tcnhj Montfortlj Seceßionum ciuiliû Vltraieótinarum,amp; bcllo rum,abann.xxiiij.fupra m.ccccc ufque ad. translationem Epifco patus ad Burg^undos, Libri fêptem.

CON Sy LIB^ S ËT INCLË

17 LT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L

Accefliït quoq^ locupks rcrum toto hoe Operc memorabilïum index«.

Cutn Clt;eß1^aic1l,^atia ç^priuih^o adejuinejuennium,.

B A S I L R AZ.

fORTII IN' OPP'S HlSTORI-4RP'M

ad Coß» amp;nbsp;Senatum indy tum urbis Vitraieôlinæ,

N T F [criptorcs uctiii cclebratur diélum^

at pl ciuitatumprincipibttS:,pui^i omnibin honoris’ \ bitspraßcntfpeßime labeßFiari, nbsp;nbsp;am binon fo

\liïm authoritatepollentesypuamperpétua domina, '^tione ßbi conciharuntyuul^o (unt ßrmidabilestue i—---------- \rumetiam opibu6,lt;^ amicorû preeßdij s ßdtiy pud

libido impelltt,tyranidis uia^raßantur, Btenim cum nemo{upplicij me^ tu udobßßercy udalium aduindicandam armis prcedai in medio rdidant Hempub. communem impdlere audeat, maluntturpiter unius, aut certd paucorum imperio regi, pudmpericulofe armis pro patrice libertate de^ cert are.Fiinc accidit^pudd urbes olim nonnullce, cum potentiorum rem^ pub. adminißrantium impotentem dominationem [ußedam haberent, priulpuàm tyrannis ßabiliripotuißetjolum exilijcaußauertereconßocia tis animis eos compulerunt. Laudatum exemplum poßea in deterim tra'' diimfiit. Qnos enimud^loria rerum^eßarum interßtos conßicuosß^ aßet 3 uel putbus itirtus claritudinè alipuam domißris ue paraßet Çpuia focordibus inertibus ea inuifa e/l) ingrati aduerfus patrice conßrua tores urbibus pellere occaperunt. Lt proßdld Inuidia ßorice contes femper eß,lt;^ alumna rerumfodiciutatpÿ ueluti i^nisßumma petit. Qjp'd aliud-Lrißiden oßracißmo in exilium egif:,puàm cognomentü lußifpuod ambitioßa ciuitets, CT' moribus corrupta,cepuis auribus ßrre non pote^ rat. QuidThemißoclem euertif^nonnegloriauirtuteparta,pud ^the.^ nienßesßrrenepuibant f Laderninuidia Gymonem..Ldilciadem,Clißbe nem,aliosp^ rerumgeßarumgloriaclaros duces.,perßeciemmctusÇquia plurimum ob nominum claritudinem, t^praiclarorum ßeinoru^nntemo^ riampararepoße uidebantur ) extiles ßcit. R.omana exempla^uel gudd multa:gt;uel pudd domeßieis notioraßnt^preetereo. Et tarne utcunps iß a ba bent:,plebis tarnen puamuis inßanientis, autßupentispotius:, baudperinde uitiOjatppßummorü bominiim infoletia:,magnce reßpub. euer Jee Junt. Nam cum uim er tyrannidisßabiliendee cupiditatem certatim auertere cona'-rentur^iudicioperperam CT reEeßdlorum conßfo, optimos (^uo/p^ßrtu nis exeußerunt. Nerjabatur ante oculos,puibus artibus deluJa plebeßßi bus armatos corynepboros ad corporis Jui eußodiam Lißßratus conjc' puutusßrußra reclamante Solone ytyrannidem iniiaßrat. Terrebangt;'gt;

a 2. tur

LAMBERTI HORTENSII

'tur cxempîis Dionyßorü ^^athoclis apud Siculos:,tcporibui cpitm^ uis di[crctorumt l^halaridis lt;0“ Volycratis apudSamios:(jui claras non folum urbes:, Jed flor entißima etiam opibtió re^na deleuerant. Et dotni^’ nandi cupido fummos etiamuiros abhoneßo lt;z^re^lo tranjuerjosa^it: cos^ maxime (piijummum ma^ißratum^eretes:, ad patriaeferuitutem in potcßate perßeuerant: quibus nihil dißicilius cfl^quàm libidine imper an-^ difemelinduta deponere^Quare P.E.,ex leuiaße^atire^nißtjjicione ultimohutnanorumßipplicioprincipesfuosaffecit^ Sp.M.elius,qu6dßti mentaria largitione populärem ßuorem emeruerat;, in aße^atire^niß^ dem apertam uenit: quapropter ab Hala interß^usfiit. Exßmilißußi done in Edanlium quendamperduellionis accerßtü anquißuerunt. Ean' tafiiitfemperliberisciuitatibus démocratie tuendes innata pertinacia^ Cceterum monarchidne an democratiaßt potior, dißutariJoÏet^ Ego antem utrum aßirmem,non habeoHpparet mortalibus nihil eße pericu'' loßus, quam unius hominis libidinifalutem CT ßrtunas multorum fubmit^ tere^ Hie licetßt optimus,ut cü laudatißimis principibus coßrri queat, in luxu tarnen,!^ rerü aßluentia, ac licentia impune quelibet perpétrant-di corruptusßulta perßiaßoneprincipemJupraleges eße,paulatim tyt' rannicumßiritumhaurit tßt^i non minus uicinis, qudm fuis,pernicioßisl Et quod omnium atroeißimum eE,optimis quibufß utpeEis nbsp;nbsp;exitium,

ßrmidabilis cE, Ham quidequê principes, ati^ alienam uirtutemodct' runt Hamflagitia,in que ßimulantibus prauis cupiditatibus ruunt, quid attinet commemoraref Quid cedes amicorum,in quos ßmiliariter admo niti,autper calumniam oßenß,rabiepîufquàm beluinafeuiuntf Qd^fa cultatum direptiones ob quamlibet queßtam occaßonefqutdßuprafquid adulteria f quid bonorum exilia ƒ tributaperpetua,^:^ ea quidem nonß'' renda Horum autem nihil in ea repub, tibi multitudo dominatur, reEis uiris poteE eueniret quippe ubi iuris er equitatis ratio, ar Eßimo corn' munis reipub.uinculo habetur. Contrdßreputes democratiam, praßet Ed ea dominatio multoillaudatior uideripoterit. Quidenimpopularz dominatione turbulentitisf quid multitudine incondita imperititi^f cum ea nihil aliud ßt,qudm belua multorum capitum^ubißrpiusidquodiniquum, qudm quod equumßt,fuperantibus imperitorum per tumultum Jententiqs, magno reipub. er ntalo damno dccernitur,ßußra reclamantibtis jqs qui ceterisprudentiapreßare uidentur. Hnde apparet,monarchid de^ mocratia tolerabiliorem eße. Ea enim que princeps fancit,reEo iudicio conEituuntur : cumplebis uefane ingeniumßt, reEêiuxtdlt;(qxperperam. gerenda conßndere. Hon bona, inquitpoeta, multorum dominatio eE: uni imperiü defèrtor.Hiolentaß:ilicet rcs,lt;ij uecors,plebs eE..t4t quan

tolit'

P R AE F A T 1 o,

to liber alius ^q^iianto îaudatius habeturÇquamJo omnino aîteuius imperîô parenduin ßt^jCeptro uniusjpiàin dijjolutcetnultitudinisßreno re^ifmaxi meß ilk in ainicis babeat^non ci^uibus cumJuauißimeuiuat, fedfandle,ßed laudatc rempub.^ubernetfß le^es condat arquas par iter nbsp;nbsp;utiles,ßopti

mis quibußi honores mandet, det^ operant ne quis lcedaturf fedqui optimi principis inunus eße arbitretur,ina^is aßc cl thus, ma^is uoluptati bus,quantciuibusimperaref Enintueroquiscordatusnon malitineare-' pab,cenßri,in qua,ßbonusßt,nomen aliquodgerat,quam obßcuruscuin incondita multitudinefurfunt deorfum agitari f qua: hoc crquior exi^i^ manda fit, quo edlfacilius unius imperio, quàm muîtorù decretis parère^ eos'iic colere- Hi adannuum imperium fibuccli, anteapriuati, rerumß ignari,priufquant iura cTpublicas leges didicerint,magißratu fuo deßti guntur- gt;4dhcec, dum alius alium attentus obßeruat, magnam reipub, ne-' gociorumpartem negligunt- lam per ambitionem dtuina humana^ omnia mifeentur-. Cunt habetur fenatus, plus temporis rixando,altercando, dißceptando,qudm confultando abßumitur^'Prcetereo inimicitias,fa6lio.' nes,inuidiam,quibus tranquillitatentpublicam certatintpotentia: auidi perturbant^^b alijs, quibus in imperium fuccedut, qui^ ipßspoßeafußi cientur,rcs ntalègeri,taciti apud animos ßuosprecanturt adeo aliéna foe licitate csgrefcentesyprinatceßoriiccaußa reipub.ßntpeddiletes^.-^dde quodadminißrent aliéna: legant feepenumero in concilium adregni euer ßonem maxime temer ar io s quoßq^. Et coluntur in pr intis,non quiprudeii tia,fed qui eloquentice uiribus maximê polleant- Contra, omnia inprinci-' pe diuerfa uideas. Hic etßnatura imbecillior e4l, ußu tarnen er peritia rerum illis melior habeturHegligit nihil: quandoquident omnia ad fepertinere,((^ àßegeri debere,accuratèexpendit.Hon e/l,cuius emi-' nentice inuideat: unum idfedulo agens, ut quàm optime imper et, Nullunt huic conuentus habendi tempus aut locus indicitur,ad conßltandum : no'' éles dieses ipfe prlt;tfens dijeeptationibus de repub,intereE, H num atepi eundem beneuolum animum per omnem uitam adtterfus fuosgerit, quos perinde atp fuumpeculiumcurat,JDeligit ex uniuerßs prudentia conjuk tißimos : eosp inprimis honoribus cumulât, qui laudattßime fegerunt-Herum ego altittsproceßi,qudnt inlîitutufiiit, Sed democraticeßrma minimèhac tempeßateexoptddauidetur. Quianeqs eius redloribusfutis habetur honostnep populus inteslinamfalicitatem agnofeit ; neq^ ociiint paratumßrrepotefl-. Htaliastirbesntittd,Hltraiedlumnodlramemo ria has ob catifas ueterem reipub,ßrmant exuta,inprincipis ius CT impe^ rium unius redaéla eàî, Hrbs hac quàm diupopulari dominationeadmi nißrabatur,incredibile diclu e4l,qudnt nullam quietem,autabinteHinis

a moti^

LAMB. HORTENSII PRAEFATIO.

motibus do mi:, aut ab externis armis ßris aliquotfeculis habuif^ Ipj^ dU^ tepopulus clarißimaru olim urbiü exemplo, aut rtdlorcsfuosper tumuî tum in exiliüagere,autcum epifcopii certamina fereretdonec adpoßrc'^ tnum nodlratempedlate perarmatam Jeceßionempulßs ijs,(jui multos annosuariè rempub.geJJ'crantjUarijs bellorum caßbiisiaäatusßb Bur gundorum imperium, redlitans conßerta manußt attradlus. Hoc igitur Qpus uißim edl nomine uigilantißimorum Coß. nbsp;nbsp;inclyti Senatus urbis

Hltraiedli inlucem emittere,ut äpudomnempoßeritatemreQniacdi^ tionis ueßrce monumentum extet, quanta rebus humanûcuc^

niât uicißitudo mutatio,Hunc qudm uerißi^

tiié poter O,rem a^^redior»^

LAMBERTI HORTENSII RERVM yL r HQT Ï

Liber ^ritnuit

IVILIVM fecefïîonumurbis Vltraiec^icomertgt; tarios fcripturus,amp; bellorUiqug populus VItragt; îeÆnus à deceflu Philippi Burgudionis epilcö» pi, ad translationerrt,ad Hollandoru Brabantö rum^ prindpêcpifcopatusgefïïti operæprcdui fecero,fi fieri poteft breuilîime, prius de urbis ipfius origine,defîtü,depopuli moribus,religio nis iniths, uaria denilt;ç populi Fortuna, q è tenup bus rebus, ad quantos opu lujtüs religio creuit, altius aliquato repetam* I Res in primis memorabilis : amp;nbsp;quæ mémorise prodatur, digna ♦ Nam Ttâli quidam dolt;5ii,8ô in genio clarihomines,lèd rerum noftrarum,locô rum^ parum gnari, Vltraiedinorum res deferibere aggrelïi,errore T ra iedi adMolàm, huius nonfolum res,fed Ôô epifeopos, cum Vltraiedf» norumpermilcentes,altiiïimis noftras tenebris inuoluerûtn'tautrcgio^ nûimperitisjènominis fimilitudine procliuis pronus^ fùerit lapfus* Simul quod nemo halt;fienusextitit qui de fjs feparatimlibrum fcripfit, ex quo domeftica,perinde ut externa,noftris cognofeere licuit î adeô ut tabularum Imperatorum ô^regum maßis,uitarum^uetuftiffimörum epifeoporum fide nobis fît nitendû,quam feriptorû teftimonio.Quanx quam non inficior,T acitum ôô Ammianum,ô^ præter hos,alios quoP darn,ad uetuftatem aliquod momentum adducereifed quantulum hoc efte'Simulutconftet, quantumea quondam cumtemporiscelebritatc, turn Imperatorum poftea nominibus, interinferæ Germaniæ florem tifîimas urbes claruit. T um ut animaduerfo prclêntis prifese illius cp uitatis ftatu, quanta eueniat rebus humants uicifîitudo, cognofeatur, Sedcumipfaresperfèadeo oblcurafît,utn5folum diflicile,uerûetiam periculofum operæpreciû facias,ibi iudicium certû interponere,ubi ingt; ter autliores nô tam uariatur, quàm quod paru explorât! inuenias ; me» rebor propius in his fidem,quàm illimo modo apud noftros,fèd etiam apud exteros î quod plæraque mihi, quàm illis, regionis huius, urbis^ in primis loca notiora fuercgt; fVrbs Vltraiedum ad oftium Rheni in ri pa fîtaeft, Rhenum autem ipfum, olim longe alqs alueis,quàm hodie,in Oceanumdefcendifîè cSftat: id quod uadi partim uefligia,partim regio num quarundam uetufta monumeta, nomenclaturæ^ palàm arguunt. Initioenim non Leccæ ripis mare intrabat, fed adDoreftatum anfra' duofo curfu indiuerfumabiens, Vltraietflum alluebat. Indereflexo in occidentem amne,Vuoerdam SôLeidam, Hollandorum nuncoppida, fînuofo diuortio præterlabens,ad Catuicam uctuftam Cattorû colo^ niamin Oceanumuaftogurgitefundebatur» ManetCatuicæ, ad Rhcx

a num

» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLT RA IECT I N A RVM

num etiamnum hodie incolume fuum nomen . Argumenta extant v ftarum rerum non obfcura. Nam unde ab Ameronga Vltraiedumb teruertit, uidere eftadhuc palcua, quæ flumine intumefcente, inter C' minentiores aggeres perfunduntur,quibus tumamnis excurfus prO' hibebaturtut adhuc fundum ccleberrimi amnisagnofcas» Riuuloauz tern, qui nunc per candem regionem 5 tenuibus ripis Vitraiedum curfu petit,ueteris Rheni appellatio manet : perinde ut, ubi feinderefledens, ad ipfum Oceanum ufque,{ecum uetus nomen trahit » Quod autem Oquot; ftium adurbem fecit, mercibus iecundo Rhenoimportandis euehem dis^ celebre, manifefta extant ueftigia ♦ Porta?,qua urbem intrabat ad meridiem,a telonio publicanorum, à quibus merces accidebantur,du^ rat fuum uocabulum Jn feptentrionali urbis regione, ad diui Ioann isa?-' dem, ubi forum cupediarium nunc eft, uetufta? ftationis nomen,atcp o^ ftrj extat, quod patrio fermone Kyntkens haue dicitur: ubi ante aliquot annos,in efloflis ueterum ædifîciorum fundamentis, pu tria nauium ta^ bulata,anchoræ,remi,naualia^omnegenus inuenta fuere. Argumento quocp eft tota ea regio, ubi ædes diuo Martino tutelari dedicata eft, quse duodecim cubitos,areliqua in dorfo,ad pifcarium forum, planitieemp nentior,naualis ftationis ipeciem moftrat* Noftra autem memoria,cum in eodem cœmeterio contra leptentrionales primariæædis fores,De«a' , canusLudolphus,minantiauetuftateædium fuarumædificiaàfunda» mentis reftaurare ucnet,terram^,quàm prius fuiflet, altius moliretur,re pertuslembus,uiièndæ antiquitatis urceolis fidilibus oneratus,fpedart tibus admirationi fuit ♦ Secundü diui lacobi tcmplum ab arenofo reflui fluminis uadôjappellationé locus quoçpferuat,HetIanuCæterum,quà noftra tempeftate Doreftatura Batauodurorum,CuIenbergam,Vieiv nam,Schoenhouiam præterfluens,uaftoalueo contra infulam Dordra cenam mare ingredit, olim modieus admodu tenui aqua riuulus è Rhe^ Anno D. no emanabat-.undeGermanico idiomate,infraVuikam, abemanando CCC’LX’ Leccaincipitappellarû Verùm temporuminiuria, ipfiusRhenifâucib» deiîccatis,eius^ oftia,harenæaggeread Catuicam præclulô, uiam uio' lenta ftrage per Leccâ in mare cum nominis iadura fecit. fDe ciuitatis autem origine tam diuerfà produntur, ut difficile fit, in tanta uetuftatis caligine, aliquid pro uero aftruere. T radam ea quæ ex tablinis Vltraie^ dinæbafilicæaccepi. Sunt,quià gigantibus earn cc»ditam,habitatam^ fèrant.Nônullis pIacet,fubNerone principe coepiflê, nomê^ illi Anto^ ninam fadum,ab Antonio quodam,qui eius tyrannidem fugiens,hanc cxilq fedê delegerit. Sed cùm apud feriptores huius Antonfi nufquam omnino,uel tenuis (quod fciam)mcntio fit, pro uano idamp;^ fabulofo re^ pudiandum duco. Quanquam non ignore, L. ^,^ntjœiufdam Ger^ maniæjfed fuperioris prg fidis,Sextum Aurelium^in uïtaÏDomitiani mé miniflê. Apud omnes tarnen conftat,ab initio earn Antoninam fuiffe ap pellatam. Vero igitur propius eft, ab Antonio triumuiro, qui Cæfaris omnibus, in Gallijs ÔC Germania expeditionibus interfuit, urbi no-' men

LIBER I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;J

men datum,qui oppida 5ó arces alias etiam fui nomfnis codiderit.Ipfum tarnen locuiTijCum ob foil ubertatem, reicpfrumêtariæcopiam,tuiu pro pter fîtum, ad mercesin Oceani infulas SC Celticam feeûdo Rheno per* uehendaSj iam fub lulq Cæfaris in Germaniam traieélum inter barba* ros uerifi'milecft: mercatucélébréfuiffe, VndeCattis Vuiltismagno inter fe longo^ bello de loci imperio decertantibus, cum ad extremum illis in Occamlittus pul(îs,Vuilti obtinerent,præfidiû Vuiltenburgum in ripa ulteriori, colle edito ( noftra tempeftatefundamentorum rude* raadhucuidemus)pofuerunt.Sed Romani,deuidaprelrjs ultrô citro^ Germania, cum multas paflïm munitiones contra rebellioncm fuprà amp;nbsp;infra in ripa Rhêni ad eius tutelam locaffent, hîc quoq? ftatim aducr* fus barbarorum uim, in ipfopenèfluminis alueo munitiiîimum præfî , dium, ubi nuncPaultnianorum fodaliumcœnobiumeft, extruxerunt» ei regioni urbis, ôô ponti in quem excurrit, nomen à ciuibus Romanis adhuc durât. T um autem alq^qui huic ad fèptentrionê proximus, èC uiæ, â caftris præfidiariorum militum, qui ad omnem uim arci tuendæ ibidepofîtifuerant, remanetuocabulum. Manfiturbi nomen Antoni* na diu integrum. Sed ut nihil in rebus humanis eft perpetuum, nomen poftea mutatu eft: fed quo cafu,aut quo authore, uideo parum inter hu* ius urbis antiquitatis inueftigatores beneconuenire.ufusTraietftum obtinuit.BedaGallicalinguafic appellatam effeprodit.Inuenioapud Ammianum in luliano Vtricefium: quguoxadgermanicam appellatio lUro nem propius alludic. Nec défunt qui opinentur, ab Vlpio Traiano du* x viii« dum nomen: quem conftat tum Germanise præfuifTe, cum abfens Ro* mæ à Ncrua adoptaretur.Reftituitenim barbarorum cladelabefàdatas aliquot ultra Ifelam ciuitates, condiditep fui nominis in eiufdem ripa ar* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

ces aliquot:qua coniedura exiftimant fadum. quod priori nomine exo leto, Vlptraiedum nuncuparit.Longèautem diuerfaeft eorum fenten* tia qui pro uero affirmare contendunt,à Vuiltis qui Selanorûopibus 80 uirtute freti,urbem(ftrudo in ulteriori ripa præGdio)inuafere, Vuil* traiedû nomenfadû.SedôdGerardusNouiomagus, tüm clarus turn dilèrtus Batauarum rerum fcriptor,in uetuftifïîmis codicib, anteannos fexcentos exaratis, Viltraiedû feferiptum repperiftètradit: turn autem amp;nbsp;Vltraiedum .Quaequidem appcllationeego deinceps uel hoenomi nelibentius fum ufurus, quôdà reita uocatam exiftimem. Nam quum oftium Rheni mercator um frequentia efTetnobilcjCompendioinGal* lias amp;obiedasOceani infulas,prono alueoinde foluentibustraiedus curfus^ patebat : qui poftea in Leccæ ripam miliare ab urbe fubmo* tus, priftinum uocabulûamp;ufumretinet.C^terum cum exCæfàrisdiui fione,amnis Rhenus Gallias à Germania dift:erminarct,ita ut ulterior Ig ua ripa Gallice, dextera citerior Germanicg ditionis iuris^ efïcf,in con* fefto eft hodie ( nam per id tempus duobus tantû brachijs in Ocean um efFundebatur)necIfela omnino,autcerteobfcurusriuulus erat: ut mirer cur quidam aufînt hune amp;nbsp;feripto 8^ piduraregnorû difterminatorem

a Z conftituere.

4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIBCTINARVM,

conftitucrCjRhenû inter Vuahalim amp;lfelâlaben(em,uflt;p ad Oceanum utrâcp genté diftinguere : tametfî fuos Germani iam olim limites tranr greiïî, magnam Galliæ partem Rheno finitimam occuparunt.Itacç VI* traiedum in Germanico folo ab initio conditum fuit. Quod autem fcri ptores inter iê digladiétur,ultrô ad Gallorum'neanPhrißorum iusfpe* daret,equidem nihil miror. Galli enim militarigloria clari,cum tranfi* to Rheno armis omnia adorirentur, ciuitates ad continendum fub im* periouidosopportunasjpræfîdijsfirmabant. Harum Vltraiedûpræ* cipua fuit, turn in ora ultima imperi) Galiorum citra amnem (ut nunc) difcriminatoremfita. Tranfit autem in Galiorum imperium fub Valen tiniano Imperatore, qui V iltos, Saxones Sclauos, omnia Oceani li* tora fœdis populationibus uaftantes, iam^ inde eruptionem médita n* tesj'n Francorum finibus opprelïît, infigniaffecit cia de. Manfitfub Galiorum imperio tamdiu, donee omnem earum regionum iurifditiox nem Dagobertus anno lx x v. ( fi redè têpora digerun tur) V uillibror do,loci epifeopo donaret. Enimuero incredibiledidu eft, quantis bar* barorum cladibusalqs fuperalias cum herbefeentepaulatim fide dein* ceps fuitaffliâa,(èd à nullis grauius quàmàRatbodo Phrifiorumre* ge:quemmoxpaulohinceiedum Pipinus Caroli Magni pater in Phri fiam ie recipere compulit. Ex his liquere opinorj'nitio inter fecudg Ger maniæ urbes opulcntas hanc ccleberrimam uiguifle: ne($ Gallorü,nc(p Phrifiorum imperio paruiflêifed quafi togatam, Romana ufam liberta* te, fuis legibus uixiflfe ♦ Togæ ueftigium in Cofs. duobus ienatorum primoribus ad annum uique uigefimum nonum, fupra mille quingen* tos,noftra ætate perdurauit. Mercatus celebritas itacp cffecit,cur barba* Torum incurfibusprædæ expofita,àGaliorumregibus defenderetur. Quo temporeufqueadeo eins fiorentilîimæopesfradæfuerunt 8Cacci fæ, ut certamen cum Agripina Colonia de metropoleos dignitate iure^ fufeeptumittere cogeretur. lam uero Ecclefia ipfaetenuibus principfjs, unde paulatim ad incredibile ipendorem ac luxum peruenit,ortum du* xitjUt funt res humanæ. Vrbeenim tota Vuillibrordi, eius^ ex Anglia comitum inftitutionead fidê duda, Dagobertus Clotharq filius, Fran corum rex,qui mutato prioris uitæ inftituto, pietate clarus, SC ad fuper* ftitionem ufquereligiofus fuit, ædiculam diuo Thomæcondidit,anno D LX XVI I, quam reges pofteri dinffimis reru poHeflionibus paulatim cumularunt. Inuenio his duos annos fubtrados apud Marcellinum in uita Suuitperti.lllispotius acceflerim qui tradunt, ante Dagobertum locum epifcopalem fuifïèjfimul^ religionê Chriftianam ij fdem tempo* ribus cœpilTe quibus Galloru reges fidei initiarentur. Argumento efle Clotharrj patris Dagobcrti,amp;Theodebertiregum,ineam ccclefiam profufàm munificentiâ:cuius mentio in Bonifaerj uita extat. Quæ cum ita fint, fuit igit Agrippinêfi amp;nbsp;temporib.prior, dignitate antiquior* lidem produnt, contra barbarorum uim, præfidium Vuiltemburgum (cuius iùprà à nobis mentio Éida eft ) à Dagoberte conditum efïe ♦ Sed

cum

LIBER

1

cum nomen fît à VuildSjqui aliquandiu caftelîo pofîto, ealoca occupa^ rant. uero fîmilius propius^ uidetur, Dagobcrtum id ualidius multo foffa acuallojreliâio priftinonomine,muniuine.Thomæiam facello paulo poftà Phrtfrjs diruto, Vuillibrordus in proximo xx. indepaP fus, Oratorium crucis condiditiprimus^ epifcopus a Sergio Pontifice Romano declaratuseft:nomen^Clemens ilIiÊidlum. MoxRatbodo rege à Pipino indein Phrifîam exturbato, collegium diuo Martino in eo loco inftitutum eft,ubi paulo ante Thome iacellum,incendio abfum ptum barbari demoliti fuerât. Exornauit id mortuo patrc ftatim Carolus cognomento Magnus,contulit^ eo dona magnifîca. Et ut à barba- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I”“' '

rorum incurfu epifcopus tutus foret, regia uetern regum Ç quod Vetus i • Palatium turn nuncupabatur ) ei dédit. Addiditimmodica liberalitate, ÔC magnificentia plane regia,opes magnas, quas pofteriores reges pro-uinci)s,decimis,tributis, portorrjs donis opulentiffîmis fupramodu etiâ cumularunt:tantuabeft,utecclefîæaliquid detraxerint,cum Henz ricijConradi, Othones Imperatores, tabulis eorû donationes etiam ra-* tas elfe iuflèrint.Tradita enim funt earum regionum dominia, unde bar baros2lt;tyrannosexpulerant:utea ecclefîabreui tempore regum opes penèæquarit» Atèpifcopi homines diu pietate^ uitæinnocentiainfî- — gnes, cùm rebus diuinis magis, quàm profanarum rerum adminiftraz tioni uacantes, negligentius fua tucrentur, undi(Ç alq alia loca, ut quæ* que oportuna erant, occupare. Hin c poftea Brabantorum,Hollando-rum, Gelrorum principes,Comitê item à Benthem,Cnick et Goer pul fos fuiflfe tradunt, cum anno loxi.Adelboldo epifcopo,coram Henrico tertio Imperatorcjin prgfîdio T ulpico, religione fe adftrinxerint,fe pro lurifdidionibus mancipio acceptis,Præfuli Vltraiedino clientes in po-fterûinfidepermanfuros. Demoribusautem amp;nbsp;inftitutis eorum qui initio ecclefîærebus gubernandæ præficiebantur,quidattinetdiccre:' Tanta eratCollegrj Cruçis,ob integritatis ac fancStimonic apud exteros populos exiftimationé celebritas,utnon folum indenoftræecclefîe epi-fcopirenunciarentur,fed finitimsc etiam hinc exirent,à quibus res admb niftrarentur. Bonifacius ordine lècundus,amp; Gregorius in catalog© ter-tius ad Moguntinenfem regendam ledi fuerunt. Albricus ad Coionien fern, loannes exHerculanorum principibus, in poftremis ad Leodinæ gubernaculum emigrauit. Hæc non obfcura argumenta efiiciunt,ut iiv ducarfubfcribererjs quifcriptumreliquere,ullt;ç adcxitû Bonilàch, qui incidebat in annu dccl v. metropoliticum nomen hic eminuiiîe: ied Bonifacio cum quinquaginta collegis,8c duobus pro fide, in pago Do ckheimo àPhrifrjscæfo, cùm urbs ipfàqfdem temporibus fcedèà Nort mannis amp;nbsp;Danis uaftataiaceret, Vltraiediniillud Colonienfibus detuz 1ère« Creuitinterhæcecclefiafticares magnisfucceffibus, cumbarbari paulatim pofita ferociamitefcentes, adfidem,abdicato idolorum cultu, defciiccrent.Iuuit hos lucceftus haüd parum, epifcoporum pietas amp;nbsp;in-fîgnis eruditio, ut ea temporalèrebant, ul^ adann^um odauum fupra

a 3 millefîmum«

g nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L TRAI E C T I K A R VM

miUeGmum. Quo tempore iterù Nortmanni, quafîecnephias fubitô erumpenteSjfub deceiïum Ausfridi, in ordine x v 11 i.primùm T ylam, mox (equentianno Vltraieô:umingentîmortalium clade amp;nbsp;in cendio deuaftarunt: cuius opes fæpeanteaafflix^rant fub Vuillibrordo, deinde poft mortem Bonifacij, rurfum Alfrico epi(copo,qui in Cerie nonus eft.Quibus temporib.multeenam Germanici Gallici^ nonitnis clarif-fimæurbesunàexcidiofuntdeletæ.Iacuitpofthancprocellambarbari-cam per aliquot annos ciuitas, mûris folo æquatis , ruinisq deformis, donee Ratbodus x i n r» epifcoporum,de migrando Dauentriam^con-filium agitareu Erat Ratbodus uir regum imaginibus clarus, miraculis fimulamp; fatidico fpiritu magnus, GræcarûLatinarumiy literarum iuxta eruditus.ArguuntidipfiusSylugutroi^ generefcriptæ^qugadhucex-tant. AtDanis ciuitateprofligatis, Vltraiedum Dauentria rediit. Rat-bodo è rebus humanis fublato,BaIdericus Cliuenfts obegregia in po-pulû Vltraied. mérita, Pius cognometoappellatus, uirexcelftingeni}, turn liter is turn belli artibus ex ^quo mirabilis,muro rurlum urbem ein gereeftaggreftus, annoD cccxc. Haceadem Nortmânicairrruptio-necum multos annos in Hollandia, omnis generis mortalium,fccdafu ga,agri ÔC urbes uaftæ incultæ^ iacuiftent,eius comitatus,Caroli Calui beneficio quidem,ucriim cum inftgniecclefig Vltraictftinæ detrimento, cccpit.Initium eius in annum b x 11 r. fuprao C C C. incidifte produticri ptores, Hungero undecimo prælûle, anno^ ecclefta condita fuerat, c c L. autcirciterJnterim creuerunteiusres(uti dicere cccpi)ad id tem^ pus uf(ç in o cio, incredibililuxu, Ô6 quidêregum,Imperatorum^ egre-gia Überall ta te, quamdiu ab epifeopis religiofis amp;nbsp;dodis regebatur ♦ Ve rum ubipro innocentiaimpoftura, progloriæ contêptuambitio, pro eruditione infeitia, pro humanitate fuperbia, pro frugalitate luxuria, pro liberalitate auaritia,pro continentia libido irrepiere, omnia in peius labi,bonaà finitimis principibus occupari, bellamoueri, omnia deniep (àcraprolàna^ commilceridn hac autem opum luxuriante affluentia, primi illi ccclefîæ moderatores, homines fandi ac prj, moderate ie teuere, eas expendere in ulus quos deo gratos arbitrarentur, templa ædifî-care, cccnobia condere,opima facerdotia fecere,gdes uetuftate,uel ftru-duræ tenuitate collapfas, farcire : ipfi non folum monaftica religionem fortunis fuis uehere ac iuuare,led ornatu etiam induere. Siquidem Auf-friduSjin uico Turino uirginum collegiS ,in Sacro montead mille paft ’ fus ab Amorfortia Benedidinorum coenobium condidittcuius religio-nis ueftitum iple quoep fumpfit Jd ipfum exemplum poftea fequutus eft Godebaldus Bernulphus diuo Paulo ædem in urbe,translatis eo è mon te Sacro Benedidinoru opibus,pofuit. Diuo item Petro,8ó aliud loan-ni Canonicoru collegia. Médius aut inter hos Adelboldus,diuo Marti no tutelar!ædicula ueteri diruta,nouam baiîliCcârefecit.Conradus Sue-uusfn paluftri loco diug Virgin! intra mcenia,Canonicorum contuber nium. Godebaldus extra murosurbis, adortum monachoru uirginû^

cœnobia

l

LIBERI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y,

cœnobia in paludib. côftituit: qui Career Ordinîs propter fèuerâpro feHionem uulgó appeilatusfuit. IdemMidelburgi regularium fodali*’ tium, Deferbuithic ardor intra paucaannorum luftra, ut folent optima quæq?:fîmul8ô ea,quæfpecicm pietatisprf ièferuntjindeterius îen^ fim degenerare, nam ubi armis fua tueri funt coadi, iam non delubra amplius erigcre.uerùm faerorum cura abieda,arces, caftelia, præfîdia in hoftes condere adorti funt. Godefridus Rhenanus Monifortiam amp;nbsp;Vuoerdam contra HoUandos,Horeftamin GeIros,Vollenhoamin Phriiîoscxcitauit. Conradus Sueuus ad Holiandorum uim retunden-dam, Ifelmondanum præiîdiiim collocauit. Nec defuerunt, qui excub tiflimis ctiam monumentisipfàm urbem exornarunt.AIq aliajUt quifqp fuir belli quàm pacis amantior, maxime ad res ab iniuria finitimorumar mis uindicandas fecerunt.Excitarat iamdudum fatale penè diffidium in ter epifeopos VItraicdinos amp;nbsp;Hollandiæ principeSjiÙa regnorum Gaï liæ ac Germanise per fecundas ludithæ nuptias diuifio, Etenim cum ue teres reges amp;nbsp;Imperatores ditiHima rerû dominia in Hollandia(priuf^ regnanibi cerptum efîèt) Phrifia,quorum reges funditusarmis dele rant, ÔC Oceaniinfulis, undetyrannos pepulerant.barbarorum crebris cladibus delèrta, nullis deiignata limitibus ac pomœrijs, epilcopis pro defudatis in méfié uerbi laboribus donaflen t:ubi Calui iufTu, pacatis rc bus,in ea infule parte que Holtlandia appellabatur,comités confédéré, hi ftatim anguftias regni ampliare,limitcs propagare,uirtute atçp arte ec Iehæopes,infulas,arces,utquæquemaximæerantopportuna,occupa-' re, bello Phrifiam fui iuris facere ,multis lècundis prælqs egregium no^ men, fummam'que gloriam fibi parare, Horum fortunam poft Caro-Ium Caluum,regesGallorumcontra epifcopostueri,Imperatoresui-ciftimmaiorum donationesconfirmare,ccclefiæiuraamp; opes defènde-re,deniej certatim fua potiora haben uelle. Hincodium inter utrunque populum feminatü,bellum^perpetuum fuit:quod immortale futurum profpexerat Ädelboldus xix. in ferie epifcoporum.Huic cum aTheo-dorico quarto Holiandorum principe, rerum ablatarum prætextu,fiue quod eo authore Phrifrj defecifte dicerentur, arma eflent illata,prglio lu peratum,Ifelmondæ tresannos captumtenuit.Eumomni Ipealioqui adepifcopatureditus incifa deierare ad extremum compulit, neefe, nec pofteritatem ullumin Hollandiam, nullum in Phriliamius ufurpatu-ros.Con{èdfindefunttabuIp.Italt;çhocfœderepacec5firmata,reftitu-tus fuit Ädelboldus. Diftidentib,itacp intn' fe regibus, Vltraiedina di-tiojuicino hofti,tot uidorfis magis magis^ indies ferocienti,prpdærelt da fuit. Ablata oppida,lylup,infulæ,paludes,8ô ad urbis muros quidê iam Holland orû limites propagabantur,ni(î cardines paludû ad Goio-landiamconftituiftent,quosaccolæid{omateuernaculo Leuuenpael uo cant,qui finis utriuftç regni effet. At Adelboldinæcladis pofteriepifeo-pimemores, quifquepro feoccafionem amiftâ recipiendi quærere, oc-cupata recuperare, tantum^ poftremô reliquum fibi teuere, quantum^ a 4 fèrro

s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLtRAlECTINARVM

ferro uindi'care potuerut Quo faâu, ut dum hfnc pro Vela nia à Geiro adêpta,inde eu Hollandis, pro ditionis latiffîmis poflefîîonib,amp; domtlt; nio fine fine certamen cft,populus VItraielt;flinus mitigatus ocio,pacis^ ante defuetudine bellorum afîuetus, his rationibus, pofteà armis milix tisLC^ longa animis effèratus, à bellis quieicere non ualuerit : indies fadus ferociorjCum foris bellum nullum haberet,inteftina difeordia in fcfe mu tuo ferrum uertere cœpit. Senatus cum equeftri nobilitate, aut religion ne certamina ferere : homines potétes,fadiofi domi^foris nobilitatis amp;nbsp;imaginum magnifici oftentatores : fàftuofî, luxui uoluptati^ addidi: / aliud promptûinlingua,aliud claufum in pedore habere ♦ quo quidem ' nomineetiamapud exteros Temper maleaudiuere ♦ magnis motibusfaz dionumepifeopos creare, principumexterorum comendationes con^ temnerejraroconcordibus animis epifeopum creare, atmultorarius cum ledo bene conuenire » Auda in tantum creuit nobilitatis potentia, ut non folum armis medio foro,ponte^ Romano amp;nbsp;Caftrêfi decerneiv tes iuuicem urbe pellerent, uerumetia cum hoftibus iufto prælio in pla^ nitiecongrederentur, Fuerunt,qui cognatorum opibus adiuti, dilucu^ lo occultis muri aditibus perfradis, urbe ingrefti, in uico Prgtorio cum cpifeopo conflixere: amp;nbsp;quidem fœliciter ♦ Tradunt quidam fcriptores, Cæfarem Guilielmum,Othonisepifcopinepotem exfratre, ctim incau tius infîdiarû fecurus obequitaret, iadu faxi deorfum è fublimi feneftra petitum»Epifcopis portas claudere cum alrjs apertam fimultatem exer-* cerej'llis bellum facere, alios captos intra muros in priuatis ædibus teiic re,bello perfequi,prglium inire.Proceflit tandem eo principum contem ptus, ut iordidi homines priuato odio epifeopos ferro exceperint. cum foefjs ciuitatibus controuerfiamhabere:eas,fi pax eftetjin bellorum pe-* riculorum^ focietatemtrahere: iliac contra Vltraiedinû populumexz ofum habere » Senatus, fî quando nullum bellum foris effet, religionis libertatc acgrcfcentes,eam uedigalibus,publicis^onerib,oppugnarut«. Suffrages primu clero liberis, in comitijs Pontifiefjs. poftquam ambp done ÔÔ largitionibus exteroru principum corrumpi ccepere, magnis motibus reipublicaeintercedereconati, facra, profana^ omnia mifeue* runt:certum aliquem didare,quem renunciari poftularent: fagati in co^ mitia Canonicoru fodalium defeendere* Itatp dum neutris alteri cedut, Burgundi armorum terrore epifeopos iam obtrufere : fed quam aufpi^ catèjUix eft qui ignoret.Philippus enim eos à Diepholdfj deceffu,Daui dem filium,Brederodio Archidiacono abrepto, dudu Caroli recipere compulit. llliustarnen potentiam quantumueritifueruntjuelilludar* guit,quod Dauidem pofteà intra muros oppreftum captum^ fadio Ax morfortiamrelegarit : quanquâ baud impune*NamMaximilianus Imgt; perator graui obfidionepreffos,relegatum reuocare paulo mox coegit» Fredericus Badenfis Marchio poft hunc epifeopus, nihilo fœliciusobx feuris fadiontbus aliquandiu fatigatus,cum uideret feinter facrum 8d fa xum,medfum uerfari,Dauidis exeplo territus, fîmul u t reipublicg quieti confulcreta

Ir 1 B B R nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft

cofûlerctjhomo placido modefto^ ingeni*o,pads tranquilh’tatis^ama-tor,dignitatem in Philippum Dauidis fratrem,per id tempus maris prac feô:um reiecit.Sed ne hic quidem,quamuis pollentiiîimis aulpBurguiv dicæopibusôôamicorum potentiafultus,omnibus placuit:uirpacis bellij artibus iuxtà infignis ♦ Bellû enim quodTranfifelaniinteftinum cum Carolo Gelrorum Duce,amp; Suollanisgerebant, cum neque com^ ponere, utcupiebat, necç Dauentrienfibus ipiêper tenues familiäres ogt; pes auxiliû ferre, neque difcordiam dirimereualeret, necipei quicquatn ab aula Burgundica expedlandû uideret, fimul quôd fruftra Vltraiedp norum opem expedaret,curis animi^ £gritudinefraâus,in grauem ua letudinem medio belli ardore incidit,ac paulopoft, pridienonasAprix les erebus humanis excefti't,anno x x 1111. fupraamp;î CCCCC.Porro quæ Pius de huius populi moribus fcribit,affelt;ftibus magis quàm ueritati tri buenda duco:quamobrem non operg eft ea perfèqui, Hæc igitur quaft præfatus quàm potui pauciftimis,ad inftitutum opus accingor.

Morte Philippi uulgata,illico Gelrus peditum cohortem in VItraiegt; dinorum finesmifitad intercipiendum Hollandos quinauigio Vltragt;' ieâumcontenderent:obfedit^eamRheniripam,quæ inter GanumÔi lutfàfium in traiedumediaeft, Attulitiliaurbi haudmediocremterror rem,ueleo grauiorcm, quo erat ob Tranfifelanorum dubias res imma^ turior ♦ Auxit præterea hanc confternationem metus, ne noui præfulis creatione armorum motus non folum non remitieret, uertim intenderc tur magis indies ac magis, nifi Gelri nominis aliquis renunciaretur: in-gens bellum cis Ifelam fe quocç habituros, Hue accedebat Burgundio-num formidabilis potentiæ recordatio,à quibus Philippum nuper con-trado magno exercitu,relult;ftantes diu recipere compulfî fuerantHabe-bant 8^ per hos dies feleóliftimas peditum copias duceGuilielmo Turco,à quo Philippus grauiter affici coepifTetjCÔfcriptas, circû Schoenhox uiam in caftris : quaruacceflu nuperrimi motus memoria oborta mul-tomaiorem trepidationemattulit. Dieshabendorum comitiorum exx templo indicitur,in ante nonas Maias : ad quem, qui ab urbe turn temx poris Canonici aberant, fufff agiorû caufa à fuis quiique collegijs reuo-carentur, In confules iam multo maior quàm antea curareip. incubuitî his à fenatu mandatum eft ( quando Gelrus ÔôBurgundi utrintç in ar-mis efteallatum fuerat)uti operam darent,ne quid detrimenti refpub,ca peret, Excubiæ circa forum Palatinum ftatim duplicanturtuigilibus nodurnis in mœnibus, quinqueuiris uicos regiones^ urbis node ex- • plorantibus,numerus augetur. Stationes etiam circa portas èfenatori-bus haberi. Senatufconfultum inde addito edido publicatumeft,ut quifque, fifignoadarma conclamaretur,cumteload defignatum tribus fuæ locum, fub dudum magiftrorum adeflent:ut diuerforia pere-grinorum hofpitum nominafub nodemad quæftorem urbis feripto deferrent:didamuldaijs quiedidonôparuiftcnt. In hocreipub.ftatu, legaticum una peditum cohorte,Burgundionum VItraiedum uenere:

Epifeopus

10 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAl RCTINARV M

Epifcopus Panormi'tanuSjSó pn'nceps V erianuSjmiffi ab Erardo Aren burgenfijLeodinorum tum epifcopo. Et cjui'a interregnum breue erat, priuiquam plures copeiitores iuperuenirent, (ènatus eccleiiafticus bre^ ui his audiendis datus eft * Poftquam autem in curiam intromiffïs dicen di poteftas à primario decano faóla eft, Panormitanus homo prudentia cum pari eruditione coniunefta claru s, huiufmodi orationem habuit:

Si eadem temporuratio amp;nbsp;fides nunc foret quæ aliquando fuit, lom gèprofedo alacriorad dicenduminconciliumhocprodirem:neclega-' tusadepifeopatum petendû, armatus adeamurbem uenirem, cuicum Carolo Quinto Ro » Imperatore HollandorûBurgundionum^ prim cipe omnia pacata eflènt ac tuta.Hoc ludibr ium Deusne aliquis an fop tuna obtulerit, ut infolens ea fagoru fpecies ueftros mihi animos aliéna^ ret,fan's certum apudanimum meum conftarenon poteft: ergoineufan dum idmagis à nobis eft, quàm prohibendum. Lætor tarnen ampIilR* mi ueftri ordinis fènatum mihi datum,ut legationis huius confilium ut/ cunçp affedli cognofcatis.Sed quid fibi uulthæcarmorum faciesfQuid legatLis;’ nuno(quod feiam) exemplo, cum iàgo ad urbem,cum qua fœ deris perpetui neceflitudo penènobis hadenus fuite Priufquam Bruxeï la proficifeeremur, ex compofîto præmifti fpeculatores exploratû,nuni iter à graftatoribus tutum eftèt, (formidinem amp;nbsp;metum dudum rumor feceraOpauidè referunt,GeIrum exercitu tumultuario cÔtrado, omnia itinera circa Vltraiedum locis adpeditum infidias aptis,infidere,Opta rim mentem illi datam à Deo efte, utipfe feintra fepta fua contineret, religionem fequutus,ab infeftando aliéna defifteret.ibi uiatorcs Hollan di nominis,nullo uel ætatis uel lexus, nullo conditionis difcrimine inter ceptos abducitîabdudos incarceribus,dum fe redimant, fupprimin Hæcilleinaliena,amp;ueftraadeôterraaudet:loco nimirum,in quofeiat uos nullas ftationes copiarum inopiaad tutandum ditionis oras habe/ reîuthincexterorum principum legatos excludat, exclufost^ excipiat* ’ itaeçarma nobis magis ad corporum cuftodiam neceflaria,quam hone/ fta aut decora,non ad inferendam,fed repellendam Gelri uim fuere, Ari aliunde homini ueftrapatientiaabutenti huiuslicentiæfiduciâ eueniP fe arbitrari par eft, quam ex morte Philippi epifeopi, excelfi uiri uirtu tis fingularis compertae Quo quidem uiuo ne publicam quidem pacem ' prior turbaftetj, tantum abeft utgraflàtorê in ueftram terram immiftu/ ruselTet.Sed quorapioreProindeantequamad confilfj prgientis ratio/ nem perueniam, à uobiscontenderim, neaduerteretantifjDcr grauemi/ ni,dum legationis noftræ occafionem exponamthoc eft,de Philippi epi Icopi deceftii. Etenim no conftituo fan's,nobis'nelugenda eius mors ma gis fit,an uobis publicitus dolenda : certe utrifcf acerba eft 80 præmatu/ ra. Enimuero,fi(utuetuftiftimus illeGræcorum uates inquit)bonus ui cinus res preclaraeft: contra malus, peftisabominandarquæ in exitium uicinorum nata fit, non poteft non dolor nofter iuftus elTc ; qui non fo/ lum bonum uicinum,uerum 0^ amicum,cxclariftimo Burgundionum

LIBER I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

fatlguirtC prognatuamifimus. AnuTiinus 8^ cumilfo omina ca commo/ da,quibus régna affinia lè foclicia uéditare (olentrpacem foris,pacis pro/ uentus omnes domi, nifi diuinitus fubito lux mêlions fortunæ exoria^ tur* Vefterlult;flusautemuelhocnomineiuftioreft, quód eiufmodiepü fcöpum uobisfiito fublatum amififtis^qui reipub.bello utilis,domi orna mento extitit: nifi quod fatis imputanda fit, dranfifdanæ controuerfiæ fortuna : ad quam tranquillandä amicorû opibus baud dubiè adiutus, le totum uertiflet, nifi præmatura morte uosinrei expeólationê credos fubito deftituilïet. Cum itaqueamp;noftraréférât, qualem gubcrnaculo rerum ueftrarum principem præHciatis par eft ut uefti is confilijs bene precemur:uotis^ omnibus ea,quod fieri poteft,manibus pcdibus^ iu uemus: ut Hollandorum res,non minus quam ueftræ domi foris^ miP tua Concórdia lætp,infigniter Horcre pergant. Hoc enim pado urbes, re gna, pagi opido opuleicunt, SC ad fummâ rerum luxuriam perueniunt Contra, quid ferox princeps, alicni cupidus elFiciat, qui ncq ipfcpace, neque finitimorum tranquillitatem lerat,cui id obfcurum eftdVlaforum Lcrnam mifcet, exhaurit fuos ,uicinos bellis laceftît : lèmper eft, quod moueat,quo ocium turbet. Ex quibusutrinc^adpoftremum, S^uidor Sc uidus nihil præter regnorum excidium, SC uaftationes funeftis cladi bus infignes rcferant » Quare rede monet uetus illud uerbum, Aliquid mall propter uicinum malum » Conftat clariftimas ciuitatcs nimis inuk cem uicinas, cu neutra alteriusferociæ cederet,mutuis bellis fubuerfas* Quorfumh^ctam multac’eonempe,ut ad id aliquado,quod proprium orationts huius inftitutumeft,perueniam,Comitiorum dies à uobis dp dus eft,quo fuffragiorum lortibus creeds aliquem, cui fummus epifco/ paius fplendor munus^ demandetur, qui ecclefiæ utilis fit,8c cum uicp nis principibus amicitiam colat. Et credere confentancum eft, ueftrum neminem cfîe in hoc ampliftimo cœtu,cui non fit eadem confilq ratio,ea dem^fententia Q_uomagisannitêdumeft,utaffedibus alieni,amp;odio uacui m aximè,cum iudicio calculos mittads,Si epifcopatum petere fan dumeftamp;honeftum (uteft)ErardusArenburgus Leodinorum præ/ ful,uir ter maximus,cpifeopus Vltraiedinus à uobis defignari cupit. Vc reor autem, ne fi' excelfum homine fuis coloribus quafi in tabula defcrp ptumpropofuero, SC quidem quam poteft modefttflîmè,turpiter ilium buccinari dicar: ÔC arbitror minime multos elfe, quibus eins eximia amplitudo uel fando non fit audita, Virtus ipfa tametfi per fe lufficit,ut tibi/ cine non cgcat:excellentia tarnen eius uel dignitas, quamuis laudibus ib lius maior non fit,ueda tarnen in amorem fui ftimulis occultis auditores accenditó^ rapit. Si ftemmarequiras, lummorum principum imagines fi non fuperat,certè æquat:fi natalium iUuftrem fplendorem, nulli fupc/ riorum epifcoporum inferior eft: fi amicorum potentiam 8C opes, qub bus imperia magna conleruantur, huius illuftris familiæapud fuos prima nobiliras,præterquàm quóddaros heroes,amp;inprimis Montfor/ tios contingat,pollentiftïmis uiribus dara edam potens^ habetur. Fru ftra

IX nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

lira ah'quis hi’s bonis fe ucnditct, cum refp» arnais ab bofte (ït ucndican^ da,nifiargentaria opulentia priuatim iuppetat : nerui cnim rerum agen^ darum funt,fî uisoffêratur.Erardo nemo opulentior,nemo cui plus re^ pofitarum pecuniarum iït,utregum quemlibet,fi' necefïe fitjbcHo geren do poffit extrahere, Ecquis meminithuic bellum illatum fuiftc Arguz it admirabilem epifcopi opulentiam liberalitas profuia in excolenda lau-tifti'mis monumentis urbe : arguit religionis tuendæ Si exornandarum ædium ardor. Poftem bic immodicus efle, fi fingulas animi dotes ordi* neenumerarem:ftudium tuende patriæ^pictatem in omnes, eandorem, affedum paternum in fuos, cfementiæ fpecimen : deniep fumma omnia quæin epifeopo defîdercs.Verum cum cumulare,ß nihil aliud,eum ga-' lerus uebat Cardinalitius (quo non nifi religionis columina à Pontibcc Ro. donari ibleant)uelmefobriocommendatore,celfitudo uiri quanta fitjiâtis liquerearbitror. Quamobrem G hunc tantum hominem legere tis,reputate uobifcum,utduos potentifTimos principes uobisdemere* bimini.Ärenburgorum gentem illuftremjamp; Burgundionum neceftitU' dinem,quorum amicitia amp;nbsp;fauor uel eo impenßu s uobis emerêdu s eft, quomutuis commercijs obconiundaregnorü pomœria magisopus fitjpropius^ ipfi uobis immineat. Et ne gratis epifcopus iuflus dicatur, perpetuum ocium, 8ó foedus cum Hollandorum principeultro oflert»

quidem ut appareant promifra,efficiet. Bellum quod adhuc Tranßfe Ianis integrum cum Gelrorum Duceardet, intra annuum interuallum compoßtu dabit* Modicaheefuntpr^qs quæamplius ^mittit:agros, prpdia ,tributa,portoria, amp;nbsp;quæ dominia reru ultra Ifelam adepta(qua; difficile eft amp;nbsp;periculofum armis reftituere)in hoftiü ius tranßuere,nub Io publicojfed fuo fumptu, fidem facit, fê eccleßse rccuperaturum,ut eft opum diues. Ad reliquamauteeius magnißcentiä hoc adrj eien dum ra tus fum, quibus immortalibus operibus plæracp Leodij loca collapßo* nibus deformata refecit, multa^ adeo noua ex pario lapide miracula ex* truxit:eodem fplendore,etfortaftisetiam infigniori,urbem ueftram exgt; Colet. Atmuftànt aliqui, quos tacitustimorinceffit,nehocftudioper Burgundiones agatur, ut epifeopatus ad fe translati aliquando imperio potiantur: quo multis retro feculis falib uobis inßdiatos calumniantur. Alq qui metuuntjUt uobis authoribus renunciatus præful,ipfè fummæ rerum præeftepoterit:proindeautlegati,qui epifcopi uicesgerat,impe* riurn tolerandum elïe(id quod uobis infolens foret SC nouum) aut colle gâmafcifcendum,quigubernaculoadmoueatur;itaquefûturum,utpro uno duos patiamini. Illud autê metuentib. poftèm cum Gelrorû legatis facetèrefpondere. Quid G cœlû ruât fquiin rebus tutiftïmis,ubipîanè nihileft periculi, ftultè timent : quafiuero ullo feculo in Hollandorum concilio ea de re difeeptatum foret: aut hodie etiam difputetur,u t id cen ßli) alias notum fuerit, quanto quâm nunc ad id confequendum potio-resoccaßones olim fuerunt : quanto tempora aptiora,epifcopimagfs i-doiiei:SC quidê locis ad extundendû ui,quod ifti fingunt,fe arte amiftu^

ros

LIBER L.

O

rôs magi's opportunism Cum porta Catharinianâ urbis prgfidis tencrcnt principes Hollâdici nominis, fiquid ftetiflet,quid per gracias prohibue rat C’A' Badio oblatû religioiè recufauimus. Philippus quouis fortaffis l'mpeliipotuifletjGhucBurgundionum confîliafpedaHent. Maiorum noftrorum res,quæuaria utrinc^ foftuna fuerunt(ut funtprincipum offèniæ faciles) quorfum attinet mouerec’ Sed donemus id agbquod ifti uolunt:donemus amp;nbsp;fi quidgrauiusaddi poteft. At quanto Leodinus e* pifcopatus fitu,ad propagandes tuendes^ terminos opportunior:qui nelt;ç nominis celebritate, necÿ opû luxu ulli cedattquid iftud laboratc’De collega uerô afcifcêdo aut iùlFiciendo uicario, commentu eft ac fomniuî quafî uero eu aiïiduo præftô intra muros efle oporteat, ac non tantû iux ris exaliquanto interuallo, quantum prælèns j èC in Conipeéiu ciuium obuerfansy dare poflit. Sêper enim habêdus aliquis è more eft,qui fum» mg rerum iàcrarum in ecclefiafticis operationibus præfic:quare nihil ne Ceiîèeftde collega aut uicario perfuafionemuanâinduere.Quod fi colli bitum efièt tempus dicendo hic extrahere, pofiem cômemorare aliquot, quiucn'que ecclefiæ cum fumma gloria præfuere« uerümhiuobisnogt; tiores funt,quàm utfit opus. ItacpEratdum Leodinoru cardinalcm ho , minem excellentem fincerè cômendamus,quiauobis utilis erit.hocpræ fertimtêpore: quoobafperasTranfiièlanorûres,quibusad ultimum propè diierimen uentum eft, tantus uir defideretur,qui pacem lâciat, amp;nbsp;ablata recuperet, quanti queat ♦ Confido fore,ne quem huius uiri poenL teat, indies^ uobis chariot fitfuturus, 80 uosrurliim à nobis, utamicis populi Vltraietft.omniaæqua in pofterûimpetretis.Etin hanequidem fontentiam illemulta amp;nbsp;magnifica uerba fecit. Legatis benignè refpon fum:commendationem illam gratam efte,8C eô quidem gratiorem,quo Burgundionumamicitiapopuli Vltraied. adfarciendam concordiam amp;nbsp;pacem ultra Kèlam magis neceflaria effet : non addubitare le, quin o-mnium fufffagia in Leodtnum inclinarent.Paucis poft diebus legati Ca roll Geirorum Ducis Vlcraiedû ueniunt. His quoqîfenatus fodalitiox rum ecclefiafticorum folennimoreindidus jin curia petentibus datur, Paucis hi legatione relata,epifcopatu uni è tribus his popofcerunt:Fran eifeo Ducis Lunenburgenfîs filio, autErardo Leodinorum epifeopo, autalicui è Bafilicæ primariæ Canonicorû collegio. Addita funt fpleiv dida promiiTa, fi per inita fufiragia horum aliquis epifeopus crearetur» Quicquid præfidiorum terrarum3Oppidorum,ecdefiæ, belli iureadem ptum teneretjUniuerfiim ueteribus iniurqs exoletis redditum iri. Priua-turn cum Tranfifolanisdiffidium, ad publicum eclefiæ negociumnon perunerezet ut pertincret,haud grauatè,quicquid eftet uel odij uel fimul tatis, le pofiturum ♦ Inde fides principis amp;nbsp;beneficia in pop. VItraiecft* cùm aliàsjtum bello lièlftenfenfi comemorata,cùm in nullo auxilrj Ipes, practerquàm in eo^ uerte^etur, legatis de propenfo in Vltraiecft ♦ ecclex fiam animo,8^ rerum promiftarum magnitudine,gratiæa(fiæ. Benemc rita in rempub. liquere, epifeopatum autem ab incerto comitiorû euen^ b tu

14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERTM VITRAI ECTINARVM

tum pendere:proinde in eum fortem incli’naturam,cui deus dederit. S« cundumhos poftremi Colonia fuperuenerunt. Huius legationis priiv ceps fuitComes à Rennenburgo : ab bis cömeiidatur Henricus Palatin nus eBauarorum ducibuSjCollegaeccIeiîæ Vormatienfis,Archidiaco nus AquenfiSjCanonicus Colonienfis. Dici non poteft,quanto plaufu omnium penèordinum huius commcndatiofuitexcepta:fiuequoddo meftica ôôtriuialis nobilitas contemptuilèrèhaberi foleat, ut ex claritu* dine generis exoticaj potenriam opes^ uulgo metiantur:ßue quod fenc ftram ad occafionem alios excludendi fibi apertam uiderent.quo recipe retur is,à quo nullæ unquâiniuripin Vltraiedinos profedceflênt. Sed ad Bauari plaufîbile nomen,acceflit SC præcipua Comitis apudplerofcp confulares gratia èC authoritas, qui Burgundos amp;nbsp;Gelros ex æquo im^ pugnabant. Inter populäres Gelrum hicilè infedâdo inuifum làcererin/ iuriam in Tranfîfelanos focios exaggerando uocilèrari,non amicitiam» nonreftitutionem ablatorum, non pacata, led hoftilia eum promittere, utcunq diffîmularet^ Veterum certaminum item memoriam cum Hob landisrefricare,nouas infidias amp;nbsp;artes eorum uerifîmiles comminifci, adeo ut auerfîs alienatis^ ab utrilque populi animis, ß res lènatori) ple^ beq'ue fuIFragfj fùiflèttiam omnium confenlu Palatinus preful renuncia tusforet.Leodinum,utipfisinutiIemabnuere:quod cum utrunqueepb Icopatum pari cura adminiftrare nequiret, futurû,ut per collegam BuP gundi fanguiniSjUiaHoIIandis adIpemimperrj cumperpetuæ totius ditionis feruitutis iugo panderetur ♦ T etigit hominu animos ferociunt quarundam denunciationummemoria, certamen depaludib»bellum magnum,immortale odium per inique aflerta ecclefiæ bona,porta:Ca^ gt;nbsp;tharinianæ iniuria, memorabilis in uigilia Pafchatis proditio : poftregt; mo, quicquid unquam contumeliarum ab Hollandorû principibus acz ceptum effet, id tunc uulgo inter ciuitatis primores moueri. Exaggera' bant hoc uetus odium recentia flagitia militum, quos legati addudos,â defignatoribus manfionarfjsperholpitiafuburbana diftribuendoscu rarant. Hi per ebrietatem efFeratiores,multa conuiiia im potenter in Vb traiedinos iacere,infolenterlmperatoris opes fpirare,à Burgundis fuhi gi polTe ad fufcipiendum quem cunq obtruderent, arma minari,PhiIip' pi exemplû lèrociter exprobrare. Accedebantad hanc effrenem uerbo* rum perulantiam amp;nbsp;làda iuxtàflagitiofà, quæ potus uiolentia exagitati licenter deßgnabantjincupas ceruißarias pedibus inlultare,îîs diffra^ dis potum in folum effundere, uitreas domorû feneftras poftibus con-uellere,hismoribusodium magismagis^fuisaugere* NequeGelrus quidem melius audiuit ♦ Cenfueruntlegationcm eius, ob inßgnem adgt; uerlus Suollanos perfidiam, reijciendâ elTetipeciofa uerba, amp;nbsp;promifla magnifica eo ipedare,ut pari fraudulentia eu Vltraie«^, ageret,qua cum illis egiflet : nec pacem, aut rerum ablatarum reftitutionê, fedarmorum potius focietatem in quam traherentur, expedandam eße^Quae autem commemoraret mérita, non promeritis habenda, quæpreao emeren*

tur*

L i B £ tl L

tur Jrtjtl enirtibellum quicquid impenlarum fadum effet, feftafÏê:Dügt; ei liberaliter adeó fuum perfolutu ftipendium^utadhuc ab eo bello rem/* pub.ære alieno laborantem haberent: iiufquam ad id exemplum princi pes defuturos quieandem fidem ac focietatem fecüm ad bellüm gcrcn^' dum ineant» Sed ne focietaté quidem id nuncupari poffe, quod magnö redimatur : nec meritum aut beneficium commemorandó cum amplifi** care debere,qu i pro militari opera,ft/pendium inautoratus feciffet.T lia plebs inter ie tota urbe gregatim colleéla ferebant Jtaque tota ciuitate inPalatinum conueria,religioni,quæ plus aliquanto fapere, quam hogt; minü uulgus,autii,qui affèdibus ducffi tranfuerilim abirent, confultan/ do uidebaturr Leodinus uel boc nomine placuit,quôd per immeniàs pes, amiffà facile ac tutb recuperate ualeret : fimul ut per ilium utrofq figt; bigrato ÔÔ opportuno,necminusreipub. ütiliobiequio demererêtun Hec diflênfio eô paulatim proceflit, ut Confulares multitudine infaniert tis uulgi, nifi aperte uim denunciarent, irt PalatinUm,quem iènatus po-fceretjienunciarent: identide occinentes,penes illos fufïragiorU quidem ius effcjfe uero penes urbis portas claudendi aperiendi^ poteffatem fogt; re«Hacanimorum ferocia,timor ingens inceffi'tcollegiorûfodalitia: fed nullos æquèatqueeos,quos pecunia plus quàm üitæpericulum follict toshabebat. Horum pars aliqua,ueriti, ne fi quid plebis confilijs aduer/ farentur,prædæ dirreptioni^ forent, aurum,inaurataq uafa filentio no dis in terra defodere, aut penes ciuem amicum occulte deponere^Tum demum compertum eft, quàm parum ipei in incertum fuffragiorum egt; Uentum collocandum fit, cum populus armatus aduerius fummampo teftatem ius ufurpantes,itaiubeant,ut illi fiant dicantur^ authores, ubi non plus iuris relin quitur, quàm multitudiniüidetür. In Cortfefîo certe eft,pleroflt;^ partim metu, partim tranquillitatis retinendæ caufa, fuffra* gtjs commutatis, plusobfequutosplebi fuiflê,quàmexæquoamp;bonô reipublicæ incolumitati confulüiffe . Interuenithis populi in Palatinum confentientis clamoribus,triduo quàmcomitiorumdies adeffet,mä-lum^quod nonmodicum pauorem urbi intulit» Gelrus cuminftrudiï^ copfistranfitoRhenoBurgundionum caftrâinuicoTermeida oppri/ mit.Capti multi,inter quos tribunus militu Guilielmus T urcus fuitù'm pedimenta omnia adempta. Aderat inter hæc comittjs didus dies,qUô ad creandum conueniretur. Vêtus côfuetudo tenuerat, necomitiali die conuentus in ciuitateagerentur, ne fenatus item legitimus habcretur: fi qui exteri principes, aut principû legati intra muros per id têpus effent, ad eum diem urbeexcederêt, quo ex conceptiiurifiurandi formula,libe ræacredæ extra metumamp;Sgratiam fuffragiorum fortes ferrentur« Conz trà nunc omnia acciderunt. Legatis trium principum candidatorum irt ciuitate in futurum comitiorum incertum^ euentum hærentibus, fenagt; tus per Cofs. mane repente edidus,religioni îngentem terrorem fecit» Confules turn erant Erneftus Amerongus SôHenricus Verborchius, , Portæ claufg tencntur: coffituitur conlèntientibus fententijs omnium,

b X non

IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECTINARVM

non ante fenatum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quam accepiffent, qui's epifcopus dengnafu«

cfret,Lilt;5lores armati curiam circumftabant: hue plebs cum telo, quod trépida res nouarum rerum cupidis obuium obtulerar,tota ciuitate offi«* cinis amp;nbsp;tabernis relidis confluxit * Ibi percontantur,quæ fitfenatus fcrtx tentia:eundem Palatinum fe poftulareuociferantes : ignotum laudibus iiehere. Gelrum Burgundum^ paribus conuitqs in fedtari, bellum fe ha bituros prælènSjfi in alterutrum illorum fuffragia inclinarent. In baGli* ca Martini maior fremitus uulgi in expedtationem eredîi audiri : globa* tim iefe colligere ♦ Secunda diei hora erat, cum religio adhuc in comitio fententijs uariantes, nondum inter fefe conueniflent. Senatus qui in cugt; ria lèdebat,ægreferens mora feextrahi, frequenti hominum è plebe ma^ nu feptus,cum Amorfortiorum legatis, confule prgeunte, curiam egreG fuSjin comitium decurric. Trépidé fores, quafi ècardinibus eas uellenC conuellere,quatientibus refpondetur,intus neminem eprifeo inftituto, quoad ferrentur fuffragia, in tromiiïum iri: fi uim facerent, ferre decre-* turn efle, utcunque cederet. Vbialiquandiu claufis foribus, paribus a-* nimorum fpiritibus difputatum effet, ad extrem iimultis blandimentis à confulibus datis, impetratum eft ægré,u t tres,aut ad fummu quatuor intro admitterentur,quipopuli poftulatu,fenatus nomine exponeren f» Quodquidemetfi præterueterem comitiorum rationem eftet, in præ^ fenti tarnen fenatuiobuiam eundumhacinreueleamob caufamduxegt; runtjUt quod licuit, iram cupiditatemcf eorum compefeerent : fimul u£ materiam, fuperbiam religionis (quod iuris confuetudinis'que habere/ tur)calumniandi in pofterum,e medio lubmouerent Godefridus Vor dius cum paucis intromiffus,poftquam in concionem uenit,exlena* tus uerbis,quode republica uideretur,benigniter contendit,ut pro* pter ibciorum ultra Ifelam res affllidfas, plane^ diutino bello fradlas, bo num aliquem uiru crearen t, qui ecclefîæ utilis, fuis amicorum^ opibus pollens,amiftà, gre^ alieno grauatarecuperarepoffet:ipfam non folum urbem, fed totam dftionem fupera 8d inferam ,authoritate Sd armis ( ft res dubiæ pofcerent)ab iniuria Sd libidine cum alioru,tum finitimorum principum tutaretur,RefponfumabArchidiacono principisædis,eo collegia fodalitiorum conueniffe, ut fumma animorum concordia,eiuC modi uirum renunciatum fenatui populo^ traderent, qui pace amp;nbsp;bello ex ufuecclefiæ foret» uelfenatuociofo,etabarmorumftrepitu,animis^ quieto.Hocdido Vordius iraaccêfus,magnafpiritus fêrocia, Haud fa* tis (inquit)uobis liquet, quantum uobisreipub.falus curaceft,nequeo/ cium uero fuppetit, id nunc difeeptare: id unum interim fedulo date ope ram,ut ne quern alium renuncietis, quam Palatinum, nifi grauius quid quam animarum fumos experiri malitis : memores etiam at(^ etiam per-inde,ut uobis poteftas defîgnandieft, que uidetur,penes nos portarum cuftodiam effe ♦ Concitatus itaè concionefefeabripiens, cum reliqua u* triuicç fenatus parte in curiam redijt. Nec diu quidem hîc commorati, iterum cum plebis colluuione,multo grauiorifi'emitu,aperta4 uocifera tione

L 1 fi È R i*

done comitia repetunt î fed fruftrà magna ui fores d/u uerîserahtiL hclt;ÿ apertum,nelt;pre{pÔfum datum eft, Doluit häud mediocriter feiiätui fugt; perba ( ut ipfî' interpretabantur) exclufîo: fed in præfenti diflimülantesi 2Egritudinem,à ui temperarunt. Regreflî inde in proximam bafilicam ubi tota urbeplebs Colleda in nouarum rerum expeétationê ereda ftâ^ bat:multa ibi apud iiiconditam multitudinem de fuperbia 8C fuperciliô Canonicorû quefti j indignitatem rei quod intromifli nô effent, fed né refpondere quidem dignati fuiffent,dolorem egregiè exaggerando amgt; plificaruntt eK compofito uideri eos ad qüartam horam uiquefuffragarî do totufli diertl eximererut ita fénatum 8? populum tædio morg domos quemque difpérfum,facilius ludificarentur^Quin reÔà confociatis ani* fWfs/erro didatum, quem fèriatus, quem populus iubeat, in comitiurrî uaderent cquot; Sequitur illico ex omnimultitudine uox confêntiens^ in progt; dttdu ftântejUadendûefte* Accepiffet ibi meherculerefpub.trifteuuP nus ÿ nifi Cornes à Reilneburgo præfênti authoritate otatione lucu/ culenta furentium animos leniendo caftigâdo^ a ui prohibuiffet. Eràt per earn tempeftatem Archidiaconusprimariæ ædis Philibertus Natip rellus, èBurgundia oriuridus, prüden tia fîngulari èc comitate eximiaf ob id in Hollaiidorum Coiiciliû nön irifimi fubfellij Iedus,homo äd pa.» cem concordiam coriciliandàm natu s, ctate grandis. Author hic omgt; nibus fuitjitum^in fententiam eft, ut fortes charta à iuratis feribis exci^ perentt ipfe cognitoribus duobus,actotidê feribis adiûdis,penes quoô fides conftaretjhacratione dein cas recognofeeret, ut qui candidatorû fufîragiorum numero alifs duobus foret fuperior,hic epifeopus déclara! fetunDati funt Archidiacono Decanus Seruatoris, èc Decanus D, Pe tri. Hi feribis adhibitis, catalogo^ fuffragiorum in fuas clafies digeftô,r Leodino duobus calculis Palatinum fuperiore ihuenére. Et ad hun c qui dem modum Henricus Palatinus,epifcopus VItraiedinus creatus fuit. Inquo principe,hocmihifatalefuiffeuidetur, utquemadmodum per ni multumamp;Sarma epifeopatum fortitus fuit,armisdeinceps per omneS fàbulæ fuæ ’partes iadatus, tragica fpecie cataftrophen clauderet, Vo3^ totiusconcilqconfèntiens deindefèquuta,ratumPalatino epifcopatus’ nomen firmum^fecit, Mox Natureilus filentq fidem ab omnibus con/ ceptis iuramentiuerbis padus, ne comitiorum ratio in uulgus propalä* retur, indicem in confpedu omniu combuffit: eo pado caueri pofte ra-tus,ne deleta fuffragiorum nomina,cuifraudi effent:fed ut mitigatis plcgt; bianimis, quod numinis nutu uotorum compotes fuiftènt, difcordia i' tafopiretur,fi inreliquos cadidatos lati calculi in obfeuro pcrmaneren6 Et profuiftet confiliumad publicam paCem farciendam, nifi inter fe ip ü mutua fimultate èC odio laborates,malum quod bene opprimi poteraG dimiffo ftatim cocilio, exaggerate perrexiffent. Erantin Canonicorum fodalitqs homines quidam ad fàdiOneS alendas fato pene quodam nati^ amicorum Gelri nominis, fanguine illuftres : alij item, quos con tra aui^ tain Burgundos officia, inter mos^ aduerfus illorum poten tiam public^ b s fads

IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

fans commendabant.Hi pernide ut è plebe homines,fuam qiu'que fadio nem pertinaciter anm'xi defendere,antea fefe arrai s læpe e publico fuga^ rant: ui'm ex compofito inui'cem,contêpto fenatu fècerant» Nulla hi per iurr) confcientiaidi, nuUo religionis nomine moniti, poftridie in om-' nibusconuiufjs,in circulis res comitioru inuulgauere:proderein quem cuiufque fuffragia inclinaflent, inuicem linguis procacibus conuitiando infeûah ac prolcindere, utriquc utrorumtp principu potentiam opes^ cxtenuare, pro le quifque alios uituperare» la cobus Apelternus Deca^ nus primarius diuifo coEtu,fubhæcloco editiori,qui choro iundushf^ retjConfcenfo, Henricum PalatinumèBauarorum ducibus epifcopum ad populu pronunciauit. Populus efFula lætitia ad earn uocem geftiens, illico acclamauit,quodfcclixfauftum^ fit populo Vltraiedino. Indcfo lennifacrorum cæremonia,Deopæan decantatus,gratiæ^adæ, quod comitiorum euentus bene aufpicate^ celîîflét. Poftero die collegioruin fodalitiaiterum coguntur:ubi delegationeadnouum epifcopum Colo niam'mittenda adlum ♦ Legati didi, Decanus primarius j Chorepifco-' pus. Decanus ædis D. Petri,D. Gerardus Sukerodius ♦ His addict no* tarij duo* Legati breui ex urbe profedi Coloniam peruenerunt* Prinef pi adeptum honorem gratulati magnifiée excipiuntur, Adduntur dona uifendæ magnificentiæ, fingulis paterae inauratæ fingulae, pro nominis cuiufiç dignitategraues. Diebus aliquot largiter comelTando ibi abfum ptis, multa de publico ditionis utriufque ftatu, led ante omnia de belb Tran filelano-cum GelrorumDucecolloquuntur:docent^ uniuerfam ditionemagno ipfius teneridefiderio,at(^adeóuelobid cùmimpêfîus defiderari, quod Gelrus,ob repullam tradum infeftius bellum in focias ciuitates ultra Ifelam nunc redeintegrare crederetur: Ipem certain elTe,id per eum dirimi polTe.’amp;S in gratiam noui principis quiduis le ab eo impc traturos,fi ipfius prüfens authoritas adfit. Verum ad inaugurationema turato opus efie,rem dilationêhaud pati: alioqui fi fegnius le ad iter pa^ ret,futur Û ut caftellorum aepraefidioru quod reliquum adhucin Traiv fifelanis eflet,id uniucrlum amitterent. Vltraicdiquotphumilem obfeu ram^ multitudinem impotenter fremere, quod foeijs non feratur auxi-lium: bellum tantum Gelro mouendum uocifèrari : haudexiftimantes, quantum malorum fibi exoptent, ubi liceat ab armorum ftrepitu elfe tu tis ♦ fam inter populäres luos per hunc proximu comitiorum euentum fadiones quoqp exoriri, aliud ex alio malum nafei. Contendere icaqp le, ut mora omni præcilà,quàm fieri polTet ocylTime accederet. His legato^ rum uerbisrelponditPalatinuSjle id operam daturUjUt quamprimu re bus domi dilpofitis ad feedus faciendum, capellendum^epilcopatum, quidem cum prima æftate adproperaret. Con fidere ( quia nullo fuo confilio bellum conflatumeflêt) le utrofque firma pace confociaturum: maxime fi hue gratia Vltraiedinorum, preces hominum Gelrino» minis accederent.Legati breui póft domum redeunt* Erat autem per id tempus relpub, in eo ftatu, utpaulatim Icintillæ quædam difeordif in*

.ter

LIBERI.

ter faclioncs per P alatini epifeopatum orirentur* If quia Gelro ftabant, nullum comitiorum genus in epifeopum non torquere Jacobgheroin^ ftirpem fcilicetreuixiiïe : accitum item èfupera Germania ftrigofum ca-^ pum ad faginam»Denique immodici efle inter pocula, in cccnis,in extcgt;-nuandisprincipum Germanieopibus. Needefueruntaduerfushos ca lumniatores,pertinacesnouo principidefenfores,quifèftiuoioco illo^ rum lycophâtias iîc eluderêt. Eiuftnodi capum placere,à quo oua tarn uifenda (legatorum inaurata pocula fîgnifîcantes^ponerêtur. Illi uirum ut ftolidum ac bardû uituperare: hi contra magnifier uirtutes eius præ dicare,humanitatem,candorem ô^gratiam apud populäres uehendo amplificare : poftremó iîmultatis hîcmateria inter principes fenatus, amp;nbsp;Gelri nominis fadliofos homines nataeft,quærempub.fenfim grauius adexitium ufcppofteaexercuit» Quicquid fando de Bauarorû ducum uitrjs auditum eflèt, hoenon fine fucato commento egregiè exaggeran* dojidentidê occlamare,et quafi uaies infcclices omnia infaufta inaufpica ta^ denunciare. In hac animorum contentione amp;nbsp;uario certamine qua^ tuor plus menfes labuntur Jtaque Iegati,ad eum diem quo Vltraiedi ex pedabatur princeps,è T raniîfelanis uenerunt.Milerunt eo 80 infèræ di tionis ciuitates,quinouo epifeopo aduentum gratularentur. IngrelTus breuipofturbem cum eoarmorum apparatu, quo principibus mos eft intrare, quando régna amp;nbsp;imperia primis inaugurationibus fufcipiunt, in curiam,ueterum epifeoporum rituarmatus,ubi uetus ôd nouus fena^ tus coadus erat, defeendit. Ibi poft honorificam gratulationem fenatui populocp Vltraiedino è more conceptis uerbis iurauit, fepatri^ patrem pro fe preftaturum, defenforem ditioniSjamiffa ablata^ uindicaturum: hoftes ditionisjluos duceret : fortunis fuis 8^ armis ad propagandos fi/-nes,ôô ecclefiæ opes conftabiliendas augendas^ operam daret. Omni/ bus hic cæremonrjs inaugurationisexconfuetudineperpetratis, in Ci/ uicum templum dedudus,mox armis ibi pofitis,8ô uefte talari ,8ó ftola indutuSjin T utelaris D. bafilicam folêni pompa abducituntan to digni täte confpedior, quan to turbaequeftrium hominum, lènatorfj item or/ dinis,amp;religionis cum plebe proièquentium auguftior. Hinc in curiam magnam conceftît î ubi prolatu in medium, libertatis ac priuilegiorum ditionis diploma,intriumordinum confeflu moremaiorum,ratum fan dum^ elle iuftîtî obfignatum^ interpofîto iuramêto,confirmauit.Poft paululum moræinde in ædem principem D. Martini Tutelaris dedu/ dus,in fèdêD. Vuillibrordi collocatur.LaudibusDeo pro paftore lo/ ipite dato decantatis,turba procerum omnis ordinis profequentium ue nerabilisjin ædes pontificias fe recepit. Et hæ quidem prifeæ epifeopos Vltraiedinos inaugurandi cæremoniæfuerunt, cum foli utramcp iuriC ditionem pari cura bello ac pace tuerentur.lllud autem non abs refuerit addere,non plus iuriseos intra ciuitatum muros habuifle, quàm populi benefîcio concederetur. Prgtorem conftituebant,qui fudicum dccurijs præfîderet, amp;incapitalibus fupplicijs fententiasrogaret. Atpoffeftio quot;nbsp;b 4 'ne

e® nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECtïNARVM

tieueró lurifditionïs profanæ arniffa ^i's ordinatuscofiftitutus^cftrcp pub» ftatus,quêhodi’ehabemusqüidé,atlongèdiuerfumabnio quem catempeftatetenebamus. Necdiu poftreligioniàpræfukjingentiapz paratu uerc^ pontificali, Lautia in ædeSeruatoris præbita eft» Dies in* de legationibus cum aiiarum ciuitaCum, turn T ranfifelanorum audien-' dis conftituitur» Pofthonorificam hie gratulationem graues querimo^ nias fuperæditionis deferunt,quàm atroci benofèffî,confelt;fti^ à Philip pi morte,à Gelro uicino hofte deintegro petantur: ut undilt;ç obfefl»,pez nè de tedis ac mœnibus dimicantes,eum urbe ægrè abftinere cogatltJ deo in portis,propemodum fè inter omnia inimica infefta medios ftra uidere».lfelam intercluium prgßdqs, arces fibiad defendendosfeab hofte opportunas, iamomnes amiftas,bellu diuturnitategraueærariü lam exhaufîflè, ut diutius id traherenequirét; fuiftenonnuUâ fpe in Php lippOjfî làtaeum diutius fuperftitêreJiquiftènt» NuncTranfifelanarum ciuitatum animos in nouum intentes principem, abeo uel præfentem fibi opem poUiGeri ,uel ipfum ad fœdus feciendû, redimendam^ quan ticunq5pacem,pro(èannixuru ♦ Epifeopus tametftîegatorumprecibus bC miferabilifortuna motus,fuis auxiliû ferre cuperet,perîculi bellofum magnitudine territus, ad pacem faciendam, quâm ad arma animo inclp natior erat.De foedereautem fperari nonnihil poterat,{èd cum eo gran^ diori pecunia opus effet, quâm ut unus foïuendo fufficeret : ipfe turn tempons eris inopia per fumptus magnitudinem in inaugurationem 6

premebatur,cenfuit ad maturandum negocium,rem ad tres ordincs referendam efîe: fîbi animum laborum oneribus æquatum fore, fî ipfo-» mm confîlio adiuuaretur. Agitur paucis inter hæc diebus ordinum fena tus :huc quoq^ ciuitates fociæ inkræ ditionis coguntur: ibi epifeopusin frequenti concione aduocata,manu fîlentio indiefto» Si per fata fieripo^ tuifletjUtlætius epifeopatus exordium(inquit)fortituseffem,nihil pro^ feeftô effet neceffeordinesamplifs. ad uos de communis ditionis diffîcul täte maxima hodie referre»Tanta enim cura, tâta folicitudo mihi patriæ conferuandæ per uos cum nupera inauguratione ineda eft, ut molisin humeros fumptp tantum non pœniteat. Itatpergo initio ftatim unicè mi hi ftudio habendû duxi,concordiam iàrcire,ubi diffidium eft:pacem fa cere amp;fcedus iungere,fi aut bellum ufpiam fit,aut animorum certamen: ut in reliquû,ditionis ftatum domiôô foris cum laudeadminiftrem. Ve^ reor autem(quia de impenfîs fàciendis, non autê de fumptibus circum^ cidendis agetur ) ut perinde oratio mea ad animos ueftros mihi in pofte rum conciliandos componatur, att^ fi de re plaufibilioriuerba facerem» Atqueutinam uel fyta uel humana confilia dediffent, ut his fuperfedereli ceret,amp; proinde omnibus lùprâinfra^ pacatis lætius omen de me cape-* retur»Debeno Ioquor,quod fociæ ciuitates ultra Ifelam graue habent amp;nbsp;(ongum cum Gelrorum principe, amp;nbsp;indies poft paululum ipacij uiolen-* tins redintegratur»Id autem quibus authoribus,amp; undeortum fit,qui* bus'ueinitijs coeperit,haudlibetpercontari:conftat enim »Finis autem quis

LI B E R n

SI

quîs ßt futuruSjin inccrto fortung cafu poßtum eft Quartus lam ferme annus agitur, quod Ate nefeio quafätali T ranfifelanorü concordia bei* Io inteftino perturbari cœpit,atlt;çitaperturbari,ut difeifîa nulla rati’onc farciri poiïe uideatur ♦ Numinis tamêbeneficto euenitj ne domefti'cailla lues in fe (Il U s exclufo bofte ^repferit, 8gt;C animis confociads aduerfus e5 bellum geratur» Geftu eft cómuniter, geftum eft ipforu impenfis, abfq^ ciuitatum înferæ ditioni's fumptuÆxhaufto ad fæces grario,opulcnn'ox res qui oneri ferendo {unt,pro fequifçp ad oppida,uxorem,liberos,diui nadenitç ôdhumanaabhoftedefendenda contulerunt. Multi item uo* luntari] ex robore iuuentutis pietate in patriam luis impenfis militarunt, ne aliunde externa auxiliaimplorantes,quenquam in belli focietatem atx traherent, Ancipiti fortunabelligeratum eft ♦ Sæpeexercitu in hoftium agrum indudo, profpcrècum illorum infigni cladc res maximaS geflegt; runt:fæperurfum inftandi ftudio infequendi^ in infidias tradi, cûma* gna ftrage multis fuorum amiffis, retro in oppida compulfi funt. Pons fuper ICelam faeftus, igni ab bofte fubiedo côflagrauit. Vtcunlt;^ per mul turn tempus bellorum cafibus uartjs ad bunc modum adifuerunt, fubz inde tarnen maioribus animis quàm uiri mole ea repararunt, donee caftellis penè omnibus amiftîsjÔc aliquot oppidisperproditionem per^ ditis, cum undicç præbdrjs boftium obfidione conclufi tenerentuf, ad ultimum, fubfidium à Pbilippo peterent» Et Ipes ingens quidem ineoe^ rat (utiaccepi)niß quorundam non fana confiliafequutus,priuatæfor tunæ augendg magis,quàm rei T ranfilèlanæ tuendæ memor,tranfuer* fum abiuiftet: uir cætera egregius,qui pacis bellij artibus(fi Fortuna tu^ lifleOS^ gloria quemlibet luperiorum æquare potuiflèt Necj uero pro^ ptereaad hoftem fociorudefedio fequutaeft,ucrùmreâius confilium amplexi,maluerunt in fide amp;nbsp;focietate, extrema omnia fortiter fuftinenz do, permanere, quàm uerfis uelis fidem uiolarc, eot^ inclinare à fuis dcz ferti,prætenues uirium reliquias,quô Fortuna uidoriâtraduxit.Bellum ctiam externum,inteftinum,illo grauius malum, in quantum difcrimen pecuniæ inopia Dauentriam pene adduxit C cum militum ftipendiapoz foentium tumultu prædæ dirreptioni^ ftaret,iam^ ad iuftâ dimicatioz nem medio Foro peruentum eftet,ni numinis ope ex improuifo prælèns confilium apparuilfet*His igitur cum nihil ferme reliquum fit prgter inz fcclices animas,etmceniatcda^ hoftium machinis deformata,reputate mecum,quo confiliofuFceptum tantaanimorum pertinaciabellum con tinueturddenim opergprecium eft cognofcere:8C magni quidem rcFert. Et baud Feio, anillis ad pacem Faciendam occafiones deFuerunt fob infiz dam infirmam Focietate, earn nunquam recipere placuit)certe ftudio fculciFcendimagis quàm prædæ, fjFdem bellum quibus FuFceptum eft az nimis,quamuis fortuna diFpari ,traxerunt. Pro aris ipfis bellu eft baud perindeFuis atq^communibus.Etenim fi fabula eaconlentanca eft, qua Menenium AgrippamPop.Ro. in foceftione in lacrummontem, patri bus rcconciliaue, amp;nbsp;animos eorum flexifte legimus,profedo bellum fo ci)s

»t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

Cîjs iiïatum,uini Tranfîfelanis obortam,abaâas prædas,caftel!a adem^ pta,uafta£iones agrorum,portaSjflumina, faltus facra profana'que oblî deri,tcda l'pfà quati:ôlt;rquicquid iniuriarum populo Tranfifelano infer tur, ad uniuerfos perdnereexiftîmandum, Membrum aliquod, quan-tumuis pufillum Ci corpori percaGfi pesuulnus acdpiat,nô conferuntur ociofæ manus^non os,non ocuh,non cor,non ulla denicç corporis pars ftertit, quin alfa condoleat, alia mederi opem^ ferre annitatur : alioqui futurum, ut omnia fimul tabo corrupta membra, cum illo uitiofo,bre^ ui conficerentur,ac pœnas non lati auxilij luerent. Epifcopum me^ut cagt; put utriufqueditionis efle iufliftis ; atque utinam eum præftare poffem, quem is apex poftulet.Tot oppida,tot arcesJabori minifterio^ mutuo à maioribus tradita quafi per manus accepimus : amp;ea membra amp;nbsp;uifce-* ra nô tuemur, fed committimus amputari, committimus ab bofte fini« ino difcerpi: amp;eo quidê bofte, qui per cuniculos internecionê ueftram molitur * Enimuero id fpedat unum, ut diftipatis attritis^ diutino beb lo Tranfiièlanis,quos opportunos babet,uos pofterius alios poft alios adoriatur. Quidenim facilius ƒ Vtinam uanus habear,amp; falleret uaticp nium,atqjillan5infigniutriui^iurifdidionis calamitate indies pericli-* taremur» Audio omniaferèab eo præfidijs ten eri, prgterDauen triant, Suollam, Campos, tres præcipuas illius ditionis ciuitates, ut quartam eins partem, reliquis amiftis,uix integram babeamus.Tenet ille uberri* tnos epifcopatus ôô ecclefîæ ueftræprouentus: tenet terram fruoum co' pia fcaturientê,pafcua,lÿluas,aquas. Hæcego omnia repetenda eifecen^ feo. De uia folum recuperandi, res in confîliû uenit.Scio nos à bello ab^ horrere, utpar eft ,nec ego uobis author ero pacis quam habemus tup bandæ: non enim is fum, qui poft Philippi epifcopatû, amp;nbsp;tot annorum quietem, in pacatis rebus bellû quæram. Rationem itacp ineundam cen fèojUtæreredimantur ea quæ bello ablata funt,priufquam grauius dein tegro in focios comparetur. Legati mittantur,qui de concordia pace cumGelro agant.Âtderationepecuniariamouebiturdifceptaticf,unde argentum conquiratur. Equidem quantum ad me,utinam pecuniæ co/ pia fuppeteretjiiô recuiârem meis impenfis uel quanticuncj adempta re^ cuperare,Sôfcedereièmpiterno pacem Tranfifelanis firmare. Decern en da in hune ufum à uobis pecuniaeft, amp;nbsp;ea quidem conficiêda,quantum poteft: ut utrinqp ab armis difeedatur. Scio ampliftîmis h is ordinib. in^ îuetum id uiderimeçp dubium eft, quin fècum ita cogitent,nouum effe, nelt;ç fando ullo feculo auditû,oneraditioniimponi:Dauidi femifles fîn^ gulos in iugera petentiolim negatû fuift'e: hominum memoria non con ftare, nuper inauguratum epifcopum nouo ftatim uedigali fuos onera* re occœpifté.Reputate hic mecum, qualis apud maiores ueftra fuit re/p» qualis ditio, qualem^ per manus traditam accepiftis: uiciflîm prüfen tis tempeftatis conditionem ac ftatum cum ueteri collatum, uidete num eadê fitmidetenum ullo iêculo ita fueritdiuulia,ut hodie eft,cur hoc pro ponere effet neceflàrium. Illis,fîuepaxfuit, fîue bellum habuerunt, agri, oppida.

1* I B G R oppida,fyluaè,amnes,pafcua,omnia fcrmèincolumia denique manfere. Nobis autem,quiaufu uenit, ut magis idquod neceffitas cogir, quid confueuit jS^ere ditionis fît, quàm ad exemplum allegandum facere up deatur,capefiamus:reputarepareft,primùm quid decear,deinde ut uegt; ftræ exißimationi ad pofteros confulatis : apud quos perinde audietis^ ut nunc res ueftras uel fortiter tuemini,uel per ignauiam focordiam di labipatiminidatas olim èc opulentas,nuncanguftas amp;nbsp;prctenues.Etad præfentis tempeftatis gratiam baud minus laborandum, ut pietas in pa^ triam,in focios ueftrosiuxtà clara habeatur,etnegle(fî:i officrj turpitudo cuitetur Jtaqp poniteanteoculos miferam eorumfortunam,quam depre carifacilius eft,quàm euitare,cuinosin meliori conftitutos confîlio etre opitularidecet. Veniatin mentem innate omnibus mortalibus ergacom munem patriam,erga religionem charitatis:reputate efferentem nunc fe magnam ueftram fGelicitatem,amp; illorû res uiciffim aduerfas,olim tarnen diffimiles, ita(utincertacafuum funtomnia) in quo illinunc difcrimine uerfentur, uos in par periculum aliquando præcipitaripoffe: memores cafuum humanorum, fortunæ ludibrium, fîue numinis uim potius fuo arbitrio omnia regere ac moderari. Quo magis enitendum uobis eft, ut affliâis illorum rebus auxilium feratur: id quod pium erit,amp; ecclefîæiu xtà utile.Hoc exeplo difcant alfj mortales,ui fortunæ in præceps abeun tium fupplicu mifereri. Sin aliud confîlium uobis magis placet * nimis^ ilia quæ dixi grauia uidentur, quæ communi negocio plus condudura arbitremini, quum ocium erit nouo ordinum conuentu fèparatim difce ptatote. Sic anti ftes Vltraieótinus» Poflridieiterum conuentusordp num habetur,in quo poft^ diu, alijs aliter cenfentibusjiententijs eft ua* riatum, ne omnino in fufpicionem lati auxilq arrepti, in belli focietatem traherentur,decreta funt principi quinquaginta aureoru milia ad pacem populo Tranfîièlano redimendam.Fada pace,non ante Gelro de ea pegt; cunia numeraretur,quàm dedudis præfîdqs,amiffa ecclefîæ reflituta fo rent.Etquo negociumaturaretur,quiadilationem nôpatiebaturjhaud prius ab agendis ordinibus defîfteretur, quàm pecunia, minima inferæ ditionisiacffura conquifîta foret.Huecontribueret,quicquid ecclefîagt; ftici profanicp nominiseffet,omnisordinisacloci homines.Hæcquo rata effèntjprincipi tabulæ datæ funt (èptimo Idus Odobris. Et quia id nunquam antea fàtflum fucrat,opportunamaleuolis calumniandi mate ria oblata fuit:Epifcopum nouo more,nullo exemplo fîbi cmptum:mife ram VItraiedinorûforte, cumalibinobilcshominesepifeopatus non fînelargitionibus candidat! petere foleant, fe uero contra, epifeopu pre-cio redemiffe. Inter hpc Doreftatum abqt,uetus Batauodurorum præ-fîdiu. Tametfî,quod ab initio uenabatur,nunc confequutus erat: haud modicè tarnen de pecunia contrahenda folicitus ,breui ordines ciuita turn legatos ad fe accerfît, ut uia iniretur, qua minimo ditionis onere ib laconquireretur.Difceptatum hîceft omnium primùm ingenti animo-rum certamine; alijs in altos onus reijcientibus, quifîj fe à cotributionc

immunem

24.’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V.L TRAIE'C T I N A RVM

immunem contra tabuîaru,quas dederantgt;fidem profeaflèrcreannite^ bantur:publi'ca tarnen follicitudo omnibus, nullo traquillitatis income modo fummam conficiendi inerat. Equeftres uniuerRim onus in domo rum rufticarum,autfocorum urbicorücenfumdepellerc:hos contra tuen' acriter homines fenatorq : identidem occlamantes, ut(quando iu* geru numerus in expedito efTet) agrarius cenfus ageretur, quo plebs eX' tiemæclaflîs èC operæfolæimmunes effent* Erant qui magna ui annite ban tur, ut in homines ecclefiaftici nominis urgeretur.Reuerfi itacp lega ti VItraieólum,rem ad frequens ordinum confilium referunt: ubi confi mili pertinacia certatim ièntentiæ funt defenfæ. Senatus ciuium ius tue* ri, iiobilitas quæ procul ab urbe in agris uillas fuas habitabant, fibi con* fulere,ne quid largirentur: religio equeftrium partes iuuare: in quam ad poftremum utrinque magno ftudio fummam uniuerfam auertere funt adorti. E diuerlo, hireligionis nominenixi,libertatem fuam uindicare, iura impigre ab utrorumquciniuria afferere ♦ Medijs his diebuspræfiji Amorfortiæè more inauguratur IdibusOdobris. oppidum ingreffîiSi ftatim curiam confcendit, ubi reipub* iura ôôlibertatem morcmaiorum tabulis rata effe iuffit,iurauit^ landa ea fehabiturff, tutaturum^ quoad cius fieri Iiceret,aud:urumetiam cum daretur.Senatusrurfum fuam ob' ièruantiam nulla iuramentireligione fpopondere*In prf fends rei fîdem princeps ordine fenatorius data dextra in hofpitiû deducitur.Et ut fpeci menaliquodbeneuolentiæerganouumprincipcm daretur.duouilêu' dæ magnitudinis inaurata pocula fub ccenam illi funt donata* Aliquot hîc inde diebus comoratus, Amorfortijsprohumanitate gratrjsadis, Doreftatumrcdrjt ♦ Moxpaulo Seflipulfu campanæinauguratur. Eft autem Seftum uicus uetuftiffi'mus totius ditionis inlêræ, miliare ab Vb traicdo ad ortum, Veteres cæremoniæ nouorum epifcoporum tenue* rant, poftquam in federn epifcopatus collocati effent ( quia in urbibus nullum imperium nullum^ ius habebant, prgter ius dicendi prgtorem, iutdidîîe(t)utiurifditionifuburbanæinaugurarentur. Seftimotucana panaceius imperium inire confueuerant. Vnde ad bellaiturorum prin* cipum,arma,dato peragrosfi'gno,plebsrufticalequicogebatur*Atque id fibi uoluiffequidem Seflanä inaugurationem accepi * Ceterü operæ* preciu eft,quàm poteft pauciffîmis, hîc perftringere mores ÔC ftudiaor dinum,maxime autem eorum,penes quos ea têpeftatereip* adminiftra* tio erat, antequàm cœptam narratione quanta difficultate milium quin quaginta promifforum fumma contrada fit, unde mox ingentes lêditio nés funt exortæ,perfequar. Vtile in primis, nec minus neceffàrium fcigt; tu,quo peripicuû fit,undepoftea tanta totius ditionis calamitas,amp; qua* ß ex tenui riuo, ingens inundatio prolêda fît ♦ Nullus itaque habende* rum conuentuu fex plus menfes finis fuitîneclolum in medium conful tando diieeptando^ de rationecontribuendi nihil rati decretum eft, fedi indies incertiora,indies iniquiora propofîta,magnum certamen inter or dines ,ueteri fadione fîmultatc recru defcête,pepererut, Senatus cum

plèbe

liber l

plebe in apertum fremitu efFufus, negate lead largiendum teneri, quod abunde iat ueéligalibus,alr)s^ oneribus,ut non magis,grauarentur:pëgt; nes religionem, opes copiastp uniuerfas effe èC luxum, penes Iios uillasi agros,pomaria,fundos,fyluasjaquas, aplebeparuo empta, amp;nbsp;quideni per fraudem pofliderûeam ab illis nexam tota urbë teneri:hos delicij s et uoluptatibus fuarum rerum prodigos turpitef diffluere, Vilem contra humilem^ multitudinem operarum, rerum femiliarium inopia, ÔC art-nonæ caritate,iam triennium fame confici: adeo^ uix operibus mâgt; nuarfjs atram uxoribus acliberis famépolTe depellere : node his in mu* ris,in uigiliarum noduriiarû ftationibus excubandum:illos omnia cori tràhaberetdies totos ÔÔ nodes perpétuas perpotando continuare:igna* uos ociofoscp uentres ad fruges tantum confumendas amp;nbsp;uinum perden dum ftrenuos, in multam luëem ftertere: crapula perpétua crudos, uix* dum poflTe uel citra üacillationem décoré incedere, uel pedibus confifte* re,PetuIantibus deniqiiecÔuitijsfœdamemoratumuHitare, Principes fenatus per id tempus erant tres homines gentilitrjs familfjs potentes,E* uerardus Soudenbalchus, Godefridus Vordius, Henrici filius, amp;nbsp;Go-defridus Rodenburgus, confiliö amp;nbsp;prudentia nort folum domi, frd fo-risetiâapud exteras nationes defamäilluftres, authóritatein tantuma* pud fuos pollenteSjUtnec in fenatum operarum comités quifquam lege rctutjnec Cofs.renunciarentur,nifi quos ipfi iuberentmec decretum,ni fi his cenfrntibus, in fenatu ullu fieret* Soudenbalchi uero in repub.tari tuserat nominis fplédor obeximiam {àpientiam,cum pari tum eloquert quot;nbsp;t a tum feueritate in criminibus capitalib*puniendis cöiundam, ut prin cipiRfinitimis modo non efletformidabilis* Quam diu is rexitrempub^ nunquam aufris fuit quifquanl ad res nouas confurgere. Mutare uolengt; tes aut corrigere urbis ftatumjat habuit eos,tanquam tranquillitatis pu blicæ turbatores ita notafle, ne in pofteru m temerè in fenatum legeren tut, Maximas fæpe feditiones dubijs tempeftatib.fua præfrntia blan dimentiscôpofriitjUt pollebat authoritate^Bello enimlfrlfl:einenfi,cum folutaobfidione,externaequitum peditum^auxilia domümredudta^ improbis clamoribus ante curiam ftipediapofeentesomnia mifrerentj hunc^ unum tumlatitantem(nam perimpenfas in bellü fa(fias,æris inO piarefpub.laborabat)ad fupplicium depofeerent* Is forte trepidis nungt; cijsamicorum monitus,ut fibi confuleret, in eum iolum militarern furet rem exardere : Libet(inquit) experiri hancrabiêjUtcunlt;^ cedat.Dehor* tantibus cum lachrymis amicis,ne frin præfens diferimê, ubi nihil opuS cITet, temerè coniiceretdbo obuiam(inquit)frementi armatorum multi* tudini, periculum fadurus, plus'ne inanes minaru militis fumi ualeantj, an ego dicendo: non enim committäm patriam mihi charifiimam id fua ruinaluere, quod meo unius capite expiaripoteft. Inter hæcdomo fefe abripiens, poftquam ad curia uenit^ fedatis clamoribus fitrepentè filen* tium.lbi illeexorfus,multa primùm grauiter de quorundam improbita te queri^quos tanquä feditioniscOrtcitatores, c^fos potius quàm fupergt; C fiite9

•s»

aô nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R y M vltraiectinarvm

ftitcs oportcu Muîtis bïandi’mêti's militi datis,amp; (pe perfoluendi ftipcngt; dfj {àda,in hofpîti'a quifque (ùa midgatï abiuere.Itaçp hi,quos dixi,fùprà quàm memorari poteft, cùm amicorum,tum popularium hominu èple be^fadione femper potentes, perpetuum certamen cum plerac]p nobilita te ÔC religione habuere» Cum autem illi,quif(ç in fuo ordi'nc ita cenfèren tur, ut nelt;^ religto, neqj equeftres, magtftratus legibus tcnerentur:hi in utrofcj par tus et imperium cum ctue ufurparelaborâtes, nulla tn realtez ris concedere uolebant. Seuerè tueri leges,delida achter corrigere,in cilt; uem ob leueadmiiTum capitis iudicio animaduertere,metu magis popu' lum quàm amore fub imperio 8^ in oflicio continere. Qua ex re facile e* erat plebem nouis fubinde uedigalibus,ne opibus nimis luxuriarêtone rare ♦ Poterant ifta quidem odium uerius, quàm amoré confcifcere : fed erat quoièplebi rurfum commendabant. Si belli materia à finitimts in populum Vitraiedinum quæfita effet,ea prudentia ac confilio difcuflâi in ocio rempublicam confèruabant» Etquia obfcurû uulgus fàto nefcio quo hominibusreligiofînominisferè infeftumeft,hidiflîmulatis pni* denterpriuatis afïèâ;ibus,publicum negocium prætexentes(quia plebi gratum fciebant) illos in publici oneris focietatem ad ceruiiîarium uedi galurgere, optimatum fadionem impugnare. Tanta ars excellentibus ingenrjs inerat, tantum prudentiæ,qua ciuem regerent, 80 metu eum pa-* riter et amore fub legibus conftringerent.Quod fipofterisrempub» VI traiedinamuelhis moribus conftitutamtradidiiïent, uel tpfî paululum de (eueritateremittereuoluiflêntjpoterantcum clarifsmrbium redorib» extra controuerlîam conlèrri.Patripamornimius,{âftus accontemptust ab inimicis uocabatur î pro feueris cru deles, pro libertatis aflertoribus domini, pro legum uindicibus tyranniappellari: inter ciues clari, apud equeftres et religione, fuperbt haberi»Contrà, optimatum fadio, quogt; rum illi parêtes etpropinquos,fed iènatuautbore,urbepepulerant,quo rundâ è plebe profligatæ audaciæ prelîdijs muniti, nullû fègnitiei locum intermittebant,quo le luos^,opportunitatênadi,infigniter ulcilcereiv tur, Metu plebis tamê nihil infœliciter tentare audebant, quamuis dien telis èC amicorum opibus fepti,aliquam fpem in armis amp;nbsp;manibushabé re uidebantur Jtacp bos facinorofos,quos dixi, confularibus,partim ob ignominiam publicè acceptam, partim tgdio diuturnp tranquillitatis in* feftos coenis, largitionibus,pollicitationibus amplis côicifcendo, ad res aliquando nouandas animate, ieadiutores daturi,cccperant, SimilitUz do ingeniorum contrahit celeriter fadiofos. Forte tuneita res inciderat ( quia per decretam pecuniam pertinaei animorum certamine fe quifeç à contribuendo immunem uolebat)ut anfa turbandi omnia daretur: o* ptimates,ne præteritarum iniuriarû gratuita infolentia eftêt,crebra cum plebeqs illis confilia agitareaggrediuntur;his ob oculos deformem ipfo rum feruitutem ftatuûtzmancipia eos uerius eftè,quàm ciuesdudibrium principibus ciuitatis et materiam, in quam pro libidine fuam illi exercèrent tyrannidem;iànguifugos fupplidorum à ciuc exadores: ciui quàm « nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;boftï

LIBERI» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^

liofti fempcr înckméttorcs exdtifle ♦ Vbi per eorum peculatum,incxple bilem^ auaritiam ærarium exhauftum efktjillico quscri aliquem infon teni,quem captata occafione, ad uiuum deglubereni Ne id quidem (àgt; tis efle.mfi indies rerû uedigalia 8gt;C precia crefcerent, quo plebe per inoz piamopprefla,dominationemfuam ftabiliant» Siipfi nuncuiri fintnoz mineVltraiedinodigni,fe indignameam contumeliam nunctandem aliquando prohibcant,neque ferantie diutius piacula publica haben*» Penes illos omnes honores, dignitates eflè, magiftratus inter fe homiz nes nouos partiri,e fenatu mouere,ailegere quos libitu eHct.Dudü fum mos uiros amp;nbsp;primæ nobilitatis in exilium egifle: alios indies bonis rnuh tare,utfoli dominantes, nullo metu mores duitatis pro libidine conftiz tuant. Nuncetiam periculumefre,nequinquaginta milia tandem in plez bemillorum artibus inclinetur, quamuis per fpeciem patrocinrj eorum partes tueriappareant. Qiiodfîfecûnuncadnouandasres cofurgant, promittere fe non tantum ucdigaliS immunitate, uerumetiam rcmp.ab omnibusl penfionum oneribus liberam : amp;nbsp;opportunos quidem iniuz rijs illos elfe, fi humilc uulgus libertatis pariter ac commodoru præmijs adarmafolicitetur, confularibus à nuperrima feditione fnimentaria cz ctiamdum abundè infeft5. Auxilij Ipern nullam illis, nifiin paucis comz potoribuseflerfe contra omnia habere, quibus opus ad earn rem foret; arma, opes amicorü,clientelas,uirtutem,focios homines ecclefiaftici no minis.Se dudores amp;nbsp;euêtus participes fore.Hfcamp; id genus alia,eodem fpedantia lèditiofa nobilitas apud facinorofos,quos dixi,ingêtia pariter defepollicendo, iaditant : creuit^ paulatim inteftinum malum per dez creta nouo principi quinquaginta milia.Cæterum turn temporis cccpc rehomines quidam è plebe anteaignobiles oblcuri,quorundam Caz nonicorumres nouas incceptantiumconfoetudine,uulgo innotefcere, quos paulatim fua audacia clariores fecit : fed maturitas temporis expez danda erat.Interim hi alios atque alios fui loci ordinis afcifcendo, no ôurnos couentus làcereprimiim cœperunt.Et quû aliud malu maîo foz perueniret, publice à Confulibus comitia popofcerezne diutius tempus altercationibus magis quàmconfihjsderedigendis milibus abfumcre tur, uthabendorum conuentuum finis aliquando fieret. Mouerunt inz terhæcoperæueterem querimoniam de releuandisuedigalibus, maxiz me duob.numis tollendis,fod incalTum.Etquo impotentiusfremerent, amp;nbsp;comitia pofcerent, eb acrius principes fonatus conatibus eorum obni ' tebantur, uincula minari èC carceres: ac nidefifterent,inüenturos infor tunium.Effèrauit indies magis agitatos plebis fpiritus infolens fuperz bumcpillorumrefponfum,quàmdomuiterexit^ multitudiné inlpem remilîioris licentiæ. Nunc ad inlf itutam narrationem redeo#

Tenebat per id tempus Gelrus in Tranfifelanis Gcnemudamamp;' Laz gam.Has deintegro,quafi bellum reparaturus,uallo amp;: foflîs ualidius fir mabat.Ademerat epifeopo Enfchedam oppidum, Diepenheimam,Co gt;perdam Druentonum munitilli'mum pr^fidium.Rcchteramin Suollaz

C i

nos

iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVM

nos opportunam. Nouoarmorûapparatu Tranfifclanitcrriti j'tcrum legatos Vltraiedum ad maturandum negocium de paceredimenda mit tunt. Variantibus in ordinum conuentu aliquandiu fententrjs, placuit ad poftremû, quatuor milia aureorum, quantum poflet, ex domorum rufticarum recenlu contrahi: utdimidium in Calend. Nouembres,relix quumin oda»Calen. lanu* folueretur. Fuerût tarnen nonnulliVltraie* d:ini Amorfortq^ nominis, quibus aperte iniquus hic cêfus uidebatur: qui cenlèrent, ut ad eius pecuniæ dimidium,aut ut minimum,eius qua^ drantem,fundorû domini nullo difcrimine ordinis tenerêtur: iniquum efle,uniuerfum onus in agrarios homines imponi.Huccum ab aliquanx ta eorû parte,quibus faniora iudicia erant,difcederetur, religio, hac fenlt; tentia difcufîa, priorem obtinuit, ut agraria ædificia cenlêrentur. Ceiv fa funtillicb.lèd quo pecunia minor erat,eô in redigêdo minus eft laboz ratum, breui^ ad præftitutum diem confeda eft:.Proficifcitur,dum ifta geruntur,epifcopus,inaugurationisergo in (uperam ditionem.Conciz lium ibiad difceptandumde regnieiusftatuindicitur, Conueniutfrez quentes. Et quia terror publice omnibus iniedus erat nuncio, Gelrum omnia expedire, quibus ad bellum opus e(ret,fimul quia pecunia nonz dum confedaerat, placuit ftatim,priufquâ hoftiliais moliretur, legatos ad ilium mitti, ad cxorandum induciaru fpacium, amp;nbsp;diem indicendum, quo de fccdereôC pace facienda conuenirent* Rebus itaçp omnibus hie utcunque ad tempus compofitis, per Amorfortiam ( ubi propter fc* rum diei pernodauit ) Doreftatum circa anni prin cipium, reditum ma turauit Jn ftabant Vltraiedi comitia confularia, quæ urbi terrorem magt;' gnos^ motusallaturauidebantur.Namprætercaufam coeptaminter ladiolos aduerfus fenatus principes moueri,alia circa hos dies opportu neexorta illis inuidiamauxit. Vctusconfuetudo tenuerat,utmcnleni fub comitiorum diem,feft:is diebus homines fenatorrj conuenirent,con fultaturi quos'nam potiflîmùm qujrftoresinfequentê annum defignaz rent(nam is magiftratus,utalfj,annuus erat) Ab initio enim no nifi lum mi uiri,quibus fama integra propter peculatus probrum eftet, creari foz lebant,Qui mos quamdiu in republica illabefadatusfuit, minus licentig efre,multum authoritatis (enatui uigere, nihil exiftimationem dignitatis confularis imminui» Poftquam aute ambitio,auaritia, fadiones lacinoz rolorum hominum prælîdqs circumlèptæ ciuitatë exercere cœperunt, quæfturas, quas optimi quitp ob perpétuas curas et miferias fugiebant, homines lordidi, quilaudatam famam pecuniæ pofthabebant,ambicn tes,confularesfecûpræcipites traxere dis enim,quibusdixî,diebus conz uenire eos folitos,penes quos ius dicendi quæftores futurum erat,à can didatis competitoribus prehenfari, ad fympolîa conuocari, cœnis ma, gnificis excipi,muneribus etiam occulte corrumpi tnulla lame, nulla pe pecuniæ ratio haberi:denilt;p nihil illi pendere, quauia ad eum magiftra-tum obtinendum graffarentur» Horum utquifqp profufîftîmèliberalis eftet, quantumuis uel ære alieno grauatus, uel ad magiftratum ipfum inz eptus.

tlBER K —Z— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;V

cpttiSjita maximeillos fibi obnoxios ad dignitatem obtinendam babuê re. Hoc tpfi dedecus ioco uernaculo,fabas macerare nuncupabant* Ad hunc ambitum itacç immodicum conftringendum plebs tota intetïta egt; rat»Sed quamdiu qaieta refpub.fub dominatione Soudêbalchiana me^ tu magis quam amore in officio continebatur, earn fugillare quidê, fed inuititolerare: nee corrigere audere,priufquàm illoexoculis emoto^aq feceffionem armatamconcurreretur ♦ Clàmiftas uoces criminadó muP fabat nobilitas: iaélare autê palam, nemo aufus erat, Principium anni ’Uigefimi quinti agebat.epifcopusinterim magtia cura dereliquis XLVh millbus anxius, Vltraiedu uenit : ordinibus conuentum indicit : ad cos ,de refîduapecunia,et rebus fociarûciuitatum ultra Ifelam à iè inlpedis re fert.Cæterum,utrum pecuniæobtinendæmagis,an pacism2|turandae ftudio rem tâtopere urfîc,pro uero nihil auiîm affîrmare. In tabulis pringt; dpi datis,clarèexpreffum erat,tum demum earn conquiiîtum iri,ubi pa cem inter Gelrum èc populum TranOfelanum feciffet: in qua etiam infè ra ditio continebatur. At hic inter ordines nulli in mente uenit percoiigt;i tari, quî res Tranfifelanæ haberent, quibus ue conditionibus pax falt;ffa effettnulli item,quicenfuit dilationead earn rem opus effc,aut deliberan? dum amplius.Sed principium èC extremum huius confilrj iuxtà fuittma lum initium iîmilis exitus ièquutus eft:praeceps enim 8^ immatürum in retumultuariadecretupop. Vltraie. amp;nbsp;utri^ditioni cataftrophes pluf* quàmtragicgexemplumpeperit.Decretuminpræiènti communibus omnium fuffragfjs eft, utprmo dieratio conquirendi pecunia iniretur* Conuentu deinde eft frequenter, multi^ dies altcrcando exempt! : alijg aliam uiam magno certamine, magis ex priuato ufu,quam reipub,com modo approbantibus: relatis^ crebro in conciliû fententijs, eó tandem uecordiæ res proceflit,utconuitiisamp;fycophantf)sdiiputâdo,totosdigt; cs eximerent. Defatigatiad ultimum habendis indicendis^ conuentib^; 'hue omnium frntentiæ confenfere,ut indiceretur dies,ad quem quiiqu^ quod optimum, amp;è re omniu uideretur, referretn'nde ex plurirnorum fententqs, una aliqua deligeretur,quæ ad coficienda milia minimum i'nlt; commodi ditioni effetallatura, Hîc null! fraud! foret libera fententiæ raJ tio,quæfcripto exhiberetur.Dies confilfj indidus,afrequent!bus ordfr pibus obferuaturieum nobilitas longe ab urbe in agris habitantes 1er juarunt ; curaenim ingens omnibus, diuerlas lententias conciliadi fede/ bat. ExhibuitreligiOjfuo qugcp fodalitio in abaco(ficipfi uoeât) fcripto fententiamn'nde equefter ordo:in poftremis frnatus et ciuitatum legathi Singulorumibirecitataiudicia(quia toto ccelo diffidebant) facra profit! na^ citius mixtura, conciliar! poffe apparebant: maxime autem cuni; pertinaci queque uifu à fuis authoribus defenderentur. E rcligione foda litiorum, fententiæBafilicæD. Martin!,Pctri,Ioannis,cum plera^ no^ bilitatis equeftris parte hue confociatis animis confrnfere,utpag! Sè pr^ turæomnesfuburbane,paluftres,aruales, compafeui in fularescp fundi aequabili aeftimatione ad contribuendum tenerentur. Hi neminem exci 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;—_____1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3 piebant.

