FRANCISCI SYLVII AM^ biani in Orationem Ciceronis pro lege Manilla,Commentarij.

PARISIIS

Apud loanncmRoigny,fub Bafih’ fcOtC regione S.Benedidi in via lacobea.

iS}S.

Rcuerendiflimo in Chrifto patri Antonio CreuantOjTituli fànftæ Phfcæ in monte Auentino facroünftæ Romanæ eccfcfiæ Prefbytero Cardinali,Abbati iàcri monagt; ftcrii (andiflimæ Trinitatis Vindocinen, Francifcus Syluius S.

Vu difcipulis turxmcæ' delcgatis aliquot M^T ul ' lii ludiciales otationeS prælegiirem,ii{q; audien dis operarn cos non per-didiffe fentircm como-dummihivifum eft ali-quam eiuldem otatoris fiiaforiam enarrarc:partim vt ftyli Si generis varieras laborem ftudiorû leuaret, eofq; ob-ledaret:partim vt eo quoq; dicendi gencre inftituerentur,quodconfiliis adhiberi Iblet, quod in Republica arbitror valere plurimû: fèd præcipue vt vidèrent,quantum a Liuianis concionibus T ullianæ diftent. His enim Li-uianas fcledas enarrare folco. Hanc igitur fumpfi in manus,qua legem Maniliam lîia* det Cicero,qua Cn.Pompeium ornat,qua le ipfe temperata oratione ornandi copia perle» cutum dicit.In eam breucs quofdam fcriplî» mus Commentarios, quos vt iuuemus ftudia A ij

iuucntutis,nomine tuo edimus. Tuo,inqua, nomine, qui quum adoleicens mihi operam dares, humanarum literarum ita ftudiofus ' eras,in hifqj tantum promoueras, vt patrui Ludouici Crcuanti viri vt iacerdotiis,ita reli-gione honeftiflimiconfilio ,primum diale» dicis,deinde theologicis Sc ftudiis amp;c difputa-tionibusab harum literarum puritate multü alienis deditus,carum ftudiaç^tinuafTepo-tius quam intermififle vidcare/Poftquam XC' ro in theologorum ordincm aflcriptus es,ita diuinas literas cxcolis.vt humanas non con* temnas. Quo nomine fpero Commentarios hos tibi fore magis gratos. Valc,Parifiis,ex fcholaTornaca.xiii.die Septemb.anno do* mini.M.D.XXIX.

T N D E X.

INDEX.

INDEX.’

index;

FRANCISCI SYLVII AMBIA-ni inM.TulIii Ciccronis Orationcm pro Lege Manilla,quæ eft delaudi-bus Cn.Pompeii Magni, amp;nbsp;de

Imperatorc deligendo, Commentarii lu-culenti.

Vum Mithridatem Regem Pótimultis præliis terra mari^; L. LucuIIus viciflètxum^; tandem in Armenia cum Rege Ti-grane,ad quem confuge-rat,magno certamine fù-peraftêt ; quû a militibus

fuis dcftitutus,tum Senatuiconfulto reuoca-tus, bellum non confecit. Mithridate igitur prouinciis,fôciis, atq; amicis po. Ro. immi-nente,C.Manilius T rib. pleb. Icgem tulit,vt Phrygia,Lycaonia,Galatia,Cappadocia,Ci-]licia,Colchis,Pontus, Armenia, quotquot àlia loca in prouincia Lucullus obtinebat, ca omnia cû omni illiusexcrcituCn.Pompeio mandarentur:vt Bithynia accepta, cui turn Glabrio præerat,aduerftis Reges Mithridate amp;Tigrancmdux belli gerendi Popcius de* clararetur:additis ei maritimis viribus,naua*

li^; appâfâtu, quem piratico bcllo paulo an* tc fortitus erat. Hac lege Pompen potentia nimium augen,hbcrtas publica prodi,LucuI lus fuarum rerum gellarum glona priuarivi-debatur,quôdcriûphi potius quam belli fuc* ceflbr hac lege Pom peius decerni videretur. Quapropter Senatores multi legis promul-eationi obfiflere conftituerunt.li tarnen quu legis perferendæ dies adeiret,plebis metu co-ticuerunt præter Q.Horteniium amp;Q.Catu* Ium viros Confularcs, qui banc legem diß fualerunt.Ciccro autem cótra fuafit hac ora-tioneicuius

Argumentum cft.

PRincipiocaulam dicit cur antea cocio-ncsad populum Ro. non habuerit, nuc autem Prætor fadus habeat. Sibi lætandum dicit in hac oratione prima ad populum ob-latameflemateriamcopiofiflimam, hoc cR, de Cn.Pompeii laudibus.Primü igitur ofte-dit graue amp;nbsp;periculofum bellum vcftigali-busjfociis populi Ro.Sc bonis ciuium a duo-bus potentiflimis Regibus Mithridate amp;T i* grane inferri:deinde belli magnitudine apc-rit,quod idem duo Reges potentiftimi ma-gnis aduentitiis multorum Regum 8lt; natio* num copiis adiuti adminiftrent. Poftremo docct in fummo Imperatore illas quatuor

virtu tes înefTe opoftere,qU3e in Cn.Pompcio fiintjfcientiam rei militaris,virtutem,autho-htacem,felicitarem.Prætcr quas etiam inno-centiam,continentiam,temperâtiam, fidem, facilitatem,eloquentiâjhumanitateni in Cn. Pompeio efîc copiofe admodum probatiqué ex omnibus vnum vedigales,{ocn atq; ami-ci populi Ro.poftulant : qucm hoftes prætcr cæteros metuunt.Itaq; hortatur bellum cum Mithridate amp;nbsp;Tigranegcrendum,Cncumq; Pompeiû haç lege Manilia ei bello efle præ-ponendum. Réfutât primum fententiam Hortenfii,qui bellum neceflàrium elle amp;nbsp;ma gnum,amp; in Pompeio fumma efle omnia có-feflus cft,negauit tarnen omnia vnitribuen-daeflè. Populum Ro. iudicio fùo Hortenfii authoritatem non debcie anteponere often-dit ex bello Piratico.Lcgemenim Gabiniâ, qua Cn.Pompcio imperium in piratas con-ftituebatur,quam Hortenfius diiFuadebatjpo pulus Ro.fùffragiis fuis probauif.cuius bene-ficio mare,omnifq; ora maritima intra dies xl. prædonibusliberataeft.A.Gabinium Pó-peio expetenti amp;nbsp;poftulanti debuiflè legari oftendit: illudij; improbe faâû, vt vtriq; ob-treftarctur.De co legando ad Senatum le rc-laturum profitetur, fi dubitent Confules auc grauentur refcrre.Refutat Q^Catuli lènten-

tiàm,qui legem difluadens negabat oportere Pompeium ad bellum mitripn quo tota fpes ciuitatis eflet: quem fi amitterent, nullum eß' fe reliquum, in quo Reipublicæ fpes niterc-tur.Negabat item quiequam noui contra exempla maiorû atqunftituta fieri oporterc.Ci cero,quum vita hominum breuis fit SCinccr ta,ea dum adeft,fruendum eiïcdicit,oftéditq; alia multa noua etiam a Q.CatuIo in Cn-Po-peio conftituta fuifle.Hortatur C.Manilium vt legem ferre perlèueret, nee vim cuiuiquâ aut minas pertimeicat. Poftremo banc eau-iàm a fe fuiceptam Reip.cauià cofirmat. Genus cauiæ deliberatiuû cft.Suadet enim banc legem ab vtilitatc veftigalium Afiaticorum, quæ cæterarum prouinciarum veftigalibus * longe anteponit.Eaij; non modo ab hoftium incurfatione,fed etiâ a metu hoftium defen-denda dicit.Suadet ab vtilitate ciuitatis Ro-manæ.Multi enim ciues Romani in Afia ma gnas pecunias collocatas habcnt:quas fi amit tant, plures iècum in eandem calamitatcm trahent. Nam creditoribus fuis ioluere non poterunt,nec item illi aliis. Ideoque impedi-ta iôlutione,fides concidet. Suadet ab hone-ftatc,quôd turpe fit Mithridatem anno tertio Stvicefimo poftquâ ciues Romanos omnes qui in Afia erant, iulTit occidi, adhuc régna-

re:8£ ita rcgnarc,vt bcllum populoRo.faciat, quanuis de eo bis triumphatu fit. Quo fi mit-tatur Potnpeius,bellij conficiet. Turpequo-que cflc dicit Ibcios Si amicos populi Ro. Si nationes exteras non minus iniuriis Si libidine ab impcracoribus üsqui in Afiammif-fi funt,quàm ab hoftibus vexari, Eo fi mitta-tur Pompeius, vir fumma innoccntia atque temperancia.nihil talemetuendum. Quan- Degene uis autemomnesauthoresabvtilitateamp;ho-neftâte fiiadeantudem tarnen ordo délibéra-tiuæ orationis omnibus non eft, qui Ciceroni in hac oratione eft. Hie enim Cicero pri-mum vfiis eft prooemio,deinde fiiafit,deinde concludens fuam lententiam dixif.poftremo corum qui contra (entirent ,fententias refu-tauit. T. veto Liuius Si Salluftius in huiufi modi fuaforiis prooemio vti non’lblent: pri-mum ab aliqua reprehenfione vel obiur-gatione plerunque incipiunt, fi ante nullus orauit qui contra (entiret. Deinde quid con-tradicipolTet proponunt, idque réfutant. Si quisvero ante orauit, qui contra Icntirct.a refutatione eius fententia: incipiunt. Réfutant præcipuc caulàs,quibus is qui cótra len» tit,adduftus in cam lententiam venerit. Deinde lènfim rationes Si exempla adducunt, quibus confirment quam diduri fint lèntcn-

tiam : eamque fcntcntiam pro conchifione dicunc : nee ante quæ fua fit fententia di-cnnt. Id quum ex multis Liuianis oratio-nibuSjtiim ex Cæfàris amp;nbsp;Catonis apud Sallu-ftium facile cognofeas.Scd de hac dicédi ra-tione haftenus. Huius orationis ftykis qui lîtjCicero feribit in lib.de Orat. Fuit, inquit, ornandus in Manilla lege Pompeius. tempera ta oratione ornandi copiant perfccuti lu-mus. Hxc autem oratio,qux eft vt de bello gerendojita de Imperatore conftituendo, ad Impeta« Quirites habita eft. Populi enim Romani tore gs eratimperatorcm extra ordincm conflituc-confti • re.Itaq; Cicero in Oratione pto domo fua di tue at, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Pompcium extra ordinem bellum

cum Mithridare Tigrane^; geffîlTe. Alioqui Imperatoris deligédi iudicium Senatus erat, vt idem fignificat in V atinium teftem.Quod auté in vuîgatis Ciceronis codicibus de Claris Oratormus fada mentiofit Maniliæcu-Cicero» iuidam legis, cuius peroratio, qui epilogus nis loc’, dicitur, tanto in honore fuit,vt earn Cicero puer ediiceret,Mamilia lex,non Manilla ap-pellari debet, a C. Mamilio Limentano la-tarde qua eft apud Salluftium in bello lugur-thino.

M. TVLLII CICERO»

NIS PRO LEGE MANI-

lia oratio»

Vanquam mihifèmpcr frequens confpeftus vc-ftcr multo iucundiffi * mus, hic autem locus ad agendum amplilfimus, ad dicendum ornatiiri-m ’eft vifus, Quirites: ta mé hoe aditu laudis,quï femper optimo cuiq; maxime patuit,nó mea me voluntas,(èd meæ vitæ rationes ab ineun-te ætate fuiceptæ, prohibuerunt. Nam cum antca per setatem nondumhuius authorita-tem loei contingcre anderem, ftatucrcq; ni' hil huc,nifi perfeftum ingcnio,elaboratü in^ duftria,afFerri oportereiomne meum tempus amicoru temporibus tranfmittendü putaui.

Hlclocus)ideft forum iudiciale,vbi cóciones ad populum haberi folebant. Ad agédum) id eft ad orandû. Inde aftionem Quintilia» nus libro vndecimo,quam thetoricorum ad Heren* niunr author pronuuciationê appellat, Meæ vitæ rationes_)id eft propofitum meum,amp; vitæ meæ có» ftitutio. Ab ineunts ætate)id eft ab adoleftcntia. Pctætatê^id eft quia nimium iuuenis eram. Nift B i

I F. SYL VIVS IN ORA. CIC.

perfeftum iiigenio)Eadem non eft dicendi ratio ad Oratio popukim,amp; ad iudiccs.Popiilus cnim delefl:atf,iu» ad iudi» dices doceri voIunt.Ad populum oratio iucundior ces quid at'F clegantior, ad tudices leuerior atcp fimpliciot différât dcbet.Hæc ad vtilitatem potius, ilia ad often* ab ea q tationem componi folet.ldeotp Cétumuiri^qui ma ad popu xima ex parte imperiti Hint, foiicitas amp;nbsp;accuratas lum. aiftlones exiguntilet^ contemni putant, nifi in di* cendo etiâ diligentia appareatincc doceri tantû,led etiam deledati volunt, vt ait QuintiJianus lib.iiij.

Oninc meum tempus amicoru temporibus) Ci* Tépora cero défendit permuitosjpaucosaccufauit. Tépo» iibus)Tempora fæpius Cicero dicte quæ fint aipe» ra amp;nbsp;difficilia 8c periculofa: vt pro Milone, Bona, fortunas meas,ac liberotum meorum in cómunio* nem temporum tuorumcontull.lndeilIudeftjO té pora,o mores. Netj bic locus amp;c.)Is enim locus Bonos optimo cuiç maxime patuit.Bonos autê Cicero ap quos Cl pellare fület,qui Reip.ftudiofi funtiideotpfuerunt ce.vocct femper boni ciues,qui in hoe loco caufam veftram defenderêt.Itacpauertit a fe Cicero inuidiamquod ad populum nondum orauerit.

Itaq; ncq; hic locus vacuus vnq fuit ab his qui veftram caufam dcfcndercnt:St meus labor in priuatorum periculis cafte integre'q; vcrßtus,ex veftro iudicio frudu eft ampliftt-mu confecutus.Nam quum propter dilatio-nem comitioru ter Prætor primus centuriis cudis renuciatus fum, facile intellcxi Qiiiri-tes,6lt; quid de me iudicaretis,8t quid aliis præ-fcribcrctis.Nunc quu SC authoritatis in me

PRO LEGE MANILIA. 5 tantum fit,quantûvos honoribus mandandu efle voIuiftiSjSc ad agendum facultatis tan-tum,quantû homini vigilanti, ex forenfi viù prope quotidiana dicendi cxercitatio potuit afFerre:certe fi quid etiam dicendo confeqüi pofrumjd iis oitendam potiflîmûjqui ei quo-que rci frudum fuo iudicio tribucndum efle cenfuerunt.

Vacuus abfls)Vaco hac re 3, dfcatutjfgnotû no ya-Q.i cftiVaco ab hacre fæpe dicitur. Salludius in Cic. ƒ Cuius nulla pars corporis a turpitudine vacat.Cic. Iib.Tufcul.v.Sapiêiê ab omni concitationc animi, quam perturbationem voco, fempcr vacate. Idem libro de Diuinatione i^'cundo, Tantum huic ftudio relinquendum, quantum vacabit a publico officio amp;nbsp;munere.Itidem vaj^uus hac re,amp; ab hac re dici» tur.Idem libro Epift.ad Atticum fccundo,Hac qui* dem cura cette ià vacuus ell.Idc lib.Epift.ad Quin» turn FtatrêjAnimû vacuû ab omni cura defiderat. Idé lib.x.Si etis ab ifto peticulo vacu’.Idé lib.Epift. familiatiiâ.xi. Quû abomni moleftia vacuus efles. Idé de claris Oracoribus de feipfo, Ab cxercitatio« nibus oratotijs nullus dies vacuus effet. Inde vacuû ras dolorum amp;a dolotibusab codera dicitur,inlib, Vacuû Tufcul.v,Nihil bonum nifi vacuitatera doIçrîs.Et tas dolo lib.deofficijs primo,Magnitudo animi adhibenda tft amp;nbsp;do eft,amp; vacuitas ab angoribus. Meus labor} defen» loris. cêdi.f.Quintil.lib.v.docens diffîciJiuscffe defende« req accufare:vt,inquit,quodfentio,{èmel fîniâ,tan toeftaceufare q defenderCjîquanto facereq fanatc vulnera facilius, Defenfionum laborcs Ciceroean»

- nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g ..

4 F. SYLVIVS IN OR.A. CIC.

Defen» dem ob cauCarn dicit in libro Tufcul.primo,Quum dédila» defenfionumlabonbus fenacariif^ mjiienbus aut bor. ommno auc magna ex parte effem aliq laadj lios» ratus. Inpriuacorumpericulis^id ell lureis defen* dendis.Inde reum Qutntilianus læpe appellat pert* clitancem. CafteJ,quod nullum munus dunû/eac* ceperim,vtlege Cincta cautum c(l. intcgrejquod cliétis caufam nunquâ prodiderim. Ex vettco i adi* cio).i. ex veftta fententia. Fruftii ampliffimum) id ell Prçturâiquâuis houos amplilTtmus Côfulatus fit,cû tame Cicero perætaté gerere nôdû pocerat, præcurâpoterat.Tcr Prçtor primus,cêcuri|s omni* bus renûciatus^Ctceroinllb. declarisOratotib^de feiplô,Nos,inquit,non delîllebamus quû wnni, ge» nere exercitationis,tum maxime ftilo, noltrum il* lud q'joderat,augete,quâtûcû(5 erat:at(ß,vt multa omittam, in hoc l'patio amp;nbsp;in bis poil AediLtatem annis amp;nbsp;Prætor primus,amp; incrediblli populari^vo: luntate fum faftus. Nam cum propter alîiduita* ° * tem in caulis amp;nbsp;induflriam, turn propter exquiß« Clus amp;nbsp;minime vulgare orationis genus animos ho* minumad me dicendi nouitate conuerteram. Mui* tos maximæ dignitatis viros præturæ competito* res Ciceroni fuiHe^hifque omnibus antepolitum Ci ccronem Plutarchus in jeius vita rcriblt. Illa autem comitiotum dilatio faéta ell,aut propter contentio* nes virorum clati(rimorum,qui crantcompetitorest aut propter obnunciationes , quemadmodum co* mitia quibus P.Clodius Præturam,amp; T. Annius Milo Confulatum petebanc,fxpius dilata elTe Cice* ro Icribit in libro Epillolarum ad Atticum quarto. De prærura amp;nbsp;Prætorum numero fcribimusincó» mentarijs in Ciceronem de Senedute. Hic aucem

PR.O LEGE MANILIA. j

ex commemoratione atcçamplifîcatione accepto« lum beneficiorum,populi Romani beneuolentiam conciliât,quo facilius banc legem fuadeat quæ fuf» fragijs Popuh Romani perferenda fit. Hæc autem gratitudo,amp; acceptotum beneficiorum ptxdicatio non patum habet momenti ad conciliandos audi« torum,qui benefici fuerunt, animos. Idem ipfum Cicero facit in düTuafione legis Agrariæ P. ^etui« IijRulIi. Piætor primusjOrdo faciendi atque re» nunciandi magilfratus ad dignitatis rationem mul» tum momenti afferebat. Itaque Cicero in Pifo* nem. Mcjinquit, cunéfa Italia, omnesordines, me vniuerfa ciuitas non ptius tabella quam voce prio» lem Confulem declarauit.Authore eodem proL. Murena , Seruius Sulpitius dixit fe confulatu di» gnioremquàm Murenam, quia Quxftor amp;nbsp;poft« ca Prætor ante Murenam renunciatus cft. Idem in Oratione in C.Antonium amp;nbsp;L.Catilinam com» petitoresjVt ait Afconius, C. Antonium admoner, eum fuo beneficio ex vltimo loco Præturæ candi» datum ad tertium peruenifle: illacß Ciceronis vet» baaferibit, Nefeis me Ptxtorem primum faftum tecum ceffionecompetitorum, amp;nbsp;collatione centu» tiarum,amp; meo maxime beneficio te ex pofttemo in tertium locum effe fubieftumf Ter Prætor pri» musjcenturijs cunöls.)Singula verba augent bene« ficij magnitudinem. Renunciari magiftratus vfi« Renun* täte dicitur is qui fuffragijs populi faftus dicitur. *:*ƒ’'*

Quiddcmeiudicaretis).i.quidde me fentiretis amp;nbsp;gifttat’, exiftimaretis. Quid alijs prærcriberetis) de me iu» dicandum.f. Nunc quG amp;nbsp;authoritatis)lcgendü pu tem, Nûcquod amp;c.lad banc fententiam,Prætorê me feciftis propter auhoiitatem Si eloquétiam, quâ

B iif

6 F.SYLVIVSINOKA.CIC.

inefle mihi putabatis.Nûc cfficiam,vt in me vtrütß cögnofcatis. Honoribusgt;i. Aedilitati amp;nbsp;Piætu» ræ.Aedilisenim ante Cic.fuit. Mandandum).i.tri Orator. buendum.Oratorcm definit M.Cato authote Quin tll.vtfit vir bonus dicendi petitus. Eodem authore illud oratori præcipuum eft,vt fit vir bonusiptoxi» mûjVt vir bonus habeatur-.inde paratur oratori au» thoritas, quæ cû peritia dicendi coniuncla,oratori neceffaria eft. Ad agendumj).i.adorandö. Certe^ amp;nbsp;certe id,Iegendü efle videtur. Ei cjuoq? reij.i.fa culratimcac dicendi.i.eloquêtiæ. FrudûJj.i.Ptætu» ïâ. Suo iudicio).i.fufFfagio,quod ex iudicio tuleriät.

Atqj illud in primis mihi lætandû iure efle video,q» in hac in iolita mihi ex hoc loco ra-tionc dicêdijcaufà talis oblata eft, in qua oratio nemini deefle poteft.Dicendü eft enim dc Cn.Popeii fingulari eximia(]; virtutc. Huius autem orationis diffrerlius clt exitum, quam principium inuenire.Itaq; mihi non tarn copia,quam modus indicendoquærendus efl. Atque vt inde oratio mea proficifcatur,vnde hæc omnis caufa ducitur,bellum graue amp;nbsp;pe-riculofum veftris vedigalibus atq; fbeiis, à duobus potétiflîmis regibus infertur, Mithri date St Tigrane.Quoru alter rcliftus,alter la ceifltuSjOccafioneflbiad occupanda Afiam oblatam ciTc arbitratur.Equitibus Romanis, honeftrifimisvirisafferunturex Afia quoti-die literæ,quorum magnæ res aguntur in vc-flris veftigahbus exercendis, occupât«;qui

PRO LEGE manilia; 7

ad me pro neceffîtudine,quæ mihi eft cum il* lo ordine,cauiàm Reipub. pericula^; rerum fuarumdctulerunùBithyniæ, quæ nunc vc* ftra prouincia eft,vicos exuftos cfTe complu* rcs:Rcgnum Ariobarzanis, quod finitimum eft veftris vc(ftigalibus,totum efle in hoftium poteftate,Lucullummagnis rebus geftisab eo bello difcedere:huic qui fticcederetjUo ia-tis efle paratum ad tantum bellum admini* ftrandum.Vnumab omnibus fociisSt ciuv bus ad id bellum,Imperatorcm depoftiatq; cxpctizeundcmhuncvnumab hoftibus me* tui, præterea neminem. Caufa quæ fit, vide* tis-.nunc quid agendum fit, confiderate.

CPrimum mihi videtur de genere belli, de* in de magnitudinc,tum de Imperatore deli-gendo,cfle dicendum . Genus eft enim ciufl modi, quod maxime veftros aniraos excita-reatque inflammare debet.

Illud)id eft propter id quod fequitur.Finito pro* OEinio quid difturus fit oftendit. In qua)videlicet caufa. Oratio nemini deeflepoteftjmale legût qui» dâoratione. Modus).i.exitus amp;finis,amp; moderatus vfus. Atq5 iure efle video vt inde_)Breuiter narrat, vt doceat bellû cn Mithridate amp;nbsp;Tigtane geren» dum efle. Veftigalibus)id eft his prouincialibus Veiftiga qui in prouineijs veftris funt, veftigalia foluenti« lis. bus. Vecligalcs homines, atque prouinciæ dicun» tur.Vedigalia funt amp;nbsp;priuata Sc publica. Alter re»

B iiij

I F» SYLVIVS IN ORA. CIC.

lid:us.)Mtthridate5 bello non confedo a L. Lucul« lo relidus eA.Mithridates enim poftquam in Pon* toaLucullo vidus eft^rerum fuarum defperatio* necoadus,ad Tigtanem Armeniæ regem confu* git. Idem Lucullus vttuncp regem cum tmmenfis copijs in Armenia mukis prslijs vicit. Ne bellum confîceret,reditio militû caufa fuit,qui fequi nolue rnt:vt ait Titus Liui’Jibris.xcvi,’.amp; xcviij.Eiabro* gatû imperium Plutarchusin cius vita fcribit.de quo poftea amplius, Equitibus Romanis. ) Pu» blicani cnim,decumani,aratotes, pafeuari;', alijque qui populi Romani vedigalia conducebant, ex e* qucHti ordine crant. Ex eo ordine}quia nonnulli fordidi étant amp;: auari, qui adfe id fcriptum Emu« larc poflentjVt de ^condudotum vedigalium pre* tioaliquidcondonaretur : ideo dicit hos honekif* fimosyiros. Quorum videlicet equitum non qua* rum literarum,magnæ res aguntur. Magnae res) id eft diuitiæ, Ea enim vedigalia non ni(i magno conduci folebant.itacp ea conducebant, qui erant locupletiifimi. Hi autem erant équités Romani. _ In veftris vedigalibus exercendisj Vtpaulopoft, hxer«ä Quo tandem animo ciTeexiilimatisauqeos qui ve« J* digalia vobis penßranr,aut eos qui exercent atque cxiguntf Exercere vedigalia dicuntur ij qui vcdiga* ludicia. lia conduxetunt,caque autipfî,auteotum nomine ali; coliigunt : ideom colligendis vedigalibus præ* fünf.vt Cicero pto P.Sylla,exercere indicium di* xit pro præefleiudicio. Hoc,inquit, Prætore ex* ercente iudiciumpatiaminide ftudijs humanitatis ac literarum paulo loqui liberius. Magnæ res agn K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur)id eft agitur de magnis rebus. Occupatç)a Ml

thtidateamp; Tigtane. Mthieftcum illo ordine)

PRO LEGE MANILIA. 9

Nam Cicero ex ordine equeftti erat. Quæ nûc ve« lira prouincia eftjNicomedes Bithyniæ rex a L. Bvtîii* Sylla regno reftitutus cft,vndeâ Mithridate pulfus niapoo fuerat.Is non multis poft annis moriens populum Romanum fecit hæredem.regnumœ eins in prouin

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n n • r • ■ nbsp;nbsp;|.|*^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;UlUCld»

ciæ tormam redactum eft,vt aitLiuius libro nonalt; gefimotertio. Regnum Ariobarzanis^id eft Cap» padociam. Huicqui fuccurretit)Alij legunt fuc» cutteret, nifi fit fuccurreret, fuccederet. mihi le» gendum videtur fuccederet. Præterea^id eft præ» tefeum neminem,frcquensapud Cicetonem locu» tio. Vnum^Pompeium. Ciuibus)qui in Afia ne» gocientur,amp; veûigalia colligât. Caufa_)id eft quç» ftioeadequa laturi ruftragiumeftis.Admonet quæ dixerit,quæ difturus fic:per partitionem proponit, quo eau (à fit facilior,amp;auditotes attentiores. Hu» lus autem partitionis tres funt partes. Id Ciceroni familiare eft,vt in huiufmodi orationum partitioni» bus tria membra fint,vt pro Rofcio,pro Cluentio, pro Murena, quanuis non fæpe vtaturpartitionc.

