EXORDP’

VM ET VERBA Marei Tullii Cice-ronis.

filentii P.C.quoc-ram his têporibus vfus,non timore a* liquo, fed partim dolore, partim ne-rccundia, fine hodiernus dies attu-lit, idem^ initiu quç veilem quæ^ (entire,meo priftino more dicendi. Tantam cnim mäfuetudinem,tam inufitatä inauditam^ clemctiam, tantum in fumma poteftate rerum gt;nbsp;omnium modum,tam denique m-credibilem fapientiam, ac pene di-uinam,tacitus nullo modo præteri

A ii

4 M.TVL CICERO re poffum.M.enim Marcello vobis P.C. Rei^ pub.reddito, nófolu il-lius, fed meara etiam vocem amp;nbsp;author itatem,8^ vobis,amp; Reipub.có-fcruatam,ac reftitutam puto.

Dolebam enim P.C.ac vehemé-ter angcbar,cum viderem virum ta lern,qui in eadem caufa, in qua ego fuiflet, non in eadem eile Fortuna, nec mihi perfuadere poteram, nec fas efse duceba verfari me in veftro vetcri curriculo, illo a:mulo atque imitatoreftudioru,aclaboru meo-rum,quafi quoda focio à me 8^ comité diftraâo. Ergo amp;nbsp;mihi meac priftinæ uitæ confuetudinéC.Cæ-far interclufam apcruifti, 0^ his o-mnibusadbenede omniRepubli-ca fperandu, quafi lignum aliquod fuftulifti. Intelledum eh enim mihi quidem in multis, amp;nbsp;maxime in meiplb,

PRO M. MARCELLO, $ mcipfojfed paulo ante in omnibus, cum M. Marcellum Senatui Rei^ publics concefsiftijcoramemoratis prxfertim etia ofFenfionibus te au-thoritatem huiusordinis, dignita-tem^ Reip. tuis uel doloribus, uel fufpicionibus anteferre. Ilie guide frudu omnis anteadæ vitæ hodier no die maximum cœpit, cum fum-mo confcnfu Senatus,tum pr^terea iudicio tuograuifsimo et maxirao, ex quo profedo intelligis quanta in dato beneficio fit laus, cu in ac-cepto tanta fit gloria . Eft uere ille fortunatus,CUIUS ex falute non minor pene ad omnes, quàm ad ilium ventura fit la:titia,peruenerit,quod ei quidem merito atque optimo iu re contigit. Qi£is enim eft illo aut nobilitate,aut probitate, aut opti-maru artium ftudio, aut innocetia

A iii aut

» M.TVL.CICERO

♦»Ut vllo genere laudis præftantiorf' PHILIPPI ARTiriCIVH.

EXORDIVM inflituitur 4 c4ufi dicêdi feu agédij cr initio auâum cS occupatione: diu enim nihil eger4t Cicero^ propterea ^uód propter ruind partium decebat eum lugere amicos. Adbitc minut gratite atque authoritatis turn habebat. Nune igia tur addet caufam,lt;juare contra fuum morem cape rit iam dicere. Et hitte fumitur exordij propoßtiof ut pojlea caufa dicendi exponatur.

Propofitto.Cum harnas caufas nuUas dixcrim, hodie primtim renouo ueterem meam dicendi cona ptetudinem . Ratio fumitur ex loco commani. Quia egregias uirtutes naturaliter fequitur laut C priedicatio,ideo dicit, Non pojfum fitcere quin pTiedicem Cffaris uirtutem et moderationé.Deina de fequitur expoßtio proxim£ rationit fdlicet^ qua in re Ca far fuerit moderatus,uidelicet in rejlituena do MarceUoJdque beneficium exaggerattOquot; tranf fert primam ad fe,deinde ad Remp. ita fit duplex translatio.Transfirt enim Cicero exemplum ad fe^ CX ad Remp. Cluia Cafar hoe exemplo ofiendit fe tales uiros in Rep.rctinere ueUe, corum author ritatem rurftu excitare. Sequitur igitur conclufio, primum de fe,deinde de Rep. Primu ait ad fe pera tinere beneficium,quia reRituto focio iterum ad 4t tendum redeat .Nam reßituto oratore addidit Cice roni

RP o M. MARCELLO. gt;nbsp;roni aiümum,quod ontorib.itenm eonteffiirtu ef« fet locum in Kepub. Deinde addit de Ke^, ^uoJ beneficium ad totam pertinent Kempidf.

Qifia Cefar cùm priuatat iniuriat condonet Senn» tui, déclarât fie Senatum CT remp. incolumen ueUe feruarc. Atque birc pars exordij propemodum i» ifoc fyUogifmo uerfatur.

Magna uirtus non poteü difiimulari. Cafar ma figni dementia cT moderatione utitur erga Mdr* cellum,me,cr Rempub.

Ergo redeo ad dicendum. EoSlea fit ampUfica* tiobenefici/ « perfona MarcetH.Honorificumt eH Marcello,^uôd 4 fenatu taiiti fit,utpro eodeprea cctur.ltem guèd tu eum dignum iudicas refiitutioa ne.Ergo ex natura correlatiuorum. Si gloriofutn mi efl accipere hoc beneficium, tibi dare glorioa fiufefi.

i7r/lt;^t0kM/xsu MarceUut efi fortunatus, cùm ipfius laticia pariat publicam latitiam.Amplificatio 4 dignitate MarccBi, dignus e/l hac fortunaj quia ffi nobilis er uirtute prafluns,

CIC. VERBA.

Nullius tantum eft flumen inge-nii,nulla dicendi aut feribendi tan ta vis,tantaque copia, quæ non dicam exornarc, fed enarrare C. Ca:-

A iiii far

8 M. T VL. CICERO far res tuas geftas pofsit,tamen hoc affirmo,$i hoc pace dicam tuagt; nul lam in his elTe laudem ampliorem, quam earn quam hodierno die con fecutus es.

PHILIP. ARTIPICIVM.

Huff oratio non habet narrationem ßBi , lt;juia res nota erat. Jneipit igitur caufain à propo/itio^i ne propoßtio frda eß percomparationent. Qsanquàm multa geßißi,Gr cum fumma laade.Ta men ex reRitutioae MarceUi multo maiorcm latu dem es adeptus,quant ex alijs rebus bcüo gcßis.

CIC. VERBA.

Soleo fæpç ante lt;)culos ponerc, id^ libérer crebris vfurpare iermo-niDus. Omnes noftroru impcrato-rumjomnes exterarum getiura po-tentifsimorumc]^ populoru, omnes. clarifsimorum Regum resgeftas,cu tuis,nec contentionum magnitudi ne nec numero praliorum, nec va-rietate regionum, nec celeritate co-ficiendi,nec difsimilitudine hellorum

PRO aM. M A R C E L L O. 9 rum pofle cofcrri. Nec vero difiun difsimas terras citius cuiufqua pai flbus potuiffe peragrari quàm tuis, non dicam curfibus fed vidoriis il-luftratæfunt, quæ quidemegoniß tam magna elfe fatear,vt ea vix cu‘ iufquam mens aut cogitatio capere pofsit, amens firn . 5ed tarnen funt alia maiora, nam bellicas laudes fo lent quidam extenuare verbis,eafq} detraherc ducibus, comunicare cu militibus, ne propriæ lint impera-torum,amp; certè in armis militû uir-tus, locorum oportunitas, auxilia fociorum,clalies,commearus mub turn iuuat. Maximam verb partem quali fuo iure Fortuna fibi védicat, quicquid profperè geftum elf, id pcnèomne ducitfuu. At verb hu-iusgloriæC.Cæfar, quam espaulb ante ad ept us, Ibciû habcs neminé, totum

IO M. T VL. CICERO totum hoc quantumcunlt;j eft,quod certèmaximûeftjtotumcft inqua tuum. Nihil tibi exiftalaude cen-turio,nihil Prarfedus,nihil cohors, nihil turma decerpit. Qmn etiam ilia ipfa rcrum humanarum domina Fortuna in iftius fe focietate gio riæ non offert,tibi cedit, tuam efle totam 8d propriam fatetur . Nun-quamenim temeritas cum fapicn-tia commifcetur, nec ad confilium cafusadmittitur. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

PHILIP. ARTiri.

'Primum argumentum ex caußs fumptum e^ .

Eftÿ E«tljgt;OTOJM..R« bettiae non funt propriie no nugfu ex parte nc quiJem conßlio regun tur.At clementer funtpropriè noßra,zr rat done tantum fiunt.Igitur funt honefliora. Scdcon clußo difjèrtur,cr ratio confelt;luentilt;e omißa eib. Kam fenfui communis earn ofßrt, quia neque aliet na laudem nobis pariunt , neque iUa que non re» guntur conßlio.

Preponit autem V.nthymenu,ti conceßionem,in lt;nbsp;qua r« beUicas Cefaris amplificattquiaen'mpret

ßrt

PRO M. MARCELLO. II jirt banc domeßicdm Uudent, ne nimium uideretur extenuire ret beUicds, proderat eus priut orndri 4t^ue Uudari.

ClC. VERB A.

Domuifti getes immanitatcbar baras, multitudine innumerabiles, locis infinitax, omni copiaru gene-re abundantes . Sed tarnen ea uici-fti,quæ8d naturam 8^ coditionem vt vinei polTent jhabebant gt;nbsp;Nulla eft enim tanta vis,tanta copia, quæ no ferro, ac viribus dcbilitarifran-gi^ pofljit. Verum animum vince-rcjiracundiam cohibere, viâoriam temperate,aduerfarium nobilitate, ingenio,virtute præftanté non modo extollcrc iacentem, fed etiâ am-plificarc eius priftinam dignitaté, næc qui faciat, non ego eum fum-mis viris compare, fed fimilimum Deo iudico.

' PM I LIP.

Il M. T V L. C I C E R o

PHILIP. ARTIFIC.

SecvnJum argumentum àdifficultate fumitur, et gloriofîui eft iram uincere, prafcrtim in uiôbria,guàm bcUo hoßes atijue urbescapere. Alibi boßts beüo fuperafii, hic uicifli iracundiam» igitur hoc ß^m difßciliui glorioßus eß. Sed htc conclußo paulà pôfl fajuetur. Hdec eü fenten tia duorum argumentorum-Ciccro etß nona^rin^ xit foriiüs dialeSticisttamen ita récitât, ut membra diaicfticit formte agnofci poßint, cr tarnen ferma liberior eß.C^terum tiddit ornamenta, fententias exloçisçommunibui fumptas,cr compoßtionem, qu£ agnofci facile po/funt cognitis principalibut tnembris,

CIC. VERBA.

Itaquc C.Cxfar bellicæ tuæ laudes celebrabuntur illç quidem non folû noftriSjfed penè omniû gcntiû literis,atlt;ÿ linguis, nec^ ulla unquâ actas de tuis laqdibus coticefcetjfed tarnen eiufmodi res nefcio quotno-do etia dum laudantur aut dum le guntur, qbflrepi clamore milituni videntur,amp;^ turbarum fono, At ve-rô cum aliquid dementer,manfue-

PRO H. MARCELLO. Ij tc,iufté,reóï:è,moderate, fapieter fa-dum,in iracundia præfertim, quæ eft inimica confilio, nbsp;nbsp;in uidoria,

quae natura infolens, amp;nbsp;fuperba eft, aut audimus,aut Icgimus, quo ftu-dio incendimur ƒ non modo in ge-ftis rebus,fed etiam in fidis ** vt cos fæpè,quos nunquam vidimus,dili-gamus. Te veto, quern praftntem intuemur,cuius men tern fcnfufquc amp;nbsp;os cernimus,vt quicquid belli fortuna reliquum Rcipublicæ fccc’ ht,id efle faluum uelis,quibus lau-dibus efferemus f quibus ftudiis fequemurf' qua bcncuolentia com-plcdemur.'' parietes médius fidius C.Ca:far,vt mihi videtur, huius cu h£ tibi gratias agere geftiunt, quod breui tempore futura fit ilia autho-ritas in his maiorum fuoru amp;nbsp;fuis fcdibus.Equidem cum M.Marcelli viri

i4 • M. TVL, CICERO viri optimi, amp;nbsp;cómemorabili pie-tate ac virtutc praediti lachrymas modo vobifcum vidcrem,omnium Marcclloru meum peftus memoria cfFodit, quibus tu etiâ mortuis M. Marcello conferuato, dignitaté fua rcddidifti, nobiliffimam^ familiä iam ad paucos redaââ, pene ab in-teritu védicafti. Hunc ru igitur dié tuis maximis amp;nbsp;innumerabilibus gratulatióibusiure antepones.Hæc enim res vnius eft propria Cæfaris, cæter£ duce tegefte,magnç illg qui-dem,fed tarnen multô magno^ co mitatu . Huius autem rei tu ipîè es amp;nbsp;dux Si cornes, qu^ quidem tanta eftjVt nulla ficut trophæis, monu-mentifque tuis allatura fit finem ætas. Nihil enim eft opéré aut manu falt;ftum,quod aliquando no con ficiat,amp; cofumat vetuftas, At verd

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hæc

PRO M. MARCELLO.

hxc tua iuftitia èC lenitasanitnißo rcfcet quotidie magis, ita ut quan-turn opcribus tuis diuturnitas de-trahetjtantiim afFcrat laudibus. Et cgtcros quidem omnes vidorcs bel lorum ciuilium iam ante pictateS^ mifericordia viceris, hodierno verb die tc ipfum vicifti.

PHILIP. ARTIFIC.