30 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M V L TRA I ECTINARVM

piebant : cxpn’mebantur enim mortales utnufquciiomi'nisrcligiofióC profani : urbanos item èC quantum hominum ruri agros colcrct. In horum fententia comprehenfa quoque erat plebs urbana,fecundum for tunarum ex mercimonqs gQimationem.Quæ quidem (quia nullû mor taliumexcepit) quamuis æquiiTimaeiîêt, earn tarnen principis atcçordi* num arbitrio Rare placuit. Et licet per omnia G bi baud conftaret, præci-pua tarnen eins capita conueniebant.Reftabantèreligiofo nomine,cob iegiaSeruatoris èC diuæ Virßinis» Hi cum hominibus ordinis fenatorq 2iôreliquanobilitate,in longe diuerGrationeac fententia fuerc:cuiamp;ac^ cefîerûtAmorfortfj, VicanietRhenani,utagrariuscenfusageretur:an tiquitus ita fieri confueuifle affirmantes, quoties grandis pecunia publi cè décréta effet. Ad banc largitionem agrariam tenerenturomnisordp nis mortales,intra extra^ urbes,præter infimæ clafîîs bumilem uilem^ multitudinem: unde uulgo ilia gratior fuitamp;^ magis popularis, quod in diuites â pauperib. boc oneris inclinaretur, ÔC proinde locupletioribus înfefta,peperitnouaminreliquum alter cationem. Adbuncmodumru xando extrado die, ita dimitticur conciliu,ut in proximum conuentum domi quifquefuæ reputaretfècum,utrafèntentia ditioniutilior foret. Videbaturautemeafententiaobtentura,quænon tam numero fuffraquot; giorum, quam quæcelebrioribus autborum nominibus uicifïet ♦ Infta/ bant inter bæc comitia, quibus operæ in fuum quæque comitiû per uia tores cogi confueuere. Multi ad id tempus qui timcrent,ne glifcens cer/ tarnen, Sc fadio aduerfus Soudenbalchum armata, ciuitatê in graue dix fcrimen ac dimicationem aliquam traheret, alq alio dilapfi, in pacatum urbe fugerant. Senatus,borum fuga cognita, abfentû rationem babuit: cdido cauit(uetus is Temper mos fuerat) ne qujs comitiorum die ab ur^ beabeffet: pœna exiliû erat. Legibus nemofoluipotcrat,nifi quos gra-* uis ualetudo ledo fixos palàm detineret. Habentur interim comitia,fed omnium fpc quietius, non tam charitate ciuium,quàm metu,8c prüfen* tium fenatus principum authoritate. RenunciatiCofs.GodfridusRo' demburgus amp;nbsp;Gerardus Semmius.Tribuni primarfj creati,Mattbæus Blockius amp;nbsp;Theodoricus Ægidius Lanius. Quæffores,Tbeodoriciis Montanus,amp;2 Tbeodoricus Vuolfiusnominati. Horum aliquam par^ tem,magis confentientis multitudinis iufïu, quàm pro fortuna amp;nbsp;loco, ad aduertendam tumultuandi licentiam, emerendum^ fauorem popu^ gt;» larem Euerbardus Soudenbalcbus crearipaflus fuerat .Verùmubifa^ »’ turn dominatur,fruftraibi ars, fruftra confîlium amp;nbsp;prudcntiares buma nas moderatur. Inmagnisadid tempus ufquebellorum amp;inteffinitux multus tempeftatibus ille uerfatus, egregièconfularia munia obiuerat, ut domi eum fua prudêtia uenerabilem,foris admirabilem fèciflèt. Hoc uerô fubrepens negocium fen fim, quamcunçp uiam ingrederetur, necp confilio,neçp rationeregere ualuit.Equeftres homines ab initio(fîuèid accideratob antiquam nobilitatê, fîueobfua in patriam mérita, fîueui, fîueper aliorum negligentiam) ad nullam contributionem, neque agra riam.

riam,iiçque ad cenfum domorum rufticarum tenebantuntitin uetuftis rationibus,etpublicistabulisperfcriptum adhucuidcreliGct.Qiioniam autem nuncfententtjsdiflidcntes,ex tabularum tenorefequo(^ contre buturos aduertebant, cùm in omnibus alrjsagrarrjs collationibus fenv per in reßduis perfcripti quidem, turn autem in cenfu domorum ruftiea rumnufquamliberireputatielïentjatnunquamcontribuiflent. Hacau tem cura equeftribus inicéla,ne fi in banc ièntcntiâ uafiflent,ipfî in fraudem per imprudentiaminciderent: huicanimis confociatisjad fuum ius tuendum obftitere, Atçp banc potiflîmùm ob caufàm eos Eucrbardus Soudenbalcbus acerrimèimpugnauit, quodilli cenfum in eiuitates, in opéras dilatarent:ueritus,nefi plebsad pecuniarum repofitarum Sii. forgt; tunarumæftimationê compulfa efiet^resad feditionem armatam erum peret ♦ Eaigitur fententia ut difcuteretur, iènatui ueteri ac nouo author fuitjUtdiueriàm de agraria coliatione, ininuidiam inimicorum uindica-rent.Contràjilliuociferarijfi conferrent,locuminiuriæ dari:femel uiola tam libertatem,aniàm in pofterum ad feruitutem datum iri. Proinde ho neftè iè de libertatis fuæ iure contendere. Aliam iadaban t caufam, præ-ter feceflîonis metum,cur longe infeftiiïimè inimicorû conatus Soudeti balchus impugnaret.Prouentuum ex ærario,8ô poflèffionum ,at(p ædi ficiorum intra urbem apprimè diues erat : fi id obtinuiffent illi quod ur-gebant,is in memorabili damno futurus erat.Coniul ex bonorum confi lio fenatum cogit,poftulat fenatuiconfultum fieri, quo plebis partes adgt; uerfus potentiamoptimatûtuerêtur, Interrogatisordineièntentfjs, fit buiufmodi fenatufconfultum » Quoniam autem confiât Remp» Vitra* ærealicno oneratam,quod ÔC ciui amp;nbsp;externe fingulis annis pêditur: ma gnis item impêfis grauari indies,quæin publica ædificia farcienda fiunt, quibus nodlurnæ uigiliæ,quibus diurnæ portarum cufiodiæcôferuen tur:utmittanturingentesfumptus, qui in machinas bellicas, in imp^di-menta,inpuluerem tormentarium indies parandum fiunt. T um autem quia mercimoniafrigent,necplebi quæfiusullus efi, præutolim fuit, utadfgcespenèfitredaâa. Proindefenatusnouus amp;nbsp;uetus in ea inten-tus.quæ ex ufu reipub,fint,ut décréta epifeopo pecunia, quàm minimo poteftdetrimento ditionis conquiraturîdecerniteam pecuniam ex colla tio ne agraria redigendam,amp; quidem inditione inféra,è more,ut in gran dibus id genus tributis fieri adfolet. Hue quo(Ç ut fimul conférant dues opuletiores, et qui in numero aliquo oneri ferendo fint,haud aliter^auç i},quorum omnes fortunæ in agris,in pafeuis fitæ funuHuic fenatufeon fiilto nemo intercedito» Videri poterat hic finis totius controuerfîæcfie pofitusjfed cum religio, amp;nbsp;equefier ordo, plus quàm honefium erat,ac æquum,apudprincipem ualerent(exhuius ordinis primoribus,in iritis RIO is confilio habebat) faefium breui,cur ipie parum fani confîlfi docu-mentOjS^rempub. amp;nbsp;fefunditus uaftarit. Cùm enim ad pecunia,quàm adpublicam quietem attentioreflèt,indignèferens,fpeeius confequen-dæfepertotperpetuosmenfesextrahi, dubium^euentûmetuens,ma-c 4 gno

^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVM

gno clariffimi nomi’nis fuidedecore i'ufli£idratumeflê,quicquideque^ lires cum altera reli'gionis parte nuper cenfuîHênt» Ad diuerlàm uerô 8£ adfenatum,quibusinalèdebatlèntentiaadpacê concordiam^fortaflê potjor,literas ftomachi plenas è lùorS confilio dédit, acerrime expoftuz lans,eo nomine, quodexcompofito ab i}sextraheretur,acludtbrioha^ beretur.Summaliterarum hæc erat,id datent operam, ut aut defilier ent aduerlf fadionislèntentiæadüerlâri,acin eam concordes uaderent,aut quilque fui periculi admoneretur: fe maieliatis imminutc memorem foz re»Lelt;fiæ literæ in fenatu,recitatæ^ luntfodalitio eiufdem lèntentiæreli giofozfed tantum abfuituthincimpetratumfitaliquid,ute£iâobfîrmaz tiores polieafuamléntentiâtucri lintaggreffi. Hi feparatim habito con^ uentUjIegatos communi fociarum ciuitatum 8^ lènatus VItraied» fuo^ nominefpericulum illi metuebant) ad principem mittunt,qui literarum ad fenatum,præfentibus earum ^uthoribus,quæ principis nominefcriz ptæ allatæqi elTent,lè fuos^ 8C caufam fuam defenderent» Etenim confia bat à quibus illæprofedæ fuerant. Admifii ad principem legati, multa perfpicuèdeijs quærerumperperamharum ingnaro perfuafafuerant, dilferuere. Indepropofito quafi in tabula ob oculos periculoac detrime £o,quod ex diuerlà fententia,in lpeciêplaufibili,fieam ingrederetur,fup pullularet : tantum intcftinum incendiû erupturum ,utneq^ confilioid, nelt;^ uiribus humanis refiingui pofiet» Eo fe uebementermirari, curpoz tiore fententia ôô uta tutareieifia, diuerlàm,amp; eam quidemreipub,acdb boni perniciolàm,adde etexitiabilem fcqui iulîifiet.lnhuiufmodiperplc xis negocris,nudèac iïmpliciter, nulIoTuco rem agioportere: nemalum confilium,exaffè(fiibus priuatis natum,immcdicabile uulnus,cuifruz (ira poli mederi annitaris, faciat Altcrius fadionis autêlèntentiâ, deinz duliria confulam, nihil habere certi,nihilfîrmi, quo niteretur. Exprime re illam quidem ad contributionem eam quinque collegia, cœnobia, 8^ homines in uniuerfum equelires, oppida,uicos,præturas. At ita genera tim hæc propolîta, oblcura omnia,dubia 8C incerta promittunt,nelt;ç id di fertê ponunt, quo d præcipuum eft, ho c eft, capita ex fortunarum cuz I'ufip uel amplitudineuel tenuitate, fed neclaflîû ullam æftimao'onê quiz demautcenfum faciunt, quo ad lummam contrahendam compendio perueniri poffet : futurum proinde,ut peream omnia facra 8C profana mifcerentur. Sed ne turn quidem eum id conlequuturum, quod nunc poft paululum moræ facilimè obtineret ea uia,quam duo collegia,fenaz tus Vltraiedinus,00 tres fociæ ciuitates cenfuiflent: quamuis id fegnius procederet,mora opus elfe» E conluetudineditionis efle, amp;nbsp;iuxta recenz tium tabularum fidem,neminem hicexceptum iriJllos autem diuerfp là dion is quofdam, ho cell nobilitatem, fraude in fuo cenfu ludcre: fciliz cet ut in refidua perfcripti cenfi dicerentur, re autem liberi forent,ut foie bant* Suam utilem cum ex æquo omnibus,turn ciuitatibuseffefentenz tiam,8lt;r minus tumultus inueduram,8ó nullam aliam ob caülàm le tueri cam, Sin altera magis cordi eilet, petere fe certiorcs fieri, quid ad conciz lium

53 lium referrent. Ad eapaucis epifcopusdgnarus (inqui't)fiim patrrj moz ris,nectdmirum;quippèho(pes dudum mhuncepifeopatum perueni: non difficile ergo fuit falfa perfuafione quemlibet me ludifican'.Ita mihi à quibufdam perfuafum eft, atrem ipfam tam perfpicuè nunquam audû ui difputari.Quare rèm propius deintegro deliberandam, reliquum eft utinconfîliummittam.Legati Vltraiedûreuerfi.refpôiùm retulerunt. Ordinum hæc inter le altercatio non iam continuit fe intra curiam,lèd in fafliones diuulfa, totamrempub. bifariam difeidit. Plebs haeftenus fpcx daculo certaminis intenta,malis artibus à facflione interim corrumpi cce pit. Senatorij bonorû præfidio muniti,nauiter fuas partes contrà tuen.-tur:8Cutquifqueconcordiæamantiffimus,rempiib.faIuâmagis,quàm labefadatam uidere malebat, ira ad coniurationê làcinoroforum opprik mendâ diligêtiflïme fuam fidê perfoluebat. At plebs famelica, ad quam^ libet auram mobilis, non intelleda fuorum pro fe cura, capita fadionis € religione 80 nobilitatc,unde quæftum faciebant,fequuta,ad nouas res animos applicuerunt. Cum autem illi,quod de cenfu molirentur,aduer fus lènatum diffiderent fe pofte obtinere, plebcm peftimis artibus confei feendo, aliam rationê ad eos impugnâdos ineunt. Hanc (ut fecu fient) ab illis alienare adoriuntur: quippe qu^ clamoribus plus, quàm ipfî con filio effedlura uideretur. ïtaque hos fportulis inuitant, manibus prehen* fant, honores ultro deferunt, iubent crebro fe inuifere : denique inter fa-» miliares habere.alios,quibus res lautiores domi,etfortuna fplêdidior eC fet,re(ftis cœnis excipere,prodiga liberalitate Igpe habere,muftare,capi' ta côglomerare.manib.ac nutibus in têplis,in foro rem,de qua cotrouer fiaeftèt, exponere, conglobatimin publico de eadifputare. His effeadx mirationijhorumplaufu uehi:denicp idunum agere, utEuerardo Sou^ denbalcho,amp;2 Godefrido Vordio ciuitate puliîs, amp;nbsp;remp.ôC contribua tionemad arbitrium conftituerent. Intcrmiftàigitur ad tempus demp libus redigendis, altercattone, toti in hoc erant, ut côciliata inuidia illos in perpetuum exules facerent. Prætextus ergo in fpeciem plaufibilis ex-cogitandus erat.Fuit per earn tempeftatem refpub. non ferendis uetfiiga libus ceruifiari] s grauata, ad quæ leuanda proximis annis,incredibile di du eft,quantum laboratum fuerat. Plebis poftulatis obftiterât Souden balchus èC Vordius. Binos numos prisoner! demi efftagitarant, fed fru ftra.T antum autem iaxamenti cum exorare non ualerent,amp; ferox pracz terearefponfum indignitatem exaggeraret,minus æquû animum in eos geflere.Hac adione nobilitas iuxtà,cum parte procerum(ut didum ) ec clefiafticorum,per alledos amp;nbsp;fibi obnoxios facile inconditam multitudi nemad expofeenda extraordinaria comitiafibi dari perpellunt, aperte exules nobiles reuocari poftulât: aut fi ifta negarent,aliqua faite uediga^ lium parte releuarentur.negatu id quoq^ animo obfirmato eft.(nÔ enim fugiebat eos quid per inimicos agitabatur) Si ad comitia peruentu eftet, aliudexalio malum profpexerantexoriturum, releuâda uedigalia,exUz les reuocandos,ada annorum aliquot refcindenda,rationum ærarrj re-cosnitionem.

34 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVHVLTRAIECTINARVH

cognitionem, comidomm den jque haben dorum li'cennam,in effrenem fecedendi rabiê euafuram, excidio ac fubuerfioni' reipub» fore. Soudent balchus cernens inimi'coru gratiam indies apud ^lebeios crefcere,regio natim totaurbeglobatim cœtushaberi, maxime autemferijSjCum à ma nuarijs opifierjs uacarent,reputans^ identidem, in quanta ealamitatem ciuitatemconijceret, fi plcbemuotorumcompotemfeciflètîipfèautcra neep inimicorum potentia terreri, neque bonorn precibus fledi uaiuit, ut tantulum concederet.T antum uel unus authoritate in rempub. polie bat » Rodenburgus confui publiée perduellionis poenam minatur, qui ad res nouas confurgerent.Accidebanthæc circa xv.Calen, Maias. Sa tisaùtem conftat, Soudenbalcîium penfitatis fuis inimicorum uirib, ai mis medio foro cum illis contendere paratum fuiflè,nifi urbem à cædc feruare,quàm earn in ancipitis pugnæ euentu ponere, maluiffet, Sed ubi diu fecum ancipitem pugnæ euentum expendiiTetJi ad dimicandum ar' mis mimicis fuis obuiâproceflîfTet, ut uidor eflèt, multo lànguineearn uidoriam fibi ftaturam: fin quid aduerfî cecidiflet, quantum malorum fibi atçpfuis immineret.Hgc identidem reuoluens,cedamurbepotius,in quit,quàm patriam banc luce mihi chariorem,in certamen præfens et di micationê conijciam: ut eum, quem iam trigefîmu propèannuin oculis fuis ferunt (qug res uel ipfà fatietate minus uerendum me lècit) abfèntern fuo malo defiderentaliquandon'dquod futurû eft, ß urbeexceßero. ratur magiftro orbata nauis furfum^deorfum tempeftatis arbitrio,dum mihi ingratos ciues meos,meritas ftultitiæ fuæpcenas dantes,mtuto dare liceat. His curis interuenit ecclefiaftes, domefticè illi làmiliaris (Si* moni d nomen erat)hic eum obteftatur per communispatriæ falutem, per omnia quaî haberetcharilîimaj ne de fuga omnino cogitaret. Eo e^ nim urbem egreffo, extemplo in diflblutam rabiem populû exarfurum: rempub.in medio relidam,prædæ ac direptioni futurâ. Veniretin men tem,quantum periculû lènatui,quantum amicis,quantum omnibus bo^ nis inftaretjCum eo præfente, à rebus nouandis amp;nbsp;inimici SS operæ cer^ tô elïent parfuræ,quantumuis improbê nunc uociferarentur: gloriæ im mortal! fore,remp. feruafle, ignominiæ autem, earn turpi fuga deferuif fe» Patriam eichariorem elfe debere, quàm ut earn quorundam maleuogt; lorum infidigpofthaberet. Nullis ille his,alrjs ueeodê ipedantibus uer^ bis permotus,eaomuiafefcirerefponditjpatriam charam,amicos,addc amp;liberos:fed pigereingratitudinis illius^quam totiesconièruaHet,8ôex hoftium manibus extortam confilio magis quàm armis tutatus effet. Si fe puifo alijs reuocatis, refpub.melius conftitueretur,forequod gau* derettfin omnia feceffîonibus amp;nbsp;armis mifeerétur, ex ingratitudinis pœ nagaudium,quamuis parum honeftu,atmeritum tarnen item iêcaptu* rum, Nono Calen. Maias operarum præfedi cum aliquantamultitu* dinetota urbecolledi Soudenbalchum adeunt.Hi expofitis blande pic bis poftulatis, petunt fenatufconlultû dereftituendis exulibus, ado fe* natu fieri;aliud item de releuandis uedigalibus.Ea fi negétur,operas po nbsp;nbsp;J

fcerc

K fcere tiabendorum comitiorum fàcultatem fibi daritplebcm ni impctfâ-^ tahgcreferantur,inuito fenatuj'pfo^ adcô fpreto,cum tclis armatam Ce-^ cenuram,diu tins compefd retineri^ non pofïe.Ad éa ille, Me uel fuafo rcjuel impulfore hoftes reipubA fenatu indicati non reuocabuntur.re^ uocent eos qui uoicnt: at ubi per Albanam porta l'ntraiTe eos nuncio ac-ccperim,peraduerßimcxilii cauiàiolumuertâ» Necuedigahaleuabun^-tur me quidem autbore : interceffi hadenus, quo minus bini muni æris cupæ fint detradi, Secedite,currite ad arma, per me liberum uobis erit, quando omnino fie ftat fententia: non enim aduerfus ingratam ÔC bene^ ficiorum immemorem multitudinem fua fponte ad excidium properaii tem,arma induam, quando per me patriæ fadum eft fan's. Sed quia fa to quodam in exitium ueftrum claufis oculisruitis,cedam urbe,cedam pa* tria,cedam inimicis^erit quum multos noug reipub^pertæfos mci abfcn tis defiderium tenebit,me^reuocatumuolent,fedfruftrà, His èconcio^ ne indignabundus domû abrep tus,circa crepufculum paulo quàm pof tæ dauderentur,obnupto capite,ne agnofceretur,cum Godefrido Vor dio Henrici fîlio,ex urbe abij t. Poftero die,illorum fuga cognita, fenaz tum ingens terror, optimatesamp;S pleramqsreligiofi nominis fadionem incredibile gaudium cepit:publicè denique,quafi urbe magna feruitutc libcrata,omnib.Iætitiaeftinieda,Conful pro magno negocio Habens, ne in his diuerfis animorumaffèdibus, quid detrimeti refpub « caperef, portas claufas teneri iubet : fenatumutrumc^ illico non legitimum in xtamhoram trépidé indicit* Ad quern tumultuoie conuocatum tumub tuofius de exulibus reuocandis refertur, qua de re fenatufconfultum ad motus mature comprimendos fierenNegantibus nonullis fenatufcon^-fultum dici pofle, ad quod metu armorum adigerentur,Con{ul tempos ri cedendum cenfuit, amp;nbsp;ad feditionem prohibendam morem optimatiz bus gerendum efie * Alps hocmagisplacebat, cdido cauehdum capitis periculo, Sd bonorum publicatione, ne quis nouarum rerum author in ciuitate foret: dandum quinqueuiris capitalibus negociu, ut unum aut alterum ex feditionis concitatoribus arreptum in uincula duceret,haud dubie quieturos reliquos.Dum in curia ad hunc modum rumultuofe di fceptando magis quàm confultando horas aliquoteximunt,homines e plebefadioni nobilium dudum confociata,reli(fiis tabernis et officinis, in bafilica Martini in euentum eredi ftabant,quiduis exoptantes,quam pacatialiquid: dum quis adiutor aut dux adefict, Fortèibitûaderatauz læpontificiæ præfedus lacobus Mindenus baud itapridem à principe Doreftato Vltraiecfium ad res ciuitatis infpiciedas fopiendas^ miflus: hie non tarn perinde fe difeeptatore inter nobiles partim inimicitias præ buerat, quàm fuorumpopularinmSlt; cognatorum partes fcquutus, illasauxerat magis etiam. Hic(utgloboarmatæè plebe muItitudinis S^ equeftriu ieptus ftabat) agite, inquit, quid fi illi confultando totu hunc diem eximentes,nos in lerum diei extrahant,an cenient nos fupplices,uc lt;nbsp;amieijUtparenteSjUt cognati noftri ab exilio reportent,illis ad curia adz futures i

RERVM VLTRAIECTINARVM

futurosï’cocptares eft j fignum ad arma dator, inuadamus forum Païa* tinum,priufquarn iIK nos occupent, uos^ me ducem fequimini# Neque uanus fuit hortator, Illi c templo in curiam pontificiam fequuntur « nec diutius ibi Mindenus commoratus g quàm fe ad pugnam raptim arma-' rit,in forum ftipatus agmine armatorum omnis ordinis citato impe* tu irr umpit ♦ Inde miffo qui ad arma fignum moueret, tota urbe cum tclt; lisjUt quæque obuia erant,concurritur,tabernæ ofïicinæ^ cum fragroquot; re claufæ terrorem auxere. Matronarum acpuerorum iuftus clamor amp;nbsp;concurfus in ædes facras,paflîm religionem, cui facrorum cura deman/ dataeft,abruptis omnibus, templis exciuit.Senatus qui adhuC mceftus in curia confultabundus lèdebat, dubij abWne an manereuellet, ad fî* gnum datum excitus,alii aliâoccultisurjs domosfuas dilabuntur.MuL ti quibus populäre erat ingenium, qui^ in neutra partem indinati,coiv Cordie conciliâdgauthores femperfuiflent,utpofitis utrinçp inimicitfjs, exulibus reditus in ciuitatê concederetur,plebi lèimmifcueruntConful Go defridus Rodêburgus trépidé per pofticlt;â curi^ elapfus,dû lidorib cindus domûpropcrat,fbr£èinmedium tumuItuincidiuHuncper pie/ bis confertâ multitudinem modico interuallo, cafu obuius Michael Pi* ftor,homo extremæ audaciæamp; facinorofùs ira ihflâmatus,ütuidit,Hic cft,inquitjilleuir,qui Soudêbalcho et Vordio authorib^fummolocona tos uiros,noftrosamicos urbe pepuIit,amp;S extorres fecit,qui^ in fuocon fulatu nunquam ciuium fanguine expleri poteft ♦ Hic ille eft,qui de mea multatitia pecunia, quam nihil commerito exprcflit, iampridem ædicu/ lam Virgineam pofuitrnuncdtj iniuriarum uindices iniuriam ultrô adc fte«ConfulPiftoriumftrida Ipathainlcuadente modico interuallo in* tuituSjfuga Iê,negledis confularih. iniîgnibusjin proximas Antonij Be flandq gdes abripit: ibipauoreattonitus, comitiali idus morbo inuefti gia humi concidiuCgterum poft paulo frigida fufTufuSjubi ad fe redfjt, bono animo elfe iubetur: nihil effe, quod ipfe periculu uereatur, penes quem baud perinde magna culpa eflèt, acuulgo diceret. Vteflèt, quod ad ipluminiuriarum à plebeabolitionem efteiuftam» Æquo ibium ani* mo ferendum eflê, quod eo die cum uniuerfo fenatu le magiftratu abdi^ care cogeretur» At(ç ibi cuftodiri iuftus, non ad uim autad pccnam, lèd ut à nefariorum licentiarabie^ defènderetur » Populusiam tota urbe in Palatinum côuenerat,partim metuplebis magis, quàm ad iâdionis par tes confirmandas: partim lætitia, ob urbem à fuperba illorum domina^ tioneliberatâtfed multopluresextremi fubfelli),quosuel inopig, uel æ* ris alieni uis domi urgebat, ipe magis 8^ confilio diripiendi aliorum dox mos, quam ad opes partium aduerfarum iuuandas » Confentiens intCx rim in nacprimafeditioneomnium clamor erat et fremitus in profrigçis, quod maledicftis ac conuitrjsprofequebâtur : fed nulli impotêtius quant i),quos paulo fuprà dixi èplebe,omnium primos cccnis ac iportulis hue aliquot ante menfibus inuitatos, quibus lingua ex æquo prompta erat, amp;nbsp;manus ad pugnâ haud fegnes, Horum principes duâ:ores erant,Mû chaet

L 1 B E R !♦

chad Ptftorius(ab opcre qucftuano fic didus) Henricus fufôr ærâttien farms, Alphardus nauicularius Henricus Spi'cardus, Gerardus Rhogt; dms carpentarius, Sloï fratres fcriniarq, lodocus Eikius argetarius, Ere dericus Hackius,Petrus Coppiusîrrtulti præterhos alrjihomi'nès fordp di, e textrinis, tonftrinis, fabrarijs tabcrnis,e pecuarrjs carnarijs 8^ por/ cilibusexcin,antea obfcuri, amp;nbsp;uulgo de nomineuixcogniti,quos hasC prima feditio, 8C dein ceps alie fequentes,egrcgie nobilitarunt, Abrogä/ to italt;^ confuiib. magiftratu, interrcgnu ad hunC diem fuitCp terum hâ buiteo dierefpublicainterreges,hominesutriufqueordinisjreligiofi 8â equeftris, magno poftea ipforum detrimentOjSC cum populi fugiUatiOx ncacerba, D. Amelium Niueldium, Gerardi Niueldij exulis filiumzD^.

Vuefium',D»HadrianumRhenefcium: Canonicos bafilicsc Martk ni:D4Stephanum RuemeIerum,adDdoannem etlacqbu Minden uitli aulæ Pontificiæ præfedum. Poftquàm hi fe interreges,populo in præ^ lènti coniucnte, dixerunt,armatiextemplô curiâ Confcendunt.Ibi Mingt; denus grauem ac uehementem orationem ad populum, eo tota ciüitatC congregatum habuit. Qiioniam autem huius uirimentionem fecimus, locus poftulare uidetur, ut pauCa (quia deinde tribus infèqucntibus an» nis res maximæ in republica ab eo geftæ funOde loco,ingenio,8ô mori» buseiusdifTeramusgt; Genushüicfuitex nobili Sulenorû2lt;AmfteIoru familia, materno genere Gerardi Niueldij exulis nepos :uir præter acre ingeniû 8C fublime, ad res maximas gerendas natus,fî honeftior materia quæfîtaeilet : uirtus fumma, authoritascùm apudpopuläres fuos, turn apud principem. nec temerèinceptauitfacinus, quod non ceiïèrit illi ex: fententia,confîlio iuxtâac manupromptus: eloquentia,qualem hominî literarû rudi contingere poflèjUix credere pareil: ualido corpore pro cerOjCgregic^ compado: membris teretibus, colore fubnigro, iupercp Irjs fubdudis exporredis^.uox eratneque omninô acuta,nequepror--fus obfcura, fed clara, cum uiriligrauitate coniûda. homo inimicoruni fuorum impugnator acerrimus, adeaaccedebatfummus honosapud principem,ôlt;S gratia« uirabfolutus, niiî ad fuam fadionem conftabilien'' dam à præclaris dotibus paululum degeneraflet. Cæterum, quoniam de eius eloquentia memini, libethic orationem adfcribere, quam eo die ad populum armatus,èfublimi curia,mcdius inter interreges habuit« Ea autem fuit huiuimodi« Scio uobis infolens uideri ciues, quod hue âr» matus ad dicendum confcenderim,cum nöftramemoria à nemine con/ ftet id faditatum eile: 8c proinde tacitos uaria fufpicari, quafî hic armogt; rum terror uel ad rempub«uel ad uos pertineat: quippe quem utamico^ rum opibus potentem,fortalïis uobis fingerepoilitis formidabilemgt; Sed longe alia meaeft ièntentia, mihi crédité, longe aliud conlîliu«Sæpe cquidê optaui ad uos de reip«noftræ ftatu uerba faccre,in qua multami^ hi 8c corrigêda amp;nbsp;obliteranda uiià fuere:at nÔ licuit per eos,penes quos hadenus ueftræ dignitates,ueftri honores,tribunatus,quæfturg,coniu latus, ueftra munera fuerunt : in quibusipfîsreipfanunc comprobaftis d multa

ÎS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

multa c(îc/]nc in uniuerfuin omnibus difplîceant.Btcnim tanto coniên fu hodierno die fecederecœpiftis(quod fcclix fauftum^ nobis auz thoribus quidem ducibus, quanto per metum magis quàm per igna uiam,illos,fi nonregniaffèdatores,infolentcs certèciuitatis ueftræprin cipes pro libidine regnare palTi cftis:quos tamdiu ferreoportuit,quam diu uis omnis penes illos fuit : nec dominationis perte(îs,quod difplice* retjprohibere lie u i t, Gratulor itac^ mihi, hanc opportunitatê per uos mi hi datam, pauca de corn muni repub» hodieuobiieum diflèrendi. Noli* te exiftimare j imo Rngere uobis eundem à me terrorem, quo illi ueftros animos domi femper opprefTere : alia nunc longe ratio eft ciues, Remp» uobis àdemptam jlibertatêexprefîam hodiereftituimus. Dicam igitur primum de qs,quorum partim mutanda, partim exolefeenda ueftro iuz dicio uidebuntur.Deindequæadrempub.deintegro conftituendam faciécita ut uos fcifcatis,nos ueroauthores iîmus»Poftremô qu^adme;

hæc omnia quidem paucis. Etenim fi uerum eft,quod uulgô fæpè diz ci audiui, T aies ferè efle ciuiû mores, quales ipfi fint prin cipes ôô reruna publicarum gubernatores,minimemehercleueftra lèceflio uituperartz dauidetur, Quis enim non fœdadedecora, quibus nomen Vltraiedû num, quibus patria, quibus iâcra, uxores, liberi apud exteras nationes infamantur,maturè uel iublata,uel emendata certè cupiat, priufquàm ea contagione omnes corrupti, nihil fani in toto corporerelinquantf'Fuit ea olim magnis èC excellentibus rebufpub.licentialaudi data, fi quando plebs per contumeliam à primoribus oppreifa,uel public! mores depra uatifummèeflênt, quo d liber ta tis prius,fi non expertadulcedine, certè fando audita,ad peftes eas è medio tollen das,à patrib» fecederenttS^ een (ores,qui probris caftigandis,qui uitqs notâdis praeeflent,fibi crearent: notâtes ob flagitium, aut mores fordidos, aut uitium aliquod, è fenaz tu fubmouerent,al{os^ allegerent»R.clt;fïe illi quidem,mea fententia.nam iniolen tia quæex imperandi libidine nafcitur,nifi à plebe retufa elfetjimz peria,quæ eius erant, per uim inuafifïent: 8^ quod publicum erat,in pri* uatum dominandi ius uertiflênt. Exemploruingens uis in hiftorqs exz tat.Idem ne uobis accideret, amp;nbsp;tempeftiuè5^prudenter,nobis impulfoz hbus cauiftis:quos ego diu ac uehementer miratus fui,Soudenbakhi et Vordfj fuperbam dominationé tot annostolerarepotuilTe, quibus tanz tum in uos exercerelicuit,quantulibuit:uttantum no iêruitutis iugu uo bis iniccerint,fi no iniecerint. Non pofltim mihi teperare ciues, quin ea quæ oculis, quæ animo meo doleant,dicâ palam. An no per illos uobis fiumina,maria,itinera, mercatus interclufi fuerutc’nam dum no conteuz ti funt domi uos oppreflos metu tenere,etiam Elollandis eundem terroz rem, per faftum contemptum iacereftudent : uos, ueftree^ merces pro neAgalibusamp;portorrjs, à quibus Comitumbeneficioefiisimmuz nes, fuperioribus annis occupât^ publice fuerunt. Profedo fic eft,Prinz cipum ftultam libidinem plebs infons fern per luit, cum ipfis, quod fibi accerfuntmalum,fuo iumento redius luendum foret, quam qsaquiz

bus

LIBERI,

bus omm's culpa abcft. Quod fi fierct,uel m I'nor honoru cupido,rarior ambitioefletjôi moderatius illi feoererent,quàtn gerunt:minus inuidiæ, plus autem gloriæ fibi Sgt;C charitatis apud populum conciliarêt.Nuncau tem uidete J quantum malörum agmen ab his uobis fit profedum : qua? tametfi me tacente ipfi latis tenetisjcommemorando tarnen fient nobilio ra ac illuftriora,amp; eorum fimul memoria recentior.BelIû illud magnum ad quod paucorum uenit memoria, ex quam paruis initrjs in quantum incendium perrupit c” Sed per deum immortalê, per quos tandem f non He per horum parentesc'At ueteribus omiflTiSjUeniam ad recentiora^Bel lumlfelfteinenfe, cuius memoria eft nonfolum recens, fed uomicam de^* formem ueftræ etiam reipub, immedicabilem reliquit,unde initium tur bandiomniaduxitc'an no ex priuata horum libidine c'HiSjhisinquam, o mnia ilia accepta fercda funt, quæ inde ad uos a ccefterut, incendia fubx urbana, extra quatuor urbis portas, tot ciuium in obfidionc fœda lanie na,tot uiduas fadasjiberos paren tibus orbatos. His debetur nupera (c ditio frumentaria,exannonx caritate orta: his imputandum acs illud a^* li enum,eo dem bello conflatu,quo adhucrempub, grauatamhabemus: quod utinam aliquando nullo publicæ tranquillitatis turbandæ incom inodo diftoluereliceat, etin libera ciuitate,omnionereleuatos inliberta tis dulcedine uiuere î cuius quiderei fpes nulla affulfit, quamdiu omnis uispenes primores illos fuit» Studio hie omitto, quanta dedecora nomi nisVltraiedinifuere,quàmturpiterreip»munera,honores,quæfturas, non dico quibus uifum fuit, largiti funt,fed quafi prædas uendiderunt* Quot redis cœnis, quotcompotationib. eauenaliahabuerûtc’utquiftç largiebatur profufiffimèinmediu, ita erat emptor optimus, His artib* amp;nbsp;fimilibus,fub fpeciofis nominu fuorum umbris, fures aluerut quam^ plurimos,0^homines opicos ac propudiofos, non ad ampliftimos tanz tum honores,uerumetiam luculëtam fortunam prouexere.Hipropolas cum aliarum rerum,tumfrumcntari3e ditarunttpenes hos annonæ pre/ ciaaugendi facultas fuitreonftituendi, quos libitum eflet, publicanos: decimandifrumentum, arrodendi uedigal pifcarium, decidendi deniep omnepenu8ó annonam»Adeóipfis hadenusimpunèhæcfuere,utfî quis eauel reprehendere,uel contra mutire eflet aufus, illi aperfæ inimiz citiæ indiceren tur »Vedigalia autê ilia ingentia,quó funt collocatamonz neuel eorum ofcitantiadirepta,uelauxilio turpiterdécoda pcrieruntc' cumalioquiremp.locupletiflîmâ SC serarium diueshodiehabuiftemus, Itaqp peculatus gratuitus fuit » Quo motu abhin c biennio j ob preefi aiiz nonæ frumentari^ magnitudinem,ad arma profiluiftis C an non ex com/ pofito adinediam uos compulerant, cum uix precibus propolgfrumen turn uenum pecunia,e cumeris ÔC granarfis producerentcArguit id pla/ niffime eorum confilio fadumfuppliciu ciuis,quern prætextu alterius criminis minus fpeciofi paulo póft arreptu, fed infontem^percuflerunt» conftabatenimeum,muliebrihabitu inter primos feditionis concitatoz res,multitudinem adexpugnandumdomumDoienburganam exhor d X tatum

RERVM VLTRA 1ECT I N A RVM

tatumfuifïe.Homunculi quanti fuiftis. Trita uoxcft^magno conftare, quodprccibusematur:atmuItôplurisredimitur,quod8C precibus ÔC pecunia comparatur. Poterant edic^lo, quantûfrumenti totaurbe erat, precio tolerabili è tabulatis uenum extrufiflê. Sed eorum fada amp;nbsp;dida iu xtà comprobarûtjuoluifîe uos ftrigofos famelicos, inopes fub imperio continere,ne faturitate ebrij frenû ferociores excuteretis.Faftus èC amen tiæ plena ilia uox fuit, quam aliquado ab Euerardo iadariauditum fuit: (î omnium fortunæ ciuium æquè lautæ forent, neminê eorum præferoz cia ingénia edomare poffe* Taceo cædes ciuium,taceo exilia nobiliû ho* minum, 8^ multa tragice tyrannidis exempla, qug commemorarepigct» lam me huius uitg tædet,quoties mifcra ueftra conditio mihi in mentem uenit:remp,ab rjs oppre(ram,qui conièruatores,qui cuftodes effè debequot; rent : ab ijs hoftilia perpeti, qui iàcra amp;nbsp;profana tuerentur : domus ho^-fpites,nonexpilatores effent: ab rjs religionem,equeftres,plebem, prin-* cipum finitimorum odio propinari, quorum opera ueftræ res flore* rcnt,quoscp pacis ac foederis conciliatores fcccialesq haberetis.Circum fpiciteamabouicinosuefl:ros,quàm equo,quàmbeneuoloinuosfinta* nimo, Hinc Geirus per hos ueftris focijs ultra Ifelam infeftus eft. Illinc Burgundiones,quem animum aduerfus uos gerunt, loquuntur rebus ipfis. Nam aliquot annos reditus ueffros inieda manu publicè,non alie nOjièdfuonominepoflTidenttnimirum déclarantes,fe omnemuobis fœlicitatem ex animo precari ♦Certamen nonnuper ortum de paludi* bus,amp;:identidemmotum,nondubium fcilicetamicitiæ araumentum eft:præfertim quotieseas non ad urbis ueffræ moenia,uerumfubipfâ turri Martiniana fe propediem eftoifuros minitantur: amp;nbsp;faccrent,ß diu turnior Soudenbalchi eflêt dominatio. Atque horumpopulorumac prin cipum gratia præclaris illis uiris debetur: idquod nufquam illitaci* turn habent.Nunc autem,quia hefterno crepufculo urbefurtim dilapfî, rempublicam àmetufuiliberatamuobis reliquerunt,cauendumetiani atque etiam,ne idiuris in uos,quod amifère, aliquando reduces recupe* rent:lex aduerfus illos fèratur huiufmodi, utEuerardusSoudêbalchus, Godefridus V ordius Henrici fiiius,Godefridus Rodenburgus,in per.-petuumexules quincp miliaria quaqua uerfum ab urbeeffeiubeanturîfi quis autcôtràierit, deijsretulerit ue,autfehis defeniôrem dederit,can* dem pocnam in fe paratam fciat.Sed de illis fatis. Cæterum quantum ad remp*attinet,(îcdecreui,utprimaratio,fînonintotumfufl:ollendi,certe leuandi oneris ceruiflarij habeatur* Placetbinos æris demptum in: amp;nbsp;fl dij propitij uitam mihi foipitent, fpes eft, breui futurum, ut omni onere releuemini ♦ Et quo id celerius fiat, præter confuetum uedigal ciuis ali* quandiuin cupam binos æris : quipublicis uerohofpitijs codam uena* ïem habcnt,trinos pendent* lamut æs alienum bello Ifelfteinenfî confia*-tum difioluatur,diipunganturrationes,lata et accepta recognofcantur: quæffores qui abhinc retro ad annum undecimum ærariopræfedi fue* runt,ad calculum uocentur,rationes cum iy ngraphis acceptorum et ex, penforum

L i B E R h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4t

penforum referant:publicani item,quos illi ob enormem uecfligalium lix citatJonemreleuaueruntjrarionesadærariumreferant» Illos autem quiè gradu equeftri perid tempus æran'o præfuerunt,lubentes paratos^ da bo ad uicenos quinos reicribendum, quos pro laboribus ab ordinibus dccretos, accepere, Creentur finguli ex open's, à quibus illæ recognö^ fcantur ;à quibus peculatus poftulati, populi iudicio publiée damnent tur, multentur ue:ea^ pecunia qup inderedigeturjtes alienum diflbluaz tur:exulibus cuiufcunc]^ loci ac nominis reditus in ciuitatem decernatur* obæratiitem amp;nbsp;nexi,qui^ ob uim grafTatores iolum uertcrunt,reuocen tur,præterparricidas, quas peftesacprobraàrepub, proculabefle con. uenit.Religio fupra legitimum numerum,ex æquouobifeum ftipen** dium adærarium pendet:ficenim comparât! fumus,ut no folumin par^ lereip. profîmus, uerumetiam earn breuiredemptâ,etab omni feruitute liberatam,pofteris noftris per manus tradamus.Etneprarium amplius peniîonib ♦ nouis obnoxium reddatur, cauendû erit in reliquum :ne ue ip capita ufurariæ penfîones è repub, aflignentur,neçp ciui, nelt;ç peregri/ no.Dolusutabfîtamp;frausomnis, iîgnum quo tabulpidgenus obfigna ri (oleantjin oculis operarum comminuitor,Cras primo mane,operg in fuum quæque comitiû, ad nouos magiftratus, qui è repub, erunt,crean dos conueniant. Ex equeftri ordinenemo in fenatu, exlegelegitôr: nec ius fas^ fît inde ad plebem^ut magiftratum aliquando gerat,aliquê trah fîre, lam ut ab hoftium iudicatorum metu fecuri fîtis, excubiæ in mûris, euftodiæ aecuratæ in portis,amp; pr^fidia noiftu in turribus diiponuntor: clauium cura penes duos primariarum operarum fenatores, amp;nbsp;fedecini nouos tribunos,qui creentur, eiîoî ad hos ut iub occaium folis deferangt; tur,curanto ♦ Hue qui cooptâbuntur ,enixèdabunt operam, ne ad aliex num,undepericulum reipub,fît, diuertant. Confules enim, in quorum tutela afleruari lôlitæ eftènt, fufpedam fuam fidem reliquere, Annonae non minor ratio habenda eft,placet igitur, ne in reliquum uel piftor,uel cotftor ceruifîarius, ex aliisoperis,quàm fuis, in iênatum legaturtne ue a-* deo omnino quide in alienis profiteatur, Statim quàm magiftratus créa tus erit(ftat enim, ciuitatem à perniciofîsuittjs,qup uobis dormientibus irrepferunt,quantum dabitur, repurgare)noui ienatores,quæftores dL cent,h omines nulla ambitione infames,nec probri unquam n o tato s ♦ A' rebus nouandis deinceps in uniuerfum quifque abftineto,ne cum domi foris^ pacem habemus, inteftina tumultuandi licentia,res noftrg alio df labantur. Criminum cognitio fènatui defertortprætor et fenatus(ueluti confueuit fieri)iuri dicundo,controueriqs^ finiendis præefto:qucftiogt; nesrerum capitalium et anquirendiius penes fuum magiftratum perma neto, Moribus ciuitatis præclarè conftitutis, dabitur opera, ut concors reip,iènatui plebi^ fît,quô opes ueftræ domi floreant,^ quæftum opcz ræfàciant maximum:forisfama claranomenVltraiecftinumuehat, Ad ordines conlôciandos èc immortalifeedere iungêdos, annitetur religio fum nomentiuuabitequeftris nobilitas:laborabitfenatus:dabunt denp d 3 que

42 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

que operam, quantum bonorum totaciuKatehominumeft,aclerunt^ armati ad fenatus authoritatem tuendam,quôcuncp uocentur.Porto au tcm,quod ad publicanos,tribunorû iudido id Habit. Supereft una diffî cultas, qug maximos motus peperit:ea eft, quf uia fît potifîimum ineun da,adrefîduaquadraginta (ex milia conflanda. firm â interim fpemcoiv cipiOjinterceflorib.e medio fublatis,rationem inuentum iri,qua fine ma gno certamine contrahâtur.Cætera quæ ad remp. pertinent,ad nouuiti magiftratum deferentur» Quorum exemplum,ne quis leges ignoret,ati te curiam in tabula fcriptum fuflTigetur.Ethec quidem fatis mihi derep» diôla uidentur. De me autem,ne multa commemorando et admonendo uos maiorû meorum beneficiorum, ego pro ijs gratiâ repetere uidear, id folum dicam, Quando nulla mea in remp. mérita extant, autcertè tegt; nuia(ingentia de me erubeico polliceri)opto à Deo opt.max, materiam mihi darialiquando,qua ubertim uos liceat demcrerùquod quo fegnius contingetjplenius hoc emerendum erit, Ô6 cumulatius. Adiuuabit hune meum animum, adnitetur^ côdem, quantum hominu nobilium intra muros, quantum ruri procul ab urbe degit. hodie enim per uos redditl ipfîs fui parentes funttamicijCOgnatijper uos ab exilio reuocati. quo be* neficio nullum antiquius,nuUum maiusin le pofîe côferri ducunt. Nec unquam aliud antèfacinus æquiusà uobis perpetratumeflTe iudicant, quàm hodie perpetraftis,quôd eodem iudicio inimicos damnaftis, quo illi olim noftrum genus per fummam iniuriam pepulere, Sed longe puf chrius eft,quod r|dem,uelint nolint, noftros incolumes in ciuitatem uc ftris humeris claro deoru hominum^ plaufu reportatos audite cogaiv tur:quodfœlixfauftum^ nobis ÔCreipublic^ fît,prccor. Poftquàmih le dicendi finem fecit, cum armatis collegis in Palatinum forum abijt. Plebs effulàlætitia, ob partam libertatem geftiens, abfentes inter le cet tatim fuperbiæ criminari/orum^ tyrannidê maledidis infedari.Exag gerabat fis odium recens rumor, Vordium fuperiori nodeDoreftati cum Epifeopo colloquia lerere uilum fuilïè, eum^ monere,ut Vltraie-’ dum maturaretjoperas ad lèditionem fpedare,cas«ç de eo excludendo aduras.Pleric^credebantjhunc rumorem à Mindeno ininimicorum inuidiam fparfum.Poftridiehabitafunt comitia àmeridie,quodantcà nunquam fadumfuerat, cummane adereandum conuenire Iblerent.

” Sed inter arma le^es antiquant:ubi,non quid gquu,quid decorû, quid »» gloriolum,quid e confuetudine fît,lèd quid ceca libido didat, pro utili ac honefto habet. Creati Cols, Fredericas Regius SC Adamus Dieme nus : quorû hiceloquêtiaclarus,unus in rep.maximos motusfedareua lebat, nifînomêjC^pareratjpopularius luilTet. Noui fenatus nomina in catalogu milTajMindeno cognolcenda illico tradutur:à quo quafi cengt; fore, qui uidebant uel fubmoti, uelalledi funt,utà fuis partib.uelinimp coru eos ftare fulpicio fuit.Populi iuffu plebifcitu fadum, ut exulcs per literas reuocarentur; quod illico fadu. Operæ in luum quæçp comitiu, lub uelperum iteru armati conuocantur: metu,ut apparebat,ne exulum pulforum

LIBERI!» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4} J

pulforum amid,adres nouas conlurgerêc. Crepufculo dtei Stephanus SuIenuSjÆmilius Mindenusjacobi frater, Gerardus Niueldus,exules urbem intrant, Redrjtô^ Borrius Âmerôgus,qui à temporibus Magni belli, annos prope quadraginta fadionis inuidia ciuitate pulfus, perpe^ tuo exilio populi iudicio damnatus fuerat. His omniu gratulationc ocgt;-curfum eft;acceptis^ in urbem, luxurioiafrtitia per to tarn nodem in cu ria Hafenburgana comeflando publice epulis indultu: ignesinpalatio tota^ ciuitate regio natim accenfî,infolentem quidem, fed breuem lætfr tiam arguere. Nec minus à plebe tota ilia nox perpotando,cantu^ ftre^ pendo in lucem abfumpta eft, Huie publico gaudio,circa mediu nodis princeps cum duabus turmisequitu urbem ingreflus,fuperuenit,inccr^ turn quo confilio, Scio fuifte, qui fulpicabâtur, ob id eum in urbem ma turafle,quód tum ueteri frnatu magiftratuabire iuflb, ac nouo ex Min^ deniarbitrio, creato,fperaret,quantu milium reliquûeirct,facilèpotitu^ rum: maxime fi multitudinis confenfus eo accederet. Nec deerant qui contenderenqfeditionis fama motum, Vltraiedum properane,ut præ^ lens fua authoritate licentiâ tumultuandi coherceret. Siue hæc caufa igi turfuit, fine ilia fubiti eius in urbem aduentus,cum tædis ardentibus ac funalibusad portam illioccurfum,dedudus^ànouisipfe confulfr busamp; nobilitate equeftrieft cum magna gratulatione in aulam Pontic ficiam.Hic dereipub, ftatu paucis collocuti ( ncrerum adarum amp;nbsp;præz fentis concordiæ ignarus eftet)domos quifque fuas,ut hora

intempeftæ nodis poftulabaqdifcefterunt,

Lamberti HORTENSii rervm

T E C TIN^ R

Liber Secundus,

EXTo CalendasMaias,poftridiequam nouuslena/-tus creatus eftet, rebus omnibus ex populi fadionisep frntentia(utapparebat) cSpofitis, principem illecon,-uiuiOjluxu magnifico apparato,in gdibus Palatinis ex cepit: fuit^ is dies propter illius hilaritate,tota ciuitate feftus ac Celebris. Nec minus gaudium publicum prix

uatahilaritatecelebratum : plebs enim regionatimad fympofia conuez nit,produda^ ea eft in ferum diei comeftatio. Verum breuis ilia immo-dica lætitia,amp; non diuturna inter plebem amp;nbsp;fadione, cuius impulfu ad inteftinamuefaniamexarferat,concordiafuit. Etenim libertatis dulcedi ne multitudini oftentata,cocpit plebs in omnem licentiâ per æqua amp;nbsp;inL qua graflandi Gbi uiam aperire, nullis confiliorum habenis retineri,nul lis blandimentis ut ab armis dilcederet,induci:non principis maieftate, non fenatus authoritare, non religionis reuerentia ab eftrenata nefario* rumincœptorum rabiecompefeipotuit ,Proceftitautem paulatimeoz d 4 ufque

44 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVH

ufcç dcbacchädiimpotcntia,utcontcpto fenatu, cerdones,textores,pcL It'ones in cÖfulesJn nobilitatê pro libidine couicia impune iacerent,con'' tumelias dicerêt,di(ftarêt quid decerni placerez Senatus plebiinuifus ef* le, nec ullus poftealegitimus habitus, fed indies ferèindici cœpiu Fece^ rat in oratione fua ad populû mentionê tenuiter la cobus Mindenus, de teligione, par uedtigal cum populo ceruifiariû penfura, donee remp. ab omnibus penfîonû non ferendarum onerib.liberatam haberentdulïerat ÔC quæftorû ad annum retro undecimum, rationes ad ærarium referri, eorum^ accepta SC expenià recognofci»Plebs legum latarum non imme mor, ac tota cumin liber ta tem, turn occafionem perturbandi omnia in* tenta,lpretis cleri promilïîs in fpeciê prgclaris,tabulas obfîgnatas in pro miflorum fidem popofeerunt. At religio, homines callidi ,aduertentes quantum feruitutis iugum Ce maneret, fi tabulis datis illorum libidini fi* dem fuam obnoxiam icciiTent,habendisconuentibus ludificando ope* ras aliquot dierum hebdomadas extraxerunt. Acceflït èc. alia contentio ad hocreligionis negociu,quæ nobilitatê cum plebeijs quibufdam corn mifit Jndignabantur plebei) qugfl:ores,et ^dilcs,equeftrium opera fieri, quod nunc demum poft tot annorumlpacium adrefèrendum poftula* rentura'n primis autem illi,quoru rationes uel parum intégré relatæ lue* rantjUel quibus fyngraphærelatorum expenfbrum^ temporis inter ca* pedine per negligentiam deperieranuln nobili quodam iurgio cafu alter catio cum ad conuicia ufqueexarfiftet, ac quidam è qu^ftoribusplebeijs denunciaflet ærarios coadores,qui trium ordinum nomineper id tem* pusærario præfed:ifuiflênt,reos peculatus lèadurum,ut omnes illipro inde pari lege ad collationem acceptorum et expenforu apud nouos tri* bunos plebis tenerentur : Lubbertus Vualanus, qui ex equeftri ordine cam prgfedurâ aliquädo geftcrat,Quantum ad rationum mearum fub* ducendarum difpundionem attinet (inquit)nihillaboro, ut etiam para turn me offeram ad ftipendium x X v, renumerandum» Hinc nouu mo turn negocium utriufiç nominis hominibus,qui è tribus ordinibus g ra rij præfeduram gelïèrant,ut pari lege cum urbis quæftoribus ad referen dum tenerentur.Contra,iIli obfirmatè contendere,nullis populi legib» fe tenerijfrequentes cÓuentus aduerfus plebem agere.Mentionem item iniecerat Mindenus, dudureftituendg ab oneribus,libertatis,redimen* df^reip» Deftinaruntita(çtribuni,iuftuplebis,prgterpenfiones publi cas èC ufurariam pecunia quæ quotannis exgrario pendebantur, agros compafeuos pignori pro ufura oppofitos,nónullos pro tertia parte da* tos,bona^ prædia, quæ per Cols * quæftores, pleramiç nobilitatem Ct primores procerumecclefiafticorumreip, (^utcredebatur)tantûnon adempta,in aliorum poflefti'onem amp;nbsp;ius fiduciarium tranfiftént, multa* titia pecunia,quâ immenlàm fore credebant, in uniuerfum redimere, ac populo reftituere.Et h^ quidê caul^noui tumultuspaulo pôft fucre,cur lêcundùm per feceftionem in cœmeterium D. Ioannisfearmatieffude* rinttSed dum hæc plebs ex compofîto adornat,epifcopus qui tune præ

lens

L I B E R I h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

fens in urbeaderat^nihilpriushabui't, quam fuum negociumperféquû Apparebatautem minus laboris ad promiflum confequendum reftare, quàm minorcm quatuor milium fummam pridem na«ftus ciTet» Puliîs enim confularib. quorum interceflionibusuia ad reliquû pccuniæ con^ ficiendum maxime prædufa fùerat, cum nouum fcnatum,cqueftrcm or dinem,amp; bonam religtonis partem conièntientes haberet,è manib. prg dam uix elabi poiîe arbitrabaturt nec plebis interceffionem magnopere timebat, quippe quam approbando kgem de exulibus nouis latam nul lo fîbi ncgocio conciliaret. Itatp mox cp in ciuitatê uenit, rem deintegro adordines retulittapudquosmultaqueftus eft de lento eorû confilio, demoraacpecuniædilatione, qua ingens periculum foerjs Tranfiida-nisàGelro ingrueret,quife promiflis fineeffedu uanis extrahi,Iudix brio^haberipaffim quereretur. Hisrelatis ftatim Dorefiatû, relidaad horrendamtempeftatérepub.abfjt.Itacpconuentuidies quartoCalen. Maiasextemplóindieflus» accitieofunt Amorfortiorum aliarum^ciu^ tatumlegati Jbiorfusprindpislegatusjgrauioratione in cos inuedus cft,per quos ftetifîèt, quo minus tot conuentibus adis,quid in epifeopi tam arduo negodo promotum efïèt ♦ Nunc illis ciedis ^petere fe,cx colle giorum equeftriû fenatuscç fententrjs rationem decerni,qua pecunia exz pediretur.Duo uero collegia, quæ nuper à reliquoru fententrjs cum fe^ natu difTenliHenr, inducipofleutinaliorû iudicia pedibus difeederent. Rogatæ inde ordineàDecanoprimariæBafîlicæfen ten tiæ, concordes hue fufîragatæ funt,ut.religionis Sc equeftrium cenfus teneretur, Ibli morfortij ftiam fententiam uindicantes, in agrario cenfu,qui è ueteri dp tionisconfuetudineeflet,perftitere:identidem clamantes,nequid noua* retur: alterû cenfum inufitatu iuxtà,amp; ditioni pernidofum fore. Vcrùm hisfruftraaliquandiureclamantibus,acdomum amplius deliberatum abire iufïîs,ad poftremû huiufmodi fit decretum :Quando multis fupex rioribus conuentib. dequadragintafexmilibus confidendis confultan dojinterceflionibus quorundam,qui à diuerfaièntentia deduct non po-tuerunt, fruftra eft laboratum, adeo ut rebus in magnum diferimen ad^ dudis,princeps fè per ludibrium extrahi exiftimarit.’fîcenim lenta confi lia ferè interpellationibus maleuolorum difturbaji folent. Placuit igitur ordinibus(neplurium dierumeontentioneextrahatur, ne'ueresaddift quifitionem populi deducatur) in banc formam decretum de aftîgnatis milibusfieri. Cenfusquadragintafex milium imperabiturpagis,uicis, prætuns:huc contribuent utriufquenominismortalcs,quieôfpedant» Conferentur autem ad eum diem,qui cenfui condicetur fecundum æftp mationem bonorum æquabilem,ex cuiufque tenuitate opum^ magnigt; tudinc:fiueeæ fîtg fint in pafcuis,in aruis,paludibus,fiue infulis,alluuio^ nibus, amp;nbsp;quidem ordinû principis^ arbitratu. lam qui rem pecuariam, qui^ pafturam boariam exercent intra extra^ urbem, agrarfj item amp;nbsp;agt;-gricolæ intus foris'ue agêtes,moiæ,ue(ftigalia utriufque nominis,ex fun dorum rationibus,amp; in quibus nullum eft ædifidum,iuxta eorum pregt; cia.

4ë nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

cia.Tcncbuntur hue quoqp municipia, excepu's i}s qui ob fortunæ tenui tacem,in quatuor fuburbrjs,Ô^ruri habitantes,innullo numerocenlt; fèntur:quos à contributione immunes effè placet, fi his neq^ palcua fint, nelt;ç infulæ, neep paludes,aut uUû deniep polTeffîonis genus » Ciuitatum fociarum redores,ciues quiqp fuos 8ó municipes cenfento: turn autê qui pecuariam exercent,fimul in eos qui foluere grauentur,ius exequuntor, ac cum ipfis legeagunto quoad imperatumexoluerinf. Ad hanc contrit butionem polfeflfor in befiem, fundi ueró dominus in quadrantem tene tor^pofielTor perfoluito.dominus fundi(cum uidebitur)decidito.Huic cenfui agundo prgfunto uiri graues ac cordati, quos Antilles ceiifores, una cum ordinib»dicet:penes quos iufta ratio eos cenfendi,qui hue con tribuent,efto» Literæ ftatim Amorfortiam ad fenatum datæ, quibus po ftulatum eft ab ordinib.ut ubi diu fatis deliberatum eflet, aliquando fta^ tuerentaliquid certi,atquead quintum nonas Maias refcriberent, quid fententiæ effet ♦ Refponfùm nulla mora ab his per literas eft, quae in or^ dinum conuentu recitatæ in hanc fententiam fuere. Quod proximo ciz uitatum atque ordinum conuentu per legatos refjîondimus, animis pa' rum æquis fuit acceptum,aut certè parum bene intelledu : cum anteno' bis pulchrecum ordinibus ea dereconueniffet » idem nenunc quoqiaC' cidat,periculû eft, Quare nihil efte ducimus, quamobrem, quod feme! placuitjid integrum identidem referamus. Sed quia id ipfum quod iupe riori conuentu decreuiftis,uel nobis fruftrareclamantibus,perfequi UO' bis confilium eft ; nenunequidem à prima fententia difeedimus, quam rrtuiare turpe,Só ditioni inutileforetdnterim, quando omnino fic cenfe reconftitutumeft,petimus qualemcuncp cenfumiuxtatabularufidem adum ad nos daritfortaffis Ieda perfpeda^ cenfus rationejreipondebi tur,quod netç principi neqp ordinib. fuerit ingratum. Poftquam autem Vltriaedini nihil certi confilrj Confultando ad hunc modum ex Amor^ fortrjs extundere quiuerunt, priuatim publice^ inuniuerfum omnibus placuit,uedigal quamprimum in præturas,uicos,pagos Amifianos A' morfortianæ ditionis,eius^ fuburbia ex cuiuftpfortuna opulêtiæ mo do conftituere,eius^ exemplum Amorfortiam ad fenatum mittere. His quod præfagiuerant,beui accidit.Nam cu penes illoscenfendi iusabfç Amorfortrjs liberum ^t,in procliui erat diuinare,qua ^quitate,pro fua libidine, cenfum in Amifi'anam ditionê conftituturi forent. Eius exem' plum itatp intra paucos dies ad fenatum ab ordinib. datur» Operæpre^ cium hie fadurus uideor, fi ordine catalogum pagorum Amifianorum ut quifeç cenfus fuit recenfeâ, utappareat uter populus alteri hacin par^ te iniquior fuit: fimul qui certatim fuis magis cp alioru commodis confu luerunt ♦ Sed cum crebra in recenfendo fingulatim pagos cenfus itéra' tio nimis odiofa foret,fed amp;barbara nomina durius afperius^ fonantia pleracpà Romana inflexione abhorreant, fatis duxi,fummatim cenfum Amorfortianac ditioni impofitum, quern ad fenatum miferunt,recenfe' re, Vrbanæ iurifditioni impofiti quadringenti quinquagintatreliqua fuburbana

LIBERIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;47

fuburbana AmiGana ditiocenfatredecimmilibus aureorum S^quin^ gentisXedus redtatus^ in fenatu hie céfus baud mediocrifer eos offen dit. Primum quod iufto maior, amp;quam pro ditionis cum alijs duabus præfeduris collarg,anguG:iaamp;copia grandior exiftimaret: deinde quia aliarum præfed:urarum,ipGuscp urbis Vltraiedinæ cenfus eadem opegt; ra trafmiflus non eflèt,(quæ res fraudis fufpicionem fecit)unde ratio que an inique, rede an perpera cenfarum regionum affirmaripotuiiïef4^ Refragatum itaque (ut antea)huic ab uniuerfo ordine populo eft.lgt; pifeopuSjUt hæc conftitutio tributaria per Amorfortios procederequegt; hementer folicitus, pro magno duxitnegocio,eosbenignifateaccomigt; täte adoriendo, blandimentis Gbi conciliare, G forte ea uia ab obfirmata fententia agi ualuifïênt : libellorum maoiftrû, nbsp;Hadrianum R hedium

ab intimo conGIio, equitemnobilemexilluftri Rhediorum inTran G fe.* lanis familia, ad fenatum legat. His mandat,ut omnia benigna lauta^ in pofterum affirmandojillos obteftarentur,ut uel in principis gratiam or^ dinum fententiæ accederent : quando nunc aliquando pecuniæ con Gcp endæ ratio inuenta effet, gratuitas omnes præteritas ipGs interceffi’ones fore:cenfum ipGs ipforum^ ditioni conftitutum ,G parum æquus uidr* retur,perprincipem leuatûiri. Cumhismandatis legatiAmorfortiam proGcifcuntur. Poftridie quam ciuitatem intrarunt, uterqp fonatus illis datus eft. Vbi relatis fjs,quæ in mâdatis habebant, è curia per uiatorem zj- in hofpitiumdefcenderc,ibi^refponfum ab fenatu paululum expedare

iubentur.Poft paululum more per Confules,amp; tres fenatores(ut ei gen ti moseft)legatis in hofpitio Gcrelpofumeft, S cirent fen atu i cenGonem AmiGanæ ditionis dudum ab Vltraiedo acceptam, nullo pado proba^ ri,quando nec modus in ea habitus effet,nec æqui ratio, Ad hæc ne men tionem quidem reliquarum prefedurarumullamßen,exquarum æftp tnatione,fe fuamqj ditionem cenfam oportuiffet.Decreuiffe his iuftis de cauGsjGmulac aliarum præfedurarum inferæ ditionis noua cenGo dein tegro in lucem ab ordinib,emitteretur,tum demum fe effeduros,ne offi cium,ne Gdem populi Amorfortfj in fo epifeopus dehderaret. V ix pau^ cas inde horas legati ab hoc refponfo in hofpitio comorati, ciuitate Do^ reftatum conGliorum dubij fo abripuerunt. Æger princeps animi, nec immerito,ob elap fam rurfum è manib.pecuniam, nihil eque uerebatur, quam feditionem noua oborituram, G res in plebis,quæ hue tota intent tafpedabat,difquiGtiouem raperetur.Neqî res quidem periculo caruit* Nam quoties ad confultandam rem ab ordinib us conueniretur, uoces paffim à fordidiffimis quibufqueecolluuiehuiufmodiiadariaudieban tur,fruftra eos conuentib.habedis indies fe dilcruciare.’nec niG per ope^ ras tandem fore, ut pecunia expediretur : nihil præfentis conGlij in pur^ puratis Gmfjs effe : plebem nunc fapere cerpiffe : feceffione proinde ito rumopus effe. Acuebantadhæc plebis animoslanijpecuarficp homp nes,quorum copie amp;nbsp;opes in pafeendis pecoribus uniuerfg effen t,nec a* liundequgftum facerent,fubulci,bubulci9(Gc uulgo dicebantur)quib,, maiorem

48 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVH

maiorcm in modum ordinum ccnfîo perniciofà eratfutura» Hi's dolor^ bus pauladm puUulannbus,noui trib, pt ex opens tuncprimum creati, pkbis iufïu, controuerfiam deuedigalibus ceruifiarrjscxgquo cum po^ pulo pendêdi's,religi'oni(ut in primo tumultu promifTum erat)ferio mo uere,tabulas inde pofcere:rari hacoccafione (quia illos pertinariter id rc cufaturos conftabat ) fore, ut per tumultum, èC uotorum compotes fiez rentjô^ ordinibus poteftatem conftituendi contributionem ex fua libidi ne,uiarmacaextorquerent,Etexafperabantmulto uehementius animi, quod nec ad rationes quæftorias, nec tribunitias ordinû, per equeftres èc religionê uia pateret. Et hæc pr^cipua tu animorû irriratio fuit. Deçà nus primariuSjhomo præter dignitatis nomen,amp;equeftrê inter Sicamz bros familiam, ab omnibus literis, cultu^ difciplinaru prorius aliénas, religiofum arbitratus, fiio affenfu religionemin iêruitutem à plebe comz ' pelli,proteftatus apud fuos fe non côcedere populo, neque quoad uiuc retjUt ius libertascp fuaimminueretur concefrurum,ex urbe ad Carolum Gelrorum Ducem finitimû profugit. Incuius non longe póft è reb. hu manis fublati locum D.Æmilius Niueldius,GerardiNiueIdi} exulis fiz lius, armis magis facftionis, quàm fôdalium fuorumlùffragtjs fuffèdus cft.R.eligio,cum terror undiqueinftaret,et uis,per fpeciem peten di con filt) principem Doreftatoperliteras occulto fub fupplicationum ferias in urbem euocat:rata fore,ut eius prgicntiam plebefi ueriti,ab armis pro hiberentur: tumultus irritatus, priufquam in grauius certame accenz deretur, principio conquiefceret. Sed nihilo obfirmatius plebs fuam ui am progrediebatur ♦ Ordines indies coniultationem depromüTis mili* bus integram referre î clerus antiftitem in hune turbatæ urbis ftatum ez uocatum, obièruare, ut iê à plebisiniuria oboriente tueretur : neu comz mitteret ex fide fuperiori anno religiofe data,ecclefiafticam libertaterti per uim opprimi: memor, quorum fuffragqs ad amplifiîmu munus coz optatusefret.C5tràplebs,pernouos tribunosinftare,rcligionisinprioz rimotu promifta deuedigali incupas fîngulas æqualiter cum populo perfoluendo identidem occinere; ad id principem fibiadiutorem fe pe* tere:utaliquandoeamremp. quætotannosærialieno ibluendononefi fèt,liberam degrauatam^ redderent.Illorum fumos amp;nbsp;uerba,in ipeciem blanda,le diutius ferre non pofte, mero ludibrio extrahi. Si princeps pie bemadiutarit, ut tabularum à religione compotes fièrent, fpondereinz uicem, fepccuniam breui omnem conquifîtam ei tradituros.Multis dez nique probris religiofum nomen lacerarunt. Et ad uim haud dubiè res Ipecftabat, ni mos ipfis gereret ♦ Animi inter hos médius princeps xgriz tudinem diftimulans,cupiebatquidem latum ecclefîafticonegocio auxiz lium:haud dubiè pcrpendens,fi id defèreret,quâta uaftitasei ab impenz dente têpeftateimmineret : fed cum aduerteretnullâconficiendæpecuz niæ fpem uelin religioneeftè, uel in nobilitate affùlgere, fègnius tarnen plebis iras mollire cœpit t paulum^ ab æquo declinare uifus eft. Ne reß pub.quid detrimenti accipcret,tentata plebs per confules acriter eft, fi tu

multus

t î B E R I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4P

multus opprîmi potuiHét, fed frufira. Dies ad conueniendum ccclefiax flico ordini equeftri edidus tumultuofe eft, ut in uniuerfum femel fta tuerenc, num (idem de tributo cum populo ex æquo penden do alîigna re uclIent,nccnc.Decretumàreligionehiceft,quando plebs liberum ar bitrium onerâdijeuandi^ quos uenent,fibipermiière,pergerent ex corn pofito agere quod uideretur: fefe uim extremam pati malle,quàm fub iu gum uoluntariosfemifluros» Nec difficile ipfis fore, utarmatiinermes, multitudinefuperiores paucos opprimèrent» Proinde pro fequifcç id connitteretur, quod bonum fauftum^ reip. elfe iudicaret. luratû inde eft in hæc uerba:Prædæfe, direptioni^ plebi totius eftemalle, quàm ut tabulis fîgnatis feruitutis fidem teftarêtur: mollirent illi,acuerenfue(ut uideretur)iras. Relponfumatroxad plebem perlatum ,eâm morafero^ cem, dolore ira^ longe ferociorê fecit. Communiter feceffioné parant» Tangebat animos eorum hoftilesiamtumfpiritusgerentiû recens niP perrimæ ièditionis memoria. Illius libertatis dulcedineetiam capti,deck mo calen. lunij pridie afeenfus Dominici,ftatim cum ingenti totius ciup tatis terrore,paulà fub noôlê, nihil Antiftitis præfentiam confpecftum^ ueritijin ccemeterium D, Ioannis armati fecedût. Hic caftris pohtiSjprP mo ftatim congreflu facramento interpofito in tribunorum uerba con^ iuratum,ab armis noprius difeeffuros, quàm àreligioneamp; equeftribus id quod Ipontè concedere abnuerent,armis exprefliflènt.Fuit italt;p hic fê cundc feditionis obtêtus adumbratus. Cgterum mentes cum oculis col luuieieo deditf reueraerant(necipiî turn clam idhabebât) utuniuerfum religiofum nomen,cui imminebant, hoftiliter diriperent. In prætereun^ tes paftim uoces iaftari, poftero die in illoru men fis cultros fuos (quan-» do lautius fplendidius^ibi codum conftaret quàm domi)inuocatos le ftriduros .Nodeûi illam totam peruigiles, metu ne à principe immiflb equitatu perinfidiasSlt;peditum cohorte,tumultuarièèfamiliaribusho minum religiofi equeftris^ nominis contraefta, opprimerentur, ftatio^ nibus armatis ad crates circunquaque diIpofitis,traxcrunt,Legum om-' nium ac pœnarû metu abie(fto,in earn rabiem exarfere, ut horrendis cia morib» ÔC didufœdisconuicrjs in fâcra profanaep, nullareligione terrL tidebaccharentur.NuIlum locum,tempus nullu,autordinem,Iànlt;fi:unî uenerabilem'ue habere. Ædiumcœmcterio iunôaru oftia trepidèpulfa rcjpcdibus infultare,tantum non ui diffiingere: minimègratum fpeôa* culû exhibere. Francifeanis è more preces antelucanas Deo à nodis ticinio cantantib. mugitu pluf^ taurino colledi confodati^ ( quia coE' nobiu cóemeterio D.loan.ad meridiê adiacet) maximo poteran t ob* rudereînulli ultro citro^ domûeundi poteftas dari »'Et in hoc alijscp tu* multibusnulli impotentius uociferabantur,cp plebsconuenaru,ope.lt; rg quibus Iucrûlèmper,quæftus^ maximus à religione fuiflet: quorum uentres famelicos,quoties in horum domos, per fpeciem negoefj fè con ieciflent, indies ferme expleuerant: ignauû uulgus,quibus ora linguæ^ ad bellandü maledicendum^ promptæ, manus uero imbelles ac langui e dæ.

fé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RHRVAl VITKAIECTINARVM

dæ,animi tumidi erant. Mane ad ientaculum tumukuanum ægrè digrc diennb.hora ad conueniendum nona^capitis bonorumcp publicatiom« periculo rurfumedicitur.Tentatur interim per tribunesôd bonosad aueriendâuimreligio.Perftaturobfirmatèinfentêtia.Fortètumitaind dit (quia afcenlu Dominico is dies folennis erat) ut fupplicationis circa » cccmcterium bafilicæ D . Martini Celebris pompa in id momentum ce* ciderit,quo tota urbe operæ in cœmeteriû rurfum conuenirent. lam^ê turri Martinianaprocellerat obiecratio ,cum exaduerfo fabrôrûoperg èforo icrutario, inftruda quafi ad dimicandû ade Ce erigentes religion! infignibus fuis uelataCjßgna fua procul ex aduerfo oftêderent.Inde Pala tinum forum uerfus in læuam fledentes, tympanis ac confufo boatu,ua forum creorû fragen cantui9obtonare,nullâ^atrocis fpedaculi fpccic ptermittere.Coliedi in cœmeterio,in quo fub nonâ diei horâ adcffe iuP il fuerâtjà tribunis extêplô in condone conuocant.Ibi feditiofî homines per fe latis ly mphatæ plebi pilis terræ fixis ftanti indignationê,religion€ criminâdo augere: nunc poft^ conuenerc,non elanguefcendû ignauia, uerùm armis arcendâ effe contumeliam ÔC dedecus nominis Vltraiedix ni,quo perCanonicorûfuperbiamafficerentur.Qiiin(quandoomnes adelîént) redà uaderent domos illorum occupaturi, dum id quod iulîî effentjUolentes parati^ datent. Sati s fe per ludibnum extrados. Sequti ta inde confentiens mukitudinis uox, arma expedienda, diiponendam inftruendamcp adem,moram auferendam. Interim dum fein aciem cok locant,8lt; cornua ex tormêtarijs utrinqp ab læua dextra^raptim ad proz cedendum redigunt,quidâ ccœtu dilapfus in ædem D.Martini,fpint5 à curfu anhelus uix trahens,trepidè nundat Antiftiti(nam is in fupplica ti one aderat)plebem armatâ inftruda ade in prodndu ftare,ygcrrimc^ à paucis, pilis ac bipennibus obiedis, intra cratem meridionale contine* fi:quam fi tranfirent, infeftas omnes domos Canonicorû illico redditux ram,aut armis uim pellédam ene:alterutrum futurum, nifiipic medium (èfcingcrens,eorum furori quàm ocyffimè obuiâ procederet: acblandi mentis animi mitigatijn conditiones, dus authoritateducerentur.Nun cio in edem ancipitis rei ad pn'ncipem perlato(quia iam commodeoblc cratio perpetrata erat ) fàcris relidis, toto têplo fit fùga. Religio abiedis ftelis, domos quifep fuas, thefauris fadis infèdis^ mature profpedum tumultuofe inde fe abripit. Nec continuit iê terrer intra tedumjed mo* mente totam peruafit urbem. accepta^ eo diefuifïetinfignis clades,niß epifeopus aurea epomide humeris raptim abieda, plebi, quæ magnis u* trintç clamorib.haud finepugnæ fpecie intra cratem tranfitu arcebatur, occurrere maturafïet ♦ Ibi filêtio manu indido,mukitudinê in coronam colledamrogat,ecquiduolentes nôhumano more tantes tumukuscie* rente'iubetproloqui quid peterent: ofïa'tfè medium,fi cum religionein conditiones conceffurijpacem fœdus^ fàcereuellenttaut fi nondum far tis délibéra turn eflet,ratione temporis habita, rem in pofterum diem to tam diHêrrent,ac domos fuasfàceficrent. Vixhæc princepseloquutua

L I B E R I h

fuit ibi mille Gmuluocib.certatim aliud alq criminabantur: infolentiant rdigionis ludificari magnifias ponidtationibusn'nfuper id eos agerein* ter le, ut quanta pecuniarum refiduuum efietjn plebem urgeretur. Dill tiushaud paflTuroSjUtilli tempus altercando tererent : inuentam propegt; modum uiam,qua x x v. milia confeda darentur: de reliquis k x r.mili bus forCjUt nihil laboraretur,amp; quidem nullo reip« detrimento.Itaçp di lationemfrufira quæri,necplebemmoram in pofierum diem pati : tied tempus conditionibus ineundis deftinari. Perlèucratum deniqp in ferô ciaeft:additf præterea minf,nifi in Ueftigio illi in pópuli uerba iurarent^ aclibenter quidem iam darentultrô,quodarmis exprimeretur : magno eis eunefiationem earn confiaturam.Recens ira,ad hgc odium non perin de graue ad nuperum ftimulabat, quodpaulo ante in prima feditione af mati côfccnlà curia, fuO iure leges, quas uidebat, tuliiTent:fuo^ arbitra^ tu iniuffu populi iufliirent,lciuiiîènt^« Hæc amp;nbsp;alia multa preterea diflo nis clamorib. uocifèrantisplebis uerba in ter rû pen s dodor Vuolfgangt; gus Abftemius, Antiftitis in intimo côfilio uir primarius èC eruditüs, in bancièntentiamuerbafecit* Legifæpenumerociues,apudhiftoriarum icriptores,graues iècefifionesjeditiones^ atroccs,alias alfjs de caufis or* tas : quarum aliquæ populos ad iufta arma exciuere, Nam pleræcp uel à patrum fuperbia, infolenti^ dominatione,uelauaritia,uelhonorumcu piditate,uelalfis peflimis artibus natæ fuerunt.Quæ ut è medio tolleren tur,ui opus fuit, creati itaque tribuni, per quos ÔC leges amp;nbsp;rogationes,a* deoep ipfi ab iniuria nobilitatis allererêtur ♦ Enimuero ueftra feditio ifta, iufta'nè fit,an côtrà,in præfentia nihil difputotnecp enim dum fatis côfti tui. nam dum alios alias prgtexere audio caulàs,nihil perlpicio,quod uel uituperare,uel côprobare temerè audeam, Si in equeftres, à quibus nul lapriusiniuriauobisfadaeft,armahæc fumptafuntjuonpoffurn me* hercle hoc ueftrum confiliû( dicam libéré) probare.Eft enim iniquumi amp;nbsp;Vltraiedino nomini dedecorolum, publica turbata pace, in eos iæui/ endi materiam quærere, quorum uirtute res ueftræ nituntur,8ô claræ fo fis habentur:nec ulla re mala commeriti fiint,ut lædantur, Sin aduerfus religionem,id quod obtendi intelligo,hæc tempeftas agitatur,quo adiu tores ad corn munis reip. reftitutionemuobis opem ferant, quod agitis, lèduloagice:hoc eft, cum refp. grialicno foluendo non fit,earn leuateje* aatamôôintegram,fartam tedam^ conferuate,Viaautem,quaid prægt; fl:etur,non placet, Sed ea omiflàjid folum dicam ciues:aliam uos longé ingredi oportet,qua ad præftitutum feopum perueniatur. nam hac pro fedo uos, ueftram^ rempæuerfumcitius,quàm reftauratu ibitisfidip* vfum preterea quod incolume man fit ac iàluum, amilTuri.nifi forte exem pla fallunt,quæ uobis documento fuerint', ut mature patriæ communi omnium parent! confulatis Jnteftinum malum, externum ferme fufeipe re Iblet, Ad id ueniam,quod proprium huius ueftri confilfi efi:,quemad modum fine theatro ignominiæ quod pofcitis,obtineatis,nempè ut reli gio uobifeum exæquo ad communia oneraferendainducatur, lllud ta*

e Z men

JI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H V L TR AlECtINARVM

men pn'us di cam, non par cflè, ut tantas tragœdias hodie deatis quod illi pertinacitcr fuum iusjuam^ libertatem tueantur.Nemoprohibetur beneficium maiorum manibus amp;nbsp;pedibus defendere.Nam cum natura omnes nafcamur liberi,naturæ conientaneum eft,quod nemo uelit icrui tutis pallium induere ♦ Sed ne uos quidê non pro uirib. obludaremini, fiquicquid priuilegiorumà maioribuspermanus traditumacccpiftis, id uel imminuere,uel totü oppugnare quis aggrederet, Videmus quaiv tum animantium brutorum eft, ut caueam, ut cafiTeSjUt rctia pofita fiigi* . unt:utunguibus,alis,roftris, dentibus, armis à natura datis, enixelibe* rum euagandi ius defendunt:mori citius,fi dctur,parata, quam utnatu ræ beneficium relinquant.Hg ceo ciues dici exiftimate, non utrcligtoni mercenarius patronus ante inftrudus oratione præparata patrocina* tum adueniam : (ed ut intelligatis, non perinde fuperbiae eos traducen^ dos,quod fuamipforum libertatem uindicent:atcpfacinorofi quidä uo' ciferatores,qui uobis hue authores fuerc,uos^ad exitium ueftrum exti* mulant,nö minus improbe quam impudenter clamant. Äntiquamifti uiam religionem criminandioppugnandi^ingrelli.nonprimumiam probris earn lacérant. Neceffitatem obtenditis,quæ nonunquamab æquo paulum abire cogit,nedum de iure aliquid remittere. Quod quiz dem fi ita eft, non refello. At illi metuunt, ne à uobis ea ipia neceftitas in fraudem auertatur: atque utinam fallb omin?tur. Difficileeft onera ini) cere: at multo difficilius (emel inieda tolluntur ♦ Cum autem mecum re* puto ciues,'quod nemo fibiuni nafcatur, uerum patriæ etiam, cui fecun* dum Deum amp;nbsp;parentes plurimum debemus:certum eft,uobis hienon aduerfari: propterea quod ea quæ hue conferuntur,utiliter ponantur,ez tiam cum aliquanto priuatiiuris detrimento. Id perfuafi quidam, pri* uatam falutê publicp cum immortali gloria pofthabere,^ fummum ius nimis exade perfequi maluerunt. Si apud Romanos olimbello Punico fecundo,poftq grariu poft multas clades alias fuperalias acceptas^exhail ftu effet,matronæ muliebrêmundu,torques,armillas, annulos,uaiàar gentea in curia magno certamine, ut beUu repararctur,contulere : quid Chriftiang pietati conueniat,quid religioni,quid uiris,reru non rudib, in leuiore negocio fatis perfpicuum eft.Si igitur aeftimationem principi permittitis iubendi,quod erep. maxime ducat cffe,fidem dat,hodie fe fi neinterceffione cuiufquam uobis fadurumfatis:flexurum religionem, tabulas de omnibus fjs quæpoftulatis traditurum.Quæpetitis,icripto pertribunosexhibete:ea^ueftro arbitratuobtinebitis. Ingentianimoz rum conlenfu à fi-equenn multitudine dicentieft acclamatû.Læta plebs magnificis Abftemq pollicitationibus, imperant extemploreligioniin* tra extra^ quatuor ciuitates uiginti quintç milia,condido die Doreftati cpifcopopernumeranda:cauent^,nedefjsmilibus res ad ordinesrela* tio fieret. T ametfi hie Abftemium multa fide loquutu baud dubie con* ftabat, quo deliniendo mitigando^ feroces fpiritus, immancconfilium auerteret,amp; multa benigna uerba öbulas^ dando ad tempus ipfis mos gercretur.

LIBERI!»

gercrctur» Sende cnim ea moueri eœpta, quæ omnibus permiftis, ciuita tem in graue difcrimcn conieciflent: unde cenfuit,ne initium calamitatis Vkraieding ab obdinatia religionis ortu diceretur: ultró oHerendu, quodcuminfigni rerum fuarum iadura mox fuifïent amiffuri.Fuerunt tarnen quidam èreligiofo ordine,homines faefliofi, maiorum imaginib» magis quàm fuis uirtutibus clari: quorum arbitratu fires ftetifTentjOm^ nia turbari potius,quàm plufculum concordiæ,tranquillitatis^ iàrcien dæ caufa ipforum iuri decedere contigifiTet» Ab bis palàm princeps fugil labatur periurrj,quôd tabulas de milibus decretis, quas iureiurando or* dinibus affirmarat, nunc antiquarec. In illis inter cætera pofitum erat,ut ctim ditionem,tum religionem fartam Sd tedam in fualibertate,amp;2 ab in* iuria tueretur. Super hæc,apertè folenneinaugurationis iuramentû con tra ucterum epifeoporum exèmplum uiolaret, Etquum in priori feditio ne,à plebe multa iniqua, contra operas amp;nbsp;hofpitia extra ciuitatum mu. ros fibi propofita difeuififlet, fub cultro nunc religionê relidam plebis libidini deglubendâ ultro traderet:nec memor benefici] acceptfgratiam hic reponeret. Plebs in armis interim periêuerare, pauorem religionfni pareat,minimè grato armoru ipedaculo augere.R.ogati5es,quas T rib. pleb.eo diead populum tulere,quas^ in tabulas relatas principi amp;reli* gioni extorferuntjOpergpreciû eft referre.Earum autem hæc forma fuit.

QV A N D O ad earn tempeftatem ufque, per multas bellorum difficul tates rempublicam obæratam,grauibusqueprefïamuedigalibus ha* « buimus, ea ut releuetur, èC quod fieri poteft, redimatur, anniti fiat fen* « tentia.Quod utfœliciter aufpicate^ cadat,creauimus ex operarum om. « nium corporefingulos tribunos,perquos iuflimus fciuimus^ hæcrata « cfle. Religio omnis, cuiufcûcç ea fit uel nominis uel profèfïionis, æquali lt;« lege cum populo ad ftipendium de potuomne genus tenetor. Quod « ad quadragintafex milia,quf principi refidua funt,ad hunemodu impe « ratum efto: quindecim milia utriufqi iêxus cœnobia intra quatuor ciui* «* tates infer^ditionis conficiunto: decem milia, quæextra hasin agris po “ fitafunt,pendûto.Reliquaunumetuigintimiliaabordinib.iniuftaru « fticorumædificiaita confjciuntor,utfundorûdominiin quadrantem « teneantur.Hancautem pecuniamimperatam (quiadilationem non pati tur)redigunto:dies condicitor.Inhaccontributione cum Brigidenfib. « Vltraiedinisexcipienturmonachorum mendicabula. Nequisreligiofi nominis deinceps publiéepriuatimue,palàm occulto'ue,fundû,agrum, domûjintra extra ue urbem precio emito. Si quis contra ierit, in damno rei emptæ efto, agro fundo'ueempto multator.Si quâdo per legatos cû « uicinis principibus agendum erit, aut ad conciliu indidum conuenien* « dum,haudlongiusabdomo,quàminPutcupamamp;l Spicartcampum « (Hollandiæamp; Vltraiedinæditionisijcardinesfunt)fuis cuiufqueordi nisimpenfisexcitilegatiproficifcuntor. EtbtRhenus ac Vechtaurbice annonæhabilioresfint.eosuetuftate amp;nbsp;negligentia ordinum oblima* « tos, fofforio opéré extemplo illi deficcantoîà Traiedu Lecc^ ad Marfo

rum

54 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R. E R ▼ 51 VITRAIBCTIHARVM

»» l'umufcçuicum fupràinfracp ad eummodu accurate amnes repurgaiv I »» to.Curahorum amnium à limo ulua amp;nbsp;rudcnbus conferuandorum fe* a» decemuiris dcmandator» Totidem fcaphgalucorum curatoribus dccer nun tor, cumea pecunia quæfîngulisannis ineumiplum ufumærario î» infertur. Rationes ab anno undecimo ad ærarium relèruntor,eæ^ exa*-»f ^ifTîmè difpunguntor4quarum fumma cum ad decies centena milia ex* »» icurrat, ea pecunia refp4amp; agri uedigales,publicioppofiti,fiduciæ^ da^ »gt; tiredimuntor^His rationib^nemo cognitorpræficitor,quiearn quæftu »» ram geHît,ærarius ue coador extitit.Rationes deLeccp,Hinderdami^ »gt; aggeribus,deacceptis in domos rufticas ÔCiugera uedigalibus peeux »gt; niiSjdeauihoramentis militaribuSjillireferunto» Molitoribusfuum ex » tra quatuorurbis portas ius priftinum integrûleruator. Controuerfia jgt; de aggere Ioannis Benigni, deinfula Bercderodianain Leccæfluminc »gt; finitor,Sf quidemintra menfem» Hueprincepsipiè, utexequidctur,adx » iutoreflo» HæctabuIisHgnatistrium ordinumrata firma^ eiTeiubegt; » mus. In appendice tranfmiffa additum erat à principe,edido fe cautux »» rum,ne homines ex aoris annonam rerum uenaliû uel diftraherent, uel »gt; aliquô conueherentad diftrahendum,nifi inunam aliquam quatuor ci/ » uitatumme uepropolpdeincepsnundinarûdiebus,anteduodecimani » diei horam palàm clam'ue mercarentur: qui contra earn legem facere op »1 preiïusenêtjismerceemptamultaretur» Hucitacprerûadhuncrno V nbsp;nbsp;nbsp;dum uix paucis dierum hebdomadis poft primam leditionê decurfum

eft,ut que uelletplebs,lcriberepermiftumfit:ea^ omnia ut iuftabona^ epifcopus cum religioneamp;fenatu confirmare tabulis iuberetur. Palàm itaqueplebis adatabulis adhanc formam collegiorû fodalitiaaffirmagt;' runt.PopuIumabfefecontendifte,utadremp.pecuniaufurariaobæra-' tam,rcleuandam pari iure fecum uedigal de uino omne genus, amp;nbsp;codo potutantifperpenderent, donee earn redemiftent, Nunquam inpopuli præiudicium empturos, conduduros'ue contra eius iuiTum.ltaq? fpon derefe,eorum imperatauolentes lubentesepfaduros,quemadmodum in tabulis à principe datis expreflum eftet : id^ fuis tabulis affirmare, te* ftari^.Iifdem totidem^ penèuerbisius fidem^ fuam ccenobiorum prp fedi obftrinxerunt ♦ Ad ultimum, fenatus ifta populi feita iuftaep in hæc uerba approbauit* lubere, ne qui couenæ in operarum albos prius reci perentur,profiterentur ue, quàm publiée à fenatu ciuitate donati, decla^ rati aferipti^ effent. In quo profîteri fîquiuellent,fenos aureos pendez rent : amp;nbsp;fi in quibusalqs nomina habere expeterent, pro dimidia preefi partelicere»Vt populusdeinceps fingulisannisproximo purificationis îèrrjs fèfto die comitiacreandis rationum exequendarum tribunis habcx ret:his nemo intercederet. ne quos exules iam inde facerct fenatus, nemi nem exilio multaret,uerùm ut crimina legib.punirêtur,multg delidis pa res irrogarent,aut ob noxam pecunia ioluerent. Quinos leuis eris uedix gai ceruifiarium pariter cum populo religio in cupam penderet : qui uen derent femiodo, fupra confuetos binos æris, id^ præfenti fide. Ne æra rium

y/ riui-nunisampli'usufurariæ pecunîæ tabulis grauaretur : cum ne nunc quidem acre alieno foluen do cflet: fed Hgillum co ram populo cominue^ rctur. Euerardus Soudëbalchus,Godefridus Vordius, Hcnn'ci filius, Godefridus R.odenburgus,indido cxilio extorres elïencTurn qui ho' rum fàâionem fequuti,abfentcs euerenturj'n perpetuum ut probri nota ti,e fenatu fubmoti forent» Ne rationes intermitterêtur : rjs^ cognofceii diSjtribuni ad id leéli præficerentur.Piftorcs,codores^ nifi in luis ope* ris fortitô^nein fenatum legerêtur. Didis ftatim duobus fenatorib. pri* marrjSjtres quæftores fenatorum fufiragijs renunciarentur. lus ciui èC peregrino priuatim coquedi potum cerealem effet : idem binis ternis ue aut plurib»confociatis ita liceret,fi inde reip»fuum uedigal daretur : reli^ gioniuero id no permifïum foret. Molare tributum in perpetuum fub^ latum eflêt.Cœnobrjs opera manuariaintra muros, urbis^ immunita-tem interdicerentur. Pkbifeitum fenatufconfulto odauo Calen'. funias cftapprobatû ♦ Mittuntur eodem dieè principis confilio Amorfortiam legati,quiderjsreferrent,quæpo. Vltraiedinus deuno amp;nbsp;uigintimilib« in coenobia decreuifîet : peterent^ à fenatu, uthucquocp fuis fuffragrjs accederent. Non ægrè huic poftulationi à ueteri nouo^ fenatu et popu lo aflenfum elf :quód ea æftimatio nullo publico ditionis detrimêto cen feretunContulerunt intra muros mille ducent9S.reliquauiginti quineç millia, quoniam in certum cenfum nondum relata, ordines deintegro contra populum exercercccrperc,occafîonemmox plebiad tcrtiamfe. cefîionem præbuerunt. Priftina ilÜ pertinaciapriusdecretum alïerere adorti,principem eô perpulerût, utid quod initio de integra fumma pla cuiffetjnunc de parte dimidia iuberet : hoc eft,ut in uillas,pagos,prætu-. rasrefiduauerterentur.Eam contra æftimarioncm populusreijciens^in domos rufticas imperareconnititur » Ingentiitaque utrifquc certamine apud epifeopu fua tuentib.fquia nupera iniuria ôô uis fada egrè adhuc crat)ad ultimum in populi inuidiamreligio obtinuit: inita^Jp æftimatio, amp;nbsp;mox inuulgataeft.Mittiturextemplo Amorfortiam uiator cum edi* do : utita quemadmodum cenfuiflètreligio Vltraiedina,ad populum ferretur,R.efèrentib»Cofs.fittumuliuariumfènatufconfultum,utliteræ ad principem darentur in hanc fententiâ: Literæ tug, illuftriftime Pria ceps, in fenatu ledf,uehementer nos perculereiquod ablcp ueftro affen* fu ea æftimatio imperaretur.Rc itaepin confultationem maturam mifta, uifum eft fênatui amp;nbsp;populo, earn cenfionem non effeper Amifîanospa* gos euulgandam î quia pernicicm infîgncm effet allatura. Iiacp quiaè re ditionis no eft, ftateo non difeedere» Ad has literas princepsiFacilius ipfîs eflefruftra confultando ludere, quàm fede fentcntiadeduci poffe, qucordinib.ftetiflêt» Quoniam autemomnino pecunia opus effet,con ftitutum effè id tenere, quod eorum refradarfts fenten tij s impediri non poffet. Proin de haud magni referre, in uerba difcederent ne, an interce* dere conarentur. ïrritati animi ad pertinaciâ magis funt,fcroci refpon* fo contemptu,quàm inclinati; quos non fugiqquibus authoribus fi e c 4. contemptim

0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

contemptim refpondîHet. T enin’t tamen Amorfortjoru interccnio epi* fcopum dubiumaliquandiu,exequerctur'nedecretamæfttmationem, exclufis iinsjcontemptis^gt;an rem integram referreuEorum em'm iniuC fu nihil Amifianæditioniimperaripoteratjamp;S tumultumnouumin ciui täte epifcopus metuebat, V t urbem igitur ab armis pacatam quietamt]^ retineretjindixitconuentutdiem» Proponuntureadem de pagis cenfen dis.Impugnanrar acerrime ab Amorfortiis,donechuc altercâdo decur* fum eftjUt mutata priori fentêtiaj'n diuerfam Amorfortioru ad unû om »gt; nés pedib. uaderet,fieret^decretu huiuimodi : V T domorûrufticaru *gt; cenfusitaageretur,utin bonosiuftos^focosfèpteniaureiimponeren' »gt; turn'dqi principis arbitrio uel ratû eHet,ueIrefcinderet. Scio quofdam

fuifle, quibus perfuafumerat,ordines in fraudem Arnorfortiorum ad facicndam ipfis maioreminuidiam,calculos fuosmutaflè, (quiahacfre^ nusordinum confcnfumôô principis poftulata rcpudiarant)ôôobid ad epifcopi arbitrium ,qucm fciebant priorem cenfum fartum tedum^ habiturum, hoc relatum fuifle * Legati extêplo Doreflatum mittuntur, qui ordinû decretum Antiftiti exponerenttnihilmoræreftare, quinrefî dua pecunia in numerato foret, fiipfius placitum aflenfus^ folum addc retur. Refpôfum ab Antiftiteeft,fe(quia res ex copofito geri uidebatur) agnofrereiam animorum inconftantium leuitatem: quibus id quod du dum placuiflet,nunc fententijsin diuerfam partem mutatis, difpliceret» Satdiu uerbis ipeciofis,nunc hoc, modoiUudpromittentium,feIudiz brio habitum: eo^ ita feapud animû fuum conftituifle, quod nuperor^ dinibus bonum utilcconfiliumuilum fuiflet,id quemadmodum ipfe turn affirmaratjita nuncquoqueidem ratum haben ueUe*Eadem rationc eras ab hac fententia in priorem animis defultorfjs per fe relabi licere* b rent,referren tcpjdefiftercnt ab ea re amplius confultâdatnifi iôrtaflîs nu pera adeo feditio parum ipfis documente adhuc eflet, quantum mali Sô infortuni] fecum traheret ueheretç mora,et in ut il is tempon's extratfrio* Addiditamp;caufàs alias/quamobremitafederet. Perdomorumruftica rum rccenfum, adrefiduam fummamnon pofTeperueniri. Vt maxime . inde redigeretur,moram dilationem^ (quam res non pateretur ) is ad* ueheret. Ad ultimum dignationi fuæ nomen in omnem auram mobile ofiedlurum. Capita ordinum Vltraie(frinorum,qup tadta flabant,et frn tiebant cum principe, audita relatione,uarr)s curis diftorquebatur : ea^ de caufa Amorfortq continuo ad conuentum rurfum accerfuntur. Ser uant diem, mittitur^Nicolaus,Gerardifilius:additus alius frnatoreft* Vrbêingrefli, in curiam frnatoriam à Cofs.mox accerfrintur. Infolcns idlegatisuifum,qu0dibiordinuconuentusnunquamagifoIeret.Mox in bafilitam Martini progrefli, (in huius curiam coucnire, mos tenuit) nullam frequentiâ nobilitatis,nullam legatorû aliarum ciuitatum offen* dunt: fubfiflentes^ paulifper hïc, fraude ac dolo fe hue extraófos palam metuunt. Tranfrunt in curiam bafilicæ magnam, nullum mortalem ne hîc quidem inueniunt.Inde poftquam in lènatum procefferunt, ibi con

/

L I B E R I I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ7

fill rem altius orfus^ad poftremum hue orationcm deduxi't: Antiflitem, cuius arbitrio proximo conuentu negocium cenfionis permiiTum fue^ rat,a priori confilio dimoueri non polie: nec induci, ut id quod tum dtgt; cretum eflet, fuo affenfu confirmaret* Per conta tur,ecquid jpfis iflud rei placeretf Omnino oportere principi fieri fatis,ac proinde concordia O'-pus efle,nediutius inter ordines certaretur ♦ Quin illud non dubiu efle, fecum Antiftitem eos fibi amicum quam inimicum malletinfeftum habt turos, nifi eius poftulato hie obfecundarent» Interim non inficiari alte^ ram illam uiam,quam ipfi hacflenus tutati, nunc obtinuilTenquideri pogt; tioremtôô ad conficiendum quoddefudaretur,cxpeditiorem non io* lum fenatuijfed etiam aliquanteplcbis parti.Quo minus autcconfilium ipfi fuum detégerent, metum in caufa efle. Cum alia multa,tum hoc iiv primis tranquillitatis retinendac ftudio fe diflimulare: utile arbitrantes, ficutroqueuento nauigandomedium curfum tutotenere. Atquehæc adeo unica caufaeft, quamobrem (inquit) cpifeopus tarn infeftè inftat ad cogendum uos in fuamfententiam : utid plebs confpicata,abielt;ftare tinendi ipe,reliqionem equeftres^ fuffragia fua fineret obtinere. Adea legatus Amortortius* Quoniam ignari quid nobis proponcretur,amp; ni hilinftrudi hucuenimus,reiponium præparatum habere non potui* muSjpriuatim aut nelt;çfuffragari,neq! refragari permiiTum.Si tameferio cupido eft cognoicerCjUtru magis è re ditionis arbitremurjCertiores fieri poteritis, fi domu regrefti,id referamus ♦ Quan^ uero quorfum attinet iftud qu’frcre,quod fempcr palam afteruimus,qu6 uos quoqp proximo conuentu tradudi difcelliftisc’nifi forte ccnietis,quia prineeps hoc repu* diat, nos in eius gratiam,utilitatem publicam detrimêto pofthabiturost qua in re fenatum confulendu duco. Conftabat Amorfortiûfidè cam ob rem loquutum,quia in tot uerborum operofis ambagibus dare con fulis mentem,quorfum tenderet,quid'uc peteret,explorare non quibat. Dum inde in templum Ciuicum tranfeunt, à plebis primoribus, qui ex compofitoadidcum aliquanta exinconditouulgo multitudine huefe collcgerant,excipiuntur: circudati medio globo interrogantur,ecquid nouialportarent, quid rerum in curia egiftent, quid poftulatum à iena* tu,contra quid ab ipfis reiponfum eftêt : num in ea ipfi perfifterent icn* tentia,in qua pop. Vltraiedinus conftatcr perfeucraret, utin domorum rufticarum tedarccenfus ediceretur futin iuftosbonos^focos lepteni aureiuedigalesgftimatentur, id^ minimo ditionis detrimêtoSe pror fus fugerc,quid parturirct Antiftes.’ita occulta eum confilia agitare. Ibi Nicolaus ordineexponit,quo confilio exciti ucniftent,ut dolo eo accer fiti,in lenatum per lidorem adefte iufti eflent. quid à confulc interroga^ tus,ipfeex tempore impremeditatus uiciftim relpôdilîèt. Addidit po ftremo hanc coronidcm,Senatum populum^ Amorfortium ita decre-uiftè,(èmperconfulturos quj: in rem ditioniseftcnt,utcuncp alfj ima fum mis commiicerent.Redeintegrant memoria equeftris gratiæ apud prin^ cipem; quemilli,quó uoiuiflènt, impulerant,irof»ellereni^,obtrito poz pulo

yä- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVH

P LI IO indies ad quod lubitum effet: ideo obtinere no ex publico, led pri-* uato bono ac commodo, quæ uiderentur. Contra,ciuitatum populiç laluberrima confilia, adeo^ ipffus fenatus (indignum relatu) tanquam inutilia difeuti. Hæc legati uerba cum ingenti uulgi circufufi affenfu ac^ ciperentur,cœtus certatim utrunqueapprehenffs dextris, in populi gra tiam,priufquam urbe excederêt,rapere:orare, ne grauentur fecum in æ* dem ïoannislt;ongredi,ubieadê derepleniusapertius^ audireliberet* EÓ uadentesièquitur ingens uishominume plebe tumultuolècolleda, Eratinterhos GerardusCanifiusTrib,rationum cognofeendarumï isjiegatis mirantibus quid fibihicconcurfusuelIet,acfubindereftitantP bus metu,ne uii oboriret : amp;nbsp;reliqua multitudinein concionis modum ad excipiendumconglomerata: Nihil eft quoduimmetuas (Canifius inquit) conful,qu6dadaudiendû,frequentiam coUedam,ea'que te ein* gi cernas, Ita nobis femper perfualum fuit,neque fernere diuerfum indu* cemus, Amorfbrtios itaaffedos,, ut quoad liceat, grauiori damno Gnt Vltraiedinupopulum,omnem^ditionemprohibituri, Studia autern religionis amp;nbsp;nobilium id urgent, ut refidua milia in uicosrpopulus con tra,ut in focos rufticos conftituantun llli,quo uidoria nobis in hoc cergt; famine,amp; manubrium è manibus noftris extorqueant, in omnibus con ciliabulis paffim affirmant,uos eueftra fententia, qua nobifeum ad hoc ufquetemporis defendiftis, deiciuiffe » quod quoniaperfuaderinopoD fumuSjobteftor te ut dicas,utram adhuc tuemini, amp;nbsp;inconftantiæ fufpi clone nobis eximas. Nec aliter (inquit Amorfortius) fenatus iinquam cenfuit,nec cenfebit,maxime fi audierit uos quoiç hucaccedere» Confu lehæcuixdû eloquuto, ingens cÔfèntientis coronæuoxcxtollitur,Âu* ditis'nefenatum Amorfortium à nobis ftare, 8c nobifeum fentireç’quo* uflt;^ tandem horum fuperbiam pertgfi,non fèrendam infolentiam iftam dues perlèremusç’nunquam'nenos,qubd totmenfes perludibriumex* trahimur,ut meminerint,ulcilcemurc' Multas diras peftes^ in caputreli gïonis execratijAmorfortqsgratiasagunt»Concurfum effet eo dietota urbeper huius multitudinis clamores in cccmeteriü ad arma,nifî T ribu ni interuentu,occaffone ftcedendi in aliud tempus oftentata,à motu prohibit! fuiffent 4 Fueratautem Gerardus Canifius multis annisobfe* ditiofum ingenium,Soudenbalchorum,Vordiorum,aIiorum^ confu* lariû iudieio damnatus, ne eralo in operis nomine deinceps in lenatum legeretur, necpublicis muneribus fungeretur ♦ quam ignominiâ adeo is ^grè tulerat.nam perpétua ualetudincetiam conflidabatur.ut domi per multos annos inimicis amp;nbsp;reipub* iratus le continens,hominum confuc tu dine careretînec unquam,quod lcirctur,in publicum prodirct» Mul* tis hoc têpore à damnationcannis poft, pulfis fjs à quibus notatus fue* rat, popularis auræ præfidio fretus, in publicum primùm erepfit» Brat autemlacieà perpetuolanguorc trifti,uultupallidoamp;macilento,cute laxa,lêto impeditiore^ inceffu,præ fe ferens T rophonianu aliquem,Et ca faciès infîgnem ignominiæ ueteris memoriam, in exulum inuidiâ,eogt; rum^

r

L I B E R I K

rum^ qui tunc qüoqirempublicam gerebant,populo fccit. Moxin fe-cunda (editione plebs cumin medium cxtradum, tribunatu ærano, quo fua fponte fcrebatur, fungi co'égit. lam inde ad confulatum per im^ potcntiamexercendæ poteftatisin nobilitatcmSlt; religionem uiam pa* rarrSjincredibiledidu, quàm plcbi charus breuifuit.Tum primum uul gó clamarcjindigniflimam huic iniuriam ab inimicis fadam: eo^ notagt; turn, quod redam uiam progrediens, illorum peculatum libère damna* re,accufare^ aufusellètrmagno^ reip.id damno fuifle,quód per tot an nostanti uirinelt;pconfilio, nccçauxiliociuitasulàeflet» Inimicitiæ quo nobiliores extiterant, co ignominiam acceptam acerbiorê contemptus fuus fecerat: premebat^ dolore, iniuriam fuo tempore, cum fcofferret occafiojulturus.Domum Amorfortioru legatisreucrfis,cogituradacgt; cipiendameorumrelatione fenatus. Eaaudita, fitfenatufconfultumin hæcextemplo uerba, Quoniam auteprincipi à duobus ordinib.ita/« perfuafum eft,utea cenfio conftituatur,que infigne detrimentum ditio* «« ni fit illatura, ÔC quidem contra proximum omnium ordinu decretum: cc Senatum pop. Amorfor£ium,adiutore pop. Vltraiedinó, earn perti- «« naciter tenere,quam ab initio tutati efientjamp;f poftremo conucntu,ut uti* «c lemomnes ordinesapprobaifentjiufiifiènt^. Scnatufconfultû Vitra* « iedum mifium eft : ne amplius fruftra concilia fierent, fcripto'ue ipfi ad difeedendum pedib. (ollicitarentur. Animaduerfo populi tota urbe fre*, mitu, religioequeftrcs^diffîfi diutius populo le, Amorforttjs^ pofte obfiftere, curatutandifuumnegociumin totü abiedaiCpileopoautho* res fuerCjUt quod ciuitatibus amp;nbsp;pop. Vltraied.placuiftet, id teneretur:, iatius arbitrati cum gratia ultro tradere,quod cum inuidia breui per tu* multum amifturi effent. Litcræitacp xiil.cal. Aug. à principe Amor*, fortiam mittuntur : quacinfenatu recitatæinhanc fententiamfunt* Multis ordinum precib. fatigatus,tandem aftènfi j ut in domorum rufti carumxdificiatributaconftituantur^DediitacpnegöciumBernhardo Vtenengo aconfiiijsuiro equeftri, ut quantum poiret,uicorum,pago* rum^primoresexagrisinurbêadrecenfionemeuocet.CenlèOjUtuos ƒ* quoque ad conftitutionem iftam Vltraiedum legatos ueftros mittatis, “ quorum confilio atep iudicio intcrpofito,ea æquiftîmc haberi poffit.Le gatimiflï Arnoldus Dolrerus, etHêricusCornelfi filius,qugftor.Idem fecerunt RhenaniSi Vuieani. In magna ordinum curia recenfioni lo* cusdeftinatur :hictribuni rationum cumordinib.quodnunquam an tefadum fucrat,coniüdifuerunt:Iraudem illorum ueriti fortaftèjne per gratiam amp;nbsp;odium,quæ in tali negocio plurimum ualere folent, paru so quitatis ratio haberetur. Apudhos in hunemodum reeenfus adus’ Ex-uicis leguntur terni fide commmendati, Sé ætate uenerabiles,^ui iurati, fuumquifip internasclaftèsdiftindum referrent,exhiberentcp. itaque horumali) poftalios admifti,locupletioresqui prima claflem tenebant, primumn’nde mediocres,fecundæ claflïsrufticam plebem: poftremo lo co, prætenues ac proletarios feripto tradiderunt ♦ Ternis bis adiundi.

fio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

fui quibul^ ecclcßafte prgtores, qui iuramcnto premunturznemine, quodfcirentjinindicibus relatis,ab fel^perobliuionem practermiHum »» elïè.z\(5lusautern Cenfusinhanciormam* iNiuftamdomum,inpr^ sj fecfiuraHoreftana,fcpteniaureiconftituantur,Ininièrauero,quæfub

FredericoHammoneeft,uerfusHollandiam,quódhominesagrari) bi ob rem pecuariam,paftionemcp opulentiores lint, noueiii aurei: totP dem in iuftam domum,quæ fub Amilïana præfèdura eft,imponantur» ItaqpHorcfta recenfuit locos ièptingêros quinquaginta quinque, et qua drantem:confecerûi^fupraquinop milia,ducentosoduagintafeptem aureoSjamp;quadrantcm.Hammo domos dedit,quinqpfupra mille quin-gcntas J dodrantcm : contulerunt^ eæ tredecim milia quingétos qua draginta quinc]p,ctplus pauló.Amifianifociiuftiacboni,quiquingenti nonaginta erant ÓÓ uiginti quinque, redegerunt fupra quintç milia, tre-centosfedeciin,amp;quadrantcm. Ob iftam impofitionem quidem tribu tariæ pecuniæ totconcilqs fruftra adis,reip ♦ Vltraiedina magnoshos motus inteftinos fennt,et utran(]p ditionem in externum poftea bellum graueamp;ingens traxit.Per quosuero homines,eorerum resfintdila^ pfæ,exqsliquerenon ob(curèopinor,quæ hucufque ànobismemo^ rata funt. Etignarus princeps,imprudens^ patriæ confuetudinis, ni* mium fpeciofisquorundam apud feperfuaiîonibus credulus, fi cum iu* dicio, quod ageretur,penfitaflèt, potuiflTet aliquam malorum partem à republicaauertiiïe. Hæcreputanti, duæpræfertimpefteshas tempefta* tes excitafiè mihi uidentunpertinax priuata tuendi cômmoda ftudium: 86in Antiftitcfimplicius, nimis^, quàm pro perfona quam fuftinebat, callidum lâgax^ ingenium ,Qiiod quidem propius confîderantibus, quos ab intimoconfilio domihabebat,et quibus folis utebatur,non ma gnifuitnegoerj res,illipcrfuadere,quàmid,quodàduobus ordinibus probaretur,tutum foret 8^ compendiofum : populicôtrà 8lt;L ciuitatum fèntentiam diffîcultatem habituramfuiiïenonmcdiocrem : ièdnefiim* mam quidem poflèconfici. Hoc obtentuhomines uer{ûti,principêpa-rum aliutum pro arbitrio uerfàntes,animôs corruptosfàcilêpalliarunt, ilium totum fuum feceruneSententias ciuitatum,prf cipue Amorfbr tiorum,pro comodo bono^fuo domi interpretari:pericula, difîîculta* tes^ indeexorituras exaggerate: ipfos criminari: 80 quod confîantiæe* rat,pcrtinaciam appellate : quod prüdentiæ, rebellionem, Deniçp,cum obtinere quod molirentur,fe polîe de(perarent,inuidiam amp;nbsp;odium, lu* pra quàm dici poteft, magnum làcere : nodes 8^ dies infidias tendere« Difficu’tate conftituendi ad hune quidem modum pop ciuitatum nifu tandem expedita, dato diepecunia, uerum cum frigida gratia Do* reftati perfoluitur ♦ Per moram 8^ odiolam dilationem, gratiam amifit: quæ alioqui initio ftatim numerata,duplicem inirepotuilTet.Fuitetalio nomine minus accepta,quód per earn refp. ingrauilTimosmotus,etma Ium inteftinum pene immedicabilecoiedaefiet: quod quotfumadhuc cuaderetp'n incerto euentu pofitum cflct.Et quia id human© confili© re*

g«

LIBERIA nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ii.

gi pode diffideretjCuris et angoribus tacite difcruciabatur indies magis atque magis.Brcui itaque póft Antiftes cp pecuniam accepi't, ad T raiift felanos, eâ pacem redcmpturus proficifcitur (in quem ufuni ab ordi'nû bus décréta fuerat ini'tió)tum autem oppida et caftena,qup fupra dixiab D uce capta bello T ran(ifelano,mili tu pracfidij s munita fuiftei Cum auz tcin nullascertas pacis conditiones antea padas cum Gelro haberet, difficulterres componeretur,ucnncpita conuenit,utTreuirorum Antp ft tis ut difccptatons arbitrio pax Sd focdus fancienda ftarent:ea^ ita fie renti'ureiurando religiofeaddito, ut neutri I'niuriarum unqüam même» reSjConditiones ab altero expreftas polluèrent,Expeftäntibus diu. Geb rorum 7 ranfifelanorü^ concioni fuperuenere IVeuirenfis principis legatijongeab domo exciti. Apud hos graues querelæ utrineç deferri: certatim fuas caufastueri, transferrecp : utægrè gratiacoirepofte uidcz retur.Difccptatores inter utrofque dati,nihil prius duxerunt,quâm(né difeeptando multi dies eximerentur)ea cura obnixe teneri,ut pax fieret: neueprius difeederetur,quam eacompofita,Tranfifelanis Gelroin gratiam reconciliatis,ratacp eftet. Pacis autem faftaead ultimum hæ coil ditiones fuerunt: Gelrus exoppidis amp;nbsp;caftellis praeßdia (Groningaexz ciperetur, ÔÔ Conerdg prçfidium)deduceret,in pofterumius nullum in àgros,oppida,caftella Tranfilelanæditionisufurparet:transfugætradc rentur, captiui^ utrinep reftituerenturiiniurif abolerentur,ut ne memoi ria quidem earn extarct,Exules in Fortunas rutäs, cgfas^,8lt;S eas quiderrt intégras reftituerentur,neutri quiequam nouarent. In reliquum à dicaz citatc 0^ couieqs temperaretur.Legibus in eum ageretur, quicunep prin cipis maicftate uel lederet, uel imminueret.Quod ad populu uero T ran fifelanum ÔÔ Antiftitem attineret, is Carolo Duci trigintaquinep aureo rum milia adaumeraret: nec prius hæconditiones paftæratæ^habez rentur,quàm aurum peafum foret.Haud elanguefcendum moratus Vt traieftinus,præfenti fidediftoluitexpreftamfummarri, Exequuntur inter hcc utrinq; recens focdus,eo^ celerius,quo magis certatim ab altero’ materiam belli exortam uolebant uideri.Deducuntur hinc præfidia^re-cipiuntur iadeexules ,admiftoruminiuriarumep obliuio publiceedicb tur,bonamultacisredduntur. Compofitisadhunc modumTranfiiè lanorum rebus,epiFcopo omilFo Doreftatum reditu, in Germaniam fu pcriorem.tanquamlonga grauicp tempeftateper noué ferè menfes con-tinuos iaftatus.ac periculis defunftus, portum terram^ tandem tenuib fetjociofusrerum Vltraieftinarum,itcrauertit:cumtanquamnauis gu bernatore fpoliata,longe maiorib. turbinibus refpub» furfum deorfum agi quaticp inciperet. Redeintegrata igitur eft per Tribunos, ante pau-cosmenfes motarationum referendarum caufaaduerfus optimates, amp;nbsp;plærofqp Canonici nominis homines, qui tribunatû ærarium ordinunt ad annum retrofut fuprà à nobis memoratum eft)undecimum,quicp dilitatem è populo in repub. per idem tempus geftiftent. Ingentem anb inorum his confternationemfecit Tribunorum rationum ex uidoria lè'

£ to citas:

et nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

rodtasîcam^haudmediocriterauxitprinci'pisabfentta.Hi’s pîebisiuf fu ita ftabat: qug iufto libcralius è dignitatc urbis Vltraieôinæ in extero rum principû Jegatos,aut proceres peregrinos profufa eiîent, tertia, dp midia'ueeorum parte ibi mukarentur. Syngraphætemporûfpadoaut corruptæ, aut hominum incuria perditæ,ipfis fraudi.damno^ forent. Qui foluendo non effent præfenti fide,citra dierum produótioncm,co' rum bona publicata fub haff a uenirent:ipfî ad plebis arbitrium in tutiflî mam cuffodiam conderêtur. Etquia confilium hocfiproceffifTeGmuL tis bonis mortalibus præfentem inopiam allaturum erat (nam mille ra* donesipfîs ex animo refpondebanOilli pro uirib. obffare plebis Tribu nis.'religionis partes tuerièplebe, primæ feditionis condtatorcs: quo rum prindpes erant,Henricusfuforæramentarius,amp; Michael piftor. ïam itatç non folum certamen fc continuit amplius inter plebem^et fupc riorum annorumTribunosærarios,quæffores, fdilesçp:fedpopulum bifariam diuulfum inter fe cornifît. Senatusnecinterceflît, necafïenfus cfi.Nam uidebatjfiapertèhancplebis caufâm impugnareadortuseffet, multo maiorem tumultuandi rabiem,quàmantcaexpertifuerant,uel hincimminere,quôdpalàm tabulasin proxima feditionedatas uiola^ re,pa(ffa^ rcfcindere arguerentur. In illis enim difertèpofîtum erat,utra tiones ab anno undecimo ad ærarium referrentur, eæ^ cxaÆlïimè diP pungerentur: qua pecunia agri fiduciart],ue(ffigales,publici,oppof]ti^

reip.redimeretur,at($ ilk populo reff itiierent. Quamuis autem inters cedereilk ctiperentquoab grauioremotuurbem tutarentur,animosip' fis tandem ademit plebis mctus,et commune periculum,ne in peculatus fufpicionemmanifeffiorem uenirent,qua plus quàmfaterat, pleriquc premebantur.Letffi ex opens finguliTribuni,nonexnominisdignitax te,loci ue, fèd ut quiflt;^erataudacia atcçimprobitate facinorofîfîimus, ita maxime idoneus ad id munus plebis iudicio habitus fuit : carpenta^ rijjfulIoneSiCerdones, pitffores.coriarfj. Ethuius quidemtam prxclari Tribunorum collegij caput erat Gerardus Canifius. Hiformidabiles non folum equeffribus amp;nbsp;religioni, fed fenatui SC Cofs.efTezhis in os mi nari(cum res pofcerct)abdicationem,magiffratus,exilia,carcercs,fî fuis conatibus obfifferent. penes hos ius poteflas^ haberi conuentus indP ccndi,quoties uifumeffet:hiprimoribus diem capitisdicere,multam imperare, inuincula (quum uiderctur)ireiubere, Impunèhabebantin Cofs.conuicfjs pctulâter ludere,peculatusreos in iurgi)s agereznecalrjs nominib. uulgo, quàm ærarq expilatores appellate: in uiio fenatu cum populo agere. Atcp iffcquidem reip. corruptiffimæflatus in caufa fuit, cur illi (de quibus modo dixi ) primæ feceffionis authores animos fuos à plebe ad fenatum Sc ordines tuendos auerterant. His, præter^ quod graffationes no(ffurnæ,cædes,pugnp,intcrdiu,amp; manifefla uis dilplice rent, metus baud modieus inieêîus erat, ne breui plebs ad omnéaurara mobilis,pr^fentem remp.pertpfi,eos quos ante tres menfes pepulerant, inordinum inuidia reuocarent.quareipfiquotjin capitisfortunaru^ omnium

