Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op:

http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

tf i^4Wb^lt;ö

Ä nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fim» nbsp;nbsp;nbsp;t

tilt;l tö^ ticfltocciti ilt;r pntcömtttS lt;Æf**lt;* totia ottö 4b5îa tnonAfHfîtf Otij m c^dlBbn cuvfUb^^ ’'(jT ^Status lt;^45 'tawitS i^pbn ^pofRô^^ô;

‘C^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ßtr tóte '

xüy i^uts ecamp;Ceiif 4dtö^»d«e»ö^

Tvwt

Theoloçit O

Octavo n’. »49»

DEPENS lO ORTHODOXAE fidei de facra Trinitate,cótra prodigio-fos crrores Michaelis Serueti Hilpani: V bi oftenditur hæreticos iureGladii co-ercendos e{re5amp; nominatim de hominc hoe tamimpio iuftc amp;nbsp;meritó fumptü Geneuæ fuifle fupplicium,

FIDELIS EXPOSITIO E R-rorum Michaelis Scructi, amp;nbsp;breuis eo-rudem refutatio: vbi docctur iure Gladii coercendos efle hæreticos.

V A N Qj- A M inter alia errorum portenta, quibus Satan renafeen tisEuagcliiluccmhac ætsteob-rucre conatus eft, apprimc dete-ftabilis eft impietatum cogeiics quam Michael Seruetus libris c-ditis euomuir:antchac tarnen ho

minem non putaui cx profeftb rcfutandum,quia t a ta fuberat eius deliriis abfurditas, vt nullo cótra pix gnante, vitro in fumum abitura fperarem. BreuL ter quidem vcluti in tranfeurfu in meis lucubratio-nibus attigi eius nomen, vt pii Icftorcs ab eius infi-diis fibi attentius caueret.Scd quia fpinofas S: erra-ticasdifputationes quæ nihil quam fimpliciumfi-dem labcfafFarcnt, data opera agicare, mco iudicio vtile noneratjàiufto conflidu abftinui. Et fuperua cuuSjVt nuper dixi,videbatur iftc laborzquia pericu-lum non erat nequos fanæ mentis homines amp;nbsp;me-diocri fenfu præditos,tam futiles ineptiæ caperent. Namquum vcrfàtilis ingenli hominem ftultacf-ferret ambirio,prorfùfquc tranfucrfumraperct, no mirumeft fi tali mentis ebrietate attonitus, plan-fum quibudibet fuis figmentis dederit. Vt verô fc-cum alios inebriarct,quorum diuerfa crat ratio,nô limui. Poftea ex bonorum virorumrclatuagnoui

a.ii.

me fuiffcdcceptum.Nó reputabam fcilicct,quid va-Icat fpiritus vertiginis amp;nbsp;ftuporis, quo Dominus Ca erx fuæ dodrinæ profanationcm vlcifcifolct. Ncc verô mcIatcbatquidpaHinidcnütictin Scriptura, quid variis omnium tere tem po rum cxcmplis tefta-tum fcccrit: fed nefeio quomodo têcurum me reddidit ipfa dogmatum fatuitas, vt in mentem non veniret, fiquando iram Domini mundus prouoca-uit, dignum eflenoftru hoc feculum quod in fum-mum ncquiciæ cumulum peruenit,longe atrcciori-buspœnisquàm quasolim aduerfus ingratos cæle-ftis dodnnx contemptores fliiHe éditas legimus.Pu deda funt ludibria quibus Valcntinu amp;nbsp;fimiles nebu Iones lufifTcteftiseftlicnxus. Sccutipoftca alii funt perindecrafTi impoftorcs,quosmirumeft non fta-tim multis cum probris fuifle explofos.f^d igitur caufajclTe diccmus curneipfisquidemdcfucrintaf’ fecla:, nifi quod homines perperam curiofos,noua-ïùmquc rerum cupidosDominus iuftoiudicio præ-cipites cgit, vt claufis oculis ft in manifeftos Satanac laqucos induerctiQuid hodie? Maior pars, humano quoque pudoreexculTo,paid Deo illudithntrcmen-dacius myfteria non minus proterue irrumpunt, quam fl porei roftra inpretioftm thefaurum ingérèrent. Multi impura fcelcftaque vita Euagelii pro-felfionem contaminant. Atq; (vt alia taceâ)vidcmuj quàm audader lafeiuiant plurimi in fuis cómentis, j quam inexplcbilis nouarum rerum cupiditas,infant pruritus inllar, alios exagitet. Hisergo vitiisiuftam ac debitam mercedem repedit Deus, dum homines alioqui non ftupidos,S; aliqua dodrina tinâos bru»

ta quadâ focordia in fccdos pudcdôfquc errores pro-labi finit. Hoc quanquâ non in temporeCvt deccbat) rcmedii adhibendi caufa meditatusfum: vbi tarnen rcipfaedoólusagnoui, non adeô miratusfum, multos cfTe in kalia tabe ifta infedos.Qiwd dico,no mo do in bonam partem accipict xqui amp;nbsp;modefti illius gentishomines, fed in corrigendo patriæ fuæ malo (quodvtinamnonaliisquoque regionibus amp;: præ-fertim Galliæ noftræ commune foret) mihi libéter fubfci'ibent. Vulgaris hic morbus eft, ac ferè vbique régnât, quôd vt quifque ingenii agil itatc pollet, ita cum titillât inanis curiofitas. Sed in Italisfone propter rarum acumen magis cminet.Iam qui ita cupide vétofis argutiis inhiant, digni funt qui no folùm véto pafeantur, fed mortiferos quoque Satanx aftla tus forbeant. Hoc quum fidi amp;nbsp;idonci teftes quibufdâ fuis popularibus contigifte rctulerint ,non eft quod diftimulem, fi forte ad fobriam mentem moniri redire poftint. Arque vt eos fuæ leuitatis pudeat: quof-dam fcio ex diametro inter fe difridcre,qui fe tarnen Scruetidifcipuloseffc profitentur. Quis nonvideat tantam ex nouitateîqualifcunque tâdem fit) eos vo-luptatc caperc, vt hoc folo titulo faueant ignotis er-roribus.ac interea pudendum in modum fe ad ambi guas pugnasquafi Andabatæ proiieiante Vcrû(vt a-lienis prouerbiis fuperfedcam) potius fe Madianitis fimiles effe agnofcant,quos fpiritus vertiginis in cæ-• cos conQiftus ita inftigat.Et îanc hoc non mediocre |i labons mei pretium fore confido, fi homines iftos,

qui parum confideratè hadenus Serueto fuerunt ad-didi,adfobrietatem colligam.Quanquâ mihi fimul a.iii.

propofitum eft, fiquorutn inûnabiîis peruicacia fue rit, nc imperitos fccû irretiant,perucrfis corum fal-laciisoccurrerc.Nam ouod citiusfadumcfte opor-tuit, faltem vt nucaggrcdiar, maior ilia quam dixi, cogit neceftitas : prxfertim quum nouos fermoncs excitarit fupplicium quod nuper de ipfo fcétæ autho lein Iiacvrbefumptii fuit. Siquisobiiciat vel igna' uum efte bcllum quod mortuo infertur, idquc non obfeurum diffidentiæ meæ fignum ciTe quod nunc mortuo infultcm,cui viuo amp;nbsp;loquenti pcpercerim: vcl crudelc effc qui mortui hominis vmbrâ infeder: vtnufque prompta eft facilîfq; defcnfio. Ego cnim, quandiu fpcsfuiteiusad fanam mentem reuocandi, priustimopcrammeamimpcndctcnondcftiti. Ac ncdubiis nairationibus ledores morer,tantum fim pliciteri'cfcfâ quodduabusante morte fuamhoris verû effe corâmultis teftibus confeiTus eft.Quû mcû colloquiû petiiffet, miffi funt duo Senatores qui me in carcercm deduccrét.Quidnam vellet rogatus,dixit fe veniam à me petcre.Ego verb ingenue præfa-tus.me nunquam priuatas iniurias fuifte perfecutû, quanta potui mâfuctudine admontu:i.â me ante an-’ nos fcxdecim, nô fine præfcntivitæ diferimine obtu lifte mcâ opei ä ad eum fan.idum, nec per me ftetiftc quominusrefipifccntimanû piiomnes poirigeiét. Deinde literis priuatis cû ipfo placide cgilTe, nec vl-lam captafte oftentationem. Denique nullum à me bcneuolctiæ officiu fuifiTc prætermiiTum,donee libe ris mcis obiurgationibus magis exacei batus,rabicm magis quàm bilcm cfFudit. Verùm fêrmoncm de me abfcindcs,rogaui vt venia poûus ab æterno Deo pc-

'7

tcndä fibi cogitaret, in quem nimis atrociter coniu-meliofus tucrat,trcs hypoftafeisexcluseffentiade-lere tcntans: ac Cerberü tricipitc vocans,fi realis inter Patréamp;Filió eius,amp;: Spiritüdidinftioftatucte-tur.Filium Dci fibi placarc in animö induceiet,quc fœdè fuis cómentis deformans,amp; negans in ea carne quam induit,nobis fimilcm.ademptofraterna.’ con-iunóiionis vinculo,vnicû redcmptorcabncgaucrat. Q£uin monendoamp;hoi'tâdo nihil proficeiem,nolui fupra magiftri rcgula fapcrc.Naab hxretico homi-ne,qui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;peccabat, fecundum Pauli præce

ptû difceffi. Ad populu quod in plaufibili caufa me non venditaui,modeftix,nó timiditatitribuct xqui amp;nbsp;candidi iudices.Necvcro mihi adco formidabilis fuit Seructi eloquentia,vtfgo cius metu piohibitus, in ipfo rcprimedo obmutuerim.qui loge robuftio-res pro affcrenda Chrifti caufa fæpius lacefTcrenon fumveritus.Quin potiustimui,nc fi argumétû illu J ferio tradandum (ufcipercm,maleuoli forte aliqui obftrcperent,mepugnandi nimiseffecupidó.Nunc veto quu mortui hominis reliquiæ peftiferu fœtoré fpirct,quii'quis malum ne lógius ferpat,remcdio ar-ccri indignabitur,imp: obum fe amp;nbsp;crudelc oftendet. Q^àm præpoftera obfecro ifta eft humanitas,vt filé tio tcgatiir vnius hominis dcdecus, Satanæ aucupiis mille animas proftituieVtinafcpulii effet Seructi er rores. Scd dû eosvolitareaudio.tacere fine pcrfidix culpa, no licet. Q^anqua no tâ huius lucubrationis, quàm inflidæ hommi pœnæ rcddenda ratio eft. Ni quicquid aScnatu noftro aéfû eft,mihi pafl'im adfcri bitur.Ncc fane difi'imulo, mea opera cófilióquc iure a.iiii.

8

in carcercm fuiflcconicdum.Quia rcccptohuiusci uitatisiure, criminis rcii peragcreoportuit : caufam hiicvfquc me cHe profecutum tateor. Ex quo conui-duscft, me nullu de pœna verbum feciirc,non folû boni omnes viri mihi telles crût,led malis etiâ cócc. do vt proférant fiquid habet. Sed quatenus progref-fus fim, nôtanti interell,vt publico libro calumnia qui mihi afpergunt vel turbulenti homines,vcl ma-ligni, vcl llolidi amp;nbsp;cbiiofi, purgetur. Alia(vt video) caufa nunc agenda cil,

A«chrilhdniiludicjbiti htereticof fufiireliœat.

ATq; vt hic mihi cumduobus hominû gencri-bus nrgotiii ell, ita diftinôlè vtrofque vt meré tufjtratHabo. Multi hodie funt tui bulenti homines, quibus fi liberû foret quicquid intus côceptû habet* effutire, nihil no pro cftra:ni fua audacia cóuellerct. Illis nó mirû ell fi tat opéré arridet impunitas licé-tiæ mater .facile etiâ fubfcribunt Epicure! omnes ac Luci^nici.quorû voluptati hoc vnû dcell,quod qu:e inter fc c]âculumamp; xnigmaticc facrilegiaobmur-murantjpleno ore crepare nó audet. Denique quot-quot pœnæ metu magis quàm pudore, à male feri-bedo cohibetur, indigna tyrânide Ecclefiaopprimi contendunt.nifi cuique liberû fit,quæ placuerint in lucc proferre. Ex corû numéro ipfc quoq; Seruetus fuit, qui indomitam fuam proteruiam v 11 is habenis conllringi indigne ferens,negabat in caufis religio-nis aliquemelfe Gladii vfum.quâquam hacinparte homo vertiginofusturpitcrfccûiplë dilTidct. Na ex triginta epillolis,quas velue ad me feriptas in pu-blicû edidit,vigefima feptinuhanc quaellioné con-

linct, Liceatne CBridianïs pncipibus fcclcra morte punire.Sentcntiam diäurusita præfatur, Optimus ilieordoeft que docct intusSpiritus:qui 8c reludan tem cainem cohibere docet.fednunquidoccidere’ Veritas Dei eft, rigidum illud ad mortem iudicium per Chriftum effe remifTum, vbi fpes eft correifio-nis.Hinc adulteræ dixit, Vade,amp; pofthac nc peccauc ris.Et alibi adiecit.Nequid deterius tibi cótingat.Si-cut Iudex ille fupremus nos corrigit,amp; monct ante-quam occidatdra alii Indices faceredebent.Illud vc • rum eft, quod corrcótione non expeélata, Ananiam amp;nbsp;Sapphiräoccidit Petrus,ibi morituros prædicens in ciiminis deteftationem amp;nbsp;aliorum exemplü. Aut certequia Spiritus fandtus tue maxime vigens, que fpreuerant, docebat cneincorrigibiles in malitiaob-ftinatos. Hoc crimen eft morte fimpliciter dignum amp;nbsp;apud Deum 8: apud homines. In aliisautemcri-minibus, vbi Spiritus fanäusfpecialequid non do-cct,vbi non eft inueterata malitia, aut obftinatio cer ta non apparct,aut atrocit3smagna,corretftione per alias caftigationes magis fperare debemus, quam morte inferrc. Inter correäiones cxiliu laudamus, Chrifto ita probatü, vt excómunicatio probatur m Ecclefia. Schifmata amp;hærefes itaimtio puniebatur, durâte Apoftolicæ traditionis vcftigio.Qm extra fi-dei negotiü funt facinorofi, iure omnium gentiû pu niuntur:quod etiâ ius naturale eft. Hoc Chriftus no negauitificuthæreditatcm diuidererecufans, nó ne-gauit eftc qui hærcditates diuiderent. Primùm ne» gat,occidere,ex Spiritusdoftrina proficifci. Deinde mortale iudicium Cbrifti aduentu remiftum eftc,

IO

vbi fpes eft corrcclionis. Paulo poft fateturexrra dei negotiû, defceleratis capitalefuppliciû iufte fu-mi:nequemagisimpediritalespcenas Chrifti adue-tu.quàm iusfamiliæhercifcundæ. Et me fcilicct lu dæumappellar,quiaiurisrigorcmintaétû relinquo. Ego autc non vcrcor ne mihi probro vertat fani îc-étorcs, fl abrogate quod à Dco lancitum efte côftat, aufus non fuerim.Quid autc ipfceChriftus capitali-ter, inq iit, puniri non vult, nifi qui fc defperaios ftendût. Vnde probatur? Quia adukeræ dixit, Vade, amp;nbsp;pofthac ne pecces,Atqui dum vindiftam de adul-terionon fumit,an fequituraduîtetiis impunitatem ab CO dari'Certè nihilo magis poenam Lege fancitâ abolet, quàm hæredirates negat efte diuidendas, quu iudex vcl arbiter efte tenuit.Altera ratio,Spirit’car-ncmcohiberedocct, nô occidcrc. Dicas non legifte très Scripturæ paginas: vbi non cohibitio,fèd morti-ficatio carnis totics præcipirur-.Cærerùm, quid hoc ad forenfes pœnas,quarum priuatis hominibus exe-quutio non mandatur; De carne veto mortificâda, general is eft præccptio, amp;nbsp;quæ ad fingulospcrtinet. Alia ratio,Cæleftis iudex imitandus eft,qui pœnam non infligit nifi dcfperatis. lam hoc quidem nimis abfurdc,quôd Deum nunc fingit fui diffimilcm,qui paternæ caftigationis loco, quofdâ ex fuis olim tet-rena vita priuauit.Scd quoniam Manichæis(vt alibi clarè vidcbimus)(èaffinéeftenondiffimular,ex Vc teri teftamento exempla non adducam. Paulum obiieiam :qui poftquam teftatus eft, multos Corin-thi ob facræ Cœnæ neglcétum mortuos efte, continuo póft folatiuaddit,Fideles a Domino cori ipi,ne

II

cumhocmundo damnctur. Siquisexcipiat ab vlri-mo interitu libcrari,quos Dominus à mundo tol lit; Hoc idé Volo,iure interdû priuari corporah vita,qui no prorfus reprobi funt, la in morte Ananiæ quàm inepte cauillctur,pcrfequi nihil opuseft.Tâtùm duo ifta inter fè côferât faniamp; fobrii Icdoresnaliiscrimi nibus,vbi incorrigibilismalitianôdumapparet,auc atrocitas magna,amp;: Spiritus fandus fpeciale quid nô docctjtentâdas elfe magis caftigationes quæ ad pœni tentiam adducât,quàm morte inferendâ.-rurlus qui extra fidei negotiû fcelerati funt,iurc gentiû pu niri; cuinullûobiiaculû ponit Chriftidodrina.Miri veto artifices crût Serueti difeipuli, fi res inter fc adeo contrarias abolito naturæordinc concilier. Adhæc, vnde inter fidei violât ionc,S; al ia maleficia diferimé nifi ex cerebro fuo fumpfit J Si vult Chrifti aduentu mitigatû efie côtra hærefes i igorc,teftimoniû proférât. Verùm no minus fecurè locutus eft, quàm fi pc-pigifict cum mundo,fidc fuis fomniis habedam efie. Prodit alter fanaticusex fuo antro,qui Scruetûvocat optimû fuû fratrc:amp; idco puniédoseife negat hærcti cos.quiafacris oraculisfenfuin quifq; fuo arbitrio af fingat-.vt cetta veritas quafi nubibusobuoluta latcat. Ira bon’ interpres fidc ex hominû cordib’delere ma-uult,quàm pœnisfubiiccre qui câ labcfaftât.Qinlis cnimexrabit religio, quibus notis difeernetur vera Ecclefia,quid denique erit Chriftus ipfe,fi incerta fit ac fufpéfa pietatis dodrina? Q^ntû verô Dci pro-brum,fiitatlcxiloquuscenfcturinfuis oraculis vt nobis iocofè illudatî Atqui nifi certa religio prodi-ta fit in Scriptuns,fcquitur,nos ambagibusjimô fal

laciis ab ipfô frudra occupari.Quid fupcrcft,nifi vt ciufmodi homines via pctulantiæ fuæ faduii.Scri-pturam,quæ obftaculo cft,penitus fubmoueante In-tcrea verum efle quod nupcr dixi, apparet,tum Lu-cianicos amp;nbsp;crafTos Dci contcmptores, turn etiam o-mues tumultuofosfuam caufam agere,vt omnia im punc perturber, dum religionem tuenda à principi-bus fufcipi,amp; legû pœnis vindicari nolunt.Scd iam ad bonos amp;nbsp;fimpliccs me conuerto:qui infeitia qui-dem labuntur : præcipue tarnen ty rannicis Papifta-rum éditais ofFenfi c redo iudicio déclinant. Videt, quum impie fub Papatu fœdata fit religio, amp;nbsp;corru • ptelis innumeris referta, meris terroribus diabolicâ illamconfufionemfulciri, vt contravel fyllabam vnam muffitare capitale fit. luftalànc offenfioiveri-tatc Dei cernere ferro amp;nbsp;ignibus oppreffa, vt nemo cam fuo patrocinio iuuareaudeat : crrorcs verô le-gitimi iudicii prætextu violenter fcptos,vt coargué- ' di nulla fit libertas. Atque bæcquerimonia piisom-nibus communis cft.Itaquc non taciti folùm gémi-mus,ffdclara vocedeflemus.cô feruitutisrcdadlum eile miferum orbem, vt nec vlla difeeptatio locum nbsp;nbsp;;

habcaf, nec qui Præfulum nomine dominantur.vo • cemaliquamfuisplacitis diffonam admittant,ncc denique dubitare vel inquirere permittât. Barbaries eft non ferenda, vbi nulla viget cognitio, pofielTio-nem nullo iurenec ratione munitam ,gladio tue-ri. Verum quum fandos Dei Propheras amp;nbsp;Apofto-losolim fimilispremeret iniquitas,non negarunt quin Dcicultû amp;' cæleftem cius dodrinâ fas eflet le- I gitima poteftate dcfendi, vt de impiis cius cuerfori-

•î

bus poena diuinitus præfcripta fumerctur. Scuerum certe,vt poftea videbimiis,iudicium Deus in cos con-ftitucrat qui populum tctaiTcnt'averareligioneab« duccre.A fceleratis tyrannis lercmias ad capitale fup plicium tradus,amp;.in foucam proicâusadbocafyliî minimè confugit.cultum Dei non tflc gladio vindi candLim:fed diucrfa cxccptionc vtitur.pocnam datu ros veritatis hoftes, vbi iunoxium ianguinrm fude. rint. Quid Apoftoli ! an cxpoftulant cum aduerfa-riis quodrcligioncmcxLegismandato,panisdefendant? Imó iola caufæ bonitate fieti nullam fcue-ritatem refugiunt, fiquid peccafTe dcprchcfi fucrint. Hilarium quidem lógius prouebi fateor. quciitur c-nim Ecclefiam carceribusSe exiliis terrerc, atque ita cogcread credendü, qutc exiliis amp;nbsp;carccribus cft cre dita: nimis propenfam effe addignitatc fauentium, quæ perfcqucntiû terrorc cólccrata eft:fugare facer dotes, quæ facerdotibus fiigatis cft propagata : glo-riarimundi fauorCjquxChriftieftenon potuit, nifi cam mûdus odiffet. Sed illi Auxentii amp;nbsp;fimilium fc rocitas ftomachum mouit,vt præfcntc magis indi-gnitaté carperct (ficuti plaufibile illi dabatur argu-métum)quàm perpetuâ tuendæ fidei rationc expede ret.Nâ quôd inopc fux virtutis Chriftum argui eau fatur,dum fidem terrena fuffragia cômcndant-.non debet in earn partem trahi, quafi Euangelii certitu-dini quicquam deroget credentium authoi iras, vcl religiovilefeat, Regû patrocinioadiuta: fed in cos tantum querimonia dirigitur, qui Dei verbo defti-tuti, manu armata perucrios crroresfuftincbât.Idc hodic dcflcrc licet, ftatum Papalis Ecclefiæ uonnifi

*4

vi amp;nbsp;cædibus fuffultum e/Tc, omifTo padorum offC . cio.tyränicis folùm ediótisfulminaie,qui fcprxfit-li4 titulo vcnditant: quü vcra amp;nbsp;gcnuina Chrifti Ec clcfia cx pcifccutionibus orta, fub iifdem florucrit. Verum nó obftanr perfecutorum gladii, quominus fuis feeptris pii magiftratus Ecclcfiam quæ iniuftc af ' fli(fla olim fuit, tucanrur: nec martyrum cruces im-pediunt quominus iuftolegum prxfidioad Deum trâquillè colcndum fideles iuucntur.Prudtterenim Auguftinusimperatorcs, inquit, fi in crroreelTenr, quod abfit,pro crrorc fuo contra veritatem leges da rent: per quas iufti amp;nbsp;probarctur,amp; coronarctur, nó faciedo quod illi iuberct,quia Deus prohibercf.ficut iufferatNabuchadnefar vt aurea ftatua adoraretur: quod qui facercnolucrunt, Deo prohibenti placue-runt.Quando autem ImpcratoresveritJtc tcnc't,pro ipfa contra errorem iubent: quod quifquis contcple rit, iudiciu fibi accerfit : nä amp;nbsp;inter homines pœnas luit,S: corä Deo fortem nó habet quihocfaccre no-luit quod ipfa veritas per cor Regis iuffit: ficutipfe Nabuchadnefar poftea miraculo commotus,atquc mutatus, pro veritate contra errorc edidum propo-fuit.Et fané quod in religioneconfpicimus,ide amp;.'dc eius tuendæ zelo fentiendum eft.Qui regulam ex pu ro Dei verbo pctunt,ritè Seordineab illisreligioco-litur.Siquisfibicultum fabricat proarbitrioivcltbr tuito quod ab aliistemere cometum eft, arripit, quo magis fatagetxo le maiorercatu cóftringet:quiani bil laudis meretur fuperftitio. Sic vei us amp;nbsp;legiomus Dei cultor, quatenus feiet eius vocatio, pro fidei lu£C defefionepugnabit. increduios ca-’ca rabies abripict.

ïtainPapiftisftlt;iltum,Se feientia vacuum zelum qui eos præcipitat,meritb danamus:nó minus fcili cet quàm infanas fuperftitiones,quibusfafcin.rtifu-perbè Dei verbum conculeât. Si præpoftcri zeli vi-tium ex ignor.atiamanat:cur non laudabilis erit il-le zelus qui non forruito raptat Dei filios, fed qui ad fidemquæ illis folidè teftata eft,aftercndam inflam-mat’Denique ficut inter martyres amp;nbsp;blafphcmos in pœnæ fimilitudinc, culpa tarnen difcrimcn ftatuit: fie pios 8e redos zelotas cognitio, iniquos amp;' perucr-Ibs temeritas8ecæcus impulfus facit.Trahetur ad

Sacris oracuîis prod it um eft. quis talcmonftrû ho-norifico martyris titulo aufit ornare’Nepc vt reâ c idem Auguftinus definitjmarty rem facit caufa,non poena.Si non ille martyr: cur feuerns Index non ce rpift.i^y.ad ftbitur qui de co pœnâ fumit, potius quam crudclis pcrfecutorî Ergo hîctcnenda eft prudctiaamp;' modéra-tio, ne vel pro caufa incognita tumultuofc efferneât Principes,vel immani fæuitiaad fanguincmfundé» dum ruant. Vetcriproucrbio,audaxinfcitiavocata cft-.fuperftitionis veto mira eft ta audacia quàm cru délitas. Itaque vidcmusnihilhypocritis,quû fuæ in-feitiæ amp;nbsp;erroribus fccurè indormiâtjmagis effe fan-guinarium. Ncc verb fieri aliter poteft, quin patris fui ingenium référant increduli omnes,quiamp;: ho- ïol« 8.f.44. micida fuit ab initio,amp; mendacii pater. Veris autem Dei cultoribus ab vtroque vitio cauendum : ne vel eins incognita: patrocinium temerè arripiant, vcl adfeueritatem intemperanter ftrantur .Nam fi in terrenis caufis omnium probris mcritbtraducitur

Indicis focordia, qui ex aliorum opinionc, ignaru# ipfc totius rei, fèntentiam feit:quanto minus ftren- lt;nbsp;di funt qui in caufa pieratis inquifitioncm.quæ pri-uatis ctiam quibufq; præcipitur,fupino faftidio ne-gligutdraquc detcftabilis eft illa quæ in Papatu do-minatur barbaricsmec veroborribileDei iudicium cffugiet. Adfuntparati martyres ad reddcnd.imo-mnium rationcm,fi liceat. Adeo nuJla ex verbo Dei conceditur dt fenfio,vt adionis principium fit,nuk lam difceptationem admittere. Itaqne anfa rationi-bus pratcifa, miferos homines non auditos ex( arni- , ficant diris tormétis : poftea linguis exedis ad ignc extrudunt,non qui fua flamma cos ftan'm abfumat, ft d lenta vftulationc cófic iat, quó fc mori fentiant, vtdicebatryrannus illc. Exeplar fane illud eft tum belluini ftuporis, tum immanis fæuitiæ. Redeque

Ad Vincent. Ctiam in hac parte Auguftinus,Si tcrrearur.inquiti ( Epift.48. Scnodoceanturjimprcbaquafidominatiovidebi- J tur.Sed rurfus fi docentur amp;nbsp;non terrcntur,vctufta-tc confuctudinis obdurati, ad capefiendam viam fà lutispigriusfurgét. Dccóuidis h'ærcticisloquitur, qui fuperba tantum morofitateindu(fti,difctftione ab Ecdefia fccerant. Quid ergo diélui um fiiifte pu-tamus, fi pios Sc fimpliccs vnius Dei cuhorcscrudc-litcr vidiflethac tantum caufa vftulari, quiahomi-num figmentis clarü Dei verbum opponcrentî Ne-que enim Papæ incendiariis tantoperc fæuiendi 3.-liacft ratio,nifi quod fiditiis fuis legibus quiequam derogari no ftiftinct. Sed cos fupprefta dodtinæ lu cc,tam impotenter furere'‘mirum non tft, quorum dominatio in confufis verbi Dei r uinis fundata dk

^7

îf quibus fpes viâoriæ nonnifi in tenebris fita.Ló-gc aliter Ecclefu Dd, quæ vt fidei fuæ côG ffionem tx orc Dci petit,ita ad eâdé régula ne præpoftere fe^ ratur,zclum fuû téperat. Nobis igitur quin feruan da fit exaâa tu prudétia, tum mafuctudo,nulla du-bitatioeft: deinde quin iudicio præiredebeat placi-da S{ religiofa doârinit cognitio. Sed hocminimè obftaculo eft quin magiftratus officiû fit, gladio SC pœnis cohcrccrc,quiquû ipfifintapoftatæàreda fidc,alios ad defedionc folicitant, Si in Deum con-tumeliofi miferas animas illaqueantfuisfallaciis, ’ pacem conturbant Ecclefiæ,amp; pietatis confenfuin 4 (cindunt ac lacérant. Qins tarnen obtédant rationes impcriti,fed non mali homine$,quibus tâto fcc leri danda videtur impunitas, breuiter videndum eft.Rcgnum fuum,inquiunt,manu Si armis confti tui Dominus non voluit, fed fpirituali Euangelii • nbsp;nbsp;nbsp;gladio:amp; fuos honatus eft, vt parati efient propriu

» nbsp;nbsp;fanguinem funderc;vt alienum funderent, nufqua

prarcepit: Apoftolos tâquam agnos in medium lu-porumcmifit,noninftruxit carnispotentia.Atqui fi contra excipiam, nufquam Dominum fuis man dafte vt furta,rapinas,adulteria,cædes,vcneficia pu niantndeôquc impunc feréda cfte h.Tc omniazquid diduri funt-côcedéntne laxandas eftehabenas fee-Icratis, ac non potius dicent, non obftare,quæ fin. gulis prxcipitur, tolerantiam, quominus vigeant kgû fand jones J Verum quidemefte fatcor, neque vi armatacredum ab initio fuiffe Chrifti regnû, t'eque armorû prarfidio ftarc. E uangelii cnim præ-dicatione rcgnarc Cbriftum oponct, vt implcatur

18

Pûl.tamp;g.4j» vaticinium illud, Populus quemnonnoucrâ, mi-hi fubicótus fuit:ad auditû auris obcdiuit mihi. Ita que Dominus, quo illuftrior cGcr vocis fuæ effica-cia, nudos amp;nbsp;inermes mifit Apoftolos : ncc modo deftituivoluit terrena potétia,{èd totû fcrc mundû habere infcftû, vt cælcfté efle Euangclii vidoriam omnibus cóftarct, dû inftar palmæ côtra tot tam^ que arduaobftacula cmerfit. Nee verb aliter hac œtatc,quàm inuito amp;nbsp;rcluâante mundo vel denuó furrexit, vel adhuc floret. S ua igitur virtute, nó ho minü manu fuftinctur religio.Ncc fruftra Euâgc-f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lil miniftros patiétia magis armat Chriftus, qu.àm

bcllandi facultate: quia fic animatos cfle conuenit, vt quam lingua afTcrunt doârinam, proprio fan-guine quotics opus fuerit,obfignare non dubitent. Primum,veræ, fanæquc doârinæ plerûque aduer-fantur mundi principes.Deinde multos,quibus ad breue tempus arrifit,fuorigoreexafpcrat. Pauci funt quiferendo iugoceruicem libenter fubmit-tant:amp; quemadmcdumdclicias fibi ipfi faciunt,i-ta dodo res appetunt blandos,amp; mcllitos,qui ferui ' liter adulentur .lamvidcmus qu.imnon æqualis fit Principum fucceffio, fed bene compofitù à pa' tre Ecclcfiæ ftatum filius quafi violenta procella re pente fubuertat. Atqui Euangclii miniftros minime ad quamlibet auram flexibilcsnutarc decct: vcrùm quocunque inclinent hominum animi, amp;nbsp;quanlibe: diftimilis fit temporum conditio, redû j curfum tencrc,ne æterna amp;nbsp;immutabilis Dei veri , tas,quæ apud cos dcpofita eft, perfida corum igna-uiaconcidat. Sic veteres Prophetas, licet proptti-is intcrdum Kegibus vil fintjcorûmquepræfidio

------ _

»

/

adiuti,vidcmus tarnen variis fubinde tcmpcftati-bus fiiiffe iaâatos:vt negari non pofTitomncs, fuU crucis Chrifti vcxillo militafle. Hoe certc fcculis omnibus cómune cft,hominibus non placer»* qui-» cunq, fidel iter Ch rift o feruiunt. Ablùrdû effe obii-ciutjfpirituale Chrifti regnum carnis potetia fub* niti. ncinpe vtfidem abfurdum eft in Humana clo-quentia fundata cflc .Nunc fiquis obmutefeere iu-» beat quicunque diferti funt,dodos omnes amp;nbsp;libera libus artibus politos à fuggeftu prohibcat,ncmine acuto amp;nbsp;fœlici ingenio præditû admittat ad docc-di munu$,nc fide cxinaniat eloquetia 8f paulo fub-tilioragcdi dexteritas,nóne aperta Dco,ciufquc do nis iniuria faciete Stultcfcere quide iubet Paul’ qui cunquefapercvidctur,vt Chrifti difeipuli fiat:nc-pc vt fapictia carnis in ordinc coada, cmineat foil fidcs. C^od fl nulla ratio impedit quo minus Eua-gelii prædicatioarcana tatu Spiritus virtutc fit ef-fieax, amp;nbsp;pediflequas tarnen habere pofTit humanas artes : ita nec religio,tametfi fola Dei manu conti-netur, amp;nbsp;fub cruce triûphat,à Icgitimis tame fubfi-diis,vbi ita vifum eft Deo,no abhorrer.Qux ftulta funt mudi elegit Deus vt fapictes cofunderct. Vc*-rum,qui .à pifeatoribus exordiu fccit,poftca alios ft bi dclcgit miniftros neque ita rudes, amp;nbsp;clegantiori dodrina tindos.Quinctia Paulus ipfe, qui fc facu* dia deftitui fatetur, non omnis dodri.iæ expcrs,vt alii eius collegar, fed .à pucro in Lege cruditus fuc-rat. Vt autc de fucceffoiibus taceâ,lcfaiæ ièrmo no naodo purus amp;nbsp;nitidus, fedetiam artificio ornatus fat« teftatur doquentiam,fidci interdum miniftra bii.

lo

ciïeiEt ccrtè Chriftu» non minus ftcllx radiis Ma-gos ad (e dcduxit,quàm paftorcs Angeli voce. Qua re nee rude obfcurûmquc vulgus, ex quo fumpfit Chriftus Ecclcfiæ primitias, viam regibus præclu-fir quin ipfi quoque amp;nbsp;fc,amp; fua omnia ei offerrent: ipfa etiam Gladii poteffas, qua inftrudi funt, fa-era effet oblatio.Nunc videmus vt ad ferenda cru« ccm,adodia, probraque mundi fubeunda paratos cffcoporteat Euangelii miniftros,ficuti non aliis quam patictix armis Dominus eos inftruxinSc tarnen iubcantur reges pictatisdoótrinam fuo patro-cinio tucri.Adcóque inipfis principibus vtriufquc officii documentnm Chriftus interdum proponit. Illuftriffimus Saxonix Eledor Iohannes, quum à carnificis manu non proculabcffet,conftantcr amp;nbsp;intrépide ad obenndam pro fidei fux confeffione mortem paratum fc ac volutarium oftendit. Idem nunc.fiquis impius apoftata in eius ditione purum Dei cultu cuertere conctur,non dubitabit ftrenuus regni Chrifti effedefenfor. Obiiciunt deinde,nihil minuseffe çonfentaneum quàm vtadfidem.qux propenfa obedientia conftat, violenter cogâtur hô mines. Ego, vt omittam qux verc, amp;nbsp;feitè in hanc AdBönifïcü Icntcntiam difputat Auguftinus, vtilitcr fcilicet Epift.p,a nbsp;nbsp;ipuitos trahi, qui Deo rcluâantur, vt caftigationc

iijloas. nbsp;nbsp;fubafti fponte accedantirefpódeo in tuendo Ecclc-

fiæ ftatualiû effe Gladii vfum quàm vt ad fidé quis rrgt;gatur.Nam vt demus in principum manu amp;nbsp;ar-bitrio non effe, edidis fuis penetrare in hominum corda, vt obedienter falutis doélrinâ ampk-xi Deo fe fubiiciant,hoc tarnen poftulat corumvocatio,nc

impuris acpctulantibus lingùîs laccrare pcrmittac facrum Dei nomen,eiufquc cultü pcfTundari finar. Priuatus homo qui vitx 8f mortis potcftatc nó ha bctjfi domüjcui prxefl’, facrilcgiis pollui finat, culpa non vacabirquanto fœdior crit Principis igna uia, fi adcffrænc picratis violationccóniucatïScdc bit fcilicet Index in fublimi ac magnifico folio, Si Chrifti gloria probrofè deiici tacitus fcrct,5;impc-riû fibi pœnarû metu afTercnsjlicentiamimprobis dilTipandx Ecclcfia.'concede t’Ergo pictatis dodri-nae vindices erunt pi'i magiftrarus,non fold vt ad fi dem cogat minus voluntarios, fed nc ab ca ditionc exulct Chriftus in qua cius bencficio tcgndt: nc lu-dibriis impune fubiaceat facrum eiils nomc, cuius fplcdorc honorifica eft cord potefta's:nccótraciu$ dodrina protcruiant impii, qui tranquillum eord Impend cotinetmc infirmos,quibus diuinitusprx-fedi funt cuftodesjin cxitium rapi,filcntcs amp;nbsp;quicti vidcant.Obtendunt prxterea,Chriftidifcipulis co lendameiTc manfuctudincm,qux in Magiftro ap-paruit.ncquecnim armis,inquiunt,prxfrados co-pulit in fuum obfequiumzfcd dodrina omnes bla-.dc alii cere tentauit, vt illud implcrct Icfaix vatici-nium,Ecce fcruus meus non rixabitur, neque con- Efx4t tender, neque in plateis audietur eius clamor: cala-mum quaflatum nó confringet,amp; cllychnid fumi-gans non extinguet. Quad vero nobis cotraria exceptio non fit in próptu,vt dodoris officio fundus eft Chriftus, ita arreptd fuiffe ab co flagellum quo tcplumDei à profana nddinationc purgarct.Si im pecu profligauitfili.usDci,qui diuinicultus prx-

b.iii.

1lt;

I

tcxtuhoftias in atrio rempli vedebant, cur gladiû fibi diuinitus cómilTumnóexcrant pii Magiftra-tus ad coercendos perfides apoftatas, qui totû Dei tcmplû aperta côtumelia profanât ac violâtrAc v-nû quidé huius fandi zeli fpccimc edidit Chriftus. In rcliquo autem vocationis fuæ curfu ab externo corredionis generç abftinuit,nefpiritualcregnû fibi à Pâtre córnifTii terrenis iinpcriis mi/ccrct.Nâ qui hæreditatis inter fratres hcrcifcûdæ arbiter cf-fe renuit,iuû rame ius cuiq; feruari vult àpiis ludi cibus.Ad hæc diftindè notât Iclaiæ vaticiniû.non ad onincs proinifcuè fpedarequâ commendat in Chrifto manfuctudinc. Placida Chritto, mitlfquc fuauitas tribuitur,qua infirmos fuftincat,non qua robuftâ malitiâ magis obduret. Mâfuctus cft Chri ftuSjVt caîatnu qiiafiatum non confringat:an idea quoque vt corum obftinationem foueat, qui de-biles confringunt j Mâfuetus eft vt parcat cllycb-nils fumigâtibus: an ideo vt tenebras no difeutiatJ Quin potius feeptro ferreo armatur,quo inimico-rû capita côtcrat.Scjo cquidc,vt nôalio quàin verbi gladiovtatur Chriftus, proptaillicfievindidâ in omnes impios : fed non dicemus alio qu;im cius . Spirituaôlufuift'c PctriJ,quum Ananiâ amp;nbsp;Sapphi-râ fubita morte pcrcufTitmcc Paulû dicemus tuiffe Magiftro diftimilé, quu Elyma magum cæcitatc vltus eft. Nee video quorfum pcrtincant potentiæ, quas inter Spiritus dona commémorât idem Pau- ' lus, nifi vt ad incutiendum contemptoribus terro- • rc vigerct Spiritus feueritas. Ergo verbi miniftris , licuit corporal! poena coerccre impios : Principes,

quorum proprni eft munus gladio tucri fanàû or-dinem.in fidci di(Tipatione ccflabuntï Porró crude lis cft ifta qua laudanc dementia,oues exponcre in prxdam vt lupis parcatur. Animas ipG prauorum dogmatü veneno interficiüt,amp; légitima Gladii po-teftas ab ipforum corporibus arcebitur : laccrabi-tur totum ebrifti corpus, vt putridi vnius mébri intaftus mancat tœtorîEquidc vt moderate aganc Principes,.! piis dodoribus monendos bortadófq; cfle fatcor: amp;nbsp;medicorü inftar,vim vltim.ï nó adhi beant nifi defperatis morbis: fed àdifToluta molli-tie,quæ nihil aliud eft quàm mali fomentû, multû diffcrt lenis human.T.que medédi ratio. Adducût c-tiâ quæd.a Scripturæteftimonia, inquibusvnû vi-deturhaberealiquid coloris: Sinitc.inquitChrift’, «. zizania cum tritico crcfccre, ne fimul cucllatur S.' .lt; triticû. Si præcile nobifeû agüt ex verborû forma la,nôtantù prohibctur Magiftratus ab vfuGladii, lcd omne difeiplinâ c medio tolli oportet. Excom municatio pu rgâdæ Ecclefix optimû eft rcmediû: atquilocû nôhabcbit, fi zizaniaattingere fas non cft. Adde quôd non tantû de peruerfis dogmatibui illic Dominus agit,fedquafeunque corruptclas ad viti.âdum bonù feme fpargit Satan, in gencrc defi-gnat.Faccffât igitur leges amp;nbsp;indicia,fi relinqui zizæ nia oportet vfquc ad meftem. Atqui fanis ledorib* minime ambiguû cftChrifti côfiliû. Qucadmodii enim alibi Ecclefi.! areæ fimilc facit, m qua palcx permixtû eft triticû: amp;nbsp;fagenæ,in quam pariter bex ni amp;nbsp;mali pifees aggregantur:ita nûc agrocâ côpa-rat,qui loliû vnà cû bona femenre ferre amp;: alcre co.

b.iiii. '

»4

gitur.Indc cnimzcii intcperies nimis acribus ingc-ni«s,quó(l indignücHc putAt fordib“ inquinari Dci ßduariü: fpófam Cbrifti,qija fanguinefuo muda uit,S: in qua lucereDci gloria debet,fœdis macülis cfTe afperfâ. Atqui Domin’ vt nos humilier,vt probet noftram conftantiam, vt nos ad cauendü fbli-citct,Ecclcfiä fuam multis viriis eße obnoxia pati-tur.Atqjhinc fit vt malos cum gemitu ferre in fuo gremio cogatur, quos fugare non poteft. Eft quidc illud verûjfimulaccumEuâgelio fuo prodit Chri-ftus, ventilabro palcas à tritico difcernerc : (cd hoc ita faccrc incipit,vt plena purgatio ad die vltimum differatur,quo fegregabit agnos ab hœdis. Non igi tur quell bet rigorem ceftare Chriftus iubct,fed to-leräda cfic mala admonct qua: fine pernicic corrigi nequeunt.Et certe qiiähbet fedulo amp;nbsp;animofe quif que pro fuo officio cradicadis vitiis iucumbat,nun quäcoufque proficictfcuerirasquinmultæ vitio-rü reliquiæ mancat. Gamaliclisauthoritas perpe AÜ.pf.i4. rä ab illis adducitur. Suadet Gamaliel vt quiefcat

Scribx,quia fi ex hominibus eft dodrina, fpote dif fluct:fincxDco,nunquâpotcritdift'olui.Nâidini peritè didum efte facile inde pater, quod nó modo pciTundatomnc politicû ordiné, fed Ecclcfiæ quo-quedifciplin.â encruat. Et certè habêdaerat perfb-næ ratio.Nâ Gamaliel ambiges quid redù fit,quaft cæcus in tcncbris.neq; hue neque illuc fc côfcrre an det : fed fufpédit fententiâ.intcrim ex veris princi-piis malâ confequentiâ elicit, nihil adhibendû efte confilihquia Deus quod fuü eft tuebitunquod autc ab hominib’eft,peuu ibit. Atqui Dominus tamctfi

vnicusfit agricola,mittit tarnen operarios in vinei fuam:tametfi folus det incremetum, vult tame effe qui plantet,amp; rigét;tametfi tépli fui fit arcHiteólus, miniftros tarnen 8f opifices fibi adiûgit qui in hoc jedificiumlaborct. Dcnique,tametfi defenfor fit o-perum fuorura amp;nbsp;vindex.bominibus tarnen vtitur miniftris. Putidf eil quam vt refutatione indigeat quod quidam ex profanorum bommum diüis col ligunt,Si decultuDci,amp; Legisdodrinahabetur quæftio,non eife crimen morte aut vinculis dignu. Quiscnimnonvidet,hominesa veraluce alienos cótemptimexpofuifre.Dci Legem rixisamp;certami nibus.vt tandem infailidiumJc probrum venire« Claudius Lyfias Felici fcribit fe nullum in Paulo reperiffe crimen, quia tantum cum ludæis de Lege difeeptet : non quod probet Pauli caufam,fed quia Legem fufque déquehabetiimó cuperet prorfusef fc abolitam,idcóqucgaudct intcftinis diffidiis con« uelli. Ta boni fcilicct patroni voce.iudicii laqueo» diffoluere conatus eil Seruetusiquafi cælefte effet o«. raculum quod Lucas à tammalo authorc profe-dum effe récitât.

Obiiciunt tâdcm,quû iuffus eil Petrus gladium in vaginam rccondcrc,Dominum fatis clare tefta-tum effe qu.àm fibi non placeat violenta amp;nbsp;armata Euangelii defenfio, Sed quid fi excipiam, ne verbis quidem coram Pilato fuaminnocetiam aiTeruiffe, vt iure poteratîSidecrctoPathsobfequi voles qua-fi agnus coram tonfore obmutuit,amp; tätifper .à præ-dicando Euangelio abftinuit, dum facrificio mortis fujc peccata expiarct : mirainur fi Petru à cæde

U

prohibucrit? Verùm aliiid cftquod rcfpondcâ: Iiw ftringendi gladii Chriftusminiftro fuononcon-ccdit:tcmerc enim homo priuatus cum arripucrat. Tumultuofc rcpcili no vult milites à quibus vin-cicdus crat, népe ne bac infamiâ fubiret quafi ale-ret proEuangelii miniftris ficarios. Hinccoliigi nulla ratio patitur, Pnncipû manus ligari ne ordi narium munus fuû cxerceant.In fumma,vi Petru graffari no ideo vctat,vel vt Magiftratus cxarmet, vcl vteos repellat àiufta Euâgelii propugnationcj fed quia ilium ruerc nô vult præcipiti' impetu extra vocationis fuæ metas, ncc mortis fuæ,qua recô ciliâdi crant homines Deo, quicquâ mnræ afferri.

Hadenus qua.'cûque'ab aducrfaparteobtédi fo lét,bonafiderctuli,amp;me fatisdiluilTc arbitrer. Su pereft vt non modo liberum effc Magiftratibus do ccâ pœnas fumcre de carlcftis dodrinæ corruptori bus,fed quod illis nolunt liccrc impcriti, diuinitus cffe mandatû, vt peftiferis crroribus impunitatcm dare nequcât quin delcifcant ah officii fui fide. Ac primo quidé hocdidare naturæ fcnfum.vt in omni politia bcne compofita principiû tcncat religio, amp;nbsp;Ic^û præfidio integra feructur, teftesfunt ip G m-creduIi.Lcgantur Philofophi.quicunquehocargd mentit tradarût.Ccrtc incipiunt .àdiuino cultu,amp;-coreligionisgenere quodoptimû effeputabaneve fècundû cos barbarus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;infipidus legif lator.cui

piecatisergadeos prima non cftcura. Pudendum verô nobiscrit,illos intenebrisvidiffe quodnosi in luce fugiat.Nec fuperftitioni tribui poteff quôd illi in legibus fuis rcligionis cuftodiain ccmple-j

»7

xi füllt. Quid enim abfurdiuscftj quû furta feuere puniat Iudex,facrilcgiis licentiâ darc’quum fuutn cuique honore faluum tueatur, laccrandaimpiis exponere Dei gloriam’ De periuriis nemo lite mo uere audcbit quin grauiter punienda fint.Cur hoc fatentur qui hæreticis exhibcndä ciTc molcfti.î ne-gant, nifi quia periuriis læditur humana focictasJ Ergo Dei gloria hominû cómodis implicita vin-dicabitur : vbi auté nemo de fua iadura querctur, inultacumludibrio iaccbit?Supcruacuü foret plu ribus verbis hoc pcricqui. Nam quû redæ politiæ finis fit,lcgitimi inter homines ordinis côferuatio,-negleâtus autem pietatis ordinemhûc itadiiîiper, vt extra ipfambruta fit homiftum vita, mutila ef-fe gubernationis formam conftat, in qua negligi-tur religio: amp;nbsp;Magiftratus nonnifi dimidios elt;Tc S: vmbratilcs, qui forenfibus tantum ncgotiis inten-tijdc aficrendo Dei cultu non cogitant.

Huiusrei illuftrenobis exemplû Spiritus Dei proponit in Nabuchadnefer. Nam cius edidum célébrât Daniel,quo capitalcm pœnam denuntiat fiquisin Deum Ifracl blafphcmusfucnt.Honon profedô non vulgaris crudeli tyranno habetur,! quum Prophetam fuum Dominus ad publicâdas. „ quastulit leges quafipræconem alTignat, amp;nbsp;leget-ipfas in ada fua refert, facnfque fuis oraculis an- „ numerat. Qu^idian Spiritusfandi amp;Prophctæclogt; gio laudatur Nabuchadnefer qui veri Dei gloria pro imperio tutandam fufccpit,vt ad impiameius , profanationem conniueant fandi Magiilratus’ac nonpotiushis Dominus fub profani regis perfo’

i8

na quid agcrc ipfos deceit prxfcnbit? Et ccrtc quid magis præpoftcrum quàm inEcclcftæ finu impunc foueri fcclcHas in Deu cótumclias qux in Babylo-ne pœna capitali fancitæ fueruntJquàm fi tribunal in quo vigct Dei cognitio, facrû cius nomen,cuius cuitos afTcrtorfuit rex Babylonius, præfidio, tu-teh'iq; lua no dignaturjNon quod hominû auxiliis ipfc indigcat,fed quia nihil minus confentan^û eft, quàm Reges Magiftrarus,quos fibi in terris con-ftituit miniftros,fua ftudia ad tuedum cius cultum non refcrrc.Hoc tantum inte reft, quod fi ilium zeli ardorcm in faruotyrannoacccditcxigua fcintilla, Principes Ecclcfiædomefticos,quibus certo coper tacft,amp; dare illuxit Dei vcritas,nifi pro ea logé ani I mofius pugnet,conftat turpis ignauiæ bis reos efîc.

Sed iam audiamusquidiurisDominus ftatucrit in fua Ecclefia.Poftquâ cnimProphctâ,5t fomnia-torem qui populum abduccrc tctaucrit à redo pic-tatis cultu, iuffit occidi,eâdem pœnam ad fingidos cxtédit his verbis. Si incitaucrit te frater tuus filius matris tua:,aut filius tuus,aut filia tùa,autvxor qua? eft in finu tuo,aut proximUsqucmhabcs quafi ani-mam tuam, fecrcto dices, Eamu$,amp; feruiamus diis alienis, quos ncc tu nouifti, ncc patres tui : non ac-quicfccs ei,nec audics eû,non pareet ei oculus tuus* ncc ci propitius erit, vt occultes eum. Quin potius occidendo occideseum, amp;nbsp;manus tua prima fit vt ilium interficiat : deindc manus totius populi : opprimes autem cumlapidibus donee moriatur.Eanr nunc,amp; crudelitatis Deum acculent, quibus inftar Icuis, amp;nbsp;venialis delidi eft à pura fidc, Dei cuku

defeftio. Cæterùm antequam vitra progrcdimur, duo notarc operxpretium cft, Ncquecnim religio-nem, qualifcunque tandem fit, tam feuere confer-uat,ac lancit,fed quam verbo fuo inftitberat. Deinde lapidationis pœnam in exteros nó cdicit.lcd qui Legis doârinâ profeffi, perfide ab ea defciucrint. Itatollitur offenfio quæ multos imperitos fallit,dû. metuunt ne hoc prætcxtu ad fæuiendum armetur Papæ carnifices.Nam fi Dominus populo fuo cer-tam pictatis rcgulamantè patefecit quam pœnis fubiiceret apoftatas;quifnam mortaliu fumere hoc fibi audebit, vt doôrinæ genus fuo, vel alterius ar-bitrio confidum,gladio amp;nbsp;pœnis fanciatî Ergo nó vaga amp;nbsp;cæca poteft’tc inftruimus Magiftratus, vc corum præfidio fine deledu recepta quæuis religio in ftatu fuo mancat: fed tenendam efle contedimus Lege diuinitus prxfixam,vt compertæ ventati fuc cedat demum pœnarii fandio.Q^are non cft quod fibi blandiantur errorum pat.'oni.qui in fundendo innoxio fanguine, ftulto fuo zelo amp;nbsp;ignorantiæ indulgent, vel faltcm inquifitionis onus in alios reii-ciunt,vt fibi ex alienis refpófis fandos Chrifti mar tyres crudeliter intcrficcre liccat. Adhæc,foluitur quorundam obiedio, qui rogant an gladio adigen-di fint ad Chrifti fidé ludæi, Turcæ, amp;nbsp;fimilcs. Ne-que enim promifeuè in omnes gladium ftringi iu-bet Deus, fed apoftatas, qui fe impie alienauennt à t cro cultu,amp; alios ad fimilcm defedionem trahcrc conati fucrint,iuftx pœnæ fubiicit.Nûc vero quif-quis hærcticis, amp;nbsp;blafphcmis iniuftc pœnam infti-gi contendet, feiens, amp;nbsp;volens eodem fc obftringct

blafpbctnix reatu.Hïc nobis non obtruditnr bomi nu autboritas, fed Deû audimus loquctcm, amp;nbsp;quid Ecclefiæ fuæ in perpetuû mâdet,nô obfeure intclli-gimus.Nonfruftrabumanosomnes affcftus excu-tir,quib’ molliri corda folct : patetnû amorc,quic-quid cft inter fratrcs,propinquos,amp; amicos beneuo lentiæ facefTerc iubet:maritos reuocat à tbori blan* ditiis : denique homines propemodum natura fui exuit, ncquid obftaculi fanftû eorû zelû moretur. Cur ta implacabilis exigitur feueritas, nifi vt feia-mus nôbaberi fuû Dco honoré, nifi quæ illi debe-tur pietas, bumanis omnibus officiis præfcrtur ; amp;nbsp;quoties aflerenda cft cius gloria,propemodû ex memoria noftra dcletur mutua inter nos bumanitasî Adde quod cade poena paulopôft intégras vrbes c6 .. ftrîgit,Si audieris in vna vrbiû tuarû, quas tibi Do minus ad habitâdû dabitjCgrcfTos effe filios Belial c medio tui,amp; auertifte incolas vrbis fuæ,diccdo,Ea-„ mus,amp; feruiamus diis alienis:quære folicitc, amp;nbsp;dili-„ gcter rci veritatc pcrfpeéia, fi inucncris verâ efte fa-„ ma, ftatim percutics incolas vrbis illius in orc gla-„ dii,amp; dclcbis câ, quæcûque in ca funt vfque ad pe „ cora.Supclleâilé eius côgregabis,amp; exures, vt ana-„ thema fit. Vidc.ît ifti miiericordes, quos tantoperc impunita hærclëôn licctiadclelt;âat,quàm male fibi coueniat cü Dci mâdato.NeEcclefiâ Dei immodi-cus rigor infamet,vellet in vnius hominis gratiam impios errorcs impune graftari: Deus autc ne totis quidé populis ignofcit:funditus dclcri iubet vrbes, amp;nbsp;carû abolcri memoriâ, trophæa denique crigi in fignûcxecrationis,nctorâ terra occuper côtagio,ac

diffimulatio ipfa fcclcris fit, ac culpæ focictas.Ncc lîiirû.poniturcnirahîccraffaàLege Dei,8e proba-tis cius oraculis defedio, qux diuina amp;nbsp;Humana iura violât. Ncqueenim quû Magiftratustuédæ rcli-gioni euftodes præficimus, corû acuimus gladios vt de quolibet errorc poenas fumpturi,mox ad fan-guinc profiliant. Scimus enimtrcseficerrorü gra-dusiSe quibufda fatemur dadaefic veniâ,aliis modi ca caftigationc fufficerc,vt tâtû manifefta impietas capitali fupplicio plcdatur. Fideles fæpius Paulus Hortatur vt feinuicc tolerct, quäuis aliqua fit inter eos diffenfio: nepe fiqua leuis fuperftitio amp;nbsp;infeitia fimpliciü metes occupât, vt earn patictia corrigerc potius ftudeant quam intemperäter advindiólam efferueant. Secundü errorü genus etfi caftigationc meretur, mediotris tarnen adbibenda eft feuer itas; tantum ne indulgetia alatur corum improbitas 8c contumacia qui fidei vnitatc fcindcrc cuperet. Sed vbi à fuis fundamétis conuellitur religio,dctcftan-

dx in Deumblafpbcmix profcrütur,impiis Sc pe-ftiferis dogmatibus in cxitiu rapiütur animxideni que vbi palam defedio ab vnico Dco,puräquc eius dodrinatetatur,ad extremum illud remedium de-fecdere ncccfl'e eft, ne mortale venenü longius fer-pat. Hancrcgul.â,quâcxore Domini aliis prxfcri-pfit Moyfes,fidcliter ipfc fcquutus cft.Quam man-fueto fuerit ingcnio, apparct ex tota vitx Hiftoria: amp;nbsp;Spiritus fandus illuftrcHuius virtutis teftimo-nium ei reddit.ludextc iam qu«àm bumaniter in a-bis criminibus punicndis fe geffcrit,conftat: in v in Exo.ji.f.19. ‘bcando autem Dei cultu totus ardet. Confecratc, quot;

î»

’• inquir,manusveftrasDomino:ncmo fratri fuo,vcl « propinquo ignofcat : vt quifque obuius fuerit, fine » vcniaoccidite. An putam’fubito furore correptû, ita folitæclementiæ tuncoblitumfuifTe vtfacros Leuitas fanguinemadefieri iubcretê Imô Spiritus Dei quodfuoduâu geftum crat amp;aufpiciis,clo-gio etiam fiio commendat. Ergo vt in aliis omnibus peccatis laudabilis fit dementia, feuerè impie-tatem quæ Dei cultum eucrtit,fanâis ludicibus vl eifei necefTe cft, ne hominum offenfas ftultc miti-gando.Dei ipfius iram in fe prouocent.

Sed quidam hune ordincm regno Chrifti quod {pirituale eft, amp;nbsp;præfenti feculo congruere negant: quia nufquâ in Euangelio ludicibus detur taie mi datum. Ergo quia difertis verbis Chriftus,amp; Apo* ftoli non præcipiunt quo pœnæ genere digna fine adulteria, amp;nbsp;furta, ideo cefTabunt à fuo officio Ma-giftratusîSiquis cxcipiat,quiaChrifti aduentu abo-litænonfunt politiæ,fumcndaseflc demaleficiis poenas, vt legibus funt conftitutæ : nempe huic re-fpôfo libéter fubfcribo. Nullos fuific Magiftratu« quibus præciperent Apoftoli quid redum effet, di-cere fuperièdeo.Hocvno côtentus fum.Chrifti ad* uentu neemutatum efie politicum ordincm,nec de Magiftratuumofficioquicquam detradum. Ago dum,quod Paulus doect non fruftraab ipfisgladiu gcftari,an ad fpccicm vnam rcftringi debeteFatetur ifti quibufeum nunc difeepto, ad alia cnmina pic» denda Iudiccsdiuinitusefléarmatos,modô àrcli-gione abftincant, vt libère i p fis tacctibus impietas lafciuiat. Verùm rcdamatinnumcns locis Spiri-»

n

tusfanftus.qui fub Cbrifli Regno fanx doâ:nnæ,Sf legitimi cultus patronos,ac vindiccs fore Reges pro nuntiat. Quando Dauid Principes omnes ad ofeu-landum filiumhortatur, quid potius ab illi's cxigir, quam vtfanamdoótrinamfuo præfldio defendant* Quiim tonesdicit venturosene vtChriftotvibutu ofterant :quid aliud intelligit quam purxadorario-nisprxfidcsfuturosjpixque doftrinx cudodes? Quomodo etiam illud lefaix vaticinium implebi-tur,Ecclefixnutritios fore, nifi ad tuendum pietatis datum potentiam fuam conférant ? Ergo,quin piis, fandifque Magidatibus ex Dei mädatoregrii Cbri di defenfio incombât,minime ambiguum ed.Acce dat iam Pauli fuffragium, quo fcrupulusomnis exi mitur. Solennes in Ecclefia preces cocipi iubet pro Regibus, amp;nbsp;omnibus qui honore, amp;nbsp;potcntiaxxcel-lût.QuoifumjVt quietam, inquir,amp; trâquillamvi-tam agamus. An hoc dütaxat? Imo, cum omni pie-rateamp; tempcrantia.Si tantum modedix,vcl tempe-rantix falt;da effet mcntio,aliqitid forte coloris prx-tenderer qui à Principibus religionis caufam attin-gi nolût.Scd quum hoc nominatim illis murius af-fignet Paulus, vtDeum ritècolcndum procurent* quantx, oblècro, temeritatis ed, iniunda dioinitus potedate illos ex uereeD uo hîc obferu are operx pre-tiû ed.Neque enim priuatos homines îndituit Paulus,vt fe Deo addicâr, fed de publica principum fun dionediderit, quatenus in folio locati funt, amp;nbsp;gla-dioindrudi ad regendumbumanum genus. Deinde, illorummunusnonfolumin tuendo cuiufqüe jure condituit, fed ad fouédam pictatem ordinatbS

E.i.

î*

crtcdocer. VndcÉcquitur jgladium in ramm mann cffe dcpofitum, quo fanam do(ftrinampiopugncc. Quod pra:iUrc ncqueunt,nifi impias cori uptclas pccnis cohibcie Irceau Definantcigo indodi homines , Sc parum confiderati negare de vcrx dodrinx corruptoribiis (umcndas eiTe poenas, nifi paid Deo obftrcpcre vchnc.

V’^crùm quicquid de iure Magiftratuu probatum fit,me propria inuidiajqua graiiorapud multos, nó Jeuat.NibiJ minus dccoi(Ieaiunt,quàmvt Scructura proE’fiis Chrifti hoftibus quafi immanibus bcftiis obiiceiem, Meacnim opera fadum fuifle affirmât, vz Vicnnæ in prouincia Lugdunenfi captusfucric. Sed vndc mihi tanta cum Papse fatellitio repente fa miliaritas? vnde etiam tanta gratia? Scilicet credibi le erit literas inter cos vitro citróquevoïitare,quibus nó minus eft inter le difTidium quàm Chrifto cum Belial. Quare pluribus verbis tam futilcm calum-niam rcfellcie nihil attinet,quæ fimplici negatione fradaconcidit. lam fluxerutanni quatuor ex quo hâc de me fabulam commentus eft Seructus iple, Sc frgt;ârgcù,im Venetiiscurauit. Quanquamodiumne mihi de nihilo ma ligné côflarc voluerit, an faho fu-fpicatus fit quod fcribebat,non difputo.Tantû quæ-ro: fi iam tune meo indicio proditus fucrat, qui fa-dum eft vt tricnnium quietus amp;nbsp;fine molcftia ante hoftium oculostranfigerct? Certè aut concédant ne .ceflc cft,confidum fuific de me crime: aut plus ûn-dofuo martyri tauorisfuifteapud Papiftas,quàm vt 1111 mcaacculàtio quidquâ noccrct.Ncc verô fi vc rè id mihi obiicerent,putarcm elle negandi caufam, qui non diftimulo,meauihore fadum elle vtin b»^

if

Vrbc deprehenfus ad caufam dicenda poflularctur. Obftrcpat licet vel malcuoii vcl nulcdici homines, ego libcterfateor acpiæmcferoCquia fccundü Vrbis leges aliter cum homine iure agi non poterat)cx me prodiiffe accufatore:nee inficior meo cófilio dióta-taeHe formula qua patcficrctaliquisin caufam in-greflus. Cætei um quid mihi tunc iuerit confilii, ex ipfodeideadionis progreiTu apparuit. Simul cniin ac vocati fumus ego amp;nbsp;collegæ mei,minime per nes ftetit quominus placide nobiicum de fuis dogmatic busconferreliberum illi effet. Imo perinde accehi-musacfiex vinculisrcddcdatlTetdocIrinæ noftrjc ratio: ac fiquid obiicerct, teftati fumus nos ad refpo-dendum pa ratos effe. Quum plenis buccisconuitia fubindcin mecuomeret,quorum ludiecsipibs pudc batac pigebat : ab cius infedatione abftinui. Addc quod nullum inftabatgrauioris pœnæ pcriculum, fiquo modo fuiffet fanabilis. Atqui tantum abfuit à quærenda moderatione, vt iadantiæ amp;nbsp;ferociæ pie-nus, fana omnia amp;nbsp;vtilia confilia petulanter refpuc rit. Porto qu.àm abfurdæ execrandæq; blafpbcmiæ illi inter loquendû cxcidcrint, alibi forte oppot tu-niusdicetur.Hoctâtùm in præfèntia teftatum volo, me no ita capitaliter fuiffe infcftû quin licitû fuerit vcl fola modeftia,nifi mete priuatus foret,vit.î redi-merc.Scd nefeio quid dicam,nifi fatali væfania fuif le correptum, vt le præcipitcm iaceret.Nam quum poilodo dies iterumeffemprodudus,amp; libera con icrendi nobifeum illi daretur facultas, fetrillitia amp;nbsp;curis impediri prætexuitilibros tarnen qiiofcunquc pctierat,partim ex mca bibliotheca, partim ab alii% c.ii.

