• OLANENSIS MEDICI Q V AB D A M
opufcula, artem medicam
exercentibus utilidima,
V T s V N T,
Dc AquaS^ Aethere t
De Cyna radtce,feiï de dcco fl:is,nunc locirpletatum QC caftigattim:
Confilium pro filuftn' Hteronymo Palauicino Principe Curtis Ma-ioris, Difficiiltatefptrandi laborante :
Confilium proFIuxufanguinis coercendoï
Confilium pro Mantuano kpram patiente :
Médicinç encomium*
P R AE T E R E A,
Ein fdem in calumniatoiem librorum de Subtilitate, aäb*
Cum gratia amp;nbsp;priuilegio
Cæf Maieflatis.
-ocr page 2- -ocr page 3-Rerum amp;nbsp;ucrborum memorabi-
hum Index»
|
Bfcefluumcu ratio } t abfceffibus ca lidis 5? sbufuri aqua,qui sj abiifum rem no tollere S5 accufacoris boni officium aëraquofiat aërquidad uitam conférât æquinoAium fine inftrti-mento agnofcere 16'4 «ate primum abftinen-dumauino 25 ïther ne cuanefcat in au ïtherubireponendff 7y »therquot modis feni- aether quid proprie atthercompofitum Äther qualis fit attherquid Äther metallorum ut ha-beaturadquidutilis 78 Ätheriscuiufcjreiuis 76 Ätheris militas 6» Ätherisinuetioex fine S8 Ätheris quantitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 ufus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72 Ätheris generales uires 6t Ätheris fpecies 71 Ätheris experiments 6t Ätheris ad luigulos mor bos ufus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7, Ätheristemperaments sy Ätheris in uita producen-da exempla nota Ätheris pars eligenda 77 Ätheris omnis uires 77 Ätheris uinum quale 74 |
Ätheris ad calidum innatu proportio 5gt;C ufus nbsp;nbsp;«$ Ätheris coficiertdi ratio 75 Ätheris in ufu requifita 66 Ätheris conficiendi ratio fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^ Äthere habere maximas uires,qua ratione Äthercm faciêdi modum ubi docuetit Cardanus fol. affedibus fingulis aqua fimplicemcouenire 5 affirmatio quanti aluo fuppreflç ex cynç de codojuel nimis fluenti fol. anglorum regio 194 angulus quoties diuida-tur anguiumftercus isj animalia non omnia fitire fol. animçimmortalitas 19s annos ducentos pofle ho-minesuiuereubi 7 antiquicurdc aquÄufu non fcripferint sj antiquitati non omnia at-tribuenda i^o aphorifmi ’a Cardano ex-pofiti nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;19 ardentisaquç partes 7j ardori fiC fiti ex ueneno 41 ardoribus |
ariftotelisconfiliuni 14 ariftotelis dodrin a 168 ariftotelem multa igno-rafle ÖC ambitione du-dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itfo ariftotelici taxati ir8 artifices, non ars, uitupe-randi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ijj aflandi in ueru modus loj afelli pifees afcitici curatio ex Äuice- aqua ardens acuta 77 aquaquç optima ) ialtiberrima aqua fimplex medicata 4 aqua cur denfior fiat pér circulab'onem aqua primum exdeffilla-tione eduda qtialisfit 7j aqua uino prÄuantior 7 aqua ardens quÄ optima fol. ^o. eiusuis aquaquandocalidior 12 quandomelior ij aquaannutriat 14 aquain quæ membra poffit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 aqua pura quÄdulcis 4 aqua qualis bibeda fanis 9 aqua quætutior pro potii 2.quÄpeffima ij aqua fimplex quç i aqua peffima quÄ 9 06quando nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij aquafrigidinïma,mala 2 aquaprauadeterior uino fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i9 aquç fanis quç optimç 14 aqua fimplex arte 55 aqua nil utilius in arte mc dica aqua cur non utamur in omnibus morbis aqua pro exercitu ut pur aqua |
fIndex»
|
aqua cum ciboanbiben-da udquando 27 aqua ubi optima fit 8 aqua non adu frigidifsi- ma nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 aqua uarib'defttl!ata,de« ) coda, cifterntna 4 aqua'echalybe 4 aquapoteftatcinnoxia t aquae in potuobferuanda fot nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2tf aquae cGladc conucnien tia aquae pçfsimæquç 4 pluuialisquaebona s aque calidç utilitates n.p aquae calidae ufus tria ge nera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿ aquacacuinicollatio 17 aquæpotuscôm'oda if. \7 aquaequalitas^tuplex itf aquae ufus quandomeli- or nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 aquaeardentisodor ^2 aquae frigidac ufus s aquæmagnitudo 156 aquç ufus quibus negan- aqup exhibendç conditio aquae potâdæ quantitas 18 aquç ufus prima capita s o aquæmalaenocumentas2 aquæpotuscommoda 20 âquacafeenfus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 fontes 8C ortus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij? aquæufusfèptuplex 9 aquç temperaments aquae cÔmodaaliaà Car dano non dida 5S âquaeineflecalorem «tfi aquâ omnes morbos cu rare aquam quaejperfi'ciant 8 aquamquæuitient 8 aquâ cfTcneruisutilifs.ao aquæ ut refrigerandæ 14 aquæ medicam uim re- tinentes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 aquae qualitates primæ 2 |
aquarum differentiçprç-cipuac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;} aquarum adfingulos affe duscompofitiones 17 aquarum malitia 19 caufàe ibidem aquarum exdefluxu dif-ferentiæ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9 aquarum collationcs 4 aquarum corredio 8 aulici uirulenti fi auri liquidi nomen tfy aurS an ab humano corpore dillôluatur aurumandefiusuitro 74 aurSepotSnonfubigi 78 aurum iblui non pofte sa aurû an potabileneri pof-fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7) auro uel tiitro icruandili-quores preciofi 7y auribusdolentibus 29 auribusconferuandis 2t author cur de æthereferi pfît, eiusingenuitas 62 author de fuauita 66 auium generalis differen tia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188 B BAIneS extepida fîtim Ô(StollereÔ(Sfacere 22 balneûanin plethora cô-ueniat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45 balnci uires uariac 9 quibus noceat «o balnci aquae calidae cano-nes nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î7.57 balnci uGapud Turcas 9 balnei uires ex Galen. ^6 balneo quando fit uten-dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;40 brafauoluslaudatus 132 brafilia ubi bibêdi tempus modus |
bibendi aut edendi tem pus bono habitui comparan- c COelum anfubftantia fol. calidum quadrifariam calidç QC humidacaquç u- fus calido temperamétoprÇ' ditis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2} caliga ex corio canis ntf calorSCfrigusaffinia ^5 calorunuseft Vj calorê innatS morbos cu rare caluitium ut arcendu J» caput ut abluendum utconfirmandum ibid. caput ut lauandum capitis morbis ’8 capitis doloribus capparorum uires ’o* canis rabidi morfui 42 canes uifu defici caniutretardandi *0 caninaefami nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4 cardanus quos odio habe cardanus puer eflê cur op cardanus iufte iratus inScaligerum ’lt;4 cardan, âmododoceat a cardani fatum cardani dida quomodo intclligantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»^8*^ cardani arsparuameden- di nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«^8 carda- |
|
carJani patientia 19s caïdani medkina su cardani pater ciir (anus itf cardaninatiititas 201 tardant obfcuradida ijz tardant gtautôtes curaê qua ut capnnciilis Sca-hgcn' relpondeat ïufto opère nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14» tardant fànitâs iô tardant ftudium prob« tardânoquidciirç fiicrit feribendo cafeiisFlorcflttnus *04 caultsqufd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vî tauflàm rci fci'rc opôrttgt; te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;if chelidonicÂtber 76 diclidoniædefttllati'ô thclonites lapis 17a tibus quando optime cÔ coquattir nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is tibus décoda cynatfumê tiumqualisfic 8) fibiueriqiii too tibi ut noicantur 99 tiboriim dirFerentiac 99 tiborum confideratio fêx diplex nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?8 ticcronis actas 201 gloria 140 tinocrâmbts purgatis 1 c8 tireulatioînqutb. fiat tirciilatio aquæ uitalis qd fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fÔ drculationis terminus 57 tygnus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;188 tyna cuius plantar radix fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7? tynae radteis figura «o deferiptio integra 81 tynæ radicis eleaio. 82 præparatio, «fus. ibid. rynac decodi uis mira 81 qualitates ibid, noxa ib. fogitationes quando maxime lardant tompofitum generatur toncaufam per cauiâ non |
Index, concodioni iuUaildat 24 corpof ä quàe pùrgari non poftuîênt êôrporufti pr^paratio angt; te decodorum aut ther marumpotum èOnferuandar fanitatis pr^ cipùacau^ 7 éonfidêranda antè üfutn aqtiaé nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. ix COnltlium pro fluxu iàrt-gUirtis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ngt; émilnirn addifFitultaténi ipirandi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;87 confiliutn pro teprolo n 6 eonfiietudô non mutan-dainlene - ^7 confuetudo regina rei 1;^ confiieta minus afficiunt fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 contèmplationts ufus 202 côtufa ex carnibus quando prôfint nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj conuulfioni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jj eubcbacquid cuniculosnonbiberc is cura triplex morbi 122 curandi rationem triacô-plciit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;î curationts régula généra crudiscarnib.uelci IB cvürumtumorin hydro* pc cutis naturd DEambulatio non eft cjéercitium dccodoru affîduaafîlim-tio quid polTit declarandi tria elle gene-. ra,5C quae dei uoluntatc an omnia fi |
ant derttium et oris morbis dêftÜîândo quid primuni deftillatio à qttibus uafîs ÔfqUôtttôdo fr deftillâtiôniS cirCuh--tioiiis ignés ys deftillatibnis èt Circulatiô nisdiferimen deftiiîationibus i-7 diabed diuerfîonis modi in fiirt-gütrte fluentefîftédonà dolor an lentiatur i?«î dolor qubrtiôdo fiat nj dolor étti Foluens 6 doloribus ôintîibus 29 dubiUtionum ^then's Ib-lutio dulcia opilant 104 e C Brietati ô^crapulac 41 ■^eduliaquot modisco quantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loj clernentum Omne frigt-dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;9i elcmentaquid ^4 clementaquot lyj elementorum qualitates fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IJl élementorum conditio- neS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17^ elephantiafîsquid 120 clyfius quid clyfir unde didum elyfirUiilgarequid ramp; elyfir lier um,quale nbsp;nbsp;nbsp;9s empedoclisi fenténtialaw datd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i}7 cmpycts qua parte fecan-dum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2lt;s ephemeris febribus 44 eîcharotica fine dôlorc ny ericqcaroquib.utilis ici eruditio quanti fienda foi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20} excaiefadis qiud profit fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»4 “t î nbsp;nbsp;nbsp;exer- |
|
«xcrcitiumtn fenib. main tfé.quaîe côucniat 67 cxercitij quâtîtas ubicp 97 «xcrcitationis conßdera' tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;€7 exhalatioquid 79 exlt;gt;tericæ excrcitati'ones ScaJigcri iadatx 142 exuftionismodus ex Ac tio non laudatu s iij ; F flatus àcôtrarijs difcuti 54. famiexucrmibus 44 fraduræ fâucibus ôtT gulæ 22 febris an putn'da ut dig-■ noicamus febrium (ÿmptomatib.^g febribuspeftilentibus 47 febribus putridis 4^ febribusardentibus 47 febn'bus balneum conue m're nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;45.4(5 finis propofitus libride Subtilitate i2o frigida quando conueni' at nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;s frigiditasquid i8i frigtdtfsima aquaquibus utilis frigidçloti'ocalcfaciat so frigidæbaincum 10 fngidacpotusexRafe 52 frigido balneo quomodo utendum friguspoftcalorem quot malafaciat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. 2^ foliorumhumiditas 178 foments aquae quot mogt; dis foncanellae («b genubus fol. |
Index. fontes in cruribus ut fiant fol. forma ueregeneratur 167 fungi cur non ardeant 179 fluminis aqua melior alqs fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4 fluxibus ferc omnib. 3s G CAlenus Ariflótclis principia non attigit fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 galeni ratio tuend« fanita tis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;is gafeniinfufRcientia excu fata nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2S.2lt;5 ga’cniaetas quae ^7 gaicni ignorantia tfs galenum antiquioribus . contradixilTe plus liben ter nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ilt;5 gallinago pro cibo loi gaminarorum lapides i»? ganiaauisquae tij garumincibis quid prac-üct nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102 grçca libris mifeere quan doliceat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;152 græca iiina nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;74 gratia diuina libera 8 grammaticus audax te-O mere nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180 grammatici Icioli temera rijep grauediniS^raucedini 22 gemma mirabilis ■ gemmarum infulac i^s gencratioquid 1S4 generatio ex putredine utfiat |
H baernatites lapis n? hæmorrhoidarum dolori bus haanorrhoidibus aperien dis undc fiant herbac ac radices quale de efTealimcntum herbarum deftillatioqus hernia gulac ubi nonfit fol. hifpania cuius rei ferax fol. hyacinthusquid poffit’7* bydropes inuicem per* mutari hydropianaquaprofit bocdinacaro homines uiuaciflîmi qid fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7 bônos nullus uirtuti ij/ humidum multiplex humidum pingue an re-ftitui poflit bumidiinnati deprauatiö fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P humiditatis ufus l •* iecoris imbecillitatis fig num iecoris abfceflui 4î iciunus an fiti córripiatur fol. ignis quid fit gt;5* ignis aquæardentis quan. doeuanefeat igniumuarijgradus îs impetigo quæamp;: unde fol. indus |
Index.
|
Mds trccentoriim'anno rutn hydropotes 17 Micarum rerum libri 180 infantes ut robufti bât ant faniexbalneo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2r wftillatæ aquæ «fus 2 ioannes Morales Hifpa- nus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17.20 •Cannes Forment!'laus i ifidis color nbsp;nbsp;infelTus iftigatio terrx quando fie « debeat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itf5 •unipcnismaior ui iun’fconfultorum didum fol.- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;42 LÄbrufcae utri'dis ufus fol nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11} lacuitîcproducendæ «tills ■ tóiicac qualitas - 5S bcus unde fiant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itfo lapides an uiuant lapides crefeere lapides quinâ uiuant lapidumnatura laterali morbo balneum laiiacra quando defierint lauri folia cur ardeant 179 legumina quæaqua co- Ifpra Græcorü quæ SC un défiât, lepra cur non curetur 121 leprofbrum cibus libçrmoleexiguus, pote ftatc iTiaxitTius,quis 2 l'bri de fato Gardant' 18} lienis natura ligni guaiaci dccotflum 84 nquefccre quid, SCduci |
lotio uultus manuum ex frigida quibus conférât lotionisuis in corpore 9 luxatis MAcerisuircSjSC margaritas diflblui poflè fol. mahometcur uinumpro hibuit manardustaxatus isi marcelîus medicus 40 merfilius Ficinus nota- materpueromm morbus materia concoda quomo do fine urina cognofen-tur materia iccunda quae h} méconium cur interfici- medici feribeda quç fint i medici garruli taxati 27 medici taxati medici qui diu utxerint i j medicorum impoftura dC medicina latiniiïtma medicinae; encomium 128 medicinæ necelTitas iji medicinæexercitatto 154 medicç artis feopi duo 7 medieç conditionesincu medicaments quodnâui num corrumpat medicaments ut retinea- medicameta omnia cum frigida aqua exhtbenda medicamenta purg. quid |
agant erga natiiram medicamenta ex olerib ws medicameta paria morbo eilcdebere medicamentaan decotflis cynÇjguatacimilcêda 8Î . medtcamenra purgätia in tympanitidecaueda loi^ medicametorS prauitate acnés Sc retundens 7s mcdicamcritis paucilT «- tendum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i melutrepurgetur, lu melancholiac , }a membra utlauanda nbsp;nbsp;z membris gclatis SC fere mortuis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yt menfibus prouoeädis }? metallica quomodo defttl ientur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7» mentes eile plures 20? methodus librorS codent doru'aCard.inuéta i^ä milium Indicum «4, mixtioquomodofiat 107 mixtorum genera i^z modifluxionis languinis mortis genus naturale le- mortis cauia in ienib. ^8 mprtem agnoici , morbuscum pruritu 121 morbus indicus igc morbi qui Iblaaqua cure morbi 'a cerebro orti qui fol. morbi cordîmiles qui hac-reditarq morborum generalis di- morbis pîuribus aquam morbis répété occidetibr plures hoc tempore cor^ rtpi morbis omnibus in gene-, rè' , t 4 morbos |
Index.
|
morbos incxplignabtlcs fuperart ÔC quibus mo^ dis ' morbofisfi^cxuftis h monftraundc motuum QC cxerdttj ra muller an pregnans fit ut muiicrcsàuino arcendas fol. mulcus coniferac arboris mutili natura curomnes N ^\TArib. attrada aqua ’ quid iuuet 21 natura non fortuite age-rc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18^ ncrui quando lacdatur 20 neruisprçlcruandis 20 niliaquç qualitates numerus certus in quib. O OCimaftri herbae de- Icriptio 12^ oculorum morbis ‘ v« quot fint oculorum cô-feruationi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;20 odtj natura nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;205 od 'rata aromata quaenu-triant nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;102 odores multi caltdt cur quafi uiolam référât oleum fànguinem fiftens fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;11^ omnia refrigerari 182 omnia partem fuâ expo-fcerc nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;66 omnium uexationes 210 operationu principiu 59 oriscollutio quid profit fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;22 oris affccQibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;jt oftentatio fcribentium i |
P PLatanus arbor 177 plants uénfenolâc color fol. plantée ubifuccofiorcs 79 parotidibus prpmia nulla uirtuti 1^7 pafiilliiurulenti ic) pauonis fabula ist pazar lapis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;177 pedoris abfccflibus 42 pedotis affedibus yi pedum lotio,qua1is t pelles ut fponte urantur fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;itfi perfrigeratis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;?? peripatetica philofbphia fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210 pefti remedia ex quo yi petri Mantuani didS 142 pituitæènaribus educen dac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^1 pliniusafinusdidus 142 plinq liber qualis i8y plinqlatinitas ijî plinqerrores igi pinguc humidum herba rum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;71 pii^Uis humor a quo fiat fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij primum euinoeftluat 7? principesparuliVros curare nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;68 principum negligentia in fe praepoftcra libera litas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tfi principum gnatones tfi principia duo return natu principalium membrorS pilces cur facile mobiles fol. |
tympanitici 9i prognoftica prohibitio fluxionis fan-guinis potusaquipantecibS potus omniS animâtiiin» quis amp;nbsp;qualis potus frigidçutilitas potus neccuitas duplex fol. potus ratio ex Hmpoc. pluuialis aquae urns f purgationcs per aluGdu- pliCcs purgâtia à cibo num dan-da nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Kf purpureum quid nbsp;nbsp;’77 purus ignis an detur pruritui nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;P putei qui frigidiores '1 puerorum aquae quand® calidiores putridG quod igneS putredo quid u9 QVartanae balneScon uenit R D Afis lententia de po^ tu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;U régis Neapolis refpofum fok ' regnScuidebeatur 18’ rhctoricaabutentes ’P renum caliditas ut mitige tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;8 renibuspræferuandis n repetitio error ieuis i^’ relpiratioquib.iuuet 97 refpirareque non debeât dumcoquuntur rcrum omniû facies uerfa fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'}7 rondelletius accufatus fol. romaniauinum romæcuraquemalç ^9 . rofç odornô têperatus’r* rutilarc quid Scabies |
|
- |
Index. |
|
\Cab/es quid fît lô» fcaliger fibi dum fàpit nihil fepit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;180 quot;^shgcrconuidus i8 dc uerbis litigat foh nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;143 •'Zaliger iiffepia nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyi ^Heboro indiget 1J2 jcaliger nefcire noluit 147 'zaliger tribus uerbis no- Mligeri fumma ineptia-ruin nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;144 ^‘^aiigermendax 142 lcaliger falfusdeprchen-hls non femel nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iS3 haligerimpugnatur i}8 haligerproteus haliger ftultus SC male grammaticus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i?7 haligcr ut pauo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181 fcaliger homonymia labi tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^1 haligcr in contradidione fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;181 haliger nouus Prilciä.iRj haliger lapis molaris 179 fcaligeri uirtutes, uana nobilitas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Uï faluiperinus falammoniacohaufto 42 ftlpetræquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i7o fanare hominem resdiui na nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;129 fanguis fluxionib. 59,41 fapogallicus quid fit 114 fapientiæ frult;5ius nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210 fatietati arcendac nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 hrninis profluuio 41 feminis genitalis abudan tiæ 6C tentigeni fuper-flux nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4O hnedaætaslongior 79 fenis regimen nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ss fcnes cur facilius moiian turiuuenibus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;69 fencs quibus indigent 5:8 hnum exercitium quale fok nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^7 hptumnonfecandum 27 fpccies aii mifceantur 195 |
fcrmo accphalus dc çthe- tempcris caritas Cardani re nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^2 nbsp;nbsp;nbsp;fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;159 fibi placere,malum isy tenuiafrangi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7r feirrhi quibus diflbluan- tepidgufusquis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;2 tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82 nbsp;tepidçpotusmala figillum Hermetis 77 tepidarum aquarum nul-fincopitollêdaccum aqua lusufusincibo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nJ fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 nbsp;terminusincrementiinlô fitis änhominibus natura gum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;121 lis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 nbsp;terra quando à foie exura fitisfaliaamp;fueraquai nbsp;18 nbsp;nbsp;nbsp;tur fitisnaturalisfedatio nbsp;nbsp;22 nbsp;terra quando pinguior i j fitiscauiïç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 nbsp;terrç rotunditas probata fitis tria genera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;18 nbsp;nbsp;nbsp;fol. quçreSinguêdapotui9 terram iynceram non fei-fitim quomodo fedet a- ri nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lyj qua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;14 tremoricxuinipotu 54 fmiris lapis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I75 teftium in aquam demif- fpirandi 6C gluticndi diffi fio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41 cultati nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48 tripolium nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, 109 fpirandi diffi'cultasuttol- titillatioquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' 209 latur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;112 nbsp;tympaniticus ut nofca- ffibrj pther mirabilc nbsp;nbsp;nbsp;78 tur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;91 ftipesquid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;^79 nbsp;tubera nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;179 fycophantç non ferendi tuendç fânitatis libri Car fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;197 nbsp;nbsp;nbsp;dani nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;«s fympathia rerum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78 nbsp;truncusquidl fcotia cur caret arboribus nbsp;tuffi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;52 fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;IS'9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’V fcotoru iylueftriu mos 25 ÄZ Apores terrç ubi co-folida quado reftauretur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;coquantur nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;166 fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;194 nbsp;uas ætheris ut claudcndu fomnum concilians 97 fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 fophiftçgenusodiofum uaspellicanum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;77 fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1^4 nbsp;uafa liquorum ut occlu- foprelTi Italic eq dicant 24 nbsp;nbsp;denda fubftantia quid nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;209 nbsp;ulcericumfradurh fubtile quod fit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;189 nbsp;uiccribus omnibus quid fubtilitatis nomen 148 utile nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;78 fudoris prouocatio ut nbsp;nbsp;nbsp;ulceribus nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;yo fiat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;82 nbsp;ungues qirando incidedl fudori firperfluo nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;48 nbsp;nbsp;nbsp;fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S» fuffrutexanlatinum 174 uenenofse qualitatis quae ftudiofiflimorummors nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;herbç nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;17$ fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;202 nbsp;uenenisuomendis 41 fuilla quacbona nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lOo nbsp;uentriculi imbecillitas quænam remedium no T nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;habet nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;97 ’TRadendarum difeipTi uêtriculi imbecillitas un-narufimilitudo 79 de nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;218^54 tempus qua ætate precio iientriculo quat fint ami-fifTimum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;210 nbsp;nbsp;ca nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;98 uentri- |
Index.
|
ucntriculo conleruado 21 uerbonim ufiis 174 uermtiim generatio i8j uermib. quomodo aqua uerueces quomodo hugt; midi uincaprouincaherba 119 uinft quibus mifccri pof- uinum in quibus aquæ uinum extindionis auri uinum quod deterius, ÔC. uitium abfcp aqua nullis conuenire uinûfœtibusadueriàri 3.6 uinum an humidum 2r eiusuis uinum quando uentricu Io conférât uinum infantiç quantum noceat 25 curnoceat2 6 uinum à quo corrumpa- |
uini ufus uitç nociuus 8 uiniaqua,qualis ^4 uini fex duplex 62 uiniadactherem propor-tio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;72 uini aqua leu aether 72 uini natura in corpus S9 uini potentis ulus 68 uino an utendum cum cy na uiolaeodor curinaltjs Uirgilius fibi non placuit fob uiresualidae quid poffint fol. uirtus impedita à quibiis fol. urina turbulenta quid in-dieet urina turbida unde 51 urinaeretentioni 33 urinaeodorex refina lari-gnea cur hat 6} uifum qui amittant ’Vï uitalis alias uirtutes refti' tuit |
uitalis aqua uitæ tempus à DeoftatiP uitælongitndo ubi uitç longitudini quæ ne-necelîària uitam quacproducant 59 uitis quando reperta 9 uitru an exhalare permit-tat nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7^ uitrum ob poros no frans’ , uoci impeditæ 57 uomituiarcendo U prouocando «bide uomituscum tepidautili tas 6C quando uulneribus recentibus fol. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4® Z Zibethi odor nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i«5i FINIS. |
ERRATA SIC C O R R I G I T O.
Pïg.8.1.i4.nitatnefle.j.l.jo.tam etiam.i/.L^. rcdditnr.lî.7.potnm.itf.li.i}. conclude, zj.li.is. Icgnmlator« tr 1 »rJ n»bebimus.ii.l.,r.Ac peans.p.l.js.morbo.H.l.j«.at(p offofa.n.l.y.is ei.iï.l.^o.balnca.w.li. M.tam utile.,o . dimiffo. f't-l.S.arti z^.fuccifliuas^.jo dementi rr.l.jz.cas mendicandi,r7.1.if,operitioin.«o.l.tf.igaisnil.«i.l.zo.motum,in.lt;(» in.if.ui fint.,o.at nullum.tf,.1.7.interutrosqp,t.ut fi aliquis.d^.l.tf.efficacc.ôtf.Lar.hçc.71.1.17!.minus tamé.7,.l.ult.fc ™nay7.1inea ,9.terra 7S.lin.,lt;.ut illis 8o.li.7.pam.li.9.nouem efle. 81.lin.11.fit.8r.lin.29. pollînt.si.li.ii.uel cibi.8r. iB.quis.92.1.i9.tumor illc.9,.li.pen.curaretux.99.11.7.in prof.991.28.heryfipelatibus.98.1. itf.falisnitri.98.1.2B.garu quo que. 101.l.ir.farcimina.ioó.l.,,.uentriculus. 109.1.9. bolus. 7.mannç.iQ9.1.2o.corrigit noxam.2i.conuenientium.11o.li, i.tliabarbari.l.i7.bulliat.iii.l.i,.anguinus.ii,.l.io.per horas.29.pcrdiccm aut.ii9.1.2,.faûofinu,li.9o. in utilitatis,dcle ia.li.)7.in margine.Cauteriis po.n ƒ.1.9. circumcirca oleo. ne.I.29.medicus fuus.ii8.1.7.quia.ii9.1i.io.emplaftrû ex.i2i, li.i.non uexetur. i2,.li.8.eftquod.i2r.l.2,.lapidis ca;rulei.i,9.1.s.ncqaior.i9r.l.,9. non detegere.ir7.1.9.caloris.ir8.1.id, itaifti. 170.1,19.prçriperc.i7i.l.9.xiloaloen. 17,.1.12.atteruntur. 177.1.2«.toxicn.iSi. 1.27.'probationum.i 82.1.1,. nouado-ceat.iSj.l. ,i.fîmplicitcr.i8«.lin.pen.3dmonet.i87.1.nlt.amp;paflerls.i89.1.i.fi no.l.as.me accufct.i99.1.2r.genita.l.28.pc(
Inaacas.l.pen.acfi.i9r.l.i«.fitcelerior.i9«.l.i.obhçc.l.ult.malogenio.2o2.1.t8.oaauo.l.penult, claf-ficorum libioiam.209.1.2i.fi omnc$.l.,,.fuilïetrepoTuino.tolt;s,1.7,millia.2O9.1, i8.cÀipfc.2io.l.)2quodIuis.l.,;.c(litioac.
-ocr page 12- -ocr page 13-i
HIERONY MI CAR dani Mcdiolancnfis Medici, de Aqua amp;nbsp;Act here ad loan.
Formentum Reipublicæ Venetæ Legatum Lib,
De Aqua Lib. I,
Bfurdum nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deteftabilc îo.Formenfe,
folùm oftcntacult ingenq caufa tn refèria, ÔCin qua tot homtnu faius uerfatur,ea doccrc,qu^ ex perimcntohaudcongruantjuitamçægrorum ■ ob pertinaciam aut admirationis opinionêæc pud homines gcnerâdam,perdere. Sed netp in I genui uiri ad augendu opus, uel nomen ac titu Î Ium,ufus aquarum amplificadum docere, quo __________ Inâpado fingulimorbi decodis uarrjs curent, f^âquis dubitatquin paruminteriîtquodhelleborum de8,autfcamoniiï, ïütpiper, feu «Horum décoda, Taliaenim docereeiretextremæuanitatis, îtçambitionis inanis. Quapropter non de decodisaut aquis calidis, in lt;luibus fino ars,natura metallum autaliam rem incoxitineçp etiam deftib btis aquisj quas pari ratione conftat fapore amp;nbsp;odoreuehemeniiprode« •■efuasuires.fed lâcum de iîmpliciaqua,qua pro potu non folû homines, ffd cunda animantia uti folent,tradare propoßtum eft. Nee ob admira* tionemmentientes, necadopusaugendumquic^præterinftitutS adqct fntesjfolam annedâ earn tradationem quæ huicoperi congruat 8ó ali* bihoneftiorem locunon inueniat.Ea auteft aquarûquænuHo fapore o* dore^manifefto præditæ,uires tarnen baud contênendas funt afîecutæ. Qugnamaût fint fuo loco dicetur.Nunc fatis fitrattonem redderehuius. Cum enim fapore atqjodorecareant,licet arte fadæ, ac fi natura tales eua* ferintjcomunicp dulcium aquaru ègenerefint,eodêlocohabêdgfunt. At dcmedicatisaquisdecodis^alibiicripfiflemememini. Eauerofuitcon ftruedi opens ratio ut uelut Hippocrates dixit: fi liceretomnesuno me* 7, . dicamento ^gros fanarc,idfacere deberemusiquam pauciftîmis ein præ* Hat uti.Ergo c5 id aquaefficerepofsit,nec longius quf fita petitaue,fed cui libctpræfens amp;nbsp;in promptu,operppretium fadurumepo{Teipero,fi quo* Wodo id fiatedocuero, ut non folùm admirabilis hæc dodrina uideatur, led etiam humano generi utilifsima,tibi ucro lo.Formctc non fecus ac Ga bnusGlauconiaut HierOniopushæcinfcriberedeftinaui, quicùm pru« dentiauit^quelplendorë äcgeneris antiquitate longemaiore muneredi
A gnus
-ocr page 14-•2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- Hicrori. Cardani
gnus eficSjhac tamê caufa tibidebetor, Q) illoru exemplo falut^ lua uni nif* hïcômifcns, qua«nretâtumtib(plusdebeo,quantûciunasnoftracfkbrt rimismedicisabundat, Vfusaûtfumcôpendiofaqtiadâ compoßnonu rattonCjUtquamuis liber molccxiguusuid€at,poteftatetamêrnaknnusfit, utuerbfaciltushocquifcpaflequatquomodo uerumcffcpoflii,anifquam ad ipfam tradaiionem deueniam , de illius ordine quædatn necdlarii proponam,
Primumigîturconftatoperanonesmaximas, nbsp;nbsp;maximecomunesfX
ralido,frig(do,ficco,humidocp fieri: uelut arefacere,h umcâare, aftringftf, bxarc,confîrmare,rcfoluere,concoquere,fomnûprclicerc,laegenerarf,fb tû difcutere,cætera^ eiufmodi.Quæigitur maxime calida^frigida, autfit« ca, uelhumidafuntjomniahgcetiameuidêdusfacerepoflùntjuelutaqua. Quæquodelementum omnium fit frigidifsima, S^humidifftma, qtiod liquida ufui aptifsima, quod familiaris amp;nbsp;confueta maxima fub quantit3=’ .ffTu actutofolcatadhiberi Verûftatimoccurresdicens:fiaquafrigidiifi^ ' gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;efTet^ftatirnnon fecusacmgeoniurn SCfub parua quantitateoccideretfitfi
bumidiHimacuïim uelut oleum laxaretjacmollemreddercttquorumnt^ trum facit, Galcnus qui tot amp;nbsp;tanta confcripfit,cû Ariftotclis principia no attigerit meriio hæc intaâa reliquit. Sed fi' quis Ariftotclis principijs innt tatur facilèab his qupftionibus fc poterit explicarc.uerum lècundaquffiio faciliorcft,amp;^ à Galeno quafifoluta,quod aqua quia non lenta cfi idcono adhæreat,amp; ob id non adeo humedtet.Cumcnimbfferitfermcoleiinfi^t pinguefacit.nôtamê tantum.Sed hæc mittamus, prima aggrediamureuf aqua cumfitfrigidiHimanon occidiiC imô»R lædit, pcriæpcmeconiunî aûtocciditT' Sed fi quis redè quæin librisde Rernm uarictate fcripfiinus A4lt;gt;d nStfi aiïèquat haud laborabitin reddêdacaufa. Acîuenimaqua expers eftom* ütt friÿ- niscaloris:fcdtamcntamfacilè cakfcitutuixunquamfrigidiflimafit, ud dynma. ryna fi talis fit baud pernitiofa eft,quoniam ut alias docui,frigiditashæc qugJam priuariocft.Priuatio autêneciuuare necnocerepoteft. Sedfiqs tarnen fngidiifimæaqup magnamquantitatem ingérât,lædetur, autfotß prohibitanatiuicalorisdiftributioneperibit. At meconium non frigidk tatefuainterimit, fed quia poteftatem habet fimilem frigiditati quæadii ineft, aqup aut alrjs rebus,ftuporem in ducendo frigidum efle uidet, eu no fit,ipfum enimfpirituscohibetamp;f torporem inducitundemors nonnun* Mffoni« po nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fequiturJgitur méconium ultimam habet uim cohibendi fpiritus,ue«
trÜMt nS efl luteuforbium motum ciendi, undefrigidifTimum unum, alterû calidiflî* principaiiur mumefTedtcimus.Conftatigiturexhis aquampoteftateeffe omninoin« r»g’ un \ noxiâalt;fi:uaûtproutexcedrntêqualitatêhabueriLEam^calidâautfrigi* dam, utramcp einqualitatcmfufciperepoteftgt;quodn5fint contrariæ.Sic* caaûteirenequif,nam natura utalibidiximus liquida eft.
Ergo aquae uires principales funt tres, calefâceie fi ferueat,frigefacerefî frigida fit.humeclarequod fitliquida omniaaûthæcfermèin extremoor« dîne habere poteft. Nam liquida natura eftÔC omnium mixtorumliqui* diftima,
-ocr page 15-de Aqua liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
^lt;îs«ma,calorem etiâ 8^ frigus maxima fufdpit, quamobrêhæc triaeffica« fiHîmé præftare poteft. ß t quf ex illi's deriuant uelut ex calore exuftionê,f x fr’goretorporê, ut liquida eftemolli't. Hisdecaulîshæcomniatûetiâquc côiundione duorû fiunt uelut ex liquido amp;ScaIido,amp;^ ex liqdo frigif
. ^«.cfficaciflimè præftabit. Eftô^qu»ppgt;a (^exmedioueluttepide^priê g’gnitur. EtqpexalternauiciiTitudinecalidiacfrigidi.utinuniuerfûiam lt;nbsp;fint odo modi. Qui omnes uim maxima habêt:amp;: rationeeorû medica
) tionçg ualidæ atquæexquifitc oriutur. Poteft amp;nbsp;rurfus intus atep extra ad •niniftrari utiam modiduplicentur.Atephigeneralesfunt.Quâuisaliqut ’’aroin ufu ueniant, uelut potus feruidæ.Cumcp pro temporis ratione fin
I guli modiinnumeras uarietates fufeipiant, manifeftû eft numeru afFedio* MortoriJ/pr nummaiorênonefle numéromodorûaquæpotabilisadminiftrandp.
ftdiquûeftigitut doceamusfîngulis afFedibus aliquêmodûadminis admin,ftran firationis aquæ opponi, Nâ (î hocoftenderimus cû ualidifsimû hoc præs. fidq genus clFedemôftrauerimus,ncc numero adminiftrâdt modes alFe« ‘^nbus corporis humani efte inferiores,côftabit ftatim omnê morbû aqug nfupolFe curari. Cum em tria fin t quæ totam curandirationê corn pleant Ttidfût^U'e contrarietas,uarietas,5Cmagnitudoauxiliorü,uarietate^acmagnitudine
) lt;naquæadminiftrationenÔdeeftedoGuerimus,fcquit utfîcontrarietatê es nâadeiFefingubs morbis oftenderimus,ut iâ abfoluta medicina in aqup adminiftrationeefteuideat.Primuigitur morbos p genera diuidamusin fosquifiuntintêperie,atçpeaduplex,cû materia amp;fineea,amp;coniinuitatis diuifione,atqîcôpofitione.Materiâquidêautpermutare, auteducerecon nenitranteauero côcoquerc.Si ergo calida fit.qd magis aqua refrigcrat,aut intus frigida exhibita, aut exterius tepida Si frigida inteperies frigida ex« teriüs foluit. Calor em natiuus côfirmatur.Educitur uero multitudinepo tusamp;balneo tepideindecalide.Sificcahumedâtbalnea.Sihumida ficcan tur corpora feruentib. aquis. A tq? eadêratio eft in têperiei abslt;^ materia, l n iolutiÔe uerocotinuitatiSjCÛ cura ulcerû fit exiccatio,eâfacere licet aftidua lotionefrigtda.Sicut amp;uulneracuramus ^hibendo phlegmonê cûfrigi* da.Sif feruêci aqua côuulfionê,quâuisfateamur igné ipfo melius fieri.Siuc fo morbus in côpofitione fit luxata calida perfufa reponere folemus. Ob« ftrudiones potu copiofgaqufliberamus,itautfilibeatmodosaliosàmul n'tudi ne c5 fti tuere licea t. Qua n q multit udo fub efficaciæ caufa CO tin eatur, S^ipfatn moles rei aliudquippiâfacerepoteft,uelut ô^calor, S^frigiditas, fubftâtia atçpcæteraeiufmodi.Sed quoniâfiquis hfc p fingula capita di ftinguat rurfus repeterccoget,ob id ad illiustradationê ftatî defcêdamus.
AquarûdulciûpluresfuntmodiatcpdilFerêtig,fedprgcipuifuntfontiû f^ßuaruduL fluminû,lacuû,puteüru,paludû, pluuialis, ècifterna, codachalybecâdêti ud æreferuefada,acdeftillata.OmniûaGtprimûcxpeditoptimâfcireeligc ïe.optima eft qug puraeftactenuis.Hæemduf funtqualitatesillinecefla riænec aliæ utmihi uidetgt;Puramigitexpertêeflcoportet,faporis,odoris, ”*^'*“'* at^coloris,tamêmundâ ut eu exponit luci nihilin ea uideat innatans. Ma
A Z nifeftum
-ocr page 16-4 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hief on. Cardâni
nifeftum eftemq?GinnatansaKc|d, aut fapor,uel odor ah'enus, aut color in ea pcrfpiciatur no efle purâ.Et fi in uafe f neo poIito maculam pcnituj nuU Urelinquat. Purg etiâ in land's lincis^ueftjb.poftq ficcata fueritnuKu ucW giureftat. Tenuisetia fifit,eritpfpicuaamp;kuispôdcre. QuanqSenecanclt; get difcrimcefiemanifeftuponderis inter dulces aquas. Dulces uocamus aquas,id eft.iaporis expertes ôôut à falfis aut bituminofis diftinguunt. Eæ décru nt etiâ facile mutabiles ex calido in frfgus, amp;C. rudasèfri^onitï calo* rê. Vn de etiâ facile putrefccntcs n i aliud ob ftct ^bantur, I d em ex tenuita* tefubftantiae pIerunc^cotingit,ErunteiiätaIcs utlegumina in bis facile breui coquanE Velutefn q? pénétrât ccleritertotü immurat, cp omninoc» temu elf,no ita aqua teuisingredit Icgumina:amp;ferucs ea emollit,craflàaut nequaq. Eftadeb hocinges quâdocpdifcrimêutqugdâ legumina nun^ coquantin quibufdäaquis, quçtamêin alijsceleritercoquuntur, Hxcig turfunt Ggnatenuitatisutilla puritatis,quäuisutdixiaqusc hæcduofun* ciant puritas leuitas,
Omniu aquarüfaluberrima amp;nbsp;optima eft fluuiorum,quorüalueusfft bdftrrima profundus tcrreus,n5 limofus tarnen,cuius ortus eft procul aborim te,atqjin calidaregionc, ÔC motuslenis, ficemoptimeà Solecxcoquitun O(flo igitur uidentur aquæ optimæconditiones, quæ omnes præterun^ NiIiac?c5ueniunt.Quamobrêmeritôea ferèomnib. alijs præfertur,(ÿ* autêaqua ex Rumine mcliorfit deftillatajdignofcipoteft ex hoc quod fol plus quàm ignis concoquitiÔ^motusmagnus quâparuus,amp;: têporh diuturnitas plus poteft quam breuiias,6d natura qua ars, Poft hanc tarne eftaquadeftillatafupercineribus, aut fîmo, uel fracibus,autuinaccis,aut in duplici uafe ucl etiâ fuperigne, fed tarnen uafeuiirco.Subfcquit hanc 13 tium aqua,fed longo interuallo.Quippedeftillata laiiffima eftatq^punf* ftma S)C faluberrima.plurcsq? morbos uifeerum fola difeutit,Veluttormi« na,graucdincs,fcyrros,podagras,cachpxiasmulta^huiufcemodiiaIia.Fo tium ergo aqua quafi media bon itateeft. Décoda ad fuum genus refertur multb tarnen melior. Gifternina amp;nbsp;ipfa la u dab ills, ß rede ilia fuent fada* Namfuntqui picatisua(isexcipiuntaquam,utfiatmcdicata. Etrurfusß abimbrecoiligatur.’autfiiamdiu nonimmotamanferit. Oprimacftqux fabulo folo expurgatur,fed denfo actenui in lapideas hydrias. Leuiortft hpeaqua quamfontana,non tarnen purior. Soli ac uentis fitexpofiwut repurgetur, Venetijs dum perpetuo exhauriunt,fieri meliorcputant. Ha* betur id uice motus.eftcpnecellarium amp;nbsp;utile,led non fufficiens utoptima fiat. Medicataeftechalybe comagisex ære, falubrior exauroignitoe • chalybe foluit duritiê lien is podagricis amp;nbsp;uentriculo utilis.aluum tarnen aftringit. Reliquæ omnes malæ,fcd pefsimppaluftres,amp;f deindelacuum« crudæ enim funt impurp,poft puteorum,fed profun diorum amp;nbsp;corum qui funt in continuo ufu melior.Cæterum pluuialis aqua non uniusgene ris dici poteffquandoquidêS^ optima fit fimul ô^peflïma. Eftcodaatçp ideo tenuis ac fubdulcis,utqupaëris natura panicipet,fed interim impura
Ô^fœtida
-ocr page 17-• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘ -I
. dcAqualibéf i foctida.Quamöbrem Hippocrates confuh’t coquendam cflè cxcölan dam.Eft autem à natura (ïmplicis a que ad co remota,utcnrei coloris fit no . bunquam.Sc fubuiridis.T alis eft qu^ in imbribus èc cum tonitru decidit. Qua: autleniterutpurior eH,ita minus lenisat^falubris.Qu^igitur qua -, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*
fpontc decidit æftate ÔC autumno,tantum hyemali S»C uernali inferior eft, -
quantum Fontana amp;nbsp;fluuialifalubrior,ut optima omnium fit by email’s amp;nbsp;Uernalis pura fcilicetamp; concoda, atep ideo leuisnndeæfiiua autumnalis^ niam magistenuisuernalifedimpura,indefontanaamp;fiuuiorum.Heob ufum puritatemexquifitèÊinisatcprobuftismeliores funt. Cæterunl imbriferæ iecori,lieni,renibus,pulmoni acneruis,uentriculo quoc^ amp;nbsp;irU tcftinisutiliores, amp;ad codlionesacfecretionesaptiorcs.Similcdiicrimen * tftinfluminibus.nammaiora quoniam tecius fl uunt,minus terram miß cent» idcoque funt puriora,magifqùe décodas habent aquas. V erùm quia longius excurrunt, diuerfa^aliafluminainfe recipiunt,quorum aliqui permetaliieatranfeuntioca, nullum illorum falubres habet aquas prætef Nilum. Quoigitur maiores.eo fuauiores : non tarnen meliores femper* ■■ fidplerunque. Velutlfter,EridanusacTyberis.Vixenimgensullaquae ’■ exhisfluminib.bibitjboniefthabitusatqjfalubris. Obidetiamplurimu tefertquaquife^parteutaturin tamlongo fluministradu.At^dehisfîc generaliter didum fit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;...
Sequitur ut de fîngulis difFerêtrjs aquaru nuncagamus.Hippocrates in libdlode Humidorûufuinquitdecab'da: Incarnare,attenuate,liquefeces rtiuutxufu rc,minuere,colorem reuocare,colorem difpergeretfomniferum in caput » in alta:conuulfionum,tenfionum,mitigatiuum, dolores ftupefàcitau* » risjoculorum Sgt;C quæcunCp talia.Frigida calefacereuelut pixulceribustpre tcr^àquibusfanguiserumpit, auterupturuseft, fradis luxatis,reliquis » quibuslinteola funt medicus. OiTib. quoep ac dentibus arnica, rigores q« » quefebrilesfedat.ob idetiâàcalidauoluptatesamp;illecebræ. Et calefacitpris ,* mum calida uelutin manibus internas partes. At ulcéra calida gaudentex s, cofelTo quia tegi aflueta funt.Caputquocp,ncrui, fpina,dorfum,pedus ac gt;» præcordia,calidam perferrepofiTunt, atcç ipfa gaudenr.Imus quoqueuens h ter calida in primis deledatur inde extreme partes amp;uefîca8c genitalia ac „ uirilis penis glans. Atqj h^ede calida fîmpliciter,ideft,nôferucnte,nam de « feruidainquit: Cutis ipfaexulceratur fupernè calidæafperfîone. Manifc« i, fi:um eft non detepidaintelligere.Suntenim calidarum tria genera, tepida » amp;feruensquæferrinonpotefturit^quemadmodumamp; ignis, qugetiam h pilos cadere cogit Alia calida eft admodum, fed tarnen ferri poteft. de aqua n inquit infeptima Aphorifmorumî Sifebris nonàbilehabeataqua mub ta calida fuper caputaflFufa febris folutio fit,non enim de feruenteintelligit ,gt; hâinquit: Calidane ultcriuspergatuturat.De frigidaueroinquit:Aqüa frigida prodeftpapulis rubicundisqualesatçp alia partefublatgerumpût,» quales per fpleniaattradoria emergunt. Incarnofîsuerb amp;teneracarne »» præditisfubrubicundæ funt, in nigris autem rotundæ, Dothienes id eft, a
A 3 furunculi
I
-ocr page 18-g Hier on. Cardàni
** FurunculiappeUatæ,amp;quates in ipGscalidis iauacris oboriuntur,8lt;f mulic *lt; ribus exmeniium fub cutem recurfu fiun nbsp;nbsp;ab irritamenn's cutis autinfo
•« lira ucftimentorum afpcrorum gcftationc,SCexfudorisexiiu,autubiquis exfrigorcrepente, ad ignem autcalidalauacraaccefsit-Tumorcs quoqîgt;n arciculis èC dolores fine ulcere ac podagricos ÔC conuulfa plurima ex hi'sjd gidamulta affufaleuatacextenuat,actorporctnducit. Torpor cm mode« ratusdolorêfoluit. Indifiêu'one qüotpabicç ulccrc iuuenicarnofo, media pibtemultæ frigidæaquæalFufiocalonsreuocarionêfacit. Caloraût bfC * foluitjfrigidaquocputilisefthisquibusfanguis fluit,autfluxuruseft. Djj •* humida illiusfubftâtiahaecaffèrt: humedare jjlutioneuelutnaresuefifa ” flatus. Oftenditautêduogeneraoperationûquæabcius fubftantiapm* •* ueniunt,nccn5difcrimê eorû aboperadonib.quæàqualitatib. adiuis^* ** ceduntjdicens: Madefac'lio itaepÔd humedlatto debile quid eft,frigefatlti‘’ aut amp;nbsp;calefadioualidatuelut ex Sole.Suaemlenitatelachrymis confert»
« ad acres ftillamentumlcnc infundat.üiquis, ne falfuginofa contadu If dat* « Bt cauis ulceribus oculorum clotio prodeft, ÔC repletio ad naturâ reduces* «’ Idem qualitatum inuicêcôpficatarumuimatcp poteftatêàfrigiditatehu* « midæfubftantiæiundainitium feciensdocuiihisuerbis: Frigidaconue* ** nitjubianxietas ex calidaobortacft,eam cm fedat.Etcum calidis cibisclui* ufus eft,frigtdadelelt;ftatur.Et in animi deliqurjs frigidam affùndere mitatibusprodeft. Etgencraliterfrigidæpotioiucunda eftthoraciatqji’^
*« triculo.Decalida ucro amp;nbsp;humida aqua hare habetquæ rcferretopera:Calgt;* da oculis couenit,doloribus,fuppurarionibus,lachrymis mordacibus,fic* cisomnibus.Eftaûtfuppuratorianon inomniulceretcutemmollit» nuat dolorem, eximitrigotes,c5uulfione8,antèacretrb,diftentioncs knit, capitis grauitatem foluir. Plurimûautêconducitoftïumfralt;fturis,magis aûtdenudatis,amp;exhis maximèhisquitn capiteulcéra habet, Scquarcürp prdcfrigoreautmoriunturautulcerantur.licinulcerationibustâuclunia rqs^inuoluntarris,qualiafuntdcfquâmata:herpetibusferpendo,excdcn
’S* tibus,denigratis,aut in gingiuis au t aurefedeiie aut utero. H is omnibus ca « lidautiliseft,ac iudicatoria.Articulosquocpinduratos,autabinflâmatiolt; s‘ ncaliquandooborta,autàdiftortione, opergpretiûeft fan are aqua calida « in utriculûinfufa.Subiecitôf uim contraria calidgac frigidæ aquæ,diccsî Poft calidâ corpusrefrigeratur, poft frigidâauiê incaklcit. Etquodpoft « calidam ficcatumcorpusdurefcit,uelutamp; àfrigidaoculi. ExquibusaA’o ’* non propria deprehenditur. Inde etiam ex hoccÔmutationemdocuitjCU ** dixit.’Iam uero pedes decideruntperfrigerati ex calidæperfufîone. Voluit * enim nos intelligerecontrariasoperationcscû fibi inuiccmfucccdunieflè « ualidiores,imô periculofas,fi modû qualitercûcpexcefterint. Proptereaf* •* tiâ fubiecitufum eius opportunü 8^ côgruentê trifariâzexadiôis mêfura, '•* ex aque qualitate amp;mora, tûexfenfupatiêtis,dicê.s:Iudicatautcmdchis ipfç pgrorusexcpptismutis,aut leuiterfyderatis,autftupelâdis,autuelut *' in uulnerib.perfrigeratis,autnimiodolore uexatis.’hisem hacefenfunon percipiuntur»
-ocr page 19-dé Aqua liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;7
, î^cipiun£.ham nS fentiut hi pefufti. Item^ profundæacmagnæ luxaliô ’’^s.Nâcalidioris ac fngidioriscorpus ipfum pcrfufum iudex eft. Verum „ '^^farumcppaucitas debile quid eft,mulutudoucroeffi'cax.Sed rnfinereo# „ P®net,doncc id fiat,cuius genera talia fiuntzanteq aut ad fine ipfum deue#,, ^•äutjceflandum cft.Manifeftumeft igit,quemadmodum Gaicnus dixit*
huius do(ftrinafemina,imo totl methodum nobis bonusrdiqt Hip« Pocrates. N â amp;: quibus calid a aut frigida, aut calida aqua, aut frigida aqua ^^tcalidiffîma.autfrigidiflîma intus uel extra,8Cquæ nam fint opera ilHus ’ion q)pria,amp;quibus fuccefsio conueniat, amp;nbsp;quomodo in fingulis fitad« ’^ioiftranda, ipfeidê diffuse acquafi præter folitû morêob rei ipGus utili«
traclauicQuamobrem fàcdiornobis etiâ difputatio dehis erit, ac ^oftrina agendorum*
lamuerocum duofintfcopiartismedicæ,fanitatêquidêtueri, 8lt;mor« (’ospropellere,defanitatisprimu conferuationeagendumeft. Namamp;ex
fcopos curandorum morborum uenabimur. I taqj haud dubiu eft con ^fruandaefanitatis præcipuacaufâeifeaquarum bonitatê, nam amp;aêr ma« Xf ^usfitabaquis prauis:amp;S fi bonæ fint aquae, aerrtialusciTeno poteft. Cum
j ®’goh^cduoelementanecefrarióinunumconueniant,eruntamp;frult;ftusamp; qua. ^lfra etiâ optima : ÔC animalia etiâ quae utrunep elementu hauriunt, hisç *ifrcuntar, etiâ optimopraedita habitu. Qua decaufaetiâ homines uiua« ^*fiimi,amp;optimae tempcraturae,qiii ÔC utroepelemento probe utantur, amp;nbsp;tibisoptimisuefcant: amp;nbsp;condimentactiâ,quaeex aquis fiunt,prgcipuaha bcant-nam in frigidis regionibus ob id uiuacifsimi eifenequeunt, q? fru« lt;ftus ÔC oleraabfolutaebonitatiseffe nequeant,cuin hisnecaerpurus, nee
tenuis licet pura elfe pofsinuOb id quanq robuftifsimi,00 caloris in t^griob frigiditatêaéris, no tarnen centefîmu annû excedere queunttat in calidis regionibus hominibus, fi hçcomnia quaedidurus fum,adfint,li« crtadducentosannosperuenire.Quçemadlongitudinêuitgmaximèné
( ceflaria funt,funtquatuor,aqua SCaëroptima:8^cû his fru(ftus,oleraamp;rcaf ncs:bona temperies:Ôcbonumrégime uitæ.Hgcaûtomniaexaquapen«
j ’lcnt,nâ deaê'refrudibus ÔC oleribus qgt;aqu£ naturâ fequant,iam didû eft* T^emperamentû etiâgeneraliter fi non delinquat in regiminetale eft qualc Âérisaquarufrutftuù olerum.Nâcumhgcfolaab animalib, uelquaeexhis fîunthauriantur,necefre eft pcrcontinuam generationêeoutdeuenianti üthominû temperies fit qualis aquarû. Quod Cardani uidemus, necpeni foli incolaeibi bonam temperiêbonum^ habitum habent, fed alio migra« tes ufcp ad aliquot generationes earn retinent. Bonum aut regime hoc côti Hetutaqugpotunô uiniutatur.Nam^aqua aduitg prolixitatemamp;inco lumitaiêplurimumconfert,eft^uinolongé prçftantior.Cum un tenuior fîtjalimçntum in partes liquidiores penetrans intimius diuidit,nec adurit quicquam Sif præcipuè pinguiorem alimenti fuccu, nec cogituinum illud ante coclionem penetrare ad iecur, amp;nbsp;exiecoread membra.Longe^ui« no utilior eft uentriculo, licet ob confuetudinem intemperiem iam uini
A 4gt; ufu
-ocr page 20-» Hici'on. Cardani
ufu acquiGtu nonnullisfecus uideatur. Multi enim uino affueti quoniam ab illo usntriculus extenuaturobinopiamcaloris natiui,atçctiâ adipf«’’’ aliundeinHuentiscogunt uino uti atepin eius ufu perfeuerare.Sicuten'âin alqs prauis confuetudinib, contigit. Patiuturenim hi quid fîmikutciib» cibo immoderato,ut calor non afluetus concoquere,fed folum tenuioreni ad fe cibi parte trahereièmpermulto cibo indigcat.na necdiutius cocoqu^ repotcftï nee ex paucoalimento breui^ côneodionetantû nutrimentidi cere ut fe fuftentareualeat. Hue aquæ amp;nbsp;uini difcrimê infînuaflè uidttfap* entifsimus Mofes, dum ante diluuiûuitâhominumdefcribit multorûfe culorumquorundâpropemilleannos^ducens, fubdiluurj aût tempor^ refert Deum tan^pcenituiflèt tantp prolixitatis uitp.conftituenté ulrinia metam humanæ uitæ centû amp;nbsp;uiginti annos. Inde facit N oâ uitê inucnicf* tem 8^ uino utentê, c5 antea nec uitis nec uini ullâ feciflet men tionenijqi*'* fi nobis indicaretpotu uinihominûeflèdecurtatâ.Qd'fiqsdicatMokn] quafi fui oblitiï, Abrahæ 8^ Ifaaci ôd lacobi uitâ ^duxiflè multb logius cc tû amp;nbsp;uiginti annisfrefpôdcmus no hocex obliuionefaclûeffejfcd utofl^* der« gratiam diuinam nullis naturæ legibus fubfjci. Nam netpulliusalt^* rius qui Deo charus non fuerii uitâ ultra earn metâ producit, nec tambr^’* uiinteruallo fcriptorûaut têporis, ^priæuocisatqpfentctiæoblitume^f^ uerifimilcefESed redeo ad ^pofitum.aqup ufus faluberrimus eft uitænon folumad incolumitatê,fcdetiâIongitudinêeius,modbeaoptimafit.Ntc optima effe poteft nifîin calidaregione.Ea aût ab oriente fontis ortumha« beredebet. Cuiproximaeftcuiusfonseft interortûæftiuû80hybernum» ' Eamfubfequitquæoriunterhybernûamp; æftiuû occafum. Licetetiâemen dare aquas atqj corrigere,amp;r quamuis ex hoc nô corrigant aer frudus olera, tarnen multum facit,hoc folum per fe aquas habere bonas.
for Corriguntaût aquædeftillationeprimû,fin minus ftillicidqstautfino wdw nbsp;nbsp;nbsp;licetcolis ôôutperdenfamarenam bis teruetranfeant,inde coquantad ter*
tiam albis ouorum additis atcp argilla,demu colata fub dio exponat in ua fisacuerberet. Quod fideftillatæ aquæretinent odorem faporem^ quid credendum eft deCodionib. autpercolationef Certenihil melius quâalfi duaamp;diuturnaagitatioatq? ex longo interuallo defluxus, Cûuero aqua odoriSjfaporisamp;S coloris expersfueritSc nitida : hinc fîepota præcordia no conturbetjCelerrime^exuêtre digérât,iam optimaeftatqjemendataîfi no prauitate nô caret. Facileetn defeendereè uentriculo,nec turbare corpus nonfolum fignûeftoptimpaquæfedaffèlt;ftus,atcputita dicâipfabonitas elementi fubftanria.Herbæetiâ fontib. innafcentesuitiantaquâfîaquanô profunda fuerit Ôdeurfus uelocis.PeiTimætarnenquæprauifuntodoris, rang quoque amp;nbsp;talia. Pifees etiam aquâ corrumpun t, qui tarnen mobiles fm^j- fquammofi ncc frequentes,parumautnihilobfuntaquæ.Inunilt; uerfum motus amp;nbsp;fol aquas perficiunt. Alterumenim atténuai, altcrum purgataquâ:hisaûtduob.aqug bonitasc5ftat.Aquæautêquæleniterflu une amp;nbsp;herbas nutriûtmedicâuimretinêCt Vtfîsiûautadiantûautncpita
urinas
-ocr page 21-de Aqua liber nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;i*
Urinas cientt Gn cyperus aut mafabahrum uifceracorroborabufitjamp;dif« cutiêt, fpiritû^odorisfuauitatecômcndabunt: Gniuncus caput grauâf, ißhiknt ^oninûconciliant,atuûaftringunt,urinâprouocant.Si plantago amp;nym j phcai'iTUTiodicèrefngerabuntfanguinc,Ô£ feminisprofluuiûcohibfbut. ' qiu's auctfis renibus curfum earum excipi'at,renû caliditatc nu'tfgabif, j 6^ morbos qui ex ca proueni'unttoUct SiharundincsheriGpelas fànabit fpoia,loco^caablutofæpius:amp;uini habebitattradonam.DemûGpipê ’’»tis aut alla conGmilis dÜToIuit flatu,amp;:uentriculo ac inteftinis fn*gidita=» Itlaborantibusconfcrt. Btufus earum Grumis ac duritiebusfâlutariseO:. Eadcm quoqp ratio in alijs. Aquæquæ ex oriente ad oeddentem foun tur obidfuntfaluberrimg.quodSolem perpetuoaccipiantQu^ ueroab «».»lt; txde occidentein orientêlabunturamp;ipfæconcodæattpideofalubres.Minüs ïarnen,quia non adeb calefcunt. Huiusautcmcaufa à nobis in PhyGcis declarataeft. Qiiamobrem ncque fontesfub umbra arborumdecurren« tes licct gdidiores nec prçcipiti curfu deuoluêtes aquas adeb falubres fünf, utqui in patentibus aruis leniter fl uunt. nam hi licet calidiorcs,cum famé Sokm uchcmentiusexcipiant,concoquuntur aquae melius,atqjobidfæ* lubn'ores longe, optimæ igiturqqæ in umbra colliguntur, fed tarnen ex patulo fontp,acqui longo innere Solern expertus fit. Praeftat cm aquani quæ à fanis hauritur eite moderate, frigidam non modice.Pefsimauero j quaeè proximis montibus ucnit, Sgt;i fub lolecolligitur,hæccnim neep Icuis ’ ueqj fuauis cATe poteft. Vnde cG diu in uentriculo fubfcederit,p aluG excer
nitfände,qppefsimaeaqugflgnG cfl. Nam optimacalidotemporeftatim ludoresprofcrt:aIrjstêporib.urinâprolicit.Caueigiturne colIedainSolc quæperumbrofadefluxerit loca, pro optima deceptushabeas, fêdillius curfum qualis fit conGdera, EtidcoNiloticaquamuis minime Soleracx« , cipiat ab auftro defluens, quia tarnen totam permeattorridam terræzo*«
: nam Öd leniter fluitatqueper terras optima. Cuius indicio eft, quodib* h hæc fofsis exceptaquanquam quiefccns nee corrumpitur, nec deterior utentibus ca ßt: tenuitate enimaeri perfimilia non corrumpitur, iedmi« nimomotu contenta, qui ob lenes auras contigit incorrupta fetöatun Quamobre Hipprocrates no errat,cu id re oftenditq? uerbis deßcereuide
! tur.Nam cG aquæquæ ab oriente in occidente fluunt,autab oeddente in ( örientemfomitto ein nunc mcndG literac)ob idßntfaluberrimae qgt; Soli» I calore perpetuo cocoquant, N ilotica uerb ab aère leniter fluens ubii^ prae« iuxta cataradtas excoquatur ob regionis caliditate 8cipamp; perpetubtco
ftatex fentêtia Hippocratis amp;ill3 probariadmodum,amp;optimamceferi« AdhibeturaGt aquafept? modis lauacro balneo fomentopotuaffufa, infufa Sc inftillata. Lauam.utfordes abluamus,folemus^ pedes acmanus Ar«»?«« tn etia caput lauare frequentius. Lotio omnis natura exhilarare folet ^puU htis uaporib. humeda^ cuce,atc^ modice refrigeratacbalneu aut Geri ex ca Iida ac frigida tepidaç tu toti corpori tum folis crurib.8^ olim amp;nbsp;nûc,fed »pudTurcas cofueuit.! uxta aut qualitatcaquaru diuerfas etia uires halict.