LIBERIA

0 mai'um pcricu1«m(quo J certo futurum erat)prædpuarentur. Fuit i-taque h is unicè id ftudio, ut calculorum negocium^in quo toti illi erant; iam^aonnullos cttam muléiarànt, importunisèxpÓftulationibus atlt;p ccrtamine acri dirturbaret:quÖ {uos,quos hacfleriüs af mis defcndcrant, ratioiium pericuioeximerent,eo^nomineillisgfatificarentuf. Contra æ Jiles quæftofés,quorumcalculi, cuminßgnifortunarum calamiia te cxpuiuffi erant,ad plcbcm prouocare : uocifèrâtes, indignum làcinus patrarGarcp infignem feiniuriâ accipere,fi (è multau's,equellres èC homi nés èreligione,nagitqs pcrditi,peculatus,omiHacalculorum cura,abiol uerentur. id enim palârri eorum furtum arguere, quod cum initio para* tos fead referendum obtuliiïcnt,nunc quando ferio rem agi üident,ob* ftare ne ex lata lege rationes procédant » E' diuerfó of dinum aefenatus fadionem tutantes,idéntidemclamare,fat tufbarum motum inrepubli ca effcjin eaad dioccefis cuerfioneni his rationibus ali incendium,quocl initio baud profpedumperpenfum que fuiflet Itaque mature omniuni bonorum ftudqs, utextingucretur, occurrendum, priufquam ciuita* tern perditam defperatam^ haberent. Creuitinterim odium mutuum^ creuit impunèquælibet perpetrandi licencia; parant utrique alterisjo cis ac temporibus maxime opportunis infîdias» Henricus uitriarius erat, plebis inceptionu, confiliorum^ acerrimus uindex, ingenio alio* qui minime malo: cui ex operemanuario fortuna fic fan's munda fuppe tebat.Obuium forte circa hos dies crepufculo habcKat Corneliu Vuei* manriûjhominem uirtute amp;nbsp;audacia fihgulari, quod cicatrices in ftraba aduerfa frontearguebarit.Multos hicannos in uarrjs bellis inter milites ob üirtutem honores geffefat. tandem cumlongam militiam pertæ* (us,ad opus quæftuarium ie recepiffet, in ciuili tumultu Niueldorum fä dionem ab'initio fequutus, in ea fideliter permanferatrquam una amp;nbsp;no bilitateni religionem amp;nbsp;fenatu fortiter à plebis iniuriacum friis defrn* debat.Henricus cum cafu,atrociter fe iälutantem obuium'nihil benign?* ter^non iïnedicacitate,inoculorum ftraborfr uitiurn iocansrefalutaHet, Vueimanus dido citiusjuam uiam uadentem',gladio raptim ftfido in* frquens, ad pugnä prouocat. Alter(ut inermis à copotatione domum contendebat) nudu ferrum pone caput intuitus, in fugam le quantum poteft_,conr)cit. Seqùitur baud fegniter fugientem V ueinmänus:Slt; ade quutus quidem erat in fuga, nifi ægrè in domum altero dilapfo, uicino* rumcôcurfuà limineprohibitusfuiflef.Diftulitnihilopertinacius clau ßs foribus ante aedes,deuiaignauiam alteriexprobrans,ö^ molliciem in crepans,iecit multa in eum probrarlongum amêtcm^ appellans, qui in linguapedibusaudaciâpræfeferret,cætcrûceruinbpedore.Haud diuconuiciorumimpatiens,cundaturHenricus;corripitfpatham prç* longam,in prouocantemimpetum'ladurus. quidem inmedium pro filLierat,nifi uxoris ululantis precibus ffexus, abiedo ferro,ne pugnam detradareuideretur,delimincferociterexultantioccurriflèt,Vucinmâ*' ne (inquit)tibi qui nunc per largiorem potationê parum apud te, igna*

f i üiam,*

«4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

viair^molliciê fugacitatemç infolcter mihi obricias, cedà in præ/cntf,ce dam unpocentiæ animi tui, ne (i quid^quod te dignum efl:,tibi accideret, per ebrietatcin tu j m,parum g’oriæ à me,qui tibi impar üm,releras, Næ t.1 eras baud impuneinfultaucris faxo: actum fi uires,uirtutêin dextra, non in ore maledico fac ollendas : turn tibi dicm prælbtuo, qui arguer, uter noRrum uir fit melior. Poftcro die Henricus,receun ira ftimulante, ad demcndam ignominiam r ridianam accenfus, arma capit. Cafu ita e^ uenit,ut VucimannusD ♦ Stephanum NiueldiumTeutoniciordinis magiftrum e bafilica Martinihonoriscaufa(cuius fiequens conuiuaob fac'tionis fo ietatem erat) domum fub tempus meridianum deduceret. Hoc ille procul confpicatus,propcrèexinteruallo fèquitur. lamcp ponz tcm Martinianû malorum fecuri tranfierant : Vitriarius in confpeclum utriufiç eminen s, Heus tu, ait,Teutonicorum magifi:er,abfifle tânfper, dum cum ifto, quod uelim, colloquan Nunc me ab heflerno dedccorc uindicaturuSjte V ucimâne ad pugnâ nunc prouoco. Nulla mora,utrin queinfeftè concurriturrac Cornelius dum femifpathaGermanica digla diandojiétum fpathæ oblongæ à uertice uenientem exfrelaborat,per cc^ rebrum medium, per dentes diuerberatur.defluentein fcapulam Ipua ca pitis parte, in terram ruit: lêretro^indemoribundus domûablatus,fub uefperurn decefifit. Hic quidem turbatæ ciuitatis flatus iènatû uehemcm ter follicitum habcbatjutfcderatorum ciuium retufa audacia, per bonos refp.geretur: itacg de râtione occulte confultari cœptum* Fredericus Re* giusCof.fenatumprid.Cal. Aug. conuocattumultuofe.Nonlatuitfc^ ditiofumuulgus,quidordinesconfultando parturirent, quo'ueconfi lio fènatusedicerctur, tota urberegionatim fefecolligunt. Tribunira* tionum circa curiam obucrfantur in euentum intent!, fi quid grauius in fe,aut duriusinplebem ,autcifrarogationeraadpopulum alenatudo cerneretur,promulgaretur Ue.Lidoribus fores claufas diligenter aducr fus uim Tribunitià cufiodireiuflis, Confulgrauifiima oratione de per dita calamitofa^ rep. ufus e(h Verborum autem eius hæc fumma erar: Nifi fenatus ad uindicanda remp. fibi adeiïe ucllet, in animo fe habere, illam deferere,eo^ die magiflratu abire.Certum efle, fi opem fibi,confo ciara animorum concordia'lerant,armis cum (editiofo ciuemediofo^ ro decertare: ac de principibus motuum arreptis,utreliqui deinceps quiefeerent,fupplicium fumcre.Ioannes Vordius fenator primarius, qui ob populäre Ingenium plebimirum in modum charuserat, homo pacis quam turbarumamantior, aduertensrem arduam,amp;^quamap-' parebat,pcriculofiorem agitari, per fpeciem pulueris tormentarfj expe^ diendi(uim plebis ueritus,credo)ecuria in portam Catharinianäabrju Fitinterea huiufmodifcnatufconfultum’ vT fenatusfrequensarmagt; tus,Cors.cum uexillo 8^ lidoribus præeuntibus,in forum ad terrorem plebi faciendum irrumperctteo^ edido.ad fignum,quod ad arma dare tur, boni omnes fenatuipraefidio contra feditionis concifatores adefie iuberentur. Mos uetus tenueratlege.ne uexillum euolutum in foro à confule

L I B Ê R î h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éf

ConfuleciiaercturjnifiadbcUumînhoftem l’turusfèx bebdomadasitl obfîdione ac caftn's perduraret * Id tuncexpcdiri tumultuofe iulîum j tantum non in miferabilem cladcm uniuerfum ordincm coniedt, Congt; uocatur interim confueto figno in concionem populus, ad placitum natus audiendum.Edicitur ,utii) quirempjncolumem, qui fenatusau thoritatem làrtam tedam conferuaricuperent,fj uolûtarq in armis cunt teliSjftatim nbsp;nbsp;ad arma conclamaretur, in Palatino foro adefîent. Cortx

cio ne uix dum domum dimiflâ Ç erat prima hora diei ') conful frequent i fênatu ftipatus,præeuntecum uexillo liéforejforum Palatinum inuadit* Hic quoquo uerfum tormentis quafî in hoftem undique irruptururrt difpofîtis,adarma conclamareiubet» Pauoringens ôôtrepidatio ânigt; mos tota urbe corripitî amp;nbsp;tabernæ cum fragore claufc,rniftus^ ululan/ tium matronarum clamor metum augent» Concurritur tumultuofe iîgt; ne difcrmine in forum. Plebs multitudine fuperior, nihil inimicorurrt uim,nihil fenatus authoritatem formidans, cum paffis iïgnis medio glo bo fè immifeet»Clamor ingens 80 fremitus certatim aliorum in alios uo^ ciferantium, expoftulâtium^ confufus, ibi exaudiri. Illa dudum fenatui infeftaj per hanc aduerfum fe confpirationem multo magis efferata, co-' initfjs altercando adeô in eos fæufjt,ut paru abfuerit,quin ad manusres peruenilîet, Exprobrarût illis ingratitudinem,animos^benefîciorum quæ à plebe accepiffentjmmemores î fe fuper hpc omnia ab fjfdem lanie næ deftinari,quód rationes exrogationeTribunitia, quam princepsra tam efîeiuflifîet,exequi pergerent «Nouos fibi pro duobus^multos cat nifïcesfecreauifTe,quosdefenforesfuos hadenus rati efTent. Toleratu facilius exulum imperiumfuiflê, qui nunquam in plebem ifto pado ar.lt; ma induifïent.Non dam efïe,quoru cofilio atcp impullu hoe facinus au^ fijCædem ciui pararent:at non ita illoseuafuros.MuIta prgtcrea de faftu 8d fuperbia fenatus inde pro fè quif^ impotenter fimul Só imperitè que runtur:multa,quæ contra ueteremciuitatismorem infolenter facerent, Horrendum fpedaculum,8lt;f atrociorisconßlfj fimulachru,ß exfenten^ tia id procefîifïet: quod poftea compertum, fpiritus præferoces, multo impotentiores in qugftorfos homines fecit.Dum hie magnis clamorib, plebs medio foro cum fenatu expoftulat, ccetus alius euulgo incondi-tus, incertum quo cafu colleda, hue cotendit, HadrianumRhenanum, Euerardi Soudenbalchiexfororenepotem, falfb infimulatum coniura* tionis crimine,captum trahens. Hiaudito exaliquanto interuallo ftio-' rum in palatio mugitu,rati uim oboriri,milfo in proximam domum ca-» ptiuo, cum fuis feconiungunt. Confules confilfj ancipites,cum neep ill armis, neep in bonorum paucitate ullam fpem auxilfj uideret : neep uiam ex tempore dimittendæ concionis Comminifei ualerent : turn autem np hil quod ad crebras percontationes, cur populo ad arma coclamaflent, uerifimilefubitorefponderêt(nam pauor acmetus ingens animos men-» tesepipfis ademerant)pauidiinHafènburgumfefubducunt.Inciditibi forte in animum è re in fpeciem plaufibili celeriter comen turn, cuius prpgt; f 5 textu

iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

textu par Lim prudens confilium palli'arent. Diemenus confui manu fiz Icntio indtdo, ex edition feneflra, Veftrum (inquit) nemo fic inducat in animum quafi in ie ienatus arma mouerit, aut iignum prolato in fo* rum uexillo dederitcum eadem diicrimina uobifcum adiré, nobis ftet omnino fententia. Placuit de ueftra fidepericulu facere,falia iniedla tre* pidatione^quid fperandum nobis auxilij fit, fi præfens difcrimen ad arz ma raptim precipitanda poftulet.Quod quidem propius adeftciues,^ credere uos reor ♦ Soudenbalchianæ reliquiae occulte noua confilia agiz tantjalunt^ inter ie coniurationem : alios magnis munerib. corruptos, nonnullos ampliiîîmarum dignitatum atlt;ç bonorum præmrjs oftentaz tis allicienteSjde exulib.ueftris reportandis confilia agitant.Cum his fer ro dimicandum nobis eft «Vos qui opes Soudenbalchianastueripaz rati adeftis, bine ad euhæ fenatoriæ opiftodomu iecedite.Edido confu lari nemo paruit. Commentum enim extemporarium ad difpergedam multitudinem,ie^ mala fufpicioneleuados exccgitatum, non folunon acuit exulibus, eorum^ in ciuitate fadioni odium plebis(quâdo palam uanum ac futile arguebatur efle^eos nouis rebus ftudere) ucru a'euit per id multo magis magiftratui apud ilia inuidia. Compofitus tame in prae fenti tumultus cft.Ceterum priufquam aduefpcrafceretjparfum in uuL gus fuit futili quarundam linguarum intemperantia, quid mane in fena/ tu auefi urn decretu^ eflet,quale iènatufconfultû fadum, quam quifep in terrogatus fententia dixiflet. Vix efferatæ plebis rabies eo die contineri per Tribunos potuit, quo minus ad cædêfenatus difeurreret. Poftero dieCalendisAugÆribunorûiuffu populus armatusin ccemeterium conueniuVariæibi certatim fenatum criminantium uoces audiri,ty^an . nos,parricidas,periuros,fanguifugos, carnifices,perfidos,amp; fi quid bis atrocius eft,eos appellate, per illos rationes impediri, de quibus per T ri bunos exequendis fandtam dudum legem, eamcj promulgatartt,tabuz lis fuisratam efle iuftiflent ♦ nunc etiam de cæde miferorum ciuiurA eos c0fu!ere,utfolidominenturin repub* eam^.uthadenus facereimpunc fuit,dilapidate pergant. depofeere fe latrones illos, 8d ad fupplicium de/ dendos potius,quam ip fis faluis,plebs tyrannicæ libidini uitam expofiz tamomnib. momentishabeat* Auxiteamefferatam rabiemuoxcuiufz dam excepta,ea9 ftatim euulgata, Senatu cogitate de principe è Germa nia occulte reuocando,ut T ribuni rationum, qui eas quam tranquillita ti utile eftet,exadius perfequerentur, arrepti ultimo fupplicio afficerenz tur.Hæcalia^eôdem fpedantia Tribunorum concionantium,dicenz do^ atrociter exaggerantium uerba, adeo circumfufam multitudinem acerbarunt,ut parum abeftet,quin extrema return humanarum in ienaz turn ftatuiftent.Mitigata per Tribunos pleb. uiolentia, eodem die babi ta funtcomitia.Abeuntib.magiftratuillis,nouus fenatus creatunTerz tium aCalendis Febr. eodem anno renunciant Cofs* Gerardus Caniz fiusjoannes Vordiusrquoru poftcrior,quod nulliantea obtigerat, eoz dem anno Tribunus fuerat, fupremus fenatorgt;et confuLDe illo uero fuz

L 1 B E R n» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7

pra niemini:qu{ plebi eo fuit charior,quo impotentius T ribunaturrt ad uerfus quacftores omnium ordinum,Slt; ædilitios in rationib. recogno icendis exercuit :homo acer amp;nbsp;uehcmens,cæterû auræpopularis aman tior ftudioiÏor^ captator, quam dignitati honeftû erat: uarius,amp; ad ogt; mnem uentum,utfeuindicaretfolum, mobilise HabuithuncexitumRe grj Dicmeni confulatus, qui in prima tribus ante menfibus fecefiione omnium operarum fuffragfjs, magno ordinum plaufu Cofs. declarati fuerant:amp; ijdem breui operis tarn inuifi fadi, ut qui maxime. Plebeiam gratiam,quâ principio tumultus ciuilis tantopere morabantur,qua pogt; lui perijaicuitate ÔÔ compendio commemoraui : quam illis Princcps ue* rb poft retulit,ultimo libro narrabitur, Nec multo focliciorem cataftro phen fui confulatus Canifiushabuit. nam quib. eumaufpicf)siniit,fjf dem obijt. Popularium igitur fuorum iam beneficio ad confulatu progt; ueduSjTribunorum uiadiutus,acerrimèquæftorios equeftres eteccle fiafticum nomen uexare cœpit.Nec tantum eorum rationes exadliftimc iuifitrecognolcere,ßd diem peculatus diccre, multam irrogare^fèd omgt; niumprimum fjs,qui è plebe a’dilitatemgeftiflent.In Godeffidi Vordij exulis rationibus, diuerfis confulatibus, cum ingens pecuniæ uis uel turpiter profufa,uel fublecftadeprehenderetur, abfenti dicîus dies eft ad populumin cocmeterio.Damnaturpopuliiudicio,amp; indiäa quide cau (à, utufuraria quæ publice illi pendebatur pecunia in grarium illata,cdes ftatim eius diruerentur.Confociatis omnium animis^eb fub fi'gnis con-* curritur. Domu primbm hoftiliter prgdæ datam diripiunt, feneftras^ uifendæ elegantiæ uitreas excutiunt. His patratis,nondum exaturati,ul terius iæuiere.Ianuas poftibus ac cardinibus conuellere, proietfturas co ronarum amp;nbsp;loricas difrjcerertedis confcenfts,imbriccs difffingerc: fug^ grundia comminuere:a fundamentis domum.totam deniq demolitur/'j, nifi CoC Canifij iuftu abincoepto coniilio deftitiifent : utpoftridie in publicum redigerentur,atq inde redada pecunia ærario inferretur.Paz riindeanimorumferocia in alias nonnullas domos fæuitumeft. Biduo pbftVordqbonahaftæfubi)ciuntur:domum eius licitaturSó emit con (ul. Acceptum id uulgo ita perinde fuit, tanquàm infefto atque inimico animo in exulis inuidia bocfacftitalTet, uteftet quod abfenti doleret,atq ipfeeius domum poffidere diceretutjper quern aliquotanteannis igno/ miniapublice notatus fuerat. Egregia uindidla fe ultus, fi fecundo uengt; to redum curfum tenere potuiftet« Eo confilio patraiTe uel hoc folum af guebat, qubd cum prælènti hic opus fideeftct, nec foluendo ad ferediz mendum foret, coadus fuitpaludesfuasextemplb amp;nbsp;domum luculengt; tam,quam ad id temporis ufq inhabitarat, diuendere. Longe alia ratio fuiteorum^qui credebanteumexuli réconcilia turn :atqoccultepcrlitegt; ras de internuncios rogatum fuifle, ut quatiuis potius Gbi addici, quam uel diruijUel alienari pateretur. Quocunq Confilio mercatus fuit: tabu/ las à populo accepit,quib. cauebatur, ne cui mortalium unquam in pogt; fterum,fed ne exuli quidem reduci,aut eius hæredib. ius in eum fundum f4

■o • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»

tfg nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

ac domum foret. Itaque ei emancipata legitime a populo eft.Turbas do mefticas externus timor fuperueniens,ftatim excepit.Pridienonas,miU turn copiæCæfaris ftipendioinauthoratæ^èBrabantiainBrederodia-* nam ditionem (qu^ pars eft inlèrioris Batauiæ) irruptionem fêcere.Ru mor Vltraiecffum allatus,omnia eos ad traijciendum apparare, ordines folicitos habuit, ut à citeriore ripa arcerentur. Et difficile erat à traieda eos prohibere, nifi fociæ ciuitates ad id quoque auxilia miffiflènt: congt; filiorum ambigui diu, neepuim contra Cæfarianas copiasaudereparæ-re,nelt;p libenter comrnittere,ut fuosagros populatu Leccam tranlïrent: poftc^ multiplie! metuintramuros diftinerentur* Sed nefirmiquidem quiequam auxili) uidere,quodexternis copijs obi)cerent:cumrempub, haberentmaleconcordem, princepsdomo abelïet,ueteres fimultates cum Hollandis nondumexoletae, exulum ablèntium infidiæ. Quod fi tranfirent, periculum fore,neimpeturepentinoadmœniafâdo opprik merentur : id quod procliue fadu, rep. tam feditiolâ ac bifariam diuilà uidebatur. ubi mutuo odio accenfum inteftinumbellumefïècit, utneU' tri alteris tuto crederent.Tranfitu Rheni externum itaçp militem prohp bitum, præfedi tota ditionerureftres ad od. Id. Aug. inarmis elïéiU' bent. Edido non parenti, multapublicatio bonorum,amp; capitis fupplî* cium fuit. Superis defîgnata ftatîo eft ad Taïslicam ( locus eft in ter ofti* um Lecc^ 8^ T uualim pagu)inferis uero in Leccæoftio côdidus locus# Amifiani ad Holâ conucnireiuffi.Prgftituto die in his locis, rufticorum à fuis quibulq præfedis recenfus adus eft .In Leccæoftium ex Vltraic do auxilia cum leuioribus tormentis mittuntur. Venere amp;nbsp;ex Amorz fortia. Diuiditur hæc eiuitas in tres regionestin Longa uiam,Curuam, amp;nbsp;Bruelam.Adbelluin principi auxilia milTurijIortitumè patrio more conueniunt,quæ in armis eflèdebeattutuna in hoftêmifta,reliquædup ciuitati præftdio maneant. Siquis autem militiam horreat, ita ab onere abfoluitur, ut fuffedo in locum ftipendiumfoluat. Sub fortitioneigitur Curua uia auxilio duda,reliquæ per capita cornutos fingulos in exeun* tium impenfas contribuerunt. Pontonibus itaque iuprà infra^ in citex riorem Leccæoppofitumaggeremlubdudis, haudmagnooperepedi tem,neuadumtranfgrederentur,terruerut.Superuenithuicterroricon trouernaeBurgundicaauladeportorijs,8lt;f nominatimdepaludibus, earum^limitibus amp;iurerenouata. Hasexiuremanuconfertumuoca# runt:dequibusmultisanteannis interutrunep populum uindiciarum iure fæpe aditatum fuerat ♦ V furaria pecunia omnis ex depolîto,qu^ pu blicè quotannisab Hollandorum quibufdam ciuitatib. Vltraiedinino* minishominibus pen debaturjinieda manu afterta eft. Pcouentus item agrorum tota ditione Burgundica.quantum item fundorum in Ifelfteu nenfi agro poffi'dent, per Florentium comitem Burenfemtno alio prête xtu uindicationis,quàm quod nulla iudicioru forma ftatim de paludum pofteftionibus non ceffiftent. Satifdare ad hæc pro præde litis iuffi, ne paludes de quibusiurgiumerat,fodiendominuerent»Agiturordinuni

conuentus

I 1 B B R II. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69

conuentus fuper uindiciarum Iitc. Hucacciti Amorfortq prætcr alias ciuitates diœcefi's inferæ,funt:quôdhisinmemoratispaludibuspræci-puîc fcrè pofîefîiones client: ut iure tabulis^ quas haberent, in medium prolatis,ad refutandos confultando aduerlàrios fimul adeffent.Confc' lt;fta ert quafi in rem præfentem in plano^ad regionis fitum et cardines O' culis fubijciendos, paludum ac finitimorum locorû deferiptio. V erùm cum nec demonftratio hæc quicquam, nec tot annorum pofTeHio obti-neret,necinæèmanu iniedaexiure dimitterentur,iniuriam acceptam pati neceflarium magis, quàm æquum,tum propterinteftinam peftem, turn ob principis abfentis diutinam cxpedationemjeHeduxerunt.Sug^ gillabantur interim Tribuni rationum ab aduerfàrt}s,ob iniquumiux dicium in multis irrogandis,r)s quosiplîpeculatus conuidos aperteiu-dicarant. Hanc igitur reprehenfionem ut in ordinum rationibus recoz gnolcendis fugerent, popofcerc collegas fibiex utriufquenominisho^ minibus dari J fed quorum exiftimatio amp;nbsp;fama fèmper integra fuiiïetgt; Allegunturcx religioneloannesRealis^Fredericus Regius, Regq Con full's frater, Lichtenbergus, Henricus Montfortius. Additi bis exe^ queftribus aliqui ♦ Curahis delegatur, utadaliorum exemplum parifèz ueritate agrarios calculos,Leccanos,molares, Hindcrdami,SC id genus alios difpungerent. Horum præcipua ferè ratio fuit,ut quemadmodum pridemVordfj peculatus damnati ædesamp;bonapublicaflènt,ficSouz denbalchium multandi anfas omni moto lapide exquirerent. Verum u^ biaduerfus eum quanta maxima potuit induftriaôô acuminediu de^ fudatum effet,nec momentum ullumquoddignumoperæprecium db ceretur,in acceptis amp;nbsp;expenfis offenderent: callidû,uafrum^ hominem eum et uerfutum damare, qui prudenter ad aliorum flagitia conniuens, ipfe laudatam abftinentiam in fuis confulatibus præftitiflet. Reftabat ex trema anchora tentanda. Anno undecimo fupràmillefîmum quingen^ tefimum,ordines legem tuleranf Ne qua pecunia ufuraria ex ordinu lt;« scrariopro numeratahaberetur, nifî rationes principis Montfortiorü, « amp;nbsp;d uorum qui ex ordinibus hue didi effent, manu fubnotatæantè fuit ** fent : utilliquibusis magiftratus deinceps demandaretur, cum integra t« fide amp;nbsp;ère ordinum gererent. Id aliquo tannosinitiômetu legis magis « quàm religionc diligenter obfèruatum fuerat. Poftquam autê comper^ turn efîè ccepit,eam tribunorum ærariorum inertia ac indiligentia cxolc feere,fimul 8lt; frigide rationes cognofcûeas ex libidine illorum conficLle gem pro antiquata haberi, fècuri omnia pro bono fuo SC commodo illi CLiratores agere cœpere. Cgterum fj qui ad rationum recognitionem ab ordinibus hac tempeftate creati fucrunt,nullam nifi iuxta legcm,fubfcri ptam affirmarunt : multarunt^ plerof^ cum fortunarum memorabilt calanTitate,quoru relati calculi olim ita expudi non fuiffent. Anno un^ decimo Gerardus Soudêbalchius Canonicus, Euerhardi Cof. frater, ab ordinibus, rationibus agrari]s Hinderdami,Leccp, molaribus præfe ^us fuerat. Harum autem unam x V i. aut X x,milium,uerùm quo con filio.

RERVHVLTRAIECTINARVM

filiöjpro compcrto non habeö dicere, {upprefïèrat, Sperabant quidam ex religiofo nomine cum plcràqp nobtlitatts fä(fbone, illain ob id in aóta relatamàCofs.tumhàudfuifTeineinmanifeftâ pecülatus iufpicionem frater perucniflet. Ratiitacp quod ueriGmiIeerat,pfoptercaeditamnon fuiire,quod ex lege fubicripta non cflettproindenulli dubiu^quin quin* decim annorum Ipacio intercidififet^quare magnam iam dccafionem u--niüeriàm genre perdendt animo conceperût.Superftes in urbeeratfraz ter huius mortui Hericus SoudcbalcHus Canonicus, uir eximia prude tia amp;nbsp;candore uaicrâdus:penés que Gerardus moriens, amp;nbsp;Conful foin uertcns,ada fua SC rztiones reliquerât.Et in hoc negocio ne mortuis qui dem parcebatur. Henricus citatur, ut demortui primùm, inde exulis fra* tris rationes relatas ederct. Nihil iile cundatus, extemplô cas exhibuiu Tribuni,'ubirecognitis acceptisamp;expenfis,præter expedationemèC ipem, illam hy pographê herois Monifortij aliorum^ in cal ce additam u(derunt,obftupetââi,8c quafî attoniti reiniperata,utrun(^abfoluunt«. Cœpit per hæc plebs fubodorarijtotû contra exulesfadionis négocia calumnrjs agi. quare iuiïit Tribu, eademæquitatealiorum (quæÉidio diuerfaerat) rationes ad legem' refecare,ne cauillis ludi fe, neu minis ab incœpto terreri ,neu largitionibus tranfuerfos agi paterêtur.Non tulit fàdiojpenes plcbemdeieuidoriam forerquam utciprgriperenf,nouas coniultando rcs inter le occulte agitartû. Agcr publicus quondâadocci duâÉ ùrbis partem, qua Holländiä fpeâat, populo Vitraiedino fuerat: â paludofa effoiTa'^ regioné nomen fortitus,uulgari uocabulo Humilia pafeua dicebantur. Hæc anno trigefîmo fupra milicfimum amp;nbsp;quadrin gentefimum,cum æris inopia, per bellareip.laboraret,iuflu populi par orn oncra ta, partim alicnata erant: ièd quibus conditionibus,quia paru conftabat, à Tribunis rationum ad populum circa hos dies relatû fuit,’ uttabulæ pofîèiïorum inipicerentur. Apparebatenim expenlîbnibus ufuranjsjquæ in iugera teftandi caufa ordinibus quotannis pendebar»' tur,in fiduciariam mancipationê à maioribusquot; tradita fiiifle. lam cum loi uendo ærialieno refp ♦ elTe uidebatur, quia agerilletertia parteprectj agt; lienatus erat,autetiamminoris, plebs eumhabere,reftituicp, quàm tâtugt; lam pecuniam, quaredimi poflét, malebat. Contrà,fcnes quidam etate confeefti, à maioribus fuis ie accepÜTe affirmabant, initio mancupio da^ turn fuiffe.Sed decem aniiis pôft, cum ob eundem in ciuitate magni mo tus orirentur, (nam pïebem agrùalienafle fera pœnitudo cœperat) ueh kt^ populus poiïèHores per feditionem ad remancipandum ob id adp gere,quod in uenditione,cum probèæftimaretur, plus dimidio precio le defraudatos clamitarent: negabant legitimam^ emptionem appellari pofle : maxime quum intra decennia pernumeratam pecuniam cum ufu ra iufta emptores recuperalfent.Audiês igitur plebs,alias propter hoice püblicos agros feditione tumultuatuminurbefuiffe, multo iam acrius in id incubuerût, ut quod olim tentatum paru focliciter effet,id nue con-» ficèretur ; ÔC referipta pecunia, pafeua iuris rurfum populi Vh^äkAni

fièrent»

L I B E R I k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;TU

ficrent. Metus intérim fenibus inic(5lus fait,nc materia iniuriæ pracbita, ipßadeam plebi authoreseflènt:namuutgi confilium in poHeiTorum fraudem fpedabat,ludibrium baud lUepidum ad earn placandä, compc fcendamcp (èditionem huiufmodi excogitarût»Siè rep.uidererur, SiC æ-» quum^palcua olim publica poftlimtnio reibtuere,poiîêflores ad lèacccr U cum tabulis iuberent:rjs^ infpedis, nouas,fi uideretur,de redimendo confèdas,per uctcra foramina immitterent.Prudens commentum ad û niquoshominumconatus eludendum.Putabatenimplebs hocpado pulchrè fibicautum iri,(îintegris ueterib.nouæ non fêparatim,fcdcunt illis commifïjrtradercnturîcumhocilliagerenteo confiliojUtpoflelîori cum libitum effet, antiquis inuiolatis,incorruptis^, nouas pro feinden* di poteftas foret.Per banc fpeciem cauendi,mutandi^ emptionc uti iRp fatisfàdum. Antiquis ilico nouæ immittuntur. Non nullas pro præfèn* tis pecunig copia,no graur.tim ferentibus dominis,redimunt,abolent^. nam ex publican’s exulisædibuspecunip aliquantum,etexmul(ftisnon* nibilredadum fuerat.In magnam itaep fpem eriguntur, uniuerfa pafeua breuiadbocexemplû publicaferurfumfaduros.ltacpadhucquidêmo dumpleracp faÆoplebemludificataeft.Circa bosdiesmittunturexur* be duæ cobortes,quæ infulam Lcccæ, quam Brederodiusprinceps uir gultisconßtä fui iuris,contra oftiû R-benifecerat, ui perfoderent, eamcp agmini amnis peruiam fulcis in longûdudis facerent. Aliæ,quæ loan* nis Benigni Amfterodamiaggerem difrjeerent. Paulo fub bos dies epi* fcopus exHeidelberga reucrlus, ubi remp. fpe turbatiore offendit, nec inimicitias inter plebê óó optimates, nifi rationes procédèrent, compo* ni pofse uidit, è Doreftato Batauoduroru V Itraiedu uenit. Nobilitas nibil moræ confilio,quod inter fe principe abfente occulte ag{tarant,tri* buendum rata,dc foedere cum plebe ineundo proponunt. Refertur res ad rationum tribunosmon abnuunt neilli qu(dê,concordiæ femper(uc ipfi dicebant) ftudiofi, Conuenit igiturinter utrofque,ut penes epifco* pum concipiendi foederis ius 8d facultas effet, quod^ ipfe pronuncia* ret.id utrifque facrofanff:um baberetur:adeó ut ne ipfis quidem concor dibus, indequiequam uelmutare,uel addereliccret. Redqtpaucis inde diebus, difïimulato confilio, Dorcftatum.Itacp operis cautum eft tabu* lis in fempiternamreconciliationemaprincipc.quarum tenorem deucr bo pene ad uerbü,quod fieri potuit, quam diligentiffimè adfcripfi, Ta* bularum autem,quibuspopulusauthorefcnatu,principis arbitriumra turn effe uoluit,ante quam in ciuitatemredrit,hæc forma fuit* Senatus ** populuscp Vltraiedinus prgfentium tabularum fide teftificamur, quic* “ quid difïidt) ac controueriïæ inter religionem amp;nbsp;profanum nomen, “ quicquid inter nobilitatem et plebeios, amp;nbsp;ciuem et conuenam intra mu* ‘‘ ros urbis,nemineexcepto,hadenus efferbuit, id uniuerfum principis noflri Hennci Palatinipræfulis Vltraicdinorum arbitrij efleiuffimus: ** placent^eæleges, quasadconcordiam pacemepomnemurbisiuffam ** 6^ bonara efldiólurus.Has autem quafeuntp foederis conditiones iufle- “ rif.

7^

Ij nt,ncaffîrmamus,anenfu confociato eorum, quorum retulen'ntjfißne »i fanguine, labefaótationeq? fortunarum in prüfend olim danC'.ßnemo » akeriuscaufa atrodus lædaturjutinrecondliadonis legibus amplius »gt; pronundabitur. Nos uidHîm religioneobftringimus, his^tabulis reli 9j giofius deuindmuSjCas ita nos exequuturos, ut nihil tam magnum fit »1 futurum,quodimpedirepoflit Jdautem inrecondliadonis legibus primis exprimi uolumus, ut rationes ab anno undeeimo ad uigefimum

3, quintu ui(^,ficutcœptæjS^ quidem nullius iniuria,{èruata legidma iudi •gt; dj forma,exigantur. Ad hæc,fidem noftram obftringimus,quód fcna* 9» tui, ut par eft amp;nbsp;æquum, parebimus, utq ièmper facere confueuimus» tj Quodfi quis contra ierit, aduerJushunecum principe,Cofs. ôôfenatu », arma induemusiqugftionibusq habitis,utfccderis uiolatidamnatu fup 19 plicio multabimus. Contendimus itaqueà principe,utquàmprimu »9 ad nos induitatem fc,his confilfjs finem fadurusrecipiat.Neceftquod 99 metuat à nobis noui quid:nihil enim ab eo uel iniqui,uelabfurdi poftiP 99 Iabimus:nihil incoeptabimus, quod ad träquillitatem concordiäqpcr* 99 turbandäfaciat.lftaut fincere fcriptaarguantur,nos Operæ bi'nosfena 99 tores noftros exorauimus, 8^ quorüdam inopia, alios,quofq; in fuis O' 99 peris,qui hæc communi omniûnomine fubferiptione teftêtur.Idquod 99 libentes uolentes^ ad operarû preces nosfecimus. Anno uicefimo quirt 99 to fupramillefimum quingentefimum, dedmotertio Cal. Septemb#

Hacplebis uolûtate perfpcda, Princeps curfu propere Vltraiedû congt; tendit. Vrgent cum religione optimates,ut fardendæconcordiæ caufa, quaftuneç uelîet foederis conditiones conciperet, 8ô ad eas iureiurando affirmâdas in hoc ardoreutrofqadigeret,antequàm pcenitudine uarij plebis ailîm i ab eo confîlio auerterentur. Epifeopus nihil grauatè popu ïipoftulatum fufeepit:quidemeo libentius,quod cùmnihilultrafe ad concordiam facere pofte uideret, haud dubiam fpem ex ftudijs om-nium ordinum colligeret, haud diffîcukerhacrationeeosconueturos. Edidit paudsdiebusfœdcris leges ingentianimorum plaufu,amp;:l£tida publica,inhgc uerba* Henricus Palatinus. Ab initio epifeopatusmd, hue animus fèmperfpecftauit, utpacem domilôris^haberem : ôôadni'

gt;» ter indies, incumbam^ in id, dum uiuam,ut ditionem ocio 8C tranquilli »gt; täte fiorentem conftruem: maxime uero,ne ilia per tumukum amp;nbsp;difeor* »» diam, praecipuas rerumpublicaru peftes, ullum malum parturiant.Etx »» enim quotiesmecum reputo calamitatem,quoties cædes miferias dp »» uerlas,qugex difcordia nafeunturzS^ contrà,quantacomoda,quiproz »» uentus,fru(ftus,emolumenta,quæ mutua beneuolentia animoru con »» iunlt;ftio,quæfoclicitasrcipub.exconcordiapullulet,nihilantiquius.niz hilpriusduco,quàminteftinû malum ab urbenoftrapropulfare. Attç utinamid integrum mihifuiftet.Vidi difcordia reip.uidi certamina,mo

99 tusmagnoSjUidi coniurationes ordinum interfe:quaruardoranimum S9 meumincredibiliangoredifcruciauit. lam ne hocmalu ulterius ferpat, grafletur ue, uerumut côfiliomaturèobteratur, ftathuiccotentioni re^ medio?

L 1 B E R I r, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7Î

inedio obuiam ire: bellum intèftinum componere Sc animos partium cÖfociare. Sed ifta quo tranquillius tranßgi liceatjin diiquifitionê popu “ li prius uenire iuffi» Operas feparatimrogaui, ut quantum fuxcontro* “ uer(îæeflet,meoarbitriodirimendum remitterctur. Haud grauateid faditaruntjamp;quidemmeafummopereiddefiderantlSjContendentis^ “ caufa,quo iniuriarum memoria omnium aboleatunReconciliationis le “ gesdandas,qua(cuncpuidecur,mihipermiferunt. Äddideruntamp;Stabu “ laSjfuo iulTu, à ßngulis fenatoribus fideliter fubfcriptas : quibus fœdez ‘‘ ris pacis^ leges omnes, quas dabo, iuftas Sé bonas fibi fore confirma^ rut ♦ Porrô quod ad diuerfam faófionem hominumreligioß equeftris^ nominis,quorum ifta ex æquo referont,(quando id ipfum ab ijs coteiix “ dimus)haud minus ardeter,quicquid fcederis erit,in noftru arbitrium “ pedibus concefterunt. Simili ratione datis dextris (qua utile amp;nbsp;necelfäz rium eftet)religiole,quicquid in foe dere exprimetur, fe perfequuturos, “ fpoponderei Quoniam igiturutrinquehucconuentum eft, utmeo ar^ “ bitrio fempiternum focdus coeat, conditiones difceptationis inter fa^ diones ( quod edignitate noftrafuit) commentatus fum, pro teftimox “ ntjs dixeruntij, quos hue préfti : remipGm quanta maxima diligentia licuit,propius cognoui.Comperiquantum fcditionum,tumultuum, diftidiorum in republicaarfit^eorum omnium fontes é uarijs caufis,oc^ “ caßonibus, calumnfjs, erroribus fcaturiuifte. Inde initia orta inuicem criminadizinde certamina,iniurias, inde mutua odia emanafte: arma ad “ corporum amp;nbsp;fortunarum cuftodia fumptaî neminem alteri tuto fe crcx “ didiftetdeniqp læuas fufpiciones ex tenuibus rebus natas omnia facra 80 “ profanamifcuifte. Vt ifta componantur,adarum omnium iniuriarum “ memoriaexoIefcanPofitis igitur fimultatibusamp;fpirituftferocia,amo' toqi certamine ut partes reconcilientur,ut^ urbs Vltraiedina ab inters “ necino exitio defendatur,fœderis fempiterni leges in banc formam con cepi. Omnium autem primum placet, memoriam certaminum ponii diffidia, fimultates, 8^ odia, quæ inter homines omnis nominis, in no^ ftrarepub»exarlerunt,tum autêintereos quibus nomen aliquodin par tibus per ea tempora fuit,cum omnia leditionibus colliderentur, pror* “ fus aboleri,fempiterna^ in pofterum obliuione obrui ac fepelirizet qui “ dem fjs de caufis popularibus,quas paulo ante memoraui» Nemo labe fadato,uelre,uel dido nome alterius,fortunafue:fedpræteritaadmiftà condonantor.Certamina ada per has occafiones exorta, è pedoribus, animiscp eraduntor*C}uicquid noftræ urbis hominum eft, cuiufcunc^ “ etatis, de tranßidis è malaconfcientia, indignationê meam in pofterum autpocnam formidaredefinito.Inuniuerfumadmiftbrum omnium ue nia,impunitas^efto,Quantu ciuium eft,deinceps CoflC Sófenatuipax reto,amp;(ut bonorum ciuium eft,confueuitcp fieri)fpontedeferat.Quin aduerfushos nihilnouijamp;præterquàmdecetjmoueton Nullaomnix no comitiapriuatim, nulli coctus occulti, niß publico fenatus confenfu “ authoritate,habentor:ut par eft, 06 e more fieri aftoleh Si ufu eucx

g niât.

74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M V L T R A 1 E C T I N ; R V M

Sî niat,quem operariim conuentum hâbefi : is non mïî loco dclîgnato Sf nutu lènatus habetonCalculi ab undecimo anno, ad præfentem ufquc »gt; continuantor» Quin 8C rationum Tribunos, nihil præter rationes iam M deinceps publicè curare placet: fint in ijs toti recognofcendiSjConficieiv gt;» discp.Adfunto illi,quorum eft exequi.Hic uisornnis publica,priuata^ abefto, Difceptationum publicarum ditionis amp;nbsp;controuerfiarum co-* ’» gnitio penes fenatum permaneto.Tribuni nullum ius,facultatê^,quic sï quam inquirendi ultra impofitam prouinciam ufurpanto, Secundum ” ifta edico,ne quis cuiufcunc]^ loei aut nominis fit, qui ue à partibu s ftete runt(utpaulóantedi(ftum eft) cum aduerfario nouum certamen ca* ” pefTatjiniuriamue faciat: fed pacem amp;nbsp;amicitiarft confociatis animis co' lattpertinax concordia in congreffufamiliariamp;S mutuis commerces ad ” feratur.A' dicacitate,conuicqs,côtumelrjs,intotumabftineatur. Sicui ’» iniuriaru atfeio aduerfus quern oriatur, in ius uocatio efto ♦ Lege agito: ” diem dicito:deiure Séiniuria difceptatoftudicio contendito: necaliter* ’gt; Quiaduorfum ierit,ac fecus feceriqquam in his legibus expreftum eft: ’’ qui'ueunam aliquameiuspartem uiolauerit: qui uead cupidine noua^ rum rerum confurrexerit,id^ adeo fenatui fuboleuerit,ftatnullo partf M urn difcriminejiunc ipfum ut foederis ac pacis uiolatore,publicatis bo* ” nis extremo humanorufupplicio afficere * Ad id ftudia ncceflariorura ” noftrorum praciensauxiliumferenttadhocCofs. Tribuni,ordofena* M torius,ô6con(ènlus bonorum omnium arma induent: utmihipriuata gt;» fideinterpofitareligiolereceperut,ubicunlt;^ extra, intra'ue muros eiuf » modiopprimatur* Sin uoluntarius populus baud iègniter,è foederis ” conditionibus,infigni cum laude iua ip(orum,fuum officium iàciat,(ut »gt; non addubito eos faduros) faxo uiciftim, ut in noftram dignationem »gt; Sé fidem receptos pergam tueri*Talem aduerfus cos affedum induam, « qualem eft principis erga fuos in rem omnium declarare. Affirmaui au »» tem hocfoedus,libero meo arbitrio permiftum, tabulis fignonoftro » obfignatiSjXiii.CahSept* Epifeopus foederis leges fignatis tabu* lis cxpreflas,adhanc formam opens dedit»Et uidebatur facile pax, tran quillitas^hacuiacoitura:quôdpræcipuum omnium feditionum irri; tatarum confilium derationibus continuandisinhisfandionibus, ad plebis nutum perfpicuèexpreftum eflèt.Tribunirationum per hæc pie bistotiesexpertæinconftantiam ueriticredo, principi fuam fidem ad* uerfus nouarum rerum concitatores obftrinxerunt. Acceffit hue quo(j pertinax nobilitatis confenfiis : hue religionis acre ftudium nbsp;nbsp;nbsp;fenatus,

ad reftituendam rempub.Só legum uim. Princeps foedus promulgatu* f us,populum in curiam fuam bafilicæ D * Martini Sé Seruatoris h^ren tem,in concionem aduocat : ubilacobus Mindenus de feneftra præfuli finifter,huiufmodi orationéad conciliandos uarios plebis animos com pofitam habuit’Quem diem fæpenumero uotis,à deo Opt.Max.uide re defideraui,ciues,is hodiclætus mihi,uobis item(ut ipero) candidus acfauftus,reipub* uero uniuerfæ annua gratulationeatq! obfecrationL bus

L I B E R I I.

bus feftusilluxft.ls enim cft^qui mihi ex animo ggn'tudinem fuftulitidi tionem publico gaudio perfudit:urbem ab horribili feditionis fragOre, ferenitateindu(fla,tranquiIIaint.Qiiotics conlpexiuos (forlîtâiuftis de caufis armatos, per templa, uias,cœmeteria, forum, comi’tia peruagari, taatus apud animum meum depopofci ad fupph'cium cos, qui ueftros animos pefli'mis artibus follicitatos ad arma pcrpellebant ♦ Qj-^’bus diz fcurfibus amp;nbsp;tumultu infano,ne ipfi quidem res ucftras domibaud mo? dicefradas diffi'teminirconfeHis enim pcriculum faiflum eftJtacp fimul atcpprincipis libero arbitrio pacis acconcordiæ leges lànciendas ultro permiferitis,metu omni dempto, nufqua circumfpec^ans pauidus, led quafi poft longam iadationem procellis amp;nbsp;turbinibus elapfus,uifa pro cul terra alacrior,non pofTum non ad uos de falute parta uerbafaCcre* Confido uos non olcitantcr aduerfuros animos, ubi intellexeritis ue^ ftram foelicitatem JJicam autem quo potcro compendio, exuberate læ titia nimium perfufus, quanto non modo metu cuerfionis, fed occidio? nis(dicam libere)uos,ueftras^ coniuges amp;nbsp;liberos prudcntiftimo cofi/ Iio liberauiftis.Maiores noftri cum utrincp hinc ab HolLT'dis,inde à Gel ris uicinis principibus bellis inceflerentur(non enim diutius licuit quic ns eflc,quàm illis bonum uiium fuit)nihil prius contra uim habucrunt, quam hofti beneuolentia,quod fieri poftètjoccurrere» Erant auté baud omnino bellorum rudeszquamobrem multis prælijs darum nomen a? deptifuerunt, óó tarnen quietcm tumultui, pacem atlt;ç ocium bello angt; tepofuerunt:ut principes uel bellorum, uel pacis artibus illuftres eftent. Quod fi ea uianihil promoueretur,SC boftis obfidione preflis, fcalas amp;nbsp;machinas mûris admoueret : tum uirtutem indcxtera oftenderc, egrcz gièpro aris ÔCfocis pugnare, ftrages edere, cocordes pedora hoftibus pro mûris obijcere.Confpicuos eos uicinis populis cocordia faciebau Etenim ea tenues refpub ♦ à paruis inicqs ad fiimma imperia fscpe creucx re:ut contràjUrbes opibus florentes ÔÔampliffimarum rerum fplendo re,inteftina difcordia ruunt.Norant illi hæc: quapropter nobis ditifli'z mam ditionem his artibus partam 8^ propagatam tradiderunt,at(j utu namacceptam per manusconfimili gloria pofteris noftris relinquercz mus.Sed is demum maximus hofti terror eft, id ualidifti’mum præfîdiz um,in quod tanquam in cotem nouacula,illiditur. Quàm anguftis ter* minis circumfcriptam,quam pauperem rempub.initio habuimus,quis omnium eft qui ignorete’ditionis pomccria quàm contradafSc pau cos intra annos Imperatorum amp;nbsp;regum munificentia, imo ueftra cocordia quàm uafta, quàm lata accepiftisf’ quorum uix quarta hodie portione, tarnen opulentâ fan’s poflïdemus. Reuoluite mecum annales rcrum ’»Vltraiedinarumtin conipeduponitc,quibus maiorum noftrorum ar^ tibus ecclefiæ ucftræ res audæ fint î quantis difflcultatibus,iêd fumma ordinum côcordia ab externis principibus defenfæ. Adelboldus cum diu bellum detradaftet,dubium eius euentuueritus, coadus penètanx dem cum Theodorico tertio eius nominisHollandoruComiteinpu*

g Z gnam

.X y6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V t T R Ä I B C T 1 N AR VH

gnam tlefcëditifed i'nfcchciter. nam præîio fuperatus, captus^ ab eo iii HoUädiam abduótus fuit. Neep ueró una aut altera ad uerla pugna opes noftr^ accifæ fuere.Natiuum id uirtutis dccus eft,ut eo fe uiolentius eri gat^quo laceflitur magis.In tan tam amplitudinê capto Adelboldo, bre uires urbiscreuerunt, utipfipotcntilTimis principibus elïemus formu dabiles;Slt;ali)setiamfuppetiastulerimus.MoxConradus cumeiusno minisquintoTheodorico prælio congrellus fuit (bellum præfuli indi tflum conftabat,quod Godefrido Lotharingiæ du ci contra eum cohor tes armatasauxilio mifiiret)hicresComitiimpuberi adêptx,cum per noftrum Antiftitem redditæ efiènt,pax facile farta eft: nam hofti formp dabilior erat,quam contemptibilior. (Quantum bellum cum Herebergt; to Qcfïit eiufdem nominis fextus Comes eCiuitatem hic etiamnum religt; o

giofam principijs bellorum,cum fex menfes ardaobfidione ad Sagun* tinam pene famem ufcp prelTiffet : diffidens earn fead deditionem poffe compellere, omnia apparare cccpit^quibus ad expugnationem opus ef let. Stabant fcaîæiam mûris admotæ,arietes, macliinæexpeditæ, acies inftrudæ,(îgnumexpedantes:cumcpifcopuspontificaliornatu, comi tâtereligione, repéteapertis portis intrepidus copqs in procindu ftam tibus obuiam procederet, Comitem di)s manibus deuotû fulmine per^ cuflurus. Princeps Hollandus Antiftitis uenerando habitu attonitusi inermem fè ad eius pedes prouoluit:ac fuppliciter ueniam petenti,his le gibus iniuria condonata eft, ut foluta obfidionc cum exercitu è ditionc Vltraiedina difccderet.'reftitutis rebus,nunquam popuIoVltraiedino armainferret. Taceo quanta uirtute infîgnem à Guicimo quinto Hob ' landorum principe acceptam contumeliam,paulo poftredudo exereb tu uidore aboleuere noftri.Prætereo clades barbaricas, quibus cum ci uitas non femel ab Hunis,DaniSjNortmannis,Phryffjs perinde deleta cllèt,atcp à Græcis olim Troia,ab Alexandre Thebæ, ab Annibale Sa guntuSjà Mumio Corinthus, Alba à Tullo:tamen concordes idannb xi fuere,ut amp;nbsp;ampliorem amp;nbsp;fplendidiorem ditionem pararent:paratam ad nos tranfmitterent. Vindicarunt egregia fua uirtute ab hoftium iiv iuria Imperatorûm profufaac prodiga in uos monumêta:quæquidem hodicius ueftrum exinifTentjiiifi concors maiorum uirtus dextra SC fer ro retinuiflet. Eadem ciucs, quibus artibus incolumia illi conlêruarûtgt; fjfdem ôô nobis defendenda funt.Talem igitur rempub. fi in ocio certa^ tim foueritis,nullushoftisexoriri poterit tam grauis, qui earn obteraf^ Sin Ate aliqua in partes uos diuellat,gloriam 8^ fcclicitatem ueftna, per inferam Germaniam confpicuâ,quæha(îtenus incolumes maniere,pctgt; ditum ibitis.Libeto culls exponere deformem difcordiæpeftem,nci ob aliud,^ utea urbepropullàtajCt memoria quorundâ temporû tada/cc* duspacem^fadam fanefiè deinceps colatis.Monftrû eff, quo terra nul lum procréât fœdius, nullum deteftabilius. Parentes côcitatin liberos, quos nullum fœdusdomefticumquâuisarôtum iatis poteft adiûgerc* Germanos inter fe committitmihil penfî habet,quid mifeeat, dum oragt; nia

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LI B E R I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7gt;

nia tranfucrfa agat » Omnia in ciuitatibus, ingenrjs natiuis præclara in* uertit,ne ccetus hominum, qui ad focietaté colendam conuenerut, poC fint in unius populi corpus coalefcere. Dominatio multorum exitiabi* Iis eftjinquit poëta:at hæc per fpeciem iuuande reipub.omnes ad domi nandumextimulatjUt quot fint capita, tot redores habeantur : amp;nbsp;dum fimul dominarilaborant,fitjUt nullus omnino fitmagiftratus: citra cugt; ius authoritatem ÔC imperium nulla régna, null^ ciuitates côferuantur: led legibus dilTolutaimmaniumbeluarum more omnia feruntur, agun tur^. Ibi cædes, latrocinia perpetrari necefle eft : ibi undique infidias ftrui,dolos nedi,pro libidine omnia geri:quando metus,quo ifta pro* hiberentur,abeft.Nunc non dilputo de lucro è mercimoniiSjô^ qu^ftut quæperdeosimmortales quanta forent,ubineqp legibus uiueretur, ne* que uis,ne(Ç flagitia fupplicrjs cohercerenturC Nomades plauftris degc tes fuifïe legimus,qui incertis fèdibus,nullis legibus ferarum more fern* per uagabantur» Vtrum igitur magis è repub,fît ducêdum,authoritatf* imperio^ magiftratus concordi repub^parére, an nihil fani lâpere,ultigt; mo exitio per feditionem paratos, æftimationê uobis permitto ♦ Redeo ad id unde digrefîus fum» Cû igitur in magna gloria amp;nbsp;opibus fern pet res Vltraiedina per concordiæ uinculum effet, fimul ÔC militari gloria floreret,oper£precium eft cognofcere,ut uires noftræ in fefe aliquando per difTidium inteftinum ruerint: hoftibus prædæ,ditioni calamitati at que uaftationi extiterint*Poftem externa alioqui,poftem item remotio ra exempla domeftica cômemoraretuerùm ea attingam folum, quæ uel ueftræ adhuc memorif,uelparentum hærent:quo perfpicuum fit,initi um turbandi omnia at(ç mifcendi,ab inteftino malo ortum^T ragici ma li exemplum fuit Lichtenbergenfis fàdio,quæ ut à paruis initijs cccpit, fie urbem amp;nbsp;Hollandos in atrox bellû coniecit. Adiutus ad facinus pet petrandum opibus SuederiMontfbrtfi,Huberti Vianenfis,et Ioannis Bunfehotiorum præfedi, dolo ac fraude minime Vltraiedina lacobus Lichtenbergenfis captum epifeopum Guielmû domi fuæ tenuit.Con* fpiratur à rufticorû multitudine: undiq^ fadioni dolus, infidiæ^ nedu turgt;ColIegit interea feexagris iuuenum robur, cum iam annum ferme in euftodia proconfulis fuiftét:atqp alfj altjs uqs urbem intrantes,in do* mum Lichtenbergi impetu fado,principêliberarunt»Sequitur bellum ab exuleepifeopo in didumtôô paratur comm uniter utrinçp» Occurrit lacobus Lichtenbergus principiin Hœch V uœrda,fît acerrimum praî lium magna utriufiç clade’.cadit per aduerfum pedus transfixus epifeo* pus. monumentum cædis adhuc extat. Excepit inteftinum malum ex* ternum ftatim bellum graue amp;nbsp;ingensîquOjCæfo Archidiacono Guiel* ’fno e Comitibus Hornenfibus, 8C pleratç nobilitate,capitur Guido epi fcopus.Nec continuit fè peftis,nullis quantumuis feedis cladibus exatu rata.oritur fub hgc intra urbem iterum fèditio:qua ex compofito,ab ad uerfa fadione ui exufeitata, trucidatur lacobus Lichtenbergus, cum ali* quanta fuoruparteîô^quidem contra fcedus.Athocrecentiuseft,cL?m g J S ouden*

^8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M V I T R A I B C T 1 S AR VH

Soudenbalchi'ana gens duce HenricoMontfortis ad dimicandu inftrii ctaè Palatio defcenderet:acerrime^ inter Caftrenfem èc Romanù pon temcum inimicis dimicans,magna clade aflèdos eos per aduerlam por tamexpelleret.Timorfublatus,exa(^afa(rtione, uidebatur: fed iaâ:aad bella folu erac alea.Coprehenfus Môtfortiorû heros ab epifcopo Jn eu ftodiapaulo póft tenetunMox inde amicorum fide amp;nbsp;Montforttoruci uiumuirtLitefeptusHenricusNiueldiuSjUrbem armatus notSu cum parua manuexAmorfortiaprofedus intrat,captum uinculis eximit, ip fumAntiftitem ultimo fupplicio affecturus, nifi inter pugnandum in prætorio uico iduglobi in uulnus corruiftet.Annon hiefortuna, imo fatum dominabatureCaptum Dauidem, uarietatis rerum humanarum parum memorem, Amorfortiamrelegant,Etpræclarè cumnoftra re^ pub*acftum uidebatur, cum capto turbarum authore, (ut turn ferebât) bonisreftitutaeffet» Adfuitbreuifupplici) exador Maximilianusrex, qui uos obfidione lôga cindos,ad ultimû ad quaslibet pacis leges com^ puiit»Traditur Friderico Egmondano euftodiendaaduerius rebellion nem porta Cathariniana,machinis ueftris fèclufîs,foflamunita» Vilifii ma mâcipia in ditione Burgundionum,fub facrificulo epiieopo eratis» Capitalis dies dicebatur ei, quiper imprudentiam uocem inclementio* rem aduerfus tyrannidem efFutiuiflêt.Mitto alia,quæ non opergeftre^ ferre,ex domeftica difeordia tamê nata omnia» At recuperata porta,frugt;' ftra(quiarempub4Confociabant)Egmondanus alias atq^alias infidias, proditiones,ôif dolos poftea urbi nexuit. Ex turbido itaep cœlo in nam lucem uos hodie mature euafiftisrat diipeream,nifi multis argumê tis fîmiles tépeftates exorituras breui, fuiftet colligere, fi perrexifietifia ueftra rabies amplius conualefcere»Æternas noftræreipub» opes, fi in percuflTofoedereperièueremus^namdiffidiaôd fadiones funt uenena, ea^(ut quidam dilèrtè dixit)una opulentis ciuitatibus labes reperta eft, citraquam imperia forentimmortalia4Præclarafentêtia,quam ô dij im mortales,utinam omnesfaperemus»Sedilluc reuertar. Nonne fpeda^ culo eftis theatro finitimarum regionumfnonnetaciti in finu ridentue^ ftramingruentem euerfionemfExules ueftros ad ccclum uehunt, quogt; rum prudentiaclamantjfempercautumjneinteftinis feditionibus fittugt; multuatum : nuncrempub. magiftro atqp clauo orbatam furfum deor^ fum iadari»Hæ illoru uoces pauim audiuntur: 80 uix audeo apertis uer bis argumenta proloqui,quibus auguror eos hoc agere,ut inteftinus fu ror uobis externum bellum gignat» Vtinamianiefletis omnes. Quidfî bi uult aliud, quod uos ad infueta uedigalia in mercatibus adi^ereanni tunturc'Quid,quôd ciuem retinentc'quod merces ueftras bona^ publia cè pofTidentc' Quid, quod agros, paludes, ufurarios redditus in omnigt; bus locis manu confertum uocantt'Quid, quodfponfionem reculântî* Nimirum pcrfpiciunt callidihomines,omnia æqua amp;nbsp;iniqua no folum uobis inter uos difridentibusextorqueripoire,(quid enim Eciliusc') ue^ rumetiam opportunitatem dari,ut eadem uia de urbis pofTefiSone iudi^ cio

I I B B R I 11. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^

CIO contendantjUeîarmi's : fcilicet utuobis unà cum facnsamp;f profants ponantur. An non hue dementias properaftis Nota uox Philippi cogt; gnomento Boni eft, cum depaludibus contenderetur.’futuru, ut cas no in cardinibus regnorum,fed fub turri(proh fuperOMartiniana eftode-' ret.Creditis tum,ubi ineorum ditionem concefliftis,ipem finiendima-11 adfuturam dmo duplicabiturinihil enim dulcedine libertatis gu ft ata, (eriutute durius* Atep hæc denuciauit uobis ciuilis difeordia. Sed matu rere(]puiftis:quæresaffirmatmihi,claram ætcrnamqjrempub.adpo^ ftcros, forqiidolofam uicinis principibus fore» Itaq? lætor,uofmet fece* dcndilibertatcm uobis ademifte:00 quod dads dextris fidem perpetuæ côcordiæ fanxiftis,id utile erit ditioni, cum immortali gloria coniun óum» AdhuncquidemmoduMindenus:fimultabulasfancitifeede hsè gremioextradas,reiblutas^ oftendit,actribunis tradidit. Poftegt; ro die mane Tribuni rationu in curiam coguntur, ubi datis dextris co^ ram epifeopo concordig foederis^ uinculum ianxerunt. Adadi funt iu per hæc iureiurando,fubfcriptis tabulis, affirmare, ie ienatui adiutorcs adueriusfeditionisconcitatoresjamp;fcederisuiolatores in curia pontifigt; cia(quilocus ibiomnis ordinis mortalibus delignatus eft)adfuturos: pccnam de nouarum rerum authoribus finemora fumerêt. In epifeopi uerba iuratum eft. Viciftim princeps fidem T rib.fuam adftrinxit,nungt; quam fe rempub« deferturum. Breui quam hæc in urbe confeda funt, Vuicam Batauodurorum in arcem fe recepit«

LAMBERTI HORTENSII RERVM

l^LTR^IBCT IR y M

Liber Rertiuit

AX interim per aliquot menfes, mitigata hisartibus difeordia, domi foris^ fuit, Sed quamuis per recens idum focdus,quâtum difeordiæ fuerat, compofitum uidebatUTjferoces quorundam fpiritus,ocio per diutl namcomitia haben di licentiam, defueti, baud tarnen quieuerunt. Aduertebant hoc confilium, quod in pa

cis leges conceffum eflet, ab optimatibus religione ex induftria defu datum fuiffe,non tarn publicæutilitatisgratia,quàm utlupato plebi in iedo,foli ipfi dominarentur.Paulatim igitur dolere cœpit,iugum indu iffe.Oriuntur interim acerbæ fimultates,eo^ indigniores, quo ægrius eratjfub legibus et magiftratus imperio uiuendum efle:ex compofito ie lufos ab i}s,quos baud ita pridem ipfi in fenatum legiffent : in fe non folium illoSjUerumetiam omnesordines coiurafte: audam,no diminutam feruitutem: tolerabiliorem Soudenbalchianam dominationem fuifte, quam horumtyrannidemtdenitp de rjs reuocandis,quos nuper exules efteiufferantjConfiliaagitaretquocuntp modofeedus fadum diftinere. Côtràillipauciquidem,fedmanibusprompti,etuigentescorporibus, g 4 quos

Jo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVM

quos ante dîxi à prima lèceHionej nobilium 80 religionis fàélionem fèm per tutatos, neg^re id citra dimicationem futurum. In hac autem animo rum difrenGone,et irarum certamincjUtricç alteris hue infidiantur,utin diferimen uiolatæ pacis mutuo fe conijeerent. Et nufquam deeft horta* tor ad præbendam materiam inimicis.Fortè crepufeulo diei ita aeddit, ut præter fpem quaterni repleti uino ac cibo, in publico ab utraep fadio ne fibi obuiarêt. A’religionis èC optirrtatû partib.erant Michael piftor, Gerardus Nouiomaguscultrarius, Cornelius Hackius, Harmannu s Oeftromus:pIebeij,Gofuinus Amorfortius pidor, Arnoldus ôô loan nes Sandanusgermani, Vuolterus Damiæus:cum quibus poft paulu lum fecôiunxit Guolterus,Theodorici fîlius, audacia uirtute pares, ôôprtncipes partium. Primo ftatim occurfu neutri alteris deuia cedût: neutripedereferunttpro comilalutatione,conuicia utrintç magnis da^ moribus iacftantur.Res inde ad manus uenit,pugnatur^ acerrimè.Ple* bef) ad poftremum Damiæo 8^ loâne Sandano uulneratis, poftqnàm aliorum impetü diutius fe ferre pofte defperarunt,amp;uiolentaimpreftîo ne iam loco pulft,emoti^ eftênt, faciunt fugam. Alrj, ne in Riga contra* élis auxilrjs ferocius pugnam iterum lacefterent, palantes furfum deorz fum infequûtur.Necanteinfequêdifinis fuit,quàm in domos quifep fu as compulfi eftent. Concordie ac pacis feedereper iftam dimicationem uiolato, cura fenatu inceffit : nec fbedifragos plebeios metu plebis, eut inuifi ob côcordiæ conditiones eftè cœperant,arripereaufifuerunt. Ad didit facinorofis audaciam Confulis fauor,qui ex côpofito religioni 8é optimatibus infeftus erat.Itacç certatimindies uires confirmaretinuicé periurf) arcefteretrupti foederis criminari.Vtn'fqueerantfui ad capitis diem dicendum,amp; ad uadandum inftigatores : erat^ ingens certamen non folum de pugna laceftîta, fed etiam utri priores conuicia dixiftent. Neutri,ad tuendum faélionis fuæ nomen,et demêdam ignominiam,ua dimonium detreélant.Piftor cum fuis in portam Catharinianam prior ferecepit.Piélorincarcerempofterior,quodMaceIlumappcllatur,uOx luntarius uadit.Senatus plebem metuens,literas datadepifcopum,qui per hos dies in Tranfifelanis erat,de authoribus uiolatæ concordiæ, ut reditum,quâtum poftet, Vltraiedum,priufquàm malum glifcensfcre cipereqmaturaret. Princeps per literas ilico in uinculis illos aftèruari in fuum aduentum mandat:conftituens,ubi indereuerfus efîct, tormêtis de facinoris authoribus quæftiones habere,capitis^ in cos animaduer tere. Refpôfum atrox principis relatu, baud fecreto apud fenatu hefit, peruulgatu^ ftatim tota urbe efttuervim capitis uadatos nihil plane co* terruit. Et profeéló fequuta fuiftet animaduerfio feuerior, quam tempo ra 8ó reipub.flatus poftulabat,fi principis aduentus ftatim à patrato fa**quot; cinore eos recenti ira opprefRffet. At partes uehementcr è patrati fcele* ris confeientia pro fuis folliciti,( tametfi certamine magno ab fefe crime prius prouocatæ pugnæ auerterent) ne reuerfo epilcopo, qui in horas cxpedabatur,in grauius diferimen deducerentur,contemptis idi focde

ris le*

LIBER I H»

Si

Hs legibus,{preto ordinucon(enfu,8^authöritate, cum tdo tümultiio^ fc totaurbein cocmeterium Ioannis quartiim fecedunj^ DiHonisinuigt; ccm ibi criminantium clamoribus,tuentiumq? fuos dilceptaturrdiu^ in iraodio perfeueratum,ne indtdacaufa pendentesrei damnarentur: fed artcagendojdum iraiufta principis uetuftate exolefceret,huc à con fentiente omni multitudinc itum eft : ut uadati utricç è publicis cuftodrjs ita fua fide domos fuas dimitterentur, ut comperedinatis uadimonium fifiêdidifferretur.Attç hacinrcperfpicuèapparebat,animos plebis per fan(flumfoedus irritatos magis quamfrados fuilîe,redditos^ multo quamantea ferociores, Michael piftor accepto populi iuflu cum luo iodalitio prior aclibens è porta abqt^Plebeij primum aliquandiu in ad/ Ieren da uadatione pcrieuerarunt, abnuerunt^ carcereexirc»Precibus ad poftremum fuorum indudijproteftantur, fe inde non lupplictj mc/ tu conterritos,necconfcientia uiolatæ pacis ilt;flos, fediuITu populiabir remecutfordidatosreos uadimonium deferere,fedcödemreuerfuros, caulam^ in uinculis diduros, cum à principe iuberêtur,Slt; ad anteftaii/ dum citarentur. Et in hoc quidem ftatures erat Vltraicdinorü: TranC fnontanis inter hæc Amorfortrjs,tametfi domi res eflent quietæ, per ui cinam tarnen peftem concefifo ocio ex fententia frui non lieu ft ♦ Erat A* morfortium nomen ob agrariæ pecuniae conftitutionem apud princi/ pern non folum inuidiofum, uerumetiam ominofum. Exaggerabatur indies eius odiu calumnrjs airjs atep alrjs,quarû nimis credulus princeps pofteaipfefibipccnaruexadorfuit. Ingenioru loci, 80 cordati populi i-gnaruSjinfeftiflime cos odifle coepit. Legationes illoru aliquâdiu admit tere noluit,animûcp iamdudum ad uindilt;fi:â adiecit* Oppidum itaqp læ/ pe infidijs aggreflo, fruftra in corp turn fuit. Tantum apud prudentem epilcopum ualuerunt paucorum confilia,8ó priuata per id tempon’s in/ uidia.Edixit præfedo arcis Amifianæ,86 prætorib* eius ditionis, ut in Amorfortiorum agrorumcultores agrariosuelt;fligalcoftituerént. dif ßmuläs interim fuo id iuITu fieri ♦ Concurrunt ton's agris colonipropc/ rein ciuitate, quafi amentes:querimonias fuas ad dominos fundorum, quid in fe immeritos à prætoribus paganis tentaretur, deferunt ♦ Cogi/ tur fenatus tumultuofe, dant literas illico ad rufticarum iurifditionum prætoreSjin primis autem ad Praeledum præfîdqj'n hæc uerba * Vide. rent etiam atqp etiam,quam rem agitarent.’pernouam hanc,pecunia co. lonis fuis imperâdi formam, fibi uim fieri,iura libertatemcp pop. Amor fortq uiolari.Non commilTuros feagros iuris Amorfortfi uedigales ip

■ forum aut cuiulquâ libidini fore» Præfedus rem illico ad Antiftite de. ‘ fert, cum exaggerationequerimoniarû : id quod procliue illi erat apud

-5 nominis Amorfortq iamdudum apertum pene hoftem. Criminatioes autem omnes fere ex uano erât. His calumnijs epifeopus multo in illos magis accenfus fuit: uifa^ res indignationis plena, quæ fibi amp;nbsp;prætori/ businpofteruminfignidamnoforet.Scripfitex fuorum confilio lite/ ras ad Amorfortium fenatum,quæ leâæ in hanc fere funt fententia; Po pulum

U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

pulum Amorfordum indiesapudfeabhominibus utriufcf nommisrc-' ïigiofiSlt;pro{agideuicriminari:qua cognofceret fuam iurifdinoneni non modicè lgdi,et maieftatem imminuide tarnen baud ita temere indu Cl', utdelatoribus quibusUbet fidem fuam accommodaret* Agerêt itacp de legatis ad fe mittêdis,pcr quos fc,de rjs quæ obrjci pofïentjpurgarer. Condixititem dicm,ad quemlegatis audicndis fefe daturus eflet.Lega* tl mittuntur,Nicolaus Gerardi iilius,et Petrus Hardefeltius.Hi Amor fortiaprofediadCaLNouem.Dorcftatumuenere. Accitiin prætoriu interius (ubi epifcopus cü nobilitateprimaria ab intimis confilqs fede* bat)nihii benigniter illis (uti ante cSfueuerat)fuum aduentum princeps gratulatur.fedtoruoobtutuperindeatquehoftes intromiffos recipit, üexter lacobus Mindenus afledit.Iacuus libellorum magifter,quê uub goCancellariumappelIât»lndeutrinlt;ç Fredericus Seldcnackerus,Gyx bertus Hardcnbrochus, Hadrianus Rhedius, prarter^hos unus amp;nbsp;itê alter.Ibi Mindenus uehementis uir ingenrj,8C reliquis non paulo facun dior,(ut faepeantè didü eft)oratione præparata acerrimè in Amorfor*-tios inuehitur:ut fi hoftilia moliti fuiflent, nihil quicquam acerbius ad^ dere pótuififet.Telam omnium eorüm, quibus principis maieftatem in (pcdem imminuiflê uifi fuerant,ordinc à principio ad finem contexere cxord(tur:ea eleuans, exaggerans^, quatum dicendo ualet« Primu om nium obiecir.haud diu efle,quod Sufatenos aliquos è principfs lurifdi' tioneper lidorem intra muros retinuiflent, ob nihil aliud, quam quod ad conftitutuminter fuosuedigal(quemadmodum inalijs pagis feóï' tatum fiierat) ibt contribuiflèntrquamobremretêtisgrandem multam cdixiflent Qiiam quidem contumeliam,quodipfi ius multandi eos qui extra urbes agercnt,u(urpaflcnt,principi haudquaquam ferendam effe, fed ære penfandam,perinde ac ß res abftuliflent ♦ In literis haud itapri' dem à fenatu ad epifcopum datis,eius nomen perfpicuè à fcriba læfum: quafi per uim,nullo iure Amorfortianiprædij colonumnuper arripu* ilfet.His acccptis legati ad colloquendum pariter amp;nbsp;deliberandum pan lilper,quid ad ea præmeditatè refpoderent, paceprincipis,egrediütur* Poft paulo intro reuerlî,difertè obieda refutarunt: expurgantes in prp mis lenatum, qui femper illius maieftatem, quod licuit, à fadione aftè^ ruiftctjnedum hic imminuerct» Accepta expurgatione Iegatorum,perre xit Mindenus(uti incocperat)hiftoriam criminationum pcrtexere. Su^ per hæc quotidie eos plcbem rure in ciuitatem extradam,ad fiftendum cogeretdiem apud iudicem urbanum diceretindida caula ftatim dam^ nare,muldare^,ut libitum eßet»Quoniam iftafuperbead laceffendumi principi ftomachum patrataconftaret,iufteeum in illos hoftilem fpirix tum inducrc,qui hoftium fpeciem pracberent:certum eße,non tolerare diutiusleprodeledamentohaberi»His moribus damnum inßgne da-ruMunicipiorum numerum (inquit) indiesaugetis magno principis difpendiOjiie in eos ius præfedo præfidq Amifiani imperiu ue ßt* Vult igitur,eadecaufâ numerum eorum pariter ÔC nomina in indice relata cogno-

8î vognofccrc* His delatis quid expetat, pofcat'ueuidebin's.Coîonis uç^ fins maxime fub Luefdana prætura prohibuiftiSjUediebus iudicioru a prctore pro impcrio ad conftnuendum iudicium uenire iuflijparcâf, præterconfuetudinc,quæhaudnuperibirecepiaeft.utexIoanneFon ckio prætore loci, amp;nbsp;due Amorfortiopridem accept : nbsp;querimonias

fuas deuobis detulit. Accedit adægram principis mentcm èi. hoc. cxib lius mâdato prætor Luefdanus conftitutionem uedigalem nuper cum in fua prouincia colledurus efTetjedido cauiftis publicè, nead cum/cd ueftrum quæftorem epifcopo pernumeranda deferretur. Aqua amp;nbsp;igni fuper hæc loanncm Fonckium in terdicere uoluiftis,quôd quofdâ agra rios fundi Amorfortrj colonos VItraiedum ad forum eccleïîafticum in lus ob id uocarit,quód penfîonem èliberalitate ukronea in fingulos an nos ei dari folitam,non pependiffentînam ea fe redimût, ne diebus ope rofis iuri dicundo adeffe teneantur.Paululum in fenatu addubitatû fu^ it,num hac decaufa urbepelleretur. Inhgnis contumeliafuit, quôd per uos ftetit, quo minus licuit epifcopi uicario extremum iuris aduerfus ez uangelicosfratres loannitas perfequi:àquo eos defendiftis. Poftremô, quidhocaliud eft,quâmoblatumauxiliumfjsquiprincipioppcdunt^ maxime,cum Arnoldus Dofrerius Conful obflaret,ne uiator in Hœch landios mifliis cum ijs iure ageret,qui imperatam pecuniam nondu fol uerant:rjs^ multatitium pignus auferret. Obiecit præter hacc nonnulla alia perleuis momenti in fpeciê admiflaî ut ad hune modum captatis oc cafionibus Amorfortios percellerctjres^ in fuburbana eorum ditionc nouo more pro libidine QOuaret.Adealcgatimodeftè,quâtumextemz poreimpræmeditatis facultas fuggcfïit.Encótum id interim eft,ut aclio nes,8ó criminationum capita fcripto tradercntur.Rcgreffi Amorfortb am,rem ad fenatumreferunt.Necoperofum fane fuit, calumnias ucrius, quam criminationes,omnia perperam interpretantiu diluere, ôt earum aliquas accufando exaggeratas,moniori interpretatione lenire. Scripto itaqueepifcopo ad fingula refpondetur, uerum feriusaliquanto. narn paulo literæ Doreftatu adfcrrcntur,populo V uicano clam, T ranfi-felanos petiuerat cum modico equitatu. Inci dit hoc iter circa Cal. Noz uembres. Obnupto capite,ignoto^ habitu per Amorfortiam,(nc proz ditusGelroopportunusforct)profcdus,fequentinolt;fte inScura pro populariter nobili nomine diuertit.PauIulum ibi fomno ac cibo potu^ recreatuSjfub lucem cofcenfo equo,circa medium diei celeriter Dauctri am peruenit.Quatriduo póft dux Vuolfgâgus epifcopi frater, cum reli quo equitatu eum fequutus eft ♦ Hæfit in Trafifelanis inde ufç ad Cab Martias infequentis anni, qui uigefimus fextus erat fupra m. d. Vndc iterum in fuperam Germaniam abijt, nemine itineris certiorefado, pez nes quern in tanta inferæ ditionis reru uarietate,cura reipub.eftet: cum fuperiores principes regni fines amp;nbsp;feptaegrefturi, foleâtin ordinu coiv uentu,quem haberent,curam amp;nbsp;pontificias uices ipfis deferre, ne nego cia obeunda rerum adminiftratio defereretur. Quapropter uarie id a male

84 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

malefèriatis hominibus acceptum fuit,aïtjs aliorfum occuku abitum irt terpretantibuSi Manfiit in Germania àCal.Martqs menfes plus fex.cû in tantum iterû Vltraieôi fax feditionis fereciperet, ut metus effet,nein teftina rabies bellum externum excieret:tametfi plus irarum quàm iniu riarum elîèt»Pulfo igitur legum plebs ac fuppliciorum metu,comperen dinatos fœderis uiolatores religio ne abfoluit:ferox populus ocij defue^ tudine omnem lapidem mouet, ut per occafionem fumma imis cômuz taret. At religio obfequendo omnia facere^quae ad pacem retinendâ ad iuuarentjblandimentis mitigare, fpeciofis uerbis extra here, rationes ex paeffo exequiîquo princeps redux utcunq? pacatum ciuitads ftatiim in* ueniret.CanifioprincipioanniCal.Feb.prorogatuseflCôfuIatus prp ter morem Joannes Vordius,quiacontinuariabnüit,magiftratuabiit; cuifufFicitur loannes Vualanus^Multi tribunorum femaoiftratu abdi

O

carunt. Hoc anno Amorfortiæ Cofs» fadi, Nicolaus Ioannis filius, Euerardus Donßlerus.His temporibus principi ab Roma fuus con fir maturepifcopatus:ad quem ufcp diem à Philippi obituConfulprimart us in ciuitateius propraetor dixerat,ac uices imperatorias in hoc magi* ftratu obierat.Traditum fuit(utaccepi) id priuilegtf VltraiecJinis à (are Vuenceflao Jdem falt;kum Amorfortiac^econfuetudincmagisab e* pifcopislongaferieaffirmata,quam priuilegio. Redit inter hæcDore* ftatum è Germania præful quinto Cat Nouê.Ibi baud diu commora* tus, ad feptimum Idus Nou» (quiaalijs fuperalias literis accerfêbatur) Vltraiedum cum ingenti ordinû If titiaóó elFufà gratulatione uenit. Ali quot ibi diebus gratulando,comeflando^ magis,quàm ordinandæ rei pub»curaabfumptis,in grauem ôCpericulofam ualetudinéincidit. De* Icendens ad animum quàm parum tutum 8lt; odiofum foret, ibi decum* bere,ubi ab armis amp;nbsp;fremitu nulla quies erat,tertio Idus Nouem.Dore ftratumTerecepit » Quàm uariæ de eius morbo repentino per earn tem* peftatcmfufpicionesiadabantur,nonoperæeftreferre.multicertèhuc trahebâtur,utcrederêtueneni potione languorem obortûiquodquia parum efficaxerat, SC minus præfens,ualetudinem aduerfam etmorbu diuturniorem fecifîê» Equidem nihil habeo quodprocomperto auiîm affirmare. VItraiedo difeedens duos uicarios reliquiqlacobum Minde num ScErneftum Amerongumipenes quos omnium momenta cauflâ rum efTeiufrit:fummaitempoteflasfcifcendi,edicendi,promulgâdi,de lidacorrigcndi foret » In uniuerfum his demandatum, utobeuntes per omnia principis uices,uiderent ne quid detrimentirefpub.caperct»l’o* ti hi in remp.intenti, nufquàm ex urbe difcedunt,Iî earn authoritate ma gis amp;nbsp;clementia,quàm imperio,ab armis,et in armorû defuctudine con tinerent. Stimularunt eorum animos quoçp gloriæ ftudiû, ôô apud poz fteros laudis amor,(î pacis ôô concordiæ artibus remp. reflituere ualugt;-ilIènt.Paulo fub hæc,quæ aliquot menfes quieuerat controuerfîa de pa ludibuSjde^ utriufqueregionis cardinibusabHolI.iterataeft.Quoni* am autem ea quæadhanc difeeptationem pertinent,haudperindettiul - . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tis no*

Liber i i li

tIS nota funtîopcræprecium uidetur excedere paululum äd ueteh's hüx lus certaminis caufam ( quiafrequenter nobis de eo mentio fuit) enar^ randam:ne cum rebus,memoria difceptationis tam memorabilis ad po fteros aboleat»Anno fèptuagelÏmoprimofecundo fupra M» C C Cc» in aula Burgundica afïèntatores quidam erat (quod genus hominibus omnium ferèprincipum aulæfuntrefertæ) qui gratiam apud Caroluni Dùceminituri(quià rerum geftarum magnitudine Magnus cognogt; mento fuit didus)iUi perfualerant, interiores paludes Goylandici lUx ris,autcertèdubigpoflêflionis efïe*Speciofedidum magis,quàm ucrè* Perfuafum fuit baud difficulter,quippebeUicofo principi, belio 8gt;i. glogt; riæamp;fadamplificandum Burgundorumimperium nato.Easmoxex iure manu côfertum uocat» (nihil de hoc certamine ferè antiquius) Digt; feeptatur inter ipfumamp;Dauidem de iure finiumjinagnaui* 111e ftudio recuperandi amifïâs paludes,ut perfuafus erat:hicuindicandi tuengt; dicp cura, quæ fuæ ditionis per tot annorum pofïefïionê effent* Ad pogt; ftrcmum,ut certaminis aliquando finis foret, uterc^p arbitrium eiufdcni regni amp;nbsp;linguæconfultifïimis uiris,Sô libellorum magiftro tan^ prima rio arbitrfj difeeptatori defert. Apud hos cum prouincialis curator Du cis nomine,de regnoru terminis,argumentis ac teftimonijs certare coil tenderet,nihilcompertideterminationepaludum afïîrmare ualuit. Co trà Dauid epifeopus cum ordinibus ditionis,limites fuos nauîter, tabu larum fide,quas ab Imperatoribus,ipfis^ Hollandorum Comitibüs de cardinibus habebant,nixus, defendere. Addudi ad hæc odüagînta è câ pularibus locorum tefles» Prolata item funt Sd alt;fia haud paucâ,quæ dé eadem controuerfia extabant:allegata pofîefrio:produ(fti in rem præfen tem.Curator prouincialis aduertens futurum,utarbitri in confîliû mit terentur,iam^ cenferent, conterritus^ad demendu principi dedecus,in earn uerecundiâaddudus eft,ut arbitraria fententiæpronunciationem perfequi defifteret, amp;nbsp;ftudio per fuam negligentia obliterari patereturi. ïam inde fèmper epifeopi amp;ordines Vltraieiîîini in priftina pofteflioné quieûere: in totfeculorû ferie,nullo infeftatorepacati fuerat Jtaep angt; no uicefimofexto^(ut cœptum eft narrari) ea lis de'iure finium denuô e^ dido aduerfus præfulem edito a Burgundionibus renouatunEx ordû nibus mittuntur Emneflam cis aggerem legati:eô euocantur 80 Amor* forttjjcum quibufdam ciuibus, quibus in fis regionibusfundierant, in rem præfèntem î ut fîmul adeflent in notandis utriufqp regionis cardini* bus. Hue adhibuerunt Vltraiedini paludum locorum^ Amifianæ di* tionis in piano defcriptionem,qug pofteris temporibus in noftrum fus conceftit, Hæc ita parata erat,ut in ea paludum ordo con tineretur.ïn ra ^icc montis, Amorfortia ad ortum. Vltraiecîlum ad occafum cum fini» mis agris fie depofitum erat,ut hinc Vechtaamnis^ illinc Amifiû in ma re fe efFundens,inter!ora uicorum,paludumjOppidorum^ utriufcp no* minis duobus quafi brachfis complederetui'.Difcurrebantlineg diferi minatrices cardinum,quibus regiones diftinguébâtur; fofla item pone ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b Ëmneft

8^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM.VLTRAIECTINARVäI

Emneflam cftmorem in turn' Marnnianæ dire(fic oppofita, cardo utrp ufquediuonis.Huiusautem chartæopcadiun,cardincs,quosplebs in colarufticorum antiquaappellationeLcuucpalum nominat,amp; Raiam, aduetuftum foil ius uindicandum accurate notarunt. Principum ad di fceptandum deregnorum liinitibus conuentus Sclurnhouic inter hec habetur. accitihue funtquocç Vltraietftinorum ordines: nihil aliud hiequam difputatum eftadaltcrcationes ufq^ de Vltraietfiinorum iniu ria, contumclia,2lt; infolêtia:quod longe diiiflimam partem paluftris fo li Goylandoruregioni ablatam, totfecula nullo iurepoflediiïent.Repo feere itacp fcjpræter iplîus fundi ius, aliquot feculorum fernus, quod in immenfam amp;nbsp;intolerabilem auriuim excreuiflet.Ordineius finium ua lidis argumentis tueri, tabularum teflimonia, annorum fupraprseferix ptum,polîèlTionem:arbitrii defertionemfquauel fola in fraudem incide re aduerfarij poîuifrent)producere, Adhibita cft et ilia chorographia in re quafi præfenti,de qua paulo ante didum eft. Adduxerunt ucterem et hodieadhucdurantem diftindorum in ijs regionibus terminorum no mencIaturam.Quæargumenta liquide) limites arguèrent,amp;controller fiam omnem exemiflent. Redeîïtordinum legati rebus interea infedis domum.Adhuncmodum cum diu ccrtatumeHet,eôdcniquededu(fta rescftàBurgundis,utproponer€turdedefèrendoad fequeffrum cer^ taminetinterea tantifperàfodiendispaluftribusdefifteretundumcofti tutadifeeptatio finita efïet, Paucis póft diebus Margarita regnorupræ fes literas ad ordines Vltraieefiinos dattquæ in concione extemplo reci tatæ in hanc fententiam funt ♦ Quoniam in conuentu Schœnhouiano nuperitaconueniffetjuepaludesGoylandicæ effoderêtur,nifequcftra tareIitemconfe(fiamhaberent:Scircntitaep,easfemanu conlertum itP' rum uocare.Refponfum ab ordinibus, Gbi no liquere,ubi homines VI traiedinæ ditionis,fodiendo alienum fundum,ius Goylâdorum ufur^ paflent: certè in confèftionc omnium mortalium efte hactenus in tra db œcefis limites,fuas paludes, quarum ius,fineullo cum quoquam certa^ mine,penes feha(ftcnusfuiftet,fefodiftè:neeç commifTurosfe hanc eau-ûm fua inertia ita obliteratam ad pofteros cum perpetuo ipforum certa mine,ôô fuo immortali dedccorctranfmitti.Oefcqueftro ucro nolique re in conuentu quicquàm decretum fuifte : nifi quod ægris animis hac lege difeeftum effet, ut domos reuerfi, rem integram ad fuos referrent. Cumautem nelt;ç feribendi, neeç infèftandi fincm facerent, ordines per uiatorem ad fummum imperrj iudicium prouocationé fecerc. Res quo minus expe(ftataerat,eo doluit Hollandis magis. Prouocationé tarnen baud reeufarunt: cum mallent alioqui certamen intra ditionis fepta cô^ poni.Literas mox pauloFlorentius dat ad bafîlicæprimariæ Decanu, expoftulationum amp;nbsp;ftomachi plenas : prouocationes id genus in Bur^ gundionum regionibus inufitatastcum lites,fi qug cum finitimis popu lis coorirêtur deitire iniuria'ue,intraeas diflecari cófiieuiftènt.Per hanc prouocationê,contramoremmaiorumaduerfus Cæfaré fadfam, eins

Maie ft a^

L I B E R I H, maîeftatem imminui : anfam hi'nc uindi’dlæ nafci pofTe i 8^ concitari ali-quam tempeftatem. Hinc manus iniecHiones, hinc publicas bonorum amp;nbsp;ufurarum poflèfliones exon'turas, nbsp;nbsp;nbsp;ex amicis lmp era to ri înimici

fièrent. Proin de antequam illius iram in iê uertant,fi rebus fuis bene co fultum eu P ere nt, rem integram ad arbitros deferrent,ièqueftros uepo* nerent. Sedato paululum pauore inter hæc, nouainiuriaab Hollandis proficifeitur. Viatores duo, quiadprouocandummiiïi erant, Mechli* niæ contrains gentium uiolantur:arrepti in carcerem ducuntur» Terti ùm, mox quàm hæc agerentur,amp; paulo póft quartùm cum edido lite* ræ mittuntur,ut à fodiendo defifteretur.Simul denunciatur,ut Ifelæ ua dofum fundum,amp; Rheni oblimatum alueum effoflîonibus perpurga* rent.Mota lis fîmul damni in{è(fti,ad id iàrciendum,quod Amfteroda mi,per Hinderdamum,ui fluminis illorum negligentia fradum pridem acceperantjndignâtibus Vltraiedinis importune omnia ifta fimul mô uerijCum nuper in conuentu Scheenhouiano placuiftet, nouam difee*-ptationem Ifelfteinæ de ijs rebus conftituendam efle : interea de qsftiz perièdendû. Quare ad fingula per literas relponderunt. Deinde remift fins omnia Burgundi agentes, cauiàm paludum negligereoccœperutt dimittunturinterim uiatores domum è carcere,Externam inquietatiogt; nem inteftina procella lufcepit,Mediis his temporibus,quibus foris ab Hollandis exercebantur,domi fie fatis placida ac quieta omnia fueranu ïn concordiæ legibus expreftum erat jUtfumma cura Tribuni rationes continuarent:8^ multati quidem iam multi erant. lam^ cceperant relk gioforum amp;nbsp;equeftrium rationes difpungere ♦ Hi obfcuram atlt;ç humf* lem multitudinê blandimentis ludifïcando, caulàs quærere cœperunt, neinfortunarum naufragiû, fempiternû nominis dedecus (id quod uidebatur futurum) uenirent.Pro le quif(ç annititur, ut quacunque uià poftet fieri,rationes abrumperentur,Mindenus ut cognatos periculo» quod ingruebat,eximeret,contra padum perfèquêdi calculos, plebi fc oppofuitfNihil plebs ægrius unquam tot fuperioribus feditionibus tU lerat,atlt;p hoe fadumtquod ab eo rationes nunc impedirentur,a quo eâ rum difpundio primum agitata eftèt:qui^adeó nuper in padis concor diæ principi amp;nbsp;populo autor extiterat,ut procédèrent:qui^ uindex ea* rumdatus eftet:indignum uifum tolerari,Tribuni, quiacontra|foedus rationes abolere nitebatur, rem pari iure atep gquitate indidis comitrjs ad populum ferre uolunt, uel inuitis urbis præfedis. Spedabant hue, cnim,ut contrada in comitium tota urbe plebe,ulcifcendi fè ftudio ma/ gis quàm rationum, (quanquàmharum quoçp) in inimicorum inuidi* , am exulibus reditus decerneretur Jacobus Mindenus alter præfcdorû folicitudine inieda, odauo Idus Decemb,Tribunos rationum fub Ha fenburgum côuocat, (ipfum autem locum teftudinelateritia ad’fpecus modum cocameratum, Vltraiedini Papeameram dicunt) Ibi multa de exadis tumultibusjde^ uarqs populi ftudqs amp;nbsp;for tuna ôôreipub, fta^ tu pro^nio biennio expofuit: quî feditio feditionem feruit,amp;: quæ inde h a incottlgt;

88 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H V L T R A I B C Tl N ARVM

incommodadomiac fortsfuilïentfequuta,Âcnifi pacis tenaces efiTent, futurum ut breuigrauior uis externa ciuitatêadoriretun Verùm quod ipfc accingi diceretur ad impediendam earn rem,cuius affirmandæ div dum fe authorem obtulifTet plebem ob id fremcre^Quoniam autem pofterior dies priorum magifter effet, nunc clarius ieperfpicere, quam turn malorum aamen iecum rationes traherentzcontrà fe confukorem, adeo^ bonis omnibus ad id adiutorem fore,utamicitiam Ôc paccm co^ lerent,amp; cupidinem omnem à certamine inutili auerfarentur. Proinde de continuandis calculis fuperfedendum.Multa id genus delinimenta in ipeciem utilia dedit. Ad ea T ribuni.poHe quidcm illas mittfnifi nupe ra iuramenti religio obftaret:ôô allaturum id momentu aliquod ad pla-cidiorem reipubdHtum.Sed quia plebs tota huic fpedaculo intenta, in dies faces fubderet,utfaftigium rei aliquando imponeretur:fi nondum iuriiiurandi religioneexoluti rationes intermitterct, æternum dedecus fuis nominibus inufturos ♦ Adde ÔÔ periculum commune, quod inde à plebe cum fibi 8C fenatui, turn religion! amp;nbsp;optimatibus imminereuExx pertos fe nimium,quantum furor popularis ualeret:malle præfedos, a^ deo^ ipfum antiftitem fibi inimicum, quam plebem ad tragicam cala-mitatemextimulare^FerociTribunorSrefponfôexagitatus prefedus. Agite dum(inquit)quoniâitafierineceffeeft,cum fubfilio,omnia mea mouentur mecum.Simul ægrefcentianimo inde fè in curiam abripuit. Euntemfèquuti moxTribuni,poftulanthabcndorum comitiorum po teftatern populo dari.Negatillefefadurum. Plebs auditis if squæordi Jies molirentur,ab ijs confettis capitibus in fe coniurari,ConfuIis Cani ffj animu explorant,(nam is torus plebis erat)quid in re dubia,fi ad nouas res confu gerent,ab eo fibi expedandum foret» Quia autem amp;nbsp;hue morumoptimatumiamdudum pigerecceperat,occulteeos hortando ad arma,ne finerent rationes per focordia exolefcere,per omnia fe diffi-mulaturum promittit.Nodurnoscoetus domi fuæ habere: uiam iniré ad fe ulcifcedum: denit^ palam cum præfèdis de comitijs habendis ex-poftulare»illi armis fe interceffuros minari, fi cotra fccderis fidem ad res nouas confurgerent. Mandat inter hæc confuli(quando ffemitusct cla mor indies crefceret)utin unum autalterum arreptu animaduerteret, quo reliqui quiefcerent.Conful modo hoc, nunc illud caufans tergiuer fando,eos extrahit. Additillud quo(]^,religioni periculofum fore, fi tali occafionead armatam feceftionem concurreretur.Itaquefexto Idus De cemb.(quidies Conceptioni D. Virginis folenis habetur)ad uefperu, homines in proceres nobilium coniurati, cum ingentiurbis terrorein cœtû coiuere. Vbi multa fecreto de no ferenda feruitute,et perfidia tun» procerum ecclefiafticorum,tumequeftrium,quefti effent, ira dolore^ perciti,datis dextris coniurant,eo die ante nodis cocubium, uidoriam fe præfèdis,quam nimis infolenter aduerfus plebem exercerent, extor-furos.Defignantadc^dem amp;nbsp;direptionem èfàdioneutriufc^^ nominis’. Turn demum parta uidoria,de reuocandis exulibus,de reftituenda pri ftino

L I B E R I I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8?

ftinofplêdon repub. fcadruroscfTe.Poflquàm datisordinedextnsre* Iigionefemutuôobftrinxere,rru'ttuntinternuncium, dàm præfedis to ta urbe, in primis auteni in inferam ciuitatis partem, ad homines faction nis plebeiæ, quorum uirtus fæpcantea in dubijs rebus enitueratmt pau lo poft diei crepufculû, circa primam facem, armati in fupera parte ad* cftènt:ftare,nobilitatem amp;religioncm nihil opinantesopprimere.Ipfî interim in ponte fullonum,molem e trabibus tranfuerfîm rudibus agge ftis, contra inimicorum impetum, erigercraptim aggrediûtur« Sérum autem diei illune erat,amp;^ nox tota,quo periculofius erat cÔfilium,quod incœptabatur.Etutundicp tutiforent, dextralæua^ ôi. à tergouiarum anguftias, fcamnis èC fedilibus obiectis precludunt.’ut circumquaçp tu* ti forêt,(î qua uis inlperataaliqua immineret» Difpofiti paftïm in ftatio* nibus cum armorum omni genere,qui,nemunimêta irruptioneaduer* fariorum difqcerentur,prohiberent.Ipfum uero robur plebis in fronte ad trabium cumulatarum molem collocatur. Validum præfidium, un* dememorabilemcladem ederepotuiftènt,fî dieiautplenilunfj beneficio profpedus in aduerfos potes datus effet.TefleraeratjUt accepte aduer^ fæ fadionis aduentu,fîgno in proximis templis ad arma côclamaretur: ad quod ÔC ij qui nondum adeflent, exinfidijs alios lèrirent: alij per ftationes diftributi,ad tuendumfe,8cfortiter pugnandum intend eft feut. Præfedi urbis contra, aduerlà plebis ui, per ten ebras, Confules primum,quorumalter(utdixi)apertèconiurationisfufpedus état, in curiam pontificiam celeriter conuocantîrati haud fegniter agendum eft lèjpriufquâ plebis robur tota ciuiiate contradum inualefceret.Contra* hitur hue et nobilitas,amp; proceres nominis ecclefiafticn Voluntary quo que è plebe pauci illi quidem(de quibus ftepe ante à nobis memoratum eft) fed audaciflimijin armis adfunt. Horrenda làcies,cum funalibus in curiam per ténebras undicp concurrentium:amp; armorum ftrepitus hor rorem augebantNobilitas cum parte plebis,quamuis loge a Iff s nume* ro impares,ducum tarnen uirtute nixftnihil grauatè cum in cÔdita abfcp principemultitudine dimicationem capelfunt.Præfediubiuidere fuo rum animos ultimæ pugnæinftrudos, nullam moram interponêdam arbitrât!,fuos trifariam partiuntur.Religio curiæpræfidio relinquitur« .Quantum ueroplebis amp;nobilium hominum erat, itadiuifere, utipfi cum roborefuorum à fronte, plebis opera adorirentur: reliqui dextra læuacp,per nouam uiam,amp; aliam ad Teutones defultoriam,magnis cia moribus fubitô in ipfo pugnæ ardore,illos aggrederentur.Dantur teft feræ è more militari,ut lacobus Mindenus præfecftorum alter, cum par ,te plus dimidia dextrum fluminis latus:Suederus Sulemus, uir nobilis, ôCbelliartibusclarus,finiftrum tueretur.Mindenuspaucisiuospro tempore exhortatur,ne pauci multitudine imbelli deterrerêtur.Nodis tenebrofæ beneficio,minus pcriculi à globis tormentarrjs,qui in incer* turn nullo proipeeftu mitterentur,adefte.Deinde ipiam cumulatarû tra biû molem,plus fibi quàm pkbi opportunâ; quam ne magnæ quidem h 3 operæ

f,0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIÊCTINARVM

operæ efTetdifijcere. Veniretinmentem pietatis crga patna,cum quan ta gloria pro liberis ÔC uxoribus, pro aris focis apud pofteros» aduer fus einem pcrniciofum,qui bonorum omniû fortunis immineret, iam decertaturi effent .Illos fine duce uulgus iners nunciato fuo aduêîu,illi^ CO fugam faduros.Se principe duce,præeunte fagato fenatu,optimatu præfidio feptos,patriæ communis falutem afierturos. Denicß earn no^ lt;ftem pacem et ocium domeft icum baud dubiè gternum parturâ.Dum præfecflus in hune modum fuos in procineftu dans ad pugnam animat, Piftori amp;nbsp;fuforiæramentario,domum Teutonorum exeuntibus,duo pIeberj,GerardusNiger,ÔC Laurentius Godefridi filius, dudum Ædp iiSjô^ haud itapridemTrib.ration.dum fuperâ urbis partem incauti pe tunt,inipfopropèlimineoccurrunt. Agnitosextemploper umbram (quamuisalioqui haud facile cfîèt)dedendos dcpofcunt.Negat Niger id citra pugnam ac fanguinem fore,ac priufquàm haftam expedin t,Mi chaël telum in aduerfum pedus arcu,quem ad id tenfum, paratumep ha bebatjtorfit. Et traiecerat aduerfum inimicum,ni ex côpofito ad armo/ rumomne genus thorace âftriplici uillo foraminibus confettis texto, acloricato nullitelopenetrabili,peduspoplitetenus muniuiffct.ui ta^ men fagittæ humicorruit.Capti ambo in uincula ducûtur.Inde primas facis filêtio in manipulos ita,ut didum eft,diftnbuti unditp plebis ope^ ra inuadunt.Conclamatur ad Gertrudis et Nicolai ad arma. Primo im petu,clamoreoppugnantium terrormulto maximæpartieorum inijci tur,qui luxu difÏÏuentes,lingua qüàm re promptiores erant. Hi per ua^ doproximas domos dilabentes,occultisuiarum diuerticulis etanfraefi bus inde fèfe abripiunt. Reliqui in ftatione permanêtes, acriter opera de fendunt.Sed inhocconflidu nullius æquèuirtus,ex optimatibus, in gnis fuit,atcp lacobi Mindeni.Primus enim in fummam molem defulto rialeuitateconnixuSjpugnamlacefïiuit. Sequûturhuncalfj,ita ut quif-quelaudis ac gloriæcupidus maximèerat.Clamor tngêsoritur, necmi nus inardefeit cominus pugna. Plebs ferociter hos propugnactilisde-turbare,nihilIocifcgnicieirelinqucre.Pars, quibusid negotrj datû fuc^ rat,per trabium iunduras ac rimas,inimicos ad ftrepitû quemlibet quâ tumuis leuem fphæris eminus ferire.Fuit ea dimicatio utrinçphoc uehe^ mêtior,quo iraatc^odio magis resgerebatur. Stctitdiu ancepspugna, priufquàm feuidoria inclinaret : tanta^ ferociaoppugnantium defen* détiumep opera pugnabatur,ut infigni clade uidoribus ôë uïdis luci ca cbnfiidatioftetifïet. Mindenus ter nafta loco fubmotus tantum no in terram concidit.Turn demum dolore 8ëgloriæ cupiditate pariter,ira^ accenfuSjCum globo fuorum iterum in fummum euadit.reftituitur pm gna omni telorum genere,multo quam antea infeftius:ita ut loco plebs aliquantum optimatum tandem uirtute fubmoueretur. Cæterum am tefignani poftquàmficlateraôëtergajfuorumpræfidfisnudata præter fpem animaduertére,infugam abeunt.Etquiaperdenfiffimas tenebras palan tes tota urbe in ueftigio uidoribus periculofum erat perfequi,ad-uerfam

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R I I I»

' ücrfam trabiû molcm extemplô difijcere aggrediuntur. Elabun tur l’nte nm muros fcditionis èplebe principes,quos metus fupplicn ex per ma ' 11 conlcientia ftimulabat.NonnuIIbquos uel grandior gtas retardabat, uel pauor retinebat, aliquandiu latuerunt, dum muliebri habitu, aut L giioto cultu, quo portarû cuftodes facileerateludere, urbe pauJo póft exciderêt.Sed multo plures lucre,qui nodis bencHcio incogniti,de qui bus nulla unquam fufpicio fuerat,poftridie in tabernisjuis opificiis O' peram nauare uifi,in pofterum uidores latuerût. S'cio fuifte quofdam, qui ancipiti pugnæ euentu territi,in armis domi,utrô Icinclinaret uiôo riajntenn' ftabant.Hi audito fuorum cafu, oppeftiilads ftatim fonbus, neamp;Slèproderentjluminibus extin(ftis,in penetralioribus ædiû fuarum partibusfecondnuerunt, Vtcuncç itacp huiusnodurni prælq Fortuna cecidinuidoribus tamê,quàm uidis, perniciolîor,magis^ cruenta pu^ gna fuit.Cecidit in uulnus globo traiedus SuederusSulenus,uir ex an^ tiqua Sulenorum gcnte,nobilis:ôi; Qiiirinus Riddcrus,crallus pidor, adolefcens adhucimberbis,Slt; nec dum ad militiæmunus, nbsp;nbsp;ftipendiu

faciendum aptus. A' plebe unus defideratus cft,qui nodo præacutis cia* uis graui,per caput amp;nbsp;cerebrü percuftus perqt ♦ Præfedi inde in curiam regrefti,fuorum uirtutem laudarunt,Mox(nedifturbaia palans^ mul titudoiterum fein cœtumconglobaret) uidores manipulatim urbem cum tympanis,alq alqs uqs peruagando, reliquum noc'îis confumpfe* runttabutentesnimis impotenter aduerfusuidoSjinfolenter^uidoria, principum plebciæ fadionis ædibus uitrcas feneftras excutiûtîin fores uiolenter infiliunt,eas quafi diffraduri quatiunt. Ad poftremfi, nullam ferociæ hoftilis fpeciemprætermittunt. Mane Doreftatum Mindenus ad præfulem defufo nodurna dimicatione ciue leditiofo, literas dat: mulde ijs, quos coclufos in carcerehabebat:fi ualetudinis ratio permit teret, VkraiedûjUtdereis côfilium præfens capi poftet, quamprimum adueniret^Habctureo die fenatus,ad quem præfedi dehabendis quæx ftionibus,defeditionis concitatoribus referunt. Multa hic in eum ordi* nem grauiter fimul amp;nbsp;acerbe ab illis dida funt, quôd eius fomnolentia feditioiorû ciuium audacia indies magis ac magis confirmareturiquam nifi ipfî fua uirtute fuperiori node,cum trifti fuorû clade, oppreftiftent, iam religio,iam fenatus,iam optimates,amp; quantum bonorû hominum eftèt,cædidircptioni^ datiforent, Atmultoimpotentius inuedifunt in Confulis Canifq perfidiS, quiconiurationis confcius,ccetus nodur nos flagitioforum ciuium in interioriædium fuarû parte habuiftettcum illis,contra duos ordines,amp; aliquantam fenatus partem, quæ fulpeda , plebieratjCÔiuraftèt.Arguiftcideumfûperiorinode, cum nifi pudor, neproderetur,obftitiftet,ne(p in curiam pontificiâueniftct,necpadfran gendum illorum furorem,quenquam adarma côuocaftet. Hinc ilium in uultu pallorem fuiftè,hinctrepidationê,cum præter fpem,fubitô do* mo excitus, in curiam, ubiordines congregati erant, adeffe iuberetur» V ifos fæpe fcditionis coryphæos,cùm alias, tum intra quatriduû, illos h 4 8iil*

RERVM VLTRAIÉCTINARVM

èC illos(quos nominatim ibi per ftrin gebat) poft ferum di'ei domu eius intrantes, contidnio furtimrurfum egreftos: quos interdiu, ne feindi* carec,ne nutu quidem obuios dignatus fuifleuConful ad ea uehementi orationeufuSjpn'mum feexpurgauit: indeöftêdir,occafionem cauft fa.n ftditioni's, ab ipfa nobilitate præfeôtorum i'niuria primü ortam, qui contra concordiædudumfancitas lcges,rationes opti'matum re* ligionisimpediuiftèntJuftisdecaufis àplebe,cumfeludibrio haberiui derentjComiti'apoftuIata.Itacgaduefperam ufcpdicendo to tu diem exe meruntiPoftero die iterum per præfedos fenatus cogitur:fuerut^ turn » ftnatui authores huiufmodi fenatufcofulti faciendi. Qui in fupera ur gt;3 bis parte in armis fuiftenqin perpetuum exules effent, ne uir,mulief ue, eorum quern hoipitioexciperet,capitis periculo.Iatentes proderentfub jgt; occafum folis.lndicibus fua præmia forent. Dereis^qui in uinculis erat, gt;nbsp;quæftioneshaberentur. Indicionemoproditur.Magnaciuiummul titudo, ah] alio exulatum abiuerunt. Interuenit è Doreftato inter hæc, ordinum confilio»rempub.in meliorem formam conftituturus pr^ful, inualidus attj æger.Senatuipublicafollicitudoet curaincefrit,ne fecuri periculorum,per proditionem ab cxulibus opprimerentur. Italt;$ dupli-cant in mûris nodurnas uigiliarum ftationes, excubias item pomœria no(fteobequitantes,amp; portarum cuftodias.Intereadereisquaeftione incarcerehabita,confeflioexprimitur, plebem metune arriperêtur alij poft alios,ob improbius diem habendorum comitiorum poftulatu, ad arma nodurno tumultuexcitam fuifte. Necad cædem aut direptione, ut maxime in eo conflidu fuiflet fuperior/ationem cofiliorum ipedaft fe,ut ip (1 fingercnt, uertim rationes cotinuari uoluiftc. Præfedi ueriti ne per moram quid interueniret,quo è uinculis eximerentur, capitis anqui rendos condemnant.Nec alius fere dies triftiorem rerum faciem,to to il lo triennio,quo inteftina difcordia laboratum fuerat,habuit. Auxit hor rorem armatorum equitum, à quibus e curia pontificiaad fuppliciuin Palatinum forum contraincertam uim deducebantur,apparatus.Et ne ufquam T ragici fpedaculi fpecimen deefleqpars equitatus iufta,tota ur be,ne qua uis à plebe coo'riretur,uiarum ambages furlum deorfum obc quitare.In bos omnibus paftimregionibus abimbecilli fœminarû pue* rorum^ genere comitia,óó uoces mordaces iaciebatur:irudines, ac fan gûifugasgangrænas appellare:forenunc,utciuium fanguine, quemar denter tam diu fitiuiftent,aliquando explerentur.Clamor ululatus^ o* mnibus urbis regionibus audiebatur:led multo continentius in forum confluentium mulierumagmen, uoces^miièrabiles edêtium, tandem mouit præfedos,exciuit^ milèrationccircumfufis in coronam equitibi.-lachrymas.MindenuSjinterim dumlidor reos ad fupplicium parat,re* putans iêcum,quanta lê 5^ ftirpem fuam inuidia ex ciuium pœnaad po fteros maneretjfimul commiferatione idus,uerfo calcaribusequo.Re* ducantur ifti(inquit)in carceremthodie fuperftites adhuc iunto.Niger tndçfupplex ueniam publicè à lènatu coftquutus, in quadrienniu exui

L I B E R I I I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;JIJ

effc iubctur. Laurêtius uerOjCjuoni'â T ribunatu rationu fupenon'b .reû tempeftatibusgeflilletjeumcp impotentiïis aducrlus pleramlt;ç nobilita tcm exercuiflet,quàmuelocio qiùeti^reipub.conduxerat, uclillis gra^ tum fueratjin uincuh's adgraui'ores quælliones aflèruatur.Exiftimabat præfuljUt uerifimilcjOCCLilta confilia, quæ uulgus latuifïcnt, fe torment tis ab eo exprefîurû.Et in hune quidem modum,uidrix fae'tio plebeiam potentiamarmis frcgiRCum terdus annus ageretur, quo fèmina difeor^ diæinteftinæ prîmum iaci cccperant.Verùm îufte ne an iniufte ad fedu tionis faces hac uia extinguendas gra{ïatafuerit,no oblcurè ludicari po teft^certè lus inde æquum ftedt,qui plus armis ualuit» Sed quantum ea uidoria,ô^ dominadone, ex ilia, parta ad ocium amp;nbsp;lècuritatem promox tu fuit, deinceps narrabitur. Exulû numerus tot pene hoftes lècit, quot ciues intra muros eflent : quorû multo maxima pars ab extorribus, ob communem iniuriam,taciti ftabant. Duplicatus igitur fuitmetus fadio niiutôôciuemadimperata faciendum domi inuitum continerent,86 urbem fe^ ab exulum infîdfis,quibus opportun! erant,accurate tuereii tur.PræfuI ob ingrauefeentem indies morbum, non diu in urbe mora^ tus, cum captiuo Doreftatum Batauodurorû nauigio breui fe recepit^ Nauigantemfceminarummanus fuppliciter tendentium caterua,atlt;ç cum lachrymis obteftâtium reum uinculis eximendum, ad ducêtos ab urbe palTus profequitur:quantumuellet auri pacifeeretur, in numerato' fore» Nihil epiieopus pecuniamraoratus,ctimtoruoimmoto^ uultu curfum nauigationis auerfus fîlen tio teneretdllæ fpe potiûdi captiui abx ieefta, meeftæ domum retro abiuere»Detêtus indeTribunus in carcere Doreftatifuit,annû plus minus:nec poft horrendos cruciatusjuita pro pemodum defperata,nifi grandi multatus pecunia, liber è uinculis etia^ iît.Secudumhæcrefpub»ab inteftinis ièditionibus quieuit quidem, fed cas externum malum illico,domeftico propè par, excepit» Exules enim, partim elapfi metu legis, partim decreto pulfi,cum alij alio exulatu pro' ficifcerentur,à uicinis oppidis obuiahumanitatefufeipiebantur: fi ne id odio nominis VItraiedini, fine in fadionis inuidiam facerêt: fine huma norum cafuum memores,fupplicummiièreret:aliquot certè eos ad rerû pub.fuarum communionem benignè inuitabant,Ægrè id habuit fadb onemîquôd cum ex anguftqs fue ditionis fugatos,in propinquo (unde propiuspericulum erat)ceruicibusfuis omnibus penèhoris imminem tes ante oculos cernere cogerentur, ad extrema oceani littora profliga^ renequiuiflent. Adhas urbes,utlitcras det,principem inducunt,expogt;-ftulatrices,quôd feditiofos homines 2lt; fœdrifragos,hoftcs à fenatu du^ dum iudicatos, publica fide intra muros fuos uerfari paterentur, â quiz bus fîbi urbi Vltraiedo quotidie infidias parari,conftans fama eftet» Hac iniuria fe prouocatum,pofte ad iufta arma induen dum temerè perz pellû Adearelponfumaperteacfimpliciter’Liberasfuas efte ciuitates, castç omnibus ijs patêre,cum quibus nullum publice odium lis'ue inter cederet:pracftriim ueró fupplicibus,quos uel fortunæ iniquitas,uel alix quis

94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L T R AI E CTI N ARVM

quîs cafuSjfolum uerterecompellerct.Memores cafuum humanoruiri, fupplicum didicifle milèreri«Quoniam autem cum nullo publice priua* tim ueodium exercerentjongæ paci a(ïuetosgt;in ocio fe ne(ç bellum ne» que fîmultatem quærere^Bellumreftitantibus oblatum,quibus poffent animisjquamuis uiribus impares^(èpropul(àturos*Ne(p id fe fine exem plo faceremetus elle, et nufquam no gentium ufurpatumtprofugis for* didatisgt;exulibus,8d ob infortunium pulfis, ciuitatem quo receptumha béant,fuppliciter petentibus,publica fide darf Quâtum uero ad difcri* men, quod fibi ab exulibus cominifceretur,fîc perfuafumhaberet:non cfle tâ fe barbaros , 8d ab omni cuitu difciplina^ Humana alienos, quin oppidareligioneimbuta.ôôlegibusidentidem ut armis munita incole^ renttubi non ex cupiditate,nullo pœnæ metu ,{èd fub magiftratibus Si legibus uiueretur:tantum abefiTe, ut afyla fine dilcrimine hominum len» tinæ,in perniciem finitimarum ciuitatum patefcerent * Hæcalia^ idge-^ nus epiicopo VItraiedino à propinquis oppidis refponià funt. Ad nul los auteinfefi:ius,quàm ad Amorfortios fcripfît,odio magisgentis ino* litOjquàm ex merito. Aduerfus hos grauiffîmu erat, quod qucrebatur, inde latrunculorum more exuks, Vltraietfiinis infeftos per motem eua» gari:à quibus tametfi uis abeflfetjnetu tarnen infortunij,nônulli itcr Éu cientes, uiam fledere coeerentur» Ad ea lènatus’ Non occultum nobis eft,quam male per quofdam multis nominibus apud teaudimustquos quoniam innocentia iam no poteft tuen,olim certe Si tuebitur, 8C fides commendabitjubi cccperit quorundam impofturaet offuciacinterlucc fceregt;Exules,non inficiamur,noftris portis eflereceptos» Aufer calum' niam:nemo,cui pedus dextrumineft,in tuam inuidiam, communibus moenibus à nobis eos donatos interpretabitur*Quod quidem, quam* obrem faditaremus, nulla caufa eft:nec præbita anfa, cur fidem Si ob» (èquium noftrum labefädaremus : cum ultro femper effufa humani* täte, (quodlicuit) tuæ maieftati nos conciliauerimus « Cum autem ir» ritato bis confilrjs odio, apertum fit, quid inde oriri poftet : uefanum foretjfipaucorum exulum,Si quidem obfeurorum exincondita plebc liominuracaufa,nosin certamen,ubi quietiseffeliceat,aliquod conficc remus»Quid dementius, quam fcorpionum catulos in finu educaredta que eiufmodi conquiri iufti funt, qui facinoru, quæ abs te obqciuntur, rei iudicarentun inuentus eft nemo: ut miremur, quid fibi hoc nouum accufandi genus uelit,acquorfumfpedet. Sunt quide(noninficiamür) fed pauci, qui nuperex VItraiedo hueprofedi, ciuiumnumerofunta» fcripti,adeó obfeuri, ut uixdum uicinis fuis de nomine noti fint. His in fenatum uocatis,recitauimus tuas Iiteras,utfe uel purgarent, uel fontes publice confiterentur:ut eos illico dânatos in uincula duci iuffifTemus,. Expurgaruntfe:in primis autem de fcedere,aduerfus quod feciffecoar* guerentur.Neiç ueniâ fibi daripetunt, quod arma contra inimicos fum pferintfted quia ea iuftis ac prjs de caufis induiftent,no abnuut fifti iudi do, (modo incorruptus detur iudex ) adeo^ principi fiio, cui id quod

L I B E R T I L gefïèrunt, aduerfus quemlibet, à quo criminationibus oppugncntur, pium æquum^ ßnt probaturi.Et ifta quidê ad ea fufFidanf,quæ de exu Iibus,Cfterum deeuaganone,quiauaniuseft quàm utrefutetur,n5o-peræeftrelpondcre.Illudautem baud paruum momentum ad pacêamp; concordiam foret,fi mature profpicias,ne è ciuilibus armis,ôô fcintillan teinteftinobellojclarû incendiüon'atur: potius, quàmadpropinquas alias,ô^ tuæditionis ciuitates,motunouarum rerum,perturbandasco^ uertas:aquo confiKoquorundamamminonabhorrere uidentur. His cnimhaudfatiseftjditiom's metropolim bifariâ laceratamterrorib.amp;2 difcordijs impleHe,nifife deinde ad propinqua oppida diuexâda accin gant:ferendum,fiauthorum captibusid malum,adultimû expiaripoG-Ictjpfîcp concitatores dcpofcerentur. Nunc cum tua Sô tuarum ciuitagt;* turn référât magni, pace nepergamus frui.,an ocium noftrum fêditioGs confultationibus difcindatur,memor effe debesj'n quem fincm exibit» Exfimilibus prîndpqs coGpitDauidistragœdia,abhominibusid sz' nuSjCxeadem urbedibetreinondum obliteratæ, mcmoHam tibi renox uare,maximecumadeôuetuflate non fitobruta,ut multorûadhucin oculis penèobuerfetur, Illa^quàm ètenuibus fimultatibus procrmiûfu umhabuitjamp;Sexitum quàm triftemc'Hinc eins captiuitas,indebellû, obfidio,quæbelli finem fecit,iplo bello grauiorem. Ad conGmilem mo dumFredericus Badiusepifcopatu excidit, quo, cum aliud ex aliobeb lum deriuaretur,doloreanimi,quod fuis opem ferre nequiret, conrabc^’ fcenSjUltrofeabdicauit.Tranfifelanum nimis atrox bcllum,èpaucoru, bortantium utinitio traherctur, auaritia conflatum, non folum oppida Ôdarces à noftraditionealienauit, uerùm Pbilippum mccrore, quôd adfercndum auxilium non fatis uirium enet,confecit.AIicna,princeps, cum hæc édita exempla tencas, non polîumus difîîmulare, quin te mo^ neamuSjUteatempeftiueintuum ufum uertasJndictuarum ciuitatum conuentum,in quo partium caufæaccontroucriîædîfceptentur.ld fi fe ceris,Amorfortiorum pronos,adreconciliandû faôtiones,animos non defiderabis:nifi grauiora,quàm illi paffi fint,ipfe brcui pati uelis.Rcfpo fum ab epifcopo eft x V l.Cal.Februar» Nelt;ç pondus,nec^ momentum caadferunt,quæ à uobis de exulibus fcribuntur : ludificationes funt cgt; nim, ôdcauilli,quibus elabantur,de iudice deligendo, apud quem caugt; fam dicant, amp;nbsp;falt;fta tueanturgt;Volo,exedidi formula oppido pellâtur» non edi(fturus,nifi8ôcertis ièrmonibus,Ôôteftimonbs,cum telisno^ élurno tumuitu eos deprehêlos,amp;l fuga mox ablatos per tenebras, pro comperto haberem, Quibus non conieôturis, lcd argumctis, fontes cG le conuincuntur.Præterea funt, qui per libellos nô ita dudum fide ultro citroqicômeandi data, quam ad expurgandum fedeijs quæ obijccrcn-; tur,ea^ refellenda,cxorarant,uadimonium deferuerunt.Hincconiecfla tibus rem ipfam,quàm nihil firmæ defenfionis adferant,perfpicuum eF fe arbitror. Si rem mihi gratam, uobis uero utilcm là cere uelitis, exules, renunciata fide,ciuitate interdicito te. Ad ea incû^Hanter fenatus Amor^ ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fortius*