Conclufio cji duorum drgumentorum, ^Utt fut fr4 recenfuit. Ergo htcc moderate ߣla, funt tau» dabiliora.Sed Cicero auxit conclu/ionem ,repetit)t eonceßione de betlicis laudibus, his poftra opponit moderate ßäa.Ettota res eßfumpta ex lococont tnuni,ex coUatione uirtutum Caflrenfium, O’ alia» rum uirtutum^^uf quia funt mitiores , naturaliter blandiuntur magis hominibus quàm alterie. Valent enm tan tit ad bonitate, feu ad bene faciendum,non 4dnocendum,quarefu4Hiorescramabiliores funt.

Amplificat conctufionem ex minore. Hac bonu tas deleâat etiam in abfentibus, cr in perfonisfi» Gis,quanto magis in te prafente. Quianirtus efi guidem ipfa amabilis,etiamlt mortuis aut fiäis per» fonts tribuatur. Sed tarnen efficacius mouet ani» mosjcùm ipp pritfentes « fruimur.

Sequitur

15 AL T VL. CICERO

Sec/uitur 7i^oa'u7ro7ro/ïlt;x. Curia fcntit hatte ttojiram l£ticiain,CT gauelit tr reflititere Rcmp.rea /litutis fcitAaritUi. Aliud nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Mortai gaudent

conferuarißmilias.'Deinde repeat condufionew bre uiter,z^ mox attsxit tertium argumcmutrt.

Durabilii lauf ejl amplior. Htec laus c^uam con^i feeutus es hac bonitute, non ejl quidein ornatA troi» ph^iSfCr aatUis,Sed eil in animis pofîa,,çr perpe^ tua , quia inßgnem uirtutem feinpcr amant, jemper admirantur bonunes.ldeo hate laus eft amplior quant uUa trophaa.

Quartum argumetstum habet coUationem ciuilia urn uid:oriarum,qua plurimum ualetit,cr ex ipfts of ficijs,C!' exottplis futnmorü principum fumpta eft.

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;CIC. VERBA.

Vercor vt hoc,quod dicam,non peiinde intelligi auditu poflit, atlt;^ ego ipfcjCogitans fentio, ipfam vi-âoriam vicifle videns,cum ea quæ ilia erat adepta viéiis remilifti. Na cum ipfiusvidoriæconditione iure omnes viäi occidifleniùs, clemé tiætuæiudicio conièruati fumus. Rede igitur vnus inuidus es,à guo K ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;etiam

PRO M. MARCELLO. l7 etiam ipfius vidori^ conditio,viflt;^ dcuida eft. Atquc hoc C.Cgfaris iu dicium P.C.quam late patcat atté-dite. Omnes enim qui ad ilia arma fato fumus nefcio guo Rcipub.mi-fero funeftoç compulfi, S)C ft aliqua culpa tenemur erroris humani, à fcelerc ccrte liberati fumus. Nam cum M. Marccllum deprecantibus vobis Reipublicacconferuauit, me-mctmihi,et item Reipub.nullode-prccantc, reliquos ampliflimos vires,amp; ftbiipfts, ÔCpatriæ reddidit, quorum amp;nbsp;frequentiam amp;( dignitatem hoc ipfo cofeffu videtis . Non illc hoftes induxit in curia, fed in-dicauit à pl aerify ignoratione po-tius amp;nbsp;falfo at^ inani metu, quàm cupiditate aut crudelitatc ciuile bel lum efle fufceptum,quo quidem in bcllo femper de pace agendum au-

B diendumç

I8 ' M. T VL. CICERO dicndum^ efle putaui, fcmpérque dolui non modo pacem, fed amp;nbsp;ora-tionem ciuium pacem efflagitantiu repudiari . Nc^ enim ego illa, nee vlla vnquam fccutus fum arma ci-uilia,femper^ mea confilia pacis,et togac focia,non belli atque armoru fuerunt, hominem fum fecutuspri uato officio,non publico,tantum^ apud me grati animi fidelis memo ria valuitjVt nulla non modocupi-ditate,fed ne fpe quidem prudens, amp;nbsp;feiens tan quam ad interitu rue-rem voluntarium,quod quidé meü confilium minime obfcurum fuit. Nâ amp;nbsp;hoc in ordine integra re mul ta de pace dixi, amp;nbsp;in ipfo bello ea-dem ctiam cum capitis mei pericu-lo fenG.Ex quo nemo crit tarn iniu ftus rerum æftimator, qui dubitet, quac Cxfaris voluntas de bello fue-rit,

PRO M. MARCELLO.

tit,cum pacis authores conferuan-dos ftatim cenfuerit, cæteris fuerit iratioti

PHILIP. ÄRT1FIC.

Amplificdt quartum argumcntunty^rtmum popi: td propoßtione,quod mitigauerit crudelitatem uh ékriie,quod videlicet nemo pncter Ciefarem ante freit unquam in ißa, Kcpublica.

E^ comraorrftMr in hoc loco comcmorans quant tnidtos conferuauerit Cxfar,quibui iureirafci po^ tuit.Et amplificat hune locum dupliciter, Primton ditipfum Ctfarem, cum confcruet aduerfarios O’ pri/lin^ digmtati reßituit,ßgmficarc quod no ßnt mprobi dues,quod errore lapfißnt. Deinde ipfi Cdfari tribuit ßiidium pacis,Katiocinatur cum pa* cem maluiffe, quia nunc fliideat conferuare pads duthores.Hac conieäuracx effcâu prudentißim^ cogitata,mirißce hic ualet.

CIG. VERBA.

Atque id minus mirum viderc* tur fortafle tum,cum efiet incertus cxitus Si. anceps Fortuna belli: Qm veto Uiélor pacis authores diligit, is profeélo declarat,maluiflelè non dimicare, quam vinccre. At(^ hu-

B ii ius

2o ' M. TVL. CICERO

ius quidé rei Marco Marcello fum teftis.Noftri enim fenfus, vt in pace femper,fic turn etiam in bello có gruebant.Quotiens ego eu quan to cum dolore vidi cum infolentiä certorum hominu, tu etiam ipfius vidori^ ferocitatem extimefcentef’ Quo gratior tua liberalitas C. Cæ-far nobis, qui ilia vidimus, debet ef fe,Non enim iam eau fa: funt inter lèjfed vidoriae coparâdæ.Vidimus tuam vidoriam præliorû exitu ter-minatam,gladium vagina vacuum in vrbe non vidimus. Q^os amifi-mus ciues, eos Martis vis perculit, non ira vidori^,vt dubitare debeat nemo, quin multos, fi fieri poflet, C. Caefar ab inferis excitaref.quo-niam ex cadem acie coferuat quos poteft . Alterius verb partis, nihil amplius dica,quam id quod omnes verebamur,

PRO W. MARCELLO. « verebamur,nimisiracundam fuifle futuram vidoriam. Quidam enim non modó armatis, fed intcrdum ctiam otiofis minabatur. Nee quid quisc^ fenil Act,fed vbi fuiflet, cogi-tandum efle dicebant,vt mihi qui-dem videantur dii immortales, c-tiamfi pcenas à populo Ro. ob all-quod delidumexpetmerint,qui ci-uile belluni tantum,amp; tam luduo-fum excitauerunt, vel placati iam, vel etiam fatiati aliquado omnem fpem falutis ad clementiam uido-ris amp;nbsp;fapientiam contulifle.Quare gaude tuo ifto tam cxcellenti bono amp;nbsp;fruere cu fortuna amp;nbsp;gloria, turn etiä natura Só moribus tuis,ex quo quidem maximus eft frudus, iucu-ditasij fapienti.Cætera cum tua re-cordabere 0^ ft perfæpe virtuti, tarnen plærunquefœlicitati tuæ gra-B iii tulabcrc.

21 M. T VL. CICERO tulabere . De nobis, quos in Rcp, tecû fiinul faluos eife volui(h,quo-tiens cogitabisjtotiens de maxim is tuis beneficiiSjtotiés de mirabili li-bertate, rotiens de fingulari fapicU' tia tua cogitabis, quæ non modó fumma bona,{èd nmiirum audebo vel fola dicere.Tatus eftenim fplê-dor in laude vera,tanta in magnitu dineanimiS^ confilii dignitas,vc hæc à virtu te don ata, cætera à Fortuna commodata eflè videantur. Noli igitur in conferuandis bonis viris defatigari, no cupiditatc præ-fertim, aut prauitate aliqua lapfis, fed opinione olTicii ftulta fortafle, certe non improba, amp;nbsp;fpecie quada Reipublica:, Non enim culpa tua eftjfi te aliqui timuerunt, contra^ fumma laus, quod plæri^ minime timendum elfe fenferunt.

prom. MARCELLO. ij 5ECVNDA PARS.

HVnc venioad grauifsi-mam querelam, atro -cifsima fufpicione tua, quae non tibi ipG magis, q cilm omnibus ciuibus , turn maxime nobis, qui à te féru a tl futnus prouidéda eft. Quam etfi fpero ef-fefalfam,nun5 tarnen verbis exte-nuabo.Tua enim cautio,noftra cau tio eftjVt ft in alterutro peccandum lit, malim videri nimis timidus parum prudens. Sed quifna eft ifte tarn demes de tuis ne?* tamçcfi qui magis funt tui, q quibus tu faluté infperantibus rcddidiftif anicxeo numçro, qui vnà tecufijerunt^^mo cft credibilis tântûs ii| vüoifurjx,vt qno duce omnia (uma fit adeptus, huius vitam noanteponatfiiærAt fi tni nihil cogitant ftxlccis, cauen-

B iiü dura,

X4 M. T VL. CICERO

dû eft,nequid inimici. Qui.*’ omnes enim qui fuerunt, aut fua pertina-cia vitam amiferunt,aut tua mifc-ricordia retinuerüt,vt aut nulli fu-.perfint de inimicis, aut qui fuper-fuerunt amiciffimi fint5ed ta-incn,cum in animishominum tan-tælatebræ fint,8^ tanti receffus,au-geamus fanè fufpicionem tuam ; fi-mul enim augebimus et diligentia. Nam quis eft omnium tam ignarus return,ram rudis in Repub.tam nihil vnquam nee de fua, nee de com muni falutécogitansf' quinó intel-ligattua fain te contineri fuam ex vnius tui vita pédere omniumf* Eqüidcm dies noâes^ de te, ut dc-beo',cogitans,'cafus dutaxat huma-nos,8^ incertos euétus valitudinis, amp;nbsp;naturar communis fragilitatem cxtimcfco/doleo^ CU Refpub. im-mortalis

PRO M. MARCELLO. X? mortalis effe debeat, earn in vnius mortalis anima coniiftere. Si veto ad humanos cafus,incertos^ euen-tus valctudinisjfceleris etiam accédât, infidiarum^ confenfio, quem deum ctiani cupiat opitulari pofle Reip.credamusî' Omnia funtexci-tanda tibi C.Cxfar vni, quæ iacere fentis belli ipfius impetu, quod ne-ceflefuitjperculfa atque proftrata, conftituenda iudicia,reuocanda fides,comprimendæ libidines,propa ganda foboles,omnia, quæ delapfa iam fluxerunt, fcueris legibus vin-cienda funt.Non fuit recufandum in tanto ciuili bello, tato^ animo-rum ardore armorum,quin quaf fataRefpub.quicunque bellieuen-tus fuiflct,multa perderet, amp;nbsp;orna-menta dignitatis, 8^ præfidia ftabi-litatis fu^, multa^ vterquc duxfa-

ceret

26 M. T VL. CICERO cerct armatus,quæ idem toga tus fie ri proliibuifret,qu^,quidé tibi nue, tibi omnia bellt vulnera fananda funt,quibus prêter te mederi nemo poteft.

PHILIP, ARTIFIC.

Amphßcatio à tempore, quod parcere Mtho^ ribuf pucif pofl uiiloriutn plus ßt,quht cum exitus adhuc incertus eit.Addit de tHarceüo,quod is quo» que fuerit author pacis, id exemplum pertinet ad Enthymcma fupra pofitum. Deinde con/èrt Cicfa» rem cumaduerfarijs, qui nonfuerant tam mode» rati in uiâoria futuri.

EpiphoneniAjA caufa quod diuinitus accident, alioqui enim funditus perituram fuijje Rempuhli» cam,niß tam moderatus ui£hr contigijfct.

Sequitur coitclußo principalis totius primi ne» ^cq,continens laudem huius clementhe GT adhor» atiottem,ut pergtt fcruare dues.Deinde accedit ad alterum negocium huius orationis,uidelicet ad pur» gationem ßißgt;icionum Ctefaris,ubi primkm e^ itt» ^iatio. i^on e^ credibile quenquam inßdiari uitiC Cafar is.Ratio habet lt;P‘tAufjifxa,nec tui,nec hoßes pojfunt inßdiari.'Poflea addit coneeßionem.

Sed ßnt tarnen aliqui tam tmprobi, qui te ßd» (MIM effe nolintß)Mc (oneeßiwi oppo/tit locSfir» mwreni

PRO xM. M A R C E L L O. xz miorcnt,fcilicet adhorMioitan de cauendo.

Ad^t rationes ex neceßitate R.eipub.non po^ tejlreflitui Kejpub. niß à te uno. Igitur debcs te 'R.eipub.feruare.