5^

commodato dcderam.Itaque probabil is fufpicio cft alicv.de vana fiduciainflatiimfuifTe.qua: ilium pcr-diderit. Excipiet forte quifpiâ, cur vitra Pauli mandatum progreïTus fim,qui delperatosquoquc bærc-ticos Timotheo folum vitandos elfe fetibit. Atqui mihi in promptu eftexeufatio: mihi fatis fuifTc.ho' minem,cuius dcpîorata imp.’ctas mihi nota état,vi. tare: amp;nbsp;aliosmonerevt idem facertnt: fed ilia cauc-di prudentia neque mc,neque alium qucmiibet fuif le impeditum, quominus quiique piorum coercen-dum prooblatafibifacultate curaret.Idem Apofto-lus qui tantum à congrelTu hæretici Timotheû pro hibet, fe Hymenæum amp;nbsp;Alexandrum Satanæ tra-didilTepalàmancritjVtdifccrcnt nonblafphemarc. Situnc Paulo ad manum fuiûet piusMagiftratus Si ftrenuus gloriae Chrifti vindcx:cgo quidem non du bito quin illis puniendos libcnter daturus fucrit, quospermiHafibi diuinitus cafligatione inordiné cogebat. Nequeenim quod mihi Si omnibus Verbi miniftris præfcriptum cft,Indices conftringit ac li-gat ne munus fibi diuinitus iniunôtum exerceât: ac ne mihi quidem obftat, vt corum præfidio fideiquc Dei ventatem vbi ita opus eft,commcndcm.

lam fiquis hominem tam peftiferum fuifTcnon putat vt tollcndus fuerit c medio: hoc quoque crio-re fobrios dociles brcuiter expédia. Duas efTe cau-fasfaniomm s concèdent,cur puniendis falforum dogmatum aurhoribus maioradhibenda fit ftueri-tas : fl indomita fit corum cótumacia, vt reprobi, Si à fc ipfis damnati noccre pergant:deinde, fi deteftan-da fit ac minime tolerabiliserrorumimpietas.Nûc

75

an in Scniccum vtriufquc criminis poena iure com pctat, vidcndum.Qdim indocilis fueritac pcrui-cax,nódifputabo pluribus verbis. Tantum Icdori-bus fpecimcn dabo vndc ccrtû de hominis ingenio iudiciumfaciant.Narraui iam initio,me aliquando tenta'le nunquidreduci adfanam mentem polfet. Omnia perfequi longum eff.t,ac tædio plenum.Lu gduniquum tfrct,tres mihi qnæftioncsquafi illu-des, folumdas mifit. Quod i!li no iatiffecitmea re-fponfio,miratus non fum. Verti quia cum licet placide, paulo tarnen acrius quàm ferebat eins natura, admon ui vt fc temperâtius gercret : nunc ex rc ipia ftatuant Icftotes, an non leipfjm,vt fecit,furio:e vl-cifccnsjincurabilem morbum prodiderit.Quæ hue i nferam,bona fide ex eius manu fumpta librarii ty-pis mandatunt. In meis quoque refponfionibus ne fyllabam quidem mutaui. Modeftiam meam bonis omnibus probatum iri confidomifi quod mollitics potiusvidcbitur.Ipfevero quafi hippomanes haufif {et,quofcunque meos nbros nancifei potuit,nó defti tit inful fis conuitiis farcire, vt nullam pagina à fuo vomitu purâ rclinquerct. Mihi interca nihil melius vifum fuit quàm tacere. fciût ctiam familiäres mei, non magis quàm afini rudifu, me fuifie commotu. Dodrina: genus quale fit,óequàm validæ fint vel infirma: refutationesmeæ, nódü excutio. Tantum in præicntia attendant ledorcs, qua materia,amp; quo flabcllo tâdefperata in hominc rabies accefa fucrit.

c.iii.

î«

Tres qaæftiones lobanni Caluîno propofitæ à Mi-, chaele S cru cto.

Prima quæftio.

/\ N homo Icfu? crucifixus,ût filius Dci : amp;nbsp;quæ ßt huius fi-gt; liationis ratio.

Secund a.

An regnum Chrifti fit inhominibus:quando quis ingrediatar,5c quando regcncretur.

Tertia.

An Baptifmus Chrifti dcbeat in fidc fieri ficut Cana :amp; quor-, fum hxc inftitutafint fadere nouo.

Iohannis Caluini refponfio. Ad primam quæftionem.

Nos vero lefum Chviftum, hominem ilium qui crucifixus eftjcrcdimus amp;nbsp;confitemur eiTe filium Dci. Alioqui non vocavet illû Paulus Dominû glo-riæmccThomas Dominû ac Dcû fuummô concio-rarctur alibi Paulus,Ecclcf!.î,Dei fâguincacquifirâ.

Rationcm huius appellationis hanc docemus, lt;}uod Deifapientia ah æcerno Panegenitaanteté-poris initium,poftquamcarnem noftraminduit, Deus fuit in carne manifeftatus : quemadmodym Paulus docet. Ergo Chriftum, etiam fccundum fua humanitatem,agnofcimus eife filium Dci, fed ideo quod Deus eft.Locutioneshabemus in vfu,quæ bre uiteramp; dilucidc fenfum noftrum cxprimunt.fed ab . illis data opera abftinco, ne occafionem præbc.at of-fendiculi. Omifta igiturverborû pugna,tantû ipfà de re vidcamus.Paulus,vbi docet Chriftum ex femi-ne Dauidis genitum cfie,amp; ex ludæisduxifte origi-nem.mox adiungit,Secundum carncm.Hrgo ficuti Chriftus ratione humanxnaturæ filius Dauidis no minatur.itaetiam rationediuinitatis filius eftDci. Vnusujne eft Chriftus,non duplex,filiusDciamp; ho

?»

infnis.Aliud eni'm cd diffingiTcre, qnamJifccï'pert”. TuChriftum ß’cris cïTe filium Det : fed vnitatem nonadmittis, nifi in confufionr. Nos a urc, qui Slid Dei fènrimus eiTe fratre noftrum,vt ira fît vens Im manuel, agnof imus tarnen in vno Chrtfto Dei ma icdaréj^humilitatc hominisxfTenriâ ætrrrri Def,5f natuiâ Komintscreatä.T ir illas mifccdo,vtranq;lt;ie-ftruis.imaginarisenimDeum in camcmanifeliata, cuius diuinitas fit ipfa caroxetrius humanitas fitipfc Deus. Atqui vnum eßeoportet.d^afi-vero nos vni-tatem tollamus in homtne, ettü a corporeanimam diftinguimus. Alibi queque Paulus de ChvtfHexi- phaip.i.a.lt; nanitioncdoccs.piæfatur non fuiiTcdu(9uruni pro rapina.ft æqualitatem atm Deo prx ïètuLïfcrttamc fponte feipfum humilialTc vfque ad mortem croas. NcgoaliquiddegloriadiuinitarisfuiiTeimminutûî fed quia in carnis infirmitate obfeura ÿi contempla

- delituit.Cbriftus ipfe,qui vnus eft homo amp;nbsp;Deus, di citurexinaniius fuiffe. Ncqucenimhocrcferrivel addiuinitatcm.vel adbumanitatem commode po-teft, fed vtranque fimul Paulus compleditur, quia nonduplicem faciunt Chriftum, fcdvniimdunta-xatcoftituunt.Qui mcdiocrirerverfati ftnr in Scri-pturis,agnofcunt hanegenuinam cfTc phrafin Spiri tus fandi. Qui religioîê cogitant de redemptionis noftræ arcano, fuauifTimam confolationcm p'rci-piunt quû audiunt Cbriftum duabus iranaturis cô-ftarc,amp; quidem diftindis, vt tarnen vnus fit : arque eum qui filius eft Marix, fimul Scconiundim cfie fi lium Dei:amp; qui filius cit Dei,filium cfie cüdem Ma-riæ, vt frater nofter fit, ac caro noftra : nos verô per c.iiii.

4”

ipfum Filii Dei.

Ad fêcundam qnæftionem.

Regnum Dei incipere in hominibus fentimus quando rcgencrantur.Tunc autcm regenerari dici-mus, quando ilJuminantur: in Chrifti fidem reior-m.ïtur in obcdicntiam Dei ipforü corda : amp;nbsp;in fum-ma,quando inipfis inftauraturDci imago.Sed rcgc nerationem nego momcnto pcrfici: fatiseft fi quo-tidianos faciat progreffus vfque ad mortem: vt fum-ma excelIcntia in hoe mundo fit,tarnen cum profc-du coniunda.Hincetiam {cquitur,inchoah dunta-xat regnum Dei in nobisrquâdiu hic viuimusnouis quotidie incrementis augeri:perfcdionem autem e-ius hic non extare.Plena eft Scriptura teftimoniisad hanc rem piobandam:à quibus fuperfedeo,nc labo^ râdo in rei claræ probarione fim ridicul’. Neque in fingulistâtùmhominibus Scripturaregnum Dei promoueridocet: fed ætatibusetiamattribuit aug-méta.Quemadmodum Paulus,dum veterem popu lum nobifcum comparatidicit nos adoleuifle in iu-ftam ætatcm,pucros fuiflequifub Lege vixerunt. V trofquc tarnen filios eife teftatur,amp; hæredes,amp;libe ros,amp; Spiritu libertatis præditos, cuius aufpiciis in-choatur amp;nbsp;impletur in nobis Dei regnu. Deinde alteram quoqueexceptionemadhibemus,quod nunc per fpemingreiTi in regnum Dei, real cm,quam votât, polTenionem olim cernemus : hoe cft,quod nuc fpc obt inemus,reipfa Chriftus fruendum exhibebit vitimo fuo aduentu. Neque hoemembrum dubiii effe debet inter eos qui fe aliquid in Sacris literis le-gilïe profitentur. itaque nonlatis. aflequor quor-

fum tendat hæc quæftio.

Adtertiam.

Non ncgamus quin Baptifmus fi dem requirat: fednonqualis requiritur inCocna.fidesenimrcla-tioncmiempcradDci promifTionemhabet. Ideó^ queeius natura pendet ac ælhmanda eft ex natura promiftionis. PromifTio Baptifini eft , Ero Deus tuus,amp; Deus fcminis tui.Promiftio Cœnæ eft,Qj^f-quis ederit panem hunc,amp; biberit ex calice célébras memoria mortisChrifti.vtdecct, particepserit corporis ipfiusSefanguinis. Nullü foreBaprifmi vfum ientimus,donee fide apprehendarur hæc promifîio. Verü non fibi quifque tâtùm, fed pariter foboli fuæ apprebédit : imö omnes in commune amplciftimur gratiam iil.i Ecclefiæobîatam. Si neges talcpromif fionem inuenih, quæ in Baptifinumeópetat : mihi abundè fufficit vnus locus, vbi Petrus eä quæ Abra-hæ in Circuncifione data fuit.extendit ad tepus No ui teftamentfAd vos,inquit,8; filios veftros pertinet hæcgratia, cftis enim hæredcs promiffionis.Cui len * tétiæ fuffragatuv ifta Pauli,Chriftusminifter eft Cir cuncifionis, ad implendas promilTiones quæ Patri-busdatæfucrant.Gétesautéfupermilêricordia glo-hficate Deum.Poftquam ludæis ftabiliuit fuam pof fefi'ionem,Gentes quoque in focietatem ill is adiûgit. In Cœnaexigitur à fingulis propriû examé,amp; propria fides.Nequc verb aliud hodie difcriminis ftatui mus inter hæc duo Sacvaméta,Baptifmum fcilicetSc Ccenam,qu.àm inter Circuncifionem amp;nbsp;Pefah olim fmc.Sednolo elfe prolixior. Qui cnim prudeter analogiam,quamdixi,inter fidé amp;nbsp;promjlfioncsexpen-

dct,huic dodriny non difficultcr affentietur.QrcMÎ autcm deinde rogas.quorfum inflituta tucrint (ym~ bola Baptifmi amp;• Cœnæ in tœderc nouo: breuiter re fpondcOjBapttfmo nobis adoptionem noftram ob-fignari,vtccnfeamurinter Dei filios:facraCœna Deum boni patriframiüâsofficiom pcragere,nos i-lendo,poftquam in eins domum fumus receptt. Ne-que me latct quæ obicftari contra foleant. Scd quia mihivideor omnibus obiedis alibi fatiffecifTe.fu-fiortmcxplicationé indcpcti malim. Siquiddccft, paratus fum adiicerc,fi fuero admonitus.

Solutionum rcfutatio à Scrneto mifTa-

Ad primam quæftioneni De filio lefiî.

Hominem lefum crucifixû mecum fatensefle fiîiû Dei. Ff-liationis huius rationem non dids cfle,quod homo ipfe fit genî-tus àDeOjfed quod fit res alia genita,quæ carncm induit. Ad al-fumpti probationem folùm citasallegoricum didum de Sapic-tiagenita udqueex Ecclefiaftico, qui etiam Sapientiam ait cfle crcatam.Si huit dido vis efle aiithoritatem, perpende elle al lego ricè feriptum ,in vmbra amp;nbsp;praefiguratione rei futurae. Alioqui impropnèibidiciquid in Deocreatum vcIgenitum.Siquid crat ohm realiter genitum, id eratfiliusincorporeus. Vndenonfo-lùnidifcerpiturDeus , fcdamp; duo filii manifçftèdocetitur, alter corporeus,a'ter incarporeus. Deinde rem ipfam clarius often-furus,citas P,-»ulum,quiChnftum aitelTe genitû ex femine Da-uidis fccûdumcarnem. Vnde infers, Ergoficuti ChriAus ratio-ne human« natur« filiusDauidis nominacur.ita etiam ration« diüinitatis filius eft Dei. Verè quidem. fed natura ipfa humana non dicitur filiusiergo neenarura ipfa diuinadicetur films. Vides qualiter tuogladioteiugulas. Tresquoque nobis filios fa-cis! natqra humana eft tibi filius: natura diuina eft tibi filius: amp;nbsp;totus ipfe Chriftus filius.Ego ingenue tibi fateor,Chriftü ipfutn ratione human« naturæ efle filium Dauidis : fed naturi ipfam humanam non effe filium. Chriftum quoque fateor ratione di-uinæ luturx eft'e filium Dei,fed naturara ipfam diuinam nô ef-

4J

fe filium.Tu es filius patris 9i matris,tarnen id quod habes a pitre non eft feorfim filius, nec id etiam quod habes à mat re; licet eorum rationetu fis filius.Hæceftfummatotius rci,hoc vnum fupplex oro,vt meratione vcl authoritate aliqua doceas,dcitate illam qua: eft in Chrifto,efle filium.

Ad 11, De regeneratione amp;nbsp;regno Chrifti.

Regenerationem tecum fareor non momento perfic!,incipe-re tarnen certo tempore,idque in hominc doftrina: Chrifti capa ce. Sed quare non adiecifti, regenerationem hancefle ex aqua 8e Spiritu fandotSi hoc adieciires,amp; pædobapttfmum improbafles, amp;nbsp;regnum Chrifti verum aperuifl’es.Nam pædobaptizati no re-generantur ex aqua amp;nbsp;Spiritu fando,vt tu ipfefateris. Si regc-neratio eft ecxlo, norme per regenerationem eftintroitusin regnum cxlorumilntramus nunc in regnum Chrifti per fidem in Spiritu : incramus amp;nbsp;per fpcni,fcilicet fpc maioris glorix pofteaquot; reuelandx. Tu folam fere habes fpem,quû tame magna fit gloria hxreditatis Chrifti in Sandis eiU5,vt tales nos fimus nunc in mundo hoc,qualis Chriftus ipfe eft in cxlis,tefte lohane.ludxos tu fempcr nobis obtrudis, non animaduertens, eos Scripturis o-mnibus declarari carnal es,filios carnis, hxredes carnalis hxreditatis,amp; rpi perfedioris vmbram.

Ad 111, An Baptifmusin fide fiat,fictit Cana.

Promiflio illa,in qua tuû pxdobaptifmum fundas,Ero Deus tuus,amp; feminis tui poft te:in Circûcifionc fada eft,vt ipfe citas, Sed an in paruulis noftris ilia côpleatuttannô in illis quos Chri-ftuscircuncidit circuncifione cordis,circûcifione Spirituse Vide-ris de femine Abrahx fecûdum carnem,amp; de fihis carnis,carna-literamp; lud iicè fentire,citaus id quod Petrus ait, Vobis fada eft promilîio,amp; filiis veftris,quofcunque vocauerit Dominus.Vide quod aitjQtiofcunque vocauerit Dominus,Vide quôd illi funt fi lii,amp; illi foil cefentur fernen Abrahx,qui ingrediuntur via fidei, Vtclarèdocet Paulus. Siniftrèergotu ad tuos paruulos promif-fionem dctorques.Tecû pugnas,faciens paruulos carnales participes promilFionis fpiritualis.Figriiétum Papifticû eft, quôd in alterius fide alter baptùetur. Res defolotituloeftquodais, Ba-ptifmo fignari paruulis adoptionem,Sc cenferi filios Dei. 1 mô fi liifuntirx, donee crediderint. An iuftificatos putas paruulos ica obfignatost Paulus enimomnes qui per Baptifmum funt cuni Çhnfto monui, ait ellé iuftificatos,idque ex propria fide. Si-

-44

quam in paruulis vis cfle obfignstionem, manuum impofi-tione amp;nbsp;oratione cü Chrifto vtere. Ora pro eis vt interim aboc-curfu raalo fcruentur. Ita fe habere ais Baprifmuin 8i Cana, ficut fe habebant olim Circuncifio amp;nbsp;Pefah- Quare ergo paruu-lum baptizatum non admittisad Cœni,ficu£ olim Circuncifus admittebatuif In Cana cócediseiTe veram promiüionê hanc. Qui manducaucrit panem hüc, amp;calicem biberir, particeps erit corporis amp;nbsp;fangiunis Chriiti. In Baptifmo quaque cócedf re de» be$ efle veram promiiüonem hanc,Qui natus dcfuperfuerit,ex aqua amp;nbsp;Spiritu , intrabit in regnü cslorum. Qaando autem hæc fiuntjVt quis intrcr,manducet,amp; Chrifti paniceps fiat? Anno hic xquiparantur fymbola hæce Rogo tc per Dcum,poftquä polli citus es te paratü reliqua adiicere , fi fueris admonitus, doce me primoqu2E eft vera fides,amp; qualiter lUa à Spiritu regcncrationis viuificetur. Secundo , an fine promifl’ionepoffit quis tufiificari. Tertio,qualis fit internus homo,nó ex fanguinibus gcnitus, fed ex Deo.Quartó,quis eft homo ille qui a Chrifto alitur in Cana, an vere,an imaginaric.Quinto,qux fit gratia aduentus Chnfti. Annon eoufque regnauit morsfannon patresomnes fuerunt an-tea in infernot Demii te precor, nc grauens iterum legere quar-tum librum de Baptifmo. nam vidcris cum nondum legific.

Deus mifereatur noftri. Amen.

Altera Caluini rcfponfio.

De prima quæftionc.

QnôdChriftû ideofilium Dei efle amp;nbsp;nominari dico, quia fermo Dei fit ex Pâtre ante tempons ini-tium gcnitus, qui carnem noftram induit : hancra-tionem fufeipis impugnandam.

Dum autem teftimonia vis rcfellcre, quibus vfus fueram ad id probandum, fingis me ex Ecclefiaftico locum protulifle,cuius nunquam venerat in mente. Pütius ad oftauû caput Prouerbiorü refpcxi. quan-quam nullius loci mentionc fcccräin mcorefpófb. Érgonefruftra tcfatiges,mihifatiseft,fi concédas Chriftumantequâ homo fieret, fuifle æternum Dei

4Î

(crmoncm Td ncgas in fcriptis tuis, nam imaginaris Scrmoi’c tunccœpüTequum Deus fcntentiâfuam decrcando rnundo pronûtiauit Hoc veto nimis ab-furdum lt;. ft deliriü .Quafi veto aut Deus al-'quid tune efte cœpcritquod nondum cratMUt fermo ipienon fitvereDcus. Atqui nunquam fanis mcntitushoc principiü cxcutics, quodex perpétua Scripturædo-drina abunde teftatum habent,Chiiftum qui nunc cftDcus in carncmanifcftatus.fempcr fuiftcDei fer-moné à Patte genitû . Qnod de loquutionis impro-prietatc obiicis.mihi nô obftat. Libcter enim fateor, nihil fat IS ex aile pro rei dignitate linguam Humana pofte hic effari. Verùm nobis vitioverti non debet, fl ex orc Domini fapimus.

AFtcrnam tamc Chrifti genitura réfutas hocar-gumenro, quia fiquid realiter erat ex Dco genitum, inde fequitur duos efte Dei filios:altcrum corporcvi, alternm incorporeum. Q^fi verô mihi non liceat antiftrephon in teretorquere. Sermonem Dei fate* ris aliquâdo fuift'c incorporeum, qui nunc faâus eft caro. S iquis aduerfum te inférât, duos te facere Dei {êrmoncs,nônnceadcmcrit ratiocinatio’Porrô cia mares tibi fieri iniuriâ. Noli igitur tibi placeretam futilibuscalumniis. nosenimeundem efte Dei fi-lium prædicamus qui ab initio incorporeus,tâdcm Corpore veftitus fuit:amp; ita caro faiftus.

Poftea amplificandæ calumniæ caulà, vitra pro-grederistme très facercDei filios:quia natura huma na fit mihi filius,natura diuina fitfilius,Sgt;.’ totusChri ftusetiâfilius. Arque hic triumphabundus exultas, me iugulatumefiTcproprio gladio. Egoverorefpô-

4«

dco cum propriis comment is te cótligerc,non cum meadoólrina. NcqueenimaliumfuilTe Deifilium aft'irmojqua qui film sell; Marix.Nâ qui fermo Dei arternus fuit, eum, rationc diuinitatis.pradico filiu Deizratione humanitatis,filium hominis. Diuerfus tarnen tefpedus vtriufque naturæ non facit duos fi-JiosDei. NamtotiisChriftus.quatcnus Deus eft amp;nbsp;homo,filius Dei eft ac hominis. Nam itadiftingui-mus Daturas,vt rctineamus perfontt vnitatem.

Similitudo quam adducis, merito cenferi poteft gladius quo tc iugulas.alio cn im refpcüu paths mei fum filius quammaths, ncq; tarnen in duos homh nes diffluojlicet duplici relatione bis fim filius. Td.. ctfi hoc fimilc in pra’fenti caufa ncquaquam admit-to. corpus cnim 3 patre amp;nbsp;matre habeo, Chriftus au tem àfola matre corpus habuit. Aliud eft quàm cor pus,quod dicimus à DcofuifTcgcnitum.

Niic rogas vt tc vcl autoritatc, vel rationc docca, dcitatcmquæinChriftocftjcnefilium. Mihi vna hæc ratio fufiicit, quod Deus ab mitio, fidcliu pater fuit,acnominari voluit. Patremvero hominiieftc ncgo.nifi per vnicii filium.indecnim nosadoptione filii, quiaillenatura. Siadvulgarcilludtuumafy-lumconfugis,pra:deftinationc olim fuilTe filium, qui rcipfa no cratzrurfus excipio.patrisappcllaticne fuifteantè reuelat.i mtido, amp;nbsp;realiter exhibita, quàm fermo Dei caro fieret. Hacinquâ fiducia Deû pâtre inuocaruntomzics Patriarchæ S; icliquifideles,q? hypoftafin habebant fux in Filio Dci adoptionis.

Autoritäres Scripruræ,quibus idpcnituscófirma-tur,faris perfpicuaselTeiudicozvtcûquc tibi infirma: vidca ntur. Paulus tcftatur,Chriftû elfe filiûDauidis,

47

îecxlüdxis ducerc origine,rcfpcfl-uhumanitatis. Exaduerfo colligo, ratione diuinitatis cfTe filium Dci.Audio quid tu côtràtfcd nihiJ inoucor.nâ ficud àmatrcacccpitjcuiuscaura filius Dauidis vocatur: ita mihi œccdcs.à Pâtre habere,cuius cauû fit filius Dcijîdque ab humana natura efie aliud ac diuerfû.

Sed de tcporc quæritur quod humanitaté præccf-fit.Dico plena cfleScripturâ teftimonüs quæ diuinâ Chiiftoei'îcntiâ tribuut,quû nódü homoefict.Ncq; de funt ctiâ permulta quæ in Chrifti pcrfonadiftf-tc humanitatc à diuinitatcdiftinguât.Hisego nô te-merè fum côtetus ad probanda mihi ætcrnâ illi’ ge ncrationc.Ncc video quid te iilis acquiefcerc prohi-beac,nifi quod iâ præftptis opinionib’ ita es inebri' atus, vt nihil cernas. Chriftû, antequâ homo fieret, Dcû fdifrc,nc tu quidé negas. Ntic addo,aliû fuific à Pâtre:quodabs te negari fcio:(ed pana vcrecûdc.x»-y*enî,qué lohânesDeû prædicat,tcft3turapud Deû fuific ab initio. Et Chriftus ipfc, eadé fe gloria illu-ftrari incarne poftulatquâhabuerat féper apud pâtre. Ncq:hîcteftimonia colligercpropofitùefi,fed. hæctantû admoncndi caufa obiter attingere volui.

Nûquâ certc efticics quin fermoDei femper fucrit hypoilafis diftida, J: natura in Dti cfietia fubfifics, feu quocunq; alio nomine appellate libuerit. N.âdc vocabulis litem nómcueo.Sermone ilium ex Deo ante repus gcnitum,dico carne indui(re,vt verus fit Deus verushomo : ac naturæ illius diuinæ rtfpc-âu appellari Dci filiû.Hoc refpofum cû priori fi di-ligentius paulo expederis, habcs(nifi fallorjquo tibi fatiffiat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De fccunda quæftione.

Rcgcncrationem negas inchoari,nifi in hominc

48

doôtrinæcapacc . Egoautemnonalligo Spiritum Dei, quin fuam porcntiam ad pavuulos quoqiiccx-tend^.t. Video in lohanneBaptifta pcculiarem Spiritus cffeóiumantequam per ætatc dodrinæ ca pax effet. Vnumhocfpecimcn,nos Dei graiiam ad states reftringcre prohibeat. Ego autem de paruulis nihil memineram: quia non arbitrabar id ze qusrere. nuncdeinum intellexiquorfum tcndcres.

Refpondeo igitiir,locum ilium intépeftiuè abs te citavi, quód nos renafei oporteat ex aqua amp;nbsp;Spiritu. Nihil enim hoe ad Baptifmu. fèd metaphoricc nomen aquæ Spiritui adlcribitur : quéadmodum abbi ignis.Quid eft In Spiritu fan£toamp;igni:nifi In fpiri tu, qui idé ignis eftj Ergo fimiliter Ex aqua amp;nbsp;Spiritu interpretabimur Ex aqua myftica, qus nihil a-liud eft quam Spiritus.

Et tarnen nó video, quid vos pædobaptifmi ho-ftesjiuuet locus ille.nâ fi verba vrgcamus,Baptifmus pvæcedere Spirit’gratiâdebebir. Hoctamc omitto; quiacauillisnôdeleftor. Tâtû indicateplacuit, me ilia interprctationc qua pofui,noluiffequidquâ tffu gerequodmihi obfit. Nâ fi tibi coccfterojcx Baptif-mo amp;nbsp;Spiritu rcgcnerari homines; nego te obtincre qued intedis,Baptifmu paruulorû improbari. Verba enim fenfu tuo accepta fonatjBaptifmo inchoari palingenefi.i,Spiritu pcrfici.Scd aliam fuiftcChrifti mente prorfusagnofeo: idcotruftramecumhocte-lo pugnas.Sumis confeffionem meammon regene-rari paniulos Spiritu. Atqui perperam ad paruulos detorques, quoddeadultisdiftcrui. Aliterenimde his,qu.am de illis loqui folco: imô non ego^ut quif-

piamhominum, (cd ipfc Dei Spiritus.Quodadme fpcâ-at, teftimonium mihi vbiquc reddüt mca fcri-pta, paruulos à gratiæcommunicationcncquaquî àmc arceri.Et cur ica fentiamjucukntam rationcm rcddo inmea Inftitutionc.

Tua de fide amp;: fpe dodrina vagatur extra oleas. pcrinde enimloqueiis acfi fides includeretur præ-fenti vita, fpes futuri tatùm ftatus refpcdü haberet. Longe aliter Paulus,qui nos afpeâu frui negat qua- । diu peregrinamur in hoc mundo, quia per fidc am-bulamus.Itaque tarn fides quam fpes relationem ha-bent ad futuram gloriam,amp; beatam immortalitatc. Quanquam interea non ncgo quin per fidem potia-mur præfentibus Dei bcncficiis:qualis eft régénéra-tio. Nó ncgo fimiliter quin catcnus ingrcdiamur in Dei rcgnum, adeóque iam tranfierimus à morte in vitam,quatenus Spiritu Chrifti renouati fumus.

Quodautcm mcfolam ferefpehaberedicis,ni-mis improba eft calumnia.Scd quia non deliro cum Libcrtinis de fiftitia refurreftione, ideo tibi non fa-tiffacio.Opponis autemihi magnitudinem gloriæ hærcditatis Chrifti in Sadis. Quafi vero cius poftef fioncm iam creuerintSandi.Paulus enim de futura gloria loquitunquam fide quidem apprehendunt Sandi in hoc müdo,fcd rcipfa non adipifeuntur vf que ad dicm vltimæ rcuclationis.

Vbi,quæfo,docet Ioh.mcs, tales nos efte in mundo, qualis eft Chriftus in cælise Quin potius vbi dl-xit nosefie certos quod filii Deifimus,continuo fubiicit,nondum apparuiftc:tunc verb fimiles ei futures, quando videbimuseum ficutieft. Fatcor fane

JO

nos ita cóntéplari nûc Deû in facieCbrifti.vttrâffi • guremur in ci’ imaginé.Hic cnim finis cft vitæChri ftianXjVt in nobis inftaurctur Dei imago. S cd quid Eoctotum vel tibi fuffragatur,vcl mihi répugnât;

ludæos caufaris perperam àme identidem obtrii di,quiavoccntur carnales amp;’filiicarnis,amp;hæredes * carnaliihæreditatis. Obftupeo certè adtuam arro-gantiam. Quidenim côtinet locus ille Pauli quem citaueramînônne ornât eos titulo filiorû Dei; nonne eandem nobifcumhærcditatcm,amp;: eundcm liber-tatis Spiritum illis aiTignat; Tu veto ex alto pronû tiasjhoc totum ciTe fabulofiim.Quis tu es, vt côtem-pta Pauli authoritate,per quem feimus locutumefTc Chriftum, tuis commentis fidemhabeamus ? Anno te pudet,Abraham nominarccarnis filiù,qui infpi-ritu vidit diem Chrifti, amp;nbsp;exultauit; Carnalem tantum hærcditatem relinquere fanâo Iacob, qui inter vlcimos ipiritus nihil qu.im mortem habens præ oculis cxclamabat, Salutem tuam expedabo Domi ne; Sed quid hîc longius immoror ; Q^i ad aliâ hæ- . reditatem, vel ad aliud Dei regnum adfpirat qu.àm quo fptôlarûtPatriarchæ,cohæres fitdiabolis.Nam de cleâis dicitur quod recumbent cum Abraham,!-faac amp;nbsp;Iacob in regno Dei .Tu verô quos mihi titu-los recenlcs, non animaduertis in dégénérés 5f qua-fi adultcrinojludæos conterri. Vtinam aliquando religiofius verfaridifeasin Schpturis.

De tertiaquæftione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

PromifFionem iftam, Ero Deus tuup,amp; feminis » tui,iocumhabcrc negas in pai uulis neftris, quia in jis compleatur quos circunciditChriftus circunci-

si

fionc cordis, ac fi qui s ira ratiocinaretur, Ifàacnon clTe natum Dci filium,quia A braham fide fuerit fa-dus. Verùm Dominus palam tcftatur per Ezechie-lcm,omnes qui ex progcnicAbrahæerant.fiiios fibi nafci.Si cordis circûcifionc excluderet adoptiopar gt;nbsp;uulorum, valeret tua ratio. Sed Domino permitti-* mus arcanam gratiæ fuæ difpenfàtionem in paruu-.

lis,fl antè eos euocet ex mundo, quàmordinario mo do ipfôs circuncidat.

Exprobras q uôd de carnali Abrahæ fernine car-naliteramp; ludaicè fentiâ.Paulo idexprobra,qucmc-go dodorê fcquor. fie enim de fœdere gratiæ difpu-tatnono amp;nbsp;vndecimo ad Romanos,vtillud refidere afTerat in vero amp;nbsp;naturali femme Abrahæ. Ego cer-tè non fum tameraffus, vt quicunque ex Abraham geniti funt fecundum carnem, cenferi velim inter filios Abrahæ.Régnât enim libéra Dei eledio, quæ légitimes filios difeernit ab adulterinis : hoc eft fpi-rituales à carnahbus. Fateor quidc hoc prima facie videri abfurdum,quôd Deus promittat eius generis fe fore Deum, in quo plures reprobi qu.im cledi re-periuntur. Sed hune nodû elegantcrPaulus explicat. Poftquam enim nono capite ftultam ludæorum cô fidentiam rctudit, qui in carne gloriabantur, ac do* cuit multos coram Deo reputariextraneos, quiex Abraham genus ducunt fecundum carnem, amp;nbsp;rur-fus multos qui alieni fuerant,cooptari in numerum filiorum: tradauitque id totum pendere ab eledio-ne Dci gratuita : demum capite vndecimo conten-dit,non efic tarnen inanem promilfioncrn Dei. Dca enim ita libère cligere quos vifum eft, vt tarnen efti-d.ii.

cax mancat focdus illud quod Deus cum I frack pc-pigit. Conueniunt igitur hæc duo,Non omncs qui carnis originem trahuntex Abraham, elk A bra hr filios:amp; tarnen non fruftra didum eHc fcmini Abra hæ,Ero Deusvefter: nec irritamenegratiam foederis quo fidem fuam ludæis Deus obftrinxit.

Alioqui de nihilo Paulus alibi diceret, Chrifturn cncminiftrumCircûcifionis,ad implendas promil-

Rom.»î-b-8 fiones quæ Patribus datx fuerât. Rom.iç Quo fpe dabat ilia prccatiolacob,lnuocctui fupercosnomc

Cene.48.C'’^ meum,amp;c.Genef. 48,Nihil enim profuifTet cius po fteris nomen illud,nifi quiafecumtrahebat foederis hærcditatcm.

Dum Petri fcntentiamexcutcre mihi conaris, ni hil aliud proficis,nifi vt videam te pugnando magis , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;intentum e(rc,quàm difcendo,amp; fimul cadorem ho*

mine ingenuo dignum in te defidercm.Q^od addu-cis, Petrum de promiffione Spiritus loqui, nihil ad prxfcnrc caufam.Status in hoe vcnitur,Cur Petrus dicat promiffioncm ad ludæosamp;filioseorum perti-ncre.Ad tergiuerfandumarripis particulam quælè-quitur,Quofcûquc vocauerit Dominus.Nifi tibi ex profeflb veritarem fugere, amp;nbsp;impugnare dccrctu fir, breuiter oftendam procul te recedere à mente Petri. Dicit enim,Vobis primùm fada eft promiffio, amp;nbsp;fi-liis veftris. Cur illis primu i Népe quód ludæi cHct. primogenitura enim illis débita erat. Scquitur,Etii$ qui longe funt, quolcunqueaduocauerit Dominus. • Vox iftaLongè,nó fignificat loci diftantiâ: fed longe erte dicit Gentes quæ erant .à Deo alicnæ.Qurm-f admodum amp;nbsp;Paulus loquitur i ad Epheûos, Qui

quondameratis Ionginqui,nunc propinqui faâi cftis per Chrifti ünguincm. Vcniens enim cuangc-lizaüit pace vobis qui procul aberatis,amp; iis qui pro-pè crant. Locus mcmorabilisjudæos facit propin-quos Deo,Gentiles remotos.Q^adecaufajReddidc rat paulo ante cauiàm.quû dixerat Gentiles aliènes eflTeà fœdere Dei,quia ciTent extra politiamlfraefis. hanc enimprærogâtiuam illis concedit Paulus 5 amp;nbsp;9 ad Romanos: quod apud illos peculiariter depofi- Rom3.a.x.amp; tæ fuerint paétiones. Nunc ad orationé Petri redeo. Vbi primum gradü ludxis attribuit, focios gratix, amp;nbsp;confortes illis deinde adiungit:vt feirent Dei gra-tiam per omnes gentes fpargedam efle:fcd ita vt or-do illeobfcruarctur quem Paulus notat,ludæopri-miim,deindeGrxeo. Porio Deus vocationemluä nondum in Gentibus aufpicatus erat,quæ iandiu fo nueratinludxa. Promifcueeigo Getes quoquead-uocandas in poftcrum,admonct. Vndc etiam illud Pauli adludxos, Vobis quidc primum prædicandû erat regnumDei:fed quiarefpuitis,ccce, couertimur adGentes.Cur illis primumeNempequia progenies erat A brabæ.Q^nctiam altera concione idem con-firmat,dum ludæos nominat filiosProphetarum amp;nbsp;T eftamenti. V ides,opinor,te nequaquam tuis fuffu-giis elapfum elTe.

Qimd per filios intclligis pofteros,ne vnius tâtùm feculihominibus deftinatavideretur gratia, facile recipio. Atque id mecum facit, quod Deus fèmini AbrahæfeDeû elfe declarer in mille generationes. Sed ætaté requiris,quæ capax fit regenerationis ma-■ nifcftæ.Eamego ncgovfpiam à Domino præfcribi. d dii.

Î4

Deinde habco clarumDomini mandatum,quo pue ros adCircûcifionéadmittit.Tibi Circûcifio fignû cft catnale.Ego Paulo adhibeo plus fidci,qui pronû-tiat effe iuftitiæ fidei figillû.quanquam extant apud Moyféamp; Propbetas teftimonia,qua: ipiritualc eius fignificationemScvim dcclarât.Quod Pauli verbis innixus contédis eos demum Abrahæ filios cüe qui per fidem fiant: mii uin cft abs te non côfiderari dif-crimen inter paruulos amp;nbsp;adultos. Nâ ficuti in adul-tis fidé exigit Paulus,vt eos agnofeat filios Abrahæ, ita viciffim pronuntiat, iànétos patres efie radicem fanôbam:amp; primitiis corn parat,quæ totum prouen-tumfanftifi cant. Qua ratione fandos etiam efiedo-cet, qui ex pâtre aut matre fideli gignuniur.

Nos quoqucdocemus natura clTefilios iræ, quiconque ex Adam defeendunt: fed docemus i urfum fupcruenictc Dci gratia abolcri maledidioné quæ in natura hæret. Nunc mihi oftendc fi potes,me lo-qui pugnantia.

Si tua vox pro oraculo nobis cft,credemus figme turn effe Papifticû,quôd in alterius fide alter bapti-zetur.Sedquia prohibetDei inftitutio netibi creda, fecure cotemno quod pronuntias.Nam,dirutama-ccriaCquemadmodfi iamcitauiex Paulo) feed us vi-tæ æternæ nobis commune eft cum ludæis.Hoc foe dus obfignatur Baptifmo.Porro ad quos deftinatur verba? Nepe adomnespios, vtfecumprogeniefua feiant «à Domino cooptari.

Res eft tibi de folo titulo, quod in paruulis ado-ptionem obfignari trado per Baptiftnum.T u quide italoqucristfed quistibi fan us credet? Excipies te ad

«

lt;îercprobationem:quiafcribit Paulus iuftificatos cHe qui per Baptifinû funt Chrifto comonui.Con-donotibi quôd plus futnis quàmextetapud Paulii. Solutio mca eft, quôd intptè facis, ac importune, qui ad paruulos dctorques quod de adultis prædicac Âpoftolus.non laborat,non manducet. Ergo fame pereât infantes qui adhuc fugunt matris vbe-ra. Ite,prædicate vniucrfx crcaturæ.Ergo Euange-lium infantibus prædicctur.

Negas cxemplo Chrifti plus nobis permitti quàm vt impofitionc manuum Patri cælefti com-mendemus paruulos.Ego autemexaduerfo tibiref^ pôdeo, quum impofitio manuû fblenne fit fymbo-lum benediefionis, cadem ratione Baptifmum illw conuenirc.Nam illud tuumDc occurfu malo,hau-ftiim eft ex fæce Papatus.

Quando Baptifmo cum Cœna candem cfte analogiam confiteor quæ fucrit dim Circuncifioni cû Pefahirogas car baptizatis no dcturCœna.ficut tûc Circuncifis dabatur Pefah. Rcfpôdeo ita dari. nam verba Mcyfi itahabcnt,Q^um interrogaucrint filii tui,amp; filiætuæjQuid fibiboevulu Narrabisbeneficium Dei tui.Pelabigitur non fimpliciccr commune fuit cpulum omnium,fed eorum qui iamad reci-piendam dodrinamerant idonei.

Concludis æquiparari duo hæc fymbola, fed fine ratione. Mibi autem confiât optima ratio S: folida, cur difci imcfiatuam. neque enim fi de adultis pro-nuntiauit Dominus,renafei oportere ex aqua 5c S pi ritu,priufquam intrent in regnum Dei: continuo ti bi licebit ad paruulos trâ(fcrrc,vt didum cfi. Dein-d.iiii.

dccxpofitioncm tnam cur rcpudicm,oftendi. Tertio quos paruulos Dominus ex hac vita recolligit, non dubito regcncrari arcanaS pi ritus operatione. In aliis agit pro ætatis modo:amp;ita agit,vt nô fit inane renouationis fignû. Ideo autc inter Baptifmû, Si Coenam difcerno,quia Coenævfus huic mâdato » Cor.ii.f.î8 aftringitur, Probet feipfum homo,amp;c. Baptifmus fignû eft adoptionis,commune omnibus fi 1 iis Dei, inter quos infantes ex fidelibus genitos numero: . quia ex radice fanólafunt rami fandimon natura: quidc puritate quæ tota vitiofa cft,ac damnata :{ed fupcrueniétefœderis gratia,quæ amp;nbsp;naturæmaledi-âionimedeturjamp;falutis caufä in fe inclufâ côtinet.

Quôd me rogas vc tibi de aliis quoque capitibus refpondeamnd facerem,fi pofiem breuiter. nequee-nimfatis diuino quidpropric defideres.Magis auté fumoccupatus quàm vttibivni vacet libres intègres feribere. Deinde nihil quæris quod non repe-rias in mca In ft itutione.fi illinc petere libcat.Quan quam labori non parcerem, fi mihi notus efiet feo-pus quo tendis.Nunc autem quatam fyluam ingre-diar,fi traftanda argumenta fufeipiam, quæ vis tibi explicariJ Vis vt tibi definiam quæ fit vera fides : iu-ftumerit volumen. Et tarnen id erit adum agere: quia quod de fidei natura percepcram,id ftudui fide-liter amp;nbsp;clarc tradere. Rogas qualiter regeneratio-nisSpiritu viuificetur.Quæ locutio primùm aliéna cft ab vfu Scripturæ:deindc falfum commentû rc-fipit:quafi Spiritus adoptionis mortuam fidem af« ferat, quæ vitam deinde mutuetur à rcgenerationc. Vera autem fidesChriftiî apprehendere non poteft

Î7

in iuftitia, quin fimulapprehcdat in fandificatio-né. Iraq; quid tibi vclis,nó afTcquerer, nifi vtcuquc tuis deliriis cHe afTucfaäus.ignofcentarcs me loqui cogit.Ego tc ncc odi,nec cóténo, nec durius infeda ri velim.Atqui ferreus fim,nifi commouearjquum tc fanæ doftrinæ tâta protcruia infultarc video.

Neminem fine promiffionc iuftificari cócedo. Verum,fi inde inféras no iuftificari paruulos,qui.i promiffioncmnon percipiant.inepta eritconfc-quentia. Ncquc enim ad ipfos diriguntur promif-fionis verba,fed ad Patres.

Homo internus Paulo non fignificat hominem nouum,quemadmodum putas. Verum omifta ver bi'controuerfia, fi cupias ex mc difcere quis fit homo genitus ex Deo:repcries plcnam eins rci défini-tionem in fccundo Inftitutionis capite.

Dico animas noftras quatenus fide funt renoua-tæ,vcrè in Coena ali .à Chrifto: ncc efie imaginariä illiccommunicationcm Chrifti,fcd veram.

Qux fuerit gratia aduétus Chrifti, amp;nbsp;quid aPa-tribus differamus, repcricsin capite de Veteri, 8f Nouo teftamento. Faxit Dominus vt depofito fu-pcrcilio fuftineas humilis eftc veritatis difcipulus.

Hoc puto, euides fignum fuit præfraâi amp;nbsp;indo-mabilis fpiritus,quôd tâtùm diris poftea amp;nbsp;execra -tionibus agendum fibi putauit. Certc verbum D o mini fœdc pro fua libidine difeerpens, clarc oft en dit, fûfque deque fibi eftc totam religionem, m* jdo pctulantiæ fuæ morem gereret. Adhæc, qualc * le co hominc iudiciû feremus, cui hoc vnum fuifPe pro-pofitum palam cft,vt quicquid vnquâ de reJ .igione

î8

-traditû fuit, nullo adhibito dclcdu conuellcrct,nifi hanc captaÏÏc laboris fui merccdé, vt talibus offu-fis tcncbhs.omnem dm mit an s ienfum ex hoininû memoriadcleretiCcrtè quanquam bærcticos præ-cipites agit lùa fupcrbia : eft tarnen vtplurimû ad-mixta quædam tcmulenti zeli intcpcrics. Vita au-tcm Scrucn magis fuit dilToluta, quàm vt fufpicari liccat.errore ad turbandam Ecclefiam fuüTc impui fum.Itaq; à ludicibus in carcere rogatus(quû craf-fis fuperllitionibus re ipfa fubfcribcre nunquâdu-bitaifct, libcriorc ctiamindulgentiaprælc tuIifTct non magnoperc fibi curæ cffcDci cultum)vndc i 11 i tantus fcruor ad rcs nouandas: obmutuit.ncc fané trat quod diceret, nifi fe in rebus fatris fuiffe auda-cem.quafi Deo illudere liccret.In ipfaporrô caufæ aftione non conieduris tantum notata,fed manife ftis fignis deprehefa fuiteius impietas.Qui'i diceret ex propria Dei fubftantia efl'e omnes creaturas, arque ira omniaeffe dcorû plena(nâ hoc modo loqui amp;nbsp;feribere quod meditatus erat, nô crubuit)ego in-dignitate vulnerat’ côtràexcepi,Quidmifcr’fiquis pauimentum hoc calcando,fcDcum tuum calcarc dicat,an no tepudebittâtæ abfurditatisîTuncille, Egoverô amp;nbsp;fcamnumhoc,amp; quicquidoftcdcs,Dei •ƒjbftantiam eiTe nôdubito. Quum rurfus obiedû fcgt;ret,Ergo diabolus fubftâtiahter Deus erit: ille in ca^-hinnu folutus, An hoc vobisdubiû eft, inquiH Hoc verb mihi generale principium cft,cx traduce Dei orra efte omnia, amp;nbsp;rcrû natura effe fubftâtialé Dei S piritû. Prolatu eft Geographiæ Ptolemæi vo lumc,r 'um eius præfatione editû,vbi monentur lo;

ôores, vcl iniuria,vel purâîaftantiatantâbonitaté ludææ fuifle adfcriptâ : quiacxpcrictiamercatorû hanc incultam,fterilé,omni dulccdine carctem dc-promit.Quûinirio obmurmuraret,hoc ab alio fcri ptum e{Tc:tam frigidum cauillû rcfcllerc proptum fuit, nâ hocmodojdcprchéfus cratmaniteftus im-poftor. Ergo reJaélus in illas anguftias, rcdè fcri-ptum elTcdefendit.Rogatus deinde quifnn vanus il le præco ludææ fuiHct præterMoyfc:Qiiafi alii,in-quit.nô feripferint de ludæa. Hîc quod necefie erat excepi,Certc vt alii cum Moy fc côfcntiant:quia ta men omnium vetuftiffimus fuit, fubfcribunt cius clogiis.Qjjare penes eiim præcipuaerit culpa, qui mctiédo pofteros fefellit. Cuius enimeft illud,Tcr ra flucre Iade amp;nbsp;mellee Adieci præterca,incôfidcra-tè ex præfenti terræ ftatu fieri iudiciû:quia memoria tenendû fit borribile indicium Dei, quod olim minatus fuerat pcculiariter ludxis, amp;nbsp;quod in genere defcribitur Pfal.ioyjDeumcnc.quifoccundis opimlfque regionibus, quafi fale feminato.ob ho-minum peccata fterilitatem inducit.Iudæâ itaque hodie nobis illuftre efie diuinæ malediélionis fpc-culu.Dicamquodvideri pofTet incrcdibile,nifi cla riff, Senatus nofter vn.à cum multis grau ibus viris locuples efict teftis : vbi ita conuida tenebatur im-pietasjobfcœnus canis tantum os perfricuit, amp;nbsp;dixit vno verbo,nihil elTe illic mali. Er quum nulU illi in mentem veniret fucata excufatio, nulla tarnen ingenua confefTio exprimi potuit. Lugduni quum ucris Bibliis corrigendis opera eius condu-da foret, poftquam typographum q^uingentis li-bris francicis erauxit, nc furatumerfe quis dicerct

lt;0

quod mcrcedis nQ;minefump{êrat,fingulas paginas partim multis futilibusnugis,partim impiis dc liriis inquinauit. Quia fingulis cxcutiedis tempus non dabatur : in primis obiedum eft caput lefaia: . L111 : cuius perfpicuitas quum ludxis quanlibec , impudentibus anfam calumniandi præciderit,hic falfarius aufus eft ad Cyrum torquere. Ita quod de vnico facrificio, partaque ineo expiatione æterna,

‘ demundicumDco reconciliationc,dcgratuitafi-dei iuftitia clarilTimèPropbetadinerit,imô fonora voce prædicJtjdcleuitliicpcrfidus nebulo.Nambis Prophetæ verbis, Verè languorcs noftros ipfe tu lit,dolores noftros ipfe portauit: Vulneratuseft propter träfgrelTioncs noftras,afflilt;ftus eft propter peccata noftra. Caftigatio pacis noftrx fuper cum: amp;nbsp;liuor eius nobis fuit fanitas :commctum Serue-to dignu affuit,Detleri Cy rii qui exigentibus popu li peccatis mortu’ erat.Subiicit quide, Cbriftu adu brari.in quem folfi proprie hæc omnia cópetut.fed interim nullâ nobis pro peccatis fatifFaä:ionc,nul-1Û propitiandi Dei rcmedii4,nulla purgationé reli-quam facit. Verû certc effe quod tûcilliobicci,mi-hiomnes côccdcnt,quôd nullo authorefretus,infi-gné hâc Prophetiâ tä ncquiter corruperit, nó aliu-de effe faftu, nifi quia væfanâ amp;nbsp;furialé ex fidci in-tcritu voluptate capies,omnis vcrecundiæ oblitus, fummum dedecus in fe fufciperc maluerat,qua nó omnia peruerterc.Omitto quodquu Nicolai Lyra nifuffragiû obréderet, produfto libro mcdacii có-uidus nó erubuit. fuit cnim hoc illi folenc:fcripto res quoru nunquâ libros infpcxcratjaudaciffimc ci

tare.Cuius rei iocofum amp;nbsp;rifu dignû fpccimc in la ftino Martyre exhibitû fuit.Nâ quia magnificc ia-ûabat,aurco eius fcculo incognitas fuifTc dcTrini-täte amp;nbsp;perfonis fabulas:codicc ftatim afferri iufTi.S: digito móftraui certos locos, in quibus fandus vir no minus aperte fide noftrâ afl'crcbat,quàm fi roga tu noftro fcripfiflet. Atqui Grxcû fermone nihilo magis legere quàmpueralphabetarius potuit. Tu le turpiterdeprehefum vidés,ftomacholcLatinam trâf lationem fibi dari pctiit.Qind hoc rei eft, di xi? quum nullaextet Latina trail! latio, Græcc legere ncfcias:tamcn in luüini Icdione familiariter tever fatum efTefingis. Vndeigitur tibi illa teitimonia, quibus citandis adeó liberaliter tibi indulges e Ille, vt lolebatjferrea fronte aliö trâfilicns,nullû vel mi nimæ vcrecundiæ fignum dédit. Vcrùm vt duritic illam omittamiquum pal.im fieret, prarcipiium fa-lutis noftræ caput, de expiatis Chrifti morte homi num peccatis, diabolica eius fraude ex Icfaiæ libro efie dclctum,nullo pœnitctiæ fenfu tangi, hoc pro-digiofæ cuiufdam malitiæ fignum eft.Nec verb du bitoquinficutimihi,ita bonis omnibus interior amp;nbsp;deliberata diûque côcoda impietas in eo fe proférât,dum ex rerum omnium confufione quafi gra tuita voluptas capitur.Cæterùmne male feriati nebuloncs væcordi hominisperuicacia, quafi mar-tyrio glorictunin ci’ morte apparuit beluina ftupi ditas, vnde iudicium faccre liceret, nihil vnqvS fc-rio in religione ipfum cgifTe. Ex quo mors ei denû-tiata eft,nunc attonito fimilis hærcrc,nunc alta fu-fpiria edcrc,nunc inftar lymphaticiemlarc. Qi^d

poftremû tandem ficinualuit, vttâtùm Hifpanico morercboaret, Mifcricordia, Mifericordia. Vbi ad locum fupplicii vcntum eft.hortatii optimi fra-tris fymmyftarque noflri Farclli tandc a’grècxtor-ta ci vox fuit, vt populus communes fccum preces conciperct.Porto qua id confciétia fibi facere pcr-miferit, nó video, fcripièrat cnim manu fua, fidem bic diabolicam rcgnare, nulla cfîc nobisEcclefiam, nullum Dcum, quia infantes baptizando, Chriftû abnegarcmus. C^omodo igiturfeinprecibusfo-cium populo adiunxit,cuius fugicda erat commu-nioj A nnon profanatio eft facræ vnitatis,commu-nem Deum amp;nbsp;fidem cum impio amp;nbsp;profano catu profiteri? Ac pro co quidé vt fupplicaretur, horta-tus cft Farcllus, fednominatim vt Dominus perdi ti alias hominis mifcrtus,ab execrâdis cum error!-bus ad lanam mcntem reduceret.Ipfc interca.quan quam nullumrefipifccntix fignumdcdit,profuo-rum tarnen dogmatû dcfcnfione ne verbum quidé facere conatus eft. Quid fibiquæfo hoc vult, quod iam fub manu carmficis pofitus,quum ætcrnû Dei Filium inuocare pertinacitcr rcnucrct, nó breuiter faltcm (quod liberum crat) excufauerit {Quifnam mortem hanc martyris cftc dieet, doftrinam, pro qua certandu erat,non modo omni patrocinio de-ftitutam relinquerc, fed voluntario Clcntio tencre fuppreftame ncmoenim aloqucndi ipfum libcrta-te prohibuit. Vnde quod paulo ante attigi, liqucrc arbitror : quandiu impunè fe ludere putauit, plus fatis fuiftc audacem:vbi autem folutaeft iufta mer ccs,dcfpcratione concidiftc.

Vcrùmquiade Komine diâum eft jam plus fa- • tis:fubiiciendacft fuo ordinc,vt prxfatus fum, do-gmatu dcfcriptio : vndc ftatuant Icdorcs, fucntnc vnus amp;nbsp;altermediocris ferendus error, an vaftii ac profundum impictatu pclagus, quæ totam fide noftramlabcfadantjimo ctiam magna ex parte prorfus euertunt. Non quod mihi totam farragi-nem euolucre propofitum fit. video enim, fi id face retetauero, qu.amdenfam fyluam,ac potius qu.àm profundum labyrinthum ingrediar. Sed idem, vt opinor, quod in ipfa caufæ adione fcquuti fumus, compedium tenere vtilc eritmempe vt Icdorcs généré ipfo dodrinæ, vt cert is capitibus diftindii e-rit,notato,monftrum non minus deteftabile qu.àm multiforme in eius libris cotincri agnolcant.Quu varie, diûque verbis certatû foret ,ac fubinde que-rimoniam illam repercret,non decere pietatis cau-fas in carccretradariircfpondi quod verum erat,amp; initio præfatus eram,nihil mihi foregratius qu.àm fl in templo 8; toto populo audiente,difccptaretur: ncc verb eftc caufam cur luccm amp;confpedij eius theatri fugerem, vbi caufa plaufibilis,non aduerfis auribus tueda foret. Deinde quum ille prouocarct ad alias Ecclefiasdibcnter .à me hæc quoque conditio fufeepta tuit.Itaque clarift. Senatus noftcr fine ambagibus facere volés, dccreuit vt propofitiones cxcerperem ex Serueti ipfius libris, quæ ei fcriptx darentur.Eodc Scnatufconfulto permiftum illi eft vt retradaret fiquid viderct .à fe no rede fcriptum: fiquid verb deprehenderet male .à nobis detortum, refutaretifiquid iniuftc putarct damnatum,cx ver-

bo Dei defenderet. Ego,nc vitra modû prolixus fo rc, certaquædâ capita ad verbû trâfcripfi. Habuit illc quantum voluit temporis, ad rcfpondendum; nobis non plus biduodatûcft. Porrôquiacaufam fuâfperabatmagis foreplaufibilcm,fi poftremas haberct loquedi partes : rurfus fupplici libcllohoc fibi dari pctiit,ac impetrauit. Quanuis autem minime cum latcrct,dc capite fuo agi: quia confulebatur vicinæ Ecclefiæ, ex quavum rcfponlb pendebat graue præiudicium: quàm fccurè tarnen cauillatus fit, videbunt leftorcs : quos,nequid forte fufpedum ha-bcant, monitpsvolo, nihil à me hic pofitum, quod non in ada publica relatû,amp;: legitime côfîgnatû fit.

Sentetiæ vel propofitiones excerpta: ex libris Michaelis Scructi,quas Miniftri Ecclefiæ Geneué« fis partim impiasacin Deumblafphemas,partim prophanis erroribusamp; deliiiis tffe refertas aflcrunt:omnes verô .à vci bo Dci,amp; orthodoxo Ecclefiac confenfu prorfus aliénas.

QMlles qui Trinitatem ftatuût in eflentia Dci» elfe Tritoitas.veros atheos: nec Deum habere ipanitum amp;nbsp;aggrcgatiuum.Itcm,habcrc con-notatiuum Deum’,non abfolutumiimaginarios habere Dcos,amp;illufionesdæmoniorum,lib.i, de Trini tate,pag.5o.Quibus refpondet quod addit pagina fe-quenti. Somnia vt voles, dirige oculos ad phantaf mata, amp;nbsp;tune videbistuam Trinitatem noneflein-tclligibilcmfine tribus phantafmatibus.Tandem concludit omnes T rinitarios elfe atheos.

Totautoritatibus fulciri Hcbræos vttriparticutn 1 Dcum à norths inrroduétum mcritó admircncur. Lib.i.deTrinit.pag.54.

IncorporcâDeitatc realiter diftin(rtâ,Mahomcto 5 caufadedifTcnegandi Chrirtfi.Lib.r.deTrin.pa.jé.

Tresiilasresincorporcasdirtinótas inDcivnita- 4 te nó porte rtare,amp; cfTc Triadem imaginariam. Lib. i.de Thn.pag.29.

Vt fucü impiis fuisdogmatibus inducat, fatctur Ç quidem inDco perfonalcm fuirte dirtinóhonem,fed petfonarn duntaxat extcrnam intelligit quæ in Dei ertentia nó verè fubfirtat: ficiiti lib. 5. de Trinit.pag. 92.DicitVerbum fuirte idealem rarionemab initio, qua’ iam Hominem referebat : fuirte in Verbo apud Dcum futuri Hominis Icfu CHrirti exemplar, perfo-nam,cffigiem, vultum, faciem, Hominis in Deo rclt; prxfentationem. Item dialogo i.pag.229,00 effe in. ter verbum amp;nbsp;Spiritum realem differentiam. Item lib.çde Trini.pag.189, nullam fuifTc in Deo realem gcnerationem,vel fpirationem.

Vtpal.àmappareatconfundiabeo perfonasdib. 6 2.de T rinit.pag.óé.fic loquitur, Ipfa fapientia ohm fimul erat Verbum, amp;nbsp;Spiritus, quia non erat realis dirtindiojipfametiapientiaerat Spiritus. Et lib.ç.de Trinit. pag.164, totum Verbi amp;nbsp;Spiritus arcanum definit fuirte fulgentcmChrirtigloriam.

Q^anquam autem negatdirtindionem realem 7 in tribus perfbnis ante Icfu Chrirti incamationem: , dicit tarnen tanta gloria decoratum fuiife Chrirtum vt non fôlùm fitipfc Deus de Dco,fed amp;nbsp;fit Deus dc quo alius Deus proccdat.Lib.j.dc Trin.pag.i8ç.

U

8 Ipfum Chriftum efîc filium Dei, quatcnus gcni-tus cil à Deo in vtcro virginis Mariæ. Idquc non fo Jùrn virtutc Spiritus ßctijcd quia Deus ex fua fub-llantia ilium genuit, Lib.i.deTrin.pa.iiamp;u. Item epillola adCaluinum i amp;nbsp;2.

ÿ Verbù Dei de cælo dclcendés effe nûc carne Chri fti:ita vt caro Chrifti decælo fit. Lib.i. de Tr1.pa.17 amp;nbsp;f8 .item Iib.2.de T rin.pag.75. Corpus ipfum Chri fti e(Tc corpus Deitatis,carné eius diuinâ: carné Dei: cæleftcmide fubllantia Dei gcnitam.Itc Dial.i.pag. zp.Animam Chrifti elfe Deum: carncm Chrifti effe DeumiSv tam Chrifti animam qu.àm carncm, fuifte ab æterno in propria Deitatisfubftantia.

to Libro 2.de Trin.pa.77,(lc loquitur,Eftcntia corporis amp;animæ Chrifti, cft Vcrbi amp;nbsp;Spiritus Deltas. Et Chriftus ab initio eft,tam ratione corporis qu.im rationcanimæ.ltcm lib.z.pag.Sy.Non folùm in a-nima, fed 8; in carne Chrilîiefl fubftantialis Deltas. Icé lib.$.de Tri. pa.iéq,Deus crat Vtrbû,amp; Spiritus, Vcrbû 8r Spiritû varie difpéfans in corpus amp;nbsp;anima.

Il Vtoftcndatfibiludibriocft'e Chrifti Ditiinitaté, exponit eû dici Sapientiam amp;: virtuté Dei, amp;nbsp;fpîédo rem gloriæ ipfius, pci inde acfi vocaretur exccllcns quædam Sapientia amp;nbsp;virtus.Lib.i.de Tiin.pàg.87.

12 Icfum Chriftum hominé, ab initio apud Deum fuifte in propria perfona amp;nbsp;fubftantia. Lib.a.dc T ri nit.pag.^o.Âlibi tarnen tribuit Chriftoduasperfo-nas.Lib.4.dc Trin.p3g.129.

IJ Poftqua confcfTus eft Verbum Dei fadum fuifte hominem, dicit hoc Verbum fuilTc fernen Chrifti. Lib.4- de Trin.pag.14j.Item rem elfe aliam à Filio.

Lib.i. deTrin.pag.zj. Item Verbum quo mû du seit creatus, prolatum fuifleeius gratia: vndc fcquitur i-. pfum non elle illud Verbum.Lib.a.dc Thn.pag.Sç. Item Verbum Dei fuüTerorem naturalis geniturx Chrifti in vtero V irginis .ficuti fernen gcncrationis animalium.Dial 2 deTi in.pag.ztîo.Præterca Filiü Dcinaturaliter genitii fuiffeex Spiritu fandopcr Sermoncm.Lib.i.dc rcgcncrationc pag.jçç.

Verbû ipfum DeifuilTe fcmcgencrarionisChri 14 fti. Et ficut generantia omnia prius in feipfis fernen cócipiunt, quàm fœtum extra fe mittâtnta fuiffe in Deo feme Verbi,priufqua in Maria fili’cóciperetur. Lib.4.de Trin. pa.i4é.ltc paternu lemen genituræ Chrifti,idipfû in eo cfteciftc quod in vnoquoque no ftrü facit ferne creató Patris.Dia.z.dc Trin.pa.2^4.

Per aótionc Spiritus Dei extitifte ipfum Chrifti i; corpus, quoniam Verbo diuino quafi rore genitura: Chrifticüclcmctis hiscreatis fimul fc terræmifcue rit: amp;: quatenus diuinus, amp;nbsp;humanus hal itus ef an i-mxinfit’tuerit?tcoalucrit,cxtitiffchypoftafin vna Spirit’ eius, quæ eft hypoftafis Spiritus fandi. Lib. ^.de Trin.pa.i6ç.Et antea dixerat in Chrifto tria eie mentaeftedefubftantia Patris.Lib.4.de Tri.pa.1^9.

Vt corrumpat didü Apoftoli.z.cap. ad Hcbræos, 16 Chriftum fcilicet nó afTumpfifte natutam Angelorum,led ferne Abrahx:fic exponit, nempe quod nos à morte liberauerit.Lib.z.de Trin.pag.90.

Deum elfe Pattem Spiritus fanfti. Quod nihil 17 aliud cftquàmperfonasconfundcre,t]uaics etiam i-pfclîngit.Lib.s.dcTrin.pag.187.

Vt oftendat fc ludcrcin voce Perfonx, dicit v- 18 c.ü.

nam folam fuifTcperfonalcmimagincm feu facie, quæ erat Chrifti perfona in Deo,ctiam Angelis có-municata.Lib.j.dcTrinit.pag.ioa.

ip nbsp;nbsp;T ria elcmenta cfTc ab vtroque parente tâ in Chri

fto quam in nobis .Tcrrcâ verô matetiam effe à fola matretamin Chriftoqult;am in generabilibus omnibus. Vnde fequitur ilium non habuiffe corpus no ftro fimile : id quod pcrinde eft ac redemptioné no-ftradelere.Dialo.z.deTrin.pag.a^o.Qiaod etiaplc-niusexprimitlib.v.dc Trini.pag.i94,quumdicitin nobis fold efle elementa crcata : in Chrifto efTe c; ea-ta amp;nbsp;increata,amp; fubftatiam Spiritus Dei, ipfi carni fubftantialiter communicatam.

• 20 Rorem ilium cæleftem virgini obumbrantc, 2c

lemini eius,amp; fanguini Icfe immifeente tvâfformaf fein Deû Humana materia.Dial.z.deTrini.pa.265.

• 21 Duas naturas cófundcns, dicit lucem creatam 8c

incrcatam fuiffe in Chrifto vnam lucem; amp;nbsp;ex Spi-ritudiuino8f anima Humana conftitifte in Chrifto vnâ fubftantialé anima.Dial.i.de T rin.pa.268, Adcóque fubftantiam carnis amp;’ fubftantiaVcibi effe vnâ fubftâtiam,pag.fèqucti, Tande cócludit carné Chrifti ftibftantiâVerbi habere corporaliter,fubftâ tialc ipfum vitale Spiritü diuinii, atque ita eftc verc cxleftc, 8c dc fubftâtia Dei, carné Verbi,carne Dei, quæexiftétiam habet ætcrnâ.Dial.2.dcTrin.pa.27r.

• 22 lefumChriftum participationem Dei 8c hominis habentem non potuiftedici creaturam, fed par-ticipem crcaturarum.Dialo.2.deTrin.pag.272.

Vnam 8c eandem Dcitatem quæ eft in Pâtre có-municatam fuifte filio lefu Chrifto immediate 8c corporaliter.Deinde co Mediatore per minifterium

^9

Angelici Spiritus comunicatamfuiffc fpin'rtulitcr Apoftolis.Ac Chriflo quidé foli à natura cfTe Deita tem infita corporaliter amp;nbsp;fpiritualitcr:verü ab coda ri aliisfanótfi amp;nbsp;fubflatialé halitii.Li.2.de Tri.pa.22.

