Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

rio

Thcologia

Quarto n*» 33 *

Rariora

E. qu.

331

CONTRA HEN RICVM RE-gem. a N g L I ab

M ARTIN VS DVTHER»

Longe ah'us eft hiclibcr $ iIlc quem ANTE HVNC ucrnacula lingua fcripfit.

WITTE MB ERG AE» M. D, XXII»

I E s V s»

GENEROSO ET NOBILI VIRO D« SEz baftiano Schlik,comiti in Paffun,Domino in

Elbogen ôfc»fuo in Chrifto Maiori Martinus Luther Ecclefiaftes Vvittembcrgenfis.

rugd tutheri R A TIA ô^axin Chrifto» Tertius Ôi. amplius i» Bohcmûm. B ' annus agit (Generofè Comes)quod furiofus Pa ’ Ä — piftarS populus me infimulat fugx ad Bohemia, mirum in modû fitit audire,icilicct hoîes bel lijhac ibla fama triumphaturi,gloriaturi,ôô clamaturi: Vici muSjHacreticus fugitadharreticos.Sicem uecors illaamp;inz dodiflîma Papiftici corporis Belu3,poft$ uidetiefe erudi tione ÔC ueritate uidâ,ncc pofte ftare totâ colluuiem iùoijt afinorûaduerftis unûLutherum, torqueturamp;uritur,uni/ cum hoc refpiraculû fufpirans,ut fugiâ in Bohemia,ut fal/ tem opprobrio alieni noîs fèfe folêtur, amp;nbsp;terribiles Emint fefe fingant,qui prae fua infcitia ÔC mala côicientia,nullubi audent côparere, Apparui ego iam tertio, corâ eis, denicp Vvormatiam ingreftiis fum, etiâ cum feirem mihi uiolata cfte a Cæfare fidê publicâ,(Nam didicerunt principes Ger ‘ manix, olim de fide laudatiftimac gentis,nûc, in obfèquia idoli Romani,nihil magis fidem contênere.fn perpétua nationisignominiâjSicaufus eft fugitiuus illeSômeticu MeticHlofi lofus Lutherus ingyrum dentiû Behemoth infilire, Atilli fdpiflie, tremêdi Gygantes quidîToto hoctriennio,nô eft inuenz tus unus,qui ad nos Vvittembergam côcederet,amp; corâ no bis etiâ ftaret,cu fiC certiflîmi fint de fide amp;nbsp;tutela ( nempe fub Cæfaris fui prxfidio aduri omniajadhuc audent hoîes effeeminati ôô excordes fperare triumphs mea fuga, fœdif fimâ fuam ignominiâ honeftaturi,qu3 toto orbe celcbran tur,fefè prx ruditate pauore animi,nô andere in confpez dum unius Lutheri prodire. Quid putas hx fragiles Bullx ç. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facerêqfi fiCipfi cogerêtor corâ aduerfario Cxfare ôf hofti

bus prxualêtib’ fiftereç Scs in mille diucrticula fugerêt miz

fcff,quî nSc in cunicuPfuis fient fonces mnffitâtXutheru« méditât fugâ.Sic ÔC rex Anglixhoc libre mulcafaliua bla? Acratjde f^a mea in Bohemia, hô fapiens^Cg crédit ideo fu3 Hbrû effe uiAoriofû ÔC digne feriptû, fi ad Boemos Lu therus fugcrit,tâ uecors ÔC muliebris é ftolidi regis îuidia»

Ego uerOj^nisardeat animus u id ere Bohemia nbsp;religi

onêPapifticismonftn'stamodiofam,tamêhaAenusabfti j. t g nuiSCabftincbo,nô quod opprobriûnoîs metuâ,quodce Ieberrim«natiôi,uilifiimahominQfex,Papiftæ,c5fumma * ßfidia ÔC iniuria inuffèrut.Nâ iuftiffima caufla Bohemi ho micidas iftos ÔC Antichriftos Papiftas deferuerunt, poft^ innocêtê uirû loannê Huijjipfi fepties hxretici,exuflèrût, amp;nbsp;utra^ fpecié a Chrifto inftitutâ facrilege dânaucrût.Hx cm cauflàc odij Papiftici in hâc gcntê,nec aliqh purpura tx ifti«’ meretricis rpunj,agnofcûtKraIe fuû homicidi5,SC dâz nati Euâgeltj facrilegiû,quin pergût furorê fuS tueri,amp; op probriû,quo ipfi corâ deo infîgnes funt,alienx dC innocêti natiôi îponere.Nô ergo opprobriûBohemicinoîs metuo, qux gloria eft corâ deo,ièd ^d Chrift’me hic pofuitjUt tor Lutheritt queâ Papiftica môftra,dû nihil inuenire in me poffunt,^d Pdpifiit. iadare uellêt,in fiix incredibilis inuidix rcfpiraculS,Cruci ari eos uult Chrift** fua ipforû inuidiaamp;S dirûpi wria mali cia*Expclt;fto igit eos hic ôô expelt;ftabo,impotêtiflimâ eorû inuidiâ egregie irritatur* ÔC torturus,donee uixero: Si aSt me occiderint,multo maxîe cruciaturus,Sic em datus fum illis in portents a dno meo Chrifto,ut fine me uiuificêt,fi'/ «e occidât,nihil gratix,nihil pacis,nihil folacij habitura fit furialis eorS coniciêtia,utduplici côtritione côterantur,ÔC prxfentis inuidix cruce,xternam mereantur geennx tortu ram,Inftatenim mors Papatus abominabilis,urgeteBin/ eludabile fuum fatum,amp;(ut Daniel ait)ad finem fui uenit £gt;C nemo auxiliabitur ei Jta concurrimus utrincp, i 1 li extre ino furore,egp fummo contemptu, ÔC uincet audacia mea

A Z

in Chn'fto'nom'flîmam I'llom lam pallcntcm furiam,

Ah'am uero fugam in Bohemiam medi tor, ne nihil ucri uaticinentur fibi Papiftici Pythoncs, fed de qua maiorem copundionis fpiritSflnt pafliiri:hxceft, iuxta illud Mofi, prouocabo eos in no gente.S^ in gente ftulta irritabo illos, PdpijitCiid Bo Nam tantCi meis libellis breui ( propitio Chrifto) efficiam, hemos coUdti. ut Bohemi a iuo opprobrio liberi,foli aute Papiftx fint no men abominationis in orbe terrar5,utmalediAum 8C ana^ thema fit,efle Papiftam.Nô quod omnia Bohemoru pro/ bem,cum eorS res ignore, fiC fedlas eflc inter eos audiam, fed quod Papiftica turba illis coparata, fœtor ÔC naufea fii tura fit in toto mundo,qui nihil nifi fedx funt ipfi,adco ut foli Francifcani inter fefe ferme fex fedis fcilïî fint,

Hxc aSt ad te fcribo Heros Generofe,ut mihi initiu hiP ius fugxcaptem apud te, qui régnas in Bohemix initio,c5 finis GermaniXjUt per te tuäcß ditionem procéda in totam Bohcmiâ,Rexlaicus lcripfitadfacerrimû fiium Pontifice, Ego quondâ miferatione Papx clericus icribere debui ad Chriftianiflimii laicum ♦ Audio enim te incredibili ftudio fernere in puram Euangeltj ueritatê, amp;nbsp;abominationes ÔC fcandala Romanx peftilentix undicß e tuo dominio profli gare. Made uirtute clarilfime Heros, fie abolebitur oppro brium Bohemici noîs,ô^ redibit meretrici in finum fuum, fentina ilia mendaciorû QC fornications fuar3,ut reueletur pudenda eis orbi terrarS ad fempiternâ ignominiâ-Hoefit initiSfugx mex.Hxcipes optimi exempli,quod imitentur reliqui Bohemi HeroesfiC magiftratus.Sic no modo in Bo hernia fugero,fed SC habitauero in ea, etiâ fi hic me exufle rit illaudatx meretricis furor ♦ Inuidiâ tarnen eins fimul Öd (uccêdero ôd uicero in Chrifto.Nihil erit illi amplius pro/ fper3,Chriftus fie ftatuit, Ame, Gratia domini noftri lefu Chrifti feruet ôd augeat te optime Heros in xternS, Ame,

Vvittembergx.isJuIîj, i $ 2

CONTRA’REGEM ANCTLIAE

A C AE C IT A T E Sc amêda per/-cufljt domin’* nofterlefiis Chriftus, uniiierfum iftud regnü abominati/ onis PapifticaCjUt iam totwm tricnni urn c5 uno Luthero^ipfi infintti uub giCyclopes belligérantes,necdum intelligerepoflïntjpro qua remihi DetjuareM cum ipfïs bellum fitjfruftra tot libel/ luLuthero/ït lis a me xditis 5C palam teftantibus,hoc folum a me qujeri, cSPäpßif, utdiuinx literx folc regnent,ficutdignü QC iuftumeft,hu/

manxueroinucntioriesSCtraditiones z medio tollantur, ccu noccntilïïma icadal3,autexcdo ueneno ÖC euulfo acu IcOjideifjUi cogendi imperandi,SC confeientias iliaque andi,erepta,libei-xô(:^indiffè)-entes tolerentur,ccu quaclibet alia peftis aut infelicitas mundi.Nam ipfi perpétua infania perciti,contra me nihil mouent,nifi ftatuta hominu, glof Ïas patrum,6C fada ièu ritus feculorum,ea ipia fcilicet,qusi£ nego 8Cimpugno,quæSCipfimetcôfitentur infidaeneSC fre quenter erronea fuifle.Ego de iuredifputOjSC ipfi de fa do mihi reipondent» Ego cauflam quxro, ipfi opus exhi= bet. Ego interroge,in qua poteftatc hxc facitisCipfi dicut, quia fic facimus SC fic fecimus.Sit pro ratione uol3tas,pro autoritäre ritus,proiure confuctudo,idcß in rebus dei.Eft apud eos ipfos in fcholis fixis uiciofiiumum genus difputâ df,quoduocant,petitionem principe. Hoc difcuntamp;do/ cent ufep ad canos,ufcp ad fepulchriï,tot fudoribus,tot fum ptib® miièrrimi homines. Vbi uero ad ufum dodrinx fuae ueniunt, nihil aliud poffunt, nifi uitiofiflime principium petere.Ita fit,ut ego clame,Euangelion,Euangelion,Chri ftus,Chriftus,Ipfi refpondeât,Patres,patres,ufuSjUfuSjfta tuta,ftatuta.ubi uero dico,patres,ufum, ftatuta, fxpius er/ rafle,oportere eiufmodi fïrmiore ÔC certiore autoritäre mu niretChriftum uero non pofte errarc. Hicpifcibus magis

A }

MAR.TINVS LVTHER

ut (cfiptuta dicit,ficut afpidcs fiirdae, obturantaiP res,ncaudtantuoccincantâtis. aut hoc denuo quod fèmg in fumma natatfaliua mihi redd3r,Ambrofius ficdicit,Tu ncdocfliores Ambrofio^Tufblus fapisf acpractcrcanihil, quafi difputatio noftra fitdcdodrina Ambroln ÔC mc3^ aut quafi ÔC ego non poflim dicere,T u Ambrofium male intelligiSjSó deprauas,Obfecro quis Finis cft, cS caccis iftis Sc furiofis Sc amentibus difputandiC'

NfgofiS UM nbsp;nbsp;nbsp;Talis eft SC hic liber régis Angliae,qui perpctuo textu,

rfg«. aliud nihil agit,^ ut traditionibus hominum, SC gloflis pa trum Sc ufu feculorü urgeat, Hic £vif it, hic maledicit,hic to tus conuitia SC uirus eft,quod ill is do Aior, fandior,maior habere uelim.Non côtentus,quod ralia ill is permitto,ut U bera habeâtur, fed neceflarios nobis articulos fidei Deus ille nouus ftatuit, quicquid exhominibus didum autfaz dum inuenerit, quos nifi eredam, quantis furijs agitur,ut hxreticum, SC nzCcio quot portenta ex me faciatC oblecro, unde'nobis ille nouus deus Rex AnglixCreatornouorS articulorum fideiCVnumego hadenus deum noui,cui ius effet articulos fidei condere 8C fidem exigerc* Veru præ exteris fiiriofis,Deus ifte nouus,aliquid noui furoris adue hit,illi cnim (cripturas a me indudas,conati funt utcunqf torquerc,0C a fuo fenfu aliénas facerc,abfcç feripturx falte Lutheri/ùndd nomineÔCiadantia nihil aufi.Hicuero deus noua fua diz tfientum nott uinitate mirum in modum inlolefccns,ac certus,quicquid ^greditur rex dixerit,fieri oportere,aut fadû effe,id ex profeffb etiâ tefta tur,uelle fèfedimitterc capitale fundaments meum SC alijs relinquerc expugnandS ac folum xdificium labefadare, id eft,ftipula SC feeno contra rupem uerbi dei pugnare, ut nelcias,aniplamaniafic infanirepoffïr,autipfa ftoliditas tam ftolida fit,($ eft caput hoc Henrici noftri,forte ut ueriï faciatprouerbiB,aurregem,autfatuSnafcioportuit. Qiiis morio ein fie dic€ret,Ego aflèrâ feptem facramcta,fed inta

CONTRA REGEM' ANGLIAE, dum reliquâ principale rohur aduerfarij» Crederes ab infi ' gni hofte regis hûc libr« xditâ in régis gpctuâ ignominiâ, Sed necôtemptû a me uideatur tanti regis nomê,amp;^ ftui to iuxta ftulticiam fuam rcfpondeatur,breui libello,ftulti/ ciam eius reuclabo,quantû per occupatiÔcs meas fieri po/ teftjlarius alio tempore blafphemnôC maledic« hoc regis os,ÔC pro dignitate tradaturus.Nâ quod ferme nemo crez am litgt;er cotru ditjRegis hune efle librS,mc non mouet, uolo enim regis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r« rrgij

efle,cuius titiilo uulgatur,ÔC impetum mcû in ftolidum re A»gli«fit, gern uertere, qui palfus eft nomine fuo fophirticos nebuz lones abuti,amp; tancis mend^tjs ÔC uirulentia totû libra im plere,ut nulla imagine prxlentius fit expfltis Leus illc uel Lei homoufius,aliquis fcilicet grauedinofus ÔC frigidapiz ruita ibphifta^q lé in grege fuo alerent craflî illi porei Tho miftae,ne nbsp;Anglix Pharaoni fui defint lannes amp;nbsp;labres»

Non mihi igitur,fed fibi imputer Rex Henricus, fi duri QjMre fictru us ÔC afperius a me trarîlatus fuerit.Nô enim regio animo, autulla uena regi) fanguinis,fcd feruili ÔC plane impudeti ôC mcretricia impotentia Ô6uecordia prodit,omnia,nÔ nifi maleditfis probans,S(C quod turpilfimu in homine,nedum in fiimmis uiris eft,palam ex propofito mentitur,ut Soz Ïbiftam exinftitia fiCuirulétiaconflacû agnofeere poftis, ndulgendS erat ei,fi humano modo erraret. Nunc cû pru dens fiC feiens mcndacia componat aduei fus mei regis ma ieftatê in ccclis,damnabilis putredo ifta 06 uermis,ius miz hi eritjpro meo rege,Ôf maieftaté Anghcâ,luto fuo ÔC fter corccôfpergere,amp; corona iftam blafphemâ in Chriftum, pedibus côculcarc.Deinde cQ Thomiftas confier eiïe tam Thomiß^e, flupidûôC plane lethargieufophiftarn genus, ut nihil eraf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

fins QCignauius genuerir hominum natura,ôêRex nofter Henricus opter hoc libro uideri egregius Thomifta,dû in ter extera de charaélere amp;nbsp;ui facramctali in aquis fomniat amp;nbsp;ftertit, q portera ipfi in Academijs focij fophiftx ampli’

MARTINVS LVTHER

ferre non poîTunt, utfus eft opus habere, ut afpen's uerbfs ucllicetur,ft qua de profundiflimo lethargo excitari poflic ÔC audire fua fomnia SClethargij fui uanas fpecics. Nâ nul lacauflaamp;noftn's uicinis fophiftis is liber adeo placet,$ §deft egregie ThomifticuSjôC habet fuas labra lachtucas» Si idols Ronianx abominationis propter ChriftSconz culcaui, quod fefe in locum dei ftatucrat,magiftrSq? regS amp;nbsp;totius mSdi fecerar,Quis eftifte Henricus nouus Thoz mifta,difcipulus dumtaxat tarn ignaui monftri, ut uirulen f tas blafphemias eius honoremT Sitipfedefenfor Ecclefiac, fed eius EcclefiXjquam tanto libro iadat tuetur,nempe purpuratx raeretricts dC xbrix 2lt; fornications matris.Ego Ecclefiain eius^ôt defenforem ipfum,pro code ducens, utrofqj eodem impctu inuadam,2lt; Chrifto duce conficiâ* Certus enim fum, dogmata mea habere me de ccclo, qua tHtb. etiam aduerfus eum triumphaui,qui in ungue nouiftimo, plus habet uirtutis ÔC aftutix, onies Papx Sgt;Creges amp;nbsp;do (flores,ut nihil agant,qui bullas hominum titulorS con tra me iadanqSC libellos fub regijs inferiptionibus uendi tanuDogmata mea ftabunt,Slt; Papa cadet,inuitis omnib® portis inferi,Slt;f poteftatibus aeris èc terrx dC maris. Ipii me prouocauerSt ad bellum, helium igitur habebunt,p3cem oblatam contepferunt,pacem igitur non habebunt,Deus utderit, uter primo feftus defccerit,Papaan Lutherus. Sic placet in Chrifto indies magis ac magis fuperbireaduerz fus infulfos iftos Slt; ineptos Bafilifcos,^ magis ipfi furiSt, Priufej^ uero ad rem ipfam ueniamus,prim3 diluam duo crimina,qux mihi Thomtfticus rex,prx impotetia fua mu Clt;du»M«M,L« liebri imponit,quorum alccrurn cft,Efleuidelicctme mihi theraftbt ipß ipfi fxpiuscontrarium.hocfuumimpudens mendacium, ejfe cotrdriU. etiam contra propriam cofeientiam, ftc per totum librum urget Sc eleuar,ut fatis appareat, non ftripfifte eum lihellS hunc ftudio docendi,aur(utipfefingit)3iïèrendi fcptêfaz

craméta

CONTRA RBGEM A NG L I AB

CTamenta,fed morbo uirulcntiflimi animf fui, quo cîS infc ri'us nô poflèt côceptS ui'rus ÔC pus inuidix 8C maliriz egez rere nec dlgerere,fuperius per os putidu euomêdioccafio nem inucniret,nihil fped5s,nifi ut mêdadjs omniû os ob Iiniretamp; mihi inuidiam moucret,fœdiffimn fane fit, $uis fordidâ meretricê,tam’impudenti fronte impotenti aniz mo fiemêtiri æ infanire,Regium animiï fanguinê, alia dcaiifïènt» Altern eft,quod conuicqs infetftaais fum Pon tificem ÔC Ecclefiâ,hoc eft,lenonem ÔC lenam amp;nbsp;federn Sa tanx,cuius ipft defenfor declaratus eft nup c5 indulgêttjs.

