Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden:

• • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede • de staartsnede • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge • the back board

GOMMEN*

TARIORVM CAESARIS ELENCHVS.

DftcIÏoGijHico nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iibri nbsp;yiïi

Dc bcUo ciuili Pompei4na libri 111 DcWo Akxitzidri'na nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liber

De belio Afrieaito nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liber

De beUo Hijjianienfi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;liber

Piäurd totiui GitUite, diuife in parteis trel^i fecundum C.Ciefaris Commentarios.

Pi^lurd Pontis WJ Rberto. item Auarici, Ale.^ xilt;e.Vxeüoduni.Maßili£, Ad htcc^totins quoq; Hij^aniie.

i^omtnd locorum,urbium^;, Cfpopuloru GdJ li£,ut olim dicebantur latine,er nunc di cuntur Gallice,fecundu ordinë alphabetic

bASILEAE IN AEDIBVS ’rhom£Vi(oljfij.

ANNO M.

üdffe Ausaila,

M

tOAN. iVCVNDVS VE«

RONEN. IVLIANO MEDICO S.P.D.

I DILIGENT! VStJrtM confyderet luHane ülu/irißime quod K,qui corrupts antiquô^ rum fcripti{,ut emêdutu in mdf niKhûiwnum exeatit,cur(ttjtt bores exhuuriitt: q uero nulli-^ us,uel perexigu^e ddmodum Ui» ^«lt;1 plurimos laudts particeps fidt,admirctur proßs äo,curfibi quißqiidm id oneris dU’umdt,quo in perfèz nndo,cuM muxime enilendum jit, minimam tarnen inmedemconfequatur.QHodenimin^licno elaboa rat,neq;fuumlt;thquodipjccditjd4pud muttos eiuft tnodi ejt,ut omnë,quern pro labortbus mercretur !lt;lt;«gt; dis jruëiiim,intercipiat:qui mibiquidem,ß qui funi, iniqui ejjc uidentur reriim xflimatores. Nibilo enim magis a:qnum foj fentire ex!]limô,quùm fi quis ei,qui dereliäum euijfiam -, dc fentibus occupdtum dgrunt fuo ldboreexpurgdrit,colueritq;,nulldm tumen inde endtdrumfrugum partem deberi arbitretur.eldbordt eerte is in uHeno folo,ldborum tumen eft quaddii iure priemium conftitutum.Ac mihi quidem longe uidetuf fecus:dtqieum qui munus hoc reäe exequutur,feu rei dijfKultutem ^eâes,fe(( quam inde litterurum ^3- PHdiop

Jludiofi utilitiitê confeqU((ntur,conlÿderc{,M prim^ laudandum ccnfeo,atqi( ut ucrc dicam quod fentio) non niulto (ortaffc niinm op«j hoc exiftimo, q«lt;îm ex te dligaid cotnpont!if:acrioris illud ingenij^exadia rii hoc iudicijdiitiorc ibi ampo euagari licet, angu^ flißiinii hic jinibuscóèrccmur:ibi,cu ingenij b(tk»4« ejfuderK,(èm quocult;^ uolueris potes,hic ingenio it4 moderjndu eft,ut cum muxime co opus ßt,circußcria ptis tarnen qutbuldäm terminis continendu fit. Non nnum quodlibet folum perlegendH,fed plurima confe^ rendu excmplaria.Ex uaria ledione,non quic tibi m^ ximeplaceat eligend4,[cdqttiecteteris autlKris ipfius feriptis mugis aecomodatu efjè uideutur : ita utjüiui tibi propc animus inducendus fit. At uero ita paree, nbi quippiam corruptiim fït,cx fe aliquid addendum, Ut nifi certißimis indicijs ducaris,qu£ quandoq; tante occurrunt, corrupta potius ledto relinquendoi fit. Qttx omnia quanti laboris, quanta induflria ßnt, qMlibet,qui idcxperiatur,ßicülimeiudicabit. Vtilita tem uero fi confyderes,multo hi/nc proßäo maior re perietur,atqi hoe tarnen ita uelim aceipi,ut à me diet tur. Ncc^ en'm tam ignarus rerum fiim,uti quemlibet librum emendare(cum multiprafertim fint.quos cor ruptos elfe expcdiat)utilius putem,quàm ft poßis tuit aliquid fer'ibere,neq; |i talia quadam, qualia ea funt qua emendes,componere poßis,hoc potius agendum. Sedhwdieo^cumpermuÙK antiquoru fint feripta, qfiibt»

Ite flgt;crattdtini ^ui'dem itolit pt, ut e^uttles e{Jè i^ßuniUjCum^; omnisnofiralatinte locutiois perititi tndevmanetyCiti^i corruptißün/t circuprdntur,t^ui «« to wrcs wtcnditfuMfUtemefuiiitiora legttntur,no fo lum id agit,ut ipptfCr intcBigi mcliui,cr libentiuf Ie gi,fed id etiitm no nt!nut,ut re^tiui q«o$ ji quis quid faribere uoluerit,id agi (ioßit:ac tanq qui turbidû ali^ quemcano fiiuem, unde multi in omncs prfrt« ri«» deducantur,perf)urgat,non id jo’urn ßcit,utpits ipße nitidior pt,/cd ut riuuli quoq^ ipp,qut lutulenti pn»î acfordidipuebant,puriore unda accepta,O' djjicftn grlt;lt;tjore;,ez potii/uaniores pant. Sic is qui corruptit antiquorufcripta corrigit,quap pntem ippim perpur gatinec id frcit modo,jcd ut ca ctiam qu£ à nobis tedi ta,abßnteilllt;i,quapquidam riuuli dcriuitur,clcgan tiora eppe poßint.Non iniuria igitur,cu id omne bine fit,hocilltànobis anteprri munus uidetur. Sed,ne ego,dumidlaudo,inquo lt;£tatisplurimu conptmpp, tneipfum laudarc uidear,de hoc latis,ac nimis ßrtaß' fe multa,Nam ut laudem nullam mercatur,eo pttaße tnagnipcentius cuiquàm uideripoßit.Cum cnim tant multi propopti labores pnt,nulla laudis pr£mia,ma^ ximam tantuutilitatc fludiopbincomncs adipifean/ tur,magni cuiufdä animicenfendu ejl,tot nuUo pro^ popto precmio labores fubirc,ac propria laudem corn muni utilitati codonare.scd ut ad tc,me tandem con iKrtam lulit(neitluflrißime,C,iulijCiefaris Commcn

A } mentde

f arid,curd noßrd eiueuddtd ht w4«ttó ertiditoruw fu^ nomine cxeunt,lt;juie lt;}udnto rcliciuif,lt;iuie hdâcnut im prejja circu(èruntur,cd/iigatiora liiJt,cuicun(j; ea co firrc libucritpcognitu critßcillimü. Ego quidcm t« co tnuUum cldbordM,coc^ui(iui mu!td totd Gallid, cxent pldrid,qud in Prouincid,quod mulcd fö jcmpercx Itd lid translata funtfatq^ea minus pri£d£ cxpojitd,dc bellis ßierunt,multoi}icorruptiord uolumtna cuiufe^ generis reperiuntur,contuli omnid,dil!gèter exeuße neqi meo tantum iudicio contentus lùi,^cd cian multd undiq- coUegiffem , cruditos plures demum Venetijs conuocdui,eorumq; ingenijs omnia [ubieci iudicâda, neq; quicquàm non pcrpcnfum.ex quo ejfeiHum eß:, utpaucaddmodumreftent,qu£infuum nitorcm re=t flituta non lint, fed cr cos ßrtaß'e aliquis aliquando maculas dctcrget;nobis id fatis fit cgiffe^ut perpaucig omnino reliqud finc.Hos autem labores meos multis dccaufis,tibipotißimü dicandos duximus. Primo qui dem,quod tibi omnesomniu qui in Uteris uerfantur^ idborcs,lucubrationesq;,quodam gentilitio iure,debe ri uidcntur,E)( ea cnim /amilid€s,quif fempcr literal tos mire ßuit.Nam ut uctufliorcs prateream, qui O’ ipßtamenhocmagnifcentißimeegcrunt,Ldurcntius pater ita id enixe egit,ut eins beneßcentia ex fada il^ ia proximoru feculoru barbarie ut eum,in quo nunc funtgradu,tam latine quàmgrece I tereproueâ^ fffe uideätur.Prdter nero itd femper litcmtos omne^

*

amplexus cß,uti non immcrito cn^t^ uiJe^^i tur,qii£ nunc iam in omniu animis infcdit,co adfuni mum pontijicuttti culmcn cucâo,non Chriftianü folte Rcmpub.ßlicemßiturdm,ßd Or bonmx omnes litcrdi 4«i£ MiiijMW bii tcmporibus propc exarucrantjtam Jo iiciter prouenturM,ut omnepr£teritoru annom in» commodum fartiatur. quii in rc tu (juoq- ita animatui £ognofceris,ut non udiutiiriK fratrcm lolum,non inti tdturuf patron, fed cr per tc ipft',totum hoc munus gcjlurus,cr tanto omnes tuos fupcraturut fis,quanta lUi c£terii cxcellucrunt. Ad hanc caufatn acerdit, lt;jd‘ luliano lulij comm£ntarilt;i,quodcandidißimts animi tui Moribu^,candidifimu hoc GPU'S maxime coueniës tiideturmunus.Quod egonon folum.ifcd quicqutd in me ingenij cll,quicquid in Uteris pofjum,tibi dcdica^ rc conjtitui,aciam dedico.xtatc qutdem ea lum,ut de me non multa tibi poj?/w promittere,fcd natura ipfa firtajfe,ut plcrumq; ajfotet,£xtremo hoc tempore, fn bitum aliquid ingenij mei lumen eßundet,quod tuum totum crit,tibi lcruiet,tibi confecrabitur. Tu mterea hjccjfi ita uti eramus accipies,quoddam t|«4ji cure renti calcar addetur ad cater a, qua in animo habe» • fitusjpcriicicnda,

A 4

VT G A LL IÄE diuifîoncm(cl ‘ ‘ cipio primi libri Commcntanorü de beüo Gitliico trd {iit Cdefar)(iuiuis /iciliuf inccüigdt, banc jHpcriort n» eiufdem piiturdm hoc pdiio fàcicndâ curauimus.Soy lent cnim interdum hutujmodi nonnibil ad pleniorent rei httelligentidtn confèm.In Galli£ auteni dtuijione obferuato Ciefarem,Romanoru Pronincu dtmijja(in gud funt ]!Äaßililt;t,Arclatc,Aitinto,Nemaujum, Tola fa,cuin dlijs copltmbiA,Cf parte ex alia VienndjCe^ neud litcu.Lemdno,^' Rhodano,quididam Romana rut» Proninciaiti diuidit ab Hcluciiji)rehquu 'm para teis treKdiuißffe.Harum unam Belgas,altam AqKiM nos,tertiam qui ipforlt lingua Celt£,naftra Galli «ipa peüantur incolerc. Cclt£ autem, qui inter Belgas,çy Aquitanos medif [unt,concluduntur Sequana,Matra na fiutmnibuSfpunäis ab Matrona ad Rhenum fgt;crti«dw;tK(M Rheno ufq; ad laeum undc orilur.ltent lacu Lcmano,ac Rhodano Lugdunu ujqi, rurjus Lug dunen^iu,Arucrnorumqi finibusttuin Garutnna tùo quàm longus c^.

Bfig«

'm Se(gt;tcntrionc{,diuilt;ïutur ai Cermaiiii,Rbeno:ab Ccltis fine Gallii ijs ipßs puii= £iis db Rhmo ad M.atronam,ttini Matrona sequd na.Aqnitani difcluduntur ab Gaüis Garuntna ßumi^i ne,ijfdcmq; Lugdnnenßum O' Aruernorunt fi/tibnf:dttinguntij; Pyren^os tuantes, ab ProuindaTolofa,0‘ N4r

tonæ ßnibus.Hiec oim nia in fuperiorc pidura ccr^ nere licet.

lOANNES IV'GVNDVS VE/

ronenfu, Libro quarto.

Fontcnijcadc ßrma cr rationc^bis frcit Cetfarfupni

Rhcnum flumcn latißimit,rapidißinium, Z3' altißi , tnum.Primum in Mcnapijs contra Sicambros.

Licinde paululu fupra eu tocu in ßnibm Treuero^^ ru ixquoträßtus eratddVbioi C£ßaris amicos.

tt Tigna.binafcfquipedalia^aulumab Imoprieacuquot; ta dimenfa ad altitadinem fluminii,Crc.

l Trabes bipcdales immiffie fuper utraq^ tigna qua binis utrinq^ ßbulis ab extrema parte dijlinebätur^

c Fit«I(e q«lt;e dißcluße dißiiient bipedales trabes.

d vbi ßbula dißluße in cotraria parte reuinciutOTt c Mdtfrid direila,quie inictia fupra bipedales tra^ bes totum opus contexebatt

f Sublic£ obliqute dd inßriore parte ßuminis adaa il£,qu£ pro ariete fubiedla, O' cum omni opere coniunä£,uim flumints exciperent.

g Piflucajquaadigebanturtigna in flumine.

lilt;ec utraq;,in[uper bipedalibus trabibus immißiSt Kut locußccorrigendu puto.Hac utrac^ infuper,bi/‘ pédales trabes immifl’lt;e.hac ratione,ut infuper flt prue pofttio,0' hiecutraq; flt accufandi caßus.Quod fi du riufculu hoc quifquà exiftimarit,fciat Cte/aré ipfum jt mili ufum coftrutlioein fecudo de beUo ciuili in expu gnatioe Maßili£,his uerbis.Häcinftip cötignationê, qntu teäu plutei^ac uinearu pajfum c,laterculo aftrtt xeriit,Sciat amp;nbsp;VitruuiU (n.f.ubi agit de portubus et

ßrtt»

flru^urhinä(lUilßdcJis ßmilc ßciffe coflrùdioft?^ Tue proclinatio cd impledtur arcnd^etexequctur cm ctpldnitidpuluinüdc'mdcinfup cdcx£qti:t tionè,pild qmdgndeojlitutdfùerit,ibijtrudtur.QJid^ rc ji fic,ut puto pßuerdt comipttM librariorü uitio locui,ncq; ßitfus cöß:dbit,neq; cöjiruétio,nijï implegt;gt; X4 littgioß grdmatis.Sedutrdq; conßet,lcnfus(ci licet,er coflruäio tdm ingcniofis,q grdmdticis,et pcri uerbd ßnt cofvrmid,Cr epus uerbis,animadvert tendu eji,qd’poßq Cicfar defcripßt modu ßgendi, CT adigëdt tigna in/undoßuminii,ex qn4 adadione md gnäJlabilitatë cr ßrmitate djfecvtd funt,uertit fe ad lipedales trabes qu^e träfuerfdm totius potis latitudi tie perßciebätfCr qud rdiiëe poßint,cr quo mo fußi ttcrëtur,docet.dicës,^piphtecutrtiq;.i.fup bina tig «rf qutein parte fuperiori,zy ea qu£ in parte inßriori poßtd erat bipedales trabes immiߣ,qntu eoru tigno rum ludura dißabat,binis «trptq; ßbulis ab extremd partedißinebätur.Qiiibus difelujisejincotritriitw partërcuinëlis etc.inhdc eandë fcntentHi mecuueni re uideturLeobaptißa Albertus uir Cf ingenitfCr It tcris clartis infno dearchitctlura,q eiufdé Cdfariani potis deferiptionë repetës no aliter ei uißim ßdt potu tßeßbijpßfatisßcere,niß bis uerbis.HmÖi aut immif fe trabes binis utrinq^ ßbulis ab extrema parte dtßtne bätur. Quibus difclu.etc. Quid aut fit finilrf, qno difcludatur et reuinciatur,n0 omnibus paruia eß noti tia,qw (wsßt qnotidilt;tnis ufuf,utatur aßt ca uiriaa

Mue

fHliÏicrc! ad capita cittguloru,qbui circu fe fluêtea ca tinciit uclies,traieélo per anulii,altcro cinguli capice fibulag;reuittéio,ut guato plus trahitur, tätoßrtiui firmetur.Eiufmodi aiit funt cr fellte,rnul[t5 italia ur^ Itbus cornunes,gu£ elM[ie jèruatHr,ct ad fcdèdi ufutn cü difcludutur,O' tn contraria parte reuinciutur^ea fortius cSpreU'^ßrmätur.Hoc ctiä ita effecxVitru/ MO clarißime dppjrct in decimo, his uerbis. Tigna tria ad oneru admagnitudine ratione expediutur,et à capite àjibula c5iuóla,et i» imo diuaricata erigutur Et',in fra. Sin autmaioribus oneribus crunt machin£ c(gt;paräda,afnplioribus tignoru logitudinibus,ct crafr fitudinibuserit utcndu:amp; eadc ratione infummo fr^ bulationihus,in imofucularu uerfationibus expediun dum. Et lib.primo,ubi de motnibui dijfrrit. Craßitudi nem ante muri,ita frciendä cenfeo.uti armati homi:* ncs fupra obuia uenietes,alius altu fine impeditione praterire poßHit,(i«m i« craßitudine perpetuic oleaginc£,uiiuljt£ guam creberrimiie inflruätur.uti utrag; muri frötes inter fc(guëadmodu ßbulis)his ta leis colligate,tCternä bjamp;f Jt frmitatë. HmÖi aut ßb« lis,guibus tuc,cr in coüigcdis mur!s,et 'm munitionti uaüis utcbätur.hodie guog; ez nof tttiniur,träfuerßs H latu logurijs ßbulatim dijj!oßtis,ttt iëlibusglanditi no uno loco tantû,fed tota uaüis mole reßßamus iu=t uääbus ßbulis cotincîer 'm cotrariä parte rcuinHis, Ex diäis fatis cSßarc poterit,crfenfus,Cf coflruëtio «frbor« clt;ef4rM,CZ pÖtif frrma,fcdm ßgHfd à nobis tradüä,

y. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;•

iÓAilt;iNÉS ÏVCVNDVS VERONENSIS.

Libro Septimo.

Autiricuni urbs Bituri^um munitijiima, tjuiC pfôpê ex omnibits partibus ßumine (2- palude drcundci^ ta,unum tantumcr perangußum habcbat aditum, quad Auaricum i Ciefitre turribtes aggeribui rx citrftiî MJ obfcj)»iM ejt,ut ipfo potiretur,

a Aujirici urbis Bitiirigittn mûri,quorum ßrmjßre communis crut in Gullid, qui cr itd defcribuntui* à effare,utùmediocriquoq^mgeniointclligipof/ fit,nos dumtdxdt texturam trdbium effinximus^ /irduris dimißi5,ut ea intclleâd,qu£ pr£cipud i)j boc opere uidetur,reliqua ex Cdfaris ledione pe^ eipidntur,

b Turres du£,qud: fdtis ad angufiiam loeis agge^ risuifte ßtere,

c 'Vdllu/nt, d plutei, f Ceruié

B

t:

to. IVCVND. VERONËNSIS.

Libro Septimo,

Alexiii oppidu Mandubioru 'm fummo colle poßt» (dito loco,quod rtift obßdione expugnari no pojje ui dcbatur.Huiui coïlis radices fubluebütur duobus flu, duabus fx pdrtibus,clt;etera ex defcriptione C£faris,ut ex oppofita ßgura patët, a Turres coiunëhe aggeri CTquot; t(alló,quie 'mtcr fediftabätpcdes.lxxx. b Plutei, qui tegcbdtinteruallu,quod erat inter pmnas. c Pi« »lt;e,cj!4lt;e»!tfr/lr«(Si«fr4twJtfrplMtfos, d Ceruigrait des pojiti 'mter pi«n4J aggeris ad comiffuras pluteorS aggeris ipßus,m qwibi« erant fu/ßenß plutei, fub quibtis teëli milites,aj'cenßmt hojiiu,çr conatu omnë tcpellebät. c VitHwcM lorica.loricaenhnex crati:* bus ucl ßorijs apponebatur «jllo zy ag^eri, ne fàcile harpagonibus,uelalijs inflrumëtis demoliri poj]et ab hoflibus. f Poßßa pedum.'^QV.lata cr profunda,'m qua per campeßria loca CZ demiffa,aqua ex ßumine dfhujbutwr. g Foß4(iliititfmpfdH,XV.Ilt;iti«,CZ proß{nda,ßcea,cr fine aquis. b Stipites ex truncit arboru,noadmodu ßrmisramis,pr£acutis cacumini bus,m perpetuäßijßtm dcmißi,cr ab 'mßmo reuinëli. He rcticlli pofß:nt,ab ramis emincbät,quo qui 'mtraue rant,ß'ipß acutißimis uaüis 'mducbät,hos cippos ad/ pellabät, i Stipites teretesfaminiscraßitudme,ab i«f«mo prieofutiet prieußi,demißiqi i» ßrobibits obli que in quincuncë dijßoßtis,hos exßmilitudine ßorü U liuiti appeüabat. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B x

k Talea pedé longe jêrreh hatnfs inßxa,!» terram^; infoffa mediocribui jpatijs intermißis oimtibiu locis differebantur.hoi hamos flimulos appeüabant.

l fojJapedum.XX.lata, crproßtnda dircäis ai perpendiculum lateribus,à epta relilt;juamunitiones di jlabant pedes quadringentos, Alexia oppidum fuperius de(criptum.

10. IVCVNDVS VEROz NENSIS.

Libro Oilauo^

a Vxetlodunum oppidum egregie natura loci muni^ tum,m ßnibm Cadurcorum inter Celtaf,non lom geà Prouincia Romanorum,

b Pons,quem Çtefarcuniculisaâis,(^ uenis eins ins tercißsauertit.

eCupie,feuo,pice,fcanduliscp compléta,cr ardens tesadcomburendaCalariana opera,ab oppidanif demiffa,

d vaüum.

e Plutei,

f Plumen quod inßmam uaUcm diuidebat, penS totum montemcingebat,atq;ita hnisradicibufeius firebatur,ut nullam in partem depreßts ßßis deri^ uari poßet.

g Turris decem Tabulatorum,qua ßntis ßftigiumfu perabat,ex qua cum tela tor mentis iacerentw, ab aquatione oppidanos prohibebaf.

Î0ANN3S IVCVNDVS VERONENSIS.

Libro fccundo,de beüo ciuili.

Kttßili£dcfcripüo,quie ex tribm jircoppidi ^artibut mari düuitur.

A Maßili£ moeniacrturres.

amp; Turris ex opéré lateritio tdbuhitorü ('ex,db ïegioa ftdrijs extrùHd coittrd Maßilienßium eruptioncs.

f Siori£exßinibus anchordrijs eontext£ pr£prnden tescontn hofiiuttt teld torinent:d,lt;luibus teâi milites turrim cotijiruebdnt.

â Sumtnd contdbiilatio laterculis GT luto, GT centos nibtis tciTd,ne quid i^nis hojlium nocere poffet.

c Mufculus ab ipfo C£fdre defcripttis d turri ldteri'* tid ufq; dd maitid produélus,dd fMjfodicnd«)«, ryi dijijciendum hojlium turrem,Grmurum.

f Mare düuens |tre ex tribus pitrhbuî urbcm, g VjU««.

ft Plutei,

i Cerui,

k Pinit£,

B 2^

in J P A N r An delcrîptio, ’m qua a'nfi ettiigni Pompeij,maximum periculoßßimu bellum conßdt contra Petreium O' Afraniu,qui partes Pom pcianas fequebätur,quibusq;qudßi tota Hij^aniacoit fentiebat.DeindepoR eiufdem ma^niPompeijmorte non minori discrimine aliud bellum in eandem fufee^a pitHijpaniamcontraCn.Pompeiumeiufdem magni Pompeij filium.Quem tandem fupcrauit,O'fifgientê atq; in jj^lunea latitantem,captiuoru i«dicio inwe«3 ttt«»,mi7i'twClt;eprw«i mteriècerut. Sed ft quis ueüet gefla Ciefaris percenfcre.O ea defcriptionibui loco'' rum monflrare,totum profiRo orbcm terraru,quoii 'mfinitum efi,ut aitpliniuSfCnumerare oporteret.

Nomina locorum, Vrbium, Populorum Gatlilt;e^ ^ua 'm his Commentarijs habentur, quomomine, o-ol(mlatine,Grnunc dicuturGallice,perordinem li» terarum.

FINIS,

ALDVS LECTOnr ÿ.

ET fi pof«ßudiofe Lcifîor per te ipfe legenda cû^ ^»ofccre,curnatn CX^efarreruin ab fegeflarum cott ficerit Commentarios,tum cr quos cr quot confèce-^ rit, tarnen non inutile futurum exißimaui,ß id prom^ prim tibi fiere t mea cura. R« gcjtde ab C. Cafare ui Gdîlù nouem annts, quibm t« eacum imperio fuit, oäo libris fcript£ funt.Primo et reliquis «fcji ad oéîa uum,ab ipfo Cxfare tanta elegantia, tantoq^ dicettdi ornatu,ut,licet (3quot; hi,(3 tres primi de bello ciuili ad/ uerfiis Pompcium,editi fint,ne fcientia tantaru rerilt; geßariim fcriptoribus deeffct,tamen prterepta potiui efuàm prabita illis fit fcribendi ficultas. Oäauo autë ab A.Hircio,qui O' de bello Alexandrino,O Africa/ nocommentarios uideturfcripfißeiidquod ex ipfius pTiefitionc in oilauum librum de bello GdUico colligi poteß. ibi enim fic ait. Cafiaris noßri comentarios rf » rnwgf/î-rfrnnjGrfllifMo comparandos fuperioribm, atqi (M fequentibus eius fcriptis contexui,nouißimeq} imperßäa ab rebus geßis Alexandria: gt;nbsp;coßci ufq^ lt;(4 exitum,nonquidetn ciuilis dijfenfionis, cuius jincw nullum uidemus,fcd uita: Ctfaris.'Hac iüc. Ex qwifcKi uidemur poffe infirre,fi conßcit Hircius geßa Ca:faa ris,ufc[s ad ilUus uita exitum ergo reliqui commenta/ rif,prater decern fupradiäos Cafaris,effe illius uiden tunnee extare quidê^qua [cripfit,Qmnia,quâdoquidë

4J exltum uîtte Cttfjris fcripßjje fe ait. Cofttmen^ tarios tarnen de bcüo Hijpanienji non modo non eße Hircij dixerim,fene eruditi quidcm cuiufquüm. Sunt enim admodu quàm inconditi,ac barbari. De ijt ipfis Cafaris Commentarijs quid fenferit M.Tuüius 'm lib. de clarif oratoribus,operieprecium uijum eftfubiun gere. Cuius h£c [unt uerba,Comentarios (eripßt ual^ de quidem probados,nudi funt rcâi,C^ uenujïi,omni ornatu orationis tanquam uefie detraéla.Sed dum uo luit alios habere paratam,unde fumerent,qui ueüent fcriberehijloriamfmeptisgratum fortaße fècit,qui il la uolunt calamißris 'murere, fanos quidem haminet àferibendo deterruit.H^c Cicero.Illud 'mfuper addi/ derim, bonam partem eorum qu!e his Commentarijt fcripta funt,haberi etiam 'm epißolisM.Tullij ad At.' tieum,m quibus cum quid noui geilum erat à Cafare, ftatim Atticum,citü^^‘*^‘'^ Ciceronem ßatrem,aut M.Brutum certioremfàciebat.ldquod maximo te^ii monio eft,uerißima effe, quicunq^ his Commentarijs fcripta habentur.Vale.

I

•c. IVLII CAESARIS COMMEN.

TARIORVM, DE BELLO GALLICO, LIBER PRIMVS.

ALLIA EST OMNIS diuifa in parteis treis,ijudrum J unà incoiut ßelgg, Aliä Aqui tani,tcrtiam quiipforu. liriguit • Celtic,noflra Gatli appeîlàtur»

Hij omnes lingua,inßitutis, le gibus inter fe dijferut. GaUos (, db Aquitanis Garumna flume,à Belgis Matrona,^^ Sequana diuidit ,Horuoniniu fortijflmi flunt BelgiC, propterea quod à cultu dtcjj humanitate prouincU longiflime abfunt,minimeq; ad eos mercatores flepe comcant,atq; ea,quie ad eflieminandos animos per» tinent,importät proximiq; funt Germants,qui trans Rhenu incolut,quibuscucontincnter bellit gérant. Qua decaufa Heluetij quoq; reliquos Gallos uirtuti prfcedut,quod fire quotidianis pritlijs eil Germants cotcndunt, ctî aut fuis flnibus eos prohibent, aut ipjî tn eorti flnibus beüu gérant. Eor«tM una pars,quam Gallos obtinerc diilii efl,mitiH «pit à ß«wirtc Rboa dano,contineturq; Garumna flumine,Oceano, flnif bl« Bcfglt;trttMJ:4tti«gitctt4 d Sequanis, er Heluetijs P«iHc Rhcnu,uergit ad fcptcntrioncs,Bclga: ab extre mis Gallio ßnibusorianturf pertinent ad inßrioa

a ren

LIBER

Vf w pMe ßuminii Rheni,j^eÜ4itt,itd ff(gt;tentriofttf^ orienté fokm.Aquitania À Garumnx flumine ai Pyrencos n}ontcis,cr eam parte Oceani,qu(e ad Higt;' f^aniam pcrtinet,(pei!iat inter occafum folif,C^ fep^ tentriones. Apud Heluetios longe nobilijjimus, cr cU tißimus frit Orgetorix.Is.M^Mess.Cf .P.PifrneeS frlibus,regni cupiditate Muâus coiurationë nobtlia tatis frcit,c^ciuitatiperfraßt,utdefintbt{sfris chm omnibus copijs exirent,perfrcile efre,cu uirtute omni buspr£jiarent,totius GaüitS imperio potiri. id hoeß eilius eis perfraßt,quod undiq; loei natura tuti Heine tij cotineantur,una ex parte ßumineRheno Utijjîmo atq^altijßmo^quiagrum Heluetiu à Germants diui^ dit,altera ex parte monte tara altijßmo,qui eß iulcif Sequanos,^^ Heluetios.Tertia,lacu Lemano cr flugt;gt; tnine Rhodano,qui prouiiiciâ noflrâ lt;tb Heluetijs dta uidit. Mis rebus ßebat,ut C minus late tlt;agirentur, Gquot; minus freile ßnitimis beüu inß:rre poßent. Q2‘a de caufa homines beHandi cupidi magno dolore affr^ fiebantur.Pro multitudine auté hominu, Gf proglo^ ria belli,atqifrrtitudinis angufiosfeßnes habere ara bitrabantur,qui in longitudiné millia palfru.cc.xk 0J /(lt;t(t«dirtê.c./xxx.p4tf{gt;rf«f.HW rebusadduéii,zy‘ authoritate Orgetorigis permoti,coflituet:uitt ea qu£ ad proßeifeendu pertinerët,c5parare,lumentoru zy carrorü quàm maximu nurneru cocmere,fementes.q ittttximas frcerCfUt mj itinerc copia frumcntifrppetea rft,c»ï

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*

quot; rrtjf K proximis duitittibM pdeë^Cr dtnkiti^ conßr» W4rc,(t(J cox res cojicieniäs bicnniu ßbi fat is cffe du=s xeruitt,intertiî( annu profiólionc lege conjîrmâttad eas res coficiendas Orgctorix deligitur.Is fibi legatia ttcm ad ciuitates fufcepit: pi co itinere perfuadet C4)li go Cataman taledis ßlio Sequano,cuius pater regnii in Sequanis multos annos obtinuerat,Gr 4 fenatu pa puloqj Ro.amicis appcUatuf erat,ut regnu in ciuita=a te fua occuparct,(iuod pater ante habuerat : itemque Dumnorigi Heduo ß-atriDiuitiaci,qui eo tëpore pria cipatu inciuitate fua obtinebat,ac maxime plebi acce ptuserat,utidem conaretur,perfuadet,ciip ßliä fui in matrimoniu dattperßcile frdu effe iHis probat,ca nataperßcere,proptercaqd’ipfefu£ ciuitatis imper, riüobtenturuselfet,n5efjè dubiü,quin totius Gaüiee plurimuHeluetq poffcnt,fefui5 copijs,fuoq; exercita iüis régna conciliaturu coßrmat.Hac oratione addu'“ di,inter fe ßde,Cr iufiurandu dant,Cr regno occupa to per treis potctiffimos,ac ßrmiffimos populos totiut Gxüiafefepotiripojfefßcrat.Ea res,utcß Heluetifs per inditiu enüciata,moribus fuis Orgctorigen cx hp» culis caufam dicere coegerut,damnatü pccnam fc^ui oportcbat,utigni cremaretur.Diecoßituta caufe di--diois Orgetorix ad iudiciu omnë fui ßmilia ad homi numiüia.x.undiq;cocgit,cr omneis cliëteis,ûbierar, toßi;fuas,quorumagnii numcru habebat,eodë coda xii,p eos nc caaßtm diccrct,fe eripuit,cu ciuitasob ei

a z rrtti

’ LIBER

fem ittcitiitd ttrntis ius fuu exequi contiretur, muk^ ttKlirtemcj;hominuinexa^is magißratus cogèrent, Orgetarix mortuut eß,ne^ abeß fw^icjo, ut Heluea tif arbiträtur,quin ipfe fibi morte cöfciuerit.Poß eiM morte nibilominiK Heluetij id quod coßituerant,ßce recon(tntur,ute finibusfuit exe4t,Vb'i um fe ad eattt rem paratos ejje arbitratifunt,opptd4 [ua omnia nu^ , Utero ad duodeeim,uicos ad quadringètos,reliquapri

uata adtßcia mcendunt,ßumentu omne,prlt;eterqqlt;iP ffcw port4tHrï erant,c5burut,ut domü reditiont^pe fublata,paratiores ad omnia pericula jubeunda eßcnt trium menßu molita cibariaßbi quenq^ domo eßmc iubent. Perfuadêt Rauracis üquot; Tulingis, er Latobri eis ßnitimiSfUti codé ufui coßlio,oppidis fuis^uicisq; exußisuni cu, bis proßcifcdtur.Boiosq;,qui träs Rbe num mcoluerant,er inagrü noricum träfierantjNo reiaq; oppugnarat,receptos ad fefocios fibi afeifeüt. Erane omnino itinera duo,quibus itinertbus domo ex irepoffent.Vnu per Sequanos angußum,er difficile inter monté luram,cr ßumen Rbodlt;t»K,i«x qua ßns guli carri ducerëtur.Mons aitt altifßmus impédebat, utßcilepcrpauci prohibere pojJent.Alteru per pro^ uinciam noßrä multo ßcilius,atq; expeditius,propte rea quod inter fines Heluctioru,er Allobrogum,qui nuper populo Ro.pacati erant, Rhodanus fluit, isq; nönuüis locis uado tranfitur,extremu opptdu AÜo^ trogum efi,proxi/»um^ Hcluetioritfinibus Geneua,

exra

txeo 0ppi(Ja pons ddHeluetiospertinet, Alloh-ogt^ bus Çe[e ucl perfuafuros,quod nondum bono aniw in populü Ro.uiderctttur,exiflimab4t,uel ui coiiluros, Mperfuos fines cos ire piterëtur,omnibus rebus profiflionc comparatis,diem dicüt,qui( die id ripant Rhodani omnes coucniant.Is dies er at ad.'V.calèdas Aprilis.L.Pifone,Aulo Gabinio cofulibus.CiCfari cS id nunciatÙeflet,eosperprouinââno^Â iterfrcere conari,maturat ab urbe proficifci, Gquot; quam maximis itincribus potcßyin Gaüiä ulterioré eontendit, CT ud Gencuam peruenit,prouinci£ toti quÀm maximu pos teß militu numerti imperat.Erat omnino 'm Glt;lt;Ilw ut teriore legio una:pontem,lt;iui erat ad Geneuamßubet refcinßi.Vbi de eius aduentu Ueluetij ccrtiores fräi funs,legatos ad eu mittut nobilißimosciuitatis,cuiut legationis Numeius cr Vfrodoftit« principem lotis dicerët ßbi eße i« animo ßne uUo m4 teßcio iterper prouinciä ficere, propterei quod iter haberent nuüu alind,rogare,ut eius uoluntate id ßbi ßcereliceat.C^far quod memoria tenebat, Lucium Caßiu confulcm occißmt,exercitum^ eius abHeluc:^ tijs pulfumfty fub iugu mißum,conccdendH no puta bat,neq; homines 'mtmico animo data ßcultate pngt; prouineiâ itineris ßciudi temperaturos ab 'miuria ZT tnaleßcio exißimabat,tamë ut jßatiu witcrcccfcrf pop fet,dum milites,quos imperauerat,conucnirentjegit tis re^öditfdicm [e «d deliberandu fumpturu,ß lt;j«i4

4 5 Kelkitl

L I B E R

tteïïcnf,(td idia AprilKreuerteretttUf.Iittera ti le^ one,(iuam fecu babcbiit,militibusq;,qui ex prouincia conuenerdt i Idcu Lemano^ejui w fiumen Rbod^ntm» influit ddmontë luramjquißnesSequanorUdb Hela uetijs diuidit,fnilid pdffuütxix murum in akitudiné pedum fexdecim,ßffdmq; perducit. eo opere perßäa prteßdid dijjgt;onit,caftelld communit,quo ßcilius,ß ß inuitotranßrecondrentur,prohiberipoffent. Vbi e4 dies,qudconßituerdt cumlcglt;ttis,uenit,cr legdti ad eum reuerterunt,negat fe more, exemplo populi . Eo.poßc’ter uUi per prouincid dare,C!' ß uimßcere conentur,prohibituru oßendit. Heluctij ea ß’c deieëli nauibui iunëlis,ratibusq^ copluribufßlt;!lts,alij uadis , Rhodani,qua minima altitudo fiuminis erat,nenunq interdiujfepius noäu,ß perrumpere poßeitt conati, operismunitiottc,et milituconcurßtjOquot;telisrepu’ß, Î30C conatu deßiterunt.Eelinqucbatur una per Sequalt;f . ttos uia,qua Sequanis inuitis propter angußias ire no poterant.tis cum ßia (ßonte perfuadere non poßent, tegtftos ad Dumnorigem Heduu mittunt,ut eo depr£ catore à Sequanis hoc impetrarent. Dumnorix graa tia,Cr largitione apud Sequanos plurimum poterat, Cir Heluetiji erat amicus^quod ex ea ciuitate Orgeto^ rigis ßliam in matrimoniu duxerat, Cir cupiditatc re gni ad/ult;aus,nouis rebus ßudcbat,crquämplurtmas ciuitates fuo jibibeneßeio habere obßriäof uolebat. Itaqi rem fufcipitfÇ^ 4 SequattisitnpcratfUt per ßnet

îre patiantur, oifides^iUti inter fefe dent,per jicit:Scgutfni ne itiiiereKeluetios prohibent, tieluctif ut ßnc mjleßcio,Z^ iniuria. tran/ejnt. Ctefiif ri renuncidtuY Heluetijs cjje in animo per agrum Se^ quanorum Cf Heduoru iter in Santonum fine! fiice^ re,qui non longe àTolofatiû finibui abfiint,qu£ eiui tat efi ni proHiwcid. id fi fieret,intettigebat magno ck prouinda: periculo futurum,ut homines beüicofos pa puli Romani inimicos locis patentibus, maximeque frumentarijs finitimos haberet,ob easeaufas eimugt;' nitioni,quam ficerat.T.Labienum legatum pra:fidt, Ipfe in Italiam magnis itineribm contendit,duaique ibilegiones confcribit,?:^ treii,qult;e circum Aquile::^ gt;nbsp;iam hyem£bant,exhyberniseducit,cr qua proximii erat iter per alpeis in ulteriorcm Galliam cum his quinque legionibut ire contendit. ibi Centrones, O' Caroceli,cy'Caturigeslods fuperioribm occupatis, itinereexcrdtum prohibere conantur : compluribus his pr^lijs pulfis, ab Ocelo,quod fft dterioris pro/-uind^, extremum ift fines Vocontiorum ulterioris prouindie,die feptimo peruenit, indc in Aflotrognw fines,ab AUobrogibus in Sebufianos exercitum du=* cit.Hifunt extra prouindam trans Rhodanum pria mi. Heluetif iam per anguftias, zy fines Sequano:* rum fuas copias traduxerant, e^- in Heduorum fines peruencrant,eorumque agros populabantur. Hedui t fuaque ab bii dcfinderc non poffent, Icgai*

4

LIBER

tos adCicfarem mittunt rogatunt liuxiliujtit feomtd tempore de populo Ro.meritos eUê,ut penc in confie âu exercitus nojîri,affri uaflari,liberi eoru i« feruttu tent abdueijOppidu expugnari no debuerint. Eodem tfmpore lt;juo Hedui, Ambari quoc^ necejftrijjCr co» fan^uinci Htcduoru Ctcfarë certiorëfrciunt,fefe depo pulatis agris non fîcile ab oppidis uitn bofliit prohibe re.Itcm Allobroges,qui transRhodanu H(coî,poj]cfz fionesq;habebant,iù^afe ad effaré recipiunt, Gr de tnonjirantfibipr£tiragrifolunihileffe reliqui. Qjù bus rebits adduâus Ciefar,no expeilandu fibi flatuitf dum omnibus ßrtunis fociorucôfumptis,in Santonés Heluetijperucnirent.iiumeneft Arar,qiiodper fi»fj Hf(fKor» ZX Sequanoru in Rbod^n« infiuit incredibi li tenitate,ita ut oculis in utrâ parte fiuat,iudicari no pojjit.id Heluetij ratibus, ac lintribus iunâis tranji' bant, vbiper exfiloratores Cicfar certior ßäus cfl treis iam copiaru parteis Beluetios id ßumen transe duxijjè,quartâ uero parte citra flumen Ararim rcli^ qua effe,de tertia uigilia eu legionibiis tribus è eaflris proßilus,ad earn partem pcruenit,qu£ nondiî ßume tranfierat.Ros impeditos, zr inopinâteis aggreßus, magna partem eorit concidit^reliqui fefe fiiga manda runt,atq- inproximas fyluas abdtderunt.Ispagiisap pcllabatur Tigurinus.Nam omnis eiuitas Heluetia quatuor pagos diuifaeR. Hiepagus unuscum domo exijjet,patrum nofiroris memoria,L.Caßium confus iemin/

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ

IfW interficeriit,(yeiufcxerc{tu fut) iugum ntiferut, itit fiue cjfu fine confilio deoru immortaliu,ciuie plt;tri eiuitatif Heluetiif infigitcm cdlnmitate populo Ro,iny tuleriit,egt;t princeps pcettdi perfoluit. Qjtd i« re Citfir non folu publicM,fed etü priuatof tniuridt ultui quod eiui foceri.L, Pifonif auum.L.Pifonem ffgx* t««: Tigurini codent prxlio, quo Cajjium inter(igt;' cerant. Hoc prflio fiflo reliqudf copiiU Neluetioy r»Mi utconfequi pojfet,pontem in Arare ßdendu eu riit,atqiit4 exercitutradudt.Heluetij rcpentino dut aduencu comnioti,cum id quodipfidicbut.xx.iCgery rim^eonftcerantjUt ßumen tr4nfirent,Cafirem uno die ßdjfe inteüigcrentßegntos ad earn niMunt,cuiut leg4tiôis Diuico princeps fiiit,qui beßo Caffiano dux Hcluetioru fuernt.ls ita cum C^fare egit:Si pace po^ pulus Ro.cumUcluetijs ßceret,ineam parte ituroSf 4t(^ ibi ßtturos Heluetios ubi eos Ciefar cofiituijfet, atq; cßeuoluißfet.Sin bello pcrfequi perfeucrdret,re^ tmnifceretur nbsp;nbsp;ueteris incommodi populi Ro,CZ pri

ßiniCuirtutlsHeluetioru.Quod improuifo unit pagti adorcus effetycum hi,qui fiumen tranfilfent,fuis auxi Hum firrc no poj]ent,ne ob earn rent, autfud magnoa pere uirfuti tribueret,dut ipfos deßiiccret,fe ita à p^t tnti«, nidioribusq- fuis dididße, ut niagis uîrtute, quint dolo c5tenderent,aut infidijs niteretur. Quare nc comitteretfUt is locus ubi conftitiffen{,ex calamitit te populi Ro.cz internitiont cxerdtiis nomen capea d i ret,

LIBER

rrtjM inetHoridm proJmt.Hif Cteftr l'tiiref^onJit^ fo /ï6t ntinuf dubitationis d4ri,ciuod res,c}ult;if Ic'* gatiHeluetif comemora/Jênt,memoria teneret,atque eo grauitif lirre,quo miitM mérita popuU Ro, accidiÇ' fet:qui fialicuituiniuriie fibi conlciuifiiijjct,no fitiße difficile cauere,fed et» deceptu, quad ncq- comiffum à fe mtelligeret,quaretimeret,ne^ finecaufa timens dum putaret. Quod ß ueteris contumely obliuifci ueüet^um etiä recentiit iniuriiiru,quod co inuito itcr f)er prouinciä,per u'mt tentaffent,quod Heduos,quod Ambarro{,quod Allobrog« uexafjcnt,memoria dca ponere poffetfaupdf«lt;t uiÜoria tam i^olenterglo* riarétur,quodq; fe tamdiu impune tuliffe miurioi ai , tnirarentur,€odem pertinere. Confueffe enim deot im tnortales,quógrauiut homines ex comutatione rerti . doleant,quos pro fcelere eorié ulcifci iielint,his fecun diares 'mterdü rester diuturniorë hnputtitatë conce.' dere.Cum ea ita fint,tarnen ß ob fides ab his fibi dens tur,utiea qu£ polliceantur,frëluros 'mtelligat, Ji tieduis de iniuri)s,quas ipßs focifsq^ eorîi intuler'nit: Item )i AÜobrogibusfatisßciantjfefe cum illis pacent eße frflurü.Diuico reßgt;ondit,ita Heluetios àmaiori tus fuis inflitutoseßc,uti obßdes accipere, non dare cofueuerint,eius rei populum Ro.eße teflem.Hoc rc« Ugt;onfo dato,di fee fßt, Poßero die caßra ex eo loco mo uent.ldem C^far ßcit,equitatumiii omnë ad numeru ^atuor inilliHm,qucni ex omni pronincia nbsp;nbsp;Heduis

atqf

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6

Ktlt;J;cortifocijfcodéîühaiebat,pr£mittiti^ui uidcat * qudf in pdrtdi boAc; iter frciditt.quicupidim nouip fimiMt ii^men infceuti,alieno loco, cum equitatu Hcl ttetiorupricliu comittunt,cr pduci de noßris cadilt, ‘ QuoprglioßubldtiHcluctij,quodquingcntis cquitis bui tMtdm niultitudinê equitu propulerdt,duddciiit fubßßcre,noitnunqud ex nouiffimo agminc,pr£lio ita Jiros Idceßccre caperunt.C^far fuosi pr^liocontine bdt,cr ßdtis habebdt in priefentia hoßcm rapinis,poa puhtionibu;q; prohihere,itd dies circitcr.XV. iter fc eerunt,uti inter nouißimü hoflium dgtnen,Gr noßrii primum non ampliics quinis,dut fenis millibus pitjjnît interejjct.lntcrimquotidieCdpr Heduos frumentu, quod ejjent publice poüiciti,ßi(gitdre. Num propter t frigorc(,quod Gdllia fub ßeptentrionibus, ut ante di' âum efl,poßtd efi,non ntodofrumenta in dgris nid- • turd non erdnt,fed ne pabuli quidc futismdgnd copid fuppetebdt.Eo dutc ß-umcto,quod ßumine Ar dre nd uibus ßtbuexerdt,proptcred minus uti potcrdt,quoi iter db Arure Heluetij ducrtcrdnt,d quibus difeedere nolebdt. Dicm ex die duccre Hcdui,conßrri,compor tdrijddcJJèjdieere.vbi fc diutius dici ititellexit Cd far ’ Cf dicm inßdre,quo die friimenttim militibuf metiri oportcretjCouocdtis eoru principibus,quoru mdgni copid in cdßrishdbcbdt, in his niuitidco, CTLifco, qui fummo mdgißrdtui pr£erdnt, que Vergobretui» âppcUdiit licdui,qui rtïlt;it«r animuf amp;nbsp;t(iti£,necisqi a (n(iios

LIBER

iit Jtfoj bäht potefldtéygrMiter w accußt^ijuod f3 «femit neq^ex dgrii Çumi (ioffet,t4m nccelJario tcnt f)ore,tdm prop'niquis ho/iibui^ab bis aonfublcuetur, pr^fcrtMt cum mdgnd ex pdrte,eoru pritcibit! addu^' Am beUum fufeepericmulto r tu grduim, quodßt de! fiitutuf quitritur. Turn demum Lifcits oratione Cdfda rif iidduâut,quod Mied tdcuerlt;it,proponit effe noits ffuüoj,quoru authoritM apudpîcbem plurimu ualcdt ^uipriudtimplm pofjint,qudm ipfi mdgi/iri(tui,hot fcditiofd,4tqi improbd orationemultitudinë deterre^^ re,ne frnmentü conférant,quad prlt;e(i:are dcbeant.Si iam principatü Grfliik obtinere non pofjênt, Gdllor« ^«4« Romanorü Imperia priefirre,neqi dubitare de.gt; heant,qutnß Heluetios fuperauerint Romani,uni eu reliqua Gaüia Heduis libertatê ßnt crepturi,ab ijfdé nofira cofdia, qu£^ 'm caftrif gcrantur,hoflibus enun tiari.blot À fe coerceri non pojje,qum etiam quod ne ceßariam rem coaAm Cicfari enunciarit, 'mteüigere fê{e quanto id cum periculoßcerit,cr ob cam caufant quamdiupotuerit,tacuiße.Ciefar hac oratione Lifci Dumnorigem Diuitiaci fratrem deßgnari fentiebat^ fed quod pluribut pricfentAui eat res iaAari nolcbatf celeriter concilia din»ittit,Liß:um retinet, quarit ex folo w couentu dixerat,dicit libcrius,atqi au dacius,cadcm fecreto ab alijs qu£rit,reperit eße uera ipßmt effe Dumnorigeßimma audacia,magna apud flcbem propter liberalitate gratia,cupidum nouaru

rcTHW

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

rfrMM,foMpI«rfW annos portorii, reliquaq; omnU Hcduoriiueâigalia paruo predo rcdempta habere, propterea quod iüo licente cotraliceri ai^eat nemo, hiirebuiiGrÇuamrem /imiliarë auxißejCrßculta* f« itd largiettdu magntu comparafjc,magnu numeru equitatus fuo fumptufcmper alere,cr circüfe habere neq; folu domi,fed ctiam apud ßnitimof ciuitates lar giterpolJejatq^huiut potentilt;e caußa matrem i« B«gt; turigibitf homini tüte nobilijfimo,ac potentißimocolr hcajje,tpßtgt;t exHeluetijt uxorem habere,fororê ex matre,crpropinquasfuai nuptü in aliof ciuitates col locaU'e,ßuere,cr cupere HeluetijSfpropter earn afft nitatem,odij]e ctiam fuo nomine Ciefarem,(^ Roma^ nos,quod eoru aduentu potëtia eius deminuta,cr DÎ uitiacut frater i« antiquu locu gratiie,atqi honore fit reüitutus.si quid accidat Romanis fummä infßem re gni obtinêdi per Hcl«ctio; uenire.Imperio populi Ro, uon modo de Rcgno,fed etiä de ca,quam habeatjgro^ tia defferare.Rcperiebat etia Ctcfar inquirendo,pre^ lium equeffre aduerfivm.paucis ante diebus ß(iu,mi^ tiwm eiuf fiig£ ßftii 4 Dumnorige, Zlf eius cquitibuf, Nam equitatui,quem auxilio Cicfari He fui miferant, Dummrix prierai,corumq; fiiga reUquu effe equit4 tum perterritu,quibus rebus cognitis,cum ad has ftt» ffitioncscertiffimieres accederent,quodperßncs Se quanorit Heluetios traduxiffet,quod obßdes inter foj ddndo; curaffct,quod ea omnia nö modo iniuffu fuo, erd»

L r B B R

lt; C ciuitatis,[ed etiiinfcicntibni ipßf ßcißet,^uad3 magiflntu Hcduoru accufarctur,fitii cpc c(iuf£ bitrabatur,lt;juirc in cum autipfc dnimaduertmt:,aut eiuitatem anim^ducrtere iubcrct.His omnibus rebus unurepugnabat,quod Diuitiaafr^tris fummü in pulii Ro.ltudiu,fummd m fe uoiuntatè,egregfü frdë, iufticu,temperMtM cognoucrdt.Nam neeius fuppli cio Diuitidcidnimu ojfcnderct,uercbatur.lta(j; priu( quiequd condretur, Diuitiaeü dd ß uocdri iu» bet,Gr quotididnis interpretibus remotis,per C.Vd^a leriü Trodeidu principem Gdüi£ prouineicjßmilidfi fuum,cui fummd rerum omniu fidem hdbcbdt, cu co colloquitur,fimul comoneßeit, qit£ ipfo prxfentc iu conetlio Gdlloru de Dumnorige fint diäd,lt;^ ofledit, qu.e fepdrdtim quifq^ de eo dpud fe dixerit,petit,dtq^ hortdtur,ut fine fîmjojfcnfionc dnimi,uel ipfe deea cditfd cognitd fldtudt,uel ciuitdtè ftdtuere inbedt. Dp uitidcusmiiltiscum Idchrymis Cdfdrè coplcxus,obfe erdre cotpit,ne quid grduius in frdtrem ftdtucrct:fci:n fc fc iüd effe ucrd,ncc quenqud rx eo ptus,qudm fe do loris cdpcre,proptercd quod cum ipfegrdtid plurimtt domi,dtqi in rcliqud GdÏlid,ille tninimu propter ddo^ Icfcentid poffct,per fe crcuijfet,quibus opibus^dc ner nis non folum dd minuendd gratidm^fed pene dd per niciem fiidin uteretur,fefe tarnen cr dmore frdterno, Crexißimdtioncuulgi commoueri. Quodfi quid eii Cutfdre grduius dccidiffet,cum ipfe cum locu dmiciti^

dpuci

1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s

ipKd eut» telteret,nei»ineiH exißinittturu ftolt fÎM U9 luntate fiiâutn:quti ex re fiituru,uti totius Gatlije ani mi 4 fe auerterentur. Hxc cwm pluribus uerbis fient à Ctcfitre peteret.Ctffiireius dexterdprehendit,cona folatusrogdt,fincmoritndi facixt,tanti eius apud fe gratiiî efie ofiendit,uti c? reipublicie iniuri^, [«îî dolorem eius uoluntuti de pr£cibus condonet. Dutn^ norigemddfie uocdt,frdtrèddhibet,qu£in eoreprea t)cnddtofiendit,^U£ipfi mtcüigdt,qu£ ciuitds qu£rit tur,proponit:nionet ut in reliquit tempus omnes [ua ffiitioncs uitet:pr£teritd fe Diuitidco frdtri condonil re d!cit:Dumnorigi euftodesponit,ut q»« dgdt,qhi^ buscii loquatur feire poJJit.Eodë dieab cxplordtori^ buscertior frHus,hofies fub monte confedifjè, mittiit pdfiuÜ db ipfius cdftris oôlo,lt;^dlis efiêt ndturemon/ tis,ZT qudlis i« circatt« d(cèfus,qui cognofcerët,mi^ fit.Renuncidtueft ßcileefie, Detertiduigilia.T.Ld^ bicnü legdtü propere eu dudbuslegionibus,e^ cijfidê ducibus,qui iter cognouerdt-ffummu iugü motis dficê der.e iubet: quid ßii cofilij fit,oflëdit, Ipfede qudrtd tù gilid eodé itinere,quo hofies ierdnt,dd eos contendit, equitdtumq; omnè dnte fe mittit P. Confidius,qui rd militdriiperitifitmushdbebdtur,quiq;in exercituL, Syll£,crpo^edinM. Crdfiî fiierdt,cu explordtort^ bus pr£mittitur.Primd luce cÜ fummus mons d.T.Ltt bieno teneretur,ipfe dt hofiiu cdfiris no logins miüe V qngètis pdfiibus dbeffet,ne^(ut poficd ex cdptiuis

coma

LIBER

fomperit^dut ippu^ dduentui,tiut Labie/ti cognitus e(fet,ConlidiM equo admtjjoad eu itcairrit,dicit mon tfm,ijuë 4 Libieno occupari tioluerit,ab ho/libus te«» neri,id (ê 4 Gaüiàs armis,iitqi jnjiguibi« cognouijje, Cieftr fitof copiM in proxim u collem fubducit, adem 'mjiruit.LabicnuijUterat ci prtCceptum 4 Citfarc^ne prxliu comittcretjniß ipßiui copix propc hoßium lira uifie efjènt,ut undiq; uno tempore in hofteis impe tut ßeret,monte occupato noßros expedabat, prxs lioiji abßtnebat. lAulto dc«tq; die per cxploratores C£farcognonit,cr monte d fuis tencri,cr hoßetsats ßramouijfe,cr Conßdiü timoré perterritn, quod no uidißet prouifoßbircnueidße,eo die,quo cofneuerdt iMtfTMrflio hoßeis fequitur, er miüid pdßuu trid db eo rum cdßris cdßrd ponit.Poßridie eins diei^quod om.' nino bidutim fupererdt,cumexercitui frumentu meti ri oporteret,er quod 4 Bibrdéle oppido Heduoru Ion gc mdximo,dccopiüßjßmono dmplius miüibm pdf* fuum.XVin.dberdt,reißumentirix projj’icicnd« exißimduitßter 4b HclKcti/j duertit, de Bibrddeire contendit.Ed res per ßigitiuos.L.Aemilij decurionis equitum GdUorum hoilibus nuncidtur. Heluctij feu quod timoré perterritos Romduoj difcederc 4 feexi* ßimdrent,eo mdgis,quod pridie ftiperioribus locis oc teupdtis prlt;elium non commißlfent,ßue eo quod re ßu fnentdrid intercludi poße conßderent,commutdto c» 'fi!io,dtqi ititKrcconuerfo,noilros inouilßmodgi

mine

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9

lutne mfeclui,dc lacelfere cæperunt. Po/lq id animad^ ucrtit,copiiif fu4s Cteftrin proximit coücm fubducit, ec]uitatumq;,lt;jui fußincret hoflium impetu,mißt.lpfe interim in colle medio tripliccm adem inßruxitßcgi^ onum quatuor ueteranoru,ita,uti fuprafein fummo iugo duM legioites,quas i» Gaüiaciteriore proxime conferipferat,0' omnia auxilia coüocarit, ac totunt tnontem hominibus complerit. Et interea farcina^s in unum locum conßrri,Gr eum ab hit,qui infuperiore adccofliterant, muniri iußit. Heluetij cum omnibui fuis carris fecuti,impedimenta i» unum locum conttt ieruntßpß conßrtißima acie^rciedo noßro equitatu, phalange/ida fub prima noflrd adem fuccefferunt., Cafarprimit fuo,deinde omniu cconßjedu remotis equis,ut tsquato omniit periculoßiem (uge toUeret,co hortatus fuos prttlium comifit,milites cloco fuperios ri pilis mißis,facile hodium phalangem perfregeriit. Elt;t difieda gladijs dijiridis i« eos impetum ßcerunt, Gaüis magno ad pugnâ er at impcdimento,quod plu^ ribus eorum feutts uno idupilortî transßxis,Cr cols ligatis,cunt ßrrum fe inflcxiß'et,ncq; eucllerc,ncq; Ji nißra impedita,fatis commode pugnare poterât. Aï«I ti ut diu iadato brachio prteoptarent feutum manu cmittere,cr nudo corpore pugnare,tandc uulneribtts _ deßßi^Cy pedem rcßrre,cr quod mons fuberat drei ter miüe paß')iu,c0 fe recipere caperuM.Capto monf te,amp; id fuccedentibusnoflriSjBoij Zir Tulingi,quiho

b rninum

liber

iMinww MiüihiMdrcitcr.XV.agmenho^iutfi ctäuJe tant,Cf nouißimis prjejtdio erttnt,ex itinere nojtroa latere aperto a^cßi circSuenire^id t-onß)ic(tti Hel» »I montem fcje receperat^rurfuf fnflare,Cf praliü redmtegrare cceperut.Romani conuerfa jigM bipartito intulerunt,prim4 acfecunda aaes ut uidit, ac funimotisreßßeret,tertia,ut uenientes fuflineret, ita ancipiti prielio diu,atqi acriter pugnatü cft^diu^ tilt! cum nojtroru impetü lujiincrc no pofjeiu, altert p(Mt coeperat)in monté receperut, alteri ad impedi^ tuëta,Cf earrosfuosjeeontulerut.Nam boe totopr,« IiOjCiMM ab horafeptima ad uefperu pugnatu litjdKfr fum hoßem uidere nemo potuit:ad muit a node etiam ad impedimenta pugnatu eß,propterta,quod pro ual lo carro! obiccerat,Cf è loco fuperiore tn noßros ue nientes tela conijciebant:Cf nonuUi inter earros,roa tasq; mazaras ac tragulas fub!iciebant,no}lrosq; uul nerabät.Diucu ej)et pugnatu,impedimêtis caßriscfi noJlripotitifuntAbi Orgetorigisjilia,atq;unufè lijscaptufeß. Ex co prdio circiter millia hominunt CXXX,fuperßierut:eaqßota node cStinëter icrut, ttuUä parte nodis itinere tviermijjo, tn ßnes Lingot num die quarto perueneru[,cum Cf propter uulnera militUfCf propter fepulturä occiforii,noliri triduunt ■ tnorati eos fequi no potuißent, Clt;efar ad Lingones li^ teras nuntiosq^ mißt,ne eos ßumeto,ne uc alia re iu^ narcdqui ft iuuqfent,[e code loco idos,quo ticluctios

biibk

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(O

fclt;iïgt;itKr5.Ip/f triduo ïntermi/fo,cum omnibiif coj^nje eos (èqui capit.üduetij omniu rcrw inopiit adduäi, Icgittos de deditionc nd cum miferunt,aui eu eti in iti ncre couenijjent/eq^ ud peda proiedlfcnt, fupplicia tercj} locuti, fientes paccpetif]ènt,atij; eos in eo loco, quo tumeßent,fuü aduentu cxpedareiußifi'et,paru^ erunt.EÔ pojlq C£farperucnit,objîdes,arma,fcruos, quiadeosperfiigijJ'ent,popofcit.Dum ei coquirutur-, crcô/èrutur,node 'mtermijj'acirciterhominu milliitj fex eins pdgi,qui uerbi genm appe{latur,fiuc timoré perterriti^ne urmis traditis fupplicio dffieerctur,fiue fpefdlutis tndudi,quod in tstntd multitudine deditio/ ru fiid fiigü,aut occultari,4ut omnino ignoTdri pofie exijtimarcnt,primd node ex cajirts Heluetioru egref fi,dd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Germanoru contcnderut.Quod

ubiC£flt;trrefciuit,quorupcr ifrdnt,bù uti con quirerentfCr reduccrcnt,fi fibi purgdti ejje uellent^ imperMit,redudos in hofiiu numero habuit.Rcliquot omîtes obfidibus,drntis,perfiigis traditis,in deditionê accepit.Heluetios,Tulingos,Lcitobrigos tn fines fuos unde crût profidi,rcuertiiufiit:Cr quod omnibus fru gibus amißis domi nihil erat,quo fiwem tolerurenti Adobrogibus imperduit^ut hts frumenticopidm ßce^ rent,iplos,oppidd,uicosq; quos inccndcrdnt,rejtitue re ed mdximc ratione ficit^quod noluit eum loeit,unde Ueluetij difi:cfierdt,udcdre,ne propter bo niidtem agtorum Gcrmt(lii,qui truns Rhenum inco* , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bi lullt.