J

RERVM VLtRAlÉCTÏNARVM

fortfus*T ot uerbiSj quibus ad exüles pellendös hortariSj'nondum rio/ bish'quet, quos uelis^Sinominatim perftringâtür,ut de reis certum in' dicium fi't,(quando nee ferrum, nee rotæ nobis défunt) poflènt extrc' mo humanorum fupplieio multari» VItraiedi fadio omnia interim pro arbitrio adminiftrabat Jura alia antiquare,eonftituere noua,eonfuetu' dines abrogate, plebifeitabiennio proximo per tumultum faéla,amp; rO' gationes obliterare*Deeretum promulgatum,ne quis deineeps de fecegt; dendo mentionem facerettpœna eonftituta,8^ ultimum fupplicium,ô^ bonorum publieatio* Vt^ uindieata dominatio ftabilis foret amp;nbsp;perpe* tua,in magno momento eius ftabilicndæ pofuerunt,lege promulgan-da eauere,ne deineeps Cal.Feb*populus ereandorum magiftratuu cau fa eomitia haberet,fed ea in perpetuum fublata efTent. Operarum numc ruSjUt earum robur amp;nbsp;uires frangerentur,inieo diminuitur. Signa, fub quibus fuperioribus annis armati feeeflerant, in euriam pontificiam de ferriiufïa,perignominiaminfènatorum eonfpedu difeifla difeerpta^ funt.Agebaturprineipiumanni uicefimifeptimi, cum ad hue modum optimatum faeffio, ingenti animorum ferocia potentiam fuam confif' mare adoriretur*Circumferebantur turn paffim uaticinia uulgi fermogt; nibus,annum eum rerum mirabilium futurummundatum quoep pro* digium,fparfa^ famaincertis authoribus eft, in coclo auditum fragore quafi armatorum inter feconcurrentium,Etpaulo poft, cum ad Diuo' rumdelubra, obfecrationum ferfjs, fupplicationes emorehaberentur, fol ingetiacnebulofo orbe fereno ccelo circumqua(^,inclufusapparU' «♦Quæ prodigia,cum ab alqs aliô(utquiftç animû affèdum habebat) ad reges monar chas referrentur, pofteaextiterequidam,qui ea pecU' liariter dubias VItraiedinorû res, Slt;mirabiles motus, uicifli'tudines^, quæ in hune annum inciderunt, portendifïè affi'rmarent » Cofs. nouo more,è confîlio nobilitatis pleræ^,à principe,nulîispopuli comitijs, di Æ':Gybertus Sulenus,amp; ÂrnoldusVuluenus,equeftres ambo,preter feges populi VItraiedinitquibus interalias cautum fèruatum^ antiqui' tus fueraqne equeftres comitqs intereffentjn fenatum'ue lcgerentur,ni fî ad plebem tranfîrenqin eo^ ordincperpetuo conGftere fententia fo' ret, lam illud quoq tertium aduerfus l^em,cum temporibus comitio* rumnulliciuiumextraurbemabefleniß cummemorabili mulda,nec quenquam in fenatum legere, Tribunum fàcere, fènatorem ue, multo minus uerô Cofftabfentem renunciare Ücerct. Sulenum multos annos procul à repub«ruri in oeiofenefeentem, (moleftias credo ôô fadaones perofum)hoc anno tergiuerfântem,recufantem^,ac inuitum penè C5 fuie fecerunL Omen finitp democratize, transferendæ^ breui uniuerfæ dominationis adopes firmiores ♦ Eratautemætategrandior Sulenus, morib.amp;^ingenio placido,fedato^,ocio quietiqpmagis idoneus,quàm reipub.fludibus.Cumiam tranquillitati uitærufticanæ diuaftuetuSjrc ftitans, amp;nbsp;quafi conferta manu in urbêextratflus, aftïduis turbis iaéfari occipereqacmultaperperam non è fuo,fèd faôfiofg nobilitatis confilio„

” nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sedecer*

LIBER III.

amp; dcccrnerct SxSgererct inui'tus, träfuerfus^ abtre cogeretur, ui'r longe inter cqueftres optimus,animi æger,acmcGrore côtabefcens,diu corpo reinualiduSjdomi per aliquot mêfes latuit, rexit^ per loannê Huchce, brocüjCum collega rempub.id temporis. Inicium turbandi prælèntê ei uitatis datum breuiab exulibus ortum:circa nonas Maias hi conuene-» re in locum,quem ad confilium capiendum,deinuadenda urbe^oppru mendis^ inimicis,peropportunum conftituerant.Ibi dies locus^ dici* tur,quando ad Teloneam portam in armis adelTent,(fcxtus enim Cal. lunrj is fuit.)Et uteaconfultatio exulum quofdam ad facinus audendu magis extimularet,amp;fpecie fimultuticÔfilrjjCertæ^ uidoriæanimaret cos,quos coniurationis participes focios Vltraiedii habebant, perlite* ras internunciosjcertiores illos faciunt, trecentos lecfhflimos fe pedi-tcs,roboreet uirium amp;nbsp;animorum infignes,fcriptos ad didum diem in armis adfuturoshabere: fed amp;nbsp;principem,cüi facramento iuratieflent. Ilios ftipendio fenum Philippum infex menfes inauthoratos, cum tri* dui,poft partam uidoriam,direptione.Nauigio,quanto maximo pof* fentfilentio,ad urbem feacceffuros.Ipfiintereaintus, quibus armis ad uedem tranfuerfarium uadi, ad pontem foris oppofitum, 06 cataradas fluminis intus refringendas,opus foret, expedirent. Simul in ædib.por tarn proximis,fecrcto armatos difponerent.Secundis uigili}s,una cum Quinqueuiris, interceptis cgfisep, cymbis in id antèparatis,ad certam titr ifep datam tefferam, placide auxilio ad difcludendas cataradas adna uigarent.Etne ftridoris ferramentorum indicio proderentur, fub pri* marumuigiliarumaccenum,filiccsperpontem ter,quätisuiribus poG fent,contorquerent: ad quodfignum rj qui fub ponte effent, tantifper à diffringendo defifterent,quoad uigiles inde centum pafTus procefliC fent.Se intereaad uirium fuarum incrementum,aliaauxiliaocculte fol* licitaturos:atlt;y ita fore,ut prius proditionis fecuris inimicis fuperueni* rent cum fads magnis coprjs, quam ad arma conclamaretur. St^d filenr do 86 taciturnitate opus efTe.fore tum,ut de iniuria fadionis contrariai ad fatietatem egregie fe ulcifcerentur. Et proceffifTet proditio, nifi cafu indicio deprehenfa fuiffet.SuboIeueratconfiliu homini Vuicano,(no* meuulgoincognitum erat)fed quo cafu incertum. Credere par eft,per futilitatemalicuius,coniurationis cofeibinter pocula exceptam uocem. utferehominum uulßusuino incalefcenSjfoleatlfnguæefleparum con tinentis.Is pridie,quam ad urbem illi uenirent, Vhraiedu iter fadurus, pro magno negotio habuit,rem ad epifcopum deferre.Ordine(utexce perat)exulum confilioexpofito, princeps ftnetumultu,ci literasad Co fulê Sulenû dat, mädat^ hominf, utquodpoteft, Vltraiedu acceleret. Sol in occafum uergebat,priufcpDoreftato difeederet. Indead medift itineris progreftus,circaferü diei in ftationes exulu incidit.Quoniä aut ignotusalio iter fimulabat,necdido nec fado laefus, quoiter intêderar, perrexit,ac prima nodis face ad urbe uenit. Inclamatis rj s qui in muro* rûftationib.erât, utport^aperirentur,Literas,inquit,fèad côfulcm ab

Jgt;8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIfiCTINARVM

epifcopo habere cum mandans.Rcm non pan mora:agi cnim de conv muni ommum falute.lntromiiïus extempló. Cos. literis maditis, quid conßlq ab exuiibus captaretur, quidcp iibi ad ciuitatem adproperann præterea accidifïet,exponit.Coniul tumukuofe fenatum conuocatau^ multuofius^pro tempore confuliiur.Mittuntur lidores qui uigilias intentas ad omnem auram efle iuberêt.Ex operis,per turres fuas aIq di^ ftributijCum openbus tormentis filentio in ftationib.conftitere.Tre pidè,quaGfcalæmœnibusadmoræ hæfiflent, omniaexpediri. puluis tormentarius, bombardæ, ad portas, ôd humiliores infirmiores^ mult; ros aduedtæ.Difpofiti item circa forum armati contra inteftinam pro' ditionem,ad eius impetum excipiendum,proterendum^. Et plus perp culiab occultis hoftibus ingruerat, G qua uis à fronte urbem inuahiïet, quàm ab exule. Paululû indemoratus Cos, dum inftrudos paratos^ baud procul à fuburbio Teloneo exules abefïe conie(ftando(quantum ex indicis uerbis æftimare erat) aflèqui potcrat,paucos ex audaciflîmis, quirobore amp;nbsp;animi uirtutefacileprincipes totaciuitateerant,uolunta' rios {peculatum eximprouifo in fuburbium porta em)Gt:paratos, utcü quecaderetres,fortunam experiri, Irruunt primum hitn portæ proxi' ma diuerforia, ad explorandum, num quæ præparatæ in occulto inß' diæ,quibus à tergo circumuenirentur,ibi delitefcerent. At exules com-^ pertOjè fremitu,per nocflis Glentium accepto.proditionem indicio patc fadam,peropportunè retro per flexus uiaru in pacatû abierât. Latebât inhorreis tarnen nonnullifœnoftramentis^contedi, operti^, qui po ftea uerba indiligenter ac trépidé loca per metum explorantium ad iuosi. detulerunt,Deprehenfa quocç in menGs potoriauafa funt, unde à Ion* giori itinere defatigati Gtum reftinxerant, femiplena adhuc:quæ recen*

' tem inde fugam eorum coarguebant.Poftea uero côperta plenius cum dationis caufa fuit.Copiæ auxiliariorum, quas hue fecum fpe præmio* rum ampliiïimæ prædæ oneratos attraxerant, aliquot horas irt ripa Rheni tergiuerfabantur,Ab initio his periuafum fuerat, rem dudu au* fpicio^ principisalicuius patrandam, cuius nomen tum ederetur, cum murosfubirent, ProgrelTiiamad fuburbiumTeloneûufqi,cumnelt;ç urgendo humaniter, necç expoftulando improbé elicere ualcrent, eut nam facramento iurati,hoftilia occiperent:reputantes fecum, quod pe* riculum facinus fequeretur in pofterurn, G nullius aufpicfjs inauthora -tijper latrocinantium graflântium^ fpeciem iricurGonibus ciuitaté ca* ptamdiriperent,uaftarent^, magis quàfn'iufti iure belli: exuiibus defti* tutis,incundanter(quia id militare non erat)diuerGs itineribus, nodis beneGcio tuti,fefedifperferunt. Âtlt;ç huncin modum exulum incœptû irritum,fruftra^, amp;nbsp;conGlium turn deftitutum fuit. Node ilia amp;nbsp;infe* quentibus aliquot,in mûris per uigilum ftationes amp;nbsp;fpeculas, aliquan* to quàm anteadiligentius uigilatûm eft. Cauponaria erat circa earn ur* bisregionem,ubiponsfullonumeft; Hue adferum dieidûohabitué uultu ignoto uiG homittes ad iympoGum diuerti^ poftridie in fuipiciox

nem pro*

L I B amp;nbsp;K 11 f»

ncm prodiCiOnïs apcrtam pcruencruuHi, quomam pnufquam rcs op* pHmenda ad Conlules delà ca elîetjUrbem cgreHi in tutum euafèrat,mu lieri extemplo miflus lidor à (enatu eft,qui decem ei dicereb Perduellio* nis in fenatu grauiterà Cofr.accufata,quod coniuratfonis confcia, cum proditores hoipitio cclaret,eam illtco non detexiHct,ciim fe mukis uer* bis pcrpurgaiTet, fororis fuæ filiæ maritûcum extero alio homine qui* dem apud le cœnauifïe,quid uero abfcp arbitris conGlrj agita (Tent/e lei* re non potuiiTemoefee concubia, incertum quo, domo le illos alio rece* pilïe. Cum^ his,alrjs^, criminis fufpicionem à feauertereniteretur, in carcerê à Quinqueuiris ducitur, ut de ea quæftiones tormentis habet?* tur.Paucis diebus interpofitis,quibus lenatusinquirendæ coniuratio* niscuraaclblicitudineoccupatus erat,mandaturrerum capitalium iu* dicibus,utex rea quæftionem habeant,referant^.Illa tormentorû,qu3Ê anteoculosad terrorem expediebantur,generibus ftatim excerrita,tan* tum^ non exanimata,coniurationis proditionis^ confilia,ferie fupra à nobis expoGta,confitetur.Reliquadefoei}s co uratis intraurbem, cum primum blandimentis,inde trucibus minis inquirerêt, eam^ cætera fa Pere argumentisaduerterentdacrymismuliebribusinlùperubertimef* fore^obortismoti,qugftiones crudeliusexerccredeftiterût,Referûtde perfedis ijs cum cura amp;nbsp;fide, nihilominus ad fenatu. Duplex inde fama fuit:altera, illam poftero die in carcere necatâ fuiffe: altera, cu indies no* ua quæ exules ab integro agitarent,a finitimis ciuitatib.ôC pluribus lo* cis nunciarentur, quibus auertêdis Iblicitè iènatus occupatus erat, earn in carcere negledam,fitu fqualore^abfumptam,breui pcrijlTe.Perfeue rantedeexulumconiurationefama, lènatufconfultû fit,promulgatur’^ cum edido : ne uehiculauiatoriaurbem propius quam quingeios pal* fits acccderent,Vedorcs,à porta fuburbanaad ortum,cuiab operis ct-uium nomen fadumeft,pedibusciuitatem introirent, Excubiæ porta* rum^ cuftodeSjfedcum deledu aciudicio,quam antea multo accurati us multiplicatur. Fuit^ inter per hæc aliquot dies iuftitiu. Nouos exu* les feceruntn'nter quos ablens Hadrianus Rhenanus,Euerardi Soude* balchij nepos è fororeiuflus fuit:quod inter eos,qui ab Ämorfortia ad ciuitatem opprimendamprofedipaulo ante fuerant,nominatuseiret» Quam fycophantiam ipfepoftea hofpitis fui teftimonio difeu fb t, apud quemca node pernodarat. Veteri credo odio inimicorum in locietatis calumniam eum peruenifle.quod nullo alio prætextu reditum illi in ur bem præcludereualerent.Hocfacinore Amorfortiæ,ô^ expoftulatrici bus inter hæclitcrisà principeacceptis,lênatus,exules qui in expeditio* ne fuiflent,renunciata fide publica,ante nodem exire iuiïos,ciuitate in* terdicere publice adadusfuit.Illi,quiaiam dudum conuiduac compo tationibus quotidianis multam necelTîtudinem cum pleberj contraxe* rant.fidem eorum,utpatriaprofugis in commun! repub. côfiderelice* ret.implorarecœpere.Non deprecari culpam quidem,fadum uecxcu* (are,fed in ftultam quorundam perfuafionem,fimplicitatem fûam amp;nbsp;er

i 2 rorem

loo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVH V L T-R A 1 n C T 1 N A R V M

rorem tranfferre:peterecondonari:quod fadum adinifTum^ effetjinfc lt;ftum dari non poHemec poft ilia ad res nouas feconlurrevturos ampli üs.Milericordia partim ciuium moti,partim multa confuetudinecond liatijfidem opem^ fuam promittunt.Scinditur in duas partes ftatim to ta ciuitasjubentium cxules portis excedere,retinentiü(^*Et uicerat non fanior quidcm pars, fed uiolentior improbior^,ni couocato i ter um fe^ natu,Confulibus demandatum fuiffetjuiderent ne quid hac in re detrp mentirefp.caperet.Confulextempló per lidorem miftum,alios nomp naiim poft alios fub folis occafum portis faceftèreedicit, nifi malint arri pi,at(Ç in uincula duci, Qiiorum partim edido paruerüt : partim malo exemple, contempto fenatufconfulto, ab fui loci hominibus perfualî, remanfere.Nonnulli,qui fenatui paruerantgt;cum uiderêt impunè quoft dam à ciue retinerfpaucis poft diebus in ciuitatem rcdierût. Vltraiedo à principe contra exulum infidias, ex ordinum cofenfu unius cohortis præfidiû circa hos dies imponitur, utijsadnodurnas excurfiones ref-pub*óó illorum coctus di fturbandos,uterctur. Depr^hêfus eft ab agre' fti hominum multitudine,ex nefcio qua fufpicione,quidam in agris pa^ lans,qui internûcius ac minifter proditionis,ab exulibus precio,ad com meandum cum liter is ultro citro^ in urbem condudus ferebatur, nulli notus de facie.hic in uincula conqcitur. Decernitur illico à fenatuquae^ ftio.mandatur^Quinqueuiris, ut ea primo quoqp têporeex captiuo tor mentis haberetur.Extimulabat,adabrumpêdam inquifitionis moram, fadionem ira recens,odium^ flagrans, quo magis fperabant, certo h ic ïridicio proditionis in urbe focios detedum iri : fimul ut atrocis fuppli' cq exemple in peregrinum hominem cdito,ciuem exulem quæ^intra muros côiurationis reliquiæ erant,à nouandis rebus côterrerent. Tor^ tus itacç paulo póft reus,atrocitatetormêtorum ad ultimum fuperatus, cumèquæftionibusaduerteret opinionem omniûpro indicio futurâ, nominauit quofdam utriuftp ordinis,rcligiofi profani^,paulô antèexu les fados, à quibus fèfquidrachma condudus,Iiteras ad uiduam caupo nariam pertuliftet:ratus,extante indicio apud magiftratum, ubi impu» denter in fontes,illorum Übidini oblêquutus,indicafter,(quam fpcm o* ftentarantjpriufquam quæftionibus admoueretur) foreur illico dimit teretur.Etquiduis profedo metuebat nullius confcientia flagitrj idus, quàm fraudem dolum'ueèfallaci ladatione.Damnatusiudicu intra bp duum fententfis,tante in ipfo fupplicio omnibus mortalibus fuit côfpe dior,quanto innocentiauulgo maiorcredebatunamp;f impotentia demi nandi effèrauerat iamdudum plebem, ad odium fadionis. Cum ad tri* ftc minifterium iam reftitans raptaretur, ibi homo plangoribus omnia complere,horrendum uociferari,facinus indignum fieri, quod infons, à quo criminis,ob quod moriendum eftet,culpa abeftet, condemnare* tur:fupplcx in genua proftratus indices obteflàri atcp orare, ut moritu* ro extremum pauca uerba pro fedicendi poteftas fieret. Vbi fenfît a prg tore id negari,(e^ incaftum uerbafundere:adefte item lidorê, à quo ad

LIBER III.

lOt

fupplkiu humeri nudarctur: ibi homo quafi fpiritu faticlico correptus, S)C numinis alicuius furore afflatus,Deum(inquit)Opt.Max. amp;nbsp;quantum diuorum efl,teftes appello,me criminis hui us exortem^cuius reus diduspIedar,moriturum,Memiferu,funtquos optimos uiros infon-tes(quiauidebam hos id uelle)uano impudent!^ indicio, inter prodt tionis confcios,nominaui: quo uel uno nomine,extrema humanorum pcenameritomultandus (îm.Verùm eiconfèflioni.uttorrnêtis expref-(æin carcereuerißmilimendacio fidem feci,itacofdem falfus index om nt culpa publiceleuo’.neillorum innocentiaintemperantislinguæmeæ uanam futilitatem in pofterû luat.T e prætor,uos T ribun i appello, qui hanc iamiampercutiendiaccipere confeflionem abnuitis,eamdifcer-ptidilacerati^cum scterna exiftimationis ac dignitatis ueftræ ignomi-nia, ab ifto confcientiæ amp;nbsp;omnium uitæ meac confiliorum amp;nbsp;tefte èi. in terprete fideli(monachum uindis manibus monftrans) cognofcere co geminLubi demeo tergo ueftræ libidini fatisamp;dum erir. Hierufalê Hie ruialem (his uerbis orationem auertens utebatur)ô Vltraiedum, urbs olim florens ac Celebris, amp;nbsp;nulli ufquam terrarum fapientum conci-lio inferior,quæ fax, quod incendium,quæ uaftatio,quædireptio,quæ agrorum populatio,quæfuga cædes^ tibi in foribus adeft. At nunc ua ti infcclici mihi nulla fides eft:quam tarnen meo languine, amp;nbsp;inßgni ue^ ftra clade breui,mortemea expiara, mihi conciliabo. Exerceteueftram uosTrib. adfatietatemrabiemin huncinnocentem,quam in ciueexu^ lern crudeles exercerenequiuiftis.Plura didurientem interpellans præ-tor,Lidor(inquit) quin hominem ligas,etfacis officiûfquoufçp diffère-turfupplicium c'Reus cum inde in medium harenæaggeftæ cumulum manibus pedibus^obnitens traheretur,uirium roborefietus,obludä-do lidorum carnificis^manibus,inangulum elapfus theatri,feie relu pi natn'dentidemmilericordiam implorans,iudicum^ fidem obteftas, ut morituro,Deum paucis precadi copia fpacium^ daretur.Percuftus in^ de,quadrilàriamcç difledus,ad exules crudeliexemplo perterrendos, è quatuorportis fufpenfus fuit. Pereos ipfos dies, quibus hæc gcrcban-tur,peditum copiæ ftipendiisexautoratæ,tranfgreftæ llèlam, per proxi mam Gelræditionis Velauiam,fine duce uagabantur: fed quoconfilio, incertum erat. Itaquefinitimaoppidain magno metuefte,eo^maiore, quod earum duplicarij centuriones^ Gelri nominis,qui in uarfis bello rum tempeftatibus, fub Gelrorum principeordines dudauerât, Arni-miam indies ultro citro^ commeare,cum^ ipfo Duce fecreto colloqui dicerentur.Copiæiplænonunoloco æftiua (utfic dicam)habere,led modo inlimitibus fubfîftere,modo VItraiedinorum limites tranfeende re:rurfumretro,undeuenerant,iter reflederetutrarb plufquàmmiliari um ab Amorfortiaabeftent.Obferuatusadhæcfuitcumliteris Vltraie dinorum iuratus tabellio fubinde ad illos intercurrere: è quibus omni-bus,quôillacopiarumcircumdudiofpedaret, Amorfortrj palàm co^ gnofcebant.Nec perindeab aperta ui,atlt;ç à dolo infidqs^ principis,amp;:

i 3 Vltraiedix

loz nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

Vltraieulinorum metus erat,cùm ob exulum recens negotium, tum fil periorumannoruminconrtituendisue01igalibusconfli(ftationenn.Pu blicafènatu follicitudo tenebat,ne pcrfomnum,negHgennam ueluct oppn'merentur.Nec uanus metus fuit,nee probabilia fefellerunt argu* mêta,Fredericus Seidenacker eques,his curis occupatam Amorlortiä, ab epifcopo miflus uenit:in diuerforium ad Cornehum Dureriü, equo ita ut defcêderat, ante fores ad fedilis poftcm in procindu reiilt;to,deHe' xiCf Admiffum hofpitemin conclauefecretius, rogat caupo,numexutis armis, cibûpotu ue, utreficeretur,apponi poftuler, utcrat per armor« podus à longioris iti neris iaeff atione in equo,lalïî tudine fradus. lile trepi de:R.es neq^ cibum,necp moram fert, quin Confule ecuria (ubi eum ad -effe rcor)accerfitum curre:rcs tumukuaria eft, quae celcritatem in cofici endo pofcat:quare cffice,ocy us hue ad me aduolet. Coful baud cuctan ter adfeito collega adeft,ratus arduæ aliquid rei,utilis falutaris^reip. gi.lbipoftmutuam datis dextriseam^honorificam falutatione, Coff aftidereiuftiSjCataphraiftus.quid ueniftet,qua potuituehcmentia,etuul tu ad rem feriam compofito,cocpit exponere:apponare fc,quod nomi' natim ip forum referrer. Princeps,inquit,non diutius agros uicos^ cir^ cumquaq^ab infeftis cohortibus,graftantiumlatrocinantium^ fpecie, euaftari tolerandum ratus,decreuit,quantum equitum habet, in eos im mittere:utinanguftiascompulfi,finibusnoftris excédant. Hac de caufa mehucexploratumpræmiiît,quamregionem infideant, per quosoc* cukos femitaru anfra(ftus,infidf)s opportunos, adoriendi ac fun den di eos copia foret.Et quod uel in primis compertumoportuit, quanta; it lorumcopiæeftedicerentur. Statomnino,negligcntius uicatim pera* grantes pagos, eximprouifoaggredi. Hæc (inquit Conful) quod nos hucinterrogatum aduenis Frederice,nô de nihilo eft. nbsp;miratnur: cum

exnemineid propiusexalt;ftius^,quam exagreftirufticorummultitudi neexpifcariliceat,quibushofpitium indies cum graflatore milite cornu neeftrquorum agri uaftatur,pecus gratuito omne trucidatur,penu ab-fumitur:8dquidem ueftraignauia hæc omnia.Et adhucjfidqsplacer,in hac noftra omnium calamitate,quiritationê facis,quæ itinera infideanf, quamcp item frequentes fint eorum copiæ.Si horum certior efte defide-ras,Vkraie(ftumcontende,eos^roga,fine quorum confili-js per princi pern nihil edicitur,decernitur'ue,a quibus exploratius quid atque à nobis certo cognofees. Acerbius hoc forfan et d(cacius,ac decct,fed uerius tamêquàm eft honeftum, coueniatep nomini Vltraietftino.Nam poftgt; quam copiæ tranfgreftælfelam, Velaniæ faltus ac deferta pagatim pcrgt; uagaricceperuntjUifusobferuatus^efthàcadeastabulariusVkraicâi norum publicus ultro citro^ (æpecommeare : publico ne id an priua-to confiliofadu fit,non magnopcrerefert.necp enim id difputatur nûc: certe homines id genus non nifi a principibus, aut publicis concilrjs e^ mitti, mos tenet. Quare colligimus,Iudiex copatfto: nec ueftrareferre arbitramini,quôd agricolæ(quæ fblius epifeopi fubyrbana iurifdicftio

t i B E R t ï î* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lej

cft)a J aquâ iifcpredligâtur,quoruiTi inopiam duitates quocp lucre poft cogétur. Ab hacgrallantis militis iniun'a,non folûnô défendi t nos præ fuljUcrum ediéto etiamnuper cauit,nequis uim dlatam arceat:ne,uthox ftiliaeuitctjCum graftatorepacifcatur,nifî aftenfu ÔC prætorû nutu. C5 ftitucaadhæcmuldaeft qs,qutpecuniafortunarumincolumitateniftiz pulatijindido deprehenderentur : adeo ut tolerabilius foret,apertû ha^ bere bellui-n,quc) hoftiliapatientibus amp;nbsp;l'nlêrre uiciftim, 8^ in hofticum egredi liceret.Quin his omiftis,inquit iHcjCÔfuI, ocy us ad porta initta-tur aliquis ipeculatum explorati quid, quantum eorurobur fîtîubi fta^ tiuahabcant.Quanticunqueisconducatur,ego ioluam.Coft. redubia haudmediocriterperculfîjinter fpem metum^ ad portam uadunt» Ca--fu ita inciditjdum in porta ièdulo exquirunt,G quid noui allatum effet, commodumadeffequendam quidicebat, fuperiori nodeinVuaemgt; bergorum pago iëapud exercitum fuiffê » Hune in diuerforium ad Sel-dcnackerumadducuntdlleinfecretiorem locum paululumabdudum, € militari more fingularogat» Quà æquus aditus in illos minimo pericu lo effeuutleui momento,eximprouifo opprimipoffentralia^ id genus opportuna.Hoc miffo fado,ambos Coff.ad ieeódê conuocat, ne quis arbiter rei cognoftendæ intereffet,T eneo nunc,inquit, ubi fubfideant, falua rcs eftrad Mertsbergam,folidam adeuntibus terra,8ô opportunâj ad difturbandum cos retro, uel in paluftria,ueloppofitos colles in Rhe num:idoneam nobis me hercle regionem, iîue opus fit procurfare, fine rcceptum habere« At Lucfdanæ paludes denfatifoli fiintuici, an per om nia paluftresfid operac eft feire,Äpparebat id ei,trigefimum propè angt; num iam in his regionibus ucriànti,memoriæ infidelitate excidilïe. Bre uiterad fingulaàCoff.refponfum datum.Si,inquit,equiti inicquendo fatigato,nolt;ftisinteruêtu,aclongiorisuiæta:dio,Doreftatumferecipex rCsaut Vltraicdum,molcftum fuerit,aditus ne receptui nobis in urbem ueftram patcfccr,an nonfHoc illud crat, quod Conful poft tot interroz gationum ambages tacitus expedabat: lufpicabaturcp eum ad ultimû Icifcitaturumcffe.Siid innoftra,ait,ditionc pofitûeffef,nonoperæmaz gnæ foret, expedite tibi fefpondere. Verum quia id non eft, plurium fit per care confilia tentanda funt.Quoniam,ait Seldcnacker, omnino oz portetrem confultandam proponere, ÔÔ alios in confilium affumerc,co gequantum poteft, SCquidem quampauciffimos, ut filentio tranfigaz tur.ContrahuntConfulestumultuofefexCönfulares principes, 8c tu-multuofius hos confulunt.Intra horam in diuerforium reuertuntur,ie-CÛ adducentes cos ipfos Confularcs:fimulne finearbitris equitirefpon deretur:fimul ut coarguerent,rem præfentem publico cofilio agitatam fuifie.Ibi exorditur Côfulexponere, non uideri erep.id quod poftula-ret:exaggerans periculû, quod hinc ciuitati ingrueret.Nec fu^ potefta-tis effe,quod nenouus quidem fenatus,fi conuocetur, præftare poffer. Ad nouu Ct ueterem.et ad populum referri oportcre. Spem concipere, ut ad ordincs relatum 0^ traiedum,omniuiii fuffragi]s fine magno certa

i 4 mine

M04 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M V t T R A I B C T I N ARVM

mine confequeretur: necç diu uero confultatio teneret. At illud(i nquit) uehementer demiror,qui cum tam modico equitatu tanto peditû agmi ni dicas te occurfurumdn quos fi equos admiferitis^nullis pcdeltnbus copqs adiuti,ad unum omnes uos occidione delebimini : quo incœpto nihil fi:ultius,aut etiam uefanius»Nihil minus itaçp uerifimile,quàm uos id agere. V t iam portæ nodle uobis,adde etiam uel fine cuftode, fine ui* gilibus pateant, certe id fine infignicalamitate reip. amp;nbsp;graui incommoz do fieri nequiretmt taceam iaduram eorum qui fuburbia extra portas incolunt:quibus incendia,direptiones^ captiuitates,et mala id genus,ut hoftium loco habitisjfubeunda forêt, Stultum eft admittere, quod pro--hiberequeas. Quod fi omnino principi flat fontêtia, grafiantem milite finib.propcllere,fignû per uicos tota ditione det,quo ad arma côclame* tur.B ciuitatibus uoluntarr]euocentur,uttumdeledu habito, contra^ êlis^ in unu unditp uiribus,eos fundat,fuget^,Quod fi fecerit,Âmorz fortiorumfidemnon defiderabit.Quantumueroadid dequonunca^ gis,non grauabor cxtemplo ad utrunt]^ fonatum Ôd populum conuoca^ turn referrerpenes quos,ut fummam poteftatem, permittendi negâdi^ ius eft. Sin alter uifum eft,nullis fcito equitibus nodu noftras portas pa têre.Pontificius eques aduertens,tentatis uarrjs confilrjs,nihil toto poti undo fupereftèjCeleritatem illico fubeundi in hoftem palantem fingens: Equitum,ait,turmæ meoperiuntur in Birca, Ne quid fruftra rjs fim in mora,Confulquodpotes,raptimad confilium rem refertorinde per li^ cftorêjUtcertus fim,fignificato:ibieum operiar.Illico equo celeritercom fcenfo, iterû inde abrcptus,in Bircam côtendit.Perueneratiam ad quin gentefimum ab oppido paftumjbi fubfiftitaliquantifper : atcç equo ad ciuitatem frenis circumado, uerfo^,eamobtuens dixiftefertur’Vtcun que refpub.nunc omnibus tuis partibus côcorsfis,ut fores portarum in diichmine nobis obqciantur,patebis tarnen aliquando, ubi ambitio amp;nbsp;auaritia corruptos principum fenatus animos uerfare cœperit. Sibi fortunæ^obiratus,quod incceptum fuum fruftra fuÜTetjfubditis equo calcaribus,quo cœperat,ad fuos in Bircâ perrexit. Habetur interim in* didus tumultuofe fonatus,nunciatur^ per lidorem confcenfo equo fe* natufconfultum. Omnibus unam ftare ièntentiam, nulla rationeèrep. duci,equitatu nodu in ciuitatem à fuga ôô itinere rccipere: alios alio me tu percelli. Si qua alia re,à qua periculi metusabeftèt^principi gratifica^ ri pofïent, imperaret folum; fidei fe exemplum edituros.Pontificq accegt; pto fenatus reijîonfojproximos Icniter eredos colles curfu petunt r ubî duosàgraftantibuscopfis ipeculatores miffos,quô eques iterintende^-retexploratum,intercipiunt,trahunt^funibusconftridostanquâho* ftes.PauIulum indemontem circumuedi, in accliui folutos rurfum du mittût. Indelongiusdeuedi, cumiamhaud procul à Vuaemberga abgt;-effentjin piano campo,tanquam peditem ad pugnâ excituri,alas in con fpeduinftruunt, Aberat haudlongo inde interuallo domusruftica,à frequentibusædificijs reliquis ad meridiem femota. Hue ubi nunciatu eftequi*

1 oy cftcquttatumcpifcopiadcfrcj prodeunt illicocx ea. centiinoncsequitt obuiam. Hi cum equitum magiftro aliquannfper fecrctô ab cquiscollo cutijcumcquitatu iîmul Viùcam feabripucrunt.Cognids his,ab cxplo ratóribus ad id mi{ïis,dolo ac fraude accepta Amorforuj, ne fera aliquâ do confultatio eflet,maturè fibi deinceps ab in fi dijs ferio cauen dum eC fe,tum demum aduerterût.Nam poftquàm côfueds ardbus, fycophan tqSjCriminadonibus paru fpeciofîs, calumnqs,uidere Vltraieâini fr nû hil elF(cere:adopprimendam infîdfjs ciuitatem (aperta ui non poterât) per principem,confiliaintenderût. Sequutus paucis mox diebus alius, fed artificiofius cofutus dolus,cuius incœptum euentuscp iuxtà cecidit: ut plane intelligas,omnia diuino arbitrio magis,quàm cofilrjs humanis temperari»Epilcopus AmorfordamquintoNon.Martiasad fenatum literas dat:quæin fenatuledæ funt,in hæc ferme uerba ‘ Haud perinde noifrurnam exclufioncm meo animo ægrè efrcjatcp folicitudinem ueftrâ mihi nunc per omniaexpcrtam, gratam fuifîe, uelim uobis perfriaderi» Quare culpam offênlæfi (qua fuityomnem in ueftrac uigilantie gloriam et immortalem laudem auerti. Adiuuiftis præterea tam lalutari confilio, ad copias finib.fugandas,quàmhaud quifquam alius antè.Quo à Ma^ giftro equitum accepto, cenfui non elanguefcendum,quin extemplb in omnibus uicis dari fignum iubeam,ut ad fecundum datu,agraria plebs in armis cum telis, fub pracfedorum Riorum Rgnis,defignatis locis ad^ fint.Dedi item literas ad fenatum Vltraiedû,ut habito in urbe deledlu, auxilia aduerfus graflatores itidem mittant ♦ Contenderim,ut uos quoz que uoluntarios ducentosarmatos hue mittads, qui eras prima lu ce ex roboreciuitads in Bilta præfto adfint ♦ Nam quo copiæ noftræmagis fînt fubitariæ,eo facilius erit, noftri confîli) fecuris, inopinantibus^ Rv peruenire» Cætcrû cum tempus anguftius efletjquàm utpoftridie fub exortum folis fubitariosducentos mittereualuiffent,indilt;fîum diem no feruarunt:nam lerum diei erat,cum literæ Colfrrcdderentur.Exemit in terim cura habendi deledus totum prope biduû»l'ertio inde die Tert» Non.(neimperioRiononpareriobloqueretur)fub Rgno delecfios ar^ matos prima luce in Biltam mittit. Veritus Côful infidias parari, (ut eft mens humanarcrum ferèin finiftram partem præfaga:fimulquia fæpe anteainfidrjstentadfuerant)huiufmodiconfilium init. Inftitutumue* tus erat,8C multis fæculis obferuatum, quoties duceepifcopo,hofti beb lum quatuor inferæditionis ciuitates confociatis animis ac uiribus face rent, ut in obfidionibus cum Vltraiedinis Amorfortfj caftra coniunge rentraliæ unà itidem caftra metarentunNe igitur in locum infidiarû ar^ matusciuistraheretur,CoCnunciumduashoras,quàmilIiciuitatê exb rent,antècxploratum præmittitjatis'ne tuta omnia eflentdnde Vltraie dum propere contendere,ac Confulem adiré, percotaricp iubet,ubi ea ftraipfe pofui(ïetîcumquibusÂmorfortrj,qui in mote præfto iam ad* cftèntjConiungerentur.Peragit mâdatanuncius.Rogat Vuluenûcon^ fui (nam Sulenus commodum inpericulofam ualetudinem turn incide

rat)

toé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAItCTINARVM

rat)in qucm locum Amorfortq,ab domo cxciti,ad Vltraiedinorum ft gna conuem'rentjubi caftra ipfe habêret» Ad ea obftupens Cóful, ut hu* ius confili) planéignarus,paululum obmutuit. Moxquafi ad fereuer* fus,ac mcditabudus altiori cogitationeoccupatus abfuiflet : Paululum (inquit)me hicoperire,dum in principis curiam ultro citro^ eam,euelt;-ftigio tibi refponfurus»Nuncius nihilexpedato Conlulis refponlo (ne non mature occurrifle,fuis fraudi fuilîet)Biltâ curlu quàm maximo po tuit repetiuitdbi cum Amorfortios cafu obuiam haberet, haftis terrf de fïxisaudiendicupidos,quidboniBitius(idnunciofuitnomen)adpor* taret,cÔfîftereiubet:aciulîomanu fîlentio’Milites(exclamat)militial5* ga exautoratijdomos quifçp fuasreditejperfoluiftis principi ueftram fi* dem.Stipendium uobis pronûciatum emeruiftis.Exoritur clamor pro indiano habentium.fe domo fruftraexcitosludibrio haberi. Nunc de*

O nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•*

raum apparercjlraudeacdolo plane Vltraiedino fe petitos effe. Si ite* rum aliquando ad conueniendum dies indicatur:nonmagis eum feob feruaturos,quàm is feruarit,cuius confilio princeps diem huncindixil* (et.Regrefli inde ad ducentos paflTus in dumos uerfus erant,cum lubito quendamita infefteequum calcaribus agen temple fequentem uident,ut à curfu uix Ipiritum trabens, iamiam procubiturus appareret « Miffiis hicè principis curia erat, ut retro pedes domum referentes de uia reuo* caret.Epifcopusuos,inquit,abitinerecœpto retrados ad urbemacce* dereiubet: ut à defignatore manfionario per hofpitia fuburbana, dum ciuis feinftruatjdiftribuamini, Amorforti) mandatorum Confulis me* mores,pergunt iter,quod facerecœperant.Nihilo fecurius miles grab (a tor propulfo omni hoftis metu interim pagatim fingula loca peruaga dojContinentibusagminibus rufticos exagris in urbes migrate compu Kt. pefcenderat iam infefta manus in ripæ Vechtæ amnis finitimos ub cos,qui fpedant Hollandiam.Fiebanthuc exutbe Vltraiedo quótidic cxcurfiones,eruptiones^ equeftres in palantes:edebantur leuia fed fine effedu certamina,ne nihil clari expedati^ fiicere dicerentur. Medio ciui lis tumultus ardore, cu omnis religio infummo direptionis metu ueria* retur:D.Stephanus Niueldius T eutonum ordinis Magifter,relida ur be,in Marfôs(miliareuicus ab Vltraiedo drftat) ubi arcem ad delicias magis,quam ad uim propuliandaminalluentis Vechtæ ripa nupercó ditam habebat,tanquam in tutum afylum confugerat. Hue quoqp om* ties ordinis fuiopes,quæ immenfæ erant, quibus quam uitæ fu^ magis' inetuebat,folicitus tranftulerat:tutiores ibi fore ratûs,quàm intra mcc* nia.Sed euetus (inquit Fabius apud Liuium,diferte 86 uere) ftultorum magifter eft. His ipfis diebus,quib. milites omnia quad in Vechtæ flumi nis ripa uici fiint, loca infidebant, ipfein arce erantuen di gazas ftudio inagis,quam recreadi animum. Foflfa arx circumduda erat fatis alta, in qua ad omnem ufum,pifciumuaria genera conferuabantur.Hucgrega rius forte tempon's fallendigrati’a hamo pifeatum exierat leptimo Idus Mar tias. Ordinis magifter pifotorem è feneftrafublimi confpicatus,

(utuehe*

L I B E R I I n nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»0?

(ut uelieiTicntts erat uir ingenii)ab arce recederc edici'ttS^ nîfi parent, ha biturum moxinfortunium.Nihilo ille conftantius, contemptis minis, fubinde piiciculum attrahens,atcç eicam mutans,fecurus pilcari pergiu Srephanus pro indignifïimoHabens, fe in fuoregnoalixauili contêni, famulo (Ciuielmoci nomê)tormentoeû iratus fubmouereiubet.Haud cunóianter is,quodiufTuserat,herileimperium exequitur ; traijcit glo* bi iadfu pifcantem gregarium per aduerlum petrus.corruit illcjdeflueiv te è manu uirga in uulnus. Temerarium mehcrcle facinus,ne dicam ftul tumrquód cum undiep in arce tam infirma, nulliscp præfidqs impofitis munita, tâtis facinorolbrum milieu cohortibus feptus,obfeflus^ effet, periculi fui non admoneretunubi nee auxilia expeólaret,quorum adue tusauiillosamp;gralfationibusrepreffifTet.Quare temerarium fa cinus fix milis ftatim exitus eft fecutus.Manauit repês rumor atrocis fadti in pro ximos uicos,indead duplicarios 8^ centuriones:à quibus tantæ copiæ aiithoritate magis turn (quia militari gloria inter fuos illuftres clariep e^ ranr)quàm imperij iure furfum prorlum circumducebantur. Ad hos fi mul undiep efterati unius cæde milites concurrere, indignari^ cum in-senti fremitu, focium fortem uirum nullo fuo merito ex arce trucidatu. Cuius mortem fiinultam finant,rufticosetiam undiqueiam armacon^ fociaturos,à quibus omnibus locis per infidias incauti opprimerentur» Exemplum in hoftem edendum, qui prior hoftilia intulifiet, utcüq res cadcret:quo reliqui mortales edodi, interfedorü peenas in authores iu ftèuertifcirent. Concorsomnium diffonus clamor eiathicdeni(p,wt ulcifcendimagis necem grcgarfj,quàmprædæftudioarx expugnare-* tur,ipfe^ Magifter fuo fanguinecæfi necem expiaret.luratur in cêturio num uerbaefferatisfpiritibus,aboppugnationenon recefTuros prius, quamarcepotirenturdpfum^contrucidafTent,qui facinus cofciuifTet. Indeexpugnationi ultimæ inlf:rudi,arcem ingenti clamorc cingut: colgt; locatiscircuitu tormêtarfis, difpofitis^ ita, utaddudisSC collimatis in feneftraSjSórimas fifiurasep murorum ac turrium tormentis,ad prohi bêdam^ndedomefticorûpræfidiorumuim,reliqui tuto machinas adx moüerent, Quare ij pauci qui intus erant, nullis telorum generibu s de feneftris aut pinnis fe ab impetu efferatoru hoftium defen dere poterat; Omnibus inde copiarum uiribus per folTam murum inuadunt;arcp un-diep fcaiis admotis, tngenti certaminein fumma nitutur. Pars feneftras fubdudlarfisfunibus intranfuerfaconferta^ earum ferramentainieefiis cortuellercralfj ianuas amp;nbsp;liminaè cardinibus, poftes^ ipfos fuccula de-moliri.NonnullitormentariopuluereinditoferiSjUeefiesacpeffula'per . tumpereïomnes ad fubeundum aditus tentare:magna ui rem gerere. In itus trepidatio ingens' erat,et metus,armis^ quibus poterant potilTimüj exöcculto feneftris haerctes fcalas cum fcanforibus deturbare : impigrè quifep fuis ftationibus patêiia loca tueri:folü cauere,nc qua tormêtarrjs expofiti confpicerentur.Itaép diu uirtute magis, loei natura,quàm ar mis arcem tuebantur,Cochleaerat,per quam ex imoloco furfum gradi / nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;busafcen-

108 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

bus afcenfus patebat, per interualla rimis fpcculatorfjs peranguftis dilt; ftnufia.Per hanc in luperius conclauefuos inhortaturus ordinis prxfcx (ftus afcendit.forte clamoribus diflonis expugnantiu inferentiumqp fca-' las turbatus(ueritum credo, adicum aliquà in arcem patefalt;flum)admo to filîuræ capite explorât quafi tutó,ecqua Fortuna Fefe daret, aut holies impetum remitterent.ibi globi ialt;fiu per Frontem trâFuerberatus,retror fum abij t aliquan£um,ac propemoduin præ uertigine concedit. Dcfcen dit tarnen genibus labantibu« uacillantibus^ FemianimistacprogrelTus in atrium domus,apoplexia fubitó idus,exanimis in terramin fuoru co ipedu corruit. AccurruntdeFertis ftationibus hero Famuli opemlaturi: cum lentiunt anima exhalalïe. Oritur ton's dibus coploratiotnec fpes, ncc uolutas eft amplius tuêdæ arcis,id anxiis,ut reb.Fuis amp;nbsp;uitæ proFpilt; ’ciantxum undiep inter hæc conferti diffradis foribus, perFeneftras il lapli, arcem capiunt » Cu armis obuios primo impetu efterati trucidât. Sacri ficum cæfi heri corpori imminentem, dum animam eius precibus Deo religioFe commendat, in ueftigio obtruncant, ac Fupermortuum adhucpalpiranscadauerdeuoluunt. Scdneadhucquidemhis fupplk ct}s exa£urati,in recenti ftrage FuFos eiiam rabie pluFquam barbarica cru deliter Ferro deFæuiunt.Famuli qui in teftudineatum turn's columbariu trepidi Fubdudi Fcala Fugerant,padi fidem,inuiolati dimitiuntur.Reli' qui arcem diripiunt» Hue ftatim Fub multum in has regiones acceflum, quantum rufticorum erat,omnes Fuasopes tanquàmin inexpugnabilc prgfidium congefterat. Vniuerlæ hæ quoep cum thelauris landioribus ordinis Teutonici,prædæ militibusFuere.Valà tarnen argen tea grauio ra ducum iuftuin mediam concionem congefta,redderecoadi lunt.Ru morpatrati Facinoris Vltraiedum allatus,cum plebem,turnpleramq? fadionem,tncredibile didu, quam turbauittquos de Centurionih. Fua exiftimatio amp;nbsp;dudum perlpeda fides FeFellerat. Cohortes ftatim patralt; to Facinoreiuftam Vltraiedinorum uindidam,malaidi confeientiaue riti,metu pcenp ob latrocinrj lpeciem,diuerfis itineribus alq aliodomos quiFcp Fuas dilabuntunEfferarat cædes PræfèdiTeutonum,Fadioneni ad odium execrabile graftatorum,ad quos carpendos mittfitur extern* plo équités . Septem in ripa Vechtæ oppreffi, retradi^ in urbem a fuga,tertio quam in carcerem dedudieftent die, in Foro Palatino perçu tiuntur.Centuriones ancipiti periculo foliciti,antequàm à fuis deftitue* rentur,8lt; præda onufti in perlècutorum manus peruenirent, cum par* te copiarum Leccam trarjciunttubi expofito in ripam milite, èC fide pu* blicaimplorata,ViennæHerculanorumaliquandiu commorâtur. Re* cens ira ad eos inlèquendos ftimulabat epiFcopum,amp; Fadionétad qua. rum ægras mentes illud quolt;pacceftît,quod Brederodius princeps ad robur oppidi Fui augendum,exulibus latronibus^ aFylum aperuifle ui* debatur,quibus àdiuinis humanisé rebus nihil tutum Foret ♦ Earn au.-tem animi ægritudinem epifeopus nihil diftimulauit:cumVltraiedi* ni per literasexpoftulatrices ad ilium datas nihil impetrarent, legato?

ipfemi*

L 1 B E K I 1 I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;joy

ipfe mifitgt;qui cum co coram de accepta iniun'aexpoftularent.Mißi aiP tem funt lacobus Mindenus,Fredericus Seldenackcr, Lubbertus V ua lanus,et extra hos pauci alrj.Cæterum Viennam hi profe(fti,ubi pofta^ crem expoftulationemeofpiritibus præ ferocibus efferbuiflent, vit niß, quos depofcerentjij tradcrenturVitraielt;ßinis,talionem Brederodio mi narentunQviare rebus infeflis, 8^ ggrisanimis difceflum eft.In metu in tehm erat ViennenfiSjUe qua ecnephias ab Vltraiedinis cooriretur* quos non quieturos feiebat, quin aliquid memoratu dignum defigna* rentruigilias nodtu in muriSjCuftodes interdiu in portis amp;nbsp;fpeculis cob locat,neincautus opprimeretur. Arxhuic indeerat, fituloeiSc opera fatis munita^Termeidaappellata, mille pafîus àVienna,à Lecegripa ad teli conieôlum fita.Hucfub nocflem præful Vltraieóinusleótum manb pulumoccultemittit,quiearnnouisartibusinuaderent,Hi prima luce uadû tranfgrellijin ulua abditi in infidqs tantifper latueru nt,donec præ feâus præhdfj in ædem Meidenfem proximam ad fàcrum cum fam ulb tio defcendiiïet Orfunturinde duo^ad texendam proditionem deledli^ monaftico cellariorum fratrum habitu,capitibus attonfis cucullari. Ht placide Pulfato oftio, à famula infidiarum lècura intromifli, aditû occU^ pant. Ibi cum mugitu ex occulto emergentes reliqui, accurrunr, arcemcg ex trufa famula, ijs^ paucis qui intus reliâierât, capiût. Extemplo quic* quidtelorumad arcemà Brederodio delèndendamibiinuentumfuit, contra incurium hollis diljaonunt.Nuncio inualæarcis Viennam alla tOjheros primo non fatis lècum caufam hofliliter ab VitraieÆno illatæ uisreputareualuit: cum quo lemper quoad licuit,fidam pacem amp;nbsp;amix citiam coluilTetrnequid dicâhonorificû nominis titulum,quemin ipfa urbegereret. Deinde fubmonitus àfuis, id mali propter exules partim acceptû, partim quod ceturiones in fide publica intra muros uerfaripa teretur, intellexit côfulto opus efle.Etquanquâexalperato animo arma illata indignationé mouebant, cenfuerunt tarnen fedatiores ingenio ui ri à cSfilqSjpriufquä ipfe uicilïîm hoftilia tentaret,per legatos res répété das elTcx Milîî extemplo adepifeopum legati,ad altereationê ufcç de ilia ta iniuria difeeptarunt* Captari in fe belli materiam,cum domi inteftinC fèditionis concitatores deiïnt.Haud fatiseum habere, domellicam fa* cem tumultibus flagrantem iamextindlam elTejUifi finitimos principes quocunçp prætextu laceflatjSd ad bellum prouocet.Maioresfinquitlcx gatus)noftrilocietatemneceflâriam magis quàm utilem cum populo Vltraiedlino SCepilcopis ob nominis in urbefumofum titulum femper coluere.Leccam nunquam cum infeftis fignis tranfiuere : ne à fe iniuria

, prius orta diceretur.Et nunc fi illo argumento uos læfos querimini, edi te,utfîtquoddomumreferamusj: fin minus, præfidia deducite, acres ablatas rcddite,Quod fi iliafacerereeufatis, pati cpretaliate iniuria ma* lumusiquâdoarmisdifceptarenôlibet.Adeaferociusepifcopus’Nub li oblcurum cflè, cur Leccam tranfiffet, atlt;^ arma prior intuliflet. Nclt;ÿ ipfumadeo Brederodium fallere,quantumuis diflimularet. Exules nu/ k peril!

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAlÉCTlNARVM

per in fui pt‘imu,inde 8C nominis Vitraieâini odiû eu apud fe îiabert :À quib.hoftiliaindiesadueriusamicosluospofinsinfidqsjêtarêtur. Ad hæc, paucis diebus baud clàm eße^quod in pare contumeliâlatrones il los fceleratifîîmos, à quibus hauditapridêin Marforûaree latrocinia horrenda perpetrata ellent,in intimo pene côfilio haberetdd à fe amp;nbsp;Vb traie(ftinisordinib.perindeaccipi,atlt;pipfiustacito côfilioetopeilli ad* iuti effent. Abunde bine conftare,ab eo prius damnû datum.Quod üe* ro amicitiam 8^ focietatis fidê iadiitaret j fciret earn bis ex rebus ab ipfo apertèpriusuolatam:Proindefebosad iupplicium depofcere populo Vltraiecftino tradendosnllos uero iuberet fua ditione decedere. Quod nifi faceretjfe præfidia ex arceMeidenfi non deducfiurum.Qiiod exules (inquit Viennenfis) in oppidum receptos queriminij nibil cft quod ad uos pertineaticum uetus fit exemplum, patria profugorumÔf exulum in aliéna ditione fidem publicam fuppliciter petentium mifereri, amp;nbsp;è iu* re gentium exoratam miferisferuaremifi ueftrum imperium in nos etP am prolatum elïefortafiis arbitremini. Vt iam è Viêna ad uos opprimê.» dos, texendam^ proditionem profedi fint,id publico côfilio faâû cer* tè conuincerenon potefbs:6ô ueftrum eiret,biscapitis diem apud iudi* cem fuumdicere. Apud nos quoeç legibus fua eft feueritas,Slt; fontib.fua pœna conftituta:fed quâ nifi in legitime côuidos exercemus.Iam quod de capitibus graftàntium copiarum tradendis, cum in noftra poteftate fintjUelim ita arbitremini, lus gentium inuiolabile feruatum oportere;

, nec ipfi negabitis,quantumuis omnia mifeetis. Reliquum igitur eft, ut renûciata fide publica,ueftræ libidini fiat fatis,res^ ademptæ reftituan-* tur.At Vltraiedinusexolefcentepaulatim aduerfus graifatoresira ( ut » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dies omnia Ienit,adimit^)turpeac ftultû ratus,fi elapfis hoftibus, ex ar

ce uoto non potitus præfidia illico deduceret,arte agêdum cenfuit. Po-pulus ancipiti in urbe mctu,quorfum res euaderet,æger, faâionê, eos^ qui principem hue impulerât,execrabili odio perfequebatur. Precari fo ïum,Êicinus,quodpatrarât,authorum capitibus aliquando expiatuin iri:nequodpaucorum confilioadmiftum effet,id uniuerfi ad poftremu * luerent. Notaenim uulgoeratuehemêtiaingeni} Brederodianimecin* iuriam fie inultam abituram,quacunlt;^ uia id fieret. Sufpeda erat in pri mis cundatio uiri ad uindidam,reputantibus præmatura confilia fepe infœlicem exitum fortiri,lenta uero maiori impetu fufcepta,aufpicatius cadere.Et quanquam eumepifeopo imparem effe fatis conftabat, time* banttamen,neimploratis Burgundionumopibusfquodea cundatio minariuidebatur)amp; amicorum fide in fines fuos eftufus uiciflîm hofti* lia inferret:amp; magno paucorum ftulta libido ftaret. Deferuefeenteitaep indies ferocia,epifcopus cum apud animum fuum anceps periculum rc putaretjCœpit primùm per literas ad Brederodiû fadum excufare:trâf* ferre^,fead reddêdum impelli poflè,quod ademerat,fi locus colloquio legatorum deftinaretur. Inde médius bis interuentt Gelrus,perinternû* cios amicos Vltraiedini nominis,haud pacis làrciendæ ftudiofos perin de,at(^

LIBER I I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;t*t

Hollandorum opes formidantes, indudus. Poftulat per Iitcras adutrumqp,fibideferridifccptandæcontrouerfiæarbitnû. Abnuitneu ter»Epifcopus enim res quocuncçmodo redditas hac occafione cupic-bat.Brcderodius haudobfcureaduertens quid à principibus Vltraie* (fbni noministalium rerum artificibus claboraretur,fidcm penes arbigt; trum conftareiuffit.Gelrorum Dux paucis póft diebus,quàm itainter principes conueniftetjoccultèperliterasarcis Meidenfis præfèlt;ftoimgt; peratjUtextemplôexeadedudispræfidiiSjditioneVienncnfidecedat; iam inter VltraieÆnum èC Brederodium de pace cóuenifte.Ille uim ho ftium uerituSjpriufquàm pacis fides omnibus innotuiftctjiode cû pre fidiarijs furtim tranfmifto uado;,Vltraielt;ftum fugit.

LAMBERTI HORTENSII RERVM

P'LTR^inCTIN^RyM

Liber Qj^artus^

OCV3 monetjUtintermiftapaululumrerum Vltraie (ftinarumnarratione,ftilusad earecenfenda reuerta-tur,quæ circa hos dies inter epifcopum Amorfor^ tios agitata fuerunt.Hi cumprincipiob fupra relatas caufas ad execrabile odium uflt;^ inuifi eflent, uia haud facile inueniebatur,qua eorum pertinacia retunderegt;' tur.Nam poft tot infidias pofitas,cum nulla fceliciter iucceffiftetjOmn'e peneconfilium uindicandi feamiierat.aliud itaq?pcr hos dies cocpit.kx cobum Niueldium exfadioneequeftrium primaria,præfedum in præ^-fidio Amifiano locat,paratum(ut uidebatur)certamina cum uicinis fe^ rere,inimicitias amp;nbsp;odia infeftè exercere, Primu is adortus eft Amorfor-* tioru municipeSjfparfim in proximis uicis agentes: ab his multa iniqua poftulare:his iudicia,accufationesjmullt;ftas minari* Abhis proccmijs ad ciuitatis iuraSó plebifcita inufitatis commentis uiolanda animum ap pulitjUt ex compado rem geri palam appareret ♦ Monitus à fenatu per iiteraSjUt ab incoepto defifteret:ac fi quid uellet,iure fccu ageret:refpon dit,fe principi fuo iuratum,nihil nifi eius imperata exequi:ied uix quidgt; quamadhuca fetentaricceptum*Colonum quendam Vuaembergcngt; fem è uilla dominij Amorfortiani nodu in ledo oppreftum arripuerat: hue indida caufa,nullo^ iudicio damnatum, cum memorabili pofleC-foris damno in uinculis per multu tempus afteruabat,Ablato,abado^ omniarmento,acfupelledilibus,nihil præter rureftre ^dificium,00 ua^ cuum fundum reliqui feceranQuare uillam,ut calamitofam ac fatalem, cum agrorum cultores abominarentur, deferta incultacp aliquandiu ne gligebatur.Captiuo intereaè uinculis caufam dicendi poteftas non fiegt; bat» Mittuntur e ciuitatelegati ad præfedum, ut ex fide ueterum priuile giorum(quia fonticâobtendebatcaufam)reum liceret uadari: aut fi pegt; cuniæ res foret, bonis prædrjs fe cauereuelle. Sed ne hie quidem æqui k i quidquam

112 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

quidquaiuobtinuerût»Vim(inquitpræfedus)fccitin fuburbana pria espis iurifditione:quare capitis iudicio daiunäduscR. Vos eiiirn baud fallit, eum nuper cum manu ciinuin feenum cuiuldam igne iu agro cor^ rupifle.Damnum infedlum prius redditum oportuit, quam de uadimo nto uerba fiât, difputetur ue, aut de priuilegfis maiorum agatur. Quare inanem opera feribendo legationibus^ mitten dis fumere definite: pro crimine fi no extremas, certeex principis arbitrio pœnas dabit: ne finn-lis inferendi uim per uos licentia alios in pofterum ad nefarium exemplüi inuiteuT um Amorfortius’Dato damno in ienatum fiatim te maiorum tuorum exemplo ucniHe,amp;iure egilTe cum reo oportuit, Ôé iniuriarum formulam principis nomine intendiflfe:ac non infolenter in contumeiix am Amorfortiorum hoftiliter direpta uilla,aba(fto^ omni pecore, c uis prædio extradum prehenfum^rufticum in uincula coniecilTe.Son ti fceleris^ couido certe fua muleta parata erat.Imprudens locorum,in quibus médius confideas:5^ populi,cum quo ferisf^utcunçp cadat)certa mina,nunquàm inceptaturus,fi cogitares,id quod maioribus tuis, qui in boe ipfo præfidio præfeduram proximè gcflcre,euenerit,poftquàni populum Amorfortiû laceiïere cœpere,tibi quotç euenire poHe.Memi neris fi per occafionem infortunium feras, retaliatum ex iure efie,amp; no læfum prius. Præfetfius concemptis Amorfortiorû expoftulationibus, principis luiîum obfirmatus obire pergit. Petit externplo per literas fe* natus fidem ab epifeopo legatis mittendis ultro citro^ Vuicam cundi, (non enim temerè erat,quôd contra ius gentium fe uiolatum iri metue^ rent)à quibus querelas de fùperbia ui quorundam præfecfiorum iu* rifdicQionis Amifianæintolerabiles in agrartjs adminiftrationibus coz gnofceret:à quibus ipfi amp;nbsp;coloni fui indignis contumelrjs affleerentur. Refponditepifcopus,Calen.lun.ièmirari,curbonam pacem able exox rarent,cumeanonnifiabhoftibus,amp;fjs quorum fides fiifpetfra efier, petifoleat.Quodpotuit,omnembeneuolentiam erga ipfosfemper dcx clarafietnec dubitare,quin ita quoçp de fe exiftimarent.Tantum abefie, ut hoftilem fpiritum aut infidias ab fcfe metuerent.Nihil moratus fena--tus, legatos mittit quatuor iènatorq ordinis principes,Iacobum Dolre rum,Ioannem Sofium,Gerardum Sofium,Nicolaum Gerardi filium» BreuipofthiprofediDoreftatum uenerunt. Nuncio inarcem Amor-fortiorum legatos aduenifiè allato,poftridie exponêdæ legation is ijs co pia fada.Hue intromiflri,principem pedibus holoferico fafciolo obliga tis humili feimpodio fedentem, pallidum extrema^ made confedum, (ut qui ab aduerfa ualetudine nodum reftitutus efifet) ac plane Tropbo nianum aliquein offendunt. Aifidebant dextra læuacp ab intimo confix liojiacobusMindenus,Fredericus Seldenacker,Hadrianus Rhedius, Gysbertus Hardenbrochus. Atep inter bos præter fpem Sf expedatio^ nempræfedum arcis AmifianæolFendunt. Et quanquàm hi common dius eum corara de ui 8^ indignis contumelrjs acceptis criminari, ac up cifli'm illefuam caulain tueripoterat, quam fi in abfentê multas acerbas accula-

L I B E R I I I r. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;II?

accufanones cumulaturi fuinêntjion fefellit tarnen Amorfortios, quid inter i'pfos alebatur.Diiïimulata interim in prælenti fohcitudine, Dob rerus exorfus eft acerrima oratione,indi§na, quæ indies à prætedo pa^ terentur,exponere,ea^exaggerare,quantum dicendo ualuit. Per ilium jura patria,inftituta maiorum,benelîcio prifcorum antiftitum accepta priuilegiajaudatas confuetudines foreniesinfuburbana iurifdidtione, in U111 as amp;prædia plulquàm tyrannicaferocia fæuientem euerti. Colo' norum palîim fugam fieri,alios arreptos indida caufa in cuftodiam tra hi. Vtuis profit,caufâs cum comminifci,ac principis imperium præte* xere. Veile (cire fe,num hæc illius iulTu exerceat,an priuato con filio. Polt; fcereres ablatas reddi,indigna illata Cavciri aliunde,atcp illû facinorofum ob graues iniurias memorabili multa anquirendum, Dehiscertiores fieri cupere,ut eflèt quod domum regrelTi ad lenatum referrent. Finem dicendi fecerat Amorfortius. Legatis paululum exire iuiïîs, Niueldius in confilio manfit.Diffîmularunt tarnen dolorem in prælènti Amorfor tr),amp;indignitatem,quampaulopóftapertoftomacho detexerût. Intro moxreuocatos,magnis certatim clamoribus toto confeHu aggrediun» tunnulla uox lads grauis atroxcp inuenitur,qua di^nè appellentur. Sub hæc paulilper filentio fado, Aulæ præfedus acerbe in eos inuehitur, ni* hilexpurgans præfedum Amifianum,fed translatione utens:Nô eft,in quit,cur uos Amorfortfj rogetis,quo confilio, fuo'ne an alieno, ueftræ pofleffiois colonos arripiat præfedus Niueldius.Quod ut feiatis, quic* quidhuius geffit hadenus, epifeopi iufïu, cui iureiurâdo obnoxius eft, geflfit:et grauiora in fua iurifdidione deinceps ubi iuflus erit,moliturus.. NecueftriforipofTefTiones iura'ueufurpat,cum extraurbanæ iurifdi* diones ad epifeopum pertineât. Vana interim fub ueftro nomine liber* tatisperfuafionefacinorofi homines agrarfj tuti,quicquid neep iure,ne* que conditionibus æquis obtinere pofTuntjad idoccupandum aperta uipalàm utuntur. Veftrum exemplum imitantes, libidine pro iure ha* bent.Peruicacie impunitas uobis ad omnia animos facit, ut ubiep etiam iura libertates^ allegentur. Habet in memoria adhuc princeps refrada* riam illamfuperioribusannispertinaciam ueftram,cum temporibus ci* uilisdifcordiæ,peruostantis amp;nbsp;tot tumultibus conquirenda pecunia difïèrretur.Qua exreirritatum eius animümulto adhuc inclementiorc experiemini.Iniuriæ tardefenefeut. Aduerfus hæc,cum multa,quæ ui derenturopportuna,Amorfortiusrcfpondifret,quorumalia probabi* liter refcllendo,aliadefendendo, continuis orationibus aliquot horas confumpfit.Exitushicadpoftremum ab eo orationi eft impofitus. Co clamando obteftati funt, indignam uim fibi fieri, amp;nbsp;opprimi fuam li* bertatem.Velilludremiplam coarguere,quödis cuius criminâdi eau* là hue conueniffent,contra ius æquumcp,exeuntibus ciuitatis Amorfor tiælegatis,in confilio,reusadus, permaneret. Tot denique horisfru* ftradifceptandoabfumptis,cumepifcopusad omnia obmutuiftèt. A* morfortiam legatiredierunt. Per eos aûtannos, quibus otium reip. VI k 5 traiedinæ

U4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VETRAIECTINARVM

traiecftinæ turbabatur,æns alieni,ob impenfas,quæ in uan'os legartonn ufiis faclæ fuerant,ad quatuordecim aureoru milia,amp; ft’ptendeam,con flatum fuerat. Vt ea redigerentur, brcui dies ordinibus ad conuenien* dumediciturhisipfisdiebusjutquantumimpenfaruni fadum eHet,c5 muniditionis fuinptu diiïoluerecur. Qupres tametfiad VkraieÆnos, àquibusidæris pecuniæinopiatum conflatumerat,proprièatîinebaf, ad audiendamrela£ionem,aliætamen ciuitatesèconfuetudine perlite^ ras ad conueniendum eodem accitæ,didum diem quocp fcruarunt. Pro pofito hoc tum in confilio nihil aliud fuit acîum,quàm ut in proximum conuentus diem,qui tum eôdêindicebatur,confulra£io integra reijccrc tur,de conquirendis conficiundis^ milibus, quorum index capitatim recita tus leîA:uscp ibi fuit.Exemplum indicis,de fàcftis impenhs, ciuitatû legatispetentibuseft conceiTum. Dornos quiity iuas rcuerhreferunt. Amorfortie,poft^legati quid in conuentuordinum propofitûin coti lultationem proximiconcilij fuiflèt,retulere,legendam exhibent indicé capitum,in quem ufum ea pecunia infumpta diceretur, Nondum ad fi' nemlegendo peruentum erat, cum abomni concilio uno ore recitanti fitreclamatum’Ecquæ inuerecundiaefïet,quod Vltraiedini nulla fron te proponerent ciuitattbus de contribuendo,ad ea debita,qug i p fi fua ip forum ftultitia,nullo fociarum ciuitatum netp confenfu,nc(^ confilio pa ralTentr'Quid fianimam nexi deberentcOlimcum Amorfortfi iniquita te fortunscjfimul per inteftinam calamitatem omnibus penè Hollandici nominis ciuitatibusobærati eHemus, ut capita uixèportis exerere licc' ret,metuneuelre£inerentur,uelnexiintercepti in uincula ducerentur: nuila Vltraiedinorum ope adiuti, ipfi nofmet argento fiéto amp;nbsp;infeéto in ærarium certatim collato redimebamus^Tuncamp;matronarum pC' cuni^ figna argentea quocç congerentium^noftrum ærariû adiuucriint. Smullingiacæ inimicitiæ nulli ferè non mortalium in confpedu adhuc fedent.Hæc amp;nbsp;id genus alia hue fpedantiaabfentib. occIamantur.Qua re indidum diem conuentus nonferuarunt.Et quia fine illis neeplargb tio agraria,ne(çrecenfus domorum rufticarum confiitui poterat, cum diem concilq nonobferuarenqnecadfrequentiores ordines côfultatio nem fuam per literas faltem deferrent,rati illi id quod res erat, cos reftita re ne conferrent:ad principem iUico,qui fatis ab ipfis ftabat,rem integra deferunt. Erat adhuc is à diuturno morbo inualidus,æger^. Qiiamob' rem eum perpellunt(quia non minima portio eius pecuniæ illi addida erat,quo alacrius negotium urgeret)utdiem Vuicam Batauodurorum conueniendi ordinibus indiceret:eo^ R.henanos,8ónominatimAmor fortios ab domo excirêtCupidè amp;nbsp;baud cundantcr poftulatum Vitra iedinorum Præful exequiturrut principes facile omnes muneribus cor ruptijdiuina etiam humanacp omniauenalia habentrgurgites inexplcbi les, edaces populorum uoratores : quorum fitim Tantaleam neque Tagus,necp Padolus,quatumuisauri arenas rebulliant,unqua explcue rint* Per haiic turbatum fuit ocium populi Vltraiedini, lôgæ paci alTue tijhinc

Hf ti:hmccalam!tas 8lt;cucrfîo dinom's magna gloria SSopibus florentiffi mæ : hinc prima totius tragœdiæ fcaturgi^rupit ♦ Breui quàm id rccc* peratPræfui, x vili« CaLlunJiterasÂinorfortiamdcditad fenatum* Lcôæ autcm funt eodem die in hæc uerba quot;nbsp;Ex quo epifcopus renuncia tuSjamp;in hancrcgionem proculab domo acdtus ueni,magni fumptuSi cùm in alios ufus,tum in crebras legationes,cotra^ gralïàntcm iam nu-per fine duce latrocini] foecie peditem,à me laôb funt. Scopus autcm eo rum hic fuit,ut in ocio ôi. pace noftra ditio floreret : id quod feduló pro uiribus noftris præftatum fuit.Sed a’iquantograuioribus impenfis co fiititcontrouerfia idetidem ab Hollädis iterata depaludibus: quas uti-nam publico commodo amp;nbsp;quiete circum cidere licuiflet. Longe ue-ro maximam partem in equitum præfidia,atq^ peditum,qLigVltraielt;fi:o aduerfus feditione fecelfiones^ ciuiles impofuimus,profulam eHe,haud dubito quin uobisconftet.Quareæquum eft,amp;par, uecfiigalaliquod conftitui,quo hoc æris conficiatur aliquando,uos^ redimamini ab ijs, à quibus mutuó pecunia ab fep h ypothecis accepta eft. Qu oniam autcm impenlæin hos ufiis faeftæcommuniter ad omnes ordines pertinent,in contributioneneminemexcipidebereccnfeo. Diem ac locum Vltraie-dum conueniendiindidumoportuitjUthæcresadfrcquens ordinum conciliû referrctur:quêipfequocp,quiindixifrem,obferuarecupcrem.. Sed quia à graui diutina^ aduerfæ ualetudinis confli(ftatione,corpore adhuc languidus fum amp;nbsp;æger, ut conuentui interclïc non detur^ primo res ordinum, inprimis autem religionis, magno confenfu obnixè à me contenderunt, ut locus habendi conuentusDoreftaticdicatur.IdérclL quæ ciuitates per legatos flagitarût. His à fuis quibufèp permittetur po* teftas,conftituendi quod ère commun! uifum critine confultando tcin pus extrahcteSjin nouos amp;nbsp;inexplicabiles labyrinthes malorum denuo abripiamurnd quodfuperioritriennio heu nimiumexperti fumus. Ve limuos legatos hue ueftros quoep ad x 111 i.Cal.Iun.è fenatu, cum inte gratranfigendicôftitutionempoteftatecitrarelationem mittatis : ut co die fub uefperumiiidiuerforio adfint. Mane poftero die ftatim ad con fultandûmaturecôuenietur. Poftridieuetusac nouusfenatusin huius rei deliberationem habitus,faefto fenatufconfulto,in hæc uerba per lite* ras principi refpondit‘Non efïeè repub. poteftatem tranfigendi quic^ bac in re cum ditionis ordinibus,cui^ permittere,quamuis tutum ipfè obtenderet, ôôpericulumauertereuideretur. Sedamp;caufamciufmodi efïe,ut eius deliberatio fit,penes quos fummum imperium in repub. ef-fèt.Retulifîê itatp hanc confultationem ad üetercm lènatum ôô populu» DecreuifiTe autem, fcifte^ hos, ut ea quæ legatis mittendis madarentUFi feripto ad concilium Doreftatum dato refponderentur: ut ordinum at-* que ciuitatum auditis fêntentfjs,Âmor{ortiorum refignatis literis,fente tiænon defiderarentur, ( non enim fefellit cos quo iret tam præceps ad decernendum conftlium)ne quid obftinatiam calumnfarentur. Cy teru eorum fentétia feripto tranfmiflra,hæc fuit, Multis inexordio uerbis fpe k 4 ciofis

«6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

ciofitsexcufabantjcùm illud,quôdconuocadcumaltjs duitacibus Icga^ Clones nô decreuillent,tum cfefcid extra iieceflicatêjintegram rem ordini bus nô permitterent: temporis rationê enim ad earn rem maturius côfi' liumpoftulare, Vclle tarnen principiamp;^ordinibus fcriptoid confili] da re,quod per legatos daturi fuiflent,utcûçpacciperetur. Omnc ftudium præfulis côferuandæ pacis, nbsp;oci) publicifirmandi iuftum fe habere Si

bonummertim hoc unum iîbi uideri ab eins dignitate alienum efîe debe re,quôd cum ditio omni diffîcultate, parta poft horribilem tempeftatc tandem tranquillitate,{è euoluifîet,ôi onere quinquaginta milium,quo rum collatio difFicilisfuiffet,Ieuata foretmunceam ipiein nouammalox rum excetram conqcereadoriretur,quafi tot tantis^ malis nondum (à tisedodlus eilet,hacuia rem Vltraiedinam in fuum ipfius exitiû deflue* rejmpenfas autem has,dequibus foluêdis in præfentia difceptaretur, fadas,nihil ad fe aut communem ditionem pertinere: quarum cum bo* na pars ab Vlrraieiflinis per inteftinos ciuiles^ tumultus nupercoflata eiretjinconfelTo ftare, ad eofdem illas feparatim pertinere. Iniquumpcx ti à Ce,8é aliarum ciuitatum Iegationibus,ut cum publica ditionis calami täte eof um amentiam in commune luerent.Depaludibus uero, in qua* i-umlites cum aduerfarijs,8i legationes,nô tenues fumptusfadi effent, commentumimpudens uerius,quam ludibrij fpeciêuideri. Et hos qui* dem nihilo magis publicoSjquàm illos, ad Vltraiedinorum motus co* pefcendumjColIocatos.Placuilîe femel frequent! ordinum cocilio, cum luculento decreto fado,ut fundorum dominiad eas foli,quæ fierét,im* penGs deinceps tenerenturzattj illp in dominiaearum,de quibus lis agi taretur,priuata conqcerentur.Secum alrjsantetempeftatibus, turn fu* perioribus annis in difceptatione de iurc paludum, legationes fuaspu* blico fumptu ex ærario etiam mififfe,fimul^ indies mittere.Et ne tancf: ban urn id coarguaturjfuperelîê quæftores, quorum calculi relati earn rem teftarentur.Quare non magis fe teneri ad Vltraiedinorum impen* Gs,in domefticos ufus,in legationes fadas,quam ipfi olim ad oduagin* ta milia tenebantur, ob quæ omnibus propè mortalibus ciuitas Amor* fortiain Smullingiaco negotio obnoxia fuiffet. Qua tempeftatc, ut ip* forum fides non implorabatur,quo pecunia adiuuarentur, ita nihil fua fpontc nice humanarum fortunarum ciuitatis fociæeos commotos fu* ifte.Cum ea controuerfia iuftiori ratione publicaad conferendu,quam hæcfît,eftepotuiffet,quare ordinum fidem turn implorafte debuiftent Amorfortii.Recitatæinfrequentiordinumconuentuhæ literæDorc* flati effecerunt, ut tum conftituendis collationibus fit fuperfeftumgt; Laboratu nihilo fegnius eftabordinib. utcoftitutio tributaria aliqua excogitaretur.Et quamcuncpingrediebantur uiam,unus is fcrupus ob flabat,urgebat^,quód Amorfortfj ubitç intercédèrent, utipfi à contri* buendo immunes effent. Ratus princeps cum eo populo mitiusagen* dum,blandimentis eos adoritur. Quarto nonas lui, Hadrianum Rhedi um,quem ciuitati charum,ö^ gratia popular! plurimum illic ualere coiv ftabar.

L I B E R t I î k

ftabatjegatuni co mitnt.Poftridiequàm vicnit, (enatus ci datusfuit : in quem iniroductus,quid miflus eHcc,breLiitcr exponit.Rcpetitis eorum annorum uarijs cafibus,in quos prgful infccltcitcr incidcratrdocuit qua uigilâtia,ablata olim caftella, oppida^arccs, ditioni grandi ære reflituiC fer Jnteftiuum inde incendiumortum:cuimcdericupiens,cumn5poß feCjCaufam illi fuilTe periculofæ ualitudinis,à qua neçpetiamdum conua luilTec. Omniaautê fua confilia hue intendifïe^ut quanticuncp daretur* hinc à Geiro, inde à Burgûdis pacem Ôô otium fuis redimcret,iura ma-iorum tueretur:poHèfïiones, dominia, iura finium pertinaci ftudio uindicaret.Quod quidem cumcôharctobnixèabeo claboratû, quarè magnos hue fumptus fados oportuit: obteftariobeâ caufàm præfulê, fenatû 8^ pop. Amorfortiû,ut in coquifitione pccunif fe adiuuent, quo exoluatur qs à quib. mutuo accepta eflenne nouas intercefTione fua (ut nuper)turbasmotus^côcirent. Sumadeniçporationishuc tendebat, fi grauarêtur poftulata per omnia decernere,petereuel impenfarû fàc7a-rum colIationêdecerni.Necpofiturosbeneficiiïapudimmemorc, fi id ï'mpetraret.Indelegatus curia cgreflùs,inhofpitiû concefïit.EumCofC cum fènatus placito mox illô fequuti,huiufmodi refpÔfum retulerût’Se natum Âmorfortiû,ipfam^ Amorfortiâ,fe ultro Temper ad contribuen dû cum ordinibusad quaslibetimpêfaSjquæiuftèefTent, necefïàriæ, quæ^ publicè in ditionis falutê incolumitatê^ fîerent,principi obtulifi ferquib.patria uita ipfacharior effetjadeô ut fi hofte imminente, à bello uacatio daretur,eamrecufaturiefrent.id quod pcriculobreui compertû effet,tantû abefîê ut pecunif caufæ patriâ commune parenté defereren t. Sin alio pecuniæ fine publicæ fine priuatæ erogaren tur,ffare fententiâ, ne obolum quidem uellecontribucren'nterceflîone etiam impedituros efTe,nequa conftitutio decerneretur.fn quem autem ufum hæc uerfa fit pecunia(inquit)uobis liquet : certèad nullam fociarum ciuitatum pu^ blicèattinere,uelnuperinordinum conuentu fcriptoànobis abunde perfpicuè demonftratum arbitramurrquod necipfi infîciabuntur, qui diferiminis æqui iniqui mifcêdi principi authores hac in re funt, licet diffimulanter id habeât.Interiedis fub hæc aliquot diebus,de eadem re, conuentus ordinum ad confultandum iterum habetur. Côfuetudo uegt; tus regionis infèræ multis feculis tenuerat, ut cum de arduis ditionis ne gotfjs apud principem difceptaretur,in eo conuentu VItraiedinorû ÔÔ Amorfortiorum primores iudicio præfiderét. Forma illius iudicq quia temporum amp;nbsp;hominum uitio corrupta erat,multa perperam diferp mine æqui iniqui^ confufo perpetrabantur : itautfententiæfufïragrjs , obtinerentur magis, quàmæquo.Ordines,quieatempefiatein admini

ftratione reipub.omnia pro libidine impotenter VItraiedi gerebât, ad deprauatam iudiciorum confuetudinem corrigendam, diem habendi conuentusindixcrunt.Confilium in fpeciem Iaudatum,nifi fraudé fub.' effe indicio compertum fuilîet. Amorfortij cum aduerterent dolumn'd fcilicetagijUtfepoflefîioneôédignitatis iurein eo iudtcio deturbanX quælibet

HS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIÉCTINARVM

quælibet deccrnendi in abfentes eciam pro l'mpcrio rchquJs fus foret : lit ordinibus hic fraus parum prodefTet, in concilium per hos dies accerfi^ tijdiem non ièruarunt.Lufos fefuis artibus,quibus alios aggrefli fuerât fruftra illi,fentientes,inteda re domos quifcp fuas difcclTcrunt.Hcc pau corum dierum Ipacio inter Vkraiedinos ôô Amorfortios incredibilia-' nimorû certamine gefta lucre» Redeo nunc eo unde excurri, hoc eft, ad ea quæ memorabili cafu deinceps 8lt; uarietate ab exulibus amp;nbsp;epifcox po aôîa funt.Epifcopus,quiad huncdiem ferme uf(^ firmus ab VI traie cîinis fteteratjtum demum detedo dolojabarc cepit:utilifîimus cpifco parus fundionijfî popularium,fi uernaculorum ingeniorum prudens, initio turbarum inteftinarum^antequàm fatflio potentiam fuam firmaf-fetjauxiiïet^jquodpoftea,côfilium mature fequutus fuiffet»Quare eu curareconciliandi factioncm pulfos in gratia,ut res Vkraietkina prix ftinæ gloriæ ÔC optbus reflitueretur, laboraret : fimul ne qua inertia aut fecordia in hac parte apud pofteros nomini fuo officcret, dubiû eft, per niciofior nefueritditioni, an utiiior.Cuius fi indolem èc animum ad pa cisartesnatiperfpiciaSjUirfuitcuilibet fuperiorum epifeoporum par; fi cafiim amp;nbsp;uices fortunarum humanarum fi mores eorum quibus do^ mefticè in rerum adminiftratione utebatur, perniciofus,ut nemo aliusr Caetera egregius,nifi credulitatis uitio,ab ali]s egregrjs artibus degene^ raftet. Sed fuperat omnia humana confilia,fatalis neceflîtas,ad quam rex gendam iacent confilia,etuiuax fagax^ ingenium humanum:ut falfôac temerèfæpenumeroaliorum ftudqs noftra iudicia interponamus. Siu datum id interim ab exulibus, eftedum^ eft, ut partim à Tranfilèlanis principis animus lenita ira ad partium concordiam,ac caufarum cogni tionem apud incorruptos iudices fledereturzpartim per principes amp;: re gulos BurgundicinominiSjfeditiofum populum ièmperexofôs,utiudi cio fifterentunHorum fecreto colloquio muka(neindicio quæagitabâ tur palàm fièrent) accepit, quæ adueriàriorum deprehenfas artes coarx guerent.DiflfimuIauit,ac taciturn interim confilium habuitper totâpro peæftatem:manfiftet^inoccuko,nifiexulesnimis luxuriofalætitiaimx potenter exultantes, inimicis paria exilia indicio conuiefiis damnatisep ubicp infukaiTent. Quare Vkraiedû his undicp rumoribus allatis,àfa(fii one trepidatû ferio eft» Metu igitur,ne plebs ad nouas res inclinata,pcr hos nunciosalios fuper alios èrinitimis ciuitatibus in urbem repentes, refumptis armis ccxrmeterium occuparet, epifeopum per literas ex arce Doreftato ordines tumukuoiè Vltraiedum euocant.Iam à graui mor bo utcunlt;]p bonæ ualetudini redditus erat. Lætus ille fibi earn occafionc offerri,quam dudum dari fæpeexoptarat, per literas Florentium Burcx norum Comitem,cuius nominatim confilio ad hancrem etiam antea Ux fusfueratjillicoconfulit.Eratisperid tempus Ifelfteinæ, (oppidumid ab Vkraieefio iuftum miliare abeft)dabat^ per literas è re præfenti natu huiufmodi confilium’Quoniam ingens folicitudo ordinibus tranquiL landæ conferuandæ^ ànouis motibus reipub.inelTeGnec id fine præfi dijsarma*

L 1 B E R I r I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;np

dfisarmatorum fieripoHcrn’d quod ex fupenoribus fecefiionibus nuz percxpertislatisconfiareçprincipem ipium quoc^fui debercpcriculi adiTionen:documeto efle trium annorû tumultus,quàm paru inter ar^ matosciues fibiinermiadillosanouisrebus prohibendiim tutumfo' rct.Quareaducrfusuim incertam,iniuriascçomnes, ad cuftodiam cor^ poris fuiicem,ab ordinibusequitum turmam unam,peditû^ unam co^ hortemjquibus munitus urbcm ingrederetur,f]bi decerni ipforum funi ptibusexpofceret.Foreidnonfolumipfisad quietem domefticam fir^ mandarn ucile/edetiam necefiariurnznifi mallentex tranquilla èi ferena lucein turbidamtempeftatem, maioriquamantea cumomniûcorum, quæreliquafibifeciHentjpericulorelabi.NeccHecurid ad plebe ferat, uelintjiubeanfneidfieri:pofitum in ipforum ditione, quo dignitatem ac falutem fuam tueantur.Inftrudus his artibus epifcopusjiteras Vitra iedum ad fenatum trium ordinum dedit«RefoIutis lecfiis^,maior folici tudo uniuerlbs incenit:reputantes,quantum ipfi alias,quantum epifco pus authoritatc,blandimentis,cum ciuitas in armis eHet,efFeci(ïèt. tande hucconuenere,u£(quoniam commune omnium periculum ageretuqet (alus) præfidia peditum in urbe collocarentur ♦ Decernendas cas copi/ as principiper fpeciem tuendicorporis fui, ad quas confcribendasfeftigt; nato opus efiemt primo tempore cum his,non autemmaioribus in ur* bem maturaret.Et quanquam décrétapræfidia aduerfus glifcentem ab intcgro coniurationem imponendaerepub, ducerent, tacita fufpicio e fparfisexulurumoribus,primoribus fadionis è nobilitateequeftri iiv erat, SC metus,ne alio uerterentur, Auxere ilium metum crcbra cum Bu renficolloquia,et infolens confuetudo,acfrequens:cuius pater,adeo^ ipfe lemper hofiilianimo erga fe fuifict* Accefiit ad hæc mali confcietia, inlæuam partem ferefufpieax, Decreto ordinum fa-ftiofi quidam terro re armatorum perculfi,umbraTribunorum freti,cum armati inpuz blicum profiluinent,obftare palam conabantur ne procedcretzuocifcra tes,auxilia externa non ad cotinendam ciuitatem à {editione,fed ad exuz les reducendos,fumendum^ultimumhumanorumfupplicium de fis, qui epifeopo ad pellendos inimicos authores, qui^ adarum leceffionu concitatorcscxtitiflfentjfpedaretfeclaufurosilliportas, fiprxter fuos, raercenarium aut ftipendiarium equitatum, aut fupra decretam unam cohortem pedeftrem,fecum adduceret. Conful Vuluenus, ne qua uis oboriretur, portam Alblt;â qua urbem intraret, occupât, Vrbem co iam lexica ingreno,multo maior fremitus exortus, conquerentium clamanz tiumcp,nuncfeaperteamp;rempub.proditam: omnia ex compado geri. , Pedites ex infeftilTima nomini Vltraiedlino gente,cu qua natiuu quodz dam odium amp;nbsp;fatale in æternum exercerent,confcriptos in fe intra moc nia colIocari.Hanc efle ftirpem eorum,a quibus bis pene per proditioz nem urbis olim, aufpieijs Frederici, Gysberti Strabi cognomento IfeL fteinenfisjóó filfj eiusdutfiu Florentrj captafuiflet: huicbellum etiam ie ob acceptas illiiniurias intulifle,0lt; oppidum obfidione cinxifle.Erat au tcmcoz

no nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RER VH VLTRAIECTINARVM

tem cohors fubitan’a ilia tumultuoleè Benfcopfjs contraria,atcp à Flore tio epilcopo Q quiarapdm hæc agebantur ) Vltraieiflum properand mifTa.Perhofpinahisuixdumdiftributis, cumfenfiflet præfultaliain* ter clues moueri,poftridie quam urbem IntroifTetjBenfcoplos exautho ratos dimittltaranslata culpa In errorem 8^ lgnorandam,facllelram fre* mitumcp uulgilenrjt,ac fe lufplcloneliberauit: magls ut id quodlnanl* mo tectum habebat, difîîmularet, quam utuulgi querimonrjSjautlnfa* nis clamoribus, metu aliquo compulfus, morem gereret. Statim ordb num conuentü habetnn quo de ditionis ncgotfjs ordines difceptarunt: præclpue autem de ui amp;nbsp;iniurrjs Hollandorum,aduerfus quas nullo in re gentium agi poffet ♦ Ciuium bona amp;nbsp;ufurarias pecunias in omnibus locis manu inieóra publice tenere : frucftus agrorum pro libidine in fua ditione occupare.Sponfionecum nollêt contendere, aper ta ui inuafis omnibus, paludes non iudicio,fed ferro atcp igni, nifi fponte ccderent, ufurpaturos.PoftulafTefeconftituendum difceptatore,autcontrouer* fiam itidicio dirimendam,contentos cas ßbi abiudicatû irûoblatis præ terea,dum pronunciaretur,fundis fîduciari)s:prædibus prædijs^ cauc reuelle.Ad poftrcmum(quando illaabnuerent)caufam petere ampliâ^ damruerùmab illis nihilæqui obtineripofïè»Hocipfo conuenturelatû quo(Ç eft,de certamineirarum inter Gclrum amp;nbsp;gentem T ranfifelanam, de^ eorum errore:quorum neutri,ira,cupiditate^ effàfcinati,cum alte rius caufamfanèperfpicerent,fêfemutuôcriminationibus infedari,in»' cufarejfœderisfâdiuiolatoresexpofcere:animos refumere,res répété* re,queripacisconditionesàTreuirenfî diâasnon exequi.Suollanos contra conqueri,nullas pacis leges,nullam fidem fîbi à Geiro feruaridl* lecontrà/erocius culpam à fein Suollanosauertere.His omnibus dere bus cum crebri conuentus ingêti ordinum fumptu habiti efîent,parum ' fuifTe promotum ♦ Veriti Itacp ordines,ne paulatim ira ftlmulante in tan* tam rabiem certamen tandem erumperet,ut dirimi nequiret : id^ Gel* rus ann itteretur u t primùm Suollanos,inde uniuerfamT ranfifelanoru gentê fub lus ditionêcp fuâ redigeret,propofuerût quod è re fuperæ infe ræ^ ditionis foretnd^ mature exequendum, antequàm ferum auxiliu malo accepto circumfpiceretur.Quoniam autem hincab Hollando,in* de à Geiro in diuerfis caufîs 8^ locis infeftarentur,eorum alterutrumin gratiam fîbi reconciliandum cenfènt ♦ Legatos ab epifcopo ad Gelrum (quia is ex eo,quo arma ferrepotuifret,iureiurando propè hofte fèBur gundionibus perpetuum foreobftrinxifîe, ob crebras in eorum agros incur fiones uidebatur)primo quo(ç die mittêdos,qui utili aliorû prin* cipum ôô populorum exemplo, cum eo de focietateineSda,quo resfuæ ualidiores eflent,pofîto cumTranfifelanis certamine agerent.Foederis leges,quæ iuftæ client ac bonæ,daretipfè:quæ fi placerent,ratæ habere tur. Hoc pado propedié fore,ut per hanc initam focietatem, fua poten* tia ÔC opes, in magna gloria celebritate^, 8ó inimicis terrori ipfi foris efi fent:Ô6 eorû edldu defodiendis paludibus editû,fîne eftedu intermore

retur»

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t I ß E R i I I Î. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hi

retur.Devxulibus uero, qui urbi immincre^ali] s fuper aliös nucrjs indigt; €s allacis ferrctur,ordinibus curæforejUtfruftraefîent. Rcfrixit intérim resdelegatismittendis,utmukaaliaperid tempus frigide quidem jfed utilirer tarnen in deliberationemad confultandum deintegró, propofi» tajegniter ad exitum deducebantur : fiue id opera óó artibus quorun^-dam,quiinterordinesBurgundionibusimpenfefauebant,accidit:fiue quod de Rrdere defperarent: neutrum habeo cur afiirmcm.Erant apud Vltraietftinum èC Gelrum in intimo eoncilio Gnguli prudentia inter os confpicuimec minus apud fuos uterque principes gratia èc authori-tate pollentes : pacis concordiæq?, quoddabatur, alqs aliud fuadentû busjemper authores. Hiexcompofitp fuum uterqj fecretó, ignorant^ busabqfdem concilnsreliquis,tentant,numûiaadæteriiumfœdusfan ciendum inueniripoflêt. Abnuit neuter : quin benigne utrinq? refpoiiz fum,gratiæ^ infuper adg ftinCut quibus principû falus,8ô patriæ cuicç fuæ res curæ ellen t. Hort an ad maturandum, quàm polîent occultifîb me,conceptum fccdusjne'per dilâtionem 06 fegnitiem,confiliutn, fi in» dicio'alicuiïnnbtef€eret,difturbarctur:utpacisamp; fccderum leges æmu lantium ftudrjsfæpe in bèlloamp;S cÿcio diftrahi foIcntCogitare quàm uti Iis pariter opportuna ea pax utfiqi regno eflet. Admonere fuû quêtp pertculum,opus elfe maturato, quod res Tranfifelana baud procul ab armis abelTet. Ab altera parte Hollandos bellandi cumVltraieÆiiis ma teriam quærere.Quare cum hi utriufçp gentisprincipibus in medio op* portuni ad exitium fia rent, necelïàrias magis quàm honcftas in ultimo difcriminequafuis conditiones cum Gelro locieratis epi^copo accipicil das elTe.Diftulitjdum hec à duobus defudarentur,exulum deftinaturq epilcopus negotium in aliud tempus:maxime cum prptcr expeôladonê præfidio Benfcopiorum tumultuario deftitutuselîet.Sed in fœdcris le gibus conlcribendisacriterïntcrealaboraricocptum:amp; habebatres tan to plus dilFicuItatiSjquanto h o fl il ta inter Gelrum amp;nbsp;Spollanam faôîio* nbsp;nbsp;nbsp;’ 1

nemferuercnt magis. Cætera conuentura facile uidebantur. Etutceleri us tranfigerenturomnia,placuit principi utriq?,unum aliqucm fîdæta* citurnitatis,accontinentislinguaiin negotfj participationem, utruncp aflumerednterim dum hæcperaguntur,dies adcÔueniendum in Apeb dornam Gelro SC S uollanis ut iniuriæ difcèptarentur,indicitur. Serua»-to ab utrifcß diljfrequentes^illo conuenere.Eódemexordinibus Vltraie óinis,quia apud ducem gratia ualebant,ad utrofq in gratiam reconcili andos * Tranfilèlanorum li ten's euocati, ut difceptatores legaii fumpti mittuntur.lbiducislegatusacerba orationein Suollanos inuehi exoigt; fus eft,nihil^grauius princip'em fuum ferre dixit,quàm petulâtes quoz rundam linguas,8(f in le dicacitatemtqua cum liqueret cius maieflatem palam jmminui, pofTe fe baud iufta minus in illos arma induere, quàm fi rebusablatis priores bellum intulilîènt. Fuiffe SuoHc item plebeiû ho minem.quiprætercôuiciamultaj'nfrequenticompotationeCarolum Dueem proditorê appellaiïet: nihil aperto Marte, fed omnia Punica fi

1 de,ö^

1

Ul nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

de,8ó per infidias proditionem^ gerere.Hæc cum ab illo didta fuiHe Q' mnibus mortalibus conftaret.in eum lege non agi,fupphcium non fu^ mi.Quare nifiepi'fcopi diuturnus morbus obftitiflec, cuius rationê ha^ beret; contumeliæirrogatæ pœnas, uniuerfos dudum exoluturosfu* illc, Menfis fpacium, dum reftituatur, quiritationi,fumendo^ fupplk ciOjdemaieftatis reo concedere. Velle,falua ueteri cum Vltraiedino po pulo neceflitudine, debito fupplicio temeritatem linguæ petulc^ uuli a* liorum exemplo ÔC documéto ad pofteros puniri. Excufantibus autem Suollanis hominis ftatim fugam,iuflîs^ le eum ad pœnam conquiri pri mo quocp die,lecretô de focietatis legibus illi,quos fuprà commémora* uijConfcribendis interim colloquunturmam i) principes legationis da* ta opera utrincp ad fummâ quan dam fœderis compledendam, ad hune conuentum miflî fueranuT abulas,quibus inuitus coadus^ præful in (êceiïionibus ciuilibus populi iuiïà de exulibus,de æquanda plebi in rei pub»oneribus ferêdis religioneapprobarat,Tribunis circa hos dies ex' tortas difcidit;plus(utapparebat)ad legem de exulibus à fe latam olim, abrogandam,quàm reftituendam rel^ioni ademptam libertatê. Nani cum,illorum quo(Ç turn pari ui exprefws tabulas co.nfignatas,hic répété re,amp; reftituere potuiflèt,eas penes populum reliquit : odio quodara eo rum,utàquibusinitiummifcendiomniaortumeHet:amp;præbuiflethac uia paulo p3ft,reftitutis exulibus inimicis,in æternum pendendis uedi* galibus uexandi eos opportunitatem,nifî fatû diuerfum urfiffet. Qua* re omni nomini religiofo odio efle coepit : eu criminari inter fe,eu pare* re id tandem quod diu parturire didus efletzrifdem le quibus ciues op* primeret,artibus fub iugum grauius propediem mifluru,Fremereiteiii plebs,Ct indignari, nec aduerfari audereîquippe cuius uires eneruatg ia* dudum, fradg^ effent.Fadio uaric his rebus affici.Nam ut ob fradam plebis uim lætior erat,ita cum ex his, amp;nbsp;ff milibus colligerent, in eo rem uerti uideri,utd^ftendis exulibus,refeindendis^ tot adis fuperiorum annorum moueretur:in metuingenti erant. Auxit earn fufpicionem Si aliud. Epifeopus nihil moratuSjCXtempló ordinum concionem aduo* cauit:inquapoffquàmmultade difiicultate continendi populum fub imperio differuiffet,rempub.nonfuffeduram perpetuis impenfis,quæ in ftipendium militare in urbe contra rebellionem fierent : ad ultimum poftulauitjfibi concordibus fuffragijs locum intra muros delîgnandûi arci côdendæ fuo fumptu decerni. Quod fi id iudicaret ad deformatio' nem nobilium ædificiorum forc,tradi unam quatuor portarum præfi* - dijs obtinendam,quam libero fuo arbitrio muniendam permitterentgt; Alioqui,inquit,nullam fpem conferuandæ inteftinæ côcordiæ habeo» Nam cum neep mihi pecunia ad cohortem alendam, neep uobis xrariu ad turmas equitum per aliquot annos fuppetat, quibus artibus potiffi* mum plebs tam effèrata regi poffït,non uideo. Et omnino tumultuan* di licentia tantilper prohibenda eft,donee fèrox populus longo ocio aF fuetuSjarmorumobliuifcatur ♦ Sednimis remiffós animos ampliffîmi ordines

L I B E R I I I I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iij

ordines erga rempub.gcrimus,noftra ofcitâti'aipfis arma in reipub. ui* fcera fuppcditat.Quid qugfo tanta noftra cura^quid tot uigiirjs à nobis effe(flumcft,nonoperæcft commemorarc^Exeo certe,quo omnê uirrt, omnia flagitia faccre occuparunt,uix nodurna iina dimicatione,eacp cu periculo euerfionis reip.coniunda,inermem multitudinis incodiie tur bam poft duosamplius annos.quod inteftinum malum cocpit,cum uegt; ftra clade inftgni fuperaftis, Claufi trabium uallo,ct nodis beneficio cä liginol^ tuti,mfîoccupatifuiftènt,in equeftres, inreligioncm j'n omnes bonos ad cædem deftinatos,cum prima aurora erupjlTent. Atuos uicigt; ftis:fed ea uidoria præfenti numini magis, quam utftrsc uirtuti adfcrû benda eft:ut mirentur homines militaribus artibus clarijUeftram temé-rariamuerius amp;nbsp;inconfultam, quamcircumfpedam audaciam uobis tarn fccliciter cecidifte:nelt;^maiorépertcnebras cladem fuifté accepta. An deinceps fperatis ftatum reip. pacatioremabfeppræfidrjs Nullus (crédité mihi)hoftis grauior eft,quam qui uidus^ademptis femel armis per ignominiam,ad arma iterum confurgat, Habemus eofdem hoftes intramuroSjCumquibusfextoId.Decemb, coUatis pedibus pugnauix mustfedco infeftiores,eo^grauiorcs, quo ftntoccultiores,Minima eo rum pars funtexules.Atrjquos ego metuomagis,funt,qui intra cofde parietes multablandimenta dando,nobifcum uiuunqad omnem occä fionem ulcifcendife intend. Quareornnino præftdioopus eft,amp; quide intra muros,nein pofteru ad arma recurratur. Atquiquiderep.his te.-poribus magis fitducendum, æftimarc libet. Aduerfusmaleuolorum uim,certe nihil æquead concordiam 8^ focietatem animos conglutina* bit.Bonis afylum,facinorofis amp;nbsp;concordiæ turbatoribus multiplex ter rorerit.Quodautem imperium,quæauthoritas fenatus olim fuit, iniegt; dometureftituetur,fiin officio durantes in priorem habitum iterû ma fuefcantrLeones uidemus,amp; re ipfaexperimur, amp;nbsp;ur(bs,amp; ft qua fuhC his trucioraanimantia,domari:adeo^ ut naturali pofita truculentia,ad humanum conuidum Äfconfuetudincmcicurefcant: pene^infitiin* genq obliuifcantur. fic efFerati hi longa tumultuandi licetia,niff perdo gt;nbsp;X miti perpetuo mctu,barbara ingenia exuere nequibunt. Leges hue ufcp fepultæ,quantum obfuerint ad opulentiam turn publicam turn priua-» tam,experti funtri,quiexoperemanuario numerofamprolem domi a* ïunt,quicpufurisdefraudantur.Valuituis:quippe quos nullus pœnæ metus coercuit, f) non cuftodiam,non anquifftionem, non præfîdium in quodarrcptijtantifper uindi detinerentur, dum quocumç modo fc redemiflèntjformidarùnt.Emolumenta ditia hinc itaep ad omnem ordi nem prouenient.Iam fiquod proprium eft huius rei,libeat expendere: adciuem fub ius poteftatem ueftram redigendum,unum id effene^ ceffàriumjin côfeffoerit,cxtra quodrefpub.ô^ omnes utriufcp ditionis opes breui aliô delabentur : fed magis in pace quàm in bcllo extremèo' pus erit.Portæ foris ab exulibus,intus ab infefta omnis ordinis morta^ libus plebe,quamuis tcdeobfîdentur, Arripiatur quis ènouaru rerurri

I i âuthorp

J24 ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIÈCTINARVM

authonbus:côfùci'emus amp;nbsp;arma ôi animos, ut abarmata multitudine, fi ad arma conclam€tur,nos ferro defendamus:quo præfidio ordines fe ptijtuti erimuSjli armata fèceflione cœmeterium occupauerintcPræcluz fis fugæ portis^ad cædem,Ô^ fupplicium de uobis fumcndum uertêtur, ne meo quidem capiti parfuri» Vincent illi perleui mehercle momento; quippe èc numero SC robore uigentium corporum fuperiores, Captus in hac ipià urbe ad confimilem ferèmodum fuit ( ficuti accepi ) Gulieb mus MechlinienfîSjà Lichtenbergana fadione ÔC pleracç nobilitate: eu ius tamê potêtia quàm plebis minus formidabilis in inteftina rabie eftgt; Vteoarmorumnon ueniatres,uerùmcumomnia caiuum fintincer* ta,dementiæeftueUeeorumfurori ftareopportunoSjubiliceateifefecu ris.Me timor inceiïit achorror,quoties mihiin mentem uenit ilie dies, quoad trépidéallatum nuncium excuifa epomide,è bafilica excitus furc ti multitudiniad cratem cœmeteri} occurrebam » An quifquâ ueftrun» eft,qui nô horreat,quando fubit ilia trepidatio,cum plebe tota urbe concurrente, quifepauro fuo argento^ fignato ,fado ôd infec^o confuleret, metuneopulentiorumædibus diripiendis immineretc Præfidio uerb pofito,facra profana^ omnia extra metumdireptionis ftabunt,Non imponent infùeta religion! oneramon adigent ad uedigalia pendendat non libertatem uefiram opprimentmeep quoties fubit in mentem, con-' lignatas tabulas armataui extorquebunc.Porro peditûin urbibus præ lîdia,ut magnis impenfis conftant,itahaud perinde firma funt, atep arx ioflfauallo^circumduda.Corrumpunturfamiliariconuidu hofpitu: 80 cum urbano Iuxu,perpetuo^ ocio frangantur,contemptui magis cp tormidini uulgo fiunt : ut fi ad manus ex prf parato perueniatur, rem in ancipiti pugnæeuentu ponant.E' ueftris annalibus mihi narrari memi' ni,hancurbemualidilïimismilletrecentorum peditum copijs àDauû de munitam,Henricum Niueldium cum parua MontfortiorurnAmor fortioru^ tumultuaria coUeda manu, per portulâ intromifïum aliquâ* do oppreffifle» Quare redè iuxtà ac prudenter finitimi principes mihi fe ciflè uidentur,qui populum fub imperio amp;nbsp;ocio conferuaturi, arces caifella ciuitatibus impofuererquamobrem nullo inteftino incendio am buruntur,nullæ fadiones ibi flagrant» Pacis ocij^ turbatores arrepti in uincula ducuntur.Illud autem interim uereor,ne taciti,nefcio quid diffi* cultatis rem habituram, apud animos ueftros auguremini : nec dubitcï quin iugum inde metuatis,exemplo portæ Catharinianæab Edmoda^ no uallo fofla^ cindæ territi.Fruftra mehercle id metuitis: plebis enim poientia quaflata,nemo cotrà mutiet,tantum abeft ut quifquam arma fit fumpturusad opus impediendum.Eo iam abfoluto, mea prg fidia de ducam,ac uobis tuendum tradam,ne per me liber ta tis ueftræ itira labe^ làdata ullofeculo dicantur.Vtileconfiliumôô neceflariumad tradeiv dam pofteris rempub»Quod ni fcirem,nunquam hodie ad id uobis per fuadendum in concionem prodrjfTem» Sin quid fecus uifum erit,eo uti inini,me^ certiores breui deliberatione facite;neconfultando extrahêx tes tempus.