Calidiof
«
/ /
-ocr page 22-îo Hieron. Cardani
Calidiorenîm aquacalcfacit, fed no perindehumecHat uttepida ud tépera ta.Qui'nimo perftringens cutim horrorem mouet retentis intus uaporib. Siuero tepidahumedat,at(^ in initio calefàcit, fub fineaût difflatisuspo ribusdc cû hiscalorcrcfrigerat.Temperataquoq5humeÔat amp;nôdiftia» to calore fed extcrius dedudo calcfacit. Hæcaût tria réfrigérant in ténias partes,fed externas caleamp;ciunt,uer5 non eodêmodo. Ea em qup calidior cftaduritôd calefacitinæqualiterô^horrores mouet, tepidafoluminjni* tiOjtemperatafemper acæquaiiter,quibus etiâ fit ut tcmperaiû balncûc^ lefados, utGalénus inquit,rcfrigcrct,SC refrigeratos calefaciat, Nanu^cu tepefaciatfimileCp ^^pno tempcramento corpus reddat neceflèeft ut extre mS utruçp ad medium auocet, Rariusquotjaclaxiusbalneûupida'aut tcmperatæcorpus reddit cutimtjp rubicundiorê ÔC habitum pleniorcm fa cit, acfomnû conciliât. Labores quocpaclafsitudines difcutit. Multis aût modis fomnû conciliât ÔCreuocatis extra calore acutiore atqp uaporib. Sé humedatocorporefugenubusarterfjs quod tenuiuseftaqueiattpdukis uaporis, ôèuoluptatequacexipfobalneiufiipercipitur. Soluit quoquc torporem balneum. Sedparuutileefthisquiomnino inculpatofuntcor pore. Neepenim adeoaquisfauemusut noxiauelimus pro uiilib, collau* dare.Quibusem in cafibus iuuabitfuo loco referemus. AtfrigidpbalncU falubnusiôgèeft.’libetautem ex Agathino utOribafius refcrt cômodail* lt;nbsp;lius recenfere,fieeniminquit. Qui hunebreuem uitæcurfum cupiunt fi« c nitranfigere fngidalauah fæpe debent. Vixenimuerbis exequipofiiim « quantûutiliratisexfrigidalauationepcrcipiatur. quodincaufaelluiqui « frigidaiauanturctiamfi fenio propemodum confedifint, corporetanié lt;nbsp;confiant!compado Sccolore fioridocomperias :Sôomninoquimufi « turn utilitatisamp;roboris præfrranr.Quin euamqucadappetitionescoiM t codionesep pertinent firma, fenfus plcrunque integros Ôôexquifiios, amp;nbsp;« ut unouerbodicam naturales adionesriiè confiitutashabentEquideni « in more barbaris effe audiui ut infantes in fi igidam afsiduè demittant. At ( egonullipueruloquiinfantisætatem exceflerit frigidsm lauationem in* lt;nbsp;congruam cenfeo,modo ne propria quædam natura huic utetiamalrjs lt;nbsp;utilibusrebus aduerfetur. Ate^id totoanni tempore: precipuè tarnen « uerno. Oportet autemabexercitatione non magna amp;nbsp;ifaiimà prandio t ueletiam poftcænam,fed abfr^fridionepoficenam, anteprandiumeum « fridionelauari,frigida fatis non tarnen admodum ^el!da,cauêdo neaudfi lt;nbsp;tus meatus ingrediat.Solû. n.eisnoxiaeft. Ego uero nô im aquarûcaufæ faueo ut citra necefsitatêomnêhoc fieri fuadeâ,nam præter reliquautpn« mumeonfuetudo contrada fuerit,fi earn quis déférât corpus periditatur. Deindeconiingerefacilepoteftuilongouitæfpatioperperamaliquando adhibeatur, qugeumuimegregiamnada fit hominemperdat.opportu« neigifur tantum à cpna uel pra ndio aut ftatim ante corpore fatis uegeto adhibenda eft, eo modo quo docebitur inferius » Fomentum adhibetur t’ucfîcis é fpongijs ex calida uelut in doloribus autduritiebuste temperata
udut
-ocr page 23-de Aqua liber
(
II
Mut in acribus lacbtymisacfluxionibustegdida udutin Uuîncribus.Pô j frigidædeledlatô^ucntriculofalutariseftmaximèàciboztcpidæaduo '^itumprolicicndum. AfFufa aqua detcrgit amp;nbsp;motu immutatcorpus lar* §ius(çafFundi folet. Indillataiongiusat^exalto cadens plus habet uiri^ üniacroborisin intemperiemutanda, Eftetiam ilia duplex,una quidem ‘lueguttatim cadit,altcraqugafFarim atqpconfertim Jnfunditur etiâ aqua Helutinclyfteribusatçp naribus attrada.Atc^hæcdeaquisoptimis. Cæ# 2**^*“^**^ terumeumeontingatin itincribus aquas multas oceurrere,cogiturcp uia« torbibereobfîtim, fcirepræftat qugnam tutiorfit.Eftautem ftansomniû deterrima, ex ftantibus turbulenta ac male ölens faporis^ foedi. I nter hasomnespeioreftqug peHîmi cftfaporis,indc odoris,poft ü«ridis,amp;: irt qua cames putridæiacent,autfîfalamandræ inimo fintutin quibufdam duisiuxta Patauium. Etquæ fuflacautnigræ.ab his omnibus prorfusab ftinereoprtct.Peffimarum minus mala eft mufeo obiîtaamp;C turbulenta, ul« Umaquæexriuis montiumprofluit. Etquamuisfrigida aquameliorfît tfmperata in potu,fecur{or tarnen eft calida, imo feruens cum deferbuerit quàmfrigidiiTima. Quæenim frigidiffîmaeft fcmpermalaeftamp;crudaSd pfriculoiamonnunquâueroctiamuenenofa. Aquæquoq?ufus in lîngu« lt;nbsp;lismembristalisefledebetin iànis: abluanturpedesfordidiaquatepida. luuat amp;nbsp;manusquotidie abluereantecibum, aqua têperata, quôd quoti«
, ïlieetiammanusfordibusinfîciâtur,àcibo autetrigida. Caputaûtlixiuio Ifui èc ipfum eu fordidum fuerittnam aqua non fufficit ad fordes pingues
j fluendas. Vtrum uero feruenseflTedebeat an tepidapotius, Auenzoardi« 1 î^ilquod feruens,atè^ ita Celfus uideiur ièntire.Scd Celfus uulcut fiigida lîuatiofuccedat. lamenimAuenzoarsetatelauacradefîerant, caputc^ut nuncfoîum buabatur uel extrema.Ob id apud Galenum de capitis loiio«
' netantiim non eft fermo,cum totus homo lauaretur. T une uerb calidac ) btionifrigidafuccedebat. Qiiodetiamdccapitcfoloobferuandum eft, ! Quodfî aliter fiat, tepida non calida lauandum eft caput. Nequcenim j ^umanum corpus ferro durius eft, quodubiinignecandefcuerit,fi non
in frigidam demittatur, mollefcitadmodum.Si igiturcaputcalida lauetur nec frigidafuccedat,aperti meatus manebunt,fictcpcaputcuilibetiniuriæ nbnoxiû. VndegrauedincsSc dcftillationes neceflTario ferme alia mala fücniêt, Dilt;ftum uerb Auenzoar intelligi debetubifrigidæ,utdixi infper fio fuccedat,perquamuelutin ferro aftrilt;ftomeatuum,6lt; duritiesaefoli« ^itascapitiaduenit. Extrema uerôforfitan licebitamp;maxime pedes cum Uelati nihil cxcipiant.fed potius fudorem meatibus apertis reddant,ferui« dalauarc amp;nbsp;abfquefrigida. Qui ergo ficaflTueueruntad fudores ea parte proni funt. Quod fi ficcare èC mutare lintea ac caligas commodum fucritbonumamp;:utile: fi non refrigerato fudorc cum eopedibus,pri« nium fœtor, deinde periculum morbicontrado calore amp;nbsp;confenfu uen* Wculiaccedit.
Quo uerb lêpore aquarû ufus melior fît nue confîderadum, Opportü
nus «Kü«!
-ocr page 24-12 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hiefion.-Cardan i
t
nusfanemihimagis uidetureu aqupfuntmeh'ores corpus refrigtf^t*® neatqjhumctftatione magis indigetSunt autemeliores aeftate qua byen^^ Ôl corpus tunc etiam calidius eftatep ficcius mulro,quod nemo negat ba# xataquoquemembrafrigore aquæcogunturamp; roborantur. Perpcntu’^ etiam faciliusfrigus illiuseo tempore corpus ac finehorrore acfufp^tiO'^ƒ febris diarip, quodfummu eftpericulCtinufufrigidae, fiquisfiniftreutat. Forfan tarnen quifpiam dubitabitneaqup hyemefint meliorcs,quoniani calidioreseffc uidentur. At egoSCmelioreseffeaquas Sf magis coctasamp; calidiorcsaeftate quamhyemeeffecontendo. Nam quod mclioresfintli magiscolt;ftæ,8Cmagis codasficalidiores,quifqpfacileconcedet Quode# calidiores fint aquae fluminum nbsp;fontium aeftate quam hyeme,fâcik
amp;hocplurimiadmittent:atquôdaquæputeorû,maxfmequeprofundio#
demoßratur pim-gsçtfâ paradoxû efïè fufpicabunt. Quamobrê in hoc demôfiratio neopus eft: nec fimplici fed Geometrica quidê,tarnen maxime quod hoc demôftrato de omnib.aquis dubitatio tolIetur.SitigiturcaliditasmaxiiTia A gftiuiaëris in noftraregione. A.hyemalis frigus maximum rurfus.B.re”’’ pus in quo aqua aëri fimilisefttepore.C. Siigituraquacalidioreftinhye* ‘ me nbsp;nbsp;aeftate cumfenfimincalefcatSë refrigeretur,eritetiam calidior qua
in, C. fit ergo calida iuxta temporisgftiui.D.calorem amp;nbsp;in gftate frigida pa ‘ ri ratione iuxta. B. frigiditatemaeris, Quia ergo d urn aër eft fub A calo , re, aqua eft fub. E. frigore amp;nbsp;dum aereftfub. B. frigoreaqua eft fub. D. calore,diffcrêtia igituraeftiuaaerisôëaqup eft.A.E.Ôë hyemalis.B.D.igi tur duædifferêtipaquariïerunt. A. B.8c B.D. quae excédent. A, B.in D.
® * Ë. uidebiturergo fenfui maius diferimen inter aquas pftiuas Si hyeiuaks quainterjaërê,qgt;apertefalfumeft: homoenim indicatdifferentia caloris ^ftiuia frigore hyemiseffe tan tarn utuixperferri pofleexiftimetmutatio nemuniusinalterum.Differentiâautem aquarûparuamcumunâtepida aliamfrigidiufculameffecredat. Rurfusin fontibusconftateoseffecali# diorcsæftatequâ hyeme,cumaëriexpofiu fint, nee refugium ibicalons pofsi'talTïgnari, amp;nbsp;ramen aquafontiumacfluminumcahdioruideturfflc hyemc quam æfl:ate,'icum ctiamfumumex halare cernantur, igiturideni deputeis parum profundiseftcenfendum.Ergo deomnibnsrquiaalftet totamrationem inuertereeffet necefrariaû,amp; fateriputeosaKquosfimik« aêrfs temperamen to efîè in^ftaieamp; hyeme.Scih’cetillos qui effent medioi enter profundi.Quodetiam exexperimento meientium in bainco depre* henditur,quoru urinacûfituehementercalida,fn'gida tameeffeuidetun Pondus etiamaqugipfumquod maiuseft hyeme quâæftate amp;nbsp;facilitas defcenfuseLientriculoamp; hypochundrrjs in æftate,declarant eâefîe muU tocalidiorem fftate qua hyeme. Vademusetiam homines potu aquæin æftateminus Igdi qua in hyeme,quamuis corpora noftra abfep dubio fint calidiorain hyeme quam in æftate.Ideo hoc non poteflcontingerenifiob naturamipfius aquae ÔC etiamauxilfum aeris* Etfiquisobfjciatquodfi corpora
-ocr page 25-' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;deAquâiibef, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
corpora noftra fint frigidiorä »ßate qua hyeme, ergo terra, igitur S«: aî 9üa in ea contentaî* Rcfpoiideo quod non cft par ratio, quia corpora hult; •^anafunt calidiora æfiate qua hycme,Ioquendo de caliditatefenfibilitqd* ^edarattadus.Sedfuntfrigidioracaliditarepropria,qu2ccftanimata.Scd hac terra aqua carent,ideofuntfemplt;relementacalidioraffiate ^hyc
1 ’^p,tcrrafcylicet,aqua8^aér,quæfola/untelementa. Dico triam,quodpu quo profundiores,co funt frig/diöres tarn hyeme eriam xitate.’quod ^ftargumentnm euidens,aquameoruKnefre Temper calidam, Nam fi hyc ’^Cffletcalida ucre,quoniamcah’ditas feconderet quo client putei profuri «liorcsjeo efl'cntcalidiores.Scd no funt, quia calor ille efta Solis radijs, qui ’■emotiores funtab aqua in puteis profundis, qua his qui non funt pro« fundi,Quod etiS ex affcdibus dignofcitur,nam amp;nbsp;scftatc terra magis fie* lt;^tur£phyeme,8d herbas atqj arbores uberius all t: igitur pinguior, igitur ^fnagisconcoólum humidum,igi tur calidius, Declaraturn eft em à nobis quod omnesplantæhumidopingui aluntur, ècquod pinguishumor fitàcodione fyderumcaloris^eorum. Manifeftueftigiturexhocquod Âquautre aqua faluberrima eftinæftate,indein uereamp;:autumno,ultimóinhytme, quoniamtunc pcftimaeft. Atc^ hpcomnia ex didis conftant, nifi quod 20^ “'* uôdumciarum eft cur cum aqua fit æque calidauere 6c autumno,melior tn fitinuere.Hoc aûtbreuiternuncdeclarâdum eft,ne tempus extra prfn ripale propofitum fruftra teramus,amp; logius opus faciamus. Dico ergo q? Omnia quæ crcfcunt,funt robuft/ora,amp; fidelius qualitates fuas exhibêt^ quae decrefcunt,qd* uidemus in temperie uerna amp;nbsp;autumni,in adolefcenti fgt;us, uiris, Só eo qui tantum abeft recefiu ad Icniû à confiftentia, atq^uirilt ætatc,quantûadol€fcens qui nondûaccefsit,atq? in omnibus altjs. Igitur cum ucre calor aquarum fit in incremento,utdocuimus,in autumno aut •ninuâtur.conftatcur uereaquæfintfalubrioresquamautumno. Quod ciiamargumen tum eft,aquas refrigerari in autumno, noincalefcerc.Siem incalefcercnt more aliorum om niu quæ incalefcunt, elTent meliores atelia lubriores.Liquet ergo ex hoc cur aquf apud nos Augufto menie fintpcG lîmg noxiæ hominibus qui cas bibunt, uel etiam fi quis natationemin risexerceat:nâcorporatunchumanaimbecilliorafunt,amp;aêr8^aquaoni nia détériora euadunt,rcfrigeraturq?.Quod malu etia per totû Septembre licetualidius fîat,tn magisconfpicuû eft in Augufto, qd*in Septêbri tum ob ex perimentû prf ceden tis mêfis,tS ob frigus hominesmagis cautèfe as* quarûufib. ta internis ^externiscomittunt. Sedhisexpofitisadprinci* pale ^pofitû reuertamur,doceamuscp ufus aquarû no Iblu adcôfcruandâ fanitatê,fed ad fingulos quocp^pulfâdos morbos coferre.eâ^ tradarioné in duas partes diuidemus. Primo fcilicetde côferuâdauniufcuiufcpmêbri fanitatCjtum ctiâ totius corporistindede morbis q fingulis mebris adueni rcfolent diirt’remus,initium utpar eft àcapitefaciêtes,acdemupoftpedû SCmauSaffèdus de hismorbisfermonêfacientes,quiueltotumcorpus OCCUparefoIen f,ut fi’brest uel non plus uni membro cohueniunt qua alte«
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ri,ut
-ocr page 26-14 H ierbn. Gardani
ri, ut ulcéra atlt;$ abf«{rus:aut quæ plurib.amp; fi no omhib» tnébris poffuni dîècomuni’a,utfraô:ura èc luxatio. Veruprimû deordùieamp; ufuaqug in nbsp;nbsp;in ^nis dicédum cft,quarum ufus jjculdubio cria per fc plurimû potcft ad
mrmfcM ma üitælôgitüdtnêiad dentes fîrmâdos debilitadosiicjad fluxionesomncs,ad •M«lt; fofttt, ß jßijû corporis,atlt;^ coloré, Poteft 6^ in rcliquis,fed non adeo. Ex morbis ucrp adlicné hydropé,uentriculiô^ intéftinorumfcirrhos amp;rcnûiapidamp;’ HerniaguIpnuUamagis alia caufa,^aquar5 ui'rio^crcat.Iatne^fupp® fito, qjoprimaûtaqua, uidédû cft quâdo illâ Çameredcbeamus^Côüit^ opportuno ilfius ufu omnia mébra fermé fan efcereaut infîrmari» Auicrii* aûcexifiamac pulmones Ôdcerebrü maxime affîci. Sedhæc mfcriusznun^ côfiatjnecefïàriû efle ut fciamus quantitate aquæ,amp; ordinc cui tépus con iunc'tumeftSunc îgit aqux q bibunt,à fanis oprimg.frigidp feucoâp n* rurales aut deftilIatp.E t ex bis mclior modus refn^erâdi aquas eft,utfub di uo exponant,aut inputeûdemittant.In alrisuerolocisuentusmagisflat» amp;aèrpurioreft.Oportctaût utcelerius refrïgcrct aqua,uas no totû replet* nâ aër qui intus continet facile réfrigérât, atc^ inde ilii aqua contigua. A* qua eriamniue refrigerata,autglaciemala eft, ôi quiaimmodicæefi: ditatis,amp;quoniâ uiolenter cogit,Deterioraut,fi mifceatrnâneruostande /^«4nwrîf. nccefrariolædit.Aquguerou(usnôeftnutriédi^priécaufa,fedpotiusUt nutrimen turn liquefadum déférât ad mébra,amp; cria humidius frigidiüs redditu têpei‘et,VerûquâuisHippocratesamp; AuicennadicâtjCpaquan^ nutrit,amp;GaIenus conet afsignarc cauiâm,quia eft elementû,amp; cleméta no nutriant,notnuidethocuerumexquifîté.NecçHippocrateseam non** trirc dixit,fed no mouere feces,debilitare uires languenti5,nec exringuftc fitim.Hæc aut baud côtingunt,quoniâ no nutriat aqua,fed quialaxat me brorû fubftantiâ excalefada febrili calore. Necf etiâ extinguere fi tim inÇ[t» quoniâ no nutriat,idemabfurdum, fed quoniâ in bilêuerrit. Vndcin^* Hipp.Amarefcit,amp; biIiofîsbiIiofacft.Exqpatet,illâeriânutrirc,Qufeni gencrare potcft bilé,etiâ potcftgenerarefanguiné tenue, q aqug fimilis ma giseft^bilis. Nôigit môfedat fîrim,quia no nutriat,fed quia craflacun* fit,anteq penctretin biliofisatçp febricitanrib.àbile uincit. Melius igitcrij ita argumêtari, Sitim fedat in fanis,igit nutrit:^ nô nutrit, igitur fîtim no fedat, In prima orarioneq?aflfumitur,eft uerifsimû, S)C fenfui manifeftumî qj c5cluditur,dubium,ut in plerifqj qug fola in argumenti côfîrmâtur.’itt fecundaex dubio afsûpto côcluditurfalfum èi. repugnâs experimento* lifcro de IP Mirûeftaut,q? Galenus côcefrerita'ércnutrirc,8CnegetiUuddeaqua,quf fit Mp'fo- iQnQ corpulentior eft.Solidaisiturmêbraexterreisnutriri uidétur,cotefl tioiut,ta.f. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.1. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;® r ’ •
ta liquida ex potib. uino atcp aqua,lpiritus ex aere, Sedat autaquaiinm nôfoluranutriendo,fed etiâ tempcrâdo mêbrafupcalefiida.Vndeaqua frigida melius fitim fedat,^caIidaauttepida.Cum tn utracf fitim fedetco flat qjeriânutriendo fîtim fedat, nôfolâqualitate. Vidcmusetiâplfcesa^ qualôlanutriri,qcrRôdellctiusexpertum feteftatur, Etanimaliafîbi« ■' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bant a^ferius ex fame penunt, fi omnino nihil bibât. Et nos in libris
-ocr page 27-de Aqua liber♦' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ij
de Reru uarietatenô folu ex aq,fed cdâexaëre nutn'n homines docin’mus» humorê^ aqueum ex illo gnâri. N ô redè igit Galen u s.negat a n utiire : q cum no ficclementû purum,nutrirepo£eft.amp; fi criâefletjnutrireirâfmuta« ta pofiecNäutinqtHipp.Putrefäda aquacrafsiorreddtt,amp;:Inquâtuni cun(^ puro uafe ucrmiculos générât n ullo alio addito: quâto igitur magis
i nbsp;ïn corporenoftro totcodiohib, immutaW^ Fruftraigit quafi
tuaque Galenus reddiderat, quoniâuino potius^aquadeledabatur, ‘ Sed alia maior diflîcukas exoritur.hâ Rafis no cûcibo bibêdum aqcofu« Q(lt;irfc «li l»t,que Auicennafecutusinqt: Necpoftcibumftattmmultaaquabibêda
j «ftjne fupematareeum faciat:nec multo minus eu cibo ipfo,ucru à cibo ftà 1 timtmaquæfumêdum,utcibushunicdctur,5Cmaxiînè fifidatldeo^frl
gida tune couenit. Poftq aût cibus è uentriculo dcfcenderit,q? ex ipfius uê« triculi èC partium qilliè regione funtjeuitatedignofcit,aqbiberecôuenit. Ut cibus cocodus ad mêbra facilius deferatur.Quod fi antea fid urgeatur, parum aquæ frigidæ bibere,quêadmodum amp;nbsp;ftadm à cibo afTumere potç dt. Et quod magis mirumeft,eandê ferme de uinofentendâ habet. Qpae tn uidentur fadu difFiciIia,quoniâ homo comedêdo fidm padtur.quia hix midum roridum ab oreuentriculi fugitur à cibo,ati^edadetergitur,Sunt ctiâàrationealiéna,cumiamdixiffethominedebere biberecumfidt,quia corpus ficcaturîamp;cÔmederedum efurit,quoniâuentricdlus malisrepkt fucc{s.Deindemirumeft,quod hiemosnQfueritandqtiis.utn.Athenaes usrecitat,ncqjHomeriteporehocficbat,fedinterpranclcriduamp;cpnand5 potabatNecGalenushuiuscofuetudinismeminitullibi, Illiid uerb ma« gisabfurdum,quod cumaqu^potuin ieiunis danet,hiciarti cibb è uentrii culoedudo potu copiofumimperecDeindeacoenaquomodo bihemusC' an ftadmC no probattan per node uigilabimusne tota node,ut occafio« nem hancobferuemusC an mane,cumiâieiunifumus7quishocfanis auri bus audiet^ Quis etiam hanc uentris fuperioris leuitatê atqj uacuitatem in telligitC' quaarteaflèquehturhancfciendamrufticj,arrifices,milites,negdtf ciatores.qua uix exmultis medicisunus percipitir Galenus autem uidetuf primo ex fexto de Tuenda fanitate fendre idem quod nobis in ufu quod« dianocft,uelnonmultum ab co diftidens, fcilicetutacibobibamustqui tnos certe eft ualentium corporum.Sed unde nam tarn abfurdus mos cmai Uauerit,non facile forfan diiudicareliceat Ego tarnen Arabibus hac in par tc magis credend urn exiftimarc, quod plericpexhiscêtefimum annum at tigerint,ut Rafis amp;Zoar.Auerroesquolt;p ualdefenexobrjt. Galenus cu Horman uitæalijs prgfcripferit,nelt;5padmodum diu uixit,nec illud tempus quo uixit perpetuis ferme uacauiiincomodis,amp;tn adeb óperofam tuen« d^ fanitatis rationêihftituit,utillud probe quod Rex Neapolis aulicis fu is quadocß refpondit.Gum em fene ualde qui centefimu annS attigerat, utaiebant illi.ei oftendiiTentjinterrogauitillum quonauitæ inftituto ufus cfiètC cum ille multa quæuitaftèt narraret,Rex prudenter inquittMalo iu« uenem mori in producenda uita quicquid eft uita amittefe. Et rede in«
B i iquam;
-ocr page 28-IS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on. Cardani
quârti. tl am ß centum annfs ui’uas,tótus in hoc ut ui’uas fotum in totttus,nc dtecuUmuixifTegtortari potes, quoniânecp ilUusdülcedi’nênecfuaukate Î3fut ulh'usalcen'usperciperc h'cui't.Quanto melius igiturcft quinquaginti annis fibi uixilîe,«^ uél ccium incôtinua formidineatqî fcruiiutef Sed hcc haâ:enus:fa«scÔftat,Galcnumutcontradiccfetantiquionbus,plusiufto' ftuduiflèjnosaûtitcrcœptumprofequamui*. Quodmagisobftateorutn opinionijcft Hipp.fentenria tcrriolibrode Dicta:Potu interedendum tendum cft fufFicicnte,interdiü aût minime bibendum,nifi aliqua nccefla naficcitatecorpusurgeatur. Hic uidctfaneHip.omnê huneufum potu^ cxplofiflè.Nihildcni(çinuentoquodhuicopinionicôducat.NâquôdCd fus dicat hyeme fumendu effe cibum lîccum abfcp carne amp;nbsp;fine potu, nihil iSd rêîprius cm dixeratpoft multas potiones, qug aliquâtum fitim excefle* rint,nihilcdêdum, Vt tandccôdudum câ fcntcndâapud Arabes ex ilh au rrat t. c5f. thoritatc.q à nobis tcrtioGôtradiccntium medicorum citât ortâ.C^terum tf.^uSuide. hisomiflîsad ordinêredcamus.inpotuaquænatura,qualitas,quâtitasamp; rn.4 ut 0 fpccflandafunt.NaturaeihoptimacIlgêda.amp;^deftillataputredini mi « nam nimeobnoxiaeft. Nam 8C in uafisferuata ferius corrumpi£:amp; cifternina» obftfutmda. Qiialitas aqugmultiplexeftjfrigidiiTima.frigidajtepidajCalida.calidior.na depotuferuêtisagercefletinfani,frigidiflîmautilis cftrobuftis tm,8faflue tis,ÔC modicacumcibotah'teficiunisautcopiosè fumpta hydropcfubiio creare poteft. Pauca aut,ut Célfus inqt,ftatim à cibo fumpta côcoclionciu uat, uctriculi cm oscôcludit,§^ caloréad imum eiusrcpellit.Cætcrû in alijs tifusfît frigidâr.Vtiem aquafrigida,qualis efledebctA' qualiter,ucntricu lum côfirmat,oris fpiritum bcnc olere facit. Vndc Romani no tm ad cohi bendâ mulicrum infolentiâflî quidem per fe mulicr ftulta eft amp;nbsp;procax,fin autem uinum bibat,bis ftulta SC infolês)cas u ti aqua iuflcruni:fed ob pau* pertatem,cum ab initio agercorumangufto limite côcluderctur,amp;pené fine uitibus eircnt,SC ipfi bellis quafiperpetuis occupati:SCad cômendans dum orisanhclitumhocinuentum eft,quo nil uencrcfuauiuscflè poteft. ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Vndehicufus uidetur hacrationeomnib.cômodus.Tempcratiores etiâ
. nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;redduntinacftionibus.amp;prudcntiores quicunqjfolaaquainpotuutun*
dagtntr,^* tur.Præterea etiamingeniomagisualcnt,namhalitusacuaporà uentrieu W’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;loafcendcnsno conturbat cerebrum. Etob idetiam fuauifltmêdormiut
prætcrccteros,8^ fomnîa uident ucriora,nô agitatis ui uini imaginib.Cof porauerôcorumadmagnitudinémaiorêperueniunt,n5 ante tempus ftc« t:ata,amp;molliora,acfolidiora firmiora^. A morbis ucrbqufex ccrebroori ginêducunt, tutimagisfunt,imblpontc nunt^ in eos morbos incidunt, Suntaut attonitus,paralyfis,furditas,cæcitas, podagra amp;nbsp;arthritis côuuh fio^.Ncq? obaliudftamcifimodicouinipotuob regionis confuetudinc ôénaturam uteretur) patrêmeum integrisfenfîbus ad extremâactatemSi abftç podagra peruenifleexiftimoj^qubd afttducaqua fermé uteretur in potu. li neque tremuli fîuntncqjinfaniunt: ôiquod magis mirum eft,eti« amrarifsimelithiafi corripiuntur. Decctaût hoc quod nô ta pcrfpicuu eft ’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;declarare.
-ocr page 29-de Aqua liber* i?
dccIarare.Nam amp;nbsp;fi lcritos cibos àc craflbs edant, cum aqua non împfllat utuinum,cogtturnaturautpenctrarepofsiht,magni'suiribus talescibos coquerc.Manifeftumcftautê, qubd à tali codtone nihil malt euenirepo^ teft. Verum tn ut aqua optima omnibus his condudt t tta lacufiris in hac caufacœnofa^pefsima eft. At nobis fermo eft de aqua, qugnuila in parte culpari poteftJuuat prætërea aqua omnem facultatem concoquendi,expel lnidi,attrahendi retinendi^:amp; omnes cohibet fluxiones,corporis etiâra« ritati confert, feu epota frigida.feu etiâ exterius âdmota. Imbrifera ad excre tiones onines maxime urinarum,fecum,fudoris utililTimà ed; Aqua etiam adfan^inis generationem,acbonum habitum præilantioreft uino,amp; la lt;^tinielius longe eofodatur.Ladis autcufusutilifsimusad uitam produit ttndarri.Scd perfefumptaad uit^diutûrnitatem plurimum aquacodu cit Audiui de quodam,^uis fabulofuniefleexiilimê.qui ad trecentos an^ Wkx/«cm nosperuenit. Verumhauddubiüm eft,eammukum uitælongicudinicô (orüdnRorît fore. NuperagnouiquehdamHifpanum Ioan.Moralem,qui habitatiu Xtaarcem,quê referünt centum aniios iam fexmenfîbus exceffifle, cum e^ tiàipfeid teÂetur,efi^robufius,nec incuruatus ulla ex pane,cû etiâ multa raktHifpa-uulnera lethalia acceperit:atlt;:nex machinis igneisjduibus olTa crurium côs nbsp;nbsp;nbsp;‘quot;'‘7“
fradafunt.Hicigitur uinipotununq üfuseft. raciliusetiâfingulismors lt;{ropof«. bis aqua cpuini potu occurrere,incodishisquæopportuna funtcuicplâs guori.Velutfluxioeftàcapite, incoquanturpapauerautlndicâfpical eft uentriculi pituita,menta auteinamomum uülgare,optimu th: funt flatus /ition». anifurn,uiticis femen:eft tufsis Sgt;C pulmonisaftèdus gliciriza,zinziber:eft tenu calculus,lappæ femen,aut flos geniftg,aut faxifragia.Quin ecfâ ubicp aquaminuenire decetbonam,autcmcere,n5 uinum:necpaquarum tin dif crimen,quantum uinorum.Quamobrem etiam ad bellicumufum nihilac commodatius,multa em bella hoc fiblo infeliciter gefta exercitus abfumpti, qubdafluetiuino,necilludinuenirc,necaquâferrepoterant.At(piiaincly tæ ades periere. Videtur »taq^aquauino anteferenda. Ad proïis quocpges nerationem illo utilioreft,dum uenens fuperfluum ufum cohibct,atqj co* bcrcet.Vnde fernen concoclumgenerationiaptiusredditur. Vefùmner:* uis 8^ pedori ôôobftrudionib.tû internis abfceffibus inutilis exiftimatur» Sed aqua no tam neruis utilis eft,^ neceflària: ôf his qui cerebrum habent imbedlle. Proptereain morbis neruorumuinucum fit peffimu,necaqua frigida utilis, mulfa cxhiberidebet.folum adlaetitiâuinum,amp;SexhiIarandû confert, eft^ aquapræftântius.Senib.itàcp ac melancholialaborantib.no fiantiiu. omnibus, fed his qui natura tanth ad eunlmorbumpropêfi funtconue* nit.Gcneraliter ergo aqua ufcp adfeniumuiriocommodior, ÔCfenib.ipfis qui natura non funt melancholici,id eft,qui hôn abundât plurima fan gui nisfecè.Adobftrudionesctiamêô abfceifus, amp;pedusinfîrmu tantoui* num periculofîus eft,quantb aquainutilior.In uhiüetfum paudflîmis ui* num utilieft, eius^ ufusconuenit, hifîuiolentaillaacomniummalorum ‘amp;utrix,regina conïuetudo obftitcriuPorrb quonia aqugeopia in exercitu
B 2 iieceftariâ
-ocr page 30-iS nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on.' Cardani
K^wfro« neccflanacßjeo ijuöfripriuatisauxili'opurganclicasdéftitui'fttürï qairrt'^ moJo nbsp;nbsp;nbsp;obrem oportet foflis excauatiXûbuIoç fnterpofiio cas colarc S)C coniso:^
^W4. nbsp;nbsp;Tepidarum aut aquarum inter dbos nullus ufuscftjUt que naufeam^*
percömoueant, Scd harumSCaliarumquidmcmim'flccxpedit, quando* quidemnull^ad ufumcxquilîtæfanorum fpedent Quantitas aquacno u« na rati'one dcfcnbi poteft,cibus,temperamcntu,anni tempus,ætas,c5fue* tudo,ncceffîtas atlt;p alia multa confiderada funt. Gibus ficcior, copiofîorj corpulentior plus aquæ exigh ^qui non eßeiulmodi. Äetas iuuctutis 8i bilioCvimtemperatiientum,Confuetiido,plurimipotiJs,xRas,irs,ex€rcita tiojdiuturnafiris Sd'potus abftinentiaiSd huiufmodi.SalTaquoc^amp;calidi poteftateplusaqug requirunt, ^fngida amp;humida amp;acida, aftn'ngcn« tia^,amp;:multo minus inlipida.Igitur pro determinanda quantitate duo ob feruandafuntjriecefli'tas amp;nbsp;tolerantia. Tolerantiaufus adiuuat, necefliias duplcx:alia,utcibusdiflbluatur,utpuls fpilTa:alia,utnosfedetur.Sioscni cum non exnnguitur,hominê confumitamp;tabefàdt. Ordotêpusetiâcon tinctltacp maxima ratio in hoc coftat,ut fins ipfapotû determinet, uclut ein qui bene fe habct,ftaumà fame cdere debet,qjaliterfadcdo corpus ab« Z/:«ßätim fumatur;itaànaturalifîtiftatimbib€dum,q)corpusfîccetur. idunuscrgo, tihidttm,ç3’ fiti natural/nunc^corripitur.nam fins no qucmadmodûfamcshotninib* «Xi«”** naturaltseft-Efuriuntem omnia naturalia,edunt^,nifi chameleontéexö* pias.’atnon omnia bibunt,nelt;pfiriunt,utcüniculi,quifînc pótu uiüuiiM» metfi uoluptatiscaufauinûamp;lacauidèingurgitentjfuesçIndicLAuesq« que uniuer(æ,quæ in aquis non degunt.paru potant. Cameli 8c AfriCXK „ tæOC ferpentiumpeneraplurimaparumSórarbbibunt, Morbiduolt;8n«
Situ non fß . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;p nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;r- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,, nr»» — nbsp;nbsp;—
resn4turlt;ilit nbsp;nbsp;nbsp;gcncraut notame,qm tames naturalis res en,fitis aut no. Nonigitugt;^
ntfMft. untpfitis fponteeuenit, ficut fames, fed uelfebre,uel dolore* ucl ira ud two tu,uelaêriscaliditate,aut^pterdbum.Eftcmhumidumyquodfitim pro^ hibet,externu frigid urn poteftateaut adu,qjà calore naturaliconfutnin® poteftjcum externum fit.Quamobrem omnis fin's prçternaturalis eft,cam tn naturale appelîamus folum,quædbo aflTumpto prouenit,latiorefignifl cato,que citra caufam mini feftâ cotin git. Con flat igitur no pofTe finm na* turalitergenerariantefamCjimbnecantecibiaflrumpnone.Sitisautfalfaft CÛ abfcphumidicofumptione cagignitur,ut fifalfis quisuta^autbilisu^ triculuoccupetGeneraliterergofiti falf^potusnocouenit,nahumidóa^ dere humidS no oportet,C5ftatergo,cur potus in fiti fit neceflarius. CotJ gitufedendoGtimhomopa-ceperitttm bibenduaquXtUtdtisexdngai^ (^)bd fiadfinemufcpperuenerit,tuncbibereoportetqgt;uidetur, fic utc^ bus foluaturleuiter,non in ptifan^ forma, fed mellis concreti.Multôinf* nusutinnateccibo. Quamobremquimulto potui funtafructf,nollâuiani ’ tuta m haben i:à pauco em c5colt;ftio uitiat. 8^ ucntriculus fiitigatur,a multo cpconcoquirurnon beneconcoquitur,Concretuscmdbushfrensoptilt; roeconcoquit,ficutdilutus fàcilèjamp;àuentriculo feparatusmaleamp;iW®* fcdèiSinsergocumtriafintgenera, quxadbobonu fignumô^ptotinus potii
-ocr page 31-de Aqua liber,’ (^tu(àtùtanc(a,quæexcofumpuone à caloreautncdtateamp;ipfaextinguê ^a,utin ardentib.Febribus(ync€tts,amp; mendoGi qug aqua reAingui neepo
nec debet. Aliquando tn exnnguiturpotuaamp; extinguere prodtfl:fit ati à ûilfo humoreplerunc^ôdlabore uêtricuU. Saporfalfus ob edulia uel
Ut in ardencibus fpurtisfebribüs,dum ueUicat uentriculi os,gignit,amp;deter^ Ri po(lulat,amp; (îc fîris tolliu Rura aut de bis ni Aphorifmts diamp; funt. Ha« ^enusdeufu aquæ pro fanis generaliter.
Poftg aotê uifum eft deaqua optimg ufu, procul dubio optimo uino nbsp;nbsp;prM
pf^ferre debemus,id modo uidendû,an aqua prauo uino deterior fit. A tc^, Idita e(l.circacnïeademeftoptimûatC^pefsimum:utcaro optimaolerib. praefereda eft guftu,odore èc ufu.ita peftima SiC corrupta deterior eft in ont Uibus lalt;ftucîhbrafsica,endiuia,corruptis.Eft amp;nbsp;alia ratio firmior atep uali* ^ior.nam aqua corrumpitur permixtione multorum^quf uino nô pofsut prrmifceri,adeb ut aqUf inuen iantur quf confeftim ocddât,ut olim deSty gia ferebatur açjua : aliæ amentes,aliæ fteriles faciunt,alip dentes exçutiunti *^uorumnuUûauino fieripoteft. Concodaenim aquadiuinuifeeribu^ terre nihil eft quod non poifit. Corrumpitur præterea aqua à terra» ipfa ^amfinepermixtione,dum^ latetinillius uifeeribus» fi nonmoueatuti pcmido(aeuadit.Vnderecentium puteorum omnes aquæpefïïmgfunt; Quædametiamnunquâ bonæeuadunt,utR.om^contingithoc,uel quia terræ aliquid metallic! immifcetur,uel quia terra corrupta eft,uel quoniam *quaperloca prauatranfit»aut quia non mouetur,ueluix mouetur. Vilt; numedam in arbore concoquitur, feruatur in uafismundis: periêuel Otnninocorrupuonisexpers.ueinonnifiàuehementi aeris calore» etiam fiinfîrmum fitcorrumpitur,aquaab omtlib. hisdeftituitur.Eftenim hu« tnidaaccruda, uinumealidum amp;fîccum6ôcoduminuafîs, dumferuet lt;n eis.Ob id quod in uafis non feruet» fed ui ne ferueat detinetur,longe de« terius eft omni alio uino» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;fimw,
Hiscogilins ad aqup ufum reuertamur,amp;ut finguïa corporis membra particuladm confirmer doccamus,Caputtótur primurnnecleuiternecme manJo» diocriteraquæfrigidæufus corroborât. Cdfushuiusauxilfjlocuplesau« thor eft.Lixiuio primum calidioretotumcaput diligentifsimè ablueudü tft. inde confeTtim aqua fontanaautputealisfuperfundenda eft ad quan .dtatemheminarum quinc^autfexautetiam piluSjUtperferrepoteft. De« indecàputlinteis frigidioribûs ficcare oportet. Etquamuis hæc lodo repê« dhahorrorem non leuem incudat»uideaturÿ homo totus obrigere,multa tnamp;magnà cômoda afFeft.
Primum qüidem coaAo intus calore concoquuhtiir c^da, excrethenâ ta digcrurttur.fpidtus temjjerânturjfundionesperficiuntùr, omnes^ feà cultates priftinç integritati reftituunt.Cœpi ego xlq anno hoc udprgfidid tantum abeft utaliquaexparte Ixfum me fentiam, ut his proximis xirji annis aduerfus naturae curfum omnia» quod ad caput attinèt» profe« i nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;B 4 cerini
-ocr page 32-io Hieróni Cardani
ccrint inmiltusgt;'ni förfan iuditïfrmmeCillic. Paud tn obmoliiti'cfüftinfl* uolaht,quod pVopïcr horroVc höftioquifpiS Gnaatadcó'tcrribile,ut oin^ Alia membra pcnncct côciitiat^corpuSvSuperfundiaût maximêdebctco* ronali futüræ.Eftfi fenfim etiâfüperfundaturj acpauca pro uiriumaquae mcnfura iuuauiia fi ex alto magis quàm ^jpè/ Décet aut hoc rariui uti fidio,uduri quaterinanno^Côfüetaem minus nosaffidunt^praetcrpro pofitum adhibita auxilia in côtradum affèifiûmhominuni partes mutât» Qjin (tiam hoc præRat totIotionibusartificûgt;fis,éaputrrdd£jRskuiusê^ robuQiuStipfum^ hominemhibriorem.Anzet^hæcconfuetudo ficlaua dicapur,catuirium nondum præfens,amp;canos/igt;ètardai.M*nifeft5eftautc quod ieiunis hôcconuenit,amp; poftcp iamaluura demifermt.Quæetiâcw put Iuuât,fenfüsomnes etiâ iuuant,amp; ad motus promptfores reddunt. St quidem fertfiium omnium ÔC motus origoin capitcfitaeft.
■ Hinccôftatô^potuôdlotioneconfirmalocerebro neruôsfîeriualidio* fesmam quæoriuncur abaliquoeius,àquo oriuntur,uim obtinent. Vn« deeriâmuidcmuseosquipotuaquacfohusutuntur,ncc fieri tremulos,nee conudiigt;n€cftuporeautparalyfioccuparbVtobfcurum nôfic, a^neruii eife ut»Iifsimam:quod ctiam ex cura tot morborum neruis aduenientiun» dignofci facde poteft. Quid eft cur in cundis morbis neruorum ftatimad aquas potumcofugimustneminequifapiatdiflTentienteC magis^ in hoc toucnimus omnes mcdicij^in alrjs omnibusmorbis:qcF fi aqup potus ta falucaris eft lam laboran tib, neruorum morbis,quid erit dehis qui nondûi laborantjUtferuenturimmunesCNeruiprimumcainteriorenulIalgduO* tur,nifiafflidocerebro:cerebrumaqua iuuatfimileàfimiÜtôC aqua nihÜ iiiolentum patitur:amp; quæ nihil ad illud uehit quod non trahat,ob id utie lifsimaaquacerebroneruis^eft.Neclblum epota, fedadmdtafr/gida,ut quæ calorem naturalem confirmer,neep in fecunda uel teniacodionede» trimentiquicqjaft'errepoteft, utpote immutatazdeprima aïitfuolocodi» cemus. Vtdi nuper lo. Moralem,dequo fupra paulo memini.haud tremu Jum,quantumuisfenê,alios^pIures.Nos,quan^totUboribus,curisin» commodiscp attnti, iam55.annum emêfi,quamuis no ultra ætatis ration^ adebtn integrisfenfibusomnib.manu^ firmauigemus,utpluresmcio» niorê multóödfttment^fim,id^iblum beneficio potus aqu^.quâuis cm uino utamurob regionis cófue£udincm,amp; parentum, nibilominustamé paree,ut aquarauinOinouinSaquadiluerequifcpncsdicercpofsit.Quid pater meus,qui amp;*ipfeaquæpotator magisextitit^nos, tametßmodico uino uteretur,oduagenarius integrisomnibwsfénfibusJac quod adfit* rqiutem neruorum attinct,haud tremulis utebatur.uf puerumflorentédi» xiflès. Ipfe idem de auo meo referebat,rgo de pâtre affirmare poflum.dea^ uononpolTum, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,,,,.....
o w?or' - Oculorumuerbpræcipùedaritatemaquaconfirmat.nQneçeflfeftaiït, fttuMioni? commemorem, qualitcrillis.profitebibita. Multbenimmagisfiexea ' iauentur confers Maxime uerofioculiaperti in eaimmergantur. Quod quatnuit
-ocr page 33-de Aqua liber.
21
•^uâmûis abinitio (it difficile,longé tn eft utilius.^Gtarduüm.Etcnifti uifi acui'tjachrymas fiftit,robuftos efficit oculos,ô£eos ab omni fluxione
•nimuncs reddir Memini cum cflèm tuuenis,inchoantêmihi laehrymarû 'Jefluxumficcohibuiffe. Quin ctiâlt;ÿnupercômemorauimus,fcilicctin« fdgidæcapKi,amp;balneum ex tcpidapedibusadhibitû,êlt;lotiomalt; ftuüm cum frigida à cibo, omnia hæc oculis conducunt» nbsp;func falutaria.
ya multiplici modo aqua oculis confert,ncc miru.na philofophi medici^ in hoc côfentiunt, quod ocult fubßantia aquea fît.Quamobrê non eft à ra ^ionealienum,fîmileiuuariàiîmiIi.MeminithuiuspræGdij,fdKcetimmer fîonis oculorum in aq Rafîs. Verùm de balneis,amp; maxime pedum, quod 4..aà/iimS. ïüocentatc^diuertant,modö aqua fît calens, no folumomnes autores te«;
ftantur,fed ratio etiamipfafuadet»
Eadem manuu tu uultusexfrigida lotio Homineexlii(arat,recreat^fpi tetitmdtus fîtus,colore faciei meliorêefficit,pulchrioremçreddit. Aqua cm præter id a-fnanuü lt;x Snod fordeseluit,uapôres8f malos habitus expirarefacitjCalorem^ intuS ’iauuumcogit.VndeAuiGennaîFaciêaquafrigidamadefacercatlt;ÿinfpcr §^e,uires récréât,SC præcipuè de fîcientes ob febriû æftum »
Eadêut hauriturè puteis,naribusattraéta uel tepida purgatpituita,olfa ^nm conferuatimmunemzfrigidior uero tepida cerebro utilis eft,ipfum^ cÔfîrmat. Neqjem par ratio cerebri Igfî fani, eius cuius os fradumeft* ^ntintegrû.Sertiatamp;hæc cÔfuetudo hauriendiaquam per nares hominc ozenæ amp;nbsp;polypi periculo. Similiter amp;nbsp;aures tepida aqua lauareatqjpur Museoà ^reà tinnituaefurditate hominem prælèruat, fed quo diligendus laue« eodiligentius easfîccareetiamoportet» Auxiliatur ctiâaquauentri« ^ulo,fîquidaliud,Ôdprimumdumeumpurgat, epota mane,indeuómitu fnuandoi ’■tieâa.Educitembilempituitam^.amp;abornnib.fermèmorbishæccôfuc ' tudopræièruat.NecobftatquicqnifîdifficuItas,amp;fîhômouomerenôfît ’ ^nuetus.Cæterum res eft mirabilis iuuamenti,amp;utiliffîmaferüàndæfani ^ti,amp;maxime imbecillibusintemperatis paupetibus amp;nbsp;quibufeuhejmes ^oerjsoccupatis. Opportun ifsimum verb eft cum homo naufeam fentit^ ^ntgrauitatem in uentriculo,autoris malum faporem, uelodorem, uelfî« ^*ni,ueltnorfumin praccordrjs amp;nbsp;circa ftomachum, tunccnimpraefenta*
eft auxilium.educitenim bilemflauam,proprieper uomituffl pi^^ '^itatenuemôCetiacraftam,6facidumhumorê. ilium quotçtêperat, per |nfcrna etiâatrâbilem. Scio^agrtatummeum quadragintapefpctuisaii ’lis hoc auxilio ufum,femper ualuiffe.quauis feptimeftriseffetjhec fatis bd noregiminealioqui uteret. Necfolûrcdeualuit,(êdbonûhabitum perpeä« ^nb retinuitïnunc^ etiâ fart us uiuit, epixis fexagenario maior,diluculo fur §cns,aeri^feexpôncns. Vndcmaleagurttmcdici,nôfolumq inomniuÉ ^culi imbecillitate uina fragrarttia exhibêt, fed etiâqui in plerisq^illa præ ntûtaquæ.Nâ c3 eaimbccillitas trifariâcôtingerèpoflîtirtatiui caloris de« d«dui,malaqualitateamp; alienp materig pntiatin duob. fempercafîb. uinoaü ineliorcft,Nam fî materia adfît,aqua i lia magi s detergit Sc préparât àc
peraluum
-ocr page 34-22 Hicron. Cardâni
pçr aluum facilius uino ducitSi l'nopia fit calons,adhuc aqua uinö t!orcft,modóex ætatcdefeôlus nôfit,namea inopiamalâqualitatêfdg** dâ, cuius caufauinûmagiscôucnitjfibifemperafifociat Ex intêperkb.c^^ încaiida,aut ficca, autcxutracpcÔpofîtaaquauino falübrioreft.
jüfitiait Ad fitfmquocptollendâ,amp; collutioneoris,amp; potu Sdbalnco nihil usiynceraaqua'cx^cogicaripotcft. Dcnaturalinuncfidfermocfiiautcaq Citra corporis morbü aduenir.Si emiaborc quif^amp;æftuacpulucrccofc» élus fitiat,cxtêplobatneùm tepidæadeb prôptèaüxiliatur,ut Gaknus ferai ipfum ^lauatur^aquacingrefiTuih fendre* Id uero dicebat admirabik» quodbalneûfidmin habênbusfedct,innôhabcntib.aûtexcitet. Siqsein firiês in balneuaqüg tepid^ingrefîus fueritgt;abfcpfid inquitegreditur. fi noprius fidebatj^ditfidculofus. Horum Caufam hicdocerenôexpcdit» Qucmadmodum autêpotus,amp;qüomodocclerrimèfitim extinguat,oni* nib. ex perimêto notûefrefcio.RcftatutdeoriscoUudoncdicâ,quantafîtj 6^ potens,quin etiâ utillius refera uires,nuncmâximécxpedit.Igitcoh lutio oris exfrigida ucntriculum réfrigérai,prgcipucaût ftomachû.i. uêtrt K nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cuîi osîreprimitedâ malos uapores.ltacpprimâob caufam fidm extingu^^
amp;appetendâcibicxcitat.ea ein ut Galcnusdocet,àfrigido fit.Alteracaufi odorê maium q ex uêtriculo proficifcit mitigat,amp; calida repurgaturosîpi tuita^cerebrodctrahitur,undeamp; fcetorêoris,fi exeius parub.^ficifratuG tolIitjSc cerebrum alleuiatVtrum uero dentib.côueniat, potêda gdem
û,aduautcaIidû,dubitadoedignûeft.Demôflratum tneft,deaéîuno
poæ^^^^hrigidishoc debere intcIIigi.Ergocalidaaquagrauedinib.acî'S*^ tut, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cedinibusutiliseft,in oreretentaîfrigida uerocomprimit fluxiones,
rebroacdendbusudlis eft, moderate adhibita. Tefliseft QuintusSerc* vtntihusfer dicensî 9t4ndih
Sæpectîam gelida girtgiuascolluelympha, Dentibus utpofsisfirmum fcruarcuigorcm.
Fdwibtc?. Fauces uero amp;gulâ, ac orispartes ufus collutionis ex frigida ab angiPgt; èC fluxionibus reliquis præferuat. Calida uero amp;nbsp;dentib.amp; orirepurgâdô cû fitudlisjdentesetiâiuuat,Verû ad oris faucium fluxiones deriuâd«’ aptacfl.Eas tnquæiâceperuntneqjampliusaugentur,laxatiuuat^dolo rcsleniêdo.Non folumergo collutio oris faucib, ôiTori ipfi,fed etiam uuï amp;gutturiipfiac uicinis partib.præftâseftauxdium.Ôportetaûtdiligéirf côfiderare,cui afrèclui homo magis natura co.nfuetudineanni têporeacclt;gt; ftitudonctualqs caufis, putagenereartis,exercitadone ^niorfitatlt;^pgt;*^ tior: amp;nbsp;periculo magis prüfendatt^ urgend,occurrere.amp;d cum omnibus RwjtBfpM n’^bris frigida c5ueniat,præcipuc tn renibus utilis efi.Côfirmateos,amp;b* pidiSjfi quidaliudprohibetjgcneradonem* Itauerbfoleo aquautiinhis cafibus gftate à prandio,cum Sol meridiat hominê in riuulo ftatuo fedc tem,fîcutauerfis renibus aqua? rigentiscurfumcxcipiatincipioaûtab ho ræ odaua parte,ad integra peruenio:atc^in ea mora aliqt dieb.confifto* Manifeftum cfiaû^qubd locum oportcaieligercumbrofum, utcaputno
I^datur,
-ocr page 35-de Aqua liber» ij
Matur,amp; aqua ipfa poffît efle frigidiffîma»
In untuerfum uerb calidis têperamentis aqua uriliflimaeft,dic€nteHip caltJo /»up pocrate fexto Epidê.Cak’do natura refrigerauo,potus aqua quiefcere.Di* *' ftumeftautin Contradidionib.quonâpadointelligaturàGaleno.NûC ‘^*** ücrb fans erit explicafleqtfad prüfens attinrtinftitutum,Ialicet quod aqug ufus têperaturas calidas in melius cbmutare potefl,quafdâ uerb itain mói lius traducit,ut obeias corpulentas eas reddat amp;nbsp;efficiat. In uniuerfum, 3quæ ufus no folum has quas Galenus refert calidas têperaturas,fed etiam omnes uirium robuilarum pleniores Améliorés reddit. Dico puerorunt oiïiniu 8^ infentium èc iuucnû,8c primi fenij, quæautcalidæ fint adhuc, aut uiriû ualêuum.Solum ergo negabimus ufu purioris aquf primis (ênib ^imbecilles fînt amp;nbsp;frigidg cum hoc naturptatep ultimis fenib. quos omnes côliat liqdb uirium elfe haud ualidarû,df quib. obftât ufus natura potior, utfuperius diximus.Sed neçp ullishorum ^fanitatc tueda uinumfynccs nim utile eft, uerum potius dilutum.Itaaqua multis p fe,acfermè'omnib. cÔuenit,ac fîneuino:uinum neminiabfc^aqua, fed amp;cû ilia paucifsimis fiufum,imbpotiusabufumexcipias. Hoc igitur credo fuilfejCuiMahos nietus profpexit. Legum laborescm public^ utilitati c5fulunt,8c ualctudi* nimaioris partis, nâomnium no corum eft muneris, fed medicorum po« u'us.ItaMoIès ludæisfuillas carnes prohibait,qd*in elephâtiafim gens ilia propêfa foret,amp;eadêcaufac5cubitum in menfium fluxu,Lauari etiâpræ cepit,quod fînt fordidi natura,utpotecolluuies feruorum Aegyptiorum»
Vtuerb hyemenofrigeas,lotio frigidæ côfuetisplusueftib. ipfispro« ^cft. Vnde Scoti fylueftres,cum ea regio fit frigidior loge ^noftra,amp;ipfi (fnJo. homines propemodunudiincedât induftoSc palbo tantum leui corpus ad genua ufcp uelaces,nec'etiacincli,frigus hac arte depellunt. Vbi furrexe* dnt,manè frigida fe mergunt totos: ubi paululu delituerint, emergêtes ftadfjfpaciocurrunt,atcpitatotadiecalent.SedôChoc,utdixi, affuetisac nôomninoimbecillib, adoptimècôcoquendumfacit,Etquan^hocaus sulium barbaricumamp;f graue uideat,prftcrqquod utile fît, rationeeuidcti lt;pbatur,amp;Hippocr.authoritatc nobilitatur. Iseteniminlibrodc Veteri Riedicina,inquit:Affîniafuntcalor3^frigus,atcpinuicêadebcÔmutabilia ut unum ex altero plerunçporiatur.na fî quis niuc manib,cocepcrit,poft3 fcfrigeratus fueritincalefcit:amp;fîquis uento frigido fîrtiiliter fc expofuerit, paulo pbftad locum tranfîenstepidum,calidioreuadit. Acçotrà,fi Soli prt Us fe exponatjindeçad tepidiorclocum accefTerit, refrigerabitur manife«* ftè.H3eceft illius fentcnria,quam utuno uerbo cum ufu compledar, cona ftathuicinniticxperimento.qubdfrigidaexterius dumeutem ftipant, tutos nos ab externo frigore reddunt, amp;nbsp;calorê intus cogun t. Calida uerb contrario modo, amp;nbsp;caloremqui intus eft exhalare cogunt, amp;nbsp;apertis mca* tibus corpus frigoriexcipiendo obnoxium reddunt. Vndenihilmagis igt;efi uiortiferumeft,^ab exercitatione fingori feexponere.Nam ÔCcalor con« ;cepmslaboreextràprogrediprohibe^b£rigore, Ôifmcatibus apertis ob oi.
-, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- calcrçi»
-ocr page 36-2ä|. Hicron. Caruani
calorem coceptum cuius etiampars dum cxcrceretur extra euanuitfrigus, i'n^rediturmebra natiuo deftitutacalcre,ipueniens quamobrê illadeftru« it.lta duplici malo amp;nbsp;ancipiti periculo rorpus perceîlitur, amp;nbsp;ut cxterno calt; lorcrctento atc^ ibi tancp bofte conciuio putredo accendatur ac febn's pd« nma,tum fluxu in intimaaliquamparte(tngorchumoremcalidoiiqucfcc temconftdngeilie)decumbat,amp; Uf deftitutamembra natiuo fpiritufydc rentur afrigorc, Etutuelcaloreadhucextemouigente nodumfcilieetper feclarcfolutionc febris SCabfceflus permcioii generentur,uel magna illius parte cum naturali fpiritu ut dixi ex hafante iart at(^ refoluta membra cor? rumpantur â frigore. Attpita ut dixiduplex malu anceps^ pericuIû.Quæ curn Galenus toties aitigeri(,tra(ftauerit,fub manibus^ ut i ta dicam habuc rit,mirumeftcur hoctantum periculum tan^ graue noxam (quam etiain uulgus noftrum nouit appellat^ Soprcflos,id eft,deprehefos à frigore du calerent,uel fub prefTos.id eft,magno morbo)noqualiterdebuitexplica? ueritjfcd ftipationisephemerae aclafsitudinisfolum meminerit. Nelt;^ Cur no/lroift utreorcontigitquodexhislcnibus malispoftmodumineaqupcom# »fwpore fgt;iu memorauimusdeueniatur, quandoquideuideamushoenoftrotempore pw”«oïï^^^'lt;^®^^dmabhoc errorepgrotarefæuifsimismorbis,8^ quos ftatimex fitw magis cipiatmors:fed euenit potiusquoniamGalenitempore (utetia depete torripiaiur. generecontagiofo) rariuseflethoc malum,nanqîlaboresexcipiebantbal
nea calida ècfridiones etiam in pauperibus, cum balnea publica fingulis ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in ciuitatibusefrent co nftituta,quibus tarn inges periculum depelltbatur»
adeb ut Galeno rarius cp hac noftra ætate talia uiderecÖtigcrit.I d ueroqua liter etiämihieuenerit dumalpium earn partem î^Sempronium moieni uocant fuperarem.efTem^ ob laborê refolutus ac æftuâs,ob frigus ucroeô tradus ac impotens,ideocp in maximo uitaedifcrimine uerfarer,Sc quomo do in uento pftuario me feruauerim,alias recitafTememini.
coofo/Jioni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut ad rem redeam,potus aqup frigidç à cibo amp;nbsp;maximècui fomnus
iuuantU. fuccedatjConcoclionêiuuat amp;nbsp;fitim extinguit. An'ftotelis côfilium fuit nec à rationealienum.Vtem Galenus docet, claudituruêtriculiosdumcibu« concoquit, calor^adintimafundum^refugitatqjcolbgiturjataquæfri« gidæmodice^ potus bæcfacit,ideoqueetiamutiliseft. Addequodhoc præfidium, non in eaquæcxcalefaciunt,obfolefcit ufu, fed in dies mdi? us redditur.
«wd/fpÆ* Excakfadisquoqpprodcftablutioaquaecum tepida. Eadem exhalanti bus uaporibus exeiuslationeprohibetneincalefcant. Frigidæ etiâ lotio? neantequàhomoexercitioincalefcattemperaturexaërecontraduscalor. Diximus 5c alias carnofam aurium parte contadam frigida facere,ut fo# tu corpus rvfrigeretur. Mirû eft aûtdebalneo tepidp, quod uelutindumê ta(dicoautêcalceos,caligaschirorecas)mendacqsartificû,utufus expoftu latjUarianturlaxando featqjconftringendo, èC ipfum in contrariesufus feuertat refrigeratos cxcalefaciendo, calefados refrigerando, ficcatoshu? tnedandojfîticulofos quafî potu fati«(tlt;do,utfuperius div’mnc
omnia
-ocr page 37-de Aqua liber. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;îÿ
omnîacertaratlt;onefiinn,atlt;çcj:lt;3uobuspnnci'pijspcndêt,quôdaquatc* pida humida fit, 8^ pottftateenam frigtda.
