ID E T Î S adolefcentet cont mcndiri uobK liter arufti cr humanitatii ^luditvin 4 L V T H E R O , cuittt fi qua e^ autloritäi ctpud uoy,pati.ta mini qutefo^ publicte neceßi tatif canßit, a uobii impetrti

re,utreittliterdridm Grenue tueamtni. ERcnint omnino u'is indior littrdrum, quä uulgo exißimdt » nelt;^ enim religionit orndmentü idiud ßilendidiiiS eü^crctnilureru/ldttiS prorßit è litrrif pendet, 6ond pdTseorumquiuim uirtutis nee norunt, »e£ ddmirdntur^ defertis fcholis dd qnteftuofdf drtes (è conßrunt. qai,c(i prte literis uentrii bond hdbeöt^ qudntulu dißdnt 4 pecoribm ? Alij fuperßitione dcfcifcunt d Uteris,er ignduttc pfte religionem pr^ texuntfbi uere oinnibM modis c^feerdndißint: ««Kl * ü ■

fnimrdgiionm ffrauiuf leidunt, qult;e cum Uteris mandata fit, nonnuüam difeendarum Ittcrarum eu» ram rtquirit. l.inguislolt;iui cr Paulin iu/Jit,ident pracipi uûbû fcntiatis^nei^enim dubium cft, quat in hoc reßoruerint humante harte, ut adminiculo eßent pi ttatis doâoribui. Linguoi pro^âo praci* di oportuit ijs,qui pro conctonibitf paßim àlitc^ rtcrum ibudijî imperitam iuuenMem dehortantur

Kam admtjjabarbarie,uidemus ohm labe* ßilatameßereh^onä,etuehemeKr metuo ne eodem redeat rcf,^

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;defèndcrimus »

, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Valets, ■

R ATI A M eipiice äDe» pdtrc noAro et domino le fu ChriAo. Qumiuis iain ab hinc triennium cum 4 PonttßcibtK diris dcuotuft tum à C4fare profcriptut no iniuria tacuißem,ft qui pr^ecepta diuina humanarüconliitutionuftrmeit tum inaiorii aut ponderif aut momenti apud me fiajfet. Qjtemadmodumnon paueof in Germania eernere eA, er ex magnatibm CF uulgart plcbts multitudine, hoc tpfo faltem nomine fcripta mea nuUa adhuc aquitate carbone, quodaiunt, notata perfequi ,multumq^ ChriAiani fanguinu paßitn

Kiitiiii aperto ore loquendi autoritatcm mihi tradi dit^d hlt;ec mtnu tM potenh me loqucniè prtefcrti tuetur^negociumqimeum^uelnu inuito india ma ;gM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;diffùndtt laUus, tlt;intoc^ ßrmat poten*

tiiM, guanto mtferi aducrfum hoe ßirunt impoten tittt. Non fecut fe exhibens, ac ß iüorum irritam tideat uefdnii(tn,utejiin fecundo Plasma. Qnod vel ipftem argumêto eße poteft,homini nS prorfia wdurato, dut ßbrx corneie,negociumboc non eßemeii, fed Dei folitii. Prefertim cum uerbidiui niuirttKGr indolei genuino more fuo hie fe pro* Wdt, turn potißimtvm erumpit, exur^t, robord tur^i^uum tyrdnnicii perfecutionibm adftiflttld* iorat maxime t

Proinde loquar^ut inquitifdiiU^nec tacebo ^ttoid uixero,^nec Chrißitußitia ßilgurit inftar elucefcat, CZ grdtw eitu falutißra lampadif i« mo* rem incenfd ardeat. Quapropter obfccro uosDo* tninofet eonicof meatcharißimos,ueSira benigni tds uelit hec meafcripta cr monita bont confute* re, cty ßnftbut tmif reponere, nam utut de me inh mici fentiant, tarnen hoc lit^uido falua confeientta wramdeo ^loritv^ poßeconfido, me nihil mimtt iada

DE INS Tir. P V ERIS hac in re quint priuatum quahjje compendium, quad muto mihi longe contigilJet compendiolîti^. Verum ex ammo bene uolo confultum cum uobii tum uniuerfa: Germania; i» qua me dominut prlt;edic3,re Euangeliti uoluit. Qitare dico libéré et confidenter,ate^ adeo edidü uolo, quod fi conftlijs meis obtemperaueritis, procul dubio,ft5 mihi, fed Chriflo aufcultaturoi nos. Porrà eumqui mihi grauaturobfequi, non me,fedChrtßu contempfif* fe, cum probe per/feâum habeam, nihil heftans quid loquar aut doceam,fed Oquot; hoc quifq^ non dijficulter dcprehenfurtu eü,quipropius accura» tiufq^ doilrtnam meam injfexerit

Principio uidemus per totam paßim Cermanid fcholascoUabi, gymnafiaßudioforum infrequëtU frigere, monaßeria M.onachis proßigis deferi. Et arefcit hoc genut jammis tum flot concidit, litinquit Efaioi ,J^iritu fanâo per uerbum eim in fiante, tantoq^ euanfflq ßruore teßuante. Poße» aquàm uerbo det reuelato palàm ßt prtmu impia didiciße, deinde foil uentri ty gw/tc deditat ßiiße fcholaf. animaduei tant homines airnales non perinde occafionem eße reliëiam,poü hac ^crof ü- antieof [uof inclndfffdi monaßerijs

hottc^la rationeac priiK^ex «ediitit uidehcet (y . [ubflantia propria ad olietM pra^cpia ablcgator, ' ubifiicorum exemploignauapecorumaliorum fu dorem deuorant, nolunt in poüertim Itbcros^uos iitrrii nauare opcram. immo, inquiut ,quo fpeâdt literarum üudia,fi nihil funt facerdotes, nihil mo'* nacht, momaler nibiU Clutn potiui opißcijs ma* nuarijr, quibies uiuant, incumbant.

Qi^amuero taleshominapietatem mente colt ceperint,abunde teßis edl iUorum confciëtia. Qjii ft non hocunum fßeilaffcnt,ut Itberorum uentri projjgt;e£lum eßet, uiilu nimirum ad manu parato, ftuein Kwo^toiç aliàue religio forum Hatuatiÿ adeo pottuf jerio Itberorum falutem quafißent i proßäo non fic negUgenter compreßts manibui uiâtignauia dicerent. ft ^atiK religto/brum merd cü impoflura O' mpietas, CZ /ifcr« tialere obnun ciemiK. fed jic potuis, eü uero uerum quod docet ’Euangeliu/m, Hatiim eccleßaßicü, ut haéleniu fitit, periculofum eße, amabo obfecro aliam nobis ui* uendi rationem et uiam indicate, Deo acceptiorë, et überis noßris magis falutarë. fiquidem ex corde cupiinus neduin natoruan noßrorum uentri, uerü etiainanimafumfaginfqu^ opttme confultum

DE IN S TJ T. P VER IS, ejje. Hicc tandem uera ejfet maiorum in liberos cura, ad hune modam hijee derebtit fentire, Ctuoduerohanc hominum cordibivs mundwtn unice fapicntibtü pucrorum curandorum negîi* gentiam fuggerat Satan ,mfrum non efl, princeps mundi efl. Qui ergo pojfit iOi uoluptati effe, ubi uiderit ntdosfuos cr lußra euerti, mona^eria [ci* licet cr reliquam impiorum frrinam per Euangelif pr£dicationem diffipari, qua potißimum iuuen* tutem perdidit, quam magni iinmà quam ßcit omnium inaximi,nempe qua: rerum humanarivnt prora puppis, quod aiunt,eßi Qui uefo autor tpfcforet iuuentutis rcäe cducandie, eut ii demimt utile eü,iüam effe quant deteminain. Pro* fiélo bis ßulte de/iperet, fifuo in regno hoc pates retur erigi, per quodquàm priinum fùnditus rwer fcrtdttMi . td quod dubio procul ufu ueniret, hocbolotam deliiasto, tenera niinirum iuuenta, eßueibus erepto. Dum pati eogeretur iuuentutens fuis impenfis eduélam, non nift ad cultu dei fèueri.

Atiÿhoc eß quod prudeterfieiße uideturiant tune cum Chri^ianorum pueri pia educutionepu* befeentes incumbebant literis. Videbat ueterator iHe^iuitentutcemanibusßbi extortd prorfus eripi ' fi ‘

iregno luo defolato, incerttK dnimi quid dgeret^ colleäd tdndcm mente erumpit, extendit retid, ffidrgUldqueoi^ddorndt miüe pedtcdf , extruélif huii^modi fcholii, mondßerijs, o-uiuendirttibut fxcogitdtK, qu£ nuüiu ddokfccns effugere potes rat, quin uelit nolit irretiretur, ni/iquê ftngularii Deigrdtid praferuaffet Poüedqudm uero fenfit idqueos fuot uerbt diuini indicio manififldtos eße, déclinas diteriincumbitiateri, modo^ nihilpror fiuejjedifcendum contendit^ Ätlt;p iterinn pro re* gno fuo conädbiltendo nec male nrc imprudenter peit, tdntü ne 4 fignisfuis defcifat iuuëtus. PorrJ jfiiuuentutemfuis HipendijsmAitdntè occupauerit ^uis tandem deorumeuithominuhanciam adulti tttdturiore lt;etatefibtprlt;eripere,eq; manibui extor ^uere tentdbtt,fic /icde per hanc mundum tenebtt pdcdtumzyconßdbtlitti. Qwppefiddmnmninß^ renium e^l diabolo ,dtq;ddeo lus ßciendd, qu£ tu male urat et mordeatjbiiec per iuuentutè mßrett da eß,qult;e 'm Da cognitiöe eduaita adoleuerittUer tgt;um^ eins propdget,aliofq; do cedt.

Longe pduciffimifunt, quicreddnt,qud pemi ciofum çr ^dbolicum hoe fit tnßitutum, c tdmcft fcpeiie fi^^eftfo mgredl(nr nemme prorßis iintniddutf

DE INST I,T. P V ERIS Knimdduertcntenititurî^; m^lam darCjpriuf* ^uàm aut re aut conftlijs obflandidetur copia, torinidainui malcturaramincurfioncs,iellorum tumultiMcy latrocinia, diluuioru inundatiotter ^utppe f» ijs aperte intelligitur cjuid i^ôlurlt;e fit aut compendij. Porrô cjutd hic moliatur diaboluf^ autmonfiri alat,nemini cura:eÜ,uidi.t nemo,ti* met nemo, ut plané in re pertculofijjtmajimus ont niu fecttrilfimi, in utranqi aurc dormiètes. Qnj4 caufiefiubeßecredimui, nifi (juod fopitis omniunt oculiflenfim cr placide firpitf Cum tarnen pra:^ filtcrat cr par fiïcrat, ut ubi ad propulfandam tur caritm rabtem aureum crogauimits, ucl maxima neceffitatts tclo compulfi,hic centîi infumeremiu, faltem uniut adoleficentis rcâe educandi mftitueit diq; gratta, ^uem in uirü uere chri^ianum cuafus rum jfie! ßret. Quandoqiiidcm uere ckrifttaniis homo praftat utilior e/iomibiit alijs,quot^uot JM Icrrrf, ut homerice dicam if'i-TcviJ\slt;n.^ro Me per C uos obteftor, per luuentutcm re âiseducatoribttt orbam,domint ey atq^ amici optimijUeftrabcnignitasdignetiir nmhàc longe iutltore ponderare trutina ,nec uelit m re grauîf fiinaccjjare negotium. Ret [èriaefijingenf e^, ty

(jKiC Chrijli, uniuerfict^ chriflianitätis plurtmuin* terfit, ut pie,ut chrilli inecdMatur tuuentiK,i^‘iilii auxilijscyconfilijsadreäe eductindum dcjlituta Per/uafum fituobiinonntfiferiohisdiaboli uerfu tiffmi machinnjtc clandeftut^s tentatiombui oc* turfandumeße. Quadfitantum impeit ftrum uertendum esladtorma;tabelkcaconqui* renia, ad uioipublicituf ßerncdiu, pontes reßei* rndos, et id^nut fexccnta,ut eonßet reipub. tnit qutUitas. emmmuSto potuu plus aut totidem in hoc impendimitSjUt paßimutros indußrtospro in {lituenda [cducMda!^ luucntute Ludimagißrof alamits.

