Dit boek hoort bij de Collectie Van Buchell

Huybert van Buchell (1513-1599)

Meer informatie over de collectie is beschikbaar op: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Wegens onderzoek aan deze collectie is bij deze boeken ook de volledige buitenkant gescand. De hierna volgende scans zijn in volgorde waarop ze getoond worden: • de rug van het boek

• • de kopsnede

• • de frontsnede

• • de staartsnede

• • het achterplat

This book is part of the Van Buchell Collection

Huybert van Buchell (1513-1599)

More information on this collection is available at: http://repertorium.librarv.uu.nl/node/2732

Due to research concerning this collection the outside of these books has been scanned in full. The following scans are, in order of appearance:

• • the spine

• • the head edge

• • the fore edge

• • the bottom edge

• • the back board

X. oct.

175'-

AD REVE^

RENDISS« IN CHRISTO PATREM iUuftrißimum principem acdominum D« ALBERe TVM S. KomanteeccîefîteTitulifandiChryfbgoni Preßyterum, Cardinalem, Koguntitf Kagdcburx geft' Archiepißopum,Principcin elcäorem,Prima fern prrCermantam, SacriRomaniimpcrif Archicancellit^ rium,Halbcrßadienfi$ ealriite admmjiratorem,Mar» chionemBrandenburgenfrm,Stctinea-Pomerattite ducftn,Sclauorum, Calfuborum^ Rhugu, prmcipem,D‘fuwm colendißimum, mj li* brum ßum de Guaiaci medicina Wflramp;oG4B»fo VLRICHI dc Hutten-Etjgt;PriffatiO'

Oc ttouo ineunte anno,ttequid 4 wm re mtantum paßim antiquato, utle^ gis iä loco fit,difceßij]e uidear,ecce Saturnalitifi tibi munuiiALB ER* T E Cardinalit ac Prmctps omnium optime, non talc guidcm ifli, gualia mittunt ctrcadiui* tiarum oficntationê ambitiofi homines,fed tjuale ipfum mt dare pojfecr inteUigii çrgratü habet,LibeBum de

A gt;

4 HVTTENI ad alber. PRINC-Gudidci ui ac uirtute, qucm compofui gt;nbsp;non tan ut dut médidnie, cuiui ope ex morbo omnium pef» fimo conualui, teflutum meis literie praconium eßet, quÀm ut tibi, fie de me, fie de optima quoq; nurito,gr(i^ tifiearer-litm tu foies enm,ut eum bono Poeta dican-

UleM eße aliquid puture nugM»

Atqi itamehabes, utnonfolumtuadignumauîd, quod prater uulgarem pritjeipum fententiam, fat is fuper^ fùerat exifiimes, fedmeum etiam qualecun^ id efi obfe quiu/m, ueluti rem tibi hoiwrificain, uerbisgloriofe ia* Ües-Tantwm^ abefitmeam tibi prafentiam grauem ui= deri,utttbi pulchri etiam aliquid aeceßiße,quod dome* fticum Uuttenwm habeas,arbitreris- Nouiquosapud ui ros,qua me pradieatione extuîeris, fummo per Chrifiu bonitatis tua argunwnto, ex qua ucl una re intelligere licet,quanta fortunarnhanchumanitatetemperes, O' tuiM confilium quàm non fit uanum, quo dccreuifti, ut ifios armatos iuxta te flipatores haberc, ita hominibut literaturapraditis, cMus o infiruHus, hitic auream Moguntiam, muiHos iflincSaxonesgubernare, nee te adhuc perdidiße quod m me cotuleris aliquid exijlimas Verum ïamadhuc exporreâam aduerfum me utran^ manum habes, eum ego fentiam maiora tua eße benefi* cia,quàm ut uüum meum pofiit hac demerere obfequiu-Ob id^ peterc abs te aliquid uix auftm, quü tu ea prias dederis

IN LIB* DE GVAIACO PRAÈFi dederis^u^rogarcucrecundMerat, adeotnme!iècrlt;t» liter,benefice adeo effundi folcs»Mn Qtrdinalispria mum out Archiepifcopui,fed olim etiam, hishuud dum poteflatibus prlt;edüus • Hinc ego non exult cm hiticme nonforlMtittum iudicent^Aut cum iÜe dixerit, Principibus placuiffè uiris non ultima laus eft-Ego non eximiam mtam falicitatem agnofcam^^uod tAi non prmdpi modo,fed[ummo etiam, non Epifeopo tantum, fed cr Archiepifeopo, id eft eptfeoporum Pri« cipi,cr Cardin all, id eft c paucis inquAustimciuamnt ceffarijs quAufdam eardinibus Romana uertitur cede» fia, uni, fic placeam, ut nwplacere intelligant nwlti^ Qupdfaxit DEVS OPT- lAAX.-utnobisperpe» tuum fit quo utdeant homines nee ineptu ftùffè hoc tuH iudiciu, necme indignum quern tu fic compledcris, ac iftis ilia rumpantur indode dodis,qui nos, qui liters,, non tarn publico fludtorum incommodo, quàm fixdo PrincipuM Germanorum dedccore, tot iam annos impit perfequuntur, quando tibi aures, tibi oculos effc ui» dcbunl,fuam extremum periclitari barbariem,fe,ut ig» nauum pecus,prlt;edatores fitcos,id efl non inutÜiter tan turn fludiofos,fid fludiorum adhuc pcrntciem à mdlifl» rarumapium oluearAus, id efl Àfruâuofiflimarum di» fcipltnartim etdtu, nbsp;for titer arctri, cr longum exula»

re cognofeent- Poffumui enim non optime proflgt;eduM

A gt;

0 HVTTENI AD ALBER. PRING nebii dicere,cwm tu tantus patronus, tam btnigne uon tgt;is arrideaff cuiut ra primum Germanie tiocumentani exmeprod^t, qucm tu 'ut familiantatem, (y m finam itdeô tuum cum accipcret prmum, obfcure fcntiebeu, que doHorum hommum expeâatiif,que opmio,quod iudicium effetfzy non tacite mußitabat tecum ipfè Ver gilianumiHud.^

Feret hec aliquam tibi fanta falutem •

Sic eß proßäo, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non mvnui iucundum fibi, quod

uidercf baud indigno loco pofitum tuu beneficium, qua mihiplaufibtle quod ex iBa communi ßudiorum iaiia* tione, tutumcr falutdrem mueniffem otio meo portum-At inter cetera, que familiar i fepe uultu confirs mt^ cum, bene ffierare nos tubes, hoc promittens quantum in tefit, munitam hanc nobis ad id quo tendimus uiatn ef}e,qua tuagratia fretus,aufim iam ut infultare barba ris,ita ad res pulcherrimasexcitare equates, etquoties aliqua incumbit perfequutto ad te ueluti, ad commune quoddambonorum afylam,uoco ex bonis altquem,hoc magniitcrwm Poète ingemmans.

Hue tandemconcede,hec ara tuebitur omnes' Tanto,quoduidemus,fruâu,ut iam multos hinccrcxee rim,quo/3am iUincimpatientifimtofuo fremituabiece* rim ac deprefJirim-Fn te unum igitur omnino,aut cer* te ex paucifiimis unum cui ego oculos, cui mtelle^ium

IN LIB- DE GVAIACO PRAEF- - » effe dicam-Quod de te fcrilgt;ere,^nfa neq^ pro tempore efl,at(^is eßtuuscandortUt quamlibet etiam laudem tmmodicctm extßimes, facile ad prüfens fuperfedeo, ^uod caput efl tnculcans tibi,hoc inunufculumgratan* ter ut accipiM,(Juod et fl exiguu/m efl, tanti à me fit ta» tnen,ut magnum quid perdidiflc mt, fl de uulgo amico» rumdedicem id alicui, arbitrer • Nam riwn rem ibi tra* âcm mto iudicio permagnam,non nifl magni dlam uiri Mfflicifl egredi uolcban- An non praclarum exiflima* relicct,quicquid id efl, quod non mihi tantum, fed ali» quotpnetcreamilUbiütex/ùmma dejfleratione mani» flflam peperit falutem? N ifl ita colendus efl animus, ut corporis adm'miculum pro negleâo penttits habeatUT' At iUe ApoUmis oraculo fapiensiudicatut Socrates, in» terpaucabonam corporis habitudinem in uoto habuit^ Pyrrhus clarißmus Epirotarum rex,tdem à dijsprcca» tus Icgitur, Cf communi omnium confenfu fapienter orare creduntur tpti orant,

Vtfit nuns fana m corpore fano'‘

Pro’mde hunc maxime campum mihi delegi hoc tèpore in quo hue qualis qualis efl ucna procurrat, fl no ut de» bet,faltem ut potefl,cum Mius te prumonea,uulgo tritt

Vtdefint uires,tarnen eft budanda uoluntas-Siquo impetu qult;eras,hae dico ratione ,utcum atroeû iampridetn ininuci,crudclis Tyrannt, imntane facinus,

A 4

g HVTTENI AD ALBER- PRINC« tletefiabilem iniuriam, iniquißimum fdâu/m, ßiloiÜii» ftrauerim 3 id^ miforimo meo temporct nefjix effc pita temj)oc committere 3 ut dtuinum hoc beneficium, hoc c^lodclapfum auxilium,ilt;mrefiitutuimihi,i4m^ ua* tensac uegetus, quacu^q; poßim 'wgenij ope, ab obit* Monit 'miuria non uendicem-Vbi quid refirt fiepe decla* tnatum 4 me priiM dicerc,quantlt;an ego pecuniam curâ» do hoe morbo elocauerimf QÿOftortitrM, qu^ fiuppli* cia fiub Chirurgien exhaufiermf quM cruces tulerim/ Quantum mihiuiriivmex medicorum inficitia deperie* rittcum tuo h^cgemitu teßatui, iam fiepè ey apud mui tos fits • tion immenfiumhocmihiexiflimandum igitur cft,potuiffê reflituiex tgt;wrbo,in quo non fiolwmdolores paffüt fium acerbiores, quàmutin his utuendum fiieritt jßd fixditate etiam tanta fiii, ut omnium propè rerum ^fium me «egerrime tulerimiAge autem, quod fitit uitic ibipericulumf Quamputabant hominesailumde Hut* tenofTu nero quàm no frufira dicebas te, fit commodtus Mlerem,uti mea poffie operafquod ejfiâum cum ßt,cr depul/â omni mualitudme,uires ita receperim ut de no» uo faâus ac renatus homo uidear, non applaudam ip/ë mthi, i» ciusrei commemorationejquie hanc fiaîutem priefiititfUon iucundum hoc mihi opufculum erit, qui facio 3 ty non charißimuscui illud dono^ Vbi quidem unumhoch^ßtabam,utacciperenthomineshancde» ficriptionem'

IN LIB. DE GVAIACO PRAEF« 9 fcriptiotunt'Verebar cnim ne cffcnt guibus monßrn nS tiare uiderer,O' cttw en fit hlt;ecmedicin4i ut multorunn eanjvksrc/fiuitt, medicommplacita ntin agncfcanti metuebam pojfie fieri utnonfiibulan puta-ent ali^ui ef» fingi hanc Àme,lt;tutcamp; rem mcognitam traâo,hoc ere» dant,'mreftitutamihtualetuiünificiäationem effitfiut progredi-Ne^ itacurioß ^uent^uMi hlt;ec traânturu pti to,ut neget 'm Gueùaci defer iptione libru 4 me fieri opor tuiffèjcü Braßica ttolumen dicniueritChryfippuijcan^ imnunfo plM,ut mlt;}uit Plmiuf,l4udateri( M-Cafo, c)r de Raphaiu librum feripferit Marchioii Grifcm,de SeyBa Py thagoriU- Qÿod fi pro dijs olim coluerunt Al^ tiwm o Cepm Aegyptij, ego non adorem Gucüacumf Profiâo mdignum nihilfdcio,'mtnuderdtMn nihil-'Vbi firre c^ud te ludicem pojfivm iDum mirabiliter probwn, O nbsp;nbsp;nbsp;aUtu fyncerior fieri non potefl,Henrichu Stroa

merum,tibi 4 medic'mis, ita, ut etrni patiar libeBi huiuf Ariftarchumeibsteconftitui,non tarn quid mihi cona fentientibui peromnid fenfibuiuirwn ejje feio, quaii tuicharitdte,quidmirifice fldgrdt, oquidhoc'muiro ut ’mtegritdtefteximid,itd indicium em'met fuprd uul* garem ^^edicorum fortem' Quibuietidmuirtutibiü'm int'mis effe tibi meruitinouoiterumhumdttitdtis tua documento,mdgnduirtutifopmionegt; Cyuidrcfidt igia tur,nifiutobhiecoffici4j hdcpietdtemfdnäißimorivm •-

A s

IO , HVTTENI DE GVAIACO uirorum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Htroiwt albo in/cra*

mus tcfScd torn dd meum munufculum reuertdr,hunc U brum ^uo pcr[cribcndo,i(a fcieu me traHare ßudtü Mc» tun ut difcipulum medicorum agnofctu, fed ut fxplomtorem «« his Uterisuerfatum fuf^icaripoßis-QuodcuiuftnodifitutintclligiM,anubo tc OptimePr'm ceps ah ißispoidifper niagnis diucrfuscuriSthucani* tnumadt^tf’

VLRICHI DE HVTTEN EQj GER.

Pc4(ùn(r((n(jlt;t Guaiaci Ulcdidna^ty morbi Gal* lici curatione, ad Principem Albertum Cardmalem cr Archiepif:opum LtberunuS‘

DE MORBI GALLICI ORTV CrKomnc* Caput l-

}fum dco eß,ty tmflra ætate morbos oriri maiortbus, ut ex'^imare licet, incognitos^ Annus ßsit à Chriflo no-to poft MiUefimutn cr tjuadringenz tefunum nonagefimus tertius autcir ea, cum irrepfit peftiftrum malum, non in Gallia guidé, fedapud HeapoUmprimum- nomtn ueroindefortUum

AD ALBERT. PRINC« tiB« » f/l,^U0JmGaIlorumexercitu,lt;]ui illtc Caroli Rrga fui iiu/picijt beUigerabat, apparuit prua quam ufquint ulibi« QuaoceafioneGtJliommofamabfeappeBaiio» Htm amolientes tun GaÜiam hunc,fed mcrbum Nr4« politanu/m uocant, trcontumeltam agiufcunt cogno* tninem peßem fierb Peruicit tarnen gentium eon^ fenfui, (y neu hoc opuf :ulo GaUicumdicenws, non m» uidiaquidemgentisclarißmie,crquauixalia fit hoc tempore ciuilior aut hoj^italior, fed ueriti ne non fatis inteÜigant omnef,ß quolibet alio nomine rem fignemus Kira eum ßatim fuperßitio cxcepit,quibufdam ebui ne» fcio cuiui 4 nomine Keuium uocantibuf » Alijs ab lobbi ftabie origenem eiut repetentibui,quem credo m Datot retulithteclues- Haudaliocrcdituituitceflt languiffe norbo Euagriue olim Konachui, cttwi prr dcfertufrin gui immoderate ßrens,et cruda manducans,papulif ifa ficeretUT'Itaqi petitui et ipfe maximis itineribuSimagtu ad faceüum eiut quad in Veßcrichii eß, faäo homtnii concurfufoffirentium muneraajfatim-ldcp, ignotoeiui adhuc i» uulgo per Germania nomine, Yiacriu dicebSt enimproEuagrio’ fteq-utuixilfentquierebant, poffe tantum luuare credebant-Tales fiicrunt hoc in terrore^ ficorta;hominumopmion/ci‘ Sußgt;enfazyad Rocfc«-« ßgna,ac omniumab antiquo rejricata ulcéra-Si fludio pictatti, non improbo, fin ut aliquid cxpifcarcntur,

» HVTTENI DE GVAlACO

^ui^ui ßieruiit, cotnmentom, mirer tanta in publica tonflernatione, 'm tammiferabili bu/manigenerif cala* tnitate communi dolore, fraudi locum fiaffc' Ibt tum dei iront mterpretati funt Theologi, guem banc malo* rimt anobii morum poenam exigere, hoc fupplicium fu* ngt;(re,ac fi'mf’tpernum iUud coiifilium admißi aliquon* do didicilJcnt, publicè docuerurtt,quaß nunquam peiut uixerint homines, aut non cutreo iHo Augußi CT Tybe* riifeculo,quoChrißuquoq^ uerfari interris contigit, peßimi etiÖ morbi caeperint-Velbäcuim natura non ha beat,ut nouas fubinde morbos muehat,max'mam inter* dum in rcbus,ctiam alijs mutationem adßrot' Aut uero noßra ßatm tempeßate,ati^ hoc biennio demum, quitt, tnorati optimehomines ßnt, tegritudiniremedium inue niatur Guaiactim^Adeo inter [epugnant,quæ iUi nun* tesut fibi uidetur deorumexponentes, nobis concio* nantur,fa(lum deinde Medicis negotium,non quid toi* lerct nurbum,fedquidfaciatinquirentibus- fugiebant eins porro ajßeüumtttedum conta{luabßinebant,ut morbi prieterca nuUius' Qt^ippe tanta fuit, cumpritnii oriretur,foeditate,ut qui mmegra/fatur uix ilUusgene* ris effi putetur- Vicer a 'm quernæ glandis l^eciem er tnagniludinem,äßiera,cxporrci{a, ßnircus ab bis pro* flucns humor, fator uero tantus exhalas ut cuius nares contigiffet odor die, mficimox crederetur- Color po* fiulis

AD ALBER« PRINCI« LIB« tt flulà ex nigro uirefcês, ip[lt;e nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;mdgif legros ^Udftt

dolore crucitil)ilnt‘ Quanquam cruciabdntetidm ß qu4 mflam/turt coîitigiffet • inuäßt non multo poß ortwm» »« Germaniam, ubi latißime quantum alibi nufquam di* uagatu(eßgt; Qifodegoinitemperantiie noflrlt;e tribuo* Qui tune aflra conßtlcbant, feptem non amplius annoi graffàturü hoc ntalum pr£dicebant,ß de morbo nbsp;eiut

WJ uniuerfu/m appendicibus,falß,Sin,deßxdißimo iHo, er qui fßonte non tantum ex contagio, fed aut cocli ul* tio,aut ordittefatiproueniebat,uerigt; Ne^ enim fepti» mummultoannumfupraeiuigraffatura^itgt; Qu,i fecu tU! eß,cr nuc paßim uagatur,ut foeditate tolerabilior^ 'quippe ulcufculif interdum,haud tnultum emimntibut, er pr^durif/mterdum lata qult;edam ac ferpensfeabiett arenti fquama camem obducens pemiciofior, ut qui dl* tius penetrante ueneno eompluret fecum morbos trahat Kunc nuHi hoc tempore adnafei, nifi contagio qui fe poÜuerit,credibilceß, quodin concubitumaxime folet euenire-Vnde pueros rarius et fenes^ aut alio qui coitus expertesoccupat-Faciliusquanto'quisfalacior,erinue nerempromptior,iamquoscorripuit,utquifq;uiuit,it4 eum aut cito deferit,aut diu tenet, aut in totumconfu* tnit-Omnibusin Italia (^lli/ßahia,acßcubiprietcre4 fobrij funt homines,mitior, nobis propter crapülam er uidus intemperantiam,utdiHtius inhieret, ita compre*

«4 HVTTENI DE GVAlACO Trcnfot infiflißimc torquet,accrigt;ißme adfligit-

DE CAVSSIS MORBI huius Caput Ib nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j *

LAfentiumeius caußarwn nondum definitaa Me* dicif qu^ßioeflyot mißcre diu iam agitata » fumma dißcordia conuerfota 'inhoc conuewre omnet, ^uod inteütgere promptum cß ^uodam infalubri aeris, ^ui eo tempore ^it,adflatu, corruptos lacust föntet, fluuios,ac ipfa etiam maria,}tfde terram contraxifje ue nenum,inßäa pafcua,uenenattmidemiffumab aercua* porem,indehaufijfcjpirittmanmalia’ Repertusefl enim in qutbufdam alijs etiam anintant^us hie morbus- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;[

H«c Aßrologi exfyderu motu ratiocinati in coiunftio* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

nem,^ua fuîtpauloante Saturni er Martis, ac binas fo liseclipfes caulfameiusreiecerunt, oportuiße diHitan* tes prtefagire htec,morbos pituitofiss er biliofos,logos, tenaces,lenfos’Quales funt Elcphantia, lepra, impeti* gocr^ualibetpcßmtafcabies,acpußube,etßqua fuut corpus deformantes,er Podagra acChiragra,Paralyßs ifchia erarticulorum dolores, ac ßmilia incommoda-Magis autem Septentrioni id deßmatu,propter Asjua* rij fignum, ^uo prior ccltpßs inciderit, er Occident! propter pifces,quod poßerior attigerit,dicebantq; Me dïri

AD ALBER* PRINCI- LiB* if diet itgrifudiium efjè A ntAlo 'mtus fucco o- uitioßs huà migt;riIgt;U{,mclÀeholicif,adufitf, autfleitM bile,uel pitui* ta,fittefalf4yßueAdußA,cri{{lt;tMtA}{lt;iuot herum uel omnibusetidtnßmul permixtis,quorum acore extra ad eorporis fitperficirm eunte, aduri cutem cr exulcea rari,autuero 4 crudis,lentis V craßis 'm artus propel* lijeis^ dolorem concitari, tuHUres furgere, tubera in* naßi, nodos coUigi zj ßnuari cutetn, fupra ctiam caput 'mfijiari-Vniucrfam prifiinam corporis confiitutioneia dlterari- Qutdambreuiterex infiâo fangu'me,eorrU* pto^ crddufio,luem hanc oriri didlttabant’Atc^ hée mcomprehenßbili rius adhttc natura dtßutabantur am bigtte,nunccomperta rationeapprobanturetiont' !«• uatqi morbum hunc piitarealiud nihil effe^quàm depra uati fanguims quandam fuppurationem,qutepofl in tu* mores CT nodos conßccata mduretur, er cuiusßaturi* go quafi quiedam 4 male affèâo puHulet iocinere -Arlt* plius qu^eßteius natura, qui flatus ac qualitas, quanta iam diu,quam odioße quaftionis efl t Qglt;e cocertatio* ncs? ç^ot opinionest quàmanxiè difljutatief Atq; hoc prlt;ectpue in nwrbo,quantum noflra xtate laboret Me* dieina, compertum efl- Silebant ab eins ertu, totum ist Germania biennium Medici-Inde i« prima me tum pue* ritia conflitutoicuyam clt;eperunt,qisafimge,docuit eue tus-Aufi tarnen ßtnt exotica mifeere nobis,ct multa quat

t9 HVTTENI DE GVAIACO

minime oportuit mculcarc-Memini tune APiforumelit wftrdfdjMM quibufdam locif, quad in hii ueymieuU M* fcebantur aliiti’ Vndc infici crederctur, carnii por* cinlt;e, quad iïlud potißiinum itnimal, out hocaut quodi buienon abfimüi ulcerisgenerc laborabat^

IN QVOS MORBOS DERI. urturGallicu!, Cdput lil-

. I

LEWfw fe4»c liteiti fneiunt qult;e confcquuntur earn ttrottoradta in malta deriuatur enim hoe malie, utmuno incjjc morbos omnes uideri poßit-E quibus eß acris articulorivm dolor, primum quidem ßmplex, de* indequte dolent extumefcentibus mcmbris, noniutllis qutc intumueruntcoHeâiones O' tubera,ubi paulo po/l cbcallucrunt,dici nonpotefl, quos intra jècruciatus ajantfpeßima heec en'im morbi huius pars cß-Nam hanc fibi uelutiarcem deligit übi diutißtineperßftat,ac unde 'm uniucrßemcorpusiomniadolorum genera dijßergat, iaculetur,tanto maiorccamaffiiäione,quanto fup* purationemtatdiusaccipiunt huiufnwditumores' Om* nium^ mißerrime torquet ac lacer at hic cruciatus-Mihi tale quoddam tuber fupra talum finifiri pedis mtrorfum poflquam femel edUû induxerat, oâo totos annos,nulla ferunâionum uitnuUisfomentfs emeHirhaut ut fuppu raret

Ab ALBER« PRINCr« LIB« raret cogt potuit^Videbatur^ os id e/fe, donee GUdidei nupcrmtdeld dißipdtum euanuit- Manent CT mulieri» bus intrd pudendds partes ulcufculd,miridiu ueneni fon rnentd,itti^ edtdfitopcrniciofamdgis, quüto minus ocit lis corum, qui caute mulieribus congredi uolunt,fübijeb pdtiuntur- Etuel iccirco pcßilentißimaeft hitcmorbi ' pars^quod in ea uitare morbu/m non licet, cwm huiufee» modi muiter um leuißimd nonnunqudm nbsp;mmundißit

ma fint corpora,contrahuntur CT nerui ac mdurantur* Uoniutnquam diflenduntur CT läxi fiunt ac rigent-ln» terdum morbus in merampodagram exit, Q^ibufiiant in paralyfim foluitur CT Apoplexiam qune dicitur, mub tisLepram induxit ,creditum^ eft finitimos inter fis morbosefièttum quibufdam ex caußis,quie utriq^ mala communes funt, turn ucro ex euentu, quod in banc ïDc frequentertranfinittatlt;egrum‘ Siepeetiam quafi febril citaturi ita inhorrent homines ex dolorisacerbitate» Uafeuntur cT Vomicie qult;e in Cancru/m aliquando Eiftulam abeuitt,dut manantia diu ulcéra, quit in tantu frequenter putreficunt,ut offa etiam denudentprimum, qult;e deinde cariem contrahunt, cr magno cum pericu* lo uitiantur-Quinetiamlentißimlt;e cum fint morbi hu* ius reliqui£, ita cmacrefcunt aßiduitate mali homines, M intima o/fia omni confumptacame, laxa cutis tegat-^ePtbificifiunt mteraneis tabo iam tS defluentibnh

(• HVTTENI DE QVAÏACO

Gfnenttur nbsp;nbsp;c4ceßa plurimis, (traquant intcrcutemi

contrahunt, nonnuÜu exulceratur ueßca, O' ut pluriittutn iccur ac ftomachu/m in totu perdit hicc xgri* tude- Verum ibi fdfiim hoc eft,quod uidetur quiiufdant tubera,colleâio»ef,finu{ er «öJot non eftc huius morbi propria,out tucefjàrio eum conjequi,fcd proucnire,his qui perunâi fint, ex argenti uiui malitia • dj^anquant in hac opiniont magna per Germaniam medicoru part in hiic ufq^ diempcrtindcißime hærct-Sed hi quotquot fünt,ut in alijsde hoc nurbo multis turpitcr faUuntur, ita hoc tenure per/tiaderc conati funt- Ham contigifte hue quof nulla unquamte tiger it perunfiio,ipfe uidi uuiltii O' in htsVlricho de Hutten patri nuo •

etVA PRIMVM MEDICINA RE^ ftitum huic inorbo fib Caput 11H*

INfctcmeJjcorttWcoB/îfrzïrffiolK hiserroribus inà geffcrunt fc Chirurgici manum admolientes, ac pri* mum caufticii exurere feabiem conati funt,deinde quia immenfum erat fingula cont'tngcrc, totiet admoto mei unguento reftmgue* re eum-Hocaliterfaciebant,uerurn nuOo quifquam efft ' flu, argentum uiuum qui non addidiftct « Cedebant in bimcnftmpuluercs ^iyrrbu, Mafticit, Curujfu, bac*

(oruu..