Verùm præter idaquæfrigi’dacbalncumbonumhabittimefficit.ut fi ßc„i, quidaliud quod etiani fupcriuscxpficäU’*^us.In (ants quidem acrobuftis tuicéfurUtf fiatirh ib exerettationejn imbcciliib. at^ infuetis a. tcpidælauationc.Cor^ pus cnini ex hocfolidius euadft,calorqp intro cogitur,uires etiam efficiunt robu(ttores,eft^ fuaue aux(îium.Rcdduntur autê homines carnofioresamp; coIoratiorcs.Porrbquomodo adhibendum fit hoc balneum,docebat Ga lenusteruodeTuendafanitate,prædpicnsutàfriélioncfa'tisuaîtda6lt;:Ion ga balneum frigtdæ,nô tarnen geltdæaquæiuucnis ingrederctur, totus fimul.nam fi fenfim,inquit,demergatur,horrorem facile incurret. oportet præterea prius oleo in undum corpus habere,antequa démergatur» I ta his tribus præceptis indiget hæc lauatio. Eam^ bis 8^ ut alff terrepetendam fuadet. In hac igitur balneo tepidæ minime utitur. Aqugetiam ufus ad ont ncs renû SC ueficæ Sdani 8^ pedum morbos præcauendos utilior eft,«^ uilt; ni.Quinctiâ infantes nupernatos,ficuraeftrobuftoscfRcere,fngida mers ges,utbarbari:fi fanos,tepida. Omnibus ergo infantibus balneum aouæ tujufSiMt expedit.Primaquoqjætatenon tamunleeftabftinercàüino,^neceflari* J»ni‘ um.Nam fi uino in infantia utuntur,facilec5uelluntur amp;^pcrcunt,autfys derantur.Quod fi robuftiores fint,ac temperatiores, ^ut hoc malumjTens tiant,euaduntebriofi,intempérantes,ftolidiacpetulanteszatcpidcertuéftii risKti/«. raro^in eaexpedationefallimur. Sed cur uinum infantibus non conues niatjdubiumeftan GalenusfufFicienterexplicauerit, Etentmreshæcnoti exiguieftmoment»,ut feiamus nonfolumquod cauereoportet, fed etiam cur.ficenim rioxæcontradæex interhpeiliuo ufu occurrere facilius lice bitjÔC fi cogamurexhibere præfidium,Sô ut ita dicam,alcxipharmacû pas ratumhebimus, Necphæcàccuratainquifitio infedandi Galenumcau« fa efi.fed quando Galenus nobis amicus efi:,ipfa tarnen ueritas etiam pubs lica uniitas magis cureeffe debenlnquit igitur in primo deTuetida fanita tc:Vinum pueris non ex pedJt,quôd calefaciat amp;nbsp;humedet,capita^illorû repleat,ipfiueronaturafuntcalidihumidi^.Vndeexaltcrohorumiriims tnoderatamtranfeuntintemperiem,exrcliquoturbanturfenfus,atc^etiam incontinenteseuadunr,acpræcipuèiracundi. Vtilitasetiam quæexuino dcfîderatur, illis nôconuenit. Vinumenim folidas partes h iimelt;îlat,8if bis lerneducit.Quorum neutro pueriindigent,utquiabund^ finthumidi,S^ bile uacent. Poteratamp; honeftè adijeere id,quod cum uinum ferofàcducat excrcmentacodionem^uerttriculi,prædpuèiuuetpucros,neq5hisindigc re.Excrememaenimillorurn nec^ferofa funt, neccoôliouentriculîimbes cillis.quorum utrunc^àcaloreexiguo prouenit,acpucri fi quanulla ætas, copiofîlîîmumac denfiifimumhabent* Sed cum hæc tnbenc dilt;ftafinr, non declarant noxani manifeftam, qu^exufuuiniin pueris contrahitur, Supponamusigitur,quod etiam infra offendctur, quadrifrriam dicicalis dum ficcumuc, aniure qùisüinum huttiidum cflTcdicatî' amp;: fi fît, curnon
C congrue«
-ocr page 38-te nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on, Cardani
congruétpucrisC' ataugetintemperirm^ quomodof namnomnino^**^ tnidum utnùmeflcdfcatur»attanMnintcromncsconufnif,nonuehcmc’’j terefTehumidum. Quinimo amp;ipfealiquandopotcftate{iccum,amp; ipfo nmulcflepronundauimus,8ed fit,anhumidapucrisnori conueni^» niala,pifccs,carncsî' fed quodnam cduliorum genus ficcum pueris tn’etCAhmentorumcnim cum pleraçp humida fînt,natura quæljccafunii nemo probat in pueris » Curigitur uinumadeo illos oiFcnditf quiaeâ^“* dum inquit.acnonnefuntalba,frigidaamp; oligophora C an non licet permifeereî' erunt^ pleracp uel fie, fi non fponte frigida. Sed cur fal,p'P^’' 6^allia,mentum,rutum,fcniculum,quæuino prorlus funtcalidiora, probibetàpueris^èc fîcôncedantur,non adeo euidenter noccnt.Viouf’J igiturnonobcaiiditatêauthumidamquilicatêpuerisadebefiinimieuA^*^ quoniâpueris cum caput fit imbedlliflimû,uinu partem neceflarioquati^ tumuis aquofum, habet tenuÜTîmâ, acrem, ficcam,quæ furfum fmur. «X Omni uinonon addo,etiam putrefcêtcaquaardensexcipit.Hacigi'^’' quicqd in corpore uaporuSd tenuiorû humorû,adcaputf«t.Vnderof^ uulfiones,abfcdrus,animi^intemperantiæfiunt.Non ergo obcahdfi^tß aut humidam qualttatem uinû puens noxiiï eft,fed quia acremamp;C tenue bä bet partem,quapluribusad mortemufc^pnoxiumeft, Galenusuerómul* taficobiterfcripfif,nondefe(ftuingenij,memoriæue,auterudjtîonis,udf* tiam iudicrj.quibus fuit admirabilis, fed temporis. Vt aiim ipfèmet fairtt totadiecurahdisægrisintèntus, pernoiftcmftudrjs incumbebat bebatïnec tantum refert temporis anguftia, ^fi animus iam curisIalTatö’ (capplicetftudiis.Sedhæcomittamus,quænonutGalenum reprcbentlf* remus dida funt, fed utaquæ ufus maximam in pueris nccefliïatetn deremus.Nuncigituradaliatrafeundum. Non folûautem expeditacji^^ ufum adconferuationem fanitatis,amp; propulfandos morbosexplicuiflf» fedScfialiquid comodiafFerantadipfosmorbos dignofcendos, Guefiti* HuUeré dti fiuenonfint,commemoraflc.Primumigiturfiquaraulferfit,dequaiddü uterum gerat. Siautemid temporis iam, in quo fcctusmoueri gdi. pofsittquod quamuis uarium fit in diuerfis,nun^ tarnen feriusmenfettf tioexadiomouetur. Linteaaqua frigida imbutaamp;cxprefia imponitoea uentris parte quamagistumet,duriorç eft,ficonccpit, mouebitur foetus» frigoris noxamquafirefugiens, atepeummotu materad hoc intenta om nino percipiet. Debet autem fi primum non fenferil^bis teruerepcti,at($ f* tiam diuerfis in locistita fieri non poterit, quin motum fiquis omnino ilia non percipiat.Etquanqjhocexperimentumalias ame, cum uino ue« lut tutiore fieri foleret,exiftimo tarnen aquam fecuriorem,qubd uinuiu ad uerfeturfoctibus,^illosconfirmer. Læditn. utdixi,caputctiâiam petff* dlorû infantium.qj motum uehementê deatomnis aute motus uehernesj quatifcuqj fit,omnib.quauis caufa imbecillib. nbsp;nbsp;noxius eft 8lt;giculofus.
fmpynt ut Quodfiquifpiamempyemateiaborct,cura proculdubio,firesnobene A'“' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ccdat,fe(ftiocft è region« loci ubi pus continetur. Scire autem,ubi pus con*
w«iKnlt;ult; nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;titleaiur,
-ocr page 39-de Aqua liber# 2*r tîneatur,non mchuslket^quam fiargHIa tenuis aut linfeutti aqua mcdffa^ dû pe(fi:on fuperponatur, qua parte üccetur, priusobferuetur.ibicnim pus fubiacetjibi fedionem fâcereconuenit. Tantieft modicaaccuratio,üt riteperada feruet,perperam iuguletbominc. Oportet aûtamp;ut in rcliquis iîdifcrimen baud cuidcnsfuerit,ô^fgpiusexperiri,amp;^ ôbferuare ^rfum, nefeptumipfum,ubipedôrialligatur,diflccemus,
In febribus ctiam lentis ac hedicis,ubi fæp« dubitamusan putrida cqn^ iiihââ (ît,8^ an tofâ putrida fitîan uero hédica fola, amp;nbsp;quando, mediefeti^ modo am Célébrés h^iîtare folent, quoniam plus dicendo uâlent, quàmexércen? do,utGaIênus:aut qu/aambitioneamp;dohs euedifuni». .Raiîspulcherrilt; mo inuentô res explorànda eft,^rum çum maxime exacèrbàri uidetur,- in cubiculo teniperato collocabis, indues^eum ùeftibusîlauabis auterh crura tepidaaqua,autpaulocalidiore:tunçiïhedicafuerit,qùaliseratantea»per? manebit: fin putrida perfefola,autb^icæiunâa,pérhôrrcrcetcorpus, ri gores^ fparfim fentiet. Namcaloreipfoauocaiiuaporcs fyper njulcu« losac neruos tranfibuntirritabuut^,(idrroresauirigores:nonnunquani uero etiamtremores, fîmateria biliofior Fuerit, Non ignoro quofdam diduros.hæc rx folo pulfu feiripofiejfed^bpc eftin modulo maçbinara ei peririjimo etiam aliquahto détenus eft. Quàmobrem nemoquiboeexpes rimenturn^ quemadmodum ego tradauerit, pulfusfola'dignotionéepn tentus eru. 'quot;Semper énirn angulus, utGeômetræ dicunt, diüidipoleft; non tarnen hominï poft decimam aut duodecimamdiuifionem ultra pro cederelicet, nedum'in infinitum. Itaratiopturima docet,eademFeituius: cunda difpütatione admirabilia, FenFu tarnen incomprebenfibilia, (amp;£ du^impofsibilia. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Side duobuscibisakercatio fit,quiFnam Facilius concoquatur, aqua cHor!! nonfolumtepida,Fcd etiam Frigidaexperimentumdabit,ccrtam^præbe bitcognitionem. nam qui inFufuspariquantitatcceleriusdiftblueturaur'** cmolIictur,isproculdubio FaciIioreritconcodu. Atque bgc régula genera liflimaeft àcueriftîmainhisquaîeiufdém generis funt, Só aliéna quaUtatc nonmutata, utmedullacafei.cafeialterius medullæ amp;rpanis,panisSf c* leraoleribuscomparata. At non par ratio erit, fi carocafeocomparetur. Hicenim duriorconcodu, tarnen Facilius in aqua foluitur. Quin etiam in eodem genere caiei durions medullæ facilius mollefcet in aqua, quam crufta ténérioris,aut medulla eius cafei quigelu concretus fit, ac reliquaes iufmodi. femper tarnen in eodem genere ratiouera erit, utin leguminis bus granis^ fegetum, acradidbus.in uniuerfum igitur bæc deaqua dida fint, quantum ad fanitatis coferuationem accogniu'otiem eorum qug mamp; dico necefiaria funtperunetmuncuerodecuramorboru, etiam per illatn Uerbafaciamus, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;..
Morborum quidem genera diuerfa fpntjSó qugdam fola aqua curant alia i^ro cum alijs præfidqs: quædâaut non nifi cum ilia, alia aut ex parte Untu. Intempéries em prædpüè hoc auxilio fanari folentjatq^eo etla folo*
G i Morbi
-ocr page 40-tS Hieron. Cardani
Morbi ucrb quibus materia iungitur,cum aquæpræfidium foÏeatcflê ue* bemêtifsimum,cuacuationem ut tulius admimftretur, pkrunc^requiruf. Qu3cautemcumbàlneofîunt,idauxilium utneceffàrium,n5tamcnpnrt cipale poftulant.Quidam etiam morbi hocprælîdio,féd non folo lieqj ta li ut co plenè polTiilt liberari, indigent. A t(p baéc ûtis his qui res in Caufas rcducercfolent,ad uniucrfam medèndi methodum, qug cum aqua fit, fffc polTuntHis uero qui hæc nön'curarit,fuper^etiarti.Qiiamobrem ad fînlt; gularum enarrarionem deucniendhm.' In capidsïgitur doloribus quakf« ribttt. cunœ ßnt,pedum 8^ manuum lotio ex tepida câlidio.rc^ aqua, ß non ad« moaum corpus plénum eXtitefit, plunmü iulrat. Siücioobcalóresamp;ar* ftus ac ßccitates dölucrit, quam præfentancum Gt auxiliürii haec lotio non folum, fed etiam capitis,uix diccrc pofl’um. Auoca t enim ad cotraria m par DeJüUtioni tê 8c, ntTSi èciplàm prauam quâlïta(tt^ tempérât, Quin eiiâ in epiphoris, grauedinibus ac rauccdinibus,qûantum iuuetgt; cómmodum quod aliqua do ex ca lotionefum confeciitus, facit ut huric etiam meminerim. Opprk mebar aliquando CoUegii nóftri îHjtoritate,quorundam autem medicoru odio fadionc^ haud.diflîmulàtaôbfcuraue. Coalt;ïlusfiim principisAU phonß amicitiani colere,id faciebam hora uefpern’na, fed ut uhdequaque mihi Fortuna inuîdir,correptusfumgrauedineôlt;f raucedine adeo uchemen ti,ut neq3refpirarelibere,nec tantdlum abfe^tufsi quiefeere poflem, atque ideo uadimonium meæ falutis deférere cogérer. Ergo cum Calsiam ni* gram deuoraffem,cum inedia occunrifsem, nihil confcrentibusfoliiis praJ fidrjs,ad facrâutdicunt,anchoraconfugi,balnc5tcpidæfcilicetaquæprô cruribus tantu: ea enim fpacio dimidiæ hor^ tn aqua paulo tepida calidio recontinebam, at'cp ita in tribus dieb'ûs folutus.eftmorbus.Similiraiionc CdftùtmoT omnibus capitis morbis oGcurri non plcnoo.mnino corpore poGeconfî* do,auertendo,retrahendo,digerendo aiqjtempcrando quod influit,adcb utetiaminabfeeffibusnonparuum fitauxilium. Quotuerbmodisfiui* uigiliæpremant, aquainufu fit, non facile eftdefcribere. PrimumcoU luendoos, atque modicum aquae frigidac bibendo: multis cnimmodis conFert comprimendo prauos uapores,qui furfum afeendentes fomnum prohibent, cerebrum humedandoconcodionequeiuuando. Hoc ego auxiliumeum faepius expertus Fuerim,lalt;fiucæ Galeni merito præFero, no tarnen à ccena ftatimadhibereconuenit, fed cum quisexpergifeitur, ntc amplius fomnusobrepit. Balneum quoquetepidæ hoc agit, fuauitereti* am à cibo adhibitum.Stilla quoc^aquæ gu ttatim cadentis,tum fonus flu* ends uelut in fonticulis 8c euripis fufurrum merito cum uocant. Quin cti* am ipfa cogitatio rci fomnum conciliare poteG,amp; in pidura mare,fontes, flumina amp;nbsp;lacusinter lucos fyluasque, adco Ut uix fieri pofsit quin omni* bus ßmul concurren tibus fomnus non obrepâ t,ita illi am ica eft aqua ac Fo litudo.cum tarnen hfcomniaprofint, nullus tarnen meliormodus quam ß diu tepida lauetur caput,indelinteo expreflb no exalt;ftè,circûuoluat,eific cû ÔC purum circûducatur,atcp in obfcurodecubatSomnusetnuiolctus» ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ut
-ocr page 41-de Aqua liber» 29
ütîtadicaminuadercggrosfokt. VndeGaIcnustertiodeLocisaffedis in Suit;BaIneaobidfoporiferafunt,quôdcaput madefeciantEt rurfuspri«
deSymptomatum caufîszBalneg ealid^eapîds,quôd ipfum impleant, ctf.t. fomnum maximèprouocanM'tanilquodexperimentoconièntiret,hisç qu?à nobis nunc doccntur,clariusdici potuitTotergo modis aquafom Poatliciendofalutariseftznim ucro morbis quicumuigiÜjsconiungûtur, iidut phrenitidi, melancholiæac fîmiltbus»
Eadem ueroquod mirum cft,ctiam fomnicuiofos uigihrc facicquomo ri pen'^H doeuam doloribus confert oculorum.uapores enim atepmatcrias furfum afcendêtes reuocac. Fit balneum hoc pedibus cruribus^ cum calida 8c à d J^o.Ita fludiofi quidam,dum corporiscommodagloriæ pofthabent, no« •^ies infomnes producercfolent. Veru anceps hoc auxilium. Ob id quidâ ferream pilam acneo labro fuppofîto manibus continercconfueuerunr,ut per fomnum delapfaimmenfo ftrepitu ilium interrumperet. Nos tarnen hac diligentia carere uoluimüs, graue ducentes magis, fi iufto plus amp;nbsp;in« Wüuigjiare coadifuerimus.
Aqua quo^ tepida mulns modis pituitam per nares educit,8^pétillas nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
attradâjutegofumexpertus, amp;balneo adhibito,ut Galenustefiatur.Iu« rifcfdw/At. uatettaminore retentaJncredibileautefi; quantum hicdefiuxuspituitæ pcrnares nos iuuet,amp; à quot morbis fecuros reddat:grauedine,tuffi/pita didifFicultâte,malacodione,amilTîoneodoratus,hydrope,diarrhcca,muï tis^aiijs grauifsimisafièdibus. Oportetautem ut liquet, hanc dedudio ftem nobisieiunis,non aut à cibo molirn
lubeoetiam hocauxiliuminauribustentandum,fi doloreasuexet: na Dplorifw.’ ïepidæablutio,amp;calidioris aquacplurimum iuuat. Videturtamen hoe c5 tnuneomnibusdoloribusauxiliumcfTe, Naraamp;inanginaAetiusexArs^jjj^^ , chigenedocet, balnea poftgargarifma c finapifummoeiTc præfidio:at« que id iureauelluntenim nbsp;extra reuocant, quando occulta eft, ut illein«
quitltacpnon iblum in doloribus,fed etiam abfeefsibus turn gulæ tum ad iacentium partium balneum utile eft» Anicenna quot^multorum alioru tnorborum curæ peraquam meminit,dicens:Et iHi quibus aqua calida u« » tills eft.funt melancholici comiriales dCcapius dolorem frigidum haben » tesjamp;fparotidasamp;fgingiuarum autgutturistubercula,SCafthma,amp;ulcéra „ pedorisautpulmonisjautfeptitran?uerfi,auturinæuelmenfiumretentio „ nem patientes.8^ generalitereadem omnib. confert doloribustcoli quó(^ ,» doloresfoluitjamp;flatumdifcutic, Hæcille. Omittonuncdiffîcultatcmde „ tepidaloco calidæadhibenda,namnonhiclocuseft histutinam ipfe mo« dorationemtantarum reru, amp;adeoutiliumac mirabiliumSCniodufub« iuxilTet.Sed ut uidco,fempermihinoui fubeundi funtlaboresmonftra^ perpetub domanda. Nä GentiliscKuis nomine clarus, ita tarnen exponit, utfruflraefteexiftimê.ipfum reprehendere.Inquitem dedecodis herbartt ilium loquitq? fi ita elfer,neminem tatet deomnib.morbis amp;breuius amp;mc tius did potuilfetNec q? calida elfetidcbuifteadiungere.Ideo dcmelanchö
C } liainquit:
-ocr page 42-JO Hicroh. Cardani
*‘Iiai'nquît:Et Ûtaturbainco ante dbum,amp;efFundatur fupcr caput ipHusa« ^^***^***; qua tepida non ualde calida.Cum^ ex balneo egreditur fitiatç paululum non malum e(l,(i modicum aquacbibauCum^talibus pofteuacuationei „ attp purgationes conuulGo fucceflerit,quod frequenter ob ficciiatcm cuelt; nirefolct,inaquatepida fedeant:ipfamquoe^fngidam permixtam(fci
•-lt;- ticetuino)bibant.Ecceuidesiam nondedecodisAuiccnnamloqui, fed (împKdaqua,SCquotmodismeIancholiæ conueniatlUudetiam quod di xit deaqua,uino permixta,idcm non eft,ac fi dixiflet,uinum aquæ pcrnn* xtumthoc enim ad uinum,illud planead aquam pertinet,quod etiaip pie bei inconfuetudine interloquedumhabentidicentes, non tin uino aqua, fed aquf uinumifcet,ideft,paruâportionéuini adijcit. luremeritoucto melâcholiæ aqua tot modisopitulatur,ut quæauocet,hun}(lt;ftet,3dcuttni retrahatminime^ caput tentettquacomnia morbo ôtcaufis huius morbi aduerfantur, tu maxime, utdiximus, fomnocondliando.
CtmitMÜ nbsp;nbsp;Plutibus igitur etiam modis.quatenus melancholiæcomitialis quafi fra
tereft,etiamilli opifulatur. Proptereaidemautordicebai: Cominaksiu^ uanturabaquatcpida.Omittoautea qugin quartoContradiccniiunirr-c . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicorumdida fun t Inquit ergo,dccura comitialismorbi loqucns: Hi ne*
que multum Uino utantur, quoniam ipfum re plet cere brum. Quod fi uf“ cçfrent,paucum,antiquum,cIarû.ltac^aquæpotumprçfrrreuideiur.At* non hacceftfententia conuenienspriori,nam hacaqua neccalida nectcpi* da utiturtficut necp cu dicit, Pcconia utaturomni hora cû aqua. Quid igi turfnouitAuicenna duobus in cafib.trpidaamp;calidaaquaadmodfiut’I^ non fold cflejuerûncccfîariam.amp;cûcôuellunturuchcmcntcr mêbra.fdeo bis inquit, Etcû contörquetmembrumjrcducaturfrióionc cûolco8t a« qua tepida:Eccum comitialis morbus à caufa calida furrit uel illi iunctusr, ut ineo generequod uocantmater pueroru, quonia infantib. prsrcipue fit familiaristideo inquic, Vtatur tina, id eft,balneo dulds aquæ. Conftataut comitialis morbi conuulfionem efte, quafi partem no iolum, fed ctiâcon» iuneftaatqjfamiliärem,In uniuerfum etiamaquainhocmoibofalubiior eftuino,utRufFus inquittquiahumor nôattenuatur,nççad caputdefcrt ^pter aquam,ficuu propter uinum.
P Traft i Succeditcapitis doloràfrigidacaufa,inquononcftgeneralishicufus* ^t^tlconuenitinmelancholico,8c cummateria mulrapernaresedudafrietf rit: tunc enim expedit nafum lauarecum aqua calida. Ec funt neceftariaem P“?«« Jo- bregmata in omnicuratione,quæ fitperexterna auxilia,6i ideo cum aqua ’ calida utpofsintpenetrareunguenta SiToleaacrcliquaqueapplicarifoIef. Etin doloribusetiâcapitis,qui fiuntexafeenfu uaporum, expedit uinuiu omninodimittere, maximèubicumpulfationefînt.Etpotusaquæfrigi* dacanteaccefsionemimpedit prohiber^ accefsionis aduentu.Tacuiieiiä dedoloreàcaufacalida,tan^rcclarap fe, utpatetapudGalenûquartode Co«. X. Vi(ftoinacutis,ubi non folû in dolore, fed in quacunep caufa calida, qu» caput per felaboretjbalneumprobafcEtgeneraliterAuicennæhicfentétia: eft,
-ocr page 43-de Aqua liber» ji tlKac fidicerrtt Cum in doloribus capias ufus aquæ,qui frequentefeß nè ceflarius,oppottunusfuerit,tunccalida uteris, non autem frigida.Dc tept daautem,quoniam media quafî efl,quandolt;piilamadmittit,quandoquc rcfjcit. Etparotidibushifuntabfceflusabauriumnominederiuad.unde etiam parotidesarteriæ,quafi’r««f«’^«*’‘«,quodefipropeaure$tquarutn al* icraquaeèrcgioneeÛmembripatienus feriroÔé uinculoatlt;pignc intcrce* pta,hi comitiales fupremo auxilio iiberantur,qui membri alicuius inferio*
I risuirioabeomorbocorripifolentLicuithocaddcre,cuius meminit Aut cenna,non folum quia præflantifsima fitcurandi ratio, fed etiam qu6d igncconficiatur,cuius naturaaquæèfegionecontraria efi. Sed ad propo* fitum redeojhi abfceflus fiun tplerunc^ cerebro per eas partes,quod noxtu cftex purgante:doloresç maximos inferre Cotent, ÔC eorum cuïa propria cftfuppuratio.Igitur fomenta ex aqua calida cum exteriusauocentnec re* pellant,concoquant6^dolorem leniant,und(Cpappofica adeuramefieui* dentur.Quamobrem cum aqua in melancholia, com itiaîi amp;nbsp;capitis doló re ex calida caufarationem curæneceflariæj quam Cotent uocare finequa nonuametfi mulcipliciter obtineat, in paroridib. certeeß prineipalis,ac ut itadicam,penèabfoIutamCanandieasrationêobtinct.Quan^eorumAüi cennaquafi oblitus,au£generalib regulisinnixus non meminerin tn om* nibusemabCceCsibus,quiintocisfiunt,unde principalia membra expur* gari Colen t,etiara ab inirio triplicem ob illam cauCam fomenta ex aqua cali*
I da funt nccefTariaîin alqs uerb,dum amplius flueremateriâ non uidemus. Neep refertjfi calida in tepidam,ubi oportcat,tranfmutetur.
’ Sequunturgingiuarumamp;fauciumlocorum^adiacentium(nameadê j omniû ratio eß)tubcrcuta- Balnet natura ex tepida aqua, item potus acres humores mitigat,amp;aüocat eos à Cupernis partibus ad infernas,ab intus ad extra.Scdamp;frigida,utRulFus inquit, gingiuascorroborât Hacenimcu ex carne taxa conßent,SCmandendoctiäColuantur,maxime aßringenttb. . indigent,ncc ulla pars noßricorporis tam tuto poteß aßringi,nec tam ne* ceffaribtahbus indiget. Pedori uerbacilliuspanibus turn ulceribuspecu* liari rattonecalida conucnit:expurgat,laxat,temperat f ßu.qua? tria illis re*
I gionibus maximèconueniunt, cum earumufusad hos fines met uideant ftfUbm. tolum iédere. Nam laxatis partibus,fiicitehatitus praut cxcernütur,aér pu* rior abundè attrahitur, RefrigeradoautipCaparseßfinis, cuius caufailia Hunt. At pedis ipCum,ne cor dica,adfb catidû eß,ut etiâ à calidiflîma, quæ tn potu aquafumi Cotet,refrigerari pofsitttemperatetiam aqua humores il los acres,ex quib. putmo nutriri folet. Bxpurgari aut ulcéra utiliter quifep intelligit,cum hæc fit unica eorum amp;nbsp;certaad (àlutem uia.Itai^ calida aqua tot modishis partibus 8d difficultati fpirandi etiam utiliseß. Turn præi fertira peculiari quadam ratione,cum pituitam hærentem liquefacitô«: ht» medat,adebute.âcxtéplb,cûanteanequic^magnisconatib.liGereteducii libéré uideamus. Neep uero his Colu morbis côfert,Ced ut Rafis inqt,Cànio* ûs utccrib. fermé omnib»auriu,nafi,palati^expurgac» n. ea,atcp exiccar, do
G q. loremç
-ocr page 44-Ji nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on. Cardani
. lorcm^fnitîgatjUtinfaiûsoftendcmus.PalàmcftjSôquonampado tuffl aqiiatcpida conucniat,Atcçego mulrismodi’saducrfus earn hoc pr^ßdio uh foleo,fciltc€t balnco garganzatu,atc^ etiam reten tioneipfîus aquæ in o» re. Quin etiâ confert carni in naribus genit^ ,amp; abfceflibus uulu£.Quomo doautem hæc atc^aliapoflit,iamnunc tempeiliuum eftdicereu'monon diccre,fed ex Rafis potiusautoritate teftari. Inquitenim illetAquacalida caf.^fr ’ confrrt præparando corpus ad laxitatem, attenuat quolt;^ Sgt;C liquefacit hu* z^uÄddcü.- mores amp;nbsp;liquefedoseducitîaperit, diflbluit,lenit,concoquit,attrahit, mult; SkÆ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humorê fputum^euacuat,naufeam reprimit,flatum difcutit, do*
«t lores^ in fuperiore uentris parte maxime mitiga t. N utrim enti codionem « iuuat,amp;penetrare iUud cogit,atque ob id corpus ipfum reftaurat S)C impin « guat. Sen fus ueró clariores óó motus leuiores reddit: menfes prouocat uif* « ceribuscapih S^neruis amicaeft. Laterali morbo amp;nbsp;peripneumonia: lt;c gutturisabfceflibus cordis^palpitationi magnis^omnibusextern/s hu lt;« morib.auxiliatunVomitum excitât,copefcitfrigus amp;nbsp;horrorem,fympto* lt;c mataquæexmorfuaccidunt quadrupedummitigat,confertamp;eryfipclati « acpruritui,Acpkriscçhoruminpotu,baIneoatcpfomcntisadhibita,HfC ‘ ille.QugomniaS^ rationemexfuperioribusdeclaratamhabent, SCoftcn* duntfequentiumcaufam,fcilicetquomodototmorbot-ûautplenamcura aut eius maximam partem perficerepofliL
Idem quocp refert,frigidæpotumconferrefingultui,fœtori oris,f(Xtólt; ri^ corporis tum fufpirqs; nee ab re hæc omnia,namhumorescorrigit5^ cducir,putrcdiniqueillorum refiftit, æftumç membrorum naturalium tollitjquofublatofufpiriaillainuoluntariaceflant. Quid quod magismi* rumeft,nutritionis imbecillitati, atc^concodionisuentriculi pauca ihu* no ebibita confert, aut enim malus humor codionê impedit, uen triculiç uireslabefàdat:ÔC tunc pauca aqua,ut fuperiusdidumefl,expurgatuentri culu,aut caloris innati inopia,etia abfep inteperie ulla uitia t opera uifeehs» amp;nbsp;tunc exigua aqua 8c longe paucior fi ex redudantia humoris uetricu* lus laborer epotacalorem in imum uentriculicogitatc^confirmatSitaûrà dimidio unciæad uncias duas in maximis corporibus. Itaconfirmato uif* cere, quid mirum eflomnesfundiones teflituiC' unde ex bona codions n utritione^ reparatus ac reflauratus in integrû,etiâ abft^ auxilio perfiflii« amp;nbsp;munerefuo redèperfungitur,
Sed noui quiddiduri fintex Hippocrate,Aquafputum nonprolioX necmulto minus in lateral! morbi auxiliatur. Rede inquam, fi etiam rede quodobficis,accipias. Epotaaquanonpoteflfputumin abfeefsibus pr« doris,multo^ min us pulmonis prolicere, quod intus refrigeretur, amp;ut dixi,maior fit caliditaspaniumpedoris^ aquæ quæbibipoteft.Neque igiturflatim,ncc^pofl^bibitur,fputumualet educere. Addeqd’humof quipeccat,naturpaduerfatur,fcilicetfanies. Ergocalida pituitameducere potcft,fanicmnopotefl. Intus fumpta,nec in orc detentamorbu tmleuati led fomentis adhibita. Sed amp;nbsp;fiç amp;nbsp;in orc contenta faniofum fputu iuuat, «duflç
-ocr page 45-• de Aqua liber.’
facilius faci t, epota inutilis eft * Hæc igitur differentia Concordia^ autorum,ipfa^ rei ueritas,cui quotidianum experimentum fubferibere folet. Sed iam ad ahos iUius ufus tranfeamus.
In cholera igiïur morbo praeftantifsimum auxilium expertusfum potii choltré^ aquætepidæamp;S nuperhauftæ,tempcratacrcdinem humons,amp; ipfumtu perinlernatû fuperna educit,uomitueffidtfâcilem:atlt;^ita undequac^ utt, hseft.Ego etiam m me ipfo à fînemorbi utilem inueni hyeme atlt;p æftatc; lauat,hume(ftatcogitç uentriculum 80 inteftina. Hoceft quod totiesrepe* tit Aui'cenna în cura huîus morbi,ô^ utâtur aqua calida in potu : folà etiam addit. Facit 8^ ad hoc balneum non parum, amp;nbsp;maxime ciimuclefununt ante perledam purgationem, uel in declinatione morbi, Reuocat enim niateriam contrario motu, fcilicetadambitum amp;nbsp;cutim ex centro: non ta* men debetaqua efle calida, ne humorum motumeieat magis,amp;uires refob UatQuam etiam ob caulàm non debet moraeffè diuturnain eo. Alioeti* am modo balneum conuenit fomnum concÜiando, quo nihil melius eft in haccura,utcuilibet fan's hotum eft lt;nbsp;Propterea baud mirumefledebet» fîaliam etiam rationem balneiGalenuslibrodeFacileparabilib.inierit, fcilicet ut ff quadrato fint habitu in frigidam demer^antur. Ergo tot mo* dis in hoc fæuo afîèdu aqua modo tepida, modo calida uel frigida u* tills eft»
. In conuulfione nonne inquit Hippocrates: Eftautemubiindiftentto* 'neabflt;^ulcereiuuenc,benecarnofo,æftatemcdia,frigidæaquæ multaper hißocalorem reuocat. Calorautemhæcfoluit. Galenusin commento docet, hanc diftentionem adduci pro exemplo frigidorum morbortim* quia frigida aquacurantur. nam fi alia fitcaufa,fcilicet fanguis fforidus autuapor.nontotconditionibusindigetut aqua frigida fanetipfum» in* feriusenim docet, quod plurimaaqua frigida large affufalcuat,extenuat
foluit dolorem,etiam in conuulfis. Duplici autem modo aqua frigida co uulfis opitulatur,primum cogendo calorem intus,ex quo foluitur acdiffla turcaufa morbi, EtutdiximusinexpofitioneAphorifmorum, Hippo* crates ut reuocetur calor, fex conditiones adiecit, fine ulcere, iuuenis, bene camofus,æftasmedia,aquafrigida,8Cmulta. Vtuerb fopiatur dolor,non tot requirutur,fed tantum tres conditiones, aqua multa, frigida,large affii fa: nam fenfim 8d fi multa non adeb terret naturam,utcalor ac fpiritus om nino refugiatur, membrum^ déférant. Dolore igitur leuato,cum dolor , rnahatmateriam ad locum extenuatur membrum, ex qua extenuation^ poftrnodum foluitur dolor totus,
Hocigitur fiue Hippocrates uoluerit, feu utetiam extenuetur dolor, quafi per tres gradus proccdenti, liquet ex frigida conuulfionem tolli maxime, fialiquaadfuerit primartim conditionum, ipfa prima præter* mifla, uelut quod fitæftas media, ueliuuenis, uelbenecarnofus. Verum non folafrigida, quafialiud hiciente, fed per fe etiam conuulfiobalneoca* Wae aquae curatur. Hocenim dicit Hippocrates, ac fæpius repetit, quâui»
Auicenna
-ocr page 46-U nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hieron. C ardani
Aufccnna haud mèminent.Laxatcm balneum tcpi*daeaqusc,atcpid€ocolt; uulfîonem ton(t.SolütTjmconuuIfîonc,quæàficcftatefit,baln€iufumfua det.namhocfiremclt;iiumeftullum»prçfentaneu cft.
tremeri. nbsp;nbsp;Tremorî cifam aquæfrigidæ ufusin potu conuenit,ut refert Rafis Ioan
nkqautoritate.Dico tremorem, t^icx uinipoiuortus eft,tranfitus ads* quam.adeb quandoq?bene curat,ût muîHs praEftetmedicarnentis.
Korhofit er Hisc£i'âprodeft,quiexcremêtahumidapiErcutimtrâfminuhf,quoru^ éàloreftmordax.Taies enim lam morbofi fünf, atc^hos præfîipuè baincn tèpidæiuuatjutqui'nto deTuendafannateGâienüsdocet:ficutamp;ffiglt;^?
Cap.?, pötus.utfupcriusdixiïS^ficutuerfaui'ccinfarinbusobnaturalemfîmîHt^ dlneitijUt l’n primo ei'ufdem Ôperis tcftatur.,
Onin« A- Vtrum ueroétialnfuperfluocïbïappetitu’balqeumautaqüæ potuS)“^ loannmoamp;Rafi uidctur,nonfofümquærendümeft an, fedetiamcur^ jtj.ÿ.M.«. quomodoconferar,fi modoconferreexi'ftiniémti's.ConftatigKurpriinngt; quodiuxta Aen'umamp; Au icennam, fames fada ex refolunohe nfmiaaut raritatc cutis,optime balneo aqu£cfrigidæcuratur,fîcurandafît,amp;rinfana* bilisuideatur.nam confirmato corpore ex cute ipfa ex eo balneo denfa* ta, cum parumaut nihildiïFletur corpus, ceflat ctiam fupcrfluusrtftsu# fationis appctittis. Qtiod fi ex uermibus contingar, panis ex aqua fn’gi* daexhibitus utiliseft. Kurfuscum caninahæc fames infantes amp;nbsp;pucrcs uexat, poft aceti rcliquorumqueihtidenrium exbibitionem aquae calîd^-’ frequens potus, ut Auicenna docet, pituitamîllam deqeit, uentriculun^*? ßoHlimo. P^*'§3f3cfoluftmorbum. Qubd fi fueritfamesiègenereboulimi, fcueins quæeft cum fattetatcucntriculi,aùtfyncopi* imidà,tune mulrumiuuatfi^ ciem eum aqua frigtda afpergerc. Et generaliter calida aqua appcntnm cibifupcrfluumexhumorumacredineaut frigiditate preuenienteinfclns refolet: frigidauerbhisauxiliatur,quidefedupoiiusquàm abûdantian*^ mnim efuriunt.
v;/r«fuli im nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;in uêtriculi imbecillitate quanta luuat potus aquæ,tm habcW
btàUîMt, muscalumnianü’um:eorumfcilicet qui putantexcalefadosapudignéca* lïdiores efre,amp;^ abundantes mulca pituitacruda humidiores. Ètcnim5tin doloribus amp;nbsp;cruditatibus SC imbecillitate concedionis aqua plus auxilq afferrefolet,quâ ûinu.Diximusaûtamp;f dehoc fuperius,£Cnunc quoqj^ll lt;« cehdum eft,Dicebatprinceps:Aqua calidauêtriculum purgat,fi à iduno n fijmatur,amp;nonnunqetiam uenircfoluit.Ergoô^ in doloribus pauca,fn* gidaamp; flatumdifcutit,amp;morfum humorum coêrcet, amp;nbsp;caloremco^t» Vin um aût foluiqneCpem uinum côferre poteft,nificû dclorcfi intêpericSCabfiç materia absçpabfceflu, amp;^cûimbecilli calore, în oflinjb. aûtalrjs cafîbusaquauinoutilior eft. Nam amp;nbsp;fomenta ex calida, potus flatum difcuiiunt.Difcutitur enim flatusàfrigido calidopîri*^®^» 5^maximefiutruncpexcellaf. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ia •
Dut«?. nbsp;nbsp;Simili ferme ratione amp;nbsp;quib.urina retinet, amp;nbsp;quibus immodefatenuit
utilis tft aquarin diabeteem quid utilius eflè poteft balneo aqüæ frlgi^æ *
-ocr page 47-de Aqua libéh jy
^UóGinatum qucndam medicum quiiam propemorfcm Jcuencrat(erac « nomc Auguftinus Bataka T riuicnfis) uidiïnus. iurc id :nam frigidæ balneo quid udïius ad tollend! intemperiem tam ficcam calidam • tum coiifirmandum corpus eflTc poterat^ Omitio potum frigidæ cum uo« mitUjSd: quod omnia medicamenta cum aqua frfgida exhibcri debeant:nâ hic fol um præcipuaô^ maxima auxiliaattingimus, Non præteribo tarnen inoram,qug pro uirtutepatientisefledebet, amp;nbsp;quantitatem ipfius aquæ: qug quanto copiolîor extiterit,8c frigidior, tanto maiorem habet efficacis am.Etg;o ut dixi,utfluentem copiofîus urinam cohibereaqua poteft.ita re tentam prolicere contrarqsqualîuiribus. Balnco ergocalidpaquæ urina «om. retenta, ut fi quo aliopræftantifsimo auxilio, prolicitur. Verum immode ratoufuj feilicet diuturnioris moræ uires debilitantur,ifitempcftiuoau« tem alia mala procreantur, morbufquein deterius perfæpe agitur, èC fine his etiam caputtentatur.Oportetigiturcaputeximcretenia obduda, feu üelo, amp;ncqueultra uires fineretnequepofiquàm composfueris uoti,fed ftatimcxlmere,fcilicctcumiampro radone urinam ægercmiferit. Antes quamautem imponas ilium in balneum (quoderiam in omnibus alqs aquæufîbus præceptumefleuolo^poftquâmisualidifsimi auxilij uicem gerit, feu balneo feu potu copiosè fît exhibenda, prgpurgatum cfiè cors pusdiligentifsimêfeumedicamêioièuinedia, feuaqua ipfa autdiutumo balnei ufu,aut fpôte, aut alia quacû(p uia efîe oporteunâ qugda corpora q* moderate uiuunt,aut quia calida amp;nbsp;fîcca fînt intêperie,uel alia quadam pro prietatenaturæzuelquiacibis parumnutrientibusutantur, omnino nés que propter aquam neque propter aliud purgaripoftulant.
Quodautem itafît,tertiôde VitfiusradoneinacutisdocetHippocrat; dicens i Balneum lafsitudines tollit, mollit articulos cutim^ inambitu” corporisjurinas cict, capitis foluitgrauitatem amp;nbsp;nares humedat. Confiât Igitur, balneum ad urinam ducendâ efîè optimum auxilium,quo etiam ** Galenus utitur, S^præfertim fi lapis adfît. Atqueineoquid præfiantius potumultæaquæC quæ dumerumpete nititur,calculosquotcunqucfues fint fecumedudt, præfertim,utdixi,in balneo ôd tepida » Quod fi educere nonpofsit, motus illis rerjcitur minorenoxa,quàmullum aliud rcrineas türmedieamentum, quod inefficaxfuerit.Oportetautemad xxx. libras alTumere, fîualidæfîntuires, tumetiam plus. Medici autem ut aliquid præfiantius facere uideantur, tumetiam forfanplerumquedcfédufyn^ cercaqug,thermarum Lucenfîum exhibentrquan^non adeo idoneg fînt, quodafttingant.Ver5poftlt;^ de balneo mentionemhabuimuSjfubijciert dumetiam illius generalem ufum (nam proprij fuis locis explicabuntur) dTecenfuiex Hippocrate i Eius autem uerba paulo ante præfcripta de gt;» nacre funthæc: Tedo opus eft, quod fumo careat, copiofa item aqua, gt;» %crcbralauationeîfed qu^nónexccdat,nifirespofiuIaueritNec^ctiaabs»gt; ftergere oportet,quod fi abfiergendu fit aliquando,calido aliquo atep mul »» tiplidpluf^exiftimeturutcndoabfterforiojpcrfundcdaçaquamulta, amp;nbsp;celerity
-ocr page 48-Kieron. Cardani
lt;t ceknterpoft perfundeda, ViaaStadfoliübreuisfit,fadIis^ tuingrcflus, lt;t tûcgreflus,Etqinhuaturcoponatfcfé,iacfat,amp;nihilagat;fedcftcrostanfi «« abftergcrcquâperfundfrefinat.MuItæquo(paquæmifturpparentur,cclt; lt;« lcres^ fiantperfunoncsjamp;fpongfjspro ftrigiliutantur.Etnon ualdeficcU «« perangantcorpus, Caput uer6fpongia»^maximè fieri potcrit, reficcare lt;« oporteiznecpcaputtpfum modo,uerum etiam extrema, êCquamuis aliarn «« partem corporis à fngoris iniuria prohibereconuenit. Lauari prcterca no « debet,quinuperforpfîtuelbibit, nec^àbalneo confeftimforbendumaut « bibendum, Multumautem referre exiftimandum, quod arger dum rede «c ualebat,balneumaffedarctuehementer,8clauationifueritafiuetus,n€mpc tales magis balneum appetunt,iuuantur^abeo,fi utantur: Ipduntur uero, fîloiinonfuerint.HæccumnimisperfpicuafintjUtà meexponaniurmi« nimeindigenuVeriim iam ad alios ufus bis qui dicli funt, proximostra« feamus.Omitto autem dubia atlt;^ incerta, uelut qubd potus aquæante rilt; bumamp;acalculoprgferuetamp;apodagra,imoiam faCtamcuret. llludfatis conftat,cuiusetiammcminit Hippocrates in podagricisdoloribus,mul« tarn amp;nbsp;largitereft'ufam aquam frigidam doloresleuare,extenuare ac foluclt; te.namquatuorcommodaafîêrtièquibustriafuntconftaniiffîma. repcb litenim materiam, membrum ipfum caloremreuocando confirmât, ftu* pefacit, amp;nbsp;fi calida fit materia, tarn illius intemperiem qua affedum in mé* broacquataclenit.
f,afsituJinib Parirationecum multafintlaflitudinum genera,inomnibusbalncuni nonIcuealFertauxilium. namconcretaamp;duraemollit.’redundantiäquos que digerit ac difcutit.H umedat etiam folida membra,qug ficcafuniin bf* t it ç'mp ficudinibus,tefteGaIeno.Cumueroquatuorfintlafsitudinisgenera, ulcc mtd.tap.u. rofa,tenfiua,phlegmonidesatcpoffa,cuius Hippocr, quarto de Vidu in r.com.i, acutismeminir,quamuisGalenuscamad ulcerofamreducarJgiturukcro fpbalneum auxiliatur,quartodeTuendafanitate,Tenfiuæuero,amp;feiqui phlegmonemimitatur,tertioeiufdem, uario tarnen modo, nam huicbal* cap.».cf7gt; neum mcdq temperamenti,ueletiam iuftocalidorisaqup cumlongifsima mora conuenit,reliquis ex tepida tantum,aut ctiam remifsioris calidiiatis* c ininit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;docueraf,quac cuicpuisfitaquæ,dicens:Tcpidac3lciâ«
uX« B(r« cit amp;:humed:at,quæremiiriorefthume(datamp;rcfrigerat:qup iuftocalidior luxtadifftri calefacit.fcd nonadeohumedat.Sicuiresbalneorumexdulciaqua Gale* nuspaucisexplicauit. Quasomnes,quomodofimuluno igneefficereai temperareliceat,tüetiamillas mifcendofuper pofitis fibiinuicem ahenis, in libris de R erum uarietate docuiffe me memini. Pon b cum non parun» difFcrantbfsitudines afFedus^,qui exlaffitudinibus comparantur,quilt;ÿ morbi iam initium obtincnt,in ulcerofaquidcm par ferme ratio eftlalfitn dinistoffedustnifi qubd in affedudiuturnioremorain balneoopuscft, in lafsitudineautembreuiore. Veriimin reliquisnoneadem eftratio,fed in bflitudine fobs balneis opus eft,in aftedibus autem oportet priusfan* guineiTi mittere,autfalcein purgare,utfuccorum redundantia minuatur, inde
-ocr page 49-de Aqua liber, j7
Inde balneum non antèadhiberc, Memineris autan omnîabalnei caKda tempera»,aut aiam remiiïiora,tnodo frigidaabfolutè non fint, ieiunia ôi^uacuoabomnicxcremcnto corporeadhibenda, nifiperfrigeratis, qui» bus plus neceflitatis quam utiliudscaufaadbibetur.Nam (n his nec^ßcon« codi'onem tutoexpedare,neceuacuattone moUriltcet, Similiteramp;in den fitatecutis batncum,fcd non ex tepida, uerû calida adhibere conuenitrafTe lt;^üscm bis ci quem pcrfr/geratipauutur,fimih'sefl.Ita(^ tot modtsbalneS dulds aquæ eonueni'tSed cum de ofiealaffitudine locud fumus,pofi;^ all bilocus non cftjhk diiTeramus.Fiuntlafntudinesoflèæjquoties membra* qug oflibus circunducunqafFcdscfuntQubd ficitrapundionem atcç o'ofionem auttenfioncm uclgrauitatem, utplerun9connngit,accidantgt; idco fiun t, quia humor crudus acfrigidus in iUas penettauit, nbsp;nbsp;nbsp;fi ita eft,
palam eft calidiore,non temperato balneoeos indigere,
Oculorumautê morbis quantum conferat,etüpræterHippôcratisau lt;nbsp;A/V toriiatem,diccntis,DoIores oculoru meripotio autbalneu, tû reliqua Ga* bnus tertio Methodi medêdi docebat his uerbisîVidiftis me grauiftimos oculorum dolores folo nonnunqua balnco, amp;nbsp;abfqpauxiliooculisappli* eito fanafte.Ibidê meminiceciam dealijs qug ab Hipp,referuntur auxilijs, Sedhgc dixifle uolui, utHipp. didairttelligcretur,amp;2qubdfeorfum illoru auxiliorum Sfingrauiflimisaffedibus meminerit. Mihtucrbuidetur,q) balneum in omnicaufa, non quemadmodum reliqua conférât,uerûtamë inquib'jfdam nonnificorporeprius euacuato.na eocafunonuideo cur auocandoàcapiteô^ acredinemhumorumtemperandononfempercon* feratldt^uidetur uoluifTeGalenus, quan^obfcurius,amp;Auicennaclar^, o.xa.è»*»« CÛ dixit,q? aqua calida confert ophthalmiæ.eft aut oculoru mOrb.qualifcu que.o^^aÄ/4flf cnim oculus eft, tametfi proprie pro phlegmonc intelligatur. At qua rationephlegmoni couenit,eua alqs morbis auxiliabttur.Suntau tern morbi oculorufupra quadraginta,ita^quot morbis hoc unu praefi* diii co n ferat,fatis intclligis,necfolu balneo,fed amp;nbsp;fomento, ut dicit H ipp, quanï^ hoc non adeo generale eft, tnmagiseffiax:demumetiam,utalias dixi,po£u.Quotema diuturnismorbisoculorumautpalpebrarûfolaui* niabftinentia fanarifuntCSed Ôlt;:fîaluu$aftridafît,balneûaimemollit:fic eatacmomniahumedatSeucnimpuIuere,fcufoIe,autigne,autfuIphureO balnco, autlabore uel uigiliis,quomodocunc^accidat, ex balneo corpus humedatur, Venter quoc^deqdtexcrementa, ut Galenus teftatur. atq^id ratione.nam pbft docuit omnes meatus balneo referari,8d qug in his côti* nen t humedari.potus euâ aqug frigidæ multg aluü purgat,ut quinto Epi demioruPythoclis authoritate amp;in famulaOnefidemi»
Qiiinctiâ uocifolijexdeHuxionib.impcditae,uelutfupaiu8docui,(èd '**• per fe uclex fuperflua exerdtationc laborand, nihil magis conducerete* vori'wpU ftaturGalenus,quàmbalneum,idaddens,phonafcosfcjlicet,eôsquiope* «f«* râ dant uoci exercendg,afsiduêbalnds utifoleretdabatç exemplû dedtha roedis,pr£conib.comoedis,tragcxdis9,quin6aliomagisucebantauxilio
P quàtn
-ocr page 50-,, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on. CarJani
-■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;iquam pardtarfs cibi itiC|iddcdtus,tum balncorumn'pns uero non ta uoci'm
tobur neceflarium erat, praeter^ præconib.cpfuauitas. Vndepa£et,nonaa uertendo folorn amp;in dcfluxionib. fedperleetiam balnea uodopitulari» idcturaGt hoc contingere,quod quemadmodû fupcrius dictum eft, bal neumuniuerfum corpus humeeftet: quo fit, ut in omni ftcca intemperie ftt falutare,feucalida,feu(ngida,autquauiscaufaexcitata, utGalenusinquit in hbro de Marcorc. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ ■ ‘
In fluxibusquocpbalneum utilceft,qualefcuncpfèrmèfucrint, tpmate«' riainhisintrb krat,baIncûaûtcxteriusauocet.HoccftquoddjctbatGalt; knus quarta Aphorifmorum:Balnef calidg purganombus refiftnnt, quo niam ad contrarium motus matcriam ipfam deducunt. bt tertio de Vidu Com.19- aeut,'s;BalneaEfiftuntuentrisprofluuium,amp; humoresreuelluntabcoiu uniuerfum corpus. Necfolum ftuxibus exuentre,fed ad uentrcbalnee pro funtjdicebatGaknuspn'mo ad Glauconem, Quis dubitat cum motus humorum ad uentrem intus déférât, humores balneum exteriusauoct t.
. . NccfoIum balneumtepidæcalidæ^,fed etiamfrigidæjUt RufFusdoot, tribus imo quatuor in cafibus plurimum iuuat primum,ft fluxus ilk fuf’* ritex bile: temperatenim frigidaebalncumcaliditatem in membn'snoxu im : fecundum, ft fioexpurgationc, aut imbecillitate, quod tertio loco fit, «ut quarto in pucrulis puerisue.in omnibus enimhiscum fluxus eft, aut laxitas meatuumauthumorum tenuitas,aututrtutis contentricisimhecil litas aut plura ex his. quarecum frigidæbalneum meatus conftringat, ccn firmetmembra,cogathumores,cuidubiumefrepoteft,quin his conueni* •*' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rtadeo hocauxilium,ut nihil pofltteffeaccommodatius f Quinimbnecp
id mirum dici debet, quod ilk affirmât, fciUcetaquæfrigidaf potum uen* tremfemper aftringere, modo immoderatusnon fitpoius, öóaqua falu^ bristquodutditftumeft, fæpiusfemperfupponitur: maxime autem con* tienit, cum diarrhoeafueritSC ex biliofis humoribus, atque in afluetis uini Cdp.t, potui, contrariaenimrationetuncefficacius prodeft. Hippocratesuero quinto Epidem. fluxusfiftebatfuperfufa uentriaqua, utin Anrimachi uxore.
Roburquoque adduntac uires corpori balnea?,quod cum dicatGafe* »kineritli nbsp;nbsp;nbsp;fjbro deRenuni affedibus,ac tepidacad nutritionem optimam condu
w. cantjfrigidætameri inhoccafufuntprxftantifRmæ. Subrjeitautem quod uetifsimum eft, A uiribus ualidis omnes moi bi morborum^ caufac pro* fligantur.Sed quoniamhoccommuneeft (licet non communis fit quanti tasutilitatis,quippencqueàcibisnequc potibusneep fomnis autexercita tione autalia quapiam re,tantumincrementi uires accipiunt,quantum ex accommodatobalneorumufu: tametfi ilia omnia, fiprætermtttantur, aut perperamadminiftrentur,plus afïèrantnoxæ, utbalneæfintfimulS^fe* curiftimaôc utiliffima) ad fîngulariummotborumcuram, atquepropri* etiarneuram, per aquæadminiftrationem redeamu.s. Rurfus ergo tu« menubuamp;hæmorrhoidibust utdolorqqimaximuscft fedetur, nihil bal« ' . Xî-’p 0. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nco
-ocr page 51-- V
de Aqua liber» 0
heoutilis cft:8^^fîanus ardeatgt;fngidaefomen(onihiIuti(ius.Verumadfan MffUmfti guinem tum hæmorrhoidibus,tû me nfium proh'eiendum quid tutius aut melius ud accommodatiusbalneotrpidæailidfc^ut edamadomnesfan guints fl uxtoncs aqua frigida fuprrpo(ita,loco9 balnei adhibita atque in« iperfa» Dicebat Hippoaates quinta Aphorifmorum: In his frigidouten dum eft, ubi fanguis fluitaut fluxurus eft, non ad ipfa, fed circa ipfa unde influitnam fl fanguiscxulcereprofluat,non tarn tutumefrfrigidam loco fiendo, adhibereob dolorem : quem tarne fl perferre potent,adhibere conuenit: fi. nbsp;nbsp;nbsp;.
non drcum uicinis locis, Si maxime ea parte,unde fanguis per uenas derf* uatur in locum. Sed fl fanguis ex naribus,hæmorroidibus,utero praeter eationem fl uat, Si citra ulcus uulnusue, quid prohibet enam ipfi loco frig! dæ fomentum amp;afperginemadhibereC' oportet autemtamdiuperfruera* tc in talibus auxiirjs,quæpræfentanea funt, Sf qualitacemanifrfia opus fu Um perficiunt,quandiu fanguis flfiatur.nam non eft, utin medicamentis, expedandafaluspoft ceftationem ab auxilio» Hippocrates etiam quin« to Epidem. mulicriquæob catapotium parum fanguinis euomuerat, Si Uenterintumuit, Si fpiritusfiftebat,adcb utquinquiespro mortua habita fit, xxxvi. amphoras aquæfrigidæfuperfudit,amp;fanauiteam. Eadem ratione Si in eryflpelate non ulcerato Si in abfeefliibus rubris confert. Eft autemratio,utcohibeathumoremipfuminfluentem,8^ caliditatem Si fle citatem illius temperetln reliquis uerb abfceflribus,qui doloreægrum tor« quent, infeeiTus Si fomenta ac balnea ex tepida, modb corpus non admo« dum plenum flt,emollitillos, knit dolores acfoluit: undefluxio, quæple« runep comitari folct, ftatim poft celfar. Hoc eft quod Hippocrates docet quinta Aphorifmorum.SedSdillud animaduertendum,aliumctiam eflè ufum calidæ in abfeeflibus, poftquam materia defluxerit,utconcoquan{, Si fuppurentzS^ rurfus,ut in his aque potu utamur.Sed ut ad propofltu re uertar,ad aperiendas hæmorrhoidas, ad menfes in mulierib. proliciendos, Tttmvnfiti quidnamfalubriustina amp;:balneotepidæcalidæçaquaef auocatenimad «fttw-pw»* ^cqm humores Si fangaincm,eofdem dein atténuât, oraç ucnarum ape« ML Hoc norunt balneatores. ubienim cucurbitulas applicarc deftinaue« tint, corpus primumcalidaproluunt. Hippocrates in libcUo de Hæmor« rhoidibus,cumcurareeasuult,tepida aqua illas fouet, autcalida.Proueni« unthæuenæ, fl Veflalioac fenflbus credendum eft,auena portae in parte iecoriscaua. Venaenimquibufdam, quibus hie fanguis abundat, digiti minimimagnitudineillinccxoritur, qugin fphiderefediuidit atquedif« (undit.
Verum cum balncûantecibûadhiberi in omnibus oportere docueri* mus,nequisomnino illud inconcuftum praeceptum elfe credat,liccrc qua doque etiam à cibo balneum ingredi:amp; quadoquomodoue,docebimuff. Igiturin fanis qui negoefjs aftridi funt, fl folum paneni alTumerc udint, Uel etiam cum melk autpaifis licebit poft fextam horarri in balneum in« gredi,modb tame utexhaiSconfuetudinepr^cordiaflniftraautdextragra
D 2 uentufj
-ocr page 52-40 Hicfôn. Càrdanî
d it Tvn, ucntuir,ut (jàlrnüsdocetln cctenuatis uefo, non folum Iicrt, fed äfamcff jM fif- U jjucitbalneoadmouetexgros poftcibumaffumprumtnon tarnen ftatim, fed cum é ucntricuïo cibus exire inceperit,id eft, poft tertiam horamînon tarnen Cibus is uulgaris fît,fed factlIimæ concoâionis,ÔC minime uifcidi a s l»menti,cuiufmodi afellorum caro,amp; puUorumiecora, Sgt;^ gobi) rurfusptft ces Panis autem Ieuifttmus,omni ratione,tota^ cibiquamitasualdeparj Ca. Ettn uel lîc cÔfumcfeetia præcordiacxpedit.Hoc uerb copendi) ex ho: 14tmirtir. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;dicambalnei,aflequimür,ut impleanturargri.atcpimpingucht:
téfU. uelut Gaknus rurfus docet. Cauereautem oportet in hoc cafu, nebab neum tepido fît, uel minimo calidius, nec etiam ut refrigerate omnb nopofsit. Quod fî hæc tria feruentur, utiliter adhiberi poterit. Di* CO equidem, ne praecordia grauentur, neaqua à tepore diftet, maxime caliditatem uerfus, amp;nbsp;cibus hora qualitate quantiuteque talis fît,qualis elTe debeat
Cacterûm utad ordînem ^edeam,in uermibusetiam utilis cftaqua, amp;nbsp;maxime puerisSc fîcientibusôC calidioris temperamenti, ueliàliempin* guibus ut nihil melius: quod etiam norunt mub'eres; oportet autem re* pente hauftam multam,amp; fîmulfenfîm exhibere.nam ex frigorc illo amp;nbsp;bu* more partim difrumpurttur,partim infra dilabuntur. Sedesquoquequa nutririfoIebant,Scipfaderjcitur,quafubIatadifpercuBt. Verùmfîfen* fîm dederis,non arduum erit,quin nutriantur uermes,amp;grauiorem mor* 'érinihu» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In ardoribus etiam non folum uentricub', ied membromm
omnium interiorum,amp; qui cum eryfîpelatefunt, nullum medicamentuni abfque frigida dari debet,quod etiam Marcellus tnfîgnis medicus adnota uiLadeb enim natiuo calori familiaris eft amp;nbsp;arnica,incendiario autem con*
trariaamp;aduerfa. In pruritu,ut docet autorbbri decura ideri :Balneumca lidæeuocatuapores,amp;pruritum (cdatactoUit. Soleeetiamomnetepidac aquæ balneum pruritummitigare, Cohibetamp; eademrationefeminisflu* ttitiohndi xum,8clibidinisincendium, nonexiguummalum. Quidam enim, ut Ct»'* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;muItumfeminiscoUigunt: quod
fîexcernant,multumlæduntur,imbccilt€fqùeeuadunt, fiuntqueßcci,grt ciIes,pallidi.Siuerononexcrcuerint,uigilfjs infeftantur, quod Galenus prætermifît, cum tarnen maximum fît talium incommodum. Prgterca,6C utillc dicebat,grauanturcapite,ftomachi9faftidium fentiunt: nec tarnen ex continentia multumiuuantur, cum pleriç perfomnum nonminorcil (ftura fernen elfundunt
Addo aliud quod faepe uiderecontigit, hofee uiros cum tanta femim* copia ad uenerem ob flatus defedumeftc impotentes. Quid igitufbif omnibus magisconducitfrigidac potu amp;nbsp;balneo plufquam etiam turn ren urn rcfrigcratione,in aqua curren te uelut fon te aut riuo, demiluoa nequoque teftium in frigidam aquamC'His auxilijstentigo fuperfluacua ratur, membrum melius tenditur, amp;fomnus conciliatur. Quodfiqu« princeps mcdicorum docui^ quse^ ftintfcdcftiftimatcumhoc uno quc4
-ocr page 53-de Aqua liber. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;41
ßlaaqua confiât conferantur, inuem'ctpluscfleuirmm in folaaqua, qua in uniucrfa ferme medicamentorum materia. Adiuuat prætcrea hæc demiffioteftium, in aquamnupcr«fonte hauftam.immoderatamomnê fanguinis fluxionem undecunqp proueniat, eos qui animo linquuntur fccreat.Et utdixi,ac RuflTusctiam teftaturdnùofuntarium fèminis proflu üium aqua fuper reneslargiterpcrfo(â,ô^ balneum frigidæ,ôlt;fimmiflio te fticulorum fanarepoteft.
Adeosuero qui fîncopelaborant, feu ob oris uentriculiæftum, feu Syneepî. ob calidiiatem balnei,utprimoadGlauconemtraditGaknus,præftani tiflîmum auxiliumeftffigidæperfuiîojtum etiam potustretinerequoquc eaminore,nonparumconfert. Hæcautemtalia funt,utinhiscafibusni bil aliud quærereneceirefît.Porrô etiam in alqs omnibus lapfibus uiiium, feu animi, feu uitaKs facultatis, plurimum prodeft aquæfrigidæinfperiîo. Sifanguis mittatur, donecfrigidàin orccontinetur, homo non linquitur animo. Multo autem magis frigidæ infpcriîo commoda eft, fî fynco« pe obfanguinis fluentis copiam accidat. Et Auicenna: Balneum utile eft eiqui fyncopempatiturobdiarrhocam uelcholeram,autuomitumexueil triculiinflammatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Porrb in medicamentorum aftumptionequotmodis nobis auxilia* turaquaC'primum,fi quisuomitu tenteturaquæ frigidæinfperfione,amp; im polîtione manuuminfn'gidam.contineri foletmedicamentum: deinde lînonoperetur, Auicenna fuadet ut modicum aquæ calidæ inpotude« tur. accélérât eninà,amp;Sauget opus illius, nec folum calida, fed etiam frigû dahoc efficere folet: multa non tutb, paucafecuriflîmèpoteftexhiberi, atquetuto. frigiditate enim quæilli ineft, turn poteftate, quaetiam cogit, motuscitquaficontrarios,purgationem^accélérâtÔCauget. Idemfiim^ modicè purgauerit, exhibita tepidafoluituruis purgandi. Simili quafi ralt; tionelîquiscibonimiumgrauetur, ftatim^uomituprouocato non euo« mat,calidam aquam paulatim bibat,inquic Auicenna. cibum enim defcen dcre cogit, amp;fomn um conciliât. Pari ratione noxamacetiuini^ tempe* ÊèrîtiM. rat,atqueebrietatem foluit:uomitu,refrigeratione, humetftatione, fomno, purgatione, per aluum ÔC urinas fedando moleftiam ardorem illorum potuum: nec folumeis permixta,fedetiammultb poft copiosè ebibita. Egouerb amp;illud animaduerto, qubduomitus fi quisad ipfumparatus vomimipro fit, nullo facilioreautefficatiorepræfidio excitatur, quàm tepidæpotu, ut uotanJo. etiamin uita Aefoptnarratur. Vndeetiaminuenenispræfenseft auxi* vwoiJi. lium potus aquæ tepidæ. oportet autem affiduèbibereatquerefjcere.Vbi uerb reieceris, gula,osacucntriculus, fi calidum fit uenenum,excoriantur, itautrtequeedere bibcreue autdormirepoflïnt: fentiunt autem ardorem amp;nbsp;fitim intolcrabilem, neque quicquam melius etiam in hacaqua. Crate* ræ imponatur rete: impléaturaqua, nbsp;nbsp;fuperretcpronUs ore apertoqui*
efcat, ardormitigatur,fitis extitiguitur, fomnus conciliatur, fpiritus re* creantur, oportetautemaffidué aquâmmutare, nonnunquam exhauri*
D 3 reac
-ocr page 54-42 Hicroh. Cardahl
rcacrcponetô Confiât ex hoc ufu quippiam melius efié ni aquîsfuhteh» rancfs,quàmacre,forfânquôdmotu, cum terra non fuerit uitiata, mcK* üs quàm expo fi ta concoquatur. nam qui adeoaêrem probant, nonuf# dentur quippiam laudare, m'fiquodfupremam fuperficiemtangat. Tot igitur modis aquæufus nobis eft falutaris, necrationefolum inuenta, fed experimento com probata rcfero. nam pater meus cum auri pigmen tum album luuenis àiuuene difcipulo, utille aiebat/haufifièt, fie tandem utroqueufuaquæpofttriduum liberatus eft. atqueetiam huius inuentt gloria fit apud ilium. Si enim patrem propria laude fpoliauero, cui fî« delisefiTepofiTum Nuper uerocum Albertus Triezius Torigus,èLib laurbefal Ammoniacum ad necemhaufifiTet, aquæ potu feruatus eftt aefrigida magis leuatus, quàm ullo medicorum auxilio. Hippocra^ tes uerb adeô in uomitu ex frigida aut calida confidit, ut quinto Epi* dem.referat,uxorem Antimachi,qug mortua eftjpotuiflTe fanari,fi ab aqua euomuiflTet.