Sed ciuium priuattin profe debebat hoc in animu/m Muccre. Quod ßhaüenuspro redimêdis indulgentiaruimpoßuris,legendis miß ßs, dißoluendis uigilijs,teliainentis jatisßciendis ,■gt; reparandis antàuerfarijs, explêdts monachts, pen dendis ßattrnitatibits,peregrinatioibus peragran dis, er quiequid huius ßrimereluiuum cß, tont um nuntmorum decoxit,erlarff proßdit: nunc uero in poßerü hac rapina er ptoßfionc liberatus eß, ttelit poHhac, agendscDea gratia: caufa uelmtni* »am einfpccunueportiunculam elargin profeho lis publicum

lis fubhcitut erigendit, cducandisq- paupifMe preßis bbens. Quamlonge optimecrogatamejje non dubitetfCtm tarnen in deatplo plut fupranoe tninatispnedontbiK ero^ndumerat prtus^qui^ nosmttidiemagisatc^ magis exhaufij]ent,extrea num etiàteruntw exugentet^ifiboc lumen Euatt ÿlij ccelitus demtßum omks repur^tis nos àtalibiK pyratis liberos adleruißet, Certo^ perßuafum ha» beat,utßihocgrauatimßt, neminehuius tenacity fis parenté eße quàm diabolum,quitum eratlibe» falißirntts,ubt ittdignis ct impijs dandu ßutl^onlt;t fhfscrfacrtßmlts impo^loribus,tnimo plena manu eo inüigibat potißimum eße largiendum. Sentit, fentit in quam hoc nt^cij non ßui cße/Dri,adeo^ tompendij. Atq;hiecprimacaufafituiri Germani, qu£ uosmerito moueat,uoshac in rereluüari dû bolo,et re fixiere ut hoßi clädeßino et nocetißimo , Altera efl,ne, ficut inquit Paulus fecundo Cori/t tiierum fexto^lnuacuum gratiam dei receperi» nus, et tempus acceptum neglignmus. (ittippedeus emnipotens nos tandem uifitauit mifcricordtter, at^ adeo annum aureum aut iubileum potius re» uexit, Suntenimfunt nobis modis omnibus adolef» tentes egregie do£li,ling»arii cognitioneiamp;' cstlC

fdï-û 4rtium notida politißiKtjqui magna uhtq; frU gè prteslare poßint,fi illorupro indttuciidapube conduccretur opera. An non liquet omnibtts,iant poßccphebum ßc mflitui tribtu anni^, qui erudi= tione [uaquindecimnatuf anno^ aut ododecun, fuptriorlit omnibui hadenut uniuerfuatibui,ut fic dicam, Gf- monaflerijs, Imino quid tandem i» uniucrfitatibm traditum e^, adeoq; quid didicc* rcf nihil pereque ac aßnor, truncos, audices, ßiit gor pltiinbeos, Kupidos eße cz ƒm. uiginti annof nonnuüi paulo plus Üuducrunt, nec tarnen uel U tinte lingUiC miferandam quandamtenuerüt balbit tiein, fed ne patrium quidem fermonë,flagitiofant interim prtctereo uttam,tn quam iuuentm immerft tniferabiliter perijt. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Hoc non negiueriin, me potitit ueUe gymnafitt ■ t3- monaflcrii tu totum abelen, quam quod ea utantiirdocendiuiuendiq^ ratione, qua haCtentH ufa funt. Optare'q; adolcfeentes repudiatis literis mutos eße potutt omnes, quam ut hat: educati dtf* ciplina fub talium prteeeptorum uiuant imperia. Atq; heec mea fententia eR et uotu ,ut htec afinoru iipedii ßabula, czfcholtediabolic^ßwditiif extiv, p4tis,folo tequentur,aut in chrißianasfcholM piti netamov

nictamorphofi tranfßrmentur , Quoniam art'S Dfi munißccntiti nunc brnigne nos reuifenifhomi BiM« fgrcgie eruditorü ftxlicem obßtdit copiant, g« tuuentutrm zy reäe docerr poßint ,cy pie edit are,operteprecium ejjèuidetur,ne grattant Dei cumulate datant lupina negligentia amittamus,amp; tHemnos ingratosne qutequam coHocaße nteritct quert poßit. Prccfirtbuiüat^bene nobtfeum agi» ter, [i pulfanteho/ßtcio exceperimutjalutatnos ©• tanquä d limine, ßceltx ter zy amplius, qui falu^ tantem exccperit. Qÿod ft pr^tereuntem neglexe^ rimtis, quis etim denuo e manibus noflriselapfunt reduâuritseü.

Conftderentufctdeo nonuitiatis oculis priorit ttligviK alamitatem,in qua uißu aspti plus quin» gentit annis nüfert uerlatt fumtu. Opinor Gerntti Hiam ante haenunq tantum audiuiffedeCbriüo, deq; euu EuangfÜo ceque aenüc prtmtim, ftqutdS nihil hör um teftantur hiftorice. Quad ftftc dtmifi tintusnußo honore habtto ,nec gratanti animo agnofeentes gratiam ultro oblatam,periculum eft, ne grauioribus tenebris,plagis^non dicendisob ruamur,itigratitudinisuitq deterrimipcenas dattt '

eenfeo GermMi,dumnterMum pree ßrHui lii* tetii ad manum, congregandof in horrea meßa t dum lerend funt tempora, ßuimmi uero diuma grd tia dumpricl'ioe^i. Hoe plané uobtsperfaafam ßt grattam Oei eße permde ut imbrem fubitu, qui no redire folet temere eô, ubifemel auolauit. A^gj fcjc grati£ diuinlt;etmber largtßmtiti olim apud lud£os ^t, uerwn ßerunt, quod aiunt, troëî. Siquidettt imber pr^terijt, ereptuicfl,fie, ut iam omtntifmt mifcrruni o- contemptißimi. Paulite eunde feewm femel uexit ittGrtetiam,fed huic fucceJfitTurca ita at pr£^. turcarum barbariem fire nihil aliud tant habeat Gracia. Sedet hunc iamolimhabuitRoa ntdlatiniq^ populi,ita tarnen ut uix ueHigium eius iam reBet ht tota Aufonia,qu£ prater db= ominationë PapiBicam reliquu pené habetnihifer uot Germani,noneBquod cogitetisperpetuo bUc retenturos uos. Quoniam fieri nonpoteB,quin hunc oltm depulfura fit mgratitudo. proindequi poterit hiteBa manu pro uirili teneat,ignaui!md nibueOijmalejàciant^

SupereB ut tertià aggrediamur ratione,quant pro: caterif principem effe arbitrer,nimirum pro: ^çeptum Dei, qhi per Mofett tam erebro exigit, efßagitat

DE INSTI T. P V E R l S rfflitgitdtj tmmo iuiet,ut ntdiores natu liberos fuoS erudt(titt,ueltefle Ixx-vij Pfalmo. Quanta mandat-uit patribui noßris nota ßcere ea filijs fuis, ut œg Kofcat ffneratio altera. Filij qui atafcentur cr exur gent, narr abut filqsfuis. Hoc ipfum confirmât ez quartii dealo^ prlt;ieceptu/m,quo matormn obea dientiam tantopere mandat liberis, quorum relit âandi pertinaciam ettam gladq iure animaduertett dam ejjeleximperat. Cuius ^atia tandeuiuimus nos fenes, quàm quod tenerx lt;etalis homines cures mus,educamus,müituemus. Atq; haudfcio nutit quicquam perinde deceat fcnem,acatrandorum liberorum ratio. Ncc cnim poffibileeß,ut hcec itn perita multitudo Hatim à pueritilt;e crepundijs per fepatruum fapiat,honeßeferegat, prudenter^ Mtam Mituat. QuamobremDeus noüræ cune demandauit, qui ut cetate proucâiores ,fic rerum, ufu edoâiores magis mtelligtmus qua; rudi bute a:» tatifint utilia out noxia,amplctîcnda aut ßigienda. Hecdubm eßquingrauifjimamnegleäaiiuuetutis rationem nobifcum inituriisßt. Hinccr Mofes üeut.xxxij. inquiens prtecepit, Interroga patron tuuetanniiciabittibi,maiorestuos, ztr dicêt tibi.

ejfe negligentilt;e, ut omnium primum ad U terorîi eduandoru air à multi'S jlimulis fimus excia tdndi,cü tamè ad hoc ipfa natura nos plus fatis pro penfos debebat adiffre, uel ethmcorum cxcmplo prouoatos .Inter uniuerfa animantia rattonii cffti tia nullum eR prolis fu£ adeo negligens, lt;]uo mi » nus ea gute ncceffariaßtnt adminéslret^dèpto firn thtone, de e^uo Dominas lob xxxix. loquitar,^^ ea in pullos fuosutatur duritia,4cfifui non effent, et c^ui oua [ua relinquat temere in terram proie^bt. Atq^adeo ijuorfam prodeffët fi cictsris omnibus, partis (3- peradis uel ipfa faniliores effemus fan^li täte J tarnen hoc in primis pofthaberetur,cuius gra tia pùtijjimum uiuimus, airanda fcdicet luuentutis ratio. Ad h£c plané aug^or grandiori obnoxiuM fceleri coram tudice Deo mundum non effe, pra • fertim externorum, quàm a:que huic tÛi^ijuod^ grauius fupplicium nihil perinde meretur quàm ne gleâtts ,quemin puerorum eduatione plus fatis featri committimus. tiepuero uulgitum in ludis li terarijs iaélabatur prouerbium. No« minus effe fi* cinus fcholafiicum dare negleéîui, ac uirginailatit eomprimere.Ethocdicebaturad deterrendamLiti dùnaÿürorum negli^ntiam, quad tune tempo*

vis grauiut non reputabatur pcantumt uitiü inßrre uirgini. SedoDeum immortakm qudnta tokrabiUuf cd uirgincam zotiAm dijjolucrc, aut ttMlierem dupro oblato mfinMre, qu4m bic negle d^lin honunis orunMm uitiarc, aiius deltdi non mul tl fationc reâf ^ubduilA duatntur pacnitètia. Q30 tidie nAfcuntur pueri, lt;7 pari nobifctvm oanuerfa» tione fuccrcßunt, ucrum qui horum mrandortm proumciainfibidefumerctncmo cd. Monaflerio» furn hoe pemhare fiicrat officium ,cum ca ipftt fint, de quibia tedatur CHRISTVS Matth tel xiij. \ie mundo ab offèndicuîtt. Qÿi autem offrit derit unum de pufiüîs iffis qui in me credunt : expe ditei,utfuffendatur mola afinAria i» coUum eiuf, de demer§itur 'm profùndutn maris. Puerorum pe fiesfuntjOrcommunisiuuenÜts lt;etatis pernicies»