In quo agitur populi Ro.gloria,quæ vobis a maioribus cum magna in rebus omnibus, turn fumma in re militari tradita eft. Agitur falus fociorum atq; amicorum,pro qua mub ta maiores veftri magna amp;nbsp;grauia bella geftc. runt. Aguntur certiflima PopuIi'Rp.veftiga* lia,S( maxima;quibus amiflis,amp; pacis orna-mpnta,amp;: fubfidia belli requiretis. Aguntur bona multorum ciuium, quibus eft à vobis imperatoribus Reipub. confulendum. Ec

IO F. SZLVIVS IN ORA. CIC,

quoniam fempcr appetences gloriæ praeter cæteras gentes atq; auidi laudis fuiftis,dc-lenda eft vobis ilia macula Mithridatico bel Io ftipcriorc fulcepta, quæpenitus iâ infcdit atqj inueterauit in Populi Ro.nomine:quôd is qui vna die rota Afia,tot in ciuitatibus,vno nuncio,atq} vna fignificatione literarum,crues Ro.necâdos trucidâdofq; denotauitmon modo adhuc pœnam nullâ fiio dignam fcclc rc fulcepitjlèd ab illo tépore tertiû iam annu amp;nbsp;vicefimû regnat:Scita regnat,vt le no Poto ncq; Cappadociæ latcbris occultare velit, fed cmergerc c patrio regno,atq; in veftris vedi-galibuSjhoc eft in Aliæ luce,verfari. Etenim adhuc ira veftri cum illo Rege contenderûc Imperatores,vt ab illo infignia vidoriæ, non viftoriam rcportarcnt.Triumphauit L.Syl-Ia,triûphauic L.Murena de Mithridate,duo fortiftimi viri,6tfummi Imperatorcs:{èd ira triumpharunt, vtille pullus fuperatufquc rc-gnaret.V eruntamen illis Impcratoribus laus eftcribucnda,quôd egerunt : venia danda, quod reliquerunt: propterea quod ab eo hello Syllam in Italiam Relpub.Murcnam Sylla reuocauit.

Agftur faIus)MeIius amp;nbsp;vfitatius,qu5 agitur de {à« lute. Pro qua multajldem poftea Cicero dicit. Si propter focios,nulla ipfiiniuria laceffiti maiores ve*

PRO LEGE MANILIA. n

ftri cum AntiochojCum PhiIfppo,cS Actolis, Pœ» nis Bella geflerunt,quanto vos Rudio conucnit iniu* rijs prouocatos focioru (alutem vna cûjmperi; veRii dignitate defcndctet Certiflima vcftigaliajCiceto Adione in Vetré.5. vedigalium quæ imponantut Vedt« prouinci/S)duo eiTegenera dicit:vnû quod cetni cR^ galia,eo* quod ftipendiarium dicitut, vt Hilpanis 8c plcrifç rumqj lo Pœnorum impofitumjquafi vidoriæ ptæmium,ac catio, pœna belli,Id autem ccrtumideo dicicur,quod eer» rum amp;nbsp;definitum in annos omnes impofitum fit. Alrerum,quod cenfotia locationeconftitutum eft, vtin A fia lege Sempronia. Ccnforcs enim loca» bant vedigaliamec vl'quam locate licebat nifi Ro» mae ,nif] in popu.Roni.concionej vt fcribit Cicero in difluafione legis Seruiliæ Rulli.Hæc autem non certo codemtÿ pretio^femper locabantur. Hie au» tem certiflima vedigalia aliter appellat,ea vidcli» cet quæ deutdæ nationes parère iolitæ foluant,aut

quæab hoftium incurfu libers fint. Etpacis^ Vediga Vedigalia neruos reipublicæ poftea Cicero,amp; con» lia nerul tra Rullum in Senatu fubfîdia belli, amp;nbsp;ornamen» reipub» ta pacis, amp;nbsp;in M. Antonium libro .v. infînitam lies, pecuniam heruos belliappellat.Itaque idem ad M, Brutum fcribit, Maximum in tepublica nodum inopiam reipecuniaris . Philippus Macedo om» nia caftella expugnari pofle dicebat, in qus mo* do afellus onuftus auto poiTet afeendete t vt ait Cicero ad Atticum lib.Epift .i.RequiretisJid eft defiderabitis.Vna dietota Afia Mithtidatis iuflii, poftquâ Afiâ occupauit,quicquid ciuium Ro.in ea fuic,trucidatû eftjVtait T.Liuius libr.78. Authore Mithrt» Appiano in libro qui Mithridaticus infenbitut, ad datis in otnniû Afis vtbium ptimores Itteras Mithridates Roma.

It F.SYLVIVSIN ORAL CIC.

fcripfîtyvt triceßmo die quo fcriptæ erant liters, omnes Romanos I talofcp cum vxonbus amp;nbsp;liberis interficerent, atc^ infepultos abijcerent.id facienti* bus,prsmium:contra vero,pccnam propofuit.CL, millia ciuium Romanorum occifa elTe Plutarchus fcribitin vita Sylts. Trucidandoftj) Trucidare magis inuidiofum qua necare. Egeruntgt;i.agitaue« tûtamp; vexauerûtMithridatc,eumcp pacis conditio« nesacciperecoegerunt. Quod reliquerunQ.i.quod cum perfecuttnon fuerunt. Syllam inlraliam ref» pubj.Quum Cinna,Carbo,Sertorius,Marius vtbê Romamhoftilem tnmodum vaftantes,multosl vi» ros clari(rimos,qui effent pattlcij,necarent,a bello MithridaticoSyllareuocatuseff.isigitur cum Mi« thridate pacem illis conditionibus fecit,vt A(ia,Bü thynia,Cappadocia Mithridates excederettin Pon« tum finibus regni paterni contentus fe referrettom« nem eius «belli tmpenfam a Romanis fadam inte« gie perfolueret:vt feribunt T.Ltuius lib.8vamp; Ap« pianus in Mithrid.Adiungit Plutarchus in vita Syl« ls,vt.lxx.naues sratas cum apparatu amp;nbsp;armamen« tis Syl Ix Mithridates traderet,vtque Mithtidatem Sylla Po. Ro. focium decemeret.L Morena a Syl« la relidus cum'duabus legionibus,vt reliqua Alix componeret,primum leuibus quibufdam prçli/s tri* umphi cupiditate, deinde gtauioribus Mithridatis regnum laceffebat.Sylla quumindignum arbiträre« tur,Mithridatem,cumquo fœdus po. Ro.effct,op« pugnari,ad Gabinium mißt,qui Murenam Ario« barzane amp;c Mithridate reconciliatis teuocarit,Yt ait Appianus.

Mithridates autem omne reliquum tem-

PRO LEGE MANILIA. 15 pus non ad obliuioncm veteris belli, fed ad comparationcm nouicontulit- Qui pollquâ maximas ædificaiTet ornalfetque clafles,exer' cicufquc permagnos, quibufcunq; ex gentigt; bus potuiircc.comparalfet, Bofphoranifq} fi* nitimis fuis bellum inferre fimulafTetjVfqj in Hifpaniam legatos e Lebetanis mifit ad *abcc‘ duces quibufcum turn bellum gerebamusivt ^atanis cum duobus in locis difiûâriifinus, maxime» que diuerfiSjVno confilio,ab vnis hoftium co piis bellum terra mariq; gerereturivos anci» piti contétione diftratti, de imperio dimica-retis. Sed tarnen alterius partis periculum, Sertorianæ atqi Hifpaniéfis,quæ multo plus firmamenti ac roboris habebat,Cn. Pompeii diuino confilio ac fingulari virtute depul-fumeft.In altera parte ita res ab L. Lucullo fummo viro eft adminiftrata,vt initia ilia ge-ftarum rerum magna atqj præclara,non fell-citati eins,fed virtuci:hæc auté extrema qua: nuper acciderunt,non culpx,fed fortunæ tri-buenda elTe vidcantur.

Bofphoranis)Muhtidates bellutn fafturus,pofl:» qua Sylla RomamredijtjClaflem in(ltuxit,ac pet* magnum exercitum comparauit.Eius apparatus ita magnus erat,vt fama fubito cxierit, n Romanos non In Bofphoranos exercitum parati,quöd no om nem Cappadocia Ariobarzani reftituerint.At Mi» thridates reuocato MutenajBofphotum in fuam

14 F. SYLVIVS IN ORA. ÇIC.

potefîatem tedegit,eique filium Macharem Regc præfecit. Author eft Appianus. E Lebetanis,) Hic locus mendofus cfle videtur, quod Lebetanos aut Lebetanain Afia fuifle non arbitrer. In codici» bus alijs lego,ab Ecbatanis.Ecbatanaautcm caput Mediae erant,quam vrbcm Rex Seleucus condidit, vt Plinius li.é.fcribit. Quodautem laccetanis Scof pa legat,tanquam ad laccetanos Hifpanise popu* los,apudquos cum Sertorio Pompeius bellfl gere« bat,Lcgatos Mithridates mifcrit,id mihi cohaerere ,non videtur.Nam quod in Hifpaniam dixerit, fa» tis eft.Ab Eebatanis fi legas,ita inrelligas,vfqueab Eebatanis Legatos in Elifpaniam mißt : vt pro jDeiotaro, Qua lis Rex Attaius in P. Africa num fuit,qui magnifîcentiftima dona,vt ftriptum legi* mus,vfque ad Numantiam mißt ex Aßa,vt ex viæ longinquitate rei magnitudo augeatur. Viç in Hifpaniam)vt paulopoft Quum ad eum vfque in Pamphiliam Legatos deprecatoreßp mißßenr, Legatos mißt ad Sertorium Mithridates in Hifpa» niam,per quos pecuniam ft 8c naues daturum pol* licebatutjpetebatqj vt Aßa fibi concederetur. Ifto fœdere Mithridates Sertorio naues.xl.ßc tria milia talentûm dédit.Eidem Sertorius Cappadociam amp;nbsp;Bithyniam conceflit,mißtlt;p milites cum duce M, Mario Senatote,fed exulâte.Authoreft Plutarchus in vita Sertorij.Appianus hune ducem M. Varum appellat,eiquc adiunftos L.Manium 8c L.Fannium Difinu» côfilij participes dicit. Difiunftiflîmis)id eft rc* diffima motiffimisîvt in oratione pro M.MarcelIojNec ve* loca. ro dißü Aiftimas terras citius cuiufquâ paftibus po* tuifle'peragrati,quâ tuis,nô dicam cutßbus,fea \b iiotijs illufttatæ funt^ Vno cößlio)^ Mithtidatis

PRO LEGE MANILIA. is

amp; Scnoiij fœderatorum vnum confiliû eiret,vnælt;5 copiæ,qut Mithtidati fuadebant vt ad Sertoriü le» gacos micterecuj negabantSertorio lei militaiis du cepetitiffimoamp; maximo Rege Mithridate coniü» étis populum Romanö locts duobus laceflitö, tan» la Ingenia,tanta(c[} potentias poffe fußinere. De imperio)td efi,vos ne, an Mithtidates amp;nbsp;Sertotius imperarcnt. Vel dimicaretls de imperto_)id eß có tendetctis,quos Imperatores in Mithtidatem amp;nbsp;Set torium mitteretis. Cn.Pompeij diuino confllio^ Hoc dicittnam Pompeium hac oratione fufccpit laudibus otnandum. Q.autem Sertotius defettus prodituicj in conuiuio a M.Antonio amp;nbsp;M.Pcrpen» na conluraüs occifus cR.Cædis modus apud Plutat chum eß. Initia ilia geßatum return^ Lucullus enim Conful cum Mithridate prælijs equeßtibus fclicitet pugt|auit,expeditiones aliquot ptofperas fecincum eodem in Ponto pugnans milliahoßium amplius,lx.cecidit!eumlt;5 return fuatum defpera» tione ad Tigranem Armenia: regem confugerc coegitan Armenia vtrun«^ Regem cum immenfis copi/s vicit.Author cß T.Liuius. Virtut0id eß animi magnitudini. Hxc autemextrema^ quod milites patere noluctint,idco{p Tigranc amp;nbsp;Mithri» datem perPequi non potuctit,quöd inimicorü fer» monibus auaritiä eius,amp; impetändicupiditatem,amp; belli protraclionem incufantium,in inuidiam pop. Roma.adduétus (îctquodei abrogatumfit impeti» um.quæ amplius fcripta funt apud PJutarchura invita Luculli,amp; apud Appianum. Non cul» pæ,fed fortunæ)Illud plurimis hißoriarum moni» mentis teßatum cß , fortunam belli profperam nemini vnquamfuißepcrpctuam; fed alios ab ea

i( F. SYLVIVS IN ORAL CIC.

citius,altos tatdius deftitui.Themiftoclem Alexa« drum,Pyrrhum,Annibalem,duos Afrifanos,Pom» peium,Cærarem,alior(^ lonumetabiJes animo tibi propone.Amplior enim gloria efl; quz Tirtuce,quä quæ felicitate parta flt.Itaqß Timotheus Cononis fîli us return fua vircutc geflarum gloriam ab æmu« lisamp;obtteflatoribus adfortunæ benignitatê refer* ti grauiterferebat.Sed de hac re poffea amplius.li auc in exilio mortui funt,aut mifere necati.Dehac fortunæ Luculli mutatione Plutatchus in eius vita fctibens,Huc,{nquit,vf(p cum Lucullo Fortuna mi« litaflejprofperaftç femper eius confllijs auras prçfti» tifle vifaeft.At poflea quauis egregiam prudentif« limi vitiate^ fortilTimiImpetatotis virtutem ofte« derit,is tarnen aduerfo femper vento fpirante in allt; turn fruftra contendens, nullam fuarum rerum ge» ftatum gratiam, nullam gloriam confecutus eft. Csterum fuperiotes illæ,quas omnium mortalium confenfu fibi vendicauetat laudes, propemodum defluxere.

Sed de Lucullo dicam alio Ioco,amp; ita digt; cam,Quirites,vtncquevcraIaus ci detrafta oratione noftra,neq} falla aut fida efle vidca-tur. Sed pro veftri imperii dignitate arque gloria(quoniâ is eftexorfus orationis meæ) videtequem vobis animum fufeipiendum pu *noftri tetis.Maiores *veftri fæpe mcrcatoribus ac nauiculatoribus iniuriofius traftatis , Bella geflerunnvos tot ciuium Romanorum mili-bus vno nuncio,atq; vno tépore necatis,quo Undem animo cæedebetis^Lcgatiquod erâc

PRO LEGE MANILIA. 17

âppelladfupcrbius, Corinthum partes * ve^ ftritotiusGræciælumcn extindumclTe vo- *nollff lueruntzvos eum regem inultum efle patie-mini,qui Legatum pop.Rom. Confularem, vinculis ac verberibus, atqj omni fupplicio cxcruciatum nccauitnili hbertatcm ciuium Ro.imminutam non tulerunnvos vitam ere-ptam ncgligetisHus legationis verbo viola-tumilliperlècuti (iint:vos Legatum populi Romani omni fupplicio interfedum relin-quetis?Videtcnevtillis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere:fic vobis turpiffirnnm fit,illud quod accepiftis, tucri amp;nbsp;conferuare non pofTe.

Alio loco)in hac oratiouc. Exorfus^id efl: con* textus amp;nbsp;tanquâ fllum. Nauiculatotes hie appella« Nauicit» ti exiflimo eos^qui nauium domini^cum fuis naui« latotes busoperam fuam conducuntad merces vehendas: amp;nbsp;naui* quos eofdem nauicularios Cicero appellat A£Iiolt; culatij. ne in C.Vcttem.vii.MaIo,inquit,tc ifti geneti holt; niinum,quàm mercatoribus amp;nbsp;nauicularijs inimi« cum attß infeftum putari.Idem,Quot bella maio* resnoftros amp;nbsp;quanta fufeepiffe arbitraniini,quôd ciues Romani iniuria affieéli,quód nauicularii retê* ti,quôd mercatores fpoliati dicerenturddem aftio» ne quatta,Aut publice ciuitates iftos honores halt; bent,aut figenetatim homines:vtaratotes,vt met» catores,vt nauicularij. His omnibus in locis cum mercatoribus nauicularios cóiungit,tanquam mer» catotes Ont mercium domini,nauiculari) metcium

c i

x8 F. SYLVIVS IN ORA. CI C.

vcftores.Idc aftlone fcptima,nauicularfam facere, pro eo quod cd exhuiutmodi veflura quçdû facere aicit.Quid eosloqui qui videbant,quld exiftimare eos qui audicbantgt;atbi(rabareflnanem te naué in Italiam dedufturû,nauiculariâ te,quum Romä vc: nifleSjeiTe fafturumf Maiorcs veflri.^ fit minore ad maius fuadet bellum cum Mithridate efle fufcipi« endum.lmperlj veftri,maiores veftri,patrcs veftri, aliacç generis eiufdem cur hic fæpe dtcat Ciccro^tä« quam non (icexordine eotüad quosdicar(is enim ex ordine equeftri ad picbe diciQquü in alijs oratia« nibus,vtpote iudicialibus,maiores noßros^imperiü noRrü^parres noRros dicere folitus (it: id eiTe ar bi« trorgt;vt auditorum beneuolentiam fibi facilius con« ctliet.Romanac enim Reipub.admintRratiopopu« Jarls crat.Populus Roman.fuis fuffragijs magiRra« tusfaclebat,qui Rempub.nomine fuo adminiRra» tent.Populi Romani iuflu pacem Sc bellum Con« fuies faciebant.Summam deniq^ poteRatem popu« lus Romanus habebat.Plebs enim,veluti (i a este« ro populo abttipca effet,pattiam fuam , remque publica fibi peculiaré fecit,vt L.Quintius Cincin« natusinoratione ad plebcm dicit apud T. Liuiü li« bro tertio. Quöd crant appellati fuperbius) Poft bellum Punicü tertiü,amp; ante bellü Numantinum Corinth’ a L.Mummiofunditus eueifa eR.Hic Ci« ceto dicit propter Legatos fupetbius appellatos, Strabonelibro oftauo authore, quîdâ Corinthi,' in prætereûtes Pop.Rom.Legatos e teftis (ordes in« fudetüt.Ciceroin libro de Officijs tertio, Corinihü difturbatam fuiffe dicit fpecie vtilitatis. Hæcenim vrbsjvt ait Eutropius,omnium vtbium 'longe opu« JcntilTima fuit, Superbius.Jiideft multum fupetbc,

' PRO LEGE MANILIA. 19

Vt ante iniuriofius,id eft multum iniutiofe. Pa* tres veftti.jPatres Cicero appellate folet,quf pau» loante fuam xtatem fuerunnvtquimulto ante,ma iores.Coiinthum totius Græcfæ lumen._)Appofitio Appofl» eft,qua Liuius multo faepius qua Cicero vtitur.Px.a« tio ora» ra enim apud Ciccroncm eft,familiahs poctis. Le« tori in» gatt quod erant appellat! Sic.) A minore ad maius, frcqucs, vti pofteajCuadet bellum cum Miihridate fufcipi» endum. Legatum Pop.Ro.) AntcSylix aduentn in Afiam^pauloantequam Romani omnesinAfia iuflu Mithridatis necatêtur,Mantum Attilium,qui Manius Icgationis amp;nbsp;belli huius caufa fuerat^Mithridates Attili?* compræhenditjcumrp in afino hærentem vindium traduci iuftit, praecedente tibicine, qui fpcftantes admonereteum effeManium.Eius os auaritiâ Ro» mants obijcicnsjauroopprefTitjVtait Appianus. A» quilium non Attilium in Liuij codicibus lego. E x» cruciatum necauit).i.excruciauit Sc necauit. Illis pulchenimû fuit.^Enthymema eft ex pugnantibus,

Quid,quod falus fociorutn fummum in periculum ac diicrimen vocatur^Rcgno ex-pulfus eft Ariobarzanes, Rex focius populi Roma.atque amicus. Imminent duo Reges toti Afi»e,non folum nobis inimiciflimi, led etiani noftris fociis atq; amicis.Ciuitates au-tem omncs cunfta Afia atquc Grxcia vc-ftrum auxilium expeftare propter periculi magnitudinemcogûtur.Imperatoré a vobis ccrtum depofccre i^cura prxfcrtim vos aim

C ij

10 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

mifèritisjncqjaudcnt.neqjfc id facerc fum-mo fine periculo pofie arbitrancur. Vidée amp;nbsp;fentiunt hoc idem quod amp;nbsp;vos,vnum virum eficjin quo fumma fine omnia,Se eum propc efièjquoetiamcarentægrius, cuius aduentu ipfo atq; nomine,tametfi ad maritimum bellum veneric,camen impetus hoftium repref-fos efiê incelligûc ac retardatos,Hi vos(quo-niam libéré loqui non licetjtacite rogant,vt le quoq;,ficut cæterarum prouinciarum foeb os,dignos exiftimetis,quorum falutem tali viro commendetis:atq; hoc etiam magis quâ cæteros,quôd eiufmodi in ptouinciam homines cum imperio^mifimuSjVt etiam fi ab hofte defendant,tarnen ipforum aduentus in vrbes fociorum,nó multum ab hoftili expu-gnationedifférant. Hunc audiebant antea, nunc præfèntem vident, tanta temperantia, tanta manfuetudine,tanta humanitate,vt hi beatifTimiefiè vidcantur,apudquos ille diu-tiffime commoratur.Quarc fi propter focios * noftri nulla ipfi iniuria laccffiti maiores* veftri, cu Antiocho,cum Philippo,cum Aetolis, cum Poenis bella gelTerunt: quanto vos gaudio conuenit iniuriis prouocatos, fociorum falutem vnà cum Imperii veftri dignitatede-fendcre ? præfertim cum de veftris maximis vedigalibus agatur. Nam cæterarû prouin-

, PRO LEGE MANILIA. it ciarum vedigalia Quirites tâta iunt,vt his ad ipias prouincias tutandas vix contenti eiJe poflimus: Afia veto tarn opima eft Si fertilis, VC amp;nbsp;vbertate agrorum,amp; varietate fruduû, amp;nbsp;magnitudine paftionis,Si multitudinc ea-rum rcrum

Ccttum_)Cn.Pompeiuin. AIium)id eft L.Lu« cullum.NonaudenQmetuentesncquid vos often* danr. Vnum virumjPompeium. Omnia fumma} VI virtus,vt rei mitilaris rcientia,vt Felicitas,vt alia generis etufdem,quæ imperatoris dignitatem ex* ornent. Quoetiam carent ægtius_)td eft quem etiam magis deßderant. Ad matitimuin bellum. Quum piratatum ingens multitudo mate vtbef* que maritimas etiä Italix ita iofeftaret,vc omne annonx cómerciu intercludetet, Cn.Pópeius Ga* binia lege contra piratas imperatot fadus eft,quos incredibili celeritate atqß felicitate deuictt.Nam in* tra,xl.diem toto mari eos expulit. Eos in Cilicia p vrbes amp;nbsp;coloniasdiftribuit,iir(^agrosa(rignauit. De hoc piratico bello Plutarchus in vita Pompei) permulta fetibit. Tametfi ad bellû matitimû vc« neiit^non ad bellum Mithridaticum.Hac de re atr « plius paulo poft Cicero dicet,quum Pompeijinno* centiam laudabiuRepreftos^metu Pompeij.Cilicia enim in Aßa eft. Hoc etiam magis q cstetos di* gnosexiftimetit).Hoc idem poftea Cicero dieet ampIius.Matitimû bellû amp;nbsp;exercitû pro nauali,vt pedeftte pro tetreftri dici in cömentarijs in Cicero« nc de fenedute fctibimus.Nauale belln paulo poft appellat. Si propter focios^ Suadet a minore ad malus, Côtta Pnilippû Macedonia: K.cgé Roma«

it F. SYL VIVS IN OR A, CIC.

ni bellû fufccpcrût cauCa Athenienfiû ab eo obfeG forû,vt eft apud T.Liuiû li.xxxj.In hocbello yi* flores Græciælibertatc a Philippo ereptâ teftitue» runc.ktGtæciçquû AntiochusSyriæ Rex,amp; Acto» libc.'lû facerent,aduetfuseos Romani bellû fufee* peruntjVtaitlib.xxxv.Primû beüû Punicum illud habuit initiû quôd côtra Cartbaginêfès amp;c Hietoué Syraeufanorû Regê auxiliû Mamertinis fetendum Senatus cenfuit,vt ait Liuius libr.xv;. Cû Antio» cho amp;c.)Hic Cicero contra moré fuû otdinê tem» Excmlt; porum nô feruat.Primû cnim bellû fuit cû Pœnis, plorum deinde cû Philippo,poftremû cû Antiocho amp;nbsp;quot;Ac» citandü» tolis.Huncautc Philippum, Inteliigas eûqui Ale» rum ta*’(^i^dri pater fuit,inque Demoßhenis Philippics tio, funt.Hic enim multo poft fuit. Tanta} id eft ram parua. Vix côtenti effe poffimus)id eft vix fuffici» ant. Varletate fruâuû} vt vinijoleijaliatûcp rerü. Magnitudine paftioni$}Ex pratotû enim publicoiû locatione veâigalia populus Romanus percipie« bac.’Ea qui conducebant caufa pafeendi pecorisy Pafeua» pafcuarijdicebantur.

Tij, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quæ exportâtur,facile omnibus terris ante-

cellat.Itaq; hæc vobis prouincia,Quirites, ü Si belli vcilitatéjSt pacis dignitatem fùftinerc velitis,nó modo a calamitate,{èd etiâ a metu calamitatis eft defendeda. nâ cæteris in rebus cû venir calamitas,tû detrimentû accipitur. Afin veftigalibus no folû aduentus mali,fèd etiâ metus ipicaffert calamitaté.Nam cû ho* ftiû copix no longe abfint,etiam fi irruptio pulla fada fir,tamé pccora relinquûtur,agri*

PRO LEGE MAN ILIA.' culturade(èritur,mercatorû nauigatio con-quiefcit.Ita ncq; ex portu, neq; ex dccimis, ncqjfixfcriptura veftigal confcruari poteft. Quare fxpe tocius anni frufhis vno rumorc periculi,atq; tcrrore belli,amittitur.Quo rädern animo eflè exiftimatis aut eos qui vedi-galia vobis penfitant,aut eos qui exercent,at-que exiguntzcum duo reges cum maxirois copiis prope adfintxum vna excurfio cquita-tus,perbreui tepore totius anni vcftigal au-ferre poffitxum publican! familias maximas quas in lalinis habent, quas in agris, quas in portubus atque cuftodiis,magno pcriculo fe habere arbitrentur^Putatisnevos illis rebus fruipofle,nifi eos q vobis fruftuofi funr, conferuaueritis,non folumfvtantea dixi)ca-Iamitate,icd etiä calamitatis formidine libe-ratos?Ac ne illudquidcm vobis negligendu cft,quod mihi ego extremum propoiheram, cum effem de genere belli didurus,quod ad multorumbonaciuium Rom.pertinet,quo-rum vobis pro veftra fapientia, Quirites,ha-benda eft ratio diligenter,

Quæexportâtur)Vcftigal ex pottu nulls exige» gal ab batur,ninquû merccs ex proaincia exportarentur. impor» Hacratione prouinciaopulêtior erat:quippequûex tâiibus ca non tam multa exportarentur, in eamcp plura nullum.