Sicuti Verbum defccndit in carnem Chrifti, ita ^4 Spiritum fandum defcendifTe in Apoftolorumani mas.Dialog.z.dcTrin pag.204.

Perfonascófundcns fic inquit,NaturaIiter amp;nbsp;vo-luntariè erat idealis ratio amp;nbsp;prolatio,rcluccntia Chrifti apud Dcri, Spiritus Chrifti apud Deó, Lux ciusapud Dcü:vndc fcquitur nulla fuift'e fubftantia, quu figuratantü eftet illius rei quæ nódii erat, amp;nbsp;in-terea à Spiritu non différât.Dial.i.dc Trin.pa.208.

Nullam ante Chrifti aduentiivifamfuiffe Spiri- 26 tushypoftafin.Lib.ç.deTrin.pag.i^y.Exquofcqui-tur nullam tue fuifte hypoftafin,nec pcrfonam,quu nullafitperfona nifi vifibilisiquemadmoduin libris fuis affirmât,8f refponfis fatetur. Quibus refpondet quod dicit Dialogo i.pag.2i7,Spiritü Dei vmbram fuiffe in creatione mundi.

Vt intelligatur qualem æternitarcm Chrifto tri-buat: Sicut(inquit) res omnes nunc fiint in Deo, ita codem ordine ante creationem eratinco,amp; primus omnium Chriftus. Ité Deus rationc fua atterna cor-poralem fibiamp; vifibilem Filium xtcrnaliterdecer-ncnsjtalis fpcciei fubftantia fcipfum vifibilcm præ-bet per fermonem.Dialo.i.deTrin.pag.aoç.

Chriftumquandiu in carne mortali verfatuseft, 28 nondum accepiffe Spiritu nou urn que à fua refurre ftioneaccepturuserat. Lib.v-deTrin.pag. i8ç. Item 1 ib4.de Trin.pagi. i^^jChrifturn an te refu rrcdioné

e.iii.

À

70^ ’

nondumobtinuiffetotam Dei gloriam, fed podca Spiritum nouum accepifTe.Totam ergo nunc Verbi 8: Spiritusgloriainhypoftaticè folum Chriftum contineic. Cui ctiâ refpondet quod Dial.i. de Trin. pag.i^ijfcribisDeum fpirantem fpiraiTein Chriftu, ficut in nos, Spii iti'i ßndü fuperuenienté : atque ita tota denuo Dcitarc difpçfatione alia fpirafle, ac cius ■ ■ priorcin Spiritu in refurredione innouafTejdato no

uo Spirits quedatusin lordane Spiritusadiibrabac.

• 2^ nbsp;nbsp;In Dei fubftantia partes cfTeamp;partitioncs nóeo

modo quo in crcaruris, fed fecundum difpefationis difti ibutioné, ita vt in Spiritus partitionc cuiufque portiofit Dees.Lib.^.dcTnni.pag,121.Prætereavbi ' adirmauitfpiritusnoftrosfubfl'antialitcrabætcrno

fuifTc.fubiungit illos eße confubftantiales, amp;: coæter nos. Dia 1.1.de Trin.pag.226. Et tarnen alio loco fate tur Spiritum quo illuminatifuinus,cxtingui pofTe.

Lib .de Regeneratio ne 4. pag.ççç.

JO Omnibus infitumeneab initio Spiritum Deita-tisex Dcihalitu.Dial.i.pag.ijS.

JI Siquando in Lege dicitur eße in aliquo Spiritus Dci,non lumi pro Spiritu regencrationis fanefo.

• ' J2 ' Angelos olim Vt Deos à ludæis fuißc adoratos; Lib.^.dcTrin.pag.iUA' ita vt illosipforumDeosap pellet pagi.fcquenti. Cui ctiam refpondet quod dicit Dial.i.pag.2i6,nunquam fuiß'einLege Deum vere • adoratum, fed Angelos adumbranres Chriß:ü,fuifre

* adoratos. Item Abraham credidiffe illi, qui Chriftu adumbrabat.pagina ftquenti.

jj Etfi autem fatetur Chriftum vel Verbum no ha-builTe hypoftafin realem ab initio, nihilominusat’ firmat Angelos amp;nbsp;Eleóbos in Deo fuißc realiter ah

initio.I-ib. 4.dc Tfin.pag.nç.

In omnibus crcaturis Dcitatem conftituit ctiam J4 fubftantiaIcm.Dial.i.pag.2f5.

Poftcaquâvci ô multi deliria,caque pcruerfa ac perniciofadcanimarû fubftâtia côfarcinauità pag. lia, vfquc ad pag.zzç.i.Dial. tandemconcliidit ani mamefTeex Dco,amp;.’cx eius fubftantia. Itc infpiratio-nem creatam in rllamfuifleinfitam vnàcumDeira tc:amp;itcrumnouafpirationc invnamcum Deolu-ccm fubftantialitcr coirc per Spii itum fanctum.

Quanquam ante anima nôtftDcus, cam tarnen effi'ei Dcum per Spiritii,qui qtiidrmeft amp;nbsp;ipfe Deus: adco vt dubitarc fit nefas amp;nbsp;anima noftram,amp;ipfum Chrifti Spiritum fandum fibi cfl'cntialiter iundam habere ciufmodi elementarc fubftantiam/icut Ver-bum fibi iunckam habet carncm. Arque res crcatasi?c increatas in vnam animæ S: Spiritus fubftantia coi rc.Lib.^.deTrin.pag.181 amp;nbsp;182.

Scripfit.adcóque vulgauithorrcdas blafphcmias contra pxdobaptifmum,quemadmodum latis con-ftat ex integris quatuor libris deR egeneratione, prx Ici tim verb ex conclufioncjpag.tyé. Item non com mitti peccatum mortale ante annos viginti.

Anima reddita efle mortale per pcccatu, ficut ca- 58 ro mortaliscftmóquöd in nihilu anima red ear, ficut nec caro. Sed mori quâdo cû dolore vitalibus adio-nibus priuatur,amp; in inferno langues dctitictur quafi no ampliusvidura. Lib.4.deRcgcn,p3g.S5i. Deinde concludit rcgcnitosaliam habere animam quàm ante,propter fabftantiam innouatam,amp;.’ nouâDeita tern adkindam.pagma fcquenti.

c.iiii.

9»

Michaelis Seructi rcfponfio ad articules Iohannis Caluini.

Earn fibi iam autoritatcm arrogat Caluinus, vt inftar magi-ftroruni Sorbonicorum articulos fcribat,amp; quiduis pro fualibi-dine damnet,nullam penitus ex Sacris adducens rationem.Mcn-tem meâ ipfc aut plane non intelligit, aut callide alio decorquet« Vnde cogor, (copum meum totü hie paucis proppnere, ac pro me rationes adducere,antequâ fingulis eins articulis refpödeä.

Scopus meus totusfuit.quód nomen boe Filius, in Sacris li-teris propriè tribuatur homini filio, Idq; femper, ficut eidé pro-prie femper tribuitur nomen lefus, amp;nbsp;nomen Chriftus. Ad hu-ius probationë adduxi omnesScripturx locos,in quibus ponitur ea vox Filius, qux femper funiitur pro homine filio. NuHû dito in Euangeliis pofle inueniri locum,in quo ponatur ea vox Ft bus, qua: non accipiatur prohomine filio.Si igitur Scriptura ita femper accipicjita amp;nbsp;nos femper accipere oportet-

Secundam perfonamin Deitatedixiolim diâam perfonam, eo quod efl'etperfonalis repræfentatio hominis lefu Chrifti,hy-poftaticc lam olim in Deo fubfiftentis, ac in ipfa Deitate vifibi-litcr relucentis. Quia verb ha-c perfonx ratio, eft Caluino inco-gnira,amp; quia inde res fere tota pendet,locos hie ex antiquis Ec-ciefixdodoribus adducam.

Ex Tertulliano.

I Primus Tertullianilocuseftlib.t.contra Marcionem,pagf. too amp;nbsp;toi.vbi ait, Deum olim humanosfenfus amp;nbsp;afFeQus fufee piU'e, Deu in figura amp;nbsp;reliquo ordine humanx conditionis ver-fatum,Deum conformalle feipfum humanitati• Etenim ipfuna fuifle vifibilcm in Deitatç Chriftum- Nä amp;nbsp;profitemur, inquir, Chriftum femperegifle in Dei Patris nomine, ipfum ab initjo conuerfatum,ipfum congreiTum cum Patriarchis amp;nbsp;Prophetis, Etpaulopoft, In hxc difpofitus eft Chriftus à Patre, edifeens lam inde à primordio hominem , quod erat futurus in fine. Et facie ioi,Deum nunquam vifum doeens Scriptura.Patrem in-uifibilcm dererminst, in cuius auchoritateamp; nomine ipfc erat Deus qui videbatur Dei filius. Sçdamp; penes nos Chriftus ibiin perfona Chriftiaccipitur. Perfonam idco didam ait, quod eilet perfona Chrifti olim vifa,aiquc ita pcrfonalis Filius.

t Secunduseftlocuslibriaduerfuslud«os, pagina 138,vbi ait»

7Î

Qui ad Mofem loquebatur, îpfe erat Del Pilius, qui amp;nbsp;femper videbatur.Deum enim patremnemovidit vnquam.Ideo confiât,ipfum Dei Filiü Mofi efle locutum amp;nbsp;vifum. Vifibilisigi-tur tune erat filius homo lefus Chriftus.

Tercius locus lib.de Refurreftione carnis,paggt;4i, vbi ipfam j AdaEcarnematedelimoformatatn Si figuratam adeffigiemSe imaginera Dei,id eft Chrifti,iam tune in Deo talem effigie ha-bentis .Id vtique quod Deus finxit,inquit,ad imaginera Dei fe-cic ilium,fcilicet Chrifti. Qui in effigie Dei conftttutus, non ra-pinam exiftimauir,effe fe parera Deo. Citât ibi Tertullianus di-ûum Pauli ad Philippenfes i,dicctis, Chriftum iam olim fuifle in forma amp;nbsp;effigie Dei conftitutum,eimqueipfam fuiffe forma iÿ effigiem Dei ait, ad cuius imaginera amp;nbsp;fimilitudinem eft ca-ro Adx formata.Erat igitur effigies amp;nbsp;perfona Chrifti vifibilis, in Deo iam tune relucens.

Qjartus locus lib.j,contra Marcionc,pag.i7$,amp;i}6. In per- 4 fona Chrifti quis dixit, Fiat luxîln illuminatione mundi, qui s Chrifto ait ,Pofui te in lucemGcntiû» Signatum eft,inquit,fuper nos lumé perfonæ tua;,(feu vultus tui)Domine.Perfona autein Dei Chriftus Dominus.Q^xperfona Apoftolodiéfa eft imago Dei.Igitur Chriftus erat perfona creatoris dicentis,Fiac lux.Hxc ille. Ecce quoties repetit nomen pcrfonx:amp; quid p/tr perfonatn intelligatjipfam nempe Chriftifacie, in ipfa creatione iam hy-poftaticc rclucentem,ac verc loquentem.Exponit infuper diûû Apoftoli ad Coloff.imagincm Dei vocansiplam Chrifti facietn-diuinam qux in Deo relucebat.

Qrancus locus eodem lib.$.pag.;;i,in hxc verba, Inuifibilis î Deiimaginem aitApoftolus Chriftum.Sed nos enim inuifibilc dicimus Pattern Chrifti .fcictes Filium femper retro vifum in Dei nomine, vt imaginera ipfîus'.nequam amp;nbsp;hinc differentiara feindat Dei vifibilis amp;inuifibilis.Pulcherrimus eft locus hic,iû-ôus prxcedentijdocens non effe in elTentia Dei realem illam di ftinûionem Patris ôc filii,vt duarum rerum inuifibilium, quas Tritoitx fomniant, fed effe folam perfonalê diftinôionem inuifibilis Patris amp;nbsp;vifibilis Filii,quam amp;nbsp;formalem difpofitionc inDeo vocat,libro aduerfusPraxeam, pag.4i8.419.410.419.amp; apertius pag. 4^0.

Sextus locus eodem lib.ç. pag.35; amp;nbsp;5$4,dicens,In effigie Dei erat côftttutus Chriftus.Alibi Apoftolus,Chrifti imagincm Del inuifibilis appellat, caratione qua in effigie Deieum collocat.

74

Erat igitur vei-è imago Dei Si Fiomînis ,în Deo relucenj, 5c ho mtnem refcrens.Aurca vcrbajmentcperpetuôtcncnda.

7 Septimus locus lib.adiicrfus Praxc5,pag.42gt;.Sc 415. Affirmo, Inquiti fubftantiuum aliquid eflc Sermonein, in Spiritu ipfoica conftruéiü.vt rcs amp;nbsp;pcrfona quæda vidertpoffit.Aliquid fignt-ficare,feu reprælèntare Sermonê ait,fed non ita vt fit res l'nanir. Sermonofter eftftruûuraquatdam fuperaere ipfofaCta, ideo euanefcit.At Sermo DeiinipfaDeitateftruûus, vt ait,in fua rc præfcntationepermanet. Ait infuper,non eflc hicwej^owtipto-lationem rci alierius ex altera: ergo non eft duarû return diftin-ûioilla realis, fed in ipfa Patris Deitateeft prolatio, Serraonis faôricacio,ac formalis difpofitio. Hinc côfurgere ait occonomt-k am, difpenfationem feu difpofitionê Trinitatis,in tot nomini-bus conftitutam,in quot Deus voluir.ita pag.419.

S Oûauus locus lib.de carne Chrifti,pag.iç.vbiadoftendend» humanam Verbi perfonam, tres rationes addiicir , De angelis,. de Spiritu fanftOjSc dcanima.ptimam veroin h»c verba , Angelos CreatoriS humanam effigiemgeftaflejegifti tu Marcion» amp;nbsp;credidiftùac tantam corporis geftaftè veritatem, vt pedes eis lauerit Abraham,Gene.i8.manibusipforum ereptus fitàSodo-mitis LotjGene.i^.coUuûatusquoq; hominifit Angelus,Gen. ji.Si ergoAngelisinferioribus id licuit,multoni3gigt;Vcrbo Dei. Idipfum repetit pag.S^.

• 9 Nonuslocus eodemlib.pag.irf.vbi ex Euangdfocitat.Spiri- ‘ tum fandum forma corporali, fpecie corporali, figura corpo-rakiin Chriflum defeendiffe ; aefuiffe affirmât in ipfa Spiritus fandi fubftantia corporis foliditatem. Itidem igitur amp;nbsp;in Ver-bo.Corpus autem,Tcrtullianimore,intelligioportet fubftanti» ipfam verc viübilem.

• 10 Decimus locus codé lib.pag.ij'.vbi de Angelis didum argumentum repetens,air,Atqui tune quoqueinter Angelos ipfe Do minus Icfus Chriflus apparuit Abrahæ,dido cap.Cene.i5. Ipfe Chriftusiam tune adloqui,liberate,iudicareedtfcebat,in hominis fubftantiali forma vera,non fida.

I, Vndecimus locus codé hb.pag.î4, vbi de anima arguit, quae fubftâtia exiftens fpiritualis,nihilominus corporis habet forma, amp;nbsp;liguram fuâferuat humanam poft feparationem à corpore. lgituramp; VcrboDeinoncrat inconfonaforma taire.

tt Duodecimus locus eodem I1b.pag.z9.vbi ait,Chriftum ipfum hominem à Dco ipfo efle prolaturo,amp; ex Patris fcmiDeefle Ei-

linm Dn'. Qu» ambo 3iaa,qt)afi magni crimina, miW obiicit CaIuiniH.Clamat,amp; nihil probat. Ignorantiam fuamprodit,ac manifeftè inJicat,fe TertuUianum nunquimlegiflè.Semen Pa tris ita vocat Irensus.lib.4.cap.ji.pag.i^i.

Decimuftertius locus,pag.ji Sc ^j^,eodem libro,Hominem {- ’ï pfum,qui fruöus vteri eft,f!osamp; virga de radice lelTejmafculus aperiens vuluam : eiim ipfum ait effeproprie Filium Dei,qui amp;nbsp;filius MarÏK.ldetn ait pag. 109.245.246.

Decimufquartuslocus lib.deRefurreftionecarnis,pag-4;.vbi gt;4 ait.animam ita per corpus exercere opcrationcs fuas vitales,vt à corpore feparari,fit ei veluti mori.Hoc difto ego fum vfus. Vn-de Caluinus mihi fycophanticètmponit, quod animas dixerim effe mortales,quum ego amp;nbsp;ibi,amp; fexcentis aliis locis oppofitum femper docuerim.

Decimufquintus locus eodem bbpag.71, vbi ex Paulo citât, tj gloriam Dei.ac verum ipfum lumen Dei, in facie lefu Chnfti à nobis cognofci. De qua vifione verat lucis dluinæ in facie lefu Chrifti abundc fcripfi lib.3. de Trinitatc. At Caluinus non vult Deum ita videre,ca5cos perpetubmanens. Hancipiam diuinam vifionem in facie lefu Chrifti,ex ipfiufmet Chrifti didoconfirmât Tertullianuslib.aduerfus Praxeam,pag.45d.lnnumeri alii nbsp;nbsp;nbsp;/

in Tertulliano funt loci devifîbili perfona amp;nbsp;forma hominis Chrifti,in Deo femper relucentis.vt pag.*12.115. 219 228. 229.317. 331.450 .451. 452.438. Ipfehomo Chnftus ambulabat in Paradi-fojloquens ad ipfum Adam facie ad faciem. Ipfepoft Noe ad vl timum claufit-arcam. Ipfe defeendit in forma hominis ad iudi-candamturrimBabylonicam,ad loquedum cum Abraham, ad perdendos Sodomitas. Ipfe vifus ipfi Iacob,Moyfi in rubo. Ipfe quartus apparuit in fornace ignis Babylonici,cuiusafpeûus ibt dicitur fimilis Filio Dei,DanieliS53. Hxc amp;nbsp;alia citât Tertullianus didapag.43i.amp; 43t.

Addam adhuc locum vnum , vbi pulchrc oftenditur identi- 16 tas faciei Chrifti, olim amp;nbsp;nunc. Aduerfus Praxeam,pag. 418 amp;nbsp;429.Citât Tertullianus locum £xodi,ca.35, vbi Mofes defidera-uitvidere faciem Dei tuncdelitefccntem. Bam ideó nonvidit tune Moyfes, fed poft Chrifti aduentum vidit earn in monte in tranffiguratione, Matth-17. arque ita tune eius defiderium im-pleuit ChriftusjVtpulchrcdocet Irenxus,lib.4.cap 57. pag.143, Elipfaeft igitur femper intelligenda facies Chrifti,qualis nunc in cxlo rclucet,quahs in träffiguratione vifa cß, Matth. ly.Qua-

7lt;

Iis à Paulo vifa,Aao.9.amp; à lohanne Apoc.i, Supra fplcdorem folis lucens,luce increata. Si poffibile efleti humanitaccm ab ca luce nunc feparari, adhuc mancret lux Dei in forma hominis, qux homini crat iam conformata : atque ita ab xterno in Deo ipfa relucebat.Nunquä enim eft mutaca forma diuina.Sed iam ad Irenxum.

Loci ex Irenxotde Humana Verbi perfona.

1 Locus primus Irenxi eft lib.4. cap.17.pa.11tf amp;nbsp;xi7,vbi ira air, ludxi excefferunt, nefcientes,eum qui in figura locutus eft Humana ad Abraham amp;nbsp;Aaron amp;nbsp;Moyfem, fuifl'e filium Dei, verbum Dei,lefum ipfum.qui iam ad fui imaginera hominem for marat,quiamp;ipfeeratiâfiguratioDei.Manifcftiflîmèdocet Ire-nxus humanam in Verbo perfonam, efftgiem hominis, ad cuius imaginé amp;nbsp;limilitudinem eft caro. Addc plafmata,vt aperte docet pag.t^S.Ipfumque Verbum fuifleait figurationem di-uinam, qux fimul erat Verbum amp;nbsp;Spiritus abfquc reali diftin-flione. Nam in ipfa fpiritali Patris fubftantia erat imprelTa verbi figuratio amp;nbsp;reprxfentatio, vt Tertulliani locus fepcimus nos iam docuicicui ftmillima nunc docet Irenxus.

t Secundus Irenxi locus efteodem lib.4. cap.15.pag.a15, vbiair ipfum Abraham doéfum Verbi reprxfentatione, nouiife quod homo futurus effet Dei filius. Audis Caluine,in Verbo repræfei» tationem hominisi Nunquam auditum eft, dtei alicubi fermo-nem,nifi reprxfentet. Proprium item fermonis cft.proferri feu pronuntiari.Q^ndo igitur Iohannes ait ,ln principioeratfer-mo: intell^i oponet quod erat pronuntiatio in DeitatCi reprx-fentans lelum Chriftum.

} Tertius locus eft codé lib.4.cap.S.pag.aii, vbi citât feniorcm quédam Apoftolorum difcipulû,qui dixerat, ipfum immefum Pattern in Filioeffe olim menfuratû ; quemadmodum ait poft-ca, ipfum inuifibilem Patrem in Filio effe vifum. In ipfaenim immenfitatcamp; inuifibihtateluci$paternx,apparuit,extitit,pro-lataeft vifibilis forma Filii,certaquadam menfura confiftens. Atque ita Pater per feimmcnfurabilis, in Filio eft menfuratust ficut inuiffbilis in fe Pater,in Verbo eft redditus viftbilis.

4 Q^artus erit locus eodemlib.4.ca.57.pag.i4i,amp;a45,vbi citas diûum Efaix cap.tf,Regem Dominû fabbaoth vidi oculis meis, ita aitiFiliura Dei hominem videbant conuerfatum cum homl nibus.Et paulo póft, Verbum guideraloquebarur Moyfi, apparent in confpedu, quemadmodum fiquis loquatut ad amicui»

77 fuutn. Docct dfinceps qualicer Moyfes defiderauït olim videre faciem illam, quam poftca viditin monte tranffiguratam. At-que fuiflè femper eandem faciem Chrifti, per qucm Deus vifu» eft,amp; nunc videtur.

Quintus locus eft lib.$,pas.»98,vbi ait, totû ipfum Adæ cor- ç pus, ipfam Ad*carnem plalmationë habuiffede limoterrât,ad imaginé amp;nbsp;fimilitudinc Deiteo fcilicet quod effet iamChriftus in effigieamp; forma Dci,vt Tertulliani locus rertius nos iâ docuic.

Sextus eft locus lib.i, cap.t,pag.to,vbi ait,Ecclefiam accepiffe i ab Apoftolis prxdicationem banc,Vnum cffe Deum Patrem omnipotentem,amp;vnum lefum Chriftum filium cius,qui fuam habuit ex virgine generationc. Ergo fi verè faQa eft virgine generatio,verè faôus eft ex virgine Filius. Subdit poftea effe Fi* hum Patris inuifibilis,Filium vifibilem femper docens.

Septimus locus lib.t,cap.i8.pag.84,5c cap. 47,pag.ti7, Deum 7 ait cffe totumlogon,amp; totum Spiritum,nec effe realem diftin-' âionem.Idem aperttus docet cap.48.pag.ii8,dicens,Logos ipfe ■* eft Pater. Et cap.çt pag. 116.ait,Patrem fecifle omnia per Ver-bum.id eftperfemetipfum. Adeundem modum lib.i.cap.19. pag. 4i,amp; lib.t, cap.i.pag. 66,amp; lib.4.cap. 5t. pag.téj,air,Patrem. nonfeciffe per Verbum.quafiperrem aliam,fed quia ipfe dixit, Fiatiamp; faôum eft. Idque ab Apoftolorû difcipulis fe ita didicif-feaitlrcnxus.

Oftauuslocuslib.i.ca.io.pag.7É,Scripturasde VerboSc Spi- y ritu ait non referri ad res diftinâas, fed ad difpofitiones Dei.Et eodemlib.ca.47.pag.ii$. Verbum 5c Spirirum aitcffe myfteriû amp;nbsp;difpofitionem exiftentis Dei, fubfiftentis, prolati,Sc feipfum itaexhibcntis.Nô eftfaûa produûio,quafi radiiàfole(nam hoc fcinderet,ac diuideret Deum)vt ait lib.a.cap,i7.pag.82.

Nonus locuslib.2.cap.É.pag.t45. 5c 144, Filium Dei ait olim 9 ipfi Abrahxmanifeftatum,5cplerifquealiis. Abipfo Chrifto ait Legem effe Mofidatam,lib.4.cap.j.pag.io8.5c 159. Quomodo, inquit,effet finis legis Chriftus, fi non initium eius effctîhoc pagina «4. Abraham cum Verboperegrinabatur,5c in eo vidcbat Chtiftum,vt aitlib.4.ca.it.pag.tit.Verbum ipfum vidit Iacob. lib.4.cap.i5.pag.Ki. Verbû iam olim afcendebat,5c defccdcbat informahominis.lib 4.cap.t6.pag.iî4.5c cap.t7.pag.M7.Verbii jpfû,homo lefus, videbatur in fornace Babylonica, perfonalis Filius Deitidémq; à Daniele vifus eftinnubibusca:li,lib.4.c.}7.

Idc ipfe in Paradifo loquebatur cû ipfo Ada. li.j.pag.

78

314-Erat igirur in verboperfona vîfibilis,ïc fubfiftentia veragt;

IO Decimus eft locus Ii.4.ca.}5.pag.i5j. Nomen lefuClirjftf ait effe proprium ipfius Parris, ac imagine eius imaginem Parris. Q^emadmodujinquit, fiquis Rex filii fui iibipingar imagine, iultc ilkm dicer cffe fuam imaginem,ac imaginem £lii:quonii Si filii eius eft,amp; iple fecir illam. Ad viuu exprimir qux de Cbri fti amp;nbsp;Dei imagine ex Tertulliano iam docuiniustvr confier, Ire-nxum cum Terrulliano inea re maxime conucnirer ac criani Clemenrem,imô Sc Petrum ipfum,quem nuncaudiemus.

Loci ex Petro Apoftoloamp; Clenientedifcipulo.

I Locusprimus efi ex primo libro Clementis,pag.i4 amp;nbsp;ij.vbi aitPetrusApoftoIuSjIgitur Abraham quum rerum caufasdcfigt; deraret agnofcere,apparuit ei verus Propbeta lefus Chriftus, ac omnia qux defiderabat,aperuir.Omnibufque rite ac fufficien-ter cdodis, ad fedes rurfus inuifibiles feceffit verus Propbera lefus. Quis hie plura teftimonia defideret i Annon i!Ie ipfe qui apparuit Abrahx,crat Verbum Deii perfonalis films? homo lefus Chrifius?

* Secundus locus eadépag. i;,Q^mafFHgerentur,inquit,ll-raelitx, apparuit verus Propheta lefus ipfi Mofi,amp; AEgyptios plagis cæleftibus 3ffecit,populumqueDe( eduxir ex AEgypto.

J Tertius locus eodera lib.i.pag.ii,vbi Petrus ait,Chriftus, qui ab initio, Sc femper erat,per fingulas quafq; generationes piis, latenter licet,femper tarnen aderat, iis prxeipue à quibus expe-ûabatur,quibùfque frequenterapparuit.

Quartus locus lib.a.pag.}7,vbi de Chrifto veto Propheta ait Petrus, Ipfe verus Propheta ab initio mundi, per feculumcur-renSjfeftmat ad requiem,paffim apparcns,amp; corrigens.

S Quintus locus lib 4.pag.78, vbi Petrus ait,Deus quit fecilTet hominem ad imagine amp;nbsp;fimihtudinem fuam , operi fuofpira-men quoddam amp;nbsp;odorc fuxDiuinitatis inferuit.Cotra Simone magum Si eius difcipulos docet Petrus,eirenobis infita Diuini tatem, cuius rattone eft in nobis aliqua arbitrii libertas. Tertull. lib.i. contra Marcionem, pag iSi.air.Deum fubfiantiam fuani nobis communicare,pcr animxfenfum.Et pag.tSi, homioë ait habere arbitrii libercacem,eo quod fit afflatus Dei,vtique libcri. Sc fux poteftatis.ldc multis docet pag.185, amp;nbsp;pag. 420. Nec fe-cus docet|Irenxus,fcmpcr contra magos liberum arbitrium de-fendens.Nemo vuquam in Chriftianifmo aliter docuit.

79

hm ad fingulos Caluini aniculos rcfponderc fupcreft.

Inipfocumprimistitulomirari fubir hominisimpiidêtiam, ■qui feorihodoxü prxdicet, quü fit Simonis magi difcipulus.vt in Apologiameaiameuidcteroftendi. Qjfis orthodoxumdicat -i miniftrum Ecclefia:,a«ufatorem criminalem.amp;homicidam»

Ad primum articulum iam fæpius refpondi,amp; ex citatis au 1 thoribusconfiât, in ipfa Deieffentia amp;nbsp;vnitate, non cflè realem । mum inuifibilium rerum difiinftionc. Sed pcrfonalem cfle in-uifibils Patrisamp; vifibilisFilii diftinöionem, Hoe fccundo modo Trinitas fanaiffimc creditur,primo non item.

Ad fecundum.tertium amp;quanumfinailiscftrcfponfio.Qupd ».j.4 de Mahometo ais, Turcx hodie confirm at id ex parte verû effe.

Ad quintotr.jamp;externè amp;nbsp;interne in Deo ipfo fubfiftentiam j Filii femper profeffus fum.Et tu tibiipfi contradicis.Nä û idea-lis erat ratio,interna iam erat.Ncfcis plane quid dicas. Quod de reali differentia fubdis,à me iam eft conceflùm amp;nbsp;demonfiratü. Obfecro te, lege diligenter locos à me hîc prxfcriptos,amp; indue cor hominis Chrifttani,orans vt tibi veritas reueletur.

Ad fextum dico, non potuifle confundi ea qux non crant fe-patata.ipfammet Sapientiam tnterpretatur Irenius Spiritû fan Ûum,lib.4.cap.i7 amp;nbsp;iJ-Sc Tertullianus lib.De carne Chnfti ad-uerfus Hermogenem amp;nbsp;aduetfus Vtaxeam.Salomô itcm,quum Sapientiam fibi datam tcftarur, Spiritum fandum intelligit. IJ-ipfumofienditEcclcfiafticus,Caruch,amp;liber Sapientia:,vtEpi-itolaviii adteiam citaui. Totum Verbiamp;Spiritusarcanudi-cofuiffead Chnfli gloriam,quia in coeft tota Verbi amp;nbsp;Spiritus plenitudo.O tcmiferû,fi damnare pergas ca quæ nonintelligis.

AliumDeüdixi,aliuDeita'.is modu. Hocinfupenbi adieci, Quôd fihicloquédi modus teoffendat, dicas aliaDeitaiisper-fonam.Quid opus fuit, te in calumniam vertere id quod code locoego lam caftigarä? Candidus vbiqifeoftcdit animus tuus.

Anno quis diettar filius eius, à quo genitus efttita dico,Dcü 8 de fubfiantia ab leterno protulifle Filium hüc Vnde dicicur ille ex Deo nat uraliter efle.

VerbumefiniinccaroChriftivnionehypoftatica- Itaplanc 9 dicojcarnem Chnfti decxlo eile,rccundum ellentiam Deitatis» ipfamquecarnem dici manna de catlo datum. Reliqua item có-ccdo,in feniu à me ibi expofito :,qualia hie mifer cmendicas.Sc primam veritatem omittis.

Effentiadicitutjaquaquisfuftentatur. Nontepudet,tätahtc referre, amp;nbsp;nullam improbationis rationem adducerei Sololuo

So

caninolatratu putas ludicum aures etTeobfundcndasf

II Iniqué in omnibus agis,8( falfo locum ciras, Non ita egolo quutus fum vt mihi tu imponis.

II Prima pars veriffima eft.quam tu vtinam bencintelligeres. Chriftus in fe vna perfona eft,fed in eo eft vere Spiritus fanûus, qui etiam perfona eft.

ij Seme dico,vt Tertulliani locus duodecimus indicatjrenæui item ibi citatus, 8c. Philo in primo dialogo, pag. loi. vbi omnis tua calumniaapertiffimc tollitur.In loco illo quern citas pag.tj, Sermo accipitur pro voce de carlo dicentc hunceflefilium Dei. Locum ilium nec legifti, nec intellexifti, ideo nihil ad rem facit quod citas. Quod Verbi Deltas re ipfa aliud fit quàm homo fi« lius,quis non videttRcliqua quar fubdis.concedo vera efle.

i,|, Totum cócedo, quia Deltas egitvice feminis.vt explicuidia-logo primo,pag.lot.

IÇ Id item concedo,fi vltimum de paternis elementis intelligas, diöum ob idealem eorum in Deorationem.

itf Nihil ego corrumpo, fed vtranqj interpretationem recipio, amp;nbsp;tu ibi falfo omnia citas,amp;doccs.

17 Confufus eft tibi animus, vtintelligere Verum nequeastmeta-phoram dico.

ig Authores mecum de perfona loquentes iam citaui,nihil om-nino ludens ,fed propric didionibus vten$,quibus tu perfide abuteris.

IJ Corpus Chrifti eft noftro fimile,excepta peccati ratione,exce-pto item,quod ipfum eft particeps Deitatis.

10 Tranfformatio,eft ibi glorificatio,amp; illuftratio.

« Qm adhxret Deo,vnus cum co Spiritus eft. An eft confufio, quü duo in vnû vniunturfAn côfundûtur anima amp;nbsp;caro,quum vnum hominem faciunulgnoras mifer ipfa rerum principia.

It nbsp;nbsp;Qmd rum pofteai

1} Verum eft.

14 Q_updâmodo,ferd ,Similitudo quxda cft,vt ibidem oftendo.

ij Tu reipfum cöfundis, non intelligens quæ Ioqueris,quafi id quod in Deo hypoftatice fubfiftit,non fit vera fubftancia.

• i6 Perfona in verbodiciturhypoftafis vifibilis,in Spiritu efthy poftifis perceptibilis.

• 17 Bene habent omnia, nifi eflet tibi animus pcruerfui.

ag nbsp;nbsp;nbsp;Vera funt omnia,fi tu candide intelligas.

ij nbsp;nbsp;Vera funt omnia, eo exccpto,quód Spiritus Dei in fe non dn

8t

citur extingui. Sed quodämodoextinguitur in nobis t quia quii nos extiiiguimur,ipfc reccdir.

Maxime verum eft:amp;tumiferàSimoncmagoillufus,id jO ignoras,vt feruumarbitrium ftatucns, nos facias truncosamp; fa-xa.Vide locum vltimum ex Clemente amp;nbsp;Petro citatum.

Vtpluhmumita folet accipi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31

Itaferc omnia in figura contingebantillis. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;31

Mendacium eftquodcommifces.Nullacrcaturaeratreali- 35 tcr,nifi abinftanti fux creationis.

In omnibus eft D£us,pertflentiam,prxfentiamamp; potenti- ^4 atn)amp; omnia ipfe fuftentat.

Tolle verbum ex eius fubftantia,amp; reliqui inucnies cfle ve 53 ra,téque folum cum Simone magodclirare.

Verum eft,multa in vnum ita coirc,vc ofla,caro, nerui,ani 36 ma,forma,fpiritus in vnam hominis fubftantiam cocunt.

Scnpfijfateor. Qmi tu me aliter docueris,non folùm reci- p piam.fed amp;nbsp;veftigia tua cxofculabor.

Locusipfe , quem contra mccitas ,docctte perfideagerc. j8 Nam ibi dico , animam velut mori, amp;nbsp;in inferno languentem detineri-Ergo fi languet, adhuc viuit. Vide quid de anima fu-perftite ego lcribaiTi,pag.7é.M3.amp; 718. Alia quodammodo dici— tur in tegenitis animaiücut pro pter accidentia noua,dicitur res noua.

f.i.

8t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

BREVIS REFVTATIO ERRO ■ rum amp;nbsp;impietatum Michaelis Serueti à Mini-ftris Eccicfiæ G c neuen fis magnifico Senatui 'ficuti iulTi fuerant oblata.

Cumnouis ipfius Seriicriconuitii$,quibus claræ luci tenebras obduccre conatus eft.

I Tute primus aceufator ofFers:deinde curans vt iubcaris, diffimulator.

QVum initio dogma illud, vel potius cóuitiu Serueti agitari cocpiiTet, Trinitarios omnes —efTe atheos, ipIe pro defenfione obtendit nomen Triniratis ab Athanafio,amp; Patribus’Nice-ni Concilii fuiffe inuentü. Huius mendacii.ac im- ’ pudentiæ luftini martyris, Origenis,amp; fimiliu te-ftimoniisconuiftus,nódeftititextracaufam vaga-ri. Magnificus ergo Senatus noiler, vt modum di« fputationi ftatucret, * nudas propofitiones à nobis defcribi voluit,quæ noftro iudicio impiæ cfTcntjamp;r à refta fide diffiderent: vt fiquid excufationis habe ret Scruetus ipfe, in mcdiü proferret, amp;nbsp;quibufcii-que poffet rationibus.probarct fua dida. Deinde, ‘ nos ex verbo Domini oftenderemus nihil tcmcrc -1 à nobis fuifïe damnatum. Hoe præfente Serueto, j nee recLifante aft urn eft. Paru imus.Q£ia omnes er rores recenfere nimis longum erat,quoldam’bona fide ad verbum excerptos obtulimus, vt inde iudi- i ciü de toto libro fieri poffet. Nuncapparet anfibi 1 tyrannidem Sorbonicam arroget Caluinus,terne- * fine ratio ne damnandoian vero petulâtcr fuo | more Seruetus, Sc fine vllo pudore m calumniarn I torqueat quod fimpliciter,vt caufæ ratio diftabat, Sc m.ïdatum erat à Scnatu,præcipua capita,de qui-

«J bus erat quæftio,cxpofuimus.

I Trinitas rcalis eft tunc puWirata. AnrCa enim Cratdifpofi-tio Trinitatis.vt ex Irenxo amp;Tertu'Iianodocui.nccfcc* docrc luftinuSjVt Origenem in medio relinquam. a Tutibiitafin gis, 5 Cainiana bomicidiali.

Quod fcopu fibi fuifTe dicit vtFilii nomen pro-baret vbique Chriftohominitribui, facile ex fin-gulis libri eius paginis coftat ' quàm friuola fit bæc cauillatio.Scopumhunchabuit,vt Dei Sermone, qui carnemnoftram induit, ' negaret quidquam fuifle: ’ ncgarctàPatrcgcnitûantefccula:8epluf-quam atrocibus conuitiis profeinderetomnes pios, qui fatentur æternum fuilTe Dei filium.Nos quo-queafTerimus ‘ SermonemDei carneindutum,8e Deum in carne manifcftatum,propric,amp; vcrc efle Filiu Dei. Ft verba Caluini funt in quinto Inftitu-tionis capite.Chriftu ctiâ quatenus homo eft, * vc-rèefTc DciFilium,licet no humanæ naturæ ratione. Quare improbe Set uetus Filiü ’’à nobis connotati-uum fieri mcntitui'.IntercaChriftû fomniat '“tdeo Filium Dei cffe,quoni«î quot;nbsp;cxlcftis fit eins caro, ac di-liina,ex tribus increatis dementis compofita.Qiaod nufqu.a inueniri in Euangcliis filii nomen contedir, ni fl de Chriftohomincacccptum,'Meca re nullum eft certamen. Iraq; tumultuandi caufam no babuit; fed’’Ecclefiam federate turbauit môftr.afibi finge-do,de quibus pugnaret. Non mirum fine eft fi Apo ftoli’ Sermonc Dciincarnccxhibitû,Filiumappel-lent:fcd interea videndumeft,an Sermo ille non fuc rit ante fecula ex Patre ’’genitus. Nihil de tarn abdi-to myfterio clarius dici poteft ,quàm quod habetur primo Iohannis capitemempe quod Deus Sermo f.ii.

84

apud Dcum crat.Nam Sc maicftas ætcrna,amp; cfTétix vniraSjS’ '^pcrfonxdiftindioil'ic difcitc cxprimi-tur.Ludit in '**vocc pcrfonæ Scructus, idea,aut'’re-liicentiam cfl'c fingens. Atqui Ichanis verba talc ca-uillum^’nófcrunt.Etdecimofèptimo capitCjquuin dicit ’’Cliridusgloria Ie ab initio habuifTe apud Pa-trem:his verbis fignifieat non fcgloriam duntaxar, vel '-ndeam fuiffcjVt Scruetus imaginatur:fed potius fuiiTe ’’Sapicntiam.quæ ex ^Patrc genita,amp; apud ip' fuin -^ïcfidcnsjeiuidem eilet gloriæ parti. eps.Rcalis cciâ diftindio primo ad Hebræos capiie notatu’svbi Apolloltis filiu appellatcxprcfTamimaginéh/-poflafcos DeiPatris. I\ ifi er im Patri (uaefTet propria hypoftafis,nó (larctillud Apoftoli, Fi’ium effe eius charaóicié. Dcniq; quifquis Deó ætcinû Patre agnofcec, ficuticü Scripcura prædicat: æternû quo-quc-Tilium non ncgabit.Quifquis mundum à Deo Patre per Vcrbia fuilTc creatu fatebitur,” realem di-ftinftioncm cócedat ncceffc ed. 11 tamc fi de verbo nobis rixarilibeat,nome Filii DeijProucrb.p. cap. habetur extra ’“humanænaturærelpcftum. Cætc-rum, quouiâ bac de re quædam achuc luis locis di-cenda crunt,’’nunc pluribus fuperfedemus.

I Vide quid initio libri egoproponam pag.j.amp;lib.j.pag.jz. amp;nbsp;in Epirtola tua prima pag-^yy.amp;in primo principio ad Meli-ö-honem,pagina éSÿ.Quum hæclcgeris,teita menriri pudebit. î Menriiis. } Meiitiris. 4 Etegoipfeid fateorpag.l8^.amp;755• y Perfonaîc. 6 Nonhomincipfum.Egohominëipfumfem-perdicoFilium.quëadmodumamp;Scriptura. ■; EtFiliusquate-nus Deus,ergo duo filn. 8 Varix nugæ funtinuolutæ. 9 Ita certè ob gra'tiam vnionis,ais hominem Dei Filium non natura» liter. 10 Non ob ld fohlm. n Exemplar corum in archetypo Verbi fuifle dixi,pag.i2O.i^4 amp;nbsp;i^j.Sed tu omnia impudentcrin malatn partem vertu, ix Jmo maximummam tu perfide, ho-

8f

tninem effe propriè,amp; Temper Filium non agnofcis. ij Tu fee leri.r.s eartiturbas tuo Simonis magi dogmate. 14 Imoipfif-fimum hominem, qui eft Verbum homo, amp;nbsp;lefus Chriftus. IÇ Perfonaliter. ifi Nefcis qu’d propnc fit Sermo. 17 Verum ciï. 18 1’erfonam ego propr’iffimé accipio ,amp;til abuteris. ’ 19 Subftantialem, lo Tibi non intelligcnti. ii Homo. 11 Hy-po?iafin dico veram. 25 Earn ipfam pcrfonäChrifti. 24 Per-fon.iliter. 2ç Veré. 26 Hominem Chriftuni. vj VtevpU-cuilib.j.pag,iié.amp; Tertullianus pag. 41.55^.555amp; 554. 28 Veré.

29 Contra docet Irciixu', vt loco eius feptimo citaui, ac etiam Tertullianus. 50 Mctiris,imót:ftprophetiadcChrifto,amp;adho mine n Chriftum ita rtfert Ignatiusad I’hilippenfespag. 5i-amp; Tertullianus pag'na 157.Quam fisveritatis inops qui nullü aliû de Fîiiolocû habeas, qu'S hoc non vidett 51 Nihil aliud ex Sa-cris adduceitiudicatCjSc llli triuraphosdecernite.

Quodnónuïlis vctciu tcllimoniis'abiititur,qunm indigne deprauet corum verba, vel furiliter.ac de ni hilaobtendarjdigitomonftrare-promptumeft.

I Tuabuforfutilisamp;impudcns. x Scilicet.

ExTertuHiano.

Promus locus quem adducit, nibil aliud continet quàmFiiium Dei olim Patribus apparuüTc in'forma bominis, vt boc futurat incarnationis præludiû elTet. Qiwdvnoconfcnfu vetufti ’omnes Ecclefiæ doctores, adcóque’Sorbonici ipfi ttadunt. Sed hoe nihil ad S er act i caufam.

I In ipfa Deitate fubfiftente ,quamobid illevocat Chrifti perfonam in Deoifed tu furdus ibi audire non vis nomen Perfo-næ. 2 Nugaris. 5 Nugaris.

Secundo loco docet Tertullianus fcmpcr'vifum fuiffe Dei filium.Hinc colligit Seru:tus,{cmpcr ali-quam fubftantiam vifibilem cxtitihcjvnde conf atü fuevit Chrifti corpus. Atquifetit Tertullianus Chri ftiiin difpcnfationc,-non fua natura iub ty po quoda fuiftevifum.Deinde in Scructum ictoiqucmusbxc f.iii.

Sä

lofa verba.Nain fi vifus eft fern per Filius/necefTe eft femper fuifte^Filium.

I Nec aliter differrf à Patre quàm pervifibilis amp;{nuifil)ilis diftinéfionetn, VC pagina 419. 450 amp;nbsp;451. a Sermonis natura eft reprzfent.ire; corpus item Verbo ob id tribuit Tertullianus. } Verum eft. 4 Perfonalem.

Tertius locus quum nihil aliud affirmet qu«ani ’imaginéDci,ad quS creatus eft homo,fuifte Filium, nulla indiget refutatione ; quia nos femper idem ’profelTifuinus.

I Formam amp;nbsp;effigiem carnis in Verbo fubfiftentem tu con-feiTus es, O impiidentem tergiuerfatorem. » Mentiris palam contra tnentem TertuIIiani.

Ex quarto loco nihil probat nifi Chriftumcirc ’ perfbnam Deiifcdvicifilmehci potcritex cótextu -PerfonamChrifti fuifte in Patrc.Cæterùm finiplcx eft ’ fcriptoris ftnfus, refulfiftc in Filio ‘*Patns hypo-ftafin,quumeademefretefrentia. i

I Facie ipfam hominis ait illic perfonam ôc imaginem vers in Deo:fedSatan tibioculos claußt. t Viinamtu hoccrederes. } Tibi plane ignotus. 4 Quibus Chimaeris.

Quinti loci fumma eft, Dcum Patrem.qui per ft eft inuifibilis,femper tuiftc vifum Ï Filio. Q^d nos ’ libentcr ampleófimunnon quod Filii ’ eflentia vifi-bilis fucrit.'ftd quia per ftpientiæ fuæ'lucé Deus ho. minibus aftulfit.Et quia Verbum Dcivinculum co-municationis fuit inter Dcum amp;nbsp;homines. Quàin **flagitiofcScruetus realem diftinélioncm euertcrc conctur,nobis racentibus cuiuisconfpicuii eft.Qiw ftnfu vocetur'formali.sdifpofitioj^alibi dictmus.

I PerChimæras. i Imo maxime id ibi côtendit Tertullia nus,Filii fubftantiam vifibilem amp;nbsp;corporalem. ; Tibi carcam. 4 Ü ncbulonein excaeratifßmum. ç Hxceft tota noftra quar-fiiononhicdiflimulanda. 6 Vbiifubdole fingit vidus.

In Icxto loco'falfariasdeprehcdetunquia corpus

fr

Chrifti imaginariumfuiflc probare voltsMarcion, Pauli diftû arripicbatjQ, Chriftus figura rcpcrtus fu erit vthomoropponit Tertullianus,fimuldici fuiffe in forma Dei. Atq; Eine colligit formâ’cû veritatc no pugnare. Verba funr,Nüquid ergo hic qua amp;nbsp;i effigie eu Dei collocar,æquc nó erit Deus Cbrift’vc-rc,fi nechomo verè fuit in effigie hominis conftitu-tuseVtrobiq; enim veritas neceffcbabebitcxcludi.fi effigies, amp;nbsp;fimilitudo,amp; figura phatahnati vîdicabi-tur.Quod fl in effigie,amp; in imagtnc,qua FiliusPatris verè Dei præiudicatus eff, etiâ in effigie, imagine hoministqua filius hominis verè hominé inuétum. Seruetusautécallidè,vel potf'^nequiterdefuo fuppo nit,Erat igitur'verè imago Dei hominis i Deo re-]uccs,amp; hominércfcics.Dcindc,fallaciæfuxapplau des cxclamat, Aurea verba rhcte perpetuó rctinéda.

I Tu folus fallo niteris corrumperefenfutn Tertulliani,qui de iinagine,forma amp;nbsp;effigie vifibili Temper loqaitur. » Sed fu-ifle formam amp;nbsp;effigiem in ipfa fubftantia Dei,ficuti in fubftan tia earnis:amp; vtrinque figura ipfa,amp; effigies fubftantiæ accedac. Hæcillc. 4 Simon magus fempernequâamp;perucrfus. j Ex-clufo vtrinque phantafmate.

, Septimus locus adeô nihil illi fuffragatur, vtcius 'deliriû acriter potiusoppugnct.Quâquam enim nó verè,ncc ingenue citantur verba: rc tamé v idei i pof-fedicit. Sedmulto’clariora funt quæapud Tertul-- I lianû (cquuntur codé loco.Filiû enim, vel Sermone *' ■ fubftantia carere’negat,qui de tanta fubftantia pro-ceffit,amp; tantas fubftantiasfecit. Q^rit deinde au vacua,amp;inanis res fit Sermo Dei, quiFilius diélus cft,amp; ipfe Deuscognominatus cft.Item,in quaDei forma fuit ? Vtique in alia, non tarnen in nulla. lté, Quæcunque fubftantia Scrmonis fuit, illam dico ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f.iiii.

88

‘’perfônam,amp; illi nome Filii vinjico:amp; dum Filium agnofco, fccundum à Pâtre defendo. Totus in hoc eft,vt^realem diftinólioncm ùlîerat.Quo maior eft Serueti impudctia,Jlt; minus tolerabilis,dum in ram claraluce fumosfpargcre non dubitat.Quod'æe?^«-»gt;)F fe inducere ncgat,eoconfilio facit vt inuidiamà fcdepellat,quam mal igné,amp;calumniofè ftruebanc hæretici.Interca clarè teftaturduo fedicere,’*Dcuni Si Sermonem cius, Patrem 5r Filium cius: ficuti radix amp;nbsp;frutex duæ rcs funt,fcd coniundæft'ons amp;nbsp;flume duæ fpecics funt, fêdindiuifæ; fol amp;nbsp;radius dua; formæ funt,icd cohærcnrcs.Omneenim quod prodit ex aliquo, neceffe eft fit eius fecundû de quo pro • diemon ideö tarnen feparatum. Vbi autem ’eft fecû-dusjduofunt: amp;nbsp;tertius vbi cft, “tres funt. Tertiuse-nimeftSpiritus àPatreamp;Filio. Tandem conclu-ditjlta Triniras per coniertos, Si connexes gradus à Patred curiens,Srmonarchix nihil obftrcpit,3t œ-conomiæ ftatum protegit. Siqua verecundiægutra elTct in Scructo,an hoe loco ad negadam quot;realem di-ftiiiólioncm abuti aufus foret’

I Die ncbulo,quare Tertullianus pag- 4«, linea 4,amp; 415, Iinea I, Sermone ait eflé ßruftum, amp;nbsp;conftruûum Spiritu amp;nbsp;Sophiar Quæ fabricatiofuitillatVifibilisjCorporaliSjVtait. a Digreditur nercfpondeat. 5 Veré. 4 Vifibilem, 5 Difpofitione. 6 Nf hîl taieeft apud Tertullianum vnquam auditum,feddifpofitio-nem tantum. 7 Mentiris. 8 Vtinuifibile,3 quo quid exiftit vifibile,itaipfemec detkrjt. 4 Difpofitione,vtair. 10 Difpofitione. Il Nifi Simon magus tibi oculos euertifletjvideres ibi nunquam dici reale diftinûionem,fed formalem difpofitio-nem.Intcr Sermone amp;nbsp;Spiritum diftinûioncm roll it apertif-fime iiegar, pag. 44z.

OdaiiusJocusquum nihil doceatnifi Filiû Dei ’ V etc humana carne potuiiîe indui, quü Angeli vc-

8?

rc hiimanis corporibus circudati fucrint,apertèpro nobis facit,S; Scriictum 4ugulat.

I Imöolim verchumanamformamhabuifle. a lugula-tus eft Simon magus.

Nonus locus non aliôfpcdat, nifivt ' fciamus FiliumDciinvcracamis fubftantia apparuifTc- Id Scnictus furiofead fuCr-dclirium trahit, cjuod fcm-pei'fuerit in Dco vifibilishominislubftantia.

I ImôvtfcianiusvcraminDcirace fuilTeolim forma vifi-bilem. i Non tepudetin re tam apcrtaoculos claudere?

Exdccimo loco nihiloplus qiuim ex aliis elicere licebitjChriftum inter Angelos Patnbus 'apparuif-fe.Quod nemo vnquam negauit. Atquehîcquoque fcelcrti hominis falfitas manifertè tenctur. Verba Teitulliani funt,Iai'ntunc Sermo Dei, amp;nbsp;anoqui,amp;-liberarc,amp; iudicare humanû genus edifetbat in cariais habitu non natæ adhuc, quia nondum moritu-ræ.nifi prius natiuitas eius, amp;nbsp;mortalitas annun-tiarentur. Scruetus autena adulterinam fententiam illi affingit bis verbis, lana tûcalloqui,amp; liberale, amp;nbsp;iudicare edifeebat in hoiaainis ’fubftantiali forma vcra,nonfifta.

I InveraDtitatisfiiEftantia. i Annon iücverus corporalis habitus crat vera fubftantialis format

lia viadecinao loco cirando pudéduna in modum délirât, Dilputat illic Tertullianus entrahæreticos qui ’ Chrittianimana fingebantin corpus niuta-tam efTe : amp;nbsp;contendit diuerfas elfe fubftantias ,ac naturas. Seructus vero ila contrariam partem rapi-tur,fonaiaiansinfpirituali Chrifti fubftantia cor-porcam forma, quod nihil eft aliud quàmhxrcticis fubfcribcre,quibufcum Tertullianus depugnat.

s MentirlSjimö carnem Chrifti illi neg.-ibant.

JO

Duodecimû locum nó minus impudcter, quAm perfide corrumpit.Qiufi doceat Tertullianus,Chri-ftum hominem, vt i pfe imaginatur.ex DeoefTe pro-latum,amp;ex Paths femineelTcTilium Dei. Fatemut quidem illichaberi aliquid fimile : fed longe diuer-fo fenfu,In vuluam, inquit,virginis, Verbum fuum dctulirDcus. Atque vt fimplicius rcfpondcamus, non compctebat ex femine humano Dei Filium na fci.Nifi totusefiet filiushominis,nonefietS: Deifi lius.Ergo iam’DeiFiliusex Paths Dei feminc,ideft Spiritu,vt cfTec hominis Filius caro ea fola,quæ erat ex hominis carne fumenda fine viri fèmine. Vaca-batenim fernen viriapudhabentem Dei fernen. I-taque ficut nondü natus ex virgine,Patrc Deu habe re potuit fine homine, æque cum de Virgine nafce-retur,potuit matrem habere fine pâtre homine.T an dem concludit carnem ChrilFi ex carne efie fadam, inqua natus eftmempe à matre fola habere fubftan-tiam fine ièmine virih. Atqui tanta eft Scrueti im-probitas,vt hoc colore tucare velit execrandû fuum errorem, Quod *caro Chrifti conflata fit ex cælcfti nbsp;nbsp;•

Dei fubftancia.

t Verc prolatum, t Verè filium Dei. j Meminerts Ter-tulliano idem efle Verbum amp;nbsp;Spiritum, vc ipfe teftatur pagina 44i.IdemetiamefteiSapientiaamp; Spiritus fandus, pagina amp;nbsp;4«,quia realem ipfe nunquiagnouitdiftinûionem. 4 Ci ' roChrifti vterat in fepulchro,erat verè particeps Diuinitatis.

Decimumtertium locum fine controuerfia am-plcéhmur.modohocfimulfixûmaneat, Sermoné Dci,qui carne noftra circûdatus'propriè FiliusDei, amp;nbsp;Chriftus vocatur,mcritô céferi æternum Dei Fi-Jjum,quia ante fccula^cx Pâtre genitus fit Sermo.

I Chriftuttt tu ais efle propriè nomen Hominis, amp;nbsp;filium no ftien Deitaris. Et nunc fophifmate quodam ambo con fundi s. a Genitus ibi Chriftus Iefus,genitus homo corporaliter.

Dccimoquarto loco fruftra impium, ac profa' num fuumerrorem tegerc conatur. Illic dick Tertullianus,animam per carnéfulciri omni fenfuum inftruméto.Hine minime fequkur'animamindar camis mortalem efle fadam.

I Et tu mihi hoc impudentiffîmè imponis.

Locum decimiiquinrum calumniole derorquer, ’quafi fpiritualis Chrifti fubftantia ab initio fuerit vifibilisjcu nihil tale velit Tertullianus, S: aliud fo-nct eius verba, vifum fcilicct fuifle Pattern in Filio: quiafe per Sermoncm fuum, quo placuit modo pa-tefecit.Qiwd receptum eft omnium ætatû cófenfu.

t Tam impudens es quàm fi negates niuem efle albam.

Reftat vt pro innumeris aliis tcftimoniis.quæ'vé tofusntbulofehaberefimulat,paucoslocoscitemus: ftd ’ dilucidos, amp;nbsp;certos, vnde genuinum fcriptoris fenfum intelligere liccat.

I O Simone magû,fafcinatû hominc. i Ridiculus mus.

Libro aduerfus Praxeam,pagina 421, perteftâ na tiuicatem Sermonis ftatuit in mundi'ereatione. Et pag,fequcti,gcneratu e(Tedicit,’quu prodiit ex Deo.

I Contrate. t Increatione.

Eodem libroratiocinatur Filium Icmper fuifle: ’quia Pater fuit: amp;nbsp;’-diftinaoscfle: quia relatiue inter fehabeant.

I In propriaperfonaamp;fubftatia. i Perfonalidiftinftione.

Eodem libro, pag. qz^jprobamusex Scripturis Deû Pattern'Filiûfibifecifle Sermone full. SiFiliü nominat, Filius autem non alius eft qu.àm qui ex i-pfo prodiitt’Serino autem prodiit ex ipfo. Hic ergo

9^

erit Filius, non ipfe, de quo prodiit. Noncnim ipfe prodiircx fcmctipfo. Porró,qui cundcm Patrcmdi cis amp;nbsp;Filium, cundcm piotuIifTe cx fcipfo facis, Sc prodiiiTe quod Deus cft.Quid apertius quæh potcft ad realem diRindionem ’ probandam?

I Perfonalem. z Vifibilis exinuifibili. 5 Scilicet.

Eodem libi'o, pag. 42Ó, perfonas fic realiter di-ftinguit.Nam Pfaimum iio, citans,Spiritus,inquit, eftquipronuntiar, Pater ad quem pronuntiat,amp;'Fi-lius dequo pronuntiat. SicSeearteia, quænuncad Patiem de Filio, nunc ad Filium de Patre, nunc ad Spiritum pronuntiantur,vnamquanquc perfonam in fua proprictatc conllituunt. Idem argumentum vfque ad paginam 428,profcquitur.

I Filius ibi cum Patre confertur.ij eft Chriftus cum Deo,V’t ibi exponit linea 9.Sunt enim prophetixde Chrifto homine.

Eodem lib.pag.429,quomodo idem Chnllus vi-fibilis fit,amp; inuifibilis,di(Tcrit. 'Vifibilis,inquit,fe in-uifibilis idcm:amp;r quiaidem vtrunque, idcoamp; 'ofe Pa ter inuifibilis, quia amp;: Filius v ifi bil i s. Qmbu» verbis fignificat inuifibilcm fuifTe Sermonem in fua ciTen- • tia,difpcnfitionc tarnen fuilTc irnagmem Dci.

I Praxeashoc dicebatquod improbat Tertullianus. Sed tu nihil intelligis. Q uod verbum etiam fucritolim vilibile,docui ego fade 96 8c 751. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;\

Eodem libro,pag.4;ç, 'Realisdiftinélio non ob- ' feurè alTci iiur his verbis, indubiranter alius oftendi-tur qui fuerit.à principio,alius apud quern fucrit.A-lius Dei Sermo,allUS Dominus, licet amp;nbsp;Deus Ser-mo;fcd quatenus Dei Filius, non qua Pater. ’ Alius per quern omnia,alius à quo omnia.

I Imódifpofitioncibivocatlin.i. i Ahum ait difpofitione.

9i

Eadcm pag.vno vcrbo fulminât cót ra totam Scr. ucti doôrinâ,quurn tolerabilius cfTc dicit 'duos præ-dicarcdiuilosjcuàm vnum Dcum vcrfipellcm.

I Qnafi inconufniens iddeduciturquü vtrunque negatur.

Qnôdpcifonæ nomine'interiorbypoftafis no-tctur, patctcx pagina 441, vbi dicit Patrcm fieri vi-fibüem in Filio ex\irtutibus,nonex pci fonæ’rcpræ fentatione.Et paulo poil fubiieit hoc modoapparc-reperfonæ vtriufque'^proprictaté. Etfeipfü ixpo. nit/quôdnôvifu,(cdfcnfu in Filiovidebatur Pater.

I Etexternamamp;internamcgohypoftafindi'eipag.yjilibri mei. î .Virtutibus ipfius. 5 Scilicet feparata-.qiialem ibi pc' tfbatPhilippuSjVtaitlineaij. 4 Etaftionisproprietatediftin guiperfonas,egoapertcdocuipag.i75,librimci. 5 Per opera amp;miracula,vtibiait.

Nec aliter ftabitquod habetur pagina445, nôin vnum . nam neque fem.el, fed ter ad finguù nomina tingimur in fingulasperfonas, nifi confier realis difiinâio.

t Quis neget à Deo Pâtre realiter diflingui Filiumi

Eadem pagina ofiendit qu.àm procul abhorreat à Scructi delirio, carnem Chrifii 'cfie ex Dei fubfian-tia,quum dicit,Caro Deus nó cft,vt de ea diftum fit, ’Vocabitur Sanôlum filius Dei; fid illc qui in ea na-tuseft Deus. Et paulo pôfi,initio pag. fcqucntis,Igi-tur Sermo in carne vtrûmne quafi tranffiguratus in carnern,anindutuscarnci’Imôquia indutus. Dcti enim immutabilcm, amp;nbsp;informabilem credi necefie efi, vt æternum. Tranffiguratio autem interem-ptio efi prifiini. Omne cnim quod trâffiguratur in aliud,definit cfie quod fuerat. Si- incipit cfie quod nó fucrat.Qiurc confequens efi vt fie caro fadus intcl-

94

ligatur,dum fit in carne,Sr manifeftatur,amp; vWetur, amp;’ contreótarur per carncm.Si enim Sermo ex tranf figuratione,amp;dcmutatione fubftantiæ caro taólus elï.vna iamerat fubftantia, ex carne Sr Spiritu mix tura quædam, vt eleftrum ex auro Sr argcnto,Sr in-cipit nee aurum elTe, nee argentum, dum tertium quid eificitur: ex vtroque neutrumeft. Atqui inue-nimus ilium vfqucquaqiic Filium Dei,Sr filium hominis,Deum Sr hominem, fine dubio fecundum v-tranque fubftantia in fua proprietäre diftantc: quia nee Sermo aliud quàm Deus, neecaro aliud quam homo. T andern concludit, V idemus duplicem fta-tum,non contufum, fed coniundum in vna perfo-na Deum amp;nbsp;hominemlefum.Quod fi tertium quid efTtt ex vtroque confufum, vt clcétrum,non tam di ftinûa documenta paterent vtriufque fubftantiæ; aut Sermo cifetmortuus,autcaro mortua non effet, fl Sermo eftet conuerfus in carnem.

I Vercparticipem. t Non rationccarnis,fcd ration? Spiritus conuenit fanûitas : ob idque amp;nbsp;ipfum Spiritum fanfl-um aitibi natüjlinea vlti. 5 Hæc omnia vbique doceo,amp; nihil ad remfaciunt. 4 Omififtixvii. Tertulliani locü dediuinæ il-lius faciei Chrifti vifioneolim amp;nbsp;nunc,amp; qualiter impletum fit tantum Mods defiderium quod habuit earn faciem videndi. Pulchcrrimus eftlocus fi conféras lrenxum,pag.t4),cum Ter-tulliano pag.171 amp;nbsp;419-

Non putamus maiore'cógcrie opus eftetquia fatis manifcftc,Sr folidc hie couicfa eft hominis vanitas.

I Non pluribusopus cft,vc ita prxtcr rem diuageris. Ex Ircnæo.

Quum primus locus tantum doceat Icfum fuif fe,qui in figura hominis Patribiis loquutus eft: per-peram Seruetus inde’æternum hominis fpcdruin

dicii.Q^odcx pagina 258, citât, prorfus’ common-titiumeft.

I o tmpudentem.Et qmndo videbatur, tu fpeftrum folum fuiflc putas« Si non mutabatur Deus,perfiftebat forma ilia diui-na. t Hxcfuntibi verbaIrcnxijlinca 15,Mixtionemanimæamp; fpiritusdiuini faftam in Adami carne qux eft plafmatafccun-dum imaginem Dei.Erat igitur ibi imago talis qualis in carnc. Spiritum Item ait bominiinfitum.quod magus iftenegat.

Locus fecundus nihil ad præfenté caufam,Q£Ód Abraham repræfcntatione dodus fuerit inter homines futurum Dei Filium.Nam ex eo Seruetus'in-fülle colligit non effe Sermoncm,nifi repræfentet.

t Si vel tuigrammaticam,vcl tuam linguam intelligeres,fci res Sermonis efle propriü reprxfentare. Eiufdê fignificationis ratione proprieapud Gallos diciturPicroüf. Sed teicaSatanas in omnibus euerti'tjVt omnibus fem per abutaris.

Tertio loco fimilc impudétiam prodit. Irenæus hominis ignoti fententiam récitât, quod immenfus Pater fuerit in Fil io mefuratus. Scruetus vnü ex di-fcipulis Apoftoloru fuiffe'diuinat.Sed ill ud leue. In hoc verb fita eft improb itas, quod mefuræ vocem, quæ’demundi creatione illic accipitur, ad Chrifti fubftantiaträffert. ScipfumenimexponitIrenæus dices, Omnia inmefuraSe ordine facit Deus: amp;nbsp;nihil non menfum apud eum:quia nee incópofitum. Poftea fubiicit, Mefura Pat ris Fili’: quiaamp; capit eü. Quæ verb affuit Seruetus,propria fut eius'cómcnta.

I Ita paflïm ilium citât IrenxuSjamp;vbiqucIaudat. i Mcn-tins,fed ab alio ad aliud ibi träfit Irenæus. j Imó Ircnxi amp;nbsp;Ter tulliani dida.

Quattuslocus inepte adducitur,vbi paLam’doccc Irenæus,Patres Spiritu prophctico paffibilcm vidif Ie Filium Dei, qui tunc impaffibilis erat. Hoc verb totum non minus fidci noftræ confentaneum eft,

9«

quàm figmentis Scructi aduerfum.

