-ocr page 1-

IOANNIS OE'

COLAMPADII DE GENVINA

Vcrborutn Domini, Hoc cft corpus meimi iuxta ueluft^nws authores,expa^ [ttioneliber,-

-ocr page 2-

-ocr page 3-

IOANNIS OE'

COLAMPAOII DE HIS VERBIS DomitüjHoc eft corptts meutn, Bxpofitio.

' xeitttrunt ^uidci» me torpcfceniem nihil^ talc cogitantcm, nbsp;nbsp;amici, cy aduerfarij, er

E nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illi blande,tantum hi importune ,ut

eaquie publia; dc Ëucharijiia pridemalJeru» ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cram,cbartis quaque commendarem. BoM

autem i« d jiniKO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pcriculofa,tanquam periculo at

quot; rcncia,nc dctrcólarë,animos mihi addidit, ac conßrmauit maxime,quoi nonibil lucrißaniboris affulgeat. Nifi eni qua doa:om gloriam dei iiulitatemq; fratrum celJitrajpC!» rarem, nemo tanta apud me authoritatis jörct, cui parc» rem,de tahbus j cribcre hortanii. Ntifie aute Gr utilia GT pia traiiairü me,nd}il ambigcns,id opera tàm amicis qui aducrfarijs dcbco. 1 Uis qutdcm,ut in dotîrina confirmatif hbenter etiam in ofiicio remaneatit,his autem,ut ex inimi j ' cis,rcdditi amici,ucl fakem minus inimici,cejjcnt 4 conui» , tijs nbsp;nbsp;obtreëiationibus. Nam dum nühi malcdicumt,ani»

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mabus fuis male confulunt. Autfiomninodecretum eiSf

J malediccndo pergerefuum prius nwrbum prodituri,quàitt ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ineam ittcommodaturi fint innocentiam. Tarnetfi quanti

(V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dd ine attinet,ajfiergi me ucl innoœntem probris œriim hu

i tmnibus,quàm lUos mala confeientia ambulare coram dea miiioris faciam. Porro certus fum amicorum defiderio fa» tijfi{ri,quonùm ftiopcc tngcnioj ucl non multum repitg» 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»»tnt,

J «

-ocr page 4-

DE VERBI J CAENAE'DOMIPir

ttttnt,ud fi non ubiq; quanta fatii n ^ondetur, in hifqu^ Peduf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atcumaduerfariis:

, nbsp;nbsp;nbsp;quo^aéh fitagendum^ntcuehcnwnttrangor^Pacèop*

ûquot;' duale nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimalatam,Erudiri ß etrarcm,beiießcij la-

° nbsp;nbsp;nbsp;ea iSKmm,îioi'ancon«ndcrc,nolim rixari,nolon ofores

mros,etta(n offen fm, habere peiut : boc »Mgiî ffeéhi, ut Uerttati cedentet detr^endi finem fac:ant,precor^ domi^ nuHofintl ESV M,ut cuim nwnere,peâusmeumuidu care[,eiu fié donc ctßiluf ruminé exa^cret^t fi qué tri ßii:ia'a)ßaat,trgiitia afßeiat utili'^on conficiat damnofa^ Equidcm iIIk non fuccenfeo quos per igtarant iam pccca» rc nout.in quorum uafitudinarionon itapridem er ipfe de eubui,maxime^ in me didid,quidßt homo, er quantum ^atia domini opus habettws omnes,dngor tarnen mecunt quomodo Hits tom exaßreratis reffondeam.Suffitioftefut Aduerfa omnes,in alterns propria ßbi crimtna quitrun» rif uetfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;malar» partem interpr^tantur etiarrt'qujecan

” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dide ßuntfdd excufationes obturarU aures, bcnefieijs irrbgt;

tantur^preees affemautur, denit^ in folis gaudmt lapfi^ britf Uttnam autemuel tllis faturati-placidiorcs ßerertt. Ageeonfulta diß'timilatione,pr£teritis iBis,qudnddquidë ornnino reßiondendttm ^,ad errorum comunem Magi* Petrus me conuertam,ne aindifcipuli cxpoflularifccunt au tument. k entm eft, quinosfimul »i barathrum erroris prvcipitauit^ibimus ex eius fontibus, non aquam uma/rTf fed nequiddicam ajferius,turbulentam. Mon Mtem Tho= mam Aquinatem,ne(p Albertum,neqi Scotum^cq; ex re tgnttoribus quenpiam traducere eft anmus: Sed petrwm

Sluià

-ocr page 5-

ÏO- OSCOLAMPADir EXPOSïTIO.

ilium Scntcntucirum confjrc'M!vrem,duem rntgiftrut» up pc!l.(fit,incufd,lt;iui cr fpCcerrorcm fuum rupfodo uli/» uti D tmufceao^ uel Gratiu'W a^are pe^et. Neq; f’oc «go ifc ulifs be:ieficijs ucIm iagrutuf eum M-guensScd nu ùni'aliarum'j^feduàtonem dijßiTiularc itondcbco^ Q«f« ticc hominem ^ui in iudicioDomni uutjletit Mtcakütf cxofum.Scd errorem proßigu'-iim uelim, lt;}uifcmuut lUe ii:txii:,dut ulif non ma'tum ub eo !tdrunK!,ituilïum,dtii^u4 « parte:f td non tn mtegrum purgaruiK,Qvapropter nee cumlarnis pwnaminiOy quamuis ante aluptot annosè uiuii iHc exatj^rit Viuit enim liber eiuf adhuCfMyriadi» but aliquot fatellitum flipatut.

JBe igitur diflinfhonc décima quartilibri. Affere^ttes Chrilïum co tropo dixijJfjHoc ejt corpuf meum, quo Pau lui dixerat,Petra erat Chriftuijprofcindit ey infedatur, tanq-aâ infanos Hereticostno aniaduertens,quad interim factatPimticotcx prjecipuis eyantiquißimis dodortbi» q«oi i« hac fententia/uilJcyabunde cum gratia dei com » menflraturummeconfido. Ncq^di jfimulandas tile error ejî,qitem multiexuerbisijiit fuxeru}tt,cx quo er alijera rorer inultiprofluunt. Etenim nifi probe cauerimt^ ac cir eurnfpedt (ucrimui,ßcri potejl,ut impingamua,uel inida lolatria crimen,ucl in crajßi cjecitatiscaligiae inaoludinur ter^,qult;utrqi mifcrabilcs ac miferi, tanto ma^i déplorait di, quanto miniiino/lramagnoicimusmiferiam, zj- Ian», guidiore confeientia tanquam mifcricordiam omnem affe» quuti,iudicis aiuenientit fademnonreueremur, lUuin

eçroŸcm 'm multiscordAus proßendUt «(ibuc agentent A iij radicet

-ocr page 6-

DE VERBIS CAENAE DOMINI fitJiccs, pridem pro fuggcftu ipfic cuttifrâtribuicaucndH tpoKmotuti^nuftcautemqu^ iufle hocfaâumfit,(y gu.îm procul d temeritdte fuerimui, ampliori dccldratioui tnotfftrdbo:RcJjgt;oufurus interim etiam dduerfdriji, qudti-td fieri pote/l ntdnf■ietudine,quos oro,pcr C hriftu,fi quod exàderit dntdriui uerbum,ne in Çe «»wre diiîum fujpiten tur,fcd perjuddcdnt fibi,nos longe atrocioribm irritatos : ac cogitent reiindignitdtemctidm dbinuito cir leuijjinto tdlid extorqiierc, nonnunqudm ctidm uitioßs fiomdchii nixfàpi magis fdlutdrem.

Éxordidmur crgo,e:^ quid ô yvaixoÂc-}-®' pr^ Jj fa ffticfs infanos cfific dicit, tropum iUum fermonis pr^edifft agnpfa:ntei,quduis i« bilt;c re foli illifdpidnt,uidedmut‘pri n!um,netni»emdnte cdu/dm'duditam condemnantes, dn »Motif uelfiiOtie mentis fint uerbd qu£ loqudnttir,dlioqui ni hil tdmfdcilc,qudm mfitnine quempidm argucre. Diabdt crFeJlus Pduluminfiinum,quicalefiid myfierid norat, quiq; ueritdtis de fobrictdtis eloquebdtur uerbd. Annite bdntur dmici Chrifii lefu fecundutn cdrncm, tdnqudnt fdttutn eum comprehenderc. I «rc dieet quijfiidm illi pd* trocindns,qui uirtutem Dn iuxtd modum naturdlium rcru tnetiu'ntur,infdni cenfentur, QVdfi fcilicct nos bi fintus, propter tropum,quo feripturdm interprjetdmur^ Veru dn ' tcqudtn fubfumum cr coUigdm drgumentum, Nonrefi-d gor eiq’iodprd:mittitur.Nenw cnîm non fdtebitur infdnu qui dbfq; dits trditfifidre uoldrc, O' lippientibus oculis nr^* denti/fimum folis'iubdr mtucriconAtur. ExieRentemcldri Ment non fift infirmus oculus,lifc igitur reâefie hdbët,

-ocr page 7-

ÏÖ. ÔECOLÂîfPA'DII EXPOSITIO;

Qwd ultraforamui nchocfùroris wi nosreijdäf o Gm* mebgc.NonenimfittemarquoduirtuKm dei noftmuiri^ bmexpêd^mii'S.Metirmtt'crtMsfuopede'mgcmimgu/iïx ■ „ ■ fcimut cjjf tennims (^uós tranfgrecU no licet.Fruftra labo raremies, ß ad mtellciius n oflri m ettßuratn ucl cubittint addcrc conAremur.Et ego nonuUa id geniu d me olï fcrip^ ta agnofa),quu ßupra nwdum admirarcr ßne iudido qu£* uis,utinam nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ere quirailld!,«Hüb

poj ite quàm uerc fcripta, nonpeeniterct lucubratiuncuLa riwn, tunc cuulgatarum,quibut wado nonfolum patrod* mum denego ,ßcd incendium abolitioneni imprecor,ßi^ cubi paru utiliter £dita funt: zr ß uoti compos fiicro,gra=’ tulaborcrglt;tndcbo,tdthilominusiiuodAdrem attinet tS uobifeu bene ^xhstultu niti, ad id quod affequi impojfi* bilc.tn hoc concordes,i\iox autem digrediemur.

NOft crimiis bitRc oB rem ad aßniuAm redigendi fcmpli dtatë ut prietercurratnus,ß quid proponatur utile,cotem Edifcedi namtts,ß quid reueletur fandu,rciiciamiis fi quid comuni ntilia. at pater luminu,dd Knefcrlt;lt;J magis iJm.îim itd lucem nos eon uertentes, Qttisitaarguit^ciu£captumtranfanduntf ne uiribus humams indagentar: ergo de ßacramentis ni=t hil inquißeris^ Probrfre priraiwn oportf bat, ßacramen=: menta blt;ec,cx generc efße x«.a.rx\iTrTe(i zy- incopr£heß « Impoßo» biliu,ad dementädos difcipulos,c3pcndiaria ars impojiorii fjwn lt;xrs, ejl,?i.ffirmare credèdu quicquid ejfMtierît ,zyßd quopiâ rogati/ùerint,quare namtalia dicant, ïnten'ogantiunt ora conßringcre ZSquot; ßuf’/rrare : Arcana funt ZT- cabali^ ßifiica,4doraitda non edifanda^fatisjùerit àrrôs ’if«- Ipfcdjxit

A idj Si

-ocr page 8-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Si dixerii,lt;jucmodo htcc fieri pofJufit,Apoftatdtd Cdper» Uditâ cr Nieodefnié cama,lè appeüare.Veriu cni t^uomo* do,(ibi de Sdcrdfnètii fit mentio,tficredulie métis iudieiinn Kyfleno eft.Sufurri)r illis prim um rejfiondeneum erit.

rit diuer» omnium myfleriorum cddcm eft rdtio. Nyfierid etiim nbsp;nbsp;fidcrdmentd nonunqud dppeUdmus i« grtwf ,ow

nid oecuttd,(]uolt;]tlt;o pdéh,ctidm fi doecri de difei pofiiitt, mododmultit fintdbfirufd,utquum dcminin dicit;Vobis ddtum eft nofte myftcrium regni dei.Et Pduluf ordt^ de tur fibi fermo in dpertione oris,t}uo notutn fdcidt myfteri* um Eudngelij. Prudentes fitnè negocidtores diftrdhunt ont ttidfiu,utilldfibipdrent,quie compdrdrent minime, fi prorfi/snon cognofiecrent, dt cdnibus poreis tdles tm* gdrit£ non fiustt oferendit. Itd^nutltd dkunturfdcrdmé td,non ^uod initidtis fint ineognitd, fed quod rudibus (r nondum imbutis non fint reuel^a.

Saerdtnentorum igitur qu^ddin etidm myftis cr initbi tisfuntinperueftigdbilid,duieddm uero nihil prohibet,qui * «»b initidtis, qudntum dd fderdmentorum rdfionem plene fmperue eognofedntur,

ftigdbitid Ex priorum fderdmentorum cldfie, qu^ noftrdm pdr» fdcrionén tdtdtem modis omnibus trdnfixndunt, fiintfdcrdmentd di» te, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uin£ generdtionis,procefiionis,pr£deftindtionis, zy dlio*

rum,in quoum pherifij; ultrd nominum eognitionem,mo dumperfcrutdri uittipcrdbilededdmnofumfuerit,qut (y eemi ttnpoftibilc eft de illis eognofiere dliquid.

■ Illis ddnemerdfdcrdmentum dcdrednu/m inejrndtio» ftis ec refutreihonis, cr omnid, qua pnter ndturit ordi» ‘e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tieftt

-ocr page 9-

JO, OECOLAMPADir. EXPOSITIO. t»nt mirdbiliterA deo uel ab totgelis fiunt, Qiiotnoi^ent craßd noflrä capitd indttgdrcnt,lt;^uo pdâD,cx nihilo mu« dw eßt caperit,quo pafh ex puluere tarn clegans oorptts Ad£ pirodiericfquo padh Elizdbetßerilis, uel uirgo Ma* riaftxcundtiefiicrint,quo paâo mortui ante totfecula in fu is arpribus ad tantam gloriam fint ref srreâurifSucatm* Eccleßa* beremus plané,nift luccrnA incaliginofo hçc mundo nobis ßica fa* eßetV ERB VMdei,ernifißdeiiuuarcmuradmiräeu*cramita lo,Exclamantes cum Apofiolo, o Altitudo^apientite e3' qnibus in feientittdei,quàminfcrutabiliafuntciudiiaeus, erinpercognita. u:fiigabilesui(Ceius,

Verum de bis nunc noneflf trme, fed de Eeclcfiafticis que ad excrcàationem er aonßßionemfidei tràdita funt. ut per ea utl in unam tmlitiam a)nfcribainur,uel conferip* ti digtws nos proßjfione tefiemur.Pugnaret fanéreâe ae utiliter iiiitiatum cjfe,cr ignorare quid aäum fccum, nw do nie qui initiaturufu mentis no n cartdt,Quid cnifym* bolis er monimeniis fdcranientorum commendetur, feiut imtidti,rudes ucro nefciuiti.QUdpropter er Dolores pri fci,ubi parcius myjterior um mfntincruttt,dicunt. Sciunt imbuti quid dicamus. Ita^ utprius dixi,fdcrdmenta dicun tur my^id,non quod Mmejticis fidci,fcd quod bis qui fo ris funt,dbfoonditd fint, Si enim facramenta ad erué^tionè inflitutd funt,ut 4 uifibilibus ad inuifibilia matutducamur, quomodoexcitabutur mentesnoflrie,dbhisqu£ modis ont tübus rcconditafNon ignotdfint oportet,qu£ ^dißcare dc bent. Nc^j enim cx eorum g/tttere funt bate figna,, è quo figtlu Gcdçonis uel Noè uc l Ezlt;^chiie,ut tam raris ac inu*

A V fitaûs

-ocr page 10-

DE VERBIS CAENAE DOMÎNÎ fitätii modis ciicniàt.Nos materiat» afjrrimui, nos prêtes ' facrds dicimus,nos dennj; amp;nbsp;quid fytnbola uelint, docerc, uel quo duarc dcbeÂt,ab authorc Chrifto edoât Çumus.

S MC quàd Nicodemus audit 4 Domino. Es tu Mugiflef in ifrael zy hiCc ignords^non arguitur, iii f o qMod difcen-do duiduserlt;it,fed quad carnAlem fcélabatur inteltigëliam Vndc O' fubdttur à Domino, fi terreiu dixi uobis, O' non crcditis,quomodoficœleffu dixcro, credetisfi-t pratcep^i tor optmiiSftarditatemdifcipuUßrcns lt;equiter, nihilomi* nus idivm dcfidcrio non fruftratus ejl ,fubiungens, qugnïi jit rigeneratio,0‘ qnis regenerationis tnodustnempe per fidcm in C hr iß um crucifixum,tdmetfi tue dliquruito obfcu rius,prout temporis poßuiabdt ratio. Similiter O' ludgis in Capernaum dicentibus. QiJotModo hic poterit carné fu^ am ad manducandum dare f Abunde fdtiffaâum erat fi. SioJ'iJ'KKTci elfe uoliliffent. Clamant quidem durus ejl hie fermo-,fed non manent, donee frangatur corticis duricies, O' nucleus dppereat. Jniigni proßib tantg cgng lauti* cils,atqi adeo merentur ab his arceri omnes,qui myfteriolt;: rum ignari funt uolétes,probdre enim fe O'in illo debet homo,dc fic de pane illo edcre, feiens panem ilium effe no a)mmunem,fed domiiucum,0' quomodo dominicu. Bar* baries plus qu'tm Scythica uel Diomedea eß,in pants inua lucro cell in en!gmate,ipfam holfitiscarnem qugrere.flicitas ejl o' ftupor,non obferuare nee agnofeere, hi qua ho/pes beneuolerttiam fuom doceat,0' pro Ifirituali camo, iem requirere egnam. Conßrendi ninürum funt Caperaa t.Reg.tr urn municipes,AchiGetheorumregi, Achisfitribuindunt. -, prontineiauit Danidc uaßefc humtUantttn^O' mutanten

-ocr page 11-

ÏO. OECOLAMPADir EXPOSITIO, os lie fdliiu!» in bjrbttium dc)jgt;umtintcm, Ctiper/tAit£ ar= CiiperfM reptidum ac defipientent œnfeitt Chrijlam pronütKntem ctcriiè fiMm adnM^ducandum.Achcs prudeittiam Detuida • nart cogioÇœns lUim diinittit.CapefHAit^ no inteüigcntts cix!ejîemfapicntiâ,4 Chriftoretrocedunt. Dituicf dmij)«« 4 fratribta S3- ontni ciomo patris dgnofcitur.R.ctroccdciiti bas Caperruitis honejie oonßtentur Apojloli per Petrum, Domine ad ^uem ibmus,uerba uit£ £ternie bjbcjjCr credimus Qf a)!ißteim{r,quiaes Cbrijh« ßlius dei uiui. Aches fans CT- Capernait£, quidchrifto retrocedentes., niyfteria ig'toragt;st,s3 faliuam cadcntê i« fgt;4yb4m,boc cß humilia uerba Chrifli,liiiltitiam credunt.RetroæduM au^ tent S3 ad perßüam Chrifli notitiam non perueniunt, no folum ^iii 4 fermone Chrißi abhorrent, fed ctiam lt;jui car* nalem fibi menfatn poüiæn tur,lt;judfi w pane eötenta fit ca fo Chrißi.Pctri autem e3 doinefliciChrifii f:imt, qui area Domeflî Bd facramèta,S3^ feculis abfcondita,clarMs cognofcisnt ci Chrißi procul ab iisfania: probro alient.Quibus autem tanta reue lauit pater,qui nefeirent qu£ fub panis s3 uinißgura pro poMntur,i!lis ut C3 nos itmgamur.oratnus.

bïicfiatim int ipfo adhùc limine, nodum quondam Au* Augußi. gufltni explicarc nos deeet. Aduerfarij enim animaducr* expenfiit tcntes,fiquidem animaduertunt, uttde Allegoriamißam fupret nuittiatijumui,ciufdemDoôhris authoritate nos depri* mere, e3 inde fuum dogmaßabilire nitentur,càquod eo= î« prolo» dé loco idë dicat.Fcrebatur Chriflus in matubus fuis,qua* gQ^ do ipfü oorpuf f'JU comendans ait.Hoc cß corpus meu.Fe ' rebat eni iüud corpus in mambusfuis,Vidcti5 aiut quomo

dofe

-ocr page 12-

be verbis CAENAE DOMINI

Dfcofc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fiÜMs Cjpertu,it£^Qult;trc hocAugußbii

^^^^tr^nßliuntfQttiilineiußftiuftquiifnquoJcltcitChri celferut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus fuum in muutÇ Et ejl profiólo in d I

■ tiffio qitod erdt in ccena.

Fratres,nhfq; dato er ßdeiiter omnia proßremus, er plenins AngujUiù uerha truti/Mbimtis. Condo latnuf aa^ tem beam patri,Primo, intempeftiuioris allegorie ludunt. Kam iuxta Hebratcam ueritatem, non eji in ^amiiêle firebatur in mMbus fuis, fed collahcbatur rtißr »wi« co rit'in,ut Hieronymus interprietatus ejlmeq^ hoc apud Gr^ tos fonÀt.-gt;tafijgt;iigt;i.S ip nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii/T», cllcnim,bbeba^

far i« nanibus cius,uct iuxta idiomatis tropum, labebatur snanus eiiis,uel interman:» eins,regis fciheet uel mim^ firi.Nom ^‘‘lt;^’ii,ff‘£cis'non ubiq^reciprocum eft. Hebreus fané 'm plurali dicit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in tnanum eorum, Sed demtu

hoc lingue mperitie. Porro uiderint aduerf tr'tj acuiius, quiddicat AuguflinUs.Konfimpliciter,mquit,ßrcbat cor pus,fedpr£nufit,commendans corpus, nimirumin facra* t^nm. Et fubdit, 1 pfa eß humilitas Dotnimi noßri lefu Chrifii,quobrcuidiéio focUcemaperit ^^egortam,collar: lentis Dauid.Coüdbi ettim 'mter nuwis ,uel ßrre fe in ma* Kbuséflinfirmitàtè teflari,qué ufq^ 'mhodiernum diem quàm uerafiieric,fymbolo panis-doœtur.

»» Et fcoc etiai» cß, quad 'm fequenti fermone dicit. Qffa sgt; fUMt commendaret,ipfum corpus fittim cr fanguinem f«« uni,acospit in moius fuas quod norunt ßdeles, cripfefe 9gt; poruamp;itf quodam modo quum diarret. Hoc cß corpus me* (an,Htc intrtrogarimeos, qui urgere nos cupiuni bis uer*

lis

-ocr page 13-

x-a OECO. EXPOJirro.

h(S,quid fibi uclit cum dicit.Qÿodnoruntfidviesfptftttrint U£ ßdclibu-s I ammenta ignocdfqnid uoluiu fibi uaba ilht^ Quodammodo, er Commendatf Audaamp;f prolix^ueit» rfuw er(it,ft^dcclitrabai- ibi ejje corpus juu,dunt didt. c)ua d^mmodo.^icuc cx ahjs hós num/c}lum crit,intctligit,cor gt;. piisfuum ddcj/cjUt in li(cramento,id quod non arguitloc^ lent corporis tn pa.gt;!e prrf mtiam ,ittibi dicnmus c^e oor« pusrcMe,ubieJtinfacramento»

. Neqicjlqmdcotttendatnr ,norutttquidemßdelesfacra mcnta,fcd igtorant modum quo infacr^mentii Çmt, qu^e Hliceßecrcduntur. Verum cbrijpntoteftimomoeiufdem nbsp;nbsp;nbsp;'

Augufiini doabimus^non effe in hocfticr4inento,cluöd uel mtraculum fittUel hominis captutn excedat.Nä de itiis t^Uie fig^ific4nt,erqu£admir4muraccognof(ereuelnoHagt;gr j itofeere udlemus,apertetraditinlibris de Trinitate, nouem genera miraculorum er fignorum^que diuinitatis aliquidjenfibus adnuncient, Prtmum ß perfona dei im angclo demonßretur . Secun^ ’* dum ß infpccie,qu£ non eft angelus, fed qug per Angc^- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ltt«i dtjponitur, er iiim erat corpus er ad hoc demonftran ’* duminaliquam mutationem affumitur.Tcrtiumßinf^p** cie, qu£ per angelum dißtonitur, er ad hoc exoritur. * Quxrtump(« hominepropheta quiuerbadeiloquitur ut fipr£mittat,h£cdicitdominus. Quintum, ß idem ßat nullo talidiéo pranrnlfoyUt dum Pfaltes dicit. Inteüciium tibi dabo, Sextum,fi in falbs hoc gerat propheta ,utdu’*’ * ' * propheta ueftimentum diuißt in duodecim partes. Septb ** tium,ß in re,qu(e non efi propheta, ctiam in ffrrfww

ins

-ocr page 14-

DE VERBIS CÄENÄE DOMIWÏ

*gt;lgt;uicxillente,utdumldcobcrigitl:ipidcm. Oäatnimitll ,, rc quffit ccbicmjjiccic uel aliquantulum mmÇHr!i,M fef ,3 pens ieneiis,qui injpcciem ucri ferpcntis, uel liter £ ad pg ,, nificandum fail£ ( opiner in nomine tetragrammate. ) * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nonum,ß in rc qu£ ßt quidem eadem j^ccie, fed peraéîo

,, mittiflerio tranfitura. Sic panis ad hocfa{iiif,in accipieit do fdcramenm,confumiair. Pape, quanta in bis poflre^ No muta mis docct.Giftere enim poteris,nullum Ai ejfc miraculunt tur res in id quod pofled tc/latur fieri in apparationibus quas angc“ facr men li operantur. Difatre licet non ajfumi in hoc facramenta to fump X r« ciwn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mutationc,ut dum uirga in ferpentem iter»

t£. titur . Maxime autem obferua rem ajfumi ipj b miniflerio Anathe= tranfituram. omma tanquam i pfiffimas abomtnatia tna Lonu’ nes exccratur cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;« y-wiio\Q-)-amp; cum Roma

iardi cr-nAEcclefA,quam utinam illuflrct dominus, ut f A quod ecclcfi£ cßcpr£dicatacft.Infupcreodemcapite claritts rem agit, Roma.in infcitiampoficrioriMn f£culorum,quantum inipfocrat, Augufii, pr£caucns.Dicit enim ea que per angelos fiuiu aAtürait^

,, da inteUigenda,qu£ ucro per homines intelligmda tan ,, tumodo,Gixerat autè fupra qu£ per homines fiât. De qui ^ihil mix busiteru fubijcittQuia bifc homini nota funt,quia per ho randu fit mincmfiunt,honoremtimquamreligiofapojfunt habere, ttbhomi^ fluporcmtauquâmiranqnpoffunt.Itaq; iliaqu£peran^ ne in fa^ gelosfiunt, quo difficiliora cr ignotiora eb mirabAora cramen funt nobis,Ais autc tanquam fu£ abhones not£ atq^facA t« * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;les.Et iteru uterde facrato pane eum loqui non pojfis ire

infiàasdllas inquA,ctiam nubes ceignes quomodafice^ rmtjUeï afjùmpfirint ad fignificandum quad annunciabât

etioM

-ocr page 15-

I ‘ OE G 0L À M P AD11 E XP P SITtO;

.. ttiäm ß dojtiinus ucljj/iritu! ftnâus, Ulis corporalibm ßr ■mis oßendchxtur,quisnou't hotninum, peut inßtnm non Korunt quod 'm alturi ponitur, er pcr^tilu pictatii cekbra tione conßttnitur,unde ucl quomodo conflatur, ttnde m t fum religionis djßumatttr.Etß nunquam dißcMt,expert» mento uel ßto ucl dHorît er nunquä itläin rtrum f^cctent tttdcdt,mßi mtcr cclcbr.ttiónè faerdmcntorum,cum offer* iur er dittiir.Dicdturq; nbsp;nbsp;nbsp;duthoritdte grMijpmd, cuiitf

(orput er ßtnguK ßt,nihil aliud credaiit niß omniw in il» la jpeeie deunt ocuUs apparuiffe mortaliü, er de latere ta» li pcrcufpo,liquorëilliim omninofluxiffc.Mihi autem om» ttino utile eff, ut meminerim tiirium mearum,fratrcsq;:mo OS admo,;cain, ut er tpßi inemmer'mt uirium ßtarutn, ne ultra, quim tutum eff humana, progrediatur mßrmi» tos. H£c apud Auguffinum, qui non uult nos pueriliter fapcrc, ß'd 'mtelligere, utß:iamus quid h£c ßgmficent, qu£abf q;mraeulo filmt, non uult nos ultra quàmdeceb gt;nbsp;iwfirmoî : At nune infini,ßtpcrbi,ac indociles dicimur,. fl hcc more deßacris diffcramus . Quanto fatius fùe* rit,purere Auguftitto, er eonß'ntire et, qui nullum ag» noß:itnüraculum, nullamq; tnutationem talem, fedfa» trtur panem affumi tn ßgnum tantum, hocq; noftram rittiocinationem non fubtcrfiigcre . An non iuftius er StdomonisSapientiffimiuerbaaudicmusdiccntis. Quan p do federis ut ecmedas cum principe diligenter attende, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

'qu£ appoßta ante fadem tuam, er ftatuc cultrum m gut» turc tuo,ß tMie/t habet 'm poteflate animam tuanr.

Sapient

-ocr page 16-

verbis CABNAE DÖMINf Sapiens iubet diligenter attendant qua: pr^pojita f 't»t,M pojtorftipitem me uult,Grumt ucrbi ncn fcrutantem: un de uel impudent redderer allatis edulijs non amtentui, uelinduilis zr fuperbusjallatafaftidicns,

Cteterum copiafioribus conieâuris probabimut, nut lumhicnuraculum fieri, crproinde nihil ultra captimt Axioma fteiilrum , AdmiramurcnimomnU,crfala,qu£ultra Theolct* noflras Hires uclrariusfiunt . Rcceptumita^e/lapud gorunt. Thcologos,non efie celebranda n!iracula,qult;e ca^ nonicarum fcripturarum authoritate non conmendana tur^ At fiut habetopinio,Corpus Chri» fti,hocmodoutilliaiunt,inattari efi^plus mirMilo» rum in uno pane haberemut, quant in ullis dei operibuf, fierentq; ilia non femel, ut mundi creatio,itdmortu» Uiultipli- orum refuirelho,nonquottidie,utin deferto Mann^ fitas mi^ pluuia, non certo temporeut in pifcina probatica falu^ racubnt tifiraqu:emotifs.Sedquotidie,fepius,Grinnumeris mb in pane cis,atq; prater fignorum ac miraculorum fngiilanum ru-fupra om tionem, quorum natura efi manifi'jte ac cfficaeiffr infirm nia dei 0= morum animos 'm fide rccreare„Htec auterfi latentiafuitt, pera,ß* Qrfecundtmtuos'muifibilia,fenfusq;fallcntia, crficfi^ ne caufa. dem non promouent,fcd infirmant,confcicntias abf^ fist Cstteéîuredduntattonüaf,acarquentmagisquàm uUiimalb fofnoda ud. Genieß quod myfticis uerbis pie doóhun efi,denulùnp‘ exfomtü tur,zyaGontime£ mortismemoria 'mfuirapiunt admira Otis mira tionem. Non amant latibula, fumma charitatis indicia^ eulff, nbsp;nbsp;Pfaites dicit, Memoriarn mirabilium fuorumficit, efcoM

dedittimentibusfe. Quod fiamp; memoria mirabilis erit, memoritf

-ocr page 17-

10. OECOLAMPAD/TI EXPOSrrrO.

tueinefije alà faciendxi mem3rû,(ju£ ipfd mtrjculunt Mem^ ßrcjj] IS y ßc nullus finis ent mtruculormn. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri£ me «

Porro huud fcio an ullus ex prifeis Joôhnbus mira* moru culum hoc pro miraculo celebrant, certe nullus pro tan* to,::luantumfaciti5.ciuareAuguflinus 'tncatalogomira= Au^ufii * bi'tumfacriefcriptur£,manißliariumilludmiraatlumob ixr mira ttcuitfParistiegligcntLi ,accufaripoffet etiam Nazon* culanon zenus Gregorius,qut miracula Euangelifiarum numeris reputat eomplexus efi-Fortaffts Damafccnus,crpojlerioreS (fui panesfj. daft talc qui ilam magnificant.Sed non morabttur pru* Nazan, dentem leôhrcm qui multis argumentis parun? folidu.» Damajee fc déclarai, Hircetiam poft alias conieéiuraslibnmide nus. facraoirntis non ejje Ambrofij cU! inftnbùur, uerifumle Liber fe i Scioli cuiufdam qui in rc tialde ferialt; ludicris argumè Ç^amê. tis agere pro mbilo habuit. Argute enim â poftibile ad m falfo tn « ejftjDcus poteft taliatmraculafacere,igiair nbsp;nbsp;nbsp;maiora jeriptits

facit.ciuaconfiequentia,amp;-egoPaulidoârinam, Mofe Ambro, tnanfuetudincntjCf Ioannis mntiuentiam poftcdcro.Pu* turus hodic angelus,Neq^ enim Deo impojftbile om* ne ucrbum.Atqitt prob.uidum erat,num deus Uelit,num uolunta cm juam uerbo dcclararit,num uerbum uolusi* tatem euidenter notamfaciot ?

Certum fjl, eeeleftam tempore Apoftolorum,quoJ^i f^onplut ritualibus donis loaipletior erat,quàm nunc eft,mirac,ip admira* lum hoc, P pro tmraculo habuit,non admiratam ftajje. tuspanii Adtniracula alia multo minora obftupefeebant Apojlo' apoftedo* Suprj boc d'itcm non plus admirationis tenuit Apt^ftolot ru lem pa fupraagni palcaltsefu, proinde cr ne uerbum re,quàn

B quider»

-ocr page 18-

DE VERBIS CÄENAE DOMINI

efiM intei7ogab4n(,älio^ui adfaftidium cz importun tutätem ufq;,cttd pheraiji intempeßiucfrrfdtdntes, mc dc pdtrc nunc dc proditore,nu»c de uid, er puf 'Uo tem» porK, quo non uidendm, de primetu, deq; co quoifnort f'^ihit du» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;metnißftdturuf.Quifit autem quod reßur

titdtum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;euidenübu^, per dies quudriginta i«no«

aut du£» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ne uno quidem per ornnem feripturam, quum (ti

fitm un nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftittuendum multis erat opus fignis er pro*

quatn dc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^fftr-ere tutu efl, quod iüa truditu fint,

noepune fi^i^ftgt;f'f‘‘^‘tcßent,qu£fcripta non funt,Quemcdgt;to* in fcriptu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;contemnant, certum tumen, ex Epifloht

ad Hebr£os patet,in qua Icgitur,Melchizedech fine paa tre er mlt;)itre,eo quod idoru mentionem nullum facisnt It tere fuerte,quum tumen pulùm flt,nenunemexßlijsA* dum abfq; pasre er mutre.

Atqui Satan ut occultum,ubi nuHum erut,miruculum ß/t gcret,quot interim ludibriu molitus eflf Ed fn/m queful fu uc fuperflitioni precipue feruiunt, cuitribueremusre ßtus (jHclw mendaciarumputri,cui fludium cfl uuri)s ladt ficutiofiibits generi bominum imponendo, ab adorutione putris uueüerefSJum ut concedamus interim, maltu mira biliter circa facramaitum hoeflert, etium per bonos an* gclos,illu tarnen eo tenduitt,ut probens Corpus Cbrifliin ipfo pane,fed ut noflrum ergures fucruf aßräum purli Prodigio piumadiuuent.Obfcurureuutem folct cacadumon,^* fa in pa» plidum memes,ut ob aliud quàmfaéla fint, futla inter* wc impo» pratentur.Alibi ui fus dicitur punis uerfus in cumcm,ali* filtra, bi digiti flrmaminduit,ulio loco uifu in eo cfl pueliiflgtt

rlt;

-ocr page 19-

to. OECOLAMPADIT EXPPSIT'rO.’

ra.Bflubicri(cntarit,itlfcruxlurqj in nonnuUii lociscfK orille,CTfcjloidici'merutt nou£ /eruictK tdMjtt'i£» Q«x ^Mntu moueMt alios fac ile ex culiu pattt,mc uc^ ro,netantillu quidcm,lt;jlt;}i non ignorent quid pertmttat deus propter peccata nojlra,p- didici à domino rcgnaai ram antichrij lit in fignis cr prodigijs mendacious, ange Kÿ fatana; in angelum lucis fc^tranjßgurare, Apud eos, ^«1 gentilium hyjiorias cuoluerutu non eft raru,fangub ne plmfte. î^arrat Iulius obfcqucns Caure ct- Cere ter rà riuis fanguinis ftuxijje, quod cr per Mofen dominus in[ Acgypto eft operatus imitantibus in hoc amp;nbsp;tnagis,ide Iulius author eft.In Albano monte,é pollia; louis fangat* nemntdnafte.Liuius teftisRomeph.ilftcarne. Q^uero Curtius author eft, Tyro lt;«!gt; Alcxandro obfcftd, panent cruorcm in menfafudaße. Crucntafte in Germania ey imaffnes oonftfte ftruntur ,que omnia demonit ludiftca tiontbus accidunt.Et quis tarn uecors quiinefteillishuma «4 corpora, dicat tRoma quid hodie ftrèfingulis tcm^ plis admirandam obtrudat uiatoribus religio fis, ne quod uerumcft,dicamfuperftitiofis,omnib!ts innate feit. Et (^omentd quod datum eft Satané imponerc, his qui ueritatemin iniufticia detinent.

Excmphlit ante (y ex primo 1 renei contra here fes pro IretteuS ftram,dc Marco mago Valentini herettei difcipulo, Hic calice uino mixto ßngebat fc gratias agere, cy prolixa Marcus inuocatione,rubicundueypurpurcuapparcrcfaciebat, Mag''S. ut putarctur ea gratia ah hts,que funt fuper omnia fuît fâguine ftiüare, in idius calice per inuocationë eins, ey

B ij ualde

-ocr page 20-

DE VERßiy CAENAE DOMINI ualdeooncupifffrcprffehtcicxiOo gu/hrc fgt;ocuh,td crineoißillet, qult;eper tMgumhuncuocatur gratis, 3, RurfmulimbuidMscaltasituxtoißpfMgrdlidi dge^ ^yreiuhit prtefcnte [e,i^ ubi botfdéhm eft,ipfe‘dlium ci 9, Krcm multo nMiorcm.,qudm efi iüe in quo ilia (cdu^d cu^ chdtijîidm fjcir,prafrrcni cr trdnÇfundens â nii}!ori,qui „cflä mulieris eucharißia fddut, in eu qui eß ab alio al^ ,, latui multo tnaiorem, ßatim dicens.Jta illa qu^ eß ante „ omnia incxcogitabilif er iuenArabilK gratia adimpleat ,, tuum intut hominem,multiplicet in te agnitionetu fuam, ,, infemindnsgranmnjynapisin bonam terram. Et alia „qutedam dicens,in infaniam mittens iBam inftxlicem, ad ,, mtrabiliafaciendo. Apparuit,qudndo maiar calix aditn* ,, plctus efl de minori calice,ut er fuperfimdcretexeo.Et „ aliaquiedamdiffiniliafacicns extermiaauit, er abßra^ ,, xit poß: fc multas. Daturautem intelligi eum er ddmo’^ „ nemquendamhabere,per qucmipfequoq;prophctare ,, uidetur,er quotquot dignos putaß fieri participes fitlt;e ,, grati£,prophctarc facit.Maxime cnim circa mulieres ui cat,easq;honeßas erditißimas.HiecIrenietfs, f^ondi^ cam tarnen homeßatis gratia,quie impurißimus hircti^ cits facercnon omittebat. duisnonabhorreretabhßae diabolicis pnßigijs ? Tam non efl nouum ferpentianti^ quojfanfbffimis quibusq; abuti, E t adhûcfufpcâtimi^ nus funt figna quam fimplex ucritasf Qupd fi quis con*-tendat,diuinitus quidam fieri,utquod propterindig^t» menfie illius participationcm,Corinthioru’m alqobdor» merunt,alqinfirmati funt er hodieplttri^uindiilant domini

-ocr page 21-

lO.OECOLAMPADII. EXPOSITIO»

domini non eiudiint.Et commémorât Cypriinnf martyr Cyprus t^Mndim igné detcrritam, quim ^pcrirc ucüct ^rcam wt ’’'W fer q«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Domini, ^Hdm î d£ma nihiit poffeffnm, er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de

iterum oUm mortem fibi oonfciuijfe indigne comunicM ^‘^pfi^ •» tem,cuid4m(tiiimcontreóliitumf.xn{lum ittcinercmmu »gt; htuw-No» contrxdico,mMum ejjc Domtgt;it,fc(J b^c rn^^ if tionenoncuincitur,unitumcorput,uelcorpitsin pci,^ ne,nlioquicrcinercmprobdbi'S.Etiam fymboldfM^i(= Plt;-’cc4(ei tiwn rcruw po[l«ijjc,«lti3/ië 4 iufto dco cxigit,ut in t^4= bi fig'M. dlt;tb zy Abibu.Nónite ^iti baptifnu irrideitt, flxgelh amp;nbsp;gt;'erS ri 4 Dra merentur' o- non ambigo, quin multi »mIc per)iÿ^rM, diri f«tt(,lt;j«i »mU c3fctcrtti4 tingi fc ^ccrwnt, nec tumen ultionem proptcre4,4(j«ie dddiflit oorpi« Mel funguinemfiiteinur,fcnferut, tnmetfi ubluti funguine Chri'ii fc ublutos gloncnwr, in quo buptifinus mnfecrutus cjl. Strut igttwr temerutores wÿjlerioriwn iure poenum luunt,itu rcligiofn culmribta ad miruculum uf^; prodefl fidel fimplex ^'.inudulteruta pict4i.Qtj tie ejl ^uod Ambro fiiu de (rutre Sutyro nur» Ambro ft rat,quem inunltuntEucharijlia in tolliorurio ligata,nau fragium non perdidit, Quulc c boo eß: quod de facerdo te Icgiiur, qui per medios ignes Eucharijliam g?34iK c« uafit. At nu[l4 bw excwplM ejficatia probandi eß, quan» doquidfm fimilia contingunt lt;i3‘ aliae ob caufae .Conua^ luerunt 4 aorporalibut morbis baptiztti. Sanarunt toj JudorioUrfc fent»ci«(3l4 er uwbru Petri. D.i'nm«; igifur er ommibui iüis immixtam qitandam diuinam uir* tutcmfquod fißarimut,qM,nta diuin£ adumbratio uirtu tis erit! 1II4 cnim quanto puriitt nos adiuudt,tanto motor

B iij effe

-ocr page 22-

BE VERBIS CAENAE DOMINI r)J« cotnprob(tturJn fumma, ffriptura ùm nuU^ mirdcit lis hoc facramcntum 'wfigniuit,qu^ bdptifmum,in bcc M dclitcfccns^corporaliccr Ç\t corpus iti pdne,Etidmft ir* rcligiojc traHantrs facra pro fiM impictcte dignam lue • runt paiiam.Vtide O' nos rc^x'dicemus, rent ilium omgt;» mum maximum, o mruculum miruculorum fecundum tios,apoflolos non juiße admirdtos.Recübebant enim O' riec exurexiffc in c^nd pcrhibcntur.