CrfnîiwJiJi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quid uero dicam de ufu eius in bis qui à canerabido aut lupo laucta^
ti fant’:’affert ignis falutem,fed in deploratis fruftra illius opem tentaueris, etiâ omiflo maximo cruciatu.appello deploratos,qui iam aquam amp;nbsp;unied præfidium odiffecoepcrunt:iuxta illud poëtæ,
Necformidatisauxiliaturaquis.
Ergo primum omnia auxilia, antequam Tantalea fiti teneatur, Gale* noteftcjcumfrigidaaquaexhiberi debent. Quidam etiam philofophus, cum iam ad aquæ timorem ex hoc morfu peruenifict, ut narrat Diofeon* des,balneum conftanteringrelTuSjliberatuseft. Eorumueróquiiamde* plorati funt, curam ex Cdfo tranferibere libuit, ut quemadmodumin a# dagioeft, fides fit apud autorem. Et ut lurifconfultidicere nuncfolent, Sponfio fit pro dato meoSó fado tantum,non ex communi forma. Eius igitur uerba funthæc, dumillius morbi curam tradarent: Sed unicum tarnen remedium eft, nee opinantemin pifeinam non anteei prouifam prof) cere.
Etfinatandifeicntiam non habet,modo merfum biberepati.modoat* tollere. Si habet, interdum deprimere, ut inuitus quoque aqua fatietur. Sic enimfimulSc fitisamp; aquæmotus tollitur. Sed aliud periculumexci* pit, ne infirmum corpus in aqua frigida uexatum, neruorum diftentio abfumat. Id ne incidat à pifeina, protinus in oleum calidum demitten« dus eft.
PfiSarif ab^ nbsp;nbsp;ïti morbo quoque laterali atque peripneumonia, ac ex his generaliter
ftefsibia, omnibus pedorisabfcefiîbus,quàm utilis,quàm neceflarius (quem tame „ communiterprætcrmittunt)fîtaquæufus,nuncdicendum.Hippocrates r. wm λ. tertio de Vidu in acutis inquit: Peripneumoniæautem magis quàm arde “ ti balneum confert. nam lateris pedoris^ acdorfî mulcet dolores,fputum « maiurat,educitque, ô^fpiritum facilem reddit, Dicebat Galenus incomes mentOj
-ocr page 55-de Aqua liber* 4j
mento, quod Hippocrates præcepit in peripneumonia j intelfigendum çertius in laterali morbo, cum peripneumonia tam lateris dolore carcat,, quam etiam pccloris, utdeficere aliquid fcilicet (morbo laterali) in textii arbitretur.Tempus autem lauationis infra docet dicenstHippocratescum totautunturptifana, magis balneum conuenire, non tarnen ßmpliciter tuncfolum,ut Galenusexponit, fedmagis. Ergo Galenus in déclina* rn.amp;cem, tione, Hippocrates etiam in ftatunonlolumin dcclinationc conuenire affirmât, fed in declinatione magis, fecurius ac longiore mora. Quod uero dicit de his abfceffibus Galenus, ccnfet nbsp;nbsp;memode omnibus parti*
bus pedon's t ego uero de omnibus internis intelligendum reor, fub ea* dcmconditione temporum morbi, fcilicetflatusautinclinationis. nam licet non poffit excretiones iuuare, faltem dolores leuabit ac mitigabit.
Vnde princeps quartadecima tertij de Abfceifu iecoris fuppurato Io* rrac.ic.14.. quens, inquit:Et oportct,cumfuppuratusfuerit, utaflîduèutaturbaî* neoaquæ calidæ.quæfentcntia etiam fuit Rafis. Exquoconieduraafle* quor, expediteetiam balneum in incremento abfcelTuum, modo corpus lîtpræpurgatum.namcum duac fint caufæ increment! eo tempore in ab* fcefsibus, motus materiæamp;dolor, quantum balneum motum matcriæ augendo officit, tantum imo plus iuuat dolorem fanando. Præterea eti* amadcontrariam partem ducit. Solumigiturmeo iudicioexcipereopor* tet illos quos Hippocrates excipit, cæteri uero ScquotidieèC diu,modo af* fueti fint,etiam ab initio morbi balneo tepidæ uti debent.Qui ergo in bal*, neum ducendi non funt,funt quibus uires languidæ funt, quique naufea* bundi aut faftidientes cibum,aut biliofa erudantes, uel aluo aftrida aut ni mium foluta, autquibus fanguis ènaribus, quantum oportet, autiu* fto plus fluxerit. His tantum ergo quatuor exceptis, balneo illos per omnia tempora,fed magis femper procedente morbo utioportet. Quod liGalenifententiam magis probas, quam Hippocratisin declinatione. Quanquamamp; Galenusipfepaulopóftetiaminmixtotempore itludad* com.n, nuttit Voco tempus mixtum, cum adhuc ægercum fputo codo fympto* matibusgrauioribus urgetur, quia morbus partim eft in agumento, partim in declinatione. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plttÜTA
VcrùmquiapræpurgatumfemperfupponimuSjUtdixi, corpus in bal n^iufu, dubiumeft an in plethora conueniat: imo dubium non eft, cum ipfam plethoram balneum curareatque fanare foleat, modo nullus morbus adfit nam fifit,quisdubitat tune non eflepericulofambalnei exhibi* tionem, cum antequam per balneum plethora minuatur, morbus in im« menfum polTit augeri atque interficere C Aliter autem fanis corporibus non parum conducit. Dicebat Galenus: Plethora (fupple ex antece* dentibus uerbis, fi fine morbó ac dolore fuerit ) tribus aut quatuor m-cK.fó.t» diebus inedia fridionibus ex balneis multis curatur. Et rurfus ter* tio decimo Artis curatiuac inquit: Plethora curatur fanguinis mif* Gone, tum frequentibus balneis» cxercitatione, digerentibus medi*
D 4. camentis
-ocr page 56-44 Hieron. Cardani
Com.17. camcnn’samp;inedi’a.Idcmfecunda Aphorifmorum, fcdcxfcxpt^ßclijsibf digcrcntta medicamenta prætcrmifit, ipfaquc balnea,non ut in Arte cura* tiuafecundo, fed quinto lococollocauit. Incæteris confentiunt, quod fcilicetad euacuandæ plethoræ rationem attinet. oportet igitur balneas effe frequentes, amp;paulotepidiscalidiores,aliter tardiusplcnitudinêipfam fanant.
fttrikr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;febribusprætcrea omnibus, tupergencra, tuperfpecies ipfasenuc
’ meratis,quantem utilitatem hæcafFerant,atc^ primum generaliternuncdi cjf.7. cendum.Galenus enim in libro de Marcore ait: Febri quatenus febrised, balneum iemper utile eft Illa enim femper iicca, hocautem feuexcalcfaciat feu refrigeretjfempcrhumecflat. Quippeduæ funtpræcipuæbalnei info Cép.Mi bribus omnibus utilitatcs.Decimo Artis curatiuæzFuliginoforum excre* mentorum euacuatio 0^dedudio totiuscorporis adiymmetria, fcilicetex immodicacaliditateatqjficcitatead temperamentum, tarn infolidisqua infpiritibusatqjhumoribus, adeoutfi nihil obftet,ftatim febricitans in balneum ob tam egregias atque prüfen tes utilitates fitinducendus. Dcfi* ,1. Artiitm »htautem poft, quibus no conuenit balneum,fcilicet his tribus, uelfidum ingrediturilludlinhorrcaf, uelfi uiresfintimbccillcs,uelcorpuscrudishu moribus pienum. addimusnosiuxtailliusfententiam quartam obferua* tionem, qux nonadægri difterentiam,fed tempon's morbipcninet, fcili* cet utin dcclinationeacceftîonis fiat,feu acceftto ipfacum typo fuerif,utin intermittentibus, feu fimilis incompreflæannotationis, ut in femitertia* nis, ali]s^continuis proportioncmferuantibus. Portoimbccillitasipfi auttotiuseft,utuiresfacile refoluantur, autmembri alicuius principalis» tuncque periculum eft nehumores in illud confluant, ideoqs in neutro ho rumbalncouti tutumadmodumfuerit: aut partesignobiles, utcutisar* tus,fedislocus,adenescruntinfirmp, tunc^ tantum aberitut balneum fit inutile, ut etiam utilius multo fit his,quàm illis qui toto corpórerobuftic* resfunr.amp;alioqui inculpataualetudine. nam in illis facile natura balnet auxiliomateriam ftbris in infirmum illud membrum detrudens, totum corpus libérable.
*• Enarrat autem Galenusinlibro dcCaufisprocatarticistresa?gros,qui cum febricitarent,nullo alio ufus auxilio, nec expedato utgenus, nedum febris fpeciem dignofceret,fed folo ufusbalneo dulcis aquae, nefebrisam* pliusrediretprohibucrit, att^extotofinguloscurauit. EquorUmnume* r»6rita» t. Yo atq?ordineprimusMenanderfuit.Seduerifimiletamcn cft,illasfebres ephemerasfuifle. Proptereade illisagendumeft. Igiturcumprimumfe« bris inuadit, in declinatione ftatim nec femel, uerùm crebró lauandi cap.i- funt, Ut Galenusdocet odauo Artis curariuæ. Vbietiam frigidam m potLiexhibet. Qubd ueró de meatuum conftipatione docuerat, idem etiam paulo poft dicitde ephemeris,quæexufh'one,ira,triftitia,uigilijsgt;l’f* fitudine,cun's acrcfrigerationeproueniunt.Netjenîm folum hosiauarcamp; copiosè èc fæpiuSjfed cuâ ftatim praeftatatij oportet: non tn ita eos qui ex obftrudionc
-ocr page 57-de Aqua liber. 4f bSQrucflionclaborâf.namfuacuareantcadccer, inde fauare în decKnatio« neacceffîonis, modo interiauationemôi. fequentetnacceffioncmtresho* tæ interdpiantur. namfub acceflîonc ipfa lauare minime decet. Quod fî obcrudicatem autbubones (îmiU radone,ut(îexobRrudionediariaelt; uenerit,non ntß fublata magna caufæ parte, autper euacuadonemautper codionem buare conuenit^ cönuenic tarnen ütin reliquis atepneedfa« da eft, magis tarnen balncö indigent fîccii feu natura, feu habita feu mor* boipfoautcaufamorbi quàm humidi. Ergo balneum eft utiliftîmum, cumcalorcm midget,humeeftetcorpus,fomnum prouocet. Arquehis duobusin hedicam primo, inde inputridam tranfttus prohibelur. Ipic uero in primo libro ad Gbuconem unius rei diligenturnoscommonefe* cit,maximè neceflariæ, dicens: Omnibus quidem diarqs febnbus balneû »» (nequis ob alibi diôa de aliquibus dubitaret) neceftarium rilCscteru qui » «X bubonibusautconfl:ipationelaborât,hisnon inutilisedameftaérbaU gt;» nei,reliquos aûtab aêreftatim rcmoucreoportetdn ipfa uero aqua quanta gt;» uo{uerintpermittantur,atcpetiamquæexbubonibu$bborantJtahiÔCin gt;» aère in aqua comorari poterunt diuitus. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;»gt;
Manifeftumeftautemex his,alium fuifte antiquitus ordinem balnet, B^fno quàmnunc fît in ufu: atquein eius mos hic habeatur,ex Galeno adrjcicn* dum aduerba,utdicifolet,curauL Isigiturdecimo Ards curaduæinquir: Prima pars balnei,qugadmodumcalidacft,amp;abfcp aqua calorcm per to« ,» tum corpus æqualitcrfundit, excrementa euacuat,exiguôs meatus aperit, ,» lenfa relaxat,denfata feuconcretafunditSccundaautquamlauacrum^i,» prièappclbbimus,inquafîcucex hume(ftadoneiuuatur,fîcexcalorenihil illiscommodi accedit.AccedamusSôadtertiam,inquaSdrefrigeranturin „ noxiè,quacfuerantexcalebda,ôduiresfîrmantur.Siqua ueroÄrarefada, „ ÔCiuftoplus funtbxata,ea in naturalem redeuntmediocritatem: idquod ,» quarrabalnei pars indicat. Quippequib, omnia rite funtadhibita,!) poft » frigidgufumadhucfudant,amp;omniaipfîsexcrementauacuantur, Iraq?ex „ omnibus quæ debalncisretulimus,una fummacolligitur,quôd uacuatur ,* quidem,quicquid in corpore ud fuliginofum,udfumidumfuit,confîft5t,, aûtin naturali fymmetria,tum caro ipfa turn cudslfolidarum partium arilt; ,* dirascorrigitur,amp; calornonmodbisquiexbuacroacceffît,ueriimetiam „ qui prius fuit,ex frigidg ufu fubmouetur.Maximo huius rei documêto eft ,gt; ftatus, quiexhuiufmodibalneoredditur, poftqin foleferuenreirerftceri« mus.Quippeaccedimusadid,neloquiquidem prælingugamp;fauciuaridi » tatcualentes.totû^corpusftipulaerituaridûhabentea.Ategreflièfngida, » nbsp;nbsp;nbsp;’’’
ilico omnia naturghabiturecipimus,necfebrili caloreuexad, ncc fîccita » te afflidi, propre qloquêtes,acplurimàfîtisparteleuad. An igif euidêtius » adhucbalnei uires in fîcco ÔÔcalido corporis alFeducognofcèrcdefidcrasC',« Ego fane non arbitror. Licet aût,cui placet,expcriatur,quod incômodum „ fpquarur,ubicali perado itinerc non lauerit, Atenimftatimfebricirabit, „ autmulioplenustgdio,grauatofcilicctcapitcipcrfcuerabit,podflîmum fî „ frigid»
-ocr page 58-4^ Hicron. Cardani
frigtdacalorem nondum extinxcriLLiqucti’gitur,quatuor fui'nein Gngu* lis bainris partes»tn quarum prima quam iuftè uaporarium appcilarc liM non mediocri» calor fineaqua, perfrigeratos tq^c^ciebat, æRuâtcs in laifi* cudmcmautphIrgmonem,udconfUpationem atc^exindein hbrem nein cidf rent prohibebatln fecunda quaebuacrum diccbatur.calidiorcaqua la uabanturn'n tmii tepida, at in quarta frigida, ungebatur^, Noftra ergo balnea non funt,in quibus unica tantum domuncula,cp hypocauftum h* cet à feruorcnominarcjcalida,tepida frigida admouen tur,aére cu amba buspofrremia pugnante»
Siquisergobalnearumufumreuocaret, nonparumad falutemhomi* numfrcifTeuideretur.Athasquænuncprobalneishabcntur, non folum ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, omninoinùtilesefTecenfeOjpr^ter^admundiciem,fedutilitatelongein*
; feriores lotionibus pedum ac manuum» quibus ß quis diutius inßßaf,ad , reuellendix no parua eft efficacia,abflt;p corporis cakfadione.nihilo tn ma* lt;nbsp;8*spoftunteaqufbalneum,fedtntepefaciuntcorpuscitranoxam. Sunt MtJi fpttU tnimirr gatione$,embregmata,Iotiones,fomenta,infeeflus, fotus, omnia Itt btSnttri balnei iuftè adminiftrati quaß partcs.Sola in ftilb do air quid phi s eo poteft non tn omnis,frd quehemês aediuturna. necplancinftillaiionis nomine digna,nißqu0dtenuiterinfunditur. Cætcrùm 8c procul ÔC cumimpetu quimbalnei fuperarepotcft.Sed adrem redco,putridisomntb.frbnbus, , tepida pro balneo,frigida pro potu,ni aliud obftet,côuenit.l ta definit ««ƒ.7- lenuslibrode Marcore:cenfet^ hæctan^principalia præfidia. Verùm düo funtobfcruâda, quorumalterûutriqjauxib'ocommuneeftjfcilieetut non nifi cOnftanteiam codioneadhibeanturrin reliquodifrrimeneftnon . paruum inter hæc auxilia,cum balneum tutb femper,potio fiigidænô fem peradhibeatur.Pcriculum^quodexbalneo fuccedit,etiam fidiuqubim« inoretur,admodum leuefit comparauonepericuli,quodeximmodicafri gidæ exhibiuone fubfequitur.
lam igituromnibus putridis febribus frigidæ potio Sc tepidacbalncurt conuenit,fed non tarnen æqualiter.fiquidemtertianisatcp ardentibusma gis,hisautemquæexpituita fiunt, minus hæcauxiliaSc maximis frigidæ potio funtneceflària. Inexquifîtaenim dicebat primo ad Glauconé, non , folum femel bis,fedetiam pluries,fi delelt;ftctur,lauareægroslicebit, imo (dS R uelint,illos in aqua natare permittes. Similiter in acceffîonis fine, du uehementerfîtiuntjfrigfdæpotusfudores amp;ürinam ciet, ut expérimenta r. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;oftendit,refrigerato etiam amp;humedato corpore. Porro quoniâ multis for
f. aJ Glau fanarduumuidebitur,in quartanisbalneum adhibere,quafîGaleno relu* nium M.it. jfl4nte,fciat ilium loqui de initio,ut ipfr teftatur, SiC tn tuncetiam permittit. Atquomodo balneum concodamateria, uelin quartana uelquotidiana autalijs intermittentib.febribus pertimefeemusf cum qui bis frbribusla* borent,uigilrjstorqueant,amp;attenuantib. indigeant,urinam^acfudores , prouocaniibustquibus omnibus balneum auxiliatur.fomnûemcodliat,
humous attcnuar,Slt; fudoresatc^ unnam prouocat»
Reftat
dc Aqua über. 47
Refbît ergo ut de ardennbus nunc febnbusdicamus, quarum maxima turæparstumexbalnco tum frigidæpouone pendet.Verum longema* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
gisfxfrigidæpotione, utundccimo Artiscurauuæ docebatGalenus,iu cap.s). üantur argri in arden «bus febribus, quam ex balneis. Tres igitur folu m poQuIatadexihendamaquam frigidam condttiones : qubd febrisfitar« dentiflima, qubdfîgnacoâfonisappareant, quod^ uires fint robuGæ;
Adi]eit uerb quid mirum,dicens qubd fi æger ipfe bono corporis habitu fit, fdlicetbenecarnofusamp;tempusannicalidumacficcu, demittendo grum in frigidam ctiam natarionem, minimelæferis. Quippe qui hacopss portunitatcufifunt,omnesfudarunf,quibufdametiamaluusbiÜofadeie« fit.Auicenna uerbquantitatem aquæexhibendæinhoccafu definiuitres p.4,TrAc.t^ fiigerationemcorporisatcpcaloriscxtindionem, natationfsautem baud tneminitî fed remduramacpericulofamexifiimauir, qubdfuaætateiam iuftabalneorum adminiftratiodefierat.Ipfeergoconditionesomnes nata ca.tiufdi tionispotuiadiecit,præterearnquæadtemporis quaÜtatemattinebat, eus iuslococonfuetudinem pofuit,Ôlt;îutuifcera âbfceffu carerent, itautapud ilium fintfexcondi«onesexhibendaeaquæ:roburomniumuiriumamp;:mc brorum interiorum,ôô maximèiecoris amp;nbsp;uentriculffrbris exhumorecalfr do.concodio materiel,confuetudo bibendi aquam fr’gidam, habitus car* nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
Uofus,amp;utnuKusfit abfceiTusinuifceribus.Adiecit fep«mam,utnô fit dolor in neruts,quæ minima eft omnium. Sed non folum in ardentifsima fehre,quefitàbile,ueri!imcriaminfanguinca, ubireliquaadfint frigidæalt; quæpotum collaudat. Quomodoaûtcorpus perfrigeratum nbsp;calorêexa
tin(ftumintclligat,fedcclaratdicens,colorem uultusuiridemfieri,ôôhomf nemtremere.Érgoubi res bene cedat, aquaautuomitu uclperaluumufl Urinas uelfudores humorem peccantem educit: uel fi id non fuccedat,trâf
' mutatafebreinmitius genus ac diuturniusægrum àmortispericulohbc ratEgo uerbeum tres ardente febre laborantesficcurauerim, omnes eadê die liberaui,qua aquam exhibui.
Parietiam ratione in peftilentibus febribus præftantifsimû auxilium J-âbipIàaquaexpetitur.Aeüuslibroquinto,Ruffîauthoritateiddocet.O* a^p.^r. portetautcconfertim accopiofam haurire.cui fententiæ Rafisloânîtfjaii thoritatefubfcripfit, dicens qubdconferrim epotacaliditatemexdnguit, fenfîm non pro deft. Aqua em frigidapotenscftauxiliumamp; naturae ami* ca,ficopiosèbibat,mouahumores,amp;naturæauxiliouenenum cumilÜs expcllitur,maxime têpore æftatistin quoquamuisGalenus Auicenna huius occafionis baud meminerint,tn in ardente ftbreamp; fan guinea etiam, ficontingatexhibitioaquæ,IongcplusproderitS(S tunusexhibebitur, Ôd faciliusfrretfgertetenim meatuscruntmagispatentes,amp;5 frigorisnoxa ma gistemperabitur,quâ alijstemporibus. NeCpuerb fob's febribus commo* da eftfrigida,fedetiam illorufymptomatibus.qugcuncpex ipfatancpmor boproueniunt.Siquidem meritb,cum dicatHippocrates, qoç prouenifit nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;gt;««
«X una caufa, curari à contrario ilb'us cauff ;at nihil ta contrariumfebri efTc ' poteft.
-ocr page 60-4» Hieron. Cardani
... potcft,^aquafrigida,ütradonenonindigcamusadhoc demonftrandii, Quæcunc^igiturfymptomataà febre oriumhabêt,potuautbalncofrigilt; dæcurabuntur.Velutfudorfuperfluus,quicuraturpoGds pcdibusmani buskin aqua(rigida.Etrigor uehemensbalneo caltd3e,tum edampotu, amp;fternutadö èé ciborumodium,quodpotucalidæaquæ fanatur,autuo niitumprou0cäiido,autaluumfubducendo.Ecfyncopis,quxcuraturpo lt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nendo manus amp;pedestn aquam cak’dam,ut docet Auicenna. Etinquies
quamiuuat ledus poiîtusiuxtaeuriposôcfontes. Lketamp;arte imuanna X « turam,dumfomnum cadcndsaquaefingimus.Fngusquocpuehcmcs amp;nbsp;diuturnumextremorummembroru^quodcalidæbalneocuratur. Tum r difficukas fpirandi amp;degluticndi,amp; nigredo linguae: quae fi pcrfeucrtr.fo • nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;kt ut Auicenna jnquit,eflecaufa abfccffus cerebri uel membranarum eius.
Et manifeftum eft, quodcuratur abludonefrequent! cum calidt dciergcn do,inde lauado cum frigida aqua. Et fimiliter hedicis nihil melius eft aqua fngida,tuminpotu tum locobalnei.Sed de frigida in potu cum conucni ret ephemeris putridispeßilentibus abfc^difcrimine, tumhedicis potera cum ufum inter auxiliacomuniaomnib.febrib. quemadmodû amp;nbsp;balnea communerare:fed non licuit, quoniam hedici quidam non ferunt ilhm* k Quicunc^ enimiufto pluscontabuerunt,non rcfiftentib. uiribus(hifunt flint. quiprimamfpeciemexcefrere)fuccumbunt. Verum balneum frigidæ, ut deCimoArtiscuratiupGalenusdocetjfempereft falutare,etiam indeplora tiscafibus.autenimillos curat, utquibusnondum folidæ partes confun* ptæfunt.'autfiflht,infenilem habitumillosmutât.Quod fiqui hoctam falutari praefidio curari ncqueunt,ncc hi alio prorfus curabuntur. Vtcon ftethocauxiliumôlt;S optimûefle, èc fecurifsimum,atcpedamcffîcaaflîmfi. 8cdquonampadofitadhibendu, nÔmihimelius fcribere,autmaiorecû authoritatepofle pe( fuafi,quàm fi ex Galeno ad uerbu hæc ipfa etiam de» fumerern, Isigiturfuperioreloco, ÔC ubihanccuradonisrationem diligen « tifTimè tradit,hæchâbet:QuicunCphedica ftbrelaborant, aicpex hispraf» « cipuèquiiam marafmodihedicafébricitant,modohisnullaaliafebrUuct « cxfolaputredinehumorum.uelcum phlegmone fit adiunda, eosomnes « audader lauabis, fed prorfus citra omnem laborê, ne uires refoluas: quod « ipfumcumnoceat uehementer,occafiofitbalneiculpandi. Quodcitrala « borem dixi, id ita intelligo. Volo pger in balneum fuper ledulo deportri, lt;t in cuius prima è tribus domo nudetur, ac trâsferatur in fîndonem calentc lt;( prompte in idipfam paratam,fintautem quatuor quihancteneâtàquot^ « fine unus. Ac iïquidem prima domus fatiscalida fit,aeger in ea nudatusin « fècundâportetur: fintibifrigidior uidetur,nonnudus,(èdcoopcrtus, ud «lt; aliafindoncminimefrigida, ueltali aliquoinuolucro.Conftatautem « fîndonem earn qua portabitur,efiè ualentioremoporterc: autfîimbecilla « per fe fît, duplicariearn eritiàtius. Efto autem media domus non tantum « fîtu media,fed eeiamtemperie.tantofcilicetprimacalidior, quantoeftter» tia frigidior. In hac domo olcû cepidû cfto,quo seger fuper fîndone ilhtus, proiinuf
-ocr page 61-de Aqua liber. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4gt;
protînus pcrfundatur.Hoc fado teniam ingredianturdomum,ducahtÿ hominem ubi folium eft fîc,ùt per très balnei domos duntaxat tran iîerin t: „ perquas neccéleri gradutranfibuntrjquiægrumportant,fedtantifpcrin prioribusdomibusmorabuntur, dumin altera transferatur tantum à lelt; Aulo:inmedia uer6,dumperfundaturoleo.Enoautemamp;aêrcuiu(lt;:^do mus nec fummo calorc,nec etiam frigês,fed admodum temperatus, amp;C mo ,, dicèhumtdus. Id fier,fi aqua téperataexlabro fit liberaliterproieda,utpcr fluat peromnes domos. In ipfauerbfolij aquamediocritermoretur.Id^ „ in findone fuftentus,nulla infufîone aquæ, cuiufmodi in alijs uti(blemus adhibita. Immo neccapiti eius infundi quicquâ uclim,cum fit fatis id quo , que bis teruc una cum toto corpore in aqua mergi,demiifa mediocriter de* orfumfindone,acrurfumperquatuoriuucnesquieûportâtleuata. Mox,, binededudusin frigidam,femeltotustingatur,neuelbreuiflimoquidem fpacioillicmoratus.Porrb qui eum portant,tu reliqua omnia curfosèefie cdodosconueniet,tumceleritatem tingendi,non document! modo,ueru etiam praccepti loco prætcr cætera habere. Protinus uerb alter paratam has bens findonemipfi inf)ciat,ac deindealiam, turn in ledulocollocaius pri* mum fpongfjs dctergeatur,deinde mollibus linteis. Nec committent qui, cumdetergebunt, ut uiolentius cum con treden t: fed quo ad fieri poteft, blandiffimè.Pofthæcundum, ac ueflibus amidum, rurfusfuperledulo . indomumubicibatur,reducentacnutrient. Sanèdidumfupràeftinho« rumcomentariorumfeptimo,ubificcamuentriculiinternperiem fanaui« muSjdomumbalneodebereconiungi.Hæc ille. Cæterùm diueriàquædâ ,-uidebuntur his quæ de natura partium balnei fuperius tradidimus. Veru illud animaduertere decet aé'ris mutationem pro arbitrio fieri,atcp lauacru infecundadomo nullum effc, fedaërem tantum modo humidum, in ter« tiaueroeflequafi tranfpofitisutcibus.Cumenimhicfit imbecillis, decet fenfim incalefcerenonin primabalneiparte.Hocenimnos docettanquâ contraconfuetudinêexcogitatum.Demirorautcexhis ualde medicos nö ftræ ætatis.quicum in omnibus ferme morbis, præfertim tarnen in atro« ciffimisjquaiesfunthedica, febris peftilens SiC ardens, demifioauxilioa* quætam fecuro,facili,efFicaci præfenti^ ad medicamentâomnino inuttlia noxia,amp;uixab ulloauthore probata confugiant. in quotrifariam pec« canttprimum qubd aquæ auxilium tamutiliprætermittuht, fecundunî qubd inefficacia medicamenta perperam adhibent, tertium qubdom« nibus deterjus eft, qubd corpus ita præparant, utneque poft modum auxilioaquæfanari poffit. Porrbdenoxamedicamentoruminhismor* bis,amp; ufus inutilitatc facere uerba non oportet.nimis enim ab omnibus ar tisperitis intelligitur.
Confertetiâ in uulneribusreccntibus î quod quia alibi in libris, fcilicet Contradicentium medicorum tradatum eft,turn maxime ex Celfo,hic re« peterefuperuacuumeflearbitror. Solum eaadijeiä,quæ(binonfint enar rata,fcilicetqubd curâ uulnerum tani 'paruorum,quâtiiagnorum eft ex«
B ficcatio^
-ocr page 62-yd nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hieróh. Cardani
♦ ßccaitiOtSc roburcaton’s innati SiC fangufnis cohibin'o,quæ ómnia aqua telt; pida aut fngida,ubi metus fît Huxtonis fangi^'nis largiter eibi(ä,amp; bene ac dib'genter elota plaga præfî:at,ita ut nihÜ melius, quan^ cum aliquo cruda t.Afhor. ». tu id fîat.non ignoramus etiâm dixillfe Hip, Frigidum ulceribus mordax, cutem obdurat,dolorem infuperabilc facit,liuorem obducit, rigores febri« '' les,conuulfîoncs,diftentiones. At omnia hæc frigidû dum permanetacfu perat,efficere folet:atlotiofrigidæ tantum abeft ut refrigeret, utetiam pau iopoft calefaciat, utquilibetpoteftexpcririhyeme lauandomanus cûfri# gida, luuat ergo hæc frigidælotio multum ad fuppurationem,cum poft cam ftatim puluinaria fuperpofueris, Qubd fîpertinacius frigidam repu* dies,calidauel tepidautaris.quandoquldem conftet,Hipp.dcaduacuera £rigiditate,n5 dcpotcftate intelligere. De pôtu aut illud fa.tis pertritû eftjio folum in uulneribus,fcd ulceribus,abfceiribus,contufîonib,fralt;fturis, ma* ximè capitis acomnibus alijs cafîbus ab initio uft^ ad fînem curadonisfo lius aquæ,non uini potum conuenire.
t'irait«!. Jfi ulceribus etiam(quanq Hipp.de Fradluris loqui uideatur) planû tn t,eftexlibritttulofententia^uerborum quphicfubijciuntur,dculcerib.gc*
« neraliter loqui. hæc habet tertio de his quæ in Medicatrina fîunt : Aqup “ cab'ditas èC multitudo fpedetur. Caliditas ut fupra fuam ipfîus man um inlt; “ fundat.Multitudo adlaxandum ÔC attenuandumplurima,adcarneimpl^ « dum S^molltendummediocrisoptimaeft. Mediocritasaûtin perfufîonc « hæceft:cumadhucfufpenditur,priusqconcidatdefîftendum, primùme» « nim tollitur,deindeattenuatur. Vbi Galenusincomentohpchabet.Qup « cuntçemexrepletioneerantintenta, fîcutiomniaqupinflâmationempad untur,ea dum cuacuanturJaxariconfueuerunt.Qup ex concretione ob rc *‘ frigerationê intendunt,dum calefiunt:qup ex fîccitate,dum humcdanturî quæex humido,dumeoexinaniunt.Quoniamigitur cabda aquapr^fta rehpc omnia poteft,cumampliusatçpdiutiuscorporifucritinfufa,€âlaxalt; reatcpattenuateredè didum eft.Impletaût carne, acmolbt dumcorpus plenû fuerit,amp;ipfafupfufîo mediocris:exténuâtuero multa, autfîcorpus alioqui fueritgracile. Vbi cm non fueritquod trahat,quod præfenseftcôj fuminCpterS in his aqua no cundem præftat ufum, quem in fuperioribus morbis internis,fcilicet aut decoratione,ubi perfedè fanatiuæcaulàe uices impktihic aut non,fed eius fine qua curari affèdus non poGitSuntcm alt; qup ufusfex,autenimconfcruatfanitatê,utuentriculi:autprpferuatà mor ßj-gm oculis èC renibustaut curat perfedè,ut in hedica febre amp;nbsp;ardente? aut fîc adiuuatad curationem, ut fine ea curatio perfîci benenon pofliGut in ulcerum fanatione amp;oflïum, quiiam tophuminutilemcontraxerunt cmendationefatcp his omnibus modisprincipalis caufa appellatur)aut ad curam conducatintercptera,utinpodagraS([diarrhœa:uelutaddecO rationem proficit,in qua tametfî primas obtineatpartes,cum tarnen finis non fît fanatiojfed decor amp;nbsp;mundicies,non meretur nomen caufæ princia palis in medicina. Itae^ hgepars qupa uulnerumcuraincepit,merttotertist inordiflc
-ocr page 63-de Aqua liber» nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ÿi
itTordinc dief potcft:quandoquidcm prgferuationem eu curationc aut cô feruatione.ut moris eft,mifcuerunt»
Ad fiftulas quocçaqugprgfîdioutiturHipp. dicens:Poflridieaqua ca Ldt nfluru lidaatcp mukaproluerc oportet locum, H æc aût poft floris sen’s immiffio nem.nam tunica ftftul^ftceroditur,ut plerunqjin feptemdicbus.att^hgc de fiftula in ano. Paulo póft cum de pituita ad eundem locum decumben* te ioqueretur,addit inter reliqua curæauxilia,ut ægrum in calidâ aquâcol locent.Etin uniuerfumcalidaa^ua omnibus fiftulis accalloftsulcerib. uti lis eft, non fold ad extergêdum fordê,(èdetiam ad putrefaciendum tupicâ eorû finuum.Quod fi ulcus aliquod cum fraduracoiundum fit,ut in caU cis £radura,uel fi ulcus nonappareat,mulcaaquacalidaad curationê utir Hipp.libro fecundo de Fra(fturis.amp; rurfus in fradura abftç ulcere uclut eu t. »7. biti,dum callus iam confirmari cœperit,mulcam rurfus aftùndit aquam ca lidam,utmateria nutriendocallo idorica, copiofa ad locum trahatuir : ut in primoeiufdemdicit. Similiter amp;nbsp;in luxationefpinæ dorfi, dum osre« r.4,. * ponere,feu uertebrâ uult, Tertio de Articulis iubet ut locus multa calida aqualaueturaefoueatur,antequâreponatunin luxationeetiam articulo« rum,manuumpedumue,quæcumulcercacciderit,ubireftaurationemc5ô uulfîo fequatur, iubet articulumclidi,amp;^multaaqua calida locum deindefo uerKutin quarto eiufdem docet. Sic ficontingatreftaurationcmoffisfeu î* »*• luxati feu fraéli perperam elfe faclam,feu cum topho calloue,fcu nondum contracfto.nemini qui in bac arteexpertus fit,dubium eft quin calida aqua locus non fit fouendus.SC fi callus iam contradus fit,emollicndus.acpluri bus etiam diebus, fi maior fitac durior, ut eodem loco frangi pofsit, quo perperam os reftauratum eft,necalli loco os ipfum frangatur. Èrgo 8lt; ues hementer calida multa aqua,amp;diuturna mora ÔC pluriû dierum nbsp;nbsp;irri*
gationeopuseft,nonnunquamcum callus ualdedurusacmagnus fuerit. Intalibusergo quisaquæ ufumôôadminirtrationemnoncaufæ illiuslo* CO habcbitjfine qua cura perfici non poteft Quid fi quifpiam frigore amp;nbsp;Mcmhi.fri, gdu membra mortuaamp;iam putrefcentialiabuerit,nonne8dhic aquæfri« gortfongt^ gidæbalneo indiget» nort igné,quo exciduntmon etiam calida auttepida aqua,quibus calor non refoueturjfed frigida aqua fenfim reuocat,utetiam teftatur OlausMagnus Vpfalenfispontifex, quideborealibusgentibus fcripfit,apudquos-irequensefthoc experimentum,frequentior^ morbus hic atep infortunium.
Indecorationeuerofîquisufumaquæ collaudareuelit, neilleomnino DefOMtiw« noduas ferre Athenas uidebiturCcScafolaablua^purgc^dctergeatQuin etiam ubi ftrigili omnemfordern ècorporeclueris,nonneepidermiapedû callofaduritieÔC craflîiie calida aquamolliemusfinde gladiolodetrahem» illamcradêtes,prfcipue^àcalcaneoî’amp;rungueseadê ratione mollioresfii« dosprgeidemus tam expedibus,quàmexmanibus:quosfifinehocauxi« lio pr^cidere tentaueris,ficiieeuenietutlacerentur,humidum enim incifio ni aptius longe eft fiecûà Hæc igitur de aquæ dulcis adminiftratione diâa
E a funt)
-ocr page 64-52 Hicrön. Cardani
funt,prgtermitteils ea qug minus ad medicinam pcrtincnt.tum ucro cÜani illaquætamafi humano corpo Jutiliafunt, non tarnen adeóeuidentcm èC certam habent rationem : ueluti quod fi quis aquam, quæ equo bibenti fupereft bibat» à pcfte præfcruatur. Verüm em eft frequenter, non tn fem* per.Equiem natura à pefte,qupin hominibus graflatur,eftalienifsima.Et fpirituseius ac faliua plurima amp;cffîcax,quæaquæ cÔmifcetur.taliatamen paradoxa funt, ècâ nemine artis perito tradita.Similiterutillud prgterca* mus,quanta fit uisaqup,quæ èeœlo decidit cerustemponbus,ueluttMar tio menfe.exqua zx-thum panis fiunt,qui in multos annos perdurât, eu alqstemporibusuix aliquot diebusatcç h is etiam paucifsimismaneantin corrupti.Quid ergo prohibet,nc aliquatalisfitexpluuialibus,quæuitarii hominum maxime prorogetf Hæcigiturac fimilia,uel quia ab arteelTent aliéna ueldubia,uel quod obfcurâ haberentcaufam, uel quoniam alibi à me dida effent, confuko pretermifsû
Solum refponfurushisqupmihiobfjcipoflefentio.at«^ id primum,nU quid negare pofîîmjdicent quin aqua hydropicis noxia nô fit,ac üehemé terCimb quidam cum fani eHent,folopotuaquæineummorbû inciderut acmortui funt.Quibus refpondemus, quodaquæufus in hydropeoin* ni non eft malus,fed rationequantitatis autqualitatis uel eau fæ hydro pis» Quisenim ignorât, qpaquamala nôfit caufa omnium morborû diutur* Dee.t.t ti. norum: utfecundaprimi habct.namgeneratabfceftusamp;durities inoin* A^uariima^ nibus membris principalibus,amp;: tabem S)Cdeiedionemappetitus,amp;fm0f melâcholicos inteftinoru difficultatê, aliquando uentris duriciemî nonnunqinquit,ctiâhydropefim.manifeftumcftergo,quôd potusaquf per fen5générâthydropifim, fedaqu^ maig.necetiâ hæcfemper. Dicetis forfan:Auicennainquit in curahydropifis,Et^hibitioàuifioneaqugnc potuipfius,quantû poffibileeft.refpondeo,Etineodêcapiteinqt, VinonôappropinquetjCalidâhabêshydropifim.Sed neqjin frigidaom« ne uinum côuenit. Ideo quanq loquatur de afeite fola^intelligit etiâ de aqua Xrt.ro.f.,?. cruda,non deftillataautnaturaperfeifta.Quinetiam Aetiuscollaudaibab neû dulcis aqup tam tepidæ ^frigidæin afcite.de quo alibi difputauimus. Sednonadeôhicfaueboaquarumlaudi,utinmorboqui totus aquacon ftat,illas uino prgferri uelim, E tenim certum eft tepid^ aqu^ ufum naufeam excitare,uêtrieulum debilitate, codlionem corrumpere,corpus tabefiteere, heeticam amp;nbsp;hydropem gignere,nec tn fitim extinguere.
So^ura Obqciet alius, quomodototSCtantaunaamp;f eadêaquaefficcrepoterit, rtdedaraZ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ualidis morbîs occurreref At hi qui de his dubitâqaut hocignorâii
txcaufa. quodcalorinnatusomnesmorboscurat,cumualidusfuerit,utexGaIcno docuimus,aut aliquidefFicacius ufu aqug inueniri credunt. Qd*quippiâi pofsitefleefficacius,non uideo.quæ totmodis ÔC in tanta quantitateadtnt niftrari poteftabfc^incomodo præfertim ob confuetudinê,tû etiamadeo frequenter,qupomni cibo mifcetur,qug potus omnis uices fupplet.Quod uero calor naturalis omnes morbos curet,prêter Galeni auihoritaté, ratio etiam
-ocr page 65-de Aqua liber. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;f j
Warn îpfa tnaniFeftifÜmè docet.illecin trahii,rctinet,cocotjùît, lî minutius irftagendum,expcllKç.Hiquibushæcmiradcaquauidentur,fufttquiex iftimant médicamenta eflTe quæ purgent, quae^ fanent morbos.poiro ho Wm infeitiâ non cft ut doceâ,quandoquidê illa folu aut naturâ irritent aut îdiuuent in opere.Ergo confirmato naturali calore, nec irritantibus indi# gcmus,nec multo minus auxiliantibus. Diétû eft aiâ (uprk, quonâ pado aqua frigida calidis atqß frigidis intemperieb.itê humfdis at^ ficcis æquali ter fatisfaciat. unde omnibus morbis principale auxilium exiHit.
Dieet quifpiâ,cur ergo noftræ ætatis medici non hoc uno præfîdio utu cw turfQuoniâ uteruditiores acdiligentioresuideantur,ars^ipfaapuduul gûnobilior,maluntmultis uti præiîdijsjquanqdebiliorib.atc^perperâ,^ mortertmi. uno oprimo,acredè.Quinetiâteftc Plinio,imoipfisoculisquotidie no CO lenti omnib.quæterraaqua^apudnosproducit,quf penèfuntinHnita, quoru ne minimâ quidê partem norunt,q? uilia fînt,utcelebriores uidc antur,exoticalongius péri ta, 80 ultra maria aduehicurant:tantû abeftut as qug folius ufu content! eflè uelint.Quendâ fcio è principib.ad que cum uo catus eflenijpoflet^ meo iudicio aqua curari,at(^ ferme fanari,cum uiderc quorfum tenderent, permi fi ficcis ut uterentur,quôdfcirem illos no poli feperfuaderi.unde etiam Igfus non leuitereft.’morbus em tantû modo hus midus erat. Caufa uero feniû. cuiqp efh perfpicuû efi, turn in aquæ ufu, tû ininuçntioneætheris, mehiefolum declarationes attulilîe, quoditafit» Ceterùm quomodo moderandus fit hic ufus,uel comentario alterius am« pliflïmo uel longiore libro,^ fit Pauli,totum opus indigerc, CæterCi malui totam hanc artemexcmplo ptolomei decœleftibus præfagijs compendios fé amp;nbsp;obfcurè traditam fupereflè,^ funditus in terire*
At rurfus dieet guifpiam,cur faite nullus antiquorû hanc tradationem c» confcripfitjcû adeb utilis eflèt acpulchra'^ Quoniâ ueluti qui unico gladio nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ufu
lofculpunt,totam^imagincmefRngunt,maiorcinduftriaatcçartcegent, qui pluribus fcalpris atep ad unumquencp ufum accômodatis utunturî ita difficile illis fuit hâc tanta artem tradere,multo uero diffîcilius ad opus deducere his qui no omnino ingenio,iudicio induftria^ pollent ob id amp;nbsp;multifiniftrè his tradiris utentes, necféliciterfuccedentceuentu, meuana fcripfiflrecal5niabunt,cum no ego male fcripferim,fedipfis male meis fcris pris uti cótigerittuel quia in deploratiscafib.amp;qui nulla arte (ânari poffint »qua adminiftrauerint: uel quia in morbo caula illius decepti,aliter de buiflctzuel quoniâ no debito têporcjucluti balneum in febrib.putridts,dÖ coftiouixceptaeft: uel quia non pro quantitate, mora, ufuconfuetudi« ne^tuel quia incongruo modo, uel annitêpore: uel quia locus ille minus aptus fit,aut aqua ipfa non optima,q? frequentifflmèeuenittuel quia in cg teris rebus neceflarqs non rede fe gerat. His tot modis attp alqs innumeris aberrarec5tingit,adeo uthieufusnonfit inexpertiautimperitiuelofcitas ristfed eius qui artem optime attigerit, èC illius exercitationêdiligentiflimé tradauerit, His igit non exiguo erit emolumento atlt;^ honori, quandoqui
6 t dem
-ocr page 66-i4 Hicfon.Cardani
dem no folu pïurimos deploratos cafus,qui^ aliter fanart' nequfrent, fan« bit. Et in omnib. morbis hoc uno prgfidio.hacç una anfa plus ceteris utet Demurefpondcbitmihi quifpia,fi tâtapræftathicufusaqupfolusi ii alt; Je deo cfficax,adeo generalis cft,quem tc tencrc qui alios doceas optime,ueriil MrPHHdndw fnjjg efi^qui ueritatfs adeo addiclü te ^fiteris,ac ta intente ferais,cû fatearia optima cffeuel uno medicamento omnes fan are, cur tu ergo nófolaaqua omnes curas aefanasT'at tc uidemus non minus cæteroa omnes medilt; cos medicamentis utiC'alia ergo doces ac prgcipis.alia facia,alia fcribis, alia exerces. Haccqaideobricimihipoffefentio. Sed non rede, primu quide ne^quarta parte medicamentorufoleouthqutb^alij medici uti folenr.De I nde balnearum ufus obfoleuit iam diu,adeo ut infta urari deiideren t nam ut fuperius docutß quisperperâ utatur, melius Gt plerûçp'abûinereutigt; turn maxime quod non medicus eft qui adminiftrat, fed aftantes imperici, ftob'di,obliuiofi,ali]s inten ti.Aqugquoi^noftræregionisprauacamp;aduftf medicinæfermèomninoinutilesfunt. Qui^unep etiâ artemquâpiamuel noua uelreuiuifcencem introduccre ftudent,id fenfim faceredebentjOecr* rorminiftrorum uel artcuelartificiimputetur. Neqjego ab initio ariêhâc exquiiîtiftîmè tenui,fed inuenlis ratione,amp; hisquæab autoribusdidicera experientiâpriusomniSrerû magiftrâ accômodareuolui. Deniçnec^* hibeo,quo minus quiscpalijs auxilijs, que in rem fàcianr.utaturtnecutab ftineat fuadeo,fedfolûillud monere uoiui,quantû efFicadaefit in ufuaquf uulgaris,^facilisadminjftratio,^promptaoccafioinunoquoc^morbo. Quamobrem talem ufum necjj unq prgtcrmittendum necç pofthabendu ali)sauxiiijs,nô quod illis quenq utinuidiofum pr^coneminuentionuf» fuarum carercuelim,
niliil Ergo eu totutilitatcs tâeuidentes tâapertèpr5pteçaquaexhibeaflt;n*c k nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;effîcere pofïîti meritb deilla,quantû per has temporis angu*
a^iii Milein ftiasfucciuas^horaslicuit,determinauimus.nâneq;ulliï aliudeft,cuihfC vtHiri pp/)ê. omnia conuenirepoflînt. Elementoru cm terra nobis intus nullo modo, extra nifi tcfepelircuelis,nullus prorfus adfanitatc ufus. Aer præfto nobis undicçeftjamp;f intusamp; extràtundenecadmoueri necamoiieri poteft. Mcdi camenta nulia tam familiaria funt,tanta copia pofTuntexhiberi, tot modis Gongruere adu poteftate,intus extra,manendo in his,uel mutando,quo fit ut nclt;^ignis:iseih adu fempercalidus,amp; poteftatenihil. Cibietiâ amp;nbsp;po« tuspoteftatefoIîïefficaces,adunequaq.VtomnishæcfyluaaKquanonfo lumparteinutilis fit atçpdeficiat, fed tota ad tam uarios ufus minus apta» amp;ut ueriusdicam,ineptafit.
A^iufaetdtit Rcftatfolu utuideamus, quali nam téperamento aquaipfa fit. Plerf^ irnf^/rÿ. enîm utdixi, frigidâamp; humidam in ultimo ordine effecenfucrunt. Ego neque frigidara ncqjhumidam poteftate ullo modo effe crediderfm (modofincera fit) nedum ut in ultimo ordine talishabcdafit.namquod neepin ultimo neqj in tertio fit, taliumfcilicet infrigidanuum atephume« dantiu,oftendicmoles magna, quæingcriiurcitranoxam: quod in nuUo inedicamento
-ocr page 67-'de Acthere liber* w
hlcdicamento huiufmôdi ordim's feu tertfj feu quarri fàcereh’cchfed ne^ fe cundu.nam fiquis laducarum libra edat,autfuccû bjbat,multô plus refrw gerabitur,^ fi duas aquæ optimæ libras potauericquan laduca uix prié mum frigiditatisordinem excedaupariter uero fermé humida,ucetiâfiigi da eft,Quiigiturfieri poteft, ut fielcmentuefiTet, attain ultimo ordinc, ut dicuntjhumidorum frigidorum,quantumuis notha amp;nbsp;adulterina per* mixta,necin altera qualitate,uixin primo ordineftatuipofletT’ Quamob* remeum neqfin fecundo necin tertio necin quarto ordinecSftituipofîit, necin primo etiamponi debet. Quodem paululûinfrigidare èc humelt;5hi reuideatur, id non côtingit,quod potcftatemullamtalcmobtineatîfcd^ frigiditate,^ adu habet,amp; mole fua retundat uim caloris innati. Verifimi» lecftaûthoc.cu potus fitomnium animantium.hicaûttemperatus eflede bet,non frigidus poteftate. Aqua igitur optima adu quidem,humidaièm peractanquehiculum:frigidauerbautcalida,proutfoliautigniuelaëriex pofita fuerit.Potcftateaüt nccjhumidanecçfîcca,multo minus uerb calida autfrigida,fedquafi qualitatisomnis experseftlS o ignoro ^multaaqup commoda ad diuerfos morbos poflèm adqcere, fed cum ex his ilia habeatl tur,malui ad lèquentem tradationem,que minus pertrita eft,SC magfs ob* feura, defeendere.
De Vitali aqua feu de æthcrc*
Ha denus igif de aqua fimplici naturally didu eft, fuffîciêterç mco iii dicio.cu ceteris mos fit alios ante danare,qui deeadê rcfcripferint,an* tc^ ipfi aliquid dignu ledu ederentînobis hoc indignu uifum cft,ut abin itiopræfaremur:nunc poft^id prgftitiffeperfuademus, fatisaudadertc* ftaripoftiimus,neminem ante nos deaquæufibuspræterHippocr; (led is obfeuréfatis,ut moseratillius ætau's) fcripfiiTe.Atmultominusdeaqua fimplici, quae arte paratur, qubdantiquisomnib.tûetiânoftroaeuoinco* gnita fit,quis^locutuseft. Quod amp;nbsp;fi haec ars iam fabularu more tradata Stàquibufdâ,hoctn eiobeftenon debet,ut nec^ Deu non uereri, qgt; deos rifu dignos poëtç cofinxerint N ec hiftoria negligere ob H erou fida gefta atlt;^ incredibilia carminib J talica lingua uulgatis.nec magia contenefena* turale ob prgftigiatorcs,nelt;y gemmaru ornam ob adulterinâ eas metiendi induftriam.Italæpius contigit,ut ex artibus feplafiaef frausoriretmonun^ etiâ à fabulishomines ad ueritaris inquifitione excitari,in eius inuetionein peruenere.Initium tarnen noftraeconfiderationis non folum ab illoru nu* gis ortumhabuit,fed exrei ipfius natura priore^tradatione.ham ut natii rails aqua frigida eft amp;: humida, amp;nbsp;quomeliorfucrit, eo minus frigida eft amp;humida: iuiætherea, quae arte paratur, calida eft immodiceatqucficca: quae tarnen amp;ipfa, quofuerittemperatior, eO praeftantiorerit Videntur fquot;*»»«’»»* autem plenty philofophorum, qui tantum nomen eius attigerunt,aliud quippiamperhanc aquaminteUexiifeînequetamcnfîmplex, uthaccueré
Ë q. eftt
-ocr page 68-iS -Hieron.Cardani
unit çQ; nclt;p innoxîû,fed ah') hclixir, id eft,drc5uolut5,flt;uclyfîrab ‘AvSèfjfcu inuolutus,ggt;inuoluêdo fiataccircuuoluêdo:uelab «Avlt;7i©-,Elyfius, quód felices Si pcrpctuos reddat.’uel ab «Alt;®- folaris, qubd uitalis fit ut fol: autq) antiquo tempore foils radfjs côficeret,interprétant æthercopofitum quod dâ ex aqua ardente ÔC aromatib.deûillatum denub.alq infundunt aquæar denti nobiliamedicamêta,ea^aqua folum colata non defiillatautunt:alij exuarqsmedicamentiseâ conficiunt,eafubfimo putrefaciendo,indede« ftillandotquidâex unica tantuplantaeducereconanturfcilicetchelidonia: quæ omnia licet efFicada fint,ætheris tn nomine prorfus indigna funtnos Aiitriutd cm fimplicem aquâperætherintelligimus innoxiam Sieffîcacifiîmâ, non folum ad uitam producendam,fed etiâ ad corpus prgfcruandum ab omni morbigenere. Deelyfiraûtaccacterishuiufmodi mcdicamentis nonfum uerbafadurus: folum id dicam,quod ad magnum errorê pertinet illonim Bfy/!r nbsp;nbsp;nbsp;qui talia confîciunt,fdlicet qubd ardente aqua non elyfîr ipfum nobis ex*
hibcntEfteiîi aqua clara,acris faporis nullius^ præftantis odoris: licetad ’ morbos frigidos fatis efFicax,q(f fit calidifsima» Verùmautêelyxrcolore eft uinijodore acri quidê amp;nbsp;uehementi» fed iucundo tamê,quale cft oleungt; fpicatum. nonautem fîmili.
GraïUtio 0g nbsp;nbsp;nbsp;aût uîtali aqua prim um dubitare licet,an aliquid perdreuitum
° un calore pofsit refrigerari.coftat em qubd calor femper atténuât, deindetx« lt;nbsp;(oltre fiai perimentum doceta^ardentem quo fæpius fueritdeftillata,eo tenuiorcô^ acutiorê e(re,adeb ut feptiesdefiillata, fiatimardeat, deguftari minime pofïît. Aqua etiâexcalefada quidnâ aliudcaliditatemcôciperepotcft^ ignis enitalis eft. Verùm tn ufusipfe docuittemperatiorê fieri banc a^uâ circulatione.Cumemaquateporcilloin uaporc côuertatur, uaporautem hicpriorecraflîor fit,quoniam àleuiorecalore faduseft,neccflecfi:domre dit,aquam gigneremitiorem.Rurfus quæ media funt.folent extrema ad fe retraKere, aquaautemhæcextremirationemhabet ab initio, calor uerbà quo circumagitur minor,quo fit ut ab eocaloretempcratior euadatDice musigiiurcalorefemperattenuare,nam exaqu^fubßatiain aerern mutât» hoc aut eft attenuate: non tn in tenuiorê aërem minorcalormutat nbsp;malt;
ior.Deexpcrimento uerb,ut docuimus,ipfum nobis fauet, quandoquidc non deftiÜatione hic utamur, fed reuolutione.quanium uerb interfit inter hfc,paulo poft declarabimus,Quomodo aut aqua excalcfadacraffior pof fit euadere dubift uidet:qubd euadat,haud dubium eft.Caufa ergo no ob^ feuraeft his qui in li bris deSubtilitateexerdtati funt.nâ ob id dêfior euadit aqua per drculationem,quoniâ tenuiores partes in fpiritum refoluuntur, crafltoresattenuan cur. Aqua igiturdrculauone tern peratiorS^æqualioris fubftanopeuadit.Sed ui huius rd maior notitia amp;iadlior habeatur,pritnu docebimus quid in cerfit inter drculationem Sc deftillationem.
Drfîlbtîo. nbsp;nbsp;Deftillatio igit ab acutiore calore maioreç necefiàrib fît,qubd ueirefpi*
r/r C circM ret uas ipfum,uel capadus fit.Si.n,in acre humor etiâ parifubftatia refolul Rrimi debeat,maiorccalorcindigcbit,ubiparscalorismaiQr rcfolutt aut inuiilis * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;reddilur,
-ocr page 69-de Aqua liber. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j/
Mdi’tur, qüêadmodû in uafis rcfpirantib, aut capaciàrib.hôc cm in libris de Subtilttatc declaratû eft. atucro præter id q? in rcuolutione calor magis colligat,quoniânonrefpirat, amp;etiâquifurfumredà£erturgt; fubftantiaex quaden;ïllaturaqua,crailîoreft,utqug nondum ignêexpcrtafîtîncceflecft «gît ob m ultas caufas acriorc m ôc maiorë efle calorê deftillatioriis circula tionis,atc^ id ita fe habet. Alia uero caufa euidêtior eft.œ deftillatio breui te poreabfoluit,reuolutio longiore.Caufaedâ huius diikreti^ efttquonianl deftillatio il in logum^ducereturgt;tenue humidu abfumerctur, tum quia fefpiratuas^tuquia caiormaioreftutcunc^, tumqubd maximueft: quia humid um iltud terræ fub ftantig copul t, Necefle eft igit deftillatiotle ccleri icrperfici,amp; qui lentiusagunt,ia(fturam aquætum olei, fi oleum prodcat, beiant. Quamobrêôdmaiorecàloreindigentob harte præcipuâcauiàm. Cumuerbcirculationeatténuant, ficalorficualidior,niultiplicato fpiritu uas difrumpct. Manifeftum eft igitur reuoluttonê fieri in uafis coclufis amp;nbsp;teâè ftantib. ÔC à modico calore ÔC tarde,deftillàtionê non ita. Eft uerb 8^ medium quodda inter hæc duo præparationisfeuconco(ftionisgenus,q) fubfimo fepultis ex toco uafis fit.SoIetaut fimo calx reces fubftcrni,8ctepês aquainfpergi,atcp fingulis quatuor diebus utrunqjpermutari.Perrriifcen turhocauxilioquæiunguntur, alia fuperantur,utftibium,plumbû,æs ab aceto,indeuis exprimitur, alioquininfuperabilis. Terminus plerunquc eft lx, diesen mixtionexxx. in concoAiohe xx. Pro æthereautemexquis fîtoinutilis efthaecfepultura.Sepulturartidico, quoniam incirculatione totum uas mergitur in fimo,atqueobruitur:in circulatione prominet pars fiipcrior, ut quod aftendit in aquä,denub rcuertatur. in coftionc uerb aut mixtionehoc cum non fiat, tenuiores partesrefoluuntur, ideohæcopor* tetin æthcretumobfimplicitatem tüm tenuitatem prorfus inutilis etia damnofaeft»
Sed cur deftillatio no ex uafis red^ ftarttibusf quoniä calor ualidior fas rxflilUüo i ceret utfumus diifiparet:aut dum occlufus ciret,rediens infra non fepara« retur,fed priori materie mixta aqua tota foedaret parte abfumpta. Fit igit exuafis inclinatisaut fitu,autcanalib. qui fi totioedudant, ignis abfumit aquamzfi autrefpirent.fumus diflipatur. Propterea utrifep modis parte a« quæ perire neceflTe eft. qui ergo longiorib.canalib. ututur amp;nbsp;apertis,hi plus colliguntaquæ, fumus ein ubifrigidum tägit,in guttamuertitur, celeriter üerb feparatur ob ignis uehementiâ. Propterea etiâdubitatione dignutn eft,an fenfim adieda materia plus aquae reddatjan tota fimul. uidetautem materia fimul adieefta longioritemporeindigereiSó ob id plusexaquaab« fumitur, pauca aut celerius ficcatur: igitur pauca cum moderato igne plui aquæemittitjfedmaioretædio.Eadêeftratiomagnitudinis uaforu. nain maioribus difsipatur,qm uehementiorecaloreindigent, in paruis ab igne plurimo materia aqueabfumitur: optima igitur parua, Sc cum moderato igne. Et rurfus quac plurib. coftat canalib.anguftis uno amplo,8c fi per« petub refrigeren^.Oiea uerb Qc fubftati^ dcnfiorcs aqua,coclufis amp;apertiji
tialU
-ocr page 70-ƒ? Hicrón. Cardahi
uafîs fndigentî quoniam üis nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ignis maior exigiturqûâutfuniüs
fifti poffi nbsp;nbsp;nbsp;ob id totû perircLoportct igit ÔC ipfa refirigerare, Vbi ucra alt;
qua detrahit,n5 oportet codudere uafa. Quid fi amplifli'mis uafîs amp;nbsp;codu fis colligat aquafnam netpdifrûpiea poterunt,nec fumus diflipari.att^idc beneficium icquitur,q?exapertispluscotligctur: fedimpenfgaliquid ent. D»/lillaiio - nbsp;nbsp;Eadêaût ignis,ut è falicibus minus abfumit,udut ÔC calor hurnidior,iK
balneOjUinaceis.fradb.^ pruna 8ccineribus, utrû ucro ex flâmàplus q ^uaüt. pruna abfumat,quæftioeft:utralt;^efn in extremoeftfîccitatis. Verûmflâ* ma cum uehemêtiore motu eft,ut in libris de Subtilitate didû eft,pruna in denfîoremateria.flâmaergocdèrius,prunaaûtuehemcntiusurit:flamnîa ucro qugexardentcaquaconcipitur,parum amp;nbsp;tarde urit,quoniâ paruum habet motum, igitur in deftiHationibusflammautih'or eft, in circulations bus prunaleuis. Scd in deftillationibusfîammainæqualisafîtèrtmuitain commoda.in circulatione pruna,utdilt;ftumeft,uchcmentior quàmpar« fît, itacp in deftillationibus pruna ob æqualitatem utimur, in circulations bus remiflïorecalorcquàm pruna. Suntergofîccorumcalidorum genera præcipuè quatuor,flamma 8c pruna amp;nbsp;cinis turn fol: humidorum uero to tidcm ferme, fimus, fraces, uinacca, balneum. Suntautem fîccorum ignb umègénéré etiam arenacineretantopotentior,quanto ferrilimatura ipfa arena.his enim calefacftis nonnunquâ ignitis ad deftiUationes difîîcilio* fum rerum uti folent,ad circulationes tamê inutiiestquoniam omnisdrcu tu ai. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;humido tenui fieri debet, Veru hæomnes fermedubitationescefi
fant,quandoquidem in turricula (fie ein uocant artifices)condufîolebete tantus feruor aquæ fît,ut metallica deftillari poffe uideantur,colledo utrin que calore in igné 80 in aqua.