CIC. VERBA,

Itac^ illam tuam praEclarifsitnain Si faptefltifsima vocem inuitus au-diuijfatis te diu vel naturae vixifTe, vel glorig.Satis fi ita vis naturgfor-tafle,addo etiam fi placet,gloriæ,at quod maximum eft,patriae certepa rum,quare omitte quacfo iftam dodorum hominum in contemnéda morte prudentiam, noli noftro pe-riculo fapiens elTe, fæpè enim venit ad aures meas,te idem iftud nimis crebro dicere, fan's tetibi vixilTc. Credo,fed turn id audire, fi tibi foli viueres,aut fi tibi etiä foli natus ef-fcs,nvnc cum omnium falutem ci-nium,cundam^ Rempublicam rei; tuægeftæ complexe fint,tantum w. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;abcs

18 M. TVL. CICERO abes à perfcdione maximoru ope-rum,vt fundamenta, quæ cogitas, nondum icceris.Hic tu modum vi-tæ tu a:, non falute Reipublicæ, fed æquitate animi definies Quid fi iftud negloriæquidé tuæ fatis eft, cuius te eflè auidiftimum,quàmuis fis fapiens,non negabis. Paru ne igi turinquies, gloriammagnam relin quemus ƒ immoverôaliis,quàmuis multis fatis, tibi vni parùm : quic-quidenim eft quamuis amplû fit, id parum eft, tum cùm eft aliquid amplius. Qupd fi rerum tuarû im-mortalium C. Cæfar hic exitus fu-turus fuitjVt deuidis aduerfariis Rempub.in eo ftatu relinqueres, in quo nunc eft,vide quæfo,ne tua di-uina virtus admiratiois plus fit ha bitura,quàm gloriæ. Siquidé gloria eft illuftris,ac peruagata multorum

QC

PRO M. MARCELLO. ^9 magnorum vel in fuoseines, vel in patriam,velin omne genus horn inum fama meritoru. H^c igitur tibi reliqua eft pars,hie reftat adus, in hoc elaborandum eft vc Remp. conftituas,ca^ tn in primis compo fica fumma tranquillitate ÔC ocio perfruare . Turn te,fi voles, cum Si patriæ quod dcbes,folueris,amp; natii ram ipfam expleueris fatietate vi-uendi,fatis diu vixifte dicito.Qmd enim eft omnino hoc ipfum diu, in quo eft aliquid extremum quod cum venerit,omnis voluptas preterita pro nihilo eft,quia poftea nulla futura fit.Quanquamiftetuus ani mus nunq his anguftiis, quas natura nobis ad viuendum dedit, coten tus fuit,femper immortalitatisa-more flagrauit. Nec veto hæc vita diceda eft,que corpore Si fpiritu co

JO M. T VL. CICERO tinetutjilla inquam, ilia vita eft tua Cgfar, qu æ vigebit memoria Qculo rum omnium quam pofteritas alet, quamipfa æternitas feniperintue-bitur . Huie tu inferuias,huic te oftentes oportet, quæ quidé quæ mi retur iampridem multahabe,nunc etiam qua: laudet expedat. Obftu-pefeent pofteri certe imperia, pro-uincias Rhenum j Oceanum Ni-lum,pugnas innumerabiles, incre-dibilcs vidorias ,monimenta, mu-nera,triumphos audientes legen tes tuos. 5ed nil! h^c vrbs ftabilita tuis confiliis amp;nbsp;inftitutis erit,V3g3~ biturmodo nomen tuu longé ateg late,federn quidé ftabilé domici-liû certum non habebit. Erit inter eos ctiam qui nafeentur, Gcut inter nos fuit magna diflenfio, cùm alii laudibus ad cœlum res tuas geftas

i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efferent,

PRO M. MARCELLO. jr efferent,alii fortafle aliquid requi-rétjid^ vel maximû,nifi belli ciui-lis incendiu falute pa tri a? reftinxe-ris,vt illud fati fuiflc videatur,hoc cofilii.Serui igitur iis ctiam iudici-bus, q multis poft fgculis de te iudi cabut,8lt;^ quidé baud fcio,an in cor-ruptius q nos. Nâ amp;nbsp;fine amore, fine cupiditate,amp; rurfus fine odio, amp;nbsp;fineinuidia iudicabunt. Id ante, ctia fi tunc ad te,vt quida falfo pu-tant,non pertinebit, nuc certe per-tinet,te efle tale,vt tuas laudes ob-feuratura nulla vnqua fit obliuio.

PHILIP. A R T I Ï I c.

Amplifient inftitutam adhortationem confutna tione cuiufdam dii}i,quod primum reprehendit ex cdufis finalibus. Satis wxifti nature ZS“ glorite,fi:d non patrite,quia Reipub.adbuc opus e/i tua inco» lumtate.

Secundo fequitur inuerfio de gloria, immo nee gloria fatis uixifii,cr ratio fumitur ex definition tte.PerfeSla eA gloria quam parittni infignia men rita

51 W. TV L. CICERO rita erga homines, iüa non ejl uerè gloria, p quii quam libet magnas res gelferit çy relinquat Ron p(»6/(c*lt;w in periculo.

Tu ita dcmum bene mereberis de toto genere hum4,no,cum hanc Rempub.conflitueris, igitur turn demum dicito,te fatis diuuixiffe glorite,cumRcm^ publicam conflitueris.

Tfrho reprehendit particulam,diu,ex eoHatioa nc uitte peritura.Eflg-, propoptio. Non debes tema pus uitee dcpturum rcpgt;icere,fed letemitatem.

EoPrcmo non laudabit te poperitas,p nullam äutdißipatam Kemp.reliqueris-.tunc en'm nulla erit poßeritas.Er^) da operam ut earn confÜtuas.

CIC. VERBA.

Diuerfg yöiuntates ciuiumfue-runt, diftradæ^fentétig,non enim confiliis folum ód ftudiis, fed armis etiam amp;nbsp;caftris difsidebamus, crat autem obfcuritas quidam,erat cer-tamen inter clarifsimos duces,mul ti dubitabant, quid optimum effet, multi quid fibiexpedirct,multi qd deceret, nonnulli etiam quid lice-ret. Perf^unéta Refp. eft hoe miffro

PRO M. MARCELLO.

fatali^ bello,vielt is, qui non fortu na,inflammaret odium fuu,fed bo-nitateleniret,neque omnes quibus iratus efletjCofdé ctiam exilio, aut morte dignos iudicaret. Arma ab aliis pofita,ab aliis erepta funt, in-gratus eft iniuftus^ ciuis,qui armo-rum periculo liberatus, animum ta men retinet armatum: vt etiam illc fit melior,qui in acie cecidit, cjuam qui in caufa anima profudit (qua; enimpertinacia quibufdam,eadcni aliis conftantia videri poteft) fed quia iam omnis frada diflenfio eft armiSjS^ extinda aequitate vidoris, reftat vt omnes vnû vclint, qui ha-bent aliquid,non folum fapientiæ, fed etiä fanitatis,quia nifi te C.Cg-far faluo,8^ in ifta fcntentia,qua cu antea, turn hodie vel maxime vfus cs,manente,falui elfe no poflumus,

C Quare

?4 M.TVL. CICERO

Q^are omnes te qui hæc falua elle volumus, hortamur obfecra-muSjVt vitæ, vt faluti tug confulas: omncs^ tibi, vt pro aliis etiam lo-quaf.quod de me ipfe fentio, quo-niä fubelTc aliquid putas, quoJ ca-uendum fit, non modo excubias 8d cuftodiaSjfed etiam lateru noftro-rum oppofitus, amp;nbsp;corporum poll i-cemur.Scd vt vnde eft orfa,in eode terminetur oratio mea, maximas ti bi omnes gratias agimusC.Cæfar, maiores etiam habemus.Na omnes idem fentiunt, quod ex omniu pre cibus,et lachrymis fentire potuifti. Sed quia non eft aftätibus omnibus necefle dicere ,à me certè dici vo-luntjCui necelTc eft quodammodo, amp;nbsp;quod volunt,amp; quod fieri decet, amp;nbsp;quod M. Marcello à te huic ordt ni Populo^ Ro. amp;nbsp;Reip. reddito, prgeipue

PRO H. MARCELLO.

pr^cipuê id à me fieri debere intel-ligo.Nam Ixtari omnes, non vt de vnitis folum,fed vt de communi o-mniu falute fentio.qüod auté fum-mæ beneuolentiæ eftj quæ mea erga ilium omnibus femper nota fuit,vt vix MiMarcello optimo, amp;nbsp;aman-tifsimo fratri, præter eum quidem cederem nemini,cùm id folicitudi-ne,cura, labore, ta diu pratftitérim, quam diu eft de illius falute dubi-tatum, cette hoc tempore, magnis curis,moleftiis,doloribus liberatus præftare debco. ItaqueC. Cæfarfic tibi gratias ago, vt omnibus me rebus à te non conferuato folùm, fed etiam ornato, tarnen ad tua innu-merabilia in me vnû mérita, quod fieri iam polTe non arbitrabar, ma-ximus hoc tuo faâo cumulus ac-ceflerit.

e ij

PARAFER. IN

Philip, artifiö.

Conclußo orntionis ,in qua prirtiùm eft comme moratio beneficij Cafaris, quid bellum maximum fua bonitate tantum finterit,ac nunc inflaurat relis quias imperij. Deinde accedit confequës. Vitupéra:^ tio ingratitudinis inftdiatorum. Hac uituperatione prjectpuè fujßicionctn Cafaris imtiutt.

Poftea fequituradhortatio,ut Citfar uitâ tuea» tur,cr addit •7Ta^olt;i,quod Principes ipfi promits tant fc futuros corporis eius cuftodes.

Ad extremum redit ad HarccUi caufam, Gquot; citm fupra beneficium Cxfaris laudauerit nunc in fine gratias agit. Pr'mùm publice nomine omniü, deinde priuatim fuo.

P AK AP PLK ASIS.

V M bdtffentti in Senatu nihil cges mtpetitus mccjlicia tn« porum , nunc libenter priftino meo tut fus dicere incipio. Non es nim poftum fiicere,quin Cafaris mo* icrationon qua in fumma poteftate rerum utitur^ dignißimä fummo principe plane^ diuina prtedieë. Reftitiiit enim-nobis admirabili dementia M. MdrccfiwB,^ m re primùm meam authoritatan excitauit.Ilt;!um abfentc Marcello, uidebatur authos ritas omnis oratorumiacerc,nunc eo reftituto, res creari

ORAT. PRO M. MARCEL,

creari iSauidctur. ltag;C.Ct(f4r ZSquot; tnihi ucteretn confuetudinem dicendi apcrit,^;^ tf^nter/toa Rcinp. ieneßgt;erare iubet.CMtt cmmpriu^tiïs nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sea

fi4tui condon4t,fdtii déclarât, fe fenatufit atg; utiia uerfam Remp. incolumcm effe uelje. Ac iamp;arceüo quidem honorificum eii guod SenatUf dtgnunt cenfuit,ut pro co dcprecaretur,cr tu cùm rejiituis iudicare uidcris eum Reip. at^ue tibi ornamento fu turum cjJ'e.QÙm autem illi gloriofumßt,hoc tunm beneficium accipere,quanto tibi gloriofiui efl dedif feiProfiilo fortunatusefi Marceüuscumipfiw faa hu ac Uticia ingentcm uniuerf^e Reip. Uticiam pda rit.Atque hanc ei falicitatem gratulor-.efi enim ea propter nobilitatcm exceücntcm uirtutem dia gnifiima.

E.tfi autem tot tamque uari/s beUis res geßifii rnaximas,tarnen ueriorem laudem nuüares habet, quàmhtec tua moderatio, qua hodte in refiituendo Marcello ufus es.t^eminem enhn tecu confirre pof fumus uel exterorum regum,ucl no/lrorumimpera» torum , tojum orbem terrarum pcruagtta funt ara ma tua,fupcratis bcllicofifimis natiombuf,cr deui* dis firtifiimis ac maximis exercitibus, harumrerti magmtudinem cogitatione confequi uix quifquain poted, tantum abefl , ut prtedicare pro dignitate poßtt.Quanquam igitur hitc eße maxima,ut funt, fiteor,tarnen funt alia in te maiora : nom iUa iurc preefinrtmtur t quf cr tua funt proprié, o'in quic

C iif nihil

18 paraphrasis-in nihil habet iurù fortuiM. At rcrum beUo geßarum laus ad milites etiam pertiitet,cr propemûdum eis fortum dominatur.Hiic autemnwderatio , tult;t e{i propriè,neque hic milites, nec fortuna fibi cliticlt;luà arrogare poteSi,(lUie cùmjit expers conpl^, lùhil 4d fapienter JiSü per tine t.