Vt ergo impudens eius mendaciS traducam per orbem, dignum eft hie ordinc recenlerc res,de quibus ego fcripfi, quarum funt duo genera, Primum eft de ijs, qusc in facris

liten's docentur,nempe. De fide, Decharitate, lt;nbsp;Defpe, ’ De operibus,

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Depaftionibus,

Decœlo. De inferno, Depcenitentia,

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De coena dominica.

Et qs fimihbus,Nam hxc funt demum rerum capita, quas Chriftianum fcirc oportet, quat ÔC. funt ad ialutem necefta rix,has fictraAaui, ur nullus mihi poflit impingcre, un$ aliter fapuiflè, ab ipfo fcribendi principio fenfi. Nun$ mihi contradixt, fed eodem fenfu ab initio,mihilt;ç fimilis femper perfcueraui,teftes funt ÔC libri extantes 6^ uniuerfi qui legernt,teftis 8C ipfa mêdads regis dSnata coicientta,

Proinde,quis crederet tantS Regem non fol3 hoc audc re mêtiri quod contraria mihi me ia dat,fed dC palam aftez rere,me lie docuifte fidem,ut ÔC opera bona uacare, ÔC mtt/

MARTINVS LVTHER

Ia liccrc uolucrim,quafi non fint fuperfiitcs, homines, qui mea Icgcrunt,8C fuum impudens mendacium’arguere pof fintjCum ÖC ipfum fua confcientia rcdarguat, ut qui fatis te ftetur,fefc mca ex magna parte Iegiflc,ut indignum plane fitjhuic Regi mendacqs tantum aufo refpondere» cui id fij erat imprimis curandum aduerfus haerefes fcripturo, ut ne fufpicio quidem falfi in eo deprehendi poflïqnunc uero to cum fefe mendacqs in viol uit» Quis credat ulli parti fcriptio nis eius,qui per totumlibrum, tantum mendaciu toties re/ petit ÔC inculcate’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r

Progenies ifta uipcraE,ingeniG natur« refert öif paretG fii oru exemplü imitat.Sic ein dC Paulo, c3 docuiflèt Ibla fide fine oßibus iuftificari omnis filios Adam, imponebanqut (cribitRo.j. Qiiidicütnos docere,faciamus malautueniz .ant bona.Sed quod manet illos iudiciQe'QuorG(inquit)dï natio iufta eft» V^id ego'meo Bafililco dicam de fuo mê dacio,nifi idem damnaCionis iudiciume^

Alterû gen’ de tjsï rebP eft,qu« fut extra fi:ripturâ.Nêpe.

De PapatU. .1. De cónciliorSdecretit, De doÂoribus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De indulgentijs»

De Purgatorio. nbsp;nbsp;nbsp;De Miflà.

De Academtjs, nbsp;nbsp;nbsp;De Votis monafticis.

De Epifcopisidolis, De traditióib’ hominu. » De cultulandorü» De facramétis nouisV

Et fi qua funt fimilia, feil*eet Zizania per Satanâ, principa CU idoli fui Romani fup agrû dni feminata, quibus Ecclez fia no modo poteft faluberrime carere, uerü etiâ ne cÔfiftit quidênificareat,aut ^libero arbitrioutat,Nihilempeft» lentius in Ecclcfiadoceri poteft,^ fi ca qux nccefTaria nó funt,neceflaria fiat, hac enim tyrânidc côfcicnti« illaqueS tur,amp; libertas fidei extinguitur,mendaciü pro ueritate,ido lumprodco,abominatioprofanditatc colitur,

Cu itacp de ijs rebus nihil babeat Icriptura fanda ,cœplt;

CONTRA REGBMANGHAB

tunt furiofi Papillae,mêdadorû magiftri fiCidolorS pladar, Qtfomo cri^ fibinegodumkfedignûjfdlicecuniueriàtn feripturâ corz turAdepritu quere 6C deprauare in Cua uenena tncdada,ut eos locos, qui de fide docebât,oportucrit illis Papatû create, qui hu/ inilitatêprz(cribebât,po(npâ^rânidis ftatuere,donec om nia.fiimmis médactjs confufifuma reddiderc, QC totâ feripz turâ aboleuerc,régnante in loco eius,fcrinio pedoris Ro/ mani Satana nequidofillimo obfelïî.Sic Petram fidei inui dfacMatth.id, fecerunt Papatû ôCPapam, qui non modo uidi funtfccdidimis erroribus Si. peccatis,{ed quotidiania abominationum exemplisobruuntur SC abiôrbentur. Sic ubi Chriftus docet nullum eflè magnS in fua Ecclefia,nilJ fit omnium (èruus,fecerunt liuic fententix alium nafum,ut

nihil nifî magnum in Ecdefîa dei ftatuerent» : .lt; tutheri omlt; Furentibus aûthisportétisabomin3tion5,rapuitmcdo ßo feribendi.

minus imprudente in médias has turbas,ÔC occafione falla^ tiû indulgenüarû,dédit mihi aliquot feripturz locos fatanz extorqucrc,ccu clauâ de manu Herculi,ÔC germanoTenfui ^ûs reftituere.HiCjdeû uiuû, quanto zftu fpumare coepit furor eorû,paratus ccclû terrz ÔC igné mari mifcere,fdlicct ferre non potens,corniculz iuz detrahi aliénas plumas, qui bus illam egregie in Vicarium Chrifti adomauerat»

Ego uero Corniculamiftam,primûlàtis modefteôCreuc téter tradabât,hocipfum maxime agens,ut Papatus nô ni hil eflctjignarus ipfum ex diametro pugnare toti lcripturz, Côtentus aût eram,folas feripturas expurgate, Papatû taz lealiquidducés,qualiafuntrcgna6C principatus hominû. Atilli longe tyrannidis ufuindurati ÔChadenus fucceflù fi-audis(iuxta L)anielem)elati, contemnebant modeftiam 6C reuerentiâ m€â,in locO dei Rium idolû ftatuere prxfumé tes^ medijs feripturis mifeere.

. Chriftus autem mihi fpiritum fuppeditabat infignem co(itemptorem,um fraudis^^futons Papiftid,fecic^,,uc

ßq

MARTINVS LVTHBR

quo magis fcripturas piirgarem, eo certius abomfnatione TtóilticMn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;inucnircm»Donec co rcs per manum potentis

return lacob peruehen'tjUt euidentibus ÔC pun's fcripturis co nui/ * ‘ âumutjPàpamjÉpifcopoSjSaCerdoteSjMonachoSjMoni alcs,MilTàs,amp;r ufiiuei fum regnüm iftud cum fuis dogma/ tibys*amp;‘rrtiniftertjs effe aliud nihil,^ mere portenta,idola, laruaSjmendaciâ,^ ipfiffîmam abominatione in loco fan do ftantem/itulis uerorum Epifeoporum amp;C Ecclcfixiefc proftituentem, Merctricem fcilicct illam purpuratâ fuper Dcftiam multidpitcm fedentem,aebriam (anguine teftium Chrifti,6ó inebriantê reges terrae calice Fomicationû QC ab ominationû fuarûèDe quibus omnib* Petrus praedixit,fai fl dodo res iuxta introducer fedas perditiôis, dominfî qui ? cosmercatuseft negantcSjUiamueritatis blafphemantes, fiCfidisucrbisdenobisinauaritiacauponantes,

Nâ unus furor eft huius facrilegi populi.Vellc per ope/ ra coram deo agere,non (ôla fidc,unde neceflè eft,ChriftS negari amp;fidcm exinaniri,crc(cere autem lucra ÔC abibrberi totius mundi opes,pro Miflts èC uigiltjs fuis. Sic enim per uerfîflîmum hoc abominationis uulgus, omnia peruertit. Opcra,quibus erga homines utendum eft,offerunt deo,fi dem,qua fola deo feruitur, tribuut hominibus. Nam om/ nibus humants dodrinis crcd3t,deo non credût* Rurfum nulli homfni bencfaciunt,dco aute benefaciunt.

' Hac itacß ucritate agnita,coadus fum quacdâ meoru re/ tradarc,ficubi bona de Papatu amp;nbsp;de iis,quac extra feriptü/ fgm docétur,(cripfi,Denic5adhucreuocoamp;cxanimodo/ t^ierroru. *iéo flquâfyllabâprobonoPapatusôCregnilui un^feri/ pfî.Rogocp mcos ledoreSjdignentur prudenter meos ciuf rnodi crrorcs cauerc, Infuper,quod regem iftum laruatum Thomiftam,infanSfccitin libello decaptiuitatcBabilon. etiâ reuoco minus oportuit medixiflèconfitcor,Ni/ lt;ithiu enim honoris eft èi gloriar,dicere,Papatu eflè robuftâ

CONTRA REGEM ANGLIAE,

UcnattonêRo.Epifcopi.Nam id exempli Nimrod, omni/ bus principatibus propham's quoqj cÔuenic, quibus tame nos deus uult fubdi,honorare,benedicere ÔC pro eis orare,

Verius aute fie de Papatu dico,Papatus eft Prindpis Sa tanx peftilentiftima abominatio,qux fub ccelo fuit aut fu« tura eft. Sic reuoco libellS meum de captiuitate Babyloni/ ca in gratiam domini Henrici noui Thomiftx,nc ira rum/ patur tanta Thomiftici nominis maieftas,hanccnim reuo catione a me extorquer tam dodus ÔC terribilis Thomifta. Nam ne nulla (uo libello uis mouendi Lutheri ineftèt,ad/ iecit minas,confulens plane exurendû efle hune hxreticû, nilî rcfipuerit.Et hoc plane Thomiftaciflîme, Nâ iftis mi/ nis certQ eft Luther« territum iri,amp;iequuturum,quicquid Thomifticafaliua in hoc libello regis mentit ôd biatterau Hxc funt arma, quibus hxretid uincuntur hodie, ignis ÔC furor infulfiflîmorS afinorumôC ThomifticorS porcoru, Sed pergantporei illi,ô^ fi audent,cxurant me.Hicfum 6^ QuidPâpifilt;e expedabo eos,cincribus folis poft mortem,etiam in mille contrdLuthe maria proiedis,perfequar ÔC fatigabo hoc abomîabile uul rîtpo/pnt, gus. S«ma,Viuens Papatus hoftis cro,cxuftus bis hoftis cro,fadte porei Thomiftx,quod poteftis,Lutherum habe bin's urfam in uia amp;nbsp;leenam in fcmita,undicp uobis occur ret QC paeem habere non finer,donee rerreas ueftras cerui/ ces ÔC xreas frontes contriuerit,uel in falutem uel in perdi/ tione.Hadenus fan's fueritpatientia perdidifle, deinceps, cum pergan's indurati dC occxcati cornua erigere, ÔC ipôte fadi fin's incorrigibiles amp;nbsp;indomiti, nemo a meexpedet quie^ dici in uos deplorata portenta/uaue aut bland«, frz ritatos cnim uolo magis acmagis,donee effufis oibus uiri busô^furoribuSjConcidan's in uobifipfis. Qui primus alte rum copefcucritjfitipfe uidor,ficutuultis,fic fiat uobis.

Vtigiturredeam adegregiam illam régis Thomiftita/ tern, qua me damnat, ut pugnantia icribentê, ÔC mihi ipfl^

B gt;

, MARTIN VS LVTHBR

nülla parte conftantem^ubi miferabilis librifex^fnopiarerS laboranSjUerbis uirulentis,niult3 papyri fe poflè perdere monftrauttjRegium plane opus.Qua tïde autem hoe fact/ at,hinc xftimabit bonus IeAor,quod laruacus Thomifta, ne unS quidem locn profert,faltê exempli gratia,quo meâ inconftantiâconuincatfSolû rhetoricatur gloriofus Rex, hoc'modOjLutherus fibi’pugnat,quis ei credat^Sic dixitte fatis’fiiitdcfenfori nouo Écclefîseamp;numini recens in Anz glianatOjCacterumoftendiffè exemplS, non fuit opus, ne dareturLutherooccafîofeie purgandi,ÔC ftultum regem pro dignttate Thomiftica tradandi,

Quando ergo Laruam,ucrbislaruatis fineexemploluz dere libuit in re tam feria QC facra»Ego fine larua,fed aperte d ICO. Regem Anglix Henricû iftS,plane mentiri,8C iairrä leuifTimum mendacijs fuis magis ^eferre,^ Regé» Hoc cri , mine ego Lutherus Thomiftam hunc’uiruIentS palâ accu Ratio »0 hiiè fo,SC teftibus tu libellis tum ledoribus mcis per orbem c5 uinco,Facefl[at mihi in hac re maiefias regia amp;nbsp;mea humill pra umtAte jis,cum mendace feurra loquor,rcgtjs titulis uelato,de rez bus diuinis,quaruminiuriam aduerfus mêdaciatueri,perz rinet ad quemlibet Chrifiianû«Si fiultus Rex fie regix ma iefiatis obliuiicitur,ut mendacqs apertis in publicû audeat prodire,idcp dum facra tradat,cur mihi nô pulchrû fît,mêz daciaeiusrurfus inoseiusregerere, ut fi quam uoluptatê concepit aduerfus diuinam maiefiatê menu'endo,eâamiCz Cat-ueritatem aduerfus fuam maiefiatem audiendo,

Ncc^ enim hic mihi patientix habenda ratio efi, ubi me dacijs luis feurraleuis,non me,ncc uiß meamfquod uticç . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fuftinuiflem)ièd dodrinam ipfam impetit, quam ccrtifiîz

mus fum meâ nô efiè,{èd Chrifti,Sibi itaep imputer, fuifi^ mendactjs,fi indigna cogatur audire Regio nomine,Hoc meruit os eius impurum, quod Regem meu, qui eft Rex glorie, blafphcmijs fuis confpurcauiuNôem mea dodd/

CONTRA REGEM ANGLIAE, na fibi ulla parte pugnat,nec pugnare poteft,cum fit Chrf/ fli.Et orbi tota iatn conftet,me de fide,de charttate, de ope ribuSjóf de fjs,quz facris litcn's fpiritus Chrifti nos docui^ Temper fuiflè eodem fênfUjfemper eadem docui'ffè ÔC fcrip • Tiflè,licet ufu ftudio,de die in diem magis ac magis pro/ ficerem,0^ eafdem res nunc fîc nunc fie tradiderim,aliquä do clarius, alibi Iocupletius,alibi copiofîus, uarie trana/ rem,quomodo ÔC ipfse (aerx literx eafdem res tradant»

Quod fiuolet mein bis rebus mihi non conftarc,qux extra feripturas tr3daui,nempc,Papatu, indulgentijs,Mif (is eins generis Zizanijs, quibus aprincipio modefte di(Ien(i,poftea penitus damnaui ( utregi canto mendaciû hoc ignofeam,quod aduerfus hominem Lutherum metv titurin rebus humanis,)quisnonuidetftulticiam ÔC hebe tudinem eius Thomifticamç'qui in uniuerfa Thomiftitate nbsp;nbsp;., nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;-

Tua ncc dum eo promouit,ut (ciret,qux fint pugnantia 6t nonpugnantiadogmata,AccedegloriofeThomiftaadfe rulam,docebo te, quid fit pugnare dogmata*

Si hoc eft fibi non conftarc in dogmatibus, ut Rex Tho mifticus definit/i quis aliter fentiat cognita ueritate amp;nbsp;er/ rore reuocato,^ anteafcnierat,obiecro,quis uelfapientif/ fimorumuel fandilfimorumuirorumfibiun^ conftititï Damnabimus Pauli Epiftolas untuerfas, quod illc ptni/ tus ftercoranuncuocaqquxanteafibi lucrafuerant. Dam nemus ôt Auguftinum,qui fingularilibro multaretrada/ uit ôt longe contraria primis docuit,Quin iuxta huius Re gis fapientiam inxftimabilem,pcccatores definant pœni tereôClentcntiâin melius mutarc,neRex Anglixirato liz bro xdito dânet eos incôftâtix 8C diflenfiois ^prixjEt cur no fefe nbsp;nbsp;Rex fua iàpiêtia metit,ôt nûc uinum bibit,qui

olim lac nutricis fugebatCCur nûc armac ferro, g olim pue riles caligas induebat^DcnicpVurin mejdânat, qd* ip(e fa/ /cit-fN^mhocipiblibre laudatme,quod papatum priu# '

MARTINVS LVTHER ’ probarim,5Crurfus damnat, quodpofteareprobauerim* Quur igitur QC mihi non h'cebat aliter de Papatu (entire'^ fenfijfiC mcos errores mutate fentétia melioreC Quis uero ' crederet regem tantum adeo inepte potuifle dcIyrarefNifi Thomifta eßet SCuirulentis alqs mendactjs ferium decla/ rafïètjpoterat uideri iocatus ceu in diebus laruarum.