Atqui dices,h£c didn funt na(u grâdiorib. qd hiccad Senatores zr ma^ftratusïProbe,(iuid ft dut hoc ntiuores natu ffeere reaifauer'mti aiius hue ris tue hoc onerts incûbitf Num propterea mfêdti hocremanebit ne^ciu,et iuuëtus negleihu dandtt rfli Qtto tandem exeufationis præiextu hic ft Mat Sfiratus pur^bit,tanquam htccnihil ad ft attt* tient, nempeutà Magftratiis ffindione aliénai ^od eiitin à parenttbusttonfit,diufrfd ed

ratio. Primum quidem bona pars maiorum impro bior efl, quant ut jàccrent, ctiamß/tortnt maxime. Verivm^ruthionis tn/lar durocrimmiti,atq;ut ^race [ignißcantius dicÀ rä ergt libe • rosfuosanimo,reieâaoua,cr utcunc^ produâi fobolem ualere finunt. Hihüo fecius tomen hi pue rinobifcumpubeßentes, communi utunur ciuitate cr patria. Erg) qui tandem hoeßrre poßit ratio, adeo^ chrtftiana chantas concédât, ut hi, tanquä. negledits ager carduis et filice occupatus, omnàus uitijs obruti, citra reitam educaüonem fuccrefamt rcliquaiuueututihaud ita diu uenenum Oquot; noxia contagoßituri. Qÿprum pofthabita eduationis pœnA ciuitati uniuerfa demum luenda (it, id quod Spdoma er Gomorrha, tum cateris quibufdam ur bibus accidijje (acra teflimonio (unt hijioria.

Deindclonge maximaparentum turba reäa eduationis imperita, ignorât qua potijjimum rati one puert fint inflituendi : utpote qui ipfimhil un • quam fanum didicere, prater quàm habendi cupi * dinem, er uentnnecefforiaprouidendi utam. Vt ipfa res homines ad hoc peculianter deleóhs re* quirere uideatur, quorum uigläs indujiria pueros nondarn difeiphnis libcralibus expolat ,qu'amC hri /hana

fÜanA uiuendi ratiane eduat. Poßremo^ ut rMxinte parenttsdutnAtugrandiorei pcritt ftnt,cr non fratutim ßcerent, tarnen procurdndiircbttt do^^ nußicis, (y admimïlranda jÀmiha junt occupatio a r«,gz/à» quibui hoc obire commodeßret 'mtegru. Sic, ut neceffttof ipfa exigatadhocfnuneriipubli CO! pucroru educandorum Plt;edlt;lt;g3g3y. Nifißrte ^uiß^- pro ß domeßcum uelit alere, id quod tenui oribui pergraueßret atq; per hoc iteru non patt ei obßinte inopia darentur negleilui. f^d hoc indi es complures fenio aut ntorbu conßdi parentes, è uiuis excedunt, reliäis retro orphans, quibtn quä à tutoribus fuis proßiciatur, fi non quotidiana pe riculum fdtisßcimus experientta, uclhoc abunde nobis 'mdicio fit, quod Deus ipfefemet orborû pa rentem pronunaet. Sed (ir multi funt arixvoi » Ä^voj, nee hi tarnen hoepietatis offiöjljibi obes undumuendiant.

Exrationdgt;tts itaq^iam numerattsSenAtoru (y Confulum intereffe uidetur hoe prou'mcilt;e,ut frnn numt operam nee euram minorem inßtuendx pubi impendant.Quandoqutdemalias totius Reipub, ßndiones, res^ ne^cia, œnfilia, horûßdei com tniffafuntf certepro tra^'to o^cio aut debito nun

^Udin fdtisfrcerint Rfipuhlicit ,nißhdnc perotn* mdtOunoätiq^oculisui^ldntißimis promouere ßu duerintfper hoc quod ex ufu eiia eße cognoiiermt, Ciuitdtii Hero mcreinentum iwn tn hoc tdntunt agt;/f ut thefduroi hdbedt reeondms, ut murii probe cindnfit ,fuperbis lt;edißciji exorndtd cy quod tormentii beUicii, O' omm drmorum ^ne re ßi mürufhßintd .Immopotiui ubi harum rcrum paratdeR copia, in hancq^ Holidi iticiderott,0 tenterarie dud^cei, tanto peiiMei urbi confuUuM eße uel catco pcrßicuum eß. Verum ut Reßublica per omnia ßecunda floreat dc Mgcdt,ut piiM /if' dc potens, in hoc conliilit potißimum, ut doilot, ho neßo^ ,rdttone praditoi, Uber aliter educatos ci* ue!, o quidem non paucos po ßideat, quorum ßu dium tandem O' dexteritae perfiicile thefauros cu^ ntulatimreponere, O'rehquaquie Retpullicie ne ceßaria funt procurare O' conferudre poterint.

An non uidemu^ quid Romani fieerint, qua ra* tionefuoseducauerint adolefcentes ,quosintraan ntem quindecimum aut duodeuigefimum latino grce cicq^ lingua ad amuffim peritos, adhac ommbui di fciplinisliberdUbui ,qudtuocdnt ,praditos ßatint w militiam compulcrunt, traditain manum reipu, adinini

'admini^randa fùniîicne. Hinc ortebantur uiri ftt pinttes,egre^ijomnibui (eculis mcmorabiles lüi Camilli, Fabij, Scipionet, Pduh ^Catones,Zir reliqta 'mnumeri omni fcicntidrum genere exculti, tiuUoq; non rerum ufu exercitdtt,lt;ideo utfi unt illo rum onnes E^tfeopes, Sacrificulos, iAonachos noürates dd unum cenftdtos commiferis, non tdit turn peritiiecr borne frugis hdbebunt onnes iun •gt; iitm, qudntum tune uel unus miles Romdnus prteßi ttffet. EthiSceRcdufdqudE.omdni,imperii[uifis nes^^pomerid tdm late promouerint. Quodq; m: rebus pene dixerimumucrfisproßiero uß fintfuc* ceßu ^quod homines dderdnt rebus ommbus obeun dtSdccommodi.Sieuidemusneceßitdte duro telo eutilum per orbem untuerfum exreßiijJeReipub, etldmdpud gentiles Plt;edd^^shdbuiße zj- Ludt» ntd^ilros, ß tgttduid; notdm ßsbterfitgerc decreue runt. Hine efl uox iHd siuAix^srtç i» epi^oltt Pdulind dd Gdldtds cdpite tertio, c eommuni bomi nivm ußi receptd ,ubt dielt o vôp.cç tsöu Aacjsiyos SpeeSv ittiviv iKSy^is-ov;

iüußrium uirorum mira fit paucitdf ,neqMcltüm dtffirendum effe opinor, donee ipfi per fe excreue rimt. Sed nee e lapidib. excindi pojjunt, ueluti Deu alionem lapidtim iailii hunMHum genui reuocuße Poetie ni(§intur. multo minui c lignii exculpi, ut äßAtuarijiinM^nes. Atneguaquamiraado/o par tu tides uirosproduéhiruic[l Dan, po^eaijuàitt per alia remedia ctelUui data huic rei fuccurn pof* fit. Quamobrem noßri officij effe quis dubitat, ut bi per nos adeoi^ noüro labore cr impenfss edu • tantur. Cimdentmteijue in adpa effe credamui quodubiOi fire in omiubui ciuitatibui utrorum ce librium fic cara fit annona, quam tiagfiratiu çfcitâtiam, qua: nulla Ztr folicitudme correpta per miferit luuentutem non fecui acfyltum uepribm cr dumii arbufbfqi minutioribui occupatam negligen ■ tiffime fuccrefccre, Itaq; nudum protulit lignum ledißciorum comparus aptum, uerum materient mutilent, er qult;e fton niff inftruendo foado fft aca commoda^

Pon-o CUM neeeffarium fit omnino rcrum pub* tiarum adminiffrandarum in rebus humanis effe fùnihonem,aommittenduMnoneSl^ut banc obe* ant boues Cyprij autporci Acarnanij ,hocefl ho* minet brutiffimi. C^in potius, quandoquidem ita

uoîumtK, eadem opera Reipub. habend amp;nbsp;gnier tiAotla tradaniK porcii,lupis,cr id ^nus fèris atlt;^ iUk prießciamiM qui non ma^s prieoptent abhonn nibiK reÿ quant à beßiß. Sed cr hanc plufquàm fi rinam effe crudelùattm quismi fanimi ßtfynaput nesbit non mfiad bunc cogtarc tnodum. Noy wf» regnabimiK', parumfollicitiutaMt^pofkrii/««e» dat. No« pro/iâo «« hontinef debebant imperium habere talef, fed m beluoi, qui in publiœrim o ßß ciorum ßmilionibut, non quid ex ufu fit publtco , fed quid rei priuatiC feruiat, quterunt. Qnod fi eti ain fumma opera impenßuf curabtinm, non nifi op timof dotiiffimof^ Gr tantKot liberalijfîme educa, » to s Reipub. ffrendie ftbjbtuere ,adhuc remanebit perieulum nenonprouidiffiinifetiamconcilqs inili tutaceptaq; foelicem [uafeffiim fortiantur.Qu,tue ro Mic tantum nonpejfimo tumultu mifeeantur omnia, ubi fupinafecuritate ßertunt SrnAtorcs,a!it Reipub. clauu/mtenentimperitiGrfloltdi. Sed ZT hic uideo quidpoffis obqcere, ut maxime mquif, fcholaifunt habende, ueru quo nobis latina grteai Gr hebraißt lingua /^eâât, ZT reliquarudifeiplina rumeognitioiAnnon poffumtis Riblia inlinguam nobis uernaoilam tranfùfa lega’e,qult;e nobis copia P ea quif lidfaltttemfcitu neceflaria funt aperiuntl

Rf^odco. lam dudu tetatem fciebâ nos GcrmMbs KonmjtbcjliiKnunfuros,quo noienunqnon Àfim timis re^ôibitf iiMle audiumui, nec immerito. Verti bocnùrorcarnon pari femel diamiis opera. Quo nobis fericu, byßam, purpura, wna exotiai., pul neres aromatici, o- quicquid prteterea peregriM rum eii merciu, cii nobis ip fis uint, fi-umentorum, lanaxu cr lint, lapidü domi regiones noftrates nedit copia ad uiuendü, produat, uerîietiâ deleélû ad ornAndureliniltM. Artes liberales Unguarumc^; (ognitionem, praterq quod damnofe non funt,etii ornAtii uberiore, decus, utilitate cum ad literm fa eras mteUt^ndas ,tum ad Reipub. muma obcuda funt allaturie, po^habemus ; uerum merces pere • grtnas terra mariq; adportat.is, quïbus carer e ma* gno no^ro poteramus compendia,utpotefunditus nos exhaurientibiis ultro cupimus. An non hoc elt