Petrus nolens d Cbrilio

Audirc nuhi uideor,quid rcßiondcndum quidum opiquot; nentur^mmpc id quod ipfc olhn reß)ondiffem,nondu illtt flratosfl-iritu [anâo dpojlolos, fimpliater o obcdicn ■ trrquodf it pie crut^dcccpiffe de pane, ci- bibiffe de caU propten d abfq^ ddmirdtione fitiffc, dlioquin mru erdt, Petraw wt lotionc prdunt tom obflina tercfiftcrc, O w re molto magis flupenda, ne mutiuijje quidcm, QU thto /cilitet ddmirdbtlius domtni carncm nwnducdre, quàm d dcmino lauuri,Verum hoc ruhtl fturit rejjgt;ondere ncq; uerifimilc, qudndoqutdcm o pojl datutrJj-iritutn fdnflum,nihil fuper cd rc Uteris proditum eß:. Sedficut in ucrbo dei dc precibus fimplicitcr permunfilfc Icguntur itd ohocfrangcndi pantm ritu.Doccri uelm ubi CiC» gt;nbsp;cnonidrtim iUc immodicus appardtusiubt adordtio f ubi adnurdtiofubiq^ indicdtur puru fimplexq; religio, o eo^ tncnddtureumpietdtechdritds . Prcfidh ft diuitid lege nihilemè uebitores fumus,utpdnem ilium fdcrum,noj{ristemport dicdtum bus tuntd rcligione [?rucmus, colainus o trlcbnmus, pro orni quid db co cultu cxeimt dpoflolos f Cur non cmendicduit do pdne nbsp;Pduhtsd mdcedontbus'^o Corinthijs,quo referudtum pd

Ab apo, turn ornAret,utpir(efen(Chriftus'ddorctur,Htec non idea

-ocr page 23-

IO. oEco. Exposirro,

dixerim,quod indcccnter fiicm tfdUddd cenfed,’fcd ut 4 f£c:t!ii apojloloru diicedm,quii cultm fueric Chri/l:i,quÀ do ddljiic recens eifufiis fanguis eiics ardeutu peStora m idcbdt.Cjetefum ,nenugt;res er de di^b dominict. Pauperes Mdtth. fcmperuüb!fcumhdbLtM,ine duiemnonfemper^ulc^ is.

fede/ite n in caelis ad dcxierant patri} pere vbi q’t,e g'7iK j„ boc j^cnlo, O' MdnatiJlgt;onfo rcqnircbanr,V/i= rendus dccrpojteaconcilioru dccre[o,d3m(nicisdiebusgt;eyn\i chrifim^ rnierdicl£., o- ereâis in cceln nuicibksßationcs lU)'»

flt;e lua{,quo fatii iiqnet ubi Chrijiu ,.t-i in coelo uel pane itdorarint.Porro ut œrporali ereäuni ref^ondeat animo rMnuiiuataf,etiambodie in I arris opcrationibtis more UciUjhjpmo admoneinur,Surfont corda andtentcs,non di citur Corda aduertite ergapancm,uel erga altar:um,fed („yjacot furfu,iibi fcilicet eji Chrijtusin dextera patris fedes. Et r, tie latins digrcdiamar,poterimiis zx ex patru moribiu de * prabèdere quod nibil horunt qu£ nuc uulg'ts folct nura rifülitifnit.Tc{iâturhyjiori£,Eucbari/iiàquofdàdomi „ efitaffc, quofdam pueris in mamts tradidijfe iaßrmis p7rtandam,quo(dat»uiinineiscanijlris attuhjfc, quof* dam cr infaniulis comm-inicaße. Q«i fane fi hoc modo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

ajfuiffecredidilfcntyCXclamaßcnt.Domine nöfunt idone US ut foluä corriÿà calciancmtoru, er cït E.cgulo.Donii nenÖ fumdignnsutintresfubtcilu.Porroc}rnosfiuc== re er toto corde crederemus hoc modo Chri/lit prcjl t,mi ru ft ab adoratione aueüi poff tmus, ernö dies ac noi^s ante pané illu pro/iernimur, er pro matutinis er KcjJjcr tinis Iwris boefolu agimus.Wamè parit abcjl, q»? b«c-

, B iiij ufqiprorcpferit

-ocr page 24-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Vrtde prorepfcrit Monafterrorum quorundam fup(rftitio,Qÿ^ »i«f p lanéia,tJmci- pii, quid ad cam opui diploma* panii rc* pontifidjs ƒ cur tam dia dilata f fed argumentum cjl, quod doéhorcf,fiipien{iorciq; cptfœpi principio nega» ruât ,4 potentiore conaßum, quod patrum non in)l i • tuif prudcntia,fcqucntium admifit ppteftas, ne dicani K» Ro.poti- meritaf. Aiunt autem nbsp;nbsp;quof lam ex R om^«« £ pif v»

pia curaffe ante f; firri pa/tem bufic quoquo irait.

Felitim nbsp;nbsp;Palàm antem eli,qMntDfaflH, quàm immodiœ luxu,

Cofporis quanta folcnnitatt Feßum Corporis Chrijli,q’to-d uoeät, Chrifli nbsp;dgattir,in quo,quod Chriflo dignum fit,uideo minimum

quale, nbsp;nbsp;incermittitur annunciatio ucrbi,quo locus fit ludis cr c^

r?moniis,IgnoraturuerusEucharill{£ufiis, apcriturido lolatrt^ fineflra, Exaggerantnr fupra modum fipcrjli* tiones in domibtts,aff-i'Sq-, biflrandis.Mulicres in cultu me retrido, facerdotes amafiorum more aimpti infaßu re* gio,milites in urmatura trueulenti, cj qu^ecunq; obm con tempta ab Apo/lolfs, nunc exinamta gloria cruds, tan* qlt;iam fumma producunlt;ur,uifunturq;, aurum,argcntu, gcmmlt;c,tabquot;.l^,imagines,ßgt;cdacula, cymbala, beluatn puluindria,purpugt;-e,fiores,tormenta, fympofia,atq; a* deo parum uideo fobrietatis,minus, imo fermé nihil,ue* impuden reUgionis.Tanta mala femel inuexit impudcntia,quic omnia miraculo dcbemus,qujd fingentes, fcripturamq} tio irtclligentes,fcirc plus qu.im par fit, cr ultra apo)lo los ipfos eminerc uoluimuf,quos ut uel paru pios,ucl in* doi^s taxamut, (y nos,ut uel magis pios uel dodtores eßvrimiis.At mAi fatis perfuafu cfi^nuliu hoc loco mira eiilunt

-ocr page 25-

10. OECOLAMPADir EXPOSITIO.

Ium œkbrMdwni inpMe,quamu(s non negem ficrdmen tii opcrdri deum in nobis ntirißca^ dam fefe ubcrbis ZT fud'tius fpiritai qui datas cfl nobis,explicat,fiquidcm no decji a'edulitas,qn!e at ßant paua intelligut, cr ƒoH qui expcriun[uir,de quo fuo loco,nunc fatis ejt dtdicijjc,no!t effe infaniam,ncc fupra humanam rationem,fi incetligc* rc conemw,quid fit,cr quomodo fchabeachuius my» fieri) ratio,profequamur cy dlia.

Nonf itis uifum erat, nos pro infanis haberi ,nificit ueritxti agt;ntradia:re,quod extreme malitie eji,dcnunci» arcmur:ut femel omnent apudomnes ammittamusfidem QK'i enim ercdcrct ueritatif hofitbusiHincfit.ut nega» riànobis,Euange'ia,craffererc Chriflum noneffede» um,eucrtere tot am Chrifiiani fmiim,a)naonatorcs quidi audaârrotî déclament,duid negatis aiunt, Corpus ebrifli corporaliter prüfens pant,quunt Matth£us, Mar cus,Lucas,cr Paulus,uno ore dicant.Hoc efi corpus me umfneq; tefiimoma quis alia attulcrit maioris uel autho» titatis uel ueritatis,datc gloriam deo, amp;nbsp;in nonüne lefu • flechte genua, ft prjclium domini prfliari uultis,cur gla* dium uerhi dei reqcitisf Amici parcius calumnia htec qutt nos cerliringitis,intollerabilis efi Chriflian3,cuius fuerit uerbis Chrifii ommbus fidè habere,Ncceße enim efi Chri ftum iénegare i« ommbiw, ©■ mendaccmfacerc, uel illi in omnibus crederi. f^am quitnunodifcredit,innu!lo credit,Qr ftquibufdam non contradicit,non tomen in ilits Chrifiunt audit, fed afientit, quia alioquin perfua» [uni erat.^ion reclanwnus autem EU4nglifiis,fcd adora

By mut

-ocr page 26-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

»IM etiâ iotd dpicem mimi/num. In labijs Chrifli noit efl mueatumcnddciuc^ propKrcdUcrbii ciia crnobii ClUiles in InarnÜejt,ijuodordmui utperpctuo Incedt, t:5 eni in expofcdt omniü cordibuf lucet,purgAtos diwt oculos, inuidtte rx«, mrbum. pertes, amp;nbsp;in extremis uerborÜ corticibus non hjerentes.

QUte hcct /ujpicidmus, noei'i nobis tarnen tanta itlornm cura,quanta ut mtrof^iciamus recoditiora ztf quis ipfif= fimusutrborü fcnfus.Hocniiniruuult,quod indigni qui dam Chryfo^omi leéhres,aducrf'ts nos,tanquâ ærti de uiiihria,ex Homi.lxxxiq.promunt,quem fcio non foqui contra nos,utut ucrba fonant. Sunt autcm bxc eius uer^ td,Credamus itaq; ubiq^ dco^ncquc repu^Kmus ei,etiâ fiJcnfut eyr cogitation! nojlrg abfurdum cjfe uideatur\ quoddiat.Superctq; Qrfenjiim rationem noftram. Quàdin omnibus, or pTxcipue in myjlcrijs faciamus, no iüa qu£ ante nos iacèt folumnwdo ajpicienies^fcd ncr ba quoqi dus tcncntes.Nà uerbis eins dcfraudari non pof funtus.Senfus ucro nojier deccptufaciüimus eli. llla/aU fa effe nô poffunt,hicf£pius atq; fepius dcdpimr.ciw* nia ergo ille dixit.Uoc ejt corpus meum,nu[la teneamur dmbiguitdte,fcd crcdamus,cr oculis intelleéïus id perfpi eiamus.î^lthtl enï fenfibifc traditîi nobis à cbrilto,fub rc bus fèftbilibus Omnia uero qu£ tradidit,infenfibtHa/ut fie cybaptifnu) per aquam, qu£ rc s fcnfibiliseft do= fjum idud a)nccditur,quod autè in ea conßciiur,intelltgi‘= bile quidem cfl, Nam fi tu incorporciis cj]es, nude ipfa dona tnoorporca tradtdißct tibi, quoniam uero corpori t»ntuniila cfl antmatua,infcnfcnßbilibus inteUigcndati’^ bitr‘adunMr.H£e Chryfqftomus nobifcwn dicit^Confcn

-ocr page 27-

10. OECOLAMPADir EXPOSiTfO. timuf'enim credendum deo, ctùm fcitßt cy oogitatiow ycpugnlt;iittibuf,C£tcrum w: myßcriM funt tenendi uerba placuit femper cr p!lt;(ce[,no rcjfiiciendum ad materiam tantum,bye enim ßretprophanarcfecramcnta, fed te» nenda fuut ey uerba,qu£ nonfallunt,fiquidem reäe ca p'antur',adhibitiim(ntalibufoculif,utcnint i« btjqwie pr7pogt;ii/nturmatirtcs,quidfigmfieetßgt;cilandu, ita ey in Herbis danda opera,ne maie intelli^antur.Sicut in illis ipfis iierbis Chryfoßomi rudis It éhr, cum Papijiit pa» licinfawr.tmon,ia:udifcipulis,fed qdfcqMtur,ooge mus l'Jufiten ty aittâinbapcifnu) ,nonejfeaquà,iifdé Cbryfoiionnuerbis,ji inerduautenere uerba uolucrit’. Qua po/tea Lttins expedemus oportuniorc loco, tute fuf ftciit intelli^ere nos debere, no foliî qd myfteria ft^nët, fed -y qd uerba doceât, 4 fenfu cni ucrboru nuBomodo nos detcrrueric.Scimut Chrijlït non raro in pirabolis lo» quutit,ca propter,peculiariter in eum dixit P faites, Ape riâ en parMis os mcum,loqudr propofitiones ab initio, e^ e^i Et«Ö foismultàloquutusefiChriftitsinanigm^is.Sed eyqua per uitam omnè egit, latens qutddam defignant QMiJ cnim opus erat feut ßerdi malcdiccre, aquam in uinumuertere,difcipnlorum pedes ablucre,finuliaq;fa» nbsp;nbsp;‘

«rc,n{fublimiora interim commendata effent myjieria Poteittiam enim (y humilitatatem etiam modis alijs fig» fcarepotuijfet , Scimusitemliteram,utatunt,homi» cidam-Spiritu uero uiuificatorem.No erit nobis durus fer mo ebrißi quê fequi in morte ufq^ cupimus,durus eß ab illo rca^re uolettbus. qui ex Chrißi uerbis fublegut quo decedat aliquidiüiusgloriiS , ita male audiremereutur.

-ocr page 28-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

hi enm non miniititnpij funt infiielib!M,igt;nà ZJ- impiettt te fu[gt;erMt,fi(iuiJem deiitd operd id Jl^unt,niigt;n per iga nordntixm pecedittibm dpertg funt refugij ciuitdtet, in quibui cum pcenitudtne ucnidm djfequdntur, dt tws gb ridm Chri/li cminetttiijimdni uellemM.

Itdij; quod Ucl in ciuilibut cdufis ddrcair,ficut nos uobif cum TO libenter'rccipimus,Ud uos nobifcum rnp d'l avoM^yiuidctc ue duerfemim, ne fortdße grdtti ts quid =• ddm dcciddt,Bcce non dubitdmus, pdnem ijlum corpus Chrijli ;wc4re.Eccc,Hoc eß Corpus Chrißi, Hdbetisco fißionem.Vos nc repugnetts, quo fenfu Chrijlus pdnem ilium corpus fuum dpp!:llduit,eodem zr nobifcum intelli gerc,ncq}cn;m ueUemusnoudmmcntemdfjirre fcriptu r£.fed edm qu£ genuind cfl,non licet duerfdri.Verd,uc* rd fint uerbd Chrifli, zr dnathemd eß (j«i contw dicitf fedut uere,itd non dbfq; cropo diéld funt.

Pr/cEî Kentern dutem'uerborum fuorum neutiqudm 1 nobis db-V fcrip= fconfum iri conßimus,poterimus cnim dd Hid penetrdre tur£ col a non itd difficile, ddiutt fcilicet fdnilis precibus, de ßdeli Idtio, fcripturdru colldtione, qu£ dmbo iungèdd funt, Nlt;tw p pr£tcrmiferimusfcripturdruinquifitionê folis precults incubcntes,ridere dc tciUdre deivm utdebimur^ f m dbfq; pr£cibus dd friputrds nos contulerimusfficri poteß,ut er rorem uel duplicemus uel eionßrmemus.Solent ni mentem illußrdrit deusffiubMe dppdrere probdbiliord, qu£ mi*: nifs uerdyCC) quod cdro noßrd diuinitdis expert netturd fu dpte defipit.Prccemur dutem deum mifericordidru pdtrê citrd hyp ocr^in cumq^ßducid zr grdtidrumd{iione,ut oonœddt

-ocr page 29-

ro. OECO. EXPOSITIO.

(oncedat nobis idem mutuo fetttire,nê[gt;c,dignafilio (ua, per quem unanimiteripfumunoorc infxcula glorifi= N cemtM,lt;iuQi naquaquam incalf urn fore certi fumus. qh« enim optimuf cjl^infoclicitate de miferia noßrd non gilt;«a T dct,cr qui ueraciffimui cfl, quomodo petentibui fpiyitu • fuum denegaretfaut quo paâo id bencficij fubtrabcret y fdcicm [num â mi(eris cr clamMibus auertens, qui pro nobis in mortem cruds filiivm fuum trudiditiEtficut jidc liter patrem intcrpcllan:us,itd or benignitatem illius ne rej^uamiK,nobis per f tripturds loquentis, wr quibus pr£ ter eius gloriam zy ueritdtem qufredum nibil. Gloridin autem ey ucritutem numquum inueniunt contetitionisflu diofl.DetcftandapsofléloriXitndilibido in tdntis rebus, prorf ts etidm ù confuetudine cecleflaflicd readuiu, qui tropos,quo loco mdximc opertebat rcijciuiU, uel pro tro pisintempefliuerigidduerbdexpofeunt. Quidefl fifex ccntics cbtmciniis:Tropus,tropus:alius Mitcm recbmet, Cduc,cdue tropum,cr uiciflim obturentur dures, ne du^ didturquid ftbi uelitfcripttird,cr quomodo dicdtur quod dicitur.Qttdnimirurdtioncdbfurdiflimdqu^eq- euin cipofleM.Cdtcmm noshicuerbddomini exofculdmuTy Sed fubclf? tropum idiomdtis,certo commonflrdrc, eonot dente domino,nitemur. ciudndoquidcm per pdnem ut ft Tropttt trofdndumfymholum,flgurdmcorporiscommendduit, in uerbis cuius fraihone O' in mortem trdditione, dlamuroui^ Chrifli uificemur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;necefjdria

Et hic dmpulofd fcfquipeddlid^i uerbd cxpc^,dicen= fufctpictt tium.Nunquid^etcrntefdpientitsdefuerunt ucrbd„qui* dm

bus

-ocr page 30-

DE VERBIS CAËNAE DOMINÏ

Obfcuri* on.

objcMTior ificcrdMn fcriptU’: ra.

Pro.».

hus,quod uokbat cloqumtur, i!y quod explanandam ritt,non inuolueretf Nt^nq:udjjgt;irttus fandui ad firulai tanquam elementarily puer reuocandui f Nunquid paru fbbriiy in exna Cbrijtiy uerba cößifanea proiulitfAmiei iâdeprecati fumty cotentioniiimpetti.ntic magis depre camutyne bla]phemi finny m Chrijiu. Etenim aterna fapieda nihil queri liait,noflram tarditatem, inJigmtatë ac ofeitantiam lt;k-plorare oportet,qui tanm tempore uer famur cunt Chriflo,f tarnen cum tUo uerfainur, ey non dum quid uclit deprehendimut, Immerito conquernnur, ncc turbare deberet,quod uerba Chrifli in aliam fenten* tiam 4 pherifep rapiantur.Nam ft hoe moratur,facile oni nem feripturà facram,qua abufi funt hareticiycalumnia bimur.No fidffet graue j^iritui fanóh, ita modcrari uer* ba,ne alicubi anfam feducendi, occipeTe potiiiffent, fed Mvir/MixÛTifxnonnuüa effe uoluit,ut uidenta nan uide rent, GT apocalypfis mifcrieordi£ dei donum eognofare tHr,no uultj^iritiyfanilufignaui'S ae fuperbis,fed burnt libiy fludiofisq; thefauros fuos obtingerc. Ciÿocirca cr fapicns dicit.Sifapientiam inuocauerii, cr mclinaueris cor tuum prudentiie,fi quteficry earn, quafi pecunia ficut thefauros effoderis eam,tunc intelligcs timorem dei Cyfcientià dei iwtcnics, Vides quibus uerbis ad fludium hortatur,ut tittelligamus, nbsp;nbsp;flientiam inueniamus^ uutt

inuocare,ïnclinari,qu£rere zy effodcre,Sic cr dominut admonuit dicensiScrutamini fcripturas.ltaqi nihil Chri^ ftoimproperari licet, fed nojlrcC ofcitâti^ crime faieride bcmus, QJÙS arguit deum,quod in mStibus ucnas argêti abfeonderitf

-ocr page 31-

ƒ0. OECOLAMPADH EXPOSITIO,' ‘ibfcÖdcritfQuis drguit fapicntem, qucd eiin PardbolM Jiultino intrlligunt,maxime fifubfannetur,cr time (^uti femwtiè ilUs attcmperatflgitur efui talia obijcitii,patu=* nuni primu^ut germanû fenfum teneamits,cr fià uerbis nos difaflijjc coprohabitisJi^xairiJ'as uocate:Çi curiofi Puÿtiuas oresfuerimtisiingratos dicite,fino eS quâ oportet fidc co ßtemur, hdercticos clamatttiudicateq; tjuèadmodü ipfi tu dicdïi ueüccis,tantum,ne ita ad litcrâ urgete, ut nwribuf Scythi£,fcnßu pueri,imó flipites efficiamur,Rcs enim uo bis cum Chriflianis cfl, Tempuffft,ut acadamus ad id, in quo flatus [ermoms^ nèpe ut probemus uerba c£nte Domimciie,eod£ tropo di^ âa,quo ma qua: apoftolus d xit.Petra autc erat chriflus: hoc efl,pctra flgniflcdbat Chriflitm,uel erat figura Chri fli.Naminhoctotumdijfidiuefl.Sientm uTrxfKTMSt fubflantiueabfq; tropo expofuerinius,efl, ajjercmus cor pus chrifli in altari non tantum facramentaliirr, ut uo* cant. Sed tam uere ac in cœlo efl adeflc,Sin noflra conue rut expofitio, de tranffiubflationc uel de confubflantione (uti liceat aduerfariorum uerbis)fujfiicandum nihil. Itlt;t fiepe rx wîzuwm uerbults,fumm£ quicfiioncs emergnnt, f^eque 'm hoc coi tenderim,fi quisper corpus,magisfigu ram lt;x rporis 'mteUigi,qu.tm uerbum uelit, efl,per figni» cat interprctari:nam idipfum cr ntibi arridet:utrumque tarnen probo,eó quod eundem fenfum reddit, fiue,efl ftg «(fcrft 'mterpr£teris,fiue corpus flguram cr facramen» turn corporis.^^os fenfum,non uerba quierimus.

Docebimus

-ocr page 32-

DE VERBID CAENÄE DOMINI

Doffbimus ergo omnino cffe necefjarium tropum ^uelt dan!-,zy:no(lrum guidemfanuliaremfacrii literis, aduef fariorum autcm aficnu,poß htec at quje cogant d^unwre tropü hue noflrü:nèpe,tot ubfurda quie e^ugitnta, uerborum contextum, zy fcripturat illum xnobii requi* rentes,mtcrimq; a}mprobabmus,non temere uclfruquot; ftra ab uno (y altera dióh Augußini ita fcntiendt acca* fionem nabis conceffam ,èquibusMagiJlcr /uperciltofz tiit,minillratum nabis injantxßmtiem.Videbis autem te âor,cui hcllebaro fit opus.

Seruant igitur facr£ litcrit fummam in loquendo fimplh» citatem,quje tropis idiotnatum confiât potiffitnitm. Efi Figur£ autem non infi-equens,utfigurie rcrum,uocabuli5 rerum rertemnodenotenti(r,utperlmguasigneaf,quie fuper difcipulos mina, for apparuerunt,uel per Columbam qu£ Dominum mcmfi^ tiuntur, ßauituere unäum,uclpcr anhelitum chrifii, fi iritum fanäum intelligimus ,q't£ confiât,non ipjufipiritum fan âum cjjc,fed ffiritus fandi mditia, qui in apofiolorunt a)rdibus,fanilius quam in ebmentis i/nhahitabat. Sicut Augufii. ^«odium récitât Augufiinus.NlaxtnK cauendum, ne cuiquam dei natura ucl patris uei ß'.ij uel ffiritus fanëh commutabilis ucl conuerrbilis effe crcdatur,^ni;e moueat quid aliquando res qu£ fignificat, nomen eius rci quam

Spiritus fanäus diHusefi corporali ChrifitM^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o^^ttmbadeferndiffe zy ma ßijfe fuper ,

eum,Sic enim petra Chrifius, quia fignificat Chrifium , neqi enim fenfibilis lapis efi Chrißus.In Epifiolis ad Ro nu. amp;nbsp;Coio£, didmnrfConfcpußi Chnfio per Baptifmu in mortent

-ocr page 33-

to- OECOLAMPADII EXPOSITIO-

in mortem,non dicit, per baptifmumf'gnißcämur confe pu'ti-Sedprorfusait-.confepu'tifumus^ Quisignorät aquam myfliclt;im,laaacrum regenerattonis appellari, quumjqui nonrcgc!tetet,netj}filios Dei ejf/ciat ,lcdde tlaretf lonnncJ erat BltaS^ijuta in utnutc o- ßjiritu EU= dm rcprejenidbat, i nnumeroj f/miles Ic^uêdi modos, eci amqmlidijnus ufus hahet • QuicbuesdomiiStradit act piMt,Ecce,inclutt,potefldtemdomustibitrjdo,cf non funtill£poteßä5fcdfymbolu ‘ Sicjutscontumaciorfap tram regium per iram confrtngeret,is drgueretur feuire in m(tgißrätum,tdq;ßci(fcin iniuriameius,impunefuif fetdlioquiuirgdmèqua feeptrum exußrße • SedquiaiS uirgadid non communis eß uirgd, fed j'ymbolicd,reutn fielt confringentem-ln Pdradifo erant drbor feientiæ bo ni c?' mdli,c arbor uitteer morlist num arboribm tris buemtishoc ßuodDeicß,uiuißcdre crittußrare f Md« Mdrid^ rie dxitur de lodnneiEccc fitius tuus,nimirum curdm e». Jodiinct^ ins geßuro, er dlterum ßlium obedientid er cura expref furo,nuii(iuid itdineptiemtis,ut guiddm,qui naturalem mutdtionem ßultißime etidm in tÜo imdgindti funt^Quâ do Chrißiis dicit t Q»f minor eß in regnocelorum, mda tor eß ißo,nun(juid mentitus eß,fe enim minorem uocdt, guidminordppjrebdt,rcuerd maiorf Quomodo minor eß mdior^ Et dam dicit: Omni habenti dabitur, cr ab eo qui non habet, etiam ejuod habet, außretw • Quomodo quis habet,quod no habetfnifi quodßguram gerat haben tiS'Scdplena tropis tlliseßfenptura-Qttidigitur tam in

C folitMUt

-ocr page 34-

DE VERBIS GÄENAE DOMINI

Qu Pi fbhcuin,fiet de pane dicatur,e}uèd fit corpui Chrifti.^uÜ tiiicorput tamtnultafint,propterquieftcdiciconueniat-PrangituP Cbriitiuo panif,utcorpatpafcat-Occiditurcorpus Chrtßi,utdtti^ ceturgt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mam pafcat-Panisè terra efl: or corpu4 cbri/itèlerrd-

Inpane uita corporalit fußentatur: inpromißtcnihM per 1E S V M Chrißum uita aterna anima datur-Atlt;^ue ob bas ztf alias ftmititudines,quid noui fùerit^dicere pa=» mm corpus ï Tâtum enim erat dicere:EccecoTpus,quod pro uobistraditur,animiiueflrlt;ecièusGrpainserit- Si» eut autem accipitis (y comeditis panem: itaercorput meum /firituali modo manducate, mémorial» cr gratia riMti (tdiortcw mortis eius fiddlier feruantesQjii fe ali» bilucem,uitem,'figt;tttemaqua uiua dixit, quidmirimt,fi Cf per panem fymbolo omnium aptiffimoc)“ maxime tdoneo, cr in f cripturis prafignato cognofa uoluit ? At uerentur,fi bic aßumamus tropum,perte u!um,nc omnia qua fidei funt femel igt;uertamus • Et dum dicit Dcmî: Ego fum dcus,fignificari dicamus deum, zirnon ipfum deum* Et fl audiant ,ego fum refurredio cr uita, difcant figu» ram refurreâionis Et ne pâtre attcßäte, Hic cfl dilcdus filius meus.tnquomihi conplacui, inducatur adoptiuus filiuseirnonnaturalts Frußra ,frußra metuitis çr ft* fpicamini,nifi hoc cr inalijslocismetuatis gt;nbsp;Sedabs^ formtdine huius periculi exp'onitur-Petra erat Chrißus, Petram fignificaße çhriflum,quum tantumperomnia eadem ratio fit, cj- ïam abfurdumfucrit cheere, corput Chrifti in pane,quàm uerum Cbriflum in lapide, cr ^i» ritum

-ocr page 35-

10. ÔÊCOLAPîFADlI ËXPOSlTIO»

fitum fan Hum in Columbit- CogitenimPaulm.ut/àtea» maraßererceundem/piritualcmcibumfiiiffe patribus ' qui (y nobis eß,Qr petram tUisfutße chrißum • Vnde Augußinus in libro de utilitate agenda pœnitenthg ait: Atgußi Breuitfr egodixerim-Qttictini^ in manna ChriRum in* nm-tellexerunt,eundemlt;iuem nos cibum j^iritualemmandu cauerunt,Quicunci; autemde manna (olamfatuntatem quxfierunt,patres infidetium,manducauerunt nbsp;nbsp;mor*

hufunt,ftcetiamcundempottim• Petraentm Chrißus-tun Jem ei^o pntu m ijuem nos,fcd ßgt;iritualem,id eß,qui fide capiebatur,non qui corpore hauriebatur-Suffecif* fet alioqui dicere /fiiritalem cibum, fed dicit eundem-Si igituriilicnihtlpericuli.quid tammeticulofi hiccßts?ex peiiate autem pauli/fier et cognofcetis multa abfurda,fi tfliter er ficut uos interpretatifuerimus, qult;e in obieäis f ermonibus nemo formidaret Chrtßianus • lam quad in plerisqj exemplis adduäis,defideratur,uerum eß, nihil refert, NamcrLucasinbcnediäionecalicisnon dicit,gt; hoceßpoculum,fedhocpoculum - Sciunt Hebraiclt;e literaturne peritijdeffe proprium ltngutehebrlt;eit,pro uerbo fubßanttuo contentam eße, pronomine uel aduer bio demonßrandi,idquodet argumentum eß,Chriflttm in idiomatefuo aliter enunctaffe quant nos,utcunq; digla diemur [uper uerb do • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De agno pafchali legimus:

Phafeipfum domint, id€ß,eßtranfi* tus domini.nam phafe tränfitum fignificat- Deniq^non eß ais, fiue expoMS Eß prof:gnißcat,fiue relinquas in . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;C a genui»

-ocr page 36-

DE VERBIS GAENAE DOMINf

^nu’no firnißeJto,er rem expands figurnm rei,uf,Aa . gwsejlphdfersomint,idell,jiguraphdfe • Se^ienim m: uerbo contendere pldcet,ubi de fententidconßdt, quje e4dcmredditur-

SdtR rndn^jefium, ôdduerfdrij,nonînfo!itdm,ne(iue ignotdm noßrdm cxpofitiaem, fed nihil dlieniut ueßrd-Yrofirte er uos ueüro fimdes loqucndi modos,imà nuh lus y qudnlumcgofcio, duduufcfluncjuMeiusgeneris-biecpicenimeiufdemconiugdtioifis eße pote ft cumiÜssz Ego fwmrefurreäu) er uita - Ego fu/m punis q de cte'oz Vcrcurre per omnid prjedicabiltum gpnerd, er mde ^uiei dixeris,fiddhdresliterlt;e' Eft, fubftdntidliteruisexpand ■ N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;corpus eft genus, uel ftgt;ecies,uel different id, dut

fubftdntidliSydut proprid,dut dduentitid, quundo prddi» Cdturde pdne et^ihilhoruntcongruere potent,duw dia cis'.Hoc eft corpus- Corpus non eft genus,nc^^ ffccics pd ms- N «Am« enim phreneticus hoc fomniuret tneq; prxdia Cdtur idemde feipfotquis enim iiadelerarctfneq-eft und ndturd ex dudbus non dlterdtis, neq^ numerabis dua indiuidndin uno tndiuiduo • Non nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ineptirea

tur, tmo extreme bls ft)hemdrctur,fiquis corpus Chrifti dicdt dccidcns,nifi ßrte per modum rcldtiui, no quod fit relatio,fedquodreldtiuumfit, infehdbitudinemiontia nens-Erit enim figndtum pgni- At impcßibilc ffucrit,uea rum efte pr^dicdtionem reldtiui de correldi iuo, ut uccdt-N unqudm enim pdter,ut pdterfilius eft: neq^ fignum,ut fgnum,figndtum eft lt;nbsp;Apage cum nugis,tmà cii blaffhe

-ocr page 37-

lÓ OECOLÀMPADII EXPOSITIO«

tnij {• N 01» relin^uttur ergo tibi.altud quod dicdS, quim quödcorputejiexponas’ Hocejlcora i-cotettd pufjd ell,tn hoc^ejt ^el conaneturcorpu« : uel,hocuer^ tiui * fumejlin corpus- Sed pro/er,qu£fo,in corporalib- ciuf tttodt loquutionem,crutdequot abfurda - Poterat certè Chrißus pdulo pluribus uerbis dixiße : Pdn» fiUttsell corpus meum:utl,in lUo pme eß corpus meum:uel tn lU Iwm pitnemuerfum eß corpus meum ,quttles uosuiotëtat interprctdtiones a/feriiSjUt conßet ueßra [ententia-Sed ubi ita loquitur fcripturd, de re fubito ortd uel mutiUd, ut percopulant eß,retqut non fui naturu tabs fit,tmquam prtedicatumjubicüo, res commutetur er pradicctur^ Sane de miraculiscrucrftonibusapud Mofenlegnnus: Dicit Dominus ad Mofen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m

tuafRrßjonditiVirgj- Dixit^ DominusiProijcecatnin terrant' Proiecit, er uerfa eß in Colubrum, ita ut fiigeret Mofe- Dixitq; DominusiExtende manum tustnt, er ap» prebende caiuldnteiuS' Extendit, er tenait, uerfaqueeß inuirgam- ident eß uidere in alijslocis,quotics de muta Aqua in tiombus eß fermo,ut: Gußauit architrtclmus aqunm uis uinwm-numßiilam • tnrebustamen, qiufenfuipfocompros bdbant»r,non öpuserataccuratiorcuerborü diiigemia, quam in bis ueßrts miraculis-

Sed date uel è trtuioftmilem loquutionem ; nunqutd il Fem-nt laquadrat: Fetrum eßignts,qa^oeßt^ititumfqujm ignis-Cyrillus in aliam fententiam uerè ac piè adduc tt : nempe, quod duie notarié, diaina ei' bamana, uttam conßituji. t

C 3 natKrtm«

-ocr page 38-

DE VERBIS CAENAE DOMINI ttäturäm,ficut ignif er firrum,unum corpuiVbi ignetH nimirum pro ignea lu intelitgtt,qute firro infit uduti ani mMS - Et datasßgt;trituf eR, qu£ unam cum humanitate perfonam conftituit, er da totamignit, ut nihil in chri» jlo datatis [it expert- Verum hic a^erenda erit fimilitu^ do corporis fenfibiHs irt corpore • Namfifubßantialent prtedicauonem dixerts,fèrrum eß ignis, nunquam uerd erit,neq;poßtbilecfl,utftc exponas- Quinerfidicas paniscontinet corpus,uide quid fequitur: Ergopdntslo eus ent, er unum corpus ent in muhis locis, er mtdtd corpora in uno loco, er corpus in corpore,er corpus in atomo er pundo-Eo r nim fermo ducet,ut amp;nbsp;i« Otomo panis ,fi dart poßet, integrum poneretts corpus»

QgK nunc infana loquiturf Sed rapfodus ac Schohf, cum fuo Papaàtamabfurdisabborrentes, maluntdice=i re,fubflättamtn nihilumuerti, uclin tpfum corpus ehrt Curtranf ßt,etiamcontradicentcfenfudcfcrtpturis,quamttaridf fubßand culd loqut, er omnibus ffntibus effc ludtbrio, quamuis otio ttro er ipftcuadentes Scyüam, tn charibdifunt naußagalt» duda • nbsp;nbsp;Qÿid enim defignabunt per htec, dicentes : Hoc c/l cor»

pusmeum: Nunquidaccidentiaf Atqut corpus corpori fuum accidens non mutuatur- N nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idem de ß pr£»

dicaturfHoc fortaße eßet,quod C arolßadio reuclatum, qui TOUTO reßrt ad corpus • Sed ubi manet ßcramenti ritHo? Et tjMiïrcirt poculoetiam non dicitur: H/c fanguis fßßngutsmcus,fed: Hiceßcalixfanguints- Vndene» eeßarium, ut er tropus aßumatur, longé alieniorà feripturd

-ocr page 39-

îO- OECOLAMPADH EXPOSITIO.

flt;^riptHreihoc noßro ,quem non eßcmdigmm chrißo, tte« mbfarduWy quomodo interpretatio ueflrd non eß to ler^dnlisedocebimiu-

Certitwi hjbcmiu ctinoncm,ubi ädmittendi pnt tropi Vbi tidmit udnon-Neq^enitnitiiexponendiifcriptura, utinconue teditropi-nientiti feq-uäntur,quonium eloquia dei exuminata funt^ ficut hierum er etrff ntum, quibuf nthtladhxretßoriie-D tindf ofcferuandum, guid feries orätionis doceat,ut «3 uidc/tturhiulcäordifcerptii • Confiât enimfibißiiritus ftmäiu,nec confiffditeuiti habet fermonent.gtulematre peicij- Ad htec feripturas cumfcripturis conßrre opor^ tet,nefibt pugnentH.ee pro nobts funt omnid.er ut tro pum agnofcitniui^urffnt hic mdxtntéji ufinam-

Qj^muis dutem ntmdi^jfint,fdtis multa abßondy gUiC ueßram fententiam comitantur, dicetnusMtem er gutdatn a!ta-N eg^ efi guod dicitis, miht cy craffuUs altjsififfurdcigiKdentutderitfednonefie- ita nosefub limi dc^icitiigt;At non efi guod dicittf, nain hicc /piritud les,crhigut gloriam patri! er Chrifii ga^runt, iudica bunt obfurdaicitrnakbusoinniaplanafunt.crnullusof fendiculofitfcrupulus- QttidtndtgniuiChrtfiidno,guä mubo! aßerere chrifios, er niulta facrificia unum eße Cbnßum in caeln, er alterum in terns ,imô innumeros, er tot guot funt arlt;e, er in una ara plurimos ? id guod ex ueßra fententia fegut neeeßartu ,fiin pane corpus chri ßi realiter eß’Hancabfurditdtemnon egoßed chryfoßo

C 4 mut

-ocr page 40-

DE VERBIS CAENAE POMINI

»««lt; coBigit inepißolaadHeb-cuiuffententtam Gratis in(ignii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ambrofio,pdnon fuit tBiraru,aulhorêpro

aut/jore cttare,ut utdcas indiligentum ac incuriam, dîî temcrc qu£uis adnotâtur non confultts ortginjlibus • Chryfoflo ^crba Mtem Chryfofîomihiecfuru: Nortfperfiiiguloi ’ dies offermusjofferimus qdéjed ad retordaticiiê moro tueiuf jàaëces- Etuna cfthiechoftia.nomuli£ EtquiU ƒemel oblatd efl hic hoßia ,oblita eß in fanâafaniüorU' Uocaiuem facrißcitvm, exemplar eß lÜiiu : idipfum fent per ojfermus, ncc nunc quidem alium, craßina aliu/m, fed femperidipfum - Proindeunum eßhoc facrißcitim, ulioqui quomodo in multis locis offertur- Niulti funt CHRIST I- Nequaquamifed uniu ubiq^ eßCHRl STVS,Qrhic plenuiexißens,criBicplcnui • Sicutes tttmqui ubique offert ur,unum corpus eß, zy non multd corpora,itaettam unumfacrificiumPonlißxautcm no fier lüeeß, qui hoßiammunduntem nos cbtulit, ipfam pfferimus ey nunc, quie tune oblata quidem, ey- confU’^ tninon poteß- Hoc autemquod nos fictmus,in comme» tnorationem quidem eius ßt, quod ßiilum eil-Hoc enit» facite,inquu,inmeamcommcmorationem • Nonaliud facrificium ,ftcut pontifex, fedidipfu femper ßcimus, fmo recordationéfacnfcq opamur.Hitc Chryfeßomus-AnnonfOitisnobis aßipulatur,ftquis purgatioribus uideatoculis ƒ Acutitamenaduerfarif fibi/cruireheecdi (Id perfuadere uolunt ,quafiidem chrißi corpus fit( «lo es' in ^tari, nbsp;nbsp;ita eße unam hodiam, perfuafuri

fcilicel

-ocr page 41-

JO. oecolampadii expositio.

fcihcet multa effe unum,cr pricterita ejfc priefentid, no eße dtucrfd figiiram crßgurdtum-At nes bcati patru expendjmui uerba,conccdentes interim,quod Euihart» (iiam facrißcitm uocat et oblationem,fenfu quidcm pio, «oce uero non omnibuf probatd-Sed de uerbis er uoculd nihd attinet contendere • Decldrdt dutem fetpfum,quid fdcrißctum et obldtionemdicdt,nempe nihil dliud,qudnt recorddtionem obldtionii • Etficut fdcrißctum fe habet, ttd Z}quot; corpM • Vnde hic eß rccordatio corporis, qute i“ pfum corpus dicitur’ Dißinguit dutem inter cbldtiocm, que femel ßHd, er quotidiandm-N dm illd eß unicd, er Sdn(ldfdn{iorumiüdtd- Obldtiodutemquottiduind, eßexempidrer /JiVH^aa'uüopiNdmlicetmiiltiefunt rccordationcsergrdlidrivm aitiones,UHiuitdmehoßi£ ridle-funt,cuius ubiq' memorid par- Pidunus ubiq^ eß CHRI S rVS : dlioqui multi eßent Christ -Vnum, er eundem per recorddtionem in multis Iods eße non eß abfurduni’ Etiam ea que prdterita uel fiitusd funt, recordattonefia unt prdfentid er repriefentantur,alioquin omnibus mo dis impoßibtle, ut ed qutc non funt, fint ; ficut er ed qu£ funt,dum funt,non poßiintnoneße-Et ddßnem iterum explicdt. Hoc quod nos ßcimus,in commemordtionem fit : necconteniiisrepetqße, exponit per correätonem quid fit quod dixit : idipßem femper ßcimtis, nempe rea cordattoncmfdcrificqoperdmur-Dcni^,nequiduulgda rediäum creddmus,prieler merem fuum addtf.Non no ftrdfant,feddiu!ni jßiritus qu^loquimur •