C iii)

14 F» SYLVIVS IN ORA. CIC.

Pottori» importarentur.Idaatcm viftigaJ^portotiû.’ dtcitur. um, Cicero Aftione.4.in Ver.Dico te maximû pondus aurijargent!,eboris,purpuræ,plurimâ veftê Melttê» fein,plutin)â Hragulam, multam Deliacam (upeb ledilé,plurima vafa corinthia,magnû numern fru» menti,vint,mellis maximum Sytacufis exportalTe. His pro rebus quôd portoriu non effet datû,literas ad focios miiïffe L.Canuleium,qui in pottu operas daret. Et belli viilitaté)Ve£ligalia enim funt bel* li rub(idia,amp; pacis ornamenta. Pecora relinquun« Veftiga turj) Tribus ex rebus veéligalia Romanos percipe» liumjria re folitos lignifîcat hic,Qpius ex pallione,cx agrû genera. cultura,amp; ex rerû exportatione.Pafcua enim pubJi« ca,agrofq;publicos quibus multatij fuerant hoßes, X)ecugt; amp;nbsp;portoriû publicani conducebant.Vt pottorium mæ. ex portu vccligal eft,ita decumæ ex agriculrura,amp; Scriptu« feriptura ex paßioneeß.Indedecumanü frumentû ra. authote ACconio in Ciccronis Diuinationem, dice* lJecugt; batur id quod exigebatur ab aratoribus (îne ptecio. manum Decumas autem pro decimis dicimus,vt optumû, frumen peffumum, maxumum:pro optimo,peffimo,maxi turn mojveteresdixetût.Nam fetipturarius ager publi» Scriptu« eus effjin quo vt pecora p3fcantur,ccrtû æs eff,db rarius alt; élus,quia publicanus fcribêdo côficit ratioué cum get. paftore,vtaft Sex.Pôpeius.Eorû qui pafeua publi* ca côducebât,ratio feriptura dieebatur:vt ait Afeo* nius in Diuinationcm Cieeronis . Eos ) id cil Afiaticos, Qui penfîtât)id eft foluunt. In falinis^ Romæ tempore regum falis veéligalia exigebao* tur,hac,vt atbitror,ratione ,qua fitin Gallia , vt Salis vei nemint venderc liceat,nifî qui veéligal redemerit tligal. amp;nbsp;conduxcrit.Id autem ad conciliandam plebem eieélis Regibus Senatufconfulto fublatum eft. T.

PR’O LEGE MANILIA. ,5

Liutus libto.i.Salis,inquit,vendêdi atbitrium,quia immenfo pietiovænibat in publicû,onini iumptu ademptum priuatis,pottotijs quoqiamp; ttibuto pie* be liberata.t’oilea veAigal nouum ex annona lala« ria populo Romano impofituma Cenfore M. Li* uiojcui ob id Salinatoti cognomen faftum eft.ldc Salina* libro.xxix.fctibit. VIpianus quot^ libro Digcftotû tot amp;nbsp;Sa 5o.titulo de vetborum amp;nbsp;return ßgnißcationibus, ling, lalinatum effe vcftigal dicit.Publica,inquit,veftiga ha intclligere debemus,ex quibus veftigal fifcus ca pif.qualc efl: veftigal portus, vel venalium return, Item ialinarum,amp; metallorum,amp; pifcatiarum. hit tarnen quod mihi facile petfuadeam locum hunc cmcndatum non eire,quôd de falatlo wftigali an* tc Ciceto locutus non lit,quôd ex Aha Salatium ve ftigal exadum non putem. Ideotj de veftigali ex paflione locus intelligendus eftsquate in ralidis,aut in fyluis,aut in pafcius Jegendû mihi videï. Quas habcnt ad cxigenda veftigalia. Fiui)idcft ftudû Frui qd capere.Fruftuofl fimt,ideft fruélusaffetfït. Con» fit. feruaueritis liberatos)id eft libetaueritis amp;nbsp;confer« uaueritis, vt ante excruciatû necauit. Quod mihi cgo)Auditores facit attentos.Id fît,quum iignifîca* mus nos aliquid commodiote loco tefetuaiTe.

Nam Scpublicani homines Si honeftifTimi Si ornatimmi,filas rationes Si copias in illam prouinciam contulerunt : quorum ipforum per iè res Si fortuna: curæ vobis efie dcbét.Et* cnim fi vcdigalia,neruos reipublicæ cflè fern pcrduximus: cum certe ordincm qui exer-«Cilla,fîrmamcntum cxterorum ordinum

i6 F. Sÿ^LVlVS IN ORA. CIC.

rede effè dicemus-Deinde cæteris ex ordini-bus homines gnaui amp;i induftrii partim in Afia negotiantur,quibus vos abfcncibus co« filiere debetis:partim corum in ea prouincia * collo» pecunias magnas ^collatashabenc. Eric igi' caus. tur humanitatis veflræ, magnum eorum ci« uium numerum calamitatc prohibere : là-pientiæ, videre multorum ciuium calamf-tatem a republica feiunftam elle non pof-fe. Etenim illud primum parui refcrt,vos publicanis amilTis, veftigalia poftea vido-ria recuperate. Pieque enim iifdcm redi -mendis facultas crit propter calamitatcm: neque aliis voluntas propter timorem. Deinde,quôd nos eadé Afia, atq; idé Mithrida. tes initio belli Afiatici docuit id,quod cer-te calamitatc dofti, memoria retinerc debc-mus.Nam tum,cum in Afia res magnas per-multi amiferunt,lcimus Romæ lolutionc impedita, fidem concidiflê. Non enim pofi fiint vna in ciuitate multi rem atque Fortunas amittere,vt non plures lecum in eandem calamitatcm trahant. A quo periculo prohi-bctc rempublicam: amp;nbsp;mihi crédité, id quod ipfi vidctis:hæc fides,atq; hxc ratio pecunia-rum,quæ Romæ,quæ in foro verlàtur,impli-cita eft cû illis pecuniis Afiaticis,amp; cohærct, RuercillanonpofluntjVthxcnô codem la-

PRO LEGE MANILIA, 17 befaftata motu,concidât.Quarc videtc,nu» dubitandû vobis fit,omni Rudio ad id bellû incumberCjin quo gloria nominis veftri, fa- ' lus fociorûjvedigalia maximajfoi tunæ pluri morû ciuium,cuin republica dcfenduntur.

Suas rationes amp;nbsp;copias in illam ptouinciam coiw tulctuncjNam tanti veéligalia veftra conducunt,vt omnes eorum fotcunæ in veôligalibus vefttis col» locatæOnt. Homines gnauigt;i.impigri amp;nbsp;diligcn» tes;vt contra ignauos appellari Donatus in Aodriâ GnauS*. Terentij dicit eos qui vim ferre non polîintudcotç Ignau’. nec funt perfeuerantes, Induftrii) id eft laboriolî. indu» Eoenim nomine induftrios homines appellari Cic. fttius. inlib.Tufcul.ij.dicit, Partim eotum}qui.f.Romæ funt. ColJatas habent)in ratione negotiatotùm fei» licet:quibus male confuletur, ft tes Tuas negotiator Nume» tes amittant. Numerum).i.multitudlnem: vt ma» rusciuiû goum frumenti numerum dicit Adionc in Verrem amp;nbsp;fru» ,v.Cuius iudicij metu magnus a multis frumenti nu» menti, metus ablatus,magnxqj pecuniæ coadæ funt.Et in libro de Officijs tertio,Vit bonus ab Alexâdria pro» fedu$,Rbodû magnü frumenti numeiû aduexerit. ProhiberecalamitatedicitjVti^ A. Cecinna.Quod Prohi» multitudine coada nô intrpitu,fcd ônino aditu que» bere, Eiâ ptohibuetit.Et lib.de officijs.iij. Vrbis vfu pro«

ibere peregrinos,fancinhumanü eft.Paulo tn poft Cicero dicit a peticuloprohibereRemp. Multotü ciuiû^etiâ eorû qui in vtbe funt. Multotü ciuiû ca» lamitatê amp;cgt;i.ftmulticiucs incommodûaccipiâf, id incômodn ad té quoç publicâ peruenire. Illud primü patuireferQ Vel itonia eft,vel interiogatio.

2$ F.SÏLVIVS IN ORAL CIC.

Publicanis amiHîs^Âtnina non atnifTis legendum atbiuot,vt fit publicanis datiui cafus,quód fubiun* gatijfdem puHicanisiedimendipoteftatem no efle Redime proptei calamitatem. Redimetc vedigalia^id eft tevedi« conducete publican! dicebantur. Cettam enim pelt; galia. cuniç fummam ex Ccnfoda padione foluebant^ea* vedigalia peticulo fuo exigebant^ptouidentesin ilia redemprione commodis fuis.Ciceto in oratione de reCponiis Atufpicum, Aerarium nullum eft, ve* digalibusnon fruuntut qui ledemerunt. Inde Pu» Redem» blicaniredemptoresdicuntur. Initio bellij quum ptorcs. Mithridates iulTit occidi omnes Rom.'ciues qui in Ada étant. Solutione impedita.) Hi enim qui in Ada negotiantes occidfuerunt^alij alijs ciuibus qui Roma:etant,vtdt,pecuniam debebant: hitp ciues fublata folutione cteditoribus fuis fatisfacere non potuetunt.Illud enim fieri in ciuitate foler,vt met» catotibus debeatur,hi(^ mercatores debeantrquibus nid fatlsfiat,cteditoribus foluete non potetût. Fi» dem concidilTe^.i.petiire.Eft autem ddes,didotum conuentotumcp conftantia amp;nbsp;vcritas,id eft vt vulgo dicam,fetuatio promiiTi.Authore Cicerone in libto de Officijs.ij.Nulla res vehementius Rempub.con» Fides tinet,q ddesrquae elTe nulla poteft, nid etit neceda* teip, ne» tia folutio return cteditarum.Hic autem fidem,vt ceiSitia, ait A.Gellius cap.primo libri.xx. Romani vetetes in negotiorum contradibus fanxerfit,maxime«5 in pecunis mutuatitiç vfu at^ cómercio.Adimi enim putauerunt fubddiu hoc inopiæ têporariæ,quocô« munis hominum vita indiger,d perddia debitorum dne graui poena eluderet. Rem at^ fortunas} id eft diuitias. Id quod ipd vidctis)Quae videmus, vt certiota funt gquæaudimusjita magis mouêc. Vv

PRO LEGE MANILIA. *9

diftls melius q vldetis legendum videtut. Impli* citajconiunda Sc conuoluta. IIIa)td eft illse pecu nis Aßaticx. Incumbete} id eft animos veftros totos applicare. In quo gIotia}Conclu(io eft huius prims partis per enumerationem partium^ qua re* nouatur auditorum metnoria,amp; przparantut audi« tores,vt fint ad tcliqua attentiotes, quumdicenda proponuntur.

^oniam de gcncrc belli dixi, nuc de ma-gnitudine pauca dicatn. Poteft enim hoc di* ci,belli genus ita efTe neceiTariunijVt fit géré-dumrnon efic ita magnum,vt fit pertimefcé-dura.In quo maxime laborandum cft,ne forte a vobis,quæ diligétilîîme prouidéda fùnt, conténenda elfe videâtur. Atq; vt omnes in-telligant me L.Lucullo tantu impertirc lau-dis,quantum forti viro, amp;nbsp;fâpicntiflîmo ho-mini, amp;nbsp;magno Impcratori debcatur:dico eius aduentu maximas Mithridatis copias, omnibus rebus ornatasatq} inftrudas, vrbë-que Afiæ clarifiîmam, nobifq; amicilTimam Cyzicenorum obieflâm eflcfao ipfo rege maxima multitudinc,amp; oppugnatam vehemen-tifiîmerquam L.Lucullus virtutc,aflîduitatc, confilio,fummis obfidionis periculis libcra-uit.Ab eodemlmperatoreclaflcm magnam amp;nbsp;ornatam,quæ ducibus Sertorianis adlta-liam ftudio inflammato raperetur,fùperatam clje atq; depreffam; magnas hoftium prxter *

30 R S YLVI VS IN ORA. ÇIC.

ca copias mukis præliis efTe deletas,patefaftû *nofttis ^veftris legioaibus eflè Pontum,qui ante po pulo Romano ex omni aditu claufus cfict.

Contemnenda effe videantut) Vobis prouiden« dum eft, vt nominis veftri gloria, vt fociorum fa» lusjVt veéligalia veRra maxima, vt ciuium pliiri» motum fortunæ cum republica defendantur. Id ne contcmnerc vidcamini, prouidete. L. Lucullo^ LucuIIum laudat, vt ante pollicitus eft. fimul ofte» dit quantum ab co Mithridatis vires nobilitatæ fint.Cicero in oratione pro Archia pocta de L.PIo» cio poeta fcribcns, Mithridaticum, inquit, bellum magnum atquc difficile, amp;nbsp;in multa varictate ter* ra marique verfatum, totum ab hoc »xpreffum eft. quilibri non modo L.Luculkim fortiftimum amp;. da* riflimum vinim, verum ettam populi Romani no* meniUuftrant.PopuIus enim Romanusaperuit Lu cullo imperantc Pontum,amp; rcgijs quondam opibus ipfa natura regionis vallatum. Populi Romani cxercitus eodem duce non maxima manu innume» rabiles Armeniorum copias fudit. Populi Romani laus eft vrbé amiciflimam Cyzicenorum eiufdem conftlio ex omni impetu regio, ac totius belli ore ac faucibus ereptam elTe atque feruatam . Noftra femper fetetur amp;nbsp;prædicabitur, L. LucuIIo dimi» canre cum interfeais ducibus deprefta hoftiû claf« {îs,amp; incredibilis apud Tcnedumpugna ilia naua» lis. Noftra funt ttophæa, noftra monimenta, no» Pvzicu. triumphi. Cyzicenorum_)Cyzicum vrbs Afise clarilTima omnibus modis terra matfque obfefta at» queoppugnata a Mithridate fuit. Is veto omni cô»

PRO LEGE MANILIA. jt

meatu a Lucullo interclufus, mouere cadra coaflus cft.Ea vrbs dotalis elTe dicitur^ Sc ab loue Palladi attributa^vt Appianus inMithrtdatico fcribic : vbi itidem dfcic Cyzicenos Lucullo diem feßum inßi* tuiOe^quæ Lucullea appellauerunt. Virtute) id cß anlmi magnitudine. Affiduitate)id eß pet(ègt; ueratitia,quæ fortiiudinis fpecieseß*. cui contratia Ignauia cß. ClalTem magnam) Mithtidatis claf» fern quinquagintanauium, cuipræerantVarus,quê ad Mithtidatcm Sertorius miferat, amp;nbsp;Alexander Paphlagonius,amp; Dionyfius Eunuchus , Lucullus ad Lemnum fuperauit atque depre(Tit,vt ait Ap« pianus . Matium non Varum hunc ducem Serto* xij PJutarchusin vitaLucuUi, vt dixi,appellat:ncc de nauium numero cum Appiano fentit.neutcr ta* men fctibit claßem illam ad Italiam mißam eße. Id tarnen credibilc Cicero facit, quod claßis hu« ius ducesfuerint Sertoriani. Studioinflammato) id eß maximo odio. Rapetetur) id eß raptim amp;nbsp;celeriter duceretur. Id dicit,vt maius odium oßen« dat Mithtidatis in Romanos, amp;nbsp;maiorem Lucul» li laudcm ,qui deuifta hac claße Italiam feruaue« lit. Superatam)Verbum dico,quod ante pofuit, hic tepetendum eß farpius . Dcpreßam ) id cß fubmerfam 8c obrutam. Multis prælijs eße dele« ta6)llludptælium Mithridati præter cætera maxi« mefuneßutn fuit,quum præmifit équités fuos, qui Lucullo commeatum ex Cappadocia conueftum fntercluderent, fperans fore vt eum inedia vince* tet, quemadmodum ante ad Cyzicum viftusfue« rat. In angußij's pugnatum cß. Equités pauci reli« ftis reliquisoccifisad Mithridatem noftc redeunt. Metuês Mithridates Lucullus huius hißotiscex

3x F. S YLVI VS IN ORAL CIC. tiorfaétus fîbi magis inrulcct,fugain meditatut: in caltrisfïc turbatio: fugte Rex Cumas .Inde in At» meniam ad Tigranem cum tribus equitü millibus. Miihri» Quem in confpedum fuum Tigranes primü non datisfu» admifitjfed certis in locis regio more iulTit viuerc, ga, Mithridates afHiéfis rebus del'perans Bachim Eu» nuchum in Pontümittitnunciatum fototibus,vxo« ribus,amp; pclltcibus,vt mortem fibi cófcifcerêt,ne in manus Romanorü viuç deuenirent.Illæ igitur par» tim veneno, partim fufpendio, partim gladio fibt mortem intulcte. Patefaftum Pontum jfuga Mi« thridatis.Tum enim præfidia a Rege impoßtaad Lucullum maxima ex parte confugerunt, omneRp Ponti vtbes paucis exceptis in poteffatem fuam Lucullus accepir.

Sinopen,atq; Amifiim fquibus in oppidis erant domicilia Regis,omnibus rebus orna« taatq; referta)cæteraiqj vrbes Ponti, amp;nbsp;Cap« padociæ permultas vno aditu atqj aduentu efle captas : Regem fpoliatum regno patrio atq; auito,ad altos fe Rcgçs,atq; ad alias gen« tes füpplicem contulifle ; atq; næc omnia fàl« uis pqpulf Ro.fbciis, atq; integris veftigali« bus elle gefta.Satis opinor hoc eiTe laudts,at« que ita reputo, vt hoc vos intelligatis,a nul« lo iftorum qui huic obtredant legi atq; cau-{æ,L.Lucullum ftmiliter ex hoc loco elfe lau datum.Rcquiretur fortaflê nûc quemadmo« dum,cum hæc ita fint,reliquû poiTit eflè ma« ' gnum bellu.Cognolcite C^irxtes.non enim

PRO LEGE MANILLA. jj fine cau(a quæri videtur. Primum ex fuo regno fic Mithridates profugit, vt ex codem Ponto ilia Medea quondam profugiflc dici-tutjquam prædicât in fuga,fratris fui membra in his locis,quà Ce pârens pcrièqueretur, dÜTipauiflCjVt eorum colleftio difpcrià, mœ-rorq; patrius, celeritatcm pcrfequcndi retar-daret.fic Mithridates fugiens,maximamvim auri atq; argenti, pulcherrimarumq; rerum omnium, quas amp;nbsp;a maioribus acccperat. Se ipiè bello fuperiore ex tota Afia direptas in iuum regnum congeflcrat,in Ponto omnem reliquit.

Sinope autem Romanis acntetob(]ft:ebat,naualt; 11 præliohaud ignauitetpugnabat.Vrbe a Lucullo obfelTajCiues nauibus maiotibus incenlîs in leuiores conrcendunt)fugalt;^ falutemCuâ defendût.LuculIus vrbe potitus, pronûciari iuflît veile fe vt ea effet li» bera, propterea in vrbis obddione Lucullus per quietem'vifus erat (îbi ab Antiocho vocari. Is enim Antiochus Herculis in bello Amazonû cornes hâc fibi vtbem delegitsob id ftatua ci in vrbe pofîta eft celeberrimo in loco. Earn Sinopei fugicntes afpor» tarefecum fruftra conati funt.Eam eius ftatuâ Lu* cullus vt vldit,pet(îmilem effe dixit ei qui (îbi per quietem oblatus eft. Lucullus inde ad Amifum fu« pra Sinopem cadra podiittqua fugientibus mari ci» uibuspotitus eft.Eâ quocç liberam effe iuffit,quôd condlcafuiffetabAthenienRbus çolonia. Earn ma» ritimo impetlo ab Atheaienßbus amiffo primum

34 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

Perfarum Reges occupauerunt, deinde Alexander earn libertati iuæ reftituit.Eam igitut ab Mithrida« te occupatam, fui« legibus vt viuetet Lucullus iuf» fit. Author eft Appianus. Regno patrio at^ aui» Mithrt« to) Mithridates primus ex regio Perfarum gencre darisge» fuit, is cum Antigono Rege Syriæ k coniunxit. Qus. Antigonus per quietem fibi vifus eft, agrum fe au« ro fererCjidqueaurumMithtidatem metentem ia Pontum afportare. Hac de caufa Antigonus Mi« thridatem intetficere conatus eft. Mithridates cutn aliquot equitibus fugiens, locum quendam Cap« padocise occupatum muniuit, ad quem multis co» uenientibus Cappadociam 8c finitimas Ponto na« tionesoccupauit.Poftremo imperium maxime au« ftum liberis tradidit. id a parentibus ülij accepe» ■untvfque adhunc Mithridatem qui a Mithrida« te primo fextus fuit. Ad alios Reges,vt ad Tigra« ncm,amp; poftquam cum Tigtane viftus eft, ad Re« gern Parthotum Legatos mißt auxilia poftulantes.

Saluis populi Romani focifs.) Authore tarnen Appiano,quum Cyzicum Mithridatesobfideret, dux eius Eumachus Phrygiam ingreirus,ingentem ciuium Romanotü numerum cum vxotibus amp;nbsp;li« beris necauit. Qui huic obtredant legi ) quam diflüadent feilicet. Hi enim quanto magis lauda« tent Lucullum,tanto minus id bellum Mithridati« cumquod rcliquum effet, oftenderent : itaque le» Medea, facilius diffuaderent. Medca illa)de Medea Oethæ Colchorum Regis filia quod patrem prodi« derit,quód lafonem ad rapiendum vellus aureum adiuuerit, ggt;eundem fecuta fit, ex poetis atque ex Grammaticorfl commentari/s fatis cognitfieft. Ea autem cx Colchtde nauigans in Pontu applicuit.

PRO LEGE MANILIA. Js

Speculator ex alto tumulo profpiciés dixit fe pro« fpicerc nautam ex Colchide venientem. Medea palt; Medea trem cffc,vt erat,fufpicans,qui cam petfequeretur, frat rem Aegialcum fratrem quem fecum abducebat, igna« diffipat. rum,nee quicquam taletimentcm occidit, atiç ita diuellit, diuulfaque membra per agtos Diflipatjin multisinuenienda locis. Ne pater ignotct,fcop«Io proponit ab alto Pallentefque manus, fanguineSq? caputiVtgenitorluftuque nouo tardetur, amp;artus Dum legit extioftos,trifte retarder iter. Author eft Ouidius libro Triftium tertio. Profugeredicuntur Profu# ij qui vel formidine pœnæ, vel caufa belli, aliave gere. qua eiufdem generis pattiam relinquere coguntur. Id perfimplcxverbû Virgilius dixit, Nos patriam fugimus.Inde ptofugusivt, Italiam fato profugus, Lauinaqj venit Litturai Qua^ aduerbium locale eft,id eft per quæ loca. Maximam vim auri)Quû Mithridates viftis,vt dixi,cquitibus fugeret,LucuI« If milites eum infequentes inciderûtin eosqui per« magna vim argenti amp;nbsp;auri,amp; vcftiû,amp; magna: pe» cuniæ e caftrisin Pontum referebanr. Hiigiturra» ptendis his rebus occupati,Mithridatê perfequi ne« glexerunt,'vt ait Appianus.MuItæ itidem diuitiæ quas in Ponto inuenerunt,eos retardauerunt.

Hxc dû noftri colligunt omnia diligétius, Rexipfèe manibus effugit.Ita ilium in per-fequendi ftudio,mœror, nos lætitia retarda^ uit.Hûc in illo timoré amp;nbsp;fugaTigranes Rex Armenius excepit, diffidentemq; rebus fuis confirmauit, amp;nbsp;affliftum crexit, perditumqj recreauit.Cuius in regnû poftcaquam L.Lu*

}6 F. SYLVIVS IN ORA. CIC. cullus cum cxercitu venit,plures gentes con tra Imperatorem noftrum concitatæ funt. Erat enim metus inieftus his nationib’, quas nunquam populus Ro.nequc laceflendas bel lo,neque tentandas putauit.Eratetiam alia grauis atq; vehemes opinio, quæ per animos gentium barbararum peruaierat, fani locu-pletifTimi religiofiflimi diripiendi cauia in cas oras noftrum cxercitum efle adduótum. Ita nationes multac atque magnæ nouo quo-dam terrore ac metu concitabantur. Nofter autcm exercitus ctfivrbem ex Tigran is re-gnis ceperat, St præliis vfiis erat fecundis, tarnen nimia longinquitatc locorum, acdefi-derio fuorum commouebatur. Hie iam plu-ra'nondicam.Fuitenimillud extremum,vt ex his locis a militibus noftris reditus magis maturus,qproceflus longior quæreretur.

E manibus) Luculli milites eius capiendi occa* fionem amifetunt. Ilium) Lucullum,qui ferebat grauiter milites fuos retardari. Cum exercitu ve« Nticius. nit)LucuIliaduentum Tigrani qui primus nuncia* malç rei uit,is in crucem aftus eft,ideoque nullus poftea nû» ciare aufus'eft. Erat enim metus in{edus)Metue» bant enim ne in fe quoque arma populus Roma* nus conuerteret. Neque tentandas) Tcntare mi* nuseft quàm laceiTere.Itaquein negatione poftpo* nitur. Petuaferat) id eft iniufte peruenerat. Id Vadere, enim verbum, quod eft vado, cum compofitis dici

PRO LEGE MANILIA. 37 fokt in re iniuftaaut difficiIi,vt,Vadimus immixti Danais, haudnuminc noftro.Inde Donat’ euadere EuadetC dicit eife per obftantiam amp;nbsp;difficultatcm venire.

Vrbem ex Tigtanis regno) Tigranes accepto re» gno Armeniæ vrbem maxima condidit,cuius mu* ros qutnquaginta cubita altos fecit: in quam viros optimos amp;nbsp;locupktiflimos commigrare, eamque ex fuo nomine Tigranocertam, quafi Tigranis ci* Tigra* uitatem appellari iuffic.Ad banc vrbem Mithrida* nocerta. tis amp;c Tigranis exerclti5,in quo erant ducenta quin* Mithri* quaginta peditum,amp; equitum quinquaginta milia, Jatis Sc Lucullus«paruo exercitu dcuicit. Luculli paucitaté tigranis militum Tigranes deridens,eos dicebat eife nimis copiæ, multos,ß venilfent vt Legati:fi veto vt bodes, ni» ‘ mis paucos. Poft banc viftoriam Lucullus Tigra* nocerta potitus eft. Poft banc cladem acceptam, duo Reges exercitum alium parate properauetuntt in quo peditum feptuaginta millia,equitum.xxxv. effent.Hi rutfus vifti Lucullum fugiunt.Itaque Ti* granes in Armeniæ interiora, Mithridates in Pon* turn fe contuletunt. Longinquitate locorum) At* tiftciofum eft,vt fl quern laudes, cuius in vita all* quid turpe videatur, id trades ita,vt ea turpitudo ne appareat. Mithridatem amp;nbsp;Tigranem viftos Lu cullus ideo petfequi non potuit,quöd a fuo exercitu defertusfit.ab exercitu deferi turpe eft. turpitudi* nem Cicero occultât, quum nullo id Luculli vitio, fed nimia locorum longinquitate,amp; Riorum deflde* tio faftumefleoftédit.Authore Liuio libro.xcviij.

Lucullus ne perfequeretut Mithridaté ac Tigrané, futnmamqp vidoriæ imponetet,feditio militum tc* nuit,qui fequi nolebant,quia legionesValetianae im pleta a fe ftipendla dicentes^Lucullum reliquerunt.

D iij

38 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

L.autcm Lucullo Cos. fn Afiam contra Mithridai tem profîcifcentictiamduasFimbriælegiones tra« diras effe Appianus fcribit. Hæ autem Hint legio« nes quæ Fimbria duce Valerium Flaccum Cos. oc« cidcntcsjcum Fimbtiam fibi delcgerunt Imperato« rcm.Hasautem legiones a P. Clodio folicitatas,vt: a Lucullo deficerentjfequereferuarent, Plutarchus in Luculli vita author eft. Idem Luculli arrogantia atqt auaritia faélum dicit,vt a militibusfuis defere« retur. Suamar.um^Alij fuum animum leguntjid« que mea quidê fententia melius. Exanimatus enim cladibus ad Cyzicum, in Ponto, in Armenia acce« ptis,non fperabatfotc,v tin regnum vnquâ rediret.

fuum Mithridates autem St-^fham manum iam animû confirmarat,amp; eorû qui fe ex eius regno collegerant,Sc magis aduentitiis multorum Re-gum Sc nationum copiis iuuabatur.Hoc iam fere fie fieri lolere accepimus, vt regum af-fliftx fortunx, facile multorum opes alliciât ad mifericordiam,maxime^; corum qui aut Reges funt,aut viuunt in fegno, vt regale iis nomen magnû Sc ûnftum efie videatur.Ita-que tantum vidus efficere potuit, quantum incolumis nunquameftaufus optare. Nam cum le in regnum fuum recepiflèt, non fuit CO contentus quod ei præter fpem acciderat, vt inam,pofteaquam pulfiiserat,tcrram vnq attingeret:fcd in cxercitum veftrum darum atque vidorem impecum fecit.Sinitc hoc lo'

PR.O LEGE manilia; j?

co QuiritèSjficut poctæ folét qui res Romanas fcribunt, prxterire me * veftram cala- * “oft« mitatem,quæ tanta fuit, vt earn ad auresL. Luculli non ex prælio nûcius, fed ex fermo-ne rumor afferret.