AD ALBER* PRINO LIB« 19 . no*Km Làitri, Alum'mi-s,boli ArmenitejCinabiiriSt Mia nijjCorallij,Sttlisufligt;uiridKarK,ScoriiCplumbi,pliibi t^ii^ubigmisfirrhB^ßnie uuîg«irK,cr Terebinthithe Oleorum optime omnium Uur mum,deinde fimplcx Ro ftceum,Terebmthinumt CT magnoeffrâuIuniperinS^ ticNlt;a-dtnum-Adipei,Suillus,An/èrittUf, Vrfinut, Hu» in4nu{,Melinusltem pmgueex ungtiln bouiHatButyru pr^ertim lt;]uod menfe Maio couihimeffèt^mdi^a eert uit fepum hircinum, eeruinunt^, nul Kofaceum, quoduirgiiuwmuomtt-Vermis terreniinpuluerempi* ßi,ttutoleomacerati, ac contufi, Camphora, Euphor* bium cr cafloreum-Atlt;ji hanm rtTKi« tribus^ut tjuat* tuor, dut pluribus nonnuncjua miftn ungebdnt brachio* «MM O' crurum itMtiïttrM,dliciui O' l^inam de ceruicè, nonnuUi tcmpordetiam,itcm cru^Hieum atq; iterum dli] uniuerfum corpui, CXÿbufddm femel die, quibufdi büfHonrutUK tertio iterum die, dUt qudrto cldudebdtur lt;eg(T m teßudrio ijuod calebdt aßidue atiji intenßßime, dlif utgittti, trigintd alij totos diet, nonnuÜi pluret per* ugt;Hâumleâo,ciui intrd ^fludruim ßer)ubdtur,dpponea bant, dcmultafuperinieHdueße fudarecogebaitt- lOe nix iterumdccepto unguento coepu languefcere, miri w nwdum,tanta wnguenti uiserat effrtiut,ut intraflo* tndchum ijuod mi fii/mmo corpore morbi juijfet compel* leret, 'mtk fiirf vm ad cerebrum, unde per gulam o oi

B X ‘

»• BVTTENI DE GVAIACO defluebiü morbus,tanta, famuiolcnta iniuria ut dcnM ikcidereitt,qui non accurate ori intendiffent- Omnibus trrteexulcerabantur fauces, lingua er palatum, intu* tnebantgingiuie,dcntesuacillabant,ffutumperora/tne intermißioneprofluebat, omni protinus fxtoreolen^ tius,tanto contdgio,MqutcqutdalluijJct ßatim inquia ttaret ac poUueret’Vnde er labia ßc contada ulcus tra* bebaut, er intus bucclt;e uulnerabantur- Feetebatomnis circa habitatio, at^ adeo durum erat hoc curationisge nus,ut perire morbo complures,quàmßc leuari maUent Qÿimquam uix centeßmus quifq; leuabatur recidiuo sit plurimum iegro,cumuixpaHcosaddies duraret eius iuuamenlum- Qsoargumento intelligcre licet hac in tcgriludine, quid ego tulerim undecies curationem earn rxpertus.Tanto periculo, tarn acerbo difermine, cum bocmalo nonum iam annum ludor, non fegmusinte* rimer alia quibus obßßi morbo putabatur aggrrßiis^ tJam er balneis curabamur, er herbarum fotu ac po* tionibus,errroßonculccrum' Ad quem ufumadfume* batur Arfenicum,Atramentum,calcantum uiridc terist aut aqua qult;efortis uocatur,tanta cum dolor is acerbi* tate,ut credipoßint nimis uiuendi cupidi,qui non mort malucrint,qu'am ßc uitam proßtre-Sed acerbißima om SHumfuit,qu£periun{lionefiebat curatio, er in ea mi» ferrimwn hoc,quod qui fic medebantur medicinam ipfi non

AD ALBER« PRINCI« LIB« m non caSehant Neij; cnim Chirurgici hac tantM» utCfi b4ntur,fcdutiiudticißimusquif^ aut in alijs uiderat, aut ipfe tulcratjita circuibat nudicum agens- Vnosiuo* piam ad omifes unguento utebantur- Et ut iÜe ait, V na calcco omnescalceabant-Vno cottyrio omnesfanabanb Si quid accideret interim agro,confilii inopia,quidfu4 derent non habebant-Ferebantur^ latrotus, ut in publi cüerrore, cumobnwtefcentibusnudicisexperiri otn^ nibus,quidueüent,liberum effet lt;nbsp;Itaq; nuÜoordineaut priefcripto,nifi quod aßuacuaporecruciabantjfimilia ter omnes,nullius ne^ tcmporis,nelt;ji corporum quali tath habitaratione curabantur agri - Neq^ infeijper* unâores, materiant qua morbicauffà effet, duâa aluo fùbtrahebant,aut circaefiim aepotum temperantiam, aut uHum uiâus diferimen indicebant-Tandem rè inco* modi res ueniebat,ut dentium ufusadimcretur,ipfisui* ciÜantibus-Osalioquitotwmunooccupante ulcere, ci* biappetentiam,frigefailoflomacho, O' turbante fa* tore,amitterentagri-Cu»{^ fitis effet mtoHerabilis, ta mtn quad adffomachum faceret potionisganus luiUum inueniebatur-t-iultis aduertigin(m,quibufda)nad info* niam uf^ inffjlabatur cerebrum- Trentebant mde non manus tantum, fed pedes etiam o uniuerfum corpus ac Imguabalbutiemtrahebat, nonnuÜis ûnitiedicabilem-Multos in media curatione mterireuidi, o^uendam

B »

'» HVTTENI DE GVAIACO

iutti fic medètem,^ui tref una die uiros agricole, ea/m intra hypoeau/lum plut ^lt;]uo ,eßuans coitclufiffèt, ae iHi falutis quant (ic adepturoi fe j^crabant, ßiidiamp;, pit» tientius quim parerat confißerent, donee deß^it per calorifuehementiameordtbus, nwri non ßentirent, mi* fere iugulauU' Aliot uidi mtumefeente ad fauces guttu* re,quum exitum no» haberet, fanies primtent, quam in fßuto deijei oportuit,de'mde ipfe etiam lß0 itus,ßtffbcd ri,quofdam cum meiere nonpoffent,mori-Omntno patt et conualueruHt, atq^ illi hoc periculo, hac amaritudi* tHihtsntidis-

QVIBVS EGO PRAESIDIIS FRE» li« fcof M »MörfiDfirn- nbsp;nbsp;nbsp;Caput V-

VSus ipß fum, quoties quidem perungcrer, pro* pulfandis quæ ori accidere pbfjent,folo Alumi* iie,quod in bucca continebdm,hinc inde uolutando dum eoüiquefceret’'Vbi uerv obligandis ulcertbus,er fouen disartubus, danda opera, fomenta ufurpabam herbif, Abßnthio,Camcmilla, hyffopo, pulegio, Arthemifia, Saluia,cr huiufmodi ex uino er lt;tqua deceits • Ad ul* eera uero olim quidem Eytcluolfo fuadente unguento, guod alunùne,uiridi lt;eris,melle purißimo er lt;tceto par* tibns per omnia æqualibM componeban-Nuper quod i

■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si-f^4rio

'ad alber« PRINCf« LIB. ’ 4 grrgario in Uaüa milite diJiceram,a^M calch quttm fi( parabam-Aijuam putettnam aut fluuialtm puram in tu» feiundum alio liquore imbuto coquebam,ratn com fin 'uentifiimebulJirct calci uiu£( ea eft quam aqua noduM fontigit) fuperfindcbam, in labro aut cupa lignea muu da, necdum inquinata Sic diftbluta prnnum calce,dema de quiefiere permiffi, ubiea in (undo confederat qu£ in fumnu natlt;dgt;at,fiumam exem i, Calcem non mMi,iti medio reliäam aquam lymptdtftimamdcfiidi er ad i^um repofui- CumutiueHcm fpongia aut linteolo intinäo uonnunquam ut potui er pterun^ cahda foHebam uU cera, eluendo, ac faniemdetergendo- Deinde linteoli partem fie commadefaâam appofiti, ac ulcéra coHiga» lii,ui huius aqua ceftabant dolorei o- tuinorrefidebat’ Vulnera emundabantur er caloret, acmflammatïones arcebaHtur,quodam cum miraculo, cum incendat alio» qui caloriffuiuchementiacalxuiua- Quodapponihif in cafibus poftet efticatius inuentu nihil habui-Vifum^ eft uno hoc prafidio fidtum m(,fieuiftimegraffdnte iant turn marbo,imminentem perniciem declmafte- Vtebar erCafiiaaluumfubducere fiquandolibcrct, erfidabi non raro, ac fanguinem mittcbam, detrado co per eu» turbituhu fiepe- lAonitutctiam in Italia mir a hoc eftfi efficacia, folitus fivm refinam Terebinthinam cdere' ■mane nucifiuglandifmagnitudine- Hocemendorifana

‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 4

»♦ HVTTENI DE GVAIACO guittis uitia clämabttnt, ^uod nefcio quak fit cy uentrê enuUiri ac fiomachu iuuari.quod utrun^ expcnebtr-Aiebitnt nemk mtdcri eam lun modico e/fiâu, er tertusconfirmtore- At^hkmodis,fimulcibicrpotM täfftinentiayOquot; uitlt;eparfinwfti4, muUa cffugi qu£ me tanto tempore,titm miquo peregrinäntcm,ut plurimu, rfy»»« penuria aduerfit multit, adiré coeâum, nun* quam mihi conflantem,inquictum femper, acturbatu, tottficere poterant'ld^ effici,nequkmihiadhuc ner* tius,cumtot profitndis acmaligttis ulccribus adederen* tur tibiie,llt;efus fit,tu quad os uitiatu/m,ruquando facie torripuerit morbus,in ore lingua ne quid uitij con* tigerit,interanea feruata ut fint-Uam er à fiomacho in iuriof propuli, er iecur alia rarißime ope defindi- Sed hüauxilijs fuftinere morbumpotui,extinguere non po* tui- Etleniredolores, noncaujfam dolorisexfcindere hoc erat, diffirre pernkiem, non aufirre- Prtefentiusè Guaiaco, cuinunedeferibendoanitman adieciremcdui immoexunofalus-

GVAIACI DESCRIPTIO ET

eius inuentio ac nomen • nbsp;nbsp;Caput Vl-

QVodfi bonorum paritermalorum^ furfum im* putandaratioe/l,quantum fuperisde Guaiaci ‘■beneficio debemusf Aut quanto hlt;ec benignitat Utior,

4D ALBER« PRINCI« LIB* y betior,gudm iüa trißis paitafTrttnflittus eiusè Spdgno Id gt;n/«/d ad nos ufus efi-Ea in occidente,iuxta AmtricS atlt;ji adeo eapartefitaeft, gua America longitudine in Septentrionem definit, fimul cum iÜa fitpcrtoribus an* nis, inter nouas terras, er antiquis incognitas reperta-Ipfius Infuhe omnes tnorbo Gallico aliquando laborant accol£,quetnadmodum uariolis nos ■ Neq; alio contra remedioutuntur- NobilisquidamHif^anus cum Qm* fior 'm prouincia effet, ac morbo ipfo grauiter afflige* rctur,men/lrata ab indigents medicma, ufum eiusin Hi/fanias attulit, primum anxius, ne non trans mare, qualis 'm 'Mfula,efßt eius effèâus-Nolebant comendare ipfumKedici, tantum uidentes que flut fuo decedere, donee fe intruferunt ultro er ipfi hanc 'm curam, tanta flat'fmarrogantia,ut negeiu reftitui, quitranfltiscorii praferiptis Guaiacum 'Mfumab Qüodmirorquomodo alicuiperfuadeant, cum fit eognitum nullos fli/fe wt* quam iOa M mfula medicos,Guaiaci ufum femper fùifjè-Sed quid negotij medicis hoc 'm curatione e/fe conucniat pofl paulo dicam-Nitncde re propofita- Nomen eißce runt Guaiacum-Sic enim literäs iOud latMis, quod tunt hiatu H VIA C V M pronunciant infulares,ab ipforii ideomate exceperunt Uijfani- Nam mihi narrMit Au* guftte Paulus Kicius auditumflbi ab Hiffjano, qui in 'm* fiila ffäffet, primant nonünis fyüaban non Gua profirri

B y

U HVTTENI DE QVAIACO

4 Spttgtulenfibtthfed exigere hocgentif UttguâtUt lt;jUé latmißc fcribant,ipfinon g liter a (cd u cumflatilipro nuncientutfttHuiùcum,itpudfottri(Jyllabei item df» âto.mm Guaiacum- Poffitinut Çf magnificdm aliguatn itigcre illi appellationem (juemitdmodum PhilonMe» dicus,Ahxi[gt;hlt;irmdcafult;t deorum mdnusappeDauit,ü‘ hodic medtei,magnacompofitioncs fuds iaillt;ttione,uoa cantmlt;tnusChrifti,Apoßolicon,gratMdei, Antidotii Paulinum, cr idgenus fapcrflttio/è inditis uocabulit» Aiunt erefcere^qiid apud nm Friixmuf,proceritdte,ttr* torctîi teretem, ac nuées gignere clt;^dnelt;trum formd‘ KaterU eius Miguinofdcß- Color qui buxotfed nigre* feens • dtq- id optimum putant, in quo quamplurimunt itigri eß’Verum ita quod buxeum efl,eib eo quad nigrS di/(èrt, ut hoc intus, tüud extra fit-Aut planius dteendo ut nudidla nigrum fit- Ponderofißiimtm efl ipfum lignü Uaq; nulia eiusquanquom minutißima pars in aqua flui tat, fed continuo nurgiturerfubfidit- Duritu robur omnefupcrai »Tum pr^edurum efl,ut qudmminimehiet» Ueq; enim adhucHidiinus,quod rimas traxi(Jet,(j qui uenduntjfatifcrre negaM-Vritur ac inflammatttr,odo* re non mfuaui Ab accenfogummiprofluit,quod tioncü fcigt;tMs,quem inufum cedat- Subnigrumeß, o’ ßatim poßquam deciderit perdurum- Cortex baud ita denfus, fid miwdiccdurus’Quibus indices animaduerfis,fieri

AD ALBER« PRINCI« LIB« igt;.-foffe hlt;iitd credo,ut qui id adtdtereMjateunt cntpiorè* Kam ut coloris difcerniculo faüatur quit, 'm quo uno omnia htec conuentrc poffunt? Pmguetudorcftnaccutt» quiddam f^iransfpondus quale nutU pnetcrea Itgttofde» 'mdehocquoddefluitiA mflammdto ƒ EI wr fecabtiis rius durdiesfßt quod m aqua minutißime etiam incifun xonfuperncUatf Etfapor qui femd cognttus nunquan err are finetf Ne quimigratus eß ilk omnibus mihi etii iucundus-tion durare aiunt,cr decoâum dus in teßate poß tertium ßatiin diem muceßit, in hyrmt paulo [criua Ita^ cligcndum,quodqu'Ammaximep'mg^fcit,cr po^ dereualet-Eiuseßenm feneda lruitiK(^macrctudo~ Efficacie ab hac defcrtptione eauffas,longa dißgt;utatioc tu,ft uidetur, medici trahant • Ego potius quod fic gau* deo, quim quale ßt inquire, Ciuanquam multum fateor Ülos mereri, qui primum cognit am dus per omnia na* turam,nobis tradent- Nuc uero funt nonnuB^qui quafi omnta rd indagartitt ueßigia, ita ab his not is, uirium fiatm dus rattonem expendunt-ld quod immature fieri ab Ulis reor,ßc exißimans, ut tn omni uniuerßm nudbt cina,ficinhac ettampoß inuentameam cognitum^ eius ufitmiddnde quarendam ratiooem-Sed iam de ufut tyquomodoprarparariad medicina ipfumconueniat»

DE PRAEPARATIONE GVA«

iaci in Medicina- Caput V11«

»9 hvtteni de gvaiaco

Rif parafur huticin modunt-Lignum oportet pri» muminfrufla,ciuantum Hert pufiHa comminui, quidam ad tornum hocfaciunt,dein^ ramtntum ipfunt ftatiin commodefaciunt'Alij quod dcrafum cßprius te» runt,out pifliHo tundunt ut in fcobem plané O' puluea remredigatur,quopenetratu facilius fit,ut eiusexco» ^uatur uts • Quod nefcio on aliquid reßrat -V idi qui fera ra cofcinderent prius,deinde portes diffecatiulimaatte rerent,ipfom tandem limoturom aqua mifcerent^ VerS ^icquid id eft, out defculpta frufta, out elimatam feo* tgt;em,aut contufum puuluercm,pondere unius librif, in aquiefontanie,autfluuioli,aut ut egoputeanie,libris oï}o,diemcrnoélem macérant,deinde percoquunt, lento uapore,in oHauitreatanouo, o-cHligenterelota, ad prunam horis lt;onpliusfex,dum ad dimidiam partem fc imminuat,magno euro o attenta cuftodia,nenimio colore ebuüiat’ Nom quod exundauerit, mult urn de ui perdcreaiunt,o- minuse/JeeffieaX‘Ob id^ ad flomma coqui non fuftinet,o'prunam quoip iwdicampetit,ac oïûm quit non repleaîur,fed cuius tertio propepars uoa cet-Spuma quit inter coquendum innatat ^trahitUr, Ulcerumqmbusobungiturnudtcamento‘ N4»» uim ei inejjedeficcatoriam efficaeißimom compcrimus^ Sie decoßum ubi percolauerint, in ampuliam uitream dea ftndunt,da'nde exreliâa denuo fcobe,cum Itbris oâo, quondam

AD ALBER« PRINCI« LIB« i» guandan qiußloram auttcrtiuumpcrcoqmni j Hoe tenue ad cibum potui dant,prtut iüud jtttdicinie loco forbetur-Att^ adeo totu hoc,quod nos tâto tam^ gra* ui morbo libcrat,decocium iUud eft-Hocrci caput, hie cardo in quo falus noßra uertitur-Neq^ tantum non in» digetaltcriuspermixtioneuüius,fedmifcerietiamnunt Mpaulopofloflendam,non fußineb Cetcrum aquam ad hoc quieri,leuem (3- lympidamuolunt quidam • Alif dulcem omnem admittunt indiffrrcnter,quod in coque* do qualis qualis ßt depuretur- Cuflodiam cam circa co* fluram ,neexcfluet, aut efferueat, adhuc neeeßariam omnesputant, iubc ntq; beneobturandä ejfe oÜam, we quid etiamdeßgt;irebEa,ubi ßentiturprouenirej^umam lenitcraperitur,illa exempta recluditur'Quod in uitro reponendum curant,tantum efl, in perflgt;icuo ut fit,ty melius,quia emundanturuitrea- color deeoüloeft, qui aqueexlimotnodicum turbatte-IntinHumlinum uiri* defeit, mira fliecie- Sapor primum guflantibus fitbaci* dus,paulatim afluefeenti iucMtdus‘ Aufl funt mellis in* dere in libram uncias 1111-medt cbQuod ut non impro bo,ita necejjarium eße nego-Velim^ ubi non oportcat nihil addi reiperfe tantie « Quid cnim nauare operant ubi non opus efl,iuuatf Neq; itagrauis Guaiaci [apor tfl,ut meUe temperari pofluleb immofiper medicos li* ceat,nulli non gratus « QuÖquam quid oportet medicos

î» HVTTENl DE GVAïACO

diccTf iUbi de nugtitoribus ferme eß-Natn qui doâi fuut periti,qujiisó PriHcepstuusiOe çf- amici the eau* fameusetumStromer,dtc^ item Coppus, cr tpfe 4 me* iicinis tibt qualis,hi intelligunt, qudm non conucniatt uut incognitatradare inutando, aut hisaddere qu'ibut Kondum deeffè altquid compertum efl-Id quod Stromer fermotiemhcAentibusnobis de Guaiaco Auguflte,cum midti ante fuafifjènt,ut me curationt huic committerê, tiÜi ego cederem propter rei nouitatem,nwltis gra tiiter, ut folet uerbis defuper habitis, uereri fl dixit falu* taremGucàaciuirtutem,n£qua fuperuacua indoâorit Medic orum additie infamaret,quod fi non fiierit,tdmè rxploratum habere fl, nihil pojfl aduerfus hunc mor* bumfalutariusinueniri,ejflcitqi utmeincunäanter (S' tiuUainterpofita morainGuaiaciexperimentum prlt;e* tipitem flafimabiflerem-Quarehoc femel iampradi* âum tn wniucrfum fatiscjfeuolo, de Medicis hoc in opuflulo,quoticsconqueror,hosme putare qui nuHa eruditione,nullapcritiafo.lo fl titulo,etempto doäoris nemine uulgo uenditant- Cijti grecaspariter ac latinos ignorant literas,cum in nuHa magis profljflone,opus fit Uteris ac eruditione, qui cum indoilißimt fint, facile Germanorum fimplicitate abutuntur,quando de nuBius paflim doârina in dubium uenit, qui quidem DoHoris pttwmineinfignitus’QjMrfumheeftam mdttsfVtmf tuerer

AD ALBER. PRlNGI. LIB. n tuerer afgt;ud te Princcps optime, contra eof,lt;jui hutc ani^ maducrft occafionc poffcnt, ut ^guoplus mordacem äpuJ te deftrre- Qt^od cutn nuperfaccrent, de iurecoK fultis ZJ Thecdogis, quorum in ftudia aicboM immode» ftiut inueâum me,cum f^o indoâos ibi tantum, Cf cos udhucmalof etiam ac literarüfiudijsinjinfosGracer» bißime inimicos,memerdiffêm,id e^cerant ut me boni multifiniquum ftbi putarent,cum id 4 nwribus primum titàt,deinde inflituto etiam eo in quo uerfabar. Ion* gißime abeßet-ciuod cum te non ignorM-efciam,niiUbs facio circunforaneot perunâores, latronet Kedicos utq^illosetiam indoâosdoâoret, d^l Guaiacuntredeot août tn medicina ufus fie habet-

qj^lS SIT CVRATIONIS kuiufmodut- C4pHlVlil.