I Impudentiflîme nonne vijcsibiagidc vîfione rei tunc pra:fenris,amp; ibiin confpeftu pofltjcî

Quintilocifolutioiamantè pofitacft, 'vbitcr-tium locum Tcrculliani expofuimus. Ncmocnim noftrum ficdcfipit, vtChriftum fuiffc ncgct xtcr-nam 'Dei imaginera. Irao afferiraus ’imaginera quæ in Deo latcbatjn homine retulfilTc.Seructo au-tem nulla eft-’ imago nifi vi fibilis.

I Iiidicet cordarus lcaor,amp; authoris mentem bene noter, t Chimæranainuilibilem. j Quamf 4 l’ropric.

Sexcum locum Rio move finepudorc deprauat. Illicdicit Irenaeus reólam fidcmcfTe in Deum Pa-tvem, in vnum Dei Filium pro noftra falutcincar-natum,amp;: in Spiritum fandum, qui per Prophetas, cam,quæ ex virgineeft,Chiifti genet ationem, mortem, S.’ refurredioné prædixit.Quàm ' nequiter verba muret idecorruptor, lcdoribus iudicandum re-linquimus.Adeôautcm friuolaeftciusillatio, vt no bisvevius ratiocinari liceat,'irenæu dupliccm in-nuere Cbrifti gencrationé,dum cam,quæ eftex vir-ginc,lt;à SpiritLi fuilTe prædidam difertc reftatur.

1 Mctiris.Idipfum lt;juod tu,amp; ego dico:vt quid tam nequiter infurgist î Q^sboeneget?

Septimo loco metitur negari ' realem diftindio-nemtquia nihil illic docct Irena’us,ni fi totam plcni-tudinem Deitatis cRc in Filioamp; Spiritu,vtconfiftat cfTentia: vnitas. Cuicôlcntancumcd quod habetur cap.48.üb.:.Libro i.cap.i9,nihil aliud habetur nifi quod Pater omnia crcauerit'pcr Verbum.Hicautc talfàrius fupponit.non teciflfe quafi per rem aliam. Confentiunt amp;nbsp;ahi loei. Nee veró alia eft noftra eó-

fcffio quàm quæ illic traditur.

I Si nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ipfeeft Pater,non realitftdiffctt,pag.n8. t Id

eft per ipfum, vt ait pag.u«.

Similis in odauo lococitando corruptclacft. î^cgat Ircna?us,vbi Scripturaplurali numero Dei jneminit, diuerfos notari dcos, ' fed difpofitiones qux in Deo funt. Seruetus pro deorû varietate fup-ponitrcsdiftindas.Emiffiones vero quales Valentinus, amp;nbsp;alii fanatici homines fingebant, nemo eft fanx mentis qui non repudiet.

I Q uales ibi Verbum amp;nbsp;Spiritus.

Innonoloco ’ nihil eft difficultatis.lmô vide* tur prxuaricari Seruetus, qui tarn fortiter infiftic , in probanda Chrifti æternitate. Agnofeimus qui-dem eius cauillum,quôd Chrifti caro xterna fueric in idea rclucente : fed quod nullo negotio diluitur. Nequeenim aliud fpcâauitIrcnxus,quàmChri--ftum, qui in carne tandem manifcftatus cft,fuiftc ’xternum Dei Sermoncm,amp; Deum.

I Imaginem veramilleait vifibilem, tu Chimatratn inuifi-bilcm.NuUabic Caluino difficultas. t Hypoftafi vifibili fub^ fiftentem.

Decimus locus crafTam ’ SerUeti infeitiam co-arguit. In hoc tantum incumbit Ircnæus,vt often-dat communcm, adcóque vnam cfte Patris amp;nbsp;Filii gloriam.Hic bonus interpres hoc prætextu perforas mifcet,vt nulla maneat diftinftio.

I Imo impudentiûimum tuum refugium.Locus eft aper-tiflimus.

Cæterùm, vt cuiuis patc.at quantam iniuriam facial IrcnxoSeruetus.dum fuis erroribus affinera cffefingitjpaucos locos notarc opcrxprctium eft.

g-i-

5,8

Libro tertio,pag.192,Si non accepit ab hominc ' fubftantiam carnis, neque homo fadus eft, neque Filius hominis.Et fi noeft fadus quodnos eramus, non.magnum fccitquod pafTus eft,amp; fufcitauit. Quoniam autem corpus fumus de terra acceptum, amp;nbsp;’ anima accipiens à Dco fpiritû, quicunque con-fitetur quôd hoc faftum eft Vcrbii Dei, fuum plaf-ma inieipfumrecapitulans. ’Sed quia mutilus eft locus ille.fumamus quoddicit hb.4,pag.2i4,‘» Vc-nit ad nos vnigenitus Filius fuumplafma in fei-pfum recapitulans.

I Nihil ad rem:contra niagos Ioquitur,(]ui carnem Chriftt negabant. a Hanc aniinx Deitatetn amp;nbsp;tu cum Simone mago negas. Aliô te confer,tu hîc nihil agis. 4 Qjiishoc ne-genChriftus ipfe ad nos ita à Deo venir.

Eodem hbro, pag.zié, Infulfumillud comme-tum de æternitatc vifj bilis fubftantiæ ' rcfellitur,amp; afteritur xterna Filii hypoftafis. V erba funt, Om* nés qui ab initio prophetarunt, rcuelationc habue-runt à Filio ipfo,qui nouiffimis temporibus ’ vifibi lis amp;nbsp;paffibilisfaàus.Quo etiam pertinetquoddicit eodem lib.4, circa fincm paginæ 2^9, ’ Adeft e-nim Deo Temper Verbû, amp;nbsp;Sapientia Filius, amp;Spi ritus,per quos,amp; in quibus libéré omnia fecit.

I Menciris. t Quia antea delitefcebat,amp;dcn)um appa-ruit. 3 Qius hoc ncgaritîfedaudi quid tbjdicat,Subftantiam creaturarutn fuilTe in ipfo Deo,quam noftrain Deitatem tu cX' cxcatus femper negas cutn tuo Simone mago.

Loci ex fiditio Petro,amp; laruato Clemente.

Quanquam nemini obfcurum eft librum il-lum,quiClemcntis nomine exeufus cft,rhapfodia$ cfte ab iiîdodo aliquo Monacho male conlarcina-

99

tas : nihil tamé inde profert Seructus quod non li-bentcr illi demus. Sed vbi omnia obtinuerit, nihil proficiet. Fatemur Dei Filium femper inter Angelos fuifTe principem,fummi Prophetæ officio fun-aum,amp; per emnes ætates latcnter'fandisPatribus adfuifTc. lacet nihilominus Scrueti caula,vt palam appareat hominem communi fenfu deftitui, dum ita frigide nugatur.

I V ifibili vera forma,

Sed quum fibi tantopcre in illis rhaplbdiis pla-ceat, qua fronte'diffimulat Xifti epiftolam,quæ il-lie infcrtacftepag.yôjdcætcrna Patris amp;Filii,8cSpi ritus vnitate. Sequiturctiâ paulo pôftepiftola Hy-ginii, pag. éo, qua æterna Filii generatio afTeritur, quam probris quibufeunquepoteft Seruetus exa-gitat. Additur epiftola Soteri, pag.éj, Q^d Chri-ftus fecundum carnem faâus fit hominis filius, fe-cudum Diuinitatem à Pâtre fit genitus. Quo euer-titurimpius Seructi error’deconfufaChrifti ge-nitura. In epiftola Euthychiani,pag.7 8 amp;nbsp;yÿjaftc-ritur communicatio idiomatum, cuiadeô infen-fuseftSeruetus,vtdicat malidxmonis afflatude charederc’beftiæ fumptam efte, epiftola nona ad Caluinum,pagina éo2.

I Ego Petri diûa ibi obfcruo.non aliorum:quanquam amp;nbsp;ilia reciperepofliTi. 1 Mentiris. j Ego in Apologia,pag, 7O5,)ntCT Verbum amp;nbsp;botnineni idiomacacommunicaridico,line veftris illulîontbus.

Miramur etiam quo cófilio nunc Ignatium fe-peliat,quemha(äenus tam fupercilioß ' patronum afeiuit. At illc, quifquis fit, Epiftola ad Magnefia-

§-ü.

10»

nos,pag,22,’Chriftum à Pâtre antefcculagenitû fuifTe ’ prædicat.Idé ad Phili.pag.3i,docct ad Chri ftum rcferri debere illud Solomonis, quatcnus cft DcusScrmo.Q^dcft nome cius? vel nomen Filii cius’Idcm adSmyrncnfes,pa.çi,teftatur’vnigcni-turn Filium effe Verbum Deum : ex genere autem Dauid Iccundum carnem elTe Filium virginis Idé ad Epbcfios,pag.74, Habemus medicû lefu Chri-ftum,qui ante fccula “ Filius vnigcnitus,amp; in prin-cipio Verbû : poftca verb amp;nbsp;Homo ex Maria virgi-ne.incorporalis in corpore,impaffibilis in corpore paffibili,immortalis in corporemortali.Apertior certè diftinftio inter duas Chrifti naturas exprimi non potuit : quas fie confulc mifeet Scructus, vt * carnem faciat Dcum,amp; Verbum neget ’ hypofta-fin habuifTe à Pâtre diftinéiam.

I Exipfoplurimacitauiamp;inApologia.amp; alibi, i Homi-nc. J Et ego. 4 Nifi eflescæcus, contra te id facerevideres. J ebriftumait. 6 Homo in forma Dct. 7 Mentiris.For-mam in Cbrifto nec confufam,nec alceracara , nec mucatam a-pertiflîmc doceo,pag.xoi.amp; in Epiftola tua ^,pag- j?o. 8 Par ticipem. 9 Mentiris.

Breuis cauillationum refutatio.quibusSeruc-tus errores fibi .à nobis obicétos diluere tentauit.

Timuit forte ne Indices nefeirent quàm facun-dus eftet, ac protcruus conuitiator, nifi Caluinum initiô vocaret ' homicidam,amp;r multa fubinde pro-bra in eum euomerct.Nos autem de rebus ipfis fim pliciteragemus.

I Verc,amp; Simonis magi fcûatorem. Nega tehomieidarn, amp;nbsp;aâis probabo. Simonem magum te negate non audes. Qui$

( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IO( gt;

tibi i'gitur fidem adbibeat,amp; rebonam arborem credatt In caufa tam iiifta fum conftans,amp; mortem nihil formido.

PræcifcàScructo ’ reicftum fcmpcr fuifle nomen Trinitatis quafi facrilegum amp;nbsp;dctcftabile, ex omnibus cius libris ’ cóftat- Nunc autcm in perfo-nali diftindione fucü facit. Nam.vt poftea vidcbi* mus,pcrfona illi nihil aliud cft quam’Dci traffigu* ratio.Omnc verb‘*difcrimcn Verbi amp;nbsp;Spiritus pa lam abolet, eundem affirmans effe Spiritum cum Verbo.Nihil ergo excufationis admittit.nec quic-quam veniæ meretur prodigiofum illud blafphc-miarum chaos : quod ledores in locis anobis cita-tis reperient.

I Mentiris.Triniratcm ego voco, amp;nbsp;docco, pag.it.verilïïmï Trini'atem,pag.i4,amp; pag.t7}.amp; 704,70$,amp; fcq. t Mentiris. } Imóhypoftatica forma. 4 Reale difcrimentollo,non pcr-(bnale. y Detur ergo venia Simoni mago.

Quia filentio prætent quæ nos graui reprehen-fionedigna ccfcmus,iudicium ex leéfione ipfafiat. Nec eft quodexcufetjhodie quoque iaétarc Turcas obftaculo fibi effcTrinitatemiquia no protinus fc-quitur, Mahometo ' iuftâ fuiffe apoftafix caufam. Quod verb in vnaDci effetia inuifibilcs Sc arcanas hypoftafes tam ’ fuperbe répudiât,iam breuiter ’ o-ftendimus cum tota pietatis doârina pugnarc.Ni-fienimfuinctrealis inter Deum PatremS: Verbû diftindio.non potuit * Verbum in carnem defeen-dere quin fimul ’ Pater homo fieret. Quifquis ergo realem diftinélionem Patris amp;nbsp;Filii ^confundit,Pa trem c cxlefti folio detradum ad crucem rapit. Ft Paulus non dicitChriftü fuifle Dei formamiquod Scructifigmeto congrueretzfed in’forma Dcifuif g.iü.

JOX

fe. Si ante fufceptam carnem erat ’in forma Dei, realem hypoftafin illi eripere fas non cft, qua? forma hancin fc fuftincret. alioquicuanida effet’for ma fine fubiedo . Et abfurda effet triplex nominis inuocatio in Baptifmo,nifi realiter differrent “Pater,'Filius,amp; Spiritus.Proprium Sgt;i Gparatum fin-gulistribuitur nomen. ”Nifi rem agnofeimusin Filio amp;? S piritu, fequetur Baptifmum inani nullius rei nomine quoad Patrem amp;nbsp;Filium,ligt;foriè confe-crari. Nec ’’moramur Serueti effugium, quod realiter in came diftinda fit à Patre Filii perfona. Na bine illa*^ nafeitur diftindio, quodChrifti caro Deus eft. Atqui'' longe alia Dcitas, nempe æterna, nobis intelligcndaeft. Deinde in Spiritus perfona conftridus femper tcnetur,quôd c^um inuifibi lis fit eius fubftatia, nomen tarnen diftindum pro-priæ virtutis ratione habcat.

1 luftam tu fo!us lingis impoftor. i Realem in Dfodi-flinÛionem ego repudio, j Mentiris. 4 Ignoras mifer, tanti arcant difpenfatione. j Perfona verbi eft homo. lt;nbsp;Tu folus cófufus. J Idè cftjfophifticis fobs rationibus agit abf-que Scripturis.amp;cxfalfis fundamentis. 8 Si erat informa Dei,formabs erat diftinûio.contra teipfum loqiieris. j Fa-bulx: quaft in Deo lint ralia accidentia amp;nbsp;fubieda. to Deus. « Homo. It Furiisagitatur. 1} Filiumpropricdehomi-nedicicontendojVtChriftCjVt lefuni. 14 Mentiris. ij Bia* {phemiatutshatceft. 16 Spiritus perfona perceptibibterfub* liftit.vt Verbi perfona viftbiliter.lra d0cuipag.16j.164.704. 70j’,amp;c.

Si'internc Filii in Deo fubfiftentiâprofeffus femper foret, non turbaffetEcclefiâdereali diftin-dione. Nam vel inahc fpedru eft fubftatia, vel res aliqja.Si interne fatetur fubftitiffc in Deo Filium» .

»OJ

’realiter hune ab illo diftinguet. In verbis noftris * nihil eft repugnantiæ : fed prius cxium terra? nai-fcebit,quain concilier quæ fimul coaceruat figmen ta-.nulla fcilicet perfona efte nifi vifibilem,amp; ’inter nc fuifte in Deo Filii perfonâ: fuifte ab initio hypo ftafinFilii.amp;nonfiiifl'enifi figuratiuû filium.-fuifle fubftantiam Chrifti futuriin nube, amp;columnai-gnis,amp; ex elcmentis increatis fuifte in matris vtero conf latum. Quare merito cóquerimur ipfum do-gmatum fuorum impictatemfuco{ctegerc,dum perfonæ nomenopponit, * non intelligcs hypofta* fin aliquam quæ apud Deum intus refidcat: led cf-figiem,vultum,amp; rcprxftntationem.In fuarcfpó-fione palam omnem diftinctionem Filii amp;nbsp;Spiritus euertit,acplenis buccis^Sabelliumfpirat-Vn-deapparet quidquid prius deTrinitatCjStpcrlb-nis confelTuscft, mcrafimulatione fuifte implici-tum. Nd fi ex animo tres efte in Deo perfonas con-celTir, ’ forma falte,amp; difpenfatione oportuit Verbum à Spiritudiftingui. Atqui contendit ipfam-mct'°Sapictiam efte Spiritum, acfi diceret,Ipfum-metquot;Spiritumfuifte crucifixum.amp;refurrcxifteà mortuis. Verum longé aliter Paulus,qui prædicat Chriftum quot;nbsp;cxcitatum efîc ex morte à Spiritu Dei, RomanorumS . Et alibi docet '’Chriftum fuifte decIaratumFiliumDei inpotentiaper Spiritum fandificationis.Romanorum i. Adhuncerrorem tutandum teftimoniis,quæ citât, '^infcitè,vel maligne abutitur. irenæus amp;nbsp;Tertullianus interdum Spiritû cum verbo quot;nbsp;improprièmifccnt,quia Spi ritus in vterû virginis dclapfus vihlis feminis vice

104

fuppicuit. latn Sapicntiæ nomen non femperhy-poftaricc fumi fatemunfed pro fpecialiSpiritusdo no.Sicuti quü Sermonis fit mctiojfæpius intclligi-tur Sermo prædicatus,qu;ïm interior ilie qui fem-per apud Deum fuit. Atqui Scruetus Verbu poly-iemon eodem fenfu vbiquearripiés, hallucinatio nis fuæ pœnam Deo infligere non dubitat.

I Interni ego hypoftafin difo,p3g.7O4.7O5, S( alibi palfim. t Subfiftentia vera interne de iplo Deo formata, j Non fc-i3iiitur. 4 Monftrum horrendum. Eadem quæ intus erar,eft externe exhibita vifibilis. 6 Tu teipfuin non intelli-gi jÄrebmas vt cæcus per deferta :cum fit tibi in corde tam ar-dttis viiidiûx fpiritus ,in maleuolam tuam animam nonin-trat fapientia. Realiter. 8 Mentiris. 9 Hoe millies amediâum. lO Hocpriorinoncontradicitiamp;itaTertul-Iianu$)pag.r69.4tt.amp;442. 11 Deliras,homoeft verècruci-fixus. 12 Nihil contra nos. 1} Hominem. 14 Tuabii-teris,nihil intelligens. ly Solus Caluinuspropricloquiturvt Simon magus, iä Mentiris.

Mira certè hominis arrogantia.quöd quum fibi permittat 'alium Dcü dicere pro alio Dcitatis modo, fic in omnes pios truculente inuehitur,qui aufi funt in Deo vno tres reales perfonas dicere. Sed quid fibi vult bic nouus Dcitatis modus e Ipfc alia Dcitatis perfonâ interprctaturcodcmloco. Vndc colligiturmullamfuilTe Spiritus perfonam,donee repente .1 Chrifti refurredione emerfit. Q^arc ’du plex error eft,quod Spiritui fando finitium perfo-næ ab illo tempore airignat,amp; perfonæ refpedu al-tei um ’ Dcum ftatuit.

I Et tu nebulo aliam Deitatem dicere non erubefeis. Sed tl bi omnia impuni- licent. Âdde calfigationem quam loco eodem adifci. 2 Mentiris. y Mentiris. 4 Mentiris. 5 Nihil tale.

Tamctfi inuidiam fugitans,aliq^uaex parte fu«

lOÇ

crrores hîc * retradat ; hæc tamen cxpofitio nullo modo cft tolerabilis .Namfiex Deo^naturaliter eft homo Chriftus,amp; ex Dei fubftantiagcnitus qua tenus homo eft/fcquetur non eflc il 1 i nobifcum hu manænaturæfocictatem. Atquihæc blafphemia, in qua fibi tam benigne indulget Seruetus, totam ipem redepnonis fundicus'‘cuertit.Dogmatis fal-fitas clarè Apoftoli teftimonio refellitur,quum affirmât excepto peccato ' nobis per omnia fuifTe fi-milem. Sed totam redemptionem à radice euelli di co.nifi verahumanæ naturae fimilitudo nobiscuni Filio Dei côftet.Qjjomodo enim ftaret illud Pauli, Perobedientiam hominis vnius iuftos conftitui multosmiff in eadem natura expiatum effet pecca-tii? Vbi fympathia quant in Mediatore neceffaria effe Apoftolus docet, fi * tollatur naturæ fimilitu-do’Vbi ’fraternitas, fi carnis originem Chriftus è cælo traxerit, quæ nobis ex terra manat î Vbifpes refurreaionis,nifi Chriftus mortale amp;caducum corpus, ac noftro fimile femel induiffet e Videmus cigo quàm ’quot;cxitiale fit hoc commétum, quod vin-culu noftræ cum Chrifto vnitatis, quoad humante naturæ communionem, feindens, ac laccrans,nos ab eius vita fèparat.Cæterùm,lôgè aliter eum feri-p fi (Te,quàm nunc quot;nbsp;fimulet,ex locis citatis quot;patet.ac paulopôftcxaliis'*patebit.Nam paffim dcbaccha tur in eos omnes qui Sermonem ab æterno genitu fuiffe credût,quum genitura fecûdum ipfum no-nifi à carne” principium habucrit. Videâtur loci.

I Mcntiris.idipfumeifdctn verbis dixeram,pag.0.ïO7.amp; in primis epiftolis. a Naturali generacione. j Fabulse.-qua-

lotf

fl Deîtatîj particîpati'o tollat fiumanat natur» focietatem. Indigna Iixc «juxcoramdodisproponantur. 4 Mentiris. ç Ac^ ccpifle omnia nobis fitnilia. 6 Conftatveré. -j Quid J an Deitatis expert»» 8 Nugaris. 9 Deitatis pofitio nihil honim tollir. obfecro te ne te tam friuolc torqucas.

«o Exitiali fpiritu tu cum Simone mago in camera Ch rift i fto-macharis, quafi non fuam illa in fcpulchro habucrit Diuinita-tem. Il Mentiris. it Scilicet, i} Mentiris* 14 Mentiris,imo ab xterno.

Scitur quibus olim ftropbis inuoliicrc fuadida ’hxrctici foliti fucrint:partim vt apertam veriratis confciTionem cffugcrent : partim vt colore aliquo prætexercnt quod peruerfe dixerant. Incxcufabilis cft Scrueti error, Qnod ’ anima Cbrifti fit Deus,5c caro Chrifti fit Deus, ficut ipiê Chriftus cft Deus: carnem Cbrifti ciTe de cælo,S:de fubftantia Dei. Duas enimnaturas’confundit.Imo veram huma-nitatem * redigit in nihilum. Adde quod Deitatem quâdam paffibilcmfabricat.Dcniqueomnia‘per« mifcet. Totmôftra vno vcrbo excufàt,Quod Verbum fit caro vnione hypoftatica. Atqui non eft hy-poftatica vnio, quum^ipfa humanitas c cælo dici-turvenifTe. Etexpofitio adquamnos ablcgat,iftaj tergiuerfationes præcidit. Sicenimipfeloquitqr, pag. 252,Quôd anima Chrifti in propria Diuinita tis effentia totam mundi animationcm ab ætcrno fpiret : caro autcm de fubftantia Dei genita habeat cftenti.! Deitatis.Interim nos vocatmi{cros,amp;mc dicos,qui reprehenfionumanfasex ignorantiapri mæ veritatis captemus. Prima autcm veritas illi cft,inter duas Chrifti naturas non diftinguerc.

«07

I Hxretîcus bic Simon magus fcmperincarnem Chrißi fpi rarodia- « Annon in anima Chrifti frparata rrathypoßadca Verbi viiioeam deificansiLege quod fcripfi pag.170. 5 Men-tiris. 4 Mcntiris. j Mentiris. 6 Ipfa carodiuina. Si ipfe fanguis diciturfanguis Dei,Aft.to,amp; carodiceturcaro Dei. pants Dei dicitur, Iohan.£.amp; de czlo.

7 Prima veritas amp;nbsp;fides iuftificans,eft certôcredere hune hominem ffle natura FiliumDei. Sedtu in cognitione Simonis magi iuftificatum teputas.

Eadcmarrog.îtia nobis caninum latratuni bîc cxprobrat:quum tarnen nc vcrbulum quidc de no-ftro protulerimus. Quærit an nos non pudeat tâta bîc referre,amp; nihil improbare.Nos ’ verb Sena-tus mandato defunfti fumus. Nee vcrb,fiquid mo deftisehabcret.dcbuit illimolcftaeffedefenfionis li bertas qux dabatur.Qinimdixeriteflcntiam corporis amp;nbsp;animæ Chrifti efte Verbi amp;nbsp;Spiritus Dei-tatem:amp; Chriftum ’ rationc corporis amp;nbsp;animæ cf-fc ab initio,an erat tâ fœdi erroris improbatio dif-ficilis ? Nifi enim reperiatur in carne amp;nbsp;anima Chrifti verahumanitas, amp;nbsp;’noftrx fimilis,exccpta corruptione, Mediator efte dcfinet:*quia homo nonerit.Nihilo plus negotii erit in refellendo illo ’ deliriojQupd Deus erat Verbum amp;nbsp;Spiritus, Verbum Si Spiritum in corpus, amp;nbsp;animam varié dit-penfans. Nequecnimobfcurè tranfmutationem Deitatis in humanam Chrifti naturam ‘afterit.

Qiwdeft Chriftû prorfus à nobis diucllere. vbi e-nim fraterna côiunâiofi ciufdé naturæ non fumus côfortesjfed arcana infufione ex Verbo,amp; Spi rituab initio cófedus fuit homo illc qui futur’e-rat’^RcdcptorJ Deinde quod’corpus crucifixû fuit.

io8

amp;quæ anima extrcmæ triftitiæ,Amortisdolori-bus fubicóla îquû vtriufque ciTentia nihil aliud fit, telle Seructo,nifi Verbi amp;nbsp;Spiritus difpenfatio,vel infufio in nouam formam e Sed quemadmodum Paulus dicit,'°hæreticum hominem, qui monitus nô rcfipifcitjàfeipfo elTe reprobum: itaerrorcs ipfi fine longa difputatione fcipfos conficiunt.

I Itafingis.Senitus permifit tibi aceufarori aiiido,vtcontrà feriberes. i RationeDeitatis quæ incorpore cftfiinul amp;nbsp;anima. J Et fimilis eft,amp; Deitatemhabcni. 4 Rem inuifibi-lem aiseffe hominem, amp;nbsp;ipfum hominem non effe hominem. J Communicationem votas tu tranitormationc. Men-tiris. 7 lam pudet toties refponderc beilialitati hominis. 8 Vtriufque nature, f VerumeorpusinquoDeushabi-tabatjVtait Ignatius,pag.II. 10 Q ualis eft Simon magus.

Clamat inique lecum agi : quandoquidem non ita loquutus eft. Atqui poftquam quxftionem mollit, An homo Chriftus dicatur Sapientia, amp;nbsp;virtus Dei : fubiicitde abftraâis nominibus magnamef-fe Scotiftis difficultatem.fcd Hebræis nullamiquia tritum fit apudeos vocari Dei 'quicquidcftcxcel-Icns. N une expendant ledores an ilia vulgaris lo-cutio Chrifti elogio conueniat.Q^alis enim Chri-fti Deltas,fl tantum ’cxccllentia cenfetur’

I Itaàminonadmaius viam parabâ. t Ânnonamp;ibi fublimiora de Chrifti Deitate fequunturi

'De prima parte aliquid iam fuprà attigimus, hominis Chrifti perfonam in Deo fumi pro ' figu-rationedubftantiam ’pro conflatura ilia quæ ab ea VocaturDei in carnem difpenfatio. Taies præfti-gias quu folo nutu probate nobis veilt, cur irafei-tur fl ‘’Deo potius credimus ? Secundu mébrû mo-dis omnibus abfurdd eft. exponit quomodo Chri-

lOJ

ftus duas habcat perfonas, quia in co vcrè eft Spiritus , qui ctiam pcrfona cft.Atqui excipere licebit, Quia in co cft vcrè pater, ficuti ipfc pronuntiat, * tres babere perfonas. Ita clabi non poteft quin o-mnia^ pictatis principia corru périr.

t Iohannes dicit fe vidilTe id quod ab initio eft. Quid iliuJ efti t Figurarionc vocatlrenxus2i7pag. Nouas voces tuomcdaciomihiiniponisuuæigiturfunrprxfiigiæ. 4 Ni. hil ex Deo tu citas. ç Negas tu Chriftum efle vcrè Spiritu fando vnûumi 6 In Chriftodico efle Deum,qui eft tres per-fonae. y Sophifmata abhominibus confiüa,vocas pietatis principia.

Quum nihil ad rem in fuarefponfionc afferat, tantum ad confidcrandaeins diéla oculos apcriant icólores.Nam fi ‘Verbum fuit fernen Cbrifti,amp; res alia .à Fillo, cócidit illud, Verbi'i carncm cfTc faftu. Nunc ’caufatur vno in loco fc Verbu pofuifl'e pro voce Patris. Atqui futile eft cauillum .Toto cnim contextu probandum fumit, quod Sermo aliud fit quiim ■’Filius.Et hoc fatis aperte declarar,quû dicit in mûdi crcationc prolatum fuifte Sermone Chri-fti gratia.Et alibi,’ rorem fuifte naturalis genituræ. Itcm,Chriftum fuifte genitii per Sermonem. Quii hæcomnia contumacitcr veraefte c!cfcndat,pala eft ab co labefadari redeptionis noftræ myfteriû; quia'cuancfcct illudlohanis,* V erbu caro fadu cft.

I Efaiæ4j.yç,amp; Pûlmoyi.dicitur Verbum ros,)iubes,pluuia gertninare faciens Chriftum. Semen expofui, Dekas agens vice feminisipag. 201. 1 Mentiris. j Non ego,fed Iohannes ipfe,ibicitatus,i lohânis j. 4 Homo, j Ita Dauidamp;Efaias.

6 Mentirisregotua figmentalabeiado. -j Mentiris.

8 Videpagi.x^Ä.

Fatemur quidem in formanda Chrifti carje'Spi

IIO

ritus virturcm fuiflc loco feminis.Scd hoc nihil ad phantafma Seructi, Quod Verbum fuerit fernen generationis,

I Earn ipfam aft Iræneus Verbi virtutem, 5c Verbum fuifle cotnmixrum fuop!afmati,pagi.j6},linea i. ka Tertullianus fernen vocat Verbum ipfum.fimulamp; Spin;um pag.açA 44z.

Hine pcrfpicitur quàm cæca fit eius obftinatio. Tota Scriptura clamat Chriftum 'effe fernen Abra hæ, amp;nbsp;filium Dauidis. Seructus came eius ex quatuor dementis confiât/ quorum tria fingit incrca-ta,vt paulo poftvidcbimus.Ita alienus erit Chriftus Seructi ab eo,qui olim in Lege, amp;nbsp;Prophetis ’ pro-mifiTus eft. lam in eius didis implicita eft deformis vtriufquc naturæ confufio .Namhypoftafin vnâ vult commixtam efTe ex Deo amp;nbsp;homme; quia in vnam efientiam ‘^coaluerint.

t EtfemenDei,Malacbiaei,amp;germenDei,Efa.4. t Ele-menta creata quatuor in eodjeo ficur in nobistfed ei addo Verbi fubilatiam,quatn excmplarem fuiffedico,vim in eoexprimen-tem trium fuperiorum vt roris cæleftis.vide pag.izo,amp; z{«.My-fteria magna funt bate Simoni mago incognita, j Talis erat promiflusjqui ex Verbi rorecaeleftigerminarer,vt pa.iio.5c z$tf. 4 VtanimaSc carofineconfufione. Si fubftantialis fuitvnio, vna inde fubftantia refultat.

Nihil ’ falfb à nobis uitatum eft, ficuti pro folita fua improbitatc nos infimulat. Contcndit cnim fic locij Apoftoli exponi dcbere,Quod Chriftus à mor tc liberaturus humanurn genus,quafi in fuumgre-mium’affumpferit.Et hue ’ perperam detorquet o-do vcl nouem Scripturæ teftimonia, ne*fatcn co-gatur Chriftum cfic ex femine Abrahæ.

I Emendatusfuitpoftea numeriu. t Et quotidiealTumati nam verbum eft prxientis temporis. 5 Mentnis. 4 Nc-bulo pcHlmeian id ego ynquam negauK

m

Si'mctapHora Scruetumhïc excufet, nihil crit in rcligionc quod non cludcre liccat: fa tenir perfo-nam Filii, poftquam homo fadus eft, realiter à Pâtre efTc diftindam. Ilium Scriptura vnicum prædi cat/Seructus Spiritum illi adiungit,quafi fecundó genitum. Quidfaluum amplius nobis manebit in Scriptura’Mutua enim relatio poftulat,fiChriftus vnigenitus eft Dei Filius,nc alterius cuiufpiaDeus fitnaturalis Pater.AddcquodnominatimillicVer bum St Sapictiam cum Spiritucomparat.Eadem, inquit,figura vocatur ♦ Pater V erbi.

1 QuiaChriftusaitexSpiritunafeiSpirifum,Ioannis}. Spi-ritum fanûum nafeiex Deo docuit Athanafius, vc citaui p3.4i. I^ipfumdocet Tertullianus,pag.44},Iincavltima. i Menti-risgt;quia non pari ratione. ; Verd. 4 Si fine hominis perfo na Verbum intelligas.NebuIo ifte fententias meas trücat,vt per fas 2i nefis mihi imponat •

Ovando iam liquido’oftendimus ipfumnun-quamintellexificquid vctcres fentirent,vel’perfide ipibrum teftimonio abuti, reftat vt illufionée-ius oblerucnt ledores. Prius confefTus eft Trinita-tem fände credi, modo ne inuifibiles ’ perfonx ere dantur,Articulo primo.Nunc quum “^vnam tantu perfonâ relinquat,neget fe verfipclle efTcjfi poteft.

1 Mentirit. a Tu folus perfide ipfii abufus es. } Tre» res feu realiter diftinôæ. 4 Mentirisnebulo, fed in hominis creationevnaro dixi perfonalem imaginem, amp;nbsp;vifibilem facie, ad cuius imaginem eftcaro Adx formata. Hoc non lolht Spiritum fanûum fuo modo dici perfonam,ac ctiam P.atrem. hanc femper eris fycophantai nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

Quumrelponfio Serueti cumhacexceptionedi cat corpus Chrifti fimilc efienoftrojVtfciamusi-pfumeffc Diuinitatisparticepsjincogitatix d.ânaij

iir

dus cric Apoftolus,cui tantum in métcm vcnit pctf catum excipere.Per omnia teftatur ' Chriftum no-bis fuifîc fl mil cm in natura Humana, exccpto pcc-cato. Ingerit fc ex oppofito Scruetus, amp;nbsp;difcrimcn longe maius obtrudit, quôd CHrifti corpus ex tribus dementis increatis compofitum fuent, ’Ama-tre nonnifi quartam habeat portionem, quæ etiam ipfa in Deitatem ’ conuerfa eft. Atqui longe etiâ ali ter Paulus, qui fecûdum carnem affirmât Chriftû cfTe filium Dauidis, amp;nbsp;ex Patribus defeendiffe,! amp;nbsp;ad Romanos capite, Nó particulam carnis illic no minât, fed ‘’carne in folidum, cuius rcfpeâu Chn-ftus fit Dauidisfilius.VbictiamDcitatem palam A carne difeernit, docctque Chriftum effe Dei Fili û, quod aliquid maius carne habeat-

I Quôd ad hominis proprietates actinet.Tam fucilis eft obic ôio vt fi mica frotis haberet Caluinus,puderet eumtoties repe-terc.Dlc nebulo,An erat Chriftus nobis fimilis in deitatetDetur humaniras Chrifti vt tu vis,puracreatura;adhuceftilla nobi» ’ difiimilisin hoc quôd àprarfentefibiipfa Deitate illuftratur.

ï Mentiris fycophanta imperitilTime. nam quatuoromnta elementa creata ci àmatre tribuo. lege quæ ad ly articulum nunc fcripfl.Hicipfe articulus 19 à teferiptus te falfarium oftendit.

5 Mentiris. 4 Tota caro,quidquid à Deitate fccernitur,eft ex îeminc Dauidis. Riipitur magus ifte quôd Deitatis participera faciam Chrifti carncm,quæ de Spiritu fando geniia eft.

In Poetarum fabulis nulla metamorphofis'tam ridicula quAm ifta in verbis Serueti, quôd Humana materiam in Deum tranfformauent Spiritus fan-éf usiquia ’glorificata fuerit Chrifti humanitas. Atqui longe diftat ’ qualitas A materia.

I Ridicule magus agit cum carne Chrifti. t Glorificatie» dicitur traDfformacio,Ma[th.i7,amp; Philipp.}.VideDialogum«.

«'ï

pag.t7Oamp;t7f» Î QuaUtatcmnebuloais Chrißi gloriamîimo fubßantialis eft lux diuina.

ludicentleétores nunlt;]uid cxcufàtionis admit-tantlèntcntiæquas 'damnauimus. Et tarnen ’clc-menta return nos nelcire clamat Seruetus,quia no côcedimus ex Spiritu fando,amp; anima humana ex-titifTeChriftianiinam.Fatemurvniricorpori ani-mam, vt fimul hominem efficiant, modo fingulis mancat fuaproprietas: ’fed longe aliud eft vnio, quàm fubftantialis vnitas.

I Sicut damnafti Aftrologiam.quatn nec à limine vnquam falutafti«Hatccftimpudcntiatuaiudicarcquac nefeias. a Ve-rè, fed folam Grammattcam. 5 Vbicunque eft fubftantialis vniojibi eft vniras:ficut anima rationalis Sc caro vnus cft homo, ira Deus homo vnus eft Chriftus.

Superbe ridet quôd nobis abfurdum vidcatur, Chriftum non debcrc cenferi creaturam, ’ quate-nus homoeft.Scdhinceius fecuritas,quôdhuma-nam naturam ChriRo ùion tribuit, fed ’fabricat fi-bi inane pbantafma, vt cum à nobis diucllat, ne fit os ex ofiibus noftris, Sc caro ex carne noftra, nóG que viciffim caro eius fimus.

I Hocdetuoaducis,impoftor. a Mentiris. 5 Men-tiris. 4 Imo verèpartinpescarnis amp;offium eius, Ephef. J.

Quando fincdiâicultate tranfilit Scruetus quod ’primis Scripturæ elemetis paLàm répugnât,eo tur plus fuum ftuporé prodit. Si immediate amp;nbsp;corporaliter communicata fuit Chrifto Patns Deitas, * fequitur ipfum non prius fuiffe Deum, quàm homo cxtiterit.Nam aduerbium immcdiatè,idcô pc-fuit.vt æternam verbi hypoftafinh-ollcrct. Ad hæc, reputetleélores qualis fit Chrifti Deitas'^fi camno-bifeum habeat communem.

hi.

1 Quse tu omnia ignoras, t Ab angulo ad pariere, j Men tiris. 4 Ipfa natura De* nobis ex gratia fuä gloriä cómunicat.

Quidquid prætcxat Seructus,abfurdaeft,amp;'mL nimè ferendacomparatio. Quid enim affine habet Verbi defeenfus in carnem cum Spiritus fanäi de-feenfu in animas,nifi quod Seruetus’'mutuatitiam foliim Deitatem Chrifto tribuit, vt nos pariter cd ipfo faciat deos? Atque illic feipfum exponit, quod fcilicctclcmentaris fit, ’diuina Spiritus fubftan-tia quæ innosdiffunditur:ficutelemcntaris,S:diui na tuit corporis Chrifti fubftantia. * Expendant diligentcrlcftorcs,amp; clarcagnofeent fubChrifti nomine Seruetum imaginari phantafma.

t Sût ibi analogix varix etuftirpiumamp; vermium. t Imb naturalem, j Elementari Spiritui Chrifti communicata.

4 Expedant tc magum,phantafmaabfque veritatealiqua.

quot;Vrinam ' intelligeret Seruetus quid fit hypofta-fis.Quum tarnen infeitè balbutiât de rebus ignotis, ratione, amp;nbsp;iudicio priuat quicüque eius deliriis non fubferibunt. Primo,’idcam nobis ponit pro Dei Ser mone,qui Deus erat apud Deum. Dcindc,Scrmonc facit rclucentiam, vt fit vifibile ’fpe(3-rum,nó res intus fubfiftens.Tertio,‘*A»j0dicit Spiritum Chrifti. Vnde fcquetur Spiritum carnem effefacfü.ItaChri ftus non erit Sermo Dei manifeftatus in carne : fed Spiritus fandus homo fadus. Q^rto, Sermonem dicit ’fuiffe lucem Sermonis. qua definitione tolli-tur fubftantia.

iVtinamamp;tu. i Et Auguftinus.Sc Clemcs Alexandrinus, amp;a'.iiitavocat,vtcitaui pagina 140amp;141. f Mentiris. 4 zi-jrnbi dico,Sc Spiritum ibi dico,fcd nö omnino idem, quü dux femperfuerint hypoftafes. 5 Lucem Chrifti dizi,amp; tu hic Ser» inonem mentiris. i Ku. lux Dei fubftantit)

»y

Perceptibilé facit hypoftafin Spiritus, licet vifigt; bilisnonfit:'dicatquolcnfufucritpcrccpta. Etta, mé mcminifle dcbuit quàm violenter flagcllet’pios omnes, qui ab intuitu, amp;nbsp;figura’pei fonam feparant. Secum ergo man ifeftc ‘•düTidet, vt iam pries vifum eft. Ac fccundus locus impudentiam eius clarius co uincitjvbi dicit ^vmbram Spiritus in miidi crcatio-ne fuifte : nifi fateri velit hypoftafin nihil aliud eftc lt;]uam vmbram.

I Id iam expofui pagina 198,lege fi veils, t Pietasefterro-rc docere,fed no criminaliter accufare. j Cötra vim vocabuli. 4 Inquof J Quia no tarn lucide cuncilluftrabat.Legepagi. nam 191,191,196 amp;nbsp;ifiç.Me omniaexplicuilTe nofti,amp; contra con-feientiam agis. 6 Nugatis.

Ergo victoria Serueti in conuitiis crit.Quæritur cnim quomodoChriftum intclligat xtcrnumefTc Deum. Hæc eft eius definitio, AEternii fuifte Chri-ftum, ficuti res alias omnes.'quanuis ordinephmd eftc Chriftum dicat. Ad tarn facrilegam vocem quu omnes pix mentes exhorreanc, vno verbo dicit Ser uetus omnia bene habere. Hie animaduertant Ictfto-res quid ei fignificet perfona,idea,amp; hypoftafismcm pe’imaginariam quandam xternitatem quæ ’Chri-fto amp;nbsp;lapidibus fit communis.Ncc veto cxpofitionc indiget quod fubiicit. Deus xterna fua ratione Filiii fibi vifibilem decerncn$,hoc modo ‘»vifibilem ft ex-hibuit. HæcigitureritChrifti Dcitas,quôdæterno Dei decrcto’Filiuscft ordinatus.

I Qui folus erat figura fubftantiae Dei,fplendórqiie vifibilis glorix hæc verba ibi lunt adieAa,qux tu perfide otnififti.vt fen tentia mea videretur exofa. t Imo fubftantiamverc formalem. 5 Nihil tale. 4 Quale antea hypofiaticé prxformauic. f Subfiancialicerformatusamp;exhibitus.

h.ii.

I

n6

Antequam mortuus eflct Chriftus, damabat lo-hancs Baptifta/De plcnitudine cius acccpimiis om-r»es,amp;: gratiam pro gratia.Itcm.Non enirn dat Pater Spihtumad menfura. Seructus Chiiftü Spiritu fuo ’nudatum proponit. nee tantum hïc agitur de men-furadonorum : fed Chriftiim prorfus Spiritu ’ no-uo priuat. lam fi verü eft quod fubiicit, quum mortuus eft Chriftus,tota Verbi Si Spiritus gloriam hy-poftaticèin fe non continebüt.Ergo'^perdiderat gloriam quamipfe teftaturfibi initio fuüTc apud Pa-trem.antequam munduscrearctur.Iam quidboc fi-bi vult, quód Deus Spiritum fuperuenientem in Cbriftum,veluti in nosfpirando.totam Dcicaté itc-rum’quadamdifpenfatione fpirauerit’Qualis fuit Chrifti Deitasquu mortuus eft,‘’fitotam Deitatcm poftca in cum fpirauit PaterjSaltem fi diceret huma næ Chrifti naturæ infufam ciTe’nouam gratiam, plushaberet coloris. Quâquam nullo prætextu cx-eufari hoe poteft.quód Spiritu nouum Chriftus nó-nifi à refurredione acceperit. Nuc in co cardinc ver titur quæftio, Vbinam confiftat Chrifti Deitas. Scr uetus totam Deitatcm illi fpiratam cfte dicens poft-quam à morte refurrcxit.fèmidcü fuifTedocct, qua-diu verfatus eft in mundo. Atqui Iohannes affirmât tunc fpedatam fuiffceius gloriam quæ vnigenito Dei Filio congruerct.

I Plcnitudincm Spiritus femperhabuit Cbriftu$,fed ante re* furredioiic non er.it glorificatusjohan.y.lta didcur nouus Spiritus ob nouam gloriam. 1 mó rotus ipfc Chriftus eft fa£gt;us homo nouus, noua omnia. I Mentiris. } Deliras. 4 Incarnent anima omnia feruabantur. Noua gloria. 6 Eandem difpenfationem nouam. 7 Quid tu gratiam votas qualitatc

”7

créa ta mi Nulla ta'is eft in Cfiri'fto qualitastfed ipftflima Deitis. Magorii funt tuæillæ qualitates infufæ, Nos participes verc fu-mus Diuinæ naturat,i.Pct,i.Templum Dei nos vcreinhabitant tis,i.Corin.5)amp; I'Corin. i,Iohan.i4,Aft.i.

Si hæc vcra funt, quid iam falfumdiccreliccbitl Si in Dei fubflatia’parres funt, amp;nbsp;partitioncs: fi vna-quæquc portio Deus eft, quid iam no liccbit de mi-ieftateDei comminifci, amp;: garrirc? Ccrte non aliter verfutum nobis Dcum fabricat, ac Protheum que-piam.Sed non noua eft haeclicentia,quum’acciden-tiafibiin Deo fingere pcimittat,Epiftola7adCal-uinum. Magis ctiam exccrabileeft quod Icquitur, ■♦Spiritus vegenitorum coxternos efie, amp;confubfti-tiales Deo.Et'tamcn Spiritus ipfos alibi dicitextin-gui,non tantum quiim morimutjfed quum excidi-mus à Dei gratia. Plufquatn*ingeniofus eritartitcx, fl hxc inter fe concilier,fubttitiam Deo coxtcrnam ^extinguitS; Dcum efie immutabilcm, ncc obnoxiu obumbrationi.

I Quadam Deitatisdifpenfatione. t Cum Simone mago tu Denin in angulo concludis legoeumdico effc omnia in o-mnibus. j Entia omnia dicoin Deo fuftineri. 4 Videncbu-lo primam rcfpófionem. Regenki funt verc participes Diuinx naturæ,linguli fuis modis, fingulifquedifpcfationibus fcmper aeternae: in eis eft fubftantia Spiritus «terni,lux xterna.fedcs eo-rum ab æterno in ipfo Deo funt pratparatae: regnum eis ab aiter-no paratum,amp; eorum nomina ab aeterno in exits confcriptaiO-culus non vidit,nec aurts audiuit,quæ funthxc xterna nobis ita in Deo parata.Si Caluinus his animû intenderet,non efl’et in ac-cufandotiexecrabilis. $ Vide in quo fenfu Paulus vocat Spirits extingui,i.Thefl’.$- 6 Tuplufquapeffimus. 7 Metin's.

En hominis captiui modeftia,'rabio{c clamarc Simonis magiefiedifcipulos,qui fubftantialé Dci-tatem non coftituunt in hominis anima. Atqui’nc-h.iii.

•18

mo vnquamcx Prophetis, nemo ex Apoftolis, vel Marcyiibusdehoc Spiritu’DcitatiJmcminit. Sci-musquidcm ornatam fuifTchominisanimam cx~ leftibusdonis.quægloriamamp;imaginem Dei refer- f rent : quidem diuitias effc cas dotes libenter fate-mur:fcd “»fiditia ifta Deitas qua halitu Dei Scruetus afflatam dicit,nihil infufis Dei gratiis affinchahet.

I Rabies eft tuaqua ad mortem vfqueperfcqueris. a Do-öores nunc taces, qui omnes in Chriftianifmo ita femperdo-cuerunt j Imo Genefts tamp;£,lob amp;nbsp;;4, Pfal-ioi,Eccleft.it, Efaix 41amp; j7,lohan.i,Aû.i7, amp;nbsp;plerifque aliis locis.Ita etiam a. Petro,Clemente,IrenxOjTercuIliano, amp;nbsp;aliis omnibus iam cita,-ui. 4 O blafphemiam horrendam.

Præcife, amp;nbsp;generaliter 'negauit,Patribus’fub Lege datum fuirte Spiiitum fandum;quumtota Seri- nbsp;nbsp;i

ptuiaclamet non alio nunc Spiritu fidcics donari, quàm quo præditi olim fuerunt Patres : ac nota fic nbsp;nbsp;nbsp;!

Dauidisdeprecatio,Spiritum fandumtuum neau-fcras à me.Quum denique nulla potucrir nifi ex Spi ritu fando effe fides, vel pietas, vno verbulo fccurè feabfoluit.

I Mentirjs. t Vide pagina 19t. Aliter ibi in Propbetis,aliter in vulgo accipitur Spiritus. ludxorum nomine dixi intelligen-dum vulgum ipfumtin Prophetis aliam fuifle rationcm;ita pag.

ÎJ7 ^5°quot;

Nos quoque fatemur fub figuris oftéfa fuiffe Pa-tribus qux palam nobis in Chrifto fuerunt exhibita. Sed hinc facrilega fua commenta perperam in-fert Seructus, ’adoracos fuüTe Angelos à Sandis, vt ,. deos. Nam de pura vnius Dei adoratione non mi-nusrcdèedoófus crat Abraham,quàmquiuis no-fti um. Nimis ergo indigna eft contumelia, ’Angelos fuiiTc ipfomm deos, amp;nbsp;in Lege Deum nunquain

«f

fuilTe’verc adoratum.Quafi ncmo tue cx Sandis in« tellcxent quid hoc fibi velkt,Deum tuum adorabis. Si Abraham no propriè Chrifto.fed ngclo ipfutn adumbrati credidit/vbi illahypoftafis,amp; vifio qua magnificè prius extulit Seructuse En quam bene fi-biconfcntiat.

I In Angelo Deus adorabatur. a Angelus ipfeadorabatur, Iofue5, amp;ludicû6.Diiitemvocantur,Cene.toamp;5{. j Col-latione ad nos faöa, erat ibi vmbra, quù nondum pa-efaüa erat lux veritatis vt nunc. 4 Sub velamine delitefcebat,VT Adx pec catum.Sexcentis locis Ita cxplicui.

Inlpiciatur locus,vbi dicit,nó modb Spiritus iu-ftorum,fed omnium hominum, Sc omnium rerum lucidas’formas fuiffe ab æterno in Dco.Dcindc fub-licit,In Deo quoque'rcalircr ab initio crane Angeli, lam nos mcndaciiaccufatdum ad verbum falfae-ius dcliria reterimus. Putatimpietatem fuam tedä fore,fl nunc dicat, nihil crcatum realiter fuilTc,nifi ab inftanti fuac creationis.Atqui illic difputat quo-modofemper in Deofuerintrcscreatæ. Aduerbiû autcm’realiter illic expreffum eft.

1 Angeli erant realiter poftquam crcati funt,nos exemplari-ter ab aeterno, a Nid effet tu fyeopbanta,nulla hic effet ambt-guitas. 5 De Angelis ab initio creatis.ffecus de nobiSjVt tu im pudenti mcndacio mihi imponis.

De eo nihil eft controuerfiæ, an fit Deus in omnibus per eftentiam,præfentiam,8f potentiam, amp;: an omnia fuftentet. Scd'hinc non fequitur in omnibus crcaturis'fubftantialcm effe Deitaté. Multo m.i-nus quod ipfc coram ludicibus confeffus eft, paui-mentum quod pedibus’calcamus,Dcitatis efte pant cepsiamp;'^in diabolis omnia deorum fftc plena.

“ ( IdemcA. t Ex Ircnzo,amp; aliis id iam audiuiAi.SubAan-h.iiii.

Iio

lia eft à qua fuftcnramur. j Pedem mouens.dicebas te in De# non moueri. Ergo in Sacana mouebaris :nos in Deo in quovf* Uimus,mouemuramp;fumus. 4 Etiamfifistucacod«nion,alt;J-huc tarnen in Deo fuftineris.

Mira hominis ferocia, quod cum Simone mago delirare exprobrat quicunque nolut efTe cû eo Mani chæi.'Scripfitanimamcnc’cx Dei fubftatia.Nose-nim crroreannotauimus. Tollatur,inquit, nomen fûb!lâtiæ,amp; omnia vera erunt. Cur no ipfe fuftuiitî Imo cur data opera loquutionem affedauit, quam fciebat elTe ’piis omnibus exofamJNepe animas ex Dei traduce prodiiiTe. Palam fe Manichæû gloria-tur,amp; fe reprehcndi non fuftinet.

I Mcnciris. i EgocreatamanimaniapertèdoceOjpag-iyS, |iç,i6o,amp; aliis locis. Similitudinç Angelos amp;nbsp;animas habere di-xi,cum fiibftätiaSpintusdequaemanarunt. } Tibimagoeft Deltas exofa.

Quum protulcrit horribile blafphemiam, ludi-bunduscam eludit.Conuenit inter omnes multa in vnu coire.Sed nimisabfurda eft coicquentia/anima cffici Deunijvr res creatæ amp;nbsp;incrcatæ in vnâ anima: fubftâtiam coeant, vt anima coniundû habcat fibi elementarem fpiritû, ficuti Verbo vnita eft Chrifti ca ro. Qmbus deliriis palàmeft’omnia Redemptio-nis myfteria prophanari.

I Nosiumusfadidiijannonobanimxdonal a Vndefe-quituridic peilime.

Atquihominê'manfuctifpiritus,acdocile nihil minus dccuit, quâfuriofus illcdcbacchadi impetus, quû dicit 'pædobaptifinû deteftandaefleabomina-tionc,Spiritus fandi cxtinâioné,EccJefia: Dei defo-lationc, totius profefTionis Chriftiana: confufionc, innouationisper Chriftu fadæ abolitioné,ac totius

I»

regni eins cócuIcationé.Ncc vno tantû in loco cffuti uithæcprobra: fed quibulcûq; potcftmaJediótis in-cefTitjae flagellar facrä pædobaptifoii adminifiratio nem, cuius Deum cfle authorem folidis rationibus probauimus. Adolefcentes verb donee annum vice-lîmum fuperent, à pcccato mortali abfoluere quàm diabolicæ fuperbiæ fuite

t Taletn teerga me cfle decebar,etiî fi eflemego à malo fp{-rituillufuSjVt tibi ApoftoIuspra:cipir,2.Tim.». a lamconfelTus fum meid fcripfifle:rationesquibusoppofitumdoccasno vidi.

Attendant ledores ad petfidiam, cuius falfa in-famia nosgrauat. Eius verba nos 'bonafide recita-uimus,ne fyllabam quidem.quæad leuandû eius cri men faceret,omittentes. Nunecaufatur fê ibi dixif-fe animam velut emori. Hoc quidem verum eft: fed eius impictatem magisexaggerat. Qj^m enim ilia fimilitudinis nota extenuari videret mortem animae, fubiccit, Infigniorealiaratione per peccatum anima rcddita eft moi talis,ficut amp;: caro,amp;c.Librum ’certè excudere no debuit, nifi in tarn manifeftis ca-lumniis deprehenftis teneri vellet.Alibi quidem no negat animas à morte efle ftiperftitcs : fed naturali priuatione imbecilles fadas, vtquafi leuesvmbræ à Geniis agantur, ex feipfis vix quicquam valentes, pag.229.Cui amp;nbsp;altei um hoc addatur ex pag.2j}, Ani mæipfiuselcmenta diximus corruptibilia,amp;’ ob id cam in ambientem difflari,fubftantia fua quafi nu-datam:ac deinde cacodæmoni quodâmodo fubdita ob Adx peccatum in inferna trahi,quafi nunquam amplius corpori reftituendam. Quid certo ftatui vult de fuis didis, quibus nunc in aerem difllantur

t»

animæ,nunc fubftantia fua quafi nudatur, nunc di-cuntur quafi mori, nunciiifigniori rationc in mortem cum carne traduntur.

I In prioreaccufatione aliter mentitus cs, a Spiritualis mors, feu peccati mors dicitur inlignior. Q^id hoc ad Caluini rabict j Vtinam tota magia cua eflet adhuc in ventre matris tux.

Q^a ex immenfo’errorumlabyrintho.fi fingu-Jos cücmus periccuti, vix vnquam emcrgcre licuilZ iet: fatius fore duximusjfpecimentantum cdere. In ipfisautem refponfionibus danda cft brcuitatino-ftræ venia,propter temporis anguftias.Fuit enim bi dui tantum lucubratio.Quaquam excufationehoc non indiget, quum abundè fufficiat eiufmodi por-tentaante oculos pofuiiTe. Monendi tarnen funt Ic-dores,hunc^infauftum hominem nullum dodri-næ caput intadum à fuis corruptelis reliquilTc. In libero arbitrio ’ Pelagianuseft. Peifcdionem iu-ftitiacftatuitjVt ’Cathari,Nouatus,Sr fimilcs. Lcgem Dei fic *abolet,vt cuique fuus afflatus fit viucndi régula. Fidemàpromiflionibusdifcerpit. Gratuitam fidei ’iuftificationem labcfadat.Patrcs qui fub Lege mortui funt,omni gratia fpintuali *priuat,quafi in-ftar porcorum fagmati in terra fucrtnt. Sua phan-taftica rcgcncratione fimplices in diaboli laqucos præcipitatjplancquehac in parte Libeninus efi.La-‘ tiusetiam impietatis fuæ venenu fparfit. Nam ante annos duodecim excufa funt Biblia Lugduni, quorum margincs multis perniciofis commétis inqui-nauit-Norunt fidcics nufquam melius in Veteri te* ftamento virtutem mortis Chrifti tefiata effcjquàm Icfaia: Çj.Quæ de reconciliationc nobispana,de fee-

lerum cxpiationc, de malediólionc fublata aOerit Propheta.ad Cyrum hic corrupter detorquet,quod in eius morte ludæi iuftas fcelcrum fuorum poenas dcdcrint.Quifquisergoverè,amp; prudenter reputa-bitjhunc illi fcopum fuiffe agnofcet, vt luce fanæ do drinæ extind:a,totam religionem euerteret.

1 Vtinam mihi liberum effet errorum tuorum facere cata-logum. a Quicunque non eftSimon magus,eft Caluino Pe-lagianus- Omnes igitur quotquot fuerunt in Chriftianifmo, funtàCaluinodamnati: etiâ Apoftoli.etiam Apoftolorum Ji-fcipugt;i,etiam veteris Ecclefi« doôores, ac reliqui omnes.Nemo cnim vnquam liberum arbitrium penitus fuftulit nifi Simon ifte magus, j Mentiris. 4 Mentiris. f Mentiris 6 Men-riris nebulo peffîme.

POftquam fua conuitia ad fatictatem vfque cuo-muit Seruetusjclariffimus Senatus nofter quo certius ferret indicium,amp; minus obnoxium calum-niis, ad quatuor Helueticas Ecclefiasmifit : Tiguri-nam, Bcrncnfem,Bafilicnfem, amp;nbsp;Schafufianam, deque tota caufa.earû confuluit Pallores. Ne conqueri poflet Scructus fe multiplici concertatione à nobis obruijvltimas eius calûnias rclinquere intadas ma-luimus, quàm nobis fumere quod iure noftro licc-bat. Q£inctiamagnofcent lcdores.iwnos breuita-ti ftuduiffe, vt non tantum ab omni fuco procul ab-fuerimusjfcdparcius quàm res ferebat, nos continu erimus intra iuftæ expofitionis metas.Ncpc quo fim • plex amp;nbsp;psrfpicua veritas in confpcôlum ludicû ve-niretjbrcuitertantùmdelibauimus fumma capita: vt facile appareat non v fque eiTe progrtffos, quo officii neceifitas cogcbat.Venerandi autem fratres no-ftii,quos fuiffe cofultos diximus, quum pro fingu-

114 ’

lari fua picrate, eximio in Ecclcfia Chrifti ftudio, ftrcnuâ legcndis omnibus operamnaualTcnt (quod ' fercbat corum fides ) cordate rcfpondcrunt, totum librum dcteftabilc cfTc monftrum ex innumcris er-roribus cóflatum.Dcnique vno omnes confenfu, amp;nbsp;quafi vno orc pronuntiarunt,non minus finccrc quàmiuftè reprchenfosànobisfuine errores, quorum caufaclamabat Seructus fibi plufquam atroce fieri iniuriam.Itaquefupcruacuum fore putaui, fin-gula refpófaordine reccnlere. Tantû vt fcirctur nihil amplificâdicaufaàmc hicfuifTcdiftü.Tigurinac Ecclefiæ cpiftolä tanquä fpecimc proponcrc libuic, quæ adco nihil ab aliis diuerfum cótinet,vt infpeda nbsp;nbsp;nbsp;*

liquida omniü fidemfadura fit. Nccvcrcor vt reli-qui in malam partem accipiant, fuas clTc fupprefias: quafi par honor non fuerit illis habitus. Nihil enim minus illis propofitumfuit qu.im fc mundo vendi* tarc:8lt; hoe fandi confênfus teftimonium longè plu ris ipfis fore fcio, quàm fiquid finguli priuatü amp;nbsp;fin-gulare haberent. Magis à fratribus noilris Tiguri-nis petenda er it venia, quod paffim Icgéda protero, quæ paucis fcripfcrant.Scd quia fic poftulat publica Ecclefiæ vtilitas, quæ apud illos præpondcrat, mcæ fiduciæ,vt fpero,facile ignofeent.

«»s

C LA R I s s I M I s S Y N D I C I S, amp;nbsp;ampliffinio Scnatui Ccncuenfis Rcipubli' cæjDominis norths cokndiflîmis S. P.

A c c E PIM V s perhunctabellioncmlitcras am-plitudinis vcrtræ vnà cum libro Seiucti, amp;.■ articulis cxipfo confignatis, cum collationc fchpra pcrve-ftrosÇôcionatorcsfraircs nortros vcncrabilcsSe cba ros,amp; Micbaelem Seiuetû. Ac quoniâ ilia omnia à nobis infpici, diligenter expendi, Se nortrum de bis judicium adiieere pictas veftra portulauit, amplitu-dini vcrtræ morem gerentes, quidderocohoc nego-tiovnitatisSe Trinitatis Dci,dcniq;dcFilii Dei my-fterio fentiamus amp;• doccamus, ac quid de controucr-fia,amp; feriptis Minirtrorû Eccicfiæ vcrtræ, amp;nbsp;Seructi iudicemiis, quanta poffumus breuitate pet fpicui-tate,amplitudini vcrtræ,Dco iuuâtc,explicabimus. Myrterium adorandû vnitatis amp;nbsp;Trinitatis Dei bc-nediûi in fecula, nihil dubitamus ab exordio mun-di, ab omnibus Sandis S-'crcditumclTc firrniter,amp;.' porteris credédum fidclitcr traditum, fed in Seri' pturas manifcftè rclatum, à Spiritu fando infpii a-tisvcracibus Prophetis. Hoc ergo Thcologiævetx principium amp;nbsp;caput iracrtcomprobatum Del ora-culis,itaconfirmatumcuidcntibus fignis, vnanimi-quccôfenfionercceptû àCatholica amp;nbsp;Orthodoxa, tam Veteris quàmNouittrtaméti Ecclcfia, vtipfû vel in quærtioncm vocarc, nefas km per tuet it iudi-catum.Fatcmur itaqueciim fânda amp;nbsp;vniucrfili Ec-clcfia DcijVnameffe Deielfentiam,tresperfona* di ftindas,non confufas. Pater cnim de cælis tcrtifcâs

tlé

de Filio fuo, Hic eft Filius meus diledus ( inquit ) ill quo placatus fum.Filius is eft cui Pater tulit teftimo nium:Spiritus fandus vero in fpccieapparuit colu-bx ,n'esquidcdiftinlt;ftæin vnaeftentiadiuinæper-fonæ. Emerfcrunt quidem ante concilium Nicenu Praxeas,Nocthus,Slt; Sabcllius, vetcribus nunaipati Patripaftiiani, qui diftindioncm perfonarû propter vnitatem Dei confcruâdam confundebant. Sed dode amp;nbsp;irrefragabiliter àvigilibus Ecclefiæ præfidi-bus funtcontutati, Schptuiifquepropugnatum,amp; inEcclefia conferuatum adorandumtrinæ vnita-tis Dei myfterium. Vndc certum eft in concilio Ni-ceno iEcdcfiæ præfidcs no aliud nobis Symbolo co dito tradidiftc, quàm quod à temporibus Apoftolo-rum, imóamp; ProphetarumcathoIica,S:onhcdoxa rctinucrat Ecclefia. Quod ergo SeructusHifpanus Trinitatc coætcrnam Dei triceps monftrii,ac Cer-berum quendam tripartitum, denique dcos imagi-narios, illufionesactres Spiritus dæmoniorumap-pcllitat, æternam Dei maieftatem nefandè amp;nbsp;horri-bilitcr blafphemat. Quod Athanafium, Auguftinu, Sc alios Dei feruos eximios,il(uftriaque Ecclefiæ lu-mina.Trinitarios atque adeo atheos nuncupate ita enimomnes Trinitatem agnofcentesappcllat)non illostâtùm,fêdtotum chorum Sandorum,adcóquc totâ Chrifti Ecclcfiam ncfandis,amp; non fcrendis co-uitiis indigniffimc profeindit. Abominadum vero illud effc videtur in hominc infa:Iici,quod ludæorû quoque blafphemias in Chriftianam religionc effu ias excufat, amp;nbsp;fœda hæc Mahumetis verba, tres in Trinitatc perfonasjvcl vt iple ait,tres dcos Patribus

fuiHe îgnotosjS: cfTc filios Beelzebub approbat amp;nbsp;ex toi lit.Quid verb pocuiiïct ab hoc hominemagis im piû in Dcû,amp; indignius in intemeratâ fidem Cbri-ftianam cxpui ? Qbæ obfccro aures Chriftianæ i(ta patienter audiant’De FilioDei concorditer credidir, amp;' docuit Ecclcfia Dei, ab initio fubfifterc ilium ab æterno in propria hypoftafi. hoc enim dofta fuc-rat ex Verbo Dei,Domino ipfo aperciffimè in t uâ-gelio dicente, Antequâ Abraham effet,ego fum:vti-que fubftâtia non carnis quidem,fcd Diuinitatis.lu-xta quam Apoftolus ilium dicit effe expreffam ima gincm fubftantiæ Paternætvbi fimul illudex Vete-ri feriptura citât tcftimonium,Filius meus es tu,ego hodie genui te. HicFiliusquicftab æterno Dei Fi-lius,Dcus vcrus,in tempore faduseft hominis filius, homo verus: natus non ex fubftantia Dei Patris, fed ex fubftantiaMariæ virginis matris,quam Deus Spiritu fuo fœcundam reddidit, vnde Filius ille, amp;nbsp;fernenbenediftum muliens, amp;nbsp;germen Dauidis,S: Filius hominis appellatur. Manet autem in vna in-diuifa pcrfona,retinens tarnen naturas duas imper-mixtas, aut incôfufas,diuinâamp; humanam.Id quod adeô perfpicuis amp;nbsp;euidétibus Scripturæ teftimoniis comprobatum iamolim,amp; nunc dfe conftat, vt qui addubitet, cum ratione infaniat. N os ideo fimplici • ter amp;nbsp;concorditer, ira vt iam expofuimus, firmiter credimus,amp; in Ecclefiafidei noftræ côcredita prædi camus. Rurfusergoblafphemusin Dei Filiumde-preheditur Seruetus,qui ilia ab æterno Filii hypofta fin, exiftenté amp;nbsp;Patri coeirentialcSe coæqualc,diabo licâ ideâ,amp; fabulofam quandâ Chimærâ conuiciari

ttS

non vcrctur. Infupcraßerereaudet, corporalis Filii Pâtre alium no cfTe vilû quàm ipfum Deum Patré, ex cuius fubftâtia caro Filii nata fit.Longc aliter do-cuit Dodor Gêtium Paulus, qui dixit Filiû Dci ge-nitû luifTecx femine Dauid fecundû carnem, S’ de-claratum Filiû Dci in. potcntia amp;nbsp;Spiritu fandifica-tionis.Cætcrùm eut fingula iilius blafphcmi hominis rccolligcre pergeremus ! Satis diligenter amp;.'fide-liter enormes aliquot iftius errores,amp; apertas hære-(cs collegetût Ecclcfiæ vcftræ Padores, amp;nbsp;Dodores, eo feripto cui titulû præfixerunt, Scntctiæ,vel pro-pofitioncs cxccrptæ exlibris Michaelis Serueci.Eas ncc per calumniam cxcerptas inuenimus,aut confi-gnatas,nec illas vlla rationc recipimus, aut approba mus, fcdcxccramurpotius. Nam Seruetus relpon-fione fua mox fubieda, reminuoluit, nonexplica-uit: deprauatis intérim multis veterum de vnitate amp;nbsp;Trinitate Dei, deque Filii Dci myrterio ïententiis. Id quod Miniftri Ecclcfiæveftræ fatisperfpicue op-pofita rcfpófioneeuicerunt.Replica vel fcholia Ser-ueti,præter extrema impudentiam,S: conuiciadira, parum aut nihil habent. Tories enim fuumillud Mentiris Caluino impingit,toties magum,amp; Simo ncm magum criminatur, vt meminiiîe pigeat ac pu dcatipræfcnim quum res ipfa clamct,amp; fcripta Scr-ueti diligenter expenfateftetur,nihil cófinxüTeCal-uinum:Scruetum potiusea quæ dixit,rurfus negate, ac fiico aliquo tingerc.Caluini paftohs vcftii,amp; fra-tris noftri fidem amp;nbsp;diligcntiam, denique egregia in exulcs acpios mérita, illuftriora cfle fpcram’, quAm qux iftius criminationibus indigniffimis, vcl apud

It?

amplitudincmvcftram,vel apud alios viros bo-nos obfcurari poiTit.Ncquc hoc difTimuIar amplû tudo vcftra, quæ (quod non fincanimi lærina Icgi-mus'difènè fcriptis litcris fignificat indicium ano bis non rcquirerc, quod Ecclefiæ vcftræ Minirtris diffidatjfed potius vt noftrum quoquc de iis no nc-fciat indicium. Porro qUomodo amplitudo vcllra coerceat hunc hominem, qui olim ab Ecclefia per Scripturas, couiftas amp;nbsp;damnatas ha’refes renouât, ac prima fideinoftræfirmacapitaoppngnat,op* pugnandóque Deo amp;nbsp;Sandis eins conuitiatur, ve-ftræ prudentiæ æftimandum relinquimus. Si non fallit nos fimilitudo nominis,mouithic Seruetns hoc ingens malum ante annos viginti, conante tû beatæ memoriæ Domino lohanneOEcolampa-dio ipfum redneere in viam. Actunc quoquc do-drina Scructi ab iis qui primi hifee regionibus Euangelium Chrilli prædicarunt , condemnata fuit. Ille vero fui fenfus tenax, nihilominus anno içp,curauitedi in Germania feptem libros deTri-nitatis erroribus, amp;nbsp;aliquot dialogos : quibus du-bium non cft quamplures parum excrcitatos in Scripturis, amp;nbsp;infirmiorcs in fide, précipites actos in graue cum animarum tum corporû diferimen. Quo tarnen adcó non fuit fatiatus,vtmodô reeufis pcftilcntifTimis erroribus,amp;blafphcmiis non feren dis, femctipfum in impietate amp;nbsp;blafphemia fupera te.amp;corruptifTimam dodrinamfub fpccic reftitu-tionis Chriftianifmi Ecclefiæ obtrudere pergac. Multa ergo fide ac diligentia contra hunc opus ef-fc^dicamus: præfcrtim quum Ecclefiæ noftræ a-

150

/ pud extcros male audiat quafi hærcticæ hx-reticis faueant. Obtulicvero in præfcnri, fanfta Dei prouidentia occafioncm repurgandi vos fi-mul ac nos à praua mali huius fufpicionc: fi videlicet vigilantes fuehtis,diligcntcrque caucritis nc veneni huius cotagio per hue ierpat latius.Id quod faduros VOS nihil dubitamus.