Qui fc ex eius regno collegerant^id eft qui depoî fitometuad feredierant.Colligercfcefl: diffipatas Collige^ animf pattes rutfum in fuum locum congererc, vt re fc qd dicit Cicero in libr. Tufculanarum. iüj. Eft igitur fit. colligere fe,id quod vulgo dicunt ad fe redire, vel redire ad rationem. Id fæpe a Cicerone dicitur li* bro Epiftolatum familiaqum tertio, Quum eft ad nosaliatumde temeritatc eotum, qui tibi nego* tium facefferent, etfi gtauitet primo nuncio com« motus fum,quod nihil tam ptætetopinionem me« am accidete potuitgt; tarnen vlniE collegi, cæteta mihi facillima videbantut. In oratione pio domo fua, Si me populiis Romanus incitatus itacundia aut inuidia e ciuitatc eieciflet. Idem, Quæ poftea mea in rempublicam beneficia recordatusjfe cob legiflet, temeritatem atque iciutiam fuam reftitu« tione mea teprchendiffet.Pro A.Cluentio,Tum ve» ro ita fum pertutbatus,vt omnia timerim : fi nihil dixiirem,neinfantiffimus:fi mulu in eiufinodi eau» fa dixifl'em,ne impudenti’lfimus exiftimarer. Cob Jegi me aliquando,amp; ita conftitui,forti ter eife agê« dum. Qui ex eius regno collcgerant fe)id eft fuü animum. Cicero enim putauit hominé effeanimû, fedeum qui incorporefir,vt fcripfiampliusin Ci* ceroné de Sencftote.Hçc igitur fentétia cft,Mithti dates animû fuum confirmarat,amp;iuuabatur copijs eotû qui ex eius regno fe collegerât.Hi enim fugicte

D iiij

4«, F* SYLVIVS IN ORA. CIC

Mithtidate perturbât!, maxima ex parte LucuIIo fefe dediderunt. Collegerant fe)id eft congrega* uerantjintelligipoiTit. Magnis aduentici/s^ Aliû exercltum in Ponto Mithridates colJegerit. Vt regale ijs nomen) Similis fere fententia in oratio« ne pro Rege Deiotaro eft .Semper,inquit,regium nomen in hac ciuitate fandum tuit, fociotum ve« ro regum amp;nbsp;amicorum farnftiftimum gt;nbsp;Proprie di« cimus fanéta,vcait Vlpianus libro Oigeftorum primo,titulo de return diui(ione,quse nec lacra nec profana funt,fed fanélione quadam conSrmata: vt leges (ân£tæ funt. Sanétione enim quadam fubni* xæ funt . Quod tantum fandione quadam fubni« xum eft, id fandum eft, etO deo nonfitconfccra« turn .Eodem in titulo Mætianus,Sandum eft,in« quit,quod ab iniuria hominum defenfum atque mu nitum eft.Virgilius quoque non folum regibus, fed etiam teginæ Didoni facerdotis ofticium accom« modat. Inde morem emanaife arbitror vt reges quemadmodum facerdotes vngerentiir. Vt)id cftita vt. Elfe videatur) Id ideo dicit, ne plebis animi ob rcligionem a bello cum Rege gerendo'a« uertantur. Nam ß Rex fandus eft,eum violari, ta ligio eft. Id veto affirmât pro Deiotaro . Nam ad Czfarem dicit,qui Romanum regnum iam occu« paueratjVt hac ratione in eius beneuolentiam ma« gis inßueret. Tantum vidus efficere potuit) En« thymema eft ex pugnantibus. Incolumis) id eft non vidus.lncolumê fçpe dicit Cicero eum qui ad» uerfam fottunam non fuftinuit: vt reum quilibe« tatuseft:vc contra ,calamitatem damnationem amp;nbsp;exilium dicit. In exercitum vefttum) Mithrl« dates poftq infuûfe tegnûrecepit,coadoexetcttu

x^R'O LEGE MANILIA. 41

ptimum Fabium,quem in Ponto Lucullus relique* iat,profligauit:deinde cum C.Triario Luculli Le* C.Tria* gatoita fortiter pugnauit^vt ad feptem milia Ro. «us vi* centum quinquagintaCenturiones.xxiiij'.Tribunos ftus, militum occiderit.Id autem Ttiarij ambitione amp;c temeritate tafl;umeft,qui vt folus glotiam deuidi Mithridatis aucuparetur^cum co prius pugnarc vot luit,qua adueniret Lucullus,qui non longe aberat.

datum atlt;ß viftoremJ)Maiotem animum Mithti* datis in pop.Ro.oftendit. Ptætetire me vcftram calamitatemjHoc contra hiftoriæ legem eft,quam Hiftotiç Cicero in libro de Oratore fecndo,primam' effe ait, lex. ne quid falfi dicere audeat,nequid veti non audeat, ne qua fulpicio gratip iic in rctibendo,ne qua fimul* tatis. Sinite hoc loco ptætetire me veßram cala* mitatem)lllud euenire folet,vt quæ nolle nos dice* re fingimus,ea auditoribus maiora videantur,quàm dicendo elFicere poiTemus. Eß autem occupatio, quû dicimus nos præterire aut nefcire,aut nolle di* cere,quæ tarnen dicimus.Ideoqß addit Cicero,quæ tanta fuit amp;c. Non ex ptælio nuncius) Significat Triatij cladem a Mithridate fuilTe tantam,vt cæOs omnibus nullus fuetit cladis nuncius.Ex ea tarnen Triarius cum militibus aliquot cuafît, fed tantam cam fuiffe Plutarchus fcribit,guantam in toto bel* lo Mithtidatico Romani acceperint.Belli offcnflo* nem hic amp;nbsp;paulo poß Cicero appellat,quam vulgo Offenfio dicuntamißamvidoriam. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;belli,

Hic in ipfo illo inalo,grauiflimaq; belli'of-fenfionc L.Lucull’,qui tarne aliqua ex parte iis incommodis mederi for taffe potuiffet,ve-ftro iuffu coadus (quodlmperüdiuturnitati

4î F. SVLVIVS IN ORA. CIC.

tnodum ftatuendum vetcri excmplo putaui* ftis)partem militum,qui iam ftipendiis congt; fcftierantjdimifit, parte Glabrioni tradidit. Multa prætereo confulto,fcd ca vos coiedu-ra perfpicitis,quantum illud bellum fadum putetis,quod coniungant reges potentiflimi, renouent agitatæ nationes, fufcipiant intégra: gentes,nouus Imperator vi accipiar,vc-terc expulfo excrcitu.Satis mihi multa verba fecilTe videotjquare hoc bellum effet généré ipfb neccflàrium, magnitudine pericu-Iofum:reftat,vt de Imperatore ad id bellum dcligendo,ac tantis rebus præficiendo,dicen dum effe videatur.Vtinam Quirites, viroru fortium atq; innocentium copiam tanta ha-beretiSjVt hæc vobis deliberatio difficilis eff fet, quénam potiffimum tantis rebuSjamp; tan-to bcllo præficicndum putaretis. Nunc veto cum fit vnusCn.Pompcius qui non modo corum hominum qui nunc fimt,gloriam,fèd etiam antiquitatis memoriam virtutefupera-rit,quæ res cft,quæ cuiufquâ animum in bac cauû dubium facere poflit^Ego enim exifti-moin fummo Imperatore quatuor bas res ineffe oportereffeientiam rei militaris, virtu-tem,authoritatcm,felicitatcm.

Alfqua ex patte ijs incommodis mederi potuiG fctjLucullus Tiiario deuido contra Mithtidatem

rRO LEGE MANILIA.' 45

caflta locauit. Tum au tem præconis voce rcuocaîLuculs tuseft,quàd vitta ptæfcripiû fibi tépusexercitum lus reuo* habetet,amp; bcllû gereret.II'qj præco nomine po.Ro. catus. cdixitjVt nequis exmilitibus LucuIIo paretet,nto» gata pœna,vt eorum qui patui(Tent,bona publica.

rentur. Author eft Appianus. Fortaffe) Euentus enimfuturotû incertus eft,amp; fortuna belli dubia.

Veftro (uffu)Nam Senatus cenfet, populus iubet. lubet Turn enim populus iubet,quum aliquid faciendû populusj aut conttà fuis fuffragijs decernit. Ideoç qui ad populum ferebat,dicebat,Velitis iubeatis.vt P.CIo dius de Ciccronis exilio ad populû tulit illis verbis, vt eft apud Cicerone in otationepro domofua,Vegt; litis iubeatis.vt M.Tullius in ciuitate ne fit,bonaq{ eius vt mea fintf Imperi; diuturnitati)L.Lucullus Cos. Afiam prouinciâ bellumtç Mithtidaticû for* tituscft,quod per annos feptem geffit,vtait Velles ius Paterculus libto fecundo. Imperium) Prætno rum,amp; Confulum,amp; Proconfalum dicebatur. Id autem ne diuturnum effet,certum aliquod tempus prxfcribebaturtvt Cn.Pompeio lege Gabinia cons ceffum eft imperium trium annorum ad petfequé» dos at(^ tollendos piratas.C.Vetres Siciliam tres annos,Q.Cicero Afiam tot annos adminiftrauit.

Qefati paulo poft hoc bellum Mithridaticû quln. quennale imperium datum eft, amp;nbsp;annos totidem continuatum.Nonnunqnam tarnen imperium fine vllo certo modo mandabatur,vt Marcello Syracu. fanum,vt Sciploni Hifpanicum . Cicero In prima Philippica fæpius flagitatam legem dicit,ne præs toriae prouinciæ plulquam annum, ne plufquam biennium Confulates obtinerentur . Qui iam fiipendijs confeftis crant) id eft,qui ftipcndia

44 F.STLVIVSIN ORAL CIC.

impleuerant. Hi au tem milites étant Fimbriani, quos T.Liuius libro nonagefîmooAauo Valerianos appellat,earn ob caufam^vt arbittor,quód L.Vale« tius Flaccus Cos.mifTusin Aflam vt Syllæ fucce« deret,propter auaritiam exercitui fuo inuifus,a C. Fimbria Legato ipßus occifus eft,amp; imperium ad Fimbriam tranflatumsvt idem ait libto oftogefimo» tertio.Hi autem confeélis ftipendijs Lucullum,vt Aetas nbsp;nbsp;diximusjfequi noluerunt.Aetas autem militari$,vt

militari® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicemus,eft ab anno feptimodecimo^ad

IVTiWra quadragcfimumfextum annum.lllo autem tempo» re,fî Reipublica poftulabat,lege militari iuuenes emp s. poterantjVt annos decem mllitatent:vt fcribit Plutarchusinvita Gracchorum. Hosigitur Va» lerianos milites Lucullus dimi(it)id eft abite per» mißt. GlabrionOqui tum Bithyniæ ptæerat,quâ redaélam in prouindam ante diximus. Quod co iungant)id eft ßmul amp;nbsp;coniudim gerant. R.eno» uentagitatænationes)Vt qui ludando fupplanta» tus,itern ludatut obnixus content is viribus,amp; ad« uerfarium fupplantare nititur. Cicero in libro de Ofßcijs recundo,acriores eße dielt morfus intermif» fe libettatl$,quä retentæ. Nationesjvt Pontus amp;nbsp;Armenia. Integrç getes)ideß nihil belloimminu t?,vt aduentitisE illæ tegum Sc nationum copiae, quibus Mithridatem iuuari ante dixit. Nouus Im» perator)Pompdus,aliurvequis,quiad hoc bellum mittatur. Vetere expulfo exercitu)Vetctanus au» tem exercitus melior eft atej commodiot Sc ad pa» rendum,amp; ad pugnandum. Satis mihi multa) quaî dixit,memorat,amp; quæ didurus eft proponit, vt quiE dida ftintjhæreant ßrmius,amp; ad fequentia ptarpatentut auditotes,vt ßnt attentiotes. Ea aute

PRO LEGE MANILIA. 4S

tranfitio eft. Vtinam Quirites)a fiftione fuafio eft. Antiquitads memoria)id eft cos qui ante fue» runt,de quibus in libris tnemotia eft, Virtute)id eft animt magnitudfue.

Quis igitur hoc hominc fcicntior vnquam aut fuit,aut cfTe debuit?qui e ludo aut difcipli fta pueritiæ,hello maximo,atqj acerrimis hoftibus,ad patris exercitum,atq; in militiæ difciplinam profeftus eft,qui extrema puerv tia miles fummi fuitlmperatoris,ineûtead-olefcentia,maximi iple exercitus Imperator: quilàepius cumhofteconflixit, qua quilqua cum inimico concertauit:plura bella geflit, quàm cæteri legerunt:plurcs prouincias congt; fecit,quàm aliiconcupiucrunt. Cuius adolcgt; icentia ad Icientiam rei militaris,non alienis prxceptiSjfed fuis imperils : non offenfionû bus bellijled vidoriismon ftipendiis, led tri-umphis eft tradita.Quod’dcnique genus belgt; li eftepoteftjin quo ilium nó' exercuerit Fortuna reip.?ciuile, Aphricanum,T ranlalpinu, Hifpanienfe,miftum ex ciuitatibus:

E ludo).i.e fchola.Omnem cnim fcholam ludum dixere Romani;amp;maxiftri ludi dicuntur, qui pri» mas literas docent. Authareft Afconius.Cn.tamê Pompeius multa in fchola præter illas primas lite, fas didicit.Nam'caufas inforoegitjMilonemcp de* fendit:vt ait Cicero pro Milone. Cuius ctiam ilia verba funtex libro de Claris Oratoribus, Meus,in»

4« F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

Cn. Pô» quit,æqualis Cn.Pompefus vir ad omnia fumma peijelo« natus,maiorem dicendi gloriamh}buiirct,niß eum quentia. maioris glotiæ cupiditas ad bellicas laudes abdra^ xiiTet.Erat oratione fatis amplus,rem prüderer vi« debar : aftio veto eins hibebac amp;nbsp;in voce mai gnum fplendorem,amp; in motu fummam dignitatê. Bello maximo)Cn. Pompelus Strabo quum exer» citum duceretaduerfus Cinnä, filius eius Pom^e^ ius admodum adolefcensin cailris erat,vtait Plu« tarchus.Quä feditlofus ciuis amp;nbsp;pernlciofus Cinna fuerit,hiftoriæ Romanæ feriptores paflim memo^ rant. Extrema puetitia}Seruius Tullius R.om.R.ex actatem hominis in tres partes diuiiic, vC pueti ef« fent vfep ad annum decimumCeptimumtinde ad an num.xlvi.tuuenes'.amp; «täte reliqua fenes » vt fcribit A.Gellius libro decimo,Iuuenum ætatem earn delt; luuenes fcripfir,quæ bellis gerendis apta effet. Ideoqj iuue^ pro mill nespro militibus,amp;iuuentutem pro militum mul* tibus. titudine Latini fæpe dicunt. Earn ob rem veteres Militam anno ætatis decimofeptimo tncipiebant facerc fti« di areas, pendia: qua aerate Scipioncm amp;nbsp;Catonem cœpiffe militare fecundo bello Punico, fetibimus in com« mentarijs in Ciccronem deSeneftute. C.Gracchus legem tulit de minoribus annis feptem amp;nbsp;decern ad militia non cogcndls,vrin eius vita Plutarchus fctibit.Serulus tarnen in libro Commentarlorum in Aen.Virgllij.7.morem Romanum fuiffe dicit, vt poft pubertatem pueri atmis exercercntur,vtanno xvj.militarent,quo (bio anno fub cuftodibus age« Extre» bant. Extrema pueritia).i.cxtrema parte pueri. ma puer tiæ,Id genus dicendi qua familiare Ciceroni (it,fcii ritia, bimus in Ciccronem de Seneftutc. Summi impc« ratotisj.i, L.Syllae, Pompeium Sylîæ difcipulum

PRO LEGE MANILIA, 47

Scrtonus appellabac, vt in eiufdem Settodf vita Plutarchus fcribit. Ineunte adokfccntia) Adole^ Adoîe» fceatiam pro iuuenili a:tate dicit.Nâ adolefcêtes Sc f^gntfa iuueocshac ieruij diuifione non diilinguuntur.

Maximi ipiêexercicus Imperator) L, Cinna Cos. oceifOjCn.PapyriusCarbo cius Collega magis fe» dftioIuG excrettum parauit contra Syllam a bello Mitbridanco rcdcuntem.Syllaigitur cum viftorc cxci *!tu in Italiam reuetfojCn, Pompcius annos tresamp;viginti natus,in agro Piceno tres legio . nes compsrauit» multos vr a Carbone deficerent, follicitauit: L.Scipionis inimici milites ad fe al» lexit: multaquc egregia in Italia fecit facinora: adSyliam venit. is equo deßliensgt;Syilam Impeta^ totem falutauittPompeiu amp;nbsp;ipfe Sylla imperatorê contra falutauit:idque mirum omnibus fuit quod iuueni vito in Senatum nondum admiflb, id no' men Sylla communicauerit. Illud quoque hono» tisPompeio Sylla præftabat,vt aduenienti aflut« Cn.Po»^ geret, eique caput apetiret, quod nulli ali/ Sylla faciebat, quanuis multos viros clatilTimos (ecum honûtê haberet. Prouincias confecit ) id eft nationes Sylla de bello fubiugauit,ea(quepopull Romani prouineb tulerit, as fecit. lt;^àm alij) qui fcilicet magiftratus eP- Confice« fent. Suis imperiis)Nam fere omnibus in prselijs « proi qjibus affuit,ipfeImperator fuiltideoque tei mili= uinciam taris difciplinamvfu non prxceptis affecutus eft, Vfum autem, magiftrum elTe optimum Cicero ipfe non femel dixit, Fortuna reipublics ) Cni contigit , vt multa bella multis in regio» nibus gercrentur, Ciuile) Cum Cinna , amp;nbsp;Car; bone. Africanum) cum Cn. Domitio , alijique ptoferiptis, amp;nbsp;Hietica Rege Numidiae^quod iotta

48 F. SYLVIVS IN OR.AT» CIC.

dies quadraginta confecit natus annos quatuor amp;nbsp;viginti.Ex hoc hello reuertentc Sylla obuiam pro» feŒus magna voce Magnum eum falutauit , quod Trium» ci cognomen faélum eft.Ifcç ea ætate adhuc eques phus Ei Romanus triumphauit: quod ante banc ætatem quitis. nemtnt contigerat.Authores T.Liuius lihro.89.amp;

Plutarchus in vita Pompei;,qui Numidiæ regem Hiarbam non Hiericam appellat. lt;Tranfalpinum) quod cum Gallis geflit,qui Romanis legionibus in Hifpaniam iter interciudebant:de quo paulo poft Cicero dicit. Hifpanienre^cum^Sertoriotde quo bello paffim fcriptores tradiderunt. Miftum ex ciuitatibus)Quo tempore LucuIIus in Alla cum Mithridate bellum gerebat,in Italia cxortum bel» Setuile lum (ètuile eft.nam Capuæ ex ludo Lentuli.lxxiiij, bellum, gladiatores profugerunt,amp; feruorum Sc ergaftulo* lum tantammultftudinemcoegetunt,vt ad fexa* ginta milia atmarétur.Eorum duces Chryfus, Gra» nicus,amp; Spartacus fuerunt.Hi romanos Imperato» tes fæpe vicerunt:fed anno tertio quàm bellum ex» ortum eft,quum a Q.Ario,tum maxime a M.Craf» fo deuidi funt.tria tarnen feruilia bella Florus fcri» bit.Quod cum his Pompeiuspugnauerit,alibi je» gere non memini.

Atq; ex bellicofiflîmis nationibus , (cruilc amp;nbsp;nauale bellum . Varia amp;nbsp;diuerlà genera ßcbellorum Schoftiumnon folum gefta ab hoc vnojfed etiam confefta,nullam rem' elle declarant in vfii militari pofitam,quæ huius viri Icientiam fugere pouït.Iam veto virtuti Cn.Pompeüquæpotcft oratio parinueniri?

PRO LEGE MANILIA. 49

Quid eft quod quiiquâ aut dignu illo, aut vo bis nouG,aut cuiqua inauditu poftit afferre? Noncnim illæ funtfolæ virtutes imperato-riæ,qux vulgo cxiftimanïjUbor in negoeiis, fortitudo in periculis,induftria in agédo,ce-leritas in cóficiédo,cofilin in prouidédoiquæ tâta funt in hoc vno,quanta in omnibus rcli* quis Imperatoribus quos aut vidimus,aut au diuimus,nôfucrût.TeftiseftItalia,quamille « iplèvidorL.Syllahuiusvirtute Slt;*fubfidio cofelTuseftliberata. Teftiseft Sicilia,qua multis vndiq; cinda periculis,nó terrorc bel li,{cd ccleritate confilii,explicauit.Teftis eft Africa,quje magnis opprefta hoftiu copiis,eo ru ipforu languine redudauit. Teftis eft Gal- . b3,per ^uâ legionib’ noftris in Hifpania iter Galloru intcreptionc patefadu eft. Teftis eft Hifpania,quæ fæpiffîme plures hoftes ab hoc fuperatos ptoftratolqj cófpexit.Teftis eft ite* rum amp;nbsp;ßepius Italia,quæ cû feruili hello, te-tro,pcriculofoq; premcretur,ab hoc auxiliu abfente expetiuitrquod bellum expedatione Popeii attenuatu atq; imminutu eft,aduentu fublatu ac Icpultum. Teftes veto iam omnes oræ,atq; omnes exterac genres atq; nationes, deniq; maria omnia,turn vniuerla,tum in fmgulis oris omnes finus atq; portus.

E i

so F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

Ex bellicofilTimisnationibus^id eft ex Gallis amp;nbsp;Germanis.In hoc enim fugiciuoru exercitu Gallos Germanofq} fui(re,quorû dux erac Granicus,T.Ligt; uiuslibro.'xcvij.fcribit.T.Liuius libro.xx/.Gallicas gentes armotû femperauidas efle,ldem libro deci» Gain mOjGallos inter ferrum amp;nbsp;arma natos fetoces quû bejiicofl fuopte jngenio , turn aduerfus po.Ro.efl'e dicit.D, Brutus in Epiftola quada ad Cicerone , quæ eft in libro Epiftolarum Ciceronis familiarium.xj.Gallos eße dicicomnium bellicoßßimos. Apud Romanos maiorum mote nulli ciui bello Gallico immunitas eratjVt ait Cicero pro M.Fonteio. Auchore Appia» no libro de bellis ciuilibus fecundo, in lacerdotû Sc feniorum lege,quæ de immunitate lata eft,excep(u fuit,nifi Cekicû bellû inftaret.Eoenim inftante/a» ccrdotes feniorefcj inarmis efleoportcbatma Gab lica gente nulla Romanis fuit formidabilior. Na» uale bellum)quodcumpiratis geffit. Varia amp;nbsp;dilt; uerfagenera bellorum^quia alia terrefttia,ali3 ma» tltima fuerunt. Ex hoftium)quta alij Regesali; ex« ules,alij ptofcripti,ali) pitatæ,alij ferui fuerfit.Cófe» fta^id eft expleta,8c ad finem perdufta, vt confe« Coffee» fta ftipendiaante dixit.Cicero deprouineijs Con» re bellu fularibus,Bellum affêftum videmus,ôe,vere vt di» tSc ftipc» cam^peneconfedum. Idem libro Epiftolarum fa» dw» miliarium vndecimo,ad D.Btutum,Res fle fe ha» bet.is bellum confecetit,qui Antonium opprefferit. Idem libro decimo ad Pjancum,Qui M. Antonium opprefterit^s bellum confecerit.Idemad eundem. Qui Antonium opprcßerit,is hoc teterrimum bel» lum periculofiflimumque confecerit. Forritudo^ quæ eft mortisdolorifque contemptio. Induftria.} id eft pcrfcucrantia,quamaffiduitatcm ante Cicero

quot; PRO LEGE MANILIA» jt

appcilauit» Celeritas) quæ in Imperatore valet plutimum. Huius virtute_)in bello quod geflit cum Cinnaamp; Catbone. TeftiseftSiciliajCn.Papyri» Cn.Pa* us Carbo a Sylla fæpe in Italia viélus^in Sicilfam pytius^ ptofugit.Pompeius in Siciliam cum imperio a Sc» Carbo« natu miffus Catbonem tribus Conftilatibus infigné vicit cepitque.Is quum ad fupplicium duceretur, flebat muIiebriter.Vbi veto ftriftum gladium eer» uicibus fuis imminere confpexit,locum 8i horam petbteuem orauit,quod ventris onere moleftari fe diceret. Authorcs funt Titus Liuius libto ofto» gefimonono,amp;'PIutarchus in vita Pompeijzqui idem fetibit a Petpenna quoque vi occupatam Siciliam,atque indecefltfle audito Pompeij aduen» tu,qui indeciuitates affliftas tecepit, eafque om» nes prxtet Meflanam clementiffîme habuit. Ex» plicauit ).i.Iiberauit. Telles veto iam omnes oræ)id dicit propter bellum,quod cum pitatis Pompeius gefiic . Mithridates initio belli cum “»'sta« populo Romano fufeepti aliquot homines in na» ues impofuit , ne tarn libera effet Romanorum in Afiain nauigatio . Quum veto bellum ex ♦ arfiffet , hi aufto numero , praedonum more, vt marc , ita infulas, amp;nbsp;vrbes maritimas , ipfam denique Italiam infeftabant ‘, cui annona: com» mercia interclufcrunt .Hi Cilices appellatifunt, vel quia ptimi Cilices fuerunt , vel quia in Ci» liciam fe receprabant . In horum fecietatem ac» cepti fijnt prædoncs , cxulcs , fugitiui ferui.

Eorum numerus ita creuit , vt naucs amplius mille haberent . Tam multa præda locupktati funt , vt inauratis rudentibus , veils purpurcls , temis fubargentatis vterentur. Quum igitut focios E ij

Ji F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

amp; ptouincias po.Ro.atcj Italia impotenter vexa» rentpmnibuG^ mercatoribus mare claufum eflet, Cn. Pói aduerfus eos Cn.Pópeius lege Gabinia fadus Im» peius, perator,bellum incredibili celeritate cófecit.Dc hoc bello fcripfetuntampli’ L,Florus,Appian’, de Pim tatchus in vita. Pompeij,

Quis enim toto mari locus per hos annos aut tarn firmfl habuitpræfidiûjVt tutus cfTet, aut ta fuit abditus,vt lateret^Qyis nauigauit, qui non fe aut mortis,aut feruitutis pcnculo cómittcret:cu aut hycme,aut referto prædo* num mari nauigaretur^Hoc tantfl bellfl,tarn turpc,tam vctus,tam late diuifum atq; difpcr film,quis vnquâ arbitraretur aut ab omnibus Imperatoribus vno anno, aut omnibus an-nis ab vno Impcratore cofici pofTefQua pro-uincia tenuiftis a prxdonibus libera per hof cc annos?Quod yeftigal vobis tutu fuit^Que focium defendiftis?Cui præfidio clalTibus ve-ftris fuiftis?Qua multas exiftimatis infulasia defertas?quâ multas aut metu relidas,aut à prædonib’ captas vrbes efle fociorfl^Sedquid ego longinqua cómemoro?Fuit hoc quonda fuit proprifl popu. Ro.logc à domo bellare, amp;nbsp;propugnaculis imperii,fociorfl fortunas, no fua teda defendere.Sociis veftris ego mare claufum per hofee annos dicam fuifre,cum cxcrcitusYcftrißrundufio nufquâ,nifl funi-

PRO LEGE MANILIA. jj

mabyemejtranfmifènnt? Quid ad nos cum ab cxteris natiônibus venirent, captos que-rar,cum Legati populi Rom.rcdempti unt? Mercatorib’tutummare tumfuifle dicam, cum duodecim fecurcs in prædonû potcftaté peruenerint?Quidaut Colophoné autSamÖ nobiliifimas vrbes,innumerabilcfqj alias, ca* ptas efle comemorcm, cu vcros portus, atq; cos portus quibus vita Scipiritum ducitis,in prædonû fuiflè poteftatem Iciatis?