C f CoßigitUf^

-ocr page 42-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

CoUigitur ergo,(]i(ôJ corpiu Chrifîi exemplar fit, c^quot; ut Bafiliui dixtt, iiVTiTmop Si exemplar, ergo figu* ram it babUudineakeriiiS gerit eorpons, quod per tüud CdKil = inßgura e:^ fignißcatioe exprimitur’ tiecefiq, argute _ lurq5,idecorpMquodnüeinpane,figuräeßeiüypiiits tulutio m nbsp;nbsp;nbsp;iff crucetnafißgura eli,(ua inpanepr^fenita,ne

ceße erit,ut tale quiddäin fe recipiat, per quod fe tbßens ßguret, iterÜ igitur crucißgeduiiEräc uttuli legales ßgu ra,[ed cidebituT' Si igitur corpus priefês,ßgura erit ab few is,O' paßionequadäpriefenti refricabtt prioris paf flats mcmoriS AM dices,corpus quidëprüfens,excplar autem eße in his qu£ pani accidiit- Ociofus igitur aderit Chrtflùs,et corpus no erit exëpltir} Vrdt ergo,quantaru abfurditatu parens fit unica a bfitrditaS' lamquaauris chrifiiana MarcioitarR blafßhemia ßrret patiëterf qui h JC itcßra expofitioe fuS. tutari nitebatur harefm, dice rû h£‘‘ bâr^,corpusChrt/liphantafticitjnonquatehocnofirü, fed quod oculisac taäui illuderet,atlt;^ ita no effeum paf Tertuli fuiff.Quödautemhecproerrorefuoconfirmandoaßii d«!«- pferint, indicat Tcrtulianus libro contra iPiarcionetn » quarto,dieens: Profijfusitaqifeconcupifcentia concur ,, pißeederepafcha,utfuum(tndignumentmutquida!ie^ P‘^nis num coacuptfccrct Deus)acceptumpancm,O' dißrtbu tum dt/eipulis, corpusfuum iÜunfßcit : Hoc r/l corpus corpo= meumdicendo,ideft ßguracorporis met- Figuraautem ii, non fiiißet, nip ueritatis eßet corpus • Catcrumuacua res,quoii

-ocr page 43-

10- OECOLAMPADII EXPOSITIO«

res,(}uod eft phMäfmd, figurant capere non poßeb UdTtrtulianui-

V erunt operiepredum fiierit, ucrba Tertuliani p!u=gt; ribmexpedire- Sunt entnt,quicrroremfuumntMijTftis uerbis ftäbtliunt.quibM lüum ponere ualcrent- Agit aut cottffd Karaoncm,qui inter cictcra, Deunt ueteris tes ftantentt,cr legem, er (reäturas,tdnquant mala,Chris ftumueroputatfuwmeorpui dßtMipfiße bldftihemdbdt-Dicendo igitur, quad indignu/mfit concupifcere dliqutd dltenum, docet panent elfebondmcredturan’ Deibont, altoqui non dceepißet lUum in ntaniM, necdefyderio des fyderajjet ■ Deinde cuntdixißcf.fecitiüunt corpuifu um, exponit,nefiirtaße.quit fentidt,quoi egoolintper fiutfui eram, fed ut mteliigatur, ficut decct • Exponit dutcmfic: HOC EST CORP VS MEVMdtcfH« do,ld eft, figura cor por is Mei • Vides quomodo inter* pretetur,cft corpus,td eft,figura corporis f Siue igitur dicas,EST,pro fignificat,ftue corpus,id eft,figura cor poris,meantconfirmdbis, tuam^deftrucs fententiant-Reâè autem hoc oppontt Marciont,qui ex uerbis tUis fè rè in hune modum arguiße coHigitur: CHRIST VS dixii : Hoc eft corpus meum, er corpus illud,uifui er ta* âui imponit,nec fentitur: eiusergonaturlt;e eft corpus CH R t S TJ,nempephantàfticum,erqualecûrpus inpine,tale efterincrucc'

N cq^ parui montenti fiußet argumentum,fiquident ue ftrafubfi»

-ocr page 44-

DE VERBrS CAENAE DOMtHI ßrafubfiAerctopinio- Qvifenimnonfußncaripvßct, Chrijiumfe potuijfcfubäuterc, erntfimititndini: lantu paßum rffc,qui in bunc modum deiitefcore fe dicte,maxi fttefubdeni:Hoceßecorpui,quodproipßs tradatur-tempore tgitur notham et itdulterittjm expoßtionem de tegit,doccns per corpuffigurai» corports inteäigi- Por rone aliud ejU’ddam [omntesperfiguram, quam quod uolebat,mentem juamclariuf aperil : Figura,inquiens, tio fiufiet.niftueritattf eßet cerpui • Cieterum uacua res quod cH phantjfma,figuram capere non poßet-Quibtu uerbù docere uult,figuram non effie,nißireifigurat£, et ubi non efl resßohda figurabilis, ibi nec^ figura in re foli daeritiamßicorpm Chrilliphantaßtcum,nonerit figu ra eius in pane,que res eß[olida-tmprimat enim quts in corpus [omniu/m,er ent ApeUepingendo fuperiorfNa eß autem mens Tertulliani: Figura non fitßkt,nifii ueri tatis eßet corpustquaf dicat ,nifi uerum corpus Chrißi lateretinpane- Sicutdidum Augußini quidam putidè ß‘^^ e^eponunt-Donec feculum finiatur,furfuni eß dominus, uerbafedtamenetiamhicnobifcumueritaseß Domini-Cor^ ridicule nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;refiurrcxit,tn uno loco eße oportet,ueri

tas autem eius ubiqi eß- Veritas,exponunt,ideß,uerum pretaa corpus inßrma panis,in altariquolibet,ubicoßecratur, hoceß,ubic^- Bellisproftaonugas,utubi Chrißus per Corpus gratiam,illic fit er corpore • Atnos Tertulliani fenfum itgt;tplt;i* inda^mus-hionenimponitcorpusimpanatum(nouare natinn hceatlitre noua uerbum ) fedcorpusCbnßieuirgine ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uerwm

-ocr page 45-

îo- OECOLAMPADII EXPOSITION ucrum,quod nifi ucrumeßet,pernHllamremfolidamß guraripojjct-

Etne Marciott in pane uernm corpus, extra pd^ tiem phantalhcum dicere (Jueat, ultra cum protrudit, a-reßutat dices', Aut ft propterea panem corpus fibi ßnxit, quia corporis carebat ueritat c, ergo panem dcbuit trade re pro nobis-f aciebat ad uamtatem Uiarcients, ut panis Tertuli pro nobis crucißgeretur^An non cr Magiftro ta'equid anus-obijct pojfu^nëpequàd chrißus crutifigendus, co modo quo tn pane,quandoqutdem apud Paulum efi,corpus qui dem pro nobis frangttur-Et ft tale corpus, aut erat inuul nerabile,cr erat phantaüicum,aut ft uulnerabile,attere Incom baturdtfcipulorum(letibus,utpotc,nondumglorißcatu' nioda Dices, natura quidem uulnerabde, non autem in pane- inqu£ Quomodo igitur,panis uerefignificabit corpus,quod in inctdut ilio tejlariscontentumf namzypanisetiamobfraëlio' Caper ncm,fymboMmcratmorituricorporis,nthil tarn repu* nM' gnatfacramento, quàmfignandomentiri- Porrônunc clarius ex eodem authore cognofamus, quomodo panis fit figura- Non efienim/fiernenda eiusauthoritas ,nans licet alibi ftdes eins à cat holtcis non probetur per omnia, in his tarnen à nuBo unquam reprobatus fuit ■ E t Cy* Cvpri prianus cumtanii fecit, utnuBum diem absqßcäione anus-eius iranfmitt crct, quando cr magiftrum iBum appcBa refolttus cß - itaq^ acriter travans Marcionemfubdtt-CurautempanemcorpusfuumappcBat, cynonmagis Tertuli peponcm,quern Harcion cordis locohabuit,non intelli* anus-

-ocr page 46-

DE VERBIS CAENAE DOMINI ffitSfUeterem fitiße figurant corporis CHRI ST i dtccatisper leremiam: Aduerfusmecogitaueruntco» gttatum,dicentes: Venite,conijciamus lignum in pa^» nem eiiif,fci!icetcrucem tn corpus aus • itaijue lüumi» nator antiqwtatum, quid tune uoluerit fign ficaßc, fa* tis dcclarauit^corput fuum uocans panem-

Netepi^atleüoramice.fi quafdam lÜuflrationcs iüis adnotaro • Sunt enim tardiores quidam in^nio, qui Tertuliamuerba nonrcilèinteHigunt ,incraßante tor eorum priHini errons adipe, id quod nsihi prima teiiioneobucniebat-

Obijcitfüarcion:

Si de pane ideo dixit,quod fa corpus, quia figura cH corporis, poterat idem de pepone, uel cafeo, ucl porno affirmare • Sicut enim panis frangitur, ed.tur, alit, cr in hoc efl figura corporis, ita cr cafeus,uelpepo,uel po munt, poterant eße figura corporis : nam illafran* giintur, traduntur, eduntur, alunt, uitamq^ fuftentant-Talicuipiamobieâioni lepidereßgt;ondet, dicens: Mlt;lt;r» cionem peponaceum, hoc cfi, infulfum fiupidum ba^^ here pedus, qui tam procul à uero fcriptuneintellcdu abfit,nonanimaduertens,illa C H R i S T V M peculiariter delegiße in figuris, de quibusiam antea per Trophetas diâum • Poterat cr alto temporepati, fed uoluit tempore Pafeha • Poterat cr ab extraneo prodi, fed uoluit à dtfcipulo • Poterat abfque premto tradi,fed ubiquc adimplct quod Propbeta: pradixerunt ’ vnde

CJ- tflUa

-ocr page 47-

IO- OECOLAMPADII EXPOSlflO-

lt;7 mumitiMore m uocitt antiquitcttunt •

ltd cz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Tertiûi-inui : S/tnguinisuelercnt

figur/tmfuijjiinuinojleße E/aia,quidicit: Quäreru» bra ucßimentatua, er indumenta, peut deßrotorcu» laris p!eno,conculcato ’ Spiritusenim()rophetictis,uc» lut iam contemplabunduf, D O fA l N V lA ad paßionem aementem, came fcüicetueßttim ,ut in ea paßum, cruentum habitum carnis, in ucflmcntorum rubore depgnat, conculcatlt;e er expreß^ utpaßicmis, tanquam in foro torcularts, quia exinde quapcrucn» tau homines,deuini rubore defcend.int • Multoma» nißßius, Genefs in benediâione 1 «dif : LdK4t;t, inquit, in uinoßolam fuam, er in [anguine uuteamiólumfu* um, ßolam er amiäum carnem demonßrans, er ui* num,fanguinem gt;nbsp;Krf er nunc fangtiinem fiiiim in ui* no confecrauit, qui tunc uinum in [anguine pgurauit-HucufquecxTertulianodefcripfi'

Caueautem ultimo loco, ne in uerbuloconprcrandi Con[c* ceß)ites- Noneßenimcon[ecrare,unamreminaliam craregt; uertereuel includere,[ed commendare,utremulteriui non communem er prophanam,fanäo autem u[ui,hcc eß,in hoc loco, memoriie paßtonis, crfœderi charita* tis dedicare er accommodare • Dicit itaque : Sicut olim utnum ßguram eße uoluit [anguinis, ita nunc quo* que memoriam [anguinis in uino uoluii haben com* tnendatam-

Porrö hic didicimiM,Sentent iarios,ctiam ignorantes

-ocr page 48-

ÖE VERBIS CAENÄE DOMINI

CZ inuitos,dd Mmionitdru^n kercftm liccederc ■ Nditi p redlc Chrilli corpus,pdiiem,pib petnis ffccidus dicut, rcj^ondebit Üli, corpus prout fedetcumuifcipuus cr cruc:figendum, crïtquecorpusrefpondcnf,ut cxemptar eic figura: iatt licet uerum corpus pt,non crit tarnen ue^ rum,fiadiliudcon{èraturEtfidixerint,unum e:^ idem corpus in uarifi locis,dicant (2quot; lgt;oc,quod idem pt cxent plarpuijppus, cr relatiuumpne corre/aliuo : dent patte fmeplio:dentimaginem,pneeocuiusefiimago- Quic» quid dixerint, relatio duorum erit, C2- figuram adejje, confenpts prifcorum docet,ac res ipfa-

lam fi pergantobifcere, nihildifirminis relinqui in ter nouam legem amp;nbsp;ueterem: fi quidem panis lOe pgurd eß corporis Chrißi, ernon uerttas : quid enim lÜtnoob ijciunt^ At quid fi ad pleraq- annuero, er fiuear: omnes eandem eficam ffiiritualem mäducaße, tarn patres,quam nos,nonutiq}erraucrim- Paule enimfimo chrißiperor So.uiio ganum eledum uerba funt, neej} utdeo,qutd inter nos ZT inter iRos multum interfit, quam quidexhibitus eß no^ bis Chrißus,quem iDt magnts expeäarunt defyderijs,et quem nos fequimur,illipr£cefierunt-Nospanèantequo rum oculos cruet fixus chriflus, aliquanto filiciores Pa^ tribus,modo lüis fide non pmus inferiores • Multi Regeî äc Prophetie non uiderunt, licet defyderaßent qua nos uidemus- Quamuisauteminceremonijsnonnihiluartd tum,prout temporibuscongruit citra pertculum et lailu fam lUud contigit, modo idem Chriflus hcri et hcdie,qui fiituriK,

-ocr page 49-

iÔ. OECOLAMPADII EXPOSltlOi

fùtunt{,^uie/î,crguierit • Häbuerunt iîlifideminefU itgni, in mMnd, tn facrificijs : nos hal)£binjus,in efu fds crati panismtrofquc autem idem uegetat Chrißus- Ce fs farunt figura ittorum.guiu fuaeßit ueritäs:zy quia ue* ritus illuxit,perpétua duruturus ritus inßitutuseß, quo benefiet/ rccepti fimus memores-

Putres qui folum munna comederunt, permunentes infuu incredulitdte mortui funcqui dutem ex iSis com» tnunionefideipdnem caleßem mdnducdrunt,uiuunt,çy‘ inaternumuiuent • Abrddmenim,lfddc,idcob,[Aofe, Cy eiufdem fidei puriicipes, etidm hi, qui ante diluuiunt fitere, qudmiiis ex hdc uitd migrurint, mortui turnen noti funt,feduiuunt- DEV Sc»iw,«o«(Mort«or«m,fflt;i uiuorum Deus eß • Et quiexnobisfdcramentdtipdni uefeuntur,nonne or ipft moriunturf Et fi dlimonia dis uinlt;e, hoc cß, fidei, fiierint expertes, nonne etidm dus plicimorte conterentur/ Qttod igitur tdntum diferis meniniüis ?

Ecce dutem er nunc inconueniens non quarentiocs currit,quodchrißidnusddmiferitmin!me-Humficd^ Diuidut roC H R I S T I inpdneeßet,quatnmdnnd,uet Ecclefid ittdgnoe/fenonpoterdt, non folum religionts modus, quauntÉ fed er religio udridtd cßetiituqueplurimum Pdtribus chrtßtii denegdtum • Ndm pdrs dliqudnta noßrdt religionis non er qu£ cercmonidlis, quadcurneC H R i S T f pen= nuneeßf det,nonitddcnobis,notdPdtribusfitit • ç^uunto ffiletis Cupernd tiidioresttofiramenfieiUorumdltaribusi Abfitautem ùtCs

b Ut/fiirb

-ocr page 50-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Augufti nia-

Ut f^irituales,qui fublegf,Mcßdmijue expeäabänt iti fide, pduperlores nobis jùmnt, quibus nuniji^lcitM til- Tantum obfcuriora iliis,manifi(liora nobis funt fdcramentd • biobis quidem mamfijlatus eflCHKt’» S r V S,pdnisduientncfleragnoillorumjfiiritudli» urn non eft prectofior tpraterea non magts priCdican^ dui,ne^ Pdtriarchis fideles noftri beatlores juntiCXÿos itquauitfides, non reddunt infirlores (aeramenta- S, leut ad lAareeütnum Auguftinus fcripfit ; Homini acuto fuffeceritalijsfacramentisprienunciari CHRlSTVM, quumuenturuseßet, alifs quumuenißet, annunei» an oportuiße : ficut modo loquentes idipfi'am diuerfitas rerum compulit etiam uerba mutare • Siquidem aliuii eft prtenunciari, aliud annunciar i : aliud quum uenißet, aliudquum uenturus eßet-

facit ad boe ztr aliud Auguftini teftimonium,in libel lo Deutilitatea^ndipcenitenthe: Manducauerunt in=‘ quit,manna,Cf‘mortut[unt. ideä,manna,quodmans ducauerunt,non illos potuitde morte ltberare,non quia ip/um manna mors eis fiiit,(ed quia d morte non libéra* Ult- lüeenim liberaturui erat a morte, qui per manna figurabatur - Tgo fum,inquit, panis uiuus,qui de calo. defcendi-H-ei Auguftinus- An non amp;nbsp;idem de nobis dicere licebit, quid facr ament alt pane quem manduea* mus,à morte non liberamur,fid abillo,qui per panem fi gnificatur- Sed audiamus,quid mox fubdat ad htec : Eun iiem,inquit Auguftinus,eibum Jfiiritualem manduearut-

Q^idcft

-ocr page 51-

lÓ- OECOLAMPADII EXPOSITIO.

Ctü'd efl eundctn,nifi cjum eum, quem manducdmuf cr nos-Et pdulo poil: Sujfeeerjt ut diceret: abum ßgt;iritdle mdnducduerunt:cundem,in^uitEundé non tnucnio quo modo int£Ü!gd,nifi eum quem tnddiicdmui et nos ■ QJiicl ergo^dit dhquis, Hoe crdt mdnnd illud,quod ego nunc dc eipio Eirgonihilmodouenit,ft dntèidmfüitf ergoeud^^ cudtu ejl fcdnddlum crucis fquomcdo ergo eundem,nifi quid itddit l^iruudlem-N dw qui mdnnd tüud ficdccepe^ runt,ui tdniummodoindigentiieftuecorpordlifdtifftcri putdr(n!,isruentrem fuum pafci,non mentem,nihil ma gnü munducduerunt, /aólumc/lfdtis eorum indigentix-AliosDeus pduit,dlifs dliquid nundauit- Hi tdles et ctbu corpordlemmanducdrüt,nonctbumß)irilUdlem Quos ergo dictt,pdtres noßros eundemcibumj^iriludlemma duea(fe,quos putamus fratres,nißeos qui uere patres no ßrt fiter üt,imô patres noßri nö fiierunt, fed funiiomnes till uiuunc- Sicut enimquibufdam infidchbusdicttDomi um : Prftrf s uefiri manducauerunt manna in ereino,cr mortuifunt’ Qttidcß enim,Patresueßri,nifiquostna fidelitateimitamigt;u,quorüiiiasnon credendo, ff Deo« fißendofeiiamini Etiter«nom«/toi«/ènt«:StcHt ergo hoc loco Patres noßri manducdrunt manna in eremo, er mortui funtmon eniintellexeruntquod manducarut: Itaq^noninteHigentes, cibünon nificorporalemaccepe runt Sic et Apoß-dicit, Patres noßros,nÖ patresinfide hu, non patres impiori»tt,mdnducdtes et morientes,fed pd tres noßros,patres fidelium^Jpiritttalem cibum man^-diicdße,amp;'ideoettndctn» D gt;nbsp;Brant

-ocr page 52-

. DE VERBIS CAENAE DOMINI

Erdnf enim ibi, i^uiquodmdttducabMt ,ùttcWffbMtt Erdnt ibi,^uibui plus C H R l S T V Sin corde, ^udiit mdnnd in orc Qtcidde dlijs Idquemurflnde erdtprimi^ tus ipfe tiiofeßmulus Det,fidelis in totd domo aus, fei» ensquiddij^enfdret, zy ^uid iüo tempore itd dif^en» faridebuerunt'

Nonne illK,fdtis euidenter Augußinus docuit, Pd» tres, qudntumddrdtionem fdcrdmentorumdttinet, no» Jn prolo bisnoninßriores:Grperßgt;icuumeß,quidftbiuelitdlio gp Pfdl-7}* loco,dicens: Sdcrdmentd noult;e legis fdlubriord,ey filici ord,his que in ueteri le ff, eo quod tüi promittdnl, hec dentinon quèd edmuim hdbednt,ut preßent per fe fdlu tem,etcdufdfdlutisinfdcrdmcntisppßidedtur,fedquod indicetttmdntßßdtum,non idm cum Pdtribus expeildn dum- Vnde infinitionefdcrdmenti,qudndo dicitur: Sd» erdmentum eß fdere rei jignum, itd ut imdginem ffrdt, fycdufdexißdt’ Cdufdnonddeff'icientidm,fedddfia gnißcdntie euidentidm refèrri debet-

interim tdmen dnimdduerte, qudndo Pdtres dicuntz Sdcrdmentd nou£ legis prefldre fdlutem, re/ßieere eos ddC HR I S T V Mipfumtncdrndtumuelpdßum, Owdue nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ueteri teßdmentopr£figndtum,quoa

ruchri» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Grfdcrdmentumnoßrumeß,

ßidnoru ^^^^gt;”ß^^^‘^^°^°^‘’^’^^^'''^'^gt;tidfymboldexternd, quia ttiyßertü- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Qnodquiddttenderepleriquenotf

curdrunt,faedènonnunqudmfunt Idpfi-

Etuide,dnn0nhocQfinEuch(trtfli(t contiffrit, id ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quoi

-ocr page 53-

10- OECOLÄMPADII EXPOSITIO.'

^uod mihi ucriftmile ejl- Diccntes enimpij, C H R1 « S T V Mipfumcibumdmmdrum/uarum, Grfacria tnenlumiüudomniunt (leculorum, non externumpd^a nem, occdftonem dederunt fimplicioribuf dßercndi, C H Rl S TiVM in ipfo pane realiter, ut aiunt, eße, er pants ßubftantiam fieri CHRIST I corpus, inualuit pofledpernitiofuserror,fcriptoribuiluxuriatierborurtt magnificentiam rei atteßantibus, nunc tranfekmentati onem, nunc uerfionem uocare audentibus, tjuodcraßia or« caperc non potuerunt,fuafomntd fingentes- Qtuja modo er iBud m fermone quodam Chryfoftomt, aduera fuieos,qui hordterribüismenfemyßic^ inuanilo^uis conuenticulisoccupait funt • Quidfiicishomo, inquit, Chryfo^ Noh promtfißi Sdeerdoti qui dixit : Surfum mentem er nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

corda, er dtxißi: Habemus ad Dominum l Hon rea uereris er erubefeis • Etilla ipfa hora mendax inuenta riS’ Pap£t VienfamyRerijsinßruäaeß, cragnui Delproteimmolatur- Sacerdos pro le angitur, ignis ßiiritualisex facra menfa refluit • Séraphin aßant, fex alis fàciem Dei teintes: omnes incorpore£ uirtutes pro tecumSacerdoteintercedunt gt;nbsp;Jgnfsj}gt;irttudlisèc£lo deßenditjfanguis in craterc,in luam purificationcm ex immaculatolaterehaußtueß • Etnonerubefi:is,reue^ rcris,crconfiinderis,nequeD E V M propitium lis bi fids- Honconfiientiatuateiudicat,çhomo’ Cena tum fexagintaoHohorashabentehebdomada, unam er folamhordtnfibi ipfifegregduit Deus,er hanc in opera

D } ftcularia

-ocr page 54-

DE VERBIS CAENAE DOMINI feculiirid, (3- in ridiculd, crittconucnticuld infutniif, cutn qua poftca fiduaa ad myfleria accedes s' ü quam poOuta confcientta- N «m fi ftercus mantbus habercs,au deres appropiarefimbrtte Reg» f Minime • N um aides pancm^numuinum^ num ficutreliquictbiinfeceffiii» uaduntf Abftt,nel'tc cogites, Qjtemadmodum cnim fl ccra tgni adhibita, lÜi a/fimilatur, nthil fubdantiie remanct, nihil fuperfluit, [ic (3 hic puta myfleria con^i fumtàcorporis fubflantia, propter quad er accedentes ne putetis, quid acctpiatis diuinum corpus ab homine, fed abipfls Séraphin ignem, quemfcilicct Efaiasßrci-* peuiditcosaccipere- Reputate fa'utarem fanguincm, quafièdiuino er impolluio latere effluere,er ita appro ximantes, puns labijs accipite ■ H^c in quodam flr^ tnone Chryfoflomi • Cuinon abftmilia er R.homan us Gregorius dicit- At fiquis hebetior tÛa legit,flat!m iu^ rabit er Chryfoflomum con[entire,non attendons quoa modoloquatiir • Quod[iitainterpretari contenderit, quid jàcict ex Sacerdote, er miniflris, er altari, er i» gni, (3 calicef Nonne ilios mutabit in C H R is T V M: tftos,in Séraphin : ignem, tn l^irittim[anâumxaliccm, tn latui CHRISTIE Sed de hoc non contenditur, er DiacontuerèDiaconi,er non[eraphtn eße faluafi» gniflcatione conceduntur- J n faits pane er utno, con* trouerfia fine caret, er prêter fignifloantiam exigun=‘ turmiraciüa fupra modumftupenda cr ifteredibiha- Si tnilef

-ocr page 55-

IO- OECOLAMPADÏI EXPOSino« tum profjèoccurruntloguutiones, Homili(toâogefim4 tenia juperMatthieum, ubiSacerdotem CHRÎSrVM, e:2' tner.fant noßram, mcnfam cœnaeuliquod in Hie» ritpi!i:m : templum.cœnaculum : er pauperes,mon» tent i^ltMYitnt (àcit: er udhuc in unlt;t re ita hicremits?

N'-wo ojfenditur legens in Cypnano ad Cealium, pl)pl^^•a^n adunatum i» ƒacramento, prspter mixtionem a(iute,eroffenduntur,quödpoß CHRISTVm”“^*

uinumfanguinem dtcimus, ablquc tranfelementatione mtraculofd • Hf« (juisfalis déplorantfcriptorum mi^ feriam,Quorumtabores, aprierbcßi£dij^erdunt, er antidota in uenenaconuertunt- Cieterum ad Augufti= numredeo,guicdpitedeciniooflauo ad Petrum Diaco= num, quod folum banc litem dirtmerc pcterat, dilucidè fuper hac re agit • oßendit ernrn Petro lUi, quantum in ea re fcirefstis: fufficientem^ fidei regutam tradit,ue» luti orientales uerfaturofenfus aliquisharetica; prauita tis furrepere queat: atnosquamuiseamrcgulam fynce riterfateamur, hac tempeßate peßima non deßndit, quin er haretici ejquot; inftni uoeemur : quam contu» tneltam DEO Plt;lt;tri relmqutmus, an earn ulcifci uelit-Noflrum eß, er patienter ßrre, er uindiâam non fo» Ium non rogare,feiie^ deprecari- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

Dtcitautem Augußinui: Pirmißimctenc,ctnuDate nus dubites,tpfum uni^nitum Domini, uerbum carnem ßdum, fe pro nobif obtuliße facrificium er hofliat»

-ocr page 56-

PE VERBIS CAENAE DOMINI

Pfo in odorem fuauitatis : cut cum Patrc z}- /}gt;ii'ttufiigt;f {lo, dPatriarchis, Prophetis,c^Slt;tcerdotibugt;s,tem(gt;oa reVcterisTcfidmentidnimalidfiicrificabdnlur, czlt;«« nunc, id c/i, tempore Nom Teßdmcnti, cum pâtre Qf lj)iritufanilo,cum quibm lüi eji unlt;t diuinitds/fdcrificia urn pants CZ uini, in fide cr charittUe,fan£ia Ecclefid catbolica,per uniuerfumorbem terrte, offerre nonccfa ' fat ■ intUtsenimcarnalibusuidtmiSffiguratiofiutcar nisC H R I S T I,^uampropeccatisnoftris.i» pfefinepeccatoßieratoblaturiis: fanguinis tqucm erat effufurui, in remißionem peccatorum noftrorum-in iflo autem facrtficio, gratiarum aiitp, at^ue com memoratioeflcarnisC H R i S T I.^uamprono bis obtulit : nbsp;nbsp;fanguinis,quem pro nobis idem Deus ef*

^it- De quo beatui Paulus dicit: Attendite uobts,(^ uniucrfogregi, inquo uos /fiirituifanâui pofuitEpia fcopos, regere Ecclefiam Dei, quam acquifiuit fana guinefuo t In lilts ergo facrificqs, quid nobis effet donandum, figuratè fignifcabatur: tnhoc autemfaa erificio, quid nobis donatum fit, euidenterofienditur-In lilts ergo facrificijs ,prlt;enunciabatur filius Dei pro impifs occidendus : in hoc autem, pro impqs annunetda turoccifuslt; HdcAugufiinus-

çarnis im n onne omniafatis apertf perjficue prodidit, ac panatio ne prorfus noflrte confentanea fententhe ■ Rationcm faa ^lc£la Au cramentidocet,tmpanalioncmcarnis,quie tarnen necefa 0» nbsp;nbsp;farid erat, Ct qui^em ad fdem perttnebat, non commena

-ocr page 57-

JO« OECOLAMPADII EXPOSITIO«

« Et liquidum eß, non minm udmittendum tropum fermonis,dumdicit C H R I S T V S:Hoceß corpui meum,quùm dum Puului inquit: Petra erat Chri flut « Sicut enim Patres,per corporalem cibum inßru^ ebantur de fptrituali: ita er nos quoque • Et ficut nobis corpusCHRlSTl eßpanis, ttaillis CHRIST VS erat manna- Aut Patribus,er ämicisdileHißimis ef omnium fanilißimisdenegatum fiiißet,quüd nunc in pollutis impientijpmorum hominum manibui traHari uulgo dicitur- ignofee qult;e[o digreßionibus l€äor,quan doquidem itadigredieß in ipftßima orbita manfiße-

Eß CT'hocßdelibus auditu graue, fi dicuntnr per Chriflumfàâa, qu^fapientiam etui non teßentur, fed fiuflrà,crabfqueMilitatecompareant, Qttomodoent Ita ineptiret Chrißui, cuiui omnia opera in bonitate amp;nbsp;fapientiafiuntfReßrantigitur,quidagatinpanecorpo ralis pricfentia, quod abfq^iÜafter amentum per fe non poßit^ Reßrant aliquid, uel ante manducationem,uel in manducatione- Et uideamui primum ante manducatio-onem,commcndetur ne aliquid amplius ■ Certè Chriflus dedit corpus ad manducandum,non ad oßentandum,uel ad circumßrendum,uel ad referuandum in arcis- Dicit enimiAccipite, er comedite: non dicit: Circtißrte,oßen dile^uelreferiiate-ReJßondent quidam: Antequamcome damui,accipimus: er antequam acciptmus,prtefens eß^ Edi non poteß,quod non fumitur: nec fumitur,quod no adeß- V ndequum corpus chrißitnanducamui,iaindn^

-ocr page 58-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

lf(lt; ftrtefenshitbumut- Atqui-ßcillimc refîOi poter uni-Accipi enim diamui corpuf,quomodo manducâturtcr prtefent eUe,quomodo acc/pitur: Cf non manduca tur corporaliter,ne^ acctpitur,neqj adefi corporaliter-Sed ade/i facramentum corporis,ijuod dormnieii corpus uocatur- Porro de manducatione paulo poftea latiiif-

Conmemorantautem (y alias rationes • Primunf, ne défit Chrtßiantsfacri/ïcium uel oblatio • Parum enim eisuideretur, pane fimplicis créature grattas agere, zj creatorem.ac datorem,fan£iificatorem^ agnofceretquê admodum ueteribut morem /iiiffe comperimus- Vcrwrn nos fcientes,finem facnficijs cr oblattontbiu impofitü, docente eptftola ad Hebroos, unica oblatione, confurm^ mari in perpetuum fadificatos, aßerimus iterum inßdU rare facrtficia,eßemortem CHRISTI irritare- mue teri lcf^ contentus erut Deus, fola nonnunquam gratia* rum aâtone,etiam fi nihil immolandum adhibitum fiiif* fet • Quid prohibe!,gratiarum aâtone etiamnum abft^ pane Deum colere^ Et hodteinterdum coram Deogrit® tias multo uerius agit ex Ecclefia eieäui or excommuni , catus,quàm is,qui in medio Ecclefue communicatf Gra* Has quoq} agenttbus patribus,immolantibufq; legittimas hoßias,jufftciebat creditus ille, qui uenturus crdt in no* mine Domini: zy nobis nuncutilis eß graliarumailio in pane,fl uenißeredemptorem teßamur- Quoniamau tem à Domino ipfo ritus inßitutuseß ,ut pro beneficia mortis

-ocr page 59-

10- OECOLÄMPADII EXPOSITIO-

Kortisgrätias agamiHydebcmuf tUum flt;tnäiorem,beäti üremg; pridicare: mde zy ob hoc d Doäoribus appela Idtuic/ijfdcrißcium ldudis,cr Euchartßid- Sedquido^ pui prifentid eiu-!,ut cum ldudcmus,crgrdtids agdmui, atinon tit gratias agamm, fatis eß admonttos jymholo dominico, memoria beneficium amplcäitcuius mcdita-tio etiam abfentißimum bencfiólorem repnefentat ■ 1»« uifibde corpus,ut in pane eßeaßeritur,non plus prouo* cabit ad gratiarum aäieitem, quantum abfens, er »« memoria prüfens -

Somnium igitur eß.quod hic fingitur,medium qttod^ damCacrificandi^nus, inter gi-atiarum aäionem er mortem.cui nefitoquod uocabulum impont debet, quum erfomniatorestpfi nulluimpofuerint- Sommant cnim re/fiicientem oat rem adfilijin pane priefentiam, quam oblationis loco ponunt • Qijoci abfque dubio pritiudi» cdtmeritopaßionis,nonminus quàmfiquundartaimo» Idtio; prteiudicat quoqueerpatrociniofeßionisaddes xtram • Etquomodoueriftmtlefiieritpatrem,gloriiefia Iq tantum zeloten, patiglortam tllius in cruce, uel ad dextramfuam, obßcuratumtri ƒ An non femel peccda tum mundt totius expiauit agnui fine macula An non Adiiocatus er propitiatio eß, propeccatis noßris,mun diq^totius f tarnfießEuchartßia,quoddicitur,gratia asagimuspropeccatis incruce dimißis, nonutdimit» taniuri mpetrata iamfM,pro quibus dicuntur gratiic*

Aliud

-ocr page 60-

pE VERBIS CAENAE DOMIfTI

Aliud etttm ejl grdtias dffre,ttliud precari apud noi,n^ apud Chriflum ßrtajje idem ßmf.ct ft precaremurquo qu£ neceßitas urgerct, pottere corpui in pane pra^i fens,ut humana defipit in^rmitas, cr efcas tnexplebilis Expen ubiq; local auaritiaf Suntalißquiinfacramentocomple f‘ialia ri dicantprontißionent.quaDominus dicdt,ßturumfe f ‘‘tio, nobifcumuf^ adconfummationëflt;ectib:at^ita non pa quare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confolationis reliâum orphanis, Icienttbui f.bi aßi

corpui ßere Regem rfc proteaorem,cui data eß omnis poteßaf ‘’f c£li ac terr£:i^ob hoc adeße corpuf,guod monßret,or nent cr adorent, adorandoq^ glorificent, qua rattone nonminuatur^fedaugeaturgtoriafilq- Vtinatn,utinam in glortam eßet filij, nbsp;nbsp;nomen eita non iret in blaßthe»

miam- Sed nec noHri, nee chrißi rationem habemus-Nonne magnißcentiui fùerit, chrißum in c£leflibui re gnatitem noßrumeßeproteäorem, quàmillic latitan^t Q«oa (em?Aliire ad Patrem uoluit, quo confolationum ueraru tnodo capaciorefeßemm- Satis nobifcu,qutfuauirtuteacgra ttobi* tiaßeit inuißos : fatis nobifcum e/l, qui fuo ßnritu nos feüfit non deßituil: fedfe ßtturum nobifcum promiftt,no cor» Cbri= piM Ne^ ubtc^ corpus C hrißi,ubi Chrißus ■ lAedium fe ßus,uf ßre^pmifit,ubicunq-duo innomineeiuscongregati ‘ At que ad non proßerea corpore comité fe lUisßcit- Quid igitur cofum eß quad monßratis, ubi non plusde Chrißooculatus, tnatios quàmc£cusuideat^ Sacramentumonßraripoteß,chri ttemf£ ftusnonmonfiratur-SacramentumfuofimgituroßiciOf fuligt; nbsp;nbsp;(tiam ft corpus Chrißimctelogt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Denique

-ocr page 61-

10. OECOLAHPADH EXPOSITIO«

Dcnr^ue quod ab indoóla plebe adoratur iüic,non igno ; ro, at nonquidadoraturade/i:fedquiaadeßecreditur, adoratur'Primumprobeturadeße,utconfequenteriU’‘

I ßi^cetHrddordtio. Quinze adoratie non [at is iujlijica bitur,eti(Un ft corpm adeße conuincas- Qui corpus f;or fumcogitatfUtfaniiaiSauerbadicunt : Hoceßcorpus, non impletquod pr^cipit Deus: Dominum Deum tuum adorabis • Ncçhc fotuijße credimus Chrißum Ic^m de QJiif adorando patre in j^iritu, zy adoratorem ad carnem fu ‘^doran dmtranfmifiße,aquafemperreuocdutt Vndeadorato^ dus.zyquot; res neeeße eß,ncque panem^neq; corpus à diuinitatefe: queßrare-Sed primo ipfo adorationis momenta ad lÛam nbsp;nbsp;de»

contendere, alioqui periculum,ne ueritas mutetur in me 4” dacium.creaturte^ creatoris deturgloria, quo nihilmadotratio gis omnis deteßatur fcriptura • Sane uni quidem ßlio, Pater omnem communicauit honorem, quem ercaro ctus ut purpura regia fufeepit, quamuis neque iUa ftmi» litudo quadret’ Regia enim purpura à Rege[olet depos ni- Chrißi dutemcaro,fimulac eßecoepit,nunquamfit» it,neque critàdiuinitatefeparata- Nod enim templum eßprophanabi!e,neq; Otccpofoç ut Prophetarum uni m£,fedcumanimadeitatitnunamperfondmunita’ Vbi que ergo caro adorabilis: panis autem myfiicus no item, nifi unitum Chrißum probemus-tiuamuis autem adeffê diceremus corpus Chrtßr,necj^ adhuc itttegrum,ut adord tiodoccatur • StcMcnimfanâoSuiros Deumhabentes tordium fuorum hofpitem nffd adofamus, tta multo mi=*

niu pattern

-ocr page 62-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nui pänem facrätum, ni fi ßrtc zy itn dcliremtu,utßtts

ctiu pMi contiit’îum corpm Cbrtßi dLcamM^quînt Pro phetis ßgt;iritum fanâum-

* Qjiàd fl omnino adorabilis in pine caro cß, nonß lilt d= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tmprudi nies,gui proßfioribuf fuinptibiu Euchd

onti- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gui'gucncglcâispMpertbus, z^-uiuis

Da templis,gutcguidodorainentorum,florum^auri,thy midmatumzj'ffmmaruminillimconiulcrunt- Etini= uenient Man hypocntlt;e Mißatores,guo fuam artem ho neflait, ac célèbrent • Habebunt entm, quaniuis indi^^ gnt fint,zyinimiciDei, quodPatntn flagitiofißimo:: runt mambiti placet maxime ■ Seruentur igitur, 4t rca deant omîtes impoliurlt;e, redcant nundinationes, redea ant aiiniuerfarij, accenfeanlur Sacerdotes tnnumeri, extruanturariepturimie,fiueanturocioftplurcs, totm orbisinungatur utfacnßcet.oromnes menflt;e,ut Efaias dicit,rcpleantur uomitu cr jordibus-

C£terum,ut facramenta adoranda non poßitm aßea rere, itanonierimtitßtiasillu honorem religiofeima Plus pendi, qualem cr libris, uerbtfgue facns citra adora^ fcriptu tionem inculpate plerumque deßrimus • EI ƒ««! elo^ risqua quia fanda, ßnritus faitdt uehicula certiora pluribus, facra= prießrtimrudibus qu^m facramenta • Addocrina mentis taxabilcm,religionemotum, cr mußerij inteÜi^ntii defirëi: lüußratum, quihoraquacelebrantur myßeria,intera dum- rat»procidit,c:r C H R l S T V M,quiincie

Ifsac

-ocr page 63-

10' OECOLAMPADII EXPOSITIO-

Ik m pcólore fuo regn(it,4dorlt;it, non uulgi more,^uod error lUe dernentauit : fed ftcut ApoAcItK ConnihijS fcrtbit: Siomnes prophetetis, ingredtatur autemms credului aut indoilui, coarguitur db oninibut, diju» dicdturabomnibiK, or fic occulta cordis cuts mantfis lidßent- diqueitafirocidensinfrcttmadorabilD Ex V M, renuncians reuera D E V Minuobis-Non datur lüi uicio, qui uerbo eruditui adoral : igitur nec uituperandus, qui facramenti prddtcalione edcâics, honorem DEO tribuit grattas a^ns-

Simtlitcr entm Euan^liorum leâio, or fdcras tnentorum operatio illuminât : illa tarnen tndodiSf hac prouedioribus accommodatior • Et propterca dumutrunque dgitur, jàtes radiant, cz oro/’u/atin» munt, qua prtedicationis funt jyrnbüla: tametfipo^i [ieriui negledum iri expediret, quo clar.us faer^mea td,e:^uerba percipi poßent-

Hlt;ec obiter de adoratione, per quam corpora'cnt prdfentiam non admittimus probari • Et dicam qu£a fo , quid folus er ociofuf in facrariolo,uel in area. Deca» Chris r V S fitciat, ubt cum mulicrtule in ptuutä prtmis fuperftitioni obnoxhe, cereolis demerericre= trpattü dunt ƒ Quorum mouet animos noäu { Et quomodo infd=s non femper iBtc in promptu rcponitur er fanguis, crario quemadmodumcorpus 1 Nam ad mouendos animos, lo,ty non minus energhe habet- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;curno

Forte dices, periculumilli ab acorce^uermiculis, idet»

Alquincc fUM-

-ocr page 64-

Dë VERBIS CAENAE DOMINf

•ttqui nee pMis extra difcrimen lt;nbsp;ReJ^ondebam olim, ^ut O’ hodie multi, in corpore o fanguinem contineri, icut in fanguine corpus-Tam fapiens eram^ Et hoe igno rabat Chriflui, qui tam uinum, quàm pattern con feer a^ uit,rttum^ lüum inllituit, referuatioem uero non item'

Saneerhic nobis non mediocre argumentum in ma Kl« Kciwt : Q^ia cnim corpus O’ fanguinem comment dauit Chrillus,O‘ lt;1 feinuicem difcreuit,qu£ natura non apane, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jsteque enimuiuit corpus abfquefangui^

ne,nequefanguis fine corpore - viua autem commenda bat-Kianiß/leergoprotefiatusejl, in^minisfgniseffe non fit exemplaria rerum, non res ipfas • Exemplariaautem tarn diufuumofficiumagunt,quamdiurationemhabent exemplarium,O’ nihil f tbi timeni ab acetofitatc,uel uer^ micults,uel putredine,uel muribus- Senfit hoc nimirum Origenes in Leuiticum,Homilia quintafcribens : Nam O’ Dominus panem, quern difctpulis dabat. O' diccbat eis: Accipite, O' manducate, non dillultt,neq; feruari tuf fit in craßinum- Hocßrtaße myßerij continetur in eo, quod panem non tubet portari in uia, ut femper recents tes, quos intra te ^as,uerbt Dei panes proßras-Et pro pterea Gabaonitic tBi condemnantur ad aquam O' ligna portanda, quiaueterespanesadfiliosifraëlportarunt' Cieterum allegoriie ualednt quantum poffunt, facramen ta in ufu tantum facramenta funt-