Dominus lefus Chriftus cófcrat pietati veftræ G ' pientiam amp;nbsp;fortitudiné,viâ, rationem amp;nbsp;modû iu-ftum faciendi voluntatemcius adgioriam nomi-nis ipfiuSjS: ad fidei finccræ,Ecclefiæque conferua-donc. Simul offerimus amplitudini veftræ noftra «bftquia.commcndamùfque eide nos omnes. Cæ-terû per très dies integros tabellioncm hune vcftrû detinuim’, quod no potuerimus nos citius cxplica re.Datæ Tiguri,xx i Odob.Anno D.m. d. l i i i.

Veftræ amplitudini dediti

Paftores amp;nbsp;Ledorcs, Mini-ftri Ecclefiæ Tigurinæ.

Etfi autem illa ratio quam in caufæ adione tc-nui.nûc quoque mihi fufficerc videtur, vt mediocre duntaxat Scrueticæ dodrinæ guftum habeât Icdo-res: quia tame fubobfcura forte eftet côcifa illa, qua vfi fumus,breuitas, eius fummæ quâ propofuimus, vberior iam amp;: plcnior texenda cft explicatio.Nam quumad homines peritos amp;cxcrcitatosmittcndac-rat noftra fcriptio, ideo reftridi fuimus, ne prolixa, amp;nbsp;anxia tradatio turn illis tædio eftet,turn aliquam darct fulpicioncm diffidentiæ.Abfurdum verô erac

B*

pluribus verbis obtunderc Corum aurcs, quibus res perindeac nobis confpicuacrar.Lcdorum quibiif-cum nue ago.diuerfa ratio eil,quorum plcniquc ne auditum quidem vnquam fuit Serueti nomen:ma-* ior pars non ita familiaritcr veriataeft in Scriptu-ris, vt perfe, amp;abfquemonitore quale fit doftrina: genus rité iudicetiquidam mctu tardiores cruntialii force falfisrumoribusoccupatfopushabebiitacno-hbusftimulisralii denique maligno fpiritu imbuti, nunquam, nifi cogantur, vcritati cedent. Et ramen hæc quoque explicatio fie crit tcmpcrata, vt ne mo-rofis quidc leóforibusafferat faftiditi. In primis verb .à me dabitur opera, vt fimplcx rcrum cognitio abfquevllo verborii ornatu, feoculisofferat.Idque turn pro meo ingenio,amp; more faciam,tum verb nc in illudprobriim incurram quod nobis in perfona Philippi Meladhonisobiicit Seructus,nosfolodi-âionis lenocinio faturari, amp;nbsp;afteftata rhetorica fal-fitatcmillecebrisornare. Scilicet fucii fermonis af-feftat Melanclhon, qui tam procul abeft ab hoc vi-tio, vt aduetitium omnem ornatum non minus fc-dulb fugiat, quam anxie putidè ilium accerfit Seructus.Neminienim obfeurii eft,nónifi pereum ftare quominus fplcndidiorillieloquentiafurgat. Nitida illi quidem Latini fermonis puritas vbi-queconftat. Vtaptè,dilucidè, Stproprie loquatur, mediocre ftudium adhibet.Facundiam ramen quæ illi fponte flueret, data opera fic reftringit, vt multi fplendoris cupidiores ieiunuamp; exanguem eiTeque-rantur.Et hâc Melandhoni notam afpergit Scrue-tus,cuius lutulentavcrbofitasplus qu.im ventofis

i.ii.

*s»

ampulIisturgct.NaturadifèrfuseftMclââHon:Scr-ueto quanta eloquennæ ambit in fuerit, Eine appa-rct, quod foEcite cauet nequam verborumckgan-tiam omittat,fuas copias fine deleâu à' modo often tat,flatufque (uos vEique proiicit.Dc me niEil dice-re attinctmifi quodgenuina orationis mexfimpE-citas nullo fe laboriofo anificio polita efTe clamar. Adde quod nimisabfurdumcft,inuidiamcx dicen-di gratia nobis ab eo conflari.qui paffimEnguarum omnium infeiitam no mihi fôlùm, fed ipfi quoque PhiEppo ex prob rat, vt nos ad difeenda grammati-ccs phneipiaremiitere nódubitet.Qiwd apud Ser-uctum fequitur, magis in (andos Dei PropEetas quamin nos contumeliofumeft.Spiritu fanólum negatvnqiiam per taEa organa locutumeftc.Qua-fi non multo comptior fit fua lingua Dauidis, amp;nbsp;il-luftrior lefaiæ diéfio, quàm multorû fcriptorum qui apud Græcos amp;nbsp;Latinos Eabiti funt facundi: fednullo Eabitodelclt;ftu,hocvnum fpcôtauit nu-gator,vt folus cum (uo prof luuio libère tonarer.

Qimm feopum fibi totum fuiftc præfatus eft, vt Filium Del oftenderct efte C hriftum, qui in carne exhibitusfuit,minime dubiumeft quin tenebras offunderevolucritludicibus,quos putabat inhac difeeptatione parumefte excrcitatos. Ergo ne hoc integumento tamerafta monftraobrucrct,quæà nobis in medium produâa erât : eius vafritic cum pari impudcntia coniûdam refellere mihi colle-gis neceffe fuit. Sed quia me folum nominatim ag-greditur, in me Ebciiter quicquidaâum eft, fufci* piam.Me infimulat mcdacii, quia eum falfô amp;nbsp;per

cauilln profiter! dixi, ilium fibi fuifîefcopû, facilis dcfenfio eft:fiqua tarnen in re tam manitefta.requi-ritur. Nunquamenimnegaui vnumhoc fuifTeex falfis eius pcrucrfifqucdogmatibus : fed flexuofum ferpenrem c fuis latebris extrahcre cupiens, admo-nui quod verum erat,minime in en verti totu qux-ftionis ftatum . Omitto immenfam errorum cóge-ricm,cuiusfoctoiespaulo póftmouendi crût.NulIa cnim dodrinæ pars eft,quam nonvæfano quodam pruritu, vel magis oeftro percitus labcfadarc cona-tusfit. Verùmbui’quæftionismera Stgenuinade-finitio eft qua pofuimus.Sknc Chriftus Filius Dei, quia Sermo eft ante fecula ex Patre genitus.qui car ncm noftram induit.S implex de hac re femper fuie Ecclefiæ dodrina quam tenemus, Chriftû Deum, amp;nbsp;hominé veic efle Dei Filiû : quiaæternus fit Dei Scrmo in carnemanifeftatus: amp;nbsp;quia vnionehypo ftaticaFilius Dei humanam naturâ iufceperit.Por-rô,vniohypoftaticavetei ib’dida eft, quæperfona vnam coftituit ex duabus naturis. Atquc bæc locu-tio ad rcfellendû Neftorii delirium inucta fuit, qui fingebatFiliû Dei itababitaffe in carne, vt non idé ille effet fili’ hominis. Atqui,ficuti docet Scriptura, piorû omnium confenfu receptû fuit,vnû elfe,non duplicem Chriftû, qui Deus eft in carne manifeftatus.Interca duplicis naturæ reteta fuit diftinâ:io,vt vnio àconfufionediffcrrct.Namdifertè Scriptura nunc quæ hominis propria funt Chriftotribuens, nuncilli rurfus affignans quæfeoifum in Deuin competunt, duas in eo naturas diftinguit. Catterû, quia interdum vnionis refpclt;au,quod Dei propriii

’H

eft,ad hominis naturamtranft'ertur.orthodoxi Patres hoc loquendi genus vocarunt nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;miraviiu^

quia hoc facile recipit pcrfonæ vnitas, vt quæ diftin óta funt in duabus natiiris, mutuó inter Ce commu-nicécur. Dicit Paulus finguine Dei acquifitâ fuiftc Ecclefiä.Nemo fanus dieet Deo fapguiné fuifte que fûderet. Cættrùm quia humano fuo fanguine Chri ftus,qui Deus eftjEcclefiâ redemit, non inepte,ncc ahfquerationevocatur illeDei fanguis.Necaliûfèii lum admittit qupd diccbatChriftus adhuc in terris âges, Nemo aiccdit in cælû nifi qui defeedit è cælo Fili’hominis, qui in cælo eft. Nó erat certè imméfa Chrifti humanitas vt cælû rcpleret:fcd quiacæleftis Deus idem erat Filius hominis, nó abfurdè dicitur, Jn cælo fuifte Fil? hominis ob perfonæ vnitaté. Vi-dem’ ergo inter Chrifti naturas vitro citrôque corn municavi quæ tantû earum alteri conueniunt: quia vtranque in le vnus idemque Chriftus complelt;fti-tur.Seructus autem cælum terræ mifcens,quid fibi velit hypoftatica vnio ignorât. Naturas difeerni non patitur. Ab ilia veto quam diximus,commu* nicationc fie abhorrer, vt exitiale appcllet Satanæ faicinum. Sed videamus quibusmixturis conflatû DciFilium nobis obtrudat. Ac primo quidé deæ-terna Verbi genitura miras piæftigiasinuoluit. In A pologia ad Melanâ;honcm,pag.7i8, défendit cos qui ante creationem negarunt fuifte Sermoncm amp;nbsp;Spiritum:quia bis verbis notetur externa locutio, Çe fpiratio tam apud Hcbræos,quàm Græcos,amp; La tinos.Atqui nihil notius eft, qu.àm n3n,Hebræis paf fim fumi pro cogitatione intus concepta. Hoc ne tyroncs qtiidc iplôs latct, lt;|ui yltra priina lingux

Hcbraicæ rudiméta progrefTi funt.Iohanncs vcro •wx Myn apud Dcû in principio fiiifTc alTcrcs, loge a-liud defignat quàm locutionc exrcrnâ.Nô cnim di cit,quû Deus confiliü fuü de creando mundo pro-tul ic, tune Scrmoncm coepiiTc, lcd æternum fuilfc in Dco,antcquâ vim fuam extra diffunderer. Ter-tulliani quoque verba falfb ad luum errorem infle dit. Dicit Tertullianus in mundi creatione fuilTc Verbi natiuitatem : nempe quia Scrino, qui prius occultusin Dco rcfidcbat,tunc le palam cxcniif, ficuti fœtus ex vtero in lueem prodit quum nafei-tur.Scd non obftat tabs natiuitas,quin ante creatû mundumab vltima xtcrnitatcScnnocx Dcoge-nitus fucrit,qucmadmodû idem feriptor plus cen-ties aperte pronuntiat. Pergit Scructus in fuo fig-mento. Nam pagina 704, fie loquitur, Ex interna mentcDci extitit Sermo.exiftcntiâ dico,ficut dixit D euSjExiftat lux:8f extitit lux. Ea cnim fimilitudi neextitit Verbi lux,Scrmo vifibilis. Videmus vt Verbû creatu cóminifcatur, quod ad fimilitudiné lucis creatæ extare cœpit. Quod alibi cralTius affir mat,pag.éy^,Creatû Verbum dicitur non Iblû in perfona Chrifti,fcd in ipfo Dco crat creatû,condi-tû,amp; fabricatum.Hæc æterna eft genitura Scrueto, creatio,amp; fabrica in Dco,vt Dcû ipfum inter crea-turas cenferi ncccfTe fit. Hoc ctiam notatu dignum, quod eu vbique hac nota Sermone .à Pâtre difeer^ nat,quia vifibilis eft,lècû dilïidcs alibi inuifibilê na turafuafatctur,pa.75i,Deus,inquit,naturafuain-uifibilis: Verbû item natura fuanobis inuifibilê,tû quia exccdit capacitate noftrâjtum quia idipfum i.iiii.

quod à nobis vidctur.nôeftcx natura,(èd ex fpecic piolata Fruftra quifpiâ Seructinomine excipiet, Specie banc Vcrbo fuiffe circundata.Namaliis lo cis paiTim inculcat inhocdifferre Verbihypofta-fin à Deo, quia Deus inuifibilis fit,Verbu vifibilc. Vnde fequitur propric Verbo competere vifibile natura, quia alioqui poffet etiam Pater extrinfeca Ipeciem fibi formare.Parem vtriufqueeiTe natura conccdit Scruetus.Quid ergo impedict quominus Pater illud aduentitium quod Filio fuo dedit, fibi quoque vfurpetîErgo fi non eftcftu, falte potentia vifibilis erit Pater, no minus quam Films. Nondu tarnen liquet quomodo genitum ex Deo Sermone mtelligat Scruetus.Infuis refponfionibus fimulat, teterna fe Verbt generationé credere.Id quale fit,vi dcrc opcræpretiû eft. In Apologia ad Melâdhoné, pag.685, fic loquitur, Ab xterno fuit exprelTa iâ in Deo volütas gcncradi hue lefum veru Propheta: i-deo dicitur genita volutas,ficut in te eftgenita vo-lutas faciedi quod facere incipis. Non fold erat in Deo confiliu amp;nbsp;voldtas gener.îdi, fed adus ipfe gc-nerationisin crearur.î extenfus.NaDcus ipfe eft a-dus æternus æternalitcr ages in rem præfenté. Hîc palâ apparet generationé Seructo nihil aliud fuifte qu.àm Dei dccretû,quoFiliû fibi formarc ftatuit in fpccie hominis.Idcô verc,amp; realiter alibi genitû ne gat,pa.ô8o, V erbu, inquit,genitum erat pcrfonali-ter, gcnita crat imago, genita idea, Deus ab æterno gcnitor fpecici, vt ait liber Sapientiæ,forma huius hominis crat ab æterno gcnita in Deo,fine reali di-ftmdmne, gcncratio erat in Deo,ipfa gencratioms

cogitatio fimul amp;nbsp;cxhibitio. Generatie erat confti tutio generationis, quæ ad generationem tédebat. OrefatcturVerbüfuiflcDeum,intercavmbratiIé ideam nobis fupponit;illam quidédicit fuifTe Dei hypoftafin : fed quû definit fuifiegenerâdi Filii co gitationc, nihil folidi relinquit in ipfo Verbo : led eius fubftantiam in carne locat.Nam amp;nbsp;hoe illi fi-gnificat exhibitio:quia fcilicet Deus forma homi* nis protulit,quæfuturi Chrifti pcrfonaefict. Hoe modoDcLi vifibilé àmiadicreationecocpifie fin-git. Nee longo circuitu opus eft.perfonaliter geni turn fuifiedicit. Atqui fccundü ipfurn,perfonæ op ponitur res ipfa,amp; veritas. Vnde fequitur nó fuific nifi figuratiucgenitû. Atquebuius rei dubitatio-nem tollit,non alia ratione Deo Patris titulü cóce dens nifi quia fpecic genuit. Hîc iâ fatis detefta eft hominis impietas,quôd Verbigeniturâefie fom-niet externæ formæ creationc.m qua homo Chri ftus figuratiucapparuit. Turpisetiäimpudcntia detegitur, quódex libro Sapientiæ teflimonium detorquet. Inuchitur eius libri feriptor in homines vanos,8f cæcos, qui vel Solern,vel Lunam,vel igncm,vel aquam, miidi opifiees efTeputarut: quu vnus Deusformarii genitorilla omnia códiderit. Serueto autem fpecies cft æternus ille Sermo, que lohânes Dcû Temper fuifie aficrit.Libro quinto de Trinitate, pag.164, totu Verbi amp;nbsp;Spiritus arcanii fuifie dicit fulgcntc Chrifti gloria,quia Deus erat Verbii amp;nbsp;Spiritus, Verbum amp;nbsp;Spiritû varié difpé fans in corpus amp;nbsp;anima.Dicat nilc centies Serue-tus fe Deii credere æternum Patré Verbi: interea

patct nihil aliud Vcrbû illi fuilîe qua difpcnlâtio-nê Diuinæ virtutis ad conflandû Chrifti corpusSc Spirini. Dial.i.pa.208,fie loquitur, Naturaliter amp;nbsp;volûtarie crat f idcalis ratio, amp;nbsp;prolatio rclucé-tiaChrifti apud Deum,SpiritusChrifli apud Dcû. Omitto nunc quôd Spiritum cum Scrmonecon-funditjcui diilinâam hypoftafin alibi coaftus afiTi-gnat.Satis fuerit monuiffe leftorcs, gt;ojpy,fi Scructo creditur,nihil aliud fuific quàm fpeculum.vel idea lt;juæ futurum hominem rcpræfentabat. Dialogo 2, pag.249, poftquâ tres ftatuit difpenfationis gra-dus in Chrifto,quorû primus eft Verbû apud Deû, fècundus egrefiTio in mundum, tertius regreffio ad Patrem:continuô póft definit qualiter fuerit Verbum apud Deum, nempequodeftet relucentia in gloria illa appareils, qua glorificandus erat Chri-ftus:ficuti paulo póft, Chriftum fuific docct prima Dei cogitationem. In fumma, non alia fecundum Seruetum quærcndaeft Verbi vel fubftantia, vcl îeternitas, nifi quôd Deus ab æterno hominem for mare propofuit. Huieprodigiofo figmento nihil magis contrarium efte poteft, qu.im quod dicit Iohannes Scrmonem lemperfuiftc apud Deum.Ne-que enim illic futuræ rei fpeciem defignat.fcd foli-dam hypoftafin,quæ verè, amp;nbsp;reipfa in Dco fubftitc rit. lam quia illi obieceram, noua illa Verbi fabri-ca,de qua nugatur, Deum fieri mutabilc : ingenio-fè refpondct non efte mutatum Deum, quum fin* gulas creaturas patefecit : ideo quum Chriftus, caput omnium, patefaâus eft, non magis mutatum eftç^Rurfus quia obiccer.\,ob res creatas nihil Dco

^9

in fe accidifie noui : hoc artificio fe cxplicat, quod Deus in ligno fit lignum, in lapide lapis, formam amp;nbsp;fubftantiamlapidisveraminfehabens.Nâhæc cius verba funt Epiftola 6, pag. 189. Quàm abfur-dè,imô prodigiofè Deum in lapide lapidem efTe di cat,in præfentia traftare fuperfedeo. Tantum notent leólores, fccundû Seruetum Vcrbo fuifie prin cipium, quo extare cœpit, S: in ilia fpccie vifibili, quam pingit,non aliâ fuifie Dei hypoftafin, quàm in 1 ignis, amp;nbsp;lapidibus. Dabunt veniam leâores, fi abfurditates ram impias amp;nbsp;facrilegas vehementius nonexagito. Nullus enim effet finis :amp; cas digito notaficjinfiar plena? refutationis erit.Cæterùm vi-demus vt non tantû de Filii nomine difceptet Ser-uctusjfcd contendat Sermonem no elfe ex Deo ge-nitum, nifi quatenus in Dei mente concepta, formata, Stexprefiaerat fapientia,figuratio Chrifti. Nam hæc cius verba funt Epiftola i.pag.çyS.Qui-bus mox fubiicit rclucentiam fuifie futur! Filii, quæ ad Filii gencrationem fubftantialiter tendc-bat. Atqui inde ego infero, nódum tunc fuiffe fub-ftantiam,fedaliquamfuifie præparationem fub-ftantiæ. Alibi tanquam fui oblitiis, alia gencrationem ponit,Epiftola 7. pagi. $24, In crcaturas funt realesomnes Dei aftioncs, infeipfo Deushacra-tione ab æterno cgit, genuit quod apud fc medi-tans conftituit: V erbum princeps conftituit,amp; Spi ritum principe fine rcalibus veftris motibus ; atq; itaconftituens hominé Chriftumgenuit. Hie duplex fingiturgeneratio,quia Deus apud fe méditas, S.çrmoné volucrit efie principe in gignendo Chri-

gt;40

fto.Deinde, quod Chriftum hominem Sermonis virturegenuerit.Et tarnen nebulo vbiqueclamat duos ànobisinduci Dei Filios,quia Sermone,qui ab æterno genitus fuit, docemus hominc genitum fuifTe arcana Spiritus virtute, amp;nbsp;ideô in Humana quoque natura efTe Dei Filium.Epiftola oólaua ad priores fuas pHantafias rclabitur. Nam vt probet Sermonem fuilTc rclucentiam,quæ Ch ri (i um figu-rabat,quo{dam Scripturæ locos plufquam infuHe deprauat. Vocatur Fili’ primo ad Hebræos capite, Paternæ gloriæ fplendor,amp; exprefTa imago fubftâ-tiæ eius.Atqui his verbis aperte cóuincitur Scrueti error.Nam quum hypofiafm Filii à Paterna diftin guat : fequitur duas fuiffe hypoftafes, vnde emanat real IS diftinftio, cui tatopere infeftus eft Seruetus. Sequitur deinde apud Scruetü,quód Sapiétia Paulo vocetur tertio ad EpHefios cap. præfinitio fècu-lorum ,quam fecit Deus in Chrifto: amp;nbsp;i.cap. arcanum Chrifti. Atqui nihil clarius eft, qu.am Paulü refpicere adEuangelii prædicationem. Nam hoc fublimemyfteriumeratjfalutem Dei qu.T afcculis gentibus ablcódita fuerat, repente illis patcficri:im poftor aiitem ifte ad fuâ idea detorquet, in qua vult Chriftum fubftitifl'e. A tque vt éludât quod de æter-na Dei Sapiétia difTerit Solomo, mentem eius Pau liverbis exponi dicit i.Cor.i, Chriftu efTe Sapien-tiam Dei præfinitamantefccula:quum Paulus di-fenc Sapientiam illic vocet Euangelii dodrinam quæ nos perfedè in falutem érudit.

Nunc de Chrifti generatione trademus.Chriftii hominc verè Filiû Dei efte afierit, quia fubftâtiali-

m

ter ex Deo gcnitus eft,ex fubftâtia Dei. Ad id pro-bandii verba Angeli citât ex i.cap.Lucæ,Quodex te nafcctur fanftûjvcrc crit Filius Dei,lib.i de Tri nitatc, pag-9. Atqui impudens corruptor, omiftis Angeli verbis alia fupponit. Angel us cnim vocan dum efte Filium Dei affirmât qui ex Maria nafee-^ tur. Verbo autem vocadi, manifeftatio potius in-telligidebet,qu.im eftcntiæprincipium. Modum quoque explicatScructus,quia Verbu Dei inftar nubis virgin! obumbrauit. Quid hoc eft^diuinæ virtutihas partes affignatAngelus, vt virgin! ob-umbretjfignificans hoc admirabileDe! opificium fore, quod virgo fine virili congreffu Filium Dei cocipict.Hoc Scruetus ad Verbum tranfFert quafi Verbum dicatur faéfum caro,quia vim generâdæ carnis invirginem infudit. Illeeftvnus modus. Cæterum,codcm libro, pag. i6, ita loquitur, Verbum Dei de cælo defeendens nue in terra eft caro Chriftucaro Chrifti de cælo eft,de fubftantia Dei, amp;nbsp;à Deo exiuit. Nunc Verbum non dicitur ab co obumbrafle virgin! ad generandum hominem, fed quafi mutata natura caro efte : amp;nbsp;tarnen paulo poft fortiter contendit alium efte Sermonem, qua Filium, quia Sermo de Fiho quafi de re aliatefta-tur,pag.2j. Ncq,fercdacftcauillatio,quaclabi co natus eft, illic de voce in nubc audita fe loqu!. Nâ amp;nbsp;fimplicitcr Sophiftas vocat qui Sermonem eû-dem faciunt cum Filio : amp;nbsp;locum Iohannis addu-ccns,Tres funt qui dant teftimoniu in cælo,Pater, Scrmo,amp; Spiritus, amp;nbsp;hi tres vnum funtiperucrfc, amp;nbsp;impie Sermonem à Filio feparat. Eodem perti-

net quod habetur lib. 2. de Trinit. pag. 8$, Hie homo lefus eflcntialiter eft Verbum illud per quod omnia fafta funt, eius gratia prolatum eft Verbû, amp;nbsp;creatus mundus. Craftam repugnantiam hie o-mnesvident, quum eftcntialitcr Verbum eftc di- . citur,in euius fauorem Verbum prolatum eft, Ve- i rum proxima pagina prius illud fuii deli riû rurfus nbsp;nbsp;nbsp;I

confirmat.Nam illud r.adHebr.eap.eitans,Verbo Filii omnia fuftineri:Audis,inquit,omnia fieri eius Verbo,ne Verbum eum Filio mctaphyfiec fumas. Atqui perfidus impoftor fraudulenter in locum TÎ aÓj,v fubftituit. Non enim illic de æterno il-lo Sermone, qui carne indutus eft,agit Apoftolus: fed? vocat imperiii, vel nutum Chrifti. Aperte quidemintereanegat Seruetus Verbum cfteFiliû. Paulo poft tarnen pag.90, denuo in cótrariam do-drinam abripitur, quod Verbum fucrit olim pcr-fonalis Filius.Si olim perfonalis, ergo nunc rcalis. Atquehic cxpendâtleftorcsqu.àm pulchrc fecum ipfe confentiat.ln Apologia ad Melanfthonc,pag. ^^4 , verc nunc realiter genitum eftc Chriftum hominem dicit, verc S: realiter .àPatre difterre.Cur non etiam cócedit realem fuifte ab æterno Filiumi: Quia tue, inquit, fold erat perfona futuri Filii.At-qui code loco dicit femper ilium hominc fuifte in Dco,amp; hac ratione Path fuifte coætcrnum,amp; con-fubftantialcm,ficuti priorc pag.dixerat fuifte apud Patrcm ab æterno in propria 1'ubftantia, amp;nbsp;forma hominis.Qujd hoc cfteAEtcrnam hominis fubfta-tiamChrifto tribuit Seruetus, dum cogitur abæ-terno Patre difccrncrc,amp; tarnen reale quidquani in ilia perfona fuifte negat. Quafi verb fubftantia

»41

amp; Fonna fpcftrum fignificcr, quod rc ipfanihil fit. Addc quod paulo poft fubiicit illa Vcrbi fubftan-tiam fuiftc huius hominis fubftantiam.Cur autcm nunccadem fubftantia realiter diftinda cft magis, quàm olim, nifi quia ita Serueto placet? Pag. tertium principium fumit, tam perfonæ fimilitu-' dine inter Verbum amp;nbsp;hominem,quàm fubftantia» li vnitatc rite Verbum illuddicihominc,8t hominem hue dici Verbü. Quàm turpiter fccü pugnet, mox patebit. Hæcinpræfentia tenere fufficiat,Si Verbü fernper fuit homo fubftantialitcr,amp; hic homo fine controuerfia Serueto rcalis eft Filius, non cfiecaufam cur Verbü negetreipfa fuifie fernper Filifi. Pergamus in tradanda hominis generatio-ne.Libro dcRegcncrationefuperna,vcrfu feptimo ita loquitur, Chriftus per Sermone Dei ex Spiritu fando naturaliter gcnit^cft,amp; nos per gratia ipfius verè fubftâtialiter.Quàm abfurdü fit fubftantiali-ter nos ex Deo gignfnunc diccre fuperfedeo. Hoe quidé afierit Seructus,per Sermone Dei genitfi efte Chriftü.Nc commcntü,eius difto affingerc vidcar, fit ipfcfuus interprcs.lib.cnim de Trin,4.pag.i4$, ita fcribit, Verbü Dei,quod erat Chrifti feme, eius in fe formalem rationc cótincbat,ac rerum omnió feminales vires. Si hoe refpedu genitus cft Chrift’ per Scrmonem,fequitur vitulos,amp; canes,amp; porcos non minus cficDei filios: quia fernen illud originale,nempc Sermo Dci.bruta animalia cum Chri-fto omnia in fe inclufihabcbat. Hæc admirâda cft analogia rerum omnium, quâ célébrât pagina ie-quenti, quod Verbum Dei generationis Chrifti feme omnia gcneret.Subtilms poftea philofophatur,

»44

pagina iç8, quod in Chrifto tria fint fuperiora cle* mcnta de fubftantia Patris : ficut patcrnum noftru fernen eft aqucnm, aereo Si ignco fpiritu plenum, itanubes oraculi Dei vclut aquca,aerca,amp;ignea fuit ros naturalis genituræ Cbrifti. Videm’ex qua materia Chriftum fuum conf let.Nam primu Dei cftentiam componit ex elementis.Deinde hâc mix turam tranffert inCbrifti corpus. Lib.ç. pag. commentum fuum profequitur,nifi quod prorfus contrarias fententias permifcet. Secundum vnum modum,inquit,eft Verbü in carnc, fccundum aliü cft Spiritus in animaifecundü vtrüquefemperlux fubftantialiter.Sicut Deuserat Verbum Spiritus, Si lux in nubciita nüc eft Verbum Spiritus, Si lux in Chrifto. Ex bis verbis fequitur, Cbriftum nunc dÏe Verbum, Si Spiritum, ficuti Verbum fcmptr fuit Deus. Hoc diéium concilient Seruetidifcipu-iicum altero quod proximè fequitur, Si quod iam aliunde citaui, VerbumDei fuifTe rorem genituræ. Nam ita concédant necefteeft, Deum rorem fuifte genituræ Verbi. Cæterùm alibi dicit, pagina 197, ipfum Dei Verbum cumbominis fubftantia vnu efte fubftantialiter in Chrifto corpus. Si Verbum corpus cft fubftantiale,cur tâtùm ros genituræ cc-febitur, Si non potius quod genitii cfte Verum alibi fuamncquitiam detegit. Nam Si aperte Dialogo 2,pag.263,dicit Verbo tranfformatam fuifte hu manam matcriam in Deum.Et pag.266,dicit Ver bum,carnemeftefalt;ftum,quatenus crat hominis idca,fcu pcrfona,amp; præfiguratio. Q^od fi admitti-tur,cucrfum crit principiü fidci, Verbu in carne ap

«4î

parui{Tc,quia carné noftram induit. Ac,fi Deo placet, illic profiretur fcpenitus myfteriû illud expo-ncre de Vcrbo incarne manikftato. Atqui vide-mus nihil aliud tradi,quàm prodiifie hominé Chri ftum, quem Deus mente conceperat.Fatetur quidé alibi, contincri in Chrifto diuinamamp; humanâ na-turam,pag,268. Sed mox quod bene diâum videri poterat,pcruertit, dices, luce creatam amp;nbsp;increatâ in Chrifto vnam efle luccm.Tollitur enim omnis di-ftinftio,non tantum permixtis naturis, fed in vna rcdaftis.Mox etiâ addit,cx tota mundi anima, amp;nbsp;a-nimahumanacôfiftere in Chrifto vnam fubftan-tialem anima. Tandc pag.fèqucti concludit, S ub-ftantiam Verbi amp;nbsp;carnis vnam efte fubftantiam,S: Deum efte in carne manifcftatû, quia caro Chrifti cft Deo ô/xh'noç, Vbi iâ reperientur naturæ duæ, C in carne Chrifti par,amp;cadceft,quæ in Verbo Deltas’ Nequeambagibus locuscft:quia Epiftolaé,pag. 5^o,ncgat incarnatione mutatum efte Verbum, fed carné quâ aft'umpfit,in V erbû efte tranfformatam. Itemlib. 4. de Trinit. humanam naturam in Chri fto vnum efte cum diuina,amp; humanam olim tranf-mutari, eadem femper diuina manéte.Cenc qui nô. tantum duo in vnû coalcfcere docet,fed fimpliciter affirmât ex duobus quævidétur alterû idc efte cû al-tero, no iâ duas naturas relinquit.Rurfus in Apolo gia,pa.6^7,ci’ verba ftit,Quodâmodo fada cft Verbi in carné conucrfio, amp;nbsp;perfonæ tranflatio,vt huic perfbnæ carnis nunc tribuantur omnia, ficut virga eft in ferpenté formaliter conuerfa, manentc V erbi fubftâtia.Eadé huius corp or is Deltas eratantea Vd

Iz.i.

t4«

bi Deltas. Certenon ob feine blattcrans earn cm nunc cnc,quioliniScrmo fuit, alteram ex duabus naturamncccffariodeftruit. SiChrifti humanitas eft Verbi in carnem conucrfio,ncecne eft .à carne ab-forberi Verbum,vtvna tantum naturamaneat. Ec tarnen mirorquid fibi cum ifta tranffubftantiatio-ncvclitScructuSjCuialibicaro Chrifti vocaturca-ro Vcrbi,amp; Deiexiftentiam Habens xternam,dialogo fecundo, pag. 270. Hate qua potui breuitate præ-tari vifum eft, vndecognofeeret ledorcs, qu.im ingenue contra me infurgat,quia dixeram cum in vo~ ' ce Filii cauillari, dü omnes cótroucrfias ad vnii hoc caput rcftringit,quôd Chriftus Homo fit Filius Dci.

Nunc figillatim perftringam quæ refutationis prætcxtu appofuit, faltcm quæ ad caufam facient. Bisaccufat nie mendacii,quia dixeram eum negarc Scrmoncm,qui carnem noftram induit,olim quid-quamfuific, amp;ex Patrcantcfcculagcnitum. Atqui bona fiderefero quidfentirefcoftendat. Namauc Verbo fua fuit Hypoftafis à Patre diftinda,aut nihil ' fuit Verbum. Prius negari à Scructo iam plane o-ftenfum cft.Itaquc illi iniuriam in lecundo non fa-cio.Quod autem ante fccula genitum neget, tum ex fuperioribus liquerearbitontum nihil aliud contc-ditlib.i,dcTrinitate,8f Epiftol.i.xamp;j. Et quid aliud fibi voluntcius verba lib.4.dcTrinit.pag.i^oeCogi .3 tatio DcicratFiliigcncratio,noncrattuncrealisfi-,lius à Patre diftindus, fed naturalis feientia Dci, vt fpcculonaturaliseft rcipropofitx rcluccntia.Vidc-mtis vt genitum Sermonem non conccdat,nifi car-quot; nbsp;nbsp;nbsp;nis intuitu.Quibus confentit alter locus,pagina 20Ç,

147-

Quod Deus rationc fua æterna corporaiera,amp;rvifibi IcmFiliumfibi decernens, talis fpeciei fubftantialc ipfum vifibilera prxbuerit per Serraoncm ,in quo , crat Spiritus. Hoc fi rccipitur, quid crit Verbigcnc-ratio,nifi deftinatio futuri hominis? Sicuti dialogo fccundo,pag.2Ç9,Spe quadara,aut Icminis præpara-tionc Chriftum tempore Legis vocatum fuiflcFi-lium contédit. Deinde magis fe implicatdiccn$,Si-cutgenerantia omnia prius lemen in ïè continent, quàmadfœtûemittant: itafuitin Dco lemen Verbi,priufquam in Mariagcneiaretur.Hicquoquepa-Jàmafl'eritnonfuilTecmilTum àDeo fernen adge-nerandû,donee formatus eft in vtero Virginis Cnri ftus.Nequetamenncgoquin alibi lècum pugnans, ad nos propiusaccedat, ficiiti in Apolcgia.pag.yoç, Modo (inquit)codcm, quo nunc eft Deus Pater hominis, ab æter no crat Pater V erbi viuentis, fapien-tiæfubfiftétis, virtutisfuæ, amp;nbsp;figurx. Modo codera quo nûceft homo filius, crat abæterno Verbum Fi-lius.Si ingenua ciTct hæc confcltio,inde nobis emer-geret rcalis Verbi gencratio ante fecula.Nam fi co-dem modo Verbum Icmper fuit Filius, ficuti homo nunc Filius dicitur,cur non agnofcct Scructus Dcû ' rcipfa fuifie xternum Patrem, amp;nbsp;no figuratiué i At-quiEpiftola tertia hoc prorfus répudiât. Et in fine fcxtæ Epiftolæfic loquiiur,In omni gencrationc quod .à pâtre folo prodit, né per fe dicitur filius, lêd per matrem. Vndeigiturvostantara Filii fcparati in Diuina generatione deformitaté ibmniatisiQuâ matrem antefccula Verbo fabricabitScructus, vt ilIudFiliumcfficiat? Videmus ergo abreptitii inftar iz.ii.

I4S

tranfucrfnm fcrri. Et ïllo, qucm prius citauï, loco • modi paritatcm, quam ftatuere vifus fuerat, ftatim cucrcit dicens, Gcnuit ab æterno Pater Filium hune incffabili Sapientiæcogitatione, præparationc, amp;nbsp;c. Magis ctiamnüm ici une in Apologia,pa.68ç, Deus inquit, Pater eft Verbi, Pater Spiritus fanûi, Pater Spirituum, luminum,amp; gratiarum. Multæ lunt in eo paternitates amp;nbsp;gcncrationes.Genitas in Deo duas volûtatescôccdimus,acetiam creatas, fit ut Sapiem tia creata dicitur non realiter, lcd pcrfonalitcr. Pri-mü fl Serueto creditur, intcrgcnerareamp; create nul-lum erit difcrimc.Ita,vt Verbi genitura nebis coller, extra Deû exire nccelTeeiitjVel Deus ipfe creatura in feipfo fict. Deinde realis negatur gencratio, hoc elh-quæ vcrc,amp;reipfà tûcfuerit. Tandc innumerum Fi liorû examen Deo affingitur.Neqjcnim fecus Deû Verbi Pattern vocari aflerir,quàm omniû footû do norû. Ita peribit mutua inter Patré amp;nbsp;Fiiiû rclatio. Eat nûc Scructus,amp;’dc filio homine magnifiée loqua tur,quû incorporcæ donotû omniûturbæ nûc cum permifeeat. Quarc fixû illud manet,in quo me Ser-uetus mentiri arguit,Ncgari ab illo Sermonem Dci ante fecula fuilTc genitû. Quia dixeram profcmdi ab co pios omncs,qui æternum Dci Filium confcffi funt,tcrgiucrfatur fe quoq; idem fateri, modo intel-ligaturpcrlbnalis Filius. Quafi veto de figura, v l fpcculo rei futüræ, Ä: non potius de vera generatio-ne pugnetur. Tamctfi cnim pci fonæ fubftanriâ afi-fingit Scructus, hac tarnen voce vmbratilcm,vet fi-guratiuum Fiiiû defignat.Et in morte eius appai uit quid fcntiret, quando hæc loquendi torma nuq^ain

’4Î

cxorceiuscxprimi potuit, vt ætcrnum Dei Filium inuocarct.E xprobrat quôd hominem Chriftum nô crcdamus cffc Dci Filium: amp;nbsp;tarnen citatur ex Infti tutionc locus, vbi dilcrtè hoc aftirmo. Et quid vnü locum citare attinct, quû lucubrationes noftræ om-nés clarc id refoncnt? Tantum exceptio ilia à nobis additur, non humanæ naturæ intuitu Filiü cenferi; hoc vcrô pertinaciter vigct Scruet’,quia caro Deus cft.ac DeitaSjipfam quoqueeffe DeiFiliû. Calum-niam.quanosgrauauit de Filioconnotatiuo,itatu-ctur, quia Fiüum dicimushominêob vnitas in vni pcvfonamduasnaturas:nonautcnaturaliter Filium tlTeconccdimus Hic quoquc dcprchenfa tenctur là-crdcga impictasinaturaliter hominccfTe aiTerit Dei Filium,nempe quia fcminis defluxu,non fecus ac vi tulus ex tauro,C hr i ft i caro formata fitiita nec homo trit,ncc Deus Chriftus, fed Deitas in carné couerfa. Atquehæc ratio eft cui tâtopere ipfum vrathypo-ftatica vnio, qua duas naturas in vna perfonam di-ftindc,non autem confufein vnam fubftantiâ coa* luifle dicimus.Quanquâ Seruetus quid fibi velit hy-poftatica vnio,nùquam intellcxit.Nâ in Apologia, pag.69Ç,effica x fc contra nos colligere argumétum putat,quumdicit Spiriturafancîtumfore hominé, quia Chrifto homini vnitus eft:amp; fimiliteiPatrem, quiaFüio vnitus ed.Arquincmovnquâ prætcreum fomniauit hypoftaticç Spiritû Chrifto vnitûenc. Chriftum no ideô folum fibi Filium cftcdicit.quia ■cæleftis fit eins caro. Quid ergo melf afterc,aut pro-habihüsfnempe quia crus excplar in archctypo Verbi fuci'it, Atquifi-eiusphantafmatarecipimuSjhoC

Iz.iii.

ip

idem no modo ad brutas pccudcs, (cd etiam ad mc-talla, amp;nbsp;lapides patebit. En qu.im fœliciter caufam fuam fubleijct. Qi^d autem ex tribus increatis ele-mentis compofitam effe fingatCbrifti carné,paulo antcoftendimus. Qi^d nullumcertamen elfcdixi quinFiIii nomen quoties in Euangcliis occuriit, in Chriftum hominécópctat, perfide me agerc crimi-natur. Sed nimis ridicula eft eius infultatio.Q^s e-nimnegatexquohominisnaturam afTumpfit ier.. mo Dei,eft’e hominem filiumî Nee verb aliter Euâ-geliftæ de ipfo loqui porerant. Conuenit igitur Filii nomen homini Chrifto: fed non pro imaginatione Seructi, qui hominis fubftâtiam Verbi Deitatéefte clamat.Citatusàmefucratlohânis locus,quôd fem per apiid Dcû fuerit Scrmo. Pulchrè fe clapfum pu-tat,quû me non intelligere dicit quid propric fit Ser mo:quia fcilicet cius commenrû de cogitatione cre-andi Filii non ampledor : led intclligo Sapientix hypoftafin fie in Deo refidétcm,vt vna fit Dci eften* tia,diftinlt;ftæ perfonæ.Acpcrfonamquidem Scruc-tusverbo côccdit,(cdluft)ric, quemadmodumdixi. Excipit fe propriiffimè accipere, me vcrôabuti: fed quænam ilia eftproprietas’Népe quôd perfona for-mam,vcl fpcciem denotet. Ipfc verb Chrifti hominis vultum Temper in Deo apparuifte dicit. Nobis verb ,dum Pâtre reputamus rcrum omnium fonte, ac principiû,gloriæ cius fulgor fatis i î luftris eft perfona.In Sapientia ctiâ,aut Verbo affulget lux admi-rabilis,quæ Patrem rcpræfcntat.Neceffentialis Dei virtus in Spiritu fàndo informis eft, fed perionam quoque fuâ habct.Ita fit,vt in Dci eflentia piis men-

tibus afFulgeant tres pcrfbnx.Ac veriï cfTc illud Gre-gorii Nazianzeni comprobat fidcicxpcricntia, non poffe concipi Dcum vnum, quin tres fulgorcs continuo nos circundcnt.Vcrùm Scrueto nulla eft Dei forma,nifi quæ oculis carneis apparct.Q^d fefub-ftantialcm in Verborclucentiam pofuiße exeufat, nugatoriumeft.Nam alibi irradiatio tanquâ in fpe* culo vocatur.Deus,inquit pag.729,artcrnè cogitas, cxterncqueprotcrens,vclut occonomus Sapiétiam aquifiuit,amp; prudenter adinuenit .Quænam autc ilia fuit cogitatio’népe.vt Epiftola fexta dcfinit,pag.V9i. quôd naturalis erat in Dco(cicntia,vtin fpcculorc-lucencia (ubftantialitcr, primario Chriftum coti. nens,quæ in Chrifto dicitur Et paulo póft con-dudit ideam, vel feimonem non pofte dici,quin al-teiius rci fit rcluccntiaiideôque gloriam Cbrifti hominis fuifte, qux ab initio in Deofulgcbat. Sic etii lib.de Triniratc^,pag.9^, gloriam, quam Chriftus Iohannis 17 tcftatui Ichabuiftclcmperapud Pâtre, Dcirati eripit,ac in hominem tranffert. Cogita , in-quir, quôd non Deitas, fed homo ipfc petit glorifi-cari.Ergo homo ipfc erat gloriofus. Vbi nuneexta-bit ilia iubftantia,vel vnde nobis prodibitcConten-dit enim Scructus imaginari in Dco laruam, quicii-que mentisoculos in Verbum diriguntiquia gloria, cuius mcminit Chriftus, ncnnifi viübiIis amp;nbsp;corporel Verbi tuent.Scdquibus,obfecro,illam Pater vi-fêndam exhibait ante mundum côditum’ iinô qua-lis tune potuit efte reluccntia, Verbo nódumfabri-cato,cuiusorigo ad mundicrcationem à Scructo rc-ftringitun Nampag. 704,exiftentiam Verbiexco

Iz.iiii.

«î*

deducit, quod dixit Deus, Fiat lux.Deinde,fiquis re-^quirat quomodo extiterit, ad fpedi'um illud ex in-creatis dementis compofitum, Serueto ducc, venire oportet. Nam id continet eins refponfio, quod Sa-pientia fit perfona Chrifti, quod Filius non fit Pa-ternæ hypoftafeos imago,nifr quatenus homodh Paulo póft vero aut verfipellis ei’ malitia, aut phrc-netica illufio fc prodit. Dixerâ fieri non pofte quin Filiû æternû agnofcant,quibus Deus ætcrnus cenfe-tur Pater : fubicribit ipfe. Verùmfiid facit ex animo, cur inter vltimos fpiritusidem facereabnuitê Quanquam nihil opus eft conieduris, quü fibi fub« terfugia omnia præclufcrit. Nam Epiftola tertia, leuiffimam hancefte rationem dicit ad taie mon-ftrum inducendû.Paulo póft fecû ipfe diffidens duo axiomata fubiungit. Dicebat Deus olim fe fore Pa-trcm,amp;: nos fore Filios,tunc in vmbra,nûc in venta-te:Deus Pater erat perfonalitcr,ficut in co perfona e-rat Filii:erat Pater realiter rationc ipfius hominis Chrifti ætcrnaliter abeo geniti,acfi tu ab æterno fpiraftes ad prolem aliquam,amp; mulicr earn nunc pa rcrct. Hine dicitur Chriftus fccüdum fpiritum efte Filius Dci, quia per fpirationcmDcigcnitus. Pri-mùm detrahit impius latrator Tandis Patribus, qui fub Lege vixenjt,filiorum honore: quum vbique in Scriptum Deum præfènti fiducia Patrem inuocct. Namapud Icfâi.î non dicunt,Tu olim nouo populo eris Patcr:fcd iam tune fibi fuifte Patrem gloriâ-tur. Et quû Deus Ephraim primogenitum fuû no-minat, vmbram rei futurx quoad fideles ipfos, mi' nimè obtendit, fed prxfentcm adoptionem cómen-

»B

dat. In fecundo mcmbro fatetur Deum realem iam tuncfuifle Pané, hominis Chrifti intuitu.Quomo-do hæc conuenientjDeum fub Lege, no in veritate, fed in vmbra duntaxat pollicitum fiiißc quod futu-rus eflet Patei:amp;.' tarnen iam tune reale fuific Patre’ Nihil in Scructi verbismuto.Quare pcrfpiciunt le-öores, an illi fani, amp;nbsp;fobrii fpintusgutta fucrit. Vt tarne venia antilogiæ detur,nondû clapfus eil Scruc tus.Nä fi tune realis erat totius Ecclefiæ filiatie,reale quoq; vnigeniti Sermonis fuifle oportet,in quo prior ilia fundata erat. Exhibitus nódum erat in carne Chriftus, fateor: fed æterna Verbi gencratio à carne nó pendebanquemadmodû dcliratScruetus,pruritû nefcio que Deo affinges,donee virginem naélus eft quæ fœtum ex co cóciperet: quem admodum fiquis hominümulicre priuatus adgeneratione adfpiret. Quia præcife negaucrat,vcl vnum in Scriprura efic locum vbi Filii Dei nomc ponatur, nifi de Chrifto hominc'.ne fibi nimium placerct, locum adduxi ex Prouerbiis,vbi Solomon nome Filii Dei ineifabile cfle ait. Mentiri me clamat Scruetus,quia de futuro Chrifto fit prophetia.Atqui eodem colore dicerct a-lius hæreticus, de futuro Deo agi. Vno contextu, amp;nbsp;abfque vlla diuerfitatis nota, Solomó Deum amp;nbsp;cius Filium célébrât. Vtriufque nomen immenfæ gloriæ cffeteftatur,vtexprimi hominumlingua ncqueat. Hæc fimplicitas Seructo medacium eft:quia illi placet in futurum tempus trahere,quod in præfcnti So lomo affirmât. Quafi impuri hominis libidine in-ftar fummi dccrcti haberi ncccffc fit. Deinde inful-tat, quia vnum duntaxat locum protulcrim. Quafi

’S4

vcro ad coargiicndam eius fupcrbiam non fufficiat vnus locus. Vnum locum ortende,inquit ad Mclan-lt;rthonem:nó potchs.Ortéfus ert vnus.Inopiam no-ftram fubfannat. Et tarnen prxfatuscram.mc in co loco nó infirtcrc:fcd obiter attingcrc,vt Scructo an-fam de voce rixandi præcidcrcm.

Nunc ad veterum tertimonia venio : vel quæ ab iplb neqiiiter corrupta dcmonrtrauimus, vel quæ à nobis adduda diluere conatur. Hoc in genere tcnc-dum ert,quod facile fingulislocisperfpicicnt letrto-resjScructiim de nibilo fucum fjccre, dum hoe prin cipium arripit, Vifibile fuirtc ab initio Dei Verbû: StChrirtum hominem fuilTe ex tribus increatisclc-métis compofitum,quia Dei Verbum fub hominis fpecieappiruit. Hocportenus abfquecontroucrfia recepcum fuit inter vctcrcs. Nugari me dicit Seruc-tus.quum rem omnibus tritam refcro. Nâ Athana-fi us,Bafi lius.Chry fortomusjCy ri 1 lus,Hila rius, Am-brofius,Hicronymus,Augurtinus,amp; alii,quos Serue-tus Sophirtas nominat.fubinde hoe inculcanr. Nee tantum inter Sorbonicos vfu hoe receptum ert, led ad Canonirtas vfque perucnit.Quare bic perpetuus fuit omnium ætatum confenfus, Filium Dei princi pcm inter Angelos fub hominis forma apparuific fanâisPatribus.Quafi verô irenæus, amp;nbsp;Tcnullia-nusquicquam.àrcliquis diucrfumtradâneorum tc-ftimonio probate niritur Sevuetus iam tûc fuifTe ali quod Chrirto corpus, in quo vifibilis cHct Dci fub-ftantia, amp;nbsp;Verbum eius fine corpore creato vifibilc. Si obferucnt leéfores in quo hallucinetur Scruetus, nobis non crit longa,ncc flexuoû difeeptatio. Vifibi

1cm fuilîc Dci Filium in forma hominis dicunt Ire I nxus amp;nbsp;Tertullianus. Aflcntior, imô côcinunt vno orc omnium ætatum Græciamp;Latinifcriptorcs.In* j de colligit Scructus, Vifibilcm igitur fuiffc Vcrbi » Dci fubdantiam, amp;nbsp;candcm fuüTc fururi hominis

Chvifti.Nulla autcm fyllaba apud Irenæum amp;nbsp;Tcr-tullianumrcperictur.qux ad hoccommcnrumaccc dat. Quinpotius aduentitiii fuiflc corpusfentiunt, fubquolepatefccitDci Filius. Itaadprimum locû Tcrtulliani promptacft rcfpófiOjDeitatcmfubftitif fein hominis forma, quam tunc afTumpfitSermo Dci, modo fimul teneamus afcititiû fuiffc corpus il lud, in quo vifibilcm fepræbuit. Secundi loci no abfimilis eft folutio : vifum fuifie concedimus Dei filium,fed difpcGtionc, no fua natura. Ex oppofico infurgit Scruetus, in hoc à Patre differre Sermone, quiavifibiliseft. Atqui memoria rcpctcredebucrat quod prius ex cius Apologia citaui. Verbumfuanatura non minus inuifibileeife, quàm Deum. Vnde fequitur aduentitiam fuifie fpeciem vcl formam, in qua videri potuit. herumexcipit Scructus proprifi ciTe Sermonis rcpræfcntarc. Vt hoc fatcar, an repræ-fentatio ad folos oculos pertinetjSermo hominis di-citur mentis charadcr ; an quia in oculos incurrir, amp;nbsp;humana forma fpaftandum fe pracbet ’ Si nc hu-nuno quidem iermoni conucnit tarn crafia repræ-fcntatio,quÄto magis .adiuino tabs craifitics abhor-reuAddequöd palfim Tertullianus Filium Dci ve-rè,Temper,amp;rcipfa fuifie prædicat: Scruetus nulla ratione fretus nonnifi pcrlbnalcm admittit. Q^öd ad tertiumlocû fpedat, ftultc fibi plaudit Scruetus:

I{Ä

quia confcfTus fucrim formam Sr cffigicm carnis in VcrbofubftinfTe. Namhæcloquendi forma vt ration! confentanea non cft, mihi nunquam excidit. Deinde,vrdcmus eftigicmcarnis VcrboUiinecircü-dataminihil hoc Scrueto fuffragatur.qui corpus di-uinam Verbi hypoftafin fuifTc fomniat.Nä etfi fatc-mur verü fuüTe corpus, quod fub Lege induit Fiiius Dei, non tarnen idco concedimus hominc tuifTe ta-öum : nihilo fcilicct magis, quam Spiritum (andil tuüTc columbam,dum fubcolumbx fpccie appa-ruir. Hine tanta audacia me contra mentem Ter-tulliani mentiri clamat Seructus : quia cum ipi o nó imaginor formatû ex Deo corpus,quod ncqucDeus cfret,ncque homo,fed vtriufque fpeculu. Nee Ion ga rcfutationc indiget quartus loc’, nifi forte in ab-ftergendis Seructi fputis fatageie libeat. Hypoftafin Patris inFilio relucere dick Tertullianus. De hac re fruftra Seructus litem mouct: nifi quia corporeæ, Scincrcatæ forma: fpeculatio ciusmctcm occupât. Fatetur interim Chrifti perfonam FuifTe in Patre. QjomodohociScio quid velit,in Dei fcilicct eften-•tia fuiftc idcam, quæ fimul cü luce prodiit : TenuL lianus veto longé aliter.Poftquam cnim Filium di xit Patris efte perfonam,viciftim perfonam in Patre locar, quæ référât Filium. A quo non min us, qu.àm ab omnium fuorum dogmatü ruina Seructus abhorrer. De quinto loco brcuiter rcfpódeo.Exuitat quafi vidor Scruetus, quiadoceat Tertullianus Filium Dei vifibiFbamp;corporali fubftantia fuiftepræ-ditfi. Atqui id noftrædodrinæ minime répugnât: tnodô notetur afTumptam ad tempus fuiffe fubftâ-

»57

tiâhanc à Filio Dci,vbi amp;nbsp;quotics ita fcrcbat difpcfa tionis ratio.Moyfi inrubo ardcnti loquuîuscil Dei' Filius fub hominis Ipccic. Fffigicm illä libctcr fub-ftantialem fuiflcconccdo ,non inane fpcdrum. At verb Sciuetusadcoi pus fuum incrcatum rapitur, cui Sermonisnomenimponk.RuHusFilium Dei, quem Tertullianus præfentem illic inducit, vult cf fe Filii nodumgeniti figuram. Quiadc formali di-fpofitionc alibi oppottunior erat traûâdi loc’, pau-lifperdifiulcram. Atqui Scruetushicmevrgct.ac diffirnulandum cHe negat. Quinetiam fcurriliter io catur.viclü mcfugcrc. Scilicet quafi mealiqüa violenta nccefTitasadtugiendumcompulcrit.Ç^uidfibi vciitdifpofitio formalis.attingerc non audeoiquum tarnen docendi genus,quod tcncmus,hæc loquutio optime confirmet. Primùm, difpofitio natiirxop-ponitur.Deinde,forma ciTcntiæ.Nam quod in natu ram Dei propriè non cadit, ad difpofitionem rcter-tur: quia fcilicct Deus, vt fe nobis accommoder, ex immenfafua incomprchenfibili altitudinecuo-dammodo defcedit.Formalis autem vocatur difpofitio,quæ tätum ad fenfum noftrum relata nihil derogat ciTcntiæ Dei,ncc quiequam in ca variât. Qua-re non fine pudore repeto tarn fccuram nebulonis proteruiam. In fexto loco nihil proficit,iuftam rc-prehcnfionemconuitiis obruerctentans. Legantur 1 crtulliani verba: patebit Seructum perfide fuppo-ncrc.qux lanóio viro nunquam in mente vencrunt. Foedior etiamnum impudentia fe prodit, dum fux falfitatiapplaudens,exclamat,O verba aurca.Quod deprehenfusjum conuiótum crimcnpurgarc nö ni-

titur,dada cfl venia.quid cnini faccrct; Scd quod Ha gitium fuum faltem tacendo non prxterit,plufqua fcrrea eft durities. De feptimo loco fic habeât Icâo ICS. PrimùnijCXfcriptorislcdionc cognofei pofTc quod à me didum eft, non vcrc, ncc ingenue à Ser-ucto citata fuifTc cius verba. Deinde amp;nbsp;alterum illud elicerc promptum erit, oppugnari illic Scrueti delirium,quum docec Sermonem vidcri rem pofTc.Si e-nim res erat,fequitur realiter àPatre fuilîc diftindû-In fabiica vifibili,aut corporali no multû laboro; quia his verbis fimplicitcr afeititiam formam ccm mendatjin quaFilium fuum Deus patcfccit.

Porrô,nimis ridicule cauillatur,medigrcdi,nerc fpondeam, dum fyllabam vnam à meipfo nô pro-fcrcns,eum pcrpctuociufdem loci contextu vrgeo. PropriamFilioDci fubftantiam tribuit Tcrtullia« nus. Annuerc quidc Seruetus fe fingit. Scd quofen-fuîquia fcilicet corpus fit increatum, aut Verbum vi fibilc.neque Deus, nequehomo. Mens verô Tertul-liani longe diuerfa, cui Scrmo Dei idem cft qui Filius: amp;nbsp;aiferitur non efife res inanis, amp;nbsp;propriam formam babcrcdicitur .1 Pâtre diftindam.Ad perfona 1cm fuum Filium fi reuoluitur Seruetus, pal.àmTcr-tullianus réclamât, nomen Filii propriè illi vendi-cans, amp;nbsp;idco dçfendens à Pâtre fecund um eiTc, quia Filiumagnofeit. ExcipitSeruetus,difpofitioncfe-cundum cifc.Atqui talc cauillû verba non fcrut,vbi Tertullianus Filii hypoftafin intus, amp;nbsp;in fua natura aPatrcdiftinguit,non auteminfolo hominumfen-fu. Realiter verb diftinguiàPatrc,quid negate iu-uat i Nihil talc,inquit Seruetus, auditum fuit. Quid

’P

atitcm eft realiter diftingui,nifi quû res aliqua feor-ftim efTc affcriture Dilerte exprimit Tertullianus Scrmoncmeflc rem non vacuam. An inter res duas nullum erit reale diferimen î Subiicit Tertullianus duas res elTe, Dcii, amp;nbsp;eius Sermone. Qimmodo rem vnam ab altera diftingui vult Sei uetus,nifi realiter’ Sedhoc perindetranfmittit.acfi nihilfonaret nomen rei.Coloremctiam inducir,quôd Pater alius fit à Fdio tanqua inuifibilis .a vifibili. Atqui hoc modo non conucnict fimilitudo quæ apud Tertullia-num fcquitur, ncmpe vt fol amp;nbsp;radius duæ I unt for-mx.Sed alias latebras quærit Seruetus; quia Tertullianus apertiffimc alibi diftindioncm tollat inter SpiritumSf Sermonem. EtfiautcmduriusTertul-lianum loqui fareor,nihil tarnen minus i 11 i propofi-tum fuilTeccrtu cft,quam confunderc qua; alibi paf-fimdifeernit. Dum in hanc partem incumbitpius doftor vt Filio fubftantiam aflerat .à Patre diftin-âam:ac fimiliter rem fubftantiua.oftcndat efle Spi-ritum : de mutua inter Sermonem ipfum, Spiri-tum relatione non laborat.quin potiushæcduovnû effc dicit. Senfus tarnen fimplex eft, infufa Spiritus virtute in virginem,Verbum carne tuiftc indutum. Ideo paulo poft fubiicit,rcs il las collatas fuifte in vir ginem. Vndeelicitur aliqua faltem diftindio. De odauo loco rcfpófio,quam dedi,fanis Icdoribus fuf fielet. Quum Angeli humanis corporibus veftiti o* limfuenntjindc colligit Tertullianus FiliumDei non minus potuiftc hominis carnem induere. Ergo Filius Dei eft Sermo fpiritualis, amp;nbsp;inuifibilis eften-tiar,qui carne indutus formam vifibikm afifumpfit.

1^0

Q^d excipit Seructus,olim verè ha bui (Tc Humana formam, nihil ad rem facit. Habuerit Gnc quotics ita placuit, quum tarnen dicitur carncm induiflc, fcparatim extra carncm Filius Dei effeafferitur.Ad-hæc.quum aliunde corpus fumpfcrint Angeli,fi idemfaól:umeftinChrifto,fcquitur hominis fub« ftantiam à Verbi fubftantia difterrc. Scruetus vero candemdTe contcndit : quia fecundum cius figmcta Verbum in carncm conuerfum cft, amp;nbsp;caro Chrifti ipfa cft Deitas. Nc iuçulctur Seructus, ad fuum Si-moncm magumcontugir.Cæterùm, cur mihi pro-brum hocafpergat.fuo loco dicetur, vbi ctiam facile .1 me difcutiâ. Nonus amp;nbsp;decimus locus noua cx-pofitionc opus non habent.Ncc motor, quod me in re aperta oculos claudere queratur Scruetus. Vellet fcilicetfuum Verbum vifibilefibicóccdi.Atqui Tertullianus prorfus indiuerfumfcopû collimat.

In vndecimo loco an mentitus fim.ficuti mihi exprobrat Scruetus,iudicium ex codicc fieri volo. Ccr-tè repetient ledores, ex profefTo illic oppugnari quod nobis Scruetus obtrudit delirium. Duodc-cimum locum ipfc fibi extortum vidcns,aliô tranf-uolat : quod idem fint Sermo amp;nbsp;Spiritus Tcrtullia-noiquod paulo ante refutaui. Idem fint etiam Sa-pientia amp;nbsp;Spiritus: quafi Tertullianus non varié no men Sapientia: vfurpct.Namdiftrtc Sapictiæhypo ftafin fubefie negat, fed accidens efte dicit. An verb rcalis diftinólio nûquamab co fcriptorc agnitafuc-rit, qui plus centies pronuntiat res efte diftindas: le-doribus iudicâdum rclinquo. Sophifmade quo in locum decimumteitium mihi inuidiamfaccre ten-^

t ac,nuî I um eft. Chriftum hominis epitheton non c-go folùm efTedico, fed res ipfa clamat.Filii nome ad Dcitatcm refern,alibi docuimus.Sed hoc no obftat quominus vei c fit Films Dei homo Chnftus,ob per fonæ vnitatem. Querimonia Seructi in locij dcci-mumquartum, vno verbo fbluitur. Nam quod fibi impudentet imponi dicit, ad verbum libro 4, de Re-generatione pofuit,vt fuo loco didumeft, amp;nbsp;iterum alibi repetam. De loco decimoquinto no eft quod rixemur. Volumen infpiciant ledores,nihil occur-ret quale finxit Scruetus: led quod ipfenullo au-thoreconceperatjTcrtulliani fuffragio vidcri vult probatum.