Prattereafi Imguarum peritue alius non effet frU Utisqquod omnipotrntisDei adco nobile donu fit, quo Germaniam noilram hac tempeilate cumulata liberalitate pre ceteris penègentibus omnibus do nauit, id quod in primis uel fflum noflram excita^ re debebatfocordiam,adeo^titiSanti quadam ob lechiti

DE IN ST I T . P V E RI S kéhtiuncuta fopitunt Mt mrpentem fe^nicie ttntmS itdficere. Videmui tumirum, ntfi Tyn fta ctcciores fimtd, qiiod bis VniuerÇuatibtK etMotia,üerijt frnt per rcbtihntibiu, nu/t^Mtn cmergendi copiant con ccjjint diabolM. An nonÇub'mdc contra enteren = tes linguds, c'en heerefitn tnanifi^ariam ommbiti fiiriarum habenisjùrierunt ,atcii 'mcclJanter eun dent adhttc fitrorcm fùrunt. Siquidem proßgt;ieiea bat ueteraior iüe futur um malum, quod regno fuoi lit! guar um co gmt io proculdubio effet illatura,ubi in ItKent cmerffffent, cut multis feculis medtri non poffit. Promdecum prodcuntibus tant Inguisob* flare non potvtt, coûtât eat ad paucifftmos quofl^ religtndas efffe,ut per fe tandem flerili paucia tatecogente denuo arefcant O' eonetdant ,a^n te. Ac fané parum gratus boffgt;es diabolo lingua rum peritta, propterea eudem fle fru^li cultna tra {hire decreutt^nediutinamanfione premat hoffti* tern. Ciuam ueteratoris nequiffimiuafliciem pauci noBrum funt qui uiieant.

Proindc uiri Germani,tandetn mente mdiore fecepta expergiflimini ^obtalcm munißccntiant DEO OPTIMO MAXIMO griififW agetes^ne quodmiflniordtalâ''ÿtusefl'^

iettuo d nobis wgfätis indignis, auftrat. Nf$ tnimhocinftciabimur,quod Eult;ing:liuwqMmui^ ^iritus Sanäi opera adeo folum uenerit O' uenit in diesipfo reuelante, tarne Unguarimt adnünuulo pottftimu uenijjè j per ^uds etiatn incremetttMn dc ceptt ,qiM.riimi^operaettagt;npofthac retinendu/M erü. Nonfecus atg; guum pnmmn per Apo^olo* rum legationent CHRISTVSi« omnes mundi an^osEudnff hum inuulgire decreuerat, no pri tu quàinuar^slinguis tnftruóhs mifit Apoftolos. Ad hac non in ahudper Rotnanum imperium anff lonfftate^ gracamcrlutinamimgudm /^arferot quàmquodcitilftme Euanfflium fuum per orbetit cffundi uolebat. Pari ratione iam idem emerffnti ins denuo linguisßäitatum effe in conftjjo ejl.iie mo non ignortd^at, guo nom confiüo diuina fttpien tia ßnetet linguas in lucem pro dire, donee re com pertauidanus hocEuanfflij reparandi gratia ft* Hum effte, quod adhuc reueladum fuit, ut per hoc PapijHcie obominAtionis regnum aperiret o euer terct. Q^ainobrem credtmiu O' Grlt;eciamTurca* rum ditioniftubiuffta, quo perpaffimßgt;arft)s g^te toso'fitfftos ,ittorum lingua difjeminaretur ,au* thore$ mndritftturi etid aliends ^gudt perdiftèdt.

Quantoigtifranwrecomple^fTUtr E«lt;(«geJi«y tant obfHnate ab interitu linguas quo^ u'mdiandat rffe intelligmits.Ne'q; enim timere efl quod hif dud bin tantummodo l'mguis Mudi uoluit DetK, uetus qutdcmTcRamtfttumhebra;d,]Sl9Uttmuero Quoi CW tantiftccrit, ut etiamca^dc uerboÇuo conferuando, quo mhil facriiK^clcgcrit, par eâ not lüas ipfat prie otbm cattrit tradaref^yoolere quam poterimui honorificc. Siquidi PauJm hocnS prouul^ri honoris attioramèto lingult;ie hebraiciß tadnt, quod^htec dtuinas promißiones compteffnc tur,ubididtRoma.iij.Quidi^turhabet in qua pr£ceüdtludlt;tusiaut qute Militas drcundßonis? Kultum per omntm modu/m. Nam primum quidS älud, quod Ulis commißa funt oraada Dd. Hoc idc gloriatur rexDauid piaquadam iadnntia Pfalma CXLVii.Quiddnundat uerbum fuum Iacob du* Aidas e^riudidafualßrael^ Non ßdt taliter omni tutioni, er ludicia ßua non mantfißauit eis. Ex hoc ebfcurum non eA airlinguaHebrtea faniki diatur, ^uam Paulus ipfe Roma, fertbens Scripturam fan* RamadpeUarenon dubttat ,proml dubio non ob ediud ,quam quod hac uerbum Dd comprehenda* ^r. Ad hunc modum ratione non dißimili t3‘ ÿ’et

LV T H E R I L I B E L L v's ortHM Intgua merito fanais, titcipofßt,quod hite No«tt«i Teftamentutn Chrißianis exhibeat. Atque cxbdc tanqiMmßntcetiäin alias interpretum ope raderiiutum ipfâsquog; lanibfiaumt.

H^ceo di^kifint,ut inteUt^nus Euan^liunt commode nun^uamretenturosejjè nos ,ntßßjtlin giftiriwM auxilio. Va^naru uice funt Ungute, in qui bus gladius tUe/^iritus, nêpe Verbum Det, tenetur infertus. Arctejunt[eu thecæ repofitorite, q repoft tuinhoc nobile Kamp;p.ïAiûv adßruant. Pomlafunt quibus [alubrem heute potionem exceptam dreun fèrimits. Celhe [unt promptuarue, ex quibus pro • tnus conciouAtor htec Euangelica cibttria depromid Atq; ut Euangelium ipfunt indtcut,Cophini funt, in quibuf panes unà cum pifetbus, adcoq^ reliqutetrii fragmenta, ne pereant, eußodiuntur. Qjtod ft no bisfupine ßertentibiis ,ßrs diih, reßtet, per tneu* riam elabantur lingu£, timendum e^, ne non Eui-ffltunt ßlam amittamus, uerum eo rurfum miferia rum uenturit nobtfeum, ut qui nec latiaam Unguä^ aut fernwnem patrtum reék fonare aut feribere at kbtmus,Cuius alamitatishorrendum Vntuerfita tumcyM.onaßrriorumexemplcmi nobisaure uelt lat er moneat, im quibus nedum Euangeltum üre

H«e dedicerunt, ucrumetidm lalitMm ly Geiwdtta rum Imgudm ufque adeo nti[ere corruperut ^uth» minei nüferandi titntum no in beftiitf beilialißintAS deiner(tnnt, ZSquot; htiaUs ZT pittriielingu£ iuxtaig iuri.Etprofifhnon multam aberat quinetùtin tcmmunifenfu fitijjent priiMti egregi/ illi ImgMrü Cz («gemoruw corrupmrei. Qÿâpropterzy Apo fblistpfis operteprcdam utfam eü, No«»)« Tf^ gr£ Cl /(«gKd defcriptum ad poikros trans mittere ^non aliam obrationem ^guàm quad hoc prfiSfctolo zs-certo conferturi poffe Jperaucrint, tanqiuin in ara repofitum.Stquidem prteuiderunt bocfore,quodnunc euenit, ut ft tantum memoria labthexceptumfwffet Eudngehum,quàm multiplex indigefta amp;nbsp;confitfa ftùt Eabylon, tam [enftu diuer fijOpiniones difcrepantesdoârina répugnâtes ejjent exoritura: in Chriftiantftno, quibiK nuüo ma tloopprimendisfàatltas,aut ftmpltces defindendi copia fuiftêt reltfhi, ntft adeo certo No«»mi TcÆ**» tnentum grlt;ecf lcriptum ftret in promptu.Proinde dubtumnoncfl,kamp;jlinguanondurant,nec fynce ram Euangelij pradiationem duràre pojfe,quo VùniKpo/lremopefJum eat.

ipfa'experientta » Nam non ita tnuUo poR Apo/b» loruin tempora, definëtibus linguii, ccepit ce pa» latim friffre Etungplium, extingui ßdei, atq; adeo totuf immutari ChrtHianißnt» donee (ub Papist at tyrannide in folidum abolaa fit priorii ecdep£ fictes, er cbriilianijim. Ex iHotfj, quo lingua con filuerunt, tempore, nihil egre^um aut rar um aut infigne in chrbHianttate geßim eß. Verum non pa rum multas abomtnationes horrendos eße commiß fas ob linguarum imperttiam qui^s eR qui dubitet ? Sic è diuerfo reeuperata; iam linguie tnirabilê adeo fecum reuixerunt lucem, ut fiane perpauci fint qui non fingulari animé capti admirattone, teßetur Euä ffhum non minus nobispure er fyncere annuncia= tum eße, ac olim Apofiob primitiuie tradiderunt ecclefiue ,acper omnia genuinam jortitum effepu’. ritatem er nitorem. Pt lon^ quidem parius nuno pradieari CBRISTVM quam Hieronymi ßue AugulUnt temportbus, Atq^ ut uno ßficetotum œin pleSblr, Spiritus fan^his proßlt;^ non defipit amli» ius deliramentisoirupatus. Hictam utiles er tanti precij iudicauit, ut non femel has calttus fecum de uexerit, id quod uel folum acerrimo Ibmalo noßrä fegniciem expergtfreere debuißct, quo has magna (um pri

DE INSTIT. PVERïS em primK diligentia partner conqui/itoi noit ßfernereinutfpoäea^uant denuo eafdentipfe ret uexerit.