LIBER

tunt,è[ub ßnibut inHeluetioru ßnes trunftrent^O* ßnitimi GaÜi£ prouinci£,A[lobrogibusq; elJcnt. Bolt;* lo; prtfwhtiM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;egrcgia uirtute erant cO'-

gniti,ut in ßnibui fuis co[locarent,conccßit:quibus ii li dgros dedcruut,cos^ poftea in purem iuris libertua tisq; conditionë,dtq; ipß erdnt,caperunt, I» crfftr« Heluetioru tdbuhereperttc funtlitcris Grtecis conß^ üie,cr (tJ Ctefarc perl4t£:quibus i« uIihIk nominal tim ratio confèâa erat,qui numerus domo exifjet co® rum,qui arma ßrre poffentfC!' item feparatim pueri, fenes,mulieresq;:quaru omniu rerum fumma erdt,c4 pitum Heluetiorit millia.CCLXUI.Tulingoru miüiti XXXVI.Ldtobrigoru.Xmi.Rauracoru.XXUh Boiorum.XXlll. Ex his,qui armafirre poffcnt,dd tnillidnotiagintdduo. Summa omniu fiicrunt ad mil/ iid.CCCLXvm, Eorum,qui domum redierunt cenfu habito,ut Cdfar impcrduerat ,repcrtus eft numerut tnilltit.C.O'.X.BeUo Hcliietioruconftao,totius frre Cdlli£ lcgati,principes ciuitatu ad Clt;efarë gratulatu conuenerut.Intelligere fefe,tdmetft pro ueteribui Hei Uftiorum iniurijs populus Ro, db his panas beüo repe tijfet,tarnen earn rem non minus ex ufu terrlt;e Gaüi£, quam populi Ro,dccidiftc:proptered,quod eo eofilio fiorentißimis rebus domos fuas Haluctijrcliquift'ent, uti toti Galli£ bellum inftrrent,impcrioq; potirentur: locumq; domicilio ex magna copia dcligcrent,que ex omni Gallia oportunißtmu,dcfrukluoftßimu iudicaf/

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;n

fent,reliquM^ciu{ttttes ßipettdiariM h.ibmnt.Pctic runt,uti ftbi concilié totim Gallù m diem certa indi^ cere,idg; Ctcfiris uoluntate freere liemt. Seß habere guofdam res,quaf c comuni confenfu ab eo pctere uel Icnt.Ea repermijja diem cottcilio conftituerüt:Cr iu^ rciurando nequis enuntiarct,nifi quibuf comuni cotPgt; filio mandata e/fet,inter fe fanxeruut.Eo concilia dis mißo,ijdcm prMcipctciuitatu qui ante jùerât,ad Ce farcmreuerteruntipetieruntq; uti ßbi jecrcto, CSquot; ’m occulta de fua,omnium^ falute c««» eo agere liceret^ Eare impetrata,fefe omna fientes Ceejàri ad pedes proiccerunt.Non minus fe id cotcnderc,Gr laborare^ neeaqu£dixilfentjenuntiarentur,quàmuti ea,que ueüent impetrarct:propterca quad je enuntiatu cjjet^ fummit in cruciatu fe uenturos uiderent. Locutus cil pro his Diuitiacus Heduus,Gallia: toiiiis Jàâiones efie duas. Harum alterius prindpatu teuere Heduos^alte-^ rius Arucrnos.Hicum tantopere de patent atu irdert fe multos annos contcndcrent,fàâum cfjè,uti ab Ars tierniSjSequanisqi Ger mani mer cede acccrfercntur, HorKfK primo circitcr mUlia.XV.Rhcnum tranfijfc, pofteaq agroSjtt^it cultu,v copias Gaüoru homines firi,ac barbari adamajfcnt,traduilos plureismitc cj]t: »« Gallia ad.C,cr,XX.miüiii numcrïi.Cumhis Ec^ duos,eorumq; clientes femel,atq; iterum armis coteit dijfe.magnäcalamitatc pulfos accepijfeicmnem nobi litatem,omnëfeitatu,omnë equitatu amififie.Quibus

LIBER

fgt;r^lijs citîimitatibusq^ fra^fos^t^ui amp;nbsp;fua uirtule,cr populi Ro.holjiitiOjätq; amidtia plurimu Mte 'm (Sal lia potui(fcnt,coa{los cjjè Seijuanii obfides dttre nobi lißimos ciuitatisiC:^ iureiurandociuitatêobjtringere, fefencq}obßidesrepetituros,tteq; auxilium à pop«Ia Ro.imploratur(js:ncij; recufaturos,lt;juo minus perpe tuo fubilloruditione,atg;imperio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cjße

fx omni ciuitatcHcduoru,qui adduci no potucrit,ut iurarct,dutfuos liberos obßdes daret. Ob eä rem ex ciuitate [e proßigiffcjCr Romam ad Senatum uenijße auxiliü poftulatuiquod folus neq^ iureiurando,neque obßidibus tenereturißed peius uidoribus Sequanis, Heduis uidis accidilfcipropterea quod Arioüijtusrex Germanoru t« eoru ßnibiis confedijjet,tertiamqi par tem agri Sequani,qui effet optimiis totiiu Gallige,occu pauifJetfCr nunc de altera parte tertia Sequanos de^ cederciuberet:proptcrea.,quodpducis mêftbus ante, iîarudum millid hominu:xxnu.ad eum ucniffent, guibus locus,ac fedes pararentur,futurum efße paucis annis,uti omnes eGalHicßnibus pcllerentur,atqi oës Germani Rkenu trdnfirent. Ncq; enim confèrendunt cffeGallicu cuniGermanorü agro,neq; banc confue tudinem uidus cum ilia comparanda. Ariouifiii auté ut femel GaUorum copias priclio uicerit,quod praltU /idum fit Amagetobriie,fuperbe, cr erudeliter impe rdre,obftdefnobtlißimicuiufq; liberos pofcere,Ç^ in tos omnid exempla,crudatusc^ edere,ß qua res naît

(^nu

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS

id natum,tittt ad uoluntatc ciui ßiid fit:hotninc cj]c i»irb4r«m,irjlt;cttttdit,tcw£'»'lt;tnit,»ort pojjceiw ria diutitu fuflinen.Igt;liß qd in Ciii:fare,po[gt;uloci; Ro*' fit4H»ii;,oJw«iîiwsGlt;tnHidf»j ejje ßciendutn, quod Heluetij fccernnt,ut'donto cmigraU:,(tliud domiciliu, alias fedes remotiH à Germanis petant, fortunamq;^ quacunqi aecidat,experiantHr.lî£c ßenutiata Ario^ itiflo ßnt,no dubitare,quin de omnibus objidibits q«i apud cum pnt,gru«ijsm!M fuppltciu.jumat. Cafarent uel authoritate fua, atq^exercitus, uel recenti uiâogt;^ ria,uel nominepopuli Ro.deterrere poße, ne maiot tnultitudo Germanoru Rbc»« traducatur, GaUiamq; omnè ab Ariouifti 'miuria pojjc dfjtndcrf .Hlt;lt;c oratie one à Diuitiaeo habita,omnes,qui aderät,magno fle^ lu auxiliit à Giefarc petere eceperunt. Animaduertit Cafarunusex omnibus Sequanos,nihil earum rerum fiicere,quas eaten fÀcerent,fed tn'H« capitc demißa terra intueri,eius rei,qu£caußa effet,miratus fx ip fis quaßuit.Nihil Sequani relfondere,fcdigt;i eadem tria flitia taeiti permanere.Cum ab his fepius qiiareret, tieq; uüam omnino uocè exprimcre pojfeitt,idem Dia tiitiaeus Heduus rejßothiit,hoeeße miferiorv, crgrit uiorem ßirtunam Sequanorum, qtiàm reliquorum, quod folineinoccultoquidem qu£ri,ne auxilium itn plorareaudcrent:abfcntis(p Arioui^i crudelitatem, Kclut ficorrfm adeßet,horrerent:propterea,quodrc liquis tantum ßi^afrcultas darttur : sequanis uero,

b 4

liber

^ui ‘mira f^tte^ fuos Ariouijiunt recepijjèttt,ijuoru op pida omnia 'm potcfiate eiw effent, omnes cruciatui effent perjirendi. Hk rebu? cognitis Ctefar GdUoriw» animos uerbis conßrmauit,poütcitusq^ eft ftbi ea rci» cur g ftitura-.magna fc habere ftgt;em,cr beneftcio fuOf er authoritatc adduäli Ariouiftiiffnem 'miurijs ilurum. Hdc orlt;lt;tio»c habita concilium dimiftt: Cr fe cundum ea mult£ res eum hortabantur,(^uare ftbi ea rem cogitandä,0' ftifcipienda putaret. In primis qd’ Ueduosft-atresjconfanguineosq; ßpenumero ab fe-' 'natuappellatos,'mferuitute,atqi'm ditione uidebat Germanoru teneri:eorumq; obftdes effe apud Arioui ftum,ac Sequanosmteüigebat'.quod in tanto imperio populi Ro,turp!ßimü ftbi,e^reipubliclt;£ effe arbitra^' batur.Paulat'imautem GermanosconfueftereRhenit tranftre,^^ 'm Gaüiam magnam eorum multitudinë uenire,populo Ro.periculofum uidebatmeq- ftbi hos mines ftros,ac barbaros obtemperaturos exi^limaa bat,quin,cimt omnë Gallia occupaffeiu,ut ante dm bri,Teutoniq; ftciffent,m prouincid exirent,atqi inde in Italiamcontenderent,priefertim cunt Sequanos à prouincia noRra Rodanus diuideret. Quibus rebus quam maturrime occurrendum putabat. Ipfe autem Ariouiftus tantos ftbi fftiritus, tantam arrogantiam fumpferat,ut ftrendus nonuiderctur.Quamobre pla cuit ci,ut ad Ariouiftum legatos mitteret,qui ab co po ftularëtfUt aliquem locum medium utriusq; coUoqu/o

dclige

ï ’

dellgerct: ucHe fc/c de Republiek, nbsp;nbsp;/umMis utrius^

rebus cum co ugere.Ei legdtioni Ariouiliut rej^Ödit: ft ^uid ipfi Ù, Cieftre opus ef)et,fcfe ad eum uenturuta uelit,ilium adfe ucitire oportcre pr^terea fe neq; fine exercitu in elt;ss partets Gdlltx ue nire audere^quas Cicfar polfiderct,neq^ exercitu fine t»c(gnocomeatu,4tqiemolumêto inunum locum con trahere pojJf.'fiW dutê mirum uideri,quid 'vn fud Gdbgt; lid-,qudm bellouieilfet,dut Citfdri,dut omninopopua lo Ro.negocij cJJft.Hwrf/Jjonjw ddCicfdretn relatât iterum dd eum Csefar legatos cum bis madatis mittit, quonia tanto fuo,populiq;Ro.beneßciodffeäus,cum »« confuldtufuorcx^dtq; amicus à Sendtu appcHatuf effet,hanc fibi,populoqi Ro.gratiä rcfirret,ut in coh loquium uenire inuitatus graudretur,neq; de comuni re dicendu fibi,cr cognofcendu putdret,hiec effe,quie db copoflularet.Primu,nequam multitudinê bomi^ num amplius trans Rhenum in GaUiam traduceretide indeobfides, quos haberet ab Pieduis rcdderetiSequa nis^ pcrmitteret,ut quos iHi hdberent,uoluntate eiut reddereillis licerctine ue Heduos iniuria lacefferctt ne ue his,focijscij ipforum bellum infèrrct.Si id ita fi^ ciffet,ftbi,populoq; Ro. perpétua gratidm,dtq; amici tiam Clan eofuturam: fi non impctrdret,quonidm.M, Mess.L.Pifoneconfulibus,Sendttis cenfuiffet,utiq«t cMttij; Galliamprouinciam obtinerct,quod commodo Rcipublicaßccre poffet,Heduos, caterosq; amicos

b popa

LIBER

popuURo.defènderctjfePeduoru imuriiif no negïcs durum,Ad bfc AriouifliM rejpondit,ius ef]e hclli,ut ^ui uicijjènt,ij!,guos uicijjênt,(jucmudmodü ueUent^ ftn[gt;cr4rent:ltem populu Ro.uiilii nolt;tdaltmui pre fcriptum,fcd ad fuum arbitriu imperurc conCuefj'e,ji ipfe populo Ro,non pr£jcriberet,lt;jucm4dmodum fua turc uteretur,no oportere fe 4 populo Ro. in fuo iure impediri.Heduos fibi,quoni4 belli fortune tentujfciit, Cr drmis congre^i,crfupcrati ejJcnt,flipendMrios frdos.Mdgnd Cicfdrc iniurii/icere,cjui f»o dda uentu uedigdlid ßbi deteriordfrcerct.Heduis fc obl't'’ degt; reddituru non elJe,nelt;J; ijs,ne^ eorit fodjs mühs» r«4 bcüu illdturu,ß in eo mdnerent:,ciuod coucnijjcnt, flipendiumq; ^uotdnnis peiiderent. Si id no ßciljentf longe hif frdternit nomen populi Ro.dbfiituru.ciuod fibi Cefdr dcnuntidret,fe Hcduoru iniuridt no neglca âurum,neminë fecum fine fud pernieie contendijfe: cum ueüetjcongrederetiir.inteüeólurum quid tnuiâi Germdni,cxercitdtißimiin drmis,qui intrddnnos Xllll.tedii no /ubilfcntfiiirtute poffent. Hfc codcm tempore Cefdri mdnddtd reßrcbdtur,cr legdti db He duis cr Treuiris ueniebdnt.Hedui quaßuquodHd» rudes, qui nupcr in Gullid trdnßiortdti elJent,fines eo rum populdrëtur,fefe ne obfidtbtis quidcm ddtis pdcê Arioui/ii rcdimcre potuific.Trcuiri dutë pdgos een= turn Suetiorum dd ripum Rbeni confedijfe,qui Rbrnw tranfireconarenturibis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cimbe»

' , , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;“ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;riv/nt

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

Vîttw frätref,^ui{gt;uf rcbuf Cisfitr'uehemenftr commet hUjtndturandum ßbi exifliinMit,ne, ß noua manuf Sucuom cu ueteribus copijt Ariouifli fcfe coitiitnxiß' fet,minus JäcilereßilHpoßet.Itaq; rc ß-umentaria cclerrime potuit c5porata,tnagnis itineribus lt;(d Aria uijium contendit.Cum tridui uiam proceßijß‘t,nuna tiatum eß ei, Ariouißu cum fuis omnibus copijs ad oc cupanduVeß}ntione,quodeßoppidu maximum Sea (]uanorü,contendcre:tridui(ji uiam aßiusßnibis pro id ne accideret,magnopere priccaucndum fiamp;i Cafaf exißimabat.Namcj- omniu reru^qutsad bellum ttfui erät,ßimma erat in eo oppido difficultas:idj; na tura loctßc municbatur,ut magnam ad ducendu bel^ Ium daretßcultate:propterca,quod ßume AlduabiSf ut circino circumduilu,penc totum oppidu cingit:re liquu ßiatiu,quod no eß amplius pedum fcxcentorUf qua ßumen intermittit,monscontinet magna altitudi ne^ita^ut radices eius montis ex utraq; parte ripa ßu minis contingät.Hunc murus circumdatus arcem efß dt,Gr cumoppidoconiungit.HucCaßtr magnis dis. ttrnis,noäurnisq; itineribus contcndit,occupatoq; op pido,ibi praßdium collocat.Dumpaucos dies ad Vc fontioncm rci ßumcittariie,commeatusq; caußa mora ttir,cx percunilatiane ito^rorum, uocibusq; Gaüca rum,ac mercätorü,qui ingenti magnitudine corporti i^ermanos incredibili uirtute, atq; excrcitatione in t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;^l]^pradifab4nt,ßepenutn(rQfeß; cis bis con^

Srcßos

LIBER

griffât ne uuîtu qu.idc,atqi acient oculom,Jicebâtfif re potuiffeditntM fubito timor omnè excrcitît occuptt uit,ut non mediocriter omniu mentes,animosi^ pera turbaret.Hic primü ortus eß 4 tribiinis militu,ac pra fidts,reliquisq;,(jui ex urbe amicitix cauÇtt Ctefarem fecuti,non magnu periculu miferebantur, quod non magnum 'm re milititri ufum habebant. Qjiorum alius alia caufa illata,quàmfibi ad proßeifeendu neceffas riam ejje diceret,pctebat,ut eius uoluntate difeedere liceret.Nonnullipudore addu{li,uttimoris fußntios nem uitarent,remanebant.Hi neq; uultußngere,neqi interdié lachrymas tenerepoterantiabditi in taberna cuits,aut ßiumfiitum quierebâtur,aut eiim ßmiliari^ bus fuis commune periculu miferebantur ; uulgo totis caiiris teßamenta obßgnabantur.Horum uoctbus,ac timoré paulatim etiam hi,qui magnlt 'm caßris ufunt habebant,milites,centuriones^,quiqi equitatui pr£» erant,perturbabantur,qui fe ex his minus timidos ex ijlimari uolebant,nonfe hoÜem uereri,fed anguüias itineris, tSquot; magnitudine fyluaru ,quie inter eos,atqj Ariouißum mtcrccderent,aut rem frumentartâ,ut la tis comode fupportari polfet,timere dicebât, NonuUi etiam Cafari renuntiabant,cum caßra moueri,^^ ß/ gnaßrri iußt jfet,nonßredidoaudietes militcs,neq; proptertimoreßgnalaturos. Hac cum anima'uer^ tißet Ciefar conuocato concilia,omniumq; ordinu ad id concilium adhibitis ccnturionibus,Hchementer eos

'mcufa

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tr

tgt;tcufduit.Prîmu,cluod aut ^uam in porté,aut ^uo co cilio duc(rentur,fibi quorcndü aut cogitandu puta^ rent.Ariouiftuje confidecupidißime populi Ro.ami citiom appetiffc,cur hunc tam tcmere quifquöab offi cio difcejjuru iudicdret,fibi quidcm perfuaderi,cogm tif fuispofluldlis,atq;lt;equitote coditionis perj^eila, eum neqi fiMt»,neq- populi Ro.grattant repudiaturS duod ft ^rore,atq; amentia impulfus, bellum intua liffet,quid tandem uercrenturiautcur defuo uirtute,. aut de ipfius diligentia deffterarenti Foiiu eiui hoiiis periculii patrttm nolbrortt memoria,cum Cymbris Teutonisà C.Mario pul fis,non minore laudemexer citus,quàm ipfe imperator meritus effe uidebatur.Fa/ âum etiänuper in Italia feruilitumultu,quos tarnen nliquis ufus,dcdifciplina,quä 4 nobis accepijfcnt,fub leuaret.Ex quo iudicari poffct,quantu haberet infe bont conftantidtpropterea quod,quos aliquandiu mJx f rmcx fine cdufd timuiffent,hos poßea drmatos,dc ui stores fuperaffent. Deniq; bos effe eofdem Gerrndnos, quibus cum /lt;epenumero Heluetij congrefft nonfolutn rn fuis fedibus,fcd etiam i« illorum ßnibus,pl£rumq} fuperaffent,qui tarnen pares effe noßroexercitui non potuerint.Si quos aduerfum preliu, crßiga Gallortt commoueret,hocfiquiererent,reperiri pojfe diutura tiitdte belli dejdtigatis Gallis,Ariouißum cuM multos menfes cdflris,dcpdludibus fe continuiffet,neq; fuipo trßateficijfet,defßcrantes iom depugna„V dilßer^'

LIBER

foifubito ädortum,magis ratione,((c eonälio,^UMti uirtutc uiciße:cuirationc contra homhes barbaroi, atq; mperitos loctitßiißct.Hac nc ipÇum quidè j^erar rcnojiroscxercitiiscdpipolie.Qui fuum timorcm gt;n rei jrumentari£ fimulationë,angujti{Hq; itinerts cott firrcnt,/àccrearrogantcr:cumautdc officio Imper^ toris dc(j^erdre,aut ei pritfcribere audercnt. Blt;ec jibi eße cura, frumentii Sequdnos,LeucoSiLtngones /mI)/ fninijlrarc: iainq; cj?e in agris frumètd tnatura. Dc i ti^ nere ipfos breui tempore iudicuturos. Quod non fore diito audientes,neqifigna l4turidicantur,nibil jeett re comoueri. Scire enim quibußcumj; exercitus diÜo audicns non/ùcrii,dut maleregeffa ßrtunä deßtißc^ aut dliquo fdcinore’comperto,aitdritiä cßc conuiilä, Sudm mnocentidperpetud uita: filicitdte Heluetioru bello eße pcrJpeil:dm.Udq; fe,quod dd longiorë dient collocdturus eßet,reprcfentdturH,Gr proximd noäe de qudrtd uigilid cdfird moturum,ut qudmprimu ina teUigere poßct,utrum dpud cof pudor,dtq; officiumj an timor plus udlerct. Quod ß pratercd nemo ßqud/ tur,tdmen ße cum ßold décima legione iturum : de qud nö dubitdrct,ßbiq; earn prittoriam cohortem fiitura. EuiclcgioniCtelarCrindiilßrat priecipuc,cr pro=* pter uirtutcm conßdebat maxime.Hacorationc habi^ ta^miruminmodumconuerfej'unt omnium mentes: fummaq; alacritas zjquot; cupiditas belli gerendi innata efltPrincepsqidccima legio per tribunos militum ei gratidS

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I«

egit,(IUod de je ôptimu tudiciu ltcißet:leqi eße , dd beüu gerendît pardtiffimu confirmauit. Deinde re Itqtiix leg!ones per tribunos inilit!Î,Cf primorutn or^ dinum centuriones egerut,uti C£farifatisJàcerent,Ce tteq; unqudin dnbitaj]e,neq; timuijje, neq^de IvUi fuit iudicium , fed imperatoris cjjc exijlirnduijfe^ Eor» fdtis/àiflione accepts, itinere exquifïto per Diuitiacü,qnodex dlijsGiiiùeimaxima fidê habea tat, ut miliiu amplius quinquagintctcireuitu lodsaa pertis exercitu ducerct,de quarta uigilia, ut dixerat, projiéius eß,Septimo die,eu iter no mtermitteret,iib exploratoribus certior frilus efl, Ariouifli copias 4 noflris millibus pajfuu quatuor,XX.abejfe. Coa gnito Cdfaris aductu, Arioniflus legatos ad eu mittit quod antea de coHoqw.o poflulajfet, id per fefleri lice re,quoniä propius acceß.ffct,fe'q; id fine pcriculo fàa cere poße,exiflimaret. No coditionc Cdfan iamq^ eu ad fanitatë reuerti arbitrabatur,cu idj^wod antea petèti cffncgitßrtjMkro poüiccretur :magnäqi i« (ÿœ ueniebat,pro fuis tätis^opuli^ Roj« cS be^ neßcijs,cognitis fwif poflulatis,ßre uti pertinacia (fegt;' fifteret.Dies coüoquiodiiHus cfl,cxeodie quintus.lit terim cü fdpe ultro citroq; legati inter cos mitterëtur, Ariouiflus poflulauit,ncquë peditë ddcolloqaiit Cifa faradduccret:ucrerife,ncpinfidiasab eo circuueni/ rctKr,Mtcrq; cu cquitatu ucniret:alia ratioe fc no effe ftenturutCtcfarquodnec coUo^mik intcrpofitit eau ft

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toUi

Liber

toüi uokbit,nec^ falutë fuam G.iîlorii â'^uitittui coW mitterc (tuicbdt,commodi^ifnum cffc fiatuit omnibui e(JUM,Gaüis equitibuf detraëiK,eis legionarios milia tes legionis decimiie,cui qudm maxime cbßdebat,im^ ponerc^ut priefidiu quàm amicißimü,ß quid opus doeUet,haberet,QU.olt;^lt;^^ßc^^t,n5 irridicule quidi ex militibus décima legiois dixit,plus quàm pollicituf eßct,Ciefare /Àcere:pollicitu effe in cohortM pratoria loco decimâlegionë habituru,ey ad equurefcribere, Planicics erat magna,zy in ca tumubu terreusfatis grandis.Hic locus aquo ßrcjßatio ab caflris utriufq; 4berat,eô,ut erat diÂu,ad codoquiu uenerunt,legio nem Ciefar,quâequis deuexerat,paßibusducentis ab eo tumulo côjtituit,Item équités Ariouiftipari intera ualloconflitcrut.Ariouijîus,ut exequis coUoquereU' tur,G' prater fe denos,ut ad coüoquiu adducerët,po fiulauit.vbi eo uentum eft,Cafarinitio orationis,fuit Senatuscji m eu beneßciacomemorauit,quodrcx ap^ pellatus ejfet à Senatu,quod amicus, quod munera am plißimemijfa. Qtiam rem paucis contigifße, ey à Romanis pro maximis hominÜ offici/s cöfucuiße tri^' bui docebat.ilium c«»» neq; aditu,neq; cauÇam poRu landiiuftam haberet,bcncßcio,ac liberalitate fua,ac Senatus,ea pramia confecutü. Docebat etiâ quàm ue teres^quàmq; iu^ caufa ncccßitudinis ipfis cum He duts intercedcrent, qua Scnatusconfulta, quoties , ^uam^ honorißca in cqs ßtHa ejjent ut omni tema

pore

t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»gt;

pOŸctottiKGalîtiCprincipdtü Hedui tenuifjettt,priiu etùm ^udm noflrd amidtiam appetijjeitt. Populi Ro. hanccjfe c5fuetudinë,ut focios,atq} amicos na modo fui nihil deperdere,fed gratia,dignitate^honore au=t éiiores uelit cjje.Quoducroad amicitiâpopuli Ro,at taliffenCjid hii cripi,qua{ patipofjêt^Pojïulauit df0J dc oadem,qu!e Icgatis in mandatis dcderat^ne aut He eoru fodfs helium mßrret,objidcs reddcret: fi nuUä partem Germanoru dontit remittere poffet,at ne quoi amplim Rhertum tranßrc pateretur.Arioui^ fluf adpoflulata Cafartspauca r^ondit,defuts uir^ tutibui multa pradicauitjtranßfjc Rhenufeß: no ßta fponte,fed rogatu,Gr accerßtu lt;i Gillù,non pne ma gna ßgt;e,magnisq; pramijs domu,proquinquosqi rcli quijje: fedef habere i« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4b ipß concefjat,obßdes

ipforumuoluntatedatoijßipendiu capcreiure belli, quod uidores ui^is imponere conßecuerinttnon fefe Gallis, fed Gallos ßbi bellum intulijfe’: omnds Gallilt;e duitatesaJfeoppugnandu ueniffe,ac cotra fe caflra habuijfe,eas omnds copias à fe unopralio ßifas,acf» peratas ejfe:ßiteriim cxpieririHclint,paratu- fe derer tare: fin pacem mahnt,iniquum effe de flipendio recu fare,quod fua uoluntate àd id tempus dependerind Amicitid populi Ro.ßbi ornamcnto,ç^ praßdio, no detrimento effe oportere, idq; ca fße fe petiffe, Si per populum Ro.flipendiu remittatur,lt;sr dedititij fubtra haittur,nominus libenterfcfcrecufaturie populi Ro.

c Amid

LIBER

Amidtia,quint uppeticrit.Quod ntultitudittc Gcrnf4 norum in GuJliu truduc4t,id fe fui muniendi,no Gab li£ oppugnand£ caufaficere,ciui rci tcjlimonio effe, quod nifi rogutus non tienmt:^ quod beüu no intu» lcrit,fcd defcnderit. Se prtM in Gallium uenijfc,quànt populii Ro. Nunquä ante hoc tempus exercitu populi Ro.Gaüix prouinci£ ßnibus {grejfum quid ßbi ueliet, cur in fuas poffejfiones ucniret. Prouinciä fuä eße b5c GrfUww ficuti iUam noßrä,ut ipfi concedi non oporte ret,ß in noßros ßnes impetii ßceret,ßc item nos effe iniquos,quod inßio iure fe interpeüaremus.Quod eiç Sena,Confulto Hcduos appeüatos amicos diceret,nS fetam barbaru^ncq; tarn i)nperitueßerertim,utnon fciret,neqi bello AÜobrogu proximo,Heduos Roma* nis auxilium tuliße,neq; ipfos in bw contentionibus, quas Hedui fccum,cr cum Sequanis habuijfent,auxi lio popultRo.ufos eße,debcre fc fujßicari ßmulata C£)arem amicitia,quod exercitu in Gaüia habcat,fui opprimcitdi caufa habcre.Quod niß dcccdat,autcx^gt; ercitum deducat ex bis rcgionibui, fefe ilium non pro amico,fcdpro hoßehabituru.Quod fi fum i-ntcrjrce rit,multis fcfe nobilibus,principtbufqi populis Ro.gra tum cffe ßduru. Id fe ab ipßs per eorum nuntios con pcrtü habcret:quoru omniu gratia,atq^ amicitiä eins morteredimere poffct.c\uodßdifceßijfet,ac liberaiu poßcßionc Gallia fibitradidijjê^magnofetllum pr£* tnio rcmuneraturü,!^ quacunq^ bella geri uellct,finç

I

i3

Wßö eim labore,(y pcriculo conßäuru. Multa À fare in eant fententiä dióta fuitt,i]uare negocio df (ijtc re non pojfef.O' neqifuam,neqi populi Ro.confuetu dtnem pati,uti optime meritos focios defererec : ncqi /f iudicare Galium potius ejje Ariouijli^qudm popii^ U Ro.Bellofeparatos ejje Aruernos^Cf Rwtfnox À Fabio maximo,quibM populusRo.ignouijfet,ncqi wt proMj'ncurcdeg!f]et,neq; flipëdiu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;QKod

ji antiquißimit quodq; tempus fpcäari oportcret,pa^ puli Ro.iußißimu ejjei« GaUia imperiu. Si iudieiunt Senatusferuari oporteret,bberam debere ejfe GaUii, qu im bello uidam fuis legibus uti uoluijfet.Dum b« in colloquio gerittur,Coefari nuntiatu ejl équités Ari ouifli propius tumulu acccdere,e:tr ad noßros ddeqtâ tare,lapides,tela^ iw nojlroy coni/ccre.Ctffrfr loque» dißtum jicit,fe^ ad fuos recepit,fuisqi impcrauit,ne quad omnino telü iw boji« reqeerent. Nd crfi fine ul lo pcriculo legionis delc£hg,comijfum cu equitatu pret Hunt jbre uidcbat,tarnen committendu no putdbat,ut pulj'is hojlibus did pojfet,eos à fe per ßde iw colloqitio cireumuentos.Pofleaqua inuulgusmilitu rclatu e^, qua arrogätiain collcx^Hio Ariouiflus ufus,omni Glt;tl ha Romanis interdixijfet, impetumqi iw nojîroî dut équités jidjfcnt,eaquc res colloquium ut dirimijfet, tnulto tnaior alacritas, ftudiumque pugnandi maius exercituiiniedumell.Biduo poft Arioui^us kgrfa toi t(4 C#prfw mittiti MtUc fe de his rebus, qua c 2. intev

LIBER

inter co! agi ccept£,neij; perfi⣠elfent,ag(re cü eo, uti iterum colloquia diem conßituerecaut Ji id minus ucdctycx fuis legates uliquë ad fc mitteret. CoUoquêdi CttfaricauÇa uija no cß:Gred magis quad pridie eius diei Germani rctineri non poterant, tjMWj i« noftros tela conqccrent.Legatu ex fuis fefe magno cum peri^ culo ad eum mijf'uru,Qr hominibus feris obicélurü ex -iflimabat, Commodißimu uifum eü M.Valeriu Pros cilium,C.ValerijCaburißliu,fummauirtute,zy hus tnanitatc adolefcentè,cuius pater à C. Valeria Flacco eiuitate donatus er at,er propterßdem, Cf propter tmgu£ Gallic£ fcientiä,qua multa iam Ariouiftus ton ginqua confuetudine utebatur,er quod in eo Germa--tfif pcccandi caufa non eßet,ad eum mittere er Mar cum Titium,qui hojfiitio Ariouiili «fi« crdt.H« man dauit,ut qu£ diceret Ariouiüus,cognofcerent, er ad 'ferefirrent.Qjioscumapudfe i« caßris Arioui^uf conjigt;exiffct,cxercitofuopr£jente,conclamauit,quid ad fe uenirent,anß)eculandi caufa, Conantes diccre prohibuit,er in catenas coniecit.Fodc die caßra pro^ mouit,er miUibus pajfuum fex à Crfaris ca^rafub monte confedit.Poßridieeius diei prater clt;lt;Sr4 Caft ris fuas copias traduxit,er milltbus pajfuu duobus ul tra cum caßra ßcit,co con filio,uti frumento corneas tuq;,qui rx Sequanis CT Heduis fupportaretur,C£fa/ rem intercluderet. Ex eo dte dies cotinuos quinq; Ca-' far pro caßris fuas copias produxit,çr acië inßrutfS

habuit

t

h4ii»t,ut,fï ueUet Ariouiflus prielio contcdere,ei po tcfiM non deeffet.AriouiÜM bw omnibus dicbus cxer citam cdflriscontinuit.E(}ue)tripr,elio quotidic cons tcndit:Gcnu5hocerdtpugn£,quo fc Gcrmaniexers cuerant. Equitu miUid cru nt fex,totidcm numero pe^^ dites ueloci^imi,(ic jortißimi,quos ex omni copia ßns guli ßngulos,fu£ falutis cm fa delegera nt.Cumhisin prtelijs uerfabantur,ad cos je équités recipichant, Hi ft quid erat durius concurrebant.Si qui grauiore uuls nere accepta,cquo deciderant,circunfijhbant. Si qua eratlongius prodeundu,aut celerius rcciptendit,tâtit erat bord excrcitatione celeritas,ut iubt^s equorit fub lcuatt,curfwm adxquarent.vbi eum callris fcfe tenes re C£far intcHrxit.nc diutius comeatu prohiberetur, ultra eum locum,quo m loco Germaniconfederdt cir, citer paffus fexcentos,ab bis caßris idoncu lócu delc^' git,acieq; triplici inßruila,adeum locum uenit. Prix mam fecundd adem in armis cj]c,tcrtw caflra mu nire iußit.Hic locus ab boßc circiter paßus fcxcentos (ut diilum efl)aberat,eo circiter hominum numero XVI.millia expedita cum omni equitatu Arioui^im mifit,qu£copilt;e noßros perterrerent, (ir munitione probilürent.^^ibilo fccius C£far,ttt ante conßituerat, duas acies boßem propulfarc,tcrtiam opus perßeere iußit,MunitiscaRris,duas ibi Icgioncs rcliquit,ey, partëauxiliorH,quatuorrcliquas incaßra maiorare, duxit, Proxima dic,inßituto fwo Clt;sfar ex caSiris

LIBER

titri[i^;cop!M futit eduxih^MluïUM^d, fttäioriboi fd firii pro^reffiiSjMè 'mftruxit:,hoßibusq;pugnddi potr ftatc ßcit.X'bi ne turn qdc coi^pdire inteÙexit,circiter meridictn exercitît t« cdßrd reduxit.Tum démît Aria uiftiMpartem ßwucopidru,(]u£ cdßraminoraoppu gnaret,mißt. Acriter utrimq; ufj; «td «r |J)crzt pugna=i turn eß. Solis occaßu fuas copias Ariouißus multus zy illittis,craceeptis uulneribus,in caßra reduxit.Cu ex captiuis qufreret C£fdr,quamobrem Ariouißui pr£= Üo nÖ decertaretfhäcreperiebat caujam,Quod apud Germanos ea confuetudo eßet,ut matres frmilias eo^-rum fortibus,ey uaticinationibus declararèt, utrum pr^liü comitti ex ufu eßet,nee ne. Eos ita dicere non eße fis Germanos ßtperare, ß ante nouam lunam pre lio contendißent.Poßridic eiusdiciCefar preßdintn Mrißf; caßris,quod fatis eße tißum eß,reliquit. Oes dlarios i« conßgt;eéluhoßiît pro caßris minoribiis coßi tuit,quo minus multitudine militu legionarioru pra hoßiit numero ualebat,ut ad ßecie alarijs itteretur, Ipfe triplici inflruéta acic,ußjiad caßra hoßiit accep fit.T^um demum neeeßario Germani fuas copias eca^' ßris eduxerunt^gencratimq; cößitcrunt,paribusq;in trruallis. Harudes,}Viarcomanos,Tribotes, Vangios ttes,Ncmetcs,Sebußos,Sueuos,omnemq; adern fuam rhedis,G}‘ carris circundederunt,nc qua ßes in pga rclinqucretur.Eo muliercs impofuerunt Que t« præ-« Hum proßcßcentes milites paßis manibus,fientes

plor4

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20

pkrji:in(,ne [cinfcruitutc RomdttK tr^dvrct.CteJax' (■ingulis legionibut fingulos legitos,Z^qua:ßoreprlt;e ßcitjUtieos teßes fu£ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;utrtutK hdberct.ipfe 4 de.

xtrocomu^quod earn purtê minime firmähoßMeffe animaduertrrat,pr£liu cnmißt. Itanoßriaeriter in hofleißgno ddto^impetu ßccrSt:itdqi hoßcs repente celeriterij; procurrerutjUt ßgt;dtiu pild in hoßcs conij^ ciendi non ddretur.Reieüis pilis cominus glddiß pu:f gnatum eß.AtGermdni celcritercx cSfuetudinc fuit phalange fr{ia,hnpetufgladioru excocpcrut.Rcpcrti fimtcompluTcsnoßri milites,qui in phalangos inßli^' rent,O‘Çcuta manibus reuellcrent,cr deßipcr uulne^ rarent.Cum hoßiü acies à finißro cornu pulfa,atque inßigam coniterfa eßet,à dextro cornu uehemettter i»tdtitudinefuorum,noßra adern premebatu. Id cum anhnaduertißet.P.CrajJus adolcfccns,qui equitatui pra:erat,quod expeditiorerat quam hi, qui inter aci^ rm uerfahdtur,tertiä adem laboratibus noßrisfubßr dio mißt.ita praliu rcßitutü eß,atq; omiics hoßcs tm ga ttcrterÜt:ncq; prias ßtgcrc defiitcrut,quàm ad ßu.^ men Rhenu millia paßuum ex co loco cirdter qutnq; pcrucnerut.lbi perpaud,aut uinbusconßß, tranare contcndcrunt,aut Untribus inucntis,falutê fibi petie^’ runt.ln bw /kiï Ariouißus, qui nauiculam deligatant iid ripam nadus,eaproßgit. Rcît\,KOi omneis cqui“ tes conßeuti noßri interßccrunt. Du£ ßicruntAri^

uxorci : una Sucua nationc, quam domo fc»'

'f 4 funj

LIBER

ctvm addux'erdt: altera Norica,Regis Vocctonisforor ^uam in Gallia duxerat àfratre mtjjam,Vtraqi 'm fuga peri]t.Du£ßli£ harum,alteraoccifa,altera ca» ptaejiM.'ValeriuiProcilluscuma cuilodibus in/ilt;a gatriniscatenis uMus traheretur,in ipfum Cif fare, hoslium equitatum perfequentem mcidit.Qnf quidë res Cafari non minorem quam ipfa uiäoria uoluptaf tem attulit;quod hominem honcilißimum prou'mcifi Gaüia:,fuum familiärem Cr holßitem,ereptum èmaa nibuf hoilium,fibi rcilitutum uidebat,ncq; eins cala^x nutate de tanta uoluptate er gratulatione quiequant fortuna diminuer at.Is fe prffente de feter fortibus confultum dieebat,utrum igni flattm necaretur,an i» altud tempus referuaretur. Sortium beneßeio fe effe incolumem, Item Marcus Titius repertus,er ad eum reduäus fft.Hocprflio trans Rhenu nuntiato,Suetii qut ripas Rheni uenerant, domum reuerti coepe^x runt,quos Vbij qui proximi Rhenum incolunt,perter ritos infecuti,magnumexhis numerum occiderunt,. Cf far una fBate duobus maximis bellis conßlt;His,ma turiuspaulo quam tempus anni poüulabat,'tn hyber^'

nainSequanos exercitum deduxit. Hy bernis Labienum prapofuit.lpfe in eite^ _ riorem Galliam ad con*

uentus agendas proßäus eji.

»

n ■ ; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il

C, IVLII CAESARIS COA1MEN=, TARIORVAÎ, DE BELLO

GALLICO, liber , SECVNDVS.

esset caesar ijjM citmorc Galiia in hybernis y ( ita UÙ fupra dcmojlrauimui) IjcrcbriddcKW rumorcs

bAturiliterisqi item Labiettieer tiorßebat omiieis BelgAf,quAm ■^ tertiam ejjè Galliie partem dixe

ramut,contra populu Ro.coniurare,obßdeiq- inter fc darc.Coniurandi hos e/fe caufat. Primü,quod uc^ rerenturneomnipacata Gallia,adeosexercitut no»^ fier adduceretur. Deinde quod ab nonifullis Gallis fol licitarentur.Partim,qui ut Germanos diutius in Gal lia uerfarinoluerät,ita populi Ro. cxcrcitw hyemare, atq^inueterafeerein Gallia moleße jirebät. Purlim, quimobilitatc,cr leuitateanimi nouisiinperqs ßude bant Ab nonnuüis etiam quod in Gaüia à potentiori/ bus,atq; iis,qui ad conducendos homines fieultates habebant,uulgo régna occupabantur,qui minus ßei^ le earn rem in imperto nojlro confequi poterant. lis nuntijs literisq; comotus C£[ar,duas legiones in eite» riore Gallia nouas cofcripßt,C:r i« cmmIc afiate in ul» teriorè Gallid,qui dcdueerct Q^Pedium legatu mißt.,

Cf Ipfe

LIBER

Ipfecu prtmupabuli copia ejjê 'mciperet, adexercitS uenit.Dat ncgociu Scnonibus,reliquisq; Gatlis,qui tiitimi Belgii erant,uti ea,qitie apud cos gcrätiir,co=a gnofcant,feq; de bis rehiis certiorêßcidt. Hi coftatt:* tfr omrtw ntintiauerut manus cogi, exercitus'q^ hi «a ttum locu coduci. Tum uero dubitandu nÖ exijlima'^ uit,quntad eos proßcifeeretur.Refrumentaria comgt; parata,caßra mouet,diebu{q;circitcr. XV. adßnes Belgaru peruenit.Eo eit dc improuifo,celeriusq; om^s nium opinione ucniUct,Rhemi,qui proximi GalHa ex Belgii funt,adcu legatosJccium Cir Atttebrogiit pri^ tnos ciuitatis fua mi/erüt,qui dicaet fe, fuaq; omnia i« ßde,atq; poteftatë populi Ro.permittere: neq^ fe eü reliquis Belgiscofenßlfe, neq; cotra populit Ro. ow/ tiino coiuraffe:paratosq; effe Cr obßdcs dare,O' im^ perata/iccre,cr oppidisreciperejO ß-umento, cate risq; rebus ittuare. Rcliquos omnes Belgas in armis eße.Germanosq;,quiripas Rheni incolut, fefe cithis cöiunxiffe:tantu^ effe eoru omniil fitrorë,ut ne Sueß fones quidc fi'atres,cofanguincosq; fuos,qui rode iu^ re,ijfdem legibus utätur,unH imperiu, unumq; magi firatum cu illis habeant,dctcrrcre potuerint, qMi-n cit hiscofentirët.Cu ab his quiercrct,qua ciuitates, quan taq; inarmiselfent,Cr quid in bello poffcnt,fic rrpe ricbat. Plarosq; Belgas ejfeortosà Germanis, Rhe* num q; antiquitus traduëlos propter loci ßrtilitatent ibi confedifjê^Gallosqf^qui u loca incQlercnt, expu^

Iij)f .’folof g; cffc, cjtù pdtrum noßrom memorid omttt GdUid ucXittd,Teutonef, Cimirosq; 'mtrd fines fuot ingrediprohtbuifient. Qtt;lt; cx re fieri,utiearit rerunt tnemoriit magnamfibi autoritdtë, tndgnosq; jfiiritus inremilitdri fumèrent: De numero eoruomnidfekd bere exploratd Rhcmi dicebdt:proptere(i, quad proe pinquitdtibus,dffinitdtibusq; coiunäi, qud/ttd quifif; mukitudinc mi communi Belgdrii concilia dd id beü» poüicitus efict,cognoucrant.Plurimi( MitcrfoJBfHoa udcos,Z^ uirtute,Gr dutoritdte, Gr homtnu numero Udlcre.Hospofiècöficcrcdrmdtd rniUid centu: poUici tos ex eo numero leótd miüid.L'X.totiusq; belli impe rium ßbt poftuldre. Suefibncs fuos efièfinitimos, Id^ tfjJimojjjtrrfcijJimorcj; dgros pofiidere.Apud eos fuif' fe regë, noftrd etid memorid Diuitidcu totiiis GdÜi^e potentijfimu:quicum mdgnie pdrtis hdrum regionu, turn etidm Britdni£ imperium obtinucrit, nunc efie regem Galbdm.Ad hune propter iuslicidm, prüden* tidmq; fummd totius belli omnium uoluntdte defirri: oppidd habere numero XII. Polliccrimillid drmatd quinqudgintd.Totidem Xeruios, qui maxime firi in* ter ipfoshdbcbantur,longifiimeq;dbfint. XV. miSid Atrebatcs.Ambidnos.X.mtllid.Morinos.XV.millid Menjcoßjtoy.vn. millid. Cdlecos.X. millid. Vero* caffes,GT Veromdnduos totidem, Catuacos.XXlX. millid.Condrufos,Eburones,Clt;£riefos,Piemdnos, gt« tt/jo«ominfe£Tmrf»i dppclldttir,arbitrari ad gw«««

LIBER

drti^ïnU miUia Ctefar Rhcmo! cohorMus, libérait^ terq^ ortttione prolecutM,omnc Senatu ad ß conuef nirc,principuni(^i liberos obßdes ad fe adduci iußit: ^Uit omnia ab bis diligcter ad diemßila fum.Ipje Di uitiacum Hcduit magnoperc cohortatus,docet quan^' topereReipub.comunisq; falutisititerjit,manus hos flium deflineri,ne cum tanta multitudine uno tëporc confiigcndii ßt. id fieri poffè,fi fuas copias Hcdui in ji nes Bellouocoru introduxerint^Cf eorü agros popula ricaperint,His mandatiseum adfe dimittit. Po^q omneisBcIgarücopias in unu locu coailas adfe ueni reuidit,neq- iam longe abcffeabhis,quos miferat,ex ploratoribus^O' ab Rhenis cognouit,flume Axonam quod efi in extremis Rhemoru finibus,exercitu tradu cere matitrauit,atq; ibi caftra pofuit. qu£ res,z^ la^ tus unum caftroru ripis fluminis inuniebat,Gfpofi eit qua: effent,tuta ab hoftibus reddebat: comeatus ab Rhemis,reliquisqiciuitatibus,ut finepericulo ad cum portari poffet,efiicii bat.ln eofluminc pons erat. Ibi pricfidiu ponit,Gr in altera parte fluminis, Q^Tiïmx rium Sabinum legatu cum fex cohortibus reliquit. Ctt ftra in altitudinë pedum duodecim uallo, figt;ffaqi duo de uiginti pedum munire iubet. Ab ipfis caftris oppis dum Rhemoru nomine Bibrax aberat millia paffuum oüo.ld fx itinere magno impetn BelgiC oppugnarc cœ perunt.Aegre co die fufientatie cfl:, Gallorum cadem^ dtq; Bclgarum oppugnatio efi.Hi ubi circuicila muk

titudi

ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;25

titnJine homimi totis mccnibtM,undiq; 'w nturum lapt iMi coepti funt,muruig; definforibut nudatuseji, tcftudine /àéld portii ßtcccduiit,murumq; fubruunt. Quod turn ßciU fiebat. Ndm tAntd multitudo lapia desjäc teU conijciebiint,ut i« wwro conßjicndi potC'^ ftdf cjjèt nullùCu ßnem oppugnadi nox ßdßet,lcciu( Rhemus ßumma nobilitatc gratia inter ßios, ^ui tum oppido pr£ßicrat,unus ex hK,lt;jui kgati de pace ad Caßrcm uenerant,nuntios ad eum mittit,niß. ßtb ßdium ßbi mittatur^fefc dintius ßtflinerc no pojfe.Eo de media node C£far ijfdem ducibus ußu, qui nuntij ah lcciouenerant,Numidax ZTquot; Cretac fagittarios^ZT ßinditores Baleitrei ßtbßdio oppidank mittit. Quoru aduentu,Gr Rhemkcum jßcdeßnßonis ßudiu propu gnandi acceßit,!:^ hoflibtts eadcm de caufa jßes po^ tiundi oppidi diß:cßit. p^wlißier apud oppidum morati,agrosq; Rbcmorît depopulati,omnibus uicky iedißcijsq;,quo adiré potcrant,inccnßi,adcaßra C« prw cum omnibus copijs contcndcriit, ZJ 4 millibus f^lßm minus duobuscaiira poßterut,Q«if caßra,ut fiimo,atq; ignibus ßgnißcabatur^ampliusmiüibus paf fuum odo in latitudinè patebät. C£(ar primo pro ptcr multitudinë hoßiit,ZT propter eximia opinionë uirtntk pralio ßipcrfcdcre flatuit.Qvptidie tamene^ queflribus pretijs,quid hoßk Kirtwtepojjet, ZSquot; quid nojlriauderent pcriclitabatur.vbi noßros non eße i« firiores intellcxitßoco pro caßrk ad acicm infiruen^

dam

LIBER

iM naturd opportune,attj; iJoneo,(juod ü cotlis,uhi cajira pojlta crunt, paululu cxplattideeditus, tantü tfduerjus i« latitudinë patebdt, quantü loci acies in=i flruäd occupare poter4t:dtqi fx «trdij; parte laterii deieäus hdbebdt,amp; injrontcleuita‘ßfligdtus,pdu=» latim ad planiciem rcdibdt:ab iitroq-, latere eius coüif tränfuerfam ßjjam obduxitcirciterpaffuu quadrin^ gentorum: çyadextremasfôjjas cajleRa conftttuit, ibiq; tormentrf coUocauit, ne cum adern inßruxijjet, hojtcs(quod tantu multitudine poterant ) alateribus fuos pugnantes dreumuenire poßent. HocJido dua^ bus legionibus,quds proxime conferipferat: in caßris reliäd^ut ß quo opus eß'et,fubßdio dud poß'eiu,reli^ quds [ex legiones pro caßrd in acieconßituit. Haßes item fuas copias ex eaßris edudas inßruxcrunt. Palut erat no magna inter noßrü,atq; hoßium exerdtum, Hane ß noßri trdnßrent,hoßes expedabät. ^Hoßri au tem,ß ab iRis mitium tranfeundißmt, utimpeditos aggrederentur parati ia urm« eraiu. Interim pralio equeßri wter duas ades cotedebatur. Vbi ncutri trän feundi initiu /idunt,fecundiore equitu noßroru pr£'' fidio C£far ßcos in eaßra reduxit. Haßes protintn f X eo loco ad ßumen Axonam contenderut,quod ejße poß noflra eaßra demonflratum efl, i bi uadis reper^* tis,parteinß(arunicopidrumtraducere eonati funtt ro conßlio, ut ß pojfent, caßellum, cui prderat. Q. T««nj0 IcgituiS, expugnarent, pontemqi interfdn» derent,

II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t4

dfjtrtt? pnminuf poffcnt^dgros Rkemorum popuU« rentur,c}ui mdgiu, nobis ufui ad beüügerendn erant^ cSmcdtusq; nojiros (ußincbdnt.C£fdr cerùorfrdus 4 Titurio,omnë cquitdtÜ ZJ- kuis armaturie ^unndas, f(nditores,fagittariosq; pontem traducit, atq^ dd cos eontendit. Acritcr in co loco pugnatu cfi.Hoflcs impe ditos noftri influmineaggrcjfi, mdgnucorunurncrit occiderunt.Pcr corum corpora rcliquos

tranjire condntes,ntultitudine telorii repukrut.Pri' fnos,qui tranßerant equitdtu circumuentos,intcrßcc runt.HoßeSjUbi O'decxpugnando oppidOjO dc ßit tnine tranfeundoßicm fe fcjillijjè intcÜexerut,ncq; no firos in locÜ iniqiuorè progrcdi pugnandi cdufa uidclt; runt,dtqi ipßs rcs frumcntaria dcßcerc cocpit,conck lio conuocato,conjiituerunt optitnu cjjc, domum fui quenq^ rcucrti:O' quoru in ßnes primu Romani cxcr citum introduxijfcntjdd cos dcßndcndos «»di'q; con» uenitcnt,ut potiiis 'm fuis,qudm i« ^IicnM ßnibus de» certdrcnt,O' domcßick copijs reifrumcntaric utcrcn tur. Ad cam fcntcntia cum rcliquis eau fis, hjtc quoq; fatio cos dcduxif.quod Diuitiacü cjKO(jj,ittq; Hednoj ßnibus Bclloudcorum appropinqitare cognoucrant, bis perfuadcri,ut diutius morarentur,neqj ut fuis au xilium jirrcnt,non potcrat. Ea rc conjhtuta fecundu itigilia r agno cum fircpitu^ac tumultu caflris cgreßt^ HttUo certo ordinc,ncq; lmpcrio,cum fibi quifqi pri^ ftwm itincris locum pctcrct, cr domum pcruenirc

fropç

i ■■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

profferarctyficerunttutconfiniilif fùg£ proféiiius M diretur.HacrejîatimCxIar pir fpcculatores cogtu^ ucritus,quod qua de cMfa difccderêt non^ dum pcrjjgt;exerat,cxmuü,cquitatumqi caflrii conti nuit. Prima luce^coßrmata rc ab exploratoribus oèm 'tquitatu,(jui nouißimü agmcn moraretur,pr£mijit, ei(j; c^edium,cr L. AKr««cHlfi«w Cottam legatos prißcit.T.Labicnum legatu cum legionibus tribus fubfequiiußit.liinouißimos adorti, cr multa midia paffuum profecuti,magna multitudinceorum ßigiett tium concidcrut. Cum ab extremo agmine hi,ad quos 'uentiim crat,conßjleret,ßrtitcri]; impetum noürorît tnilitum fi(ßincrent,priorcs,quod adcjße 4 pcriculo ui dercntur,ncq; uüa neceßitate,neq; Imperio cotineren tur,exaHditoclamore, perturbatis ordinibus omnes inßgaßibifubfidiupofuerunt. itaßneuüo periculo tantam eorii multitudinc noßri interßcerunt, quantü fititdiei jßatium:fuboccafum^i ßolis fequi dejliterütf fecf; iM c4jtr4,Mttfr4t imperatH,rcccperunt.Poflridie cius diei Cteßar priiißuam hofles ex pauore,ac fiiga rcciperct i)! |irt« S«cj)ort«,q!lt;i proximi Rhemis erät, cxcrcitum duxitfG' magno itinere projiäo,ad oppb' dum Nouiodunttm contcndit. id fx itinere oppugna-^ rc conatuSjtfuod itacuum ab deflnforibiis cjje audic» lfat,proptcrlatitudincmßfl£,muriq; altitudiné pan cisdcflndcntibusexpugnarenonpotuit. Caflris mu^ tütis MtKdS agcre,lt;jujcq; ad oppugnandu ufui erinc,

com:*

il nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if

comp:tr^re cacpit.Interim omnis ex jùgj, Siieijbiinm multitudo,'m oppidït proxima noetic conueuit.Cchri ter umeii ad oppidii aólii,aggcrc iaélo,turrtbnfq; co ßitatis magnitudine operum,qu£ neq^ uidcrant ante Galü,neqi aiidierant:Crcc[critatcRumanoru permo tijkgatosad Clt;e[arcde deditione mittunt, crpeteiiti bm I{hcmii,utconjirMrentnr,impetrant.C£far obß dtbiii acccptis,primisciiutatis,atq-ipßus Galbée re^ gis duobusßlijs,armisqiomitibt{f ex oppido traditis^ tn dedition^SucjJbnes accep:t,cxtrcitumq; in BcHo/ uncos duett: qui cumß^fuaq; omnia in oppidum Bra^ tuißantium contHlijfent,atq; at co oppido Cicfar cunt exercitu circiter miUia palJuum quinq; abeßet,omnes maiores natu ex oppido cgreßi,manus ad Cmfare tert dcre,^::^ uoce fignißcare ccepcrunt jefe in eius ßdemt ac poteftatëuettire,neq; contra populii Ro itrmif co* tcndcre.Item cum ad oppidum acccßißct, caßraq^ ibi poncret,pucri,mulicresq; ex muro paßis inanibusfuo rnorepacem d Romanis pcticruiit Pro his Diuitiacuf (nam pojl difcejJumBelgarum dimißis Hcduorumco pijs eum rcucrterafl/acit «frb4. BeUouacos omni tempore in fide,atq-amicitia ciuitatis Hedu^juifie, Impulfos 4 fuisprincipibus,qui dicerent Heduos d C£ farcinfertirutèredaüosomncs indignitates contu^a meliasq; perfirrefOquot; ab Heduis defidße, populo Ro.beUum intulijfe.Quihuius confilij principes fuip [ent,quod intclligercnt, quantum calamitate ciuitati

4 tntua

LIBER

}f}tuliffcnt,in Britaniäproß(gi[fe.Petere nSjola Bef* tou4cos,fed etum pro Iw Hrd«oî,Ht fua ckmêtia ut ntanfuctudine i« coj utatur. Qaod ßficcrit, Hfdwos rut» MtoriMc apudomncs BcI^m dmphficatururHf ^uoruauxilijs,ati]iOpibw,ßciua bcüx mctdcrint,fii'' fie/ttare cSliicucrmt. C£fir honoris Diuil:idci,dtq; He ii«on4W cdttß jefe cos in fiditn rccepturü^zy confer^ Udturum dixit. Scd quod ernt duitds mdgnd,C^ inter BfIglt;(f4«tont4tc,itcl7owiîJK multitudine præftdtut, ßxcentos ohßdes popoßit.His irdditis^g/niiibusq; dt wis cx oppido colldtis,ab co loco in ßnes Ambidnorit perucnit:Qui fe,(udq; oinnidßne mord dediderunt. Eorum ßncs Ncruij dttiagebdnt,quorîi dc ndturdmo ribusq; Cicfar cutn qu£reret,ßc repericbdl. Null«»» 4({jtMmfJt'rfiicoî»jere4tortbi«,„ibil p.iti nini,relis qudrumq- rcrum dd luxuriJtpertinentiu wfcrri;q«o4 bw rebus rcldnguefcere dmmos,eoramij- remitti uir' utem exißimdrent.Eßc homines ßros,tndgnicqi uir-» tutis.lncrepitdre,dtq; inctifdre reliquos Brlgds,qui fe populo Ro. dedidijßent ,crpjtridm uirtutem proies ciffent:eonfirmdre fefc,neq} legdtos milßiros,ncqi ul Idtn conditionc pdcis dccepturos Cum per coru ßnei triduo iter ßcilfet,i'nucniebdt ex cdptiuis, Sdbin flus tnciidbcdftris fuis,non dmplias millid pdjfuumdecë abejfe.Trdns id flumen omnes Neruios confcdifle,dd ttentumq; ibi Romunoru expeüdre und cum Attrebd tibus,C!r Veromanduis ßnitinns fuis.tqd/n bis iitrißp

perfud^

ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;16

pcrlu4[erMt,utedndcm beüi ßrtunl cxperirentur, Expcädri etidm ab bw Adujtiforit copiai,ef]è iii in';icrc.M«lt£Tfï,q«iq; per tctatem lt;{d pugnS mutiles tiiderentur,ineum locum conieciße,cjuo propter pa* ludes exercitui aditui non ejjèt. Ctcfar his rebuf co^ gnitis exploratorcs,centuriones^ pr(emittit,qui loc« caftris idoncum deligant. C««i fx dedititijs Bclgis,regt;' liquisq; GdÜii complures Citfttrcmfecuti und iterßee rent,quidam ex his(ut pojîed ex edptiuis cognitu eß) eoru dierü confuetudinc itineris noßri cxercitut per* f^eóiii,no!le dd Neruios pcrucnerunt,dtqi his demon ßrarunt witcr legiones,tmpcdimentorü W4/ gnumnumeruintercedere-.neq; ejjequicqua negocijt cum prima legio in caßra uenißct,reliqu£qi Icgiones tnagniiabeßent,häc fubßarcinisadoriri. Qün pulfa,impedimenti5q; direptis,ßturü,ut rcliquie con tra conßiflerc non auderent.Adiuuabatctiam eorunt conßliu,qui rem deßrebant, quod ^eruij antiquitus cum equitatu »ibil pojjcnt, neqj enim ad hoc tempus cireißudent:fedquiequidpoßunt pedeßribus ualent copiß,quo/icilius ßnitimoru cquitatum, fi pradan^ di cauja adeos uenißetßmpedirent, teneris arboria businciß,s,atq; in/JcxijjCrfbwq; t« latitudinemrd^ 'tnis enatis,e:T rubis,ßntibusque interieäis fjfra cerantfUt inßar muri h^fepes munimenta prxbea rcnt,quo non modo non intrari,fed ne perßici qai'a dem poßct.iis rebta eun iter agminis »oJlri i»gt;pfa d X ‘ diri/

__

LIBER

iliretur,non omittendu ßbi confiliunt Neruijexiflimn uerunt. Loci natura erat ha;c,quent locum noflri ca^ flrii delegcrant. Collis à fummo uequaliter decliuis,aii flutné Sabin,quod fupra nominauinius,ucrgcbat. Ab eo flumine pari accliuitate coUis nafcebatur,aduerfus huicjGf contrarius pajjits circiter ducentos,inßmuSf apertus,ab fuperiore parte fylueliris,ut non /idle tn^' trorfus perijnci pojjet. Intra eas jyluas hoftes in occul to fefc continebant: In aperto loco fecundu flume pan cieliationes equitum uidebantur.tluminis erat altitu docirciter pedum trium.Cafar equitatu prxmtflo fub fequebaturomnibuscopijs.Sed ratio,ordoqi agminis aliter fehabcbat,ac Belgje ad ^^eruios detuleràt:blam quod hollis appropinquabat conCuetudine fua, Ciefar VLlegiones expedite ducebat. Poft eAS,totitis exerci^ tus impedimenta coÜQcabat.lnde dux legiones, qult;e proximxconfcriptxcrant,totum agmen claudebanty prxfldioqi impedimentis erant. Equités noftri cu fltn' ditoribuSjfagittanftqiflumen tranfgreßi, cum hojliit equitatu prxliu comijerunt, Cuw» fe iüi identidem in fyluasadfuosreciptrent,acrurfusefylua in noHros impetu flicerent,neqj noftri longius quam quem ad ji nem porre{la,ac loca aperta pertinebant,cedent a in

auderent,inter im legiones fex,qux prima uent rattt,opere dimenfo caftra munire coeperunt. V bi pri ma impedimenta noHri exercitus ab bis qui in ßiluis ab(iitilatcb4nt,ui[afunt,quod tempus inter eos corn» mitten

II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;X7

fnîttcndi prællj conueneratjttt utîntra fyluametdem ordineicjiconjlitucrânt,atq;ipji fefe conßrmauerät, fubitoomnibitscopqisprouolaruntjimpctumq; iw «a Jîros équités ßceriit. Hw ^ctle pulfts,ttc perturbatis, 'uiçredibili celeritntte ad ftumendecurrcrunt, ut pend uno tëpore cr ad fyluas,o- mi ßumine,amp; iam 'm ma^ ttibui no^lris hofles uidcrentur. Eadem autë celeritate aducrfo collf ad noßra caßra,atq; eas,qui i« opf re oc cupati erant,contenderunt. C£fari omnia uno tëpore erant agcnda.vexillum proponcndu,quod erdt mßa gne,cum ad arma concurri oporteret. Signum tubit dandii.Ab operc rcuocandi milites,qui paulolongius aggeris petendi caufa proceffcraiu,acccrlêndi. Acies inßruenda.AXilitescohortandi.Signiim dandu.

rum rcrum magnä partem,temporis breuitas,lt;!:y 'v»' curfushoßiiiimpedfcbat.His dißicultatibus duneres erant fubßdio,f-ientia,atq; ußes militum, quod fupea rioribus prelijs exercitati,quid jicri oporteret,n5 mi nus comode ipß fibi pr£fcribcre,qu.im ab alijs doceri poterant:cr quod ab opcre,ßngulis^ Icgionibutßns gulos legatos Cafar difcedere,niji munitis caßris,uegt;» tuerat.Hipropter celeritate,propmquitatchoßiu, nihiliam Clt;efaris impcriu expedabant,!edperfequie uidebantur,adminißrabät.Ciefarncceßarijs rebus int fgt;cratis,ad cohortandos milites,quam i« partem forf ok«Iit,£lfc«cMrrit,CZ ad legioncm décima dcuenit, Milites no longiore orationc efl cohortatus,quàm uti

d f [ittf

LI BER

fu£ prî/lùjæ uirtutK memoria retinereni,neu pcrturi» barentur animo,hofliumqi impetu fortiter fußineret. Et ^MwnofjIongiiH hoßes aberant, quam quo telunt adifci pojjet,pr£lij comittendi fignu dédit, Atq; item in altera partem cohortandi cau[a profiâus,pugnan tibus occurrit.Temporis tantaßiit exiguitas,hoßiKq; tam paratitf itd dimieandum animui,ut non modo ai ittßgnia accomodanda,fed etiam adgaleas intuèdat, fcutisq; tegmenta detrahenda,tempus deßtcrit. QhÜ quiscp m partem ab opéré cafu deuenit, quieq^ prioM }ig«4 conjpcxit,ad h^c conflititme in quarendis juis pugnandi tempus dimitteret.Inßruäoexercitu magis ut loci natura,dcicäusq;collis,e^ neceßitas tëporis, quàm ut rei militaris ratio,atq; ordopoflulabat,cunt diuerßs locis legionesalix,dlia in partehoßibusrrpa ßcrent,ßcpibusq; denßßimis,ut ante dcmößrauimus, intcrieâis,pro]^cëlus impcdirctur,neq; certa ßubß^ dia collocari,neq; quid in quaq; parte opus effet pros uideri,ncq; 4b uno omnia imperia adminiflrari potes rant, Itaq; in tanta rerum iniquitate,ß)rtunt (jMoq; euentus uarij fequebantur.Legionis nom,O' decimje milites,ut in fintßra parte aciei conßiterät,pilis emif fis,curfu,ac laßitudineexanimatos,uulncribusq;con fiétos,Atrcbates(nam his ea pars obuenerat)celcris ter ex loco fuperiore in flumcn compulerut. Et tr^nJî re conantes infccuti,gladijs magna parte eoru impcs ditam intcrfrcerunt.lpfitranßreßumcnno dubitaue

r«»t;

lï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i8

ruftt-.cr in locum Miquuprogrcßirurfiu rcgreßöf, ‘fcrcßftcntci hoßes,red'mtcgrato prxlio infrgam co^' icceruncJtem alia in parte diucrjie duig legiones unde ama^cy oilatiayprOi.igatii VeromandHis,quiigt;i{i ck tränt cogrcßi,cx loco fuperiore w! ipjif ßuminis ripii prgliabantur.Actotisjèrècajlrùà fi-ontc^cr à fini— ftraparte nudatis,quod i« dextro cor/tulegio duodc'’ cima^cr non magno ab eainteruallo feptima conüi^ ti.fjet,omnes Ilt;^eruij coßrtißimo agmine,duecBoduO'‘ gnato,(juifummäimperij tenebat,ad eum locum con tenderunt. Quorüpagt;y aperto latere legiones circus ucnire,pars furnmit locum caflrorü peterc corpit. Eo^ dem temporeequites noflrijeuisq; armaturgpedites ^ti cum bis und fiierant,quos primo hojlium impetn pulfos dixeram,eumfe incajîra reciperent, aduerßs hoßibus occurrebant,acrurfus aliamin parte ßtgant petcbattt.Etealones,quiabdecumana porta,ac fume tno tugo coüis nojlros uiiiores ßumentranßre cof^c xerant,pr£dandi caufa cgreßi,cum rejfgt;xißcn{,zyho fies in noßriseaßris uerfari uidijfent,précipites ß(glt;6 fefe mandabant. Simul eorH,qui cum impedimëtis uce uiebant,clamor,ß-emitusqi exaudiebatur. Alijiß alia in partem perterritißrebantur.Qutbusomnibus re^ lus permoti équités Treueri,quorum inter Gallos uir tutis opinio cß ßngularis,qui auxilijcauja à ciuitate njißiadCeefarcmuenerat,cummultitudine hoßiit ca fii'anoßracomplerißegiones. prcnthcy penccircume

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;d 4 {taititf

LIBER

ne ntdf teuer!,cdloncs, e(iuites,ß{nditores, NuruiJdf, diuerfoi,dißpatoic}i in omnei partes fiigcre uidtjjent, dcljjeratis noßris rebus domu contenderut: R onidnof pulfoSjfuperatosci} caflris impedimetitisci; cor ié hoßes potitos ciuitati renuntiauerunt. C£[ar ab dccintig legi Onniscohortatione ad dextrunt cornu proßilus, ubi fuosurgeri,fignisq;inunumlocÜ coUatis duodecitnlt;ie legionis milites conßrtos,jibijpßs ad pugnä eße impe dimc!tto,(iuart£ cohortis omnibus centurionibus ccei ßs,l'ignißroq; intcrߣlo,ßgnoamißo,rcliquarum fo hortium omnibus ßre ccnturionibus,aut uulneratis, aut occißsßn hisprimipilo P.Sextio Bdc«/o,fprt!j?imo uiro multisgrauibusq; uulneribusconßäo, ut iam fe fuüincre non poßct,reliquos eße tardiores^V nonul ioïit nouißimis dcßertos,pr£lio excedere,ac tcla uis tare,hoßcisq; neq; à ß'onte ex irißriore loco fubcutes intcrmittcre,C^ ab utroq; latere iußarc, rem eße i« angußo uidit,neq; ullum eße fubßd)u,quod fubmit ti poßet,feuto ab nouißimis uni militi detraäo, quod ipße eö ßne feuto uenerat/m primam anem proeeßit, centurionibuscf; nominatim appellatis,reliquos cobor tatus milites,ßgna inßrre,Ct manipulos hxare itiß= ßt,quo ficilius gladijs utipoßent. Huius aduentu fj’C illata militibus,ac re integrato an ■mo,cc pro fe quisij; in conßcäu imperatorisetiam wi extremisßuis rebus Opera naucare cupcrct,paulum hoilium impetus tar datus eß. Ccefar eiwt ßptimä legionem,quie iuxta con

ir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;29

Utter lit, item urgeri ab hoße uidiffet,trih(ttos militit »tonmt,utpaulati)n fcfc Ilt;gio/i«co«i«ngrrèt,CZ cof uerÇa Çigna 'm koßcs mßrret.Qjio/àâo cum altjs alif fubßd'u ßrrcnt,neq; timercnt,ncaducrßabhojlccir cumucnirentur,audaciui rcjifiere,acßrtius pitgnare coeperunt.Interim milites Iegiot!ududru,qit£'m uißimo dgminc prlt;£jidio impedimcntis fùcrdnt,pr£.gt;' lio nutidto,curlu mcitdto,infummocoüc abkoflibut conßvciebantur.EtTituf Ldbicnus cdflris hoßiii poti tus,Cfex loco fuperiore,cjU£ r« i« «oji w cajlris ge^ rercntur,conßgt;icdtus,décima Icgionê fubßdio noßris mißt.Quicimiexequitum,Gr caloniimßigd , lt;jHoi« loco res eß'et,quantoc];'m periciilo,0‘ cdßrd,Gr legic ones,er imperator uerßiretur,cognotiijjcnt,nthil ai celeritatè ßbireliquißceruiit. Horum adutntu tanttt rcrum comiitatio cß jiad,ut noßri ctiam,qui uu^ncri bus conftdi procubuißent,fcutis praliu r,. dm= tcgrarent.Tum calones perterritos hoftcsconßgt;icat\ etiaminermes armatisoccurrerunt.Equités uero,ut turpitudinc ß(g£ uirtute dclerent,omnibus i« locis pu gnabdnt,quo je legionarijs militibus prifßrrit.At ho ßes etiam'm extrema ßie falutis tantam uirtutc pro:* ßitcrunt,ut cum primi corum cccidißcnt, proximi ia centibus mfißcrent,atq; ex corum corporibus pugna-rent.Hisdi’ieéHs,er coaceruatiscddaucribus,qui prreßcnt,utextumulo tcld'in no^ros conijccrent,pi fdiji imercepta remittcreitt,ut non ne quicq tdnt£ uir d tutif

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER'

tutîi homines iudicdriMmt,dufose/Je (rnnflre Ida tißimum flumcn,dfccndere altißimdsripds,{ifbirc 'mi quißimit locMn,qu£ ßcilinex diffici[lmis,dnimi md gnitudo rcdegcrat.Hoc prdlio frilo,Gr prope ad 'm-' ternitionë gcnte,dc nomine Ncruioru redailo,mdioa re; natu, lt;juos und cwm pueris, mulieribusq; i« «ejliw' rididc paludes coUcëios dixcrdmus,hdc pugna nuntid tdjcum uiëloribus nihil impeditu,uiëlis nihil tutu ar/ bitr4rcntur,omniu tjuifupererant confcnfu, legatos ad Cdfarem miferunt,fe(]; ei dediderunc. Et WJ corner tnoranda ciuitatis calamitate^ex [èxcentis ad treis Sc natores,ex hominu milltbus fexagintd,uix ad quingë^ tos,qui arma ßrrc poj]ènt,(cje redaëlos f0c dixerut, Quos Cd far ut in miferos acfupplices ufus mifericor d/lt;e uideretur,diligentißime cofcruauit:fuisq; ßnibus, atq;oppidis utiiußit:Gr ßnitimis imperauit, ut ab m iHrid,zy maleßcio fe,fuosq; prohiberèt.Aduatici( de quibus fuprd fcripfimus)cum omnibus eopijs auxilio Keruijs uenirêt,hac pugna nuntiata ex itinere domu reuerteruntfCuttflis oppidis, cafteRisq; defertis, fud omnid 'm unum oppidu egregie natura munitii contu= lerunt. Quod cum ex omnibus in circuitu partibus al tißimas rupes,delfgt;eëlusq; haberet,una ex parte leni^ ter dccliuis aditus,in latitudinë non amplius ducento rum pedum relinquebatur.Quem locu duplici ukißis tno muro munierant.Tum magni ponderis faxa, cr firddeutds trabes 'm muro colîoearant.ipfi erant ex

Ctma

Il

CjmMs,Teutoniséi; (gt;rocreâti:c{uictan iter b proiiln dam no(lrâ,atq; Ualiam ßccrent,his impedimentis, lt;]t{£ jecum agcre,ac portare non poterât,dtra flume Rhenu dcpolitis,cujiodilt;e ex fuii,ac prafldiofcx mil' lia hominuunàrelicluerunt.Hipojleorum obitu mut tos annos 4 finitimis exagitati,cum alias bellum infir rent,alias iÙatu deflndercnt,conflenfu corum omniS paceßila,hunc flbi domicilio locum Jclcgcrunt. Ac jprimo aduentu exereitus noftri crebrasex oppidoex curjiones frciebât:paruulisé[;pralijscum noftris co» tendebant.Poflea uaîlo pcdum.Xll.incircuitu.XV. tnilliu,crebrisqicaftelliscircHmuniti,oppido fefe coti ne bant, vbi uineis aâis,aggere extruélo,turrim eôfli tui procul uiderunt,primu irridere exmuro,atqi ÎKa crepitare uocibuf,quod tanta maehinatio ab täto jfla^ tioinftrueretur.Quibiif nam manibus,aut quibus ui ribus prafertim homines tantula ftalura (nâ pleriiq} omnibus Gallis pr£ magnitudine corporît fuoru îgt;rf= «lïiic noftra contemptui eft)tanti oneris turrim i« /»:« ros fleje coUocare confldei ent.Vbi uero moueri CZ dp propinquare meenibus uiderunt, noua atq; inufltata ßifCIC commoti,legatos ad Cafarem de pace miferut. Qui ad hune modulocuti: Non feexiflimare Roma,' tiosflneopedeorubcllHgerere,qui tanta altitudinis tnachinationes celeritatc promouere, cz ex propin^ quitate pugnare poffent, SCjfuaq^ omnia corum potef ßati permitterc dixerüt,ynum petcre,ac dcpwcdn, flfira