Per hos annos)ideft paucishisannis præteritis. Finna prxßdiafxpe dicit Cicero,vt Terentius Hr* mas nuptias. Aut tnortis)ß hyeine nauigaret:aut feruitutis,(î æftate.Tum eniin peticulum erat, ne a prædonibus caperetur. Commicteret fe peticulo) .i.peticulo fc exponeret. Tantum bellumj) Omnc enim mare interius,quod mediterraneum appellat, hi ptacdones occupauerant. Tam tutpc) Id bellû totum in contumeliam dcdecufcp populi Rom.fuif« fe Plutarchus fcribit. Tâ vêtus.) Qua vêtus fucrit hoc bellum prædonum , inde conijcere licet,quod coepit initio belli Mithridatici.bellum autern Mó Mithri* thridaticum annos quadraglnta geftum fuifle Ap» daticum pianus fcribit,quo authore Mithridates regnauit an bellum. nos.Iviij.Bellû auté piratatum Cn. Pompeius conlt; fecit paulo antequâ belli Mithridatici faélus eflec Imperator.quod bellû Mithtidaticû,vt alia, celeri» terconfecit. Cul,præfidio).i.cui fociotumclafles vefttæ ptxßdlo fuerunt. Longinqua) .i. longe ab

E iif

54 F. SYL VIVS IN OR A. CIC.

oculis veftrisjhoc eft fnlonginquis regionibus go fta a prxdonibus.A domo).i.a patna,ab vrbe Ro» ma. Propugnaculisj.i.viribus. ^/larc claufum) quia in eo nauigare metu prædonum non auderenr. Socija veftris ergo mare claufumjAfaciliori focios Pop.Rom.defenfos non fuifle oftendifnam ft Ro» nianis exercitibus mare claufum fuir,quod focijafue rit claufum,facile fuit.SilegatiPopu,Roma . capti funtjdifficile non fuit,vt qui ab cxteris nationibus Romam venirent,caperentur. Si duo Prætores ca» pti funt,mirû non eft mare tutum mercatoribus no tfle.Si Caietx Mifeni,amp; Hoftiæ porrus in prædo» num poteftate fucrunt,credibilecft Colophonem, Samum , aliafcp vrbesinnumerabiles captas cfle.

Btundu) Btundufto.^Btundufium ciuitas eft Italiæ porta no» fium, bilis,vnde in Grçciam atlt;j in Afiam tranfmittitur,

Coloniam Popuü Romani fub finem primi belli Punici deduftam fuifie T.Lfin’us fcribit libro deci» monono. Summa hycmc.)id eft in bruma. Tranf» miferint.)id eft maretranfierints vtin libroEpido» larum Ciceronis ad Qüintum fratrem fecundo,IidS aiebantnunciareteprima nauigatione tranfmiffu» Tranf. rum.Tranfmittere marc,idem dixit libro de Na« mittere tura Deorum fecundo,Grues,gt;nquit,quum loca ca» Tranft» lidiora petentes maria tranftpittunt, trianguli effi« te mate, c^te formam.Idem tranfire mare dicit fæpius:vt li« bro Epiftolarum ad Atticum feptimo,Inde vtrum eonfiftcrevfpiam velit,an mare tranfire, nefcitur. Tranf» Idem pro Cn.Planco,Hie vero fimulatqj me mare poctare tranfilTecognouit. Ide dicit tranfportare cxercitü exetcüii libro Epiftolarü ad Atticfi nono,Sicinquâagâ ,Segt; natuinon placere in Hifpanias iti,nccexercitus in (Jrxdä tranfportari.Et in Pifonê,Tc prouinciam

PRO LEGE manilia: sf

Macedonia,in qua tantû cxcrcftn tranfportaffes,fi* ne vllo milite reliquiflc. Trâfportare,depott3rc Sc teportare exercitfi perfæpe dicitT.Liuius,de quit’ pollca dicemus, Redepti Rnt.)Id quod fequitur, pro co quod præceditjid eft capti fint.Hi ante Lc* gati qui foerint,legere non mcmini. Duodecim Co cures)id eft duo Prætores, Sextilius amp;nbsp;Belinus,qui cum liftoribus cætcrifiç infignibus capti funt.au» thorcft Plutarchus.Prætoribus autemfingulis Ceni liftores erant. Veftrosportus.)Caictam,Mifenum, amp;nbsp;Hoftiam. Quibus vftam amp;nbsp;fpiritum ducitis)id eft quibus annona frumen taria vobis prçcfpue adue» hitur. Fuiftein poteftatemjDe hoc dicendi gene* reeftapud A.Gcllium libroprimo.

An veto ignoratis portû Caietæ cclebcrri-mum,atq; pleniffimum nauium, infjjcâ-antc Prætore a prxdonibus efTe direptum? Ex M i-(eno aute,eius ipfius liberos,qui cû prxdonibus antea ibi bellu gefTerat,à prxdonibus efTe fublatos?Nam quidego Oftienfe incomnio-dum,atq; illam labe,atq; ignominiam Rcip, querar,cu propc infpeftantibus vobis claflis ca cuiConful Po.Ro.prxpofitusefTctja prxdonibus capta atque opprefla eft^Pro dii im-mortales,tanta ne vnius hominis,incredibi-lis ac diuina virtus,ta breui tepore luce afFer-re reip.potuit,vtvosqui modo ante oflium Tyberinum clafTem hoftium videbatis, nuc nullam intra Oceani ofbiû prxdcnû nauë elle audiatis? Atque hxc qua ccleritate gefta fint, E iüi

56 F. SYL VIVS IN ORA. CIC.

quanquä vidctis,tarnen a mc in dicedo prz-tereunda non funt.Quis enim vnqua aut ob* eundi negociijaut confcquendi quæftus ftu* dio,taml)reui teporc tot loca adiré,tantos curfus conficere potuit,quä celeriter Cn.Po-peio ducc belli impetus nauigauit?Qui Sici* liam adiit, Africam explorauit,indcSardini-am cum clafTe venit,nondum tempeftiuo ad nauigandu mari:atq; hzc tria frumentaria fubüdia reip.firmiflimis prxfidiis, claffibulqi muniuit.

Fortum Caietæ)Caietâa Caieta Aeneæ nutrice appellatani,eft apud Virgilium in libro.vij. Ccle« berrimü).!.maxime a mercatoribus frequentatum.

Infpedäte Prætore.)Id magts populum mouet. Is tarnen Praetor qui fuerit,mihi ignotum eft. Mife« num)ib Aeneæ comité appellatum eRapud Virgi» hum libro Aeneid.v;. Prope infpcftantibus vo» bis.)Hoftia in oRio Tyberis ab Anco Martio çdie hcataeR,vt ait T.Ltuiuslibro.i.Iniuria autéqu« fit infpeftätibus nobis,grauior eflc videturivt Vir» gilius in libro Aeneid.ii.de motte Polite,qui Pria» mi filiusfuit.Vt tandem ante oculos euafit amp;nbsp;ora parentû,Côcldit,ac vita multo cum fanguinefudit. Ea res quanta Priamû cómouerit,illic dicit.Interdâ tamê gloriofum cenfeturante ora parentû propa» tria fortiter cadere.vnde Aene.j.O tertp quaterque bcatijQueis anteora pattû Troie fub mœnibusal» tis Contigit oppetete amp;c. Sed huiufmodi iniuriae ad diuerfa reieruntur, amp;nbsp;diuetfis Hunt modis. Nam Polite cedes fugiétis turpis fuit Priamo,nec

PRO LEGE MANILIA. 57

Poh'tæ gIoriofa,Heftoris amp;nbsp;Troili futcoccins glo» nofaîôi idea fpeftantibus minus ttiftis licet parc» tibus. Ante oftium Tyberinumj'id eft ante Ho» ftise portû,qui in oftioTyberinoeft.Oceani oftium Oftium appellat,quo oceanus inmate quodalij interius, Cceani. Plinius intcrnum,vu!gus mediterraneum appellat, influit. Intra oceani oftium^ id eft in toto mari interno. Aut obeundinegotijjDuæ res funt,qui» Curftjs bus incitantur homines ad iter faciendum celerius, pro na« ncgoti,conficiendf,amp; confcquendi quæftus cupidó uigatio« tas. Curfusjid eft nauigationesxvt in primo Aen. ne, Quse proxima littoracurfu Contedunt petere. Et in libro de Officijs tertio,Si,exempli gr3tia,vir bo« nus ab Alexandria profcdus, Rhodum’ magnum frumenti numerum aduexcrit in 'Rhodiorurn ino» pia amp;nbsp;fame,fumma(^ annonæ caritateifl idem fciat complûtes mercatores Alexandria folui(rc,naue{c^ in curfu frumentoonuftas petcntcs Rhodum vide» tit,difturus ne fit id Rhodijs, an filentio fuum quä« plurimi venditurus. Impetus bclli^id eft Pompeij claffis.in qua belli impetus confiftebat. Frumenta» ta'fubfidiajideftquæ frutnentum fubminiftrant, VC T.LiuiusSiciliam Sardiuiam in lecundo bel» Io Punico appellat duo Tèipiibliræborrca. Inde fe quum in ItaIiamrecepiflet;Cn. Pompeiusaccepto in piratas Gabinia lege tmpcno,interrum mare in multas regiones diuifit-.ac vnicuique parti rlalTem ducemcp præfecitjTybctîum Neioncm amp;nbsp;Manliû Torquatum Hirpanicomari,quod Ailanticum vo» cant, vfqiad coltinas HerculisiM.Pompomû Gal« lico amp;nbsp;Liguftico:Lentulum Marcelünum amp;nbsp;P.At» tilium Libyco,SaTdoo,Coilïco,inluliflt;j5 finitimis: L.GeIlium,amp; Cn.LentuJum Tytihcno amp;nbsp;Hadtia»

58 F. SÎLVIVS IN ORA. CIC. tico:Plocium amp;nbsp;Terentium Varroncm Stculo amp;nbsp;lonio vftpad AcarnaniamtL.Cinnam Peloponnef» fo,Atticæ,Eubœç,Theiraliæ,MacedoniîE, Bœottç: L.Cullium Aegeo marl,omnibufq5 in eo inruns,amp; HelIefpôto’.P.Pifonem Bithyniaî,Thraciæ amp;nbsp;Pro-pontidiiMetelIum Nepotem LyGiæ, Pamphyliæ, CyprojPhœniciç præfecitifed ita prçfecit,vtin fua quilqß regione permaneret, nec vlttà piratas infe« querefur, neq^ in regiones ali;s traditas inuaderet, fed niutuis feauxilijs adiuuâres piratas intcrclude* rent.Cn.Pompeius leâis nauibusfexaginta inflru« Ais piratas inCecutus, eos venatoris more congre« gans,in Ciliciam redirejcopulit. Authores funt Plu» tarrhus amp;nbsp;Appianus.

Inde fe cum in Italiâ reccpiflèt,duabus Hi-fpaniis,ôlt; Gallia Cifalpina, præfidiis ac naui-bus côfirmata-.mifTis ité in oram Illyrici maris, 8t in Achaiâ omnéijj Græciam nauibus, Italiæ duo maria maximis claiTibus firmiiTi-mifq; præfidiis adornauit.Ipfè auté vt a Brû-dufio profeftus cft, vndequinquagefimo die totam ad imperium Populi Romani Ciliciî adiunxitiomnes quivbiq; prædones fucrunt, partim capti interfediq; iunt, partim vnius nuius imperio ac poteftati fe dcdiderunt.Idé CrctenfibuSjCÛ ad cum vfq; in Pamphyliam Legatos deprccatorefq; mififlent /pcm dedi-tionis non ademit,obfidcfq; imperauit. Ita tantum bellum,tam diuturnû, tam longe la-teq; difperfum,quo bello omnes gctes ac na»

PRO LEGE MANILIA. S9 /

tiones premebantur,Cn.Pompeius extrema hyeme apparauit,ineunte verc fufeepit, media æftace confccit. Eft hxc diuinaatq; mere-dibilis virtus Imperatoris.Quid cæteræ,quas paulo ante commemorate coeperam,quantæ atq; q mulcx funt^Non enim bellandi virtus Iblu in fummo perfeftove Imperatore qux-renda eft,fed multx func artes rCximix, hums adminiftrx comitefq; virtutis, Ac primum, quanta innocentia debent efte imperatores? quanta deinde omnibus in rebus teperantia? quanta fide^quata facilitatc^quanto ingenio^ quanta humanitatc?Qiix breuiter qualia fint in Cn.Pompeio, cófideremus. Summa enim funt omnia Quirites: fed ea magis ex alioru contentione,quam ipfa per iefe cognofei at-queintelligi poffunt. Quern enim pofiumus Imperatore aliquo in numero putare, cuius in excrcituvxneat ceturiatuSjatq; vxnierint^

Quum in Italiâ fe recepiffet.^His ducibus difpo« fins Pompcius Roma redijc,quia Pifo Cos.appa« ratum naualem folueret,militefqi ftipendijs libera« ret. Duabus Hirpanijs^Vlteriore amp;nbsp;citeriore. Ita« liæ duo maria.) Tytrhenû amp;nbsp;Hadriaticum. Vt a Btundufio profeftus eft.)Poftqua Romam redie« rat.Idem Cretenfibus.)Poft Ciliciam, piratarû re« ceptaculumalterû Creta erat.Q.Metcllo Proconf, bel 1Ö aduerfus Cretêfcs ante mâdatû eft, q piratas perfcquiPópeiusiuffus effet.Piratas multos ibiMc

lt;S® F.SÏLVIVS IN ORAT. CIC. tellus morte multauit.eandem pœnam mctuentes teliqui ptxdonei a Metello oblélli, Pompeium in Crecam fuppliciterinuitabant^vt ei fe iplidederct^

Creta fub eius impetio elTet.ltai^ Pompeius Me* tello fcripfit,vt abeorum oppugnatione defifteret, inandauit^ infulæ ciuitatibus ne Metello parerét: coœ Legatum L. O£Iauium mißt. Is in vrbem oblt; fedam cum przßdio ingreiTus, piratis contra Me* tellum auxilium tulit: non tarnen ceillt Metellust obfefTos ad deditioné compulit de hifqß fuppIiciS fumpßt.Oäauium tradu£lum,amp; pet contumeliam in cafttis habitum dimißt. Authores funt T. Liuius ]ib.xcix.amp; Plutarchus.Quod Pompeio turpe fuit, id cótexitjinc^ laudem eius conuertit.Mctello enim glotiam return fuarum gcftarum tollere,turpe fuit: turpius autem,Pompeium gloriam fuam cum prz* donum caufa coniungete. In Pamphyliam.)quz regio in minoti Aflaintet Cilicia m amp;nbsp;Syria m eft. Depte* Deptecatores)id eft qui pro fe Pompeiü depte* catotes carétur. Terentius ptecatores, vulgus interceflorcs amp;nbsp;pteca appellat,vbi quid oßenfz admüTum eß. Obßdef* tores. Ç imperauit.) id eft imperauit vt datent obßdes: Impera* vt in otatione pro M.Fonteio,Magnas pecunias ad re obG* eorum ftipendium, maximum frumenti numetum ^£3, ad Hifpanienfe bellum tolerandû imperauit. Ex* Extrem ttema hyeme).i.exttema parte hyemistvt ante di* ma hyegt; extrema pueritia.Hic attendete licet partiû an* jijç. nidiuißonem,vtdicamusincütevere,quod Virgi* Ineunte 'l*“® vete nouo; medio vete, amp;nbsp;extremo vete, vere. nbsp;nbsp;nbsp;Itidem de alifs anni partibus dicere licet. Signißcat

Medio autem ampHus quatuor menfes hoc belln appara« vete. tumfufeeptum amp;confeftû fuiffe. Piratas intra.xl. diem toto matt expulfos efle Liuius fcribit lib,xeix.

PRO VEGE MANILIA. 6t

Plutarchus hoc helium tribus menfibus, Appianus cxx.diebus cófedum dicit. Artes) id efl virtutes, Ars cni «irà rSf âfersçjid eft i virtute appella* ta eft. Âdminiftræ).i.famulæamp;miniftræ. Qua* ta.facilitate) non quanta felicitate legendum eft. Quanto ingenio.).i.guanto confilio, quanta diced! grauitate Sc copia. Qualia (int.)in codicibus alijs quanta fint, non abfurde legitur. Exaliorum coni tentionejid eft comparatione.Valet enim cópara» tio ad ar^lificationé,aut ad extenuationem. Que enim potlumus Imperatotem)de Pompei,‘ inooce« tiadicit.Eft autemlnnocentia,vt aft Cicero in libro Innocê; Tufculanarum Quæftionû tertio,affeélio talis anf» tra. nii,vt nemirti noceat.Idcminlib.v.innocentem di» ei eum qui non noceat,fctibit. Aliquo in numero) .i.aliquo in ordfne Impetatorum. Væneant een» turiatusjMalerem fe habere Cfc.dicit fnlib.de Of» fîci,'5,quû quod virtute effici debet,id tentatur pe» cunia. Céturiatus enirnCquodCentutfonisofficium eftjreliquatj militatia officia virtuti militum man» dari debent.

Quis hunc hominem,magnum aut amplu de rcpublica cogitare,qui pccuniam ex æra-rio depromptam ad bellu adminiftrandum, aut propter cupiditatem prouinciæ magiftra tibus diuilèrit,aut propter auaritiam Romx in quxftu reliquerit^ V élira admurmuratio fa cit QuiriteSjVtagnolccre vidcamini qui hxc fecerint.Egoautem neminem nomino:qua-reiraCcimihi nemo potcrit, nifi qui ante de lè voluerit cófitcri.Itaqj propter hanc auari»

Ct F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

tiam Imperatorû,quantas calamitates Cquo* cunq; ventum fitjvcftri cxercitus ferant,quis ignoratHtincra, quae per hofcc annos in Italia per agros atq; oppida ciuium Romanoru veri Imperatores fecerunt,recordamini;tum amp;cilius Ihtuetis, quidapud exteras nationes fieriexiftimetis. Vtrum plures arbitramini per hoice annos, militum vcftrorum armis noftium vrbes, an hybernis, ibciorum ciui-tateseflèdeletas^

De Rcpublica cogitare)id eft Reip.’vtikm cffc. Pecuniam ex ærario dcpromptam.) Hæc pecunia quæ ex aerario deprompta eft,ad bcllum admini« ftrandum attributa appellatur. Ad bcllum admi; . Ad mini niftrandumyAdminiftrarc bcllum Imperator dicb ftrare tur,id eft gerere.Id vocabulum in hac orarione bcllum. pius dici inuenias. Propter prouinciæ cupiditaté.,) Apud Romanos vetercs poftquam defignati Cons fuies amp;nbsp;Prçtores erât,dccernebat Senatus quæ pro« uinciæ Confulates,quaElt;5 prætoriæ effent s poftea fortiebantur Côfules vter vtram prouinciamhabc« ret.Itemcß Prætorcs ptætorias prouincias fortiebä« tun Aliquâdo tarnen Senatotû iudicio'spotius quàm fortitionirem magiftratus petmittebant.Id C.Læ« liummaiorcm amp;nbsp;L.Scipionem Coff. feciffeT. Li» uius libro trigefimooélauo feribit. Poftea C.Grac« chus décréta lege fanxitjVt ncceffe effet prouincias confulares per Senatum quotannis conftitui, vtait Cicero in Oratione pro domofua.Nonnunq tarnen furiofi Trib.pie,contra banc legem Semproniam, quas volebant prouincias fine vlla Senatus authorb

PRO LEGE MANILIA. €3

täte dâbant:rt Vatinium Trib.picb.etipuiffe 5ena» tui prouinciæ decetnendæ poteltatê Cicero in Otalt; tione contra eum dicit.Ideminoraüone pro domo fua P.Clodium Trib.pleb.A.Gabtnioamp;L. Pilbne CoiT.amplifîcato pretio nominatim dedtfleprouin^ cias fctibit. Quanuis ante vtriufque ttibunacum hxc lex Manilla lata fit,tarnen conijcere licet alios quoqueTrib. pleb.antea idemfecifle. Romæ in Pecunia quxltu reliquetiQln biitoria facta parabola eit de i qusftu patrefamilias qui percgte profictlcens,fcruis luis relicque pecuniam fuam diltribuic. Alij enim dédit talenta re. quin^yali) duogt;ali; vnum.Ab bis difcedens, vt ait Lucas, Negotiamini,inquit,dumvenio.Hic autem pecuniam lüamin quxftu reliquit. Veftra admur« muratio.) Populu Romanum admurmuratione amp;nbsp;Admut« acclamatione folitum elfe probate quod publice muratio aut fitter aut diceretur, fcripfimus in commenta« ti;s in orationem pro M. Marcello. Itaque fignû ficabat populus Romanus veta eße quæ Cicero db ceret.Ad huncadmurmurationis moréalludit Vir^i gilius in libro Aeneidos primo, Talibus llioneus, v/foilil cun£Ii (imul ore fremebant Datdantdæ, Nec de Troianotum indignatione intelligi debet. Quo;

cunque ventum (iQfiue in noftras ptouincias, iiue in fociorum amp;nbsp;amicorum populi Romani agros amp;nbsp;ciuitates. FeranQid eft alterant, non tarn propter ftipcndiorum inopiam,quàm propter imperatoris incontinentiam. £)e bac calamitate antea Cicero* Eiurmodi,inqult, in prouinciam homines cum im« pctio mifimus, vt etiâlî ab bofte defendant, tame ipfotûaduétusinvrbes lbciotû,nô multû abhoftill expugnatlone différât. Oppidaciuiû RomanotfQ «i.p colonias amp;municipia,Recordamini,tû faeili^gt;

^4 B. SYLVIVS IN ORAL CIC.

Quantas calamitates Romani cxetcitus exteris na» tionibus afférant,a difficiliori probat.Difflcüiuseft enim agros Seoppida ciuium Romanorum,quàm exterarn nacionum vcxare. Anhybcrnts}Roma» ni Imperatores quas vrbes hoftium æifatc ceperât, cas inftante hyemefirmis prsEiîdij's miiniebant,cx» crcitumqj in vrbes ptopinquoium foctorum in hy« berna dedacebant. Ncçpenim poteilXentétiaeft. Soient enim fubditi talcs cire,quale$ eorû funtprin cipes. Cicero inlibro Epiftolarum familiarium. i. Etant,inquitjhæc animaduertenda in ciuitate, quæ funt apud Platonênoiltû fcripta diuinitus: Claies Prîcipû in republica principes eirent,tales reliquos folere ef» vitâ fub» fe ciues.Eodem authore libro de'Legibus tertio, Vt ditiimi'' cupiditatibus principum amp;nbsp;vitijs infici folet tota tantur, ciuitas s ficemendari 8c corrigi continentia.Idem paulo polljNec tantum mali cft peccare principes, quanquam eft magnû hoc per fc ipfum malû, qiiâ» turn illud,quod permuiti ctiam imitatores princi» pû exiftunt.Nam licet videre,(î velis explicate me« moriam temporum, qualefcuaquefummi ciuitatts viti fuerint, talem ciuitatem fuiflc : quæcunquc mutatio morû in principibus cxtitcrit, eandem in populo iècuturam.Idc^ haud paulo eil verius,quàni quod Platoni noftro placet, qui muiîcorum canti» bus ait mutatismutari ciuitatû (latus. Ego autcm nobilium vita viólucp mutato mores mutari ciui« tatum puto.Quo pernicioüus de rcp. merenturvi» tiofi principes,ÿ non ibium vitia concipiunt ipiî, fed ea infundunt in ciuitatem: nec^ folum obfunt, quod illiipiî corrumpuntur,fed etiam quod cortû» punt,pluf(p exemplo quàm peccato noçct. Exer« citum is contiaetegt;Continencia amp;nbsp;abilinêtia a

PRO LEGE MANILIA. éj

I er io Maximo libr.4.d(cntut fere pro eadem re,hoc eft pro virtuteea qus auaritia libidinêc^ coerceat. Pro V troep continentiam Cicero dicit libro

Ncqjenimpotcft exercitum is continerc Imperator,qui fèipfum non continet : neque (èuerus efle in iudicando,qui alios in fe feue* ros eflè iudices non vult.Hic miramur hune hominem tantum excellere cæteris,cuius le-giones fie in Afiam pcruenerunt,vt no modo manus tanti exercitus, fed ne veftigium quidem cuiquam pacato nocuiflè dicatur?Iâ veto quemadmodum milites hybernét,quo« tidie fer mones ac literæ perferuntu r. Nó mo do vt fumptum faciat in militem,nemini vis afFertur,{èd ne cupiéti quidem cuiquam per# mittitur.Hyemis enim, non auaritiæ perfu-gium maiores noftri in fociorum atque ami-corum teélis efle voluerunt. Age veto cæteris in rebus quali fit téperantia, confiderate. V nde’illam tantam celeritatem,5t tam incrc dibilem curfum inuentum putatis? Nó enim ilium eximia vis remigum, aut ars inaudi-taquædamgubernandi,aut vend aliquino-ui tam celeriter in vltimas terras pertulerût: fed hæ rcs,quæ cæteros remorari folent, non rctardarunt. non auaritia ab inftituto curfu ad prædam aliquam reuocauit,non libido ad voluptacem, non amœnitas ad dçledatio-

F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

nem,non nobilitasvrbis ad cognitionem, non deniq; labor ipfe ad quietem.Poftremo figna,amp; tabulas, cxtera^; omamenta Græco-rum oppidorum, qux cæteri tollenda cfle arbitrâtur,ca fibi ille nc vifenda quidcm exi-ftimauit. Itaque omnes quidcm nunc in his locis Cn. Pompeium ficut alique non ex hac vrbe mifliim, fed de cælo delapfum, intucn-tur. Nunc denique incipiunt crederc,fuif fc homines Romanos hac quondam abfti-nentia:quod iam nationibus exteris incre-dibile, ac falfo memoriæ proditum vide-batur.

Epiftolarutn ad Quintum Ftatrem primo,Quid eft, inquit,nrgotii conttnere eos guibus prxfis, ft te ipfe contineas ( Idem paulo poft,quum cun« dem fe continere diett, Tu, inquit, turn pecuniæ, turn voluptati,tumomnkim return cupiditati refti ftes, vt facis. Hie ramen Cicero continentiam dia Contine cit virtutem qux prohibeat alienis bonis iniu* tu, fte manus afferre,qu£E eadem innocentia eft,qux auatitiae inimica eft. Temperantiam veto intel« ligit,quæ voluptates reprimat. Qui feipfum no continet)id eft qui ab alienis diuitijs manus no abf« Seuerus tinet.Seuerus in iudicando eft is qui nihil reo igno* in iudi« feit,nihil de pœna legibus conftituta remittit : qui cando, it’ iudicado nec gratiam,ncc odium,ncc preccs,fed verum feqiiitur. Inde kueium appellatum putant. ludicem oportet effe fanftum, feuerum, incorru» ptû,in3dulabllem,immifericotdem;inexorabilem.

' PRO LEGE manilia; «7

ÊftapudA.GelIiumlib.xinf. Viri fortes fi quid de« Vir for» Ifquerintjignofci fibt nolût.M.Cato dicebat fe pro tisigno» collato beneficio malle gratiam non accipere^quàm Cd fibi proillata abfe ali/siniuriapœnamnon (ubire,om« non vult ntbufip qui peccarcnt,q fibiveniam dare.authoreft fi deli • Plutarchus in Apophthegmatis. In Afiam^id eft querit. in Ciliciam amp;nbsp;in Pamphyliam in bello Piratico.