Ati^ui/in^uies multi patres fanilitate infigt lies ieatorum fortiti funt consortium, nihilo fecia us tarnen linguarumiittperiti. Reâedids. At quo tandem crhoc reßrendum putas, quod non raro agenuinofcripturiefenß inteUeäu^ exorittauea rintt Agequoties falteniAuguflinufin interprea tando Pfalteriohaliucinatus eil, non minus quant Hylariiis. Imino omnes lUi qui feripturam citra linguarum acceffionetn interpretari conatifunt ? Quanquam inuno autaltero loco nonnunquant rede dixerint, tarnen femper in iiuio confißentes nunquamßerecertt, num hoc perinde eo loco feripturte uerhaßnet, quo tUifua tnterpratafione traxerunt. Vt hocaütliquidoexemplo firmem, Rede fané didumedCtiRlSTVUeffeDcifilia um, tarnen quürn ridicule tandem fonahat in diuer fariorum aunbus, citata ex eo Pfalmo CIX. huiu^ reiproband£ firmatione, Tecum pnncipiumin die uirtutis tua, Quum tarnen eo loci lingua hea irtea ne iota quidem dediuinitate ficriptum tefletur, forro fitam inetttif amp;difcrepantibtfs probatia c

; flibut fidem twRrÂ tueri conAltmur, ftdem C hr^ anorum penitut deridendam aducrlariji noüris linguarwm peritis propinabimuf. Qui Çubinde pertinAttore relufîAtione indurantur, fidem no» {IrainhumAnum [omnium, aut anile commentant teâimantes. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

Qjitdhicaîiud i» culpa e/Jè credamiK, fident noftram [ic rifuiexpofitamiquam tinguarimi igna rantiam . Aliudcf; [ubfidium none/[eni[i linguM nojje. An non ooailut fiiit. D. Hicronymui Pfal* terium de integro interpretari ad habraicam ueri tatem, non pro/èâo alia motut au[a, quàm lt;^uod iud^i falfe noflros [ubfannabât in dißmtationibttt non fie loqut [cripturam, ac noiîrum/àl[o garri* retPfaltmumaffirinantti^ Sedeypatrum expo» fîtionet [cripturam fine hn gu arum adminiculo uef fantiam (zy [i nihil praui docuerint) [unt eiufma di, ut pleruncj; meertje, non apta, immaturlt;e, n5 in loco adbibit£ ,non [ecui incertis titubantes ue* fligijsac c£ciM qui bartUo aut pariete comité oat lorum utee utatur dirigendis greffibut fuis, adeo ut creberrime à ueri textus tramite errabundtfèran» tur per deuia, aff^ngentes [criptur£ nafum œreum pro [ua qui[^ druotioue, quemadmodum [uperi orilôa»

iri loco Mtatum eâ,Tecum principtum ere7’ Ilt;1 ^ttod f3- fiUgußinuf ipfe conGatur ingenue , «» librifde doârifM ChriGian4,Doâore/dticet jeri pturttf expoftturo ,adprime opusefje linguaritnt cogfiittotte, Kite fieri poße quin ali4i non ßre ubte^turpiter impin^t. CMn interdumtorquëiur O' grMiter fidandu/m eß his, qui exaâtfftme ling* uiueaäuerint.

Proptereamultum inlereffe, inter ConcionM torem Eu4ng:lij ßmplicem, f3 fcripturarum inter pretem, uel ut Paulus nominat, Prophetam, ne* Mn negibit. Concionator quidem cum tam tnulttt 4pertalt;pfcripturlt;e teilmonia interpretum indu* ßriala^eredditahabeat,quibusC HRlSTVti mteOigit difeitq;, f3 fundi uita inßituta etiam a* bos erudiat. At fcripturam interpretari, trada* fe^ feorfim more interpretii. Ad htec eertare con traerroneos fcripturte oppugnAtores,impicr e^ amp;nbsp;mßrior, utpote linguarum cognitione non in* Audits, qua cum prmis armatura aduerfits tales pugnandued. Eiufmodi Propbetas Chrtdianis fummopere neceffarios eße uel ipfia didat neeeßt* tas,qui fcripturam tradent f3 exponant,qui op* pugnandis hfcreticis cr fidei nodrx aduerfarqj!

potentes fmt zy apti. Uec fatü eüdut mculpaK uiuere, aut rede docere. Quapropter linguat noße decet Chri^anos, qutbm adeo carere neque unt,per'md£ut prophetarü jcripturarumq; inter pretum arerejîretgrdui0imum. Qudntluainßr tdffê neceßum non [it, [ingulos Chriüidnos,Mt cociondtores tdli /piritu prophetico praditos eße, ut Pdulm i. CorinthiorM^xij, zy Eph .Uij. docet, Atqne hoc eil quod 4 temporihus ApoHolorutn fcripturdtcnebrisddeo cdlignofis ifiaolutd, obfat rd permdnferit, dc nufqua firme ccrtis immobi* Jtbufcxpoßtionibusendrrdtd intelligitur .Stquidë er [dnàipdtrcs, ut dixi perßepe hdüucindti funt»

Cumc^ Itngudrumfiierutt imperiti, fiiium fÆ utfrequenter pugndntibm inter[e expofitionibus Udrient jdliuf (ic, dlius dliter diuindndo. D. Bo-ffa hdrdas uir fiit mdgno /ßiritu, quent firme non du iitdrem omnibus qui ^icuiusnominis fùeruntdoa {loribus cum ueteribus tum recentioribus prtepo* itéré, dge tdmen uide queun frequenter luddt cu/m feriptuTd (qudmuis /ßiritudliter) qudm extrd uerü uidmcrfenfumdlio fleiitt. Et hoc eil quod Soa phtßie cultorcs AriRotelici dixerunt, fcripturdtn effe tenebricofdm, putdntes uerbum Dei ndturd a liÿnofunt

ligirtofuntjadeo injnetomoreloqui. At non lädt runt SophtAicætilpic, defiilum omnem proue* nire è Itnguii, q^uibu! cognitii nihil unqudm uerbo dwino ponijjet dtci clarim, Ç^ui fiert pofjit ut non obfairenühi loqudturTura^ciMUngUtc tgnaro, quem tarnen puer feptë annos natus probe perctpit

Quare non minuf crhoc jklidum fuifje inßitus tum uidemus, quod feadi priorn Sophiftie cr ceete ri, non nijipatrum expofitionibiu fieti, feripturâ intelli^ pofje affirmauerunt, multts commentarifs ledits cr deuoratis, Cum tonten 'interim conuenie» batperdifeendis I'lnguis dedifje opcram.Quippe patres 1’mgM.rumparata fupeüeëlilenon müruflt nonnunquam 'mfimtauerborum fàrragne explicatt do loco quopiä anxic defudarunt, tame uix multif fudoretenut quadam oonieihttunmia duëh ariolait tu,r,maximaexpartehallucinati. Quorum uefli* gajeäuris improuidtu odiofo peramboffsitinere turn 15ff oompendioßore Hnguarum diucrticulo ai hoc peruemre potuiffes, Qm4i« enim foils fflëdor exuperat umbrat fublußrem ßdi^nem, tam longo quoqfmteruallo lingujepo^ferelmquut ommunt patriim expoßtiones. Itaq; cum Cbrißlanis conue )Mtffcripturte[acrlt;eexer(end«e ßuJium, nephat 'n

rß c?- non teßiinandum dedecut, ChnßiJiwn pro prij codtcit effe igwum, turn lingudin uocem Det noBri non cadere, kt mtoleratnlius multo tüdedectu,oblatMdiuinitut lingua non difcere Hflle. Pr(effr«intoeÂi»«fe tncun mentitq; ultra à Deo preuacuti, coneeffis in hoc hotnintbtu do* Uis cr indufirijt jumpuratit multtpliciuhbroru copia, ez quic^dhuic rei promoucnd,e neceffariS uifumeä. Qua uero anmt alacritate Uticia patres talnn commodttatemfic oportuneoblatant jamp;iffent antplexati, fi quemadmodum nos tam ßci* litamexpedita utadudli,ciimad fcripturte facrlt;f turn li/^uarum cognitionem peruer.iendi ßcultatc habuiffent. Quo fludijßruore, quint no dicendis tttglijs, tnde Hjjacj^ labarum improbitate uixfrag mentis potitifunt, ubi nobis mediocri, tmmo pene dixerim nullo labore integri pants uefcendi copia rehquit. Qtiantiemuero tUorum indußrianoSirte ’ uitupero eß negli^ntu. Atquipotiut quint gra* uicenfura olmt muldabit noßrä focordtam et in gratitudinem diuinum iudtcia/m.

HutpertinetcrilludquodPaulas .i. Corinth. xUij. nuit in CbriSiianißno. omnes dijudiari do* 4lriniu,ad ^uodomniumpranum requiriturltng turwmper

Mru pfiâtf cogfiitio. Etenimfa/tèin procliuiefl, ■ concionjtorè dUt dodorê legere biblia pro itigcni) (iu aptu out nediomtdtf, rct^ tamê aut perperä in dubio eß, prtefertim nuÜo pra ßo ex'ßcnte cenfo re fiuc iudice, d ^uo cÖciotieMrii duUd ßue utfana ^pprobet,dut utiprobdreßüdt. Quodßiudicun dat eße doürittdi cölendit Paulus, Ungudrü anßt raßdtneceßceR,ß)wcjUdludttur operaCeteru ÿuiffides er Euangeliuetiä à mediotriter eruditis cöciondtoribus et 'ö-yAaeatlQ pr^dicuripoterit, tdinë uidemus qua ßi^deet fegmter bis conciottddi ntuim fucceddtjfitc^ nö fecus Euan^Iium tahü co cio tiAtoru uicio^naujed, dc crabe bis record, ut ha let^puerbtu .Verît ubiEudug^lißiefutttlinguis tn prußi,hic detnu utgët uiuüt uniuerfd. Hic filler ti idagine è ficriptura penetralib. dbßrufa fides erit itiir,recëtifubinde uerbo er opéré, adeo utPfitL xx'^iij. hoc tn Uteris fdcrisßudium afitdua uena* tioni dffimilet, inquiens, Vox domini prapdratftis ceruos,et reuelabit coden fit. (y P[dl .t. Arbori per petuo uirenti ,(ecus decurfits equartim plantatiC,

Cteterum nec^duiadmodumfolicitudinis arte ‘tepeëltisno^lriim concutiat, quod quidam ßnri* tum laâèt, porno in difiirimiae/cripturâ ponëtes ♦

lioniiuUiquoà-tun feauac Valdenfcsfratrctlin^.. UM tanqiumfuperudaiuM inutiles negltgunt » Verum olgt;one, quie-fasquafbunùcum tun/piriti^ bus,neceffèraris.Opiner cr me àlt^iundo wtPf f^iritus uerfatum (fi tdtnen phas efl in arne hoc ma , do gloridri) pluresßrfdti t^uÀm ddhuc in anni /fut cio iüi uifurifint, ^udntumuis interim inani tdéhti i one effèruntur .uenditantes fèfe. Sed cr f^iritu me um iam iililt;iud ex parte mundo teßitum exhibui, e« idorum interim in an^dis plfcthiif ipfn Ion ff muti erest non mfiuana arroffintia.fuperhiant. Quan gudm er nohisohfatrum non e^f^iritu Dci omnia prorfiu fieri, tarnen mfifuppetias mihi tulijjent lin gue,perhoe quod-li^rarum facrarum eerto oquot; infidibtlimecon/hthiHjJèm inteUcilu, fané priore i» falehra nufero mihi cum 'mimicis Euanfflij etiant num hatrendumßret. Potuifjem er eg? /jor«)« ex , cmplo prohut intran^uillofilentiomuffändo do» cuiffc Euanfflitim, abominotiotwm tarnen Papiiii* cti», ÇZ impiam Sophifhrum tyrannidem, unà cii torn AntichriBianorii perditißimorü imperio non profiiffßem, traduéÎA per orbem peffimorü hoint impietate. Diabolo non tarn mrie e^ ffiiritus meut aefm^tee amp;nbsp;in fcripturis alamuff cum ß/iritu meo tnhif

nAtltUiaußratur.Porro Scriptuya fattih'uygett» feo-Unguis pyementibus, oppido in fult;e a)^nturcopiie,adeo(iiregni[M,in dies iwitnihil ocatpato ,minuugt;iturpot»eriu

dUM ob rein nee fratrum Valdenßum fenten* ti£,qudImgudspo^halenddsputant, (ulmlümeü adieceritn. Eflo fané quod mbH male doceant, f£a penumero tarne à uero Scriptura: fenfu eofdë exor bitare neeeffe eft. Taceo quod inermes ad propug nandam fidem, zj errores cenßtandos maneant, Adhaiefic tenebrieofae^ tÜcrum resQrß^ho,ad priuatamuiuendi ratioitem contra^h^dum extra Scriptura moretn loquuntur, ut ine Hercule magnti fit periculum, tnfynceram effc, aut iton ita diu ptt reduraturain. Quandoquidem res plena periculi eH^derebuf faeris,demyfterijsdimnisatijs ucr» bis aut more praterquàin Scriptura folet, loqut, QuiduerbisOpuseilißrtaffelaudataiit domiuitä er honeftam uiuere pofjunt, tarnen cum fmt lingua rum imperiti, enimuero cum eateris oinmbus antt t?Mm p'rejfi ittopia laberabunt, mmirum ea, quoct ratione meerta, nullo ftindamento ftrmo er folido Scripturam exercebunt, quiq; praterea rantini pro dejje aut conimumcure pottrunt .Porrà cum cont» gt;,

LVTH ÉR’I tlßELLVS tttode aJ hnguirum cognitionem Rrata ùm uW peritenundi ficultM twtt ftt inkrclufa ,licere tamê frrtutdcimr recufditt, quo paüo buiut negligcn tue Deo ratio reddenda jit, ip!i uidertnt.