LIBER

fi ßrte pro fud cli-mcntid,dc mditfuctuJine, ^udm ipfi abalij! dudijjetttfßdtuifjet Adudticos cjje confcrudit dos,nc fc armis difpolidret. Sibi onincs ßre ßnitimot effe inimicosjdc [iid uirtuti muidcre:d quibus fe dcßn ieretrdditis drmii nottpojJènt.Sibiprd:ftdrc,ßm eit cdfuw deduccrentur,qudmuK ßrtutid 4 populo Ro. pdti,qu4m ab bis pcrcruciatu interßei,inter quos do minari confucIfent.Ad hdc Cdfar rcjpondit,fe tnagis confuetudine fud,qudm mcritoeoruni ciuitatè confer Udturum,ß prius^quam acies murum dttigilfet,fede-' ditij]ent:fcddeditionis nullam cjfeconditioné,nifi dr mis traditis:feid,quod in Neruios ßeiffetyfrfluruiß^ ftitimis^ imperaturu,ne quam dedititijs populi Ro, iniuriam inßrrent.Re nuntiata ad fuos,iüife,qu£ int perarentur,/4eere dixerunt.Armorît magna multitu dine de muro inßßdm,qud erat ante oppidu iaâd,fic ut prope fummâ mûri, aggerisq; altitudinë acerui ar morum dddquarent. Et tarnen circiter parte tertia(ttt poRea compertii cft)celata,atq; 01 oppido retenta, partis patefriiis,ed die pace funtufi.Sub uefperu Cd far portas cldudi,militesqi ex oppido exire iußit, ne quam noélu oppidani à militibus iniuriam acciperèt. lüi dnteinito( utinteüelt;ilucft)confilio,quod deditio ne/àéia,noßros prafidia deduôioros,dut deniq; indi ligentius feruaturos crediderant,partim cum his,qute retinuerant,Crcdlduerât armis,partîm,fcutis ex cor tice frilis,dut uiminibus intextis,quie («Wto ut tempo

ris ex

II nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3»

ris cxigiiltM p‘oftuläbat)pc[hT)Ui Muxerttnt,tertia ui gilu,qu.t minime arduus ud nojirds muintiones afccit fus uidebatur,omnibus eopijs repente ex oppido eru» ptioncm (ccerunt. Celeriter(ut ante Cuefar imperauea rat)ignibus fignifcatione/itïa,ex proximis caflellit f(» cogt;icurfu/ineü:pugnatumq;abhojlibusita acriter ut 4 uiris fortibus in extrema (ÿe falutis iniquo loco co tra eos,qui ex uallo turribusq^ tela iacercnt,pugnari debuit,cum una uirtute omnis jpes falutis cöfijteret, Occifis ad hominu milltbits quatuor,reliqui in oppidii ireieâi funt. Poilridie eius diei refraïlis partis,cu iam dcßndcret ncmo,atq;intromißis militibus noßris,fea üionè eius oppidi uniuerfam Citfar uendidit. Ab bw, qui cmerant,capitum numerus ad eum relatus eßmil humquinquagintatriu.Eodem tempore à.P.Crajfo, quem cumlegione una miferat ad Venetos,Vneüos, Olifinos,Curiofolitas,Sefuuios,Aulercos, Rbodonci qujc funt maritimte ciuitates, Oceanumq; attingunt, ccrtiorJiélus eft,omneis eas ciuitates in dcditionc,po teAatemq; populi Ro.effcredaäas. His rebus geüis, omni Gallia pacata,tanta hums belli ad Barbarosopi nia perlata e(l:,uti ab his nationibus,qu£ trans Rbe^ num incolerent,mitterentur Icgati ad Coifarem, qu£ fe obßdes daturas,imperata friluras, pollicerentur, QUOSlegationcsCtcjar,quad in Italiam,lllyricumé^ properabatjinita proxima iießate,ad fe reuerti iußit. ipfe in CarnMcs,Andcs,Turones,qu£ ciuitates pro»

liber

ptntjUiC his iocis crantjibi bellum geffcrätjegionibut in htnbcrM dcdult;llis,in Italiä projräus eß. ob easé^ rex ex Uteris Clt;efaris dies.XV.fupplicatio deeretti ^ß. Quod ante id tempus acciderat nulli,

C. ivm CAESARIS COMMEN/*

TARIORVM, DE BELLO

GALLICO. LIBER

TERTIVS.

jVM IN ITALIAM pr» jîcifcfrrtKr Ca:far,Seruiu Gal-a bam cum legionc duodecima,et Ipttrtf equitatus in Antuates, Veragros, Sedunos^; mijit: qui •à ßnibiK AUobrogum cr lacu Lemano ,(yßuminc Rkodana ttdfummofalpespertinent.Caufa mittendi ßiit,quoti iter per alpes, quo magno cum periculo magnisq; por torijs mercatores ireconfueuerunt pateßeri uolebat, Huie permil'it,ß opus eße arbitraretur,uti in his locis legionëhyemandicaufa coUocaret.Galba,fectidis ali ^uot pretijsßiäis,caßellisq; copluribtis eorum expU’' gnatis,mißis ad eum undiq; legatis,obßdibusc^ datis, CZ p4cc ßäa,conßituit cohortes duos in Antuatibus coüocare:ü- ipfecum rcliquis eius legionis cohortia tusinuico Veragrorum^^i appeUatur Oëiodorus^ ' hyetn^

rri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;il

hycmjrc. qui ütctK pofîtiw i« t«nc,«o« magna adie/ da plan’cic,altißim!s montibugt;s undi(j; cotinetur. Ci* b(c duaf in partes jiumine diuideretur,alterä partem eins uici Gallis ad hyemandu eoeeßit,alterä uacuä rft bis relidd cohortibus attribut t.Eum locü ua[lo,föjjd^ muniuit.Cudies bybernoru cÖplurcs tranji(}ent,frM^ ! tnentuq; eo coportari /«ßijjft fubito per exploratores

ccrtior fàdus eji,ex ea parte uici,qua Gull« coceffe^ t'at,omncs nodu difceßtffe:motitesq;,qui impenderët d maxima multitudine Scdunoru,Gr Vcragroru tene ri. id aliquot de caufis acciderat^ut fubito Gaüi beüi rcnouddiylegionisq; opprimcdic cöfiliu caperêt. Pri» mum,qd’legionc^neq; cam plenißimädctradis cohor tibus duabus,lt;:y cöpluribus fingillatim,qui comeatut petêdi caufa mißi erdnt,abfentibiis,propter paucitatë dcIfiicicbât.Tum ctiä,quod propter tniquitatë loci,etc tpfi fx morttfl,!« !î! uallcm dccurrcrent,Cftela coqcc/ rent,ne primu quidc pojfe impetit fui! fuflineri exißi tnabd[,Accedebat,quodfuos ù fe liberos abftraëîos o6 fidum nomine dolebanticr Romanos no folu itinerU caufa,fcdctid perpetute poffejlionis,culmina alpium occupare canari, cr ca loca pnitim£ Prouincig adiuit gere,fibi pcrfuafum habebant. H« nwntiyx acceptis Galba,cum neq^ opus hybcrnorti,munitioncs(j; plene ejfent perjiëîie,neq; de frumento,reliquoq; commeàs tu fatis eßet proutfum,quod dcditionefiida, obßdt*

acceptisftiibd de bcHotimcdum exi^imaucrat, ' — nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;conci

LIBER

fotJcilio ccleriter conuoc.it o fentcntiM excltnrcre cce« fgt;it.Qtto incüdlio cu tjntii rcpcntinipericuli prj:icr opimonë accidij]et,ac tarn omnia jcrc fuperiora loca tnultitudine armatorÜ compléta conjjgt;iccrentur,ncg; fubj'tdio tKniri,neqi comeatut fupportari, interclulis iuncribuf,pojfct,prope iam dcjperata falute,nonnul he huiufmodij'ententie dicebantur:ut impedimetis re lidisyCruptione/Àila,ij(dem itineributiCiuibus co per ueniffent,ad falutem contcnderciu,Nlaiori tarne par^ ti placuitjhoc rejeruato ad extremii confdio,interim rei euentum experiri,cr caftra cU-jindere. ßreui ßpa^ tio interieäo,uix ut bis rebiii,qtiat conjittuiffentfCola ioijuendis,atq; 4(i miniürädis tempin daretur,hoßes ex omnibiit partibui,ßgno dato decurrcre, lapides, ^ejfaéi; in uaüum conijcere.No^riprimo integris »ist ribusförtiterrcpugnarc,neqiullumfrußr4 telum ex loco lupcriorc mittere:ut qu£lt;j- pars caflroru nudata definforibus premi uidcbatur,eö occurrcre,cr auxi^t liumjirre.Sed hoc fupcrari,qd’ diuturnitate pugnai hoücs dcjißiycum prelio exeedebant,alii integris ui^ ribusÇucccdebant.Qt^iru reru à noflris propter pau citatemßerinilnlpotcrattacnonmododcfijjo ex pu gna excedendi,fed ne faucio quidem eius loci,ubi cott Jliterat,rclinquendi,ac fui recipiendi ßcultas daba^ tur.Cum iamampliut horis fexcontinenterpugnare tur,ac non folu uires,jed ctiam tela noflris dcflcerët, 4tq;hoikf (tcriuim^arenfilanguidioribusqi no^is

(44QU

ni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

[andere, er ßjJJ« comi^lcre capilfeni, resq; rjjct turn ad extremu perduéla cafum.P.Scxtiies Blt;tc« bfi primipili centurio(quê neruico prieliocSplnribus conjräKm uulneribus diximuf)C^ itcm.C.Volufenui tribunus ntilitu,uir er confilij magni,ö'uirtutï5,ad Galbant occurrunttatq; unam effe fpemfalutifdocct, fi eruptione/àila,extremH auxiliü cxpcrirëtur.lta^ coniiocatis eenturiontbui,celcriter nt Hites certiorcs fi citjpaab'l^er interntitterent prjeliunttac tantummodo tela mifja exciperent,feqicx labore reßcerent .Poib datoßgnoecaßriserumperent,atq; omnëlpem falu tis Mluirtuteponerent. Quod i«ßi fui^,ßtdunt:ac fu bito omnibus partis eruptionc ßäa,neq- cognofeedif quid fieret,neq; fui coliigendi hoflibusßcultate relin^ quunt.Itacomutatafi)rtunaeos,qui 'm ßiem potien» darum cafiroru uenerant,undiqi drcuuentos,'mterfi ciunt:Gr ex hominu miüibusamplius triginta(quë nu tnerum ßarbarorumad cdjîrd ueniffe conftabat)plui tertia parte ‘mterfi:äa,reliquos perterritos i« fiigant conijeiunf.ae ne 'm Iods quidem fuperioribus co„jijte re patiuntur.Sic omnibus hoftiu copijs fit fis, armis^ exutif,fe'mcaflra,munitionesq;luas redpiunit Qito f)rMioßilo,quodftepius fortunä tentare Galba noles bat:atq; alia fefe 'm byberna confilio ucnific memine^ rat,al^s accurrijfe rebus uiderat, maxime frumenti, commeatusq^ mopta permotus, pofiero die omnibus rins uid tedifidjs 'mcenfisfm pron'mda reuerti cotent

e diï:

LIBER

'dit:M nuüo hoße prohtbente, aut iter lt;kmorante,iiiclt;i tuijjcn Icgioite in Antuatcs,inde in AÜobrogo! perdu xtt,ibiq^hyemauit.His rcbui geftis,cum omntbui de cau'ps Caftr pacatain Gaüiam exiftimaret, (uperacii Helgis,cxpulßs Germants,uiäis in alpibus Sedums, atiji ita initahyeme i« lUyricum proßäus effet,quoi eas quoq- nationes adirc,Cr regiones eognofcere uo^ lebat,{ubitü bellum in Gaüia coortit eß.Eius belli hac fuit caufa.P.Craffus adolefcens eum Icgione fcptima proximis mari Oceano m Andibushyemabat.Is quoi in his loeis inopiafrumenti erat,pr£liäos,trtbuno[q; tnilitum complures in ßnitimas ciuitates frumenti co tncatuq;petedieaufa dimifit. qho in numero erat T. Terrafidius mifftts in Vnellos.M. Trebius Gallus iv Cunofolitas.C^Vilanius cttm. T.Stllio in Vcnctoî. Uuiusciuitatiscfllonge amplißima autoritas omnis or£ maritim£ regionu earum,quod Qy naucs habent Veneti plurimas,quibus in Britaniam nauigare ccffe tierunt,Gr fcicntia,atq; iffu nauticarurerum cateros anteceduntiGT in magno impetu maris,atq^ aperto, paucis portibus intcricilis,quos tenet ipß,omnes jtre qui eodcm mari uti coiffueuerunt, habent ueiiigales. Ab hisßiit initium rctinendi Silffatq; Velaaij, quoi per eos fuos fe ob)idcs,quos Craffo dediffcnt,recupe^ raturas exiftimabant.Horum autoritate ßnitimi oda duSH(ut funt Gaüorum fubita crrepentina conßlia) (adern de cau[a TrctiawijTerrrfjidiMm^ retinent: cz

(der

î4 etkritcrmißislegätis perfuos principes inter fe com i«r4nt,nihil niß comuni conßilio aâuros, cundem^; omnis ßgt;rtun£ exitum cjjè bturos:rclilt;ju4S^ ciuitm tes foüicitantfUt in eu libertate,(]uam 4 maioribus ac^ cepcrMt,permlt;inere,qu4m Romanoru feruitutë per/ ftrrcjfWdHfnt. Omni ora maritima cclcriter adfuant fententiüperduâa, commune legutionè dd.P.Crdß* fum mittunt.Si uclit fuos recuperare^obßdes ßbi re/-ntittdt. Quibui de rebus Cicßtr 4 Crajjb certior ßüus iüe aberut longius naues interim longus icdißcit rt MI ßumine Ligeri,quod inßuit in Oceanu, remiges ex prouincia inflitui,n4ut4sgubernatoresct;compar4 ri iubet.His rebus celeritcr ddminißratis,ipfc,cu pri/ mum per ttnni tempus potuit,dd exercitum contendit, Veneti,reli^uiq; ciuitdtcs cognito Ctefuris aduentu, fimulquod quantum in (eßeinus ddmißfßent inteUi' gebaut,legatos(quod nomcapud omnes nationes fan äum,inuiolatumq-femperßiffet)retentos ab fe,amp;^ in uincula conieitlos,pro magnitudine pcriculi kllKii* p4r4rc,cr maxime ea,quie ad ufum nauium pertine^ rcnt,prouidcrc inßituunt:hoc maiore ßgt;e,quod mul» tum natura loci conßdebät:pedeflria eße itinera con ci fa aßuarijs,nauigationö impedita,propter infeitiä locorum paucitaternq^ portuum feiebiit. tSleq; noßros excrcitus propter ß-umenti inopiam diutius apud fe morari pojfe conßdebant. Ac iam ut omnia contra ppinioncm (tccidcrcwt, tarnen fe plurimum nauibus e 1, poj]e

LIBER

polfe:Romanos neq^uü^i» fàcultjtë habere nauiumr ncq; eorunt locoru,ubi bellu geßuricjjent,ut(dit,por' ttM,infuL((ci; ttouif]ê:ae longe aliam eße nauigationê »M interclufo mjri,atqi *” nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, rtc apertißma

oceano perjjgt;iciebant, Hk »MttM confilijs,oppida mu» niunt: fr amenta ex agris'moppida cöportant.Naaes in VfrtftWfM ubi Crffarem prima beUum gefruru eße eonftabat^quamplurimoi poßunt,cogunt, Socios fibi ad id bellum oßßnos,Lexobios,lilt;anneteSyAmbiliaa tes,Morinos,DiablintreSjMenapios afdfrunt. Auxi lia ex Britania,qu£ contra eas regiones poßta efl,ac^ cerfunt.Erant hie dißicultates belligerendi,qnaf fu» pra oflendimiis. Sed malta tarnen Cießarem ad id bell» incttabant:iniuriie retentoru equitum Romanoru,re^ hellio frtHa poß deditionc,defräio datis objidibuf,tot ciuitata coniuratioM primisne hac parte negleäa, relique nationes ßbi idem liccre arbitrarentur dtaq; cum intetligeret omneis frré Gallos nouis rcbui itn« dcre,(y ad bellum mobiliterceleriterq; excitari,omo tteis autë homines natura libertati ßudere, eiiJquot; ecndi^ tionë ßeruitutis odiße,prias,quam plures ciuitaCes co ßiraret,partiendu ßibi,ac latius dißribuendu fxcrci tum putauit.Uaqi.T.Labiena legatum 'm Treueros, qui proximi Rhenoflumini funt,cum equitatu mittit. Huie mandat Rhemos,rcliquosqi Belgas adcat,dtq; inoßteio contincat, Germanosq;.quiauxilio 4 Belgit aecerfrti dicebätur,fr per uim nauibus ßume tranßre coneit

ïH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;5r

fonent:ur,prohilgt;edt,P.Craj]um cu cohortiStts kgio:» tt4rijs,yni.cr magno numero cquitatus wi Aquitania proßdfei iubet,ne ex hit nationibuf auxilia 'm GaOH mitt4ntur,4c tantie nationei coniung4ntur.Q_j:itU‘' num Sabinum legatucumlegionibut tribtts in Vnel^ loi,Curiofolit4t,Lexobiosq; mittit ; qui earn manunt diflincndücuret.Decium Brutum adolefcentë claßi, CuUieüqi n4uibui,qu4S ex Piâonibut, lt;0quot; Santonù, reliquisq;p4c4tis regionibm conuenire iul]er4t,prlt;e^ fècit:C?' cttMi primu poffet t« Venetos proßdfei iubet» Ipfeeo pedeßribuf copifs contendit. Erant dufmodi frrè fuut oppidorUjUt pofua •« extremis lingulis pro-^ tnontorijsq},neq- pedibus aditum h4berent,cumex4l tafc^flus mdt4ui(fet,quod bis femper aeddit horarü duodedm jß4tio:ncq; n4uibus,quod rurfus minuente eeßu,n4ues in uadis afflidarentur.lta utraq^ reoppia dor urn oppugnatio impediebatur. Acfiqiwndo ma^ gnitudine operis ßrtc fuperati,extru^o mari aggpre, ac molibus,atqi bis ßrme manibus adiequatis,fuis ßf tunisdejßerareeceperant,magno numero nauiu apa pulfo(cuiusrci fummäßetdtate habebant)fua omni4 deportabant:feq; inproxima oppida redpiebant. iW fe rurfut ijfdê opportunitatibus loei deßndebat, Hc« fo ^cihw mrfgttdw p^rti’W lt;ep4tiî ßcielgt;dt,quod no fir4 naues tempeflatibuf detinebantunfummaqi

dpfrto mari magnis ieflibui,rdris,4c prope nuüis porttliiSfdilßcultafnauigandi.Namqi ipforum

e } n4U«c

LIBER

KJ«« 4cl hune mo{utnfiâ£,arni.itf^;eritnt.Ctirîgt;t£ aliqudto planiores,qu.im noftraru nauiu,quoßdliui Uitddjdc decelfum tejius exciperepolJèitt.Prorie admo dum crcâ£:lt;itq; item puppet ad magnitudinë fluduté tcnipeftattlhjq^accommodatg.Naueséj; tot^e ßüa; ex robore,ad quamuisuim, V contumeliâ perßrenda, Tranßra ex pedalibM in altitudinë trabibus eonjixa elauit ßrrcii,digiti poüieis eraßitudine. Aneore pro ßinibuf,jirreis catenis reuinëiiS. Peües pro ue}ii,alHa t^eq;tenititereonßil£,ßue propter Uni inopiam,atq; eins ufut infeitiam:fiue, quodeftmagis uertßmile,qtf tantôt tempeüates oeeani,tantosq; impeditui uentos rum fuflinere,de tanta oner a nauiutn régi ueUs no (af tis eommode arbitrabantur,Cu/m his nauibui «oflrje claßieiußmodieongrefjufcrat^ut una eeleritate pulfu remorii praftaret.P.eliqua pro loei natura,pro ui tempeftatu ilUt efjent aptiora,cy aeeommodatiora Nclt;j; enim bis nojlro roßro noeere poterant,tanta in bis erat ßrmitudo:neqi propter altitudinëßeile tclum adigebaturtcr eadem de eaufa minus commode feoptt Iw continebdtur. Acccdebat,ut cum feuire uentus cce pijJetfCy fe uento dedilfent, ty tcmpeüatem ßmnt ßcilius,G‘ in uadis conjifterent tutiustcr ab aftu der 'reliëlo,nihil faxa,Gr cautes timcrcnt.Quaru rcrum omniii no/lris nauibtts caßuserat cxtimeßecndus.Cotn pluribuf expugnatis oppidis^Cofar ubi iiitctlcxit fru:* firatantum laboremfumi^iteq^ hoßium ßganbcaptit oppist

in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;55

rfprimt,ne(J; his noccri pofjê, ^atuit expe^ ^iandam claffem. Q«ilt; ubi conucnit,ac primu abhos fltbuiuifit eé,drciter.CC.XX,naues eorum paraas tißim£,dtqi omiti gcncre drmorum ornatißimtc c por tu proji-die noflrts aducrße conjliterunt. Neq^ jatis ErHto^qwcId)?! pr£erdt,ucltribunis militum,centu:^ rionibusq;,quibus ßnguhe ndues irant attribute,con ftdbat,qutd dgcrcnc,aut qua ratione pugitis inßßeret» Roßro enim noceri non pojjè'cognouerant. Turribm autemexdtatiSjtamenhas altitudo pupptu cx Brfra barisnauibus fuperabat,ut neq;ex infiriore loco p* tis commode tela adijd pojJ'en{,Gr mifja à GalUs gm uius acdderent.vna er at magno ußui res prxparatit 4no{iris,/iilces prieacutiC incerta:,affixteq; longurijs non abßmili ßrma muralium frldiim.His cumß=; ttes,qui antennas ad malos diflincbaitt,comprehenßj,. adduitiejierant ,nauigio remis i/ndtato prarumpeas fcjntMr. Quibw abfdßs,antcnnie necejßtrio condde^ bant,ut cum omnis GaÜids nautbus Ißes in uelis,ar^ tnamentisq; c5ßHcret,his ereptis omnis ußus nauiunt ttno temporeeriperetur.Reliquum erat certamen pa f itum Ml uirtute,qua noüri milites /idle ßiperabant, atque eömagis,quod in con/ßeiluCafaris, atque oa tnnis exercitus res gerebatur, ut nullum paulo ßr» tius ßäum latere pojßt. Omnes enim colles, cr lov ca fuperiora , unde erat propinquus dejßedus in tnare,ab exercitutenebantur, Dißcdis(ut diximus)

e 4 «ntert

LIBER

4ntennû,ctmt lïngulat bin(e,dut tern^ ndues drcuße terdiit,mUites fumma ui trafcendere 01 hofliu naucs contendcbât.Quod poflcjudm Bdrbdri fieri an'mad-^ uert(runt,expugndtis copluribm nduibui^cum ei rà nullum reperircturMxiliit,fùgdf4lutem pctere coiy tendebunt. Ac idm conucrßs MJ elt;HM partem nauibuf, ^uo uentuf firebat,tanta fubtto malacia,ac tranquil* litof extitit,ut fe loco mouerenonpofjènt.QU£ qui* dem res adncgociliconficiendu maxime ßtitopportu fia.Nam fingulas noflri confedati expugnauerunt,ut pcrpaucteexomni numero nodis interuentu,ad ter* ram peruencrmt,cum ab hora ßre quarta,ufq} ad fo/ lisoccafumpugnaretur,quoprtelio beüum Venetora totiusq; oreemaritmnxconßiluefl. Nam cum omnis iuuenius,omnes etiamgrauioris lt;etatts,in quibuf ali* quid conßli/,aut dignitatis ßut,co conucnerant, tum ttauium,quodubicp fiicrat,unum in locü coegerant: quibus amißis,reliqui neq; quo fe rcciperent,neq; que ad modu oppida defèndcrent,habebant Itaqÿfe,fuaq; ottfuia Cxfari dediderunt. In quos eö grauius Cdfar uindicandu flatuit,quó diligcntius in reliquu tempus à Barbaris ius legatorü conferuaretur. ltalt;^ omni Sc^ natu necato,reliquos fub corona uendidit. Dum h£c in Venetis gerutur,CU'iturnius Sabinus cum bis co pijs,quas 4 Ciefare acceperat,in ßnes VnellorÜ pcriie nit Iispr£cratviridouix,acfummä itnperij tcnchat earum omnium ciuitatum,quiedclicerant.Ex quibus excrci

Ill nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;37

fxercitu,mitgniifq; copiM coeger^t. Atq; hit paucit äirbiK Aultrd,Eburonices,Lexouij^Sen4tu fuo Mt« Ifr)riSo,q«oJ autores belli ejje nolebant,portas clau^ [erunt,Çec^ cum Viridouicc coniunxerunt, Mugnac^ pTtttcrea multitudo uttdiq;ex Gallia perditoru homi^ numjatrortumqi conuenerat:quos ß’cf pr£dandi,ßu dium^ bellandi ab agricnltura,C7 quotidiano labore reuocabat.Sabinus idonco omnibus rebus loco caftrit fefetenebat:Cum Virodouix contra cum duum mtHiS Jpatio confedijfetjquotidieq- products copijs pugnait di poteftatë ßnceret^ut iam nonfoluhoflibus tn cotent ptum Sabinus ucniret,fed ctiam noflroru militu uoci/ bus nan nihil carperetur.Tantamq; opinionc timoris prlt;ebuit,ut iam ad uaüum caflrorum hoßes accedcre audcrcnt, ld,ea caufa ßciebat^quod cum tanta multi tudinehoßiu prlt;efcrtim eoabfente,quifumma bnpc^ rij teneret,niß tcquo loco, aut opportunitatc aliqiia data,legato dimicandii non exißimabat. Hac conßr-^ mata opinione timoris,idoneum quenda hominc, CT* callidu delegitGallum,cxhis,quosauxilij cauja fedi habebat.Huic magnis pramqs,pollicitatioibusq; per^ fuadct,uti ad hoßes tranfcat;Cy quid fieri uclit,cdo^ cet.Qui ubi pro perßtga ad cos uenit,timoré Roma-' norum proponit. Quibtis angußijs Caßar i Venctif prcmatur docet:neq; longius abeße,quinproximano de Sabinus clam ex caßris exercitum cducat, er ad Cicfarcm auxilij ßrendi caufa proßdßatur. Quoi

c i Uamp;(

L I B Equot; R

tibi MditÜ fß,conclamdnt omnes occaßonem negocfj benegerendiamittendd non efje,adcdflrd iri oporte re,Mult£rcs ad hocconfiUü Gallos hortabantur, Sn periorum d'ierum Sabini cunélatio,perfi(g£ coßrnilt;i tio,'mopia cibariorum,cui rei parum diligenter ab his erat prouiftmt ,lpcs Venetiei bellitCir quod jirè libêter homines,id,(juod uolunt,credunt. Its rebus adduäi, non pritis Viridouicem,reliquoséi; duces,ex eonfilh tlimittunt,quMn abhis fit eonceffum arma uti capiat, Cf ad'caftracontcndant Qtidreconcelfa,^^ uelut explorata uiäoria, farmentis, uirgultisó; coUeâlis, quibusßlfas Romanorucompleant,ad caflra pergut. Locus erat cajlroru edit us,cr paulatim ab immo ac^ cliuis circiter pajfiis miüe.Huc magno curfu contenue dem nt, ut quàm minimit ßgt;atij ad fe cotligendos, ar^^ tnandosq; Romanis daretiirtexanimatiqi peruenerut, Sabinus fuos hortatus,cupientibusfignum dat.impe/ ditis hoflibus propter ea,qu£ ßrebant onera ,{ubito duabusportis cruptionë ßeri iubet.Faäum eßoppor tnnitate loä,hoßium infcitia,4c deßitigatione,uirtu^ te militum,dc fuperioru pugnaru exercitationc,ut ne ttnum quidem noßroru itipetum ßrrcnt,ac ßatim terf ga uerterent. Quos impeditos,integ;ris uiribus milites noßriconfecuti,magnum numeriî corum occiderunt: reliquos équités confeäatijpaueos,qui ex fuga euafe rant,rcliquerunt. Sic uno tempore cy de nauali p«« ^na SabinuStU- de Sabini uiäoria Ceefar çertior

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;amp;US eft.

ïir

î8

âus F/l,ciuit^tesq; omttes fe flâtim Titurio dedidcrut. ]S!atn ut ad beda jiifcipicnda Gallorü alacer,ac (iront plus eft animus, fie mollis,ac minime reßfiens ad caht mitâtes perßrendas menseorum efi. Eodem |tré tent porc.P.Craffuscum iii Aquitaniam perueni^et, qu£ pars(ut ante diilum regionum latitudine, cr multitudine hominum ex tertia parte Gallic efi «ciHf manda,cumintelligerct in iüislocisßbibellum geren dum,ubi paucis ante annis. L. Valerius pr^eonius Ic^ ^atus exercitu pulfo,interßäus eßet :atq; undc.L. Mallius proconful impedimentis amieis proßigiffet, non mediocrem ßbi diligentiam adhibendam hîtfÔigc fcjt. Itrfq; re ßumentaria prouifa,auxilijs,equitatuq; comparato,multis prtcterea uiris ßrtibus Tolop, zy t^arbone,quiefuntciuitates Galliif Prouinei^ ßnitu m£,cx his regionibus nominatim cuocatis,in Sontia'' tium ßnes exercitum introduxit. Cuius aduentu cos gnito,Sontiates magnis copijs coaâis,equttatuq;,qiio plurimum ualebant,in itincre agmen no^rum adors tijprimu equeßre prxlium commifcrunt:deinde cqui'' tatu fuo pulfo, atque in fcquentibus noilris, fubito pedeüres copias, quas in conuaüe in inßdijs coîlo^ £auerant, oüenderunt. Hi noftroî dificÀoî adorti, prjeliiimrenouauerunt. Pugnatumeüdiu,dtqi acri^ ter.CumSontiates ßuperioribus uiilorijs ßcti,in fui uirtutetotius Aquitanùe falutem poßtam putarcM, üoM4ut(m,qu(d ßnciinperatore,crßne reliquis

legioa

LIBER

kgiottihuf ädolefccntulo'ducc efficere pojfent,perl^ ci cupercnt.TMdem conßäi uulnmbuf,hoßes terg^i uertere.Qupru magno numero i«tcrßilo,craßu5 ex itinereoppidiî Sontiatuoppugnareexpir,Quibutßr titer reßlicntibus,uineii{,turresqicgit. Illi alüs eru~ ptionc tentata,lt;tlus cuniculis ad aggerem ,uineafcj^ a(lii.,cuius rei funt longe peritißimi Alt;juitani:proptc rea,lt;juod multis lociiapudeos arana: feâura funt: ubi diligentia noflrorti nihil his rebut proßci poße in tcIIfxcrM»t,/fg4tof ad Craßum mittttnt:ßeq; in dedi^ tionëutrecipiat,petunt.Quareimpetrata,arma tr4 dere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Atq; i« ea re omniu noürorum j-«a

tctwrfrtimKjdlwcx p^rtcoppidi Adcantuannu!,qui fumma imperij tcnebat,cum fexcentis deuotis , ^kos itlifolduriosappellant. Quorumhitceficonditio, ut omnibus in uita comodis unà cum his fruaniur,quo» rumfeamicitiadediderint. Si quid his per uim oeda dat,auteundemcafum unaßrant,autßbi morte con fcifcant.Neqiadhuc hominum memoria repertus cH quißju.lm,quieo intcrßilo,cuius fe amicitiic deuouiß» fet^mori recufaret.Cum ijs Adcantuannus eriiptionê fàcere conatus:clamore ab ea parte munitionis ßubld to,cum ad arma milites concurrißent,uehementer^ ibi pugnatu cßct,repulfis in oppidtt eil : ufi tarne eai-dem deditionis conditione uteretHr,à Crujjb impera« uit.Armis,obßdibusq;acceptis,Craßus in ßnes Voa contiorittGi' Tarufatiuproßdus fjt. Tmw «tro Bar^ bart

HI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;3^

tari commoti,ciuoi oppidu CT tidtura loci, amp;nbsp;manu ntiinitupiiucis dieliui,quibm co uëtu crlt;it,expugnd(tt cognoucrant, legatos quoquo uerfus dimittere,coniu-' rare, obfides inter fe dare,copias parare caperunt, Mittnntnr etiam ad eas ciuitates legati, qu£ /unt cite rioris Hijjgt;anLeßititim£ Aquitani£:inde auxilia,du= ccsq;aecerfufttur,Quoru aduentu magna cum auto ritate,^ magna cum hominu multitudine bellum ge rereconantur.Duces uero hi deliguntur, qui unàcti Q^Sertorio omnes annos ßierant,[ummamq^ feientiH rei militaris habere exijlimabantur.licöfuetudinepo puli Ro.locacapere,cajtra muuire,commeatibus noa flros intercludcre inßflunt. Quodubi Crajjusanima aducrtit,fuas copias propter cxiguitate frcile diduci, hoße CT uagari^CT niasobjidere, CT caßris fatis prlt;e fidij relinquere,ob earn caufam minus conrmode ^ua mentum,c5meatumqi fibifupportari^ indies hoßiunt ttumeru augeri,non cuniHandu extflimauit,quin pua gnadeeertaret.Hacreadconciliu delata,ubi omneis idem fentire intellcxit,poßerum diem pugniC confia tuit. Prima luce produit is omnibus copijs,duplici acie inßrult;!la,auxilqs in mediam aciem coliocatis,quid bo ßes cofilij caperent,expeitabat.lUi,CT Ji propter mul tÛKdirteWjCZ ueterem belligloriam,paucitatemqi no Hrorum fe tuto dimicaturos exi^imabant,tarnen tue tius effe arbitrabantur,obfeßis uijs^commeatu inters clufo,fineutlo uulnere uiiloria potiri. Et fi propter

»ttopt4

LIDER

ÎKopWfM rc i Irumcnt/trix Komjni fcfe redpcre captf• fi’ntjmpcditos in lt;igMinc,c?’ fub [urciitit itifirmiore ammo adorincogUiibant.Hoc cojilio probato ab dit cibut,produélii Komanorum copijs,fe(ecajiris tcne^» bant.Har re pcrllgt;cda Crajjuscumfna eunilatione, dtcj; opiniotic,timidiorcs ho]ieK,nojlror militei ala=f crtores adpugnanducffecijjct,atq; omniu uoccsau» dircntur^expedari diutiut non oportere,quin adcU' fbra iretur,cohortatu{ fuos,omnibus cupicntibus ai hoftiumcaßra contendit.ibi cum alij foffas coplerèt, all) multis tdis conie{lis,dcfinfores uallo,munitioni'' biisiiidepcüfrent:auxiliarcsg;,c)itibus ad pugnänon mitltum CrajJiisconßdcbatJapidibuSjtelisg} fubmini (irandis,Gr ad aggcrem cejjgt;itibui comportandis^j^e dem, at g; opinionem pugnantiu pricbereiuxum item ab hoftibus conßantcr,ac non timide pugnarctur,tes lag;,ex loco fuperiore mißa non frußra accidcrent, fqwit« circuitis hoßiu cajtris,Crajß) rcnuntiarÜt,no eadem eße diligentia ab decumana porta caßra muni ta,/àcilcmg; aditum habere.Craßus eguitu pr^ßdos cohortatus,ut magnis pra:mijs,poliicitationibusg; f» OS excitarent,giüd ßeriuelit,oßendit. llli(ut erat mt perat:um)edu(iis quatuor cohortibus,gu^ pratßdio cd firis reliiiligjintegrte ablabore erant,cr longiorc itiy-ticre circumduclss,ne ex hoßium c4Ärw conflict pof' feilt,omnium oculis,mentibusq; ad pugnam intcntis, celeriterad eas,quaf diximuifmunitionesperucne^* runt.

nr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4d

rnnf.Attjue his proruptis, priuitn hoiliitm ca^lrH fon^iterunt,cludm plane ab his uideri,dut i]iiid rei gereretur.,cognoÇci po/Jet.Tum uero clamore ah ei( parte audito, nosin reintegratis uiribus, quod pie» rumque i« JJicJw’Äor/jC aceidere con(ueuit,4eriui im» pugnare caperunt. Hoft« undiqitejcireumuenti,de» ßlt;eratis omnibus rebus, fe per munitiones deijcerc, (iy fùgafalutempetereintenderunt. Quos equitatuf apertißimis campis confe{latus,ex millium quinquar ginta numero,qu£ ex Aquitania,Cantabrisq; uenijje consiabat,uix quarta parte relióla,multa noâefe i» ciftrd reccpit,Hac audita pugna,maxima pars Aqui tani£ feje Crajfo dedidit,obfidesque ultra mißt. Qua in numero fiterunt Tarbelli, Bigerriones, Precianif Vocates,Tarufates, Plumâtes, Garites, Aufei, rumni,Sibuzates,Cocofatesq;. Paue£ ultime nation' »fi anni tempore conßße,quod hyems fuberat,id cere neglexerunt. Eodem fire tempore Cicfar, ZJ propc exaila iam aSlas erat,tarnen quod omni GaUta pacata,Aïorini,Menapifq;fupererant,qui in armis cffettt,ncq^ ad eum unquàm legatos de pace mißiffent, arbitratusid beHumceleriterconßci pojj'e,eó exerci/ turn adduxit.qm longa aliaratione, ac reliquiGaüi bellusngererecceperunt.Nam quod intclligebant ma ximas nationes,qu£ praslio eontendißent,pulfas, f«/ pcratas(^ej]c,continentesq;fyluas,ac paludes habe.^ bant,co /e,fua^ omnia contulcrunt. Ad quarunt

»nitiM

liber

iitùium lyludruntcum fx-rucnijjct Ciefar,callraqima nire injhtui(Jet,ne^ hoßis interim uifus eßet,dtjpera fis in opéré noftris,fubito ex omnibus partibus jyluiC euolaueruntjCr in «oflro; impctum fècerunt. No^ri celcriter arma e(iepcrunt,eosq; iw fyluas repulerunt: Crcompluribus ittterJèâiSjlongius impeditioribus h fK fccHti,paucos ex fuis defyderauerunt.Reliquis de» tHcfpf diebus Ciefar fyluoi cedere inßituit,cr ne quis inamibus,imprudentibusé^ militibus ab latere impe* tus ßeripojjet,omnem earn materiam,qu£ erat cicfa, tonuerfam ad hoflem eollocabat, lt;3' pro «lt;tlîo 44 latuf extruebat. incredtbili celeritate magno f^atiopaucis diebus conß{lo,cum iam pceus,atq; ex tréma impedimenta ab noßris tenerenturßpßi denpo res fyiuas peterent,eiufmodi tempeflates funt confe» cuu,uti opus necejjariointermittereturicr continua tione imbrium,diutius fub peUibus milites eontineri BÖ poffent. Itaq; uaßatis omnibus eorum agris,uicis, adißcqs^ inceitßs,Ca[ar exercitu reduxit,cr

in Aulercis,Lexobijsq;.gt;reliquis item (iuitatibus,quie proxime bel* lum ßcerant,mhy^ berniscoüo^

cauit.

nil nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41

c. ivLir caesJaris comment TäRIORVM, de BELLO

GALLI CO. LIBER CLVARTVS.

P,, O^VAE SEC VTA ! eji,hyemc,qui fuit annus C«. Pogt;f‘P^to.M..CrafJb cofulibus ' I vßpetes, Gcrmani CT itent ^]| Tenchtheri magna at multitu dine hominu fiumen RhettUM *j tranfierunt,non longe à mari quo Rhenus in fluit. Caufa tranfeundi fldt, quod ab Sucuis coplures annos exagitati,beUo premebantur, agriculturaprohibebantur.Sueuorïégens efl löge maxima,cy beüicoflßima Germanoru omniu.licen^

turn pagos habere dicuntur. Exquibuf quotannis jin gula milliaarmatoru beUandi caufa fuis ex flnibitse^ duciet. Reliqui, qui domi remaferint,fe, dtqj iHoi ulwt. Hi rurfus inuicem anno poft in armis funt. ]üi domi

remanent.Sicneq^ agricultura, neq^ ratio,atq; uflit hclliintermittitur,Sedpriuati,ac feparati dgridpt«l eos nihd eftMeq; longius anno remanere uno in loco incolendi caufa licet,Seq^multu jrumento,fedmaxra mam parte laile,atq; pecore uiuut;multumq; funt in Uenationibus.Qute res Ct cibi genere, cr quotidiana cxercitatione,ZSPliberate utttit,quod 4 pueris nufla f ojfiiao

LIBER

'officio^dut difciplina djfueß0it,rti1jil omnino contrit uoluntatc ßciMt,er uires alit, zx mmnni corporZ t»(tgnitudtne homines efficit. A(j; in earn fe conßictu^ dinem lt;iddHxerunt,ut Iods ßigidil?tmis^ncqi iteftittti prêter pelles hitbeant:quitru propter exiguitdt ê mt gnd eß corporis pdrs ctpertct,er lanentur ist ßumini^ bi«. MOTrftohbiM eft dd eos aditus mdgis co, ut qut bcUo caperint,quibus uenddnt,habcdnt,qu4m quo ul tdm rem dd fe importdri defyderent. Qtjm etiS turnen tis,quibus maxime Galli deledantur, queq^ impenfa parant pretio,Germant importatis non utuntur: fed qutc funt apud eos natd praud,atqi defvrmid,hiec quo ttdiana exercitdtione,fiimmi ut fint laborK,efficiunt. Equeflribus prtlijs fepc fx cq«« deftlitmt,ac pedibus prdlianturtequosq; eodem remanere uefligio affueße ciunt,ad quos fe celeriter,cum ufus pofctt,redpiunt, Ncq; for« Won!«« turpius quieq, aut inertius habcs tur,qiidm ephippijs uti.Uaqi ad quèuis numeru ephip piatoru equitu^quduis paud adiré audent.Vinum ad fe omnino importarino ßnunttquodeare ad laborê firendu remollcfcere homines,atq; effeeminari arbi» trantur.Publice maxima putant ejfe laudcm,qKàm td tißime à fuis ßnibus udeari agros. Uac re ftgnißcari magnu numeru duitatu fuam uim fufiinere non po« tMiJJf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;und ex parte 4 Sueuis drdter millia paf*

fuum fcxccntd agri uacare dicuntur.Ad altera parié fuccedüt Ybij,quorüßitduitaf ampla,at^ fiorens^

KttA

tirr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4x

BtciiptUf Gcrmi(noru:cr panla,(jui funt einfdcnt generis ctia.exteris hiimuniorcs-.proptcred, qd*Rhf= num itttingunt,multiq;tideos mercatores ucntitant^ Gr ipß propter propmquitatë,qiiod Gallicis funt mo ribus^affne/iiH.Hoseti Sueui multis fepe bellts ex* perti,propter amplitudinc,grauitatemq; ciuitatis,ß^ nibusexpellere no potuißent, tarnen ucâigales ßbi jigt; ccrunt:ac multo humiliorcs,inßrmiorcsq; redegerwt. In eadëcaufafùerut Vfipetcs,cr Tenehtheri,quos (« pra diximus,qui cum plures annos Sucuorit uim fujU nucrint,ad extremü tarnen agris expulß,cr niultts lo CW Germania tricnni» uagati,ad Rben»)« peruene* runt.QuasregionesM.enapiiincolebant,ij dd utraq; ripam fluminis agros,iedißcia,uieosq-habebant. Sed tantx multitudinis aduentu pcrterriti,ex nbsp;nbsp;nbsp;ledißcijs

qu£ trans flumë habuerât,demigrauerut, cr cis Rhe: num dijßoßtis prießdiß,Germanos tranßre prohiber bant.lüi omnia experti,cu nrq; ui contèdere,propter inopid nauiu, neq; clam tranßre, propter cuflodiaf Menapioru poffcnt,reuerti fe in ßtas fedes,regiöcsqi ßmulauerut Ettridui uiamprogreßi,rurßtsreucrtea runt:atq; omni hoc itinere una noäc equitatu eößdo infc!os,inopinätesq; M.cnapios opprelßerunt. Qui de Cermanoru diß:eßuper exploratores certiores /àiili, ßnemetu trans Rhenie i-nfuoy tiicos remigrauerant. Kis interß{lK,nauiT:gt;usq;corum occupatis, priufqud p pars Menapiorum , qute citra Rhenum erat,

f t certiot

LIBER

cfrtior ßcret,flumen tranflerunt,dt^ omnibui eorü tediflcijs occu(gt;itK,relicjUA parte bycmisfeeorttm cO pijs aluerunt.Hit dc rebut C£far ccrtior/iäus,Gr in firmitaté Galloru ueritus,quod funt in coflliji capieit dit mobiles,nouis pleruno; rebus ftudcnt,nihil bis committendu exiftimauit. Efl autè boc Gaüicte cSfue tudiniSjUt er uidtores etidinuitos cojiflcre eogät,0quot; quod ^ui(q; corit de quaq; rc audierit,dut co^nouerit quierät:er mercatores inoppidis uulgus circuliftat, quibusqi ex regionibuf ueniant,quaci- res ibi cognoue rint,pronutttiare cogant: er bis rumoribus atq- audi tionibus permoti,de fummis flepe rebus cojilia ineunt quoru eos é ueßigio pœnitere necejje efl,cutn incertis rumoribus feruant,er plerbj^ ad uoluntatè eoru fiâta reßtondcant. Qua cofuetudinecognita C£lar,nc gra uiori bcllo occurrcrct,maturius,quàm cofueucrat,ad exercitumproflcifcitur.EÔcum uenij]et,ea,qu£ ßre fujjiicatus erat,/iéla cognouit.MifJas legationes à nÜ nuüis ciuitatibus ad Germanasßnuitatosqi eos,uti ab Rheno difcedercnt,omniaqi,qu£ poüulajßnt abfeflt re parata, Qtia fpe adduéli Germani latiiM iam uaga bantur:er influes Eburonum,er Condrufonum,qui funt Treuerorum clientes, peruenerant. Pftncipibus Gallig euocatiSjCtefar ej,quie cognouerat,dißimulan di flbi exiflimauit:eorumq^ animis permulfls, er con firmatis,equitatuq; imperato,bellum cum Germants ^ererc conßituit.Re fl-umentaria comparata, equiti^^ bus^'

nil 4J

ius^; dekâit iter tit elt;i loca fucere ccepit^qiiibus mi to CM Germano! efje audiebat.A'quibuf cum paucorunt d;erum iter abej]êt,legati ab hii uenerunt: quorît hifc fuit oratio. Germanos neq; priores populo.Ro. beüu infirre,neqi tarne recufare,ji lacejjantur,quin armis contendant:quod Germanorü cöjtietudo h^ec fit à f»4 toribns tradita,quicttnq; beliu inférant refiflere,ne^ depr^ecari.Hoc tarnen dicere,uenijfe i/nuitos, eieäos domo. Si fuam gratiam Romani ucltnt,pojje cis utiles efje amicos,uel fibi agros attribuât,ucl patiantureos tenere,quos armis pojfedcrint. Sefe unis Sueiiis conce dere,quibus ne Dij qnidem mmortales pares effepof, fint.Rcliquu quidem in terris efjc neminem,que non fuperare pof int. Ad h£c Clt;e(ar quie uifum eft,reffon^ dit. Sed cxitus füit orationis,fibi nuüam cum bis ami^ citiam effe pof]e,(i in Gaüia remanerent, Neq; «f rm rUe,qui(uos fines tueri non potermt,alienos occupa,^ re : neq; uüos in Gaüia uacare agros,qui dari tantst prafertim multitudini ßne iniurta poßint, Sed Heere, fiuelint,in Vbiorum ßnibus confidere, quorum ßnt legati apud fc,ey de Sueuorum iniurijs qutcrätur,O‘ àfè auxiliu petant.Hoc fc ah Vbijs impetraturu.Lc» gati hiec fc ad fuos relaturos dixerunt,Gr rc delibcrn ta poHdiem tertium adCafarem reuerfiiros. Interen nepropiusfecaüra mouerct,peticrunt. Nc id quidé C^farabfeimpetrari poffèfdixit. Cognouerat enint magnam partem cquitatus ab bis aliquot dicbiis ante, f } prtfdit»

LIBER

priedandi,jrumentadi^cdufa ad Ambiudritoi frdfts Mofdt» mtjfdm. Ho5 cxpeéldri equips, atq; eitu rci cdufd mordtn intcrponi drbitrdbdtur. Riofd profluit ex monte Vofcgo,qui efl ifl finibui LiH^onu:C^pdrte qudddm Rbcno receptd,quie dppcüdtur VjcâIoîjMîJ'ü iam efflcit Bdtduorü:Neq^ longtits db eo miütbui pdfl-ftium.LXXX.in ocednÜ influit.Rhenus dutêoritur ex LepontijSfqui dlpes incolunt; Gt longo ffldtio per fines Ndntndtium,Heluetiorum,Sequdnoru,Medio=c tndtricum,Tribucôrum,Treuerorucitdtus Arturity ubi Ocedno appropinquduit,'w plures dcjÎHit purtes, ntultis ingentibusq; infulis effeâis,qudru pury mdgn4 4 flris,bdrbdrKq;ndtionibus mcolitur.Ex quibus funt quipifcibiiSfdtqiouis duium uiuereexiflimdntur:mul tisqi cdpitibuf in Ocednum influit^Cdflar cum db hofle fiondinplius pdfluum.XII.miDibus dbeflètfUt erut conüitutum,ddeum legdtireuertuntur. Qui in itinc^ re congrcfli, mdgnopere ne longius progredereturt ordbdnt.Cum id non inpetrdflent,petebdnt uti dd cos equites^qui dgmen dntecefliflên{,pri£mitteret, eo^q; pugnd^phiberet.Sibiq^uti poteflatè flieeret,in vbi(is legatos mittendi. Qu^orum ft principes,dc Seudtus fi/ bi iureiurdndo fldcmflei(]ent,edccditione,qu£ d Ciü [dre fl:rretur,fe ufuros oftcndebdnt.Ad hds res confié’ ciendds flbi triduiffldtium ddrct,Hlt;ec omnid Citfarea dem iüó pertinere drbitrdbdtur,ut tridui mord in fera pofltd,équités eorü,qui abcffentirtucrtcritur, Tlt;i«gt;c

ini

44^!

fife non longiits ntiUibui (»ajfuum ^udtuor de^Udtionis fdufit procejjurum eo die,dixit,Hucpojiero diequdm f equentißitni co»uenirettt,Mtdc eorum poßuldtn ca gaofceret.interm dd priefidot,qui cum omni eiÿtitlt;t tu antecejfer4nt,mittit gui nunuurent,nc hofles pr£ Iio licelfcrcnt:(y fl ipfl llt;icclferètur,fuflinerèt,quod(t ipfe cum exercitu propius accefliflet.At hofles ubi pré mum noHros equitcs confflcxerut, quorii erat qutn^ miÜium numerus,cum ipfl non amplius oilingcntos équités habcrent,quod hi,qui frumentädi cauja ierät ‘ trans Mofam,nondum redierant, nihil noHris timett. tibus,quod Icgati eorum paulo ante à Cafare difleffe rMt,atq} is dies inducqs erat ab ijs pctitus, inpetu ji âoceleriter noilros perturbauerunt. Rjtrflts his re^ fl^ent.bus,confltetudine fua ad pedes defllierunt: fuf=* ßßisq-£quis,eompluribus^ noil:risdeieäis, reliquos in jitgam conieceriintsatq; ita perterritos cgcrunt,ut, non prius flsga defl^erent,quàm in conjflcdu agmi'‘ nis noHri uenijfent. In eo pralio ex equitibut noslrii interflciuntur quatuor Cr .LXX. in his uirflrtif^ flmuspifo Aquitanus amplißimo genere natus,cu^ ius auus in ciuitate fuaregnum obtinuerat, amicut ab Senatu no^lro appellatiis.Hic cum fratri interclu^ f) db hoüibus anxiliumflrret,ilium ex periculoeriia puit, ipfe equo uulnerato deieilus,quoad potuit, pr tjßime reRitit, Cum circumuentiis multis uulneri» bus acceptis cecidiffet,atqf id Jr4ter, q»i iam pralia

f 4 cxcc^e

LIBER

exceljèrtft^procul ttnitndduertijjet,incitdto cc^Uo^fefe ho/iibuf obtulit,atc[i interfiäui ejt.Hoe/àâo pralio, Ctefarneq; iamßbilegatos audiendos,nelt;j;conditioa nes accipiendas drbitrabatur ab bis, qui per dolum, atq; inßdiM,petita pace,ultro bellum wtulifßnt.Ex« peäare uero dum hofliu copilt;e augeretur,equitatuf^i reuerteretur,fumm£ dementiiC eße iudicabat : Gfco=* gnita Gaüoru inßrmitate,quanta iam apud eos^bo» jtcs uno pr£lio autoritativ eßent conß-cutijfentiebat, Quibusad eonßili((capiendanibilßgt;atijdandu exi^i mabat.Hiseonßitutisrebus,amp;conß.lio cum legatis, Oquot; qiiajiore,comunicato,ne que diem pugna prlt;etergt;‘ tnitteret,opporiunißima res accidit,qd'poßridic eius diei mane eadem O’ perßdia,O ßmulatione uß Sér^ i»ani,ßequctes omnibus prmcipilus,maioribusq; na tü adhibitiv,ad eum ineaßra uenerunt,Simul(ut dice batur)ßü purgandicaußi.,quod contra,atq;eßet dis äu,cripßi petißent,praliupridiecomißßcnt. Simul, utß quid poß'ent,de i/nducijs /àüendo impetrarent, Quos ßbi Cafar oblatos gauißis retineri iußit.jpfe os mnes copias caßris eduxit:equitatüq;,qd' recenti prce tio perterritu eße exißimabat, agmcn fubßequi iußit. Acie triplici inßruila,O' celeriteroüo millium itine re conßilo, prius ad boßium cajira peruenit, quam quid agcretur^Germani ßentire poßent.ciui omnibut rebis ßibito perterriti,O' celeritate aduenttis noilri, O' difceßu fuoru,nei^ cSßlij habendi,ncq^ arma capi cndi

fin T ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4y

mil f^atiod4to,pcrturbiibdntur:ut copÎM ne ddùer fus hojiem educere,dn caßra deßnd(rc,dn ßiga falutc pcttre ncfcirent quid prttßaret.Quorit timor cuß'e^ tHitu,amp;' concurßi ßgntjicaretur,milites noßripriüi ni did perßdiu indtdti in caßra irruperunt, quo in Ioco,lt;j«t «/enter urmd cdpere potuerunt, pdwlijj’or noßds reßiterunt,atq; inter carros, impedimenta^; prdiii cömißrunt. At reliqua multitude puerorum, mulicrumq;(nam cum omnibus fuis domo excejferäc, Rhenum^, tranfierant)paßim ^gere cccpit.Ad quos confedandos C^far equitatu mißt. Germani poß ter/ git clamore audito,cum fuos interficiuidcrcnt,armis abiei!iis,ßgnisq; militaribus relidis,feexcaßris de^e runt:C/'cumadconfluentë Mofe,O'Rheni perwruif fent,reliqua ßigadefßerata,magno numero interßdo reliqui fe in ßumen priecipitauerunt,atqi ibi timoré, laßitudine,cr ui ßuminis oppreßi perieritt. Noßri ai uwm omnes incolumes,perpauds uulnerdtts,extäti beüitimore,cuhoßiu numerus capitu.CCCC.XXX tnillium ßiiffet,fe i« caßra receperunt,Cdfar ijs,quos in caßfs retinueratfdifeedendi poteßatc jçcit.ltlj («p plida,crtciatusq; Galloru ueriti,quoru agros uexaa uerant,reManere fe apudeum ueüedixerunt. Iw C«« far libertatem coKce^it. Germanico beüo conßilo, multis de caußs Cttfar ßatuit (ibi Rbe«um cjjc tranp eundum:quarum illaßiitiußißima,quodcum uideret Cerntdnostatn Jidlcimieüi,ut in GalUam ftenirent, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ ƒ MfWz

L r B-E R

rtbtti eos itinerc uoltiit,cuin Mtetligerefit» polJe^Cr dudere populi Ro.exerdtü Rhenu

te. Acceßit etidm,quod illa pars equitatus vßpetum, CrTenchtheroru,qudm fuprd cömemoraui,priedddi fi‘umcntdndiq;cdufd Mofam trdnßjjc,ncq; prdlio i« terßiiße,poß ßtgdm fnorum ß trans Rhenum i« /ï«« Sicambrorü receperat,feq; cum ijs coniunxerat, Ai quos cum C£[ar nuntios iHißj]'et,qui poflularent,eos, qui ßbifGaüiieqi bellum intultjJêntjUt ßbidederet,re fßonderunt.Populi Ro.imperiu Rbcnit finire.Siße iMgt;» uito Germanos 'm Gaüiam tranßre,non itquil exi^lia, t»aret,cur ßti quiequa ejje imperij,aut poteßatis träs Rhenum po^ularetfVbij autë^qui uni ex Transrhea naniSjOd Cdfarem legatos miferant,amicitiä ßcerät,, obßdesdederant,magnopcreorabant,ut ßbi auxilili firret,quodgrauiter ab Sueuis premerentur : uel ß ii fuxre occupationibuf populi Ro.prohiberetur,exers dtum modo Rhenum tranßgt;ortaret. id ßibi ad auxili» fßcmq; reliqui temporis fatis ßtturu.Tantu ef]e nomS 4t(^ opinione exercitus Romani, Ariouißo puUoiOquot; hoc nouißimo prdio jiäo,uti etiam ad ultimas Gera manorum nationes opinione,cr amicitia pofuli Ro. fttótfjjf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;magnäcopiamad tranfßortan

dumexercitupoüicebantur. Clt;efarhis decaußs,quai commemoraui, Rhenum tranßre deereuerat, Sed na^ ttibus tranßre,neqi fatis tutum effe arbitrabatur,neqi

^puli Ra.di^nitutis effe ßatuebat. K4‘}; cz

lin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4lt;S

P fumMa difftcuhics ßciundi pontis propontbtttur^ propter Ixtitudiiu-m, rapiditatcm,altitudinemî^ ßu^-minis,tennen id ß.bicontcndeiidu,aut aliter non trd' dueenduM cxcrcitunt exijtimabat. Rationë igitur poit tisbanc insiituit.Tigna bina fexquipedalia, paulunt ab imo priei(cuta,dimenfa ad altitudinem fiuminis,nt teruaüo pedum duorum irterfe tungebat. Hlt;fc ci* mj chinationibus mmijfa in ßumine deßxerat, ßßucis^ ade^rat,non fublic£ modo dircäa uiJ perpendicu-' lum,fedprona,acfißigata,utfecundum naturamßtt minis procumberent.Bis item contraria duo ad cuns dem modum iunëla, interuallo pedum quadrage a Kt«n ab i/nßriore parte, contra uim atque impetunt fiuminisconuerlaüatuebat.Htecutraq^, infuper bia pedalibmtrabibitsimmißis,quantum eorum tigno.f ru/m iunëiura di^abat, binis utrinque ßbulis ab cx« trema parte dislinebantur.Quibusdifclußs,atquc i« «„tritiirfiM p4rtcm reuinäis, tanta erat operisßra mitudo,atq^ea rerum natura,at quo maior uis fc indtauijfet,hoc arâius iHigata tenerentur. Hxc direäa materia inieila contcxebantur,ac longurijs, cratibui^conüernebantur. Ac nihilo fecim fublie£ ad inßriorem partem fluminis obliquie adigebantur: qu£ pro artete fubiethe,er cum omniopere coniunyquot; ä£,um fluminis excipercnt,lt;y alite item flipra pon^ temmediocri jßatio, ut ß. arborum trunci ßue na^ ucs deijciejfdi operis caußt eßent^d Barbaris mijßc, bK({e

L ï B Ë R

hii Jefinlbribitt cam rcrtt uis minueretur, MU ponti noccrcnt. Diebus decc,quibuf materid capta crat cö^' portari,omni opere e^jrilo exercitus traducitur.Cigs far ad utramq; partem pontis ßrmo prajidio rcliiio in finer Sicambrorii contendit. interim àpluribui ci ttttatibiif ad eum Icgati uenittnt:quibuf pacê,t(tq; ami citiam petentibut, liberaliter fejfgt;ondit 'i obfidet^ad fè adduci iubet.Sicambriex co tern pore,quo pons nia fiituicaptus eßjfitga comparata,hortantibufijs,quo ex Tcnchtheris,atq; vßpetibus apud fehabebant, ji^ rtibuffuif excefjerdntffuaq; omnia exportauerät,fe^ in folitudinc,ac fyluat abdidcrant.Cafarpaucos dies in for«« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;moratui,omnibur uicis,£dißcijs^ in

cenlis,frumentisq;fuccenfis,le bi )i«cr vbiorum re* cepif.atqi auxiliu fitum poüicituf,ßi Sueuis pre^f ttterentur,h£cab ijs cognouit.Sueuos poflquàm per exploratores ponté fieri compcrifjcnt,more fuo conji Iio habito,nuntios in omnes partes dimifi(fe,itti de op pidis demigrarent,liberos,uxores,fuaq; omnia infyU Itosdeponcrcnt:atq;omnes,qui arma ferre poffent, itnum in locu conucnirent,hunc effe deleélu medium firèregionü car!(m,quas Sueui obtincrent,hicRoma norum aduentuexpc{lare,dtq; ibi certare coflituifje, QttoJ ubi Cjcfar comparit,omnibus his rebus confi* flis,quarH rcra caufa exercitti traducerc cofiituerat, ut Germants metit imjeeret,ut sicambros ulcifceretur Kt Vbios obfidione liber4ret,dicbus omnino.xvm.

trant

tni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4gt;

trJtff RhcnS conlumptis,fatii,cy ad taudent tCfai utihtatem perfiélti arbitrate,fe in Galliam recepit^ porttcmq;refcidit.Exiguaparte teflatis reli:]ua Ca far Cy )ï in his lacis,quod omnis Gaüia ad feptcntrionent uergit,maturafunthyemes,tarnen in Britaniä profi' cifci contendit:quod ontnibm )tre Gaüicis beüis,hofli bus noßriSjMe fubminijlrata auxilia intclligebat:Cr ß tempus anni ad bellum gcrcndu deßceret,tamä ma gno (ibi ufui fore arbitrabatur,ß modo inful adijjêt, CJ genus hominit perjßextfjet,loca,portus,adituscoa gnouiffet:qu£ omnia ftrè Gaüiscrat incognita.

f lt;•«gt;» tcmcrc prater mercatores adqt ad üos quifquâ: neq; ijs ipßsquicquâ prater oram maritima,atq; cas regiones,qu£Çuntcontra Galliam,notü eft.con uocatis ad fe undiq^ mercatoribus,neq; quanta cjjèt »1 fw/x magnitudo,neqi qu£,aut quanta nationcs incole rciu,ncq} qucm ufum belli habcrent,aut quibus in^i= tutis Htercntur,ncq‘, qui effent ad maiorti nauiü mul titudinë idonei portus,repcrire poter at. Ad bac cog^ nofcendapriufqu.tm pericitlumßceret,idoneum ejfé arbitratus.C.Volufcnum cumnaui longa pramitttt. Bute mâdat,ut exploratis omnibus rebus,ad fe qpri^ mum reuertatur. Ipfe cum omnibus copijs in Monnos proßcifcitur:quod inde erat breuifimus in Britaniattt traieäus.Huc naues undiq; ex finitimis regionibus,ct qu.tmfupcriorc£ftate adveneticum bellum ßcerat claffem,iubct conuenire.lntcrint (öftlio eins cognito, erpft

L I B É R

Ct per mercdrorci perhto ad Britttnot,à contplttri^ buf eiiii infuU duitatibuf ad cum Icgati ucm'unt, qui poüiciantur obfides dare,atq; imperio popuh Ro.oJ» tcmperare. Quibui auditif liberalitcr poUidtU!,hortt( tusq;,ut MI ex fcntcntia pirmancrcttt,cos domti remia ßc,Et cum his uni Comium,quê ip(e Atrebatibus ƒ« peratis,regem ibiconjiituerat,cuius Cr uirtutem,cr conßliu probabat,cy quern ßbi ßdele cjje arbitraba^ tuncuiusiji authoritas in his regionibus magni habeba tur,mitt!t.Huic mperat,quas poßit,adeat ciuitates, hortcturq;,ut populi Ro ßdem fequätur, feq; celcrû ter eâ uenturum nuntiet. Volufenus pcrf^edis regioni bus,quantueifrcultatisdaripotuit,qui naui egrtdî, ac fe Barbariscommittcre non änderet,quinto die ad Cxfarcm reuertitur:quaq; ibi perlßexijjet,renuntiat. t)um in his locis Ciefar nauium parandarit caufa mo ratur,ex magna parte Morinoru legati ad cum uene runt,qui fe de fuperioris temporis conßlio excufarèt: quod homines Barbari,C7' noftrieconfuetudinis impe ritijbeüum populo Ro.frciffent.Seq; ea,qute imperaf fêt,fàduros poüiccntur. Hiec jibi' fatw opportune Cice faraccidijfe arbitrattis,quod neq; poji tergttm hojlent rebnquere uolcbat,neq; belli gerêdi propter anni tent pus/àcultatemhabebat,neq;has tantularurerü occu pationes BritaniiC anteponendas iudicabat,magnum his numeritobfidum mperat.QUibusaddudiscos in ßdem recepit.tiauibus circiter.LXXX.onerarijs «gt;

trri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4g

ejjè ad dudf legionet trdnf* fiortanddf exijlimabät,guicquid prifterctt nauiü Ion» garum h4bcl)at,qult;xflori,legatif, pr^frâisqi diflri* buit.Htic Mcedcbant.XVm.oncrariie naucs,quiecx fo /oco tnillibuf pajßtum o(lo,uento tcncbantur, quo minus in cundem portum peruenire pol]cnt,l1ttt cqui tibusdijlribuit.Rcliquu exerdtu.CU'iturio Sabino, CZ.L. Arunculeio Cotttelegatis hj lAcnapios,atqi m tos pagos Morinoru,ab quibuf ad eum Icgati non ue^ tierant,ducendu dedit.P. Sulpitiïi Rujùm legatii ctw» eopr£fidio,quod fatiscUearbitrabat:ur,portH tenare iußit.Hisconßitutis rebus,naélus idoneam ad naui» ganduiti tempeflatë,tcrtia frrè uigilia foluit,equites(p in ulteriorê portum progredi,cr naues confeendert, ae fe fcqui iußit:ab quibus eum paulo tardius effet ad/ ninißratumßpfehora cireiter dici quarta,eu primit nauibus Britrniâ attigit:atq; ibi in omnibus collibus ex poßtas hoßium copias armatas conffexit. Cuius loci hac erat natura,atq- ita montibus angu^is mare con tincbatur,uti ex locis fuperioribus in littus telum adi gi poffct,Hunc ad egredtcndum nequaquàm idoneunt arbitratus locum,dum reliqu^e naueseo conuenirent, adhoram nonam in anchoris expedauit.Interim legt;gt; gatis,tribunisque militum conuocatis,^/ quit ex No lufeno cognoutffet,cr qua ßeri uellet,o^cndit : mo» ttuitq;,utrcimilttaris ratio, maximeq;,ut res mari^ tifH£poßtditrentjUtquam (elerem,at^ infläbikai

motS

{. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

Wotum haiertnt,lt;td nutnm,Gr ad tcmpuf omnes ret abhiiddminiJlrarentur.His dimißii,cgt;- uentum,Gr ^]tum uno tèporc naHusjccundü^dato )igt)o,C7 fub^ latii anchors,cil dur miÜM paffuum odoab co loco progrejj'ui,dperto,dc plano littorenaucs conslituit. At iiarbari cojilio Romanoru cognito,prtcmiffo equi tatu,amp;-ejfedarijs,quo plerunq-gcncrc in prdijs uti con[ucrunt,reliquis copijs fubfccuti,noßrof nauibm rgrcdi prohibebât. Erat ob bas canfoi fumma difficult ta!,quod naues propter niagnitudiné,nifi in alto cou flitui non poterant.Militibus autëjgnotis locis,impe ditis mantbus,magno,e^graui oncre armorn prcßis, fimul de nauibuidelïliendu,cr in fludibus conß» fiendum,cr cwm hoßibus erat pugnandu,cum iUi aut ex arido,aut paululum in aquam progreßi^omnibus membris expediti,notißimis locis audader tcla conij^ ecrent,^^ equos infue/idos indtarêt. rebut nofiri pcrtcrriti,atq; buius omnino generis pugna im fgt;criti,non omnes eadem alacritate^ac fludio, quo in pedeßribusutiprielijs confueueranttUtebâtur.Quod ubi C^ßar animaduertit,naues longas,quaru cr fße^ des erat Barbaris inußtattor,Cr motus ad uÇivm expe ditior,paululum remoueri abonerarijs nautbus,cy remis incitari^cr ad latus apertum hoßium conflitui, atq; indcßindis^tormentis,fagittis,hoßes propeüi^ac fubmoueri iußit.-que res magno ußui noßris fiat. Nant Cf nauium ßgura, amp;nbsp;remorum motu, cr tnufitato

gWa

irii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4^

fettere tormrntoru permoti Bärbdri conftitcrunt:dc pdulum modopcdcm retulcrunt. At noßris militibut cunóldntibui,mdximepropteraltitudinê maris, qui decintie legiottis aquilam ßrcbat,contcflatus deos,ut ta res legioni ßlicitcr eueniret,de[erite,inquit, müi^' tes ßuultis,dquilatn,atq;hoßibus prodite : ego certc meum Rfipwb.dtg; împeratori oßiciu prttßitero.Hoe cum magna uoce dixißet,ß ex naui proiccit, dtq; in bo/lcK aqutlam ßrre eapit.Tum noflri cohortati tMgt; ter [è ne tantu dedecus admitteretur,uniuerß ex na^s ui dcßlierunt.Hos item altj exprimis proximis naub bus eu conßgt;cxißent,fubfecttti,hoßibus appropinqua.' runt.Pugnatu ejl ab utrifq; acriter. Noßri tarnen,qd.’ ttcq;ordinesßruare,neq; ßrmiter inßflerc,neqifiga na fubfequi potcrät,atq; alius alia ex naui quibufeuq; fignis occurrcrat,fe aggrcgabat,magnopere pertur* babantur.Hoßes uero,notis omnibus uadis,ubi ex lit tore aliquos ßngulares ex naui egredientes conßgt;cxe rant,ineitatis equis,impcditos adoriebantur. Flures paueoscircumßßcbant.Alif ab latere aperto in uni= uerfos telaconijeiebant. Quod cum animaduertißet Cif(ar,fcaphaslongaru nauium,item fßeeulatoria na uigia militibus compleri iußit:C?' quos laborates con^ ßgt;exerat,ijs fubßdia fummittebat.Nollri ßmul t« ari do conßiterunt,fuis omnibus conßecutis,in hofles hn^ petum ßccrut,atq; eos in fligam dedcrut:neq; longiui profequi potutrHnt,quod équités eurfltm tenere,atq;

g itifus

LIBER

»«full capere ne potucrut. Hoc ununt a J priftittâ fôr^ tuniC£(aridcfwt.Hoßespr£lio fupcr((ti,ßmul feexfiigjreceperunt,flatitn rfd Cicfirem legatos de pMc mijerut:obßdes daturot,(ju£tj; impcrajjêt, fefe fiâuros poüiciti funt.Vna eu bis legatis Comiui Atre bM uenit,quë fupra demonflraucrd,d Ctefure wi taniitm prttmiifum.HunciÙec nxui egreßumjcum «td co; Imper xtorii mandata perfirret,compr£hcnder^ atq; i» HincuUcSieeerttttt.Tunc fi£io pr£lio,remife.gt;-runt: O' in pctcndi* pn« eius rei culpum in mukitudi nem coniecerut:0' propter imprudentiä,ut ignofce^ retur,pctiucrunt.Cie(itr quajtu!,quod eu ultra in co» tinentem legitis mißis,p4ceinäfe petijjent,bcllujine ettußa intulijjentßgnofeere imprudently dixit : obji» desq^imperMit, quoru iki partem fiatim dederunt, partem ex longinquioribuilociiaecerfitä,paucis pojt ^ebui fefe daturas dixerunt. Inters juo; rcmigr^rc in 4gro;iMjJêr««t.princjpcîq}MnJiq; conuencre, O' [e,ciuitatesq; fuas Cafaricomendarut.His rebus pace firmata,pojt diem qu4rtu,qu.'tm cjt in Britania uem tumjnaues.XVlU.dequibus fupra demonfiratu efl, qu£ équités fujlukranCjCX fuperiori portu leni uento foluerunt. dji^jcum appropinquarent Britaniy, O' ex caftris uiderentur j tanta tempeftas fubito coorta efijUtnulla earum eurfum tenere pojfet.Sed alia code unde erant proßäyjrcßrrentur: ally ad inßriorctn partem infuly,quy efl propius folis oecafum,magno

lîàcumperiadodeijemntur. QU£ tdmcn attchoris ia^is,cH fluüibus coplerentur,neccjjario nduerfa^na iïe «I ahu proueéhe,continentë pitiucrut. Eadé node 4cddit,ut effet lum plena,muritimos teßus maxi mos in Oceano ejfccre confueuit.Noßrisqi id erat in eognitii.Ita uno tempore (y longas naues,(iuibus Ç.A far exercitu tranjfortandu curauerat,quafqi in aria dum fubduxcrat,lt;eßus complebat: cr oner arias, qu£ ad anchoras erant deligatie,tépeflas afßidabat. Neip uUa noßris frcultas,aut adminißramü, aut auxiliädi dabatur.Copluribus nauibus fradis,reliqu£ cu ejfeat ßinibuf,anchoris,reliquisq; armamitis dmißis,ad na uigandum inutiles,magna(id qwod neceffe erat acei^ dere)totius exercitus perturbario frila f«in»

erant ali£,quibus reportari poffenS : zy omnia deerantjqua ad reßciendas cas ufui funt:Zyquod ont nibus eonßabat,hyemare t« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oportere, frumen»

tum bis in locis in hyemem prouifunt non erat. Qjtw b«« rebus cognitis,principes ßritanite,qui poßpraUS frdum ad ea,qu£ iufferat Cafarßcicda conucnerät, inter fe collocuti,cum équités,naues,cr fi-umentS Romanis deeffe intelligercnt,ZT paucitatc militii ex caßrorum exiguitatecognofcerèt,quie hoc erant ctiS angu{liora,quod ßne impedimentis Cafar legiones tranß)ortauerat,optimuf!idu effe duxerunt,rebems onefiäa.frumento, commeatuq; noflros prohibere, er rem in hyemem produceretquod bis fuperatis,aut