IN conclaui refideat teger aèri minime, nedum uetià tif obnoxiOfUbi ignif continuo fit,aut ut in Germaa nia,intraacßuarium,nonquod femperquidem caleat, fed ab acre tantum quod munttum tr occlufum fit lt;nbsp;nci quK eum omnino adßgt;iret aèr,toto curationii huius tê* porcicauendumqi etiam frigus • Itaq; in hyeme fi expe» riatur quif,u(l autumno,curare eum oportet, ante l «gt; eaiwprafcrtim tanpoi c ignis ut fit, quod tune inten»

Ji HVTTENI DÈ GVÀÎACO flus eß Jrigus,ßntßr(trum fi quæ funt rim£, gypfo auf calce exp{cnd£,oflio canaculi, uelum aut tapetes oh tendunturjntus(^foris,ne ingrediatur aut neat, ae^ rem intromittat -Sic infiruâo,paulatim cibus fubtrahi* tur,primo quarta pars dus, (jucmfumere confueuerat, deinde tertia,poflpaulodimidium,utefuriredifcat, O' uinum detur alt;}ua ualde dilutum, ibi turn aluus ducitur,quot; medicina inditapiorgatoriatfiuecumdeleäu ea fuma» tur, s)U£ fatis puteturadpriefcindendamcauffam ,aut eximendam matmam,gu£ morbum fouet, ßue fimplU dtertaUstUtinanemrcddatuentrem- Namhoctantum qu£ri uideo, ^uo curato flatim opus hoc außgt;icari licet hunc in modum-Prius illudarualentiusdecoâum, bis die propinatur,tepidum,cyatho uno, mane ^uidem ad quintam ucl iuxta horam, noâu oâaua-Porro cyathunt uocamus,dimidij librte unius capax poculum- Qua ra* tione coOigqre datur,ut cum ad decoâioncm unius ligni tibr£,infi(ndantur a^Uieoâo,crinter Coquendum dus dimidium conßmptum oporteat, ac libr£ quattuor fu» perßnt,bisq; de una potctur,ut unius libr£ Guaiaci de coâio in ^uattuor diesfuffidat-lnoleuit hoc enim apud Medicos,lilt;juoresetiamadpondusut metidntur,obli* ter Otis in totum mtnfurarum nom'inibus-Bibitur raptim 'fine interffirationc,pofl bibitum interquiefeendum ho» rttamplius quattuor, o Mus quideprimis conteâu

AD ALBER« PRiKCb't LIR« rffe oportet,ut caloris ope digeßo, in artut meJicamm to,noxium^uidexudettegcr, quodquanti momentifit diclt;tm fuo loco Quinctiam bora ante quam bibat tota^ iubetur contegi ut calefcat- Sunt qui negent ante quin* tarn poft aceeptum poculum horam,è leäofurgendum, cibus fumitur medio non prius die quantum fieri poteß exiguus- Nam inanem cumprimisuentremquierit hàe medicamentum Uai^ fùmendus cibus, non qui uacuutn hocuelexparteimpleatifeddeficerequi non finat,ae utinam fuftentet,non uires qui augeat, net^ ibi pericu» lum metui debet,quandoquidem uif ineft Guaiaco riifi* eere 0-confirmare,/èdnonnifiinanes'Cronninodmt neminem deficere,quantumcun^ parumedat,nudàde coâum id fideliter bibat'lnterim nifi ulcéra fint aut nut nera,nihilfori5tllinüur,hK uero unguentum albiùn, ' quod crudunt uocant ex Ceruftd çr oleo rofaceo cum eamphora,impottitur hnteolo adlitum-Quidâ folaftm* maobungunt,autdeficcatameammpuluifcuyiadl^er* gunt-Sane prêter ft^umam nihil decotii huius forinfe* eut adponitur-Atqi altqui breuiorétemportfoUefeunt, quidam fer ius- Trieenis magnapartdiebm- Quindeci» , mo die aluum duci iterum iubentdccirco arbitror qUiùi ut Alexander A phrodifieusputat,famefcentesfobt0ti bi ufu pratermifjo, Uilefciint, cr materiam aggregant 'acriorem-ita^ de purgatione, quod fie eoHetiü eft ex* C

(4 HVTTENI DÈ GVAIACO trihitur,ttt uacuum maneat legri corpM^ Et tunc guidi mane non bilgt;itur,fid noäem flatim reditur ad potionc,

poft cum dient largua adfumiturcibus • Iterumq; ui* gefimo liberaluts- cmani^uamdebet crhoc Itberaliu!, O' iHud largiuf.parum guiddam elJijUt fequenti capite oflendam^ Quodcauentetquidam, nequodmedicittic operationi impedimentuminde acccderet,totoSiequa* luertrigintadies unam edendi legem tenueran{,omni* tio tanto mtliuiceleriusq;prouenit iuuamentum hoe; quanto quit fortius efuritionem firre potuit- Vrget au* tern magis ac magis indies edendi auiditas, fed contine* refe quifi^,certusfalutis,fi id faeiat,memitKrit-Sic de* todum enim cr exinanitum corpus,non fame tantumi fed fudoribusetiam ad intermortuum diu,morbt inßfta* tione eibi acpotus appetentiasn redit-Vbiiamadfinem furationis peruentum eft, ut prope egrcdi uelit tger, fumendum iterum quod purgct medicamcnfum, fed ita utpoft purgatiotumquatuor out fexrurfunt dkbus ut priusbibatur-Oucmcurationi huic Colophonem quafi imponere iubentSunt qui prtecipiant coclaue ubi teger eubat, non excedendum, prius quàm omnis in totum morbus fit aba{lus,o reflituta ualetudo • Alijtriginta diesfatiscjfeputaiu,quibusconcludaturquK, poftexi* re poffe,fed caute,cr longius ac longius, nec in apcrtli ftatim,fedpriinumintraparietes, ode uno cccnaculo in aliud

AD ALBER« PRINCi- LIB« «« iH iiliud inambulandiMitdcindead uicbum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ftoif

logtut domuntidonecfirre aërcm «tdfuefcat^ NthäeniiHi repente imüari debet tbi,omnibus pauUtint idfuefcen^ dum- Ciuodfupcreßmorbipoliegreffutncelemme ft» nefcere lt;fiunt,id^ it4c(fe,in mejp/ê comper^Nam tri» gintadies cum abijffcut, nccdum ulcéra, gua in tibia erantfcicatricem obduxiffent ontnM,continM me allot adhuc deccm dies,quibus ziT ipft peraâis, nondum ta* men conualueram'QtMmobrem metufrigoris,lt;iuodin eipiebat hyems,adijcere alios rurfum dies decreui,uerti medici adaâus pcr/ûafone,utegrederer,periculum ßei nee male inceßit,^uanlt;juam effent tunc ulceranon alta {iuidem,autqult;etumerent,fedinfiimma cute (y ^uibuf jlud tantum deeffèt quod non contegcretur caro,quod tn tantum egre affecutus fum ut uix quadragefimo poff egreffum die,ex toto,obduâa ft,cum ego interim acri iamtumhyeme,èvindelicis in Francos iterfacerem-MoriC cius cauffas ipfeconijeiebam, quod medict per* miffujplcnius quàm oportuiffèpoft cognout, cihum quod is mihi tenuius quam debuit,deeo* xiffetpotionem- Vfus fumenimligni pondéré quin^ non pjene ltbrarum,cum alij ci6o,nonntdli decern in/is* merent decepto in hoc medico, quod cum gracile mihi natura corpus effe, deinde morbi diuturnitate etiam ex ieiutatum uiderct ,parumqutd[atiseffc, cui uis morbi

C »

j« HVTTENI de GVAIACÖ ‘ ' tedwt putauifiob id^ etiam largius pauerat, cUin wi rerrturnmiuniuiribufnedeftituerer, duplicicrfcte-Qijod cy ttoH quäle iam tum corpus effet, uerum quale tffi foleretfUidendum erat, er ea medicithe huius natu* raefl,ncminem deßituiut ßnat'Qudre etiam infirtiuff fittUf non minus, fed aliquanto plusetiam dandum éft, quia nihil cum impetu facit, cum dus iuuamentum fit paulatimfanarc‘ Atq^ igitur tüud decoâum magispro* to,quodadigncmdtutiwliiit,crqttod à multo ligno pMcum prouenit,ita ut fuadeam,quo cfficatittsfiat,ad tertum fepe partem decoquere-Porró alùu qu£ aßrtn* fffolet, ubi foluereftuolct quis, puluifculum èfeobe Cuaiaci decoâumcxdqua,btberefemtmcid fuadeiUtn aurora- Idq; ft femel non nwueat, repetendum effe box bint-Mihinerepetitumquidemceßithoc-

DE RATIONE VICTVS IN curationehac- nbsp;nbsp;Caput IX- ' ■

» i

• ircauiäusrationemadhuepugnaeß- Quidam . xLJ foto f‘tue quod fimplicißiinum luttrimcntum uo ■cat Galenus,cu/mpaffularum modico,utuèdum cenfent, eumq; dant quattuor unciarumfine falc aut condimêto onfntqi in uniuerfumobfoniöarbitranturabßinedum, ntfi quod 4 pullo gallinaceo ius aliquod forberi patiutur autcum

AD ALBER« PRINCI- LIBlt; tr aut cum pane imbi mndefaâo cdi femel die-Nam ue^c* ri prietcrpajfulM tj- panii iineum,n^il dont • midutmpulligaüinacei,alt;U}Uc molUufculi,autfiisadof klier it ^quiirtam partem,in a^ua pura elixi, ei^ non fl km,non condimentum aliquod appomtnt,nifi qnodfac carum mehiiu aliqia-Panis ucro tcruntium ^nt-Vej^ nut print pdffulaf,cum pank uncid’ Qbferuandtm au te^totocurationiihuiustempore,ne quisfakm pm» mnodeguftetipanemprobant trkiceunt, album, è bene cribrat^ farina, c^ttemadhocparätesfaccaroeondiutti «jMdnonabhorret’Suatquihuicinenfieadijciant,non tamcibiuice,i]uÄmmedicinalocp,parüßoragin(saut foltprum tantum,aut ßfint,florum etiam,quod in a^M dceoâum,aut cum pußo, eflur ut}ilui, atiji hattccirc.4 ukluim obferuationem perpétua tenent altqui-Honnid* Usuidentur (^uindecim diet fatk effe, deinde kuiiu fa* mem fußineriuolunt, utgefimo quidemdie bk dbü , dant,guoduiderint quifequètur-Certe enimhpcjirtme , dicmahiec,utinedta,quantapoßtt maxima,extenufs, tur æger-Qjtanquam nonnuliis contigit,intra quinde* cm dies in totum reßitui, qui tarnen ppflea adiecerunt aliquosultrodics’ßibituradcibum de fecundarip de» co(lo,non tepidumfed frigefaäu,atq} hac menfeftvmia macfl‘ inam fuprahanc menfuramprogrediadhucne» moaulttseß. ç^nquamnon contemnamdil^utatttei

C J ,, .i

I» HVTTENl DE GVAIACO öt medicoft'm corporibus ftcclt;e cr calida tempcrdttir^ periculum fore, ft ad hoe uiüus adigantur genus, crlt;îlt;» lenum cum Hippocrate adducentes, ^ui locis mult is cS tra exijuifitum hune uiHum{entire uidclur- Sed ego ex 1}is,qtti adhucufi Guaiaco funt, periclttari neminem ui* ili,crab experientia monttionem coBigo, non exlibris doârinant, Quinetiam caltdtecrficcue temperatur^b ipfefum,nec in phthifln,autbeâicamadegithac fames metuereiBiuidentur-Quia autem non imprudent ter omnia prouidcriputantur,iubeo,fi lt;juis ibifoHicitM fit,euflodes medicos adhibere ßbi,c]uod didtmfatis fit, tit reli^ua profeciuar • Omnia interm negotia ablcgare oportet atgrum, om^s circuncideregrauiores cogtta* tiones,ab omni curaconquiefeere- Qadrccr à confuh tationibus,t:^a ßudijs etiam uacationem itidicunt, in* tetur^ animus ab omni penitus operatione fecurus efi fiityin profundum otium umdicari,acàturbis er foU ficitudinibus laxari,cum omnium, turn ucl maxime eoo rum melanchohco hlt;dgt;itu qui funt-Cauendum cr ab ira fudia,quodea,ut Oalenus mquit, bäiofas ittprimis ma* teriai accendit, Quinetiam curandum, ne quid hoc tern pore,quod ad m^itudinem mouere pofit accidat’ Au* dial lt;eger cantores ly citharoedos, ac maßeis operant ilet,autiucundis ßint(rdu/m confabulationibus able* {let,porro uenerea quantum uitanda,poß oßedamiipß legendù

AD ALBER* PRINCJ* LIS* tv legendis iucundis rebus,er elucubrandis etùm bbleiia* menta ^uie/tuhcum reclamarcitt medici,nec temtri nua tKbttnt,nifi baud credidijjèitt me, dum h£c agerent, eit fra negotium agere^ et obleäationis cauffa, non fitsdif iw lùfr« uerfari, quantjuam in exemplum uenire hoc nolim- Interea fames mgruit, alijs po(l fextum flatin diem,egoaddeciinum nihil graue tuU-Vnicumibi folatiumeft,non uiderc edentes,non uiderc cibof,cff- ni dorem non fcnttre-Tamen ubi deficereßbt qui/ßiam «ï ■‘Abitur per medium, fubtradis corpori altmentis, lt;jui corroboret,aut uires rcducat, ctbo quidè ufurum haud flatim uelim,nec condimento exotica, fedfor'mfecus ad nutiswcuitdum,fßirantibusodordmentis,ldngucntem '^xcitarclßiritum, Uimirum odoir putat Galenus,ßgt;i* ritum uitalem er animalem ruttriri,at^ foucri- Vbitda men ut cuius^ firthabitudo,meundaratioeß,neßecis fy calidis ßmilia, er humidis ac ßigidis, aut utrun^ conßitutis,confonlt;ecittalitatis res adhibeantur ‘Ipfeiit in omnibus uernaculamagis, ut nobis cognata probo, ita Democriti exemplo,gut uapore eabdi panis fiigien» tem iam totos tres dies moratus efl /})iritum,aut illo,afU cepe affo ( nom er Uli quondam meffe ifliufmodi uim comperi) adtnotoori, languentibusadminiculum uiria bus quicrendum putem- Q^od idem u'mi quo^ odore i^i m compertaeß • Nam hoc, utapud Q^Curtium

C

fo HVTTENl DE GVAIACO tiidereeßftorpentem Alexandrum excitauuPhilipput tatdicm, ritu^ in hocgaure wm ex uetenm medico^ ram tradttionibut nullt non uidemus pr^efirri- Porró modisemnibutjodoris fuauitate alendut eß l^tritiUt quodexhocuitaeß,probitturmelt;tre, ante omniauini fuauis,antiqui odor-Deinde mellis etiam,rofuei maxi* tne-Uem malorum, de putbus nunquam montre me Stro mer definit,compertu ßbt dicensi^uanta ui,^uàm prte* fentaneo ibi iuuamento fint- Quiddcxhn perfica prn* firunt - Alij cotonea - comnundatur cr acetum, rofis condituin magistcr finapi-Nam cx htecfinfm afficerc, ac uörcsfitßentareaiunt-Atuero cinnamomunt,nuceia odoratam qult;e Kufcdtauulgo,ßyr4c(m,citrifruäumt €rocum,gariophyllón,mufcum,camphoram, C7 «f grs tua impendif maiom ret, delicatioribitsrelinquo- Cys minam,anifitm,eoriandrum,nardof,amardcum, rofiu» mentim,rutatn, rorem marinam,uiola(,fitluiam,cafio* rewm,noßra omnia, uim habae maximam, rx medic if indicium habent,nemo improbatlt;Vtor^ pr^fidifi ego huii^modt magna fialubritatif opinione freeiuentcr-Potefl e3- fi-iâionibui toto incubatiu huius tempore Mii^er,/^Unibiu,^uaf utubtq;^a ibtquoqi confirm re plurimum credo, C7 calidis pannif exercendum co^ putpr^bea/jOc eburneo peéiine peruerrendum-. Q' . -Qjiod

AD ALBER* PRINCI* LIB* 41 QyOD ADMIXTIONEM NON faai Medichii h^ec

PiR^tereanuBamfirt admixtionemmedicindhtcc tttofiitis obidtflisuulgolAedicif,lt;juinihÜ adnfi fityi nof uolunt, niji quod 4 tribui orbis partibus» con^ quißtainfi^ufneifa rccipùt, qui uuthoritutem. pbi «mum dejperuttt, ntfi m pharnutconim fynthetii in» di^m nt^iit Acthiopiam, Arahtum O' Ülos extreme G4 ramantM coniiMtgant‘Cinodprobant e»m,ubi/ùmptii (unefliEtfttxitDeuiOpt’MiaX’tu uttquam ftudùttur forum circa Cuaiact ufum confilium, utj; acapiattfr uatcf Mt hoe negotio Stromer » iudicio meo uerm, pru» dentißime,ne altquando marwsappotiatu äli,metueni' Pro'mde expertomtht credanthommt,fatbeffehocre medium,quod ißumtoÜat morbum, er (okim fattscfjèf ne^ pr^eterea qult;erendwn aliquid, n^quod dixi^cr à prmcipio expurgandam aluum,cr quintodccimo iterU dielcuiter,rurfumqi iu fitte curatioifis-id^fimplici alt quo, out non è multis admoditm compqfito medicamès to-Valdeexiflimo enim, lucro tbi confulere pto media cot,non hominum fiduti,quando. dteunt ^quterendum, quod caujjam morbi aufierat, quafi hoe non faeiat Guon tacum-Atq; euidentirurfusargumento cß, okfliud nia hil utendum purglt;itioHe,quÀm ut mams fit uçterj quird

4x HVTTENI DE GVAIACÖ' c orpiu præterea omne, incdid amp;nbsp;fame exhaurffudum cur4turgt; Qÿidf^uod in iOd barbaric, ubi Guaidcum na^ fcitur,nulli funt Medici, nuBd exotica, nulii canotus, nuUidphorifmi’At forte aligua ibiherbd,aut rddice ala uuntpurgdnteutimturhominet,atq; una re funiliier omnetutuntur-Non ut morbum tolldnt,fed ut mani uê» tre locM fit faciliori Guataci iuuamento- Quare confia Itton ibi mcd/mefl, nullis magnoperc apparatis uentretn diuexarimedicmiS’lUdfq; mprimisfitgere, excomplua rtbus concinnatds compofittoncs-Qua ob/iindtia,prd:a tfr undm fimpliciter Cafiiatn, nihil inculcarimihtpdfa fus fam, cum illi multa cupide offirrettt,cr rgo folitiu rffent,non illud tant» Reubarbarum,fed et fi quid Reua barbaroddhucbarbariuseft, ingurgitare- Sedeuentits confiltum meum fcquutus eft optiims-Quod qui imitoa n uolet,exemplum habct,prieceptum non habet- Neq; enim edoiHi docemus hicc, fed expert i monemus- Jd quodmeminiffe omnesuelint, nihilmebictcmere ,fed quod proprio periculo didicerim, ftli/s per manus quefi tradere-Quod/ialiuddidiciffem etialatere no paterer' N une igitur cum diligenti inueftigatione,ftudiofdind(^ ginc compercrim Guaiaci uim (quam fiquidem non bea tu mtcÜexi, error eft,fmut oportuit rem accepi, ne^ præinium,neq; laudè magnoperc affiâo) fidelitcr om* nid trdddm-ldcj^ medicdmtnti huüu meritqjK tMtis bea ntftcijt

AD ALBER. PRINCI« LIB- 4, ^^ff^dJs^Hgra^u^uidcar-îta^ficfentio, cumatiaguM iwietatt medicamntorwm corrumpattfuir, optime ha* Uti hominet multi, wnnuBi intcreant ctiam, nullam act boe remediumaliundeaccer/èndam opem,ip/ùmextir* patido httic morbo uttum fat is elfe,fi qutd addatur, ma» xime eortim,^u^ 'mtra aecipitintur,id) hoe iuuari nihil ipfwm,poffr autemfieri,ut mpediatur ac mtictur^ Hue iBud addendum, guod 4 Guaiaco ^ui bibunt, uteufKJue afjèâi fint,hoe in morbo, his in tantum balneis opus nS efje mternn,ut etiam uctent naturte eins periti, euratio» nis huius tempore eaput ablui,raro ctü, neij; un^uam frigida manus permittant t

QJZOMODO ADHIBENDI SINT in euratioae hoe Medieh Caput X. I.

SEd iamful}iicarialilt;fuosfcio,idnufentirc,nelt;juis omnino medicus adhibeaturhae in curatione,cjuolt;i multum abeß-^xtftittw enm, gu^rcndumdoâum alt» ^ue m cr prudêtem, s^tiiq; infirtiendis medicinis audax non fit,neliberalislt;]uidcm,eiusutêdumcufiodia, etiam fta^inißrandt Guaiaci ufumdidiceritprlt;efcripto • 11» ^os uero perdite nuratos,qui eupidißime iSa nobis pro» pinant exotica,out fi lt;}uod aNilifontibusaduetium m^ dicameufumeft, quodtantomaioris ab his fieri fokt,

4 HVTTENI DE GVAIACO qi^to in ipfwm impenJij pi uf erogatur,procularcen» dqs ounto, v ne per canccllos ^M4em conjjfùi ab hit tegrumpatiar- lam hoc ipfumcontperienim ita ejjc ut Afclepiadesfcttfit,qui medic^torumpotus flomacho inimlcos cenfuit,zy Celfusaitmedicamentallomachu/i» foe ledere, duiw turn cotigit mihi,quod idem author forepredixerat,utmßi[emedicinlt;f, c^ aluo continet re^tur, in caput regefte, immtnfps dolores facerent^ Qtiod meminerint omnes curationem hone auf^icaturi, ne/eißiiKgeneriscarnificibustemtrecommittant,nott tantwmpb id,lt;juod ret naturahaud dum mnotuit,uerua etiamquiamoseßil]is, nunquam fateri igiwrantiam, fetnper aliquidiubere, aliquidpropinare, quAus nemo quocun^ tempore lottu/m oßendit,quant(imcuiic^ ttii fue jfontiSaCf fanus^qum pharmaeopolis fcribant Rr ■ cipc,aut altquid contraiHim iam moxbifußneart fe^aut preuetttendum imminentem,diilitantcs,tiifi hocdeglu tias mqt(iunt,aut illud bibai,fibrem habes- Perditi homi »es,cr tnpr'mtK odio digni-At qualesqualesfuttt,mid^ ta ßbii nuper circa Cuaiact adminißrationem tribuere auftfunt,mopuitlludultrointrudentes fefe,ettam qui tteniht)ttipßmfußrdgantibus,quodam credo inter fe pado,ex mutua conuentione-Ham tüt cum uidereM ru dem hoc ex cotttemptibilem ntedicinam efficere,tte pofi hactotfuisdifeeptationibusopui fit, necauderent tOf

mtn

AD ALBER« PRINCI« LIB- lt;lt;nbsp;men (uoluifjèàutemaliquosfcio) tamfatiorabiîifeferei ópponere, uicißim^ metuerent mercatoret, ne fi tion probarei^ mtdtci.quiattenw facile aditurui tarn alitm^ depctitani medicinam cuimtam prteteruulgaa rem medendi ufitm ejfet adminißratio, parum ipfiucn* dcrent,cbnuenijfe inter Utrosq} credo,ut in uulgiis ede* retiir, nectffariam ibi effe nudicorum operam, quo er iOiqUiefiuntutpriutfacerent,probafumàmedicif reme dium diuendcntcs.erdefuii interim ßipehdijsnihU de^ iederciinedicis,dßitis iHcurationem hdne er ipfit‘At quofdam noui probiorèf medicos, qiii nomine Cefaris, cuiufdam hicepifco^Jipercontandicduffälli/fianiat adierunt,hi^ cum ab ipfis,qui in Spagnoldrem cb^no^ uiffcnt,edoäi effent,nihil nbsp;nbsp;nbsp;fecus, quant ttoflrd tenet

explfrientia, retulcrunt, nift quod addideru'nt dr fuo, qui médicamenta, quibiit dicbus, qua itim öbßrudiione accipiehda ßht, cr ex Ephémeride mathctndtdea quà» modo utucndam,hon mala credo uoluntate,feâ fuo quo dammorc,cr confuetabonis etiamquibüfdam itudicis fuperßitione, qui tantd iuuandi cupiditate firitntur, ut plüi eiiam qu'am oportcat nonnunquam ingcrant’Qutf rum iiolütâtem probo,periculôfwm tarnen ptttOiin óm» nia omnibus con fenfire- ScdadiUosiferum maleuolos^ 'tönuiniffeipßspuio,cummercatoribi^,^tnlult;dH'par» 'tém uta^ittantur- itaq; uidi ipfe Rledicin» quendam.

4tf HVTTENI DE GVAIACO fi mdoâum cy imperitumafinu hoe notnine dignamur, qui recltonouit Guaiaco,magn4 contentione, ut reiuit* ttiCiZy nuliiuf nugt;menti,(y qult;u» onentirentur tugotui tores,hicc poffe-At paulo poß idemiOe uodfirator afci tm 'm curatiotum diuitis cutufdam, nbsp;nbsp;nbsp;ücrum alteriut

cumfuboluiffethommidurum,rem^uiderct ingentif lucri,proptermultitudiiuitttegrotautium,capit'pritgt;u mitior cffè,cr minm minus^ ßeuirc,deindcctidm lau» ditre,dc magnis præconijs extoÜere rem, quia i/nquient nunc tandem experttK eiusuirtutè ipfe fum- Immo quia

tuum ibi lucrum'muentfliafiue-Atc^ ijs ßre moribuf quemadmodum olie omncs mediciate,fic ißa quoc^ co* tedere 'm ca»onesuidetur‘ C^uod ft fams iÜis (y doHif mtdicis authoribus,ßat, uott improbo, quanquam ut meumßrt iudicium,cr noadumids Ulisßeripolfe credo Cr ualde neeeßarium effe non arbitror • Auteniai in Spagnola ubi medici non funt,dceß aisquid medicamen* to ißi, out bicquoi^ citra fuperßitiomm admmiflrari ipfum oportuit- Potefiautem ejfe ita credulus qui/fiam ut concédât medicis,perUiuseos,quAm qui experti m fe edllent,negotiumboctrdfiare, cumuidcMnus, breuiiu duraffe apud nos Guaiacum, quam ut tempus efjèt tüif pcrfcrutandiacdifcendinaturaateius- Kam utpaucis dicam,‘mtraadmiratiottattresuerfaturadhuc,adfcien* tiamnondumperuenit’ Tantuimdbeß,ißorumcanoni» bufut

AÖ ALBER. PRINCI- LIB* 47 bututfubijci poßit hoc fiätim tempore, itutaüqu^eiiit citujfæpràdi- litßdeathoc igitur omnibus,utfimplici hâc, ^HOm experti nos tradimus, dicta curari fatis du^ eant-Sanis ittterm mcdicis a/}gt;icicndos fe præbcant fe^ peif}gt;ecies ißorum zy aromata mittant, immo longwnt luieredicant hu,qui nos dij^utationibui reßitucre 4 Morbifgefliunt- Hi fitnt, qui ut dixi uilc nihil probant, quiq; fabulam nie narrare putant, cum dico o flies am^ pliui tepulißeßbres, ßatim ab 'mitio, proprio ebibito lotio,haud alio mcdicamento- Et In Saxonia uidißi hos mines,qui omnis generis 'mterOneorum morbos,cercuia pa cum butyro fußcruefaflacrebtbita, refli»guerent‘ RUrfum^fidem non habent reßrenti, quendam m^is eße paternum uiOicum, qui tribus quibufdam herbis c ttlnódecoflis, contufum hominis craneum confanauea rit’Etcontemptibile medicamentumexißimant, peßi» ma ut plurimum uulnera, percoflis 'm uino aut aqua^ paucis iterum neßris herbis, 'entra decimum aut duoda cmumdiem,citraßbrismetum coaluißi-Uon peri fe« bundum canones ißa diflitätes- Et de Giuiaco nunc ide fentiunt, euius um quam acute mteUigant, cz quos de eo fermones habere foleant, rx nobili cuiufdam, non itu Menis iam dum, ut experiri tncipiat,ßd pene dccrepiti, Mt Auicennam, Niepien er reliquos mcdic'mte authores üt ungues fuós callere ipßm probabile périt, reßonfis»

48 HVTTENI DE GVAIACO cognofccre datur,It enim cum maxime hlt;ec annoteren, f^yfrancofadio ubi Kecipc,fcribit'iÜc,iterfacerem,In terrogatutabamico quodam mco de Guaiaco lt;iuid fen» tût,non uidi inguit,fed qualccu^q; cft,oportet eiut co» fiderare pondut,colorem, odorem in quabtate 0- qua» titategt;lbi tarnen ego, At pondus ei cft pergraue, nbsp;nbsp;t»

aquà mcrgitur quantumcunq; minutim incifum, color quibuxoftrè,olctq;obfcurereftnaceum quiddam- lam tuftiiigiturGuaiaci naturaqu£,cr qu£ uitfllleucrbu méobtimdere adortus, nefcio quid ex prædicamentù Ariftoteîisgarriebat’ Tawiego,fieripoteft fenex,ut cum nouut fit morbui,nouaqi htec medicina, mcognitH totum adhuc nobis negotium fît f En*«» inquit, non no* uus eft morbus, am de lîio fer that Pliniut' Cupideid Mi* bidccidebat,audircuolentiapud Plinium quidinteÜi* geret ipfe,quod me lateret- Ojtafito^ Pliniut quo no* mine morbumhuncappelletjMentagram inquit, quia Uexat mentem-Turnalij nwrbi dicebam,nonuexantaut perturbant mentem igiturfAut non magis faciunt hoc, phrenefis,mania, comitialis, ey reliqute mentis captu* sr£,quàm morbus GaUicusiillo nefeio quid interprétant te,fubdidi- Difce ó fenex cautiusre]^odere,in hisprlt;e* fèrtim in quibus humante incolumitatis periculum uer* ,titur‘Qÿod fl Plinium legijjcf,noit à mente fed a mento undeincipiebea morbus üle,UIentagramftîilfe ditlum, uelhoc