U B E R I I I f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lif

tes tempus,nos,et rempub,in nouas turbas conqdatis.res morâ non patitur» Oratio prindpis iparfos deexulibus patriærcftituendis nûcios non tantum confirmauit,uerumetiamcum fadioniinuifum fecit.Nuiiz ciabatur fuper hæc,exemplum ingentis præfidrj in Brabantia dclineatû fuiiîe uifum,opus mirg magnitudinis,turritum,aggere intus,folîa fotis circumdudum,inexpugrtabile: quantum expidturælinéamentis collie eerepot€rantîi,qui uiderantipfuminrepræfenti præfîdium eftigiatû» Adferebatur ÔC alius rumor, eum cohortes aliquot Benlcopiorû in ur^ bem recepturum fuiflé,fi cofilium procelïifïèt.Huictrepidationi fuper» uenere ex aula Burgundica literæ ad homines primariæ nobilitatis oC' culte datæ,ut circumipedè intente^ portarum euftodias agerenttne ex ternas equitû peditumue copias in urbem reciperent: ali aliquid inter quofdam aduerius eos,qui tu primas inter ordines tenerent. Agi item^ ut ualido impofito præfîdio.opes epilcopatus ad Hollandos tranfferrê tur^Quare noduinterdiu^excubias in portarum murorum ftationib* quantaponent(olicitudine,tenerêt. Alijs fuper alios hisnuncijsallacis ordines ferio perculfi,maturè deliberarunt,conueniun t^,epilcopo po» ftulatum aperte negandum efle:tumenim fubibatomnium mentes mi ferrimaciuitatisconditio, cumfubDauide porta Carharinianain Ed» mondant ditione,ablatis urbi tormetis omnibus, amp;nbsp;lêcluGs,foren Adgt; fuit breuiinterim conuentui habendo edidus dies, quo principi certû refponderetur.Ibi prius ordines fuis in præfulem multis commémora» tis ofliciis,quenegari nonpoterant, gracias eiegerunt,quôd urbem in» columem quàm perditam magis cuperet:quem affèdum optarent per» petuuniiDeinde communem omnium ordinum uoluntatem eô fpedâ rc,ut retuia feditione ciuili,mutuam operam confociarent,ne pax parta diieinderetur. Verùm confilium de præfidio collocando, aut porta in prælîdri formammunienda,planèèrepub*non effezaliundeenim haud plus periculi fibi amp;nbsp;ditioni,atcç inde fore. Nam cum inter duos potetiffi mosmonarchas medi},atlt;^utrif(çproindeaduimopportun!federent, ' in procliui futurum(ut funt omnia humanorum cafuum incerta )ut uel ui ueldolo capta arcc,in uidoris poteftatem,amp; duram æternam^ ièrui tutem peruenirent.Dulcedini libertatis aHuetis, morte ipfà iugum efîc grauius.Maiores fuos memorabili pofteris exemplo id expcrtos,foelici us excunifîe,quàm prudêtius aggreffî fuinent.Simulhic commémora» do exaggerarunt tyrannidem,quam ea tempeftate domi foris^ exerce» bantilli, qui turn portam tenerêtJam uero nullam arcem tam ualidam, tam^ munitam intra rnuros condi po(ïe,quam no concors ciuium ma» nus expugnarit,etiam fi mûri eius turres^ edudæ coclum cacuminibus pertingerent. Atçp intérim præterire iè, utomnes impenfæ illæ fine eæ publicg fiuc priuatg forent,in fceleratos ociofos^ milites fadg périrent» Adhæc,nonuidereaduerfusquem tantamarcismolem erigi commit» terent,qui nullum haberenthoftem foris, ubi omnia intus ab armis pa esta efïent.Rebellantem intra muros ciuem ita conftridum teneri jUt fa : nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 3 cilelesibus

R E R V M VlTRAllCriNARVM

eile legibus debcllari podet^Extorrem eötemptui magis quam formtdi» ni nunc deinceps futurum ♦ Epiicopus indignationis cupiditatis^ pk-nus,diflimulatainprækntianimiægritudine,concibnem dimifit.Cô* ftituit alia uia fingulorum animos explorare feparatim,fi eo pado difciC fa fenten darum concordia,remp. in duas partes diuelleret: ita ipie earn* quæ à feftaretjpartem armis opibus^ iuuando,mifcendo^ omnia,uo' to ad extremum potiretur. Callidum profedo confilium, fi perinde id uerendum cum atq inuidiofum ordinibus feciflet ♦ Poftridie kparatim ordines in curiam ad fe aduocati,iubetcp liberc apud feexpromere,fi pr » dieairj aliorum inimicitias fortade ueriti^aut odium,kntentiam didimu ladent,num fuum podulatum iuberent liberi. Communiter à fingulis refponfum ed,non uideri e repub. edejibertatem publicam per id adê^ ptumirhStarc fententiamdllam uelleretinere,adeo^armis tuen, quam diu daretur,Nö aduetum populum Vltraiedinum ferre iugum-.quod 1} fufciperent,quibus feruili ingenio,excuda libertate in uilia mäcipia dc generate placeret. Spe collocandi itacp præfîdium in præfentia abieda cpifcopuSjdmuI confilio in aliud tempus dilato,ira ardens extêplô Doz redatum fe cum præknti equitatu abripuit. Prf terierat interea tempus, quod præfuli ad Suollanorum res infpiciedas,Gelri^ querimonias de^ latas nuper,cognofcendas datum fueratrquo tempon's ipacio cutis VI-traiedinarum rerum impeditus, amp;nbsp;à ualetudine ægra corpore adbuc niarcidus,nihil exequi ualuit.Quare Dux ad ordines literas expodula-trices dedit:quibus deludi feab epifcopo grauiter tulit,quód is dié præ ftitutum,ad depofeendum in pœnam Suollanum, maieftatis reum, no feruadèt.Si uel contemptumhunc,uel ludibrium præfenfidet,fibiiuftâ materiam ad certamen belli cum Suollanis ferendum,ede potuide : fore brcui,ut fe no fegniter(quia ociok ille omnia ageret)ulcifceretur. Ad cpikopum in eadem uerba eodem temporeliteræ datæ funt. Metu ilk partim,ne quod condlium de legibus fœderis occultèagitabatur,teme-rè turbaretur,partim dudio auertendi à Trâfifelanis belli datim perpul fus,per literas ab ordinibus contendit,ut per legatos ad Ducem excula ta ualetudine,extrahendi negotrj in Trandlèlanis fpacium impetrarent, (fperabatenim fœdus amicitiam talibus conditionibus interea coi-turam,ut daus Suollanorum quælibet,quamuis capitalis,et turbarum (àtores,in illis,noxf uenia concéda, continerentur)le primo quolt;^ têpo re,cum per ualetudinem Iiceret,omnia cum fideprædaturum.Sufcepta Ic^atione Vltraiedini Arenacum,ueriti præcipitem Ducis iram,extern plo petunt Jn locum,nulla mora,colloquio dedinatum ubi funt admif-fi legati,auditis grauibus Gelrorum principis de epifcopo longa orati-one querimonr)s,multa blandimenta dando extenuate negligentia ad-, ortifunt.Mortalium nulli non darum ede,quàm periculofo morbo,ad defperatam propè ualetudinem,continuo laboradet, Multa côfilrjs de-ftinatis læpe interuenire,per quæ,uelit nolit,etiam cordatidimus quifeç uanus habeatur.Nec ipfum Ducê diffîteri, fatalem neceditatem ineuita bilem ede;

L I B E R I I 1 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uy

bikm enercuirepugnarepcn'ndc efïcr, ac G quis cum Deo pugharc con tenderec Argumenco uelillud efie,nihilab Vltrai'eÆno prælule per co temptum(ut ipk interpretaretur}omiiïum,quod prætcr inuiolatam ha denus amiciïiam,nuncpacem eciam focietatêcum eo perpctuli^ iungt; gerecuperetn'd quodpropediemfore confideret. Comperendinadam itacp (epetereSuoIlanorum controuerfiam,ne quid animo ira^ extimu lante, temerèante congrefTum cum epifcopo têtaretur. Legation e beni.» gniter audi'ta,Cafuu humanoru et uarietatis(inquit Dux)memor fum, ut inter calicem 8^ labra fortunæ uis fuam tyrann idem læpc cxerceat. Et mihi multa fæpenumero animo uoluenti, certo^deftinanti,præterc5x (ilium (ècuscadunt,quàm induéta fuerunt. Adeódiuina uis omnia pro fuo arbitrio temperat,uerfat^.Sed et fcederis adiungcndi,quæ conicri bunturleges,fincerumpelt;Qusepiicopi mihipoHent coarguere,fi exa^ nimOjid quodis fimulat, ÔC uereageret. Nuncquia aliud contcptu mei committitur, quod nodum in lucem editû, per fidos amicos mihi fubo leuit : cupiditate ulcilcendi me » breuiter ita me explebo, ut ipiî doleat,a' lienomagis confilio credidiflê,quàmpa(5tam fidemrehgioiè non (ergt; ualTè.Refponfum hoc referte,ne ^eret fore,ut in gratiam Vltraiedino* rum,rcgis'ue Galliarumjpiîus^ adeôlmperaforis,unquam à uindiô:æ côfilio deducarrquando prior .udibrium(quod grauius accipio,quàni fi hoftilia armaintuliffet)me fuum fecit. Neçp hic dicam quid fit, quod animum meum tantopereoffèndanfemetipfebreuiprodet. Cum nihil pacatilegati exorarent,metu anxq,ne bellû in Suollanos ex fubita irare* nouatum præcipitaret, obtefiando obfecrâdo^ tantum exorarunt, ne quidhoftilepriusmoueret,quàm fœderis leges, quas in horas ingenti pacis firmæac focietatis fpeexpedabant/cripto traderentur.Qux fi di fplicerent,non deprecaturos amplius, quod pœnæfo cia urbs trans Ife^ lam mereretur. Moraad inftruendû bellum ægrè in hunemodum im* petrata,legatidomumreuertûtur. Cæterum quid'nam Ducitantam in dignationem mouit,ut (œdere nondum perpétrât ?,uix paucos dies co cclïèrit,quo minus illico bellum appararet,ac ftatim omne agrum Suol lanum immiHis coprjs infeftum redderet,haud obfcuris turn coietfiuris colligebatur.Longe princeps in urbe,cùm (ecefïîonum temporib. turn hocanno,àquociuilesdi(cordiæintermi(ræfuerâr,amicorum fuorum fadio erat.Hiad potentiam domifuam contra pulfos inimicos confirm mandam pro uiribus feduló idannitebantur,ut côciliato iundo^ cum epifcopo per fccderis conditioncs Duce/pes omnis reditus rjs in ciuita ternincideretur.EtGelrusadfuasfuorumepopes ftabiliendashisocca* fionibus opportunum ratus, uetcri odio, ob ignominiam, qua amicos fuos affeccrat,exulum principes patria arcereconabatun Hac uia haud dubièfperans.feadiuuâtibus ordinibus omnibus,qui fuierant, propc* diem in pofïeiïionê fuperæ inferæcpditionis æternam peruenturû.Sed poftquàm Êima de exulibus fiftendis,multa^ alia figna, quibus eos pagt; (àm in urbem reducere deprehcndebatur.fèrpere occœpere: quia (beie 1 4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tatis pa^

US nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVM

tan's padum,quod paucorum (ententia breui coiret,certô aboleretur:et fuæ item fadioni exilia 00 direptiones perpetiendæ uicifïim forent, indi gnationis plenus,furoriscp,confiliû prgceps ad omnia armorö ftrepitu in Trànfifelanis miicenda extempló uertit:ea ratiöne præfulis Itraicz ó:ini confilium de rebus nouandis,impediturus.Et colloquia Ctebracu Florentio Burenorû Comite, fpeciem alienati à lêanimi et occult^ frau dis præbebât.Sed nihil animo eiusægrius fuit,atc^ id quod ad ordines de ponendo præfidio,Ô^ porta in præfidfi forma munienda retulilTet: 'quæ res non ad landen dam lb cieta tem, fed hoftilem exiftimationc fpcx óabat.Horum omnium internunci) ad Gelrum præpotens Vltraiedii na fadio,quia rebus fuis metuebat,erat»Quare Suollani,ob lùfpecQâIcx gationis fidem,cum præfuleagunt,ut€fuo confilio legatos ad Gelrum mittanà quibus is amidtiæ cû epilcopo admonitus, æqui aliquid conz Cederet.Sed ne hi quidem benignius quàm fuperiores relpôfum retuicz runt*VertitlèinterhæcàSuollanorum côtrouerlîa ad exulumcaufam difceptandam epifcopus:quorum indefelTa inftantia ad poftremum uû ô:us,literas ad ordines Vltraiedinos in hæc ferme uerba deditiam priz dê cum uicinis oppidis expoftulâdo,quodexules fuos tutarentur mœz nibus le defatigari» Refponderi fîbi qualîorc uno ab omnibus „ indicia amp;nbsp;leges in fuis rebuspub,uigere.Bxules indies queri,qucgt;d inditîia cauz fa per lummâignominiam Iblum uertere fubadb elïènt’Optare,rtelt;p rez cufalîeunquam,caufamiudicio încorrupto agitari; nullum fupplidûlc abnuere,nifî bonam ac iulfam probenfConftituiflê lêaliquando finirc certamen,ne perpétué finifter rumor de exulum iniuria fparfus,fuû VL traiedinorû^ nomen apud uicinos populos inuidiofum redderef Ob id accerlîuiflè fe è populo Tranfilèlano,coram quibus, quantum cotroi uerlîæ eilet, finiretur: ut exules aliquâdo delîfterêt palTim occlamare,fe fallbcrimineinfontes opprimi, Statuitlîmul VItraiedinisdie, quoàd indidum iudicium Vuicam conuenirent. Milît amp;nbsp;circauicinos popu^ los hteras cum publica fidead x X II 11, dies, utquantum exulum ufquâ Vltraiedinorum eflet,decimo quarto Calend.Âugufti Vuicæ ad fîftcz dumadeflênt.Acciuitad edidum diem ad caufarum cognitionem exer cendam lîmul amp;nbsp;Tranlîlèlanos,Conueniunt Iptitiaimmodica illico eF full exules frequentes,ut uicilTe eos iam crederes, antequam in ius peruç turn elTet:triumphare anteuidoriamtexultareinlblenter.inimicis abfcn tibus paria exilia minari, fibi gloria promittere : qui lege de le lata dudit antiquata,principis humeris in patriam iam iam reportarenturÆpilco* pus ut ad dies aliquot bellià GelroSuolIanosociofos redderet,liberuni ei arbitrium fcribendi, quas uellet fœderis conditiones, per eos quibus hoc negotrj ab initio datum fuerat,permifît. Nihil ille cundatus, haud grauatè fufcepit:ac breui cas à le fublcriptas per fidum quendam homigt; nem conlîliorum utriufçp participem,ad epifcopum tranlmilît.Æternc autemjGelrorû Ducumcumepilcopis populo^ Vltraiedino focietaz tislegeshæfuerunt, N i Mi shadenusdiuerlîstemporumdifficultatû

busciuitaz

LIBER I 11 I,

129'

bus duîtates Vkraiedinæ didonis cum Geins principibus, per epifco- lt;* porum creadones ad odium u(cp penè immortale conflidadfunt: paru lt;« nancç ex utriufcçregni re habitæ credebantur ♦ Cardines enim iilorum « ita lecontinguntjUtirl mercimonijs exercendis ÔCpermutandis, neutrü penèalterius amicida carere poflit. Qpod cum hadenus cæca certatim lt;« ulcifcendi fe rabie non fit animaduerfum, grauia inter iè populads incéz « fis^ agns bella gelïererquib»uidorac uidus iuxtà gloriari potuit.Qua^ «c reuodsomnibusprecandum,uteainhoftesnoftros devs deinceps « auertat. Itaqp ut aliquâdo duo régna in corpus unius populi coalefcant, placuit in pofterdmcauere,neeædempefles ambos principes amplius «lt; bello committant;cui quo uia præcludatur,uiri his regnis confultiffimi « iuflfuprincipumlegesamicitiææternas, ditionibus turn utiles tum ne-ceflàriaSjin banc formam confcripfere’Ne deinceps à religionéVltraie- «c dina ininterregno ad comitia epifcopia Canonicorû fodalitia in fuffra- lt;é gia mittantur,nifi Gelrorum Ducis placito iuffu ue:fimul etiîlius pofte rorum,qui perpétua ièrie in eum principatû fuccefturi funt ♦ Manebit, quoad uiuat,interim Henrico Bauaro amp;nbsp;Palatino fuus epifcopatus inte gerSlt;incoIumiStQuoraortuo,fortieturdemumhocfoediisius fuum. te Verum id utftabilefitacfirmum,amp;aulpicioaliquoiänciatur: ftadmcp præfenti numine religiofefides futuræ amicitiæ data erit, VItraiecftlnus « collega, quem Gelrus ei didurus eft, qui^ defundo in funciione fucce-dat,afcifcet.DuxintotumarerumVltraiedinarumadminiftradoneab « ftinebitteas^ præfuli fuo regendas reIinquet»Et quo faufta hæc femper *« auipicata^ fint,foedus percutient, quo domi ac belli in rebus gerêdis fo lt;« cfj fint:benemeritisamici:hoftes,hoftiliainferentibus/Neuterabfqp c5 filio alterius res moIiatur»Denicç communiter bellum parent: duo in u- « -numpopulumcoalefcant.Placethocquoqpineodemfoedere exprimi: «: fihorumalterutri princeps populusuealijs bellumindixerit,làcere'ue « occuparit,autrebusablads prior lacefti'uerit,utprius inter fe mature co

' fulant,quam bello armarepetendis rebus, quamuis pia ac iufta contra « induantur.Stultumeftindifcrimencæcisoculisruere,quodconfultan dodifceptando^auertereliceat.Sinminusabarmisquietis efle detur, lt;«J utuifubadis ferroiniuria fitpropulfanda,tumdemum bellum cofbcia ««' tis animis communiter parent.Neuter agros,uillas,fundos, uicos alte-1« rius,uedigali ftipendio infolenter impofito,aut onere ullo infeftato,Li- « berispopulis fuælegesacfuramaiorumintegraferuâtor: ipfiilli qua fi fub uno principe in rerum commerces habendis tuto ultro citro^ c5 « meanto»Neuter alterius exulibusdomumhofpitium'ue tanquamafy- «lt; Ium aperito,Multo ucro ei minus,qui alteri damnum dederit,publica fi « des danda eritmifi le fiftendum lubantem,00 ad dicendam caulam offe- «e tat, Sed ne tum quidem nifi prindpis fui perrniftu,publicam ei fidem fa « ciendamefle, Poftquam aut leges hæfjsdatæfuerunt,qui hue opera « omnem ab epifeopo ponebant,haud negarunt utiles elTe illas quidem, ' Gd uideri grauior€s,quam quæ ad lèuerû unguê ita feruari poflent. Re fponfuni

5

130 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

fponfumabalrjscft.’quamuis infyluam quandamrudcmita effent con iedæ,principuin tarnen arbitrio alia poffe mutari,eradi alia quæ uiderêx tur, leniri itê quæ een ferent. Quare illico in banc mutatû forma feedus, ” mitigatumep fuit’ Comités caufa creandi epiicôpi in fuffragiorû lor^ ** teSjfuccefGonem ue per translationê, autcoilegam^aui denicp ullâ aliam ” fundionishuius fufcipiendæformam,nemo petitordeincepscandida* ” tus'ue ueniet, nifi que Duc is calculus iulïerit.Reftituet ille uiciffim Gro* •’ ningam,fatrapiam Druentonum,Couerdiam,Diepenheimum,SC qua ** tum agrorum urbi ecclefiæ^ Vltraiedinæademit, dedudis præfidqs •’ poflemone cedet. Secundû hæc, fœderis præfenti glûtino uterq? prin* •’ ceps, ôdamborum populi i ta al tens coiungentur, ut fi alterutri arma ali ’* undeinfërantur,res'ue auferantur, prius ipfi caufam in confîiium corn* »» mune relatam difceptenf,quàmbeflum contra parent: fi hoc padocon

trouerfia dtra certamê componi pofiTit. Sin ea uia bellû difeuti nequeat, ’* turn demum arma parentjbellum communibus animisfufeepturn corn ” muni fumptu gerant. Populis iura fua patria integra fèruantor: ut neep •* maiorûinfi:ituta,nelt;p confuetudines domefticæ labefadentur. Neuter ’» alterius populo oneribus ferendis,grauis efto:utègemina gêteunus po

pulus cÔfletur. Vcnditionibus,emptionibus^ rcrum mutua mercimo* »* niaexercebunt.Neuteralterius hoftes,ob datum damnum,fidetutabi* ” tur,nifi iudicio ad caufam dicendam,uoluntarius fîfti cupiat: ac ne turn »» quidem fide adiuuanduserit,nifiplacito alterius. Si per errorê inter fcc ’» dereiundos animos(ut temerè multa folent uinculum humanæfocieta »» tisincerta diflbluere)^mulationis ftudiumdiffidium ue incident, tene^ ’» bitur ho c in feedere, ut cura reconciliandi eos in gratiâ, fj qui généré SC » lânguineproximifùnt,dilceptatoresfumantur« Tranfmittûturh^fo cietatis leges per fecretioris cöfilfj internunciû ad epifcopu,cû huiufmo* di uerbis,utliberu arbitriu ei 8C pocettaStquæuideretur^mmadijreijcie'-di^ foret permifTum. Haud cudanter ille,acceptis fis refpôdit benignè, paululû fpacq ad relegendûrequiri: quare breui Ce omnia cû fide remiP furû,quæ ad perpetuæamicitiæ iura iungêda facerét.Exemit ea res pau* cos dies,cû per internunciû morâ exeufaret, ÔC curas quoMdianas,quibr indies alijs fuper alias obrueretur,ut uix fœderis cocepti côditiones per* legêdifacultasfuifret.PerlegiflTetamêeasraptimcûmagnauoluptateiuc animû fibifecerint,haud difRculter inter ipfos conuenturû.Sûmaad uL timû literarû fuit, uelle Ce côfultatione de toto negotio integra ad ffatré fuû Bauarorû Ducem amp;nbsp;Palatinû refjeere. Ad quod cum têpus fumen dû foret,ne ex côpofito feextrahi exiftimaret.Cæterû benignâ hancpol licitationê tum demum Duxludibriû effe ( id quod è lama nuper iada* ta,ominatus fuerat)reipfadeprehêdit:nihil tarnen per iram impotenter ftatim molitus eft. Oblitér atû inde defperata concordiaïotum negotiû fuit: fiue quod perpetuæ ignominiæ epifeopû per eâferuituté puderet: fiuequodDucis pertinaei ferociainfociâurbem Suolîanamtadus,a* nimo ab co alienaretur;fiue,quod magis crediderim, detedopridê con filiojin

L I B E R I I I 1» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ip

filioj'n fpcm firmiorispaciïcendæ cum Burgundis focietatis à FJorcdo addudus cifctrid quod breui póft exitus coarguit:utripq? certe de pacftk onedeinceps eft fuperfefturn^Exulum capita Vuicam iam conuencrâr. Hl necccptacaufa fegniterprocederet, perComitem Florentium leere to epifeopurnfubraonentjut Vltraiedina fadionéad obleruandû iudiz cq diem ediiftumadigerettnifi caufacadere uellent. Fecitid illehaud gra uate.'tametft pei'inimicos, quorum aula principis referta erat, uix tuto ac fine ar bitris id /leri poterauQuibus fubmotis,eum edocuit,ne patere tur,quodprocliuexcftetjGbifpecioftsuerbisimponi» Vltraieótinos hoz mines efle delertos,haud dubie cofutis dojis amp;nbsp;cauillis lufuros,ne in ma lacaufauadimoniumobirent. Perljaicere alterutrum fibiuidis necefta-rio faciundum efle:aut pulfos per inuidiam 86 uim in urbem recipere Oz portereaiel claufis ôôipfîôC exulibus ftatim portis,bellûparandû.NoC fe fe fadionis fæuitudinem,quæ armorum fiduciam contra principes in opibus Temper habeat ♦ quæ tarnen tantæ non client, ut belli euentû in paucos menfes traherent Jam aliquando moderatû decereepifeopû eC fe memorem, per quos utros huius fundionis laftigium,quibu s eorum occlamantibus, qui nunc rempub.gererent,ipfi eftetpartu. Dedecoroz fum,ingratum appellari: nec iuuare nunc, cum fua opera amp;nbsp;ope feruare illospolîèrReslætaspræfentifortunæ ftatucontentas,aduerfas ueró Ô£iacentes fidem poftulare:nelt;ç promittiuerbis tantum, uerùm rebus ipfis exhiber! uelle. Vt iam de ipfo nihileffent meriti, pro quo illi gratia repeterentiuel illud fubiret, in tanta gloria S)C opibus res Vltraiedinas cos totannosadminiftrafte,quanta neminem alium ante» Excelfos fem pcruirosproexhauftispro patria laboribus ingratitudinis præmium fummu ferre. Populum,ubi armatus ad uim euadit, no difeernere inter amicum ÔÔ hoftem. Eum hoftem habere,qui præclare de repub. fît mcz ritüstcontrà prouebere incendiaamp;regnorum peftes,homines nobiles amp;fadiofos,perquospopularis adminiftratio fubuertatur. Quare urz bes quafdam prudenter aciaudatc inftitutas, optimates à gubernaculo repuliflTe, ueritasnefirmatis opibus paîriam in lèruitutepertraherent^ Innatam efteijs qui plurimum ualent, ad maiora femper afpirandi cupi dinem:adeô ut affèdibus èC prauæ imperandi libi dini moderari neque ant.Athenienfeshas ob caufas olim,amp; Lacedgmonios,primæ nobilita tis homines in rebuspub. teftulis pepuIilTe : non ut ob admifta fiagitia de illis fupplicium fumerent,fed neopprimere ualentibus,copia in patri am peccandi aliquando foret.Habuifteeos tanquam oraculû in mémo* riauocêSolonis,quæ extat contra Pifîftratityrannidc‘Perfummos ui ros urbs corruit:ipfeaut populus uidens, at infeius in feruituté cecidir. His aBurenfî præful præfentis periculi,8lt; beneficioru admonitus, con fîlium quod ante cum Comité cceperat,feriô perlèqui conftituit:omnia uerifîmilia reputans, unde primi motus effent coorti, quibus de caufîs, per quos homines. Quales uiri eflènt, quos exules fecifret:quis præfens urbis ftatus,quisolimfùifret;nonpotuitanimo certum turbatæper tot bonoruna

iji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTR Al ECTl N ARVM

bonorumexilia^reipub.finem profpicerc. Mitnt V-kraiecfïümadordp nes per nuncium literas rti hæc uerba'Qj-iod ueftriK gati pro (ocijsTrâ fifelanis (edulam operam apud Gelrum nauarunt,i”plorü uerbis habco gratiam:amp;illipleriiusreferent,cumfeofferer üicifliin remetiendiocca'' lïo.Namquamuis inlegatfone nihil effèâumeft,autcertè paru: fpes cft tarnen breui fore.ut in aratiam reconcilientur ' ht no'ftra focordia extras • o

hi fe querantur.R-eftituta iamualiiudine promè fedlilÓ id annitar, ut pa ce domi foriscp fatffa,res noftræihmagna gloria amp;nbsp;öpibus floreant. Vc rtim quàni diu ftudium noftruexuies fpeiurbandi omnia alió trahunt, non uideo qui confilium meüm recffè iiiftituam. Qua de caufà flat fente tia(ut nuper ad uos fcripfi)quantum poteft/cettamen finfré, eius^ cO' anitionem le£gt;atis Tranfifelahis deferre » Tria autem cum fintexulû gcx nerà præcipue^quæ huccé(cntur:horiim primifuerutEuerardus Souz denbalchusjôô Godefridus Vordius Hërici filius: cjuorum caufæ quia ante epifcopatus mei inaugurationem cccperejn tabulas feparatim co-ledæad me mittantur. Secundum genus cftexeorum grege^quipoftre ma fèditioneab urbis præfeuîis pulfi funt.Poftremum autem,qui ab inigt; tio tumulttisciuilis àfenatu uelexules faclifuht,uel perëgrinationis gôrelegatiad tempus fuerunr. AcTtiones itac^horum in fua^rjuafcp claP (es congeftaSjCommiftas noxaSjCaufas^ font»cas,ob quas ànquifiti fint lt;nbsp;èC damnati, excuticndas ante iudicrj diem publicèexhibcte. Çæterû de iudicio edifto die in præfenn nihil arbitror monendum eftè: quem noti minus obferuaturos uos fcio,quàmil!i ièriiabünt, quorum caufà indi-’ (ffus eft.Miftus extemplo Vuicam cft crimiriatibnû index à fenatu. Te-nebat faftionis animos præfaga in finiftranï pàf tem rerum,tacita fblicf’ tudome per fpeciem dicendi iuris,exulum exférnorum^ auxiliorumfo bore inftrudus urbi immineret. Anni folftitialis tempus tum lætius âge batur,quo ludi folennes ubicp gentium ad recreandoS mortaliûanimos ob peftilentiflîmi fideris exortum fierifolent.ïndidum Vuicæ iàgitra-' riorum ipedlaculum è more eft. Qiiod ut clarius expeëfatius^ foret, ad ideertamen ludicrum honorificè inuitarunt,cpifcopum ôt Florentium Comîtem,corum^pleramcpnobilitatem populus Vuicanus. Epifeo-pus iam bona corporis habitudine fàftus,uolens uifendæ fabulæ, quæ c finitimis uicis hue excitorum oculos detineret,aliquod fpecimê repræ fêntarCjfamiliamomnemfingulistunicisdonauit.Inhisfymbolum togt; dus hiftoriæ,quam in fuoepifcopatuediderat,mirèaptum,intexiadlux dorum ftatum diem,iuffit.Eratid autem huiufmodi’ Caueaaurato filo dextræ manicæintertcxta,lconem hiatulinguam terribili exerentemita inclufum referebat, ut unguib, infertis dathros refringere,ôô quafi diu coercita ira,fra(ffis clauftns erumpere'Cuperet.lntellexit fa(ftio quid fym bolicapiftura fîgnificabatream affirmarefcilicct, principem diu fèdifîè quafi concluiûm domi:arbitrtumcpadminiftrandi,utlibitumeftct, dp tionem,paucorum potentip permififfe. Quare fe clam, multa eos perpe ram tuendæ ftabilicndæ^ dçminationis caufà ex libidine magis quàm

L I ß E R 1 r I L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1J5

æquo Se iqrcpcrpcti'aßc:qux obliterare ipfecolledo rurfum lurium ro borenuncaggrcderetur.Cæterum in hoc certamineludicro dcieó^ uo luchs palma penesepifcopum fuit. Populo Vuicano exuberante gau-dio luxuriantijiTiagnificacongiaria dédit : data^uicilTim funtdonailli , honoraria non minus ampla, ad feric in imperium augurationis fimula crum.M.i(railiifuntitemab VItraiedinis ordinibus,palmam ad often-tationem opum fuarum uliç,magnifies gratulantibus,fingula laudatifli mi uini plauftra. Accepit ægrè interim Gelrus,ucrbis ie fpecie amplis, (quod ad fœdus ) iudi: fibiep re uera nihil aliud quam uerba data. Qua de caufa ijs ipfis ftatim diebus literas ad ordines dedit, quibus infeftè de perfidia epifcopi uanitate conqueftuseft.Omnem nauatam impigre utrinep operam in uentos abhffe.ipem fuperefle nüllam populos aeditt ones fccdereconfociandi,ad quam multoruanimi eredi fuiflent: utmü raretur,aufos fuifle quofdam,quibus non propius eius ingenium eflec perfpedum,tanta fiducia indubitatam firmandæ focietatis expedatio-nem affirmare.Edodum feab amicis fideiexploratæ,in eo rem uerti, ut confilio unius Florentrj fide mutata,ad Burgundionum uires inclinare tur:cuius focietatis lenocinio 8^ lèamp;lVltraiedinûpopuIum apertèpro* di. Nihil fidi enim illi genti effetagerejUt præfule conciliato,infida focie täte eum fuo regno aliquando exuât.’ôd ueteri inde adionerenouata, co ualefcêtibus^ nimis opibus fe bello adoriantur« Hoc fibi folennia uelle ludorum lagittariorum illa fpedaculathoc benignam ad id certamen honorificaminuitationem,amp; comelîationes perpétuasprincipum Do reftati. Editurum fe breui exemplum, quo fibiearn rem dolere teftare-tur. Accerfuntur confeftim Vltraiedum inter epifcopum amp;nbsp;Gelrum di fceptatores,quoshorumomnium quæoccultètranladaferebantur,im prudentes efle ignaros^ liquebat. Ledis hi literis amentia non fimplf ci perculfijhaud ualueruntinduci, ut crederent tarttam inconftantiâ in principeuiruminciderepotuiffeîratinimisreligiofe padam fide,plus apud epifeopu ualuiHe,quam ut ullis promiflis alio flederetur ♦ Matult; ranthiunacum Gelriliteris propereDoreftatum,nouam focietatemi fi nondum coinèt,auerfuri,perplexi inter fpem 8^ metum.Epifcopus au dito,quæfufpicio per congrefîum 8^ dierum aliquot folennes conuiua-tiones cum Florentio,coorta Duci eflettpræcipitem eius iram nonnihil uerituSjin præfentia itafepurgauit difceptatohbus,nedam id Gelro ha berent.Quod Dux(inquit)obfamiliarecolloquiû, obunum item aut alterum congreflum cum Burenfi,finiftre fufpicetur, equidem prohF here non poffum: ut nec ipfe, quoties mihi plufquam domeftica ipfius colloquia cum pleraqi nobilitare Vltraiedina, multo iuftius in fufpicio nem rapere libeat. Decubui ad de^eratam prope ualetudinem annu 0lt; plus eoinualidusacæger:quo tempore cum rebus tantum medicisua-carem,nonadmifiimpendió officiofiores in uifendo amicos. Vicinus ubi audiuit bona me habitudine nuper fadum,curfu propere hue con-tendit,iàIutemgratuIatum,Motiofficioibihumani ComitisVuicani, m nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eum pileo

IÎ4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V LTR AI E CTI N ARVH

euin piko donatû ad ludos anniuerfarios i'nuitarüt. VeniGabfumpfit^ nobifcum in publico gaudio aliquot dies. Quid quaefo eft quod ilk hic crimineturcSi Qanin cum in hanc regionem defcenderc,ob locoru affini tatem ^ocietatem cum eo iunxiflem,credo probafTet Carolus meum co-filiumrquia unk fuiffet 00 mihi, amp;nbsp;Vitraiedinæ genti.Ecqug tandê inui dia eftjCur mare ccclo mifcet, quod aliquot dies exhilarädts animis una dcdimuscNec ipktam fuperbus eflct,autinhumanus,quinrogatus benigne, lubens ad cofiiniks ludos adueniret. Nec mihi liomachum i'pk conciret:aut faciendi foederis cum alio,exokto priori.fulpicionem pare ret,ficubi cum hocipfo,aut alio colloquia clam publice'ueferuifîet.Sen tentiam non uerti(ne fingat)ne(ç dum uertere côftitui, nifi qua fpes me fallat.Tantumàmeobuiandoduci præftatum eft, ut ultra nihil poffit. Quidfi(utcogitationib. humanis multainteruenire poffunt) adaliam focietatemanimumadiecinem,num acceptam iniuriâqueri potuiftet, cum dextris nondum datis,conceptæ folû locietatis leges fuiftentcNüc id refoondi modo,caulàm meintegram ad fratrem reiedur um. Qu id fi isdiftuadeatcquidfiadfirmioresopesexhortetur cCertè ne tumquidê quod indignetur,erit.Spacio,addidi,ad confultandârê,opus cffe. Cur igitur dilationê indigne fert i cur per morâ fibi dolû nedi fufpicatur : ac no fufpicatur lolû, fed etiam palàmaftirmaticu argumentts probabilib. lianitatis conuincaturcAgè difpiciamus quàm abfurdeid metuit, cuius liceateftekcuro.Cum adeftet hic Cornes, grauitcr cum eo expoftuîaui de accepta iniuriaà Burgundis:quiinme,ut aduerfusapertum hoftem, animo feroci eftent: nifi quodbcllum non nunciarcnt. Non deefteani-mum repetendi uindicandi^ côferta,occupata,manu,fi perinde dome-fticæopes paterentur.Hæc fuit per eos ferèdiesnoftra confultatio: quf-bus ut nimiscredulus aflentatorum quorundam uerbis,denouo fanei-endo focderecum Burenfi tempus meabfumpfifïe crédit. Idfolum, ubi meexpurgauerim,deipfoaddam interim:neuerbisfpecieblandis quo rundamprior perfidus coarguatur : nec àmeilliaddeturprius fides, cp ubi nihil commilfumerit.Expurgatio extemplô ad Gelrum,kd uerbis mollioribus relata,etus præferocem iram mitigauit aliquâtum. Eadem amp;nbsp;Vltraielt;ftinos in fpem cœptæ (ocietatis certiorem erexit. Mittuiifür fub hæc Amorfortiam ab epifcopo literg ad knatum,ne grauarentur ad 11 n.Non. Auguft. Vuicam legatos mittcre,qui cum frequentiori Trâ^ fifèlanarum ciuitatum concilio exulum caufas iudicio cognofcerent: ad ipfos ut integros indices prouocationem fadam elTe.Habitus amp;nbsp;Vltra-ieifticirca v i.Cal.Aug.àConfulibus de kgatis Doreftatum mittendis fenatus eft.Didæ à multis fenteniiæ,bis per omnia(utdici fokt) uaria-runt.Cenfueruntmulti criminationesfcripto per nuncium adcôciîium mittcndasrquo manfùetèepiicopi imperioobedirent. Contra aîrjgt; om-nino nihil uel refpondendum, uel nullam mittêdam kgationem,præter exemplum tabularum.quibus præful in perpetufi illos exuks initio tu-mulcuum inteftinorum eftè iufTiftet. Media inter has SC æqnior fentêtia obtinuit;

L I B E R I I I I, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,jÿ

o.b«nuit:qua iJo illt poptiliiudido,approbâtefenatu epifcopojdani nati effcntjturpè nunc forejfi cum poftulentur,fugiendo iudiciû, defer* cæ caufærei coiiuiricerentur,Cenièreex omnibus ordinibus legandos eos cflead conuentum, qui per totum trienniû ciuilibus rebus Ô6 intergt; fuiHènt,et prgfuifîènt:qui ada omni'a mcmoriter tenerét. Hi cÔmunem caufam prgièntes amp;nbsp;fcripto et oratione tuerêturmeu difcederêt,(modô â ui tutos eHeIiceret)priuf^ dijudicatum foret.Superuenerein confiliû literæ ab epifeopo datæ,quibus côtendebatur, ut quoniam fcripto ad* uerfarijs fieri non polïet faLtis^^ex equeftri nobilitate communi omnium nominemitterent,quiiudicioexulibusopponerentur. Fado fenatufeô fulto Icaati nominantur loannes V uluenus Cofiôô Æmilius V utenen* gus:minus,^ reliquijciuilibusfeceifionibusnobiles. Voluit autemept Icopus exeo ordine buiufiuodi mitti,qui uel breuem,uel nullum magi* ftratum per id tempus gefiiflentiquos ante oculos uerfantes obtueri,mi nus exulibus doleretjquàmprincipes ciuitatis,à quibus curia,foro, patria pulfî elïènt.Exules cognito legatorum aduêtu,in forum toto op* pido undicp confluunt, ac nifi iuris gentium religione idi fuiflènt, uix à pulfando eos temperarant. Legati apertum diferime proteftati,traditis fcripto adionibusjdomum reuertuntur, V eritus epifeopus ne(ut famà ferebat) poft legatorum dilcelîùm, Vltraiedini temerèad res nouas a* uerterentur.’trepidèad ordines literas dat,in banc fententiam^Audiuif* fe paftim fpargirumores,fîbi in animo efte,exules reducere : quod cum fidum effet ac uanum/'mo ne cogitaffet quidem, allatum ad fe fuiflè, ip* fos confultarede auxilfis equitum accerfendis »Velle fefeire^ num quid ueri haberet,quod ferretur.Relponfum ab ordinibus epifeopo per eius præfîdes:idipfumpariratione commentum,adipfum delatum fuifle, qua multa indies in fui odium ab inimicis pcrfuaderentur:neq in confi Iio unquam propo(îtum,nelt;ç mortalium ulli id in mentem defeendiffe, Egeratiam antea cum Florentio,{ecreto colloquio, de equitum auxiltjs mittendiSjCum peteret.Mittit ftatim ad eum literas,ut partem equitatus fui in deftinatum locum interVuicam et Vltraiedum Cat Auguft.prg mittereticum quibus ÔÔ fuis iundis armatus,ex improuiio ordinib. ur* bcm ingreffus (uperucnirct, Vetus confuetudo genti Vltraiedinæ ad eum diem ufcp durarat,ut princeps in urbem ueturus, ordines, pracmif fis cum armis culinarfis,coquis,aduentus fui certiores lacerct : ad cuius ingreffura ter fignum tintinabulo,cui ab eo nomen fadum erat,honori fice dabatur, Minifteriaautem ita nunc præ fe uehiculis in ciuitatem mi* fitjUt eorum prope tergo cum equitatu hæreret:effete^ iam ad porta pri* us,quam aduenire nûiciaretur. Detedus fuit occultus epifeopi aduetus, cafu magis quam deftinato cuiufquam cofilio, Accidit forte, quod cum équités e ripa Culenburgana Leccam in citeriorem ripam tranfpor* tarentur,in ijfdem pontonibus Culenburgani nominis unus amp;nbsp;alter fi* mul trafi cerent, Ab his rogati,quo iter haberent,c5 nufqua eftent bella: ,V elperi,reiponderunt, Vltraiedicultros nbftros efcarios ftringemus,. » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;m z ducentos

I3«î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;K E R V M VLTRAIÉCTINARVM

ducentos prætereaequites,quieueftîg:o fequentur,adhuc operimur.ct quingentos pedites. Voxea non excidit furdis.Hi enim, dum loco con (bruto epifcopû illipræftolantur,in urbêanteuertentes, quid uidiHenr, audilîent^adColî. trcpidèdeferunt. Huic nuncio fuperuenitSlt; alius è conßlic) principis miHusrqui accurateCoH.mâdabat, fi fefuosqSC rêgt; pub. (eruatam uellent,intentè portas præfidrjs circà diipofitis cuftodiquot; rentrne ueplus equitum in urbcm admitterêt,quàm quibus pares fè fu^ turos exiftimarentjfî ad uim res fpeétareocciperet. Peruenerat iam cpi^‘ fcopus cum domeftico equitatu ad eum ferme locum, ubi externa auxb lia lyluofo falicto ob umbræ opacum frigus,ftabant:(anni tempus calb dilïimum agebatur) ht defluentibus frameis quafi ex infidijs coor ti, ad ferf) concurlus fimulacruminfcftèadminisequis epifcopo occurrunt» Quibus illeconfpedbsjobuiamprocefritundcfubucôbsiterum alij fra^ meiSjinfeftum curfum effufumcp illico cohibentcs, equos circûagunt. P bi inter équités falutationeab equis faifla, perguntiterad urbem facere» Facliohisnuncrjsaliofuperaliumallatis trépida,uixcredês principem cum totarmatisad urbem accedere,e^ploratum unum emittit,quantas equitum turmas lecum adducerct : fimul quàm procul à ciuitate adhuc abeQet.Ipfi interim,inuito C5fuIe,at(Ç etiam obfiftente ne fieret,(lâguP dus enim adhuc extrememacilëtus.palliduscp à diuturno morbo in publicum protrahebatur ) ingreflîs commodum coquis epifcopo por^ tas claudunt. Sagittariorû fodalitium armatum ad forum Palatinû oc-cupandumedido tumultuofe conuocatur.’fédtumultuofius habetur fenatus.Fit lènatufconfultum,mittendôs legatos obuiam de auxilfjs di* raittendis:nonelîeèrep.ueterumnomini Vltrateëbnohoftium equita turn portis recipere.Redit inter hgc (peculator exploratumemiffusrnû/ .ciat^ principe cum ualido equitû præfidio, (èd incerto numero urbi ap propinquare.Obuiam legati loânesHuchtenbrochusamp;f Adamus Die menus àfènatu dirfli, principi circa Vechten pagum, millecirciter paP fuum ab urbe procedunt. Subftiferat ibi horâ in equo,poftquàm clau-fas portas accepifTet. Altius ibiDiemenus homo difertus orationem or fusjoftendit qua uia, qua^rationein epifcopatû uenifiet: competitor^ bus eum omnibus præpofîtum.Quam ob eäufam Burgun diones infe-’ ftos multis incontroucrfrjs (ut ipfefciret ) palam populo VitraieÆno fuifle,ethofblesfpirituspereosannosin (egefiiHe.Hosiam fecumeum adducereicum ordines id (èdulô hâtftenus annixi efiênt, utnullius egen teSjpacem domfinullum bellum foris haberent. Aperiri uiam hacinufi-tata inträdi fpeciead bellum.In illa multa e(îè,quæ hoftilia præ fe ferret: fubitarium_,ac non multo ante nunciatum,(ed furtiuum accefifum cotra ueterum epifcoporum morem rexterna equitum auxilia,pedcftres,quæ adhucexpedarcntur,copias:equitum item turmas. Senatum, optima-tes,adeo^ omnem religionem orare,jit miffis auxilijs, cum fuis urbem equitibus introeat, 8d cum præfeëfis : ( nam hos paulo ante Vuicam ab 'domo accitos fecum proficifci iuHerat)omnis ordinis mortales para tos

pro eo

LIBER I I 1 I. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«Î7

pro eo Fortunas ponere,amp; uitæ difcrimen fubi're. Super hæc fi corpori iuo quid tiinerct, uelleeos pedttes, qui urbi pxæfîdio nuper impofiti effent, (acramento ipfi ohttringcrCjUthdeies Ôé obediêtes ad quodui« ht»' perium S^ojETiciumexequendum efïênt. Vcniret iam faltem in mentein, ut omnes boni per omnia finerebeUioneeius impçrio obedientes (e.pra?r ftitiflent:quos immerentes hacfraude,0^ omnem agrum ditionis Vitra iedine beilo infefium pofletreddere.Si ne hoc qufdem exorarï daretur, uelequitum numerum ederet, ut eflèt quod ad confilium referrent.Epf. fcop us ob tutu in loannem Huchtenbrochum paulifperfixo,obticuu: poftpaululura ab equo,Numerus equiti4m;fi uacuumefl,‘oculis periu' ürace^nquit,quantus fit. Audio uefiras portas mihicjaulas,utcunlt;^ id uobis cedatî nee decreui nifi his coprjs armatus in urbemuenire. Vós re troredijte , atep ad fenatum referte, (quoniâ hie dies feftus habetur, quà' obrem à largioribus poculis teraulentis parum mencescôûanc) uii eras prima luce.uetus nouus^fenatus habeatur : turn mature in deliberatio-nem proponatur, decernatur^,num mihi,meiscp his quos uidetis,equi tibjus patebunt portg;Id^denûciatc, ut certus fim,in Oeftbi oeck: quo merecipio,(abeft idecenobium ad milleab Vltraictfiopafius) princû pem ne me an hoftê patriæiudicent.Simul circûadisequis illô feir^ plg nusabeipuit. Vefpereratdiei,cumfylug Oeftbrochianæappropinqua ret. Abbatem euocari iubet, fcifcitatur^,an ipfe quocp.fibjportâobtjce' rèc,pgt;erindeacçp Vltraietftini fecifient. Ho/pitium^inquit, plt;to uelwnam nolt;ftem,coatentus pauxillo cibo,qualis decet præfentem fortunam : pabulum equisabitinei;clalIis,utreficiantor.Michael pifl;or,6c Henri* eus fufor æramêtarius,amp; homineâ id genus, meexulem lato priuilegio,, cflè iufïerunt. Quare ofiiatipr hofpitium amp;nbsp;u idlus r»1ih,' nunt! emendieâ duseft:primum^adteuthofpitalitatiamp;haudrudtm,exclufus ftaurnd» uerti.Si tU quotp regiæ tuæ fores mihi clauferis,fub diuo cum his, arma lis pernoefiandum erit.Sin lubens uolenscpreceperis,non pones benefi ciura(fi folpitem mè fcruetDeus)apudimmemorem:(ed quod,cum.da bitur, cum fœnore tibi rtmetiar. Lætius nihil (inquit Abbas^illuftrilE princeps,tuo ac tuorû aduentu nûciari poteft:quantû efculenti ac pocu lenti eft,et omnedeilitp penu,tuû ducito. Simul équités uia là ciëda totvt propè diem fatigati,duëîis in ftabula equ is,ad reficienda corpora conce dût.Epifcopus ægritudinem.animi dilïimulans, pulte paululaex cola-» tis pifis fumpta,cubitum abijlk'Mifius code uefperi eft ex urbe ab ordin t bus ad equitatû panis, aceaÊtera‘edulia,honoris caufa, haud fecus fi inciuitateepifeopus fuilîet.Ecexclufusad hune modum Cal. Augufi.à pop. Vltraieâino HenricusBauarusepifeopus fuit,quarto anno cp prelulcreatus eflet.Pofterodicutruncp fenatû Confuldaufis portis cô* uocat.Colligit lè quotp fadio equefiris gradus in côcionis modum, ad confiliaagitanda.Etquiafubitôepifcoporeli3ondendûerat,nonuifum fuit fenatui e rep.efïê,eum intromittcre.’certum enim habebant ex tanto ftratagemate,de tergo làdionis,fi recipcretur,fatis futurû. Auxerat eu m m 3 metuin

M8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RBRVM VLTRAIBCTISARVM

metumrumor,eademnoóead clafTem equitum Burgundicam, qua?’ Florcntfj erat,quingentos ledos pedites acceffifle : quorum cêturioncs cHentomnes Burgundicægenus:qüi^inmultisbeIIisfub Carolo im-peratore ordines dudarant.Hi,quoniam anno undecimo,quo bdlum ipHscum Ifelftei'na fuiflTetjfæpeagrum Vltraiedinum populando urcti-do^ i'nfeft um reddideran £,probabiliter argumentabatur, fè cum his co pijs fraude ac dolo ab epifcopo peti ♦ Accedebat hue quoque aliud, quod omnia ueriiîmilia arguebatzadueniiTe qui-dicerent,exules inter ar matam peditum cohortem uifos.Placet tumultuofè ( quia diiationê no patiebatur fubita res)aduocare ordines,uteô relata rc,ex fjs dicerentur, quos legatos ad principerfi mittereht ♦ Nominanrur legati utriuicp no-' ’ minis religiofi profàni^,qui a. fadionibus Temper fuilîent tam alieni, ut qui maximè:Ô£ inter hos Gysbertus Sulenus Conful. His mandatum' eft,ut precibus lacbrymas milcentes;eô inducerent præfulçm, ut uel c5' motus uice imminentis fortuna*,pofita lêrocia,auxilia domum ab fe abgt; legaretjô^ in urbê ueniret,Cum mandatis his legati profedi,poftquàm in Oeftbroeck peruenere;copfaï non magnas illas qui dem, uerùm for* midabiles magis quàm ualidas confpexeruht.Quæ quantæ eflènt, prf mum non quiuerunt expifcàri: poftea tarnen feifeitando compererunx, équités non plus ducentos eHeauxiIiares,Sô quingctos pedites. AdmiP fi Vltraiedtnijftatim quàm aduienilfentad principê, decretumordinS exponunt. Addunt hoc quoçp prtuatim, utcuc? uerteretur, intromifiô eo cum prælêntibus auxilq s,ftatim populum Vltraieâinum præfens ec ineuitabile cumGelro bellû habitùrû,cuius quis futurus efiet exitùsjïn-^ certum efle:certè (ex hebdomadû bello le expcrtos,(S^ adhuc uornicam dolere)quid fit armis decertare.Negat le, obfirmato animo, nifi cû prg* fentibus armis epifcopusVltraiedum uenturum.Egrefiîs paululum in deàd colloquendum legatis,lûperuenerunt primores à confilqs princp pis. Hi (è Vltraiedinis de iftoc negotio expurgarunt : Cum Doreftato profidfcerentur,de auxilrjs nelt;p equitû, neq^ peditû fciuifiè. Sed n'c me tionê quidem ullam in confîlio de afeifeendis illis unquâ iniedam,unde uel leuiter,quid ageretur, fubodorarilicuifiet. Ad eos uilos in itinere no minus feobftupelados,quàm iplos Vltrâiedinos.Sed needum Icirefa* tis,quid epifeopus in animo haberet,aut quorfum tantum copiàrû per* tineret.lntro paulo poft regrelfilégatijcxorant fpacium ad confilium fe ferendi uilà,audita^; et quidem in bonaiwpartem omnia.Haud negatu id quidem illis eft,fed ut ftatim quàm dôiîitt rediftent,aduocatis in con* cionemordinibuscertialiquiddecerheretur,ne cauillando ludendo^ tempus abfumeretur:ac feantedecimam meridianam certum, quæ fta* ret lèntentia, redderent. uifi hic lunt inter armatam multitudinem exu* les.Cum hocrefponfo legati in urbem redeunt. Moeftos ante ordirtes atroci refponlo multo meeftiores fecerunt.Tum demum perfpicuè ani* maduerfum id eft, quod tories fando auditum, de reftituendis exulibus calUde epifeopus dilfimularat haâenus.Quamobrem alterutrû feifeen dum:aut

L I B E R V.

dümîâutrefdrto priori dccrc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s rcpor tan dos: aut rem belïo decer*

nendam.Qiiod ut auerteretur,omnia prius periclirari ftatuut. Eoidem legatos códem redirecumpriori mandato iubentredicut^, ne locum ul Iumobteftationibus acprecibus prætermitterent: ut dimifTo mercena-* rio exercitUjCum conluetisequitibus urbem ingredcretur * Proponerec ob oculos uaftitatem ditionis,incédia,rapinas,cædesjlatrocinia ex atro* dbeIlo,quodpræ{èntiHimum elïènthabituri:8óea omnia quidem,quâ tumpoHint, dicendo exaggerarenu Atlcgatf defpcrantes^obfdnatum principis animûà propofîto dimoueripolTe.’fiueuerecïïdiamoti, quod fruftra domum regrefîi,nihil à confîlio æqui impetrafîent,legationê re-cufarut.Circumfpedantur alq,at(Ç item alti,qui tertiam legationem fu* fdperent^Cum autem nemo legatus ire uellet, redeintegratus terror, a* ipentiæad unumomnesimpleuit: quamuisaleam fubituros potius,' utexilioôdbonismultatos redudpaterentur.Decurlumtarneneôeft, ne nihil renundando,animum acerbatum furore magis accenderent:ut quod per legatos refponfurifuilïènt, id per literas. fignificarent ♦ Lelt;5tis præfulliteris:Agite,inquit,quando ùa flat fententia,omnia deinçeps ar misgçrenda erunt»C5fcenfîs ftatim equiSj^gritudinê dilïimulans, Vui çamredqt:neçp periram quicquam ordinibus refpondit.

LAMBERTI HORTENSII RERVM

yLT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/j

Liber Quintus^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, ,

c Q.V 1S eft, qui non omnium rerum in uita humana commutatione perlpeda,fortunæ uidiïitudinem in utramqppartem,ad modumredproci gftus,attonitus obftupefcatc’Aut quis adeo emihêtiæ amp;nbsp;foclicitati fug nititur* ut humana imbedllitate gràndius quid aut co ftantius fîbi promittere audeatc'Communis enim uita

tanquamàdeorumaliquojclauoadhærcntigubernata, bonis malis^ uiciffîm perpétué circumagitur » Quareadmirabile uidetur, nô fi quid inopinati eueniat,{êd quod nô omnia qug gerûtur, prêter fpem cadant, Quamobrem par elle ducojhiftoriænaitat'ionem apte accommodate: geftarum enim rerum uidHitudine,eximmodïcain fecundis rebus agêgt; tium infolentia,Slt; infortunio eorum qui uoto fruftrantur, lapiàbundt crigimur» Henricus epifeopus in fumma neceflitudine cû optimatibuSi în publico foris ocio de improuifo hoftis iudicatus,in atrox bellum inci dit* Nam fîbi reftitutus,ac tandem perfpeda fraude,rempublicam con* l^tuturus,cum opinjoneinfœliciusres caderet,paucorum nobiliû pogt; tentiæ fe parem ratus,amp; fe fefèllit,et ditionê inuitus ad aliéna sopes tran ftulit*Clarusimmortali nomine, utnemo magisantè, quod ablata po* moeria precio ecclefîæ recuperaflèt,nifî id æterno domus fuæ dedeCôre nunc obliceralIèttPoftridie tormentain publicum prolata expediri,ât(ç m 4 ortïnia

140 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVM

omnia quafi ad bdlu apparari lufîît. Qlio fpedaculo terror Vufcanis, at eftula exultatio exulibus oborta cft,clamantibus,bcnc iam rem habegt; re,nihil alio duce opus fore,cum iplumprincipem haberenteiufdêcon ditioms focium, cuius aufpicrjs ad reditû in patriâ uia pararetur. Huic terrori ad nobilitatem pleramçp ab amicis ex Hollandia et Brabâiia miC fæliteræfuperueniûtjfamam in qs regionibusconftantê fcrri,pedcftres copias Burgundici generis confcribiab epifcopo ad urbem inopinato inuadendam.Haberi fimul ôd equitum deledum : quare intente cufto* dias portarum haberent,ôô no(flurnas uigilias murorum (lacionibxol locarent.Auxitadhæcpauoremhominûexagrisin urbem pecusarmc tum^omnetrépidéagentiumuulgus,penu amp;nbsp;frumentû uebiculis pro fe in oppida uicina quor um(ç afporrantium.Multi, quibus res elTèt lau tior,cum fupelledilibus,utapertum bellum fugiêtes, in ciuitates émigra bant.Ordines ancipiti re perculfi,uaria conGha agitare. Reputabant ex nim inter fe Hollandorû iniurias, cû quibus nihil folidæ amicitiæ habelt; rent,ab illis infida omnia ob nuperas côflidationes efïe. ExcIuGonê ex* ulibus foris item^et exulû amicis intus animos facere:fe^ eos^ac ipiritus pr^fêroces fuo indicio indies magis acmagis prodere. Super hæcad ul timûjin quo extremâ an corâ fixerât, ab ipfo fè deferi principe : pro quo Fortunas amp;nbsp;uitam in dubrjs rebus ardoris ciuilis pofuiflentrquem defen fore urbis futuru femper rati fuerät.Bona item eccleGaru in ditione Flo-rêtij inieda manu publice poiïideriiquæ initio tumültus intcftini in gra tiam Vltraiedinæ fadionis,ô^ Soudenbalchi Vordij^exulum inuidiä liberafèciHét.Nunceundem Comîtem pari Audio, quo antéad pr^clu dendam reditu s U!am,adreducendoseospro uiribus anniti: adeo^ ad cam rem non folum promittereepifcopo prxientem opem, uerumetia ultro equitum amp;nbsp;peditu auxilia fuppeditauifle. In hac ancipiti animoru anxietate,legatumdominuM.VueGû cumliteris adCarolu Gelroru Duce homines nobiles primæ fadionis clam Cofl.mittunt, oratum, ut quando omnia inGda amp;nbsp;hoftilia in epifcopo amp;nbsp;Burgundionibus aduer fum fecognouiflent,neipfe Vltraiedinâgentem inßdqs à principe fuo petitam,pene fub cultro defereret. Ad ordines relatum efle, Vuageninx gæ elfe equites,eos^ lànguinis Vltraiedinæ nobilitatis. Petere hos,lê ac cerfendi ad tuendâ contra uim,urbem,poteftatê:nam ipfum Ducem qs haud maonopere ad bellum indigere. Dux Ippe anteaeùm ab alijs,tum proximè a Suollanis lulus,primû negauit callide, fe id Êidurû:probabi liter Suollanû certamen,quodnondu confedum haberet,excuIàns.Rc fpondit tandê, poIfeGeri tamen,ut centûequitesaduerfus alïultum pefx mitterer,niG fuo inGgni detrimento edodus eflet,hominuin Ipeciêamiz corü, 8lt;^ magnificaaddicétium uerbis fidem magis non habendâ. Qua re G tabulis principe fadionis manibus fubicriptis Gbi cauere uellêt, pO Aula ta eorum lè fadurû.Cum hoc relponfo legatus in urbem reuerlùs, offenditfuorû animos ad quiduis faciendum inclinatos potius,^eqiic ftribusauxiliis deftituerentunConGciunturraptim tabulæ,fubfcribugt;

tur^»

L I B E R V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14»

tur^, Qli bus accept s antequàin legatus profici'fcerctur,pnd.No» Au guti.oniiiem rem Gyfberio Suleno Cof. detegunt. Quantü ipfi dtju^ dicareex probabilibusargumennsualerent,fore,ut nihil opinantes op priinerêtur:(ïcenim fecuiTicomparatumene,utampliusamicos ab ho/ ftibus intra extra^ urbem non dinofcerent» Nonauderediutiusfetam intîrmis pcditum intra muros præfidfjs credere,niß centum équités ad urbis cuftodiam confcriberentur. Vera ifta funt quidem (inquit Cof.) necp mihi fatis liquec,quos deinceps hoftium, quos'ue amicotû loco ha beam.Adeô non poflum dilpicereprincipiumexitum'uehuius, quod agitur^negotij. Autor tarnen uobis nôero ad accienda externa auxilia, necp diffuafor:ut uobis liberum etiam faciam difceptare,quæ è rep. uide antur. Vnumid exoratum interim mihi dabitis,uttantifperabaccerlèn disexternisequitibus defiftatur,dum iplèultro citro^legatus ad prin^ cipem eam,qui meCof.fecit:utexpifcer, bellum'ne nobis parer,an pace portet:iîmulquoconfilio cum tantis copfjs ad urbem acceflerit. Ad ca quidam*Nonfallitnos Cof. quidtuagas,utperfpeciemlegationis in* apertum elapfus,omnino abdicatus magiftratu Vltraieólum non reuer taris,ac nos in magno rerum difcrimine derelinquas. Nofti ipfe omnia Vuicæimpedimentajmachinas tormenta^apparari: non modo ut bel lum nobis faciat,(quod prælèntiiïimum habebimus)fed etiam, ut dum côfultando fupinè tempus eximim us,fcalas ad ftâtiamcenia inférât, im-* præmeditatos^expugnetepifcopus.Nonfaceres pro magnitudine ôd dignitatc Con(ùlari,fi rempub.prædæ ac cædibus in medio defereres, Etfi flat fententia(refpondit Conful)obita legatione domum redire : ß tarnen ante uefperum ci aftinum VIcraicdli non adfuero,tum facite quæ uobis uidebuntur,nerefpub.detrimentum accipiat. His conditionib» Confuli V uicam ad epifcopum profeduro,ex ordinum iuflu adiunlt;fti, Arnoldus Vuluenus collega in confulatu,Bernardus Vtenêgus,Frangt; cifcus Nienrodius:8ô ad hos nonnullireligioß nominis homines, qub bus priuatim Vuicænegotia obeunda erarit. Manelegatis uixduin ür^ bemegreiïis, contra datam Cofuli fidem nihil faiftio cûéiata,conuentu habet tumultuofedeequitibuseVuageninga in incertum legationise^ * uentumad urbem euocandisrnegotiûmandaturD.M.Vuefio,ut quan turn pofletjreditum domum cum auxilfjs maturet, priufquàm legato* rum reditu è Doreftato fub uefperum opprimerêtur. Vidcbantur iam epifcopum exofi bellum malle, amp;nbsp;cum Gelro focietatem,quàm ullas c5 ' ditiones quamuis tolerabiles,utreciperetur,admittere:licct aliud lingua* quam peótore claufum erat,gererent:fiueob paulo ante Duci pacftam fi dem, fœliciter confuli celatam : ßue quod, utcûcp conueniretur, parum epifcopo crederêt.Quare cu nihil legatorûrelpôfo expe(ßato,illudma* turarent.id confultabatur,uteorum reditum in urbem auxilia occupa* rent, Ac ne detecßum confilium motum excitaret,fimul neVuefius cum Gclro équité in infidiarum locum imprudens traheretur, fparfit rumo-rem, fe indi(ßi ludicri certaminis gratia, ab agraria plebe uolucrem eia . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;culatura

I4i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVH

culatura inui£atum,in uicum Doranum fter habere. Et ut id quod i'acta batur,fimilitudine ueri coprobaret,neu fucus fubolefceret,diuerfa por^ ta cum loanne Varao equeftris familiæ,qucrn poftea fub arce Vreden-burgo à Burgudionibus feriri uidimus,urbem egreditur. Forte tum in ciuitate erat Ducis à confilio intimo,Erculeus Grofïiuszqui cum priori ad Gelrum occultalegationein ciuitatem per amicorum inuifendorum ipeciem,prudenter quod aleretur diffimulans uenerat. Legati interea poftquànî Doreftatum uenere^ad epifcopum nulla mora admittutur. Conful ubi multa difertè in utrancp partem, de pacis commodis èC beb li calamitatibuSjCommemoratis Vltraiedinorum in epifcopum multis magnis mcritis,dilïeruiflet:obteftatus eft^ut pofitis affedibus,8d bel li cura auerfa,copias dimitteret,atlt;ç uernaculo équité làtis cbtra uim ar-matuSjUrbem intraret. Audita ben igniter legatione, poftquàm placide paucarefpondilTetjminus lèrociter quamantea percontatur^ecquiequi tes ab ordinibus acciti intromiffi ue eflèntjuum nam quos operirêtur^ Negauit Conful id fadum,cum ex urbe proficifceretur:necç de euocan dis quicquam decretum fuilïe,quodfciret, Cóful autem,ut ex fpon Hone padalaclionem à nouandis rebus auerteret,collegamArnoldü Vul uenumamp;reliquos legatospræter Nienrodium mature lub uelperûdo mum rcmittit. Tota autem ciuitas in Ipem concordiæ extra factionem ereiffaerat.Conuocaturin concionem ordinum fenatus eodem die. Re citatæ hic literæ funt Conliilis Suleni,quarû hæc erat fumma* Statim Doreftatum ueniftent, ad principem introdudos fe, ac legatione liiam benigniter auditam fuiffe^ô^ certam concordiæ efle Ipem. Epilcopü re-» Iponfum in infequentem diem diftulifte.Ne quid rerü igitur nouarent, priufquàm uel ip fe domum reuerfus eflet:uel per literas, quid fbret fen tentiæ,eos certiores feciffet. Rogati reliqui legati.ecquid ipfi referrent: refponderüt,nihil le coperti ex principis uerbiselicere per multas obfcu ras^ ambages potuiffe ♦ Fecit eares fadioni fraudis manifeftæ fufpiciogt; ne,quod incautis et ociofis liiperueniretepifcopus.Haud diutius cellan du ratijcquo expeditum quenda fubornant,qui quanta poftet celeritate additis calcaribus Vuageningam properaret,nunciaret^ equitibus, ut fub diluculum pofteri diei ad urbem adeftcnt:exploratü habere per tregt; pide allatum nuncium,epifcopum fe totum ad oppugnäda mœnia apz pararerid^ fortalTepoftridie euenturum. Emittuntur amp;nbsp;exploratores, q ui tranfuerfis regrj s^ itineribus circumquatp omnia fpecularentur: ut ft quid hoftium ufquam in agris diuagari deprehefum eftet, celeriter uF gilibus ad urbem fub mœnibus foris repentibus,Slt; in murorum fpecu lis excubantibus nunciarent i Sub nodem Cofuli V ulueno per uim da ues portarum ( quiaconftanter negabat externum Gelrorum equitatu intromifturum) extorlerut.Tota node à ladione peruigilatum eft, exx pedatus^ in horas eques, miftis ex urbe, qui per manfiones eins accef-fum ad Albam portam denunciarent.Miftusô^ Doreftato eques fub mediam nodem eft,exploratum,num quid ueri haberet rumor allatus^»

Paulo

L I B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14)

Pauloi'tacp poft no/tfs conndnium R.hcnospræterue(ftifilt'ntio, cûad Eiltam nbsp;nbsp;nbsp;proceftiftent Geh i,præcor lod ex interuallo per noôtis filcn

num hiiinito equorum accepto,celericerequum conlcendit: ac fubdjtis calcaribus, Dorcftatû petit.IntromifTus hicin arcem, epifcopo rem de nundat.Haud fègniter is ftatim Ie(fto correptus,Confulem Sulenû, Nienrodiûexcitariiubet, nunciari^,rem depræhenfàm nunccoargue rejhauduanumfuifterumoremjdeequitibusVltraiedum occulte ac* ceriitis,ad feallatum:eosiam ultra medium itineris progreflos adurbê accelerate. A pparere hic fa et ion is perfidiam:quam integra legatione ni hil nouarcdecuerat.Mane fub illucefcentêauroram VlrraieÆ tanto iî* lentio ad notam tefteram ftgnum patefada porta in urbeni uenerût, utninungularuminßlicibusftratauiaftrepitus equos quadrupedaii' tesprodidiftet,ducentiilliarmati(totenimerant)amp; uigiles in ftationi* bus plebem horum ignaram fallere poterant. T um demum publice luctus oboriri uifus hominum manus ad cœlum tendentium, querenti um^,nunc inchoatum efte bellum,quod execrabilis fadio hadenus ta cite precata e(ïct:iadam per iftam caulàm defedionis ad excidiû patriæ, alcam.Quin priufquàm numerus exterarum copiai ûaugeatur, eas ur-bcprofligamusrCompefcuit frementem plebem blandimêta dando fa^ diorconuenturum de pace:uerum ob metum opprefTionis præBdia tG. feimpoGta:ea deduduros,ubi pax conueniftet « Id quod propediem eft fèt futurum. Ibi perditorum ex fàdionc ciuiû audacia fefe prodidit. Mi* chaelPiftor,Gerardus Nouiomagus cultrarius, cumpaucisfui ordi* nis alijs, tanquam pœnarum metu per defedioncm ad Geirû pofito,im peium in ædes procerum collegiorum,qui principi uel ob honores ob noxfjjuelfundionem aliquam iuratierant, faciunt: eas^ hoftiliterdiri* piunt.Indeadoftentationem præclari facinoris holofericis undulatiscp ueftibus ad talos diffiuentibus amidi,annulati^ tota urbe furfum deor fum perpublicûoboculoscfuiumobuerfabantunadimitatione luftra tionisamburbialisrudendo uicosplateas^circumcuntes,alîninis uoci bus omnia complete: nullum contumeli^ in epifcopum,nullum infanig at(ç ftultitiæ fpedaculum practermittere. lugum per hâc diftolutâ quid., uispatrandilicentiamexuifteuidebantur.Sedinterarmaperpetuû eft iuftitium. Opulentiorcs repentina urbis facie trepidi,quantüm ex têpo* redabatutjtumultuolè aurû argentû^ auferre,occultare,nc quid grafta toribus ftatim ad prædam obuium eftet. Quilty denitç, qùi munera ab epifcopo gerebant,in magno direptionis metu efte. AtGelrorum equi* turn magifter auditis tjs quæ tota urbefacinora licenter defignabâtur, reputans fecum quàm difficile foret alienam ciuitatem ufurpatam diu rc tinere.fi fuæ fadionis paucis fceleratis, uti cœpiftènt, poteftaté quæuis flagitiain quemlibet perpetrandiimpuneae licenter faceret,ad fe lecretè aduocatos illico grauiter caftigat,eo le urbe non ingreff um,ut ipfis earn prædæautdeuaftandam daret, ucrùm utab hoftiû iniuria, fi qua fnter?^ rccur,afterer€t,Si id quod agerent,hiuftum eflê uellcnt ÔC foclix,plcbehi ~ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;benc-

R E R V M V L T R A IB C.T I N-A R V M

bcncfidj sdcuinciendam cfle : quo confbciansaniiTiis communi ter rem pub.defenderent,ac non ut infeftam fatis,mfeftioremreddcrct.Fruftra autem foris (èbellumhabituros,(iplusfîbiab interno hofte ^abepû* fcopoefîetmetuêdumJaminarmis nihil firmifore, filegum repagulis domi ruptis,omnia mifeere aggrederentur.Pauor iam pleranq? opulen' tiam ex urbe continent! agmine per uias exportantium bona fupelledU lia^effuderat,quafi aperto bello utrincp iam resgcrcretur. Gelrus ucri' tijs ne ciuitas per fugam ditiorum.qui oneri ferêdo in bello eflent, præ^

gt;» fidi}snudaretur,extempl6cauitedi(fî:o, Nequisresbonauefiiacxur 9 be afportaret:deprehenfi multarentur,bona prædæ forent. Qui belli metu paulo fub Gelrorum ad urbem acceHum pro fugerât, publice per» literas reuocantur.Fuerunt,quiedido contêpto,exulesà fenatu fièrent, ConfulSulenusauditis,quæcirca urbem impotenter àfadtionegeren , bantur,à V uica rus,unde nuper in urbem ad Confulatum extradusifue rat,concefiît:ac mox paulo,quia belli horribilem tempeftatem ingruen tis preuidebat,rebusexurbenauigioafportatis,Ifelfteinam in pacatum abîjt,priufquàm de bonis effèrendis publicècautum eflet. ïndiciturbre ui pôft'iterum dies ad conueniendum in arcem Beueruuerdam, ante^ irf,quas utrincp ingentes in pedoribus conceperant, in rabiem exirent.' Hucad conciliandos animos,hoftiles inter fe fpiritus gerentes, ac bcllû parantes,conuencreetTranfifelani.Legati,quiab ordinibusad ftatutu diem inarcem adeflent,eaconditione leprofeduros pacifeebantur, ne fc abfentibus quicquam nouaretunneu ad prgfentia equitum auxilia, a» lia in urbem reciperentur.Poftridie quàm profedi elfent crepufeulo dP ei filentio nunciatur trépidé, centum quinquaginta équités, amp;nbsp;peditum; cohortemunam extra urbem fubfiftere,utintromitterentur,Confulto» tus in fpem farciendæ côcordiæeredus, audito nuncio iniperato,attox -nitus obftupuit. Antefignani Gelrorum equitum in urbe, accepto nun-lt; cio nouarum copiaruralæti,haud elanguefcendumignauiarati,armalt;' ti domum Confulis petut:poftulant^portam Albam aperiri,ut eques pedes faciendo tinerefefïi, abfiç moraintromitterentur: ne extraur* bem pernodantes,epifcopo,cognito eorum aduentu opportun! for,ét, Negat id le Conful contra datam legatis fidem,fadurum, Equitû Ma^ gifler ne quid mora fuis ante urbem hærentibus officeret,amp; Ducis indi gnationemprouocaret,conuocatinPalatinum forum quantumequiz turn at(Ç peditum in ciuitate erat,Cum his iam multa node, lychnuchis cumfunalibusprgeuntibus,ad Albam portam defcendit.’atcpeauieffra da,focias copias in urbem fr uflra reclam ante Cof. recipit. Erat autê ea . peditum uis nullo deledu raptiméfece rufticorum'in agris contrada. Quare bene foris confulta neutru alteri iam reconciliare poterantrquod unum haud dubie ualidis præfidijs urbe firmata Gelrus fpedabat.Priz ma luce nouæ copiæ per hofpitia diflribuuntur. In Beueruuerda à reru omnium, quæ circa urbem accidiflênt, legatis ignaris,deconcordia dû feeptatur interea, Tranfifelanus difeeptator inter épiieopum amp;nbsp;Vitra-iedinos

L I B E R V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14;

iedinos fumptus,ubi multa difêrtèac grauitef de iricornrnodi's ex bello præfatLis effet, iuflît Vltrai'edtnum priorem occafîones èC caufas repen tinæalienacionis,repetitis altius ordineexulum controuerßjs, exponegt; re»T um V Itrafedin us legatus exorfus,fîngula à teirtporibus primi mo tusincfuitate,ucquc(Ç gertaerant,exponere cœpit:quibusoccafionfbr caufîs,principt]s,quibus authoribus,qua ufa,quo côfilio,per quos ho/' mfneSjContra fèditiones rempub. tutati cffent,ôôcôferuaflènt. Nihil ab (e aduerfus fceleratos è(. fèditionum concitatores, earum^ comités uo^ luntarios fufceptû, adum ue, nifî principis aufpicijs fuine,amp; iuHu, Re* bus ipfîs fidem fuam patrig perfoluifïe:ad quam præftandam iuramen toadados,eiusreligioneexoluihaud potuiffe»Sed ôCconcordiæ cum inimicis leges nullas unquä fèrecufane:ut non poflent fàtis mirari,quid illiin mentem uenifTetjquod non ut amicus, fed uthoftilem animû pr^ Ce ferenscum armatis peditum equitum^ copqs, Vltraiedino nomini hoftibus ad urbem furtim acceflerit ♦ Omnia quàm bellum potiora du^ cere, ac malle. Sedquandojnetçpacemæquam obtinerc,nelt;çuim {uisogt; pibus à mœnibus propulfare poflènt,par eflè ut auxilia ad tuendos libé ros amp;nbsp;uxores aliunde accerferentur.Qüæfitum inde eft à Tranfîfelano j quid de recepto Gelro in urbem équité futurum eftèttftaref ne incœpto confîlio perfeuerare,an integrum eflêt adhuc ilium uelretinere,uel amit tere fada pace.Exulum,inquit Vltraiedinus,quorum conatus toties ir riti amp;nbsp;confîlia fruftra fuere,animi,amp; infolens ferocia:tum autem amp;nbsp;iniu ftapræfulisiraatcp indignatio : fèd SC quorundam in urbe exulum co-^ natui fâuentium terror, nos ad amicorum opem implorandam fubegC' runt. Horum autem cum nullus ferè fît,quin (ànguine uel affinitate no^ bilitatem Vitraiedinam attingat,fi paxcôueniat,nulla cuiüfquam iniugt; riaurbecedent.Tranfifelani paululumadconfultandumfubmoti,ac mox intro regrefti, adis gratijs Vltraiedino quod ad præftitutum di# em conuenilîetjquod^ nihil grauatus fuiflèt, eaquæ propria huius caufæ eflént,à principio adfînem exponere: rogant num qua uia inue^ niripoftet,quaauxiliautrintp ftatim dimitterentur.Refpondit Vltraie^ dinus legatus,quôd ad fe,id turn demurn futurum, ubi controuerfîa de exulibus finita effet. At fciri oportere,quid animi ac fententiæ epifcopo eftèt,pro quo fortunas Slt;5 uitâ depofuiftent femper : par eftè, ut uiciflim ille eûdem animû in fe gerereU Æ.quum,refpondereTrâfifêlani,eos pogt; ftulareînecp ex eorum ufu fore,fi fecus ille contenderet: maxime uero;^ diu exulû negotium integrû ftaret:ne urbs nullis præfîdrj s firmata, l'nf micis ad infîdias opportuna foret ♦ Interrogatus Vltraiedinus deinde, an plus copiarum uel expedaretur, uel intromiftum effet, negauit id fii^ dum:(fefellerateum præter fidem abeuntidatâ,copias in urbepræfèr^ tes nouarum copiarû acceftii Ce abfente audas ) neqp de pluribus adhuc decretum,nifîepifcopus priornouarum rerumautoreffet.Conuenic itaqpin hune modummepræful prior bellum populo Vltraiedino face ret:quo per ocium de concordiaageretur ♦ Sufficitur in locum Suleni, n ' quife

14« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM-VLTRAIECTÏNARVM

qui fepaulo anteConfulatu abdicarat, loanncs Huchtenbrochus« Ar* noldo Vulueno magiftratus continuatur» Lcgationcs interea VkraiCx (fiinæ damû approperances,ubi baud procul ab urbe ab obuijs uiatori bus præfidia in urbenouis copfjsGeIrispræterfidd religionem au(Qà eireaccepiilcnctantaeos confternatioô^ pudor,quc)ddidafuaTran(î^ felanisaffirmata,8dfada Vltraiedinorum noniuxtà conuenirent, cœ-* pitjUtauerfoab urbeitinere,retroabire,necpdonium redire cortfiliû federet. Qua re ad urbem nunciata,miitûtur celeriter legatis obuiarri,qui ordinujTj uerbiseos obteftanda,orando^nefein medqs malis deftitu crent, à fuga recraherêt. S uperuenifïe quidem peditum equitum^ auxi lia’.fedeanonaccita, ica ut ubi uideretur, exautorati domum dimitti ponènt.Qubautena errore idfadûeiTet,ip{os præièntes melius cogni-’ turos,quàm nunciaripoflèt.Perfuafî legaticonfcenfo iterum uehiculo (pe deducendi ex urbe quantum copiarum interea accenüTetjiam multa noifle in ciuitatem reuertuntur.Offendunt ftatim ciuitatis opinione fœ-dus turbatum: ipfam^falt;kionem bifariam difciflam.efîringétium cum Gelrorum cataphracflis portarû fcras,amp; obftantiû id ne fieret. Ad banc difcordiam accedebant graues legatorum de ipiorum perfidia querele: quod nulla côicientia tacft^padam fidcmabeuntibus uiolaifent: ut eau* ia belli ÔC initium,fi quod baberent,ab ipfis ortum uideri poiîêt « Côtrà alij fadu excufabât, in errorem depulfum, Non inficiabantur quidem, accitam cohortem,amp;^ portis receptam: ucrùm curam earn omnibus im efTejUtamplispollicitationibusprecesmifcenteSjillam rurfum ex urbe deducant, ac domos fuas tantifper dimittât,donec epifcopus uel hoftià iudicaretur,uel pax cum eo fieret. Addébant èC errorem uerifimilê. Ab fe condudum fuiiïe quendam nuncium,qui cum literis ad ciuitatem aO celerâtibus copqspropereoccurreret, 5d Vuageningam retro à cœpto itinereauerrans,ibi fubfiftere tantifper iubereqdum reuocarêtur, Spem cnim in prgfenti ftatu omnibus reconciliandi epifcopum in gratiâ, often tatam.Nuncium autem ob uiaticum,quod per obliuionê diffèrebatur, totum diem in ciuitate moratum fiiifte,cum iam dudum abiftê credere-tur. Quare obuium cuidam eum fa(ftû,acriter obiurgatum, caftigatû^, ^uôd iamiam feroprofetfturum, rediftêobito negotjo oportuiftet. Sta tim intelleda moræ caufa, accepto uiatico fub quintam paulo uefpertp nam' quanta maxima potuit celeritate in pedes fe coniecifte. Nodis aute intéruentu eum à uia aberraftè:atlt;ç interim auxilia omnium circa urbem igriiara ad portas peruenifle.Etnebelli caufa quæreretur, poftulantû bus equitibus Geiris ut portæ claufæ aperirentur,à Coff conftanrer re-damatum fuiife» Turn demum equitem præparatis ante ad id aniz mis (ut apparebat)cumparteciuium nouandarum rerumcupida,ui clauftra fèrasçp portarum diffregiflè. Nuncio nouarum copiarum, qug à Gelroad turbanda omnia nodcVltraicdu mifïæerât, Vuicam mand perlato,pauormaioroppidanos cepit: quod rebus adbucftantib. non modo quod nihil fidum in fadione eftèt, uerumetiam quod ad bdlum

cota

LIBER V.

*47

tota animos pararet ; necp pacem necp concordiam augen do uires quæ. reret, tametfi ucrbis in fpedem benignis pacem darf cupereuidebatun Tranfiielanidefperatisrebus,nefuiadexitum conucntusintenti, præ* ter expedationem imparati opprimerctur,domos quiflt;ç fuas illico ma^ turarunt.y idebantiam non ab Gelro bofte feorfim, utrum illi fecu öd cum epiftopo bcllandum eftetjicc ne,confultari : fed qua bellum ratiogt; negerere£ur:quof(ç opportunos magis primùmadoriretunEpifcopus nihil iam amplius cuncdandumarbitratus, ncoccuparcturjedtiftimos pedites ad intercludendumVkraieäinis adauftrum è Rheno commeà tum,inoft:iumLeccæmittit:his^Pilanum Amorfortium,amp;^Pellitium Bufcoducenfem ducespræfîcit.Cumhisconiunxit Fredericum Som^ brejfum cum ducentis equitibus magiftrum equitü 4 Magno aut bello Vltraiedino Icuum huius oftrj brachium ualidü praefidiu iam olim ha^ buerat, natura ipfoq; loci fitu firmum, 8d ad utrin«^ fuprà infracp nauiu curfus intercipiendos idoneu« Locus ipfe àreliqua planicie ita eminetj ut utrotj ucrfum in amncm longiftimu profpeëtû præbeat : ôd ad excur rêdumadurbem miruminmodùfitopportunus. Hic intra paucos di* es opéré tumultuario ex arboru trûcis rudi^ robore 8d gleba ftiperieda præfidium erigit: non altû illud quidemgt;fed latitud. pedû quinquagin* ta plus minustcum cuniculis,8duallis præaçutis in iplo aggcrc öd præal tafoftàcircumdudaadadis^Â tergo(utnau{giohoftibus inaccelîum foret) icaphæinoftij làucibus tcgulisonuftædemerguntur♦ Impofita metuproditionisinhoc deinde externa feledorum peditum præfidià funtlndelatèimmiftispeditibus hoftiuni agros pcruaftauit.-quantû^ hominumacpecorum in poftèflionibus Vltraieâinorum oppreftuni cfletjprgdf fixit.A'ferroÔdigniôdftrageuillarumfolùmtemperatû eft; promulgato ftmulcdilt;fto,ut quicquid hominum Vltraiedininominis^ ccclefiafticorum profanorum'ue, abfcpdifcriminefcxus ætatis^ inter* ciperetur,hoftium loco efletdam turn fegetes maturueranu quare quic* quidearum hoftiumerat,Doreft:atumex agris conuehi i eôdern pc* cusomnecompelliiuftum,Subhæc bellicas machinas omnes Vüicæ tanquàm ad expugnationem appararc,cxpedirc^aggreftus eft. His ex rebus matura adhoftilia uiciftim inferenda Vltraiedinis data materià^ cum alq at(Ç âlij trepidis rumoribus de accelTu epifeopi ad urbem non* nihilaffîngentesalimentafuggererêt, tumultuariorum peditumnouas' copias fcripferunt.Fuga ingens hune terrorcm e cœnobrjs fuburbanis penu omne in urbem aiportantiumjmigrantium^ ex agris longo agmi necumarmentoomniperuias fpedâtibusauxit. Et ut bellum ieipfum aleretjUicos öd pagos,ne hoftilia pàterentur,ftipendio impofito epifcogt; pusad pacilcendum compulitin tresmenfeS.ContràVltraiedinus,eos pro hoftibus iè habiturum denunciat,qüi cum epifeopo pacifeerentur: ab eorundem uicis,ne hoftilia acciperent,fé quoep pecuniam Itipulatu* ros.Miferaprofelt;ftôplebisagrariæconditiô,quæcum hoftes non hagt; berentiab VbraiedinOjôd Vitraiedinæ ditionis fuo principe,né prædg ri 2. èflenti

148 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L. T R A I E C T 1 N AR VM

effentjpacifdfubigebantur,V^itraiediniadhæcnon contenti bac ruftii-corum calamitate,infuper eos,quos l'nuitosrcftitantescp operam fuaiii in oflioLeccæfoffsducendjspofuiffeconftabat,noâ:earreptos,ac ru* re in urbem extrados,in carcerem coniecerût.Erat totus intérim in hoc cpifcopuSjUt hofti undiq^ comeatus clauderet ♦ Haud quieuit inter hæc Gelrus ♦ Laceffentibus ad hune modum Vitraiedinis bellum in inféra ditionecontraepifcopum,iplè aliquot dies de belloTranfifelanocofuI tauit.ïoannes Vuiffingus cognomenco Henricus Macer, 8ó Matthias Ketellus è Tranfifelana regione oriundi erât:equitum par nobile, èC ob belliartes Carolo Gelrorum Duci chari.Hirelitfta patria multis ma* gnis bellis fubillomeruerant: quare amp;nbsp;prior illeingradusinteriorisa* micitiæreceptusfuerat.Corruptiprecio,feu(quodmagis affirmarim) utgratiamapud principem Gelrum inirent,Haffaliamhaud procul à Suolla proditione tentandi negotium fufcipiunt,Poftridie Id, Auguft. lucis principio tanquam ad mercatum nauem armatis grauem, fed alïe* ribus fparis^inftratam,ipfioppidanisutpopularibus domefticè noti in oppidum recipiunt. Poftquam autem ad forum uentum fuit,ibi deie* tflis alîeribus cum ingenti clamoread faciendum fubita hoftium fpecic pauoremoppidanisoriûturarmati,occupant^oppidum. Trepidatio maior,quàm prohoftiumnumero,quantûhominum in publico erat, in fugam corapuht.Captooppido,àdircpuoneSlt; cædetemperatûcft. Vnus,qui folus obuios foro arcerearmis ac uirtute contendebat,à con-» fertis m ultis uulneribus confoffus ccciditJnoentem interim hominu ar mentorum^pr^dam exBatauiacgit: diripuit^,quicquid uillarum ob uium habu it epifeopus. T um confilium ordines Vltraieôini deabrogt; gando publicè præfuli cpiicopatu,ac focietate cum Gclro iungenda coé pere.Quarexvii.Cal.Septemb, conuentushabendi dies ciuitatibusj ut Vltraietftum conuenirent, inditîius cft, ad audiendum publicè in fre^ quenti ordinum concilio diploma ditionis VItraietftinæ recitari : fimul ut ea quæ uitio perperam quotidie admitterentur,mutarent amp;nbsp;corrige* rent.Spedabat autem eô Gelrus,8c fatftionis primores, penes quos uis omnismifeendiomniaerat,utafïenfu triumaliarum ciuitatumprincigt; pe hofte iudicato,ipfgquo(ç in belli focietatem traherentur. Ex Amor fortia uenere legati SegerusVuilda, ÔC Nicolaus Gerardi F,Etreliqug ciuitates,quamuisextra belli focietatem Vltraieôini,quia commune tri um ordinum negotium,cum acccrferentur,prgtexebatur,legationes fu as quoep mifererne non uenifîe fraudi fuilîet. Poftquam ad edîtftum c5* uentum Vitraiccftum in curiam magnam bafilicæ D, Martini frequen* tes conuenere,primarius decanus hiftoriam quatuor fuperiorum anno rum dicendo texereexorfus, oftêdit quàm multa beneficia pop .Vitra, in Henricum epifeopum contuliftet,ea^ qua nuncingratitudine uaftâ* do agros,ac claudendo undicp flumina SC c5meatus,pcnfaret, Exagge* rauit pericuîa,fanguincm,iâcultates:que pro eins dignitate tuenda, pro dncolumitate ac falute patriæ conferuanda depofuiffent.Ä quo tan toru V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bcneficio*

L I B E R V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14p

benefîcioru admonito^cum gratia par rcpctcrctur,c5tra diploma religi ofe a fe iuramcnto inaugurationis die confirmatum,ipfe indies alia atqj alia,qij3E ad nomen Vltraiecflinum extinguendum ipedarêt,moliretur» Bellum illatum cum ordines auertere no poflent,modicaauxilia ad pro hibendam,fi qua inferretur,uim,non ad concitandum bell urn, comp a* rafledegationibus mittendis,orando,donando^ quantum in humano confilio fitum effet,fudauiHe,ut id declinarent. Inde ubi hæc amp;nbsp;alia mul ta id genus in hanc fententiam peroraHet, rudern quandam ex tempo* re delineatam formam decreti de iungenda focietate cum Gelro,et bello cum epifeopo gerendojn medium è finu protulitdeólum^ illud publice eft, Fuit id autem in hæc uerba, cuius exemplar Amorfortrj sad referendum pctentibus datum extemplo eft’ Nos collegiorum primates * Decaniicanonici v,collegiorum bafilicæ D, Martini,Seruatoris,Ioan ** nis,Petri,Diuæ uirginis,in urbe Vltraiedina.Poft hos, equefter ordo “ ditionis inferæ:C5fules,Tribunitia poteftas:uetus nouus^ Senatus ur ‘‘ bis Vltraiecfti:tabulaium harum leóloribus.attp cognitoribusztum au* “ temamp;Sijsquorumhgcc5trouerfiarefertjreferet'ueinpofterum,S, Epi fcopus Henricus à quo in epiicopatum uenitjuobis non minus geren- « dis rebus peftilens,quàmditioniperniciofus fuit,Primùm autem, cum nullo publicojfed priuato quorundam confilio, quos in interiori amici “ tiægradu habet, nuper arcem Meideniem cæpiffet,penè nobis bellum “ concitarat. Nuncquoep uicis inferæ ditionis omnibus grauia ftipêdia imperat, præter ius ÔÔ bonum:tributo ne humili quidem agricolaru fe* “ ci remiffo ac tenui. Arces caftella præfidijs impofitis exterorum equi “ turn peditum^infimiloci,exclufisfummo loco Vltraietftini nominis “ natis uiriSjfirmat, Agreftem ad hæc hominu multitudine totis agris ar* “ matam, cumfofforrjsinftrumentisadfodiendum,86locomunitó inex “ pugnabileprffidiûinLeccæoftio collocandum,nonadtuendosaduer “ fus commune hoftem fines, led intercludendas uiasaditusqp omnesin urbem conuocauit.Vt mittatur,quantum exteroru auxilioru equeftri* “ Um ac pedeftriuindies confcribittquorubona pars eftexeorumgenere, quiP,VItra.Ièmperinfêftihoftesfuerunt:fcilicetutnosinanguftfisc5 “ clufos obfideat,amp; ad deditione copcllat. Ex agris ciuiu noftroru,quafi hoftiujbubulu pecus egit:amp; quantu armêtorû in paftuis fuit,prgdg mi litib,dedit,Cum aut tutos nos ab hoftib. effe exiftimaremus, nulla qui ** iiimuscôie(fturaaffcqui,quorfumifta,quouec5fîlio paret:quib.admif“ fis,hanc iniuriâ nobis c5ciliauimus:cû hadenus no fortunas modo no ** ftras c5 eo,Iéd uitâetiâ periculis ingêti animoru confenfu obiecerimus, “ Quare hoc eius confiliû 8^ turpe fœdû,tu eu diplomate ex diametro pugnat,tu ampliflîmis eius promiffis aduerlàtur. Spedat aût id ipfum “ bue quolt;p,ut cômunis libertatis iuralabefadentur, publica totius ditio “ iiis libertas,laudâtæ cÔfuetudincs,inftitutamaiorû, iaduranominis VI ‘‘ traiedini amp;nbsp;agricôlaru,in præiudiciucômüne omniû ûblitcrentur,ab* “ rogenturç Jta(j ut hsccjÔC id genus alia mature auertantur:fimul ut, ne fl 3 flobia

i;» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M TLTRAIÎCTINARVM

» nobîs cxitio fint,occupentur Jias ob caufas pericula in pofleruni im-a, minenna,quæhincpullularenobis,amp; pofleflionibus noflrisolim oriri ,5 poHencfîmul utdiploma,iura,libertatcm,confuetudincs,landtas colo ai ciatisanimistueamurrcenfuitlenatusôdordines confultatione matura 5, amicitiam aliquam ineundâeHe,neincauti eximprouiib opprimamur, ,gt; amp;infidiasdeciinemus.Qiiamobrem concordes locietatis fidem ianxp aa musjiiobis Óó poftcHsutilem futuram:ódfœdus adiunximus,ratû faiv » lt;flû^auxilto fenatus hocdecretum habituri,quod huic calamitati,hfs^ » impêdentib.pericuhsconfociataanimorüconcordiaobftabimuszuim » armispropulfabimus.Quodimpeniàrû inbellumfiat,idad uniucrios » pertineat.Aleafecundaaduerfa^ omnibus ad exitûeiusufcç cÔmunis, aa nbsp;par ex æquo omnibus fit periculu.PlacuitquoqiJn conferendo nemi

9, nem excipi mortaliü deberc:nulli remitti ftipendiü impofitum, quo mi agt; nus cum alqs contribuât, fed ut compar pro fan is religio cenfeatur. Con 9j tribuentæqualiterhucimaginibusmaiorû illuftres homines,amp; humili aa loco natizopulentia cum tenuis fortunæ amp;nbsp;infîmæclalîisproletariis,ut »j respublica pofteritatiincolumis tradatur.Necçmagniquidem referer, aa unde pecunia redigatur:exmutuo^ne ufurario'ueacre,utagripignori,fi jgt; necefle fit,opponantur:quo hoc negotium alatur,amp; ærarium fufficiat: aa an alia uia.Qtiareapud Deudatis dextris mutua pacfti fîdê fpondemus, » quod ficubi opuscrit,lummoomniü côfenfu,autcertebonæacmagng ,, partis uoluntatemutuâ uiciiïîm operânoftrâin hocponcmus,ut oppo ,, fitæhypothecæredimantur,murunfœnus diHoluatur,ut damniexpcr aa tes inde euoluamur.Nemo turn ea in re tergiuerfabitur/ed datæ dextræ fancire^ fidei quifcp memor,lubentêfeac uoluntariû(utpar eft)offèret agt; ultro. Interordines ncmoiusfibiullaratione,autuiamadclabenduulli 9gt; us libertatis prætextu ufurpabit, quacôtra hocdecrctû ad aHerendam 9gt; fuâ dignitatê turn uti pofîet.Quod fi nos bellû (quod deus auertat) ha-3j bere contingat, cum hofte neqp pace faciemus,necp amicitiæ fidê adiungt; 1gemus,necp ullas fi quæ offerantur pacis recôciliationis uc leges quauïs »gt; iuftas èc bonas,quæ hanc Ibcietateimpediant,ipfiordines feparatim re 9j cipiemustlèd ne ipfè quidern, qui nobis ad hoc bellû auxilia miferit. Si 3gt; uero interim tolerabiles dari pacis cÔditiones ufu eueniat, ea no per unu aa aliquem exordinibusaut focijs iungetur:fed eiusfàciendæpoteftas trh aa bus ordinibus,aut bonæ eorû parti permittetur. Et quæ in ea bona atep » æqua uidebuntur,illa cæteri rata,iufta,ac firma iudicâto. Dolus frausep aa abefto.Quoniâautem iflainuiolabilia elfe placuit:nos collegiorû proce 9 res 8d collegiorû fodalitia,noftrafigilla:itidem amp;nbsp;nos cômuni equeftris 99 nobilitatis nomine rogati, loannes Renefehius Vuluenus eques auragt; 9j tus,Gysbertus V araus, V uolterus Hammo,Erncfthus V uicanus.Co 99 fuiesitê urbis Vitra. tabulis fancitifeederis magnû urbis noftræ figillû 99 appendimus.DatumVltraiedi,anno XX vil. fuper M. d. xiii» Cat 9 Septemb. Poftquamfœdusiuncflumdebellocomuniterparandoin frequenti ordinum acciuitatû concionerecitatum ftn't, legationcs ciuv tatum

LIBER V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ifi

tatum^quarum nullauoxcôfenncns accenerat,accepns exemplisad re^ fercndumülico domos fuasreuertuntur. Epifcopusaudins qsquæcir^ ci urbem indies Kercnt,mctuens ne ob fuperiorum annorum odium et fimukatena Amorfortrj à Ce per banc occafionem alienarenturjiteras ad fènacum dédit inhæc uerba * cRra fides ôlt;2 ftudium erga me effecitj ut apud uos animi mei ex iniuria accepta ægritudinêefiundam. Dubium mihi nôeft,quin rumordeexclufîonead uos allatus^ uarieuosaHecerir, Lctor tarnen,uobis eundem animura adhuc efife in me, qui fuperiorib^ annis fuit:uti rationem rerum à meocftarum-ôd confcientiæ reiflæ tefti-monium uobis probem .Audio HalTaliam nobis ind ranfifelanis à Gel ro per homines talium negotiorum artifices adempiam, à quo quiduis potius quàm hoftilia expecraram: cumincolumi ad hoc tempus amici-tia,pax à me prius, amp;nbsp;quies ab armis data, uiolata non fit. Atcp utinâ ea. perpétua,quoad uiucrem,efle potuifïet.Statueram nuper Vkraieifrum ad tranquillandos difcordiarum turbines armatus contendere, ut refti-tuta repub.ocium priftinû ditionirecuperaflTem. Erat confilq mei ratio taliSjUeinermis urbem ingreffus periculum,utantea aliquando,fubirê. Qiaareauxiliarib.copfis, èC equitatu ad corporis cuftodiam inftrutfius ad urbem uenimon alio mehercule confilio, quàm utinteftinam fàcem partim per id tempus,quôdin Germania fupera abefîem, partim in ua-litudine mea aduerfa'exortam, penitus extinguerem. Adueniêti portas clauferunt. Quàm uero ifti ea in re iuramenti religioni fecerût fatis, efto adpofterosdeeareiudicium.Superhæcexternaequitumamp;peditû au xilia in urbem receperunt. Nihil itaqi aliud humani confilp mihi fuper* eft,nifi ut à uobis contendam,ne,quod ad belli dubium principium atgt;-tinetjUeftri periculiadmoniti,ad mature confultandum ofcitates opprix mamini:reputantes identidem apud animos ueftros, quid hincfitcxo-riturum,uiam inueniatis,qua malum imminens propuliêtur : ut fi in ra* biem propediem animi ad bellum parati exarferint, extra eius necefîita-tatem uos amicos habeam, ac colam:quibus fretus, inimicorum, quos hoftium loco pofihachabebojillatâ iniuriam ulcifcar.Quod fi obtinux ero,beneficium non poneturapud immemorê. Cæterum quoniâctim aliàs,tum belli temporibus in fpeculis intentior cuftodia propter ditio-* nis limites neceflfaria eft : ne ciuis per nocdurnas uigiliarû perpétuas mix ferias nimium obruatur,è proximo Hoechlandios in ciuiratê accite, qui pro mûris uobis in agendis ftationibus auxilio adfint : ne per proditiogt; nem tentati,in hoftium poteftatem trahamini. Chriftophorus Lâgius, uir militari gloria clarus,qui nuper cum graftatore pediie caftellûTeü tonum in Marfis ipfo magiftro ordinis cæfo,expugnando ui ceperat ac diripuerat,per id tempus reconciliatusfadioniVltraieifting, cohortiin urbe præfedus erat. Hic Calen. Septemb.cum quadringentis peditibus ad Emneftiorum agros efFuia populatione uaftâdos mouit:qui cum nix H il minus quàm hoftilia operirentur,pridie efculenta uenum VltraieóS împortaranttEmneflîc accepte Vltraiedinor um aduêtu,cum iam haud n 4 procul

MZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRA16CTINARVM

ptocul à ui’co abeflcntjtumuituano collega rufticoru manus, m auia lo caadnu ditïi'ciliadiffugit: undeeminus inordinate irrumpentcs, ÔC ip* fum roburagminis âtergo tardius fequentes,fclopis tormêtis^ manu* arijs carpferuntNumero enim hofti longè impares,nequaquâ acie oc^ currerepoterant. Vbi ueróagmcn citatum infidias præterfjiïet,clamore à tergo amp;nbsp;ab latere terribilifegnius ab itinere procedentes adoriuntur» Fit pauor ingens atcç trépida tio.cadunt ali} globulor um nymbo:ali}ar misabiedis callium ignari, in circumiedas uic paludes diffugiunt,ubi a. fuis longo interuallo excluß hauriuntur.Interim prægreHum agmen eC fuie omnia uaftat populatur^,eo^ infeftius,quod partem fuoru ab oc cultisinfidijs carp tam^ac comp ulfam in paludes accepiffcnt.Quicquid graue nimis alportatu eraGcorrumpunt.Fuit autem prgda,nimis quam opulentaarmentorum8lt; pecorisomne genus Sôpecuniæ ad ieptemi* lia aureum.Addiderunt amp;nbsp;flagitio perfidiam* Opulentiores ubi in ma* nipularibus fidem,nehoftilia paterentur,padi eflent,excompofitoab airjs fuperuenietibus fe fua^omnia redimerc adigebâtur»M.oti iniuria EmnefTiorum Amorforti},(nam amplasibipoiïèflioneshabebanCîite rasextemplo Vltraiecflum mittunuEarum autem fêntentiahæcerat’Sc natum Amorfortium accepiffèjquàm hoftiliter colonos fuos,quos Em nefTæ in agris fuis colIocalTentJmmiflis peditibus ipß diripuitfent : pe* rindeieearn populationemaccipere,acß ad murosfuos arma fcalas^ intuIîHent^Vellefcirecaufamjquamobrem prohoßibushaberctur*Rc fponfum ab VItraiedinis eft benigne amp;nbsp;callide’Non debere mirum ui* deri,quöd infèftaS^ hoftilianullam padi fidem pateretur EmneHij, qui priores laceHiuinent.Superioribusenimdiebus uoluntarios cosad oßi um Leccæepifcopoin poncndo praeßdio foflforijsarmis opcm tulifle^ Si à bello e(Te alieni uellent,hoftem non adiutum opportuilfe.Inde cum infeftoagmine in Eïamcrffeltios mouerunt,(uicuseftfubpræturaLu cfdana,ad mille paflluum ab Amorfortia)eos^ foede depopulati,opima pecorumamp;^ rufticorumprædâ Vitraicdum compulerunt* Hac expcdi tionepoßquam ingens damnum pracdijs Amorfortiorü datumeflct, per literas amp;nbsp;legationes cum Gclro Só Vltraiedinis grauiter de accepta iniuria expo ft ularunt: quod hoftiliaomnia pateren tur » cum ipß in hoc certamine à neutra parte femperftctiftent: ut utriß^ animos fuos doncc debcllatum eftct,probarent : nelt;ç aliud hadenus declarafle nbsp;nbsp;id quod

amicacuicinitatis effet, coargui poflènt. Polliceri nihil aliud adeo dein* ceps Gelrorum principi Slt; populo Vltraiedino fe præftaturos * Super cætera mirari,quód illi non reputarentfecum, quam infeftus Gelri Vh traiedini^ nominis ager reddi ex Amorfortia pofTet^fi uellet in belli fo* cietate diicedere»Adea Dux benigne Amorfortrjs refpondit* Nunqua aliudarumofuoperfuafûmhabuiffemecaliôfequàmad perpétua ami* dtiâ inclinatum, Só uicinitatis ius cum fenatu pop. Amorfor tio colen dum.Id ipfum quoçp fuis ordinum dudoribus ab initio inchoati belli mandaffe.Verum ut multafæpenumeroabfenteprincipepeccantur,cC fedurum

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B E R V.

fclt;n:urum fcjUtprimo quocç die ipfîs fundorum fuofum cöloni in ince^ prumreftituerentur.Qua dereamp;literasfedediHèad Vltraiedinos, uC quemadmodum edixillct,facerent,fi Amorfortfj prius agros predii fua in indiccin conieda,ut dinofeerentur in pofteruin, exhibcrent, Ni-* hil illi morati, fcripto ca Vltraicótü tranfmiierût : quare aliquanta pars peooris colonisillico eft reddita.Hac proipera reLangianorû milituni excitatus Arnoldus Faber,ternæ cohortis dudor, ad parem ßrtunam tcntandam,Dhebergam(epifcopi ca turn uilla erat)cum expediro exet citu eamdepopulaturus proficifciiur.Erat in eo exercitu gregarius/eti lixa uerius,famuluscuiufdlt;àGerardiEcci'),ènob!htateVltraielt;ftina,nec^ armis ferendis aptus,neçp ad militaria munera obeunda maturus : ado^ lefcens impuberadhuc,cgterum indole ierocijamp; truci ingenio fupra a?ta te.Hicofficij caufaexoratohero,agmêexpeditusfequutusfuerat.Qiiö niamauternpræda ob in colarum Sduicitenuem fortunam non magni nominis contra(fta,non operæprecium uifum fuit diutius ibicaftraha^ bere:fimul quiapericulofum ob denfatifolinaturam erat^perquod hogt; ftiabDoreftato opportuni fuiftent, Quareceleriter Vltraiecftu, priuC quam nuncius depopulati agri Driebergrj V uicam allatus eftet,iter oc cupant.PræceiTerat iam agmen ducentos paiTus,cum lixa,quod agrico lænullampecuniamexprimere ad pacifcendumfecum poftet,ardentlt; ' manipuloadmotOjS^ uillam,amp; ditiftimaduo granariaincenderet.Ro^ bur amp;nbsp;cohortis dudor exorto incendio ftupefadi, mittuntfpeculato-' res extempio retro, exploratum quid rei eftet : iubent^ autorem patra^ ti ftagitrj arreptum(mukfta extremi fupplici] ab incendio abftinere iufti fuerant)atq?equofunib. alligatum, fecum in urbem trahi. Rumor incê di} in agris turn primu à Gelris mifti baud paulo concitatiore curfuVb traictftum allatus,plus ciuitatem quam ipfum hoftem conterruit: quod quantum ædificiorum extraurbem ÔÔ caftellorum haberent, epifeopo incendijs ac populationibus opportuna forent,Et quod præfagicbant, id opinione omnium celcn'us ftatim accidit.Epifcopus infequeti incenz diorumaufpicia no(fte,cum quingentis peditibus Só modico equitatu exoftioLecc^ad urbem acceftit:accopi}s in ripa Rheni ad ducêtos inz de paftus inftru(ftis,nequaquam Gelrum metuens, manipulares leeftos ad fuburbana tria incendio infeftè uaftandaemifitiaddito tarnen hoftû li fpiritui dementi edi(fto,ut antequajm ignis tedis inijeeretur, omnia flamma abfumerentur, quantum pecorum amp;nbsp;fupelleÆlium feruatum quifepueUet,raptim è domibusauferrent.Dum in tenebris filentio hæd geruntur,pauci,quibus animus ad omnia paratus erat, placidead porta rum uerfatiles clathros fucceduntaufcultatum,’num i} qui in murorum ftationibus excubabant,fuorumaduentufremitu ftrepitu ue fenfiflent» Inde ubi fopitos uigiles, ut in nullo uicino metu renierc,|elt;ft{s in tribuS fimuliuburbijs igneminqciunt.Clarumexortum prius incendiû fuit, quam ftationart} hoftem adeffe cognouerunt. Et quia laborantib.fuis» quodhoftiliucopiarumuis incerta effetjpertenebras opcm adferreno audebant,

i$4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

audebant,totis mccnibus amp;nbsp;turribus tormentor urn tonitru eminusfiil minatum in de per plerumq^ nodis in incertum eft. Plebs cum armis ad rrtüros adeiTe, quifqp in fuis ftationibus i religio uero in curiam pontifia ciamarmata exciritrcpidèadomnem euentû iuftaeft:numerum magis au(ftura,quam ad bellanduaptamultitudo.lneêdio hocfuburbano to^ ta urbe perturbata,præfc(fti militum, ut fuco aliquo inüidia populärem ob prius datu incendiu à ie auerterent, teftarentur^ nullo publico con^ füiofacinus patratum jipfum incendiarium capitis anquirendû publice Condemnât* Nee dubitant, quin plebes, pœna authoris ac fpedaculo exaturatajfremitumremitteret.Peruentum eratin circû Palatinum,ubi reus iudicum lententrjs damnatus percuteret. Ilie autem inter trifte fup plicij minifterium cu femianimis nudatis fcapulis in fabuliaggerem du* tftus efset, lieftore ex compofito auerfo,extrahentc^ animaduerlionem, ad circumfulæ mili taris multitudinis hortatum recepto animo,ut manj bus uinéîus ftabat, in fugâlêdedit : elapfus^ nullo inlequentein Ciuici rempli afylum eualît» Crebræindequotidie eruptiones utrint^in hofti cum fa(ftæ:frequentes item uelitationes, ac prælia multa commifta.lnie rim lecundo menie quàm bellari cceptum eftet, ærarium in urbe exhaii ftum (quia ftipendium non perfolucbatur) mercenariû militem tarnfe^ roce fecitjUt nee ad contrahenda certamina, nec ad eruptiones in hofti* cum faciendas induci potuerit.Quare pecuniae inopia ordines copulli, D. M. VuefiumadGclrumquindecim aureoru milia mutuopetitum mittunt: pro quibus uiciftim illi prædibus acprædrjs omnibus ecclelîa* ftici nominis in eins dinonecautum eft . Vuelîusnoéïe (quiainterdiu amp;nbsp;indicium amp;nbsp;occultas hoftium inßdias metuebat) iter emeiifus, breui cum pecunia domum, præfens gaudium amp;nbsp;ciuitatiob direptionis mcx tum,8ó militi lecum leren Sjtedijt. Noluit autem fadio locupletioribus, qui oneri ferendo eftent,circa initium belli,ut tutius id traheretur, neue corum animià lea'ienarenturjautad nouas res excirentur,ftipendiû im ponere.His Doreftatum allatis,epilcopuSjCuianimus ad obftdendum Gelrum per hæc addituserat,cum Içxcentis peditibus amp;nbsp;centum equid busimpedimcntis^pridielduuSeptem.adurbem mouit,amp; quidem clara luc^*: occupaüir^cœnobiû Pacatæ uallis,millecirciter ab urbe paC fus. Agitabat id aijt,fi in caftris ibi politis pcrleueraftet, ut iter aditum^ Geiro intercluderet,ne'ue commeatus è Batauia in urbem portarentur«. Ec apparebat hinc ab ortu,inde à meridie in Leccæ ripa infeftîs itinerib» id facile futurum.Ne Gelrus receptum,cumuideretur,in urbem, autex urbé Arenacum haberetjftatim quàm locum caftris occupaftet, à frotc lapidibiis ftratam uiam tranfuerfam perfodit. A tergo uerô,ob difiîcilia accelTu paluftria pafcua.minus tormentis admouêdis amp;nbsp;équitatui apta, nihil erat, quod periculi ab ho ftemetueretur. Rumore de hoftium adx uentu èC capto caftris loco per quofdam ex agris trépidé in urbem alla* to, cum uanum unum id de duplici eorum numéro fparfum inter cæte* ra effet, claudi extemplo portæ iubentur, Et quanquam eorum acceffu nihil

L I B E R V.

nihil auxiliares Gclriperterrerentur,metu tarnen nepraeGdiuni in iplïs propeportis ftatiin inchoatum intra biduum ita muniretur, ut inde ex-turbari nequirétj8lt;f utrincpardaobfidioneprefii, famereruincp inopia rurpiter ad deditionem compellerentur,tumultuofe ciim torincntis AIz bana porta crumpunt,occurruntcphoftiad portam cui ab open's urbaz nis nomeneftjtrecentos ab urbefermepafTus.Gonftitere intra portam óiproximum pontem tuti agloborum ia(ffu, dum pauci cum leuiorib, tormentisemiHijhoftem aduelitandum eminuslaceflerent.Epifcopus nihil moratuSjöóipfe manipulates ad prouocandam pùgnam Gelro ob qcit.Stataria autem fuit nulla,fed procurfando refugiendo^ per pafcua inter leproforum edes èC obieóam portam, Parthorum ac Numidaru moreinuicemproculferircjiimulacrumuelitationis præbere.Nec fta^ bât interim copiæ utrin(ç ociolæ » lilac cnim grauiorib. in regia adduvtis uiam fclopis infefte inuicê ex interuallo incelTere. Cæterû quia mutuus confpedus per intercapedinem extra globorum ferme iadium erat utracp acies ita inftruda ftabat,ut neutra ab altera nec à tergo,ucc à frote lateribus ue uulnerari pofTet/nam hi pong mole uelut uallo obiedojlli fyluæ den Iitate tuti,certaminis ipedatores erant)nox imminês procur* iatores ad receptumutrincpcopulit. Ab neutra parte clades ilia accepta fuit. Habebathoftis intra ccenobi) pomœria fua caftra, equitibus Geb roruinacceffa,Statuit Martinus Rofïèmus militùGelrorûTribunus per prata,à tergo caftris circuieda, cum omnipedeftriu copiaru ui Epi fcopij,utcu^caderet,adoriri.Quareeanodeimpedimêta,ôôcâpeftria tormenta, puluerem tormentarium, crates^ expediri apparari^ iuflit. Mane ingens coorta ncbula,caligine denfa cœlûobtexit : quam paulo póft tempeftas fequuta,con Cilium difcuftit,ac Gelrum intra muros cort tinuitEodem diemulieres aliquot Vltraiedinac in itinere ab hoftib.ingt; tercipiuntur»Quae de urbis ftatu, de^ auxiliariorum numero interro* gatac, ubi eaquæ fàndo domi audierant,fideliter expofuiftent, nulla ncz que contumelia necp ignominia affedæ,quô ire cœperat, dimittuntur, iSlode infequenti duas molas inieda flamma ad Albanâ portam in Gel rorum confpedu manipulates aliquot corrumput.Roftemus uarrjs cu ris animo agitatus,qua arte ex loco fuapte naturamunito fine fuoru clä de hoftê fubmoueretjludibrio rem cum Duce itaaggrelTus eft. Dux ft* ditias literas ad Roftemum in hacc uerba fcripflt: Se fequenti diepaulo fub exortum folis cum quatuor milibus armatorum,5lt; mille cqiiitum, adBiltamadfuturumiipleinterea quantum copiarum in urbç eilet, ex* peditum ad inuadendum à tergo (ecurum hoftem filentioportis educe rcf.fèueró circa aduerfam portam cœnobfj eum inuafiârum. Has literas callidus princeps 8^ gloria militari claruscum huiuiîmodi mandatis tà' bellario tradit,ut ex compofito in hoftium ftationem intercipiendus cU literisdiuerteret:utrjsledis,hocdolopauorhoftiinqccretur.Erat ta^ men in urbeperfuafio talis,ut ferio id futurum fuifte autumarent. Haud fefellit Gelrum ars fua.Nuncius ex induftria in ftationarios illapfus exgt; ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cipitur^

ly Ö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAlÉCTINARVH

ci'pj'tur.Li'teræ extortæ,SC ad Trib,delatæ,iilico inter initimi cÔfilq prp mores duces,rerum confiliorum^,quæ Gelri inter feagitarent,cognox fcendorum auidos,recitantur.Et quanquàm denouis coprjs côfcriptis nihil allatum eflet,uanisliteris tarnen habita fides efiêcit, ut ferio extemz pib ad uafa conclamaretun Rati fugam occultb futuram, impedimenta cum bellicis machinis, ne àGeIro præuerterentur, diluculo Doreftatu præmittunt.Timorêuanumfequutaeftfugaeffurainordinata^ agmi^ nis^haud perinde metu,ne è proximo à tergo carperentur,at(pne noua* rum copiarum occurfu àfronte fimul amp;nbsp;à tergo circumuenti, memora^ bilem cladem adinternecionem ufcp acciperent» Geiruscognita per exz ploratores efFufa fine ordine hoftium fuga,paucis in urbe præfidio reli^ élis jfugiêtes equitibus immiflîs aiîequuntur.Fugientiû poftremo agmi ne turbato,uerfîs equitib.pontificijs in Gelrum fit fupra Seftû equeftrc certamê. Paucisutrincp uulneratis peditûacceflu,Gelrusreceptui in ur bem cancre compelliturzdiremptû^ inhuncmodum præliumfuit.Sta* tim quàm reliélis caftris epifcopus Doreftatum in hyberna abtjnèt,prp ufquamconfilium mutaretur, Gelrus nouis copfis quadringentorum peditum urbem firmat: quæ per fuburbium in hoipitqs (plebs enfm pa ïam cas teélis recipere recufabat)funt diftributæ. Cum his fimul fuper/ uenit rumor duas cohortes fecundo Rheno tedis nauibus,ut ab aqua et terra in Leccg oftio prgfidium expugnaretur,indies expeélari» Ac ne ua nus rumor,coargueretur,quo aures omnium impleuerant,omnia,qup bus ad demoliendum quatiendum^ præfidtj uallum,amp;S fôflas obruen^ das opus eiïet, crates atque fcalas item apparant : commemorando ac* dtos plures équités Iuliacenfes ♦ Ipfum adeb Ducem tantum auri proz pediem,quo bellum traheretur,adportaturum,uteoEpifcopus8^ e* fus frater Palatinus uendi poflent : hacperfuafione multitudini obfîdigt; onis Se fàmismetum ademerunt» Etquiaiamexaélaæftateautumnus férus erat, ut hyems iamappeteret: qua pluuio cœlo, ad oftium Lcccæ tormentagrauioris generis per præpinguem uiarum rotis hærcntem glebofam terram adducinequibant,multosfùmptus fuperuacaneos fèceruntinter hæc media confîlia,ne quid temporis remitteretur,Langt;^ giusin Schalcuicanosprofèdus,inde magnamhominumacpccorum uim præ fèegit:à quibuspaulo ante epifcopus pecuniam quoep ftipuiaz , tus fuerat«Et haélenus quidem Geiro fua fbeietas cum Vltraieélinis im punèfueratreum epifcopus animaduertens fibineceffariain utrumçpho ftemarmafumendaefïe, tranfmiffo RhenopartemBatauoruminfulæ peruagatuSjincendio populationibus^omniadeuaflauittftipendiarfis Mauricanis, Ryfuicanis^ faélis^præda onuftus Vuicamredrjt * Nec Vltraieélino quidquam iam prêter fuæ ditionisuicos reliquum erat,8d cos quidem paucos,undeftipendiumadbellum,nehoftiliafentirêt,ftix pularentun'ConfuItabatur interim de circufîdendo hoftium præfidio. Sedobftabantmulta,quibusid quodagebatur,adexitum perducerc nô poterant. Anni tempus, quo fub pellibus miles habenduserat:uires infirmio«

L I B E R V»

in firm lores quam quae ad obfidionem fufficerct : fiifpeifli pkbis animi, ne urbeegreifis præfidrjs nudata portæclauderentur. Tentandum om nino tarnen erat aliqiud,ne uel militu ammi bello defueti, luxuVltraieób -no frangerentur.Cieterû ut defedionis (ecuriin hofticum cum omnib. copiarum,quas intra extra^ urbem habebant,uiribus ck urbe tuto mo^ uerentjCallidum confilium in fpeciem plaufibile repertum eft. Decreue^ runt ex omni fagittariorum iodalitio, quod ea tempeftate ex opulentia pléracç urbis confcriptum erat,trecentos fele(ftos,obfidum loco fecum, lufpicionem difiTimulantes ad obfidionem abducere:et hi ipfi,ex operis, quos uideretur, binos fibi allegerent. Vbi uerb id detedum in uulgum promanauit, fremitustota urbemultitudinis exortus eft, indignâtium, uociferantium^, hafce ne eftè copias terreftres nauales^, qüæ à Lecca hoftem circumfiderent f Hoccineillud auri, quod à Duce in belli ufum adueheretutc'fcilicet ut ad cædem amp;nbsp;obruendas corpohb.fuis hoftium foftas deftinarenturfAdeo tota multitudo cum epifcopi eftet, quia pro* pterobfides addudos nihilo tutior àdefedione urbsuidebatur iutu.-ra,abfciftum id confilq fuittnê quemadmödumVltraiedum Geirorum làda fuiftet,rurfum fub nutum ditionèm^ Epifcopi pcrueniret : ut folét nimis callida confiliaeuenturerum triftia,mortales pigruiç fallere.Ver^ fi inde ad operas côduditias publicas^ ÔC baiulorûplebem,foftores^, quorum minifterio in caftris ponéndiSjôCadaliaquælabotismaioris opera erant,prolixisuterentur,uixinuitos teftitantescp fadiionis odio, addito edicftojfofTorii s inftrult;ftos armis lècum urbe extraxerunt. Equiz turn prælèdo cum ducentisequitibus adoccüpandum opportunum ca ftris locum prg milTojpars aliquanta urbi prefidio relinqiiitur. Equitem Dornam iter habentem(nam Vuicam oppidum haudptrindeloci fitu aut laboribus munitum,præter imminentem arcem epifcopi fedem,mu tatoconfilio prius circumfidereparabât)cæteramultitudo peditu fubz fequi iulTajn Ameronga illi le iunxit, Viginti fortèequitum Gelrorû ad cliciendum hoftem Vuicam propèeuagabantur,reli(fto à tergo in infigt; dijscaeteroequitatUiFredericus Seldenackerus epifcopi equitumMaz gifter cû unà turma Gelro,nihil moratus,fubitb patefadla porta occutz rit. Geirus ex praeparato,quafi uiribus impar,prælium detredans’ pau^ latimcedéndojhærentesin tergo epifcopios, in locum infidiarum pergt; traxit. 1 bi à tergo Geirorum infîdi^ exortæ,Slt; multitudine et clamore in gentijhofti inopinata re perterrito pauorem faciunt.Itaqp quâuis ab opgt; , pido exclufijin hoftium undi(çpoteftateerant,acerrimum tamê, fi quo paiftoperconfertumordinemerumpcrepotuiftênt,prælium edidere^ Aliquâdiu tentato certamine cum pauci hoftium impetum, fepti undiz que,non ferrent,nelt;çfugaelabipoftent,Gelris fededidere.Prgfedlus egt; quitum cum paucis inter dimicandum per confertoshoftes ftatim poft contradum certamen in apertum dilapfus,armis in foftam occulta abie dis,ut ad fugam expeditior eftet, equo V uicam per Lambrocam le abz ripuitiDuodeuiginti capti,et Vliraiedum abdudijlege militari multatl

O tur,dimitgt;

R E R V M ,V L T R A I E C T I N A R VM tur,dim{ttuntur^.Mox paulo mutato rurfum confiho auerfis itinerib» ,v 11 i.CakOdlobris Leccam cum pedeftribus equefthbus^ coprjs Gel Tus petit.Et quia no(fle itcr illud emetiebatur, ignes excopofito e fpecux lis.maximè turri Doreflatiana ab epifcopo ijs cditi funt,qui in præGdio ofti] eranuHiubihoftium aduentum iènfere, adeo^iamintra teli coigt; ieó:um eire,manehoras aliquot tan to fragoreacui tormentorü tonitrU' is fulminaruntjUtfumus in nubem coadus Gelris prcfidij omnem pro-fpevtum, poft darum incendiumlongum^,adcmerit.Roftcmus omni urn Gelrarum copiarü du(ftor,uix dum poGtis caftris, nehyberno coc-lo incceptum occuparetur,extempló militibus in concionem aduocatis (præmiferat iam exploratum,qua minimo periculo præfidiû oppugnâ-dum adiripoterat)ita dicereexorfus eft ’ Nifi hybcrnicodi intempéries appetês,commilitones fortiftimi, mihi neceftïtatcm maturandi conGliu deftinatum imponeret, nunquam hodie uosad expugnandum hoftis, quod in confpedu eft.præGdium educerem: cum alioqui ne ocio marce fceretisjlabores^ militares leuiores uobis forent,in caftris uos exercere liceret. Vix hanc periodum orationis abfoluerat,cum damor ingens G-bilum militarê fequutus, parantemhaudquaquam tempori conuenien tia, dicere, exploderet,expofcêtium debitum prius ftipendium numera ri:cuius perfoluendi fpe,urbeegredientes,PerGcos montes pollicês,im-picuerat.ld'ne éum agere, ut poftquam agmen uana fpe ladatum, bladi mentiscp ex hybernis extradumjn caftris habeaqpro ftipendio fpecio-fa uerbaadnumeretdanienæ hoftium obijciat f Maiorum deniep more menftruum ftipendium pro fubeudo expugnationispericulo,certatim diflbnis clamoribus poftulare.ad hæc in (ex menfes autoramentum ad-.dici. Ac tum demum ad iuftum exequedum, loca ac uices (e fortituros. His autem fremitibus cum perfonuiftet undiep darum concio, Langius cum fua cohorte facramêti religione exolutus,ad Galliarum regem, qui per id tempus armacontra Cæfarem parabat,ipfe (editionis author tran ftjt. Cum quo feconiunxitilla cohors, quam poftremum confcriptâin fupplementum,paulo ante in fuburbano perhofpitia diftributam fuifle dixi.Hacdefedione militum Roftemus animaduerfa, uiribus fuis diffî-denSjpriufquàm hoftium inopinato impetu opprimeretur, caftris reli-. (ftis,reliquias copiarum infeda re in urbem reportauit.Nec fugerut per haccapertam fuggillationem. plebs enim tota urbecolleda,rcdeuntib. ad portam turmatim obuiam proceftit.gratulata^ egregiâdeinGrmo hofte uidoriâ, quem fe difflaturos infolenter iaditaranqpercontabatur ubiopima fpolia epifcopo detrada rcliquiftent. Ludibriapafïim exau-diri occinentium,Gelrum,apparatusarmorum^terrore tantum bella-re:haud perindemanus in prælijs uigere, atq;linguas haberêt minaces, - èC infolêter temerarias.Epifcopus triduo quam hcc ada.eftent, ne quid commeatus Vechta amne ex Hollandorum ciuitatibus Vltraiecrû por taretur, arcem Vrelandiaminfluminis ripa propè Gtam, fed minis ob uetuftatem, èC bellorum uarias tempe ftates defertam ac deformem, im^ poGiis

t r B E R V*

pofitis præfidtjs firmareaggreditur.Fuitauterh iä præiîdiurn olim.nij la ui propè expugnabile,ob paruru deniàti circà foli paicua, maxime aiu tem hybernis mêfîbus, inundationc cxcurrentis alueos fuos fluminis ir rigua,Hêrid Viandenfis epifcopi opus ibi aduerfus uipi ab ca parte Hol landicam pofîtum. Multos inde ab epifcopis negkdû annos (ut rnub ta alia, aduerfus uicinorum principum incuriîones côditarprgcipuè aur tem Gildenburgum in oftio Leccæ ab Anoido Horneniî collocatum) uetuftate collabi,ab alrj s dirui inde laterum inopia in fundamêta poftea cœptum»Atpoftquamditio fub Hollandorum ius atqp imperium tratl (i)t,reliquif uetuftarum ruinarumVltraieélum à fundamentis fubrutg^ ad arcemVredenburgumauedæfuerunt.Huiu s ruinas itacp tue, ne ab hoQe impetu tranfcenderentur,tumultuario opéré epifeopus muniuiu Ad ilium ab opéré,antequam abfôlueretur,difturbandum, Dobbelftei nus cum cohorte una amp;nbsp;leuioribus machinis profedus, noefte explora^ torem emiiît fpeculatum,quant^ profunditatis circumduda fofla efîéti quam fudamfuüTeperfuafus antea fuerat.Cæterum nodis fîlêtio remul to aliter comperta,poftquàm audiuitftationarios aduentum fuum prg fenfîflê,inordinatèefruibs in fugam fuos,metu ne per tenebras carperê-tur, (id quodepifcopi)s baudladudifficilefuifïet) in urbêreportauiu Per hos dies epifeopus ex oftio Leccæ in Batauos rurfum tranfmiflo mne mouit,late^ corû agros uaftauit.Vnde præda omnis generis par* ta,Doreftatum compulfa fuit. Non defèdit Gelrus,hoftium traniîtu ac* cepto in urbe:quâta potuit celeritate trâlgreflùm fubfequitur. Sed poft quàm Taislicam,ubl traiedus eft,peruenere:offendunt pontones in ut terioremripam,neiter à tergo intercluderetur, de induftria fubdudos». Spe fluminis trafjclendi fruftrati,ne fpiritus fèrocia relanguifle uidereii tur,à cœpto itinere in Leccæ oftium ad laceffendos præfîdiarios in pu* gnam,diuertunt:fed fruftra eorum côfîlium fuit.Nam i) qui in prgfidio erant relidi,pauci illi quidem,fèd deledi,tutius rati, id armis de uallo tu cri,quàm inuadendum,iî ad uelitandum longé numero impares occur rerentjhoftipatefacere, ôô quidem omnibus præfîdtis nudatum,machi nis eum retro fubmouerunt.Eratautem bellinegotiû in hoc ftatu.Currt ïoannes D ux Cliuêfis,uir pacis artibus nulli principû per earn tempeftä tem inferior,cuilibet uerô fuperiorum facile par, per Palâtum præfedu regni hæreditarium è principis utriufip fentêtia efficerct,ut datis in odo dies induci)s,ad agendum de reconciliatione 8^ pace,Hueftenæ conuen tus ciuitatum ditionis Vltraiedinæ fuperæ inferæ^, Sô principum am* borum habereturn’pfecurareconciliandiingratiam utrofiÿ, difeepta* tor fumptus,quod poftet,controuerfîam dirimeret. Côuentui uero di* es indidus eft quintus CaI.Nouem.ac fides publica hue per eos dies ut tro citro^ commeatibus datatne quis periculum caulatus, difeeptatio* nem de reconciliatione pacis,fi ea coiret.difcutere potuiftet. V enerut ab Vltraiedinorum epifcopo legationes lacobus Mindenus, principis aferinijs proximus Archigrammatcus. Tranfifelaniad mittendu quo*

o » que

150 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

que huclegato9(quiaid concilium,ipforum non minus quam ciuiratû aliaruin reterebatJrogatiab epifcopo j excqueftri nobilitace èC fingulis ciuitatibus oppidis^ legan'ones miferunu Oppida item infer^ ditionis, Amorfortia, Vuica, èC Rheni,qux in Hdc adhuc erant, 8^ partim extra belli etiam focietatemjn principis fui oratiam è primoribus ienatorfj or dinis fuos legarunt. Adfueruntamp;a Gelrorum Duce. Ex ordinibus aut Vitraiedinis D.Æmilius Niueldius DecanusbafilicæD.Martinf Ge rardusSukerodius Decanus ad Seruatorem,D. Marcus Vuefius,D. Fredericus Regius.Ex equeftri autem gradujoannes Rene(cius,loänes Huchtenbrochusjcquitesaurati.E ienatorioordine, Adamus Diemcz nus ConfulariSjöd Gysbertus Clutingus conuenerunt. Hi fub nodcm profêdi,epifcopiinfidias,quæ uano rumore ad montem teuere nunciagt;' tæfuerant,ueriti,ab equitibus centum Arenacum deducuntur. Poftcp uentum eft eö,legati in fua quicp buleuteria(fic enim uocantur loca con^ filrjs defignataXonceflere. Primum legationes ciuitatum atcp epifcopi in concilium,ubiuiri regni confulti ad cognofcendum cauiam confede^ rantjintroducuntur.Erantautem exintimo confilio ad id ledi, Archidi aconusCliuenfis, Palantuspræfedus,eius^ frater.’acpryter hos unus

item alter. Ibi Archidiaconusaltiusexorfus,adapercpifcopum Tregt;’ uirenfem difceptatorem 80 alia in quodam Hufïeno conuentu, de fcede ris legibus inter Gelrum 8C ciuitates epifcopumq Vltraiedinum expo^ fuit, ita orationem pertexen s, ut æquior Gelris par erat, amp;nbsp;oblique feederis uiolati culpä in ciuitates transferre uideretur,ea ratione illas fot talfead dandasaccipiendas^ tolerabiles pacis coditiones perpuliurus» Finis autem orationis hic fuit,ut expromeren t,fi qua uia æqua pax fat ci ri, omnis belli apparatus difeuti, ditiones ab euerfione conferuari pof fent.Remittendum efle utrifep aliquid de fuo iure uolûtate, quod armis extorquer» non polTenNullas inimicitias tam graues,nullû^ ram atrox bellum arfifle,quod non acquis bonæaciuftæ pacis conditionib.po* tuifîetcomponi.Quarecumambopopuliin fpem pacis effent inten«, darentnunc operam,ne tam ad uerbis difceptandum,quam ftudio finp endæ controuerfîæcôueniffe uiderêtur. Ad ea cum parcerefpondiflenc legatijèconcilio digrefli,poftmoræpaululumrurfus intro mittuntur: adhibentur^ 8c Gelrorum Vltraiedinorum^Iegationes.T'um legatii epifcopiadhuncmodumdixiffeaccepi‘Qiiod precatuseft epifcopus Henricus à Deo opt. max.eo die,quo armatusaufpicato inauguanrdus urbem ingrediebatur,lxtor id exponendi occafionem uobis, pacis con ciliatoribuSjUiriregniCliuenfis confultiftimi,mihihodiedatam: prarct pue uero iniurias querendf quam inuiti in hoc bellum nullo noftro mc rito,nullo confilio tradi fumus,8càquibus belli initium fitortum. Pre^ catusautem fuit,utquemadmodum adarduam prouinciam gubernan dam Colonia excitus effet, mens principe digna inter ignotam gentem, daretur: nemeliorem amififîèquàm creafïe dicerentur. Vt in id fedulô anniteretur, ne quem lederet prior, aut ad uim prouocaret: pace amp;nbsp;ociu ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;actranqtub

L I B E R V, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tgi

ac tranquillitatern inferæ ditiom's pro uiribus non folum tueretur, fed, quod poffct j ad magnâ gloria amp;nbsp;opes etiam proueheret. res in Tranfi* felanis amiHàs, recuperaret:turbatos componeret : deniqp nullû locum locordiæ,quoad ecclcfig rebus præfidereqaut ignauiædaret. Hoc uotu utinarn obrinerepotuiflêt,florentiflimæ didonidiffîcilis colladocerte fuincc.Sed numen magno luxuiamp;fummisopibusobiratumjnô modo nonaudiitjfed ftadminrempub.Vltratedinam,faceminteftini turnup tus peneinextinguibilem immifit : ut nullus ferè locus fît in noftro orbe tam obfcurusjubieiusflammanonfîtconfpecfîa. Malumindeepifcopa tus princip!um,hocefl:inteftinum malum,peiorexitusexcepit* Sequu* turn eft bellum funeftu,quod nunchabemus.Quod udnâuobisrecon* ciliatoribus componatur. Cuius inchoad culpa quonia paftim in nos ab homimbus Gelri Vltraiecftini^ nominis confertur, apud eos qui ne* gotrj huius ignari funt, fit ut ab bofte ftent, et nos concitati belli nomine maleaudiamus:acnobisparum propitfj edamfj fint,quiuoluntacde* bentcftèæquiftimi.Exponamigiturbreuiter,àquibusprius ortumfit bcllum,amp;illatum,ut teftimonium nosiuftain hoftes arma fumpfifîè,a* pud uos, ut pacis recociliatores extet: neqp priores laceffîuifîè, fed illatu, iuregentium auertiflednfcedere,proximo bello,quodGeIruscum po* pulo Tranfiftlano geffit,ab epifcopo Treuirorum,fumpro ad id difce* ptatore,ita expreftum tabulisea de re confedis fuit, ut Gelrus omnibus oppidis caftellisTranfifelanis,quæ tum tenebat,præfidia deduceret. Et in fpem in perpetuû firmandæ pacis,deinceps à præfidqs ôô ciuitati* bus, quæ ecclefiæ VItraiecftinæeflent,abftineret : nullum unquam ius fibi in ea ufurparet : præter Groningam * Hæc pada iureiurando, tefte n um ine, 80 tabulis fcriptis rata effe iuflâ funt. Rurfum ^ne ille arbitrium Treuirorum principis utiniquum reqceret, fed id damni uicifïim penfa retur, Vltraiecftinus epifcopus inuicem Gelro quinquaginta aureorun) milia pro redditis pofteffionibus perfolueret. Numerato itacp argento, deduxit præfidia,reftituit omnia è foederis padis. Sed quid cü huiufmo diagas,qui necj ius nouit,ne(çfoederafàndahabet: apud quem necfi* des ullum dignum famæ laudatæ precium obtinet^Spes nos,minimein fidiarum perfidiæ^ iufpicaces,itafecuros,acpropemodum fublatis pe* dibus altum ftertentes habebat,utconuerfiadinteftinumincendium ex tinguendum,coclum citius ruiturum exiftimaremus, quam is fidei reli* gionê,etiam barbaris fäcrofandam,uiolaret* At quantu nos fefellit Ca* role,noftra de te exiftimatio 8^ fecuritas.Rebus domi utcucp iam ex fen* tentia compofitis,ex præparato VItraiedû occupauit,Hafïaliâ in T ran fifèlanis per proditionem cepit,bellum nobisintulit : uicos Vltraiedi* næ ditionis, impofito ftipcndio in tres menfes exoluendo,tributarios fî bi fecit:uillas,horrea cum magni prectj fr umentis, ferro 8^ incendio po* pulatus eft : agros abduda pecorum hominum^ ingenti multitudine, hoftiliter uaftauit. Hæc cû ne uerbo quidem tadus prior patrafîet,præ* fui ad bellu uiciffim fe ar mare, 8C efiufe omnia uaftanti obqcere adadus o 3 fuit,ma^

16* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAI6CTINARVH

fùit,magi'sutfuosabhoftin incurfîonc, tp ut (è abim'uria ui'ndicarct. Ad hæcfi quid habet,re(pondeat,quarè res noftrasrepetimusldeducai ex Vltraieólo quantum armatorû ibi habcat : decedat urbibus ÔC oppi* dis:reddat ablata, Quâtum damni utrincp datum ed,arbitrio principis Cliuenfis æqua Hatexiftimatio. Paccm pecimus cùm utilem,tum utricp bonâ. Et epilcopi quidem Icgatus in hæc uerba ioquutus eft. Gelris inde Vltraietfhnis^ legatis, ubiilledicendi finem fecit, poteftas dicendi, quæ uellentjfatfra eft. His fubmotis paululum ad colloqucndum è conci lio, ac moxrurfum introdudis, Gcirusfado filentiopta dicereexorfus eft’Si perindeid quod principio epifcopatus Henrici utiliterper Treui ruexpredum fuit,ucab iniuriautnnqp abftineretur,et nos intra ditionis noftræ pomœria uos contineremus, feruatum fuiflet, bellum profcâo nullum haberemus:pax Hda,quæ triennium fuit,nunc quoçp inter pria cipes integra,fartateda^ efïet» Sed cum in exaggerando perfidiæ crimi ne,quod in nos c5geris,fîs immodicus,fatius elîet caufas prius, cur hue rerum lîtperuentum,excutere,quàm nosapertis criminatioijibus uiola tifœderis magno fpiritu,et nullo ore fernere accerfere.De prçfidijs equi turn peditum^ Vltraiedo impofitis,de capta Haflalia, adde amp;nbsp;popular tiones uicorum,amp;conflagrationem unius horrei: confiâtfadum. Sed iure'ne,an iniuria,quibus^ de caufis hæc patrara fint,turn ad quos perti neat res,id in côtrouerfiam uenit.Nec hoc in negotio uelim nobis fraiP di cne,quod uulgari ioco de noflra fide, tantum no Punica iadetur : eu ne uobis quidem id,quod deipfo epifeopo fertur,quicquàm profit. Pa cis arbitrioTreuirenfi permiiîo,ab eo ita expredum fuide,non nego:ôii paruit Duxlubens,propterea quod multa deiniurijs uoluntate in grati am reconciliatoris excelfi uiri remittere decreuidet : fimul quod bellâdo fatigatus,utriqp regno ocium reditutum mallet, quàm ulterius cædibus oiulto^ fanguine ditionis fu^ pomœria propagatum iri, Sed ne tam ini quum quidem uifum fuit fœdus,ut no facile padus fit illi fe alligari.Dif-folutaabepifeopo expredâ pecunia,dedudis illico præfidrjs, omnibus oppidis Sô cadellis cefTimustamp;S quidê ob id tanto celerius,quanto hodiquot; um,fi quid cundati fuifi[êmus,maioritalumnia prægrauabamur. At in qfdem padis pofitum quoçp fuit,quod tu haud fcio callide'ne,an per im.» prudentiam fuppredidi: certè ut omnem culpam côcita ti belli, uiolatiq^ fœderis fpeciofe in nos trâlinoueas. Pofitum autem fimul in eodem fœ-dere fuit,(fic enim fperabatur,increfcentem in pofterum maleuoforum audaciam coherceri potuide)ut à conuierjs in nos amp;nbsp;dïcacitate populus Suollanus deinceps tcmperaret:ut eft ad maledicêdum 80 feomma ta ia^ danda, quàm ad benigniter loquendum pronior. Padis enim didisep inimicorum iuxtà principes lædunturlt;, amp;nbsp;ad arma prouocantur .Vtc^ pax perpétua uindicaretur,Iegibus in conuiciatricem linguam animadz uertereturrfuppliciû ad reos, exemplu ad uniuerfos perueniret. Quod quidem utrum exequuti eflis turn,an à nobis nu per prius ru pta fin t pa-da,querimoniæDucisadepifcopumamp; Suollanosdelatæ,indic!o ex-tanr.Suol-

L 1 B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,öj

tant.SuolIanfjUeteri ftattm à pcrcufTo focdcre, odio nondum exuto, féroces fpiritLis contincre non potuerut.Plcbeij quidam,quos SuoHj: uix naros norant, nuikim pctulantiæ genus in pnncipem noftrum prærcr-miièrunnamp;f quidem impune.Querimoniasper legatosad fcnatuinde^ latas pro ludibrio accepiftis,tan(umabcft ut ad pcenas è focdcrecos|digt; popoiccritis.Suollanos nuncappellojiain horum èC pcccatum eau-faaduniuerlosattinet.AddicuinitemfuitreconcilianonispaótOjUtcxu les,qui ob Geiri nominis ièdam in fugam aéli fuiiïent,extcmpló in integrum rerticuerenturzdecretum fîcret,utædcSjfundi,bonaqj omnia iplîs adempta,reddcrentur.Qua fronte uos audetis,datæ occafionis ad bcliû fufpicione à uobis auerfa^nos perpetratæ pacis uiolatorcs, ad execrabile odium uiqî appellare, amp;nbsp;damnû penfari pofeere, res ablatas repetere,cû iftanecrefellerenecrefutarepoiïitisr^SuperhæcIoannem quendamGo ierum,conuentus habiti die uixdum exaô:o,homincm Gelro nomini a-micum,arreptumin carcerem duxiftisdnterea dum ibi pedore fqualens permultum temporis computrefcit,Iongaconlultatiouos deeo perçu-tiendo tcnuithllius capitefcilicetfoederis aufpicia,quafî porco mac'tâdo confecraturos* MiroEuosineam inuerecundiam adduci,cum hxcita fint, ut adhuccommêtumiftud nobis uos probaturos (peretis Quarc cum confier à uobis materiam belli exortam,nihil profeêtô cfi quod di-caturamplius.Quoduerôdeoccupato Vltraiedo obiicitis,ficaccipire’ Cenfeo cum his agendum, (Vltraiedinorum legatos monfirans)quam obrem ordines epilcopumexcluferunt,ôô ad tutandam contra uim ur^ bem equitum amp;nbsp;peditû auxilia fuis impenfis conduxerunr.Eam per nos recuperate ab ordinibus licet,fi queatis. Ncc plus hoc belli negotium ad nos pertinet,quàm Gallicum bellum ad Ducem Cliuenfem,cum ad fiigt; pendium faciendum ex eius ditione illômanibus prompt! équités ac-cerfantur ♦ Nec debet id tam ægrè ferreepifeopus, quod Dux patiatuti fuos, cum nullum ip le foris habeat bellum, ne armorum defuetudinc ocio elanguefcât,alibi ftipendium fàcere : cum fi ipfe prior corum opem adbellum promptam propofito fiipendio imploraffetjhaud grauatc permifiurus fuifîet.ld quidem fie efre,uel illud coarguat,quod iple,pofi ta, quod ad fe,armorum cura,in urbe nondum fueritdicet uos pro hofti bus eumhabeatis,totam^ eius penèditionemadpacifcendum,nehofii lia patiantur,compellitis, Quod uero ad HafTaliam, nihil efi quod aga-tur,fi unum illud dicam,talionem efiTe iufiam. quemadmodum uos hc^ mines intemperantia linguæ maledicæ in Ducem inuetfios non arripui-ftis,ut in feedere padum fuit:adhæc nofiros amicos contra fidem priores lefifiisruicos Batauiæ pôfigraui fiipendio imperatouobis tributari os fècifiis: fie captum talionis iure oppidum, quafi pignori oppofitû ita teuere fiat fententia,ut bello nifi coa(fii,nos nô interponamus. Petimus nos quoep concordiam,8ô utriufcp ditioni pacem optamus : fed damnu datum,8ôcontumeliamacceptam,perarbitrospacis,utmediosdeceta-micos,digna æfiimationepenfaripofiulamiis,Quodnifîat,nullæpacis

O 4 conditio-

Ig^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIÉCTINARVM

conditioneserunt.Hgc Gclrus. Quoniam utriufi^ oratio uebcmentior erat ob mutuum confpe(fïum, quàm ut pax expe(ftaretur,uifumfuitie-natuiCliuenfijColloquiuminpofterumdiemua rcrjcerCjUtunaqu^que legatio feparatim ab aduerfarijs arbitris audiretur. Itum itaqp eft in cam • fententiani ab omnibus.Poftridie Vltraiedinorum ordinum legatisco • ram Cliucnfibusfeorfim datum eft concilium, Horurn autem prima, a-deo^ fere tota oratio fuit, beneficia amp;nbsp;mérita in epifcopum per trienn lü commemorantium:plus efFufæ beneuolêtiæ, plus ftudfi in eum unum fe cumulate collocafte,quàm maiores fuos,in uniuerfos,fi in unum locu coadlieftent.Egenum inepifeopatum pene afeitum,acpropemodü pre cio emptum.Cum reliqui competitores baud fineambitu, refciftaditio' nis pomœria fefarturos fuo ære,nullo Vltraiedinorum impendio pro^ mififtent:illis repudiatis,Bauarumcreafte:acftatimipfo pene inaugura tionis diequinquagintaaureorum milia, communiter ditionependeiv da,quibus amifta oppida amp;nbsp;arces à Gelro redimeret.decreuifte.Ortam inde propter banc pecuniam,antequam cóficeretur, atrociftimam ciui* lern feditionem:quam tertio uix anno,cum totius nominis Vltraiec'lini ad internecionem ufcp periculo,reftinxiftent. Media urbe fe cum amicis corum, quos ipfe iam dudum cum aftenßone populi exules elTe in per,-petuum iuiferat,conflixifle,8ó quidem fœlicitermeqi finefanguine eam de ciuc uidoriam ftetifte, Paulo poft eum ad ordines retulifte dcpræfi^ dio in urbe erigendo:aut,fi idobtinere non poftet, déporta in præfidrj formam foftaÖCaggerecingendatprætexuiffenefcio quem metu ab cp ue.Compertummox,eum cum Burgundicaaula,abf(:pVltraielt;ftinoru

' ordinumautoritate,focietatcm padum, Nuperautem ad urbem, cum tnultiplicibus equitu peditu^ copfis acceflTifte, ut exules boftes urbis,fe natus autoritate ÔÔ populi iudicio,iuo^adeó ipfius cdido iudicatos, in ciuitatemreportaret;fecp,qui ad id temporis ufcp cum ipfo principe rem pub.geftiftent,uiciirim ad cædem deftinatos. Quarefe claufiftc illipor,-tas.Mififteextemplo circa eum legationes alias fu per alias, ut ijs quibus ueniftètcoprjsexterniSjàfeamiflTiSjà quibus metuebatur,ne quid ui age retur,cum equite familiari urbem ingrederetur ♦ Ät æqui nibil exoratügt; Exorfum inde,cöfcriptis maioribus coprjs, eum efte bellum: atlt;^ undi* queinterclufo commeatuin urbem,infeftas copias ad mœnia admouife fe.Nibiladpoftremumboftile cum prætermitteret, perpulfos ordines fuifte,equeftres pedeftres^ copias contra incerta uim fuis impêfis(quia nibil fatis tutiufquamerat)raptim contrahere.AcciuifTe autem équités, quifanguineac propinquitate pleramcpnobilitatem Vltraiedinam at* tingerent: quos ut fibi fidiftimosforeconfideret, ita eos dimitterc, fibi, cum uideretur,liberum fore.Nullo fœdere diu fe Gelro alligatos:abnu-ifte,nefecum aduerfusepifeopumarmacaperet.Etnebæc,tâquaminax nis fonitus uerborum,uana coargucrentur,non recufarc quaecuncp im^ perari poftent,fi ea boftis refutaret : imo uoluntateab armis fedifceffu* ros^Apparebat cum gratia coram concilio, quod nibilabfurdi babuife fet oratio.