Vlträcontenduntquidam,gloriamChrißiauilumii ti ßde noßra, fl prie fens in pane corporaliter credamwi torpuSi

-ocr page 65-

ÏO- OECOLAMPADII E5lt;POS1TIO.

corpM, propter uerba ^u£ dixit 'Donünuf: Hoe f/ï cor« pui meum- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dtxiffct,Hoc eji mundm^credi oa

portetdtin pane mundum- Ncgariijuidcmnon potcft^ fide jpud Deum mhilfiiaucolentiui,ct- einiihcma,^ui ne

uerdcem Chrißum- Conuenic autem, ut interim a* nimaduertatur, qu£ «ifw jidesitacoramDcofiagrct, Cy^uomodouerbis hdbendafides- F.tenim nonomms fides iußificdt, ut lacobi uerbis ulamur • Contremi-fiuntegt;uinD£mon€Scredentes,Qrreprobifunt- Sanè fides noßra, fides (dlataris non eß,nifi in fotjm Dei mi= fericordiitmßrdtur • N efcio enim, an Abrnhe fides, gudtenus iniUwmrefpicto,in iudicto tiitdfiußet’ l'cr= fte’ïiord enim omiüd omnium operd eße poierdnt, CT debebdnt • Fides ut operd fua non mdgnificdt, itdfe quoique crefeere cupit, er minorem, qudm pdr eß, fe eßccondemndt • Etuere fides noneß opus noßrum, fed donum DB I, «fc tdw exercitdtione, quim rdptu conßdtgt; tHemoemmuenit dd c H R I S T V M, . nifiquemPdtertrdxerit • Non eß codäum,nequefi~ ®’ üum quid, quemddmodum plcriquefe decpiunt ,pof* fefe credere quoduis, er tterum diferedere: qui licet uidednt dlbedinem, tt4 inßruirefedicunt confcienttdm, qudfinigredincm Jfiedenf.er quumdßteroculismen* tiscognofcdnt, aliter feconfictosßciantcr dicdntifim p’iices fcilicet, quifedupUces corde nefeidnt : Sed ne ri^ dedmufeos,fimp!icesuerefunt,qui errdrefe nefciunt, »ec duplicitdtem cordif propeccdto reptituiit • ó hon

E reiiddttt

-ocr page 66-

DE VERBIS CAENÄE DOMINI rendant fimplicitntem, h pro/itndas tendras, dicere lu cent tcncbras, cy malum bonu/nt, id guod nonnuRi in hoc facramento non omittunt, quum intima mente renitantur adeße corpus, ey cptnionem tarnen con^ trariam,conceptam,fuapertinaciaßabiliunt • Quit iüam pro ßde agnofceret ƒ Vcrax Deus corda fcruta^ tur • Satis ampla exercendte fidei materia nolns data eß, credcntibus corpus Chrtfii pro nobis mortuum, cy refurrcxiße,conlidereq; in ctelejltbus-

Porróuideafnus,(iuomodouerbis habendaßt ßdes-Uequeenim tamuerba, quam mens uerborunt attent Quidue denda,quibusßdes firmetur • lam horum uerborimt litnos fenfusaltuseß' tiequeenimC H R 1 S r V S I Chriflus^ dicit,ut credamus inpane latere corpus, fed mcmoriam fàciamus mortis cius,qua nobis uita conciliata eßEt los annisfexto : Panis, quem dabo, caro mca eß , qu:e pro mundi uita datur • No« dicit : Caro,qii£ in facramento panisdelitcfcet:fedqujepromundiuita datur- illamß chariiate pro nobis oblatam credidenmus, panis cyuix tacßanimarum- EtapudLucam-.HOC EST COR ' P V S M E V M, ^«od pro uobis trade! ur . Vnde Bafilius- (y Bafiliusrcgatusamonachis, quali timoré, ey fide, ey affeiflione , percipi debeat corporis ey fanguinis C H R 1 S T Jgratia: }ta,rcfi)cndit,iittnca^ nonibus repetitum eß- Et dicit: Timorem quident docct nos Rpoßolus,dicens: Qui manducat ey bi-bit indigne, tudicium ftbi manducat ac bibit • Pidem ucro

-ocr page 67-

10. OECOLAMPADII EXPOSITIO.

Kero edocet nos ferma Domini,dicentis: HOC EST CORPUS MeVM,quodpromultisd^titr• Hocß citeinmedmcommemorationem’ Et itcrKzw/crmoloa annudicentis: VERBVM CARO FACTVM E S r, er habitautt in nobis, (S' uidimus gloriam rius^ ^Mfi uni^nttii Pitre, plenumgratia or ueriutc- Sed

Apoßoltts fcribens : QS'c«”» m ßema Dei eßet,no eü räpinam arbitratus eße fe itgualem Deo, fed femetia pfwmexmjniuU ßrmam feruiaccipiens,infimilttudi» nem hominum ß^lut, hj,bitu inuentus ut homo • Humi liMit fcmetipfutnfrdusobediens ufq- dd mortem,mor» tem itutem crucis. Cuw ergoßdem quts habet bis diäis, er confyderjtmagntßcattiamg!ori£ ipßtn, er admi» ratur nmnetatem habentis, quomodo tantus er talis obe diens ß:t ufqne ad mortem pro noflra uita ; puto, quod poßit anima prouocari ad aßeilum er dileätonem Dei Patris,qui tinicoßlio fuo non pepercit, fed pro nobis oa mnibui tradtdit eum,eradamoië uni^niti eius.eo am» pliuiprouocabitur,quo eum uideatmortemturpißimä pro noßra redemptione toleraße ,ficut et ApoHoltu de eo dicebat,quöd eharitas Det conßringat nos iudicantes hoc,quöd ft Dominus pro omnibus mortuus efl, ergomnes mortui funt,er pro omnibus mortuus, utcr^ ^ui uui(nt,fibinmuiuant,fedetquiproipfismortuusefl,et refurrexit- Talern ergo afßedtim et ßdem pr^eparare de bet th animo,qui de pane nbsp;nbsp;caliceparticipat-

Ë « VtrffS

-ocr page 68-

DE VERBIS CAENAE DOHini

Q«r ßdes nbsp;nbsp;Vides hune in quofidem coUocet ƒ Non in eo,^uèâ in

ad E.uchd^ pane continedtur Chrijltu • ReßaUant dutem uerba (jr ri/iidmres promiffiones, ^uiiuicognofami{f,pronobiiChriftuin quirdtur» effe traditum^tfcgitentm arguunt,gu£citat fx JodKwe Cr PauIoApoßolis,humihtatem cr cbdritatetnChrißi aiteftdntiiuf • Idtn fioccupdtd ßret memoridnoßrd, expendensijuomodo in pdneßt chrißtu, interim fdniii orts obliutfeeretur officif,non recogitdndo morte chrh fti- Nc^ttcttnf eni f; uires noßrie in diuerfd feßmulinte Nc(^ dnte dere,fcdunimidmittunt, dumditcrum aßcquißudent’ efuni,ncqs Probdtu/m eß^nihtl ejje dnte mdnducdtionem,quo ucl in efu, po» fdpientidm, uel beneuolentidmDei deprehendds, ut tu* ttenducor tö in pdne corpus dfferds - Nunc dntnefuipfodigttum pustnpd dliquidoccurrdt,perßequendivm’ Atquocunquenos fjg. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uertimus, dbfond multd fiunt obuid : nihil dulem, quad

ucrtfimile • Mdgnum,diunt,eß diuinit ergd nos chdri* tdtisindtctu/in,quüd C H R 1 S T I cdrne uefei* mur,mirificeenimilldmpi£dnimlt;e,obdmorisfldgrdn* tidm petunt, quernddmodtmt e:^illud ex lob cdiitdut: Verbd lob liixeruntuiritaberndcult, utillius cdrnibusfdturemW’ adEuchd* O uerecdrndles, rem melius inddgate- Nihilhu» nliidmtor njunitdtis pr£(ejirunt uerbdilldlobi,fiquisiuxtdger* mdnwmßenfaminterpretetur’ NegantenimuiriiHife fathrt,eiiamftdeuorentipfosoforesdominifuilobitd feruis uidebanturdildcerdtionedigni, quid Domi no be neßeqs afficiebantur- Hebrdicd enim ueritdS dicif, N o ßturdbimur • Noneß Metchdritds, fedcdnindrdbiei, queebbuidi»

-ocr page 69-

IOgt; OECOLAMPADII EXPOSïTIO.

^uscbkindiendoincitriubus dentes cxercere (upit-in^ ueniotämencrChryfoßomu»n,crCyrillumfuper loa annciti ftc lot^ui, quosniftledormagnoiudiciozyuk gilMter legerit, nimirumfiimpetu elot]uettti£ eorttm (ibreptus,re dddtur perplexus • tn^nueßteor, i:y tnt» , hi ohm inde non mediocre fri}u/mnegocium,omniaiua dicanti, prout imbutus eram • Sed illt de f^iriritualt tnanducatione loquuntur, ficut totum caput Ioannis, in quo de [acramentali nuüa fit tnentio, ut infra dea (larabimuigt; Qttidfi Oquot; NicolaoPapte ijdemnontn’* teOeâi impofuerint, qui Berengarium quendam ab* iurare, cr anathematizare piam fententtam, zs- afr ferere impiam coëgit: nempe,quôd uerumcorpus O' fanguis DOMmi NOSTRI lESV CHRIST J SdccrcfotiwM manibus tradetur, frangatur, fideli* unique denttbus atteratur,o cumprodigiofioribusa* lijs uerbis, que tarn crafrd, utgloßematarius ipfe alto* i qui inf Igniter ßupidus, adnotet: ntfi fané inteüigas «er la Berengarij,in maioremincidesherefim,quamiÜa fîtit : neque ab ipfognomologo, dtßtndione duodecima, bbro quarto probart potuit •

Simile quiddam afferunt alij,exle^ lAofaica, qua DOMIN lH2dj)Mi£S(tcerlt;iott«Mf««t,Hljn/iHe Obiedio fcanturle^ perpétua tundecoUiguntuidimam negare deuidi* eos,quicenamnegentlt; EtquiacaroC HR l S T l mis omniwm legalium uidimarum frguramexpleuit, exea

E 3 Chrißidnis

-ocr page 70-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Chrijlianis, qui omnes facerdotij dignitatc funt coti/^i^* cui, catid efl dftpdratd lege perpctud, itd ui fl cdrnent Dilutio» fioff eddnt,ncque illd eis uiàimd fuerit- Hihi’h^ccon trdnos,quißjiritualem mditducationem tamis Chrt* fit in fide confitemur- Semei quidem taro oblatdejl, fempcrdulem reficit omnes credentes, quemadmodum Cr Pdtres • Nequenece/Jdrium, utficut taro ilia cdr naliter immolata, itd cr camaliter pafcat. Nam ft hoc/iteremur, periret frudus immolattonis- Vt car» nales facerdotcs non fumus, neque carnalem cainam cdr tti quterimuS' Sed haic cum alqs max innotefceni dart» us,quomodo carnem, chriftus ctiam carne pafcat-

Motor ccrto eft gloria cornis tihus bcncdtâæ, quant ut dentium cr flomachi tniurifsfeexponat,fiue ui/ibtli» ter, fiuc inutfibilifer quts fieri dicot- Nonenimparua humiliatio eft,fiuel intado tn uentris p!ftrina,defcenddt cdro illd,qu£ ad dextram mateflatis Dei collocata • N or» ójfenditur^, diets - Verttw efi, fed luxta craßam ittant Moslo» opinionemdiffiteriuicißimnequis,qutnhunultctur' At quëdi pri qui tempus humilitatts praierift.afcendtlque corpus in ftorum: catlos- Nihilautemtolepofiêtobifci,fiadefie corpus - Qudltter Ç H R I S T I n^fticc,ddlt;io,cum uiriutc etbcnedtâio annun-: ne,cumprtfcts dtcerelur’ Sedhieccr olid qu£ nefetmtts, fiondm quidaffirmomus,ntmirumfiChriftumridiculummagis Cbrtfltu- quàmgloriofuntpradicamus- ehrtftum quidemcruet* fixum annunciare in hunulitate oportet: fed interim mor tut refurreâio, achumiliadgloria non efi obticenda, id quod

-ocr page 71-

IO. OECOLAMPADH EXPOSITIO-

quod noßt in cttrn^H lÜn munducutioe ■ Aut dic(ttur,qu£ gtorigt;tueluä/itits,fiueägt;iimiim,ftuecorpufpafcntcaro corporaliter prüfens- Quidam enim ita delirant, ut carnem CH R I S T ictwifuacorporalifubfiflentia'iit ritùma^t,quidam ucro in corpm noßrti/m ingredi cenfe^ ant ■ Cietcrutn nos utrunque ab[ardu/m O' impoßibile commonftrabmiu:

Etprimum in /ßirituali manducatione uideamiu, quomo^carocarnalifuapriefentianihtlßeiat-Spirit ^cfßiri tua!iacnimfunt,qiixhicaguntur- Internus homo ijf=. tualießi-dcmcibaturcruiutßcaturedulijs,qnibui Angeli eiuf= dem fubßanti£ intellelt;!luil{s,quaniuishilautius,fecuri US, Cf beadtu : iüe ntiniu beaiè, utpote ccrporca: inclis grauamincmipediiHS’ AngelosD E V Spafcituer Angeli-io fuo ,qaoj'e ucritatem illis, er rem, ut eß detegit, quam lßeäaniesß.eie ad lùciem,Muunt,et bead funt,tor reniéque uoluptatis inebriantur-

kiternoautemnofirohomini,nonduMt tantaßlici* internm tos contigit: quamuis er iß» quiddamdiuinieacuiuißt! homo-ca ueritatis matußßelur,in qua pro/ßeäet, licet per uelamen e:y anigma,ac fßeculum,cr non ßcieadß.^ ciem, la An^li zy bead • Hic entm non fumus ati» ter docibtles,nißßrte quis, iit Paulus, prater com^* tnunem legem arcana audiat, qua non licet effari-

Neque ita intelligas, quafi depanebenediâoloqua* »ur,quöductamenfitChrißicorporaliterlatentis-Nos

£ 4 ewm

-ocr page 72-

DÉ VERBIS CAENAE DOMINI enim ipfi uetamcn carnetn, cr hallucinamurj fi quid ctclejiis fù'goris irrädiet,uidcntcs ob[curint per ß dem,quintum pro hac uita fatis efl-

Çibttida nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ned'grcdiintur,abM anim£ ßlicioriscß.ucri-*

tas apirtècogniia’ tnßrioris autem,Qr aggrauatx, ueriias adumbrata,Cffidciluminejetnnotej'cen5- Por Qunlii hu ró,cum ueritas ab honiineproßäa non fit ucritas, ( O« Wiizw ucri ffjuij entm homo mendax, ut Scriptura dicit J non tH ’ï'ï' tutum, uÜis hominum uerbis, ucl promißionibuf, ud figiilis, uel iuramentis,mderc • Njw gKdWuwtowia cc, ßdeliter, ac prudentcr poüiceamw, non eß tarnen in nobis fitum, ut pr^ficmui aliquid, uel minimum^ ut taceam de filicitate- Nee fw/rjw»- SumtKemmer ipfibuUe' b E O autem, qui tpfe ueritas cd, hß impoßtbile, ex proinde in omm uerbo,quod pro cedit ab orc eius, uiuit homo • Et uerbumquideme» lus, uiuißcans eß cibus-

Verbum Quia autem abus non pafeit non edentem, non quospa- credentibuf VERBVM DEl nenpro« font- deß • Antm£ entm nunc credendo manducant, ficut angelt contemplando fatietate fiuuntur, fruendo beati funt • Igitur habentes uerbum er promißiones Del,Contentos noseßeoportebat,crgratos, certöfque, nihil nobis drßturum,td quod uerè ßierit pafci-

increduti Verum tarn infitum nobis eß ,incredulttatis uitiofifa lt;as quid fimum malum, ut Deo minus quam hominibiu creda^ poßit- mutiCroblatpuerbioibopafcinolumut’ Territtenim pcccatis

-ocr page 73-

10. OECOLÄMPADH EXPOSITIO-

pc ccdt n no fins, non agnojcimm rieumyUl Dcum,[cddf ßHionibiMobnoxium: non Pdtrem,ut Patrem,[ediy^ rannidegdudentem:nonDominunt ut Dominum, fed ut curdm no/iridbijcicntem ■ No» dttendimui,quôdfo Icmfuumoriripermittdtnobis, bonis (y malis, quad tnultd in nos beneßcid coüocct, nullis noflris bonis exettus : quôddd pœnitentidm pdtienter expeilet, benç fiiid beneßeijs dddendo ,etidm innumeris pcccdtis no« flrisiureirdfciudlens- Sedtergiuerfdtnur,duresoblu» rdmm, diffldimus, Propheten per quos nobis loquitur, eontemnmui ■ Quotufqutfqueenimomnem in Deum folicitudinemproijcit, omißd de craflino'curd? quo tufquifquenonfudmdgisprud€ntid,qudm pdlerndni» ttturbeneuolentb i

Hicc efl proßäo perpetud nc/lrd incredulitds,qudiu per omnem fcripturdm tdxdrt legimtiS’ Hoc eüp eccd trieiscdrnis ingenium, fibi, htc eft,menddciop!dcere, Dco dijfidere, (y fi penitus explores,Deum odio hdbea re,dbono optimodliendri, l'nquc peius uer^rc, Nifctf firéjOr pdrum promouit Deus promtttcndo,mindndos quetddeobenigniterddfe uocdns- Promittit-.Viuoe:: go,nolo mortem peecdtoris,fed ut conuertdtur et uiudt- Zdchd Etiterum: Conuertimini ddme, eyegoconuertdrdd rif't-uos- ^idlediâusdutcmCdin in nobis cldmdt: Mdius Gen-P efl peccdtum,qudm ut uenidm meredr • Et no» refliieia ensdd mifericordidmDei,fedddoperdfud,inquit:Vn*‘ dcrectpidmuiiulos in holocduflum i Qudpœndrepen

E. f. ddmi

-ocr page 74-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

dit!» ? Quis interccdet pro tuei Et cjuia dliud qturi • tnui, guditt ucrbum De i, omni femel folatto cxcldimiU' lioluimM benedtdtoncm, ejuidnimalednHioneeßemiu obnoxiji Quisdignedcplordretnoftrdmmtferieim

J^tqui P4tfr opttmiis, prtefentißimo confilio iwbis * fubucnit ,uo!ens teternum uerbum, quad efi ipfe ui,tncdrndri, cr humiliari ufque ad mortem crucis, ne quis ulterior fitlocusdiffidcnti^, nbsp;nbsp;ut omnis qui crédit

ftM a iff cunijUere pafcatur,nonftltquis,ut filiiti lüe prodigin, feduere,inquam,pafcatur,ieteri3Amque habeat uttam.' Suffecijßt quidem uerbuM, ttelper Prophetarum ntim* mi»»,ad pafeendum nos, ni tam inßdi er rebelles ßuße mustfed pater figillo quoq^ omnium cert/ßimo nebis eon ^^‘ßl ßrmare uoluit mi fertcordld fu£ promtßionem, quale ne mo petere änderet,nempe, morte unigeniti ßUjftti : qua teßamentum noßrum cum Deoitafancilum,utcertifia mus, non ultra irritabile, ruptâmque chirograpbum, V quod contra nos, (y ajfixum cruci, non ultra tembilC' A Q«( nunc tncredulus cß, et Deimt non credit placalum, N quarationetandemcredulusßituruseß^ Curnonßie^ G âat manui cy pedes refurgentis f Cur non appoint ma E numadlatusf Curnonuidetobfignaaonem?utficcre* L dendo, fßirilualitermanducet, animärnquercßciBctf . 1 DEVS non eßet DEV S, flfie ßdeliter fe requirent!, V panem denegaret, poßqiiam nos, non iuramenlo tan* M- Itou, fed nbsp;nbsp;obfignatione per mortem fi!ijfui,defM cr*

g4 nos mifericordia certiores reddidit-

.. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cenßdt

-ocr page 75-

10. OECOLAMPADII EXPOSITICM

Conflit,ncmincmdubitctre, quinditißiinui ,uerii^ cißt/tna, acoptimuf oc mitf» homiitibuf P^ter, pcri-clitantibus in ippm promtßls conßdentibui fer-* Uis, res minimas, cr ut itä dicatn, nihili,4 fe pro^a tgt;i:jßts, pr£fict, podquänt tefidtus fitit ctede fili^bene uolentijin • Qjjtd cnim negdret, c]ui filtum tmdit ƒ QMHito ßciliuf dares pauperi numunt, qudm pro fld guiolo mweo , ocadendum dileätemfilium ? contres citw morte uni^nitif er precio ittiefliinabia Itsfanguinisf

Condonatio pecclt;ttoritw,ldrgitio diuitii J^iritai, uita dc filicitds £tcrnd,incompdrabilid dond funtfCr gujg noßra incredulitds petere non duderet- Sed par^ Ud uidentur ns- fordefeunt ,ft filitmt traditu/nt cogites-Vltrd igitur non eß quod a-nbigdS terecepturtun,nio do per fihum petds • Satis roborattir /pesiUofigndcuto, Uiiico q uidem,fed ineffdbiltter fiMtn;o,

Et Ud C H R I S t V S quidemeßpanisde cdilo nos pdfeens, fed mundusmortuuserdt, çs noncd^ pdx uerbt, donee edrnemfudtnfdnäißinidm in ßiiritu fdniHo obtulit Pdlri,pro nobis ordns,utfdltem per mor* temtrederemus, quipurisuerbiscrederenolui»fus,cr Cdro frôla eRcdro CHRIS Tlp4rtiî,qMî!i»ir»4t«ptict. anitnS PuerdedHoquincsineptumcßfOpiniiri, qwdindnia non'm tnamnoßramingrediaturcdro- Quomodoenimdni* tritt-tnd cdpdx eß Cdrnis, qu£ non eß corporcd, nec locum priebet corpori: cdro Aidcm non cß’niß in Iocq,lt; infitper ut Augti/iinut

-ocr page 76-

DE VERBIS CAENAE DOMIN!

(y AugullinuifuperGene[iin,Lib‘7-cdptte-^^i- dicitz , ItiUM’ Offiijç corpus in omne corpus mutari, non defitcrunt

^uiitßerercnc -Corpus Mtetnaliquodconuerii muni» mum, fieriq; incorpoream natur am, nee c^uenquam ^cn pßefeto, neeßdes habet-

}?r£terea,ßomne(iuodexcdrne, caroeü: ficaro C H R IS r J manducationis carnalis modo animant p‘tfcit,animamergocarneamßcit:eyiamnonperficit, fed infirmtorem reddit • Anim£ enm expedtt,ut fßiris tualts cuadat ac diuina, cj^uod aßequitur, unione gratue fed in= ifcybi potißimum. Verba enim CHRISTI, uiuifica funt, fßiritualefc^reddcntia, fujuideminter* ram bonam ccciderint • obtenus aulem er carnis immolationeconfirmata, pernofeuntur, quid reltquum quam ut faginent,c:r pietate impinguentf o uere locum pafcu£, dum incarneer fangutne tarn delicate, tans queopiparepropoftiis, uerbum er promißionem auis dè manducamus,crcdentes,qu£ antca propter incredu* litatem naufeabamus- Hoc efußdeiftatim exuimus, ue» tu/latem, morbos, ßmem, infirmitatem, er moleßatnnia, er indmmus luuentutem, pulchritudinem, in na centiam,mifericordiam,i^cunäa, quibus CHRlSTVS infecon/ßicuusfitit,

Hic ft quis dixerit, ut fuprà : Hoc etiam reßeit aiu* Obies nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;meant, quod credo eum corporali fubfißentia pr£

üio- f entern in paneiuellem ut defeederemus inira nos ipfos, Oilu^ mijßifqueßcerenuts contentiones • Quis hfcpafeua oßendit^

-ocr page 77-

10. OECOLAMPADir EXPOSITION

ofkndit ƒ Qvii hjnc falutis uiamßcu f C H R Ia S r V Sprojrâodtcens: egofumuia,ueritas,crui^ tä:non hue rcß’cxit, fed docMt,(juod ts (jutopui thlt;t ri{a.tisfu£in morte tntelh^t, k pertingat ad uerita» tent, qua agnofeitur tn filto Pater mifericordiiJimugt;ff Çÿ- agnitione eius ueritatis ,uitam leternam aßequa a turj ut feriei fermonis apud Euangeliftam docet • EI id tpfum CHRlSTVSw facramentorum fymbolis, per frailioncm cr ejfufionemcommendauit-At non tam facile ad ueritatem pertin^mtu, p c H R1« S T V Minfingulistotaltariumpanibu!, cf deciduis miciiincludcreuotes,nequettamifertcordia Dei rfßa ciUabit . Eacnm ueritas tn uitam nos inducit, qua mifericordiam Dei fummam in ßlio cognofcimiM, quent pro nobis humiliauit • lamftdicesjBumhicdenuohua nitliari propter te, iniuriam ßcis- Si diciîjdfniio paa tifdenuo crucifgis • Si dicis, denuo mundunt uincere, denuo mortem expugnare, denuo fcruire nobis, noua per carnem charttatis exhibere opera, expies quod C H R I S T V Sincruceait: Confummatum eft-Quod ft talia affirmare nequis, die quidßmchcam cr fauciam rcßciSabit mentemf Siliquis igitur fepafeet^ Cyuanis cogitationibus feipfam inßtuabit,quemadmoi* modum contingit nonglorificantibus Deum, ut par eft-Verbum aiitem, quod tn operatione myftertoruman^ »unciatur,pafcit : cz tanto magis, quo ftgnum euiden* tius reiftihecr promißie admonet- Promtßio enimex

ore

-ocr page 78-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

ore Dei cä, Corput C H R I S T {pro

, GT ptinem, dcfuRentattonem noflram eße: fangui» ntm uero in dedicationem N oui reßamenti,pro nojlrit peccàtiie(fundi : calieétnque eße tnebriuntent tllum^de 'Verld' ^uodiéiiwi’ Etquoduerbistnd!catur,facrofdnâiii]uo que fymboUs commonftrdtur, ut quanto magis eu qua

• Domina ßteerc iußtt,lt;inimit infident,tanto latim mens dgnitioncucgttetur-

Bicnonabs reßeritadnotdre dliquosex dutoribus ’• prifeis, quûs tn hac fententidhabeo ddßipulatores, qui^ buf^ in hdc/ententia fubßripßße me non poemtet- Dd bmuiduteminterimoperam, ut mentem eorumreâè inteüigamui, nam à piertin dliam, quämßripßrunt fententidm trahuntur •

Ambro nbsp;nbsp;AudiamiK igitur Ambrofium, prindpio indubiMa

fiusgt; nbsp;nbsp;in hac re ßdei dodorem, er ucl hinc coll:gamus,noelfe

hbrum ciw De Sacrament is' Scnbit autem l renio cui-dam in epißold,qua ordine eß fcxig:ßma[ecundd,cutui er canones truncatam mëtionemfrciunt : Q«lt;f ns lt;t me cur Dominus Deus manna pluerit populo Patrum, (y-nunc non pluat • Si cognofeis, non pluit, er quottidie pluit deciclo manna feruientibus ßbi' 'Etcorporeum quidemittudmanna hodie plerifque in locis inuemtur, fed nunc non eß res tanti miraeuli , quia uenit quod perßdumeß : Perßdum autem, panisdecalo, tor« pus ex uirgine, de quo fatis Euangelium te docet •

-ocr page 79-

10. OECOLAMPADII EXPOSITIO.

lud cntm manna, hoe efl, panem iUuw qui mandu* cauerunt, mortui funt : hunc autem panem quiman» ducauerit, uiuetin £temwn’ Sedeft /}gt;iritualeman* na, hoe eß, pluuia /piritualis fapicnlite,qute ingénié ops er quterenttbiu de elt;£lo tnfùnditur, er sri orat mentes ptorum, obdulcat ßuees eorum • Qvfia gttur inteOexerit infiiponem dating fapieniu, dele=* ^atur, nec alium cibum requiret, nec in folo pancui-uit,fcd inomniuerbo Dei ■ Qui curiof orßerit,que rit, quid pt ißud, qued meüedulciits • Re^endet mis nißerDei: Hic eß panis, quem tibi D E v s de dit manducare • Qui fit iße panis audi- Sermojns quit,quemordinauitD E V S- Hiec ergo ordtna* tio Dei, h£c alimonia alit animam fapientis, er iSk» wfndt, atque obdulcat rejplendcns ueritatâ chorufeo, er mulcens tanquam ßuo quodam, diuerptrum uirs tutumfuauitate,er fermonefapicntiæ • Hiecapud At» bropu/m ■ tnquibus quid aliud dicit,quàmquod nos di» ximus: uerbo er fapientia pafci animant-

Auc'iimui autem Ori^nem fuper Malth£U/min Origf tandem fententtarn dicentem : Panis i^e,quem D E V S nés» ucrbum,fuumcorpusßietureße, uerbum eßnutritof rium antmarum: uerbum deDEO uerbo procedens,er panis de pane caleßi, quipofituseßfupermenfam,ad» Iler fus eos qui tribulant me-Et potus tüe,quem Deus uer bum,fangumcm fuum ßtetur,ucrbum eß,potans er ine briansprteclare corda btbentium, quießin poculo, de

quoferiptum

-ocr page 80-

DE VERBIS CÄENAE DOMtNI

^uofcriptum: Et pocutum tuum inebriiins qudm prfcld rwmeß- Eteflpotus gpneratiouitisuer!e,deqMdicii: Ego fum uitis ueraEt eß fanguis uw ttliuf,qu£ mißd lu torculdr pjß’oniStprotuht potut» hunc-Sic er paitis (ß uerbum chrißi ßdum dt- tritico iüo, quod cadens in ter rambonam,multimireddiditfiudum- Ecce er hic di^ cit uerbum Chrißt alere animas, er inebriare corda, er putchré interfexens figuras er prophetias, oßendit uer bum dccrucifixo pro nobis cbrißo, lÜum panem ■ Hic cnim eß,qut fuper menfas ponitur aduerfus tribulantes-Nam in cruce uicit Chrißui, er qui crucis facrarnetum ttorunt,ipfiquoq^ in cruce uincunt-Hoccü enim triticu, quad cecidit in terram,ut detfiudü bonuW’ Similiter er potumpulchrè interpretatur effluxiße ex uite iBa uer4, att^adeàçxipfa ueritate- Et ut iteru f:ias,quomodo uer bumiBudalatpaßionem nomine torcularis, proponit: Scio quibufdam hiec er fimilia obfeura uideri, ercotra nos,fed pro nobis fàciunt maximèAtqui femetipfum ex Idem- ponitSubditenim: Cur aut non dixit: Hic eflpanisno* uiTcßamenti,ficut dixif.Hic eß fanguis nom teßamen* tii Qupntam pants eß uerbum iußiä£, qua manducates anim£nutriuntur:potusautem eß uerbum agnitionis Chrtßi, fecundum myßeriu eiui natiuitatis er paßiöiS‘ Quoniamergoteßamentum Dei infanguinepaßionis Chrißi dtß/ofitu eß erga nos, ut credentesfilium D f i n4 f IW« et pdßit fecundii carnem,falut effietamur in lußitia, in qua fo!a,ftneßdepaßionisfalns eße ijon poterat,idco tMUM

-ocr page 81-

ïô. OECOLÄMPADII EXPOSITIO.

*

tdtum de cäluc diäum Plurd^ alia dieu hue pertinéfi^, fed non opui eft omntii tranfenbere ’ Satis ex his uerbts colliijuefeit,lt;]utsfitctbusanimlt;e,ncpe,uerbumDci,(]uo nutrimur ad luHitiam: et gute fatietas,nèpc fides tn Chri ftum inearnatum er paftuni ■fanguine tarne magis te ftamentum agnoftimitt,guàm eorpore- Et uide interim, guàm nolit faeramenta difiunila- Hoc dwtezM er in Ge jdetH» nefi tcftatur,cxplanans illitd-Lauabit in uinoftolam,er infanguineuuteamiéium(uuminfangutne,inguit,uult;e, guomodoamidu fuumlauit,uidcndum eft- AmuHutpro pinguiorgult;edd,uel feerettor eorporis ueftis uidetur ef^ fe,giiàm ftola-Hi ergo,gui prius per lauacru lott,ftola ee ii« fiierant effcéîi, pofteaq^ ad faeram entumuute perue nerütjUel interioris myfterij feerettor if^ ßäifunt par tieipes.amiâus eius eße dieuntur- Lauatur enim etiant in uute fanguine anima,eu faeramenti huiuseoeperit ca» pere rationem.Agnita nang; et inteBeóla uirtutefangui nis uerbi Dei, guanto capacior efteda fùeritanima,tan topurior fit,et lauatur guottidie ad feientiieproftüum, er iunf^ns fe Deo,non folum amiilus eius fit,uerumetiä unui eum co • itag} Origencs dißcrit, guem lieet tn ptea rifgue,allegorijsfuis tmmodicè ufum iure taxent, tn hoe tarnen, guomedo alantur animte, omnium prifcorum co fenf« reäc doeuit, er nuHus non libenter feguutus eft ea wnßtuede agnopafthali, fiue de manna, ftuedeearnia tus,guas ad ueffieram eomedtmus traäet-Hoc autem loa to,duplieifttnilttudmefanguinem eommendat,nempe ut

l pottiitn

-ocr page 82-

' DE VERBIS CAENAE DOMINI

Sjngm potHw (3- liiujcrum • Abluimur enim (y potamur fan» Idujcru guinc,cogttofcendo,^uttntumfit mentum lt;nbsp;jfufi faitgui» etpottif- nis.cjucäuttnamplunbwcognititiniß/ettNami^uinefci tint CHRlSTVM luflitiam noßram,cr adhuc tn fuif ß tisßdionibuf e:^ operibuf ßgt;emponunt,ncc abiuiifunt, ttec pot: [anguine-

Agnes- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atquibeata Agnes O'ßornari gtoridbatur[angui

ne CHRI ST I,dicens: Sanguiseius ornauii genus meas-Qua!e fermonitw genus, lt;jui ita carnales uo’uerint eße^ tmntme intell^nt-

gna lus- Sicobcdtuslgnatiusfiribitt ttlon deleâorpane corpora!i,fcd pancm uolo defeius tjui ex genere Dauid-Etitenum: Potiuinuolofanguinemtpftus- Quid hoc aa hud efl dicere, quam CHRiSTVM ipfum uolo, fidcq- in mortem pafci peto • Alioijui non mul a cura pan is cor» poralismthi efl,im()necfacramcntorum,modoCHRI» ST VS ipfemepafcat-

Ambroa Dchocpaneiterumaudiamus o Ambro[ium,cluo» fiUS: nbsp;nbsp;modo iucundo fcrmone,in Pfalmo Beaii immaculuti, ma

ducationem jjnrittialem docedt,[ic imjuiens : MihiiOe pjnis Dfi defcendat de calo, qui uitam dat huic mundo-Non ludeis, non fynagogæ dc[cendit, fed Ecclcfue defcendit, fed populo luntori - Nam quomcdo lud^e» is defcendit panis, quwm omnes qui ilium manduca » runt, hoc efl , quern ludnei pularunt manna, in dea fertonortui funtiQupmodo fynagogx defcendit,quum omnisfynagoga interteril, cz (effrnojcwzjw fidei de

-ocr page 83-

10- OECOLAMPADII EXPOSITIO.

fieeritfDcniquefidccepißcr.tpanem ucrum, nondi’* xi]J'ent:Dor»Me,Cemperddnobispitnctnhunc- Qwd pctisiudiie,utiribudttibif Pattern, queindatomiitbui, ‘a datquo!idic,datfcmptr,inteipÇûeft- Vtacapias hutte panerti, accede ad butte pattern, cr accipiefcum- De hoc patte d:^um eft: Ontnes qui je eloiigant àtc,pc= ribuitt ■ Si ehttgaris ab eo, peribis 1 fi appropittqua=‘ ris,uiues • Hic eft pattis uitat-Qui uitam manducat.rnori non poteft- Qiiontodoctitmmotitur,cuiuitacibiifeftf Quontüdo deficict, quihabuentuitalem fubftatiaami Accedite ad eum, e;y fatiatniiti,quia panis eft- Accidùe adfwni.erpotate,quidfonteft- Accedtteadeu'm,cr iM lumitiatniiii,quia lux eü- Accediteadeum,cr libereini-^ ni,quia VbiJpiritUf Dotnini,ibt libertas- Acceditcad e= um,Crabfoluitniiti,quia eftretttißiopeccatonvm- Qijj fitiftequ£ritis? Audite ipfumdicentem: Egofumpattü uiti£- Quitietiitadme,nonefuriei^, (y quicreditin me, . nonfitietunquatn- Audiftiseum, eyii)diftiseivm,(y nottcredidtftiiei,ideomortuieftis ■ blômeh^comnia elarèteliantur,fide fatiari hominem internum fatque adeo ipfo CHRISTO.neq; opui cße,carnemin ipfam itt gredi animam,quod ne tmaginarcmur,faits cauerat Do minus,dicens : Caro nthil prodeft-

Porrà,qaomodoDominustpfe,nonfolum cibtis uiui '' ficus fit anima:, fed cr mundus,dulcis,acgratißinii fapci ris,omniumq; defyderatiß mus,libel fy altum locum 0= Ot titlet rigpms tn Lcuiticum (itdrc,ubi ita legimusiOmnis homo Homi-?’