Pacato)ideftquihofii9 nóelTet. Quemadmodû milites hyberncnt)Cn.enim Pompciusquo tempoi re de ferenda lege Manilia agebatur,caftra ad Cili* ciam habcbatjVt fcribit Appianus. Sumptum fa« ciat in militem}id eft vt pecunia,vel veftis,vel com meatus deturmilitibus. Cupienti^facere.f. Tan* tarn illamceletitatem)inpiratispetfequcndis. In« uentum)alij initum legunt. Non auaritia ) vt Lu« culli milites. Curfu)id eftnauigatione. Non libk do ad voluptatê)vt C.Verrem Lampfaci detinuit; vtSeplafia Annibalis robot molliuit. Non nobilb tasvrbisad cognitioncm)Pompeius poftquam fob uit Brundufiojde negotio fufeepto follicitus, quum vrbes cæteras prçtctmittetct, Athenas tarnen adue« nit,rem facram fecic,fed habita cócione populiex« templo difceflit, vt in eius vita Plutarthus fcribit.

Labor ipfe adquietem)SoIent enim imperatores militibus laborc aut via fatigatis concedere, vt cU« rentcorpora,feq? refîciât. Signa amp;nbsp;tabulas)Signc« rum amp;nbsp;tabularum antiqui Romani ftiidiofi étant, vt hac ætatenobiks Si Pontifices argenteorum au« reorumcp vafotum, quibus menfas abacofq; exor» nent. Tabulas)id eft pifturas:vt in lib.tppiftolai tum.j .ad Quintum Ftatrcm Ciceropifrutas appel iat.PræcIatum eft,inquit,fummo cum Impcrio fuif fe in Afia trienuium^ficjvt nullum te fignilmgt; nulla

P if

lt;8 F. S Y LV IV S IN OR A. CIC.

piiEluta,nullum vas,nulla veflts, nullum manciptd, nulla forma cuiurquâ,nulla conditio pecuniæfqui^ bus rebus abûdat ilia prouincia^ab fumma integrl^ täte continentlac^ deduxeric. C^æ cxteri)Impera tores. TollendaJamp; Româ in fuas domos afportâ* Decælo da. In bis loci$}id eft.in Afia. Seddecçlolapfum) lapfus. vt ad Quintum Fratrcm Cicero, Græci,inquit,,(ic te viuentem intuebiätur, vt quendamex annalium memoria, autetiam e cælo diuinum hominem eiTe Nue de« in prouinciam delapfum putent. Nunc deniq^)id nii^. ell nunc primum. Id enim turn dicitur, quum ali« quid ante fîeri aut dici oportuiiTe ßgniamp;cam^. Ho mines Romanos)vt Curium Dentatum,amp; Fabri* tium,qul tanta fuerunt abdinentia, vt etiam ob* lata vitro munera repudiauerint.

Nunc imperii noftri iplédor illis gentibus lucerNunc intclligunt,non fine caulà maio« res fiios tum,cum hac temperantia magiftra-tus habebamus, fêruire populo Romano imperarcaliis maluifiè.Iâ vero ita faciles adigt; tus ad eum priuatorû, ita liberæ querimoniæ de aliorum iniuriis effe dicuntur,vt is qui di-gnitatc principibus excellit, facilitate par infimis elfe videatur. lam quantum confi-5io, quantum dicendi grauitateSccopia va* eat, in quo ipfo ineft quædam dignitas im* pOtatoria, vos Quirites hoc ipfo in loco fiepe cognoftis .Fidcm vero cius inter focios quantam exiftimari putatis, quam holies o-

PRO LEGE MANILIA. 69 mnium gentium fànftiffîmam iudicarint? Humanitate iam tâta eft, vt difficile didu fit vtrum hoftes magis virtutem cius pugnan-tes timuerint, an manfiietudinem vidi dile-xerint. Et quifquam dubitabit,quin huic tantum bellum hoc tranfmittendum fit, qui ad omnia veftræ memoriæ bella cóficienda, di-uino quodam confilio nacus effc videatur?Et quoniam authoritas multum in bellis quoqj adminiftrandis, atq; imperio militari valet, certe nemini dubifi eft,quin ea in re ille idem ipfe Imperator plurimum poffit.Vehementer pertinere ad bella adminiftrada,quid hoftes,quid focii de Imperatoribus noftris exi-ftiment,quis ignoratfcum iciamus homines in tantis rebus vt aut contenant,aut metuat, aut oderint,aut ament,opinione non minus famæ,quàmaliacerta ratione commoueri. Quod igitur nomen vnquam in orbe terra-rum clarius fuit ? Cuius res geftæ pares?De quo hominc vos,id quod maxime facit au-thoritatcm,tantaamp;tam prxclara indicia fe-ciftis?An veto vl^uam vllam effc oram tarn deièrtâ putatis,quo non illius dici fama per-uafèrit,cû vniuerfus Populus Ro.referto fo-ro,repletifq; omnibus teplis ex quibus hie Io eus confpici poteft, vnum fibi ad commune omnium gentium bellum Cn. Pompeium

F iij

q» F. SZ I VIVS IN OR A. C IC.

Imperatorem depopofcit^Itaq; vt plura non dicâ,neq; aliorum exeplis confirmem,quantum huius auchoritas valeat in bello,ab code Cn. Pompcio omnium return egregiaru exempla fumantur;qui quo die a vobis mariti-mo bello præpofitus eil Imperator, tanta répété vilitas annonæ ex fumma inopia St cari-tate rei frumétariæ côfcciita eft vnt’ hominis fpe nomine,quâtâ vix ex fumma vbertatc agrorum diuturna pax efftccre potuiifet.

Quantum dicendi grauitate amp;nbsp;copia valeat. )Id ante ex Ciceroni's verbis docuimus, Cicero in Ora» lione poft reditum ad Quirites laudat maxime tri» perticam illam orationem de fuo reditu,quam Cn. Pompeius ad populum habuit. Hoftes.J Piratæ, quos in deditionem accepit,iiflt;^ üdê (èruauit.Eft^ argumentö a minori ad maius. Tranfmittendu.^ Trâfmit Tranfrpittere beiiumeft belli onus alii decernere. teie bel» fciamus hominesamp;c.Jfententiaeft,opinio» nefama: amp;certaaliquarationemouêtur homines vt aliquem contemnant aut metuant amp;c.Contem» nere contrariumeft metuere. Illiusdiei.^quo per* lata lex G'abinia eft. Referto foro-amp;c.)Comitium Fotû amp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;propinquum crat,vt pro co lorum fæpe di*

co itiû nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;forum multa templa foifle Afconius

fignificatjquum pro templis omnibus efreum fotû præfidia in caufa Milonis a Pompciojdilpofita fori Vilitas Vilitas annonæ.^Iddiuinonumine Compro* batum ftgnificativtde foo reditu dicit in oratione annonç. domo fuajQjaû de mea,inquit,*dignitatein té* plo louis Maximi Senatus frequêtÜTitnus vno iftq

PRO^LEGE manilia; 71 dilTenticnte decrcuifTct, fubitoillo ipfodic catifli« mam annonam nee opinata vilitas confecuta eft» Etant qui decs immottales,id quod ego fenCio,nu; mine'fuo reditum meum dicetent comptobafle, Rçi,.frumentatiæ.)id cd frumêciîvt in libro Epi» ftolariim ad Quintum fratrem primo, Nullas, vt opinor, infidias hoftiü, nullam prælij dimicationê, nullam defeöionem fociorum,nullam inopiam fti» pendii,aut rei frumcntatiæ,nullamfeditionemicx« creitus pertimercimus.

Ia veto accepta in Póto calatnitatc ex co lio, dc quo vos pauloantc inuitus admonui, CÛ foeii pertimuifTentjhoftium opes animiq; creuiflcnt,Sc cum fatis firmu præfidiû prouin cia nó haberct,amififletis Afia Quirites, nifi ipfum ld téporis diuinitus Cn. Pópeium ad cas regiones Fortuna Populi Rom. attuliflêt. Huius aduentus amp;nbsp;Mithridatéinfolita inflâ' matum viótoria cótinuit,8lt; Tigranê magnis copiis minitanté Afiæ, retardauit-Et quifqua dubitabit,quid virtute*profcdur’ fit, qui tä* petfi. rum authoritatc^profeccritùut q facile im- ftutus. perio atq; excrcitu focios Sc veftigalia cófèr. * perfe» uaturus fit,qui ipfo nomine ac rumore defen derit^Age vero,ina res quanta déclarât eiuf-dé hominis apud hoftes Po. Ro.authoritate, q’ ex his locis tarn Ióginquis,t3 diuerfis, tarn breui tempore,omnes vna huic fe dediderut: quöd Cretenfium Lcgati,cum in eoru infiila nofier Imperator exercitufc!; efietjad Cn.Po

f Ui]

7t F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

peium in vitimas prope terras venerunt; ei^; le omnes Cretennum ciuitates dedere veile dixerunt?Quid?idemipfe Mithridates non-ne ad cundem Cn.Pompeium Legatum viqi in Hifpaniam mifit,eum^; Pompeius Legatum femper iudicauit? li, quibus fenmer erat moleftö ad eum potiflimum efle miflum,fpc-culatorem q Legatum iudicari maluerunt. Potcftis igitur iam conftituere Quirites,häc authoritatem multis poftea rebus geftis, ma-gnifq; veftris iudiciis amplificatam,quätum apud illos reges,quätum apud exteras natio-nes valituram eile exiftimetis. Reliquum eft vt de felicitate (quam præftare de feipio nemo poteftjmeminilTe amp;nbsp;commemorate de al tero poffumus, ficut æquû eft homini de po-teftate deorü)timide amp;nbsp;pauca dicamus. Ego enim fieexiftimo’

Iam accepta calamitate^quum a Mithridate C. Triarius deuiftus eft. Inuitus admonuf) quum di« xit Cicero,Sinite hoc loco Quirites ftcutpoetæfo* lent,qui res Romanas fcribunt. Id ipfum eins tem porisjid eft co ipfo tempore.Id tetriporls,amp;id acta--tisa Cicerone ixpe dici alias admonuimus. Ad cas regiones.}id eft in Aftam minorem ad bellum Piraticû, Infolita.^id eft magna,aut non folita.fæ« piftimeenim Mithridates vidus fuerat,Tarifttme vi ftor. Inftammatû viftoria.)Eft enim vifloria in--folens natura amp;nbsp;rupetba,vt pro M.Marcello Cice« to dicit, Tigranem magnjs copijs. ) Tigrançs

PRO LEGE MANILIA. 7}

«nim magnis copifs Mithtidatem ex Armenia in Pontum redeuncem fecutus eft.Aduerfus que quü duceret exercitum Lucullus,ne fe cum Mithtidate coniûgcter^ab Senatu, vt Plutarchus ait,reuocatus eR. Quid virtute}A facilioti fuadet. Nam li ab* fens Pompeius authotltate tantum ptofecit, proii« ciet facilius ptsfens vittute. Ex locis tarn login* qui$_)de Piratis intclligit. Nofter Imperator.^ Q. MetelluSÿCui Pro con full bellum aduerfus Creten* fes mandatum erat. In vltimas prope terras.^ In Pamphyliam venifle diximus. Omnes Cretenß« umciuitates)Non folum piratas,qui ab Metello obßdebantur,ied reliquos quoi^ Cretenfes optalTe venire in deditionem Pompeij didt. Idem figniß« catLiuius libto centeßmo,qui a PompeioLegatum in Cretam mißum dicit ad accipiendas vtbium de* dittones. Erat moleRum.)ex inuidia,quod ad fe quoqß mÜTus non fuüTet.Metellum aute amp;nbsp;Perpen* nam ßgnißcare videtur,quibus exerdtus qucxp in Hifpania commißi étant contra Sertorium,quo têi pore Cn. Pompeius Quæilot adhuc cum impe* lio Confulari aduerfus Settorium mÜTus eil. Spe* culatorem.}id eil explotatorem. Veto autem fiml* Ic magis eil eum fpeculatorem qua Legatum fuif* fe,quod contra Settorium in Hifpaniam Pompeius miifusfitjCum Sertorio autem Mithridates foedus fecerit. Magnis veftrisiudicifs) quædc Pompeio feciilis,quum ei Sertorianum bellum,itemqß mari* timum contra piratas cum imperio Confulati mä* dauiilis. Prsilate.)id eil predicate,niß forte prç* dicare non prsßare legendum eil : vt in primo de OfRci/s’Defotme eil de feipfo falfa præfettim præ* likate. Ego enim fiç exifiimojVt Iudentiiim,ita

74 F- SyLVIVS ViN OR Ai CIC.

bella getétiuni,alfos miT£ros,aItos Felices vfdemus: Lud i Sc vtin ]udis,ita in bellis,qui Felices Funt,interim vins belli vû cuntut;amp; qui principio vincunt,poftremo vincum Aoriæ. J tur.ElF igitur magna ludiamp; belli nmilitudo,quum bellum ipFum maiot fît FortunælquaC ludus. Illud Felici«! autem vFu Folet euenirCjVt.iftiuFmodi Felicitas per« tas nub petua non fît.eamenim quinadifunt,ad extremu laperpe mifere aut vidi,aut mortui funt. Alexander Ma« tua. «a gnusveneno necatuseft.Scipio AFticanus maiora Fuis eicôus,in exilio péri,t, ProFugus Annibal ve« neno Fibi mortem confciuit. Scipioni AFricano mi« nori in ædibus quieFcenti vis allata efF.Quis autem ex Romanis viftoriaçcjatcp ttiumphotûgîotia''Cn. Pompeio clarior attj Feliciorfis mifere viélus a Cæ« farc,miFerius obtruncatus eft.Iam Cæfarem viftot rem in Capitolio necatum nemo nefeit. Adde etiâ, ü libet,vrbis{Romæ Felicitatem,cuius tantum Fuit Imperium,quantum nullius ciuitatis,quæ.mirere a« miflb Imperio fæpe capta£fl,amp; abbinc triennium ab Hifpanis amp;nbsp;Germanis vexata eft.Illudqj verum cft,quod in Agamemnone Seneca fetibit,Nulla Io« güemporis Felicitas.

MaximOjMarcellOjScipionijMariOjamp;cx. teris magnis Impcratoribus,non folum pro» pter^virtutéjfed etiâ propter fortunâ, fæpius imperia.mâdata,atq; excrcitus eße cômiflos. Fuit enim profedo quibufdam fummis viris quædam ad amplitudincm Si gloriam Si ad res magnas bene gerendas,diuinitus adiûda fortuna.De huius autem hominis felicitate,

PRO LEGE MANILIA.' 7s de quo nunc agimus,hæc vtar moderatione diccndi,non vt in illius poteftatefortuna po-fitam cfTe dicam, fed Ivt præterita meminif' fe,reliqua ipcrare videamur:ne aut inuifa diis immortalibus oratio noftra,auc ingrata elfe videatur.Itaq; non fum prxdicaturus, Quiri-tes,quantas die res domi niditiæque, terra marique,quantaq; felicitate gelTerit :vt eius fcmpcr voluntatibus non modo clues aifen-ferintjfocii’obteperarint, hoftes obedicrint, fed ctiani venti tempeftatefq; obfècûdarint.

Maximo)quicûéhando teftituit rem,qui tor,8c quinquigs Conrulfutt, Matcello)M.Claudi. us Marcellus Anntbalis exercitum ad Nolam fudit atlt;5 vicit,primufq! omnifi totcladib’ feffis Roma* nismelioté fpé belli dedit.Idc Syracufas expugna* uit.Idê fuit quinquies Conful. ScipionQvel maio. ri,qui anno quarto amp;nbsp;xx. cum Imperio Confulati in Hifpaniam miflus,tnde Pœnoseiccit.lnde Con» fui Annibalem ex Italia redire in Africam coegit. Eo vifto Carthaginenfes accipere conditiones pa* ds coegit.Vel Scipioni minori,qui bis folutus legi» bus,bis Conful fad:us,;duas vrbes opulentiflimas eucttit,Catthagincm 8c Numantiam. Matio)qui nouus homo lugurtham Regem vicit cepitque,qui Theutones,Ambrones, Cimbros penitus dcleuit; quifepties Conful fuit. Meminiffe) Mote di» cendi Græcorum hic vfum Cicetonem atbi« tror.Iienim pro getundijs,'quibus catcnt,vtun« tut Infinitiuo.Meminiautem nullum gerundium.

7« F.srtvivs IN ORAL CIC. Hæcigitur fententfa eft,vt præterita tecordando, reliqua fpetate videamur.Nam futurotum (pcs ex prstetitotum memoria petfæpe nafeitur. Inui* fa^n diceremfortunam eiTe in poteftate Pompei/.

Aut ingrata.)Acceptorum enim beneficiorû côs memoratio, animi gratitudinem oftendit. Non 'Aflènc lum prædicatutus.^Occupatioeft. Aflcnfetint.^ tio 8c af* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnes dicunt^Sifenna vous aflentio

lèütior ' ’° Senatu dicebat,amp; eum poftea multi fecuti^neep tarnen vincete confuetudinem potuerunt. Author eft M.Varro,vt ait A.Gellius librofecundo.Vtau^ tem impertio amp;nbsp;impertior,reuetto 8c teuertor,mu« nero amp;nbsp;munerot « aliaque eiufdem generis per« multa,ita aflentio amp;nbsp;aflentior authores grauiflimi dixerunt.Ouldius in libro Faftorum fexto,Sic ceci« nit CliO)dod$ aflenfete forores.Idem in libro Me« tamorph.tertio,Dixerat,aflenfît precibus Rham« nufla iuftis.Idê libro decimoquarto, Aflenfere dei, nec coniunx regia vultus Immotos tenuit. Virgili» us libro Aeneidos fecundo, Aflenfere omnes,amp; qux fîbi quifqß timebat,Vnius in miferi exitium côuer« fa tulere.Hac voce T.Liuius perfæpe vfus eft:vt li« bro vice(îmorecundo,Varroni fere omnes, Paulo nemo præter Setuilium priotis anni Confulem af« fentirent.Libro viceflmofexto.Si aliquibus aflenti« te necefle eft,media (imillima vêtis funt.Libro vit cefimofeptimo,Sed turn quoque aut verbo aflen« tiebat,aut pedibus in (êntentiam ibat. Nihil minus fxpe vfus Cicero eft,vt in libro Epiftolarum faml» liatium primo,Aduertebatut Pompei/ familiäres aflentireVoIcatio .Libro ad Atticum primo,Homi« nes ad xv.Curioni nullum fenatufconfultum faciê* tialTcnfetunt facile.Libro fecundo,Cenfuic hoc Ca«

PRO LEGE MANILIA. 77

to,a7enßt Senatus equitf.Libro decimoquarto /Is plane mihi probabac fe affentire 8c cuperepacê.

Ta mul ris res mihi probanda exemplis fuit,pro* pterea quôd mak loqui latine permulti exiftimêt cum qui alTentire dicat.Hanc enim vocem pod Si* fennam vfu inualuiiTe plurimi non putant. Venti tempedatefcp obrecundarint.)Quum piratas Pom peius perfequereturycos tam breui' tempore e ma* tl non eieciuetjniii ventos fecundos amp;nbsp;ferenitatem habuilTet. Tempeftates^td eil ferenitates. Aulus Tempe* Gellius libro duodecimo intet vocabula quæ in v« ttanque partem accepta enumetat, tempeftaté adgt; ferenxu* iungit. Tempeftatem pro temporis ferenitate a te. Vergilio faepe dici attendimus,vt in libro Aenei» dos primo,Nymbotumqß facis,tempedatum^ polt; tentem.Prius enimluno Aeolo dixcrat,Tibi diuS pater,atqß hominum rex Et mulcere dedit fludus, 8c tollere ventos.Vêtus enim afkrt nymbos,amp; (è* tenitatem.Idem in eodem,Olll fubridens hominü Fatot atqß deorum Vultu,quocaelum tempeftateFqß ferenat.Item in libro nono,Vnde hçc tam data te* pente Tempeftas.Tempeftatem medium efle vo* cabulum Seruius dieft,Ideotç clara rempedate di* citur. ObfecundarinQid ed fecundæ 8c ptofperæ Obfecn* fuerinc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dare,

hoc breuiflîme dtcam, Neminem vnquâ ta impudentem fuifle.qui a dits immortalibus tot amp;nbsp;tantas res tacitus änderet optare, quot amp;nbsp;quantas dit immortalcs ad Cn. Pompeium contulerunt.quod vt illi proprium ac perpetuum fit QuiriteSjCum communis iàlutis at-que imperii,turn ipfius hominis caufaÇficuci

78 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

facitis) veile Sc optaredebetis. Quare cum Sc bellum ita neccflarium negligi nó poC linita magnum,vt accuratiffïme fit admini-ftrandum:amp;cum ei Impcratorem præficere poffitiSjin quo fiteximia belli fcientia,fingu-laris virtuSjClariflima authoritas,egregia for tunardubitatis Quirites,quin boe tanri boni quod à diis immortalibus oblatum Sc datum cftjin Rempub.confeiuandam atq; amplifi-candam conferatis?Quod fi Romæ Cn. Pó-peius priuatus cfiet hoe tempore, tarnen ad tantum bellG is erat deligendus atq; mitten-dusmunccum adexteras fummas vtilitates hxc quoq;'opportunitas adiugatur, vt in bis ipfis locis adfit:vt habeat exercitum:vt ab iis qui habent,accipere ftatim poiïït:quid expe-ftamus?aut cur non ducibus diis immortali-bus,eidem,cui extera fumma cum laluteRei-pub.commfla bint,'hoe quoq; bellum régi-um cómittam’.^Atenim virclariffïmus Rei-pub.Scveftrisbeneficiis ampliffimis affeftus Q.Catulus,itemq; fummis ornamentis honoris,foTtunx,virtutis, ingenii prxditus Hortenfius,ab hac ratione diflêntiunt ; quorum ego authoritatem apud vos multis locis plurimum valuifre,8t valere oportere confi-teorifed in hac caufa,tametfi cognofcitis au-thoritates contrarias fortibimorum viroru

PRO LEGE MANILIA. 79 amp;nbsp;clariflimoruin,tarnen omifîîs authoritati* buSjtpfâ re amp;nbsp;ratione exquirerc poflumus ritatem: atque hoc facilius,quôd ea omnia qux à me adhuc difta funt,iidem ifti vera ef-fe conceduntjSC ncceiTariumbellum efre,amp; magnum,amp;in vnoCn.Pompeio fumma eß /è omnia.Quid igitur ait Hortcnfius?fi omnia vni tribuenda funt, vnum digniflimum ciTe Pompeium,fcd ad vnum tarnen omnia deferri non oportere.

Proprium ac perpetuum) Proprium pro perpe» tuo did Nonius Marcellus teftis eft. Quiim có» Qnum munis falutis.)Hicattendaspatticolam quum adgt; iungi cum didione maioris momêti,amp; rum minot * ris,quod eft contra Grammaticorum prxeepta. Quarequum amp;nbsp;bellum^ConcIudit Cicero Cn.Po* peio Mithridaticû bellum bac Manilia lege manda» dum efte.Sed in bac concluflone per capita repetic eaquæ dixit. Quod fi Romç)Ârgumentuin afî» dione eft. In bis ipfis locis adfit) vbi bcllum cum Miibridate gerendum fit. Ab bis qui babent) id eft ab his Romanis qui in prouinci/s propinquis c3 imperio funt. Duciblis di is immortalibus ƒ A deo» rumauihoritate fuadet,quoiûquot;nutu amp;nbsp;voluntatefa* dum videtur,vt nunc in Afia cum exerdtu Pom» peius fit, Hac deotum authoritate Cicero alibi quoque fepe vtitut, autbore Quintiliano libro quinto.Inlibrode refponfis Arufpicumn'n condo» ne contra Catilinam,quse inuediua tertia appella« tur:amp; pro Ligario,quum cauiam C.Cæfaris-melio» rem, quum di, hoc iu^cauerintjcofitetur. Atenim

F. SYLVIVS IN OR.A» CIC.

virclarifrimus,_)llt;cfutat fententias Horteßj 6c Ca* tuli,qui legem Maniliam difliiadentes, vni Pôpeio omnia tribuenda efle negauerunt. Vefttis benefi« cijs ampIilTimis afîeAusJtd eft fuflragi;s vefttis fa: Aus Conrul.Q.enim Catulus cum M.Lepido fuit ConfukVt enim Conftilatus magißratus eß am« plißlmusyita fußiragia pro Confulatu,beneficia tunt amplißima. Summis oinamentis honori$)id eß confularidignitate.Hortenßus enim Conful deß« gnatus etat,quum Verris caufa agebatur. Inge« ni;)Nam eloquentißimus erat Horteßus. In ora« tione iudiciali fit vt cócra aduetfarium dicatur,quä« uts id Quintilianus libto quarto vetet.In délibéra ti« uaautemßqua funt authoritate qui contra fentifir, hi vituperandi non funt.Catulum 6c Hortenfium laudat Cicero,fed veritatem potius qua rerum au« thoritatem fpeAari oportere dicit.Multis locis).i. Locus fçpe amp;nbsp;multis temporibus.Locos enim pro tempo« pro tem tedicitut.Hinclocum aAionis Stoicidient eßeop« pore. portunitatem tempotistvt ait Cicero in primo de Offic. Authoritates contrarias) Alij enim banc le» gern fuadent,all,■ diffuadent. Adhuc)id eß hue vßp. Etneceflariü bellum effe)Ha:c tria funt quæ prsclpue dixit Cicero,vt in partitioneerat pollid« tus.