Dn'rtJc difficiïiiu et glorioßtu e^ magnis ui» ris i» uiikria cohibere, cr moderari iracundiaott firro Oc uiribus hofies frangtre, T« »ero in uia ^hria ciuUi ijut folet effe crudelior, non folit par» cis aduerfariû nobili ac priftanti^fed etiam cum in prifiittà dignitatem refiituis. Quan^uam igitur con fiüj magnitudinem , uirtutem,ac fcelicitatem tuam, mgerendisbeUisperpetuô celcbrabit uniuerpipo» jkritas,tc priacipent inter Heroes ontncs ponet at» ^ue pr^dicabit,tarnen hac moderate ßiän ntirabi» liter animos hominum afficientjCX in amoré tui ra» pient.HuUa enim uirtus aut admirabilior, aut homt nibus gratior efl,q modeflia in fumma potefiate rc» rum,iracudite moderatio,prtefertim in uiékria,hiec citm in ßbulis leguntur fifki^tamen ita commouent nos,ut illoSi^ui nun^uam extiterunt, prédites his uirtutibui non falùm admiremur fed ctià amemuSt Quanto magis te prafentem fuj^icere atque amare iogimnr,cUius uidemus tantam animi magnitudinéf ut uifbriam non ad priuatant libidinem,àut crude» Utatem exercendam,fed ad fàlutë publicam ontniu gentiiwtfconfirre ßadcdi , cutM boaitdte fruintur

ORAT. PRO M. AIARCEL. 33 ïp/îjCT faliitcm dignitatem recuperauimùs.lliec ipfa curia communem omniu llt;£ttciam fentit, et gau det unà nobifcum,authoritatem huius confîlij in hii ^edibut rejÜtui.Denitji iUi ipfimaiores noRri, rum exceüenti fapientia ZX uirtute hoc imperium partum atq^ confUtutum e^, cùm in iüa aterna fea de nihil pcrmde optent, atgue ut htec Reßgt;ubiic4 perpétua ßt^nMXimam uoluptatem ex tua humania täte captentycùm uiderint te hanc urbem refiitue^t re, CT /inulias nobilißmas ab interitu uindicare, Mibi guidem nunc fubijt omnium M.arceüorum re^t cordatiojtotam fiimiliampenè extinâam uiderism lucem reuocare, Hanc igitur bonitatis laudemt o»s mnibuf triumphis tuis,omnibtti monumentis ac tro^ phais antepones.QUtC ^uidem perpétua eüjneti ^ue uüi temporis iniuriic obnoxia. iJam alia monu^t menta uetuflüs confumit omnia, bifc uerô laus bo^ nitatis in animis atque memoria uniuerfa poßeri*: tatis conditatcxtingti aut obliterari nunguam po^ teü.Nunguam enim poteii animis hominum excuti admiratio eximia uirtutis, Atque antea quidë alios wehres bellorum ciuilium humanitate uiceras,ho^ die uerô teipfum uicifli. Et quod difficitlimum eß, ui£lnri£ uim atque crudelitatë moderatione tua nù^ tigiijh,cùm his peper cifli, quibus uiëhr iure irafei poteras.ïfla, uerô clementia,latißime patet. Prmic. enim ad nos omnts pertinet exemplum.Declaras e« nim te ucüe totum hune erdinem conferuare, cùm

C üÿ non

4o PARAFER. IN

no inducis in curia bdrbaros atq; exterarum nation num homines,fed noflri ordinis uiros reuocas, ac ßgniflctis nos à. te non iudicari fcelcratos, fed nu:: gis errore UpfoStCum urrM aduerfus te expimus. ûeittde ud te pertinet exemplum, cum me GT alios pads authores conferuas , oRendis tefemper pace ÿ bellum maluifle. Con flat enim qude mea de pace fententia fiierit,uerum i^uod hofles tuos fecutus fum,m)n probaui beüi confilium unijuam,fed prix uato officio adduóius,deeffe Pompeio nolui, negue emmobfeurum efl, hos qui in Kepublica uerfan» tur,imiflicitos amicoru fludqs, minimè in fua potex flute effe.Tuit MJ cddon fententia de pace mccu cr Marcellus,quern uidi non folu belli calamitates dex plorante, fed etià pertimefeétem uiéloriie crudelix tatê.duarc tua bonitas nobis gratißima ea,qua uiéhrià mitigas.t^emo in urbe inicrfiâus efl,nemo ufquam nifi in acie perqt,hac in utéhria ciuili dix uina quadà uirtus efl. Âlterius uerô partis uiéhria Uidebatur futura plena crudeUtatis.Minabantur ex nim non folu aduerfarifs,fed etia ociofis. Ac uidea tur fingulari bonitate deiaccidiffcyUt poRquanos hoc mifero luiiuofo^ bello ple^ uoluit,ümé uiéiox ria tibi cotingeret,cuius moderatioe exitus mitigax retHr,ne Reflt.periret funditus.ÇlHare,quod fiids, perge conferuare dues,et hanc tuam clemétiam, in fummis bonis dudto,quie quidé no folu loge omnix fgt;U$ ijs anteeeBit, qua tibi benefido fortune contix

.J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ger un t

o R. A T. PRO M. M A R C E L. 41 gerunt,fcd etUm inter uirtutes, in tMtn fortune indulgentia. nulla magis quàm h£c animi modern^ tiolucet. Kune uenio ad atrocißimatn fußpicionem tuam,in i^ua ßgnificas quofdam uitte tue inßdiari, hancuerà non duxi purgandam e(Je,fedte potius udhortandunt,ut uittun tuâ fumma diligentia tuea^ ris.Qttanquam/pero nenünem effe tain dementem^ qui non optet te falutun er mcolumeti effe. PriinÜ enim non eredibile quenquant ex tua effe, cui falus tua non fit charißma : «4)m te duce maximas opes cdfecuti funt.Deinde inimtei^aut in acie perie runt,aut dimißt incolumes non folùm hoßilein ani^t fnüin cxuerunt,fed etiam fentiunt fe tibi uitam et omnia pro immortali beneficio tuo debere. Sed no utar purgatione: nam ingrati atque improbi multi funt.Qjsare potius augenda efi fufigt;icio ut falutë tuam euftodias dtligentius:nam fialute tua continet tur uniuerf£ Kcipublic£,atque omnium noftrü fia^t lus. BeUum, ut fit,audacißimo cuiquc licentiam 0« mnium reru coneeßit,indicia perturbauitdeges opa preßit-.nunc iteru authoritas Ic^m excitanda efi, tudicia conflituenda,panis cohereendi improbi,free nanda licentia,mores regendi funt:h£c cum pr£ter te nemo poßit efficere,fiicilè mteÜigi potefi,ntfi te faluo,B£mpublieam faluameffie non poffc.ltaqiUee hementer confltrnatus fun cum diceres te fastis diu uel n4,tur£ ucl glorie uixiflr.CUiamquam eÜ -que^ dam laus fortitudinis no» formidare inortem,amen KeipubÜee

4’ PARAPHRASIS IN

Rdpublicte cMfa lutant tueri te oportet: propterett fjuod de tua incolumitate falus Kcipublicie pendet. Deinde fi reélè teflimes, nondum gloria tua fatis uixijli.TE,t ß eiiim ea,qua geßiüi hdiienut, mAximi apud omnesgentes admirationem h4bituraßint,tA^ men perßikt gloria ea demum eSi, quam pariunt mérita » lt;jua infignem utilitatem, uniuer» fb generi humano affèrunt. Qgitre ita demum ad omnem poßeritatem relingues perfiäam gloriama ßhoc imperium in tranguiUum relUtueris, aclegU bus,ac prafidgs ita muniueris,ne dißipetur, ac pelt;* nitus concidat-.nam ea res ad falutem totiut hunuK ni generis pertinetjUt ßt certum aliguod imperiS, guo gentes omnes contineantnr, hoc à te beneßciU orbis terrarum expetit. Atgue alijs ßma reru ßta» rumgeflarum fufficit,gui res tantas perßcerenon potuerunt.Tu uero ad cateras res geßas debes ad^ derc hoc opus ßimmo principe dignum, guod cum perßceris,tum demum fatis diuuixiffc te dicito. Qjianguam illud etià in te non competit,uita tépus atg; aatem metiri,atemitité animo intueri debes, cr iUam uerè uitam tuam exiftimare, gua uigebit apud umuerfam poßeritatem, apud guam ita uiues, ß Rempublicam à te conßitutam ci religueris'.tunc enim,etß cateras res admirabuntur,amen ia iudix eabunt,hoc diuina cuiufdam fapientia fuiffe,guod Kempublicam ex tanto beüo rcßitueris in tranguiU iuMjÇr guia tno mwimo beneficio ßntentur, nomen ttiwn

•OR AT. PRO AÏ. marcel. 4j tuim fwnntis honoribm cr diuinis,grati profe^nen tur.Nsque uero fenfui nullus exutis hoc corpo re,quare iüa pojkritatis iudicia ad te pertiiiebunt^ aut fi tunc fen fus nullus erit, ceeti- tant ad te per^ tinet lt;luo animo pStOquot; ({ualcm de te opinionein rc^ lin^uere cupias.C^uantuin autem tibi dcbeamus oa. mnes pro tua eximia,ac penè.diuina bonitate,nemo confequi uerbis poteft,beüum horribile fuit inter ci ves quod hanc ^empublicam baud dubie funditus cuertiffet,dc delelfet,nifl nunc uiéloris moderation ne clementiaque conferuaretur atque inPaurare» tur,qui non cxplct iracundiam fuam in delendis rcn liquijs huius urbis,fed oblitus priuati doloris^redit in gratiam cum hoSlibus,eofquc ut imperij author ritatem conferuet, in patriam reuocat^ quam legin bus,iure,denique omni ratione munit atque ornat: in tanta bonitate,p quis adhuc uiihri irafdtur, is profiéià ingratus,cr in patriam impius ep,qua: nip incoîumiCiefare,faluaepenonpoteR. Qjtare ne» ceße ep omnibus,qui quidem non odcrunt patriam, uita C^faris pTfcipUje curitelfe, optareq^ ut quam maxime diuturna pt,te quoque adhortamur atque obfecramus omnes,qui hanc Rempublicam interire nolumus,ut uitam tuam tuearis,cdmq; ad rem pol» liccmur nos ipfos corporis tui cupodes fore.

Sed ut rcdeat oratio ad cam caufam , à qua fumppt exordium,gratias tibi Clt;efar agimus maxi^ mas omnesjqwi MarccUum refUtneris, quôdque

'44 paraphe, pro M. MARC.' eo rejlituto ßgnificaueris te reliquis nobis etiam placatum effe , cr priuatas offrnßones Reipu « blicg condonare. Poßremo quoniam Marceüum iU amo, ut nemini prêter fratrem conceditm in amo^ re eiuSftneo nomine pritutim tibi ago gr ados;

namadcatera tua er game ingentia bea nefida,quod fieri uix poße arbie trabar,cumulus ho^e

maximusact cefiit.

1.

4;

DISPOSITIO

ORATIONIS PRO ARCHIA poëta,dutore p h i L l p. M E-

L ANCHTHONE.

Nzïio otAovofMOip Exordif trctdemm. Dc reliquä ora^t tione, ZT de caufja poftea diiïuri fumus. Ac multtis utiliMes adfirt hgc ratio ; dißribuendarum fententia^ __ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I runit qua bic utemur. Pria mùm enim uoluntatem uniufcuiufq; authoris is dei; nwm reilè adfequi poterit^ qui feriem omnium feit tentiarum contempübitur^ zr animaduertet quomo do inter fe confentiant.Deinde cùm in alienis fcria ptis rationem coniungendi fententias atümaduera terimus,fcribemus ZT ipß ma^s coh^rentia. Plu^ rimùm itaque prodeü htcc dili^ntia confyderand^ dijpoßtionis m oratione, turn ad imitationein, tum etiam ad iudicandum.Nam etiamfi nihil fcripturißt nuis,tarnen hac ratione iudicandi de alienis fcru ptis,carere non pofßunuts.

Docus p-xordij fumptus eß ex Comnutni loco^ fcilicet ex officio rcßrendlt;e gratia. NuÜa eß au^ tem efficacior ratio concilianda beneuolëtia,quant

qua

4s DISPOSIT. IN ORAT.

^Uie db honeflo dut db ojjicio ducitur . h^c propoßtio:,ex ^ud totu Exordiu ndfdtur,mprimd periodo poßtd , Ego dcbeo Archid tucri,ut rcßrS ei grdtiddn fecuda periodo felt;]uitur amo7[oyfa, hocefi^bdtio huiui fenteiui£,(}Md Archiasddiu^ uit hoc mcu jhtdiu dicendi.Tertio eit ddditd Con^ clußo. Cum beneficio Archilt;e dlijs opem firre pofs fim,coiiuenit ut ipfum guoque dejènddm.Cum fen^ tentiiC dd hunc modum detradis orndmentis digex runtur,frcilcpo^ed efl uidere ijult;e orndmentd dc^ ceddiUiPrimd pcrtodiu continet Jncrementum:ndm h£ cogndt£ flgt;ecics ddundm fententidm dmplificdn di cdufld referuntur,ingenium, exercitdtio, ratio, id efljdrs.Jn fecundd periodo penè nuBum éfl or^ tumentum, tantùm flcit mentionem CircunRdntir, ne nimis breuts effet Circundueho. Concltiflo cÄ ß {h Entbymcmatis modo, ZX eü repetitio duarunt periodorum fupcrioru. Cum bite uox flt db Archid dd falutcm aliorum ddfueßiht, ergo 4c/gt;ct etiä Ara chite prodeffe.Ndm omiffd eii Mdior dbfoluens Syl logifmu,Acquum ciï, «t quiflße fluóhim flratfui beneflcif. Tametfl banc rationem fubindicdt, ciun quidam uerbd ab ca mutuatur.

Deinde flequuntur Occupationcs dui. PriiM, C^omodo potefl Poê'trf ddiuuare Oratoremf Rf« ffiödct brcuiflimè, quid omnes dries cognati funt^ C fle ntutuo adiuuant. Altera Occupatio efl.Vide^ tur ineptum in flroloqui deartium C/ literarunt fludijs^

CICER. PRO ARC H. 4? fbidijsjd quod iam jicit Cicero » cr paulo poß co^ piofiuf ßcict.Hoc excufdt fumpto argumètoipere fond Architt, quid pro poëta itd conuenidt dicere^ tie ndgt;QS etidtn perturbetur iUe.qui nunqudm uem fdtus eft in iudiciis,ft res dgdtur uftaa cotentione, Ordtio eft generis ludicidlis.Stutus cduffte eft,^ Archids ftt ciuis Konusnus. Et hlt;fc eft principdlis Vropofttio,dd qudnt reftrre drgumétd oportet. Ute in tots, ordtione oboculos uerfari debet, cuius fl quis oblitus fuerit, non inteüigetreliqudm ordtio* Item.Nd in omnibus cauftis inprimis oportet prin* cipdlem propofitionemmeminifte.EÜ dutem Stdtut Judicidlis.Argumentd dufia, funt d Lege,cr d Te* ftibui.Nd hiproprif locifunt qudftionü iudicidliu.