Kaâenut hiecdehnguartim fcfiolarum^; tttlli nccejfitate dii^ct Çnt, quantum ad ß^irituale attinet tte§)ctum ey animarum falucein,reftantpart nunc opera consider äda er externA'ià. loi; ffôf^«TBÇ» Vtji maxime calu non e^et, nec animie immortali tat er 'ntfiri falte commentitia bominüßbula, tan ttanq; regnum fecundum mundi fäciem tempora* neian curandum foret, tüt non er hoc non minttt fanat fcbolas, er uirot fingulari induBria, uirtute erudittöe pr^ditor neceffario requirerct^ quam ß^trttuakt Cuitif curandihaâenuiufque adeofo phtßat folicitudo non cepit,cr fchohe in totum reltgoforum conditiorü conferuandte caußa erant txtruä£,ut fummo etiâprobri loco ob'qceretur, fi qufs ex Itteratis duda uxoratla ad reipubl. com* tnunionemdeficißet jRidiculoi illoru uocet per* firre coaflut,ecce hic mquienter, repudtatii literis conditioneqireliçoforum abdiata ,mundofede tiouet, perntdeacfiDeorelt^ofa iHorumuiucn* • difcäatimtum probareütrfÇrfecularis iüa (ut ■ uocant

D E IN STI T . PV E RI S tiocäiit)impitt (S'diaboloitMnciplt;(taßiret. Cunt tamm Merim tpli uice uerfa perditiß^ima hypocri* feéiii ctboinitMiän Plutonis regnum tur* ttMiin fubednt ,fcrudfa interim mtfcrauulg multi» tucline,quie (uelutiitt extlio babylomco ifraelitis ttcctdtße le^mttt ) [oU Î» patrù reniAnfit, nbsp;nbsp;nbsp;«e

ro uiucndi ßatu perdurduit, magnAttbus {allem «»4 cum ftmulata hypocrtfi {anéhtdle ßcatd Bdbyloniam perduiilis.

Porró magi^ratuuin ordinationei effe diutni» tm mßitutM, non eR hie nArrandt lociu, pric/er tun cum in alijs libeUii hae de re loties a me dij^tt tsttum[it,utplanéconßddm hocnemininoa cev to per(ua[ume[{e. lliud longe magis hie traäan» dumopinor , qua ratione parandi [int uiri do^ äi, non tam uirtiite quàm rerm prudentia j{gt;et (lati omnibtii rebus obcundie accemmodi. bic magna nos afficiunt ignommia ^tiles [ecu» iorum retro aäorum , pottffimum tomen R O Mani c Grlt;n, q«i, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignorabout

plani/ftme num hie uiucndi {iatiK Deoßerit ac eeptus, nec ne, tanta tomen dili^ntia airauerunt Itberos {uos honefliffime eduuitos, liberalibus difa plinis{icimbut, utm£hifccoÿtantiChri[lLfuorii

tVTHE RI LIBEILVS fummo^crc pigcat er puJeat, GenMnorum i» pninii, tjut tam flint ßrino iti^nio ,ut quos nihd pudeatdicere. Quorfutn fchoU fi reliQofmn non Jicet ficrii citm tarnen aquißmtim fûcrat ^adcoq; nolfeoportebat, quàmresfit neceffarta multique momenti, qtiam^ grata Deo ^ftprinceps, domi* nus aut uir confularis euiimperij habenlt;e moderan da fmt f doäus ftt, peritus fit, adpie amp;nbsp;aque Kei pub. conditionem admimürandam.

Qt^od ji nunc eadem qute corporis ßret fors ani naßholarumcpetlingiMrum ufts ad Scripturain inteUigendamutderetur non necejjârius, tarnen uel bac UM cuinceret ratio,optimas fcholae de integro erigendas effe ex eequo pro mafeulis proq; puellis in ßttuendis ,quo munditsad conferuandam Keipub. tranquiUitatem habcat uiros er mulieres iuxta pe ritos.Virosquidem,utimperij gibernacula reék moderando domi ßrisq^ exerceant. Pojrö muîiea res rerum domeßiearum ßudiofaseducent liberos, reck airent ßmÜiam » lam uero non nifi è iuuenibut tales najet uiros, eq; pucUis mulieres oriri eiufmo • di ucrifimile eil. Propterea impendendam effe ope rani inteüigtis, quo parifolcrtia cum iuucnes tum puellaliberalitereduati iniliiuMtur optime.di* äunteü

titudinem hiec non ßcere, utpote finie eduationis igt;nperitdm,necutile jUt^Uicer^ liberos ßtini» ^uior, aut poffe, nempe que alijs negicijs dettntn fit. Pr'mcipMn hoc erat oljicium, uerum non re» linqtfitur iUss tantum ocij ,quod uehiadorwm uelH onefintocaipotif aut uenatione quotiiüana ,mox pomlis^paulo poä a^ndo perfonatu.Vtnunquä non grauijjimis negicijs detinentur hnpliciti, celhe uinerie, mline, aibuuli mrandt aut fcorto fxercc do.Etfi forte fint ex principibut quthec non tUt« ienter facienda curarent, alios tarnen deuiare eo» guntur,nedtim hec conari tentant ^fhdti aut here tici reprehenfionem 'maar ant. Propterea uolis Se TMoribus hoc tnaimbit ne^ctj ,quibiis quàmoau patis ,jîDijs placet fpriitcipibus; udat protixius,

Sed inquis, Cuiq; liberum eilfuos fitios natas^ docere domeßiat dtfciplinaeduatos, Pefpondeo, Apparet quidem infhtutionist^' eduadionsinlibe rK parentum diligentia. QUie fifiemmafùent, ta» men non alium eduaitionis fruiltim products, qui quod per uim extorta quedam adfit morum ciuili• tas 03* elegintia. Caterum whilo fecius mente mu didicefunt^

■iteeeonfîli) loc» necauxilij copiahaientfî. Vef» fi itißituereiur aut domeftice priuatim, aut infihd tis publicu^lubdoiiorvm uirorum honeflarum^ mAtrotwü mperio 0-ßrulaj(}uicr Itnguascr lt;lt;eteraf difcipltnof liberales cottidianapralcäiöe meditan tur, fieri pofiit, ut audirent oc hiüorijs re rum ^ftarumdiilaacfiHatotiufèrbis, ut huit urbt huic regno, principle uiro priuato, aut mH tieri tandem hoc aut iliud confilium fuctejjiffet • flaneq; po/fint breui tempore totiiu ab inttio mutt diconditionem, uitam,mores, conluetudinemf confilia, ürategemata ,fucceff(tm rei falute ez per ditietanquam m fijeculo conlemplari. Ex quo fett fiislubrici rattßnefirmAta,fapienter uita curium inhociabcntis mundicurnculo^Detm reueriti^ infiituere queant. Sedtjhoc prieRaretillisfrelt;f ^quenshiflortarumleäio, ut folertcscr indujhq perfiieflum haberent, quid tÙQendum, qutdc^ ‘ompleélendum efiet in hac exarna uita conuerfa» tione , atq; per hoc alijs quoq; auxiliari er con(ua Jere ad hunc modum poffent. Difciplina uero iitHitttttonis ZSquot; eduationis domeilica;, dum dea mum fapientes nos reddet ^ubi fero to

D E !N S T IT* T V ER 13 v’î-jnoiintrUjgfre cefierimut, Cum tarnen interint re nondum comperta nwrtui compua trefctmiM, tot a uita improuide tranfaäa, QJiipP^ adexperienttamdonü frciendam,multo opus eil tempore»

Qnaproptrr cttw atas hec iuuenilts, lt;juiet4 »oBcÄjCZ neceffario commeräjs puertiibus lt;f« ntttr, aut lufitando^autfaltando ,autquocun^ tandem(uaucluptateduä4,lufus genere detmeà ter. At^ jII( wj bis nemo reluflandü putat, eonfultum,ft ^uis per omnia reludaretur»Cur tgiturnon tales potius engmus fcholas ,propoa fitis huiufmodt Hudijs, exquibus non mtnorem 0e pere pofßt uoluptatem, lt;juàm fi dies totas lufitan» 'dii nucibtts conterai. Poîleaquàm eô nobifcum foe Itcuatis uentum efl, ut pueri non mfl lufu quodant perpetuo Z!r alacritate fumma dijcere pojjint,fiue malis Imguas, aut alias difciplinas lt;eque lAeraler, eatt deniq; hiHortas, Nffnim «Irt-d Ludiliteraa rij piHrinafunt aut carntficinie quadam, 'm quibut elim mifere nu^mentts Cafualtum erTonpoa ralium cxarnificatifèrulis, uirgis, lorisq; confcin* debamur. Inquibus plus quàmnihd docebant^

nos puerorum artiifîces ,pér(ot fldgrii trepidafl «nes, exdmmtiones ZX an^ßids. Quod ß tantum inßinütur tempom adpueroschartts luforijs,catt tilenis, duihndis chords edoccndos, quurnö po tilts aque tantum tußtmiinus cofdem hteris inßb tucndis^idquod honeßittsßcutilius ^uoq; eßet, du adhucin pubertate cöilituti, ocio[ifunt,c:r ad cmnia percipienda promptiores magts^i indußrij. Pro m€loquor,Q^od ßmihi unquam ßritliberi, US' ßcultas fuppeterct, nedum in Unguis aut hißo» rijs inRituendos, uerum etiam ne mußces qutdent et to tius mathemattcie rudes eßent,curare. Qÿip peiRaornntaquid aliud tandem funt,quàm de» leâamenta quadam puei ilia, quibus grxci ßtos liberosflatiinàleâoßubmotoseducauerut, Quiß caußa fuit quod po/leamiranda dexteritatehomi* nes adultioreiatn aitate nullt rei non obeunda; eua* ferunt Græci, imô quanta nunc ducor pcenitena tia,obnonpluresO'poetas zyhifiorio graphes 4 me leilos,aq; neminemthitraditos. Quorum loco üultorumphiloßophorum inanes nugas, cr Sophißicam barbanein immenßs cyuigilijscrla* Insrtbus necmtnoreingenij dtfßendto ,.pra;ciofifa fima^temporisiaâuradi/cere cogthar, quamß

’«.tf nw iim. nw ht(

Porrô ùiijitis, nemo libcrorum fuoriem oper^ commo de arere poie^l,((Ut Jeniq; omnes cdaare dd ocioforum bominun déliais f Rei domeRiciH tÜM infcruire neccßc eßcyc. Rcffgt;ondeo ,nec fie me drumdtum efje, ut taies eriganturfehohe qtulei fùerunthaâettui in quibm puer Donato perdifgt; crndo^autfriÿdifjimK Alexandri uerficuUs me» n^oria compleâendis pim uiginti annos perdtdit, ne pilo quidetn dodior ,feliciue ednunc fecu» Iwn t cr lon^ aliter res ac olim agtiir. Mm fe». tentia ed, ut pueri horam unam aut alter am indiu es uifitandis feholis impendant ,ttihilo fecus quod reliquum ed temporis rei fàmiliari curandte tribu« ant, opißeia manuarta perdifeant, üquot; quoainc^ uoceittur apti,quo ex tequo utraq;ßmul, dum iu« uentus adhuc pubefeit, ctr ociwm fuppetit, euren* tur, Sane alifs exercices aut lußbus globoru, pil^, curßis long: plus temporis peius perdunt.