F » habäaü*

-ocr page 84-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

habet aliquem in fe cibum, quem accedenti ad fe pro}à moprabeat • No« cmw poteft fieri, utcumacceße^ rimmadnosinuicemhomineSjCr conferuerimut fermo nem,non aliquem, uel ex rcffionfione, usl ex interroga^ tione, uelexaliquogeftu, autcapiamus inter nos gu^ ftum, aut priebeamus • Etfiquidcmmundus ejlhomo er bonæmentis, is de quo fumimus guflu/m, munduM funümus cibum :fi uero immundus fit quem contigimui, immundum cibum funumusEt propterea puto Apoüo lum Paulum de talibus dicere, ne cum cis cibum capia^ mus: nimirumuelut immundisanimalibuS’ Verum ut 'euidentius tibi patefeant ad intelleâum qua dtctmus, de maioribus fumamus exemplum, ut inde paulatint defcendentes,ufqueadinfirioraueniamus- D O M 1» N V S er Saluatornoflerdicit: Nifimanducaucritis carnemmeam, cr fanguinemmcumhiberitis, nonha^ bebitis uitam in uobisipf ’.s • Cdro enim mea uere eji ci» bus, er fanguis meus uere efipetus- I E S V S ergo, quia totusextotoejlmundus, tota eiuscaro ci* busefl, er totus etus fanguis potus, quia omne oput Caroer eiusfi(né{umeft,omniseiusfermauerusefi . Propte^ fanguis rea ergo er caro eius uerus cibus, er fanguis eius ue» uerbi ruspotuseß- Carnibusenim, crfanguineuerbifui, Clrrifii' tanquammandociboacpotupotat, acrefeitomnehoa tnittum genus- Scquundo in loco pofl iBius carnem muit duscibus eß, Petrus, er Paulus, er omnes Apoßem li ’ r ertio loco, difcipuli eorum, unufquifque pro quan

tuale

-ocr page 85-

10 OECOLAMPADII EXPOSITIO.

titdte mentor urn, uel fenfuum puritate, proximo fuo tnu'iduf cibuf effidtur^ Hiec qui audire ne fat, detor* queat ßrlaßis, duertlt;itaudittvin,ficutilliquidicea bdnt; Quomodo ddbit nobts hiccdrnemfudm mundu» cdre.^ Qÿtspoteildudireeumf Etdifcelferuntdbeo- ; Scd uos,fißlijejltsEccleft^,fi Eudn^licisimbutitnya fierq$,fiuerbiimcdroßäumhdbitdtinuobif,dgnofcia tequidicimui, quidDominifunt, nefirtequiignordt ignoretur- Agnofatc quid figura funt,qu£ in diuinis uoluttunibuf fcriptd funt,cr idco tanqudm IßirüudleSt Cr non tdnqudm cdrndles,exdmindte, cr inteUigite quit dicuntur gt;nbsp;Si enim quafi carnales iRd fufcipitii, heduitt «oî, zr non dlunt lt;nbsp;Efl enim (y in Eudnÿ;lijs Itterd qu£ occidit • Non folum in Veteri Tcßdmento literd occi-dentdepr.ehenditur,cflcrin NouoTelldmentoliterd, quicocaddtcum, qui non Jßiritudliterquie dicuntur dd uertit , Si enim (ecundumliterdmfequdris hocipfuM quad diélum efl: Niflmdnducdueritiscdrnemmcdmcr biberitisfdnguinemmeum,occidithiecliterd’ Qiiidcld riui poterdtdici, necdrndle conuiuiumcogitdremtaf An non fideliter mouetf dn non grduiter terret ƒ An non fuduitterdocet,quoniodo CHRIST VS nobis mun» dui,delicdtuf^ fit abusQudntum nùhi notus efl O* eigenes, nufqudm tdntofuperalio fldem diâts fuis, tmo non fuis, fed Deiuendicdt • Agit enim prêter morem fuiun, quddoquidem plerunque liberum leâori tudiaum permittit’ Hicminatur: Qtiiignordt,ignordbitur:qui

F } cdrndlii

-ocr page 86-

’■DE VERBIS CAENAE DOMINI .

cttrttdlis eft, in mortii e/l diferimine : qui non agnofeit, Ecclcfiæ ftliui non e/l ■ Sed non offendat,quàd nbsp;nbsp;Pc

trum, lt;icPdulhm,iy difcipulos eorum, cibos muiidos dp p^l^dtutd enim etEgrpppui duodccim Apoftolos, duode poi' cm pdnes propofiiionu /iat- Verum tdtnen cjl^homtnit qu! uiuifia pjnis,Chrifti,inqudm, dulccdinc dcgußduit, nullum dlium ahum pr£ter cum placere : nuHumqi dhu ad pdlatum anima eiut jiccre, qudm qui au[dcm refirt fdporcm'Ndm quod placent Petrus dc Pdulus,nonaltutt de eß,qudmmillis Chrißtm uiuentemdgnofcirnuf, quern doélrind,uttaqj funt imitdti-Alioqu^ no mitiUfndU /cdbiles ßrent,dodlrind,uitdque eorum, qudin Ariftote Jw, ueldliorum Ethnicorum ob/ccenudtes-

Hac CyriHus quoq^ßrtbit juperloanncm in hac tier Cyrillui‘ ba: Quonidmflt;epiiii/eChrifiufpdnemdppc!lduit,cöfy dercmus[thoc uocdbuloujptam d/cripturd nominetur-Script il eft ergo in N w«f rw; Lo^mwjm eft Domtnui dd Mofen,dicens:Lequcre ßlijs tfrdel,ct dices ad eos: Quu uenerilis in terrdm,qudm ego dabo ucbis,ct comedcrilis de pditibus regionis illiuiftepdrabitts primitias Domino depinfendispanibuiueftristpcutdcarejprimitids/cpd rdbitis,ita et de pulmetts dabitts primitiud dontino Aeiu gmdtice,dtqj obfeure nimiu,per ftgurdm ift.iftebat,qui busuelutdec£lo,pjinH't-t.hriftus,obubrdbatur-R.ecor‘* dart ent oportet,quod homo propter nos ftdius,et dd ft niilitudinemnoftrdm,qudftprtmitiiequd:ddm,dcfepdrd tionoftra malfte^ut ftribitdr,Deo Patri obldtus cft,pri« moÿ:nitnt

-ocr page 87-

I0gt; OECOLAMPADII EXPOSITIO-

wogtwtiM ex mortutsßäiif, qj- primitiv refurre£lioii bonnnü ufij^ adclt;elumafcendentes- Cœpitenminobis bomitJcm,M fcrtbitur, ijuia fernen Abrahjeapprebêditf Matuf^ efi unm ex omnibui,et pro omn ibui,ut omnes uiui/icdrer,fKut ex area primus manipulus Deo patri of firn/olebat-Et qucmadmcdüijuuitt ucra lux,hatte rem d’fcipulisquoqjgratiaattrtbuif.Vosenf 'mquitJuxellis chrifiui tnundi • Siccumipfiftpanisuiuus,quiomtuauiuifieat,, panis,çy-continctqiutfint,fitni'itudineatq^umbralegalt,pcr-ii- Apofloli panes,facrum Apoftoloru pr^efigurauiiconjortiivm-te panes-guur enim in Leuitico-.Etlocutus eft dominus ad Mnfen, dicens: Pr^cipc fitijs l fraél,ut offerant ttbi oleu de oliiiis purum ac lucidü, ad concinnädas lucernas lugiter extra uelum teftimonij tn tabernaculo foederis- Accipietis ctta fimilà,et coquetis ex eat2panes,et catera qutc Cyrillus-

Apoftoli igitur panes, in quibus thus lucidißimum, utfeiamuseosodoremCHR.iSTifiäos- Quanioigitur odoratior cr gratlor paniseft,C H R l S T V S ipfe,cu* us redolenäe paruum quendamuaporemàftilltemit* itaniiimôfolus CH RJS T V Setiaminilli5pafcit,(y' proinde folus uitalc eft uerbu/m, e3' in odore ungucnto « r iMM eius,poft eum currunt adolcfcentuhe, quanta defy s derioeeruiaftuantes ad finies aquarum- Quod tefta» buur,qui fquis lOum in ima mentis uiftera traieeerit,coa gnoftendo, quimftieciofusprtefitijs fcomitiartJ, quàm diffufa in labijs eius gratia, quanta uis fragrantly ab eo p ro. f d4t,ct quanta fit etus bemgnitas, quamq^ falutaris

F 4 pttredvtifci«

-ocr page 88-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

fit credcntibus • Sciunt c/uid toquitr,lt;jui olimoncreitt pec catif,non audebunt in clt;elum tcüerc uultus, ct prater tor monta perpétua expcâabant nth!l,bcrrebant^^ eos pec^ cata,et in perpetuo tremore relinquebant, nunc uerogu flataeaquieperChrißuminfägutne eiw mifericordtaf exultant,tripudiant,gratiafjiagunt fatri, cut reconci“ liatifunt,perDominu/mnoßrumlESVtA- Aic^uim» hit taleexperti,cr neq^ fuam miferiam,neqi chnßt lai“ fericordtamagnoßunc,non mtrumcß,fiauertantaua res, (y delirare patent eos qui (apiunt-

Chrißiani itaque perpeiuó fie conuiuiintur, cr dwnt credunt,n}anducant, manducandoq; reficiuntur, etiant fl non edantdepane lÜo,deque calice non bibant, ut Au gußinusin Sermone quodam inquit: NuDi aliquatea nui’ nus dubitandum, unumquenque ßdelium corporis er. fanguinis Dominici tunc ejjê partictpem , quando in baptifmatemembrumeffictturC H R l S T l,nfc abtdienariab ilhus panis calicifqueconfortto, etiamfi antequampanemiSumcomedat, calicemque bibat, de hoc feculomigrarit inunitatecorporis C H Rl S r I conßitutus ’ Sacramentt qutppe lüitis participationc^ dc beneficio non priuabuur, quando tnfe,hoc quad fa« cramentum fignificat, inuenit’

infuper, quod ad iQamfacramenti carnei continent Quid fit tiamßictt,nihilexfextocapite Ioannis probart poteß’ pianduca ldem eß maducare carnem, et uenire lt;«d CHRlSTVM, çrcredereinÇ H R I S T Y K,çr inßdedi“

-ocr page 89-

IQ. OECOLAMPADn EXPOSITIO-

tigere, guodexeffeäis patet’ Etenim ficut Dominm recar» dixit- Q«ifd/traerfzBcarnet», O'bibitmeumf4ngul=‘ nêChri netn, in me manet,^ egoineo: Itacydicit: Voi ffigt; mundi eftii,propter fermonem, quem loquutuifum uo= bis- Mittetemmc, errgoinuobis- Etperdiledu/in dtfcipulimt dmt: Quifquts conftßuilüerit,quc)d CHRI ST VSefl films Del, DEVSineomanet, C'ipfein DEO- Quod de charitate quoque dicit : DEVS ebda rttas eft: qui manet m charitate,in DEO mdnct,rtDE VStneo- Et iterum: Quihabet fihwm, habetuitam: qui non habet filium,non habet uitam- oftendunt fcri» piurteiO^inter fe coUatie,‘^quid fit manducari carnem CH RI sri manducationc /fiiritualt- Sicut enim in CHRI ST O manet,er CHRISTVS in eo,qui iHum confitetur, er propter f ermonem mundatur: ita er ii qui edit car» ttem,in CHRIS TO »Jd«cl,cr CHRlSTVS in co -

Piè igtturdidu eft,et hoc ab Auguftino-.Vt quid paras Augu» ltentremerdentes:crede,ermanaucafti- Credereaut fttnus-iBud, no eft in co, quodconfitearin pane corpus Chrifti fubÜMialiter adunatum,fied quad toto corde,myftcrium incarnatio»is,paßionts,ct refurreétionis ac afeenfionis amplcäarH£c igitur quinonprobeanimadiierterit, et prifcos doéiores magno periculo lc^t,er pronunciabit parttulis acinßntibusneceßariameßeEuchariftiam -Quid dicent enim ad CyriBum,cuius hiecfiunt uerba fii^ Cyril» per toahnemiNon poßunt cu fanilificationc,beatie uitte lus^ fieri participes, qui per myfticäbenediftionë 1E S V M

F r wnfit»

-ocr page 90-

DE VERBIS CAENAE DOMINI ’ non fufceptrunt' E« iff ritw.no uerbo folam fcmprr,fcd etid/n tdäu mortuos excitabat chrißtn, M oßederet cor pi« g«o$ fuu uiuißcarcpoffciijuod fi fo!o taila ciia cor rupta reintcgritur^quomodo non uiuemui,lt;jui carnent ilLint c:^ gufldmiu,et mdducamuf^ Refèrmabit enim o=t mnino dd mmortdhtdtem fudm pdrttcipes-Oportuit cf r tè,utnonfolwndnimdper/ßirttum fdnäum inbcdtdiii tdm dfcenderct, «f riwiittw ut rude atc^iterreßrc hoc cor pws.eogndtoßbigußu.e^ td£iu,ctcibo, ddmmortdlitd temrcducerctur Htc fdnèijuicogereuolui:,prout uerbd fondre uidcntur,qudntdm turbd hominum fdluiii ßcicnt expertêfifuintdmiietn fdludbunt, ettdm impieuiucntc/ ContdiHu cnitn fuo cdrouiuißcd nihil non uiuificdbit-ina ttenii eni ex uulgo mulios, cjui non uere creddnt chrißit pro fcp.tf[win,ndmß credircnt, mdioremgrdtitudincm uiuendo prit fe ßrrent, ßtcntur tdmen,guod corpM in pdite dccipidnt ■ l ßre tot hoc hommum ^us.cjui corpus in pdite cruduntji rogentur,nu putcnt fdtiffaäü pro ftMpeccdtis,cr fedcccptos Deo.dubitdnt, er nthil dßirntdre dudent, er ddhuc cdrné c /?ri/ti conif rfere [c di eût-Verum,ut diäum eß,ßdcs non eget uUd re externd, fxtera yjjißcerit-RegnumenimDfiintrdnosefi,erfdn=‘ nis non ^ißedtur homo,non folum tn dnimd,fcd er corpore,ett fSF^' dtn dbft^ fdcrdmentdrid ntdiiducdhonc-

I^eque eßcjuödinfultes: Ergo nullu-ser udnuserit , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fdcrdmentorum ufiu- Proßäo,ut iußiorcs dtcédifimui,

ncutiquditt cxfdcrdmerdtSdßci^iiimurtficui nequeubd» tijsex»

-ocr page 91-

10. OECOLAMPADll EXP0S5TI0«’

lijscxternis operibm iu/lifieabiftiur, qut tarnen utilid funt ac neccßitria, non tam in nolïrum, qudm proximi ufum- Corde crcditur ad lullttiam: uerum fi tanta fides fient, Ht etiam cogat operibus, f ue baptifmi, fiuemar^ lyrij, pue eleemoiyiti, pue coinmunicationis, uel alijs conpterpcrinnudiserubepere CHRl STVM» tant£eonfißionrs/ideseritin fdlutem • Quôd p deefa fet locus confißioni cy opcrtbus, nimiru/mpdes ip^a que in homme,imàßitntus autorfidei,non damnari p= neret hommem • Ndiw quttm /pmtus hominem iü«s flrarit, eypmmreddtdent, n.miriyrntÜumdamnando, p:ipfumdamnaret • Qttomodo igitur facramentaria eptatiotamneceßarta^CltiomodocarneC H R 1 S T J intrapanemopus^ cuiusta!ttad,gnitas,utfemclman^ Chrijli ducata, toUjt efuricm, zy reddat immortalem: at non o* peraturhoc, utinpanecxiflcns- Quihodie commu‘ mrant,crproxtmisdiebuscommunicaturifuntmonfa’’ ti^dloe ùantur,fedrurpucfurtunt- Atqui interna ac/piritu^ talent’ alts manducatio, qunefidei, tUahominem fatiat,cy efu’i rire non pcrmiitit •

Nihilominus fanätßimiis Eurharillia ufus efi, 0-proptcrea non fuperuaeancus rituitUeà Domino com mcndat!if,ut corpus eiiisfub facramento panis edamus’ Namut interim de fcedere eharitatis,(y pdei externa '• prote/latiône taceam, mirifica (piritus fanâusfidem ex ercetis,in credentiuw peâortbus operatur, trahcns cos

aamaiorent

-ocr page 92-

pE VERBIS CAENAE DOMINI

ui maiorcm uil£ faniHimoniäm, ficut Origcncs contri Celfumfcribit : Ceifui,ut De« igndruf,griitias D^rno» tttbut rcdditt, nos uero Conditori rcrum,f)ro eua colU^ tis in nos beneficies, ubicr gratiiis dixtmus, oblatis panibtuuefctmur, qui utiquecxoratiene eyprccibm fanéîiusquoddim corpus confidntur, quodfanèfanilia ores hos reddat, qui mente intcgriori hoc ip[o utantur-Qÿtddtcit bic fanîiius corpus f Nunquid corpus CHRÏ STi, pint dccedensf J^iunquam ua delirautt tantui uir, quantumuis aliÂs periclitatus cß: • Sed ita dicit fandius: quia cum creatura omnis fanda fit creatilt;* one: Omnia enim qua creauerat, uidtt DEVS quod bona erant ualde, cadem fandtor rcdditurgraiiarum adione, cr ft non infe, nobis tarnen- Sandificatur cnim per orationem cr precationem, ut Apofiolus »■Timo nbsp;nbsp;Timoiheum fcripfit • Hac uero creatura pants, ita

the-4- fandificatur fandißimo ufut feruiens, utcr corpus

CHRIST iquodrepriefentat,appelletur,uten tefq;fandificet, non fuaquidem natura, fed utentiu/m fandimonia,hoc e{l,fide,cr affedu fando-

Non minus enimuerehocquisde Euchariflia affirm marit,quàm deprecibus, qu£ ufu fuo hominem fandifi» Chryfo cantjficutpulchrèchryfofiomusinfermone Deoratio» fiomus, nedicit: ipfiquiprecanturdiligenter,probecauent,ne quid iBis tndignum prectbus accidat- Erubefcentes enim Deum cui loquuntur, omnes ficile repeßunt maligni Due monts machntationeSfCogitando apudfe ipfos,qudn!um fitmalu/nt.

-ocr page 93-

iÔ- OECOLAMPADH EXPOSITIÖ.’ fitmjlum,cr^Mmturpccum ^ui ut Gcologuutuicfl, CZ c«m continent ia cr fanélitate rogauit, llatim ad dta bolum lranfire,cradmittereinanmumfoedas uolupa

Cfrdare diabolo trafitum in mentem, quant paulo an teaUeui mui ferai, crpermittere danionibuf tngredi inanimant, inqua f^iritui fanât gratia multam miferii cordiam paulo antea demonftrauerat-EtquomodofAu^ di-1 mpolfibile ell homini,abfq; operationej^irttui,diui nam conuerfationem agere : fed opus efi, ut aßit maiui quiddamutribus humants, et operaturfanâumfludium Cr curam-tgtturcum intrat cr fleâit genua,tunc orana dum er precandum,quoniam ut Deo loquamur,opu5 eß ingredittt nos ßnritusgratiamfolidantem, er fiduciant pri£/ljntem,docentcm^ honoris magnitudinem- Qÿan do igitur difeis, quod et Deoloqueris, er /fiiritus fanât operdtionécolloquio fufceperis,nullum dabis tranfituni diabolo in animä fanäificatam 4 jfiiritu • Sicut enim qui Kegiloquuntur, fuauibusfermonibus er honorefi-uun tur,nollent conforttu mendicorum et abicäorum, ita et quiDcoloquutuieß,maligni er impifconfuetudinem refiigit-itafe habent,quip^ funt oratores:quantomagis tamfanäis fymbolisadhibitiSi admonebuturprudentite, tt operant è intra fe ßtiritü fanâum experientur, fanât ficareq- fe fludebunt, quando non folu Deo loqui fe cogi tant, fed fanäa recogitationefirè ante oculos uident Do minû IESVM Chrilium Dei filtum,corpus in morte ira dere,acftnguinemproipfiseffunderC'Quomodo cnim hoctantis

-ocr page 94-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Cyftri anus-

hoc tantis communicantent myllerijs non inflitrnm^iret? Vndc Cyprianui inSermone De ordtionc Dominicäj qudm periculofium fit^arceri 4 c£nlt;t domini, admonet, dtccm i CHRlSTVS noftri^qui corpus dus concingi tn!is,panisc/l ■ Huncdutcmpancmnobisdarisjuottidie poUuldmus, utqutinCHRlSTOfumus,Grüuchdr’fli=’ agt;n q'iottdie ad ctbum falutis accipimus, intercedente a^ hquograuioridclido, du/mabjlentt, cynoncoirmtinis cantes,à cteleßipane prohtbemur,et à CHRISTI cerpo rcfepdrcmur,ipfodtccntcctt»onente:Egofumpanisui U,qui dccielodefcendi- Siquiseditex hoc pane, tiiuct initternumgt; Quandoergodicitinteternimuiuere,fi quis ederit de pane eiuf,ut manißftum cß eos uiucre,qui torpies etm attingunt, er Euchariftiatn iure communis cationisaccipiunt: itd contra timendumeß, er oran^ divm, ne dtemquisabßentuffcparaturdCHRISTI corpore,procid remoueat àfalute,cogt;nminante ipfo er dicente: Nifi ederitis carnemßU/ hominis, er bibe» ritisfang»inemeius,nonhabebitisuitamtnuobis • Et ideo panem noßrum quotttdte petimus.iit qui in C HRI» STO manemus er uiu!mui,afandißcacione corpos re eius non recedamus-

Hac expofitione beatus Martyr,id quod ubiqite fokt, aßhifmateerdifcordiadchortatur’ luxta eumenim, quoitidianum panem recipiunt, qui in chartlate perß^ uerant,er à corpore C HR iSTI myßico, quod eß Eccle fia,nonaueBHntur,uipuiacieleßispanisperßdem uere participes’

-ocr page 95-

IO. OECOLÄMPADII EXPOSITlO» participes In cuius rei myflerium quottdie communi» ciint,c^pcrfmgulo5 dteS; fymbolis pacificis,membra fe CHMsTI declarant’ Hincpalet,quàmgrauequiddont abjltnenlta (it : muite autem graiitus, (t Ecclefia cx* communicet : grauißimu/m denique,fi er Deus,ut pal» mitem aridum execet, d uite uera, qult;e efl CHRIST VS, Contentiofores,ex di-ólis lÜis, perttnacia ßmentam inueniunt: fed qui perJpicaciM intuentur, manißße ut» dent, àCyprianoaliuddicipanemquipcßulatur,altud ejfe Eucharifliam que acctpilur : aliud facrameiito» tenus C H K l S T I corpus manducare,cr al ud ipfo celcßt pane pafci • Vt cetera oniittam : nonne iit in fine dial-.QUI in C H R I S T Omdnnwwcr uiuimitsiquodninùrum à cetcßi pane tfl,Q)-à fanilifi» catione (y corpore cuts non recedamus, hoc propter Eucbariftiam dicit, qua tefiamur fandimontam, qua pararnusncsadcommunionemeÿ- innoceniiam, itaut rede membra uocari mereamur- Redècxaminans,çr Cyprianum intclitg:ns,fubefie in uerbis eius latentem di (iindionemuidet ■

Perrô P, ugufiinus, fedulus Cypriani ledor cr admi Aufft» rator, cundem in oratione Dominica locum explanans, ßinus, pull hrè, ac (cité inter triplicem panem dißinguicQuin cru librodcCiuitatcDei, hereftm,queexperuerfo intelledu tterborum Dnmtni: Qui manducat meam car nem,uiuetineternum, faits indicat,quid inter ßttriluale cyfacramentariam interfit inanducati onem-Etentm eo

iungtpof»

-ocr page 96-

DE VERBIS CAENAE DOWmi tungi poßunt er feiungi lt;nbsp;SpiritiMlts Ruiden, fine luncid fit,fiue non iun^d facramentalt,fempcr utilis efi ac ivui ßen -Sncrdmentalisautiunilii quidem ffnrttunlt^ no per fe,fcd propter fpiritualem additam conducdnlis, eafuciJ incitandojO- occaftoneinpr£bcndo, exerentifc fßirilui feruMt'.fola uero,inutilis eßet ac dimnofx •

CyriU Porro communicandtiiffiduitaf tjudni fdlutaris fit, lui' nbsp;nbsp;nbsp;CwüuSi^udtnuis ßre nimium promtfette de re fdcrdtne

tior facramento loqudturtfic inquitfuper uerbdiüa: QUI ucnit dd me non efuriet: Quid igitur Chriflus poUi cetur,(fuid credentibm affert i Corruptibile certe nuUif, fed benediüionem,lt;]udm comunicdtione corporis et fan guinis dße^uimur,unde ad earn incorruptionem intégré reducemur,ut cibo et potu corporali non indi^amus-Vi uificdt enim corpus Chrifli, et ad incorruptioné fua par ticipatione reducit-Non ent alterius cuiufdä efl cor pW, fed ipfUS uitie corpus eß,uirtutem incarnati uerbi retia nens,er plenum poteflate lUius, quo uniuerfa et uiuunt, er funt'Quiequumita fehabednt,fciantbaptifdtthomi nes,er diutna; gratisßdi participes, fi rarius in Eccles fiam prDficifcantur,et longo temporum fjgt;acio, propter fimuldtam religionem,myßicecommunicare chriflo re cufent,ab iiternd uita feprocul depeUere. Qÿippe reçu fatio huiufmodi,qudmuts ex religide proficifci uideatur, (y fcandalum ße it, et laqueos inflruittquare oportetmnibui uiribus d peccdto munddri,et reäe uiuendi iailis fündamentis, magna cumßduciaaduitam concurrcre-Seduaritd

-ocr page 97-

DE VERBIS CÄENAB DOMINI

Sed Uitriie funt ^ttboli multiplicefqi ad dccipic/jdum 'mß dtf.Nam prirnum ad uiacndum turpitcr tn^cit, deinde cum main onerati ßterintjitme abhorrcre  Chrijii gla* ria perfuddct,qM pojjcnt à turpitudine uoluptatis quaß ah chrietiüc re«3c4n.Qttilt;rc demm operam oro,iit uitff cu’di eÜK abyupth, Gr [eruitutis peccaioru exeußo, ii! timoré Domino feruiamuf. E t Ut carnis uoluptate per continentiam fupt ra(a,adccelei1emgratiatn accedamui oorporifci; Chrijii participes ejßciamar. Sic enim fic in» ijitdin, CT diabolum ßigahimits, er diuing natur £ parti» eipes ad uitam er inœrruptibibtatcm af Tndemus. Co/t fufanea uidciurhjec CyriUiJcfho, CT non dißvrnens t«* ter participationem Jfiritualcm c? myßicam,fed paniti Ui introßficienti nonjpinofa eft. Primum indtcat (juan» cSmUfi tum honum ex cömunicatione corporis crf‘tnguinispcrc^[iQ per fi.icm habeamus,nempc,bcnediflionem,uitam,'t'ncorrupc^ffff tionem er fatietatem. Mira enim uirttts eins corporis ejt^^ uiuifcat enim corpus Chrißi, er c.qu£ non de facramen* to fonant,Deinde indicat id beneßeij neutiquam negligcn dum in myßica oommunioneßuxta illam dcclarans, quid /y aea:datufußdci,ertaiuumn0nhortatur,neinuacuiitn gratiam reerperintJn qnibus enim fides torpefeit, hi nau^‘^^^^ fi-agantur er ab icterna fc uita depelluiH. Vide quo de» ducit contempfijfc fymbolafAtque uera fides / oUicita cü modis omnibus,ut etiam lucri quippiam ex ftcramentis fihi pariat.Anmaduerte item,qua ueneratione ad Eucha rijliam uult accedi,nempcfupcrata per amtinentiam ua luptatc t nam prectim gratia Paulus ad tempus fetederc

G iubet

-ocr page 98-

DE VERBIS CAENAE DOMTNI iubet comuges,ita cradgratiorum dlhonem, quje âijjunis precibus iunilu cft,caflis corporibus cr uigHiiH-tibus,nec curis mwdi cbrijs inemibus opus erit.

Vnde tantusfruâuSjUt omniu lt;)Ute ipfi corpori Chri/li trdtuuntur, zr ftcrumento quod figttat corpus, ßruntur ucœptu .De quibus Cyrillus ittrum itm multo poßea di^ Cyrithu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nofi«fro fi uitum leternum confcqui uolutuus, ft

Ltrgitorem imnwrtalitJtis hiibere hi iioWs dfpticrrffMKf, ad rccipiendam benediéhonem libeuter concurrAinus,cda ueamusqinelocoUquei damnoßdm retigionem diabolus nobis pruetenddt.Reâe inquit dicis. Scriptum tdtncrt ef» fe non ignoramus,indicium fibi oomcdere atq^ bibere,!!* turn,qui de pane comedit,c^ de calite btbit indigne. Ego-igitur probo meipfum,Qr indignum inuenio, quando igi tur quicum^ tu cs,dignus crisi Qnando Chrifto tepCum oftiresiNam ft peccando indignus cs amp;nbsp;peccare deftnis Quisenimdeliàaintelligit fecundum Pfdbniftdm f ex* pers otnnino cris uiutficie huius fanchjiratioinis.

re pias qu^efo cogitdtioites,fufcipids,]iudiofc fdnâeq^ ui uas,cy bcnedi^one pdrticipes,qua; mihi crcde non mcf~ tern ft)lum,fed etiam morbos omnes depellit ,ft‘ddtenit» cumin nobis mtncat Cbriilus,fteuientem membrorunt ttojlrorum legem, pictatcm corrobordt, perturbatio =gt; nesdnimiextinguit,n£cinqutbus fumaspcccatis conft* derdt,ft;diegrotoscurdt,collifosreintegrdt, Etftcut pdftor bonus animam fuam prooiùbuspofuit,dbomni nos erigit cdfu. vbi igitur tanttC utilitates, quis dixerit ritumfuperudcdneu,tame:ft abft^ cxternoftrepitu,rr, fignwum admiiiiculo, copioftus nonnienquam opereaiTt

-ocr page 99-

tô. óEco? EXPóSttrb, bl credcittihut diuttu utrtiK,uenim mflra requirei^fr,^ gilitM, fratrum charitat, ut externa quidam gratitit dinis indicia non deejfcni ,quibuf iicrijjtmc nos per feue* raturas in Chrifiiana militia conteflarcmiir,

CiCterum, quomod y h£c gratia calcflis diuinituf nobis danetur,nc homo fult;e indiijtrije tribiiat, quod diuinie nüfericordie adferibendum . Audia* mus Auguflinum,quid die libro de trinitate tertio tradat Paulo aiitem altius repetainus eins teflimanium, utputa nqßroinftitutoferuiens Si ergo, inquit,apc^lolus Paulus quamiiis adhùc portaret farcinam corporis quod corrunt pitur aggrauat anigt;nam,q'Mm:!is adhùc ex parte atq; in £nigmate uideret, optans difoliti nbsp;nbsp;effecum Chrifta

Cr- injeinelipfo ingcmifcerct adopt ionem, expeóiansrs demptiomm corporis fui, potuit ta:ncnfignißcandopra! dicare dominum lefum Chriftum, abter per hnguam fua aliter per Epifiolam, aliter per facramentum corporis Cbrijli.obfcrua quid dicat,tribuit facramento pr^dica* ^^eromê tionem chrilU,nonminus quàmuerbo iiclPpifiolis, ta= tis adiiust metfi alio modo, hoc fané mamßßum,quod ßcut iierbis ^atur ineffefatemur operantemff'iritiim,non quod 'm labi/s fe (^'^riflus deat doa:ntis,fed quod peâus occupet auditoris, homine miniftrante,ita ct in facramentalibits catremoni/sfanélii quoddam cr fublime pr^edicandi genus efi, opérante in dignisfuam opcrationcm diuina uirtutc,tametfi clemento nihil accédai,prêter hoc quod adkibitis precibus faerunt fignum effe incipit,

Eode CZ iM Jiamp;rt) de fermone damini «i monte affcrit.

-ocr page 100-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Vere enim ftbi conftat, zy iterum uerbo dci äc fcripturif éffotiat^diccns.SpirùualisctTjusdiHitf eflpaniiqtiotidia n:i{,iton quu non fit fcmpiternuf, fed quia in fcripturis fiueflrepitu uerborum,fiue quibufq; temporalibm fig tiii exbibetur aninhe. Quia omnia in patria non erunt, quum omncs docibiles crunt dco , cr ipfam incffabilcttt uicem ucritatis non nwtu corporum flgniflcantes,f rd pit* ritate menttiflauricntet. Difdmuf O' ex his uerbis,ad* monitione fignorum,cibum ucritatis,ammabus othiberi Sed redeamus ad ea qu£ fupcrioribus iungit, m libris de trinitate.

Atigttfli, nbsp;nbsp;nbsp;Ncc Imguam quippe nut,nee membramgt;.s,ncc attrao

mentum,neefignifleantes fonos lingua: editos, nee fig* naliterarum conferipta, corpus Chrifli o fanguincm cS emus, fed illud tantum quod ex fluebbus terre accepta, er ptea myflica rite f’ammimus,ad falutem Jfiritualein tnmeincriam pro nobis dominice paßionis.

Vides hic clariffime,quid totam rem pcrficiat,dcn!q; non obtia;t,quid operentur, er quantum animos moueant ff eramenta,ut ne in re externa quiddam mutari fttflgt;ice*i mur. Nam fubiungit, quid quum per manus hominunt adillamuifihilcmfpeciemperduciuff, non fanßificatur, ut ft tarn magnum facramentum,nift opérante inuifbi* titer fliiritu dei,quum h£c ornnia qu£ per corporales mo* tusflumt,deus operetur,moucns primitus in uifibilia mi* niflrorum,fiue animas hominum, fine occultorum jfirb* tuum fibifubditas ♦ ßixerat nihil curam,prouidcKt:atn er imperium dei fubterfugere,tiude uohtit cz hoc dccla»

rgt;are

-ocr page 101-

IO. OECOLAMPADir. EXPOSITION rare,quomodo fanâie ilb: affcéhonet, facramcntoriM tninilierijs iMfcantur. Proinde Uerba tUa nonfunt fomni culofc pratereuda. Dicit cniin, quod quantum ad mini* flrerum opcrationem materiof ante oculos pofitas,na ßrct tantum facramenttt,imô tun mouerct nugit quant tnertua litera,id quod ßepe experimur, fedßiiritui dei in uifibilia min'ftrorum,hoc cfl: oordahominum mouet, ut memoria mortis Chrijii,ad diutM contcmplanda raptan» tur.videsundeduhedineiacraptus er ofeula fauijjt^ »Bd, er miraeula ucra, qute hic adtnirari oportet,atq; in huste modum fe gratia Chrifli eonnmotieat, tranfubftan tiationes autem er confubflantiationcs, er quAlescutu^ uerpoiKf ncquaqium nouit,neq; admittit feripturafne^ dieet in animam hominis craffo modo ingrcM

Hee opinor fatis dcelarata,'Doa:bimus nunc abfurdo Chrifli abfurdiuscffccarnem Chrifli earnalitercarni noflric fe earnem Untre,quod quidam' afferere non dubitarunt, uetcrUm di noflrje fhs moti,qua: parum intettexerunt .Nc^ enim tarn eraf carnaliter fi fucrunt,ut in extre nwî iüos prolabercntur errores,fed Uo uniri -nobisrefhus imputandumfucrit,quitropis er fermoni^ bus eerrum non aflueuimus,omnia abfq; iudieio Icgentes, er dcuorantcs.'Neqi enim unquam doäorum prtefertim ucterum authoritatem fobinotam uelim, quatenus àferip turis fan£hs non rcccdunt,ficut fi recédant, deßn fandos non rccepcrim.Etenim neq^ hi rcccntiorum,neq; in prif» carum ucrba,fcd ucritatem iuratos nos oportet,

Proflram itaq; nonnuUa ucterum teflimonia,qu£ pra bto-e uidetitiir earnem noßrant à earne chrifli in hoc fa*

G üf eranPnto

-ocr page 102-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

cratnento ali.Etd uctujîtfjimo Ircnteo incipiam, qui libra trctiitUiS. coittrahi£refes.},cup.3},fic fcrtbit.Quomodoautsmcon fldbit eüm pttiic in quo grutite fuut aii^,corpus eße do’‘ twni fuller cdlitemfanguiiiis eins,ft non ipfum fubricu^ tons mundi filiunt dicdnt,id cft uerbum ctus per quod lig niitnfruâtficatfdcflùunt finies, zy dat quidem primußx HUgt;n,poft deinde jficam, deinde plénum triticum in jfi= ea.Quoinodo autem rurfus dieunt curnem in œrruptio* nemucnire,cr non percipere uitam, qu^ d corpore do* imni Cf fitnguine alitur. Ergo uut fente ntià mutent, dut abflmednt'ofierêdo qug pr^ediâd fttnt.Noftrd dutem fen tentia confondus efl Euchariftif, zy Euchdrijlid rurfus nofirdtncoafirnidt fententidtn . oßrrimus enin: ei qu£ funt cius,cogrucnter comunicdtioneni ey umtdtimprue dicdMcs cdrnis zy ff triais, Qjtemddnwdu enim qui eft 4 terrd pdnis percipiens uocdtionem dei. Idm non comunis pdiiis eft, fed Euchdriftid,ex diiabtts oonftdns rébus,terre Itd zy cadeftiffic zy corpord ncftrd percipient id Euchd* riftidm,idtnnonfunt corruptibilid ftgt;ctnrcfurrcólionis bdbctttid. oftèrimus dUtem ci non quafi indigent!, fed grdtids dgentes domindtioni cius,zy fdiicbficMti credtu ram, nbsp;nbsp;Primdfdcie hxc Ireiidti legenti dppdrcntdft'crc*

rf,d cdrite Dontini dli noftrdm,pdncmq; effe ipfijfimum corpus Chrifti,ut quiddm contcndunt,lcd mm hoc uult, itd bdbet res.Agit œntrd hitrcticos negdntcs bonds effe credturds zy refurreßtonem corporum,quos redur* guère nttiturù rations fdcrdmentorum zy obldtionum noftraru. oftèrebantenim prifcidefiugibus,dcuqifrtt ■^w»i antberfOJ tcftubaittar, qutz tdtncnufum adebât

-ocr page 103-

so- OECOLÄMPADir EXPOSîTIO;

pMperum.Stultum autcmßtijjct ex alicnis zy ctùufdton iriAli dei rebi{i,accipere res quibin bono deo grMtu âge rent,ut arguit TertuütMtuf.Ex ed obltitioe djJùmebMr punit jinguluri ufui e^nje dominiez: feruiens ,ttcdi*

^s Corpus dotmm,€Ô q«ôd facrumeittum c^figuru do ttunici corporis.

Arguereigitur uult.Si punis illc non effet bonus, neuti» ?!ujm dcleiluf fùiffet 4 Chrifto'm bocjucrumcntutn, ut it corpus eius,(ptt idem uerbum uc jilius dei, per que ey* ommu ßunt de credta f M . Caterum boc loo) non agit pracipue ,ut cuïcdt corpus clJe üü(d domini.Arguntentit ctti eius rcfùtdt hiieretia)s,fiue punent corpus ipfum, pue fderdmentum corporis effe dffinnes. Hoc outemnMgis fi)câdndMu,quo!nudo nos dldinur corpore c^fanguine Chrijii,itd ut pmus ïncorruptibiles, probureent uult per fdcrdmentuw corporis,quo dlimur, refurrcâionem cur ttis,id quod per prophdnu pdnem nemo poffet, qult;e eni inde Ijies rc ƒtrreilionis,ubi nuüd repirrefbonis comme=i Mordtio,qud: reUgiofe tnfdcrdmcnto fit, quàd memores nosfdcit tritici,quod iiiterrum atcidit,GrMultumfruäu pcit, Dicit dutem Euchdriflidtn duplici eonilure ndturd, terrend fcilùrct nbsp;nbsp;cœlefti, terrend quid eß 4 tt)T4,c qud Duplex

dono dei crcuit,id quod contentiofe ncgdnt Pdpift£, cce Euchdri^ kfli dutem, quid grutturum dihoniferuit, ©■ percepit riili£ ntt dei uocdtionem,c() quôd nomen dei 'utuocdtum esi fuper t^rd. tîldm. Congfudm jententimm Euehdriflite fie ittteUigc, bdm nbsp;nbsp;credturdm terrendm.bonû dieitnus, zir grutUrÙ

ddionê ita celebrumus, ut rCjUrrcfHoncm eorporitm f^e* rcwus.cuiiu cni Do/«lt;«w wâcr l ff«lt; C h R. IS T V S

-ocr page 104-

DE VERBIS CAENÄE DOMINI i« œrporc fuo rcfurrexit.poflbac non mcritunif^cr not tommumcamui cita cami,id qußd fymbulofan^kßcM panis gfätiM ägentcstcflctntnir, reliquum efl,ut crnosfi wtainoorruptibiles. Etenim utßtiritucommunicdmut Chrißo,it^ canti qtiog;, Ethocuocatpricdicarc com^ nwnicdtioiicm çy umttüem carna ßvritta, älioquitt quid ccrtita cfl cptruptibilit4tc corporum ncftrcrum, tumeni» Chrifto qui rcfurrexit,fncorruptibi'j4 dicnn tur,Aut qu^ßrct probatio contra negantes rcfum^o* uem,ß carnem Chrifti noftr^ dicas uniri, no/iram pro pcdicm ifl cinerew rcdigcndiit»,ucl fi dicas decrcfxrc çy iiugefare,nonne id quoq- aerni Ckrißi accideret,qu3d in tollerahile audituAldq^ piam fententiam pio authori tri^ Luer(in,quoinodo autè coro CbrijU noflrte donet immen* tdlitlt;ttem,cxfequenfibta cognosces. Aequo dutom obßctt rd fuiti,quie idem author in quinto libro ndrrat,contra ofdotn negantes refurrc^fionem.

dutem ,inquit,omni modo,qui uniuerfam dißgt;o fitionem dei ojntemntint, (ycarna fdlutcmvcgant, er regenerationetn cita ß-'ernunt. Sic autetn fxundum boc uidclicetnccdominus [anguine [uoredomit ,necpcalix Euchdriftiit communicdtio [anguinis dus eji, neq^ patüt quemfi-angimta com^nunicatio corporis cita eft.Sanguis enim non eft nifi à ucnis er camibus (y à reliqud quafe eundunt hominem [ubftantia, qua carofaâumuerbum dei,[atiguine[uo redemit nos, Quemadmodum er Apo fiolus alt. I n into htdfcmus redemptioncm per [anguinent ciia er remifftoncm pcccatorit,Et quo^atn membra dut

« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[umuSf

-ocr page 105-

|O.OE COL Amp AD II EXPOSITIO.

per credturM nutrimm. Credturdm nutem ip fettobis prd^ftdt folAn fuum oriri fdciens^O' plwns què ddmcdum uult. Cdham qui cfl crcdturd ƒtnguinem fuum teftdtut cfl, cr pdricm qui c/t credlurd futwi corpui eon* ßmwuit,ex quo ncflrd dugct corpord, Çiudndotrgo mixtum cdlix crfrdâui punis pcrcipit uerbu det,fit Eua chariftid funguinis sy œrporis Chrißi,, ex qutbusdUge^ tur cr co/jßjiit noßr£ carnis ßubßdntid,quomodo ncgÄt cdmctM cupdcem cj?c iljiidtionis dci qui eß uitd etemd^ qu£ Cr fdnguine çy corpore Chrifli nutritur, cy ntem» trum ciufßi,qtiemddmodtun dpoßolus ait,'m ea qu£ cß tld Epbeßos Epißold.Quonidm membrd fumiM œrporis dut,de cdine dut çy de oßtbiit cius.Non dejßiritudli «t» liquo O’ 'muifibili homine diecnshtec, Spiritus etûm neq; carnern neq; offd habet.Scd de ca diß}ofitionc,qu£ eß je cuttdumhotnincm,qua:excdrmbui çy neruis'.confßit, qu£deedl!ce,quieß ßdnguiseiut nutritur, Gr de pane, qui cß corpus cuis dugetur.

Multis rdtiotnbus moucor, trend ƒ rmonctn fuis tent paribus nonßiffc tam obfcurivm,atqi nobis cß. Excm^ plarid enim magna 'mcurid deferiptaJutnt.Interprcs gr« citdtem rcliquit,ut quum dicit,fcctmdum hominem fub=! fidtttid,id cß,humdna. fubßantid,Confirmlt;i.uit,id cß,dt teßdtus eß,(y fimilid.Et Irenjeut ipfe apoflolieis tropis, tusicnotionbus,peculiariteruiuscß. ConabimurtanKn Rofurre» iuudntedeoobfeuriusdiädexplicare^ Arguitprimwm, (hocoii^ Si non ucre refurgimus, zy non uere regenerdmur(,cß du tem rcfurrcihO)lt;xgt;nfuvmmid(i )'egenerdtio)Sequitur nec

G y (Jomi/Mw«

-ocr page 106-

DE VERBIS CAENAE DOMINI fummds dotmnum [anguine [uo ws i-edctml]i;,cr ita [anguinfin ta regene illuin,non fiiij[e uemm[anguincin,erfru]iira effufu, eb ratio. nbsp;quo i non ^t cfficax ad nos reditncndtmt à morte,id quod

nemo Chrilliantu dicct,prie[crtimaposioltca authorityquot; tc commente«!rc nos redemptionem per [anguine. Arguens deinde,[i non cH fotura rc[urre(bo, mendacia [ore [acramentanojlra,in[irt didum ApoHoIiad Corin • ».Cor.io th.cr dicit,neq; calix Chrijîi cSmumcatio [anguinis ciui cji,neq;panisquen} frangtmus communieatiocorporis eins cß.Pauca Apofloli ucrbaldcnuitauit.Paulus enim di cit,Poculim benedibhonis cui bcnedicimui,brcuiter Ire» nxus dicit.Calix Eucharifti£,id cß, gratiarimt aShonis. Ex meme autem Pauli ircnjei quoq; dcprithcndcmus.Di Explica - cit Paulus Corinthijs.^ónne [anélus iÙecalix,qui in me tus Pau= moriain mortis cum gratiarumaflione,pro[ang/nne qui lus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cßu['OS eß [umitur,[acramentum noflrum cfl,omnés nos

in unam [oeietatem confadcrans,illo [anguine redempa tos [ecrcdetues,qui in uinifigura commendatur ftQônne [anâus iUe panis qui [militer inter nos diuiditur, in me* tneriam mortis Chrißi,teßis efl ac indicium [ocietatis no [trig ac cogrcgationis,quiC credit [c corpore Chrifli,quolt;t in pane reprueflittatur uiuiflcatam.Neq; enim Paulus hie diarc uult,panem corpus,ucl calicem [anguinem, ucl ita ■ nos participes cße,ut caro Chrifli in Cftrncm noflram,uel noflra in ipfltes carncm uertatur, ueFnoflram contingat fieri [ubflantialiter,Sed magis certa [ymbola,lquibus nos (» fldclium numero declarctnuf,[i autem non rc[urgerc* mut

-ocr page 107-

IO. OECOLAMPADII EXPOSITIO. ' fnM,reiic cDlligmair,j'ticrdmenti iüd non fignore uc* rum funguitiem Chrijii, cr t« boc [allere, quod ref 4rre= ihonem polliceannir,fcuc bcattisEpifoopusfubdit, fa^’ cramentiarcanumexponens. Queinadmodum lignumIre/iteui uitis depofitum in terra,fuo fruâijicat tempore, O' gr4 num tritici dccidens in frrrdm cz dijjolutum, multiplex Jfiritum dei,qui continet omnia, qui deinde per fapicntiam det in ufum ucniunt. Sic cr corpora nov jlra ex ca luitrita, repoftta tn terram, cr refoluta in «repirgentjin fuotempore,ucrbo dei, refurrefhonent eii donanie in gloria dei patrit,qui huic mortali immor» talttatem circundat, ei' corruptibili incorruptioncm gratuito donat^duontam uirtus dei in inßrmitate petßci turtvt iton quafi ex nobis fnfiemur,^' dliquando extoHa mur adtterfus deivm ingtatam menttm reetöientes. Pofi^ ro nbsp;nbsp;nbsp;in alijs cjfcnt faUacia figna,,fi nS effet refurreSho

fignant cnim uerum corpus er uerum fanguincm. San» guts probat ucrumßtiffe corpiu, nbsp;nbsp;corpus uerum fan»

uinem in Chrißo,quöd ft uera,c^lrefiirrcSho ucra, Ten dit autem eo diffutatio,ne putatiuus credatur homofiäf» fe,qua: hicrefis penitus refurreéhonem toÜit»

Vitra quàdo dicit.QuoniS membra dus fumus, cr inira Ephe. fermonè authoritate Pauli cofirmat ex cpiftola ad Ephe: Quoniâ mèbra fumus corporis cius.Certum eß Paulum oßendißeucrbum fibiucre uniuißc naturam hunaitam crficutEuaexAdamßtit . Itachriflusquoq;idge» »usoffium er c((rtufgt; i‘^‘^‘fff^os conßsmus acccpiffc,

Vnde

-ocr page 108-

:gt; DE VERBIS CAENAE DOMINI

Vndc fempcr propter eandem cdrnem eonfcâaneum eß fl Chrijlui rcfurrexit,crnos refurgemin. îAox mtem dum‘adijdt,cr per creMram nittrimur,iidio argumento premtt negantes refurrcâionem.