Sed prater hac,longißimu argumentum à per* fond Archia CT ab artium dignitate trdólum eft.lJhe laudes propriè ad genus Demonftratiuu pertinent, fed tnde mutudmur fepe argumenta ad iudiciales cdujfds,quid dignitas perfonarum cociliat ftuorent iudicum , CT reddit cauffam ma^s probabilem CT ueriftmilem.ltd CT hie argumentatur Cicero. Quia Archias magna ftcultate ingenij praditus eil, er* credibile eft cum ciuitate donatumelfe.ltê,quia tali eft ingenio,meretur retineri in ciuitate.Genus dicendi in hac oratione initio fummiftum,CT,ut uo* cdnt,Atticum eft. Neque enin longis circumduSlio* nibui,dut expolitionibus,autftgtris procul accerp* tit ufus eft.iiMÏta breues funt periodi, CT propria oratio^

48 Dl SP O SI T. IN ORA T.

oratio . Po^ea circa fincm aïiqtfanto fioridioreß oratio.

t^arratio continet propemodum hifloriam uit£ Arckix ZZ percgrinationu,ex quibtit peruenit eo^ ut doceat quotnodo ius ciuitatis confccutus ßt ex Icgc.Et eß ad fincm narrationis SyUogifinus addis tuSjUbi primo loco ponitur Conclufio,Data efi ciui» tas.Deinde Maior, Omncs (Jui in focijs ciuitatibut adfcripti funt,fi in italia,cumlex firretur,domicil. Hum habueritt, ex profifii funt intra dies LX.apud prietoré,eXc.funt ciues,Archias adfcriptus ejiUe^ raclcif, ex habuit domicilium ^om£ , ex profifiui efi,eXc.ïta clauditur Narratio, no repetita Cöclu^ fione proprijs uerbis,fed (juadam generali adfeuea ratione,lt;juia necejfie intettigi Conclufioncm récita^ to Syttogißm),Si nihil nifi de ciuitatcac lege did» mis,nihil dico amplius,caußa diiba e^.

Deinde fequitur CofirmAtio,antelt;juam non re» petit Propofitionem fuprà pofitam ante Narratio» Item,fed tantum de Minore adfcuerat, quia Minor efl x^jvo/jiivop, ideo habet opus probatione. Pt ut caujfif fummam compledi animo pofiis,SyUogifina fuprà pofitum mcminijfie oportet, Omnes inficripti in focijs ciuitatibus,eXc.fttnt dues. Archias eft in» fcriptus,er^ Archias e^ ciui^.Maior nihil habet ambigii, minor autent efi incerta. Propterea tota Confirmatio uerfatur in Minore probanda,ex ha» bet locos àTefibtts ex T4bulis,qHÓd fit Keraclefi

adfcripttK,

CîCER. PRO ARCHI A. 4gt; difcriptus, quod pt profeJJut.Popea addit Veriß^t mile ex Minore, multi alij leuiorum drtiumperiti^ ddferipti funt in foeijs ciuitatibus. Ergo ueripmile eP ey bunc adferiptum ePe.Poärento addit pgM P^onuini ciuis,ddijt h^erediMes, tefiMtentum pcit, in benepeijs nd lerarium delatus cü, id eß, trurio pecumam domuiit ex teßamentis.

Quid cduffd perfe tenuis et exigut efl, reddit ednt fldendidiorem Zif' illuHriorë addito loco conti tmini de Uude literdrum . Et cum fuprd argumentd 4 re feu cduffd trdxerit,bic i, perfona, ducit drgu» mentum,Arlt;i)ids efl homo literdtus poetd, ergo efl dignus quern in ciuitdte retincdmus.Transfert igitur ordtionem db Hypothep dd Thepn, id efl, dd locum communem, fcilicet,Omncs fliidiop pint colendi.Sed ut modefle prddicet Archidm,ne immo dice Idudes wccdnt ei, transfert rem in pia per^ fotum, dicit fe plurimi pcere Arcbiam. EÄ ergo propoptio. Ego mdgnifdcio Arcbiam.Sequitur rrf* tio Enthymenutis formA,quid eius fludia profunt mihi dd deleâationem,demde etiam ad utilitatent in bdc forenp pcultate dicendi.Et buic rationi efl pibieibi breuis ucl comprobatio uel repetitio. Se^ quitur Occupdtio,Tu ne igitur pteris te uerfari in literisiAd hoc refloitdet per conceflioncm,cr f ibif cit tres cauffos pnales. Prima eft,ltauerfor inUd teris tanquam in ludis,ut tarnen non abducar à nea gocifs,Secundd,E}( Uteris crefeit mihi picultas di-n

D cendi.

Ço DISPOSIT. IN ORATi cendi.Tertiti.Lrterie etiamgubcrruitmeof mor«* coßlia regendie Rcip.Et addit rationent, literit continent doftrinam bene uiuendi. Et bttnc fententiion iiïunünAt per iiiterpretationein, nonni^ hil mutdtis'uerbit.

Seijttitur Obic^iio. Num igitur nùÜi ßunt md^ gniuiri ßnedoitrinA i PrintHm Con^eßioite utitur, quöd multi ttiri mAgni ßne doftrÙM fuerint.T^t ad^ dit Kationem , ^uia ntAguA nAtUrd uis eß. Deinde fubijcit Correitionent.multam amen conducit do^ ébrt/M.cr perßäum^uiddam exißitcumad Boni aeceßerit. Id probat Bxemplis.Poflremö cbM dit hanc dißgt;utationem repetitione cau/ße ftiuiis le uioriSjUidelicetf^uod deleäntionis caußa Ütenv na ßnt aßernMtdie.Et amplificat huncfinêper CoHa* tionê.nuUæ ali^ uolupatei periiide funt pcrpettne. Porrö dißributiofit tiporu.agunt fene^té,ç3'c.

üaßxnus de fuiperfonA tamum dixit Cicero, h'c Tranßtionem ßcit, er probat debere iudice$ etiam admirari artem,(:reß arg^entum àgencre artis traäiim.Ars eß digna adnuratione, ergo etii Archias magni frdendut eß. Etßmilitudine reddit perßieuum argamentam. Sicutceleres motus erant corporis Kofeij.^ui tnagnopere dele£kibant.crc.iat funt mgenif ArchitC.Acccdit probatio.quia tnultot verfus ex tanpore fundit. Sequitur argumentum j difßrentia poetices.Dißn^it enim Antitheß poë^ tied Kbedijs urtibuhfi hgeeß EntbymentAtis fum:t

fM,

CICER* PRO AR CHI A.

miyPoëtica efl: diuinA,cr^ poé'tie funt tradadi htt mAtùter colendi.Et adiecit Amplificationan^x laude t)iufleesiduikim ex maiore, Saxa refliondeiit Mcibus,beflig fleóhintur cantUt ergo zf nos amef^ mus carmen. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,1...

Haâenus rccitauit arguméta fumpta à perfo^i HA Arcbiie extra cauflamiCluod m ciuitate retinett^ dus flt,ciuia flt poëta.Nunc fubijcit exenipla codent pertinentia,Stcat ali£ ciuitates honore adficerunt poêtas, ita amp;nbsp;nos Archiam honore adflcere debejgt; mus. hïomerum multi flbi uendicant j er^ nos retineamus Archiam. Additus efl adfi^SiUemo na flutet fuis laudibuS:, Ar chias autem defcripflt laudes Pop.Ro.Reciiat igitur argumenta qu£dant poênua tu Archi£.Deinde fubijcit Scipionis exëplu. Setpio Enniit honore afflcit,er^ et uos hile honore adflci te. Accedit âplificatio 4 Grceca Un^a. Plures legub Gritca q Latinazat Archias Grtteè fcribit,mcliui tur feribit q Ennius.Addita efl âplificatio ab utili^ tute fcriptorUyquia gloria ad'uirtuté incitat,fcripta autè gloriam pariuntiCjuia retinent memoriam rerti fflbiru,er^ feripta ilia ad uirtutein incitant. Se^ quiturigitur fcriptorcs effe dignos lt;]ui omni officÿ genere colantur.Adieâum eA exemplum de Achila le cr Romero. AehÜis memoriam retinuit Rome» rut. ltem,PompeiiK iudicauit htec feripta ^oriant adftrre, crc. Ad;clt;i«nt (S' alia exempla SyUae er Wek/Jj, poi'tis deleëtsiti funt.Bt Schema ex Mt

5i DISPO S I T. IN

«ore interfwfitum eR, tjuod ßcit uerißmdem Kr» cbiie c4«pm,Silt;ihoï poëtas ßuiiofe ttudierunt ito» firi Impertftores, ergo uerifimile eji cos cr hunc audiui^CjCr ßcHc conceßi/fe ciuitateitt.Poficii ad» ditur idr/oT^oyla ex communifententia.Trahimur omiicj cttpiditate laudis. Htcc fenteittù Bruti ZT Tulnif exemplis coprobata ejl. Sequitur breuis Con dußo, po^quam fuum exemplum commémorât. Et ego laude deleëh)r,Ct' cum res meas geflits Archias defcripferit,bene uolo illi. Sequitur repetitio loci communis,quod gloria immortaJitatis cupiditas htcreat in ammis,quie ad res magnas ff rendas exu» fcitat,éaquc argumentum à caujja flnali duólum. Omnes gloriam appeiimus tanquam ftnem laborS, quare hi qui monumenta condunt, honore afflcien» di funt.Bt hac fententia Khetorica expolitione e^i uariata,uerbis quatcr mutatis res eadem repetitur. Virtuf appétit gloriam,Nemo tantos labores,tanta pericula fufciperet,niß laudis amore duceretur.illa glorie cupiditas haret in animis,que ad agendum exufcitat. Turpc effet magtiis uiris et m B.ep.uer» fantibuf,p ea effent opinione, fimul cum ipfls mo» rituram effe memoriam omnium qua gefferunt. Hie fub'mde uides eandem fententiam paulum modo ua» riatam repeti. Multum accedit lucis, cùm Z^ locus argumëti notatus eft-.dixi enim à cauffa finali fum» ptum effe,zy Blocutionis figura oflenfa funt, Nlt;lt;ni hic fenteittia iMlderedditurperflgt;icua,finoneatur leëhrj

ORAT. PRO ARCHIÄ. leéhr^rcm eandem dici,tantum uariata forma ora* tionis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ *

Amplificatio in fine addita eft,utl à Simili,ucl ex Minore. Si corporum Jhtuas relinquere cupimui, multo magis poëmata relinquenda erunt,quia funt iurabiliora,zx funt imagines animorum cs“ conß* lioru.E/l ante fumptus hie locus ex ifocr.Eua^ra^ E^wi/'tjCu Nfiioiii\{ilt;i , Hyovfji.c/t pjcv tivcu. net* Za p-Vx/Air« Kod Tod^ rZp crapiira}! hn.óvlt;xqf ttoAu pSjaroi •Tr'^iiovot} ràç Vop wp Kûd «A (l^/ciroiaq,ai^ vgt; to7^ Aoyoi^eip nç

//.óiKp ro7§ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Po^^e4

fequitur Peroratio, qua continet Pepre*:

C(itionem,iH quit argumenta cM/fie ,

hrcuißinte repetuntur , «t fit in Epilogis.

D iij

P A R. A P H R. I K

^■P AK APHR ASÎS PHI-

LIPPI HELANCHTH.

Ö0 »iß pdruin grdtus exiSimdri uclim, hanc rncam dicendi fiicidtds tcm,ß ^ud cß,ad falutcnt deßnßo^ nem^ Afchin ‘cößrre dcbeo. Natnf hic nuht inde'üfque d fjrma iftate imtor ddiiitór^i ad hitc Ulo(juentiie ßiidia fufcipien ida at^fft'calendâffeiiiper fui(.Cluare cH alijs opent firre foleam^muitô lecptim e^, ut ArMant deßn^t daittjà ijuû plurimùm 'm hoc ßudio adiutus fum, ut aliijué beneßeij fui fruélS ßrat.Sed nürctur ^fpü, ^ui poiiterii mé in hac ßrenß ratioae dicedi adiuua re Archias,(}ui cu ßt po.ëta,m dißimili genere ar^ tium uerfdtur.Verim hac de re ita ß:ttuetis,dif(i£ plinas omîtes tan^uàm fadere quodam inter fe co puiatasjAtc^ue coniunilns eße.Ctuarc ctia bifc «s t/o dicendi inuUum à poëtis fumit. E./i autem hoe loco uenia etiam mihi petenda,lt;]uód in foro atque fudicio,pr£ter confuctudincm de ßudijs literarunt tiiulta diSlurus fim.Nam id Jpero mihi uos,propter hunc reum coneeßttros ejfe quem uerebar animo dcbiliore futurum effe,ß ußtata contentione cauf fam dgt uideret,cu ante^ nunquam in iudicijs uer^ fatus ßt.Cittdinobrem nouogcncrc oratioms confir jlt^itdus nuhi fuit, Proinde fi me benigne audictis, eßieidm^

ORAT. PRO ARCHIA. fi

effîciam,ut iRimnvn modo cittern effe ü^tuatùjfed etiam ß ciuis non effet,dignumeffe ciü ciuitits do^ netur,mteiligatis,~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...