Hxc potius funt pugnantia dogmata,ubi fimul docue* ris contraria,fimul defenderis 8i. aflèrueris, ÓC neutrum re uocaris autdamnaris, quo modo Papiftarum infanixpu/ gnant,ubi Matth.id, Petram faciuntChriftum ÔC Papam, cum Chri ftus fit fandus,Papa autem impius,0C fand:itudi ni cum impietate côueniat,ceu luci cum tenebris,6C Chriz fto cum Belial.Sic enim Papatus non nifi inconftantibus, pugnantiflîmis.mendacifiîmis conftatffeu potius corruit) ' dogmatib’,quaE utraqp fimul docet,afferit 6C tuetur» Videz at itacp le dor ex uno hoc argumento,^ afinina ruditas fit Thomiftaru uel puerilis animi impotentia, qux non finat cos fua ipforS uerba intelligere, SC audent tarnen aflertioz 'nes facramentorij fcribere SC magnifi'cas ampullas,fuac in/ 'credibilis inicitix teftes iadare.In hoc enim hue libellu Rc gis fcriptS arbitror,ne ftupor SC infeitia fijphiftar5,prxierz ‘ tim porcelloru iftorum(Thomiftas dico)falfo a me traduz ' ci crederet mundus,(uit enim men indicium tali ipfo^ met opere SC flgillo comprobandu SC confirmandum.

luordidtM nbsp;nbsp;Ad alters uiti3,ncmpe mordacitatis,§ me fugillat Rex,

Lutheri. refpôdeo,Primû ei probandS fuifle,iniquam meâ mordaz citatem,0C PapatS innocentem effè, Alioqui,cur Chriftus ipfe Mataj.tanta uehemetia fcribas SCpharifieos mordet SC hypocritas,cxcos,ftultos,plenosîm3ditia,lwpocrifî,homi ddas,criminatç'Et Paulus,^ties uehernes eft in cocifiones (ut uocat ipfe) fuas SC pfeudoapFos ^s adultérantes ÔC cau Donates uerbS dei,canes,doloios opcrarios, apFos Satanx, ulios diabolijpknos dole SC malitia,deceptores,uanilo4s, fafdna

CONTRA REGEM ANGLIAB

^aforcs ÔC drculatores uocar» AnôC hosThomtfta iar Atus mecum accufabiC inufdiz QC fupcrbiz»

Quin ut plene Thomifticum cerebrum ÔC plebeiumre pr3Efentetingcnium,quafi in icznahiftrionem agat,fic ma ledi AiSjConuicqs ÔC mcndactjs in me infame per totum li* bdlum,0£rnihil eorum de meantea probat,ut nulla caufa meam uideatur mordacitatê damnare, quam ut rabiem ma ledicendi apud fordidos fuos Thomiftas iuftificet dC aure/ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

olam Thomifticam mereatur, Stolidum fcilicetcaput,^d abunde cognouit,Papatum apud me,pro Antichrifti reg/ no haberi,cui etiam lob maledici mandat,per eos,qui pa? rati funt fufeitare LeuiathamEtubiep ipirit^ przeipit mun dum arguerc de peccato impictatis,à omnino lan Aam iuftam hanc mordacitatê turn laudat turn exigit, Rex uero tanquam obtinuiflet Papatum fanAum efïè, plauftris uiz rulentiz amp;' maledicentiz fuz debachatur in meam mordaz citatem,fed utdixi,ThomiftarS hypocritam SC laruam age re uoluit,apud quos extrema pfidia SC fumma hxrefis eft, Magiftros noftros,etiam fi peftes fint orbis terrarum,ceu angelos dei non adoralïe,Mutiffè aduerfus nutum eorum hoedemum crimen eft,nullo fatis igne expiabile. Ego ^efperdti uero,qui haAenus Paulo fui mifericordior in portentaPa piftica,fub fpe refipifeentix eovum»Nunc c3 eos qui eiuC modi funt,uideam in reprobum ienfum datos SC ,deploraz tapertinaciainlocumfuumcum diice fuo Pharaoneabqf fc,nulla amplius modeftia,nulla miiericordia in eos utar, Necg amplius amtcis mets frena calami permittam,fcd taz cens eos contemnam,uel fi agendum eft cum illis,quanto poftim impctu in eos ferar,irritaturus fatis, prouocaturus, tarn ftupidos truncos,tam rudes afinos, tâ craftbs porcos, cum digni alio officio no fint,nifi ut prouocenf in poena fuam.Idcp faciam in gloriam Henricianx Ecclefix, SC ipfi’ Henrici cgregij defenforis Thomiftx,ne fruftra mea moty*

MARTINVS LVTHER

dacitatc facerrima fuamalcdicctia damnafTe quxH poflïe, Veniamus autê nunc ad rem ipfam,amp; more AriftoteÏis, qui ThomiftarS deus eft. Primo generalitcr,dcindc fpeci/ aliter,decaufisiftis difputem”, SummS,generale ÖCunicü robur Henricianac fapientiae,in tam regio libello cft,nulla fcripturac autoritas,nulla ratio urgens, fed Thomiftica illa , dtfputandiforma,Mihtficuidet,Egoficfentio,Egoficcre

ÂmsdorfFtj recordcr.Sic difputat ftolidus formd R-cx,ficutilIerccitarefoletdilputaiïè Lipfenfes Thcologi ’ftas.VbicûrefpondensneganctalTumptû opponêti,proz babatidem opponens,hoc modo. Oportet ficefle,Ulo itc? rum negate,Denuo 6C file,Et quomodo potcft aliter eiïc^ oportet fie efle, pulcherrime Thomifticiflîme quinôC Lipficifïîme SC Henriciflîme»

Sic cû ego in meo libello de Cap.hoc ThomifticS gene/ raie principium maxime i m petq flêm,amp;S diuinas feripturas aducrfusrit5,ufum,confuetudiné, autoritäre hominQ ftaz tuiflem,Dominus nofter Rex nihilomin’^p fua Thomiftica fapiétia,aliud nihil reddit,Oportet ficeffè,Vfus fie habet.Hïc eft longa confuctudo,Ego fie credo, Patres fie fcripferût,Ecclefia fie ordinauit 8Cc.Qiiod fi itéra feripfero mille libros,SC ^bauero g feripturas ufum amp;nbsp;autoritärem hominû in reb** fîdei nihil cfle,facile erit ÔC régi Thomifti CO mille !» bris refpôdcre,6C omiffis feripruris a me îdueftis femp iterare,Oportet fie efïè, Vfus fie habet, Autoritas ho minû fiedicit,atcp aliud nihil.Si autê dixero, unde probas ufû ÔC autoritäre hûanâ ualeret’refpondet,Oportet fie efïè, Mihi ficuidct,Sic credo,nunqd tu dodior es unus oîbus^ QttWLttÆf- Intelligis ergo Le(ftor,ftipites iftos intra(ftabiles,hoctâz rMî,g«i(ip(tstum quacrere,utfibi folis eredat.Ego poftulo nô mihi,fed fißte uelint. apertis dei uerbis credi,!!!! poftulant,pracrancidis ÔC ueterz nofis fui cerebri uifi'onibus credi, contemptis uerbis de/» Necg enim ego uel ufum uel autoritäre hominû in totû ne

CONTRA REGEM ANGLIAE

gauf,fed libera efleuolo 6Cindifrerêtfa,quxc3cç extra ferf« peuras fandas feripta funt,tantû arttculos fidei neceiïan'os fieri recufo ex hotninû uerbis,Tolerari uolo,qux bene dû cuntur ÔCgerunf citra (cripturx tedimoniû. Tolerari autc libéré» At crunci i(li,nobis arciculos fïdei faciunt ex omni uerbo patrum,quod tantum abeft,ur fandi uoluerint fuis feriptis tribui,ut nulla maiore blafphemia oflèndi poflint, quamdumperlcthargicosThomiftas,eorS libéra uerba 6C fada,in neceflàrios articules,hoc eft laqueos mêdaces, inperniciemanimarum uertuntur»

Sic ergo mea hxc generalis refponfio, ad omnes fenz Cinas infulfidîmzhuius laruzThomidarû,qua$ inlibello fuocorriuat.Etpartioreas in duo genera,hoc modo. Si Anuthetnd^ ufumuelautoritatêhominû talem allegat,qux manifeRe quid contrit côtraferipturas pugnat, Anathema fit.ufus,autoritas,rex, feripturtm» Thomifta,fophifta,Satan imo CC angelus de coelo. Nâ niz hil contra,fed omnia pro feripturis ualere debet. Tale eft, quod de altera parce facramenti Rex ftolidus producit,ubi pracThomifticainfania etiam contenditufum ualere in ar ticulum fidei aduerfus apcrtilTimum textum Euangeltj fi/ cuti uidebimus,qua amentia nulli un^ hxretici laborauez runt,Hadenus enim hxretici ftripturis,(altem in fpeciem ufi funt,nulli eas aperte damnauerût,Soli Papiftx Ä Tho (niftz,fcx nouilTimarum abominationum, earn meretriz cis frontem fumpferunt,ut 0^ fcripturas fandas fic habe* bere confiteantur, 6C thficlentiri non licere uelint. Neep ipfe Satan,tarn aperte Si reda in os Si in bciem diuinam maieftatem blafphemat Si mendacq arguir»

Si autem eum ufum uel autoritatem hominum allegat, autMnitut quxnonpugnentfcripturis,nôdamno,(êd tolerati uolo, ftatuuinar^ hoc tantum adiedo,ut libertas Chriftiana falua fit. Si in ar bitrio noftro bitrio noftro fit, ea fequi, tenere, miuare, quando, ubi,

C »

“ -MARTIN VS - LVTHER-

quotnodo pl3cuerit.Qi.iod fi hanc Kbertatem nobis captiz uarc uolêt,amp;rnccefTarios articules fidei ftatuere tentarint, iterum dico, Anathema fit,qui hoc pi-xlùmpfcrit,fîue fit in (ulfusThomift3,uel ftupidus papifta,fiuc K.ex,fiue Papa. Talc eft,quod dominus nofter K.ex,urget pro articulis fi/ deijfua facramcnta,côfirmationis,matrimonij, ordinis,un dioniSjEt mixturam aquz in uinum,ô(fc.

Sed nobis aduerfus has ftipulas ÔC ftuppas Thomifti/ cas,plufiÇ nimis potentia funt diuina fulmina,ubi Chri« ftus Matt.xv.decernit fuper omnes hommum traditiôes, dicês.Sinecauiacolûtmedodrinis amp;mandatis hominû. Quideftuniueria fex huius laruati Thomiftae,aduerfus unâ hâc uocc Chrifti,ut alia plurima tranfeâ alias memora taCquot; Si fi-uftanen eft, gcquid hominû mâdatûcft,qua fronte ftolidus rex,nobis articulos fîdei exeo facietfltac^ hac fola uoce Chnfti, proftratus iacet infelixamp;miferabilis defenz forEcclefia: Henricianx,cum toto fuo libello.

Vbi eftis domine Henriccfproducite ueflrrum egregiû contra Lutherum libellnf Quid aflerit dominatio ueftra!’ Septem facramentafQuibus dodrinist’ Dei anhominuf* Audiatergo Thomiftica ueftra dominatio iudicium,non Lutherijfed cius,qucm tremunt cardines orbis,Fruftra co luntme doArinis hominû.Eat dominatio ueftra,SC docez atdominationes papales hancfruftrancamfidem ÔCreli* gionem,eamcp ficut optime nouit,ftrenuedefendat,Verû ab Ecclefia dei os ueftrx dominationis impurum amp;nbsp;facriz legum abftinetc,quac nô nifi uerbum dei admittir,

Denicp adeo ftultum eft hoc Regis propofîtû,ut cÔz Propaedlon nmnihominumfenfiiirepugnet. Quisenim non rideat, multitudi^ ' pto fide noftraChriftiana nihil afferri roboris per tantos * Samfonas,nifi longirudinê temporum multorum homi num ufumCQiia ratione probabimus Turcarû fidem elfe erroneam,quxiam ad miilefimumfere annum durât,ante

CONTRA REGEM ANGLJ'AE

orta Germania ad fidem conuerfa eft i An hoc iatis eft, quod dum per inter ualla terrarum femoti,nô cogimurcû, illis difputare,interim in noftris angulis, quicquid uifum fuerit,licet nugariCSic ÔC ludxos quis nÔ merito iuftifîcet, huius inuidi Thomiftx cxcmplo,cum tanta nos fuperent longitudine temporumC Etcur genres per orbem nouam Chrifti fidem non diccntur,autore Henrico Anglix,mcri to fuiiïe perfecutas,c2 idololatria eorum hoc pukherrimo amp;nbsp;Thomifticiflîmo argumento^reda ôi: iànafides cenferi debueriqquod tot milibus annorum,tot regionibus popn ïorumjtamconftantiufufirmabaturç’ At^ eodem Henri/ co Magiftro ctiam num aflèramus,impiorum hominum errores^eiîè fanam fidem,quod abinitio mundt illorum fu pcraritmultitudo fi^diuturnitasSC potentia piorum pauci tatem ÔC ignobilitatem» Summa»Si hominû dida liaient articulos fidei,cur nô OC mea uerba faciunt articulos fidei^ An nô fum homo* Quin noua régis lâpientia,omnes ho/ mines omnium hominû uerbis crederc cogamus,Et ipfc Rex quo(^,ut leuetur cura icribendi,iequatur fuum princi piumfilt;dicat,Homo fum,qui fie loqùor, ergo oportet fie cnc,non po teft aliter efïè.

Stult3,ridicula amp;nbsp;ueriffîme Henriciana ÔC Thomiftica funt hxc,quafi res fpiritualis metiédafit prxlcriptionibus temporumSCufu,autiure hominum,ccu fundus autpra/ turn aliquodfit.Quodfi dixerintjfuam prxicriptionem in hoedifferreabillorum prxicriptione.quod papiftarum fit exfpiritu iando,illorû ex hominibus. Ridebit Turca hoc futile cauillum amp;nbsp;dieet, Cum tu hoc afièras fine feripturis, amp;^finefignis mera hominûautoritäre,nihil magis efficit, fi ego meam quoCp fidem elle exdeo dixero.Et qua faci Iitate tu me contemnis,0C ego tuam contemno,qua autori täte probas tuam,SC ego probo mea. Quid hie fietî' nifi ut moriones etiamintelligant, Henricianos Thomiftas,prx

C }

MARTINVS LVTHBR

fuafnfigniinfcitiajfidemnoftram ludibrio expofuiiïêjSé omnium genctutn impietatcm {labiliui(ïè,dignos,quibus os,lingua,manus prxciderentur,ne in zcernum aliquid auc dicerenc aucfcriberent»

Sed hoe agit inquietus Satan,ut nos a fcripturis auocet per federatos Henricos ÓC ßcrilegos Thomiftas,6C fidem noftram fuper hominS mêdacia collocet. Netp enim iam (criptura fanda opus eft,iï fuiFicit nouis hominu didis ex/ tralcripturam roborari. Nos autem ut fauemus dignifïi/ mos iftos defenibres P^iftiez Eccleiïz,ita'dieimus ana/ thema maledidum efle,qui noilrx fidei aliud fundamé turn pofuerit,^ id quod pofitS eft, Paulus enimq, Cor.ij» magna faneit autoritäre fidê noftrâ oportere niti in uerbis ddjubi dicit.Sermo meus amp;przdicatio mea non in pfuaz fibilibus humanz fapientiz uerbis,fed in oftenfionefpiri/ tus 3^ uirtutis fuit,ut fides ueftranon fit in fapientia homi/ num, fed in uirtute dei.

Hoc fulmine ÄS tonitru ccclefti quatit ÄS difpergit,ficut uentus puluerêjuniuerias laruas hui’ Henrici,in fuo inful fiftimo libellOjQuid eni feribit ftolidus Henricus, nifi per fuafibiliahumanxfapictizuerba,dum nihil fpiritus, nihil uirtutis oftedit,ied longitudinê temporS,dida amp;nbsp;fada ho minS caufatt'aufus etiä impudenti ore cxigere,ut'fidë no/ ftramfug hxchumana figamus,palamin os hocdiuinum Pauli infaniens.Maledidûitacp ut ÄS iterû maledidum nô (blû,quod ftolidus Henricus ten tat,fed ÔC uniuerfum cor/ pusiftius Bchcmoth,regna Papx,cum uniuerfîs dogmad bus fuis,quibus nos a dco noftro abducere moliuntur,âf uerbum cius c cordibus noftris euellere,

Proinde nos noftrxEcclefizdefenfori adhxrcmus,qul Matt.xV},Edificabo EcclefiS mcâ,nô fug longitudi/ tempor5,necç fug multitudinêhominum,nccp fuper Oportet fie eftè,necp iug ufum autdidûfandorû. Dcniq;

CONTRA REGEM ANGLIAB nccfiipcrlohanncm ßaptiftam.ncc fupcr Eliam,nccfug lercmiamautuIliimexprophcriSjfedfupcr fblam ô(Sfohz dam petram,fupcr Chriftü filtu dci, Hoe cft robur noflrz fidefjhtc tuti fum” aduerfus portas infcn'.Hic mêriri 8C Fab lere nópôt.Oîs hô médax.Etfandicû extra hanc rupem agüt aut dient,hoïcs fiint,Pur«nîmû folû ae eertû uerbîî del noftrx fidei fupponcdû cft.Siquis (ingt) loquit,quafi fermoncs dci,Etois jjphetia fitanalogia fidei, Ro.xij, Hxc funt robora noftra,aducrfus quae obmutefccrc coz guntur,Henrici,Thomiftx,Papiftx,SC quicquid eft fccis, îentinzôC latrinx impiorS ÔC facrilegorum eiurmodi,nccp habcnt,quod poftint hie refpondere,fed côfufî ÔC proQ:ra/ ri iacent a facie uerboru iftius tonitrui,0£^ expedamus quid aduerfus hxc mutire audcat Rex nugigerulus ifte cS omnibus fuis ibphiftis. Stat enî fixa fentcntia,fidê nô de/ beri,nifîccrtouerbodci,ficutdicit Ro.x. fides ex auditu, auditusaStperuerbû Chrifti,proinde qcquid ultra uerbu dei^ducitjhoc noftri fit arbitrq,ceu dnoi^,credere, nô cre dere,damnare,probare,ficut feriptS eft,Omnia ucftra,fiue ApoIlQjfiue Ccphas,fiuc Paulus,uos autê Chrifti, Si iôli’ Chrifti fumus,quis eft ifte ftolidus rcx,qui fuis mendactjs nos Papxfaccrc molifç’Nos nô fumus Papx.fed Papa no/ fter cft.Noftrum cft,non iudieari ab ipfo,fcd ipfum iudica rc.Spiritualis enim a neminc iudicatur,ÔC ipfe iudicat oês, quia ucrû cft.Omnia ueftra,ctiam Papa,quanto magis for des iftx ÔC labes hominû Thomiftx QC Henrici,

ego quoc^ ftultus fum fatis ineptus, qui améti/ bus iftis de deploratis cerebris totics fruftra inculco,amp; iur/ dis induratiftp capitibusfine frudu femper canto. Tradi/ tioneshoîmftu'diuturnûufuminrcb* fîdci nihil ualere, Quotics enî dixi,etiâ Auguftini fentêtia, (oil's Canonici« ïibris eu deberi honore,ut firmiflîme credaf, nihil erroris î illis eftc^Cxceros qntalibetfdîtatedodrîac^ ppolleât,nô

'mAÉTiNVS LVTHBRVS’

“ »quo Honore dignes cffcî’At fi ctiam Äug. id nô dixiflet, Scriptura tarnen exigit nullL nifi iôli fibi credi,Fruftra in$ afpidibus hxc cccini (emg,qui fine fine fuas nenias garriunt. Ambro. Äug. Hierony, fie dixit, ergo

Lutherus eft hxreticus,quta Aug.Ambro.diAa funt artiz culi fide{,aim fandi illi uiri nihil minus uoluerint/^ hûc facrilegum HenricorS afinorum cultum,ut dida eorû artteulis fideixquarentur,(èd libera 6C iûb iudiciû cuiuf® fidelis uolueriintpofita elfe fuadidtaomnia. Quin amp;ipie porei Thomiftxcogunturcoricedere,(âepius S.uiros erraf ie,ut eorû autoritas pro ftabilienda fide,ô^ fuleienda conz icientia,ctiâ eômunis iènfus iudicio,fatis eiïè nô polfit.