Ca'orwn«- Vtrum aûthumidicalores minusabfumât,dubitare n5Iicet,motus(ni drtXion? tardiortmotus enim abfumit,utin uentis uidemus,quitametfî frigidi fint» ficcanttamc,amp;cderius quàm foliscalor. An ueroetiâ in uitreauafaaliq^ ex qualitate propria, puta odoreóó putredinefimi ingrediatjdubium efh Videtureinfimi calor tcmperatiorbalneo,amp;diuturnioracmaiorfracibus atep uinaceis. Fraciu quoçp calor minor cft 80 humidior uinaceoru.Oplt; timpigituradcirculatione fraces, indebalneum.namuinaceamagna forlt; tiunturinpqualitatcm,amp;non tamdiu durant: fimus uero remittitaliquid. nam cum calor pénétrât, pcnetratamp; uisquæilliadiundaeft, feu modus, is aut eft putredo.Calor ein partim pénétrât, partim fîmile gignii,utrouis modo tutiora funt que non putrefcunt.in fracibus aûtamp; uinaceis putredi nisqupdamfpecies uiget,fcd non tantaut opus inficiatPofthas balneum eft tepidæautpaulo calidiorisaquæ.
jieiherit in nbsp;nbsp;Quomodo ergo aether nobis paradus fit, quemadmodu amp;nbsp;reliqua,a fi*
M»« txßttt nefumereoportet:finisautabindigêtia.Indigentfenesuthumidu, qgt;terlt; reû amp;feculentiï euafit,iâ repurgct,optimû^ fiat,amp;fquale puerorû,tu etiâut mebra ipfa mollefcât. Squiresomnes confirment, tu naturales tûuitalesac renfibiles,atlt;^facultatesquæcorpusipfum mouent.Inhi$ igiturquaefieri
polTun^
-ocr page 71-de Aqua liber
poffunt/aecre oportet: in quibus non licet ut ulterius non îabatur,corpus profpiceredecet. At hæc quoniodofciemus,nifî prius cognouerimus in q« bus reftituere licet,amp; in quibus noC' Si igitur reftituereliceret humidû pin gue ôd raolliciemfolidorum,regredi etiâ uerfùs pueritiâliceret,at non licet: no ergo poffumus humidû pingue reftituere,neep mêbra fólida emollirc, fed folû poflumus morari feniû ac retardare.In his uero quæ ad robur uiri umptinent,cû uideamus fenes beneualerealiquado,amp;aliquando nialè,Iç tos triftes,alacres pigros,robuftos debiles: coftat eadem quæcafu eueniuu etiâfapientiaaliquahaben'pofte. Quinetiamtaliafibi inuicê auxiliantur: concodû em bona robur effîcit corporis,robur aût appetitum cibi excitât, amp;fomnû,undeconcodio at(pnutritio.atlt;^ hæc exempli caufadidafunr. Quidigitur exæthere expetendumT” ut uires redimahretardet aût ulteria rêhumidideprauationê.Deprauaturaût,utin morbis, curis fuperfluisç laboribus,cibisçquinore(ftèperfîciunt,infuper uigiltjs,hemorrhofagi}s Scintempeftiuauenere, Hgc igitomniaad unâcaufamreducereoporte^ quatcnusdefeduminducitznâ tabes non defedu deprauat humidumgt;fed confumendo amp;nbsp;per fe.Ea igitur alia çfle no poteft,^ impedita innati calo« ris funclio, quæ etiâ ab excrementis,amp; alijs operationib. alio auocantib.ôô exilliusdiminutioneprouenit:tresein uidentelTemodi, aut qüiafubftan tiaminuitur,uel quia fundlioimpeditueldiuiditur. Siemipfumcalidum inanet,manet8(^ facultas: fundionêaût non itaneceftèeft. Hoc uerbom^ niû operationû eflTe principiû amp;L ratio oftcndit,cû fit coelefte amp;nbsp;experimen tû docet.q igitur fuperflua amouent,amp; calorê excitant,hoc agerc polTunt, nâ de diuifione quafi res uoluntaria eft,8lt;Sad quartû de Tuenda fanitate p tinet,Porto qamouentfuperflua calorêexcitant,uident dupliciter nos offendere,amp; quod refoluût qp optimum eft educêdo,ôd qp motu ficcât.Cû prauiseinfuccis fern per aliqd bonieducifolet, motus maior corpora ficcathoc em iâ diéiù eft. Indicio etiâeft, qp omnis £tas feneda breuior cft, quâuis ob caloris in feneda paruitatê longiorcs relique effe deberent NuU laigiteft caufa,nifiparuitas motus in eagtatc.Vndeaduitglongitudinêcx ercitatio uehemês cû multaalia adducat in c5moda,illud præcipuû habet^ ut ætatê précipité agat, ôd feniû ac morte cum illo acceleret.
uitâproduccredebêt,necficcareuehementer,necmotumagnuciereopor:s tur4Oflt; tet:fed calorê cogere,cxcitare leniter amp;nbsp;fuperfl ua expurgate,tu in intima pe î“’«. netrare.Eiufmodiergo fubftantiâ tenue primûcfleoportet,amp;beneolentê his em quf beneolêt,gaudent mêbta,tû calidû ut motû cieat,' atep talé quæ fpiritû nutritepoifit.q aût nutriût, familiaritatêcû corporenoftro habet, iâ em uinû quafi fpôte taie eft,nutrit ein SC celerri mè,amp; amicû eft naturg amp;nbsp;calidû Sôodoratû amp;nbsp;tenue,fed tn non quantû elTc oportet.nô ein ftatim in limafubit,fed partes habet fecû inutiles,qup illud remorent.finge igit uinû ftatim fe cordi offerês, nihil^ fecû inutile aut noxiû ducês, atep id optimû: taie eft æther.Manifeftû eft igitur, necpaliud quicq neçpexalio fieri pofte. Verùmdumfitjquoniamab ignefît,neceflarioin igneânâturam tranfit.
bportei
-ocr page 72-tfo Hicron. Cardani
oportrt igkurbancnaturam ab iniuriaillata rcdderc immune. Palam uero, eftjamp;talequïppiamatcpadeó pcrfed:umamp;meliusoriri poOe. fcdubihoc contigerit,nondum compertum eft. Itaqjiam maten'am rei ip(ius,amp;neccf fîtatemprarparationis, amp;finêacdamnapræparatfonrs ctiamedocuimus. Ëxquibusfadleperdpitur^non eflefæpius dedillandam aquam,quææ« theri faciendo pro materia eft, ßquidem ignis adijdt præter tenuitatem, q? utile fit:cæierùm naturam ætheri præparatam cakfacit,immodicèfîccat,Uâ» ritatcpcorrumpit. Verûm dices,defttllatione puriorôf defecata magis.ma gis^ tenuis euaditC'fateor,non tarnen hæc puritas ab initio tam neceiTaria eft,cum pofsimus circulationeid effîcere.Cum enim inter duo quadibetex trema medium quoddam fit, imb ÔC plurageneru media pro extremis ha* bentur,eruntamp; mediae circulationes inter deftillationes circulationes^ uimhabentes.Suntenimcirculationes retftg conclufae, amp;cum lento igne autcalore.calorenimomnisignis,ut alias demonftratum eft,nifiintcrnus ardit fucrit:inclinatæigitur,ac miti caloreconclufæ^medigpoteftatecrunt.non ^ualitfropii igiturnififemeldeftillataeftedebetmatcriaætheris. Deftillaturergofîc,uf olfoexcipiamus,namquæ ineodefcendit,abiicifolet: colligitur,cumpri be^iur. mumfupernatarecœperitîôC donecrurfusdefcendat.eadcmaltius n aërc pauca fuerit,euancfciinec defcendit,atlt;çeaoptimacft.itaunica defttllationeabfoluitur.
(Unatur.
n '
C, d,
f ,1
b I
Vtautem intelligamus rationem opéra tionis,amp;quâtitatcmfeu magni* tudinem uirium æthcris,fupponatur uis optimi uini, a.b.Sô quod feeukn tumcft,impediens in a.cxomnipartein c. igiturexdimidioSJ: perdimidi* ura in d. perquartam partem,amp;in e.odauam,ita utin b. nullum fitimpe dimcntumrationefubftantiæ,fedfolumhumani corporis, iuxtaomncm operationem in ucntriculo,iecore,uenis 6^cordeteritergo infinita in com parationeeius quæ habet impedimentum in a. non autem fimpliciterob paruitatem adionem membri. E t ut rem aliquo experimêio doceamus, fiquisiuxtahumerospondus annedat,multomaiorecumlaboremoue* bit, fi pondus alienum tradetzimpedimentûenimintimum longèplus fiitigatcpfi extra.atin uino impedimentum intimumeft, 8^ maximum, uix enim xl. portio æther eft ipfius uini,tecum igiturexpende, quales uires habeat æther nini comparatione. Deinde cum non quiefeat ob fubtilitaté, nonretundituriliiusfacultas àmembro. Cor enim maximamuimhabet
attrahendi,ut in medids difputationibus docuimus.Cen tuplo igitur ma* iuseftopusætheris cp optimi uini. at uidemus quantum anerat utilitatis uinum collapfis uinbus,languentibusfacultatibus,triftitiaopprcftis ani* mis,utilitatis^partibus obinopiam calorisinnatiî unde non alto Gale* nus auxilioutitur (quamuis perperam Arabes ob legem hæcin alia tranf» mutauerint) uini odorati potu,quod omnes uires récréât. Confiât etiâ, modo nehumor aliqs malus iamgenitusolFcndat,aut exterior noxa,om* nemprauitatemexcalorisinnatidefedu oriri non folumin humoribus, fedetiammembris. ueluticarcinomataêd eryfipelas Ôdbubones amp;nbsp;ulcéra maligna,
-ocr page 73-de Aethcre liber. 6i
hialigna.ut Galenus tefiaturin libro de Cibis boni æmali fucci. Confira matoigiturcalorepræterluxationesamp;fraduras omnia mala toHuntur.ilIe ein concoquit,feparat,roborat, expeUitqpnoxiû eftamp;femetipfum, mem* bra^ quibus infundit,ad fymmetriâ reducit. An igit èc hoc nô uidere opti mi medicif uel ego chimera nunc fingoC Quo fit ut fi uctriculus fit medicâ dus,oportet frenû aÜquod adhibere, aliter fia tim ad cor ipfum trâfit,à quo utfamiliarcrapitur.Declaratueftem à Galeno in fecundo deNaturalib.fa cultatibüsjunuquodq^membrurapere adfeq^fibi familiare eft.Vinüueäs , rb fpiritui familiariffi mü.ut tertio deT emperamêtis habet. Cor uerb re gnü obtinere in corpore noftro, èC trifariâ trahere uehemêtiflîîmè,in libris de V fu partiü docuittquare no efi cofiefia hcc g then's ratio,fed dem5firata.i
Vtigituidemusuinumodoratu recreatefpiritus, exhilararehominê, Hires refiaurarc,quamuis repugnantib.fedbiis 8d ufuminuenteutilitatem ac uiih iliius,ita ab çthere longé maiore ope,amp; celerrimé omnia hæc in fiait rant. Efi aût fex duplex in uino feu excrementum, tametfi fitdefecatu, qm eadê efi ratio partis SC totius, èC extremoru atq^ eoru quæ ad extrema utrin que recedut à medio,crafla,terrea,frigida ÔCtenuis,ficca immodicé,ignea^ quibus uinu partim impedit,partim nocet,c5mouet^ pitüita,8ó membra ultra moduexcalefacit,tum magis quod unit alteriexcrementorû afFertoa pe. terrea cm uis ficcitatisopusauget, atep caloris. impeditaut modum,in grcfium^inintimamoratzætheraûtabftçfeceefi, idéo^ fiatim pénétrât, qjminus mirüuideri debet his q opus ardentis aqugfpe(fiant.ea.n.tametfi excrerriento no uacet,multatncômoda affert,concoquit^crapulam, diß cütit^ humores crudos.Sentimus quoc^illiusingentêuim fiatim à potu, cum tn ignea fit no têperata. Ergo ab opere ipfo facillime æther dignofeit. exhibits em his qui iâmuti ob ingruentê morte euaferunt, oculos^fem« per malos côtinent,facit utreuiüifcant,attollantcpoculos, atep loquant, ni morbus neruos obtineat.Cum uerb multa hoe faciant fuauitate ódoris ab alf)s omnib.prgter^ab elyfir difiinguit.SedS^ elyfit nares ferit, aether ne« qua^.Illuduerb certiiTimu fignüjquoabomnib.alijsdiffert, qd*eSfpiri tus fiatim recreet,üires^refocillet,faporetn acrinon efi, utelyfir,ardens a« qua,chelidonij aether, hgc.n.adebnares, amp;magislinguaferiunt,utuixfer ri qucat. Vnde tS ob id tS ob immodicu calorê amp;nbsp;precium fatis magnum, exiqua quatitas 8^alq immixta aquæ exhiberifolet.SaporautsètHeris fub acris itaeft,ut médius fitquafi inter acidum 8C acre, fubdulcis^. color uerb ut nitidæ aquæ,leuifftmi pôderisîodor ucrb(ni oblitus fum)quod mirum eft,uiolaceus fermé.nam uiolaceus ab humida frigida fubfiantia exhala reconfueuit. Dixi(ni oblitus fum) quod nuncapudme nohabea,hec^ iamdiu.ita.n.occupationesmedetinent,uttampr^fentiauxiliocarerepof« firn. Atmaléfithis, quicS nihil boni prgfiarcpoflint,etiaeosquiprgfiare poirunt,impediunt.Prmcipesucrbpleric^afuisgnatonib. amp;uiruletisait licis decepti.in omnia alia potius ^in optimos ufus non more certé maio# de Mhere ru impenfuri funt.nec tantiefi jjferre uuâ,utinnocentiâ aut fiüdiafapiêtig
P aut
-ocr page 74-éi HiéfÓri. Gardanï
autlibertaté deférâ:fed malo pn'pi fato, amp;nbsp;liber atlt;^ immaculatus uiuère diu fccliciffimè, èC cü graui feruitute etiâ têporaria, ucl non omnino purus innocês.Ncc^forfan ego uel fic Deo rêgrata facia,g hoc prodâ hoc tépo repræfertini,q7 potentib.foium ßc falutare atlt;^ auxilio:uerùm nee tui bene merentis,ncc illorum immerêtium caufa hpc prodo,fed urgente eo à q fem peragor.nec^ em magna un^ex uoto autiudicio meo egi, nee malum ego exißimare debeo q? bonum fuperis uidetmaior eft illorum fapiêtia uecor« dia mea,münusacdpio,munusdarecogor:fi modo hocmunuseftjSCno plerifcplapis Aefopicus, ut oleum SCoperapdantnec^ n. fasefleexiftixno omnia fic diccre,utomnes intelligat:necitapr^termittere,ut nemo fcirepof fit.Vbiefh totum abfoluerimusfermonê (qgt;pleriflt;çuidebit admirabile) plus périt,q fi no abfoIuerimus.Eft em fermo acephalus,ut illi multa pof fiïitadiungi capita,undemultiplices formofg ftatug.Sedia ad rê redeo.de^ btftt odore, môftrâdum eft, gtherê bene olere,uiola^ olere,cum tn ex materia fit calidif aûtomnisfpartimquidêfic,partimaûtnô.Sedrelidisamba gibus qug infinitæ^pemodû fub hacqugftionelatêt, defimpliciflimo no bis ^pofito fermo habeat:q quan^ multiplex fit,ut infra oftêdemus, ont* nis tn fuauiflimèolet,nô quidêmagnitudinc odoris, fed temperamêtoamp; qualitateac naturaodoris.eftem in toto h^enatüra ÔC tota.necp.n.alius€ft unius uiolf odor,amp;: cumuli,fed tn hic maior.Sic amp;nbsp;albedo totain qualibet parte parietis,amp; nô eft pars albedinis,fed partis albedo.itatç in toto eft albe do,amp; in qualibet parte tota.Si igit acutû habet odorê aqua ardens,atc^ pla ne ficcû,manifeftûeftin genereelTeiâbeneolentiû. at qug bene olêt,fed fe^ riunt nares remifta ni fiunt fuauis odoris: qm acuitas quæperceptionéfua uitatis impedit,abolet,igit reddit odor ille fuauis. Aliter demonftrethocab incogruo,acuitas impeditodorê,odorataeftaquaardês:ficca emôd tenuis eft,igitfireditadodorêgrauê, oportet caufam ibi effe immodicû,humidü autputredinisfpeciêal(quâ,autfrigiditatêautexuftionê,uclutin terreisamp; metallicisigniexpofitis,utnullûeorueirepoteft,igitæther bencolet.Qæ aûtetiâ uiolâredoleat,iccirco neceffariûeftquiauiolæodorobid fuauis fit qj no perpetuo ferit,amp;f q? recreattac æther nô perpetuo redolet, quia odor à tenuiftima fubftâtia refoluit,8^ ideo ftatim p€rit:moriês aût odor fuauis eft Sc qm récréât,particeps em acuitatis eft hic odor, acutû aût pr^it, cui fucce* ditodor^prius,ideo récréât, ôf ob id uiolæimaginêrefert. Statimautêeua nefeere utolæpurpureûodorê,eundem^efletenuiifimum ipfaflorisfub« ftâtia oftêdit,q amp;nbsp;minimus eft amp;nbsp;tenuiffimus.Nihiligit mirumeftabgthe re,tametfi têperato ^dire odorê hune fuauiffimum uiolaceû,quodnclt;^ côfîftat,necpcrafsâ ullâhabeatfubftantiâ,ô^altcrnctquafiob têperamétû partium. Sola em uiolatêperataeft ex his qup bene oient, rofaem qua parte olet,calidaeft,amp;ficcaimmodicè. VidemusetiâlachrymasIndicasplures, utanimâalbâ,Sôeâ quæapudnoseft,ÔCElemiuiolâ redolere, quan^ma* nifeftp fin t caliditatis ob tenuitatê fubftantiæ, Sc incôftantiâaffîciendi olfa tftum, Vndecôftat odores fingulos unius eflèfubftâti^,pr£teri^uiolaceû: îscnim
-ocr page 75-de Aethere liber»
»Sem fîtîanguêtcodorcquoufsmoderato. Indidoetiâhuic eft,urinâteôrû qufrefînâlarigneâ biberunt,adeô manifeftèrcdolereuiolâ, utipfasuiolas nupercolkdasjimo cumulûearumcfledicas.atqdlarignegrefînæ ueluri næhumane cum uiolisCcôtingit ergo id duph’ce ob caufam uelut in seihe« ttjfcilicctamp;f qubd tenuiffima folum,fragrans^fub(lâciarefînæcum urina curmuttîn^ pmeauerit.amp;qd'odoruringferiatpfe.acutus. n.eft.attamêhocintereflin tcrti“oflt;p, qubd uringodor uehemcnseft,Sd non fincerus,quiaputredinis un'na eft pariicepSjCtenim excrementü)amp; q? acuitas uehemes,unde no ni« fîà potentiuiolæodorefuperaripoteft.at omnis odor potes acualidusali quädiu manet,qm c^uod magnu eftjilatim defînere no poteft: taleaût fua* üeeflènôpoteft, quodno habêtortum cum interim côiuhdum,qd'etia in dolorib.ô^ exterisuidemusfenfîbilib.dupliciigitcaufa urinseodoretfî tiiolam referai, nee fîneerus eft otnnino, ncc plane Tuauiftimus ut ætherisî quâobrê nee ta mitis aut iucundus.at de hoc ctiâ in phy ficis alias diximus. «
Forfanquis nobis meritoobqcietilludinungdaërnô rccreabitacnutri «fpiritus no minus,imb melius ^ætherfqd igit æihereopus eftCDeinde fî iuuat aether, uel quia nutrit, ucl quia mutât, at nutrimentûcopiofîus ÔCtio» fîrmiusex uino cp ex pthereJmaior^ copia. nâæthercarioreft,imbcarifti« mus,utiia dicâ.mukis.n.aureislibracôftat.Bx uino etiâaquaeducituelut exreliqs omnib.declaratûeftem in lïbrisdeSubtilitate,in uino côtine rijSCquomodoetiâcitra ignisopcrâeducat.qubd fî ita eft,haud dubium eflè debet,quin ea perdeftillationêdetrada, no fît inutilis. qd ergo erithic acther,cuius maxima pars eftaqua. Deinde fîparum exhibebimus, quid proficiet^’fîmultumexeo.nonemcôfuctudinêtranfîbitî'amp;uim etiânatu ræinferetC^ Eft etiâ alia dubitatio,quia q immutant,ubidefîerint,res ad na« turalê ftatumredittuelutinfenib. qui utuntrebus quæad uenerêfaciuntj amp;nbsp;in debilibus alicuius principalioris mêbri ratione. nam ubi ouis ui« no reftaurati uires recepifle uident, ubi reftaurari defîerint, in idé redeuntj quamobrê opus effet perpetuaætherisalTumptione, illius^ufu affiduo. Demum ftquic^gtherprodeft,idcfficitcaloreinnatumc5firmando,atqß utita dicâ augendocat ita multo melius præftat exercitiû.quid igitur opus cftæihere,cû cuiqjexercitium in prôptufît^Hgc igitur funtin uniuerfum quæ mihi in hac caufa necabfurdèobfjcipoffefentio,fed tîi res aliter feha bet.Primû igiturdicâquod adaërêattinet, iliumcertèpoffeuitâlongifsi« niâ efficere: ut fî ignis in puriore gthere habitaret amp;nbsp;fupra nubcs, forfan ab Inrdum nôeftètcrederequin ad ducêtos aut trecentos annos homo perue« nireno poftet Atc^hoc forfan eft,quod poétpcomiciô^coruo tâdiutur« namuitâafcribunt, quafî in ætheremagnaex parte habitantib.multoue« ro longiorê phcenici, quod adeb alte delitefcat,ut uix multis feculis uideat. Et Mofes quoc^ anteinundationêlongiflîma uitæfpacia dcfcripfît,quafî tue aër purioreffet.Sed mittamus fabulas amp;nbsp;Theologorû opinioncs,tum eriâqup dubia funt,amp; folum præfentib.fidê habeamus.nôneetiâ nunc irt multis ôriëiis partib. atc^in Indiaprgcipuèhomines cêtefîmu annum in« t^i excedunt^cum aliq ctiâ ad cêtefîmum quinquagefîmum pcruenianti
F 2 référant^
-ocr page 76-Hicron. Cardahi
n frrant^, utQ’pius rctuli deqaodâ qui tcrtium feculu cxpkucrit. Scd hoc mittamus.conftatfa«s,inquibufdÂregionfb.præfcrtimin môtib.obaën's puritatê homines cêicfimum annum excedere.Ea igit eft uis aeris ut hoc fa cere pofsitifed no licet illu la facileeligere.hoc igifmuko magis prarftareac* therpoteft:quicumiitexiguus,tn præftb nobis Temperadcft,amp;ob denfio rêlicet no minus acre tenue fubftantiâ, effîcaciêSc permanente operaexhi betjCor nutricndo,amp; fpiritus têperando,calorê humidumcogendo repur gando^.Itacßfiquis rede perpendat,q?maximèobeflecredipotuitætbelt; ris ufui,id maxime illius uimpr^fentê déclarât. Quod uerbad uinuattinet ac nutrimêtumjicet uerinmileetiâuideaturgt;attamen nec^ id obftat/edpo tius in rem facit, nancpuidemus, ut de ardente aqua folum loquar, in de tibusamp; in uentriculo tarn euidens ac prpfentaneu pr^ ftareauxilium ex oda ua folum unciæ parte,quod necoptimi mobafi) uinilibræfrptem in tribu» dicbus afferre poffunt. Et tn uinu illud cum alia mulia incomoda afFerat, turn prggrauabit natura,turn etiâcalefacietiecur, amp;nbsp;caput tentabiteouflt;^ ut in ebrietatis periculû inducat. Apparetigitæiheris ufuminnocentia,ce* leritatc S)Cpoteftatemagnp etiâ quâtitati uiniin uêtriculi afEdib.Iogeprp ftare,quandoquideillo multo uiribus in ferior,arden saqua melior Guar in aliorum uifcerum languorib. præfertim cordis,quibus opus eft fumma te« nuitateamp; neremorcturcclerrimadiftributione,quantoætheromnib.alfs alimentismedicamêtis^generofiorerit.Dupliciaùtuiailludpræftàbit,fcl licetamp; nutriendo,ut dixi fpiritus,utalimentu potusç,SCiêperandocalo« rê naturale humidumçcogendo,amp;S ut ita dica, perficiendo. lamueiôS^ ut adreliqnaqu^obijciunturdeueniâjfatemur uinoetiâdefecatoaquâin^ effe^ô^ nô paucâ.amp;^in æihereetia afcendit,quêadmod5rcdê dicitur,inde« ftillationib.femp primum aqua.fedqug aquaf qualis exoleribusî'minimc fed cococujodorata,in qua calor quida non contêncndus uiget. Hanc forfan dieet quifpiâ prius linea tela feparare expedietf minime qdem» nam fie robur amp;çopages prius uinidiflbluetur, Quid ergo agendûf^babitur neæthercum aqua illaC Certè.’nâpcirculaiionescomifcenturperfedèpar« tcs.quæe ementauocantur. Igiturinæiheredices rurfuspoftfeparationc cademeruntelementaf Quid ni. Sed elemen ti nomen multos decipit. Ele« mentadicimus Si tria elemêta,cx quibus inferior machina fubcoelocôftatî êCliteras,exquibusuerba: amp;rpartesinmixtis, exquibus ilkconftât, amp;in qu r refolu unt. Elemen tû no eft folû terra aut aè'r aut aqua, fed quodcunc^ primû in côpofitione.Itat^fî dicasuinum aut camera ex dementis confia* re, eer tu radices: lint aûtex tribus hiselementis, nequaq: non folum quod defit in omnimixto ae'r, aliud^ fit aeris loco, fcilicet cceleftis calor, fedqd* quæin mixtiscontinenturpartes,nequa^fintterraaut aqua,fedterreçceï tèaut aqueæ,ita ut alias dixi,amp; aereæ amp;nbsp;igneæ, hoccnim in libris deSubtf* Iitate declaratumeft.alia ergo eft terra,quæin carne,alia quae in ofTejaliain iigno,alia in fucco uel uino,alia in gthere. Quicquid cnim in mixtoficcius eft amp;nbsp;frigidius,terraclocohabendu: quicquidcalidiusamp;humidius,aeris: at^ ita decaet€ris.Hoc igitur raodo cuaminæihcrcjmwiftftiusautem in jurdentt
-ocr page 77-de Act here liber, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;es
ardenteaqua quatuor erunt, quasiuxtacoplexiones quîda côbinatîones üoeareaulî funcekmêtà,tametfî »Hain mundo,akerius modi fint atc^ natu« ræ, numero^ pa uciora. Sedin his iuxtahâcrationcquatuor partes erunt. Alio modo iuxta defiillationemîquod enim afcêdit primum.aqua dicitur, eft^ plerunc^ abfqj colore,odore atep fapore, nifi in paucis quibufdam ramp;f bus,quæ etiam mukû oient,ôi odorê parti liquid^ coniundum habenttut rofa,uiolaamp;uinum.quod uerb fequiturplnguefubrubrû,odoratiuspro aère habetur. VItimo quod maxima ui ignis extrahitur,magis(Ç natura fa« pit ignis ob exuftionê fpoteîatc^ ob id tetrum quiddam ölet, nigrum^ ob fuliginem concepts euadit amarum,8c acre infuaue^ ignis folet appel* lari.Vkimum quodinimoreftat,neculla ui ignis cogiutafeendatpoteft, fed aduritur plane, terradicitur.ltaq? hoc modo inætherenoomniafunt t lemêta,quia excremen tu ultimu fublatuefitatqpob id amp;ftatim pénétrât amp;nbsp;b'quefàcit,Slt; fumptûin potu nulla ad fecê h umidinoftrinaturalis facit accefïîonê:reliquatria ita fimul têperataaccômixtafuntjUtunûeflèdicas.
Ob idigiturnaturaetheris exquifitèdeprehêdcreliceret,fiparteselemé jithtrit :» torum effentpoteftate inuicem cocquales.fublata ein terra,manifeftèadca lorem ôôhainidumdecîinar:quo fituthumanotêperamêto,imooptimæ illiuspartijfcilicetinnato caloi i pcrfiinilisfit. uerùmidnolim necaufimdi cere, quod nulla arteautcoieéluranobiscôfequilicet,fcilicetquodelcmen ta ilUus inuicépoteftate aut menfura paria fint, Hæcein minus neceffaria feitu funt^dilFicilia.Sed iam ad aliaobieda tranfcamus,inter quæeftdu* bitàtiodequantitatetquoniam exigua portionon uidetur in tarn magno lapfuomnium mêbrorum,quails per fene(fiaaccidit,aliquid proficerepof fe. magna aut quantitas primuni non facile habet, corpus^ multum mu* tabiuomnis aut mutatio magna èC ad melius amp;nbsp;maxime repentina, qualê ex æthere fieri neceffe,palâ eft in debilibus corporib. fufpeda 8cpericulofa eft.addequod etiâanteaobiecimushancmultitudinê,utetiauiniSC ouo« rumamp; reîiquorûfalubriûauxiliorumexconfuetudinefarniliarêfatftâpa* rum ,pfe(ftura,amp;: th mole fua corpus exagitabit Ô6 premet. Cofimib’s ratio eftquæ fequitur,utiam non contra æther tantum,fi quis redèinfpidat,(èd etia cotra omnia auxiliaquæ hominis uitâ producerepoflînt,amp;!^ incolumi tatêiIliafFerredilt;ftaputet.Quamobrênonuidenturhinofcere,qubdmuIti talib.auxikis ad ultima fenetftâ peruenerinttèquibus Fridericus tertiusim perator,8^ V enetus princeps Lauredanus noftræ ferme ptatis,certèeiufdc Iècul!,adxcviannuperuenerunt,benefîcioauriliquidiutfertur.quan^no men id ad authoritatê inditum eflTe rear : cgterum ætherem fuifle exiftimo. MarfiliusquocpFicinusSCipfeeodê tempore florês,candêmetam attigit, quant^ non talibus ufum exiftimê.Illud fat eft, fieri pofTe utexigua re uita diuSc incolumisproferatur.llle fpem inauro, myrrhaamp;thurefuperfti» tione potiusduiftusquâmedicarationecollocauit.Placettamêquodadfj* citjhuiufcemodi medicamento putredineminnati humidi prohiberi,atc^ ob id ad uitælongitudinê plurimû conducere. quod non refello.Eetenim confiât hoc medicamento multos àcomitiali morbo fanatos, Etratioilla
F ) generalis
-ocr page 78-66 Hicrón.Cardanï'
generalis uera en:,prohibitionê fdlket putredinis humidi' na ftiraKs ni?gfi5 anfamprgbcrcad producendâuitâ.eam^incolumêac firma. Adnumer»« ri poteft hoe auxili'um inter facile parabiha,n præftet quod file polhcnur. Vérûquæ ßdeshomini habenda*qui rem tantfmomenti adropuenliter tradet,tot^humilrb.fabulisimpleuerit. Et undc maxima gloriam confe« qui poteratjibi niaximèuituperandus ßi:uir alioquierudi(us,amp;f de re litera nabenemeritus. Caetcrum utad rem redcâ,nô itafidendum tftæiherisui fui,ut fenex uigilet, exerceatur immodicè,deuoret no mandat, uenere fa tic tur,frigori calensiamfecxponat. Sed nospræfupponimusfenemfomno indulgentê,àcuris^uacuû,8ôritè quantum licetcibos concoquentéaum quieie,tuparcitate,tumcledione ciborûalia^ ftudiofeamp; prudenteragé tem,rariiïîmeçdelinquentê. Isigiturficxperiëtia magiftra rerûcôuineat, tuxilioexigu^rei poiTeadcentûannos ferme uitâ proferre,amp; farisiun grii uirib.oftendamusç omnium quæuûfcÔferunt,nihjlelTeprj?fiâuus«Tiheâ retquid eft quod q * dubitet,exeius ufu hominê nô pciTead etn tefimû i annum pertingercCNatura cm itacoparatumeft, utomne cpefi, fimiktibi gtgnat amp;eiF«ciat.incorruptûmanetæther,necullis uitiat caufis.neqirnar* ceîcituncp: quid eft cureouterites,taksfcrmènôefticiât,amp;:abomnilt;al«m putredinc defetftu^immunes^OptirnèHomerusDeosimmortalfSobid cflredixit.qpncdareamp;ambrofiauefcerentEtpoètaille rurfiis:NtâarfÔi ambrofiaquantû uolo fi Iicetuti,lmmortalis ero.oponei in illij,ut dixi,tß fe hüius reiftudiofumSc robuftfi,atq?eiia utin reliquisommb hacin psr temediocriterfortunatû. nâ nobisqinfeliciternatifumusatc^ bcrtuqva fîeielt;fti,infauftè cducati,amp;cui nttçfideramuhû fauent, fanitateperpni'O neutra,utGalenusdicit,fôrfitâparû hoc^derunt:amp;: tn fi prgoccupan fô tingat in tanta teporis penuria,n5 defpero prpparato medicamêto magnS me pofiTefacereacceffionê ad uita.Sed duo tn uident præcipua cômoda in æiheris ufu exigenda,quf fi adfint, optima fpes efle debet cuiqj ut intenté ex eocôfequat eafunt ut bene dormiat, amp;nbsp;ut dentes fint fîrmi: q ambo cü mihi defint,hæreditariacalamitatecertè fpccôfequendf tantæunlitatis nO parûminuunt. Etenimfenibusmultaincômoda accedunt,interqu^duO haec maxima,quæquafi circulo quodâaugenEnâex his homo celerius fe^ nefcittô^Ceneôlusipfahxcincômodaauget quibustn amp;æiherutiliscft,ut' füolocodocebimus.ïtacpfialiqua bonafortunamihi inter totnegocia, st deoép affidua aliquantulû ocij fôppeditaret,fperarêparato hoc prefidioad hue multis annis poiTefuperuiueremifi cafu aliquo aut renû calculo opprf merer.quamuishûcnuncp fim expertusîfed æthèrisàüxilm.cûad reltqua, no ita al ^bibendâ calculi generationêeft accÔmodatû.nâ èi. dehocinfia difputabiinus.Sed ut uideo,omnia parte fuâexpofcunt,ars, natura,aftra, prudenna,fat5. Namquod de exercitioobfjcifaccredttur,ualdedruer ftnibrntlum furneftabipforeieuctu atepueritare. nrcpefhadebutileeft fenib.utquidî exiftimât,nempe Galenas quinto deTuendafanitateinqt’Poftfi icucnë cûoleo inambulatio ged^doÇenib.redciüxdtralairirudirtêCitsôuinft. deinde fubiicii,t;xcrâuiionc8folÔhiscâucniûi,qui corporis optima fint
; nbsp;nbsp;‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;' çonftiwtionQ
-ocr page 79-de Acthere liber*
tonftitutioncjcsctcris no nifî per robuftiores partes, imbccilfæ nullo modo funtexcrcendæ.Scd nelt;^ l'nfuetis exerdtationib. nelt;ÿ moleftis aut diutur« hiorib.aut uehemêtib.ueletfâ quæ parte alicui fymptomati obnoxiâ uexa* te polTint.'uelutm uertiginôfîs reflexus circui'tus,àut iuxta molctrina. Di« tîlumeftaûtde hi'sâ nobisinlibris de Sanitate tuenda: nunc uero fatis (ît oftcdiflèexercitationê fenib. no couenire:nipexercitationê,dcâbulatiônê auteqaitationê intellexeris. Et certè hac in caufa plura mihi occurrîît:atcp illud primûjCurfenium extêdere liçeatj'uuentâ reliquasætates minimèC an forfanamp;illasextendere licctffed pauluiûjütfîmul tnomnescolledæfe n€dutis,etiâfpaciû augeâtCEtan forfan îlihil horn facere licet, fedeaq im^ pcdiuntfolû amouereî’ Cur etiâ pauciorcs ex bis qui norm5 Galen i fecud funt,ad id tepus uit^: maximu puenere,^ qui fortuito uixerûtC Vt etiâ /pie GalenuSjUt referunt,nccÿ lxxanhû uiderepotuerif,cpuis robufto corpo« re.acfatis bene têperato.Denic^curexercitiû in iuucnib.uitâ ^ducat,m fe nib.uero breüietC' nâ nifi hcc q alibi explicata nô funt,quis intelligat,difcri mêexercitationis dc ufus çthens affequi nô poterit. Ergo ut de primo dieu, ncCpùnânecpaliâ gtatê extendere licet,fed licetbrcuiare. Senedusexercita* tionefitbrcüior,nô rdiquæætates: quôniâinlèneduteid accidit q? lignis ficcis.feuerninfled:antfeutrahanf,franguntur:uiridiàautnôfranguhiur, quiaamp; extendunturamp; fledunt. Ergo excrcitatio ilia nihilaftert cÔmodi Siduitælongitudinê, tametfiinpuerisaciuuenib, proceriora,plcniora èC robuftiorâeffîciatcorpora:quçc'umadformâillorûc5uenianr, etiâuiilià funt Reipub.amp; militari difeiplinæ,fine qua ürbes fecurg nô funcC^terùm quodad uitâ atiinet,nullum afFerunt illius longitudini cômodum,fed poà tiusadimuntauocantein calorê extra,5dmotummagiiûefFiciunt:undere folutlortlaior humidi,ÔChortîinêcopigcibi ÔC potusaffuefaciunt, adeo ut in fenio côfuetudo mutata periculu uitc afFerat:côferuata au t morte accele« ret.Præterea mêbra exteriora excrcitatio roborat,adeô üt in morbis fenum qui pleruncp abfceiTu auttranfmutatione finiunt,decubitus neceflanb ad interna mêbra fîat:undemorsfequitur,liatçhanc ob caufampodagrofifp pediütius uiuunt,intégré fanis fi reda uidus ratione utantur,quia decubf tus materiæ febrium dum cönfenuerint, ad ârticulos citra uitæ diferimê fie ricôfueuit. Vnû forfan bonam facit, q? perfediori codioni, ÔC utitadicâ, exprefsioni intimioris fucci habiliorcreddat. Verùm in feniocum eadêSi tnaioraafferatincommôda,nechasutilitates excrcitatio prxftar.quamob* rem noneftqubdquisexercitq ufümnobisprö f there proponat. in fenibi enim àuocat calorem a mebris regfjs ad extrematqui cum fit exiguüs.diflï* pat,inde fuiidiones omnes eucrtunf,quç ad uitâ funt maxime necefiariæ. Extenduht etiâuenæ pulfatilcs,folida mêbra colliduntur, appetentia cibi præpofterà Si maiortp debeat excitât, transferuntur excremêta in loca no edudiôiapta,ündegraüedines,lafîîtudines,abfccflrus, febres cateruac^ ma lorü.accêditurcaloripfe,refoluitur^.Côftatitac|;excrcitiûomninofentb. fugicndû.necGalcnus illud ^bat,nectnapertèdânat,utdebu{t,quoniâil husoffenfam nôperfedcaiîccutuscft, Sed obijciesdcnuo,æther tn ficcat:
■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;F zj. quap
-ocr page 80-Hieron. Çardani
qux ficcantjfenib.funtfugîendayteftcGaleno.HtcrurfusilIeîn ludiciu uo câdus eQ: qui cum uenia didlû fît,maximas res nimis ofcitâtertraôtauÎGcir caminimaspleruntpnimisdiligês. Quisilliusmentê interpreiari poterie de uitftu fenumfinquit.n. A ficcis omnino medkamêtisfenesabflinerede ben t:quod G neceflitatedcdudi uti cogantur, ad humida fe transférant. amp;nbsp;tn melle nihil illis melius effe uulf,quod Gccum ftatuit.Gcca quoqjciban'ail Iis cogruere tam apertum eft,ut nemo neget. Sed hg c in libris de Sanitatetu enda.cÔtradiccntium^medicorum expoGtafunt, hocquidcmfponteexi hibuimus,ali] cum eritoccaGo alicin'us principis,qui uel faite propriæuu* litatiSjG non cômunis (nam id uix hoc tempore fperarelicet) in lucem pro dibunt.Hi etenim longé magis neceGàrij funt ad hominû falutem,^ libri in philofophiaaut mathematicisad uericognitionêzqd'Galenusnecuitc ^ducendgneccaufarû mortis rationêintellexcrit,fed cÔmunib.tantuprin ciprjsinnixus,plus côtradicendoftuduit^ufuiatcpinquiGtionijUt pare« rattantærei cÔplicandæ.Sedcû non Gthuictradationi locus hic, fedfolu Monhc^U' de Acdicrisufu,adeundëredeo. Verûth ante^ deeo dicâ,idprim5qgt; fain/tnibus. aübj à metradatû lîo eft,priusdifcuuêdueft:fcilicetqugnâpotiflimècau fa mortis Gt in fenib.an Gccitas feu humidi côfumptio.ut Ariftoteli placet^' anilhuscôuerGo atcppermixtio,utmediciantiqüi,amp;maxime Galenusex iftimanc^ ancorruptioôC putredo,utætaiepofterioresuolunt: quib.hoc fauctargumentû,q)pauciffimifenesGncmorbopereunt:paucietiâdeGcic nb. uinb. fed pleriq? ex febre uel abfceflu,ut apparent morte ob putredinêil lis cotingere. Multum aût intcreft an hoc uelillud in caufa Gt.nâ G Gccitatc mors Gat,humeCtandû perpetub: G permixtione,ferofaexcremcta tufrigi* daamp;^ glutinofaeduccdatG pi4tredine,exiccâtib. utêdum,atlt;çextcnuaniib. ïametGillahumidumnatiuum côfumant.Eiufmodiauteftdubitauo.V’e t ùm hæc omnia in caufa mihi effe uidenqfed eo ordine,ut primû permifce ri in feneda humidum pinguecû aqueo incipiat.indeex hoc tû muliis alqs cauGs putrefcere,demû ctiâ Gccari,ita ut debiliores maxime ab initio ex fo« la mixtioneeuertant,robuftiores putredine, quiexacliffîmè funt tempera tijiûariequada uiuêdiopiimèinftituti,tûnaiuraliter,adextremumcôfum ptionis natiui humidiperueniunt,atlt;5in hiseiiâordo quidâcft.namqui* buldâ humidû rarius lenedutis extremûterminû accéléra t,ali]s denfum in longu producit.atcphgceftratîouitgproducendæjautmortis accelerâdg. XrfJjfrît Kfi Ergoutadcœptû inftitutumredclt;%ætherisufus uideiuromni ex parte lha! aJ Md utilis elTetna feuhuinidumpurgandûGt,feu^hibendaputrcdo,inutrolt;p utjliseft,ut qfeparetSlt;Gccetatcçedueat.necphgcexiccationoxiacft, quæ humidû pinguenôadurit. undemultis uinipoiêtisufuspernicioGuseft, dû pinguehumidû adurit. Quid igitur utiliuseft ad retardâdû humidiin nati exiccationê ate^feneélutêæthercipfo f namduobuspericuù'sfubla« ns mors ipfa maxime diftertur.Forfan quæretaliqs,an etiâ nutriatC^noeq« dêthocemfperaruntqaurûfoluerefepofleiadât.aîC^idmcritOjGGeripof fet: at n O Reri pofïe infra dcmôftrabimus, Verû hac in caufa eadêcft ratio (druâda,q miâkrib.ncq^ eiû lucrari didicerût quicq,fed ut qgt; eft parctfliraé diftribuendot
-ocr page 81-de Acthere liBcf
dtftrîbuêdojdlutifïîmè duret. moderari igituroportet confumprione hac folîr»nonreftaurare,neregrefsûin ætatib. utapud Platonc, conftituamus,
Propt€rhaccforfannômalueritcaufasmodum^mornsdedarare,utqf stnttrürfit modo ex ætheris ufu ei occurrereliceat d(gnofcamus.Suncaût in fenib.mo dHut monS diquatuorfaâh'orismordsacmagisneceuariæ^iniuuenib. Vnusgnec per feeft,necprinapalis,cù uelexlaborib. uel uigilfjs autcuris ucnereuefe* nex opprimiuad omnia utcôcidat paratior ob natiui caloris imbecillitatê,
præfertim à frigoregrauiter Ig dit ob cutis Ô6 mufculorû mêbranarurn^ ~ raritatê,pinguedinisç carentiâ,ÔC ad lapfus pereufTiones^. nâ ÔC faeik lu« xantur oira,at(^ frangunt:amp; fratfla luxataiie difFicilius reducunt acreftau« râtur. Principaliter uerb non aut per fe.ut quibus ucl uentric ulus uel caput praccipuè debiliora funt,aut aliud mêbrum necelTariu, aut quiadentib. ut îuperiusdixi,caret. Vixeni fieripoteft in tâlongo têporiscurfu, quin me« braaliquainpqualitergrauiter^affedafint magiscæteris. neepem trutina inter tot labores.uidus errores,curas,incômoda,cafus, alios^ uitæ anfra« dus adeo æqualis Rare poteft, ut no unû alio mêbrum magis affîciat ; quo aftèdoomnia in illud mala incûbunt.q) fi uitæ neceftariû fit, mors pro fo« ribus aftaufi no tales diutius pleruncp uiuunt, qui magis ualere uidêiur, ut podagric! amp;nbsp;qui ulcéra in crurib.difRculter fanabilia patiun t, Pi r Ie uei b ÔC principalis modus eft, cuabfumpto humidoinnato homo ftatim inte« ritexpulmonuduricie.ut Ariftoteles referf.Atqn'dranffimueftjpaucifli« mis^cotingitpleric^alrj quib.didueftmodis, autperfeno principaliter^ quoru£ftmaximusnumerus,fato pr^ripiunt.Eftauthicmodus,utitadi« câjfenedæ familiaris.Cû ern calor extinguat ficcitateoborta in mêbrisgt;qug nos radicalia feu fpermatica,id eft,e femine genita appellamus,eo fit ut me« bra cotrahant, unde fencsincuruaricofpicimus. multotnantea teneriora 6êtenuiorac6trahantipfisofrib.quêadmodùmêbranæ,uenæ,arterig^,tu uerui:unde fit ut facile obftrudionib.corripiâtur,8ôpræfertim qtF obcalo ris inopiâ excremen ta multa frigida tu tenuia,quæ ferofa uocant, tu crafta, à quibus hæ facile cotinguntobftrudiones. Exneruoru ôd ficcitatecotra« dione^.quâdoquidê plurimo indigent fpiritu ob duriciê,Sê minus trâ feat ob côtradioncjcxoriunt refolutiones,quas uocâtparalyfes. tresigitur himorbifeumorifieg caufæfenedutifamiliaresfunt, acmordscaufæ, licet nÔ principales,attamê perfe:refolutio ncruorû,feu ftupor quidâ,n5 cm eX adus morbusomnesoccupât,fed pars qugadebexiguaeft,utnonuncpfe« nesfeopdmêfentire,amp;mouendifacultatepræditoscfleexiftiment:quan^ in parads manifcftèfeprodat.atcpeadêcaufaeftinfanabilisferofihumoris copia,amp;obftrudiomeatuû,pdpuèanguftiorû, nôfolû obcrudicrafti^ humoris abundandâ,fcd ipfarû uenarû tâ pulfadliû nô pulfadliû côtra« dionc. undeedâex hoc fit,ut qui ultima gtatefunt, pulfùs ingqualitêabfi.^ morboob pulfatiliûin pulmone uenarû côtradionêpadant, atq^his nihil amplius deeft,cp ut côtrado paulifp pulmone,ftatim abfcp alio morbo in« tcreât,q? folÛ mords genus ab Arift, naturale cêfet. Porrb ut ad rê^pofitâ reuertar,ex fexofi humoris abûdâdaedâ multg mords occafiôes oboriunt)
lotigeÿ
-ocr page 82-70 Hieron.Cardani
longf plures tp exrcfolu«one,multo tn pauciores ^exobftrudiohïbu». 1 gîtiir ex fcrofi humon’s copia,fi homo ncglîgêtcr fe gerat, pn'mu malus ha birus,quêcacexiâuocantexoritur,i’ndehydropsafdtes,autcarnofa, non« nuntprympanites.orituramp;fluxusurinæamp;fcbrcs,multa^alia,utdeftina* tiones prffertim,acftbres:fedamp;flatusalia^ fymptomatamorbiç. Obid Galenus in his educêdis ftudiofusfuit,8^ mernô:fed fegnior in craflîs. V e rû de his alias diximus.forfan SCaliquid perfjtdefuis fcriptis circa hoc At obfirudiones rcpêtinas mortes,febres, 8c ex his etiâabfceflus dolores gra ues,tabes mortes^ licet feras,attamêineuitabiles iniànabiles^ morbos, ue luti fcirrhos ÔC ulcerachironia pariunt.Ergo fi exerduu immoderatum ob ftruÆonifenûaccedat,mors parata cft.Febrisem diuturnaoblentorécraf ficiêq? humoris,8c ualida ob fanguinis inflâmationê, amp;nbsp;uiriû imbedllitatê fada,mortêafFertineuitabilê.ob idigitomniuexcefluûinfenib.piculofifii mû cllexercitiu,inde uenus.fedhgcfi nô fubito noceat,no tâpcriculofaeft. Arthf’ ,fuc) nbsp;nbsp;Diâû eft igit, quantû fatiseft huic præfenti negocio de mortfscaufisin
niüciiifin,h. ffnib.atnuncdeætherisauxiliouerbafadendafuntjuidêdum^nunquid aiuihaur, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;omnib.his noxis fatisfacerepoflît,omnibusç periculisrefiftere.
Equidêuidet utiliffimus ferofisexcremctieducêdis,poftq uel uinû flauû» nôfolûelyfirôifaquaardês mukûcôferunt.Etenimhgcurgêteûhumoré, excalefaciût^ corpora.Sedadhumorescrafîôsattenuâdos,colIiquâdos!n incidêdos^ plurimû côferunt hcc,multo magis ergo gtherzqj ranto hgcfit perattenuitatefimilitudinc^cû hiimana natura,quâtocaliditate atqjficd täte ab eis uincicSed amp;nbsp;ad humedâda corpora plurimû poteft,dum nutrt mentûalimentû^ iScôcociû mifcet mêbris,atq? idêagit q? hi quirefinare* rc ià friabili mifcêt.ErgogtherisufusadomniahgcgcneralitercÔfcrr,amp;cgt;b M etiâ iüuêtutijUt ira dicâ,inftaurâd^.Sed ut fingulatim illius utilitatesrefe râ, prêter cômunes iâ didlas,in quib.nô folû quantitate ÔC têpore opusefi, fed etiâ recla uiâ:us ratiôe,qppe no folû errantib.acdelinquentib.nÔnunq f fher inutilis ertt,fed amp;nbsp;multis obertt fidentib* ob illius ufum uirib. ^prfjs iuûo nimis. nâaliquiutdicifolet, taphogerondesilluduulgatûuetabunt:
Dcbuiü Inde fencx qui nunc Acheronticus cfTc, ' ! ! nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Eccc amat,amp; capiti florea ferta parat.
ïta exercebunt ut Plinianus ille ftultus uetulus hac in parte cû laudatore fuo,àutc5uiuabit,autpublicisnegocrjsuelutiuuenisfeimmifcebttfQuis nefdt his omnib.ytherisufum pniciofum,n5 falutarêfuturû,quâdoquidc nOxa maior amp;certior fit logé ipfa utilitateC I talt;^ necp nofter fcnex fi fapiat, plus affumet huius ncdtans,necogat prurire,amp;plus uelleq poflîtînc«^ etiâ moderato ufu intêpeftiuè aufimmoderatofidet, necetia cûeo prauoutet regimine. Generaliter igit his tribus modis plusafFerreincômodipoterit, qutititatis.necpemullarestähominiacc5modata,autpfebonaeflepoteft, quin abutêdo plus no affèratdâni beneficrj. Et ut uno euidêtiiïîmoexc plo bifariâ ex fentêtia H ipp. id oftendâ, fuHiciat illius fcntentiâdeiuuenu acfenûcôparatione adducere:inquitein,iênioresiuuenib.pgrotâtniinu^ E t rurfus iuueoib.ûingutnis Iputa amp;nbsp;tabes,Quid hoceft, inqt Galenus,cu l'uuentus
-ocr page 83-*
de ActEcrc liber. ÿr t
»uuentusadeorobufta fît, utparatiores fint morbis, amp;rgcncrant€r5(f fingil lati’m pen'culofiflimo refpondet èC rccïè utrilt;^ quoniam fencs meliore ut lt;^us ratione utuntur,amp; iuucnes maximis erroribus circa uiólus rationê im ph'cantur.apparetigitur nihil cffciamfalutarcautpræcipuû bon um,quin fîquis finiftrê utatur.non fitilli quandoçpcxitio futurû.necfolum medica nîêta,(cd probitas inconfulta,fcientia,fortitudo, ingenium no opportune cafibusadhibitum.Mirabitforfan quonapado,cum iamuires Ifcctcadui cærcparatæjfint futurgtn diuturngatlt;ÿ confiantes perpetuohuiusintdi* camêtiufu,poffînthæc obefle,utcrapula,labor, Venus,uigilia,curg,quas iüucnis automnino non curat,aut kuiter fertT”Caufa efi,quoniam ß natu »Tilis calor,qui in uenis continet,feu pulfantib.feu quietis äuget plus par eft,no potefidiu manere:quoniam calorqui in membris uiget,n5 tantum fomêti fuppeditatjUt côferuari pofsit.a(ftionesaut funtmêbrorö,influens aûtcalorinfirumêtum.Obidergonil melius eft,^calorêpurûcôferuare, atcpgtati^portionêrefpÔdentêzcumnôminusdânofafîtcalorisinfenibi ultra mctâaudio,^pericuIofaimminutio,Sediâad ^pofîtû reuertamun
Conuenita?therprimûtinnituiacfurditatiminus,tuconferthuicmor# lt;«* bo,qd’fîtinexpugnabilis.afiumerelicetposamp;finaurê,quatuorautquinlt;5p guttasfingulis diebus infiillare, dentiû fiupori, dolori atqj alfjs morbis fi commodA icneat in oYe,amp;C epotû.Idem côfert memoriæ,femper aûtnefæpius repetere eogar,aflrumibifariâ debet,amp; per os amp;nbsp;exteriusapplicari.parum tn hoc in ealu.q? etiârcliquaauxilianômultum ,pfînt. Atconuulfîonêpuerorû, Uocantaliqmatrê,etiâ iuuatepotus,inun(ft{s pedû plan's,atiçeregioneuert triculi, qp in elyfir fum fæpius expertus. Refolutioni adeo accomodatû eft auxilium,utinGermaniaaudierim multos exeacurariuelfolo,ut didûeft i elyfir,quanto magisac fecuriusæthercipfo, cuius quantitas exigua poten î tioreftcopia,tutioratcpfecurior. Ad uentriculilapfus, ad coli dolores prga ! fentaneu eft auxiliû rquandoquidc aqua ardês uel fola hoc præftat. Neruo rumimbecillitati pariterac iun(fturarû,eadem^ratione uringincontinen tiæ,modb fineuriginefit,maximeconferttquin etiâ cordis palpitation!, ôô hisquianimo Iinquunt,atc^dolorib.fermèomnib.acopûem eft,iuuatôi kigidos,amp; lymphaticos ac tremulos,fed hos nô adeo ac melâcholicos. VU ceraomniacaua,fordida,malignapurgat,mitigat,tempat,ficcat,demu^c5
i (olidatabfcpulliusnoxæfufpiciôe. Scirrhos difcutitqtenusdifcuterelicetj ' intus qdê p fe,exterius uero cû molliétib. adhibitû. Cicatrices etiâ obfcurat illitû,ôlt;odoratui recupando cÔfert.Syncopis aütóódeliquii animi net^ali ud melius nec^pfens magis eft auxiliû. Vermes quolt;^enecat:fed tn in hoc nô primas obtinet partes, oris odorê cômêdat,ac fudoris tufiîm fedat,amp; ci bi appetêtiâ excitat:febriû rigores côpefcitîmêfes mcdiocricer^licit. Omni hydropis genen egregiècôducit.nec fcio cui minus fitutilis. Ob idetiâ bo* nû corporis habitû reftituit,uocê clariorê efficit,8d fpirâdi diffîcultatê kuat Hgc omnia ac lôgèplura prgftatpther,fed minima côfultb pterfj, ut de illi* üfu loquercr, Exhibet ergo drachm p quarta parte, amp;nbsp;p fe folû. aliquâto etiâ r nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;plua
-ocr page 84-72 Hierón. Cardani
plus ^pörtione, q in oredu déglutit,pcrire folet frigidutnacalorccuancf* dt. Veru id (ïïma accurationecauendu in omni ætheris cxhibitioe, nc reli* quig uUæciborû aut pituîtg in uêtriculo rcmaneât:fed fomno,uomitu, dcî bulationemedtcamêtoçdih'gctiflîmcprocurandû,ncquiclt;^in ucntriculo relinquat ante affum ptionê. Poft autê modo horula dccurrat, dbum aflu* merelicetlmmifcereautê alia uixconducit,pcrmittiturtn pr^dpuèin uen« triculi laboribus. Ratio autem quantitatis ex hoc deducitur,quôd quadras ex triçntefît, centuplum trientis drachmaeunciæquatuor,quæMombafij quantitas collapfas uires reftituere folet. Sunt tn ætheris diueriæ quædam fpecies non folum ob materiædiuerfîtatem, fed amp;nbsp;tempus SC modum. Eû cm aliud æthcr uini,aliud mellis,aliud mannæ feu roris Syriaci,aliudcheli doniæ,atcçhæ præcipuc fpeciestaliud etiam quodex prima ardente aqua deducitur, aliud quod ex fecunda,aliud tertiajatq^iîcdeincœs, Cumcm ex uino pars quinta autfextafolumin ardentem aquam tranleac,reliquuni in crudam ac infipidam,adeo^ grauem,ut ilia igni extinguendo melior ht fonds aqua,quæprius exit,optima ardentiftîma acfuauifltma, quæulti mo proxima aquæ fimplici.necefleeft igitur duobus terminis tanÇextre* mis conftitutis media talia efîe,iuxta propin quitatem ad alterum extrernos rum.îam igituraftumantûr quatuor termini, quorum quartus fitquimu plus rcliquis fimul fumptis,proportio autem eadem,ex demonftratis in o«i pereperfedoeritjUtex uncijs2688.uini, educanturaquæoptimæarden ris unciædecem tantum.Cum enim conftituerimus maximu in quintupla proportione,ad aggregatumexaltiseruntexaflumptisab Archimederc liqui inproportionefexcupla,utfint224O profece, 573^ deterritnaaqua ardente,62 promediocrioptimæ 10,quorumag^regatumeft2685» quam minimum diftat à 2688.uini pôdere. Quod fiaffumaturUinum ex quo quinta pars ^deat aqup ardêtis,ut primus terminus fcilicctfex ht qua drupîus reliquis pariter acceptisterit fcx 2 ijq, aqua deterrimä 430, media 86jOprima unciæi/.atque hæcuideturmaxima quantitas ardentisaqi’g optimp quæ pofTit elici.mediocris igitur eft unciarum 14 pars centeiîma èC nonagelîmafecunda.Ex Mombafio igitur uinoautGrpco,alijs^qupno folent intra decern annos fenefcere.plus fane excipi poteft,à Momba fio ce teßma ferme pars, à Falerno amp;nbsp;Cæcubo,fi nunc in ufu eflènt, longe plus. Expedit exgo generalem pro omnibus uinisrationem trad ere. Excipeex portioneaquæardenrisquantû potes:deindeconßderaqua;namntpars aqua ipfiusfecisrelidæ,cumiam non ardens aquaexit,fedabfc^odoreiâd pore^.qualis igic pars eft ardens aqua totius uini, talis pars erit deterrima feciSjamp;^ deterrimg media ÔC medi^ oprima.ColIigcigitexcoßmiliuinopri mâpartêoptimpcorrcfpondentê,fecundâmedif,ultimâdtterrimf. Vide turenim tres termini unicuitç reifatisfacere, poft^amiflîs capaxnoneft mortalitas,omne fermé gentium genus adhunenumeru, inquopofîtiuu effet côparatiuum.att^fuperlatiuum fecontraxit. Aetheris igiturmateriac caufa tot oportuic accipere diftèren tias»
? nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Cum
-ocr page 85-de Acthere liber.
Cum iglturoptima fitaqua,qiiæprimû educitur,qugrendiim eft cur id nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S’quot;
conringatC'nam in herbis Sd plantis metallicisç,tum carnibus aqua prirau cftluit iniipidatinde pars calidiorrhic uero contra côtingit,ut quod primû iUom. tßluic,(it acre at(Ç caîidiflimû.iUud etiâ infpicere decet, quod ad naturâ rei pertinet, fcilicet an aër, ut dicunt,ante ignem an contra, uel uterq^ fimul,an folumhoc difcrimêcodionisrationeproueniatC Magna quidemhgc que üioe(t,eos^præcipuèfatigat, quicalidafrigida^ medicamenta conftitu« unt:nos aût non ita,qui quadrifariam calidum intcUigimus,in igné,in ani mab'b.in mixtis,at(^animæfamiliare:quodcômuneeft plantis ÔCanimali bus,ex quo cunda generantur.neq^em fentitur hoc fenfu,fed fola operatio ncpercipitur.’aliud ueroeftanimahb.proprium, quodperpetuó fluduatj eftçcummoiuc5iundum:ab’udeftqd'in ignepercipimus.quoetiamin calefcimns, at(Ç id inconftansfempennecpem ftarepoteft,fcdfin5 auget, minuineceflècft.ab'uduerôinpipereatc^mixtisinanimatis. Dicimusôd aliter,ac quafiplurib.modisetiam humidum,uelutq? liquidum eft. at hoc nonnifinominetaleeft,utnecpipercalidum. neqpemtalcprimûeft, neqj etiâdici meretur,fed utaliàs docui,prius quidêipfum eftacre,indecab'dû: no acre,quia calidum. Sed his femotis rem cp anicoculos propofuimus,ex cquamur atcp difcutiamus. Cur eft quod ex. uino ardês primum aqua efflu Bt,excarnib.autem ÔColerib.infipida^an idforamp;ncômuneeft fuccisom« nibusT’fed nonitarnânonin Iade.Eftluitigitur primum quod guftu per* cipit: ut in uinoaufterum fuaue, quod ab igné fitacredn melle dulce,in olerib.iniîpidum.hicem primus fapor ob abundantia aquei humidi, fed latitat in plerifcp ut priuatio fub facuIiate.E tenim nafturtium acre, Af abfin thium amarum primum uidentur,non quia ita fint,fed qm ubi deguftauc risjin imo acris fapor,in altero amarus infipido fuperueniens ilium abfeo* dit.Ergo fi balneo aquae dcftillêtur,hæcfaporis parte emittunt, partêamit tunt, amittunt ob id quod faporillein tenuiorefubftantiaeft, aquca,fci licetquac ^portioneignirefpondet,nec tnpinguiseft,ideo euanefeither* baeob trunci inanitatem,amp; uitae breuitate, praeterq in femineparum pin* gui humidi conficerepofluntDum igit excipitur aqua,adurithumidum pingui proportionerefpondensjin quo fapor,odor SC uis plantg eftZQb id necinaquaquæexcipitur,nec in eoquodrelinquitur, uis propriaaut fa* poruel odor manet. Itacßbalneisacmelius alia ratione ^igne uiseacolM gitur.E chelidoniaergo acriplantaetiâfuaætherisfpeciesexcipitur: turn uero ex rofa.quod uis illiusaqueoeiementononfolum,(èdobcopiamu* biqj diffufa fit : ex uiolaetiam,nam 8^ in ea odor aquofg particoiungitur. Verùmquiahæc humido pingui carent, ac ignea parte,in actheremuix tranfeunt. Cheb'doniæ autem fuccus tranfit, turn uel manna feu ros Syria* cus,multa^ alia huiufcemodi.Ergo ut ad inftitutum rcucrtar,ardetis aqug portio prima igni atcpaerirefpondeitfecundaigni, aêriamp;f aquacob hoc impurior:tertiaaquae amp;aeri.Si igitur exprima ignefubtraxeris,cxfecun* ga aqua ÔC ignem, èc tertia aqua, attenuata ÔC bene mixta per drculatione
G materia,
-ocr page 86-74 Hicron. Cardani
materia, «’ngtberemtranfibn.manifeftumcftigitur, quod igniscirculatiö neeuanefdt ut pote pars tenuiorS^acris, aquarelinquiturafccndente pri* us aêre.Ergo fi partes hæcirculationecocoquant, fecunda feculctaciiadet, amp;tertiaînualida.frigidioribusigiïur8ôexanguibus SC diuiiibus prima eritutdiiTima, utqugexadiflîma fit.IncaHdioribusamp; bis qui minus u:ri« bus deftiiutifuntjimpîeri^quoquo modo defiderant,quiqgt;impenfam per ferre non poflunt, fecundaatC^ etiam tertia utemur. tametfi tm impeniatn circulaiionis ténia uix fuftineat,ob copiam tarnen utilis erit. Qd' frad qua dran tem deducatur,poteritcumutilitateabrolui.erunttm unciæ ic/mas teriæ fatis mediocris.lllud tn aduenendûefie, etiam praeter id in prima tes nuitatem quandam prgcipuam naturæ donum. Iiatj manifeftum tft,quri busamp;quomodo ætherconftetaut coueniat.