L 1 B, E R V. .

{ctoratiojcospro (erefpondiflecSó eo m'agis,quod ob Gein' amidtiÂ^æz quiorib.aunb.rjs fauebât.lntromifiis fub ta epifcopi legans^ubi Vitrai ieddnorû oranonê totidê uerbisexpolLu(Tenc,iuni lune ad ea, fi qua ha^ berêCjinuiccdicere.Tûadcalegatorû alter'Non ignorabâJnquit,VIgt; traiedinorû uerbafpeciofa magis fore uera:ut quorum oratio prepà rata ficfemper,translata culpa ad purgationê. Ne(]p id nouû mihi uide-lt; tur,cum mos is genti huicfit,orationib.in fpeciê uerifimilib.ÔC blandis magis,(^adprobandûaduerfarr)spræfentibus,in côcionib.apud rerû ignaros apparere.Sed multo uehementiusmirabar, quid fibi uellet eo^ ru tam numerofalegatiotqup quidênihil aliud prg feferre uidebatur, quod numero et multitudine fuperiores nos obrueret.cum ea plane ad huuc conuentû ociofa fit.Ex quo enim de urbe bellare cccptû eft, nÔ eu pop.Vltraielt;fiino,quâuisabeobelliprincipiûcoepit,fedcum Geirorû Duce nobis certamê fuit.Sic arbitrari ergo uos uelim,deVltraiedinoru reb.mein madatis nihil habere:ut cum quib.lèparatim poftagendû fit: fed hue aduenilfe^ut cum Gelro, fi fieri poiïit, pace faciâ. Quare in præx lênti nihileft quod his refpondeam. His femotis, Vltraiedinorum itcx rumin concilium legationes conuocatæ, ubifenfere, fe hoc confilio ab epifeoporeqeijUt falt;fïacum Gelro pace,ipfius tyrannidi, omni auxilio defi:ituti,ad uidloriam exponerenturjUel paucis uerbis in feriptum con^ iedis ea edi,quæ aduerfus fe epifeopus potuiflet obeendere, petiuerunt: utcaufam fuam amp;nbsp;ius,innocentiam^ recon eiliatoribus probaten t. Epi fcopilegatus paululo ad deliberandum côfultandumcp Ipacio fumpto, in concilium reuerfus^negauit iusagendi cum Vltraieólinis fibipermib fum:quareab hoc conuentu eos alienifiimos duxifle, Sed quia Cliuêfis principis dignitascaufam illati belli cognofeere uehementer aueret, fi-mul iniuriaSjin epifeopum,Vltraiedinoru.'nefuperbiæ id quod iufîî facerent,priuatae tribueretur,aut caufam parum æquâ tueri apparerent, ordine fe,gratificandi magis,quam illos criminâdi caufajterum feriem cxplicaturos.Pertexuitindetelam hifloriæciuilis tumukus ad belliex* terni cum epifeopo initium,eius narrationem ita tetnperans, ut culpa 8^ fraus omnis prius fadi belli penes pop. Vltraiedinum elTe palam uide^ retur^Fadoindeperoradifinejegatus Vltraiedinusuiciflim atrociter^ recriminari epifeopu. Sed cum infirma prorfus eius refutatio eflet,prox tulitin medium exemplum diplomatis,quod è ueterum epilcoporû mo re,inaugurationis die,iuramento fandum lehabiturum aftirmarat: uix fibiàconuicrjsinterdumjutnimisuehemêtisexpoftulatoris ingenium noncontineretjtemperans.Primumomniueum fuperiori anno Cafteb lum Meidenfe Brederodio ademiflèjôô quidem fine ullo publico ordi-num decretOjContra inftituta maiorum,amp; diplomatis fidem.Quam te* meritatem pene atrox bellum fequutumfuiflet, nifi ftultum incerptum opinionefœlicius cecidiflet.Iam cum feecclefiafticælibertatis,amp; religio nis immunitatis uindicem iureiurando, tefte numine,fore recepifiet, no obfeure periurum amp;nbsp;perfidum conuidum cfiTe 4 Quonia ipfe fide prior fuam uiogt;

155 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVH

fuam uiohnetjfe nullauiciflïm religione ad ulla officia excquenda tenegt; n:fedamp; uano ipfius ingenio impelli pofle,ad ampliffimu Epifcopij mu nus iure ei abrogandum.CompuliHe infuper omne religiofum nomen, remiffi^ plebi oneribustributariis,ad uedtigal decoâopotupenden^ dumnd quod nullo æuo fando auditum eflet, Adhæc legem de exuhb,. promulgatam,amp; in tabulas relatam,inuids reclamantibus^ ordinibus obliteraiïe ♦ Hæc alia^ id genus magno fpiritucriminando,hucdeniq^ rem deduxit,has ob caufas fecoados fibi confulerc : nee in animo ede cum mœnibus recipere,qui reftitutis inimicis bonorum omnium for^ tunis amp;nbsp;capitibus infidiaretur : fed ne fidem quidê ullam pacifci, niß ex autoritateCliuenfîum» Atqp^ifta quidem Vltraiedinus præfentib. Gel* rorum legatis t hi enim confîlia conferebant.Poftulatum ab qfdem eft, utepifcopi legatus, ne promiffis extraherentur, criminationu capita in indicem conieda Cliuenfibustraderet» Nihil illegrauatèid extemplófe citjhaclegeillorumfidempadus,neVItraiediniseainfpiciendi copia fieret,neu(quia cum flits agendipoteftas permifTanon erat) exemplum peten tibus daretur.Refponfum ad ea ab VItraiedino eft. Quoniam fè* cum agendiius permiftum illi non eflèt,uiciftim fe religione folui. Sin il le Icripto publice criminationem ad conciliu referret, fe quoqp faduros, ne ad pacem epilcopo defuifte in pofterum dicerentur. Propofito inde lèparatim epiieopi legato, VltraiedinorS relponfo, paululum obticuit; ac mox,Nihil,inquit,eft,quod eadem toties ad tædium ufep repetâtur: quando poteftas,cum ordinibus neep de bello neep de pace agendi, nuL la mihi permiffa fit: quorum caufam à Gelri negotio ita alienam epifcogt; pus habet,ut earn fui arbitrq integram relinqui uelit.Illud interim ordi* nibus publicè,ne uos ignoretisid quod ipfi diffimulant,relpondeo,ab ipfispriusineendiumortumtquoexemplo addudus epifcopus,ferro ct incendio uiciffim populabundus in eorum agros irruit.Dimiffo hoe è conciliojintroducutur Gelrorum èc Vltraiedinoru legati.Inter quos Gelrus, ad atrocem de incendio fUato querelam, Si id quod priuata te* meritate et licentia peccatum eft,ille publico confilio patratum efte inter pretetur,nihil eft profèdó quod dicatur amplius, (inquit:)fin militari li centiamulta fæpe peccari,quæ à publico confilio abfint,fateatur, erit in quern autore uobis æquis arbitris,à nobis culpa trasferamus. Lixa fuit, quiDriebergam epifeopi uillam populatum,cohortem exurbeabfente atep ignorante T ribuno proficiicentem cum eifet ièquutus : iam^ nulla præda graues urbem alq repeteren t,iblus in uico relidus, granaria inie do igne exuftit.Quam pb caufam militaris ira ftatim arreptum, at(p in equum manibus conftridis coniedum,in uincula abduxit.Triduo au* tem poft ad iùpplicium incendiarius educitur,utili exemplo, ne quis in* iuffu centurionum temerè deinceps ad urédas hoftium fegetes teda uc taperetur :iêd ut è diiciplina militari,imperio parère aftiiefcerent. Stabat iam arenæobnupto capite admotus,utlèriendus erat, cum per military commiferationê, clamore mixto tumultu exorto, hortantiu ad fugam, fubtrahen*

L I B H R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;167

fubtralientiu^rcum,cumiudicufuga, inafylum inedilabercrur. Cliiti igituridpublicoconlîlionon fadum cflèconftt'c,fed priuatoaudacia perdit» lixæ iceleryi, quæfo num à nobis rede prim urn incendium cxu-fcitatumdicipoteftc’Noopinor. Alioqui in principum capita rcGliret, quicquid priuatim ul^ à naccis iniuHis committeretur. Definat proiiv deidobi]cere,quod necnoftro iu(Tu,necanobis fadum fin Cum circa hccc omnis difccptatio Iegatorum,quos dixfuerteretur, aliquot diebus altercando magis quam confultando ad liunc moduin abfumptis,intc^ ræ ditionis ciuitatum Icgati domos reuertuntur,paucis relicftis, quibus pro magno negotio crat bellum,quod fieri pofïèt,componere:nec inde difccdere^priulquàm in for mam certam reconciliationis leges cxprefip eflent.Sed in tanta Icgatorum ciuitatum Tranf]lelanarum,amp; equeftns nobilitatis turba,difficile erat pacem reconciliare,alfjsaliud poftulanif bustquare placuit,paucosutrincp ad colloquium deligcdos, quibus i ta belli pacis^ arbitrium permitteretur,utcx atitoritate Cliuenfium configt; lia ad fuos referrent. Hue ledi funt è legatisTranfifelanarum ciuita tîkPe

O _ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■’

trus Manuickius,eiuscp collega,Coif. Dauentrienfes . Lx cqucftribus ïoannesBockhorffiuSjôôpræfedusVolenhoæ.Cumhis côtundifum legatiepifeopi. Erant autem iftiinhoctotfutitamoderarentur concon diac conditiones, ne ut parum pqua? ab alterutro prin cipum refjd pof fent,autetiam offen derêt:ita tarnen, ut ip fis omnia adhuc integra forêt, amp;adunamcommunemutriufcpregniutilitatem,ÔL cumulum fforêtif fimarum opum cederent.Pacis autem leges exprimi cœptæ in banc fen^ tentiam funt* Omnium primum Vltraiedinus permitteretffatim col ' legamfibirenunciari,quem Gelruseidiceret:is effet autLunenburgen fis Oucis filius,annum agens uiccfimumfècundum plus minus: autCa roluSjipfius GcIrorûDucisèconcubina filius,quiperid tempusapud quot;nbsp;T reuirenfem epifeopum agebat,natus annos uiginti,aut plus paulo. nbsp;“

His relatis ad alios legatos, interrogatum inuicem eft,ecquod côfilium aut fêntentia huius rci effet, ccquæ ratio aut forma adminiffrationis pe^ nés collcgam foretc'Nam epifeopum VItraiedinum collegam Vuorma cienfi epifeopo datum quidem,at penes eundem efle fummæ rerum gu bernaculum.Contra Leodienfem ipfum afciuiffecollegam, ucrùm fï biomnem prouinciæadminiffrationemferuaffe,nccum renomen epi feopi fimulamitteret:amp; fub fpecie quietis,dominum fibipræfèciffedice retur. Huiufmodiconftituendæamicitiæ ratio cum ciuitatum legation nibusprorfus difpliceret,quod communihoffi hocpaeffo adiungcrenx tur,amplius confultaredepace fuperfèderunt.’difcufïumq; id confihû fu it.Inter bas conditiones pacis item contincbatur,fi utrinc^ placuiffent, quod ftatim,ubi collega didus effct,Gelrus quicquid caffellorti,quan» tumoppidorum,poffeffîonis iuris Vltraiedini olim epifeopatui adem^ ptum occuparetjid uniuerfum dedudis inde prcfidfjs ita reftitueret ma cupiojutnullofeculo ccclefiæresSC finesmagis integrifartiue fuiffent:

. caueret^ in futurum,ne à fuccefforibusin regnû Dueibus,eius pomœgt; riainua*

I

tes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

ria inuaderêtur.Promiiïum meherclcfpccieamplum, fed ad incfcandû ad leges ieruituris,recompofitum.Additumenim lubhæccrarjn con^ ditionibus fore,ne collega adminiftrationis clauumantècapeflerer,cpe prilca cpifcoporum conluetudine feligioni, equeftribus, ciuitatibus iuramêto obnoxiusjegitimis aufpicqs inauguratus elîenipfi^ adeô or^ dines utriufcp ditionis, inuicem illi fe iureiurando obnoxios dedilïent. Adieda inde fuerat turpis feruitutis lex:ne in futurû comitijs epilcopijs, præfufnifi Gelrijamp;S eius hæredum in perpetuum,nutu iuflu^ defigna-retur, Harum conditionum prætextu, nô inuaforem regnfaut oppreC fbremmetuerentjlèd tuendi iuris ÔClatarum poffefîionum D.Martini, ac ftabiliendæ ueteris libertatis caufa,epifcoporum tutorem èc uindiec, ab Hollandorumfuperbia futurum. QuodadSuollanosueró,amp; uedi galis portorii^ ius Suollanorum attineret, nihil fore, quod amplius dû fceptaretur,autlaborarentipiî:iduniuerfumferemilfurumjam utDa^ uentrienfes aliqua beneficfj fjaecie fibi conciliaret,inpadis hoe quocp tenebatur.Quoniam autem Gelrus Ifelam fuprainfra^, duobus præfîlt; dijsLuciferoôi Vultenaoinripapofitis,nenauescumcômeatibus ad ciuitate conueherentur,oblèderat:utueteri odio pofito,rem arbitrij Du cis Cliueniîs faceretîid^ adeo lubens exequeretur,quod is è re, ad indiC folubilcm gratiam inter ipfos conciliandam,enc cenferet. quare id illius arbitrio fepermiffurû.Hgcquamuis itain concilio ab epifeopi ôôTran fifelanis legationibus reieda fuerût,utidratum efleiubere. ipfis permiû fum non elîêtmiiî illi prius hoc integrum ad epifeopum, hi ad frequens ordinum Tranßfelanorum conciliumretuliiïent:cóuenit, ut poft odo inde dies circa Dauentriam rurfum conueniretur,ibi^ quac uiderentur ad communem utriufep ditionis utilitatem uerti,duratibus inducijs, dû fceptarentScriberetinterea epiieopus Vltraiedinus per literas Palâto, ecquid animi,quæ fententia federet,ubi fatis deliberaflet.Se itidem exte* pló fadurum Gelrus promifit.Datg hanc ob caufam in odo adhuc dies induciæ.Intraquod tempus,liberum utril^ populis commeâdi, quo uideretur,ius,fine fraude effet : fimiliter 8^ legatis utriufq^ nominis, inte rea eodem ultro citro^ faciedi iter fides integra foret. Hæc tertio nona s Nouem. Accepta epifeopus ea,quæ in concilio Huffèno, ada propofi ta^ ab Gelro effent,perinde interpretatus eft,ac fi defedis uirib.et Dugt; ci et Vltraiedinis uidum iè dedere compelleretur,nec ulla auxiliajCOpijs in ardo conclufis,aduerfus utrofqp,præftolanda fibi forent:omnem co gitationem in belli curas ftatim conuertit.Paffus tarnen eft,GelrosTra fifelanos^ ad diem indidum concilio uel ob id conuenire,fi mutatafen^ tentia priori, ac collegæ nomine difeuffo, in diuerfam hoftis abducipo-tuiffet.Mifitextemplo Dauentriam D.Abftemium vin. Iduseiufdem menfis,utpræfrns qs quocp,quæ in eo colloquio dicerentur, intereffet:’ fimuljfî pax non conueniflTetjrerum T ranfifelanarum curam præfens a--geret.Iter fecit per Amorfortiam. V eiper erat:amp; iam ciuitatem eo,quem dixi,dieingreflus, ftatim ad iè Cof conuocauit ♦ Percontatus^ eft, ecquid

L ï B E R V. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,5p

quid ulJcrctur de collega afcifcêdo, deep ferui'tutis fub Gclro legibiis, à quo deinceps in comitfjs epifeopus didaretür» Alia item præterea,qii{fc in conuentu difeeptata erant, num ère comuni eaducerentunSiin confi lium adhibirijfententiam fuper his intcrrogarentur,quid ad infuetum infolens ditioni hoc uerbum,refpôderent. Firmiores(inquitCof.) qui* dem,aduerfus fatalem penèhoftem,uires habcremus, hocadiûdlo : cui et iplî quoçp fempiternum contra Burgûdiones odium innatum eft.fed cum imperiorum mutanones,propter irtuiitatàs leges nbsp;nbsp;côfuetudines, '

quæ fimul (blent irrepere,fermé ad gfaues môtusintelîihos fîntoccafi* ones nbsp;nbsp;ipfe Gelrus parum tenax fidei audiat: uix uideô,utrb inclinarc.

Dicam tarnen ( fed abfit dido inuidia ) quod non pracmeditató mihi in mentêuenit. FeruntEumenê regcm,de AntiochOiCum is multa inania amp;nbsp;fumo(a,atcp in (peciem amplillima (atrapis in concilio promifif(et,fagt;' bulam huiufmodi retuli(ïe’Accidi(reaIiquando,qubd leo puellam qua* dam forma in fignem adamaret* Vbi hie cum patreuirginis multa de egt;' ius nuptrjs difreruilTct,refpondiffcpatrem;fcquidem ad dâdüm eiTepa*' ratum,(ed ungues eius formidare fe,et dentes mequandoabduda in u* ' îtorem filia,per occafioncm ac caulam qupfitam, ad ferinum ingeniu regt;^ iierfus,eam beluina ferocia inuaderet.Hoc audito,leonem ungues pofii ilTe, amp;dentes.Quarepatrem,fimulat^ uidideteum ps exarm a turn, qui bus eflfet formidabilisjcorrepto fufte leonem extemplb intetfecilTe. Sigt; milequiddam Duxmolitur.fplendidisenim promifiis nos tâtifpér pogt; fita feroda. inuitat,dum impcrio potituS,fubadös pro libidine muldeu Quâobrem baud temerè illi credendum efle certfeo * Mane Abftemp-us inde profedusjTranfifelanos petiuit: at(Ç ibi moratus eft ad id tepo* risufipjdonecfuperæinferæ^ditiönis uniuerfum ius (ub Burgundio* num opes imperium^ tranfpt. Fruftra interea Cliuenfis refponfum ab* cpïfcopoexpedabaLConuenerüntlegationésTranfifelanarum ciuitagt; tum et Duels dido dieineoKoquiumjad Specula Dauentrienfem,(abgt; eft is à ciuitate Dauenttialocus quingentos pa(Tus)Erânt in Gelri legati onibus Harmannus Cnopperus,Dodor V uinaldus, Dodor Langi* USjiudiciorum Arenaci præfcs,acDucis à libellis fupremus. Gelriinter eoslegatuspriormulta grauiterac uerède foederisutilitate communf, quamingens,8gt;^planéneceftarium utrifip populisfocietatis uihculum illud effot,orfus dicere : ut^ errore magis,quam infito odio aiit malicia hue ufcçbellum exarfîlTetjeb ad poftremum peruenit, odifs tandem aligt; quando defiftendum,amp; utrunqi principem cum altero in æternum fta* bilito foedere iungendum efte* Vt autem id ceu pignore aliquo interpôgt; » (îto,firmiuscoiret,allegendum coîlegamjDucem hgreditarium ecclefié decernendum tutorém: exequenda ad ultimum ea omnia, quàé odauo inde die ad HufTenam dida elîent. AdeaTranfifelani’ Pacem ututilerrt' fèquidemexpetereramp;inidfæpeantea côniXôs,uteam in Uaiia belli forz tunaobtinerent,necadearnperueniri potuifie. Semperob didumfo* dum'uealiquodinfolens,ab altero rurfum bellum laceflitumfuiftè* Af

P dccollC/

i

K E R VM y LT K A I ECT I N ARVM

de collega afcf fcendo, deep decernenda in lêmpiternum Gelrorüm prin cipibus tutela ditionis VkraiecQinæ:pro quibus omnibus in Ipcciê angt; plilîima uicilfim ille pollicereturzconditiones illas pacis.nifi aliæ excogi tarentur,ciuitatibus,quæadhucin fideelïent,non placere, Prætextu Cx nimtuendiditionem,etconfirmandi uiresjeruitutis leges impofituiri» T um autem,quod ea regni forma noua,Ôlt; infueta,in futurû: quû prin-* cipum ferociâ pertaefijuincula corû loluere cuperêt ciuitates Sgt;C ordines, (ut aflblent ferme in fuos poteftate parta paulatim abuti ) calamitofum exitum promitteret.Quare aliam rationem quærendam,qua pax fieretr ut^ femel hic defummarerum côfultaretur.lbiGelrus ferociam,quam ha^enus prudenter diflimularat/quiacertam pacis fiduciamanimo co cepilîe uidebatur)fpe falfus, uerbis æquauit. Si nuper, in quit, in collo* quio hoc refponlî dedifletis,nihilfuiflet opus iterum hue ad conuenicn dumlegationibus diem indicererut tempus difceptationibus, finemo* mentoulloabfumeretunScdquiaidfadumnoneft,amp; cumpax oblara repudietur,nihil eft quod de ea ad côcilium referatur amplius. Illud au* tem etiam atep etiam moneo,ne concilq,dum nimium cauti in præfenti ôô prouidi uideri uultis,in futurum pœniteat: cum uel alterius ultro foci etaiem noftræpræpofitum iueritis:uelbello deuilt;ftis,SC pacem peten ti* bus,quam nunc abnuitis,ea non nifi cum grauiorib.oneribus,dabitur, lampax alpslegibus coirenon poteft : quæ uobis uel ob id tanto magis optanda eft,quâto minus fpei in epifeopo fupereft, qui uix ad unum id caftellum tuendum, in quo côclufus lêdet,fumptibus fuffîciat* Reputa* te quamurbem,quæoppida,quotpræfidia uobis bello adempta tenc* mus:inquantasanguftiasres ueftras compulimus:ut omnibus itineri* busjDucis præfidrjs,oblèftis,extra unum, ôd id quidem difficile èC an* guftum,commeatus uobis omnes exclufi fint.Et ficut ad bellum trahen dum nimis exhaufti eftis,ica intra menfem uobifeum debellatu erit, Ve* ftros etenim pollices Dux,uos quolibet circumaâurus,morficus tenet, ita ut manu propè eon(èrtos,quamuis iam etiam reftitantes habeat. In* ter legationesTranfilelanus erat,Conlul Dauentrienfis:M* Gerardus Suauius,Legatorum facile princeps, homo prêter infignem prudentiâ, fingulari faciundaclarus.Is infolenti refpôfo Gelri motus, paucis adea* Agite,inquit,quoniam ita res noftras fradas dicitis, ut nobis hæc pax, quam offèrtis,neceftaria fit : turn èC inopia commeatuû at(p ærarfj adeà exhauftoSjUt nos dedititios ueftros facere cogamur : addeuel nolentes etiam fine cun(ftationc:(quod quidem Deus non apptobabit) quid igi tur fupereft,nifi ut leges imponi nobis finamusc^Non funtadeo acciff ui res noftræ,necita circumfefiræ,quin Ducis copijsobftabimus: amp;nbsp;tantu commeatuum,quantum opus fit,uel ipfoinuito,aliunde quotieslibitu eritjimportabitur.Necadeo contemnendaeft Tranfifelana ditio,utne mo fiqquiimploratus auxilium ferre nolit. Pacem ututilem,ita ô^utrif* queiuxtà neceirariam,fed tolerabilem petimus « Ne^ uero quamlibet rei)cimus(ne fingeXed earn ut inuülem noftræ ditioni nimis grauem libero po*

LIBER V,

«7»

libero populo, Slt;iugo ferendo ihfuetonum autem ut impendïo fiiper^ bamiquafi ita teneamur concluH, caftris ueftris in porcis pofitis ut ncqp auxilium fpcreturjfame^ contabefcêdum fit: autdeditioncm facienda» Teftaris id no obfeure: fed quam prüden ter, baud fciozcertè parum cir^ cumfpede.Dicampaucis(quando pcruosadcôcordiamSlt; pacemuia præclufaeft)id quod non tam uerbo in præfenti inane uobis uidebitur fortaffe, quam euentu ac exitu rei uerum experiemini » Satius eft, quic^ quid fors belli ferat,pati,quam hie quafi belli deuiéîos dedere » Pollicc, inquis, noftru ore morficus uos teuere C Superbum me hcrcle dictum. Sc infolens. At faxo tame,utnobis utilius fitpollices præmorfos, utcûlt; quecadat,amittere, quam integrum corpus autmanum cum re fimul in exitium præcipitari. Pacem fuperbi ac feroces tolerabilcm recufaftis, cum ad earn animos inclinatosomnes haberemus:0C ne nefeiatDux no bisuires non defuturas,bellum rurfum reftaurate.Sciat^id nosamicogt; rum opibus fretos, rjfdcm fpiritibus gefturos quibus uobis renuncia^ uimus:utcunlt;puertatDeus.Difceftum ita utrinqi irritatis animis,ecob loquiodomumeft.Feruntpoftea Ducem,ubipaulo póft opes uniuer* fas ecclefiæ Vltraieiftinæ præter fpem ad Burgundiones attraefias uidift (etjdixifte: Ferox refponlum,depollicib. morficus compreftis,ditione utranty è faucibus fibi eripuifife:qua certo potiturus fuerat, fi pacis leges paulum mitigari paftus eftet.Sedimprudentialegati,cui per incogitan* tiam eä uoxexcideratj è ditione decidifle. Itacp utrinlt;^ fumma ui bellum repäraricocpturti. Etiam cxicrâtinduciæ.IDeR'cit circa hos dies ad Geb rumpeditumunacohors,quôdærisinopia infideliter ftipendium ab epifcopo pcrfolueretur, Reliqua figna, quia hyemis tempus matururri eratjpaucis in oftio Rhenipræfidio reli(ftis,cum impedimentisV uicani in hyberna duxit. Gelrus uicos ftatim circa Doreftatum tributarios fagt; cereiterumeftaggrefluSjacinfeftapopulationead portasVuicanasub queabdudanobiliprædauaftauit.Moxperaduerlàm porta in pafeua^ quæhumiliauulgonuncupantur,cue(fti,quiaimperatum ftipendiû fol uerenolebant,quantû pecorûobuiûfuit, præfcegerunt. Dauêtriei.fcs eodem têpofe,tranfmiftolfela, in Sutphanienfem agrû populabundi ir ruerût.Qui dum cundantius prædam colliguntjdatis in pagis tota Vé lauia ad arma fignis,penè hoftiu multitudinc,quib. neutiquam parcs rantjintercepti fuere. Præda arriiftà, cedëdo procurfandocp,hoftib. ter^ go hærentibusjuix iiiordinati ad ripa integri cuafere. Hue poftquâ per^ uentu fuitjdum priores in pôtones lé præcipitant,pofterioribus, necar perêtur,cù hofte à tergo infeftè laceftente, uclitandû fuit. Quo repulfo, dum pÔtones curfurepetunt,partim glôbisfundutur,partim faltu pon tonûjubi moueri cocpiftent,rudêtes manib.nadi,èripa uicina itahæren tes confodiuntur. Pugnatû fimul inter nauigandû cminus tormentis a^ cerrimefuic. Stabat plebs in aduerfa ripa certamen fpedans ingenti ani morum cgritudine, quod fuis laborantibus,quos fie commiftos,pro-cliuius quàm hoftes erat procul lcrire,fuccurrcre non ualcrent. Paucis i*

P Z taepamib

171 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RBRVM.TtTRàlBCTlNARVM

tacp amiffis,rdiquos faluos SC incolumes receperunuCum autem l'd an* ni tempus rebus gerendis fît immaturû, hoc bello nunquàm ab inferen dis hoftilibus,nunquàm ab excurfîonibus ceiïatum fuit ♦ Circa hos ip^ fos dies duæ cohortes Doreftato profe(ftæ,Rheno traieéfo trâfuerfam Batauorum infuiam populantur adamnem Lingam ufcp: quem tranC grefl[æ,Tielrcuerdam,hoceft,Tylæinfulam totam, efFufà popuiatione peruafîarunt. Vicus eft cum præfîdio in inferæ eius infulæ parte, iuxta AfpernateSjGelcomium.Hincpræfîdiarfj tumultuofeefîufî,abeuntiu terga,prædæetiamaliquanta parte intercepta,carpfere.Addideruntiiv fuper in cæfos barbaricæinhumanitatishorrendum exemplum,Cæfo rum enim corpora membratimdineda( quale fupplicfj genus legibus »n proditores conftitutumeft)èruinis fenefl:ns^turrium,quahoftes re uerfuri erant,fulpenderunt.Hac fuorum clade amp;nbsp;ignominia, cohortes in rabiem efferatæ,pro concione iurarunt,fuorum cædem,hoftium fan guineitaexpiaturos,utui capto præfîdio armatosfîmuletinermes ferro contrucidarentrnec uidis apud uiâores uenia ulla foret. Cindum inde præfîdium undiq iliatis fcalis,obruta^ cratibus fofla, cum terribilicia-’ more inuadunt.Præfîdiari] primum eorum alïultum làtis fortiter fufti* nuerunt,fcalasunàcumfcanforibusuiacuirtutedeturbantes‘.Cecide* runt primo impetu fortiflîmi quicp circaprincipia, dum uirtutêanimis in fuorum conîpeduæquare certatim conantur.Clades quo erat fcedi-or ob oculoSjtanto ipfî ira SS pertinacia ad perfeuerandum in oppugna tioneaccendebanturmagis.Etquiin præfîdio erât,haud fegniterfefîa-tiones^ fuas tutabantur. Hoftes occupata ea parte,qua præfîdium facb le aditu erat,difpofîtis^ in orbem bôbardarijs, qui à minis, ne qua uis inde oriripo(îet,alios arcercnt,ingenti impetu illud iterum adoriûtur. Eratautêin eotum præfîdio prgtorArenacus OthoScarpefellius.HiC dum incautusèfublimi feneftrafe prodit, fphæræ coniedu procubuit* Cuius cafu cum militûanimi amp;nbsp;egregia uirtus fîmul elanguefceret, hogt; ftibus,quos eares non lâllebat,creuitrabies,ettruxira:captumqpræfî dium ad poftremum multo fanguine eft .Turn hi qui in prgfîdio erant, quamuis omnem fpem ueniæ ab initio abiecerant.fupplices orare abic^ lt;ftis armis,nc talionis memores,ulm ultimam inclementer inferrent. At illi crudelitatein commllitones,amp; clade recenti fuorum adhuc palpitan tlumefïèrati,eosexarceluper cæforum cadauera protracftos trucidant. Ad direptionem Inde uerfî,præfîdio flamma iniecfta corrupto,prgda o^ pulentaonufti, Doreftatum redierunt.Caftellum Renoium in Lingæ ripa dluerià haud procul à Gelcomio aberat.’hoc cum præterirent, nulla uiIaceftîti,lèdrecenti uidoria lêrociores, primoimpetu raptim capi' unt.corrumpunt^.R-umor indeacceptæ cladis Vltraiedum allatus,nu cio êBatauia præmiffo duas cohortes cum duabus equitum turmis ex-ciuit. Hi citato agminead aggerem Leccæ profedi, utà tranfîtuamnis hoftem prohlberent,traiecftum occuparuntzfperantes à tergo rufticoru tumultuaria ui,in ea infula,contraria,mediû agmen le conclufuros. Ho ftisintcl-

L I B E R V.

ftes intellec^o per exploratorcs VJtraiedinorum ac Geiri cofiliOjraptint fonàaggeribus^ dudis,inipfa’penèn'pacaftramuniût. Quibus amp;nbsp;fua caftra Vltraiedinus trans flumen oppofuit.Intenm abfennb.præfidîjs cœptum eft in urbe trepidari»Recentem enim tcrrorê fecerat uanus rult;! mor,tncerto autore,trecentos armatos hoftium diucrfis itinerib.et por tis muliebri habitu urbem ingreiToSjin cellis fubterraneis abditos tene* ri,utno(fleopportunafa(flionem cum modicispeditum præfidrjs reli-* élis interfîcerent.Quare tumultuofe tormenta leuiora circa Hafenbur* gum in omnem euentum difponutur:accuratius quàm antea ftationes feruatæ,excubiæ^in foro amp;nbsp;ijjeculis aélæ.Extemplô è caftris in urbem cohortes reuocantur.Ediélopublicèinde cautumefl,additaetiam muE éla. Ne quis poft nonam ueipertinamjucêtem candelam, luculentu ue ** focum domi haberet» Epifcopus præfidio in oftio Leccæ nouos mE * lires exules Vltraieétinos impofuindeduélis in hy berna præfidqs mer* cenarrjs, quorû fides propter colloquia cum Arnoldo Fabro duce ter^ tisccohortis VItraieétin^,fufpeélaeflè cœperat.Per eofdê dies in agroS Apcaudanos ex Vitraieélo prædabundi excurrerunt. Horum acceflu per cxploratorem accepto,collegit ft raptim inges ex omnibus agris ru-fticorum multitudo, adiundis fimul ijs qui in arce erant tum,prgfidrjs«. Hoftes intra coniedum teli poftquam efle fenftruntjcxoriuntur ex infi* drjs cum incondito clamore amp;nbsp;agrcfti, cedendos hoftes,nulli^ pareen* dum eiTe:utcftrufticorumplebs,ob iniurias,bellorum tempeftatibus,il li hominum generi infefta,amp; inclemens,fi quando iuperat,quacun(^ar te. Apcauda ita fita eft loco plano,óó nimis quàm campeftrijUt maturo uereobfolumpaluftrectminimedenfatum,uixinpafcuis côfiftas:hye* me uero excurfione lacuumamp; amnis Vechtælatè omnia inundantur» Nondum tumaeris dementiaamnes forte ripas fuas egreffi, proximâi prata perfuderantmifi quod propter anni tempus hybernum,omnia fa lebroiàjpræcipue autem paludes profundiores,quam folebant, eflent» Vltraiedinusinexpedato clamore ibiterritus, cuuideret multis fimul locis inordinate agreftem hominum multitudinem, inter hanc arma tos milites in ft ad cædem impetu facere : abiedis ftatim armis, metu ne locorum ignorantia paludibus immerfi, haurirent, prafidiariorum fi* dei feftaduerfus rufticorum uim captiuos dediderût. Duobus amiftisgt; rcliqui (ub rude militari amittûtur.Dux, belli initio Ordinibus in ftipé diu militare grande pecunia mutuó dederat: hanc cum iam repofeeret, religioni exadio imperata eft, Habebatpereos dies Fredericus Palati* nus conferiptas aliquot copias in fupera Germania, eas fratri miiTurus, cum per anni tempus illi eas ufui fore fciret.Nuncius poftquam cum IE teris de fjs rebus Doreftatum uenit, benigniter côfalutatus,exceptus^ à confiliorum Principisprimonbus,ipfis literas tradidit. Quibus illi le dis,nenon proccdereqquod parturiebant: clamepiftopo,eius nomft ne,Palatino per literas fuppofititias,refpondent‘Habere fratri, pro foH citudine ÔC cura ergaft,gratias,hadenu5 animo fuo ft uirtuiê geren dis

p rebus

174 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R B R V M V L TR AlfiCTINARVM

rebus itaæquaflêjUt hofti non foîum par, fèd Riperior etiam cfîe ufdcri podit. Quare cum baud dubiè propediem debellatum iri confideret, pe tere, UCeas copias dimitterec,quibus opus non foret ♦ RoflTemus interim in urbe Vltraiedo nihil paîîus militem in luxuriam efFundi, fèuera difciplina, intra extra^ mœnia excurrendo populando^, ne per hyber num frigusocioitemfrangerentur,egregieexercebat. Præfecit fub hoc tempus epifcopus pr^fidio Ami(îanoAlphardumIfelmondanum,cum duodecim expeditis militibus : quod fidem lacobi Niueldi] propter uimamicorum eius per quos omnia belli huius impotenter gereban-turjfufpedam haberet.Haud illeibi cundatus,8lt;Slætus,quod antegt; quàm ab Vltraiedinis ad præfidium’ dedendum poftulatus eflet, fuc* ceiTorab Epifcopo milïus ellet,reli(flaapud Alphardum uxore,Dore' ftatum ferecepit.

LAMBERTI HORTENSII RERVM yLTR^IECTIN^R7M

Liber Sextust

RIB VS meniîbus à belli initio epifcopiopesadeoacgt; cifæ fradæ^ fuere,ut iam debellatum eflet, nifi ad ex^ terna auxilia imploranda, eonfilio eorum quos eirca fe habebat,animum adqcerc compulfus fuiflèt : con -tempto immortali dedecore, quod hinc Bauarum no men fequereturiNam curnditionemnec ad alienum fus transfcrre,neceius formam mutare,nifî exaütoritateOrdinum ütrP uflt;p ditionis,Ièd ne focietaté quidem ullam accipere dare'ue pofîèt : fpre tis,quas GeIrus obtulerat,conditionibus,de fumma utriilftç ditionis,ut leuicifceretur,confilium cœpicin lucri parte pones, ß inimicorum fupgt; ■plicio affàtim exaturatus,fibi iplè fui exiti) autOr foret Legatos ad Flore tumEdmôdanum occultemittit(nam à principio initi epifeopatus m2gt; gnam neceflitudinem cum eo coluerat)per quos petebat, ut, nifi mole-ftum cflêt,Doreftatum ad fe dam hoftibus conueniret,uelle cum eo age^ re,amp;præfèntiseonfilio deijsrebus uti,quæadfe amp;Burgûdiones corn muniterpertinerent Nulla is cunétationeextempló uenit» Ibiexpofîtis qsjquæ proximo conuentu Huflenö ada elfent, ad poftremum aperte* ab eo contendit,ut(quando apud Burgûdionum principes pîurimum ualeret)dies ad conueniendum aliquo indiceretur, in quo de ferenda o^ pc,8ó trâsfèrendis VItraiedinorum rebus ad Hollandos ageret: in quo deniquede lùmma rerum nuncaliquando ferio deliberaretur. Sed cum arris inopia premeretur,amp; miles indies improbis clamoribus ftipen-dium expofeeret: ut bellum compararetur, pecuniæaliquam uim cele-ritercuraret.Hocitaeç miniftro amp;nbsp;totius tranfigendi negotii internun-cio ulus, tædio moleftæprouinciæ partim fatigatus, partim neceffitatë extrema adadus,nedeIperaiEisrebus,uelhoftibus fupplex occurrerer, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;a' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ueltur-

L J B E R VL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,7}

uelturpiterepifcopatudifcederetu'd de quo diu inter ipfos fæpcagita tum fueratjtranGgere cil aggrciïus. Vrgebant eum prætcrca ad maturâ dam negotium homines plericpàconfilrjSj fameliciacieiuni,auro hue à Burgundionibus corrupnmedilatio benecceptam negotium auerté ret:ut folentpiericp, quos principum opesalunt, fuum agere négocia» Abftemioquincpmiliapacifeenti addida funt. Potuilîetpari facultate (inquit H[ochftra.)uel decem milia popofciiîc amens. Perfuadentutili in fpeciê ucrborulenocinio, quæuolût.Âdmittûtexcludût^,quoscort fill]s fuis adfuturos obfuturos ue norunt » Atcç ita conclufus,ac quafi ci ptus domijUenditur optimus quifqp princeps.Edmondanus diu capta^ tarnprædam,Slt;muftisexoptatamfæculisjion amittendam per focor^ diam ratus^priufquam elanguefceret confiIium,BruxelIam in curiâ cou tendit : impulfis in fpem grandis pecuniæ, quos dixi, fi principe in pro^ pofito continerent.Itat^paucis diebus quàm Dorcftatodifcefiifier,dies conuentui habendo Schoenhouiæ X V i kCal. Decemb. edicitar.Conx uenereeo frequentes Burgundicæ curiæprincipes,ad id legatfiut tranP ’ lationis leges inter Carolum Cæfarem epifeopum Henricum ex eius arbitrio conficerentur: adfuit amp;nbsp;eum hominibus ab intimo côfilio præ fui VltraieÆnus.Cæterum,quia fuperioribus annis frequêter,ôô pau^ lo ante bellum,ac moxpoftexclufionem h is de rebus leuiter uerba là (fia fueranqnihil perplexum,hocconuentu paucorum confultationem dicx ’rum exemit.Tum quia hoftis Vltraie(fiinus omnia occupatum prgeeps ibat,qua potuit,celeritate,res tranfatfia eft. Cæiaris legationes fuerè (ut magnificos fumofosep titulos omittam,quibus dignitatS nomina apud gloriofos ab afTentatoribuSjpræter laudatam ueterum confuetudinem noftratempeftate commendantur)FlorentiusEdmondanus^Antoniz us Talauingus Cornes Hochftratanus, Gerardus Mulardus libelloru præfecfius,Laurentius Dublious iudiciorum apud Hollandos præfes, amp;nbsp;archigrammateus.Hijpoftquàm conuenerunt,tabulas de pado traz dêdiepilcopatum multo antedeliniari cceptasjiis propèuerbis epifeoz po,adipfiusarbitrium confe(fiasdederun.t,M.ifiîs principum titulis, in primis aût Cæfaris regnoru enumerationibus,quæ odiofe cùm ad illuz' ftrandas opes,turn ad imagines amp;potentiam apud populäres oftentaiï dam inferibunturtomiflo item ad attêtionem parato exordio, fie paefiu« fidefancitum^ fuit* Primum omnium Margarita prælècfiaregnoru ‘ BürgundiæjHenrico epifeopo Vltraiecfiino in ftipendium militare ad “ VuLCal.Decem.ledecimCaroleorûaureorûmilia,nomincCarolilm “ peratoris pr^fcntia,ob ea promifia adnumerabit,amp; eertam fidê datam, “ Ieges^,quas hoeipfo dietabulis eonfignatis acfubnotatisexprelTàs,lc “ gatis Imperatoris uiciiTim epifeopus dedit.Tenebiturpræfecfia nomine Cæfaris,epifcopo in urbeAntuerpia apud Gerardum Storckiu,in quirî “ que menfes penfionem quinorum milium Caroleorum itaaflionare,ut? * fingulis menfibus,quorum primus menfis inchoabitur v f 11. Cal. De* ccmb.poftremusuero Vlii.Cal.Maiasexibitifingulæpenfionesper^ *«

P 4 foluantur:

»7« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIÉCTINARVM

»gt; foluantur,quæ fummam uigin« quinqt miliû fadunt:utea pecunia prse » fui VItraieÆnus exercitum alat milk peditum:f)s^ legibus amp;nbsp;conditio^ »» nibus,quas coniîgnacas fubnotatas^epifeopus Imperatoris legatis tra » didit. Si intérim forte ufu ueniat, Cæfarem foedus cum Galliarum rege, ’» aut pacem facere^nullam iocietatem accipiet,nifi in ea epifeopus Vltraie »» dinus contineatur:ei^ urbs Vitraiedum Haflalia,alia^ pr^fidia,prç »gt; ter fœdus à Gelro ademptareddantur. Quod fi intra hos ipfos menfes ’» Cæfar ÔC Rex pacem nullam fecerint, necintereapræfentibus uiribusa* »» mifiàrecuperarit,nominatim uerô VItraiedum in poteftatem nonrede »» gerit: exadis his turn quintp menfibus,heroina Margarita epifeopum ix » taarmisiuuabit,quemadmodumintramedium hoc tempus inter utru »» que conueniet. At interim ubi præfèdæ legatos in Tranfifelanos,ad a* »» gendum cum eius gentis ordinibus,mittereuidebitur : nÔgrauabitur »» præfulêfuo concilio turn quoeç legationes cum eiuimodimandatis eô »» fimul mittere,qualia è commun! fententia interea temporis decernêtur. « Eritamp;Cillud quoepin padisrutCæfar,quantum fundorum,quantûen» gt;» ufurarrj Vltraiediniiuris acnominis in fua ufquam ditionehabeat,id gt;» uniuerfum publiée inieda manu occupée : necdifîoluat prius,dimil* »» tatueufuras frudus^,^ordinum Vltraieflinorum concilium fua au* »» toritate rata firma^ ea efie iufierit, quæ ex utriufcç legatorum fententia pada conuenerunt.Ada hæc inter epifeopum Henricum,et legatos Cg gt;» îariSjX vii.Cal.Decemb.Subnotauimusin fidemharumconditionû: 3gt; Henricus Florêtius, Antonius Talauingus,Gerardus Mulardus,Lau » rendus Dublious, Appendixhabebat in hancfermefèntentiam ’ Sum^ ma fide legatos Cæfareospadis expreffafe cxequuturos: nec corn miflu ros unquam,ut ulla ratione labefàdarentur^Tradituros infuper his de rebus epifeopo tabulas,intra menfem fèquentem ♦ Et ne qua in fraudem uerterentur,rurfum è more fubfcripfiffe. Atep hæc quidem qua potui fi* deamp;breuitatereddidi, uteorum formaapud pofterosextaret.Sed prp die quàm hæc gererentur,hoc eft,x v 11 i»Caf.Decemb. oppidum Rhe* ni à Gelro ad hune modum captû eft Jacobus Tuckius erat homo Gel-rus natione,haud procul à Rhenis in proximo uico habitans ♦ Hic belli metuex agro bona fuaamp; fupelledïlcm in oppidum omnem haudita pridem exportarat:homo populo Rhenano ob ætatem maturam amp;nbsp;ra ram indolemcharuSjô^magninominis propter luculentas opes ruftix canas, quotidianam^ confuetudinem, Mane hic paulo fub fextam con fulem adrjtjpetens fîbi portam Montanam aperiri,quæ turn claufà pro pter bellum tenebatur.Duo aiebat fibi efîè ante portam ftramentorum uehicula,pabulum pecori:qug metu incendq in oppidû portaret.Haud id quidem illi negatum efl: à Cof iuffit^ is earn extemplo aperiri,Erant autem uehicula,quorum alterum lacobi priuignus agebat, adeoonera* ta,ac tanta exaggerataftramêtorum ui,ut in ipfa porta media,qua ob im modicam altitudinem non caperentur,fubfifterêt. Abdiderat fe Gelru» ottracam portam inter arbufia, cum aliquantaparterufiieoru, raptim èBatauia

I IBER VI, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177

èBataui'acoIIcda.Hipoftquàm captam portamprcfpexerunt,ex infL dqs fimulexorn,ciïmmagnoclamoreeffufi,oppidû capiunt. Nulli uis illata cftjpræter^ uni Simoni Voelio,qui prima trepidatione in porta kuiter accepto uulnere,elapfus fuit Jndeduo alij in templo, cafu nefcio quo temere in hoftium manus illati,percuni' perierunt,Dux capti oppp di nunciojcodem dieexcitus,Rhenos uenit : atcp ædem facra ingreflùs, Deo pro parto oppido uotum ioluit.Pofthdie cum omnibus copfjs in præiîdium Horeftanum mouit,Huius præfedus turn erat Erneltus merÔgus. Is accepte hoftium aduêtu,ne uim experiretur,ab tergo clam militibus,quos ad tuendam arcem paulo antèepifcopus eo miferat, per auerfam ab hoftibus partem fugit,Præfedi fuga cognitajcxtemplórelt qui qui in prælîdio erant,lâlutem padi, deditionemfecerunt, cum no' dum tormenta ufquam admota effent. Sed ne quando in epifeopi pote-' ftatem iterum redadum, Vageningæ, cui oppofîtum erat, infeftum ef kt,ilIicoàDucediruiiuffum:amp;Iateribus Rhenos conuedis oppidum muniri.Mox biduo poft x V.Cal. Decemb. cum ijfdem copijs in Amiz fianum præfidiumeft profedus. lacet id infàuceamnis, miliareunum expedite ab Amorfortia, Profedus commodumeratDoreftatum AL phardus Ifelmundanus,puluerem tormentarium comparatum: relido cuftodiæin præfidio Godefrido Sapido prætore Amorfortio, cum tri ginta feledisuiris,quos èproximis uicis contraxerat.Et quia per anni tê pus ob profundas paludesgrauioresmachinæ eo admoueri non pote* rant,arte utendum ad capiêdum præiîdium erat.Itaq cauit Roffemus, ne quis nucius deincerto fuorum numero,dc^ bellico medico appara tu ad præiîdium præcurreret, Præmittit trépidé in aggerem Barenièm manipularesaliquot,quiomniauanoinicrumorecôplerent,nubesho^ ftilium copiarum ad obiîdendum præiîdium,euertêdum^, cum feeda clade omnium eorum qui intus effent, aduentare. Traherefecum nu/ merofam machinarum bellicarum môlem,quibusmomento tempox ris omnia cum interioripræiîdio euerti poffen t : adeo intolerandam ho ftium uim fore. Quare mulieres eas confultè faduras,iî ex præfidio,' priufquam hoftes foffâs fubirent,8éundicp caftris pofiris obfidione ein gerenqmaritoseuocarent.SperabatRoffemuSjCo accepto,faduros fip gam omncs:ac preiîdrjs nudata munitione,fine fuorum clade ac fangui ne fàcikfe potiturum.Concurritur,his auditis,ad præiîdium, ab uxori bus trépidé uiros excientibus.’fi uiui amp;nbsp;incolumes liberis paruis ôô uxo* ribus fupereffeuellent,præfidium traderêt. Oritur diffentio ad hos cia* mores amp;nbsp;muliebres ululatus,deditionem facere uolentium,negantiû^. Appropinquauit interea aggeri Barêiî ipfum robur, Ac nihil moratus Roffèmus,cum duobus tormentis traietfto flumine,ad terrorem augëx dum præiîdiarqs, omnia ad oppugnationê expediri iuffit. Apparebat procul ipeëîâtibusjhoftem ui a/turum: quidem fine mora.Mifit exx temple ex ordinum dudoribusad præfidium,quidedendum poftulax rent.Hi primo expropinquo præfedum cum ad colloquiû euocaffent.

menue,’

17» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTISARVM

monuerunc neuim ultitnam expen’ri mallet, quam clementfam præfen-tem,fî fe i'pGimq? præfidium traderet. Deterruerunt fimul eum à pcrfcx uerando in conlïlio,fufttnenda^ oppugnatione, recenti exemplo expu gnationis Gdcomianr,ÓÓ Othonis Scarpefelli) cæde:cuius necemjfiui caperetur præ(îdium,ulcifci, ftare fententiam.Minis his præfedus terri tusjfimul^ ueritus,ne, fi ab omni parte tentatis aditibus, funlma ui op* pugnaretur,Scarpe(ellii cladcmluerent:uiribus fimulfuisdiffidês,hor tantibusinfuperaddeditionêingenti certaminerufi:icis,quiintusade* rant,præfidium tradidit.MunitionipræficiturVerneruspretor Har* deruicenfis. Gelrus arcis infirmitatem undiqp fatis contemplatus, (quia una tantum foffatum cinda erat)extempló earn, nihil hyberna intempe rie retardatus,çde facra,qu^ à tergo adh£rebat,euerfa, latifiîmo uallo eu cuniculis,ÔÔ alia prgterea foHa cingere aggreditun FofTæadhæc mediae aduerfus hoftium tumultuofum impetü uallos præaeutos, neue agger fubiri polïètjfixit.Multa fimulprgfidta per eofdem dies epifeopo ab VI traieulinisjpartim infidijSjpartim ui, partim metu fiint adempta: arx in Ameronga, alia in Dorna: præfidium Hammenfe, caftellum Scoenau ua,5c Mrjerdenfe:utiam omnibus ferme munitionibus amp;nbsp;oppidis infe* ræditionis nudatuseffet » CreicebatperhæcGelroferocia,noniôluni aduerfus hoftes,ièd etiâ intra muros in ciues.Multaenim indecorè con uicia inepiieopum iacere: nunedemum uere haudmodoexclufumdici poffcjièd itinera om nia ei interclufà quoep ad urbem effe: 8d uix in cauea fcconclufum,modico ftipatorum præfidio admenièm tutaturû» Quâ* obrem fi fàperet, mature colledis rebus Heidelbergam fugam antèca* pefieretjquàm obgratus creditoribus retentus addiceretur. Hæc atlt;ç id genus mul ta quotidie uidores cum incondita in epifeopum per cStem ptum ferociteriacerent,exuberant! lætitia exultantes, fecuritas pene op prefifosperdidit» Epifeopus ubi perexploratores urbem præfidiorum uacuam efie,extra unius figni milites, amp;nbsp;modicum equitatum : ofeitati* us infuper ftationes uigiliarum h aberi: belli denitç munera amp;nbsp;diiciplina militate abfente Roffemo copiaru duce,fupinius acfegnius obiri, acce* pitrmcenia occulte,qua parte SC adiri facilius ac tutius poterant,amp; infir* miora erant,8ó negligêtius excubiæ agebâtur,aggreditur» Mittit x 11 IL Cal.DecembJediflTimorum peditum duo figna,auiis itineribus iub uc fperû è Doreftato,ad earn urbis partem,quf præter alfa ilia opportuna, prætereaab Doreftato auerfàeft, opprimendam» Pomceriohærebant fpaciofi horti,exulum,qui turn fub epifeopo militabantrin hos,in urbê receptijintromitti, ibi^ occultari hoftespoterant*Eratpræterea totaea ciuitatis regio epifeopi, cùm ob fuperioris anni nodurnam dimicatio* nem, turn amicorum exulum uim immodicam, nobilitati amp;nbsp;fadionÜn* fefta.Erat uefper illunis amp;nbsp;tenebroius : augebat^ caliginem obdudum obfcuris cœlum nubibus,utè fpeculis profpedantibus omnis in proxi* mam fuburbanam regionem proipedus adimeretur.Sexta hora ièri di* ei erat,nec uigiles adhuc muros ad fuas quiflt;$ ftationes confeenderanu cumho*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tIBERVi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179

cum hoftes ßlentio è fùburbano fcalis infoflàm, quacratibus inftrauc^ rant,dcniiflts,adocciduâ eâ urbis parte, ubiædes üiuæ Gertrudis eft, placide muros fubirêt. ïbi difpoßets circa murorû rimas longo ordme àtiirri Iignariæoper^,ultra ædem Gertrudis,torniëtari}s,ut ex occtiko oppidanos àpomœrio fubmouerent, tribus locis mccniacuncis perfô dereaggrediuntur.Feccrantiam triamediocrislatitudinis foramina: u-num uero in latere turris patentius,per quod manipulus haftatorum ù-nus aut alter intro iam receptus erat,cum forte eepes fub uigilum ftatio^ nariorum in fpeculas acceftum, locum præterueôus,crcpitu acfono,fer rolateresconfringcntium,mixtoob(curo murmure^accepto,paululu fubnftereu Necfefellitpauideaulcultantemancepsmetus. Hoftisquâ» uis à dirtringendo acceftu ftationarij equitis abfi fteret, no potuit tanta armatorum multitudo tarnen tam altum filentium continere, quin ad aures atteto animo aduertentis,uel fenfus aliquis armorum colliforum inter fefe,tuftientiumue autfereantiu perueniret»Tum illeadditis cquo calcaribus,curfu in uiam Defultoriam ablatus,quantum poteft, darum ad arma côclamat:t4oftem ad ftantia mocnia fcalis illatis,muros ad Dft ue Gertrudis,cum maximis copijs amp;nbsp;obfepfifte,amp;iam inti afte. Hoc da more undiqueexcitis,fignum tota urbe,ne ufpiam decflet pauor,ad ar, ma datur. Mlles in forum Palatinum,eques ciuibus immiftus ad nluros armatus ruit.Interim cum fe proditos indicio hoftes,SC incoeptum irrigt; tum efte audirent,reli(ftis fub mœnibus bombardarftsi cum robofe co-* piarum retro abiucre*Hac trepidatione inter primos pr^fedus urbis co mes Murfius euocatus,celcriter ad muros hofti occurrit. Hie dum præ eunteminiftrO cum funali incautus locum infidiarum prf teruehitur, pe ne,traie(fto per collum,equo,ab bofte cæfus fuit. Confluxerant iam togt;-ta urbefrequentes ad murum:cum tormentarij receptis,perefffa(fiatur ’ rim,ad fefjsquiiam irrepferant,introrfum fimul cum magno fragoreegt; miftis in incertum,ob craftam caliginem, quæ certum de rebus iudiciS ademerat,machinis,fruftTatoincocpto recederent.Necex tantofphgrii larum nymbo quiiquam tenebrarum beneficio cecidit, extra Gerardft Eckium equeftrê,ôô primiin fadione nominis:qui per femur traietftusj ^ger domum abdueftus fuit.Ea node tons mœnibus,8ô per ftationes to ta urbe,in forOjin curia peruigilatum eft:,amp; ignes accêfi.Nec minus hor rendum è turribus in abeuntes tonitruatum cotinuas aliquot boras eft, Manelucisprincipio primores urbeegreftiadluftrâdumfoftam, num quacaeforumcorporareiediboftes circa murum reliquiftent,ununl infofla turn adbucuadofainuenere.Sed cum in nudato Corpore fpoliagt; to^ neep uulnus neep liilor ab idu appareret,uulgo creditu fuit, eum la* pfum in receptu,pedibus fuorum proculcatum perqfte. Inde à faidioné in religiofosprofanos^ impotenter, quos boftilium confiliorum con*-fcios ujfpicabantur, fæuiri cceptum eft:ueluti fieri affolet bellorum tem poribus,cuminimiciiniuriampropèuetuftateexoletam ulcifciuolêtes, per.inuidiam aducrlarios,non apertè,fedex folpicionejclarn apüd uido riafuperio-»

MO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIÉCTINARVM

ria fupcriorefn fadionem nominare folent» Vidimus exemplû hoc tem/ pore,homotechnosnonlaudatamehercle ^mulatione mutuum exitiu moIirijCum de ipfis nullum extaret indicium ♦ Sacrificus erat in ea urbis regioneintegræ ièmperfamæ,amp;^ Innocentis uitæ. Prandebat is eodem tum forte die(quia fanguinis propinquitate meattingebat) cum paucu lis alqs utriufcç nominis feftiuis dodiscp amicis apud me. Extradû erat conuiuium in ferum diei, ut plerunçp folent lepidis fermonibus èC eru** ditis quæftionibus horas mortales fallere.Hicaudito figno quod ad ar, ma dabatur,cum reliquis qui unà aderant,domo excitus, compediaria uiaper tenebras,rerum ignarus domum fugit. Habitabataute is in Ger trudis cœmeterio, propinquo ei pomcerij regioni,ubi hoftes muros fü bierât.ltat^correpto, quod ieprimumobuium dabat, telo, medio fuo rum fe immifcuit.Cafu turn retro hoftis abierat. Hilarior a. recenti fym/ pofio amp;nbsp;liberior Harmannus, (id enim iàcrifico erat nomen coépit in præientemurbis ftatum amp;fadionem,plenis fàucibus inuehi; (ratus credo,lè multitudine uicinorum ciuium tantum circûftifum ) quod ue/ ro principe excluio,paucorum hominum fadioforum tyrannide ciuitas opprciîàjinopiaannonæad inediamfamem^ extremam redigeretur« Pellenda Gelrorumauxiliaunà cumautoribus côcitatoribus^ belliel/ fe. Vox ea à circumftantibusquibufdamexccpta,mane ad fedionis prf* mores ftatim delata fuittquafi cum alijs nonnullis proditionis occulta’, dequaadhuc nullum indicium extabat,côfcius luiflèt.Monitus ab ami' CIS utmaturè,quamuis inions, priufquàm à Geiro,amp; feroci à tot uidox rqs fadionearriperetur,à quorum ui nihil eiîèt tutû,aliquoex urbe per fugcret:refpôdit, redifeconicientiafretum, acnulliusindicium ueritû, Quinquiuiris obuiam iturum.Qugftiones non timere.’quarû ui, (quâ/ do furioforum hominûcriminatio, exuana calumnia effet) fide nixus, animum æquatuin haberet. Arreptus itacppaucis bons póft, in uincu^ la ducitur : amp;nbsp;quæftiones aliquædeeo formentis habentur. Cæterum cum nihil præter impudentem calumnia,torto iniônte inclementer, cflê multorum teftimonio compertum effet:amp; quorundam etiam Gelri no minis autoritas, inter quos erat Theodoricus Morrius, eu perpurgaft ietjin exilium pulfus eft:cxulauit^ ad récupératæ urbis tempus ufq?. Ex fimili fuipicione SC alij nonnulli capti funt, 8lt;f torti iniontes : inter quos fuit, inuidia homotechni cuiuidâ, Cornelius organopccus, Celebris ea tempeftatein his regio nibusartifex. Qui diu quæfiti,cum confimiliper tinacia inter quæftiones fe nullius rei confcios tcftarentur,urbe excedex re iuffi iunt. Erat in hoc ftatu res Vltraiedina,amp; belli ardor. Sollicitus e* pifcopus ne unic^ reliquig Amorfortrj incauti à Gelro opprimeren tur, autuoluntarijjCindi undilt;p,deficerent:pro magno habuitncgotio,ani mos eorum,quia necdum in belli iodetatem tranfierant, per legationes tentare.Et quia equitum 56 peditum præfidia portis recipere uolebant, metuitne Gelri arte, ac uulgo nota bene fraude in naffam attraherdur, Mouebatur præterea memoria iniuriarumjut eum populum fuperiori busannis.

-

t I B B R V i» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;igr

busannis,in contcntionecum V'itraic(ftjnjs ordinibus baudmapni fe-ciiïetanfuper in id laborafïctjquo confuetudincs patrias amp;nbsp;Itbcrtatis iü ra,proquibustûccrcamenacrefuerat,uiolaret.MinæadhæCjôd conui cia multa:quodaduerfariorum coriGlia utiêditiofaj ditioni inunliafi-mul et perniciofa repudiafTennfua item uindicaiïent. Horum epifcopus confcientia idus,apertèdeillorum fide(quanquâ fruftra) dubitarecœgt; pit:metuit^ ne fein Geiri poteftatem cômitterent. Quare ut eos fub fuo iure amp;Sditionecontineret,acprændfjsfirmarct:mifit vu.Cal. Deccb, leoationes Hadrianûl^cdium.amp;bredericum Sombrefum ♦ Hi in fcna* turn intröduólijubi multa de populi Amorfortfj fide,Sxr propenfoprin-cipiserga cos animo uicifrimcommcmorafTentjadpoftrcmumhucde' duda fuit oratio, cpifcopum de nulla re perinde follicitum,ac de ipforû faluteeflc.Et nunc etiam timere,ne paribus artibus à Gelro,ut alia oppi da munitioncs occupatæ effen t,incauti opprimcrenturzquando nul la æquèaliarum ciuitatum,atlt;^ Amorfortia,ob fînitimosregionis cardi nes,ad obfîftendum cpifcopo,illi perinde opportuna effet. Quare pctc* re,ut equitum peditum^ fuorum præfidia reciperent. Ac nemetucrct, caalendareipub.fumptibus.’epifcopumffipendiafuppeditaturum.De nflt;p,qiiantum impenfarum in ca fieretp'd uniuerfum ipfum prebiturû, Digrefîîs in diuerforium e curia legatiSjdifTen tio in fenatu orta eff, Cen fentib.nonnuIliSjimponenda præfidia fine publico ullo priuato'ue fum ptueffe,quodomnibuscircumIocis,Gelrorumpræfidfjsobfeptis, illis expofiti ffarentjà diuerfa parte reclamatum eft, 111ud enim inter omnes conftabat, futurum, ut ftatim quam armatos in ciuitatcm admifilfent, pro hoftibus haberetur:amp; in belli focietate forent, cum extra id in ocio pcrmancre liceret. Bona ad extremum pars hue in Conf.fententiam pe-dibus difeefTitzad tuendam ciuitatcm imponenda quidem effc præfidia; fedadpropulfandum, quam diudaret,aniocnibusbcllu,rcipub.impe fis:quo in ea amp;nbsp;ipfi imperium haberent,Slt; focietatis nomen declinarêt. Refponfum ad legatos relatumi haudquaquam placuittquippe qui dete riora omnia ab eo populo timerent.lnterim accitis ad fe confulib.fecre^ to expofuerunt ada pada^ epifcopi,amp; Burgundionu in conuentu ntp per Schoenhouienfirquod feirent,fenatum Sr populum Amorsfortiu grauiter ferre,hæcabfcç fearbitris trasfadafuiffejcum fgpe antcaepifeo pus fidem eis dediffet,fc nunquam cum Burgundis,ni fi ipfis in confiliu adhibitis,quicquàmadurum,padionemueullaminiturû.Quodquia nonferuarat,nontemere defîdehæfitans,placareeosblandimentisftu.' debat. Accidit eodem die quiddam peropportune, quod magis terruit legatos,8^ perplexos iniedo fcrupulo tenuit.T urn demum pcruiderur, quanto eius gentis fides amp;nbsp;reda confilia Icuitati amp;nbsp;fuco quorudam hoz minum,per quos hue rerum uentum efîct,prcftitifïènt. Serio metus in^ iedus eft,ne, memoriaacceptarum contumcliarum nondum uctuftate exoleta,hoftium amicitiæ pofthaberentur. Prandentibus Colf.honogt; ris gratia apud principis lcgatos,(qui mos eft ei genti,quoties uel ciuita^ q turn princi*

lt;3X nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

tum pnncipum'uelegatoSjUel principes ibi herereufu ueni't) fupcruenc re cum literis ad fenatum,à Gelro,ôô VltraieCtinis ordinibus, ac Rhcno rum præfedlo mifïi duo nuncrj.Sed nihilo lænusad paucas horas^difTü mulatometu, condnuarum tradum^conuiuium eft. Cogitconfulextc plo fenatum:diuinans id quod res erat. Ledæliteræ funt in hanc ferme » fentendam’HaberefegradasfenatuietpopuIo Amorfortio,quodcum » ha(flenus fœdus cum Vltraiedinis adiungere renuiiTent, in neutra par ’» tem prudentes inclinarentur,bello finito uiélorem baud dubie fequuiu »gt; ri. Vnuminterim femirari,alijsfuperalios rumoribusallatum: quod »» poft^iam propè cum epifcopo declarato debellatum efTet^eius legatos »gt; equitatum^ intromifilTent :communicarentdeineundacum illo focie* » tate,conßlia:redius fadluri,ß Gelrorum duci,ditionis tutori,qui^ plus ” poflètjOCCupaHet^ armis fermeomnia,portasaperirent.MuItumfefpc »* amp;nbsp;opinione de ipfis fàlfôs. Spcrare tarnen, hominum uanitatem rebus »’ multaaffingere,maximècum ipfî perfpicerent, in focietatemhoftis, degt; »» dudijin quantis anguftrjs circûclufî effent. His tam perplexis literis, quia non fads in expedito erat,quod refponderetur fubito, paucis pau-Io póft fe expurgarunt.’id quod facile erat,rcbus integris adhuc.Recita-tg funt ftatim Gelrorum literæ, ÔC prgfendbus epifcopi legatis.’ne tcmc re præfîdia,ne in belli focietatem deducerentur, ficfto uerborum præte* xtu, reijcere coarguerentur. Vcbcmendus bic noua re, ÔÔ minus expc^ data turn perculß legati,nib(I æquè folliciti fucrc,quam ne Gelroru frau de,aut coorta in ciuitate fcditione,in uaria multitudinis uoluntate,ex im prouifo occuparentur. Metu ne boftium inßdiis opportuni forent, alp quot dies ibi funt morati.Rbedius nibil omittedum ratus,in tarn dubio negotiOjConfulemaccerfioccultèadfeiubet.Huncabfqiarbitris prima blande ac benigniter, inde ferocius fpecie expoftulationis aggreditur, amp;nbsp;liberius profedo petulätius^ quam temporis ratio ferebat.Quis De uSjinquitjUobis mentem fanamcöfuiademit?ut, cumundiq^ boftium armis obfepti,adeo^,quàm nos,periculo propinquiores ßtis,tam fecu ri imminentiuminßdiarura,ftertatisc'praecipuc qui toties non boni me hercleuicini,tentatumper proditionê impetum, pacis temporibus exgt; pertieftisc'Hincàdorfojboftiûdido tergoueftro imminet: indeoccu» pato praeßdio Amifiano, iter aditum^ in ciuitatem comeatui excludit. Alia parteRhenos tenct,etin côfpeduàfronte Vltraiedumeft. Adbæc cum nudos inermes^ ad uim expoßtos babeat,amentiæeft^ueftri peri^ culi non admoneri. Offert epifcopus, equitum peditum^ praeßdia fuo fumptu fe comparaturum imponendamon ut fecum aduerfus Vltraie^ dinosarma induatis^autfoedercaliquoilli alligemini : fed ne confuetis Gelri artibus inuiti in diuerfam partem,excmplo nonnullorum oppido rum(ut bo ftes nunquam dormiunQattrabamini. Si receperitis,n5 erit, utuos nobis, perinde ut multa alia, ademiffe dieglorietur. Ad ea Cof. Quenquam ne effe exiftimas in ciuitate,qul fe boftibus prædæ obijccre uelitjubi bello fe interpoliere nihil fit opus :'ubi eorum occurfum decli/ nareliceat?

L I B E R 7 h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ig?

nareKccat Vidifti coràm (ne uana fingendo ucrinmilifcr, diferttor q? ucriordicar)quàmmoleftèGelrus,quàingrauiterVltraie(ftinus unani hanclegadonem ueilram acccpcrit, perindeac fi iain fcnatulcôfulto ucz ftrapoliuIata,decrctafuilTcnt. Si tâtus fremitus, fi' tanta indignatio, ob femel datum uobisfenatû,dcobtinendapræfidio ciuitateorta eft, quid cxiftimaseos non didiuros tantum, fed fadurosetiam, ubi uiderintue^ ftrum equitatum,amp; pedeftres copias mccnibus noftris receptasrftipeii diû ab cpifeopo pr^beridlli facramento militari inautoraric'Vides quid extemplo nobis patiendumeritdnprimis conftaretpaciamefte locieta tem,quamuis hoftiliapriores non intuliftemus » Ergo exfocietatis iure, incendia,populationes,agroru uaftationes,omnia deniep hoftilia 8óexx pectâda, ôé perfèrenda nobis effent: amp;nbsp;nullo quidê ueftro emolumêto» Quodautem depræfenti diferimmejh quo,à fronted à tergo,fimul et à latcribus,excepta unaardgfronds parte,cindi medij uerfamur,difpu tas:utpropemodum quaficaueæ,murisinclufos nos obfedifte uideanz tur,cum nondum pro hoftibus habcamur:itain animum inducere uos uelim.Gelrus cû qscopfjsad ifta mœnia apertènon adueniet, ut ui quic quam agat:nec temerè,neutri parti fe coniungere uolen tes, ad arma co* get:cum fat hoftium cis ultra^Ifelam habeat » Vt nihil deprædicem roz bur ciuitads,quod nobis pene ipfenodus habeat ♦ Nec ita fublatis inte^ rim pedibus altum ftertimus(ne finge) ut fopitos, quamuis extra focie* tatem belIi,no(ftulucfuefitoppreffurus.Si, cum nufquam is bellum gcz rat, cxcubiasnodurnas inmocnibus,ftationes diurnasin pords pro fez pto ac maceria infers comunis ditionis intenti feruamus,bellum co cum iberjs ciuitatibus,cum cpifeopo declarato,in portis prope noftris gercx te,cæcam fpeculationemageremusc'Prouifum præcautum^ hucufque eft,neinfidiistentatosoccuparct:amp;cauebimus,drjsbenèiuuâtibus,ne confueds fuis artibus nos in fuam didonem trahat : nifi fortaftis cxifti' mes,euminciuitatemfuprapatentem, quam diuteftudine tetftanofit, inuolaturumrquod certe ne turn quidem prohibere poffemus,ubi omz nesanguliarmads prgfidfisobfeptieffent.Accenfushis confulis uerbis Rhedius‘Quid qugfo,inquit,conful tantum de te commeriti fumus, ut baud aliter nobis amp;nbsp;uiribus 8^ confilio obftes,quam fihoftiliapatraffe' mus ^cum totus fènatus, extra ucftrum quatuor, aut ad fummum quin-qucjftet ab epifcopo cNifi forfitan Vltraiedinoru ordinum exemplo, Gelri fbeietaSjin cuius poteftatem teetrempub.commiffurus fis,quam noftra, uobis magis expeteda uideatur. Quod fi obtingat,haud dubio autoreid euenifte,ipfefatishic profiteris:qui,quo minus poftulatu obd neremuSjdiffuafor fuifti fenatuitadeo ut in diffenfione per te nunc inter fe fint.Quare non obfeurum eft,necp taciturn habebitur,fi qua defeef io infequatur.cuius opera portæ ucftræ epifcopo claufæ fin t. Ad ca côful* Id uanum eft,ôô fàlfum. Nam quod è totius fenatus uerbis tibi refpodi, in id difeeffio à bona utriufi^ fènatus parte pedibus faefta eft. Fa(ftû^ iiv de ueteri more fenatufconfultum, quod uniucr fi calculis fuis ratum efte q Z iufïcruntî

184 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECTINARVM

iuflerunt:taiTict(î an tea multi in diuerfa fententia fuiHent. Sed à quibus è iênatu id enunciatum,Slt; ad te,linguæ incontinentis honunibus,fît de* latum,non me fugit,Hi,quoniam mhil penfi habet, malunt terram coe Io mifcere,quam pace amp;nbsp;ocio hucufep uindicato in reliquum frui. At in terimmirum tibi uidetur, quod populus turbata pace omnino nolitin belli ftatim participationê defeenderefeumadidneq! anlam dederint, nelt;^ ut fufciperctur indicendu Vltraiedinis, in concilium fint adhibitit’ Non dicoiam eos^penfatis utriufq? bonis etmalis,illud tantopereformi dare,quód ocium armis/orum caftrisjinfinitis partibus Gt anteponen* dum: quancpuelobidfolummortalesomnesarma deteftamur,quôd nihil fanihabeantJlludinanimisomniû hgret,quôd epifeopusad hoc ufq? tempus,nos pene quàm hoftes iplos magis exofos habuittanimu à nobisauertit.Etmirans,fianimostalibusmentisdignosnuc uiciffim experiatur.Num ullam clementiam fuam erga nos, num munificetiam commemorarepoteftfReuocain memoriam,(potes meminifle)in quae maledida 8lt;conuicia clFuius,(aderas ipfe coram) principes concilrj le' gatosnoftros queftum defuperbiaamp;iniurialacobi Niueldrj,ad{cmiP los,nuper aggrediebaturtin quosperindeatep in trefies agafones pluri* bus inuedus, è concilio eos,relido ciuitatis inimico,8^ iuris libertatis^ uioIatorcjiufiTit excedere.Hæc ôô alia id genus multa, quonia in memogt;' ria habemuSjnon eft quod impotêterdebaccheris,fî populus Amorfor tius epifeopi copies fuas portas patère nolit.Porro quod ad me,curabo ut laudanus de me teftimonium relinquam,quam tuus ftomachus uati cinatur.Non fpero ita teAmorfortiorum uanitatem experturtt,utnunc epifeopus VItraiedinorum ueftro confilio expedatus eft. Ita cu neutri ab alttro pacati quicquam reiponderetur,utrincp è coUoquio difeeffum eft.Confulbaud modicedeperplexonegotio follicitus,uiam querebat qua bellum decIinaretur.Etquanquàmdecretofenatus placuerat,pedp tum præfidia omnino imponenda,non epifeopi, led populi impefis eft fetillud tarnen unum metuebat,ne,cum exadismenfib.populus,exmagt; gnitudine tenuitate^ fuse quillt;^ fortunæad collationcm pecuniae in ftp pendium cenferetur,difïicultatem aulèrendi motus inteftinus aclèditio coitatura eftet Jmminês hoc malum ut declinaret, auerteret^, tale cum tribus adhibitisconfularibus apud Hadrianum Rhedium amp;nbsp;magiftru equitum ex tempore init confilium : quô,haud dubia fpe,S^ pax confer uaretur,8c epifeopi gratia Senatus amp;nbsp;populus Amorfortius emereren tur.Id autem fuit huiufmodi’Locarentur in ciuitatem conferipti arma^-ti,qui à fenatudecreti fuerant:dicerentur^ uulgo è ftipendio ærarrj, po pulo Amorfortio inautorati. Adde amp;nbsp;illudzut fenatui facramento iura« eftentjne non omnia uerifimilia apud principis hoftes apparercnt.Inte* rea per literas negotium Gulielmo Turco ad conferibendum unum gnum mandaretur,eos^ pedites occultis itineribus in ciuitatem mittegt; ret.Ipfe interea epifeopus ftipendia ita occulte in fingulos menfes luppe ditaretjUt ne tenuis quidem eius rei odor ad hoftem perueniret. Perfua fio reliiv

LIBER VJ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSf

(10 rcl(ncjucretur,èpubnco(utdixi)in pcdites impêfas ficri.Placuii cab liduin impenfecommentiim in fpcciçni tutum legatis : ac nihil indidem moran,adreferendum Doreftatum fub nodem repetiucrunt. Paucis fub hæc intericdis diebus v i idd.Decemb.in ciuitate uenerunt feptua^ ginta quinlt;ç peditps, duce Godefrido Nouefio: quos Coful fenatus ac populi nomine illico recenfuitjôô ad facramentum compulit,nufquâ uL lam expeditionem faduros^moturos ue, mfi ex impcrio fuo amp;nbsp;fenatus: amp;nbsp;illis finerebellionead officia facienda fideles (eprtrftarent. Etferuatû id quidem fuit ul(^ ad Nondan.Omnibus infèræ dinonis oppidis Sgt;i ca ftellisadiftummodûamiffis, cum nihilreliqui epifcopo Vltraiedinus fecilîetjpræteroppidulum Vuicam^ubiinarce^quafiundicphoftiuca. (Iris feptus fedebat;ôd Amorfortiam,quæ fola in fide remanierat: penes quam omnisrecept£urbisVltraiedigloriapoftea,fèd nulla cum gratia, extitit.Peflimèaftedæ erant res T Vanfifelanorum interea» Quorû cum caftella ôô præfîdia fermeomnia,8ó ciuitates aliquot Gelrus occupafîet: pro fîtu locorum, reliquas etiam ciuitates nouis in fluminis ripa prxfi* dijs pofitis,ad famem ufcp pene circumfederat»Cum itaque animis et opibus diutino bello exhaufl:is,nullam opem prorfus ab epifcopo expe darent:audirent^adaconuentus Schoenhouienfis,in quæ tandem fix bi quoqp,præfertim ita affedis,uadendum foret: in frequenti ordin urn concilioexautoritateepifcopidecretaeffjfubiusamp;ditionem Burguiv dionum defedio.Indidus dieseflad conueniendum circa Non. lanua. Seruarunt diem Burgundionum mifli legati: Florentius EdmôdanuSj Georgius Schenkius Phryfiæpræfedus, Gerardus Mulardus,Iodo^ eus Sasbautius,Petrus Saudanus, Petrus à libellis fecrctis rcru Hollans dicarum. Ex equeftri nobilitateTranfilelana legati fuere, loannes Mii-larduSjBurchardus Vuefterholtius, præfedus Volenhoæ:Lubbcrtus Mulardusjioannes Stellingus.A' Dauentrienfib. legati miffifunt,Gegt; ' rardus Critius,Henricus Plaetmânus,ôô Henricus Terfpillen.reip.fcri ba.Campenfium legati fuerunt,Lubbertus Hatremus, Gerardus Bur^ gxrdesjioannes Vechtus, T imannus V eno. His additus fuit loannes Breda fcriba.Suollani miferuntloannem Hcruerdenum,amp;^ feribä Ver nerum Pufllingu. Hispermiflum fuit, quib.ante inter ipfos in frequenti ordinum amp;ciuitatumconuentu decretumfuerat,legibus 8^conditio^ nibusjtransferre in fidem Caroli Imperatoris amp;nbsp;legitimorum eius hxre dum Brabantiæamp; Hollandiæprincipum, agros,fundos,prædia,ciuiia teSjOppida Tranfîfelanæ gentistubi cSfenfum ad id epifeopi, legati Cæ farisprotuliflènt.HiutindenomineordinUm amp;nbsp;ciuitatû, S^omnis po^ fteritatis T ranfîfèlani nominis,fidem amp;nbsp;obedientiam eidem iurarent, iî mulatto id ipfum item exautoritate epifeopi fibi permiflum cognouif fent. Quare legati Caroli Cælàris uiciflim populo Tranfifclano hæc ligt; bertatis iura,ex principis fui autoritate,inuiolabilia efle iu flerut. PL A lt;lt;nbsp;CVIT omniûprimùmCæfari,utequeftrib.famiIrjs,ciuitatibuSj5lt;op. pidis Tranfifèlanis fualibertas integra in perpetuum mancat:publica iu «

q 5 ra^priuaquot;

islt;î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

»» ra pnuata^,clicntelarum,caftelîorum,poflenionum, confuctudfnumj 35 ut quiflt;çeafruipergatIibertate,quau{cfadpræilt;’ntêdicm(Te£US eflet: »3 ludidorum in fuis quibufcp locis ratio, èC legibus agendi icnna apud 3» fuum cuiq? iudicem ÔC forum falua,epatrio more ièructur. Quod G per »3 regnorum ciuitatum'uemutationes,àponuficibus Rom.alqSSjeTraii' »3 Gfelani aliquando inpofteruminfcftcnturrea uis ac controuerGa auerte »3 tur nullo ciuitatumjgêtis,polleflionum'uefumptuautdamno.Promi-' »3 GtobeaCæ(âr,quicquidTranGlelani iurisfuifïetjd uniuerfum fuis im 3» penGs fc rcGituturû.lam quod ad Gipcndium in hoc bellum attinet, no »3 oncraturum fepenGonibus,fupràquàm ut foluendo eGentrquando bel »3 liimpetumfuftincndo totannosexuchenènt.QtioniamautemTranfî 33 felanifèpriuilegium habere,amp;iuraàb lmpp.acceptaaffirmabant:quagt; 33 re in pofterum fe ad fufcipienda arma contra Imperatorem cogi non de 33 bere:Refpofum ad id fuit. Legibus illis nihil detradum iri,quod eas uel 33 lædcretjUel labefacftaret honeftum.Fucrunt item pa(Ga,ne quis ob debi 33 turn alterius,æs'ue publicum ditionis TranGfelanæ,cxtra ditionê T ran 3» Gfelanam in eiufdem principis regno accufetur,retincatur'ue: led ob fu^ »3 um quifcß debitum folum ut par eft. Et quia graui bello prefti erant, in le »3 gibus id quocp tenebatur, ut Cæfar extempló arma contra Gelrum pa^ 3» raret atqp indueret: neu ullo omnino foedere illi alligaretur, priufquam »3 oppida,agros,caftella, Sóquicquid TranGfelani iurisunquamfuifTet, 33 armis repetiuiftet: pofte flores incolæ in fuos fundos reftituti eftent, ubi 33 cuncp rj Gti forent:00 quidem abfq^ fuco,ne quid contra ea hofti conce^ 33 deretur»Porroautem,quiaGelrus præGdfis poGtis contra Daucntna 33 in Ifelæ ripa,amnem obfederat infeftè, ea ^primum tollerentur. Qtio* »3 niam autTranGfelani per bella,quac magnahabuiflent,xrcalieno one^ 33 rati eftent,8c creditoribus obnoxrj,permiftum foretequeftri loco natis 33 amp;nbsp;ciuitatibus,cxautoritateCæfaris,auteius præGdis, ècôfuetudinepa* 3» triacollationem iributariam conftituere,utferedimercnt. Depopofce^ »3 rant T raiiGfelani uicos aliquot Gelræ ditionis, fuis Gnibus,hofti adern 33 ptos adq ci,ac fuperac ditioni donari.Refpofum ff s fuit,Caefarem gentF 33 TranGfelang poftulatum,quod ratio ferret,tum demum conceffurum, 33 ubi id regnum bello in poteftatem ueniftet.Padum infuper fuit, quoni 33 am tabulas de decem aureorum milibas TranGfelani epifcopo,pro ne^ 33 fcio quibus hypothecis tradiderant,contenderunt à legatis, ut cum epi »3 fcopo dereftituendis tabulis agerent.Receperut illiÔÔ in id feannifuro« 33 pro uiribu^, atcp impetratas daturos in ipforum gratiä, quod Geri poL »3 fet.Nec cumGelro adiungerentfœdus,pacem'ue facerent, priufquam 33 quingentorum aureorum penGoinannos Gngulos remifra,quam Gd gt;3 rorum princeps Suollanis extorferat,fublatacß foret. Si pofteris tempo 33 ribus diftïdium autcertamen inter ciuitates ortum,ullam côtrouerGam 33 moueret,huic dirimendæ non ultra Cæfar fe fnterponeret,quàm bonu »3 8d æquum principem deceat.Quod G ab hofte rebus ablatis damnû ac-» 33 ceperint, ab illo eos defender, perinde ui alios, fub fuo imperio, popiv losifas

I

‘‘ nbsp;nbsp;'■ LIBER Vh

losîfas i'us^ critjîure in fuis côtrouerfijs agcrcj'n ei'us regni ciunatibus, '' pariterècommunii’ureipfûrum incolarum NoncommittctCæfarfu^/* per hæCjglebuIas paluftres proximo tricnnio e Tranfifdana ditione ex-' portarijmulôlacymbæ cum merce,principis fifeo fextans: delaroriun- “ ci'a.Exado triennio,côful(abitur,cauebiturcp in pollerum rebusd ran- “ fifelaniSjUtparilIudatqi utileuidebitur.Perfolueturindecôfuetain fin- ** gulos annos Cæfari fua penfio, quo in reliquû hac in re, regioni T ran- “ fifclanæprolpeôtumfiLCæterumquodadmonctam ciuitatumTranfî “ felanarûjUteaparicum principis numi(matisdignitate,peromnes ip-*^® fius regiones æftimationem luam obtincat: idquoniâadprincipis ma-ieftatem,ôd communem omnium eiusregnorum ex æquo falutem per^ tinec.cumpræfedomonetæconfultabitur, atçpinde permittetur, utagt; quumuidebitur.Poftremóutpaóta hoftibusabepi(copo,eius^præfe-ôtis,neho(tiIiapacerentur,conceHa,rataÔCintegrafcruarentur:uteape “ cuniainde conflata,in ftipendiû militareuerteretur. Hæc ferèfumma ‘ eft pa»florum inter legatos Caroli Imp ♦ nbsp;gente'm Tranfiiclanâ.0e his

tabulas poftcaconfèctæfunt. Per eosdies epifcopus,proptcrhyberno^ rum tempus,copiarum partem dimilîuVnum fignû cum modico fupgt; plemento,quodexroboreueteranorum conftabat, Vuicam ad hyber^ nâdum reduxit.VerebaturGclrus,neremiucntehybcrnofrigore,fub uernum tempus epilcopi ftipendio rurfusinautorarentur: quandoadi circumeidendos lumptus,ad tepus folum eas dimiierat.Quare tumub tuariamanuexBatauorumac Velauiæagris contrada,adiun(flis^ ijs coprjs quæ in urbeVltraiedo erât,raptim ad duo milia pedixû confècit» Cum his Vltraiecîûjindeinl^henioftiû pro{è(flus,illas ab epifeopodi» miilas fecuras^ hoftium inopinatô adortus,diiïipauit»paucis captis,rc liquifuga funtdilapfi.His copijs aucdus RoflemuSjinouitin interius o*^ flium Rheni. Hic dum incautius cum Viio Munftero equitum magb giftro ad occupâdum idoneum caftris locum cum modico equitatu an te alios euagatur,penè in hoftium infidias incidit Jnteruentu luorum ad clafîicû datûjpulfisinfidijs.periculoextradusfuit. lam cumhaud pro^ cul ab oftiojpararct ea locatis caftris,quibus ad oppugnationem præfi/ di) opus eftèt,nunciatur,Genemudenfes tranfmifto Ifela, effuIcVelauip • uicos incendio paftîm populari.Hoc nuncio,difcuflo obfidionis confi Iio,Roftemus trepidus rerum fuarum excitus,fublatis propere rebus ca ftramouittac dim ilia ex agr is pafRm colleda multitudine domum,reli-quas copias Vltraieiftum reportauit.Eodem tempore GeIrus caftella liquotjin limo paluftri Apeaudano SC circa Vechtam per deditionê ce-pit,Hammum,ôôcaftellumMiertanum.Tentataeft perproditionem Montfortia:fed irritum incœptum fuit.Crefcenteinter hæc caritate rci frumentariæ in urbe per annonæ inopiam, cum duobus Ggnis Sô omni equitatu in Batauiam frumentatû proficifcûtur.Epifcopus nûcio,Rhe-num hoftes iterum traiecifîe,accepto,fperans fe ab itinere eos exclufurû, circa Amerongam copias dilpofuit, Sedubiaudiftet ex præmiffis ex-

q 4 ploratoribus.

188 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAltCTiNARVM

ploratoribuSjUtroçp eos armorum genere fe duplo ede fupen'oreszamp;^ in frumenratione copias,ut tutó commeatus in urbcm portaretur, audas: oiniflb itinerCjquod ad claudendum tranGtum infederat, Doreftatum redrjt.Vilefcenteper crebras frumentationesjfrumenti precio,æris ino-* plain ftipendium Vltraiedilaboratum eft » Quareut milites ad officia promptiores effientjenatus opulentioribus ciuibus,ex priuato conféré dum ftipendium imperauit. Bubile erat in agris Camporu, quo bubub ci è propinquis pafcuis £ub imminentem nodem pecus compeilere con fueuerant.ldtanquam opportunumad reprimendos Campeniès,ôé prohibendum Genemudenfium effufas in Velauiam exCurfiones Dux occuparat.Acftatim excitis totaVelauiafofloribuSjpaucisdiebus uallo foffa^aducrfus omnem belliimpetum,nihil hyberna intempcrie impc dituSjimpofitis præterea ualidis pracfidqs ita muniuerat,ut nulla operû ui pene expugnabiie uideretur*Et fitus ipiè loei id ualidius quoq; redde bat. Hinc crebræ excurfiones ad Camporum portas ufep fieri zfrequem' tes dimicationes amp;nbsp;certaminacum Genemudenfibushaberi.Dauentrb enlês præfidium Diepenheimum, quod Gelrus ualido impofito milite tenebatjobfidionecingereadorti, breiiiquàm caftra locaiTent, omnia, quibusadoppugnationem opus effet, opera expediuere. Euocatusin colloquium præfîdrj prgfedlus, utdededitioneageret,cum nihil pacati, (èd fuperbeetiam reiponderet: arreptus in hoftium poteftatemâfit. ïm deaggreffimachinisóóoperibus præfidium,cummachinarum iaÓtus ferme omnes irriti effen t,irruunt ingenti impetu ad opplendam fafcibus accratibusuimineiscircumdult;fiam,óóeamquidem præaltam foflam. Intulerantad obiedumuallum fcalas:ibi Gelri e cuniculis aepropugna culis in conièrtos hoftes grandinare,cladem magna edere. Fraclis Da/ uentrienfium,principiooppugnationisinioclicitertêtatogt;animis,incax ftra receptui fignum datur.T erriti præfidiariorum fiducia, foluta obfi.' dione,exercitum domum reduxerunt.Et cocli inclementia, amp;nbsp;loei natu raetufitlodierat.utmilitum corpora pefifimèafficipotuiffent. Gereban turautem ifta circa principium anni uigefiipiodlauitcum epifcöpus nul lum ocium militibus ab armis óó incendio daret.Caftella aliquot quo-' run dam nobilium primæfadionis Vltraie(fi:i,in lutfafio uffit. Pugnatu per eos diesquolt;ç eft à Dauentrienfib.fœliciter,duobus fimul Iccis,ad Vuilfenam fpeculam: qua ui(doria, ipfis additi, hoftibus uero fradi , animinonparum fuere.Vltraiedinulla pacata confiliaextiteruntmam , infequcntimenfeexadojubi ftipendium menftruum lèro citer pofeentb bus militibus perfoluendum effetn'n confilio de conftituenda in fîngux la ciuium capita,pecunia agitatum fuit.Sed quia haud dubièeius collar tio,ob tenuiffimi cenfiis humilem multitudinem,difficilis foret, amp;nbsp;iêdb tionem peperiffet,id confilium difeuffum fuit .Intérim blandimêta mul ta dando fadiones primores milites eircumire,feroces fpiritus mitigarc magnificis promiffis,indies grandem pecuniam à Duce expedari. Dcx niqp exirahendo magiscupidos animos, diffèrre folütionem,quam ne*

gare-Ac

L I B E R VI» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iSp

gare. Ac nifi duclores fignorum,fua fide interpofita cauendo etiam frcx mitum reprefliflentj'pfaurbs ad direpn'onem expofita 5præmium belli pedeftribus ordinum auxilrjs fuiflet.Breui quàm hi motus quieuifîenf, pecu nia allaraeft.CaftelIû crat in Dorna iuris Archidiaconi gdis prima rig PhilibertiNaturellijàconfiliorerû BurgundicarûJs,utaliarum re^ rum in urbe Vltraiedo,fic caftelli huius curatorê reliquerat D.Mar^ cum Vuefium.Hoc belli initio Gelro,quôd ualde opportunum eflet ad prohibendas hoftiûexcurfiones : turn quod eflet tutus fuis illam in ur* bem receptus,aperucrat. Quare Archidiaconus iraaccenfus,ad Vuefi'-' um,amp;bafilicæ Martinianæ Canonicorû collegium literas dédit,qui bus querebat (audierat crebras inde in hofticû excurfiones fieri,8c uia^ rum tranfitus claudi)cafl:elium eorum fidei mandatum,GeIro iam pâte re fine fua autoritate:cum in hoc nequaquam ab le magnis rerû fuarum fumptibus conditum eflèt,ut uel publica pax inde turbarctur,uel in beb lo hoftiliainferrentur. Situm in eo loco efle, ex quo, quoniâ Gelrus plu rimum poflet, ut epifcopi infidrj s ac fraude interceptû temerè deleri,fo^ lo^æquari pofletridquod perfacilèfadueflet,quandonon aduimfe^ rendam,{èd ad delicias magis comparatum foret. Si quod interim inde damnumacciperctur,fcirent,iduniuerfum inipforum capitacafurû.’da mnuminfedumeosreddituros.tametfi Vuelq bonis in poflerum fibi' fatis cautumelTet.Epifcopus in fpemaddutfluseo per hos dies potuingt; dijbipartitoequeftres copias circa radicem montis itamittit, ut diuerfis itineribus ad Dornam,quafi hoftes hoflibus, neutri altcroru gnari ocx currerent. Altera turma cum figno Gelro per montem circumdu(fla,ut fiaburbeVltraiedoadfuifletjturmæcum epifcopi uexilloin cofpeóu caftelli loco fatis piano dclàtocp,ièd uaflo ac fterili, fit ex compofito ob' uia.Nec mutuum occurfum facile erat fine prælio declinare.’partiticp ita erant,ut pauciores fub Gelro figno cum pluribus commifcercntur. Edi turinfeflislanceis fcrrj certaminis,fpedantibuse caftelloprgfidi)s,fimu lacrum amp;nbsp;fpecies.Tandern Geldfignieques fimulato pauore,paulatim retro cedendo,adclamorem8ó mantis eorum qui in præfidioaderant, quafi multiplici terrore.uiribus impar,perculfus fugæ confilium capit» Alq poftquam illos fugientes côfpexerejôrcûadis freno,ct additis calca ribusequiSjfludiu inftandiinfcquendi^ fingut.Adhanc pugnæ equc' ftris fpeciem non mentes Dorneniès cumoculis tantum intentas habe' bant, fed receptum ad fe habentes patefadaporta,ftratocp ponte manib. trépidé ac clamoribus accerlentes,adiuuabant. De tedis tormentorum ui,et turribus,in terga cedentiu,carpere fimulantes,tonitruare: eos ma^ chinaru campeftriû iaófibus,pro uiribus retro côpellere.Subierantiam aliquot, tranfito ponte,caftellû,cumfîgnifer inter principiainueóus, ex uberantilætitia nondum capticaftellinimis calidus,indicio tclferæ,nec abfiç ui in primum obuium fe proderet. Ibi ille fraude deteéta, in fugâ intro ablatus,ad arma trépidé coclamatrhoftes pro amicis trans potcm introreceptos:emittendaeaquæ inexpediioad manus aderât, tormcn ta,in

fÿo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIÉCTINARYM

ta,in conFcrtasturmas, priufquamhærentes tergo ppntem tranfgrcfifi, aream interiorcm amp;nbsp;adieus occuparêt. Ad hune clamorê principia ho^ ftiû pcrcLilfa, metune fubdudoàtergoponte,fimuletobieôaporta, nube miflîliû obruerêturtcircûadtis freno equis,et additis calcarib.in fu gam fe abripiût. Dolore inde amiflæ è manib. uitftoriæ exafperati,c5iun élisturmisuicûDornâinfeftè peruagant:ac capta aliquanta ruQieoru præda, inter quos uici prætor quoeperat, Vuicam receptû habuerunt. Per id tempus epifeopi coprjs Nerdam frumentatû profedis, ex Vltra^ icdoinfidiatum eft,fed nulla rememorabili»Tentataquo(p Schoenho^ uiaeftàtrib.peditibusjhabitumuliebri oppidû ingrefîis:fed irritû in* cœptû fuit.Indicio deprehêfi, in Hagâ midi, confedîone tormêtis eX' preflâjfuppliciû dederunt»Per hæc Hollandorû oppidis præfidia impo fitaextemplo funt, Appetebatinterea uernû tempus, quo omnib. copi* arum Burgundicarû uirib.expado cû Gelro bellandû,et Burgundioni bus de tradendo epifeopatu cauendû edèt. Quare cocilio habendo dies cpifcopoôCordinibusTranfifelanis, à præfetdis Burgundicarû regio* nû Dordraci diduseft»Eôpoftquam conuenere, tranfadis i}s quaead ditionis utriuflt;ç translationem etpadaattinebanndecretû quibus quâ tis^ copfjs bellum, quibus ducibus ad Cal.Maias,cum Gelro gere* retundidifunt duces. Cornes Florentius, Comes Gulielmus à Renne* berga,amp; Georgius Schenkius: exheroibus illudribus Tautenburga* nis,Phryfiorum præfedus. His mandatumeft,utomni cura copias côfcriberent.Décréta fiintad id bellum peditû xv Emilia, equitû uerô fefquimille.Interea Georgius Schenckius, quantis uideretur copfjs in Tranfilelanis,adiundis in fupplementum eorum auxilfjs, nulla mora res gereret, dmulac anni tempus id pateret» Agebatur principiumanni uicedmiodaui. Reuocantur,referentelàdione,à iènatu Vltraiedino,fà do in id fenatus confulto,in urbem Calend.Febru.quotquot metu bel li in pacata oppida perfugerât. Senatufconfulto non parentibus, decem annorum exilium publiée iudum : præter multatitiam centenorû coro' natorum pecuniam.ærario inferendam,amp; ius puniendi amplius criam, quodpenesDucemedet.Supplicationes adhaccin lèxmenfes funtdc* cretæ Veneris diebus, ut res belli fœliciter ac profperè euenirent: ÔC ic^ iunium fimul inftitutû eft. Motus nouus, ab equitibus ftipendiû quin* que mendum ab inchoato bello poftulantibus,obortus, à Ducis l^a* tis,quihucadresinfpiciendas trépidé accerfitifuerant, fuperuenienti* bus,côpodtus eft .Comitiorum tempore propter ciuium paucitatem (nam partim exulabant,partim direptionis periculo,nonnulli etia odio fadionisurbepoftcoeptum bellum dilapfi fuerant)in duodecim dies dilato,cum intereaipreto edido nullirediftent,conuenere quide operç in fuas quaecp éprifcaconfuetudine,curias:iedademptofortiendi fuffra gandiep iure,Dux per epiftolä homines iuæ fedæ fenatores ac tribunos dixit. Coft.fadi Fredericus Regius, Godefridi Regi) praetoris filius Fredericus Vochtius.Necfuitclamamplius Gelro,quid confultarent

Dordraci:

LIBER VL

Dordraci':quare finitimosLcccac uicos epîfcopum rcdeuntcm open'ês, cum to£o exercitu infedit.Ille non I'gnarus, V uicanos ingenti fui defide* rio tcnerijSchonhouiam econcilio reuerfus, ad eos litcras dedit in hæc ferme uerba’Anxij fuiexpedîationeeflc.fimulamp;folicitudineproiùafax « luteagitarideQnerentjquodhoftisciteriorem amnis ripam infeftis ar- lt;c mis obfediflfet.Se propediem tantis copies ftipatum, domuaduerfo flu « mine adfuturum,ut per medias illorum ftationes iter fuum poflet uerte«' lt;c reflpfi intereaaccurateuigilias pro portis Si. mœnibus aduerfus hoftiu « artes impetum haberent. Miffus flfdem diebus cum literis nucius ab c epifcopo ad ordines VItraieÆ'nos è Schonhouia,de adis ÔÔ conuentu Dordraceno, (ne ignari effent) in ftationem incidit Gelroru. Hi, ledis Iitcris,ac nuncio citra ignominiam retro dimiflo, adeo incredibili Igtitia perRifl fuerüt,quód longac militiæ Si maioris nominis belli certi eflent, ut in nodes feras conuiuia Si compotationes largiores producers. Da ' tæ funtbreuipoff de flfdem iterum rebus ab epifcopo ad Vltraiedinos literæ.Poffquàm Gelrus Ingens fibi apotentiflimo bofte bellum parari palam aduertit,(quia paffim deledus per Hollandiam habebatur)0^ ip laoppida ualidis præfîdflsimpofîtispermuniri:adcôut communibus armis contra fe belli impetus uniuerfi uertereturiconfcripto nouo exer* citu fuas ciuitates,amp; commeatu mature munireaggrcditur:mittit^ cir--ca omnia præfidia,qui mandarent,ut intente cuftodias haberent. Idem Si ab epifcopo,per eos dies nauigio Doreftatum reuerfo, ad eas mu np tiones Si ciuitates,quæ in fideremanferant,fadum eft: ab eo^ additum fuit,ad Cal.Maias momentubelli alicuius operæprecfl fore, pracutha-denus fuiffet. Gclri,quiaggercmLeccæoppofîtû amp;proximos pagos infederant.cognito per exploratores epifcopi acceffu. Si copiarum, (e^ rät enim ad duo milia peditû) qug expedite agmine aggercm, dextrâ^ adnauigantis ripam tcncbât,uteum in tutum profequerentur: in minus glebofa montiu iter flexere: ueriti, ne traiedo Leccahoftibus couidis. in difcnmcnjocum ueiniquum deducerentunDilabentcm Gelru ma^ nipulus fub nodem exploratum infequutus,ubi caft:rametarctur,in pa rum notis callibus incautus in hoftis ftationem incidit. Capti hi cum ad Martinum RofTemum dedudiefTent,interrogantur, quâtæ copiæ fuo rum fuiftentrubi corpora curarent, quo'ue iter haberentdUe fingula e-dodus, inprimis autem, omnes Leccaiam tranfiuiffe, ac caftra Lango ftratia petiuifte,extemplo moueri caftra,amp; expediri arma imperat. Atep ita a media nod:e nihil moratus,fublatis impedimentis, lente flume Lee cæ repetit :ne miles curfim per diffjcilem præpinguemcp glebam iter fa-» ciendo,priufquam ad hoftem peruentum effet,laffitudinefrangeretur* Paulo fub exortum foils ut ad Taîslicâ diluculante iam aurora uentum cft,Rofremuscopflstradudis,pontonesfubduci cuftodiri^ mandat, netranfitusa tergofuis clauderetur. Inde expedite agmine,quantum poteft,Burgudicas copias ad uefperam pene ufcß fequutus, cum abob^ ufls uiatoribus accepiflet fpacium itineris,quod adhuc aberant:nihil uh trà tende*

1^2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECTINARVÂl

tratendereaufuSjtum quia miles totuin diem ninere faciendo defatiga* tus erat,ab iuiequendo abflitit^Sequcnti die fuperato amne contra Cu^ lenburgumcaftrislocatiSjCorpora iuosreficereôô animos iulîit:atçpibi baud muitu temporis moratus, in caftra Dornêfia copias reduxit » ber uebantinterimomniaconicribendis copijs peromnes Burgundici no minis regiones. Sed nihil æque terrorem bclli^quod à potente hoRe pa rabatur,auxit3at(çid,quodtranfportatis in Phryfiam eBrabantia impe dimentiSjSchenkius,habitodeleéiu, euocato^Phryfrj Burgundici^ nominis militecum exercitu Ifelg appropinquate diceretur, Perculit hic rumor fupra modum cùm fînitimos Gelros,tum V Itraieôinum popu* ïum:quippequiconcitatibelliconfcientia tadus, grauiflîmi hoftisadx ucntum,cüm quo tot iêculisgt;odijs ccrtatum fueratded amp;nbsp;infeftiorê mul to, quo iuftius iratus crat,epifcopi accefTumjfi uidor euaderet,formida bat, in ea turbatione,multi Burgundici fanguinis mortales, aduertétes præfentibusreipub.Ordinibusnecüiriumnecanimorum fan's efïe ad ferendam inftantis belli tempeftatem,cum hadenus non fuffèciiTent: fi* mulquàm parumfpeiinGelroforet,iîmulat^uniuerfusbelli impetus ineum conuerfuseiîètjUrbefurtim exceflêre,Quorum fuga perfadio-nem ÔC Gelrorum præfèdos uulgata,quamuis ad earn diem uflt;ç in pa^ catorum numero habiti erant,confeftim hoftes iudicantur:ac militibus in domoseorum immiflis,penu omne diripiendum abfumendum^ da tum eftnlludidentidcm cÔfonanteclamoreoccinentibus ’ Martis id lus lufum^ in patrip defcrtores efle, Multi, quos aperte epifcopi uel hinc ef* fe norat,quod nufquafadioforum confilqs interefle uoluiflrent,urbe,fe natus autoritäre pulfi iunt.Indignatio ingens ex ea re, 8^ clamor plebis aduerfus huius conturbationis autores exortus,expoftulantis cum prp fedourbis comitéMurfîocffecit,utnonfolummoderatius deinceps, 8d lenius rempub.gereret, fed milite extemplô ædibus fugitiuorum de dudo, àuietiam temperarint ♦ Interea dum à Burgundis ea, quibus ad bellum Opus eflet,citraultra^lfelam apparatur, urbi aduerfus longam obfidionem commeatuDuxprofpiciendüedixit.Magna frumenti uis circaNon.MartiasRhenis Vltraiedum portata:mota^ fimul funt ca-« ftra propius urbem è Dorna.Dux nihil amplius noui hoftis lentos ap* paratus aduentü moratus,antequam in fc mouereturjRofTcmo rem claram facere,ö(f expedatam,acfacinus memorabile apudomnem pofte ritatem,rebus adhuc integris,perpetrare mandat. Quod ut tutius fàcili us^ conficeretur,mifitad Vltraiedinum exercitumfexcentosfeledos pedites è Batauis confcriptos,Qui cum alqsreccnß ad mille trecêtos fite rurit.Lucis principio eas copias in campum Oudeuicanum prope urbe dedudas,ad concionemRoflemusconuocat:acin frequentem corona, haftà quatiens,progreftus,italoquutuseft‘ Næ profedô fterilem, con tubernales fortiflîmfmilitiam ingratis hadenus fequuti fumus : epifco* pum enim perfrquendo,nihil aliud fub noftris aufpicfjs,quàm quod in comoda multa,multu^ laboris in expeditionibus citra ullu priuaræ rei cmolumen*

UBER tb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I,?

cmolumentiim cxhaunflistutfepenocfturnusdiurno labor per itinera difficilia hybernainremperie,cummagna animimei ægritudine, nulla prædæ fpc oftentatajà uobis fit continuatus: qui alioqui in pingui fold, quamuis lafTos egregie iuuare potuifseti Nuncquoniam pro uho, gegt;-mini hoftes nobis parti fun t,utaljquando frucîumaliquem militaris o^ peræ fentiatisj aperiam uobis hodie ditiflimum opulentiflimi hoftis re^ ■ gnu: ubitantumauriargents^ dCpreciofarum rerum prædæ uobis mi lites c5cedo,quantum peromnem uitam,adluculenter uiuendum fatis fit futurum.Cæterum,quis hic fit hoftis,ecquæ urbs, cuius diripiendsc opima præda uosonuftos reddam,tum apertius uos edocebo, ubi pro \ pius pcruentu erit. Me ducem iam folum fequimini» Sic paucis milites alloquutus ,effufocurluinfuburbanum econcione pedes fefeabftuliu Magnis clamoribus, Drj approbentea uerba:copiæ fugicntem, inordi natèfequutæ,oppidanos èmûris ôi ûirribus profpelt;fiantes,in tamfubi' tæ lætitiæ amp;nbsp;inexpeulatæ admirationêuerterunt. Cum peditibus om/ ne penè equeftre nomen, relidis in urbeequis,quod eorum per Hollan diam cùm propter itinerumanguftias,tumglebæpræpinguishyberni8 menfibus difficultatem, nullus aut percp tenuis eflet ufus, ie coniunxit» Tenebantur interim portæ claufe,nc quis internuncius çx urbe in Hol landiam^ Gelroruminfeftum accefium indicatum præcurreret. lam ter raille ab urbe paflus procefferant, Rofsemus poftquam omnia circum^ quaque tuta ab aufcultatoribus efsc uidit,ad militem in concionem rur* fusaduocatunlhuiufmodiuerbalecit’Credo uos commilitones,magno cognofcendidefiderio,quö expediti iter habemus, accendi.’nec im raerito.Namfimulatque hodie animos ueftros fpeditiflimæ prædæ impleuerim,nonpotcftrcpentina illalætitia,omnino defecata mctu cu-risquot;qüecire,quam diu hoftis genus, locus,periculorum difficultatis^ ra tio fît incognita. Equidem uos iecuros eficiubeo, atcç laborum intrepi dostutquem hadenus ducem, nullum difcrimen,nullum tempus,nul-lam tempeftatem unquam,quamuis fæuientem,caufatuhabuifiis, eun-dem nunc inter principia fîtis uifuri. Hollando imusbellum indidum, non per fcccialem(ut olim) fed armisamp;incendio.Hagamtotius regni caput,ubi opes plufquamCrccfîaut Perfîcæfunt, direptum contendi-raus. Hane ego uobis auro argento que fpoliandam, amp;nbsp;quicquid preci olarum rerum fit, quicquid ex eaafportaripoterit, itanudandum pro pinOjUt nihil reliquifaciatis : quantum item uirorum obuiüm eft prædæ Vltraiedum abducendum,ut fe à uobis redimant. At potetis popu li nomen nihil uos coterreat.Fuerunt olim ftrenuiîat nunc nihil minus* Sireputaueritisapud animos ueftros, fub quo principe ad hoc ufque tempus cum magna nominis ueftri amp;nbsp;gloria 8^ æftimatione militaftis, quiuincerefolum,amp;nunquamuincinouit.'quibelli artibus8lt;rei militaris laude unus clarus habetur : Deinde,fi ueftram ipfi uirtute, tot ui-dorqs florentes copiæ,uobifcum cogitaueritis:contrà, Hollandorum fcnbellê gentem,et ignauos uentres:fiicile opinor apparebit, quam per

r inertem

«94 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIBCTINARVAÏ

inertem hoftcm medium,iter uobisfaciendum erit. (^uain brcui tepo' ris interualloomnepropè nomen Tranfiielanûueftræditionisieciftisî' Quot arces epifcopo quam paruis cop ijs uno fimul temporeademptas, Vltraiedinæreipub.reftituiftisc’Taceo Horeftam,tacco Amifianum pracfidium,terroreaduenius exercitus ui(fioris magis quam ui in dedix tionem conceflide*Adde,cpifcopum intraanguftum,Sóquidem baud perindemunitum præbdiû,utfibiperiuafum habet,conclufum teneri: adeo utpraeter Amorforciam,necarx,nec munimentum fit, ubi tcftudi nisin morem, collecftus in fuumtegumen, tutus ad omnesiótus lateau Hæc ueftrajCommilitones,ueftra inquam,uirtus paucis menfibus, tangt; tarn nomini ueftro celebritatê,tantam exiftimationem conciliauit, ut ip^ fo acceflu formidabiles,in fugam,antequam ad decertandum acie uen^ tumeflet,hoftescompuleritis.AtHonandor5po(rem numerofos no-ftra memoriaexercituSjfedfecunda prælianullarmultas itemfœdas da desdiuerfis locis acceptas,commemorare,in quibus Gelri nominis uir tus enituit.Quid ƒ ubi ingentcs eorum exercitus pauciffimis copi)s fudi musfut plane uetus illud uerbum uerum eflèjre ipfa compererim: Igna* uam efseopulentiam,0^, Timidas diuitias.Qiiam exigua manu fuperb oribus annis Vuafleneri inftrudififimas cohortes, in Carthufianis ,pro culabdomo aljjerrima hyemececidimusc'quantammilitumuim cum corum ducc cepimus CNonneinnumerabiles penecopias prope Har^ deruicam in maritimis locis,per eadem ferme tempora tumultuariama^ nu rufticorû deledæiuuentutis,è Velauia,cum modico equitatu,coLra' da,ad internecionê deleuimuscRecêtior eft illainfignis uidoria ad Ter-meidam, ubi capto Guiiclmo Turco, hoftilium copiarû duce, accepto graui uulnere,plures côtrucidabantur propè, quàm acceptæ dadis nun ci) fugaeuadebant»Nihilitaqucmetus, nihil trepidationis uobis fâciat, ô milites,Hollandici nominis inanis fumusreui^ppter tot uidoriarû de-* cora ipfi pauori eftis. Quo ad alia igitur pericula promptiores,amp; ad no* uos militâtes labores fubeûdos lîtis alacriores,nuc tempus pofcit,ut uo bis ditiaftipêdia,uobis grandiaopereprecia,magng mercedes^ponan turîîîe fern per uidorias ueftras infrugiferas efïe queramini.Hic fenatori os homines euparyphos circaabacos rationarios occupatos,hic caufîdi cos etpatronos mercenarios luxüiamp; crapulf ociofèuacâtes,ÔC plane Sy baritas,in prodigiofa opum afOuentia opprimetis : hic denicç quantum auri,quantum argent! infedi fadi^, ab extremis ufcpïndis amp;nbsp;Arabibus infêptentrionalem orbemeft tranfmiflum, opportunum expofitumeg cftis habituri:ut nemo omniû,cognito noftro accefiu,nifi in manus no* ftras fugadilabiqueat. Ecquis ueftrum eft, qui negabittanta mcrcede prioreslabores abunde penfan? Quishoftem quamuis potentem uiriz bus ,talibus caftris ad diripiendum conceflîs: fpolrjs tam opimis,ad le* gendum, datis,non contemnat^quæomnia uno uos dietanta opulen* tiaonerabit, quanta in omnem fêncdutem,ad laute fplendide^ inocio uiuendum rudiarijs fat fit futurs «An non quæuis ad ultimum pericu* la»

L I B E R V !♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'lÿf

ia,præ hui’us pmnij expedatione leuia , imo uero nulla æfti'mandà funt c* Mea profedo fentcntia.Iam uero duplex induendæin nouum hô ■ftéindi'onadoniscaufa animos ueftrosmehtó accendere debet. Primu quod per Hollandos ftetit, quo minus epifcopû cota ditione exutum (cum tantumarmispolleremus) iamdudum expulimus : quæ fola res uos uidoriæueftrgfrudu defraudauit.Hienim occulte mittêdo illi aUx »lia, ftipendia liberaliter fuppeditando, pecunia iuuando, ditionis nô ftræpropemodumfadumepifcopatùjintcVuerterunt.Deinde ita no* uo fœderc cum bofte focietatem adiunxerunt,ut bello huicilligati, fîui* dores cuaferint, alieno, in ius ditionem^ fuam,omnc nomen Vltraiê dinum,fuperumamp;inferumpariter cogant. Hæccinetamindigna nogt;gt; bistoleranda randifferendahoftiliatantilperjdum apparentdum e^ greoièarmatorummilibusinftrudi.tranfitum nobis in Hollandianij aditum in Hagam,bello translate claudantç'dum itinera, dum calles in^' fideantrMaturè nunc obftandum eft milites, ô^uirtutis documentum' ipfts cum magno gloriæueftræadditamento,ôô commodo circa noui belli proœmium,edendûieft.At id interim metuo, ne,quod aliquot ho* ftium ciuitatibusatergorelidis,mediterranearegionis penetrada fint^ paucis ignauis trepidatio pauor^ oboriatur.Hos ego indignos hono* ratac militiæ nomine exautorandos,8^domos dimittendos cenfeo. Ete « nim nullum lacinus magnum in bello fine periculo, nihil memorabile » finedilficultategeritur.Illaubiablunt,ibinihil gloria,nihil triumpho « dignum patratur.Quanquam uero non uideam, quid obuiu efle poC « fir,quod terrore ullo uos percellat: pauorem'uefaciat,quamobrem ina* nemmetu fingatis.Loquorhiclpiritibus militaribus,quos gloriæ cux pido ueriatmon ignauis,quiad quamlibet curam,8ó agitatæarundinis fufurrum inhorrefcunt.Nufquamhichofticaftra funt:atergo perpa cata omnia , regiones^ ab hoftium copijs tutæ.Montfortia,quan* quamnec in pacatorum, nechoftium numero habet,quodfiioprincix pi pareat:nec inde hoftilia fint illata, nec portæ nobis pateant:noftro ta men nomini ita eft arnica, ut nifi nobis,nulli auxilia unquam ad bellum milerit.Duo indcoppida,quorum alterum humilemodicis admodum prgfidiis,alterum baud multo maioribus munitû,itaprgtereunda funt, Utatormentorum ulèmuris,planè tutifitis futuri. Excopofito milites hæc expeditie fufeepta eft. Quare non permittetur prefidij s,fenatus au toritate,portis ad uelitandu nobifeum erumperetne tranfitus in Hagam împcdiatur.Quidfiexomnibusoppidispræfidia dedudainunumag* menconflenturj'quodquidem futurum non eft : cummulieribus pu* gnandu, baud cum uiris erit ♦ Nam quantum militum urbibus impofi^ turn eft,ex fullonibus,nautis,pellionibus,fubulcis, agafonibus, id ge^ nus uulgo Hollandici Brabant!^ generis imbelll,tumultuario,fine de* ledu contradum eft. Vttaceam,quanto exercitus uidoramp; longo ufu excrcitatus,tyronibus,ôô qs quidê luxu urbane amp;nbsp;ocio corruptis ac dif fluentibus præftet. Vici inde, quotquot ultra citraq; in ripa Rheni fiti r z funt.