Eg) JudicetjUonadducor letiibus cattßit , 'cur Archiamplurimi /àciam,lt;}uiinnignii ex fludijs eiut frttütim capiojtum ad obleâationcm, turn etiam itd dLr« banc orationiî copiam confcruaiidam. Heque entm efniflt-Locus fttftittcre poffcitt,hanc m fôro contentiorKm,nifi mU h°t”p”^obra tioribut ßudifs interdumrelaxarem animum atqttè ß„ Oeflud^^ recreare.Bt arefceret htecßcidtas dicendi,niß do Prodefl^ute, Urina, aleretur.üon enim dißimulo.me in Pudijrli^ terarum uerfari,pr£fcrtim , cummeneçitte À Rei» Hus intdhgi pub.ncque abamicorum negic^s abdttcant .Nun» dam, er per/ quam enm me,ucl commoda mca, ttcl ocij cupidi» tas,uel inertia uel uoluptates remoratjc ßuit,qtto mentorü,coii tninus aut Reipub. autamicii , neceffario.ipforum ferf P‘gt;r‘‘/ tempore,Oper am dederiiit.()U4re concedi tmhtpe» tü,fi quantum temporis alij poitunt m alea,in con» lfiuijs,itt ffecTnndis ludis,tantùm egai«: Uteris col» ioço.i Jdqtte eam ob cauffam-aquita eji’itnihi per» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'■

mitti » quia alios inde aan exigtia utiUtas re» dit.Nac enim oratio fit uberior ex iSis findijs^quç multorum falutçm defindcreffalct.-^r£terea,muo» rent.etiam utilitatem ex iüis Uterèscapio.Nant au» taritatâ earum cpmmotuSiniMijtittiqttias^tdrtutc dit oo.fNuUum f^rci falutc Reif^^difet^n adiré unq dubitani,»e.e:me.d definfiotte Re^ttP^uoluptas unq, düt /»fiits tiUtifMraxit, VidfOeCnimin Uteris ha»

D, itif, nejUfitmOi

19

neßißm^ prfcepta propoßt4,uideo exempLt à do» ihs hominibut nundaU mentoriit,hatte ob cauffam» Ml ea exprimerentus atg; imitaremur in omni ui^ ta.In quit egt intuens,ad uirtutem et ad deeuî ex^ petendamjOccendi me fentio.

Sedlt;luidum harumartium tantopere prtedi^e eos^uaret aliquis fortAjfe, an nemo untjuam

; nbsp;nbsp;nbsp;' ?■? titerit uir magnus fine doüriiui, cS- quidem in hae

Rep.con/iet,fine Uteris multos fortißimos Cfmoa deratißimos uiros, er peritißimos Keip. regende \ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' l^^üerönon negt^multos natura benefit

■. . i.. ,, lt;nbsp;. cio^cpenè diuinitus adnirtuté fiéhs, finedoürii ’gt; ••*'1 napraßantes uiros extitiffe, Magna enim 'm omni V-. Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttatura uis,adeó ut plus ad uirtutem confei»

v ... ^uendamfaUx natura fine dodrina ualeat, quam “• ! fola dodrina répugnante ingenio et inuita Minen * t.quot; . ' tnt,quod aiunt.Quanquàm autem hoc itafitjamen iüud etiam affirmare aufim,perfidain fitpiêtiam- ac uirtutemUta demum exißtre, cum ad bonam naturi ratio dodrinaque acceffierit. SufUitenim impetus ^uofdam à natura uirtus , qua Uteris cr dodrina perficienda efi.Viderunt Paires noflri Aphricanamp;i LaUumiZr Catonentiquiacerrimum fludium,ad has artes conttderunt.:^èqi(e uerà exiflimari debet,ta» les uiros m tauta uarietate occupatimnam, hac flu» dta attingfre uoluificfVififenfifient ea magnît mo» .tnentumad eolendam uirtutem adflrre.Sed ut nul» lamdiw utilitas indepercipi poffit^hmen expeten» da

ORAT. PRO ARCHIA, Jy id uidentur delcékttionis cdulfii.NMt dlif uoluptu» tej non funt perpetux.At hifc ftudia deleibint in omni dtate dtque fortuna. Exercent ctdolefcëtidm, exhiUrdnt feneâittem,fieundlt;is res ornuM, in ad^ uerfis lcniunt animi'curds.Hd^nus de niedixi,cuT Archidm plurimi ficii.i^on dubito dutem^quin CT «oï ei,{gt;ropter drtis fuduitdtem^ bene cuptdtis. Vt enim Aofdi ontnes ddtnirdbai}utr,dc diligebdmtu, propter uenuflAtem,qudm in corporis motu ddhibca trat, itd in hoc ùtgenif eeteritds, ßuorem meretnrt S£pe enim uidi Archidm ex tempore magnum nut merum uerfuum e^undentem, cum literam nuBam feripfijfet,dc rurfUs edndemfententiam commututis uerbis ornatißime explicantan-ïa hU itero qux m tore cura fcribit oc contpoiut ,tu ueteribtu quidetn uüd exparte'cedit. Quis igitur eum no amctlquis mn defenddt f qais non omnioßicij gencre profei quisielit ? At reliqutu artes '/èrunt pr^eceptis wn« ftitrc, poetds uero diutna quadam ui commouerLs Q^mobrem Ennius,eas dppeUdt fdn0ks, boc eß, retigione qudddtn colendos-. Proinde er nos reueu rentid quadam poetici nominis tangi couenit, prtci fertmeum carmine moucantur faxa ctiä acbejiiie, quanto magis nos,ad humanitdtem optima difcipli tid inßitutos,uoce poetarum moueri decet ƒ . i

Homerum tnulta ciuitsitesmortuum repetunt,' tanquàm fuumtnos unum Archiam, qui iure in noi ßramciuttatem peruenit,non rctinebimus,cum qui» dem

îfS PARAPHE. IN ORAT; ,

rirm de nobif priecLtre méritas ßt i Kemo fuis lau» àibat no ßuet.i^os igitur Archiie, ^ui res præclari ^eflas Populi Romaniicarmine côplexus eß, ßmere debemtts.Deßripßt enm Cymbroru deidem in lina UnMceptS. Defcripßt CT Mithridaticu beUu.Per« tineat enm 4d Popiäi Ronuni gloriä res geftit no amp;roru Imperatorii. Scipio honore affècit Ennittm, CT noBmodo uiuii coluit, fed mortuu etiä in fepttl chro Scipiontt coUocttuit.Hiccelebriuerat Catonem e:}quot; alios egrcgias ciues,lt;Jiu res eu ad Populi Ro» »TM« gloriä pertinere iudicaretur, ciuiate donatus eß Pnnius,ignobiU natm loco, in oppido Rhudi^s, Quanto minus decet,nos hunc Archiam,in fociä'(i ttiate Heradea adfcriptu,ciuitate eifcfre,priefer* tH» cii Gr£ci res geßis Populi Romani cafcripßea rit.Maiorem cnim gloriä pariunt Grace q fcripta,^itia Grtca lingua plitres gentes iituntur ^uam noßra:At cion ßanatis ttirtutiim:n.oilraru,ad eas eüam gentes peruenire cùpiamus^ipuô nondum arnu noßra penetrauerSt,ornare eas literas debt mus,(lu£ nomittis Romani nodciam eo perßrunt.

Hitf acceditquodfcriptores non uutgariter de Rep.merentur, gui ^uia memoriam reru preclari fffiarum retinent,excitant homines ad uirtuUs flu» diu.NuHum enim efficacius indtantentu cffpeticu lorii ac laboru,quàm^oria. At^ ita iudicaffe Ale xaiidrii apparet,ttiros ßrtes Of magnos glprtiie dul^ cedine tangi.Nam cim ad Aehillis tumniu aßßißf

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRO ARCH IA.

fet,pronuna'auit iHum koi: nomine fortunatS fittf a fcjCfuod Homeru pr^conem naâis e/f ’t,quiiß am^ plißimum uirtutis priemiS illi contigijjet^ Etenm ^abf(^ Homero fuiljetjpfum etiam nomen Achiln lis obliuione oblitÜ fvijfet.Hofier Pontpetuf pro coit done poëtam qucndü duitnte donauit, id^ coprobit uit exerdtus. beleHibat cnitn eos, (luod res ^e^lt;e ipforu mandatje Uteris,non tantu in priefcntiii,fei ctiâ (td pofleros gloria ipßs pariturie erant.ckmau tem ïmperatores nojiri hanc ob caujjam.f^pè fcri^ ptoribus honorem habuerint, uerißmile efl cr Ar* chiiim,ßduis non ejfet,fadleius ciuitutis ab aliquo mpetrare potuijße. Syüa enim,c!t etiam inepto poe t^e pricmitt dari iuß'erit,hunc, propter ßngntaröin* lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;genif uim atcf; copiant,maximè admiratus effet.c^,

MeteUus Hijpanicos poëtas in duitatem ajfciuit^ At ab hoc facile ucl per fe,uel per LucuÜos ident împetrare Archias potnit.î^eg; eiiun dißimulari hoc pote/l,gloriie cupiditaté animis omnii! innatà efße, Hanc ipß etiam Philofophi,eu de contemnenda glo ria pTiedpiunt, adfiëhtit.Hanc propoßtamhabue^i runt noßri Imperator es, qui in publias monumentis carmifia perferibi curauerut,in quibtts nomina eoe rum extarentiE.go,ttf ingenueßtear,incredibili uo luptate dßieior , cum huius poëma recitari audio, quod de rebus 'm CSßilatu meo pro falute Reipub, geßis inchoauit. NuUu enim uirtus prsemiu copiai ßus (le/yderat,q laudetn atq; grata memorifo» la^s borum.

60 PAR. IN ORAT. PRO ARCH. torunt.Hanc omnes expetunt atg; ambiut.^ß mint infita qtudä gloriie cupiditas omnibuf,iju£ extim»» lat.ut memoriam naminis no^ri ad poßeros extent damus.iiemo enim tanios labores fufeiperet, nemo tot pcricula fubiret^fi nuüa cura immortalitatis tan geretur,ß arbitrarettir,fecit memoriam omniu labo rum intcrituram effe, fi non ob oculos ßgt;es qutdi inmortalitatis obferuaretur. Et c'umuoluptat gult;ea dam pt, P^tuas ey corporu pnuilachra relmlt;luc^ re,(juanto magis optandit eß ut extent animorum cr conpliorit neßrorum im4ÿnes,arte fumma {li at^ elaborati.Egp quidé in rebui,qua( geft fi,tam turn in uniuerfam poßeritatem intuebt^, ej iïliw cakulis probari conplia mea cupiebam.Etpue poß mortem fenfus aliquis eß animorü, ut fapieno. iißimi homines maluerut,pue nuUus eß fenftts,nuc tarnen hic me confolatio ac jpes deleiht reputangt;i tem frmam rerum geßarum, à me ad poßeritatem peruenturà effe.Qjtifo igitur uos indicés,cu cauft fa legis autoritate deßnfa ßt,in ipfo aute reo tan* ta pt dignitas, ut eum in ciuitate retinendum eße ßatuatis. Erit humanitatis ueßriie,talem utrutn di» uina guadam ui ingenif priditum,(luod quidem to» tum ad ortundli Populi Romani nomen contulitßi» berare.Ego qui de caußa dixißta plana eße con» fido,ut nemini dubia uideri poßint.Citti extra cau fam de ßudiorum laude dixi,exißimouos boni con fiilere.

M* T* ci ce'

RONIS PRO A VL. L l'C 1« nio Archid. poëtd Qratio.

I quid cft in me in- Propofitia genii indices,quod fentio quam fit exi guû : aut fi qua ex-ercitatio dicedi,in qua me no inficior mcdiocritcr efle verfatum:aut fi hu

iufeerei ratio aliqua ab optimaru artium ftudiis ôé difciplina profe-da,à qua ego nullum cofiteor ata-tis meæ tempus abhorruifle:earuni rcrum omniu vel in primis hie A. Licinius frudu à me repetcre pro-pc fuo iure debet.Nam quoad Ion-gifllmè poteft mens mea relpicerc, {paciutn prateriti temporis,5ó pue ridæ

6î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M. T. CI C E R O

titix memorum recordari vltima, inde vf(^rcpetens, hune video mihi principem, ad fufcipiendâ amp;nbsp;ad ingrediendam rationem horum Concl«/io ftudiorum cxtitifle . Qupd h harc

Vox huius hortatu præccptis^ co-firmata, nonnullis aliquando falu-ti fuit:à quo id accepimus quo cæ* teris opitulari,amp;^ ahos feruarepoß femuSjhuicprofedóipfi, quantum cft htum in nobis, amp;nbsp;opem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(

Ofcupiftio lutem ferre debemus. Ac ne quis i à’nobis hoc ita dici forte mire-tur, quod alia quædam in hoefa-ailtas fit ingenii, neque hæc dicen-di ratio aut difciphna,nec nos qui-dem huic cûdi ftudio penitus vn-Sobaio Oc quâdeditifuimus. Etenim omnes cupadorfis- artes, quæ ad humanitärem pertinent, habent quoddâ comune vin-' X quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. culum, •

PROARCHI A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«J

Culum, amp;nbsp;quafi cognatione quadâ, inter fe continentur. 5cd ne cui ve-ftrum mirum eflevideatur,mcin Quæftionc légitima, ÔC in iudicio publico,cum res agatur apud Præ-torem Po.Romani leâifsimum vi-rum,8d apud fæuerifsimos ludiccs, tanto conuentu hominum ac fre-quentia, hoc vti genere dicendi gt;nbsp;quod non modo à confuetudine iu diciorum, verum etiä à forenfi fcr-mone abhorreat, quarfo à vobis, vt in hac eau fia mihi detis hanevei niam accommodatam huic reo, vo bis,quemadmodum {pcro,non mo-leftam, vt me pro fummo poëta, ac cruditifsimo homme dicétem, hoc concurfu hominum literatifsimo-rû,hac veftra humanitate, hoc de-nique Protore cxcrcente indicium, patiamini de.hudih humanitatis

«4- JW. T VL. CI CE R. o '

ac literarû,paulô loquiliberius, amp;nbsp;in eiufmodi perfbna, quæ propter ocium ac ftudium minime in indi-ciis pcriculis^ tradata eft, vâ pro-pè nouoquodamô^ inufitatogenc Tropoptio re diccdi.Qiiôd fi mihi à vobis tri-*•*“ƒ*• bui cócedi^ ièntiam, pcrficiâ pro-fedôjVt hune Aulum Liciniû non modo non fcgregandum,cum fit ci uisjà numero ciuium, veructiam fi non effet,putetis affeifeendum fuif NMmho. fe. Nâ vt primùm ex pueris excef-fit Archias,at(^ ab his artibus, qui-bus xtas puerilis ad humanitatem informarifoletjiè ad feribendi ftu^ dium contulit,primùm Antiochiç (nâ ibi natusreft loco nobili, et cele bri quondam vrbe et copiofa,atque cruditifsimis hominibus liberalif-. fimis^ ftudiis affluenti) celeriter Gr4lt;i4tio, iinteccllcrc omnibus ingenii gloria

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cotigit.