Obfoleuit iam ifta ratio,rc multo magis,quä verbis refutata. Nam tu idem Quinte Hortenfi, multa pro tua fumma copia ac fingula-ri facultate dicendi,amp; in Senatu contra viru fortem Aulum Gabinium grauiter ornatcq; dixiftijcum is de vno Imperatorc cótra prx-

PRO LEGE MANILIA. 8r dones conftitucndo legem promulgaiïct : amp;nbsp;ex hoc ipfo loco permuita idê contra legem verba fccifti. Quid turn per deos immorta-leSjfi plus apud populum Ro.authoritas tua, qua ipfius Populi Romani falus,Sc vera cau-la valuilTetjSc hodic hanc gloria,atq; hoc or-bis terræ Imperium teneremus? An ribi turn Imperium clFc hoc videbatur ,cum Populi Rom. Lcgati Prætorcfq; capiebantur ? cum ex omnibus proLiinciis commeatu Sc priua-to Sc publico prohibcbamur?cum itaclaula erant nobis omnia maria,vt ncque priuatam rem maritimam,neq} publica iam obirc pof-fcmus?Qux ciuitas antea vnqua fuit,non drgt; co Athenienfium,quæ fàtis late quondâ marc tenuifle diciturmon Carthaginefium, qui permultum dalle, maritimilqj rebus value-runtmon Rhodiorum,quoruvfq; ad nolIra memoriâ.dilciplina naualis Sc gloria remafic

Obfoleuit iatn iftaoratio)oratio amp;nbsp;.ratio Icgitur* Prifeianus vero libtonono legit oratio, vbi cnim fcribit Obfoleo faSlum ab obs amp;nbsp;oko,non a foleo, hunc Ciceronis locu citât. Rc;id eft euentu belli piratici. RéfutataJiRefutarca Cicerone amp;nbsp;Quin» tiliano potius qua côfutate dicitur. Pro tua lüm« ma copia amp;c.jSolet Cicero in orationibus amp;nbsp;fua« fotijs amp;nbsp;iudicialibus eloquentia fua demittere , adlt; uetfarij autê extollete f turn vt aduerfatium audi»

G j

81 F. SYLVIVS IN OR-A. CIC.

toribus fufpeftû faciat,qui eloqucntia magis quâ cauCa: verträte nitatur:tum quia authore Quintilia« nolibro vndecimo,omnis iaélatio^præcipue ea quç ingenij eft,oratori turpis eft. Contra virum for» Lex Ga temjA.Gabinium.Lege Gabiniaquid Cn.Pompe# binia, io conceiTum fit,eft apud Plutarchû in vita Pópeif, De bac lege in Senatu aélum cft.Senatus promifit morituriä fe potius,quâ lex ilia perferatur . Ei legi L. Trc» L.Trcbtllius A.Oabinij Trib plçb.Collegâ inter# bellius. ceffit.Eo perfèuerante Gabinius tribus introuocare cœpit,vt Trebellio magiftratum abrogarent,ficut quondâ C.Gracchus tribunus M.Oftauio collegç fuo magiftratiä abrogauit.Aliquâdiu Trebellius ea re perrettitusnô aderar,pfiftebatq?in intercelTionc, quod dânari magis quâ petfeueraturn efte Gabiniû arbitrabatur.Sed poftquâ.vi,‘.amp;.x.tribusIcgêacce# pcrût,amp; vna mens effet,vtpopuli iuffum côtîcerer, remifit intcrceffionê Trebellius,attp ira legé Gabb niusdepiratis perfequédis pertulit.Author eft A« feonius in cômentatijs in orationemCicetonis pro Cornelio de maicftate.In qua oratione Cicero A. Gabiniû virû fortem appellar:qué,cû falutê’popu# lo Romano,atep omnibus gentibus fine diuturnæ timiditatis,turpltudinis amp;nbsp;feruitutis afferret, pafi fum effe negat plus vnius collegæ fui,quâ vniuerfç ciuitatis voce valere amp;nbsp;voluntaté. Forte igitur ap« pellar,quia côtra Senams voluntaté,à Collegæ in# terceffioué hanc lege ferre perfeuerauerit. A.Gabi# nius is cft,vrarbitror,qui cS L.Pifone ConfuI fuit eo anno quo Cicero in exilium abijt. Ex hoc ipfo loco) Dicit Horrenfium habuiffe duas orationcs, quibus Gabiniam legem diffuaderer,vnam in Sena, nt,alteram in foro. Si plus apud po.) id eft fi fcgt;

• PRO LEGE MANILIA.

cundum fentcntiam tuam lex Gabinia lata non fuiffer.Eftautem argumentum a fiftione. Vera V.ra caufajid eft bonatvt inlibro deOffici,s tertio,Tanquot;- caufa, turn dabit amicitiæ^vt veram amici caufam efte malit.Populi caufam veram ideodicic,quod Pom« peius iudicio populi aduerfus piratas dux faflus vi« ftoria potitus eft,vt pro Q.Ligario Cæfaris cau« fam dicit fui{remeIiorem.Caura,inquic,tum dubia, quod erat turn aliquid in vtra«^ parté^quod proba» ri poftet.Nunc meliorcerteea ludicanda eft,quam etiam dij adiuuetfir. LcgatiJ)Legatospopuli Ro« mani amp;nbsp;duos Prætores cum liftoribus a prædoni« bus captos fuifte antea dixit. Quod autem hic adlt; iungat Quæftoresjintclligi fortafte Jiceat Quæfto» res qui cum illis Prætoribus in prouinciam profi« clfcebantur.Commeatus nomine hic inieliiguntur pg^iea» cibaria ad alimoniam excrcitus,ciuitatis, multitu» dinis alicuius.Etiampriuatum commeatum dici, hic locus documento eft . Oftendit autem Cicero imperium Romanum iure appellandum non fuifte imperifi ante belli maritimi onus Popeio Gabinia lege mandatum. Claufa erant nobis) Claufum cuiquam mare eft,quum aut propter fæuientem Claufu tempeftatcm , aut p/ædonum pericula nauiga« m^re. re non audet : vt paulo ante , Socijs veftris ego mare claufum per hofte annos dicam fuifte, quum exercitus noftri Brundufio nunquam nifi fumma hyeme tranfmiferint? Et in Jibro Fpiftolarum ad Quintum Fratrem fecundot, Tuas mirifice literas cxpeólojatqueadhuc claufummare fcio fuifte,vt contra jpro Archia poeta , Populus Romanus aperuit LucuIIo imperantc Pontum , amp;nbsp;Regis quondam opibus ,amp; ipfa natura regionibus val»

G ij

84 F- SYLVIVS IN ORA. CIC. l.itum . Mate tenuifte ) Hinc nauali ccrtamine Xerxem viceruat.Itdem cum Lacedæmoni/s mari» tima pugna fæpe certancc$,ad extremum a Lyfan» dro vifti funt.Catthaginenfes maritimis rebus mul» ‘ turn valuiffe Punicabella documenco funr»

Quæ ciuitas antea vnquâ, tam tenuis,tam parua infula fuit,quæ no poreus fuos,8lt; agros amp;nbsp;rcliquam partem regionis atq; oræ mariti-mæ per fc ipfà defenderet? Ac hercle aliquot annos continuos ante legem Gabiniam ille populus Romanus,cuius vfq; ad noftrâ me-moriam nomen inuiélum in naualibus pugt; gnis permâfit,magna ac multo maxima par^ tenon modo vtilitatis,fed dignitatis atq; imperii caruit.Nos quorum maiores Antiochu regem claflc, Perfenque fuperarunt, omnibus naualibus pugnis Carthaginenfes homines in maritimis rebus exercitatilTimos pa-ratÜTimolquc viceruntùinullo in loco jam prædonibus pares elfe poteramus .Nos quo-que qui antea non modo Italiam habebamus tutam,fcdomnes focios in vltimis oris au-thoritate noftri imperii faluos prærtare potc-ramuSjtum cum infula Delos tam procul a nobis in Aegeo mari pofita,quo omnes vn-dique cum mercibus atq; oneribus commea-bant,rcferca diuitiis,parua, fine muro, nihil

PRO LEGE MANILIA. Sj

timebaniidem noh modo prouinciis atque oris Italiæ maritimis,ac portubus noftris,lcd ctiam Appia iam via carebamus. Et his temponbus non pudcbat magiftratus populi Ro mani in hunc ipfum locum afcendeie, cum eumvobis maiorcs'^veftriexuuiisnauticis, *noftrf. amp;nbsp;claffium fpoliis ornatum leliquiiîcnt. Bono te animo QJlortêfi,populus Romanus, amp;cæteros qui erant in cadcmfèntentia,dice-re cxiftimauîtea quæ fenticbatis : fed tarnen in falute communi idem populus Romanus dolori fuo maluit,quâ authoritati vclhxob-temperare.

A Ifquot annos continues) Aliquot cnim annos prçdones mari incubuctût. Nos quorû maiores)A turpitudine,amp; quali dcgenerationc, legis Gabiniæ ferendæ neceffitatem,eiufq;latæ vtilitatem ofledir. Antiochi regis præfeftos nauali certamine a Ro« manis viftos efTe pofiquâ Antiochus ad Thermo* pylas viftus ex Grçcfa cxpulfus eft,T.Liuius li.}6,X feribit. Perfenqj) Perfen Macedonia: Regem a Romanis pugna maritima viftum fuifle non me* mini legere.Scribit quidê Plutarchus in Pauli Ae* milij vitaapud Oreum.xx.magnas naues Roma» norum onuftas,aliafq? multas a Perfeo vi captas, fed ad rehi nihil.Dicitur autem Perfas amp;nbsp;Perfeus. De varietatis huius ratione feribimus in Progym* nafmatis. Omnibus naualibus pugnis) Carthagi* nenfes in primo bello Punicophmû a Cn.Duellio Cos.deinde ab Attilio Regulo viftos fuifle, T. Li:

G iij

86 F. sr IVIVS IN OR A. CIC.

uius Iibro.xvj.fcribit. Eodcm tarnen authore libro xix.Claudius Pulchcr Cos.quicontra aufpicia pro' feftus iuffi't pullos inergi, qui cibati nölebant, in» felicitcrcum Carthaginenfibusclafle pugnauir.

Isâdpti li nulloin locojPronomen is,ea,id,ad prima re» ma per» ferri hic attende,vt paulo poft iidem.Idalfquando fonam T.Liuiusimitatuscft,vt hb.vj. Vidiftis in vincula tcfertur, duci vniuerfieum,quia fingulis vobis pericula de» pulerani.amp; li.xxx.De pace agitur,agimufq5ij quo« rum amp;nbsp;maxime intereft pacêefte,amp; quiquodcun«^ cgcrimus, ratum ciuitatesnofiræ habituiæ fint.

Pofira)id eft coHocata,amp; vt cû vulgo dicam ,fi» tuata.Nam ad fabula alluderevidetur. Quum Te« tiam iureiurando luno afttinxiftet, nc parientem Latonam fufciperet, Latona parturiente lupiter Irim ad Neptunummifit,vt inîulâ ab Sicilia auul» fam in mari natantem appatete faceret,camcß fir» raam in Aegeo mari fifterct,vt Latona excipcret, Delos. Lucianus author eft.inde appellata eft.nam dÿ^oç Ponerc manifeftus dicicur.Ponete aliquando eft firmare,Sc pro fir» certum atqt fixum facere,vt in oratione pro A.Ce« mate. cinna,Eft haccres pofitaquæ abaducrfario non ne« gatur.Quintilianus lib.3 .de ratione vrbes laudangt; di ptfcipiens^loci pofitionem appellat,quam frtua» Ponerc tionem vulgus diceret. Cicero in oratione pro do» ædera. rao fua ponerc ædem dicit pro a:dificare.Sp, Caflij domus ob eandê caufam euerfa,atcp in eodem loco ædes pofita Teiluris, Portubus noftrisjvt Caieta, Appia Mifeno,amp; Hoftia.Appia via a porta Capena vftç via. ad vtbcm Capuam eft,vt ait Iulius Frontinus in li» bro de Aquæduélibus . His tcporibusjante lege Gabiniam.Tempora in re mala dicit, Inhuncip» fum locumJid eft in forû.In foto eniin cóciones ad

PRO LEGE MANILIA. 87 populû haben fokbât,vt initio diximus. Exuuijs nauticis)Antiatibusdcuidis,eoru naues partim in naualiaRomä fubduftæjpartiminccfæjtoftrirqjca» Roftra tn fuggeflum inforoextruélû adornari placuit,rogt; proforo ftracpidtemplû appellatû. Author eft Liuiuslib.8.

Cæteros^ vt Catuln,aliofq5 Senatorcs . Dolori fuo)DoIebat populus Rom .mare orafcp maritimas a prædonibus occupatas e(re,quum alijs muftis no« minibus,rum maxime,quod interclufi commeafus eflcntjvnde maxima annonæ caritas Romæ eflet,

Itaq; vna Iex,vnus vir, vnus animus, non modo nos vnamiferiaaiit turpitudine libe^ rauit:(ed ctiam effccitjVt aliquando vere vi* deremur omnibus gentibus ac nationibus terra mariq; imperarc.Qiio mihi ctiam indi-gnius vidctur obtreftatum efle adhuc, Gabi-nio dicam,an Pompeioùn vtrique (id quod eft vcrius^ne legarctur Aulus Gabin.Cn.Pô. expctcnti ac poftulati. Vtrum ille qui poilu* lat Legatû ad tantû bellum que velit,idone* usnoneilquiimpetret?cumcxteri ad expigt; landos iôcioSjdiripiendafq; prouincias,quos voluerunt Legatos eduxerint? An ipfe cuius lege iâlus ac dignitas populo Roma.atq; omnibus gentibus conllituta eil, expers efle debet gloriæ eius Impcratoris, atque eius exercitus, qui confilio ipiîus atque pericu-lo eftconilitutus ? An Falcidius, Q. Metcl-Ius,(i^Cælius LatinienfiSjCn.Létulus, quos

G iiij

88 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

omncis honoris caufà nomino,cum Tribu* nipl.fuiirent,anno proximo legati cfle potu* crunt^In hoc vno Gabinio funt ram diligcn. tes?qui in hoc bello,quod lege Gabinia gerigt; tUTjin hoc Imperatore,atqj exercitu , quem per fe ipfc conftituit,etiam præcipuo iure efle deberet.de quo legando Confules fpero ad Senatû rclaturos:quifi dubitabûtjaut graua-buntur,cgo me proficeor relaturum.

TurpitudineJjNam turpe erat pop.Rom.etiam portiis pop.Ro.qui in Italia funt,a piratis occupa» tos efle. Quo mihi) A.Gabinin poftq abiffet Tri» bunatu, Ic^ari iibi Pompeius poftulauif.id tarnen impetrare nô potuit.Id hic agit Ciceto,vC legetur, quatenus bcllo quocgMithridatico Legatus manear. Legatus Legatus autem eft is quem Imperatotis vicarium quis fit. amp;nbsp;Jocumtenentem vulgo dicunt. Cicero in oratio» ne in Vatinium teile Legatos appellat nûciospacis ac belli curatorcs,interprétés,bcllici cófili; authores miniflros muneris prouincialis. Imperatorcs autê ad bellum proficifeentes,Legatos poftulabâtjcofç fi commodû videbatur,Senatus mittédos decetne» bat.nâ ex huius ordinis authorirare Legati legabâ» tur,vt ait Cicero in Oratione in Vatinium teftern. Quo eodem authorepto Q.Ligario, Ligatium Se» natusprimum,deinde Tuberonemin Africam le» gaucrat, Gabinio dicam.)Dubitatio cil. Cæteti ad cxpilâdos.)Talcs funt qui pccuniâ magiftrati» busdiuidi3t,aut pccuniam Romæin quællu telin* quut. Quos voluerûf,)Eoscnim a Senatuimpetra ucriït.Nifi fortaife intelligat eos qui côtra Senatus

PRO LEGE MANILIA. S9

voluntatetn Legati fint,qualem Vatinium fuiffe Ci cero dicit. Honoris caula nomino.;id perfæpe di* cit Cicero,quum viuum aliquem nominat, in quo Honoris aliqua fufpicio contumeliæ latere poffit,vt aftione caufa. in Verrem fecunda,vt Hottenfius Coniiil defigna« tus domum reducebatur e campo cum maxima fre quentia ac multitudine,fitobuiam cafu ei mulritu* dini C. Curio,quem ego hominem honoris potitis q contumeliæ caufa nominatum volo. Id etiam de honeftilTimis hominibus aut amiciffimis dici con» fueuit:vt ait idem in Oratione pro Rofcio Comœ» do. Nonne,inquit,quotiefcunqj in caufa in nomen huius incidifti,toties hunc amp;nbsp;virum bonum cfle di» xifti,amp; honoris caufa appellaflKquod nemo nifi aut honeftiffimo aut amiciflïmofacetecófueuit. Qufi Trib.pleb._)fignificare videtur hos Trib.pleb.leges tuliffe de mittcndis Imperatoribuss eofdem poftq Tribunatu abiucrunt,Legatos fuiffe. Arguit igitur a fimili A.Gabinium legari dcberc. Tam diligé» tcs.jvteum ab vrbe nolint amittere. In hoc bel» lo.)maritimo fcilicet. Spero Con fuies amp;c.jScribit

T.Liuius libro tertio nemini ius effe habendi Sena» Senatû tum,qui ipfe magiftratus non fit. Omnibus autcm habere, magiftratibus id ius noneft.Scribit A.Gellius cap. ad fena« feptimo libri. xiiij. M.Vatronem in commentario tû refer» ad Pompeium fcripfiffe qui fuerint per quos more re, amp;nbsp;felt; maiotû Senatus haberi foleret, eoGç nominat,Db natufcó» ftatorem,Confules,Prætores,TtibunofpIeb.Intcr» fuitfi rcgem,Præfeél:um vrbi-.ncç alij praßet hos ius di« cere cui cit fuiffe Senatufconfultum faciendi. Quoties aute ficeat. vfu veniebatjvtomnesifti magiftratus codemtem» pore Roms effent,tum quo fupra ordine feripti ef« fent, qui eotum prior alij’s effet, eipotiffimum Se»

90 F. SSTLVIVS IN ORA. CIC.

natus confulendi ius fuifiTe.Qui autem Senat« ha* bebatjidfin ad Senatum referebat. Quum igitut Diftator non effet,fi étant Cofiilesjillis folis ad Sc« natum referre Itcebat.ldeocp egit ClodiusTrib.pl. cum A.Gabinio amp;nbsp;L.Ptfone Coff. ne ad Senatum referrent de Cicerone ab exilio rcuocâdo.A quibus, vt ait Cicero in Oratione pro P. Seftio,flagitabas tur quotidie cum querelis bonorum omnium, turn ctiam precibus Senatus, vt mcam,inquit, caufam fufciperent,agerent aliquid,denicp ad Senatum re« ferrent.Hi non modo negando,fed etiam irridendo ampliffimum qjienqç illius ordinis infequebantur.

Dubitabunt.^id eft non audebunt. Aut grauabû tut)mctuentcs malam abijs inire gratiam,qui con» Grauari tra fentient.Grauabûtur, id eft nó libenter, led mo« Sc gra» leftefacienhvtpro A.CIuentiojNegauit qucnquam uate, in ciuitate effe prætet fe,qui id efficere poffit. Sed primo grauari cœpit, quod ædilitatem fe peterc cum hominibus nobiliffimis,amp; inuidiam atcp offen» fioné timere dicebat. I dem in Lælio,Ego veto non grauarer, fi mibi ipfe confiderem. Inde grauate, tcontraanimum,contra cor,vt vulgo dicunt.Idem lib.de Offc.i.IncéfusCannius cupiditate coteudit a PythiojVt venderctzgtauate ille primo,

Neq;me impediet, Quirites,inimicuedi-ftum,quo minus fretus vobis,veftrum ius be neficiumf]; defendâ.Neq; præter interccflîo* ncm quicquam audiam, de qua (vt arbitrer) ifti qui mirantur, etiam atq; etiam qui id Ip ccatjConfidcrabunt.Mea quide fcntetia (^li-rites,vnu.s Aulus Gabinius belli maritimi

PRO LEGE MANILÏÂ; 9t rerum^; gcftarum Cn. Pompeio aiïcribitur, propterca qiiód alter vniillud bellum fufci-picndum veftris fuffragiis detuht : alter delà-tum,fulceptumque confecit. Reliquum eft vt de Q. Catuli authoritate St fententia di-cendum efl'c videatur : qui cum ex vobis quærerctjfi in vno Cn. Pompeio omnia po-neretis, fi quid co fadum effet, in quo fpem effetis habituri : cepit magnum fuæ virtutis frudum ac dignitatis,cum omnes prope vna voce in eo iplo vos fpem habituros efle dixi» ftis. Etenim tab's eft vir ,vt nulla res tanta fit,ac tarn difficilis,quam illenonSt configt; Iio regere,St integritate tucri,8C virtute con* ficcrc poffit. Sed in hoc ipfo ab eo vehemcn-tiffimediffcntio,quód quo minus certa eft hominum ac minus diuturna vita, hoc ma-gis Reipublica,dumperdeosimmortalcs li-cet,frui debet fummi hominis vita atqj virtute.

Inimicu edidum)Hic contedare Iicet,edido cau turn fuifle ne quis Prætor Senatum haberet quo tc^ pore CofT.eotûve alter Romse effetsvti ne quis Tri. ple.quum Prxtores adeflent amp;c. Veftrum ius be« neficiumqp defendâJ)Quia Trib.ple.qui de imperio alicuicómittédolegéfuffragio veftro tuleriir, poft^, quam abiuerûtroagiftratUjfoIentdecetnîLegati ci qui veftro beneficto Imperator conftitutus eft. con^ tracjuod edidum qui feciffet,is fibi tnitnicospara«

9^ F. SÏLVI VS IN ORAT. CIC.

ret, iucoq; inimicum ediftum appellari. Pro Cice» roneab exilio reuocando ofto I hb.pleb.répugnât tibus Pifone 8c Gabfnio ColT. ad Senatum recule» runtsvt aitCic.fn Orationepro P. Seftio,vt etiam Varro apud A.GcIliumfignifïcat. Præter intercef fionem)nefiat fenatufconfiiltum de Gabinio legâ» do.f. M.Varto fcripfit, vt ibidê ait A.GelIius,in« tercedendi ius ne fenatufconfultum fietet,ijs fob's efle, qui cadem poteilatc,qua ij qui fenatufconful» turn facere vellent,maiotefve elTent.Ideoqj fi Cice» 10 Prætor ad Senatum de legando Gabinio referat, fobs Coff.aut Collegia eorû interceded! ne fieret fe» natufconfultum, ius efle.* Qui id liceat) vr refera ad Senatum, fl Confutes referre aut dubitabunt, aut grauabunï. Retûqj geftarû Cn. Pôpeio affcri» bitur)Legendum effe ita arbitrer, Rcrurorj gefta» Aflcribe rum gloria Cn.Pôpeio affctibitur. Eft autem affcri» re,amp; af. bere,adiungere:vt qui cfuitatedonantur, quia natis fcriptitij ciuibus adiunguntur,aircriptitij dues appellantur. dues, qua ex re eft ilia Ciceronis fimilitudo in lib.de Na» tura Deorû tertio,lam vero,inquit,in Græcfa mul» tos habentex hominibus deo8,Alabandum Alabâ» di,Tenedi;Tennem Leucotheam,quaE fuit Ino, amp;nbsp;dus Palæmonem filiumtcunélaGræcia Herculem 8c Aefculapium TyndaridassRomuIum noftrijali« ofcp complûtes,quos quafi nouos amp;nbsp;afferiptitios ci Aflctibi ues in cælum receptos putant.Inde afleribi in ciui» in ciuita tatem,in ciuitatc,amp; duitati Cicero dicit pro Archia tc,inciî poeta,Quç,inquit,quum effet duitas azquilfimoiu» uitate amp;nbsp;te ac fœdere, alfetibi fe in câ duitatem voluit.Itê, ciuitati. Data eft duitas Syllani lege amp;nbsp;Carbonis,fi qui fœ deratîs ciuitatibus afferipti fuiflent.Ité paulo poft, Quæ quum ita fint, quid eft quod de eius duitate

PRO LEGE MANILIA. 9} dubitctisjptæfertim quum ali/s quoi^ in ciuitatfbus fuetit affcriptusf Reliquum eft, vt de Q. CatuIi_) Ciceioncm Plutarchus hac in re fecutus non eft.Is enim in vifa Pompeij Catulum in difTuaflone legis Gabiniæ dixiffe fctibit,Pompeioparcendum, nec eum tot periculis belIiRjîobijciendum : amp;nbsp;fi Pom» peiumamitcerent,non elfe in quo fpem ciuitas po» neret.endcni in legem Maniliam multa inuectum fæpius proroftris acclainafte iubendo amp;nbsp;hortando patres, vti maiotum cxemplo mentem animumç rcpofccrenc ob publicam hbertatem vindicandam. Quum ex vobis qnærctet) in legis diftuafîone. Si quid de co faftum e(ret)id eft fi contingeret eum mori.Id autem ominis caufa cuitauit dicete: vt in prima Philippicarum,Si quid mihi humanitusacct dilTetfmuIta autem impcndetc videbantur prætet naturam ctiam,ptætercp fatum) huius diei vocem teftem Reipublicac rclinquerem meæ perpetuæ en ga fe voluntatis.Si quid eo faftum effet, legendum F-î'Sun» putarem,quôd id verbum faccre in ea fignificatios co, ne cum ablatiuo fine præpofitione adiungi foleat: vtpro A.Cluêtio,Quid iftishominibus faétum eft Stratone amp;nbsp;Nicoftraco f Quo^in loco plura de hoc dicendi gcncrc fcribemus proxime. Dixiftis). i, roganti Catulo refpondiftis. In hoc ipfo)quod di* cat Pompeio parcendû.Quo minus certa eft.)Ho« minis vita cafibus morbifqj innumerabilibus obno» xiaeft,eiurlt;5 exitu nihil eftquicquam minus certû. Idcoqj negat Cicero in Catone maiorc vllû homi« nem effe quantumuis adolefcêtcm, cui exploratum ficad vefperam fe effe vifturum. Minus diutur^ na vita.)Nam breue amp;nbsp;irreparabile tempus Omnb hus eft vitas.

94 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

Atcnim nihil noui fîat,côtra exempla arq? inftitutamaioruni.No dicohoc loco, maio* res noftros ièmpcrin paceconfüetudini, in bcllo vtilitati paruiflè:iemper ad nouos cafus temporum, noudrum conllliorum ^rationes accommodaflè. Non dicam duo bclla maxima,Punicum, 8c Hifpanicnfc, ab vno Impc-ratorc efïc confeda : duas vrbes potentilTi-mas,quæ huic Imperio maxime minitaban-tur,Carthaginem arque Numantiam,ab co-dcm Scipione cflcdeletas. Non commemo-rabo, nuper ira vobis patribufq; vehris efîc vi(um,vt in vno Cn. Mario fpes Imperii po-nereturvr idem cum Iugurtha,idcm cû Cim bris, idem cum Theuronis bcllum admini-ftraret:in ipfo Cn.Pompcio, in quo noui co-ftirui nihil vulr Q.CaruIus,quàm muira fint noua fummaq; Catuli volunrate conftituta, recordamini. Quid tam nouum, quàm ado-lefcentulum priuatum, excrcitum difFicili Reipublicæ tempore conficere ? confecit. huic præefie?etiam præfuit. rem optime du-du fiio gerere ? gefiit. Quid tam præter con-ftietudinem,q homini peradolefcenti Ccuius a (ènatorio gradu ætas longe abeflèt) imperium arq; exercitum dari ? Siciliam permirti arq; Aphricam,bellumq} inea adminiftran-dum^Fuitinhisprouinciis fingulari inno-

PRO LEGE MANILIA. 95

centia, grauitate , virtutc : bellum in Afri’ ca maximum confecit, vidorcm exercitum deportauic.

Dum per dcos immortales licet), i. dum dij ipfi pcrmittunt.i.dii fanus amp;nbsp;incolumis amp;nbsp;conftâti æta« te homo eft. F rui hominis vita),i. fiuétû amp;nbsp;cómo» j. ditatê ex hominis vita capere Fruieni pro eo quod fruftû eftfruftn capere,fæpcdicitur:vt frui vedigalibus, capere. agrisjfundis dicimus,vnde fruftus appellatus eft.Ci Fruftus ccro de rePponfis Arufpicû, Acraiifi nullum eft:ve« ynde. ftigalibus nófruuntur,qui redemerût.Idem contra Rulliî ad QuiritfSjAdiögit agros Bithyniæ regios, quibusnûcpublicani fruütur.IdéproScx. Rofcio, Hune nô modo colédis prædijs praefuiflejfed certis fundis patte viuo frui folitûefle.Idcpro A. Cecini na,Teftamcnto facit hæredc, quem habebat e Ce» fennia filiû,vPumfruftum omniû bonorû fuorum Cefenniæ légat,vt frueretur vna cü filia.Vndefru« pruffua ftuarios agros M.CçIius in lib.EpiftoJarum Ciceroî nis. viij. appellat, pacate pofteflbs,ex quibus fru» étus percipitur. Agros,inquit,quos fruftuarios ha» bent ciuitate$,vult tuo beneficio,quod tibi facile amp;nbsp;lioneftum faéiu eft, immunes efle. Atenim ni» hil noui fiat.)Quod Catulus in legis difluafîone db xitjid Cicero repetit, vt réfuter. In ea autem re^ petirione Cicero at vel atenim folet dicere. Non dico amp;c. ) Occupatio eft. Simulât cnim Cice» ro id fe non dicere quod dicit. Confuctudini pa'-ruiiTe) id eft noui nihil fecifle. Cum Jugurtha) que poftea viftum in triumpho ante currum fuum duxit . Poftea Marius triumphali vefte in Senalt; tum venir, quod nemo ante eum fecerat, vt fetb

lt;)6 F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

bit T.Liuius libJxvij. Idcmcum Cimbris)A qui» bus Komani exercitus fæpe vifti fuerant.Nam Êa» pyrius Carbo Cof.cûexercitu fufus lunius iyllanus cû bis pugnauit infelicitet: Aurelius Sc3ugt; tus Confulis Legatus ainiflo cxercitu captus eft: C.Manlius Sc Q.SeruiliusCæpio Proconlules mi» fcre vifti binis cafttis l'poliati luntjVtaitT.Liuius,

Cuin Theuton!s)quibus Cimbripoft tam mub tas viélorias feconiunxerunt.Theutonos Si Tbeu» tones dicimus.In bello Cimbrico C.Mariofæpe cô tinuatus Cô lu la tus eil,quemadmodum Fabio Ma» ximo in fecundo bello Punico. In ipib Cn. Pom ; peio)QuæinPompeionouaconRituta (înt, dicit.