AD ALBER.« PRINC« tIB« 49' utl hocitrgumcnto alium,ä GallKO,Ät^ huic t4m ptr» niciofe inftnienti Miu, tarn patient efje quit couicium tjui non faciat,pof}ètf Sed mittamut ißiufnudi medicoa rum ttul^ui,èquibuintagnam partem ttidemut dbttndaa ir quidem Herbit,rerwn oute feientia mifere interdtim egere,acad inflitittiimredcamat, cuiut fummaeß, hac 'm curatióni,ut eußodet a^umendot medicós,non ut ett ratoret-Eot^ ut fepe iam dixi delegendot fanot cr per do^of,lt;{uiq; expert!plurimaftnt,O'ficanimati utfoü fapere molmt quàm communiter errare-Et qui fatarum eßt curare icgrwmfi poßint, non quterantfimptuofißia mumaliquid ty mprimit exoticum-

AN VLLA CIRCA MEDICINAM hone habenda ßt 4tatit,uel ßexut,aut cor« porumqualitatif ratiolt; Caput Xlb

QVoî aiebam percontandi cauffa Ui/^aniat adqf^ ße,cwn qutererent,puerisetiómnepofJitlt;ycSa •fiäaiam^tate hom'mibut hoc fubueniri remta dio,quod dubitabatur,utriufq fixiumbecinitat,anfir ret dietam hanc,rclponfum accepcrunt,ab ijtqui 'm In» fida fiaant,puerosqutdem hoc medicma liMari 4 mor ho non uidifje fe ut reliquo!,fed retuliße 'mfiilaret,folea

C7 ipfotfic curari, ac citradifiretioni mulieretetii

A« HVTTENI DE GVAIACO fétus Mfemut plurimum, quod reputanti mihi uenit 'm, mtntem,gt;wtlt;eiiippocrlt;tti5fententiie,Scntsfacil!imeie» iunium fußinere, mox in robufia (y firma conjiitutos «ctate,minus adolcfccntes,qui luits,pucros minime,uni» nu pritfiertim qui funt propcttfiorcs, magis^ uegctb, QtMnquiim ibi non ultime fcnes intcttigi uclit Galenus', Jam ZS' fianguinea corporis qualitate qui cenfintur,ma3 _ gisac diutius medium firrc confiât quum cholcricos‘ Qÿoniam 'm illis corpus qui dlunt,himtorcs ubcrius ads funt,calortemperatur,m'musqi adurens,quippè htmn» do commixtus ut fit remifiior-Jn his uero tenuia cr (tc^ ca omnia,ac himtoris mdiga- Deinde pituitofiis, quàdo hi plufiquam oportet humedo abundant,toUerare optis me famem quis dubitetfÇiuibus animaduerfis confiliimt non décrit,quacunqi in ^tatcutcunq; conßituto cuili* bet negotium hoc qui uolet expcriri,ßietqi umufquis^ Ut attenuandauiäusratio,ut^ fit dilatanda,cr ut ar= {iius mducendum ieiunium, ut^ laxius indulgendus tegro cibus tieq; id tantum, fed zy Guaiacwm ut plus mi nusite 'mfivmi oportcat, ç^uanquam ibi parum habendu di fièrent i£ cenfeo,quod non eß huiufmodt decodum ih lud,ut m prxcedentibus dixi- Item, quod impetu curet, autperriempendofalutemaccelcret, fed quod lenii ac paulatim paenèfitne fenfu det cffidum,ita ut metuendum non pute,fiue feniadm'mtßrctur,fiue puero,aut pueÜ£. ne plus

Ab ALBER. PRINC. LIB» n m pluf ingertttur, dum ne quis nimio quem prie/cripfi» »MS rnod'Mi excedabTantum ubeft ut pinguibifi quÀm miicilentis plut dandiim moneam-Ciumetiain ait Celfut inter Utdens corpus lt;y obefum interejfe, rurfum^ in» ter tenue cy infirmum • Tenuioretenim magit fangui» n£m,plctttorcs carne abundarc’Id quod fiepe ut in me dixieuenijfe,fallitmedicoS) dum gracile corpus, infir* mum continuoexiftimant,acobcfumacprocerum, ro« buflum-iam tQud obiter ammonendum iudtco,meum pa* trem fexagenarium prope conualutffe Guaiaci remedio nihil grauster firentem, er dietam hlt;mc rigide ebfer» uantem,cum nuüo interim confulto medico,neu^o qui* dem,mets tantum uteretur prefcriptist

AN VBILIBET IDEM SIT eiusufus- Caput XIII*

Ad hoc qUieri tarn feio, credendum ne fit, ubi^ eundem effe Guaiaci ufum,atqi idem iuuamen» tum-Et cum maxme externa res fit,an putetur fic Ger^ manis conuenire ut Hifpanis, er lUisfobrie uiuenttbm populis, deinde quoinodo cateriii Nf$ ffliw dubitabi», le uideri debet, ficut in alijs, ita circa huiiu quolt;^ medi* cin£adininiftration(m,aliquamhaberinaturielocorum rationemoportere-Kam utanni tëpus,quod fit, anim^,

!

ft HVTTENI DE GVAIACO iiduertettdum ibi cß, ita cali confiderandum ejjè tra* Hum uidetur,cum ob aliai rationes complurcs, tum uea ro aliter guiafamem in denfo, aliter 'm tcnui cœlofèri* ' tnus’Quolocoreli^uaeiuideinhucquapertinent phy* ficis lt;eßimanda diligetttius relmquo^ipfe ijuæ didici zy quantum ad Germanos aidetur attirure, non finam igno rare (^uempiam' Primum igitur putant explorât ores Hifpanieitfesunameffèhancin his morbis ubi^ media emam,tàtn quia nihil habeat, quo non 'indifferenter uti ubilt;^ amnes poßint, quant m qu'm^ diuerftßmarum nationum hom'mibus.fatlo periculo, quia cognitu hoc fit’ Qiiarum 'm ni/^amam quidemprimum uenit, ex Spagnola, orreHis in eue nt us expeHationem alijs circa nationibus,ubi cumfflictterea ufos eßß multos conti» gifJiet,acceperunteamSiculi- De'mde in Ualiamtratifijt fiatirnffi Germani,Qr ipfi expérimenta urn eius dtdici» mus-Nupercrapud Gallos audiuimuseius ope confia» neficereplurimos-Quod cumitaelfiecognoHerimus,cr fitb eo nosdeganws coelot quod baud ita, queadmedum italiie,Uilpani£,c^ idgenus fiubtilioris cocli regiones ebnoxiummorbis eß, quom'mus inmetumueniant ea^ ' qua aliunde accidere mala pojfiuitt, ut fibres, latcrum ’ dolor,ctr huiufimodi,de'mdc fiortia fint nobis, cr labo» ru/mpatientiacorpora,fiitisdeniq;accfiurici,quStapr£ tereä nufiquam,ac hilariter ut plurimuw affrffi fiintGer

manorum

AD ALBER« PRINCr« LIB« « dtiimi, quid aliud putarc delgt;etnus^ quam dp. tißmumhuic »wdicamini hoc ccelum, aptißintos^ effi noßr0shommes,idquodPaulusRictus,faniittdicifmeft dicu{,ac cruditionii prohtc crfingulairis,auttmiat,boc adhuc affèrcns,experimento cognitum fibi, iuttla}n cfji firendie ifli diettcaptiorcm quamhac nationent’ Quoi fi non contigiffèt^ftiam plurimos uidcre hic rcßitui per Guaiac{ttn,gy lam adhuc faciutidivm nohif pcriculum effet,tarnen haud ita effè auerft! hanc patriamnun] ’m» bus,utfalutarehocmedicamcntiim non accipiat ,cre= dendum erat- Aut cité Spagnola in Uiffania^ trän ff or* tatum,um fuam retinuerit,cr iamexternæ fibi genti, acnwribusettam difiwia£, patriant communicauerit Opern,not ea tandem ut fui non compares fi-audareuelit atq^ hue maxime,nifi mutatogenio aduehi dedignetur» ad folos Gennanos potentem iUam medendi uim ae uirtutcm,ubidemigrarit, ab/cauellipatiatur • Scilicet compertumefi,pr£fentifiigt;mimeffè eins hic tuuamen* twm, fortaffeetiamprafentiusquam ufquam- üoftros uerohomiaes, utalioquicrapulæ fint imprimis dediti, itafineceff'efit,famem ac fitim firenue cs-quam Ion* gißime dubio procul laturos, qumetiam ut colore abun dant corpora noftra, ob id^ robufltora funt, nam ut Arifioteli uidetur,qui locd coluntfrigida, infito lt;dgt;un* dant cidore,ty quitus coloris efi tnultum, ij robore ut

D »

HVTTENl DE GVAIACO pIurimumpoBe nhQttarc confultus nupct Ricius,lt;iftfi» lgt;iuidedtur,qui4confuctißntGcrmdniliirgutsepulitH* do fc implere,dliquid cis de uiâus in curdtionc hdc tenm tdte remittcndum putei,ne idittum ^idem inijuibAt^ mud ddiecit,non (olum uidulgcntiusqu'dm itdltei gfwe» ris dliijuem hdhituruim fe ex ucntruojis lUis cr in crd^ puld confuetis Gcrmdtuim hominem, feddräiutetidin, cr exigue mdgis nudto-Cixit^i mihi ipfe,quod è erdf^ fis iüis gue»ddm,decem dmpliusguMt oportuijjètdies, fdme c)eucidfJctnuper,(juonelt;juid fupercIJct, GUdidci operdtiones,quod mordri poffet, cr td/w huiufmodi ^ui uel oh id de Ricio promptius commemoro, dc de Stromcro fiepius mfineo,ne quisut mtelligdnt cfuilegèt quos ego uiros,reâe medicos diet, Cf^udm ißosuulgo torioresinfrddppcBdtioitishutusdignitdtêlocattdosex iflimemgt;utqi uidedtti cxtert,Germdnid hdbere fiatos (3-ipfdmmedicos,cognofcdniq^ omnes, tam mctcneri fco= »orMn,et imprimis doéiorü ßudio etamicttid,qud ißos «dijfeuulgo'tndoüos panter ac improbe auddceshomis va,lt;ltà poftqud dodoris ancrunt titulü, iä ßat'm nwr^ tuosexcitarefcpojjè profitètur, cr fepultis uitam red» dere, uerum dd duos lüos longe fuper hanc conflitutos fortem redeo • Qaor«wi hic pofcëti mihi dttno fuperio= ri inedicinam guo aluum expurgdrem, noli inquit hdc setdte, in qnd ndturdtti cjßccre melius omnid 'm proeliui fß»

AD ALBER. PRINCI« LIB« n efl} uettenisdilMeno-c ßoinachum,ineut in(ùniiendif medicamentii parcißimus cß,ita ßib rigidißitnam diette régulant cogit,putbus mcdctur £gros-Quamobrè queit dam Augußte curandum hac uia cum acci{gt;mt,at(^ iUe fgt;rlt;gdiccrct, uercri, ne baud poßct à uencreii continere fe,quando igitur mori decreuißi ait,}wtt me indiges tbi adtutore, dimißum^ hominemut mtempcrantiorem, ^uàm qui intraßue pr/efcrtplton^nudum teuere fe pof* fet’üuc duos addo,excellent iS er tpfos not£,alterum 4 medic'mistibifritlcepsOpb ALBERTE Grfgo«'« Coppum,quimeconfcnbentemhaud parum iuuit,al* tfruwi 'm ArchiepifcopiColonien-degetttem aula, Jaco bum Ebeüiumquatttoranteannos tantæouthoritatis, ut ei publicum ualetudinarium decerneretur, eedêtibus ei peritißims ibi medicis-lHum 4 doütßimis Papt^, ubi maximeßoret ßudium hoc, fumma in admiratione ha* bttum olim,cumquiam medtcrnaconßatcjjecgregium tum ucro quia cum proßßione illa optimof mirifice co* iunäas habet liter as, uerurn baud cß hic locus doäißi* tnorum hominum catalogum contextre, fed meam 4t GKrfWco experientiam mandareliteris inßitutum,prca indchoc loco Epilogi uice repeto,ualdcopmari nu, nullis non hom'mibus ubiubi natt, aut uerfati fint, pari prodeffèfflubritate^

HVTTENI DE GVAIACO QJOD EO TEMPVS DE« ligendum' Caput X1111 lt;

ESfc Mc nullus ceflatc curationem hatte exptriri ^uàmhyeme,hKjirènugt;dK colligitur-PrimuM ÿuod ut Gakno uidetur,fucci eo tempore, toto fe exti» dunt ac diffimdunt corpore,eunt^ acrcdeuttt,ita^ fa ede fecerni à bonif humoribuspeftilentes pojfunt, ati^ itahiexpeÜkcf ablegari, falubres ftcro Çf boni uendi* tori ’ Deinde quiafiçri hac ratione putatur, ut morbi iyeme omnes altius radices dgant,cr tettacius htereant, •efiatocontra humores in nutu fint,f^ corpus commua tatiottiobB^iumplurtmum,fedhiec in omnibus uni» uerfim^curatiottamp;usyçoftderationcm habeiu, qute ucro ad Guaiaci remedium figiUatim pertinent,lt;juia inibi ma gnuim '^famtCTUiflustenuitat cadiumentumpetitur,ia partem quidem unam a/ïatc magis ^uam hyemt proue» ttire emt,argumenta efl,quod tune magis fantefcçre co. aenit,corpus alioqui /èruetts cr cefluans,ß ctbo infuper »neretur,in morbos factie dijjoluatur- Vel igiturquia ftt Hippocratesfcribit,natittus 'intus calor hyeme abun» dAt,foris deficit,quodtune ob mjlantem extrmfecusfii gorisacoremrefiigit,cradinteriorafc,tanquaminar» cem recipit cr abfirudit-cefiate contra, calor 'm huma» tüs corporibus,affinem,ut Arifio-uidctur,fecutus aèrè, adexteriou

AD AtBER- PRINCI- Liß. ,r ' rafedijfunditaceuolat’Atmedicmtehuiuseßt reduces re deperdiios tn corpus colores, ob id^ uidetur 'mcotts grue experimentum hoc adiri, ^uod tuncpericulu eße putont, ne find mtranea conuoceturextrcmcrum color ortuSjCxtro uis fttmss defoktur er exbeutfla fUfbis pr^e f'ertim,qui naturofrigent, quibus alio^ui hyeme color pro extiniloeftjCr corpus Ul fr igorif eueäuntfOc He martuo perfimile • Sed htc prictereüdu minime ejl quoi Coppus ttunet, cum fudores moueatGuaioewm fic malos excutiens fuccoSyCT à nocuo corpus humore Icuans-lfts primis optam ad hitc ieflatem,qua ßibtäiorcs fine bumo res,cutis ranortcontro obftruàt hyeme fudoris meatus, er fucci in corpore concreti-ln aliam rurfus er contros riamfententiam, quiaincuratione, quieperGuoiacimt fit,maiusnihilpatiuntur ægriquomfit'm, atq; co per teflatem aerius inftflat ieiuttantcs,dißtcil!imetuncopo tu abfrinere tegrum orbitrantur-Quitre in Hiß}anijs,cr iibiuehementiorlt;eftate color, uon adhuefire aufr funt hoc temporis extperiri eam-Adde quod per hyemem nos fcitur pituita,iaigeturq; propter largius aßimptu/m tue Alexandra Aphrodifieo uidetur, ac curatione hoc in quo fame fiere conuentt fi tuncadeatur, caueri hoc poterit- Qu^ quidem de duobus iflis anni temporis bus dicipoßunt, mtenfiuscatoremerfrigns adfirentis bi(s,qiue medio inter iÜdfuntiCorum uideripoteft inrp«

D r

0 HVTTENI DE GVAIACO tißimum rfjè dutumale,quodtivnc max'mustgrittidinÜ omnium prouentuf eß,cr ad peius moucntur humores • QuUputomiequalceß hoc tempus 'mordinatum, er nunguamßbi conßdns,atqi igitur multiformesinduces nwrbos-Quinctid plurimos opprimit Celßts inejuit dU* tumnus,proptcred,guid Gdllicustnorbus turuos in pri^ mis dßicittdtq; idem author docet, omni ncruorum rc« folutioni ad medicinam,minus idonea effe tcmpord,hye mem ztr autumnum- Sed htec dißiutdtione uniuerßm co tendentiumfunt,ttoitdc Guaidci tantum in medicma vfu dilfercntium,(iuare fic puto, in Germdnia fdltè,me9 liusteßdtcmdeligs,fedcdmcipicnteßdtim dc definen* te iamtum uere,i]uod mêfeputa Mdio fiicrit, quid ne^ tdntushiccdlorutßtim nonpoßmt fußincreiegri,(y ßigus in hyeme intcnfißimum,idemq- uere etiâtCf au^ tumnouehementius quam in curatione hac ßrre æger debedt,cum inter pracipuaßt, qm per Guaiacum rcßi* tutus eß, ßgere omne magna curafrigus-Quod ucro ad Cd pertinet,quæ eeßdte etiam dccidere incommoddpoß funt,quo mituis mctuendafiitt,dixi ia dnte, fuo quo^^ dam loco repetam,potionemhdnc mirum in modum ex citarcuirtutcm natiuam,cr ne quis prafumat informd’i tionem mdiorem,quam cut poß mederi liccdt, uim eßi ei inopid caloris, debile corpus lt;y exhaußum uegetan* dizjad uigorem perducendi- nbsp;nbsp;nbsp;niß ut dixi ita habe»

rent^

AD ALBER.- PRINCI- LIB- „ rtntffy Hippocratrs guodam,fi rcâenumi»i,loco,dta teret,uer er Mumnu/m aptißima eße ad ucnarum bi ci ■ fiones, CT pharmacorutti exhibttioium tempont, tune Optimum uidcbatur Celfi confiliam,ad metff^am ade* undam faluberrimum cifeuer, proximam ad hoc hye* mem, periculofiorem teftalem, autumnum lange peri* eulofißfmuni'

A VINO ET VENERE QVOD itt totum abßinendum,hac m cura* tionetegrofib C4p-XV»

Et No» (tu^m dicere diuinitus banc nabis contin* gere mtdicinam, qua non aliter morbum adimitt quant ut uitte quis fanHimoniä au^iceturfCMn^ «i Chrißiana firunt mßituta, per duas maxime uirtutes Deo concilie mur, corporis fcilicet caßinuniam,(^cibi t:ypotusabßinentiam,qut fe non aräißinw his con* ßrinxerit ui»culis,curationem hone no frt^ra tantum aditurum ße ßiat,ß;d citra periculum etiam hand proß* quuturiM-Adeo,ut compertum ßt, qtuante quadrage* fimum dient,ab mitaca,concumbat,»tori eamnecefja* rio,fiuenonßrentc itiiterianteoitus,exittanito iam cor* pore,ßue hoc uolcntedeo,ne quis non ßanile utatur tä* toßuo beneßcio'ltai^ omnium qui in Germania Guaia*

ÄO HVTTENI DE GVAIÄCO lt;w« expert! fuM.uMimadbuc qucndam mcyi contigit, iureiurandoaffirmantibus qui aderantihanc ob cul pant Proxime u'mi ufum peßdentem ibi eße notum hcActur, naturaliter alioqui fügiendum in hac lt;egritudinc, quod corporis cotnpagmesfoluat,neruosadficiat,cun^ eius uthenuns ßt penetrandi artus,o- corpus quaticndi uk, putant fieri non pojjc,ut uinp qui utatur,eius in corpo* realiquid cfficiat Guaiaci decoüum-licq; id tâtum/ed cum res ibi conuenerint diuerfißmlt;e,difcrimtn ejjètcr mortis me tum in promptu dicunt-Quare etiam fuM qui totom(nfe,poßexa{iumct(rationisipfiustcmpus,aui* no abflinendum moneant, quoniâ medic ma htec in mul» tos,pofibfbitamipfamdies, effiâus fià curfum profe» quitur,cuinequid feobijciat, neu quod impedfmcntum occurrat,uini ufum adimunt -Porro Venercm qui figit, is cogitetjgulœ tu quid tribuat,illt fomenturn ut fit-Sic habet uct us prouerbium-N unquam faines adulteria ge» tuât- Et aliud. Sine Cerere çr Bacchofi-iget Vctifts^ Aelianusferibit Zalcucum Locrenfem legislatorem ui» num ttgris prohibuißi iniuffii medici, pana capitis in» dit a- Q^od fi non foret, cttà è Guaiaci mUurauenerem non pati,crd uino abhorrere, tarnen infinfifimam ejfe eam,huiufinodilt;egritudinibus correpto corpori, plcni funl meduorum libri,propter articulos in pritnis, male ibifemper adfiâos- Qjutrectiomrefirt Celfus in artuu dolorù

AD ALBER« PRÏNCI- LÎB« et doloribus,quofddnt,cum tmo anno à uino,nwlfo tie* were fibi temperajjèirttfècuritdtem totius uit^e confe* quutos-Atq^ ident coUigityraro uel caßratos,uel pueras Utttefixm'mie cottcubitum,crmuIieres,niCi quibusnun* flrua fuppreßafint,tentiire eum marbum’JBud non pra tereu^dùm,qttod efi in problenuitis Alexandri, Aquunt quibtbdntifènfibusejfequÀmalias omnibus acutiores» Kan uinunt f^tritales maxime üiof obftruere, cr fenfus obtundere-Et Cicero ait, Vinwmagrbtis quia prodeß raro,nocet ftepißimc,meUuseß non adhibere,quan f^e dubia ßdutis in apertum periculunt incUrrere^Atuenus utcun^ habita hommeuentremrefr^at,^' exiccat tefle Arißotele, quoniam in concumbendo éxeérnitur calor,crexeuaporationequafit ibi ßccitasMib E» fàbrietatem çr caßimoniom, duo ßnäißimd uitac iiißi* tuta,principem hoc in re ob[eruationem,fummum pra» eeptum ,rei eaput,extra quod periculum non eß- Non de atifs ibi fùgiendis hatd perinde metuenàtm, quod me dicinan morantur quidem, aut otttnino etiam impediut üita tomen ad difcrimen non inducunt- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;

de sale non ADHI»

bendo- Caput XVI-

4

IKter qua de foie quofdanfoUicitos agit, cureo per tempus dieta huius uti uetitu fit,cumfalubrius olio*

tt HVTTENI DE GVAIACO

tjui nihil hununo corpori perhiheatur, nee wteHigen fe dicunt,quomodo noeumentum ex co ßt hac in agrtt» dine,lt;juæex fanguinii corruptione etusj; putrefaäio* nefotaproßcifeitur,ei(initb utroq; horuin imus omniä tHixmc fol prteßruet ac uindicet f Quinetum aflringit fàI,cxiccat,dUigat er dcpurg(it,qu£ omnia eradiedndo hoc morho,fumme quterenda puiablt;tntur,dc necelfdrio adhibcndd’Primum quidem,corpus ibi,qutddilJolutum t3- concujjum ejl, deindequid in ßuäiones corriudti hu nuireffddcxtremtim, quod rei caput eß, quid uitiatiis ac forde iußäucßanguiSiCx toto impurdtus ibi habetur, quoniamq; nihil altud cß morbus htc, quam quædapro» pterturbatû ßmguinem,iminutdtdcorporiscoßuutio-Houd aliter,atq; ubi inuaftt Rcmpub aliquam

Seditio,ßaUit^ animts ignebileuulgus, dàrimunturcomiexa omnta,aclocomouentur, neeßbi coharent,iuhilßat,nihil ßbi conßßit,nul}atranquitlia tiu,fedatum nihil,turbata omnia • QtMW corporis im= mutationem,membrorum concitationem, ac compagi* tiff huius quaßdtionctn, omnesq; hus turbos, quondam qucßßtperucnicntempictdtc grauem acmeritis uirum fênetn acprudentemzyprimariæ m Republica out ho* ritdtii- citti ut ilk ait, Regat difiisanimos er peâora mulceat, ßc intercedentem commotis omnibus falem, quicoticitatafedetfdirempta uniat,acconeilat, dißra* äareuin»

AD ALBER« PRINGI« LIB« 6t ila reuinciat, turbatatranquillet,omnibus quietem,{èa cwitatem omnibus induc at, aftringcndo ut ^xi, de fia cando,aüi^Ando, zy depurgando-lam Pltnius quantam Cf guàm ncccjfaritun faits uim arbitratus cß. Sine foie inquituitahumaniordcgercnequit» Ergo igituraiunt illi,guodalibi omnia con/èruat,^uomodo hoc in nwrbo commperc aliquid poteßfEt cum hac in curatione dö^ da prtecipue opera fit,corruptt humor is ne quid abun* detjfàl uerofordentesomneshumeilationes refoluatac tmendet,crfluxionem corporis compefcatf credibile erat,copiofius quàmalibi,indulgèdum falb Verum alia circa traâationem hone habenda ratio eß- Et primutn quidem in totum quod admorbum bunc pertinet, quo*^ modo 4 falßs non omnibus,fed ab his qua copiofius acU'. ta funt,temperandum lt;egro fit, a medicispetatur, ron earn ad plenum multo iam ante proßquutus,adprie* fens,quod cr Guaiaci medieamentum quieritur, poßu* nuis dicere, quanquion in omnibus altoqui neruorum paßionibus, (y in his qui ex fanguinis deprauatione pul lulant,morbis,qu£qi er flauauelatra bilc,aut ßlfa pia tuitafunilt;egritudinibus,aduerfum faits ufum, niftexii guum admodum,fctuni omnes,quod is acumtne ft(o,bi» lem acuit,fanguinemq-, adurit, cr naliua ficcitate hu» mores iÜos corporis fomentum arcfecre facit, cf idcir» co omnia ualetudinis fubfidia auertii cr inicrimit, ta»

«♦ HVTTENÏ DE GVAIACO

men circa Guaiaciadminißrationem,fotum uniuerfum fidis ufùm interdicunt ca ratione, ^ua acuta prueteream ^facile penetrantia omnia,criit hii dromatica,zyui mm,lt;]uod omnia huiufnwdi acredine fua er ui pene» tratiua,meatut omnes patefaciunt,altiu!^ pertingunt, ^uograffante per corpus impetu, Guaiaciinterim ope» ri locus effè minime poteft-Quodficuihæ minus fatif» faciant rationes, ei ego dixer'mt lt;iuod de HJiagnete firut phyfici,fi aUio pcrungatur,non attrahere firrum, cum fic quandamfubeffe occultam er baud dum fatis cogni» tamGuaiacouim,erhocmaxtmepropriumfali5ufitm M abhorreat,pejjüm^ eat,induäo eogt; Atlt;^ hiec de fa» lis fitgiendo bic i/u-Nuncdeeoufide omnis dietlt;e buius ratio dependet,uiliusfcilicet tenuitateiOquot; inedia t^uent admodtm emaccrandum fit corpus-