PRO ARC HI Ai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Gi

contigitiPóft in ceteris Afiæpartibus, cund^^ Gracia?,fic cius aduê-tus celcbrabatur, vt Farnam ingcnii cxpedatio hominis, expedatione ipfius aduetus admiratio^ fupcra-ret. Erat turn Italia plena Græca-rum artium ac difciplinarum,ftu-diaquchaccSd in Latio vchcmen-tius turn colebantur, quàmnunc iifdcm in oppidis, amp;nbsp;hie Romæ propter tranquillitatem Pop. Romani non negligebantur . Jtaque hunc Tarentini Rhegini SC Ncapolitanijciuitate cacteris^ prg-miisdonarûtjS^ omnes aliquid de ingeniis potcrant iudicare co-gnitionc atque hofpitio dignum cxiftimarunt. Hac tanta celebrita* te famæ cu eflet iani abfentibus no tuSjRomam venit Mario cófuleó^ Catulo. Nadus eft prinmra Confu

E 1«

6a M. T. CICERO.

les eiufmodi, quorum alter rcs ad fcribédum maximas, alter cùm rcs geftaSjtum etiam ftudium atqueau rcs abhibere poflèt. Statim Lucul-11,cùm prgtextatus etiam turn Ar-chias effet, eum in domum fuam rcceperunt. Sed enim hoe non fo-lùm ingenii ac litcrarum, verum e-tiam naturg atque virtutis fuit, vt domus,quac huius adolefcentiæpri ma fuit,eadem effet familiarifsima feneéiuti.Erat temporibus illisiu-cudus Q^Metcl’oilli Numidico,et ciusPiofilio,audiebatur àM.Ac-myliOjViuebat cum QjSatulo, èC patre 8^ filio, à Lucio Craffo cole-batur. Lucullos vero amp;nbsp;Drufos 8^ Odauiosamp;CatonemSó totaHor-tenfforum domum,deuinäam con fuetudine cùm teneret,affïcicbatur fummo honore,quod eum non fo-lùm

j nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;PRO AR.CHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ff7

lum colebant, qui aliquid percipe-rc aut audireftudedant, verumetia

♦ li qui forte fimulabant.Interim fa-tis longo interuallOjCum eflet cum L.Lucullo in Siciliam profcdus, et cum ex ea ^puincia cu eodé Lucul-lo decederetjVcnit Heracleam, qux cu effet Ciuitas gquifsimo iure ac fcedere, adfcribi fc in earn ciuitaté voluitjid^ CU ipfe per fe dignus pu M/iwr,' taretur,tum autoritate et gratia Lu eulli ab Heraclienlibusimpetrauit.

Data eft ciuitas Syllani lege et Car Conclußo, bonis, fi qui fœderatis ciuitatibus adfcripti fuiffent: fi turn cùm lex fe rebatur in Italia domiciliû habuif-fentjCt fi fexaginta diebus apud Prg

i torem effent profefsi. Cu hic domi Mwo ciliû Romæ,multos iam anteaan-’^’^’.

' nos haberet,profeffus cft apud prac-torem Q^Metellum familiarifsi -

; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. quot;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;E ii mum

î

68' M. T. CICERO.

Ep/Iogw mum fuum . Si nihil aliud nifi dc Nrfmtwi ciuitate ac lege dicimus, nihil dico Propoßtio amplius, caufla dida eft . Quid c-con/ïtwa nim horum infirmari Gracche po-♦w»«« Heracleænc elle cumadfcri-confimtd» ptum negabis f Adeft vir fumma authoritate amp;nbsp;rcligionc amp;nbsp;fidcM. Lucullus,q fe nó opinari fed fcirc, non audiuiflc fed vidiße, nó inter-fuifsefedegiifedicit. Adfunt Hc-raclicfes Legati nobilifsimi homines huius iudicii cauHa, cu manda tis 8^ CU publico teftimonio vene-rut, qui hue adferiptu Heracliéfcm dicût. Hic tu tabulas defyderas He raclienfium publicas, quas Italico bello incenfo tabulario intcriifse feimus omnes. Eft ridiculum ad ea quæ habemus nihil dicere, quarre-rc quæ habere non pofsumus, Si dc hominum memoria taccre,litcraru memoriam

PRO ARC H IA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6»

memoriam flagitare.Eccùm habeas amplifsimi viri rel]gionem,inte-gerrimi municipii iufiurandura fi-ea quæ deprauari nullo modo pofrunt,repudiare:tabulas,quas idem dicis folere corrumpi,defyde rare. At domicilium Romæ no ha-buit IS, qui tot annis ante ciuitate datam,federn omnium reru ac for-tunaruni fuarum Romæ colloca -uit f At non eft profeftiis.Immo ve ro his tabulis,quac folæ ex ilia pro-fefsione collegioque Pr^torum ob-tinentpublicarum tabularum au-thoritatcm. Nam cum Appii tabu lx negligentius adferuatx diccren-tur, Gabiique quam diu incolumis fuit leuitaSjpoft Damnationem,ca, lamitas omnem tabularum fidem refignaflet, Metellus homo fanétif-ftmus modeftifsimus^ omnin^tan-E iii ta

?o M. T. C I C E R o.

ta diligentia fuit, vt ad L. Lcncu-lum prxtorem, ad indices vene-ritjSd vnius nom inis litura fe com-motum cfl'e dixerit. His igitur ta-bulis nullam lituram in nomen A. Qondußo Licinii videtis. Quae ciirn ita fint, quid eft quod de cius ciuitate dubi tetis, pr^fertim cum aliis quoqi in ciuitacibus fucrit adfcriptusJ* Et-AmpUficd^ enimcum mediocribus multis,amp;^ tw àuerifi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ayt humili aliqua arte

nut exmi‘^ 1. . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.

nore. pr^ditis, gratuito ciuitatem in Urg cia hominçs impertiebantur, Rhe-ginos credo,aut Locréfes,aut Nea-politanos,aut Tarétinos,quod See-nicis artificibus largiri folebant, id buic fumma ingenii prgdito gloria noluiflef Quid cu cgteri nó modó poft ciuitaté data, fed etia poft lege Papiä,aliquomodo in eorûmunici dere emnet pioru tabulas irrepferût/ Hic q nec

PRO ARCHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7X

vtiturquidé illis in Quibus eft fen- q^uinone^ ptus.quod femperre Hcraclicnfcm

ir- 1- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r Romani,

ciiic elie voluit, rencietur ' Cenius noftros rein’s fçilicet. Eft enim ob-feurum proximisCéforibus, hunc cu clarifsimo Imperatore L. Lucul lo,apud excrcitum fuiflejfuperiori-bus cum eodem Qu arftore fuifle in Aiia,primis lulio et Craflb,nullam populi parte efle cenfam . 5ed quo-niâ Cenfus no ius ciuitatis confirmât, ac tantumodo indicat eu qui fit cefuSjita fe iam tu gefsifle pro ci ueb is téporibus,quæ tu criminaris, ne ipfius quidé iudicio in ciuium Romanorû iure efle verfatû. Et te-ftamêtû Qpc fecit noftris legibus,et adiit hereditates ciuiû Romanorû, amp;nbsp;in beneficiis ad zrarium dclatus cft à L.Lucullo Protore Confute, Quxrc argumenta fl qua potes,

E iiii Nûquàm

n M. T. CICERO.

Nunquam enim hic neque fuo nc-que amicorum iudicio reuincctur. Vro^/ttio Q^æres à nobis Gracche, cur tan -topere hoe homine delcdemur f quia fuppcditat nobis vbi amp;nbsp;animus ex hoe forenfi ftrepitu reficia-tur,8lt; aures cóuieio defefla: cóquic fcant.An tu exiftimas, aut fuppe-t,p, tere nobis polie quod quotidie di-camuSjin tanta varietate rerum,ni-(Î animos noftros dodrina exeola-mus.‘’ autferre animos tantam pof fe contentionem, nifi eosdodrina Occup4tio eadem relaxemus Ego verb fateor me his ftudiis efle deditum,cf teros pudeat, fl qui fe ita literis abdide -runtjVt nihil pofsint ex his, neque ad communem afferre frudum, neque in afpedum lucemque profer-CorreSHo, re.Meautem quid pudeat, qui tot annos ita viqoiudiççsjvt abillis nuHo

PROARCHI A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7j

nullo vnquam nie tempore aut co- Co»gen«. modum autocium meum abftra-xerit, aut voluptas auoçarit, aut dcniquefomnusretardarit. Quare Aßmili. (juis tandem me reprazhendat, aut guismihiiure fuccenfeat, liquantum extern ad fuas res obeundas, quantum ad feftos dies ludorum ce lebrandos, quantum ad alias volu-ptates, amp;nbsp;ad ipfam requiem animi amp;nbsp;corporis, conceditur temporu , quantum alii tribuunt tempeftiuis conuiuiis,quantum denique alex, quantum pilx, tantum mihi ego-met ad h^c ftudia rccolenda fum-pfcro.Atquehocideo mihiconce- Acaußsß dendum eft magis,quód ex his hu- miUbiu, düs h^c quoque crefeit oratio fa cultas,qux quantacunque in me eft, nunquam amicorum periculis defuit. Qu^x fi cui kuior videtur, - nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;illa

74 . M. T. CICERO.

ilia guidé certè guæ furnma fünf, ex quo fonte hauriam fentio.Nam nifi multorum præceptis, multif-gue litcris mihi ab adolefcétia fua-fiflèm, nihil efTe in vita magnopc-re expetendum, nifi laudem atguc honeftatem’. in ea autem perfeguen da,omnes cruciatus corporis, o-mnia pericula mortis atgue exilii parui efle ducenda, nunguam me pro falute veftra in tot ac tantas di micationes, atgue in hos profliga-torum hominum guotidianos impetus obieciflem . Sed pleni omncs funt libri, plena: Sapientum voces, plena exemplorum vetuftas, guæ lacerent in tenebris omnia', nifi literarum lumen accenderet.Quam multas nobis imagines non folum ad intuendu, verum etiä ad imitan dum fortifsimorû virorum expref-fas,

PRO ARCHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7lt;

faSjfcriptorcs amp;nbsp;Greci amp;nbsp;Latini re-liquerucf’Q^s ego mihi iemper in adminirtranda Repub . proponens animum amp;nbsp;men tern meam,ipfa co-gitatione hominu excellentiu con-Hrmabam.Quærct quifpiam, quid obicâio illi ipfifummi vii-i,quorum virtu-tes literis proditæ funt, ifta ne do-étrina, quam tu laudibus efFers, e-ruditi fuerunt f* Difficile eft hoc Conceßio. de omnibus confirmare, fed tarnen eft certum quid refpondeam . Ego multos homines excellenti ani - magna ejl mo amp;nbsp;virtute fuifle, 8^ fine dodri- f^penatu^ na naturæipfius habitu prope diui no,per fe ipfos 8i. moderatos et graves cxtitiflefatcor. Etiam illud ad-iungOjQpius ad laudem at^ virtu-tern,naturam fine dodrina, quam fine natura valuifle dodrinam. At-que idem ego con ten do, cum ad

naturam

•Ji M. T. CIC E R o.

naturam eximiam atque illuftrem, acceflerit ratio quardam confirma^ tióque dodrinæ, tum illud nefcio quid prgclarum ac fingulare folere exiftere.Ex hoc eflehunc numero, quem Patres noftri viderunt, diui-num hominem Aphricanum . Ex hoc C.Lglium,L. Furium, mode-ftifsimos hommes amp;nbsp;continentif-fimos. Ex hoc fortifsimum virum, amp;nbsp;illis temponbus doâifsimum, Condupo Catonem illu fenem . qui profedo, fi nihil ad percipienda colendam^ virtutem literis adiuuarentur,nun-quam fe ad earum ftudium contu-Repfhh’o liflènt. Quod fi non hic tantus fru-dus oftenaeretur,et fi ex his ftudiis deledatio fola peteretur, tarnen vt opinor,hanc animaduerfionem hu manifsimam atque liberalifsimam çolUtio. iutdicaretis. N am cetera: res,neque

temporum

PROARCHIA. 77 tcmporum funt, ncque xtatum o-mnium, neque locorum . Hæcftu-diaadolefcentiam agunt,fencdu-tem oblcélantjfecundas res ornant, aduerGsperfugiumacfolatiu prar-bcnt. delcäant domi, non impe-diunt foris, pernodant nobifcum, pcregrinantur, rufticantur. Quod ÎÎ ipü h^c neque attingere,ne^ fen^ fu noftro guftare poflemus, tarnen eamiraridebcremus ctiamcumin aliisvidcrcmus.Qmsnoftrum tam similituJo animo agrcfti ac duro fuit, vc Ro-fcii morte nuper non commouere-tur ƒ qui cum efset fenex^ mortuus tarnen propter excellentem artem, acvenuftatem, videbatur omninó mori non debuifle. Ergo ille corpo ris motu tantum amorem fibi con-ciliarat à nobis omnibus, nos ani-morum incredibilesmotus, celeri- coli;tiHens, tatem^