LIBER

reditu wterclufi!,ncminc pofled belli initrendi caufit inBritaniamtranßturu conßdebant.ltaq; rurfutcon iuratione fréîii,pttultttmi ex c^jlris difccdcre,ac fuos cLlm exdgris deducere cceperunt. At Clt;efir,lt;yß non dum eorli conßlu cognoucrat,tarne e3' ex euentu tta^ uiumfuarum,e^exeo,quodobßdes dare intcrmiÇe^ rant,ßre id,quod accidit,jujpicabatur.ltaq;ad om» neiscajÎM fubßdia comparabat.i^amCrfrumentuex agrii in caßra quotidie cofèrebat: amp;nbsp;qu£ grauißime a ffliä ocrant nauet,eartim materia,atq^ lt;£re ad reli» quof reßciedoi utebatur:^' qu£ ad eat res erant ußui cx continenticomportariiubebat.itaq; c« idßtmmo ftudio à militibui adminißraretur,duodeeim nauibuf amißis,reliquis ut nauigari commode pojjet, cjfccit, Dumeageruntur,legione ex confuctudine una ntentatum mijfa,qu£ appeUabatur {eptima,ncq- ulla ad id tempus bellißijßitione intcrpoßta,cum pars ho minum inagrisremaneret,pars etiam incajira uen^’ titaret,hi,qiii pro portis caflroru in ßatione crant^ C£farirenuntiarunt,puluercm maiorc,quàm conßte tudo ßrrct i« c4 parte uidcri, quam in p^rtcm legio iter ßcijJct,Cafar,id,qHod erat fu/ßicatus aliquid no ui à Barbaris initum conßlij,cohortes,qua: Mi Jtationi ins erant,ßccu in eam partem proßcifci,duas cx reli» quis inftationëfuccedere,reliquas armari, zy conßtf fiim fe fubfequi iußit. Cum paulo longius 4 caßris pro (tb hoßibus prcmi,atq; £g;rc fufiinere

cä

irn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fl

tir confêrtalegioite,ex oinnibui pttrti!)Ui teh conijci tfnimaduerM.Ndtn quod omni cx rcliquis partibut demrfjo frunicnto,una pars trat rcliqua, juj^icati ha fies hue noftros ej]e uenturos,no{lu in fyluts delitue^ rant.Tum difigt;erfos depojitis armis,'m metendo occa patosfubito adorti,paucis 'nitcrfié1is,reliquos inccr'' tisordinibusperturbauerdt:(imul equitatu,atq; efiea dis circüdcdcrant. Genus hoe efi ex efi'edis pugnte: pri tno per omneis partes perequitant,Cf tela eonijeiut, 4tq; ipfoterroreequoru,0'firepit u rot arum ordines plerumq; perturbant: Cf eunt fe inter cquitum turma^ inßnuauere,amp; ex efi'edis dejiltut,amp;' pedites pr^liait tur.Auriga: interim paulu c pralio excedunt:atq; itd fe eoüoeantjUt fi iüi à multitudine hofiiu premantur, expeditu ad fitos reeeptu habcant.lta mobilitatè equi tum,fi:abilitatêpedituminprtelijs prteftant:ae tantli ufu quotidiano,0~ exereitatione cffieiunt,ut wt drcligt; ui,ae pra:eipiti loeo ineitatos fq«oi fiiflinere,zy bre» ui moderari,ae fleélere,cr per temonem pcreurrere in iugo injifiere,(ir iiidc fe w: eurrus eitifiime reet ptreeonfueucrint.Quibus rebus,perturbatis no^ris nouitate pugn£,tcmpore opportunifiimo C£far auxi Hum tulit. Namq: eius aduentu hofies eonfliterunt, Noftri ex timoré fereeeperunt.Quo fiélo ad laecffett dum hoftem,Z:r committendu praliu,alienu efi'ctem^ pus arbitrants, fuo fe loeo continuities' breui tempore intermifib,in cafira legiones reduxit. Dum hitc geruit

£ } tur,

LIBER

tur,no{lris omnibus oecupatK^qul er^nt in dgrit re* litjuijdifcelfcrunt, Secuta funt continuas complurcs dies tempellates,quie cr noflros i« cäßrts contincrët er hoflem à pugna prohibèrent. Intérim Barbari nuit tios im oinnes partes diniiferunt,paucitateniq; noßro rum militufuisprtedieiiucrunt. Et quanta prad£ß=gt; ciendi£,atq;i»perprtuufui libcrandi/icultas dare^ tur,ß Romanos caßris expulißent, demonßrauerut, Hisdiebus eelcriter magna muititudine pcditatus,equi trftiKqj coaëla,ad caßra uenerunt.Citßar, fi idem quod fuperioribiis diebus acciderat,ßre uidebat ,utß ejßcnt hoße's pulß,celeritate periculu c^'«gcrêt, tarne nailui équités circiter. XXX.quos Comius Atrebai Cde quo ante diétié cß)fecum tranjßortauerat, legio.' nes in acie pro caßris conßituit.ComijJo prielio,diU'' tius noßroru militÜ impetii hoßesßrre non potuerüt dctergaucrtcruntiquos tantojßatio fccuti,quantum curfu,G' uiribus efficere potuerunt,eomplures ( x bw ofcj'dfrMt.cffittcif omnibus longe,lateq; adißeijs ineen fis,fe in caßra rcceperut. Eodem die legati ab hoßibus tmßi,ad Caifarcm depaceucneriet. Uis Cdfar nume*: rum obßdu,quö antea imperauerat,duplieauit,eosq; in continente adduci iußit.Quod propinqua die dqui noxij inßrmis nauibus hyemis nauigationë fubcunda fio cxißimabatßpfe idoneä tempeßate naätis ,paulo floß mediam noäem naues foluit. Qult;e omnesincoln wes ad continente perucnerunt.Ex hisonerarid du^ eojjdé

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fx

rofSen) portut,^o! rcli^u£ cäpere Hon potttcrut,fect pauloinfradelatitfunt.Qttibusex nauibuf cü effent expofiti militer circiter.CCC.atq; m caflra contender rent,Morini, quos C^frr mi Britaniam proßeifrenSf pacatos rcliquerdt,ffeprlt;edxadduéli,primo non itlt;t tnagno fuorimt numero eireumfieteruntiac jifefe »«/lt; terfiei nolknt,arma ponere iujfrrunt.Cum illi orbe/i ilofrfcdefrnderent,eelcriterad clamorem hominutn circitermiHiafrx conuenerunt. Qua re nuntiata,C£ far onmem ex cajiris equitatum fris aiixilto roijit. Ina tcriw nofrri milites impetum hoftium fuflinuerunt: «ttq; amplius horis quatuor frrtißime pugnauerunt, Cr paucis uulneribus a£ceptis,compluresex his occi/ derunt.Pofrea uero quim equitatus no^er mî cowj^e âum uenit,hoiies abieâis armi5,terga ucrterunt,mii eorum numerus eft oeeffus. Ctcfar poftero die T,Labientun legatum cum his legionibus,quas ex Bri tania reduxerat ,in Morïnos,qui rtbeüioncm )ïcca rant,mffit. qhî cum propter ficcitates paludum,quo fe reciperent,non habtrent, quo perfùgio fuperiore anno (itérant «|i, omnes frrè i» potcftjtewj Labica niuenerunt.At.Q:Titurius,Cr.L.Citta legati,qui in Menapiorum fines legiones duxerant, omnibus eorton agris uallatis, frumentis (uccifts, edificijs^ incenfis, quod Menapij omnes fe in denfifiimas ßla Mi abdiderant, ad Cafarem fe rceeperunt, Cafar f»Belgit omnium legionum h;gt;berna conHituit. Eo lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;g 4

LIBER

du£onfniito duitdtes exBritanid ohflJcs wiferunft Relicjuje neglexerunt.His rcbm geftK,ex litcrii C£[4 ris Herum,'XX. [u^plicdtio 4 Senatu décréta eft,

C, IVLir CAESARIS COMMEN* TARIORVM, DE BELLO GALLICO. LIBER QVINTVS.

c)VCIO DOMITIO.Ap ?i!pio Claudio coCulibuf,difcedès ab hybernis CitÇar in italiam, ut quotannis ftcere cofueueratf legatii imper at, quos legionu 1; bus prieftcerat,uti quàm pluri.' mas pojjcnt hyeme naucs adift candas,uctercsq; reftciendascurarcnt. Eartt modum ftirmamq; demonllrat,adceleritatê oncrandi,(ubdugt; £iionescp,pauloftdthumiliores,qudm quibus i« «o^ ftro mari uti confucuimus.Atq; ideo magis,quod pro pter crebras comutationes aftuum magis magnos ibi fluiltis ßeri cognonerat,ad onera,Qr ad multitudinë iumentorü tranftiortandS,paulo latiores,quàm qui^ bus in alio mari uti aft'ueuerant.Bas omnes aduarias impcrat fieri,quam ad rem humilitas multü adiuuat. Ea,qu£ funt ufui,ad armadas naueis rxHïfJ’dnü ap ^ortari iubet. ipfc coauentibus GaUitff dterioris per^' aâis.

lUyrica proficifcitur:^uodi pirußis ßnitimi partem prouincix incurßottibui uaflari audiebat. Eo ciwn ucnif]et,ciuittttibui milites imper at. Certumeji m locumcöuenireiubet.Qua re tiutiata,Piruftje legatos ad eum mittunt,qui doceant,nihil earu reru publico frtlu coßlio:fefecj; paratos ejp: demonflrät, omnibus rationlbus de iniurijs fatisßccre. Accepta oratione eo rum.,C£far obßdes tmpcratjcosqi lt;td c^^ta diem ad^ dudiubet:Niß idfecerintjefe bello ciuitatc pcrfecua turum demonflrat.lis ad diem addudis,ut impcraue/ rat,arbitras inter ciuitates dat,quilitem teflimct,pa'' namq; conßituant. His conßdis rebus,couentibusqi perailis,in citeriorë Galliam reuertitur:atq; inde a exercitu proßeißsitur. Eo cm uenijjet,circuitis omni bus hybernis,ßngulari militu ßudio,in ßsmma rerwnt omiJiu inopia,circiter fexcentas,cius generis,cuius ßt pra demonßrauimus,naueis,(y tongas,duo de trigin ta inuenitinflrudas:neqi multum abejße ab eo, quin paucis diebus dedud pojßent : CoUaudatis militibus, atq^ i}s,qui négocia pra;fucrât,quid ßeri uelit,oßena dit,atq; omneisadportu iccium couenireiubet. Q»o fx portu comodißimu i« Bntlt;lt;nww traieäu cjjc cog'^ nouerai circiter milliu paßutiXXX.tranßnilfum i continenti.Huic rei,quod fatis effe ui/um eß militum, reliquit.tpfe culegionibus expedite quatuor,cr equi tibus odingentis in ßnes Treuerorum proßeißitun quodhi neq^ ad concilia U(nicbant,neqi imperiopa^

g i reWh

Iblicitdre Jicehttn tur.H^cduitM longe plurimu totius Galliit equitatu ttt(let,tnägn(ifq;hdbet copi4f lxditum,Rhenumq;( ut fuprademonflrauimitf ) tangit.In f(lt; ««ùdtedMo de principatu inter fe eontendebdnt, indueiomirui Zr Ci»gentorix,ex quibns alter ßmulatq; de Citßarii,lelt;' ^ionumq; aduëtu cognitit efl,ad eum uenit,fe,fuos^ oës in offïciofi(turoy,neq; ab amicitia populi RoJc Jt Huros coßrmaMt:qutcqi inTreuerif gererëtur oßen dit.At ïnduciomarui equitatu,peditatumqi cogéré, ijs^ qui per ittatem w armisejje non poterant,in fyl uam Arduenna abditi{,quie ingentimagnitudine per tnediosßnes Treueroru à ßumine Rheno,ad witiu»« ^hemoru pertinet,bcllu parare inftituit. Sed pofteaq ttonnulli principes ex ea ciuitate^cr jamp;miliaritate Cm gcntorigM adduëli,craduentu noßii exercitus per^ territi adCeeßareHencrunt,Gr defuispriuatm rebut abcopeterecceperunt,quoniäciuitati conßilerc non polfent,ueritus ne ab omnibus deßercrctur,Induciomtt tus legatos ad Citfarem mittit,[efe iccirco à fuis difce dere,atqi ad cum uenire noluijj'e,quo frciliusciuitaté »n ofßcio cotineret,ne omnis nobilitatis difcejfu,plebs propterimprudcntiä laberetur.Uaq;ciuitatcm iw fun poteßatc effc,feq;,ß Cicfar pcrmitterct,ad eum in ca^ firauenturum : amp;nbsp;fuas,ciuitatis^ ßrtunas ciusßdei permijfurum.Cafar G- fi intelligebat,qua de caufa e4 dictrêtur,qu£i^ eu res ab inftituto coßlio deterrcret, tomé

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f4

fMe ne je/littc tn Treueris rofumere cogerctur,omiâ imrebui ad Britanicu bcUu comp4ratif,lndiu-iomas rumddfecum.CC.obfidtbui uenireiußit.His addU'' fi^,Cr ßlio,proptnquifq;ciufomnibnf, quos nomi* natim euocauerat,cöfolatus lnduciomaru,hortatus(^ e)l,uti in officio pcrmanerct.î^ihilo tarnen fecius prin cipibus Trcuerorum ad fe conuocatis,eos (tngillittw» Citigentorigi cSciliauit. QBod eit merito eiusdfeßcri inte[ligebat,ttim magni nttereffe arbitrabatur,çus au toritatc i«ffr Jttoj qplurimu ualere,cuius t4W fgregü i« fr uoluntate perjjvxiffet. Id fräu grauiter tulit in/ duciomaruf fuamgratiäinter (uos ntinui-.cr qui tant ointe itiimico in nos animo ffàffêt, multo grauius hoc dolore cxarfft.Us rebus conftitutii, Ctepr lt;td port un» Iciumcum legionibus pcruenit,ibi cogno[cit.XL.na Heis,qua in MeldisJàâiC erant,tempeftatc rcieâas te rtere curfum non potuiffê,atq; eodem,unde erant pra jiâa,relatas:reliqua{ paratas ad nauigandlt, atq; o^ innibus rebus inßruäasinuenit.Eodem equitatus tas tius Gaüia: conuenit,numero milltu quatuor:princi^ p«q; ex omnibus ciuitatibus,ex qbus perpaucos(q«o rum infefidem perffiexeiat)relinquere in Gaüia,re^ liquos objidum loco [ècum ducere decreucrat:quod cuw ipp abeffèt,motum Gallia uerebatur, Erat unà cum cateris üumnorix Heduiis,de quo à nobis antea diâum ejl. H une feeum ducere 01 primis conffitueratt ^uodeumeupidunt repum nouarum,cupidu imperif, magni

LIBER.

aniniî,Mdgn£ inter Gallot Mtoritatû cognac ' uerat.Accedebat huc,quod ittm in concilia Heduorît Dumnorix dixcrat fibi 4 Ctefare rcgnu ciuiMis dejir ri,quad diâît Hedui grduitcr fircbant: neq; recufttndi aut deprtecandicdufilegatoiadC^fdrcm mittcrean debât.idfàdum ex Çuii hojjgt;itibus Ciefarcognouerat^ llle primo omnibui prccibm petere contendit, ut in G4lIûrfIirt^«£Tct«r;p4rt»» quod infuetui nauigandi mare (imeret, partim quodreligionibut fcfe diccret impediri.Pofleaq id obßinatc fibi negari uidit^omni ’ ßgt;c impetrâdi adempta,principes Galli£ fingulosfoli citare,reuocare,hortariq; ccepit,ut i« confi«cntJ rea tnancrent-.metu territâre,non finecaufa fieri,ut Gai liaommnobilitateffioliarctur,id ejfe confiliu Cafa» ris,ut quos in conßjcfl« Gaüiie interficere uercretur, hos omneis in Britaniam traduAos necaret.Fidcm re liquis wtcrponere^iufiurandit pofccre,ut quod effe eX ufu Gattiie inteücxiffent,comuni confilio adminiRralt;* rcnt.Il£càcompluribus ad Cafarem defirebantur, Q«4 rccognitlt;lt;,Clt;«pr,q«odtantii ciuitati Hcdu£ di gnitatis tribuebat^coercendu,atq; deterrendu quibus cunq; rebus poffet.Dumnorigem flatuebatiquod Ion* gius eius amentia prog^edi uidcbat,proffiiciendu, ne quid fibi,ac Rcipub.nocerepof[et. Haq;dics circiter XX V. in eo loco commoratus, quod chorus uentut nauigationë impcdicbat,qui magnam partem omnis temporis in bis lacis fiare catifueuitfdabat operam,

ut Dunt

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rf

ut DuiMnorigem i« o^cio contineret:)tihïlo tamë fe^ aui omnij. etui conjilu cogttofceret. Tandem tdonei tempeftatc naéliti,milites,cqmtesq; confcendere na* ues iubet.At tmpeditis omniti animis, Dumnorix cü equitibus Heduortiàcaflris 'mfciente Ciefare,domutn difcedere coepit. Qua re nutiata,Ctefar intermiffa pro fiitlione,atq; omnibus rebus poßpo(itK,magnä parte equitatus ad cum infequendu mittit,retrahiq; impe* rat.Sium/àciat,neq- parcat,interßci iubct, Nihil hunc feabfentc,pro fano /iduru arbitratus,qui prx^ fentis imperiu neglexißet.llle autë rcuocatus refiflere ac fe manu defindcrc,fuorumq; fidcm implorare coe^ pit,fepe clamitans liberum fc, liberatq; ciuitatis ejjé, lUifUteratimperatu circumßflunt,hominemq; inter ßciuitt.At Hedui équités ad Citfarem omnes reuera tuntur.His rcbiisgeJlis,Labieno in continente cit tri* bus lcgionibtis,ey cquitum millibus duobus reliëlo,ut partus tucretur,cr rei frumetarite prouiderct,qu(eq} in Gallia gercrentur,eogno(eeret,amp;' conßliü pro tent pore,Crprorecapcret,ipfc cum lcgionibus quinq;, C? pari numero equitum,quem in continente relique rat,ad ßolis occafum naues foluit:e^ leni Ajrico pro^ .ueflus media circiter noéle uento intermifjo, curfum ■: tton tcnuit,cr longius delatus a:ßu,orta luce,fub ßni ßra Britaniam rcliëlam conjßexit. Tum rurfus commutationë fccutus,remis contcndit,ut earn parte wfuhtcaperet,qua optimum ejje egreßum fuperiore

cogitouerat QIH w rt adnioiu jîiit militu ttir^ tld l4udanda,ciui ueâorifs^rauibusij; nauigijs no ingt; tcrntijfo retnigandi laborejongaru njiiiu ctirfum adf ^(juduerunt.AccejJum fft dd Britaniâ omnibus nai4 bus mcridiitno /Ère tempore:nec]; in co loco hoüis cft uifus.Sed ut poßcd Cttfar ex cuptiuis corn per it, cum magn£ manus eô conuenijjent,multitudine nuuiü per terntlt;e,^«lt;c cum annotinis,priuutisîji,quds jui quifq; eomodicuußt ßcertit,lt;impliuf oiflingent^e uno erant uife tempore À littore di(ccjjerant:ac fê tu fuperiorit loea abdiderant Clt;efarexpo)itoexercitu,ac loco clt;t'' ßris idoneo capto,ubi ex captiuis cognouit,quo in lo co hofliit copia: confcdiUent,cohortibus deeë ad mare rcliiais,G^cquitibustrecentis, qui prjtßdio nauibus effent,de tertia uigilia ad hojles cotcndit:eà minus ue rùus nauibus,quod in littore moUi,atlt;^ aperto delight tas ad anchoras relinquebat,cr prxlidjo nauibus. Atrium pricficit.Ipff noëlu progreffus mitlia paffuunt circiter.XII.hoßiü copias confficatus eß.lüeequita^ tu,atq; effedis ad fiumen progrcj^.cx loco fupe^iore nosiros probibere,Gr pra:liucomitterecapcrunt:res* pulfl ab eqttitatu,fe in fyluas abdiderut, locum nadi egregie,cr natura, O' opere munitu, qitë domesiici beüi(ut uidebatur)caufa iam anteprjeparauerät. N4 crebrtî drboribwj fuccißs,omnes introïtus erant prdt' citt/i, ip/i ex [yluis rari propugnabant,nofirosqi intrlt;t uunßioncsingrcdi prohibcbaift, At milßes legiotiig

V

r«

|êpttfMlt;e teßiiditte nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;munitiones 4lt;{«

icdOflocumcceperurtt:eos(i;ex fyluis cxpulcrut,p4n cis uulncribus acceptis.Sed cos fiigicntes longius C«e ftr pcrlequi uctui[,cr quod loei nature ignorabatjdquot; quod magna parte diet confumpta,munitioni caftron rum tempus relimjui uolebat.Poßridie dus did mane, tripartita milites cquitcsqi'm expeditionem mijit, ut cos,qui ßigeraiUjperßquerdurAis aliquantu itineris progreßts,cunt iam extremi c^ent WJ c5ß)cft«,c^»itci à.Q^Atrio ad Cafaré uenerunt,qui nuntiarent fupe-riori node maxima coorta tempcßate,prope omndt nauds alflidas,dtqi in littus dedas eßcjquod neq^ ait chord,ßtnesq^ fi(bjijlcrët,ncq; nautd gubernatoresqi uim tempeßatispati pojfcnt.ltaq; ex eo concurfu nAf uium,magnu ejje incommodu acceptu.liis rebus co^ gnitis,Cdjar legioncs,equitatuqi reuocari,atqi itinegt;gt; re deßßere iubet. Ipfc «tel »itKcw reuertitur.Eadc fèrd qud ex nuntijSflùerisqi cognouerat,corâ perß^iett;/îc ut amißisdrdter.XL .nauibus,reliqud tarnen reßci pojjè magno négocia uidcrëtur.ltaq; ex legionibus fi bras dcligit,cr ex continente alias accerßri iubet,La bieno fcrtbit,ut quamplurimas pojfet,his legfonibus, q«lt;c junt apud eu,nauds inßituat.lpß, f2' |ires crat Kultd operd ae laboris,tamê comodißimu eße ßatuit omnes naues fubdud,i2-cK caflris una munitione co iungi.inhis rebuseireiter dics.X.confumidnec noa {turtùs quidem temporibus «4 laborem militu inters

wißit

LIBER

nißts [ubduflis Muibui, ca^riicf; fgîfgiV munildi* eafdan copiM,qute atitea prtcßdto nautbas fùerant* reliijuit:ipße eodem unde redierat,proßcifcitur. EÓ cîî ucnijp;t,inaiore! iam undiq; i« eum locum copi£ Bri tnnorumcouencrunt.Summd imperij,betliq; udmini» ßrjndicommuni conßlio permi^4 ejl CaßiucUauno, cuius fines d mtritimis ciuitutibus flumë diuidit,quoi dppeüdtnr Tb4fMfpr,4 mdricirciter miüid pdjjuunt 'LXXX.Huicfupcrioretetnporccum rcliquis ciuiti» tibus continentie belle intercejJcrant.Sed no^lro 44* uentu permoti Briteni,hunc toti betto,impcrioqi pr^ ficerjnt, Britdnis! pers interior eb ijs incolitur,quos ' netos i« infule ipfi memorie proditu dicunt. Meriti^ tnepersebijs,qnipr£die,ecbclli infirendi ceufe ex telgio trenfiereitt:quiomnesfirè ijs nominibus ciuite turn eppeüentur,quibus orti ex ciuitetibus fó peruegt;' neruntfCybclloilletoibi remenfcrunt,dtq; egros co ierecaperunt.Hominu efl infinite multitudo,creber^ rime^ ledtficie Jtrc Geüicis confimilie:pecoris me^ gnus numcrus:utuntur eutemnumo (erco,dut ennua lis firrcis ed certum pondus exeminetis'pro^ numo, l^efcitur ibi plumbit 4lbM «i wc4itcrr4ncü regioibus inmeritimis firrH,fedciusexigueeftcopie,iere utun tur importeto.Meterie cuiufq;generis,ut in G4llw c/l prêter figu,atq; abietem.Leporê cr geUiné, GT enfe rem gujlereßsno putët.Hec temëalunt enimi,uolu 'ptetis^ cett[e,Loca[unt tëperetiorit,^ in GeUie rea

tttifiia

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒgt;

tnißioribui frigoribut. Infula ndturd. triquetra, cuiui unutn latus cji contrit G4ni4,bHi«t latcris alter angu lus,quie]î ad Cantium,quo firé omncs ex Gaüia na^i ues a[gt;fiellantur,adorientem folem,inferior ad meri-' dient ffieiHatjHuius latus tenet cireitcr milliapafjuü quingenta.Alteruuergitad Hilfgt;aniä,atq; oecidentê lolcm,qua ex parteejl ibernia dimidio minor(ut exi^ ßimatur)qu4m Britania, fed pari ffiatio transmißus, atq; ex Gaüia eß in Britaniä. in hoc medio curfu cft infula^qu^ appeüaturMona.Complures praterea mi nores obieilx in/uhe cxißimätur,de quibus hifulis no nulli fcripferunt,dies cotinuos triginta fub bruma effe noilcm.Nos nihil deeo percunäationibus reperieba^ tnus,nifiquodcertisex aqua menfuris breuiorcs ejfe noücs,quàm in continente uidebamus.Uuius efl Ion:* gitudo lateris,ut ßrt illorum opinio,feptingcntorunt milliumpajfuum.Tertiüeflcontra fcptentrionë, cut piirti nulla eß obieâa terra, fed eius angulus laterit maxime ad Germania fßeäat.Hoc miüia paffuu oäht genta in longitudinë ejfe arbitrantur.Ita omnisinfu'-la eß in circiiitu uicies centena miüia pajfuu. Ex his omnibus longe funt humanißimi,qui cantium incolut qwje rcgio eß maritima omnis,ncqi multum à Gniltcrf dijfcrurtt confuetudine. inter lores pleriq; fruméta no ferunt,fedlaile,cy carne uiuunt,pcüibus(^ funt uea ßiti,omnes «ero fe Britani glaßo inßciunt,quod coca ruleum efßcit colorëtatq^ hoc horribiliore funt in pua

h

LIBER

g«J äj^eäUfCäpiüoq^ ftint promifjb, âtq; omni pttrte corporis rafa,pri£ter caput,Gf labrum lupcrius.Vxa res habent deni,duodeniq- inter (e communes,Cf ma ximefratrescum fratribus, Cf parentes cum liberts» Sed ß qui funt ex bis nati,eoru babentur quia bus primù uirgines qwieq; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Equités bojiiu,

ejjèdarqqi acriter prflio cum equitatu noftro in itine re conflixerunttita tarnen,ut no^ri omnibus partibu9 fuperiores ßterint,atq; eos in fyluas,collesq; compute ri)it,fedcompluribus inter(idis,cupidiits infecuti,no ««!loî ex{uis ami(erunt.At illi intermiljo f^atto ima prudctibus nojlris,dtq; occupatis in munitione caflro rum,[ubito je ex fyluis cieceruntiimpetuq; ineosjia âo,qui erant tn ftatione pro caflris coUocati, acriter pugnauerütiduahusq; mißis fiibßdio coborhbuî d C(C prcjdtqj bis primis^egionu duarît ch bae intermijjb perexiguo loci jßatio,inter je conjlitijjèiu,unogenere pugn£ perterritis noftris per medios audacißime^pru perunt,feqi widf c olumes receperunt.Eo die. C\L dbe riiis Duras tribunttsmilitum 'tntcrßcitur,illi pluribus fubmißis cobortibus repelluntur, Toro hoc m genere pugn£ cum [ub oculis omniu,ac pro caßris dimicare^ tur,ii:tclleilumeßnojlros proptergrauitatë armorîi quod neq; infequi cedentes pojjcnt,neq; ab jlgnis difa cedere auderent,minus aptos eße ad buius generis ho ßemicquites autem magnocu periculo dimicareipro ptcrea,quod iUt etùm confulto plerun^ ccdcrent,C^

cum

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ8

tüHl pMÏulutn ab îegionibuf noßro! rcmouî(Jent ex ejfedis defilirent,iy pedtbtts difpari pr^Iio contender’ reiK.Eqncftrif aatem pralij ratio cr cedentihiit, infequentibui par,atlt;^ idem perieuîum inßrcbat, Ac cedebat hue,ut nun.iuàm conßrti,fed rdri,magnis^ intcruallisprieliarctur:flatioiics^ haberêt, atq; alios alij deinceps exciperent,integriq;,cr recen tes deßtigatis fuccederent.Poflero die proeul 4 caßrif boS« in coüibus conßiteruntirariq; fe ofiendere,cr lêt'ius quàm pridic noßros équités prttlio laceßere ex perunt. Sed mendie,cunt clt;efar pabulandi eauß tres legiones,at^ omnem equitatum cum.GTreboitio Le gato mißjfet,repcnte ex omnibuf partibus ad pabuht tores aduolauerunt.Sie uti ab ßgnisßegiontbus^ no abßßerent,noßri aeriter in eos intpetu ßüo repule^ ru!tt:ncq;ßitem inßquendi ßeerunt, quoad fubßdio cogt;jjip cquttes(cum poß fe legiones uiderent)prlt;ecipi tes hoßes egerunt,magnoq; corum numero intcrßäo ncq; fui colligendi,neq; conßßendi,aut ex eßedis deß liendißeultatem dederunt. Ex bt«: ßga protinus quic undiq;eonuenerant auxilio,difcclferunt: «cq;pofl; id temptii unquàm fummis nobifeum eopijs hoßes eoten derunt-Ctejareognito eonßlioeorum ad ßumen Thae meßm inßnes Caßiucüauni exereitu duxitiquod flu/ tuen uno omnino loco pedibus,atq} hoc £gre tranßre poteß. Eo cum uenijfet,animaduertit ad alteram flus tni/iis ripum magnat eße copias hoAium inßruÄas.

b i Ripd

liber

Ripil auterdt acutis fndibuf firt^xis^ munita.Eiup dcmq; generis fub acjud defixte fudes fiumine tegeban tur.lis rebus coffiitis à câptiuis,pcrfùgif]; Citfa prM tnijjo equitatUjConfiiiim legiones fubjequi iußit. Sc4 eu celeritate,atq; impetu milites ierun{,cum capitc fo loex aqua extarentjUthofies impetu legionum dtij; equitum fußinere non po^ent,riptisq; dimitterent,ac fèfiigte mand4rent.Cit(fiuellaunus(ut jupra demößr^ uimus)omnißgt;e depoßta c5tentionis,dimißis amplio ribus copifs,mitlibits circiter quatuor ejjidurioru re^^ tentis,itinera noflra fi;ruabat,paululumq; exuiaex^ cedcbatßocis^ impeditis,atq; fylueflribus fefe occut= tabat:atq;ijsregionibtts,quibusnos iter/aäuros co« gnoHerat,pecora,atq; homines ex agris i« Çyluas cons peüebjt.Etcum equitatusnoflerliberius uaßddi,prie dandiq^caufa fe in ag;roseffunderet,omnibus uqs no tiSffemitiSq; ejßdarios ex jyluisemittebatiZX eu maa gnopericulo noßrorZequitucum bü cofligebat,atqi hoc metu latius uagari prohibebat. Relinquebatur,ut neq; longiusab agmine legionu difcedi Ciefar patere^^ tutiCr tantum in agris uaßandisßtneendißqißcicdis hoilibus noceretur,quantu labore,ätq; itinere legion narij milites efßcere poterant, Interim Trinobantes propcfirmißima earum regionü ciuitas,ex qua Man» dubratius adolefcens Cafaris ßdem fecutus ad eum i» continentë Galliam uenerat,cuius pater imanuentius in ea ciuitateregnum obtinueratjintcrßäus^ erat 4

CaßiucHauno^ipfc mortem uitMerätJegätos ad Cafarem mittHt:poüicenturq;fc('ecidcdituros,Cr im fierata ßäuros:pctunt,ut Mandubratium ab miuria Caßiuellauni deßttdat,atc[; in ciuitatë mittat,qui prie fit,lmperiumqiobtincat. HisCiefar itnperat obfides quadraginta,frumentumqiexetcitui,Mandubratiüqi ad eosmittit.lUiimperata celcriter jicerunt,obfides ad numerü,frumentum^ miferunt.Trinobantibus de finßs,atq; ab omni milttum iniuria prohibitii,Cenis magni,Segontiaci,Ancalites,Bibroa,Caßilcgationi bus mißis feße Clt;efari dediderunt. Ab bis cognofcit no longe ex co loco oppidum Caßiuellauni abelfe,ßyluis, paludibusq; munitu,quoßatis magnus honunu,pecos risqi numerus conucnerit.Oppidum autc Britain uo^ cant,cunt fyluas impeditas uaïlo,at^ foffa municrut, quo incurfionis hojlium uitandecaufa conucnirc con fueuerunt.co proßcifcitur cu«t legionibus,locu rrpc= ritegregie natura,atqiopcremunitum. Tarnen hunc duabus ex piartibus oppugnare contendit. Ho^es pan lilpermoratimilitum nojlrorn impctu non tulerunt, fcicq-ex alia parteoppidi eicccrunt.Alagniis ibi nume rus pccorum repertus,multiqi in ßiga funt coprehenfi atq; intcrfitli^um hiCcin his locis geruntur, Caßi--ucüaunusa^^ntium,quodcfßcad marc,fupra de= moSlrauimus,quibus regionibus quatuor Rfgn erat,Cingentorix,Caruilius,Taximagulus,Segonax, nuntiosmitiitiat^his imperat,ut coadis omnibus co

liber

piji,cdßra tlMaîia de improuifo cidortMtur,âtç[;op:» pugnent. Hi caw ad callra nenij]citt,noflri eruptione ß^ii,multis eorum interfiâK,capto ctiSnobili duce CingentorigCffuos ittcolumcs reduxerunt. CaßiMcllit« nus hoc pritlio nuntilt;ito,tot detrimcntis accepttSjUart ßatis finibus,maxime etiam permotus deßilione ciuv' tatum legatos per Atrebatcm Comiu de dedicione ad CsÇarem mittit.Ciejar cum ftatuiffet hyemare 'm con tinente propter repentinos Galliit motus,neq; multü itflatis fuperej]èt,atq; id frcile extrahi poffe intcüigea ret,obßdcs mperat:O‘ quid'tnannos ßngulos uelt;;ii=» galis populo Ro.Britania penderet,conßituit.Interdi cit acq; imperat Caßiucllauno ne Mandubratio, ncn Trinobantibus noceat.Obßdibus acceptas,exercitunt reducit ad mare,naues 'muenit rejiélas.FIis deduâis, quod V captiuoru magnît niimeru habcbat,amp;' nona ttullœ tcmpeßatedeperierant naues,duobus commea-e tibus exercitlt reportare conßituit. Ac pc accidit, ut ex tantonauiü numero,tot nauigationibus,neqihoc, neq^ fuperiore anno uda omnino nauis, quie milites portarct,defyderaretur. At ex ijs,qu£ 'tnanes excoti ncnte ad eum remitterentur,Cf prioris cömeatus exa poßtis militibus,cr quaspoßca Labiej^s ßcicdas en raucrat,numcro.L'X.pcrpauc£ locÜcaperèt,reliquie frre omnes reijcerctur. Quas cu aliquädiu Ciefar ßua ßra expeäaffet,ne anni tempore nauigatione exclude r£tur,quod equinoäiumfuberatjnecelJario angußius milia

V

Sa

tMÎÎites coUocituit.Ac fumma l:rtltt(iutttitatlt;côfccutuf, fecundii initct cïi folutjfet uigilia, prima luce terra atti git,omnefq;incolumcs naucs perJuxit. Subduiits net uibui,concilio'^i Galloru SamarohrM£ peraélo,qd’ea anno frumentu 01 Gaüia propter fiedtatet angu/tim prouenerat, coallus eft aliter,ac fitperioribus annii excrcùu ïn hybernif collocare,lcgtonesqi in plures ci uitates clijîribuere:ex quibut unä in Morinos ducendÜ C.Fabio legato dédit. Alteram in Neruios. (^Cicero ni.Tertiäin Ejfuos.L.Rofcio. Quartà in Rhemis cunt T.Labieno i« coßnioTreueroru hyemarc iußit.Tres in BelgioeoIlocauit.His.M.Craffum quoejlorc,cr.L, Munatiu Plancu,cr.C.Trebonium legatos praßeit, Vnam legionë,quâproxime trans Padum confcripfe rat,Gt‘ cohortes.V.in Eburoncs,quoru parsmaximlt;t eß inter Mofam C Rbenu,qui fub imperio Ambtori gis cr Catiuulcierant,mtfit,His militibus.cij'ituri!2 Sabinu,C7'.L.Auruculeiu Cottàlegatos pr£ejfe iußit Adhunemodu dißributis lcgionibui,fàcillimeinopi£ frumentari£ feß mederi poj]c exijlimauit. Atq; b(tr3 tamenoinniülegionu hyberna(pr£tcr eam,quam.L, Roßio in pacatißimd, Gr quictißima parte dweendS dedcrat)millibus pajßium centum contincbanturjpfe interea quodd legiones collocal]et,munitaqihyberntt cogaouijßt,inGalliam moraricoßituit.Erat in Car/ fummo loco natus Tajgetius, cuius maio » rts 'm ßua ciuiiatt regnum obtinucrant. Hwic CtffJ'ur

b 4 pr«

LIBER

pro eitis uirtute,atcji 'm [c h-neuoletii(,quod 01 otnni^ bus bellis ßttgulari eius opem fucrat ujus,mäiorü lo/' cum reßituerat.Tertiü iam hunc annum regnantem inimici palàm multis etiam ex ciuitate autoribus inter ficerunt. Deßrtur ea res ad Ciefarem.lüe ueritus(qd' ad plures res pertinebat)ne ciuitas eoru impulfu dcß ceret.L.Plancumcum legionc ex Belgio celeriter irt Ornnt« proßcifci iubet,ibiq; hyemare:quoruq; ope^ ra cognouerat Taßgetium («tcrfeäUjboj comprehen fos ad fe nuttere, interim ab omnibus legatis,quoeßori busq;,quibus legiones tradidcrat,certior fiilus eß iw bgt;tcrn4pcr«f„fK.Locttwiq; hybcrnis eß'emunitum, Dicbus circiter.XV,quibus in hyberna uentum eB, initiumrcpentiniti{multus,acdcßlt;aionis ortu e^i ulgt; Ambiorig£,CirCatiuulco:qui cum adßncs regnißii Sabino,Cott£q; priefloßiißcnt,frumetumqi i« bgt;bcr na comportauijfent,lnduciomariTreucrinuntijs im pulß. ßtos concitauerunt,ßtbitoq; opprrlignatori-' bus magna manu ad caflra oppugnäda uenerut.Cum celeriter noßri arma cepijßeiu:,uallumq; aßcendijßent, atqi una ex parte Hijßanis equittbus emißis equeélri pralio ßiperiores ßußent, dejßerata rc,hoßes, juos ab oppugnatione reduxerunt.Tum ßto more conclaa mauerunt,uti aliqui ex noßris ad colloquia prodirèt, habere feße,qu£ de re communi'dicere uellent,quibut controuerßas minui pofjelßerarent. Mittitur adeos colloquendicaußa.C.Carpincui eques Romanut ßmi

liarii

tilt;irif.QJiturij,amp;.Clduitiia exKi/ftanid quidantf qui idm ante mij fu Cdfaris ad Ambiorïgem uentitare confueuerat. Apud quos Ambiorix «« hunc modu lo^ cutui eß:, Sefe pro Clt;e(aris infe bénéficias plurimum ei confiteri debere,quod eius opera ftipendio liberatus el]'et,quod Aduatictsfinitimtsfuispcndcre cofuefiêt: quodq;eicrfilitiscrfi-atris filiusab Cdfare remifii ejjent,quos Aduatici obfidum numero mifibs apud je in feruitute,cr catenis tenuijfent: neq^ id,quod jice^ rat de oppugnatione ca)îroru,aut iudtcio,aut uoluna täte fua ficijfie,fed coaàuciuitatis,fuaq; efie eiujmodi imperia,ut non minus haberet in fie iuris multitudo, quàm ipjèinmultitudinem,ciuitatiporro hanc fùijjè belli caufam,quod repentinic Galloru coniurationi re fijiere no potucrit.ld fefiicileex humanitate fua pro/ bare pojfe,quod non adeô fit mpentus rerum,ut fuis copijs populumRo.fe fuperare pojfe confidatifed ejfe Gallid commune confiliit omnibus hybernis Cdfaris oppugnandis,hunc ejfe diâum dicm,nequa legv ah teri legioni fubfidio uenirc poffcttnoßcilc Gallis Gal los negare potuijfe:prlt;efcrtim,cumei dcrecuperandd communi libertateconfiliu initum uiderctur, quibus quonia prd pietate fatisjecerit^habere fenunc ratio» nem officij,pro beneficijs Cdfaris moncre,orare Titu riumprohojfiitio,utfud,ac mihtum faluti confulat, tnagnam manum Germanorum conduilam Rhenunt tranfijfeihanc rfjforc biduofipforum cjfe confiliu,ue» b f line

LIBER

IwJt ttepriutj^uimßnitimi [enti'änt,fduäo!fxhyicf nii milites,aut ad Ciceronë^aut ad Labienu deducere ^uoru alter millia paffuit cirdter quitiquagtnta,alter paulo ampliits ab bisabßt.lUudfepolliceri, zyr iureiu rando c5ßrmare,tutum feiter per ßnes juos daturu» quod cttw ßciatjGT duitati fefe conlulere,quod byber nis leuettir,ZT Ctcfari pro dus mentis gratta rcßrre^ Uac oratione habita difeedit Aitibiorix. C^rptnciws, er Iunius,qu£ audierant ad legatos dejirunt, llli re=t pentina re perturbati,er ß abbofleea dicebantur,no tarnen negligenda exißimabant. Maximeq^ hac re per mouebantur,quod duitatë ignobilem, atq; bumilem Eburonum ßta jßonte populo Ro. beflit ßccre aufam^ uix erat credendu. Itaq; ad condliu rem deßrunt,mit gnaqi inter eos ex bis tot caußs controuerßa orta eß, L.AurunculeiuSfCompluresqitribun: militu,er pria morum militucenturiones nibiltemcre agendu,nec^ ex bybernis imuffu C^faris dißcedendü exißimabant: quantasuis magnas copias etiarn Germanoru ßtflineri pojje munitis bybernis docebanttrem eße te^imonio, quad primii boßium impetu multisultro uulneribus illatisßirtißimc ßtßinuerint.re ß-umentaria nöprea miAnterea er ex^pximis bybernis,er a Caßare couen tura ßibßdia,poßremo quid eßet leuius,aut turpius, rfHtorf boße de fummis rebus capere conßlium} Contra ea Titurius ßrrd /àéluros clamitabat,cum m^ tores tnanushofliutn adiunëîis Germants couenißent

aut

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6Z

dut cil ali(fuidcitîiimitdtisinprox!miihyl)ernù eßet acceptuni.breuem confulèdi cjjc oceufto/të. Cicfarent arbitruriproßäum in Itd/ùm,ntc aliter Carnutes «i terßeiendi Tafgetij conßliutn ^iße capturot, neque Eburones,ß lUe adcjfet tanta cum contemptione no' flri ad ca^ra uenturos eße:non hoß:em autorem, [cd rem jßeäarc,ßubcjße Rhenum,magno eße Germanis dolori Ariouiüimortem,amp;' fupenorcs no^ras uiëlo ria^,ardercGalliam tot contumclijs acceptis,ßib poa puli Romani Imperium redactam, ßtperiori glorid rei militaris extinäa. Poßremo quis hoc ßbi perßtas dereßnecerta re Ambiorigem ad eiußnodi con(iîiM defeendißefSttam fententiam in utramc[; partem eße tHtam,ß nil ßt duriui,nullo cum pcrieulo ad proxi^ tnam legionem peruenturos : Si Gallia omnis eum Germanis conßentiat, ttnam fjje i« cc/frjtdtf pops tamßalutcm. Cotta: quidem atque corum,^ui dißeir^ tirent conßlium,quem baberet exitumfinquop.non prüfens periculum, at certe longa obßdione ji.mcs eßetpertimeßecnda.Hacinutramque partem habita diß’Utatione, cum à Cotta ,primtsque ordinibus a^ enter reßi^eretur,uincite inquit,ßi itauullis, Sabi-c nut^Cf id clariore uoce,ut magna pars militum ex^ audiret.Ilt;!eq; isßim,inquit, quigrauißime ex uobis mortis periculo terrear Hi ßipicnt,crß grauius quid dccidcrit,abs tc rationem rcpoßccnt, qui p per k lis ceatjpercndiuo die eum proximis hybernis conmtëii.

coma

LIBER

cotnmunè cum relique belli cafum fuftinei(ni,ne rcle Hi O' relegdti longe ab clt;eteris,aut jitro,aut ßnte 'm tereant.ConÇwgitur ex cocilio,comprebendut utrnq; cr orant,ne fua dijfenßone^o pertinacia rem 'm fum mum periculu deducdt,^ilemejjerem,feu maneatf feu proßdfcantur,ß modo unum omnes fentidnt, ac probent. Contra iw dijfcnjione nuUdmfe falutem pers jßiceie.Res dijßutationc dd mediarn nodem pcrduci tur:tandem dat Cotta permotuf manui,fuperat fem tentia Sabini,pronuntiatur prima luce ituros,confus mitur uigilijt reliqua pars nodis cum fua quifj; miles circumlßiceret,qutd fecum portare pojfet,quid ex w/ firumento hybernoru relinqucre cogeretur. Omnia ex cogitantur,qudre nec fine periculo maneatur, O Ian guoremilitum,0' uigilijs pcriculum augeatur. Prima iueeße ex caflris proßcifcutur,ut quibus ejfet perjua fuM no ab hoflc,fcdabhominedmicißimoAmbiorige eonßliu ddtum,longißimo dgmine,mdgnisq; impedi^ mentis. At hoßes po^aq ex nodurnofi-emttu, uigis li/sqi deproßdione eorît fcnferune,coÛocdtis 'mßdijs bipartite 'm fyluis opportune,atq; occulte loco à milii

eircitcr duobtts Romanoru aduentum ex pedabat. Et cum femaiorpars agmind m magnant cottuallem demißjfet,ex utraq^ partecitfi uallis fubix to fefe oßendcrunt,nouiß'mosq; premerc,O primes prohibere dfeenfu,atq; miquißimo noßris loco praliii fommittcrcccepcrunf.Tumdemum Titurius,uti qui

nÂil

V ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ci

ttihil ante prouidilfet,trcpidt(re,cy concurfare,cohor tesqi diljgt;onere,hac tarnen ipfa timide,atq; ut eu om'gt;gt; nia de^cere niderëtur:quod plerunq^ hts accidere fueutt,qui in ipfo négocia confiliu capere coguntun At Cotta qui cogitaffet hlt;ec pojje mi itincre accidere, atq; oh earn cauÇam p/oßilionis autor non fiäßet,nul la m re communi faluti deerat, amp;nbsp;in appellandis cow hortandisq; militibus Imperatoris,GT i« pugna milis tis ofpeia praßabat.Cumq; propter longitudinë agmi nis minus /icile per fe omnia obire, quid quoquo loco jiciendu effet prouidere poffent,iufferut pronutt tiari,ut impedimenta rcltnquerent,atq; in orbem con fiflerent:quodconfi[tu,cr fiineiufmodicafu repr^^ hendendit non eß,tarnen incommode accidit:nam CZ noßris militibus jpem minuit,Ctr hoßes ad pugnandii alacriores eßecit,quod non fine [ummo timoré,Cr de jferationeid ßäii uidebatiir.Praterea accidit,quoti fieri neceffe erat,ut uulgo milites ab fignif difee^ët, quaq; quifq; eorum carißima haberet ab impediment tis petcre,atq; arripere properaret : cr clamore,ae fletu omnia complerentur.At Barbar is confilium non defiiit:nam duces coru tota acie pronuntiare iujferut ne quis ab loco difcedcret.illoru e(fepr£dam,atq; il» lis referuari,qu£cunqi Romani reliquißent : proinde omnia in uiëloria pofita exißimarent. Erant Cf uirtu te cr numero pugnandi pares noRri, tarnet ft à duce amp;nbsp;d firtuna deferebantur,tamë omnem j^em falutis inmr

liber

In uirtute ponebMt,C^ cfuoties lt;ju£éj; cohors procure rcrat,abe4pxrtemjgnushojlium numerus cudeb^it^ quarcanimaduerfa Ambiorix,pronuntidri iiibet,ey procul tela coni)eiant,neu propius accédant : çjqui in partem Romani impetu ftcerint,cedant. Leuicate lt;trinorÜ,0' quotidianacxercitq^ione nthilhis nocere pojfe,rurfus fead figiiarecipientes.infequätur. quo prjccepto ab his diligcntißimc obferuato,citm qUiCpH cohors ex orbe excefferat,atq; impetu ficerat,ho]tes uelocißtmc re/iigiebat Inetrim rlt;i parte nudari necejje erat,cr ab latere aperto tela recipi. Rurftis cu in eu. locum unde erant egreßi reuerti caper ant ab his qui celjcrant,ey ab his qui proximijieterant,circunt tteniebantur.Sm autclocutcnerc ueUent,nei^uirtU9 ti locus relinqucbatur,neq;àtanta multitudinc conic (la tela à convertis uitari poterât. Tarnen tam multas incomodis confliflati,multis uulneribus acceptis r»ß ßcbantiCr magna parte diet confumpta,cum à prima luceadhoramoôlauam pugnarctur,nihil,quod ipfis eßet indignu,c5mittebant.Tum,T. Balucntio,qui fit periore anno primât pilum duxerat,uiro fvrti,lt;ir ma.' gn£ autoritatis,utrumq} ßmur tragula traißitur. Lkc-j/hkj- eiufdem ordinis fortißime pugnas,dum cir cumuentoßlio j'ubuenit,interßcitur.L. Cotta legatiis omnes cohortes,ordinesq; aâhortans,in aduerfum os fitnda uulneratur. His rebus permotus. QJTtturius eum procul Ainbiori^cm [uos cobortantc eojpcxijfet^ tnior/

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;64

biferprrtew fuum.Cn.Pompeiu dJcum mittit,rogatS nt lïbi,milittbusc]i parcat.llle appeUatus rclfiondtt,ß tidit fccum coüoquijiccreßicrare 4 multitudine ima petnri pojjc,quod ad tnilitu faluté pertineat,tpfi ue^ ronihil nocitti iri:inq;eam rem fe,{uamq; fidem in» tcrponere.lllecuCotia faucioc5mumcat,fi uideatur pugna ut excédant,cr CU Ambiorige unàcoüoquana tur,]j'erarc fe lt;tlgt; eo fuam,ac militü falutem impetra.gt; ri pojfe.Cotta fe ad armatu hoflem iturum negat,atqi in eo perjeuerat. Sabinus,quos in prtcfentia tribunot niilitu circü fe habebat,Gr primoru ordinu centurion net,fefequi iubet,cr cum propius Ambiorigem accef filfet,iuj]ui arma abijcere, imperata freit, fuisqi,ut idem frciant,imperat. Interim dum de conditionibui inter fe agunt,longiorq; confulto ab Ambiorigc inßi tuitur fermo,paulatim circuuentus interßcitur.Tunt uero fuo more uidortä conclamant,atq; ululatu tola tuntiimpetuq; in noßrosßiilo,ordines perturbât, ibi L.CottiXpHgndni intcrjintttrcMîn maxima parte mi litum,reliqui fein caßrarecipiut,undeerant fgrcßi, ex qutbus.L. Petroßdius aquilißr,cü magna multie tudine hofliu premcrctur,aquilä intra uallü proiecit. Jpfe pro caßris ßirtißi*mc pugnans occiditur,alij «gre ad node oppugnationè fußinet,nodu ad unu omnes defßerata jalute ,feipß intcrßciunt,pauciex pritlio tlapß meertis itineribus per fyluas dd.T. Ldbif nit lea ^atutnin hiberna pcrueniuiK;atquccum de rebus

amp;cßis

LIBER

gf^iî certiorè fàdunt.Hac uidorict fublatuf Ambio* rix,fiatm cunt cquitatu 'm Aduaticos^qui crant eiuf regno finitimi,proßcifdtur:neq;dicm,/icqi node 'm'gt; termittit,pcditatumq; fefubfequi iubet.Re demonfir4 t4,AduatiMcj; concit4tii,podero die 'm üeruios per uenit,hortaturq;,nc plt;t in perpetun liberandi,atlt;ji «I cilcendi Romanos pro his,quas acceper'mt,'tmurijs oc caßone dirnittant.mtcrfidos effe legatos duos,mag-' namq; partem excrcitusmterißedemoflratinihil ejße ttegocij fubito opprejßam Icgionë qu.e cum Cicerone hyemet,tnterßci,fead eam rem proßtetur adiutorë, tadle hacoratione Neruijs perfuadet. Itaq^coßsiim dimißis nütijs ad Ceutroncs,Grudtos,Leuacos,PlcUi' tnoßos,Gordunnos,qui omnes fub coru imperio ßtnt, quam maximas manuspoßunt,cogunt:cr de impros uifo ad Ciceronis hyberna aduolant,nondum ad eivnt fima de Titiirij morte perlata.Huic quoq; aeddit,qd‘ füitnece(je,ut nonnuUi milites,quilignationis,muni-' tionisq; caufa 'm fyluas difceßijßent,repentino equitit aduentu 'mterdperentur. Hk drcumuëtis magna ma/ nu Eburones, Aduatid,RJerui},atqi borum omniu fa cij,er clientes legionum oppugnare'mdpiunt,nodri ,• celeriter ad arma concurrunt * uaüum conßccndunt:

agre K dies [udentatur, quod omnem jßem bodes in celeritateponebant:atq;bancadcptiuiäoria 'm per» petuam feßreuidores conßdebantMittuturad CtC» farem conjißim 4 Cicerone Utens, magnis propoßtis

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;6r

pr^ntijs,fifiertulijJent:obCeßifomnibiKuijf mißt in/' terdpiuntur.I^oäuexea materia,quam munitionis caufa comportaucr4t,turres, t XX.fxctÏ4t«r bicrc dibili cekritate:quie deeße operi uidebätur,perßciun tur. Hofles poflero die multo maioribus copijs coaüis eaflraoppugnant.fliflam eomplent,à nojiriseadent ratione,qua pridie,rcflflitur.Hoc idem deinceps reit quis fit diebus,nulla pars noiiurni temporis ad labo/ rem intermittitur:nonte^ris,nonuulneratis frcultat quietis datur.Qufcunq;udproximi dieioppugnatio item op!isfunt,nodu cöparantur,mult£ prieuflis f«:« des,magnus muraliu piloru numerus inflituitur:tur= rn contabulätur,pinnie,loric£q; cx cratibus attexun tur. Ipfc Cicero,cu tenuißimaualetudineeffletyne no flurniim quidê Jibi tempus ad quietem relinquebat,ut ultro militu coucurfu^ac uocibus flbi parccre coheres tur.Tunc duccs,principesq; Ncruiorü,qui aliquë fer monis aditum,caußamq^ amiciti£ cum Cicerone habe bant,coüoqui jefcueücdicunt.ïaiHa poteflate,eadent qu£ Ambtorix ciw« Tituriocgerat,c5mcmorant:octn fjp in armis Gaüiam,Germanos Rhenum tranßfje, C£faris,reliquoruq;hyberna oppugnari. AddutetiS dc Sabini morte, Ambiorigcmoflcntant,ßdei frciudie caufa,errare eos dieut,fl quicq ab bis prafldijs rent,qui ßuis rebus dlffidant-.fefe tarnen fare hoc eße in Ciceronem,populumq; Ro,animo,ut nihil nifl by/ berna recufent,atqi hancinucterafeere confltetudinS

i nohnt

LIBER

HolintJicar illii incolumibia per (e ex hybernis Jifcf dcre,cr'm qu i^cuq; partes uelint [ine metu proßcifd, ' Cicero adhfcunu/n modo rejßondit,non cjje cOnfue tudinë populi Ro. uUam accipere ab hoße armato cott ditione:ß abarmis difccdere uelint,fe adiutorc utan tur,lcgatosq; ad Cicfarcm mittant,[[’crare fe pro eim iußicia,qu£ peticrintimpetraturos.Abhacfßercpulß I^eruij,uallo pcdum.Xl.O-ßlJa pcdum,XV.hybery n4 cingunt.H£c ex fuperioru annoru conßietudtne lt;i noßris cognoueraiKjCr quofdä de exercita naäi ca^ ptiuos,ab his docebantur. Sed nuüa ßrramentorit co pia,qujec[J'etad hue ujitm idonea,gladijs cejßites cir cumcideremanbiuSjfagulisq; terram exhaurire coge bantur,Qjia quidem ex rehominu multitudo cogno^-fei potuit,nam minus horis tribus dccc milliu pajßuu in circuitu munitionè perßeerunt : reltqutsq; dicbus turres ad altitudincm ualli,ßilces,teßudinesqi, quas ijdemcaptiui docuerant parare,ac ßicere eceperunt. Septimo oppugnationis die, maxima coorto uento, firuentes/üjili ex argillaglandes fùndis ,cr ßrueßa äa iacula in cafas,qu£ more Ga’lico ßramentis eraiit ted£,iacere eceperunt. tt£ccleriter ignem copreben derunt,cr iientt magn:tudinc in omnê caßrorii loett dißulerut. Haßes maxima clamore infeeuti quaji par ta iam,atq; explorata uidoria, turres,teßudtwsq; £gere,cr fcalis uallum afeendere eceperunt. At tanta militü uirtus^ate^ea pr£i'entin anim‘ß(!t,ut cii undié^ ßanigt;^

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 66

torrcrentur,maxim^q; tcJontnt mitUititdiiK' premerenturifMqi omnia inpcdimcnta, atq; omneis ßrtuntii conflagrare inteüigcreiif, non modo demis grandi caufa de uallo dccederct nemo^fed pene ne re jflicerct quidem quiflquä^ac tum omnes acerrime,for^ tißiwfqj pugnircrtt.Hic dies noflris longe grauiflimii fuit, fed tarnen hune habuit euentü,ut f o dif mtmcruf hofliu uulneraretur,atq; i«tcr|îcf)'ftHr,«t (c fw!’ ipfo «^Hoc5flipaucrant,recejfi»nqi primis ultimi non dabant.Paulu quidê intermijfaflamma, iSquot; quo^ dam loco turri addaâa,(y contingente uaüu^,tertiie cohortis centuriones,ex eo,qMo ftabant loco.rcccjjèa» runefuosq; omneis remouerunt,nutu,uocibuséii ho^ /les (1 introire uellent,uocare cœpcrMt,qMor« progre di dufus cft nemo:tum ex omni parte lapidibus conics âis dcturbati,turrisq;fuccenfa cjl. Er^nt i-n e;« legia ne fortißimi uiri centuriones,qui iam primis ordini» bas appropmquarct,T.Pulflo,cr.L.Varenus. It per pctuascontrouerflas inter je habcbât,uter alteriana tejirretur,omnibusq} annis de loco fummis flmultati bus contendebât. Ex ijs Pulflo,cum acerrime ad mu» nitiones pugnaretur,quid dubitas inquit Varenefaut que locii probanda: uirtutis tux expcîiasi Hic dies hic dies de noflris controuerjijs iudicabit.Hiec eu dixijfet ,pcedit extra munitioes.c:r qiu pars hofliu co|rrttfÿ« ma uifa efl,in ea erupit,ne Varenus qdë turn uaüo fe fe cotinctffed ornttOt ueritus exiftimationë,fubflqtur,

, t X media

LIBER

fnediocri f^dtio rcHâo.Pulfio pif«w iw ho/les mittit, unum ex multitudine procurrentem traiicit,quo percuffo amp;nbsp;exanimiito,hunc fcutls protegunt hojter^ er 'm ilium uniucr ji tcla conijciut,neqi dant regredi^ endi/icultittc.Tritnsßgitur feutum Pulßoiti,cr ueru tum m balteo deßgitur.Auertit hie cafus uagina, er gladiu educereconantiidexträ moraturmanu,impe ditumq; hofles circußiliuitt.Succurrit inimiciu tlli Vci renui,er laboranti fubuentt:ad hunc feconji/lim 4 Pulßone omnis multitudo conuerttt.lUu ueruto trMs fixum Srbitrabantur.Varenuf gladio comminus rem gerit,dtq; uno 'mtcrlèilo,reliquos paulum propellit, dum cupidiu-! 'mflat in locum inferiore deicÜu^ conci dit. Huie rurfuf circituento firt fubßdilt Pulßo , atq; ambo 'mcolumes compluribm interfiilis fumma cum l4udefefe intra munitions rccipiunt. Sic fèrtuna iw contentione,er certaminc utrumq; uerfaHit,ut alter alteri intmicus auxilio,falutiq: effet : neq^ dijudicari poffet,utcrutriuirtutcantcfirêdiu uidtrctur. Quan to erat in dies grauior,atcji afßerior oppugnatio,cr maxime, quod magna parte militu conftda uulneri» but,res ad paucitatë definforit peruencrat,tanto cre briores literte,nuntijq; ad Ctefarem mittebätur,quoru pars deprehenfa 'm cölßedu noflroru militu cu crucia tu necabatur.Erat unus mtus Neruiut nomine Vera tico,loco natut honefto,qui à prima obfidione ad Ci^ ccronem profùgerat,[uam^ eißdem prlt;eßiterat,hic

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o

fcruo nbsp;nbsp;libertdtK ma gnu pcrfuddetpr^t»ijt,ut Ute»

rat ad Ctefarë dcfirat. Hlt;m Ule in iaculo iUigatiHf ejfert er Gallus inter Gdüüs fine uUa fußiitiSe uerfatus, ad Cttfarem peruenit,abco depericulo Ciceronis,legiolt; cognofcit.Ciiefar exceptis liters circiter horant

Xi.diei,jiatim nuntiu in BeUouacos ad.M.Craffuin guaßorem mittit,cuius hiberna abcraiu ab co nnHid palfuum,XXV. lubet media noëlelegionë proßeifei celeriterq; ad fc uenirc,exijt cum nuntio Craffui,alte rum ad. c.Fabium Icgatum mittit^ut in Atrebatiuß» neslegionëadducat,qua fibiiter faciendum feiebat, Scriblt Labicno,fi Reipub,cömodo ficere poffet, cti Icgione adßncs Niruioru ueniat,reliquam partë cx» ercitus,quod paulo aberat logius,nö putat cxpeäan^ dam,cquiter circiter quadringentos cx proximis hy= bernis cogit.Hora circiter tertia ab antccurforibui de Craßi aduentu certior ejl fiUas, Eo die millia pajfutt XX.progrcditur.Crajfum Samarobrin^ pra:ßcit,te gionemq; ci attribuitiquod ibi impcdimëta exercitui, ob fides ciuitatu,litcras publicas,ß-umcntumq; omne, quod eo tolcrandichyemiicaufa dcucxerat,rclinque/ bat.Fabiui ut imperatu erat,non ita multu moratus in itinere cumlegione occurrit.Labienus jwfcrit« Slt;t bini,cr citde cohortiu cognita,cü omnes ad c um Tre uerorum copiieueniflent,ucritus fi cx hybernis fitgie fimilem pro^ëlionë ßcijfet,ut hoßium impetum fujli ' ncre no poffet,pr^fertim quosrecentiuiëloria effarri t } jcirffc

LIBER

[eiret,liters C£fari remittit,cjuditto cuM periculo le gionc ex hybernis edufluruseßcttremgellam iti Ebiw rortifczK perfcribit,docct omnes peditatut,ei]uitlt;ttuj^ji copiât Treuerorit triä millia pijjttu longe ab fuis ea^ firisconfedijfe.Ciefarconfilio dus probato,(y fiopi^ ttione triutn legionu de!edus,ad duasreiiierlt;tt:tamen unum comunis falutis auxiliu mi cc/mtatc ponebat, ucnit magnis itinenbus in ï^cruiom fines,ibi ex capti uis cognofdt,ciuiit apudCicerone gerantur,lt;pnnto':p in periculo res fit,tum cuidam ex ccjuitibus Gallis ma gnis pramijs perfuadct,uti ad Cicerone epiflolä di jt rdt. Hdfic Grads confcriptä Uteris mittit,ne intereen’ pta epiflola,no/lra abhofiibus confiliacognofcâtur: p adire non pofiit,monet,ut tragulam cu epiflola ad amentum ddigata,intra munitiocs caftroru abijeiat. In Uteris fcribit fe cit legionibus projidu celeriter ajfa re:hortatur,utpriftinduirtutcrctincat. Gallus ped:* culum ueritus,ut erat praceptu,tragulum mittit^hac cafuadturrim adhafitjUeg^ab nofiris biduo animad uerfa.Tcrtio die à quodam milite conjfiicitur,dempta ad Cicerone dcfirturdUcperledam inconuentu mis litum recitat,maximaqi omneis latida affidt.Tum fit tni incendiorit procul uidebantur,qu£res omnë dubt tationem aducntus Icgionu expulit. Galli re cognita perexploratores,obfidionem rel nquunt.ad Cafarent omnibus copijs contendunt. Ea erant armatoru drei ier wiiltfj.LX. Cicero data fitcultatCf Gaüum ab eodë

Vfrti

V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68

VfTtkone.tjuem fupra dcmonßräuirnM,rcpctit,qui iiterdi dd Citßdrem deßratjwnc admoiict,iter cdute, diligcnterq; ßcidt,perfcribit WJ litcrdshoßcs dd fe di-^ fccßij]e,omnemlt;j; dd eum multitudinê c5nertijfe,lt;juk biK literk circiter mcdid noäe Ciefdr dllatis fuos jicit certiorei,eosq;dddimicdnd!idnimoconßrmdt. Po= ftero die lucc prtmd mouet cdïlrd, CZ circitcr millilt;t pdfjuum qudtuor progrej]ui trdns udlicm nidgndm, cr riuum,borium niultitudinem conjjiicdtur.Erdt tndgni periculi ret,cum tdtttk copijs biiquo loco dimt cdre.Tdmenquonidmlibcrdtum obßdione Cicerone fciebdt,iiequo dnimo remittendum decclcritdte cxiflt tndbdt:conjedit,cr qudtn cquißimoloco potefl,cdflrit communit:atq; hfc,cr ß erdnt cxigud,pcrje uix ho'' tninum miüium feptem^pricfcrtim nullis cum impedt mentis,tdmcn anguUijs uidrum qudtn ntdximc potcß contrahit,eo conjilio,ut infummam contcmptionetn hoSlibus uenidt,interim jjreculatoribus »J omncis par tes dimißis explorat,quo comodißime itinere uallcm tranßirc pojßet, Eo die paruulis equellrtbus prclqs dcî a quam fiélis utric^ ßefe fuo loco continent. GaUi quoi ttmpliores copias,que nondum conuenerdnt,cxpeatt hont:Ciefar fifirte tintoris fimulationc hofles 'm fuunt locum elicere polfet,citrd uallem,ut pro cdflris prfa liocontenderet.Siid cfjiecrc non poflet,ut explora^ tisitineribus, minore cum periculo uaUcm, riuumcti träfirct.prima luce hofliü cquitdtus ad caflra lt;tccfdit i 4 prlt;e»

LIBER

priliumq; eu noßris cquitibus committit. Citfar con^ fulto eejuites cfcfcrcjfcj; in cäßra recipere iubet:ßmul ex omnibtii partibm caßra altiore uallo muniri^por^ tdf^- obßrui,4tcißin hif adminißrädisrebuf quimntit xime coneurfari,cr cum ßmuUtione dgi timoris iu^t bet.Quibui omnibus rebus hoßes inuitdti,copiiiu trit ducutttjdciemcj; iniquo loco conßituunt,noürii uero etidm de uallo dcduâis proptus accedunt,^^' tela ins tra munitionc ex omnibiM partibusconiiciuitt,prteco^ nibusg; circummißii,pronuntiari iubët,[eu efuis Gab îtif,feu Romanus uelit ante horam tertiâ ad fe trlt;lt;njîa re,ßne periculo licere,poß id tempus non fore poteßa tem :acßc noßros eontcmpßrunt ,ut obßruäis in ß’C dem partis ßngulis ordinibusceffiitum, quodea non pojje introrumpere uidebantur,alij uaUum manu fein derc,alii ßjpf campiere indperent.Tunc Cicßar om^ nibus partis eruptione fréta,equitatuq; cmijjo,celeri* ter hoßeis dat in frgam,ßc ut omnino pugnädi caußt reßfleretncmo:magnuq;exhis numeru occidit^atq; omneis armis exuit. Longius proßqui uerttus, quad fylu£,paludes^ intercedcbant,ncq; etiam paruulo de trimento illoru tocu relinqui uidebat,omnibus fuis i« ineoclcf» die ad Cicerone peruenit, lnßitutasturres,tcßudines,munitioncsq; haflium ad tniratur,lcgione produila,cognofdt no decimu quëq; effc reliélu milite ßne uulncre,cx bis omnibus iudicat rebus quanto eu pcrieulp,cr qudta etî uirtutc fint res

admie

ftdminißrätie, Cicerone pro cius tneritojegionëcj; col tlt;tuddt,centuriones jigilldtim,tribiinosq;militu appel lat,quortiegregidfüißc uirtutë teßimonio Ciceronis cognouerat.De cafu Sabini,Cr Cott^e certiies ex capti uis cognofeit. Poßero die contione habita rem geflam proponif.milites confolatur,Cr conßrmat,quod des trimentu culpa,üquot; temeritate legati jit dccepti«, boc tquiore animo ßrendit docet,quod beneßeio deorut» immortaliu,amp;uirtute eoriiexpiato incomodo,neqi hoßibufdiutinallt;eticia,ne(^ ipßs longior do!or reli« quaturjnterim ad Labienu per Rbrwoj incrcdibili ce leritate de uiäoria Cafarii fima perßrtt(r,ut cum ab hybernis Cieeronismilliapaßuum quinquaginta ab^ clJ'et,eoq; poß horam nonam diei Ctefar peruenißet, dJJtc mediant noßem ad portas caßroru clamor orire tur,quo clamore fignißcatio ui£toriie,gratulatioqiab Rhemis Labieno jicret. Hac jima ad Treueros perla^ ta lnduciomarus,qui poßero diecaßra Labieni oppi* gnare decreuerat,noëlu profùgit,copia{^ omneis in Treueros reducit.CicfarPabium cum legionein fua remittit hyberna:Ipße cum tribus legionibus circu Sa marobrinamtrinis hybernis hyemare cëfiùuitiCfqtf tanti motus Gallia extiterant,totam hyemem ipfe ad excrcitu mauere dccrcuit.Nam iüo incomodo de Sa^ bini morte pcrlato,omnes ßre CaOia ciuitates de bei loconfultabant:nuntios,legationes^ in omneis par^ tes dimittcbantjGT quid rcliqui confilij caperent,atq;

i f undc

LIBER

totdeinitium belli jicrct^exploribdni : tto^lurMq; ’m locii defertif concilia habelgt;ant,neq- uüum firé totiits hyemis tempuf interceßit ßne foltcitudinc Cißarii^ (juin (tîrqHc de concilijs,cr motu Gaüoril nuntiu acci l pcrft.IrtbK itb.L.Rojcio legato,([uem legioni terti^a decim£ prielicerat,certior eji jàilu!,magnat Galiotü copiaf earum ciuitatii,qua; Armoriae appellantur,op pugnâdi fui caufa coueniße,neq; longiut mtllia paßu» oilo ab hybernts fuis abfiiiffcjfed nuntio aUato de ui^ âoria Ciefaris,difceßijJ'e,adeo,ut ßigc fimilis dtfcef* fus uideretur.At Ccfar principibus cuiusq; ciuitatis ad fe uocatis,alias territado ctvm fc fcire,qu£ ßcrent denuntiaret,alias cohortâdo magnam partem Galliae in officio tenuititamen Senones(qu£ cjt ciuitas pi pri tnis firma,cr magn£ inter GdUoî autoritatis) Caua^ rinum,quem Cicfar apud cos regem cöffitucrat,cuiui frater Moritafgus aduëtu in Galluw C£faris,cuiufq; maiores regnum obtinueraiK,mterffcere publico coit filio conati,cu iHe prüfenfifjet,ac profiigiff'et,ufq; ad fines infecuti,regno,domoq; expukrut, mij?« C^farem fatisßeiundi caufa legatis,cwn is omnë ad fe Senatu ucnirc iußiffet,diäo audientcs non fücrut.