DE VICTVS TENVITATE ET fame ibi necefjaria- Caput XVII«

Et de uiilus ^ttidem exiguitate,dc fubtrahendit egro cibis, et inducenda faine,qudnquam diäum erat prius, tarnen peculiariter boc iterum loco admonendum duximus- Hon quidem alia eius ijuia cau* fa fit,qu'am quod corpus quterit madicina b^ec exinani» tum,erabomnireplctione liberum,/edut oßendam, aliquem

AîEgt;-AL-BER. PRINCI- LIB« «ÿ ßtiffe ctiam apud ueteres huiufmodi curttndi fgros modum, Atlt;^ apud Diodorum quidem legere eß, Aegyptioiueliciunio,ueluomitu,lt;egros fuos curare^ Affèrutttenim ut induit tOe » ex cihoritm fuperfluititté ittprimis creari morbos, eton ergo ad iMletudinem cttri e/Ji opttmam,^U£ morborum principiaaußrat- Proin* dedefinantc/uidammpatientiiishanc ßrrediet4m‘ lOt incjuMt ebrijtiUi crapulæ dediti intempérantes homines quibui ut Perftus ait,Summa boni eß, um/ia uixijji pa* tella,quibusucl ttnum ßnecibofcmidietn uiueregrauiß ßnu(meß,quorumutillcait,deusuentereß, quibui ftr ars er uita/dgina,quandoquident tanttüo labore,tanto depulfo malo,tam mgens conciliatur bonum- Ac peri^ culum ibi iaäarc deßnant, quod ex imbeciÜitate, quam inducat fames,proucniat,quaß qui fie eanet, poßit utt quam dcficere,cum Plimies dicat, intra feptimum diem inedia neminem mlt;iri,plcros^ ultra undecimum quo^ dterajJe-Et Albertus fcribat, fiiotempore in Germanta fùiffefaminam,qult;e fine cibo dies quandoc^ uiginti to* toseÿrit,fiepeetiamtriginta- Etuirum ficHidilfe,qui fine cibo feptem perßuerauerit hebdomadas,alternis ti tum diebus aquam cxforbentem'1 ter um Pimius dicat, compertum fibi Scythas in duodenM nonnunquam dies, fame er ßti durare,quafdam folum herbas in ore haben tesAmonium philofophtimChriflianum nunquäedißi

•« HVTTENl DE GVAÏACÓ ni fl ponem ajfvmfrunt^ Quodfi reputct quif, cr etinm nummer it,ab hiftoricis troditwm, ex t/lagio olim ifuofdam, prteter far'mam nbsp;nbsp;olero m abunt nihil odi

fu/mpfiffe’TdtDiodorumfcribcrc,prifciiAegypt}is,hera ba rodicesq' uifium fiiffi,ac He/iodum monere,maluO

afigt;hodelo UKÜttandum, lt;]uo item uidusgenere con» tentam infcrdiuEpimenidem,Plato in legibta memmib Si quiihtec fibiproponat 'mquant, nbsp;nbsp;confidcret, turn

uero inueniet,laute nos ex hac dieta uiuere,et pene plut quàm opuffitadfumere- Quod fimagnum ejfet etiam tantiUivin abftinerc à cibo,quis efi ita tarnen inimicus fm bi,qui non bac nwleftia falutem fibi eomparandamdti» catfqui nonmalittrigintadiesfamcm,quam tn omni ui» ta morbim firrefautpotius totdieculMefurire,ut tn re* Uquumuitutempusincolumiscr fanuscxifiat, perpettto magnis ut doloribiu crucietttr,ac fanie cr ^4» bo dtfP(iat,exiguam fugerc moleftiam^Duxi autetri non noumnejfehoccurationisgenus, fempcr cnim optinii medici,lt;dgt;ftinentiamindixerunttegris,interquosAfcle piadcs,ut Cel fits prodit, fibre ip fit prtecipuc ad remedtu Mi fe profi/fus eft, conucHendas putans aigri uires,lueé', uigilia,fitiingenti,ficut ne os quidcm Mucre primis ^icbui fineret-Contincntia tnquit Eufiebius,corporis ua letudinem conferuat,cr animi pudicitiam • Qi^o argu» oncnto car ni fimul, er anintic ut Heme fife, modicum cy

tempe»

AD ALBER* PMNCI- LIB* O tett^atum cibum cognofcitttr,teflite Tir,i«tbeo, qui eum apudPlutonencocnajlJèt aliquandc,Mij^ fuo mo» re dbuM d(gt;pofuijJèt,4diùospojiconuerfM,dKi^fira tur’Ciÿos can4 exceperit Plato,in poßerum etiant bcu uehabët'îiocinnuettsfciUcct,ntmiainrepîetionem,aut firculoriutt uarietatent, cr copiant,ac opipere conditot ilbf ci bos,cruda)s conßqui percodionif moleflii-Vu» depoßobuiu/mfortePlatoni- Voió Platodixit, in ß» queittem magie diem bene coenatis,quim 'm prttfentem» Porro apudLatciattum Pythagoncus iOe Gallus, ut ma* gnum deorum beneficium Ulycilio imputât, quod omnê femper fibrem media repeBere fciat • Ob id^ huit^ce* modi morbo ug^at- tam quale putandum boe, quod di* uus HieroHyimts fcribit, ntorbo articulari podagra laborant» quofdam,profcriptione bonorum,ad firnpU* eemmtnfam,^pattperes ctbos redados conualutifei caruerant enim fioüicitudine inquit dijfienfandie domut crepulariimlargitatc,quie cz corpus fi-angunt ty ani» mam-Etpaulopofl- Nihil itaobruitanimum ut pietlut uentcr,cr æfiuans, cr hue illuc fe uertens, ac 'm rudut cr crepitus uentorumejfiationere/fiirans • iBa autem, quàm multis document o er it hißoria, que legitur, de uentricofi) quodam er obefo Abbatef Is chw hc fctrrtxf adqHafdamthermis,obuiumhabuit nobilemqucndam, qui pereontatut,quo profififeerctur,reß)ondtt Abb^,

E »

«s HVTTENI DE GVAIACO

M btântM irefcle-Twm lÜe,quant ob caufîttn qult;efiMt,ei an aliquo laboraret morbofAbboi morbi quidem bi nihil,niji quod cdendi appctcntiam qu£rmt,eam nu per deperditan ut recipiat, adiré calidas aquas, in hoc remediumfalubrcs-CuîturnlUc' Afin hancremmelior ipfe ego medicus(ùm inquit,abduâumq;,Abbatcmet 'm profùndum,4c tenebricofum quendam dcmifjùm corcea rem,aliquot dies, media macerauit, poß interrogans, nu/ntiMtappetatcdfum^lÜeadnuente- Dignumeft igù, tur ait,mercedcm mihi pro medicina utßoluas,cf ducêa lis aiereis nummis multatum dimißt, fanum iam, zy 'm tantum cibumappetenteni, ut fabis etiam (3quot; oleribus Uefcipoß'et,c(vm prius deliiatißma qult;e^ref^ueret, beÜum facinus 'm eu/m qui non efuriendo cibumifed fatur efuriem qu^erebat-Sedheee longiiu forte qu'am oporte» hat-tgitur ad alia,ß hoc claudendo prius dixeromedica inentum Guaiaci,uentrem requirerc, 'm quo nulla cibo* rum uarictM, intcß'ma tumuitu fluduet, non impletum temerc,ab omni uaporum cruditatc mundimt-

FAMES QVO ETIAM FACTO ßrri facile poßit- Caput X; V111-

«, A Tt^hiecctborumparcitas, nonßrri tantum po ^.^^f\^teft,fed facile etiam potefl^ob uim qutc ode fl Guaia’t

1

AD ALBER- PRINCb LIB- 6, ÇitMidco,attcnuato corporis robore,uitämconferuani-di or efficicndi, ne pmnino coniinedat «eger- Rcäe igi^ tur manui, quantum ßcri poßit, abßincndum à cibd iegrum,ci^ Ci deßciat,nan cibo quidetn,fed tüiifuceur^ rendum eße, qute dtxi, quantum poßiiit odoramentis oriadmotiiió'ittoinprimiscalentipane- Qaod fide* ftucre O' coUabi fient iat aliquis fie omnino, quad neficio quomodo fieri poßit in quopiam, cummihi mtantwnt ttihil talc contigerit,fubuctttum ut oporteat, tune ad il* la recurrendum fiualirim,qu£ Plmim putat,exiguo eti* am gufiu fianum fedare,acfitim rcftinguere,butyriim et glycirrhizuntfOUt fiequendum ibi Cel/um, quificait, Vnum iHudeft, fiemperquodubiq^ fieruandum,utiegyi uircs fiubinde aßidcns medicui inßgt;tciat,cr quamdiu ui* resfiupererunt,abftinentiapugnet-Si imbeciliitatem ue* rcricocperit,cibofiubuentat- Nifi hoc fiequialtquiima* lit,quod Gcüius tradtt,fcripfifß'e Erafifiratum,Scythaf, ubi ex quauis caufifia fit ufiue fiamê diutiies tolerare,latto* ribuifiaficijs uentrem ftridlißiinecohtbere,0' circunli* gare-Eaucntris compreßinone ,efiuricm pofific depelli, aut paticntiiu firri credentcs, nom cum ut idem tradit, ex manitate fit fiâmes, eamq; patentes intcftmorum fi* br^etOreaua intushiansq^uentris uacuitas efficiant, confiridlo autem uentre expleatur ea,ut uacuum coeat, famtm effie non poßc,ubi ifla non fint, er inediam fiacik

E ,

»o HVTTENJ DE GVAIACO firri‘Ciu4»^UMti)ieditmtquiddico,^U(e in Ixicettr^ii tione non cßffamem dicere potui, ^uantulitmcuft^; eß hoc,guodfêrre quidam grtiuitur’ToUcrabilM eft enim, ttiam ft aliunde opent quit accerfet penitut nuÜant- At iUif moÜiculii lt;egrotis, quid poteft eftelcue, cum non tantum famit impatientes fint, fed etiam non appetere eibuw intollerabile ftbi ducant-Qui,a dijs mmortalüiut petendumeft,fiquando tegrotant nunquam utconua^ tefcant,quandoquidem tantillo impendio, ualetudinem emere grauiftimum quiddant opinantur, de quibitt meo moreftcero,ftlatiuiadnioneam, pro'frtm utplurintïe inGermanianoftracrrarific cumuideaiH'

■b

CQHTKA LVXVM PARSI».

nionU laus- Caput X1 Xlt;

QVod faxit Deut Opt-Max- aliquando feut nagt; feat hiec natio,non tam quia indignum eft,orbis ‘imperatore populo fic uiuere, quant uelpotißi* mum,quod magnoru nobis fepe malorum, fummi paft firn contemptuscauffaeft ha;c erapula- Atq; alij qui= dem,ft quantum pojjùnt edant ac bibant,tranftre ft let gem natw/eputant-Nos quantum houd ftrimusdum int gurgitamuslaudem etiam quterimus- Quidifta fibiuoa fUnt en'mt potatorum certam'inaf ifta; pugnt f quando,

qui

AD ALBER- PRINCI- LIB- w ^iplurimum bibit,maxime apud conuiuasapplat^u ex eipitur-Quandouiafle bibendogloria efl, inebriari ae euomerenottnunguam baud turpitude, O patriam, O imperium-Nthil ilios nwror Polonof,aut fi (^ui alij funt, magis etiam i^uam nos ebriofi, hanc dice nationem, di* gnitatisfuie rationem habere oportuifle, nifl credibile eflludibrio noflri, non uirtutis maiorum noflrorum rf • «fre/jfM (J opiniotte,conceßilJc fubimperium hoc re* liquM nationes- Certc proflâo alij fierunt iHi, quibut bic habitus honor cfl,qu 'am hi qui Cic contemnimur,ne* eefJeefl’Anpuer in Italiaefl, qui alio nos, quàm ebne», tatiscognomentodifcernat^ Nosigiturillicum fimos, quorwnpriusflagittum 'm ore exteris efl,quam ’m nun* tehumanitatiffuj^itio,aut non hanc mutamusuiuendi conflietudinem,aut iUud nuÜo pudore, taquam mdignt reflgimus honeflanuntumfVel non aliquando flturwn nutuiinus,utturpitis imperij tUulum pariter cr frudit amittamus,quamgloriofc imperandi munus oblatu no* bisultroaccepitnusfTtincfcilicet,cumfobriosiüos,(^ rtdione umcentes homines, fub ebriofa cr humanitatit experte barbarie,pati dominiufQuod jj in noftroru ho minimi fènflvm noncadit,fluim'mtelligerededccus, at pemiciem agnofcamus tandem- Et fi tantigloriu iadu* ram,animorum dedeoui nenfacimus,quo minus perdi* le Uttam degerelibeat,[altemibiflipianwsa ut corpori

5 4

Vi HVTTENl DE GVÀIACO fitmtegranobisfaltu,(iu£ in hiscoiuiiuijs, hitc crapÜ!: i4,hii compotationibui,ut Satyriciu 'ttujuiti ' Circumfüitagmtnefaâo

lÄorboram omne genus, elfenonpotellnifiadfliHat^ mi(cra,fed mentent exuit Germanta,ac fut oblimfcitur, negt;n tota iÜa quidem, fed MGermaniaplurimi’lîifunteiuiin canarn producunt prandiu»i,caenam in plurintam adeo twüem • Hi funt, quorum flagitiofaflwn eß, ut magnahuius patru infa mid cecinerit externus poëta,non malus iüe quidem,uel ob id,quM odtfji malos uidetur-

Arcc fedet Bacchus,languet ncgleâus ApoUo Hic nihil eß aliud uiuere,qu'Am bibere-Qu^mtquam ebriofi illi, per in fantam errantes content-fiipoterdnt,illi uero,qui laute caendndo,ac molliter ue=, ftiendo,iu medium fe deUtiarim pclagus prlt;ecipites co* iecerunt,communi omnium odiodigni cenfentUT' Ui funt,quiincodceruatispuluinaribus fupini cubantes, quicquid terra marié^ conquirere licet,tion ut uitam fu* flentent,fedutgulani oblcßcnt infumunt, qui non nifi moBißimo ueßiuntur lino,quos purpura tegit, qui tea »ellulis murium pellibus,non contraßigus munitintur fed per delitias ßilciregaudcnt-Hi funt, qui ad uulgaris panniattaâum oßendunturj, fericum aliunde petunt, quorum cutis non ßrt,niß Kilefium ahquodueUus, out ft qua

AD ALBER- PRINCI- LIB-ß ^Uäßtnt lAilcßff ädhuc tenerior4,qui m coinpotdtios , tubuiconßiltdnt,mconfultationibuspotdnt,qMfcriuM nihil trailant^omne mi cotwifiijs tcuumdgunt- No» i« totah/eciterumdico Gcrmanid ßunt,fed tdmen quod extreme pudendum fii,ap!td iHajire Gertnttnite capita, ilk)sttobiles,quicotidiaiiiifdgmaticpulii,ad ilias feß accommodant pontificales cœnM,m tüisdelitianturga »eatis popinationibus, undc prius omnia tulcrint,quÀm äuerfosfe trahi patiantUT' Quibus uit£ fiopus efl, ucn^ tris indulgcntia, »w quosfolos, ji utiquam tales in Ger^^ maniabeltioi fiturasfujfiicatuseffet, dicere potuitSa^ tuftius hoc fuum-Multi mortales dediti uentri atlt;^ fiom* nó,i»do{ïi incultiq^ uitä,ficuti peregrinantes tranfierc At fecum aliquis reputct,quiefiiit iüa tepeßate,de Ger-tnanM popuUs Romanoritm optnio, er fibi ante oculos ponat,quale nwnlirtvm,quam inuifimi haben tunepo^ tuerit,iftanoflra, quichodieefl gul^demulcentia^ln qua ubibonam uitic partem eginuis, créa inde retuli= mus,quie ne.eeffario hoc uitic genas fequwitur, inname rMfcilicetmorbortvmffecies- ibi tum nottculpam no» ßramagttofi:imus,feddeumquoq^ crudelitatis accufii* mus,er cum morborum ßcmina tanto nobis impendioi tarn magnisfiimptibuscomparaueriinusipfi, er clades ultra Hojlras alamus,dc patrimoniorumnoflroru diffè^^ ^ofoueamusmorbos, tomen iti aggeribusceruieaHum

HVTTENI DE GVAIACO proßrati, ubi tnatttbusdc pedibus capti ttKenuir» incu» famusnaturâ,(^ dolores noßrosdeo imputamus- l^eqi enim aliud faciunt tune gulones hi, quam illi apud lu« tsenalem,qui,

Miffumadfua corpora morbtvm inßßo creduiu à numnte,(dxa dcornWt Hiecejtclaputant-

Atq- utinamaliquando ad iüosredeanMs,ex auena ptd» tcs,zy iflisutprius atjiiciainurlaneis indumentis,utue pibus ftngulos propc artus exprimentibus, ut huius pi* geatfcrici,hasodio pcr[èquamur infinite finuofiix to* gas lt;nbsp;Quid aliud fiunt en'mt ifia omnta, guàm patrinu* tiiorunt prius noßrorum dilapidationes, deinde nuirbo* rumijuoq; propaginesf Sane maiores noflri, cum par* cifiimeobferuareat,maximasres,tnagnacugloriageffi; runt‘Nos,qui ut lucunditatis affèâationem impleatnus uenenaciuoqi cibiuiceufitrpainus, quanto iatntempo* re,qudmnihil ficimusGcrmaniadignu^PraftabtUbar* boros cr did zj haben,in Hits ut tunc fordibus, quam in hoc luxuria, hoc dedccore tngeniorum palmam aucu* pari- Quid dicat igitiir l^agnus C arolus, fl ad nos re* deat,lt;^illos uideatbifima uti fumma uefte principes noftros,cum ipfie lorica uefliretur interulafAut ex Oto tubus HUs,qui in pulucre er luto uirtutem extendebant, cwm noftrates unguenta fibt illinant, exquifitifiinu ap* parotst-

AD ALBER. PRINCh LIB« y; paratd-infignt tjî Chryfippi mdlediâum in eo{,lt;jui un» gucntif uterentur ad libidinrm, CT alienam tioliiptaten Kiàe fit iftii induit délicat K (}ui rem tam beüem tnfax mauerunt,at^ hoc molles ohm populi failitabant,de Germanis nemo /ttfigt;icatttsefi,fore ungucntautolcant-M iamthyomatao-myromatacyxeromatacr odo^ nmgenus omne,tanquàuitie necejfitriam rem adfcifii* mus,et olemus exotica iüaambitiofißime- Neq^ mulie» res tantum fie errant,fed uiri, prmetpes maxime cr facerdotes- At 'mGrteculaciuitate Solon diuendi un* guentauetuiht^ unguentarios ciuitate pcliebant Lrfa eedamonif, oleum corrumprreeos diditantes' Apud eofdem conuiuiorum apparatum cr lautiorcs menfas fu^ fiulit Lycurgus-Grauiter etiam iftiufmodi luxus genus increpuit apud Xenophontem Socrates- Profiâo alica num fùtt ab antiquis Germants,omneuolupttüis fludiu, remq; putabant maxime externam, utcun^ mcütterfe haberc-Quofdamego audiut finesquidicebant iuucnia bus fibi togam fiiiffè fulficilam,cum nos purpuram ado^ remus hodie-Atq; igiturôdcprauata fccula • Tegebana tur iOi in excultis firarum pcllibus,(j fub diu ac in cae ftris pernofiabant,cy laboribusconfirmabantur, cum nos molliter ucfiitosjCf fitb peregre elaboratis illts gau fapinis delitiantes,omne luxus genus eneruct, ac mteri» mat-Etpoßit Ifierarequis finemhabitureon facile hanc

HVTTENI DE GVAIACQ uiueudiin Germeotù confuetudinem, cum excmpîunt eiu{tdgt;hii,quil'acerdotesuocantuy,emttnetpriecipue‘ ni gt;wn in cekbritatibus tuntum etepuliipicrorumjf; d unufquis^ domi (ùiSjin p4ti/Mrum paiudtbuf innataMt ac uitdm uocant ederc or bibtre,aut fi non uocdnt,cer» teexijiimanti atcj; mdcalij nihil non licerefifbiputant» cutn htc iUi fitciant- Quo fit,ut fùus à Germanif patriut crgenuinus mos exulet, m tantum Mindtis hic mori» bus ut perditifiimas lt;]Uds^ luxugentcsprouocdre pofiiu tnus-Q^tn potius foras propeUerc ijldconuenicbdt, o’ ^t^mddmodum pldcètte Diogcnes,ttd extcrno ifti luxui dicere, èhojpes,hi»ccitoproficifcere, Aliquandonos enim uel externa erudire cxcmpld debcbant,Ei cum hoa die regium imprimis putetur profitfißime crdpulari,du* dire Menedcinum philofophum Antigono,dn tuxurio* fum conuiuium adeat percontantfre/fiondentem, Mc« tnento regis te ejfe filium,aut uero Antijlhenem,qM de* litiaslaudantequoddm, mimici inquit delicateuiuaitt-mfriptum cordihus noflris debet eße Pauli oraculum, Efcæ uentri ait CT uenter efcis,Dcus autem nbsp;hume O'

iUasabplebih idemcumoperacarnisdamnaß^t, inter quaebrietdtem o commeßationem pçfuerat, fubdit, de quibus pr£dico uobo quemadmodu ó pr£dixi,quod qui tdlia agunt,regni dei hucredes non erunt^At âli hæc dgunt niwc,qui in regnum dei duces nobis eße debent, fdcerdoa

AD ALBER- PRINCb-LIBgt; rr facerdotes,cdmnici,cpifcopi cx fontifices, 'm tantian ut per Germttniam prouerbij uicc fit facris Midri dex here euingt; qui uelit fuMitcr uiuere,qua/i h£c iUos impri mis uita deceat-Aui mti Laurentij Huttent 'in literM re* firendd frugality, magnonobis adgloru ambituminci tamento ejje debet-Is cum locuplete effet cenfu,ac in ma gnis etiam prindpun noßrorum negotijs,domi pariter ac militie uerfaretur,‘m fuam domum, piper, ctocum^ zinziber,ci- id genus peregrine condimentd,nunqiMtll admißt,necdlio ipßc,quM exnoßra Idnaueßitnento Uli ßlituicßycum ob benegeßam rem,pretiüß iüi qua* doq; ueflesdonarentUT’ Idq- non tantum faciebatipß^ fed magno ctiam apud equales fuos,conuicio moresho* minu infedabatur-Quafi non apud nos inquicnsnaßa* tur,quo figule obleilamentis opus fit, cöndiri noßra poßint,aut ueßimentoru corporis pretium, animi qua» litatem arguat-Sed de hocuiro,ne meam ibtgloriam ca ptare uidear loqui definam,fi hoc prius dixcro, ita fen» tire me,non perindepulchrumeffê ex hoc familie, ubi quedern alioqui leâationis materia inuenitttr,quam il» litis nepotem qui fie uixerit,nafci’ Et maiores quidè no» flri,ac iUi quos adhuc uidimus pueri,fines, cum fie coe* narent, fie ueßirentur, beneconflitutis corporibusfùe» fünt.cr contrafamem ac fitm,/rigus er eßum,per la» boris patientiam induratis,cum nos ad primas flatin

7t HVTTENl DE GVAIACO prfiinäi,mMU{ äc pcdef contrahamu$,tic inciyiente fté tim hyeme,triplicibus muniamur (gt;eüü^us,äut intrlt;i ill4 MS recondamus tepidaria, unde non eximus niß ad me* diam iam teßatem torrente er caloribus omnia aduren* teß)le- Cwm'mqueonuixdecimus quiß^nunc reperia* turin Gertnania nobdium, gui non aut podagra laboret aut articulari morbo crucietur, aut hydropifi mßfietur ifchia,lepra,aut iÜa maxima ßecum mala 'muchète mor* bo Gallico diuexetur-Aliquando igitur ad nos redimus, illam hac natione, hoc impeno dignam ingredimur uitamfQnam etiam qui, ut hi quosdixi, molliter nimii ttiuunt, tarnen laudari apud ße patiuntur- Ueq^ enim quenquam ßrc ißorum ejfc puto, qui etiam ß ßudio om nimoUitiemcolat, exindulgentißimecirca luxum ui* uat,non in alijs tarnen oderit cam uitam- Hiß eß adco per incontinentiamexc£catus quis,ut ißosametperdi* te moratos Sardanapalos nbsp;nbsp;ticliogabalos, aut inuUoru

diuerßinßituti parfimoniam oderib Proßdo amabilii cßutrtus, etiam apud cos à quibuspoßergatur- Vetus Catoniscondimenta,meß,pultcm miß:ere cafeo ouogt; iQis autem ucre Germants olim, ut adhiic hodic multts, pulte exauena cibum ßußc Plinius reßrt- At nos tranf= marina canamus,tantaneccßitatis opittione,utdecre* tum omnibus paßim patribusfamilias ßt, quie hü pro* l(etfiuntuendere,utiJlaemantur-Qdiferesunà locuplc* tauil

Ab ALBER- PRINCI- LIB- 79 tMit Fucheros, qui donee nos fie cur amas corpom, foli pecunùs habcitt in Gcrmanid tfoli magnificds itdes ac ^eciofaitdificia’ Quippe in tantum creuerunt,illiuoa luptatis noßra minißri,ut eerum opes, ante cuiuslibet txhisprincipibuscenfumhabeantur- Adeo extra nos peregrinamur, adeo non intcOigimus qu/emodo deco* quat Germania-Quareßeputo prudentißimum ßiißei fiquis omnino,qui ßuperiori xtate hiwc metuit nationi noßrteluxum, hasuitteillecebras, unde tot peßes,tot pullulant morbi, om nibus palam uidentibus,ab hts feeu* ros agere,qutilltslt;cquo animo carent- Etquinoßris herbis,funt adhuc aliqui entm Germani, eondunt, bene habitis,ut plurimum corporibus uiuereAUos coträ, qui digitos habent croco inßäos, et cinnamomum ruiianti aegariophySum f^irant, in ueßium luxu delitian* tUr,omnibus paßim obnoxioslt;egrttudinibus-CltM pro* prie igitur locupletem podagram appellat Satyrieus, quodegentesfitgiat,crabflemios, apuddiuites ut plü* riinumh£reat,crapulo»es,ebrios,lt;ÿ'delitiarios,quiut idempoetainquit-

tntereagußus elemetttaper omnia quierunl^ itaq^cum aßatim produeat hiec terra uitio necefforiatta men quafi ànaturadereli£îis,ad externa confugiuntt uefles,eibos,medicinam,ab Hereults eolumnis,àTapro bana infula,à Gange fluuio,aut qute loca iß is adhticIS*