Hxe fit itaeç generalis mea refponfio aduerfus regia ilia Thomiftarum prineipia^quibus regius hie in totum libel lus nititurjongitudinê inquâ temporum,ôô multitudine hominum,forte adhue angelos landos ex dxmonibus fa/ cient fubtililfimi ifti Henriei,eum longitude temporis ab/ initio mundiillispatroeinet,ut prineipium ThomiftieilR . mu ueritatis,deinde adeo prxeellit Satan multitudine hoz ' minum adhxrentium,utetiam a Chrifto prineeps mundi, amp;nbsp;a Paulo deus huius ièeuli 8i redor harum tenebrarum appellet, Qualia ergo funt Henriciana prineipia dC artieu Ii,talis eft Ô6 fides ÔC ucritas, Qiialis fides,taies ôiSfandi, Hoe eft,Babylon SC abominatio nouiftîmis tpibus digna, Veniamus nune ad partieularia Henriei noftri,6C uidez amus,quâ felieiter aptet prin eipia fua eôelufionibus Tho miftica ilia fapientia,fed ueniam priiis peto a pio ÔCeandi/ do Ledore,fi molcftus fuero,toties itcrâdo eadem,de tra/ ditionibus SC’ufu hominum refutandis. Quid enim aliud polfim,eumThomiftieusReXjperpetuo libro nihil afïèz rafjquam dodrinasSCufushominûdiix unam eamcpdez prauateaddueitfcripturam,fcilicet adfaeramentfi ordinis ftabiIiendum,utuidebimus.Simoleftumnon eft aiïidue legere

CONTRA REGEM ANGLIAE

légere apud ftolidum Regem,cportee fie eflc,fic fentio,fïe habetuIus,{icdocetEcdena, Tu folus fapis,ÓCc.Non fit obfccro molcftutn ctiâ tories legere, Hoefenrire nihil eft, hic ufus nihil probat,hoc oportet elïèjeft nihil eflè,Ea Ec/ -clefia non eft Chrifti EccIefia.Non ego fwio,fed Chriftus folus lapitôCcxtera.Neceflîtascogitmeftolido régi,fie g fîngula refpondere,qui per fingula fie argumentatur,

Primum,indulgentiasapprehend«Rex defenfor,quas jjeinduîitna (go aftènierâ eftè impofturas Romans ncquitiz. Has de/ fendit hoc modo,Si indulgetis fût impofturz,Impoftorcs nonlblumen4ntpraÈccdcntcspôrifices,fed amp;ipfeLeo.x» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

qucmtamenLutheruseximiclaudat*Orcgium amp;Thogt; . .. nbsp;'i*’“

mifticum acumen,Iterum fcilicet nobis prouerbium illud cômendat, Aut regem aut fatuum nafei oportuit.Si Luthe rus tantum habet autoritatis,ul tantus Rex ei credat Leo/ nem.XJaudanti,cur no credit eidem indulgentias damz nantie' pradèrtim cum hic munitus fit faipturis,rationibus

falt;ftis,illic autem obfequiû fit beneuolentiæ erga perfo/ nam, Sed decori fiio inleruire uoluit larua Thomiftica, quiftatuitfcqui,non fcripturas,non rationes,fed homi/ num nudadida, '

Itacÿ nihil refpondctmihi rex Thomifticus indulgen/ lias damnant!,przter hoc uerbum, Indulgentiz non funt lt;mpofturz,quia Lco.X.cft bon** uir,crgo oportet fie efle, non poteft aliter efle,Hoc argumêto Regio ÔC Thomifti/ CO ufuSjpotesdicerejRomzin Curia paps nihil maliagit, quia Leo.X.bonusuir eft,8C fie Magiftro noftro eximio Henrico Rege Anglîs autore,iuftificabis omne illam abz ominationê Romans perditionis. Eodem argumento fiC ante eum Syluefter meus ufus eft,quia SC ipfe Tliomifta fuit.Namfihoclocoargutiamillâtradcm,qj aliud fit elle bonum uirum,aliud boniim ciuem,SC aliud bonum princi pemjUt Ariftoteles eorum docet,fruftfa tradauero coram

MATINVS LVTHER

tam flupMis ÔCcraffis cruncis,quanto minus capcr«it,fi ft cundüdiinnashterasdchacredifputarë. Nam reuera,bo/ ptritus • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cft,qui bonus princcps efle non poteft.Spiri/

fniniaaofnne nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r-'i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i jj- c • -

opus pffâu nbsp;nbsp;nbsp;cnim Cnriitifquo loio boni lumusjreddit homme per

reddit. ft(^lum,adomneopus bonuminftruAn,utPaulus adTi/ motheon docet.ld quod ÖC hiftorix probat feripturarum, Coram homtnibus locum habet argutia ifta. Aliud eft elïc bonum uirum,nempe in fpeciem,ô^ aliud, bonum princia pemxqueinfpecie.AtSaul,utdefijtelft bonus uir,nmul deftjtelft bonus princeps»

Kominê non ItaCç nihil facit hoc côtra me,quod Leon. .X.pfonâ lau/ Iifft «dicrfrc daui,0^ indulgetias damnaui. Duplex eft hie iudicin, Ho/ miné no licet iudicare,etiâ fi peftim” fit coram dco, donee foris finccriminc uiuit,hocenî iudicin adeum ptinet,qui Doärindm Scrutator eft cordis amp;nbsp;renum. Aliud eft deindulgctqsiudi of ortet ludis care,quod ad do(ftrinäpcrtinef,in qua ut errare pofluntt3 are, boni dCmali (fiue fint ucre aut fitfte boni)imo QC. clelt;fti,ita pertinaces in errore no (unt,nifi manifefte imptj,hoc iudiz ci« ad oes ÔC fingulos pcrtinet,ut uocem paftoris QC alieno rS difeernamus. De Leone ante ipfo adhuc hodie incert* (um,gdftnferitapudfefe,amp; anpertinax fueritin errore, Neej eni latct,qs fitautor bullxLconinx nouilfimx, Sed quidifta fpiritualia 8gt;C preciofa ante porcos iftos proqcioî’ Quid capiat har3rer5,qui hue fyllogifmû no capit longe infulfiflim« cftè:Lco bonus eft,ergo indulgêtixfât uerx^ De P4P4f«. Veniam® ad aliud,dc papatu,quê ego potêtibus icripni ris cÔiiulfi.Defcnfor aut ei®,ad feripturas meas magis mu tiisquâpifcis,regiafiduciapfumit,Lutherûadfol« ci® nu tu,feripturas deierturS,Ô^ fuis mêdactjs accelTurâ. Probat autêpapatâ hoc modo, Oportet fie cfle,ga audiui etiâlnz diam fefe Ro, Pontifici fubderc, Item Grxciam, item S. Hierony.agnoicic Ro.Ecclefiâ matre. Quid hic Luthe rus dicere audebiqaduerfus tâ egregia 5C tâ Thomiftica»,.

CONTRA REGEM ANGLIAH

RcfpondeOjfi ideo Rabit papatus,quia Rex Anglizauz diuit Indiam amp;nbsp;Graxiam fefe lubdidiHe, eadem ratiöe nö ftabiqqufa L utherus audtuit QC ccrtus efl, ne^ India nec^ Grxaam fub Ro.Pontun^ Riiflc aut efie uoluiiïê. Dein de gloriofus domin’ Rex pro fuo morc,fatis forticer menz titur,dum Hierony. facit aftertorem papatus,cum uir illc, Ecclcfiam Roma.fuam duntaxat, non orbis matrem apz pellet,fiCprxcacteris acerrime aduerius ambitionem moz narchiz iftius fcribir»Sed Rex decori fui magis qua caufae rationem habeqideo ut laruam Thomifticam decet, fcri« pturas omittiqquibus opus eft in rebus fidei aflerendis,^'. interim nobis narrat,quid audieriqut in auditum fuum ftiz is fpendat fidcm Ô6 falutem animarü noftrarum»

HatftenusuideaturiocatusRcx Angliz, tan$ rudisSC indodus lakus ( fi placet) Nuncfcrium ducit, ÖC fufcepto fefcaccingitargumento,feptem facramenta aflerturuSjöd primo,facramentum altaris,in quo ego tres tyrannides rc prchendi,Vnam quod altera pars Chriftianis eftetablata» Sec3dam,quod articulo fidei neceffario urgentur credcrc panem QC uinum definere poft confecrationem. Tertiam quod opus amp;nbsp;facrificiû ex ipfb fecerint.Hic mihi iä non cu inftitia ÄS hcbctudine,ftd cum obftinata ÔC impudenti ne quitia Henrici agcndum,non hic mentit modo ficut kurz raleuiflimuSjfed in rebus his ferijs,nunc audet,n3c fugit, nunc fimulat,nuncdcprauat,nunctorquet, prorfus oinia pro mera libidine dicit ÄS tacequt nequiftîmû nebulonê,fl non (upcrat,ccrte egregiezquatXegemeum libcllum de Cap.Baby,ChariffimcLedor,ÄSucra mc dicere uidebis, robuftius enîfcripfij^nunc Icribere poflimjQd uirulentS ÄSncquamhuncThomiftam fenfifte,hoc aigumentueft, quod mcas optimas ÄSpotentiftimas tum (cripturas tu rat» ones reliquitintadas, interim fuo infulfiflimo libello pios Icdorcs oceupaturus,ne mcum libellum legät, ÄS fuas ne?

MARTINVS L^VTHBR

cjiritias dcprchcndanuConfîtcor plane,me fuifTe no mln'l c5motum,dum collatis meoStillius libellis, deprehêdi ncquitcr tranfierit robora mca,06 tanta bucca iadaret aller tionemfacramentorn contra Luthcrum» Scilicet hocreg* num Papifticum c mêdactjs natum,nihil potcft ’prac inge/ nio fuo,ni(ï perpetuo mentiri,fallere,fimularc,iliuderc,fu/ perariftasincedere,6^ in his^ omnibus gloriari SC triunv phos iadare.

Sed agc,reuelemus Iceleratâ hanc regiam nequtriam, tyrannidcjfcilicetunapartefacramenti,bgoalte ^quot;‘‘’’'/‘‘^/P^ram partem elTc impie Chriftiano populo ablatam, feptê 'argumentis probaui,qux Sgt;C tune me uincebant, nunc aSt amp;nbsp;triumphant,poft^ aflèrtor Papiftarum gloriofilTimus regia fortitudine illa tranlït intada»Primum erat autoritas EuangeliftarS narrantiumcoftanti QC uno {ermone,Chri ftum inftituiflè utramc^ fpecicm,ijs qui memoriam fui eG fcntfaduri,8cngnantcradcalicê adiccit,bibitc ekcooes. Ad hoc nihil dicit Rex defenfor Ecclefiat, Secundu erat. Si fob's presbyteris dediflèt Chriftus in ccena facramentS, non licerc ullam partem laicis dare,cum non liceat inftitu turn Qi exemplum Chrifti mutare. Hie tatet gloriöfus dez fenfor Rex Ânglix, TcrtiumjSi poteft una pars huius fa cramenti laids tollijpotcritamp;T pars baptifmi ô^poenitetix eadé autoritäre tolIuEt quicquid Chriftus unquâ ftatuit, poteft partim tolli,Si non potcft,nee ilia pars tolli potcft, Adhocobmutefeit gloriofus aflertor facramentorum, Quartum,quod Chriftus dicit fanguinem fuum fundi pro rcmiflionc peccatorû noftrorum,ideo quibus remiß fio datur peccatorum,eis non pofte negari fignum rcmiftl nis,quodillis Chriftus dcdcriuAd hocmutus eft laruatus Thomifta AnglorGf, Quintum,Si potuit uinum tollere, poterit Qi panem ac per hoc totum facramentum tollere Qi inftitutum Chrifti penitus euacuarc,fi totum non poteft.

CONTRA REGEM ANGLIAE nee partem poteft. Et inuidus Rex forte recordatus pr», uerbtijSüentiorcfpódeturmultiSjamp;ipfe^mihfjfilendo oïa di'fTolutt* Septimum eft^Paulus omnium obftruens ora, qui.j.Con'n.xpnonprcsbyteriSjfed Ecckfix 6Comnibus fidelibustradittotumfacramentn» Hoc argumentû dixit Aiïertori facramentorû,NoIi me tangere»

Satis neuidifti nequitiam huius afïèrtoristTu nuncuiz de an in tali corpore ulla fit gutta regtjranguinis,autin animo,eius fcintilla boni uiri» Quem rogo non urat hxc pluf^f(mhifticamalitiaô^impudentia,qux ex animo,ôd deindunriaaduerfus agnitam ueritatem fîc iniàniqutnô modo fi billed SC orbi toto uelit extindam ÔC fepultam':’ pla ne uas eledionis ifte cft Satanar, dC digniflimus defenfor Ecclefiac Papifticae.Eo ftudio ÔC platra«^ alia molitur per to tum fuum blafphemum ÔC facrilcgum libellum.Et pius Le dorhoefignodifoat eumeauere ceu fentinam mortis, fufpedum habeat per fin gui os apices,nulla uenia dignus eft,quianulluserrorhiccft,fedmcra nequitia SC indurata malitia ad mentiendum ÔC blafphemandû intenta»

Verum elinguis ifte defenfor in rebus neceirart)s,uidea/ mus quâ linguax fitin fuis nugis» Ventrem diftêde ledor, magnalia iftaThomifticautcaperepoftis» Probaturus lix cuille alteram partem tollere, quâ regaliter incedit, quafî e(ïctRcx,Ecclcfia(inquit)mane cômunicat (âcramento, quod Chriftus fecituelperi,deinde nos aquâ uino mifeez mus,de quo tarnen nihil meminit feriptura » Quarc fi Ec/ défia hic potuft aliud facere aut inftituere, potuic SC parte (àcramenti tollerc»Sic rotari SC ferri debet przeeps SCinia; na mentiendi libido aduerfiis dominum gloriae. uellé modo poflèntafiniôC porei loquijUtinter me SCHcnricö iudicarent,fedaccipiamaliosafinos SC porcos,’qui nimis poffuntloqui.Iudicateergo uosipfi Sophiftac, Parrilîen» Louanieh,Colonien»Lipfen»quoq^,SC ueftri fimiles ubi

D î

MAKTIKVS LVTHER

ubi fint. Qua dialedi'ca ualeat iRa HenridiTÏma ÔC Tho? miRidfiîmacôfequcnuaç’namdC uosad marginem figna ftis iibellt hufus. HiciacctLuthcrusproftratus, Hciv rtcutnueftrütn approbaftis.Didteergo,unde locusC und« régulaiftiusconfcqucndac^ Aliquid fit extra Icripturam, ergo contra fcripairam cft lentienduf. Vinum tnifcetur aqua extra tefttmonium fcripturac,ergo Icriptura altera par tem ftatuenSjCft damnanda^jro hxrefi habenda ÔC alqs raz bidis blafphetntjs ueRfis con^urcanda* Pudelctt ne tua frons Henrice,non iam Rex,fed facrilegus latro in diuina amp;C fanAa uerba ChriftifNondum fudatis uirulenti fophiz ftxçquot; Ecce quam iacet mifrr Lutherus proftratus. Vos mi ferabiles trunci,fic eftis in reprobum ienfum uerfi, ut hoc principale roburafFirmetishuiusregtj libelli,^d ipfa Taxa clamant,eile fummam blalphemiam»

Fingam hie aliquot genera ftiiltorSuel furiofor5,ut re/ gem men fuis plenius pingam coloribus.Siquis fic diiputa retjUt contraria fcripturac fieri probarct,ideo fcripturam de bcre cedcre,ut,adulteriS fit,ergo lex prohibés aduIteriS eft frxretica,credo hue etiâ meo regi,quauis fit furiofiffim*jfii riofiim uideri. At quâto tamé hic îapientius dilputaret,^ hic meus Henricus difputat.Siquidé fi omnino eft feriptu raper faAû aliquod abroganda, nullo melius $ contrario fado abrogat. At meus Rcx,ut fuperet omné fiiriam,pro bat fado in3pertinéti,lcripturâ abroganda elïè* Nâ miieeri aquâ uinp,nihil magis côtranat utricp parti làcramentoi|e, quâcreatiôi aut natiuitati Chrifti.Si ergo rede arguit rex» Vinû aqua mifeet fine fcriptura,ergo feriptura cft deferen da de una parte facrameti, Valebit etiâifte fyllogifm”. Viz num mifeet aqua fine fcripturis,crgo feriptura de creatioz nc,de naitiuitatc Ghrifti eft abrogâda, Docet ergo nos rex gloriofus,fcripturas ÔC uerbû dei tollere debere, nô modo ßfadö côtratiSjfed g impertinês,âlt; nifî et côfentiam*,

CONTRA REGEM ANGLIAB

folus uult eflc Chrifltanus imo defenfor ÔC affêrtor Eccle* nbsp;nbsp;nbsp;gt;

(ïz,nos otnncs hzreticos.Ec hanc quidë mercedetn errons fuj,lt;icutoporcuit rex meus recepic in femetipfo.

Sed dC alium fmgam ftultü,Si quis cótenderet, unS alü quê locum fcripturz eflè hxreticfi,quia alius eiufdê faipm rac locus producerct,nihil pugnans,fed tantSmodo imper tinenSjUtfi diceretjlohannembaptiftam non eflè przeur/ forem,quiaIethrocóiuluitMoficiuilem policiam inftitu/ ere,forte etiam Rex meus hic ucl rideret uel mifcretur ho f minis mania, fed nulla eft comparatio huius maniz ad re/ giam maniam.Nam li impertinentia poteftaliquid de fed pturis mutarc,re(ftius hoc faciet impertinens fcriptura ad feipiam,^ impertinens faeftum extra fcripturam, Nam ui/ num mifeeriaqua,eftfaAum prorfus extra fcriptura fiC im pertinens ad parte lacraméti» Et tarne meus Rex, teftibus öopbiftis,hoc fyllogifmo proftrauit Lutherum miferum, indulgencias meruit donate,digniftima certe retributi/ One pro rali fapietiat Igitur nihil peccaris deinceps, 1Î fic ar guéris,Henricus eft rex Angliz,ÖC tarne necdeus cogno/ uit,nec fcriptura meminitjCtgo Chriftus ncc eft natus nec paflus,imo tota ftriptura nihil cft»Verumegohic ad matz ginem mihi fignari nolo,Hic iacet proftratus rex Angliz, quia uerbis nolo proftratum,ied rei euidentia»

Qiiid igitur exqs omnibus colligemusCHocfcilicctj^id Scripfitu eogitationes impiorum cordium reuelantur hoc ßgno cöz Sophiftif, tradilt;ftionis,Nam ideo ceciderunt in hzc barathra abfur/ ditatis ÔC horribilia monftra,quod diuinam fcripturam ex animo habent,pro re quadam humana, quale eft,mixtio aquz ÔC uini,nec ei ullum habent maiorem honorem,ideo fic ipfa confundit eos,qui earn non honorauerunt glori ficauerunt ficut diuinam fcripturam.

Verum quid porcis iftis cum feripturisC’ defeedamus ad fpforumet diatribam,ö^ fua etiä ignorare eos couincamus.

‘MÏARTINVS LVTHER

Ubeu cStnu» Dïcat ergo nobis glorfofus aflertor facramentorunwnde mo ficuméti probetur, Miflam neceflario mane celebrandam efle,aut quomodo hoe fit contra Chriftiinftitutum,G mane celez brctur,quod tile uefperi fecitC Idê.quxrOjde mifeéda aqua in uino^Quis Fecit hunc articulum fideiCquis audet dicere peccatum effe,G Gne aqua ccIebret^An Hcnricus,dum di cit,Oportet fle effc,0C no credit Luthcrum fine aqua celez brare.Confuetudo(inquit)habet uim legis. Rcfpôdco,ha bet uim legis in ciuilibus caufis,fed nos in libertatem uoca I ttfumus^quxnec legem nec confuetudinem Ferre poteft aut debet,cum agamus in foiritualib*’ rebus,Quare domiz natiodCregalitas Henrici,luam dialedicam male dididt, 'èC hoc loco'uitioFiffime petit priricipium,arripiens hoc pro certo,pbato,diuino,necclïàrio articule Fidei,quod eft me/ re liberum amp;nbsp;humanSinuenturn.Nihil ergo mirS,fi ruina libelli eius fit magna,que fuper talem harenâ xdificaf.