RERVM VtTRAllCTlHARVM

funt, nobifcum ad pacifcendu fubadi Jiberaliter ad ipfani ufcp Hagam nobis commeatum iuppeditabunt.Porró autem nulli amnes itcr remö* rabuntur;nulli pontes,quibusintercludamur, difficilem traniitumim*-pedicum'uereceptum dabunt: nulliobftabuncmontes:nulla praccipi tiai nullus iniquus locus fubeundus, fed per plana amp;nbsp;folida uiarumjfi-necertamine, addeftinatulocum iter ftratumeft.Sine fanguine,quod mirum fuperhæc uidebitur,tantacimeliauoyis tradam. famcumnequc muros, nequefoUas habeatHaga,quibus contra impetum alioquj' per-» muniraeflèt: nullum pcriculûerit, neporfæ nobis claudantur :autfoC iæcælorum cadaueribus inter expugnandum repleantur :ut opima illapræda nulloprorfus fanguine fit nobis Ratura ♦ Quanto uerogra* uiores labores, quanto afperiora pericula, in flatarijs prælijs hyberno* ' rum tempore in caflris pertuliRis:quoties niualibus diebus , congrefi

furis cu hoRe,uix manibus retinendoru armorum efiet poteRas : quo* ties per obiedos amnes tranfitu prohibiti, falutis fpe in fola uirtute migt; litari haberetis ♦ Scio milites, animos ueRros à uerbis meis ad uirtutem haudperindcjatcç iucunda recordatione ditiflimf prædæ excitari.Quâ quidcm non folum in confpedujed perfuafum uobis,in manibus elle, habere debetis. Si extimulamini tot uidoriarum gloria ,fi ueRri fpiritus longa militia efferati.terrori funt militi Hollando.ocio in ciuitatibus lu^ xurianti:fi nulla confragola,nulli anfradlus moniium,flumina nulla iter obfepienttdijs bene iuuantibus ,me ducem ueRrum, fi hadenus, nunc uero maxime lubentes uolentes'que (ëquimini» Sic Ioquuto,ingenti applaufu ab uniuerfa concione acclamatum efl: fe illo duce uel Orel fau* ces expugnaturos.Proin,quocunque uaderct,fine detredatione alacres promptos^lequturos.IndeMontfortiam prætergrefii, Vuorda con* tendunt. Quamuis opensininobreue R-heni urbis^ Vltraiedi defcri* ptionem pofui, ut quiduis potius quam in fine eiufdem à rerum ordine declinare in Ritutu m fuerit : tarnen, quoniam in interiorem Hollandia expeditionis narratio nobis ccepta eR,non inutilenec inamœnû legend* bus eritfortaflis,ineiusr^ionisuelutidiuerticulum quodda obiter de* currere.Primu omnium apud fcriptores conRat,Rhenu in duo cornua diuifum olim,non ut hodie in tria, oceanu feptentrionalem intrafle, led longe alia ratione, Etenim præterquàm quodifela tum^uel obfeurus admodum, adeo^ nullius propè celebritatis riuus, uel plane omnino nullus fuit,alterum etiam eius brachium, quod ad Batauodurorum opgt;. pidumufque Rheni adhuc nomen feruat, non qfdem alueis, quibus nunCjin mare fundebat (Leccaenim fuis tu ripts perquam anguftis,cx illo nullo memorabili nomine, ut alt) nonnulli riuuli, emanans,uix par* uis lembis nauigabiliserat ) led propè Vicâ anfraduofo curfu retortus, urbis Vltraiedi muros alluebat.Inde in occafum rurfus uiolento flexu à dorfo urbis reiedus, Vuordamac Leidam(hodieeafunt Holandiæ oppida)præterlabens, ad Catuicam oceano mifeebatur. Retinet adhuc toto illo tradu ueterem fuam nom€ncUturam:led pleracp circa locà»

1 I B E R V i. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197

Quantum italt;^ terrarum à Lobico,intcr Vuaalim 8^ uctercm Rhenum adoceanumufqueduobus quafi brachijs conftringitur,oliïnBataui*a appellata fuitn'nfula profedô omniû quas Rhenus fàcit,nobilifîima,8(f fè rax cum primis frugû. lam uerô ut Linga ex Rheno paulo infra Arenagt; cum ortusj'nfulam aliam, earn difTecans, quæ noftra tempeftate üulgô Batauia dicitur, facit, dum ad oppidû Gorcomium Vuaali commifcet; eodem palt;fro amnis inde ad VItraiedumeffufus, primum Ifelfleiriani, indeMontfortiam, Veteres Aquas,poftremo Gaudâ præterluens ,.in finum maris pariter cum Lecca, contra Roterodamum (è exonérât : ôi Honandiælongèiuftiiîîmam partem, quæ ad frptentrionem uergit, cS iieteri Rheno in infulam concludit. Vnde ipfi Ifriænomen eft : modico nunc quidem, fcaphis remis^ uix nauigabih',fed nihil ad ueterem ilium, Rheno alicubi, latitudine atque altitudinepeneolim parem, quantum exaggeribusoppofîtisquot;,quibus utrinqueeius exçurfus conftringebat, côieduram facere licet.Infra Veteres uero aquas in tanta uaftitatem pau ïatim fefr aperit,ut ad GaudamVuaali non fitinferior:maximèautê hy^ bernis menfibus, cû pleno mariretro in mediterranea refufus, ripas ob ledas uelfuperare,uel aggerû molem refringere connitit* lam uero qua uis hicobfcurus,amp; fuprà quàm infra fîtanguftior, quàm qui inter cele-' bratos fcriptoribus, Germaniæ àmnes fortàn debeat recenferi: habet ta men aliquid celebratu non indignum. Septenis ftatis horis,rapido ma/ ris æflu âc couerfione, perinde ut Moià,et ipfum adeo mare prope Ro* terodamum,Dordracum,Brielam, Veterem itemamp;Nouam fyluam, memorata oppida(ad quæ etiam pontibus iungitur)prætercurrens,hy emeadGeinamufque,æftateadmediumipacrj interMontfortiâô^ I-fellieinam,(îmul rcifirocationè perpétua fluit,refluit^:8d quidem haud fine miraculo rei. Vnde minus mirum mihi uidetur id,quod de Eurypi prodigioiâ rcciprocandi ccleritate,intcr Phocidem amp;nbsp;Eubœam,à uetc ribus fcriptoribus memoriæ, prodigtj loco, proditu eft» Cauiàm uero cur in tantas riparu anguftias,temporum Uetuftate I fêla contradus fît, non difficile fuerit tradere.Tantû enim falebræ è marifluxu fuo fecum turbulétus introrfum trahit.utfimulatquerefluxuficcas properipas a* qua deftituerit,ingentê iâlebrofi limi uimi amp;nbsp;illius quidem præpinguis ac tenacis,toto illo tracluà tergo relinquat»Quaremihi uident maiores noftrijglcbæ pinguedine captftantu flumini ademiflè,quantû licuitî u* bi laboris atlt;^ opcry,qu^ illi repurgando quotannis impenderet,etium ptus,pigere cœperit, Nec eft ferè toto terraru orbe gleba pinguior, aut folû feracius,quàm in his regionibus.Nifi Gaudani fubinde prodigio fos fumptus defîccando uado facerêt, iamdudum obturata fàuce, nub lumhodielfelamhaberemus.In huius ripa ex effoftblimo,inter Mont* fortiam(ea mihi patria dulciflîma eft)et Gaudam,laterculi coquuntur, quibus ab Ifela, cognomen tum totaea regione, célébré eft. Quondâ totus hic tratftus ab Vltraiedo,u Iq ue ad oceanû,uafta fuit amp;nbsp;nemorofà regio, horrendis^latrocinijs infeftatproindc amp;nbsp;inhabitabilis,nullis^ r 3 autcertè

»y8 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAlfiCTINARVM

aut certe perquam raris oppidis habita ta,Quarc à uaftitate fyluofa Hoït Iandia,etpaululum corruptapofteauoce, Hollandia nuncupari cœpit, Quod quidem netanquâ commentitium ôôfabulofumrepudiet,habco in earn re probabilia argumenta.! ota pafîîm regione ultro citroqp pro^’ cerarobora exagris fppenumero effbdi uidimus. Scd qui b us autë teniz porib. quo'ue ca(u fy lua ea corrueri t,difFiciIe eft pro côpcrto tradere : nb (î quod illud haud dubia coniedura affirmare,« pro uero perte proderc audeâreo anno,cum Rheni fàux^æftu maris tempeftuoio ad Catuicâ ha ' renæaggereprccluiàjipfumamnê inundationeperuniueriâm Holdan diam eHufum,curfum fuumper Leccâauertere compclleret,aquarû uen torum^uifyluâproftratamfuiflè.Argumentoeft, quodroborum om niû capita quotquotedodiuntjinEurum porreda inueniantur: utàZe phyro,autcertèThrafea,qui uiolentioreftj^cella coorta,et os Rheni ob turarit,etfyluæftragcm dederit.idqdacciditanno D.ccc. LX.Nifiea res ad multo recentiorê inundationem fortaffereferenda fît,quæ incidit in annû M.c.LXX.quo aquarumuis ruptis omnib. marisaggehbus 3 ad urbis nbsp;nbsp;nbsp;Vitrafedi mcenia penetrauit.T enuere ab initioorâ fcptentrio

nalis oceani maritimâ,ièditione domeftica pulfî Catti:quorûreliquicad hue duranteSjCatuica adRhenum et oceanû appellantur.Mox triennio po ft fyluæruinam^poftcp regio habitabilis fadaeiïet,Caluus Gallorum rexeamTheodorico cuidânobilihomini.odioïmperatorûeccieftâ Vb traiedinâ,cui pulfts barbaris donata fuerat,tutantiu, dédit, annos ccj iz.poftquâeaconditaeftèt.Sedincredibiledidu eft, quanto fucceftubre ui tempore eius res creuerint. Nam finibus uirtute amp;nbsp;armis propagatis, principesnonfolum magnû nomen, gloria florentifiimas opes fibi pararunt,fed per connubia ad regû faftigia etiam,amp;^ Imperatoriâ maiefta temperuenerunt:ut plane adfummumnoftratcmpeftatcuenifteuidean tur.Habet autem ea quæ propriè Holtlandia appellatur, clariftimas ciui tates,Schonhouiam, Dordracum,AmfteIredamum,Alcmariam,Gaigt; dam, Vuordam quondam VItraiedini iuris,Leidam, Veteres Aquas,-Harlemum, Delphos,Hagam.Montfbrtia, quamuis in Holtlandia fita cft,ad ditionem tarnen Vltraiedinampertinet,à Godefrido Rhenano epifeopo, utiôC Vuorda, aduerfus Hollandoscôdita:habet fuum prin cipem cui parct,quemadmodû Ifelfteina,amp; Vienna,alia^ obfcura quæ dam nullius celebritatis oppida.Redeo nunc ad cceptam narrationis le riêjunde meHoUandiæchorographiaabftulit. RoflêmusMontfortiz amprætergrefluSjScVuordamjOmnesuicoscitraultra^Rhenîj ad pa cifccndum,nehoftilcm uimexperirentur,c5pulit.Præfidrjs Leidæ imgt; pofîtis, cum uelitandicaufa cum hofte, exeundi poteftatem pofterent, clauiîs portis id negatû fuit. Quare uulgô per totam regionem poftea ia datum eft,hancexpeditionemHageniêm ex côpofitoà principe Mar gareta Gelro permiflàm fuifleiuteft hominum uulgus in deterius iêm^ pcr,côtra principes ÔC rerum publicarum gubernatores fuipicax. Coiv ftat Leidæ, rumore aduentus Gelrorum allatOjtantam trepidationem lt;

ÔCpa-

LIBER VL

19?

ôôpauoreiiî oppidanîs iniedum,ut cdidlo publicecaucret,ftatutamul* ôa, ne quise mûris auc turribus, hoftem prætercuntcm tormento feri-retjlacelîêret uegt;neprouocatus mœniainuaderet ♦ ProcefTerant iam ad Voerfcotam/mille paffus is pagus ab Haga abeft^RolTcmushorrcurn cum cafa una amp;nbsp;altera,iniedo igni incendie«Siue quôd pertinaciter ftipulationerri paganiabnuerent :(îue ( quod pleriij turn affîrmabant) ut edicum incendium nobilitati Hagenfi fionû foret ad maturandum O nbsp;nbsp;nbsp;O

fugamznon habeo quodaffirmem.Nunciantibus trepfdèexagris prox ximiSjGeIrum cum infeftis fignisHagæ appropinquare,tantumabcft creditum fuiflè, ut uix etiam à uifit temperatum. At poftquam alqs fugt; per alios idem adferentibus,hoftcs à fe uifos, fîgna^ militaria numera-ta,rumor ciuitatem peruagatus,plerolq^ effufos in obiedam (yluam ex-ploratum exciuit; darum ob oculos incendium exortum, amp;nbsp;hoftis cÔ-’ îpedus ,rumori allato fidem fecit.Tû demum trepidi rerum fiiarû, om nibus relidiSjfugam fecere.Feftinare fine præièntibus animis amentes: ienatorij reconditos thefâuros, ut obuij erant,in cymbas præcipitare; uehiculacarras^raptim magno comparareiin ca aurum infedum fà* dum^ conijeere» rcliquaomniadiripiendarelinquere«Multi quibus uita ac falus fortuitis rebus charior fuit, crefeente intemperantius rumo re,hoftem fyluam iam ingreifum, menfis rclidis, at(p omnibus prædæ datis, Delphos fugêre ♦ Continens agmen fugientiû uirorum, ne in ho ftium poteftatem uenirent.impleuit uias,reipicientium crebro nu Gel-rus perièquendo tergo inftaret. 1 taep pars Delphos terra nauigio^ abla nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

ci,nonnulli Roterodamunl,multi in proximas oceani infulas fuga delagt;» ti,in pacatum euafère. Delphos per fugam Hagenfium, amp;nbsp;capta à Gel-ris Hagam,tanta trepidatioitem cepit,utfihoftcs eô accefiifient, diffiß mœnibus,quæ turn infirmaerant,fe uel in fugâ,Hagenfium exemplum fequuti,peradueriàmportam abripuiflTentzuel de deditionecûillispa-di turpiter fuifient: ut tantum non confultatio eos de fugiendo teneret: ïnterca Gelrus Hagam diripit. Btprædaeofuitditior, quo aduentus minus expedatus, èC oppreflîo magis improuiià. Quare nulla pecunia plufquam regiæ opes ibi direptæ f ftimari poffunt,aurum,ueftes ,argeii tum,Slt; quantu rerum preciolàrum ad luxum comparataru effet. men* £æ pateris inauratis,amp; epulis uino^ onuftæ : ut repens terror quemque in fugam expulerat.CIaues feriniorum ferishærentes : utapud fètantiC per non effent, dum fignatum aurum argentum^ in farcinam conijcc-rent.RofTemus occupatam arcê,adiundo comité uno autaltero,padio nein deditionemaccepit. Parfum eft paucorumædibusnobilium,qui* bus uel fànguine,uel ueteri amicitiæ iure coniundi erant. Miles præda oneratuSjffatim in luxum amp;nbsp;libidinem effufus, omnia ftuprisamp;adul* terfjscompleuit.MuItæ nobiles matronæ,metu nehoftiliapaffæ,captg infuperabducerentur,militûlibidiniexpofitæfuere.Virginibusnobi-libus uitium oblatum,quo rem familiare redimerent»Tertio quàm Hagam ingreffî fuerant dic,acceptis obfidib»pro imperata xx» milium pe-

f 4 cunia.

joo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMTLTRAIECTINARVM

cunia, oAo milibus argêtiinfedi appcnßs,inde di{ceiïêre.Mi!cs,qui in ciuita tü præfidqs erat, cum uellet itinera SC calles notos infidere ad in* tercludendum hoftibus tranfitum,id facereprohibitus eft.Quàm qui* dem facile id factu fuiflet,uelhæc fads coarguunt:quod integri amp;nbsp;recea tes itinere faciendo delatigads,expediti prædaimpeditis,iobri) uino grauibus, crapulam fpirantibus occurrifTent.Adde SC illudjquod re^ lelt;fti corporibus,continua tridui ebrietate èC uigilijs ff ados, facile fundc rc potuifTent. Vt taceam,plus cos in fua quam hoftcs in aliéna terraua* luilTe.Cæterum multitudo agreftis cxagris collcda,ubi terga inordina* tedifcurrentium hoftiumcarpendojamp;infequendo aliquandiu,ccrta* me Iacefîiuiflènt,nccpugnandi copia fieret,necadmodûpofcerêt, nox fuperueniens uelitationem diremit ♦ Poftridie uici pacata in x L bcbdo* .madaspadi, partim foluerunt,partim ob fides imperatos dederunt.In* terim dum Gelrus populando at(^ urendo earn Hollandif partem per^ uagatur ,epifcopus fuburbium Vltraiedinû,quà Rhenus in urbem in* fluit,incendio uafiat. Gelrusubiaccepitecafiris circa Rheni oftiaBur gundosmouifle,ut à fronte ipfi fimul 6C à tergo circumuenirentur: turn autem exagris undilt;ç inconditam multitudinem contrahin'am non am plius palantium more,fed ordinate ad dimicandu inftrudi,parati^ per uetcris Rheni tradum, fcaphis præda opulentiflîma oneratis, in ur* bem redierut » Non eo quidê,quo cxierant in hoftem, habitu,fed o«an tium fpede, mardinis,lâbelinisç Scholofericis talaribus,ad oftentatio* nem prædæ,ô^ ludibrium nobilitatis Haganæ,8lt;S patronorum mer* cenariorum induti, Parte inde copiarum per fuburbiorum hofpitia, ad reficiendos animos,diftributa,rcliqui poftero diedomum dimifli,præ df partem Arenacum ad Ducem deduxerunuProcefferantadSeftum, cum auiciincolis adfertur,epifcopumcumomniequitatuamp;peditum cohortein cauis montium itineribus ad intercipiendam prædâ, amp;nbsp;præ da graues,tenere. Roffemus,nererumfœliciter geftarum gloriamhic amitteret, nihil territus,miflo nuncio Vltraiedum.qui relidas urbi præ fidio reliquas copiasaccerferet,ibiinftrudaacieliibftitit.Audus poft moræpaululum partecopiarum, exploratum infubiedos montes tres équités mifit,quantus hoftium numerus eflêt, ôô quæ itinera infiderêt, pugnpcopiamobufjs hauddubièfadurus^Hi dum incautiuscollium fînuofos anfradus,locorum ignarif ut apparebat) obequitanf, in infidt as hoftiûillapfi,abepifcopicopf)s intercipiunt.Abhiscognito Gelro* rum robore. cumad confligendû fuæ uirtuti diffiderent,(nam peditum numéro neutiquam pares erant) cum tribus captiuis Doreftatûrepetix uerunt.Erantintereares inurbenihilopacauores, nameum fadiout deret prædam Haganam amp;nbsp;manubias non in ærarium, ut inde militi fît um ftipendium perfôlueretur, amp;nbsp;bellum aleretur î fed partim militi relp das,partim Ducem fibiufurpare, fe^ indies magisacmagis collationi* bus grauatos exhauriri:magna difeeptatioad alter cationem uflt;? de iniu ria,inter pleram^ nobilitatê ôC equeftres Gelri nominis coorta eft. Qua real*

L I B E R 7h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;301

realter ConfuluFredcricus Vochnus,acîDucemmiiïuseft. Hleuteos in hde contineret,blandimentadando,ab'aexcufando,quocldeinceps milice longe magisuokmtanuamp;alacnorem eflenthabituri : promitten do in pofterum meliora, prüfen tem dolorem midgauit.Sæuitu interim in urbeeft impotéteramp;f inhumane in obfides,fponfores,captiuóslt;^ Ha genfes: non folu publice,fed priuacim etiam, ad exprimendu tormentis, quanti fe redimere uellent obfides Hagenfes,cum x x ♦ milia non folue* renc. Arenacum abducfli biennium in uinculis fuere.Mittuntur per om nes Hollandiæ uicos j ut in urbê ad pacifcendu quatriduo adeflent, nift extrema hoftilium operiri mallet. Publice per eos dies Burgundionigt; bus indicium eft bellum. Epifeopus cum infeftis (ignis node ad fuburgt; banum Albanæ portæ progrcHus,moIam Gerardi Feutij,fediofi homi nis.iniedo igne uffit. Gerebantur ifta circa Vltraiedum ad Cal. Marti as. Schenkius cum ijs copijs, quas turn in armis habebat, lièlæ uadum tranlgreftus jCtim Campenfibus,BubiIe,quod Gelrus ademptu in præ* fidi) ipeciem dudum munierat,obiedit. Hue utaditus Burgundis clau* deretur, paulo fub eorum acceftum perfofto ïfèlæ aggere, ïadis^ circa præaltis,quibus demergerentur,puteis,proxima prata inundarant: nec poterantilli dolum, ubi omnia aquis teda erant, facile aduerterc. Septi* mo idus Martias ftgnoexpugnationispropofitOjCum præmiflum mill tern ad poftulandû in deditionem prp(idium, iadu globi Gelrus uiolaf* fet,percuflifret^,iraatque indignatione accenfi militum animi,dan's pracdæattç cædiomnibushoftium,perinundata pratorum arcemdu* obus fimullocis,ab Ifela,et alio àCamporû confpedu auerfo,inuaduh Primcim alijs fuper alios paflim in puteos ruentibus, poftquam dolum fenfere poftremi præcedentium, qui haftis cautius locaprætentabant, ueftigia infequentes uallu tandem fubiuerût.Inferuntfcalas,nituntur^ triplicibus ordinibus in fumma. Gelrus contra,hoftem una cum fcalis adftantes aggeres illatis,hærentibus^deturbare, corpora pro mûris opponere, ftragem edere. Et Burgundus recepiui iam iam, multo labo re fatigatis, fignum dediflet, nifi duo figna è Campanis ciuibus fcripta, aduerfam lièlæ præfidq partem,8ó præfidrjs Geirorum nudatam,duo* bus fôeno onuftis uehiculis in foffam côuedis,à tergo adorti efTent. Ca piunt Bubile,cædunt^ in uallo Gelrum, fortiter Schenkianum deijci* entern militem ♦ T um demû unditp in fummum emicant:ac trucidant, qviantum militum in præfidio eratîüno uix autaltero elapfo,qui hofti* bus immiftus paulo póft in pacatum euafit, Cæfi fuerunt centum ièxa* gin ta fèx. A' Schenkianis defiderati funt, maxime Campenfibus,x x X VI l.Capto prgfidio, ad direptionem milites conuerfi,cæfos fpoliant,ac nudât. Forte ita accidit,ut corpora ôd animos reficere iuftî,militari liceiv tia compotationem in feram ufcp nodem inter fpoliata cadauera extra* herent.Cæforum unus,uteratnudus,Ô^multisuuIncribus laceratus, proexangui tamdiu in reliquo congefto mortuorum corporû aceruo iacueratporredus, fèiè erigens, cum fupplex uitæ incolumitatem pre* caretur.

iox nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECtlNARVM

caretur, cxterriti omnes quotquot ibi aderant, Só ftupefaéîi, pene milp tares fpiritus,quamuisuinoiam graues, exanimabantur: rati uniusex* emplojftatim alios poft alios furrelt;fturos. Sedquiaanimorû uióiorum ferocia iam defæuierat, uita donatum, Campos in xenodochium au^ ferriiufterunt.Nec Duxfuos diu circumfideri paftus, quantum copia^ rum per id tempus in armishabebat, adliberanducosobfidionc mifit. Audito circa Hattemâ, præfidium captum, ÔC feram opem efle,exuftis hoftiu nauibus,quæ infra paulo in ripa ftabant, baud procul ab eo op pido,caftra fecerunt.Burgundus hoftium opus demolitus, præfîdium Vuinfenorumexaduerfotrans lfelam,adoririconftituif, Copiasitac^ cxtemplo Campos redudas, ubi per ponté appropinquate Gelri pro^ cul confjjexere, nihil obfidionem morati, arcem inietfto igne deferunt» Hac Schenkius folo æquata,ad Atræ Paludis oftium nulla mora caftra mouit.Trabesinuadumaddifcutiendamuim fluminis fiftucisadadæ erant:quibuspaffimternospedesextantibus,aliæ decuflatim ac tranf* uerfim impofitæ,onus ÔC molem uniuerfam præfidq fuftinebât, ne fub terlabentis amnis impetus aggerem inuedium couelleret, Quod, quia diflicileerata terra oppungnare, naues,quas eius loci incolæ Ollas uo^ cat,admouit dux Burgundus:quibus operibus, tormentiscp impofitis, ab uno latere trabes uado fixas,quæ ip (um præfidium gerebât, tam diu quaflauitjdonec uallum amp;nbsp;rimas ageret,amp; ruinam ab ea parte minaret* Cæterûpaucis diebus, quàm circumfideri cceptafuit,in deditionem uc nitdnde ad HaflTaliam caftra translata funt.Roflemns inter hæcexpedigt; tionem cum omnibus copfjs in Septem lyluas fimulat. Eafamaeredu» Epifcopus,pridieIdusMartias,fcxcentosdelelt;ftos pedites équités LXX v.adutramqueBatauiam depopulandam, Rhenum tranljaortaz uit,ratus Gelro Ifelam tran^refTojtotam infulam præfîdfjs nudatam fu ifre.Rofïêmus,qui circa Zutphaniam adhuc caftra habebat, literis fuo^ rum certior fadus, epifcopi copias uadû tranfiflê,adeo^ iam intra duo uafta fluminaclaulàstenerijpræmiflbnuncio mandat, utquacunque uaderent hoftes, à tergo mobiles aggerum uedes, ne equiti retro recc' ptus infugam foret,occludercnt:(nam una tantû regia uia prope ripam Rheniipfis tenendaerat:)ipfe uero extemplo fublatis caftris Vuagenin gam crepufculo diei quanta potuit celeritate ad prohibendam populati onemfeftinabanGraflabanturinterim fecuriinfidiarum amp;hoftiu,po^ pulandoprædationibus amp;nbsp;inccndio omnia,Epifcopi7* Amorfortfæ e^ ques erat Albertus Lumannus:hic allato in ciuitatem Gelrorum à fimu lataexpeditione reditu,inBatauiam, confcenfo defultoriaceleritatee* quo,fub nodem Doreftatu fubditis calcaribus petit.Et quiaportg clau fæ erantjinclamat uigiles,qui in muroru ftationibus excubias agebant, iubet^ Cofl* utintromitteret, ocyus accerfi:efle,inquit,quod decon^ muni iialute,fi exercitu faluum uellent, communicaret. Detredantibus autem illis aliquandiu ob præfèntem nodem aperire portas ,uix multis obteftationibus equitis Ainorfortij,ôC diris imprecationibus, qui mos

homini

L I B E R. V k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i

homini habcbatur,portula ei apcrta fuit.Dudus inde iri arcem ad epiü copum,narratde Geirorumin Batauiâtraniicu, fuascp copiasni matu rè,miflo extcmplo cum literis nuncio,trepidè dotnum, priufquàm Ioigt; giüs euagarentur, reuocarec ad internecionem baud dubia clade congt; (umptum iri.Triplo enim hoftium copias peditum cquitum^ numero audliores eHè^quàm fui effent. Et ut fidê uerbis fuis faceret,uinciendum uinculis feobtulit, nioccidionetam deletfïus excrcitusdeleretur. Rifu exceptis hominis uerbis,tantum abeft creditum eifuiffe,autdereuocan do cogitatum, ut uix ab iniuria fit parfum ♦ Mane diluculo diei Roffè^ musfupra VuageningamadRhenum peruenerat.Hicpaululum dum exercitusànocfïurno itinerefeffus,raptim corpora reficeretjamp;C epifcox piorum iter,miffïs ad id fpeculatoribus cognofceret,moratus cum exo-gt; rientcfble^uadutranfit. Epifcoprj tametfi in expecflato hofdumaduengt; tuprimùmnonnihilattonitifubfifterent/quippequosifelamtranfmû fiffe perfuafi erant) uirtutc tarnen amp;nbsp;fingulari audacia freti, copias par* tiunturzignari quan tus hoftiliû copiarum numerus effet, (erant ad duo milia peditum,ôô duccntosequites)halt;^præmiffiad dueentos leuis ar* maturæ epi(copi],qui cum hoftium leui armatura uelitarentur, minimo momento eos fuderunt/ugarunt^. Hac uidoria elati, cum reliquo ro-bore in Hufdam, Gelrorû reliquis fignisobuiâprocefferunt. Ibiappa* rucrunt amp;nbsp;figna hoftiû plura, amp;nbsp;acies longius quàm pro numero explt cata.Prf fulis copie ubi fenfere,retro obiedis repagulis,et obicibus itinc rumffugæ copiam interclufam eflè.’ac proinde uel pugnando fortiter in ueftigio moriendû, uel abiedi's haftis in hoftium ditionem uadendumi ne tentata quidem pugna,armis pofîtis Geiro le permifèrunt. Equitum partim capti, partim cum equis Rhenum tranarût. Stabant pedites ca* pti fefquihoramj expedantcs quoad militari lege dimitterent : ciirn con îultatto de uindicanda clade,ad C amporûBubile nuper accepta, duces interim tenerct. Tandempoftquàm diu confultatùfuit,ualuit nelàs, ut fîdes data, quæ apud barbaros fanda 8^ religiofa habita femper eft, uiolaretur.ltaçp Gelra religione ipfis feruata eft fides. Dudores in medi* arnconcionem progreffi,crudelitatêcladis Campenfis uerbis exaggera runt, inde inhortati fuos ad fociorum necem ulciftendam uteam langt; guine hoftili nunc expiarcnt,in inermcs, captiuos,in acceptos in fidê,in dedititios ferro irruunt, trucidant^ occidioneomneszpaucis exceptisgt; quos militaris gratia cædi fùbtrados in pacatû deduxit.Perqt ibi mem* bratim penèdifccrptus^fecundgcohortis duxPelIiciUs Bufcoducenfis, Capti funt Pilanus Amorfortius primæ cohortis dudor, amp;nbsp;Fredericus Sombrefus magiftcr equitum, dudi^ Arenacum.Fama inde cladis Ba tauæ Doreftati accepta, cum magno tumultuconcurfus in forum ade* pifcopfi populieftfadus.AIrj portiseffufi turmaam,interfpemamp;me* turn hærentes,quanquam audierant, redeunteequitem percundantur, qugfortunaexercicus,quisuecafuspugn^effet.Epifcopus,quiomnenf uidoriæ obtinendæ Ipem femper in ijs eopq s pofuerat, ob robur uiro^

rum.

204 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVHVLTRAIECTINARVH

rû J quos e mulu's cohornbus dimiffîs delcgerat, di'u mœftus confcdit, taciteapudanimum fuum ülosdeteftans,quiauthores ipfiad eam cxpe ditionêextitifîent:fibi^haudminusiratus,qui' cum tot fîgnis futurani clademôdmultorum uaticiniisedo(ftusellet,nulîiomnium fidcmhabu iflfeti optanstd temporis potius ocioamp;quietidatûfuilîe*Vltraiedinis uero ante meridiem, nuncio partæ uidoriæ accepto,multiplex contra tanta^ adeo lætitia oborta fuit, ut ß iam cum epilcopo ac B urgundioni bus debellatum fuilTet.Fadi igitur hoc fucceiïu ferociores ( quia rumor mcrebueratjinßgnia Cæfariana apüd multos ciuium in occulto haberi) deproditione inquifitionem fieriiufferunt. De nonnullis quæftiones in uinculis fixnt habitæ. Quidâ metu, neindicio proditi pccnas legibus datent, uoluntario exilio ièmuîtarunt. Per eofdem dies in urbem nun^ ciatur,caftelium Miertanum ,in quo ditifiîmum commcatum, Vltraie* dumimportandumnegotiatores paucis ante diebus condiderant,ab Amfterodamis obfîdione cindum,addeditionem inclinari, ni mature miffisauxilqsfubueniret. Redierat domu opportune exercitus uidor» Mittuntur eoraptim duo figna,deledi roboris,quæpulfo abobfîdioz ne hofte, quantum commeatuum ibi fepofitum effet,in urbem deduce^ rent.Sed recentis BatauæcladisHollandus nuncio, et Gelrorum acccC fu cognitOjobfidionemfôIuit : territus credo,ne fimilia pateretur .Con fluxerecxomnibusitemHollandiæuicis VItraiedumjContra edidum principiSjCum palt;ffo pro rerum incolumitate, argen to * Cccnæ DomF nicg etOrdinû ecclefîafticorum ratio,quod tumultibus bellorû omnia arderentjU D. Thoma Neoclefiano,qui ea tempeftate exul Chorepifco pus(utipfî uocant)ôô Epifcopi uicarius erat, Delphis habita fuit. Geor gius Schenkius, quiares belliprofperè gerebat, vii.Cal. Aprilis.in T ranfilelanis Caroli V.Cæfaris Ducis Brabantiæ Comitis^ Hollandig: nomine infîgni apparatuinaugurât : iubetur^ cum omni Phrifiorum nomineditionemTranfilèlanampræfes obtinere.Rebushis côfcdis, ad exercitum* redi)t.GeIrus iam ^eomnipotiundi Tranfifelana poten tia prorfus abieda, ubiuidit earn ad Burgundiones translatam effe, ut fuas opes aliunde confirmaret, VItraiedi comitia haberi de renuncianlt; ' donouoEpifcopo,qucm ipfediceret, ftatim imperattita utipfeintu* telartecclefiæipfius iurepermaneret. Conuentum ab omnibus ordû nibusincomitiaeftxvii.Cal.Maias.ad dicendum creandum^Ducis iuffuepiicopum,hominem imaginum maiorumiplendore darum, Canonicû Colonienièm Comité à Bichlia. Itatp hic eo die quem dixi, publicêmorcmaiorumproconcionepopuli,additiscon{ùetis ceremo nrjs,epifcopus Vltraiedinusdeclaratus cft. Pofterodiehuiufmodilitc ræ Amorfôrtiam(nam hinc nondum hoftilia profeda erant, amp;nbsp;in ami-cis habebantur,quod cumEpifcopo arma non confociaffent, licet pr^^ fidia quæ impofita eflcnt,ex ærario ali, uulgo perfuafum haberctur ) ab ordinibus ad fenatum mittuntur* Non ita diu eft, focrj atlt;ç ijdem amici ÔC fiddiffimi prudentiflîmi ,quod ad uos fcripfimus,nobis ftare fen-tentiam.

t I B s R V h nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ao|

tentiam, in fide principis ecdefiaftici permanere, ud boni populo, qui fub tutcla attp umbra D, Mardnilateat. Qiioniämautem, proh fumgt; me Deus, quoudieexpenmur,inuftrematlt;çexcelfum uirû Henricum Paladnum declaratum epifcopunofirum, multa contra fidcm (uam degt; (ignare: mukafacere,quibuslibertatem communem oppugnat: plura patrare, quibus diploma iuramento fuo confirmatû uiolat:quibus po^ mœria amp;nbsp;cardines D.Martini non extendit,fed côtrahit èC coardat.aK enatoenim fubiusacdidonem profàni principis Tranfifelano popux lo, metus nos tenet,utinâuanus, ne plura fitalienaturus. Quareaduen fus inimicorum uim, amp;nbsp;hoftium uires, ad tuendum communis patriæ libertatem ac decus: ad defendendumàb Hollandis D. Martiniius: mul quo alien ata récupèrent, amp;nbsp;ruptadifluta^ farciantur, heri frequen tiordinum conuentuhabito, concordibusomniü fuffragfjs illuftrem natalium^ iplendore darum hominem,Comitem à B ich lia creauimus tutorêditionisecdefiafticu,adadminifirandû maiorum more utrancp iurifditionem, Fadumep à nobis id eft eo confilio ,utubi primum intergt;-regnum erit,quacuncp uia id cueniac, eum epifeopû renunciemus : eum pro principe, omnibus iuftæ inaugurationisamp;iuramenticxremonqs dads, recipiamus ♦ Quoniam autem hadenus uos ut fiddem obedicn* tem^ D.Martini populum,inomnibus oflicrjs præftitiftis: non dubk um nobis eft,quin eadem nobiieum uobis ftet fentenda : fub eedefiaftp ci principis imperjo manere uelle : tueri ueftra iura, tabulas iuratas exe^ quitnec alios,quàmbonos uicinos fociosep præftaturos.Italt;5p quod adhanc tutelarem gubernationem attinet,non uoluimus uobis dam efte,quod feiremus uos à nobis ftaturos,eandem fententiâ etmentem P tem foreJd quod pro certo tutori defignato afiirmabimus.Subfcripfc-' rantordines confueto morc»Tabulæimpreftæ figno Decani. Eratinz terhæc Schenkiusinhoc totus,utab eaparte,ubiinfirmiftima eftet, binis caftris munitis,Haftàliam graui obfidione circumfeftam,breui op pugnaret.Gelrus diffidens præîentibus oppidanorum uiribus,8ô pau^ citad militum,quos fub hoftiû acceftum impofucrat, noc'tcfilentio (ex* centos armatos tedis nauibus in oppidum mißt. Hand inde diu mora-tus duxBurgundus , dum recens terrorcftet,8^minus paratus ad propugnandumtutandum^haberetur,duobus fimullocis tormenta admouet. Vbi quafti ita muri eftent, ut per ipfas ruinas apertum iter in oppidu armatis paterct,damoribus id inuadunt. Duxerant incredibili celeritate oppidani introrfumfoftaspræaltas, quib. trabes præaeutas ita infixerant,utpronæinhoftê,eas trâfcenfuroilliaduerle forêt. His agger humilis.cû uallisinfuperfixis,etoccultiscuniculisoppofituserat: inhiscollocatilatebanttormentarrj.Ponèaggerêueroftationes ftabât armatæ.Adhancfoisam hoftes confertosduob.ordinibus adefirmax taprogreflbs ubipropugnatores fenfiftent: è cuniculis occuldsingenx ti certamineferirecœperût.Etantefignanipræcipido obiceftarum Fofta ru terrid, cum refugereconarentur,uimultitudinis tergo hærends, alij

aoö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTR Al ECTINARYM

fuper alios præcipitati,partim uado hauriuntur, partim nube (pbcrula* rumexoccultoobrutijfolîamcadaueribus complcuerunt. Schenkius (pepotiundioppidoin præfentiabicda,fuosin caftracxtemplo redu* xit:mi(it^ illico, antequam Ijjoliarentur, præconë, qui fidem oppida-norum pactus, cæforum corpora ad fepulturâ depofceret. Rcfponfurn à milite eft uidoria feroci, id turn impetratum cos laturoS,ubi ipfi occi-forij fpolia legiflent,Poftero die nuda corpora duabus n^uibus auferre hoftibus permiffum fuit. Succeftiihoc Gelrus elatus, non folum fpem tuendiretinendi^oppidi tn arm is amp;nbsp;audacia habebat,fcd nodu difcuft fos aggeres reficere: oppfdum ualidius fcrobibus,quas lupinas nuncu^ pant, circa uallum falt;lis,munire:interdiu crebris eruptionibus eos,qui circa tormenta, quicp in ftationibus erant, turbare » Tenuit per hxc Schenkius fuos aliquot diebus in caftris, partim ut uulnerati curaren^ tur:partim quodinopia pulueris tormentarrj, amp;aliaru rerum, quibus adperiêuerandûinobfidioneopus eftet,penuria,aboppugnando iiv uitus defifteret ♦ Sed breuiijs Amfterodamo aduecftis ,acrius multo quam antea ,hoftium opera amp;nbsp;munitiones difcutere, amp;nbsp;oppidû expu* gnareconftituit.Etquia mœniapaulo antèmachinis difcuftérat,priuP quam fuis fignum daret, oppidanorum labores, quamuis humiliores quam quieuerti poterant, dirueregrauioribus tormentisaggredtt : ut ruinafimul ædificiorum,quæproxima uallocrant,Slt;ciues Ôôpræfî^ dia tntrorfum à cura tuendilocum rerjceren t, Simul dato figno, armati impetu uallos foftæ infixos fubeunt»Oppidanos, tantu abeft tedorum ruina perterritos ftationes deferuifte, utetiam multo acrius quam an-* teaaddeijciendosGelrosintenti eftent.NufquamBurgundiplus cla* dis accipiebant,quam ecuniculis,unde uallos amp;nbsp;modico interuallo ob^-iedum aggerem tuebantur Jtacp foeminis picem feruentem,amp;S picatollgt; no accenfas coronas,faxa, 8^ tela omnis generis, ad uallum gerentibus impigre oppidum eo item diedefenderunt» Burgundusfuonim ftrage perturbatus, reeeptui figno dato,milites in caftrareducit. Grauis inte* rimfrumentijgrauis annonæ inopia,grauis bombardarij pulueris ,amp; globulorij penuria,qua precipue in oppido laborabatur,poftridie efte^ citjUtpriufquam Schenkius fefeadoppugnationcm expediret, eum dum commeatu amp;nbsp;auxilia recepiftent ,arte extraherent, èc colloquium dededitione facienda peterent:mittuntfimul cum Uteris clam nunci-urn ad Gelrum defrumento,et aliaru rerum inopia,fine quibus obfidio diutius fufttneri non poftet. Schenkius quiduis potius quàm fraudem fufpicatus (erat enim,ut cætera cordatus öd militari gloria clarus uir ,na natura in uidos amp;nbsp;dedititios clementior ,etiam poft acceptam cladem, quàm credi par eft.’quareöd hoftib.formidabilis erat,nec minus quàm fuischarus)Ôd perfidiam,permifit utad fe in caftra in colloquium, de coditionibus tradendi oppidi aefturos mitterent. Poftqua in caftra per-uenifTent, Schenkius leniter caftigata Haftaloru pertinacia,legatos mo ouit.utfalutêpublicampriuatis paucorûconfîlijs anteponerêt, priuC’

quàm

L I B E R V r» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;âo7

(^uam extrema experirent. Q^uare fi arbitriu liberum de Ie ipfi permitte* retjdiduru fegquas coditiones populo Haflalienlî, amp;nbsp;tolerabiles.Expri mere conantibus quarii conditionum arbitrium:relponfum eft bcnigni ter,ut laluis fortunis ÔCuita oppidû dederent:milites cum ftngulis ueftigt; mentts inermes, amp;nbsp;ftngulis rudibusexirent; Vuiftingumôô Cetelluni defedionis autoresuiuos traderent. Has conditiones, fi placèrent, càx pefterentrlîn minus,ipfis noxæ fore.Legatis petentibus rçlationê,haudl negauit quidem ad referendum fpadumDux Burgundusîfèdut adcer^ tum induciarum diem refponfumreferrent.In oppidum reuerfî legan'i ubi inconcilioBurgundionispoftulata expofuiftentjtantus fremitus ab hominibus Gelri nominis dicitur ortus, utuixaBernhardo Hacfor tio,qui oppido pr^ frdus erat,8(^ fenatus principibus frdaretur: adeo in' dignaamp;grauis poftulatio eauifa eft: duos depofcere, cum ad arroatas militum cohortes negotiu captihuperoppidipertineret, qui res Haifa lorum per proditionem ad Ducem Gelrum traxiflent. Quare comm u-ni confilio Gelrorum ita conuenit, ut ad ultimum induciarum dieni relponfo extrado »oppidum nauiter pergerent tueri; commune omnf bus periculum falute fore.Quærebant moram temporis, dum cum magnis copijs ad pellendos ab obfidione hoftes et frumenti copia breui Dux adeftet.Miftus interim nuncius cum literis ad Hacfcgt;rtium,ut ftre--nue, ficut hadenus feciflet, res Haflalicas armis tutaretur : biduo quod roboris militum ufquamhaberet,adfuturum cum commeatu.Hic durrt parum notis callibus oppidum petit,incautus in hoftium ftationes ilia-* pfus,ad ducem exercitus perdudtur. Fraude Gelroru ex literis ledis hie deteda, tempus induciarum padum,fcilicet utexpedando auxilia om* niafimularentjdumnouisuiribus adiuti, oppidum egregiè permunfr, uiftent,nunciumin caftris cuftodiri iubet:mittit^ fpeculatores.qui Gel rorum iter et aduentum explorarent.Horum ignaros omnium oppida norum animos,iterum per colloquia tentât : fimul^ machinas expedi-* ri ad terrorem, imperat. T um demum delperatis auxili] s, legati iterum ad dedendum oppidû procefterunt.Schenckius afperè increpita Hafta lorum perfidia,quod aduentus auxiliorum fpe, per induciarû Ipeciem^ confultationê de fàciendadedititionelîmulaftentrquod^ eo cößlio mo ram temporis folum quæfîftent, nihil dixit le de côditionibus fuperio ribus fubtradurum.Quareea,in quædededitione turnconuenturum j-tv, eratjcapefterent, ne fuperbius amp;nbsp;uiolentius plura addere cogeret. Ora^ tio legatorum erat in earn frntentiam,ut fe purgarent, culpam capti op-* pidiin fraudem DucisGelriauertentes.Quod autem nuperas conditio nes afpernati fuifte dicerentur:ipfrim Schenckiû fciré,penes Gelra præ* fidia imperiûeire,amp; clauium portarum cuftodiam.Obteftarieum fe,uc cÔfueta fuadementia ufusindedititiosfuos,pcrmitteretprændia,fub lîgnis militaribus oppido excedere: neminem depofeeret. RelpondcC Burgundus,iditafepermiffurû,fi fine puluerebombardario, fine glox bulisexirent; fimenfemnuUiaduerfus Burgundiones inautorarentur»

f X Legatis

RERVM V L T R A I E C T Ï N AR VJM

Legatis in oppidum regreflis, per cxploratores Schenkius fadus ccrd or, R-oflemum cum duobus peditum milibus ÔÔ quingenus equitibus caftris appropinquate, prouallo inconfpedu ciuitatis illico aciem inlt; ftruitjhofticopiampugnæ fadurus. Gelrusquamuispaulouiribus in ferior,uircute tarnen deledi roboris fui confifus,tum quia equitatu præ ftare uidebatur,fuos contra in pugnâeducit : loco tarnen iniquiori hoc nomine fretus, quod folem exoriente aduerfum haberet.Inde cu Sehen kianis ad datum fignum in genua prouolutis, hoftiliu tormentorum globi proiedi aberrafïent,Burgundi ita alacres amp;nbsp;læti fefe erexerunt, ut eos iam uiciffe crederes^Et primum emifla tormenta ingentem hoftium ftragem edunt. Mox dato figno pugnam lacefifunt. Sed Gelriturbati certis globorum iadibus,illorum impetu non ferentes, perleui moment to pulfi loco funt, in fuga adi.RoflTemus cum turbatos ordines fru* fttra reftituere conaret, amp;nbsp;hoftis perfequi defifteret, à fuga omnibus re ceptis, caftra fua contra Burgundionum caftra pofuit: conftituens ite* rum cum hofteab obfidionemoturo, pugnam confèrere.Præfidqs in^ terim lub fignis Hafialia egreffis,_Burgundus oppidvi occupât ♦ Ac pri/ ufquàm caftra tranftulit,præfidio impofito,aduedo9 commeatu, uali* diusmultoquàmanteacommuniuittpræcipuèabea parte, ubi omnia minis patefada,00 mœniorum ftrage nudata erant » Gelrus,principis li teris cum copris interim domum accerfitus,quia exoftio Rheni ingens exercitus Burgundionu in fingulos dies moturus ferebatur, per ciuita* tes parum muniras diiperfusfuit, Auxit Gelro illud quorj metu,quod adidrobur præfidia ex omnibus Hollandiæ ciuitatibus contrada,in fupplementum exercitus, paulo ante ad hoc bellum decreti, undiqp colli gerentur. Vltraiedi eft non minus adhosrumores trepidatum. Nam in Tranfifelanis,omnibus recuperatis, cum in confpedu pene hoftium caftra haberent,certam obfidionem,fedfruftra, fibiaugurabantur»Arlt; ma edido 5^ tela publice expediri,ad omnem euentu,iuira:mcenia cæ* mentarrjs operibus, muri amp;nbsp;aggeres,ficubi ruinas egerant, aut corruez rant, reficiuntur.Deferto caftello Hammenfi, præfidia ad tuendamur^ bemauocantur.Parsnobilium,maxime quiunaHagangdireptioniin' terfuerant,caftellafuarepetuntJifdêdiebus pleraquenobilitas primæ fadionis,excubrjs nodurnis,per urbêfurfum deorfum, incertis autori (f rt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bus ada fuit:quod in omj^ fugandi urbe poft diespaucos Gelri, uulgo

arreptum fuit.Toto belli tern pore fub mœnibus extra ciuitatêjinter mu rum amp;nbsp;circumdud:am foftam,per ftationes turrium excubitores diipoz fiti fuerantJquibus à re ipla, uulgo, à rependo 8^ placide circumeundo nomen erat. Hi ad omnem ftrepitum 0lt;Sfufurrumuelarundinis,uelau ræ motæ, quamuis leuem, uigilias fupra caput in murorum fpeculis in^ clamare cofueuerant, utintente,utaccurrate,oculis proipicerent,ac cir cum luftrarent omnia» Per eos autem dies duo è Burgundionum caftris in Rheni oftio, node Vltraiedinoruexcubias exploratum emifsi, pro^ fundofâcisprimxfîlentiojinfuburbanum penetrarunt, Htiperfoftam, quæ

LIBER VU

ïjuæeoanni tempore uadofa erat,placide muros fubeutes,cum ab ea ur* bis parte reptatorem uigilem in tuguriolo humili ftertentem oppreP fiflent, arreptum obuerla ceruice; ferro iugulo admoto,fi darum mu ti^ ret, in ueftigio moriturum ,per foflam fecum retro in caftra abducunt, audaciæ fuacmiraculum edituri:fimulut appareret,quam negligêter ftationes uigilum difpo(ïtas,in tanto difcrimine,caftris hoftium in ipfis portis pene pofitis,Gelri haberent»Sed ab hoc captiuo certè nihil aliudi quam côfeflîo trepidationis in urbe,expreflum fuit.Eacognita,ad duo miliapeditumin agrum Vltraiedinum populabundiincurfioncm, ut pauoremaugcrent,fecerunt:atque aliquot uftis agreftibus aedificijsab occiduaurbispartCjincaftra redierunt ♦ Gelrus illico domos fubiirba* nasportis proximas autdirui,autdeiedis ftramentis ac tegulis, tecftOx rum faftigia nudari iuffinHortos præterea, amp;nbsp;quantum arborum circa urbcm,præter Centefimariumjcrat, lucciderût : baud dubièin duas res ulùi futurum :8c ut proIpedus longiflimusin circumiacentes agros eC fet.’ÔC ne hofti ad oblîdionem,quam parare exiftimabatur,arborum lyb uæopportunæforêt.Indelcproforum xenodochium,8C cccnobiû Pa* catæ Vallis trifti fpe(ftaculo,iniedo igni depopulantur:ueriti ne, ut mä« ximè urbs caftris pofitisnon circumfideretur, ad intercludendam corn* meatui Vltraiedino uiam,{n præfîdiorum forma ualidè munirentur: id quod circa belliprincipium ab epifeopo parari uifum fuerat ♦ Relatuni quoep fuit de æquandis, ad dimidium miliare quaquauerfum folojom» nibus : fed populi inde fremitu coorto, turmatim in foruprorumpeiv tis, id confilium reiedum fuit. Gentilitiaepifeopi Henrici irifigniaD; Martino tutelar! ereda, per hos ipfos dies tadio deiecit:decretum^ eft^ ne catalogo epifeoporum adnumeraretur Bauarum nomen. Dies iani exierat, Hollandiæ uieis nuper inter Vuordam ac Leidam,ad redb mendam ftipulatæpecuniae, nehoftiliapaterentur, fi'dem conftitutus; Gelrus accepto edido ne pacifeerentur , ex urbe in illos excurfioncm populabundus nulla mora, fecit. Inter prædandum pafsim aliquot leuû bus prælijs confettis,tertio quam exierant cohortes, die domumrcx dierunt. Infuburbio Catharinianofequentinode,molamufsitepilco-* pus,fperauit^ fubitoillo terrore nodurno Gelrumfepelledurü, Spc deftitutus triduo póft facellum Antonij extra Lauuenrechta incendio cuertit. Vltraiedini Montfortiam praetergrefti, Veteres Aquas excur-fionibus leuibus laceftereaggrediunt. Sed cum ex oppido uiribus difti fi,ie effundere non auderent,uico proximo Rofauellenfi incenfo, prf da armentorumnoncontemnendaonufti domumredierunt. Burgundi, quiin oftioLeccaein ftatiuis tum erant,R.henum prope Doreftatum trän fuedi, to tarn Batauiaminfefte populantur.Et Schonhouiac uano proditionis metu his diebus trepidatu fuit, ÔC ad arma conclamatu. Ex Leccae oftio fex fignaadexciendumurbe GeIru ad meenia prope mögt;-ueruit. Vltraiedini cum neq; militumrobore, nec^animisad certamen Burgundis pares effent, claufis portis aliquandiu intra muros fe conti^

f 3 nuerunt»

210 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M V L T R A I E C T I N AR VH

nuerunt, Prædpuè timor înceffi'tRoHemum ,ne in locum infidiaru tra^ (fîuSjôCab exitu amp;nbsp;urbe exclufus,ipfum Vltraietftû amitteret. Qiiare ne pugnâ detredareomninouideret, multitudinem torrnentariorû cum aiiquanta monophrattorum parte ad laceiïendum leuibus excurfioni-bus magis quàm confèrendum prælium.fubito porta in hoftem effun* din Sed uix tentataprocuriîonibus uelitatione,fugantur atçp in urbem retro compclluntur. Rebus ad iftum modum Burgundionum auxilijs profperègcftis,epiicopus recepto animOjCurn trecentis equitib, Amor* fortiam pridield.Maias uenit.Poftridie pctenti,fenatus uetusamp;f nouus incuria,8C populus datus eft.Hucpoftcp eftintroduci cum Gulieimo comité à Renneberga, amp;nbsp;Vuolfîo Abftemio doô;orc lufliis, Abftemi* uslongamorationem adconciliandospopuli animos exorfus,ordinc narrare ea ccepit,quæ hominum memoria à Carolo Gelrorû D uce ini* qua inVItraieclinorum Bpiieopos adaefTenttdudo narrationis prin cipiOjàclade Oldeniàlenfimemorabili,fub FredericoBadio acceptatex aggerando indignitatem facinoris, amp;nbsp;cafum illius oppidi ad internecio nem ufep deleti miiêrando 3oftendit,quàm nulla afFedus iniuria, infefïa turn in focios arma mouiflêt, infolenter^ uidoria fuam exercuifîet .Pa* cis turn leges facflas, mox uiolalîe, cum fociali,adeo^ inteftino bello in Tranfifelanis laboraretur. Quare cum Suolla,quemadmodum irrepfif fet, exclulum poftpaulo fuifle,,Sed nulla palt;fta,nullas conditiones,nul* la^ adeôfoederatâexprefla,tam^ardo uinculo adiundafuifle, quàm poftrema perTreuirum. His cautum fatis Epifcopo,ne ille unquâ in ur bes, oppida ue, aut quicquid V Itraieâini nominis effet,ius ulla rationc fibi ufurparet,ablatareftitueret :ÔCquantumprxßdiorumhaberet,in* de deduôiSjintra fuos fines deinceps fe contineret,Hgc fœdera in ea pro pè uerba i(fta,XL,milibus aureorû,ôô plus eo ,quos Vltraiedinus Gelro perfolueret, comprobata, fuillè. Contra ea nihil autoritate T reuiri,nihil publico ciuitatumutriufcp ditionis confîliomotumjHafTaliam ce* pifle,Rhenos inuafifte, Vltraiedum occupaftcjbellum indixifle, præfîgt; dia amp;nbsp;arces ademptas,armatis impofitis,iamdudu obtinere^ Vbi multa copiofè de iniuria accepta difceptauit,ad poftremû, ultima hæc eius fuit oratio ‘ Quoniam autem coadus Epifeopus eftet,iufta arma, non folft ad recuperandaamiflàjlèdetiam quod reliquûadhuc effet, tuendum, induere: eym quod potuit,halt;ftcnus præftitifle. Cæterum cum bellum diuturnius,amp; hoftispotêtiamaioreflet.quàm cui par elfe pollet: côpul fum Caroli V, Cxlàris opesimplorare»Peruicifïè fîmul, utarmis amp;pe* cunia ab eo adiuuaret, dum amifta uel per deditionem,uel ui reccpilfet: in primis autem Vltraietftum, caput amp;nbsp;arcê gentis.Habita inde gratia, quod obedientes principi fuo in dubqs rebus debitam fidem præftitjf* lèntjibi affîrmauit religiofèpedori admota manu,nunquâ Epifeopum, utcunque res ÔC belli aléa caderet, commifturû, ut iura amp;nbsp;libertates po-puli Amorfôrti) à quoquâ uiolarentur :fed effedurum, ut rata ipfîs, ut farta teâa perpetuô eflent,amp; feruarentur :additurû fe prgtereain pofte*

' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum

LIBER VI. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2»

rum ad ea cumulate,qua? à maioribus acccpilTent. Poftquam Abflemigt; US dicendi finemfecit,extemplcgt; AlbertusColfterus ck autoritäre Hegt; roing Margaretæ,à qua omnia eius arbitrio pcrmifia fuerat, quod progt; lata tabula ligno impreiïa teftabat, ea omnia rata efTe iufïit: refpondit^j Epifcopum rede feciffeiacpromifitex autoritateamp;iufîu Caroli Imp. obinfigniapopuli Amorfortq merita,regi^ magnificentic olim liberta tes^quæreipub.honoriforent.Interhæcv.Cal.luniasFlorentius Co-* mes cadraè ftatiuis Leccæ mouit : atcç VItraiedû cum omnibus coprjs prætergreHuSjCœnobijs urbiimminentibus igniiniedo^adarcê Amifi anamobfidendammaturauit, Caftris hic locum in utraq^Amifiæ ripa, roborein Barena relido,cepit.Poftero die Cornes nihil morandum ra.' tus jprælîdium dedi poQulat, Negantibus rjs qui intus erant, co pado haudquaquam fàcramentofuo fatisfadum iri, turrim mcdiammagnis machinis ea parte traiecit, qua trabes inferioris tabulati iunduras fuftp nebant. His duobus mi{Tilibus,ita diiclufis, ut uniuerlà moles trabium fulcimentis deftituta rueret,aliquot cohortes extra ordinem, dum recês cflet præfidiariorum amp;nbsp;metus perturbatio, abfentereliquarum copi arum robore,uallum improuifo inuadunt,capiuntcp adeo primo impe tu, Gcirusèruinis hoflemcum pafîîs fluentibus^fîgnis uallûteuere, interiorem area occupare confpicatus,amp; partem fuorum porta,quæ à tergo erat,elapfam Bunfcotiam fugere,magna ui in aduen tantes tonF truaretum demû coepit:fèd nulIaBurgundionum prorfus clade, prêter unum equû,Interim accedentibus alijs co pi] s ,ubi non folum uallü ,Ièd interioraareg etiam hoftium plena, iamcp crates ad opplendam folTam, etfcalas adparietespræcipitesinferendas,expediri parari^ côfpexere, cxtemplo deditionem faciunt, fofecphoftibus permittût. Horum duces «rant,RodolphusIter(cmus exulSuollanus, Mauritius Neoclefianus uir elegantis eruditionis,Vuerncrus prætorHarderuicenfis.Interhos Mauritius pridie Cahlun. Amorfortiâ mifluSjtolerabili precio à Lubx berto Turco traditur comfanguineis Arnoldi Pilani,qui per id tempus à clade Bataua Arcnaci adhuc in cuftodia tenebat, ut duor û hor um per mutatio captiuorum fieret, Poftridie eodem reliqui captiui ad x x x 11. miflfijpartim in publicam cuftodiamfquæ obtulà turris appellatur)du/ cuntur,partimincarcerem Marianum conijciuntur,Eft locus cocame'» ratus fob præalta turri D, Virginis, quantum fpaci] in quadratu intus medium compleditur:in quern ad iæuâ, ubi furfum afcenfus patct, de/ orfom per decern gradus defcendit. In hoc fubterraneo fpecu pars con/ diti foerut.Huius teftudo fomma ante aliquot annoscafoihoptri cam^ panarrj forte perIrada foerat : amp;nbsp;relarta quidem caementariorum opera poftea ♦ Sed cum laterum recens iundura haudquaqua ueteri rcliquo operiuetuftateinduratocompadocprelponderetjfacile accidit, utmo' tu ponderis aenei ,8lt; pedum côcuftîonibus,ialtu^ quotidie trahcntium pulfantium^ laterum compago eademdifTolueret.Eaminfirmitatem teftudinisciues tui forte interfe admirantes captiui ab imoexaudicbann

il» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIECTINARVH

Itaque nodu unus aliorum humcn's fublatus, cam teftudj'nis partcm mà nibusexploratzfèntit^ nonfolum exempte unolatere reliques effemo bileSjUerumetiam fuafponte unàcum teiïellisareææquatæ^quæteüu-» diniinftrata eft, in fuû aliorum^ capita ruere, Lætus eb infperatam in^ expedatam^fertunâ, prirrtusin fummâteftudiiiê emicat.lndealrj peft alies mutuis humeris leuatt,ubi ad unû emnes lurfum euafificntjin tutu cœmeterq Francifeanerum fratrum afy lum fugerunt ♦ Flerentius intc* rim armatis arci Amifîanæ impefitis,amp; alfjs quæ ad tuendum præfîdix umepuseflent,cumimpedimentis 8^machinis Amerfertiam uenit,fi* mul^ mandateenfulibus extraeftiaciuitatis,exercitui nauestabulis re pandis inftratas, alia parari,qug ad tranfitû Amifiæepus effent» Itacÿ pedes trâfpertatus,quia noxinftabat,uefperi in Heflakia(primus is ui--eus Gelræditionis^quingentes paffusab Amerfertia abeft) metat.Po fterus dies item cerporibus curandisdatus effjapparafce^ inciuitateui ncaècrates,Sc fcalæ inebßdienumufus»TertieindedieCemes, emni armerum genereinftrudus,cum impedimentisamp; machinis bellicis, exuftouicojcafframeuit:acVelauiâperuagatus, crepufeuîedieiHat' temam uenit. ExpedabaturSchenkius,Tranfiièlanarû cepiarumdux: is uero ,quia cum exercitu nendûi aderat,ca nede in Hulsberga Cernes caftrafecît. His paucis poft horis cum militum tribunis præfedus Phrp fiæ, tranfito Ifelæ uado ( fita enim Hattemaeft in eius amnis ripa ) amp;nbsp;O' rnnipeditumrobore,iuperuenit:at(çhorisaliquotconfultandodebellt obfîdients^ ratione abfumptis» fubdiluculum ternis caftris poGtis,op' pidum cinxerunt.Harmànnus Verhellusarcis præfedus commedum paule ante trecentos pedites in oppidum præfidio, amp;nbsp;ad fuorum ani-mos cofirmandes receperat» quare quo breuior anguftior^ orbis mcc' niorum erat, eo fàcilius muros tueri,amp; diutius obfidionem tolerarc poffe uidebantur. Coff» turn erant, Nicafius Iffelus,amp; Arnoldus AI' ïerus» Hi ne ciuiû animirecenti terrore labarent, ad uigiliarum muncra amp;nbsp;in ftationibus militum eos mifeuere. Peditum ducesgt;BernardusKe^ tellus 8C Altetus Harderuicêfis ,fuos paucos quidem ,fed pro oppidi aU' guftia fàtis multos hortari, ut uirtute fua apud D ucem gratiam inirenr, Ô6 gloriâ fibi ac laudê pararen t.Burgundus ratus oppidanos cxtemplo metu fluduantes^deditionem faduros,oppidum;» dum recens terrer te neret^dedf poftulat tertio quàm obfiderecœperat die. Abnuerunt per* tinaciter idfaduros iêiè,fed pro fideerga principe fuum, quicquid fors ferrct,expeririuelle.TumdemûBurgundiopera8C machinas fîmulun dicpadmouereiuflêre.Indepridield, lun» duobuslocis ad Vietnam Hccnuerfam porta quinquagintaualidistormentismanequarta hora cumexortufoliscœpta oppugnatioeft,atlt;ç ad tertiamufque pomerp dianam produda» Hàcadituita in oppidû patefedo, decuflîs amp;nbsp;mûris et aggeribus, ut per eorum ruinas intro defeendere potuerint armaa,ex templo dudores Ggnorum uices et loca fortiuntur.Inde impetu muros fubeunt»CIamor utrinçp exortus, oppugnantium defendentium^anû

mos

f

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 1 B B R Vb nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ij

tnos accéndit, Sed q qm* oppido præfidio crant, huliu labofem fugere: hoftem epropugnaculis cunicuhsfenrenngentemdademadultera* tis globis,0^ fphærularû grandineedere.Çontràhoftibus laborefefsis, integris (uccedentibus, nodurnus fermé dmrno eft continuatus labor* Ärbitrabatur Burgundus,farigationÇtTj caufàm baud dubieoppidanis futuram,ucdimigando cum integris tandemfradi, öc continuo labore domiu,fa.cile locp mpucrent. Scd expelt;5latio eins rei ipfos fefellit, Qóagt; uum ppfttrcmo isioçnibuspuIfi,incaftrareceptumfccerunt«Creueran£ oppidanis animijconfidentibus contra boftem quamuis fi^quente op^ pidü (e defenfuros» Burgundus turpe ratus,Slt;ignominiofum, tarn hu mill oppido non potiri ,pedite corpora prius curare iuflo, équités ab ez quis defcendereimperatjôôpeditibusmifceridbi in magna copia militir Burgundis ad moenia fuccedentibus, atrox deintegro oppugnatio rez deintegrat,et pluribus quam antealocis» Apparebatuel capereoppidü, uel mori in ueftigio, ftare* Interim du ardet pugna,Erneftus Schenkins Georgi] præfecfti Phrifiorum F.quia improuide mœniafubierat, globi iadu cecidiL Conciditeodem fermé momento Gerardus Longus præz feduspræfidij Arkeftcinæ. Horum caiu perculfi milites,fugam trépidé relidooppido,illico in caftralaciunt, T um demum oppidani in refugiz cntia hoftiu confertim agmina é cuniculis amp;nbsp;turribus tela globos^ con ijcerc : alios fuper alios ruentes præcipitare : pro fe quifcp é ftationibus fuis uirtutis exempla edere, Nec latuit eos tarn inexpedatg fug^ omifz fæoppugnationis caufla. Quarc dumtrepidatio exterritos fuoruclaz de teneret,uallumfarcire,icrobes alias ftraminibus contedasiuxta foz dere, nihil laboris quamuis tot continuis oppugnationibus latigati ,ad patentiamurorum muniendaintermitttere. Eademnodeoftentum in, cœlo uiitim, oppidanos uehementer perculit,Öd hoftiu animos in fpem potiundi oppidierexit*Signum decuffatum in cœlo fupra oppidum lu-teo colore (horrendum alpeélu) terribileapparuit.Id quia Burgundici nominis interhgniu eft, utrinqp i ta interpretati funt, oppidu breui Bur gundionum ditionis futurum, Euere tarnen inter Hattemios, qui id in longé diuerlämreligionem uertcrent»Tutelaris ei loco D.Andreas eft: perluafum inde muleis fuit,eum diuum prüfens oppido auxilium ut obz fidione foIueretur,allaturu,Mane circa lucis principium porta Hœn-uerfa, quia magnis operibus hoftium fœde deformata,diu^ quaflfata, ac prope deculTa fuerat, procidit : cuius ruina aditus armatis in oppidu perapertuplanum^ iterpatefedusfuit. Tuoppidanis animi feroces, alioqui ad diutinam obfidionem fuftinendam paratis, ceciderunt: attp habito tumultuofe concilio, mittuntlegationes in caftra ad petendam pertinaciæ fuæ ueniam,8lt;f pacemîad dedendum iè,fua^ omnia.Condi tionibus,quibusuideretur,hoftiuarbitrioac poteftati iepermiferunt* Fueruntillæautem huiufmodi * Clades hoftium, in primis claroru ho-minum,oppidanis fraudi non foret. Hattern a faluis ciuium fortunis,inz columi omniu uita, in ius dirionem^ Burgundionu concederet ♦ Pra?z

ftdia

Xi4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V H VLTRAIICTINARVM

fidia tradins armis oppido cxcederet* Atcçhis quidem legibus acccptfs; fine cundatione aduentu ducü deditio faâa eft ♦ Miles edido ne quem uiolarent interpofito intromiirus,quamuis ex pado tradendi oppidi, à direprione abflinendum era£,^gre à difloluta licentia, capitalis fuppliö) mültapropofita^coerceripotuittarecentienim cladefuorum,fpiri£u$ pri^leroces adhucefferatierant»Captum oppidu fuit Idibus lunq.Dutii milesinterea corpora curat,cælôrumcorpofa(quia cälidiffimum anni tempus agebatur)lepeIiuntur.R.eficiuntur munimentei,Sóminis paten tes mûri, làrciuntur^ alia,quæ globorumidibus uulnerata, rimas paC-fîm agebant, ôô ob id minabantur ruinam»Triduo quàm hæc ad Hat* temam gererentur, c» quinquaginta équités abAmorfortiainRheno* rum agros prædatum profedi, baud procul ab oppido node prædiui* tem armen torum prædam V uicâ auerterunt: fimul^ caftellum Leuen* dalam inter Rhenos ôô arcem Horftanam,à Geiro circa belli principiu, captum,primo impetuinuaferunt^Elburgani cernentes Hattemioru ui cinum exemplû (qui quod initio obfidionis pertinaciter le làduros ne* gauerantyCalamitate tandem domiti fecifient)ad conciliandos fibi ho* ftium animos,ô6 principis fui iuxtàgratiam retinendam, literas ad Du* cem mittût,quid ab lêlè in extreme diferimine pofitis, fieri iuberet. ReC pondit,ab le nihil auxili) expedandumzquareipfi fibi confuIerent.Mit* tuntextemplôinBurgundionû caftra legationes fupplicesjneadmœ* niafuainfeftas copias admouerentxcômitterefe amp;oppidû ÔCagrosfuos in uidorum poteftatem, libentes^ imperata omnia fe làdurc»s, Histn deditionem acceptis,nihil ftipendrj imperatum t fedpræfidia impofita func,quibus prouifum præcautum^ fuit, ne in pofterû rebellarent, aut Geiri impecu confuetis'ue artibus opprimerentur.

LAMBERTI HORTENSII RERVM

y LT R nbsp;nbsp;C TIN^ R TM

Liber Septimus,.

E R cofdem dies, quibus ad Hattemam ïam captam «i caftris à rebus gerendis ceirabatur,mittitur ex Altena (præfidium id in aduerlâ, Dauentriæ oppofîtû, ripa, luprà dixi ) exploratum quidam, quo caftra fua Bur* gundiones mouerepararent* Forte turn è caftris tur* maequitum, interiorem Velauiâ uerfus, expatiatum cxierat:uteratanni tempus amœnillîmu. Hos explorator illepoftquâm uidit palan tes, ratus eosllèlam ad occupandû caftris locum petere, uer* foequo,adoçcalcaribus,celeriter præfidiumrepetit.Ibi ex interuallo adhuemetu trepidans,ôô uix fpiritupræ laftitudinetrahens, ab equo file exclamat: hoftes mouent caftra,horfum iter habet, capelTite rebus om* nibusrelidis fugam. Creditumadeô nuncio pererroré uano fuit, ut cxtemplôneglcdis cumaflisadfocum uerubus,uix Ipaduminfugam feab

LI B ER vil. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;zif

fe abn'pientibuSjarmandi colligendi ue fardnäs fuen't.Fugam boru ^trc pidatio codem prope temporis pundo Ludfirn'anorum fequutaeft, Si* tumautem idpræfidiuin in eadem ripa (utalio loco memoratum eft) paulo infra Dauentriam uerfus Campos erat: quod quia ciuitati immigt; nere nimium apparebat, 'ob formidolofam propinquitate uulgariioco Infpedor ollæ appellabatur. Dauentrienfes hoftium fuga cognita, ciui' täteconfertim eftufi, tranfmiflouado primiim Altenadiripiunt, acde.' moliti cum aggeribus, folo ita adæquarunt paucis horis, utucftigium propsinexpugnabilis munitionis nullum extaretJndeLucifcrûadorti certatim magno laborc (quia id longe alterOjob lateritia propugnacula ôCaliacæmentaria opera , ualidius erat) difiecere. lateres in eiuitatem ‘ tranfuedi eodem ardore: at(ç inde in foro domu librandis ponderibus infradeftinatam,paulo póft ædificarût,quamLibrâ Dauentricnfemi appellarunt:infculptis fempiterno apud pofteros monumento Sc in ho-» ftiscontumeliä,Luciferi,amp; Ollainfpedantis capitisfymbolis. Eodem die Gelrus Nibeccam,acprgßdium Tulpicum iniedo igne,defcruit. Et adiftum quidem maxime modum æquato timoré tribus munirionibus Dux amilTis tot anteadas deTranfifelanis uidorias, uno die oblitéra.« uit.ItapoflefTioneditionis Tranfifèlanæ eicdus,defuoregno, ablatis iamduobusoppidiSjfollicitusefle cocpit. Quanquàm terra ultra am« nempraeterHaftaliam,nullum oppidum,8^præfidia aliquot obtinu* erat,munitionibus tarnen in citerioriripa ÔC Hattema Suollacobieda, non folumipfum flume uflt;5 ad mare poftederat, utiternauibusadde* uehendosfubuehendosep comeatus interclufum efTetjUerumetiam in ipfas tres ciuitatescrebras incurflonesfacerejDauentriäindiesfclopis infèftare, eius muros uerberareoperibus,adeó per multu temporis per^ (ëuerarat.utconfumptis omnibus^acgrèjacnon nifîè Vueftphalia com meatumpeterent.Necpotuitprofedóullis caftrispofltis grauius obfe difte ad earum quoep pofteffionem ob tinendâ,quàm bac uia. Obfidio* neæquatis præfidijs itaep exempti,amp; Ifelæ amp;nbsp;terræ pofteffionem to tam illi eripucrunt. Amorfortia qs ipfls diebus proditione tentata eft à quo damioanne Vuefterfeltiorqui arreptus, indiciofado, incarcerêcon^ fjcitur.De bocextemploquyftionib.aliquot tormentis,babitis,exprefgt; fum fuit : odo aureis eum corruptum à fratrefuo lacobo Vucftcrfeltio famuloGrofïîbftui tu temporis bello occupatuserat, ftciuitatêDucb ab ea parte,ubi D. Annæ facellum eft,tradidiftet, Sumptû de boc illico iupplicium eft:acquadrifariâdiftedus,è portis fufpenfus fuit. Captus quoep eft Vuolfîus quidam Gelrinominis quidem ex fufpicionefocic tatis :fèdbomo candidusamp;perbumanus, 8lt;ad tuendam magis cornu nem patriæfalutem,quàm proditionemnatus.Sedredeprebenfa, qua infons coarguebat,uinculis cxemptusfuit.Cooritur ftmulocculta coii iuratio quorundam ciuium,qui fub epifeopo ftipendium faciebant,ad uerfus plerofcp optimates, ut cos prædæ opportunes baberent. Erant inter équités nobib'tatis plebei quidam,homines audaces ac facinoroft, amp;ad

2Ilt;J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVH

i amp;nbsp;ad turbanda quietem inteftinâ direpdonis, atqlt; aliéna inuadendi fpe,-prompd.Hos fibi confilrj fui pardcipes focios Amorfortiailla iuuentus rtipendiaria adiunxit:perfuafos ,fi per dolu primorib.ciuitatis animadx uertendi poteftas, amp;cóftringendilicendam militateademptaeHetjlibi gt;nbsp;dinem foludorê uiuendi fore » Quereban tur adhæc inter fe, illud quoq^ intolerabileefïe,quodæquatoiureôlt;^duiumamp;mil(tum,fibieainnocen da in bello,qua in pace fub lcgibus,citra ullum laxamentü,eitra ueniam, fi modum excederent,uiuendum effet.Nullum inter feruum einem, 8^ militarem uirum diferimenhaberi. Penes ie portaru cuftodias claues^ effedebere, quo excurrendi populatum prædatumcp quoiies libitum effet (id quod nunc negaretur)facultas foret. Rata itacp iuuentusinau-torata magnum baud dubiè adiumentum fibÉ nobilium auxiliariorum equitum focietatem allaturam : maxime dircpdonis bonorum fpepro^ pofita. ex compo(îtoclàmprimoresciuitatis,utquiflt;p oprimuspariter amp;nbsp;opulentiffimus erat ,apud principem criminantur,quaii in Gelri fadi onem æquo inclinatiores effent. Nullum pene colloquium de Cæfaris Opibus amp;nbsp;Burgundionum potendaincidere,in quohoftis uirtutem,in quo decus gloria eius militarem contra non ueherent. Periculoium non modó ditioni inferæ,uerumcdam Hollandiæ, atcç oppidis marin* mis, fi clàm Geirus nodeinciuitatem acciperetur. Ac facile qu idem id fa dufuturumrquippepenes quos portarum claueseffent.Hancrem ut fine tumultu epifeopus opprimeret,tradito nominum indice D.Ablte mio,quiamp; ipfe pccuniæ quàm laudatæfamæ appetendor audiebat, conftituit primum à CoflT. uel arte,uel ui,fi aliter nequirct,claucs porta* rum extorquere:atqi inde caufi indida omnes, dads eorum bonis partim delatoribus, diripendis, partim fifeo infcrendis,c5dcmnare : hand quaquam fÿcophantiæhuiccrediturus,ficlariffimorû præcepdlcgum latorum Solonis amp;nbsp;Draconis,non habendâ calumniæ fidem efie, me-mot fuifTet. Nclt;ç de controuerfijs quicquam à uacuis ira. Sd odio ftatu* endtjprius,quàmutriuscaulàiuftioratçp inculpador effet,cognofeen-do compertum haberetur .CæterûCof. accerfitus ab epifcopo,aç claues tradere iuffus, nihil cundatus tradit. Etant in principis turn confi-Iio,quibus clam ob id hæc confilia flruebantur,quôd hofpitali iure im* penfiusergabenemerentesciues affèdiuulgó crederentzquare nepro'' cederet,quod agebat,illis arbitris, in metu étant.Hi turn forte, excepto fèrmone cuiufdam,ex intimo confilio, de fupplicio bonorum,ubi nefo* riumfacinusagi fenfit, detexit confilium. Refertur tumultuofèinfena-tum.Mittunt CofT.ad principem, quæfitum materiâatqp occafionem, quamobrem,quibus delatoribus, ad cædem,fummos uiros,deipfius ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dignitate bene meritos ,amp; eos quidem indemnatos ,deftinaffet.Vbi id

quod agebatur, è refponfo epifeopi, fènferunt, perpurgatis fe fuis^ ad* uerfus calumniam,oftenderunt,quàm perniciofa peftis reipub. effet ci* uis mcrens, qui patriæfuæpracfidio imponeretur.Si qua uetus fimultas fit contra ciuem,eum nullo legis metu,militari licêtia diffolutusimpune, muldæ

LI B E R VJi, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;117

muldæformidinecoercitum, nccpaudéntemreucrbcrarc, puïfàt. Eun* dem infolcntcr nihil non perturbantem, ne commilitones quidcm pro* uocatos,(uiqi.ii in (no llerquiliniomultum ualcat) audere oßcndcrc* MagtQratntn gcrentes,u£ populäres fuos, quibus ipfe armatus adiuto* ribus armatis fretus,agenda omittenda^ dicletj uilipendere. Aduerfus hos, ctiam alios,quos pudor alioqui contineret, quos dignitatis reue* rentia prohiberet,0Cmilitarislex Irenaret, fedulo extimulare» Hincdo* lijhincinfidiiCjhincfycophantiacab hominibustaliutn artificibus,adgt; uerfus masiftratus confuuntun Hane calumniam fraude ciuium mereti tium in Ciuicate confutam, adiutore equfre externo, ipu principi perfuagt; fam,t9tam rempub» pene euertiiïe, Cuius exitio ipfum quoq? præcipi* tern abiturum fuifle. Huiufrnodi didlis Epifropus attonitus ac ftupefa-lt;frus, ignorantiam rerum amp;nbsp;materiæ quæiîtæ excufauit* Ægre fibi per* fuafumid de populo Amorfortiotut cuius fidêadeumufq^ diêfandanl inuiolatam expertusefletjisnuncanimis mutatisafide D» Martini deficeret. Autores huius calumniæ fenatus extemplo rclegatiorte pere* grinationis crgcgt;,8ó pecunia multauit. Admoniti inde huius periculi pö (IcristemporibuSjUtilitercauent,neciues, principi inautorati, in ciuita*. temrecipiantur.Profediiam ab HattemaBurgundixvi. Caldul, Har-* deruicam ternis caftris circunifederunt.Machinæ,quia terra partinl ob carû admirabilem molem, partim ob regionis paluftrem montofam^ naturam,8d uaftitatem.frqui non potcrant.mari nauibus circumuedæ* tardius applicuerunt. Tormenta quatuor regionibus contra ciuitatem ita funt diipofita,ut à terra amp;nbsp;mari, ea oppugnationi opportuna eiTet* T ertio Gai JuLmane fub exortum foils undiep mach inæ addudæ:con* tinuata^oppugnatio horrendis tonitruis totumeum diem eft,Só infe* quentem nodem,ufcç ad fequentis diei odlauam hóram^ Harderuicani confpicati multis locis decuiïos bombardismuros ac turres,partem e* tiam gdificioru circa pomœria machinis cuerfam: ita utaditus pedeftri bus coptjsperoppletasruinisfoHasin ciuitatem pateretnnetu fimulne pertinax mora hoftem offenderet,aut inexorabilem etiam reddefet, ora tores ftatim ad petendam paccmincaftramittuntdn colloquiu admifsi interrogantur,ecquas deditionis conditiones peterent, cum pro captis iam pene haberentur»R.efponfum,cafdem fe petere,quæ Haflalis nupef datæ eflèntteandem cnim Ipemimpetrabilis ucniæpoftpræftitam prin cipi fuo debitam fidem,in Burgundionehabuifle, Inter cæteras deditio nis leges :utpræfîdiaarmata fub (ignis fluentibus fine fraude oppido ex cederêuHuicuociferociterabuniuerfo confrfîuducu reclamatumeft: Non elTe Haffalorum SóHarderuicenfium can dem conditioncm JIIos enim tedahoftium fraude, non fua uoluntate,à fidealienatos, bello re* ceptosfuiflTeiquareobipforumérita,id capto Oppido, hoftili præfidio donatum. Harderuicenfes uero nouos hoftes iam prope manu confer* tos teneriiac belli iure fubditionem redadis,nihil tale expecfrandu.Cum nihil pacatirelponderetur,in oppidum regrediuntur : dato adreferen* t durrt

ii8‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

dum refpondendumcp duarumhorarum fpaci'o .C^um intus undicpad contrahendu aggeris orbem pro lè quifcp annititur, amp;nbsp;fenatus in curia niceftus, confultando tempus abfumens, hoftem extrahit, Schenkius nihil cundandu in tali occafione, ad æquanda omnia, difturbandos^ ab operibus oppidanos, ratusjprimus machinas ab integro,quanta ma xima ui potuit, admouit: muros^ cerpit turrcs quatere. fequuti eum deindealiorumcaftrorumduceSjtotis uiribus oppugnationem redim teorant.Tum fenatus uidens nihil uiriüm,minus uero animorum ad to-« lerandamobfidionemfèhabere:deftitutosinluperomnifpeliberandæ obfidionis, deferife à duce: trépidé actum ultuofe dcoratoribus iterum mittendis,auteuocandis in colloquium hoftibus confultat. Creuerat in ter hæc tam breui obfidione fames, Sé rerum omnium inopiamon ho^ minibus folum,uerumetiâ armen tis pabuli pénuria pcreuntibus.Perfe ueratum eft fternendo obuia omnia continuisgloborum iadibuSjufqp adhoramdiei primam ♦ Sednufquamgrauius,quam amaruTum pri moresadmurosfemidirutos progrefsi, colloquinexpropinquopoftu lant, excidium ueriti, fi oppidum ui per ftragem ruinarü captum foret; Sefua^omnia in fidem Burgundionum permiferunt, paratiimperata facere^Didatis pacis conditionibus,datLim eftad deliberandij ipaciunl in pofterum ufc^ diem. Sequent! die deditio fada eft : promiferunt^ fe imperata feduros,falua uitaamp; fortunis. Pedes captiuusoppido exceft fit:fimiliter Sé équités captiuorum habitu fub rudibus more, militari.Ex quitum magifter Bruno Schurrerius cum paucis airjs nobiliu retentus eft, ad permutationem quatuor illuftriumequitu ,(interquosera'tFré dericus Sombreuus)qui per id tempon's à cladeBataua Arenaci adhuc capti cuftodiebantur.Accepta indein oppidum præfidia funt,8^ com-« meatus,cuius ( ut dixi) inopia tarn breui obfidione creuit. Inauguratur fimul Cæfaris Caroli nomine Rorentius Comes,in caftrorum conipe* du:ubi per aliquot dies, dum quaftata murorum, una cum aggeribus difcui^'s,SC obrutis fofsis reficerentur,funt morati. Huius ftatim à prin cipio obfidionis,Vltraiedi primum tu multus,inde furor quidam coor tus omnia mifeere cœpit.Rebus defperatis ex urbedilabebauturfurtim alrj poft alios, belli cocitati principes: præcipue inopia æris,exhaufto^ ærario,cum aduerterent,ob ftipendium militi perfoluendu fe petendos extrahendos^.Horum fuga cognita(quia nufquam coparebant) mub to impotentius totaurbe uociferatum eftrpalam direptionem minari,ni alicunde contrada pecunia,ftipendium perfolueretur.His clamoribus 'militum,præ^dusurbis motus,ueritus baud dubie apertam rabiem quuturam,in nemine quicquam fpei,prgterquam in Canonicorum col legtjs habebat.Horum principes crepufculo diei in ædes Antonrj Ven»« rodrj canonici ad D. Virginem(fuerat is quæftor toto bello à Ducele* dus)filentio cogit. Ibi oftêdit inquanto diferimineurbis res fitg efTentî fed nullorum hominura magis, quamquireligionis nomineatlt;f titulo cenferentur, Laborari pecuniæ inopia: terribiles indies militum clamo-■ ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;resamp;

L î B E R VI !♦ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il»

rzs 8^ fremitus ingrauefcere,ftipendium expofrcntium : laborari annolt; næ caritate:crefcerecommeatus inopiam, utpræterdireptionem plané ipfis nihil iramfneretrquod penes religionê opesiolam reconditæ cre^ derenturgt; Ad ea alrjn'niquum efle, totius belli onus in fe transferri ♦ Nu^ datos fenon folum pecunia, cuius ingentem Uim a ccepti ciuilis tumuL tus initiocotribuilTentjUerumetiam prouentusacredditus (uosinho^ ftium terra 8^ciuitatibusretineri:ftindosalios alibipignorioppofitos* Multos iam effe annos,quód de ufuris nihil percepiflent, Collationerrt igitur hancdiutino bello exhauftis graue eiTejimofe non fufficere.Noil magni (inquit præfcdus) refertunde conferatur, ex publico ne an ex priuato,modó conficiatur folum.Quanta autemfitmilitumquodex^ trahant in omnia flagitia, difioluta licentia,ipfi uidetis:quæ paruo mo-, mento redada pecunia com pefci poterit ♦ Vobis hucufcß pepercerunt, diutius profedo non parfurijfi longiori cundatione efferentur. None opinorfuntillæ(utaudio ) rabie ac furorisplenæuoces, licetuanæ, ef» feratorum ipirituum tarnen indices: breuifuturir, utquatuor urbis re^ gionibuSjin ftipendiu foluatur, darum incendiû,dircptis ueftris prius ædtbus, oriatur. Nodurnis horis audio, utinam certus, quibus autox ribus, profugorum ciuium fores efiringi:uitreas feneftras quorundam è nobilitate excutiruim omnibus locis fieri:haud futuram, fi indicio auto res deprehenderentur. Quod fi ucftro nullo periculomouemini,ud pa* triæ caritati conferuationem publicæ falutis,uel reli^ionis nomini han c pietatis parte præftaredebetis.Suntuobistottamçp oGiofafigna,uafa, aureaargcntea^ in delubris ueftris diuorum: quoru fi aliquam partem in bellum nunc,cum maxime opus fit, cotuleritis, nullo id ucftro incom modo fietjSó rempub.conièruabitis.Quod fi uercmini, ut eârem pofte ritas accipiet,primum nihil eft quód ipfi indignent querantur ue, à uo-bis eaalienarfquæ ueftracura funt parta. Veftro ipfi, fi placebit exem^ plo,autnouadonaria,nouaornamentain templa inférant:autqscom tenti fint, quæ à uobis per manum funt accepturi. Scio quid hic mihi re(pondebitis:facrorum penetralium cuftodes, ea omnia initio belli, ne prædeeflèntjin abditis ipecubus fe pofuifte.Ea autem,nearrepti,et fup^ plicrjs forte adadi,proderent,in pacata Hollandiæ profugifte.Scio hæc ueftro confilioamp;artibus faditatacfedhabetis uaforum magnum nume rum,quibus inliturgriscœnæ quotidie utimini: indealiquam partem ad quatuor aureorum milia in medium conferte. Quod nifi intra bi* duum, imperatum feceritis,experiar fi quid opis in milite, ad extunden* dampecuniam, fitûerit.Huncin ueftrabona poiTeftum publicèquic* quid efrulentorum ibiinuenerint, abiumpturosmittam,quoadimpe* ratam fummam, è publico priuato ue contuleritis, Territi collegiorum primores priuato periculo,id quod certumerat, calicuminauratorum magnum numerum,argentea item candelabra,ô^ alia figna,utimpera* turn erat,extemplo contulerunt,ut inde pecunia fignata percuteretur. In bafilica Martini,fupra aram fummâ inter arcuatas pilas paulo infra chogt; c 2 riteftu^

»lO nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVMVLTRAIECTINARVM

ri teftudincnijcrucis, cum figno argen tco Scruatoris, fimulacru,cjuin* quaginta(utputabatur)plus pondo, lublime Itabat : moniimcntu,ne’ fcio cuiusjuetus quidê:fed fitu et Iqualore ita hortens et obd ult;ftû,ut uix albicantis argenti tenues fcintill^ oculisintuentiuillucefcerent. Id noéiu tolli clam iudum ,nc ( quia uetuftate uifendum miraculum uulgo habe* batur) luce fublatu, fuggillationem populärem excitaret. Mane ftatim defideratum,totam urbem ad Ipedaculum rei^tanquam nouæ, exciuit, Ibi uartæ ominationes audiri, utin fuperftitiofo uulgo folet. Hicla^ mare, in exitu nunc bellum eflcjpoflquam lana diripi cccpta eftent, Alt) præfentem iram numinis baud dubie Geir urn, ob impietaiem, habitu* runl . Cæterum ut populi aperte frementis error,amp; uanæ ominatio« nes tacite reprehenderentur fequenti node à fqualore amp;nbsp;fitu repurgagt; 0 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tum.totum nouum candore confpicuum in locu fuum reftiiucrunt»

Sparfum inde in uulgusfuit,ad candefaciendum, nonad liquandum detradu fuifiè. Manauit hinc extemplo per finitimos populos, ad con* firmationem uani fimulacrorû cultus,fabula,(utefthumanû ingenium ad idolomaniam pronum)monetarr, utrantç manum, fignum liquan* dum in focum immittere tentantis, non folum ambuftam ,ièd quafi de* truncatâ unàcum prehenlà mole decidifle: quare idos numinis ira in locû reportalTe.Et utfabulæ fua confiaret fîdes,editi funtftatim in Hol landiadeprodigio fàbulofo libelli Germanorû lingua, ijparfi. Vrbs quamuis ad ultimam inopiâ adduda, in obfidionis certæ expedatione erat,adcô ut Gelræ fadionis principes autfugam capeftcrent,lpe tuendi ciuitatemabieda, autfugam meditarentur : incredibile didu tarnen eft, quam diutino bello præfidia impofita, amp;nbsp;urbano luxu marcelcentia elanguerunt. Omnia indiligentius facere: ftationes nodurnas circa por tasne^Iigenter habere:uigilias in mûris : portarum cuftodiasparû ac* curate, minus^ multo in tente, quam 'antea,obire* Quam rem ciuis qui ab epifcopo erat aduertens, confilium de recipiendo per proditioz ne, in urbe,expullb principe, occultu agitare per hos dies cccpit. Acuit ad earn maturandam paucos illos coniuratos metus direptionis : ex* pedabatconftituta hora cum parte equitatus ex Ärenaco Mathias Ke* tellus:qui furentes defperatione in urbead earn rem adiuturus uulgo fe* rebatunHuius itinereVltraiedum, pridieperexploratores Amorfor* tiæ cognito, undecim équités poft occafum folis è ciuitate profedi, ad nodis horam decimam in Biltam, quingentos circiterab urbe paftus, peruenerunt:ac filentio proximumei loco Virginft cœnobium ingrefli, hoftiumaduentumininfidi]sibioperiuntur.Ligulisequorum linguis ad hinnitum prohibendum conftridis, ipfi armati circa portulæingreft fum,ad omnem auram intend fteterunt. Et nox illunis eile armor um fùlgorê ,ne proderentur,confpedui ademit.Paulo póft nuncius ad ur* bem cum literis,equituappropinquantium indiabus,pr^miiTus,in ho ftiu infidias incautus illapfus, excipitur .Ex hoc ubi confeftîonê fpaerj, quod adhuc aberant Geld equites,tumaute quam multi eflent,expreft

ferunt:

ùi ferunt:co ibirêtento, quia hinnitum aducntatitiu ïamaccipiebatequoz runij illico cquos ftios defultoriakuitatc cofcendunt, expeiHahtes durrt c fabulofæ uiæ anguftia,in lapideam eüadentium equorum ungularurrt pulfum ftrepitum^ acciperent, Quo accepto,tubicincfubitb tuba cancre iuiïojinfefti in hoftes inuehûtur. Geiri improuifo illorum impctu pauidi,ne tenta to quidem prælio in tenebris, ignari quantus hoftiû nugt; meruseHetjabieAishaftis illico fededideré: duplo ferme Amorfortijs plures. Inde node feraretradi,auerfo itinetê Amorfortiam abducutun Tres fratres Vltraiediinfuburbio feptentrionali( Vuerdam Vltraio dini uocant)ab Albana porta auerfo, Lubberd cuiufdâ F.erant«Hi oc-cultû coniîlium recipiendi epifcopi, per earn portâ,in urbem ftruxcre; afEimptis in focietatem confilq ciuiû paucis, qui baud procul ab ea. porta habitabant» Inter hos erat Bruno Phocas» Ex bis profedi aliquot morfortiam anijs itineribus,rem primum exulibus,inde epifcopo communicant» Docent quàm facile fadu id eilet futurum in tanta iècuritate uigilum : præcipue præiîdiorû,quæ illi portæ impofita erant, Confti-tuitur ibidiestdicit locus,inquemcum armatis Cal.lull) mane paulo poft exortum ibiis conueniret ♦ Datur teftèra,fignum noix ad D. laco-bumcirciterfextamboramauditum: ÔCmulier dextro bracbio corbem geftans : cuius bortatu ad urbê accederet»Portæ illius cuftodem omnium confîliorumpartidpem adidadiutorem futurû» Cætera fibi curæ forc,nullam pecuniam,nullum præmium pro beneficio recuperatæ ur-bisrcpofcentibus» Sedconiurationem banc clàmbabendam,nccuiufgt; quam fermone uel leuiter ab arbitrio qualicuncp excepto, proditio detc geretur.Intereafequibus opus effet aduerfus exclufioncm, paraturos» Coniuratis iam dudum proprior familiaritas ac penè domeftica, cum prxfedo præiîdio portæ, ob uicinitatis ius, inter ceflèrat. Quare cre--brb compotare, ô^adformam diipofitionem^ interiorem munitio-* nis,quaparteparummunita porta eilet explorandam,conuenirecon-fueuerant»Eo9 confuetudinis adduda res erat,utiæpe in iuperiori eius cuftodia totas nodes potando continuarent.Quæ res effccit,ut præfe-lt;fto et præiîdio in nullaproditionis fufpicione effent,Iam turn per eos di CS muito quàm antea,ad obièruanda opportuna, fîmul amoliendâ if au dis opinionê,crebriusconuenire:in multû uiniproccdereftudio cœpc rût.Tempus agendg rei ubi iam aduenit,cpifcopus pridie Cal. lul.fub odauam uefpertinam portas claudi Amorfortig repentè,amp; peditem e* quitem^ in armis effc iubet » Pedites autem in ciuitate præiîdio à Bur-gundis paulo antèoduaginta, équités ducentiquadragintaquatuor, relidifuerant.Cumbisconiunxeruntfeèciuibusuoluntari) omnes ad quadringentos.His mandat expeditionem paulo ante edodis, ne quis inter eundum Vltraiedum,uia diuerteretur,aut ordineexcederct.Equi àbus ante peditum aciem difcurrcre per uiam,et perluftrare oculis om/ ‘ niapræcepit,neipedatoribus agreftibus accedentisagminis,coniîli-‘ um detegerctur;obuios interciperent:prægreflbs,fi quos uiderét àuia t 3 retrados

»11 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM Vgt;Iz T R A 1 E C T 1 N ARVM

retracflos,penes f^e fâllerent,côtinerent.Dédit inde ills prf dp ac direpti oni hoftes fuos;ipfoscp oppreffos, uiuos Gbi cultodiri in publica cuito-diaac tradiimperat.Indepoftoccalufolisèciuitatemouere peditesequi tes^ ad lexcentos:atcp triû horarum uiâ emenfi,iam tnulta nocTte Lauucn rcchtâ filentio ingreflî,'in pomarrjs ^ximis et domib» fê occuluerût.QuP bus poft horæ unius atlt;j alterius ipaciû noéle côcubia fuperuenit è Vica peditû unum fignû,ac tardius aliquanto capta iam urbe cû quadringen^ tis exoftio Leccæ,Gulielnius T urcus. Duces erantôCantefignani, exu* les: quorum opera in bacexpeditione,uindiôiæ panter acprædæ, tum autem gloriæ parandæ cupiditateenituit.Mane portis confueta hora apçrtis,exploratuin Albanaèmoreemittunttur,an tuta ömniaab hofti* um infîdrjs circa earn urbis parteeflent, (eft ea enim Amorfortiæ ac Vi* cæaduerla,utGeInæ)rei'ue HOUSE quideanoóleagreftes accepiftent. Et nebulacafu coorta incœlo, denfampluuiâdreiinduxerat,quæ profpe* (ftum in agros adimebat. Michaël Piftorius, ÔC Henricus fuîor æramen tarius(quia proximèeam portahabitabant)tum forteunà cum eius por tæ præfidio emifti, cum in colle editiori moiæ paulo ante ufte, ponè Ab bas uirginesftantes,omnia oculiscircumluftrarent, uident partem hox ftilium copiarum perdenfura imbrem paulatim increbreftentê, perpa* luftria circûduci:(Turcusfegnius, quàm iuftus erat, cû fuis accedebat) (èd rati populabundos prpdatum ea loca hoftes aduenifte,agrcftium raz ptim colledorûmultitudinis uirtute, làcilèeos repellendos affirmabât: cum interim partealia infidiæ èC fignum èC tefteram expeclarent, ôô iam adpatefadamportaftlentio ducerent paulatim»Earn turnexcÔpolîto, abfçppræfidioÔôpræfelt;ftoarbitris,quoscafuseanodemulto meroobgt; ruerat,cuftos coniuratus aperuitmam interiori, quæ intror fum difclugt; debatur,à fatellite (èminudo aperta,amp; ob crapulam nodurnâ nondum edormitam (àtis,furfum in leëtum rurfum abrepto,illeproditionê,con' iuratis (èptus^tuto exequit.Indefluminis fores difdudit.Stabâtiaterea, ut conuenerat,pditores in portatedisarmis ac{ècuribus,quibus haud dubie ad miftîles trabesinteriorisportærefringendas,moxopus foret, inftruditcum ftgnoadD.Iacobiaccepto,portæ Lauucnrechtæ infidip appropinquarent»Qua fuburbium ingreftis, mulier dextra corbem ge^ ftans occurrit^Hgc quafi exagitata,procedite, darum inclamat,ac matu* rate:uigiles è ftationibus abiuerunt.Hac uoce côfirmati epifeopi], filent tio urbem inuaduntPrioribus ingreffis,tumultus ac clamor àfadione, quæ circa earn portam habitabat,excitatus,qualis captis ciuitatibus eflè folet,effècit, ut qui pofterioris agminis tergum claudebant,metu ne eXx dudereHtur,(caphis ad id prgparatis, accepti in urbêinueherêtur.Con lundis ibi pedeftrib. copfjs(T urcus adhuc aberat)collegerat le undiqp fadio SC Gelrum præfîdium : nam clamor captæ urbis breui momento totam ciuitatê perualèrat» Occurriturhoftium uelitaribus ab Vltraie-dinOjCirca ingreffum fori boartj:lêd perleui momentoretro per Ollarë uiam in ponté hçobi uertuntur« Epifeopi] grauioris armatur£,frontem

fuorum

L 1 B E R VI I.

fuoru ad fugam inclinatam côfpicati, reftituta ràptim acie,redintegran t præhunijac Gelro pullo,forum boariû occupant. Pra4eCtus portæ circa pnncipiû tumultus lomno excitatus, fed pcdite iam undilt;f inurbtm infufo , appropinquantibus portæ equitibus* adeo^ aliquot iaminuclt; élis,trépidé trabes miHïies, alias poft alias, ad illos excludcndos, deqciu Stabant prodi tores ad eius rei euentum fecuribus egre^iè fubaélis, 80 ad hocipfum prépara tis, inftruéli:quib» admotis modiceinterioribus, adgt; uerfus fortuita hoftiû tela,fonbus,ingenti ui certatum eas aggrefli, per-leuimomento circa medium ut fuperiores partes fimulruerentamp; ordp ne fubire poftent,exciderunL Hæc porta lola omniû, cataraétam, quæ funibus demitteretur fubduceretur^,nullam habebat, (edeius loco tragt; bes,nullislaminis ferreisprgmunitas(id quodà proditoribus militer an teaobferuatumfuerat)quarumaliæpoftalias deqeiebantur, Tranfîtus (uprà,ingredientibusad læuam,ab ea in exteriorem portam erat.Inde ne quis adequitumpeditum^cædes inter duas portas tranfcurreret,opgt; poQti funt aliquot tormentarij,qui ab imo excurfum præftdiariorum ex oftiolo prohiberêt. Vnus calu imprudens profiliens, momento multis iphærulis ftmul traieélus, ante ipfum limen cocidit. T um præfeélus ubi uidit undique fe intra extra^ urbem ab hoftibus circumuentum, libe ram poteftatem in pacatum abeundi,fibi amp;nbsp;prçiîdio paélus, portam de-didit. Aderat inter banc morâ cumfuis cohortibusGulielmus Turcus. Gelrus intérim palatium, obicélis feamnis ôô fedilibus ,aduerfus equo^ ' rum impctû,àcircumieélis plateis,interfepire,unaexcepta,fronteaduer-

(â,qua hofti inftruéla acie occurrere uolebant,raptim aggreditur» Erant in urbeduo ftgnaleéliroboris peditum : fed perpauci équités. Dum in boarioforoepifeopii acieminftruunt,pars equitatus maxima,uias per totam urbem infèftècircumuelt;fta,Gelrum èpublico,qui nondum in pa latium confluxerat,arcent: obuios paflim cum telo cædunt, fternuntep^ T um Gelrus hoftiû plena omnia confpicatus, in ciue,præterquàm fuaè fâélionis, claufîs tota urbe,ingenti fragore,foribus,nihil opis,quam fru-ftra implorabant, expeélandum efte : fummârei inextremo difenmine* Séeuentu unius pugnæ necefîariô pofituri,in tres partes ita fefe partiungt; tur,utquadringentos hofti per prætoriâ uiam,obfjcerent : manipulum in præaltum domus alicuius foro imminentis teélum,ad lurbandam inde hoftium aciem immitterent zreliqui in palatio circa tormenta in ftagt; tionibus relinquerentur.Domus eratad conieélum faxi inde,parietibus ac frontiipicio pinnato præalta è feélo lapide amp;nbsp;polito,regiæcp penè forgt; mauifendarundeinboarium apertus patebat profpeélus: (Keiièricani â fumptuoià ftruéluræ magnifîcentia conditores dixcre)in huius pinnas manipulus tormentariorum celerïter acceptus, epifeopios ex alto haud parumordinesturbauit.Amorfortrj fuos deorfumglobulisobrui,amp; cg de flerni cernentes,aliquot exulû in Hadriani Palatini, Keifericæ à larerc oppofiæ domus teélû,per pofticulum furtim immittunt, Hinctraieélo .Ufio atlt;s altero,in aduerio faftigio, rcliqui ereéladextra exinteruallo 1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t 4 ftk

»14 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVHVLTRAIECTINARVM

lèfehofti dediderunt. Stabant circa boanSgrauloris molis,in incertum euentuin,aliquanto ante onerata,tormenta. At hæc in confertum hoftp uin agmé emittenda, è procuriatoribus Gelris emifïi,cum fr uRra admo tum ignem puluis propter pluuium ab auftro cœlum, non conciperet, retro in forum anferinum adfuos, quóèpalatioiamproceflêrant,telo* ru nube pulfi funt.Turn Amorfortrj omnia fibi fecunda cofpicati, ex ca fbrtunaanimisuirtutiadditis bifariâ diuiiï, inGelrüfeièdirexcre. Pars dextra in pontem Piftorium ueffaad Palatium occupandu fe auertit. Ré liquialia, adueria fronte cum ipfo robore,hoftilium copiarum conferto agmini occurrerunc «Tormentarii ad procurrendu in uiam Prætoriam immiisbprimo impetu GelrumlocoTubmouerunt. Oritur inde acris in* ter haftaros dimicatio omnia cædefœdantes.Hq pro gloria pugnantes, turpe ac dedecorofum arbitrabantur, uidoriam quæ in manu crat, ßbi. cxtorqueri.Illos nonfolum ftimulusaddemenda amiflæ urbisignomi* niam,fed falus communis,SC fadionis ultimum periculû exitium^ prx fens ad pugnam etiam accendcbat.Extradum in longu per ipfum incre* fcentem ardorem fuiiïctcertamen,nifi equitatus Amorfortius inGclros inuedfus, eorum aciemturbata pene obtriuifTet.C^defuoruterritijCO* guntur anièrino foro cedere, ÔC foro uia fada à tergo, in Palatinüi recc* ptü habere.ibireftituta acie,præliû circa geranion ( fic enim tympanum appellant)infeftius redintegrant: fed ne tum quidem impetu Amorfor* riorum rabie furentium fuftinuerunt » Poftquam uidit Gelrus cæcos fe, fruftra obnitentes, in luam pernicicm ruere:8d clamorem à tergo ex dc* fperatione fublatum,non poffe diutius latera tuen' (undiqp enimiam,fcd maiori ui ad pifcarium forum,ubi career cft,quod Macellü captiuorum ipfi uocant,oppugnabantur)fàtis abunde honori fadu rati, relido Pala tinOjCompofito agmine portam T olftecham petiuere.Epifcopij in pala tio iam capto nihil morati, tumultuarie inftruda acie fugientes in uefti* giofèquuntur.lam^Gelrusinpacatum euafcrat:cum pars dudorum hortatu,pudore tarn turpiteramifïaEurbis,peranguftam portulam,qiia cruperant,ad demendam acceptam ignoijiiniam, intro fe iterum conq^ cerent,rati reliquos fequuturos. Aberant à porta ad coniedum faxi ho* ftesuidores,cum Gelrialrj fuperalios motu præcipitesruentes,ægre rurfumportula elaberetur♦ Clauferant fuorumagmen poftremududo res duOjDobbelfteinuSjetGub'elmus Gandauus.Hos ubi unus edupli* carrjs in primahaftatoruacie intuitus propius,agnouit:Hq(inquitfuis) 1 Ui funt qui nuper noftras cohortes ,amp; inter cas, fratrem meum in Bata* uiapræter datam fidem trucidarunt:fednonimpunè:namhiccæfôrum noftrorum animas iftorû fànguine exaturabo.Indead hoftes,Nuncefte Batauæ cladis memores,et nobis date meritas,quas meruiftis poenas:fi* mulfufbs in genua fupplices et aureoru milia pro faluteofferentes tranG fîgunt.Nechecpœnafâturatijinmortuos indeinhumaniterita fæmo runt,utmultis uulneribusdatis,membratimpene difcerperentur.Nu* datis ibi corporibus,fpoliaus9 deformi fpedaculo ,ÖC ad angularem, in

decliuf

I

L I 6 E R VI 1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

decliïu' ponte,niiccin relidis, in palatium reducuhtur♦ Cajatiad centum pedites, qui principio tuinultus ab hoftium equitatu à fuis exclufi, nbsp;nbsp;è

publico prohibitijntra hofpidafua fe continuerant. Multiauqs locis in ipfafugaoppreiri transfixi^funt,SednufquàmpIuresquam circa pomœria ponègdem Gertrudis.Itacp x L11. à Gelris,i I I.ab Amorforttjs de fiderati funt. Rumore fuperati Gelri fugati^ per totam urbe diuulgato, capita fadtionis, per Albarn portam, in qua urbis regionem hoftilis uis nondumpenetrarat,effufoinpacatumfcabripiunt. Alijemuris humiz lioribus delap(i,quia ab eapartefugientibus uictor no inftabatj Ducem petiuerunt. Multi,quosrei familiaris tenuitasinopia ultimaurgebatj medio tumultu, ubi animaduertebant,fuis foropulfis,urbem capta efle, ne praeter exilq malum egeftate etiam penuria rerum premerentur, in monetariam officinam Petri Montani trépidé, metu amentes fe conijciz untjOnerant^ feraptim pecunia neutro latere adhuc fignata,quæe facris uafis Hgnis^jiam nuper in hunc ufum collatis, percuti ceperat. Ea oniv fti per runes è mœnibus in apertum fefe abftuIerunt.Poft paululum mogt; ractribunimilitum cum manipularibuspaucis ad Albarn portam, qiiæ una adhuc à praefidio Gelro retinebat, profedi,eam tradi in poteGatem poftulant.Negantibus Gelris deditionem fefe falt;fluros,duas machinas, ab latere alteram in aggere,alteram a fronte circa Album pontem,portæ oppofuerunt,Territi eo fpetQaculo Gelri,nihil expetGato portg baud du. bio cafu,cuius ftrageruinarum ipfi fimulobruerentur,falutem paifti de* ditionem fecerunt.Capto ad iftum modu Vltraiedo,emiHis^ fine frau* de Gelris.eodem die auxiliaribus captis, iufli extemplb tota paffim urbe pacati Vitraietflini tefiTercâepifcopiafTumere: (fafeia ftraminea eaerat ab humero dextro in axillam læuam tranfuerfim utrinep porretfia) nomen item Palatinum domorum fuaru foribus infcribcre:eæ uero quæ infcrizgt; ptæ nonefrent,diripiendæ militiuitftori datæ. Si quis foribus ciuis GeL ræfadionisinlcriberer,bona'ueabftrudcret,cumprohoftehabehdumé Cum iam per totam urbem fores fymbolis actitulisnotatæ, exiguo mogt; memo temporis difcrimenmilitiignotopacatæ domus ab hoftili feciP fent, illico ad direptionem ædium fatGionis pafiim difcurfumeft.Præfe* iffus urbis,qui medio tumultu cum uno duntaxat comité porta trépidé clapfusin pacatum aufugerat, ad Sulam in ripa amnis Vechtæ abagre* ftibusagnitus,retro in urbem reducitur,amp; Gulielmo Turco feruandus traditur. Durauitdireptio totum triduum cum miferabili rerum facie: ubi plus ualuit auaritia peregrinorum militum, amp;nbsp;rabies uefana exulum ininimicos,impoteternimis fefe ulcifcentium,quam patri^ amor aut pie tas.Prædæ erant non iolu capita primas fèditionis amp;nbsp;principes belli coci tatorcs,autores^ claufarum epifeopo portarum, fed illi etiam.qui ab ini tiopacis conciliandæ ftudiofifuifîènt.’tûqui toto bellitempore adeoep à primo motu magiftratum alique,rcmcp pub. geffiffent î^pterea quod inderesabinimicis Soudenbalchianæ gentis adminiftrari uifæ effent. Tum fi qui uel inuiti in côcilio fuiflênt,Multos fua opulêtia,quod prim cipis