. J Reliquumeftaûtnunc,utdeuinigcnrredicamus,tûetiamætafe,nfqd ôperinoftro quodad difputationemabfoiutâconducat, deætheredtHf« dtbtt, Certè Mombafium tanto utditflû eft,fuauitatcGracco uino(Romania bi uocant)prgftat,quantum ab iftouiuincit.ScdGrgca uinapicecÔdiri fo* lent.hocautinutileobmulta.non emfoIumquodcôpofitumSiperegriua qualitateinfefitracexhauftumproprijsuiribjfed quodcogaturomnêuin’ acquifitâdrculationerelinquerettautnccnauuûnecaîienüroburreiinea?. bed neepantiquû,q?plerunc^uetufiatcacefdt, necnouû, ubiplus fcdsôi aquæcpuinitfed poftcpdeferbueritdaruerit^,S(f nondum fuauiiatisquic quâamifit. lamuerôamp;defpedcagendumeft,fiquidemtenuitatisnonuî ratio habendaeft,q?dukedinisSdfuauitatis:utMôbafiumamp; uinaciolarn poiius uelim aiTumere,couina potentia, infuauia tn,quan^ multi uinû fu brum flauo præponant. Defecatum igituruinum dukiflimû atlt;^odora* tiffimum,amp; quodnon nifimultisannisfenefcat,adopushocadlnbcto.
V erùm ubi detraxeris aquâ 8c in gtherê ipfum iam côuerieris,diligenter cauereoportet nein auras euanefcat.Iduerbagit tam celeriter, ut mireris» Caloremintus feruatus motu aëriscoadiuuante,tamfubtilcm atcpeUbo^ ratam fubftantiâftatimin aêrematcpuaporem refoluit ‘ amp;nbsp;quod deierius efi,femperpars melioracpredofior promptius euanefdt. Cb id folentarlt; tifîces uitro eum feruare. Ocdudere aût uas fubereatq? cera.mihi boc mcp , tutum uidetur,necp utile.nâcfraodoremrcmittercfolet.amp;îiquoremcoin quinare,prgfertim quærefinæfueritcôiunda: Cuber aut non ^bibet quirt euanefcat. Vtrum uerouitrum etiam aliquid exhalare permittat,dubitalt; tionedignumeft.Vidcturemomniamortalia corpora peruia, quâdoqui* dem frangantur,ut Ariftoteles fentittnô tn omnia remtttere humoremjqd* oCcula 11 la parua,quæ Grgd uocant,non tam lata fint ut humorcconlt; cipianr,necinterfeconniuentia.Indicio eft quod aêr non exeat,multo mi« nus liquor ullus,quem palàmeft quantumcunc^fittenuis,aërc incrafîio* rem eiTe. V trum uerb uitrum auro denfius fit, fi ea ratio attendenda tfi Art ftotelis, quod quæfranguntur, ob meatus frangantur,aurûdenfius uitro iâteri oportet, at non ob id feruandus selber potius in auro, quod den fius
-ocr page 87-de Acthere libtf, yj nt,fedquoniam S^difficilius frangitur amp;aptatur mclius, amp;bonialiquid medicamentopræfernmtam tenuisfubftandæadqcit.nam quodnohfrâ gaturuitrum ob poros, ita demonilrare licet.Sit uitrum quod fran gatur,per abc ihanespartes, hæigiturautinuicemconniuentabG quemcdio, atcp fietotumeritinane:autmedia quædamfunt, utd I e| amp;e, quæuel folida funt autinaniaamp; uacua: fî uacua, adhuc erunt quædam media,quæ fi folidafunt,nonne in primisconfifterepoteramusr in quibus feu confiftamus,feu in alijs,par ratio eil.’folidû em frangi couina citur. ne ïgitur folida ex uacuis infinitis conilare fateamur,mehüs eft diccre ipU frangi.Sed Ariftoteles ho cur frangerentur,fed cur iâcilius fran gerent edocuit.atfrangunturpróprièobtcnuitatcm,omniaautplcna poris,pró “ ratione quantitatis tenuia eile hecçfle eft. Indicio etiam eft frâgi qu£ ten uia funt,amp; plena poriszquod leuia plerun^ facile, grauia autem tû in eodem genere turn etiam in diuerfis difFicuIter franguntur. Quod fi pumexauta* rundo non facile franguntur, quoniam crafla funt id euenit. totumenim utdicifoletjtranfuerfum confideraridebet,DeIcntisautem amp;nbsp;contumaci* bus alia ratio eft. Nuncigitur id nobis fat eritauriim aut minus porisefte plenum,aucqua partefolidum eftdcfiusefleînamquoduitrograüiusfit, nemodubitat.Obhæc ergoauroætber feruartduseft,quinonpofluntui tro. at^eadéelfe debet ratio omnium preciofiflîmorum liquorû.Si igitur auroferuet, os occludi debetembolo mafeuloin cochleæ formâiabricaa cato,fic ut multiplicibus fpiris ob longitudinem, ac fthdlirh metalli natura ob molliciem amp;nbsp;leuitatem hoc admittête in feratur. A diuuat hanc conferua tionem ipfa etiam uafisfrigiditatismaiorquâin uitro:qua etiam admone« mur,ut uas ipfum in frigidioreloculaméto reponatur,qualis area eft è mâf moremaximèophyteautporphyrite.Quodfiappofitèconueniantembd lus canali,nullo Ifquoreaut glutine rima ut obducatur, indigebit:aliter ce« racandidiflima,ôô fînerefina ueladmodumpaucaobturaredecet,etiam ri mam. Eft^hic modus etiam uitreæ pyxidioccludendæutilis. ueru non fuberc,fed ferico tomentô pleno,autfalicis ligno,maximeGræcæ,quodfe* quaciuseftjftipabis.
Verûmpoftqdeaurinaturafermonem habuimus.præftat hocetiâad dere,quodad illius liquefa(ftinaturamattinet(quan^parergaforfan)an fcilicet potabilereddipoftït. Videturaût natura imbuipolTe, caro galli« rw. ’ narum:confumitur enim in earum uentriculo, at forfan non nutrit, aut uincitur : utroep modo aqua detradaaurum non continebit, in ftercore «utemperegrinaqualitasmaiorem utilitateolFenfâm pariet, an igiturmell userit uefci carnibus pullorum,qui auro nutriti fintC’certè melius.non ta« meneuidensbonum. At fi perartisauxiliumaurumcolliquetur, nonlàt efleuidetur. nampræterid quoderodentibuscomminuitur, dum etiam ilia exhalant, rurfusin corpus luto fimileuertitur. nec abfquerauone.me« tailaenim,ui alias docuimus, aquea amp;nbsp;terrea parte confiant. Videtur igi« tur,dum folumeft metallunij pulueri cuidam aquse tenaci immixto fîmile
G 2 effe-'
-ocr page 88-T6 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hier on. Cardahi
cfTc, Quamobrem nuUi ufui eft feu integrum feu liquefacfîum atC^ folut tr. maiorenim uis efteuideturliquefado, ß fubftantia maneat, quam utà ca^ lorehumanoeutncipoftit: ßnautemcorrumpatur, noncritampliusau« ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;rum,nee uis illi inerit. Icaque nec facile eft crederc,ut mellis pihcre diftolua*
tur: nec fi diflblueretur, ab humano uentriculo aut iecore euinci poffer. Quodficontingat, ualdeparüamportionemeffeneceffeeft. Eaenimeft auri liquefadi tenacias,idrôbuf,ut non magis quam cum congelatum eft, foluipofti't. Inuniuerfumautem uelcorrumpitur, atqueficuishaud ma* nett aut manetfubftanua,quæeuindminimèpoteft. Verum quod pro* pi us accedere ad fcopum creditur,uinum eft,in quo aurum candens quin* quagefies extindum fit.
Sed poftepmellis mentionem fecimus,de iUo,tu etiâ de manna, qua? mcl eftrofidS amp;aereum,diccndumeft. Igiturmelcrudum excipitur,Sdafor* dibus colatum repurgatur,indc^ immifsislapillis deftillatur, poft circula* tione ad ætheris naturam reducenda eft aqua ilia. Ferunt cum deduda fue ritadperfedionem, fragrareodoregerminum pruni. Vtut resfc habcar, ad ulcéra purganda,ad craffos humores in pulmonibus contentos nil me* lius effeexiftimatur.atcp id iurc.confert SCad uicam producendam.Geners lis enim ratio una eft,ad ea ualereæther uniufcuiuscprei,ad quaceiiam ipfa res ex qua detrahitur,uiilis eft. fed amp;nbsp;multb magis.Quam ob caufam cbeli* doniæætherad peftem arcendam, turnetiamfanadampreftantifTimu eft. idem in penetrando ad cor primas obtinet partes: quo fit ut morientes ad aliquot horas,fi quid aliud, reminifei faciat. diflbluit etiam pituitam om* nem.Cæterûm excalefacitnon parumtfedharecaliditas uixnocet, quonia in fubftantia eft tenuiiTimatexempIo ignis qui ex aqua ardenteaccenditur. Eftautem ignis quidam hic æthcr,quia non totus,utèuino excipitur, fed inuicemfeparanturelemêta.Separantur aûtfepulturainfimoamp;calcetcatx àutem infra ponitur,amp; triginta diebus herba cum radice côtrita putrefeit. dedaratum eftenim in libris deSubtilitate, calorem putridum igniproxi* mum effe:quo fit ut hac prpparationcexacuatur. Inde deftillatur, ac rorfus reponiturperxv. dies, deinde denuó deftillatur feparatisinuicêpartibus; Suntautem qui ex fucco potiusaquam, indeptherem excipiant.
AAeriffS- Communc uero eftomni ætheris gcneri,ut circulatione feculentumali* fàtJi ratio quid 8^aqueum relinquat,quodin mndo manet, hoc detrahereopportu* gwrdti. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;cftînam uix fi relinquaturaqua.in actherem uertipotcrit.Detrahiigi«
tur foletinuerfo uafe,q? non proboznam 8C ætheris pars neceffarioabfjci* tur,8d pars fecis relinquitur: ôd quod iam feparatûerat, denub confundin Quod etfi uasab initioinuerteris, fic^ circulationêperfeccris, adhuede* tradio hæc non tuta efttquoniam in exitu fit motus uehemens,quipartes iam feparatasconfundit. Alfj deftillant rurfus, ætherenimprimum af* cendit:fed neep hoc utile eft, nam multismodispeccatur. parseih ætheris amp;meliorperit:quod uerôafcendittorretur,at(^cumfecemifeetur.Melius igitur ex omnibus eft,u( fraâo uafe coneuffà üqua cum uitreo uel aureo co chleari
-ocr page 89-de Acthere liber; 77
chlcarifenfîmauFeracufcp adfcccsîquimodusetiâl'n fcparâdis aîïjsIiquo^ rib.optimus cft. Antc^ ucro uas frâgatur, permittendû eft ut tribus dicb. rcfrigcrct,feu fepararc feces,feu feruare liquorê uelfs. E x hoc ergo alia ratio exoh(ur,fcilicetquonâ pado claudereoporteatuas. nâluto quidâ,altj cera iUud occludût:fed poft^ frangere illud in feparationeoportet,nullus mo« dus purior aut fyncerior figillo,quod Herinetis appellat.Ht aût hoc modo indita materia tcgitur,foramêlinteo denfo lineo autligno occludiiur,os in dcexfuperiorc parte ignis in lamina ferrea in medio perforata circûponit fenfim,tû demittendo,tum prunas applicâdo,tam diu^incakfcit uitrû do necrubefeat: poftforcipecircûuertitur,adeoutoptimèclaudat, edudo tn prius ligno, Vel imponaf uitri candêtis fruftujdetrado utprius dixi oper« culo,fic ut no refpiret omnino.id deprehendes tû oculojfi magna parte coe antlateraitûamp; infpirando,fiaquapenitusnÔnjouetur. Aliusaûtmodus eft,ut pileo impofito côcludantur ora inuicê,luto fapiêti^ appellate. H inc exoritratio uafis,quocirculationcfaccreoportet.nam quidâ ciconijsmu* tuis,ait) pileo uafi fup impoHto,pleric^ uas Pellicanû uocatû, feu Hcrmetis præponunufedpoft^amp;f perfringere nohuh^plura confiliû eft,6lt;f uiuo claudere,nihil meli us roftratiscucut bin's cft.harû aût forma à latere depin s xi.Nullûetenimoperculûpurûin tantare,amp;fqcFnilretnittar,pr£teruiirû ƒ A amp;aurûefreduco.q?fi modoilludfingas,inditistubi$ inuice lutoconfolk i dabis.Pr^ftataûtomnib.c5muneefîèhocauxiliû^paucis:ôôqualecurîÇp habere,^omninon5habere.Seddehuiufmodi rcbusaccura earumalibi lijsuatÿtrt^ didûeft,nunchiftorjâprofequamur.Poftnuleftmanna, cuius ætherui à. melleexcipitjdiuiditur tn utChdidoniæherbæ.nechuius ut mitioris me« dicamêtiufumaliquêinHgnê noui:fedut pleralt;ppreciofiora,quo cariora. Ouorumaût amp;fanguinis,tûhumanitûfuilli,ciconiæamp;canû,æther ma« gnâad reftaurandurn corpora amp;nbsp;uires tabefeentiû uim habet.Experta eft à me aqua loge inferior eo.amp;ftn utilis ualde.Exiftimo èC fanguinis teftudin S Slt;carnium uiperarû ualde utile fore.Seduiperarû ad elephantialîm In* dicum morbû,teftudinum ad cacocihê 5^ tabefcêtestciconia ad uenena,tu etiâcanis.idê ad carcinomata utile eft,non tnfanare poteft, nifi non ualde cxefa.Suillû reftauratcorpus,amp;^adeadem ualet,adquæhumanû.repurgat empropriciatequadâfanguinê. SieSCouorumnutrit,doloresfedat. Me« miniffeautem in omnib.dccet,fempeream parte eligendâ in fingulis, quæ propoHco proprietati rei maximècongruit: uelut in chelidonia igné, in fanguinefuillo ouis aérem.acrcaem partenutrimur,uelutÔC ex uiola nimpheæfloribus aquâ.folacm hacpartehæcutiliaefteuidentur,autma« ximè.Exuiperarum ergo carnib.terreamamp;aêreâ parte cumignea coniun gere O porter, terream eni »guis uim exacuit. Vndefitexardenteaqua ge* ttüt nusquoddâfimileaquæfpparationis,Q:piusemdeftilIata,deindefecib.etia deftillatis,quod^ terreû eft exufto ac cÔmixto aquæardenti denuo^,poft præparationëfiim deftillmdo.acrurfusexuftisfecib.aquea^partequgin imo eft fecreta,iterum^cÔiundisdeftillatis^tandê aqua acerrima Sc quæ
G } parura
-ocr page 90-78 Hicron. CarHani ’
parum ab aquafeparationis dégénérât, cxcipit. Hacfperantauru poïTc Ks qucfacere, q? etficonungeretpropter ea qu3édidafunt,adhucnibil fermé adû elTetrnam epotum illud aurû non fublgeret.ad margaritas tn colliqua das corallos forfan fufFicerct,horû em poffibilis eß dilfolutiojamp;in diffo lutionecorruptio. Omniacmquæficfoluunt, corrûpunnir,nô parumin’ refertquibusdinbluantautcorrûpanturtuelutaquaardêsinnoxiaeft, ta* metfi diflbluant in ea margaritæaut coralIi.Fex tn propria præter id quod magtsinnoxia fit, magisetiâadiuuataddiflbiutionêpropter fympachia, utahàsdcîapidequi exhumanofanguine coficitur,dilt;ftumeft.meliuscin cÔiungitur niifeetur^ tû corpore tû uirib.ei eut ab initio unumquodcp co* iundû fuit, fimilc^ primigeniogignercaptiuseß, fioinninoalienærd, amp;rcûquafamniaritatênÔhabucntfociet. Sed aquahæctnadmuîta utilis 6Ccfficadfnma,prcfertim dentib.amp;depafcêtib.orisulcerib.tûpudendorû btntiti mor Quxigiturntetallicafunr,utßibiumautplumbü,dupliciratione deßil iiiopiirrwm lant.unaquidêutdixificcoadiunclocorpore,utcalce,ar€na,laterib.cinfrf, modo in oleG tranfeunt,fed exußü SC à primigena natura alien um;
altera uero tab's eß ut ad ætheris natura ferme tranfeant. Sub fimo in aceto moJo fxci. acerrimocütritatenuiterfepeliuntadaliquotdicstpoßfublatoaceto aliud pMiHr. fypfrinfunditfepclitur^,indehocdetracßorurfus,acconiun(ßopriori,ali ud addit etdê materiæzatcp id toties repetit donee acetû ex côiundione me talltcicolorêmutaredefierit tumdemûtotumacetûdeflillatur, atq?relin* quitjliquori fimilepro materia ætheris habendüeß. Hocigit circulationc pcrficitur,fed tn maiore ui caloris cp uerùm æther indiget. neepem metallic ca fubßantia adeb rara eßepoteß,ut ta facile afcedat I taep ubi bis aut ter de fecauerishuncliquore,actherisfubßantiähabebis:intusetiäquandolt;putt lêadinfiinabilia ulcéra uclutgul^ pulmonis^,modo necprecôditafintada m,odü,fediuxtaafperâarteriâ,necppræterulcusuomicâhabeat. rsäraliaß quisre(ßeperpendat,autGalenifententiä,autcurandorüabfcefluun'-6lt;uI cerûfimulrationêintelligitefleprorfusinfanabilia. Porrb ad omnia exter* na ulcéra,q? ex ßibio c5ficitur,incöparabiIeomninoeß.Poteßauihocge* nus f then’s,imoamp;quodcuncpaliud,6ôpræcipuèprimûbifariâetiamaliis iungi medicameniis: uelutillorü uiresadtrahat, uelutiliscoputaiûeacor* roboretjadiuuet.Sc penetrate faciat. Retûdit præterea prauitaiêmedicamê torum ipfum æther alterutro modo commixiû ipfis, celerem^ amp;nbsp;efficacio W« rêillorû opera reddit. Iâ ueró multa funt huiufmodi uaria ac feitu digna* tielucSd illud,quonâ pado ex uino nouoaqua ardens cucurbitadetrahat; dumcinfponteferuetea,fuperpofitadeßillataqua,fednöoptima,ufrfiin« utilisfermèamp;odoreatcpfaporecarens,tumucrôdemodoætheremfacien* di dicere fupcreß.’at hoc in libro de Secretis cum docuerimus,finé huictratßationiimponemus. De Aqua igituramp; Aethere
(atis ditftum fit.Nunead alia tranfeamus.
Libri de Aqua amp;nbsp;Aethere û'nit.
Hieronymî
7?
»H I E R O NY-mi Gardani Mcdiolancn-fis medici,de Cy-naradi'ce, feude
Decodis,
Roxj'ma huic tradatibni utdetur ratio decodorum magno rum. Veriim parmihiuidetur diHicuIras in tradendis difci plinis,atcpinfrugibusferendis,(èu ni'inis fterili locoarckâe pinguiproueniantjôdà mukitudineinutiliuni J ‘J”’Vt^illudmagisabominamur, ita hoc plusdetrimentiafferre folet. Verùm non co ftudioiftafcribimus»ut ufum â multis foia experientia traditum Cync doccamus,atcp difpuiemus anCynaàSynaGr^co antiquoprouinciænomine, an Cyainbauulgari acnouo deducatur; qugdifputanofuperuacua mihi uidetur.fed cum (atis conftet in ca regione illam nafcijOperæpreciuni fuifTet fi (poftquam foli ht ftoriacacexperientiæ inhærcnirationc non fatis perfpeda) cuius plantæ ra dixlhæcfuifîèf,edocuifient.Rckruntquidarn,pIantamarundini eflefimi« lem, nafei^ luxta mare amp;nbsp;locis paluftribus,c5 alij contendant in promon# torio. Ipfa fanèradix uulgaris acori noftri fimilis omnino cft.Rcgiones oti entis ut alias docuimus,5c maximequçad mcridic pofitæ fint,fuccofiores amp;nbsp;efficaciores plantas progignere folent: quod eiiam in aro matibus uide* mus.fimiliteramp;montes,cphumilialoca:amp;iuxta mare, ^flumina. Vcr5 quodmagisconfiderandum eft, cuius etiam caufahunc laborem fufeepi* mus,eft,quonampado percontinuam non huiustantum médicament/* fedplurtum etiam aliorum exhibitionem conftitutam^ uidus certam rationcmorbialioquiin cxpugnabiIesfupcraripofirintacfoleant.Siclign{ fandi, Sar:;xparilig, Sôarboris quæ in noua Gallia inuenitur, décoda miras fanaiionesefFicereperpetuo experimento deprehenditur. Confiât fané hune modum unum ex his undecim eflê à nobis in arte Medendl noftra parua connumeratis, per quos magnimorbi folum curari pot fuqtExiftimantquidâ præcipuam caufam effe inediam,alii euacuationê, egouerb intêpericimutationem.nacumpotusfuerittotusmedicatus,fini plex^ cibus,inficiet cibus ipfe.unde nutrimêtûC' at ex nuirimêto humö res générant,à quibus mêbrareftaurant. Membra ergo ipfa ôdhumorcs mutata adarbitriumnoftrum intempérie nullummorbum qui fuperari nonpofiit,hac rationemeritbpatipofTunt. Adiuuant adhoceuacuatio* nés,quæ per huiufcemodi contingunt, ut inediæamp; exhalatio.quam rfieri« tbdigeftionemperporosfeu cutis meatus appellatepoflumus. Ergo cum
, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;G 4. quatuoï
-ocr page 92-8o H icron. Cardani
quatuor Gnt caufæ, inedia, digeftio, cuacuatio, mutatiaintcmperifi, quamcriam principakm cfle docuimus, ncminidubi'umcft, cti’am dtri omncm cuacuationem manifellam maximos morbos poflc fanari bult; lufmodi decodorum aflîduaafîumpti'onc.Quodfolumin pcriculoucr« fatur,cuiq? diligenter intendendum eft, eft ne, décoda illaretineanturud hacconiedura, qubdcummagnaquanntas aftumatur, nihil exeat, aut ualde purum. Pro quo folenc qui diligentius artem exercent,interulas pondéré expendere, tumprimum cum fîccæfuerint, deindecumfudore maduerint. uidi frequenterdifcrimen Italicarum unciarum nomen efTejHc tuto duplicirationcin decodoperfeuerarepoflumus, turn quia quod fult; perfluoingeritur, etiam euacuatur,tum quod hoc indicium eftuincentis naturæ,ac redèoperands: undefuliaicarinondebcmus, in reliquispartk bus aflumpti humorispigramfuturam.Altera conieduraeft,fiaquaufn triculoinnatet,nam nelt;^ excipituràuenis,utprodcfleponîf,amp;codionfni uinatcaloremobtundendo:amp;f uitiatamcorrurnpitjdumalimentoimmift cetur. Fieri etiam poteft,ut fie in uentriculo retenta fudorem moueat ob pt? fentem uim caloris: nam ferme fer uentia décoda ebibi debent, ut optime docebat Auenzoar. His ergo duobus in cafibus ab eiufeemodi exhibiiio neabrtinendum femper eft poft feptimam diem in robuftis corporibus,in imbecillib.autempoft quartam. Etquamuisnecfictuio exhibcripoftit» quippenuper Hercules Robechusamicus noftcr, cum neepin uentriculo noxam feniiret,óó abundèfudoreperfunderetur,liberatus^ob id fit cache xia,nihilominus in ipfo fine cholera morbo uexatus, tantum reiecitaqo^ ut nefeiam ubiillaminterimpotueritcontinere. Itaergo etiam finonpto^ deatfudor,fi nonmingat multum,paruaquantitate,modó fecundumta* tionem exhibeatur, utilicebit, Atep parratio in aquis thermarum haben# da eft.
Obferuanda autem in omnibus ne ternere ad talium exhibiuonem ac cédas : primum ut corpus, quantum fieri poftit, præpurgatum fitabhu# moribusac liberum ab obftrudionibusbonis^cibisanteafaltêperqua* draginta dies nutritum, neqpexhauftum uenereautimmodicis laboribu« aut curis, nec uigilia adfitttempus uerb non frigidum.his quincç condio'o* n ib us modb contraria côtrarij s oppofueris, ut pote Cynæ decodum cali* dæ, lignifandi frigidæintemperieifecuré poteris exhibere. Vtergo omnû um unum fit exemplum,poftquam de Cynalermonem cepimus, iUiushw ftoriam abfoluere propofitum eft.
E ft Cyna radix craflteie ferme brachij, ubi manui coniungitur, nodofij adeb.utquidâex arundinûgenereeamefteexiftiment: mihiaûtuidetur c genereferpentiû, uthederælupifalidarfj,intusquidêfungofa,ruià, fubal* befcês.exteriuslenis, q optima eft ferrei coloris,quæ minus nobilisferru gineijfed fplendidioris.Itacpmihi uidetjUtmetallû tradu téporis rubigme cocrahit,iia hæc radix côtraria ratiôe,alioq ferruginea ferrei fîtcoloris.Gra uû eft admod5,q optima eft;ÔC quâto ab hoedehifeit, tanto ^fedb igno* btlior.
-ocr page 93-de Cyna radiée liber» st bihor.OdorispenènuUius,(âpons autfubaddi, pinguem tn ïUiusfubdâ« liamcflècôftatexdecodiguftu. Viseiusquantaullialr)pharmacoîunde qui illius facultatê ex primis qualitatib.determinare cohâtur,ne(^ uera dice »■e,nelt;^qugfcripfimusnosinlibris deSubtiIitate,demedicamentorû uiri« bus nouilTe uident,quippe dêfa fubftantia,at(p eadem tenuis etiä minimis qualitatib.pr^dita longe maiores efFedus efficere poteft,cp uel piper uel gin giber. Quid enimmirabiliuseflèpoteft, autmaximaruuiriumaius argu« mentumjcpquod fexies décoda atc^ex uncia in centum quinquaginta aut amplius aquæ,feptima rurfus uice aqua adhuc tingitur, eadem cum (aie amp;nbsp;oleomixtapro clyfteriegregièfecesatc^humoresdetrahit.
Cuius uero temperamenti iïc quidam calidam in primo,fîccam in tertio ordine efle affirmant.Ego fi hac in parte contendere uellem,Galenum^ fc quijOperam ut dici folet atc^ oleum perderem,nam factlius noQris hærens principrjs,dicam multoillam humido pinguiattç denfoabundare,quod cum mixtu terreæ fubftanuæ atcç eadem tenuiffi'mæ iîtimêbra folida firma re poteftîundenon tam uulgareauxiliumeft, utquidâ exiffimant, nifî mia ht oftenderint radicemaliamquampiam, quæincoda ex uncia in libris quindecim aqu^(ita enim præparari folet)totum illud iuri guftu atque alia quanto dulcius, uino uero rubro fubftantiaamp;colorefimileefficiat.Quoà circa nihil mirum eft,fi humido tam tenui,tâ denfo,tam multo omnia cors ports mêbra,omnesconfradas folidas^ partes permeareatq; permutare poflit.Ergo intemperiem calidâ uehementer^ fi'igidam,tum laxitatem me brorumatcpdcfttllationesundecuncpfînt, fanarepoteritt undeôC cache« xtæ Sc afeiti èc imbecillitati uentriculi aciecoris atrophiæ8crefolutioni,tu his qui ex dcftillationecontabefcunt,aut diffîculter fpirant,pr£terea ulceri* bus omnibus etiam pulmonis, fed cum exadiore inedia opitulatur, tum fanguiniseruptionibusundecunquefint.atcp hæc quidemuerèatçp cum ratione.Adduntalrj podagram coxendicis dolorem, tum lepram, fea^ biem, elephanthiafim, tumetiammorbumgallicum hoc præfidio curari pofletde quibus nihil habeo quod referam,cum experientiahæcconftent, nihilominusnonadeohuius radicisdecodo faueredecreui, utilludligni fandi aut corticis decodo conferam. Quod uerb in hoc detrimenti eft, cô mune eft omnibus qui copiofèadminiftrantur potibus,ut ligni fandi de* codo amp;nbsp;thermarum aquis.fcilicet ut ob copiam ipfam ipfî uêtriculo obfît. Vabefiidatem eum^ quandoc^ nô abfçp periculo. Eteertè hæc noxa illt peculiarisamp;prgcipuaeft,ôdminimècontemnenda.Feruntetiamlapidem confringere,id mihi incertum eft:renes tarnen fua multitudine purgare po teftjintêperiemcp fanare,atlt;p etiâ illorû robur,qua ratione et iâ iecoris côfîr« tnare.uerùmid foriàn aliquis obqcietjdicens, Quomodo uentriculû labç fadat,iecur aut amp;nbsp;renes cofirmare poteft^ea ratio eft,q) uêtriculus plurimu fîmul aqug reciptens,diftenditur amp;nbsp;laxat,cum^membru fitexangue,mul tum debilitatzatcôtrà iecur amp;nbsp;renes,cû fanguinea fint,nô facile poflunt de bilitarijctiâfîconfertimaquâ exciperentî atconferiimaquamcxciperenS ï nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;■ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;poffunt^
-ocr page 94-22 H icron. Gardani, pofïunt.qui'a caui'tatem nullam magnam habetquomodo fcirrhos diffol uere pofsit,hæc aqua nullam paritdiffîcultatem t fcientibus quod fcirrhi a. pingui humido atq^ tenui ÔC folum amp;nbsp;fadllimè diHoluuntur.reftat ergo ut de elêdione dicam us.
Ëligenda cft recens, colore ferreo, grauis admodum:nam quæopti* ma eftjhis lapidibus alïimilatur, quiinfedi ferreo colore iuxta fodinas in« ueniuntur,non exefa, non cario(à:fecanda uero efl in h-uftacoronatisau« reis fîmilia,uncia^huiusfcobis,il morbus nt,mitior:aucdu^,(îmediocris: auttres,iîomnino inexpugnabilisfumendaerit. (îmiliter habendaed ratio par habitus ate^ætatis.In libras igitur quindecim aquæfontanæ, amp;nbsp;in uafeßgulinouitreato infundetperhoras uiginti quatuor,deindeconte douafeexcoquaturfuperprunasabfc^ fumo, donectertiaparteabfuma« tur,indeferueturlococalenti iamexcobta.quodiilibeatualidioremhabe« re,pauciore^ opus fît potu,duodecim tantum aquælibræanumâtur,ita re dibuntaduncias propècentum.Meminerisctiatn.utperpetuôduminfu« fa eft radix,dumexcoquitur, dum etiampercolataferuaturaqua, utfeni« per exadè uascontedum fit,Ioco^,ut dixi,calido afleruetur : nam fi fecus egeris(cum alias per fein uigintiquatuor horis acefcat,quod etiam certum eft indicium maximarum uirium) intra uigintiquatuorhoras acefcicaicp iia pro medicamento tranfitin potum perniciofum, perfeuerantibus^exi tiale.Indicio aûteft corruptam eircaquam,corruptio côcodionis,ad ^fe« quitur fluxus uentris prater confuetudinê,cum ipfius radicis uis non Icui« ter fîtaftringês.Ergo detradafcobsin decêlibrasaquærurfusdebetinfun di(nam fruftra ficcabit,ut quida folentetia in ligno fimdo,cuih nihil fitad epturamelius, fedpotiusintcrimamiiTura) eadem^rationepoft uigind quatuor horascoqui ad tertiæ partis c5fumptionê,fimiliterçferuaii: atqj hæcfecurtda aqua uocabitur.Porrb triplex exemplû huiufeemodi aquaru decoquendarum edocebitur, iitiuxta rationemmagnitudinismorboru, atqjcaufæ etiam auxilia pofsitadminiftrari. Dicebatem rede Galen us in bbro Artis medicæiuxtafinem:Pariauiribü8debentefrepræfidia cumof bis,morborum^caufis.
• Itacp triplex modus erittexquifitifsimus hoc modo hora matutina(iit gratia exempli,noxhorarum nouem scqualium,diesautem quindecim)in ipfo ortufolis abodo ufcpadduodecimiuxtapatieniis robur unciam de codi primi (nam huius folum eft ufuspro potucum cibofeu interdiu) cum uncia unafacchari,fitautem calidifsimum. ficenim fudorem,fi omni no prolici poftit,prouocabit,ebibatid^decodum fitex tribus uncijsico« bis : inde tegaturfubftratis fex linteis mundis, cum^ fudore maduerit fübtrado proximiore linteo ne refiigcretur,rurfus fudarepcrmittat,atque itaalterofubtrada doneefudare defijcritfingulaauferanturtdemum inte rula commutata ueftibus optime integatur,fed tarne lenibus,amp; quae mini« me ipfumfatigentjhoradecimatertiaaftumatpanem biscodum finefa« le ÔC cum faccharo præparatum^atque uuas paiTasjtum etia creticas, fed te« nuioria
-ocr page 95-de Cyna radicc liber, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
nuiorîs cortkis, nee non in fineartocream ex amygdalis, quam Martium panemuocant: bibatquoqueexdecodo ipfo cahdoquantum hbet, fed üt dixi immixto faccharo uel puriore melle, quak cd quod ex Cephaknia infula, uel ex Hifpaniaaduehiturtpoftiocisintentiis, perduas ho ras fak teinquiefcat:undefidormirelibet,fuperdormiat. quantocnim^gt;lusdor* rnierit, tanto melius eftztumquiafudoresmagis proliciuniur, cum quia Hires magisreficiuntur, tum quod decodum ipfumin intimameliuspc« netrat,tum quiaCorpus fudore exiccatummagis humedatur, Caucretas menoportetinomnihuiusdecodiexhibitione,neVenereutatur(foktau tem is po tus,feu potius ea uidus ratio V enercm magis excitare)atcp i ta ca« üereoportet, utnequeanteapermenfem neque inipfapotusafïumptios ne,nequeetiampoftper menfemalium Venere utatur.exitiakenimpenè efthoc, (îcutS^uentusôôfriguspeculiari quidem rationeforfan magis in hoepotu, fed generali baud dubiè, quandoquidem corpus ipfumamp;f ra* rum amp;exangueamp;!’imbecilkamp; fupercakfadumadmodum exiftat. Ho* ra ergo rurfus uigelîma prima potû eundem que manèaccepit, eadêquan titateeifdemquc legibus aifumat. Cœna ucro perfimilisomnino prandio* idemque potus,fingulo uerb die noua aqua paranda eftzim b duplex ut di* dum eft, amp;nbsp;quantum fuperfueritex externa femperabijeendum. Porrb fecundæaquæufus cftpro clyfteribus fakamp;oko adiedo,utdidum eiî* ■ Et utficontingatatgrum inediam ferre non poffe, pulliin eaaqua inco* quanturjUtaliaquæuisquæufuieiTepoifunt Sed quæinufueftadinco quendaeduliadimidiumprimæ aquæ denubeum fecundaexcodaercci* peredebet, advb ut feobiradicis cumiaminfufafecundo iacuerit prioris aquæparsdimidia aut tertia eiufdem diei fuperfundatur, fîmulque colt; quantur. ha ut omnium unaconftans Ht ratio, fcilicetutuelubiquie* dunturpinguesnon fint,cuiufmodifuntficuSjpyra coda, mclgt;faccharuni pineæ, panis martius,uuæ Corinthiacæamp; Creticæ: aut fi pinguia fintj codionein eaaqua à natural! ftatupermuttntur, quo fit utouis aut Iade uelhisquæeoconftantinhocprimogenereutinon liceat, quoniamneu* v^raearumeonditionum illisadefiTepoteft.quamnisenim huicaquæinco* 4 quantur,parum aut nihil à propria natura recedunt.eiufmodi ergo eft ex* ' adifsima huiuspotustumaliorum fimilium adminifttatio. Inquata* men licet ferenisô^non uentofis autfrigidis diebus fpaciari, atquc abfçp cura negociari: intedum pellibus nobilioribus ac kujffimis.ut finelabore egrcdi iiceat. V ndeetiam eques magis quàm pedes, imb neutiq tutum fuc ritomninopedibusiteragere» • *
Secundus autemufusqui mediocris eft,cibos quidem pinguesbis in diè admittit : fed ut fuprà didum eft, perpetub incodos iecundæ ,’aquæ. Caetera uerb quæ obferuanda funt omnino, ut in exquifitÜTiä* mo modo retinenda funt, uelut communia omnibus adminiftratio* 'nummodis. Quaketiameftillud, quodinnullogenereexhibitionisdc codi aquæ Cynæas^eruti debet exceUennaliquofapore) fcilicet autacidô aus
-ocr page 96-84 Hicron. Gardani
aut außer6,uel acriamaroueaut falfo,fed omnia quæ illi's participantpeni« tusfuntrdinquenda.Hocueroconungitobid quod cum aquaperfc, euacuatio qu£exaquaprouenic,multumexiccent,maximum ab alijsHcca tibus pericuium imm inet I ta qu^ coquuntur,abf(^ faie coqui debentlure autem prç potu in utrocßhorum modorum uti licet,cum ius ipfum (itme dicatum, ÔÎ maxime cum iam corpus contabuerit. Coenam quoq^aliquo aftdngentectbo præcipuemedicato claudemus,uelutcotoneorum, carne exraccharo,autcornisautforbis uelpiris, autcoriandrisconditis.Attain bis omnibus tum alijs decodis propinandis, non ut in febribus ab initio tenuiHimèjCum materia multa pr^paranda eft atlt;^ educenda,fucceftu tem poris corporeexinanito amp;nbsp;uiribus imbecillioribus, nec natura præparatio ni,nec multo minus codioniintenta:fedfolum nobis temperamentorefti tuendocopioHus atlt;^plenius reftciendus eft aeger,utfimul uires, caro acté peramentum celeriusreftituantur. Sed necp à iolis cibis uehemcntis quali« taris abftinere oportetjGd eriam duræ concodionis uelutamygdalis acpa neiamdiucxcolt;fto.Verumamp; bis colt;ftumrecentemanumeredecet: quifl tertiam diem non excedat, optimus erit.
In tertio uero genere adminiftrationis caro maxime pulliiurulen* ta amp;nbsp;elixataiine auxiliofecundac aquaeadmittitur.imb aflataeexpericntia no folum racione omnibus præferendætaitj id generale eft huic tertio mo do uelut Sc oua,pifces tarnen ÔCcafeum nemo probat. Sed quod maxime dubicationedignumeft,ideft,utrumliccatin prandioatcpccenauinouti^ atqjftlicerianpermixtodecodoCynæf Dccodum Cynæ ft tantum fera^ pq loco anumatur,non uideo quid prohibeat, quemadmodum in omni* bus alijsdécodis,quin homo poflitcumcibo uinouti:uerumutnuUope riculo res agitur,ita etiam minima utilitate.Sed an uino decodum immifce p Tmä ’'’po^sit,magnadubitationedignumeft. Auicennainquit,Eciungcrefe* t.cap.t. rapiumacetofumcum aquahordd,mahim eft,quoniam illamcorrumpit» Vi Jetur Scuinum corrumpere hasaquas,uiciftimç ab cis corrumpi, atC^ ita pcriculofam eflehancpermixtionem: nosautem experimentodidid* mus,nihilegregrj aut boni aut mali ex hacpermixtione confequi. idç iure merito. namlt;^ rruftra fermentaren tur mcdicam en ra, ft extern plo ea mifccre licereitfed non iuuant,quoniam alterum alteri impedimento eft, omneue« ro medicamentum ubi uim ignis ex dccodionein terrea parte concrperit» uinum ipfum corrumpit,ob id aquaftmplex décoda non corrumpit: nee quæcumodoratis, fedqupfponteacefcerefolent, minime ligni, maximj decodumCynæ. cumenimin uigintiquatuorhorisperfeacefcat,cureu uino fumptum ipfum non corrumpetC neep enim ftc profl uet perfudoré» Quæcuni^igitur fponteacefeerenata funt,8Cmaximèfî breui,ut ladisfe* rum,Cynæ Sc hordei decódum,ft non afTumptioneperaluum aut urinas aut fudoremetiambreui expurgentur,corporis temperamentumcorrum punt. Quareneqjinligni decodo, nei^in thermarumaquisidpericulie« tit, uerym tutior eft aqua thermarum : ligni enim decodu æftate tcrua die putrefeit,
-ocr page 97-de Cyna radiée liber» îÿ putrefdt,autad fummû quarta.Necpenim in his exadaputredo, qùsëi^ perferri non pofsit,expedhindae(LNulIuniigtturquodbreuiacefcatmc dicamentum cum uino aiTumi debet: nani uini caufa retinetur in corpo» re,ideo^corrumptt at(ÿeorrumpituràuino :utra^ autemuentriculum debihtantgt;atcÿ iecur,atcç in malam traducunt intempericm.SimiUter netp in cibis,G uino uticoiltingat,aquapérniircehda eftzaquseenimpot'usoni nibus niedicamentis ualidis cynæ,fai7æ,ptriiiæ) ligüi fandi decodi.tum thermarûm aquis noxius eft ualde certo experiment, ne dicâm exitio» prætcr enini qubd crafsîcie fua a frigiditate iUoriiiii Opéra impedic, cor pus ægrotancisinedicamentorefolutum,acc^ euacuatiOnibusdeftruit at quclabcfadat Similiter comniunceftomnium horumtriummOdonim genehjUtquandocunc^ uelint, quantum uelintexdecoAobibant,môdb caitduni ßt,fudor^pro rationequantitatisprofluereibieât.Nec^em folu hoenon hocer, fed etiamegre^èiuuat.inedicamentiehimbabècrationêt tum potus ipfe, tum cibus,qui cunî eoaiîürnitur.excipio tarnen in hiseos quiüinum bibuntcumeibotnam hisutiquenoncônüenit,multo^mi nusquafiuinopermixtumdecodumqiiis bibat. Melius ètiamçrit,uuel ihtim à cibOjUdpoQquincphoras non interim qui eo potu utatur.Atcp bæc degeneralirationcdidaiînt: nam alijdeiïnguiiscertasquafdânor« mas tradidfrunr,quas nos ncprobamus,utnonà generalibus pr^ceptis, ne^ his quædedarationccertainuenia fùnt, difeedeté liceat»
Licetedam dubitare,an quodplurib.placet,medicâmentaaliabisde codis nntimmifcendaC’multahiccindeadaucuntur,qüæomnino nôcer tam àcgeneralem rationc habent: nam thermarum aquæ,auc Cyna non adhiittuntThermarum aquæ, quoniâm haturali calorecbnftant» qui ab âduentitio corrumpitur,dumç externam acqûirunt,ûim prôpriam amit tuntCynædecodumcum in quodam temperamento exadiîsimocoh« ßet,8c ad libellam quocuncpaddito,uei mininio medicamehto cohftitu ta ilia 60 moderata intêperie deßeitur attp euerdtur: itatÿ nihil talibus per mifeere oportet At in decocto Indici ligni, cum per fe uehemens fit po tens,nec iuxtacxadifsimammoderationemfitconftitutum,feduehcmc tiorccaliditatequametiam ficcitateagat,multumçhabeatpinguishumi di,têperari poteftjuasep pariter retinereuires.att^ita una hgc ratio geneti lis conftituatur, Quæcunèp pinguia ualde funt,nec circa côftitutâ medió critatemconfiftuntu qda tarnenoperado iliadefideretur,quacçnonfola natura conftant,ea n ixdonem admittunnuelutlignunifandum, amp;mac gis cortex,maxime uero ex uinó.Reliqua non admittunt,fcilicet qug natii ra confiant, autparuo pr^ditahumidopingui, ex moderataquadam teni perieopus fuumperfiesunt: autfiplurimo etiamabundent,opus fuumi abundant! tenui,tamer inguihumidoperficiuntjuelut Cyna» Vndc edâ in his obferuare decet, ut dum coquuhtur, non refpirentaut cxhaleht:ni optima pars atq? tenuifsima.quantum licet, conferuiari debetQubd fi in duplici uafe decoduni id hat(id tamen e^pertus non fum) oprime ceflu«
H rani
-ocr page 98-8ff , Hieron^ Gardani
rum fpcrôînam cucurbûaclaufa (id genus eft uafis) melius euadet, atque exalt;fhus obfoluetur.
Peculiare autem quoddam ineft I'lIGutfcili’ceia feptima diealuus fer* me ex toto fupprimatur, Vnde turn ob id,tum ob inorbi naturam in In* dica lue ab ea diefolmt no parumdolores augeri, qui ut plurimum ad de cimam quartam diem extenduntur fæuifsimi: âcalui duricies ufc^in fine fcilicetxxiiij dl'ena,qui communis eft terminus, quan^egonon impro« bem iuxtadiuerforumlaborâtiumnecefsitatem uariari hunc terminum, atc^etiamnonnunquâ ufc^ ad xl. extendi, uelut amp;nbsp;in thermarum potu, (ÎC amp;nbsp;ligni fandi non ultima dies erit xh imb ne Ix(qn?4i^raro ad earn ne cefle fit peruenire pro ultimo termino conftitui,d.ebeti Si ergo aluus fup* primatur,poft tertiam diem clyfteri dido fuccurrendum : ante non licet, ne autuiresminuatur,autfudordiuertatur.Sedfi aluus iufto plus fluxe* ritjcarnes alTatsc demur, panis in iureexCy na madefiat, unguenta ex mi ,rifticgnucis oleo, Siabfinthfj adhibeantur. Si non fufficiant, etiamfo* .mentaexmenta.
Ergo utad Cync decodlim redeam, ficcitateputredini rcfiftit, tern* peramento in adiuis qualitatibus ad moderationem omnia membra de ducit,fucculentafubftantiareftaurat,uiresatqt corpus impinguat:deter* ^it uero parte quadam leuiter acri,qua etiam illius decodu breui admodu tempore non folum inacidû,fcdetiam amaru tranfit faporem. Vbi uero tanta uisdecodisincft,certè etiamcontritisinfubftantia finttam dura, ut fuperari nequeant, non minor facultas adelTepoteft, atcpideoeumeo* rum fubftantia auxiliari decebit.
; Porrouim medicamenti huius, fi ad lignum fandu conferrelibe* at, ficexpedito.aduehitur ad nos hæc radix poft biennium rarb ufusan* tequinquennium unciae tres in xv libras aquae ligni fandi unciaequin* decim,proportio effedus ferme triplaîproportio ergo quindecuplaîcui ß adqciatur moræ ratio,erit trigintupla. at lignum fandum inter praecipua medicamenta habetur,Sdhydrargyrio ferme par. Vnde baud rededidu uidetur, uulgareamp;Sinefflcaxforemedicamentum.Sed nondum ratioab* foluta horum innotuerat. Nec^ tarnen hoc dico, quod Cynae uetuftacem aut quinquennium illud probem,fed ut
( nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;) oftendam quanta uis illi fit.
DE CYNA RADICE FINIS.
Confiliuni
-ocr page 99-pro llluftrifsimo D. Hieronymo Pa-iauicino Marchione curtis maio-
ns, qui la borat difficultate fpi’randi, defcriptum per • Hyeronymum Cardanum Medios lanenfem medicum»
VMin quatuor confdrjs agi'tatisper clarifstmos collrgal noftros multaacuariadi'fernfsimèaddudaeflcnt,uifuni eft mihi,ncquicquam memon'æuitio dilabatur,utqu3e re eitataeflentin unum colligerê, atcpin ordinem rcdigerc, § (I'iTiuI etiaiTiaddensquæcuncç in rem facere uiderentur» Mukiplicemautemordinem feruarenecefle eft,primumquidfm tradan dorum generalem: fecundum utprimoea proponamus, quibusomnes eonuenimus: deinde fi quid eft, quod tarnen exiguum eft, inquodiftcn liamus, fubpciatur. Poft hæc Só in cura tertius ordo feruandus eft interea quscconueniuntciborum, potuum, medicamentorum actalis urn: atqucineo intermifcetur quartusordo, qui duo habet capita» unum,fcilicet à quo primumincipere debet îakerum, cuimagisinfiftes reoporteat. Hine quintus ordo cxoritur, fcilicet ut doceamus quae cuique tempon* conueniant: utpotc initio curationis,procefsui atque dedinacioni. Supercftamp;fcxtus,inquodoceamusqu3c pluribus morbis conueniunr,nampkiribusmorbiseumlaborarecertum eft, non unico tantum omnium confenfu : amp;nbsp;quae uni tantum adhibita profint, quæ uaiidiora , quæque imbecilliora . Vkimus ordo erit in auxia Ips necefTarrjs adhibendis, ut feiamus, ft haec non profucrint, ad qnænam alia fit tranfeundum: atque deinceps ex his in alia: ut de* mum fcircmus, ft priora non proficerent, quæ ultimo loco effent ad«« hibenda.
Conftatautem,abfquehisordinibusuixpóffetantamrerumcongc riem utiliter tradi. Atquehosordines difficillimum fuiffetinipfaconfulii tationeproponere, imo etiam uanum: quandoquidem adhuc difficilius fuiffet propofitos memoriæ commendare.
Pn'miimigiturfupponodifpofttiones, quæin illofunt manifcftæt nam ut Philofophusait, Omnisnoßra dodrinaà notioribusnobiso* riginem duceredebet. Suntautem notiora hæc, difficultas fpirandi,de qua ipfe maximeconqueriiur,Ôif cuius caufa nos omnes aduocauittdein deflatuserumpcnsèuentriculo, atque uitiata concodio prima j quam
-ocr page 100-«8 Hieron.Cardani confilium
ipfeclifpofitiönemrrianififtèperdpit, tanlctfiabillanon adcofe impcJf ri exiftimet.Eft tertia difpofitioj'nflario uchtris non leuis,fîmihs^ hydro pi, quacincipnab enfiformifurcdla, amp;connnueaugeturufqueadum* bilicum, pcrnunct^etiam infra ilium per dùos digitos : deinde déclinât præccps,non more afciticorum uerfuspedinem^ Ab hacdifpofîtione ’quamuis lædatur non parum, ipfe tarnen fenon lædi putat. Quarta difpofitioj'eftturbulentià urinæ cum paucitate etiam, nequeurinaclara* tur, tametfi fubfidant multa modo rubra, modo alba, modo ruffà. atque h^cfunt in quibusorrinesconueniunt, quæque fenfusipfeoften« dit. Adcftamp;fquintum, quod præter naturameft, duricies fdlicetfple ' nis, quàmnequeipfecurat, nequemedici grauioribus intendmagnifa^ dunt': tametfi ipfa diffîcilis fit curationis. Conuenïmus etiam ins temperte membrorum principalium, cordis » cerebri amp;nbsp;iecoris, quod caiida fit.
De pafifiuis autem qualitadbus aliquod difcrfmen fuit, Erat us , ttus quiexiftimauit, eflefîccæ teniperiei, fedufufadam eflehumidam oboctum, quod non uidetur uerùm : quia ex permutatîone ætatis, ut habetur fexto de Tuendafanitate, humida tempertes poteft fieri ficca,n5 autem ficcafieri humida in principalibus : fecus eft dehabiiu totiustcrs tio de Gaufis pulfuum, capite fccundo. Sed poftquàm conucnimus, quod nunc etiam ex illius fententia eft humida, ideo uelle ucrba pros ducerc in höc, eflètpotius infedatio,quàm res utiîis. Concludifur ergo, quod temperatura cordisiecoris omnium confenfu eft calida amp;nbsp;humida, loquendo de naturali.
Decerebro autem, cum confentiant quod fit calida in pafsiuis, eft aliquadifficuItas.Sedpoftquam etiamconucnimus, quodpræfens fit fîcca, curiofi cITet uerba plura de hoc facere, maxime quod nullus noftrum ponit cerebrum eïTein caufa alicuius horum morborum,aut (ÿmptomatum, uel deftillationis. Solum apparet paucitas fomnitans ta, ut fît mirum.plerunque enim fubfîfh't intra tertiam horam, nuns quam quartam complet.
Conuenit etiam inreromnes, quod color faciei fît bonus, STpræ* tercahabitus totius fatis carnofus: amp;nbsp;quodcrura iam diu tumentcura pedibus, ufque ad genu fermé, tumore molli, fub forma an afarcæ uel cedematis. Conucnimus etiam prpterca, quod ipfe paftiis fît mas gnosmœrores ac diuturnos: Scdiu uixeritin octo, amp;nbsp;quod plurimö utcretur cibo amp;nbsp;potu, cum tarnen antca afluetus elTet exercitationi. Rurfus quoque, quod natiuam habcat quandam diffîcultatem ipi* randi,quod^ effet aqualicuIuSmore matris fuæ: amp;nbsp;quod iam tredecinî uel quatuordecim annis dapfîs magnam effuderit fanguinis quantitas tem ex ore: quodque uerifîmile eft eum fanguincm profluxiflc potiuâ ècapitc,quàm épedorc, poftquam tam pcrfcdé fanatuscft, remanfîr^ omntno
-ocr page 101-Pro laborace difficultate fpiradi. 89 omnino Gnetufli. Conldatetiani,quodhæcdi'fficultasfpirandiincœi pit clrciter ulglnti abhinc menfibus auger! uehcmenter, quod 11* cet melius fe habeat excuflö fl atu per erudationes, ÔC dum lelunus cft,tamennunquanl adeo Itber eft,utpofltt facile fupirtus decumbe* rezuelquod redeat ad priorem datum » in quo eratiam dilobusannis clapfls. Omnes etiani fatehturgt; pulmonem, uentriculum amp;nbsp;fple* nem, ÔCiecurmagis eflcimbedllia. Hæcfunt,in quibus conuenimus omnes.
Vt uerb fîngula diligentius exquiramus, fciendum eft, quod omnes rcfpirationis difficultates ad tres differentias reducuntur, aut inftrumenti, amp;nbsp;fic fit magna paruaî autinotus» Scficuelok Sftar« da: autquietis, amp;nbsp;fie dénia Ôd rara. Manifefturrtcftautem,qubdu€« lox 8^ tarda dupliciter dicuntur, èc de infpiratione amp;£. de expiratione : ficut amp;nbsp;rara denfa de dupliciquiete, fcilicetea quæfequitur inipiratio nem expiraiionem.
Magnitudo quoque paruitas etiam dupliciterdicipoftunt,8i dupliciter eflTe: uelut finimisextendatur, aut nimismaneat extenfum membrum rcfpirationis, atque itade contradione. Fient ergo fimpli« CCS amp;nbsp;duplices Sé multiplices maximeque compofitæ odo modis: uelut fi quis dicat magnam infpiraiionem, bifariamque uelocem 8craram: expirationem autem magnam, ÔC bifàriam denfamô^tar# dam, exempli gratia.
Hocigitur genus refpirationts baud magnam eft, nequeden^ fum, atque magis in infpiratione quam expiratioue laborat, uelut e« leganter animaduerfum eftabunoexcollegis noftris, cum tarnen diu nonpofsitfubfiftere fupinus, uidetur quod fit denfiorquam oporte« at. Impedimentum ergo eft magis in quietequam inmotu : quans quam amp;nbsp;in motu adfit, in motu magis quam in inftrumento. Vn« de conftat, hocimpedimentum contingereex paruaattradione aeris, propteranguftiam meatus, quae multipliciter poteft contingere: aut per impedimentum, quod fit in ipfo primo inftrumento, quod eft pulmo: aut per confenfum, qui quidem non poteft efle nifi in fun« dioneipfiusfepti tranfuerfi. amp;nbsp;hoc duplicimodo: aut propter faculta« tcm,inipfo uitiatam,quod non credo, quia nulla eft caufapræcedens, quae iftud decernat.
Omnes autem concordant, qubdexgrauitateiecoris amp;Slienis amp;nbsp;flatu. Sed ifta non fufFiciunt, cum uitium non fit neque in inftrus mento principal!,neque in primo per efifentiam: ergo non elTet continu us hic morbus.
Cumuerbconcludatur, qubdfitcontinutisetiam, quoad ma« gnitudinem exceffus, fcquitur qubd fit per eflentiam etiam in altero illorum. Sed non eft in principal!, ergo in primo inftrumento, id
H 3 eft,
-ocr page 102-?o ' Hicron. Cardàni confilium
lt;(K pu!inone:amp;Iiinc ueleft mala quaL(tas,uelcompofido.nam defolu* tioiiecontinui non creditur.
Et fi eft compofitio, eft in figura* Ô6 ea quac impedit tranfi^ cum acris: quare in arceria uenali, quia in afpera arteria facerec tufi (îmî in ucna arteriali, cum fit plena fanguine,non poffet efl’e per cflèntiam » Neque poteft eflc materia, quia tam longo tempore uel indurefciflèt, uel fuiffet expulfa: neque poteft efle grando, quiagran* do non generator,nifi in afpera arteria: non in uena arteriali, cum fit plena fanguine tenui amp;nbsp;fpiritu. Rclinquitur igitur tandem, utuel fint tubercula iuxta arteriam uenalem, uelcrafiTicies in fubftantiapui« monis, propter quam comprimatur arteria uenalis, uel ficcitas in pulmone.
Ex his tribus uerfimilius eft, quod fît crafîteies duricies, quolt; niam non uidentur præceflîflc caufæ tuberculorum : neque tantae ficcitatis,quiafenesetiam decrepiti, quamuis habeantfîcciflimum puU moncm, tarnen non laborant difficultate fpirandi. Eft etiam aliara« tio, quiauidemus duriciem in fplene, fufpicio eft etiam de iecorcî amp;nbsp;certumeft, quod iecur générât fanguinem inæqualem , fcilicet a* trum Ôô ferofum, fîcutapparet in urina. Ôd ideo conclude, quod eau* fa huiusdiHïcultatisfpirandieftduriciesin pulmone, cuiusindicioeft etiam, quodipfenon poteftdecumberefupinus: quia partes pulmo* nis cum fint graues,non poffunt facile leuari in illo fîtu.ôc ideo licethoc fignum fitgeneralein omnibus difFicultatibus fpirandi, tarnen in hac maxime uiget.
Quoadfecundamdifpofitioncm, quæeft flatus,omnesconcor* dantadefteflatum: amp;nbsp;iliumeftecaufamdifficultatis fpirandi. Sedqui* damuolunt efle in uentriculo,amp;fin inteftinis tantum : plures conce* dunt, quod fit inter peritoneum èC omentum, amp;nbsp;etiam m uentriculo S^inteftinis: Schæc fuit communis opinio. Egouerbeenfebam, e* tiam eflefpiritum inter capfulam cordis, amp;nbsp;feptum tranluerfum acpleu ram, amp;nbsp;quod ille eilet caufa difticultatis fpirandi in ipfo pulmone,com* primendo ilium.
Quod autem fit ifte fpiritus inter omentum peritoneum, poteft declarariexhis quae dicemus in tertio fymptomate. Sed quod non fiicaufadiffi'cuitatisfpirandi, nequehicneque ille qui eft in uentricu* lo, apparetluceclarius. nammulti laborantesdoloreuentriculiexfla* tu,amp;ctiam alrjex tympanite perfecfta,non tarnen laborant difficultate fpirandi, de qua curandum fit: ergo multo minus hie qui neque la* borattympanite exada, neque tanto flatu,ut ucntricylus doleat. Et quia dicunt, quod ab erudatione iuuatur : ideo accipiunt concau* fam pro caufa.
Nam flatus ille eft caufaaugment!' difficultatis fpirandi» non an* tern
-ocr page 103-Pro laborace difficiakafe Ipiradi
tém caufa diffîcultatts fpirandi.Et eft, ac fiquts diccret,quod phlegmon in digîto eft caufa pulfati'onis,cuni fitartcria,5cphlegmon fitfolum'cau fa fenfus pulfationis.
Quoadtertium, dicoquod eft tympaniticus,nontamenconfir* matus. amp;nbsp;hoc declaro,quia eft tumor uentris: ergo ueJ ab aqua, ud à fl a tUjUel apinguedine.fedcum crefcatac decrefcat celeriter,neceftarioeft aflatu. Quod autemifte flatus fit inter omentum 5^ peritoneum, ap* paret.quia fielTetconcIufus in inteftinis aut uentriculo, faceret dole» rem: etfi non eftet con du fus, faceret murmur, Sed neutrum facit,igitur contineturinteromentiim ÔC peà'toneum.
Quidam oppofuerunt dictum Auicennæ, quum dixit î Et quum uenter percutitur manu , auditur ex co fonitus utris infla«* ti, non autemaqua pleni. Dicoquoddiftinguit intergenerahydro* pis, non autem ponit tanquam fignum proprium: imbdicitin eodem capitCjloquensde eatSedquandoque cfttenfio.ergo nonuukqubdad fit femper. Et Aetius libro decimo,capiteuicefimo:lnprincipioinflalt; tio fola elfe uidetur, poftea tarnen flatus infpifTatur. ideo cum non Fucm rittenfio, necerit fonus,utifticredunt,
Adducuntur tria alia in oppofitum,fcilicet Bonitas colon’s, ciren« tiafitis, diuturnitas morbi, cum etiam fenfu perdpiatur cutecorre« pta crafliciesiifius, ÔCpinguedo. Refponfum fuit perununi cxcoile« gis optime, quod mirum uidetur, quod inter curas Sdfummos mcerolt; resexmacilento, ut fatentur,fa(ftusfit adebobcefus. Etqubdtumot* Crurumeumfitmorbofus manifefte, nondedaratbonum habitumin Uentre. Ad rdiquadiximus omnes, qubd funt fignaintercutis con^ fiirmatæ.
Quantum ad quartum j amp;nbsp;eft urinæ turbulentia fupradida, dequa omnes uno ore cenfent, qubd fit ex imbecillitatc iecoris, Äfilsi lam fignificct. Ego fateor,qubdadfitimbecinitas iecoris omnino,8i^ reliqua, fcificet uitium in compofitione, obftrudio amp;durides: non ta« men concedam unquam,qubd ifta turbulentia proueniateximbcdlli* täte. Turn primb.qubd imbecillitas iecoris facit urinas aquofas, Sf no turbulentas: turnetiam, qui uidemusmultos cum fummaimbecillitatc iecoris, amp;nbsp;cum hydrope confirmata, qui tarnen non habent urinam turbulentam.
Alf) dixerunt,qubdfitturbulentaproptercxcrementaundequa« que,8textoto corporeaduenientiarfedÔdhocfufpetftum eft,quonianti ilia excremen ta ièpararêtur refideren t in fun do tota, quod falfum eft, Q^iidam dixerunt, qubd eft ulcus fanies,c iecoreprofluens, fed 6^ hocdubium eft, cum nonappareant fignareliqua ulcerum, 8^ maxi^ mè dolor,
Dico autem compendiofe, qubd turbulentia urinæ fit propter H materiam«
-ocr page 104-92 Hieron.'Cardani confilium
mat£Ti’am,qu3c’cft pingucdo, ficut alias dcclaraui : quia ilia pi'nguc^ do non potcft feparati uel propter imbccillitatemcaloris, utin hyemc: quæ tarnen non adeft, ut dixi, uel propter uehementem permixtioa nem» ficutui'demusi'n decodis, quæ fiunt turbulenta. fedfi parum fint coda.dto darefcunt: fin autem diu,tarde : etfi adhuc di’utius,nunM quant, Dico ergo, quod hæc urina turbulenta fignificatmultum K* quamen, diu concodum cum ipfa urina propter impedimentum ob« ftrudionum, amp;imbecillitatemcalorisnaturalis cum rragnitudine piæ ter naturaliscalorisîamp;f propterhocfequitur,quôd fplen fit durum,quia fi urina non poteftfeparari, quæeft resaquea, multominusfietfeparai tio in fanguine, Exquofequitur.quôdipfefitparatus adfcirrhos, amp;nbsp;inpulmone,amp;iniecore, èc in omnibus membris, ôôcaufadifficultaA tisfpirandi indeproueniâtamp;notæ fint.Hincetiam coniedarilicet,un« denamproueniattumoriniiïeincruribus, quiquidemeftex generea« nafarcaE.dicebatcnim Hippocrates in primo Prognofticorum : Qui« bufcunqueabepateaquæ intercutemoriuntur.histuflès tufïîendiquC prompntudo accedit,amp; nihilmemorabileexpuunt,amp; pedes tument,amp; uenter nonegerit,nifi duraamp;f coadus:Ô6 circa aluum fiunt tumores,alilt; quiindextra, aliqui in finiftraparte turn confiftentes turn confiden« tes. Manifeftum eft igitur, pedum tumorem turn etiam crurum, ef« fe ex gencre anafarcæ, amp;nbsp;non ueri ædematis. Sed quia curatio illius pendet ex curatione tympanitidis, ideo nonlongius proferam fermonem.