Qixare nos Papiftis ÔC Henriciftis iftis Fandis libeter Faz uemus magnificos illos Fidei Fux articules, qua credunt, Efle tantum mane cêmunicandö,Elle tantum in loco fa/ ere aut portatili(quod uocant)çclebrand£r, Efle aquam ui no mifccdâ,6C alios grauiftimos 8Chi$ Fandilfimis fa'ndis dignilfimos articules,Nos autem tales fideles, mere fatuz os amp;nbsp;ftolidos affirm3mus,6lt; comunionem facramenti liz beram habemuSjfiue per diem,fiue per nodem,fiue mane fiue ucfperi.Libera funt tempora, horaf,loci, ueftes,ritus. Apud nos no peccat,qui modefte ederit SC biberitante co munioncm,quod QC Paulus confirmât.). Cor.x), dicenS. Siquis efiirit,domi manducet,ut non in indicium conucz niatis ad coenam dominicam.

Ita Chriftus uefperi inftituens cômunionc,nô inftituit uefperam pro comunione nec matutinum,nccp cnim uer« ’ bum de tempore,perfonis,locis,ueftib* meminit, alioqui, fi exemplum temporis articulum fadt,faciet etiam articuz les.

CONTRA REGEM AN QL I AE loSjCxcmpIum 3tt:atis,Ioci,perlbnarum,ueftium, Et non H cebit alijs,^ uirilis actatis hominibus, ut Apoftoli erät,cacz na ifta participate,deinde no nifi in ueftibus laicis.Denicp nullis mulichbus darelicebit, ne uirginibus quidem,cum non dicat fcriptura Riiflc eas tum participatas.Et quis nu/ meret omnia abfurda,quz Regem iftum exadorcm tantS fequenturç’

At longe aliud eft,utra(^ pars (3crameti,nam earn ChrP ftus non reliquit liberam, fed ipfam amp;nbsp;ufum eius certis ÔC apertis uerbis inftituit. Et meo fenili melius SC tutius foret aquam non mifceri uino,cum fit mere figmentum huma/ nbsp;nbsp;’

num,SCfinifl:ram,immo peffîmâ habeatfignificationem» Non enim iïgnificat noftrâinChrifto incorporationem, cS fimile fignü non habeat fcriptura, fed illud, quod Ifa, i. dicitur,uinum tuü mixtum eft aqua,hoc eft, puriflima dei fcriptura uitiataeft humanis traditionibus.Ét quod impie tur $ maxime in hoc fàcramento, immo uinû hic in aquâ totum eft mutatum, nihil enim reliquûeft uerborum dei in hoc fàcramento*

Non quod damnem ufum mane QC locis facris cômuniz candi,fed neceffîtaté repudiamus. Volumus enim, fi quis ieiunare noiwoffît,aut reumate uel grauedine leuari ieiu/ nus non poflit,ante comedat 5C bibar, participer meniâe domini,Ô£^ hoclibere agat,quo corpore 8C animo fit côpo/ fitiflîmus.Nam quod Henricus Ecclefiam uocat, nos dici mus meretricem purpuratam eflè. Ecclefià enim,ôc fi ritiz bus ôif ceremontjs carere non poflît,non tarnen leges ÔC la/ queos animarû exipfis facit,faciunt autê hoc,qui Ecclefiz nomé iadant porei illi ÔC afini,Henriciftx,P3piftx, Sophi ftZjThomiftx QC fui generis deceptores ÔC Antichrifti.

Habes itacç Lecftor,quid de fapientia Regis Angliæ fen tire debe3s,qucm uides,^ ftolide QC ridicule côtendat,ua/ lere in articulum fidei côfuetudinem incertac originis,tum

MAR TI N VS LV TH ER liberam amp;nbsp;mutabilcm,adueifus apcrtu, conccfîam^amp;f im/ mutabilem iermonem Euange]q,quo fimul difcis,quâcô/ temptum habueritfermonem dei, dum libellum fuû côci/ perct,inflatus nomine ÄSmaieftatecoronxfux, aduerfus inopem amp;nbsp;pauperem Liitherû.Sed Chrifti iudiciS ex parte uidifti,^ nihil mctuat Reges fuperbos Sgt;C blafphemos,fed pofius montes transfertante^ cognofcant ÔC apprehen,/ ditaftutosin aftutiafua^Confirmo itacp libellum meûdc CaptiuitateJBab.ChriftianifsimûjUtciu’ roboranÔ tetigit meticuloRis Thomifta Rex,fîC contra meas rupes uagis ôd aridis ftipulis ludens,egregium prxbuit orbi fpecflaculum^ utpueriamp;morionesintelligant eius infignem infcitiam, hebetudinem,malitiam ÔC nequitiam» TRANSEAMVS AD ALIVD.

QV A R T O ,cum ego demonftraflèm,non else nccef Df trdnful)^ farium crcdcre,pancm dC uinum tranffiibftantiarijnfurgit Jbintiatione. fn me Thomifta Rex duabus machinis,QuarS prima eft, Ambrofq uerbum.Altera,Thomifticus illearies,qui uoca tur,Oportet fie eftè.Ambrofîum inducit afterentem, nihil remanere nifi corpus ÔC fanguiné poft côfecrationê. Qiiid ego refpondeam tam infulfis ÔCineptis ftultisC Si hic qux/ ram. An Ambrofij uerbum fit articulus fidei neceftàrius,di dieet Rex,Oportet fie eftè.Si dixero, quis dédit Ambrofio lus condendi articulos fideic’dicet,Oportet fie efte.Et non uidet ftolidum caput,taie efte Ambrofij uerbum, quod fez ipfum deuorat,cum impoflibile fit,nihil remanere nificor pus 2C fanguinem poft confecrationê,nifi quod apud Tho miftas fubtiliftîmos uiros,forma,calor,frigus SC aliaaccidc tia,nihil efïè dicuntunNam hacc uere,ut non funt nihil,ita uidemus ea remanere ,utAmbrofium hic erraftepalâ pal/ pemus etiam»

Sedefto,Ambro.uoIuerit non remanere panc'ôfuinîï, -dicam,Ambrofiûfuo fenfu abund3repermitto,Necç fan/

CONTRA REGEM ANGDIAB lt;flus«j'r,hocucrbocôfcientiamulliusccuarticùlo fidci uo luie obftringerCjCum id no poßit c fcripturis demonftrare, fed ficut ipfe libère hoc modo eft opinat*’,ita permifit alqs aliter opinarijcxccptis Thomiftis, quos etiam ueternofis fomnijs fuiSjCeuarticulis fidei jiufta eft illaqari 6Cuexari» lam aliud régis robur,quodoporteatficenè,qaclarafût (inqt)uerba Chriftidicentis,Hoc eft corpus meû,nô dicit, cu hoc auc in hoc eft corpus meu. Hie iteru no tâ lethargu regts $ nequitiâ accufb.Sicem dctruncatlatro uerba Chrt ftijSCmeu argumenta regalitertrâfîlit,acfiius haberct tier badei rapere ÔC ponerepro libidine » Ipfe iuxta rudifsiinâ amp;nbsp;afininâ Thomiftarû philofophiâ,aptat pronomc,Hoc, ad prxdicata,Corpus mea^deinde, mox quafi id euicifser, clamat,apertafunt uerba, hoc eft corpus meû.Sed intérim tot8 pondus quo larualem illam philofophiâ urgebam,ta/ cetfubdolusfophifta.Hocem tota difputatiôe cgi,ne pro nomê,Hoc,ad corpus meum aptari pofsit,in eo loco,Nelt;ç cnim opus mihi erat tâ crafsis porcis,qui mihi dicerent,niz hil eise nifi corp® ibi,fi j)nome. Hoc,no nifi corp® demôz Sed ca uitiofilsim® petitor principtj,ut eft mos (ftraret* oîm fophiftarum,debeat prima oftenderc,pronome,Hoc, ad prxdicatum pertinerc,filt; mcas rationes diluere,Hora ni hil facit,ölt; garritridicule,Chrifta non dixifse.in hoc uel c« hoc,fed hoc eftcorpus mea. None ego ifta fubtililsima fubtilitate Thomiftarum pofsem dicerc,Chriftus non dix it, panis trän sfubftantiatur in corpus, ut uos fabulara ma/ giftri fingitisf Sed hic fuerat Regi laboräda, ubi ex filo fer^ monis oftendi pronomê, Hoc,ad'panê aptari,ÔC fie fonare apte uerba,Hoc eft corp® mea,id eft,hic panis eft corp® me um.Nâ text® fic habet,Accepit pané,bndixit,fregit ÔC dix it, Hoc ê Sfc. Vides hic,ut oîa ilia uerba,accepit,bndixit,frc git de pane dicâCEt eûdê demôftrat ^nome,hoc,qaillud ipfû,qd* accepit,bndixit,fregit,hoc, î$,accepta ÔC bndtda

MARTINVS LVTHER

amp; fradlum fîgnifîcamr,cum dicnur,Hoc eft corpus mcum^ non prxdi'catum ,fed fubiedum dcmonftratur.Non enim corpus fuum accepitjbenedixitóf fregit/ed pane, ideo no dcmonftrat corpus fed panem ♦ Hxc firnt clara uerba, quae Rex nequitiofus occulit, amp;nbsp;nudam illam propofitionem urgetjhoceft corpus meum,06 pronomen,Hoe,ad corpus temeritate propria aptat,

Sed ÔC hoe infi'gne eft fapientixThomifticac,quod poftu latus rationem huius articuli fidei,cum nullum articulum (ciat a me admitti,nifi apertis fenpturis munitü,ipfe tarnen nihil aliud afFertjquam oportet fie efle,ucrba funt clara 8£ aperta. Quisautemtam infanus eft grammaticus, qui ex hoe fermonc,Hoc eft corpus mcum,intelligat aut colligat, id quod cftjpanem trannubftantiari,nifl Thomiftarü fcx, qux ctiam grammaticam nos dedocucreç’ Cur non Ô6 eade facilitate dicitjtrânubftanciationêetiamillo fermone ofte di,quando dicitur, Apocalypfis beati lohannis.Sienim faz tis eft proarticulo fidei regaliter dicere, uerba funt clara,-nulla erunt uerba,qux non poflint omnium omniaproba re,maxime cum audiatftolidum caput uerba ifta a me in aliumftnfum clara appellariamp; profuofenfti aliéna ned® obftura,

Quin eximius noftralis Rex Hcnricus,ftrophaThomi ftica aufus eft ctiam a me exigere,ut probem non tranftub ftantiari. Scilicet infulfiflimus Thomifta,doccndus ctiam cftelementadifputationis, quicum affi'rmatiuam debcat probare,contendatab aduerfario,utncgatiuâ probet.Hos doAifllmos uiros ad hxreticos mittamus 0^ ad Turcam,ut fidemnoftram defendant,ftc,utnonfit nccefle rationem fidci rcddcrCjfèd iölum dicere,proba ncgatiuam.O porcos ßCafinos Thomiftas.quan^ ,ut dixi, mea fortiter ex ipfb euangclioprobauijScilicetquod idaflerendu fit in rebus fidci,quodftripturaaflerit,quodiplanon afleriqnon efli

CONTRA REGEM ANGLIAE»

afTcrendum/cd libenim habendum. At (âcramentum fpz fum,aperte uocat panem.

Sed hadenus philofbphatus fit Thomtfta nofter regiur» »am uideredfgnum eft, Thomiflrce dC Theologifetur, adiierfus meas rationcs.Cum ego aduerfus Thomifticum ilium fidei articulum,pofuinèm fulmen illud cœlefte Pau 11 uerbum,i,Corint,i2.ubi tam aperte panem appellat hoc facramentum,utnec regis ruditas nccThomiftacnequitia iillum mentiendi ô^ludendi effugium inuenire pofiet/iî firent uerba Pauli luce clariora,Panis quem frangimus nâ ne participatio corporis domini eftî’ Nô ait, Corpus quod frangimus,non ait,nihil illudconfecrationisjreliqu0,quod frangimus,aut accidentia qux frangimus, fed panis quem frangimus,uti^ iam benedictus fiCconfecratus.Hicigitur panis bcnedictus,efl participatio corporis domini S)Cc, Si/ mileeft.i.Corint.u,(^ii manducat hune panem ô^c.

Hic bonus fuauis Thomifta,nihil neq^ feripturarum neep rations alferens,fed ex mero fuo,Oportet fie eflè, di/ cit.Scnpturam fandâ folerc aliquando id appellate, quod fuituel quodfîmile fit,ut Exo.7. Deuorauit uirga Aaron uirgas Magorû,id eft,Draco qui fuit uirga Aaron.hxcillc»

Rede in caput tuum mentiris Rex ftolide 06 facrilege, qui fronte impudenti aufus es uerbis dei infallibilis tribue/ re,ut aliud fonent^fignifi'ccnhQiiantam obfecro fene/ ftram blafphemandi apcrucrit furor ifte Regis, uniuerfis geripturte hxrcticis Ô6 fidei hoftibus^Si ièmel admiflum fucrit, ferip/ turx autoritärem lubricis S6 fallacibus uerbis niti,quid turn non probate,improbare,tueri Ô6 defendere poterunt omz nesomniSdogmatumMagiftrifQiianto redius S. Aug. ne iocofiim quidem mcndacium, nec officiofum infacris literis recipere uoluitCHicuero Rexn obis copiam facit,fi/ cubi icriptura: nos urget autoritasjudendxeius Ô6 fie inter/ pretâdac, ne poffit nos urgere,

E J

. MARTINVS ’LVTHER

' Sed eftOjRex Thomifticus non dignetur crcatorem fu/ ' um,tanto honore,ut fenfumfuum inuerba cius captiuet, £a(rusfefe’poriusncfdre,quomodo uirga uirgam uorarit, fernere eadeprauet.Sitq?ueru,quod uirga dicatur Dra/ co,qui fuif uirga,Qiia confcquentia fequetur, Sgt;C hic’panê dici, quipanis nonfiqfedfueritCAnhoc eftfine fcriptura omnibus locisfcripturaeaptandum,quod uno locoreperi turC’Scilicct hac Thomiftica üpiétia fretus,fic argues,Scrip tura femel dicit,uirginem efle matrem,ergö oportet mul/ tas alias quocß uirgines efle matres, licet fcriptura de ijs ni/ hildicat,quemadmodumhicfacit,panemnoneflè panem oporteqquia uirga non eft uirga»

Aduerfdriut nbsp;nbsp;nbsp;gfc fefcêta exempla móftri huius flmiliae icripturis pro

Arr«««;, nbsp;nbsp;duces,Nimirum Arrianam fecem amp;nbsp;fentinam olet hic lar/

uatus Tliomiftajiam óóilli,cumurgerentur fcripturis eui/ dentibus,Chriftum'efledeum,hac regia Sc Anglica acutie tanto ante tempore dixerSt, Chriftus nfrcupatiue eft deus, • fed non uere,hoc eft,dicitur feu uocatur deus, fed non naf/ q tur deus.quo modojSC hic nouus Arrianus audet blafphe mare,apud paulum dici panem fed non efle panem. Sic ÔC Manichcos facile tuebitur hicgloriofus alfertor facramen/ torum,qui uerbis dei rem fubtraxerunt amp;nbsp;fantafma fubfti/ tuerunti

' Denicp SC ego Regis arte utar in eum 8C dicam.Thomi/ ftica tua transfubftantiatio non eft,fed dicitur transfubftâ tiatio,feu eft fimilis transfubftantiationi,Quomodo me hibebit'r'An nö mihi fic licebit'in fuo uetcrno nugari,ut ip/ fc nugatur in fyncerifsimis uerbis deiCProbo aut fic, Quia femel legitur in fcripturis, Virga uocari,quod uirga no eft, ergo mihi licer,ubi uoluero,intus SC extra fcripturas,auro/ ritatepropria,alicuius negate fubftantiamôC afsererefolâ - nûcupationé,nifi tand Regis,tâ Thomiftici, ta fubtilis,tâ gloriofi ÔC gloriabundi afsertoris excmplS ÔC autoritas ni/

CONTRA REGEM ANGLIAE.

hil ualcat. Vides ergo ledor/p fimilis fit fibi iihicp SC undi/ tçThomifticafapientia,nidilfima ilia amp;nbsp;afinina ruditasç Perpetua eft enim infulfiftimorü fophiftarS uitiS,ut prinz dpiQpetant,6C quod probare debent, probatum efle'pra:/ fupponantjdeinde ex auro domini imagines fibi confient mafculinaSjUt Ezechiel dicit,6^ fuis fomntjs diuinauerba aptenuTumdicant,Oportetfic efle,quod egodico,quia fic eft,quod fcriptura dicit.O dignos Papifticis j'ndulgen tqs’SC facramentis affertores. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Öedhzceftilla GermanaSatanzmachina,quafefetrSfi SdtMtttmd, figurât in angelum lucis, QC utab initio fimilis effe uoluit altiflimOjita non celTatfimiliatarn uerbis $ fadis diuinis

, moliri femper,in deceptioncm filiorum incredulitatis. Sic inPapafuo ludit,ubi cum fibi iusarrogaret uoti foluendi, magna bucca in Decretalibus fuisfatis cofidenter euomit hancfimitudinem.Primogenituafini mutabatur oue,erz go ego uotum mutabo alio opere,quafi primogenitum aft ni fit uotum Jta hie Rex blatterat,uirga dicitur uirga 5gt;C taz men non eft uirga,ergo Paulus pané uocat ,quod non eft panis,quafi uirga 8C panis idem fint.Quz barathra non in undaret Satan in Ecclefiam,poft^ Sophiftz in cathedras recepti,hac forma docendi amp;nbsp;difputandi uti cccperuntC

Sedamp; alia fuâ Rex oftedit dexteritaté in hac re, ut nihil nifiThomiftaa^^ credipofsit. Si(inqt)Luthcrus târigiz decaptatuerbafcripturz,dicet,amp;: Chriftû efse pané triticc urn in ccelo,dS dicit,Ego fS panis q de ccelo defcédi.lté na rurale uité ubi dicit,Ego fß uitis uera SCc. Dixi antea,nihil craffi” SC infulfi’ eflè fub foie natû Thomifticis môftris,qs ein puerorß hue delyrfi Regé hic nô rideat, nifi q d* p infig nineqtiaSCrabieblafphemâdi,magis odio aut lachrymis dign’’ê.Tm nô eft in ipfo autfenPaut uigiliz,ut uideat, qd inter fit,interfua fônia ÔC hzeuerba Chrifti.lpfa em cô fequétia }^borfi,abfurditas rerû,pugnâtia intelligétiarû, tu ipfiufmet interpretatiOjCOgût eum de pane fpirituali loqu

MARTINVS LVTHER

fïcutdicit.Verbameafpiritus SCuitafunt. Quorum nihil cftin uerbo Pauli,dc pane facramcnti loquétis,immo om nia urgct Paulum,dc pane triticeo intelligi, Ad hue audet truncus iftc immobilis,{imihtudtnem phrafis hic aflererc, quâ^nullus mono hic poflet fingere,

Sed tamê dignitare ThomifticahocfacitRex, quorS Nofx CMonê eftjOmitcere canonem intelligendx fcriptuiz (qui eft,con/ mtcßigfrtd« fcquentiam, circunftantiâ pugnantiam obieruare, )S^ fcriptur^t quouis arrepto SC detorto uerbo, quoduis aflerere.Qiiare, hic uide, logo Iccftor,quid fenfire debeasde hoc infulfiftiz mo ineptiftimocß hbcllo,tâ ftupidi dC ftolidi Regis, fimul qua nihil iudirij,nihil obferuafionis, nihil diligcntix fit in toto corpore Thomiftico,(èd omnia temeritate ÔC prxftim ptione èc ofeitantia incredibili,dici SC geri amp;nbsp;fieri, ut tedio poftintenecarc tarn ledores fpedatores fuos.