»t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R 1 R T H V L T R A 1 B C T 1 N AR YM

cipfs caufa uoluntate folum non uerterant exilq gratia, prædæ expofùi't; ualuitcç ad ultimum uis extrema tantum, quan tum iræuicfloris libitum » fuittquemadmodum fieri folet in captis ui urbibus,ubi per iram ÔC auari' »ï tiam militum arbitrium,quàm ducû imperium potentius cft. Et priuata

etiam fimultas nonnuUos in rerum fuarum naufragium traxit.Ediéiû de^ indepublicèeft,nequis illorumquem reciperet, celaret,opeiuuaret,amp; indicipræmiumpropofîtum. Sæuirifiibhæccœptum in dominos for* turn's omnibus fpoliatos, nullo nominis rcligiofî profànfue difcrimine* Arrepti adunum omnes, qui opprimebantur ”, in carcerem Cathari* nianum mixtim deducuntur. Principes religion is peridtempus, præter facrificorum uulgus,capti hi ferme erant: Gerardus Sukerrodius De* canus ad Seruatorem,amp; Georgius Solmius ad D. Petrum Decanus, Io annes RealisCanon»adDMartinû,Godcfi-idus Cunretorfius Canon» ad D.Ioannem illuftris iurifconfuItus,Antonius Venrodius Canon» ad D.Virginem,Martinus Leuenbergus Canon.ad D.Martinu, Crol liusCanon.ad D.Virg.Confularesuero,Fredericus VochtiusCoC eo anno,Ioannes Huchtenbrochus,Arnoldus VuuIuenus,Godefridus Regius pretor urbis,Gerardus Semmius : èC extra hos multialq. Eque* ftris ordinis hi ferme,GysbertusVarausJoanesVicanus Loripes uulgo didus.Ciuium ÔC fenatorû præterea ingens multitudo, præfertim quos conftabat à prima fecefîîone partes Soudenbalchianas, animis quamuis pofteamutatoSjinfeftèoppugnane.ÆmyliusNiueldiusprimariusDe* canus cumbiduum co n qui fi tus nufquam inueniretur, edióo publice promulgatocautucapitispœnaSlt; bonorum publicatione fuit, nequis cum holpitio te(fi:o'ueiuuaret,ne ueque è fââionein operto haberet, indict præmium auri uis propofita.Hunc non tantum in tam ancipiti per* turbatf ciuitatis terrore nemoindicau:t,fedhabitubaiulifqualidofordi* datus nenofceretur,cum per biduû pauore confiernatus per fepes et ma cerias hortorum furfum deorfum oberrafïet, abinimicifui Godefridi Vordii(huius enim maxime dudu urbs capta erat) exuîisuxore religio-fa,pro eo apud maritum deprecata,feruatus fuit. In huius ædibus ubi a-liquandiu,donee furor recens elanguifîêt,occultus latuifïet, ueffis uariæ habitUjô^ capite obnupto, nefacie nuda proderetur,confcenfo equo cum Montfortiorum principe urbemegrefïus,Montfortiâ in pacatum periculû euafît.Libuithuius fingularis pietatis memorabileexemplum hoc loco cômemorare,propter quofdâ, qui religionis titulo,ab aura ÔC fauore popular! uulgô commendati,contemptis cæteris mortalibus.fo* li pietatis ambitiofo cognomen to nobilitari uolunt : cû longe diuerfum hic fpecimen,ubi res ipfa pictatem poftulabat,in proferiptos amp;captiuos ederent. Confugerant pauidè ad primum ftatim fîgnum, quo ad arma conclamabatur,in Francifeanorum cænobium tanquam afylum Cano nicorû quidam,rari illorum fandimonia fèamp; pietate ruros ibi latiturosj fimul depofita ingêti pecuni^ ui : ut fi forte inde à côquifitoribus eruti,

in eufiodiâabduâij dei alicuius benefîcio,rebus ali}s omnibus fpolû

LIBER VII,

in

ati.poftca reftituerentur,fui(Tet:,quo ali'qua inopiæ cgeHatis^ parterri utcuncp pepuhfTent.Irrumpentibuspaulo poft ßue cafualiquo, ßueacci . tis(nihilcompertihabco)conquißtonbus,nonmod0 eosindicatos ex-trahi in carcerem pafti funt, fed parte etiam pecuniæ tradita ab eo, cuius crédita fideifuerat, aurum cum principediuiduum fecere J3t anteßgna^ ni laóbonis è plebe in tutum eualerant.Duo extremi loci homines,et ob--fcuri alias,led quos tempora feceftîonum ciuilium èC belli, inter populäres fatis nobilitarant.quorum alteri Gisberto Ottero nomen,alter Henricus Porcarius à ftudrj generecognomento appellatus fuit, diu conquf fiti funt Jndicio tandem,multac irrogandæ metu,ab amicis proditi,cum e fimo bubulo, diuerßs locis, amp;nbsp;paluftri glebula, quibus in his region!-bus palfim lignorum inopia pro ignis alimentisincolæ utuntur, extradai à latellitibus ducerentur,exulum lerociftimoru dreumfuß globo,fru-ftra militum opem ad arcenda uim fuppliciter implorantes, per prin-cipis genium ut ßfterentur, obteftantes, alter in foro Anferino, alter circa curia, multis uulneribus acceptis interlèdti funt. Tota Hollandia per eofdem diesfrumentum in urbem conuedum, 8^ aliarum reru commea^ tus:quia famæ 8Cannonæ caritate non minus, quam ß ab hofte diutina obfidionecircumieftaaddeditionemper inopiam fubadafuiftet,labo-rabatur. Quarto inde No n .lul .epifeopusin urbem per earn porta qua capta fuerat, Albarn quæGelrorum dicebat, SC T olftechâ qua exclulus fueratjUt fatales amp;calamitofasdeteftatus,uenrt:ac fupplicationesin unu diemobrecuperatam ciuitatem, decreuit, Eodem die Gelruscaptæur-bisnuncio perculfus,ßmulquiaBurgudiab Harderuica caftramouere ferebantur, Rhenos deferit. Oftauo inde Id. populus Vltraiedlinus in forum Boariuaduocatus,in epifeopi fidem iurarunt, quod in reliquum illi ßne rebellione ad officia exequenda fideles fe præftarent ; Sublato in uniuerfumcomitiorumhabendorum iure,abiniurrjs SCconuicijs dein-Ceps abfifteretur,præcipuèin eos qui ante bellu in partibus fuiffent:qui-ue in pofterum rempub.gererent.NuIlæ inimicitiæ exercerentur, memo riainiuriarumexoleta.contra quifacere deprehenderetur,noxam lue-ret:eo^ opemquife^ fuamprefedispro le ferret. Nouusa populo exi-gendtiufiurandum,00infolens mostcum adeum uft^diem Cal. Feb. comitrjsius exigendiiuhfiurandiàCoIT.prætoriurbisin principis curia fub diuo ad abacufuiffet. Capta Harderuica, Burgundiones XV I. Cal. Augufti,promotiscaftris trinis Tylamobfidionecinxerunt, fed minus arlt;ff a quam Harderuicam,propter practerluentem Vuaalim,in cuius ripa pofita eft. Earn opportunitatem Dux haudquaquam negligendam ratus,maxime dum hoftes, machinis nondum præparatis,circa eaftro-rum locationem occuparentur, odingentos expertæaudaciæ pedites, tetffis nauibus fecundo amne,no(fte quanto maxime ßlentio potuit, in oppidum portauit.Fadum id Florentrj confilio uulgo per omnia caftra ita calumniatifunt,utoppidumarmis egregiemunitumobßdione,pro pter appetentem hyemem foluere cogereniurjquia fanguine GeIro iun-

(ftus^

Jts nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

duSjCumadpacemfaciendanijCapto Vltraicdoinclinatiorui'derctur.az pud (uos.gratiamamiGt,amp; omnium odia in feucrtit:pa(ïim hoe militari conuicio iadatu in fe celebrari audiens, T ylam à Tylaniscircumfedcri. Auxit illi infuper inuidiâ in caftris infolens uox:alijs ducibus et militibus omnibus cócordiclamoreoppugnationis eopiampoftulantibusnegan ti,at(çident(dem porredismanicis refpondentijn hacpaccm,in iIlabeL lum porto.Dumad Tylâbellum hgret,epifcopus Vltraiediper Vuolfz gangum Abftemiumaliquot captiuos è cuflodia produciluffit.Abftez mio cum equitatu luce in forum Boarium profec'to, concurfus tota urbc populiad ferale fpedaculum faduseftrimperatum^ lidoribus,produ' . cere Godefridum Regium prætorem, Gisbertum Varaum equeftrem,

Cörnelium HacciumJacobumBlomum, Nicolaum Pauli F.Hos pro* dudos indida caufa percuflit, ut quorum confilio ac lententia defeitum maxime ab epifcopo,amp; omnium primû turbata ac uaftata leditionibus relpub.fuiiret.Corporain publico infepulta ulq^ ad uefperä relida lünt: nec lepeliendi ea^pinquis fada poteftas prius eft, quam auro ad fepub turam à pracledo rerum capitaliu, capita redempta eflent.Inde x i i.CaL Aug. Abftemius cum codé equitatu in forum reuerfus, producereecu* ftodia lidoribusimperauit Joanne VicanumLoripedêequeftrem,Cor nelium à Martino,Gcrardü Feutiumjodocum Eccium,Petru phrygio nem,Gerardum Rhodiû^Gulielmû Canifium,Petrû Coppium: et cum his nonnullos,primi inter fuos nominiscanonicos,quos illisadmifios ex compofito ad perturbandos metu apparebattcum paulo quam pro* ducerentur miirusabepifcopoquidäadeHet,clarum^ inclamaret,Non morientur hodie, qui è religione fun t,retrudantur in carcerê.Forica erat in fumma tcftudinecarcerisCathariniani,ad Iguâafcendentib.in pariere aurtro obuerfo.Huius cloaca ac fiftula lateritia muro extrorfum ita ad* hærebatjUt ad quindecim pedes, eius ima pars à terra, quo exerementa deferebantjherbida diffäret adhuc deorfum. Sub qua tugurioluex ftra mentis fadu ac tedum,img balt portpadiundu erat, in quo apricatores aduerfus intern peratum folis ardorê æftiuis temporibus latitare, ac mo* lofli telarucuftodesperuigilare folebant.Inter eos qui in fumma cufto* dia ad cædc deftinati erat, parabantur^ ut ad fuppliciu prod ucerent,Pcz trus Coppius eranqui dolore uentris fîmulato,uerecundè uincula folui, et poteftatem aluu exonerandi orat.Haud negatu id quidem hominieft* ' Admoto indeille placide oftiolo forieg, dumlidoresligandisalqs haud fine firepitu et clamoribus occupant,ftrinxit fe per orificium anguftufi' fiulgjceciditcp extra urbis muros in faftigiu ftraminei tugurij, qderat fi* ftulg fubiedu. Ac priufqua defideraret ,per obiedä fofiam tu uadofam paflim, per plana abrupta,qua potuit celeritate abreptus, in proximis fegetib. quæ tu ferme maturæ erant,reliquum diei delimit.Coquifitus egt; odé die à perfecutoribus,ad id emifiis,depræhenfus no eft. Sequent! no* dein pacatûeuafit.In portainterim Catharinianalidores hominis mo* ra oft^fi,cû Coppius neque uocatus,necç quæfitus ibi, quo uinculis ex*

emptus

L I B E R VI t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*i

emptus dimidus Ricrat,comparerct,fraudeill/co perfenfèrunt. De alijs inde fupplicium fumptum eif.Inde pofthdieepifcopus cuin omni equi-tatuDoreftatûredqtjfecumècuftodiauinvlos abducens Georgiû Sob inium decanûad D,Petrum,Antonium VenrodiûCanon.adD.Virg. Godefridum Cunretorfium Canon.ad D.Ioannê.Ioan. Huchtenbrolt; chum,equeftrem proconf.Horum amici, 8é quorundam aliorum no bilium, qui Vltraieâi in carcereerant, a b fentes Mechliniæfumma ope apud Corn item Hochftratanû connitebantur, ut quan do fatis cædibus fæuitum eiïet,reliquor um animadueriîoamp; fupplicium in fuum aduen^ tû dilFerretur,per literas epiieopo imperaret: ne mora ad impediendum calidum inceptum,fera foret. Etepifeopum nonfefellitfuum augurium, iditaeuenturum:quarcpriufquam citus eques, cum literis àMechlinià ueniret,approperandârem duxit, ne impediripoHet: ut cum ada cfîet, fer um ad earn impediendam foret. Antonium Venrodium, quod quae* ftor fub Gelro fuiflet: et Godefridû Cunretorfium, quod de belli fufcegt; pti iure confultus,aliquid contraepifeopum refpondiiTet, culeis infutos in Rheno node prope arcemfuam Batauodurorum fubmerfit. Tanta fuit in quibufdâ uindicandi, amp;nbsp;fanguinis hauriendi fîtis( de fis loquor, qui epifeopo autores ad orfum et plaufum huius miferabilis tragoediæ crant) ut, nifi citato equo üeredarius à præfedo regni Burgundiei, exà^ do dehisfuppliciOjCum literis,quibus ulteriusgrafrari^hibebatur,adgt; fuiflet,adunum omnes,quixx.8ôplusin carcere claufî euftodieban* tur,ultimo humanorum fupplicio ,mox in ipfouaflandi ardore,affex di eflent, Suafor credebat ad eâ rem Abftemius, homo afper,durus^, amp;adtyrannidem ulcp immaniter crudelis ,quam uelipfoafpeduplub quàm Titanico præ fe ferebat. Alfis, Schonenburgus quidà,ipfi epifeox poàconfîliointimo.Fuerunt qui caufâminexulum principes transfer^ rent,ob inimicitias,quæ propter fadionê domefticam, his cum illis mub tos annosanteprimum motum interceflerant.Etcgdibus quidem hic fa dus eft finis, fed non fine magno animi dolore : quod ius fæuiendi ad làti etatem,in inimicos,ademptumeflètab Hochftratano.Exitum hune bel liqui fanaticæ fadionis hominibus pauloantè familiariter uaticinaba* tur, is mentis inops ha|fltus, ftatim clandeftinæ coniurationis reus fieri incipiebatjamp;principis cauiæ fauere nolensuolens cogebatur.Si fpecu/ lis,fiuigilfisamp; ftationibus nodurnis,fiintentiflimis portaru cuftodfis proditionêinteftinam,hoftis^infidias mille oppofuifles, quarum pafi fim exempla in hiftorfis extant, Argum occulatum, autperuigilem dra/-conem citius falfurus uidebaris,quàm V Itraiedinorû excubias. Corn uiefis fimul cauillis in epifeopum ludentes,foras Heidelbergâ illi brez ui faceflendumefleaiebant:nonenimamplius floralia celebrari. Alius omnemillipanem{èpræbiturum,quêinurbeabfumeret. Hic dicacior quàmhoneftum erat,iurarefepro opimoSlt; fuauiuelleabfiçfaftidioc/ ligurire,quantum excrementi,in urbê ille reuerlus,dcfi ceret. T anta fue* rat hominurn id temporis in armis ÔC uirtute ad tuendam urbem aduerz

U fus

230 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L T R A I E C Tl N ARVM

'fusepifcopu confidcntia. Sedillcabliguritor,capta lam ciuitatc depre* henlus, cum ad principe qui eius hominis uidendi cupidus erat, duäus eiTetjinterrogacus num iple is eilet,qui humanû ßercus pro lautitrjs epu larumappoütum comedere didiciflet, tremore membrorum itacorripi cœpit, ut uix hifcere potuerit,00 prope exanimatus conciderit. T andern pauidusin genuad pedes epiicopi proftratus, idinficiari, lacrymando obteftari, ne capitale ßbi uerbum ab mimicis in ie confidum ucrteretur; eafdempreces ident!dem itaaduolutusgenibus rcpetere . At repentina hoftiumprocellaoppreffijcum defedionis pœnâ luerent,ÔCadmifîanî noxam fanguine expiarent,clari eiulatus toto paflïm foro audiri : tum de mum fe inlanire coepifle,cum hortatu quorundam, qui focliciter dilapß eHentjprincipi fuo portas claufilTènt:amp; aduerfuseum Gelri auxilioadiu*' tiarma fumpiilient. E carcerepoftea alq dimifsi, iufte hunc miferabilem plaufum fe fortitos fatebant,qui orfum fabulæ à iecefsionibus ciuilibus, tarn ingrati erga principes ciuitatis optime de patria meritos ,tanta amen „ tiainchoaflènt.Rerûregnorum^uiciisitudines ut perniciofas, itahaud ft diuturnasjfiuelimpotentiamp;nimiscalido confiliofiant, uelpertyranni demadminiftrentur. Exlongo ocioinluxum ie effufos, pacem diutius ferre non potuifTe.Et quum belli materia foris deeflet,domi fe qugfiuiilet quainuenta, merito mutuis uulneribus cecidilfe ♦ Duces Burgundio* num interim Tylanorum muros tormentis tribus locis quaflaueranu Poftulantibus militibusiniano clamoreoppugnandicopia, cum diu exz trahendo rem aliquo prætextu,Florentius negauiffet, tandem improbis uociferationibus eoruuidus,ducesfortiriinter feiuflit.Et Schenkianis caftris oppugnationis uices forte obuenerut. Nulla mora extern plo indi* gnè ferentib. gloriæ frudu ac prædg le defraudari, oppugnandi poteftas V i»CaL Aug. fit:ac dato figno,ad clafsicicantum,peropplctam cratibus follam, ad ftragem ruinarum 8^ oppofitum intus uallum , plericp umgt;-bilico tenus peraquamimpetumfàciût. Oppidanieuineis nbsp;nbsp;recent! o*

pere pari celeritate,qua hoftium tormentis dirutum crat,obiedo, in con fertos glandesimmittere: afcenfum in uallu tentantes omnibus telorura generibusobrueretmagnam ftragem edere.Gelriprælîdia adodingen tos pedites in foro armati hoftes operiebantur, ad conferendu prælium collatisftgnis parad, fioppidanis loco pullis, oppidum captum foret. Dux Burgundus oppidanorum rabieconterritus,nc fui laniehæ obiedi internecione cædcrentur,receptui cani iuftit.MuIto ibi in receptu maior clades,quam circa, uallum accepta eft.Præterquam enim quod Tylanoz rum machinis effuferefugientes obruebantur,aln etiam fuper alios cæci ruentes,integri à làucfjs trépidé ferecipientibus,in terram per lubricum prouoluti multo plures perierunt.Depofoentibus inde,cæforum corpo ra lèpeliendi poteftas permifla eft. Florentius ad nuncium accepæ cladis ferebatur fubridens dixiflè:Et meus miles Tylam expugnare uoIuit.Per cofdem dies ad nuncium tumultuolè allatum, Gelrum equitatum agrqs popular!, Amorfort!» trepidatum eft .Equités, qui tum pauci prælîdio

indui*

LIBER VIJ, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tji

ïnduitatcrcIidifuerâtjCitatisequis portaCampenfi hoftt obuiäeuolanr. Mille circitcr pafTus profedi,cum percontando obuios nihil certi de ho^ ftiuin incurfionibus acciperencratiidquod re ipfa apparebat,experp cndi caufa,quid opis in fe eilet', fi ufus expoftularet, ex cSpoßco ad arma côclamatumn'nfidias fimul ueriti,fi longius in anguftias anfractus^ uia*' rumauehercntur, in ciuitatem reuertuntur* lam ab equis defcenderant, S^ocreatiadhuc defricabantarma, cum repente iterum figno ad arma conclamatur. Equesmanifeftasinfidias tum animo cernens,fed quas foeliciter, mature fefe recipicntes,declinafient,in capita hoftiû minas exe^ crationcs^ deteftari,quod polîta uixdum armaiam,iterum induenda c(ïent:apertè tergiuerlàri, acreftitare, pedites hoftium cquitatui immix ftos formidantes,quorum ipfi prælîdio carerent ♦ Plebs contra magnis clamoribus om nia complet! s, inftabat, ne bene gerendæ rei occafio n ez gligefetur. Se armatos hoftium uim excepturos:tantû eques ex interual lo à tergo inlèqueretur.Et utanimis confirmatiores,86 infidiarum fecuz ri, certi^ fièrent, quantus hoftiû equitatus eftet : pedes explorator Geb rus circa portam in fegetibus comprehenfus,cxtra(ftus^ in mediü, cum addida accepta fide, deequitum fuorû peditum^ numero, ut uerum diceret.ecquæ fraus latêret, rogatus effet : refpondit,non plus lx x'X^Cz quitibus manipulosduos mixtos:necplures Arenaco profedos,necinz fidias ufqua ad fallendu diipofitas effe.Hac fiducia équités animati, rur* fumcortfcenduntequostmónent^ identidem ciues effiife inordinate^ portaruentes,uti iuxta türmas confertim fefecótinerent,ne palantes ho* fti ad cædem opportuni forent. Par uerunt fuorum cÔfîlio,amp; in hoftem adquiiigentos aboppidopaffus,equite placide tergo hærête, progreß fi,ubi in conipedum uenerunt,Gelrus paulatim ceisit:ucritus ne à tergo fugæexitus intercluderctur. Viaeratanfraduofaad dextra, inter Amorz fortiam öó Hceflakiam,petentibusfyluam Bileram.Ad huiusexitu Geb rus acieminftruitjpugnæ copiant equcftris fadurus. Ciues Amorfonrj pro loei opportunitate bifariam fe ita partiuntur, ut équité hoftibus ad cqueftre certamenobi]cerent:ipfi utrinep hincinde eminus per fepes ètu totormentis fcrirent,acinuaderent. Inftruitfe exaduerfo Amorfortius cques,paulatim fequendo per fpacia,ut in re tumultuoia,colledus. Inde utrim^ ubi tubæ amp;nbsp;cornua canerc cœpcrunt,infeftè concurrêre. Sed A* morfortrj armorum pondéré amp;nbsp;corporum uaftitate fuperiores, poft ab teram concurfàtionem, Geirorûuim facile fuftinuerunt: fed nihil æquè eosprimo impetuloco fubmouit,at(3p ciuium uirtus,cum ingenti clamo rchinc illinc confternantium,tormentiscp certis idibus debilitantium e* quos,pafsim cumuiris cadétes.Captus eftnullomomento ftatim pedes, atçpægreferuatus.Equitésubiiê peditum auxilijs nudatos conlpexere: fîmul pafsim fe ab haftato ciue ôé tormentario magnis clamoribus ad cæ dem petimec fpê elabendifupereffê,nec uiribus ulla parte fe pares:equos undicp glandulis corrumpi : gradus eorum à uulneribus tardiores len^ telcere.ôideftituiuiribustequitifeutà furore amp;rabie ciuium un'dicp ab

'u 2 filientium.

2ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

filicnrium, ïèruarenturjupph'ces dcdidcrunt.Pauci equitum, in t)s loz annes V uilîingus Macer, equitum magifter,in ter tumultum elapfî. Ar* nimiam euafer unt.R-eliqui aut cap ti, aut cæfi funt. Ex Amorfortior um quitibus UHUS dolore letalis uulneris accepti ,poftea mortuus fuit.Læ* tamuicfloriaminteftinummox certarnenexcepit: trahentibusad fehu* ius laudem uictoriæequitibus, eines contra eins gloriam in fetranfmoz uentCjde prædg captiuorum^ iureorta contentio eft.Equites, à le fulos captosep böftes,le îuæ poteftati permifilFe, cotendere : id belli iure equiti cedere,quicquid ab eo captiim feruatum eilet. Ciues contra clamare,fua maximeoperafulos lioftes:quos uel remotis equeftribusauxilijsjoccidi one delete potuiffent* Neque uero perinde turmalem uim, at(Ç glanduz Iarumlatrocinia,fibi hoftem equis^ formidalFe. Spedabathoc certa* men ad graueamp;perniciofum reipub* motum : etuisfublèquutafuilîèt, ni confulum auioritate controuerfia in præfenti dirempta fuilTet. De ma nubijs lînguliautbini aureiciuibus, quirebus benegeftis interfuerant, datifunt.Vltraiedicuftodiæ circa portas podtsefunt :ne quafaóiionis bona uehiculis^per fraudem,exportarentj accurate prohibuerunt»Cofsgt; captisjtribuni fenatores fe magiftratu abdicarunt ♦ Et ne licentia mill* tari, Relpub. gubernatoribusdeftituta, amp;nbsp;libidine exulum uaftaretur, Tresuiricoftituuntur’, Henricus Verborchius, Antonius Beflandius, Henricus Hufdanus. His mandatum ab epifcopo,uti cauerent, ne quod flagitium nocflu luci'ueperpetraretur,uim prohibèrent, ÔC ad tumultum auertendum,controuerfias,amp; lites,caufam^ dicere uolentes, ad Abfte' mium urbis turn præfeôtum,qui indicia exercebat, rerj cerêt. Ad res VI traieÆnorum inter hæc inlpiciendas Margarita regnorû præfeda lega' tos Comitem Hochftratanum,principem Allendclphium, lodocû Sal* bautium,Vincentium Corneli) F.mifît:lîmulutadordines,quas condî tiones cum Epifeopo inifTentjreferrcnt.Ordinum nullamora conuentu indicfïojin concionem Hochftratanusintrodudus, longaorationeexz pofuit belli rationem cum Gelro fufcepti.'non tamobiniuriâacceptam, aut res prius ab illo ablatas,quàm quod auxilium epifeopo contra corn* munern hoftem tnliftent.Iliumubiparum uirium,adeo^ nil opis in feui diftet,ad fuftinendum Gelri impetum,auxiliumBurgundionum imploz rafte,ut in epilcopatum,unde eiecftus eftet,reduceretur.Necp ucro gratis tantasimpenfasinbelIumàBurgundionum gente fadas : fed utiliter di tioni Vltraiedinæilium confuluifte,quod eius poftefïioneCarolo Q. tradita,quam^ tueri fuis opibus principes VItraiedinorû non ualefêt, ultro celTerit. Legatos fe datos,ut hæc adaad ordines relata,ipforû quo* que auton'ta te confirm arentur .Ad ea relponfum:Magna quidé effemc rita Burgundionum,8ôfingularem fidem, quam eo bello ditioni Vitra* leding præftitiftent in liberanda patria à Gelri lèruitute, recipiendis a* miflîs oppidis amp;nbsp;caftellis : fed uereri,ne fi'audi ignominiæ 'ue fibi apud pofterosefîet,quod antiquilsimum iuxtaôi florentiftîmumepilcopa* tû fub ius profani imperij alienaftent. lam illud in fua manu no efte, nifi

LIBER Vîî»

pontificis Ro»autontas eamregiii mutationé confîrmaret* Producfla* deinde fignis imprenic tabulæ Imperatorum èc regumàrcligione,at(p libertates: quas abi'pfis datas olim fibiafïîrmahuoluerunt. Refponfuni à legato: nihil effc quod pofteritatisreprehenfionê metuerent,utcun(5 acciperent, fi cogitarent,fraudi uerti non polTe^quod necefsitas exprimé ret,QuodadP.R»attineret,aulaï Burgundicæ curæfore,neis huicrei intercederet. Religion! earn, quam ante bellum, lmperaforum,regumi epifcoporu, Comitum,Ducum bencficio obtinuillent immunitatem, il libatampermanfuram. Hæc poftquam conuenerünt, legatiut domum renunciarent, Mechliniam rcdierunt.Hæé ubi Amorfoniam Vltraielt;5îl ada fuififejallatum eft:fenatiis acerbe tulitjhæc abfçp fuo confilio ab epifi-copofada.Sæpeenim prælcnsanteade alienationéepifcopatus,quæa multis pafïim ferebat, fiindo accepta fuerat, interrogatus familiariter, quotiespernegaflTetfœdus ullu cum Burgundis feadiunxiflê, autdealû cnatione cgifiTe, cur obnoxius illis eflèt : addere folebat, pofîefsionê eius quidem iplbs affèdafie fæpentimeroj ledius adhuc penes le integrum cfTeziftud identidem affirmans,nihil eius rei nifi arbitris Amorfortijs fêlé fadunim, amp;nbsp;quidem ob recentia in fe corum mérita amp;nbsp;fidê. Quare præ' ter uedigalium 6^ aliarum rerû libertates quas haberent, alias Carolum CæfiQ.etiam adiedurum ,fi ditio fub eius indicium aliquando ueniret*. Ratus itacp fe negligi icnatus,ubi accepit tradendi padum, remotis fe arx bitrisjVltraiedi in concilie conueniflè,cenfuit extemplo qüinlt;5 legatos Mechliniam mittendes,ad regni Burgundici pr3cfedam,ad petendu dû emSôlocum conftitui, que indido concilie ipfi audirentur .Eèpoft^ uenerunt,benigniter auditifunt, 8ôeo propenfioribus animis,quôd apud earn gentemfandum femperamp;plaufibile nomen Burgundicum jjpter commercia 80 negotiationê maritimam, turn alia mérita extitiffet^ Maxime ueró, quod in belle foli in fidenon tantum permanfîfient ,fed quod capti Vltraiedi gloria penes earn fuiffet^Cæterû ad viiI*CaL Sep-^ temb.ipfis concilium indicitur Delphis,quo poft direptionê Haganam indicium ati^ius fupremum Hollandiæ translatum fuerat, amp;nbsp;opes ciui tatiSjUtin tutum opulentigreceptaculum migrarant. Eo legati fubcon^ ftitutum conuentui diem mifsi, Euerardus Linerus oppidi cocionator, Gerardus Sofius,Bott» Conful, loanncs Sofius, Petrus Hardefeltius, Segerus V uilda. Delphos poftquam uenerunt,non multo póft ij s audi cndisèlênatuprinceps AflendelphiuSjIodocus Sasbautius, Vincêtius Corncltj F. publice dati funt .Introdudi ad hos legati, primum Carole C?f*Q: gratulati funt, quod eius rcs duduFlorenrfj, amp;nbsp;aliorum ducum prolperèacfocliciter in Velauia aduerfus Gelrum geftæ eftent : deinde, quod Vltraiedum caput atcç apicem epifeopatus, pulfo in fuu regnum hofte, recepiifet: Sc amplificare paternum regnum armis ultra perçcret* Poftrema autemeorumgratulatio fuit, quod in ditione nuper Tranfi felana inauguratus,in pofteisionem inferg etiam uenturus eftet.Gratias fubhæcilliegerunt,quodnonfolumgrataellënt,quæhoc bellefidelû * ter ab Amorforti] s ada confulta^ fuiffent, ucrumetiâ quod honorifico

U 3 décréta

RERVM VA T R A I E C TI N AR VM

decreto p'ræfêiftæ Margaritæ in amicisappellarentur:ô^ ipfius bcnefv cio,quæ haberêt iurajegesjibertates illibatas in perpetuum obtinerent: promitteret^ per epifcopum Henricum,8c legatum fuum Albertû CoL ûcrûjfua munificentia infuper iminunitates cumulatefe aucfturum.Quix bus bénéfices ne populus Amorfordus indignus effetjfemper dedifle Ox peram,daturum^ deincepsporro, neapud ingratos eapofita uiderenc. Quare uenire fe,ut fe fuam^ ciuitatem in eius Hdem permitterent. Cob laudati à legatis Margaritæ,iubentur exponerc cpifcoporum beneficia, quæ Caroli C^faris decreto confirmari,ÔC quibus muneribus ciuitatem fuam decorari peterent. Ad ea refponfum à legatis : petere, ut quam imx munitatem,qd ius de codura ceruifiaria, undcnundinatio qugftuoiâôC fruaiferaunaeiîet,obtinerent,idCæiàris munificentia confirmaret. Id enim amplum popularibus fuis futurum elle, Deinde fcriptû huiufmo^ diexfenatusautoritate exhibuerunt»Quoniam populus Amorfordus multis retro feculis ad prefentêufcp tempcftatem iànguini Burgundico amicus SkI beneuolus fuiflet,(id quod nufli obicurû eft) èC beneficia præ-* iîitit :grauiter ob id terra acmari bellis cum Geiro diuerfis, res fuæ à co* muni tanquam^hoftefemperafHiâæfuerunt:agriuaftatijOpes domefti c.Tc magnis fuis impends acciiæ:omniope deftitutus,compulfus fuitad* uerfus Burgundionum hoftes ciuitatem fuam tueri^Nupercum tumub tibus in teftinis 06 ciuili coniuradone omnia Vltraieói arder€t,unde ua* ftitas regnorum orta,amp; direptio Hagana, quæ adhucin omniû mortalb - um confpedu eftn'neius focietatem perniciofam nunquâiuerunufed fia tim ubi ea fcintillare occœpifïet, apud principe fuum confilio amp;nbsp;ope ait* arum ciuitatu inftiterunt,utantequam fomentû conciperet, incendium obrueret* Et quanquâ extra caufîam belli, ex ilia oflîcinaprofedi,planè fuerunt,utab eo quietis effelicuifiêt.’gratia tarnen amp;nbsp;amicitia Burgundi* ci nominis ad bellum animos confociarunt, ut nulla regio,nuUa ciuitas, ob fitus opportunitatem pariter, èC affin itatêlocorum,nullus ager Bur* gundicædidonispropiusuaftitadamp; hoftiû populadonibus expofitus fit,quàm populi Amorfortrj.Sequutafub hæc perpurgatio eft criminis paulo ante falfb per Hollandiæ ciuitates fparfi,de fenatu amp;nbsp;po. Amorfor tiô:nifiepifcopus maturate Amorfortiam aduolaffet, delèiffionem ad Gelrosfpedaffè.Cûin ciuitatc inter maximosminimos^ nemofuiffet, cuiea res in mentem femel ueniffet. His ad iftum quidêmaxime modum cxpofîtis oftenderuntjprincipes ciuitatis in earn fententiam confenfiffe; amp;fpemitem magnam habere,eôdcmôlt;fpopulum blandimentis feindu ifturoSjUt fe fua omnia, quæ facra^quæ^ profana ciuitatis effent, fid ei Caroli Q. Hollandorû Comiti, amp;nbsp;Brabantorum Duel permitterent, fl ob fidem fingularem,00recentia uetera fua mérita, hæc ab eius mu* nificentia,æqua ac iufta impetrarent. Quorum primum erat, ut Cæiàr, dé eius hæredes principes permitterent,ciuitatem Amorfortiam iurifdi* ionem liberam fuas^ leges habere: fua item omnia iura prgdiorum,ur

banorum dientelaria,agraria illibata efle, Paterentur earn gentem denity nbsp;nbsp;‘

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. «ifu»

LIBER VI U

i’rtfuapriftinalibertateamp;^immunitateefleipofTersi'oncSjüfus, cohfüetudi' nes patriasjpublicasac pn'uatas,quas ad hue ufep die ufurpafsêt, affirma rentJudiciorû ôé foridoiTieftici,ÔCiuris dicendiratio integraipfis foret: prouocandi ad extremum iudicem poteffas abeffèuSi per hanc mutatio nem rerumpop.Ainorfortio,uicis uecireàuiciniSjpontifexRo.alius'ue princeps infeffus effct.’tollerent nullo fuo incômmodo omnêearn, com ponendo difceptando^controuerfiam. Autcertè, uteares ipfisautorigt; täte pon. Ro. eius'ue unde petenda effer,affîrmaretur, ÔC quidein nulla pecuniæfuanoxa.Cæfarnullampacem,hocbello ,cumGcIro facerct, nifi poffefsione fundorum,qui ante bellum iuris in colarum Amorfortig ciuitatisfuiffent:Gelrus pulfus,eos dominis redder et. Vedigal omnino nullum penderentmullæ pacis conditiones Gelro darentur,nifi Amorgt; fortioru prædiaac fundi in illis fimulexprimerentur. Ad hæcjbellorum temporibus cum Gelro,Cælâr Amorfortioru uillas, prædfa, armis tuëx retur,incëdrjseximeret,àpaÆsincendiarijsuindicaret. Si Vltraiedum ctreliqugciuitates ditionis citerions fub indicium Burgundionutranfie rint, atqi controuerfia, autdilsidium inter eas cxoriatur:ibiCgiar,eius^ hæres nihil aliud,quam æquumprincipem par eft, aut ultra præftabiu 'Qtiod fi idem populus belli calamitatibus,populationibus, incurfioni* bus hoftiumdamnumaccipiat,eurnarmis perindeutgentemhæredita riam aliam uindicabit.lntegruitem erit, itidem utalijs populis in eius rc gni foro iure agere, cotrouerfias iudiciodiiceptare. Quod ad ius finium depaludibus circa Goiolandiam attinet:ut populus Amorfortius,eius^ pofteritasSC hæredesinearûpoffèfsioneôô ufucapione maneant, du^n iudicio uieftis lis abiudicata fit. Ab anno xi.rem VltraiecTtinam multis in* teftinis fadionibus jConiurationibus, feditionibus, bellis iadatam Sd af-fiidam fuiffe,liquidô confiât : unde nominatim bellum, etfi hand magni nominis,perniciofum tame, Ifelfteinenfe cccpit:capta caftella, amp;nbsp;arces:et inter eas,Termeidenfis. Vndeuaftationes agrorum ortæ : 06 re Vitra* iedina in magnum detrimentum,impenias^ in bellum fadas, æs alie* num dilapfà,ordines hypo thecas, oppignorationes pro ftipendio milt* tari,iabulasufurarias dederut. Vnasnominatimfigno impreffas,dec. amp;nbsp;v.M.philipporum,8lt;eas quidem trium ordinum fiidasconfcriptas^ nomine.Et quia P. Amorfor.nunquâ in hec certamina affenfit,fcmper^ obftitit, id quod nemini non notum cft,necipfi Vltraiedini ufip adhæc tempora rebus ipfis inficiatiiunt:qui in collatione tributaria exrecenfu agrariorum ædificiorum, uillas Amorfortiorum iuris, ac bona fingulis annuls libera reliquerunt,8ó ut ante ea tempora fuerant, ftipendiaria effe noluerunt.QuarecenlèbitCæfar, neep Amorfortios,necp Amorfortio* rum colonos, aut bona,debere teneri ad eos fumptus fados, unde tabu* læ ufurariætraditæ funt equiti mercenario, qui ad id bellum condudus ftipendium fecerat,ea formu!a,qua communi ordinum nomine datæ fu* crût. Quoniâautem ea gens nulla materiam confilium ue ad hoe bellum praebuitjSC portis fuis obuiabeneuolentia arma ac copias Cæfarisrece* V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;M 4 piu

Ifö nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTRAIECTINARVM

pk: ibi^iamaliquandïuperhofpkiaacdomosdiftributXjCumhofpkp bus grandem pecuniam pro uidu alijs^ rebus debcrent: bis prius Cæ* far perfolueret ab eo tempore quo ciuttati prgfidio impofitæ,ipfius maie ftatiSó epifcopo inautoratæ fuiiïent. Ad hæc,turmales,qui ibi reliqueren tur/uapecunia, nullo uero ciuitatis fumptu,aleret:amp; quidêab eo,quo permifluepifcopi in ipfius ut HolI.Co.8cBrab.ducis fidê àpo. Amor/ fortio iuratum eflet.Iii conditionibus ôé hæcafcriptafuerùt’ Caftellum Amifiânû,quodnuperiterum Gelroademptûfuit,quiapropeNcoclc/ fîam fitum,ac Velauiæ utcinû,mmis magnis fumptibus ad alenda præ/ fidiac5ftabit:nec Geirus ante quiefcet adoccupandos fug ditioni oppor tunos portus,quàm confuetis artibus per fraudem illud rcceperit. Qua ex re non tantum Amorfortia,eius^ omni's ora maritima,fed Amftelro' damum etiam ,8c ciukates circa maritimæ Hollandiæ peninlulares,qug V uaterlandia appellant,cùm incendt)s,populationibuscp rurfus uaftari 8cexadionibus ineendiarfjs uexari, turn mare iam pacatum, nobis om* nibus^ Burgundici nominis mortalibus,intcrcluibannonæ cômercio, excuriïonibus ÔC prædationibus infeftum reddi pofiet. Ipfum igitur ea* ftellum, 8^ alterum item baud procul ab eo difïitum Altenâ funditus de' lebit.’ne unquam hoftibus fint afylum,eo ue receptum babeât. Iam uero quia per banc ad Burgundos tranfitionê,ciuitas Amorfortia immorta le odiû SCinimicitias fufeepturus ièmpitcrnas cum Gelro eft : cum^ ipfa fit cardo omniu regionum Burgundiçarum,iun(fiaboftiümagris, eo* rum^ terminos ac limites pertingens: necefïe erit in b ac, præter alias ur* beSjpræcipue,maximos fumptus, quotidieducendis aggeribus,effolïio nibusjfarcis tcdismœniorucôferuandis » excubqs nodurnis.babendis, ÔCinterdiu euftodijs portarum intenteagendis,fàcere.Erkq ca iam dem ceps clauisacueftibulum regnorum Burgundicaégentis.Et quia bæc ci* uitasinopia ærarij bistantis impenfarum oneribus ferendis baudqua-quam fuHicit,eius egeftatem Cæfaris munificentia annua, ÔC ea quidem tolerabilipcnfione,opereliquarum ciuitatumHolIandicarum leuabit: ea^in buneufum afsignabitur,ut régna integra conferuentur.Olim po» Amorfortius epifeoporum bénéfices ob certa mérita banc libertatem obtinuit,neintrafecundû àciuitatemiliareinuicis potus coqueretur,led intra eius muros Iblum :utCc(âr eandem amplificando, propagando^ intra totidem miliaria in Gelri ditionc ciuitati côcedat, ubi earn bello de* uiccrit,aut è fobole quis fiib ius Burgundionum debellatam redegerit .In arceHorftana nuper feede à Gelro ita ruinis deformata, ut nunquâ ap* pareat reftauranda,quatuor facerdotia ab epifeopis Vltraiedinorû ma* ioribus condita fuerunt. Et quia noftrum collegiû munereecclefiæ gra* uatum adeo tenueeftetinops,uteiusprouentusundecunqconflatiuix fenùm librarum in fingulos annos, ad præparcum uidum ÔC fordidum alimentumfuppetant:illabuctransfèranturbis Iegibus,neinfraudcpof* fêfsorumidfiat.Quoniamautemadbocufiç tempusciuitas Amorfor liaHolIandorûcomkibusCffcutaGallicain fingulos annos pependk,

' â tem*

L 1 B e R V I L

à tcrnporibus Gulielmi Bauart Comiïis Holla nd or u, in rertouâtioncin amidtiæ, et beneficq accepd recognitionê.Dedit enîm is Comes po. morfortio ob fingulan'a ÔC mérita èC fidem, qucâ bello èc beneuolentia ci præfttterantjportoriorû ac uedigaltû per omnê fuam ditionem, immu* nitatem.Poftulatitalt;pæquttatislexamp;ratto,utlîmulacpo.Amorfôrtius exemplo aliarum foctarum ctuitatum in Caroli Cæf.fidê iurarit, it idem utreliquæeiusciuitates,acpopuli,eandem libertatê obtincat:amp; uedp galium immun is iît.'penfionem nullam amplius in reliquû pendat. Hac remilTa in perpetuum ,concedet po.Amorfortio bancinfuper immuni* tatem^ne ipfi pro fuis capitibus,pro'uemercibuSjportorium ullum terra mari'ue pendant in Burgundionum ditione ac terris,quas nuncobtirtet Cæfar,aut fuccelTores obtinebunt* Poftremo, utpræfes citcrioris ditio^ nis prius hgcpada iuramento leratahabiturum,lèmperaffirmet, quàm po*Âmorfortius obligetur in eius fidem iurare. Ad hæc,utlegati Cæfa* ris primo quocp tempore has conditiones ab illius maieftate comproba tasafïirmatas^reddant.figno^ impreflfas tabellas fenatui populo^ A* morfortio tradât,antequamàfeiufiurandûexigatur. Adfcriptû quoçp fuit ab Amorfortq s,ut quæ uiderentur, modo æqua, addere^tollcrejniu tare^ licerecExhibitis his conditionibus X11. Cal.Septemb« Amorfor* uocatis, ad fingula à Cæfaris legatis fic refponfum cautum^ eftj ut ca ita rata forent,fi heroinæ Margaritæ autoritatc comprobarentur. Placuit Û dem et Amorlortqs,fi domumrcnunciarent:at(^lenatus,quid cenfcretj cofuleretur.Refponfum infuper legatis fuit, ubi Comes Hochftratanus Vltraiedum ueniret^eo fe per literas amp;nbsp;Amorfortios couocaturos: ut de his rebus, ex utrorumtç lententia, pada conficerentur : facile turn eos de omnibus, amp;nbsp;quide amice, conienfuros » Cæterum ex legatorum fentert tia conditiones in hæc ferè uerba cum Amorforttjs ita mutatæ funt, fi au toritate Margaritæ comprobarentur:fada^ ad fenatum domum reuer^ fis potelfas referendi eft, fic conferiptas ’Placere Cæfari,utliberi Amor/ forti) fuas leges,fua^ omnia iura urbanorum,prgdiorum,uiarum,clienz telaru cum ciues,tum incolæ, cum iuris ditione omni inferæ ditionis ha^ beant:fimulutlibertate,plebifcitis,pofiefi[tonibus,immunitatibus,conz fuetudinibus, ufucapionibus, quibus ante hoc bellu fuerun t, in reliquu utantur, ubiepifeopi Vltraiecfliniplacito aciuflTu in eius amp;nbsp;fuccefsorum Ducum Bra, Comitis Holtutriufcunlt;pfexus,fidemiurarunt.Interfe iure ac iudicio apud iudicem loci propriutneotrouerfias, et nufquam all bi,difceptanto,TranslationisformaipfisautoritatepontitRo.affirmaz bitur.Et fi qua infeftatio alicunde earn ob caufam n une aut in pofteru ob oriat, eanullopo. Amor, detrimento incommodo'ue auertetur.Pacem cum Geiro non faciet Celar,nifi in ea exprimatur,ut bona, poflefiiones, in eius ditione fitg eidê populo reddantur.Faciet amp;nbsp;hanc conditione,nc in po.incolarum'ue huius ciuitatts prædia,quæ fub Gelri iure funt,graui us ueAigatquam in ipfius gentis fundos,per omnes paffim quatuor qua tcrnionjfes regni iniperetur;6Cid quidem è formula padi, quod inter epifeopum

ijS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTR AIBCTINARVH

cpifcopum Só Gelrorum Ducem ini'tum olimextat. Sin diuerfum cueni atjius tuebicur. Si urbs Vltraiedum SC alia inferæ didonis oppida in po* teftatem concefserint, inter^ ea controuerfia nata fuerit, Cæfar,eius'uc fuccelTor ad earn litem difceptandam nihil ultra prgftare debet, quam æ* quum principem par eft in populum fuum præftare. A' damno eos uin^ dicabit,à populationibus agrorum defender, baud aliter quam alios fug gentisac regni populos:ent^ipfisperindeut alijs,lites difceptandiius, ubicum^ nomen Burgundicû imperat.Quod uerôadpaludes circa Go* iolandiam attinetzhæc controuerfia quoniam publica non eft,fed priais ta paucorum ,de ea inter conditiones mentionem facere nihil efi: neceffe. quaredehacre fuperfedendü. lis interim,quos hæclis tangit, exhibendi quod ius habent, poteftas fiet:adiuuabuntur gratia ad obtin endu acquu propter publica ciuitatis ÔÔ beneficia uetera,ôlt;: recentia merita.Non per^ mittet Cæfar,quodad hgcdébita,8C aliud quodcum^æsalienum,Vitra iectinorum ieparatim conßlio amp;nbsp;culpa conflatum, in quæ Ämorfortius populus noncofenfitjuec tabulas obfignatas tradidir,in eius agros, fun dos tributum ullum imperari-.uillas'ueftipendiarias prius fieri, quam da to concilio caufagentisaudita fit. Sed ne tum quidem inceptandum pri US quicquam inea noui,quodipforülibertatem eneruet, quam iure par eritfierfiaut ex ipfiuspopuli Amorfortfjiententia amp;nbsp;conienfu aequum cenfebitur.Equitum peditum^ præfidrjs ciuitatiimpofitis, deinceps ftl pendium nifi arbitro ac feien te populo,non perfoluetune quo,quibus il iidebito obnoxfj funt,omniumprimû examulsimpernumerabitur,ad ipforum ufep ftipendium.Quod ad exaefium uero tempus: huius perfpi.» cuum fenatus indicem pecuniæ, quæ creditoribus hincreliqua eft, cum enumerationedebitorûnominatim tranfmittet.Hocaccepto,Goudam ad prætorem literæ externpló dabuntur, SC ad alios item, penes quos fti* pendiariorum indexpofitus eft,qui^ quæfturam gerunt:ut id accurate dent operam,accuræfir, his mandabitur,utiquaniûciuibus Amorfor* tfis creditoribus reliquum fupereft,tantum illorum ftipendio,ad idcon ficiendumdebiti,abradant. Cæfar deincepsequitûclaftes,quæ ciuitad præfidio imponent,nullo fumptu uelreipub.uel populi, fed fuis impen* fis alet. Verum fi in pofterum,publico ditionis citerioris indióo côcilio, Cæfari qua pecunia, ad earn defendendam decernatur,hucAmorfôrtrj corumcpbonaexæquo,cumaIiîs,contribuent.PIacuit præfidium Alte nam ,haud procul a Neoclefia,fi nondû dirutum eft,fologquarh Arcem Amifianamdeîere,maxime hocbello,nonuideturèrefuturû, Eocon* fe(fto,fàcietCæfar,quodinremciuitatis^amp; aliorû regni fui oppidorum, fore uidebitur.Quoniam ca regnorum cardo eft, decreuitilli Cæfar, tri cenosaureosinfingulosannos,quàmdiu bellûcum Geirogerctur:uti ea pecunia impenfæ, quasuigiltjs, ftationibus, efîbisionibus, ducendis aggeribus,amp;f alfj s publicis operibus conièruandis faciunt,ct onera leueti tur. A commercio codluræ ceruifiarig, cum amp;nbsp;nominis celebritas huius, amp;nbsp;negotiatio pendeat,céfebit C3efar,nequis intra fefquimiliare à ciuitate ceruifiam

I

L I B E R VI I» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»0

ccruifîam coquat, cum in Gclria,ubi' inBurgundionupotefiatcuenerit, turn incitenori ditione VltraicCrina, fi nemo diueriam immunitatem ante hunc diêobtinuit. Cœnobiafcmpcrexcipiunnquibus ius copia^ erit fibi faciendi potum,at non ob quæftum diftrahendi.Confiliocon^ ditoris Sgt;C mente iàcerdotiorum in arce Horftana,infpecla, liquebit quid detjs decernetur.Porro deremittenda penfione nihil coftitui potêft,iîne permiiîuattpautontateipiîusCæiàrisîadquamobtinendam, in Hifpa-nias adeius maieftatem fcribendum eHet. Cæterum de porton] immuni tate,8ôuedigaliû,quæ petitur:neea quidemaffû'maripoteft. Nam Hob landis eaimmunitasà fenioriPhilippo Burgundoru DuceconceHa eft, ne cui fimilis libertas in pofterum extra Hollandiam genti detur. Quod qutdem uflt;pad hanc tempeftatem (èruatumeft.Adhæc, ne ijdemHob landi qaidcm portorrj immunes paffim (unt. Et ipfi Brabanti ,Flandri, aliæ^ multægentes imperio Burgundico parent :portoriu tame in Ho! landia terra mari^ foluunttuti Hollandi uiciHim apud illos.Quare licet citeriorditioVItraiedina fub imperium concédât Burgundicum:nihilo magis ob earn caufam Hollandus in hac portoriorû immuniserit. Cen* fuitjCæfar dehis omnibus populo Amorfortiojftatim ubi couenerunt, tabulas obfîgnatas iufta forma tradendas:ea^ t)s in perpetuu feruanda. Mandauit præfèdis ÔÔ magiftratibus fuis, uti ipHs ad hæc illibata exe* quenda curæ fit,Placetadpoftremum,ne quis ciuis Amorfortius, ob de bitumalienum ,feu publicu ciuitatis aes, in Burgundico folo,nin ob prb uatam debiti noxam damnetur, retineatur'ue» Cumhocrefponfo legati adrenunciandum Amorfortiam reuertuntur ♦ Poftquam autein ienatu conditioneSjUt eas pepigifte uidebantur, font recitatæ, nequaquam per omniaplacuerunt.Quare(quiaeæficnon conuenerant.utratæ fîrmecp haberentîcum neutri legati,necp Burgundi,nelt;ç Amorfortf),cum liberis mandatiSjdecreto quiep^gentis foe,conueniHènt:amp; Amorfortrjs referen dipoteftas fadafuilîet.’ôdBurgundi earum comprobationemad Mar^ garitam amp;nbsp;Comitem HochftratanumreieciHent,quin liberum mutare, addere, eximere,quf uideretur,relidum eHet)in diuerfam forma ex corn muniutrorumqpfententia amp;nbsp;uoluntate,pofteafontconfedæ. Cenfuit itaep fenatus ftatim,ubi Hochftratanum Vltraiedû aduenifte allatû eftèt, aliam legationem ad eum,ut amicû populo Amorfortio,decernendam; cum quo tanquam æquiori (îbifoæ^ ciuitati,fermones con ferrent. A tlt;p hæc quidem direda libertatê mature pacHcendi formula'magis ex pru-dentia Amorfortioru uifa eft, quàm mora interpofita, leges patrias, 6^ immunitates,epifcopidementiafretos, amittere:cum reftituto Vltraie* dojtum alrjs oppidis traditis, ipfis quotp fub Burgundionû imperium, uel reftitantibus eundum fuiflet.Etueterumitem meritorum in Hollan dorum principes fiducia:amp; quod nc(Ç ad hoc bellû,netç ad alia unquam côfultores fuiflentn'nfoper innoxi] ad epifeopi foi ôd Burgund ici fangui nisgratiamplçnius emerendâ, in focietatem belli cum hand dubio reiz pub.difcrimineueniHent,redè libertatem fuâ fîbi affirmari debuifle arz bitra*

»40 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L T R A I E C TI N ARVM

bitrabantur,quæ priorum principû decreds dataefTctdußius mebercïe, quàm ijs^qui pulfis epifcopis, alienos principes in fociefateafciuifTenU ßCidumcumdlisfoedus amicidæ,cômuni numifmatepercufFo teftari, immortalcodiû cumBurgundis femperexercuiflTent.Peduerant Amor fortfj à Cscfaris legads loannem quendam Campanum,ciuêfuum,pau' Io anteNerdæab equitibus per errorê pro hofte captum, amp;nbsp;x x x 11 n. philippis multatum,remitd, quiainhoftium numero non erat : refpon^’ fum,ßbi curæ fore,ut nullo damno dimitteretur. Quefti adhæc fuerant deNerdenorum iniuria,quigrauioriuedigali Amorfordorum cocftæ, quàmuernaculopotuiimpofîto, illâoppido fuoexpellere conarentur» Ad quod reiponfum fuit,breui Comite Hochftrat. Vltraiedum adfutu rum.’ubi is hancutriufcppopulicaufam difceptaret. Ad uldmu, cædem coa(ffus perpetrauerat,uimàcorporefuorepellendo,Rodolpusquidä Gulielmi F.pedtum ab Amorfort.uti huius damnatio fuftolleretur. Ad id CæfarianijUt facinus quemadmodum patratum eilet, fcripto Marga-' ritæ exhiberen t:fi eiufmodi foret ,utremitti poffet, impetratum id ipfos laturos.Concionatori Euerardo Linero munerain ßngulos annosa Cæfarianis décréta, ob fideliter nauatam operâ,L.aurei:ôô Segero V uil dæ prætura urbana. Ad pace qualemcuncp faciendam,interea Gelrus in Burgundionum caftra,adFlorcntiu,nuncium cum literis occulte mit-dcfatis diu honoris caula apud populäres obfidionê tradam ftiifle. Im^ petrabiliorhocillieafuit,quopropter côfanguinitatem minusinfeftuni Comitemfibi habebathoftem.Erant in omnibus caftris in expedadonc haud dubia,in diesrurfum oppugnandi oppidi, cum Idib. Augufti fubi to mane poftlucisprincipium tanta trepidationead uala cöclamaretur, ut fi hoftiu procella repente excitata, perturbadone amp;nbsp;metu amentes ad efFulam fiigam compuliftet. Mercatores, qui caftra cum luxu preciofa^ rum rerum,etmerceomnis generis adeumufcjß diem fequutifuerat, cum in re fubita fpacium componendi farcinas non eilet, multi ne u el à fuis fu gientibus deferti in hoftium poteftatem uenirent,uel inpoftremis carpcx rentur,relidis rebus prædæ,immiftipalantibus,amp;inordinatèin fùgam cffufis, Bufcoducum auolarunt. T ylani cognito hoftium difceftu,nihd intalioccaftonefegnefcendu rati , ubialiquandiu palantesinftandoun gendo^ lequudluiflent,addiripendacaftra leconuerterunt,acdirepta inccnderunt. Per hos iplbs dies uenerunt in Hollandiä bis mille pedites Hifpani, à Cgfare auxilio fuis mifti.Hi,audito folutam obfidionem efle* tum autem amp;nbsp;pacem amp;nbsp;amicidam Gelro dandam,aducibus fuis per alF quot dies Vltraiedi moratis, in Hilpanias breui funt reportati.Equites Burgundionum,quorü bona pars Galiogermanierät, peroppidalunt difperfi. Decretoinde concili) Burgundici Legatüs Laurentius Dubx lionus ad Duce pacis ac foederis faciendi caulà,qui^ abeo iufiurandum cxigeret,cum primo autumno mittitur.Erat is uir tanta animi ui,8ó ingc nfjea tempeftate, ut eumeximia prudentia adfummos honores pro-» uexillet.Si ius confuleres,clarum ac celebre regni oraculü:fi caufa pero* randa

11 Ö E R Vit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4i

faudra cfTct.cIocjucntifïi'inus fuit 4 Quareadar jiiasîegationês obeündas fæpe datum uidimus.Inter fanciendumfœdus ex copolîto Duci pro dà to damno conccfKimjUt integra pace in Goiolandiam èC uicos Amifiax nos cum omni robore populabundus irrueret, ÔC ad mulâam incendiâ ridcogerct.D CGC.dele(?}æiuuentutispeditesiriarmishabebat.‘adhos dele(fluinagris habcndo,biduo ablumpto, M. CC.è VelauiaacBatauiâ confcripfit, 86 c C C. équités.Cû his copijs Non .Septemb. paulo anté exorîente folem tranlgrelîus montem,iii AmifianosSf Goiolandosin* cur(îonêfecit.Sufato,qLiiprimus pagushofti obüiuserat,niielt;loignii ufto,reliquis uicis undicp metunehortilia paterentur, ad pacifeendunt cflußjöbfides dederût. Ad paifîa maturandahoc uehementius urgeban* tur^quod nîetus hoftes tenebat, ne fi fegniuS infiitiflent, à Burgundis ré dituinterclufojUndicpcircumfunderentuf.Mittuntur extempîo Vitra* iedum Ô6 alia propin qua oppida nuncfj ex Amorlortio,ad contrahen* dumunditpauxiliaiconftituitur^ hora,ad quam Amorfortiam àmeri die éonuenirent:nort dubiüni,quin numero fuperiores,recentes itcm,iil itinere fuperfufi cæderent.Tenebant Amorfortrj équités totû interim diem in accliui latere montis, ut Gelrum à popula* tione montisprohibèrent. Ac circa quarta diei horam ex Vltraiedo tur mac aliquot Galloruequitumuenerunt. Gelrus peracTtis interim padio nibus, in Gelriâ, priulquam Burgundionfi uires unditj fe collegififent, fe recepturuSj in fummo montis uertice in ciuitatis cofpedu inftruda a* cie Iele aliquandiu tenuit. Et quia pedeftrib. copq s Ô6 machinis tormen* tis^ campeftribus ualebat, SC fummû montis auerfo foie, omnia oppor tuna deniesoccupabat,pugnæ copia exoppido Burgundinon fecere, Tenebat tarnen circa portam equitatus in hoftiu confpedu : certatum^ aliquandiu exinterualloinfeftebombardis.Conciditex GaMis equid* bus globi idu forteunus .Huius cafu reliqui Galli coterriti, uerfis trepigt; dè equiSjin oppidum per confertam populi turbam ad fpedaculum ueli tationis portaefFufi,amenteshaudaliterquam fitergo höftis inhgfiffetjj effufo curfu alii fuper alios retro fele prfeipitarut. Gelri deiedo fuppliciö fulpendfijin Gelriam inde coceiïerunt.Sub o ccafum foliSj ad hoftes iam in pacatuablatos infequendos, Amorfortia cû haud Contemnendo equi tatufuperuenit Gulielmus ComesaRenneburga: ac paulo inde poft, équités Rhenani.Poftridie Comes,06 loannes Schonenburgus à confi* Irjs epifcopfColT.ad fe acciri iuflerunt.Receperat fe certamen inter ciues 86 équités,nuper (ut uidebatur)a Colf.compofitü, ius capduoru equi* turn certatim fibi uindicantes, ac prædâ ad fe atti ah entes. Côuocantur fimulô6equitû nobiliores, ad difceptandam inter utrofqp cotrouerfiam. Tuentibus obftinate Confulibus ciuium ius, quorum maxime uirtutc fufi capdtç hoftes efrent:86 equitibus Contra pertinaciter gloriam partg uidoriæin fetransferentib.clamantibus^,fuos,haudciuium, captiuos effe: ubimedq diieeptando nihilpromöuiirent,Doreftatum fe abripué runt.Reuerfiqdempaulopóft Amorfortiam,aCoft.86 ciuibus coteil*

X dcruntgt;

142 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

dcruiit,addentes id quoqp Cæfarcm pctcrc,ut ni(i mokftum eilet, duös captiuor5prindpes,adufumpermutadonis, fibidonarent: fore id ain-» plum amp;nbsp;gratum cum epifcopo, turn Cælàri.Erantaute ij, loannes 'Lin denuSjôô princeps ab Oîo,fummæ nobilitatis apud populäres fuos, ho mines .Affirmabat identidem Comes,in hos ciui nullum elTe ius:ex lege enim militari feruari,ut captiui nobiles principi cédât,cuius aulpierjs bel Ium gcritur.Ita le à pâtrefuo accepilTe, ac triginta plus annos, quibus ip le rem militarê fequutus elîet, diuerlîs bellis obferuari uidilïe » Id ita ellè, neminem ferè militarem hominê latere .Exarlît ea contentio in acerbam uflt;ç altercationem.Hæcubi àColEnon paulo pluribus argumentis, ciui bus expofitafunt, ingens uociferatio exalperatæ indignationcô^ tan^ infolenti iniuria,multitudinis coorta eftn'niquifsimu id elïc,quod flagi* tareturmteapræda epifcopus,pro quauita?periculûip(îadiuilïent,po* tiretur, Alioqui le maluifle ad unum omnes confodere.quàm in fideao cipere,fi ad alienu, captiuorum ius peruenturû fuilTejpræfciuilîènt. VeL le eos fcjin quorum poteftate eflènt,pecunia ex fua libidine multare, Sed ne turn quidem adhuc certamen alrj omiferunt» Confules ingens metus tenebat, neprincipts odium, fi hoc negareturjnfeprouocafCnt .Ægrc tandem à luis obtinuerut, ut traditis captiuis duobus,ciuibus pro rebus benegeftis CC.philippos donaret epifeopus » Legatus Cælaris poft* quàm ad Ducem uenit, confultatio per dies paucos tenuit,quibus codi tionibus pax ÔC focietas perpétua adiungeretur; amp;nbsp;deliberatio loci, quo legatorum concilium indiceretur, namcumijslolum mandatis Lau* rentius ad Gelrum miftus erat.Ibi ex utriufcplententiaconuenit, uti Gor comq conuentus haberetur, Quamuis hæc inter principes ita ageban* tur,ut dimifto exercitu ante fadam paccm,dandæ adhuc Gelro amicitiæ ô^focietatis leges client :indignabantur tarnen Bürgundicarum genti* urn ciuitates,hanc Ipeciolam pacem, nullo fuo concilio, nullo fuo iulTu, poft decies centena aureoru milia,quacin id bellum intra quinep menles, quibus geftum eflêt,contuliftcnt, per fpeciem ludibrij acconfpirationis ex compofito fieri. Sequutus hoc magiftratuu paftim murmur, èé homi num plebeiorum ubilt;ç fremitus,querentiû indignantium^,cù'm rerum penuria Ie urgeri amp;nbsp;egeftate,tum exadionibus in bellum exhauftos efle* Adhæc,mercimonia fterilia: nulquàmdeniq^ quæftum ex mercibus fie ’ ri,ÔC mercatus frigcre.Querimonrjs ciuitatum facile fido rumore à prin cipibus Burgundionum ita ftatim occurfum cft,ut nullo prælènti certa mine fe infamia fimul amp;nbsp;inuidia exemerinttut funt homines talium, quae non facile refelli pollunt,lpargendorum artifices. Vbi aduertere illile a* pud omnes mortales hoc confilio perpetrandæ pacisinuidiam fibi eon* ciliafte,peruulgarunt rumore,literas ex Hifpanfjs abImperat.Carolo al* latas,ut pax qualifcunçp æterna Gelro daretur,etamicitia:fi foedus fuum atep Ibcietatem Gallo renunciareuellet. Pacem petijlTe Gelrum,cuius X' quaspariterac tolerabiles conditioncs baud eilet aljjernaturus : quare non efte ut acerbius in eum fseiiiretur. His ip fis diebus^corpora canoni*

coruin

IIB BR VII, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*4ï

corumjquosfaccisepifcQpus i'nfutosin Rhenum demerferat, di'uerfis Leccp npis/ed modico inter (è interuallo appulfa hei^runuCorpus M, Godefridi Cunretorfij inter Lexmundam amp;L Viennam inuentum, Vien nac magnifico funereelatû,fepultû^ in templofuit: monumentum^ibi conditum. Antonij Venrodi] ueró, paulo ab co loco infra, in infulam, uadiuiolentiaeiedüeft: aciauico Iaersfeltio,in ccemeterio nullo hono' refrpulturæ contumulatur.Animishominûiamhac famaà fufpicione talium,utdixi,confiliorumauerfis, indicfrus concilij dies aderat« Con* uenerunt frequentes Gorcomiu principes,8lt;^ Gelri legati:at hi non cum liberis mandatis ianciendi ,nifi ex ducis autoritate.Burgundicæ legatio* nis principeserant,Com.Florent.Com. Hochftrat.epifcopus Palhar^ mitanuSjLaurentius Dublio. Ä Gelrolegatimifsiuenerunt, Henricus Groffius,præfecfrusTylanus,N»ColIerus,M, Henricus Kieipenniiv gus. Ab his ita fœdus inter ambos principes confcriptum eft,ut ratû ha* beretur, fi id Gelrus authoritatefua confirmaret,efietcp intcgrum,muta rc,addere,tollerequæ Uideret»Quare cû in multa pacis leges hand coue* nirent,fubindeArenacû legatus Gelrus ad Ducis authoritatem confrix lendamultro citroqptamdiuprofedus eft,dum de omnibus inter ipibs conuenit. Quamuis facfiæ pacis conditiones adeo in occulto fupprime* bantur,uc nullisciuitatibus,quantumuisô^opibuspræpotêtes effent, et celebritateeminerent,earumomnium exemplapetentibus fièrent,con ditionum tamê qugdam capita è reliquis excerpta, à Comit» Hochftrat» etàLaurêtioDubliono8ôarchigramaccofubfcripta,Amorfortiâad fcx natum inh^c uerbaferèmiffafunt: Vtcaptiu!,quiadhucineuftodijs efr lt;« fent, religiofi profanicp nominis,capti hoc bello,utrinlt;ç dimitterentffibe « rihià mulÆs, exaefiionibus, padlis poff x x.mcnfis oefiob, diem initis, «lt; ftatimfuntorprouiâutolerabile preciumfolum numeranto * Obfîdes te (ponfores in hoc bello dati, paéla inccndiaria,8C fi que pecunie patfig dcx « bentur,utpacati effent,utrincçeo iure, quo antebcllû fuerunt, deinceps lt;t funto:illi fponfione liberantor.’hæc remittuntorztabulæ item ôôobligati « ones inde datæ redduntor : ijs tarne legibus,uti obfides id quod pro ui* cc dudebent,foluat.Adhsccin fccderecontinetur,utclientcs,officia,ciucs, lt;c ceturiones,eques,pedes, mercatores, homines denies utriuftp nominis, cc condit(onisacgentiscuiufcunlt;ç,quiab hominibusCæfarianarum Geb lt;« rarum'ue partium aut epifcopi retenti fuerunt hoc bello, ita reddant,ut t« domum, poffefTiones, redditus,amp; quæcuncp in rutis cæfis non fiint, « intrapcuiufeunqp regnifinescontinentur,quemadmodtî pofteuulga* «t tarnpacem funt inuenturi,fibiperindeeoepiureufiirpent,quo antebellu ufurparunt. Qtiodadufumfrudumueroeorum.etprouentusexados: lt;t quod de his prioribusdecretis ad fœderis huius promulgationcm ab in* lt;c choato uftç bello, principes,eorum'ue adminiftri cenfuerunt, id firmum «« ratum^efto: aduerfusquod,iureagendi poteftas nulliconccditor: neu « contraeos,quibuspermiffareseafuit,litêintendendiiusdator,Quarû lt;« penfîonû, reddituu,prouentuû, fruduum ex ædium, agrorum,fun do* «

X Z rum

»4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECTINARVM

»* rum locationibus , cuius uc ufuran'æ pecuniæ dies perfoluendæ ante »» euulgatam publice hancpacem exiuit,corumius penes hos cfto^qviibus principum, eorum'ue præfedorum adminiftrorum uebencficio in beb »» lo concciïàfuerunt.Ineiufdemfcederislegibusafcriptûfuitzutiruta cæz fa^ ,antepacis euulgatg diem nondû loco mota,ftatim eorum iuris fint, »» ad quos ædiu fundorum'ue dominia pertinerent.ExuIes Vltraiedini ac » profugi utriuftç nominis,bel{ihuius,amp;^ ciuilis tumultus temporibus pu! »gt; fi,an£e certam diemjioc eft Cal. April.in urbê ne redeunto: ne ue qfdcra fundos ufurpandi,aut pofTefsionibus fuis anteeum diemutêdiius efto.

»gt; Intra urbem ne uerfantor,antequàm iufiurandum, ab urbis præfeôo exgt; »’ aâ:um,CaroloCæf.preftiterinc.lndegdes,ædificia^,utitumerunf,ufur »» panto.Idem deexulibus Suollanis decretum eft,ne ante Cal. lanü.in cb »gt; uitatem redeant:atcp ad formula iureiurando præftito, ius ciuitatis inde »» fjs reftituatur.Ne dien tes, ciues aliorum, princeps alius,eorum ue agros »5 bona^,quæinrutis cæfis non habentur,deincepsgrauioribusuedtiga* »» liû confiitutionibus,trjbutariislargitionibus,quàm fuos fuorûbona »» intra regni fui fines onerato.Quo iure,qua ue libertate, quibus'ue legib» »gt; alrj fubaliorum principum ditioneantebellum fuerunt jfjfdêrede dein* »» cepsutuntor. Clientibus,ciuibus,populis,mortalibus denicp omnibus utriufqp nominis ôé conditionis,alqs per aliorum principum fines eundi »» commeandi^ terra,mari,fluminibus, manendi^ item ius efto ♦ Priftina »gt; hodœporia,portoria,uelt;ftigalia,mercibus,negotiatoribus^ manentot »ï eaneaugentor: merces negociatores'ueneretinento talqsperaliorûre* gt;» gna pacatum iter efto. Ab his uiolandis fraus abefto. NuIIæ tabularum 3ï ipeciolæoftuciæ prætextus'ue inufitati iuris,ad id infirmandum, ualeât. gt;nbsp;Cuiufmodi lunt Istes, a(ftiones,fen£entiæ in bello ita latæ, ut eo perpétra* gt;3 to,perfêquendi ius poteftas effet, quæinhacpaceabolentiir. Hucitêfpe 33 (fiant tabulæmilitarium equeftrium'ue a(fiionum,feu obligationû dea* 33 lendis cohortiu ducibus, præfecfiis ue cquitum ab ipfis principibus, eo* 33 rum'uepræfecfiis non folum in hoc bello datæ,fedctiam quæalfjs bello* 33 rum temporibus conceflæ funt.Controuerfiæ quocf per ea tempora or* 35 tr neimpcdiunto.Quibusuero eiufmodifunttabulæ,obligationcs ue, 33 rjs ius fuum perlèquendi,contra eos, à quibus filas acceperunt, poteftas gt;3 efto :ac cum ipfis iure agunto: eam^ controuerfiam iure aciudicio ï3 illic ubidegunt difceptanto.Quamquis prfuatim pccuniam debet,c* gt;nbsp;ius exadio efto: ipfe^ debitor retinetor. Pofitûfuper hæc inter condi* 33 dionesfuit:neCæfar,Dux'ue,eorum'uepræfelt;fii,alrj contraaliorumcil 35 entes ac ciues,in fraudem,tabulas perniciofas immunitatum Lbertatisue 33 adgratiamconcedant.Liberum tarnencuicpinter fuos, quæ uidebunt, gt;3 ftatuendiius,integrum^ erit,hacin retpræcipuejfî riteiudiciorum ratio* gt;3 neamp; cæremonijs exa(fiis,(quæpræcedercdebent)ius cuinegatû fuerit. 33 Quod ad XVI. milia aureorum, quos Dux Gelrus hoc bello ordini* 33 bus Vltraiecfiinis mutuo dédit,expacfio dehypothccis decedendiagro* 33 rum fub eius ditione,cum tabulis figno fuo imprefsis tradito:in hoc con*

uenit.

tlBBR VI t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i4f

ticni’tjUtilliiudicio contra hos ac lege difceptandi lus fit* Deufuraau- lt;« tem pecuniarum, que debentur,ficitem cóuenit.’uti qs^àquibusordincs ét pecuniam accepêre lub oppignoracioiie agrorum eoru, qui intra Gelri lt;e fines funtjitidemius perfequendi copia permittatur .Quibus cum ipfis tc principibusj'n gratiam recOnciliatiSj re^e conueniat finguli prùicipesj ie fuos iànguineaffinitate'ueiuntîiosdicuntoîamp;quidêà promulgationé et perpetratg pacis intra menfem iècundum.Ba de re intra fecundum mciv lt;lt;nbsp;fem póft j dicftiàfuisquiçp principibus tabulas fignis imprefiasj produ ié cunto. Pax,ftatimubipcrpetrataeritjincardinibus horumprincipum lt;lt;nbsp;uniufeuiufep regnorum intra tertium diem:aut ad fummum, poft quirtz «t turn iniequentemj'ntraomniumfines regnOrum, promulgator. Affirz tt marat Laurentius fua mailu infra,in has ferme leges, focdus c5fcriptumgt; ' Reliquas uero quæregnu Gelriæattingebant,fcripto non cuulgarunt*. Serebant tame rumorcs j j qui primäs infàcienda pace obtincrc uidcbariz tur,ear5 hancfere fummam fuifte î d Gallo foedus Sé aniicitiam reiiuri ^lt;1 daretGelrus:nullaeiauxilia adbellum mitteret*Cæfariamp;^eius hæredh' bus Cómit.etDuc.iureiurando fidêfuam obftringeret.Cæfàr uiciftim „ exoppidis Gelriæ, hocbello ademptis,præfidiadeduceret,ca^reftitip te cret.Duxditionem Gelriæ,ÔCZutpha,fatrapiam fideàCæiàreutDuce Brab.amp;S Comit.Holl.obtineret.eius^hgredes,exlegitimorttatrimonio uiriiisftirpis.Quo temporeuerouirilisfobolesècÔnubio deficeret,rez „ gnorextemploius hæreditari5,adDuc.Brab. amp;Com.Holl.eorum^ poftcritatem fine fraude perueniret * Groningam,ô(fpræfidium Couer-dam,earum^ fines in Druentonibus,quoad uiueret,in fua ditione habe cc ret: poft eius uero deceftum,Burgudici iuris forent. Mortuo Duce, fine uirilifobole,fccmineam ftirpem relidam Princeps Burgundionumin ^c regiam fuamreciperet: eam^ pro dignitatein fummo honore habitam, „ cdudara^liberaltcer,nubilemcumdotemagnificapro fanguinisimagi tt nibuselocaret. NeDauentrien.obcontumeliam Libræ, in medio foro fc uiuo Ifelam ponteiungerent.Legati Burgundionfi iurarunt in hoc fee ' dus, placuitcp primo quoeç tempore mitti legatum Arnimiam,qui ab ip^ fo Duceiufiurandum exigerct.Profeftuseiusrei gratiaeft Laurentius Dublionus.fimul ut cum eo ageret delegatis Mechliniam mittendis uti fcedusautoritatcMargaretæcomprobaretur»delegatis ad Ducemmit-* têdis,placuit:exa(ftio uero iurifiurandi in aliud tempus eft reiefta. Addiz daDuci equitu daftis, quoad uiuerct,ad dignitatem fuam tuenda,(conz ti netenim trecentos équités ) quamBurgundus fuo ftipendio aleret:amp; penfiomagnifica.Quarum neutra tarnen ad exitum uitæ coditioilli fer uata eft. Pax interim perpétua tertio nonas Oftob.Gorconni primu, ac deinde intra alios aliorum principum regnorum fines promulgatur. li*' dem ferme legatf,qui pacifaciendæab Ducedatifuerant, Mechlinia proz fedi funtjMartinus Roftemus,M. Henricus Kieipenningus, o.Erculcus Groffius.Hi cum Cæfarislegatis,Co.Hochft.Co.Bur. Georgio Schert kio,ubi Mechliniam uenere,a Margarita honorifice inhofpitiu affîgnâz

X 3 turtl

t4*î nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM VLTKAIECTINARVM

tum deduci iuffi.BreuipoQ^quàm urbem ingrefsieflênt, in ædcm Rem boldicumfenatuHeroinacfrequentiintroducfii funt: ubi lacramentire . Iigioncacfynaxeos interpofita,in fccdus, Ducis iuflu ac nomine iterum ; iurarucReduiftihacperadaceremoniainde funt in hofpitium. Et lautia , ipfisdécréta eft:cuiusepulimagnificentiaqùocelebrioreflêr,nobilifsimi quicçexaulaBurgundica,perfpeciem gratulationisilló frequentes con ueneruntRefponfum per hos legatis à Margarita:rcde legatos fuos fe^ . cifle,quodDucipaccdcdiirent:00qua?cunq5 illihonori (orent,ipfam^ , pacem fe Slt; comprobare SC laudare .,Dona inde legatis in fmgulos pategt;-. ram argenteam,carolcis aureisonufta dariiufsit: ac liberos immunes^

ex hofpitio domum remigrare . Immunesôé Antuerpiae eiïeiufsi.Pa^ ce adiftum modum cum Gelro perpetrata, animi principum Burgun dorum ad peragendum quod reliquu erat,cum ordinibus Vltraiedinis de translatione di'tionis primo quotj tempore,ftatim inclinati funt.Mic tunturadidexigendû Vltraiec.Co.Hoch. 8C Com*Bur, Et epifeopus alTenfu ordinu in curia magna bafilice Martini,xn.Cal.Nouem .ius epp fcopatus Duc.Brab.amp; Comi.HolLtradidittcû D C C c C et xvi. plus an nos,res amplifsimg ditionis,in uaria eius gentis fortuna,belli èC domi ab epifeopis adminifirata efTet * Non hie difputo ,utiliter ne id fato nefeio ,quoacciderit,an cu florentisregni detrimentodllud profedó,quod om* nibus mortalibus in confeffbeftjaffirmare baud uerearjditionem Vitra* , iedinam, poftquàm in prouinciæformam redadaeft,totantèparta de* cora, omnem^priftinam gloria non amififtemodo, uerumetiam exuift fefuam libertatem.Namantea quamdiufub epifeopis uiuebat, nulliob* . noxt],fuisdomilegibusutebant:demoGratiaannuo imperio cumcon* , fulari poteftate finiri. Domi refpub* à Ienatu:publica ditionis negotia à tribus ordinibus,quorum caput religio erat, adminiftrari » Immunes ab omnibus oneribus, praeter uedigalia in potum 8^ frumentum ,4iaberi* Epifeopis in ciuitates nullum ius eftè: folum fuburbanarum rerû curam habere.Interdum ducem belli cITcjIed non fine Ordinum decreto: nee Ic geSjUtin ciuitatibusingenuis,abfcprogationepopulicondi:nullum«n* quam uedigal in capita ciuiumcoftitui.Epifcopo largitionem agrariam femilTem in fingula iugerapetêti, pernegare. At poftquàm poftelsto utriufep ditionis epifeopis amp;nbsp;ordinib.periftum modu adempta,fub Bur gundorum ius redada eft,ueluti eneruata,nihil priftinifpicndoris reti* nuit. Vt alia omittantur,in quibus à fua ingenuitate degenerauit. lacent imaginibus illuftres: uehuntur,utinam noui homines tantû,ac non Gi* gantum fratres. Illud tarnen commodi fequutum conftat,ut nihil certe aliudtquod populo per libertatem nimiâ domefticis feditionibus in om nem rabiem diftolui conlueto, licentia mouendi inteftinum malum in re liquum coherdtafit.Hancob caulam dubium, Igtandû,gratulandum^ ne,anob illas dolendum fuittcerteepifeopum dementiæ fuæpœnituifle poftea,certaargumêta habeo.DoreftatodifcelTuruSjCuminfuperâ Ger mania iter r urfum adornaret,faepe apud familiäres in lachrymas efFufus,

paucorum

LIBER VIL nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;247

, paucorum, quos fîdiiïunos fibi crediderat, èC conGîio SC ucrborum dû , ferto lenocinio feepifcopatu excidiflejquerebatur:dirasin corum capita - execranSjHt ipfi aliquando perfidiæ fuæultrices furias inuenirent » Inteb lexit turn, demum hos fibi ôô epifcopatui fatales conlultores datos fuiflê. Vtiamhuius mutationisregni memoriaapudpofteritatemextct,opex

1 ræprecium lecero ,fi qiùbus uerbis eo die translatio ditionis, in frequent tiordinum 3c principuiT» conucntu pera(flafuit,litehs prodam.Non to tidem,quotin Germanorum lingua uocibus (nam id riium iuxtà amp;nbsp;ta-ftidium prouocaret) me herclc: led quantû Latina puritas,exclutanaufea pro noftra facultate firret,fententiam reddam : cuius quidem hic tenor* iicuticgoaccepijfermèfuit* HcnricusBauarusepifco. Vltraicc.ijs qui- « bus hæc olim cognofcendi poteftasfiet. Carolus Geirorû Dtixmaio- fc resnoftros Vtcraiedlinorumepifcopos bellis grauibus, præcipue Fre. « dericumBadium,nullaiuftadecaufaarmisfemperaffîixit.Cuiustempo «« ribus Oldentàliam nobis ultra Ifelam non hoftiliter, citra diretfiam belli, ce denunciationê folum ademitjfedperlatrocinij fpcciem,cumfcedaclade lt;c incautum opprellit .Qiio bello Trâfilelanorum agri populationibus in- te cendrjs^ peruaftati,prædationibus,padisincendiarr|s, calamitatibus^ « alijSjpulfispolTelïoribus afflicftiacuexatifuerunt «Durauit autemhæc te miferiatemporis ,dum epifcopus magnis fuis fumptibus earn rurfum ui lt;c capta huic ecclefig reftituit.Badio fucceffit Philippus Burgundus,qucm lt;« cgofequutusfui. HuicSuoIlamabftulitdux:ademitoppidupræfidiÛ9 te Couerdam,Dipenheimam,amp;agrosDruentonum,præfidiumLagam. te MultafuperhæcpræfidiaS^caftellainagris Tranfifelanis j cum infigni tt eorumôCdetrimentoSô tirage amp;^ruina.Tra(fium id bellum fuit cùmdi te uturnum,tum atrox,uf(ç ad Philippi mortem. In huius iam mortui locû f « inde ego fuffèlt;ftus, ubi epifcopatü per manus acccpi,ditionê Tranfifcla « nam belli terroribus ardentê adhuc otïcndi,8C motibus amp;nbsp;excurfionibus « infeftisæftuantem.In hæc egoepifcopatusmeiillapfus exordia tragoc- te diæjpacem illico,ad uindicandam abexcidio gentem Tranfifelanâ,cum a Gclro, per epifcopum Treuirenfem,belli pacis^ difceptatorcm ^feci^ tc acfccdusadiunxi. Eccouenitde pace inter nos ita,ut pro rcdditis, quas « arces,oppida,præfidia,ecclefiæ Vltraiedineablata,tenerct,Genemuda, « Laga,ali]s^caftellis,L.aureorummiIiarenumcrarcm. In quibus condi- lt;« tionibus expretsè item additum fuit,ut Dux oppidü arcemcç Couerdam te cum Druentonum agris, oppidum item Öc præfidium Dipenheimam, tc à nobiSjdonec uiueret,his legibus in fiducia pofifideret, ut eorum amp;nbsp;fix lt;« niutp circa iusrur fus ad ditionem ecclefiæ uerteretur ,totidemmilibus te tum refcriptis, fi ftirpe ematrimonio hæredem decedens nulLa relinquex te ret.Perhæcfpes propèindubitatanos tenebat,fyncerafidein paceperpe te taa. noftrum populum per Gelrum fore. Scdcp nos noftra de eo fefellit te rpesö^exidimatiotüdipfaresflatiai coarguit♦ Præter inuiolabilemfoex te deris religionem,cum diutius ab armis luis confuetis artibus, quiefcez tc re nonpoflet:nullisiuftis decaufis,citra diredam denunciationê ullam te

X 4 bcllij

14’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R B R V H VLTRAIECTINARVM

» belh\quo gentium iusujolatur,rurfum impulforibus talium artificibus »gt; quibuidam è pop. Vltr.anno x x v 11. occulta fraude inftrudus. Vitra 5gt; ieduin inuafit.Mox Haflaliam nonnulla cafteila alia in Tranfîfelanis i, ademit.’agros populatuseft, fœdis irruptionibus,ceu inflatusamnis,la* »» te mortalium ftragem dcdit:omnia denicp recenti ac noua belli fpecie int pleuit.Hisego cauflTisJn ultimum difcrimen abreptus,adopem Caroli

»» Cælàris aduerfusuim implorandamadac1:usfui. Cuius opibus Ô^ma* ,5 gnis impends in bellum facffis adiutus, tantum auxilq ex ftratagemate in 3) Gelrûparato fend , ut Vitra. R.heni,oppida,et caftella à Duce ablata in 3» citerioriditione,recuperatadnt, ÔC quidêbenignitatedei.QuiauerocIt* ïgt; entes nod:ri,ciuitates, populi^Trandfelani bello, quodcum Gelro nu* pergelTerunt, in tantasanguftias rerum fuarû coadi fuere, utilludnetç »» diutius trahercjnetp Duciredfterearmis ualucrint:utillius uimaliquàde 9gt; clinarent, frequenti Ordinumconuentucommunitercendjerunt,(quia 3i meis eos opibus me defendere poflèdiffîdebamjUecp fufficiebâ uero)fub 33 imperiumBurgundorumDu.Brab.Com.Hollan.concedendum elle: 3gt; Cæfarem Carolum, eius^ in Burgundicum regnû iucceflbres hæredes » principes dbi deligendos : modoipfeeos recipere,amp;à Gelriiniuriaôi JJ dominationetuerihaud grauaretur. Quodquidêitaratum haberetur, » d mea autoritate amp;nbsp;aflênfucondrmaremtutiadconferuationemamp;iàlu* JJ tem populiditionis^ultral(èlam,inidconfend,nein communishoftis JJ P O teftatê redigeren tur.Porro cum deri nonpofïit,ut Vltraiec.deinceps, JJ autoppida,præddia,caftellajagros,clientes,aut populum noftrûintra » finesinferæditionis,meis opibus redditibusueà belloincurfionibus JJ hod:iudefendam:(qualesexpertipericulo fumus) neep facultatis uel mee JJ uelciuitatum citeriorisregionis,uelecclefiarumfit,Cælàri impenfàsfa* JJ lt;5lasreddere,autcauere,beneficia'ueullarepenlàre:honorem,gratiâha* JJ bitam^opem^ue mihiamp; eccledæin dubfjsnoftris rebus præftitâ reponc* JJ retutnihilhicimmodicéopes urbium noftrarum extenuê,querar^ iu* JJ fia de caufa ditionis egeftatem, per quam, ingentem illam pccuniam in JJ bellum profufam remunerarenonquimus. Volumus tamé publico no* JJ mine maieftati eius pro uirili ,quod datur, rependere : præcipue auterti JJ agros,urbes,clientes,populû amp;2plebem eccledæ Vltraiec.mortales reli JJ giodprolàni^nominisinpofterûàuiiniuria^ amp;nbsp;oppreHione uindica* JJ re, ne religio in noftra ditione diflbluatur : led in eo ftatu ,in quo ufquc JJ ad banc diemluit,in magna gloria deinceps conferuetur.Hæcpropidre JJ curaapudanimummeum agitans,comunitercumordinibus confuluii JJ tenuit^ deea reconfultatio non inter collegiorum proceres, ipforum^ JJ adeo collegioru fodalitia tantum, fed priuatim etiam excellbs quofdam JJ amp;fingulares raros^ feparatim homines è populo amp;nbsp;côcilio noftro.Ho* JJ rum condlio amp;nbsp;iufïu,ubi deliberatum fuit lâtis,horum(inquam ) autori JJ tarcjpriuata mea publica^ pofterorum epifeoporum uice,urbem Vitra' JJ iec'tumoppida^omnia,quantum^præfidiorum ÔC caftellorum totare aj gioneeft,impedimentaeoruin,quæqî bonahucpertinent,iuraomnia,

redditusgt;

L I BE R V1 U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»49

redditiiSjagroSjCampoSjmonteSjfyluaSjfluminajquantum profana? dix et tionis totaregionee(l, eoruin ius in ditionem imperium^ Caroli Cæf» «« amp;2hæreduniDuc.Brab.Comit.Holla»utriul(çftirpis trado.His,perinx lt;« de un alfjs prædqs,pofrefsionibus,per manus à maionbus acceptis, « quæ profani iuris tantum funt^utantur» Quare quantum ciuitatû, prægt; lt;« fidiorum,præfedorum, clientum eftrquantum nobilium hominum,ôlt; lt;« bumililoco natorum(quod ad profana ditionem) qui nobis obnoxrj «« fuerût, acrcligioneobftriôfi,eos uinculo acreligionefidei iurifiurandi^ «c exoluo;Slt;hisquidemlegibus,utinCaroliCæfaris fîdê fuccefforum^ lt;6 Duc.ÔôCominiurent. CefïimusautêabfenteCæfareepifcopatus poP lt;« fefTione apudComit. Hochftratanum AntoniumLala.legatumadid « Vltraiec.miflumu'dquod tabulis ipferefolutis,eius figno Mechlinif im lt;« prefbsjtraditis^ VIJd Scptem.huiusanni,cdocuit:tcftatus^id,fecum « liberis man dans CæfarisiufluueniHe,manu fcribæeft. Infra in margine «c cnimimplicata fubferiptumfuit,LaurentiusDublionus ♦ Vndeliquet, «« eum ius ditionis,Cæfaris DucComit/queBraban*8ôHolla. hærex dumnomineacccpifïe.Placetita(^,utciuitaresamp;caftella,mortalesitem « utriuftp nominisinfergditionis Vltraiec.publiéepriuatim^ in ditionem « imperium^ Caroli Cæf. ea qua diximus forma ,con cedant: fidei religi- « oneÔCiurifiurâdieifèobftringâtrobedientesimperiOjfidelesqad officia « exequenda præftent. Relinquetmihiamp;poff:erisep»fcopisintcgra,quà nomen epifeopatus Vltraieiffini patet,iurifditio ecclefiaftica ♦ Ædes item « epifeopis Vltraiec.propriæ intra urbis ipfius muros in perpetuum fetz « uantor.x 11 i.Cal ♦ Nouem. Cu bac translationis forma breui póft lo^ « anncs SIacheccius,poftea aCefarearchidiaconus urbis ob idfa(ftus,Roz mam profe(ftus eftzuti ea ab epiftopo ordinibus falt;na, pontificis Ro^ mani autoritate cofirmarentur. Peraefta itacp non paulo pluribus uerbis quidem,fedinhancplanefententiâ,epifcopatus traditione, ecuriaepiP copusamp;L Hochftratanus baGlicâD.Martiniafcendere.Hoslèquuta co* cioeftomniumordinu. Hie fpeciofusultimus dies Vltraietfti Henrico Palatino in fpeciem illuxit ,fed fugillationis reprehenfionis^ tacitæ pie* nus: poft quem, epifeopi inde nomine dignitate exutus, abîtû fuz gamcg in patriam mœftus,deferta tædio urbe,parauit. Solenni hicpreca tioniscarmine, quodinaugurationibus principum cani folet, perac'to, Hochftratus omnium ordinumortalib,ftipatus,honorificein hofpitiu deducitur.Pofterodic populus tota urbe in concionem aduocatusj'n Caelaris fidem iurauit:datum^ è more uiciffim congiarium cft.Hic dies deincepsquotannis celebratiorLuorchominu popular!^ plaufu^ppe ha bitus eft, quam ille, quo urbs Danoru procclla deforma ta, ab Henrico Imp.ob mérita BaldericiCIiuenfis, mœnibusrurfu cinóafuiftètzaddita contra barbarorum incurffones paulo fuprauaftatam urbem,arce: ut in ciuitatc ingenua tuti ab oppreftionib. ÔC ui fub antiftiribus, fuis legib* uterentur.Fuit aute hie ccccc. amp;nbsp;i. annus à morte Adelboldi epifeopG fub quoprimaodi) fax inter VItraiec,amp;Holl.ardere coeperat: apulfo

uero ex

RERVM V L T R A 1 E C T I N AR VM

uero ex urbe Ratbodo PhriHorumrege,D,CCC. fupraXXXiiihQuo anno Vltrai'edum Vuillibrordusreucrfus, faccllum crucisprimum po* fuit. D.c CC*xxxi[.ab reditu cius è Roma in urbê,Sergfj pontif .auto* ritateinepifcopatumconfîrmati.QuoitcmannoThomæiàcellumjpo ftea Martini didu,ab eodem epifcopo conditum fuit epifcopatus,8^ ab epifcopis rcgnari cœpit. A' regni Hollandici origine,DC.LX X xi Lan nus, fi tempora rede à fcriptoribus digeruntur. Cætcrû abfumptus hie dies eftingentilætitia:edita fpedacula,£lt; ignes tota urbe accenfi,amp; fup* plicariones deçrctæ. Literas poftridie Amorfortiam Hochftratanusde rebus circa urbem adis,ad fenatum dedit .Ledæ funt in frequeti curia,in banc fententiam * Quae fadæ tranfadæ^ pridem inter Cæfarê amp;cpifc, Vltraied. leges fint,n5 dubito quin fando accepiftis,uiri prudêtes,ctami ci Hdeles. Inter quas epifeopus ius omne profànæ ditionis ,ciim huius ur biSjtum aliorum oppidorum,caft€llorum,uicoru, quantum^ locorum inferæ regionis eft,cum illis rebus qug eo pertinet,Cefari aflenfu religio nis^mancupio tradidit : uti ipfe nudiufquartus in curia Magna, quo rc^ ligio frequens cum pleraqp nobiliiate,amp; aliquata parte plebis couenerat, publice luculentis uerbis expofuit. Perfeda turn quidem pias ob caulâs folennibus cæremonijs translatio eft: ÔC poftero die fada inauguration Eadem uia ad uos quoep libens me confèrrem, ( fum enim in id legatus à Cæfàre huedatus ) uti harum rerum, quas Icribo, cognitionem oculis ueftris deferrê. Sed cum per curas, quibus hicdiftincor,id fieri hoc temgt; pore nequeaf,leg3tos ad me cum liberis mandatis,autoritateet permifiij decreto ueftro Vltraiec.mittite, ut vi r. Cal. Nouem.fub uefj^jcrû in ur.-be præfto fintjôô de his conucniât:fimul ut inftrudi ad ea quæ dixi,prargt;' parati^ ad refpondendu ueniant. Recitatis Ïiteris,placuit ueterc quoc^ fenatum SC populumaduocandum,utcommuniter confultarent. Lfga ti Vltraiedum v11. Cal.Nouemb.decreto concilrjè fènatusprindpjbn mittunt,homincs prudentia et autoritate inter fuos clari,Iacobus Dolre rus,Ioanncs Sofius,Petrus Hardefeltius, Segerus Vuilda.His pcrmiC lumàlènatueft,ôôpopulo,utidquod nuperin conuentu Delphenfide libertate legibus ciuitatis propofitû,ô^ in Hochftrati Vltraiedu, pro* ximum aduentum, integrumreiedumfuerat, ex fua fententia tranfigcx rent.Poftridie quam legati Vltraiedum uenerunt, ad Comité in collo* q uiu funt admifsi : pepigerunt^ antiqua iura ciuitatis, ut liberi,ob prifti na amp;nbsp;recentia merita,ob fingularem fidem,quameo bellopræftitiffént epifcopo ód Burgundis,fuis legibus perinde uterentur, atlt;ç ad earn uftç diem ufi effent, pada ipfaHochftratanus fide fànxit: cÓfcripta^ funtin hæcuerba * Exordium quoniâimpendioin attentione conciliandauer* bofumeft,haud duxieuoluptatehiftoriepnarrationis effe, hie inferere, ” PrimtimCæfàréeius^hpredescenfere,ut Amorfortrj eorum^ circùm agri in inféra ditione Vltraiecdiberiomnesfuas leges habeant:iuraiu£e ralia prædiorum,urbanorum,fuburbanorum,clientelarum,uiarum fcr* « uentjlibei'tatem priftinamretineant;inpoftefsionibusmaneant:in con*

fuetudinibus.

L 1 B E R V 1 L nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*5*

fuetudinibus,ufucapionibus,ufibusrerum fuis quicp, quibits ad banc « ufqp tempeftatem honeftè laudatc^ ufifunt^relinquantur, ludici fuo loei « proprioj et nufqua alibi, mortales utriufcç nominis fiftantunHæc ita ra « tafunto.AmorfortiiSi,fîmulac Gæfarinprincipemreceptuserit, eius^ t( hæredes utriufçp fexus,Duces Brab^Comites^ HollJuxtatranslationis tt baud Ita pridem perfeiftæabepiicopojtenorem* Siobbancregniin no-» lt;c uam formam redadi uicilsitudinem populum Amorfortium,eins uecir lt;c cùm ditionem ftatim,in pofterum'ue pontifex Ro»quis, aut alius quiuis « infeftauerit:ea controuerfia nullo ipforuincommodo iadura uefuftoL cc let:autcertèautoritateponti£eares,ipfius'ue,undepetendaeft,utcom-' probetur, lui maxime operis accuræeritîSc quidem nullis illorum uel lt;« fumptibus,uelimpenfîs.NoncommittetCffar,utinRindû,uiIlam,præ clt; dium iuris Amorfortrj in Gelria,grauiusuedigal imperetur,quàm eo^ ce rum qui incolæin ea ditione fundos, agros ue pofsident. Quod fi dp clt; uerfum ufu ucniat,in ea re pop.Amor,tuebitur.Si in pofterum ulla con- «t trouerfia,quod'uedifsidium interurbem Vltraiec.amp;aliaoppidainferæ « ditionis exoriatn'n eo certamine Cælàr,eius^ pofieri hæredes non ultra et fe immifeebût, alios'ue integros incorruptos^ principes in populum c« pareftetæquûgerere,prgftabunt. Siquotemporeidêpopulusdamnû «e acceperint, prædationibus ueeuaftati fuerint:armis eos perinde ut alios fuos populos Cæfardefendet.Iusitemerituolentibus,infuiscaufis per «' régnaBurgundicinominis iudicio diiccptare,itidem utialijs eiufdem po lt;nbsp;pulis, Multisannis,præcipueueroabxi.multigraues motus,difsidia, feditiones inteftina?jfecefsiones,bellain urbe Vltraiec.fuerantnn primis autêlfelfteinenfe.Capta ite caftellaamp;f præfîdia,ut Meidenfe, amp;nbsp;alia nongt; nulbjquibus ditionem inféra populationibus amp;nbsp;minis euaftarant.Qui* bus decaufis Vltraiedina res in magnum detrimentû,perniciofum ma* Ium,impenfàs,fumptus intolerabiles,æs alienû grande defluxerat:unde plerifipmortalibusobnoxfj, hypothecas,tabulas^ equeflres,8ô diuerlt; fàs prpterea tabulas,prgfertim unas illas dec, amp;nbsp;V.M.philipporû in ufugt; ram redimibilem commun! omnium ordinumuicefigno imprefîas de* diffent.Huiufumodi conatibus ac confilijs quia Amorfortq femper ad* ueriàtifuerant,ne(çaffenfufuo ea approbarant,idquod apud omnes mortales inea ditione liquide conftabat:fed ne ipfiVltraieclini quidem ad earn ufcj diem re ipfa refellerant. nam hi quotannis in conftitutionc tributaria in domos rufticanas,in exadionibus item ftipendiarrjsalijs* Amorfortioru prædia,uillas,8d agros,libcrareliquerant»Petiuerunt A* morforti),ut Cæfaris iudicio,huiufmodi onera,debita,impenfæ,tabulæ cqueftres,amp;fi quæaliæ omnium ordinum commun! nomine incredi* torum manus obfignatæ exiuiflentj nihil incolas ciuitatis Amorfortiæ^ rorum'ue uel bona uel agricolas obligare cenferentur.De quibus ita dcgt; cerni placu!t‘Non permittet Cæfar,(quod ad hæc alia^ débita fine con* «4 iènfu pop. Amorforti] conflataïquibus'ue nullo obfignationis fuæ teftp „ monio afifenfer!t,fe deuinxerit’ue^ut uedigal tributum'ue ullû !n agros, fundos, '

Äfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;RERVM V L T R A I E C TI N ARVM

» fundoSjUiüasTJCpop.AmorfortijiCaufainaudi’taJata^nondumfènten-* ’* da,conrtituatur.Sed neincccptetuf quide res qua 3 quæ ipfis detriment ” to nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ex iuris formulaiaut uoluntate permiflu ueeiufdê pop. Amor*

’» fortii.Cauebiturindeinpóftcrumjneiterunripullulerjfed utihgcconiro ” uerfia in uniuerfum dirimatur. Placuit quoq? * ß forte bellu ( quod Deus gt;» auertat)rurfumforetpofteristemporibus,utC^farintra ciuitatemfuo »’ fumptupræfidiaarmata equitum clafsiariorum,quibus tum ad eitis cu* »* ftodiam opusfuerit,habeat,alat^îutiplebes incolæ^ impenfarum im

munes feruentur: ueluti à Cæfare ÔC epifeopo,bello aduerfus Gelt orum Duce proximo faclitatû fuit. Quod ad coélurg cercuifiariæ ius ÔC liber* ‘ tatem ab epifcopis acceptam, intra fecundû miliare à ciuitate: uti eadem

liberras intra totidem miliaria in Gelri ditione à ciuitate concederetur, ” ubiiam Cæfàr in fuam poteftatem redegiHèt: ita fidempepigit. Ciuitas

Amor.'ortia, quoniâaliquantaparte à ncgotiatione amp;nbsp;mercimonio ’gt; (fluræ cereuifiariæ celebritatemfuamnundinationemcp habet, permit* »» tetCæfar,nequisintrafelquimilium àciuitatecereuifiam coquaf,ultra ’gt; in ditione Gelriæ,ubi Ccâ fui imperij fecerit,iuxtà,ac cis in inféra tegionc. ’» Excipientur,fiquihacuetuftiorcmimmunitatem habeant.Interim utlû ’» berum ßc uolentibus,amp;ius,familiæ fuæ cuilt;^citra nundinationcm, co^ ” quendi.Pctentibus,utpr^fe(fî:us,qui^ in pofterum resVltraieótinas inz feræditionisadminiftraturusenet,antèin has leges iuraret, quam pop» Amorfortius ad iufiurandum ,cum^ recipiendum, tenerctur : ne'uc ad iuranduminCæfaris fidcm prius obligaretur, quam per legatos Bur' gundionum hæcpadaCæfarisaudoritate confirmata, tabular^ conß* 5, gnate,iufta forma tradit^eßcntata fide fancitîî eft’SimuIatcf cum Amor

fortijs Cfjfariconuenerit, iufta forma tabulas ßgno fuo imprciïas illis ip-ßs tradet.Erit curæ,uti ratæ feruentur pop. Amorfortio : mandabii^ 3» prgfêÆs ÔC rerum fuarû curatoribus,uf earum pacfiacxequantur,eti!liba 3» tahabeât:dent^operam,utinuiolatateneantur. Promittit Hochfiratus 3» hisfuis tabulis pop. Amorfortio apertas tabulas à Cæfare iufta forma sgt; intra menfem fequentem. Qiiod quidê ne pro uano habeatur, hifce fùb* 3î fcripßtjßgnum^fuüimprefsitjV.Cal.Noucm.annoXXViil.fupraM* 3gt; D. Supplices petuntAmorfortqhec ßbi audoritate Cefarisafiirmiari* 9i nbsp;nbsp;Cego et uicehæredû meorû Ducû Comitum Brab.HolI. principum

3J urbisVltraied.ciuitatis^Amorfor.aliorum^oppidorûditionisVltraz 33 iedinæjpræparafo confilio præfèdi noftri amp;nbsp;legati inft:rudus,ob meri* 33 ta,prô fingulari fideitêergaepifcoposfuos maiores,infuper propter h o 3s nores legato meo inaugurationis die habitos, populo Amorfortio ita 33 cOmprobojUt fjfdem Præparata confuliatione Præfedæ regnorum me 33 orum citeriorû amitæmeæ,legati^ prioredecreto data funt. Quare iu* 33 diciorum præfidibus,præfedis, libellorum magiftris, mortalibus omni 33 bus à confilrjs noftris per Hollandiam,Zelandiam,ditionemcpVltraie* 33 dinam,pretoriciuitatis Amorfort, impero, ut in quietepop. Amorforr» »3 his legibus, hac^ libertate,audoritate mea aIFirmaiis,utipermittant: 8d

LIBER V I ï»

tà quidem forma ac tenore,quo hic pofitæ fùnt»Nemo cotrà tto, aduer^ « furn ue facitorne uc ipiï contra fieri committunto ♦ Sic emm mihï placet» Mechlini^,pridiè Non. Nouem.eiufdê anni. Hæc tametfi ad hune ma- « ximèmodum Ceiâris iuHu rata elle in perpetuum pop.Amorfortioex fœdere debuiffent, noftra ftatim memoria tarnen pleracp contra fas Só sequû VltraicÆmsimpuIforibus,ab hominib.callidis magis èC acutis in nterpretando iure, quàm dodis autprjs, quos paru fœdera teuere uide* ibantur,côtempto principis decreto uiolari cœpere. Vt alia omittantur, in pa(flo tradendi fe fub ius Burgundicum illud fuitpr^cipuîrNon per^ c miflurumCæfàremjUtobæsalienumab Vltraieclinis bello Ifelfteinen lt;c fi contractû, aliam'uc debitam pecuniam fine Amorfortiorum confenfu lt;c confîgnatione'ueconflatam, ineorû agros,fundos,prædia,uillas,caufa lt;c indida, aclatanondumièntentiajuecftigalconftitueretur. Inhocfœde^ « recum fimpliciterfit pofitum,citra temporis defignati circumfcriptio^ nemjCxprefia^ Iibertas non modoincolarû ciuitatis,fed et agricolarum, qui fundû Amorfortq iuris colerenupofteaexortifunt, qui temporum non tantû etannorû metam finiuerunt,fedhominûetiam perionarumep rationes circumcideriJt,ôô poflefsionibus intra angufiias quafdam conz ftridis,tantuminterpretando declarando^feedus reliquerût,quantum ipfisuifumfuit.Quantumfundorûanteannunï XXVili .iuris Amor^ forti] fuifiet, folum in fœderehaberetur liberum : qui uerô ab eo connue biorum afîinitatibusèfocqs ciuitatibus accédèrent, uedigales cômuni cum aliarum gentium eiufdem ditionis agris ièruitute, deinceps forent» Quod quidê ne dicam quàm contra liber tatis legem, ied quàm parum æquum fit,uel hoc unum coarguerit.Cum enim affinitatis coiundione per conubia cum focqs ciuitatibus, fæpe alio homines demigrenqagro^ rum ,qui ad earn ufcp diem liberi fuifïent ,pofiefsiones per commigratio^ nem libertatem priftina exuere fimul necefîê effet. Si quiaccederêt,qui^ allô decederent,ftipendiarfi forent:quantum ad ultimum de ca libertate reliquum Amorfortfjs fieretcHacinterpretationeex ipforum commo--doamp;bonofœderecircumcifoà liberis poffeiforibus ad eorum agrico laSjtanquamdeboueadafînumdefeenfum eft:utexpreffa confeffioneli-bertatis dominiorum in litem traheretur,utrum ad contribuendû dimi*-dium,agrorumliberorum cultores tenerentur. Aliam quæftionempax rum diredam ea lis fecum,ut anfam anfa traxit: num ciuis qui à ciue hbex rum agrum conduceret,in dimidium ftipendiarius cfïèt.Negatum hinc, afïirmatum illinc, non fine acricertamine'eft.’res^iudicio difeeptariccc pta. Poftremo in legibus non fuit expreffum,ut ad confèrendû clauden* dis fluminibus, abigendo ue c pafeuis per exadores pecore,cogerentur Amorfortfijidquod pofteafuitfàditatumzfed ne quid inhac côtrouer fiaincœptaretur quidê,nifi iure,aut uoluntatepermifîu ue Amorfortio rum:fimul uti ea res integra tam diu feruaretur, dum iudicum lententfjs finita efîêt.Dum ea Vltraiedi,à quibus diuertit oratio, conficiuntur: op pidain Gelria à Burgûdis bello capta, dedudis prgfidijs Duci reddun-«

— nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y tur»

2^4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;R E R V M VLTRAIECtINARVM

tunFœdere Vkraiedicum pop'. Amorfortio pcrado, promiflTum Icga* tisjdatis in fidem tabulis Comitis figno impreisis,Cæfarê intramenfem fequentemdepacflofoederecumdiierta omnium eorumamplificatione nouas traditurû.Petentibus poftero dieutdomum ifta renunciaretjpo-* teftas faCta eft. Amorfortiam reuerfi legati,extempló ueterê et nouum ló natum S)C populü conuocarunt .Lecflæ foederis leges ex lèntentta Hoch* ftrati vdegatorü confcnptæjtolerabiles Ôé æquæ omnibus funt uiiæ, Habitæ legatis gratiæ inde (unt, quod fidelem operam pro libertate con feruanda pr^ftitifiTentrplacuit^ fenatufutcommuni decretojoannes So fins, Segerus Vuilda, Petrus Hardefeltius,legati Vkraiedumad le* gatûCæfaris redirent,renunciaturi,fenatuipopulocp Amorfortio con* ditiones placere: utep ei gratias agerent, quod fe benigniter non au dilTèt modo, uerumetiâcumingentifauoreomniapenefua poftulatarata elle iuniffet. Quare Amorfortios uiciHîm obnixèoperâ daturos,nefideab ullis,nontantum ciuitatibus focijs, fedgentibus erga principem lupe* rarentur.HacIegatione Vkraielt;fi:umdecreta,ad Hochftratumuenerûc«. His refponfum, ut quando nihil fuperefîet amplius,domum redirent,(è paucis diebus inaugurationis ergo Amorfortiam uenturû. Tertio mox Non.Nouem.cum C.equitibus eo uenit : in ciuitatêingénu gaudio ab omnisordinis mortakb.deduckus, cûlblenniprecationis carminetem* plu Georgri tutelaris,feptus religione amp;nbsp;fenatu, effufa^ ad fpeôtandum triumphi Ipeciem plebe, recipitur. Sequent! die in curiam, quo fenatus ÔCprions anniConfutes conuocatierant, agmine nobiliû feptus uenit. Ibi Laurentius Dublionus:Exueftris(inquit)legatis,quîinterCglaris le gatum 8C ipfos de libertate ueflra conuenit,iam pridem accepiftis.Quæ igiturabfènsComestumcum illistranfegit,eaprælens uobis affirmât comprobat^dndetabulf de translatione perpetrata ditionis confe^læ, ea forma,qua fuprà paulo pofui,à feriba funt recitatac, Sub has leóu dt* ploma,Comiti à Cæfaredatum,de liberis mandatis permiffiicp 8C ex au* toritate conftituendifàcukate. Ad poftremum feedera libertatis paulo ante cû Hochftrato confcripta:qug rurfum in frequenti fenatu ille amp;nbsp;fcri pto erimprelïo (îgno,fidefanxit:affirmauit^feintramenfem amplifica ta,acCæfaris magno fignoimprefïajfenatuitraditurû.ExuIquidâAr* noldus Clemens, qui propter occifum ciuem nuper, in perpetuum pul* fus fuerat,noui principis beneficio confilùs, ueniæ fiducia in ciuitatê re* dierat.Dehoc Cornes ita propofuit,ut,fi fenatui uideretur, huic homt nijCÔcefiTa uenia admifsi, reditus Cælaris beneficio daretur. Vnum ilium fupplicemeffe.quofaciliusnoxa condonaripoffet.Fieri id paffim in no* uorum principuin inaugurationibus,ne ut infolens,quod peteret, reifee retur. Polle fe quidem fuo iure hic amp;nbsp;potefiate uti,fed malle id lenatus ar^ bitrio facere, 8^ iura à maioribus tradita illabefadara pop. Amorfortio relinquere,quàmuio!are.R-efponfum Hochftrato eft:non uideri idere* pub. efle. hocenim exemplo alios homicidasilluftribus femilfisortos, ad reditum peramicos parandum,confurrelt;fturos: ut id, quod Cæfaris benefi

L I B E R V 1 t

benefîci'umfuiffet, abalqs in pofterûad refciïTum picbifci'tum trabcret. lulTusextêplôexulà Comité ante occafum folis è ciuitate facefsere Ad^ uocatus eodem die in concionê tota ciuitate populus, poftquàm confid caufas translat^ad Burgundos ditionis paucis pr^iènte Cæiaris legato, ôô Abftemio epifcopijperoraiîet :in fidem Caroli v.Cæiaris,amp; hæredü ducum comitum^iurauit»Hochftratus in ueftigio iurauituicifsim inlp bertatem populi,quam per fuos legatos pepigerant .Peradum iuGuran dum, tubicinum qui ex Vltraiedo acciti fuerant, cantus fufeepit ante eu riam.Quibus epinicium modulantibus fparfum fexies è fublimi côgia riu eft.Redudo indedomû legatomunera à fenatu funt data,boues duo eximia fpecie,amp; cornibus inauratis ,infignia gentilitia Cæfaris Sgt;C comi tis Hochftratanipræfeferentes.Exceptus eo dielegatus eft à fenatu, ma^ gnificoluxu apparato c5uiuio,àquo uiciHim fexèciuitatis principib.coe naaccepti. Varialætitiaperfonuiteanoétetota ciuitas.Ignés in pontib» amp;nbsp;uijs omnibus ingenti laudis aC palmæ certamine funt accenfi ♦ Mufici et tubicines cû funalibus arden tibus côcinnè modulantes,folTam in terio rem ultro citroep nauigando iuCundum fpedaculum præbuerunt ,Et ui catimin multamlucem comeflTando aepotando continuatum eft.Po ftridie fex principes confiilares Cornes ad fe aduocauitrhos prefentibus àcôfilioheroëAflendelphioJodocoSalbautio,ôd VincentioCornelij F.multa de pr2Ctura,de plebi{citis,de iure prætorio percontatur: deinde quas controuerfias fenatus, quas tribu ni dijudicarent : quæ comitioru ratio eftèt:quo ueanni tempore eahaberentur. Ad ultimum,quibuslc^* gibus uici Amifiani uterent.HæC diligenter à confulibus expofita, fum^ rnatimilli ftilo exceperunt.Dimiftosdomos fuas,eodem die rurfum ad fè aduocatradis^ pro munificentia grattjs, mandat illis reipub, curam: ut pari uigilantia ÔCconfilio,quo ad eum ufcpdiem fecilïent, pergerent cP uitatemàproditionetueri.Dataordine indeconfulibus in fauftumfœli cem^abitum dextra,per Afsendelphiûcosinterrogariiuftit,num fena tui amp;nbsp;pop. placeretjSegerum Vuildâprgtorem dici. Annuentibus con fulibuSjSegerus per uiatorem accerfitur:8lt;S exado iureiurando,concepgt; tis uerbis,Comes Vltraiedum abrjt. Latebanttum adhuc quidam ab-diti, qui direptis bonis ad cædemab epifeopo conquifiti fuerant. His in publicum prodeundi poteftatê turn fecit : dimifsi itê è carccre captiui* Edidofub hæc publicè cautum, ne quis, obliterataanteadaruminiuria rum memoria,alteri conuicium diceret;propofitamulda, ultimum fupgt;-plicium,8c bonorum publicatio.Inauguratur Cornes ij s ipfis diebus Vi cæamp;Rhenis.Dublionus interim Arenacumadiulîurandum à Duce e^ xigendum proficifeitur. Hochftratus antequàm ex urbe in Brabantiam iterretro faceret, compofito utcuncp eius ftatu, rempub ♦ ita ordinauit, utMichaelem Enkefordium Cardinalem ablèntem, aemukos annos Romæagentem,epifcopum diceret, Præfedus urbis fadusloannes Erz remôdus : Cofs.didi, Henricus Verborchius,et Petrus Merfeltius,Prp torconftitutus loannes Culenburganus. Fuerunt inde res Vltraicdinp y a afeditio**

R E R V M V L T R A I E C» L I B. VIT»

afeditionibus qujetæ,Sedutcumpn'ncipibus,nidefedionibus regno^ ' rum iura amp;inftituta uariantur:itanon folum cum recenti Burgundo^ rûi'mperiOjUrbis confuetudines antiqu^ ÖC inftituta prifca funtabroga* ta, fed noua etiam facies ædium facrarum amp;nbsp;ædificiorum publicorum euerfiombus induda:facra profanis mifceri,fumma l'mis commutan cœ perunt.Populo comitia antiquata:confulibus èc fènatorû duobus pria cipibuSjRomanæ libertatis infigniatogæ argenteæ funt detracflæ» Jus dicendi Cofs, legendi item fenatum ,fubmouendi^, citraordinc,quanz do uifumeft, ad principem translatum , Noua iudiciorum forma inue^ ô^a.Quinquiuiratusad Prætorem tradult;flus.Cætera utquxeßindeua*

rio habitu domi gefta funt, non eft opéré hic perfequi, cum eaquæ proprie huius n oft ri fuere inliituti, ad exitum huius annijfcribere uix fuftecerim»

RERVM VLTRAIECTINARVM LIBRI VII. ET VLTIMI FINIS,

ERRATA, CtV AE OBREPSTSSE OPERA* ruhincuria, inter coUi^dum 'Sndicem deprtehen' ' dimuf, ita emmdabis.

p4g.JJ

in/^^teret^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2^.4^.X^rouerlt;id-.4iî-^^feia

iccntit 6y

exulibus iz-^.4 [oeietitem cum eh^erpetuiintungehr Eid.ifrftetteefocuurbz

zzz i.^^es Jf^nefall^Mgrf

is menüs-Ht^pffMbitus zyj. 44.^iuterni^ft^

rervm