«gt; HVtTENI DE GVAIACO^ ginquAmagisfuntfÇf à t^ilipropeortupetentcs' Dif mortuis irAfcMturtqui hocin GerntMiatn malum admi feruirtprimi-Rem ßccrunt enim indignam Germany grauitiite- Nam tales baud fùerunt illi uetercs, id^uod mecitm increpare decet optimu ^ucn^, Et qui potiores

Herculis itrumnas crcdat,ßeuosq; labores. Et Venere^or coenis,er plumis Sardanapalh

At óchriflc quam delicata,quam(alubria alimenta funt ex ßligine aut tritico panis,cx tniUo,oriza,ptißana er ctucnapultes-Addeolerumtot /ßccics,adde hortenfid condiinentaanifum,coriandrum,cyminum,foeniculu, addeßnapi,erucam,cepe,porrum,allium,erquod fi Plinio credereinusjpeculiarem in condimentis gratiam habere debuttapium, er potus uicc cereuißam’ Adde etiam pro diuitibus uiiium, ßmpliccm er fyncerum ut Apollonius fentit,terræ potionem- Id^ parce bibatur, ßue in Francis natum,ßue ad Rheni ripas-Adde ex noc ßrisanimalibuscarncs,hinccicurum,indeßrinasfina .iucumdo nequaquam fapore- Ncc arborum contemnen» diß-u{lus,quam diucs eß Germania,quam abutidatui^ tlt;ealimentis,qu'.iinaffatim ßtggeritncccißariaf Kicum •agiturßimmwn uotum cß,ne unquam podagra, Miquä morbo Gallico careant,qui pipere carere non polßint-'Et ut aliquando miß:refamemßrrecogantur, quiiwnc imdiq;,non cibutnquo uiuaM,fed quibusgulairrßen^ ac appca

ÄD ALBER» PRINC» tlB« «i itc afipetitam 'muitent iÜecfirM gn,erub Atq; bis ftnàe Mdit Gaknus. tjUMdoabebriofbrumcrgid^ dcditorum hominum, fi Ruanda ^egrotarcnt, curatioue ittterdixit mtdicis- RedMernant enm cito, inquit, per uit^e 'mtemperitntidtn, crudof humores, utß-uftra eua* cuenturijli'Cito expletur,meronymus dit, ndtWiie ne» eeßitd(,frigui fimplici ueflitu ey ßtmes cibo expelti poa tefl‘Andxérxcs Perfdrum rex,dd edtn dli^Uddo neceßie tdtemreddilui,utficKdri^ Crpdtte ordedceo uefce» retur,rerumudrietdtemfitnul vfudm fortimdnt con» templdtui, cuiufnudi mquit uoluptdtis expertem me rr gdlü ßcerdt dffluetttidfCXÿo exempta intclligere ddtur, quodhiquipdrceuiuuntcrfabric,foli in luceuerfanB tttr,crtiiuerefeinte1ligunt,lt;iui eotttrdindulgettt cor» pari,de omnid ftbi ingurgitditt, in quibufddm qudfi tea ttebriserrdntei,nonfentiunt fudmipftuitdm‘ Tantum abefi iucunde ut uiudnt,qudnlt;judm fentiunt pMlapoß, inmarbos ubi inciderunt, e:ytu»cquidemcognofcere incipiunt,qudm uitdm,quo pnemiodelegerint- ijdmut Perfitü dit, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum Idpidofd chirdÿm

Pregerit drticutos ueterisrdmdlidfdgi, Tum crdlfostranfijfe dies,lucem^ pdlufirem. Et fibi idm feri uitdm mgemuere reliädm' Ergo dubitdtnus, quie tot morborum cduffd Germdttit fit,cum memirterimuf 4dhuc,cimi iBo luxu,hdf inudßffi

F

St HVTTENI DE GVAÏACO corponim dadcs- lant enm, itaganete ita dclitijs ßudet nMshic,utuide4murlt;iiMß propofito prtemio, cUtdijf extrapopulis, deturpiteruiucndi prmctpatucont£n= dere- Habemiuj} hone ad rem,non imperitos quofdattt nmißros'tü ex ultmit terrif, ton^utfita ad ne» gulæ if ritanunta conuchunt-Hi guod edamus atq; btbamw cr ^ttouefliainw^tntroßudio peregreimporiant- Quod cum diu iant magno fuo,ut pritu dixi, comodo ^cermt, adeo quofdam delicatos reddideruiu, ut hie uiuenteSf Cttrficum bibant, zy abUalis petita cibaria mfumantt contra Komlt;e quado funf,eo quod apud Khenum nafeia tur,autquod Ueccarim gignit uino utitntur-O peruera fam uiuendi confuetudinem- O rr m odio dignam,uel id= circo magii quod cpifeopi funt quifaciunt ißa- Quakt ego homines d dijs {mmortalibns cum Pkiloxeno illo, ut eft apud Ariftotekm, optarc credo, eolium gruis dari fibi-Ariftophanes Syracufanonvmmtnfis, zy amp;ybaritaa rumluxusnotat,fuggerebanthoc fuaiUi tempora- At nunc idem ilk fi uiuat, quo ore, quo ingcnio fiitis ifta eulpare poßit noftra pradia,noftram ingluuicm,noftrM eompotationes^Audiant igitur ûmncs,qui uirtutibusex eeBereuolunt, ztringenioquiuolunt, Pythagoramdi* centem,hominem exbomine,nihilaltucogitare- ideft incontinentem zyluxu diffolutum, donee quidem in ea tuta ftt,nihd poffè ingenio,nihil ammo uti- Uomini cia bus

AD ALBER.* PRINC* tîB* «i hitutilißimui cßinqmt Pliniui,fimplex, itcerMtiofàtt porupefli/ira,ctc5dimentap(mttioßora'HiecPerfiitt intellexit,civm (tcfrtnderet

Pofcis Opern neru(s,corpuf^ fidele feneéhe, Efio age,fedgrandes potitu,tHccetacji er(^4 Adnuere bis fitperos uetüere,louem^ nwrantur' Apud CiceroHem Clt;Uo i»quit,libidittofo er mtempero» ta4dolefcentio,effatuM corpttsfeneäuti reddit-Atque idem fiiodet,tantum cibi er potionif adhibendum ut re» fieianturuires,non ta opprmantur,ac hominis menti, qtiod dtuinum mumts ac donum uocdt,nihil tomeffe ini micumqaamuoluptatcnputat * Nee enm libidine doa minante, temperantia locum efie, nee omnino in uolu^ ptatiiregnouirtMempoffe confißerc- Magnam^ ha» bendam fenedutigratiam cenfet, gu^cffèeerit ut non liberet,qttod non oporteret- Impedtt enim i^uit C0n’‘ filium uoluptM, rationi inimica, ac mentis perfirmgit oculos.nec habet uHum cum uirtute commercium- Igi* tur^ bene cum fenibus agi putat, quod cum careant eptais,extrudisq; menfis, crfrcquentibuspoculis, m» terh» uinolentia quo^ careaitt,cruditate er infomnijt qute ijliconfequantttr mollicicii»dulgêtiam,morbiex fdttetatc nimia condtantur inquit Hieronymus- ScitS efthoc cuiufdatn noflratis medici, qui cum tegro cuidâ, qui uetercs in ttbijs fludiones patiebatur, mederetitr,

F »

S4 ttVTTENI DE GVAIACO atlt;^iscrdpul£eßetdeditui,Qrfortiterbibcret,n«c mi tws tanttn ^ereretur nihil projicere medicamind, ^uin multo etii,qttdm 4 prnicipio mdgii fiuere ulcerdflftd quidë inquitfiuere dcfinent,fi tu infindere dcfindt-Gds tenus tUblçtdS,quoru/m uita cr drs fdgwa eft^nec uiuere pojjê diu,n(c fanos ejfe dicit,animds^e(frton,ita nimio fanguine crddipibusquafi luto inuolutas^ nihil cælefie fèd femper de carnibus cz ruâu, acuentris ingluuie co^ gitare-Antiqui Komani inenfam neccffariam uocabant qua; temüs effet cr/rugi-Et apud Grlt;ecosïiteris claroa ru/niuirorumdccâtataefi oÄiyo viT'ia-'Effèiquod* JamapuduetcresIudieosphilofophorumgenus,ähJoa fèpho laudantur, quod ieiunÎMn cotidianum uertiffènt in confuetudiaemc^ alteram naturam^ Pharifcorurti idem contiaentiam effèrbQui nos perdîtes uoluit olimt banc credo uiuendi cöfuetudmem imprecatus efl • Ita^ tÄmfolücite]A-Cato,uteflapudPlinium,ctemtimucrit nequando,cumfua moUitieffuoq; luxu,inltaliamitiU4 derent Grlt;ect, quis ex noftris maioribm cauit, ne quid imquam ifiorum uenderetur m Germania condimentos rum-Pereat piper, pereat crocum, acfertcum pereat-i, Attt fi quis apud alias gentes,iftorum ufus efl, faltcm ea. Hcfctat hiec natio,aut nunquam uideat-Hoftratibus ucs ro hanc mentem indat Chriftus Opt-Max- ut antiques, rum adfereuocent fi-ugalitatem, cr maiorum feparfisi tnoniic

AD ALBER« PRINCh LIB« «f iwitiie conforment-QuMta animi mdgnituditu barbov rm Andcharfts idäat uit£ mflitutum-lAihi pulpametttS inquU fanKStCubile folum,ueßK fcythicum tegtnett • Ebrium Acfchin(m,Abßcmtui Demoßenet, ciuitateex pulit 'Socratcf ttli^uando exoßuganeic dcditosjfy-^ui* bus in folo Mucndi eß caußa falato, multi idcirco ut edant dit bibdnt, uutunt, ego ut uiudm edo fy biba-O uerefdpientem (y dignum ApoHiniscommenddtio* ne uirum - Memorlt;d)ile erhoeeß Grlt;tci poetlt;egt;

Ventris habentu oportet tute regdS’

cmid Hlef^udlis fitit, guem omnes ut uoluptdrium i«« ceffunt,Epicuruif nuim uoluptatepoßtit fummumbon /turns' Ccrtehoc^uic^uid eßt ^uod tdnti fdciebdt, ßm» plici pdnts/ydqutufueonßdreputduitt/y uidum kau âduittemicmdcpdrdbilem- Scribensqioddmicum, E^ mitte msjuit mihi cdfei Cithridi pdululum, ut cum epU'^ Idri prettofius uoluero poßm'AndXdgords dicebdttgui fuduitcredit,minimumcgetobßgt;nij-PorphyrimdniinH ieiunioexpurgdri debere prtecipiUApud Philoßrdtum Por US Indorum rex corporis firmitdte cy mcmtrorttMi fortitudine fufßicitur,dlt;iud (y pdne uitdm degens-Md» finijfd dd nondgeßmum uß^dnnum ßnepulmentouu äitduit-MithriddtesPontirex,^uidnnis'X.L-cumPo^ P^omdnabeÜumgeßittßdnsuefci ß)lebdt,tdntumdb fitit wßro more in plumis ut adcumbtreb Titus Liuius de

f »

«o HVTTENI DE GVAIACO

Annibale fcribms.Cibrmquttpotiomiqi deftder» IM* turali, mmuoluptatenioduf finitia* Vigiliamm fom^ ni^,necdKnec noÜe difcriminala temporit,1d quad ge rendif rebus fupereffet quieti datum, ea neq^ molli flra* to,tte(^ filentio accerfita' Intcr laudes Augußi C^farû prtecipuumeß,cibi acpotusßdße parcu-Ha^c tampr^* flara,tamfalubriauit£ exempla, ut mente CT corpore Mleamus,proponere nobis non malimus,guàm utrin^ ut^grotemus, ad ißorum contra naturam uiuentiwm gulonum moÜiculorum^ hominum mores,uitaminßi* ttterc’Agite autem Turc^^^reliqui extra religionent bancpopulijuolentuttguam eßtet Chrißiani cum nos fie uiuereuideantt Sc J futurum credo, utßtis edoâa ma iif,refipifcatgens noßra-Nuncad inßitutu/m redeo,0‘ ^uiadeuiHustenuitatc ferma crat, dicaman (fui circa lùHu/m fie habetfCumuel fine Guaiaci, quod putaM ali«

pûtione refiitutum in putem-

AN SOLA HAC DIETA POΫ fitreßitutquisf Caput'X.'X.'

De probis nuÛa debet effè mala opinio, ne fußgt;i« cio quidem-Hi certc uulgomtdtci difrumpuntur' tantum pojji medicanuntum hoc, (y folum poffe, ac prater fuamoperampoffè^ itajremunt, multos paßh»

repeiste

AD ALBER« PRINCI« LIB« tv repente ßnari, ^wbitsperpetuim ßbißipediumcon» ceperantjiuge lucrum deßinauerant’Quurc ct tam per* tinacißime pugnant,ne umjuam ßiii placittt, ^uod fit* tumm ttmentjßdemabroget- Nuper guident nugalin ^u^dam prtedicauauftt ,ß ex animo,errori mputanda, fin uero inuidia, flagitio, fola hac dieta, er cjuce in cu= rationeperlt;3uaiacivmprießribiturui^utratione,(iuS* uh nec^ 4 Guaiaci decoäo bibat guis, neg^ uOam omni* no medicina adßmtat,polß reßttui lt;fgn«n« Vidig- ipfe qui promitterent iuniperi fcobem,et querens autfraxi* tti,uelpini aut omnium fimul limaturam,dccoilurosfe neq; fi id faciant lt;bibitare,quin eofdem contra morbos, eodcmcffèólumedcriucHns- Quod adopus quanquam ualde fuffiicor, maleuoleconarieos, tarnen opt imam, er èfifo uoto fortunam precor- Quidpojßt enim ßli* ciuseuenire nationt huic,quam in noßris hoc fyluis nafei,quod tarn peregre alioqui petitur,tanto ttobis re* medioßtfSedualde metuo, temere promiffiim hoc lt;dgt; ipßs, eosßußra conari, cum quugrauiorcm eße Wflr= bum hunc exißtmo,quamßime',qui non etiam adhibito medicamento,prtefcreim altißinie,ut plert0tq;, radices ubi fixerit, repeUi poßit,tum uero, quia ß hæ quas dixi arbores, tale quid ip fa poß'ent,tam diu incognitam uim utpote uernacularum nobis, fitturam baud fitiffè-Expe* riantur illi tarnen- Qnod efiabud enim medicorum offi*

F

SS HVTTENI DE GVAIACO

«WW, totidie indagare aliquid cr cx^crimento eogn(^eerc,ic unicui^ nwrbo quid tnedeatur inquire» ref Verum ego omnis interim ((dmonitosuclim,quod in prtecedcntibus dixi^id crediint,miignum ejjè quidcm fi* eutinaHjsmorbii, itti uel prteci^uecontra Gallicum, frugalitatifprießdiumt uerumhaud tale, ut poßit inß» âumi4mfanguittem,cr ntarbiucneno corruptü, toten» dare,nifiquorumh£cuiscß,nKdicdnuntaacccjJcrint‘ Vtß belluingerant duo aliqui,et hoe apud me alter ob» timat,inbnicum fuum tie ddiutem,imputare iHi quidem poßim quod non nocuerim,quod adiuucrim etiam haud debeam-ltacibiaepotus dbßiiuntianon toUitipßaqui» tkm nurbum,fci non alibQuaß dicat quiife nei^ uin» fire captum cumpoßit, neque foluerecumnonpoßit^ Dixidepodagra cr de articulari morbo dixi,reßitutot /2gt;i,q»iadfrugaliorem fêuiüum tranfluliljênt, aut4 sinoo^utnere qui temperaffènt,de hacfcabic, erquæ Ham conßequuntur mala,in menttrn idem nunquam ue» nit-Altiui infedit enim,quam utcito aucllatur,ac latiut Kresfßargit,quam paruo negotio ut coÜigi poßit,atq; ita totum occupât,quem inuafit, utanuUa fcorßum par» te amoueri fußineat, nifi fimulatq} utto quafi impçtu à toto expeHatur-nihißane magno tneo incominodo mul ta experto ibi,fides fit, ßobrie zy parce uiueudo, fi cui euadere malttm iflud Itccret iam ante effiigiffc tne, qui totot

AD ALBER.* PRINCI* LIB* lt;9 Mot tres annos.ddlùmmam maciem extenuaui corput eum 'uiterim non tenercm guident merlgt;um,/èj non etü eijcerem-Agite tarnen ó magnißci promiffores, coqui» te fraximim,appar4te iuttiperum pinum noiis,ac fi mdeturbuxumadbibeteetiam,ey‘corntMnautplatatûi, tnagni apud omnes beneficijgratiam mibitis ,fi per uos bic adfequanuffiquod aliogui tam longe petendam erat Moûts multo er it hoc ucßrum meritum quam fi effi» étant fucheri pißfr utgignat hlt;ec terra, aut cinnamo* mumuthicn^èatur' Jpfeutcupidißimehoeauobis,ß unquantdederitis accipiam,ita priufquam dcderttis nie bil eredam in uobis tale ejjè, neJßerabo quidem, fiepe iamfrufira hiare wffitSi iÜos expcäare aurcos montes-

QVOMODO VENTRIS IN euratione hac,rationem habere (oruicniat- Cap-XX.b

Toto citrationis tempore parum reddit uèter, id^ agrees durum, non tam quia parum editurt quàm propter iftedicamenti uim,qute incfl iliiexiccato» ria,CT aftritiiua- Qtianquant audierm, non aqualiter, omnibus accidiffè hoc-Qj^ofidam enim dicunt flatim 4 principio, liquida jiujfie aluo, quofidamperpetuo etiam* Qt^od mirabar certe,cum mihi quodraginta dies ipfos.

90 HVTTENI DE GVAlACO nt femtlquidcm,nili coaâAtranfmifcrit cibum- Potefl autem contineriexcrementu/m,ut m hiicdieta,mqumtS uut fextwm diem,fine periculo-Demdc ImtaturA GuaUf ci,inlt;iquadecoâa bibiturfemiuncut in aurora-Qtiod fi primo nihil mourrit,datur fequenti iterum die, aut ter* tio,fi ne ficquidem re/fionderit, turn infundendn fubtiu clyfterid,AMbaLtni,etim in u/umappdrdti,imponutur, nam ducere omnino uitrem oportet- Què fi quis cafiiæ potu,aut etü ui£{u foludt, nüiil errafii crediderim udt* de,duni neplufqutOtt femel hoc contmgat, eo mdae nonbibdturdGuaiaco- Vomituleudndumnon cenfio, frigidiordenmfdccre corpord uomitiones,cr mimicds oculif efJ'e,dicitPlmiui,mdximeqi dcntibus-Porro qu^ aluumfifidnt,multd in hocnegotio conueniunt- Primu quod exindnitum idm dnte de purgdtione corput eß, deinde quid cibi pdrum ddfumitur-Sed ut hie claufut eie {iionibuflocuiefl,itdnonnihil interim excernitur, dut per fudorcs propellente nocumentd çy fuperflud Gudid* co,dutinurind, quodliquidiuießdcibo- Kdgneq- dli* ud hocfoldtio efl,quod interim nec infldtio dccidit,nec tormind inflfldnt,neq} gufliu dmorttudo efl,uel ndufed furgit,dut in caput fdcilcexhdldntut alibi i^cendentes d flomdcho uapores-Et ut minâu quidi purgeturt^er, inteHigerc fdcüe efl, neq^ ut hoc fiat inuitdmentum ali* unde quterendu/m-De fudoredicam pdued-

Defus

S*

DE SVDORE IBl MO=

Nrnäo- Capta'X.'X.lb

SVdorem, Si non ubro exeat, ^iurenJum aligui putantj Igàur copioßori fuper impofita ueße, 'm tertiam, autguartam mterdum horam eonteäo lt;egro elidunt- Quod crfi'mterdifficillimaearitm ^u^pati^ mur omnium fit,fenß tamenadlaßitudinem uf^,wittt defittionem contingere,qui mecum ct/rlt;dgt;aniurageTri’i me firebant omnef, atq; untim hoe 'm curatione bac dits rum eße dicebant’Quod fiHceatmibidieere^idexis ßimemetiam,non tantum tjtaddtdiccria,pene aifimdo cere,nemMem cogendum ut findetboe quodresiffia h^t, patiatur quis, ut tres lt;Mt ^uattuor boras conti* neatß tjuidem 'm kâlo,)uqi excedat, amp;contcgatur,fied ite^ multo obrutui uefiau ,ae^ ûnnudtilis penitns ia* celt;a,'wfumnianihilmag^ereattgatitr‘ Mtdta^ hic ut alägt;i temere er fiolita Koßratiam mediconrnfiuperßi tione fieri credo,guicnonoporteat' Namutper fiemo* uetfiuderemmedic'mahtec,itacogiHon fiafliMb Cuiut rei uel hocfiterit argumentum, ^uodnihti matunus fiu* dationemmihi, ternis aiaquaternis contenus peSibus tgt;rouenirefienfit,lt;Jttam fiub uiialt;lttotiesdecubuißragula» V crum bae 'mteÜigi ttolo.exudandum omnino ue!m,et /! idmdla ^otefiatcitu t^us uidm,fcd kui^-Qwppe

ÿi HVTTENI DE GVAJÄGQ

Molentum nihil probo-Vugiendos^tdcl tgwsqui torrç^ re corpora folcnt,Mt copiofius tefiuaria calefdcere^mo neo-Vrangunt enim corpora üquot; humores,uirium fomtn ta,exhauriunt' Quod ucro kuiter dixi, hoc fie capicn* dum eß,quodlt;iui unafefifhftragula aliquantiffer con* ttneat,eti(tm fi ad mokßiam ufq^ non oneretur,aut indi • gnationtm,fatis eum, Guawo mtus opérante, fudattia rumputem-

QVOMODO IVVET MEDICINA ha^c^Oquot; paulatim an repente fanefeant ea homines- Caput X X111 *

SEdiam tempus effereor medicmæ huius effcâus, quomodo fentiatur,(yquando tandem incipiant confaaefeere ægri, citum^ eiusiuuanuntwm ßt er ue* lox,an tardum er kntumtdicere-Vbi ut malijs,ca did qua uidi ipfe O' cognoui,hoe iam pranunens ißern^ 'm mt culpam tie conijeiat ahquk.fi cui alter at^ ego fcri* pferimeueniat-Didiciautemiuuatnentumeiuspaulat'tm mtclligi,non repente,fcnfim procedcre,no impetu ßrri Tantum abeß enimßatmi luuare earn, aut cum libérât cito kniredolores,ut etiam aprmcipio, m qumdecimu plerune^ diem,acerrinK intendat morbum er cruciatui augeat ac ulcéra dilatetfmtantum ut peius quts pereos dies.