Qtt4rc nbsp;Tam imrabileenimcii,carncm à paneniitriri,ßratio

panif Cl- lie! uelis exeutere,atcj;'.ft dteaa carnem refurgcre, Qwt» uintvm adamp;^oc efi non mima nurabile,quomodo triticum è terra facr.imè: n4fcatur,cr profriio no nafeeretur, nifi deta pluuia cr di teda. O' foie educaret. Hine dieit, ex illà dcum maxima nobii facrameiita delcgilfe,è quibia difaremtn quanta nbsp;nbsp;nbsp;ha

bcnda,cr ultra coinendaffc,illauocando corpui ei' fan* guincm. Jam quum ilia fymbolajn facramenta delegit quibuipotiffiinMn uegetainur,cy fan^pcarit fuperea nomen fuum inuoeari^C!' per ca gratia! agi uolcns, quo modo non polharcmur nobis refurreóltoncm ƒ Efi cy hoc refurrefhonis effieax argtimentum^quid caro nojlra fanguine ez corpore Chrifii nutriiur. His uerbis idem ar* guit ut fepra,quód comunicamu! ear ni Chrifii, amp;nbsp;quia uera caro efi,i:ycaro fili) dei,effieax cfi,ut cy credentes nutriat uiuifiect ac refufcitet.Aifoquin uerteretur corput ebrisli in nofiram carnem, ficraßius intelligo!,^ qu^e rcfurrcSio,corum qui baptizati funt duntaxat.' Catcru nxmtem I re »fj ex Apofioli uerbis, qua citât accipimus, quomodo membra fumm corporis dm, quis enim hoc loco in aliénant fenfum Pauli didum detortum, de tanto uiro dicere non erubefeerct ƒ Dcniq; cy pojirema uerba idem uolunt,Chrißi carnem,ueram cM'nem,cy qualis no ftra qu£ cibo potuqs nutriatr cy augetur^a^uibm duobm, fanguinent

-ocr page 109-

IO. OECOLAMPAOrr EXPOSITIO, fangitifjcm cr corpus fignißcjri uoluit.Quod fi cvntcn^ tiojus f)?c quis uolet, enttmcrahimui mfilta milii Çiiw eu chariftiiefymMis^ucl ignor4tii, uel nandum inßitut^, fnitrit4fi(ijje,crfide perpetuum quoa^ uitam aßcqmt^. QtfiJ cnint dieet de abßcmi/i ZT ‘tHjt hboranttbasf quid de Idtrone zs- 4lijs inter faxum amp;fdcrunt,ut uae4nt,fi=* dem rccipientibuftExpedirct itaq; no tetnere prifeos uel inculpareucludqUieuisdogmuta flubiliendt cogcredo^ ihres. Venidtn oiro mibi detri, quod in his exphnAndis occupar,aducrf4rif enim hifx tejlimoniis obicilis os obtit rare non raro mnantur.

Dtfeamui autem ex TertuHiana,qui uicinus illi /à* it,quo loquendi more,qui titncuiuebaiH,utcbMtur.Etea nim crexHlius derefurreiltone'libro locus obtenus efi. Gratia autem deo, quod nobis anna niiniflràt aduerfarif us fuis pereant gladijs,Dicit Tertullianus. Sedercaro abluitur,ut anima emaculetur.Caro tingitur,ut anima co fecretur. Citro fignatUTiUt anima nvaniatur,caro manui impofitione adumbratur,ut zy anima fpiritu iüvminetur caro corpore c fanguine Chrifli uefeitttr ,utcr aiuma de deo faginetur.

Age ft hac ideo averti TertuUianus, quod in pane con* tineatur corpus realiter uel corpus carnaliter manducc^t tur,tale quiddam zy~ de aqua baptifmi, de oteo,deq;ma» nibusfacerdotuntaffererc cogetur. Addo etiam de melde Cr laih, zy de omnibus qua humanitiis inuentafuntfa eramenta . Nam ZT de melle ac laâe contra Mardonent dicit quod deus noitreprobaritillorum focietatemiqua

-ocr page 110-

DB VERBIS CAËNAE DOxMIflI fuosinfintet . Oportebatuclex hmifmodi locodiiil^ MrCfimà dare uidcre,quid diaretur- Qwd cß mfMtdre utiücloMitur^nimimmoflendsre nupcrgcmms inj]7ilt; ritu uidcuxtjUeij^ cnim mei ucl Ixc infdittat,hoc efl,mftn tem reddit,nec^ lt;tq(id abluit dnimdm,nelt;j} pMißicct uo^ eabulum corporis Cbrißi fortiatur, etnimdm pdÇcit, fed mdtttßßum eß,(luod htec diubtd, dottA propter ßdcm ho^ minicoitceddntur. Abliie^itdmdiuuoles incredulumt non dbibit dtüntd mundiore, Initmgc cum omni Cdmpd^ norum’oleo, er Hicrichnntinorum bdlfdmo,nonfdci3i esßrtiorcm ucl mdnfuetiorem, uel chdrifmdtibus fdnili J^iritiiisntdgisconßgt;ici(um, Cominumcct qtiotidic erfo Ium indicium reportdbit.

Hoc fdnè fdtendum eß,dum cdro ßc miniflrdt dnimie fymboldfdnihßinMrum rcrum,fujjgt;icicndo,mu!tum no ' bis utilitdtisdcrcÇccre,dum uel conteßdinur,mirißcd i’’^ U (jufi mtus per grdtidmßunt, uel conßrtdmur jpiriui, pie prccdndo,duocdti interim .lt; prophdtiorum cogitdtios nibus,erinhoc unum intenti utcaleßibus illuflrcmur gedcidrumßtlcndoribus, Iniö er nea-ßdrid ßintexternti Chryfa. ‘Uj qugj_ffm!odo,Si enm incorporci cjßemus, ut Cbryfa flomus fuper Mdtthieum dicit, nude donn incorporcdna eorpordquot; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cßentjquonidm uero corpori conitindd eß d»

lid nimd,in fenjibilibustrddu'ntur intelligendd. Seite didit (rddtquot;4. ßintbiec,erpulcbrcminißcrium nobis dccLirdntfdcr^ mentorum. At proptercd tdntdtn erqudß infititiam uint rebus indnimdtis tribuerc[no decct,Sicut Porphirtus er tndgi trdddit.tmpiu cß per ed dßde duocdri, per (^uj dd ßde tu

-ocr page 111-

de verbis caenae domen

fidcnt adhortari oportcbjt nMxitne. Dcniq; quidTcrtuî^ ilanui uoœt corptaquot; chrisli abîtde Ç^pra demonßrMu v/l

similiter non terrent nos aduerßr^ Epiftola Concilij Condliu Ephefini quod ceteris fidj^e dochitt lubensfatebor. 1« Epbffj hac dicimur percipere carnem,niuific4tricetn. idiMttm num , dicunt,noslrMn fententùm tttnc caput fuum exerentent tanqult;im h^ercticatn effe condemnatamy Cf 'mgcrintnc, utaiunt ,coMritafn, uiilaq; fonel non oportere utnei de nuo,crrcbcllantèno ueniadignà,fcdfèrro igniq^cx* terminandam Mifcricordes fcilicct uiros.Veru qui legut ada concilij,nihil tale inter Canones eins coittra nos pra nunciatum inueniunt:tantu epifiol.(,quiedâpomt,ànogt;t nullis minus intellcda, Ncc miru)«, abbreuiatius enim, quâ oportebat ilia citauit Gratianiis ,quje fifidcliterpro lata fiiijjcnt,no tantam fujficionem idius priefcntiie cor * poris Chr/jii i« p4»c,IfgcntibiM ingcneraffcttt. Neq;nim tàm indodum ucl improuidum er at concilium, atc^ po(icrijraqujtdam,quieRoin£ Vercems,ac Turoniac alijs lacis, fuper hts cenfuemtit.

Legttur autem w Epiftola,Cyridi ad Neflorium ita mine Synodi Ephefin£ édita. Ncttßario igitur hoe adijcimus. Annnnciantes fecundum carnem mortem u* nigenitifilij dei,idcfl,IcCii Chrißi,c:r refurrcdtonè ciuf Cr 'm calls afeenßonem paritercoßtentes,'mcruegt;:tam at lebramus in ecclepaßicis faerificijs feruitutem,Pc etiant adjmyßicos benedi^oes acccdimus,i^ fädtßcamur par ticipcs corporis prjteh ß ßanguinis chrifli omnin ntts firoriiredëpKgt;risejjèdj,n3utcSgt;niinècarnèpcrcipiëtrs

-ocr page 112-

DE VERBID CAEMAE' DOME quoJ afgt;fit,nec ut uiri fanfhßcjtti ucrbo coniuné^i^pquot; cut digmtdtis umtMem,dut ficut diuindin poßidcntes hd bitdtionctn,f^d ut uerc uiuißcdtricem edm proßjßn e/ij Et idea qudmuts cHcdt ddnos,Am€n dmen dico uobis^ni^ fi mdnducdueritis cdrnem filij hominis, cr bibcritis eius fdngHinem,non tdmen'cdm ut hominis unius ex nobis £» flimdre debemus,(iuomodo cnim iuxtd fMm ndturdm ui^ uißcdtrix eße cdro hominis paterit fed uerc proptcrcd effe fdéld,(iui propter nosßlius hominis O’fddus zy ua Incructd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diximusquieitmCyrilltde

feruitus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;colli^ucfciint.tlt;lihilenim h£c,cotrd nos

myfltc£ 1.“'^ ‘itchn'Ms in myflcrio ßeri, cr in crueiUdm fcruim^ bcnediéh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftyßieds bcnedi^ones eße, dtlt;j; h£c omnid dnte^

onis. dicdntur tdmcidrecxponi. Qu denimeßdliud in cruentd feruitus qu.im dnnuncidtio mortis unigeniti ZT ftc diiiiuiKidtio fdcrißcißfdcrißcium dicitur.Si dutë fdtr* guis ddcßßdm cruentd feruitus cfl, er non f ylum dtmun cidtio fdcrißci/.Et itddimuncidinus nonfolum mortem, fed CT rcf!irrc6ii )mm,crin c(ehs'^dfænfoncm,quo col liqucfcdt Otic non eßquot;e corpus.Etiterum i/i.{c,qii.im cdu» te dicdt,dccEderc quidem dd myjiicds bcneJifftjncs,fdn-a ihßcdri uero pdrticipes corporis er prcciofi fdguinis. Per benedi^ones ddftint myßerid de fdcrdinentd .Sdn* ßcdtio dutem,non d fignis eflßed iißde^per qium rarpo» ris Chrißi fusnus pdrticipcs,cMus cdriicm diuindm amp;nbsp;ui ^‘'fl^’^‘^‘^ß’'lt;^^‘Uucdßcucrdbim'MC[iü fiq nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ud mortem ilfq[;,modo inßrmitdtcm noßrdm iuuct Chri»

feus, er in (w ni!7il rea:dimus.C£terii impd/Mti corporis

Ct:rijii

-ocr page 113-

tö- ÖECOLAMPADIÏ ËXPOSITIO-christ non mentinit ßtriäm lüe conuentiK, nec[ue enini proptirCd participes crimui corporis ChriBiißäd my ßerid ddmwtAmur,qu£ er impij räpiimt, ßdß fideles ' fiierimits,Ciirncm CbriäimAndiicAiniis,fiuep(trücipes fimusfiAcrdmentorumßuenon-

Exlt;päbiK intelligcrcpojfiimus,QrcA qu^chryfio^ ebryfio^ fiomus fiiper lodnnem dicit,quorum eyfiuprd mentio= fioi^fug. nem ficimus-Sic Mtem dicit-Necefiarto dtcéd!im,quÀni ädmirdndd myftcrici., or cur ddtd jint, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ndm eo =

rumutihasiVnumcorpusfiumus, zy membra ex cAr^ nez:^oßibuseiits,(]udreinitidä eins pr£ceptispArer£ debent-Vtautem non fiolum per dileilionem, fied re ipfii in iHtm cärnem coueramur,per cibum ejficitur, queni nobis Ltrgitus e^. qui c Icgunt, memorcs e(fie debet, legere fe commenanos in fiextum caput îodnnis,ubi ni htl de fiacrametdru manducdtionè loquitur-Et ddmirdtt ddmyfleriJ. uocdt,no c£remonidf qu£ inpdne er uino, fed oiY3vDii.i'»y quot;ttt uocdt- Chrißi incdrndtionem, qua uer bum cdroßilü ejl^er ia, ununi corpus fiumus,er meni brdestcdrnezyoffibus,/tcutßdtres Jofeph dicebdnti Erdter enim cdro no/lrd efi. Veritütem enim cdrnii Chrifii,ubtque doßores fideliter docent, dlioqui ditlunt ApoRoli dd Epheßos indigne trdüdbitur- Et ß omnino ContenddS c£remönids ddmirdndds,ddmiffimi ejlo,md^ itime ddniir dbilcs,propter fignificdtionc tuni ddmirdU^ dicorporiS’

Porrö ^uod fequitur quOittoda rê {pfia in iUarn cdt ~

H rierrtconuef

-ocr page 114-

DE Verbis caenae domini

nein conucrtimur per cibum nobif ddtum, cibiif il le/ttjpl'um os dureum cddetn homdid docucrdt, expo * ncnshocquoddominm dicit-Siquis mdnducdueritex hocpdne,uiuet inieteritum, mterpretntur • Pdnem/iue doär 'md hoc in loco nbsp;fdlutem crßdem in fcfiue cor

pus fuum,dicit, ctciuomodoßde in cdrncnt euis conuer tdmur,non tnulto pofl dicemuf, dudidmtts nue religud, ^u£Jimplicem mordri poffent. Quum enim inquit fuît in nos dmorem indicdre uellet, per corp iisfuumfeno^: iis comifeuit,^^ in tmum nobifcum redcgit, ut corpui cum cdpite unirctur. Hoc enim dmdntium mdxtme e{b‘ Hoc lob fignißcdbdt,deßeruis d quibus mdxime dmdbd tur, quifturn dmorempr£ƒcßrentesdicebdnt. Quis det nobis ut eins cdrnibus impleremurf Quod Chrt^uf fielt,utmdiorinos chdritdtedßringerct, cr ut fuum in nos oßenderet deftdcrium,non ƒ: tantum uideri permit tens deßdcrdntibus,ßed tangi er mdnducdri,c^ de^ ßderio fui implcri omncs ■ H£c uerbd ß dehumanitate Chrifli intelligdntur,ßcHt diéld ßint,qudnto mdgis mo=: uent,e^ propoßto congrunntt An non mdgn£ chdrita tis drgumcnti,ndßci,mori, et rcfurgci-e in cdrne noftm propter nosfNdtus enim homo ße nobis commißcuit,Ve rtmhoc mouet quoßddm, quod dielt cdrni lüius detes in figi,er ut CyriÜusdicit,cogndtumgußum,er propte^ red cdrndlcm etidm c£ndm requirunt-Sed non uident in (ircumlßeäißimilidre,cloquetibus,pdrcrgdmißcereptt räbolis,ßcttt er pidöres hominempii}uri,corymbes, flores^

-ocr page 115-

ÏO- OECOLAMPA DII EXPOSITrô. flores, capos,er fiuminacircumpingunt, ncautë pufft, humano captti fubiungi equinä ccruicc,fummä/äntiliii ritAffmeotropocomcndant, iapra:fenttaucr£ cdrnis Chri/litucrc/öciüdtos, utirequadiudecomcdimusltn pletü enimfliitdefldcriu prophctaru-ct adhoc iuxta 70 accomodät diâü cotuberaionü bcatilob.N am Hebrxd ahffr fondiit- quis det ut de carmbus eins fdtiemur^ hot: e/lextmioctffcâudtâü,qn ub dmicisdtuelli nolumiis-Pricffrcdin /p!ritudlimdducdtionenihdprohibet,quiit flcloqudmurlbidmutftomdcbii,uifcerd,fibrdis,ucnas, . oculos,gends et dhd mébrd dtüm£ tributnuis modo fptri tudlt,tidetflgt;tritudliffrmébroruoptici no denegdtnus, quodmäducet,uidcdt,dettbusmordedt,etftmilid-'£.tcfl tudere in eddem homilid, quomodo multd Idudätis mort \}-Ka{ixsiKS;de flinguine dicdt,q, Uuet,ornct, incenddb, illuflret,coelu pene (rare flicidt, in qbtts tdmé nee erdffi kilores oflènduntur,er miru eft in und hdc re no uclle

Accerfitur dute er Hildrius cotrd nos, ( docerb qui dieit in Pfdl-ä^. Hdbemus etidm cibu pnepdrdtüzt Hifdriuf quis hic cibiis eft ■) lief:ilicet: itquodddei confortiu pr£ pdrdmur per comunionéfaéli corporis, incomunione dcinceps fdnüi corporis collocadi-ld aiimpfdlmus pr£ fesfignificdt dices pdrdfti cibu illoru quoniditd eft pr£ pdratio tud-qd Cibo illo quis in prdfens fdlucmur,tarne in pofterupr£pdrdmur-At no pugndt cotrd nos-FideS enimcibuscft,quodddeicofortiHpriepdrdmur,nofig , num,tdmctfi cibits uerbi uelfiicrdmctiferuidtftdei,qud

H ij Cbrifto^

-ocr page 116-

DE VEREIS CAENAE DOMINI

ChriRo cr omniim eim mëbrii mcorpordtnur, quidem pro conditione huiui uit£ßdes bedt^ß tuinen dd ßtturdmreßicidt uitim tdntumpnepdrdt-'Etenim uere ßdeles,ut in uno cdmpo mdianttjtd 'm uno regno triant phdbunt- Sdcrdmentum fdnè uifibik nihtl tilepr£Üdt, qudtnuiicordm hom'mibM inteüiinonittm dffumiturt qudßßde incorpordti ßmui-

idem-

Violentiord uidentur,ciu£ idem ptribit libro de trini tite oélduo,dtque itd ut cdrnis cßi nobiiddri uitdm con tiïncerecreddnt-Scdpropondmus edprimwm,^' dein excutidmui,id (^uod non opmor,cdriturumfrudu. Di= cit ergo-Eos qui nunc 'mterpdtrem ct-ßlium uoluntü^ tis ingerunt unitdtem,mterrogo, utrumneper ndturte ueritAtem,hodte Chri^lui 'm nobiißt,dnper concordid uolutAtisfSi enim uere uerbtim cdro ßiltim cÆ, nos ftere uerbum cdrnem cibo dom'mico ftmimus, quomo-do non ndturdliter 'm nobis exiüimdndus eâ, qui or nd turdm edrnis noß:r£ idm 'mß:pdrdbilcm,fibi homo nd= tusdffumpfit,i!3‘ndturdm cdrnis fuxfub fterdmen^* to eommunicdndlt;e cdrnis nobis ddmifcuit - itu en'M omnesunumßvinus,quidamp;mChrißo pdter eR, cr Chriâus 'm nobis. Quißquis ergo ndturdliter pd trem 'm Cbrißo negdbtf,neget priiK,non ndturdliter uel fem Chri^o, uel Chriâimßbi meße, quid 'm ChriRo pdter, ChriRus 'm nobis, unum in his eße nosßciut-Si uereigitur cdrne corporis noßri Chriflus dßumpßt, (y uerehomo ille qui ex tiidrid ndtusfiut- ChriRus eH, nófquc

-ocr page 117-

10. oecolampadii expositio. nófijueucrefubniy^erio carné corporis fui futnimttf, Cfpcrhocunum erirtfits, ^uiapater in co c/l,criUe in ttobis,guomoäo uolutatis îniitasafferitur, cu natur alis per facr amentum proprietas, perfeéla; faeramentum ßt umitatiS’îib e^l humano atit f^cult fenfuin det rebus lociuendum,ne^ue per uiolentam atg; tmpudentempr^ dtcaiionem,coeleAium dté}orumfan!tati,alien£atque impia; intelltgcnti£,extorquendaperuerßtas c^l-fcriptafunt lcgamut,iy qu£legerimus 'tnteütgamus,ct tuncperßält;£fideifiingemur officio-Denaturali enm ChriAi»inobisucritatequ£cUcimus,nißab eodtfeis musßulte atque impie dicimus.ipfeenimait-Caromea, uerceAefca,c^fanguismeus uereeß:potiis-qui edit carncm mcam,cy bibitfangumcmmcum, inmemanet Cr fgo in eo-Dc ueritate carnii orfanguinis noneßre lidiif ambigendi locus^nunc enim ez ipßus dommi pro fiffonc, (yr fide noilra ucre caro e^,(yruere fanguis efl-Eth£caccepta atquehaußa, idefficiunt,ut(yrnos in chri/lo ,(yr Chri^usinnobisßt- Anne hoc ueritas cüiConängat plané his uerum noncjfe,qui Chriüunt Jhefum ueru eßedeum negat-Eß ergo m nobis ipf:pcr carnem,crfMnusineo,dumfccum,hoc quodnos fit-mus, in deo eR-Quod autem tn eo,per facramentu-eont municatie carnis (yr fangumis f tmus, ipfçtefiatur di= cens.Et hic mundus iam me non uidet,uos autem me uis debitis, quoniam ego uiuo (yy uos uiuetis, quoniam ego in patre meo,(yr uos in me, zy ego in uobis- Si uolumta

H iij tis tantum

-ocr page 118-

DE VERBIS CAENAE DOMINE tis tintum wniütcm intvlligi ueüct, quurgrdclum quett^ dam atquc ordmé confummanda; tmitntis cxpofuit,nifi ut cum ilic in pâtre per naturädiuinMäs e(fet,nos can’t tra in eo per corporalem eiihsnaä'uiMe^cr illerurfui» in nobii per facramentarum ineffemyfterium credere tur,dc/icperjiilapcrmediatarem umttds doceretur, qtMm nobii in f; mdnent!bus,ipfr mdneret in patre, (y w pdtre manens, ipfe mdneret in nobis, Cfttaddunitü tem pdtris proßceremtis, quum q^ui in co natur aliter fc-cundum natiuitatem meß, nos quoquein eo naturaliter ineßemiis,ipfoin nobisnaturaliterpermanente- Quod autem in nobis natur alis h£c unitas fit, ipße teßatus eß-QMi e d it cdrnem meam er bibit fanguinem meu,in me manet-er ego in eo-Non enim quis in eo erit, nifiin quo ipß’ßicrit, eins tantum inß•afßummptam habens carnS, qui flamfumpferit, Perßßa; aute huius uniatisfacra tncntimt f ipcrius iam docucrat dicens-Sicut mifit me ui tiens pdter,cr ego uiuoper pdtre,er qui manducat mc am Cdrnem uiuet per me- Viuit ergo per patrem, et quo modo per patrem uiuit,codem modo nos per carné eins uiuimus-Omnis cnim compdratio ddintelligenti£ forma pr£fumitur,utiddcquodgitur,fequundumpropofitti cxcplum dffequamur-Hatc itero uit£ noßr£ caußa eß, quod in nobis per eum, ed conditione, qud uiuit lüc per patrem-Si ergo nos ndturaliter fecumdum carnem per eum uiuimus-i-naturam carnis fu£ adepti, quomodo no naturaliter, fxundiim/firitu patrem infc habeat, qtiii

uiuai

-ocr page 119-

IO- OECOLAMPADII EXPOSITIO«

uiudt ipfcpcr pdtrem-Per pdtrem duam luuit tiuias nomdietmm eiintulit, diuerfdmqi ndturdtn, dum quodejiyZ^ dbeocß:,nectdmcndb copcrdliqudininci dentcin ndtura dtfjimilitudincm fcpdrdtitr, dum mfchd hetpdtrcm per ndtiuititem in uirtute ndturlt;e ■ Hecdute idcirco dnobiscommemordafuntyquiduoluntutis tdn turn inter pdtrcm crßUnm unitAtem, htereticimenäen-tcSyUnitdtis nojlrx dd deum utebdntur exemplOytdnqud nobis ddfdiumcr perfiliumdd pdtrcm obfequio tuntu de uoluntAte rcligionis unitis, nuUdper fdcrdmcntu cdr nis nbsp;nbsp;fdnguinis ndturdlis communiants proprictns in

dulgcrctur,qut{m cr per honorem nobis ddtum, deifi-hj,cr permdnentem in nobis carndliterfitiumyCr in eo nobiscorpordhterettr infepdrubiliter unitis,myßcriti uerte dc ndturdlis uniMis ßtprddtcdndum-

lîdc omnid Hildrius ,quicr ipße inteUeilu obßcu^ , rior duthoribus cicteris, non tAm contrd nos efi, dt= gue dppdret ■ Ajjertmus enim zr ip/t /ßonte, quæit-leprobdt, nempeoperdri CHRISTI uirtutemde ßgt;ir itum in ßdclium cor dibus, qui CHRISTI tres funt,dcpdrttcipes,neque de hoc contentio,f cd nunt pdni illt corpus CHRISTI /iH'ntizton, er Jtt cor^:

■ pus CHRISTI cdrninoftr^ep:dßoeiet^utßtpcrßiti ofifcntiuntyCt^cxuerbis Htldrij drgusint-Si cdrnei» CHRISTI cifco dominicofimimus,cdro in cibo do=i minico erit, nec attendunt mox fubdi, fub myßcrio uere cdrnem mtuiducdri » Qj^rc ergo non finunt

H liii ejfe

-ocr page 120-

DE VERBIS CAENAE DOMINI cjjc myfterium myßcrium,O' fäcrdmcnttvm ßtcntmefi tum^dutfinonintelligunt, q^uidßttnyßerium, difcdnt, ut contendcndifidt finis-

Mf«î H» nbsp;nbsp;Serf mens Hilari/ quæßt dperiamui- Ariani, utple-

Idrij- rdfiquefcripturas torquebdne, itd illud Joannis tcRi tnoniunt,ui ij unumßnt, ßcut tupdter mmcGr ego in te,ut cr ipßin nobis unumßnt,pro impieate fuaftabi liendd dddi'cebant dicentes-Ecce hoc diclo Ioannis dtfici mns,ßc efifiefihum, umumcumpatre^utnos ßmus un» civm eo-Vnumduté fiumiisc um co,nonunMte natur quod per omnia ßret impoffibdc ■ Qjiomodo enimho momaneshomo,fieret na tura deus fuel quomodo unufi: quifiquehypoüaticd unionecomplcäetur diuinam gt humanamndturamfAbßt-Sedummtfitmws ob uoluntA temconcordcm-IgiturGT Chri^uspropter concordia tmumcRcumpatreSicimpios iUosratiocinantes refis. tat Hilarius, gt docet non folum Chrtftum, fi:d nos quo quealio, quàmconcordiie modo, urum eße cum deo • fiiempe, quodßcut honorem accepitfilius à pdtre, çr utiuscfl honor pdtris aeßlifiita fiuum honorem nobis Gy Chriüits comu^icat,Grper eundem honorem unü ffficimur. Etenim omnes nos, quotquot Chri^liani fu -tnus,cU'ndemhonorem fiortitifiumus, ncqueefl in nobis ultrauarictds.Quotquotettim,dtt,in Chriftobaptizdti fflis,chrifluminduiftis,nonc^lud£us,nequcGrijecùs, ttpn cfl fcruus,nequelibcr,non eRmafi:ulus,nequcfice=: (ffina,omnes enim unum eflis in Chrißo ihefiu- Omnes entm propter

-ocr page 121-

ÎO. OECOLAMPADII EXPOSITION

ftttm propter Chrijlum,qiiiin nobis opcrdtur,cx£([uo fumushonorabitcs, ndm tn quibufcustij; operdtur Chri ftiis,inhifs zy honordri debet- 'Etßcutpdterin Chriflo honordtur,eô quod qui uiderit chri/lum, uidet cr putrem tn Chrifto operdntem mird,itA fi uitu, Chrijium fx primdmus,eiiip]uefpiritumkdbucrimusilliddhlt;erétes, nimirum honos in nobis hdbianii ddbitur ChriRo, typer ChriRumpdtri-Et Itcetperunumopercturmdgis qudm per dlium,honore amen usium fumus,omîtes fei licet filq det, cr ddoptione hoc quod chriilus ndturd • Omîtes fidtres Chrifti,omncs templd figt;iritufidn(li. Vi^: des prseteruolunatisconcordidm, nosquoquedîiomo do efic unum cum Chrifto,ty ta cum pdtre,nempe ho norc,(y operdndi efficdcid, qult;£ hdbiantem ettni nd.tu^ rdli proprieate in nobis drguit-

flonordutéillenobisddfiti,quidenim ChriRus edr nis noftrlt;epdrttcepsfiiâusdftumpahtvmdniate, et nos tUi commtinicduimus,ut efi in epiUold dd Hebroos -E fcirw pueri communicduerunt carni ty fdnguini, et ipftfidus e/lpdrticepseortmdem- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftt'i»noftru

genus dpprehendit uerus bomo fiLâus,quotquot credut in nomine eins,per unionem ndturie dccipiunt poteAd= V is ftdci tem,utftlijdeiftdnt,nimiruin,quidChriftoincorpordti, edquic et uer£ illius uitis pdimites funt. Tdm efticdx perfidem Chrifti cilftsiritus-Ctuodquiignordt,necuimfideicognofcüt, finit no^ qu£ anaeft, ut ed qu£ chrtilus hdbet, in nos trdn/Je= ftrdficit rdt,ty qult;e noUrd in ChriAufirentem noArds iniqui= et cotrd ».

H P tdtes,cr

-ocr page 122-

DE VERBIS CAENAE DOMINI-t!U:s,amp; noArdmficint tUtus iuflitidm-

Qbgdnnircdutcmquii polJètjftidco comunicdmut Chriflo, quid carncm noßrdm, homo fùdui dffumipfit, communicdbunt Chrifto tmpij'quid hoc dd fœltciai, tem noftrd,quod Chriftm incdrndtm^ O incrcduldin uo cem-Quid hoe dd foclicitAtem noflru^ qud/ï fcilicetcom muiiii cdro Chrifti ßrct, ut feite in Ephefino Cocilio di

, hominibuiimpijscrincrcduli'Seddcmincondcmndtio ' ‘ nemerit,nequcenim tales uerecommunicdnt,qudndo=: quidem uerbum cdrnem dffimtp/it, edmque fdnéiam et innoxid, in qua fuds exercuitdiuinds uirtutes ■ Impij cd Cdro im l}gt;lt;^ciem quidem cdrnemgefldnt,fed perpetudincre» piorum- di^htatecrimmundicidcontamtndntjqudpropteret db Cd uerbum dbhorrct- Contrd, uerbum hdbitatinomni-bus,quifdcintegrdrecipiunt tanta incdrndtionid dred ttd-Quis dixeritcommunione régis O' ruftici,fi pur pu rdrcgtd, feddctritA,indutusrufticiisdgrü ftercoret, in luto operetur, o uiliffimd qu£qi fèrdt, rex dutem in itoud o /flendidd iurd dicdtffdpientidloqudtur^o uir tutibuscon/ficuiis ßt- Uemo rcgiüdliquod fordido tri buet'dt iicrd communio dicetur, ßin eodem hdbitu, per omnideddcmdgdt, tametfinonex codem ßemmdte ßt progndtus- SimilimodocdrnisChrifti o cdrnis impij nuüd er it communio, qudmuis impais cddcm ueftitus fit Cdrnis trdbcd qud Chriftus, eo quod illdm coinquinduit impius,O’ nihil in éd agit diuinum, undc cz mdnijiftum

- 1

-ocr page 123-

10- oecolampadii expositio« in eo non hdbitiire uerbum,dc odofctnt effèdc emortuS ßdcm- Atßdeles fuprd modtifœlices funt, quid cdro cO rum priuilegio jidei per mundicidm Chrifli purtficdtd Cdra tfl,immortdlifq;/ùdd, utpoteingloridm pdtriircjur^ piorant-redurd,pde quoque fein operd exerente cognobilemjd cit hdbiantem in ip/is Chriftum, cycum Chriflo in cœ lejhbits conßdet-qui nunc uidere unit fettis cognofcet^ quidHildrtus dicdt,ndturdliter in nobis effe chrifli ueri tdtem,quiniin:uhbero drbttriotribuet,ßrtdffis nodg ttofcët-Decîctrdt dutée^rf dpfMn dices,tue eü effein no bis,dum ƒ ecum hoc quod nosßmus,in deo eft-t-quid hu mditd ndturd in ipßd deo uerbo aßiimptd eß-

Cecldrdtdutem zyhoc quodAmbroßuslibrodcin Ambros cdrndttonis dominic£ pterdmento dicit-l^dm nbsp;nbsp;ßcre= ßiK‘

dds inquit lt;i Chriflo cdmem fifceptiim, et ofßrds trdns figurdndum corpus dlmribus ,non dtßinguds turnen nds turdm diuinitdtis amp;nbsp;corporis, et tibi dicitur,ß rede of ßrds,nondutem rcilediuidns, peccdßi, quiefcc, diuide cnim quod meum,diuidequod ßuum eß, quod fuum uer bl eß, ego quoderdt Uhus non hdbebdm, er iUe quoi meum non hdbebdt,fufcepit quod meum eß, ut impdrs tiret quod ßuum eß, fufcepit non ut confitnderet, f:d ut replcret-Si credds fufceptionem,dffingds dutem confits fionem,tAdnich£Us effe dcßjßi,nec amen ecclcßa fills nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

useffecoepißi-Sicreddsfufceptioncmcorpüris,ddiun=t gds diuinitdtis compdßionem, portionem utique perfi due,nonperfididmdeclindfli'

Hm«:

-ocr page 124-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Hutte I ocum citni dum ex’ßimuui, qitîim cum prior ch Cratid - tiritGrdtidnus,nihilddfiium inRitutumßcicntcm-Cit^ nusfem= turM(em ex libre de Cdin etAbel,inguo nihil tdle- Pri£ per tdc. tcredprotrdnJfigurdndum,legittrdn/ßgurdtü Etexh ftimdt obldtionem in dluiribus, confeerdtionem illdm pd ptßicdm,ciuum Ambro/iui /itnplietter dluddt dd ßdem, qudfidicdt,ßitdcrediderii,uelrcl'.gioncmhdbucrii,di xerdt entnt er fuprd-Siîudjcusofferdt^cfuißlium uirgi ttisM drilt;e 4 deo pdtre ffpdrdt, dieitur ei, ß rede offè -rdf,non dutem rede diuiddf-Vides hie offmc dltiribus cffl'ßmplieiter crederef QUdna dbfurdd fequentur,ß ia hineinde imper tinentid mdle confuerimusfEt qudtrh tnus ddkue,undendm tot error um zizunh fubndlte^An non er pueripronueiare poffiint inffdeliter ddum, uel fdltrm ofcitinter-Grdtidnus trdnffiiiftdntidtionem inge rere mtlt- Ambroßus uero doeere cupit, guomodo in -cdrndtione uerbum ptdm nobis diuinMtem impcrtitiim ßt,nodrdm dutem humdnitdtemdffumpferit-

Vt dutem dd Hildrium rededmus,cr c(U£dd Euchd= ridtdm pertinent, exdmincmus,ne^ue hoc omnino inß= cids iertm,ctbo dominico uerbum cdrne ßmii-iidm ([uü Seperß^ßdclis femper mdnducet cdrnem, eädm guando dd men dehs md fum illdmcxterndmety' uißbilcmnondccedit, ejuurnon ducdt nbsp;nbsp;erilhhord,(ï fidesmultomdgisindrdefeit, etddtpcpin

Cdrnem, guedinisßdtdelicdtior, eo ejuod per fdcrdßgnd mdgis ddmonetur,dtqui hoc probat m nobis effe Chrt{lum,no ifipane-O pauperculam animdm,lt;iult;enon antereßcil« ittur.

-ocr page 125-

IO- oecolampadii expositio*

Idtur, qt'.àtn qudndo mcnfaiüius fit pdrhceps, ignorât utique quid or quantum fit, propar beneficia accepa gratiM dgerc, er conteftdri fieexgrdtorum numero /5 »•c-Affiiwc/i er tuncfiœlicem,fiquideni,Chrtftu/m hoffii tern forätdfdcrit,er ucrbunjcdrnemfumdt,fœlicioré tarnen mdliem, ita ut etidm cæremonijs illis, qudntum dd ipfumdttinet,fi priuctur,nihil ficntidt incommodi-Dico^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

qudntuddipldntdttin:t,ndmmdg/cpropter proxtmu, qudmpropterfeipfosfideles cxternisfymbolis uti de= nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

cet,eoquod/fiiritufiinélodffldti,ltberi,mundi,iufli,er pingucsdcbedtifuntin clmilo,cuiinfitifunt,rcgniin qucdeiintrd fiehdbent' Sedquidnemouidit deum un^, et dgit in ccxlo Chriâus corpore, cut quod retrtbudmus hdbemus nihJ,nc liberdti femel mgrdti fint,ulterius deo f rutre in proximo,er in utilitatem omnem fudm niant inftitueredebent.ProindccrcdcUbusercofifiio inpra bdtionem fidei, dcufum proximi neceffdrid dd fdlutem, cuius confijf.onispdrs cximid cd communicdtio,qude ad dlenddm chdriatem inllitua,erob hoc c^vK^itdiilci, ut qitum nobis confcijfimus, nos/rdtres er membra ef fcinChrin:o,edmfidemer conteftemur obfequijs er protefidtionibus cxternis,qu£ ritus huius,meafmtetia, cauflt;e potiffim£ funt- ^^amgratiarum adionis plerifq^ tnaior er in ali/s hör is ofièrtur oportunitas •'Et quod Tertullianus libro dcpoenitentiarcfirt, non ideo abltti, ut delinquerc definamus, fed quid iamdefiuimus,etquo^\ »iam lam corde loti fumusfia er nosdicimus, non fie-

quenarc

-ocr page 126-

DE VERBIS CAENAE DOMINI* .

Quod non fît Chrijlui in pane, ficutnec infer mo ncautli= brû.

Hicrony tuns.

Origen n«. ’

guentarenosciercmontaf iHof, utpdp:iincipiamu{,/è(l ut piiftos nbsp;nbsp;pafci nos dccUremus, nbsp;nbsp;ut docuitnM d =gt;

bo domïnico,i)ocell,duincibum dominicum fummiis, opérante in nobisfpirituf tndio, uerbum carnem f mus- M ^uod propterea Chriftus non fît in pane, etiant dlijsexemplesdifcerepotes-Verbo prlt;edicatiscrediio, Ct in uteru metis traieâo,fidelis carnem chrifii manda care dicitur, no tamé idcirco in labijs ucl in fono pratdi catis inhabitat,caro proprie,ni(t forte c^uod de Pendis dicebaturfuadela,qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uocat, tn labijs cutsfedeat^

Item in fcnpturis difcentes cbriflu, carné cms man ducamtis, et amen nemo dixerit in chartis uel charade ribus inpdentem,aut ß diccs,impropnc dices- Et ne eti am h£c mea dicatur fidio,Hieronymus fuper Ecclcfia fie ia dicit-Caro domtni uerus cibus eß, et fanguis eiui ueruspotusejl,hoc folumhabcmusinpriefcnti f£culo bonum,ß uef:amur carne cius,cruoreq- potemur, non folum in myßcrio,fed etiamin fenpturaru ledione,ue^ rus enimcibus cß et potus,qut ex uerbodeif imiPar ƒ;«=« entia fcripturaru-Et ne h£c cotcmptibiliora ßnt, quant UIS apud multos uerbum deinonpoßum noningemtfee reamcontemnijOradfolum ßrmepruritumauriunt proßrri,addiderim Chrißi carnem ucriusßumere non tiuUos uel audiendo uerbu,uel legendo ßcripturas quàin participado myßerifs,qualia hodiefuntfecula,^ fcio me non mcntiri- Origencs quoque fuper Leut-homil-u-quumdixißet panem myßicuminlocomundoj.anima non conamitMa mandKcandum, uocaffetq^findafaß

-ocr page 127-

îO. OECOLAMPADII EXPOSITION ' dorant,cxponendo cibum iftumfdnélum non ejfecom munijoncm omnium,ncc cuiufquam indigni, fid fMé{o=a rum,idmultomagisuerbodttribuendu cenfuitfubdësf (^dto mugis hoc de ucrbo dei,reâe meritoq; diccmiK' Hicfermo non efl omniu,ncc cuiufcunq^,fed pin£lorZ, Crc- QMo«rc4 diutis Auguflinus prudcnter «on mtniK peccure negligenter aûdientem uerburn dei, quim corpus domini muducunte indigne,proindgt;i no mi norem uerbi quùm eucburiftiiehcibendcim rutioiicm-At fî cofiuret opinio de impanatioe, innumeris m odis plus dcbfli hubcret puné poUuens, ut KuluchiiC ucrbo utur, c^udm ucrbum. dei ex ore mco contemnens,quanto[cih= cetfonusorismeiorgunu utlius ipfopune carne Chri^^ fli nobiliato-Clt;eteru inßirtiri carne Chrijli uel rtgure ptnguine terrenucorpusnoßru uere!ibfu-.rduejl dice= re,dt uerbu eu fjiiritu fuo uiuißcure,anima m uiëlurâ ne cejjàrioßitemur,e:y quia animas pias uerb ttm occupât^ quodfuâcarne nunqreliquit,confedaneu,ut zy carnii Cbriiiidomiciliumquodâmodojimus,cuius in nobisefi uerbu,pcr uerbu enim credétes, natura carnis etus ade pti fumus, zirpcrhoc natur aliter f:cundu.m carné per Chrißum utuimus • Vnde fîcut caro chrifti refurrexit ' Cf in pulueredctincrino potuit, ia et nos uiuificatiper Chri/luexcitabimur,adq;gloridimmortaliatis refur=s gemus-Atq; h^ec docent externa f icramëta qu£ accipi=s mus Cf baurimus • Nd lüis cotc/lamur,fidc hoc nos age reet obtinere in anima, quod manducatiopriffignat cK itrna,qu£m(nscjiliilarij'

-ocr page 128-

DË VERBIS CAENAE DÔMlfîb

I tique dum hitte inde rem expendimus, e:y- quid pd=i tres fenferint,fatis clxru nuUum äppdrere cdufum, qud t 'e uel dnte mdnducdtionem,uel in mdnducdtioedjjit cor ph's hocmodo,utdiunt,inpdne, perqudm fdpientid bó nitA'Umqucdci iureprlt;ediccmus,tAmet/ïlitedr, quodfi tile qiuiddam /iceret ,tton dbfquc fdpiëtiddcboniate/ï eer et, utcünque nobis flultum dc durum uideretur-Mul a igitu'r h£c dbfurdd qu£ commemorduimus fold fuf^ cerent,t it exclufo tropo tnu/ttito,Jïmiltdrem fcriptur£ tropuma'gnofceredebedmus,dicentes, corpus figurunt corporis.