Adolefcentulum.JiNatus erat tum Pompeius an» nos tres Si viginti, quum in agro Piceno, vt dixi, tres comparauit Icgiones, quem Sylla Imperatorê appellauit. DifFiciliR.eip.tcmpore.)Quo tempo» te Bella étant ciuilia Syllæ cum Carbone. Exerci» tum confîcerejid eft cogéré amp;nbsp;colligere, vt confi» ccrepccuniam Cicero dicit in Oratione pro L.Flac co.Duæ rationes conficiendçpecuniæ:aut verl'ura, aut tributo.Et contraRullum ad Quirites.Permit» titur infînita poteRas innumerabilis pecuniæ con» ficiendæ de vefttis veftigalibus non fruendis. Ré optime duélu fuo gcrere.jNam in Sicilia vicit ce» pittj Catbonem,vt ante diximus, Pcradolefcen» ti.J)Adolefcens amp;nbsp;adolefcétior tantum dicitur.Pro fuperlatiuo autem hic peradolefcenté dicit,vt pau» lo ante adolefcentulû. Cuius a Senatoriogradu.^ Senatum a fenumætate appellatum effe Cicero in libro de Seneftute fcribit.quam eâdemob caufam j’içoviriotÿ Græci appellant, ^-^^ûvtixç enim hi fe» nés appellant. Bellum«^ contra Domitin Si Hie»

PRO LEGE MANILIA. 97

ticam. Na tus Pompcius.iif/ » 8c xx.annosjadhuc eques Romanus, quod quidem nemini coutigerat, ex AFrica triumphauit, vt ante diximus. Deport Drpof«’ tauit} id eft tn Italiam tcduxit. Deportare excr» tare exi citum,pro eo quod eft^claftem in pattiâ teduceic, ercitû. T. quoqueLiuius fæpedtcit: vtin libro.xxiij. Nes que controuerftam fore, quin ipfe confefto belio Afioibal viélot in earn deccdat, exercitumque de« portet, Italiæ imperium Campanis relinquatur.

Idem libro.xxx.Tum M. Attilius amp;Q. Minutius Trib.pleb.ad populum tulerunt,venentiubcrcntve Senatum decernere,vt cum Catthaginenfibus pax fieret,amp; quem earn pacem dare,quemqp ex Africa exercitus deportare iuberent.De pacevti rogaffcnt, omnes tribus iufterunt pacem dare P. Scipionem, eundem exercitum deportare.Idem lib. xxxix. Ita comparatum more maiorum erat,ne quis qui exet« citumnon deportafletjtriumpharet : nifi perdomi* tarn pacatam«^ prouinciâ tradidiftètrucceftbriiuo. Rcportare cxercitû,idem in eadê fignifîcatione di» Repor« cit in lib.xxxvifi.Authoritas feniorum valuit,ncgâî tare ex« tium exemplum proditû memoriae efle, vt Impe» ercitum^ rator qui deuiftis perduellibus, confeéla prouinciâ exercitû rcportaflet,fine curru 8c laurea priuatus in« honoratuflt;5 in vrbem iniret.Tranfpottare exercitû quid flt,antc diximus.Portare exercitû,idem quctjp Portare’ dicitlib.xxxix.Senatufconfultû faftum,vt PrsetO' exercitû tes quatuor millia peditum Romanorutn fciibetêt, quadringêtos cquitcs,amp; quincp milita focioruni pe» ditum Latini nominis,quingeiitos équités, quos fe^ eu in Hilpaniamportarent.Sfddeportare pro pot« Depor» tarequotj dicimus.Cic. in Vericmaélione prima, tareiite« Non te ex Sicilia literas tnVerrem deportare velle ras, fi»

98 F. SYLVIVS IN ORA» CIC.

arbitrantuhldem aflione.vj.Otnniacp quæ ornamé« to ibi cHe pofTent^Canhaginé funt ex lilo loco de* portata.Itemc^jEa continuo fignum vt demoiiien« tut;amp; Meflanam deportaient/mpetauit.

Quid tam inauditum, quam cquitem Rogt; manum triumpharc? At earn quoqj rem Populus Romanus non modo vidit,Ied etiâ ftu-dio omni vifendam putauit. Quid tam inuli-tatum,q cum duo Confules clariflimi, fortiß fimiq; elïèntjCques Romanus ad bcllû maxi* mum,formidolofiflïmö^; pro Conlule mit* teretur?miflus cft.quo quidem tempore cum clîèt non nemo in Senatu, qui dicerct, non oportere mitti hominem priuatum pro Co« fuie,L.Philippus dixiiredicitur,non ic ilium fua’fententiapro Confule, led pro Conlüli-bus mittere. Tanta in eo Reipu.bene geren* dæ fpes conftituebatur, vt duorum Conlülu munuSjVnius adolefcentis virtuti commit-tcretur.Quid tam fingulare,q vt ex S.C.legi* bus folutus Conful ante fieret,q vllum alium magiftratum per leges capere licuiflct?Quid tam incredibile, quam vt iterum eques Ro. cx S.C.triumpharet?Quæ in omnibus homi* nibus noua hominu memoria eöftituta liint, ca tä multa nö funt,q hxc quæ in hoc vno ho mine vidimus. Atqj hæc tot exempla, tanta ac tam noua perfeda func in cundem homi*

PR.O LEGE MANILIA. 9 ncm â QjCâtuIo, atq; a cæterorû’eiuïBem di-gnitacis ampliffîmorû hominû authoritatc.

Duo Coir.J)Hi qui fuerint,nondum Icg!,quanuis Eutropi.lib.vj.fcribatSertorianû bellum M. Acmû Jio Lepfdo amp;nbsp;Q.Catulo Coff.cœpifle. Ad beJlum Q.Serto maximum) quod in Hifpania cum Q.Settorio ge» lij vi ftum eft. Cuius in vita Plutarchus fcribit a paruo cxercitueiusmagnas Po. Ro.copias magnoi^ du* CCSdeufftos.Cottam naualiprælio ruperatum^Phi* diam Prætorc profligatum,Domitium Proconfulê côtiitû, Toranin Metelli Legatn cum exercitu de» ktum,ipfum quoœ Metellû vitû ætatis fuæamplifi fîmû in earn neceifitatem adduélû^vt L. Lollius ex

Narbonêfi Gallia ei auxiliû ferre coaftus fit,amp; Cn. Pompcius cû fumma feftinationc miffus fit,vt Ser» toriotcfideret.MetellûSertorius magna celerftate vrgcbatjMctellus cunélationerefiftebat, L.Philip^ pus dixilTe dicitur. Idem fcribit Plutarchus in vità Pompcij.L.Philippus Senator fumma nobilirate amp;nbsp;cloquétia fuit,vt ait Cicero pro Cn.Planco. Legi« bus folutus),i.vt vulgo dicunt,difpcnfatus.Qua \’O'. ce Cicero,T.Liuius, alijtp vtuntur fepiffime. QJ vllum magiffratu) Cn.enim Pompeius quû adhuc Quæftor effet,cum Imperio confularl aduetfus Ser« toriS miflus eft,vt ait T.Liuius libro.xcj. Aedilitas

cnim primus erat magiftratus,eacpad honoris am« pliorisgradum afcenfus primus erat,vt ait Cicero in lib.de Legibus tcttlo,dcinde Prærura,poft Cófu» latus . Sed ante Acdilitatem Quæftura gerebatur, cjuæ ex horum magiftratuû ordine non erat,quem« admodum amp;nbsp;Tribunatus. Vlpianus libr* Digcft.j. tftulo de'officio Quasftotis, Quæfturam cfle dicit luucnes

H ij

IO» F. SYLVIVS IN ORA. CIC.

initium amp;nbsp;quafi primordium gerendotfl magiftra» Quæfto tuû. Ideo(j adoIeCcentuIi Quæftores fiebant. Inde res. illud Ciceroni's eft inEpiftolarü lib.ij, Ego de pro» uincia décédés,Quatftorem Cælium præpofui ptogt; uinciæ,puetum,inquis? at Quæftorem, at nobilem adolefcentem, at omnium fere exemplum. Scipio» nem quocp,cui poftea African! cognomen fuit, na» tum annos quatuor amp;nbsp;ferme vlginti cum Imperio Confulariin Hifpaniam fccundo bello Punico miß linn fuiiTe T, Ltuius libro vicefimofexto fctibit. Capere Magiftratum capere)id eft adminiftrandum amp;nbsp;magi« gerendum fufcipere : vt in Oratione pro Cn. Plan» ftratu. co,Quod multo etiam minus ferendum eft. Turn

cnim magiftratû non gcrebat is qui ceperar. Ite» rum triumpharet) de Sertorio. Prius enim de Do» mitio amp;nbsp;Hierica in Africa viftis triuphauit. Quæ in omnibus hominibus noua ) Sententia eft. Quae in Cn.Pompeio noua cóftituta funt, ea multo funt plura,quàmquæ vnquam in vllo ciue Romano co» ftituta (int. Poft hominum memoriam)id eft ab omni antiquitatc. Tot exempla in Cn. Pompeio conftituta.A Q. Catulo.)Ha?c authore Senatu co» ftituta funt.Q.auré Catulus Senator erat, Hortatu etiamiCatuliin Sertorium imperium petiuit. Eiuf» dem dignitatis) id eft Senatorû,aut virorum Con» fularium. AmpIiiTimi homines funt Senatores vcl Confulares. nam ampIiiTimus honos eft Confula» tusjampliffimusotdo eft Senatorius,ampliffitni or» , dines funt Senatorius amp;nbsp;Equeftet.

Qinrevidcant, ncfit periniqunm, Sinon ferendum, illoru authoritacem de Cn.Pompeii dignitate a vobis comprobatam fcmpcr

PRO LEGE MANILIA. loi cfTe : vcftrum ab illis de codem homine iudi' cium, populique Romani authoricatem im-probari-.præfertim cum fuo iurc populus Ro manus in hoc homine fiiam authoriratem vel contra omnes qui diflèntiunt,poffîtde-fenderCjproptcrca quodiftis reclamantibus, VOS vnum ilium ex omnibus delegiftis, que bello prædonum præponcretis. Hoc fi vos tcmcre fccilhs, amp;nbsp;Reipublicæparum confii-luiftis,refte ifti fludia veftra fuis cófiliis regere conantur.Si autem vos plus tum in Repu-blica vidiftisjvos his repugnantibus per vof-metipfos dignitatem huic imperio, falutem orbi terrarum attuliftis:aliquando ifti principes amp;nbsp;fibij Sc cæteris, populi Romani vni-uerfi authoritati parendum efle fateantur. At in hoc bello Afiatico, Sc regio, non fo-lum militaris ilia virtus quxeftin Cn. Pom-peio fingularis, led aliæ quoque virtutes ani-mi multæ Sc magnæ requiruntur. Difficile eft,in Afia, Cilicia, Syria, regnifque exte-rarum nationum ita verfari veftrum Impe-ratorem ,vt nihil aliud quàm de hofte ac laude cogitet. Deinde etiam fi qui funt pu-dore ac temperantiamoderatiores,tamê eos taies propter multitudinem hominum cupi-dorû nemo arbitratur.Difficile eft diftu Quintes,quanto ip odio fumus apud exteras na-

H iij

TOI F. SÏLVIVS IN OR A. CIC.

tiones,proptcreorû,quosad eas hoc anno . cumimpenomifimusjiniurias ac libidines, noittis Qygj cnim fanum pucatis in illis terris/ve» ftris magiftratibus religiofum ? quam ciuita-tem fandam? quamdomum fatis claufàm ac miinitâ fuifle^Vrbes iâ iocupletcsamp;copio-fæ requiruntur ,quibus caufà belli propter di. ripiendi cupiditatem inferatur.Libenter hæc corâm ciim Q, Catulo,8i Q^Hortenfio dif putarein, fummis ôlt; clariflîmis viris. Noue-runt enim ibciorum vulnera, vident eorum calamitates,querimonias audiunt.

Illorumauthoritatcm deCtl.Pompdo.) Quum Pompeius eques bis ex Senatufconfulto ttinphauft, quumqi ex Senatufcon.folutus legibus imperiû Cô* Tribu» îularc habuit, id populus Ro. côprobauit. Populi ripl. Ce» enim Ro. magiftratuseranc Tribuniplebis. li auté natufeô» fabfcliijs ante vaJuascutiæpofitis décréta pattû at» fukaex» rentiffima cura examinabantjVt fi qua ex ifs impro amioa» baffenf,rata efle non finerent.Itaq; veteribus Sena» bant. tufconfiiltis T lltera rubfcttbi folebatseaqp nota fi» gnificabatur ilia Tribunos quoç eenfuifie. Author efl Valerius Maximus lib.ij.titulo de Infiitutis an» tiquis. Populfcp Romani.)Quanuis ad Quitites.i. ad populum Ro.habeatur hæc oratio,maiorem ta^ men dignitatem fignifîcar, quum dfeit po. Ro. au» thoritatem,q quum dicitvcftrum iudicium Populi autem Ro.iudicium fufEragijs ferebatur. Iftis re» clamantibus.JInuitoSenatu per latam legê Gabi» riiâ,eaqj lege imperium in prædoncs Pompeio man*

PRO LEGE MAN ilia; loj' datum ante dixtmus. Studia veftta fuis confil/j's.) SuffraeO' ius no habebant Senatores: fed quû aliqua SuHrai* de re ferendum crat fuffragium: vt fi de lege feren* gij ius, da agcbatur^licebat Senatoribus orationes ad popu lum habere,quibus fuaderent populo quid agenda foret.Itaq; pop.Rom.ftudia conulijs fuis regebant.

Attuliftis)quS Pompeium prædonij belTo præ» pofuiRis. Regio)quod cum duobus Regibus Mi* thridateamp; Tigranegetendum eft. Regnis interior rum nationû.jln codicibus alijslego,regnisexterio rum nationum.Vtrobiqjmedofe Jegi putem, effecp legcndum exterarum nationum. Exteras nationes quas vulgo extraneas dicunt,quàm fæpe Cicero di» car,ne admonendû quidemcft. Dehofteac laude cogitet.}De hoftevincendo,ac laudeex innocentia, continentia,temperantia, fide, facilitate,alijfqj via tutibus mitioribus apud focios amicoRp populi Ro. amp;nbsp;apud exteras nationes quæfita. Si qui funt. )Im« peratorcs.f. Propter multitudinem cupidotfi ho* minumgt;i. quum cæteri ferme Imperatores cupidi cfle foieant. Quos ad cas hoc anno) Ptætores in» telligir, qui ad Prætorias ptouincias miftï funt, fl» mul Confules ad Confuîares ptouincias miffos in» telligerc liceat. In illis terris).!, apud nationes ex» tcras. Iniurias'i.i. furta amp;nbsp;tapinas. Copiofe) id CopitP cft locupletes . Copias enim diuitias appellamus. pro locu vt pro Archia, Ibi natus eft loco nobili,amp; celcbti plete. quondam vrbe amp;. copiofa . Inde copiofum homi» nemidem appellat locupletcm in libro deOfficijs Lcundo, Quid eius Collega in Cenfura L. Mum» tnius ? nunquid copiofior,qoum copiofiffimam vr»

, hem funditus fuftuliifet i Copiofum patrimonium idem dicit pro Sex. Rofcio, Sefe hoc incolumi,

H Hij

104 F. SYLVIVS IN ORA. CC.

non arWtrabatur huius innocentis patdmoniunl tam amplum amp;c copiofum pofleobtinere, Requi« runtuQid cft diltgéter inquiruntur. Nouetût enim fociorum vulnerajEorum enim quetimoniæ ad Se* nacum perfetuntur.

Pro fociisvos contra hoftes exercitum mittere putatis?an hoftiû fimulatione, côtra focios atquc amicos? Quæ ciuitas cft in Afia, quæ non modo Imperatoris aut Legati, fed vnius Tribuni militum animos,ac fpifitus fpem capere poffit ? Quare etiam fi quem ha-betis, qui collatis fignis exercitus regios fu' perarepofiè vidcatur, tarnen nifi erit idem qui fè a pecuniis fociorum, qui ab eorum cô* iugibus ac liberis,qui ab auro gazaque regia, manus,oculos,animum cohiberc pofirt: non erit idoneus qui ad bellum Afiaticum regiû mittatur.Ecquam putatis ciuitatem pacatam fuiire,quæ locuples fit? Ecquam eflè locuple-tem,quæ iftis pacata eflè vidcatur ? Ora maritima, QiiiriteSjCn. Pompeium non Iblum propter rei militaris gloriam, lcd etiam propter animi continentiam requifiuit. V idebat enim populus Ro.nolocupletariquotannis pecunia publica prætcr paucos, neque cos quicq aliud aflèqui clalfium nomine, nifi vt detrimcntisaccipiendis,maiore afFici turpi-tqdinevideremunNunc qua cupiditate ho-

PRO LEGE manilia; toj mines in prouincias,quibus iafturis, quibus conditionibus proficifcantur,ignorant vide* licet ifti,qui ad vnum deferenda elTe omnia non arbitrantur ? quafi vero Cn. Pompeium non quû fuis virtutibus,tum etiâ alienis vi-tiis magnum effe videamus.Quarc nolite du bitare,quin huic vnicredatis omnia,qui in* tra annos tot vnus inuentus fit,quern locii in vrbes fuas cu exercitu venifle gaudeat.Quod fi authoritatibus hac cauiam Quiriteslt;ófir* mandam putatis,cfl: vobis author vir bellotu omnium,maximarumq; return pentiffimus P.Seruiliusxuius tantx res geftac terra mari* q; extitcrunt,vt cum de bello deliberetis,au* thor vobis grauior elfe nemo debeat. C. Cu* rio fummis veftris beneficiis, maximifqj re* bus gelhs fummo ingenio amp;nbsp;prudentia pr«* ditus.

Caperc.)id eft continere amp;nbsp;fatiare. Qui ab au« to gazaç regia.)id eft a Mithridatis amp;nbsp;Tigranis pe cunijs.Quam enim pecuniam hoftibus Imperaco« res dettaxerant,eam in ærarium referendam Ro« mam curabant.Ideoquecum Imperatoribus mitte« banturQuæftotesad pccuniatiam rem adminifträ dam,amp;prædamacmanubias in publicas rationes referendas.Cicero inlibrode Offices fecundo fcri« bens magifttatus continentes effe,omni^ auatitiæ ftifpicione vacate debete, Omni,inquit, Macedonii ga:a,quæfuit maxima,potitus eft Paulus.tantum in ærarium pccuniæ inuexir,vc vnius Imperatorts

Je6 F. SVLVIVS IN ORA.' GIC,

præda fînem attukritthbutorum.Imitatus patré Âfricanus nihilo locupletiot Carthaginecuerla.Idê L.MummfumfeciiTeaicitjquum Cohnthum vrbê opukntifTimam funditus euertilTet.Illic Macedonâ gazam vt hic rcgiâ Cicero appellat.Virgilius quocj fn libre Aeneidos primo,Arma virum tabula;qß amp;nbsp;Troia gaza per vndas.Et in libre kcundojHuc vn« Gaza, dlquc Troia gm Inceniïs erepra adytis , Gazam in numero tantum (ingulati perficam vocem efle, Idoneus eaqß ßgnificari diuitias,id eft omne id quod polTi« guis. demus,Seruius dicit. Non erit idoneus qui ad bei

Ium mittatur.Jvt paulo ante dixit.Idoneus nö efF, qui impetret, Ecquam putatis ciuitatem.)Códu9 plicatio eft.R« enimeademiterum dicitur.Pacata Pacata natio aut ciuitas eil quæ belle caret,quae in elutngt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;paulo ante dixit pacatum hominem qui

hoilis non fit. Requifiuit.^ id eft ftudiofe quxfi* uit,vt belle piratico praeficerctur. Propter animl continentiam.)ideftquia fociorum compilator ac ptaedator non effet. 'Pecunia publica,) id eft vci Aigalibus quae ipfi roluerent. Praeter paucos.)eoa fcilicet,qui cum imperio in ptouincias mittantur,

Neque cos)paucos ftilicet. Claffium nomine.) id eft quod claffi praefefli fint. Quibus iafluris.) id eft incommodis nofttis. Alienis vitijs.) Magna laus Pompei) eft,in aliorum Imperatotum tanta auaritia,tanta incontinentia ipfum effe tarn innoeê* _ J. tem,tamquecontinentem. Inter annos tot.)id eft Inter « multis annis.lntra autem de future potius ntratot dfcatur,vt intra decern annos,id eft antequa decé annos, annifint:quod decennioquoqjdici poffetjvt inltlt; bro inueftiuarum in Catilinam fecundo,Sed triduo tarnen audietis.Id exponit Priftianus pro intra ttk

PRO LEGE MANILîA; 107

duum. P.SeruiIiusOiseft,vtaibitror,quiantePó* P.Sctui« pcium cû pitacis vidotia non inctuenta conflixir, lins Ifau quos e mari eiecifle non contentus,eorum vtbes va licus, hdiffîmas^diutina præda abundantes Phafelin amp;

» OJypon euertit, Ifauronque ipfam Ciliciæ arcetn fuuüht.Vnde confcius fibi iplemagnilaboiis Ifau* tfci cognomen adamauit.Author eft L.FIorus. Si» gniücat autem Cicero hos in ea effe fententia , vt Cn.Pompeiodecernatur imperium in Mithrtdatê.

C.Gurio.)is eft,vt arbitrer,ad quem Ciceronis Epiftolælibro feciindofunt. Summis veftris be* neficijs præditus.)id eft vit Confularis. Pro am» pliflîmis vefttis honoribusjid eft pto Confulatu.

Eft Cn.LcntuIuSjin quo omnes pro'amplif fimis veftris honoribus fummum confilium, fummam grauitatem eflè cognofcitis.Eft C.

' Caflius,inregritatc,virtute,conftantia fingu-lari.Quarevidete,num horum authoritati* buSjillorum orationi,qui difîentiunt,re{pon* dere pofte videamur. Que quum ira fine C. Îdanili,primumiftamtuam5c Iegcm,amp; vo* luntatem,amp; fententiam laudo, venementiïfi-meq; comprobordeinde te hortor,vt autho-re Po.Ro.maneas in ièntentia,neue cuiuiquâ vim aut minas pertimefcas.Primum enim in te iàtis eiTe animi côftantiæc]jarbitror:deinde cum tantam multitudinem,cum tâto ftudio

J adciTe videamus,quantam non iterum in eogt; dem homine prxficiendo vidimus, quid çft.

io8 F.STLVIVS IN ORAL CIC.

quod aut de revaut de perficiédi faculcate du-bitemus?Egoauté,quicquidinme eft ftudii, côfilii,laboris,ingcnü,quicqd hoc beneficio po.Ro.atqjhacpoteftate prætoria, quicquid authoritate,fide,conftantiapoflum,id omne ad hanc rem conficiendâ tibi,amp; populo Ro. polliceor,amp; defero:teftorq; omnesdeos,Slt; eos maxime qui huic loco teploq; præfidcnt, qui omnium mentes eorum qui ad Rempu. adeunt,maxime fferfpiciunt,me hoc neq; rogt; gatu facere cuiufquâ,neq; quo Cn. Pompeii gratiam mihi per hanc orationem cocihari putemmcq; quo mihi ex cuiufquâ amplitudi ne,autpræfidiapericulis,aut adiumenta ho^ noribus quæram:propterea quod pericula fa cileCvt hominem præftarc oportet)innocengt; tia tefti pcllemusmonorem autem nequc ab vno,neque ex hoc loco,fed eadcm noftra ilia laboriofilTima ratione vitæ(fi veftra voluntas ferct)confequcmur. Quamobrem quicquid in hac caula mihi fufceptum eft Quirites, id ego omne me Reip.caufa fulcepifte cofirmo: tantumque abcft,vt aliquam bonam gratiam mihi quæfiftè videar,vt multas ctiam fimul-tates,partim obfcuras,partim apertas,intellp gam mihi non ncccirarias,vobis non inuti* leSjfufccpifle.Sed ego me hoc honore prædi-tum,tantis veftris bcneficiis affeftum, ftatui

PRO LEGE MANILIA. 109

Quirites veftram voluntatem,8lt; reip.digni-(alutem prouinciarum atque focio-rum ,meis omnibus commodis S(. rationibus prxferreoportere.

Cn.cnim Lentulum)cum Lucullo Confulem fu« tuliJuo, ifle Ciceio Aftione in Vertem.iiij.rcribit, Duorum autem Lentulotum Cicero meminit:vnius Cn.Lê« tuli Marcelliniyin Diuinationeulterius Cn.Lentue li Vacciæ,in iibro Epiftolarumad Q.,FratremfecS do.De vtrohic intelligatur,incertum eft. C.Cafi fius)Huncefrc arbitror ad quern Ciceronfs cpifto« IsE funt lib.xv. Horum authoritatibus)id eft pet horum authoritates.- C.Manili.)Apoftrophe eft, auertit enim fermonem a po.Ro. Cuiufquam vim aut minas pertimefcas.)Lex Manilia viris optimis Lex Ma iniqua videbatur,propterea quod ea primum Lult; Qjly, cullus return fuatum geftarum gloria ptiuabatut, ttiumphienim potius quàm belli fucceftbr Lucullo Pompeius mitti videbaturtdeinde potentiam Pom» peii metuebant,neintyrannidem cuaderet.Iraque priuatim conftituetunt inter fe promulgationi legis obfiftere,nelt;ç ferre publicam libertatem prodi.Ve» rum cum perfetendae legis dies adeftet,plebs ma tu fraftis animis filcntium egerc,præter Catulum, vt ait Plutarchus in vita PompeipHortcnfium ad* iungit Cicero. Non itcrum) id eft non alias. * Teftorq? omnes deos)R.emouet omnem fufpicio* nem,ne banc legem fuadere videatur aut rogatu cufufdamjautvt Pompeij gratiam fibi conciliaret, aut ad depelicnda pericula,aut ad Confulatum a(* fequendumjfed reip.caufa id fc tantum facerepto* fitetur. Huie loco tcmplotjjid eft foto amp;nbsp;rofttis.

f'f J

ÎI»

Tem» Tcmplum quanuis petfepc pro cutfa dfeatur,non« plum Bunquam tarnen pro foro inuenltur.T.Ltuliis lib. pro foto vii/.Naues,fnquit,Antiatium partim fn naualia Ro mse fubduftæjpartim incenfæuoftriRp carum fug» geftum fn foro extruftû adornari placuittRoftra^ rd templum appellatum. Pet banc caufam)id eà per banc legis fuafîonem gt;nbsp;Adiumenta bono» tibus ) id eft ad Confulatum » Vt hominem præftare oportet ) ludiciorum perlcula innocens non metuit. Id(^ vfrum bonum praeftarc decet^ vt innocentia munitus ea nihil formidet. Confît» mo)id eft afBrmo. Aliquam bonam gratiam) A, Gratia Gellius cap.ix.lib.xij.gratiam nominat inter voca» bonaamp; bulaancipitfa,qus in vtranque partem dicuntur. mala. Ideoquc gratiam bonam hic Cicero dixit,vt fn O» ratione proiL.Mutena.L.inquit^Murenz prouincia mukas bonasgratias en optima exiftimatione at» tulit.Referregratiam in re mala,idem dixit in Oratione pro.P.Sylla,Quod fi eflesvfu atqp State robufiior,eirem idem qui foleo,quum fum laceifi» tusmunc tecum fie agamytulilTe vt potius iniutiam, quâm retulÜTe gratiam videat.

FINIS.

4