Ea eft locorum, quos ex Tenulliano citauimus, perfpicuitas,quæ nullo artificio cludi queat; tantum abeft vt inani Serueti garritu lucem fuam amic tant. Perfeda Verbi natiuitas in modi ci eatione ab illo fcriptorc afteritur : Scrueto nulla eft generatio Verbi, nifi in figura, ad futurum fcilicet hominem rcfpiciens.Neque tarnen mouetur, quum audit Ser monem abfque came perfedè ex Deo efte natum. Quinetiam obiicit fentetiam banc mihi aduerfam efle:quiafcilicctnonæterna poniturnatiuitas,fed initium illi datur. Quafi verodifficilis fitfolutio; Tertullianusenimpcrtcdè natumeffe Sermonem afterit,qui ante arcano modo gcnitus erat:ficutiPau lusChnftumgenitum fuifiedicit.quum cælcfti po-tentia declaratus fuit Dei Filius. Senfus eft igitur, Scrmoncm,qui occultus latcbat apudDcum.effedu ipio tunc palam ernerfiffc.Qjm nihil ad fidei noftræ confirmationcm apcius dicipotuit. Affirmât Tcr-^

lit

tulliaiius Pat rem à Filio Temper Fri i He diftinAum: quia relatiuc inter (c habcnt.Hic laruam fuam op-poncns Scruetus,mutuam relationcm Patris amp;nbsp;Filii dclcrcfcputat. Dicit Tertullianus Sermonem Dei ab initio fuifTeFiliu. Cauillatur Seructus per-fonaliterboc debcre intclligi : quafi Sermonem in locumrcifubftituercliceat,quotics itavifum eft. Negat Tertullianus Sermonem cum Patre eundc efte à quo prodiit : fed inde colligit efte alium. Ri-det Seructus, quod his verbis doccam realiter di-ftingui. Dicit Tertullianus vnamquanque perfo-nam in fua proprietatc conftitui, quoties Pater ad Filium loquens, vcl ad Spiritum fandum induci-tur.Scructus propbetias effe caufatur de futuro ho mine. Quafi non mutuaillic notetur relatio inter tres perfonas. Et quomodo hoc tarn facile dcuorat Seructus,qui perfonam vocari non patitur,nifi vi-fibilcm Verbi fpcciem.quæfccundum ipfum futu ri hominis erat hypoftafise Multis lôcis atrociter me vexât: quia Patri aftigncm fuam perfonâ. Ter-tulliano aliud negat notari perfonæ voce,qu.im vultum incrcatum, vcl idcam futuri hominis. Locum hune tam apertum fecurè tranfilit de tribus diftindis perfonis. Tertullianus Filium docct cun dem efte vifibilcm,amp; inuifibilem.Hoc in Praxeam reiieit Seructus,amp; me nihil intclügercpronuntiar. AtquiTertullianus poftquam ab aduerfa parte ob-iecit Filium fuifte iiiuifibilcm, quia inuifibilis fuit Pater in Filii nominc,ex fùo fenfu deinde rcfpódct in eum que rctuli modum. Intcrca Seructus iuuin de Verbo vifibiliphantafina,oraculi vice nobis

bbtrudit.’Tcnullianüs difcrtcaliiim fuifTc pronii^ tiatàPatre, qui ab initio fuit apud Pattem, liccc Deus Sermo fuerit, fuifTetarnen Deum, non qua-* tenus erat Pater,fed quatcnus Filius. Scrueto non iftaeft realis diftindlio, feddifpofitio qualem Ibm-* niat. Et ccrtèfateordifpofitionis nomen illic ha’ beri, fed pro eflcntiæ modo, nc diftinóiio inter per-* fonas clTcntiæ vnitatem laccret. Sed quid fibi vult ifta peruicacia e nolle diftingui vere, Si reipfa, qui duo clarè vocantur,quorum alter ab altcro differt. Tertullianus mallet admittere deorum pluralita-« tem, quam vnum verfipellem deum. Porto verfi-pcllis Deusabipfointclligitur^,fi Filius cum Patte mifcetur,amp; Pater cum Spiritu, vt nulla fit di-ftinàio, fed Deus fe in varia nomina tranffigurcti Hoc vno dido conficitur Seruetus: fe tarnen attin-ginegat.Tertullianus ciarc affcrit Pattern non fieri vifibilcm in Filioperfonæ repræfcntatione : ac deinde exponit, non oculis, fed fenlu Pattern v ide-ri. Seruetus,qui vbique furiofe clamitatnon elTc perfonam, nifi quæ oculis confpicitur, nullumef-fe Verbum,nifi quod Dcum in perfona rcprxfen-tat, manet adhuc fui fimilis.nec fuû vulnus fentitj ne tarnen videatur nimis ftupidus,dc perfon.a fepa-rata hoc didum eflecxponit.Quafi verb T crtullia nus vinutes perfonæ opponés, no clarè demóftret perfonam fibi efle occultamhypoftafin, quæ per fe oculis nóeftexpofita.Atquehocloco Seruetus ipfc totâ fuam caufam cuertitiperfonas enim fatetur di ftingui.Qmdhoceft^Nulla fecundû eu perlonacft nifi vifibilis.Quo igitur colorcPatris perfonâ,qux

1^4

inuifibilis eft, nobis pinget? Ncc de alia rc'acrius no-bifcumrixatur,quàmfoliFilio eópetere perfonä. Hincapparet quàmbene fibi conftetin fuis figmen tis- Cæterùmne aftutiæfuæ fœtorcm boe cmpla-ftrotegat.breuiter monedi funt led-orcs qualiter di-ftingat perlonas,pagina 274.Realiter, inquit,diffcrt Filius à Pâtre, à Filio Spiritus fanâus, non cfTen-«aliter: quia cadem eft Deitatiseffentia. Patereft totiusdifpenfanonis ,5; Deitatis origo, fimplicitcr Deus, fine creaturæ admixtione, vcl participationc aliqua,in fe confideratus,incomprebenfibilis.Filius Deitatcm habet Patris cum corporali participatio-ne creaturæ.Spiritus fanótus Dcitatem habet Patris

Filii,creaturæ quoque participationem à Filio ac-cipiens. In fumma, rcaÜs eft, inquitjdiftinftio, ad-iundæ creaturæ intuitu. Annonhîceftille verfipcl-lis Deus, quem tantopcre exhorter Tertul lia n us, vt malit plures fabricari deos ? Quofcunque enim fu-cos inducat Seruetus, res tarnen co cadit, vnum efte Deum Patrcm,quifecrcatiirismifcens,diucrfas per-fonasfibiafcifcitzSermonemnon fimplicitcr efte Dcum,feddimidiacx parte: quia admixtio creaturæ ilîum à Pâtredifccrnat:Deitatcm quoque Spiritus nihilo magis puram efte, fedcreaturæfcce infe-dam.Quis ad talcs blafphcmias non contremifeatî Interca conuinciiur Seruetus cæco turore litem no bis mouifiede tribus perfonis. Dicit Tertullianus nos ter in fingulaspcrfcnastingi in Baptifmo: Scr-uetus fumum afpergir, quod Patrem non neget à Fi lio realiter diftingui:Fi!iumvcro hominem intelli-gat. Interca de Spiritu fando tacct, quem alibi cum

Vcrbo cófunditrncqucidfolum/ed pcrfuadereco natur,nullum à Tertulüano poni difcrimé.Doccc Tertullianus Dcum minimeclTecarné,ac Verbit minime carnem fadum, quia in carnem tranffigu ratusfitjfedquia carné indutus,eo quodtranffigu-ratio intcrcraptiofitpriftini:Scruetuscandénunc carnis Dcitaté in Chrifto cóminifcirur, quæ olim fuit Ycrbi:fubftantiam quæ tunc Verbi erat,nunc tffe carnis:dcniquc carnemeflfe Dcû.Si cumeocó-fertis manibus Tertullianus pugnaret, non poifet magis ex profelTo cum ftringere.Atqui ferred fron tern hîc quoque oftétat, fe cadem vbique doccre ia-ftaas,amp; tamé nihil ad rem facere.QuidhocefteScr mo, Tertulliano tcftc,noncxrranffigurationc,vel demutatione fubftantiæcarofaâus e(l,nccmixtu-ra quadam, ficut electrum ex auro argento con-ficitur: fed quia in came feexhibuerir, fubftantias fuas proprictate diftinclas retinens. ac tandem con cluditin vnaChrifti perfonaduplicemeirc ftatû: quia alioqui velSermo cfTct mortuus,vel caro mor tua non cfTct, fl Sermocnetconuerfus in carnem.-Iftis Seructi dcliriis obtufæ funt Icâorum aures: me tarnen extra rem vagari fingit. Quid^hocanc eft præter rem vagari, Tertullianum ita concrariu oftenderc, vt fingula eius verba cum rotidem Seructi deliriis in certamcn committamelntcrca vt a-liquid contra afterat, conqueritur omifTum fuiftc à me locum de faciei diuinæ confpedu. Quafi non iam plus dccies caput hocdifcuflum,amp; folide expo fitum à nobisfuerit. Ac tarn vernifis eft eius feur-rilitasjvt pulchritudinem loci illius iadando,con-

l.iii.

tra tam clara tcHimonia oppedere non dubitet.

In ircnæi reftimoniis itcrumexcutiendisdabo operam ne Icdoribus fimfaftidio. Etcertemcpu-dct laborcmbunc retexere. Scd quoniam itacogit Seructi improbitaSjhoc moleftiæ mecum deuo-rent pii kaores.Docct Ircnæus.in figura hominis Jefum Patribus loquutum. Hine corpus increa-turn eliçit Seruetus, cui perfonæ nomen imponit, quod à mente irenæi prorfus alienum eft. Homi-» nis ergo ftultitiam merito refutaui, qui tale fpe-«ftrum de nihilo fibi confinxit. Grauitcr hic ftoma çhatur, quia fpeftrum dixerim. Atqui non intelli-go inanem fuifte figuram, fub qua apparuit F ilius Dei 5 fed nomen hoc accommodo ad Serueti præ-ftigias. Nec abs re commentitium efte diximus, quod velut exlrenæoçitet,ad imagincmvultus, aut figuræ Chrifti plafmatam fuifte carnem Adæx Nam de cftjgic ifta, quam Seruetusoftentat, nulla prorfus mentio fit:fed quod homo perfedus fit,qui ex corpore amp;nbsp;anima cópofitus fuperucniente Spi-ntu formatur ad imaginem Dei. Quod Seruetus exprobrat me neg.ne infitum hominibus Dei Spi ritum: quale fit,alibi exponam. Hic vero falfi crimen cffugerc non poteft, qui fua figmentapro Irenæi verbis retulit. Dixi infulfe colligere Seruetu, nonefte Sermonem nifi qui rcpræfentet : quia tra-dat Irçnæus Abraham rcprarfcntationedidicifTc, Verbum Dei fore hominem. Superbe inuehitur Seruetus,amp; me Gîrâmaticæ.ac fimul maternæ liigt; guæ ignarti efte clamat. Primiim fitnecx propria Verbi natura repræfentare, iron difputo: fed t^iv

167

turn quid Trenæi verba cótineant. Ab Hoc undo fc expédiât Seruetus, póft de Verbi natura videbim’. Rcprxfentationem irenæus vocat, quod Chriftus afTumpto hominis corpore,futuræ fux tncarnatio nisquoddä.vt ita loquar.documentü oftcderit.Cor pus illud Seruetus vultfuifle increatä Verbi fubfta tiam, vt corporale fuerit Verbii. Porrö Verbi rc-prxfctatio qualis fit,alibi diâû eft. Nee feio in quo Gallixangulodidicerit vocem plt;irofle,laruâ fonarc qux oculis confpicitur. In tertio loco Irenxü da re dcmóftrauimus de mudi creatione loqui, in qua Deusfequodamodo nobis in Verbo comprcbefi-bilem exbibuit.Mctiri me Seruetus clamat. Atqui Verba fideliter à mc referri neipfe quide inficiatur, Sed pbrencticus homo fibi credi vult,Irenxü ab a-lio ad aliud tranfire.Quqdtandc in fine fubiicit,in cotextu nó haberijleftores ex codice difcant. Quar ti loci folutio, qux .à nobis allata fuit, nihil perplc' xum continet.Patres fandus Manyr dicit Spiritu prophetico vidifTe paiTibilc Dei Filium,qui tue im paffibilis erat. De vifionc rci prxfentis agi clamat Seruetus. Efto. an idco corporea fuit Verbi fubfta-tia, quod corpore aliunde fumpto faólum eft v ifibi leê Quod quintum etia locü calüniofe ad fuas nu gas detorferit, hinc liquet quod Irenxus de imagine Dei loqués,eamhominis naturx infculptâfuif fe intclligit,dum fpiritualiü donoru paiticepseft fa d’,qucadmodü fupràliquidô expofui.Serueto nul la eft Dei eftigies,nifi in corpore, vt incrcatü Verbi corpus ,quod fibi per fomniii creauit.rctineat. In fexto loco ita cofufus iacet, vt nullü, nifi in aflenfu

l.iiii.

I lt;8

cfFugium rcpcriat. Scd interca falfi conuidus tcne-tur. Namvtaboleat æternam Verbi gencratione, contcndit Iren to tefte, Verbum ex virginc cfTe ge-nitum: quum Irenæus potiusdupliccnigencratio-nem innut's,fidem no ft ram fuo fuffragio compro« bet. Non minus clare in Icptimo loco moftrata à nobis fuit cius perfidia.Ircnæo enimhæc verba tri buit,quod realis non fit inter Pattern amp;nbsp;Filiumdi-ftinóMo.Quod hilfiftimii efie conftat.Nunc vt mé-dacium excufet, ratiocinatur, Si pater iple eft realiter à Parre no differre. Quafi verb communis nobis omnibus non efict ifta confelTiOjTotum Fi-lium efie in Patre,amp; totum Pattern in Filio, vbi de cfientiævnitate agitur. NequeenimEcclefia per-fonas realiter diftingucndo,Dci efientiam lacerat. Vere ego dicitur Pater mundfi per feipfum creafic quern per Sermonem creauit: quia vnus, idemque cftDeus.fimpléxque effentia.Per aliii nibilominus æque vcrè,amp; apte creafic dicetur: quia .à fuo genito re diftingui necefleeft, qui (code irenxo tcftc) ante fccula genitus fuit. Q^od in fine fubiicit fuppofi titiûfuific,ncgaretâdemaufusnôeft. Multis locis profiteri Irenxum fingit, quod .à difcipulis Apofta lord didicerit, Pattern mundu non creafie per Ver bum, quafi per rem alia. Nulla fyllaba rcperictur, quætale aliquidlonet. Similis eft odauiloci ra-tio.Nâ vbi fand’Martyr plurali numero docet,nó intelligi in Scriptura plures deos, fed difpofitiones, quæ in Deo funt, Scructus pro diis pluribus, res di-ftindas fubiicitife tarnen intcrea falfarium diffimn iat. Quod ad nonum locum fpedat, infipida Ser»

léf

ucticonfcquctia nullo negotio rcfcllitur. Ircnæus, quod fatcmur omncSjFilium Deiolimyifumfuiffe dicit fub bominis fpccic, ncmpe quia humanu corpus,quoties ita vifum eft,afrumpfit,in quo fe patefa-ceret: non quod iani tunc homo faâus fit : quia hy-poftatica vniq non crat : fed quia formam ad tempus aflTumpfit, in qua futuræ fuæ humanitatis guftu przberet.Inde colligit Scruetus, Verbum fua natura fuifîc vifibile, tormam hominis increatam fu-iiTe, ac cæleftem. Meam tarnen fatuitatem ridet, quod nihil hie difficile percipiam. Interea impiam fuam blafphemiam imprudens retegit, quam fucar re alibi laborat,nunquam fuiffe Dei Sermonerngt;ni fl fub vifibili hypoftafi. Porro^quumhxchypofta-fis, vel ipfo tefte, in mundi creatione cceperit, hoc niodo deftruitur Sermonis æternitas. Decimi loci pcrindefaciliscfl explicatio.Quorlumenim tendit Seruetus, nifi vt Sabcllii errorcm afferat, nequa fit inter Patrem amp;nbsp;Filium diftinétio? Me tarnen ac-cufatmendacii,amp; impudenterfingeredicit.quu locus fit apeitifiimus.Sed quid locus continet? irenxi cnim fententiamambabus vinis libérer ampleólorj Serueto autem nihil inde accedit.Nifi forte viftoria in eo ftatuat, quod Chriftus vocatur Dei imago. Ec fanc.vt video,in fuum illud delirium fubinde reuol-uitur, Verbo tuiffe increatam effigiem. Sed quum omnium xtatum cófenfu agnitus fucrit FiJius imago Dei,hoc bellix fomniumnemini vnqua in men tern venir.Porroquicquid cauilletur, ledores vidc-re exiftimo quam contraria fit impiis eius cómen-tij irenxi authoritas. Pronuntiat fandus Martyr

‘/a

ChriT-um non cfTc hominem, nifi acccpcrit ah ho-mine carnis fubftatiam. Scrucrus.qui vbiquc fœti-dè blatterar carné Cbrifti efl'e Dcitatem, 8c ex Dei fiibftâtia formata, nihil hoc ad rem facere cxcipit. Nebula CjUamafpcrgit, quod contra Magosloqua^ tut quiChrifti carncm ncgabant,facile difcutitur. Ncquc enim carnem folùm vendicat Filio Dei,fed cam ab hominc fumptâ eile contendit,amp; ex huma-nafub iantia formatain:àquo prorfus abhorrée Seruetus.Paulopôftjvbi facetus videri affectât,ap-paretciusdicacitas finefalc. Vidct leétorcs mutila cfTe fenrentiæ illius claufulam,quæ à me citata fuc rat. Ne dubio tcftimonio niterer, defeétum ilium aliunde farcirc volui. Quafiiocandi materia data foret, Alio, inquit, te confer, nihil bîc agis. Ego quidemferreum defperati hominis pcétus mollirc non potui: apud alios tarnen plus egi, quàm vellet. Secundus enim Ircnæi locus palàm docet vnigeni-tum fuiffe Del Filium, qui carnem affumpfit. Deinde fuum plafma in fc recapitulafîe. Quibus ver-bis fignificat ex Adæ fubftantia fibi formaffe corpus. Quumteftcrurirenæus nouiffimis tempoh-bus Filium Dei faétum clTc vifibtlcm,iudicium cu-iuis rclinquo, veréne, amp;nbsp;appofitc intulcnm, refelli Serueti commentû deætermtatc vifibilis fubftan-tiæ.Me tarnen dicit mcntiri.Sed vnde mendacium arguit J Q£ia,inquit, antè delitefeebat, amp;nbsp;demû palàm apparuit. Vbi nunctritumilludeius axioma, Non eße perfonam,nifi quæ palâ oculis confpicua cftjToties pleno orc iadat fplendorc perfonæChri fti femper fuiffe confpeduminunc eum in latcbras

?7«

demcrgk.Q^anquam nchoc quide ferpentis £l exu elabitur. VifibilisenimcflTe Filius Dci fecundü Irc-næum ccepit.cx quo paflibilis fadus eftddque fadu effeanerit nouiffimis tcmporibus. Ergo euancfcit ætcrna ilia Verbi effigies,qua Scruet’ in cerebri fui ineude fabricauit. Dcnuo dicit Ircnæus,Sapictiani Dci fcmpcrfuiffefilium. Sei uetus, qui verum Fi-lium non agnofcit nifi ex Virgine genitum,fecure alio tranfuolat, fiditiam fuam in crcatuns Dcitate vcntilans. Dcnique,Irenæus Verbum SeSpirirum diferte plurali numero diftinguit. Hocquoquepo-ftremitmfurda aurc prætcrit Seruetus,qui nuper afleruit eundem cfle cum S piritu Sermonem.

De locis ex Clemente adduftis, multa verba fa-cere fupcruacuum forct.Pr imùm,ea eft libri infuU fitas, cuius vel pueros ipfos mediocri dodrina tin-dos merito pigeat : deinde nihil inde protulit Ser-uetus, quoddodrinaenoftrænon congruat. Summa eft, latenter femper adfuilTeChriftum fandis patribus, amp;nbsp;inter Angelos fummi Prophetx ofticio fundum, AfTuit nunc de fuo Seruetus, vifibili forma amp;nbsp;vera. Hoc quoque conccdo. Sed quxrituran forma illa fuerit verbi hypoftafis,amp; mereatum corpus , quod deinde in vtcro Virginis in carnem conuerfum eft. Porró, citius oleum ex lapide ex-primet Seruetus, quam ex Clemente vocem edu-cat probando taliportento.Tamctfi autem in codé libro mulra vetcrum tcftimoniaexcufa funt,qui-bus non minus duriter quam malleis, contunditur Scructi impieras,argute ieexplicat, quodibitätum Petri didaobferuet. Neevero quia magnopere te-

«7*

ftimönüsillis confîdam,ca obiicerc vifum eft:fc(lyt ridicula hominis vanitas omnibus patcrct, qui nos de nihilo terrirare volens, pro Apoftolorum difci-pulis vcditat ignotos fcriptorcs, à quibus turmatim obruitur. Pcrftat ramen in fua duritie, amp;nbsp;fc pofTere-ciperc dicit. Quidhïc dicam nefcio. Siteftes mihi hodie fubornare Iiceat,5lt;proarbitrio illis didarc quodrefpódeantmequc aliud, ncque aliter cuperem jpfos Ioqui,quàm quod ad verbum illic legitur. ÿno tantum verbo defleftit ncbulo ifte, quod reci-pere poffit tarn plenas fentcntias, quitus errorum ci us farrago innihilum redigitur. Quinetiâ fuum illud Mentiris, mihi ingerit : quia eius commcnto Sothcri dodrinam de duplici gcnerationc opponâ. Quid,quum dico à Seruetotradiiquod fingulæ libri cius paginæfonantjVerbû Dei non fuifîc olim,nifi perfonaliter genitum futuri hominis refpcdu,an e-go mentiorjQuum dico gcnituram Dei amp;nbsp;hominis confufam ab eo tradi, qui clamat duos fore Dei Fi-lios,fi Sermo incorporeus ab co genitus fucrit, an c-go mcntior':Dcnique,quum crrorem hunc refelli amp;nbsp;concideiedico,fi recipimus Chriftum fecundii car-nemFiliumefTe hominis:quiavero fccundumdi-uinam naturam ex Patrc ante lecula genitus fucrit, cenfcri Dei Filium, an ego mcntior ! Quàm odiofà ill i fit idiomatum communicatio,amp; quàm infeftus contraeam ebulliat, ex compluribus eius didis ap-paret. Earn tame Eutychianus aficrit : cui refragari nonpatiturantiquitas,fi Scrueto creditur. Nccum fubito obmutuific quisputaret,Ego,inquit, idioma ta inter Verbum amp;nbsp;homine communicari dico fine

*7î veftn's illufonibusmcmpc quia Verbum mortuum encdicit,amp; Sapientiam DciefTe vndam.Loquutio-nisaurcmratioillicft,quôd Verbum incarnécon-ucriùm fuerit, amp;nbsp;vna fit confufc Dei cffentia.ac natura. Cæterùm quidquid gania t ,manet illi cû Eu-tychiano pugna, qui totam dodrinæ noflræ fum-mamde vcrbo ad verbum,vt aiunt.illic récitât.

Quumtam aduerfus Seructo fit Ignatius,vel quif quis fit ille Scriptor, cuius Epiftolæ fub Ignatiiti-tulo fcruntur: ideôque fallaciter Seruetus ipfe nullam eius fccifict mcntioncm,qucm prius alto fuper-cilio optimum fibi efie patronû iaôbaucrat,diffimu* landa no fuit tanta improbitas. Dixi igitur mirum cfTc cur nihil ex Ignatio protulifiet. Refpondct fc côplures citafie locos in fuis libris.Primùm co im-pudentior eft, quôd nô erubucrit ilium citare tcftem quicx diametroeiusdeliriiscontrarius eft. Sedhoc in præfèntia non agitur.Nam priufquam volumen naduselTct, decimoquoque vcrbo illicrat inorc, Ignatius illcdomefl’iaislohannisauditonmyfteria nefeio quæ in cius epiftolis rccondita diccbat, quac totam controuerfiam poffentdirimere. Quarc nullam ab eo fyllabam profeni poft tantas ialt;ft.rntias, plufquâ ridiculum fuit. Adbæc operæpretiû eft no-tare quo artificio fc explicet. Crederc fc dicit Ser-monem ante fccula ex Dco fuifte genitû. Atqui fu-pràhoc modo amp;Dcumin fruftadifcerpi,amp;fi!ic$ duos fieri caufàtus eft. Neq; tame mihi cxcidit quid alibi dic3t,Pcr{onalitcrgcnitum fuifte Serraonem, quia in cius fubftantia futurum hominem conccpic Deus. Ignatius verö aliter,qui veram genituram fi-

‘74

ne figura afierit. Adde quod dum Sôlomonis tcfii» monio IgnatiusSermoné Dci FiÜum femper fuif-fe probat,nô modo nihil mouctur Seruetus.fcd me cxcitatis damnat, quia non vidcam id faccre contra me. Sic quû alibi vnigenitum Dci Filium Ser-monem efle docet, ac eundem dicit fadum cfl'e Filium Virginis fecûdum carnemmodü hune foluic Seructus,quôdChriftum intclligat- Sic quû alibi iterumprædicatgcniium fuifie ante fccula, quate-nus Sermo æternus fuit, poftca amp;nbsp;hominë ex Maria virginc fuifie genitumirefpondet Seructus, ho • minem fuiffe in forma Dci, perinde acfi Pythago-ricus quifpiam,oftcfis hominis natalibus,mctcm' pfycofin fuam pro clypeo obiiceret. Si hoc modo loquutus cfict AthanafiuSjcIamaret Seiuetusipfu cfic foedum carnificem Filii Dci, amp;nbsp;duos imagina-rifilios ,in pelle afiniincludi Chriftum :fuum verb Ignatiû quia non audet fie flagcllaie, in fua fpc-ftra tranfformat. Ne hoc quidem ci difficile cft ad foluédiim.quôd vocatur incorporeus filius in corpore.’Atqui nihil abfurdius cfic clamitat, qu.àm quôd incorporeum cfic crcdimusScrmonc ex Dco genitum. Tandem animi confufus, dumfuadida rctradarc cogitur, me tarnen bis mentiri dicit.Nô ambigue multis locis afi'erit,Deum ab initio ad Filii gencrationem fuifie affedum, donee mulierem nadus cft.quæ ex eo côciperennec dubitat,addudo humanæ libidiniscxcmplo,pruritûDeoaftingere. carne quoque aperte Dcumvocat.Nuncdû parce, amp;nbsp;modefte hæc attingo,mc fuo more femel amp;nbsp;iterû piotcruc mcndaeiiaccufat.Lcdorum oeulos obli-

'7f ncre fibividetur,dum carné inducit Dei participé. Quafi hac voce deleanrur facr ilegia illa, quitus re-fujrtifunt eiuslibri. Neevero aliislocis opus cft, quàm quos in fuacxcufationc adducit. Nâ priorc loco nugatur, Verbum illud quod olim efrécialiter erat forma hominis,nunc elTeDeitatem fub forma hominis.Sub forma, inquit,non confufa, nec im-minuta Quomodo hocJSubiicitnon cHc tale Verbum, quäle olim fuit:quia nunc caro fadu eft. Co-aceruat poftca complures blafphemias, quod vm-bra olim fucrit duntaxat, ac rei futuræ præfigura-tionn quo amp;nbsp;eius imperfedio notataeft. Secundo loco mutatum cfTc negat V erbum, (cd carné fuifTe in illud trâlformatam,idcôque formam hominis, qua habuit ab ætcrno,non fuiHe confufam, nec al-terata. Totum auté hue rcCidit,quôd C hrifti caro mera fit Dcitas,ncc abus fit Chriftus homo, quàm qui olim nubc increatafuit inclufus. Vidcritin-terca quomodohuic fcntentiæ cócilietquod alibi ex eo rctulimus, Verbû fuifTe in carné conuerfum.

CALVMNIARVM R E F V T A-tio, quibus Scruetus iuftâ errorum fuorû dam-nationem à Miniftris Geneuenfibus conferiptâ elucrc,vcl faltem cludere tentauit.

QVoniâexeiushbris cóllarediximus, præcifc ab eo rciedum fuifi'c nomen Trinitatis,t,uaû deteftabilc cû fuo m i n t i r i s, tcroci-ter infultat. Id quale fit,mccumcxpendât leCiorcs. Plus centum locisTrinitas fimplicitcr ab covo-catur triceps Cerberus, dubolicum phantalma.

fr4

Gcfyonismonftrum, illufio Satanæ, amp;quid nötiï Nufquam moderandi caufa,additur fyllabæ vnius exceptio. Sed alibi Trinitas ab eo conceditur. Ho-nefta fcilicet cxculatio.Nam 11 eo nomine exprimi-nir facra Dei maieftas, nónne furoma veneratione colédumeratê Poftquamilludfinedeledu plufqu.i atrocibus contumeliis profcidit,neque id feme!,fed plus een tics, nunc paucos locos opponit, in quibus Trinitasverbo tenus admithtur. Videndum tame eft, quænâ fit ilia veriffima Trinitas.Sic habec primus locus, quod Deltas, quæ eft in Patre, Chrifto cómunicata eft primùm,deinde eo mediatore Apo-ftolis. Atqui hoc modo loge maior numerus nobis cxurgcc,amp; ex Triade fict Pentadccas. lam qualis ab co ftatuitur Deltas Spirituse Ilium eftedicit quern Chriftus moriens Patri commendat. Tandem co-cludit veriffimam efte banc Trinitatem, Dcum Pa trem ,fpccicm imaginis vifam, amp;nbsp;munus inde pro* ccdens. Vbi nunc crit æternus Sermo, fi nulla eius Dcitas,nifi in imagine vifibili fuite De Spirituvero quam prophanc,amp; impiceNam etfi Dei doni'i apte interdum,amp; ex Scripturæ vfu vocatur Spiritus,tc-nendu tame in primis erat illud Pauli i.ad Corint. | 12, varietatesdonorumefTe.fcd vnum,amp;cundem ( Spiritum. Secundo loco.ficutiiam expofuimus, perfona Filii amp;nbsp;Spiritus diicernit .à Patris perfona refpedu admixtæ creaturæ.EnTnnitas Scructi,nô in Deieftentia,(cd in creaturis quæ ncicio quid mixtum, ac medium habent in quo différant àmera Dcitatc.Cætcrùm vidcamus qu.àm bene in aliis lo-cis fibi coûftct.Cçrtè pagina 28,Spiritum fandum.

‘77 excludes,ternarii ttumeri obliuifcitur. Si nemo,in-quit, Patrem nouit,nifi Filius, vbiclttertia ilia res, quam metapbyfici volunt Iccûdæ cffeæqualem, in folio Trinitatislocatam, in tertio angiilo rridinii? lte,fi Cbhftus nos cófitcbitur corâ Pâtreamp;Angelis grauem teitiæ rei facit iniuriam, cuius non mcini-nit. V crboi urn Chrifti fact I is eft,ac prof ta fql utio; quiafubPatris nominetotam Dcitatcm fuomore cóplcditur. Interim videmus SeructocfflucreTri-nitatem, cuius vult nunc vidtri confeflbr. Scrmc-nishypoftafinfinomines,credercfeannuit. Si Patrem voces ingenitum, amp;nbsp;Sermoné genitum, dues clamat fieri deos,pag. 50. Vnde ipfii ludereapparet, Sed qua rationc nititur,vt tarn acerbe fucccieat tribus perfonis realiter diffinélisJ Quia nequeunr, in-quit , in menrem venire, quæ fub Icniumnon ca-dunt,pag.52. Antolerabilis cllhæcbeftiæferocia, quód immenfam Deigloriam, amp;nbsp;arcanaefiTcntiac eius myftcria non tantum intellcdus fui modulo mctirur,fcd infra fenfus luos fubiiccre audet: Qu^is nunc miretur,fi talem fupcrbiamhorribili cæcita-te puniuit Dominus i Eant nunc Scrueti difeipuli, amp;nbsp;pcrfuadcanthoccfiTefidei principium, nihilreci-pcic, nifi quod capiunt hominis fenlus. lam fi locum habet aliud Seructi dogma quod fupraattigi-mus,cxtinâ:atertia perfona,tantùm reftabitduali-tas.Ipfammet enim Sapientiam contendit elTe Spi-ntum,pag.86. Vnde flt;.'quitur,nifi vnus,amp; duo idem valcant.folam ciTe Filii per(onam,quæ Patri refpó-dcat. Verum, alio poftea ipfum rapit fuavertigo, vt duas perfonas inChrilto excudat.ln folo.inquit, m.i.

»?•

corpore, 5f Spiriiu IcfuChrifti modus Deitatis eft duplcx:vndc S: dux dicunriir perfonr, pagina 12^. Q^ôd autem principium pci^uæSpirkus affignat qua'c audimus,nunquani pro abfurdo duxit. Adde quod innumerashypoftafeisaudader fibi fabricat. Per Dcitatem,inquit,qux nunc eft in requauis, po-teft Deus nouum mundum crcare, amp;nbsp;per illam hy-poftaticc apparcrc,quanto magis per Deitate Chri-fti’ pag. 150. Quomodo autem hypoftaticè Dcum conftituat in tot perfonis, Epiftola iexta fufiiis déclarât, quod Deus fit in ligno lignû, in lapide lapis, in arbore arbor. Deinde in Apologia, pag. 698,re-tiitans locum ilium ex primo capiteMofis,Facia-mus hominem ad imagincm noftram:quum Deus loquitur amp;nbsp;præcipit monti,aut pluuiæ,aut lapidi,Io tjuitur Dcitati, quæ in finguliseft.Suntne ideo Dei-tates realiter diftindxî Perfonæ ibi dici pofiTunt, quæ audiunt vocem Dei. Qu^ibus verbis annedit quod iam citauimus, pofi'c Deum nunc per Dcita-tem, quæ eft in re quauis, nouum mundum creare, per illam hypoftaticè apparere, amp;nbsp;Icorfum agcre. Et adhuc nebulo vocem T rinitatis proferre audcbir,vt fuos fumos venditetê Videmusenim quotquot funt in terra lapides, vel trunci,totidcm iJluminducre Deo perfonas. Videmusetiam non pIusDeitatis concedi Spiritui fando, quàm ferro,aut lapidibus. Pag.é^9, tribus perfonis hoc prætcxtu illudit, quod quum ignis gehénæ fitætcrnus, non iamTrinitas, fed quaternitas in Deo fit cuidens, Pat ris, Filii, Spiritus,amp; ignis. Quod fi thronus Dei addatur,iam iu-

türa fitQuîntcrnitas.Qua:ritpoftcâ,/îtnc Tn'nitas Juminis,nubisamp;caliginis. Dcniqucficmultiplicac perfonas,vtinexplicabile fit chaos. Poftquam fine modo omnia cönfudit,fatctur in Deo non modó tres perfonas, vel hypoftafeis, fedetiam tres eflen-tias, pag.706. Hoe primo execrabile cft piis ömni-bus,fimplicem,ac indiuiduam Dei cfTentiam in tres fccarc. Necquifquam ex tota hæreticorum collu-; üicvnus extititanteScructum,quifibiin bac parte tantum licentiæ darct. Sed vnde répété tam pro-fu fus cft, vt tres pcrfoiïas in vna eftentia non ferens, Dcum in tres eftentias lacerari concédât? Quia in-quit, Vei bo, amp;nbsp;Spiritui fando admixtaeft portio creaturæ. Ergo in Deitate fæculcnta amp;nbsp;imputa erit cftentiîc panitio. Sedredeo ad illam Verbi amp;nbsp;Spiritus idenritatem. In archetypo,inquitpag.iôç,licet item effent Verbum, Spiritus, amp;nbsp;jux,amp; effet nu-; bes cadem fimul aquea, aerea, ignea, prius tarnen referuntur Verbum amp;nbsp;Spiritus quamlux : prius a-qua amp;nbsp;acr,quàm ignis. Hîc vel fenarium numcrum concédât neceffe cft , vel omne difcrimen tollat; iamfipcrfona illi difpofitionem fonat,vidcamus quænam fecundumipfum inter Pattern amp;nbsp;Filium fitrclatio.Pag.69é,poftquâ fibi abaduerla parte ob iecitjfi in hominc Chrifto eft Verbü amp;nbsp;Spiritus,cur Verbum potius Filius voectur: refpondet, quanqua Vtrunqueccrtarationcdicipoffit, in modo tarnen efte differentiam.quiain Verbofemper eratSpirij tus, in Spiritu Verbij,virtuseadem, fubftantia cadc yerbi amp;nbsp;Spiritus, in Sermone, velut in re externe

m.ii;

»8o

vifa,crat interné contentus Spiritus. Verbum ergo ad corpus ipfum Filii potius Ipeólabat. V bi nunc diftinàæ hypo (la (cs ; imo vbi duæ cfTcntiac, quii ne inter pcrfbnas quidcm difcrimen relinquatî Porto, qua ratione Spiritus ßndi Pater fit Deus,definit pag.187. Sicut Pater luminis,inquit,amp;: Pater glo* riæ,accadcm figura dicitur Pater Sapientiæ, Pater Verbi,fi abfquebomine hæc olim intelligas.Vi demus quanto cum ludibrio de æterna Verbi gcni-tura interdum garriat. Quanuis cnim figuratiuc cam le accipere declaret, ipfa tarnen figura in nihi-lum recidit, fi non aliter cenfetur Deus Pater Verbi,quam luminü,mifericordiæ,confolationis amp;nbsp;bonorum omnium. Quid fi tune Scructo nihil præ-ter vmbram fuit Spiritus: Hine certè fequctur.Deia nifi vrnbratilem fuiffe Verbi Pattern. Sicautemi-pfèdifêrtc loquitur pag. 217. Videndumetiam reliât , quo fenfu honorem vnigeniti Filii tribuat Chrifto,pag.752, Si Deus ahum miindum créaiTcr, amp;nbsp;in a’iis formis alias rationales crcaturas ex feipfis filios generates,ipfe quoque,fi voluifict,!!! ea forma Filium eis fimilcmgenuifiet:ac tune illc quoq; fuifletinSapientia genitus,amp;fuiiretinDeo Sapi-entia eadem qux nunc eft exhibitio diuina : amp;nbsp;fem-per cadem eflet ratio Filii Dei, quoad Diuinitatem attinet. Videmus vt generi humano primarium quendam hominem præficiat, qui in Sapientia for-matus, ideo nomen Filii Dei obtinct, quia fit quodquot; dam Deitatis exemplar, interca feeundum diuerfas fabricas, alios potuifiTc gigni fimilcs filios. Hine ia iiquido conftare arbitror,quid coloris habuerit fri-

iS(

uola Seructi excufatio. Deinde iurc neene à nobis didum fuerir,nihil veniæ mereri prodigiofum blaf phemiarumcius chaos. Hïc quoque notanda cftho minis temcritas, qnod de rebus prorfus incognitis non minus fuperciliolc pronûtiat,quàm fi à prima müdi origine creatus effet temporû omniû cenfor. Quia Nicæno Concilio audicrat præfuiffcAthana’ fium,quibufcL’iq: poteft probris cum flagellât.Dico audiffe; nam ada Concilii nunquâ ab co tuiffe Icéta inox patebit. Adeô quidem nemini veterum parciti vt omnesdicat fuifTccæcos Sophiftas, beftiæ mini-ftros,mancipia Antichri(li,amp; Satanæ præftigiisfa-feinatos, Aihanafio tamê præcipue ca,qu.î dixi,eau-fa infcftus.fœdam il li maculam inurit,quod Deum tripanitû ftatuens, fimul iufTcrit imagines adorari, pag.7O5,amp; aliis loeis. Sed vnde illud dccrctù haufir, cuius nufquam in hiftoriis fit mentio’Infeitiâ fuam craffius prodit lib.de orbis pciditione i,p ig.599.N.î aptus, amp;nbsp;peritus Prophetarû interpres, Chriftum vt Daniel prædixerar, occifumeffenugatur à Romano duce vere Babylonico,qui Babylonicas ftatui.t ce rcmonias,matrimoniû interdixir, legales fecitton-furatorû régulas,vnguenta confecrationis,Iudaicos ritus,ludaicaamp;Babylonica facrificia.Paulo pófthic Trinitatis ibidé in Deü blafphcmias indùxit,amp; mo narchiâ Romana migrate Cóftantinopolim fecit: gloriofus cófcfTor.Idola Sr imagines,vt dixi,fubhoc Sylueftro cœperunt ad Hélenæ mulicris fuggeftio-nem. Audierat in Concilio Nicæno, quodfuricfæ mulieris Irents aufpiciis. S; imperio coactû crat,re-ceptumfuifTcjS.' probatum imaginumcuhum.hanc

m.iii.

I?î

I rencm audierat Imperator is fuiiTc matremthomo phrcncticus nomen aliud,quâuis non multii affine, arripuit. Pennde ergoacfiab Helena Côftânnima-tre profeäa imaginum adoratio foret, Athanafium falläeius criminisinuidiagrauat,quod trccctis poft mortem eins annisadmiffum eft. En cur bonus iftc antiquitatis vindex Clemctis laruä, Sc fimiles quifL quilias omnibus fandorum Patrum feriptis oppo-nat. Cæterùm omiflahaçSeructi vccordia,nunqua cunt expedient fui difcipuli, quin liquidô demon-ftrent primat quatuor propofitiones,quas ex eius li-brisadduximusjfacrat Trinitatis myfterium impie fuifTe ab eo cuerfum.Ncc verb difficile eft in coIori-bus.quos poftrema quafi manu appinxit, hoc idem perfpiccre. Nam fi Verbi perfbna erat homoficut ipfe loquitur,nó fuit Deirati Verbi fua perfona, fe-cundum quam à Patre differret Nunc fi Deus eft in çarncmanifeftatuSjfêquitur Patrem fuifTe crucifi-xum:à quo facrilegio reâa fides abhorret.Sophifti-Çis rationibus file me pugnare cóqucritur,non Seri pturis. Quafi verb mihi ad manu trecenti Scriptu-k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rx loci non fuppetant ad hoc probandum.Idc vale-

re fingit.Chriftum fuiffeDei formam,vcl in forma ’ Dei. Quafi verb ipfis quoque pueris non patcat, qui ; Patri conformisdicitur, fubftantialiterjSêdiftindè cum Pâtre conferri.Vnde conficitur Chriftû in fua Deitarc priufqua carné indueret, quatenus attcrniis çrat Dei Scrmo,cófbrtem fuifTe Paternxglorix. Si vocatus .1 Paulo effet forma Dei, triupharct Seruc-çuSjvHîbilem eftc,amp; corporcam effigiem Dei inuifi--bilis.Dum verb Paulus Sermonem ipltim carne hu prana nondû ycftitumgloriæ Dei conformât, pro-?

»’î

ftcrnitur illud deliriû^quôdHomo fucritVerbi per-fona.Nam Paulus,data opera,contetnptum naturx humanx habitû cii ætcvna Dcicatis gloria cóparat. Idcóq; cxinanitum cfiedicit, alfumpta hominis figura. Argute obiicit Scructus,Si crat in forma Dei, ergo formalis erat diftindio. Imo potius colligctur çx Pauli verbis,quu ftatuatur formæ parira$,in fub-ftatia,Vfl hypoftafi fuilTcdiftindioncm.Certc fub-ftantia clTc oportuit,qux forma prxdita eflet .Fabulas cHc putat Scructus, quafi in Deo fint accidentia, vcl fubieda.Ego autem hypoftafeis, fubicóla quoru fingulis attribuitur fua proprietas, no ineptc vocari puto. Deaccidentibus, litemilli non moueo. Solus cnimipfc accidentia in Deocóminifcitur.Scd eido let fucum cxecradis fuis blafphcmiis detrahi. Poft-qua tres hypoftafeis lingua confeftus eft,hypoftafin Vulteffeeftcntia,amp; hocmodo Filius,fccundu ipfum, charader dicitur Paterna: eftentix : quia in co folo fubfiftit Deus,vt ic vi fi bile prxbcat. Si â expreflam, inquit,illam effigicm videns.dicor videre Dcum.fi-çut diccrer videre Gabiielcm,aquilam vidcns,in cuius forma ad me veniret. Qualis nunchypoftafeon diftindioenifieftcntia Dei partiri libcat iècûdum di ftributione,ficut ipfc poftea nugatur,pa.t2i.Diftin-â:c fatetur inuocari in Baptifmo Pattis amp;nbsp;Filii no-mc,quia realiter difterunt Pater Deus ,amp; Filius ho-mo.Quid igitur de Spiritu dicendum, qui iplb tefte carncm aflumpfitî Siam hoc refpedu non eóftabit triplex inuocatio. Et tarnen furiis me agitaii dicit, quia Baptifmumdico luforiècon{ccrari,nifircm agnofeimus in Ftlio. De Chrifti Deitatc menccin

rn.ihi.

184

meam non efl afîccutus. Dico longe alia cfTc Deita-tem.quàm carnis,ncpe æternæ elTentiæ. Putat phre ncriciis diuerfas me facere Patris amp;nbsp;Filii Deitates. Necmoror quod alicubi Spirina perceptibili pcr-fona induit, quando amp;nbsp;multis locis pcrfonam non aomittit njfi vifibilem,amp; perceptibilc nunc Spiritu facicnSjdeextrinfecaS: aducntia qiialitateloquitur. Quintæ propofitionis crimen dilucre volens,intcr-nam it- hy poft a fin confeßum eße excufat pag. 704 amp;nbsp;70Ç, Verum nihil illic repericc lediorcs, nifi quod Vcrbujux, perionaChrifti, prius occulta ratio,deinde manifcftus'fuerit Sermo, quod hie fuerit Dei-tatis modus, quern apparitionis vocat : deinde alius comunicationis. Tandem concludit Trinitatis my fterium m hoc Pauli diÄoexponijDeus manifefta-tus in carne,iuftificatus in Spiritu:vcl potius myfte riti duplex eftcntiæDiuinæ nobis ex hibitæ.En ilia interior fubftatia quam confeßus eft,quod Deus in came Chrißi forma iuam exhibuerit,®,.' ie cômuni-cauerit in Spiritus virtutc. In fumma, qui realiter Patris amp;nbsp;Filii hypoftafin diftingui non patitur,fal-laciter in Deicflétiarefidereprætédk. Hinequoq; error,in fexta propofitione à nobisobiedus, couin-citur.Sabelliü enim fe plenis buccis fpirare quomo do negareaudet, qui paläaßerit idemeßfe Sapientia CÛ Spiritu; AnnôctiâhinccolIigitur.Spiritû fuißc crucifixü'NamautSpiritü à Verbo difceinat opor tet zautquod Idbänesde Verbo teßatur fimilirer in Spiritu competet, nempefadumeße carnem, cut annexa eft morsamp; refurredio.Millies hoc à fe didu cLmat, quodforma faltem amp;nbsp;difpofitionedißeraf Spiritus àFilio.Fateorquidç, vbidcSpirituspcrcC’

i8s

ptionc fuo more philofopHatur, diucrfum modum Deitatis ab co notari. Scd quü niinc duos in vnum mifccat 8: confundat, minime eum leuat fiquid alibi in conrraham partem docere vilus eli.Et nunc fi iêrió de tantis myfteriis agcrer, cur ad probandam identitatem Sapientiæ amp;nbsp;Spiritus arripcrct locos il los, vbi non pcrfona in Deofubfilïens, fed Spiritus dont! intelligi debet? Septimæ propofitionisquàm honeda eft exeufatio? quod alium Dcum pofucrit pioalio Deitatis modo. Hocfibi non minus fuifte licitum iaftat, quàm mihi diccre aliam Dcitatem. quod mihitalföimputât. Naminmeislucubratio-nibus plusccntics occurret, quod vna ,amp;eadcm fit Deitas.AnteScructum nemo italoquutus eft, quod alius eftet Deus.amp; certe non nifi impius fenfus elici potcft.Corrcdio verb ab co addita, licet afperam lo-quutionem mitiget, pevuerfum tarnen figmentum non tollit.Et quid logins difputo, quum fuprà Dcu in tres eftentias partitus fit?Adde quod illudabfurdu nunquamcffiigiet, Spiritum fanßum àChrifti dc-mum rcfurrcdionefaiftum efte perfonam, quia tue ex Chrifto Deo alius Deus emerfit. Quod etiam ex alio loco clarius patet. Nam pagina 184, Spiritum alium,amp; aliud «à Fil io fubftantia efte cótendit,ac realiter differre corum fubftancias. Si fubftantia eften-tiam notât, quàm fœdum 'in modû difcerpitur Dei maieftas? Tres quæ fequuntur propofitioncs quu inter fe affines finr,fimul complcótar.Chriftum tra dit Dei Filium cftc,quatenus ex Dei fubftantia geni tus eft. Hoe modo negat Scructus concidere naturæ humanæ focietatc quæ nobis eft cû Chrifto, ex qua

lié

fâlus noftra pcndct. Atqui nihil eftclavius. VnJcc-nim nifi excommuni natura, nobis cû Chrifto tra-ternitas?Dcitatis pofitJo, inquit Seructus, horû neutrum tollit. nempe fi Deitatcm carni noftræ vniret, ficuti Scriptura docet manifcftatum cfie in carne Deum. Atqui non modônaturas duascôfundit, fed cfientiam carnis Cbnfti non minus à nobis fcpa-rat, quàm procul diftatcælumàterra. Sicut perin-carnationem,inquit,pagina 27Ç, Verbum effcâ-um eftcaro,vcl creatura:ita perrefurrcdioncm caro defiitcrcaturacflc. Omitto quôdalibi fortitcr ne-gatCbriftum vocarideberccreaturâ. Hoc tantum dico. Si Vcrbi fubftâtia, carnis fada eft,longe diucr fàm elTcChriftinaturam à noftra. Verbum,inquit, de carlo defccndcns,nunccftCbrifti caro. Vitra etiâ pagina i47,progreditur, humanam in Chrifto na-turam vnum amp;nbsp;idem elfecumdiuina. Vbinunçilia focietas quam Seructus difiblui negat; Et bîç fcili cet me hortatur, ne mctorqucam. Sicuti Judibun-dus falutem bumani generis prorfus difiipat; fie rui nam banc quafi ludicram,fecurc vult à nobis cxci-pi. Itânc, dum rupto fratçrnae vnitatis vinculo eri-pitur nobis Redemptor, vttaciti feramusJ Vtfhuo' la fit fatigatio, fi vnicum adoptionis noftræ pignus tucri conemur’Fratcr nofter.tcfte Apoftolo,idco cc fetur Cbriftus, quia excepto pcccato, nobis per omnia fimilis fadus eft.Exponit Seructus,quôd omnia nobis fimiüa acccperit.Vciùm ilbc de naturæ fimi-litudinc difterit ApoftoIus.Et ccrtc.vt nos reeonci-liaret Filius Dei,in carne eius vci è humana,non di-uina, terrena non cælefti,mundi pcccataexpiari 0-

i8f

portuit, vt in eadcm natura offcnfæ fatiffaftio con-ftarct. Pretium redemptionis noftrar in carne fua fóluitChhftus. Sidiuinacrat,accæleftis ciuscaro, ^juidfibi iftacompenfatioyeller? Quærit Seruetus, an expertem Deitatis fuiffe arbitrer hominis natu-ram.Facilisrefponfio cft, aDeitatefluere quicquid cft in Chrifti carne viuificum. Sedaliud eft vnio, quàm vnitas. Etfi enim carnis natura induit Deus, vt vnus eftct in Dei amp;nbsp;hominis perfona Rcdemptor: np protinus fequitur quod Seruetus blatterat, Dei-ficam fuifte vnitatem.Ita fojuitur puerilis eiusobie-dio, quodcaro Chrifti in fepulchro iacens, fua tarnen diuinitate minime priuata fuerit: nempcquia hominc ftmel aftumptum nüquam depofuit Deus, neque mors.neque fepulchrum potuit vnitas natu-rasdirimcre. Verumhacrationenó tollirurcarum diftindio.Placauit nobis Patrem Chriftus fuaobc-dientia : in eflcntia Dei quomodo obedirc Deo po-tu it? Adharc, quàm abfurdü erit bumanis affcókibus fubiiccre Dei fubftantiam? Nee verö abs re notata hoe loco à nobis fuit repugnantia in verbis Scrue-ti. Ter me mentiri clamat, quia fucofc dixerim fi-mulari ab ipib æternam Chrifti generationem,qua non credit. Q^afi verb non fit hoe vnum ex præci-puisdogmatibus quibus Ecclefiam turbauit, Patrem nonefircDeum,nifi matrisrcfpedlu : nee verè gigni potuifieSermonem, nifiin vtero. AEternam igi-tur matrem fabricct necefife cft, vt mendacii me co-arguat. Naturasconfundi, fi ipfamet Chrifti caro cft Deus,nemo cft qui non vidcat. Nunc hy poftati-çj.m Verbi vnionem obtendit, quæ çarne Deifiçat,

gt;88

Quafi verô hypoftjtica fit vnio, quum c cælo dctra hit increatum Vcrbi corpus,quod in vtero Virginis carncm fadum fuerit. Obiicit illud Pauli, Sanguine Dei redemptam fuifle Ecclefiam. Si fynceré fate turdiftinólas cHenaturaSjCurnon quod proprium crat vnius,ad alteram tranfferri agnofcit,vt Chrifti hominis fanguis dicatur fufus cfTe, qui idc ell Deus in carne manifeftatusîAtqui diabolicum illi fophif ma eft talis idiomatum communicatio. Denique fi inter duas naturas diflinguit,fateatur æternam fuif fe Verbi cflcntiam: carnis eficntiam 2 tempore coc-piflc.quum in vtero V irginis creata eft. V erum,car-nem ex increatis elementis conflatam fingcs, ætcrgt; nitatem illi vcndicat. Quid quôd elTentiam corporis amp;animæcum Vcrbi amp;nbsp;Spiritus vnitatc côfun-dit, vnam amp;t eandem rem elfe aflcrens,amp; Chriftû ah initio fuilfe dicenscorporis amp;nbsp;animæ rcfpcftueNûc cauillatur hoc fieri Dcitatis rationc,quæ eft in cor-porc amp;nbsp;anima. Quafi verô fi Deltas eft ipfum cor-pus,ambagibusiftis locus fuperfit. Et tame Scruetû beftialitatis mcæ pudct, quia iniuriâ fieri Deo often do, quumtriftitiæ,amp; mortis doloribus fubiicitur. Hxcenim funt eius verba, quod Deus Verbum 8c Spiritum in corpus amp;nbsp;animam Chrifti difpcnfauc-rit.Cætcrùm dcxterna amp;nbsp;diuina Chrifti humanitäre tam magnifiée in fpecicm loquutus, mox ipfam Verbi cftentiam in creaturarum ordincm cogit, cx-poncns Sapientia Dei vocari,ficuti hocelogio quic quid eximium eft,ornarefolcnt Hcbræi,Innumcra inquit,nomina apud eos definunt in Sn amp;nbsp;in n’,accepta eodcmfcnfu. Nec verb aliter poftea definit. Er-

go vtcunque queratur inique fecum agi, nunquam fe ab hoc laqueo extricabit, quin (ancta Chrifti ma-ieftas parum honorificè ab co deicéla fuerir. S upc-rioribus concinit duodccima propofitio, Chriftum homine ab initio in propria fubftatia fuifle. Quod fi vetumeft, mentitur rota Scriptura,ipfum fernen Abrahæ, amp;nbsp;Filium Dauidis appellans.Mentitur A~ poftolus quu ex mulierc fad urn effe dicit, quæ fub picnitudinem temporis nata eft, vt ex ca nafcerctur Chriftus, amp;nbsp;hoc modo temporale principium habe ret. Partem illam tarnen Seructus verifTimaefTe défendit,quia Iohannes fc quod ab initio eft, vidiftc di cit.Quafi verb ob perfonæ vnitatern vifus non fue-ritDeus in homine.Sed quid hocad Seructideliriu, xternam fuifte hominis naturam? Calumniatur tarnen nos ex Deo nihil citare, quu nulla fecundum Scripturasgcncratio, vel natiuitas Chrifti nobis co ftet.nifiex Adamidcindc ex Abraham amp;nbsp;Dauidc,eo-rumquepoftcris continua fcrie originem traxcrir. Ipfc verb in propria perfona, amp;nbsp;fubftâtia æternum vult fuifte.Cæterùm cur de feed da parte tacct,quôd duæ fint Chrifti pcrfonæe Hic illi mira exprimitur côfcfTio, in Chrifto effe Deum, qui cft très perfonæ. Curergo tripliccm Chrifto perfonam non impo-fuit’Annô ilia gloriæ cius fuit diminutio,vcl mutila fubftantiædcfcriptio,quum ex tribusperfonis vnam illi fubtraheret J Pluribus excutienda non eft abfurditatum farrago, quæ fponte ledorum menti bus fè ingeret.Dcum vocat tics pcrfbnas,quem vbi-que inuifibilem cfte dicit,nifiquôd in Verbo corpo-rali, amp;nbsp;vifibili perfonam duntaxac vnam protulit.

lt;90

lam fl tres perfonas fuftinuit Chrilïus,Patrcamp;r Spi-ritum (èquctur non minus eße panbs,quàm Filiiira Dei. Adhæc, fi in Filium competit Chiifti pcrfona^ quomodo cóuenictquod alibi fatctur real iter diftin dosclTc? Liquereiaarbitror,quàmmukismodisfc implicuerir, dum füos crrorcs contumaciter defen-dcnsjcx vna abfurditate elabi tctat.Vt cxcufct quod impie nugatuseft, VcrbiifuiffcgenituræGhriftifc-men, vndc formata eft eins caro, locos fuo more in fenfum alieniffimum detorqüctjDicit Efàias,Rora tccælidefuper,amp;nubcs pluantiuftitiä, aperiaturter ra,amp;germinetfalutem. Qjnfi hic Sermo Dci, prat-paratiuü fui ipfius fernen vocctuf,aG non potius hüc tendat precatio,vt Deus luftitiam amp;nbsp;falutem fua per totum mundum diffundat. Alibi Efaias Verbu Dci pluniæ comparât,quæ terrain irrîgans,eàm fœcun-dativt feiret ludæi, quod de ipforumredcptioilepol licituserat Deus,minime fore irritum.Quid hoc ad humanæ inChrifto naturæ gcnerationcm?Chriftû Pfalmus 70, pluuix comparât in pratum exeôlum ftillantî^ vnde vis germinandi prodeat. De falutari Chrifti virtute loquitur, quæ fe in totû Eccicfiæ cof pus diffiidet. Quàm præpoftere ergo ad Chrifti per-fonam reftringiturÆt tarnen paulo póft, Dauidc,^ Efaia teftibus côfifus, vidoriam fibi arrogat. Quôd in loco Iohannis Verbum accipi iadat pro voce Pa trisinugatoriumeft.Nam teftimoniûChrifti in car ne patefadi Iohannes ab æterno illo Sermone petit, qui,codé tcfte,caro fad’cft.Q^ód fl Sermo eft faduf caro,perpera Seructusalium cife nugatur.Cômcn-tum fuum nobis obtrildit ex Dialogo i. pagi. zéét

Vt pcnitius intclligas quid fit caro fadum,St quatc-nus ab co différât quod eft carni vnitum,tria funt ti bi in Verbo confidcranda, idea, clcmcnturn, amp;nbsp;lut. Verbum quatenus erat hominis idea, feu perfona, amp;nbsp;prxfiguratiojdtcitur caro faéf urn, amp;nbsp;quafi in car-ncm pcrfonaliter concefTiffe. In clemcntari quo-que, feu fuperelemcntari fem inis fubftantia Verbii eft homo fadum : quia eius elcmctafunt corporaliter quodammodo fadta carnis clcmcnra:8: fplritua-litcr,animæ.QuatcnusvcrôcratVerbumeflcntialu cis,dicitur carnis matcrixvnitum,vt totum plafma fit vnus homo,St vna Dei caro. Tandem pagina fc-quenteconcludit, ficut animæ St Angeli fiunt Spirt tus fanaus,mancnt tame animæ St Angcli:fic Verbum licet caro fiat, mancrc tame in fua natura. Hîc metacctc vident leótores quatopcrc prauis deliriis oblcótatus fucrit hie ncbulogt;quæ totam fidci purita-tem inficerent. Lucem nunc à perfona feparat, quu plus centics ipfiffimam faciat pcrfonam.Elemetum nunc in Verbo includit, quum alibi Verbum fit illi pura Deitas. Verum fi fingulis infiftam, nullus crit finis. Interca nobis peribit fimplex pictatisdodri-na,quód Verbum carnem noftram inducrit.Conci det ctiam illud,Chriftum naturæ humanæ refpeftu fernen efic Abrahac. Occurrit Sçructus, ac Dei quo-que fernen vocari affirmât Malachiær, Stgermen Dei, Efiiæ4. Malachûis fernen Dei vocat legitim« propagandi generis humani modû. Efaias magni-ficum tore Domini germen promittit,floretc regni ftatu. Hine indicium fiat, quam dexter St fidus Seri pturs fit intcrprcs,qui camera Chrifti inde colligit

»9t

ex Verbi fubftantiacnegenitam. Quodbicexcufat coaluifle Dei naturam cum hominc, vt fine confu-fione vnitur carni anima, vrinam faltcm ita moderate loquutus force. Sed ab hoc longé dilTcntancum eft quod prius ex Apologia citauimus.Qiwdammo dofadaeft Verbi in carnem conuerfio. Item,quod Verbum Dei ca:leftc, nunc in terra fit ipfaChrifti caro. Item,quod Euangclifia tradat femanibus pal-palTc ipfam Verbi fubftantiam,pagina 122. Et falfo quidem citai i Euangeliftam dicere fuperfcdco:quia nunc de confufa mixtione sgcre mihi fufficit. De-cimafexta propofitio licet nó mollierit terream Ser ucti frontem,ciustarnenflagitiumfatis apercede-texit. Quum Apollolus homines in co prætert Angelis,quod fernen Abrahæ affumpfit Chriftus, mini meobfcurumefl, veldubium quin afiumptam in-tclligat à Chrifto hominum naturam.Quid autem Seructus’ Qinnquam hominem Chriftum concédât carnc veftitum cfTe,locum tarnen hue aliter vult cxponi,quôd non vcncrit Chriftus A ngelos libcra-turus,fedrecepturusad fehomines. Nunc fimulat vtranque intci pretationem recipere. Atqui veram, Segenuinam aperte répudiât. Etnunc rurfusquafi collcdo animo, præfens verbi tempus mihi obie-lt;ftat, quafi doccat Apoftolus quoridic afTumi homines. C^afi vciô ad folum Abrahæ genus patcat hæc gratia.Quafi ctiam fub Chrifto capite non colliga-tur Angeli in pcrfeâam gloriam. Ncc obftat verbi tcmpusiquia fatis tritum cft, rcs ipfas, de quibus habetur Scrmo,quafi præfentcs in medium ftatui.Cô-tcxtuscertcomncm ciusrci dubitationem tollit.Si

’9)

Spiritus fandi Pater eft Dcüs.abolitaseftc perfonas facile pater.Quod fc metaphoricè loquutü dicit Scr uetus.mctaphoricusquoquc Vcibi Pater crit Deus. Siqijidem,ipfocodcmtefte, Spirituseft Pater, ficut Vcrbi.Quoctiampcrtinet qvod dicit pagina i% dc fubftantia Spiritus non minus quam Verbi genitü cflcChriftum. Nam fi ideo Filiuseft Verbü.quia de Vei bi femine pro6uxit,amp; caro fadü efte dicitur,ea-dem in Spiritumfimilitcr cópcrent.NcgarSeructus pari ratione.Difcrimen ergo ipicoftcdat.qui xqua-iitatemilla,vel fimilitudinéinduxit.Truncari .à me fuas fententias dicit, quü fidelius referre non potue-rim.Ancófentanea finthæcduo,trcs cfTc inDeo per fonasjamp;r vnam duntaxat fuiftc perfona quæ eft Angelis cómunicata.iudicentlcdores.NuncnouucfTu gium cxcogitar,VnâfuifteDciimagincm,ad quam formata fucrit Adæ caro.Sed fi eóferantur eins ver ba, nemo ta rudis crit quin fucu fibi fieri intclligat. Illic ex profefto dc imagine Dei difputat:eam in fin gulari numero .à Moyfe poni dicit, quia vna fola e-rat perfonalis Dei imago,vel facies. Certc amp;nbsp;Patris, amp;nbsp;Spiritus perfona fatis aperte, nifi fallor, cxcludir, ncganspluralcmnumerü valere in voce imagini.«-, quia nó fuerint plures Deo periônæ. Conuitictur vt libucrit,nó iacict tamé vt vlla malæ fidci in me macula hærear. Sequituralcbimiftica corporis Chri-fti cópofitio, dû illud ex tribus incrcatisclemétis,amp;’ terrea materia cóflat. Diximus fpem falutis peftum irc,amp;cuancfccrc redemptionis nofti æfiuélum, nifi Chrifti corpus noftro fimilcfucrit, excepta peccati corruptcla. Altera à Seructo exceptio additur,quód

n.i.

fucht Deitatis particeps. Scd quis hoe i II i permifitï Fili’ enim Abiahæ amp;nbsp;Dauidis vocatur kcundii car nem, à cuius naturafeiungitur Dcitas. Addequod Chrifti corpusabfurdè vocaretuv Tcmplum Dci,fi pars eflec Deitatis ipfius.Q^omodo bare duo conuc nient, Deitatc effe parte corporis,amp; Deum in corpo reipfo nó fecusatque in templo habita ree Memoria ^uoque répétant Icóloresquod priusdixi,nó ede verum mediatorcm,nifi qui amp;nbsp;frater fir,8r homo ciuC dem naturx focius.Humanitatcm Chrifti,etiâ fi pu ra cftctcrcatura,noftrx difTimilcfore cótcdit,quöda Deitatc illuftretur.Qjafi verb de qualitatc inter nos vertatur quæftio,ac non porius de fubftâtia.Fatemur in carne illa,qua: verc htiman3erat,amp; cxDauide ha bebat originem,conrpicuâ fuifte vnigeniti Filii Del gloria. Imô carné ipfam quû terreft ris effet ac mor-talis,viuificam tarnen fuifte amp;nbsp;cæleftis vitæ cibû.fed hæc ad qualitatem referi i debent : intérim ipfa Garnis natura nobis cófidcranda eft. Quæritur enim in qua carne copiera fucrit peccati expiatio. Rcfpodct Paulus, Damnatû in carne fuiftepcccatû. Nó fabri carcæleftem carné quæ ex elementis increatisdeflu xcrit, fèd dum in vitio amp;nbsp;corrupcelaexternâ illi fi-' militudincm cumnoftra tribuit, fubftâtiam pro-' culdubiojamp;r purâ naturam fuifte candem fignificat.