Sic quoquepueUæ procul dubio tantu fuppetit odj ,quo per^^s fin^osfcholas adeat, faltent aduniusboruiiie jßacium,cr tarnen^nihilomint« négocia do mi obeunda firennue reddat effèda. Cum certumfit duüandis cborais, aut fertis con*

cinMdM eandem p'ures horM longe peiUf loenre » Hoc unum deejje uideo, neminem alacritdte et fe* rio iinpeüiddhoneße educanditm tuuentutcm,or*' iemq; hominibtu mdutlrijf iuuandum. Diabolo longe gratijßini funt hommes marmorei üatutc et tantum fruges confummere natt, non ob aliud proßilo^ quàm quod ante peßime rebiu humanis cónfultumeffe cupiat. Dequibusuero ßjemali* quam concept ffemtts ,ßgt;eäata tn genij indole,'M Jummos ohm utros euafuros, cum ad concionana dum Euangelium , c£teraque mtniHrandet eccle file facramenta, hos par e^lproUxnts uel m totuM huit rei confecratos tneumbere, Pari rations de pueUis fentiendumeßeopinor. Quemadmodant legimtif fanéiosaliquot M.artyres, Agnetem feili* cet, Agitham, Luciam, et fimiles quafdam fùijfe 'mllitutas. Vnde tAonaüerta er cetera Mivó^eix ' fumpftffe orignem apparet, que nunc prorfut 'm execrabilem uiuendi conditionem mutataÇunt,. Sed ermaiorem inmodumoperaprcciumejfeuia detur, prafertim fic decrefeente raforü porcorum multitudine, qu£ ad docendum apta non eR, utpo terudißima pecora, telduris, quodaiunt^inuttliit pondera,Jieabdomitii iMta,utqu£mhil perinde

D E INSTIT. PVERIS, nc uintremguhe indul^tia curare nouerunt. U quad adeo [olum quafi per munut ture hareditario à nMioribiisfuii traditaegre^e didicerunt mardi CM tenenues . Veruntumen eos , qui fucramenta (ubminiürent, qui officia Verbi prajint, inq^ poa pula Cbri^tino païloref ugant ,uelip[apoïiulat habere neceffitof. Vndc uero taltum parandorum dabitur copia, ßfcholis aboletis, aliof Chri^itanius educare neglexerimiK . Çiuandoquidan fchol^ qudles ffiere haäenuf inflituta, ut maxime noit oorruant, nihil tamë praftare poffunt aliud, quàtti O'perditofQr perniciofos feduëlorey

QuamobremfummeopMejjeuidetis, non foa lumiuuentutis gratia, uerum etiam adffiHendant utriMqi O' ffiiritualii cy fccularis conditionii cant munionê, hancrem mature ferio con fiel. Nedü primum uelimuf , ubi re negleéla integrum non (u, nosq^ perpétua amißa occafionii iy^Hs-oç i fji.t'Iavo)« maxima mala accepta excruciet, Siquidemabundequ£ adhanc remnecejjariafunt plena manu DeiM Opt. M.ax.uere lt;AcoTXg lar^tut eH. ç^ua fi mgratitudine na Ar a negleila ffieritit, tultmtn lam unacum populoifraclitic»

L t'T H E R I LIB EL L VS portionem noRntm, qtiemadmodimi inquit Efàiiif Totadie expandiinatutf meM nd populum non credcnxm O’ contradicentem. Et proucrbiorivin i. Extendi mutum meain o non fuit qui af^icerct. Defjpextßis omne confilium meum , o tncrepa = tionesmentnegUxißii. Egoquoq; in mterittluea rflro ridebo, o fiibfannabo cum uobis id, quod tt* tncbatis aduenerit. Hoc funtma cura prlt;caiuene duineffe cenfeo. Veluobit cxctnplo fit rex Solot non, quiqualent in hac re priciitterit dili^ntiain hoc faltem fads fupcrq- te^atum reddit, quod per cetera ne^tta rega quibui detinebatur occupatifi ßmitSjfucctßtuis horii eiiam librum pro inßrman da iuuentute confcripferit, nimirum prouerbio* rum. Sedo CHRISTVSip/c quàm obuia o expofita humanitate ad fe aUicit paruulos ƒ Q«ô accurata commendatione eofdcm fidei noHra: com nendat ,uel an^os lUorum eußodeseße idäans liatth. xyüj. CuitK equidem in paruulos ßudtwm non aliofpeiHat, quam quod indicet, quàm gras turn fiblpraüeturobfequiimt dumreileinHitutam iuuentutem pari educuttonis officio curamustedis verfo quàm trafcatur implacabiliter,ß,paruuUs fu» tnus ofßndiculo eosq^ perdimiK.

frôinde Gernuuii chctrijjimi, dette opcTtiin ut hoc ûput uobis fit cordi, quad tantopere à uolis requirit Deus,quod pro officio ue^ro dcletis reipub .quodq; luuentuli neceffarium eü, quoffi nec diuinit ncchumanâ citro. diffiendium non uuk ^re arere poffiunt. lamdudum plia fatii in tenea brofti imperitue aligne ucrjdti computruintiu . Pluifdtis hadeniif cejfatum cfl. lam diteer pbts. qudm conuentt nomini Gerineinico, Teutonictebe ^lec ffimin.A^te porrà tMdem exper^feitnini rd tione utentes, quo palànifiat Dfo ob receptd botiA dttimi no^ri gmtitudo ,tum populi nobîs uicini liquidauideâtnosleroquttmuisibeüid litdtc Germdnis opprolrdtd degeneraffi^efseq; ha mines, qui quod utile lâ uelub alijs dccipere non graïuntur, out ulios no grMaton docere zy uelint erpoffint. Quo per hoc cr duobis coinmoditas qutcpiam ad müdum perucniat. Quod ad me atti^ net meum mdoi uideor penfum abfoluiffie .CHRIS TVM frftorfx anima me Germanid no^rd cu^ perepro/jteâunt confultiffime. Quamuis nonuUè ßrtaffeinefic anmatum contempturi ßnt,confi» luvm meumtam faïubre furda aure uento^um tur binibuf mandàdo, mclioraqi nojje uelint, id quod

nihil mortiitif facile couccJm , Ati^ haud oh feu» riwt mihieft,hiecper alios dextmore indujlria efjida reddi potuijje, uerufttamen illis tacetitibus pro med uirili, no quo debui ^fed quo potui îAdrle perfici. Cittindoqutdem longe melius eR'fuper re qu£ptdm loqui quMtumuis ruftice, qudm t» mtum prejfoore Harpoerdtem agere. Inamplam uero fjiemddduéliis planeconfido J^civmaliquot exno bis j^iritufuo excitdturum ,'ne prorfus confilium tneum ut ficulniim expo natur contcmptui, J^eâd» turosnon eumqut dixerit, ucrum num reélum an iniquti ft quo d diiium e/l,ip{d cauffa coinotos.

Pojlremo hoc redo ludicio confiderandum uentt ommbus, qui hoefunt ammo, quiq; amore tingudrum cr fcholdrum eriÿndarum co'rrepti, co^tantlinguds in Germantdin inuedasdettnere, ne (ludij aut impenfarum par/imonia abderriti ac ueluti clduo repulfl ,negligdnt, quo minus fint Bibliothecteomnilibrorum^nere tnftrudx^prte cipuein urbibiispopulofioribtis^quibus in prom ptu edunde parare poffint. Namfi Euangehum Cr quicqiad reliquum eft artium a- difciplitwum libcralium abinteritu uindicandum effe contends mus J certe

ttl{M,certelibrorum duxilio hoc fieri »eceffe cß:. ydutiPropbctiiser Apcïlolof ipfos paulo jupe^ riiM/icifieindiottwmcà.Ethoc non idco tantum, ^uo hù quorum nobis pneejje 'mtvreü, cum in Reipubltudmini^randatu/mrebui [acris, legendi Cr iiudeudi copia (it, uerimt etiam ut hac ratione confeructur boni quié^ libri, unà cum difictpltms er hnguis, qua! ajfatim hoc temporis dutinitus datas habet Germania. Qua in rediiiumquoq; Paulu/m imptgrum (itijje tn cofifio cü, turn Timotheo man dat leâionts indeßff£ àudium, ac mox in eptfiola fecunda, de membrani^ Troade reli^its »

Atqui erhoccura fiiit omnibits re^btis, qui re^lt;e maieftati parem quoq; uitam rc/jgt;ondereuo luerunt. PotilJimuttero populo ifraelitico, in quo Mofies adeo primus librum legis in arcam foederis inclufum inmanumleuitarum adferuandum tradi derat, hac nimirum ratione, ut apud has, fiquis e. gp-etdefcribendi fitcultas effet reliéla,utipfi quoo^ Reg mandei eins libri defcriptioncmàleuitts ac cipicrtdi curante VndeclarehquetDeum tribum ieuitarum prêter alia negot ta etiä ad libros confer uandofcurädof^eleffße. Pofl hunc auxit häc btb

LVTHERI LIBELLVS tiod^ecain lofue, hinc Samuel^ de'mÂe DauiJ po A Solomon, mox Efaiiu, ac demceps ex ordi nemulto plures re^s or prophétie. Hoc pitâo tnerementum fumpfcruntÇdcric literæ, quic alûi m perpetuum nunquitm eoReéhe perdurdffent, mfi côfertMrefin^lartdilt^ntiit Dcj« demandäßet» Quo exemplo induâi Conuentus Monai fterta ohm librariiif çj' ipfi inÜruxerunt, quamuis libra nonnimium'bonis. Quantum uero damnum ' dederit aut malum, quod eo tempore ubi 0-per doiüoram uirorum copuem, e:t!'probatorum libro rum licebat multitadntemjaibliothecat non extrux erint, fenferiït dubio procul poSleri. Adeo ut teitt porti progreffu difciplinit liberales peßum ierint fùndttus, linguieq^ ceffarint » Inq; locum clajß* corum fcriptorumfubterintuaniffmi pernicio/ifs fimiq; indoäiffimorum JAonachoru librt, Catho lUon,EloriRa,Griecisl:a nbsp;nbsp;abyrinthui ,Dormi

fecure, Dißcipulia, atq; id ^nus afinini Sercorarij àmalo gmio tnueélt.tjQuoßueeedente lattnaling uaGermanicßntbufpulfäeH ,nec ußiiam locoa rum fanis [chohe aut reóia üudia remanferunt » Et quemadmodum coperimus cordin oculis mtuen tes, quàm immenfis labot ibia cum lingult;£ turn ar tes relique

tes ïeliqu£ ex uetußorMit codicum faltein frdginèn tis quibufditm fuut erut£, écj; pulueribus juu -ty «□ ne affertæ^ atq^ adhuc indies citra intermiffioneiu eruuntur, non fecus ac ex euerfte urbis ßiiaÜK, er einere eruuntur the'auri obrutt, er quic^uid rerU eü preciofarum.