Tantu apud homines Barbaros ualuit effe repcrtos . I' aliquos principes belli mfèrcndi,tantamq; omniu uoa luntatis commutationë attulit,ut prater Heduos, O* ttj}cmos,quof pracipuo femper honore Cafar habuit, ^tcro; pn uctcre 4c perpétua populii Roßde, i.

dite a

’ V nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;70

rtîtcwj pro reetntibm belli GaUici offtàjs,nutlâ firè fùeritciuittanonfujjteâanobii. ld(j;ddeo b4«tl fcio tnirundu ne )lt,cttw compluribm alijs de cdujîs, f«Mt niMinie,quod qui uirtute bcüi omnibus gentibui prlt;c firebdntiir,tantum (eeiui opinionis deprrdidi(Je,tit popuîi Ro. Imperia perfimnt grauißime dolcbant. Treueri uero,atq; Indueiomarus totiiis byemù „«Iliî tempus intirmijeruiit,quin trans Rhenu legatos mit terent,ciuitates jolicitarent, pccunias poüieercnturf magna parte exercitus no^ri interßäa, multo mi-f tiorem fuperclJê dicerent partem: neque tarnen iilli ciuitati Germanorum perfuaderi potuit, ut Rbcx num tranfirct, eum fc bis expertos dicerent, Arioa uiBibello,zyTcnchthcrorum tranfitu non cjfefcrs tunam amplius tctttdturoj.Hdcß’c lap[us litducio'' marus nihilominus copias cogéré, exercere,à ßniti^ mis equos parare, exulcs, damnatosq; tota Gallti« magnis pramijs ad fe aüiccre çccp't, ac tantam JiM ùm his rebus in Gaüia autoritatem comparauerat, ut undiq^adeum Icgationcseoncurrtrenf.gratiamq; atq; amicitiam publiec,priuatimq; peterent. vbi i«a tfîicxù«Itro ad[eueniri,altéra ex parte Senones, Carnutesq:,conjciêtia ficinoris inßigari:altera Nrr/ «ioî,AdHlt;it;co;qj,te!iKniRom4rtiî p4r(trf,nfq; fîH uoluntariorum copias dcforc, ß ex ßnibus ßsis pro» gredi coepijjet, armatùm concilium indicit.Hoe mo^ re GrfHorww initittm bfBt, quo lege communi

omncs

LIBER

CW»« ptttf r« armati conuenire cogimtur:!^ tjui ex bis nauißimus uenit,in conßtedu muhitudinis omni^ bufcruciatibuiajfeäusnectttur.ln eo concilia Cmge tongem alteriut principem /àélionis gencrum fuum, quem fupra demonflrauimui^CicfirisJccutnm jidcm, iib eo non difceßijje,hoßem iudicandu curat, bonaq; ciuipublicat.His rebufconfiäisßn concilia pronun^ tiat accerßitum fe à Scnonibui,amp; CarnutibiM,aliisq; compluribus Gallie ciuitatibuf,huc iter Jiélurnm per fines Rhemorum,eorumc]; agros populaturu:ac prius quàmid /iciat^caßraLabicni oppugnaturum:quieq; fieri uelit,prxcipit.Labieniif cum v loci natura,cr manu munitißimis caflris jcfe contineret,de fuo,ac le gionis periculo nihil timebat. Scd ne quam occaßonc reibenegerenda dimttterct,cogitabat.ttaq;à Ciußf» torige,atq; eius propinquis orationc Induciomari co= gnita,quam in concilia habuerat,nuntios mittit ad fi nitimas ciuitates,equitesq; undiq; conuocat. k certa. diemconueniendidicit.Inter im propè quottidie cum tmni equitatu lnduciomarus.^fub caßris eins uagaba^ tur,alias ut fitnm caßrorum cognofceret,alias coUo^ quendi,aut territandicaufa equitcs plcrumq; omnes telaintrauaUumconijciebät.Labienus fuos Ultra mu nitiones continebat,timorisq; opinionè qutbußunq; poterat rebus augebat.Cum maiore indies cotemptio fte induciomarus ad caßra acccderct,no0lc una intro fnißis equitibui omniiiißnitimaru ciuitatu,qucs accer

[endos

V

gt;1

fendos curauerdtjt^nta diligentia omna fuos cufloy di)s intra caflra cötinuit,ut nulla rationc ea res enun tiari,aut ad Treueros perfirri pojjet. Inter im excoit fuetudineijuotidiana Induciomarus adcaftra acccdii atq; ibi magnä partem diet cSfumit,équités tela canif ciunt,V magna contumelia ucrborum noüros ad pu gnam euocât,nuüo i nojlris data rej^on(o:ubi uifunt fjt fwb ue/^erum dif^erjï,ac di^ipati difcedut. Subito Labienus duabus partis omnem equitatu emittit,pr£ cipit,atq^ interdicit pertcrritis hojttbui,atqi wi fitgant conielt;!lis(quodßre fïcut accidit,uidebat)omncs unu petercnt lnduciomarum,neu quis quemi^ prius uuls neret,quàm ilium interßäum uiderit,quodmorareli quorum iliumßiatiü naélum cjfwgfrf nolebat:magnu prqponit ijs,qui occiderint premia,[ummittit cohort tesequitibus/ubßdio.Comprobat hominis conßliuia ßrtuna,Grcumunum omnes peterent,in ipfoflumi^ nis uado deprehenßts Induciomarus interßcitur , ca^ putq;eius reßrturin caflra,redeuntes équités, quos pofluntconfelt;llantur,atq; occidunt.Hac récognitif omnes Eburonum,zy NorHiorum,qua: conuee

nerant copite,difl:edun{:pauloq; habuit poüidfltäum Cijarquica

tiorem Gais

Harn,

C. IVLII CAESARIS COMMERA ’ TARIORVAÎ, DE BELLO GALLICO, liber SEXTVS.

^VLTIS DE CAVSIS , ji Cfptr ntMorem Gallic motii ex it pcâarti,perM. SylUntt. C. An rc^inü.T. Sextiü

^tosdeleélum habere injlitiat.Si IjW«! «tb.Crt Pompfio procofulç ^^petü,quonidipfe ad urbem eu imperio Rcipub.caufa manmt,quoi ex CifalpinaGal lia confulù facramento rogauijjct ad ßgna couenire, Gquot; dJ fcproßcißiiuberet:magninitirejfectiam in re liquum tempus,ad opinionë ea!li£ exißimans,tantôt uideriItalie/àcultates,utß quideffet in bcUo detri= menti dcceptïi,non modo id breui tempore farciri,fcct ftw JMdtonbi« adaugericopijs poffet. Quodclé Pom^ pciu! nbsp;nbsp;Reipub.ey amicitiotribuijfet,celcriter con/

jßüo per ßtos deleilu,tribui ante exaëta hycmem^Gl“ confiitutis,cr addudis legionibui, duplicatqq; cdrîî cohortiïi numero,qu.u cum,Ci^Titurio amijerat,cr celcritate,^'copijs docuit quid populi Ro.dißiplin4 atq^opes poßcnt.lnterßdo induciomaro, ut docuigt; muSfdd eius propinquos à Treucris imperiu deßrtur, illißnitimoSfOt^ Gerntdnoi {olicitdref cz pee urtidw

tgt;0U(4

VI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;1

poUiccrl non dcfifluntycu ab proximis intpetrare na pojj'eitt,ultcriorestent4nt.lnuentK nonullis ciuitati^ buf iurciurando inter fe c5jirmiint,obßdibusq;depe cunia cauët.Ambiorigem pti focietate, amp;nbsp;faderc dtl iungunt Quibuf rebus cognitis Cafir,cüundiq; tcUi* parari uideret,Neruios,Adudticos,dc Mf«lt;tpiox,d£{ lundis cisrhenanis omnibus GermaniSyeffe in armis: Senones ad trnperatu non uenire, eit Carnutibu^ ßnitimisq^ ciuitatibus conßlia comunicare,à Treuen ris Germanos crebris legationibus (olicitari,maturtus fibi de bcllo cogitandu putauit.Uaqinondü hyemeco f{da,proximis quatuor Icgionibus coadis,de improx uifoinßnes t^eruiorucontendit:Gr prius,quàm «Hi, aut conuenire,aut profugere pol}ent,magno pccorts, atq; hominu numero capto,atq^ ea pr£da milttibus ca ccjfa,uaftatisq; agris,in deditionê ucnire,atq; obßa d« ßbi dare coegit: Eo ccicritcr conßdo negotio,rur fus Icgiones in hyberna reduxit.Cöcilio Gallix prima tiere(ut inflituerat)indiäo,cumreliquiprater Senos nes,Carnutes,TreHerosqi ueniffent,tnitium beüi,ac defidionis hoc elfe arbitratus ,ut omnia poßpoiure uideretur,concilium in Lutetium Parhijiorum tränst fert. (Conpnci crant hi Senonibus,ciuitatcmq; pdtr» memoria coniunxerant, fed ab hoc conplio abfüijfe exißimabjntur).Hacre pro luggeflu pronuntiat eo* dem die cum legionibus in Senoncs proßcifcitur,mag nisqi itineribus fp pucnit.Cognito eius aductu Acco, ‘

5«i

tl BER

^üprinceps eins confilij fiter at,iubet IH oppida mut=* titudinem co/tHentre,Conantibus,pri‘uf(]uàm ideffici pofjetadefjc Romanos nuntiatur,necefjarto fentetia deßliuntflegatosqi depracandi clt;(«p ad Cafarë mit' tunt. Adeunt per Heduos,quorum antiquitus erat in ßde ciuitas:libenter Ciffar petentibus lteduis,dat ue niam,excufationemq; accipit:quod aßiuu tempus in' flantis belli,non quoeßionis ejßearbitrabatur.Obßdi/ bus imperatis centu,hos Heduis eußodiendos tradit^ eodem Carnutes legatos,obßdesq; mittunt,ußi deprte catoribusRhemis,quoru erant in cliëtela,eadè ßritt reßgt;onfa,peragit conciliu Clt;efar,equitesq; imperat ei uitatibus.Hac parte GaUia: pacata tatits Ct mente,et animo in beUum Treueroru, O' Ambiorigis Cauarinum cum equitatu Senonii fccum proßeijei iu' bet,ne quis aut ex huius iracudia,aut ex eo,quod me' tuerat,odio ciuitatis motus exiflat.His rebus conßitu tis,quod pro cxplorato habebat Ambiorigem prtelio non effe concertaturH,reliqua eius conßlia animo cir cumfßiciebat.Erant Menapij propinqui Eburonußa nibus,pcrpetuis paludibus,fÿluisq; muniti,lt;fui uni ex Callia de pace,ad Ctefarem legatos nunquam miß:» , rant: cum ijs eße hMtium Ambiorigi [debat. Item per Treueros ucniße Germanos in amicitiam cogno» nerat. Uac prius illi detraheda auxilia exißimabat, q ipfum bello laceffendum:nedeß)erata [alute,aut [e'm Hcftapios dWfrrtjitMt eit tramrheitanis congredt co

gfre»

VI ' T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;J

gfTftMr.Hoc inito coßlio tetiuf extrdtui impeJimctt tdad i^bicnu in Treitcro! mittit:duMqi Icgiones lt;id’ tut» proßcißi iubet. Ipfe cum legiotubtM cxpeditis ^utnc^ Ml Mcndpioj jtßdßnur.lüi nuda coada mlt;igt;gt; nulodpneßdioß-etiin fylutu ,paludes conlùgiunt,» fu4q; eodem conßrunt. Cdcßr pardtis copip cum.C? tabio legato,Gf.M.Craffo qu(x!liorc,celeriterq; cffc^ dd pontibM,adijt tripartito,tedißd4,uicosq; ineen» dit, magno pécaris,atq; hominum numero potitur, ' Ojtibus rebus coadi Utempij legatos ad eu pads pc^-, tendit c4«flt;t mittunt. Ile obßdibus acceptis hoßiu fe, habituru numero conßrmat,ß aut Ambiorigem, aut^ dus legatos ßnibus fuis recepiffenf.His coßrmatis ret » bus Comium Atrebatem ciwn equitatu, cuflodis loco in Menapijs relinquit,ipfe i« Treueros proßeifeitur. Dum hlt;ec 4 Ct fare geruntur,Treueri magniscoadis' peditatus,eqHitatusq; copijs,Labienu cum una legioJ-' ne,qut t« eorum ßnibus hyemaHerat,adoriri paraiatquot;' lamq; abeononlongius bidui uia aberant,cum dudS' uenijfe legionesmiffu Ctjaris cognofcuntipofitis cagt;‘ ßrts 4 millibus paffuit.XV.auxilia Germanoru expe^ dare conßituunt.Labienus hojitu cognito cSßlio fße rrfrtf temeritate eorum ßre aliqua dimicandi ßiculta.-' tem,quinq;cohortiuprtßdio impedimètis relido cü' uigintiquinq;cohortibus,magnoq; equitatu,cotra bd’ ßem proßcißitur,Cf mille pajfuum intermiffo fßatio' eaflra c5mHnit.EratinterLabi(nu,atq;boßem dr(ßgt;^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;k ciIj

LIBER

ttlitrMfuaßuinen^ripisqipritruptif. Hoc wlt;J; ipfif tanßre h^ibebcU iM dn(mo,rt£'^j hoßeis tratißturos tX'' iflimdbitt,tiugel4tur auxiliortt (juotidte ßtesßo^tMur »M concilia pdldm,ciuonid Germant appropintptare di. cuntur,fefe fuaf,exercitus^ (ortunas m ditbiu non de uoraturum,cr poßero die prima luce caßra moturu, Celeriter hjsc lt;(4 hoßeis deßruntur,ut ex magno GäI lor«JM cquitatus numero nonnitllis Gaüicis rebus Mere natura cogebat,Labienus noüu tribunis militu, frimisq; ordinibus c0uccatis,quid fui confilij ^t,pro ponit,©quot; quo ßtcilius bojliti« timoris det fu^fntionè, maioreßrepitu,?y tumultuqiùmpopuliRo.ßrtcort fuetudo,caßra moueri iubet. H is rebus ßigte ßmilett». proßilioneeßicit.Hiecquoq; per explaratores ante iueem in tanta propinquitate caßroru ad hoßeis defi runtur.Vix agmen nonißimü extra munitiones pro« eefferatjcum Galli cohortati inter fe^ne priegt;’ dam ex manibus dimitterentßongum ejje,perterritif Romanis Germanoru auxiliu expeäaretneq; fuä pati dignitatc,ut tantiscopiß tarn exiguä manu, prefer.^ tim (ùgicntë,atq; impedita adoriri non audeant:flu'' tnentranßre^cr iniquo loco pr^eliucSmittere non dit bitant,Que ßre fußgt;icatus Labicnus,ut omnes citra flumen eliceret,eadem ufus jimulatione itineris pla* ade progrediebatur,tum pramißis paulum bnpedi^ mentis,atq^ in tumulo quodä collocatis,habetis tnquit tttilitcs,quä petißis ßicultateoi,boßem impedita,atq^

VI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74

loco tenelw.'prfP^tc cdndë nobis ducibus uir^ tutem,quam f^epcnumero impcratori pr£flitißis,cittn adcfjc,amp;bifc coratn cernere exijlimate. Simul ßgrht ad hoflëconuerti,dciemq; dirigi iubcce^ paucts tur^a WIS prlt;eßdio dd impedimenta dimißis reliqtios CijMta tes ad latera difjionit.Celcriter noBri clamore fubla,* to pila tn hoflets iaciunt.iüi ubi pr£tcr fpcm quos fits gerecrcdebat inßßis fign» ad ßeire uidcrunt,impetu wodo ßrre no potuerut,ac primo concurfu i« ßigant conieclt proximas fyluas petiuerunt, q«oï Ldbic»«« tquitatu confeélatus,magno numero inter^£io,com/ plurtbus captés,paucis poß diebtis ciuit^tcm n cipit. liam Germani,qui auxilio ucniebant,perccpta Tre^ uerorum ßig^tjeße domum contulerunt. Cwwi ijs pro* pinqiii tnduciomari,qui deßäionis autores ßterant, comitati eos ex ciuitate exceßere.C'tngetorigi,que damp; initio pcrwdnfijjc in ojßcio dcmdjlrauimus,principlt;i tus^atq; imperiii eß traditum.Cafar poßquam ex Mc «dpijrin Treueros uenit, duabus de caußs Rhenunt traitßre conßituit.Quarum erat altera,quod auxilu contra ß Treueris mijerant.Altera ne Ambiorix nee ptum ad eos haberct. H is conßitutis rebus paulum f»/ prd eum locum,quo ante exercitum traduxerat,ßice-^ re pontem inßttutt,nüta lt;ttq; inßituta ratione,magno milttum ßudio,paucis diebus opus eßßciturtßrmoin TrcMtriî prttßdio ad ponté reli£lo,ne quis ab bu jubi t9 motifs oriritur,reliqu(Kcopias,cquitatuqßraducit, c'i Vhj

LIBER

vlij c^ui etntcobßdei dcdcranf^dtg, iw deditioftêuene rjiu purgandi fui caufa ad cum legatos mittunt : gut doccdt,neg; exfuaciuitate auxilia in Treueros mijft ncqf ab fe ßdem lieftm:petunt,atqi orant,utßbi par^' eat,ne comuni odio Germanoru,innocentes pro nos centibus panas pcndät,fiamplitis obfidu uellet,dare poUicêtur. Cognita Ciefar Caufa,reperit lt;t Sueuis aus jcilia mijfa cjfe, vbiorÜ fatis/idionê accepit^adituSf uiasq; in Sueuos perquirit.tnterim paucis poSi diebus ßt ab vbijs certior,Sueuos omneis in unum locu coi« pias cogere:atq; bis nation!bus,qu£ f«fgt; cor« funt im^ periojdenutiare,ut auxilia,peditatus,equitatusqi mit tant.Hiscognitis rebus,rem frumentariä prouidet,ca flris idoneum locum dcligit.vbijs impcrat,tit pffort« ,dcducans,fuaq; omnia ex agris in oppida conjirant, fßerans barbaros,atq^ imperitos homines inopia cis ybariorum addudos,ad iniquam pugnandi conditionë poffc deduci.MädatjUt crcbros exploratores in Sue-' uos mittanc,quieq; apud eosgcrantur,cognofcät. lllt »»iptTdtd ßciunt,Z^ paucis diebus ifitermißis rc|tr«t Sueuos omneSypofteaquàm certiores nuntij de exerci tu Romanoru uenerant,cum omnibus fuis,focioruq; copiis,quas coegijfcnt,pcnitus ad extremos fnes fcje rccepijfe.Syluam cjfe ibi injinita: magnitudinis, qu£ appeliatur Bacenis,ac longe introrfus pcrtinerc, CZ pro natiuo muro obiedam, Cherufcos à Sueuis,Sue^ uosq; a Cberufcis iriiuriis,incurfionibusq; probiberet

vi

(l4 dufinitiuM fylu£ Sueuos aduentu Romaftorü exlt;^ peäareconßituilJe.duonidddhunc locum pcruentü eft non alienum ej]e uidctur de Galliie, Germanucï^ monbiif,C^ quo dijferant j:e nationes inter ftft^pro-ponere,ln Gallia no folum in omnibus ciuitatibm atqj. pagft^partibui^,Ced pene etiam in fingulis domibui, ßätones funtiearumcj; ßäionum funt principes,qui. fummd autoritatë eorum iudicio habere exiftimätur^ quorum ad arbitriu,iudiciumq; fumma omniu rcr«» eonjiliorumft redeat.ld^ dies rei caufa antiquitus i« ftitutum uidetur,ne quit ex plebe contra potentiora auxilij egerct.Suosenimopprimi quifq;, cr circuue^ niri non patitur,ncq- aliter ft ßciat udam inter fuos habet autoritate.Hac eadem ratio eft wj fumma totius Galli,e:namq; omnes ciuitates tn duos parteis diuiftt funt.Cunt Cafar in Gallia uenit alteriusftilionis prw» cipeserant Hedui,altcrius Sequani.iicum per(e mis nus ualerent,quod ftimma autoritas antiquitus erat in Heduis,magnieqi corn erant clicntelie,Gcrmanos„ 4tq; Ariouiftum ftbi adiunxerant: coscf; adfc magnis i.-iaàuris,pollicitationibusq; perduxerät. Pr^lqs uera compluribusßdis fecundis,atq; omni nobilitate dHor«tM 'interftila,tantum potentia anteceftcrant,ut tnagnd partem clientiu ab Heduisadfe traducerent, obftdesq; ab bis prindpum ftlios acciperent,G^ puble lt;c iurare cogèrent, nihil fe contra Sequanos conftlif tnituroSjZ?-partem ftnitimi agri per uim occupatant

E Î

LIBER

pointèrent,totiu^ prtnctpt{tHol)ttnerct,qûi neceßitdte ddduâits Diuitiäciif,duxilij petendi caiifi Romdtn iid Scndtu projiitlui,infiild reredierat.Ad'-«fHtM Cdjdrii/àâaeoniutationercrum,ohfidibus Hc d«iJ rcdditiSjUetcribuf clientèle rejiitutis nouif per C^farem compdrdtii,quod ij,qui fe ad eorît amiettiX t(gSreg4uerjitt,mcltore coditioite,dtq; imperio lt;equio re-jé uti uidebdiicrcliquis rebus eorunt,gratia,digni tateq; ampltficata Scquaniprincipatüdimiferant. I» fôf«m /ocuw R.hemi]ucee)Jcrât,quo',quod adtequarc apiid Clt;efarem gratia ititelligebatur,q,qui propter ne teres immicitias nuüo modo cum Heduts coniungi po terant,feRhemis inclientelam dicabant.Hos {litdili^ genter turbantur,ita cr nouam, ej repente coüedd autoritatem tenebant. Eo tjww /Idt« res erat,ut longe principes haberenturHedui,fccundu locum dignita^e tis Rhcmi obtinerent.lnomniGallia eorumhominu» qui (M aliquo (uni numero^atq; honore, genera funt duo:nam plebs pene jeruoru habetur loco,quie per fe itibil audet,e2‘ nulli adhibcturconßlio.pleriqi cu aut lt;rc alieno^aut magnitudine tributoru,aut iniuria po tentiorum prtemuntur,fefe in feruitutè dicaiK nobili= bus. In hos eadem omnia funt iura,qu£ dominis in fer uos. Sed de his dnobuf gencribus alterum eß Druidu, alter um equüum.llli rebus diuinis interfunt/acrißeia publica,ac priuata procurant, religiones tnierpre^ tant ur;ad hoc magnus adolefcentum numerus difcipti

naeM

VÏ : J nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;6

cMfd coneurrit,tn4^noq-, ij funt apitd eos honore^ Hitm jirc dc omnibuf cötrouerfijs pul)hcis,priuatij'^ t:oujiitunnt,cr ji lt;]uodeiÏ4dtmj]um /àcintif,fi clt;ed« de b£redit4tc,de jinibus controiterfi4 ejl,ijdê di)ccrnun[ypr£mi4,plt;KnMq; conflituunt. St (jitis 4M priu4tui,4Ut populuf eoruin decreto non[ïetit,f(icrigt;e ficijs iitUcrdieuitt. HiCc pocttj 4pud eos eft gr4uißim4Z qtubus it4eji mtcrdióliii»,ij numero impiorum,4c fee lerutorum h4bentur:4b ijs omncsdecedut,4ditum fo r«w,/f rmowcmg; dcßtgiu)K,ne cjuts ex contugione wi« comwoJt (tccipiititt ; netj; ijs petentibus ins redditur, «etjj bonos ulius communieatur. Hw omnibui Drutdibuf pr^ejl units, tjui fumm4m mter eos hübet autorit4tem,Hocmortuo, ft q«M cx rehquis exceüit dignit4te, fuceedit : dt jï junt plures pures fujfr4gio Druidum dUegiturinonnunquum eti4m de principua tu 4rmis contcndunt.ii ccrtounnt tempore vn jinibut Curnutumt, qu£ regio totius GalJtiie mcdij bdbctur, eonfidunt in loco confecrato : hue omîtes undique qui eantrouerjius h4bent,conueniunt, cor/itnij iudieijs^ decretisc^ p4rent..Difciphn4 i« Bnt4»i;lt; rfpfrr4,lt;tt(J; indein Gdlliitm trunslutu ejje cxiftitndtMr. Et n«nc diligentius e4m rem cognofeere uoluntfplerumc^ iHè difcendi c4u(4proficifr-itntur-,Druides à Mio lt;tb« ‘ r|]c confueuerunc,ncqj tribute und cum reliquis pen* dunt : miliM uucutioncm, omniumq; rerum habt»! I isjmunitittcmftMtn exdMi pricmijs, fuu ^onte

t 4 mitlti

LIBER

tnulti in difciplinÄ conueniut,(^ 4 (}ro(gt;‘m^ui!,p(ireH tibiMijimittuntur,magnum ibinumeru uerfuit edijce redicuntur.Itaq; nonnulliannos uicenos in difeiplin4 perm4iient,neq; /is c/fe exi/iimat ea litcris mandare, cmn in reliquis /trè rebus publias, priuatis^ rationi bus amp;i£cK Uteris utantur. ld mibi duabus dc caujis in /iitut)/e uidètur,quod neq; in uulgum difctplind effcr ri ueUnt,neq; eos,qui dijcunt, literis confifos minuf tnemoriießudcre:quod fire plcrifq; acddit,utpr£ß» ito literarü dtligentiâ in perdifcendo,ae mcmortd ret mittane.lnprtmishoc uolunt perfuddcre,nointerire 4nimitf,fed ab ali/s poft mortè tranftre ai alios : dtcfj boe maxime ad uirtutem excitari putdnt,metu mortis negleilo,mu!ta praterea de jyderibus,atqi eoru mos tu,de mundi,ac tftT4nt magnitudine,de rerum natu ra,dc Deorum immortaliH,M 4c poteftate di/putant, iuuentuti tradunt.Alterum genus eft equitu. u,c« eft u[us,atq; aliquod bcüum inadit,(}uod ante Cafaris aducntu ftrè quot annis acciderc folebat,uti aut ipji iniurias infirrent,aut iUatas proptifarettt,omnes in betlo uer[dntur,atq; eorÏt ut quifq; eftgenere,eopijlq; ampliß!mus,ita plurimos circü fc ambaétos,clientt(q; habet,Hanc unamgratiam potentiamq; nouerut.l^a tio eft omnili Galiorum admodlt dedita religion bus: atq; ob earn caufam,qui [unt ajfedi grauioribits mor^ bis,quiq;in prali/s,pcriculisq; uer[antur,aut pro ui» Hirnis homines immolant,aut feimmolaturos uouit, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admi

vr ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77

vdminiftris^iäd e/facrißcu Druiditnu utuntur,qii:' pro uita hominis,nifi uita hominis reddatur,no poj]e Deorum immortiliu numen placuri itrbitrlt;intut,puii‘ hhceq; eia/dcm generis habent inflituta jäenßcia. Alij immin: magnitudinc ßmuldcra habent,quorii conte xta uiminibus membra uiuis hominibus complent,qui bus fuccenjis circumuenti ßamma exanimantur homi ttes.Supplicia eorum,qui in lürto,aut latroctuio,aut aliqua noxin jint eomprehenß,griitiora Dijs immor^ tdltbusejje arbicrätur.Sed cum eins generis copia de ßcit,et!dm ad innocentiu lupplicia dejcendunt.Deuiv maxime tAcrcurium colunt,buiiis funt plurima fimu lacra. Hunc omnium inuentorem artium ßrunt,bunc uiarum atq^ itineru ducem,hunc ad qucejlus pecunie mercaturasq; habere uim maxima arbitrantur. Poft bnnc AppoHincnîjCr M.artem,O- Iouem,cr Minern uarp,dchK eandem ßrc,quam reliqua gentes habent opinionc.Appoüinem morbos depeüere. Mineruant operum,atq;drtißaorÜ initia tradere. loncm tmpr» rium eoeleßium teuere. Martern beüa regere. Buic c« pralio dimicare conßituerunt,ea,qua bello coeperîtt, pfernw^j deuouent:qult;e juperauermt animalia capta immolant, reliquasq^ res in unum locum conßrunt. Multis in ciuitatibus harum rerum extruélos cumulos locisconlecratisconlßicarilicet:neq- ßepe aecidit, ut negleäaquijßiamreligione aut capta apud fe oecuU tare,aut pojita tollere änderet : grauißimumqi ei rei f i kquot;

LIBER

' fupfiliàucMnerucitttiiconflitutuejî.GtiUi fe otff/teS lt;Igt; Dttep^(tre prognatoipriedicât.ldq- ab Druidibus proditü dtcunt. ob earn cäufxm fpatia omnis têporit, non numero dierum ,Çed noàium ßniunccr dies nuM les, or menfium,cr annornm imtia jic obferuant,ut nodem dies fubfecjuatur.In reliquis uit£ mftitutis hoc firè ab reliquis dijfert(nt,quod fuos liberos, ntß cum adoleuerint,t(t munus militi£ fnflinere poßint,paläm adje4direnonpatiantur,ßrtumq;W puerili £tate in p«Wi'co in conjpeâu patris aßißere turpe ducut, Viri quantos pccunias ab uxoribtis dotis nomine accepe^ runt,tantas ex ßtis bonis ^jlimatione /iâa cumdotir tus communicant. Huius otnnis pecuntic coniuuâh» ratio habetur,ßuäusq; fcruantur,utereorum uita ßs perarit,ad eum pars utriufq; cum fruâibus fuperioru temporum pcruenit.Viri 'm uxores ßcuti i» hberos ui t£ necisq; habent poteHatem ,crcum paterßimilias illuRriore loco natas deceßit, eins propinqui conue^ niunt,cr de mortc,ß resin ßißiitionem uenit,de uxo ribus in feruilem modum quaRionem habent : eir ß compcrtumeR,igni,atq; omnibus tormentis excrus datas mterßciunt. Funera funt pro cultu Gallorunt inagn’ßca,crßimptuofa,omniaque,qute uiuis cordi ßiiß'e arbitrantur,m ignem 'mßrHnt,c;i.im animalia: e(c paulo ßspra hanc memoriam fcrui,O' clientes, quos ab ijs dileélos fjjê con^abat, iuhtts fisnenbus itefiß{lif,un^cremebt(tnnr, Qu£ ciu taicf common

Hut nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;admini^rare exiiHmduturi

hdbentkgibut fancitum:Si ijuit quid de Repubhed 4 finitimis rumorr,itt{t frmi dccepcrit^uti ad magijlra^ ti(«i (lfjrr4t,nr«f c«w quo alio communicct ; quod ffpe homines temerarios,atq; imperitos frljis rumoa rtbut terreri,ZX ad jicinus impeUi,Gf de jiimmis busconjilium capcre co^nitumc^i, MogiJiriitttijqh« uifa font occultant, quieq; ejje ex »|« ludicaiierintj rnultitudini produntjDe Rfp«b.niji perconctliutn la ^ui non conceditur.Gcrmani multam ab hac confue^ tudinedijferunttnam neq; Druides habcnt,qui rcbiti diuinispr£fint,neq; facrijicqs jludent Deorum nus Wfro eoj folos ducunt,quos cernunt,^' quorum opit bus aperte iuuâtur, Solcm Cf Vulcauum Cf Lunam, rdiquos ne fima qu’.dcm aceeperunt, vita omnis iirwc ttationibus,atqj tn jiudijs rei militaris cofiitit; ilt;c par^ uults duriti£,ac laborißudcnt^qui diMtîjùmf impute respermanferunt,maximum iwerfttos (irunt laude. Hoc aliflaturam,ali boc uires, neruosiq; confrmari putant Intra annum ucro ui^efimum famine noticiS hubuijfe,inturpifimis habet rebustciiius rftnullii eft occultatio,quod Cf promifeue mî fluminibus perluun tur,Cf pflIib«;,dMt paruis Rhenonii tcg«mrntn «tn« tKr,m4grtii corporiî p4rte nuda. A^riadtu: a non jlu dintrmaionj; parsuidus corum in lade,Cf cafeojct carne confijiit,neq; quifquàm a^i modit ecrtu,âttt ß ndf proprio» b^bet ,Jcd W(»gißrrftM5,lt;(c prw^c^pc^ m

4»nos

C: nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

timot ßn^ulos ^rntbia^cognMianibiaq- bot»ini{,cjtti unicoierunt,quMtiÏ eii,cr(iuo loco ui^um eft,aUrif buunt lt;tgri,tttq- anno poji,itlià tranfifc cogunt. Eiut rei multäs afferunt c4ufia,nc cqnfuetudine cilt; Wljgcrf»lt;ü',4gnc«k«rlt;t c5mutent:nc

torfj«cM pararefludcaiK, potentioresqi bumiliores pojJeßionibiM expeüât: ne accuratius dd (rigora ^atc^ fßu! uitandos £dißcent,ne qua oriatur pecuni£ cupi ditaf,qua ex re )Àâtones,difl'entionesqi nafcuutur,ut animi ^quitate plebem contineatK,cu /«lt;tó quifq; opet cum potentißimis £quari uideat. Ciuitatibus maxima laus eft,quam latißums circum fe uaftatis ßnibus fo» litudines habere.Hoc propriu uirtutis exiftimant,exa pulfos agris ßnitimos cedere,fteqi quemquä propc jie Kuderc conßftere.Simul boc fe ßre tutiores arbitrant tur,repentinie incurfionis timoré fublato. Cuwi bell« fiuitas,aut illatudeftndit,aut mß:rt,magiftrattis,qHi ei beüo pr£fint,ut uit£ necisq; habent poteftatê^deli^' guntur.lnpacenullus communis eft magijlratus, [ed principes regionu,atq; pagorü inter fuos ius dicunt, eontrouerfiasq; miniiunt.Latrocinia nulla habent 'm/ /imiam,quie extra ßnes cuiuß]^ ciuitatis ßunt,atqi ea iuuentutis exerccnd£,ac dcfidi£ minuends caufa ße/ ripradicant.Atqiubiquisex prindpibus in concilia fe dixit ducem före^qui feqiti uelmt proßteantur,con furgunt i(,qui cr caufam,cr hominc probat,fuumqi auxiliu poliiccntur,4tq^ ab multitudine coüauditur: quot;iquiex

V! ” ■ »

gaiexijf fecuti non[unt,i» defertoru,ttc proditorunt numero ducuntur^omniumq^ rcrii ijs pojiea fides dc^ rogatur.Hoffiites uiolare jiis nS putant:qui quaq^ de ciuÇd ad eos uenerunt (tb tniuria prohibent,fanétos^ habentjijs omniu domus patent,uiäutq; communic4 tur. Ac fuit antea tempus eu Germanos GaUi uirtute fuperarent,eir ultra beüa mfTrrent,ac propter homi num multitudinê,agriq; inopiam trant rhenum Colo nias mitterent, !taq; ea,qu£ firtißimafunt Germanine locacircum Hercyniam fyluam( quam Eratoftheni, Cf quibufdam Grjecis fima notam ej]e uideo, qua illi Orcyniam appellant)uulgo Teäofages occuparunt^ atq; tbi confederunt. Qult;e gens ad hoc tempus htsfe.e dibus fe continet, fummamq; habet iußiciie,cr belliciC laudis opinione.Nunc quodin eadem mopia,egeßate 'patientiaéfi Germani permancnt,eodem uii!lu,cr cul tu corporis utütur. Gallis aut propinquitas,cr tranf* marinaru rerum noticia,multa ad copiam,atq; ußss largitur,paulatm ajfuc/äiii fuperari, multisq; uióïi pralijs, ne fe quidem ipß cum Ulis uirtute comparant. Huius HercyniiC fyluie,quie fuprademonßrataeß,la^ titudo nouem dieril iter expedito patet, no enim ali» terßniripoteß,ncq; menfuras itineru nouerunt. Qri tur ab Heluctioru,Cf Venetum,V Turgauorum fis nibus,reäaqi fluminis Danubif regione pertinet (td ji f^corum, nes Dacoru,Cr Anartium,hincfefleilitfinißrorfus, tliuerfisaflumineregionibuSfmultarnmq; gentiu fis, • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nes

LIBER

nes praptcr m^gnitudiné Mingit.Neçi; cjüifqtiànt htùusGermjniie,lt;]uifeautdudij)e,aut ddifjcad 'mi» tium dus fylude dicat cum dierti itcr.LX.proccIJèriti dut quoexlocooridtur acccpcrit.Kultd in e^gfucr^ ftrarum ndfdcottjhtjquje reliqufs in /ocw uija ncn ftut:exquibusqu£ maxime dijferdt ab ct£teris,crme mori£ prodeitda uideantur,h£c fuut. Ejibos cerui Ji gura,cuius 4 media fronte wter aures unum cornu ex iftit exedßus^magisq; diredü his,qu£ nobis nota (unt cornibustaheius jummo ßteut palm£,ranii^ late dif^ funduntur.Eadcm eji famin£,mari[q^ natura,tadent fr)rma,magnitudoqi cornuït. Sunt item qult;e appellant tur alccs:harum ejt conjimilis capris ßgura,cr uarie tas pelltum,frd magnitudine paulo anteccdunt,mutb’ laq; fuiu curnibus,cr crura fine nodis,articulisq^ htt lgt;cnt:neq; quietiscaufa procumhunt,neq; fiquoaffii'’ cafu codderut,crigerc fefe,aut fiublcuare pofiuntt pis fiunt arbores pro cubilibus,ad eas fr applicät:at^ It a paulum modo rcclinatie quietem capiunttquarum ex ueftigijs,cum ejl animaduerfitm 4 uenatoribus,qua fe recipere confiieuerint,omnes eo loco,aut à radici:* bus fiubruun(,aut abfeidunt arbores tantu,ut fummd earum fiantium relmquatur. Hue cum fc con* fuetudinc reclinauerint,infirmas arbores pödere afiU gunt,Mq^un.t ip^x conciduttt.Tertium efrgenus eorîi qui Vriappeüanturùj fiint magnitudine paulo infrd Elcphantos,jfiec!e,Qr coloiTfCf figura tauritmagna

Wifjt

' Vï • ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;go

iiKeH forMW.er mdgita uclocitdt, homini,nelt;^ fèrg,(juM conj^cxcrunt,parcunt:hoïliudio[c fèueu captos i«UrJici«nt.Hoc /c Ubore durant adolefcëtef^ atq; hoc generc uenationis exercent: Gquot; qui plurimos ex his interficerunt,relatis wi publicu cornibus, qui« put teftimonio,magnâ jirunt landein. Sed ajjuefcere ad hominei,G manfucßer^ne parttuli quidè excepti poffunt:amplitudo cornuu,G jîgHrrf, G ß?ccief,mi4l turn à noftrorum boum cornibut dijfert. Hlt;ec jiadiofe conquifita ab labris argento circucludunt,atq; «t af» plijsimts epulii pro poculis utuntur. Cafar pojlq pfr Vbto; exploratores comperit Sucuos fefc t« fyluof re^ «ptjjf,i«opt(lt;m frumenti ueritus,quod(ttt fMprrf df» wonjîrrfMiwKi^mim'mf omnes Germant agriculturiC ßiidentjcojiituit non progredi longius,fcd ne cmnino tnetum reditus fut barbaristolleret,atqiUt rorum au xilia tardaret,redu£lo exercitu partem ultitnâ ponttf qu£ ripas vbiorum contingebat,in longitudinë ped« durentor« refeindit, atq^ in extrtwo ponte turrim ta» bulatorïl quatuor conßituit,pritfidiumqi roborii«»» duodecim pontis tuendi eaufa ponit,magnisq; r« Iock munitionibus firmat, Eiloco,prlt;efidioq;.C, VoJcdh« TmUhim adolcfcentcm prajicit. Ipfc cum maturefeere ß'umentainciperet,ad beOum Ambiorigis profêilut, per Arduennam fyluam, qult;e eft totius GaUue ma» xima,atque abripis Rhcni,finibusq- Treuerorum ad ^eruios pertinet jinillibuf^ue amplius quingentis

in lo»

* » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;L I B’E R

inlongitudine patrt.L.Minutiu ßdfiliunt cum ow«i eguitatu prtemitütiji quid ccMtate itinerK,atqj op^ portunitatetèporis proßcerepoßit,monet,ut igneH ßcri m cdllrii prohibeat,ne qu4 ciM aduentu^ procut jignißcdtio fiat,lefe conßjtim fubfcqui dicit. Bdßliui «t imperdtu ejl,ßicit celcriter contrdq; omniu opinio nem conßilo itinere,multos in dgrw inopindntcs de^ prehenditicorum iudicio ddipfum Amblorigem con^ tendit,quo in loco cu paucis equitibus effedicebdtur, MultÜ fUMJ in omnibus rebus,tum in rc militdri for'^ tund poteßindm mdgno dccidit cd(u,ut in ipfum in» cautum,dtq; etidm impdrdtdm incideretfpriusq; eiui ctduenttis db homintbus uideretur,qudm /dmd,dc nun tijs djferreturilic magndfiut fortuniC, omni militdri inllrumento,quod circum fe hdbebdt,erepto,rhediSt equisq; comprchenßs ipßsm ejfugeremortcm.Sed hoc quoq; ßäum eß,quod tedtßcio circumddto fylud, ut futtt )èrc domicilid Gdllorum,qui uttundi dßus cdußn plerumq; ßyludrü,dc fiuminu pctunt propinquitdtes, comitésßimilidresq; eius dngußo in loco equitum nogt; ßronum uim pdulijßer fußinucruntdis pugnantibus, ilium in equum quidam ex ßtis intulit,fugicntë fyluie tcxeruntißcdd jubeun iu pcriculit, Gr ad uitandum, tnultußrtuna ualuit.Ambiorix an copias ßias iudicio tion conduxerit,quod prelto dimicandu nö exijlima^ ucrit,an tempore exclufus,^' repentino equitum adr uentu prohibitifs ß(crit,cum reliquum exercitum fub*

Si

fequi cred eret,duiium eft.Sed certe clam dimißis per dgros nuntijs ßbi qucnij; conßdm iuliit,quorii pars MI Arduennam (y!uâ,pars i« continentes paludes pro proximi Oceano fùcrunt,ij in Hifnîiî fcfe oc cnltauerunt,quas x/lus eßicere confucruntMulti oc ƒ«« ßnibus egreßi,je,ßiaq;o mnia alienißtmis credide rum. Cadiuulcus rex dimidix parteis Eburonunf,qHi unacum Ambiorige confiJiMMiifrrft,(fflt;jtc iamconß iltis,cum laborc,aut bi üi,aut ßig£ ßrrenoit pojpt, omnibus praicibus deteßatus Ambiorigcm,qui eius co ßlij autor ßtijjcc,taxo,cuius magna 'm GljUu Gerwrf »iltq; copia e/t, (c exanimauit. Segni, Condrnpcj; eje genccnüero Germanoru,qui fiott inter Eburones Treuerosq^ legatos ad C^ßarem niißerunt oratumine fe in hojlium numero ducerct,neue omniÜ GermanO’' rum,qui ejßeiu citra Rbeimm cjjc unam iudix carct,nthil ße de bello cogitaße,nulla Ambiorigi auxi/ lia mißijße.Cießar explorata re queeflione captiuoru,ß qui dii C05 Eburones ex ßiga conucnißßent,ad ße ut re^' ducerentur mperauit.Si ttaßctjßcnt, ßnes eorum ße iiiolaturuncgauit.Tumeopijs 'm treis parteis dillri^ butis,impedimenta omniu legionum ad Vatucam co tulit.îd caßelli nomen eß,hocßrc c)l in medijs Eburo num ßnibus,ubi Titurius,atqi Aurunculeius hyematt dicaußa conßderant Hüne cum reliquis rebus locum probabat Caßar,tum quoJ ßupertoris anni munitioes integrte rnuiiebant,ut militS Uborem ßubleuaret. Prie l ßdi»

r iibY'r

'fiJio iffipedimentis Icgionccju.^rti/fn'dfctmx'rrliijüftj UMm ex his tribnf,quii proxinie confcriptaf,ex Itx-' ‘ lia traduxerat.Ei legtoni^cajlrisq;, c\T»llium Cicca ronem prif^cit,lt;iucentosq'équités attribuit : partita exercitu.T.Labienu cülegiotttbus tribus ad Ocean» ■ uerfus i« Cii» parteis,qu£ Menapios attingunt proß^ eijci lubct.C.TreboniUjCum pan legionü numera uii eam regionent,quit Aduaticis adiacct, dcpopulandi mittit.tpßecumreliquis tribus ad ßumen Afcaldent, ^od inßuit i« Mofam,extrcntJsq; Arduennx partes ire conßituit,quQcum paucis equittbus proßäu Anti^ biorigemaudiebaf.dißcdens, poft diem fcptimu (eße reuerfurum conßrmat,quam ad dient ei legioni, qn« i« prx|i(j(o relinquebatur deberi frumcntü (eiebat. Llt;lt; bienum,Treboniumq; hortatur,ß Reipub.commodo ßccre poft!nt,ad eam diem reitertantur,ut rnrfus eo^ municato c()jïlio,exploratisct; hoftiu rationibus,aliuii , initium be'.U caperc poßiwt. Erat,Ht fupra demonftra* uimus,matius certa nulla,non pr£ßdiii,non oppid«, quod je armis de(enderet:(cd i« omneis partets dijßer fdmultitudo,ubicuiq;,autuaüis abdita,aut locus ßj lt;nbsp;ueftris,aut palus impcdita,jßem praißdij, aut falutis aliquam o(ßcrebae,conjcderat.H£c loca uicinitatibus erant nota,magnamq; res diligentiä requirebat, no» infummaexercitus tuenda(nullucnim poterat ut»* ucrjis perterritts,ac dijßerjis periculum accidcre)fed inßngulismilitibuiconßcrMndistquie tarne ex parte

res^

VI ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8t

W'îjdiî ftilutë exercitM pcrtincbat, ttdm prtednè cu piditas multon longim euoc4bdt,acfylu£ inccrtts,oc* vulcMiji itineribus conjirtos adirc prohibebant .Si ne^i godum c5ßci,llirpemq;hon!inu fcclcratoru iiUfriicr ucllet,dmit[end£ plures manui,diducendujicrdt mi^ lues.si continere ad jïgijd manipulos udkt,(ut iuüi tutu ratio,conjuetudo excrcitus Romani pojiula^ bat)locus ipfe erat prxjidio barbaris,n£cj; ex oeculto injidiandi,£y dijperfos cireüueniendt ßngulis dicrdt audacia,cr i« eiufmodi diffieultatibui,quantü diligë tia prouideri poterdt,proutdebatur,ut potius in nogt; cendo aliquid omittercturçt^ ß omniu animi ad ulcit^ fcendum ardebant)quàm cum aliquo detrimento mi^ Uturn noceretur. Cxfar ad ßnitimas duitates nuntios dimittit,omneis euocat jße pra:d£ ad diripiendos Efgt;« ronnjWt potius in jyluis Gallorü uita,quàm legiona^ riorum periclitaretur:ßmul ut magna mullitudineciir cumfiifa pro tali facinore,ßirps ac nomen ciuitatis toi latur. Magnus undiq^ numerus celeritercöuenit.Hic in omnibus Eburonum partibas gereb.ttur,dicsqi ad* petebat ß’ptimuSiquem ad diem Ctefar adimpedimen ta legionemq^ reuerti conßituerat.Htc quantic in beb lo ßrtuna poj^itjCZ quantos aßerat caßis cognoßi po tuit:dißipatis ac perterritis hoßibus(ut demonilra* Mmus)mdnics erat nulla,qu£ paruam modo timoris caujam aßerret. Trans Rkenum ad Germanos per:a uenit ßma , diripi Eburones, lt;ttque »Itro omneit ) nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i i ad prie

LIBER

4(1 pr/ddtn euocari^cogunt equitu duo miüia Sicdmts bri,c{ui funt prcjximi Rbfrt(?,lt;i qiiibui rccrptoj fx ƒ«gt;' TenchtkeroSjdtq; vßp(tes,jupra doctiitnui,tranje untcs Rbenit nduibu'S ratibusq; trigintd millibuf paft' fuum htfra cum locum,ubi pons erat mperliétus,prig fidiumq; ab Ciefarc reliiüuinjprimos Eburonum (in« adeunt,multos ex füga differfos excipiunt,magno pc cow numero,cuiusfuntcupidißimi barbari,potium' tur, Inuitati pr^da longius proccdunt,non hos palus in bello latrocinijsq; natos,non fylu£ morantur : qui^ bus in locts fit C£far,cx captiuis qu£rttnt,proliitum hngius reperiunt,omnemq; exercitii difccisijjf cogno fcunt,atqi unusex captiuis quid uos inquit banc mife ram,ac tenucm feäamini pr^dam, quibiu iam Itbct fffc ßrtunatißimis,tribus horisad Vatucä uenire poe tcßis.Huc omneis fuas ßrtunas exercitus Romanoru contulit,pr£fidij tantu ejl,ut ne murus quidemcingi poßit,neq; qutfquàm egredi extra munitiones audeat. Oblata ßjc Germani quam naili erant pr£dam,tn oc/ culto relinquuntiipfi ad Vatucäcontendunt,uficodé duce,cuius hlt;ec indicio cognouerant. Cicero qui per omneis fuperiorcs dies pr^ceptis Ciefaris fumma dili gentia milites in caflris cötinuijfet,ac necalonem (J«i dem quenquàm extra munitione cgredi paßus eßet, feptimo die diffidens Ciefarë de numero din ti ßdc fer uaturu,quod longius eum progreßum audiebat,neq; uUa de eius reditu ßma ajferebatur,fimnl eorutn per.^ , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;motus

' vr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Sî

woti« «ocibiWjtj«; iUiitf patientiS penc obfeßioite ap^ pcllabMt,ßquide ex caftris cgredi non liceret, nuUli eiufmodi cafum cxpe£tans,quo,nouem oppofitM Icgi^ onibtes,maximoq; equititu,dijßerßi, äc pcnè delctis hoflibtn, i« twülitui pajßtum tribus offèndi pojjrt, quinq; cohortes ß’umentatu in proximM ß-getes mißt qu4S interner cdftra unus ontninocoüis intcrerat.Co plures erdt in caflris ex legionibus jegri relifli,(x qui bus qui hocfßdtio dierum conualuerät eirciter.CCC, fub uexillo uni nvttunturimdgnd prxterea multitudo cdlonum^mdgnd uis iumentoru,qult;ein cdflris ßsbfc:* derdt,ßi!ld poteßdte ßequitur.Hoc ipß) tempore, Cr eaße Germuni équités interueniunt,protinusq^ codent itta,quo uenerdntcurßt db Decumdna portd i« cdflrlt;i irrumpere condntur:nccpriusßunt uiß,obieibisdbet( pdrte [yluis,qudm cdflris appropinqudrët ußq; ro, ut qui ßtb udüo tenderent mercdtores,recipicndi fui non hdberent jàcultdtë.înopindntes noftri re noud pertur bdntur,dcuixprimH hnpetu cohors in ftdtione fuüis tiettcircußinduntur hoftescxreliquispdrtibus,ß que aditum reperire pojfentydtgrc noflri portds tuentur: reliquos dditus locus ipfc per fe,munitioq; deflndit, totis trepiddtur cdflris , atq; dlius ex dlio cdufdm tu* multus qu£rit,ncq; quo ßgnd ßrdntur,neq; qudm hi pdrtem quifq;conuenidt,prouident. Alius idm edptd cdftrd pronuntidt,dlius dcleto exercitu,dtq; lmpcrd= tore uiëiores bdrbdros uenijfc cotendit,pleriq‘ noudt

L I B ER

|îbi ex !ocôycl!gio)ifîjîngKnt,Cottlt;f^; (3quot; Ttttirij ed» lMUtatë,qui in eodem occiderint caftcllo ante ocnloi ponunt. Tali timoré omnibu-s pertcrritis,c5jirmatur opinio barbaris,ut ex captiuo audierant,nullum fjjc-ifltHî pritlidium,perrumpere nituntu)\fc(^ ipfi ädbor tMtur,ne tantam (ortuna ex manibus dimittàt. Erat ^e/rinpraßdioreliäiiS.P.SextiU'S Baculuf,qui pris mum pilum apud Cielarcm duxerat cuius rnemioné fuperioribus pralijs fecimiis,ac diem iam quintîi cibo carucrat.Uic dil-fifusfu£,dcomntÜ jalutiincrmis ex tabcrnaculo proditiuidet imminerc lrofles,atq;in f«ni mo ejje rem dijerimine : capit arma à proxtmis,atq} in poru coniijiit.Sequuntur hune Centuriones eins c« hortis,qux inllatione erat.Pdiililj-cr prxlium tiitdfu. fiinct,relinqnit animas Sextiu,grauibus acceptis md neribus. Dcjicicns xgre prr manus traflas leruatM\ Hoc (JmMo interpojito,reliqui [eje conjirmant.tantü «t in m«n:tio»!bi« coiififlerc andeantjfjjeciemq- degt;gt; finforu prxbcant. Interim con)iélafrumcntationc,mi Ittesnojlri clamorc exaudiunc : prxcnrrunt cquitcf, quanto res jit in periculo,cognoj'cunt, HicMcronnlU munitio e^,qu£ perterritos recipiat.modoeonicripti dtj; «P« mil’.taris imperiti ad tribu nu milita,Centus rionesqi ora conuertun{,quid ab his pr£cipiatur,cx' pedant,Nemo eft tam ßrtis,qui non rei nouitate per turbctur,barbari ftgnaproculconft'icati aboppugna tione deftftunt,redtjjc primo legiones crcduiu, quai long»

.VI- lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;84

lonÿUi Jifccßijfc ex captiuis cogitouerMtt,fgt;oßea de» pdueitate ex omntbuf pdrtibtes impctu /àdunt: cdlones in proximu tumulum procurrunt,hinc celeri/ ter deiedi fe in ßgnlt;i,tnanipidos(j; conijciunt. Eo mlt;« ^is tiinidos pertcrrcnt milites,aU) cuneo /àdo,ut cele fiter perrumpdtit, cenfent,(fuontdm tdm propinqud fuitcdjirdtCr fi purj«/igitj circumuentdcecidcrit,lt;it reliquos ferudripojjeconßdunt:dliiut i»i«go confia fidnt,dtqieiindem omîtes ßrditt cdßim,hoc ueteres na probdntmilitcs,qiios ßtbiiexillo und proßdos docui fnus.ttdq; inter je eohortdti duce.C.Trebonio equite Romdno,qui eis rrrftpr/poptiw, per wfdtoi ho^cis perrumpunt, meolumesq;dd unum incdßra perue^’ niunt omnes:hos ßtbfecuti edlones, equitesq^ codent impctu,mibtum uirtute ferudntur. At ij,qui in iugo conßiteratu nuüoetidm nunc ußt rei militdris perces pto,neqi in fo,c]Kod probduerattt conßlio permdnere utße locoßtperiorc deßnderent,ncq;edm,qudm pro/' ßctße dlijs täm,ccL ritdtcmqi utdcrdnt,imitdri potue^' runt: fed fc in cdßrd reciperc condti, tniqtw in locum dimiferunt,Çcnttiriones,quorum nonnnUi ex inßrio^ ribus ordinibus reliqudrum lcgioncm cdufd uirtutis in fuperiorescrdntordincs huius legionis traduili,ne antepdrtdm rei militdris budê dmittcrcnt,ßrtißime {'ugndntesconcidirut:mi!ùu purs horu uirtute fum» tnotis hoßibus,prxtcr {pem incolumis in cdßrd pucnit fori ùbdrburiscircuucntd perijt.Gcrmdui

l 4 expM«

LIBER

expKgnitione cäftrorn,quod noßros um coßitijjt iw wurtitiottibiwwteictitfîfjCUMî ea prlt;edi,quäm i« fyluii dcpoß(erMt,trMs Rbentt ßefe rcceperunt, dc UntM fiiit etùm poß dtfceßiim hoßiu terror,at ea noâe,cu C-Volufenasmilfascumequitnta ad caßra uenifjet, ßdem non kabcrent,adejßecum 'nicolumi Ctefarccx^ ereitu.Sic omnium animos timor pr£occupauerat,ut pcne alienata mente,délais omnibits copiß^cquitatu. fe exßiga recepijje dicerent : ncq; incolumt exercùa Germanos caßra oppugnaturos ßalfe contenderent, quem timoré Cffaris aduentus fußulit. Rcuerfus iüe, eaentus belli non ignartts,unum,qitod cohortes cx ßa tionc,Gr prfßdio effent emiffje qticeßas, ne minima quidem cafa locum relinqui dcbuiffe,multu jirtunam in repentino boßium aduentu potuiffe iudicauittmul'' to etiam amp'ius,quod pcncab ipfo aallo,portisq; co, firorum barbaros aiiertiffent.Ciaaru omniu reru ma xime admirandii uidebatur,quod €ermani,qui eo co filio RbfttMfK tranfierant,ut Ambiongis ßnesdcpos pularentur,ad caßra Romanoru dclati optat'ßimum Ambiorigi beneßciu obtulerant.'Cafar ad uexandos rurfushoßesproßiiltts magno coaélo numeroexßni timis ciuRatibtts in omneis parteis dimittit,omncs ui.' ci,atq} omnia £dißcia,qu£ quifq; conß'cxfrdtjtMcf« debantur,pra'da ex omnibus locis agebatur, fruméta non folum à tanta multitudine iumentoru,atq} hornig num confumcbätur,fed etiam anni tempore,atqi im=* brtbtts

VI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gf

procttklt;crlt;i«t;Ht p qui etiam in pnelentia fètic cultjffèrtt,tumen ijs deduHo exercitu rerum omnium inopid pereundu uideretur: ac [xpe in eum locii uentu eft tdto m omneis perteis diui^o equitatu,ut no modo uifum ab fc Ambiorigem in ftga circumjjgt;icerent cU' ptiuijfcd nee plane etiam abiftè ex cónftgt;eélu content dereftC-,ut (pc confequendi iÙata,atq; inftnito labore fuftepto,qui fefummaaCitfaregratiam initurospU'' tarent,pene naturam ftudio uincercnt,femperq; pau^ lum ad fummam ftlicitatc defiujfe uideretur, atq^ .flc latebris,aut jyluis,aut faltibus fe eriperet, noéia occultatut,aliaf regiones,parteiscj; peteret non maia re cquitum priffidio,quàm quatuor, quibusfolts uiti fuam comittercaudeùt. Tali modo uaftatis regioni=* bus exercitu Cuftarduaru cohortiu damno Durocort turn Rhemorureducit:concilioi^m eum locii Gallic indiélo,de coniuratione Senonum,cr Carnutuqua^ ftionem habere inftituit : ÇX de Accone,qui prirceps eius conßlij fùerat, grauiore [entrntia pronuntiatit more maioru fuppliciu fumpfit. NonnuUi iudiciu ue* riti proftigerut:quibus cum aqua,atq; igni interdixiftx fet,duas legiones ad ftneis Treueroru,duas in L0:go^ nibus,ftd reliquat in Senonumftnibus Agendiciinby berniscollocauit,frumcntoq; exercitui proui^ fo,tttinftitucra\in italiam adconucn^ tj/x dgcndox proft/

dus ed,

I f C,lultf

C. IVLir CAESARIS COMMENgt;' TARIORVM, DE BELLO GALLICO. LIBER SEPTIAÎVS.

GALLIA,C/a conflituer4t,in Itali ai T t agendas proficifeitur, » nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ƒ] pfcicogttofcït de eïodij cicde,de

JjiSenatusqi confuko certior fd' âiis, ut omnes Italitt r«n«orc$ lamp;st^^^gt;'^^’^z^^coniurarent, deleâutota pro^ ttitteia habere inftituù Ea res in Gaüiam tranfdipina feleriterpcr(iruntur.Addunt ipp afjîngunt ruina ribus Galli(ciuod respofeere uidebatur)retineri urba no motu Caîdrem,nelt;^ i« tantisdilfeßionibus adeX'i’ ercitum uenirepojJ'e.Hacimpulßioccaßone,quiiam ante fe populi Ro. Imperia jubieäos daierct liberius, atq^audadus de beüa conßlia 'entre incipiunt.indidis interfe principes Galli£ concilijStfylueflribuf^ac rc^ motis lacis,quttrutur de Acconis märte,hunc cafum ad ipfas recidere paffe demonßrant. Aiiferantur com munem Gallio lörtunä,omnibus pollicitationHus, aç firamijs depofcunt,qui belli initium ßciant, fui ca Ipitispericula Galium in libertatc uirdicent. Eins in firimisratianè h^bendâ ejfe dicunt,prius quam eoru fl^mdeßinaconfiüa efferantur, ut Clt;efar ab exerdtu

»MUT/ 1' -• » .. —

VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;86

wr .1 d efJ'e/icHe,quod neij; tegioes,il?[ente Imperatore dudeant ex hybcrnii rgrcdt,ne(j; Imperit torjinepnefidio ad Icgiones peruettire poßtt:poftre^ Tno in acte prsjiare i«t£T|îct, ^uatn non ueterem belli gloria,libertatcmci^;,quam 4 maiaribuf acceperant re cupcrare.lis rebus agitatis,proßtentur Carnutes, fe nullum pertculu comunis falutis c4«pi recufare^ prin fip«q;fc ex omnibus bellum ß,äuros poUicenturtCr quoniä in pr^fentia de obßdibus cauere inter fc non pojjent,ne res eff'eratur,ut iureiurädo,ac ßde (ancia^ tur,pctunt,colljtis militaribus ßgnis(quod more eo:i rumgrauißima cxremoniacontinctur)ne ß.iio initio belli à reliquis defèrantur. Tunc coUaudatis CarnutU bus,dato iurciurando 4tgt; omnibus,qui aderant, tcm^ pore eius rei conftituto,ab concilio difccditur. vbi en dies uenit,Carnutes Cotuato Conetoduno dudà bus,dejßcratis hominibus Genabin dato ßgno concur runt,ciuesqi Roma nos,qui ncgotiandi caufa ili conßi terant,in ijs.C.Fußum Cottam honcflumcquitem Rtgt; tnanum, qwi rei ßumentarix iuffu Cxfaris prxerat, interßciunt,bonaque corum diripiunt, celcritcr ad omneis Gallix ciuitates ß.ma perßrtur. Ndm ubi ma' ior,atque iHuftrior ineidit res clamore per agros,re gionesque ßgnißcant, hinc alij deinceps exciptnnt^ Cfproximis tradunt,lit tune accidit: nam qux Geî hjW oriente ßjlegc^a cjßcnt ante primam conßdam (tigiliam in jiniH« Aruernorum audita [unt, quoi

gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ft’dti»

7 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

IP^tÎMW eß mitliu päjjuu drdter.CLX. SimiliratiSe tbi Verdngctorix Cdcüli ßlius Aruernus furnntx pas tcntù adolefcens,cuius pater priudpatu Galii£ tos tius obtinuerat,C:^ ob earn caufam,quod regnü appc tcbat,abduitatccratinterßdus,couocatis juis dien tibus,j3icile eos incendit,cognito eius cößlio ad arma cocurritur,ab Gabatutionc patruo ßio,reliquifqiprin dpibus,qui haue tendaitdä förtunä no exißiman[,cx' peHitur ex oppido Gcrgobiainon tarnen dej'ijiit, atq; 'm agris habet deledü cgentiu,ac perditoru. Hdc co4z da manu quofeuq- ad tcxduitatc,infuam fententia perdudt:hortatur,ut comunis Itbertatis cau/aarma capiaiit,magnis^coadis copijs aduerfarios fuos,4 qutbus pauloantc erat dedus expellit ex ctMibte. Rrx ab fuis appcllatur,dimittit quoquo uerfus legationes: obteßatur,ut i« ßnemaneant,celeriterfLbi Senones, Parifios,Pidones,Cadurcos,Turonos,Aulercos,Le mouices, Andos,reliquosq-, omncts,qui OccanHf« ats tingunt,adiungit:omniu cöfenfu ad eum deßrtur im perium,quaoblata poteßate,omnibus his duitatibui ob fides imperatfCcrtii numerü militum celeriter adfe addud iubet. Armoru quantum quaq^ duitas domi, quüdq; ante tempus effidat^conflituit.ln primis equi tatuijtudet,fumm£ diligentiafummam imperij feue^ ritatem addit,magnitudine fupplidj dubitätes cogit: nam maiore commißo delido,igni,atq; omnibus tors metis necattleuiore de caufa,auribus defedisjaut fin gulis

vir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8gt;

gKlwfflfo(?iî oaitii donnimremittit,ut fint reliquK do cumcnco,cr magnitudinc pcenf pcrterreant alios, lis fupplicijs celeriter coailo exerdtu Luderiu Cadurex fumm^ bominë audaci^ cum parte copiaru ('n Rute^ nos mitcitdpje i« Bituriges profTdfdtur,eius adueiia tuBituriges ad Heduos, quorum er ant infide,lea gatos mittunt fubfidium rogatum, quo fàcilitts ho.' Jlium copias fußincre poffmt.Hedui de conjilio kgagt;gt; torum, quos Ctejar ad exercitum reliquerat, copias equitatuSjpeditatusq; fubßdioBiturigibiis mittüt:qui cum ad ßumen Ligcrim uenifjent, quod Bituriges ab heduts diuidit,paucos dies ibi morati,neque ftumeit tranßreaufi^domu rcuertunturßegatisq; noßris re^-nuntiant ß Biturigum perßdia ueritos rruertiiße,qui bus id conßlij ßtiße cognouerint,ut ß ßumen tranfifs fent^una ex pane ip|i,dltfr4 Aruerni fe cirtMmßftci rent, id ea ne de caufa,quam legatis pronuntiarÜt,an perßdta addudi ßcermt,quod nibil nobis conßai,no uidetur pro certo eße ponendu. Bituriges c orîî dißeß fu ßatim fe cum Aruernis coniungut.His rebus in i(aw Cafari nuntiatis,cum iam Ule uirtute C». Pom« pfij urbanas res cömodiorem in ßatu pfTMcnißf intft ligerent,in tranßalpinam GaUiam proßdus rjîxô cît uenißet,magna dißicultate afßciebatur,qua rdtione ad cxercitu peruentre poßct.Nam fi legiones in proz uinciam accerßretje abfenteßn itincre prælio dimicei turas intelligebatiß ipfe ad exercitum tendcret,ne ijg î»idc

tIBER

4Hi^m,qttîfo temporefijcatt ui(Iercntttr,fu4 (itlittS reéic committi uidcb^t.tntcrim Luäeriuf Cadurcut HI Rutenos mij]us,c4m duitate Aruernis cociliat:pro grejj'us in i^itiobriges,cr Grfbjïoi ab utrifq^ obfides accipit,cr magna coada manu in proitinciä Niirîwa nem uerfus,erHptionêßteerecontendit. Qua rcnunf tiata Cafar omnibus conßlijs antcucrtcndü cxiRima^ uit,ut Narbonem proßcifccreturieo cum ucnijß t,ti^ mentes coßrmat,pra'jidia in Rutcnis,prouineialibus^ Voleis, Artomicis,Tolojatibus,circumq; Narbonem^ /JU£ loca erant hoßibus ßnitima,conßituit. Partem ca fiarum ex prouincia,fupplemcntumij;,quod ex Italu adduxerat,in Heluios,qui ßnes Aruernoru cotinguti conuenire iubet.His rebus comparatis, reprejßo lant Luiilcrio,cr remoto,quod intrare entra prteßdia peri culofum putabat,m Heluios proßcifcitHr,(y |i mons Cebenna,qui Aruernos ab Hcluijs difeludit, durißi^ ,mo têpore anni,altißima nine iter impediebat, tarnen difeuffa nine fex in altitudinc pedum,atq^ ita uijs pU'-te/iäis,ßimmo militum labore ad ßncs Aruernoru»* pcruenit,quibus oppreßis inopinantibus,quod ß: Gea bcnna,ut muro munitos exißimabant,ac ne ßingulari quidem homini unquàm eo tempore anni femita: pdz tuerant,cquitilus imperat,ut quam latißime poßent^ uagcntur,Gr qu.im maximu hoßibus terrors inßrät. Celeriter ha:c foma,ac nuntij ad Vercingetorigem per ßiruntur,quem perterriti^omnes Aruerni cireußßutt

VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;SS

'(rtcj; oïgt;(ccr4nt,ut fuis ßrtunis confuîut,neu fe 4b bt» 'ßibus Jiripi patiatur: pr^fertim cum uideat omne ui fe beUum tritnslatu,quoru ilk precibus pcrmotus^cit ßra ex Biturigibus mouet in Aruernos uerfus. At C« far biduum in bù locis moratus,quod b/cdc Vfrcwi-« ^etorige ufu uêtura,opinionc pfrcfpcrlt;tt,p£T caujam fublcmenti,iequitatusq; cogendi abcxercitu difecdit, BrHtitm adolcfcentë bw copijs prificit. Hhuc wortct, ut in omneis parteis équités quàm latißime peruagett.^ 1ur,daturï(fe opera,ne logins triduo ab cajtris abjü. Hw cölhtutis rebus omnibus,fuis iKopinantibus,quam maximis poteß itineribusviennam peruenit : ibt na» ilus recente equitatu,quem multis ante diebuseo pra iniferat,neq; diurno,neq; noilurno itinerc intermijjèf per ßnes Heduoru in Lirgoncj corttfn(iit,«bi dua Icz 'gio»« hyemabät,ut ß quid etiam de fua falute ab He tluisinireturconfilij,celeritate pr£currcret. Eo ritw perueniffet,ad reliquat legioncs mittit,priusq; in unS locum omneis cogit,quam de eius aduentu Aruernis nuntiari pojfet.Uac re cognita,Vcrcingetorix rurfus in Bituriges exercitu reducit,atq; indeproßiüus Gergt; gobiamBo!orumoppidmn,quos ibiHrlKftico pi jelia wtlos Ctcfar collocauerat,Heduisq; attribuerat, op^z pugnarc inßituit. Magnam hlt;ec res C^fari difficuls tatem ad confilium capiendum ajferebat, ft rehquarn partem hyemis uno in loco legiones continerct, ne ilipendiarijs tJeduorum expugnatis cunâa Gallitt dfßcc

Liber

amicis prapdiu uideretur pojuît rjfcfin mjtunm ex hybernis cduccrct, ne re frumentarii dur is fubucâionibus Uborurct, ftareuifum eji tarnen,omneis diffîcultatcs perpeti,^ tanta contumelia accepta,omniu fuorum uoluntates alienare.Itaqicohortatus Heduos de fupportando co mcatu pr^emittit ad Boios,qui defuo aduciuu doceat, hortentur^,ut 'tnfidcmaneant,atq; hojtium hnpftît tnagno antmo fusHncant:duabi(f Agcndici legionibus atq^impedimentis totius exercitus reliéiis, adBoios proßcilcitur.Altcrodiecumad oppidÜ Senonît Veb iaunodunutn ucntjjet,nc quem pojife hofiem rclinque rct,quo expeditiore re friimentaria uteretur,oppug-' narem/lituit.idqibiduocircuuallduif.tcrtio die

fx oppido Icgatis de deditione arma proßrrt, iua tnenta produci,jexcentos objides dari iiibet,ea qui co ßccrct.C.Tfebonium Icgatum relinquit.lplc ut quant primum iterfàcerct,Gcnabum Carnutum proßeifeb tur,qui tunc primum allato nuntio de oppugnatione Vellaunoduni,cum longius cam rem dutium ire exi^ ßimarentfprteßdium Gcnabi tuendi caufa , quod cô tnitterent comparabat.Hue biduo Cttfar pcrucnit,zyquot; caßris ante oppidum pofi:is,diei tempore exclu fus in poßerum oppugiiationcm dißert,qui£q; ad cam rent ujui ßntmilitibits imperat:Crquod oppidu Genabunt pons ßuminis Ligerts contingebat, ueritus ne noäit fx oppido proßigerenbduas legiones tnarmif excu^ bare

VII

idreiubet. Geiti^nfcs pjuloante mcdi.tm nodcm filcncio ex oppido egrcßi,flumen tranjirc cceperunt: qua re per exploratory nuciata,Ciiejar legtones quas expeditas ejje iujjeratyportis wiccfu ii!tromittit,atqi oppido potitur. per panels ex bojiWm numero defyde ratis,quinct(nili caperentur,quod pontis iitq; itine^ rum angujiM multitudini fugam itttercluferanttop:* pidum dtripit,atqi incendit, priedd militibus donat: exercitum Ligertm tradueit,atqi tn Buurigum flnes peruenit. Vercingétorix ubide Citjaris aduentucos gnouit,oppugnationedcflftit,atq; obittä Cijari profi cifcitur.lUeoppidum Bimrigum pofitw tn uia Houio:^ dunum oppugnare inliituerat. Quo ex oppido, cunt legati ad eum uentjjent oratn ut jibi ignojceret,fuie^ un£ confuleret,ut celcritate reliquas res confleeret, ^Ktt pleraq; erat c5fecutus,arma proferri,equos pro duci,obfldes dari tubet. Parte iamobjidumtradita, cum reliqua adminiflrarctur,centurionibM cr pau^ cis militibiis intromijjis, qui arma iumentaq^ conqui rercnt,equitatusbojtium procul uifus eji^qm agmcti Vercingetorigis antecejjerat ; quern jimul atq; oppi/ daniconl^exerut,atqii’njpem auxilij uencrunt,cla/ more fublato arma capere, portas claudcre, murunt complere coeperut. Ccnturiones tn oppido,cum ex ß gnißcatione GdlloriGnowi dlicjMid ab tjs iniri conßlij intellexijßnt,gladijs diflriilis portetî oecupauerunt, ^uosq; omneistneolumes rccepcrut,Ca:far ex caùr^ m equitmum

LIBER

cJmci iubct, praclium^: e^eftre eomniiN tit: Uborantibas iatn fuis, Germanos équités circiter CCCC.fubmittit,quos ab initio fecum habere inftitue rat: eorum impetü GaUi fujlincrc non potuerut,atqi i« /«g4f« cofeäi,wHlt« amiß!S,fefe ad agmen recepe runt. duibus profligatis rurfus oppidani perterriti, eSprehenfos eos quorü opera plebè cocitatam exi^i‘‘ tnabant,ad Cafareperduxerut, fefeq;eidedideruntr Quibm rebus cojèiHis, Ca:far ad oppidit Auaricum-, quod erat maximu munitißimumij; i« finibus Bituri^ gum,atq; agri firtilißtma regione projééluselt,quolt;t eo oppido rcccpto ciuitatem Biturigu fe in potejiatent redaäura confdebat. Vercingetortx tot cotinuis mi= «tofwod/i Vellaunoduni,Genabi,Nouioduni aceeptiS', fuos ad conciliu couocat,doeet longé alia ratione effe brilujM gcrcndie atq; antea fit geflum:omnibus modx huicrei ^udendu,!tt pabulatione er comeatu Rom4 tii prohibcantur,id effe facile quodequitatu ipfi abun dent,er quod anni tempore fubleuentttr,pabulu fec4 rinon poffe,neceffario dijferfoshofleis exiedificijs petcre, bos omneis quotidie ab equitibus deleri poffe, prjeterea falutiscaufa rei fàmiliaris commoda neglh gcnda,uicos atq; œdipcia incendi oportere, hocfßa^a _ cio à Boia quoquo uerfus, quo pabulandi caufa adiré poffe uideantur,harü ipfis rerum copiam fuppetcre, quod quoru in ßnibus bellte geratur, eoru opibus fub/ lcuentur,R.omanos aut inopiänon l aturos, aut ma^

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gna

vir * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;90

1^0 cum pfrîculo logiui i caßri{ progrejjitros, nec^ httereße tp fot ne intcrßcidt, impcdimètK ne cxuant^ ■^lubui amißis bcüugeri no poßit:prtetercd oppida »w ccndi oporterc, lt;ju£ nÖ munitione ZT loci nutura ub omni fint periculo tutlt;t,neu juis (int «td dctrcdandi tnilitid receptacula,neu Romanii propoficu ad copia, comeatuf pradamq; tollcndd.H£c figrauia aut acer ba uideätur,multoillitgrauiuf teftimari dcbercjibc^ roSfCoiuges 'm feruitutë 4()jtr4bi,ipJbîMJtfrfîci, quit fint neccjfc accidere uiëlis.Omntu cojcnßu hac fcnten tia probata,uno die amplim XX.urbes Biturigu cf„(l«£«r.Hoc idè fit wi reliqniiciuitatibtcii'm omni^ buipartibuf mcendiacöjßiciutur. Qti£ ZT fitM4gH9 cum dolore omnes ßrebät,tame hoc fibi folaiq pippa nebant,quod fe propè explorata uiëtoria cflcritcr a^ tnijfa recuperaturos cÖßdebantidchberatur de Auari comcomuni cócilio,mcendi placeretan deßndiipra cumbunt Gdllw omnibi« ad pedes Bituriges, ne puls cherrimä propc totius Gaüi£ urbc, qu£ er prafidia ZTornamento fit ciuitati, fuis manibus fuccendereco gerentur, ftcile fe loci natura deßn^uros dicut,quod propé ex omnibus partibus flumtne ZT palude circutn data,unti habeat et perangujlu aditum. Datur peten tibus uenia, dijfuadentc primo VtrcD gctorigf, poft cöcedente: ZT precibus tpforü er mißrtcordia uulgif deßnforcs idonei oppido dfligutur. Vfrrwgftorix mi noribus Cffaré Itmertbus fubjequitur,er locu caßr»

m » dfligit

LIBER

deligit,p.iludtbuffyluis^ munitu ab Audrico longe millid pajjuu XV. ibi per certos exploratorcs w ftn guld diel tempora, quig dd Auaricu agerenturcogno feebat,O' quid jieri uellet imperabat:omneis nojtras pabuiationesfrumentationesqiob[eruabdt,dijpfosq; cum longiut necejjario procédèrent adoricbatur,ma giwiÿ incommoda adjiciebatiO ß quantum rations proutderi poterat,db nojtrii occurrebatur,ut incer^-tis temportbui,diuerjisq; itineribuf iretur.Caftris ad earn parte oppidi poßtis Cteßar, qug intermiffa à flu mine er palude,dditu ( ut ßipra diximuf) anguflum habebat,aggerë dpparare,uineaf agere,turrets duos cöftituere coepit: nam circüuaüare loci natura probt hebatide re frumetaria ßoiosatq; Heduos adhortari non deflitit,quoru alteri, quad nuüoßudio agebantf non multuadiuuabät: alteri no magnis fàcultatibus, citihas eratexigua O' inßrma, celeriter quod ha^' buerunt conßimpferunt Jumma difj'icultate rei ß-u^ mcntariie afßäo exerdtu^tenuitate Boiorum, indili gentia Heduoru,incendiaslt;edißcioru,u{q^cti,ut com plurcis dies milites frumento caruerint, O' pccore c tonginquioribiis uicis adaólo, extremäßmem ßißen tarent, nuüa tarnen uox eis ab bis audita populi Ho. maicjtate,O' ßiperioribus uiäonjs indigna:quinetiä Cgßir cum in opere ßngulas legiones appcllaret, O’ ßdeerbius inopiä fètrcnt,fe dimi/furu oppugnationë diccret,Hniucrß ab co ne id freeret pctcbättßcfe com plurcis

vri T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9«

pJureh anttos itio imperante merui'fjc,ut’nutlä igno^ tniniiim acciperent,nun^ infcéla re difcederent: hoc feignominiie laturos loco, fi inceptâ oppugnationem rcliquilfent:prie/tdre,omneis perferrc acerbitates, non ciuibus Ro.qui Genabi perfidia Gaüoru interife fentfparentarent.tiiec eadë centurionibus tribunis^i militu ntdndabït, ut per cos ad Cicfarc dcfirrentur, Cum iam muro approp'mquajfent turres,cx captiuis Ctcfar cognouit, Vercitigetorigent cofwmpto pabulo caftra mouiffe propius Auaricu,at(j} ipfum cîî cqui^ tatu,expedùis(j; qui inter équités pracliari côfucffcnt, infidiaru c^Mp cô profeôiu -, quo noßros poßero die pabuldtu uenturos arbitrabatur ; quibus rebus cogni tis media node ßlentio profeâus, ad hoßiam caßrlt;t tnanepcruenit.lüiceleriter perexploratores aductu Clt;e(aris cognito,carros impedimentaqi jua in ardio^ res fyluas abdtdcrut,copias omneis 'm loco cdio atq; aperto nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;re nunciata,Cigfar celcriter

farcinasconferri,armaexpediriiuffit,Coîlis erat le* niter ab inßmo accliuis, hunc ex omnib«; ferè partim bus palus difficilis atq^ impedita c'mgcbat non latior pedibus qumquaginta: boe fe coUe 'mterruptis ponti* bus Gaüi ßducia loci continebant,generat'nnqi dißri buti in ciuitates, omnia uada ac faltus eius paludis certis cußodijs obtinebät: ßc animo parati,ut ß eant paludem Romani perrumpe cQnarentur,hießtanteis pr^emerct ex loco fuperiore,ut qui propinquitatë loei ! . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;y uidircnt

LIBER

uldercnt,f)!ir^tos propc eequo marte ad dimieandu/nt exijlimdrent: qui iniquitatê conditionis perj^icmnt, tnanifimuldtionc fcfe ojicntarecognojcerent, indi= gn.tntcii milites C£jdr^ quod conl^ieélit fuît hojles jtr re posent tantulo jpacio interieôto,amp; )ign«m pralif expo(centeis,edocet quanto detrimentoCTqwot uiro rttwi fèrtiu morte neceffe cjfet coßare uiftorid.Quos cum ßc animo paratas uiderct, ut nuüïi pro fua lau^ de periculu recufdrët,('umm£fe miquitatis cödtmni* ridcbere,nißeoruuitäfudfdlutc ha'jcat cariorë, (ic »Militcj côfo[dtus,eodem die reducit in caßra: reliquit qu£ ad oppugn itionc oppidi pertincbdt,adminiftrd^ re inslituit. Verc'mgetorix cît ad (uos redtßet,prodia tionis inßmuldtus,quod caßra propiiu RofMlt;t»oj mo uijßet, quad cum omni equitatu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;quod ßne

imperia tdtas copias rcliq’M(Jet,quod ciui difcejßuRa tn t. -tntd Opportunitate er celeritate uenißent, no h£c omnia förtuitu aut ßne cofiiio accidere potuiße’^ regnum illu Galli£ malle Caßaris conccjfu,quàm ipfo rum habere bfitcjîczo.Tdh modo aceußttusad bicc re fßondit, qttod citftrit («oHißft, fnHum wzopid pabuit, etiam ipjis hortantibus ; quod proptus Romanos ac^ ceßijßt, perßsaßim loci opportunitdte, qui fcipfum munitione deßnderet: equitu ucro opera neq; in loco palu^ri defyd. rari debuiße, er illic ßtiße iitilem quo fint proßäißummä imperi] ße conßulto nullt dißceden • em tradidiße,nc ismultitu^nis ßludio ad dimtcat]^

• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Ï v.gt; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;di«gt;|

vrr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91

ium impcïkretUfyCUi rei propter animi tttoUitid dere omneis uiderct, quod diutiiu laborem ferre non fgt;oßent:Romani jicaju nJteruenertnt,fortun£, ß itli^ cniia indicio uocati,huic babenddgratiü^quod et pan citatè eorii ex loco fuperiore cogaofcere, ej- uirtutc defpicere potuerint^qui dimicarc non auß. turpiter fc in caRra rcceperint: imperiu fe à Ciefarc per prodi:s tionënuüu defydcrare^ quodhaberiuiiiloria poßct^ tj^nxiameßet ßbi ac omnibuf Gallis explorata, ^«wi etiant ipßs remitteret, fi ßbi tnagis honoré tribuere,

ab ß falutë accipere uideatur. li£cMintellig4 tis(inquit)fynccrc à tne pro/tudari,audite Romanos milites. producitferuos^quos inpabulationc paucis ante diebus exccperat,C^ fame uinculisó; excruciaue rat, li iam ante edoéti qu£ ïnterrogati pronuciarent, milites ße cj?c legionarios dicüt,ßime CZ inopia addn élos dam ex cajiris quid ßumeti aut p'ecoris in agrts reperirc poßent,ßmili omné exerdtü inopin fgt;rcmi,nec iam Hires fufßcere cuiusq,ncc ßrre operis /dtorcpoße;it4^ ftutMißc impcratorejßnihiHn op^ pugnatione oppidi proßcißct,triduo exereitti dedu^^ eere.H£c inquit 4 me Vercingétorix bcncßcia batea tis,quemproditionis inßmulatis,cuius opera ßncue ftrofanguine tantüexerdtü uidorc ßme penc coßtnt ptuui'ietis,quc turpiter fe exßtga rcdpicntc,ne qim ciuitas fuis ßnibus recipiat à me prouifum eâ, Cöd4 mat ontnis muUitudo^C:^ fuo more armis concrcpat,

nt 4 q«o4

LIBER

quod ßcerc in co confueucrunt cuius orutîonê dppro bjnt,fummü eße Vcrcingetori^em ditce, nec de eins fidedubttandu: nccmaiorirationebellu adminiftru-^ ri poße. Statuunt ut decem millitt hominu deleéta ex omtubitscopijs,moppidufubmittttntur:ncc [olis Bi^-tugiribus cömunem ßtlutecommittenditm cenjent, pene in eo ß oppidu rctinuißent,fummd uiflorite cott fliXre iMeüigebUt, Sirgulari militum noßroru uirtuti conßlid cuiußj; modi Gdllorii occurrebttnt,ut eß fum m£ genus folerti£, atq^ ad omnia imitanda atq^ cjfia cienda,qu£ ab quoq^ tradunturjaptißtmÜ. N4m er laqueis ßlces auertebant, quas cum deßinauerantf tormentis introrßusreducebant^GT aggerë cuniculis fubtrahcbdt,eo fcientius,q, apud eos magn^ßunt Fey rariic ,atq; omne genui cuniculoru notum atq^ Mpti** tum eß. Totum autë murum ex omni parte turribttt contabulaucrant,atq; has corijs intexerant:tum cre/f bris diurnis itoëlurnisq; eruptionibus autaggeri igné inßrebant,aut milites occupatos in opere adorieban tur,Gr noßrarum turriu altitudinem, quantum has quotidianus agger expreßßerat, comißis ßuarum tur^ riummalis adaquabant.Gr apertos cuniculos pr£x ußa nbsp;nbsp;pr^acuta materia,cr pice fernefaaa,Gr ma

ximi ponderis ßaxis morabantur,mocnibuiq^;approx pinq«4re prohibcbant. Muri autëomnes Gaüici hac fire forma ßunt: trabes direfhe perpetuie in longitu^ dinem paribus mteruaUis dißatttes inter ße binos pe^-

deywi

vn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;95

3« in fob eoîlocitntur, c£ reuMciuturextror[ui,Gr ’ multo aggere utftiuntur.Ea autc ^ult;e diximiu inters uallit,grandibiis tn fronte faxis ejlarciuntur, Hw cöl locatis Ct coagr»entatts,aliiis inlupcr ordo adijcitur, Ut idem tUud ttiteruallu feruetur, nec^i inter fe conttn gant trabes, fed paribus intermifrte jpMjs, ßnguLe fingulis faxis interieélis,arile contineantur: |ic dent ceps omne opus contcxitur dum iufla muri altituda explcaturthoc cum inuarietaternq; opus defrr me no eft, alternis trabtbus ac faxis, lt;iu£ reilis lineis fuos ordines feruant,tum lt;«3 utüitatem or defrnfto^ nem urbiu fumma habet opportunitatë, ^G^ab in= cendio lapis,(y ab arietc materia deftndit,qu£ per=* petuis trabtbus pedes quadragenos pleritq; introrfus reuinda,neq^ perrunipi neq; diftrahi potfj):. Hw tot rebus inipedita oppugnatione, milites cum toto tent porefrigore Cr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tardarètur, tarnen

continenti labore omnia htec fuperauerut: dicbut XXV. aggerem latu pedes CCCXXX. altum pe^ des LXXX.extruxeriit.Cumismurumhoftiu pene contingcret,Ci' C£far ad opus confuctudine excubaa ret,militesq; cohortaretur, ne quod omnino tempus ab opéré intcrmitteretur, paulô ante tertiä uigiliant eft animaduerfum frmare aggerë : quern cuniculo bo )lcî fucccnderant.Eodemqj tepore toto muroclamo^ re fublato,duabus portis ab «trog; latere turriu eru ptio ficbat: altj frees at^aridam matcriam de muro

f in aggcrent

liber

b (t^^erem eminut Mebât, picem relit^iidfq; res qui bus ignis excituri potefl lùndebüt,ut qiiô primu cur^ reretur,dM cm rci ièrretur’auxilium, uix ratio iniri poßct:tamequod mllituto Cesfaris dult;e femper legio/ nes pro cdjlris excubabÄt,duieq;partitistemporibui i« opcrc erant,celeritcrßtiii ejt,ut alij eruptionibus rcpjtcrcrtt-jttlij turresrcducerent, dggcrèq; interim derct, oinnis uero excajtris tnultitudo ad rejitnguett dum cocurreret.Civmin omnibus locis cojumpta tant reliqua parte nodts pugnaretur, femperq;hodtbM uidoriieredintegraretur,eo magisquoddeuflos pluteos turrium uidebat, necfrcile adiré apertos ad äuxiliandu awmaduertebant, fcmpcrq; ipji recentet defißis ßuccederent,omneq^ Gallio falutë i« illo ueßi^ gio temporis poßtäarbitrarentur,accidtt infßedanti bus nobis,quod dignu memoria uifum priStermitten/ dum non exißimauimus. Quidam ante porta oppidi Gallus per manus feui ac picis traditas glebas in tgnS è regioe turris proqciebat,(corpione ab latere dextro traiedus exanimatus^concidit : hunc ex proximis UHUS iacentë tran[greßus,eodë iOo munere fiingcba^ tur.eadem ratione tdufcorpionis exanimato altero, (?it tertius,amp; tertio quartuf: ncc iüe prius eft 4 propugnatortbus uacuus relidus locus,quàm rcjlwi:» do aggere, atq^ omni parte funtmotis koßibus, ßnis efl pugnädißdus.Omnia experti G(tlli,q«o(l res nul h lucceßerat, poftero die confiliu cf pcritt ex oppido

projù/

VIT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;94

frfffùgere,horl:dnte Cr iubente Verehret orige Jd jî îcntio iwdM cortati, non magna iaélura fuorum jefe cffcélurof f^erabant, propterca quod neq^donge lt;tb oppido cajtra Vercingetorigii aberant,cr palus quiS perpétua intcrcedebat, Romanos ad infequendît tar^ dabatdamqi hoc ßcere nodu apparabat,cu matresa ^milids répété rn publicuprocurrerut,ßentesqi pro-' teäiie ad pedes (uoru,omnibus precibus petierunt,ne fe et comunes liberos hoftibus adfupplictu dcderent, quos ad capiendä ßigä natura nbsp;nbsp;uiriu inßrmitas nt»

pediret.vbi coj perjtare ’m (ententia uiderunt, q«o(lt; plerunqi 'mfummo periculo timor milericordia non reeipit, conelamarc zy jignißcare de jiiga Romanii caperunttquo timoré perterriti Galli,ne dB Romanoril uiiie pricoccuparentur,conßlio dejhterHt, iPojlero die Ctcjar promota turri perfiilisqi operibus qtt£ jitcere mßuuerat,magno coorto imbn,non inuti tem bancadcapiendït conliliumtempeßatö arbitra/ tus e)l,quod paulo incautius ctiftodias 'm muro fuas uidebat, juosq^ languidius in opcrc uer(ari iwßtf Z3' quidßeri ueüet ojiendit, legiones mtra uineas »« occulta expeditas cobortdtui, ut aliquado pro laboribusfruélumuiélori^percipercnt-.ijs qui primi w«ri«n a/cendiffent pramiapropoßuit, militibusque fignum dedit, lüi fubito ex omnibus partibus euola* uerunt, murumque celeriter complerunt. HoH« re noua perterritii muro turribusque deieili, 'm frro as;

loeti

hdi pitentîorîbui cunedtim conftiterunt,hoe dnîtna ttt fl (jud ex pdrte obuidm cotraucniretur, dâe inftrit üd depugndrent,ubi neminë in lt;£quu locum fefe de^ tnittcreyiedtoto unditj; murocircumiùndiuiderunty ucriti ne omnino /vgte tolleretHr,dbieäii armiî, ultimdf oppidi pdrteii contincntiimpetu pctiucrunt: pdrs^; tbi,cum angaßoexitu portdru fc ipfipretne/ rent,d militibuf,pdrs iam egreßd portif,db equitibut e]iintcrfed4:ncc ßdt quisq qui pricdte ftuderet.Sic et Genabcnß c£de,cr Idborc operii indtati,non letdte conliilis,non multeribtK,non in/ÀntibtM peperccrut: deniq; ex omni eo numéro,qui ßiit circiter quadra^ gintd miüium,uix o{lingcnti,qui primo cldmore audi to,fexcxoppidoeiecerut.incolumes ttd Vercmgeto= rigem perueneruncquo!lüemulta iam noflefilcntio tx fùgd accepit,ueritus ne qud vn cdftris ex eoru con curfu,Gr mifericordid uulgi feditio oriretur,ut pro/ cul in uid di^oßtii ßmilidribui (ulf,principibuiq- ci uitdtum defpdrandoSjdeducendoiq^ddfuos curaretf qufcuiq;ciuitdtipdrscdlirorudb initio obuenerdt, Poflero die cocilio couocdto,c5foldtui, cobortdtusq; eß,ne feadmodu dnimo dcmittercnt,ne perturbdren tur incommodo,non uirtute,neq- deie uiciffe Roma/ nos, fed artißeio quoddm,0‘ feienttd oppugndtionis: cuiui rei ßtcrint ipß imperiti,errdre (i qui in bcüo o/ tnneis fecundosreru euëntuf fxpC(ScW,jîf,i nunq pht cuijje Audricit deßndi,cuius reiteßes ipfos hdberet, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fedßt

vri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9f

fed /i^lu imprudentia Biturigu, üquot; nimiit obfeijui-M reliiiuoru,uti hoe iticommodu acciperetur:id tarnen fe celeriter maioribus commodii /anaturü. Nam,lt;jute ab reliquis GaÜK ciuitatcs di)Jcntircnt,haf fua diligë tia aditiuéiuru.,atqi unum conjiliM totiuf Gaüiif durumxuitts co[etiju,ne orbis quidem terraru poj?it objijtere.ldq; fepropè iam ejfedum habere,'tnttrea aquum effe ab ijs commune falutis caufa impetrari, ut eaßra munirc mjlituerèt,quó ficilitu hojliû repen tinos impetus fuflinere pojßnt.Fuit h£c oratio nö ingt;' grata Gallis,maxime,quod ipfe animo non deßcerat tanto accepto incommodo,ncq; fe in occultu abdidee ratjiir conffedu muUitudinis fùgeratiplusq; animo prouidere,cy prtefentireexijiimabatur,quod reinte gra,primo incendendu Auaricum,poji deferendu c3 lueueratiltaqiutreliquoru imperatorures aduerjee autoritatë minunt,fic huius ex contrario dignitas in^ commodo accepto Mies augebatur, Simul in jfem tte tnebant eins afjirmatione de reliquis adiungendis dut tatibus:primumq; co tempore Galli caflra munire M ßitueruitt,cy fic funt animo conßcrnati,homines i«gt; |ùfti UborUjHt omnia qu^e imperarentur,fibi patien da perßranda exißtmarenenec minus, quàm eft polUcitus Vercingétorix animo laborabat,ut refiquas ciuitates adiungeret,atqi earu principesdonis,pollizÊ citationibusq; aUiciebat.Huic rci ido/ieoï de quif^ aut orationefubdolatautami/

t I ß E R

cttia fAcitlimc capi poßet^qui Au^trico expugndto re/ fùgcrât,armandos uejiiendosqj curât,jimul ut ditni.' nutds copite rcdmtcgrarcntur imperat,certu numcru militu ciuitatibus,qucm lt;lt;4 quant ante dicm in cajira adduciuelit,fagitt4riosq; omneii,quorum erat per= tnagnus numerui in GaÜia,conquirt O' ad(è mitti i» bct .Hii rebu^ celeriter id quod Auarici depericrat, expktur. interim Teutomatui Oüoutconis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rcx

Nitiobrigu,cuiui pater ab ßenatu nojtro amicui erat dppellatU'S,cum magno equitum fuorum numero,cr quos ex Aquitania conduxerat,ad eum peruenit.Ca fir Auarici complureii dies comoratut, jummaq; ifci copiam frumenti O reliqui comeatut nailus,cxerci.^ tttincx labore ataßmopia reftcit. tarn prope hycme confii!ta,cum ipjo anni tempore id ad gerendit bellit uocaretur,ct ad hojlë proßeißei c5ßituißet,liue eunt ex paludibut fyluisq; eÜccre, ßue obßdione premere pojfct,legati ad eum prindpet Heduorit ueniut ora^ tu/in,ut maxime necejjario tepore ciuitati ßubueniat, fummo cjjc in pcriculo rem,quod cu ßngult magißra tut antiquitut creari,atq; regia poteßatem annü obti nere conjucjßent,duo magißratu gerant,O fe uterq; fortan legibus ereatu eße dicat ; horum eße alterunt Conuidolttancm ßorente O iUußrem adolefeentem, alterum Cotum antiquißimafämilia natu,atqi ipßunt hominem jammie potentie O magna: cognationif^ (MUS frater vetieltacM proximo anifoeundem met'

VII

gt;p^Ydt'MgcÇfcrit,ciuitxtcm omnë fjp t« dmis^ ditti fum (citdtum, diuifum populum, fuM cuiufg; coru/m dic/ttcldcquod ji diuuus alatur cotrouerjia, fore uti pitrs cum ciuitdtii parte conßi^at: id ne accidat,po» jitim wi flWî dilisentia atq^ autoritdte. Cafar )i 4 beüo dtqihoftcdifccdere-detrimëtofumejfe exiftintit bit,tarnen no ignorans quanta ex diffenftonibus ««*' commoda oririconßteßent,ne tanta cr tam coniun^^ ëta populo Romano eiuitof, qua ipfe femper aluißet, omnibtsq; rebitf ornaßet, ad uim atq^ ad arma de^ feenderet,atqi ea part qiM minut fibi conßderet, ait xilia à Vercingetorige accerferet,huic rei prfuerteit 'dum cxiliimauit ; C quod legibus Heduorum ijs qui fumrnu magiüratumobtinerent,excedcrcex pnibus non ltcer(t,ne quid de iure aut legibus eoru diminua iße uidercturßpje in Hfd«oî proßcifci ^atuit, fcna» tumq; omnc^ cr quos inter controuerfia effet, etiant ad fe euoeauit.Cii propt omnis ciuitas có conuenijfet, docereturq; paucis clàm uoeatis, alto loco,alio tem^ pore atq^ oportuerit, fratrem à fratre renunciatunt, cum leges duos ex una familia, uiuo utroq-, non fo^ lum magislratus crcari uetarent,fed ctiam in fenattl effe prohibèrent,Cotum magiRratum deponere coë^ git,Conuiaolitancm,qui per faccrdotes (morcciuit^t tis)intermißis magislratibus,cffctcrcatus, potejiaté obtinere iußit. Hocdecreto intcrpoßto, cohortatusi HedwS)Ut controuerjiarumac diffenfionumobliui/gt; fcerentut

LIBER

fcerëtur,ittji omnibuf omißif bis rebut,huic beüo fer uirèt:eit^,qu!e meruijjent prtemù,ab fe deuiâta Gal-' lia expcéijrentyequitatumqi omnë,cr pcditu miUht dece/n ßbi celeriter mttterent, qute mi prießdqt rei fru mentant caufa dilßoneret:exercitu mi dwi« part« dt uißt,quatuor Icgiones m Senones, Parißotq^ Labiea no duccndat dcdit. Vl.ipß in Aruernos ad oppidum Gergouiam ßecuudu ßumen Blauer duxic : equuatus partemidiattribuit,partem pbt reliquit. Quare coa gnita, Vercingétorix omnibus iiiterruptis eiut ßumi nispontibut,ab altera Blauens parte iter /icere caea pit. eit uterq; «tn'q; effet exercitui m cöffeüUjßreq; e regione cajlris caßra ponerct,diffoßtis exploratori bus,necubi effeäo ponte Romani copias traduccrët, eratinmagnisCiefarisdifficultjtibus résiné maiorë aeflatis parte flumine tmpediretur,quod non ffre ante autumnum Blauer uado tranßri ßolcat.ltaqi neidac cideret,fylueflri loco caßris poßtis, é regione unius eorü pontiu,quos Vercingétorix reffindendos cura'’ uerat,poflridie cum duabus legionibus en occulta rea flititireliquas copias cum omnibus impedimentis, ut eoßteuerat mißt,de.’nptis quartis quibujc^cohortibus^ uti numerus legionu conßare uidireturiqs qu.mt Ion giflime poffent progredi iußis,cu iam ex diet tempore conieciurä caperct^in caßra pcruentu,iffdê fubltcis^ quarit pars inßrior integra remanebat,ponté reflect rf coepit^celerttcr fjfcÆo opcrcflegiöibusi^ tradutïis

lo

VII

toco Citftrit idoneo delcäo rcliquif copidf reiiocauiti. Vercingétorix re cognitd,ne contra juam uoliintdtè dimicarc cogcretur,mdgnis itineribus antcceßit.

far ex co loco quincis cajtrii Gergouiä perueniticque ßriq; prielio eo die Icui lilt;!lo,pcrjjgt;eüo urbii ßtu,qudt pojiu in 4itij?imo monte omneis aditus dijficilcs bebat,de expngnatione defßerduit,de objfpionc non prins agendit conjiituit,qudm rem frumentariä expe dijjft. At Vercingétorix caßris pro oppido in monte pojitis mcdiocribits circu je intcruallis jeparatim jirt gnldrum ciuitdtü copias coUocdUcrat ; atq; omnibiu eins iugi collibus occupatis,qud dejßici poterdt,horrid bilem jßcciem prjebebatyprincipcsq^ earum ciuitatUi quos jibidd conß.liu capiendu dclcgcrat, prima Ince ad [e quotidte conuenire iubebat,jeu qwd comunicatt dum,ßu quid adminijirandü uidcrcturtneqj uüu ßre dicm intcrmittebat,quin cqufjtrj prxlio interieäis fa gittarijs,quid in quoq; effet animi,dc uirtutis fuornni pcrichtaretur.Erat e regione oppidi coUfs fub ipßs rd dtcibiM montis egregie munitus, dtq; ex omni parte circumctfns,quem ji tf»rrrnt noßri, ZJ aqua magmt pdrte,e^ pabuldtionc libéra prohibituri hofles uide* bantur.Sedijs locus praftdioab ijsnon nimis ßrmd tenebatur,tarne fllentio noäis C^far ex caflris egref/ fus,priufquàm Jubpdiit ex oppido uenire poffet^deiea do praßdio potitwj loco,duas ibi Icgioncs coUocauiti (iModfnMpfdKTO 4 maioribus ca^rii n ad mb

LIBER

nd minors perduxit,uttuto ab rrpenttno hoßiS inc«»' * fu ctiam ßnguli cSmearr pojßnt.Dum blt;cc ad Gerg9 uiatn gerutur Conmäolitann Heduus^cui Magiflratîi ndiudicatu 4 Cafara drmonfirauimus, folicitatHs 4b AruernK pecunia,cum quibufdäadokfcentibM coBo quitur,quortt erat prwceps Litauicui,atq; eiusfra^ tresjamplißimaßmilianatiadolefcentes. Cjw« is pri tnum comninnicatjhortaturq; eos,ut feliberos,Cr im pcrio natos meminerint:unam efße Heduorit ciuttate, qua: certißtmä Gaüiit uiäoriä diftineat-.eius autoritn te reliquas contineri,qua tradufta,locum conßiflendi Romanis in G4llw non forexfje nonuüo ßeCnfaris be neficio ajfeäu,ßc tarnen ut iußißimä apud eu caufant obtinucritjßed plus communi libertati tribuere. Cur enim potius Htdui de ßuo iure,cr de legibus ad Citßa rem di[ceptaturi,quàm Romani ad Heduos uenianti Celeriter adoleßcentibus,cr oratione magißratus,cr pramio deduäii,cü ßc uel principes eius conßlij ßire proßterentur,ratio perßciendi qu^rebatur,quod ci^ uitatem temerc ad ßufcipiendu bellu,adduci poßenon coßdebant,placuit,ut Litauicus decem Ulis milltbuSf quit Chiari ad bcHu mitteretur,praßcerctur,atqi ea duccnda curaret:fratresqi eius ad C^ßare pracurre^ ren{,reliqua,qua rationeagi placeat cößituut.Litaui eus accepta excrcitu,cu miUia paßuu circiter.XXX ab Gergouia abeffct,c5uocatis (ubito militibus lachry mans,quo proßcißcimur,inquit,militesioriinis noßer

VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98

lrlt;ftttiitiM,noîgt;iîitdi omnû ’ntterift,princ!pei âuitdtis^ Eporedorix, cr Viridomarus in limulati proditionif abRomanii indiâttciittfainterfiâi fuut, ihec ab bis cognofdte,qui ex ipfa c,ede fùgcrunf.natn ego fatri^ buf,atlt;j; omnibui propinquis meis interjiilis,dolore prohibeor,(ju£ gcfta funt pronutiaretproducutur ijf quos iUe edocuerat,quie did ucllet,dtq; eadê,quie Lù tftuici« nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;exponut^omneis

équités Heduoru interfèdos,quod coüocuti eum Ara tterttis dicerentur,ipfos fe inter multitudinê militant occultaffê^atq; ex media ciede profùgijfe, Condamât HeduijCr Litauictvm obfccrant,ut fibi confulat:quaß ttero,inquit ille,conftlij fit res,ac non nccejfe fit nobû Gergouiam contendere ,Gr cam Aruernis nofmet coniugere ƒ an dubitamui neßrio ßdnore ada miffo,Romani iam ad nos interßdendos coairrant? Proinde fl quid in nobis animieß,perfequamur corS tnortcm,quiindignifimeinterierunt,atqi hos latro^ nés interfdamtis : oslendit dues Romanos,qui dut prisfidij ßduda una erant,continuo magnum nume^ rumßumenti, commeatusq; diripit, ipfos crudcliter txcruciatos interßdt,nundos tota duitate Ueduo^ rum dimittit, in eodem mendado de citde equitum, Cr prindpum permanet, hortatur ut fimili ratione, atq;ipfcßcerit,fuaf iniurias pcrfequantur.Eporedo/ tix Heduus fummo loco natus adolcfccns,cr fummte domipotentite, cz «ni yiridomarus pari atate, ty n i gradé

LIBER

grata,[edgenere dißipari,que Ctcfar 4 Diuitiaco tr4 äitum,ex bumili locoadfummam dignitatc perduxe rant,inequitunumeroconucnerät,nominatm ab eo cuocutnijs erat inter fede prtncipatucotucntio,zy w ilU magijlratuu controuerjia,dlter pro conuuttolita^ ne,alter pro Coto fummis opibiu pugnauerat ; fx ijs EporedorixcognitoLitduiciconfilto,media firc no^ üerem ad Citlaremdejirt:orat nepatiatur auitatent prauisadole[eentiu conjilijs abamicitiapopuli Ro.de ficere,lt;juod fiiturü prouideat,fi fr tot hominu miüia cum hojtibui eoniunxerint,lt;juoru fdlutem,neqi pros pingui negligerc,necj; ciuitdf leni momenta ^slimare poj]'et.Mdgnaaijêâuifolicitudine hocnuntio Cafar ^uod femper Heduoru eiuitati pr^cipuf mdullerat, nulla interpojita dubitatione legiones expedite qua-' tuor,equitatumq; omnc ex cajtriseducit:nec fint tium tali tempore ad contrahenda callra,quod res in celcritatcpoßta ejjèutdcbatur.C.ïabium legatu ciM» legionibus duabm caflrif pra^ßdio rcltnquit, i-'ratres Litauici eum comprehendi iußilfet,paul0 ante repes rit ad hoftes profiigi]J'e:adbortatuf milites,ne nceejßa rio tempore itinerts labore promoueantur,eupidißigt;' mis omnibus,progrefßis milita paßuu.XXV.agmett Heduorum con]ßicatus,immil)o equitatu,itcr eorum moratur,atq; impedit,interdtcit^ omnibus,ne quem quam interßeiant Eporedorigem,cr 'Viridomarum, quoi illi mterfräos exifiimabät,inter équités uerfari,

VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;99

iubet.Kis cognïtis,CT Litduicrfiaude perj^e^4,Hedui ntdnuftcndere, deditionè |igmß care, c proiedif drmis mortem deprccdri inciptunt, Litduicut c«-m ßiis clientihut,quibttf nefds more Cdb lorwjw eß,etid in extremd (ortuna deßrere patronoi, Gergouid profugit.Citfdr nuneiß ad duitatè Heduoa rum mißis, qui fuo beneßeio eonßruatos docerent, qzwf iure beüi interßeere potuißet:tribusq; horis no» iiis exercitui ad quietc datis,cdjlrd dd Gergouiä mo^ uit. Mcdioßre itmere équités à Fabio mißi,qudto res in periculo ßierit exponunt, fummis copijs caßra opx pugnatd demonßrant, ewwt crcbro 'mtegri deßßis fue cederent^noßrosq; aßiduo labore deßttigdret,quibus propter magnitudinemcaßroru. perpétua ejßt ijßdetn »K ttddo permancndu^multitudine fagittarum atq^ oa mnis generis telorum multos uulneratos: ad hdc fußi nenda magno ußui ßdße torment a. Fabiu difeeßu eo'^ rum,dudbusreU(lis partis,obßruerc cateras, plutea osqj uallo addere, er ße i« poftcruw diem ßmilcm dd cdfum parare. His rebus cognitis Ctefar, fummo ßu» dia militu, anteortum Solis in caßra peruenit. Dm blt;fc ad Gergouiam geruntur,Hedui primis nuncijs 4 Litauico accept is,nuRum ftbt dd cognofeendum (|gt;d« ciuwrclinqdurttj'wpclh't alias auaritia,alios iracun^' dia,et temeritas, qua maxime illi bomiitMn geitcri fjl i««dW,Mt leuem auditionem habeant pro rc ceperta: , (iuiumRomanorumdiripiunt, cades fociunt,

tt $ (n|crM(a

LIBER

in fcruitntem abftrahüt: ddiuMt rem procîiitdtit Co« uiólolit4nif,plcbemq; ad ßtrore impeüit, ut fadnore admijfo ad fanitatetn reuerti pudeat, M.Ariiiiu tri^f bunu militum iter ad legionë jicicntem, jide data ex oppido Cauillono cducuntddë jiccre cogunteos,(pti negociandi caufi ibi conjütcrat,hos cotinuo 'm itinc'f re adorti,omnibut impedimentis exuut,répugnantes diem noëlëq; obßdent:multis utrinq; intcrfeëiis,ma:* iorem multttudinë ad arma concitàt. Interim nuncia MÜJto omîtes eoru milites in poteßate CitÇaris teneri, cocurrunt dd Arißiu,nihil publico ßdu conßlio des tnonßrant,qufsiionëde bonis direptisdecernîit. Lù tdKici, fratrumq; bona publicât, legatos ad Cicfarem fui purgandi gratia mittut: ha:c ßciunt reeuperando rum fuorü cdMpt; fed contaminati jicinore, nbsp;nbsp;capti

compendioexdireptis bonis, quodea res ad multos pertinebdt,cr timoré poeiM exterriti, coßlia clàm de iello tnire mcipiunt,ciuitatesq; reliquat legatioiubm folicitât:qu£ tametß Ciifar 'mtelligebat, tarnen quant mitißimc poteß legatos appellat,nihil fe propter in fei entiam leuitatëq; uulgi grauiusde ciuitate iudicare, neq^ de fua i» Heduos beneuolentia diminuere : ipje tnaiorë Galli£ motu expcëians,ne ab omnibus ciuitet ttb»s circlißßeretur,coßlia tnibat quemadmodu Gcr gouia difcederet,ac rurßts omnem exeràtu contrahe ret,neproßilio nata à timoré dcßdionis,ßmilis ßi^ g£ uüicretur. Httc cogitanti accidere uißt f ft frcultas benç

VIT nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loa

Ivncreigerende. N4m ci«n minora in caßra operâ fxrl^iciendi c4Mflt;t uenifjet,animaduertit collé gui ab hofiibus tenebatur,nudatu hominibus,gui fùperiori/ biudiebuf uix praemultitudineccrni poterat, admix ratwguierit ex pcr/ugii caufam,quorum magnum ad eum quotidienumeriM confluebat.Conflabat imer ox tnnes quod iam ipfe Cafar per exploratores cognoue rat,dorjum ejjè eiui iugi prope ^quit, fed fyluefrë et angußu,qua effet aditm ad altéra parte oppidi,uehe menter huic itlos loco timere, nec iam aliter fentire, uno coüe ab Romanis occupato, ß alteru amififfentf quin penè circuuatlati,atqi omni exitu Cf pabulatioe interclufi uiderëtur^ ad hune muniendu locu omneii à Verc'mgetorigeeuocatos.Hac recognita Cafarmit tit eoplures equitü turmas eo de media noâe,ijs tmx peratfUt paulà tumultuofius omnibus in locù perua^ garentur,prima luce magnu numeru impedimentorU ex cafiris detrahi,mulionesq; eu caßidibusequitu ß« de ac ßmulatione collibi« circuuehi iubetihis paucos addit equites,qui latius ofiëtationis caufa uagarëtur, togo circuitu eafdë omnes iubet petere regiones, hac procul ex oppido uidebatur,ut erat à Gergouia dcßic dus in caflraineq; tantofßacio certi quid effet expia rari poterat. Legionë unâ eodë iugo mittit,C^ paulS progreffam inßriore loco cbliituit,fyluisqi occultât: augetur GitUw |K(|gt;icio, atq; oës illô munitionu copia traducutur, V(lt;cM4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lîojliw CifprcoftJJiicdtwî,

n 4 tedif

LIBER

feHis infi^nibus fuortt,occultiitfsq; ßgtiM militaribut Vitro; milites,ne ex oppido animdduerterëtur,cxm4 foribus eaftris in winord traducit:legatisq;,quos ßit' gulis legionibus prjefieerat, quid ßeri ueUetojletidit, in pyimis monet ut contineunt milites, ne ^udio pua gnandi aut fße pr£d.e longiusprogredianturiquid int ijuitit; loei habeut incömodi proponit,hoc una celeri^ täte poffe uitari, occuj'ionisefferemnon pr^hj. Hti rebus expojitis,jigttum djt,G' ab dcxtera parte alia stßcenfu eodem tempore Heduos mittit : oppidi murus abplanicie,atqf initio afcèfus,reâa rfgione(ß nnüi« anfraÜus intercederet)Nl.CC.paßus aberat. ojtica quid buic circuitus ad molliendti cliuum aceefjerat,ii Ißatium itineris augebat-.à media fire eolle in long tu^ cline,ut natura mont is firebat, ex grandtbus faxisfex pedum murum,quinoftroru impetu tardaretjprodu:^ xeraut Galli,atq; infiriore omni fpatio uacuo reliâo, fuperiorê partem eoüis ufq; ad murum oppidi dr»jißi niiscajiris compleuerantMilites (igno duto eeleriter ad munitionc perueniuitt,cam0p tranßgreßi trinis ca^' flris pottuntur. Ac tanta foit in capiendts caflris ccle^i ritaf,ut Tbeutomatus Rex Nitiobrignm ßubito in ta^ bernaculo oppreffus ,ut meridie.(3quieucrat,fuperio re corporis parte nudata, uulnerato eqttb, MX fi ex tnanibus prtcdantiu militu eriperct.Cofecutus id quoi 4nimo propofnerat,Ceefar receptui cani iußit,lcgioa tfis^ dcçimit,qu(( çü cm nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(ofiiterç

VII

(ot

4ïelt^«itrK milites Icgionu non exäucHfotubtcfono, ^«od llt;ttK magm iwHk iwfercfdft4t,t4mfrt 4 tribu-' nisi«ilitti,legiitisc^,ut erat 4 Cdtfarc prlt;£cfptK,rctt«c bantur.Sedelaticeleris uiâorilt;e,a‘ bofti« fugd, fuperiorumtji tcmporu fecundif pr^Iijs «ibtl 4dfo 4ra duumßbiexiliimjb:gt;nt,quod no uirtute cößqui pofa fent,neq; priia ßnrm fequendi ßcerunt, q«4m muro oppidi,portiscj; appropmquttrut.Tum uero ex omnb biifurbifpartibufortocldmore,qui longius aberant repenttno tumultu perterriti,cum hojles ititra port4« ejjc exiflimarent,fefe ex oppido eieceruncmatres/»/-nilusde muro ueftem_argentumq; iaitabant^C^ pc» dorenudo prominentes paßis mjnibus obtejtabJitur Romanos,ut ßbipdrecret,neu ßcutAudricißcißentf ne mulierihus quidem,dtq; infintibus abjlinerêt,non/ nuR^ de mûris per mantis dcmij]ie,fcj'e militibus trade bant.L.Fabius Centuria legionts odautC,quern witcr fuoseodie dixiffe cÖßabat,excitari fe AMahccnfibiw premijs,ncq; commijjuru,ut priuî (jKifquiw murunt ufccnderetftreis (ttos nadus manipulares,atq; ab his fubleuatus murum afcendit : eos ipfe rurjus ßngulos exceptant,in murum extulit. Interim q,qui ad altcri partem oppidi,ut fupra dcmonßrauimus, munitionis caufa conuenerat,primo exaudito clamore,mde etU crebris nuntijs incitati,oppidum db Romanis tencri, premtßis equitibus magno cocurfu co contenderunt:

muro conßßebat, n f fuom

LIBER

fuorum^; fiugnantiH numerunt dugeSdt ; quoru cum magna multitudo coneniffet^ntdtrcfßmitiof qua pan to ante Romanis de muro ntanus tendcbat, fuos obte /lari,O’ more GaUico pa/fum capilHi oftcntarc, libe ros^ in eoj/gt;eâum proßrre coeperut. Erlt;lt;t Romanis nee loco nec numero lt;equa contentio,fimul O curfn et f/iacio pugnie deßtigati,no ßcile recentes atq^ in^ tegros fu/linebant. Cafar cu iniquo loco pugnari,ho Hiuq; augeri copias uideret,pra:metuens fuis, ad T, Sextiu lcgatum,quë minoribus ca^r^ prtcfidiorelia querat,mittit,ut cohortes ex caflris celeriter educe» ret,O'fub inßmo colle ab dextro latere haftiu confti tucret,ut fl noßros depulfos loco ttidijfet,quo minus libere hoßes infequerëtur,terrerct. Ipfe paulu « ra loco cu legionc progreffus,ubi conßitcrat,euentü pn gnic expedabat.Cum acerrime cominus pugnaretur, hoßeslocaO“ numero,noßri uirtutecofidercnt,fubi to funt Hcdui uifi,ab latere nodris apcrto,quos Cx-' far ab deóctera parte alio afcenfu manus dißincnda eaufa miferat,q fimilitudinc armoru uehementer no^-ßros perterruerut:ac tarnet fi dextris humeris exertis animaduertebatur,quod infigne pacatis rffe confue^ ucrat,tarnen idipfum fui frttcndi caufa milites ab hor ßibus ßdit exidimabät. Eode tempore L, fabius cen turio,quiq; uni mûrit afccnderat,circuuenti ato; in/ terßäi,de muro pracipitantur.M.Petreius eiufden kÿoftis ((turio,cum portas excinJere (onatus effet,,

vil

loz

d mukitudine oppreffut ac ßbi deß}erdnt,multif ùnt uulneribns acceptis,manipuljribusfuii qui illujccu^ ti eriint,quoniii (inquit ) nie und uobijcu fcruure noif f)ojjum,ue]ïrie quidë certc faluti prof^icid,quos cupi ditdtcglori^ adduólus, in periculü deduxi, uos data ßcultate uobis confulite. fimul irrupit in nicdtos ho= ileis,duobusq; iuterfiäis,reliquos d porta pdulü fub tnouit.Conatibui auxiliari fuis,jruflra (inquit) tnc£ uit£ fubuenire conamini^quë iam fanguis uiresq^ de.^ ficiuntiproindc hinc abite dum cft ficultas, uosq- ai legionc recipite.ltdpugnanr poBpdulü coneidit,dc fuis fdlutifiiit.Noflri c!t undiq; premerètur, XLVI. centurionibus anitßis,deie(lijunt loco.Sed intoleratl tins Gàdosinfequenteislegio decimdtdrdduit,qu£ pro fubfidio pdulo icquiore loco cojliterat. Hanc rur fus tertUdecinhe legionis cohortes exceperut^quie ex cdßris ntinoribus eduél^, cum T. Sextio legato cæpe rant locu fuperiorë.Legiones ubi primu planidë ats tigerunt,inßftis cötra hoßcis fignis conßiterut. Ver/ cingetorixab radicibuscoüis fuos intra munitions reduxit. Eo die milites funtpauld minus feptingenti defyderati. Poßero die Ctefar condone dduocdta,tc^ tneritatcmcupiditatemq;militum reprehendit, quad fibijpfi iudicauißent, quo procedendum, aut quid a^' gendum uideretur:neq;figno rcdpiendi dato con^iia tiffent neqi 4 tribunis militum legatisq^ retineri po/* tuijfent: expofuit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iniquitof lod pojfet, quid ipf»

LIBER.

Auiricu lenflfjct,cum ßne duce,amp; ßne ecfuituM, deprehtnßshojiibnf exploratä uiólorudimijij]ct,ne parunm modo detriments in contentione propter mi ^uitatê loci dcciperet-.cpMntopere eoru animi magni^ tiidinem 4dmiraretur,cjuos non cajiroru munitioner, non altitudo montir, non murus oppidi tardarepo* tuiU'et,tantopere liccntiû,arroganttamq; reprehende re,(juod plus fe,qudm imperutorë de uiéiorid,dtqiexi tu rerurn fentire exißimxrent : nee minus fe in milite inodeßid,cr continentid,({udm uirtutem, dtcj; dnimi indgnitudiné defyderdre. Hlt;lt;c hdbitd condone, O' lt;tcl rxtrcmu ordtione confirmdtis militibus ne ob bäc caM fam dnimo permouerentur,neu quod iniquitds loci dt tulißfetjid uirtuti hoßium tribuerent,eddem de profit ilione cogitdns,qud ante fenferdt,legiones cxc4/tris eduxit,dciemq;idoneo loco conßituit.Cum Vercinge torix nihilominus in ^equum locum defeenderet, leui fido equeßri pr£lio,dtq; eo fecudo,in cdßra cxcrcitR reduxit,cH hoc idem poßero die ^ciffet,fdtis dd Gdl* licdm oßentdtione minuëddm.mihtumq; dnimos con^ firmditdos /nâumexisiimdns,in Heduos nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mo*

uit,netumquidem infecutishoßibus:tcrtiodie udßit tuen Elduer pontem reßcit,dtqi exercitum trdducit: ibi 4 Viridomdro, dtq; Eporedorige Heditis dppetld* tus,difcit ctow omni cqiiitdtu Litduicum dd folicitdn^ dos Heduos profeëlum,opus effcjOipfos prdeedere duitatcftfiEt ß muhit iawrebus per^

vit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj

ßiüm Ueduorum C^far perfpeéhtm ht(Mdt,4tq; ba rum dijcejju admaturari deßäione duitatis exijtim^i bilt, titmfrt retinendos cos non ccnfuit, ne aut infirre iniuriam aidcretur,aut dare timoris aliquam fufpitio ncm.Difcedentibus bw brf«itfr fua in Heduoj merits expo fuit,quos,O' qMdm humilcs accepiffet, compuU fos in oppida,muldatos agris,omnibus ereptis locijt impofito flipcndio,obftdibus fumma cum contumelilt;t cxtortis,Gr quam infortunam,quamqi in amplitudi.' nem deduxifl'etyUt nonfolum in priflinum ftutHWi re^ diffentjfed omniti temporu dignitatem,O' gratia an^ teccßijfe uiderëtur,liis datis mandatis eos ab fe dimi^ fit.Nouiodunum erat oppidum Heduoru ad ripas Li.^ gerisopportuno loco pofitumihucCit far omneis ob ft des Gallitc,frumentum,pecuniam publicam, fuorunt atg; exercitum impedimentoru magnam partem con tulerat:huc magnum numerum equorum huius belli caufa in Italia,atq; Hiffania coemptoru miferat. Ea cum Eporedorix,viridomarusqi uenijfent,O' défiai tuciuitatis cognouiffcnt,Litauicum Bibradtcab Hca receptu,quod eft oppidum apud cos maxime aua toritatis^Conuidolitanem magijlratum, magnam^ partem Senatus ad eum conueniffe, legatos ad Ver» cingetorigem de pace O amicitia conciliàda publice milfos,non pratermittendu tantum commodit exiSii maueriit.ltaq; interfiâis JSIouioduni cußodibus,qui^ eô itcgociandi,autitineris caufaconuencrant, pecu» niant

LIBER

ec^uoi in tf r fr partiti funt,ohjîdes duitdtit Bibraéle ad mägißratu dcduccndos curaueruntioppi dum,quod abßteneri non poße iudicabät, neeui rf» (ft ufui Romjnis, incendcrunt, frumenti quodfubtto potucrunt, nduibuf duexcrunt, reliquu flumine atqf incmdio corruperÜt: ipji exßnitimis regionibui co^ pidi cogere,priicßdid cußodidsq; ad ripdi Ligerii di'gt; ßionere, equitatuq; omnibus Iods inijciendi timorii cmufi oßentitre capcrut, ut ab rc frumentaria Roa tnanos excludcre, aut adduilos inopia ex proumcia expeüere po/ßenftquant rfd Ißem multü eos adiuuabai quod Liger ex nitubus creucrat,et omnino uado tratt firino poße uideretur. Qjiibus rebus cognitis Cicßar tnaturandum fibi cenfuit,ß eßet i« perßciendis ponti hus periclitandu, ut prius quam eß'ent maiorcs eo cai pi£ coaéiie dimicaret. îlt;am ut cömutato conftlio iter in prouinciä conucrteretßd ne tum quidem neceßaria ßciundÜ exiflimabat^cü mjàmia atqi’mdignitas rei^ er oppoßtus mons Gebcnna,uiarumqi di^icultas im pediebat,tum maxime,quod adiugi Labieno atq; hM legionibus quas uni mißrat, uehcmentercupiebat, Ititfj; (tdmodHW magnis diurnis atq; nodurnis itineri bus conßd!s,c5tra omnium opinionem, adLigcrim peruenit,uadoq; per équités inuento, pro rei neccßi= täte opportuno, ut brachia modo atqj humeri ad fu^ ßinenda arma liberi ab aqua eße poßent,dißgt;oßto e^ quitatu, qui uim fluminis reßitigcret, at^choßibus prima

' VII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;b4

primo perturbutK, meolumeexercitum duxit, frumcntumqi in agrK ct copia pecorif ndäid, rcplcto hii rcbuf exercitu,iter in Senones ßcm ittfii tuit.Dum h^c apud Ctefarem geruntur, Labicnuf eo fupplemêto, quod nupcr cx italia itenerat,reliilo A.» gendici, utefjèt impedimentfs prielidio,cum quatuor legionibui Lutetiam proficifcitur, id eft oppidum Pa rijiorum poßtum in infula fluminis Setjuanie ; cuiM aduentu ab hoftibus cognito,magna ex flnitimis ciui tatibus copia conuenerunt. Summa imperij traditur Camulogeno Aulerco,qui prope conftàus atate,ta» men propter flngularè fcientiä reimilitaris adeum est honorem euocatus. Is cum animaduertiftct,perpe tuam efte paludcm qua influeret i« Sequanam,atque ilium omnë locum mcgnopere impediret,hiccofedit, noftrosq; tranfltuprohibere inftituit. Labienui pri^i mo uineas agere, cratibus atq; aggere paludè explea re,atq; iter munireconabatur.poftquàm id diffliciliut confieri animaduertit, ftlentio e ca^ris tertia uigilia rgrej]us,codem quo Ucnerat itinere, Melodunu pera uenit,id eft oppidum Senonum in influla Sequana po fitum,ut paulo ante Lutetiam diximus : deprehenfls nauibus circiter quinquaginta ccleriterq; coniuniiiSt atq; fo militibus impofltis, cr rd nouitate perterri^ tK oppidanis, quorum magna pars erat ad bellum ca uocata,ftne contentione oppido potitur:reftâo pongt;gt;

‘ tf, quern [uperioribits diebui hoAes reftiderant.

fXfra

Liber

fXercitumtriidudtjCrfecundoßumine ad LutttidM iter/icmcœpit.Ho/icsrc fognitaab ij{,qitid Mrlagt; dunopruß(gerant,tutetiam wccndi,pontfîq; eius op pidi refcindi lubcncipß projtdt, pitludc i» rtpu Sc' quitiàe e regionc Lutetue contra Labieni cdHra cortjî dunt.Iam CtefaraGcrgouiadifceßijje audiebaturdi de Heduoru deßäione,cy fecûdo Gjlli£ motu rumo fes aßerebantunGaünji i« cplloqwiji interclufum itis ttere,cr Ligcre Ctefarem inopia frimcnti coaâum in proumeid contendijfcconßrmabant.Beüouaci autcin deßäione Heduoru cognita,qui anteprant per Je mji cpgtTf aperte beüttm parare cape Irunt.Tum Labieniis tanta rerum cômutationejonge ^tliudfibi capienduconjiliü,atqi antea fenferat,intel ligebat. Neq^ iam ut aliquid acquireret, prlt;£lioq- bo» fiets laccj)crat,fed ut incolumem exercttu Agendicti reduceret,cogitabat. Harnq^ altera ex parte BeUoua» ci,quie ciuitas in GitlJirf maxima habet opinionë uirttt th,tnjlabaiutalterä Camulogenus parato,atqi inflrti itoexercttu tcnebat:tumlegiones à pr£jidio,atq; tnt pedimentis interclufas maximu flumendifiinebat:tan tis flubitodifficultatibus obietlis,db animiuirtute au xilium pctendüuidebat: itaq^ fltb ueffleru concilia co uocato,cohortatus,utfea,qu£ tmpcrafiet,diligenter, indujiriteq^ adminijirarent,naues, quas 4 Meloduno (leduxerat,flngula5 cquitibus Romanis attribuit, prima confiiiautgtlia,quatuor miUia pafiuu fecundet fiuHÜ

VTI nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lof

t^fiuminfprogredißlcntio,ibi^fe expeâari iubet: quitiq-cohortes,quas minime ßrmaf lt;td dimicandum t^ffeexijlimabatjCaßris prießdio reHnquit,quinq; eiuf dem Icgionis reliquat de media noilecu omnibus pedimctis aducrfo ßumine magno tumultu proßcifci impcratxonquirit etiam Untres,has magno ßjniture tnorum incitatas,in eandem partem mittit.îpfe poft plt;t«lo,filfrt«o egreßuicivm tribus legionibus eii locu petit,quo naues appeUi iujferatieo cum ejfet uentum, exploratores hoßtu,ut omni ßuminis parte erât dtfa poßti,tnopinätes,quod magna fubito erat coorta tem peßM,ab noßris opprimuntur. Excrcitus,equitatusqf equitibus Romanis adminißrantibus,quos ei negoctö pri£ßcerat,celeriter tranßnittitur, Vnoßre tempore fub luccm hoßibus nundatur 'm caßris Romanorum prêter coßtetudine tumultuari, eS' magnu ire agmeit dduerfo ßumine,fonitumq; remoru 'm eadem parte ex audiri,^ paulo inßa, milites nauibus tritß^ortdri. Quibusrebusauditis,quod exißimabant tribus Iods tranßrelegiones,atq; ornneis perturbatos deßdione tieduorie ßtgam parare,Çuas quoq; copias in tres par tes dißribuerunt.Nam CZprlt;cfidioe regione caßro^ rum relido,Cir parua manu Metiofedum uerßas miß' fa,quie tantu progrederctur,quantu naucis proceßiß^ fent,reliquat copias contra Labicnu duxeruittiprima luce er noßri ornneis crant tranßgt;ortati, er hoüium deies cernebatur.Labicnus milites eohortatus,ut ßu£ 0 prißU»

liber

f u!rtutM,amp; totfccundißimoru prteliorS me^ tttoriam teneratt,atci; ipfum C£fanm,cuiu^ duélu fe fcnumcro hoflcis fupcrajjiitt:adejjetxiflimarêt, dat figftu pr^lij.Primo concurfu lt;tb dcxtro cotnu,ubi fe^ ptima legio con(titcrat,hojies pellutur,ateji in ßtgatn conijciuntur.ab jiniftrOjCjuem locum duodecima hgh tcnebat,cum primi ordines hoßiil transfixi pilis con/ eidiffent,t4mè acerrimc reliqui refijlebant,nec dabat fujf'itionë /ugie quifquam.Ipfc dux hoßium Camuloge nus fuis adcrat,atqieoscohortabdtur.athicerto ctiX nunc cxitu uiëloriie,cu fcptimiS legionis tribunis effet nunciatu,qu£ in finißro cornu gcrcrentur,poß tergu ho^ium Icgionemoßendcruncßignaq; intulertint, ne roquidem tempore quifquàm loco ceßitßed circum^ uenti omnes interßiütqi funt, eandem ßrtunam tulit Camulogenus.At if,qut prlt;efidio contra caßra Labié ni erant reliäi,cum prxliu commiffum audiffcnt,fub fidiofMsierun{,coüemq;ceperunt, neqinoßrortl mi litum,uiäorumq; tmpetum fußinere potitcrunt.ßcctt fuis fiigientibus permixti,quos non fylult;e,montesq; te xeruiu:,ab equitatu funt intcrßäi.Hoc negocio conß äo,Labienus reuertitur Agendicunt,ubi impedimètii totius exercitus reliéla crant : inde cum omnibus co» piß ad C£farcm perucnit.deßilionc Eeduoru cogni* ta,bellum augctur.legationes in omneis parteis cir» cummittuntur, quantum gratia,autoritate, pecunitt Kalent,adfolititandasciuitatcs nituntunnadi obßa, d«»

vn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;to6

Cs^äT d^tid eos depofuerttt, horutu [uppliy CIO dubitantes territant.pctunt 4 Vercingetorige Hc^ «iHijMt ad fe ueniat,rdtionesqi belli gerëdi cömunicct, re ifnperata,contctfdunt,ut ipßifumma impcrij tra^ ditur,Gr re i« cötrouerßa deduda,Mites GaUiiC cott cilium Bibraéllt;eindicitur.eodem conueniunt undique frequentes multitudincs,[uffragijs res permittitur.ai-unumomnes Vercingetorigem probant ïmperatorê, Ab hoc concilia Rhcmi,Lingones,Treueri abßeerut^ iüi quod amicitiam Romanorum fequebantur, Tre» ueri quod aberant longius, ab Germants premc» bantur,qu^ fuit caufa^quare toto abejjent bfllo,er neutris auxilia mittercnt.magno dolore Hedwi ßrunb fe deiedos pr'mcipatu. queruntur fvrtuntc commutai-tionem,cr Ctejaris indulgentiam i« fe rcquirunt.-neqj gt;nbsp;tomen fufccpto beUoJuum confiltum 4b reliquis fez p4r4rc audent. Inuiti fummi'fßei adolefcentes Epo^ redorix,Cf Viridomarus Verc'mgetorigi parent. iHe iffipcrdt reliquis ciuitatibits objide^, denique ei ret conHituit diem,hueomneis équités quindecim milliit numero celeriter conucnire iubet. peditatu, quent ante habuerit, [e fore contentum dicit, neque fortua nam tentaturum,aut aciedimicaturum:Sed quoniatn obundet equitatu, perßeile efje ßdu frumentatio^ nibus, pabulationibusq; Romanos prohibere, tequtf' modo animo fua ipß frumenta corrumpant,iedißciaf ^ue incendant,qua reißmiliarisiaäura, perpetuu'mt

o 1 rmpea

LIBER

împcriüJibcrMemq^fe confcqui uiJcdntUts conflitlt tifrebiif,Hcduis,ScgußMisq;,quifitnt ßnitimi ei pro ttincilt;e decem millw pcditu imper at,Hue addit equitet oâittgentos,ifs pritßcit fratrë Eporedorigis, beüüq; inßrre AÜobrogibtniubet.Alteraex parte Gabalos, proximosq^ pagos Aruernoruin Heluiosütcm Rute^ nof,Cadurcosqi dd ßnes Volgarü, Aretnieoruq^ de=t populandos tnittit.Hic ttihilo minut elamdeßinii nun cqs legationibusqi AÜobroges folicitat,quoru mentes nondum à fuperiore beUo reßdiße jßerabat. Horutn prineipibuipecuniaSjciuitatiautem imperium totius prouinci£ poüicetur.Adhos oèscafus prouifa erant pr^eßdia cohortiu duarum uiginti,qu£ ex ipßa coa üaproumciaabL.C^ßare legato ad omneis parteis opponebantur. Hcluij ßta fßonte cum ßnitimis priclio congreßi pelluntur,e:y c.Valerio Donatauro Caburi ßlio principe ciuitatis,compluribusqialiis interfèâis, MJtrrf oppidamurosq;cpeollutur, AÜobroges crebris ad Rhodanum dijßoßtis prteßdijs, magna cum cura er diligentia ßuos ßnes tuentur.Ciefar,quod bo^fj equitatu fuperiorcs ejje intelligebat,er interclußs oa mntbiii itineribus,nulla re ex prouincia,atq;ltalia ßub leuaripoteratjtransRhenumin Germania mittitad rasciuitates,quaf ßuperioribus annis pacauerat:equi^ tesq; ab bis accerßt, er leuis armatura pedites, qui inter eos praliari conßueuerant: corum aduentu,quoi minus idoncis cquis utcbantur,àtribunis milttum,re liquis

VII

107

RoiftMù^atijieuocdtiî ec}ttosfumit, Ccrmanisqidiftribiàt.lnterea dum hiec geruntur,ho ßiu copiie ex Arucrtiis,equitesq;,qui totiGall!lt;e erdt impcrAti,cotiueniunt:mngno borü coaéto numero,cit Cifar w Scquaiios per extremos Ltngonü fines iter fiiceret,quo frcilius jubjidiu prouineiefim poj]ct,cir citer ntiüid pijjùum decent ab Romanis trims cajiris. Vcrcmgrtorix confeditxonuocatisqi ad conciHû prlt;e frélis equitum,uemj]e tempus uiilori£ demonfir at, fit gere in prouinciâ Romanos,Gallia^ cxcfdcrc. id jibi ad pr^fentem obtinendâ libertatè fatis cj]e,ad relique temporis pacë,atq; ocium parum profict. Maioribus cnim coahis copi]sreuerfuros,ncqifinem beüi fiidlua ros,proinde agminc impeditos adorianturifi peditcs pw auxilium firant^alq; mi co morentur, iterfiicere non pojJe.Si id,quod magis fitturnm confidebat,reli» âisimpedimentis,fu£ (aluti conjulant,cr ufu reruns necefi'ariaru,cr dignitatc ffioliatum iri, Nam de equi tibus hoftium,quin nemo eorum progredi modo extrit agmen audeat,ne ipfos quidè debere dubitareiid q«® tnaiore fisciant animo,copiasfi omnespro cafiris hagt;‘ biturum,cr terrori hofiibus fùturu.Conclamât equi^ tes fandlißimo iureiurando eonfirmari oporterc, ne tedo recipiatur,ne ad liberos,ne ad parentes, ne ad ifxorem aditum habeat,qui non bis per hofiiu agmen perequitafjetiprobata re,atq; omnibus adiufiurandii adaâiSfpofiero die in treis partes difiributo equüatu,