V trum uero dicatur afciticusf dico quod fub uno fenfu nô dicitur uere afciticus, idefl:,quod plurimaaqua colledafit in uentre. duobus autem alfis modis afciticus dici poteft,fcilicet quod aquæpars eftin uen tre: alio modoetiamdicitur afciticus in fenfuaquæ intercutis, quiaa« qua continetur inter cutimôCperitoneum, principalior tarnen morbus eft tympanites.
His diligenter confideratis, deuenio ad prognofticum : amp;dico quod hiemorbus non poteftbreuifanari, quoniam eftcompofnusex pluribus. Secundo, quiafuntmorbi longiin actatefenili. Tertio, quiaeftquaficonnatusilli. Addoquartam, quod ipfepaticnsnonco natur morbum propellereexercitationibus air) rationibus,quibus ta les morbi diminuuntur.
Nam quod ad primum attinet, multi atque uarq difficilius propdluntur quam fimpliccs: atque etiam eomagis, quod contrary fint temperaturæ, iuxta illud Hippocratis: In morbis minus peri« clitantur acgrotantes, quorum naturae aut confuetudini, carrera. Quod ad fecundum fpedlat, dicebat Hippocrates : Morbi longi in fenibusplerunqueilloscomitaniurad mortem. Quodad tertiumatti« net, manifeftum eft quod raro hi quifunt la:fi,magno aftetfiu in mebro principali,
-ocr page 105-Pro laboräte difficultatc fpirädi 9} principal/ uelncccflariopoteft diu uiucre, à difficillimismorbiseua* dere. Maius autempericulum imminet ex fuppreflionc urinæ: nam fta« tim ut ad illam perueniret,uenter intumefccret, ipiritus^ deficeret, atque ita breui periret.
Eftautemparatusadhancfuppreftioncrtlmultisde caufts: prima; quoniam urina eftcrafta ÔC turbulenta, quæ facile intercipi poteft. Se« cunda, quiaadfunt obftrudioncs magnæ, S^duriciesin uifceribus, quæquecalorem naturalem obtundendö tum comprimendo mole fua nrinam facile fupprimere poftunt,Tertiaeftflatus,quifimiliterôôcoms primendo Sgt;Crefrigerandoimpedimentum urinæ afterrepoteft. Om« neenimelementum,utaliàsdixi, frigidumeft, quamuis id Ariftotdes ScGalenus negent, Quod fi demonftrationibusa nobis allatisquiGt quam pertinacius repngnet, difcat fairem cxpcrimento ira efte ; arque hoc periculum exordine morbi atque natm^, ctiam fi omniariteper« agantur, contingcre.
Secundumpericulumeft, defluxio materiæ à capite, exqua pof« fetfacilefuffocari. Sed ad hoc ut minus procliuis, eo magis tarnen ia illudfacilislapfus , nulla redemptio. Propterea caueat pro hoc Ve« nerisufumimmodicum, coniundumcumnimio potu, autiterin Sole ardenti, ex quo poffentcolliquari contenta in cerebrouiolenter, atque ita fuffocari, Tertium periculum eft, ne incidat in febremaliquam malignam 'ex magnis curis, ad quas procliuis eft, ex metu uitaefi« liarum. Ab omnibus tarnen his fpero tutus erit diligenti obferua« tione.
Dicofecundb, qubd cutaiftaperficietur fatis bene, propter qua« tuorgradus, quifuntinea, cumquibus tanquam perfcalam afeen« dendo perueilietad fperatam fanitatem. Ex quo manifeftum eft, quod oportet ipfum diligenter, quæcunque pertinent ad fex res non naturales, obferuare : quia illsc funt magis neceflariæ. Tertio dicb, quod hæc cura neceflarib erit prolixa, hoc propter quatuor cau« fas. primaeft, morborum magnitudo amp;nbsp;prolixitas: fecunda, eft mul« titudo eorum : tertia, eft nobilitas fubielt;fti,quæ facit ut debeamus ab« ftinereab omnibus medicamentis Ualidis atque potentibus, iuxta il« ludquod dicebat Galenus in libro de prædidîone ad Pofthumum: Inprincipibus nondebcmusuti medicamentis potentibus, nequeullo modo fufpcdlis. Quarta caufa, eft afeenfus per gradus. de quo di« cam fuo loco. Poftet amp;nbsp;addi quinta, fcilicet qubd ipfe non obfer« uabit cunefta, quæ ei præcipientur, ita ad unguem, ut deberet. Ejt quibus condudo.qubd ifta cura nonperficieturhocanno,fedinduo« bus annis tantum, aut etiam tribus, . nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;.
Nam amp;nbsp;fi curäret magna ex parte : ita qubd in æftate ui« deretur fibi fanus , êc cb magis etiam in autumno, öC maximé in finej
-ocr page 106-92 rîicron. Gardaniconfiliutn
»
in fine î jamen hyt'tnerfumetmorbus,licet non adeó fæuu”, fient fuerat antea. nihiIoTniausmaxiniacuraeritcircapræfcraauoiiem,nclabainrin detfrins.nonutpoLk pcrfici fanaiio.
Sccundapars pracdiifitonis eft, quod diucrfîs temporibus ualde dineriain (ubibiieonditionem, primumex ratione partium anni : nam uerefnediocriierfebabtbit, deinde tndiusiuxta fine ueris pcrtotamæ=« natein dimidiûautumni pbft detenus amp;nbsp;maxime ui profunda hyane l(f min temporibus pluuiofisacuentofis,maxim èboreahbus: deinde auftrinisdetenusquàmferenoccclo zautEuris ueIZephyris fpi raniibus.
Etdeteriusetiamnolt;fle quàm die,ÔCindieCuefperi,quàmmane: po(tcibum,quàm ante cibum peius femper. Et hoc generaliter, quia aliquandorcguly hæEllnnt.Ethæc nonfolumconferuntadpræditftio* nem, fedetiamadeurationem, quia periculofioribus temporibus opor* tebitcautiusagerc, diligentius præcauere: ficut etiam in acctfsioni* bus,acrdiquiamp;
Ad prognofticum etiam pertinet feire, quoniam quantum fia« tus difeutietur , tantum etiam decedet ex diffîculiate ipirandi : amp;nbsp;quod tumor illeuentris mododefeendetin ferotum, modoeriamufque ad pedes crura, èi. quod propulfaia materia tumorem ingentem in ib lisexcitarepofsit. Quodficontingeret, periculofumefltt: fecusdetu* moreferoti. Eli igiturpericulumdeincremento ipfius anafarcs:. Ib ludetiameft confiderationedignum, quod gentra hæcbydropumin«^ uicemcommutantur augcncur: unaaliamfouet, Si fimilittr, pro« pterdiclum Auicennar., Étquandoqne materia,quac eftih pulmcne, tranfmutaturad iecur, facit hydropern, Hæc igitur omnia diligenïcr funtanimaduertenda: amp;nbsp;quod cumeorpus impurum fit,trit etiam para« turn heryfipetalibus amp;nbsp;per phagedenis amp;C ulccribus malis, ÔC feabiei» Nam fcabiesSipfora fiuntexhumore ferofo corrupto. Etficontin^« rent ulcéra in crunbuSjfacilèeuaderent in prauitatemmagnani,Si difîicil lime fanarentur.
His fxpeditis deuenio ad curam, qua? iuxta feepos triplex ef« fedébet:præferuaiiua,ianau'ua,amp;i fymptomaiisciiratiua.Hicentmmor bus expoflulat hanc tertiam partem, ficut etiam docuit Auicennadecb ma tertfi: Si unum quodque horum perficitur tribusauxiîrjs, uiilusra« tione, medicamentOjSi manuumoperatione. R urfus in bisfeopos fei« re oportet, cuius nam ordinis fint primi, fccundi, tertrj, quarti, ac ficdeinceps.
Primus ergo feopus eft, ddatare uias anlnl tus, ficcareat« que extenuare uentrem . Atquehic eft primus fçopus in intent io« ne. Secundus'fcopus eft, ut materia impediens, quæ coniunda eft, èc dicitur flatus, amp;nbsp;craffior humor, tum cat o in pulmcne difeutian«
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tur*
-ocr page 107-Pro laborate difficultäfc fpiräcl?ƒ tur. Vt uero hoc fiat, tcrtius fcopus infurgit auferendæ malæ intempcri« ei, iecoris, pulmonis, uentriculi ÖClienis, Exquo habetur quartusfco« piis,utauferanturduricics,quacfunt in liencamp;iecore,atqueobfl:rucfiio!« nes. Qiïintus fcopus, ut materiæantecedentes euacuen'tur, ut noil amplius generentur:fed uteuacueniur, infurgit. Sextus fcopus, ut præ« parentur, Præparatio in quatuor confiftit: utcraflaattenuentur, lenta diuidantur, aperiantur obftrufliones, utaluus facile float. Inten* tio uero prohibcndi generationem materiae antecedentis, eft duplex, fci^ licet ut dentur cibiexcrenientis carcntes, S^utbeneconcoquantur. Ab iftaigiturfextaintentionecuratiuaoperandoinchoareoportetjutpetuc* niamus ad primam. Et hoc feruatis tribus illis conditionibus , quas Galenus in Arte curatiua refertî ut cicifsimé fcilicet faiutem, quam fieri poteft, adipifcatur, ut perfedifsime, ut abfque periculo ullo, udnoxa.
Et quiai ut dicebat Galenus libro de Atténuante uidu morbi diuturnfplusrationeuidus, quam a medicamentis iuuantur. Eft au« tem animaduertendum, ut confuetudines malæfenfim immutentur, aliter nimis læderetur. Vt ergo ab animi affedibus incipiartius î nam confiât animi affèdus non minus mutare corpus noftrum, quamla* bores atque reliqua. Igitur lætitia amp;nbsp;fpcs, falutis optima funt : uita* re autem trifticiam, iramque oportet. At id magis a cibo, 80 ho* ra fomni, in qua omncs cogitationes, eciam fl triftes non fint, mul* tum lædunt.
Quod adibmnumattinet, cunatefte Hippocrate, fomnusco* diones iuuet: manifeftum eft, quod quanto plus indulferitfomno, tan* to illi melius erit. Et quod debet efleiuxta Hippocratem in loco obfcu* ro, in conclaui frigidiore, bene contedo corpore pan n is, in cubiculo re* fpiciente orientem ficco,inter duo folaria î in hyeme ignis alatur, in uere amp;autumno fol ingrediens locum illuftret, in scftate fit perflatus auen* tis: S^fi non poteft dormire, decumbatfaltem femperin ledo,u(que ad decimam horam ab initio decubitus. De fitu nihil dicam, quia oportet ut decumbat ut poteft î etfi nimia prematur uigilia,mungantur pulfus ex oleo nenupharinoî fi non fuffïcit,unguento populeon, V ngatur etiam re gio cordis: tutiores eriam in hoc funt pillulae noftræ.
Recipe ftyracis calamitæ optima: olentis ji. fiant pitlulæ quatuor cuiïiuinomombafioueluinaciola dulci: Sd de his capiat unam fingulo» uefperepoft ccenam perunam horam. Aliudnoftrum expertum, amp;nbsp;eft ultimum, exhilarans animam,amp;cftabft^ euftodia.
Recipefacchari nenuphari feu ex nympheæ floribus ^rj. fyrupi de pômis 5 s. mofehi eledi grana v. Mifce bene, capiat poft cce* nam . PoflTunt etiam fieri ftitlicidia amp;nbsp;odores ,fomnum conciliah* tes,:8c otalgia, ÔC errhina. Sed hæc minus probantur. Animad* Uertere etiam decet, quod iuxta fomni longitudinem oportet ‘ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tiri
-ocr page 108-96 nbsp;nbsp;Hier on. Cardani confilium
tinetiam ciborum quantitatem,ut fipaucusfitfomnusjmodicoctiâura* fur cibozfîn autemlongus, ubcrioreamp;magisnuiriente.udutcarnibu» amp;ouis. Super omnia autetncatieat ne tempore fomnidetriftibuscogi* tet. Sedfolum iucundafîbi proponat: uiridaria, prata, uenationes. Motusetiammenfuraredecetiuxtafornmiprolixitatem: namubi bene dormierit,optimèfe exerreat: ubi malè,pcnitus non fe exerceat, (êd fob's, fridionibus Si equitationeGtcontentustÓ^ dormiat capiteelato,amp;pedo re,uentreautem imodepreflo, amp;cruribus,
Cum uero in motuum mentionêinciderimus,pareft ut deillis nunc agamus. Motuum igiturratioaquantitate,qualitateactemporefumen« da eft.Quod ad tempus attinet,dicebat Galenusin libro primo de Cibis boni amp;nbsp;malifucci: Exercitatio ut antecibû optima eft,ita à cibo pefsima: Scideoeauendum eftdiligentifsimè, ut à cibo afîumptoomninoquief« catîqubd fideliqueritin hoc,maximo incômodoafficietur.oportet auie quiefcercà cibo feptem Boris. Animaduertat etiam, quod licet ex cxercita tiorte üideaturcibus èuentriculodefcendere.ipfe^ leuiusfehabere, atcp faciliUs fpirare:nô tarnen in hoccommodo confîdat,quiafucceflu tempo ƒ ris res in deterius labetur.fentietçdetrimenta falf^fperatg utiliiatiszpœni tebit^ac conquereturfedeceptum.Exhocetiâpatetrariocuiufdam pro blematis, fcilicetcuruideaturcibum concoquere melius de diequàmin node,cumBucu(c^noxfueritdielongior,ô^ fomnusfoleat codionrsad iuuarc,6d etiam tenebræf Ratio eft, quia in die propter fitum cibusdefcé ditèuentriculoîin node uero cum decumbat, nonpoteftdefcendere:fX quo colb'go aliud multum neceffarium ad cura Si prognofticum, fcib'cet qubdnunquambeneconcoquit.Nondedie, quiapriusdcfcendircibus aniequam fitconcodus:nondenode, quia iliumpercipitin urntriculo mane,atquena nunquam. Exquibusfequituraliud,fcilicetquodmor* bus hicin deterius labitur in dies,licet uideatur melius fehabere. Pater» quiaconcodioprima eftuitiata, Si ideofecunda amp;:tertia: crgocoipus quotidie magisgrauaturcruditatibusi ergo labitur in deterius,nifîqu^ turn ex euacuationibus adiuuatur.fed ildébilitant uirestergo unica fpes in uirtuteuitaIi.Quæquomodolabentibusalf)scas pofsitreftituerCjnon eft præfentis nepotq Ut oftendam i fatis conftat id fieri poflc.Ex hoc felt; quiiur unumaliud»ualdeneceftariurhfcitu, Sfeft quod tuiic mëbusfe habebic, quando uéfperi fentiet fenon cohcoxifle, Si fimib’ter msneî quia tuncuirtusretentrixincipietconfirmari. Poftmodum melius fe ha« bebit,cum manefentiecfeconcoxifle,uefperi autem non. Rurfus optime, cum manefiCuefperi fentietfebeneconcoxifîe . Scio quædam hic pofte uellicaripropterimperitiamquorundam: fed qui redèquæ fcripfimus percipiet, dehocordinein melius procedendi nondubitabit-Exhoceti* amaliud ualdeutilefequitur,quo ad curamattinet: dequoinferiusdicâ. Quod adqualitatem exercitationis attinet, dico quod deam.bulatiônon eft cxerciiium in uia G aleni,tarnen eft res omnibus u tib's :ipfi ucro iioh fo ium
-ocr page 109-Pro laborâtc diflFicuItatc fpirâdi» 97
Ium uttiis.fed etiam ncccfraria, 8^exhocgcncre cftfn'clio. Cum ergo ex^t pergifcuur,decet furgereS^ dcambulareparumex quo aluus mouebitur: deindereuerti in Icdum, fricari atlt;^inungi,amp;poftmodum induk Ex quo ordine duplex commodumcofcquetur: unum cef£um,5«f eritquod fridio fietpoft exonerationemalui,quode(liuflumamp; utile:fecundum e* rit minuscertum,fed fi fequätufjcriturililsimumjfcilicetndenuo, poft^ furrexerif, aluus foluatur. Secundum genus exercitatioms eftequitatio, quæ debet exerceri,poftquam inambulauerit,quantum fans eft in mane. Vefpcriquoq; uitadofemperutrunqjcrepufculum,ut inferiusdicemus. (^uancitas uero exercitq.utab Hippocrate dccernitur, generaliterin uno quoqjauxilio eft conueniens tolerantia. Alia generaexercinorbm ab his tribus neqj Iaudo,necpipfeferrepoterit.Laudari foletafcêfusperaccliuia,' fed ipfe neep hoc feret.
IHudnonomittendumeftomnino, pertinei^ad motusamp;quietis rationem, quod non decumbatpronus, ut folet, fed fedeat.Cum enim fe« dendo,non folutn ftando urgeaiur dilFicultatefpirandi, pronusperpe« tuo manei, tabulæaut cathedrae incumbens: quo fitu nihil eft deteriusdt moto uentriculo è fua fede, ita ut non quiefcatfuperinteftina, fed fufpenlt; fus mancat.hoc autem cum pefsimum femper fit,detenus tarnen etiâ à ci* bottunc enimfoluituripfaucntriculifubftantia, amp;fît laxitastexturæin uentnculo,quæ parit fummâimbccillitatemjamp;f cui non eft remediunijiux ta fententiam Principis.
Crepufeuli memoria mead tratftandum deaére’inuitauît. Vitareer* go debet aérem noÄurnum, tanquam peftem,amp;^ambo crepufcula: item pluuias omnes, folem Sfaêrcm nubilofum, amp;nbsp;uentos ualidos. Poierit ta men auraflahteleni fecxercere, acferenistemporibusUibiucro prædiâa obftentjin conclauibuslongis feexerceat,tutusà uentoS^frigore. Etubi * periculum fît in utroCp, maiuseft in frigorequàmincalore: 8c fi lædaturà calore.ubi calor ccftaucritjcefîabit amp;nbsp;noxa,non fie in frigoretquia ut redè dicebat Auicennajrigus eft inimiciflîmum pulmoni. Cubiculum etiam debeteftepurum,mundum, expofîtum orienti,amp; debet uerriquotidieî amp;quiaquacfitumeft,an aérnatiuus fit illifalutaris, rcfpondeo quodfic cæteris paribus.
Sed fi fîtaé'rin colle faluberrimus, minimèhumidus * amp;ubihomi« nés diutius uiuant,amp; nafeantur coniferp arbores, SSmulieres fint abfc^gu læ tumore, ôc puerifloridi coloris.amp;uiclimaecandido adipeS^rubicun da carnæpulmone, abfqj lapilits, hic aër multum ei prodeflet: nam indifficukatibusfpirandiamp;cæteris morbis pulmonis nihil plus facit aê'risqualitas,fcu bona feu malaadiuuandumnocendumuc. Hocautu* num fcireexpedit,quod oportetdiligentifsimè caueatfriguspoftcalorê. eft enim mortale. Item folem fupercaput:namutaèrfrigiduseftinimicifi« fîmuspulmoni,itafolcapiti.
Quantum ad quintam intentionem, quæefteuacuatioamp;repletio, ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;I didlum
-ocr page 110-5? Hicfon. Cardaniconfilium « didumell, qnodoportct habcrcbcncficiumucntris: fi nobabcatur, tïatclyftmsuölt;rclyfteriaquidêmollja no operâtur.Ôd nimisacn'a exiccât corpus^ó^ïdeoimpedhunn'n pofterû beneficium uen tris. Oportet ctiâut rcfoluantflatumzrefoluentiaflaium funtficca, amp;ficca aftringuntaluü. PrgtereaclyfteriarepelluntflatûfupràjôCmaxime fi funtflaruofa,£rgo ult; fuscorûnoeftmuîtumadpropofitû, nifi fint ualdencceflariaautualde u tilia, aut ualdc bene præparata. D eferibam a« t d uas form as eoru m, mditerduogenerafuppofitoriorum.Primadcfcriptio.
Rédpechamemeliinq/utfurism i, fcminücariamp;Iibifiiciansi, aq Ibq.coquaniuradconfumptioflêduarum tertiarû:indecolent,amp;^ in cola turaaddantur faliscômunis gi, falls nitri 5 s, oleianethini gifj, hieræpi* græ defexdecim ^s.mifcetfiatdyfter. Aliud. R. olei uiolati ^lijjfaponis tc* neri^SjOximelis fimplicis^rj, caffiæfiftulæ5vi, urinacinfantisquantum fufFicit.mifce.fiatclyfter.Suppofiioria hoc modo.
Recipe cuminiÂS ruthg an $i,mdlis uiolaticodi amp;nbsp;defpumati
tis nitri 3s. fiant fuppofitoria. Aliud.
Recipe radices iridis,ÔCcoquanturin oIeouioIacco:8^poHmodum ficcentür parum,amp;f fiant fuppofitoria. Peros quocpdifficileeft purgare, quoniamqua?purgant,uentriculoplerunc^noceni. Medicamentum talt; men optimum eft.
Recipe terebenthinæ orientalis lotæcum uinoalbofepties 31], ui« ni è pafla uua, feu potius fucci 3 i♦ mifee. capiat per tres horas ante ci« bum. Aliud.
Recipealoes ^iij. laueturtefin uino pafTulato.indecapiat 3s, pro ui« cc antecibum. Non folum autem fulFicit uentre foluere, fed etiam urinas mouerenecefTarium eft.eiufmodiaûtfuntquæèfoGniculofunt,autfi'mi« libus,amp;bene oient, uterithmonamp; fandixtfed crithmoneftfatiscogni« tum,fandixnonita.Criihmoautêproliciturinam. harum quot^cu oleo optimum cft in omnib.cibis aluum fubducens.appetitum excitas,amp; uen triculum confirmant. A coituabftineredebet,quantum fieri poteft. 0« portet etiamutantequam comcdat,excernatflatum,mandendothuscla rumiautZaduram,autantheram,aut anifum,uellibifticum, êCerudan« dotficutfingulomancexcernat feces amp;furinamamp;fiatum.
Cibus uerópotusduo funt:trifariaaütdiftinguuntfinguli,fim« plicesód medicinalesjamp;medicinæcibisfimiles. Qug ut minus nutriunt, itafuntutiliores. Huiufmodi gratia exêplieft cretanusmarinusaddif« cutiendosflatus, proliciendam urinam, exciiandum appetitum bi.Gonfiderandaautem funtfexin cibis,qualitas,quantitas,numerus,tê pusjordo amp;nbsp;præparatio. Cibi maxime’ uentrieulo eonferentes, funtcerc« folium, quod fimileeftcicutæîfedbencolet, fandix,abfinihiumSLmen« ta rubra anguffo folio. Sed abfinthium propter amaritudinemuixpo« cft edi. Propteiea tritum amp;nbsp;decodumcompaffulisamp;uitellis ouoriim edidebet, Generaliterautêomniaqujcfuntboniodoris faporis, funt
amica
-ocr page 111-Pro laborâcc difficultate Ipiradi. '93. arnica uêtriculo. Et maxime fî fîntaftn'ngentia, ueluteft macer, quod uo* cantmaciniuuIgaresîamp;aftringentiamaximèconueniuntinHnecibi, iîi» cutamp;calefacîchtiaântecibum. Vt ergodeiîngutisdicamus,fctêdumeil, quodfexfuntdiHèrentiæciborum.pnmaeftjUtfîntbonialimentGautma U.circa hoc dicebat Galenus tertio de Alimentis: Gibi mali fucci funt,qui nutrimentû dant nimis tenue,aut nimis craffum, V erû iîc intelligêdus eft ut nô fuftîciat quod fît nimis crafîunl auttenuet fed oportet ut fit* quia no fîtconcodum àSole,amp;ideo multafuntcrafsialimentiadmodumttàinê funtbonia(imenti,quoniâconcoda,uetutcaro porcina.Quiatamen coït cordamus in re,dico quod propter hoc excluduntomnia oleraS^ omnes radices: quia olcra omnia générant alimenturn fcrofum,amp;ohines radices ali men tum craiTum,ergo nullum olus nulla^ radix conuenitEt fî quis dt cat,quod nuperlaudauimus cerefolium amp;mentamamp;fandicem,dfcoqgt; hoc fuit ratione medicinæ. Ex quo colligitur, quod talibus non licet uti, nifj in modica quantitate : quia non iuuant ut nutrimentum,im6 nôcêt, quia mail funtalimenti. Omnia ergo olera amp;nbsp;radices funt mali alimenti: amp;nbsp;efî; régula, quæ non patitur ullam exceptionem: quia ferofum aut cra(« fumamp;crudumpræbent alimentum, ergo omnia talia funt uitanda fub forma alimenti. Secunda difterentiaeft, ut non facile putreicant: per hanc exclud untur omnes fruôus horarrj, item lac, Excluduntur etiâ ift» alijs de caufîs.Lacquidem,quiafîatuofum.iuxtailludHippocratis:Lac darecapat dolentibus, Schisquibus ilia murmurant,malumthorarii au* tem fruélus, quia ferofum præbent alimentum. Tertia dilFerentia eft, utplurimumexhibeantalimentum. Iftudenimnoneft neceftàrium in omnibus hominibus,fîcut priores dugeonditiones,
Sedin hocfgroeftmaximeneceirarium,qubdfîcdeclaratur.înhoc fgro eft maxima imbecillitas uentriculi,ergo minimus cibus dàiîdus eft: ledminimus cibusÔ^parumnutrimentumnonpoteftalerecorpus,imo nccmediocriternutriens, ergoneceftarius eftcibusmaximialimenti, ut quod detrahitur ex quantitate fuppleatqualitas. Exquo fequitur,quôd i omnes fruétusetiam non horartj funtuitandi,quiaomnes parum nutri« • unt. Sequitur etiam quod ptifanahordeacea,qu3c mediocriter alitfecun dum Galenum,èCcibus ex amygdalis,qui parumnutrit, in hoccafuno conueniunt: id eft, in magna quantitate, nequefrequenter. nam ad récréa tionem uêtriculi,uelquia funteibimédicinales, exhiberipofluntlftatria polTunt admitti. paffulacjptftacia amp;nbsp;cibus examygdalis. Quarta differen tia eft, quod fîntfaciliscodionis:patet,quia hicucntriculuseftimbecillis ualde, ergo indiget nutrimentis facillimæcodtonis. Ergo per hoc exclu* duntur omnia legumina. Nam omnialegumina non folum funt difficilis codioniSjfeddifficillimg.Pro dignofeendo autem cibos,qui funtfacilis aut difficilis codionis,folent dari plures régula? Sed præcipuaeft ilia Ori* bafîi,ÔCeft,utponanturinaqua:quæcelerrimèdifroluuriturautmolliun tur,facilis funt colt;ftitionis,ut panis:quæ tarda?,difficilisut cafeustqup nu
ï 2 quam,
-ocr page 112-100 Hieron. Cardani confilium
quâ,difftcillimæ,ut kgumina. Radices ergo rurfus fimtexplodêd^.Quin ta difFerêti'a eft,ut fin t paucorû excremciorum. Ha«: uidet coi'nci’dere cùci bis multialimêti,fed nô eft ita.nâ ptifana mukû nutrit, Sc nô eft excremé« ticià4gt;pter raritatê:ftcut pcrcôtrariumcaroiuuêcimuttûnutrit,amp;tneft cxcremêticia ^pter dcnfitatê. Hac igit ratione quidqd e ft rarum,amp; muk turn nutrit,caretcxcremêtis,utlateaouorû: amp;quidquideftdêfum,amp;pa rum natrit,eft excremêticium,ueiut radices 8^ tubera ÔC oftrea.Sexta diffc rctia eft alimêti,qjfuperexcedemem habet qualitatê, uelut nimis craflî ucl knti,uelfrigidi,per^ cxduduntcafcusamp;omnespifccs.Nam licet pifces petrofi,quor5 etiâ copia apud nos nô cft(cum omnes fint marini)in prô ptu effent, nôcôuenirêt, quia funtnimis frigidi alimêti: poffettn aliquis uti ea ratione, qua didû eft fuperius.Ëx hoc fequi t qubd omnes pifces pat ui uttâdi lùnt,quia parum nutriunt ex fuperius didis:amp;^ magni fimiliteG quiacraffum lentû exhibêtalimêtumimediocres ergo amp;nbsp;mafculi Ôé fa« xatiles pofsêtaliquâdoadmittipparati,utdicemusfuoîoco.Exdufisigit radicibusomnib.olerib.prpterpaucac5dimentigratiaamp; medicin^,qua; funt crithmô,mêta,fandix,cerefoh'um,abfinihiû ÔC petrofiliumtcichorca quocp,q? uêtriculo ÔC iecoric5ueniat.Itêreiedis omnib.fruêlib.prgier^ paffis uuis, piftacqs 8( puimêiarris: examygdalisexclufo quoçpcaftoamp; lade amp;nbsp;pifcibus omnib. prêter faxatiles,quorû ufus rarus effé debet:oftre isquoqj,amp; his qugcruftaintegunt:tum ranis,cochleis.rdinquitangufta rerû,qup côueniunt,defcriptio.Palâaût cft,qcFcibi omnes ueri unofunt faf)orepr^diti,fcilicetpingui,autleuitcrdulci.exquofequit,qcf mdô^fac charû cibicaufauocôueniâcquoniâneqj funt pinguisfaporis,nfcpetia parudulcistquareparu nutnuntfecundû Gaknû. Kdiquûeftigit,utck bi puri fint,carnes 8c uitelliouorû èC pani's: quia, ut didû eft, oportet ut ci b i oês habeât uim medicamêti.ideo incipiêdo à pane,dico qd* panis, ut ad pparationêdeueniâ.ita faciêdus eft. Accipefarinp tritici partes duas farinp zeæfcu fpeltæ partes tres: cribrato, pinfiio cû aqua decodioniscu« bebarû,amp;maceris,admixtomodicouinialbi,indeaddegrana fccniculi, amp;nbsp;côfice pané bene fermêtatû amp;nbsp;fp5giofij,amp; bene codû.Ex carnib.optk mpfuntauiûexercitatarû: SfidconuIIacftmdiorcarncperdicis,quiaiâ« fianus paru fe exercet. Reliquæ uerb aue s aut funt aquaticp,aut paru£,quæ paru afïèrunt nutrimêti.pulli tn corn's funtpoft perdices Ôf phafianos.Si ex pullis mdiorcs partes funt alp fine cure: fcilicet pulpa.nec ultra has tres auesfuntauesbonægt;exceptis columbis:fed tamêomnesnÔ aquaticæpof funtcomedi,amp; maximeiuuenesamp; pingues.Columbi è turrib.funt opti mi,quâdo nondumpoffuntuolare.fed eftgenuspalumboru, quo nihil mdius uocât Arabes Akaiugi:ÔCgeneraliterfuntoptimi,qui funtadmo* dûiuuenrs.Excarnib. autpedeftriumeliorcfthoedinaS^fuillatamp;arictis qui excefferit unû annû.Verûm circa fuillâ ifta tria obferuandafunt,pri« mû,qff fitmafculi fuis:fecundum,qdP'nô exceffcritannu,udparu:alitct em fît ualde dura eius caro. Tertiû, qd' fiteducatus in nemorib. ôf agrisi übi fc cxercuerit» debet aût digi caro duniû abftj cute ôf pinguedine. Poft haï
-ocr page 113-Pro laboracc difficuîtate fpifadi. roi has carnes cft caro uituli laôêtistearo quolt;]^erîctj utiliseft,amp; maxfmèfna gni.Dictbat Diofc.Ericri carocÔfertrenibusô^cachefîpS^ hydropicisô^ cl€phâcïcis.Caroquoc^apniuueniscôfertamp; utikseft,utfuiilacaro:cunitf cuh(dclûbis loquor)etiâ edi potefl;.Rdiquæn5 funt utiles. Solû redat di« cere de gallin agine,quæ licet uefcat pifciculis, quia tri uefcitetiâ ucrmib. ÔC liabet roftrûfubtile,ideo cû fît ctiâ fuauisgufîu,edi potefl. Caro pauonis efînimisdura.Carogallipauiniultûnutrit,amp;fuauisefî:iantomtlïorcar nepauonis,quâro deterior carnepulli.ldeoconiedipoteft, fi fît iuuencu« lus. Prp terea ius tcftudinis amp;nbsp;cochlearû etiâ multû côuenit,fed loge magis tefîudinis:carôaûtefîniniisdura,pcipuècochlearû.Carnêacdpitris mul ti laudâtjCgo tn non fumexpertus.Carobubonisauiseftoptimadiffî« cukate fpirâdi,fcilicct alæzamp;f fîmiliter pulmones uulpiû recèles,fî ipfefufti neatcdere necaboniinet.nâhpc duo multûpoteruntillt côferrein longo ufu,Ôlt;ffanareipfû.Cibiquocpomnes,qexfarinacôftant,pefîîmifunt,ut itriaamp;fimilia, Farcinaquocp ÔCcarnesfalitp,iftialucanicæ, botelli, nihil horû eicôuenit- E)iolerib.prctercretanûmarinû 8^ mentâreliquasdi d^SjCÔueniunt St carduimâ côfirmâi uetriculû 8C urinâ ciût,âif appetètiâ cxcitâr,amp;-'hutnoresdinecâr. Abafparagis in cauereoportetApium Ôi pc troiïliûamp;hcrbâ,q uocât Alexâdrinâ,qupeftfpeciesapi)^bo.Êxfruclib. uuf paffp poflûni cdi,quia multiplicè habet utilitatè.cÔferunt. n. uentricu lo,pullt;noni,iecôri.’S^ in his eligèdp funt pingues, recèles, dulces amp;nbsp;tenui cortice.amp;’mundæ.Ôdfîquis ütatfucco earûabfc^ cortice,mcliuseric. Pifta ciorûueroufusnô debet efîefimplexjfedolei tantû.Vel hocmodotCon tundantpiftaciaoptimèjinde CÙduplofacchari, ueletiâcu tâtundefolu, portione maceris fiât offæ, coquant in furno leuis caliditatis: amp;nbsp;unî exhispoteriecomcderein fineprandr),amp;: hoc eriteiutilecuefperiaûtpotc rit utioleoamygdularûrecèti.Huius aûtcaufâfupcrius dûcuimus,quan dodiximus q?in dienimis celeritetcibus à uètriculodefcèdit, amp;nbsp;in node nimis tarde,amp; cur. A cæteris olerib.Ôèfrudib.præterq malisgranatis dul cibus têpore m rgae fîcis 3èab omnib.radicib.caueatdicebittn quâdocpe derequatuorauifexcapparesfalecôditos.Côfîrmâtem uètricülû,amp;Ori fîusrefert,mouêtaluû,aut urinas deterguntjdifîecâtjaperiuntobftruclio nes:appetentiâ cibi exciiât, flatû potiusdifcutiuni^generèt,cû fînt é generecalidorû in tertio ordme. Ex pifeib. fîquâdouti uelittruta,medio crismafculaScè fliiininelapidofoeligidebetjindepercaSCaloiazlèdcapû ta uitare oportct,atc^hec de gcnereciborû.Fcrcula fînt,ch5drû, panisco« dus,panisinfufusin iure,panicu,pulmentûccarnib. pulmentûexouis, oriza mala amp;nbsp;cibus albns. DepotunôeftaliquadifEcultas, quia oportet ut fît uinû mediû inter flauû amp;nbsp;albû:clarû fuaue,maturû aliqualiter aftrin gêsamp;Sodoratû. omnia.n.funt iucundaôôarnicauètriculo Eifî qsperdu as horas antealiquâdo infandat cortice citriî nâ amp;nbsp;ipfe uètriculo utilis eft fed tenuifîim û,8c mediû in ter fîccû 5è uiridè,erit utile. Vel eius loco mèiâ uel bibinellâ.Licebitamp; quâdoc^ imponcrealiqd maceris. Licet ctiâ in fine l 3 dbi
-ocr page 114-102 Hicron. Cardani confilium
cibtnô fupcrbibêdo edercunâonuâHifpam’câ. Aqua nullacouenit:fed modo ncceffaria eftj'ncoquat maccr èi. cinamomû tcnucin aqu«a, auro ca dcnnquaterautquinquics chalybcatâ.R.igitaquæaxxxx.quædûferuefi Ruri fruftaquatuorautquinçm^naôdaccêfain caextinguant,indead, • daiitcinamomi'dcctiincifitcnudnmcjfedno cotriti js. maceris fimiliter
3s.coquantpaululû,fed uchemcter.ôô pcrmittat réfrigéra rï. Dequâdtatc autêabifîtiuxtafomnû,utdixi,amp;appetcntiâ,amp;iuxtaquaiitattipforûci borû.nâ de dbis mediocrib.autqug multû nutriunr,aut qug funt dure cô coâ:ionisgt;minuscomedereoportet.Demediocriteraûtnutriêtib.ôlt;Sopd mi alimêti,aliquâto plus comcdi licet Si comedit,uitdla ouorû poteft aifu mere tria,comedatetiâ plus in ucfperiqinmane^ptercaufasdidfas fupe rius. Quiaq? uideat cocoxiffecibû uefperi, docuimus cfîèfalfumjSc hoc nifîlÔgaobtinentcôfuetudo. De têporeoportet ut inter prâdiumamp;^cce nâ fint noué horæ faite. Prâdeatfecunda horadiei in hyeme, æftate tcrtia hora diehamp;poft ccenâ tarder per unâhorâ,anteq eatdormitû:nec corne datnifi bis in die,amp;cibos magisnutriêtes uefperi. De prpparationeci* borû uidetoleûjfecundu Diofc.multûcôuenire î nâ Omphacinûcon* fert uentriculo, Auicenna tn ôd Ifaac dicût,quod omn ia olea labefaclât uÊ triculû.SoIuit hæc difticultas ck Galeni uerbis.cum dixit,qcP oleo aftrin* gêtia côferunt amp;nbsp;côfirmât mêbra,fed reliqua relaxât. Oleü ergo omphaci num cû fit aftringêsjuctriculocôferttualijs rationib.ôif longé magisolefi piftaciorüjqüo perpetuo in edulijs debet uti. Garû quoc^ in cibis utile eftj ÔC in ufu fuitantiquis.Detergitn.atc^ aftringit:amp;multo magisfal,lt;jgt;ctiâ digerit Verû garû guftu iücündius eft.itaqj moderatus ufus côfert. Inter reliqua qup pro côdimêtis c5uehiunt,eft macer: qtP quidê iniiiû calidita* tistertngradusattingitjCpuis alibi Galenusaliteriennatfed de hoc déco tradidiôib.fcripfimus.Matthioluscreditaliudeflc macim,aliud macéré*, necpGalenum uidit in libris decôpofitione fecundû locos.neqjeftadeo ficcû,utGalenusrefertGôfertaûtuêtriculomultum,quiaduplicifubftâ lia eft hic cortex. Altera quidêparum frigida,amp;uehemêter ficca:alterafer me têperata in humido,ôé uehemêtercalida:quo fît ut uehemêter excató ciat ÔC exiccet,nec tn extenuetôC côfîrmet uêtriculum,ac flatû difcutiat A t tcnuetaûtacdiflccet,qrntenuiueftualdepartium:quofitetiâutipfumfo lumamp; nuxmyrepficanutriâtinteroptiméôdorata.nâ n cep piper ncçp ci namomûnecgingiberncccardamomu,autaliquid eiufmodinutritAcé turn inexiguaquâtitateadmodûaftringit,difrecat,appctentiâexcitat:coî piofum aût maximénocetCpterapinguia automnino labefadâtuêtricü ïum,aut aftringêtib,funtc5mifcêda,inter^ nihil melius rhu: fed recêti.nâ amp;boni odoris particeps eft plâta eins, Acida quoep omnia uitâdafuntt uehemêterern uêtricülumlædunt.Crocus nô uacataftringenteui. Piper etiâ quâdocp,fedparcé:8ô nô côtufum,uerû uix côfraêtû. Vt uero deprac paratiôe generalius loquar,quinep funt modi coquêdi edulia:elixatio,air* tiOjfuper prunas,amp; in ueru,iurulentû attp frixû,EIixata paru nutriunt,^ réfrigérât ideo uitâdaomnino,Frixaquolt;^anhelitûcohibêt,quoniâ pin gult;
-ocr page 115-Pro laborate difficultate fpirâdi. loj ^uecu fine aquacôcoquitjaduritilh'us tenuior pars: quamobrêanheliïu maxime lædir.Quaratione ôd fumma cutis aflatorû in ucruudetiâfuper prunas fufpcâaefi. Si quid uero craflius cft,in intima parte no coquitur, quâobrem quæ aflfant in ueru,ubi exhalauerit pars aquea,côtinu6 atep petuo uitulina pinguedine.aut galling funtafpcrgcda:necpinguedo ipia purafit,fedaqimmixta:fitaûtflâmauehcmcs,utcelcriterexcolt;fiâcarono ficcetur rtcc aduratur,necpfumma pars ncc intima fit ufui. Decetetïârori« marini ramulos circunduci dû coqtur,at intus foeniculû indudi cû paflu lis at(p petrofilio,uitulina^ pingucdine aqufimmixta:iuuatetiâ no paru dû torret,aquâfrigidâ fupfundere,utcalor in intimafe codes,coquat car* neSjamp;S tencriores reddat Sitautomncqpfictorret.fucculentû, eadêquocp ferme ratio eife debeteorû,quæfupcratêaut prunas afîanu lurulêtaaût optima funt,in quib. parui pulliatcp teneriorestûauesminorescoq poi« funt.Quæueroin paftillis coquunt, no omninomalafunt,fed tn inferio racæteris iurulêtis,fi ipfi paftdlinô fintiurulcti.Sunt.n.paftilli iurulêti,t2 grati tû falubres. Kis ergo admifeenda funt,pinguedines,acida ccrafatfed no pruna paffæ uuæ,maxime nigrg,macer crocus,petrofiliû,mé£a,fceni* culus.piperis aliqd.Qjiæcuncp cm grata furit,iuxta Hipp, fententiâ, etiû fi paulo détériora fin t,mdiorib.quidê,fed minus fuauib.funt preferenda» Crudauerbomnino uitareoportct.Sdubilardûadfit.Eftetiâanimaduer lîone dignû, qd* ipfe in tâta imbecillitate uêtriculi,S^ etiâ quia no mâdit d bûSjfed deuorat, deberet omnino abftinercà cibis ficcis,Slt;ómnia q edit liquefâda edcre,ïmb potius bibere. Qjia^pter ei mdiuscoferrentcarnes optimecôtufæ fpiflac.Etcgo fcio me hoc unicopræfidio iuuaflemuItS Archiepifeopû urbis S. Andrep. Vbi cm eft fumma imbecillitas uêiriculi, amp;homo no mâditdiligêter,mdiorafuntcôtufaexcarnib. ^carnesipfæ. ïn ouisaût melior prpparaiio efi.utcûcorticecoquant in aqua,aut fub cü • nerib.amp; no fint dura,fed apala,ut uocat GalenustSc cû modico fale amp;nbsp;pà ne edant.lpfaetemmuliû funtneceffariainhoc cafu. De ordineaût did rolet,qd*omnia liqda in fundo uêtriculi,ego aût potius dicerêpmnia bene t)utriêtia,atcphæccfi:reiueritas. Dicocrgo,qubdininitio debet accipere parum contufi,udut eflent §ii), amp;nbsp;fie ut ilia fitbafis totius prâdtj udcccne potius:quiain cœna debet accipere plus,uduti ^ii) contufî,fpifsi,amp;in pra dio^r),amp;noloreddererationem,nefimprolixior,Vnum eftquod nifii* tafeceritjignofcat mihiipfccger, uixpoteritdiuperdurare. Tres cm funt çolumnæuitac fuæ,cxercitatio,fomnus, Sdcontula, quianonmanditur» hoc quo ad rationê ui(ftus,nô loquor mine de medicamêtis.alius ordo çft,utnôbibatnifiiuxtafinêipfiuscocnp8ôprandij:amp;in prandiocolluat beneosteramp;quater,antecp bibat. Deinde bibat parum,in uefpereautetrt bibat ufquead decem uel undecim uncias, in maneautê nifî Jiq.ô^ ita hoc modo minus bibet,amp; fiiim fedabitmagis.Si etiâ comedereuelitres confia mantesuentriculum,fi fintresifrigidæ,afirumendpfunt pofteibû: ueluti citonia codita,quc no uitupero,modb fint fada cû faccharo. Si uerb fint calida, debêt alTumi ante cibum,Eft etiâ fcicndum.qubd oportet ut concf 1 4. mander^
-ocr page 116-104 Hieron.Cardani confilium
irandcrepanemS^dunora cdulia cliu,amp;non dcuorarcGeut facit ïSóad bxcpromuiandaconfuctudi'nccgoapponcrê horologiûdimidiæhorf, tepus uclkm cofumcrein ipfacomeüione. Oportetetiâ fcirc,quod di* uertitasaborümagnä difficuliatemi'n cÔcoquendouentn'culo exhiber. 1 Jeo unicocibouelduob.ad fummû intelligo,tn exceptisbellarpSjUtpo« teoHa,pirtachinaaut citonfo, uel faccharo ueloliua, uel cû Gmilib. ucllê eficconten tus.Quâdotçueto licet utiferculis,quf locûnutriêdihabêt,ôd rnukorûferculorû,qualetft hoczCapiantgerminapetrofilij, amp;modicu abfinthq, fi placet,êlt;trialuteaouorû,amp;modicûcafeiflorê«ni,quêuocât marzolinû(folus ein illeuacatlentore) SC optime mixta cû malua autbec ta.fiatfcrcul5uelfolutum,uel modû offarum cû macérémodico gingi b:ris,Sdcoquant»niure pingufamp;bene.Hoceniferculumeftgratumuen tr/culo.’nôadmifceofaccharum iuxtadidum Auicênæ: Si fciasquod res dulces ad feciendâ oppilationê,funt ueloces.Et Paulus : Res dulces infiâ« mâtiecur,ideocaueatabomnib.dulcib præterquuispafïis. De numero a iTumcdi cibum.côfiat quod no plus qjbis oportet cornedere in dietfed fi fieret debilior,tune oportet affumere ter,amp;in minoriquâtitate, Et fi côttn ga t quo J malèfe habeatjnunq tamê debet abftinereex toto à cibo.tn quo peccâc multi,exifiimâtesfeopiimèfacerecûeuntdormitûieiuni : quia ut habcturàGaleno^.dcFacultatib.naturalib. Vctriculi tunica inreriornu tritur ex cibo aü'umpto. Et ideo tantû nutrimeti aflumêdum eft ab habe tibusuentriculumimbecillê,etiâftantecruditatealiqua,quantû poteftnu tririuentriculus,utpoteuentriculusfînôfentiatcruditas,fed fit grauatus ab alia difpofitione,airumaiuitellûoui:etfi fcnriai crudiiatc, alîumat^i. panis madefactiin iurepulli, modbcruditasfitcitrapôdusamp;^naufcâ. H* ludetiâobferuandû,q?cûuitellus oui fituifcidusôt'lêtus, debetadmiferi aliqd quod dilTecet: fii^ têpcratum,qualeeft modicû cxymc'litis,fcd loge meliusparûofff cxpiftacns,autmodicûherbar,^draconcuocamus:aut cretaniex aceto.Etfcias qubdfuperiusin ferculoilloadmifi betam,quia aperituchementerobftrudioncsiccoris,authoritateOnbafii.
Circa intentionesquæadmedicin«îattinenf,ipfg funtattenuatiocû difîecatione,purgatio materiæ,Sccôfirmatiomêbrorum,rfmoucdcma« laqaalitatc.Primaintêtiodebetcôiungicûrcrtia,itaqcFomnia qupdilTe cacamp;aperiuntamp;fextenuitt,conforter eiiâmebra.Eiufmodietiâdt bett fie têperata,quoniâcalidanimis calefacerct iecur,amp; frigida n imis nocerêt uc triculo: ergodcbcntefiTetepcratajUelpropedeclinätia potiusadcalidû^ adfngidû,SCadficcumcpadhumidû.Ethgcpofruntelietrifariâ,Ufhalia fimpliciter,uelut chamçmelon Si ftcchas amp;nbsp;acetum.’uel quia fintcôpofiia excôcrariis,amp;^ fermêtata,ficutfirupusacctofusdeduabüsiadicib.amp; oxy inelcôpofirum,amp;famygdalgfuntinterfimplicia eiufmodûuelquia fint co polira ex fimplicib. contrarfis non fermentatis,uelut fi quis fuccum limu nqaurarancnmifceatcumfcilla. Deueniendoergo ad eaquæ maximé conucniuntinhoccafu,dicoquôd fi quisadmittat illudquod dicitGa* knuf
-ocr page 117-Pro laborâtc diffîcultâtc fpirädi» 105 tenus Sc Auicenna.fcili cet quod membra trab un t medicamenta fibi con traria Sc opportuna,melius effet utimedicamentisfimplicibus nuper in uicem mixtis,qua quæiam fermente£cant,atc^ uere copofîtistquâuis alibi de hoc difputauerimus. Dico ctiâ,quod ^^ptcr didii Galeni in lib,de Pró gnofficoad Pofthumum.ubi negateffe däda medicamêtâ principib.qu^ nônnttutifsima,qd* talia no funtdanda,quiaprius imprimant aiiquid^ trahâcurà mêbro indigête,ideonocent.Q,uamobrêoportetutnô lintue hementer tahazaut fi fint,utpriusfermcntefcant, Oportetautem obferua reduo.primum, ut fint odorata: quia omnia odorataconferunt uentricu lo,8c omnibusmembrisprincipalibus. Secundum, quod non fintdiluta . multum,quia talia gérât flatum,ÔCaugcntmateriâafcitis:etiâquôd fint ca lida uirtute amp;nbsp;ficca, habentneceffario panéfrigidâ ÔChumidâ, amp;nbsp;hgcciiâ caufa quareafcitici perpetuo èC uehemêter fitiâc: ÔC tamêmorbus eff frigia dus ÔChumidus,5C fitàfrigidaintêpericiecoris utplurimû. Nâcu aqua ilia præter naturâ ibi conien ta,tû quia ibi retinetur abfcp motu^tû ob calo rem putrefcatôCcorrumpat,SC ideofitcalida ÔC ficca.hocenim dcclaratû eff a nobis in libris de Subtilitate,quod omne putridu,in quo no eff faCta feparatio partium,neceffarib eff igneum,amp; ideo uaporcs afcendêtes faci* unt fitimadurendohumidû roridumjÔCexiccâdoquodeftinoreueniri culi.Eftetiâ aliacaufa,quia humor eff corruptus in uenis,ex quo non po# teft generari humidû roridum. Reuertêdo ad propofitum, dico qd*prppa ranùaeruntetufmodi.R. oxymelisfimpltcis^is.fucci arâctj 3ih,abfinthij cufcutæfeu caffuthæScftechadis côtritoruman ss.maneantinbalneote pidomarif per quatuor horas,inde colent diligêter,8Cexhibeatur,AIiudi Recipe oxymelts fcilitici jvi.fucci limonistercolati sq, abfinthfj, nucis mufcatæ/picænardian 3s. maneant in balneo, utfuprà.colenturSCproi* pinentur. Aliud. Recipe fucci cicoreæ 5fii»abfinthii,cufcutæ,fpicæ nardii
* afplenqan.ss ferueant,utfupràiColenturbisautter,8cpropinetun Ali* ud fingulare. Recipe eupatorq,feminis akhep ,champmeli, glycirizp an 3Û coquanturin balneo mariælcuifsimo cum 5viurispulli,ita utnonbul* liatzcoleturScnon comedat donee beneficium uentris autcopiofam uri* nam habuerit: Scdeambulet quantum poteft,antequam comedat. Aliud paratii facile. Recipe ferapij debifantrjsuel deeupatorioueldeabfinthio» fi uentriculus multu laborer,^i, fpecitrum diacurcumæ 3iiq. mifce,SCca* piat in forma boli hoc modo: Addaturipeciebus tantum ex illofirupo, utreducatur in formam boli, inde bibat reliquum firupicum modico iu* ris. Aliud ultimum in hoccafu. Recipe centaureæ triffaginis, feminum petrofilii,radicum capparis an 31. ponanturin balneo tepido in Iq, fucci focniculi. coletur, utfupra. Quod fi uelit pracfentem utilitatem, impos nantur hæc quatuor didaabfque fucco focniculi in |q aquae arden» tis fadae, ut infra cum ^s, facchari rofacei neapolitani, amp;nbsp;habebit medicamentum ultimum in fecuritate, in iuuamento, celeritatc ope* raiionis, ÔC fan's fuaue* ÔC maxime fi fubducatur centaurium. Ex compofitia
-ocr page 118-104 H îcron.Cardani confilium compofitis aût oxyscantha* paftiiïuscft ukimum: rcfoluitfldtû tympan! tidis.confinnatuenittculum^apcntobftrudionesicconsÔLlienis.R.fuo nbquirîiiÇiOyyacanihæ rofarum,feminumcucumcrisan 311]. maftichcs fp»cæ,€upaion]an5n,rhapontiaüeriuelrhabarbaricrod an 31, fcminis vndiuiæ,caflutæ an 34), fpodfj 3s» tcritofubnlilîimê,kuigato,amp;cum manna confice paftiltos » Làudantur amp;pa(liliiex abfinthio amp;nbsp;dialacca. Pafiilb'quoquebcrbcn'SjSopi’num antidotum ac talia, 6lt;f hæcdcpræpa« rattonc» Fuitctiam laudatus fyrupus acrtofus diarodon,amp; fpecies diarolt; don ÔC aromatici rofati utriufquedefcriptionis. Suntamp; fpecies aromatic! nardinioptimg.
Qubd adeuacuationem autrmattinet,antcquam ad camdeuçnia* muamp;dlt;^ircoportctan materia fitpræparata: quod quidem difiFicillimûefi; obrarbulentiam urinf,amp;jdeocumoporteat,utfimusin cafuHippocra tiSjConcoôlamedicariatcpmoucrenon cruda.modb nonturgcant,fequi' turutnonparum pericuîofafitpurgatio.Eftctiâaliaratio,quiaPrinceps dicebatin capitede cachefiatOportctutconfideres neucntriculusillorû l^datur à folutiuis,amp; idro oportet ut ponas in medicamentis corum quac confirmant uentriculum.udut lignum aloes crudum.item,quia in çapitc de cura tympanitisinquit: Et non fit mulciplicatio folutiuorum,etficau* fi hydiopis fuerit, débilitasuentriculi conforreturuentriculüstquafiuc* lit innucre.quodinbocgenerehydropisrarbuelnunquamcôueniattua cuatiOrMaiuseftquod Aeiiusl‘brodecimo,traâanshanccuram,neunu quidem medicamentum in hoegeneremorbi fcripfit, fed folis epithema* tibus contentùsefTeuidetur.Quod etiam Alexander IcngoprocefiTu eu* ram exordiês,in tertiolibroobferuareuidetur: nam nullius medicamen« fèdfolisetiam contentusepitematibus,(X ratione uidus. Paulus tarnen uulr,ut aquaintympanitideexpurgttur,amp; eom3« g’s in afcitûobidcôcludo,q?rationetympanitiscauereoporteatmax me medicamêtapurgantia Et egouerèobferuaui plurestympan{ticos,amp;ui diqubdexaflumptione medicamentorû l^dcbanEneculIirufcp nuncex purgaiionibus confuetis iuuari uidi, multo minus fanari,mfi femel ex meJicamentoualido,quodnodefcribo.Etratioeftetiâelara,quiauentri« culûhorûpatientium,eftadmodûextenuatusamp;^ tenuisutcbarutq^exdii fcsfboneapparet. Eft etiamaliudobferuationedignum,fcilicet qubd A« iiicennain capitede A feite inquit: Et aloes folumeft malum ualde epati, quare oportet ut abftineat ab illo, nifi propter neeeffitatrm, aut cum fu«« rit bene corredum 8^ ideo propter totdilficultates non cautp, fèd eauufÏÏ mèpurganduseft, cumdamnapurgationis fint manifeftaÔCpraftntia, utilitates autem obfcuræ8c in certæ,amp; ambiguum tempus atqueoccafio. Q.uia tarnen ipfe non utiiurexercitatione, quod optimum cenfèiurab ■ Auicennaxdicitem loco fupràaddudojlllud quo melius curâiur,efifxer« citiûtêperatû. Etalrj célébrés auihoresdixerût, quofdâ iânatos folauetfta tione.Ideo nccefTariu eft ut purger, nô tanq adepiurus magna uiilitatem ex
-ocr page 119-Pro laboratc difïituïtatc Ipiradi, lo^ ex hoe,fed potius ob ncceflitate.oportetaut obferuarecanonê Aurcennc, utpurgaüofitUuisScfrequensponus quamualida amp;rara.liêoponetut fit triplex,per aluüS^ per urinasamp;flatus,utomncsauthoresconCordant: amp;nbsp;non oportet tarnen ut utamuruehementerprouocantibusurinâ.Rur* fus clyftcria in hoccafumuitu laudâturplufquâ medicamenta, .ppter pro pinquitatemSdepithemata: in afeite dico,ÔCprincipioetiam tympanitis» nâ tympanites cÔfîrmata fæpius prohiber clyfteria. Ex quo fequuur,q) eu ipfefitpriuatus utilitateepithemat5,quiauixpotefteaferre^pterfptrâdi difbcultatêjideo priuatus eft ma^na parte cômodi. Ego tamêdefcnbâ lUa fi uellet tolerare,fuper omnia uero habeamus occafionê purgâdi,cû ex urt nis neçpexcrementisalui nô poffimusillâdeprehendere.Ideodico,quôd tribus fignisali}s côcodamateriaàcrudad)gnofcit,præparata^ànô pic parata: primû eft,qubdcorpus nôadeo lædit ficutantca.atcphyceoUigi«: tutfecunda Aphorifmorumincommêto illius Aphorifmi,Cû rrorbiin fiaiw. choât, fi quid mouendû uidetur,moue:cum uero confiftûtac uigent, me lius eft quietem habere, dicebat ibi Gaknus,In ftaïus falu bris morbi tem* pore,cû materiacôcoda fit,omnia fymptomataremittunt.côtigitergofi adfit febris.remifsio illius:fin aût nô corpus fentit quandâ titillationê,quê admodû patiunt qui Veneris defideratio abfi^alio incômedo detinêtur, Sentiûienimgrauitatêatq^moleftiâ leuemcûcafunonnun^ appetitus, üiribus tamê ualentib.amp;f corpore uegeto. a tqj in ter cætera hoc maximum fignû eft codtionis ÔC præparationis materiæ, fomni trâqu?Il»tas ati^^Ii« xitas.SecundûfignûcoUigità Galeno tertio de Prgfagio ex pülfib.dûa« git de têponbus febris:5lt;eft,quodcôtra(ftioredditfardain pulfucuali quauelocitateindiftêfione.oftendomodbqpita fit,nâ fi materia eftcôco da amp;nbsp;prgparata,nô eleuant fumi prauiîS^ ideo tardiorredditcontradio; intelligeinfebrib.inalrjs uero tarditatêquidêcontradionis,imb ÔCraria
* tatlt;mquandâ,utfecundodePryfagioexpuIfib.Velociorquidêcûfitex# lêfio.ac lôgior. quies,quy antecedit côtradionê tû etiâ ob ipfius côtradio nis tarditatêrariof uidebit: fed Sóqup fequiturcôtradionê,mediocrise« rit.cûuerb rara fitcontradio,frequensaûtficextenfio, fitutpulfatio mo* derata tota fit. Iraq? ubinon adfitfebris,côtradio tamê atepdiftenfioufM lociores iuftoerunt.ôc præcipuêcôtradio, amp;nbsp;frequêtiores cp in fanitate: tardiores uero, maximecôtradio, atqjrariores cp ante côcodionê amp;nbsp;præpirationê.RurfuscûplenitudoipfainæqualesfoleatfacercpuIfuSjôC paruos,atcp ob id crebriorestcû materia ipfa mclior fada fuerit,minus na turâ prpgrauabit: erunt ig't pulfus ferme æquales amp;nbsp;maiores,amp; ob idetiâ minuscrebri.Tertiûfignû eftmutatioipfius urinæ,^probatHippocr. ntfiad m lia mutanofijt,âi: fiimliterinexcrementisalui,amp;quædâüoluri tis euorrten I ,:ncp fatietas. Licebit amp;nbsp;urinas diu permitterein urceis:qu3 q aâ eni non redè fedimentum fecernant,tarne melius una die quâ alura;
maxime poft longam quietem . Parsenimgrauiorubi pinguedmisi portio tenuiorobpræparaüonemabfumpta fuerit, aut fakem fiparau ab
-ocr page 120-io8 Hieron.Cardani confilium i
ab ckmento tcrreo,facit ut quod tcrrcum Gt.defcendat ad imum .’quod SC nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;j
cxpcrnncnto fuccedit.Tain eifi enim neque exada concoclio nee præpa* ratio oftendipoffït,apparenttamenindiciamcdiocrisaique melioris co (^ oais. ea ueró quainutstn urim's folum mediocns uideatur, nihiiomi* nusenamabfolutacflepotcrit. Quamobrem liet bit tumutiliterexpur* gare,ó(f maxime cumleuibusatqj innoxrjsmedicamentis, ut didlumeft Licebitetiam amp;nbsp;conieclura id affequi, cum poft longas prépara tiones fes rapiorS nulla fa(ftaeftexcretio:ô^ poft frequêtes mutationes urinariaiâ amplius nulla fit mutatio,fed ineodem ftatu manêt. Licet ein ex hiscoie« dari,matertâeftepræparatâatqîconcodâ.Vtuerôomniauno ucrboco ple(ftar,poftq no licet exadècôcodionis fignaexurinisdcprêdere,easob feruabimuscû copiofiuscxcernunt,cû alitjuo modo q? continet, cû poft diem u nâ pars crafTior fecedit ad fand û,id(p crafsius eft an tea : urina ue roamp; clariorôCminuscolorata,ciapulfusfuntmelioresat(çpacatiores,cû fomnifuntlongioresatq?trâquilliores,cûipfeuegetioraclgtiorfuerit: cû quandam fenferit leuem naufeam.uerumtamen fine grauitate in uentricu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;’
lot cum uenter fuerit mollior.obfcruarc etiam debcmus,poftquâ illud uc rumeftquoddicebatGalenusdecimoArtiscuratiuæ, dum detabificis agitinmorbis maxiinisî Quælibetnoxæ, quantûuisminimar,fxitiales funt,quodinhoccafu maxime uerûefttuttemporiscôftitutio fitmolhs, temperata abftpuentis,potiuspluuiofa,^ualdeficca.Sit^lunaabomni busfolisradrjsnoxnsimmunis, fcilicet quadratis8û cppofiiis: libéra qaoq;abafpelt;ftumaleficarum,abfitfolftitiumôuçquino(ftium:nonfi£cs tiaminconiunutionc louisncque Veneris,fed in quadratouel in oppofi to, ueltrigonouelfextili.Signaautemoptima funt,atcpinquibusLuna debet cóftitui,Cancer:deindeLibra,deinde Pifces,deindeGemini.Pefsi ma funt Leo amp;^Scorpio. Aries Taurus funt bona figna,nifiqubd uorni« tû faciunt : ficut amp;nbsp;Capricornus. Aquarius quoq^ malû eft fignum,quia*^ nbsp;nbsp;gt;
medicina? parumoperantur, licet fittutumamp;^ minime concitansuomû tum. VirgoôC Sagittarius nonfuntualdemala,nectamenbona,Atque i hæcdeoccafione.