Quü rem mérita nobis accidtije opinor, namcl; DeKï grautore poena magnitudinis nofb-teuititi/m retidiare non potuijjèt. poiîeaijuâ beneßiilaeiiis mgr ata habuimus atq^ irrita,non reponentts ea qu£ ad manum neeeßitate exi^nte parataßrent, Itbrorum fupelleéîilia, quo tempore non tain libri eruditi quÀm homines literati abundabant, non aliter negli^ntesicrem ânobis lon^ lateq- alie= nam. Htneesb quod clafficorum fcriptorum libris ademptis, Artflotelem nobis mgratis obtrufit, unà cum immenfo. perditiffimoru librorum aginine quorum duétufubinde lon^its er longius d biblifs erfcriptura ftcra aberrauimus. A.d htectccrtarcM laruas, Manachos fcilicet cr Vniuerfitatum ßgt;ee âraimmenfis opibus fiindauimus, multosq; Doa âores arrogantes, pradiiatores impios, Magu /Iras noßros ,faertßeulos mi/farios, Monachos uentrofos, hoc eß, Afinos, porcos Acarnanios \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, D 'M

Chorebof, Vhilonidet, ßliteoi rubeK pileis redi* tnitoscoronauimus, perinde utferopham tore/ui^ iitfäureis,autfyittiämpurpura,quos danumin tuRram ipforum pertticiem,ac anguein letalem lt;nbsp;wdomeüicis parietibus,aluimiti. Qutnihil ^ani nos docuere,ueritmin dies magismagis^ ciecitate inuoluentes ex ilultis infaniores nos reddiderut Cuius offleij loco omnes ßibilantias noßras deuo* rauerunt. Coüeßo interim Uon mfi damnoßffimo rum Itbrorum ueneno ,àquibus ne angelus qni-tlem inoccupatus remanftt,quod memoratu hör rendumeß,

Uonneerumnofahaßenusfiat alamitatis con ditio, puero uiginti annos difeendamfitit tantunt iarbariei in hoc, ut pojjit initiari facris ,cy mißas, quas uoaLntle^e,falix ide ter amplius cutus conatui fucceffuspar refpondit. Oterq^ quaterq; feelicem matrem qult;e talem genuerat filium ctem tarnen infeelix tyhnperitus idiota pertotam uitä iraoav *x®ôç nee fibi nee alqs utü^ permMiferit. Huiußnodi Doßores Sla* ^ßres pafftm habere cogebamur ,quicum tpß e» rant rudijjônt,mhil reßumautptum docerepotu* truntjimocruiterationisqicompendiofe docen ditQ-

DE IN ST I T. PV E RI S d£ cz dtfccndtc ii(xta imperiti. Cutin tunde Aliorum libroru nulla aderat copia, quam indoâtf ftmorum MonachorîictSophi^arÜincrtiffiinorü pecorum. Neceffum ûaq^fùn cos talcs iim,qult;t Icserantlibri ,q!ios didiccre,hoce^rua'ijli)tîos. Nr$ crth» imbelles fcrocem producunt aquilatn columbte, Quitus non mfi ^ulto pater eR, Hoc ucro magnitudinis, ut dixi, digna/nt eü premium, quodnuüa in inslitucndis btbliothects diligentia fit tmpenfa,amiffisbonis,cr retentis tantum pejfi^ mis codicibiis.

Porro confilium meum non e^l,f!ne deleâu omni^os libros coaciruare , prccier iibrorum multitudinemaliudßseäantes nihil. Delcilushos bendiK, nec opus cil omnium lurtüarum corns mentarios , [ingulorum Theologsrum (entons tias,cunilorumqiPhilofopborumquafliones,aut placita dccumulare• Quin potius in totum uel cum pulutfculo hanc colluuiem eijciendain fua= ferim , Bibliothecamque libris qui alicuiiis mo = menti fint fanis inüruendam , uiris Goilis in confilium fuper hac re adbibitis . Primum los cum merito obttnebitTheolo^a, utriufque tes üamentt, Latina, Grteca, Hebraicaitcm GerrM

tVTHERlLIBELLVS norum littguadefcripta,aut fietiain plureteßet tralata . Secundum uero optimi ^uilt;^ interpre* tes lattni, grlt;eci, hebrtei ^ubicunqitüorum paran di obieäaßicritcopia. Deindelibrosaufmodi^ui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;

perdi^c.ndn Unguis funt apti, uelutt poette, orato* res, nihil curantes fiuegmtiles fiierintfiuc Chri* (liant ffiqaidemex his difcenda eR grammatica. Poü Itbri liberaltum dilctplinarum er ctcterarum artitim. Poßremum etiam iuris prudenti£ er me* diana:libri. Quamuis er hicinter commentarios deleäas non eü poAhabendus.

Potiffimum uero primas obtinere debent in bib Üotheca partes, annales, chronica er hifiorUe qua (unqi Ungua ad poseras transmißa. ilhe enim per utiles er ad cognofeendum mundi curfum, er ad adminißranda reipub. munia. Ad hlt;ec opera er miracula Deiclare oboculos uidenda obijaunt^ Quotenimpulcherrimaapophthegmata,aut feite diäa, H£c ßcinora minus egre^a putas iam reperi ripoße in Germania, quorum nunc nuUa extat memoria. Ratio eil,nemo erat qui bofc Uteris prodita po^ritati tradidißet. T{»k ß maxime fcripta fiußent ,nemo libros adferuandos curaf a fet. Hine nihil memorabtle autßma dignum de germanit

Germants extat apud exteros, nifi _^uod ab omrù^ bus habeamur beht£,nHUuu rei periciores quam teilt, or injÀnd£ heüuationis. At qui Grad tatis ni er Hebrtei quanto üudio uel examufftm futt nandauerunt literis,adeo,utfi mukercula quepiam aut puer aliquid infigniter dixertt^hoc teditis libris per totian orbem tnuuîgttum nemo non legt. Ina terim nos ne pilo quidem immutati perduramut Germant non ntji craffiffimt.

Cum autem id lt;etatis Deus Opt. Maximus nos copiofe er eruditorum librorum et dodorum uia rorum copia donauerit, tempus effc opinor me« tendi er optona pro uirili reponendi, Qgo per boc thefauros habeamus reconditos ,in hocq^ ana noiubileo coUedos ßitura derilitati ncceßarios adferuemus,tanta meße tarn ßrtilier fxcunda non negliffnter praterita. Siquidem timèdumeU tamq; uidemus ante pedes, ne ßubinde nouis libellis exeußs, id quod baud dubie diabolicte techn£ alte rapars eil, amittamus benos er uctuftos codie ces, per oßfidnas Ubrarias in lacem modo aditos, remanentibus inutilibiis, quibiis iam omnesan^ los uidemus eßereftrtos. Hocinquä molittirdia bolus^ut denuo amplexis hbris improbiscuwßnodi

LV T H E R r L I B E L L V s faut Catholicon, vlorijla, Gr£cißa, at^; id gcnerit reliquii ,perpetttie canißctnaexpofüi crucimur marcpri/co, femper ^udenttf ,ttun(^uam tarnen ad ucram fcienttam peruenimKf.

Q/iapropter obteßor «05 G E R M A NI tonß liamhoc fideier^tnosinea benigne ainpleäi dig neintnt, non mfia^ßriim olim cum uobis tum Rapubl. ucßr£ fitturum.Qjtodßnondcerint, à qaibui leuioris moinenti Carei quij^iain habest, quam ut meo obtemperare uelint conßilio, aut me ceu 4 Tyrannii proferiptum eontemnendum eße contendant, foltern hocilli nuüo animimofbo per pendant uebm, me non priuatum commodwn, ues rum totiue Germanite folutem er ßrtunam qutere rct Tumfimaxime ßultui ßrem, tarnen id quod confultîi ßret loquercr ,proßäo nuüi exfapienti biM hoc uicio aut dedecoridatu iri putarim ,fi mis hi bonemonenti obhequatur. Aut ßuoles finge me Tur com eße, aut quouii ^ntili detertorem, tarnen cum palam fit nthil inde commodi ad me perma= tiare, uerum ad C hrißianos omnes, me hercule opinor prorfits confi'ium noßrumabhii merito ffiemi non poße. Quippe zy alias non raro ^uh tuiholitor opertunioraloquutits e^, quam mul torum fapieit

torimfäpietftuinferutiu. QjÿdquodcrMofeti ktrhonefeerudirinon difficulter pajjtueil l QUtt propter ^uod reliquum eil commendo uos gratine Da, lt;1 qua cerda ueflrafic etnoUianturcr mflani mentur, quo ad luuentutem defertamer inopetn curandatnpropenfiores fitii,crex animo acfe^ tio adßüt, nbsp;nbsp;nbsp;auxiltante C H RIS T O iHt adiu»

Kento fitK potior a confultantef ad falutorta Cbria ßianaq^ communis Germanie gübernacula, ctvnt animée tum corporis in omni ubertatec^ plenitu» dtne, ad laudem O' Gloriam Patris, per IE S V M C H RIS T V M Seruatorem noflrmn. Amen.

SIK hs Wil

Lt vT ■

□ïtflc.rq’cimt ÏtelJtóttfqö Jgnpftmuwatf

^fitphrfiUn

SiHwttmwttWi

.'.trttnött n«mhtfV ncttmft nwnriiq») ntcc^mx bucov. V tftnpttftó Ap-ijmnl

»rtAttmntcW? ^mchnbjitlqg» ^^mlunfiiw jJWnfAttUtam Bîî£c««é4’«^' iîrcp?7iru

(^.ß.Unwmd Wiuuguttn. r’HJuwawtufr

H flitum

mtq:q'fu I gx^n^epn

’iPnuntr^moru ^nimnwittó ELqiuctctpflca?

? rtionc4f ( mórfKuji ' mcüMun

itum cvtt Vttnwupj tnwtnfcf

t4itwttf.«i

tncncütwb I :wt4^4ïgt;cp«-

rfttm.tutC'

chimwniHUtï^

mttfihbu oiJönfidw, fpofrwtgft qttOFinM jtcnctttrt cüatttwi qw bill’ll-ibtftfwbrt-nferi.qxgt;. mtrtftim rtrtecflbiö »«nefUe

ftwtóanfc’ iittw