AD ALBER« PRINCI« LIB« 9« die:,(juÀm uft^uam prius habere fibi uicleatur,ftite tune ab mt'miieruitur i)U)rbus,cr eruendo dolor eß,ftue ea tunc fit in corporii habitu alter atio, cum quodam fragore erconeußione perrumpenstor^uet-Certe enim radices mail huius extrahit medicamentum hoc.,id^ ,no nullis baud longe ab ingrefifit fiacere incipit, quibufdam interpofita mora-lS!emint ante fiept imum diem, multis ut mihiipofl uigefiinwm, fed longioris nwriC uitium ejl ab ipfis aliquando iegris,quando circa uiâum fibi plufi^ culwM indulged Apud me quodprius dtxi,peccatwm e(l in coquêdo Guaiaco,quiaenim tenuius illud apparaue* rant medici, quam oportebat,fierius um eins fium expem tus‘Audiui medicos dtcere,quia fit alia alioru/m corpo» rumratio,matureautfieroprouenire’ Certum cfl hoc enmquodidentidemmihicrebro vnculcc^ Stromerns, nobis qui fiubtiliori agimur ßgt;iritu, er in fludijs literaru attentiusuerfiamur,morbos, plerun^,fiiaccidant, ue» hemetitioreseffietylongiores- Refiiriprietercahic ut alibi multum putant,quibus in corpore locis morbus fit er dfx/frrf qüidcm pars fianabilior cfl quam heua-Ç^Uo* niam Alcicander inquit,perexercitatianemampliorcni materie compeficuntur, reddunturq; fianitati opportu» niores^Aiunterextremadifficiliusfianari,quodrcmottt â corpore ,alimentii/m äccipere,nonnifitädem pofjènt^ Ibi^ animaduertendum, aficendat an dcficendat maltm •

94 HVTTENI DE GV Ai ACO CelfiuditjquiftiuifdolordeorfumtendttjfaniAäioreßt at^ iterwm- Dolor omnii medicmæ minuspatet, ^ui furfam proccdib Porro in pudendfs lt;JU£ wnafcutur» ut dolorKfiuaproptcrinflammdtionicm (cuiobnoxitein* primis funthæ purtes) intc/tßimi acerrimiq; tita flatim Cr cum primts funefcuitt- Qui ut i« adijs moueri medici» nis omnibus poffûnt,it4proptcr recens mdüüum GU4» Ùcii^wm,haudfcioanfich4bc4nt femper- Hocomni» buscurlt;efùmt,ulgt;ad)idolclt;tnt,^^U4cu«^ ^gritudi» nis huiusl^cie cnßflentttr,beite Guaùcwm ut epp^rent Quius decoSum ubi tenta ûm tempore potum efl,(pi4H tatuutinueni(f(êdiffùnd^,fètiscreditutpaiil4tùn de» er^cit dolor,dliqu/tndo ctiam acrior fùbinde reuertitur ucdecedit- Nem ubi/and mituà caperit,fi recrudefcat et'iitm,non dtmtt midtiMn- Vlcereuero quibui funt, his quimletißimecerocircunddeditur' Atqihoceß inci» pientis temen fenitetisergumentim- Mihi quidem ut Hunquementee, ttuderi m tibia os contigit, letitudine unguis himuni, id^ utgs fima quinto tandem die, meo magw terrore, fed luilia reparandtc carnis diffîcultate» Adcreuit enim paucos mtra dies-itaqi làdeo natur am ei eßc,fubtits depurarc ulcéra, fub carne uim prias fui experiri-Adhuc paacos uidi, itemquibus confanuifjent in totiimu!cera,mcluft donee tenerêtur-Atq; igitur au» diui quofdam mdta ibiexpertot, dicere, turn denum

fiaem

AD ALBER. PRINCI- LIB- ff finem effiâuifuo 'mponere Guaiacwm, ubi uan ad dbfi rcdkrit^ger, O'omnia priflinam refumpfcrit ui^ tiendi coufuetudinem’Dixiprimadquadrageßnwm iu» xta diem ab exùu negotium fiàffè mÜJi-Quie omnia, ut* eunq: tßimanda ucniunt,inteiitgo,ut plurimum diffrr* n in longum eitu opui' Nf^ mm abrumpere eß huiut mtdicmlt;e/ed paulatim corrigcrcßanguinem, in lt;}uo ui* tiato,uniuerfa morbi uit meß, cr humores noxios,mali ipfiusalinunta,arcere 4 corpore,cy deriuare,alijs lt;]ui* dem in urmam cz fudores,infedncxcremèta alijt-Om* ninoautem,»d fanitatem inclinante iamimgt;rbo,opui eiusprimimeft,fudorefextrudere, proximum peruri* ntemeatusdepurgare,u»de miras eluit fordes- Et tune quidejnincipiuntmanus ac pedes frige feere, in mirum tnodum,atlt;^ adeo,utdefertaàcolorepcnitus uideatur-Quod medici aiunt iccircofieri,(juod tune ab extremis trabat calorem hoc medicamentum ad iiiterranea, gui* bus calfadis er ip fis,tum fe dijpergat extra-Certe enitn gui 'aGuaiacoconualucrunt,calidißimis cjfrmembris Ml complt;Ttof/t-Ac mihi cum hyemes proximas fex aut ' feptem,in tantumfrigerent crura aepedes,ut faits nun* guam,ntultisetiam induâisuefltbus caltfreri pofjint, adeo calent nunc, utfimplici ut plurimum indumenta frigus arceam' Qjfibus fic cognitis, ad iBud tandem eundum efi,guod fit Guiüaci opus, er contra guot

9lt;t HVTTENI DE GVAlACO morioiiuuamentum'

QVAE eivs vis, et qvos coh

tra trurbcs qui efjvâus- Caput X x 1111«

OPw eius prxciptuim cß nbsp;pfculiaee toBere 'ut

uniuerßi/mtCr àradicenwrbum GaBicuntf/rJ tnagit uefußum tam er antiquatum^ Videmuf eitim qui rx'mueteratolanguerent,citiushiiiqui receuti adbuc fcabie te)ubantur,cr mtlius reßitutos. No« ^ttod etiatn 'm bis quippiatn infanabüe rclinqueretur, fed quia diffi* eilius procedit curat io, er diuttus mhtret morbus t ac oegriusaueBitur’Uaqi tumores, er coBeHiones ac duria ties,erfinus,cr tul^a,qult;e multos ram annosßeterut foluit ac dißipatjcum miraculo-Fluxiones ftue confu* tnat,ßueaucrtat,penitusaußrt‘ Viceraad fuppuratioa rum deducitjgratißimo per omnia fenfu-Ft ßquid in'ma timislatct,eruit- Itaq- tdijsut mihioffa dcnudattalijs iuruos oflenditeruenaspeminipit,aut alttßinuexca dit,inßä.is morbo partestanto cum fcetoreacfaditate ttt ßrri odor iBe non poßit- Porro uim ei eßfe ceBigtfnt phyßci cxcalfailoriam,deficcatoriam,er uitia fanguia »is emendare ac iocineris dicunt, fed hue omnia tanto tempaamento,utindiffèrenter ex calida erfrigida latt guentes cauffa leuet-Quare flurats moratur ficcitate fuanoa

AD ALBER. PRINCb LIB. 9# fiM noccnteshimorcs,qui profluuntperinKns,lt;tUtortu f or««» eradicetnSiZ^ 'nitermiffMnbonum corporis babi* tumrcßituit-Pituitamexténuât, obftriâot urinéetnta* tuh^uod cum ex perunâtonibus frequèteritccidît,tum ttel aliM ctiant hoc m morbo aperit, ean^ ßinwlat (y impeÜibQup argununto,iuuare calculofos creduntiCr èuefica lapides eijccregt; Exquißtum habeo,bilemqult; atra dicitur,tichcmentißinK detrabere eatH'Ita^ nbsp;nbsp;ht*

lariorem rcddit,cy iracuftdiatn copefeit^Omnino enin magna eiuis eß contra melancholiam' bJe^ noninte* rimdißillationesabripit, crA fluüionibus caput libe* rat, eius^ graUitatem recalfaäo ut putare licet, cere* bro leuigat' Pertur CT emendarv male curata prius uul* nera, quoquoea 'rnfliHaßnt, refeiffà eorum cicatrice» Diuturniorem 'm corpore mactê corrigit, Ualt;^ a cura* ttonebasinreliquumtempus, ualde pigueßynt homi* neS'tAirabili uirtute adferitur,cotra or is grl^ueolcntiâ, emendare,qu^zyipra,expcrunilîonum uitiouenit anime gr auitatcm. luuat interranea, imprimis ßonia* chum,quem renouât ex toto,aluiimq} facit,ut unquani priusbonam-Egregiuseß eiusad membra extenuota(y imminuta effiâus,auget ea cr explet, contrados ner* uos extendit,laxosfolidat et confirmat’Compertum eß CZ ßupida hoc ex morbo qute fint, excitari, 0- ad fen* fumuigorcm^ pr^cum reuocari, lt;tc motum recipere» G

hVTténi de óvArAcó

D(« prias, rirca alaam cjjcuaria, aïijs enim aflringerè lt;nbsp;eam,alijs dd laxitudinè uf^ foluere- Kurfm quibußam ■ prtnw ßitim cohibere,demdelaxarc nbsp;nbsp;tt)MÜire,(y dd

W ad ciendum eam rdmctttum ipfum minutißime confrd» flu/m,[emuncid pótagt; Dixi item nondari, prouirium portioiteeiuimedum,)K^ettim inßrmdt datum- lam boe dutcin ijuartd nondum decodionc exhaariri eiuf iurtutem,baudalij$ credo ißd ipfe comperi-Quanciudm priorem ejodmïibetualenttoremeffè non nfgem- Sant qai mdgnafidücia creddnt, adfiftulds ipfam et canc rum ttr cancrenof proßcere-Mcdetur fujßiriofts çr dtüjeîâ^ tibuiffi hoc À morbo,aut ex perunâione fit uitbtm-Sed ^uid prias expofiii,quie mald fecum inuekat »urbtfi,fii* perudcdneum efi hic ea repetere - ToUit omnid (y perià mit dc extimguit,ut priai dtxi,fiuetafttfimd fiiu facile limt,tam zs' podagridi datur pari lauamutto-Duos ai» di tpfe conaaluiffè,cu acerbifiime afirâi pedibui êfieM^ Sedmedicidifiirenterhoc fieri putant, (y fólumprói deffè hts, ex frtgida cauffa ijuibus fit »egritudo, c^uod earn illis expoftuldndum rclmejuo • Salutore efi hoè ettam remdtum contra paralyfins-Refiinguitrecentem earn oc dtfcutit,quûd ex relatione grauium uérOtum qui hoc cognouerunt, ficribo, nam ipfc nondum uidi,qui fie liberatut effet • Accedebatcrleprofum quendatn cilismihiqidixit poficâ,nontxtot(t léufitumqaidem, fed

AO ALBER. PRINCL LIB. ffdfdüumtitmè multo meliorem,(ic non pdrtim c/fe mi tiiorcm torn, nbsp;nbsp;ttdem firri qui poßit-Ua ut fibi uideatur

tegereomninodorenwari leprdmhoc medicdmentum poffifdufirrcfortdfji non itd-Ciÿpd fi itereturdut/iepe etidntddeatur curdtio^tumfe {redere,diutißime diffirri pvmmum morbi noatmentum, qudnqudm ß)es fibiper» indgndßt,recentiidmmdlo fihdcuidoccurfum fiteritt poffê iilud dbßergi penituf, er reflitui tegrwm^ Conan» turiant etiamiquia uii ßt cificcificOidd ttquam tntercu» tem dare ipfam,iuius rei euentum expeädmuS' Cogni» tum cfl ad comitialcm morbum uuliter fumi, ut medici ' dicunt^fi-igiddmorboßrcciesßßKrit- Vidi cxaliorimt etiammorborum nocumentif, qui intuf ldbordrent,cr flomachisefjènt corruptK,dc ^prauatis, pratcrea ma le qui perficerent cibum,c!r qui ex longa agritudine re» coUigerefe ueÜent,dc uira reparare-Huic curationiae» imgereß, non dehortantibtu )nedicis,Ricto etiam pro» bonte in aliquibiu, quod cognoßcere ße diceret 4 ßmh etiam aut non magnopere adßäis adiri, citra nocumen» tiimeom,pertindcitertredere ßeenim bonam corporü conßitutioaem ß ßt,ferudrc cam, tueri er confirmare^ AI^ hlt;ec deiuuamentfs Guaidei dixifße fufficiat, quo» rumß cauffài à me perconteturaliquis,tunc ad medicot eumrcmittoexpertos- tiam tpfenihil tale profiteer» ueqi ito ingrcffiM fiim,ut eorrnn qute ficriberem, cotiwto

G X

too HVTTENI DE GVAIACO rationem nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reädercm,feä hocpromifi, quicquid dè.

Guaiaco com(gt;crijjcm,mt nj me,lt;tut 'm dlij5,cr net ipfi uidißim,ucl ex alijs auditu accepijfetn, optima in literoffiderefirreni, reliâurut anfam poft me imltis, qMremprofuadignitateexpltcal)UiK'Etiatn,necui'm* cognitumfit,'mmequidefficerit Guaiacum, dicèi,qM» bin corporif partibin, cr quomodo affvâut foerim •

QyOS MIHI MORBOS ADEME= rithocremedum» Caput 'X.'X.V»

VEl Ufto hoceuentu cognitum eft, 'm mtllo nos cor ports malo, quantwmcunq; conclamato deftte* rareoportcre-Quoteramuscnim à medicis deplorati iam.qui fubitaorquafi calitus mteruenientc Guaiaci opereftitmiiS' Qncndam noui ucrc amicum mihi qui acerbiftime diuexantcnutimi morbo, cum per dolores necquicfccrenoiluliccret, necinterdiucibum capere, fuaftt mortem mihi, quandoquidem rcmedium non m* ucniretur,cr deftucre corpus tabo, ingcnti cum dolore cr nuUd mclinationis fte uidcrctur,confcifcerem‘ iam te muito huic malo eripi dccet 'mquiens-Atq; is qtiidem Chriftianosnoseftè oblitttserat,amicos ejje plusctiam qu'amoportuitmeminerat- Omnia'm iUis olim martyris bus,quiftrenue crucialus pro Chrifto pcrtulcriit fuftgt;i* cienda

AD ALBER« PRINCI« LIB« i®» çiendti funt,ß quis tarnen deßcere poßit,ttc animo labt, certehoc torqucntc morbo fioterit-liego tale aliquid pajßim etiam Licinij Cccinnie patrem, cum fe papoue-: rifßtccojinterimeret-l^ecitainpatibilißiiffc ualetudi» ne alios qui hocidem faiiitarunt' Certe en'm h£c luet uelfolafceditate, nedum cruciatihus, qui ßtper onnut imnunß ßint,uitie odiumgignerepotisefi- Speußppo philoß)phoparalyß ad deßferationem ußque conuulß) olim, cwmuehereturobuiam Diogeni,atqi illi falue^» ceret,reßiodifji Diogenemßrunt,tu quoq; nequaquatn falue,qui ciußnodi cum ßstUiuere ßtßines-ldem iUeßc ri gide philoßjphan fblitus, quid dixiffet me con/ßieotus, cum er pariter illß,qui paralyß tenentur cruciarcr, er ita ejßetn a/ßeäu ac odorc ßxdHs,ut omnibus effent gra= UK^quibufdani odioctiam,uiuebanttamen, nonnuÜaad hue ß)e,quäquani toties frußratus, magnißeis medico^ rum promißiS' E^ nequis una aliqua parte legrotaffe me putet,autleuiter,dicamutalfrilius ßtrtm-Primunt /t» niflro pede eram mut ills iam, harentc ibi oüo plus an» nis morbOit:^ 'm media quidem tibia,qua parte tenuißia macruriobdueitur coro,ulcéraerant cum mflatione eamis mflommata, putrefeentia, 'mgenti cum dolore, er huiußnodi ut umo fanefccnte,erumperct ßat'im aliud Prantenim complurafßatßm,ncc ope medtcorum fiert poteratiin unum omnia ut redigerentur .Supraedtuber

G }

lt;M HVTTENÏ DE GVAIACO trat, ut et credmtur ita 'wdta-atum, ermee fuppttn» gentcitra internußioneu doler immtttfut, 'mmodicut, fidt C7 fuprddcxtrumproxiiw tdlutn coOeâio, nbsp;nbsp;ipfa

M oßif motium dura,rx recentis olm morbircliquijt ue tußißinM' Hanc ntihi ßrro, hmc igmt^ caujitcn om* tiibus adaperirecum nulircntur medici, nthU proßce* runt-Illii Mtem modo uehenuntcr intumefcebat,itc fum ma ewm dolore, modo refidebat mit tor’ Dolebat^mi^ misigni4dmotopcde,)uc fuflinuit tarnen multipliciue fie contegi-Eo fluxus erat uelKmens,et qui irrcflinguit hits plane uideretur’Ac quotics pedi infifterem, dolore affieiebar implt;üibiliter • Detnde fuperiuscoxa ergenu penituseonfriguerattt,attenuatoÜgt;i ad/ummam ufque tnacretudinem fimore, atq^ itamminuta carne ut prit* ter eutem,uix effiuideretur,quo fe os contegeret- Pra* terea 'mtantwm lux^Ua utra^ iunâura fiit, ut diu aiger. rime liceret infiflere, tandem non ampliiu ttiam eitani* da omnino ex clunamp;us altera-Dolebat itc m leuus hume* ws,ut leuari iam brachium non pofjêt, debilitata extre,-ma fcapula occaHuerat, ‘m medio mufeulo tuber oui mt^nitudine imminuto alqs partibus ad miram tenuita* tembrachio,adipßant ufq^ manum, çr mdexterolatca re,fub infima ftatim cofla,ulcuserat,fine dolore quidê, fedfadum quoddam puseffiruenscr /^urca manansfa» uia,fiflula in mercm anguflo exterius ore,ac ampla

tusca

AD ALBER- PRINCI- LIB- lo^ |«f f4«»ult;p- Suprai]; tpßiin altud ittrum tubtr , quaß fiiprrnito coftte quodtt)ntbiojfeDeniq;'d fummoretro uertfceftuxusibdt,adonintailhjnanififto (cnfit- QM incipicbat is ad lenißwMtn etiam laâunf, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;pertufo

craneo dolcbat capM^ncc uerti in t{rgum,nift cum ipfit Uiu corpore facies potuibAdde illud,quod folum fi mt* hi ad^iffet Cuaiaci medicina,tamen permaximant eiu$ uiinprædicarcdebueram-Somnum meridianum, que^ perditc dppetebam.cr cui ita deditus eram^ut nuüo termittercmdie,totospenefexannos,cum mihi dccltff mirent medici firè unam banc cfje omnium mihi mort torum cauffàm^ ego tomen refrogare defyderio no poft fcm-At mtncm tantumilludabijt, ut credo fi me inuia (em etii dormire interdtu non poffum- Hts tot tantis^ ittfiftotusmdlis,cumdel^eralfent omnes, me tatnen boa nus credo meus Gcnius,lt;]uiddam adhuc expcâore tubea ret, Eece ad Guaiaci fuccurfum refitirare aufiu fum • Qÿom deus mentembonis omnibus mdat, nunc^uam ut ßgt;erarc defvtàt-Me c^uidem nihil pcxnitet mei,t:^ fi boe alioqui conceffum fit diu, incolumcm etiam cr ualidum uiilurum,magna teneor- Ac de morbo ^uidem. O' ex Guaiaco quodeftremedio,eiute occurrebam fcripfi,,^ optima certefide,cr uttma tulit facultas, failurus bic finem,nift t^poft curationem banc, utfe habere 'm uia üus ratione tegrum conueniat, aalmonçndps putarew,

G a. '

HVTTENl DE GVAIACO qui htec legcnt-ld quod breuitcr ipfum prjeßabo- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

QVAE CIRCA VICTVM POST nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,

curtüionemhancobferuiO'e colts

ucniat- Caput XXVI-

IN priecedcntibuimoiuiitotot tres menfes at faltetn duospoßcurationem hanc, ubi egrejfus iam cfl tnedicin£ huius claußrum lt;egfr ,'quadam confequenter circa uiâum obferuatioue utendum effelamipfitmiüud quia peculiariter (y fuo loco traüandum uenit, intan* turn e/Ji neceffdrium dico^ut negemficuireparatafanis tasefi,duraturam,nifi curiofeobferuet pojlrecepfam ualetudinem multa, çrquafi adhuc claufus teneatur, it a nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1

intra prtefcriptum aliquandiu uiuat • Et tret quidemftatuunthis, qui aut ualde atténuait fuerunt in morbo, ey multis obnoxij fluHionibus ac penitus affe* äis neruis,aut artubus^aut iwn ita firmo putanturcors pore,ut breue recoÜigendis uiribus tempus fufficiat,qui contraUididiores,nec itadeperditi, autconfraüithit duos abegreffu menfes fat is effè credunt- Ego ut tutißi» nepro^icùünhis,quime fequentur quam longißime tenendum hoc prtefcriptum fuaferim ac primum om* niumàuenereabflinendumdiutißime- Quodper Gua* iacam, qui conualuerunt, tencris ey per omnia imbe» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'

cillii

I

AD ALBER« PRINCI« LIB. to, çûlii ü adhuc fuitt,zy çfua/î renatis corporihus, in (^Uie intpctum faciens coituf,ubi debilem itbtm, cr baud duin maturam uiriumrecoBeâionem opprcjjèritidijjbluit ftdtim numbr^rum robur ommum,ttc difperdit' Et quia uenerifnonu»umaliiiuodnumbrorivm,fed i»tiuerfum utio lapfii corpui in diferimen !ibßrahit,quid aliud face» reputanduscft,quifwexhaußui coit, qu'amultro mor» temqui accerfitßgt;i, autpricproperamuirium interni» cioium cof:ifcit, uclomnemin manififtum exitiuw ua* ietudmem abijcit-Quod fi non omnibui,ciui bono ctiam fiint corporis habitu,cr nullo tenentur tnorbo^concum here permittitur, quanto illis hoc fùgicndunt eji opéré, quosficamifiisuiribusrcparandæ conualefccntU ftu» dium intendere oportet^Etfi ante dccimwnquartu teta» tis annum,nemo puercoëttndi potens eft, utpote non plenisdivm,adrempericulofitm expertundam uiribus, quam danda opéra eft, ne qui fie renaftitur, ante quam recipiat uires,temere conueDendum fc priebeat • proxi» mum huicquia iugi fame extcnuatis,accrrimaincMnbit edendi dppetcntia,mintme Wfiulgere ei, cr quantü fieri poßit,eontinentißimc circa uiUm rationè uerfari-itaq^ perexiguo prius cibo utendum,deinde paulatim plcniut nec nifi longo ddmodumMteruallo,ad priftinam edendi confuetudiaem rcuertendum,fenfimq; ddfitcfcèdt»n,ni* bilpriecipitanter innouandMn' Bibendum autem Hint

G f

IQ« HVTTBNI DE QVAfAGO omnino nihil,nift quoä multa prius nqua dilutiMßt, ft quad ipßm fubtile alioquin odorat Mti, er clarü fit,id^ tHoiertüißmc- UiuniatfeUero contre aërii occtÿ^fum, temporibui maxiw qu^efrigore, uento acpluuijs iuß^ fiant,aut uero rari/?mc in propatulum fxeaf -Ç^um btt die fumat, urf^cri tenuiut, ibiq; nunguam toto eo tent* pore,appetituimdulgeat,er l^ietatcmut fu/minemaia fiigiat-£fimlt;y pifciwm Mtet,magii tjuam omnia,ty cor nibitf ucfcaturexantmaliumpuIlK, quafaciliorii fünf concoäionh,acoptmifucci, tju^eexmedtcorum fuper hocplacttifdtgnofccree(l‘ Atlt;^ ht(c ad duos ilios aut tres menfes reßrendf, nam gult;e prueterea obferuandat rxhis qutt fcquimtur planius difcantur • Breuiter enitn admanebo gu£dam,non tarn bis ({ui ope Cuoiaci, e^uant ^uiutcunc^ (juolibetex morbo conualuerunt, aut qui* bus alioqui intenftor ualetudinis cura cfl, fequenda ue* tiiunt- Q«o loco inter pr^cipua animaduertendum efl, quanquamhocomnes itpn norunt,uel unutnhoc effê, morbum huste moleßißinuon quodfaciat,qvod fumnut efl in dietadtfficultas,cum pofl dcbellatum cwn,no untf aliquaty fimplex circa uiäum obferuanda ratio fit, fed multiplex, (y omnifariam ineustda- ïta ut quft om* nibus his morbis, quos confequi eumdiximus fecutt» da,aut aduerfa funt,appctrnda aut fitgienda uno in to* tum fludiofibi proponere debeatfls qui cSualuit’ Qua* reen*

AD ALBER* PRINCI« LIB« loy ft curiofe per cmttia uiäu cauere oportet, ut ordiititte tmnia agantur-Q^anquam fi quot fcruauit hM medi« eina,hif magnum quocÜam eß folatium, quad putant eituperiti, p(^ receptam fic uaictudinem, er exaflum obferuationis qute eam confequitur tempuf, tu ttuBo quenquampericlitttturum, quod non contra prifimam Miuendi confiKtudinem,ftqtiidem non omnino mca-dind ta ea fiter it admittab Permdeen'm confitlendum effe rt qui ße reflitutut eß, att^ bis qui morbo nunquam tenti füerunt- Quamobremnonita curanilumelfcarbitrant tur,quidedataliquis quam iHud quantum edat, nid^^ cibigenus fùgiendum,nuUum babendu circa uiäuf qua btatem deteilum,nMaecurandum, quod non ad com* munem ualetud'mis conferuationcm,ac uniuerfali mop borum omnium euitationempertinere feiatur^vbipra» eipuii fbrtafjè fùerit quod Cel{ùsdocet,utcatteat quiß^ ne (N fecMtda uaktudine aduerfé prafidia cofùmanttar» Seruatur autem ualetudo ut idem inquit dieta,pharma* (O,u»atone,friâione,balneis,exercitatione,ueflatio» ne,crclara leHione-c^a ut conftderanda autplenißi^ me,aut omniafint,ab lUo petendum rclitiquo- Hicbre» uiter pauca attmgam‘ Et 4«i dictam quod pertinetgrato arbitror çr modice uefcendum'Ac cibos adfumi conue» mre cr potiones, qult;e faciUime concoquantur^ nom ut Paulus ait-Caput educationis eft,ut fit cibuseoâu faci* hSiboniatimenti, haudquaquam Icntusaut glutinofus.