O J dH«

Liber

iu£ fe dcies i duobuf Idteribm oflenJttt;uftd à prima agmine itcr impedirccapit. Qua re nunciata,C£far fuum quoq; cquitatu tripartita diuilumjre cÖtra ba iw partibiaxonjii^i ^lit agmen:tmpcdimenta witcr legiones recipiutur,ji qua i« parte nojiri laborare,autgrauiui premi «idca bantur^eà ßgna mßrri C£[ar,aciemq; conuerti tube iat,queres Z3' hojic! ad tnfequendu tardabatjOquot; rto ßrox (^c auxilq conßrmabat:tandem Gcrmani ab de xtro latere fummu iugutnnaóli hoßesloco dfpfUîtt, fùgientes ufq; ad flumcn,ubi Verc'mgetorixcum pe^ dejlribui copijs confederat,perf€quütur,complures^ intcrficiunt.Quare anin}aduerfa,reliqui necircuue nirentur ueriti,fe fiig£ mandant,omnibuf locis ßt ae^ def.TresnobilißimiUeduicaptiad Cafarem pcrdwa cuntur. Cotut prdjiituf eqitiiü,qui controuerßä cm Conuiélolitane proximis comitiishabuerat,0' Caua^ rittut,qui pofl deßäione Litauici pedeßribut copijs prießtcratiCT Eporedorix, quo duce ante aduentuitt C^faris Hedui cum Sequanit brllo contenderant,ßigt;gt; gatoomni equitatu,Vercingetorix copias fuas,ut pro caflrif collocauerat,reduxit:protinus^ Alexiam, q£ efl oppidit Mandubioru iter jücere capit ,celeriterqi ^ipedimenta ex caflris cdua,cr fe jubfequi iwßit.C« far impedimentis in proximit coUc d(duilit,duabusqi legionibus pr^ßdio reliHis,fecutuf quantudiei tcptw paffunijcirciter trtbus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoßiu ex nouißiota

' vu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;toft

altera die ad Alexiant cajîra ficit: fgt;erj^éio urbis jïtu,perterritiiij; hoflibuSjijuod equi» tatu^,(^ua maxima parte exercituf conßdebant, cr4t pulfui,adhortatiif adlaborem milites, Alexiamcir^ cumuaüare inftituit.lpfum eratoppidü in coüe fum^ ma admodum édita loca,ut nißabjidiane exptignaré tion pofi uidcretur,cuius callis radices, dua duabue fx partibus flumina fublueabantianteid oppidti pla^ nicies circitermiUiapajJuum tria in langitudinë patti igt;at,rcli(]uis ex omnibus partibus coües,mediocri in?, terieilo pari altitudinis ßftigio oppidum cinge bant. Sub muro,lt;ju£ pars coUis ad oriente jpettabat^ buncomnem locum copiée Gallorum compleuerant^ ßjj'am^,lt;^ maceriam fex in altitudinë pedum prodn xerant. Eius munitionis qUiS ab Romanis injUtueba^ tur,circuitus XLM.pajJüum tencbat.CaRra oppor/ tunis loeiscrant poßta,tbiq;cajlella uiginti tria/àâ:4 i« quibuscoAellis intcrdiu Rationes difßonebantur^ •nequafubitoirruptioßerctihfc cadem noóluexcu^ bitoribult;,ac ßrmis prtejidqs tcncbantnr. Opéré inRi^ tuto ßt equeßre prlt;elium inea planicie,quä intermip famcoüibustrium milliüpajßium inlongitudinèpa^ tere fupra demonRrauimus,ßumma ui ab utrifq; fo« te nditur. Laborätibas nojiris,C£ßar Germanos ßim^-mittit,legionesq;procajlris conßituit,ne quaßibita irrMptio db pcditrftwfijt; prjcfidio legionunt 4ddito,noßris animus augctur,hoßes in jîtgl coietli,

0 4

liber

fcipp muhitudiiw impediunt,dtlt;ji ditguflioribm port tis relióiis coartdittur,Germdni dcriia dd munia tioncs jcquuntur, Fit tndgttd œdcs, nonnuUi rdiâis eijuis fôjfdtn trdtif'ire,amp; mdceridin trdnfcendcre ndtttur.Pdulum Icgiones C£fdr,quds pro udllo confit tucrdt,promoueri inbct non miniifclui intrd munitio ttes erdnt Gafli perturbdtur,ucniri dd fe confifiim exi ftimdntcs,dd drntd concldmdnt.nonnulli pcrtcrriti wt oppidum irru^punt.Vercingétorix iubet portdf cldU di,ne cafirt nudentur. multis tntcrfi;dif,compluribus eguis cdptis^ Germdni fefe rccipiunt. Vercingétorix priufigudin munitiones db Romanis perficidntur,con filium cdpit omnem À (è eguitatum nodu dimittere: difccdentibus mandat,ut fuam guifj; corum ciuitatê adedt,omneisg;,giii pertetatem arma firre poffunt, ad bellum coganCyfita t» lüos mérita proponit : obtes ftaturg;,ut fu£ falutis rationè habeditt,neu fc de cont muni libertate optime meritü incruciatu hofitbus de^ dant.gui fi. inddigentiores fiierint,millia hominu odo gintd dcleéla fecît interitura demonfirat.rationc inita frumentü (eexiguedierum triginta kabere,fid paulo £tidm longius tolerare pojje parcendo. Hù datis man datis,gHd erat nofiru opus intermilfiurnyjecunda uigi lia filentio eguitatu dimittit. Frumentti omne ad je re firri iubet,capitis panam fis,gui non parucrint,côfti tuit.pccus,cuius magna eratab Manduufis compulfa copia, uiritim difiribuit.fi-umentu parcc,cr paulatint

tnctia

VII

loÇ

tHctiri i»ßituit,copiM omneî i^uM pro oppiJo coDocrf fierat^'m oppidu rccipit:his rationibui auxilia Gallia expeilare,crbellu adminißrare parat. Quibus rebus cognitis ex pcrßtgisCr captiuis,Citfar htec genera mu nitionis inßituit.Fojßtin pedum uiginti latam direMs lateribuiduxit,utetus folutantundë patcret,quantu fumma labra diflabä[,reliqua! omneis munitiones ub ea fößa pedibuf CCCC.reduxit.ld bocfo(ilio,(juortiî tantum eße neeeßarioßgt;atium,complexus, ne fitcile totum opus,militu corona cingeretur, ne de improui fo,aut noiluad munitioneihoßiu mullitudoaduola^ ret,aut interdiu telain noßrosoperideflinatos conij cere poßt-nt.Hocintermijßoßgt;atio,duasßßas qnMidc cim pedes latas eadem altitudine perduxit,quarH «Ja teriorem campeflr:bus,ac demißts locis ex ßu^ mine deriuatacompleuit.Poß eas aggerem, (2quot; «dU» duodecimpedum extruxit.huicloricam,pimasqi ad^ iecit grandibusceruis,eminenttbusqi ad commijßurae aggcris,qui afeenfum hoßiü tdrddret, O' turres toto opere circudedit,qute pedf î LXXX. iwter fe dißarent. Erat eo tempore,cr materiari,cr frumentarijCr tantas munitiones fiert «fcc))c,djfMta nutis noßris copijs,qu£ longius abcaßris progredic ban{ur,cr nonnunq opera noßra Galli tentare, dtq; eruptionc ex oppido pluribus portis /àcere,fumma ui conabanntur.Quare adhicrurfus opera addendunt Cielarput4uit,quominorenumcro mtlitÜ munitiöes

0 i

LIB E ri

defindi pofJené.Ttaef; trucis arï)Orâ,h^ud ddntodu mis ramis lt;tbfdßs,atq; horu delibcratiSjatq; pritic»/ tis cacuminibtif,perpetu£ folJx^quinos pedes dh£ du cebdntur^Huc illiflipites demißi,O' ab inßmo reuin» di,ne reueüi poffcnt,ab ramis eminebditf.qitini erSt ordines coniundi Mitfr fe,dtq; implicati, quo qui ins trduerant,fe ip(i äcittißimis uallisinduebdt.hos Cip^e pas 4ppctlttbdnt:dnte hos obliquis ordinibuf in quitis cuncem dißioßtis fcrobcs trium in dltitudinë pedu diebdntur,pduldtim angtifliore ad fummum /iRigio, Hue teretcs flipites foemittis craßitudine abfumma pr^acuti cr pr^ufti ^mittcbantur,ita ut no amplius quatuor digitis ex terra eminerent. Simul confirmât! di,cr ftabiliendi caufa finguli ab infimo folo pedes ter ra exculcabantur:reliquapars fcrobisad occultadas infidias uiminibut,ac uirgultis integebatur.huius ge» neris odoni ordines dudi ternos inter fc pedcs difla* bant.id ex fimilitudine floris lilium appeUabat. Ante fciCc tdlfi« pedem longa ßrreis hamis infixis tota i» terraminfi)dicbantur:mcdiocribusq; iutrrwißK ffia» tijs,omnibus locis dijjèrebantur,quos flimulos nomi^ nabant.His rebus perjidisregiones fecutus,q potuit aquißimas^prolocinaturaquatuordecim milita pafs fuum complexus,pares rmpc generis munitiones,di uerfas ab his^contra exteriorë hoftem perßeit, ut ne magna qHidëmultitudine,fi itaaccidat, eius difceffit ffCüfitionu prafidia cireufrndi polfenf,ncu cü pericu

lofX

Vît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;no

hex cäßris egredicogerrntur,dierü trigintapabulu frumentum^; habere omncii conuefiu iubet, Du hitc lt;t(f Alexiamgeriitur,Galli concilio Pritieipu tndiâa, non omneis (^ui arma ferre pojfent,ut eenjttit Vcrcin gctorix,conuocandos jiatuut:jed certu nunteru cuiq; duitäti imperandu,ne tanta multitudine conlùfa,nec tnoderart,nec difcernere fiios,nec frumcnti rationcm labere pofjènt. imper ant lieduis,atei^ eoru clientibui SegufianiSjAmbruaretis, Aulercis, Brannouieibiify 'Brannonijs milhatrigintaqitinq;.parem numeru Ar^ nernis,adiunilisHeleutetis,Cadurci!,Gaballis,Vels lauijs,quifubtmperij Artiernorit ej]e confueDeriint, •Senonibui,Sequanis,Biturigibus,Xanthonibus,RHa tenis,Carnutibus uigintiduo millia.Bdlouacis dfff «, totidrm Lemotfictbus:olt;!laua piâonibuf,cr TKronis CZ Parifqs,G^Helueti)s,Senonibus,Ambianis, Mca diomatricis,Petrocoriis,Neruijs,Morinis,NitiobrO'^ gibuf qutnamillia,Aulercis Cenomanis totidë.Atre» batibus quatuor millia.Bellocaßi!,Lexou!js,Atdereis Eburonibus terna. Baur acts nbsp;nbsp;Boijs triginta.Vni*

«rrfw eiuitatibus,quie Oceanuattingunt,qufqj ror« co«fuft«dirtf Armoricit appellantur,quo funt in nu^ tttero,Curiofolites,Redones,Ambtbari],C‘idetes,ofi[ fimi,Lemouices,Vnclli^fena:ex his Bellouaci fuu ntt mcrtim non contulerunt,quod fefuo nomine «tq; «ra bitrio cumRomanisbellumgeiluros diccrent,neque ‘ fuiulquam imperio obtcmpcraturos : rogati tarnen

4 Com

LIBER

4 Commio pro eius hoßiitio duo miUà miferut,huiut opera Commij,ita ut antea demoflrauimus,fidtii uttlifuperioribusanniscratufus tn Britania Cajar; proijuibusmeritis ciuitatë dus immunem ej]e tujjëa rat,iura,lcges^ reddiderat,atqi ipß Morinos attrib' bucrat.Tanca tarnen uniuerfe Gallia confenjio jùit tibertatis uindicand£,cr prijiina belli laudis recupca rand£,ut neq; bencßcijs,neq; amicitia memoria mo uerentur,omnesq; cr animo cr opibus in id bellu inr cumberent,coailis equitu VUt.millibus, O' pedittt cirdterCCXL.Hac »»Heduoru ßnibus recenfeban tur,numcrusq; inibatur,prajiiai cullituebätur.Coni mio Atrcbati,Viridomaro,crEporedorigi Heduts, VergaßUauno Aruerno conßjbnno Veremgetorigis fumma imperij traditur.qs deleóli ex ciuitatibus at'“ tribuuntur,quoru eonßiliobeüu adminifiraretur.ocs alacres,cr ßduda pleni ad Alexiam praße ißsuntur, tiecerat omniu quißjuä,quia)ßedumodo tanta mul titudinis fuflineri pofje arbitrareturiprafertim anci piti pralio cum exoppido eruptione pugnaretur^cy foris tanta copia equitatus,pcditatusq; cernerëtur, at ij,qui Alexia ob]idebantur,praterita die,qua ßso rum auxilia expeflauerant,conßumpto omni frumen to,in[cij quid in Heduis gcreretur,concilio coado de exitußrtunaru ßearü conßtltabant, ac uarijs didis fententijs,quaritpars deditionc,pars,dum uiresßsp fietcrcnt,eruptione eenfcbant,I^on ^ratercunda ui=gt;

' 'detw

Vît nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ul

^etur oratio Crîto^ftati propter dus ftnguli(rè,dc ne firidtn crudelitatë.Hic fummo'm Aruernisnattis lo^ co,cr magnx habitus autoritatis, Ilt;lihirsnc]uit dceo= rum fentëtia didurus ßtm,qui f.urpißimä feruitutent dcditionis nomine appellant,neq^ hos habendes duiu loco, neq; ad condliu adhibendos cenfeo.cu ijs mihi res ßt,qui eruptionë probant,quoru in cÖßlio omniit ucßrum con[enßtprißinjt reßdere uirtutis memori4 uidetur.animießißa mollides,non u'trtiis, mopiant paulißgt;er ferre non pojße,qui feultro morti ojfcrat ßc dliusreperiuntur,quàm qui dolore paitenter ßrant.

hanc fentencia probarem(nam apud memi4 tum dignitas poteß)ß nuüä pr^terquàm uitte no^r£ iaduram jicri uidcrcm.Sed hj conßlio capiendo oëm Calliam rejßiciamus,qudm ad noßrum auxiliu conci tauimus ,quid hominum millibus odogmta unoloco inter)idis,prop'mquis,confanguindsq; noflris animi fore exißimatis,ß pene in ipßs cadaueribus prflio de certare cogenturtNoUte boj Mrßro auxilio jßoliare, qui ueßrefalutis eaußaßttim periculum neglcxer'mt, necflulticia,ac temeritate ueßra,dut imbecilUtate animiomne Galliam proßcrnere,dc perpetuit feruis tuti addicere.An qnod rfd diem non uenerint,deforit ßde,conßantiaqj dubitatisf QJiid ergo'Romanos in lUis ulterioribus munitionibus animi ne caußt quoti^' die exerceri putatisißiüorum nuncijs conßrmari na fgt;oicßis,omnidditupri£fepto,ifs utimini teflibusapa

pro*

Liber

^ropgt;W(}«4rf forum aduentu,cuiusrei fimorf «ffr* riti,diem,noilemq; iii opcre ucr(dgt;itur, Quid ergof ^ciconfilij eßjicerc,quod noßri maiores,nequaqua pari bcllo cymbroru,Tcutouumqj ßccrun{,qui in op pida compulli,ac limili inopia fubaéli,eorum corpo^ ribus,qui jetate inutiles ad bcUum uidebantur, uitartt tokrauerunt,neq;(chojlibus tradiderut: cuius rei ex entplumßnon haberemus, tarnen libertalis cjufu i«a llitui,Ggt;' pofteris prodi,pulcherrimu iudicarcm.Nant quidilli ftmle belio fùitfdepopulata Gallia, tnagnaq; iHata calamitate Cymbrißnibus nofiris aliquando ex alias terras petierut. itira,leges,agros libertatë nobis reliquerunt. Romani uero quid petut aliud,aut quiduolunt,niß inuidia aduëii, quosßma rtobilcs,potentesq; bedo cognouerunt,horu i« ugrùy ciuitatibusq^ conjidere,atqi bis aternâ iniungerc fer=i uitutcmfncq; cnim unquàm alia conditione bcüa gep ferunt,Quodß ca,qult;ein longinquis nationibus gcs runtur ignoratis,rej^icitc ßni: imam Galliam,quie i» prouinciam redaéia,iure e3' legibus commutatis,ß:a curibus ßtbieila,perpétua pnemitur ßruitutc, Sentett tijs diëlis conßituunc,ut qui ualctudine,aut iCtate i»'' utiles ßtnt betlo,oppido excedanf.atq; omnia prius ex periantur,quàm ad Critognati fententia descendant,. iBo t4Wf» potius utendum conßlio,ßres cogat, atq; auxilia morentur,quàm deditionis aut pacis fubeun^ dam conditionè,Mandubij,qui eos oppido receperat, cumt

vrr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ht

rum Uhcrîf dtc[; uxoribuf exire eoguntur:!j eu ad mü nitioncs Romanoru aceeßiffent,fientes omnibus [gt;rlt;e abusorabant,utfein feruitutem receptos ciboiuua^ rent. Hos Cifar diffiofitis in uaUo eofiodijs recipi pra Inbebat.lnterea Commius, GT rcliqui duces, quibut fumma imperij permijfa erat.cum omnibus copijs lt;«1 Alexiam perueniunt: GT coüe exteriore occupato no tongius (juingentis pafiibus 4 noRris munitionibitsca fidunt.Poftero dieequitatuexcaftris eduélo,omncnt cam planiciem, quam in longitudinc tria milliapap fuum patere demonfirauimus,comptent ; pedeftres^ copias paulum 4b eo loco abditas in locis fuperiaribttt conftituunt.Eratex oppido Alcxia dejficiius in cam^ pum,concurritur:his auxilijs uifis fit gratulatio inter eos,atq; omnium animi ad laticiam excitantur. Itaq^ produâis copijs ante oppidum confidunt, cr proxix tnam fèjfam cratibus integunt, atq; aggere explentt pâ; ad cruptionë,atq; omnes cafus comparant.Ctefar omni exercitu ad utramq; partem munitionu dijfiofi^ to,ut fi ufus ueniat,fuwn quifij^ locum teneat cr no» ueritiequitatum ex caftriseduci,V pralium commit ti iubet.Erat ex omnibus cafiris, ^Hte fummu undic^ iugum tenebant de[ficaus,atqi omnium militum ina tenti animi pugna euentum expeéiabant, Galli inter rqMIte^,r4ro^ jagittan’oîjexpfditoî^ letiis armatu^ rlt;e interiecerant,qui fuis cedentibus auxilio fuccur^ ïerent, CZ »oflrorwm equitum impetum fitfiinerent^

«b bis

t t B Ë R’

fomplurcSjdf improuifo uulnerdti prdliö excd dcbant.Cum («o; pugnd fupcriores effe GdUt confia dfrfjM,er noflros priemitnultitudine uiderctu:,ex ogt;gt; wnibu^ partibuffOr ij,qui munitioiubu^ contincbana tur,z^ ij,qui ad auxiliu conuencrant,claniorcCy ulu btu fuorii animos conjirmabani, quod in conß?f(ffM omniu m gercbatur,ncq} reäc,aut turpitcr jnéiunt cclari poteraCutrosq; cr cupiditas, Of timof ignominie ad uirtutc cxdtabant. Cu à meridic propè ad fob's occafunt dubia uiüoria pugnurctur,German ni una in parte conjirtis turmis in hojleis impetu jêce runt,cosqj propulerunt,quibus i-n fugam coniedis,fti gittarij circumuenti,'niterjióliq; fuut.item ex rcliq«fs partibus noßri eedentes ufq^ ad eaßra infeeuti fui col ligendi ßcultatcm non dederunt. At ij,qui ab AlexU proceßeran{,maßi propè uidoria dc[perata,fe in op pidum receperunt.Vno die intermißo,Galli,atq; hoc fpatio,magno eratium,fcalarü,harpagonum numero eßeilo,media node filentio ex caßris egreßi,ad cam) peßres munitiones accedunt. Subito clamore fublato qua fignißcatione q«iin oppido obfidebantur,de fua aduentu cognofeerc poffent,crates proijcere,ßindis, fagittis,lapidibus nojiros de uallo dcturbarc,reliqua^ qi,qu£ ad oppugnationë pertinent,adminillrarc,eo^ dem tëpore clamore exaudito,dat tuba fignü fuisVet ctngctonXjdtq; ex oppido cducit,llt;!ojlri ut juperiori/ bui diebus^fuus cuiq^ erat locus attributus,ad muni^-

tiottei

vit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hj

tio« acccdüt,fùndii librahbut,fudibufq;,quM in ope ^ij^ofueritnt,acglandibui Gaüos pcrtcrrent.proj^e^ âu tencbris adempto multa utrinq; uulncra o^ciptuit tur,cornplurit tormentis tela conijciuntur.At IA. An ionius,cr C.Trcboniuslegitti,quibuiete partes ad de findcndü obuenerant^qua ex parte premi noßros in^ teUexcrant,ijsauxilio rx Mitcrtoribiw cdjlfHw dedus itos fummittcbant. dum longiuf ab munitione aberat Galli,plus multitudine telorii proßciebant:poßeaquS propius fuceefferuM,aut fe ipp flimitlis inopinantes induebant,aut i« ßrobes dcidpji transliidiebâtur,aut ex uallo ZSquot; turrtbus traieili pilis muralibus interibât intiltis undiq; uulneribus acceptis nulla munitioe per rupta,cum luxappareret,ueriti ne ab latere aperto ex fuperioribus eaßris eruptione circuuenirentur, fe ad fuos rcceperunt. At Mitcrioro dum ea,qua: à Ver cMi^ftortgc ad eruptione pr^parata erant profirut, priores fèjfas explèt^diutius in bù rcb«î adminiflratt dis morati prius fuos difeeßiffe cognouerunt,q munia tionibus appropmquarent,ita re inßäa in oppidu re ùerterunt.Bis magno cumdetrimento repwlfi GaUi, quid agant confulunt,locoru peritos adhibenttab bif fuperioru caflrorum fitus,munitionesq; cognofeunt, firdt i feptentrionibus collis,quem quia propter ma^ gnitudinê circuitus,opéré circumpleili nonpotuerât noßri,necejfario pené iniquo loco, O' leniter decliui eaßra ßferunt.Hitc C,Antifiius Reginus, O' L. Crfa

P mniut

LIBER

w'niiMRfguIt« Iegttti,cumdu4l)Uf legionihfs bjnt.CognitK per exploratores regionihus,duces hfi fttum fex4gwt4 milli4 ex omni numero deligunt e4rü ciuit4tu,qu£ muximä uirtutis opinionë quoq; p4âo 4gi pl4ce4t, occult£ inter je conßituiit, adeundi tempus defintut,cum meridies ejje uide4tur, lis copijs Verg4fiÜ4tinu Aruernu unum ex quutuor ducibui propinquii Veremgetorigis pr^ßciunt.ille ex cuflris prima uigiUa egrejßus prope con/iilo fub luce itinere,pofl montem fe occultauit,müitcsq; ex noäur no labore [efe reßcere i»j?jt. Cic ium meridies 4ppro^ pi«qMlt;irc uidcrctur,adea C4flr4,qu£ fupra demSflra uimuf,contendit:codemcii tempore equitatus ad cant peßres munitiones accedere,et rcliqu£ copiit fefe pro caflrisoftenderecoeperut.Vercingetorixex arce Ale xi£ ßuos cößiicatus ex oppido egredttur,à caßris Ion gunos,mu(culos,ßlces,rcliqua^,quie eruptionis cau fa paraueratfproßrt. pngnatur uno tëpore omnibus locis,atqi omnia tentantur,qu£ minime uifaparsßr tnaeffe,huc cocurritur.Romanoru m4nus,tantis mu nitionibus dißinetur,ncc frcile pluribus locis occurs rit:multu ad torrèdos noflros ualuit clamor,qui poft tergum pugnantibiu cxtitit,quod ßuum periculum m iilicna uident uirhite conßßere. Omnia enim pleru^ quieabfunt,uchemcntiushominu mentes perturbant, Ciefaridoncu locu nailus,quid quaqiinpartegeratur fpgnofcitßaborätibut fummittit,ntrislt;^ ad omnia oc

(urrit.

vu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;114

rurrît.UHUm tHud efjê tcmpia priediclt;(t,lt;{Uo tnaximi contendi couenût. Gaüi niß perfregermt tnunitiones, de Omni jalute dejßerdnt.Romani ß rem obtinuerintt ßncm laborü omniü expcólant.maxime ad ßtperioret munitiones labordtur,quo VergaßUdunu miffum de-' tnonßrauimiis.Exiguü loci ad ^cliuitdtè frjtigiu mit gnum habet momentü.Alij tela conijciunt,alij teflitu dine ßäa ßtbeunt,deßtigatis inuicem hUegri fucee» dunt,agger ab uniuerßs in munitionë conicäut,0quot; dßcenßtm dat Gallis,cr ca qua: in terra occultauerät Romani contcgit:nec iam arma noßrif,ncc uiresßtp petunt. lii rebuf cognitis,C£far Labienu cum cohor-' tibui fex ßthßdio laborantibu'! mittit,cr imperat ß ßa ßinere non poßit^deduäis cohortibui eruptionc pugt Itaretfid niß neceffario non ßciat. Jpfe adit rcliquoc, eohortatur,nc labori ßtccumbät,omniüßtpenoru di micationüfruëiu ineo die atq; hora docct conßflere: biteriorec defßeratis campeflribus locis propter ma» gnitudinê munitionu loca prarupta ex aßeeßt tentÜti Hue ea quteparauerant,conßrunt:multitudinetelo^ rum ex turribui propugnätes deturbdt,a^cre,et era tibui aditaa expediunt:ßletbuf uaüu ac lorieä refein dunt.Ca'farmittitprimoBrutum adolefcentecum co hortibus fcx,poß eum alißfepte Fabium Icgatu, po-' ßremo ipße,cu uehementius pugnaretur,integros ßtb ßdioadducit:reflituto pri£lio,ac repulßis hofiibus,eo ^to Labienum mißrat,contendit, cohortet quatuor

p z expro

LIBER

ex proximo cajleüoeducit.equitum fe pdrtem fcqtàt, partem circumire exteriores munitiones, Gr ab ter^o hofles adortri iubet.Labienui po/lq neq; ärgeres,neq; foffe uim hofliii fuAincre pctcrant coaâis una de qiu drdgifltJfobortifetMjqurftcxproxiWH prxßdijs dfiiu fors obtulit,Clt;ef'ircm per nuntios fàcit certiorë, quid ficiunduexißimct. Accélérât Ciefar,ut prxlioi)» terßt,eius aducntu ex colore ucflitus cognito^quo inz figni in pr^lijs uti conßueuerat,turmis equitu,cr coa hortibuf uißs,quas fefcqui iufJiratjUtdclocis ßtpcria ribush£c decliuia,G£ deuexa cerncbantur,hoftes co-» mittunt pr£lium,utrmq;clamore ßtblato, cifcipitur rurßa ex uallo,atq; omnibus munitionibus clamor, Noflri cmißis ptlis,gladijs rem gerunt, repente poßi tergum equitatus cernitur, cohortes alite approptn^ quant.Hojies terga uertunt,ß(gientibuséquités occur runt^ßt magna ciedes.Sedulius dux, GT princeps Le »MOMicam oc-fidUHr. VergaßUaunus Aruernus uiuui in fiiga comprchenditur : ßgna militaria feptuaginta quatuor ad Clt;efarem reßruntur. pauci ex tanta nus mero fe incolumes in caßra rccipiunt. conjßicati ex oppido eiedem,Gr ßigam fuorum,delßerata faluteco pias à munitionibus reducunt. Fit protinus hac re 4mz 4it4 ex caßrts Gallorit ßtga,quod niß crebris ßtbßdijs ac totius diet labore milites fùijfent deßßi,ocshoßiii copi£deleripotuifjênt.de media nodemifßus equita^ tus noHifUmüagmcn con/equitur, magnus numerus

capb

viî nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nr

cipitur dtt];interpcitur:rcliqui ex fùgd în ciuitdte,di[ tedunt.Pojlero die Vercingétorix cÔcüio conuocalo, idCebeüufufccpiß'e noßiaruncceßitdtü,fed cSmunii libertdtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;de monflrat; lt;3- quonia ßtßrtund ce^'

dcndu,dd uträq; rem fc Ulis offerre,ß:u morte ßid Ro mdnisßttisßcere,feu uinii tradere uelint, Mittuntur de bis rebus dd Cdßtre lcgdti,iubet arma trddi,pr'mci fxs product, ipfe in munitione pro cdftris conßedit,eo duces producutur.Vercingetorix deditur,drmd pro'^ i}ciuntur,referudtis Heduis,atq} Arucrnis,ß per eos ciuitdtes recuperare pojjct,ex reliquis cdptiuis toto rxercitui cdpitd ßngula prjedig nomine diftribuit. Hi« rct«J conjiäis in Hcduos proßcißcitur.ciuitdtc reçu pit,eo legdti ab Arucrnismißi^qu^eimperdrct,fe äuros polbcètur, imper dt mdgnü numeru obßdu,tes gioncs in hybernd mittit,cdptiuorum circiier uiginti tnillid Heduis Aruernisq; reddidit.T.Labicnu cu dud bus legionibus,Cr equitatu in Sequdnos proßcifci iu^ bet.HuieM.Semproniu Rutilu attribuit.C.Fabiu O’ L.Minutiü Bdßliit cum duabus Icgionibus in Rhemis coüocdt,ne quddßnitimis Belloudcis caldmitdtè dca eipidnt.C. Antißiu Reginu in Ambibdretos.T. Sex^ tiuminBituriges.C.CaniniuRcbiluin Ruthenos ett fingulis legionibus mittit.d^ullin Cicerone, O.P, Sulpitiu Cdbilonni,0 Mdtifcond in Hd«t«dd ArtU rim rei ß-umetdrid edußt coüocdt.Ipße Bibrdétd hyea tndre coj'lituit.HuiusAnni rebuscognitis^Romtedicru utÿntifupplicatioindicitur. p $

LIBER

HIRCII DERELICTORVM DE BELLO GALLICO.

LIBER OCTAVVS.

OACTVS ASSIDVIS tuis uodbut Bdlb£,cugt;n quoti^* reculdtio,nott diffi cultdtii excufdtionë, fed infra ti£ uideretur deprecationè ha j ttrc difpciU’.mä rem fufcepi, Citfdris noßri comentdrios rc?

rumgeßdrü GdUiiC non comparandos fuperioribus, atij; in feejuctibui eius fcriptis,cotexui,nouißimei:ji ini perfidd lt;t() rebus gejlis A lexdndrù cofici,uf(j; dd cxi turn non guide ciuilis dißenßonis,cuius ßne nuüu ui=‘ demus,fed uitd: Cafdris^quos utindm qui legens,fcire poßint,qudm inuitus fufceperim fcribendos, quo fiici liuscdredfnflultitiie,dtqjdrrogdtii£ crimine,qui me mediu interpofuerim C^fdris fcriptis.Confiât enim iM ter oës nihil tdm operafe ab digs effe perjidu,qd’non horit elegdntid comentarioru fuperctur,qui funs edits ttefcientid tdntaru reru geßaru fcriptoribus deejjet: adeoq; probdntur omniu iudicio ,ut pr£reptd,n5 pra bitd frcultds fcriptoribiss uidedtur. Cuius tamë rei m4 ior noßrd,qudm reliquorit efl ddmirdtio.Caterienitn qu'imbeneatq;emenddtc,nosetiam qudm facileatq; (ileritcr cos perfl((rit,fcimus, Exdt dutem in Cxfure

vin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ttlt;5

itrmfMtdtits ittcfielegMtu jumma fcribendi,tum ue^ rißimlt;t fuoru fdentia conßiiorit explicandorit. Mihi fte lOud quidê accidit,ut Alexandrina atq- Africana bello interel]em,lt;ju£ bella quamq cx parte nobif Citfit tris fermonefint nota,tarne aliter audimut ea quis ref rit nouitate,aut admiratione noseapiunt, aliter quii pro te/liinonio fumus diduri. Sed ego nimirum dun» otnnes excuf ttionii caufa eoüigo, ne eit Cetfare eona ßrar,hoc ipfum crimen arroganti£ fubeo, quad me iudicio cuiufqitàm exijlimem pojjeeum Ceefare com^ parari. vale^

MNI GALLIA Üeuia äa,C£far eu à ßupcriore ajiate nuUîl beÜandi tempus intermi ßlJet,milites^ h) bernoru quie te reßcere à tantis laboribm ucllet,complures eodem tema pore ciuitates renouarc belli

eonfilia nuHciabanttir,coniurationesq; frcere : euim rei uerifimilù caufa a(fvrebatur,qHod Gallis omnibus cognitum effet, neque uUa multitudine wt urt«m loa cumcoaélarefi^ipofjè Romanis,nec ft diuerfabela la complures eodem tempore intuUjfent ciuitates,faa tis auxilij,aut ßjirtij, aut copiarum habiturum exa ercitum populi Romani ad omnia perfequenda : nott effe autem alicui ciiiitati fortem incommodi recua fandam, ß tali mora rtli^uii: poffent fc uendtcare in p 4 likr

LIBER

liBfiftdtc. Qti£ ne opinio Gulioru con^rtndretur,C^ fitr.M. Antoniu quaftorë fuis prdficit bybcrniî. Ipfc ecjuitdtut prdjidto pridte Calendds lanudrids nb oppi do Bibrdfise projicifcitur ad legionc duodecimo,quant no longe à finibus Heduom colloeauerat in finibus Bi t«ngKfM,fiqj adiungit legionë undecimâ,qute proxigt;gt; ma fùerat.Binis cohortibus ad impedimcda tuenda re liäis,reliquu exercitu 'm copia fißimos agros Biturigîé inducit: qui cü latos fines, Oquot; complura oppida habe* ren(,unius legionis hybcrnisnon poterant contineri, quin bellü pararent^coniurationesqj frccrent, Rcpf» fino aduentu Clt;£faris accidit,qd’ imparatis,defiélisqî fuit neceffe,ut fine timoré uüo rura colentes,prius ab equitatu opprimerëtur,q cofitgcre i« oppida pojfcnt: namq; etiâ illud uulgarc «icurfiow pguït boJliM,quo(I illcendijs ledificioru mtelligi confueuit,Ciefaris id erat interdiëlo fublatu,ne aut copia pabuli, frumcntiq- |i lortgi«; progrcdt uellet,deficeretur,aut hojîes inccwa dijs terrerentur,multis hominü millibus captis,per* territi Bituriges,qui prirnît aduentu cfiugerc poterSt Romanoru,'m finitimas ciuitdtes,aut priuatis bo(|)t/ tijs confifi,aut focictate confiliorît confugerât fruftra Nam Cafar magnis itineribus omnibus locis occurs rit,nec dat uUiciuitati de aliéna potius, quant dedomejlica falutecogitandi.qua celcritate,^' fide/ tes amicos retinebat, G/quot; dubitanteis terrore ad con* ditianes pacis adducebat. Tali eonditione propofitat

ßituri

Vir

117

Bit«rigcî,cK ßhi uiderent dementia Ccfaris reditunt. patere in ein! amicitiä,ßnitimasg;duitates ßne ullo poena dedijfe objide!,4tq; wi Jidcw nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ejfe,idem

ftcerunt. Cafar tnilitibu! pro tanto labore,ac patien üa,qui prumaltbnsdiebu! itineribus difficiUimis,frigo ribm intolerandis,fludioß.ßime permanßeräc i« Ubogt; re,duceno! frjitcrtioijccturiöibus duo millia numum pr^ddcnomine condonäda poUiceturilcgionibusq; mj bybcrrt;« remißis, ipfe fe rccipit die.XL,Bibr4dte, ibi cum ius diccret,Bituriges ad cum legatos mittunt auxiliü petitu contra Carnutes,quos intulijfr MIho» fibi qujercbantur.Quarecognita, cum non amplius ^cê er odo dies in hybernis ejfrt cômoratus,legiôes quartadecimä Ct-frxta ex hybernis abArare educit quas ibi collocatas,explicäd£ rei ß-umetaria: caufa fu periore cömentario demonßratüeft. I ta cum duabui legionibus ad perfequendos Carnutes proßcifritur. CiMM frma exercitus ad hoftes effet perlata,calamitay’ te caterorü dudi Carnutes, defertis uicis oppidtsq;t qua toleranda hyemis caufa,cojlitutis répété exiguis ad neceßitatci£dißcijs,incolebät(nupcr cnim deuidi complura oppida dimifcrät)dijfgt;erfi profiigiut, Cafar erumpenteiseo maxime tempore accrrimas tempeSla tes cufubire milites nollct,in oppido Carnutü Genas bocaflra ponit,atq; i« tedtt,partim Galloru, partim coniedis ccleritcr ßramentis,qu£ tentorioru integen dorugratia erant 'niisdificata,milites cötegitiequites p p tamii

liber

tainenOquot; auxiliärio! pedites in omnes partes mittit, ^uafcuntjipetijje diccbanturhoftes,ncc ß-ußra : nairt plerumq; magna prada potitinoßri reucrtuntur.op.' prcßi Carnutes hyemis dfficultate, terrore periculi, eumteäKexpulß nullo locodiutius conßßere d«dc^ rent,necfyluarupr£ßdiotepeflatibui durtßimis tegi poß'ent,dilßerßt magna parte amij]a fuorit,dißipätur infinitimas ciuitates.Caßar tempore annidifficiUtma cum fatis haberet,conueniëtes manus dißipare,ne qd’ initiu belli nafceretur,quantuq; in ratione effet,expia ratumhaberet.fub tempus afliuorii nuüufummu bel lum poffe eonflari.C.Treboniït cim duabus Icgionia bas,quas fecwn habcbat,in hybernis Genabi colloca» uit:ipfecumcrebris legationtbus Rhemorum certior fieret,BeUouacos,qui belli gloria Gallos omnes, Bela gasq; pr£flabät,ßnitimasqi ijs ciuitates,duce Corbea Bellouaco,Gr Commio Atrebate exercitu comparare atqßit unum loeucogere,ut omni multitudine in fis neis Sueßionu,qui Rhemis erantattributi,jicerctira preßione,pertinereaute nontantu ad dignitatë, fed etiam adfalutem fuam iudicarct,nutla calamitatc foe eios optime de Repub. méritas accipere,legionê ex hy bernis euaeat rurfus undecimi, Literas autem ad C. Fabium mittit,ut wt fines Sueßionum legiones duos, quas habebat,adduceret,alterdq; ex duabus à T. Lo^ bieno accerfit.lta quantum hybernoru opportunitas, belliq^ ratio poffulabat,perpétua fuo laboreßnuicent nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I

It;gIOa

. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;VIII nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«5

r

hgionibtM exprditionu onus iniungclgt;.it. iJit copies ca dhis^ad BcUouicos proficifciturtcafirisq; i« corzï |ïa ttibus pofitis,ci:juitut!lt;rtnM dimittitin omncs panes ( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;adalhjuos excipiendos,ex quibus hofliït conjïlia co'‘

gnofcerct,équités officio fiinóli renunciant paucos in fdiffeijs effei'nuentos,dtq;hos non quiagiorii mico^ IcMcfor« cauja remanfiffcn{(namq; effè undiq^ ddigen ter demigratu)fed qui f^eculädigratia effein rcoiißi. À 'quibus eu quarcret Ciefar,quo loco multit udo effet BcUouacoru,quoctue effet conjiliit eorum Bellouacos omneis qui arma ffrre poffcnt,in «nît lo'' cum conueniffe.Uemq- Ambianos^Aulercos,Caletos VelUocaffoSjAtrebates locum caffris exccljum impC'-ditacircundatu paludedelegiffèjomnia impedimenta in iilteriores fyluas contuliffe,coplures effe principes belli autores,fed multitudinë maxime Corbeo obtem» per are,quod ei fummo odio effe nomen populiRo.inr tellexiffcnt. Faucis ante dicbus,ex his caffris Commiti dipfßijjf ad auxilia Germanoru adducêda,quoru ut uicinitas propinqua,cr multitudo effet inffnita. Con ftituiffe aute Bellouacos omniu principu c5fenfft,juin ma plebis cupiditate,ut ff diccretur Cucfar cum tribus Ifgiomb«-! uenire,offerrent fe ad dimicandu,nc miffes i nore,dclt;JHriorcpoj}clt;tcôdùionf cMtoto exercitu de ' certare cogerêtur:ffn maiores copias adduccret,in co loco permanerct,que delcgiffent-.pabulaticne aut qu^ t propter anni tempttt cum (xigua,tum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fj]ff,

LIBER

er fruMeittätlone,cr reliquo comcätu ex tnßdijf ()ra hibcrcRomitnos,guie Citfarcum confentientibuf plu rimis cognoui(fet,atq; ea cju^e proponercntur cöjiliit pktt4 prudcnti£,longeq; 4 temcritdte Bdrbdroru moU eße iudicaret, omnibus rebus inßeruiendum fllt;i tuit,quo cclerius hofles eotempta fuoru paucitdte pro dirent i« lt;tctfm ; flngularis cnim uirtutis ueterrimM legiones fcptimü,oädud titr nonam habebat ,fumm£ f^ei,dcleil£q; iuuentutis,undecimd,quie oäuuo icttn ftipendiofitnäit,turnen coüjtione reliquaru nondum eandë uetuflutis cr uirtutis caperut opinionë. Itaq; confilio aduocuto,rebus his,qu£ ad fe cßcnt dclatoc, omnibus expoßtis,animos multitudinis conßrmat,ßt forte hofles trium legionü numero poflet elicere ad di tnicandu,agminis ordinè ita eonflituit,ut Icgio ß'ptb ma,o{laua,nona,ante omnia iret mpedimëta:deindc omniu impedimentoru agmenCquod tarnen erat nte^a diocre,at i« expcditionibus eße eonfueuit)cogeret un décima,ne maioris multitudinis fßecies accidere hoa flibus poßet, quam ipß. depopoflißcnt. Hac ratione pene quadrato agmine inflruëio,in conj^eëluhoRüi celerius opinione eoru exercitu adducit. Quof legio nes repente inflruäas,uclut 'm acie certo gradu acce-' dere Gaüi eivm uiderent,quaru erant ad Cicfarem ple na ßduci£conßlia perlata,ßue certaminis periculo, |i«e ßibito aduentUjfeu expeilatione noflri coßlij,co/ pias 'mftruunt pro caflris^nec loco ßuperiore decedut.

Cafar

vrri

Cæpr,cr fl dimicdrc optduerdt^tdmè dJmirdtui tait tam muUitudinê ho/liu uaüc intermifft,magi5 in alti tudinë depreffa,quant late patente,cajira eajiris ho* fiium confirt.Hiec imper at ualio pedum.XU.muniri coroniiq;pro bftc rationeeiuf altitudinis madißcari, ßlfam duplicë,pedum quinum denum lateribui dire^a âif deprimi,turret crcbrat excitari in altitudinë trilt tabulatoru,pontibus traieëHs,conftrdtisq; (oniungtf ^uoru frontet uimined loriculd munirentur,ut hojlis a duplici propugnatoru ordinedcpelleretur : quorum alter ex pontibut,quo tutior altitudinë effet,hoc aua ddcius,longiutq;tela promitteref.alter, quo propior hofrem in uaüo collocatut effet,ponte ab incidentibut tells tcgcretur,portit frret,dltioretq; turret impofuit Huius munitionis duplex cratconfiliu.namqi ZJ ope rum magnitudinë CZ timoré fuum (ÿfrutrft fiduciam barbarit alldturu,cr cum pabulatu, frumentatum^ longiuf effet proßcifccndü,paruit copift caflra muni tione ipfauidebat poffedefrndi.Interini crebro paua cis utrinq; procurrentibut inter bina caßra palude ht tarnen paludem nonunq aut noßra auxilid,dut Gatloru,Germanorumq; trait ftbdnt,acriutqi hoßct infequebantur ,aut uicißim ho ßet eodem tranfgreßi noßrot longiut fummoucbant, Accidebat autë quotidianit pabulationibus, id quod accidere erat neccffe,cum rarts difieâisq; ex itdißcijs pabulu conquircrctur,ut impeditis locis differfi pabti '' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lato»

L I B E’R

Storescirc(iucnirentur:^Uieres Cr fi meiiocre detrl tnentu iumentoru,acIcruora no/ins ajfcrebat, tame ßultds cogitationcs iwitabat bjrharoru,atq; co ma’’ gisquod Commius,cjuem proßää ad auxilia German norum accerfendadixeram,cu clt;juitibus uenerat.qui tametß numero non amplius erant qui}Jgentts,tamen Cermanoru aduentu barban inßabantur. Cajar cam animaduertcret boßem coplures dies caßris palude, V loci natura munitis je tenere^neq^ oppugnari ca» ßra corn jïnc dimicatione pernitioja^nec lorit munif tionibus claudi,niß à maiore excrcitu pojßeßiteras ad 'Treboniti mittit,ut quàm celemme pajp-tjegianem Xin.cum T. Sextio legato in nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;byema

bat,accerfcret,atqiitacum tribus Icgionibus magnis itincribusad fe ucnirct.ipfe équités inuicè Rhemoru de Li)igonu,rcliquarumqi ciuitatu,quoru magnu nu tncru cuocauerat,praßdiopabulationibus mittit,qui fiibitasboßium incurßoncs fußinerentiquod eu quo» tidießeret,adiam cöfuetudinediligëtia minuerctur, quod plerumq; accidit diuturnitate^Reüouaci delcäa ntanupeditu,cognitis ßationibus quotidianis equitü noßroru,lylueßribus locis itißdias dijponunt, Eodêq; équités poßero die mittunt^qui primu elicerèt noßros in inßdias,deinde circuuentos aggrederentur : cuiut mala fors incidit Rbcmis,quibus lüa diesßmgedi mu nerisobucnerat.Namq^ij,cum repente hofliu equia tes antmaduertißcntiOc numero fuperiores paucitata fon^

VIH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tza

contfmftfJèn/^cupiJius infecuti, i peJitibus undique funt drcumdatr.quofrdo [gt;ertubati,celerius qeSfue tudo fin ecjucflris prielij,lè receler ut,amifjo Vertik feo principe ciuitJtis pr^eßdo equitu:(jui cit uix equo propter £t4tc pojjet uti, tarnen confuetudine GaüorS tteq; ittatis exeufatione in fujcipiêda prafidttra ufut erat,neq} dimicaripne fe uoluerat.Inflanturatqi Miy citantur hofitum animi fccundo prtdio,Principe cr prafidoRhemoru interfidotnoßri detrimento ad/quot; tnoncntur,diligentius exploratis loeit ßationes difpo fiere,ac moderatius cedentem infcqui hofletn.Non in termittuntur interim quotidiana pr^lia in fonjjifdn Kfrorwm^; caßrorum,quie ad uada,tranfitus^ ßebat paludis:qua contëtioneGermani,quos propterea Clt;6 flt;lt;r transduxerat RhemÜ,ut equitibus interpoßti prt liarcntur,cum condantius uniuerß paludem tranftff feilt,paucisq; reßdentibut 'intcrßdis,pcrtinatiut re-^ liquam multitudincm effent infecuti,perterriti non fo lum ij,qui aut comminut oppritncbantur,aut eminut uulnerabantur,fed etiam qui longiut fubftdiari eons fucuerant,turpttcr ßigerunt:nec prius ßnem fügte ßs cerunt,fi!epe ainißis fuperioribus loeit,quàm fe aut in cadra fuorum recipercnt,aut nonnuüi pudore eoadi longiut profrgerent. Quorum periculoficomneteo^t pite funt perturbatie,ut uix iudicari poffet,utrum fes cundif,minimitqi rebut infolentioret,an aduerfitme dioeribuf timidiorcf cffent.Compluributdiebut iffdê inca^

LIBER

l« eajlris confnmptis,cum propiits dcccßifje kgioiies^ çr.C.Treboniü Icgxtii cogwuijjcnt, dnccs Bcüoua'' corum ucriti ßmili objeßionc Alexis,noâudimittut fos,quos dut t£tate,aut uiribus ii )rrior«,4«tnier'a t»cshabebdnt,unjqj rcliqudimpedimcntd:quoru ptr turbatu O' conßifum dum cxplicdnt agmcn ( mugnd enim multiiudo carroru etiam cxpcditos fcqui GsiUoî c3fucuit)opprcßt luce,copijs armatoru calirorii uids itijlruunt,ne prius Ronuni perjcquifc iucipercnt, q ton^ius a^mcnimpcdinicntorufuoruproccßijfet. At C£fdr neqjreßftente. tanto coûts dfcctifit Liccifcndos iudicabdt,ncq- non ufq; cô Icgioncs ddmouendds, ut difcedcre ex fo foro pne pcriculo burburi militibus inflantibus nonpojjènt.ltacum paludcm impeditâ 4 caflris cdflrd diuidcre,qu£trdnfeundi diffîcultds ccle ritdtcm infequedi tardurc pofjet,atq- id iiigum,quod truns pdludcm,pcnc dd hojliu cajird pcrtincret, me^ diocri udlle 4 cdflris corum intcrcifum dnimaduertcs retjpontibus pdludc con/lrdtd,Icgioncs trdducit:ccle riterqi wi fummd pljnidcm iugi pcruenit,qu£ dclicui ßßigioduobus db Idtcribusmuniebdtur. ibi Icgionia bus inflrudis dd ultimu iugum peruenit, dcicrnq^ co loco conjiituit,undc tormento mijjd tcld in ho^iunt cuncos conijci pojJènt.Barbdri conßß loci ndturd,cu dimiedre nonrecufdrcnt,ßi forte Romdnißtbirc cob' lent condrcntur,pduldtimqi copids diflributds dimita tere non au({crent,ne dif^erfi pcrturbdrcntur,nî dcie fermS^

vni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ni

fgt;erm4itf(Tunt.Quoru pcrtinacidcognitäyCiefdr «ta gmti cohortibiii tnjiruäii, caliriiq; eo loco mctutis, tnumri iubct cdjird.Abfolutis operibics, Icgionespro tidUo mfiruâds collocut, equitcs frendtif cquis m tionibiM dilponit.BcllouM cü Romdiws dd injequcn^ dura pardCoi HjJfrëtjneq; ptraoilare dut diutiu^ per mauere fine ctbarijs eodem loco poj]'ent,tdlc conjiliît fui rccipicndi mierut. Fafcei ubi conjedcrat ( nam in acic federe GdUos cÔfuejfe, fuperioribm cornent jriji decldrdtum ejl)per mdiim flrdmentoru de «irgulco» rum^quoru fummd crut in cajlris copia,inter fe traa duos,anteaciem coUocauerunt, extremocf; tempore diet jigno pronunciato, uno tempore inccndcriint: itd continens ßamma copias omneis repente dcölpeólit texit Romanoru.Quod ubiaccidit,barban uebcmeii tifimo curju fugerunt. Ctefar nbsp;nbsp;ji difcejfum boßiunt

ammaduertere nö poterat tncendqs oppofitis,tdmen id conJiliMm cum füg£ caufa initÜ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;legio

nes promouet,et turmas mittit ad infequendum: ipfc ueritus infidids, ne fórte in fodë loco jubftjiere bojl« tfUj; elicere noJlro; in locïi conaretur tniquÏi,tardiui prucedit. Equ.tfï chim intrarr jumu ZS' ßamma den=t ßßimarn timerent,ac ft qui cupidtus nitrduerdnt,uix fuorii ipp priores partes aduerterët cijuoriJ, injidifW Ueriti,liberam fàcultatèfui recipiendi BeHoMdcii de^ derunt. Ita ßiga timorts ftmul calliditatis^ plfrt4,fi= ti( uUo detriments midu non ampUus decé prt^reßt boftfi

LIBER

no^s,munitißimo loco cafira pofuerîttJnJecumfîl pc i« injidijs equita pcditcsq; dijponcret,magna de^ trimèca Roniitniiin pdbulationibin in(ircbät.Quai c«)M crcbn«lt; acciderec,excapciuo quodam compcrit CicfajCorbeum Bcllouacorit duccmßrtißimo,u mil lia fex pcdnii dclegißc,equitcsq; ex omni numero md le,q!ios t« inßdijs co loco collocaret,qucm in locum, propter copia frumenti ac pabuli,Romanos pabular tum miffuros fujßicaretur. qko cognitocö)ilio,Cie^ far legiones plures quam folebat cducit, equitatum^ qua cofuctudine paMatoribus mittere prajidio con^ fücuerat,pr£mittit: huie interponit praßdia leuisar maturi: ipfe cum Icgionibus quam poteß maxime ap propinquat. in inßdi/s dijßoßti,cum ßbi delc gijfcnc campu ad rem gerendä no ampliuf patentem in omneis parteis paßtbus mille, fyluis iindiq^ impedi tißimis,aut altißimo flumine uelut indagine munitil, hunc inßdijs circudcdcruntMoilri cxploratohoiiiii conßlio,ad prtcliandu animo atq; armis parati, cum fubfequenttbus legionibits nuüa dimicationem recuf4 rent,turmatini in eum locu deucnerunt. Ciuoru diL* uentu cum ßbi Corbetts oblatä occaßonc rci gerenda: exislimarct,primus cum paucis je öslëdit,atq- hi pro ximas turmas impetü jàcit. NoRri cöslanter impetit fuRinct inßdiatoru:neq;plttrcs hi ü«u locimtconue^ niunt,quod plerunq; equcjlribtis pralijs cum propter cliqué timoré acciditj tum mulittudinc ipforu detn» ■

mentun

vni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itï

»»KrttuM Mcipitur, Cum turttiis wuicc ran pralurentur^ncq; ab latertbt^ circuuc niri fuos pate^ nntur, erumpunt cateri Corbco prtclian(e cx (yluis: ßtmagnacötentionc diucrjum praltu. Quod cÜdin n«lt; pjri marte triretur,paulatim ex fylutsinfiruda multitudo procedit peditii, qu£ «oftroi eogit cfdcre équités : quibutceleriter fubueniunt leuis armature pedites,quos ante legiones mijfos daeui: turmisq^ na ilrorum interpofiti conftanter praliantur. Pugnatur aliquandiu pari cötentionc: deinde(ut ratio po^luia-' lgt;4t pr£lij,qui fußinuerät primas impetus inßdiaruni hoc ipjo pMnt juperiorcs, quod ntdlum ab injidianti' bus imprudentes aeceperant dctrimentum,Accedunt propius interim Icgiones,ercbriqi eodem tcmporr O* no^tm iy boflibiM nunci] afferuntur, imperatorem indrudis copijs adcjje. qh4 rc eognita, priifidio ca hortium conßp noilri acerrime praliantur: neß tar dius rem geßijjent, uidoria gloriam eommunicajpi cum legionibus uiderentur.Hoßes coneidunt animis, atq; itineribus diwfrpî ßtgam quarunt nequiequàm, Num quibus difßeuhatibiis locorum Romanos clau^ dcrcuolucrant.his ipß tcnebätur:ui{li tarnen perçut Ji(]; maiorc parte amijfa cöftfrutth', quo lors tulerat confùgiunt,partim jyluis pctitis partim ßumine : qui tarnen in ßga 4 noßris acriter infcqiienribus cÖßciuit tur. Cii interim nuüa calamitate uidus Corbtus exgt; federe pneliofyluas^ pet ere baud inuitätibus noßrts

1, ttdd«^

L t B E R

d d deditionem potuit adduci,lt;juMt ßrtißime pr^elian^ d o,cöi}lurcKlt;p uulncr!tndo,cogcrct cutos iracundtit uiilores in )c tcla conijccrc. Tali modo re gcllä,recen t ibui prflij ucRigi/s ingrejfus C£fir,cu’m utäos t d calamitatc exijtimarct hoileis nundo aceepto loc« caslrornm reliduroi, ^u£ nö longüa abca c£de dtgt;^ eße,plus minus odomillibus paj]uudicebMtur(tant etlifiumine impedUü trunjitum uideb4t)tamcn exer citu tr^duilo progreditur. At Bellouaci reliqtt£ij; ci Mit jtcs,repente ex fuga paucis atq^ bis uu’meratis re^ ceptis,quilylu£ru beneßciocalum euituuerüt,omnia buf iiduerjis, cognita aljmitate, interfèéio Corbeo^ amißo equitMu V ßnißtmis pcditibus, citm ddHcn« tdre RofMdreoj cxiüimarcnt,eÓcilio repente cantu tu burum conuocuto,(oncl.tmdnt,ut legate obj'tdesq; ad C£farem mittantur. Hoc omnibus probatoconjilio, Commiiis Atrcbds ad cos proßgit Germanos,à qui^ bus ad ld beüié auxilia muiuacus erat.C£tcri è ueRi^ gio mittut ad C£(drë Icgatoï, ut ea pana fit contcntus hojtiü,quam ji jinc dimicatione infirre in^' tegris pojfet,pro jua clcmétia atqihumanitate,nun» quam proßdo cjjet ilhcurus : ajjiidas opes equejiri pralio Bcilowdcori» cjj'e,dcleélorum pcdicu multa mil lia intcrijjß, uixrejugijjc nuncios c£dis,tarnen maa gnu,ut in tanta calamitate Bellouacos eo prxlio coin nudum eße cöfecutos,quod Corbeiis autor belli,con^ edator multitudints^cjjct intcrßdus; nunq en'mße^

natum

VIII

HJ

rtdtum tdniu inciuitatc iüo uiuo, quStum intperitâm pkbem potuifJe.Hitc orantibui lcgatK,cominemorat C^ftreodë tempore fuperiore Mtto Bellouacos Citte rMiji Galliteciuitatei, fujcepiße beüupertinacißime, Ijoj ex omnibuf in fentëtù permanftj}e,neqi ad fani^ tatein reliquoru deditione ejje perduëlos : feire atq; intelligcrc fe caufam peccati frdllimc mortuii delega ri: neminëuero ta^ü poliere, utinuitis principibus, reßüente fenatu,omnibut bonii repugnantibtis,inßr ma manu plebti beUu coàtare CJquot; gerere poj]et: fed t4 men fecontentu fore ea paena,quam fibijpfi contra^ xifjènt, Node infequenti Icgati rejponfa fiwî rc/c runt,obfides coficiunt.Concurrut reliquaru ciuitattt legati,qu£ Bellouacoru f^eculabatur euentum, objï^ des dant,imperata fùeiüt,excepto Commio,quem ti^ mor cohibcbat, cuiusq ßdeifuamcomitterefalutem. i^amfupei^iorcanno,T,Labienus, Cttfarein Gaüitt citeriore iusdicente, cum Commin compcrijfet folici tare eiuitates, coiurationem contra Cafarë fàce^ re,inßdelitatemeiusßne uüaperßdia iudicauit com primi pofje: quern quia no arbitrabaturuocatu inat ilra uentum,ne tentandocautiorë ßiceret, C. Vol«« fenum Quadratu mißt, qui eum per ßmulatione col loquij curaret interßeiendu. Ad cam rê delcdos trit didit centurioncs.Cum incoüoquiu uentu effet,et ut couenerat_manuCommif Volufcnus drripMij]ft,cftt turio uelut infueta re permotus, cclcritcr 4 ßwiliari

q } tus

LIBER

but prohibitut Commij, coßcerehoMinenon potutti grjuitertumn primoiélu ^ladio crfpwtprrcMjù't.cS Mtrintj; gbdij di^riili ejJi'tUyno tam pugnandi quîm di^ugicndi fuit utrorumq; coujiliît: nolirorum,i^uoel nortifiro uulnere Commiit credcbdt Galla rum,quod injidift cognitis plun quim nidcbant exti fne fccbxnt.Quo/i'^o,iixttfifje Commiusdiccbxtur^ nunq in fSfpeûu cMiufqa.tm Rotnxni ucnire. Brflicoa fißiWK gentibut deuMt, Cffxr chim KidfrrenKll.«» ixm eße cimtxtë qu.e bcllu pxrxret quo ftbi refiilerct: fed nortuüo! ex oppidis dcmigr4re,ex agrit e^tgerc, ad pritfens iniperiu cuitandu plurcis in partcw exer^ citum dimittere c5^ituit,M,AntoniH qua^orëcunt legione duodeeimj (ibi coiungit, C.Fabiuw IcgatuMl cum cohortibut XXV. mittit in dwfrßßimä parte iM Ga[l(lt;e,(j«oil ibi quafda ciuitates w armis ejfexudic^ bxnneq; C.Cxttiniu Rebtlum legatu, qui in illis regia nibuf prxcrat, fitis ßrmat duxt legiones habere exigt; {limxbxtfT.Labienu ad feeuoeatylegionemq^ duodt cimam qn£cum co fùerat in hybcrnis,in togata Gai lûtM mittit, ad coloiùat ciuium RomanorÜ tuendatz ne quod fimile incomodu acciderct de incurfionc Bar barorum, ac fuperiorc £Üatc Tergeflinis accidifjttt quia repentino latrocinio atq; impetu incohe »Hor«*« erdt oppreßi,ipfe ad deuajîàdos depopuladoscj; ßnct Ambiorigis proßeifeitur: quem perterritu atq;

tem cum redigipojfe «J poteßatem dej^erajjet, ffoxi

vrrr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;124

pro»îwuw ƒ«lt;£ dignitatis efje duceiat adeo ßnes dut t(aRare,ciMbus,a:dißcijs,pccore, ut odiofuoru Anta biorix^ß lt;ÿios fèrtuna ßdißt rcliquos,nullu reditu-m propter tantôt calamitates bdkrrt in duitatë. Cunt in omncis ßneispartiu Ainbiorigis aut Icgionesaut ituxilia dimifijfet,atq; omnia ciedibus,incendiis,rapi nis uaflaßet,magno numero hominunt interßdo aut cäptOf Labienu cum duabut legionibus in TrcKtros fnittit ; quoru ciuitas propter Germanite uieinitatent quotidianis exerdtata bellis, cultuet ßritate no mul turnaGerntanisdifferebat:ncq;impcrata unq niji fxcrdtucoadaßcicbat.interim C.Caniniuslcgatut cum magnamultitudinë conueuijfe hoftiic in jinc ƒ Pd ilonum literit nudjsq; Dur adj cognouißet, qui per^ petuo in amicitia Romanoru permäjerat, qwod pitri qu£dä ciuitatis dus deßdjjet,ad oppidu Lfinonicuin cotendit. Quo cu aducntaret,atq; cxcaptiuis certiut cognofceret,multis hcminit millibtis, Dumnaco duce Andiu,Duradu claupum,Lemouicu oppugnari,neqi infirmai legioncshoßibus comitterc änderet, cdftr4 nunito loco pofuit. Dumnacus ctwn lt;tpprbpinqMlt;trc Cuniniu cognonißetjcopijs omnibus ad legtones con t(erfis,caftra Romanorum oppugnare inlhtuit.Cumi coplureis diesinoppugnationecôfumpfilJèt,e:y tna^ gno fuoru detrimeto nuüa partem munitionu ecuel lere potuifjet, rurfus ad objidendu Lemouicu rediu Zode tempore C. Fabius legatus complureis duitates.

4

LIBER'

in fidcm rcdpit^obfidibus firmat, literisqi C. Cdninil certiorfit qua: in Piilonibui gerantur. QJiibu! rebui çognitii,proficijcitur rfd auxilium Durado firendu. At Dumnacusaduètu Fabijcognit9,dcjfiirata fiilute fi tempore eodë codélus efifiet amp;nbsp;Romanu et externtt f Heinere hohlem, Cr rejfiicere de timere oppidanos, repente eo ex loco cum copijs recedit, nee je jdtis tumtum fore drbitrdtur,nifi fiumen Ligerim ( qtiod erat ponte propter magnitudinê cond^ratu) copiai trddu xijfct. Fabius et (I «ondu in cojficdu uenerdt hofiiu, neq^ fie cum Cdninioc3iunxerdt,tdmen dodus ab ijs qui locorum nouerant natura,, potifiimucredidit bo jieisperterritos, eum locu quem petebant petituros. Itaq; cum eopijsad eundê pontem cotendit, equita^ tumq; tantü procedere anteagmen imperat legionü, quantu cum proffßijpt ßne defiitigatione equorum, in eadem fereciperêt cadra,Conficquutur équités no dri,iit erat praceptu, inuaduneq^ Dumnaciagmen, Cr jùgienieii perterritosq- J'«b fiarcinis in itincre ags grefit, magna prxda multis interfiidis potiictur.itaq; re benegeda fie redpiunt in cadra. 1 nfiequenti node Fabius équités pramittitjic parafas ut confligerent, atq; omne agmen morarctur dum cofiequeretur ipfie, Cu’us praceptisut resgercrctur,c\Titdtius Varus prlefrdus equitü,finguldris an'mi prudentije uir,fiuos hortatur, agmenq; hofliu c5ficcutus,turmaf pariim idoneis lodsdtjfionit, partim equitü praltuirt

coma

VIII

«r

fommittit.CoßRit audadu^ ec^uitdtus hoftiu,fuccey dentibus ßbi peditibiis: qui toto agmincßtbßiücnteSf equitibui ßus contra no^os ßrunt auxiliu.fit pr£^ liu acri certamine.^^amq; noftri cötcmptd pndic^ßt pcratitqi hollibti^,cü ßibfeqHi Icgiones mcminißent, lt;2 pudore c^edendi er cupiditate per fe conßeu ndi prtelij,/ortißime cotra pedites prahantur^hojiesqi ni hil amplttts copiarü aceeßuru crcdcntes,ut pridic co gnouerant,dclendi cquitatut nofiri nadi occaßonent ttidebätur. Cum aliquandiit ßumma cätentione dimi^ caritur, Dumnacitt inßruit acic,quie ßtn ejßet equiti bu^ inuicem pr^ßdio.Tum repente conftrta legiones inc3ßgt;eilu hoßtü ucniunt:quibM uißs percuij^ ßar^ barorü turmje ac perterrita: acies hoüiu,perturbdto impedimentorum agmine,magno clamore diß:urjuqi [)aßimfitg£fe mandant.At noßri equites,qui paulo ante ewn rcßslc»tibw ßrtißime eöflixerant, Utitia uidorije elati,magno undiq; clamore ßiblato,cedeny' tibufcirctißtß,quantu equorü uires ad perßquendu, dextraq; adcadendu ualent,tantu eopralio wterß'' ciunt.Itac^ampluKmilUbuiXU. autarmatorü aut eoru quitimore arma proiecerant interßdü, omnii miiltitudo capitur impedimentoru. Qua ex ßtga chah eonßaret Drapetem Senonc, qui ut primÜ deßcerat Gallia, eoüedis undiq; perditis hominibut, feruù 44 libertatc uocatis,exulibuiomniu ciuitatuaccitts,re^ ceptii latrorubuifimpedimeta er comeatui Romano

4 r »■*«»

LIBER

raw Mîtfrcfpcrrft, non amplitu hominü daobuf mllS but ex fuga collciiii prouinciâ pctcre, unaq; conflit» cum CO Luteriu Cadurcum cepiffe,quem m jupcrtore comentario prima defiélione Galiiie ßicere in proaiw ciamimpetttuoluiffe,cognitumefl. CaniniM legatiis cum legionibuf duabiK ad eos perfequëdos cotendit, ne de timoré aut detrimcto prouinci£ magna i/nfiimiit perditorum hominu latrocinijs caperetur, C. F^bias cum reliquo exercitu m Carnutes reliquoiq^ proficiat fcitur ciuitatef,quarü co prailio quodcum Dumnaca ficerat,copias cjfeaccitasfciebat.No enim dubitabat quin rccenticalamitdte fubmißiores effent fùtur^idOi to uero fpacio ac tempore, eodem inflante Dumnaeo poffent cocitari. Qua in re fumma félicitas ccleritas^ in recipiendis ciuitatibui Fabiu cofequitur.Nam Car nutes,qui fepe uexati nunq pacis ßcerant mcntionè, datis obfidtbiis ueniut in deditionë,cater lt;eq; ciuitates poßtae in ultimis Gaüi£ ßnibus oceano coiunëtie,quit Armoric£ appcüâtur,autoritate addudit Carnutu, aduentu Fabif legionuq;, imperata fine mora ficiut. Dumnacus fuis ßnibus expulfus, errans latitans^ fa ius extremas GaÜi£ regiones petere coaëlus . At Drapes,unaqi Lutrrius,cum legiones Caniniuq^ ad-' effe cognofcerët,nec feßne certa pernicie,perfequcit te exercitu,putarët prouinciâ; fines intrare poffe,nec iam libéra uagandi latrocinandi^ ficultatë habcrët, fpnfiftut in ag^is Cadurcorü, ibi cam Luterius apud

vrn nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lis

ftos due! quondu integm rebus muku ()oiuiffet,fcnt fgt;er^ (tutor nouorti coiißliorum mignS. 4pud Bdrbi roï autoritdtëhxbcrct,oppidum Vxellodunum,quod in clientclufüerut t’itts,nutura loei egregie muaitum, cccupat fuis et Drapetis copi/s,oppid4nosq; (ibi cori iuitgit.Quocum eoiijèftim C.CunifUtts ueuijjct,ant^ maduerteretq; omnes oppidi partes pra:ruptifimis ft xis cjfe tnuiutas,quod dejindente nullo, tarnen arm^ tis alceaderc ejfet difficile,ntagna ante impedimenta oppidanoru uideret, qua ft elamdeslina jvga fubtra^ hereconaretur,eff-ugere non modo equitatum,fed ne tegiones epaidem poßmt, tripartito cohonibus diwijis tn«4fxcclfi|?iwo Iococ4ftrilt;(Tcà,4 quibus pdubtim quant» copi(e patiebantur, uaUurn in oppidicirçKitM d«cerf injiituit, Q«odcumanimaduerterentoppida ni,miferrimaq; Alexi(i;mcmoriafoliciti,fLmilemcilt;:» fum obfeßionis uererctur,maximeqj ex omnibus Lu/ terius, qui fortune illius pcriculum /recrut, moneret rationem ffumenti cjfe habendam : coflituunt omniai confenju, parteibireliâa copiarum,ipficumexpe9 ditis ad importandum ff-iimentum pro fidfd. Eocon^* filio probato,proxima noëie, duobus millibus arma'-torum relidis, reliquos ex oppido Drupet 'Zp' LHtcgt; rius edncunt. lipuHcot dies morati,cxffnibus Caditr corum, qui partim refrumentaria fubleuareeos ett* -piebant, partim prohibere q«o minus fumèrent, no« potcrantf magnum nuniçrum ffumenti comparant.