Qt^ritur lurfus in qua carne futuræ refuneétionis primitias inueniat fides. Qui diuerfam .à noftra ima ginatur,Chriftum à membris fuis fcparans,tcrrcnis amp;nbsp;caducis hominibus beatæ fpci ianuam præcludit. Quid enim id nos iuuabit, corpus ex Dci fubftan-cia amp;nbsp;incrcatis elcmcndscôtIatum,rcfuricxifl’e.’Né-;

«9Ç

pc naturæ diiicrfitasjocictatcm ilîattï cuius fiducia lîitimur.abfcindct. lâ quôd tefte Paulo Chriftuscft films Dauidis fccundum carné, amp;: ex ludæis fecun-dum carné d^ fccndit.nô admittit fiditiam illâ mix turam,vtpanicu!acarnis credaturcffcab homine, no toracaroinfolidû. NegatSeruetusid quadrarc in carné,nifi quatenus à Deitate ieccrnitur.Sed cla-riora funt Pauli verba, quàm vt longiori difcepta-« tioneopus fit.Interim calumniæmeaccufatquia di xerim,Chriftononnifiquartam humanse naturæ partem hoc modo fieri à matrerefiduâ. Falfarium quoque nicndacem me vocat, quia carnem ab co dixerim in Dcitatécôuciti. Scd quomodo fccii agi vuît,nifiex veiborû fuorum formula î fie auté Èpi-ftolaé, loquituv, Quod caro in Verbû trâfrcrmata fuerit.De tribus elcmcntis, locus eft minime obfcu-rus Dial.x-deTrinit.pag. aço, quod abipfo Mariæ vtero fumpta fit materia carnis ChnlU terrea, eade tarnen caro clementa Verbi habucrit verc diuina,amp;r Dci fublfâtiâ. Si deproportionerixatur mihicertc in ftatera appendere propofitû non fuit,quâta amarre portio fumpta, foret. Quod voluit Seruetus fuis verbis abûdc tcftatû fccit,tribus partibus à nobis dif ferre Chiiftû, quia ex tribus clcmétis increatis copo fitum cius corpus,non modo veré diuinu fit, cælcfte ac æternu, (ed rite cenfeatur Deus, nó minus quam Spirit’ amp;nbsp;Chhftusipfcjdial.i.pa.zp.Iâ quii nihil ab-furdius fingi pofiit illo cómcnto,rorc cælcfti tr.âftor mata in Deû e(Te humanâ matcriä,nouus tarnen co lor .à Serueto inducitur, träfrbrmari quodaliaglo^ ria illuftratur,quam prius.Quafi verb formte muta .

n.ii.

tio matcriæ trâfFormatio dici qucat. Cætcrùm fcitur Scructus, quia Chrifti gloria voco qualitatc, quu lux fuerit fubftatialis. Quafi vero magicu eiuj dcliriû pro cofciTo valere inter nos debcat, quod ex æterna Dei fubftâtia formata fit Chrifti caro,ac no potior fit piis omnibus Scripturaeauthoritas, qua: Chrifti carncm teftatur, quum prius mortalis eilet, amp;nbsp;terrena: vitæ miferiis obnoxia, bcata immortali-tatc donatam efife.Refpondcat mibi Scruetus, Nihil ne Chtifti carni contulcritrcfurrcdioe Qmequid autem refpondeat ipfe.norunt fideles, ex quo in cæ-leftem gloria recepta eft,longe diueifis,quàm prius, dotibus fuififeornatam. Quum dixiftet ex Spiritu Dei,amp; Humana anima conftitifteinChrifto vnam fubftantialem animam, amp;nbsp;carncm cius ex Dei fub-ftantiacftc,qua: cxiftcntiamæternâ habet, excufan-di, vel potiustcrgiucrlandi caufa, Pauli didumobii cit, Qui adhæret Domino, vnum Spiritum cum co cffici. Quafi verb talem mixtioncm hominum cum Deo imaginatus fit Paulus, qua homo ipfe.Dcus fic ri incipiat, vt dici poiTit æterna cius effentia.

Cætcrùm vtmc temcrarium ccnfbrc probet, ad caufam loge diuerfam tranfit. Damnatâ cnim à me fuifte Aftrologiam conqueritur. Veritus eft fcilicct nc leftorcs nefcirct omnibus Satanæ fafeinis ipfum fuifte dcmcntatum,nifi Aftrologiæ iudiciariæ pa-tronum fc profitcretur. Aftrologia, vt par crar,fui$ ornaui laudibus: magicam veto illam fuperftitio-nem, quæ return omnium cuentus ex aftrorum po-fitudiuinans,fato alligat hominum vitam, amp;nbsp;Deo mundigubernationcmcripit,an ego probarepo-

^97

tuiä lamme Simoneminagum appclJct Serucrus, quem fiótitius ille Clemens hoc præfcrtim nomine infamar, quia aftiorum dominio hominum vitam fubiieeret. Sed eins vecordiam modis omnibus ita Dominus mirabili confilio tr«iduxit,vt infignes re-probihominis notas terens, neminem nifi volentc deciperet. Atqui hic vetofus Gorgias rcrû omnium fcicnnâ fibi vcndicans,nos ad Grâmaticam relcgat, quia non fingimus in Dei fubftantiâ conuerti quic-quidDeo vcl per gratiâ.vcl alio modovnitur.Q^d tam abfurdè, amp;nbsp;impie eftutiucrat, Chriftû hominc non e(Te crcaturam,nec pofTe ita vocari,nc vno qui-demverbopurgaredignatur. Quafi Filius Dauidis nô fit creatura: quafi qui fadus dicitur, amp;nbsp;creatusex homine,nonctiam creatura vocetur.Quanquâ hoc ego non minus ftupori,quâ fupci biæ tribuo.In vna tamévoce tandé latebrasquxritaiiquiademeoadie cerim.Quatenushomoeft. Atqui plus ipie fuis ver-bis exprefferat, quàm rctulerâ, Hominc ipfum cru-cifixum demonftrans, nequis ad Sermone id refer-rct. Qiwd fi creatura non fuit homo illc pro nobis crucifixus, quomodo ftabit illud, Nos carne efie ex eius carne? Eadcin dementia præcifè verum elfe re-fpondet, quod continet vicefima tertia propofitio, vnamamp; eandcmDeitaté,quæcft in Pâtre,Filio immediate amp;nbsp;corporaliter fuifie communicatâ. Quid autem fibi vult immediata-Se corporalis ifta cômu-nicatio,nifi quôd Filius carnem induens,momenta Deus elfe incœpit?Ridet hanc cófequcntiam Seruc-tus,quia fit ab angulo ad paricté. Ipfe autem qui fc verfutum dialcdicum elle iadat,verfet fc in omne»

naii.

«58

modos; non ramen bn ne laqucum expedict quo ii-retitustcnctur.Ncquecnimncgat quinChrirti nati viras fccundum corpus,temporale habuerir princi-pium.Hoc côcelTo, fi roti Filio immediate cómuni-cata fuitDcitaSjquû carne veftitushomo in mundû prodiit, quænam crit fupcrioiis teporis ratioî Qui-bus hîc argutiis opus cft,vt tam craffa impietas pâte fiatîQuôd fi eadem nobis Deltas cómunicatur,roti-dem efle deos conucn!ct,quot erunt in mundo fideles. Per gratiam, inquit Scructus.Quid hoc ad me.fi cfTentialiter deos facit fides,quosScriptura fuæ infir mitatis fenfu vbiquehumiliât? Comparationesni-mis libéras vfurpat,qui rcdcmptionisnoftiæmyftc rium CÛ donis inferioribus coniundens,ad particu-IasQuodâmodo,flt;Fcrè,confugit. Dixerat Spiritû find urn dcfcediiTe in pofto’os,ficuti in v tetû Vir ginis dcfccndit Sermo, vrcarnéinducrct. Videmus quam deformiter res longe diuerfas permifeeat. Quidenim fimile inter arcana Verbi cum carne V-nionc,amp; Spiritus donum,quo imbuti A poiloli fuc-runteAn Spiritus tunc vei carne circundatus c{|,vel humanam natura indur,vcl coaluit in vnam cü ho minibus perfonam,vt efiet Petrus Iohannes? Set ucto fitis eft dicere quandd efie fimilitudinem: amp;nbsp;du à me coarguitur,mc vocare Magum phantafma.

Vicefimaquinta propofitio plané cctiner quod di xi,nullam fuifie hypultafin feminis, fi tantum relu-ccria crat ac idea iuturi Chrifti. Garrit quidc Seruc-tushypoftatTèin Deofuificqua imagin.rtur idea. Sedquum futuræ rci hypoflafincvpiimar,vidcmus cum voces fibi incognitas tcmerc in acrem cifutire.

»w

Nimia ctiâ eins improbitas in eo fe prodit, quod vamp;~ terum fuffragiis aburirur.quafi quicquababeatcur» ipforü dodrina confentaneü. Mctiri me dicit,quia ' negé Verbum ab ipfo agnofei, rem qnæ intus apud Deü fubfiflat.Et tarne nihil magis frequenter occur rit in eius ftriptis,quam diabolicas effe præftigias,fî «|uis rem inuifibilc in Verbi nomine concipiat.Ia fi res fuit Vei bû.cur de rcali diftinólionc tâ odioferi-xatur’S^ cur in fuisrefponfis quafi ex diametro,rem fubinde perfonx opponit: I ógè adhuc impudetiu» fim jlat.fe duas in Verbo amp;nbsp;Spiritu ftmper fuifle hy podafcsfcntire.Hocfafcinoputauit ercptamcfTevel mente, vel memoria lecäoribus, vt quod paulo ante dixeratjcxtindii nüc iacerct. Nee vero immerito co queftusfum tolliabipfo Sermonisfubftantia, quü fimpliciter definit nónifi lucêfuifTc. Ncrationedc-ftitui putetur, detenfionesaffert prorfus contrarias, quod lux fuerit,non Sermonis,fcd Chrifti: amp;nbsp;quod lux fit Dei fubftltia. Atqui fi vere Dei luce fuific a-gnofcit,nó eft quod me fa’fi infimuler,quafi Semio-né dolofc pro Chrilto fuppofuerim. Hue etia accc-dit quod diferteeius mente explicui,ad fiiruru Chri Hum referts quod de luce vel idea balbutit. De luce Dei æquè futile eft cauillum:quia certè interior hy-poftafisà vifibilifplendore longe diHat. Ex vice-fimoiecundo articulofacile feexplicat. Malos interprètes hic quoque itcrum efie aftirmat,qui perfo-nam à figura Icparant: idque fieri contra vim voca-buli dicit, quia nulla fit perfona nifi vifibilis. Et tarnen quod Spiritus perfonam induxit non vifibi-1cm, idtacitus-deuorat. Interim nihil in fuis verbis

n.iiii.

JÔO

difTidiifc vidcrefingir. Sciliccttam craflamabfur-ditatcm putauitfub vnius conuitii larebra fc tcxif^ lc,diim mc accufatoiem criminalem vocat. latn quum in mundi crcationc Spiritus tantum vmbrä tuüTe dixifTct, dum icquiro vbinamcrgo fuerit hy-po(lafis:nugari mc rcfpondet. Miramurhunchomi nem tantum negocii cxhibuiflc mundo,qui tam fc-eure nodis omnibus fc expédiât? Quod habet pro-potifiovicefimafcprima,res omnes tuiflcin Deo ante mundi crcationc co ordine quo nunc funt, Sc pti-mumomnium Chriftûcad verbum fidcliter rctuli-musvt ne ipfe quidem additam fuifTe fyllabam negate audcat.Tantùm caufat'jr,me aliaverba quæ fc-quütur non fuifTefimul complcxü. quafi vero per-hdiæ fit crimen, vt iadat, quiequam ex cius fermo-ne omittcrc.Chriftum,fateor,folum vocat figuram fubftantiæ Dei: hoc nihilominus interim tcnco, res omnes cum ipfo iemper apud DeumfuifTe; vt eadc lutonibuatur ætcrnirasquæ in Chriftum compc-tit. Altcrum etiam velitnolit, extorqueo, perfonam nihil aliud fore quam meiam imaginationc: quia pcrlonalicer vel pro idcæ rationc nó minus hodicr-na nebula, quàm Chriftus in Deo fuit. De fccundo membro quiddicam,Quod DeusFilium fibi corpo lalem dcccrnens, vifibikm fe in Verboexhibuerit? Si in nudodccrcto fita tuitVcrbiencntia,quiaDcus hominem créai c ftatucrat,non alia crit Chrifti Deltas quàm æterna creationis tuturæ cóccptio. Exe-crandaeft blafphcmia qu.Ïcótinct vigcfimaoófaua propofitio,Spiritu nouonóantc præditû fuilfcChri Itum quàm à raortuis rcfurgcret.Eam ludicra fqlu-

XOI

tionc abolet Scruetus quod nouus Spiritus dicatur ob nouam gloriam.Intei ca fua conunia crepat,mc dclii um cfle amp;nbsp;mcndacé. Addc quod nihil eum pu-det cx y.Iohânis teftimoniumil'udadduceie.Nó-dum fuidetunc Spiritum fanâum,quianondû glo hficatuserat lefuc.Quid’anillic EuangeliftaChri-ftum nouo Spiritu donâdum cfTe prædicat, ac non potius hoe nomiiiatim refert ad fidcics ’ Chriftum dc Spiritu fandoloquutumefTc teftatur,nóqucm expedaret iplêa Patic, imó quem accepturiétant in CU crcdctcs.Quanquâ hoe longè abfurdius,quód ChriftuS adhuc rnoi talis totam üci gloriam,ac po-lentiam nonobtinucrit.Qupnaodo cnirntranlfufa crat in ipfum Verbi amp;nbsp;Spiritus gloria ’ Qunmodo inDcitaté conuerfa crat caro,fi gloriam qua ad tem pus caruit.quaCi precario ref urgens dtmum adeptus cft; Nee veró de manit.ft.rtionc h'ie agitur:quü teftc ScructOjfpiratafuerit in Chriftum ex integro Dei-tas.Porroquo fenlunouum Spiritumappelletopc ræpretium eft ex eins verbis intelligetc, Dialogo i. pag. SpiritumChrifti qui Deus erat in Refur-redione fuifte innouatü.quiaexDiuino amp;nbsp;humano fpirituante erat vniis Spiritus: nuneautemoh nouam incorruptibilis balitusetcaturam quam in fe liibftantialitcr eótinct,nouum diei. Expendant pri-mum lcdores,qiialc portentum Seructus parturiar, quii Spiritum vnii qur Deus eft,nobis ex Dei eften-tia amp;humanohalitu mixtüfingic. Deinde obferuét abibrptam doccri Chrifti animam à Deitatc Spiritus.Poftremo eteatam fuifte quandam Deitatc,qua facftü cft vt humana anima in Dei eftentiä träfierit-

tot

Hxc omnia fuo morctranfilit Seructus.qui'ncn'am ferocitcr mihi fucccfct, quia Dci gratiam, ficuti in-fufaerthumanæ Chrifti naturae, nobis eredam in-fundi. Nee eo contentus magicaseiTeillufionesad-lieit.Itane vt Deus Spiritus fui donisornarencquc' at fideles quin fubftantialiter deos faeiat J Vbi ergo crir illud, Diui fiones quidem cfic donori'j,Spiritum vero vnum efiej i, Corinth. 12. Spiritum quidem fuum effunderedieitur Deus fuper homines: fed ne eius fublîantiam Scructieo modo nobis vniriima-ginemur, id fieri docct Paulus quum vnicuique di-ftribuiturgratia fecundum menfuramdonationw Chrifti,Hphe.4. Reftat vtmagicis præftigiis illufd fuifTe Paulum dicar Seructus,eümquc Simonis di-feipulis mecum annumeret.Contrà tarnen obiieit, noscofortes efie Diuinæ naturæ: nempedumexê-pti earnis noftrae corruptclis trafformamur in Det gloriam.Sed hoe minime obftat quo minus libera-liter fuas diuitias in nos explicet Deus, vt tame nos feeum dcos cfientialiter no faeiat. Obiieit rurfum, nos tcmplumelTe Dci,quia Spiritus cius babRat in nobis, quafi non potius inde liceat infcrrc.nô vnam cfic naturæ noftræ efientiam cum Deo,fi domicil in fibi in nobis,digit. Ipfiffima eft Deltas, fecundum Scructum.quicquid inChrifto fuit Spiritus, quafi non dieatur vnftus inter fuos participes.Nccmela tet Seructo no efie abfurdû,fidicatur Spiritus in a-nimas noftrasinfluere,vtnosfubftatialitci'dcificet: fed ipfti nomc vnftionis fatis declarat inigari nos diuinitus, vt qui natura ficci fumus amp;nbsp;fteriles,fuga-mus ab arcana Spiritus virtute prccarium vigors.

lô)

Abc? ddirio péJet quod 29.cap.annotauimus.Fin git Scructus partes amp;nbsp;partitiones cfîc in Dei fubfta-tia,vt tn partitione Spiritus cuiufq; portio fitDcus. Vndchoc il!i figmentû jNcpcquiahocmodopro niiiltiplici amp;nbsp;varia donorû diftributione,Spiritusef fentiam partitur. Atqui longé aliter Scriprura,quæ Deum itabeneficum ciTc definit,vt Spiritus fui dona eftundcns integer mancat. Qja banc carnificis Scrueti fedionem, vel vt magis propric loquar, la-nienam no admitto, criminatur Deum à me in an-gulo recludi.Quafi vero nô omnia Dominus 8tvir tute,amp; eflentia i ua implcre poffit, vt tarnen fc créa-turis inhypoftaticâ vnionem nô mifeeat. Nibil in cælo tft,vel in terra,quod nô fua præfcntia,arcanô-que inf luxu vegetet Dei Spiritus.Nûc mihi refpon deât Serueti difcipuli, Spiritûmnc in fcipfo indiui-fibilcmefieconcédant.Si nullacft inipfodiuifio,fc quetur.Spiritum pictatis amp;nbsp;fapicntiæ babitarc in li-gms Slt; lapidibiis.En quos frudus proférât fiftitia il la Deltas,qvam inducerc coadus cftSeruetus,ncdi-ftindionem inter Spiritum fandû amp;nbsp;cius dona ad-mitterct. Eiu(dérationiscft,quôdaccidctiain Deû confcriencn dabit.iuit. Tantum erroris porten-tü vi'iovci bulo obtcgit,quôdintclligat entia omnia inDto fu'hneri.fcilicetjVtDcus infufa Spiritus fui virtutc viuificct,acfullincatquæfemel creauit, neceffe babcbit caducæ mut.'.tioni fc fubiiccrc. la vt facrilcgam illam ac de'.cftand.î voce excufct,coætcr nos amp;nbsp;côfubftantiales Dto efTefidcliû fpiritus, nul-lo prcftdu bypeibolica elogia coaceruat, Quôd paiticipcs fintDiuinæ naturæ.In illis fit lubfiaiitia

tO4

Spiritus ætcrnijamp;corum fcJcsabxtcrno paratx. Qualis fit illaDiuinæ naturx participatio,niiper attigi:pcruerfum quoquc dc ætcrna fubftantia delirium fæpius rcfütatum cft.Quid autcm magis ridi-culum quam xternos probate, quibus gratuitia rc-gnum parauit Deus antcquâ nafcerenturjConlub-ftantiales Deo funt animx rcgcnitæ. Ergo nee per gratiam illis confertur quiequid habent lucis amp;nbsp;iu-ftitix,(cd naturalitcr illis ineft : ncc vero fperâdum eft vt ol im Deus fua in illis dona gratuite» coronet, nifi in feipiumliberalisefte velit. lamamp;vitaxtcrna donum fimul amp;nbsp;prxmium efie dcfinet. Qind enim accederct xtcrnx Dei eftentix’ Carteru quia vna ilia vox Dei, Ego fum,Ego fum, amp;nbsp;nemo prxter me: fatis oftendit quam impie ad creaturas tralFeratur aïtcrnaeius eftentia,amp; xternitas diuina:pluribus verbis fuperfedeo. Nihilo excufabilius eft, quod poftquàm inDei folium Seruetus pios fpirituscue-xitjin cxtindionc mox amp;: interitum prxcipitat.Ca? leftcm amp;nbsp;incrcatum S pi r itum, Deo cofu bftantiale, amp;nbsp;qui nos deificat,aperte d'citextingui.Tencndum memoria eft quod alibi garrit,fubftatialitcr nos ex Deo gigni,nec aliter in nos tranffundi Deitatera, quam homo in Chrifti perfona, in Dcia aftiimptus eft: vt verc fit hypoftatica in nobis Diuinæ amp;nbsp;huma nx naturx vnio. Mafiam hanc ex Deo amp;nbsp;hominc conflatam,quocunque tandem nomine vocetur, ad interitu damnare .quid aliud eft quam Dcu faccre ccirruptibilcmjFormâhancloquedi ex Paulofum-ptam efte défendit, qui Spiritum extinguinon vc-tarer,nifi effet extinguibilis. Quafi verb imbutus ef

toç

fet Paulus Scructicis cómcntis de fpirituali fpiritus cum anima mixtionc, fenfu moncat Paulus Thcffaloniccfcs ne Spiritû extinglt, ncc mihi diffi cilccftdiccrc,ncc apud fobrios anxia cxpofitione indigct.Poftquaenim dcProphctiis non fpcrnendis præceptû dédit,côtinuo pôft,quo fibi magis folicite caueât,terrcndi caufa fubiicit, tali contéptu Spiritû cxtingui,quaten’ fcilicet in fuis donis refulgct.Itaq; ad refellcnda Scructi vefaniâ, nihil hoc Pauli dido aptius citari poterat:quia Spiritus exrinâ;io,ab eius doniscffcntiam manifeftèdifccrnit. Incapitctri-cefimo longius proucftuseft, Deitatc humanæani-mæ ftatim a creatione attribués. Nunc de noua per Chrifti gratiam regcneratione non agitur,fed de co muni hominum natura. Infitum crgo fuific primo homini Dcitatis Spiritum Seructus contendit : amp;nbsp;quia non afTcntior, mcinfcholam Simonis magi ablcgat. Diuinis præditam fuiffe dotibus Adx ani-mam, apud omncs pios in confcifo eft. Ncc vcro in tanta exccllentia cclebranda.à Deitatis nomine ab-horrco-.ficutietiam Scriptura ad imagincm Dci for matum fuiffe hominc doccns,infculptas eius menti Diuinxgloriæ notas fuilfe intclligit. Verùmlôgc aliô rapitur Seructus.Promcthcifabulam nobis rc’ nouans, particulam auræ cæleftis nobis vult cfTe in-fitam. Nam, co teftc, ingenita eft nobis ciTentialis Dcitas; quamctfi fatctur ex parte dclctam effe, partem tarnen aliquam adhuc filuam rcftare afterit. Hoe fi verum eft,icquetur omnibus carnis vitiis Dci effentia inuolui. Errarc S; labi omnibus nobis com munceft.Dcus ergo ignoratixobnoxius erit.Q^t-

toi

quotperucrfi afFcßus in animam hominis compe tunt,totidcm conuptcJisfubiitietur Deus. Uenique craifior cft huius dclirii abfurdiras.qiiàm vt longius infifttre ncctiïe fit. Qeia dixerani rcque à Prophe-tis,neque ApoftoJis,ncqueMartyribus quicquam fuifTetaiccogitatum, Seructusdcdoics niihi oppo-nit. Vnum làltcm proférât. Ex quibuldanilcrtul-liani Sc Irenxi locis fucum fuprà faccrc tétauit.Sed quàmcuariidafucritfpccies,hdo3ibu.s conftare arbitrer. Incitandis Scripturælocis,fuomorc pluf. quam prodigus cft.Spirauit Deus viuente animam in Adam.Quid; an vt fuam ineum Deitatem tiaf-fundcrctîTcmpus vindiôlæfuæjGcnefi.s 6,præfigit, neperpetuôrixetur Spiritusfuus cumhemine. vbi Deitatis infufio ’ lob capitc,fatetur ic creatû cfTe Dci Spiritii,Se viuificatû cius fpiraculo.Atqui Deus nos Cl eandü non protinus tarnen fuam fubftâtiam nobisinftiliat. Eiufdclibri54 capirc,dicitEliu fi-mulac Dco vifum fucrit, rctraôfû abhominciiifpi ritum,amp;^flatum. His verbis potius notatur fragilis creatura,qu.àm ciTcntialis Deitas. Adducit Seruetus ex Pfa’mo lo’pEmittcSpiritum tuum,amp;creabun-tur,amp; renouabis faciem. terræ. Hocquû ad quoduis animâtium genus pci tineat,canibus à afinis communis nobiieû Deitas crit. Atqui Seruetus fermo-ncmdchalitu Diuino infl:itueratgt;quo difeernitur homo a brutis pccudibus.Eccîefiaftes 12 capitc,Spi-ritum hominis in moi te ad Deû redire teftatur, qui dédit ilium. Atqui longe aliud cftfpiritum darià Deo,quàmfubftantialitcripfuminfundi.Icfaiæ42, Deus Spiritum fuumMelfiîcproniittit,vtiudiciiî

W7

Gcntibus proférât. Pcculiarc gratiam qua ornâdus erat Chriftus, Scruetusad totû humanû genus trahit,quaft .à vulgari carnis fenfu, Spiritus Chrifti nihil différât. Eiufdem Prophetx cap. $7, pronuntiat Deus SpiritLi .àfeegredi, amp;nbsp;feflatuscrcarc:vcni vbi probauerit ScruetusDeum efle authorc,an fimul e-uincet, ex eius fubftatia particulam in fingulos homines tranffundi? Qiwrfum his teflimoniis annu-mcret primum loEânis caput, non videomifi quod illic lux Dei illuminarc dicitur homines: amp;' qui per fidem cooptantur in Dei filios, dicutur ex Deo ge-niti. Sed inde Seructica Deltas elici minime poteft: quu pocius infufam gratiæ qualitatcm Euangclifta commendet. Addc quod prius membrum ad com-munem naturam.alteru ad fpiritualc regencratio-nis grati.â fpeäat, Nee etiä Serueti delirio (ùffraga-turquoddicit Paulus Adorû 17, NosinDcoefle, viuere amp;nbsp;moucri : quo nihil aliud fignificat, qu.àm ab vnico illo fonte nos haurire quiequid habemus vigoris, vt Vita noftra per fe fluida amp;nbsp;vmbratilis,in ipfo fubfiftat. Catalogum locorum quem texuerat Scruetusjbrcuitcr perftnngere libuit,vt rui fus agno feerent ledores,quam reuerenter Scripturam tra-ófarc föleat. Q^dhomines truncos amp;nbsp;f'axa àmc fieri ci'iminatux, quia illis Deitatem non tribuam, aliquidhaberct coloris,fi inter Deum amp;nbsp;truncos nihil eflet medium. Et tarnen vt maxime va'cat Scructi apotheofis, non cximentur homines ab hoc probro, quando Deum in lapidc,lapidem effe dicic Epiftola 6, pagina Itcmm Apologia, pagina ^^8, Deum quoties monti, aut lapidi, aut plu-

toS

uiæ præcipit, Dcirati præcipcre quæ in finguliscft. Porrô, quû in Gnôos Patres qui lub Lege vixcrût, palàmamp;r fine vcrec'idia fern per contunneliofusfue-rit: mirum cft cur nunc ferô inuidiam fugere inci-piat.NegauitSpiritum regencrationisfàndum füb Lege datû fuifTe : atque hoc continet x x x i propo-fîtio. Nuncmeinfimulatrnendacii,qiiafi (quot;raudead Prophetas extendâ, quod nonnifi de vulgo dixerat. Huius tam putidi cauilli prompta eft nfiitatio, quû illic,neeximiis quidéSr fingularis piæftantiæ viris parcat: imô quum non alios enLimcrct,nifi qui fin-gulari aliqua dotcexteüuei ür. Quôd autc nüc Cau fatiir feProphecis plus ded ifTc quàmvulgari populo: id quidem interduni ab eo fadumeiTe non inficior. Quâtulum tarnen illud fit,amp; quàm ieiunum, breui-ter monendi funt Icdoies. ludæos.inquit.intelligo, maxime vulgus ipfum: na Prophetas ftabilius fides hæc iuftificabat. Qualis autem fides^Qu^ia fub vm-bra quadam, inquit,datum illis fuit Chriftum vL derc, amp;nbsp;ad eum fufpirarc præ onerc Legis : quanuis non ideo effent à Legis iugo exempti.Sed quid eum iuuat, hoc in tranfeurfu femel aut bis attigiffe , quando ex profefTo.de veteri populo diffcrcns,in V' num omnes tafciculum complicate Libro cnim de Legis amp;Euangclii differentiis, ludæos omnes pro-nuntiat Deo feruiffe in vetuftate litcræ,amp; non in no uitatc Spiritus. Ac nequisdubitet hoc patere ad le« leftiffimos vfque Prophetas , fie ad verbû loquitur, pag. iiç, Nunquamaliquis fuitludæorum eledus aut prædcftinatus ca cledione qua nos prædeftina-uitDcuSjVt liberam adoptionem filiorum rcciperc-

mus. Et Mofes amp;nbsp;Prophctæ fub Lege crant,non fub gratia,Legis feruituti obnoxii.Poftquam autc Pro-phtricas vifioncsreccnfuitjconcludir tarnen nccb-bertatc vera fuifîe donatos, ncc veram adorationem apud ipfos viguifrc.Prætcrquam quod facile perfpi-ciunt leélorcs, Seruetum quocunque ferebat impetus,in contrarias fententias dilapliiinciïc: minime obfcura eft in finftos patres contumelia,quam tru-ftra elucrctentauit. Tandem vbiad claufulamdi-fputationis ventum eft,pag. 521, ludæos negar pari-ter nobifeum hærcdes fore,quia ancillæ fint filii.Hadern pagina nouam difputationem exordiens, nullam veteri populo iuftitiam concedit, nifimunda-nam.atque in hoc ordine,non modo Prophetas co-plelt;a:itur,fed nominatimproducit in mediû:quod licet Spiritus fandus pereosloquutus fit,fuis tarnen geftis carnalequid,vel animale fapiebant. Subiicit deinde,quanquâfidem habuerint, fuilTe tarnen car-nales: quia fides ipfa, mundana erat,pag.p4. Quide an illic quoq; fedcfæce plebis ageredicct'Imo in il-lam fæcem ab co protruditur Abraham, Quanqu.ï prophetico Spiritu, inquit, fub vmbra quadam amp;nbsp;ænigmate viderit Chriftum, cæleftem futuram vi-tam,amp; xternitatem in eo credideritmon tarnen fuit in co rune regenitus : temporalia tune expofcebati Atque ita non obftante futurorum fpe, dicituri-pfius tunciullitia fuiffecarnalis, ficut adaalia car-nalia. Abraham eredidit verbo Dei in promiifione veteri amp;nbsp;carnali : nos credimus verbo Dei in Euan* gclionouo Sefpirituali promiflïones omnescom* plente, Dicitur fides cadem, vt figura idem eft cum o.i.

«0

figurato. Hîc attendât fi li i Dei quam hörtorificc tfi detur fummus Ecclcfiæ Pater,adcóque dux amp;ante-fignanus fidei noftræ.Conccditur quidé ci quædam arnigmatica Chrifti vifio: fed ita vt in mûdofubfi-fteret,acexpofceiettcmporalia, vt terrenâhæredi-tatem fua fide apprehcnderct. Quid hoceft ; tota A-brahævitaclamat,cumin cxlcllis vitæmeditatio-ne affiduum actotumfuifTczcum Scructus fie in terram déficit quafinunquam illi fpiritualis pro-miffio data foret. Acnclongiorfim, Chrifti gratia regenitum fuiffe negat : quod fi verum eft, à regno Dei abdicatur. Verum qiiando Chriftus non alia lege fideles admittit in regnum cxlorum, nifi vt cum Abraham, Ifaac ,amp; Iacob rccumbant : vide-mus vt Scructus ab hoc confortio difccdcns,fibi ia-nuam cælorum præcluferit. Tandem pagina difèrtè Abrahæ mcntioncmfaciens, ipfumamp;eius pofteros, appellat viros fànguinis.vindidæ auidos, qui pro inimicis non orabant.Eo tarnen vfque non fueramprogreftusinmeacenfura:fcd tantum ob* ieccram Serueto , fieri iniuriam fandis Patribus, quos Spiritu regcncrationis priuaucrat. Vndeap-parct,nullam habuifte vcrecundiæ guttam, qui tain protcruc conuitiando, crimen à fe dcpcllit. Cæte-rùm vt de promifeua turba loquutum efte demus: quomodo fe Dco iniurium fuiffe negabit, qui iufti-tiâ Legis carnalcm tantum fuiffe fingit,quæ neepa-radifum aperirct mortuis, ncc in regnum cælorum viuos induccreteLegem vniuerfo populo dacam fuiffe fcimus,eiusfinem amp;animamChriftum fuiffe Paulus teftacur. Obftrepit contra Seruetus,nullum

ht

illis fpirkualis vitædatûcncguftum. ühcüt' Drüs populum ilium fcgrcgauerit, vt ficcr ac lanôlusêf-ïèt : en cur tot fplcndldis elogiis iplum dignetur, ac præfertim eut regale (âcerdotium ipfum appclkt.

Eadem in pröpofitionex x x 11 apparct ingtnù-itas : adoratos à Sähöij fcripfêrat fuiffe Angelos, tamtœdumfacrilegium nbiio intcgiitncnto inuol-Uit, quôd adorati tucrint Angcli amp;nbsp;Deus ipfe.Qgid hoc rci eft:quumLcx cultû vni Deo in folidüm vc-dicet,anSeruetoliccbitfociosilIi Angelos Adiuil-gere’ Non potuit Abraham,ex vera pieratis régula rite Deum colere.nifi fol um cok ret. Qyi deinde fé-quuti funt fideles , clafo Legis edido prohibebatuC nevel Angelos, vel alias vîlas creaturas ciim Deo Inilcercnt; Seruetusfibicredi vült,non pcccaffc qui promifcuunl Deo amp;nbsp;Angèlis cultum ti ibueiest. Nihilo tolerabilius cfi 111 ud a’tcrum, A ngclcS fuiffe veteris Ecclcfiæ dcos. Q^fi vciô non toto affcâu cordis rcfpexerint advnicum cæli amp;nbsp;terræ opifi-ecm, eumque cxtcriia oris côfcffionc cclcbFaUcrinn Q^dAngclos vocatos fie fuiffe iaÔ:at,tfiUolum elb Factor equidcm,ad eos non lècus ac terrenos iudieeS tranfferri nomé Eloim.Tcd ita Vt fola Dei maicîbas, illis in ordincm fuum redaéiis, emineat» Denique fibi ipfe Scructus tcrgiuerlandi anfani præcidit, dd pag. pôfcribitjfubLcgcfolam fuifïevcræ adora' tionis vmbram : qüafi nulla in Tandis Patribus Vi-guerit pietas . Propofitio x x x 111 lucuîentum Seructicæ impudentiæ fpecimeneft.Dlfercis verbis fcripfêrat, piorum fpiritus quum fübftantialcm ha-heât «terni Spiritus portionem, fuam ætcinitatem ü.ii.

si:

habere. Sequitur paulo poft,Quu æterna fucrit ex-leftis ciuitas, æternos quoqueoportuifTe cius efTc ci-ues. Nuncfycophantæ probro à tarn certæ repre-henfionis iure medepcllit Seructus. Quod ad erca-tioncm nunc reftringerc tentât,putidutn eft: quum in Chrifti æternitatc tundatam hiifte dicat exiften-tiatn illam: amp;c nullo difcrimineinterpofito, Ange* los ab initio, in cadem Dei gloria fuifte, paulo poft vnocontextu fubiiciat. Quàm impie Deitatisfub ftantiam includat in omnibus cieaturis, iam fu-pra cxpofuimus.Quoniam hie error propofitione XX X1111 reprehenfus à nobis fuerat, Seiuetus idem eftc rcfpondet,fuftineri creaturas Dei præfen-tiaS: potentia:deinde fubftantialem Dcitatem illis incftc. Quafi vcróviitutcmfuam excrete nequeat Dcus,quin i ubftantiam fuam in brutas quoque creaturas , fenfiique carentes, tranffundat: vt non minus , fuo modo , lapis quifpiam Deus fit,quàm Chriftus iple.Noncnimalio modoabærevel plü« bo, velaliismetalis dilccrnitur,nifi quod prima-rium in fe cótinet Deitatis exemplar. Et ilia fcilicet fuit præclara cius confcffio ,non folùm Dei Dcitatem in afteribus calcari,fcd hypoftaticc dæmonibus cfTe vnitam.Nuncquàm improbe in contraria partem rctorqucatjvix conqueri audco, ita me attonitu reddit pcrditacius impudetia . Præter cofeftumlu-dicum, cóplurcs adcrant idonci teftcslitcrati,amp; cot-dati viri,quum ego frænarc cius vecordiam cupics, pauimentum calcaui:tum ex co (cilcitatus fum,an-nonplufquam abfutdumeffctDcitatcm itacalcari hominu pedibusinunc quafi teftibus dcftituar,mo-

ï'î

tu pedis indicate me calumniatur, pedem meum in Deo non moueri. Adde quod ipfa abfurdiras fatis, fupérque eius mendaciu refcllit. Propofitiotricc-fimaquinta ipfum Manichæum ciTc cóuincic. A ni-mam enim nobis fabricat ex Dei fubdatia; imo no men Traducis, quod in vctcri Eccicfia tatopcrc iii' fame fuiffe fcimus,data opera oppofuit, nccui ambi gnus eflet cum Manichxis confcnlus. Quarc vt me ciTementitum Icdoribus pcrfuadeat, abradi ex eius libris neccffe eft, quae me fidelitcvrctulifie,neip{e quidem negate audet.Nunc vt tantum faci ilcgium quodam vclut tedorio oblinat.fc alibi traderc dicit animas efte creatas.Quid autem mca refcrt,fi fccura ipfe in hoc capite.vt in aliis, turpiter pugnet:Fatcor certe,adcó nihil eoru quætemerc cffutiuit,conftan-ter vbique,8c æquabih doftrina ab ipfo aftcri.vt ma-iorem partem quafi fui oblitus alibi euertat.Fixû tarnen illud manet, ex Dei traduce ortas efte animas, ideóqüe fubftantialé Deitatem in fe cotinerc ; quod metaccte,piis omnib’ dctcftabile fore feio. Nunc accedat propofitio triccfimafexta,in cuius excufati-onc non multü laborat Scructus : quia fi dii fumus fafti ob animæ dona,fequatur animam coire invmi cum Spiritu Dei,ficuti ofTa,caro,nerui, amp;nbsp;anima in vnam hominis fubftantiam cocunt.Pr imùm quæ-ro,quid per anima?dona intelligat.Magorumcnim prxftigias fuprd vocauitquicquiddc infufis Spiritus donis àScripturatraditum ampledimut.C^x-ro deinde vbinam legerit nos hac ratione fieri deos. Atque vt duo ilia obtinucrit, perperam tarnen colligit hominis animam cum Dei Spiritu in vnum

o.iii.

»4

coaîcfççic. Minus ctiam tolcrabilc cftalterum eins dicîuiTijquo fuamimpictatemcxaggcrar.Nampag. .

ira fçi ibit ad verbum,Dubitare iterym quis po-ted, fl in Vnam cym anima noftra fubftantiam coic Spiritus fanâ-ysjqyid illudtotumeft; Refpodeo.Eft anima,amp; cft Spiritus fanól’. DcitatisiUapofitio nec fpccici, ncc jndiuidui nome mutât .Eft anima ï Spi-ritu fancfo, amp;c!i Spiritus fanólus in anima. Sicut Deus eft in Chrifto, amp;nbsp;Chriftus in Deo, amp;nbsp;Chriftus eft Deus maneps hcmoiita anima lublimi regenera-tioneperhypoftaticam vnionemfit Spiritus fan., dus, amp;nbsp;manec anima, ficut homo fit Deys, amp;nbsp;vnym çym Deo. Eqyidem non vereor vt cyiquam Seme., ms tarn infipidas fpecylationes perfyadeat veras cf. fc.Sed quia multi rixarym nimis cupidi,impio fak forum dogmatym patrocinio Içfe obledant, fiqyis comorbo laboranstyendym Serueti çrrorcm fy-feipiat, cogittt piimùm qytd hoç fibi velit, maftam ex Spiriru Dei amp;nbsp;anima hominis çonfïatâin,confy. fé animam Se Spirimm fanélnm vocari, non fecns ac Çhriftys promifcnè Deus eft amp;nbsp;homo,qy ia non modo ex Dei fybftatia genims eft, fed abforpta fuiç eins ca.m in Denm. Nihil mi rum fi Scruetus infu-fas Spiritus granas tarn faftidiofe rcpudiat,quu hate magtcadiftillatio, qua; catlum cum terra eófundit, ftarç ncqucat,nifi abolitis Spiritus fandi dpnisjquk bus ficditantur fideles animæ, vt fempereasinopia; 4ua; fcnfushumiliet. Porro Scpucti patrpnis nimis graue onus incumber, vt animam Spiritum fandu isc Deum tfte probent: non fccus ac Scruetus imagk natur cadem Deitatcpræditam efle humanâChrk

fti nafuram,quæ ab initio in Verbo Dei fuit. Idem phantalma repetit dialogo fecûdojpag.zéy, quod a-nima fit Spiritus fandus,SrAngcIus etiam fiat idem Spiritus, ficut Verbû vbi fit caro,manettamé Verbum, quia totum plafma caro fit Verbi. Acnequis fine rationc eû infanire dicat,Schpturæ teftimoniis inftrudus prodit.Pfalmo ScyZjfcriptu cft,Dominus pars mea. Nihil clarius cft quàm Dauidem illic ad hummas haîreditatcs alludcre,quia nihil charius, vel pretiofius fuo patrimoniohabent homines.Eo-dem haud dubic rcfpexerat Deus quü filios Abrahx hærcditatcm fuamvocans,fe illis in bæicditatem vi-ciftim fore pollicitus fuerat. Scructus hoc prætextu Spiritû in animas noftras eftentialiter diftillat, qui ipfas deificet, vt fit indifereta quædam mafia. Mirû nifi tanta fatuitas,vcl caninis frôtibus ruborcm exprimât. In penultima propofitionc mibi à ledo-hbus petenda erit exeufatio, fi pædobaptifmum ex profelfo non defendam : non quôd difficilis fit, vel naolcfta, vel etiam laboriofabuius caufæ defenfio: fed quia nolo adum agere. Hanc cnim doârinæ partem magis copiolc mihi tradalTc videor, quàm vt deintegronunceiusexplicatiotcxcdafit. Tantum breuiter oftedam, quibus ftimulis vitra omnes Anabaptiftas percitus fuerit Scructus ad malcdi-cendum pxdobaptifmo. Viginti rationibus con-tendit libro de Regeneratione quarto, perperam ac prxter Dei mandatum baptizari infantes. Prima cft,Quôd Chrifti fymbola perfeda, viros perfedot exigant, vel perfedionis capaces. Rcfpondeo , mi-pus verecundé faccie Seructum, quàm folcnt Ma-o.iiii.

thcmatici,qui principia faltem pctunt.Hic veró à (cipfo crcatus magifter, Icgcm pro arbitrio fuo nobis inaponit.Rcfponfio autem facilis cftjBaptif* mi pertcdionem, cuius vfus ad mortem vfquc cx-tenditur,ad vnum temporis articulu non dcbere re ftringi-.idcóque nihil ciTc abfurdi fi baptizcntur qui pro xtatis fuæ modulo pcrfedioné nondû capiunt. Secunda ratio cft,quód Chrifti fymbola ad memoria fint inftituta,vt quifquc recolat fc Chrifto fuifTe confepuItû.Hîc quoq; deeft principii petitio.Dc la-cra CocnapræfcribitApoftol’jVt fc prius examiner homQ,quàm ad eâ accedaf.S: huic myfterio pcculia re cft Chrifti mandatu, Facite in memoria mei: de Baptifmo nihil vfqua tale legitur. Admonetquidé Paulus fideles,vt Baptifmifui finemexpedant. Sed quisfanuscóccdctad præicntcm articulu temporis, quo adminiftratur,rrahendû efie’ Q£in potius felè oculis ingerit manifefta illa, qua notaui diftinótio. 1 n tertia ratione fibi tam fuauitcr plauditScruetus, vt fyllogifmum infolubilem fchabere fingat,O-mnis qui non credit Filio Dei, manet in morte A-dz, amp;nbsp;ira Dei manet fuper eum. Infans baptizatus non credit Filio Dei. Ergo manet in morte Adz. Quod autem non credant, darum eft:quia fides eft ex auditu. Antequam hunc Gordianum nodum foluo, contrarium fyllogifmum opponam,Qucn-cunque henedicit Chnftus, ab Adzmalcdidionc ira Deieximit. Infantes autem ab co benedidos efie notum eft. Ergo ah ira Dei exemptos eftc iequi-tur. Quid quod Seruetus ipfc, vt paulo poft videbi-mus,infantcs ztemo exitio non patitur addici; Imo

»7 bcatæ refurreólionis confortes fore docet. Moria-tur intans feptimo, vel odtauo menfe: iino puer anno duodecimo: ad eum falutisperChriftum partæ gratiafccundum Seructum.abfqucbaptifmo per-uenict. Curergo nobis axioma obtrudit quodnec ipfeadmittitjamp;àfidenoftra prorfus düTcntancum cfTe non ignoratîCæterùm fyllogifmi facilis eftfo-lutio , quando illic Chriftus infantes ad tribunal Dei non citât malediétionis rcos, fed tantum contu macibusiudiciumdcnuntiat quiauditamEuange-lii doétrinâ rcfpuunt.Hoc verb ad infantes non ma gispertincr,quàmcapitalispœna,qua Deus vlcifcb tur rebelles filios, qui violentam manum patri, vcl matri inrulerint.Quia in hoc fyllogifmo fuum acu men miratuserat Seructus, fccundum eiufdcmfavi-næattexit.Quifquis natus eft ex Spiricu, vocem Spiritus audit,Iohannis 5. Pædobaptizatus non au-dinergo non eft natus ex Spiritu. Vctùm quod ex j. Iohannis capitc citat,nufquam apparct.Itaquc diru to tundamcnto,totumædificium concidit. Ettamé Scructo non concedam Spiritum ab infantibus no audiri. habet en im Deus arcanos modos quibus fua figmenta paulatim,vt vifumeft, formet.Idco infan tes fuomodo Chriftum indueredicimus,quia cos apleditur Chriftus, vt fua iuftitia veftiat. Quarta ratio eft, Quód nemo fpihtualis initiócfte poftit, quia præccdit quod animale cft,i.Corin.iç. Miniftc ha autemNouiteftamenti funtSpirirus.Ergonon polTunt à pucro carnaliincipere. Fateor ccrtcom-nes pofteros Adæ nafci iræ filios, amp;• nihil ab vtcro quam mortem afferre:fcd præfcriptum diuinitusté

118

pus Scruetus oftendat, quo incipiat fpiritualis vitx nouitas. Nos cnim folidis, amp;nbsp;claris Scripturæ tcfti* moniisfieri,fimulacnafcunturinfantes ex fanftis parcnribusjChiiftum dicimus illis manum porrige re,vt à commun! reatuabfbluat. (^^inta ratio ex allegoria fumitur,Quia Dauid in arcem Sion con-fccndcns,nec cæcos,nec claudos fecum ducit,fcd ftre nuos milites. Verùm fiquis parabolam opponat in quaDeiisadcælefte epiilum inuiratcxcos amp;nbsp;claudos, quomodo feexpedier Scruetus J Ego autem nihil aliud rcfpódeo,nifi claudos amp;nbsp;mutilos cû Daui-dc prius militaiTe,ideóque minime eife prohibendos à facro fymbolo ,quo Chrifius rudes, amp;nbsp;nouitios in fuam militiâ initiât. Sexta ratio eft, Quod in t lugt; minibus aquæ viuæ quæ manat ex cælefti lerufalc, pifcatorcs funthominum Apoftoli,nôparuulorûî quia boni pifeatoris eft piiciculos non attingcrc,fcd maiores tantùm ex aquis tollere. Verùm fiquis face tus homo contràobiiciat, in rete Euangclii promi-fcuecolligi omne pifeium genus, nonne cum ludi-brio euanefeet Scrucri allegoria? Ego auté refpôdeo, bonos dodores ira pifcari quos fua dodrina Chri. fto acquirunt,vt corum fobolem minime reiieiant, quæ in ipfis parétibus fandifîcatur,teftc Paulo, per-inde ac prouentus nouarum frugum in primitiis.

Septima ratio eft, Qjipd fpiritualibus quadret fpi ritualia. Infantes verb non cfte fpirituales,Scruetus ipfe pro confcfTo fumit. Refpondco peruerfe ab co torqueri quod dicit PaulusfecoaptafTecxleftcm fa-pientiam fimplicibus verbis,qu.x Spiritus maiefta-teni potius,quàtn humanjc facundix dclicias refipc-

»5

rent. Deinde hoc in primis euincat necefTe cft,arcc-ri infantes ah omni Spiritus gratia. Quod poftea fubiicit, ipirituali cibo pafeendos cfTe fi fadi fint no ui homines ; facilè difcutitur, quia in nouam vitam regeniti,arcana Chrifti vinute alûtur, donee per æ-tatem ad Cocnam rccipiendam fint idonci. Oda-ua ratio eft,Q^od Chrift’omnes ChriftianosadCoe nam fuam vocet. Proicrat Scructus teftimonium» vt credamus. Nam Chriftus nominatim teftatur fe nullos admittcre nifi qui ad celcbr.âdam mortis fuæ mcmoriam formati funr,S;cdo0fi. Quodportentu clTe dicit,hominem generari qui manducare ne-queat ;non alia refpófione ind!get,qu.im Chriftum vitæ cibum efie infantibus,licet ab externo fymbo-lo ad tempus abftincât. Neque cnimabfurdum fuit oótauodiecircuncidi infantes fub Lege, qui tarnen non ante ederent Pafcha,quam facrx ceremoniæv-fumperciperent. Siccnimfonat Mofis verba, Qnu rogaucrint fiiii tuiamp; filiæ tuæ,Quid hoc fibi vult;^ cebis eos,amp;c. Nona ratio eft, Q^od bonus difpefa tor,tamiliæ cibum diftribuat tepore fuo. Rcfpódeo, Vt præpofterû nos ordinc teuere coarguat Seruetus, probandû inprimis cfic, prohiber! à Chrifti gratia infantes. Décima ratio,QuodChriftusApoftolps iubeat refpicere ad regiones quæ iâ albefcût, amp;nbsp;para tîc fût admefféivndc ftquitur immaturâ fruge per-per.rcolligi. Qi^fi verô perpétua régula illic Chriftus præfcnbat difeipulis : ac no potius præfenté la-boris frutftû oftendens,eos ad obeundû alacriter do-ccdi munus magisçxtimulct. Nego igitur illis Chri fti vçibU cpitos Apoftolis finespraeicribi intra quos

220

fc contineantjfcd ex re præfenti fiimpta cHe exhor-tationcm. Alioqui nó quadraretquod dicit Paulus, Ecclcfiardoólorcs fêminarcamp; rigarc.Itaquciftis Ser ucti argutiohs nihil putidius fingi poteft, expcótan-dum cffe donee herba crefcat, deinde tenera fpica, tertio granum integrum, amp;nbsp;tandem fpica mature-fcat. Vndecima ratio eft,Quqd iidem erant in pri ma Ecclcfia Chriftiani amp;nbsp;diicipuli.Qinfi vbi de foils adultis dilferitur, de’eantur ex humano gencre, ac prorfus intcreant infantes: quia in eos non com-petunt quæ viris funt propria. Ineptum ergo cauil-lum eft,quód infert Seruetus,nullos eiTe Chriftianos nifi difcipulos. Quafi tune fanâi patreffamiÜâs fb bolem fuam prophanam duxerint. Duodccima ratio, Quod Chriftiani omnes fratres fint: infantes veró loco fratru apud nos nó haberi cóftet,quia à fa era Cocna cos rcpellimus.Refpódco æquè ac Corin thiosjvel alios quoflibet,ex Chrifti difcipulis fuiflc latronem,qui ad Chriftü in cruce cóuerfus cft,qu5-uis facrum pané nunquâguftauerit: neefraterni no minis honore fpoliari «à nobis infantes,dum eos nó ante ad facram Cœnâ admittimus, quàm folidi ci-bi capaces fiat. Decimatertia ratio eft.Qiwd nemo frater nofter fiat,nifi per Spiritû adoptionis.qui tan turn ex auditu fidei cofertur. Refpondeo,quod dicit Scruct’,in adultis locû habcre:fcdhûcordinariû vo-cationis modii,qué tenet Domin’, minime obftare quomin’occulta vim Spiritus in pueris,vbi vifu eft exerceat.Imo quum dicit Paulus,fide cfTe ex auditu, nc his quidé verbis imponitur Deo neceffitas quin arcano inftindu ad fe trahat difcipulos, quib’ dcE-

221

U age! io verbum nûquam fadû eft. Decimaquarta ratio, Quod Cornelius accepto Spiritu baptiza-tus fit. Atqui fl hoc exemplum inftar generalis regu lx nobis elfe debeat,quid Eunucho, amp;nbsp;Samaritanis, rcliquis omnibus fier,quos prius Baptifmo facra-ri Dcusfibi voluit,quàm Spiritufuocos donate« Infulfcergo Seruetus, qui Spiritus gratiam ad temporis mométûalligat. Decimaquinta ratio,Quqd K rcgencratione dii efficimur. Sunt autem dii,ad quos fermo Dei faâ’eft.Ergo pædobaptizati nó funt dii, qui Dei fermonem nonaudierunt. Omitto quôd Seruetus,qui dialcdticam fibi fam audaefter arrogar, fyllogifmum vnum conficcrc nó poteft. Cæterùm vnde axioma illud haufit, Baptifmo noscffici deos’ Hoc tamc illi ctiam remitto. Sed in minori pudéda cftinfulfitas, quôd Chriftus deos vocet ad quos ver bum Dei faiftum eft. Scimus honorificum hunc ti-tulum ludicibus tribui à Prophera, quôd Dei perfo nam fuftincant in fua fundione. Caufam adducit Chriftus,quia diuinitusiniunftumeftillisgubcrnâ-di mandatum. Seruetus adEuangclii prædicationc id trabens, flagellum fibi cóficit quo infantes à Dei familia arceat. Dccimafexta ratio,Qród noua ge neratio eile nequcar,nifi vbi eft nouus homo.Nouus autem homo non fit, nifi per fermonem genitus. RefpondeOjQi^s Deus iècundü ætatisgradus ad fi-dem adducit, incorruptibili verbi ftmine regigni: fed hoc non obftare quominus ad imagincm fuam refingat qui nondum capaccs funt dodrinæ. Deci mafeptima ratio ex Legis figuris pctitur,Quôd ouis amp;nbsp;capranon ftatim ab egreftu vtcri oblatæfuerint

(U

in faciificiutti.Sèd quid fi rctorqucani,pritTiogcnlfä omnia fimul ac viiluam aperuerant.Deo Gera fuif-fej Qujd fl rurfus obiiciam,agnum oporruific anni-culum,amp; tcncrum maéiàriJ Vbi iam crit illud virile robur, amp;: plena perfedio, quam in Baptifir.o rd-quirit Seructus’ Decimaoólaua ratio eft,Quod nó poffit ad Chriftum vocari, qui non poteft a lohan-ne præparari. Quanquain auteni mihijfi vellem,liberum efiet fuum axioma Serueto negarc, de hac re tarnen nonlitigabo. Sit Gnè hoc generale, Iohannis opera præparari Chiifto difcipulosi Sed hoc in-feitè ad infantes trahi refpondeo, quos ante in gre* gem fuu cooptatChriftus, quàmdifcipuli effepof-fint,amp; quos pro fuisagnofeitnondum ab illisagni-tus. Decimanona ratio eft, Quia doceant Trifme giftus amp;nbsp;Sibyllæ non conuenire ßaptifmii nifi adul tis. Ergo pluris critTrifmegifti authoritas, quàrri Dei ipfius,qui Circuncifioncm ciufiiem renouatio-nis ac puritaris fymbolum, infantibuscommunem efte voluite Deinde quid prophanus expiandi ritus, quo vfsc funt Gentes, Baptilmo noftro affine habet! Ego verb fententias illas ex vulgari ,tritaque fuper-ftitionc fumptaselîe nondubito. Vicefima raticigt; Si infantes liccat fine intellcclu baptizare, Baptif mii à pueris ludentibus mimicc, Sr per iocum pofte ad-miniftrari. Quafi verb impofitio manuum, qua be-nedixitChriftus infantes, ad puerile ludicrum tra-gt; hi debuerit. An luforia res eft Dei promifTio, qua Id Deum fobolis noftræ foreteftatuüBaptizamus qui-dem infantes priufquam mente adoptioncm fuarrt percipiantsfeddumillos ingregem fuum coopta«

Deus,mcntcamp; confiüo carefe putandus non cft. Nos quoque, qui fœdus falutis,cotum nomine am-pleftimur,quos Deus nobis adiungit illius participes, non fine intelligcntiagratiam Verbo tcRatam, aquæfymboloobfignamus.En curScruetuspræci-piti furore in pædobaptifmum itaexarfcrir, vt nulla fccundum ipfumdcterior fit, magifque dtteftabi-lis Chriftianifmi prophanatio. Nihil enim prætcr-ca adducit, cur infantibus non conueniat Baptif. mus,nifiquódiplaBaptifmidcfinirio,qualisinScri pturis traditur,ad folos adultos periiner. Ad hoe pro bandum,quxcunque dcvfu amp;nbsp;cfficacia Baptiimi paffimlcguntur, incatalogumvnumcótrahir. Sed quum de Baptifmo nihil afterat quod non fimilitcr in Circuncifionem competere Legis Se Propheta-rum teftiraoniis probemus,vno verbo cuertitur rota prolixæeiusdifputationis congeries. Nam quod Seructo Circuncifio nihil aliud fuit quàm typus Se vmbraCircuncifionis nouæ quæ fit per Chrifti Spi ritum fine hominum manu: ex nimis crafia, Se rudi infeitia manat.Palhm oftendunt Prophetæ no minus fpiritualc fymbolûfuifie veteripopulo,quàm fit nobis hodie Baptifmus. Nec ftuftra Paulus earn honorificotituloinfignit, quódfuerit figilhimiu-ftitiæ fidei.Eiufdem notæ eft.quôd ita implctum ef-fc dicit illud Pauli,coniunä os hiific à Chrifio duos homines, nouum Se veterem, quum fimplex Pauli fenfus fit, in vnum corpus aggregatas elle Gentes cumludæis,vtiamfintquafi vnus homoinChri-fto, qui prius interpoCta maccria, non folùm procul diftabant, fedhoftile habcbantdifiidium. Addc

«4

quod codcm loco alibi fucarc contcndit fuum illud phantafma de carnis Dcitate,amp; Dcitatis in carnem tranfmutarione. Porro, mirum eft qui nimium ri-gidus infantibusefTe metuit ,quôd ad vfum externi fymboli ipfistam iniquum elfe. Pagina cni'rn5^7, nullos vel ex Niniuitis, vel Barbaris quibuftibet progenitos in futuram gchennam damnarc audet, quia(eius iudicio)mifcricorsDominus,qui impiorii peccata gratis fuftulit, nunqua adco rigide cos dam naretjàquibusnullaeftcômifta impietas.amp;quifunt innocentiftïmæ Dei imagines. Qujdhoc fibi vultî Quos in vlnas fuas tarn comiter rccipit Chriftus, Sc folenni benedidionis fymbolo dignatur, Scruetu» ab Ecclefiæ gremio excludit, licet innoccntiftimas efte dicat Dei imagines.Sed rationem afrignat,quód liberatione non indigeanr, qui pcccati nódum fuhr fèrui. Vndeautc liberos à pcccato efte probat’ Quia non fit feruus pcccati, nifi qui facit pcccatum. Verum femper ad cundem lapidcm impingit, quæ di-ftiniftaftintperucrfe confundens. Pcccati mancipia Chrift’ ex fcelcfta vita efte couincit, qui fe pro filiis A brahæ vcnditabant.Hinc probe,fatcor,colligitur, impios omnes, ac reprobos (e propria culpa ieruos peccato addicere. Sed ineófiderate Scructusinde in-iert nullos pcccati feruos nafei. Vndeenim natura fill 1 iræ ’ Vnde hæreditaria malcdiâio’ An ita arro-citer fæuirct Deus in fuas innocentifTimas imagi-nes’Cæterùm Seructus poftquam liberationcm infantibus fuperuacuam efte afteruit.Chriftum illis re demptorem ordinär,vtcorporaliter refurg.it à cor-porali morte Sc infcrnoiBaptifmum interea,quo in

«J

fpirituaîé vitam rcftituîmur, iîlis quadrare negat. Hîc obfcrucnt ledorcsquàm rcuercntcr de iuflitia Dci garriat Sevuetus. Immunes à culpaeffe fingit: innoccntiælaudemillis veiidicat.pag 587. Intérim cos adiudicat morti amp;• inferno,Hic fi more Scructi-CO ratiocinari libeat, nonne plaufibilis ci it in Deû qticrimonia, qui impiisamp; fccleratisignofeir, paru humaniter mifèros Srinnoxios infantes omnire-medio priuat ’ criidelem ctiam effe, qui gratis fcelc-ra hoftibus fuis côdonansjinnoccntiflimas fuas ima gines à morte non eruit? Quàm pulchrc fccum alibi confentiat, dicere omitto, quadam coitus fpccie diabolumefleintrufumincorumcarnem :vt fatis appareat fine vllo pictatisfenfu cum lufifTe. lam videre opcræpretium eff quodnam legitimii tempus Baptifmofuodeterminct. Myfterium magnü cfiTe dicit.quôd Chriftus non ante trigintaannos ba ptizatus fuerit.Excmplo cnim ciusnos cfic cdoâos, ante cam xtatem non cfTc quem latis aptum ad my fteriarcgnicælorum. Addit bancætatem ex Adamo,amp; Lege probariiquia fi cuti Adam tricefimo an-no natus cftjfic cadem ætate renaici nos deberc.N i-mis certe pueriliter de virili xtatc, ne dicam de my-fterio tam fublimi nugatur.Cur tempus illud Chri ftus expcdaucrit, fatis notum eft. NamBaptifmi inftitutio nonnifi ab Iohannis prædicationc cœpe-rat. Et verô abfurdum fuiflet doûrinæ præire, cuius appendix erat figilium.Trigintaannis Cbri-ftus,quafi priuatushomo delituit.Ad obeundâ fun-dionem fuamemergens,Baptifmo fe initiât.An legem aliis'præfcnbit, quorû longe difiCimilis eft ra-

p.i.

ult;

tio. Imô ne à dodoris quidem officio arcerc volute iuniores: tantum abeft vt viam illis ad Baptifmum præclufcrit. Qiwto cnim vitæ anno afeitum fuific Timotheum dicemusadmunus docendi, cui fatis longo poft tempore prjccipit Paulus vt fuam iuucn tutcmacontemptu afterat’Duplex affeitura Scruc to folutio,quód quû ab initio conuerfionis fuæpro-batuseffet omniû teftimonio, colligere liceat annü triccfimü cxccnifre.Quomodo igiturcumfui no pu det? Ante annû viccfimûquartum libro edito fe pro vnico oibis prophetaiadauit.Nuncprobari quem-piâ poffe negat, vt inter difcipulos cefeatur, nifi qui annis triginta fit fuperior.Scd cur ododccim anno-rû probari nô poflfet, qui à pucro facras literas didi-cerar, amp;nbsp;fidem propemodû eu lade imbiberat à matte fua,Sf auia Loidc’Puer in fide,amp; timoré Domini cducatus erat Timotheus, vita cius cafte amp;nbsp;honeftè côpofitafucrat-.nullâtamc pietatis,velhoneftxvitx Iaudc,authoreScructo,antc annos triginta confequi potuit.Non minus dcccnnio poft Timothei baptifiquot; mumprartcricrat,quum Pauluseum admonet vt fibiàcôcupifccntiis iuuenilibus caueat. Fadunim-ne id fuifteputamus, nifi adhuc à feruore ætatis vi-diffetefire periculum’ Ncc verô hîc vel libido venerea,vel aliæ carnis lafciuiæ notantur in homineab-ftemio, amp;nbsp;plus fitis temperato, vel potius auftero, vt Paulus ad bibendumvinum hortarieum cogatur. Quid igitur : Cel te hicfimplex eft vetborum icn-fus, vt ingenii calorem, qui in iuuenibus vt pluri-mû cbullir,grauitatc tcpcrct. Atqui excipit Scr-uctus, pucrum vocari lofuc poft annum quadrage-

firtiûjficuti amp;nbsp;Roboatn. Primo, hoc nihil ad Timo -thcum,cuius iuucntus noex folo nomine, fed ex ccr tiscircunftantiisprobatur. Deinde Seructus auda-cem infeitiam vbique prodit. n’mnavocant Hebrari robuftos iuuencs, aut viros, qnafi fclcdos, vcl cgie-gios dicas : hie bonus Rabbinus ncgleâo omnidc-Jedu, vocem illam in puerum conuertit. Sccunda folutio eft,in confequentia no trahi Timothei exc* plum, de quo prophetia præceftcrat. Quid fi ex op-pofitocontcndam,cxChrifti quoque cxemplolege pciuerle ftatui,quandovnigcniti Filii Dcifepara ta à nobis omnibus conditio fuiteAdde quod Baptif-mum non præccfTcrant illæ prophctix.Quai c xter nam, amp;nbsp;inuiolabilcm Chrifti legem, fi Scructo cre-ditur.tranfgreffus effet Paulus. Quidetiamde illo adulefcentedieet,quifoporeoppreffus ex feneftra decidite Conuencrat Ecclefia ad frangendum myfti cum pancm:adeft cum reliquis non ftatx ætatisvir, fed adulefces. Qiu prophetia nondum aptusregno Dei,in facrum cœtum intrufusfueiatiQ^d’an fru-ftra deinde Timotheum admonet Paulus,vt fc æta-tumrationiaccommodete luuenes, inquir, hortarc vt fratres : iuuenculas, vt fororcs. An quadragena-rias iuuenculas nobis confinget Seructus,ne Baptif. mus ad filiasDei natu minores effluateSimilitcr qua Petrus iubctadulcfccntcsfcnioribus parère, amp;nbsp;fub-cJfe, velimvt hie bonus finitor vtriufque ætatis fines componat. Aliquod certc intermedium tempus cfTcoportetiquiaabfurdc alios aliis fubiiceret Petrus vnius velalterius anni refpedu. lam illu-ftrior «tatum diftindio ponitur à lohanne, quangt; s.ii.