,Ô8 HVTTENI DE GVAIACQ «f$ fuperfluitdtibui redi0tcllt;inf,potio dUtetn uinum itt}i{ofut»,dlbum,purum,dgu£ paulum jùflinens'Et Cch, fui,cagt;us fitinlt;iuit,(ïnep'tnguibus,fineglutinofis fiMtibus-Abjlinendumqi àufdetn confilio huiufmodi in morbis db omnibus fdl(is,dcribus, ey dcidis, ed puto rd= tione,qud 'm prieccdentibus menui-Mdximu Pdulus dit, ‘m cibdtione fdttetdtis peccdtum nbsp;nbsp;nbsp;bldm etfi uentricu=^

lus probe concoquif,uenietdnKn nimis repletlt;e,ldbo* rant, dildtdntur, rumpuntur, obturdntur, inn=* plentur,dt^ intotutnpeßimosex ptcictdte morbos con ftdre mconfijJb^eß-Tdntopere nequis fe impledt fügien dum cenfet iOe-Ego nonhoc tdntwmißd ddhuc cttdmni l)il mtentc coqucndum, nihü condiendum dnxie cxiflu mO‘Ddnddmqi operdm,ne complurd dppondntur,cr di uerßgeneris jirculd,nec quemddmodwm iflifolent diui^ tes,fex,feptcm,dutintcrdiimdcccm und cocnd mijjus importdndos'Mirum eß enm quAm htec obfittt,non ßo mdcho tdnttiM fed dtgeßioni ctidm uniucrfe-ltdq; itbtd itcrumcodem cd/duthorerepetendumguod dit- Sum^ mopereuitdnddmdlimentorum Udrietdtem, priffertim eontrdrite ubi ßerint in cis fdcultdtcs- Udm iJUtefic in* gerunturconcoilionirefiflunt- At^; hocfentiuntGd* lenus Auicennd, omnesq; emunäioris 'm medic'md iudicifCdtonis dpudCiccroncm prlt;eccptum cß,tdntugt;n eibifdcpotionisddhibcndtvm ejfe, utreficidntur uires,

' ■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;non

AO ALBER« PRINCI« LIB« loj wnetiamopprimantur^ Quäre M plurimivm kniteir prandendum 'Xctwphontis confilio, utfituidclicct Io» eus ctxnte-PluneexÜliseß hic nwrbus,quosexplenitua dineprouenire Galenus Mtutuat'Quodßc mteÜigett* dum cß, non utomnes qui in crapula degunt, morboßa» tim Gallico obnoxios fieri exißimem,quanquam morbi hosttidnent,quiqui fint,grauißimi,fcdcofiquisantel4 boraucrit,fi intemperanter edat dc bibdt,recidere iüue neccßario-ltd^ cibus adfijmatur neq; udrius,tuq^ inuh tus,quo ne oneretUr ßomachus,^mpediatur digeßio* Deinde is,qUi ut ntonui, concoilu fdcilis fit-dijficulter perficiuntwr,Plinius inquit,otnnia in cibisacria^nimu er auide hdußa,erin aßdtc quam hyenit difficilius, ac in feneüa quam in lUuenta^Apud Ciceronetn eß, 'qui cd» ret epulis extrudis^ mtnfis, z^fiequentibus poculis, caret item uinolentid,cruditdte,erinfomnqs-Quid du» iempoß hdne curationem uidendum corpus indnitum hadenus er extenudtwin, dd fc reduci quomodo poßit» Cibisfortdßcddnddopera bis, quidugcnt,dc corpus implent, non noxijs iÜud quidem humoribus,ßed qudlia Celßtscomnuinorat primi libre cdpite tertio • Plinius quoq; dicit,Aügefcunt corpora dulcibus att^pinguit buserpotu,mintiunturficcisetdridis,frigidisq; aefiti Sedhoc cdute trdddndum uenit,'propter ea qute fiepe priusmonuh Quoniamucroobficruandum per omnia

no HVTTENI DE GVAIACO

ventrem Gelenusmonet gt;nbsp;duicquid cnim inquienf gt;nbsp;w hoc corrumpitur, id toti morborum putredinis cMffé fit corpori,potionesac cibosadfumendos credo^ut Cel* fuf docet, qui fimul cr alant, nbsp;nbsp;uentrem cmoUiant*

Quodfiquif malainftigntnteGeniOfimpleat fe etum, ü’fupraquiimjirripoßitcibis oneret ßomachum' fi» quidemi/ômtupr£fidiumpetat,itudicndut ei Pliniut eß ßc dicens‘Somno concoquere corpulenti£,qu^ fir tnitati utilius, ideo athlcttu nulunt cibos imbulatione pcrficcre’ Sin uero ut multi fitudentf çj Pdulut in prn tHK docetiUomitione leuäriuolucrit, quûdoquidem per uomitwm magnis fiepe mulis obßitumeß,leget iÜius do* Urinem quùm facile quts uotnat oßendentem-Q^d fi ittrumq; ißorumautnegleflum fùerit^ tardiuf quant oportuit tentatum, tune ad medic’mam fortafifie recur* rendwM' Qua de, fi co compulfus lt;eger fit, non habeo quad prectpiam^nifihoc fiepe à me dtâum iampriut fà no Zy doâo medico,aut betw experto, potius qu'am fjf • quifitedo£lo,(^ qui eoade injùndat pharmaca,fitnpli* cia ca, nobiiq; fi fieri poteß uernacula, fie committatgt; Qui fit ducendam fiubtus abiumfitafcrit,tiinc meminififi oportet ciui quod Paulufdocettnon fiepe faciendü hoc, ne ob crebram oritationem jfiotanee excretion is opus, obliuioni natura tradat An cibis fane qui falubres,qui^ uoxij fiitt cr quooudo eorum quis^ adficiat,fi qun no omnia

AD ALBER- Ègt;RINtl- Llfe^ «il tfnnu dixmt,nihil dixtrit-lfa^ legèdoscenfèoMthà v trifCclfurntfuidè breuiter genera rxe^uêtë,Paulumue rb eiborum facultate$ captttbus iuxta quatuor cr uigiti ti ad tongum pertraâantem • Aut ucro tmum ontnibut fatisfaciètem Galenum,qui i« hk« alimentorum nihil prietermittihAti^ ita idm de uiâu finem facturus eram, tsifioccurreretobiret qutedamconfgnandàefjè- Et dé cuis primum h^c admonebo,Nulluseßalius 'mquitPli* nius eibus, qui 'm icgritudinealat, netp oneret »finudi^ u'mi ufum er cibihabedt*Et AuicennaSt uiteBum ouoru gaBmé, perdicisUelphafiante fupra ötäejfe alimentai hisquibusdminutus fanguis,autdiffoluti (pirituscara dtaci-Alexander Aphrodif£us,putat omnium compleà di mfeqüalitateselementorum omnium,deniq; mundi quendam tnelJe ouo /jgt;eciemt cum quod ex quattuor co* ßet elementis, tum qUod in Iphericam conglobetur fai ciem,ac uitalem obtineatpotentiam- Oua frixa copîuà res damnant ,amp; 'mhis Paulus O’ Galenus • Idcm^ eX oleribus quod eft alinxntum non probat • Damnant CT alij multi,etfi 5^-Catoad ccelum tulerit braßieam- Eiut qui ptifana cotidie uefcatur ad fatieMcm,cibis alijs nul iis impediri nutrimentum Galenus putat-Et defaba 'm • quit,idem dicerem niß inflaret- De ladis er in cibo cf ittmedic'maufupulchcrrime Paulus- Alexander,Leié Inquiteontodufacüceß er probe nutrit, quiafaeüe i»

ïu HVTTENI DE GVAIACO finguinemtranfirepotefiiijuodè fangttitu fadutncft, ct jireftnguis ejlcdbefaâus’Hiecex multù pMca-Q^i ftnitdtißMdet,qMntafituMpotentilt;tPMluslt;iit,nefci9 re KO» debet-Idem ft quetnpiant mordeat Mnum,frigidi a^Uttin bibere debet.Poftcro die abfynthij cremerem fu= merctdmbulare,ft-iciiri,lauachrum ingredhat^ fubm* de exiguo cibo reftci- Pugiendd uind er gu£ tmtftd tuta per Gdlenus ait, crqu£ ucterd nimiS‘iilt;ec enim fiipers fiuccdlefdciunt,iüd omnino non cdlefaeiunt^Viàusex* tenuant ait Paulus, ad bonam ualetudinem tuendam, imdto tutior eft eo, qui craßitudinein inducib At quid exiguunt alimentum pr£bet, nihil uel ftmtitudmis uel roboris corpori pr£ftat‘Qudre poflfubdit, medi£ ma* teri£ aliinentd omnium pr£ftantiftimdfuiit,utpote me* diocrisfubftanti£fdnguinemqu£producunt- Att^ ut huiuftemodi edulia corporibus noftris commodiftimd funt, itd uitioftum fuccumgenerantia, maxime noxia, femperq; fugiendd- H£c Paulus • Atq^ idem docet omni aliomagisalere ponem ftligineum, triticeum difficiles ejjc toncodioniStZ^ mfldre,hordedceum imbeciÜis alt menti-1« totu de uiéiu cognofccre qui uolet,hunc quod dixilegdtcumGdleno- Vndionum,dpud nosquident boud juit twquam ufus,apud Italos uero utfitit, ito ftre in totumexoleuit- Friilionemut nihil pr£terea com* menddtGalenus,multdzs' crebro,de hoeiterando in* culcanSi

Ab ALBER. PRINCr- tlß. «ÿ tidciiHS,prtefertim 'm librii detuenda fanitatequi 'm» fcribuntur- Eandem fumme extulit Afclepi4de$,nui» tum Hippocratef, huimcßiüud, 4 multif poftearepe» tuwm,^{iiotu uehemens fi ßtt durari corputtfi lenif, tnoÜin,ß imiltlt;t,miiuii,ß modica,implen • Hrféfofid» tttenshoctemporcmMeprlt;eßrt'mt,(}tMndoA leHoßtr» git,Virdoäißimus Erafmui'R.oterodanuKtuerißt'm» colu:nitdtcm, ualde 'tmbecitlis aliüqui corporis,putat*

ut nihil pricterea obnixe monet,ut ßicittttt,lt;icßu» diofos pricterca omnes-Sequor amict ßt^ßoncm, tyia» uamentum ßntia-Quidam mterdicunt laitationes,4c 'M tmiuerßvm balneas,eM^ 'mßlubresdicunt omhägt;uf,qui cx hoc morbo conualuerint,puto ^uia ncrUos emoBiûnt ac refoluunt,uetantq; aqua perßwdi- Alioqui fitdatio» nes non improbtmdo-Aqua neruts officif, Alexander in» quit,etiam calida,uerum non quia calida fed qitia huna»

Calidum lauacruni commendans Paulus fic 'mquit* Soluitfatigation£m,dißutttplenitudinem,calfaät,mi» tigat,tnollit,flatttsdiffimdit,fomnumatlicit,corpulen* tum reddit-Efluero contmodißimum cuiq; uiro er mu» licri,puero er feni priuatis-Sic Paulus- Verum hoc tempore nonniß ranßiine,lauantltali,quod miror, cS cotidicfoliti olim fnt, ut litereteßantur, ZJ thermaa rum Rom£ Ueßtgia urbium 'm morem exatdificatarum» In cxercitijs modum effe adfcruandwm Galenus dectb

H

«4 HVTTENI DE QVAIACÖ intmodcrationem inquiens ego ubiq; uitupero-ident itit-» Siculttuxime commodumè/l tid fonitdtonante cibum exereüiwttjittt nocentißimus omttis poft adfumptum eii nutus-Diftribuitur enim ex uentre cibtM,tintequttm di^ gerMno-exindemtiltitudocrudorum dggregaturhu marumfecundumueniiu,Mide£gritttdinesgcnerdri ent ' nimodie confueuerunt-Tttmdiu excrcitationi 'uidulgcn= dMnPaulnsfult;idef,quodd mi tumorem corpuf attoüdtur ej- rubefcdt, (ymotiis firmi tequdbiles nbsp;nbsp;fdciles fini

dtq^ fudoruaporiuideaturcommifieri •

dutem tunc priittu/m,cum ex pMdii^ii mutetur dliqnid' Danddtn (y quieton ci membra quod fimitdti nuper re* fiitutuntfit monent- Itrtq; pedis remedium quies eft in* quit Hippocrdtcs'Vndc Alexander colligit, quod curd* turn iterum eft,quicfiere oporterc-Motus enim dit con* fiuuiii dgit rndteria fiiperuacu£,qu£ cxcitdrepoteft »»= ftdmmdtionem-Equitdreei cui genud dolent inimicißi* mumCelfiudit-ïdemequitarepoddgricisquoqidlicnum cxiftirndt-Vocecxercebantfiueteresctidtn, fine cdne* rctur dliquid,liuc clarius legcrctur-Dixi obiter traéldtu rumhlt;ecme,ey nuîldmagndcurdyfied utquodq; inpri* tutsmonitudignummcidercttiUiUo etiamordinc- Nc= NM requirathicdliquidigitiir- Si cognofiere uelit, do* tui quos apud duthores,qu£ inueniri poßint-Afq; aliud tccefubit iterum,oportet enim qui tucri corporis fani*

tdtem

AD ALBER- PRINC- LIB« tu Mtmueliti duomttxime curdre Gdenus dieit, VnuM eamp;ut conueitieni ut fit,iilterttm mundificatio iUi ut fua Igt;erneiii4teoriim,qu4e fitperfluacxcibo relinquttntur* Ptwlfu inquit, Vetera ftits putlt;Aani ad bcf/am ualeiu» dinem tuendam, ft cotidie cr tdui onera cf vrina com» iiude ac fme reprehenfione pro alimentomm potiu^ pertionedeijcerentW’Dtuenerettihämomndo pn* taviifit Gdlicnui,omnibuseam qui ftcco temperamento funt MinticamfcrihenSjpotißafiinn hii qui adhuc frigi* dottiani-Ham mnexia inquit uenui his tantum eft, qui cdlidi fttniac humidi,fyquigenituraal)Undant’Etite» rum,Ci^u^inculpata inquitcorporif conftitutioeft, Kondebenthi 4 uenere omninoabftimre,quemadmo» duntftigidi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Item Pauluf, Concubituf ftccioret

omnesltedit, maxime, ft ariditatcfrigiu quoq^ iunga* tur-Calidii uero ey humidif duntaxat Mut eft, Vila» bores Paului inquit, ftc zy eoneubitm ft modus ferne» tur,tailK eft-Hoc debent meminijjc omnes-Coitum pro» pter nemos fitgiendu,magna cura,hif qui Gallico mor» bo laboraucrunt-’ Puero; p«^4t Paulus exercendos, ut inquicns cr corpore ammo laborantes 4 libidinit impetu cohibcantur,coitum morbo comiciali comparât Hippocrates-Alexander Kagnus foiebat dicere coitum G’fomntmitduo maxima efft mortalitatis fignaDeftii» aienda (y aeriffalubritof, mdgmtm ualetudinis ftrmon

H *

«s HVTTENI DE GVAÏACÓ

tnentu/m • Aêr Paulm induit, ex maltf uaporibus pê» fltlentrm auratn eruilantibus,aut ali^uam iuxta cloata i»liâus,lt;iutnebulofus,autlt;}ui tn uaÛe, uftdi^; minti» bus cmâa conùnetur,lt;etatem omiKm,omtKmqj tempe» Mürani ßmilitcr hedit^optimuf uero omnibus prodefi-Qttippe temperato corpori, temperatus, tnqutt, di» ftcmperdtus ^ui contrariam habuerit temperaturant utilis efl-MiOrbus non efl alius Galenusincjuit, nifi tno» tus extra naturam-Idctn ait, Sanum intelligunt medici, euius omnia membraßcundivm nature curßvm exißuni fontra infirinum,fi quod fuam natur am cgrediatur» Keijuisdconcitationeconfiflm bibat, medicorum do* ikina cautumefl-lÜietiamomnem repentinam muta* tionempcriculofàmdicunt’ Receptum cßzyhoc per* fetutm otium bonie ualetudini maxime aduerfari, con* tramediocrcexercitiumßvmnweffeprießdio- Galenus inciuit,maximum cß malum ad fanitatis eußodiam pro ßcndacorporis^uies, ficute^ir maximum bonum mode* ratamotio-Deßomno, quando tscapeßehduscf-quan* tus,abundePaulusdocet, (yqUiereilieaditum eum ß* quanturcommodaoßendit- Meridianum omnes dami tiaiu-Hisquitrißiorisßtntnaturte,aut curis laceran* tur,accerfendam aliumdeUtitiam medici magnoperé putant,crexhtlarandammentem,ac leuandam antmi grauitatem Sonorum fuauitate cogitatio abigenda eß

Paulus

ALBER« PRINCI« LIB«

Paulus 'mquU-QvifiinuseßjQr lu£ l^ontHa Cclfus ait, neq- medico debet, neq^ aliptaegerc- Qubdut probo, er eos qui optime uedent nuÜi fe magnopere uiuendi ttorma deuincire uolo-Ita bis qui aliquando laboraue* ruiit,autcorporahabeitt morboni/m iniurijs obnoxia, aut ißiußnodifequunturuit£genus, in quo non facile tuerifanitatempoßint,opu5 ejfe quadam uite régula tnultumcenfeorGqlenusmonuit, nequaquam fuperflui effe uiuendi legem-Dietaenim inquit medic'enaefl^At^ baec habui optime pater, optime princeps ,qu£ in rem propofitam,aut me experto,aut alijs erudientibus,mu» tisprefertmmagiflrii, er bii qui periculim feerunt er ipfi,conducere putaui-Que ita celßtudinitu£ con* fcripß,ut non ueüent bis quidem uti te, faxit hoc enim feruator Chrißus,ne unquam debeas, fedutin tua hec atlaeffcnt,omniumneceßitatiexpoßta, quorum iudi* cium à Stromero exiges tu,quod pr£fatus fumi' lam hac Mditquime iuuit vnnontuillis, alter tuus medicus Gres gorius Coppus, fed obiter cwmabiüo properarem Mo« wjfo«'- Quod ß contigißfet, tunc in aula clfemeCtu 'm Saxonibus abercu enim) cau* tius omnia trailaßfeinuSiCj-accuratius conßäam rem txhibuißfemus- Nunc utcun^excidit,boni confulc» tpfe quidem ol]vrens,quia Saturnalitium hoc nouo wir« munus eßfc uoluijOitnum tibi precor faußut»

H Î

n« RICIVS AD HVTTENVM*

fwtti«4tum^,fedcuius fortuna, ita tibi ex Mimt er» iü,ut citra inuidutm ^ùiffe comperiatur’Vtde fgt;ptime,dig/tißiine,(gt;ientißime,mdximt prtefuhac diu tubis incolumis efto-Ko^untiicßuprcmaimpo* fitu manu'

VLRICHI DB HVTTEN EQVb Libri de Guaiaco et morboCalUcoßrtis* qued ßlix/dußum^ fit‘

'’iPAVLVS

RICIVS MEDICVS VLRICHO DB HVTTEN EQ,V« SALVTEM-

VuntUM iucudo heflerHie luâis epu» ÎOfi^udfympofiarchen noflru Chu» rdduntPeutinger, unicum litera-um pariter ac literatorum ttîumnum, ob^ leâamentiacceper 'm,facile mi Hut*

tene perpendes,fieorum,qult;elongatune difeepMionis fcriecommentatifumusepilogum tecit ficeris-De Celß fi^uidcM

RICIVS AD HVTTENVM« ii« ■fiquid(m,etfummoempireiglobieacumine,adabyfjùni pene,c7 StygiMufc^ ttttdäi ferntomm noftrum dcuol» uitrws-Ç.wiciideaïcnnOiO' ineffabili PauU ad coeluM raptu,fermocmandi exordium fumpfi/Jèrnui , 'm iSui tandemadmirandum,ey prope diuinum Guaiacani li* gni donum,ttoflra finiebat oratio, cum iMerim de Erlt;^* mo Roterodamo fido Nlereurij comité,et Capnione ter rc/ht Säturni oraculo dulcia zy corum laudit plena mi* fceremwcolloquia- Cietcrum cum permulta, (y quit longe exaâiora requiruiU examina, tunc inextricata fententia^ ancipiti, relinqueremui, quorum perfcru» tationem,ne deTantali fontebibere,zy nunquamfatK» ut aiunt,muentum Ofyrim qult;erere, hortari te uidear, omnia eaßlentio nuc 'muolue,nihil iftiufmodi retexèt^ Vnumduntaxat,quolongam fympofio noßro fitneni abfcidimut, cum Guaiacanum lignum tuo non minu$ paui,quam dulcilaäco^ decorari eloquio uelim,nune repeto- IZectuhumile id,autlaudetuaittßriu{dixerift quodmiro fane modo,zy ultrapene mcdicinlt;e faculta* tem mnumerii ut nofli mortalibusfqudlida, horren* daq; Gaüicarum ut quidam uocant pußularum lue ßHis,zy prope confumptis,factie tutum^ praßititre ptgium-Quod^ nonfolumcorporiiemundat,ac tem* per at uires,uerum zy métis tergit aciem,eamq} in fum* macontemplationis lßecula,uti numine arreptam re*

H 4

RICIVS AD HVTTENVMt

Verum 4geuirShenue, «t^r qutfo, or quia non figuit,fiimtneillulirem zT maxime uenerancium prin^ tipem,hcrum^ meum CardmalemGurceufem, primii t^omniquidem/^ertia, ut cß omnium folerti^imus, aepia ad rnttltorum Jàlutem im dagine, de dbßrufu pene, ac tmâjsSpagnoU latebrK,Germanorumet totiutfire Curopiegentibui,notum ac expofitumfacere,te quoc^ Jionpudeat,i!lum ipfitm tantlt;e rei authorent/acudofli» iituiprofequi mwfcre- Vtquod te tam facile,tam fuon niter diuturna uit£ incolumitate donauit, quando» ^uidemfaa id eß,perpetuo frug^tan liquid

Panegyrics oratiuwulsac laudandtt iaudif tusprsmium tibt extort (■ queat‘ optimeudeAut ^ußsUlbldut

^ouembrü.

Vlrichut

VLRICHVS

DE HVTTEN EQVES GERMANVS PAVLO RICIO CAESARI A fdEDfCfNA SALVTEM«

fiftolèituitm legi dpäißimeRici, w reâc nwnes de Guaiaco iUußrÄ^ do-inquo dubitarc nema debet, ^uin hoc mereatur res ipfa-Verum ego an poffum, hoe in ambiguo cß - Expe» fiortanun, O‘tuotujjii,o'nte‘tgeattdt(tione,feruatus acmihiredditusGuaiaci ope^ Quodanneâis »erode

Cardinale Gurcenß, fieri non potcß,ut illi dcdiccm la^ bores mtos' l^o quid nolim uel cucurbitam laudare fi tit poßules,aut iüe non mereaturtfied quia 'mgratwm illi fit* turum fiio, a me quicquid acceperit- ï^efeio qua aut il* liuiopmioae,autmtafortuna' Scio non facile credit, quod fcribam, foies tu enm dicere litcras amare iHttm ct ingenia compledi,fcribam tatnen, cr nifi omnia fallant pçrfuadeboctiam‘ Anno ab h'tnc fextotcum Rononie fcholafiicusagerem,atq; illelegatusadluHum fecuni^ Ctfaris M.ax'imiliani eßet, crin co itinere Bono/iiant ticceßiß'et,rogatusfwnÄCcrmanisibi, quandoquidem

tu HVTTENVS AD RICIVM« carmMui er orationibm occurrerent Citfaris legato lt4Îi multi,ne uiderctur cx GernttütK item potutffè hoe wmim:m,aliquidet((gt;fe confertberem, guod ilitoffir* retur-Pdrui,oblecutusßtm,PdtugyncMn luji- In man* branis conferiptta ltbeÜuiefl,çrpurp(tr4mdutus,lt;ie deaurlt;ttafrotts,Tituluf minio,reli^ua ut potuerunt ex* cttlta-Tum illc,quid^Non poffum dicerc 4liud,contem* pfit munuf meU'Pldgitdui baud multo pofl, quid in mu* ximii fummorum principu/m negocijs uerfanfeirem» nidgnis ufui dmicoru interceßionibm, ddferibi m ilUut fomitdtum-Sednelt;^ impetrduihoc,ne^ meHle,cummi lithe dgerem,fummd eutn inopid, dcdnte ipßus octdos fitpe obdmbuldrcm,dut (dlutdtione, dutrejßeHu dignu* tui eß-Tdnttvm dbfitit,howrem ut inuicetn haberet, fic de [e mérita-Hute tu uif libres meos ddferibit dut hunc meuoks orndre^præfcrtim cum hoc iUe »on poftulet,ut qui domi fud hdbedt,qui hocfdciunt^Slü in primis Bdr tholinutcouentii Augußenfemquideferipfit, ubi tdntu illunt eßertfUt no modicum dlifs detrdhdt- Mr ^«idcßtu dppeÜdt inibi,rdtus fic fore ut no fentid occultü quendi morfiim-Quditqudm no ignordre debes tu,itd mihipld* cerc fi me fuum diedBdrtholmuf,ut interim non dijpli* eedt,finißre in me quod fit,dut Itdlice quad fit, Sed de* findm plurd-Tu quod fdcis,mter mededum Gudidci nd* turdm omnibus,ut Ud dtcdm,ueftigijs ntquirt-Ego qui* dem

EPISTOtA AD LECTO- ui ^utuohüßiqutc idm txploratd habebamutt (à iti U» terM retulhTu adde qiuexptrientia (ognlt;fces,ac Hut tcnum tma, antMtan te mirifice, Auguji^ idibut Ne» aembris-Anm M- D- XIX«

VVLPHGANVS ANGVSTVS LECTORI SALVTEM'

Utigonui fitud quondam tempeßa» te iaâatus j in eadcm noue fecum quum fuos omrus habuiffèt prtece* pijfeliberii dicitur,ut (y ipfi memi* niffèttt cr itd poßeris proderent,ne quis cu/m totagente ftmul m rébus dubijs periclitari au* deret-Uuiusetiam mentor pracepti Philippus Aemum montem afcenßtrus alterum ex ßlijs non finedißimula* tionecaßtstdcte difficiSimtin Maccdonûtm ablcgauit' Eodcm apophthegmate iamdudum Huttenum in mili* tiam proßcifcentem admonui, ut fatum recentemà fe editum librum hunc,de Guaiaci tnedicina, offîcinlt;eno* ßra 'm miüc partusrffufurte committcretynon tant per* fuafiquantpeneextorfi- Quem altoqui,ipfc fagiüior emendaturusfilicuißcterat* Tarnen quantum peauria temporispatiebaturunumuelalterumeu epißola, qua

EPÏSTÖLA AO LECTpt

Priiteipi no/lro dicat us efl liber, caput u»'a legêdo pet^ ftrinxmus, ^uod adnwdummihi guàm fal nccejjartwn fltijfeutdetur-Amanucnftstiuippe eius parum literatus, qui tranfcribendo auxilio cffè dcbebat, omnes prope ucrflus (ortographiam tacco, qua ille nunquam ratione aliquapeccarc pote fl) corrupit, O' nbsp;nbsp;non in nwrant

[olmn , fed m max'matn etiani difficultatem coniecit, ' teinulatustanjenutcunq; fum,liuttcnicameditioa nent prmariant, ne interim fludiofis memoria authoristacueteriogtauiflimomorbo remedium falutare, hoc nouo, qua* lifctwc^ eft, libre deeffet gt;nbsp;At, Omnia tummelius cunt uencritipfecane*

muf' Vale*

ÇAPitVM SERIES HV? IVS LIBRI.

De »urhiGaHidortucr nomine nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;(tip-ii

Decaußiimorbihuius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-t

Inquos morbos deriucturGaHicus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. cap-f

Quaprimummedicinareßitumhuicmorbofît cap-i Qÿibus prißdijs fretus boc in nurbo fùerit nbsp;nbsp;nbsp;cap.f

Guaiaci defcriptiot^yeiusinuentioaciumen hp-i Depr£paratione Guaiaci in medicina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f lt;fp’^

Quis fit curatiohis Guaiaci modus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;• cap^s

Deràtioneuiüusincurationchac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-^

Quodadmixiiôncmnonfiratmedicinabtec cap-ia Qttomodô adhibèdi fint in curatione bac medici capnz An ulla circa mcdicinam banc habenda fit aetatis gt;nbsp;ttel fexus,aut corporum qualitatis ratio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bap-ti

Anubilibetidemfiteiüsufius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-it

Quodco tempuseligendum^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, capno.

Autnocr uenere ^uod in totum dbftinendum bac in cti rdtioneagrofit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;éap-if

Dcfalenonadhibendo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-is

Df ffzwiifdfc zy famcibi necefiaria cap-i^ fames ^uo ctiam pado firrifacile pofiit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-ii

Contraluxum parfimoni£ laus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-i^

Ânfola bac dicta pofiit rcfiitui quis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-tô

«M CAPITVM SFRIES.

Qjiomodo unttTK iu cunttiotte hac, rdtionem habere conueniat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-u

Defudoreibitnouendo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap^tt

Qupmodo iuuet medicina h^c,cr pauLüim an repente fanefcant ea homines nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap-tj

(iu£ eius quos contra marbot qui cffèâut cap-ta

Qtiot morbos admit hoc remedium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap‘ir

Qi{lt; circa uiäum poft curationem hanc obferuare co» ueniat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cap'f

KOGVNTIAE, IN AEDIBVS lO. A N NIS SCHOEFFER- ANNO

M. D. XXXb