78 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JW. T. CICERO

tatemque ingenioru negligemus f Quotiens ego hunc Archiam vidi iudices(vtar enim vcftra benigni-tate,quoniä me in hoc nouo genere dicendi tarn diligenter attenditis) quotiens ego hunc vidi, cum lirerä fcripGflct nullam, magnum nume-rum optimorum verluu, de iis ipGs rebus quæ tum agebantur, dicere cx tempore f' Quotiens reuocatum eandem rem dicere comutatis verbis atque fentenths ƒ Quæ verô accurate cogitatéque fcripGflet ,ea fic vidi probari, vt ad veterum fcripto rum laudem peruenirét. Hunc ego non diligam f non admirer ƒ non omni ratione defendcdum putemf* Atqui lie à fummis hominibus eru ditifsimis^ accepimus, catterarum rerum ftudia, doârina amp;nbsp;præce-ptis 8^ arte cóftare poetam natura

PROARCHI A.

ipfa valere,8ó mentis viribus excita ri,amp; quafi diuino quodâ Ipiritu af-flari.Quarefuo iure nofter ille Ennius fanäos appellat poetas,(j quafi Deoru aliquo dono at(j munere, comendati nobis cflTcvideatur.Sit csfeijuei», igitur,indices,fandu apud vos hu-manifsimos homines,hoc poetg no men,quod nulla unquam Barbaria violauit. Saxa 8^ folitudines voce Afnplißc^lt;» refpodent, heftig fgpe immanes can tu fleduntur atlt;j cofiftunt, nos in-ftituti rebus optimis no poetarum

voce moueamur ƒ Homerum Colo- aSExo«-phonii ciue efle dicunt fuum, Chii fuu vcndicant,SaIaminii repetunt, 5myrnaei verb fuu efle confirmant.

Ita^ etiam delubrû eius in vrbc de-dicarunt. Permulti alii prgterea pu gnant inter ie atlt;j contédunt.Ergo illi alienum quia poeta fuit, etiam

8o M. T. CI C E R O

poft morté etiä expctût,nos hue vi-uu,qui et voluntate SC legibus no-fter eft/epudiabimusf'pr^fertim cu omne olim ftudium atgue omne ingenium contulerit Archias,ad Pop.Romani gloriam laudemejee lebrandam.Nam amp;nbsp;Cymbricas res

adulefcés attigit. Etiam ipfi illi C. Mario,qui durior ad h^c ftudia vi-J/t/oRo- debatur,iucudus fuit. Neque enim quifquam cft tam aucrfus à Mufis, qui non mandari verfibus ^ternum {uorum laborum pr^conium facile Exfwplw». patiatur-Themiftoclem illu fum-mum Athenis viru dixifle aiunt,

CÛ ex eo quærerctur, quod aut cuius vocem libentifsimè audi-

rct eius à quo fua virtus optime KeJ^tai prædicaretur . Itaque illc Marius meritt Ar jtçm cximiè L. Plotium dilcxit,cu ius ingenio putabat ea quae geflerat pofte

PROARCHI A. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JI

pofle célébra ri. Mithridaticum ve-rôbellum magnum atque difficile, amp;nbsp;in multa varietate, terra mari^ verfatum,totum ab hoc exprefliim eft.Qmlibrinon modo L. Lucul-lum fortifsimum amp;nbsp;clarißimu vi-rum, verumetiam Populi Romani nomen illufträt. Populus enim Ro manus aperuit, Lucullo imperan-te,Pontum,amp; Regiis quondam opi bus,8d ipfa natura regionis vallatu. Populi Romani exercitus eode duce, non maxima manu innumera -Biles Armenioru copias fudit. Populi Romani laus cft,vrbem amicif nmamCyziccnorum eiufdem con-filio, cx omni impetu regio, ac to-tius belli ore ac raucibus creptam efle atque feruatam.Noftra fempec fcrctur ac prædicabitur L. Lucullo dimicaatCjCum interfcäis ducibus

F deprefsa

amp; M. T* CICERO

deprcflà hoftium clafsis, incrcdi bills apud Tenedum pugna ïlla na ualis. Noftra funt trophara, noftra Condußo. monuméta,noftri triumphi, Qua-rc quorum ingcniis ha:c fcruntur, ab his Populi Romani fama cele-SerunJunt bratur.Chai'us fuit Aphricano fu-exemplum, periori nofter Ennius,itaque etiam in fepulchro Scipiqnum putatur is Ennius et cóftitutus. Et marmoratislau-wfmt Ca» dibus, certè nó iblu ipfi qui laudan tunfed etia Pop.Romani nomê or-ortui Con» BatUF.In cœlu huius proauus Cato tiguus po» tollitur,magnus honor Populo Rö ni Scipio jyijfjo adiungitur. Omnes deni(j il nagnetibi. j. j^^^ximijMarcellijFuluii, non fine communi omnia noftrum laude decorantur.Ergo ilium quihacfc-ceratrudem turn hominé maiorcs nößri,in.ciuitatem receperunt, nos huficHeraciienfem multis ciuita-

PRO ARCHtA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g)

tibus cxpctitum,in hac autcm legibus conftitutum, de noftra ciuitate ciicicmusf’Namfi quis minore gio riac frudu putat ex Grgcis vcrfibus tio À percipi,quàm dx Latinis, vehcmen ter crtat: proptcrea quod Grarca le-guturin omnibus fer^gentibus:La tina fuis finibus exiguis fane conti nentur . Q^are fi res hæ quas geCsi-mus otbis terr^ regionibus defin iu-tur,cupere debemus,quo minus ma nuum noftrarum tela perucnerint, codem gloriam famamque pénétra re. Quod cu ipGs populis, de quo-ru rebus icribitur, hac ampla iunt, tu lis certè, qui de vita glorip eauf-fadimicant^ hoc maximum amp;pe-riculorum incitamentum eft amp;nbsp;la-boru . Quàm multos feriptores return fuarum magnus ille Alexander fccu habuiffe dicitur f

F M tarnen

8 M. T. CICERO tarnen cum in Siggo ad Achillis tu mulum adftitiflct, o fortunate in-quit adolcfccs,qui tuæ virtutis prç-concm Homerum inuencris.Et vc-rè. Nam nifiilli ars extitiflet ilia, idem tumulus qui corpus cius con texerat, nomen etiam obruiflet. Quid nofter hie Magnus, qui cum virtute fortunam ad^quauit lt;nbsp;nonne Theophanem Mitylengum fcri-ptorem rerum fuarum in concione militum ciuitate donauit ƒ Et no-Eri illi fortes viri amp;nbsp;ruftici ac milites,dulcedine quadam glorix common, quafi participes eiufdem lau-dis,magno illud clamore approba-Ex minore ueruntfltaquecredojii ciuisRoma-nusArchias legibus non eflet,vt chi£ C4U» ab aliquolmperatore ciuitate do-narctur,perficerc non potuitf' Sylla vero cum Hifpanos amp;nbsp;Gallos do-naret,

PRO ARC H IA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8f

naret,credo hunc pctcnte rcpudiaf fet (juem nos in cocionc vidimus, cui cum libellam malus poëta de populo fubieciflct,quod Epigram« ma in cum fcciflctjtantummodô al ternis verfibus longiufculis, ftatim ex his rebus quas tune vendebat, iufsit ei præmium tribui fub ea con ditione, ne quid poftca feriberet. Q^i fedulitatem mali poëtæ duxe rit aliquo tarnen præmio dignam, huius ingenium amp;nbsp;virtutem in ferx ben do amp;nbsp;copia m non cxpctilïct^ Quidf* à Q?Metcllo Pio familiarif fimo fuo,qui ciuitate multos dona-uit,nequc per fc,ncquc per Lucul -los impctrauiflèt qui præfertim vfquc cô de fuis rebus feribi cupc-retjVt ctiam Cordubarnatis Poëtis, pinguc quiddam fonantibus atquc pçrcgrinuro, tarnen aures fuas de-F üi dcrct.

Sfi W. T. CICERO

jUho. dcrct. Nec^ cnim eft hoe diûimiî-landuin,quodobfcurari nópoteft, fed prx nobis ferendum ; trahimur omnçs ftudio laudis, optimus quiscjmaximcgloria ducitur. Ipfi philofophi etiam illis libellis,quos de conrpmnenda gloria fcribunt, pomen fuuni infenbunt,8Cin eo ipfo in quo prædicationcm nobili-tatémque defpiciunt, prardicari dc fç aç nominari volunt.Decius qui-deni Brutus,fummus illc vir et Imperator , Acçii amicifsimi fui car-minibus templorum ac monumen torum aditys exornauit fuorum. lam vero jlle, qui cum Aetolis Ennio comité bellauit Fuluius, no du bitauit Martis manubias Mulls co-Cenckpo. fecrarc.Q^rc in quà vrbe Impera-tores prope armati,poetaru nomen, ^Mufaru delubra colucrunt,in ea

non

PRO ARCHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87

non dcbcnt togati indices à Mufa-rum honore, amp;nbsp;à poetarum falutc abhorrere.Atque vt id libentius £a protatS ciatiSjiam me vobis indices indica- f“® bo,amp; de meo cjuoda amore gloriæ, nimis acri fortafle, veruntamen ho nefto,vobis confitebor. Nam quas res nos in Cofulatu noftro vobifeu fimul, pro falute huiufee vrbis at^ imperii,et pro vita omnium ciuiu, pró(j vniuerfa Rep. gefsimus, atti-git hie verflbus at^ inchoauit,qbu$ auditis,quod mihi magna res 8i iu-ennda vifa eft, hunc ad perficicndu hortatus fum.Nullam cnim virtus alia mcrcedem laborum periculo - bd com^ rumque dc{yderat,præter hanc lau dis amp;nbsp;gloriæ qua quidem detrada indices, quid eft, quod in hoc tarn çxiguo vitæ curriculo, amp;nbsp;ta breui,

-ILL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bisefiret

nos in laboribus exerceamusr

F iiii Çcrtç

88 M. T. CICERO

Certe ft nihil animusprgientiret in vitæfpacium circumfcriptum eft, iifdcm omnes cogitatus termin arct fuas,nec tantis fe labotibus frange-ret,nequetot curis vigiliisque an-gerctur,Deque totiens de ipfa dimi caret.Nunc infidet quzda in opti-mo quoque virtus, quae nodes ac dies animum gloriae ftimulis conci tat atque admonet, non cum vita: tempore efle dimittendam comme morationcm nominis noftri,fed cu omni pofteritatc adgquandam. An veto tarn parui animi vidcamur ef-fe omnes, qui in Republica, atque in his vitæ periculis laboribufquc verfamur, vt cilm vfque ad extre* mum fpacium nullum traquillum atque ociofum fpiritu duxerimus, nobifeu fimul moritura omnia ar-

Ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bitremur.lt;*

PRO ARCHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;89

bitrcmur ƒ An cum ftatuas amp;nbsp;ima- £xminors

gincs, non animorum fimulachra, fed corporum,ftudiofc multi fum-mi homines reliqucrunt confilio-rum relinquerc ac virtutu noftra-rum efFigicm, nonnc multo malle dcbemus fummis ingeniis expref-fam amp;nbsp;politam ƒ Ego vero omnia quat gcrcbam, iam turn in gcrendo fpargercmeac diffeminarc arbitra bar,in orbis terra: memoriam fem-pitcrnam. Hac vero fiue à meo fen fu poft mortem abfutura eft,Gue,vt fapientifsimi homines putauerut, ad aliquam animi mei partem per-tinebit,nunc quidcm certe cogita-tione quada,fpequc deledor* ^^a-re conferuate iudices.homincm pu dorc co, quern amicoru itudiis vi- petiitur ar detis comprobari, turn dignitate, gumentAfu turn ctiam venuftate; ingcnio ante P^*“^**^*

tan to.

fO M. T. CICERO

tanto,quanto id conuenit exiflima rijquodfumn'iorum hominumin-geniis expetitu efle vidcatis, Cauf-fa vcrôeiufniodi,quæ bcneficio legis,authoritatc municipii, teftimo-nio Luculli, rabulis Metclli com-probetur. Q^æ cû ita fint, pctimus à vobis iudices, fi qua nó modo hu mana,verumctiam diuina in tantis ncgociis cómendatio debet efle,vt CU qui vos qui veftros imperatores, qui Populi Romani res geftas fcm-perornauit,quietia his reccntiori-tus noftris veftris^ domefticis pc-riculis,acternum fe teftimoniu lau-dum daturum efle profiteturzisque cft eo numero, qui femper apud o-mnesfandi funt habiti atquc di-di,fic in vcftram accipiatis fidem, Vthumanitatc veftra leuatuspo-tius,quàm acerbitate violatus cflê

vidçjtur,

PRO ARCHIA. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9t

videatur. Qua de caufa pro mea confuecudine, breuiter limpliciter-que dixi indices,ea confido probata elTe omnibus, QjJæ non rori,nc-que iudiciali confuctudine, 8C de hominis ingenio, eommuniter de ipfius Audio locutus fum, ea indices à vobis Ipero efle in bo-nam partem accepta, ab eq qui indicium exercer, certé feio.