118

vtfrigidis Scructi nxniis obfcurari qucat,Scribo vobis patres,quia nouiftis cum qui eft ab initio.Seri bo vobis adolefcétcs, quia v ici ft is mal ignum. Scri-bo vobisfilioli,quianouiftis Patrem. Nonnevide-rnuSjVt 3 pueritia vfque colligat Deo filios, vt in fi-dei vnitatem cocant omncsætatcse Et certèquum locldeChrifti regno vaticinans.Spiritû Piopbctiæ iuuenibus perinde ac fenibus promittat, à primo fi-dei tyrocinioeos prohiberi plufquam abfurdû eft. Nec vet o quatuor filias Philippi, quæ adhuc domi cius educabantur.vctulas fuifte quifquâ fanus conii ciet: Spiritu tarnen prophetiæ dotatas fuifte Lucas teftatur. Quis ergoante annos triginta Baptifmo maturas fuiftedubitet’Perftat tamé Seruetus,quod ætas triginta annorû fit xtas aduba Chrifti, in qua doect Paul’perueniri ad verâ Filii Dei cognitionc, quü ante nonnifi puéril is fit cognitio,Ephci.4.Qiiis neget manu carnificis ad frangendâ huius beftiæ co tumaciâ opus fuifte? Fideles alloquitur Paulus, qui-busetiam feannumerat. Proficerceosomnesiubet, donee in plenitudincm fidei occurrant. Hic nebulo blafphemiæ fuæ vornitu,totius Ecclcfiæ Baptifmu dcleré conatur.Vt tarnen aliquandoex haccolluuie egredianfi obtineat lex S cruet i, quid mftêris omnibus fier,qui vigintiannismaiorcsante triccfimficx bac vita migrant?Mortalc peccatum.autbore Scrue to,ab annis viginti obrepit. Vnde neccftccft fecun-dam quoque mortem dominari : lauacro regenera-tionis cri pi nos ab exitio docet, ex quo mortali pcc-cato fumusobftridi.Peribitergo innumerahomi-nû turba, quæ morte extinguitur intra il lud deeen-

«J

niûxquia remcdiû.quodeorû malo ncccfTariu clTcdo ccc SeructuSjcrudelitcr idc cripit.Et adhuc crit quif-piam tam ftupidus,qui de vita futuraeum cogitafTc crcdat,quihumana£’fjlutistâfuerit prodigusjQuâ-quam certioiedocutnento,Baptifmû fibi oftcdit lu-dibrio c(Tc,cuius rccipicndi nunquam ab eo quæfita cft ratio. Quid hoc poi tenti eft, quü ad annum qua-dragcfimumfcptimû vixcritpifgligcrc tam diu, vel faltem omittcie quod ladabat ncccfTariu cfTc fàlutis ætcrnæ pignus’Verùmmihi abunde fufficit,relido homme,oltcdcrc qu-àmcrafTa fit, ac minime toléra-bilis dodrinæ impietas. Huic autc errori,quem pro inftitutabreuitate fatis refutafle mihi vidcor, anne-xumeft altcrû illud commentum, A peccari morta Iis reatu immunesefTe homines, doneeannü vicefi-mum excefTcrint.QuidJquu fœdæ libidines ante æ-tatem illâ maxime fcrucant, quum ad rixas amp;nbsp;cædcs vfque fæpc profiliant ododecimannorû adulcfcc-tes:quii furtis,pcriuriis, variifq; ncquitiis fc illigent: quum ad ebrictaté,amp;' omne luxuriæ genus fc proii-ciantiquû tunedenique maxime graffetur Dei cou temptus, nullü mortale pcccatum Seruetus illic re-peritî Hæceadcilliratio eft, cur ncmincm,nifi poft annum vicefimum catcchifmo initiari velit. C^afi inferior ætas vel pietatis guftû nô capiat:vel quia ex pers eft omnis malitiæ, difciplina opus non habcat. Vtrûquc arripit Seruetus. nam pag.565, Mofis tefti-moniûcx i.Dcuteronomii cap.cit«âs, ncgatfcicntiâ boni amp;nbsp;mali ante annû viccfimû contingere. Quafi Mofes paruulos nominans,quos Patres côquefti fuc rant prædam hoftium fore, omnes comprehendat p.iii.

«JO

qui nondum adannosviginti pcrtigcrant: acnopo tius vcl infantes adhuc à matrum vberibus pendentes dcfignct, vcl faltcm pucrulos nihi] adhuc præter lufusjamp;incptias cogitantes.A malitia veto,vcl mali feienti«! puros diccre,qui fallendi,fraudandiquc mil le artibus poller,cuius,obfccro.eft ftuporis’AÎibi au* tem proficiendi defedum obtcndit,pag.}72,quia in adolefccntia prima virentis carnis proccllisfubmcr fus fitillcdiuinitatis fpirit’,S:occuItus ignis ob mul tum humoré feexercrc ncqueat. Quam vana igitur crit Solomonis exhortatioJ Memento crcatoris tui tepoic iuuentutis tuæ, antequam veniant anni, de quibus dicas. Non mihi placét.Cætcrùm vt Scruc-to cóccdo nonnifi cxoricte boni amp;nbsp;mali notitia inci pcrcinhominibus adualc peccatii.quod mortis iu-dicioobnoxiosreddat: ficnimiaanteannü dccimu mall notitia vigere noego tantum affirmo.fcd ipfa qiioq; experietia plus fans demoftrat. Natural!, in-quit, rationc no cenfentur Deuad morte offcnderc qui ad talé hominu oftcnfim adhuc funt imbclles. Dignus certe tuit Seructus,cui turmatim oculos có-figcrct imbellcs ifti, S: innoxii pulli,quos tä benigne excufar. Sed quis illi tribunal crexit, vndc quod fo-liuscft Dci,iudiciü fibiarrogetJ Aneftille vnic’lc-gi{lator,qui poteft fcruarc amp;nbsp;pcrdcre.’Quo iure Papa ei Antichiiftuserit,qucdiabolica fuperbia fuperat? Vcrùm,Scripturæ tcftimoniisfefcdcfendit.Nâ De’ olim de ingrato populo pœnâ fumcns,nónifi vigin tiannismaiortsingreffu terræ Chanaanpi iuauit. Qualiseft ifta di.'ledica,à fpecic ad genus vniucrta-htcr ratiocinari ? Ego verb contra cxcipio, Quü in

• «JI

ipfà terra Chanaâ fumptafuitdepopuli fcelcribus vltio,ne pucros cjuidc fuifTe cxemptos.Et cercè Icre-tnias quü marrib’ comités fuifTe cxprobrat, vt ligna nefandisfâcrificiiscolligerét.eos à crimine minime abfoIuit.Scd quia tä ridicula fatuitas ferio exagita-ri no mcrctur, ad rcliqua träfirc fati’ eft. Vno tarne verbo monedi funt Icdores, nó ftctifTe per Scruetu quominus iocando amp;nbsp;nugando nó fblum cuerteret quiequideft religionisin mundo, fed politicû quo-qucordincm,rcdi diferime, vcrccundiä deniqueo-mnem ex bumanis mentibus delcrct. Reftat vlti-mapropofitio dcanimæmortalitatc. Odiofum crime,idco tumultuofcSeruetus obftrcpit.Sed quid rädern affertePerfidiam mihi obiecerat,quia dicat ani-mam velut mori,nó ante inftar carnis mortale efle. Oltenfa funt cius verba, quædctcrius aliquid expri-munt,amp; magis virulentû,quàm quod obiecera. Hoc fcilicct luftando profccit,vt laqueü fuü magis ftrin-gcret.Nücvltimum illiafylumcft,quódmor$infi-gnior dicatur fpintualis,vcl peccati. Quafi vero nó illic diferte carni animam comparer,quafi par fitv triufqueconditio. Hucetiam pcrtinct quod paulo poft fubiicit, Totam immortalitatc perditä fuifTe à primo homine,quafi morerctur nûquâ ampliusfutu rus: morti aute per i^da allatæ mederi Chriftü, quü acre nouu in nobisfpiras,naturä fua nobis cómuni-cat.Excipit fe aliter de animæ natura difTeruifTe.Fa-teor,vtnüquäfibi cófcntancuseft, in hacquoq; parte diuerfis locis tcmerc effutirc pugnätes iter fe fente tias,quales iftæfût. Animas in aehs ambitü difflari, pa.ijjiSt fcpulchris tcneriinclufas, pa.i4i.Ite infttü

p.iüL

cfTcDeitatis Spihtum animæ,S; tame ipfàm ciTc va porem admodü fragilem, qui in ambiente ira exha Lt,vt poft morte fit vmbra viuentis,nó verc res vi-liens, Dialo.i.pag. 228. Vndeapparetqualisexcius fcriptisnobiscmcrgatanimæimmortalitas.

Vltimæ claufulæ vtilis quidem cffe poffet, longa tarnen, amp;nbsp;laboriofa tiaótatio, fi de fingu lis capiti-bus vcHeiniuftum ad modum difTerere.In præfcntia inihi fatiserit,teftatumfecineleâoribus,quàmvcrc dixerim,nullam doótrinx partem non fuiffe impiis Scfueti commcntis inquinatam.Dixi in Libero ar-bitrioPelagianum cTc.Vt crimen retaliet,vocat mc Simonismagi difcipulum.Deinde Apoftolos, om-ncfqiievctuftosdoótores ad fui errons fubfcriptio-nem aduocat. Mihi nó noua defenfio quærenda eft, quû liber meus antcannos decceditus aduerfusPi-ghiiLpinidas omnes iftas calunias luculentc difeuf-fcrit.Nâ ülic ex profelTo ageda fuit caufa,ad quâ me Seruetusreuocat. Quàmdextre fucrim defundtus, prædicare non cft meum.Sic quidem me fàtiffeciflc confido, vt vOrbum addere nccefTe non fit. Nunquâ interea (c purgabit Scruetus, quin Pclagiu nobis ab infci'is exciter.Et tarnen quod faóturü me ncgaucra, paucis verbis vanitaté hominis refutabo. Quid de feruo arbitrio feripferim, nunquâ eum vcl primis labris guftafTe inde patct,quôdco tcn’c,{êruum arbi-trium tfie colligo,quia Deus agit in nobis.Hoc axio ma vndchauferit nefeio. Mihicertenunquamve-nitinmentcm,amp;.àmeadocendi rationeprorfusa-licnumeft. Ipfe intercaad fuam Deitatcm rclabi-tur, vt oftendat heminemnô fimpliciter à Deoagi:

fed quatcnus Dei portio eft, fèipfum libera potefta-te agerc. Et ne quid ad ignorantiæ cumulum défit, farraginem fuam dcnuo inculcat de generali infpi-rationc, qua tarn vcgctâtur vituli, amp;nbsp;bird, adeóque arbores amp;nbsp;plantæ, quàm illuftranturhumanæ mc-tcs. En qua vindiâa hominé manumittat ex ferui-tutQ peccatiifortè quia audicrat Romanos olim vel pilei rotatu,vel corpus ipfum ter vertédo,fcruis fuis libertatem dare folitos,b uius ceremoniæ loco ad li-berandum hominis arbitnum cerebri fui vertiginé fuppofuit.Adde quód,dum peccato vitiatam cffe,amp; corruptam hominis naturâ Scriptura docet, ad fo-lum corpus hoe reftringitur à Scructo, vt anima ab omnivitio pura fit.Nam hoc illi caro fignificat,fub qua tarnen totus homo quantus quantus efl, eópre-hcnditur,p 'g.577 .Hinc fit vt peccato originali neminem damnari puter,quemadmodum paulo ante expofuimus, amp;nbsp;repetit pag.720. Obieccram ipfum iuftitiæperteftioné vnà cum Catharis, Nouato, amp;nbsp;fimilibus hærcticis ftatuere: mentiri me refpondet. An mentiar.ex re ipfa iudicent leótores. Poftquam pag. vÇi Chriftum fubftâtialiter à morte refurgédo innouatû efie dixit, pagina fcquente didu nefas effe pronûtiat.Chriftum aliquid fpirare quod nobis CÓ-mune non fit,quum le totum nobis communicct. Hoc modo deftrui variam donorum Spiritus diftri butioncm,referre nihil attinet. Vnicuique dari gra-tiam fecundum menfuram donationis Chrilb non modo teftis cft Paulus, fedfidei fenfus didat, amp;nbsp;propria experictiadocct. Chriltû Seruetusboni quid-quam fpirarc non vult quod non quifque noftrum

*Î4

in folidû rccipiat. Hoc fie ni videtur nonûtis liquidum efTe, vcl fi rmum, agedû quicquid eft ambigui-tatis tollat ipfe Seructus. Epiftola duodccima hoc argumentum,data opera tradâdû fufcipit.Hocpor-rô exordium eft,Q^m doceo quibufdam vclut fx-cibus feper efic admixta opéra, vt foeteant corâDeo, lî ad rigidû examc voccntur,mc in Spiritû blafphc-marc dicit.Quû doceo nufqua pofie inueniri perfe-dum Dei amorc in tcrra,quia caro côtra Spiritum concupifcitidodrinx Chrifti contendit hoc palàm cfTe aduerfum. Videmus vt fingulis operibus exadâ puritatem vcndicet,qux fuftineat extremü Dei ri-gore. Deinde vt neget carnis côfliduimpcdiriSan dos quominus Deum toto corde, totifq; viribus di-ligant.Facertat igiturc medio pcccatorû rcmiffio, fi pcrfcdamiuftitiâopponere Dco licet. Proiêquitur Scructus,ododecim Scripturx locos rcccnfcns, vbi fidelibus perfedio tribuitur. Curnon etiâcx Veteri teftamento totidc,ficut potcrat,protulit(quo tepore negat Spiritu regenitos fuifie homincs)nifi quia ve-ritus eft ne hoc modo fine Spiritus gratia conftarct iuftitix perfedio? Quid tame contineât loci ifti vf-dcndûeft.Corinthios hortatur Paulus,i.Corin.i.vt perfedi fint. An cos proptcrca in gradu pci fcdionis collocat,ac non potius fe cuperc oft édit,vt tota vita ad perfedione aipirct? Omitto quod ad fymmetria corporis alludcns Paulus mwfair/^fdicinquafi con-cinne aptatos.Secundo ciufde Epiftolx cap.Gpicn-tiam fc loqui dicit inter perfedos.. Sed quu tales rult; dibus amp;nbsp;pucris opponar,nihil aliud qu.am inregritas notatur.Nam ita voce Hcbraica reddideruntGrxei

intcrprctcs.Sic dccimoquarto eiufdcm Epiftolæ,cx quo Seruetus tertium teftimonium petit, admonet vt fint fenfibus perfcdi. Quid auté hoc fibi vult,nifi vt {yncetoiudicio,rc(âaque intelligentia præditi fint’SccundæEpiftolæ 15, ad fedandam pcrfeâio-nemCorinthioscxtimulat,camque à Domino i-pfis precatur. Inde colligit Seructus fub carnis in-firmitate, nos tarnen efie pcrfcdos. Ephefiorû fexto perperâ in vcteri tranf latione legitur, Vt poffitis in omnibus perfefti ftarc:quii prorlus aliud fonct verba Pauli,népe.Omnib’ pcradis,vcl confedis.Hinc Scrueto pertcda iuftitiæ puritas. Coloflcn.i,in hoc ftudium le incûbetc Paulus dicit vt omnes exhibeat perfcdos in Chrifto.Quafi verb non ideo fit hic co-tinuuspiis dodoribus labor,quianunquâ in hac vita abfoluitur perfedio. Item4.cap. Epaphrâanxic precari dicit,vt lient pcrfedi,amp; cópleti in omni vo-luntate Dei.Atqui fupcruacuafuifietEpaphræoratio,fi iam tunc perfedionc adcpti forent. A po ft ol us ç.ad Heb. cap.perfedis dicit cogruere folidu cibum. Quis non ftatæ ætatis viros ita vocari intelligit? HincrurfusSeruccoillibataiuftitiæpuritas. Sexto cap.ad perfedionem ferri iubet fideles.Hine probat Seructus pcifedionis fcopii attigiflc. Quia 7. amp;nbsp;10. cap. Euageliumdiciturad pcifcdionem adducere, in medio vitæ curfu cam conftituit. Qiiia ÿ.capite, Legem negat perteftos redderc fuos cultores, colligit Seructus nihil in Chriftianis efic maculae.Capi-tc 12, Sanótos qui mortem obierût.perfeftos vocat. Hæcpcrteftio ad prælenrc vitain à Sei ucto tranlfer tur.lacobusji.cap.fideles adpatientu hortatur,qu3Ç

tj«

perfcda cft viKus,vf fint pcrfcdi,amp; intcgri:ob hanc caufam Seructus omni næuo cos abftcrgir. Tertio capitc dicit, Siquis lingua non peccet,cum demum pcrfedumcffe. Quum tale exemplum nufquä proferre liceat,quafi tarne diuinæ fintomnium linguæ, Seruetus dici perfeftos cótendit. Perfeftionem Petrus cap.nfuæ Epiftolæ commcdat, nempe vt ad eä cnitantur filii Dei. Hine colligit Seructus,iam adc-ptosefie. Iohannes fua:Epi(l.cap.2, in hoc fitaeife pertedam Dei charitatem definit,fiquisferuat cius fermone.Item4,fi nosinuicemdiligimus. Seructo indccmanat pcrfeftio,qu£E omnes carnis fordesab-oleat.Subiicit cótinuo pôft,quod Paulus Philipp.5, nbsp;nbsp;'

fe perfedum amp;nbsp;non perfectum docet, ita deberc in-cclligi, quod fuerit non perfedus, fi Refurredionis gloriam fpedcsiperfcdus veró,pcrfedionedonorü Chrifti. Vt intada permchuiusdogmatis impietas maneatjiam tarne vidor euafi: Seructus autem fœ-dæ impudétiæ conuidus iacet.Negauit fe Catharis, geCxleftinis fimilcm,quorum errorem pleno orc i-pfum crepuifie oftendo. Atqui perfedio in hoc mû-do erigi non potcft,quin ex duobus gratiæ amp;nbsp;falutis per Chriftu promiffæ capitibus, altcrum deleatur. Hæc fumma eft Noui teftameti, quod Deus Legem fuam in piorum cordibus infculpet, ncque iniqui-tatu recordabitur. Vbivero nulla eft refidua iniqui-tasjfruftraeius remiffio promittitur.Qifia dixeram. Legem Dei fic ab ipfo abolcri, vt fuus cuique afflatus fit viuendi régula, mcitcrummendaciiaccufat. I Iurencaniniuria,facilccx breui verborumeius rc-citationc ledores agnofeent .Epiftola viccfimatcr-

^7

tia ex profeffo contendit,Legem nonnifi ad tempus datam.Excipiet forte quifpiam ex eins fautoribus, hoc nihil à Pauli difto diferepare. Ego verb vbique quod Paulus doccr, profiteur, non modo abrogatas cfTc cercmonias Chrifti aduentu.fed iugum feruitu-tis folutumcfTejfublatam quoquemalcdidionem, quam Lex omnibus tranfgrefibribus denutiat. De-nique qualis fit Legis abrogatio, cum aliis plunbus locis,tum inmea Inftitutionccircitcr fincm tenii capitis pcrfpicue docui. Sed hie phrencticus carhi amp;nbsp;terram turbat,quia regulam bene viuendi in Deca-logo præfcriptam, foluto malediftionis rigore, x~ ternam cficdicimus,idcóqueIudxisamp;Gentibuscó-rnunem. Quid autem Legis doétrinæ opponit Ser-uetus’nempe folum Spiritus inftindu.Cui refpon-det quod alibi dicit pag.p^» quod Lex Chrifti non indigeat externo modo icribi, nec per Papæ dccre-taiquia fit Lex cordis amp;nbsp;fidci,cuius rationc efficimur theodidafti, dum Patre trahetc Chriftum difeimus. Conuitia fua, vt volet, in acrem iaculetur Scruetus, modo palam fiat,nihil ci non verè fuifte à me obic-dum.Si cxcipiat quifpiam ex cius difcipulis,paruni referre fcriptamne doftrinam vitae hominum prac-ficiat, an intcriorcm Spiritus dudum: acritcr repn. diandaefthæccauillatio. Nihil vcl fcripto,vcl voce præcipit Deus, quod no intus per Spiritum didet, fatcor. Sed quia nihil procliuius eft quam homines pro ingenita fibi vanitatc,amp; lafeiuia hue amp;nbsp;illue dû labi, Dominus Legem fuam confultofcriptamcx-tare voluit,quæ nos ad fincm vlqucmudi intra cer^ tos fines contincat. Etfi autem Scruetus in fpeciem

fncnarc vidctur prauos carnis afîcà’,amp; In oblcquiü Spiritus cogère,alibi ramen peftifcrum quod occul tat virus crumpit.Nam in Apologia ad Melandho ncm,pag. 719, Tuo,inquit,pfcudoiudaifmi vinculo omnia nobis triftifTima facis,quum Prophetæ om* nes, amp;nbsp;Angeli gaudium amp;nbsp;lartiriam in Chrifto fem-pcr annüticnt, Scmuliebribus pauoribus vbiquctc-ipfum tcri icas.Quam fidelirer in hoe incumbat Mc lanâhon, vtdiuini amoris fiducia confeientias cx-hilarct,quàm magnifiée giatiam Dei,qua pacantur ac ferenantur mentes noftræ,cxtollat,non difputo: notacnim ÿc probata eft piis omnibus fingularisc-ius hac in parte dexteritas. Qua ergo lætitiæ dodri-nam in co dcfiderat Seruetus, nifi quæ ex animis o-mnemculpæ, amp;pœnarûfcnfumexpungat? Itaque muliebrcs vocat pauores, qui nos ad timorem Dei, ad folicitam 8f cauendi 8f precandi curam experge-faciunt. Qnas fibidelicias fecerit,hoc eftquam fua-uitcr excuftoDiuini iudicii metu lèfc demerferit in fecuramindulgcntiam,quifquisnonpcrfpicit,eum fponteexcutiredico, Q^od pofteaadiunxi chmen filentio tranfmittés, quafi aperta confcffione agno-fcit.Et certe in eo Thralbnicc paffim cxultat,quód neque promiffioncs refpiciat fidcs,ncq;ab illis pen-deat,Pag.52Ç.Promiffio, inquit, non ncceftarió exi-gitur vt quisiuftificctur, quâquâ earn femper exigi plcriquc hodie contendant. Afylum habent ipfuni Abraham. Atveró Abraham non idco iuftificatus eft quia de promiffionibus fermo erat, fed quia De’ loquebatur cui credidit. Et in co iuftificationé vitae confiftcrc pronûnat,ac vitam ipfani,fiuc quid pro;

n9

mittat Deus,fuie non. Oftcndit hic vnus locus Scr-uctum.quivbiqucmagiftrali fupcrcilio iaftatfibi vni conftarc rcdam fidei definitionem, nunqu.â te-nuiÛccius principium.Fidcs, co authorc, nullâ pro-miffioncm rcquirit,vt hominem iuftificec,ac falucé illi confcrat.Hîc non difputo.fitnc fidcs,quû ad Dci minas contremifcit pcccator. Altior vertitur quæ-ftiojin quo fundata fit fides, quæ amp;nbsp;mater eft picta-tis,amp;nos Dcoconiungit. EamSeructusàDci pro-miffionibus aucllit, aefi generali obiefto,vt loquû-tur,contenta foret. Satis eft illi,Dcum loquutû efic, quanuis nihil promittat. Non iam dico nullo vn-quam fidei guftu fuific imbutû qui fie loquitur, lêd bruto contemptu de myfteriis Dci fabulatumcfie. Quæritur quifnam ad Deum nobis acceffus pateat. Si expendimus quid in nobis fit, necefle eft vt mor-tiferum horro rem nobis incutiat eius maieftas. fugict ergo Dci prxfcntiam totum humanum genus , donee cum gratiæ fuæ teftimonio nobis afful-geat. Quis cnim Deum fibi propitium fore confi-dat,nifi ex eius orc de paterna eius bcneuolétia cer • tior fucrit faftus e Digni fumus omnes, quos male pcrdat.Ipfc verb fc nobis hofte effe dcnuntiâs.maîc-didioni nos fubiicics, cit.anfquc ad tribunal fuû æ-terna: mortis rcos,annonhorribili modo in nos tul-minât i Seructus audafter exurgit, nihil metuens, quanuis nulla eum promiffione gratiæ Dominus fubleuct.Quis non fidem banc, cuius inani iadantia fupcrbitjCyclopicam fcrociam tfle vidctjRidct et i â pueriles noftros tcrrorcs, vt ipfc quidem iudicat: quia nul^um nifi in gratuitis Dci protniffionibus

gt;40

afylû repcriamus.Annótrepidaretipfè nobifcum, fiquando in mentem il li venifTct Dtum fore mundi iudicé'Qj^um ad Deü accedimus,inquit Apoftolus, crcdere oportet quód rem un erator fit quærcntibus fc.Nunc quü nemo illi confiliarius fuerit,vndc ifla perfiiafio, nifi cx eins promiffione? Atquchuius rei fua cuiq; experientia fidclis magiftra en t.Cætcrùm vt Sci ipturis definiatur hæc quæftio,tenendum eft, ex fœdere Domini tanquam ex fonte oriri fidem. Infocderc porro fempet gratiæ promiffio inclufa cft.Quarc ex prim is Theologian rudimentis eft mu* tua inter fidem amp;nbsp;promiffioncm relatio. Nc lógius vagemur,tcnendumcft nobis exemplum Abrahx, quandonon fruftra Pater fideliü vocatus eft Abraham.Seruetus idco iuftificatum negat, quod vllam Dei promiffioncm amplexus fit, Quid autc Mofesî Dcum Abrahæ benediâionem pollicitû efle refert: imo tunc dccima vice aut circiter loquutum efte, vt quodpriusdc paterno fuo fauore teftatuserat, melius in cius animo lànciret. Accédât ctiam Paulus clarior intcrpre$,aclocuplctior. Hiccertc fidem A-brah.T .à promiffionc non feparat jcuius verba funt, 4.ad Romanos cap. Ad promiffionc Dei non hæfi-tauit diffident ia: led loboratus eft fidc,certô perfua-fus, quod qui pi omifcrat,potcns effet etiä præftarc. Videmus vt Paulus fidem Abrahx minime fufpen-dat vel à muta aliqua vifione,vcl generali voce Dei: led earn in promiffionc ftabiliat. Sic Stj.ad Galatas cap. fidem Abrahæ cómendans, ter nos ad promif-fionem reuocat, fine qua nihil omninoeft fides. Si-cuti eiiaxn 4adRomanos cap.lätisaperte teftatuf

Mt

bis vcrbis,S i exLcge cfthæreditas,cxinanitaeftfideygt; amp;nbsp;abolira promiffio. Si cperummentis nitatirr fagt;. Ills noftra,Paulus admonct no modo nikil tore cerium, vcl ftabilcjfcd totacius fide prorfus concidcre. Vnde hoc probate Quia fcilicec abolira fit promiß fio. Vidcanr Serueti difeipuli quomodo fuum rtia-giftrum Paulo concilient. Nam, illo authore, pro-mifflone collapfa,maner ramen firma amp;nbsp;reda fidesl imo non expcdatdumvllumamorisrui fignom o-i ftendat Dominiis,fed pofthabita eiusvoli]ntate,fans habet confufe loquentem audirc. Hie vero fimulao labafeit promiffio,fidem euanefcerc docer.Itaque i. ad Ephcf.cap adoptionis Spiritum.quo filii Dcief-ficimur.promilfioni alligat, hoc epitheto ipftim in-fignies,quod fit promiffionis Spiritus. lamquti fides frudus fit Spiritus,dusnaturæ repugnare pal^ eft quod Seruetusinducitdiffidium.Eademratione 4.ad Galatas capite dicit nos promiffionis effe filtos fccundum Ifaac. Vbinunccrit hatreditas Serueti, quum fola promiffio nobis ianuâ aperiat regni cæ-lorumi Similiter j.ad Ephefios cap. fpem nonnift à promiffionemanarc oftendit, ideóque extraneos efic .à fœdere Domini, qui in cius promiffionem na rccumbunt.Eodc modo vt nobis conftet fpes artcr-' nac vitæ,2.adTimot.4,nos in promiffione cótinet. Primo ctiam cap.ad T itum, non fimplicitcr repo-fitam nobis in carlo falute cfiTe dick : fedvt feiamus ad nos pcrtinerc, fimul addit ab co efte promiffam qui mentiri nequir.Atqui Seruetus Epift.io,mc ac-cufat quod pcrtinaciter defendens, neminem fine promiffione iuftifican pofte: Chrifti fidem callidc

«4»

diflîmulcm.Q^d hoc rei eft; An apparuit ra un do ChnlluSjVt Dei promil'fjoncs cxtingucrctfMihi vc-ro longe potior eft Apoftodi authoritas.qui Roma-noruth 15, miniftrii Circûciûonis effcdicit ad pro-miffioncs implcndas quae Patribiis data fueranr.Il-luftnorctiam extat fcntcnriaz.adCorinthios primo,Quod omnes Dcipromiffioncs,in Chrifto ipfo funt Etiam Sr Amen. Paulus,vt nobis the Gur os gra tiæ Dei perChriftum allatos cxplicct, totam eius virtutem,totumqucofficium Deipromiffionibus indiuiduonexucopulat. Denique totam Chriftifi-dem xdificat in promiffionibus,fine quarum neglc du.fecundum Scruetum,Chrifto non rite creditur. Atqui Paulo concinunt omnes Sanûorii voces.Hâc Zacharias caufa oblatx in Chrifto falutis affignat, quia loquutus fuexat Deus ad Patres.Dei mifcricor-diam cxtollcns bcata V irgo.ad fœdus,Sr promiffio-ncs rcfpicit,finc quibus vt abfeonditus cftDei amor, ita nulla falutis cognitio pcrcipitur.Idco Simcó exhibitum Dei Salutarc cancns,ab codem fcopo mini medefledit. Deniquehie primus eft in fundameto fidci noftrx lapis, foedus quod olim cum Patribiis Deus pcpigcrat,nunc in Chrifto ratum cftc,Sr com-plctu. ErgoScructusfide Chrifti.aprornilfionibus difccrpcnsjiion minus atroccChrifto facit iniuri.i, quamqui fuisveftibus nudatumflagcllarût. Dicit Scructus,Chananæâ mulicrc,vcl alios quoflibct lo-lo Chrirti afpcóiu propter miracula illi credetes fu-iftc iuftificatos, ctiâfi de promiffionib’ nihil vnqua audincnt,quia fc Chriftus faftis dcclarabat cfic Dei Fili Û: q uod crcdcntcs fal ua bat,ctiamfi effent S cy thx nullaniproojiffionchabcntcs. Verum Scructus ló»

»4»

gc alium Chriftij pirtgic,quàm qui nobis à Pro pliera lefaia ddincatus fuit cap.ç;, Scictia lua(vcl noti“-tiafui:vtriiqiic cnim legi potdf) iuftificabitmuitos, ipfc iuftus mcus.Dcxâorc ccrtc illic Deus nobis præ ficit fuum Filium,vt nos iuftificer. Videtur tanden! hucdcfccndcre Scruetus, quuniEuangelio cicdeie dicit,qui voce hanc recipiunt,Hic eft Fdius meus di Icâusjn quo mihi cóplacui.Scd quomodo inter fc côucnicnt ifta duo,fumeefe nudum vinutis afpcdû in miraculis,amp; requiri voce loqucntisTidcScythis omnis dodrinx ignaris amp;nbsp;cxpcrtibus,cû Chritti di feipulis córaunem cffceEt tame duo irta placita Scr uctus fimul cotexit.Cxtcrùm vt de re pugnantia tâ deformi filcam, plus fati» abfurduni elfeius cônicn tum,quôd vox ifta Patris nihil nobis promittit,fcd tantum déclarât quid fibi placeat. ItcrüChriftum vero fuo ornatu fpoliat hic carnifex, quafi virtutc omni, amp;nbsp;diuitiis vacuus ad nos prodirct. Née vero aliunde quàm ex loco prxfenti refutatio petéda cft. lubct Pater audiri Filiû. Nonne ita amp;nbsp;docedi partes ci iniungit,amp; nos ad doCilitatc inftituit,qua: genui-na eft ad fide præparatio î Nunc vidédum an Chri-ftus nobis creatus à Pâtre doótor obmutucrit.an vc ro ita loquutus fit, vt nibil promitterct.Imô bac de caufa Paulus Euangelium appellat Verbum fidei, quia in CO nobis ad viuumChrifti gratia cxpnmi-tur. Et ccrtc omnib’ formidabilis Chrifti maiefias in miraculis fuifict,nifi fcnfilTcntDcum Pattern il-lo Mcdiatorc fibi elfe propitium. Vndc autc conci-pi bxc perfuafio potuit nifi ex verboî Née cft quod ■obftrcpat Scruetus,iuftificatos fuiffe N iniuitai,quia q.ii.

*4*

Deo crediderint nihil promittenti, fed potius exitiü minanti.Atquifi fatcturmifTiî illis fuiffelonâ, qui ad pocnitétiam ipfos adducerct, concédât fimul ne-ccflccft fuiffc gratiæ Dci prxconciHæcenim Icgiti-fnacftdoccndx pœnitentiæ ratio, quod Deus iiolit mortcpeccatorisjidcoquc bénigne,amp; cômiter perdi tos omnes ad le inuitet,vt côucrfi viüant.Tenendû cnim memoria cil il!ud.Plalmi ip.Apud treft pro-pitiatio.vttimcaris.Quofignificat Dau'id,fieri nun^ quam pofte Vt animum adiieiant homines ad cultû Dcijfcquc ineius oblcquium addicant,donee mift-ricordem fibi fore concipiant, ac propitium. Cor-nclium,amp; altcrum Centurionctn nobis obiicit Scr-uetus,quorum alter à iuftitia,S: bonis operibus lau-datunalterius fidem ira cflcbratChriftus,vt neget fe tantam vidiftc in Ifrael. Sed non cogitât hominem Gcntilcm.quumdiu in ludxaverfatus foret, picta-tisnidimentis fuifte^imbutum, vt Ghriftüm ex Dci promiffiorubus Mediatorcm apprchenderct. Gor-nelii ver?) exauditas fuifte prcccsLucas tcftatiir.Prc cari autc quî potuit,nifi fide dircélricc? non illaqua fomniat Scruetus,fedquæcx Dei promiffionibus nafeitur : quemadmodum loquitur per Propheras, Dfcam illis. Vos populusmcus:amp;.’ ipfi viciffim dieet mihi,Tu Deus noftcr. Videmus ergo vt inuocatio-» nemordinc præccdat promiffio,ac Domin’ gratuite fuo fauorc nos præuenicns,oshobis ad orandum aperiat,ficutdicitur Pfilmo v, Multitudihc miferi-cordiæ Dci fretus ingrcdiarciustcmplum.Seructus verô no modo calcata promil'fione fuperbe irrûpic, fed nobis ctiam oblatrat, quod Deo profeiamus m medium ftias promiffioncs, vt ft erga nos veraeem

»4T •

prxftct. Non pudcf vosjnqult, Deum A'obis faccré dcbitorcmïNoï veró quamDeus pronUttà fidUtia/ nobis intrépide fiimimus.Ncc dubkam^sfamilià-’ riterex ver bi fui præftripto ageic. Satida eft ilia prxfumptio, i-juæ ita exurgit,vt præeuntem fequa-tur Deö.Necetiam Paulus aliutnritcprccandi mo-' dumvclfciuitiple , velaiiis tradidit. Nam Ephcf. j.cap,quumdicitnoshabei'caudaciain inCbrifto, amp;nbsp;acccflum cnm fiducia per fide eins : fatis déclarât nullos rite ad Deu accedere,nifi quiteftimoniogratis eins inftruóM Icexaudirum iriconfidnnt. Similis eft altcrius loci fpurcitia,pag.5p,Qni excrcct mi-fericordiam in proximum,ctiam Samaritanus, illc iuftus cft.Aducrfarii quidam hodic nolüntcócederc Samaritanum iliumefleob mifèricordiâ iuftifica-tum, fed fuis promiffionibus aliter ludût, quas vbi-que rcquirunt.Non folùm Samaritanus illecôuin-cit cos, lêd amp;nbsp;publicanus, qui ncc promiffioncs,ncc Chriftum feiens quûoraretDcumfibi fore propi-tium, iuftificatus eft. Videmus vt elatis in fublime hominum mcritis,Deum illis obnoxium faciat.In-terim ftultæ confidentix nos arguit,quôd fidelem i-pfum crcdamusjdû le nobis obftrinxit,non aliquid à nobis fumedo, fed omnia gratis polliccndo. Mox addiuerfum excmplù tranfilit.Ncquecnim meritis quicquam Samaritanus impctrat/edbumilivenia: deprccatione.Sed quis cacodxmôin aurem Serueti boc fufurrauit, ilium nefcifTe an vlla effet Dei pro-miffioi Quin potius, quumexauditus fuerit.in fide oraffe colligimus. Porto certû eft illud Iacobi,Qui orandobxfitatjfimilcm efle flaôui maris qui à ven

q.iii.

i4lt;

to circûfcitur, idcóquc non cfTcfprfandum vt quic-quam à Domino accipiat qui talis cft.Iam vnde ilk ccnitudo,nifi ex Dei promiffionee Nihilcnim minus feicdum,quàm vt Dcumfibi hommes propria imaginationc obligée. Sed ego in rc tam perfpicua iâ nirnis prolixus fuifTc mihi videor.Rcftat vt bre-uiter dfmonftrc,quàm verc conqueftus fucrim, la-.bcfaâart ab ipfo gratuitâ fidei iuftitiam. DeCa qui-dem lyluacfTct huius arguméti tfalt;9-atio,amp;.’ quæ integrum volumen abfumcret.fi veilem fingulascius partes excutere; fed mihi fans erit fummam tantùm attingcre,vnde,quàm peftilens 5f deteftabile fit Ser-ucti commentum.dclibéc lcdores. Libro z. de Lege S: Euangelio,pag.^27,S.' nouem fequcnnbus.hoca-xioma fumit,Quôd Patres fub Lege opcribus iuftt-ficati fucrint. Ad id probandum teftimonia conge-rit,in quibus mentio fit iuftitiæ Legis.Ego auté vno verbo rcfpôdeo, nihil efle controuerfiæ,quin perfe-âam iuftitiam Lex in fe cótincat.Quódaiitem ex ea nemo iuftitiam confequitur, nô dodrinæ vitio, aut defeâu,fed carnis infiimitate fieri teftis eft Paulus 8 ad Romanos cap.In Lege ergo oftendit Deus qux-nam fit iuftc viuendi ratio. Sed ftultc intert Serue-tus, Legis obferuatione iuftificari homines.Infiftit tarnen in quxrendis probationibus: quod oculi Do mini fuper iuftos,amp;.' facictes bonumiquod beati fine qui faciunt iuftiti.â omni tempore: quod iuftitia eo-rum maneat in ftculu lcculi,qui difpergunt amp;nbsp;dant paupcribus. Hxc omnia in fe veracifefateonfed vbi ad homines vet urn eft, quia nemo in folidû prxftat quod iubctur,reosomnc$ fieri tranlgrcflionisdico.

»47

Scructo non eft impoffibilis obfcruatio Lcgjs;t]uia dicitur lohâncs vcniïTc per via iiillitiæ. Qtiafi vcro fide negemus iuftificari opera, vt iuftitix honorem obtincantcorä Deo,amp; a pud homines Quaquam c-nim fl ad rigidum iudicii fui exanaen Dominusvita noftra cxigat, omne os obftrui ncccfic crit: quia tarnen tâquam fi i i is igno{cit,hiiK: opcribus per ic in-iuftis gratuitam iuftitiam ex venia impuur.Vcrùm Scruetus, vt foknt ifti Cyclopes etiam inter media fulmina fterterc, quid paterna ilia Dei indulgcntia fibi vellcr,nunquam cxpcndcrc dignativs eft. Itaque vnum illud arripit, iuftitiam aliquam fäöorum in Lege laudari. Addequod inaltero quoquehalluci-natur,quôd ex fingulis faóbs iullitiam xrtim.-t/.Zc-lus Phincesfuit iulhtia. Obftctricum vinus in fcr-uandis infantibus fuit iuftitia.Rahab mcrctrix fer-uatis exploratoribus iuftificataeft. In Rechabicis abftinentia vini hut iullitia-Atqui mi(cr,quid Deus vtrinque pronuntict,non attedit. Vitamcnim non vni,vcl alter! opcri promittit, fed totam Legis obc-dientii complcditur.Qui fecerit hxc,viuct in ipfis. Qui autem vnû Legis apicem fuerit tranfgrefruSjin cum incumbitccrtamalcdichOjfecundiJ illud,Ma' Icdidus omnis qui no permaferit in omnibus qux Icripta funt.V idanusqua turpiter in ipfis rudimc-tislapfusfit Scructus.Intereaillam Legis iuftitiam, qua etiam fecund urn ipfum gloriati funt Gndi Pa-trcs,ad nofti urn Icculuin pertincre negat, quia folii nobis licet Chriiti fada narrare, qui omnia opera pro nobis opcratus eft Legem implendo pro nobis, quum non poftemus id prxftarc. Carnali populo, q.iiii.

748

ficuti Dauidi,Ezcchix,Nehemix Iicuit in fuis faóhis gloriari.Nobis auremnon licet,nifi in cruccDomi ni noftri lefu Chrifti,quia propter tâta beneficia Turnus in perpetuumeiusfadi debitorcs,amp;fcrui,fc-cundum illud.Serui inutiles fumus. Primum quac-ro,nihilne Deo fandi patres dcbcbant,vel vnico iure crcationis,vt efferre fuas iuftitias libere anderen« Cuius pbrenetidis hoc fuit, humanum genus vfque ad Chrifti aduentum à Dei fcruitute abfolucredam videmus vt gratiam redemptionis per Chriftum panæ,ad noftrum feculum bis impie reftringar. Nam fl ad veterem vfque populum fpcdaret,fuifiet Deo ipfc quoque nobifeum debitor. Atqni vcl vnus Dauid omnium nomine,totius veteris Ecclefiæ fi-lurem à tarn indignis Serueti calumniis vindicat. Ne intres iudiciu cum feruo tuo Dominc,quia non iuftificabitur in cofpedu tuo omnis viuens. Quam multa eiufdcm generis fubindc in Prophetis tefti-moniaoccurrant, vndeperfpicitur nihilfibi aliud rc’iquumfecifre Sandos,nifi vt in fc ipfisdefperaii, ad Dei mifericordia confugerenr,abudein mea Infi itutioncdocui. Ncc longa rccirationc nunc opus cft,quando vno Pauli dido tota lis dirimitur.(^u iuintiam hominû in gratuita peccaroru remiifionc confificrcdocet,nona Petro,ncclohannc,necfuis collcgis probationé petit,led à Dauidc; quia bcatos pi onuntiäs,quibus rcmifiæ funt iiiiquitatcs,iuftitia abfq; opciibus defiuiat. Abrahaporro fideliu pater quomodo iufiificatus ( ft; Ex operibus,inquit Seine tus.Perucrfe enim Sophiftaru more lacobi locu exponit, Vt tarnen Paulo contra docent! aliquidcó-

HJ

ccdat,dicit,prius fuii credcrc AbraEæ rcputatû fuiiïc ad iuftitiam; ficut fi princcps apud fe animû fui mi-Ikis cogitans, ex gratia amp;nbsp;priuilegio reputctci cona tum bonum pro re confeâa. Secundum natura rei hoc non debebatur fidei Abrahæ, nec nofiræ, fed ex gratia id jbi tadii eft.Figura fuit rei futuræ, vt Chri» ftiinnos gratiam magnam intelligamus. Atqui fi hoc recipitur,fide oblatam fibi iuftitiâ minimcam' plexus fuit fandus vir, fed ideo præter meritû habitus iuftus.quia ad promerendam iuftitiæ laudc probe iâ affedus foret. Cætcrùm quo ienfu pagina 504, propter vnum fidei adum Abraham iuftum fuiflc dicat,anxiè no inquiro.nifi quod inde colligere pró ptumcft,nonfccus defideiiuftitiaimaginari Scr-uetum, quam fi Deus premium illud operibus no-ftris rependerct. Qmd enim aliud eft iuftificari propter fidei adum? Addequod peftilcntiusvcncnum illic latct:quia Abrahx iuftitiâ noftræ vmbram dü-taxatfuiftefubindicat: quia fidei tcpusàChriftidç-mum aduentu incœperit. Tandem v bi Seruetus de Patrum iuftitia multu garriuit, feipfum multis ab-furdis expedite volens, magis inuoluit, atque.mtri-cat.Nam pagina ;;4,ficloquitur,Qœiacarnalis erat ilia iuftitia, amp;nbsp;infufficicns, non vcritas, ftd vmbra! deinde, quia non erat conftans, co quod nemo intégré operatus eft quod debeat-.tertio, quia pcccati co-gnitio, quæ per Legem erat, delidii faciebat maius: concluditur verum cfic illud Pauli,carnalcm hominem non potuifie iuftificari coram Deo.Nonnihil quidc dicerc videturtfiquis tarnen penitius excutiat cius fcnlùm,hoc tantum agit,quod exténuât carnis

*p

îuftitiam, ne faluti s xtcrnæ meritoria effe crcdacur. Cxtcrùm qua audacia canulcm hominc loco car-nisfuppofuitîQuafi vero quiSpiritu donati funt,cx Lcgcobtincantiuftitiam.Scquirurpaulo pôft,Eccc Lfgis difficukatcm.imô impoiTibilitatcm,fi iugem obïcruationc vclis ; nibilominusdabatur pknfquc ca mens àd certa ûltem momenta, vt Legem cum afFcâu tenentes,nullam tune tranfgrclTionem face-rent, fccundumillud, Faciamvtinpra:ceptis meis ambuletis.Obfeniatioergo Legis erat, quando quit operabatur quodpotciat,amp;c£cnc habet,quôd Dcû plus iufTifTc fatetur, quàm homines fint præftando: quum toties Simonis magi difcipulos cfTe clamitct, qui in Legealiquidmaiuspiaccipi dicunt, quàm fc-rat hominum facultas.Interim partialeobfequium pro iuftitia ccnicti contcndit,vt tantum dimidiaex parte fides nos iuftificctiQuia proptcrca,inquit,non delctur operum bonitas, quorum habeda eft coram Deo ratio, non tantum in ludacis amp;nbsp;Gentibus,fcd c-tiam in nobis. Annon gratuitam iuftitiam labefa-dat, qui fide tantum fuppleri dicit, quod in operi-busmutilumeft? Concluditdcmum iuftificationcs fuific plures, vt pro quocunque dido, vcl fado, vcl cum aifedu cogitaro iuxta Dei voluntatem iuftifi-caretur homo. De nobis autc,libro 5,tradarc inci piens, ptomiiTamoperibusmerccdcm logo fermo-neprofequitur. Deinde rcccnfct charitatis clogia. Tertio fidei effedum aggrcditur.Hoe veto docendi ordinc quid aliud agitur, qu àm vt prius hominum mentes diabolica operum fiducia occupct,quàm ali ^uid concipiantdc Chrifti gratiaeCæterùm vt fidei

vim fupracæloscxtollatjcxcius tarnen didis nóni-fimcracontufio clicitur.Namquum fidc$,fecundü ipfum, promiATionibus intenta non fit, non recipit oblatam gratisiuftitiam.Deinde.quum gratix pro-mifcue mifccaturopevumiuftitia, non rcpcnctcon feientia vbi placide, tunSque quiefcat, vt beatam il-lam paccm,cuiusmcminit Paulus, adepta, intrepi-dam Dei inuocationem cordibus noftris didct.Po-ftrcmó quü addit charitatc efTe quæ fidei efficaciam tribuit, camque viuificat, quia Spiritus fandus, qui charitas eft, vita eft ipfius fidei.S; opera charitatis eâ viuam fcruanr,pag.5$o; talibus fumis totâ fidei natu ram ptiTimc obfcurat. Hue accedit, quôd Epiftola n,hacde remecum data opéra digladiatur. Ac primo colligit,ficuti peccata non iolù déclarant bomi nem iniuftum,fcd cfficiunt: ita bonis operibus non folùm móftrari iuftum hominem, fedeffici. Atquc hoc confirmât, quia benetada in gratia tantum valent ad augendâ gloriam, quantû malcfada in pcc-catoadaugendâpœnâ. Ad hæc,quiadicit lacobus nonfolùm fideiuftificatû Abraham,ratiocinatur, partim ergo idfadum ciïc operibus.Addit ctiâ,quû iuftificari fit fieri ex impio iuftum,fieri ctiam ex iu-ftis iuftiorcs. Quia nihil adducit quodnon abundc in mea Inftitutionc rcfutaucrim,fuperuacua difpu-tationc ledores nô morabor.T âtùm monerevolui, nihil aliud fuifte homini propofitum,nifi vt euer fa gratuitx iuftitix fiducia, miferas animas in perpétua inquictudinem côiiccrct, Qi^s autem in nos ci lûniaserudatSeructus, non minus fccurc negligo, quàm fl ignauus quifpiam canis ex fuo ftcrquiiinio

*5»

procul latrarct. In Apologia ad Mçlââhonem nos omnia bona opera dânarc b]attçrat.Epift.ij,me fingere iuftitiæ impuc3tionc,quæ in homine nihil mu tet,vt nihil ab iniufto différât iuftus. Quafi verb fu-tilibus probris doótrina noftramtot librisluculetc teftatam delete poffct. Hoc dico, fiquis eins rixas ad fcripta noftra conférât, phrencticum ftatim vidcbit finegladioamp;armistumultuari,vtcum vmbralua depugnet.Pracfertim impudentiæ eins cumulus Epi ftola pcnultimafeprofcretjvbimeconcludere ait, nullum in regno cælorû foregloriæ difcrimen vel operum,vcl fidci.Qind ego crimen hoc à me dilue-re laboiem, cuius in contrariam partem extant ,amp; Icguntur tam præclara teftimonia? Valcant ergo e-iufmodi nugæ,quîE in aerem potius.quàm in nosia-datæ fponte cuanefcunt.Hæc forte ratio eft cur fibi licere optauerit,integrum errorum meorum cataJo gum côficerc: quafi fcilicet belle ci cefliflet fua pro-teruia,quumex fuis latebris adhuc liber impunc de-bacchatus eft. Non mcos vnius, fed pjblicos, vt di-cit, Ecclefiarum noftrarum errores Melâôhoni cxlt; probrat. Quinam autem illi funt? Vnius Dei diffe-dio:vcr£C fidciChrifti abnegatioibonorum operum deftrult;âio:Legis cum Euangelio, amp;nbsp;ludzi cû Chri-ftiano cofufio.Secari à nobis Deum fingit, quia fim plex eius effentia tribus perfbnis diftinguitur,quum ipfeintreseffentias Deûdilaniet. Inreliquisquàm improbe, amp;nbsp;fine colore maledicat, ex libris noftris perfpicuum eft.Poffea idem ter, aut quater repeten-do,quaf] in circulum reuoluitur. Inter alia id notatu dignum,qiiôd dicit,nos in prccibus Dcum teme-

«î!

rc in ius vocarc vt promi (Ta lèruct,acfi ex dcbito no bis eflct obligatus, ac non plura nobis quàm ludæis præftiwrit, pagina 67^. Nihil tarnen prciTius vrget, lt;^uàm .phantafticam fuam refurrcdionem, de qua paulo pôft vidcbimusjamp;allcgoricas fuas fpeculatio-ncs,qua: ScripturasThalmudico artificio tranffor-mant.Poftea de tritis, amp;nbsp;nugacibus articulis puer il î-tcr balbuticnsjtanquam è fuggeftu Melandhonem tam fupercilioft doccr,vtdicaspuerum effcfub eius fcrula.En quàm (citusfuchrrcprchenfor.vtoptan' da il li fuerit ccnlbriain me libenas.Qnis tarnen ob-ftabat quominus fiquos errorcs in me deprehendif-fetjcorum catalogum coficerêt fuoarbitrio? Sefqui* menfem otiofus tranfegit in carcéré : nunquam nc-gata fuit librorum copia.Q^m licentiôle ftilum in nie cxercueritjilluftrc fpecimen leâoribuS exhibui. Nunqua prx fetulit,aliud le carpendii habere.Tan* tùm pro cefura fupplicc libelld'Cöpofuit,in quo me poftulabat ad capitis fupplkiû, meâq; bona fibi ad-iudicari petebat: opimam fcilicet prxdam ex pl üm beis thefau ris captans.Et tarnen fæpius me cxecrabt-1cm vocauif.quia criminalis, vt diccbat.circm actu-fator. At fi mihi integrum errorum eius catalogum fcribcrc propofitum fuiflet, duplicandus erat liber. Ex vberrima copia,duobus nunc cxcmpliserocôn-tetus. Quod pagina 460, de triplici SpiritusmifTio-nc dicit.nonattigi.In quo tarnen non minus perni-ciofc.quàm in ipfâ Spiritus efientia delirat.Pr imà il li miffio cft in vmbra ante Çhrifti aduentum, quia Spiritus inftar auræ volitans fuper aquas,amp; non ha-» bens vbi intègre rcquiefccrct,reucrlùs cft, ac le in’èx

«H

lo continuit. N une (andos Patres Spiritus gratia fê orbaiTc neget, qui vmbratilem quafi momento ap* paruific fingens,in cæli adyta mox rccludit.Corpo-ralis fuie fecundum ipfum mifiio fccunda, quando corporaliter vifi funt aperiri cæli,amp; Spiritus vifibi-li forma dcfccndcrc .Tertia quæ fpiritualiscrt,atquc interna miffïo, non additur continuo póft, vt feia., mus Chriftû arcano modo intus fem per gubernafle Ecclcfiamtfcd ad renouationcm nefeio quam difter tur,vbi abolitum fucrit regnum Papæ. Interius ergo Spiritus regimen, quo vere teftatus eft Chriftus femyfticum ciTc Ecclefiæ fux caput,penitus delctur à Scructo, vt inftar Mahometi, cum noua prius incognita rcuelationc,noui mundi inftaurator fur-.gat. Annonideft quicquidadeptuseftglorizChriftus,ex quo ad Patris dexteram confedit, cxinanirct Neque cnim,vt fibi priuatim rcgnarct, in tgntâ con feendit altitudincm: fed vt Spiritus fui gratiam dif-funderct,quam in cordibus fuis certo fidei fenfu re-conditam agnofeunt fideles,licetvifibilisnonap-pareat.Diuturnum quod fingit Ecclefix c terns cxi iium,non attigi:in quo Deum palam mcndacii co-arguit. Attendant Icdorcs, atque ex hoc quoque loco diftant, in refellendis Serueti erroribus me par-cum fuifte magis quàm cupidum. Ecclcfiani fingit ah annismille ducentis amp;nbsp;fexaginta tugaram .à mit-dofuiftc.vt cælii il li cxilium fucrit. Nos certe c fplc didis fedib'’iuinc cicdlam fatemur,fed ita vt cledas à fc reliquias admirabili gratia fcruaucrit Dominus. Alioqui mcqtitus foret, qui femper aliquem fibi po pwlura in terra fore promifit,quandiu fol amp;nbsp;luna in

carlo fulgcbût.Scimus quid palTim de xterno Chri-fti regno teftentur PropEctæ. An cius fcdcm in cxbs locantîlmo fore prxdicunt,vt fceptrumcius cSion procul Dominus oftendat.quo dominetur abOrtu vfquc ad Occafum, amp;nbsp;ciui hærcditas fit terrarum or bis. Nûcergo populoeum priuare qui norncneius célébrer,pcrindc cd' Acfi abfcHTa cius parte, ipfum in carlo mutilum includcrctentemus. Nonenimtru-ftra dicitur Ecclcfia cius complcmétum: ncc ca qui-dem Angelica vcl cxlcftis,fed quam in bac mundi peregrinationc fouet,ac præfidio fuo tuetur. Icaquc vcrc 8cprudcntcrAuguftinus,Nifi Ecclcfiar fux con iunlt;ïfusfitChhftus,nonfccum afferre quodilli à Prophctistiibuitur. Seite ctiamalibi colligit,Qui Ecclcfiam intcriifTc volunt,iam non elfe cius membra. Neque cft cur c paucitate coniieiat quifpiam, me quicquid potucrim in medium protuliffc.Nam omncgcnusincptiisfcatcntcius libri. Qualisoblc-crojfpcculatio cft,Quanui$ non pcccadct Adâ,Chri ftam tame prædcftinarum fuilîc hominem, qui car» ne indutus,mutatoshomincsfccum in czlos duxif-fcteQuàm fpcciofum comentum, Arborcm fciétiz boni amp;nbsp;mali Chrifti tuific figuram, cuius prxcipiti defiderio fcfc Adam eum pofteris in exitium demer feritJ Nâ hoc modo Ixtalc fuiiTcChriili guftum fc-quetur. Quid deniq: colorishabet,fpiritualcnueaf-fingcrcChrifto corpus,quod cælû amp;nbsp;terra fua pleni tudinc implcatJ Sed ne prætcr inftitutâ libri ratio-nc materia mihi crcfcat,plura cxcpla no perfequar. Intcrcahoc tenebo, ficgratuitam hominis iuftitiâ perucniàSeructo,Yt mifcrc tandc concidat.Dc iiv

iuria faélavercripopulö,quod eum carnalem fa* cicnsjcxleftibus beneficiis priuauit, iaantc diflerui: vt fruftra nunc obiedo cuanido probro cuolare tentet. Rurfus ramen aliquid brcuiter repctam. Fateor quideminftarequi defultoriiipfum hucamp;jllucfè-fe vettere. Nam pagina 259, vbi de inferno difputat, amp;nbsp;rcprobos dicit poft mortem non fcire certo fint-ned.ïnandi, licet formidcnt,candcmtormidini$ fpe cicm Abrahæ amp;nbsp;Dauidi tribuit,quum mortui funt. Et tarnen pagina 2^t,cosqui ante Chrifti mortem mortui fùnt, detrufosad infernû fuiftc doccns,quafi obliuioni à Dco traditi foret, paucos cxcipereiêad-dit,quos futuri Chrifti fpes fouebat. Sed quinâ funt illipauci, inter quos ne extremum quidem angulii Abrahæ, amp;nbsp;Dauidi relinquit : Denique gcnefalitet ita loquitur, prædamdxmonisfuiflTe pias animas, quibus tandem liberator apparuit Chriftus.Cætc-rùm quid poft mortem adepti fuerinf,non difputo; quia mihi fufFicic priuari cos fpirituali gratia quan-diu vixerunt. Aperta autem funt Serueti verba pagi na 46o,quôd in nullo Patriarcharum vel Propheta rumrequieuit Spiritus Chrifti j nemo ante aduen-tum eius donatus fuit Spiritu regenerationis fan-do. Siquisrogctvndenâdidiccrint Propheta: qux prodita funt eorum oraculisirefpódct Petrus, C bri-fti Spiritu fuiffe illis rcuelata. Sed de ipfa voce litem moiKrc fupetua cuum cft : quia vt ccntics crepet fpi-rirus Serueti, quicunque non regeniti funt viuifico Spiritu,cos in æternum intcritum damnari cóftat. Vnde autem viuificus Spiritus,nifi abipfa vitaeNóc ludxis aliquamfalutenatribuat Scruetus iudicii hquot;,

Î4«

nalis intuitu,ficuti 5e Ethnicis tribuit paginai95; Qiua tamc nobis nulla à Dco, nifi per rcgeneratio-nis Spilirü promittiturialus, iurc notatafuit à me Seructi impictas,à quo Spiritum ilium Patribus crc ptum cffc docco. Supcrcftcaput vnum de imagina'-lia refurredionc : in quo tacite fc Libc: tinum fatc-tur, xjuLim fibi à me fieri iniuriam diiîimulct. Nec certedubiû eftin flcxuofis cius ambagibusaliquid occulti veneni fubeiîe. Capitc autc quarto libri de fide amp;nbsp;iuftitia,non modo obliqué infinuat errorcm fuum,icd palàm Libertinizat.

Cætcrùm ne fpinofæ Seructi argutiæ rudiorcs quofdam,amp; Sacrarumrerum minus peritos,vtfpar fim haélenus fuerunt agitatæ,pei plexos tcncant,fa-durus mihi opcræpretium videor,fibreuecarum compendium cxconfuià farraginc colleôtum ante oculos ponam.

Qiulis fit Deus Scrueto.

Deum fibifingit, qui in mundi creatione Verbu amp;nbsp;Spiritum proferre cœpit,ac tune Perfonam induit, vifibilem fc faciens in tribus dementis increa-tis.lnterim tarnen Deitatem fuam ita creaturis omnibus fecit communem, vt fit lapis in lapide, lignu inligno.Tâdem vcrôpolf Chriftum manififtatum in très eifentias diuifus fit, mancat tamévnus Dcusi quia hæc difpcnfatio nihil in eo mutât. •

Qualis fit Chriftus Scrueto.

Primo dicitur Scrmo cfircDci,nûc æternus.nunc qui origine habuit à mundi creatione: quia nô antè cxtitit Lux,9ut Vcrbû,quàm dû mûdus creatuseft. Atquc hic Scrmo vocatur imago fubfiantialis Dci,

r.i.

quia externa fuit, amp;rvifibilisquædam faciès ex tribus increatis dementis compofita. Adhxc,gcni-tusexDeo fuifTc diciturnonrcipfa,fcd figuratiuc: quia in co Deus futurum hominem gcnituriuir.mu licrem expedans ex qua cum gigncrer.lam quia homo futuruscrat.quotics informa hominis appa-ruit fanótis Patribus, dicitur cælcfte fuiflcco.pus, 6c diuinum futurihominis.perfonamhypoftaticc fuftinens.Tandem diciturexPatris fubdantia fic conceptus fuiffe in vtero Virginis, vt ipfa Verbi cC fentia t ran fier it in carnem, nee duabus naturis di-ftindis Chriftus confict, fed caro cius non minus Deus fit ac Dcitas.quàm Sermo. Denique non cen-fetur Sermo carnc veftitus,fedtranfformatus in car nem .Interim diciturex Verbi femine,amp;Spiritus fubftantia promifcucgcnitus. Corpus autem eius non dicitur ex femineAbrahx fimpliciter fuiflege nitum,fcd partim ctiam confiât um ex tribus illis c-Icmcntis, Sc illa fubftantiali Dei facie, qux ab initio vifa fuit fa ndis Patribus. Anima cius partim ex hu-mano, partim ex diuino Spiritu dicitur fuilTc compofita , donee per rcfurredionem fubftantialiter in-nouatus fuit cius Spiritus. Quinctiam tuncabfor-pta in Deitatem fuiifc dicitur eius caro,vcl in Dcum I conuerfa efle, ficuti prius Deitas in carnis naturam tranfierat.

Qi^id Spiritus Seructo,

Spiritus dicitur Icnis quxdam aura.qux ex Ver* bo fabricato in mundi crcatione prodiir, non quod propham haberctaediftindam hypoftafin. Nunc cnim dicitur idem fuiffe cum Verbo : nunc dicitur

vmbra fui/Tecius fubftantiæ.qnam pcrccptibilcm fc cit temporis fuccciTio. Difcrimen veró eius à Patre alibi notatur,quód alius fit rationcadmixtæ creatu ræ,quia non mera fit Deitas,fcd aliquid ex Dei cfiTcn tia,amp; creata virtute commixtum.Vnde amp;nbsp;Deus opc rari in nobis Spiritum dicitur.A Chrifti aute afcen fu dicitur extitifiTc nouus Deus,vel modus Deitatis.

Quid homo Serueto.

Homo dicitur ad imaginem Dei crcatus,quia nó folum in anima, fedetiam in corpore infitâ habeat Deitatcm. Quaquam autern diabolus quadam coitus fpecie in carnem intrufus eft, manere tame Deitatis cficntiam in ipfa anima tradit. vnde amp;nbsp;liberum arbitrium,amp; radicalis vita.Cæterùm cü fua eiTentia-li Dcitate per morte efflari dicitur in ambituaeris: quia per peccatum mortalis reddita eft ficut caro.I-deoquç iubftantiæ animam definit, non aliud efie, quàm refpirationem amp;nbsp;flatum. Quinctiam dicitur minime obftare ilia Dcitas,quin fuffocata vfquc ad annum vicefimum iaceat feientia boni amp;nbsp;mali:quia crafii humores pracualcnt, vt peccatum mortale nemo ob notitiæ dcfeétum admittat,nifi viginti annis maior. Deificari autc dicitur in fi 1 iis Dei; quia fub^ ftantialiter in earn defeendit Spiritus,ficut in Chrifti perfona V erbum caro fadum eft, ideôquc regeni ta anima,dicitur confubftantialis,amp; coæterna Deo. Quanquam fimul additur,fubftantialem ilium Spi ritum in multis extingui. licet alibi vocctur tâ Spiritus fandus quàm anima. Afferitur etiâpcrfcftio, quæ in fccôtincat quicquid fpirat virtutisChriftus.

r.ii.

Quænam fit generis Hu ma ni corruptio Serueto.

Corpus tantum à Serpente occupatumefTe dici-tur : anima autem ad primam morte, amp;nbsp;infernum '-fine culpa damnata effe, vt nullû in hominibus nifi proprium, amp;nbsp;adtuale peccatum cenferi debeat. Interim omnes certa falus maneredicitur in finali iudi CIO,nifi qui propriis fcclehbus mortis xternæ reatu fibiafciucrint.Vndeetiaminfcrtur,quicunque tol» luntur è vita infantes amp;nbsp;pucri,ab xterna morte exe-ptos cfrc,licet alibi vocentur maledidi.

Quænam fit Serueto fides.

Fides olim in Patribus dicitur vmbra veræ fidei, aut figura fuific ; quia non nifi ad terrena bona acte ride rent, nifi quod Prophetico Spiritu quida eminus (piritualem vitam guftarunt.Fidcs autem pro-prie dicitur credere in Chriftum,non quod promif fiones, quibus defcribitur Chrifti officiû, Si virtus, ampleóli necefie habcat,folismiraculis amp;nuda voce contenta, quod Chriftus fit Filius Dei. Vnde in-fertur in prccibus fuperuacuas efle promiffiones; i-mo abfurde facerc eos, qui prccandi fiduciam inde fumant, quia Deus feexorabilemforepromittens, libctaliter cos ad fc inuitat.Cotra vero non obftarc Tu rcis promilfionum defedum quin rite precctur.

Quænam fit iuftitia Serueto.

luftificatos ab initio fuiffc dicit fiueex Iudæis,fi-uc ex Getibus,qui reâio naturæ motu bene vixerfit. Quanquam autem Legis iuditiam carnalcmfuifie dicir,amp; fatetur tarn Iudæos quàmGcntes non per o-iniiia Deo fatiffccifie,finaJistamcn iudicii intuitu, juftitiam illam licet carnalem amp;mutilamvaluific

fél

contendit fine fide Chrifti, vt in cælcfiem gloriam cumChriftoreiurgant. luftitiam veró, quæ nobis fide gratis cótertur, fic copulat cum naturæ iuftitia, vt non tollatur illa opei um bonitas, qua etiam in-creduli Deo probati iucrüt. Bona porró opera,quæ regenerationem fequuntur, non modó ad augenda iuftiriam valere dicit, fed etiam cfieeius partem, vt nó fimplicitcr nobis gratuita iuftitia imputetur, iêd Deus nos ex operum mcntis,ficut cx Chrifti gratia iuftos xftimet.

Quænâ fit differentia Veteris amp;nbsp;Noui tcftamenti.

Deum fub Lege nunquam fuiftecognitum, fed Angelos illius temporis deos fuiftetradit : amp;nbsp;cultfi, qui Deo vni debetur,Angelis fuiftcexhibitum. Ad-hxc, quicqua fpirituale Patribus fuifiTe promifiTum negatjvel viuifico Spiritu fuifie rcgenitos,fed terre-nam benedidioncm quæfifîe, quia ex mutato tefta-mento diuetfahærcdiras móftrctur.Nos verb dicit participes fados cæleftis glonæ,vt tales fimus in ter ra,qualis in cælo Deus eft.

Tamctfi ex immenfa colluuie partem hanc deli-baui,amp; fimplex .à me recitatio pofita eft-.ea tamc vitro Ce profcrtabfurditas, quae nó modo faftidium amp;nbsp;naufeam prouocet ledonbus, fed fummam detefta tionemaccendat. Væautemcorumftupon,quiad ciufmodi portenta non horrefeent.

r.iii.

Huie Libro fubferipferunt Gencuenfis Eccicfix Miniftri ac Paftores,

Iohannes Caluinus, Abelus Pouppinus. lacobus Bernardus, Nicolaus Galafius. Francifeus Bourgonius. NicoIausParuiis.

Rcimondus Caluctus. Matthæus Malefianus. Michael Copus.

Iohannes Pyrcrius.

Iohannes à Sanfto Andrea.

Iohannes Baldinus.

Iohannes Faber.

Iohannes Macarius.

Nicolaus Colladonius.