdmnt,^ fî fi-endntur à/firitufdnilo.

Nec exiflimetur leue mdlum effe, reliquum ui' tium. Tridfuntgrduißiind teftimonid,qu£ often dunt mdgnitudinë huiui mdli: Dignité uiilim£: Origînaiîs ndgnitudo cdldinitdtu humdndru, quibus fubieili funterfdnili propter hoc mdlum:item lapfusfdn gnofcatw, dlorü. ut M.oyfes dubitdtût dd rupë,unde dqudeli' t^tre iuftus crdt, ey duriter obiurgatur propter id peccdtum. JOduid qudmgrdues lap fus hdbetiAhd-ron dffenftt facientibus uituîos. JDeniq; omnes ftn âipeçcdnt feçuritdte,diftidcntid,fuperbid,impd~ tientid,^ alifs multisfldmmis cupiditdtidm.

non igitur hic morbus»x‘^‘xfn!f‘gt;fgt; quiddù eil, fednitininpugndns cum lege Def, dignum morte ifterndf ubi non condondtur.Et cum fdnilis cou'

g S dondtuY,

tolt;ÿ DB PECCÄTO

äonatur, luilm cum hoc malo fidem oportet.

8c«fenriario- Sententiarij non codem modo fenferunt om' ■ *™'to'onginis tiet.'BondUentura, es“ (^uiddm alij, agnofcunt ui' djJJojHo. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ef]è,pugnans cumlc'

ge Dei.l.dudat enim diilum tlugonii,quiait,pec' cätum originii eß ignorantia in mente,er concU' pißcentid in cdrne. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Nec reprehendimui eo! qui reite ßentiunt: ne illiquidem noßros improbaturi erant,cumnegd' muiillummorbum«lt;A/xifüii!if^eße.

Occiim mduult dicere,pcccdtum originis tdn^ tum eße redtußne uUo uitio. Keliqud turbd dper'i te negdt, in uoluntdte uitium eße poil dcceptdin grdtidin. poßed dddit, ßmitem tdntum in corporè\ eße,nec concedunt eße uitium.

Irdncißdnus Colonienßs etidm rem bonam eße putdt,inquiens : Si cdrni pr:eciperctur,tJon coU' cupifces,perinde eßetde ß Deus pr^ciperet foli er lun£ ne lucereiit, igni ne drderet. Htec omnid dgunt ui ndturæ impellente, duid mdgis dßni' num cogitdripotuit, quàmquid fingit conchpi^ feentidm rem bondm eße,ut lumen folist Difcerni enim debent,fubßdntidd Dfo credtd, er uitium^ feu ‘^Tnfa:,qu£ poßed dcceßit.

Formal« pec- nbsp;nbsp;Formlt;tZc peccdti proprie eil,redtus: mdteridle,

uitium,hoc^dcßi;ius,er inclindtio' ' nesprdU£. Kocnon/dtisdttenderuntrecenttO'^ r« SenttnMrij,qui uecant defiilum ßrmlt;dc pec.^ cdti.

'ORI GI-NÏS^ quot;nbsp;nbsp;107»

clt;(ti,cum ßt ßrmale uitij. tüdteriale uoc,iitt concii lgt;ifcentiam,id eéi appetitiones in ßcnßi.

Ideo rcmoto deߣin in baptißinoßßcut ipßintd' ■ ginibantnr,ceeteraputabMteße‘Xi/lixfo^a'.

quot;Et ut fit,in hoc errore multißunt errorcs inuo.--, luti,quos cxplicure longum effet: çr niulta dicunt contra Dialeilicam.

Hine ßequitur, quod fingunt hominem legi, it Dei fiitisß((cerepoj]'e,zrc. î^eede fidequiequanty dicunt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Qjtare ßmplicem ueritatem retineamuf ,nec, qutcramut quomodo excufemue aliorum errata. . Bt prophétie er apoftoU aperte uocant pecca' tum,natur iC infirmitatem reliquam in Sanäis.

'Et EauliK dißcernit inter peccatum etquot; damnation nem : hoc efi,inter uitium illud pugnans cum lege 'Dci,ert'eatum.

DE PECCATIS

Adualibui. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'