Nonm.’nusdutécogit, ipfdferies fermonis, qu£db E.udngcltfti s contexitur,ut/icinteüigdmus-Verum quU duo, M.dtth eus fcilicet et M.drcus obfcurius fcripferut, fentenhdpet tndd eftdb eo qui mdnißßius fcrip/tt-Lucii falicet.Neq ueentmmdnißfldperobfcurdquis dextre docucrit.IAd nißfttus cnim cß,hoc efl corpus meü,quod pro uobis trbiditur, qudm hoc eil corpus meum, ut c£te ri dicunt-Per icopen igitur P.uÄgeli{l£ Vuc£ de c£nd do mini expldne mus-Efl dutem h£c.

Atquum effethord difcubuit,cr duodecim Apoßo Lt(C£tU licumeo,o-dixitddeos.Defideriode/tderdui hoepd-ifchd comedereuobifcu,dntequdm ego pdtidr,dico enint 1 uobis,quod ultrd minhne edam de dlo, donee impledtur i n reg«o dei.Et dccepto poculo, grdtids dgedo dixit- Ac £i pitehoc,crdiflribuiKin uoS‘Dico entm uobis quod Mi nimebiba/nà generdtfont uitis,donee regnum dei uc itiett,

-ocr page 129-

10. OÊC^OLAMP ADI I EXPOSITIO, tuet.Et âcœpnj pane gratÎMcgit, crfregit,dedit^ eis di ee/w.Hoce)lcorp»imftt»iqMoiipro uobistradittir,hoc dilJinuiit facile in meant rccordationcm.Similiter zj' calicem poj(lgt;» terpre » truant c£nAtum efl,diccits, H3C paculum nouum Tcjia^ tatio eer» ntentum in meo janguine,qai pro uobis effunditur. Fide tïi^ ittdi» i^ima tutijfimaq; interpretatio cß,jjgt;eäare prim» quam cium, fententiam pr£ jeßrat corpus,ttttegrut» dicendorum^or Chri^lut deinde cxpcnderc,q uid in fingulis membrts ac uerbis da idi patri» (eatur,qu£fcilicetccrti(ßmaiudicandiratilt;}.Eftig{tttrui busq zT derc i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;idajquamodo dominus naßer Icfus, eX re» nobis ag»

^Mo redemptor fit,tarn corum quipratcelfcrant, quàm co no pai^ rumquifequutijZ^infeutpuiafaluatorcm rcjpiciuolu fubßituit it. Eß cnim botrus iilc 4 duobus uiris geilatus(papulös ut circuci 'mtedigeper uiros).Porro eadem quid;mrcligiane^uaria fontlt;»» to autem religionis more, per c£rcmonias, gcncrationis ^«dw UtriM/’^morcftl feruat,ututriufq-cultoribiisfefaucrede bdptipnl olarct, z:r dum ueterem cum noua tenet,ßnem iUius, hu» ius autem initium faciens,abolendum illu,httnc uero uf» que ad fteculi confumumtioricm tenendum,docet .Come ^agnit pafchalcm,quircigcߣquidcmmonumentum fubfequutur£ autem erat umbra . Comedit zi^panem^ quem oorpi« fuum uocat,ztr bibit uinum quodfanguinê dixit,qu£ Ztripfafuntmonumentum fempiternum , ac fymbolaucritatislegalemumbramexplcntis.Prteßgura n bat enim agnus pafchalis immottndum dominum lefum f fuius fanguine 4 multo grauiorc,quàm prior Aegyptia»* * ta füitßibcrarcinurfcruiaiteMaiori igitur beneßeio ma» iut fubßituendum erat faeramentum^maius non materia

-ocr page 130-

VERBIS CAENAE DOMINf

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’(gt;[d,fcd hencfiçij mnioKis-adinonitione. Admonebàt tig*i

fitnk nm imtionudis eos libera:i corporis, Panis uero (y uinu uinum. libcrtateni j^iritus dare per Chrifti mortetn aiinimci =« ât. Laudant qiiidem Chrifluim cjerrmmfi£ prifc£ er ttouithe.NetVue iniercfl aliud inter illa,qu'im quod per ag, num prtedicebatur uentunvm. Per panem ucro uenilJc^ amßnnatur redemptionis heneficiimtJnqi hoc uno fcdi^! dores Cumus,quôd non expedamus cum patribus deftquot; derabilem aduenium, fed gratias agmus uoti compotes, ^ie igitur memoria tantum beneficiMn excideret,propria ritucommendandumerat.Quod fimospriflintisßajfet quot;nbsp;rcliäis,nondumuenilfefaludtorcmßrtalfis arguments remue.Lt expedarcmus cum uotis uenturum, proqua 'reéeptoagend£crantgrati£.Nnncigiturdeolaus,quód ticrfa fumt uota in gratiarum ailionem, cejfitq; umbra tedif plena,luci totum mnndu iUuminanti, zr id efl quod faóbirus erat Dominus,acficit,ut clarius ex ipf y contex tucolliquefdt,

Qtti ita habet.na!’«lt;igt;i’xfiKSi,chriflustuxin«ndi. difcuflunts umbram gcflienter inquit, dcfiderio dcfide^ ExpIanA tfauihocpafcha,agnumuidelicetpafcbalcm,quiiuxta fe ti u rbogff,ji()f.(.fftp^yttttK manditcare , atque omnia alia 1c^ r«Mj Lm» gjj ffuera^re, ut uos, qui flrrc non ualebatis, tandent exonerarèfOntequam paterér,noudmq^egem morte meel «»flirmarent,ut aiutc, ita efl^e fciatis, malt is diebns qua fiiowttme'ludißi,ict occiderent,er oeddflfcnt procul dtl

-ocr page 131-

10. OECO. EîtPOSITIO, pcrmiftffcni äutcm gaudco, dc tctnporit oportu)Kt4te cam agao typico, nu longe intto^ antiorcm agnum,pro maiorc libcrtate ueflra, quam pa :» tribM concejfa immolatnrivnt iri.Gaudco quid in i!llt;j figurait ag'w difcitis,quid in me fit implendum . Ega agnM illc,ut loanttei dit,Ego uerum pafcha, QÜi buitc edebant,magna « parie plebt craffior erant,age non c^* dam ipfe ultra ex co,ntinc finis i'diuifÙMrus. Alium ri~ turn approbabo, in quo plalt;ebuntquiffgt;iritualiterefuri funt in regno ßei,mquo non cfl: cibuf or potuf, fed pax iuêlitia GT-gaudium inß?irii« fanih. Similiter gratia« habco patri,quid non ultra corpara'i neceffitati indulge re habeo,quemadmodam Moj,ddb;(c aliqMndiu uitam fit per terrain ai!îuri. proinde calicem ilium mea gratis drtwn aihone fanihfeatum accipite cr diuidite in uos^ quialiq'adntarefociilationccgetis,ego autemde taliui^ uino non hbam,donee regnum Dei ucniat, tunc aliud GT nouutn bib am,quod nunc quoque f'.tio, Q«id enint mhi tarndcfidcrabilc, quant utffiirituales ejftciamini, rc liilaucntrlscura ? Quid uobis torn utile,quàm utega in Kobiî regnem, GT me obleâem;

Et eaqualegis ueterif, fequentiamagi« wot rfß)ici«(tt, GT ad ^iriiualia tranfmittunt. Accepta e* nm pane gt gratij! aihs,fregit ac dedit cii diccns,Hoc cjl corptw meum quod pro uobif datur , Eu4ngelijl:a:,alil adduntt ■ • gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I if

-ocr page 132-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

dddwit. Acdpite cr comedittffub finem ucro fubiuftgt^ tur,Hocfadte mei mordationein. Optîmafuerboru faôhrumcb [uorum intcrpres eß: Chriflus ipfe, Etenitn lt;Iidt,hocfiidie m mei menwriam, qiufi diceret. Ritunt annuitm i^uetn ntmc celebrauimue in memotùm btneß“ df priflini,inflituit ex pr£fcriptodci Mofcr,eàquôd pri* Exo « nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cumprimogenitdAegyptiarum tiS

’ * pericrttnt.Hitbebids hune dicm in monummtum, CT lebrdbnif cum foknnem Dooùno in gcneratiombrteuc* flris cultu fempiterno. Ego autem uobis maiorii benefidf mentom comendo,in pane iüo.Vidctif ut acdpittm iÛunr Crfrdngd,potrigùq; uobif,profiôbpimisefl:a)rpuf me um^quod me uolente pro uobis ddtur, nuUuntJjocuobis mains beneficium datum fiât un^uam. Accipitt igiiur Oquot; oogt;nedite,at(j;mpafierum facer tllc uobis ritus eßa , er mei memoriam fadte, es- fifidcliter memores ac grati fiicritis,ipfe uobis fitttarus fum panis uite itterna. Citte* rum panem quidcm,ut facrofutiHum fymbolu ore maa^^ ducate,bcneficium(tutem,dtqueddco meutniOudbeitefi ciimcorpiis,dnimofideliterrecogitdte^

Tropum

hue fcrip Demcfi dmodo loquendi non eft hie dbhorrenditm ndtn turdtfdmi nbsp;nbsp;nbsp;fodem tropo ufus e/l er in Exodo,ut in mnnibus ad

Harem. iuudremur,ne dberremus.Sicut hie dixit. Hoc eR corpus mcü quod pro uobis trddiairfitd alibi de dgno dixit quod fitpdfchd,hoceft tranfitus. Et quum dixerint uobis filif ucftri.Queeftiftdrcligiofdicetiscis, Viihmdtranfitus

' . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;domini

-ocr page 133-

IO. OECOLAMPADir EXPOSÎTIO.

'iomini.Et qiure e/l phafc, nónne quia memoria tranfi^ Exo .t». tuffneq; enim agnui traiifijt, er mM'mc,qui fcqucnti=’ Agnui limanmsimmolabatur,fedangclui oSmtranfqt domos phafcqd agüifatiguine ßgnatM,attanten agnuf illc in pojicriori^ memoria bui anniiappcllationem obtinuit piocha. Vn^ dominus tranptus dicebat,ubi pafeha cum difeipulis manduam.Sic crpa* nis^quamuis per tp fum hodie non ßat, quod olim per oor pus domini,rcligio fc tarnen nomine ita uocatur, ddeó ut quotiespanem dlum oomedimtts, dicamur corpus domini edereßd quod pifpiiritualiter mandueant.Et peut agnus didtur papha ucltranptus, non,quid per ilium agnimt quem poPerioribusamisedcbaiK, faHusfiierit tranps tus,pd quid rememoratioepet quofailus pt angcli trä ptus.ptnguine eins poßibus oblitis,ita panis ille eß datia corporis Chrifti pro nobis, er mors immaculati agni ut ui tarn ajpcqudtur mundus,hoc eft,memoria, quomodo datum pt corpus pro nobis,idem enimfitcrit t^ere,lioc ep corpus meum quod pro uobis datur uelfrangitur, ct' di’* (ere,Hoccfi datio uel paSho corporis mei pro uobis, id eP,monumentum dationis ueljraihonis corporis mei pro uobis,uel annunciatio mortis dominic£,ut Paulus expo^ Panis cru nit.Quodppbftantiueexponeremus,efl,oportebatpa= cipxus fc nem etiam cum Chrißo crMcifîgt crfcpcliri or rcf«rge= pultus et re.Siquidemdurapctpanisillcpojlci£mitmi,idquoducri quod cor pmile,remanpjj€quafdamreIiquias,Etcnimpp{bfianti pari com Ue corpus quod traditur effet panis iüe, etiam panis effet p ctit ut corpus quod traditur,er quad oorpori conuemret, etiam eße i-n coe

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lo

-ocr page 134-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

CO pàm conuenirct,cr ficut'corcmunicarc poffummindiui HCfJirct. duimnoflräm fubfiantùf»,ctiatn mdiuid’Jalcs qualitaffs cctnrw.nicjxcniiK.

Jam fi prtcfens uoluit Chrißm adeßc Ulo modo, quid fibi 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;uuit nemen rccordationii,quodfirè abfcntium eß fnuin

paß'io abcß,a)rpu! autrm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,at pari coittentio/ic,dia;

remut in pr^fciui dari crfrangt,quoi fcitis no did, f rd do uicina. paffiot2e,ut de prxfcnti diâu/m. Jgitur çy adic ébones iüâs apud Lucam or Paulum, crfcquentia qute ad.nonent uel cxponuM.cr figura qua; pra;ce(fit, docili ■ fatis monslrant,pattern ilium non à fubßaittia uel mnih ttentia^fed figiùfieantîa nomen corporis dom nifenitii.

Neque caret ineptitudine uanitate migari, ucrum quidem cffc,quod comèdetur paffionit memoria, fed inte rim etiam panis cß corpus,Atpoß tanta inconuenientia abfurda,ey Chrißo de memcria pafßonis menente, tantum autcm miracuju, folentio prlt;etercunte, qiiisbo« nusuiruonuidet maiin rixandi,'quàm ucrum difcendi fludiumf

ï)epocitsgçj clarior adhùc in fequeniibus uerbis expofitio efi. lo demim „aliter qt paculum poßquam caiiAuit accepit dicès.Hoc poculumnouum tefiameniuminmeofanguine,qtufro uobis cfiunditur.bîon per on mta idem facramentum eß Saguüjeccrporis cr'fanguinis, non corpus fedfanguinemuocat flamètit, tfflamcntttm,utuideantqui laicos à con mumene fangui no autemnis per tyraiinidcm depcllur.t,quod eos quantum in ipfis panis uo:^ efi,âlcflamenti communicnc abarceandEtenim lex.fçeo catur, dera,in fanguit!cfandcbat,ut Exodi dccimo.Kam prje-^

ter id quodjMguis agm,poßes obltuit, etiam alia figura /

-ocr page 135-

10- OECOLAMPADir EXPOSITrô.

(cgis ante oeulos ponitur impktaÉtenttn Mofes ut an» nunctaßetplebioniniauerba aciudicia, orrclpondißet popului UMninüter. omiùa uerba quic lo^uutui donfh nu^,(efaélurum,f(ripftt fertnones in HoÎM»«rte,,ei7-pij buiu! giiine aßgt;erfitpapuliim,legi obfcruandj: dflringcn^ac di fymbalo ans. Hic cß fanguisfœdcris «juoJ pepigit Dominus ua* ablato. bifcum.

Parrominijiflariti/meflex noua capiteadHcbraoSj - quot;J lion bue Ho.îriMn «tiwn ej?c ipfum tejlamcntum, fed fan guinein ülum qui femel cjfufm efl: ut crK£E,imô fanguinë ipfum,eße ôbfigMtionem teßimenti,jlioqui conleâane umßret,fubindc innoudri tejiagt;nentunt,quotiesca:liam ionünicamnMnditcaremns.Vbi enim nouutn,ibi antiqua AntiJua.^ tar prins,ad Hcbricoj. s, vkra fi fj^pc nouum teflamen» tum,fiepemorieturChriftui,qttod ubpï; morteteftatoris Ritenamè Uelfaitguine non eßfatiäum. At femel conßrnuuit tejU j'i mentum fanguinë,adeo^i tejîamentum noMitr» e[l tn fan guine,hoc ejl fanguinë conßrinatum,no fanguis tn tefla nento noua iamprimumdeoænfeeratus,quem diuinitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

fanfhßcabat, neO} Chrißut aeceptut patri propter nos, eum quibui per Cnrijlii inttu ejl fxdus, fed nos propter thrijlumgrati fumus patri. Atq; adeonominis inßexi» Ort« nolentibus non contendere, Luc.« cum Paulo abuH äe fatis interpretatus ej?ft ,lt;|Ki(l fit quod Marcus Gr Mxttbdet« infiiMiurirttJiceittrj, Hie eß fanguis noui te fiamenti, id eß,hoc cß nouum teflamentu pertfanguinS meu,neceffe enim eß per noumm Teßame/num memoria Ctßguram noui tejiantenù acaperc . ituijuep

l irif

-ocr page 136-

ne VFRBIS ÇAÈNAE DOMINI agt;gwuerimui,lt;juomodo poculum uel ctilix fit nouuw K ftMientum,hjbcbigt;nui etiM ijuomodo fit fanguis, ß nttcUigimtis quontodo poculum eft fwguis,non ignorabi mu^ ctiint quomodo punis fit corpus.Hue ctiu/n fucit, cr hue oporttbdt oculos ucrtcrc ,qiiôd Paulus non eft conté tus femel diarc cum c£ttris,Hocfdcite in nui nuntofiü, fed quum de cdliig dixiftet,repetcndiem duxit. Adeo mul OrigeneS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;menwrid pdff ionis fitutn eft,ut Origencs fuper Is

uit dicdt. Et fl refticids ad illam conmumordtionem, de qtid dominus fie dicit.Hocfdcite in meam conimemordti* onem,inuentcs quùd ifta eft eomnumordtio fold,qui£ pro pitium fdcit homimbus deum.Si ergo intemius eeelefid» fticdmyHerid recorderis ,in his qu£ lex faibitfiitur£ ne ritdtis imagiwm inuenies pr£ftrmdtam, vides quantum comnwmordtioni cr cui tribudturi Ncq; tune dixitfdcite in memoridm pdffionis uel mortis, fed fdeite in mci memo ridm,utddclfc corpus cTdftoillo modo ne fuftiicdremur, cr quum poftremo repctijffet nbsp;nbsp;fimmam rci nuMibui

inculcdftet.Quoticnfcwiq;eomederitispanem erdepa culo hoc biberitis,mortem demini dnnuneidte,donec,'m^ quit,uenidt,tdnqudm de dbfentc mentionem fdcit. Sdnè pdnem de poculum nomindre uoluit Pdulus adhîte de ri= tu loquens,corpus dutem cr fanguinem appeUdudueemquot; fuit,culpdm CT rcdtum indigne utentiu iudieaturusmig no iudicio,itd differens.Qtùfquis ederit pané hune, out bibcrit de poeulo domini indigne reus erit corporis cr fa guinisdomini. quodocet in Chriftum redundarcpc,ced eius,qui indigne fdcrdmétacoptreâdritf uel fump*

-ocr page 137-

IO. OECOLÄMPADII. EXPOSITIO

ferit,eô lt;juàd multo gTMÜis fit'f ymbola noßrif religio» Hts poUuiffe,qudm cd quibtif pdtribui concrcdita benefi* fid celebrdbdntur,tdmetfißiaird pr£fignarët^quêddtno dunt cr in Epifiold dd hebroos colligit dicens.Videte ne aj^ernemini cum qui loquitur.Ndm fi illinon ejfugentt Het.u * qui ducrfdbdntw cum qui loqucbdtur wi twd ^mulagt; «m gis nos fi cum qui in cœlis eft,ducrfcmur, loqucbdtur o^ liw nonduMt wi edrnc exdhdtus in coclis Chrißus in terris per dngelos,pcr prophetds,pcr [dcrdtnëtd, nbsp;nbsp;pcrfcrip

turdsßoquitur cr none addexterum pdtris ßedcns,crin calcßi fpiritudliq; populo regndns,per fcripturds cr fd* crdmentd,fed longe muior noßrd culpd, pr^fertï in hoe bcneßcio,quo fdnguinis in£ßimdbtli precio nos redemp* (OS dgnofcimus. si ßrmentdtum hdbcntrs indigni erdnt pnfchd,dcobiwx^ morti,qudnto ntdgis qui dbßq^ dzintts finatritdtis ucritatis dudent wt dominicd ciend I fcdrio pr£ßdre,cx populo externtindndi funtfEtenim dfper fi hy fopo,cr femel tnundi f4nguine,non idm œu hi qui fub lege erdnt,uel umbrdm feildmur, uel fub tnetu dgi« tgt;ius,^d efJicdcijfmM illiiM opcrdtioneßgt;on(e de hildriter dd grdtidrum dàionem profilmus, nosq; cz omnid no^ flrd ofßtrimus, imo nihil noßrum, prêter peccdtd,conßa tentes,ommd dus qui nos redemit effe pr£dicdmus.

Qtti dgnum cdrndliter tdntum mdnducdbdnt, ferui» les nMnebdnt,qui ucro hume pdnem edunt, per iieritdtê liberi euddu»t,fiquidetH non indigni dcceddt,(yhoe pr£ fient reipfd,quodfdcrdnMnto tefidntur. Projîtf»t«r je Ji «Je le; amp;nbsp;met^rd Chrifii^rcliquiun efi,ne omnid uiiknti

G V mentidntur.

-ocr page 138-

DE VERBIS CAENAE DOMiNr Jftjigne }nentùnt!ir,fcd um fuit quad hxbcri uolwtt, âliociui in Maders ipfumcorpus CT’fu’iguinemChriftiiniuriacadet.Ogra ue,O terribilc iudiciu corum,qui mortem domiiù menti-*' cndo irrtdent,Ç4crj.mcntorum pirticipcsfaift, pende ue ' ~ raphMuejfcuellettt.Quid fupmfiillisadimpiet-ttemf profiôh impiui iUc abfq; dco uiuit, eiy totum rcgttü Dei kiutertentatiK^fi po)??t femel fubuerterct,qiiicog!utii(‘ prophanat myfierictf Qui feiens fe membrwm Antiehri* fli:,cr uenditat fc pro mmbro Chrifli, quomodo non mâ diicabit fibi iudieium,qui adhiret fcortofquu fronte uir* ffnisfrltofccufrißimis nuptijs iunéîum perfide in tMtis myjlerifr uorxtiQjti inùfericors pituperu cft opprefi= for te deceptor,q'M impudetttiit,ciqui cxin^niuitfe prop ter pMpcruTH MimM,ufq; ad mortemcrucis, uelut ttlter' ludu ofculumporrigitiQuid tenebris eu luccfQuid Be* liaieumCbriftofQuiirridetmifercordisdotniiü fummâ charitatem, quomodofrret iudicantisclaritademiatque nunc non dcclanMndum,fed docendum magis, Igitur ad infi itutum redeo, cr ne mca fomnia fomniafe uidear Am brofinterprtcittionem refrram,

/^Otbro. nbsp;nbsp;nbsp;Etcnim lüc fuper Epiftolâ ad Corinthios,propè eadem

potut,diœns,OflenditmylteriumEucharifti£ inter c£nâ dum eelebratum,non c^nam effc.Medicina, enimjfiritu*' alis cfr,qu£ eum reucrentia deguftata purificat fibi deua. tum.Mcmoria enim redemotionis noßr£ cft,ut redempto ris memores,maiora ab co confequi mercamur. Vides qd medteinam fpiritualcm uoatinempe memeriam rcdëptio nis,qu{e abi poculi faerdmentis à pijs renouantur. Et

-ocr page 139-

ro. OECOLAMPADII EXPOSITI O.

limpiJiiit fupcr tUud.Mortë donüm amimciätcs inquit, lt;nbsp;Qaù ettim mtirtc donuni Hbmti fumuijhnitn rei in ede dQ er pota:ido,cartjcm er fiHiguincm,(iult;e pro nobis ob lata fuiit,figmficam!(s.In qutbns uerbis minutuluspMt* iius à reäo Jenfu quofdam aitcrM,dum legut in edendo Crpotando'cariiè et ßtngui,?c figrdficamtt^qute pro no bisoblatafunt. Qu,£mesjifiitjjet Ambrojtjdiaredebe bat,edcndo carné, er btbendo f ingtiiné,] cd unit panent er uinu ftgm^arccarné er ÇangninemyEtrcliqua quo que apte perfequitur. Nouum tefiantentum in his confer quuti quod eJi noua lex,qu£ obedientè fibi tradit coelefti bus regnis.Nä er Mo[cs acapto fanguine uituli in pate* ra ajperfitßlios ifraél dicens. Hoc eft tejljn!cntum,quod t)i)Jgt;of«it ad uos deus.Hocßgura ßtit tvfiamenti, quod do mnus iiouum appcllauit,per prophctas,ut illud uetus fit quod Mof rs tradidit.Teftameiuum ergo [anguine oenfli tutum eß,quia beneßcq diuini teflis eß, 'm cuius typum, nos calicem myflicum [anguinis ad tuitioncm corporis er aninttc nojir^e pcrcipimu:\quia fanguis demini, [angui* nem noßrum redemit, id eJi totum hominem [aluum ß* fit, Caro cnim.faluatoris pro corpore,[angiiis ucro pro anina noßra effu[useß,ßcutßguratwn à Mo[e,qui dicit earo pro corporc oßirtur, fanguis uero pro anhna,idcoq; non manducandus fanguis.Attcnde lelt;dor,quid dicat. Be neßeij ait,domim fanguis teßis eji,tdgt;i quafofm cruce. !n crucc cnim exaltatus trahit ad fe omnia ,in cruce exercé daßdes cß, fed qd agitur i myßerioi in cius typu nos ca lice myßicu-pcipimusfAudis hie typii er calice myßitu. .

■ . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hon

-ocr page 140-

DE VERBIS CAENAE' DOME

chryfo. NoitmuîmaliterChryfoliomut fuper Matthitmn Je hif dißerit fie diccns.Sicut in ucterc codent hic modo, 01 tfne^ciorfl/^i/it, (Mfnwrww myjieriorum coüigcnio, hinc hitreticorum ora frenanda. Nam quando dicut, Vnde fgt;ittt imnwlatu Chri/îumfiàffe, cr lt;dia muka my fleria.Hec emm aßerentes^ora ip forum cenfuimia.Si e» nim mortuut Icfm non cft,cuius fymholum acfignu hoc facrificium eß. Vides quantum ci fludium fiicnt,ui: fern* per memoria teneamus,pro nobis ipfum mortuum /ùilfe Nam quoniam Marcio» Valentinus,Manicheus,eoru^ fequaccs,negaturicraiit hancdißgt;enfationemmimort* am paßionis,per hoefmtper ita rcducit myfterium,ut ne mo non infanus fcduci poßit.Ita per facratiffimam men* fam iflamutfaluatjCr docct.HoceJlenimcaput'donorlt omnium. H^c Chryf jjlomus. Nonne rSquot; hoc aperte efl diare,hoc facrificium efife fymbolum ac fignum. Et tn ipf X paffione dominica fummam falutis fitam, fi de * bite acfideliterrccogitetur,id quod in facrofanda cena monemur. Eandemq; fententiam in priorc ad Corinthios non recantat.

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hieronymus quoq; cundem Euangcliflam,non nwlto

lerony. explanauit diatns.Poflquam myflieum pafcha fye* Saerame yatimpktum,cragni carnes cum apoflolis comederat, pa * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qifi confirtat cor hominis,çy ad uerwm

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pafchjc tranfgrcdicur facramenüim,ut quomodo in pricft .

guratione cius Mclchizedech,fummi dei fi(erdos,uinum cy panem proflrensfiarat,ipfe quoq; ueritatem corpo* ris erfanguiuis rcprjefentarct,lia Hieronymus. Sed quid

-ocr page 141-

lo.oE Colamp AD II expositio.

quid cß ucritatcm corporis amp;nbsp;pnguiiw repr£fcntarti pMcis dixerim,cß Mi(rcionegt;»,cr id genus hxreticorum eonfutarc,lit ehre detedum efl perTertullianitm, g«olt;J idcomofiuçritn,nefuflgt;iœris CT'tiieronymumuerum er reale corpus Cbriflt,pani aChriflo inditum fcnfljJc.Vc=* ritas corporis cr fanguinis à ßdelibus ommibus afferiiur, Sed in facranwnto repr^fentatur figniflcatur, Et quid efl,inquis,quod ad Hedibiam flribit 'm h£c uctk ba.f^os autenraudiamtispanem quemfregit dominus,dc ditq; diflcipulis,ejfle corpus dominé flaliiatoris ip flo diceiite ad cos,accipite nbsp;nbsp;comedite, hoe efl corpusmeum. Age

rxpediamus or bastricas, qu.is alius flrte omn'mo reijae ret mobis gratior fiieritfludtofliflimus pater ,explaMtt* dum erat illud Ma(th£i y non bibatn amodo de genimiiie uitis,uflJi 'in diem itlum,qu6 bibam iOudnouuntregno patrismeiyQuiaautem nondimextinilaerat

b£reflis qu^indeanflam flumebat fluendierrorem flu itntyCjUitflîcctrctalihut delitifs fruentes per mille annos cu fuis in hoc flaculo uiHuri eflent. lUos igitur hoc dialer re^-fillit,quafli dicat.Quid flomni'ant hie milltarijfChriflies il lis uerbis ad fliritualiauocauit, ipfliuero flaliarias ccenas Cr Epicuritorum inuehent flalicitatem. Atquiexflacra mentis Chrifli,qu£ tunc infl'ituta flunt conicHare licety quomodo ab illis ad flublimiora uocenwr,cruoluptatil)us carnis ualediceredebcamus ctiamnunc,qudntominus tn hoc mundofl^erandx eruntff^osaudiamus,inquit,panê rt domino lraâum,efflc corpus dominif)umirtm,quia nolt;* bis menwriam paflflonis eius inculeat ^«4 ad gratiarunt aâtonent

-ocr page 142-

tgt;E VERBIS CAENÄE' DOMINÉ ï ' ttilionem criwtàtMcmuiÊie aU'urgimgt;M,cupicntesiiini non iiobiî,/td Cbrißo uiucre, H£c enim iiolütfcquenM ^u£ 4 Hiironymo dicu^itur, ut Milliarij diüum dc geni» tmne tdtM ’m feiitcntiim nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;trabcre nequcxnt. Quod

autcm puaem dicit cjjccorpm domini^qnid rcfirtf nónne C''domin!!iit£lo^uutuse/i,c^nositalibenterloqiiimuif ; modo 'mterim Ç?nfm domini. no anüttamus, quc probe cußoditbifHieronymuf.QJtid oßcndct Chilüßam, 'cti^ fi 'm p4ne comxdeit cßc corpus dominifHoc itutcm m per det,ß ab cfu carnali ad j^irituale reuocaucris,hoc cß, ad gratiarum aéhoncm,cr ßiirituakmuitä, crfiaudirrit Rfgiiww regnumdeinoncjfecibit crpotum,ßdiußitiam cygdu Del dium 'm ß?iritM ßanih: obtrußcris 'm iugulu eius,ac^ cipicndum 4 Domi u) ßurßw« i« c£naculo magno, flrato crinundatocaliam}wuiteflameitti,idquodß{erit,noft pèdcrc ab externis ßgnis,fcd ab bis qu£ per ea ßgnätur ßc non cxpei!labis,quod Iud£us, uel qaod ctiam lud£Ut refugeret ,Ita^ quidibi aßercrc uolncrit Hicronymttt do^htis efl,qu,tm ut de eo quiq;'di(ßrerc poffint.

Cyrilluf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^yriüi authoritatem non temere refida^

rim,licet ß(tis 'mtrieat c loquatur. qiuß piactilu ßt 'muul* gare myfleria plebt Cbrisiian£,Inter extera cn'm ßc ,i« quit.Oportebatßiei primil radias 'm animo iace)r,deiiyi dcilliqu£rere,qu£bominiqu£rcndafut.Iud£iucroJU tequa crederèf,importuna, qu£rebàt,bac igitur de eaußl nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

dointnusquoriiodoidfieripojßt,noneuodauit.fedßdcid-. quarendu hortatur,ßc eredeiuibus dif sipulis jragmentd.-^ panis dedit,diecns.Aceipite ^2quot; manducatc jhoc cß cor^i,

-ocr page 143-

IO. OECOLAM. EXPO.

pMs m( um,Calicê ctiâ fimiliter arcumtulit,diccns,lgt;ibitff fx boc omnes,Hic cjl calix fanguiais met, qui pro multis cjj-iMidetur m rcmijlioue pcccatoru.Perl^ici!,quia fineß de qi(£rètibiM myjterij modu nequdquä explanauic, rrc^ dètibM autë etià non qui£rentibui cxpoflit. Audiàt hxc qui ex arro^atia nondu Chrifti ßdcm fufcipcrc «oÎKt.NÎ [i manducaucritis inquit,carnèfilij homiitii, biberitis eiui fangiiinè,nonhabcbititbitâinuobis. No cnimpoß* fufit.cum fanchficatione bclt;tt£tiit£ Jicri participes qui per myfticä bcnedichonè Icfum no fufeepcrut. Hue* gt;lt;fq; Cyrillus • Equidcmmßiamantcacontejßimeßctt jßirituale carnis Chrifti manducationë abj’q' eteranontali utuificarc, O'uita coferuaretotu hominë^cr de ftnri* tuali intelligendii c^pKt Eutingelif Ioannis ftcxtu.,non tam intelU^i meo ftderem^quin uerba ilia fuftragari ad uerfarqs fuftnearer. At nunc purius opinor fcnßit Cyril* lus,nam O' ßei'inonent fi quisintticatur diligcntiics, cwi* triK/dxos o tMcrcdi/Iof indudt o feelciter. Qwiacis ineredibile uidetur,çr llulttim,quód ciro Chrifti fit uiui ficatrix, er fupcr bdc rc multum contendunt, o qu£* runt quomodohoc ppjfit fieri, quum ibi, quomodo non habcat loeu,ut O' iuprafdiilu eft.Sacramentu cni eft no ftris uiribus imperttcftigabile.,at in qiië ufum proftratur panis bcnedicluSyO quomodo eoficiatur, qdq; cotineat uel figniftcet fcirc,deus homini non inuidit.Pr£ftruend4 eritfidcsinquit.O'hocbcne.ilt;!ifienimquis omnipotea^^ deüucracë Obeneftamtiffimuçredat,quosprccones^

etià angelos audùurus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;perfuadebitur '

cxiiutieuißc

-ocr page 144-

DE VERBIS CAENAË DOMlNf exinantuijjc ufq; aJ ntortemfcßlium dei fumpta ferui^ ßrm4,m0iqiumiiß[entiturrcfum^onem Citrni'i Cbri^ fiicße,crmoriuor'um rcfuméborKm, fed hoc tant prol)4bit,quodftultiffimlt;ifuddcbitrittia . Quiautemo* tnmpoKntem mifcricordi^m femel agnoiiit cr efedidit^ idoiicui erit coeteftùM arc-inorum difcipului,[4m omnis dijßutatiohoc incumbit,ut carnem chrifli,u;nt4m uer bo uiuifia),cred4niiM uiuificdm, cr credendo m^nducc^ miM.lttc iwdui 'm c£ttA explicMui eJi difeipulis etùm no qugrcntibuf qudndo in fragmentis panis,fuimt mrpics ff p pitnem,hoc efl cibam fidelium dccUrdui;:. Certtm efli Chriflum in exoA, I dliiKm noflram, noluifle cieremcmd rio ritui aflringere,fed docuifle eä,fide,in fc crudfixuco flare,ut nMgisJßeäe!ur,frangi et tradi pro nobis mrpni uel pro nobis effundi f mguincm, quàm quod in pane cor pili,(yin uinofanguis contineatitr. Qjÿd autem toto ca* pite probat Cyrillus, quam uiuificam ejfe cam em Chrifli id quod nemo Chriflianus negabit . inditum autem corpus ptoti nondum oflcndit,ta)netfi doceat, benedifbone myflerij,ipfum deifilium fafcipt,id quod admijfum efl, fiquidcm in fide excrceamur.,Dicit autem fire idem Cy* rilliis,qua ey îîilarius,cuius uerba nunc rccitauimus,ne que opus efl ut diu in Ulis moremur,nAm fi illi crajfu quid doeere uoluiffent,non funttanti,qui in hocuirho dei fuA authoritate praiudicare poßint,lt;y quihus addiidi ejfe co gamur, Sed teflatum crit eos pie fenfijfe,modo in aureS audientiumloqudittur,

Inftmtnut

-ocr page 145-

IO- oecolampadii expositio-

I« ƒlt;»W(H4 lid quofcunijue folidosdiucrterisiutho =: res,nullumnoninuenies,corpufChrifliexpon£re,ctdi cereejfeficrdmcntUjUdficramfigurïcorporis Chri= Quidm fii,uclmyflcritilt;juodidcm-Etfimiliter inueniesfingui thores item Chrifliexponi, calicem myjitcum, uclmyjicrium, chrißi uelficrdmentiimfiinguinis- id ^«od multi! impopiit, Ic corpus gcntibus corpus Chrißi, expoiientibus, dcdefuodd eße inter denttbus,rcdlccrfubfldntidlecorpus,praetermoremo prctêtur mnium in (dcris dodrinis exercit3,mrum, dliocjuitetri= cis,cr udldefuccenfentibus,fi tropumdemus-

Nullus fdnèignordredcbcbdt,dliudeffcfdcrdmcn= tiim,et dliud rcmfdcrdmenti, diffifunt enim utfignum Sdcrdme Cr idcluodperfignumfigndtur-Ndminterfignum O' fdcrdmentum,hoc folum intereßyiiuod lUud quibufuis, fdcrdme hocßdcris tdntum rebus ddhibetur-Signd enim,ut Augu ti diuer « ftinus dd Midrcellinu deftniuit, quiim dd res diuinus per ß-tinentyfdcrdmentddppeUdntur- Quoddutemqutddm, Stgnd: corpus Chriflircdle ut uocdnt,per feetfdcrdmentu, ct Sdcrd-rem fdcrdmenti eße dicdnt, fieri potefi, in fenfu quodd mentd‘ ucrueffc,neq;enim Chrifi:idnusfirret,dicente corpus Augu=i iliudè uirgine ndtum,no effe uerum corpus Chrifti,neq; ftinus» negdretilludcorpuSycffe fidcrdmentmn quoddum^mul^: tis incognitum,uel ut uocdnt,figur dm gerere fui myftici corporis quod nos fumus-Verum fi defdcrdmento pdi= nis loqudmur,ut fit corpus o fdcrdmentum fimul.pU né contrd uerbi fdcrdmenti rdtionem elfet,^ inepte ex pofuijfent,quotquothiiileims trddidcrut ddeftè corpus

K Chrifti,

-ocr page 146-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Chrißt,fdcrdtnmalimodo,TvniKSs ueliivsmSi »Quoti tnenloquendt modo, probe O'cäuteomnii ecclefid uti noncrubuit,neßraßeßcdnddlum in uidponeretur cis~ cii,etobfcurias crdßiorcs peßumddret, ttifnetß ncc ßc inoffvnßntdnfcrimui-

Ineptißi Sciolibcüosquoßddmobtrudilcilori, cldßicorudo^ miltbri lüoriim nomine,guosuelprolearij ßuccenßerentßbiin doäißi - ßcTiptos-QUdlesßunlßermones Cypridni de cdrdindli==gt; tnisßlßo biisoperibui Chrißi,cuinißententid^dduerßdrijnoftri, emimiî£fcilicet ndris uiri,tiimtdeproßrimt- Etufdem ßri'n£ßmteof intones et liber de myfterijs, quos Ant broßo tribuunt,etconflArepoteß tdmexphrdß, qudnt cx dlijs eor lindem ßcriptis, pr£{ldntes iÜos uiros dliter fenßiße.Ambroßumenim teftem no^brummulti: inln^^ Petria nbsp;nbsp;nbsp;hdbemia,nec repugndt Cypridnia-Veram quonidtn

Lomdbr tumdrridentgnomologoßermone:, quiduthorcm men dui’ nbsp;nbsp;nbsp;tiuntur Ambroßu.Nonexpendit,quod conßutitij ßimt,

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€tcdputilludultimwndemyßerij:,d quoddmddiedluM

uidedtur-Vndepoßcd locupletmti ßrbmone: de ßdcrdtne tii-Videipßeleäor,etddhtbitoiudiciopronimcid,nunt iierudixcrim,ßqMdemtudicdrcpote:-Exhiscitdtßen=‘ tentidt ßequente:,ßdcrdmentuißudquoddccipis, chri ßifnrmone conficitur. Sj «nfew udluit ßermo Heli£, itt ignem de ccelo deponeret,non udlebit ßermo Chrißi, ut mutetßecteselementorumfEtpoßed, quid hicqu£ra ndtur£ or dm em in Chrißi corpore, qu4{mpr£terndM Tdtnßt ipßepdrtus ex nirg'me,^t iterimi-Sermo Chrißi

-ocr page 147-

to. OECOLAMPADII EXPOSITIO:

qui potuit ex ttihilo ßcerc, quod non er at, nonpotefl ed qult;iefunt,inidniuarequod er^tf Quisdepotentia. lt;Jci dijjgt;utit,m€ntite Ambroßfnon qult;eritur quid poßit,fed quid jiceritfAt nihilßciliuf Chri/lo,qu4m ordinäre ere dturitf illuiejjcmonumcna anariimrerum, ddqult;efi Snißcandänatieuidentur, nullo hicmirMulo oput,fcd ordinutione res cfficitur. Vnde bene diâum cß,fire£ie inielligutur-]pfe clamat dominus iheßes, boe eji eorpui meum- Antebenediilionemucrboru ecelefttum alidßgt;c cies nommdtur,pofl eonfeerationcm eorpus Chriftiß-‘ gnifiedtiir-iioluißemfdnc elariorem expofiüone,qu4in confecrdndoßgnißedri eorpus. Verum duthorßbi non cori/ldt, nune hlt;ee nune lüd eongerens, nune ßgt;iritudle tndnduedhonem lt;q- /}gt;iritudle eorpusJiciens-Poßemus qutcddm ex eo libro pro noflrdfentefidreßrre,fed qM« dißimilis ßt Ambroßo,et hineindeßubfultet, relmqueit dufcritintotumr

CtetrruquieGrdddnusexEufebioEniffènocrPros f}gt;ere eitdt,nee ipfd turbdbunt interim, donee origind= lid cxbibiafi(cri»e,quum non ßt eldm lUu/m multuper^ perd m,multi dectirtdtius,multi impuriusß(o uotumini immifeu!ße,dbßque intelleilu iudieio- Perieulwnß= ci,quidfitcredereeuiuisdoé}orumdt(ld pro fudlibidi^‘jß'-neprofirenti-MdgiftriztrgnomologinojlriZ3-ipßdm mdlid/ücre,pdrum rumindnttd,omnidq^ deglubctid,mo dodKhomdniPontißdsfententid non receddnt.crut^'^^'*/'*^ * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;!, miKdtidf

K !ƒ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttertßtma.

-ocr page 148-

DE VERBIS CAENAE DOMINI ucrißiniAmcloqMuidcuf, unum exdtftinüionetlld io’ in qud tnl(ini£ nos drguit,defgt;rehcndiinin,ndm quo de-bebdt totum nodum expedtre,le mplicduit mdxime.