Non*

LIBER

tJonnunq Mtc expcditionibuf noi^urnis caHelLi ntf» ilroru itdoriuntur. QM4ob C.CaniniMtoto oppido munitiones circumdare conatur, ne aut opuf efieilit tuen nÖ poßit,aut plurimis i« bc« infirma di f^onatprxfidia. M.agna copia frumèticoparatacott l'idunt Drapes et Luteriut,no longiitf 4b oppido X, millibus paßuu,undc paulatimfrumentü vn oppidum fupportaret, ipß itJter fe proui^ias partiutur, Dra^ pes caftris pr^eßdio cum parte copiaru rcß:itit: Lwte/ rius ahnten iumentoru ad oppidu adducit. Dijßoßtä ibi prießdijs,hora noilis circiter décima,fylueßribus angußisq^ itincribut frumentu importare i« oppidu Mituit, Quoru Hrepitum uigiles ca^oru cum fett fi ifentjcxploratorcs^i mißt q«« agerëtur renunciap fent, Caninius celeritercum cohortibuf armatif, ex proximis caüelUs i« Jr«fwêt4riof fub ipfam lucem im petum ßcit, U repentino malo perterriti dijfttgiMt 4(i fua prfßdia. Qtfue noflri ut uiderut,acriui contra ar matas mdtati, neminem ex ea numero uiuît capipa^ tiuntur.Proßtgitmdc cum paucts Luterius, nec fere cipit in caAra. Re benegeÄa, Çaniniui ex captiuis comperit partem copiaru cum Drapete fjje i« caßris intramilliapajfuüX. Qult;i feexcompluribtucogni ta,cum intelligeret ßtgato duce altero,pertcrritos re liquos fädle opprimi pojfe,magn£ ßlicitatis eße arbi trabatur,nemiitcm ex ciderefiigijfe i»caßra,qui de accepta calamitate nuncium Drapeti perßrret. Sed

CUDI

VIH nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ugt;

rww i» f xperiunda (vriculu nuüü uideret^cquiUtum omnè Germanos pediies lummlt;e ueloatatis omneis itd caùra hojhü pra:mittit:ipje legionem uium intrrf diliriMit,alteram fccum expeditâ ducit.Cum propius hoüê acccßijjet, ab exploratoribus quos pr^ mijerat cognofcit,cailra eortwn (Ht Bitrharoruw jïrc cojuetudo ejl)reliâis locis fupcrioribus,âd ripas jiu^ minis effè demijja:at Germanos equitescj^; imprudent tibus omnibus de improuifo aduolajjc, et pr^eltü cont ’’f cognita, kgioné armatâ inllruââîj^ adducit, Ita repente omnibus ex partibus jigno dato, loca/uperiora captittur.Quodubi accidit,Germans équités jigniî Icgionis Mi)iï, uehementißimc pr^lian» tnr. Conjrslim omnes cohortes undic^ impetum frei^ unttomnibus aut inter^éiis aut captis,magna prjeda potiuntur. Capituripfeeopralio Drlt;jpfi. CaniniM filicißime re geRa, fine hUo penè militis uulnere, ai objidendos oppidanos reuertitur,cxternoq; hofle de^ leto,cuius timoré augere prlt;ejidia (y munitione opa pidanos circudare probibiti« er at, opera undiq^im-' peTijt adminiürari. Venit codé cü fuis copijs pojierif die C.Fabius,partemq; oppidi fumit ad obfidendivm, Cjejar intérim M.Antoniu quœ^orem cum cohorti'' bus XV. in Beüouacis reliquit,ne qua rurjus nouorii confihorMW ad capiendît bcllujicultas daretur : ipfe reliquat ciuitates adit,obfidcspluresimperat,timen tes omniu animos cololationelanat, Cum in Carnu^

tesue^

1 I B E It

tfs UettifJctjijuorum côjllio in ciuitdte fufieriorecaiU mmtario Cd^farcxpofuii: init u belli cjfc oreum.quod (trttcipue eos propter confeientiä fräi timere animad tiertebat,quocelerius ciuttdtè tnctu liberaret, prmci pem fcelerii ipfiuf Cr cÖcitdtorcm beUi Cutruatit ad fupplidu depofdt. Qjei Cf ß ne dutbut quidem juis fe committebar,tarnen celeriter omniit ctiraqu^ßtut in cjHrft perdudtnr. Cogitur i« dm fupplidu Cüftr contra naturii fiiam,maxima militu conjenfu,qui mnia pericula CX dctrimcta belli à CMfrttato accfpf4 refrrebät, adeo ut uerberibtif exanimatu corpus fecu ri jiriretur. 1 bi crebris literd Caninij ßt eertior, qK« de Drapete Cf Luterio geßa ejfent,q«o^ m cemjilio permanerent oppidani. Quoru e:^ fi paudeate co«» temnebat^tamen pertinadam magna peena cjjc (tßj» dend^tm iudicabat, ne uniuerfa Gallia non uires ßbi deßeiffe ad rcfiücndu Romanis, fed eô^lantiam pMa^-ret,neue hoc exempla catcra: duitatcs,locoru oppor tunitatefreti£,fe uindicarent wt libertatë,eum omni^ bus Gallis notit elfe fdret, reliqua ejfe unam aüatcm fua prouindie,quam ft fuftinere potuiffent,nullMn ul trd periculu uererètur.ltac^ C,Calenu legation cunt legionibus duabus relmquit,qui iujtis itinertbus fe fub fequereturdplecum omni equitatn quàm poteflceler rime ad Caniniü contendit. Cum contra expedatioa Item omniit Cafir Vxellodunum ueniffet,oppidum^ ppcribus claufum atumaduerteret,ne^ ab oppugnaa

tioitt

vin

uS

Korte recedi uidcretuUa cöditione pofje, magmauté toptifrumenti abundare oppidanos ex perfugts ca^ gnofceret,((qua prohibere bofte tcntare cocpit.Fiwwc inftmd uaücm diuidebat,quie pene [otSe monte ónge^ tat, in quo pofttum erat pra:ruptum uiidiq- oppidunt Vxeüodunu:hoc auertere loci natura probibebat.Sio (Hirn imis radictbutmontisftrebatur,utnuüdinpar tem depreßiifoftM deriuari poftct.Erat aut oppidanis dtjficiliseypr£ruptui eo defcenftu,ut’prohibentibM noftris fine uulneribm dc periculo uit£,neqi adiré ftu tnen,ncqi arduo fe recipere poffent afcèfu.Quadijjîi cultate eoru cognita,Clt;£far fagittarift ftinditoribufqi dijpofitts,tormentM ctiÄ quibufdä locis contra ftcilU itjoi dejeefus collocatii,aquaftuminis probibebat op^ pidanosiquorü omn^s poftea multitudo aquatu univm in locu conuemebat.Subipfiusenimoppidi muru m4 gnuf ftns prorumpebat ab ea parte, qua ftrèpcdunt CCC.n-teruado ftuminii circuitu uacabat, Hoc ßnte prohi beri pojje oppidanos cum optarent reliqui, jar unus uideret non fine magno periculo, e regione tiiK luneasagere aduerfut monte aggeres ftruere capit, magno cum laboreer continua dimicatione, Oppidanicnim loco fuperiore dccurrunt, er eminui prtc periculo praliantur, multos^ pertinaciter fuc^ cedentes uulnerant. Non deterrentur tarnen milites nosiri uineoi proftrre,er labore atque operibm la^ wum unicere d/jficrtluca, hotkm timpore teilos cunicuio»

liber

eunicutos agunt ad caput fàntis:quadgetttK operit fi ne ttUo pcricuto Zi}- jinefujpicione hojiium fàcere lice bat,Extruitur agger in altitudinè pedwm nouem,col locatur ineo turrif diecm tabulatoru,nonqitidè qu£ tncenibiis a:qttaretur(id enim nuü^s opcribia effia pa ter at,) fed qu£ fupcrarc fvntii fiRigium pojfet.Ex ea c-am tela tormentif iacerêeur ad fontif adittcs,nccjine periculo pojfènc aquari oppidani, no tantum pécari atqi lumenta, fed etiâ magna homini: multitudo jiti confumebatur.Quomalo pcrtfrriti oppidani,cupai feuo,pice,fcanduiis comptcnt,eas ardcntcn wj oprrft prouoluiit. Eodê tempore acerrime pr£liantur,ut ab incendio rejlinguëdo dimicationis periculodeterrcât Row4rtoi. Magna repente tn ip|'u operibui fiamma exifiit. (2U£cûqi enim per loeit pritctpitë mijja crût, ea uineii et aggere fupprejfa eôprehendebât idipfum quod morabatur. Milites contra noRri,quanq péri» culofogencre prlt;elij locoq^ iniquo premebatur,tarnen omnia p4rlt;tti)?imo («fliijtbdnt animo.Res enim gere batur Zt} exceljo loco,Z}- in conffieëiu exercitus noa ilritmagnusq; atrwiij; c(lt;tmor orielfatur,ita ut quifq; potcrat maxime infignis, quo notior teHatiorq^ uirs tus ciuseßct,telis bo]iiitmfiamm(eq;fcofferebat,Cie^ far cum complureis juos uulnerari uiderct,ex omni^ bus oppidi partibus cohortes montem afeendere, ZT fimulationc moentum occupandorum clameremuna

iubet toUcre, qko jîkëlo pertariti (ippidaui,cM)i quidagerc

vin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;119

^uïJ dgeretur i« Iods reliquis effent ign(tri,reuoeai^ 4b impugnandis opertbus armatos,tnurisq; diffgt;onuti Ita noflri fine prtdij fiäo^celenter opera flâma coni prehenft partim rejiinguut,partim interfeindiit. CÜ pertinaciter reßflerent oppidani,magna ctiam parte fuorum ßti amijfa,in fententia pcrmancbant.Ad po=t llremü cuniculis uenxföntis interdfa: fiint atq; aucr^ fe:quo fido repente fons perennis exbauftuf,tantam attulit oppidanis falutis dcfßeratione,ut id non homi num conßlto,fed Deoru uoluntate ßdum putarent. ttaq; neeeßitatecoadi fc tradidcrunt.Ctefar,cufuant lenitatem cognitam omnibus fdret,neq; uererctur,ne quid crudelitate naturit uidcrctur afßerius fèdffe,negt; g; exitum conßliorü fuoru animaducrtcret,ß tali ra^ donc diuerßi in Iods plurcs rebcUare ecepiffent fx« rmplofappbcij deterrenios reliquat cxiflimauitAta^ omntbujqttt armatulcrant,manus pradditjuitamtj; lt;rocfßit,q«o teßatior effet pana improboru. Drapcf quem captu effe à Caninio docui,ßue indignationcey dolorf «inc«lor!lt;,fiMctimorcgrd«ions fuppUcij,paH cis diebus fefe cibo abßinuit,atqi ita intcrift.Eodè tent pore Lutcrius,quem pro/wgijjc fxprfli'o fcripß,curti in poteßate ueniffet Epafnadi Aruerni(crebro enint inutandi5locis,multorum ßdeifccommittebat,quolt;i ttufquàmdiutius pne perieuîo comoraturus uideba^ tur,cum pbi confeius effet,quam inimicu deberet Ca: larë h(ibere)hunc Epafnadtis Amernus amidßimüt ir pop«»

LIBER

popuîi Ra.ßne dubiMione uüdi ulnibum ad duxit,Ldbiertut intérim in Trcuerù equcflre pntiii feeundu /icit,complurilfuiî]i Treueris intcrfiâif, CF Gcrmxnif,lt;]ui nuÙif dduerfus Romanos auxilia dene cabantjprmdpes corum uiuos in fuam redcgit potca ftatemiatiji 'm ijs Surum ticduum,(iui zy nircutts cr generis fummà nobilitatë habebat,[6lusqi ex Heduis ad id tempuf pcrmâfcrat wt (trmif.Eu re cognita, C« far cum'm omnibus partibus Gaüia bene res gejias lù. deret,iudicaret(^ fuperioribus ajtiuis Gaüiam deuix ÜamC7' fubaéiamefJêtAcjuitaniâ ttunqipje adiffit, fed per P.Craffum quadd ex parte deuicijjet.eü dua* dus legionibus m earn partem eß profiétuSfUhi extre mum tempus confumeret aftiuoru. QJiam ritn ficut cieteraceleriterßliciter^cÖßdtinamd; omnes Aeÿù tani£ duitates legatos ad cum mtferunt, obpd«qj fi rebus geßisßpfe cum equitu praß dio Narbonemproßduseßiexcrcitumper legatosm byberna deduxit,quatuor legiones tn Bclgio colloca^ Utt,Cum M,. Antonio,eyC,Trcbonio,cr P.Vatinio„ Cr Q^TkQio legatis,duas in Ueduos mißtiquorum in omni Gallia fummam eße autoritatè fciebat, duos m* Turones ad ßnes Carnutum pofuit,qu£ omaè regio» nem eoniun^ä Oceano contmerent. Duos reliqua'in Lemouicum fines no bnge ab Aruernis,ne qua pars GaUia: uacua ah cxerdtu eßet.Paucos dies ipfc in pro Mnda moratusfcum cckriter omucs conueatus per»

(UCUf

Vrîi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fj»

'tùcurri(Jet,publÙM eontrouerfiu cognotüjjèt,bette» ineritK prlt;emii tribuilfet:cognofcendi etiim ttictximi fàcultdtèhabebitt,quali quif^ animo iw Rempub.fù» iffèt totiusGaüie deßtäioite,qMm fuftinuerat ßdeli» tatedtcj; duxilijs prouinci^ iUins.His rebut cofèilii, ad legioites in Belgium fe recepit, hybcrtiduitqi Nflt; mctoccrtttifjibt cognofcit Commium Atrebdtem pra^' liocumequitdtu juocontendiffe.Ndm cHWi A«tow«lt; 1« hyberttd uenijfet,ciuitdfq;AtrebdtHm in officio mil ncret,Contmiu{,qui poji iUdm uulnerdtiotté,qudm fii prd commemordui, fcmper ad omîtes motus pardtui jùw eiuibuseffe confueffet,tie confflid belli quierenti^ but,dutor drmorum,duxqi deeffet,parente Romanil ciuitdtejcum fuis equitibuf,fe fuosq; latrocinijs aler bdt:inffffts^ itinertbus eommeatus coplures,qui cow portabitntur inhyberna Romanorum intercipiebat. Errft dttributus Antonio praffélits equitum.C. Vola ffrti« Qtt4drdt-î«,ijKicuincof))'lxTn4rft,bM»c Anto nius ad perfequendum equitatum hoffium mittit, Vo^ lufenus dittem ad earn uirtutem qua finguldris in eo erdt,magnum odium Commij adiungehat,quo Itben^ tiui id/àceret,quod mperabatur.ltaq; diffofitis inffgt; dijs,ffpiut eiui équités aggreffiisjccunda pralia jà» ciebdt.Nouiffimecu/m uehementiut contenderctur,ae Volufenus ipfius intcrcipiendi Commij cupiditate periinacius eunt cum pducis infecutus ej)et,ille antent frgd uehementi Volufenum longius produxijfct, r 1 rfpr»

LIBER

tepcnte omttiufuorii ïnuocitt lidêttttj;duxiliu,ne^^ uulncrdperjidid i-«tcrpopt(t puterentur inuUlt;(,c5uer foq; cqno jc 4citteris 't/ncautius pflwittit wi prafcHu» faciunt iiirm omnes eius équités,paucofq; noftros eÏt ttertuntjdtq; infequuntur. Commius WJcrrtjtwn calcari bus equum luitÿtequo QU4drlt;tti,laneeaq; ïMjÈjtd me dium jimur eius magnis uiribus traijcit. Prifjtdo nul nerato,non dubitant noßri reßßere, O' co««crj’i boz fiempeüere.qkoJubiacciditcontplureshoßium md gno noßrorü impetupulß uultierdntur:cr partim in fuga protcruntur,partim intcreipiuntur. çiuod ubi malum dux equi uelocitate cuitatyc,grauittr utilnerd tus Pra:liAus,ut uttacpcrieulti aditurus uidcretur,re fèrtur ijj c4)tr4.Commnw autë ßiue expiato Jko doJorc jiue magna parte amiffa fuoru,legatos ad Antoniunt mictit,jeqi ibi fiituru ubi prtefcripfcrit, çy ea Jiéluru quie impcrauerit,obßdibus datis ßrmat. Vnum iüud orat,ut timori fuococedatur,ne in corajpciSït ucniat cuiufquàm Romani:quampojiulationc Antonius, eit iudicaret ab iußo na\ei timoré,ueniam petenti dedit, obßdes aecepit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S C IO Cttfarem ßn^

gulorum annoru ßngulos eommentarios lieijße,quo(l cgo non exiüimaui mihi cßße jiciendum, proptcrerf quod infequens annusL.Paulo,amp;.C.Marcello eon^^ fultbus, nullas habet Gallite magnopere resgejlas,ne quis tarnen ignoraret,quibus in lacis Ctefar, exerci'' tusq^eo tempore ß(ij]ent^paufiifcribendafCÖiungen/

44$

vrrr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»ji

lt;(aq; huic CóMmcntdrio ft/ttui.Ciefar cu 'm Bclgio bye wlt;lt;rrt,«»Mw tilud propofitu habebat^cStincrc iw ami citiit ciuittites,nu]li jpcm aut eaufam dare armorumz nihil enim minus uolebat,qiMm fub difccfjufuo necef/ fititem ßbi alicjuam mponi belli gerendi,nec cum ex crcitum dedu{iurufejjct,bellu aliquodrelinqucrctur, guod omnis Gallia libenter jïne prjefcnti pcriculo fu^ fciperet.ltaiji honorißcc ciuitates appellando^pr'wci^ pes maximis pr^mijs afficiendo,nuüa onera noua m ponendo,dcfiffam totaduerßs prtelijs Galliam,cons ditione parendimeliore /icileitt pace continuit. ipfe hybernis pcradis contra confuetudinc in Italia tjuàm maximis itineribus cß proßäus,ut municipia C/ co^quot; lonias appcllaret,quibus M. Antoni^ qiiaefloris fui coa mendaretfacerdotij petitionc.Contendcbat cnim gra tia,cum libcnter pro homine fibiconiunßißimo, que paulo anteprlt;emiferat ad pcditionc,tum acritcr con»' traßitione CZ potentia paucoru,qui M.Antonij rc« pulfa Cxfaris recedentis conueüeregratiam cupiebat, HuneCirßAugurempriusßdum,quämitaliam ata tingeret iw (tiwere audierat,tamcn non minus iuflam fibi caufam municipia er colonias adeundi exifiimaa uitjUt ijsgratias dgeret,quod frequentiä dtij; oßiciu fuum Antonio prxßitijfent. pmulq; fe er honoré futé infequentisattni commcndaretipropterea q»oii info-* knter aduerfarij fßgloriarétur.L.Lentulum,er C. fiiarccHum cowfwl« erfomnem honorem er r 5 dijwi

liber

iignitdtê CiKprif expoli4rent,ereptum Ser^o confol4tH,cu ii multo pliagr4tid,fujfragijiqi ualuif^ fet,lt;}uod jîH coniunâuf O' ßmiliantate O »cccßitM dine le^dtionis cifet. Exceptas eft Cdfaris aduëtui ab omnibus municipijs O colonijs incrcdibili honore, atq; amore.Tum prima enim uenicbatabillo uniucr fi Galliiebeüo:nihilreHnqucbitur quodadornatunt portaru,itinerum,loeorumq; omniu,qua Cufaritu^ rus erat,excogitaripofjet. Cum liberis omnis multitu do obuiam procedcbat.Hojlia omnibus locis immola banturjtriclinijs firatis förd,tcmplaq; occupabantur, ut uel cxpeäatißimi triumphi heticia percipt poßet, T4rttlt;t erat magnijicentta apud opulentiores, eupidi tof apud humtliores.Cum omnes regiones Gallia: To.' gat4 Ciefar pereucurrij]ét,fumma celeritatead excr' citum Nemetocennam redijt,legiontbusq; ex omnibus hybernis adßnes Treuerorum euocatis,eo proßäus efi,ibiq;exercitulufirauit,T,LabienH Galliae Toglt;(« t£ pr£ficit,quo maiore commendatione cociliaretur ad Confulatus petitionem.Ipfe tantum itincrum freie tat,quantum fatis effr ad mutationè locoru propter fdlubritatë cxijlimabat.lbi quamquàm crctro audie/ bat Labicnum ah inimicKfuis [olicitdri,certiorq; fifa bat,id agi paucorum eonßlqs,ut interpofita Senatut autoritate,dliqua parte exercitus fßoliaretur,tamett MqideLabienocrediditquicquàm ,neq; contra Se^ tfotus autoritatc,ut aliquid frcerct,potuit adduci. lu.' dieu»

vîri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij«

fflini ItTvrit fententijs pdtrum lt;^»JcriptorS cMfjm Cutim /idle obtineri.Ndm C. Curio Tn. ple.ci( Cie{4risciiu[attt digniMemq; dcjindcndd Ju/cepi/fet, f»-'peeratSettätuipotlidtus, fi quem dmor armoruin C^fatis lederet,er quoniam Pompcij dominlt;ttio urma non mininru terroremfiro infirrent,dijcederet vtertp 4b armi{,exerdtusq; dimiUeret : figt;re eo fräa liberum cr fui mrd duitutem,neqi hoc tantum poüif, citutefl,fedetiamperfe difceßioncm fieere coepitg quad ne ßeret,Confutes, amietqi Pompeij iuj/eruitt, atq;it4 rem moder undo, difeejjerunt. Ma^ntim hoa tenimonium Senatus erat uniuerß,conueniensq; fu-e ■periorifrdo.t^am Marcedus proximo anno cum int pugnaret Citfaris dignitatem, contra legem Potnpeif

Craßi,retulerat ante tempui ad Senatum deCie=» faris prouineijs, fententijsq; didm difceßioncm diente MarceUo,qui fibi omnem dignitatem ex C/efa» ris mutdiaqu^erebat, Senatut frequens in alia omniai tranfijt,quibtts non frangebantur animi inimicoruM Cief4ris,fed admonebantur,quo maiores parurent ne teßitudines, quibus cogi poffet Senatuf id probare^ quodipficonßituiffent.Pit deinde S.C. ut ad bedunt PrfrtbjcuMt le^ounaaCn.Pompcio, altera lt;i C.Cx« prfmttt£Tfnt«r,«fqMf obfcttrc|ji« du£ legiones uni Citfari detrahuntur. N4W C». Pompeius Icgioncm primam, quam ad Citfarem miferat conßdam ex itleäu proumd^f C^efari earn tanquàm ex fuo nu»

r 4 mrr«

LIBER

^ero Mit. C£ far tarnen cum de uoluntate aiuerfiat ifiorum fe expoliari nemini dubiu effet,Cn. Pompeia, legionemrcmißt,Qrfua numero.XV.quain Gaüiit ateriorehabuerjt,cx S.C.iubet tradi : in eius loeunt XUt.legionei» irt Ualiam mittit,qu£ prafidia. tuerez tur,ex quibuspriefidiji.XV.deduccbatur.ipfeexer» citum diftribuit,pcrhybcrna C.Trebonium cum legio, nibus.ilU.in Belgiocollocat.C.Fabium cum totidcnt in Heduos deducit, sic enim exittimabat tutißitnant ßre Gallium, fi Belgje quorum maxima uirtus,C7 Hez dui,quorum autorités fumma el]'et,exercitibus conti tterentur. Ipfe i» Italiam proßäus eß. quo cum ue^ niffet,cognofcit,pcrUi.iAarcellum cofulem legionet duof ab fe remi)faf,qu£ ex S.C.deberent dd Parthicü bellum duci,Cn,Pompeio tradita{,atq; in Italia reten t‘^.^fß‘Hocßäo,quamquämnulli eratdubium quitt arma contra Cafarem pararentur,tarnen Cats far omnia patienda effe ßatuit, qM04d fibi ifes aliqua relinqueretur, iurepotius diß

ceptandi, quam heiligem rendi,

Ç, IVLII CAESARIS COMMEN-* gt;nbsp;TARIORVAI, DE BELLO CIVILE LIBER

PR IM VS.

ITERIS A' FABIO. C. Ci£f4ris cofulibus redditis,lt;egre ttb ijs impctrutu eft jumma Tri bunorum Pleb.contentione, «t (« SeMtu redtarêtur. Vt U(T9 ex literis ttd Senatum refirretur impetrari non potuit. RfJtrHfjt

Cortfttifi deRcpKb.inctMit4tc.L. Lentulus conful Sc natuiReiq^publicit fenondeßiturH pollicetur,ii aua daéler,acfcirtiter(ententiasdicere «clint, jî» Clt;e(drê rej^iciant,atteins gratta fequantur^ut (uperioribuf fècerint temportbus,fe fibi confiliu capturu,neq; Se^ natus autoritati obtemperaturu, habere fe quaq^ lt;(4 Citfarisgratiam atey amicitiÜreceptu.Jneandem fea tentiâ loquitur Sdpio,Pompeio effein animo Reipub, non decjj'e fi Senatus fequatur,Si cuAâetur,atqiagat lenius,necquicqudm eius auxilium,fi poftea uelit,Se/ natum imploraturu.Hfc Seipionis oratio,quod Sem tusinurbchabebatur. Pompeiusq;aderat,ex fpfiw orc Pompcij mitti uidebatur. Dixerat aliquis leniorc fentcntiam,utprimo M.Marccüus mgrcjjttf wi eam orationëftton oporttre ante de Repub.ad seaatu re» r f firri.

LIBER

frrri | deleifus tota Udlia hlt;ibiti,Crexercitttf cofcriff ti ejjent,quo [gt;rießdio,tuto C7 Iifcerc Senatui,qute uet kt decernere auderet,utM.Cttlidiui,qui ccnjehat^ut Pompctw in («(«proMMiciiW proßdjceretur, ne qua eßet itrmoru eauftdimere Ciefarë abreptù ab eo dua but legionibut,ne ud eiut periculu refcruare,O' reti/quot; nereeof 4lt;( urbem Pompeiuf uideretur,ut M.Rufuf, ijui (entcntiä Calidij puucK (irè mutatis uabts (eque/lt; bitur.liomttesconuitio L.Lentuli ConfuUs corrupti exagitabantur.Lentulus fcntentiä Culidij pronunci4 turum fe omninoneguuit. Marcellus perterritus con »itijs 4 fua fententu difceßit.Sic uocibus Cofulis,tcr'' ror^prdefentisexercitut,minis amicoru Pompeij pif» cornpulßi,inuiti lt;3‘ coadi Scipionis jententiä fe» quuntur^uti antecertam dient C^ftr exercitu dimit^» tat.Si non ßciat,eumaduerfufRempub,/iäuru uide ri.Intercedit M.Antonius.Q^Caßiuf Tri.Pif.Rcjtrz turconßßim de tnterceßione Tribunoru,dicuturßeit tcntijt graues,ut quif(^acerbißime crudelißimeqi dû' xit,ita qiùm maxime ab itiimiets C^faris coüaudatur Mißo ad urßirrS Senatu,omnes qui funt citts ordinis 4 Pompcioeuocantur,LaudatPompeius,atlt;^ in po^ flerum confirmai,fegnittres cajligat.atq; incitât,mul li undüp ex ueteribui pompeij exercitibus, )|w prt» tniorum atc^ ordinu euocantur,multi ex duabiu Icgia ttibus,qu£ funt tradite i Ctefare accerfuntur. Corn» fletur Vrbs,4d ius Comitioru TnbMffoi Pk..C,Curia

HKKit’.oninesitmici Confultunt, neceffiri/Pompaf, 4t(}; eoru cjui ueteres inimicitiM cü Ctefare gerebant, coguntur mj SrniJfa.’ijaorM uocibui,Cfcottcur(u ter» rentar 'mfirmiorestdubii confirmatur,pkrijij; uero li bcre potejlof decernendi cripitur : poütceturL.Pifo cenjbr fefe ituru ad dfitrc. Item L. Rofcit« proctor, qui de hit rebus eum doceänt. Sex dies ad earn rem co ßeienda f^aeij poßulät.Dicutur etia à nonnuUts fe« tentiie,ut legati ad Cafarë mittâtur,qui uoluntaté Se natus ei proponant,omnibus his reßßitur,omnibus^} oratio Conj.Scipionis,Catonis opponitur. Catonë ue teres inimicitia Cafaris 'mcitaiu, cr dolor repulf«. LentuIiK aris alieni magnitudinc,cr ß’c exerdti« ac prou»icilt;lt;r«,crregem appeüandorum JargiUonib«« tnouetur:feq; alteru fore SyUam inter fuosgloriatur, adquemfummaimperijredeat. Scipione eadem ßve [irouincia,atc[i exercituu impellit,quos fe pro neeeßi tudine parituru cum Pompeio arbitratur^ßmul iudi/ ciorit metus,adulatio,atlt;j;oftentatio [uiamp;potentiÜ, ^ui in Repubaudicifsq^ tum plurimum poUebant. Ip|e Pompe»« ab inimtcis Cafaris incitatuf^quod neminê digmtate fectim exaquari uolebat,totN fe ab eius ami^ citia auerterat, Cr cum communibus inimicis i« gra/ tiam redieratiquortim ipfe maximum partem îBo afjß nitatis tempore adiuxeratCafari, Simili infiimtadua rum legionum pcrmotus,quiiu ab itinere A fine, Syrinte adfuam potentiam^dominatume^ cÔufrtfrdt,rfni

liber

4(1 liriHti deduct ßudebat.Hii de c4ußs Ugutur omitin r4ptim,4tq;turbiite,necj; doccndi Ctcftris propinquis eius ßiutium datur,nec Tri.ple.fui periculi deprecadi neq; etidm extremi iuris intcrceßioncretinertdi,quod L.Sylla reliquerat,fà,cult4s tribuitur,fed de fuu falute die feptimo cogitare coguntur,quod iÙi turbulentißi^“ mi (uperioribus teporibus Tri.ple.oduuo deniq; men fefudru aAionu reßgt;icere,dc timere confueuerdt.De^ curriturddiUudextrcmuatq; ultimum S,C.quo,niß pene in ipfo urbis incendia,atq; Jej^cr4tionc omnium ftlutis,ljtorum aud4cia,nunquim ante difcejjumeß, dent operam Con. p.R. tri. pie. quiq; Con.funt ad ur^ bem,nequid R.cspub.dctrimcnticapiat.Hiec S.C.per fcribuntur ad.vn.ldus lanuarij. Itaq^quinq; primis dicbus quibus haberi Senatus potuit,qua ex dieconfu latum mijt Lentulus biduo excepta Comitiàli, tSquot; de Imperia C^faris,O'de amplißimisuiris tri.ple.gra» «ißitMc acerbißimeq; dccernitur.Proßigiunt/iatim ex urbe tri.ple.fefeq; ad C£farem conßrunt.Is eo tepoa re erat Rauenn£,expeäabatq; ßuis leuißimis poflitla'’ tis rcj^onfa,fi qua hominti iequitate,res ad ocium de duci paffet. Proximis dicbus habetur Senatus extra urbem.Pompeius eadem ma,quie per Scipione often^' dcrat,ag!t. Senatus uirtutcm coßantiamq; cottaudat, copias fuatexponit,Icgiones habere fefe paratas.X, Praterca cognitu compertuq; ßbi,aliéna eße anima in Citfarem inilites^neq} ijspoffe perfuaderi,uti eunt

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«ƒ

' ^efênddt,aut fcquttntur. Statim de reliquis rcius^d St’njttire(èrtur,tota ut Italia dclcäus habeatur, FaM

Sylla propere mi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mittatur:pccuni4

Utiex lerario Pompeio detur, refèrtur etiam de Rege luba,ut foetus fit atq; amicus. Marcellus uero paffua ril fe ill pr£fentia negat. De Fauflo impedit Philippus tri.pie.De reliquis rebus S.C.perfcribuntur.ProMHi-' cif priuatis decernuntur,duie confularcs,reliqult;£ pra tori£.Scipioniobuenit Syria.D. Domitio Gaüia, pbi lippus cr Marcellus priuato confilio pratereuntur, neq- eoru fortes deijeiutur. In reliquat prouincias pr£ tores mittutur:neqi expeéldnt,qd’ fupcrioribus annis acciderat,ut de eorum Imperioadpopulii refiraturf paludatiq; uotis nuncupatis exeunt, Confulcs, quod ante id tempus acciderat nunq,ex urbe profeifeun/-tur.Liéloresq; habent i« «rbc ex capitolio priuatintf eotra omnia uetußatis exempla. Tota Italia deleäus habcntur,arma imperantur,pecunia: n municipijs ex iguntur,Gr c/ànis tolluntur:omnia diuina cr huma na iura pcrmifcentur.Quibus rebus cognitis, Catfar apud milites concionatur : omniu temporum irduriof inimicoru in fe commémorât,à quibus induUu O' deprauatu pompeium quaritur, inuidia atq; obtre^ iiatiöe laudis fua,cuius ipfe honori O dignitati ftmf» ßuerit,adiutorqißterit. No«« in RfpMb,i«trodKlt;!ÎM exempluqueritur, utTribunitiaintereeßio armisno taretur atq^ opprimcrctur,qu4 fuperioribus annis ar mû

LIBER

WK f fjft rejiiM4:Syllam nud^t^ omnihuf reiuf Tri^ iuiu[iapotefl4te,tame mterceßione liberâ reliciuilJet Pompduitt ,qui dmiffum rf/tituijjè uideatur,dona etti qu£ ante hibuerdt,ddemijfe.(\uotiefc:unqi fit decree tugt;n,darcnt ntagi/lratus opcram,ne quid Reipub.de trimenti caperct,qua uoce, crquoS.C.populusRo. ad arma ßt uocatit5,fàôium in pernicioßs legibut, wi Mt Tributtitia,in feceßione pjpuli, tcmplii,hc!sq; edi tioribuf occupatK,atq; hac ßtperioris ictatif exempla expiata Saturnini atq^ Gracchorum cajibus docctj q«4rM reruiüo tempore, nihil ßfium^ncc cogitatunt quidcminuUa lex promulgata,non cu populo agi clt;x=i ptum,nulla feceßio frila,hortatur cuius imperatorâ iwd« nouem annis Rempub.filicißimcgcfjermt,plu» rima^ pralia fecunda fècerint,omnem GalliamtGer^ tnaniamq- pacaucrint,utcius cxißimationc,dignitaa tem ab mimicis de fendant,Conclamaitt legionis ter tiaiecim£,qua aderat,milites ( hanc cnim mkio tu* tnultus euocauerat,reliqu!e nondu conuenerant)fefe paratos effe Impcratoris ß{i,Tribunorumq; plc.iniu* rias deßndcrc. Cognita militu uoluntatc, Ariminunt cum ea Icgioneproßcißcitur^ibiq; Tri.ple.qui ad eunt conßigcrant,conuenit ; reliquat legiones ex hybcrnis euocat,Qr ßtbfequi iubet,co L.Cafar adolefcrns uc* nit,cuius pater Catfaris eratlegatus,ls reliquo fermai ne conß{lo,cuius rei caufa uencrat,habere fc à Pow» peio ad cum priuati ofßcij mandat(tdemottßtrat,uctlr

Pom*

ï

T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJÖ

pömpf luw ff. C^fari purglt;ttu,ne ed (jud Rdpub.cdU' fd cgerit,infud contumelia uertat:Cemper fe Rdpub, evmodd priuatis neccßitudinibus hdbuijjc potiord.Cl fdrcm q«o(ÿ pro fua dignitate dcbere, lt;3quot; fludium lt;3quot; irdcundid juam Reipub,dimittere:nelt;]i adeo grduitcr irafci inimids,ne cti ilUs nocere fc fperet,Reipub. na eeatypaucd dufdë generis addit cu excujatione Pom' pcij (oniundd:eddem (trc' «fdë de rebus prcetor Roffi«ï dgitcum Cifprfjfibi^ Pompeiunt commemu rdjje demonflrdt. QUd res cr ft nihil «td leudndds Wa iurids pertinere uidebantur,tarnen idoneos naäus hu tnines,per quos ea quit ueüet ad eum perjirentur,pe' tit ab Mroqi,quoniä Pompei) mädata ad ff drtHlfmt tie grduentur,jua quoq^ ad eum poßulata dfjtrrr, ß-plt;trHo labore magnas cotroucrßas toDfreomné Italiam meta liberare pojjènt,fibi fcmper Rnp«i?.pri warn füiße dignitatë,uitdqi potiorè : doluijje jf quod P.Ro.beneßciußbipercontumeliäab inimicis rxtor queretur,ercpto^ßmeflriimperio,tn urbem rftr^be rft«r,f«i«i abfentis rationë haberi proximis Comi.' tijs populus iußijfet ; tarnen hanc honoris iaëtura (ui Rcipub.caufd lt;equo ammo tulijjè,cu liter as ad Sena* tum mifcrit,ut omnes ab exercitihus difcederët,ne td quidë impetrauijj'e,totd l tail a deleâus haberi,retint fi legioes duas,quieabfe ßmulatiöe PdrtbifttfllipBX dbduëtje,ciuitdtë ejje in armis,quo nam hic omnia, tuft ad [ua pcrniciem pf rt/'»frc/jcd tamë ad omnia ß

f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;LIBER

ie[ccnderepdriiturn,dtq;omnu pdti Reipulgt;;éduft(. ProßcifcaturPompcius wi fi/iWproHmdrffjipftrxfrrt tui dimittdntur, difcedant in italid omncs ab armiit tnetiM é ciuitate toüatur,hbcra Comitia. atque omnii Pcspub.S.P.QJl.permittatur.ll^c guo ficiliui ccr tiiq; conditionibus ßantjCr iurciurando (ancianturi aut ipfe propius accedat,aut (èpatiatur accedere,foa tcutiper colloijuid omncs controuerp^ eoponantur. Acceptismandatis Rofcius cu L-CccjarcCapuam per uenit,tbiél; confules,Pompeiumq; inucnit, poftuldM C£piris renundatjlli dehberata rcjpondèt,fcripta(j} ad eum mandata per eos rcmittut, quorum hlt;fc erat fumma.Ciefar in Galliam reuerteretur,Ariminoexee dcret,exercitus dimittcret:qu£ fi fecißct, Pompcium in Hißiiwui ituru. Interca quoad ßdcs eßet data, Cit fàremfrduru quiepoUiccrctur,n3 intermilfuros Co» fuies,Pompciumq-dclcdus. Erat iniqua conditio poa jiulare,ut Ca:far Arimino excederct,atqi in prouina dam reuerteretur, Ipfum cr prouincias cr legiones aliénas tencre,cxercitu Cafaris ueüe dimitti,dcled:ui {jaberc,pollieeri ff in prouindä iturum,neq; ante que diem iturus fit deßnire,ut ß pcradoCa:faris cöfulatu, Pompeius proßdus non eßet,nuüa tarne mendadj re iigione obßridus uideretur,tempus uero colloquio no dare,neq; acccffuru polliccri,magnam pads dejperà tionem affêrebat.ltaq; Ab Arimino M.Antonium cu tohortibus quinqi Arretium mittit.lpfc Arimini cunt

’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tîgt;

îegionibat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;delcâu haiere in^liii

tu!t.Pi[aurum,rdnum,Anconam jinguliicohortibui occupât. Interea certior fàôtui Ttgnium Thermit pne toron cohorttbtti q«i«qj totere,oppidît munire,om^' niumq; ej]c Tigmorum optima ergd (e uolitntatë, Cu rionem aim tribut cohortibus,(lua( Pilauri nbsp;nbsp;Artml

ni habebdt,tntttit,Cuius adtientu cognito,difjtfut ma nicipij uoiiitdtii Thermits cohortes ex urbe cducit amp;nbsp;profiigit:milites in itincre ab eo difcedunt lt;tc domuni reuertuntui'.Curioomniiifumma uoluntatcTigniunt recipit.Qitibus rebus cognitls,confifus municipior» tfoluntatibus,€i£far cohortes legionis.xnt.ex pricß dijs dcdncit,Auximumq; profîcifcitHr, quoi oppidil Adius cohortibits introduéîis tcnebdt,delcâuij; tota Piceno cifeummißis Senatoribus habebat.Aduêtu Cas fariieogmto Decuriones Auximi adAëtium Varutn frequentes conueniunttdocent fui iudtcij rem non effe neq; fe neq; rcliquos munietpes pati pàffe. CXafareni itnperatorem bene de Repub.meritu,tantis rebus ge Jlisopptdo,mcx:nibusq;prohiberi:proinde habeat ras tionempojleritatis^l^pcriculifui. Quoru orationé permotus Aâius V4rjM,pr(fpdiM,qMod Wîtrod«xcr4t ex oppido educit amp;nbsp;profùgit.Hiinc ex primo ordiné pauci Cafaris confccuti milites confißtrc cogunt,coni tgt;’^(ßqspra:lio,dcfcritur à fuis varus: nonnulla pd« tnilitu domtt difcedit,reliqui ad Cafarem perueniuti tfhj; Mnù cttw» bit deprehenfus.L, Puppius Primipili

S £entuâ

LIBER

Centuria ddclucitur,qui hune eundem ordinem îw f« rrcztMCn.Powpfi/rfntfij duxerat. At Cxfar militet AftiMos coUaudat.Puppium dimittit. Auximatibut g^dtiaf,(eq; corüßcli tnemorem ßre poüicctur.

Quibuirebuf Romam nundatts,titntut repente ter=i ror inuj(it,ut cum Lentuliit conful ad aperiendu ar a rium uenijfet,ad pecuntä Pompeio ex jenatusconfulto proßrcndu,protinusaperto jdndioretcrari» exNr^ be profitgeret. Clt;efar enim aduentare, iä iamq^adejje eins equites ßljo nunciabatur.Hunc Marcellm colie-^ ga,cr pleriq^ magißratuf coßeuti junt.Cn.Pompeius pridie eiui diei ex urbe proßäm iter ad legioney ha» bebat,quM lt;t Ctefdre acceptât in Apulia hybernorum caußa dißfofuerat.deledut iniraurbrm ititcrmütutur nibilcitraCapuam tutu eße omnibut uidetur. Capuie primu fefe conßrmaiu cr colligunc^dekdum^ coloi* ttorum,qui lege Iulia Capuant dedudi erant, habere inßituuntjgladiatoresc^ quos ibi Cicfar in ludo habe^ bat in ßrum produélos Lentulut libertati conßrmatt atqi iß equof attribuit^cr je jequi lußit ; quos po^ea tnonttus 4 futs,quod ea res omniu iudicio reprehende balur,circü frmiliares conuctut Campanix, eußodit caufa diflribuit.Auximo Cicfar ^pgrel[ut,omnè agrH Picenupercurritjcundjeearum regionu PraßdurtC libentißimts aiiimts cum recipiunc, exercitumq; eitet omnibus rebus tuuant:etiam ex C ittgulo,quod oppidS Labicnus conjiititcrat,juaqi pecunia extedißcuucrat» adeS

r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fj9

W(Ï fWW Ifgitt ifcniuntj(}u£lt;j; MiperMerit,felc cupi^ dißime /àéturos pollicentur:milites mper4t,mittut, ifitcrca legio duodecimo Cjejarem conjequitur:cü hif duabiif Ajculu^Piceituproßcijcitur.ld oppidu Len^ tuluf Spintherdecemcobortilgt;ustenebjt,^ui c^farii )tduentucognito,profùgit ex oppido,cohortcsq; fee» abducerc conatM^d magnj parte mtlitu deferitur.Re liélufinitinereeumpaucif incidit in VibuUiu Rufùn tnijfttm à Pompeio in agrum Piccnïi fonßrmttndor» hominiicaufa,àquo/àéitiiVibullius certior,qute res in Pieenogererentur,milites ab eo dccipit,ipfum di^ mittit.ltem exßnitimisregionibtK,quas poteft cotrlt;t hit eohortes ex deledibus Pompeianis,tn ijs Cameri-' nojügientem vlei'lem Hirum cu fex cohorttbnf,quas ügt;i in prtefidio',habnerat,excipit. Quibus eoaciis,tre^ deern efficit,cum ijs ad Domitiu Aenobarbum Corji nium magnis itineribus peruenit, Cdfaremq; adejfe cum legionibus duabus nunciat. Domitius per fe drei ter uigmti eohortes ex Alba,cr Marfis,cr Pelignis, ßnitimis db regionibits corgn-iit.Rfcfpto Afculo, expulfoqueLentuio,Cajarconquiri milites^qui lt;j!gt; fo dl fee jfer ans , drlcclttwquf insVtui iubet. lp fel «nuw difJM ibi reifrumentaria: caujamoratui.Cora finium contendit, eo cum uenißet, cohortes quin^ que pnemijja: a Domitio exoppido pontem fluminiS interrumpebant, tjKi erat ab oppido mtdia paffuunt rirctirr tria,lbt cti/m antccurfortbui (.'iffaris^ pri^li^ gt;1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f i cent/

LIBER

comntilJb^celcriter Domitiani 4 ponte repuîjiife Mt op pidum receperuiK.C^far legionibm tradudif ad oppi dum conßttitjiuxtiq^ murum caßra pojuit. Rc cogn» t4 Domitiuf ad Pompcium wi Apuliam pcritos regio fium,fnagno propoßto prtemio,cum litcris petaitidtq; oreiu,ut ßibi fiibueniat, Cicjarem duobul exercitibui cy locoru angußijsfraie intercludi po))c frumentocj; prohibcri:quod ni(i frcerit,fe, cohort«^ amplites triginta^nragnumcji numerît Scnatorü, 4tcj^ equitum Romanorüinpericuluef]e uenttiru, intcrw» fuoi cohortatui tormenta in muris diß'onit, cfrtlt;w^ cuiij;partef ad cuflodia urbif attribuit, militibus in cortcionerfgwfxlMMpojJfpionibH-s pollicctur qua^ dragitita in jingulos iugera,Cd' pro rata parte centu rionibut^euocatit. Intérim Cicfrri nunciatur Sulmo nenfrSfquodoppidit à Corßnio feptcm millium inters ualloabeß,cupereeafrccrequ£ uellct, fed àC^Lu» cretio fenatore,^- Aâio Peligno probi^ri,qui id op pidumßeptccohortiu prxßdio tenebät. MtttitcôM. Antoniü ciem legionisodaufcohortibus quinq^. Sui tnonenfes ßmul atq; noflra ßgna uideruitt,por;ai ape rucruntfUniucrß^Ciroppidanicr milites obuiägrit tiilantes Antonio exierut. Lucretius er Ailius de mit ro fe deiecerunt. Ailius ad Antonium deduiluspetita ut ad Ciefarem mitteretur. Antonius cumeohortibui CrAüioeodem die,quo profrflus erat,rcuertitur, Cf far cof cohorte/ cii exercitu Juo coniunxit. Ailu^ incolu

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;139

incoîumcm dim!fit,tribut primisdielm caRrtl tnagnisopcribiK munire, ZJ ex finitimis tnunicipijs frumentit cowportdrf/cliqMiiiijj copitu expcitare in Jittuit,eo triduo legiooiiaui adeum ueniticohortef^; fx nouii Gallic deletlibuf. XXII. 4 rege llt;lorico circiter trecenti,quoru aduentu altera cajtrtt ad alterä oppidipartem ponit.iis cajlris Curionë prlt;fi fielt,reliquis dtebui oppidum uallo cafiellisq; cireum^ munire inflituit. Cuius operis max ma parte effeânt eadem fire tempore mißi ad Pompcium reuertuntur^ Literis perleilis Domitius dißimuläs in conjilio pro nunciat Pompeium celeriter fubfidio uenturu,horta=s turq; eosne animo deßciant,^Ui£!ji ufui ad deßnden-dum oppidum fint,parent,Ipfe Arcano cum paueùfi mtliaribus fuis eolloquitur, confiliumqi ßigae capere eonßituit.Cumuultus Domitij eiimoratione noncon fentiret,atq^ omnia trepidantius,timidiusq; ageret fuperioribus diebus confueffct,multumq; cum juis co fultandi c4«f4 fccreto prater confuetudinè coUoquere tur,concilia conuentusq; hominii fiigerct,res dtutius tegi,dißimulariq-non potuit.Pompeius enim refcri» pferat fefe rem in fummu periculu deduilurü no effe^ neqifuoeonfilioautuoluntateDomitium fein oppi^' dum Corßniucotuliffe.Proindcfiqua/icultds fiiijfet ad fecu omnibus copifs ueniret.ld ne fieri poffet ob» lidione,atq; oppidi circümunitione ßcbrtt.DtuHlgdta Domitij corifilio militcffiuicrdnt Corfinij prima ue»

f 3

LIBER

fi'fri feceßione fretuni,itd inter fc per Tri. militu (ëcuriones^ atijj boncjhßjmoi [ui generis ceüoquutt tur:objideri je à Cief^re , opera munitionesqi propè

pi'rjiiitis.Duccin fuum Domitium, cuitüj^ic atq^ fiducia permâferint,proiee‘îisomnibus,jùgje conJiliM caperc,dcbere[e[ui£jalutts rationc bubere, AÏgt; bis pri tnoMarß diljèntireincipiunt,câq-,oppidi parte,qua fnunutßima uidcrctur occupätttantaq; inter eos dip [en[ioexti[it,ut manii con[crcre,atq;armisdtmtcare conarentur.Pofr paulo tarnen internuneijs ultra c!« traij; mißis, qua ignora bant de L. Dorn itij ßiga cogno fcunt.itaq;omries uno conjilio Dorn ittu produäu in publicum circumßtjlunt cr cujiodiut,legatosqiex [no numero ad Cajarcm mittunt,[e[e parutos cjjc portât 4perirc,qua:q; imperauerit frcere,cr L.Domitiu ui-' num in eiui potejtatc trade re. Quibus rebus (ognitis, Cajar ft magni interejje arbi rabatur qu.èmprimu oppido potirifCohortesq; adfe in caflra traduccre,ne^ qua aut largittonilfus,aut animi conßrmatione, aut /aljis nuneijs commutatio ßeret uoluntatis,quod ftcpe in bello paruis momentis,magnt cafus intercederent, tarnen ueritus^ne militum introitu,ç^ noâurni tem^ ports bcentia,oppidum diriperttur,eosqui uenerant coU/udae,atqi in oppidum dimittit,portas, murosé^ ajferuariiubet.tpfehis operibus,qua frccre injlituea rat,mi}ues dilßonit,non certit ßsaüps intcrmtßis, ut erat fupcriotüiiicruinçcmluçtudo,fed perpetuis uigi

I ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14«

(^iftittioniTgt;usq;,utcontin^attt inter |c, omnent tnunitionem expleni». Tribu.militum, circummictit atq; bortatur,non lolum ab crupttonisi tiis caueantjfed etiam jingulorum hominum occultas exitui ajfcruent:nclt;ji co tarn rcmijfo,ac languido ani mo qutjcjuam ommum/iut^qui ea noéllt; conquieucntz tanta erat fumma rcrunt expcilatio,ut aullut in aliH fartcm mente atq; ammo traheretur,qutd ipjis Corji nienjibui,quidDomitio,quid Lentulo,quid reliquts accideret,qui quosq; cucntiiicxciperct,Ciuarta uigi Ua circiter Lentului Spinthcr de muro cum utgilqs cujlodibus^ noilriscoiloquitur,ueUe p fibißatpoiegt; itof Clt;e[arem conuenire. Flt;jftd pokil^tc, ex oppida mittitur,neq; abeopriui Domitiani milites dijccdut quàm inconjpeilum C£farii dcducaturicumcode jît lutcl'ua orat,atqucobfccrat,jibiut parcat,uetcrem^^ commemorat.cajarisquein je benefit cia expontt,qu£ erant maxima,quod per eum in coU legium pontijicumucncrat,quodprouinciam Hijpdgt; num ex prlt;etura hakuerat,quod inpetitione conj«**,. latus abeo erat fubleuatus. Cuius orationem Cafat interpeüat,je non maleficij caufa ex prouinda egref^ fttWjjcd uti fc 4 contumelijs inimicorum definderet^ ut 'Tnbunos plcbis ea re ex ciuitate expuljos ad fuant dignitatem reHitucret ,utfe,Ztr populum Roma» num paucorum frdtone opprejjum in libcrtatcm umdicaret, Cuius orationc con^rmatus LentHlMi-,

f 4 «t M

LIBER

Ut in oppidum rcuerti liceat,petit,(^uod defud fulutt impetr Merit, fvre etium reliepuis dd Çuum f^cm folatio adeo e^Je perterritos nonnullos,ut l'u£ Mt£ durius co fulere cogaittur,ß0li( potefldtc difcedit. Cie far ubi illtl xit,omneis Senjtores,fenatorumq; liberos,Trtbtinos tnilitum,cquitesqi Romanos adfeproduct iubet.Rrdt Senatorijordinis L.Domitius,C7 P. Lf/itHlwi Spina ther, VibuUtus Ru/ùs,Sextus QuintiliusVarus qk« fior.L.Rubrius.Prattereaßlius Domitii,aUjq; coplu res adolefcentcs,Cf magnus numerus equitü Romaa norum er Decurionti, quos ex municipijs Domitius euocauerat,hos omnes produólos i contumelijs miligt;’ tum,conuitijsq; prohibetipauca apud cos loquitur,qiï fibi aperte corum gratia relata non jit,pro juts in cos tnaximis bcneßcijs,dimittit ocs incolumes, H S.LX. quod aurum adduxerat Domitius,atep tn publicu dC'^ pofuerat, allatu ad feabDuumuiris Conßnienßbus Domitio reddit,nc continètior in uita hominu,quant jn pecunia ßttjfct uidcatur,er ß cam pecunia publica ejfcconjiabat,datamq; à Pompcio in ßipendtü,Milia tes Domitianos facramentu apud fe diccre iubet,atq; epdic caßra n:ouct,iujlum^ iterconßcit.Septe omtû no dies ad Conßniu commoratus,er perßnes Marru cinorumjPercntinorum,Larinatium in Apuliam per uenit.Pompeius his rebus cognitis,quie erant rd Cor^ ßniumgefl^jLuccria proßcifcitur Canußu,atq} inde Brundufium,copias undiq^ omnes ex nouis dclcßibus

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14«

«(4 ff cogi iubet,lèruot,pafloret t(rmat,ac[; biî cqHoj Mttribnit.Ex ijf cirdtcr trecentos équités eonficit.L, Milius prittor Albi cum eobortibus fex profitait.Ru tilus Lupus pr£tor Tancina cttwi tribus,quii procul equit{ituClt;efarisc(gt;f^icat£,cuipr£erdtBiuius Curius relido pr£tore,ßgnd ad Curium trdnsjiruutjdtqidd eum trdnÇcunt.ltcm reliquis itineribus,nonnuÜ£ coe hartes ht dgmen C£fdris,dli£ i« inciduut.Re/ ducitur ad eu dcprchen[us ex itinere Cn Magius Cre wona pr£(idus Fabrum Cn. Pompcij,quem C£far dd eum remittit eu mandatis,quoniâ ad id tempus /àcul tM colloquendi non fùerit, atq; ad fe Brundufium Jît «crtt«r»j,interfjJc,RfipMt.C7 comunisfalutis caufa coüoqui-.neq; itcro idem perßei longo

itinerisjjgt;atio,cum per alios conditioncs ftrantur,ac fi coram de omnibus conditionibus difceptetur.lis dit tis mandatis,Brundufium ciwn legionibus fex perue^ ttit. Veteranis quatuor,reliquis qud« ex nouodcledu co«|tccrdt,dtq; i« itinere compleucrat. Domitianoi cnim cohortes protinus à Corfnio i« Sicili.â miferat, reperit Confutes Dyrrhachium profèâos cum magnlt;t parte exercitus. Pompcium rcmanae Brundufij cum cohortibus uiginti,neqi certum inueniri potcrat,obti nendi ne eaufa Brundufij ibi rcmanftffct,quo ßcilius omne Adriaticum mare extremis Italia partibus,rca gionibusq^Gr£ci£,in potefiatë habcret,atq; ex utraq; farte bçlium adminiflrare poffet, an inopia nauium

$ f ibire»

tbireßittfjehumtus^; ne Italiam itîe dinihtenda «oHI cxißimarct^exitui adminijirationesqi Brundußni pof tus impcdiretnßituit:qnom opcrum hitc ernt ractaf qun fruces ernnt angujlißtmx portui,molem atq; gerem ab utraq; parte littoris iadebat,quod bis locti erat mare uadofum,longius progreffuf,cum agger al tiore aqua contineri no pojfet,rates duplices,quoqua uerfuspni^m trigintaeregione molts eollocabat,bas quaternitdnchoris ex quatuor angults dißinebat, ne pufiibuimouerctur.liis perßdis collocatijq-,alias de iticeps pari magnitudine rates iugebat,hai terra ati^ aggerecontcgebat,nc aditui atq^ mcurfus ad dcjin:* dcndu impediretur,à fronte atq^ ab utroe^ latere era tibui ac pluteis protegebat.in quarta quaqj earu tura resbinorum tabulatoritexcùabat,quo commodtusab iMpetu nauiu tncendifrq;defrndere.Contrabac Pont peius naues magnas onerarias,qu ts in portu Brundu finodeprcbenderat,adornabat. ibiturrescum ternis tabulatis erigebat,eaiqi multii tormentis,Gr omnige nere telorum complétas ad opera Cafarisappellebat, ut rates perrumperet,atq; opera difturbaref.fic queti die utrinOi eminuifrtndis,fagittis,reliquisi^ telis pu* gnabatur.Atqi bicc ita Cafar adminijtrabat,ut condi tiones pacis dim'ittcndas non exijiimaret. Ac tametfr magnopere admirabatur,Magium,quë ad Pompeium cum mandatés m!frrat,ad fr non remitti, at^ ea res /xpetentata^Grfr impetui «w confrbaq^ tardabat^

tarne

lt;41 titmcitomnibttirebia in eoperfeuerandum putabat. lUq; Cdiiiniwm RcbiliKm kgatum frmiliaicm,neceflt;c farium^; Scrtbonij Libotiiî mittit ad rum roUoqwij cau(a:mMdat,ut Ltbonem de conahanda pace horte tur.ln primis nt ipfe cum Pompeiocolloqueretur,po'' (lulat:magnopere jefe co«|idfre dcmonjirat,!! aus i et Jitpofcfliiî/àd4,|ôrc,«t eqtùs cSditiomltus ab armis difcedatur,cuius rei magnam partem laudis,atqÿ tnationis ad Libonem peruenturam,fiiüo autore dtq; agente ab armis (it dijccjJum.Liho àcolIo^Mio Cani» nij digrejfiis, ad pompcium projicijcitur ; paiilopoA renunciat, quod Confules abjint nihil Jlnc illis dc compojitioncagipofjc.itapfpiiwrtnj frusira tenta* tarn Citfar aliquando dimtttendam jih indicabat, lt;3* de belloagendum.Propcdimidia parte opens d Cæ* fare ejfeäa,diebusq; in rlt;t reconfumptis nouem,nai ’ HCi à Confulibus Dyrracbio rcmißx, qua: pricreta partem exercitus ed deportauerant, Brundußum re^ uertuntur. Pü»jpei«lt; ßue opcribus Cafans permotus^ ßueetiam quod ah initio Italia excedcre conßitue* rat,aduentu nauium proßflionem parare incipit,^quot; q«o ßtciliiis impetum C^efarit tardaret, ne ßib ipßt proßdtone milites oppidumirrumpereitt^portas ob* ilruttyuicos plateasque inaidißcat, ßßas transuer* fas uijs perducit, atque ibi fudes ^ipetesque pra:a* futos deßgit.Hiec leuibus cratibus,terraque inaquat, ^uus autem atque itinera duo, qu£ extra murunt'.

idioot

LIBER

ports ftrebättt,max!mis dcßxii trabihus, ati^- rît pr^ticutispTiifepit.His paratis rebus,milites jilentio naues cottfcendcee iubet : expeditos autè ex euocatis fdgittarijs, ßtnditoribitsq; raros in muro turribusé^; dilponit,hos ccrto fignoreuocdrecojlituit,eu omncs tnilites ttdues co(cëdilfent,atg; ijs expedite loco adu4 ridnauigid relinquit.Brundußni,Pompeidnoru mili^ tum iniurijSfdtq; ippMî Pompeij contumelijs permotit Ciffdris rebus fruebant. Itdg; cognitd Pompeij proji» âione,concurfdntibus lîliî, dtg; in ed re occupdtis, uulgoextedis ßgnißcdbdttt.Per quosre cogn:td,C£ fdr fcdlds pdrdri,militesci; drmdri iubet,nc qui rei ge rëd£ ßcultdte dimittdt.Pompeiusfub ttoâë ndues fol uit,q erdt i« mKro cußoditecdufd collocdti,eo figno, quod conuenerdt ,reuocdntur : notisq- itinenbus dd ndues decurrunt. Milites pofitis fcdlis muros dfeert^ duiit,fed monitidBrundu finis ut udüu c£cu,foffdtc^ cduednt,fubfijlunt,CT longo itinere db ijs circtiduëli ad portdm perueniunt,dudsqindues eu militibuSjqu£ ad moles Cdfdris ddheferdnt,fcdphis lintribusq; de^ prchenduntjdeprchenfdsq; excipiunt. Citfdrcrfi ad ffiem conjiciendi ncgocij mdxime probdbat coafiis nlt;t uibus,mdre trdnfire,cr Pompeium fequi, priufqudm illc fefe tranfmdrinis duxilijs confirmdret, tdmen rei eitts mordm temporis^ longinquitdtc timebdt, quad omnibus codais nduibus Pompcius prlt;efentc jàculta tem ivfequendiftù ttdcmcr4t,ReHnqucbtft(O' utexbn

ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;t4gt;

^(juiorihtif ri^ionibui Gallt}e,piceniq;, Czi/rcto itMcs effeiu cxpe^iand£,jed id propter anni temput longuacq; impeditu uidebatur.inttrea tutcrem exer c!tum,duM nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;confirm Ctrl, quarÜ altera erat

maximisbenejicifs Pompeij deuMa,auxilia,equ:ta^ tHMpitnOT.GdllùfMltdlÙJBtj; tcntarifc abfente nole bat.ltaq; in pra:fentia Pompcij infequendi rationcnt omittitiinHilftaniam profiafciconfiituitfDuumu.rii rnunicipioru omnium imperat,ut naues ccnquiraiu, Brundufïumq-deduccdof curent. Mittit in Sardinii cuntlegioncunaValerium Icgatu.ln Siciliâ Cunoné proprjctorë f ttwi legionibies trtbia. Eundem cum Sici ham recepij)et,protinus »n Africam traducere exerci tumiubet.Sardtniam obtinebat.M.Cotta. SiciltäM* Cdto.A/riCitw forte TubtrooH/nerc debebat. Cara^ litani fimul ad fc Valeriu mitti audgt;crum,nondu pro fiâo ex Italia,jua ßjontc ex oppido Cottam cijctuitf. Ille perterrittA, quod omnè prouinda confentire •«/ teüigerct,ex Sardinia tnAfricam proßigit. Cdtoi« Sicilia naues longas ucteres rtficiebat,nouas ciuitati^ bus imperabat,hi£c magno jtudio agebat. In Lucan» Brutqsq; per iegatos fuos,ciuiu Rowdnorw deleâ'iZ# habebaticquitum peditumq; certu numcru d ciKitdhx bus Sicilhecxigcbatiquibuf rebus pene perjtflw, ads uentu Curionis cognito,quieritur in condone jefe pra tedum ac proditu à Cn.Pompeio, qui omnibuj rebut iifiparatifimus^on neceffariu ieUum fufceptffet,cr

t I ß E R

Sf «4 t« mtr rrogdtii} ,omn!i( fibi clJi ad bcUifm apta ac pirata conßmMijjct: hisc in con» donc i^uocjîuü ex prouincia jùgit.tiadi imcum ab im^* pcrijs,Sardinùm Valcrim,Curio Sidliitm,cum cxcr dtibus eà perueniunt.Tubero cum in Africam ucnift fct,inuenit iti prouinda eunt Imperio Aâium rum,(jui ad Auximu,ut fupra demon]irauimus,amip pî cohortibus,protinus cxfùga iu Africam pcruenca rat,ati]} cam fua ßionteuacnä occupaucrat,dcleducjj habita duO! legioitcs efrccerat, hominu Cr locoru na ticia,Gr ufu eius prouinci^e nadus aditus ad ca co^ nanda,quod paucts ante annis cxPrxtura earn proa umciam obtinucrat.Hic uenienté Vticameu nauibus Tuberonem^portu «tq; oppido prohibet,neq; ajfeélii Uadetudine filium cxponcrc in terram patitur,fed fub tard anchorts rxecderc eo loco cogit. His rebus confr dis,C£jar,ut reliquîi tempus à labore intermittere^ tur,milites in proxima municipia deducit- lpje ad ur/ bi-m prolicifritur,coalt;ao Scnatu,iniuriiis inimicorum commémorât:doeet fe nuüum cxtraordinariu hono^ rem appetijjc,fed expedato légitima tempore confu' latus,eofui/Jù contentum,quad omnibus ciuibus plt;tz teret,latum «b deeem Tri.ple,contradicentibus inimi ciSyCatone ucro acerrime repugnâte, ey priflina cot$ f^tudtnedicendimora diesextrahëte,ut fui ratio ab fentis habcrctur,ipfo Confute Pompeio,quifi improa hajfctjcur ßeri pajfus ejfetfSi probajfet,eur fe uti pa

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14

fmlibcfieficto prohibuißctfPätientidproponit fuam, cum de exerdt:bus dimittcitdii ultra pojiulauiDet,in ^ito ùdurü dignitcitis atiji honoris ipfe fad urus effet, Acerbitdtè inimieorît doeet,(iui quod ab altera patin larent,m fe rccufarcn(,atc^ omnia permifceri mallèt, quàmimpcriu cxereitusq^ dimittere.lnturiâ i« eripi^ endis kgionibus pr£dicat,crudelitatc infolentiant in circufcribendis Tri.ple.Conditioncs 4 fe latas, or expecbta coüoquia Cr denegatacämemorat:pro qui/ bus rebus orat ac poßulat Rempub. fufcipiät,dtt^ ««4 fecum adminijlrenc. Sin timoré defi(giaiH,iüis fe hono ri non ßtturum, er per fe Rempub. ddminiflraturu, Legatos ad Pompeium de compoßtione mitti aparte^ re,neqi fe reßrmidare quad in Sendtu pduloante Pom pf !«ƒ dixijfet,dd quos legati mitterenturßjs autoritdf tem dttribui.,ttmoremq; eoru qui mittereiK ßgnificd^' ri,tenuis dtq^ inßrmi blt;fc animi uideri: fe uero ut ope ribus anteßuduerit,ßciiifticiaC/' £quitateueliefupe rare.Probat rem Senatus de mittendts legatis:fed qui tnitterentur,non reperiebätur,maximeq; timoris eatt fj pfo fe quifq; id munus legationis reeufabat. Pom^ peius enim dijeedens ab Vrbe in Sendtu dixerdt,eode fe hdbiturum loco, qui Romlt;e remanßßcnt, Gr qui in easlris Ctcfaris ßiifftnf:Sictriduum dijßutdtionibus, exculationibusqi extrahitur.Subijcitur etiam L,Ule„ tellus Trt.ple.ab inimicis Cifaris,qui hdne rrw di* firjhdt jreliqutu^ res qudfcunc^ agere inüituerat, impca

L î B E R

impedidt.Cuius cognito confilio,Ciefdr,frußrd dirbiit lt;lilt;jHOî con[um(gt;tM,nc rcliquü tetnpuf onittat, «!ƒ?/• äisijsqujeagere deßintttimt,ab «rbc proßcifcitur^ atq;in ultenorë Giüiitm pirucnit. q«ocm ucuijTeti cognoßcit mijjum i« Hijßdniam d Pompao vibaUiuni Rujùm, quem paucis diebus ante Corßnio captu ipß; dimijerat:proie{lH item Domitittm dd oecupandutn Mdßilwm aä'uarijf feptem,quM Sicilia, CT Sardinia priuatis coaäis feruis bberisq; coloifK fuii compleueratiPr£mijfos etiam legatos Maßilienfes do mwn nobiles adolefcëtes,quos ab ttrbe dtjcedcs Pom^' peius erat adhortatus,ne noua Clt;efaris officia ucterit fuorum bencßcioru ineos memoria cxpcllcrfut. Q«f !gt;(« mädatis acceptis,Maßilienfcs portas Ccefari clau ferunc.Albicos BJrbaros homines,qui in eorum ßde dutiqaitus erant,montcsq;fHpra Mdßilwm incolebat ad fe uotiduerant.Frumentu ex ßnitimis regionibus, atq; fx omnibus caflcüis in urbem conucxerant,arma rum officinas in Vrbeinflituerant:muros,cl.iffiem er portas reßciebant.Euocat ad feCiefar Maffilicnßunt X.V.primos,cum bis agit,neinititim in/irendi belli i Maßilienjibus oriatur, Debere eos Italic totius auta ritatem fequi potius,quam unius hominis uolütati ob temperarci reliquaffi,qua! ad eorum fanandds mentes pertinere arbitrabatur,commémorât.Cuius orationS domum legati reßruKt,atqi ex autoritate h£c Cdfari ircnuacianfAntcIligcre[ediuifu/nt «jp populum Roa

I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«4y

tntnim iw p4rtew nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fui iudicij neq^ fuaru effe

ttiriii difcerner£,utra pars iujliorcm habcat catifanti Pr'mapgs ucro ejfe earum partiii Crt.Pompeiu QT C. C/tfarem patronosduitacis: quoru alter agros Vol^ garu)n,Arecomicoru^cr tluorunt publice his cSccffe rit: alter bcilo uidas Gallias attribuerit, uedi^aliaq; auxerit : quare paribus eorii bcncliciis paré je quoq^ ifoluntatem tribuere debere,cr neutrum eoru contra alterum iuuare, auturbeautportibusrecipere. H£C dutniiüereos aguntur,Domirius nauibusMaßtliam [gt;eruenit,atq; ab ijs rcceptus urbi prificicur. Summa ei belli adminijirandi pcrmittitur.Eius imperia clap fem quoquo ucrfus dimittunt, onerarias naueis quoi ubiq; pojfunt deprehendunt,atq;in partit dcducunt: earum clauis aut materia atq: armamètis 'mflrudif, ad reliquat arm tndas reficiendasq; ututur.i'rumenti quod inuentum eft,in publicu conf^ut: reliquat mer ces comeatusq; ad obfidionem urbis,fi accidat, refer uant.Qÿibusiniurijspermotus Cafar, legiones treit Maßtliam adducit,turrcsuineasq;ad oppugnationë ttrbis agere,naues longas Arelatc numero duodecitit fàcereinßituit.Quibuseffedis armatisq;diebus tris gmta,à qua die materia cafa eft,addudisqiMaßilia his Decium Brutum praftcit : C, Treboniii legatuni ad oppugnationem MLaßHiarelmquit, Dum hac pas rat atq^adminiftrat, C.Fabium legatum cum legioni bus tribus,quas Narbone circurnqs ea loca hyemandi t eauft