Stat ergo meus Paulus aduerfus trâflubftâtiatoresiftos futiles inui(ftus,SC dicit,Panis quern frangimus, ÔC duplici cornu illos ferit,PrimS,quod fuaafterere nulla ratione nez cp autoritäre poffunt,Deinde,quodfiigidis fuis folufioniz bus aliud non faciunt, qua quod principium uiciofiftime pctunt,ac fummu quod efficiuntjcftjquod poflit fic eflCjii cut fingunt,cS probare debuerint, amp;nbsp;faeftum SC ius, quod itafitSCoporteatfic efte^Nemo enim dubitat,quin deus poflit tranfllibftantiare pancm,ied^quod id faciar,n on pof funt oftendere.

Et miror fapientiflîmû hunc Thomiftam, cur non SC ac cidentia tranflubftantiet,cur uerba ifta tranfliibftantiatio/ niSjiuxta fu3 cerebrum,folum corpus Chrifti fonent.Hoc ,cft corpus meum.Ergo nihil ibi nifl corpus Chrifti erif,tcz fte fuo Ambrofio,quare nec albedo ibi erit cum alq s accidê tibus,aut cur non diflerit, quid nam obftet,ncpanisibima neat,quomodoaccidetia mancntCQua:neceflitas périmé dzfubftantiXjSCieruandorum accidenfiSï’ An iblum ilia

Thomiftica

CONTRA ’REGEM ANGLIAE

Thomiftica,Oportet fie cnee*

Pttrtcreo hic rhetoriciflîmS ilium contemptum,dum duas urgetiflîmas fimilitudines appofuijde ferro ignito Sf'deo * încarnacOjUbi neepigni ferrum, neep diuinitati .hominem ncceffè cft cedcre.Mihi enim etiâfi nô necefle fit,mea afle rcre,tamê fan's negocqfeceroafîertori,fi fiium figmentû, aliter fe pofle habere demonftrauerojtacç pofixim dicere. Corpus Chrifti fie faluo pane infacramento efiè,ficutcft ignis in fcrro,faluaferrifubftanna,2lt;^deus inhomine (al* uahumanitate,utrobicp ficmixtis fubftantqs,ut fua cuicp operatio ôi. natura propria maneatjô^ tarnen unû aliquod conftituanr.Sie dicere,inqua potero, donee Papiftac,hanc fi'militudinê,non contemptu Thomiftico,ièd aisertione fl deli fuitulerinr, Ipforum eft enim affirmatiuam probare, quâ ego una particulari pofsim labefadare. Non enim eft hoc aucrtionem (âcramentorû fcribere,aduerfarq argume ta tranfilire SC contemnerc,ut hic facit infulfus Thomifta, fed dcmonftrare ea else nulla SC inania,alioqui ea pro inui dis haben' cogit ipfe afsertor,fua ridicula dilsimulatiôcSC meticulofâ fuga.

‘ OptimS uero SC pulcherrime ThomifticS eft,quod ultû mo ÔC digne memorandS eft,ubi dominus Henricus,Ma/ gifter noftralis,eam caufatur rationcm,ne panis manere dicatur,Ncmpe,quodnuIlafubftâtiadignafit mifeeri illi fubftantiac,qux creauit omnia,Hic Ledor, femel admira/ re Thomifticat fapientiac magnalia.Primij,dominus Hen/ nbsp;nbsp;nbsp;induite

ricus fentit in (acramêto,diuinitatcm Chrifti fuccedere pa/ ni,idcoq;panemcederedeberc,ncmifceatur tam indigna fubftantia Creatricifubftantix. Obiècro, quis hxretic*’fic^*^' infanniitun^,utdoccret,panem in diuinitatcmconuertiî’ ‘ Nonne ÔC iple Henric®’ cum fuis porcis ÔC afinis docuerût hadenuSjpanem in corpus mutari,non in diuinitatc*Aut nunquidtribucntcorpori Sefanguini Chrifti tantum,ut

F

MARTINVS DVTHER crcatrixfubftâdadici poflîtfVide quorfum rötet furon'm pfus mêtes facrilegas,poft^ femel médacijs nlti cœperûf. Deinde Si hoc feftiuiflîmS genus argumên',merito Lu/ thcrSmouercfjSubftantia eft indigna,ergo no potmifceri dignio 11,Scilicet in his rebus fi'des noftrapendctin digni/ rate fiCindigni täte fubftantiaru.Concludamus crgo,autoz ribus ThomiftiSjDeum non efse hominem,quod huma/ na fubftantia indigna fît tantx maieftatis dignitaticopula ri»Negemus fpiritum fanAn difRxndi in corda ctiâ iuftorâ (ut taceâ impiorS iuftificandorû)^d cor hoïs nimio fit in/ dignum maieftate fpiritusJta ÔC hic Henriciana iâpiéda, Panis non eft corpus Chrifti,quia corpus Chrifti crcatrix fubftantia dignioreft,quâ ut mifcen'pofsittam uili fubftâ tix.Bel!e,pulchrc,Thomifticiisimc6CHcnriciisime,fipa/ nis indignitas non finit,ut fit corpus Chrifti, tarnen iftius ratiÔis dignitas,digniisima eft,qux in nullis nifi T homiz iiicts cerebris ÔC afinis iftis habitct SiC ualeat«

Si aSt interrogaucro,Panis fubftâtia eft indigna mifceri corpori Crcatrici fubftantix,cur ergo accidctiadigna funt mifceri ÔC manere,c5 deusThomiftarS decern at,fubftan/ tiam efic potiorê accidétibus oîbus modis, pter^ uiacog/ nitionis,qd ex parte noftridefetftus côtingitC’ Quid hic di cet dominus Henricus afîertorfubtiliflîm®;' Abfiç dubio nihil aliud,$,Oportet fie elle» Ego fum rex,amp; fi hoc paru, eft. Ego fum Thomifta,crgo eft uerû,hoc eft,^d dignS di cunt fcipfis.Sic enî porcis côuenit exhauftis mcdullis triti/ fi furfure filiquas comedere,^ fubftâtia panis accide tiaiaeftare. Imo Chriftus ucrax hicinucnif,q dixit,dabo uobis os fîC fapiêfiâ,cui nô poterût refiftere QC côtradicere oés aduerfarrj ueftri.Nâ fatis uides, le(ftor,quâ furiofis mé dacqs fcipfos lacerét facrilegi Papiftx,d5 mihi côtradicere conant.Potêtiaeft hxcueritatis,quamêdaces oftcndit,g fcfe maculât ÔC côprehêdit aftutos in fuamet aft utia.

CONTRA REGEM ANGHAB

Habemus itAiÿ hune articulum,qu2uis non anxic a me exadum an tea, nunc mul to confirmatiflîmS, proprijs Pa/ piftaruni a(Ièrtionibus,id eft mendalt;^s amp;nbsp;ftultkrjs dC blaf phemijSjUt lam tutiftïmi fimus, merimmum ede ünpioriï QC cxcorum Thomiftarum figmentum,quicquid blaterât de tranftubftantiatione ifta»Eflccß firmitcr fidelibusuer/ bis dei ni'tédum,ubi in Paulo fimpliciter amp;nbsp;pure dicit,Paz nem eftè corpus Chrifti,quem fiangtmus amp;nbsp;manducam’. Quare neingratusfim magifterio domini Henrici, nunc mutOjSC tranlTubftantiarc uolo meamfentetiam SCdico* Antea pofui nihil rcferre,fic fiue iïc fentias de trâflubftan/ n'atione,nunc autem, uifis rationibus ÔC arguments afTcr ton's facramentorû pulchcrrimis,decerno, Impium efte amp;nbsp;blafphemum,fi quts dicat,Panem tranftubftantiari,Ca» tholicum autê ÓCpium,fiquis cum Paulo dicat,Panis que frangim” eft corpus Chnfti.Anathemafic,qui aliter dixez rit,66 iota aut apicemunum mutarit,etiam fi fit dominus Henricus nouus ÔC eximius Thomifta.

QVI N T V M adeft c^italefurnmQ ÔC angulare after/ tionis Henricianx opuSjMißam efte opus amp;nbsp;facrißeium»^ Hic demu dns Henricus eft dns Henric’,öd Thomifta eft Thomifta, Ac primû ex aliquo femirhetore forte audiuit, ficubi aduerfartj lenferit robora nimiu inuida,oporterc ru gato nafo illu rideri 6C côtemni,ut ftupidus Icdor credat, antea uiAum aduerfariu,^ impugnec a tanto rhetore»Sic Si dns noftcr Rex,magnificis ampullis prxfac,ut fefe bel/ lefingat tedere côftitatiôis tam ftulti Si indodi Lutheri ne gâtis, Miftàmeflè opus SC facrificiû.lcilicet Satanas uuln* fentiqideo prx morbo animi incertus quid agat,mera aegri tiidineSC impotêtiame tentât irrifione SCcôtemptu irrita/ re.SediIle,qui dédit nobis ftire cogitationes Satanx,dabic etj'â nobis irriibrê irridere SC côtemptorçcôtemncre,fuxq^ infipientix fragiles ampullas cum fiduda traducere»

F a

MARTiNVS LVTHB R

Itaqp n uerba mtnantia ÓC n'dcnda captes,Luthcr3 fepti« CS uicit Rex aflertorjPorro fi rem ipfam fpecleSjCxfiint nu gx,quas nobis iam tres annos fruftra cccinernnt aicini no ftrifbcqcpPapiftx.SdlicetjMiffameflcopus Sgt;i (acrifidu, quia fic habet diuturnus ufus multoriï. Sic Ecclcfia (id eft meretrixBabylonixJientit, fie oportet eftCjMagiftri no/ ftrales fie docuerunt, Et patres fic dixerunt. Hic cftillcftiz ror,quo infanit Qi clamat hoc loco iratiis Rex, amp;nbsp;fpumat certe no bene propitius Luthero,fiquid hoc ad aflertionc facramentorü ualet,ö^ Lutherum terrerepotcft,Caetcf tim, üthunctam receptum,tam uulgatum, tarn probatum,adz de SCopulentum 0^uoluptuariSarticulum laltem uno api CLilo fcripturac fandx aut uerbis dei firmaret,aut meas feriz pturas dilTblueretjhoc non oportet efle,hoc no habet diu/ ‘ turnus ufus,hoc non fentit Ecclefia,hoc no docét magiftri noftrales,hoc no ptinebat ad aflèrtorê facramentorü»

Tarnen ne nihil dicattam infignis aflertor,Vnam affert rationem plane potentifltmam,qua hadenus omnibus la* tisfatftum eft,Miftam eile opus amp;nbsp;facrificium, Ea eft euiuf modi,fi Miffa non eflet opus bonû,laici certe nihil pro ea • tribueretclericis temporalis benefi'cq» ObftupefcC Ledor Regia 8C Thomiftica eft hxc ratio, 9lt; utdixi, plane potenz tiflîma,namplurimos permouithadenus SC permouetho dic.Htc iacet Lutherus proftratus,ö(f nemo tarn dextre eS confeciqatc^ Rex Angloruminhoclibro,hac ipfaratiöe, • Nam ut nolim,cogor tarn? confiteri hxc ita habere,Vere, in2^,Miflaideocftfacrifi'cium SC opus bonum, quod (ut Rex dicit)laicitribuunt opes facerdotibus pro ea. -

Rurfiis cadem ratione uerum eile oportet,inuito Luthe ro,Minàm non efle opus bon5,fi laid non tribuerent fuas in illam opes,Td quod probatur*’ erat euentus,fi dcfîjffènt ’ laici fuas opes pcrderc(tribuere in$)p Mifïîs,6C futurum, utmifla fieret,quiequidnummus uellcuRedc ÔC optime

CONTRA REGEM ANGLIAB

Rcxhâcrationédixit,SCdigniflîmatanto afTertore ratioe Miflam aflèruifjta^in largitionelaiconim 8)^ arbitrio pez cuniz cftjMiflam eik opus 0^ quicquid eiîè iacerdotious utile fuerit.Memento itacp Ledor,ab aflertore rege nulla aliamafFerre rationé proMiflafua,^ iftam»

Tu nunc iudica,quifquis es Ledor,quid nam digne re/ fponderipoilittam furiofîs,amentibus ÔCdeploratz perz uerfitatis monftris.Qiiz merctrix tarn impuden ter fuas ig' nominias aufafucritiadare,atcK hocimpudentiflimumrc gis os,palam auaritiasSCimpolturas facerdotS iadaqatep eas nobis pro ratiôc tâtz fuz fidei obiedat^Sed toties nos terrctdiuiniiudicq furor,qui his horrendisirzexeplis mo ludic^ diuM net humiliterfapere in rebus facris,dum tarn przientibus furor infaniz pccnis percutit cos,qui aducrius ianam dodrinam fiCapertamueritatem feruntur.Necp enim ego regem hue thifcrabilcmomnibus uiribus poteram toti orbitam foe^ dum6Cabominàbilcfpedaculumfacere,^ ipfe facit feie/ hac infanta fua. Difcitc obfccro,miferiPapiftz5Uclucftris turpitudinibus moti,aliquado timere indicium dei, Quid erit in futuroƒ! i n hoc tpe tarn feueritcr uos cofunditC”

Non minor eft amenda,quz fequitur,ubi c5 multis uerz bis mecontcmpfiftetfhoccnimin Rhetorica potiftimSdi l^uihcrijun» dicit)tâdemproteftaturfe(erclidurumintadum,id quod itre maxime omniû cÔfutandum ci fuerat, nempe robur principalc6CargumcntScapitale,ubiexucrbis Chrifti ^z baui,Miffàmeftèteftament5 SC promiflionem,idco non • pofte opus autfacrificiudici. Hicinfelix aflertor, uidus fortiniainc huius robóris,miiêre diftimulata confeientia,' non folum‘tranfit,ic^fotcftatur ctiam iefe traniîturumÔC ahjs dimifrufum»O aftertorem facramentor«,o defenforc Ecclefiz Romanz,bisThomifticum Sc omnibus irtdulge fijs Papz longe digniftimumjgnofci poterat, fi tranfiftet hoc robur meum filens,atproteftarf feft tranfiturS,qüi aur'

F gt;

MARTINVS LVTHBR

diät in hoc me unice QC maxime fidere QC inde omia ilh'uii profligarijhoc fic rtdicuIS ÔC ftultG eft, ut nihil fupra»

Igitur de dementia Regis aftertoris ipedali(ne iterS (im ingratusjaftero 66 pronuncio, Miftam necp opus net^ fa/ crificiumeffe,donee alius ueniat 8C probet teltamentû ÔC promiflîonc dei,cflc opus aut facrificiû pofte. At quâdo is uenietCRex ipfe fane uidit,uenturum eftè ad calendas grac cas,ideo fecurus reliquitincadum,miftrrime conficiedus amp;nbsp;conterendus,fi tetigiftet, Credcres hie Regem tantû, aut ueriftîmc,l«fo cercbro,infanire,aut hoftem aliquem in eiusignominiamhunclibellumfub Regio nomine zdft diftc, Quis enim hac infania maiorem uidit,cç hxc eft,ubi Regia iadantia aduerfus Lutheru fcribit,0t in iplb opere, robora acfirmameta eius non modo diftimulant,ftd aper tis uerbis finendafibi eftc pronunciatur?

V Poft$ uero dns Henricus Thomifta noftcr,hacargen/ tea SC aurea ratiôe ^barat,Miflàm eftè op*’,pcrgtt in forti/ tudine fua etiâ Lutheri ratiôes diIuerc,6C primo Thomifti/ carur in hue modG. Qui ligna cxdiqfacit o^us, ergo g cô/ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fecratfecit opus,quarc Miftà etiâ opus criqbi aut eft opus,

noneftmalû,ergobon5.Haccillegloriofus aftèrtor facra/ mentorû,Hiciacet quotç Lutherus proftratus,

Fateor plane me iuperari Thomifticae hebetudinis im/ manitate,6C laboro fic loqui,ut me aliqua parte intelligant Kißti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miferabilcs homies. Dico ergo, Miflam aeeipi duplictter,

ßicilttcr» Vno modo Hinricaliter 6C Thomifticalitcr,hoc modo,uc bic aides in libcllo Regis,Miftà eft idem äd çôfecrare (eu proferre uerba côfecrationis. Hoc aute elle noftrum opus ne Thomiftaru quidê hebetudo negate potcft,tâtS abeft, ut hie uiciffè Henricum noftralê Magiftrû negem. Verum , hzc noua eft Miftsediffînitio, nouumcç exempli net^ em ego uel per febrem uel per phrenefim fic de Mifta cogita/ ce un^ potuiftèm» Ëftntror copiofiflïmos Thomfftas,

'1

CONTRA REGEM ANGLIAB

non con firmafTe banc rationê feftiuam alijs quinq^ ratio/ iribus.Nam fi cofecrarc eft Mifli,poteft ctia damare^can/ tarc,thurificare,cercolos incendere,calkcm mundarc,ho/ (hâ leuare,forte ÔC fternutare QC excrcarcßC quid no pofttc hac Henriciftima prudêtia Miftà dici^ Quin côcedim’ no ub ifti uerborS ÔC re^ inuêtori,ut caputafini uel porei mif iam uocetjQuid enitn refert, ^duis dici/llis, cui uocabula

ns ftanrep cadätcß ad placitS iuxta fuS Ariftotelem*

Cdfitemur itacp, hoc modo Miftàm efte opus,8C palino diâ canimus, poenitetm nos tarn infignis erroris,^ ignora/ bamus fore,ut id RexAngliacappellaret Miftàm,alioq^no deftiiftet nobis tâta eruditio,qua hue errorê cauiftèmus,ÔC caufam feribedi tâti libelli pcidiftèm’.Sed hoc male uexa/ bit aftèitoré,quod hac ratiôc,Miftà nöeritbonS opus,nift bonus fit coftcrator.Malus enî male facit côfecrâdo, ideft miftando,ut rex dicit.Itacp no licebit malo facerdoti confe Cfare,imo neep poterit,c5 Miftàm uclint neccftàrio bonS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;opéra»

op**eftè,Pcribitcp fimul illa magnifica Thcologia,qua dif/ finitSeftjMdîàmetiâmalifaccrdotis efte (èmg opus bo/ num,uirtutcoperis operati,licet nÖ uirtute operis operaiv tis.Nâdns Henricus,opus operâtis pro miflà accipit,non opus operatö.Sed forte,R.exeft plurib® occupât®,^ utud difcerctuelrecordaret iftius Theologix,dcopcreopati ÔC operantis» Sic debent hoftesueritatis feipfos côfunderc Sc irriderCjpro mcrcede blafphemiarS fiiarum, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

- Alio modo,Miflà eft uere propric,ficut nos de ca îo= Profrit^ quimur,ipfiim uerbum promiftîÔis cum figno adiedo pa/ «»»/?lt;lt;. nis 0lt; uini.Nâfi caetera oîa defînt,6C credideris his uerbis Chrifti,Hoc eft corpus meum,quod pro nobis datijr,uerc Miftàm integram habes^dcinde fi acccpcris fignû cadem fidCjUfum 8^ frudum miftx accepifti. Vnde manifeftiftlz tnumcft,Miftam non cftcaliquidnoftri operis aut uerbi^ fed folius Chrifti,dantts tam uerbum promifllois quâfig*

MAR.TINVS ÜVTHER ’

num in pane SC uino,at^ ufum cius non pofsc in offeten/ do aut operando,fed foliim in recipiendo 8C patiendo con fiftere.Sed quomodo hxcnoftramifer affertor fcircc-qui fua propria ignorât de opcre operato,8C dum nos impug/ natjfeipfum foedifsime confutatç’

Deinde pro facrificio mifsx defendendo fie Thomiftiz catur,Efto(inquit}Miisafi[tpromiffio,nô hinc fequit,n5 efse fimul iacrificium,quando in ueteri lege erât facrificia, quae fimul erant promifsiôes«Refpondeo, Huius Thomi *’*'‘”’*'A'?*fticacafsertionis debuit rcxuel unum exempla producere» SAcrtficiu. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^^^0 pro more fuo,iatis efse putaqfi tantum fcribat,

in ueteri lege facrificia fuiise^mifsiones,turn mox,Opor tetfic efse.Sedtam ftolido afsertori (utuideo)proponcn/ dusefsetaliquisuocabularius,quo difeeret pfimum,quid fignificet tarn facrificium promifsio.Siquidem,^mifsio eftuerbum,facrificiumeftres,ut etiam pucri infantes in/ tclligantjimpofsibile efse,ut promifsio facrificium aut uer bum res fit» Memiferum,qui,cum talibus ftultitix mon/ NOT A ftris tempus perdere cogo r, nee dign’ fum,ut ingenio aut fiBNE» cruditione prxftantes mecum certent.