Diäum A uguftint dpud Proßieriim die en-ein, edr^ Augu- nemChrißießeIdcrdmentumcdrnisChrißi,expldniilt;‘ ßinus. re, e:^ la uno uerbo drgumétd noßrd otnnid eludere uo Cdro fd lens,exponitcdrnemChrißiinuifibilcm,fdcrdnientugt;it crdmétu eße cdrnis eius uißbtlis, inuißbileßemper uocdndo, cdrms. quodipßefoinnidtcorpus Chrißiinui/ibüitcr O'redli* ter inpdniSiXcidentibus Idtere contendcns,intollerdbi^ li in re tdtd crdßttc,pdulominus dbßurdd, quam quodIK d£i ßußncdbdntur dentibus cdrncm uordnddm-1 terutit ingemtfcerc cogor pcriculoßdtn o tnfoelicem uel doäe f :ribenttutn conditionem, qudndoquidem in diuerßiw rdpiunturß’nfum, et id qu£ dilucide ßuntß:riptd‘ Qudif tum mihi notus eß Augußinus, nunqudm fußicdtus eß, quod imponit lUt mdgißcr-Dignus erdt bedtus pdtcr delioribus interprettbus o pdtronis- Age inde cdtholi cdm cius uindicemus ßententidm, undeimpetitd eß, cr itiiipifioÄi'ixf/ fermonis non itd obfeurdm, db omni obßcU-ritdtcerudmus-

Augußinus in epißold ddBonißeium Sdcrdmentu, Augus inquit,corporis Chrißi, corpus Chrißi eß • Ambiguns ßinus. ßermoeß,nonlegentipr£cedcntid ofequentid,cldruf uero iüd non negligenti- tAdgißer colligit ex didis uer^^ bis,ßdcrdmentum eße,ipßum redle corpus,qi({im debue rit ccouerfo accipere, corpus Chrißi dici,quod cß cor-porif

-ocr page 149-

to. OEGOLAMPADII EXPOSITIO.'

pór is ßgnum uel ficrdtncntum-Tc.t ^uod itd fe res hdhe-dt,tndecognolcito-RogArdtBoni/icius,quomodoplt;i== M.es Au rentcs,lt;]ui depucrisßusbdptifcmdis incertifunt, necß. guftinb denter dicer c dudet,quod ßnt ßtturicdßi, uel non fiires, •iudent dutemdicere illorum nomine fecredere crre= nuncidre,crßmilid,llüreJßondetAugußinus inhunc Augu^ modum-Sepe itdlociuimur,utpdfchdpropinqudte,crd ftinus. ßimm uelpcrendindm domini pdßionem, cum ille dntc tdmmultositnnospdffüsßt, nec omninonifî femel iüd pdffio/àâd ßt,nempeipf') die dominico dicimus- tiodie dominus refurrexit,ijuu ex quo furrexit,totdnni trdnf ierunt- Quur nemo tarn ineptus efl, ut uos itd loquentes drgudt eße meniitos,nifiquid ißos dtes,fecundum iSo^s rum qutbus h£cgeßd funtßmtluudinem nuncupdmus, ut dicdtur ipfc dies,qui non eß ipße,f cd reuolutione tem portim ßmilis eius, O' dicdtur illo die fieri propter fd-crdmenti cclebrdtionem, quod non illodie,fed idm olim ßilü cft-lSlónnefemel immoldtus e/i chri/ius infeipfb,

O tdmé infdcrdmeto nonfolumpcrdnnudspdfch£fo Sderdme lennitdtes,f'edomnidiepropopuiisimmoldturfnecuti= tdd fimi quementitur,qui interrogdtus rejfionderit eumimmo litudtne Idri Si cnim fdcrdinentd qudnddmßmilitudinem edrim rerü qui rerum,qudrumfuntfdcrdmentd non hdberent,omnino rÜ futfd fdcrdmetd non cJfcnt-Ex hdc dutemßmilitudineplerun crdmétd que etidm ipfdrumrerum nomind dccipiunt-Sicut ergo nomind fccundiwt quenddmmodu fdcrdmcntücorporisChri= edru for fli,corpus Chrifiieft,O'fdcrdmentumfdnguinisChri tiuitcur'

K «j fii,fdnguis

-ocr page 150-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

ßi,fdn^uK Chrifti ejl,itA pier Mtentufidei,fides hil cß dutem dliud credere, quamfidetn hdbere- Ac per l)oc tjuum reßgt;ondetur pdruulum credere,quifidei non hdbet dßcilicm, rejfiodeturfidcm hdbere propter fidei fdcrdmentunt, nbsp;nbsp;conuertere fe dd deum, propter con^

uerjtonis fidcrdmentum,quid (y ipfidrejfion/tapertinet dd celebrdtionc fidcrdmenti-SicutdeipfioBdptifino Apo ßolus.Confepulä inquit,fumus Chrißo per bdptifinum in mortem,non dit fepulturdm/ignificdMmiis,ficd pror fus dit,confcpultifumus-Sdcrdmcntum ergo ant£ rci, tton nißeiufidemrei uocdbulonucupduit-'Nihildcbebdt dilucidius bis Augußini uerbis fiiiße,fi:dnondum fdtis^ ^cit hebetibus mgenijs,igitur iterum expiéddmus cd,ni' hil interim de bdpti fmo pdruuloru contrdHcrtentcs,fied nbsp;nbsp;nbsp;1

fimihtudinem exdmindntes,utrö propëdcdt-ïdtcturgußinus,incogitdttoepdruulißrtedecßcfidcgt;^,hocob ferud^nihilominus,ßpdtrinus,illius nomine dicitße J crederc-Vereloquitur,c()quodctidmrc/fionßoilldfd' ' I crdmentumcß,Qr ßgnificdtfidemciudbdptißdndushd^ let uel hdbiturus eß, O' propter cd quMis non ßt fides, ^uid turnen ßdcr dmentum did poteß fidei, fides quo^ue dicitur-Stmtle item cß depdfehd ofnerificio, deniq^ et deßdcrdmento corporis Chrißt,quod ßuo modo,ncmpe propter ßmilitudinem ofigurdm dicitur corpus Chri ßt,0'nonutßtipßum metcorpus. t^dm ßAugußinid ddeße dicer et corpus Chrißi, non dßerrct dppoßteß mtlitudincm ddfidem,qu£ non eße inpucro-Omnis dute com^dretfio

-ocr page 151-

10. OECOLAMPADII EXPOSITIO.

copäratio in parte dßumcddejl, qua ad comparationé aßumitur-Nuc autè quia agitur quomodo facramétufi AxiofHd' det pojpe ßdcsuocari,ß deßt fides,deduettureà res, ut ßequetcr,ficutcrChrtftuiipfeßcit,uocemus honefltß fimo n omme corput, quod faerdmentu corporis eins, etiam dum in calo corpus-

Catcrü drguttoLe quibus euddere nituntur,mdgißri, ut ipfos nihiliuuant, la caufam nofiram nonredduntdete riorem- Quicquid d ßdniiis dicitur,uertcorporis Chri fii locii eße coclu,ubi ßt corpordlitcr,dtluutunico diüo dicctes infiaerdmeto inuißbiliter ddeße corpus,inuißbi , literq;m'dducdri.DicitdutemAuguflinusinPfdl-c)S-Sa er amentum altquod uobis commenddui,ffiiritua!iter in ' telleäum uiuificabit uos,(:y-ß neeeßeßt lüud uißbüiier celebrari, oportet tanié inuißbikter intelligi- His uerbis Mtumant ubiq^ congruere, M de corpore loquendum, quod aßitqu:dem,tametfitnuißbilitcr,crfcgloriofctd äantabunde reßiondiße omnium obicâionibus.Vcrü uerba lUa Augußini nibil aie uolunt-Primu cnim perti nent adfextu caput Ioannis,ubi non de c£remoni)s,f :d ßtiritudh manducationefit mentio,dcbebdtqi eße canon generalis in hac controuerfia, fenfus autem uerborum beatipatris is eft-Docui uos,inqutt Chri/lus,rcm arca^ ndm,iiy qutc uere myßerium acßacramentu dicimerea tur,ncmpe,quomodo edatis carnem mea, quam mandu cat,qui/quisdiuindmcrßbi falutdrcnouitac adorat. (^odßß}iritudliterhoccognoueritis,etfide(lt;mplcäd mni,uiuificabit,dc uitä netertta uobis coßret-^

-ocr page 152-

DE VERBIS CAENAE DOMINI

Porrô neceßnruiquidcmut cdrocrucifigeretur, id ^uod multi utßirßfcd benti ij,tdntu quifide dgnituri cdf ncm tÜdm pro mundi uitd ddri. Quid enim bis uerbts uf gct,ut in pdnc corpus redle dffirdmusi^tenim ddfidem cxhortdntur, non ädfiiperjiitioncm occdßonem ddnt-Pdnis nbsp;nbsp;nbsp;QuomodoigiturhinccoUtgitur,inuifibilier uerocor

corpore nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pdnem pregndntem,utfic dicdmtProfiâo Eudn^

prtegna s ?,(^i‘ft‘P'um ndrrdtto non hoc hdbet, tmo prtecfdentidfc quentid(ji,nihil tdle cogitdre permittüt, utcommonftrd ttimits- Et une dd dhd mdnififiiord ficripturiC locd pergd mus, er quomodo tlld dd ueritdtis dgnitionem inducdt, er tropum nobis commcndentcognofcdmus.

Anteomnid ne am crdjfium qutdddmdc ciend domi riicdficntidmus, uerbum domint,ffiiritus uiutficdt, cdro Cdro no tjtbilprodeft,tdnqudmdngelusigneoglddiodrt.,dtusob prodejt^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'uypni iH^ Jii^ono minus d cdrndli mdndtt

quicqud. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dbducimur,qudm Nicodemus,ne cdrndle rege^

nerdtionemdnimo fiuoconciperet,qustm diceretur ei, quod ex cdrne efl,cdro ejl- Etficut infulfu firet,/! quis pro EJicodemo drguaret,cdrnem fienis uifibthmodo tit uterum ingredi,denuoqi ndfet, non dßenfiertm, fed po^ tentid dei edm tnuifibiliter introire,et rendficifiirte nihd prohibct- Quisilium non riderctfingcnereenimcdue= tur,nequidtdlefentidmus, dum dicitur, quod ex cdrne eßcdro efixxuod fi cdrnem Chrifti ueldtum er inuifi-bilemepuldturisdppones, nondum Chrtftircgnü dcbe ttcficium probcdgnouiftiSicdrnis prlt;efentid ddinfldm mdndutn

-ocr page 153-

IO- OECOLAMPADII EXPOSITIO-

ntdttdum amor ent tuntopcrcpertincrct, guæbcntgnûdt eft Chrisii, nonfe mdgis conftticmtm, (juànt dhfconduu oftèrre,eo ijuôd uifd creditis ntdgts mouentnoftrdm in fimiitdtentVerwn,quem non dd dmorcm rdpit,fedett^ tisdd dextrdm pdtrisglorid, quod eftftciet uix credibiUi »« pdne htmtlitdsfqutd inqud dfficidt humilitns iüd, que dnted non emoUiuit ignommiofd cr dntdrd innocenttffi mi crudifixt mors? Sdtis ntdniftfte docuißet Chriflus igt;'xfYsggt;x}-ix[j,hoceft,cdrniimdnducdtioneni,nihilddfi= demficere^ßquiderecipereuolnißemui-Eftodutecdr^: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

ndlemprudentidmcrquodhurndnu^r.c/lfCdrofignifi eet-Annonhocuerecdrndlemfdpttprudentidm, cdrné ‘~ edere, cr cdmem Chriüi, ndtn heet id inutfibiliter ZT dbfquedentium moleftidfieri dicdt,nequeftc tdmen cdr ndlem cjfugies fenfum-ldm madiJfiutAtio Cdperndia= . rumdecdrnisepierdt,crpoterdtcädmChri/lusdice= rc-Cdrouißbiliter mdducdtn nihilprodeft, muißbiliter (iutemproderitSedquodßcireexpediebdt,mgenuecon ßßiü efi;,cdro nihil prodeft,^' (}utttn dnted dixißet cdr nctn uerum cib utn, cr cdrnem pro mundiuitn ddndd, nunc non qudß recdnans, ß:d dtfcipulos printones, cd roinquitnihil prodeft-Cdroillddiuindet uiuificdtrix, per qudm credentibus uitA coängit, cddcm nequdqudm corpore£ nidnducdäoni ßcruiet,crßdcorporenidndu cdreturucldbforbcretur,nth!lprodeßct,nequeeniniin hunc ufum d deo ordindtd eft, fed ut mirdbiliori modo, nempe morte crcdeiues,mortuos refuß:itet,et uwos in Chri/IL

uitn

-ocr page 154-

DE VERBIS CAENAE DOMINI uia confer uct-

Ncque h£c nouii,aut uiolenta fi{crit,exp0fitio-Nâtn Auguftinui, cum dlüs, turn in pr£diâo Pfalmo aperte dicitdefua carneloquutu'm,qu-umdiccret-Caronihil prodeß-Neque opui fiterit, ut pluribuf agatur, ijuando quidemeditis libeüii,'Huldricui'ZuingliuiTigurin£ ec clcߣ antißes, dilcäiKßater noßer in domino, ex hoc er itliß dtdiä ncruofcconui/ncdt, pdfei nos fide in cor’» pus Chrißipro nobis in crucepdßum,nonfub paneillo

^probat nihil egere corporca mattducdtioc-tgt;ldm fî Chri pored noedimus.i.fiChrißofidimus, no dmplius cf iriemut nequeßäcmus.t^ihdergoeiufmodircquiritßdesfcipfi contentifitd dtnicus ref:ripfit-

Sudent nuncdduerfdrij, er mula codggerdntes ud no Idbore extenuent,quod ueritds dicit-iidia, decoquüt er hoc quod dicitur. Quod ex cdrne eß,cdro cß-Agc,ß pldcet,torquednt et illud,non quod intrdt in os, coinqui «dl, er proptercd ctidm nonfdn0lificdt,ßcut er Hierc’» ’ nbsp;nbsp;ntids dicit.t^unquid cdrnes fdn£i£ dufirent d te mdlicidS

tuds,in quibusgloridtd esf Quodintrdtin os, inquitdo Intrasos feeeßum mttitur ■ Quid dicimusf Corpus ne infccejfu chrißiquodßdcles fdnätficdtßmos ingreditiirfnon cß mttitur tfan^ificdtio noßrd, d fymbolo uel cdrne ingrediente in os,feddßiritu Chrißfiquimentemßbipurificdt- Quid ad nosdiccntilli^qu£dd conßßonem pertinent Phdri-feorumexißimdntwmilloti} nunibuscdere coinquind, ri,non

-ocr page 155-

10. OECOLAMPADII EXPOSITION

ri,non loquitur Chrijlufdeciboquidnimdmucgetet'^^i hilnedduosfboni uiri,qMbui etidm omnis ddimiturre J^on/îo- Diccre cnini uult Chrtftus- QMod intrdtos, ftec nocerc nec coinqnindrc dnimdm, nbsp;nbsp;conf:qtientcr,

nec dlerc,necfdnôitjicdre, hoc efl, nullum cdrndlem ud externum cibum, dnim£ ud prodeße ud obeße • Igitur idmnoneritcibus,qudleduobisddridicitis.Autrelßon dete,quotüfccorpufChriftiinpdnerecipidtinunqutd , n fidttmin ipßolimincpdldtieudncfcitfo-inßomdchum „ nondefeendit, nonhdbebitergomdgtsrdtionein pdnis 'y °. ’ quùm Idpidis-Etenim uerius pdnis eß,dum pdß:tt, qudm dummdnibustrdddtur-Apdfcendoenimnomenhdbe= rcuidetur,non d proponendo, Quod fi in Idbijs duoldt, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“

qudidelicidspr^fidbitf Deniqucfimoxin dnitndmin-uoldrccontenditis,hocdecorporeperindeefldicere,dc fi in W7o'a(i nonlocummigret,ut didumefl- Sedut demiM dntmdm cor port locum dure, ud tcjîdbimini dn= teddnimdmnohdbuifieinhdbMtorê CHRISTV M, erpr opter ed impur dm cr dbomindbilc, under eliquü, quod indicium mdnducctis omnes, rci corporis çy-fdn* guinis CHRISTI- Veldffirmdbitisp)r£ßenteminpe éleribus,cr confeddneum erit CHRISTVM dd fèipfum decedere, cr quomodo hoc congruerct ? Sanè fidiccretisdugmentumgrdti£,fideiexercia,mentocon firrt, ut creß:dtis in dgnitioncm CHRISTI, nonre repugndrem lt;■ Virtutem enim benedidioncm ddri ptjs nunqudm negdbitur-At iam no hoefolum dßeritiSr

fei

-ocr page 156-

DE^VERBIS GAENAE DOMINI« fed corpus cdrnäliter edi contenditis,qi^am nemo tgno^ rare debedt,quo cibo pafedturdnmd, ucritAte uidclicet ac fide in uerbo,imcgt; detif ipfectuitudc cibM eft dnim£, qtiipdfcit,cr pdfcens non dbfiimitur-Vos fidliter intel nim£ ligitis, mirdbiles funt ille dntmd ucftr£ cdrntuord: • Ai cdrnU non conturbdt opiwr, dnte mdnducdtionem uerdm cdr ti one • niiprtefenädm fiten,in mdnducdtioneuei-o omnid ßuri tudliterdgi,qudlcmciendmTdntdlo,necinfèninuidcnt-Vdlidd Ob/tfhtdutemethoc quoddicitdominiKfAdtth.i^^ rdtio de Siquisdixentuobis,eccehicChnslin,ueliUiccfl:,no!ite ro ff-cda eredere,furgetenimpfeudo ChriAi pfcudo propbe Inc cor= tie,(::^ddbunt/tgndmdgndGrprod!gid,itdutinerro=‘ pordii rem m:ttdntur,fifieri potejl,etidm cleili- Ecce prtcdixi prüfen == uobis- Si ergo dixerint uobis, ecce in dcferto eft, nolite tid Chri exire,ccceinpenctrdlibui,nolite credere,ficutenimfitl ft, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gur exit db oriente,et dppdrctufiqi inocctdenté,iti ent

dduentM filij hom’mis.Irr ident fortifie quiddm, nbsp;nbsp;mi^

rdntur quihocdiâo mouedmur,quod de ucftiimt, feâd I rum,titulorum,tcmporum,locoru,pcrfbndrum, ctope rum,obferudtione fonet, eà quodnon in iUii,fed mtrd nos fit rcgnum de:-Edcient ohm ridendifinem ,e:trèuti ndm ne tirdius,qudm uolent. Sdnè er nos neque ignord tniis,nequc ncgdmilt;s,regniim hypocritiru,non efie re^ gnivm uerititis, neque uerum dci cultum loco dddiilum-Scimusdominît fideliter fiuos prxmonuifiedpfeudopro phetis,quoru dltj populum m fiüitudincm duîluri erdt, quidam m ipfis ciuitatibus ad fieditionem inftigdbdnt, ut author

-ocr page 157-

lO- OECOLAMPADII EXPOSITIO-duthorlofephuflibroaMiquiatinn-io-Atti/nen mdnt Jofèpbuf ft/ic hic difcmin, non cxpeéldndam corpordlcm pr£=‘ fen/idtn ufqucindicm iüum,ncqueplures qudm duos ad uentusChrijli in carne fecundumfcripturus nouimuf-Nihil uidetur illis di{lum,ßcut fidgur ab orienteufq^ in Vulgar-occidentem, ita erat aducnlusfilij hotn'mis^ Qtu) docet aduentum fuü poflhacnon fore'mhumilitateficut tune, necobfcurum,fedmanißllum, iaut totiorbipatefcat-Atquamcelebreturaduencus mpané,quipofleain pe ^({uctus netralibiis cohtur, aliquid nimirumfit, quod cum diàis mis pugnat-

V^cquenoncr ßmiles loci,qui Chrißimt fedentem in cœlisaddextrampatristeflantur,firmioresfunt,quàtn ut conuelli queant,nequc opus ßierit annumerare,quan doquidem articulus eflfidei, federe Chriilum ad dextrS patris-Coüigatcuianimus cß, quæ dicanturtàarci i6-tAatthci-i6-Luc£-i4.-ïoannis.i7-et-ij-etis. Ailutim-i. lt;3--7 .ad Biho.s-ad Ephe-i- cr-^-Chorin-6- ad Heb-s-et S)-(3-.io.Qr-ii-Qri-adThcß..f-primaPetri-i,-Et'mueni et Chriütvmrelmquere tnitndwm,ircadpatrem, afeen diße in coelos,conßdcntem ad dextram in thronis maie ßatis in cxleßibus fuper omnempoteßatem,dominium CZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;appareat in conjfeilu dei pro nobis,uen=:

turumq^ ßcut uifus eß abire,ad ludicandu uiuos ac mor tuos, uerum omnia deglubtint ij, tropumßimiliare fcriptur£ ßrre nequeunt-

Nos fane urgemurßteri uerum corpus domininon

-ocr page 158-

DE VERBIS CAENAE DOMINI«

'Corpiu (ßcfuper terra jttâhoc eßet ucriatë corporis dttßrre-Chrißi js^pud acutos autem hommes lüos nuÜa conß:quetia pro ucru non hibet,idemco)pusuarijsinlociscorporaUter.Etmiru eß^quumid AugußmusddDdrddniimno proßenßerit, terrdm- quum tdßre expropo/im trdädret:,Qr dicit ibi. Cduen Augu = du/m eß ne ia diumiatedßrudmus hominis, ut ueriMê ftinus- nbsp;nbsp;dußrdmus corporis-Non eß dutem confeques, utquod

in deo eß,itdßt ubiq^ ut deus, ndm ztr de nobis uerdcißi mdßcrtptnrddicit,quodinillouiuimus,mouemure:^ßu nius,nec turneficut iÜe ubiq; f imus,ßed dliter homo lüc in deo, quonid dliter zy deus lüe in homme proprio quo ddnt, zy finguldri modo, und enim per fond deus lt;2r ho mo eß, er utrtmqi eß unus Chrißuslhefus, ubiqucper id quod deus eß, m coelo dutem per id quod homo-Et in corporeEptßohe- SpAtid locorum tolle corporibus, er nufqudm erunt,er quid nufqudm erunt,nec erunt, toi le ipfd corpord,qudlia.tibus corporu, non erit ubifinb Et ideo nÖ dlibi quam in coelo,corpore/atemur Chrißu-

Hcq-repudidrim quoddliusdmicuserminißeruer -Homme nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;modim-tmpoßibile effe homi~

cjjenon tiemindiuerßslocisßmuleße, quSdocredtorisnoncre dturi£fitubiquceße,omnidqiimplerc,uideutinconueni diuerfis fus fequeretur,deicßeßeubiq;,credturd,fiubiq;effet, dcuselfet,eßetq;idmdeitsdltquis,quiolimnofiiißet,dc .. US ergo coepißet m tempore,dicuntdeu omnidpoße,ß=: teor,dt hocpoße,utgloridmfudm dlteri tribudt, qult;efo Lus dei eß,eo conßdnter inßciit(d(i!^ humamtits chrißi gt;nbsp;totdi,

-ocr page 159-

IO- OECOLAMPADIl EXPOSITIO-

Aliud quAm creuturA cft,qu£ altquAndo nonßt ityChrifluiutdeui in finupAtris fempcr ßtit, ut homo non itm^ltArefircbAtdmicws.nequcmultumdb Augu^ ftinidbcjifmtentid,etidm ß ucrbi^ diftet- Sed non dicent opinor,dduerfdrij,tdcm corpuipoßcubique effe, ctim plerc omnid-Appdret tAme,ß demiM, poße eßeßmul in diuerßs loc is,quod fequdtur ctidm poße eße in omnibia locii,nthd cnim obßdculi mdioris er it, in diuerßs loas, uel in omnibus locis eße, niß quod hoc gloria deißt, ib luddutem deus,ßdludglorid fud, communicdre poterit tilteri,ßquidemnihileßquodrepugnet,ueru dehdc re fdtisßcidtiUe- Certum eß,fi deus commumcet tule quip pidmcredtunecitrdidiiurdm ßueglorue communicd^t ret-Atqui hoc ueriMi corporum,ut 4 deo funt condttA ,derogdrct,ßuc de continetibuf ßue contétis loqudmur, fuis enim corpord qu£que circumfcriptionibiis finiun^ tur-Spirituiim longe dbd rdtio eß, qui loco non opus hA bcnt,etanteconditum mimdum deum Iduddrunt, ut hit betuetcrumTheologorumopinio-Nobishocfdtßerit ruiciße, chrißum corpore in cœlo, non in fdcrdmett to reßdere-Per fdcrdmcntn dutem ddmonere, exciare, conf^Idri, ßre omnid ßcere, quieper uerbum,ßqui demcognitAfùerint-

Denique ßcut in fdcris operdtionibus, fdccrdote dU dimus dicentem nobis, firfum cordd, itd ztrPdulumdu djAmus ßne intermißione clAmantem- St confirrexißis

CUM

-ocr page 160-

10. OECOLAMPADII EXPOSITIO.

Colojf}’ cum ChriRo,qult;efurfr}nquieritr,ubiChriÜM ad dex ter dm dei f:dens-ajtæ lurfum pmt fdpitc, non eju^flt;=» per terrdm ïmè) wi Pdulo chriüumipfiim ddfed terre nii cur K dcfjUicitudtnibm duocdntem dudidmus- incce loenimnoftermunicipdtus., noftrd Hierufdlem eß, fiquidem ucrc chriflo nomededimui ■ Abfttncdmus M ^uc tdnqudmpercgrini, non folum d cdrndlibusde/tde rijs cr concupifccntijs, qu£ militdnt dduerfus dnimdtn noftrdm,fed etidm moridmur elcmentis mundi, et quart tiimpermittithuius'mcoldtuserumno/tneceßit£s,dnge bcdfruibedtitudineenitütmur- ajtid qult;ertmus udnitd^^ temfquid ftädmur noxidfßurftm dominus efl, ubi the-fdurus noftcr,ibifît O' cor nofir um, iUucprecu tidrumdóiionu noftrdru dirigdntur ßtffitus o incenfd-A d mdgnd enim o «aide mdgnd hortdtur nos PdU^

Epi/lold nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Coloßenfes epiftold- Ncquehocfo

dd Color nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßftkdc circu’^

fcnrcscic ^'fi°gt;^lt;^^i*dlt;^o^igt;^‘l^gt;^ftur,quodfrcile,ßedo' dementis mentis ^^‘iimortuosuult,utcdputipßum CHRISTVM no; mor ddepti dgnitioncm myßerij dei o pdtris O' tuosunit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, inquoßuntomnes theßdurißdpienti£dc

ßcicntherecoditi, propter quem omnid pro ftefcoribus preudo ^^P^f^'gt;^‘*^y^gt;*^^ß^^^Pß^‘*^°pf(^phet£,quitdnqiMld= prophe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;theßdurum hunc dußrrequ£runt, quorii

t£-4‘ nbsp;nbsp;nbsp;qttdtuor generd ibi percenßuerdt • Sunt enim Sirenes o

Strenes, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quiddm, qui dd delitids ߣculi o fit*

’ gdm crucis, btdndiloquenäa ßua dütcere qu£runt •

Sunt

-ocr page 161-

t)E VERBIS CAENAE DOMINI.

SK«t er pbilofopbi qui 'munt ƒtpicntiu tandem neguri deunt faciimt,ddcà multum bominibits, nbsp;nbsp;parum uel \

fi malta 'mepte deo tribuut, tnfidiätur nbsp;nbsp;ludatijfreti non

ratione,fed Mofc cr legis litera,qM nos bumäient. Oe^ . niq; pernitio fijßmi ommum ßmt qui er nomine Chrijii abutiintur,ercumhumiliationecorporis adadorationè non carnis^ fed angclomnt, er adjfem in facramentts * externis,nMgisqatminhis,qucperilla fignautur, non tnimnunt remoramentum ,quo minus m coelosfubuolc=‘ , mus ad Chrijium ipfum,uocanc^u[ in aqu.e iméhonc ea* earnis manducatione. Omnibus illts doàhribus rcliêht^ tnagijlrum 'm cœlis ad fc uocantem audiamus non quad ciho,dtuitijs,phitofopbia,magijlratu,abjtinentia,facra= mentis netno benepojfit uti,fed quad pratfeiuibusomiu^ bus,ctiam in ufu ipfo penetrandam fit ad Chrijtum, cu^ ius in C;eL'5,non in men fis,quas alcana uocamus, Aedile.

Tam ard'M pr^feribit Paulus. Njw pent ibi dixerat de nojlra circumeifione,qu£fit fne manibus ,quando exu» tos corpus peccatorum carnis per arcumcijionem Chri» iii,confepultofq; fimul cii ilh per baptifmu,ad Jjiiritua « lem baptifmum exhortatur,i[a proeuldubio alio pane ex tra facramentalem ilium nos unie ucj et, pabulaq^ m ioect cœlejiis pafcu£ inter angelos rcquirerc.

SymboLt quidem illa fuo honore digne, funt, er no^ ftro U fui,a l utilitatem proximi,qui nosiro gratias agen» tium exemplo glorißcat patrem m ci£lis,jeruta/it, atqui ut ilUs tàm fublime quiJdam infitum credimus, neutiquJ habet fcripttura, fed uuk nos relmquerc non folumter

-ocr page 162-

DE VERBIS CAENAE DOME

rcftrit(,i^Uie;i(Sigt;vix uocMW,fedetiitm'ràm^fsclt;iciUie tcrrâ rr = nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;temm Corpus Chriflififacraineatoßret,tcr^

limiuêdti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effet,ejjèt autemfuper terrant, quod

non iubetur,ucl quieri nel curari,eó quod fuper terrant. Si chri* Quod fi fuper terrant chriftus,iant noncrit facerdo!,at ffus 'm ter qui cœlisfanôhrtini eff adminijlrator ac ucri taber/ut rtt itffêt cult,quod fixit Deus O' nan homo,quo ingrefftu unà pro peccatâoblata ui{bma,nihilàterrisutpatrentplacet,de faterdos ~ nuo offert, iliac anintis o cogitationibuf noftrii recurri du,ill'mc nobiacopiofadona qute promifit, largiteran ftret libcraliffmiiM Chri/lus,atque omnia foeliciiu,quàm fi eit fuper terrant qu£reremus,ctiam fi uifibilis ßret.

Nantft Apoffoli qitandiu fiper terrant agebant,Mn Corpora erant capaas fublimioris doiîrinte,fcd uirtutem ffiritut Chriffi fanób,p(^lq'Mn in cœ/oî af.endit,acccperunt, quid not prafetid fferantusquandiuàcarne pendcmiit, Cirnoniuuccutn fubtraitd gratiarum afhone tendi.nMs,ubi preas exaudiri, ey an* oportttit nbsp;nbsp;nbsp;ffiiritunt fanólum cum donis fuis emittifferamusf

ut fââus nbsp;nbsp;ßreitialiumßuäum Euchariffije germinare uidere«

ueniret mus, ft anintis ntagis in coelufixis tränffirremur,quant f^iritus. fi puerilibui opinionibus aidilh, non tarn ea qux Chri/li loja-, funt,quàm noftra fomnia fcilaremur, hypocritofpro Qgi olim adoramribus pijs agentes.Ncm eft timendum ne minuatur exißima= p!ctas,imo decrcfatimpietOf.Non paucihodie funt,qui ritt ebn’’ olim exiffimantes corporaliter Chrifli corpus 'm pane,qu2 fiii 'm pa MS corpore impudico effent, çy nunibits ad rapinant zy-»e qutdes ey dona affuctis,mente 'tnuida,adaltaria currere nontucerant rabuerut,tàm nihil ad mouèdosanimos ualet ntèdaciu,at

nunc

-ocr page 163-

to. OECOLAMPADin EXPOSITtO

HI0JC uerititt coggt;iiti,nulunt Ltborarc )Miiibut,firre op 4“*® probmni,egerc exularc,quint nula confcicntiu, 01 nunct tantum fucramcntum peccdre,cr ita rd corporis cr fan guinisjicri. Faltas iUt quandoquidem è cœlo ChriRunt audiunt hqumtent.^^on quitritur i«trr Chriliiaiws quan ta multitudo {it,(cd quantus ptori«« proUcntus, tnulns Frufli« quidcm haiienus uidimus a/lare oris, ez multas audirc tni(farurn milfaSffcd quo fruóht^non dcfi/lebant db adulterijs, non abufuris, nonàcrudelitateinpaupcrcs,fedpcniumfu* MW ab{olui((e putabant,fi ad horulam templis interfiàf* fcnt,ncc mtrum cutn ccclcfiaflica di(ciplina,pa:nitus i«« tcrciderit,nemine à facris prophanos di[a:rnente,ut düu^ dicaretw Corpus doinini. Magna cura num abfolui(fct facerdos,longe minor quomodo emendaretur uita. Extcr nus cultus,regius cz rfcMritiw.ItWfrnMj admodum ne^e äis,Hodie aiitem deo laus,impietati deadtt,pietati uero occrcfcit i Nam malms fcio,quiiuxtaho!ninivm man* Fruâtts data,non liber alacril^iritu,{edlaœraconfcientia, cjcnied»* zy abfq; certa , femel 'm anno communicabant. Quos nunc eft utdercfingulis dominiciscum lachrimis cz iOMWtfuauitax,^atias agere,fraternumq; erga reli obferua • quum eorpHi Chrifti, animum nbsp;nbsp;poüiœri cxbibcre.

Eftoaute n i«(r)-;»i nonnihifintermittaturcttremonia* mwt ,qujc ad nihil utiles erant, w hoc tarnen ex his,qui* bus deus uere colitur, ubi uerbum domini pr£dicatur in« adultcr’atum,certum eft, nihil defiderari, Ncfjwe ex hac expofitionc uerborum domini periculum animabus fub^ oririftd quod caufantur illi.

VerttwJ

-ocr page 164-

DE VERBFS CAENAE DOMINI

Verum/lüdiâtcriM expoptionc multit ammlt;irm)r tigmètis lucTitri nult J popentuf.Caucndum tarnen ab ea, uti dea amp;nbsp;mida ingrata,qui non cjl ita ridiculiK, utfigtnentis or menda cijsad cijsadpr^dicationcmglort£fitg,uclutimKuelit,uclo* prtedicati pus habeat-jVeritas enim deus'efl^cy eos,(]ui fc in ueri • ? onem glo täte amant, ferudt, fouet,accuflodit,cosantem,qui ue=‘ ri:e deino ritatem in iniuflitia detinent,tradit i/n fenfum,qucm fne^ utendum rcntur,reprobum,utopus manuum fuarumadorêt,at‘ q te dprmcipc tenebrarum exejecati in miferam tyrM mdis concupipenti£ fenututem redigantur.

Demonflratum eft nudum nuraadum in pane tnyfti* co elfc,f'tpr^ hontims cap tum, er quum fermo ide, hoe efl corp'uf,abfjue tropo-oonflarc non pofpt, ut multa cf fitgiamuf,quie ob/lant,nempe, ne germamm feriptur^ fenfum minus, feruemus,er neeötra ipfifphtam ^irit^ acgloriamdei pufftemuf, reâe er facramentu nomine ni,quam fignipcat,traditumajferimus.Vndcnon tenu* ibus moti caufis,necpatrum dejiituti fententifs, 4 uulgi fententia difasdimus, fed ea proptemurac amplexamut qu£ debemus ac iujla funt,qu£ fcripturajpiritusfait ih docct,qtuq; animabus falutaria ,erad Gloriä pertinent Chrifti noflri, ueri animarum ange lorumq; pams, qui ms fiid nunc fide er olim gloria pa feat femper-

amen.

-ocr page 165-


-ocr page 166-

-ocr page 167-

-ocr page 168-

-ocr page 169-

DILECTIS IN

CHRISTO FRATRIBVjS, PER SVE/ uiam Chriflunt amimciMtibia., lo. OcmlampiU/ dius ^ati4m zy pMi» d Deo,

SCitii ipß,fr4trcsdtleätßim{,M'im rdigiofe,(ju4m fä iiv nobii CHARlTASd ibcfu Cbrijto cötnendittafit q’Miuifqj illam cumculu er arietibus, infidifi er btfidti bin antupiut illcdc callidtn bojlts, inßrmare ei' excinde re mtitiur, prlt;eferttm inter minißros ucrbi.Nei^ cnim ig'^ fioriit,lt;j.uMt:u/m bdc uia ecclefiie incominodetur, fpro wptt{iore,regnent i}Mlti,hoc eft,fiij quiutzammiter gregii curam gerebunt,inter fe dißidcant, eritu ouei abf que paflore errent,luporumq; gruffuntium exponantur ßtrari.Nihil hoc fcandalo damiiefiin, nibitpejtileiniin, tuhil /ùneftiuf,id quod er uobis perfiuß’.iw, non unibigo fiimmam,precibin,ojpcqs,putientia,lenitute,mugwm= mituteq^duturii operum, ncprieualedtintmicns,ctijmßi tetet.Tentât(tuti,erpronwuct nönihilupudquoßd.im, fed a)nfido,dominum ihcfum fupernepro nobnprjeliun tem,incrcpito itlo,triumphdturum. Sane quod ad ine atti tiet,TKalim piam mortem, quam impiam cum quoquam fratrum,ctiamfi me minor effe poffit, difa)rdiam,nequc aliquid omittam corum, quieadChriflianum amicitiam ucl rcfarciendam, uel cuftodiendäfaarc uidcntur,qudm‘^ uts non uideam,quomodo caueam, ne p-'rfalfos fratres, omnia turbante!,quorundam erga ine alieneniur anmi,

-ocr page 170-

finonutpridetnfiitficiatumrflalicttAtifntt . .Qtöif« KZ?« nou de abfcntibm pertitnefcam, tjuod itonnunqiutM »M eddcm domo etiam pacifica cncntt^ut foUicita ejl, Vel ubinonopu^/vrctdi!eßio,iteolfendat . AuobisartCf quorum fides dc pietds idm olm jf!eädtde,cr cum quibut nonnihil conßtetiidinis fanéhoris intcrcejjù, trijitßimum foret dueili,nec quantum iw zKf fiimt,cr quandut utrif* que pidcucrit Cbriftus,id ptaeuli adnuttdm. Fm rfKtrm rumor, er faits déclarât quorundâ liierte,offen fos nSnul los,qui dudierut,quód œncionâdo hic plterifqtqui dliquid ejfe uidentur,dtq} ddeó column£,m caußd eiicharifti£ no fubfcripferim-Fdiiu 'wficidsno co, fed inoßinfd propte red chantas iure ßterittquandoquidem uel mtrmpcftiue, uel citrd ucritatis fludiumfdÜum cjl nihil. At non p.itidr bonos ntihl diu fuccenfere,fiquiäem fuccenfent,nifi gc» tnitus meos Chrijlus non exaudidt. Et cur fuccenferent fui dnidntiffimo er innocenti, eandem^^ Chrifli gloriam non dbfq; dtferiminibus qu£rentif Quod fi mihi fuccen* fcnt,er ftbiipfis fuecEnfednt,quibusidem, fi non er dr== dentior pro caplu fm ueritdtis docend£ jtrKor. Non hd= betdpud Chriflianos locum.Comici diüum.Veritas odiit parit.Congdudet enün,utdpoliolus dicit, ucritati chari^ tM,er idem deus ueritas eli,qui er charitas. Vt ueritd-= tis dmore 'm charitatem non peccatur, ita propter chdri-i tdtem ueritdtis nulldßt idélurd.In cede fid autern, mhil tdinfrcquens effc debet,quam ucritatis mdagatio,qud 'm agnitionem domini noßri lhefu crefcitur.Poßumus autê finguliercfcerc.Permittit enim pater luminum, qu£dam * neßris oculis dbfcodi,qu£ 'm tempore rcuelat, cz (i »»

-ocr page 171-

dioßi apcrit,tantu^bfintinuidiit cycenodoxia. Scribit cni PhilippëfibM apojiolM.Etji quid igwratis, idipfu qMo.j; rcucUbit.Et iteru.Si rcuelatu jitcrit alpdcti,prior ticeäc.Quid potOTt £greji)re plt;tci deditui.quid r^perct in mubiii cÄdtdiis^ubi no coiëtiotü fed ueritati feruitur f Ninuru hoc ßrct bonu pro mdln pëdcre.Neq^ enï mAgis pOiTrtwiM, qH.ii« j i cxéplo nbsp;nbsp;gratia Chrifii.

Luce ac uericatetn,priifertini in rebus necejfarijs non ab fcondimus,fed comunicatam uellcmus.An autë tale quid dam prejiiccrimyUCjirü cjto iudiciu.Animü proß^h talë condemiure non poterttis, utut amforia feruiiute diëla trut!netii,ncq; eaim magißtriu nuhi temere arrogo,fed officij rnemor effe cogor.E t ut ueritatis rat tone habeo ma Kimâ,tta qn£ ebaritattsfunt, mimme uelàm neglcëîa Ciuocirca,gt;w cutpiâ incerti rumoris maligmtate ponatur ofßndiculu.Libru hue importunis quorundâ uoeißratio nibus extortu apologue loco dedi,quë nue uobis dileëîiffi mis commendo,ut ex eo cognofcatis^certiora ne ftntpio^ flra,uel qua: alij dicHt,iw patres aßgt;erner ,ut opprobant mm quxram ea, qtuead diuini uel mei nominis gloriam fp client. ludicabitis autem,ut folctis,non fequufidum ‘^faciem.Confultiusßrtajfe quibufdam uidetur, ft non de reipfa,quid nam fit Euchariftia, cr quomodo ,panis fit corpus, fed de folo ufu Eucharijtiie apud plebem differu* iffem.At illorum fententiam pro tempore piam,tnihi ta men amplexari non erat integrim,qudndoquidegt;n infant cbantPapifl(eatquealij,ad hiculeandum abfurda, qu^ dißimularcimpium. Expefiabant auditorcs^quando

-ocr page 172-

fcntentiam nteam tandem proßrrem. QUotidianis titerü rationemfidci fuper hac re amici effiagitabant, QHi« adhtic non uideo,quomodo piits ac purus Euchariilhe u^* fut fit, fallut or radiœs agence,tam periculofa fuperfii^ tione.Non erat animui a ntendtndi, fed ut fementem bo namfacerem,repdftinanduf erat ager, alioqui ziz^nio^ rum luxuriant prouentu. Vtinam autem zj' catcri ea* dem fermants egiffent mffderationc, pacattoraßrtalfe inultis in loeiselfcnt pUrat^.Sednon me iuuit uerbi ma* dcflia,quin eontradiäores magis tnfinirent,madifq; mil le me traduarent. Vndc liceris tandem rem agendam, quje lutem non firmidat, operiepreeium duxi, utut boni illi uiri ringantur, zy me in fimulent,quos cgo placare uo liii,irritare nolui.Atqui patri 'm calts ita utfum,utcimt probationefliorumclitccfcatueritas . Sapienter tUe in j ui gloriam,hotninwm peccatis utitur,At nasfratres fol* iciti fumus,fmguli,ne mter uafa irae reputemur,ut fiqui dem fuboritur ofßndiculi quippiam, abfq; noßra culpa oriatur,Vigilemus gregi,aducrfum lupos,uigilemui au* tem (y nobis,qitibus multo amplius periculum, maxime f: charitatem non habuerimus pnmo loco. Error oondonA ri potcfl,modoßdes affit in Chrißum.Dtfcordiam, neq: fifangitinem ßndamus,(Xpiabimut. Diligit enim deus eos,qui unanimes habitant in domo,zy in mt dio illorunt er nos omni tempore fuo Jfiritu fanéh iunihs fonferuetiqui det nobis fecundum Chrifium idem fapcrc amp;nbsp;patrem eius Utto ore glonßcarc.Amen.Bafilete.Anno * f *

-ocr page 173-

-ocr page 174-

-ocr page 175-

-ocr page 176-