Error itaqj manifeftarius eft dicere, in ueteri lege fuifec, facrificia promifsiones.Nifi rexafsertor lubricitate Thoz 'miftica/iguratc uoluerit loqui, quod facrificia promittez bant,ideftfignificabantfuturain Chrifto.Verum hoenô - eft afscrercfacramêta,fcd ludere Sc nugari uerbis, fîquide quot;nbsp;hoc modo,promifsio eft fignum feu res, non uerbum.At nos in Mifsapotifsimum uocamus promifsioncm,ipfa fei licet uerba Chrifti,fine quibus panis Si uinum cfsent nccç fignum neep facramentum neep mifsa. Nam quod per fa« crificiain fideoblata promifsiones impetrabant,aliud eft» Nonenimhicueldefrucftuuel fignificatione facrificioriS difputamus, fed deipfa fubftantia,ut feiamus, quid fit,SC quid non fir facrificium»

Miratur

CONTRA REGEM A N G L I AB

Miratur'ctiamdominus Henricus, qualcs nam'cgo con Cionatoresaudierim,quod fcripierim. Nihil eile in contio nibus de promiflionibus his un^ didii, ipfe uero ad tediS ufcpaudieritjde teftamêto,depromiffionibus, deteftibus filt;c,R.efpondco, Ecego miror Regis eile tarn rüde caput ÄS tantam amentiam,qui tarn infignes conciones audierit, adeo nihil didicerit, necp intellexerit uerbSdei, noftrS opus aut facrificium cfle non polïc,'quin contrarium fine fineblatterat»Sicnimulla icintilla rationis humanx in eo uigeret,utitÇ negate non poflèt,h^numdei,qpus dei elle crganos.Sic facrificium,a promiffîôes dei,eire ucrbû dei, non opusnoftrum.

Deinde Rexifte mendacq,qui hocloco fcribit,fefe uflt;B ad tedium audiflè de teftamentis ÔC promillîonibus eiuf’ modi,pofteade facrameto ordinis garrit, î tota cœna Chri fti nullam elle promiflionem,non modo iîbiipfi turpiflîlt; me contra dicens,fcd impudent! mendacio in cœnam doz mini infaniens.Sic précipitât Papiftas furoramp;S am?tia,ut prorfus nihil uideant,quid dicant,aut contra quidilatuât«

Audet etiam aflèrere, manifeftum elïè, fieri a facerdotiz bus,non modo id quod Chriftus in ccena, fed quod amp;nbsp;in crucefeciuRefpondeo» Quando hoc dominus Henricus tantum dicitamp;^ non probat,Dico ego contra, manifeftum MilTdA cfle iacerdotes in Mifla id omittere, quod Chriftus in coez na kcit,06 id facerc,quod ludxi fecerunt in cruce Chrifto» NecdicohocibIum,iedproboquoq^,Nam quiuerbS dei peruertit amp;nbsp;extinguit,is uere crucifigit filium dei, id quod faciunt omnes,qui expromifïtone opus faciunt, cum hoc uere fit ueritatem dei mutare in mendacium.

Poft hxc urget me Canone illo Miflx, in quo Mifla facri ficiunominatur,cuius autoritäre ideo me uult teneri,quod cius uerbis ufus fim.Nam ifta uerba,Quocicfcun^ feccriz tis ô^c.non in Euangelio reperiri dicit,fcd ifta, Hoc facite,

' MARTI N VS LVTHER

in Paulo nero efle alia.Hicui'de infojlicemSatanam,ufTep tat,ut captat,ut quxn'tat efFugia,fed fruftra,nó effugiet. Ca nonê ego reied^ói retjcio,quod prorfus aperte cótra Euan gelion uocatfacrificta,quxfuntfigna dei'promilTionibus adieda,nobis oblata,a nobis recipienda,non ofFerenda, Nam quod Rex dicit,in Euangelio non eflè ifta uerba,âci cfcuncpfeceritis,quis puer non uidet Grammaticam ancr tori tanto deefieCquafi uero necefle fuerit Eu5geliftas,per omnes fyllabas concordare,ÓC formam illam facramêti na/ Vfrta confe» tviere,quam nobis Papiftx ficimmutabilem ÔC neceflariâ cTMdi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftatueruntjUt peccati mortalis reum faciant fiC inferno tra/

dant,quididiunculam'ilIam,Enim,omifei»t, fcilicet Rha/ damanti illijIiSerrimarum confcientiarum carni/ fices fic delyrant,

Igitur,tenibus Grammaticis SC commun« omnium fen* fu,dico,idem eiïè,quod Euangeliftxde caenadicunt,qu3/ tumiiis paucis uerbis uariâr,idemcp e(ïè,Hüc facite, quod. QuociefcunCÇ feceritis.Cauiflècp credo fpiritum fandum fingulari confilio,ut Euangeliftx eandem rem paulo aliter fcriberêCjSCpeccarentpeccatûillud irremiffibile informa fàcramenti Papifticam, quo nos a fotura fuperftitione ÔC tyrannide irapiorû hominû tutos redderet» Necp enim mi/ nus uereconfecraret,qui forma Lucjc,Mard,Matthxi,Pau liuterctur,^quiCanonisiftiusimpq amp;falfiutitur»

Vbi uero ego fcripfîffem,Sacrificium ScMiflam pugna re,Gum iàcriftcium ofFeracur,Milîà ucro recipiatur. Hic au SicrificiÜçr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dominus Hinricus Lutherum adBibliam pro/

uocare,dicens,Vbi eft in ueteri lege ufpiam ullum facrifi/ cium,quod non fimul ofFeratur öd,recipiatur^Plane hic Lu theri iadat fummum argumentum corruere, fecuruftp tri« pliâtgloriofus anèrtor.R.efpondeo,non efthoc mcûfum/ mum argumentuni,fed «llud,quod fupra dominus Hinri/ riçusprp Thomiftica bcnignitate rnilii donauic» Scihcçi^

C ON IRA REGEM A NGLI AE»' Miflameflc tcftamentum S/C promi(ïïoncm,hocm$,capi/ taie meum argumentum eft. Tarnen ut ùiumphatori aftz quid ftiggeram, fi dominus Hinricus fblum Biblia femel aperuinet Slt; infpexiflèt,immo fi meminiflèt pfalmi quinz quagefimi,quem puer olim legitf fi Chriftianus eft;)non iadaflèttriumphum tam Thomiftiaim, Siquidemilliclez gillet holocauftum,quo nullum celebn'us ÔC maius facrifi cium eft in lege,Hoe certe totum foli deo offerebatur,nihil ex co recipiebatur.

Quin fi Rex meus paululu haberet humant fenfiis,uer tcrê triuphi quxftionc in eü ÓC dicerem, Vbi eft in lege ullS fàcrifîci5,quod recipiebat 8é no penitus totü offerebatur* An mihi iacrifidû hic faciet,armosj3elt;ftuicula, alia,qux inufumiàcerdotû cedebât^Aut offerte Rex illulbr xquiz uocus denuo uocabit,quod per populum nbsp;iacerdotes ex

agris afferebat SC applicabat corâ dnoîquot; Scilicet idê eft affer . re SC offerte apud dnm Hinricûe’Veru quid hoc ad me, qd nugigerulusfingat.Mihifatiseft,inlege,quicquid offete baturdeOjtotûincêdebat, Qd*aûtnô incedebat, fedparz tim iacerdoti,partim populo tribuebat,nô offerebatur,fed deoblatis legabat ôi. edebatur,Verû qd ifta iacra cû ^Jpha , nis PapiftisClgitur in Calice meretricis Babylonicar, nulIQ eft facrifici5,quod fois offertur,illacnim fût Biblia noftti domini Henrici.Biblia noftra referra funt talib” facrificiis,

VltimOjdiAa patrum inducitpro iàcrificio Miflario ftat tuendo,6C ridet meam ftultinâ,qui Iblus uelim fapereprx omibus,quodfit ftultiffîmû SCc.Hicdico, çonfirmari hoc nomine mcâfentêtiâ,nâ hoc eft quod dixi,Thomifticos afinos nihil habere,qd* ^ducant,nifi multitudinê hoîm,ô^ antiquû ufiï,Deîde ad ^ferête icripturas,dicere,T u es ftui tiffîmus omniûjtu ne folus fapis:TGc oportet fie eflè. Mihi aût ftultiflîmo omniû hoc fatis eft,quod lâpiêtiffim’ Hinri eus nullâ feripturâ côcra me poteft jîducere nec jjduôtas

MARTINVS LVTHER

contra fc,diluerc,Dei'nde cogitur cócedcre,fuos patres fac* pi'us erraffe,fuum antiquum ufum,non facere articulumfî deijin quos fidere non licet,nifi Ecclefix illi multitudinis, cuius ipiè defenfor eft cum indulgenttjs»

Ego uero aduetfus dida patrum, hominumj, angelorïï, dxmonum,pono,nonantiqu3 ufum,non multitudinem hominum,Sed unius maieftatis a:ternxuerbum,Euange/ ïion,quodipfimet cogunturprobare,inquo Miffaeuidez ter traditur elïèfignum teftamentum dei,in quo nobis promittit ÔC figno certificat gratiam fuam.Hocenim opus I» uerio det uerbum dei,non noftrum eft.Hic fto,hic fedeo, hic ma/ triumphdt neo,hicglorior,hic triumpho,hic infulto,Papiftis,Thomi Lutberuî^ ftis,Henricift:is,Sophiftis, ÔC omnibus portis inferi, neda diâ:ishominum,^tumlibet fandorum aut confuetudini falIaci.Dei uerbum eft fuperomnia, Diuina maieftas me/ aim facit,ut nihil curcm,fi mille Auguftinf, mille Cypria/ ni,mille Ecclcfîx Henricianx contra me ftarent.Deus erra te êC fallere nô poteft: Auguftinus SC Cyprianus,ficut om nés elecfti,errare potuerunt,5Cerrauerunt,Hic refpôdedo/ mine Henrice,Hicefto uir,affèrtor,Hicfcribe libros»Ma ledîÆo tua nihil eft,Crimtnatio tua nihil facit, Mendacia tua contemno,Minas tuas non metuo, Obftupefcis enim hoc Ioco,ficut truncus,cum alioqui nihil nifî uerba fis,

Turpiffîmum eft tanto Régi tantum 1 ibrum fcribere,ÔC hoccaputmeum nolle tangere,Nec eft repertus,qui un$ au(iisfîttangere,quotquot hue appropiant,fugiunt per/ leptem uias retiorfum,qui magno impeni SCcIamore triff/ phali per’unam uiam irruerunf,Mirum eft, uellét hic no cere,^ graue fit hocipedrû in oculis eorff.Sed nullus pru/ dentius fele hic geffît Rege Henrico, qui Luherum uafta turus,proteftatur lêfe hoc robur non tadurum. Sed nec ha beo,necago gratias tantæ beneuolentiæ, immo malcuale/ atira SC furor eius, fi nocerepoteft SC non facit.

co ri TR A REGEM ANGLIAH»

FuroreucrociuSjquo tniiehiturinme, quod docuerim fidem fine operibus optima pracparationem ad fecramen/ tS,ö^ Chriftianos’non oportere legibus aftringiad percipi endum,contemno,SSt enim uerba hominis, qui putet,ho mines apuddeum legibus fieri bonos,minus leiens, quid fit fides ÔC Opera ÔC quid leges operenturmalorum incon/ confeientijs feientq^^ infenfatus ifteftipes»Nonenim PapiftarSeft quibus con[n hxc noik,fed ut Petrus ÔCludas dicunt, ignorata tantum Utur, bIafphemare»Confcienttjs enim non legibus, fed fola graz tia confulitur,legibus,prxfcrtim humants, miferrime'conz fi'ciuntur.

Sed in fine huius loci,opcraeprecium eft uidere,^ anxic laborer,ut tradttiones hominum neceiïarias ftatuat, aduer (us meam fententiam,qua ftatui,Extra feripturas nihil eile ftatuendum,aut fi ftatuitur liberum dC non neceflarium ha bendum,cum fîmus domini etiam fabbati per Chriftum li beratorem. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Arguit itaeç Rex»

Primo fie,Si nihil féru andum cft,nifi quod feripturis ditum eft,cum feriptum nô fît, (àeramentumeiïe a Chrifto fumptum,fequetur,nec làeerdotes pofle faeramcntumfuz merc.Hac Thomiftiea hypothefî fretus, fîe redueit fy 11 ogi'f mum contra mc,Sacerdotes fumuntfacramentum ncceflà

* tiOjôC hoc non habet Euangelion,ergo 8C alfa extra Euan gclionfiintobièruanda neceflàrio*

HocThomifticiiïîmeconcluditur,perregulam'con(èz quentiarS illis familiärem, quae uocatur, petitio principe» Nam quod neceiïàrium fit fub peccato mortali, nimi a faz i cerdotibus facramentum,Rex prima probari debuit. Ego i enim liberum eflè dico, fumi amp;nbsp;non llimi a lâcerdotibus, I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;NeceiTarium autem efl: per traditiones hominum ÔC ufum

! multorum.QuareThomifticusRex,ualde bene probat, traditiones per traditiones,negatum per negatum, talibus enim non alijs probationibus niti debet aflertio facramen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’

G }

MARTIN VS LVTHER

lorum SC rota HenricalisEcclefia,

Secundo fic.Chriftus facramentS con(ccrauit,non Apo 1 ftüh,ergo non licebit Apoftoh's aut facerdonbus conlccra re,quia non licet aliud ftatuere aut facere, nbsp;nbsp;icriptura hy

bet.Qiiod fi mifer ille Lutherus hic uelit effugere SC dicó * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' re,Chriftusmandauit ApoftolisconfêcrarCjUbidicitjHoc

'. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facite,prxoccupat impropitius meus ^dominus Henricus^

dfcenSjhocefTeditfhimderecipiendOjnon de conlecranz do.Chriftc feruator,quam'_inaudita excitas ÔC amentia eft iniftis hominibus.Si hic îterrogauerOjDomine Henricc^ qua grammatica didicit dominatio ueftraî’ quis uocabula rius uobis dixit. Hoc facitc,id eflc,quod accipiteC* Rclpon debit,Oportetficelïè,quianominafunt adplacitum, Sed dimilTis iftis porcis, dicamus,

Chriftus (umendi ufum,inftituit, quando dixit, Accipiz te Scmanducate,utuerba ipfa apertiffima teftantur,non quidem Henricis iftis ÔC truncis,fed quibufuis pucris amp;: fa ^tui* At confecrandi officium inftituit,dum dicit,hoc facite, Facere enim eft hoc totum imitari, quod ipfe tunc fccit. Et quiddicam iftis facrilegis portends,qui talibus argumenz ’ tis indicant,^ ex impotentiffimainuidia fic fcripferint, ut nihil ineptius SCinfulfius fîngipoflîtCSienim hocargii/ mentum ftolidi Regis ualet, in nulla re licebit Chrifturh imitari,finge enim Chriftum non inftituiffe confecrare fa cramentum(quodimpoflibilceft}tamen exemplum confc crandioftendit8Cfcribiuoluit,nifi Rexnofterid conten/ dat,nos neq» orarc,necç bcnefacere, neep pati oportere, qa nihil de noftris orationibus,operibus amp;nbsp;paffionibus fcrip turn eft. Vincit me tedio plane Regis ftolidiflimi immenfa ftoliditas.

Vframp;!t ÄMg». Qtiarc ad fummu principiS perfidix cius calamS uertaz Ewdgelio non inus,quod eft uerbu Auguftini, Euangelio no crederem, erfrferé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ecclefiae autoricas comoueret, hoc uerbS facrilcgi

- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t

CONTRA REGEM ANGLIAE»

CO torquent 8C deprauât,ut Ecckfîacfhoc eft meretn'cf Roz, manXjCui prxter titulum nihil eft EcdefiafticS aut Chrifti 8nS}tribuantiusleges côdendûHuicaddic dominus Hin, ricuSjUt ciufmodi uerbi autoritate etiam me urgeat,per pro pria uerba,ubfdixi,Apud Ecdefiam elTe ius iudicâdi quae liber dogmata ♦ Ego nuHa re uideo, huic rudiflimo capiti Regis opus eilèj^uel uocabulario Gemmauel Breuilo/ quOjUt uocabula c5 pueris indperet dilcere, nifi id ex me? raThomidarum nequitiafadt,utomnia uocabula omnia fignificarecogatjUt etiam hie iusiudicandi idem fit quod ius ftatuendi uel condendi leges»

Breuiter,Si Aug.etiâ rotundis uerbis aflèruiflèt, ius'efic alicui in EccRa leges côdendi,quis eft AuguftinusCquot; Quis nos coget illi credereî’Qiiaautoritate eius uerbû ê articul® fideifFateorjreceptö eft eius uerbS/ed.no fatis tutu neep fir mû.Diuino ediefto probâdû eft ius legis côdêdx,nô huma no»Nûc aSt Auguftini uerbQ nô fimpliciter uitiât, 111e em loquitjde EccRa g orbediffufajCui** eft de dogmatib* iudi care»llli hoc tribuut Papac,que ipGmet côfitent mêbrû dia/ boli làepius elle ÔCcrrare.Nec folû ei iudicâdi, uerS etiâ ÔC condendi ius copia faci0t»Proinde opus eft,ut rudibus iftis fophiftis,hic declaremus,quid inter fit inter ius iudicâ di ièu cognolcendi,amp; inter ius condendi feu imperandi» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;imperÄiü

Dedo(ftrinacognofcerc6lt;iudicareptinetadoésÔôfin/ gulos Chriftianos, amp;nbsp;ita gtinet,ut anathema fît, q hoc ius uno pilo læferit.Chriftus em ipfehocius ftatuitinuidisÔC uarijsfencêtqs.Matt.7.Attédite afalfis ^phetis,qui ueniz untaduosin ueftimêtis puiQ»Hoc uerbh certedicitad poz puis aduerfus docftores,ô^ mandat eis, ut felfa dogmata eo rû uitent. At quomodo uitare poftiint,nifi cognofcâtCquo modo cognofcere,nifî ius habeant iudicâdi^NSc aSt nô fo lum ius,fed pracceptum iudicandi ftatuit, ut hxc fola auto* ritas fàtis elfe queat aduerfus omnjum pontifîcum,^omniô patrûjOmnium ConciliorûjOmnium fcholarum fentêtias^

MARTINVS LVTHER

duxiusfudicandiö^ deccrnendi foil's Epifcopis dCminif ftris tribueruntjSC impie acjacriicge populo, id eft, Ecdcz (ix reginx,rapuerunuScacenim Chriltus,dicens,Attendite afalfis prophetis.

Huic fublcnbunt ferme omnes omnium prophetarum iylIabx^Qutd enim agunt prophetx,'nifi quod populum monent,ne falfis prophetis credat; At quid eft hoc monez re,nifîiudicandi cognofeendi ius penes populum efte, declarareôC confirmarCjipfumcß fui operis monefacere ÔC exci tare, ad lier fus omnes omnium Quorum facerdotum ôd doeftorum dodrinasç’Quare hic condudimus,quoties Mo fes,Iofue,Dauid omncfcß prophet3e,in ucteri lege populS à falfis prophetis uocantôC monent, tocies clamant, man/ dant,confirmant, excitant, ius cognofeendi ôf iudicandj Omnium omnia dogmata. Atjhoc infinitis Iods fadz unt.Habet hic Hinricus nofter aut ullus impurus Thomiz fta,qucd iftis ogganniat.Nonnc obftruximus os loquenz tium iniqua^

' Redeamus ad nouam lege.Chriftus loh. lo.diccs. Oues mcxuocemmeamaudiunt, Vocem uero alienorum non audiunt,fed fugiunt ab eis, Nonne hic oues facit indices, ôf ius cognitionis transfert ad auditoresŒt Paulus cum.u Corint,14,dicit,V’nus dicat,cxteri iudicêt’, quod fi fedenti reuelatum fuerit,prior taceat, None SC hic indicium penes auditorê efle uultî’Sic quicquid Chriftus Math,i4,8C ubitç défalfis dodorib’jqcquid Petrus amp;nbsp;Paulus de falfis Apo ftolis,magiftris,6ô Iohannes de probandis fpiritibus,prxci piunt,eo pertinequt iudicandi,probandi,damnandi autoz ritas apud populum fit, Id^ iuftiflîme.

Nâ unufquifc^ fuo periculo rede aut falfe credit, ideoc^ cuicp pro fe curandum d^nt rede credat, ut etiam commii nis ienfiis öf fafutis neceflitaslurgcat,neceflario indicium dodrinz penes auditorêcflè, Alioqui ftnftra didtur,omia

probate

CONTRA REG EM A NG bl AB prôbatejquodbonum eft tencte, Etiteriim,.fpjritualis óïa tudtcatamp;C anemineiudicacur. At qui'libet Chriftianus eft fpiritualis a fpiritu ChriftûOrâta ucftra(inqui't)fjuc Apol/ lOjfiue Paulus,fine Cephas,ideft,de omnium didis ÔC faz (ftis ludicandi ius habecis.

\ Tu nunc uide,cuius fpiritus fucrtnt,facnlega illaSf abz ominâdaConcilia,quxaduerfus tanta totius fcripturx fill/ minaapertiftimafcp fententias aufafunt,fibi pontifidbus arrogate ius iudicandi fiCcognoiccndi,infupcr amp;imperâz diôC'condendi.Afcpdubio Satanxiftxfuerunt cogitatioz •nes,quibus in orbem inundauit opcrationes erroris,6Cab ominatione in loco fando ftatuit, (ccuriftima tyrannide, poftc^ populo ercpta eft autoritas iudicandi,quam pauere cogerentur falfi do Aores,amp; patefacfta uia per ftolidam po/ puli fuperftitiofamcp obedientiam QC patientiâ uniuerfis crroribusamp;abominationibus irruendi.

Et uthic mei Hinrid ÔC fophiftaru recorder,qui a longi/ tudine tcmporû ÔC multitudine hominum pendent cum fuafide» Primum negate non poteft, huius rapti iuris ty? rannidem ultra milleannös durafle,nam inipfo Condlio Niceno,omniS optimo,iam turn incipiebant leges condez re amp;ius iftud fibi uendicare. At(Ç ab eo tempore hatftenus inualuit, ut nihil receptius Gt,nec firmius aliquid multi/ tudine hominum ÔCdiutùrnitate probari poflit,^ hoc ius adeoutnemo id non putet hodie,fanum,rc(ft5 aediuinu efle. At hie utdes,iacrilegium QC impietatem elle, aduerfus eüidentiflîmas Sc inuidas fcripturas dei. Quare ft tantus error ôd tale facrilegiû tanta longitudine têporis,tâta muh titudine hominû uel conièntiente uel feduefta uel proban te^regnauitaduerfus ueritate dei,femel uolo hie omnibus Sophfftis Papiftis capitale eorum argumcntûdc longfz tifdine amp;nbsp;muhitiidine adpultiere ufcp côtritiï ÔC os obftru lt;ft5,utuideàt,curdeus nolit nosulli creaturac, quantSuis

MAHTINVS LVTHER

ÏogA ’’ ' vniiks:Sc magnx credited foli Rio îfallibiH uerboi Habern us i tacp abfcp omni côtrouerfia,tus de dodrinis cognofeendi ÔC iudicandi feu probâdi eiïè penes nos,nort penes condlfa,pontifîces,patres,dodores, Athinc non fe quit,eiïèfimul penes nos fus côdendi leges, Nä hoc foli* dei eftjNoftrû eft legê uerbu ci’ cognofccre, probate,iu dicare,ÔC fecerncre,ab omnibus altjs legibus,fed nequa^ condere aut mandate, Neeg cnî fequit ex uetbo Chtift^ Attenditc a falfis^phetis,ergo ueftrû eft ptophetare,imlt;^ ut Petrus ait, Nun^ uolûtate humanaeft allata ^hetia, £C nulla interpretatio feripturx fit ex j)prijs,fed infpiratiôe foiritus fandi locuti font fondi dei hoîcs* Ita nô (èquitUF* Oues mex uoeê meâ audi3t,crgooucs uoeê mcâ condent ucl facientjimocontraria fequit,Vocem meâ ego condo, oues autê conditam agnofcunt^probantSC fequuntur.

Quare uidemus bic,oês Pontifices,oîa’ CôdIia,omn£S fcholas,qui aliud in Ecclcfia fonât,^ ucrbû dei folius,eftè lupos,Satanx miniftros,ô^ falfos prophetas.Simul in telli* gimus inRgnem Hinrici noftri 6C oîm Thomifta^ ftolidi tatê qui os fu3 impudês in cœlû ponûtSC diccre audent in hoc focrilego libello,Etiâ fi focramentS ordinis nô cflet in feripturis inftitutS,tamêpenes Ecclefiâeftè ius inftituen/ dieius.Et^ ftultc uerbu Auguftini, quod de Euangelio per Ecdefiâ toto orbe cognito.ôC probato loquitutjaptarit ad ius traditions arbitrio impiorû hominS ftatuendarum, Ifte eftmodus inteUigedididapatrûSC fetipturx. Hi funt qui feribuntaflèrtiones {âcramentorû.Horû multitudo SC diuturnitas eft poteftas faciédi atticulos fidei,ta m ftupidi SC hebe.tes,ut inter cognofccre SC îperare nihil difternant.

At Iwc dicent,Si fingulorum eft ius iudicâdi probana di,quis erit modus,fi indices diftènierint SC unufquifq; iè* cundû fuum caput iudicaritCquare neceftè eft iinum efîe,-cuius iudido ftent cxtcri,côtenti,ut iâJua fit unitas Ecclû^

CONTRA REGEM ANGLÏAE'

fîse, RcfpondeOjhoccauilIâ nullos reAius decct,^ Tho miftas» QuaerocnîÔCcgOjqiris hodie modus cft,ubioês Papa nut iudicio unius Papac ftantïf ubi hic eft unitas ßluar An hoc eft unitate efte faluam,cxtcrno Papx nomine uniri C Vbi man et imitas cordiumç’ Quis eft certus in confeientia fua, Papam t^Ac iudicarefAt nifi certitudo fit^nulla eft unitas, ideo fub Papa eft quidë pompa externac unitatis,fcd infus non nifi côfufiflîma Babylon,ut nec lapis fuper lapide fit, nec cor cum corde fentiat.Vtuideas,$ féliciter medeatur rebus Ipiritualibus Humana temeritas fuis ftatutis. Alia igi tur uia unitas Ecclefiac quacrenda eft,

Hxceft,quam ChriftusponitIohan.vj.ErGtomncsdoy«if4ffcc/e« cibiles dei,0mnis qui audiuit a patre mco,ueni t ad me. ilP*» lein^ internus fpirit” folus unanimes Habitare facit in do mOjhicdocet idem fapcrc,ide indicate,idê cognoicerc,idê probate,idêdocere,idem confiterijidêfequû Vbi ille non fueritjimpoftîbile eft,ut unitas fit. Et fi qua fuerit,externa ô^fiAaeft,Quare ôedeo nihil curaceft,ut impij homines unum uel nô unum fint,qui unitate fpiritus inanes fünf. Suis fiiltjs ad externam unitatem fiifficit, unum Baptifma, 8C unus panis,tan^ communes charaAeres ÔC iymbola,g gu« fidei fux ÔC fpiritus unitatem profîtentur ÔC exercent, Papiftica Ecclefia,fiiam unitate in unitate extemi fui idoli Pap« locat,interne autemconfufiflimis etroribus diiperià (n omnes uoluntates Satan«.

ReuertamuradinftitutumiMiflamitaep extornmasôC triumphamus aduerfus aftèrtorem facramentorû,non elle opus necç i^rificiS,fed uerbS Ô(S fighû gratis diuin«,qui* bus erga nos utitur pro fide in eum erigeda ÔC firmâda. Vi demui^ fit infatuatus Satan,ut quo diutius Si magisin nos fiiriat Si fcribat,eo infiilfîus Si inepti’ delyret. Nâ ifte (iber Rcgis,utomni«,quicôtramelcripti funt,ferc eft latiz tu(^us^iu eft certé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tneptiftîiny Si ftoiidi(fim*,ut

MARTlNVS LVTMB R

pene noftris Lipfenfjbus fcn'ptoribus eum tribuerim,qui fie folent argutan.quando argutantur optime.

Super»tißitn Triumphata uero Mifla^puto nos totum Papam trium totiini Pitpi/ti phaj-e^Nam fuper Miflam,ceu rupem,nititur totus papat* eum fuis monaftertjs, Epifcopatibus,collegtjs, altaribus, J minifterijs 6C docflrinis,atcp adeo c« toto uentre fuo.Quae omnia mere neceflè eft,ruente Mifiacorum facrilega £C abominanda,fic Chriftus per me cozpit abominationes in loco fando ftantes reuelare,ólt;f deftruerc eum,cuius adz iientus fuit per operationê Satanx in ^jdigqs 8ó fignis me/ dacibus.O miferum ilium defenforem Ecclefix Papiftiese. OmiferamEcclefiam,qux fruftra indulgentias fuas pro tantolibelloprofudit.Nifiquoddigna merces redditaeft tam defenfori $ libclIo.Qtiales enimfiint indulgentie,ta/ lis eft Ecclefia,talis defenfor,talis dC libellus.

Hecmihi pro defenfione primi iacramêti fatis fint,in^ aflerendo maxime laborauitaflèrtor,dns Hinricus,ut qui no ignorauit in hoc efle fitam fumma falutis Papiftici reg ni.Cetera cogor differre,obrutis multis alqs occupation!/ trdnf^ bus,tummaxîetransferêda Biblia,neçeflaria Icilicet opa. fertLuih, Ne Satanx ftudiaipfe profperem nimio,qui g hos infulz fos libellos me impedire cogitât,fed nihil efficiet.Necß ma gni open's fuerit.ftolidos Thomiftas in rcliquis fexfacra/ métis côfutare.cû nihil ^jferat dign û refpÔfione g tota fcx fàcraméta,nifi' illudunû,qddefacramêtoprdinis adducit, Df Sicr^wr« Paulû fcilicetad Titon iubentêut g Ecclefias ordinet pref to ordtnis. l)y[eros^hoc loco ein uwlt inftitutu ordinis fâcramentû.

Sed no uidetlaruaThomfftica,quid uel ego dicam uel ipfemetrefpondeat. Ego ordinê negaui facramentu efle, ideft,pmiflionêSlt;fignngratix adiedû,quale eft Baptif/ mus 6^ panis,nô negaui,irao aflerui,efle uocationê amp;in/ ftitutionê mïniftri ÔC cocionatoris,fiue ,hoc fiat autoritäre unius Apoftolt uel pôtificis fola,uçlpopuli eligétis

CONTRA REGEM ANGLIAE

(éntientis fimul,nihil refert.QT^ re dins fiat populo clige te ÔC cófcntiente, quo modo Apoftoli. AduG.iüj.fêptcm Diacones inftituerut*Nâ ut Paulus Titon iubeat presbyz tcros ordi narc,nó tarne fequit folum T iton fua autoritatc id fecilTe,Sed exéplo Apoftoloru^p fuffragia populi eosin ftituiiîcjalioqui pugnabGt uerba Pauli eu exemplo Apoz ftolorS,Qiiae uero de impofitiöe manun ad ordinis facta/ mentü trahitjUidet puerijnihil ad ordinis facramentS gti/ nere,fed more fuo Papiftico fic e feripturis facit, ^dcûcç ui fum fueritlmpofitio manu« tue erat donatio uifibilis fpSs

Et quid dicamCne nome iacramend quide in* (fandi, telligere uoluit,quod euideter oftendit, cum locum Pauli dc nutrimi» Ephe,v.tradlat,dematrimonio,que Paulus deChriftoôC nio. Ecefia ponit,dices,facramêtû hoc magna eft,ego uero diz co in Chrifto Eccle(ta,Nelt;ç ein feriptura patit,utmatri moniö facramentS dicatjCÜ facramentu ufu totius feriptuz raf:,fignificctrcm fccretam öf abfconditâ,quâfola fide con fequi poflîs*MatrimoniS autê adeo non eft res abfcondita aut fide percepta,ut nifi palam ob oculos fiat, matrimoniû cfiènopolfitjCum fit copula maris amp;fœminx externa fiC piiblica profelfi'one ôf couerfatiôe firmata.Sed nihil mira, Thomiftas afinos ficdelyrare,apud quos nihil nelt;^ fani, nclt;ç redi deus eflèuoluit. ego hoc uulgato ufui dez dijUt facramêta uocent,qux potius figna uifibrlia funt,tan turn negaui in feripturis facramenta uocari.

Summa rerû hxc eft,Totus liber Henrici nitit hominS uerbis,8ôufufcculorû,nullis dei uerbis neepuiu fpiritus, utipfemetfatericogit» Contra.fummamearûrerumeft, Verba hominû amp;nbsp;ufum feculor2,ut tollerari fiCteneri pofz funt,ficubinâpugnât feripturis fandis,tamê articulosfis dei fie necefiariâobferuantiâ nô facere.Si itaep Rex Hin riz cuSjCÔiundis omniû ThomiftariqPapiftarü, dxmonû fiC hominû,uiribus ftudijs, potent oftendere, ncceflariam

H J

CONTRA REGEM ANGLIA5

humanorû ucrborS obferuätiam, uidus eft Luthetus,fuo ipftus iudicio dC côfeftione,Nâ tum demum articùlos ndei babeboqutcquiduelThomi'ftaE iufterint. Si non poterff, Vieftor eft LuthcruSjQiud enim aliud uoluntcquot; nccç cnim fi milk millies librosfcripftrint contra me,aliud a mepoz ftularc poterunt»

' Ne(^ enim ego quxro,quid Ambro» Aug. Concilia QC ulus feculorSdic5t,necfuit opus mihi,Henrico Rege Ma giftro,quimchxcdoceret,quiadeopulchre ca noueram, utetiâimpugnarim» Vtmirâda fîtftultitïa Satanz,qux tjs me impugnat,qux ipfe impugnOjflC perpetuo prlncipium pctit»Nô, inc| ,difputo,quid a quo^ dicta ucl rto diaum, Icriptum uel no fcriptum,fit,fed an hoc ditftum dC Icript5, ncceftariS fit (eruatu,an fit articulus fidei,an fit xquale uer bo dei,an côleientiâ !igct.De libertate ÔC capttuitate quxz ro,pro libertate ego pugno»Rex pro captiuitate pugnaC» Ego rationem libertatis fi'gnaui.Rex rationes captiuitatis omittit,6lt;folablatterat,qux fit captiuitas, debitorcs facit, 6(S culpam no afttgnat, Valeat ita® ineptus QC. miferabilis aft 't t” Captiuitatis Babylonicx fux Papiftici EccFix» rw'quern offenderit mea in Regem afperitas,hoc ^‘^Tibi refponfum habeat,Cum infenfatis monftrisme hoc it bro agere,qui omnia mea optima 8^ modefta Icripta, turn humillimam meam fubmi(uoncm,contcmpfcrunt,0f ma gis ex mea modeftia indurucruuDeinde a uiruletia 8C me daetjs abftinuL quibus liber Regis refertilfimus eft, Nec magnum eft,fi ego Regem terr« contemno 8C mordeo, quando ipfe nihil ucritus eft Regem cœli in fuis fermonlz busblafpnemarcSCuiruIentiflîmis mendacijs prophanv re, Dominusiudicatpopulosinxqm'tate, AMEN,

■^$'©9^2?

Oca/