Hisuifisdicoquodperaluumpurgationes duplicesfuniraKa’qui* dem,quæparum trahuntàremotis:alip,qupmuliu.qupmultû trahunt à remotis,nonfuntidoneæ, quia trahunt ad locum debilcm.amp;feuacuant quod non eft neceftariû, amp;nbsp;multum débilitant,öl' multum calefaciunt,ut Galenus in prima Aphorifmorum iux.a finem libritMedicamenta purs gantiacalidafunt.utetiamdcclaratum eftfuperius. Oportet ergo utme« dicamentatrahantaquam,amp; non aliud, amp;nbsp;hocrationematfriæconiun« lt;ftæ: quiarationemateriæaggregatæpropterfuperftuum ocium aliudeft dicendum.
Suntetiam multa medicamenta ex oleribus, quæpurgantiucundi^ nmè,quorumufusexoleuitpropterpharmacopolas, uelutafarurnamp;ci^ nocrâbe, quacfoluit bileni, pituitamô^aquam, eftautem merculiali nô abfimilis.
-ocr page 121-Pro laborate difficultate fpiradi, 109 abfimih’s,ÔC marina braflica,qaam uocamusfoldaneUa.Eft etiamtripo« burn,cuius radix eft in ufu pro turpeto:mutat^ flos crus,ut dicunt colore ter in die.Cêtauriij quocppurgatbilê èC craflTos humores, euacuat quocp ufcp ad fanguinc.Deueniendo ergo ad flngularêillorum defcriptionê,k» foldanellærecentis amp;nbsp;uiridis ji.abflnthi), afarian ;s. fubtiliflîmèterâtur, Sccum fîrupodefucco ebuIi,Scfaccharofiatbobus.Deinde fîuult,man dat ^fj man^ elecftæcalabrenfls. Aliud medicamentum. Recipe foldanellæ, afarian Js(clelt;ftæfemperintelligit)fuccimercurialis ^iiq. ferueât inbak neo mariæ per boras quatuor:inde co(etur,SC ciaddâturcorticiscinamo miintcrioris atdilToluanturin eomang eledgcalabrêfîs ^is. bibat ÔC non edat poft quini^ boras. Libet etiâ pro tertio medicamento medicametum AuicennæexGaIeno,quocurauitfenêamicum fuumafciticum excaufa calida defcribere: èC quamuis poflTic legiin ipfo codice, quia tame uix po teftintelligiSCeft barbarafatis elocutio, defcribâilludcômodius. inquit ergo:Curauifenêamicummeuafciticum,excaufacalidacumuirib. im« becillib.aluiipfum carnibusbœdiafTatijSCcarnib.minutimincifis exaui bus,maximeperdicib. 0Cpane,cuifurfurperraixtumerat,8clentib.cua« ceto.lta tn ut abftineretomnino à iuribus, nifl quod in die in quo dabam medicam.entum permittebaut utereturiurecarniselixatæin aqua cum a« cetoSC melle cum cumino, Nâacetummaximècorrigiturnoxamedica« mêtorum côuenientiâ afeiti, èC maxime calidæî ÔC permittebâ etiâ ut co« mederet carnes cum aceto m diocri, Purgabâ aût boc medicamêto.R.mi rabolanorûcitiinorÛ3Vb.fumiterg3iirj,ablîntbii eupatori]fcminisgt;endi uiæ rofarum fpicænardian sq.Endiuiae uiridispugillumunû.coquant in ibiq aquæ ad côfumptionê tertiæpartis.Sedego credo qubddicere ue lit duarum tertiarum: èC poft^ excolaui ipfum.addidi 2x faccbari,8C de« di in potu. Dedi etiâ catapotia ex lade efulæ cum faccbaro, uel cum carne ficuum.Inde dabâ ferapium ex ompbacio 8cribes. Epitbemata quotpex luto armeno cum aceto ÔC aqua applicabâ fuper uentrê, uel ex farinabor« dei ÔC miliijôC ftercore uaccino atcß caprino, cineribus quercus ôc uitis ÔC nitro atep fulpbure. Quandoepuerb faciebâ cmplaftrum ex côdifî feu radicula uel berba lanaria,quæ ftrutbion uocatur à Græcis,ÔC thimelia,fu per iecur uerb imponebâ infrigidantia epitbemata,8C maxime ex fantha« lis.Quandocß etiS purgaui ipmm cum fîrupo rofaceo,in quo tbimeleâ iâ infuderâ, èC côceflîei ufumfaccbariÔC ficuû ficcarum ÔC amygdalarum, 8c præcepi ci ferre fît! m : fed cum no poterat,dabâ acetum cum aqua cômi xtum,8Cquâdocpexhibebâfoliatbimcleæcumladefîcuu,amp;dabâanteci bum ÔC poftcibum.SCnun^ dimifîeumaliquodic, quin ipfum purga« uerim. HocaûtqjdixeritfededilTemedicamêtumtâualidum poftcifö, quibufdâ uidebitur abfurdum,alrisadmirabile, mibi uerb no ita,quifciâ Äuguft{nuTornarium,uirum nobile aliquâdocuratum ab bydropefo lo potudecodionisradicu geneftræ,uelaquadeftillataexilla,fumebatç eâante cibûcû Cibo,ÔCpoftcibum,amp;fanatuseftpcrfede.morbi,n.ualidi K non
-ocr page 122-no, Hieron. Cardani confilium non curanturcafia nigra aut rhabarbi cxigua fumptione in quindedm diebus f£md.ut cnim lemeratfj medici eft in morbis tutis ualidionbus uti, præ(îdrjs,at^periculofîs, itaimpcritifsimieft, quos alia uia fanarc pofte • non fperamus,nonauderequod præceptumGaleni eft decimo Artis cult; ratiugjdumdetabificisloquitur, amp;^dilt;ftum HippocratisîExtremis mor« bis extrema exquifiieremedia optima funt,inteIligKur non folum de mor biscxtrcmisinmagnitudine,fedin genere,cuiufmodieft hydrops. Qui tnimutroc^modofuntextremi, funtprorfus infanabiles. Sedhæcnon conueniuntjquia no fumusinueraafciteUdduximus tame hoc exemplS Galeni,quia multafuntqup noftro ^pofito ccueniut, uelut foluere uêtrê quotidie,emplaftrûexfanthaIis,ÔCpotio ilIa,utitadîcâ,benedi(fta:Ôtfer« re fîtim,amp; no uti iurib. Quartu medicameniii falutare, ÔC periculo uacâs.
Recipe ladis caprini nigraru capraru uncias centûjlaâis ficulnei po dusaureidimidiijftiifceanturSC tepefiant,itaut!accoaguletur celeriter:in de accepta aqua, buHiâtperpctuodefpumando, donee perueniatad ^x.in de fumant afari ^rj.agarici optimi mundi ji.rhabarbari eledti 5s. infundâ turpernodêjindeferueantcum 9s anifi,amp; coleturita ut remaneant jvi, uel parum plus, ôd hoc eft medicamêtum optimu no folum ad hydropê, fed etiâ ad difficultatem fpiradi. Cui etiâ conferunt rtliqua fupra fcripta, ctfi inucniret lac camelarû,poftet fieri medicamêtum ex eo:imoipfum lac folum fufficeret. Medicaments aliud ex Auicena, ÔCeft mirabile: Accipe caprä,amp;earn nutrias abrotonoamp; timeleaamp; abfinthioodorato.amp;folda« nella amp;nbsp;cichorio afaro, ÔC caffuta Sd endiuia: ft homo utat hoc lade tantû,amp; pane abfep alio medicamêto,fanabitdico ab afeire, qugeftfunda mentu tympanitis. I uuat etiâ dcftillarcurina capraru perbalneûmarip,amp;^ pUrgatmaximècumanna. Verumthquia laceftflatuofu,amp;n5oportet diu inftftereinillo,ficut nec^in clyfterib.qiionia iftamagiscoueniûtafci« ti, Gcutetia eaqup^uocat urina.dicebat etiâ Auicêna: Oportet ut in tym panitideeuacueturhumorhumiduSjfî pendetexea,amp; utamurafperfionc atc^incifione,ftcutin afcite.Vtemuraûtprouocâtib.urinâ,8Crefrigerâti« bus fîmufqualeeftiftud.R.fuccicicoreppurgati grj,fpicp nardi 5s,erithro dam'si.leuigatadentin potu. Aliud melius. R.fuccicalTutæ purgati Jis, tröcifcorum ad incipientem hydropefim Auicennæ in antidotario. 5sfu manturfeptem diebuscontinuis.Defcriptioaliamedicamenti boni.
Recipe aquaeuitæprimo deftillatæ exuino albo odorato libras i], afari,caifuthæ,abfinthrj uiridium an jx, aloes epatici abluti cum fuc« corofarum 5q.mifce,amp;conclufouafeoptimè fcpelies perfeptemdiesin fimo equino, poftmodumdeftillabis per balneum mariæcumluto fapi* entiae,donec remaneant feces ficciftimæ:in hanc aquamimmittâturfac« chari rofacei folutiui, quantum eft quarta pars aquae,amp;concludaturuas optimè.amp;maneatperuigintiquatuor horasin balneomariaetepido, bC capiat dehac ^rj fingulomane doneefanetur. Purgatenim quoiidie,amp; reftauratuêtriculumÔdiecur, Ôlt;cftfuau€ualde, amp;boniodoris:S' aperic obftrudiones
-ocr page 123-Pro laborate difficultatc fpiradi. ni obftrudlionesomnium uifcerum, fed oporteretfacereiàltêdécêlibras ex ciufmodimcdicamento.PofthaecdeucnïendûadeaquærçfoIuuntflatij, amp;exfuppofitori]seftillud Auicênæ, quodcoftatruta,nitro amp;cuminoi mdteexcepto. Emplaftrum Alexandri adhoc:R. aluminis, nitri,fu!phu risuiu!,thuriscrafl[ioris,r€fînæfrixæan Jiij, picisaridæ naualis,ceræno* uæan vi.olei ueteris $nr),accti quatum fads ad diffoluenda medicament* ta. Hoc ceratum diifoluit datum amp;omnes internas affediones.Eft etiâ io geeo melius ceratum perfarum,delapidib.defcriptionc Aetrj,fed difficul ter côfîcit. Fridtioquoc^uentriscumfuccoalln diflbluitflatum: tn nimis calefacit,amp;foetidaeft,amp; caput petitSubferibendafuntautmedicamenta ex Aetio. Primum eft ex cochleis cum cordee: q? quidê no feparatur, nifi penitus abfumpta aqua.Ex fimplicibus funt Iathirys,terdum ftercusca^ prinu,quartum eftfquâmaæris.Hæc tria tame udutamp;Scucumeragninus no mukum in hoc cafu coucnireexiftimo.Turn quia afciticis magis coue niunt,turn quia ualidiora qj pro morbi magnitudineamp;nobilitate perfo næ. Ad tympanitêaût magis,qcr coftat ex pane cumino Sc pyretro.ama« raco Sc ftmthio.Sunt qui admodum laudentftercus aquilærego fcio effi'« caxcftèmedicamentû:an tutumfitnefcio,nelt;qpanadunguêc5ucniattym panfd.Qiiæ uero ad tympanitidê magis fàciunt,funt thus,dragachâtum libanotis cum mcIIe.Sunt etiâ potiones quædâ téperatæ,udut ex carne cancrorû cxiccatorS. èc iuncus odoratus,amp; lauer amp;nbsp;phu,q? eft ualeriana, amp;nbsp;poku Sô amaraeû ôd calamintha myurus herba, nitrii exterius, in riusaiïtîexteriuscdâalumê,8ôaquæcalidæamp;fmyrnium,amp;umbilici Ve neds radix Sd folanu m hortenfe ÔCgranu cnidium.Côpofido urinâdês^
Recipefeminis fœnicüli,cardamomi radicis,eryngq corticis,radicis capparis cuiufq? jijftercoris columbini cochlearia duo,contere ÔC confiée cum aqua catapotia ciceris magnitudine, 80 quincp ex eis quoddie prpbe. Potushydropicis comodus, experimentocôftans,qui tum per urinas tu peruentrêeuacuattcaroi 9xxvi],fœniculi 9xiqs, aliasuncias^fcrupulis anifî 9xiris,cuminilad9v, mei fexquifcrupulum,iridisfiliquas très,met. Iisfesquilibrâ,uinift vi.exhibe menfuram mediocrem ieiunis in infeflii folij balneipræcalefa(ftam,eft8cfuaue guftui.Alius potusciens urinam, ex cuius ufu infignê uirum ty mpanite detentum feruatu uidimus,etiâ fi à multis medicis iâ eflèt detritus: Àmmoniaci thymiamatis fextantcm,radi cisherbæ lonchiddis fextantê,petrofelinifexquinunciâ,calami indici,co* di,cinamomi fpicænardi,piperis I5gf,myrrhæ ftades fingulorû gi,femii* nisrutgquadrantê,phu siifj, ftyracis 5iiij,phyniquadrantê,meUisdefpu* mati quantû fufficit.excipc melle,fabæ Aegyptiæmagnitudinc,præbe eu calidgaquæcyatistribus.Emplaftrunoftrum,quoego plures feruaui.
Recipe folioru rutæ, ebuli an tt» ifj.excipe fuccû,ôôcû corticib. arâcio ru contritis fiatemplaftrû. Sacculus nofter, quo aurificêquêdam fanaui.
Recipe ftercoris caprini giirj,crithrodani §i.cumini,iunci odorati fin ' gulorumm i,falis nitri purgad |is,fpongi£ minudm incife ^ij.omnia prp
K Z terfpoiiti
-ocr page 124-II2 Hieron.Cardani confilium
ter fpongiam terantur.amp;S facculoi'nclita perpetuo fuper uentrêteneantur.
Vbiueró fanatusfuerkexhumore.expeditfakrjs pulu€rethunsamp; tibanotidisinfperfisui'ncireuentrêjatcprationemuidusobfcruare.Etper interualla acdperearomaticum nardinu autoxyacanthâ, paftillum fupe* rius defcriptuin,in quibus pro fîngula libra adfii ^is,pu!ucris gcrminum cbuli uirêiiu, in furno exiccatorum. Vbi tympanitidis curafucceirerit, addifficultatcntifpirandi nosconuerteredcccf,atqjeaconfiattribusauxi lqspeculiaribus,ecclegmate,medicamcntis ÓC inundionibus. Ecckgma fimplex.fcd perpetuo continendum in ore, eft oleum piftaciorum, quod tota node debet teneriinore. Aliud facile. Zulapium excapillo ueneris, cómifceaturcroco, itautin lïngulis uneqs zulapij js orientaliscroci fic inifceatur,ut difcrimen nullum appareat.Sun 1alia notiffima ex fcilla pi fiinucleiSjdccaulibuSjexpulmoneuulpiSjfanumamp;expertum.AIiud.
Recipe fanguinis fuilli rccentis.carnis limaciarum an ft pulmones uulpium numero iii.carnium bubonis^ vifj.deftillentur perbalneum ma riae in uafe uitreo,indec5mixta aqua faccharo teneatur in ore,ut fenfim de fcendatV tiliseQetiâ hæcaquajfîexcabibantur^iij eu 311] facchari amp;gra nis vq.croci, Ecclegmanoftrumfuauiiïi'mum.
Recipe mellis uirginei repurgati f iij, manæeledæ pinguis ac recenni ^rj.zulapii decapillo ueneris ^i,auri puri folianumero xii.mifcein morta# rio optime,óó de hoe teneatin ore.Mei fic repurgatur.cape mei uirgineU, amp;nbsp;pone in uafe uitreo:quando eft liquidum,SC fingulis tribus diebus par tem fpumofam amp;nbsp;fordidam auferto. De medicamentis eft aqua fuprafcri pta hoe modo(poft quadraginta dies,quibus utetur medicamento infralt; fcripto)capietalternisdieb. ^iii. cû sii, faccharitimmifccs amp;puluerêhue.
Rccipefanguinisbubonisficcati,pulmonisuulpisficcian 9i, croci grana v. terrant fubtilifli'mè, capiat cum dida aqua tardâdo cibû quinc^ horis. Medicamentum quadraginta dierum,cuius fuprà meminimus.
Recipe aquae Padi fluminis ft xxx,coquantur donee redeant ad xV. in illisxv ft aquf imponanturcicerumrubcorum5Vi,finapisin linteolo ligatacsq.permittanturperhoras xxiifjincubiculocalido,indeab:edafi* napi coquantur in eadem aqua,donee aqua redeat ferme ad ft itpbft colet cxprimêdociceresperlintcumtnfpiflrum,amp;dc hoc capiat ab ^vi uf^ad viq cum 9icroci,continuando per dies xxxx,amp;nun^interimexponatfe frigori,nec comedat ufiç ad fex horas. E ft manifeft u,quod hoc dccodu fa tisfaciet ei duabus uicibus.Caueat etiä ne aftumat illud,du fentit crudk täte in uêtriculo.Extcriusapplicâdafunt hæc. R.butyrirecentis ^r),olei amygdaltni tâtundê, fuccicorticûaranciorû,qui ^uenitexpreflb cortice kuiter amp;nbsp;finecôtufione grana vfj’mifce,8ë inungat dorfum pedus. Si maxime inter quintâSi feptimâ coftâ,ubi pulmo tâgit pedus. Aliud me« lius. Deftilkt butyrû per balneû mariæ,Si mifceatcum oko amygdalaru* SiiuccoilloSi ^i aquæuitæ feptemcodionum,ôiinungaturut fuprà.
Quodfiperhæcauxilianô iuuareturjdeueniendûeftad exhibitio«
nem
-ocr page 125-Pro laborate difFicuItatc fpiradi. 1 nem aqug thcrmaru aut decodi ligni Indici in quo Obferuareoporut-nc allumai cortice in hac caufa, quia difficultatc fpiradi facitîunde fcquitur, quod aqua no uino uti oportet.Quida tfi ecolIegiSjUir clarifsimus.dicit fe obferuairecorticis ufumetia innoxium patientib.diffîcuUatêfpirâdiîq? fi itaeft(maloemiUicredere ^mihOamp;^cortexamp;fuinupoflêtexhiberi.Dt iflum tameeft per alium collega clarifsimu,qu6d bonu eft ab initio fubfi* ftere ab exhibitione uini,amp; uiderc an fupfl uo calore affi'eiat à potu aquæ, Mêfe ergo Maq,fialian5 profecerint, fumathocdecodlûabinitiomêfis.
Recipe ligni Indi beneoletis 8^ acrisguftus,amp;tenuiter derafi tb i.eu* bebarum 3vijabrufcæ uiridis m i.infundatlignu in aqug lb xv per uigin ti quatuor,indecoquanturadconfumptionêquartæ partis: poft addant cubebæ côfradæ ÔC labrufca, amp;pcrmittatdecoquiadcofurtiiptionêake* rius quartppartis,deindecoletur,8^dehocbibat^vi.mane:amp;^ fi poteft fu« dare,ludet. Prirnisquinquediebusabftineatabomnicibo, fed fitcontens tus paneleuifsimo fuprafcripto uuispaflisîamp;fi non poteftferreinedia per quinep dics,ferat falte p tres.Bibatetia cu cibo de hacaqua ufcp ad trtV ginca dies falte,amp; nihil aliud, nifi quod fingulis tribus dieb. aut quatuor bibat^v.uiniflauifubdulcisodoratijamp;hocfiuentriculusuideat illidebi lisjud uehemêtidefiderio uini teneat.'interdiu no bibat aq,necah'ud. neep .n.multu fitietob labrufca,necfeexponataeri nifi traquillo ferenocalido, amp;anteprädiüueIanteccenä,Äquadebcretfieri fingulodietamp;ideo^ me dictate tantû,uel ad funimu alternis diebus.Poft illosquincpdiesuel poft tres,fi no potuerittolerarein mane hora xq.comedatfoIumpanêamp;fpaflTu las,ut dicTtu eftn'nuefperiaûthoraxxq.edatper diem autpullû aut colum bu fylueftrem iuucne, aut duas aues paruas,quales funt turdi,merulæaut gahnagineraut gauiâauê, q nos uocamus pauonculu cu uuis pafli's etia. Anteq ueroaftumat hoc decoclujpurget cum mana,amp;his quae fuperius didta funt.Ethæc eftopinio noftra de potuaquac ligni.Clarifsimicollet gjcaddideruntfuperhæcindecoclo abfinthifi,cichorium,afpleniu,eupa toriu,pafrulas:quæ omnia cum fanthalis,qupa nobis comemoratafunt, maxime coueniunt,ut nihil meliustueruadeo ingrata redder potionêjut uixeâ pferre poffît. Si tn pferet,eritadmod5utilis:SCego eâ maxime lau« do. De a^s aût thermarû,qa têpus exhibêdi lôgius abeft,dicere fupfedeo.
Quod finecexhisfoluatmorbus,utpotecotumaciffimus,fontesfî antfubgenuinutroeperure. Fontesemhitrahuntmateriâexprofundo, c, quâuisuideantignoti fuiftèantiquismecfcioaliquê authorê Græcuaut tuigouccatn iLatinu.aut Arabê,quidehoc tradauerintPropterhoeexiftimooppor« ƒ« tunSefte.ut hoc loco hancdodrinâbreuifTimeexpediâ.Omnis dolor fit fontantliii circa mediocritatê,ÔÔ no fît ex mediocritate,utex têpcramento,id eft,q? il« lud qj debet facere dolorê,oportet utgeneret intêperiêSd generet in medio cri têporetquia fi nimisceleritcraut tarde dolornô fîr,aut ualdeexiguus, ergo fi fiatefcharoticfi,q)cclerrimèoperetur:uel tardiftîmenullû facietdo lore,aut ualde exiguû.Ec ideo defcribâduo gcncraefcharoticoru, quorn
K 3 unum
-ocr page 126-114 Hieron.Cardani confilium
unuoperaïin uigi’ntiquatuorhons,amp; nullû facit dolore pp ter tardi tare.
Recipe calci s uiuc.faponis Gallici an partes squales : mifeeô^ fuppo nat,AppeHofaponêGalh'cû,faponênigrum,feu tencrû, alterum ^ptev céleri täte minimum afTert dolorem,cuius deferiptio eft.
Recipe capitclli ft ijjCalcis uiuæ tb s.cineris roboris nbsp;nbsp;nbsp;His contritis
fuperfundaturaqua, dCpodhorameducatur, Scftatimfuperponatalieri calci uiuæ 6Ccineribus,amp;rurfus excipiatur: póft fuperponatur tertio alte ricalci uiuæamp;cineribus.quibusaddanturchalcanihicontriti fis,amp;f poft horam tollatur:ultimófuperponac tantundemcalcis uiuæcincrisamp;cbal cantbi,S(S addanturæruginis in puluerem redadi ^s; amp;nbsp;poft bora excipc aquam,SC earn coge lento ignc,Slt;proqciatur fuper lapidem marmoreû,, ita cogetur amp;conferueturinuafe uitreo in loco ficco.Modus operan« di tails eft.AccipeceratumdiaquilôfimpleXjôC extêdefuperconûrotun dum,6c in medio eius fac foramen roiunduquantitaiegranimilfi Indici feu meleggamp;f fupponeceratu locotdeindemadefacitoediretftoforaminis cum fâliua:deindefuperponiioffcharotica,ô^fuperefcharoticûfupcrpo natur ceraiû aliud diaquilon fimplex,âi llt;geturîocus,amp;^ nullo modo n o ueat.nam in motumagnum eft dctrimentù.amp;maiuspericulû.Miliusaût (iicum fcrro*5(^ideodicebatkinaldusde Villa noua in parabolistmeticu lofos tantümodo couenit uti medicinis.Quo ad locum dicebat idê ibidêi quæfunt educêda perefeharotica medicamêta inter mufculum mufeu lum propelocum,ÔCpropc uenâmagnamtquæ àloco ipfoderiucturfa* cTto fuû,funt educêda. Ex quo patet,quód tres côditiones debet habere ta lisfinus qcF fitintermuiculum amp;:mufculu, neIgdatmotustamp;futmelius materia colligatur, quod fit è diredto loci patientis,iuxta doctrinam Ga« kni nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;hoc eft meliusquam prope:quód fit prope uas magnum,uc
uiens è loco. Addo duas aliascond(iiones,quód non fit nimisprofundîr» ne tranfeatin ulcuschironium,ôênefitin locoobnoxio motui,neexqua cuncpcaufaproriteiuramotu. Fiatergofubgenu per quatuor d gitos in parte domeftica, finoliiequitaretin fyhieftri, fi uelit. Vtrumuero prope an procul,dico(non in hoc cafu tantum,fed in omnibus alqsjquia de hoc auxitio nullibi traclauimus,nifi hic,ut faciamus perfeóam dc(rtrin2m)cp hatuenduseftfinuspropelocumaffedtum, fi materia fit paucaamp;f prccol: fi ficmulta, dum modo tarnen in medio non fit membrum principale,fu« per quod uas illudtranfeat quod deriueturad locum. Deuiilitatedice« bat Rinaldusloco fupradidlo,materiaquænon poteftdeducipernatura kslocosullismedicinæ inftrumentis, propelocumperfinuseft cducen« da. E t eft fumptum ab A uicêna quarta quant,ubi agit de ulcenb. Natura expellit (inquit) ad ulcera refiduum fuperfl uorum, quae in morbis gene« rantur.Etita patet,quantum in utilitatisinhoccafufonttsafFerrepoftint. Cuftodiauero tails efledebetexcidente efchara, quod fit plcrunqj iuxta kptimam diem: imponaturcicercum acte infra, Sê ligetur ita quod per« foretfenfimearnê finedoloie tarnen, quod côiingit propicrcorruptionc
-ocr page 127-Pro laboräte difficultatc fpiradi» ny ci us :ubi ucro caro perforata fueritgt;quod côtingit poft unâ dicm,plcrunlt;^ imponatur fphærula ex egra alba, Iigetur fie,ut comprimât earn cm fine dolore tarnen,interponendo lanâ aut cotum inter uinculum Sgt;C fphærulâ* Qubd fi locus inflâmetur, inungatur iugurcaoleoroiàceoomphacino* Sui aût côfolidctur nobis inuitis,fîat puluis illedefcriptus in hbris de Sub tilitate,ad carne nariû,amp; in collo ueficæexedendâ,amp; imponatur fub pilât quia loge melius eft pcipjtato,à quo omnino cauêdû eft, qa offèndit refpi rationê. BthæcdetertiaintêtioneSôauxiliofontiu generaliterdiefta fint»
Deueniendomodbad ^priumcafum,periculûeftneexfontib.ulce ra prauè euadant,nô folum iuxtadilt;fta Auicênæ,fed ctiâ Hipp.Ôône ma* teriauniuerfimad locûcôfluat,amp;crurainflent. Sed tn fi purgato ÔC ficca to bene corpore hæc fiant,nullu imrainctpericulu. Tandem fi nec per ifta euret morbus fada miftîonefanguinis,amp; iamfublata tympanite,SCpr^ puraatodiligentifsimècorporecummedicamêtiseiiâualidisjutpoteciï catapotfis aggregatiuisjuel meliuscûhiera,qugexcipitcolocynihidâtdia co aût hierâ Galeni fadâ cû additionecolocynthidæ,uel melius cû frequê tiexpurgatione medicamêtorû fupcriusdefcriptorûinrêporeautumni, uelaliouerg fequêti,adhibeatquartumgenuscurationis,q?exuftione co ftat.Cuius cum locuplexmêtio fiat apudAetiûamp;apudipfum folum,pla cuit,ne ut dici folet,bene dida uenêdo male ut rc faceret fuâ,afcriberc ipfî us authoris propria ucrba,quscfunt:Iuxtamediûcôminuræclauicularu utrinepuna cruftainurat,cûcautionetn,admotis manib.diftêta cute,ne afperaarteria oblædat, Deindeali^ du£ paruæiuxta carotidas colli arteri* as,infligcndacpaululû fub men to utrin^unà,incûbêtis cutis un peruftio nefada.Infligêdpaût adhuc aliæduæfubmamillas inter tertiâaequarta coftâ.rurfum^ aliæduæretrorfumuerfus inter quintâae fextâCoftâ. In medio etiâ pedore unâ inurere oportet, amp;nbsp;iuxta principiu oflîs pedoris, quod à capitis gladij fimilitudine Xiphoides Græcis appellatur:fupra os ipfius uentris unâ fimilimodo, S^adhuc aliasduasinterodauâôCnona coftam utrin cp unâ. Tres etiam retro inurendæfuntcruftfîuna iuxta me dium dorfi,reliqug dug ab utraepuertebrarû parte,paululum infra media cruftâ.Omnes aût infra collû inuftas.mediocritcrlatas eflccouenit, neep ualdein fuperficieconfiftentes, neqjrurfusnimiumprofundas. Vlcera autcmcruftarumfatis multo tempore fluidapermittercoportet.
Hæc igitur de morbis principaliorib, quæetiâalijs annexis magna ex parteconueniunt. quia tarnen adeft tumor in crurib. qui ut didum eft, pofièt uehementius augeri,amp; ubi ad fuperiora contraheretur,afferre pert culumuitg,ideoetiamdeilloaliquadicerccouenit,Etmanifeftumeft,qft' debet reponiincapitulohypofarcæ,nonædcmatisî quia cura et couenit hypofareg principalius q gdematis,igit debet reponi in capite hypofarcæ. Nâcumhypofarcæ curafitfermèea quæafcit{s,ut Auicennarefert, æde* matisaût ut aftringentib.Sc repellêtjb.utamur,utdocetin tertia quarti,amp; cûuinculisôd cûfpôgijsexacetouellixiuio impofitis, amp;cû aquacaulis
K 4 nbsp;nbsp;nbsp;amp;nbsp;cico*
-ocr page 128-116. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H ierony m i C ar dan i
dccribus noftra ætatcutünturcaliga ex corio cam’s,60 multum con« ferrefoktrquæ nihilominus,utdixî,hic nôconueniuntConueniuntta* mêconfîrinantia mêbrum,uclutlotio uino nigro,in quo libanotisdaU iiia,bftonica,falÔCfulphurinco(fla fint. Sicut è diuerfononconucniunt quxJa!T«,quæfoIihypofarcgfunt propria,utcucurbitulæ,qugaquâcxtra here foknt. nam cum membrû fitimbecille,plus trahitur materiæadlocû, pofTit euacuari ex tali fedioneJidcoin tahb. fit error prior priorc. Ideo ego cum curare cauponêquendâ ex hypofarca, abftinuiabhocauxilio, quamuis Aetfj.Exauxilioaût Aftr) licetab initiouidcant leuariomnes, tandêperiineuidi:amp; fi tempuseflet,declararem caufam huius,ideo nô cô uenitnifi robudaadhucparte.Eftigiturmedicamentum hoc.R.fruduiî iuniperimaioris,quæplantaeflcedrofîmiIis,Ôd(rult;îtuspquaIisfruduicu preiTilrj.aquæ -fbiij coquant donee redeant ad ßi,amp;fiet aqua ilia rubês» de qua capiat fiq cum 319 frueduû iuniperi minoris, 6^ côucnit in alijs di« fpofitionib.di(fi:is.Prouocerurquocpfudor,amp;fontesS^aqualigni,etiani huicdtfpofitioniualdeauxiliabuntur,exterius autapplicetur hoc.Recipe foliorum lilij in clibano ficcatorum, thuris.ftyracis ficcf,abfinthi},calami aromarici,fpicpnardi,mufciadnafcentisconifcræarbori,amp;:eft herbami« nuta odorata ualde.fingulorum gi, fiatcaliga è fpongia, nbsp;fupeifufohoc
puluerefuperalligetur.S^ iuuabit multum. H^cexiftsmofatisfatfturajamp;fi rcsfteobferuentur:acadunguem, Deodantejfperofanitatemrecuperatu« rum,faltê magna ex parte.Sed fi deliquerituelminimaexparte,fciat quid Galenusdicatdûdetabeagit;8dfiquæclara minus uidebûturautabîblu ta,medicus funt cum fit peritus S^expcrius fuppkbit.Talibus cnim,utin
quitGa]enus,muIta eorum arbitriofuntrelinquêda.Aicphæc fort macftconfilrj mediocris. nam magnum conftruximus in
caufa Pontificis Amulthonis : parui au« tem hoc erit exemplum.
CONSILII PRO LABORANTE diHiculcacc fpirandi Finis.
CONSI.
I
• '3’1 Î
-ocr page 129-117
C o N S I L I-
um generale, pro fluxu
fanguinis cöercendo.
RÎ A efTecoftatcofiderandacircafanguinemfluentêimlt; locusgt;caufa,auxilium.circa locum r*^j^duo,uelexquaparte,ut exiimiiibusinßrumentis.Exßmi l‘bus,quiaucl fluûÀ carne, quod raro conu’ngittueluems, maioreft:uclabarterfjs,ÓC eftdifficillfmus, amp;tuncfuc cedit ratione compoßtionis inarterqsamp;uenis, utßnt paruæueimagnf, ita funt iam quinep modi.
Sed ex in ftrumêtis etiâeft,qubd locus uelfubrjcitur oculis,uel tadui, amp;nbsp;non oculis,id cft,quod manus poteft attingere,ucl no poteft:uel eft ual de profundus locus.exemplum eius qui uidetur loci,dum è uulnerefl uit: éxemplumdum pertingimusmanu,uiin hæmorroidibusamp;fluxufanlt; guinis narium:exemplum cum no pertingit,ut ß ex uêtriculo, iecorc: exê* plum ualde profundi, ut in puImoneêCrenibus,ut Galeniutarexêplis. funt Jgitur dudis quatuor in quinqjiam XX modi.
Circa caufam tlla eft uel aperuo oris uenp, ueleroßo,utin ulceribusl ucl diuißo uenæ.Hæcuero duplex, aüttota diuifa,amp; eft incißo.’uelpars, ut plcrunqj eft,amp; uocatur ièdio. Sed uterc^ horum modorum,amp; etiam eroßofita caufa exteriore uel interna,utiamßntfeptemmodi,eroßofci« licet uiolenta,amp; à caüfa interna, öó ita de ineißone diuifione, ut ßnt fex modi: deinde apertio,amp;erunt feptem modi.duo qui funt à caufa interna diuidunturin tria, uel àmultitüdine, uel amalitiahumoris, ueUmotu feu caliditate.
Sedcueroßo cotineatmalitiï, eruntduplicatimodi à fedioncamp;in eißone tantûrqui cumelTent quatuor,fiunt odo, additis igit tribus fiunt ii.hosigiturfi duxeris in2ö, fient modiomnesquibusprofluere poteft (anguis à corpore 220.Exhis funtin carnefeuex uenulis44..hifuntfacilio rts.Tnterhostndifificilioresfuntii. qui fiuntin profundo loco, amp;ex bis infanabiles, ppeiTïodu urtus q ab eroßone interna: ex 53 reliquis difficiles omnes,qaberofione,amp;funtfex.igitin carne difficillimusjunusq^fundus cûerofione,indealii fexex eroßone no in ^ïfundo loco : decê in ^ïfun^ doloco.no exerofione.His4gt;portionerefpódêt,fed détériorés44in ue« nis paruis:adeo ut unus ßt,ppemod5 infanabiiis,fexalfj difficiles, fed no cû tanto periculo:reliqui decê cum magno etiâpericulo,reltqui 27 faciles.
Succedunt his4.4.abarteriis paru is iongè détériorés,ÔCrefpôdêtprt mis,adco ut primus fit pcnèinfanabilis,fex alfj nô cû paruo periculo diffi citesetiâ, alfi decemcûmaximopericulodifficiles, poftquifuntexueniä magnis 44. Vnus eft abß^cura, iû 2,qui fit in mêbro nô fubiédo taduf, iîem
-ocr page 130-118 Hicron. Cardani
itêalius oninesjis cu iniminêri morte,rcK^ 2/.eu maxi'mo pcrkulo,ô^ uix ianari poflunt. Modi tamê4.4.qui oculisfubqdunt, facile fanant in côpa rationead reliquos,poft44.alfjqujbusfaltem fpecillo auxilia admouere licet,Modiuerb 4.4arteriædiuifæmagnæ53 funtmortalcs, id eft, qui nô funt extraîexj^lethaliores, Sôpræfentem magis affèrunt mortem, qui in locisiuxtacoruel fpinamdorfî,amp;Kapatetratioprædicendi,item curan* di,quacdiffîcilliores morbi auxilqs ualidioribus curari deben t,
Intentionesduæcuratiuacfuntgencrales,aucrtereinfluentcmlàngui nem,8^prohibere fluentem'SCin omnibushispræfupponitur, uttolla« turcaufa antecedens. Diuertimusfecundûdireduminteriecuramp;flocum Ipfum fl remotus fit,uel fi locus Igfusfiipropinquusiecori ultraiecur : iia quod femper uel iccur uellocus unde diuertimus, fint in medio nûquam locusexquofluitfanguis.namtuncplusattraheret,exduobus uerbmo» dis in loco remoto,ubi fanguis fluat diuerfio fiat iuxta iecur:fi aût propin quo,ultra iecur.SC hæcetiâ conuenit,fiàrcmotis fluat,ita q? fi fluatàremo tis primo debemus inciperc ultra iecur, deinde inter iccur amp;nbsp;locum Igfum in propinquo cum loco iecoris.fi aût fluat ex loco propin quo iecori,fiat re tralt;ftio ex loco ultra iecur.
Qubd fi fanguisexarteria fluat, idem in corde obfcrueturquod in uenis:deiecore diximus,amp;^femperex latcrepatientis loci.Sed prohibitio fit tribus modis,uelcum bis quæa proprietateagunt,uel locum implêdo, ùelpartesdiuulfasiungendo. Quæ implentuel aliéna materiraimplent,; tielfanguine ipfo,uelcarneuclcfchara.Ergoin uniuerfum funtfex modi, horumquatuoririfariam adhiberipoflunt.namefcharoticafolumfuper locum adhibetur,ucligiturintus,uelextra, fupralocumuel èdirecftoloci fiunt 14 modiauxiliorum. Qupdam autem habentintentiones piures fî* mu!,agam tarnen defingulisfeorfum^
Primus modus eft fiftentiumàproprictatefanguinêapplicandofX tra è dire(fto,S^ eft iafpis oriêtalis ualde uiridis cum fanguineis gutiis ma# gnus:etfincfciatlocus,applicctfupiecurin fanguine uenarûfupdextrU hyppocondriû, in arteriali fupercordisapicem interquintam iextam coftam,afcendendoab ultima fpuria.
Super locum ex proprietatc agit ftercusafininum, ego tarnen addo acetum:amp;fit ficcum illud:amp;melius,quod Maio colligitur.lteherba ficu* la,quæinxxiiiihorisconfolidat:amp;eftquafi fimilisanetho.
111.eft fiftes à 4)prietate intus,8^ eft lachryma cerafii,ite cortex oui tritu«* Quartus modus eft cu efchara,8^eft ut fug uena cadeti ferro efcliara: exci tet,amp;eftpotês ualde Jed oportet utuena uelarterianôfitmultû ^ifunda.
Quintus modus eft ut extra uenp partes iungant. hoc aût fit duob., modis,fubitb,8c cum têpore.fubitb fit tribus modis,cu digito coprimen# do,8^ uocatbucelatio,donec fanguis cogat. fecûdb ligândo arteriâuel ue na iâ à carne liberatâ. tertio fit incidêdo uenâ per tra n fuerfum.dicebat Ga lenus:Conciditcaro,amp;côprimitos uen^,amp;itafiftit.dico etiâquod in bu
celationc
-ocr page 131-pro tluxu languinis coerccndo, cclanonefitcomprcfsio loco ciuscu puluim’s paruis conftririgendo. Scd confolidatio,quæfîccunitcmpore,fitcumauxiliis,quginfràdicam,
Sextus modus eftgt;ut iftud fiat intus accipiendo : ÔC hoc fit cum cons gluiinationibus.SC in hocgenere funtlachrymaeomncs ferme,amp; thus 8^ gariophylli incogniti. pro his uiribus S)C fymphitum ÔC mucilagines oms nes,amp; gelatina ôf cibi glutinofi,ut cafcus recens,pedes porcellor£r,itria.
Septimusmodusefteoru.quf exteriusapplicata.interioraulceraco folidant, dC hæcparûfaciuncfîtamerialiquid iuuat,eftexêplumexfyni» phito Sc luto armeno.
Octauus modus eft impledo aliéna materia: S£ ita facimus exemplii ex gipfo S)i. glutine pifcium, amp;nbsp;non eft melius.
N onus fit implendofan^uineipfo omnia quæ refrigerant atftu po « teftaue,uel cogut. Igitur primo aqua frigidaaflîduèfuperimpofita boluà armenus orientalis,lemnia terra,aqua plantaginistapud Galenum hgma tites non ille uulgaris,fed optimus,amp;herba camæciiïos uocata uincapro uinca materno fermone,acatia, hypociftis, citini,portulaca, polygoniu. Eadem uero inferuiunt intus exhibita,uel è diredo loci appofita,fed cunt modico aceto,utuirtus in profundüpoffitpenetrare,ôlt; ita patetdecimui èc undecimus modus.
Duodecimusfitcumhisquæ carnem générant,amp;eft auxiliumGas leni, primo cûthure,aloe,amp; pilisIeporis,confolidant amp;farcocola,undc illi nomen inditum. ftrenue quoep lachryma abietis, item maftix. eadem ut dixi,etiam cofolidant uenas in pueris,amp; arterias quando(^,aut gene» rant aneuryfma.OmniiïpræfentaneumauxiIiûafFerensadhoc.R.Iachri mæ abietis, ttgt;.f.mafticis, farcocolæ,thurisan ttgt; s, aloes epatici svifj.deftiU lent percineres calidos,oleum ita utnon uratur. Aliud s. hyper icon is c5 herba ^vi.fruduum balfaming fiirj,terbentinf claræ,ideft, lachrj^mæ lari cis(nam ferme idem poteft cum abictina)lb'i, croci |i, gariophyUoru ^is. mifcecum ft vi oleiueteristSCmaneat in foie per xl. dies caniculares,uafe bene conclufozSC ut fit antiquius, oleum eo redditiir melius. Badem hgc fumpta intus fanant, amp;nbsp;appofita extra in diredo aliquidfaciuntî unde patet decimustertiusamp;decimusquartus modus^
Ex his licet complicare has intentionest nam fingulariaipfafunt infinita.
Confili) pro ÛUXU fanguinis coerccndo Finlci
-ocr page 132-no
?^HIERONY-^
mi Cardani Mediolancnfis
medici Confilium pro Mantuano lepram patiente.
R O declarationehuius morbi fcicndum eft,quod ekpba tiafts,lepra,fcabies, impetigo, pruritus, leuca,0d alphos quae eft uitiligo, ferme eiufdêfunt generis, diffcrunt^tum magnitudine, tu proprijs quibufdâdifferentqsamp;fmagni* __^^^tudine, præfertim clephantiafis differtàcæteris, adeóut fîtcarcinomauniuerfaletomnes tarnen himorbi conueniunt in quibuf* dam,in membro affedozquia in omnibus cutis afRcitur,amp; qubd funt fœ di amp;nbsp;contagio(i,Iicet aliqui parum,aliqui uehementer,amp;funt omnes cro* niciSc cndcmfjjpropagantur^amaioribusin defcendentes, ôifideouo* cantur hacreditarij.Ekphantiafis autem eft morbus,qui nunquâ curaiurî hic autem morbus non eftelephantiafis, fed eft IepraGr^corum:quod fa ciledignofcitur,quia cum fit profundus,differta fcabieamp;alphofeuuiti ligine:diffcrtetiam aleuce, quæ eftalbaras Auicennae,quoniamnoneft cum defœdatione cutis alba,imb pocius têditadrubedinem.diffêrtctian» apruritu, quoniamibinoneftpermutatio ullaincute,quantumadfublt; ftantiæ ÔÔ calorem,aut forma: fed ab impetigin€,de qua maioreftdubita tio,quia impetigo eft parua lepra.ergo cum hie morbus fit difficilis,debet appellari lepra SCnon impetigo.conueniunt ifti afFedus,quiaambo funt cum prurituprofundi,ferpunt, fpargunturcircum circa,Hunt exhumo* ribus aduftis:fed differunt in hoc proprie.quod impetigo fit ex ferofis ad mixtis craffis,lepra ex craffis admiftis ferofis,06 hæc omnia colligiintur à Paulo Aegineta in initio quarti libri à primo cap.ufcp ad 6.Fiunt ergo hi duo morbi (quonia in horum alterum necefte eft ut cedat affedus hie) ex materia craffa amp;nbsp;melancholica, amp;nbsp;ferofa, exuftis cutem inuadentibus, ac profundiusfeimmergentibus,tumfcfcin ambitu fpargentibuscum pru ritu. Aetius autêlibro xiq.cap. I54.,dicit,qubd lepra fit ex tenacioreaccraC« fiorc ac magis atro humore, amp;nbsp;eft magis afpera ad contadum, amp;nbsp;pruritu inducit,amp; non pénétrât, nificutem amp;nbsp;fquammas magnasgignit:amp;ideo poteftuocari fcabies maior.namnifi hoc figno abeadiffert, licet circa hoc multæeffent dubitationestqui tarnen non librum intendimuscom* ponere,fed confilium confcribcre,ideo properamus ad curamttum eo ma gis,qubdomnesautoresinhocconcordant,quód ifte morbus eft fanabi lis,8^ quod auxilia quæ uni conueniunt ex his affedibus,conucniunt om nibus. Et conftat,quod tails morbus,ut didueft,eft elephantiafis minor, fed eft una régula generalis,quod quæcunc^ curant maiorê morbum, eu* rant ô^minorcm,fî fint ad unguê unius generis, uelut quæ curant comi« tialem,
-ocr page 133-pro Mantuano ieprain patienté, ni tialem,curantetiam incub um tergo quae curant elephantiaGm, curabunt m uko magis banc lepram, ÔC huncmorbum cfle puto,de quo Mofes agit rnLeuiticOjubiuidcturdiftinguerckpram. quae eft elephantiafis Ara* bum, à fcabieamp;Iepra Graecorum tribus fignis,mutationepilorum, amp;' quod caro fit depreftior, amp;nbsp;quod morbus indies augeatur, tunc enim eft elcphantiafis.amp;S fi unum horum fignorum dcficiat,tunc maximèattendi* tur incrementum amp;nbsp;diminutio morbi, èC quod caro ipfauiua appareat feu dctegatur. ibi etiam facit duo genera leprae,corrodens j Sónon corro* dens.amp; locus illeuerb eft difFicillimus,in uniuerfum tame etiam poft cura tionem uulteradi pilos, 8^ lauari ueftest èc nemini dubium eft, quod ubi morbus fitcutaneus,mundicies mukû comodiaffert. Scriptum eftetiam in DeuteronomiotCuratotetn morbo lepra, diligenter^ opera date, ut eisquibusuosLeuitaefacerdotes ex meo præcepto inftruenf,pareatis.
Igiturutadremdeueniam,cum omnis cura conftet ex dignotione morbi,fed longe magisex dignotione caufaru, oportet caufam fcire jpfii us leprae, cum ergo caufa fit humor crafTus, amp;nbsp;lentus,8dmelancholicusi item ferofus exult;ftus:fciendumeft,quódfiferofusfitatqueabundet, tunc eftcumpruritumaioretfin autem materia craftafolum fit, pruritus mint* mus aderit,fed dolor,amp; fanies focditas maior : quicunt^ etiam morbus fuerit cum pruritu,facilius foluittubi exiguus fit,aut nullus difficillimè. amp;nbsp;hacc eft caufa,quàd hic morbus non potuit adhancdiemufcpcurari. na cum no negetur magno pruritu materia eft cranà,lenta amp;nbsp;multa, tû quia à primordio uitae,anno fcilicetfermèquartoeumcœpitinuadereîteriiam caufam elle oportet uel prauitatem humons, uelualde fixam qualitate in mêbro,generanteuelrecipiente,uelutrunlt;^.omittonuncregimen prauiï autaëremnonaptumcurationi. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;/
Quæautem fuadent cura tionem fieri pofre,funtgenus morbnquod ut dixijperfefanabileeft. nam folaelephantiafisin hoegenereinfanabilis cft:deindequia eft iuuenis,annum âgés uigefimum primû uel circa, amp;nbsp;eft terminus incrementi fecundumlongitudinem: deinde quiaeftpinguis, ÔC fatis bong temperaturg,eft etiam tepus uernû:amp; etiam quoniâ nÔ fun t tentata auxiliamagnificaamp;præclara ufe^nune, neep omnianequepræ*-cipua: èC quoniam quaedam inuen ta funt noftris temporibus,quæ à pro« prictateagunt8ëerantignotaantiquis,uclut quæ illinunturarterqs. his fêxcaufis uideturomninomorbuseftefanabilisîquaetamêoftenduntdif ficultatem, funt prolixitas ipfius morbi.nam uideturiam decem lèpté anni exaëli,exquo laborat hoc morbo: amp;etiam quia,ut dixi,caret pruri* tUjamp;quia ferpitSCeft profundus, propterquoduolunt etiam leucen eG; feinfanabilemtamp;quiacuratus fuit diligenter, Ôônon potuitfanari, licet noncum ualidioribus auxilrjs, ut dixi.non enim omnia tentata funt ualidiftimaauxilta, fed quædam folum: concludotandem, quod Deo dante, fanabitur feruatis feruandis maxima cum diligentia, tarnen SC longo tempore: amp;nbsp;licet reuertaturgt; tarnen ijfdem auxilqs occurendo
1gt; poteritj
-ocr page 134-m Hicroh.Cardani confilium potent «c toto fanari ï ÔC tta qaod fieri non potent tn una utce, Het in plurtbus.
Decaufa patet.quód funt duo membra: unum,quod generat m«t eftiecur:alterum,quodrccipii,amp;eftcutis. Eftetiamiripkxcuraue^ ra,quæfanatmorbum,amp;fquæ fucaiacfttegcnsiUum,amp;fquæmitigatip« fum.nam ipfe conqucriiur maxime, quod morbus «lie alcendat ad cob lumSd fdciem, undedeturpat cum. Ergo cura ipfaqualifcunqui fit, per regimen uidus, pcrtopicauocata, per medicamenta fii.Sedpnmum id uidendum , poftquam duoefTe membra in caufa diximus, iecurge« neransamp;mittens:3lt;cutim,quærccipit. An igit mains uitium eriiincu« tc,an in iecoref iftud feireexpedit,cum enim medicamenta paria file debe ant uiribus, ipfiusuitio cofiat oporterenos feire quanta pars pcrtintaiad iecur,quanta etiam ad cutem.
Videmusenim in his morbis aliquando medicos frufira niti in mit tendo fanguinem,in purgando corpus,in regimineordinando,quaeoni nia tandem parum autnihdconferunt èC in nihilum rcducuniur. Aduc^ nienteautemaliquo qui cutemunguento illfuit,fananiur: amp;nbsp;centra, ab« quandoacciditutmuitismedicamentis cutis illinatur,nec tarnen fanatur scger.atpurgato corporeSófoIauidusrationecurantur. Rurfus in aliqub bus necefiariumeftutruncp.oportctigiiurfcirequid maxime fit in caufa. Iftudautem maximeamp;ficilbmecognofceretur, fiauxdiaadhtbita feire« mus, nbsp;nbsp;à qutbusleuatiis eft morbus, amp;quæ nihil prorfus contnkrunt.
Clarum eftautem,quod cum cutis,utdicebaiGalcnusinlibro de Mor* bis, nullas pene habeat uircs, non attrabendi, non expeHendi,non retiné d»,non concoqucndi,id non contingereproprie’uitiocutis,riifi quatenus ipia eft ljcfa,amp; ob Ixfionem natura iranfmittitexcremêta ad illam. Qiio« modo ergo medicamenta,que iUinuntur,poteruntcurarckpram,impeti« ginem,fcabiem,cum (beet reftitutisuiribus) ipfanonpoflitrepelkrehv* morem noxfum: ficut neqpinfansfanatusex morbomagno,non propkr hocpotcrit ferre pondera magna, quia non poteft rtftitui ultra gradum proprij roborisf amp;nbsp;ideo ftatdubitatio magna, an fcilicct materia qupbi redundar, tranfmittaturex alioloco corruptatan fit alimentS cutis,quod corrumpaturÖlt; tranfeatin materiamconjunctamTEt uidetur generaliter rakem.qnod debeateftemateriajquf tranfmittitur: quiaalimentum non poteftefTeadcbcopiofum, ut fufficiatfubminiftraremateriam fimilibus morbis. Ex aduerfo non eurarentur medieamêt is exterioribus adt b laci« te:8c etiam quiauix fieri pofiret,ut tanta copia humoris redundante,alia; partes intus nonlaborarent.amp;uideturex hisquacferipfit Gaknus in ter« tioMethodi deulceribus,qucgt;d malus afFctftusincarnefubietftaamp;^incu« tefitcaufaimpedimentifanationis Séconfolidaiionis inulceribus. amp;ita dicode hocmorbo,in quolicet non appa real folutio continuimanififta, proculdubio tarneneftocculta. Etetiam alia ratio perfuadet, quia tslis morbus ferpitad proxima, ergo fit uitio partis paiitnus potius qurm ie» cofis.
-ocr page 135-Pro Mantuano Icpram patiente, nj cons. Stint amp;nbsp;alia iudicia,puta contagium amp;nbsp;£acilitasfanationis,quæ iu« dicant elTe uitio cutis potius quam iecoris. Concludo ergo quod hie mor bus maximam partem caufæ habeat in carne fubieda,amp; in cute: fed prin cipium tarnen amp;nbsp;originem in iecore,0C ß quis mihiobqciat difîîcultatem ranationis,refpondeo, quod etiamulcérachironiadiffîculteriànanture« tiam propter folius partis difpoßtione:5^ maxiitiè) quia utdixi,non funt etiam ßne uitio totius.
Deueniendo igitur ad uidus rationcm,manifeftum 8)^ qu6d cum ex crementahæcfinttertiæ codionis, partim fcilicetquæfunt locoalimem ti ipfarum partium affedarum, partim fecundæ fcilicetipßus iecoris, eft humor tranfmilTus per uenas amp;nbsp;arterias ad cutim, quafi natura decer« nente,amp;ideouerifimile eft,quod pars iftiusmorbifempermaneauSi eft ilia quæ fit uitio cutis alia magnam mutattonem recipiaCt modomultum crefcens,modo non,fed quafi ineodem ftatu permanens: con ftatalimen« ta qug alîumuntjdebereparû nutrire.S^ non multu. cuius tarnen oppofia turn plerun(^ medici dum exiftimant,dum iuuarecredunt nocent, fimi* liter non debent effe temperata,ut Communiter dicitur,fed contraria qua« litaticaufæmorbi.Diximusautem,quodcaufamorbiefthumorexuftus, ferofus Só crudus,ergo cibus debetefleexquifitè cotrarius,amp;hæccftfèn tentiaGalcniin librode Cibis boni SCmalifucci. Inhocigiturnihilme« lius eft ufu ptifanæ hordeaccæ finefale, carnis teftudinis.nis enim duo« bus præfidijs tantum curari fimilem morbum in Domino Francifco Ga dio,ordinis fandi Auguftini ex ea congregatione,qugCanonicorum uo catur,5CqpappeIlabantillumRegem.Conualuit auteminfex menfibus» cum paiTus eflèt morbum biennio.adeó ut tæderetilium uitæ, nee poftea unquamredijt. Modus ergo ptifanæ tab's eft: Hordeuminfundaturina« quam multam,xi] horis coquatur donee difrumpatur, tundatur,cribrct, coquaturcumiurepulli, uelteftudinis, donee nonampliusampullasc* mittat,quodpoft tertiamhoram uix contingerefolet:idautemin uafeter reo.Teftudines autem in aquadiu coquantur cummodico aceti albi, cro« co amp;nbsp;boraginf,amp; perfeueret in huiufmodicibo faltem per fex menfes,in« terim tarnen poterit utipercapifceelixatoeumeifdem. Item beta 8^ mal« ua in ci bis, la duca. poteri t etiam ad hibere omphacium feu agreftam, i« tem fuccum aranciorum. poterit uti carnibus pullorum cum plantagi« ne airiduè,ita ut plantago ponatur in omnibus cibis, in quibus ingredi« turcaro.Caueat generaliter a b omnib, multu nutrientibus, amp;ideoab o« utsamp;lade:folumcaroteftudinis,pulli,auicul^ômnes,hœdietiam,caueat à caulibus amp;nbsp;cafeo,omnibus falitis.aromatib.omnibus, croco duntaxat excepto:pifcibusnifi fquammofisamp;paruis:nonutaturmelle 8C faccha« ro,licet moderate uti cancris:uti poteft^prietate potius quadâ^manife ftaqualitateautfubftantiaconuenicntibus. Vinufitalbum,leue,clarumt fed fi biberetaquam,Iongè melius eftet,cuius eft defcriptio.R.liquirici^re centissvi,radicis thamarift^5ij,paffularû fiij, aquætb üij .’coquantur ad t 2 confumptiéÉ
-ocr page 136-II4 Hicron. Cardani confilium confumptionem terdæpartis,coletuf utaturpro pom, 5«f fî uultdimit tcreKquirici’am,potcftaugendoquandtatem paiïularum Sc thamarifcu Eftautthamarifcusarborin Italia nota,nafccns in n'pis fluminum minu to folio,frudu flore mufcofo,id eft,tenaci. generaliter aqua in hoe ca« fu cum non attenuet,uino melioreft. Circa fomnum utatur prolixo èC no durno,non diurno. Circa aëremcligat darum,tenucmamp;calidum podus quafrigidum.dormiatnon in plumma,fedfuper tomentum fericeû:mu tctfppe uefte8,Ô^ præcipuèindufla.non exerceatfeà cibo,fed in manefolu ß fudet,permuter lineû indufium,amp; interiorem ueftemfquidam uoeât diploidcmi)abftineatàcoitu,nifiquantum neceiTitas urgct,6t curetuiha beat beneflcium uentris fingulo mane.De frudibus concedun tur qu^ uc trem roluunt,utpruna,amp;cerafaîamp; quæ urinas mouent,utflagraamp;pepo nés amp;nbsp;cucumeres, codi tarnen.
Quod ad intêtiones curaduas, primu R. fuccicaflîg nouiter exiâds îv.origani,fumiterræ,feufumarif pulueratgan nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;eu zucharo
fiat bolus,capiat per hora ante cœnâ.Sequentimane capiat |;ii feraprjtx infufionefumi terræ, cû aqua ladts.decodtonis fumiterrg,(fqucntib. aüt diebus capiat infraferiptum iîrupû.R.feminûfefami fi,comedatcû modi CO panis,deindebibat f q flrupi acetofi fimplicis.cû raodico aquæ planta« ginis:5dpofl: uiginti dies,fl urina fueritconcoda,accipiat hocmedicamc tum.R.cofedionishamec benecôfedæ,amp; fuccicaflîæan nbsp;nbsp;flrupidepo
li podio 5(s,aquedecodionis infraferiptæ ^iiq.mifce, capiat in aurora. K. mirabolanorû nigrorû ^i,hypericonis,origanian 5s. ftbcftênumeroxij« infundanturin5xfjaquglac'tis,perdecêhoras,indebulliatparum: cokf, capiat calidû in aurora. Hoc perado mittatur fanguisex bafilica brachq dextri,deinde fequenti dieexbafilicabrachpfiniftri,extrahendofingulis utcib.^viqfanguinis. Pofthec bibat qualibethebdomada femel hoc. R. feriladisglx.epithymi ^(,hellebon nigri skeinamomi 3ii,mellisfn.infun - danturomniaperduodecimhoras.indecoquanturad confumpdonttn tertiacpartis:coleturamp; bibatcalidum. ÔC cum aifumit medicamentum, uel hocuelfequens, non comedat ufquead horam uelpertinam.fequcnd autem die aifumat hoc.Recipe fuccibrafricæ,acetialbioptimiah ^vi, cu driæ^q, hæcinuenitur Venetfls, fumât ergo tepidum inaurora,amp;; bisin hebdomada Vbi ubiautexadifuerintq«indecimdies,itautbisfitrcpe« titapurgatio,quateruero medicamentu, bonheritutaifumatlignideco« dû,per quod utfpero,incipietfanari.erit autem eiufeemodi facile.
Recipe ligni Indi rafi eledi f xv, radicis thamarifei minutim derafæjfîc utfchidiaabfjcianrur^vijaquæ lb xviq infundant:horisxxiii]indebuU liantad confumptionem medietatis in lebete ferrco,amp; coletur,amp;dchoc capiat g vih,aut faltem vq fingulo mane.calidum in aurora: uel hora una poftafeenfumfoils; 8Cintegatfepannistenendouultum fubculcitra,ita utfudet. Interimuerobibatdehocinmenfa,fed frigidum,cum priores feptariMncias, quantum poteft ferre, calidas cbibere oporteat. Cibus
Uero
-ocr page 137-pro Mantuano lep ram patiente, iiy uerofît parus, SCuuacpafîæ: panisquidemad unciasquinq?,panàrum uuarumquantumlibet» Tum uero à frigorcÔCexerdtanoneatquealqsj^ aquibusfolentcauerequidecodumhocaffumuntcaucatrcumucróodo exegerit dies,fluxerit^ fudorcum uirium roborc, fuadco ut oélo horis a prandio,quatüorautêantecoEnam fexuncias calidiflimi illius dccocfîi afis fumat,acdcnubfudct, atCpita perfeucrctxxx non ultradics, non minus autemquamxxV.Hisperadis cafîia nigra purganduseft hoc modo.
Recipe fuccicafliænouiterextâtis jvicummodico fuccifumitcrrae, faccharo:fiatbolus, capiatantecoenam.Bibatautcmper annutcr,qua ter,fcxies,in menfehanc aquam. Recipefanguinis porei rccentis Ib nij» plantaginis1fgt;i,ranarumfînccapiteamp;cutctt)is.cancrorumchclas SCcau« das mundatas pondéré ft i),Iapatb acuti,radicum cum foirjs ft fj.deftillert tur omnia in uafefecundum artcm,amp;Sdehacaqua capiat 5niifîn^uloma«i nc,8^ fudet fî poteft: nam calidum praebibere oportet. Cæterùm ÔC ex pri uatisauxilqs hæc duo funt.Primum.Recipe uiperas ueras,cuius (un t qua fîcanini dentes:amp; abfciHis capite amp;nbsp;cauda, ad tres digitos coquantur in paucaaquaadmodum,deindecontundantur,deindecumfurfure èC fa« rina pinfentur,gallinis^ tribus aut quatuor edenda prpbeâtur: cum^ id fadlum fuerit per quindecim aut uiginti dies occifac gallinar,Sc exentcratp, atque deplumatæ, coquanturiuxta morem,8eius illudbibat, amp;nbsp;carnes edat,ô^poftmodumquiefcatin icAo, donee exciderintcrufîe, Secundum præfîdium efî:.
Recipe lapidis cprafeiCuocant lazulOpurfiô^ benccolorati ^i. teratur, in polinem reducatur,per linteum cribratus laueturaqua uicies,deinde infundatur in aceto fcillitico, optime per tres dies; deinde exprefîo aceto fîccetur,deinde per tres alios dies in fucco thamarifei: inde expreiïo fucco Sdfîccato lapide,rurfus infundaturin fucco plâtaginiseodem modo per tres dieSjS^ dehoc fumât à 9i] ad 3nij, redigendo in forma boli cum oxy« melite fcillitico,Sô poftbibat mulfæ j ih. præparatur autê hoc modo. Reci« pemellis puri 5r),aquæ ^vi.mifce, bulliantadcofumptionem medietatis, defpumandofemper:coleturamp; capiat,utfuprà.Etrurfusex compofîtis, quæintus affumuntureft dccodio Auicenn^huiufmodi, Recipe mira« bolanorum nigrorum ÔC citrinorum ah js, amis feu ameosô^afîæo« doriferæ,id eftjbelzoi ah jv, aquæ gxxxvi.uuæpalfæ lotæ ôô mundatae S vi.coquantur ad confumptionem duarum tertiarum cum ^is.mcllis pu ritcoleturô^exprimaturôôbibattotum, ÔCcontinuctur quadragin ta die bus. Conferunt etiam catapotia, quæ uocanturpillulæ Indg, Ô^pillulæ cochiæ.eft etiam facillimum auxilium, quod confulo ut faciat,ÔC cft hoc.
Recipe uiperas duas magnas,ÔCabfcifîîs capitibus cauda incidati tur mtnutim,amp;r ponantur in ollacum fale,itautponatur area falis,deindc area è carne uiperaru,inde area faits denub, atq^ita altcrnatim imponêdo etiâradices rumicis feu lapathi incifas minutimîdeindctegat ollacum te« gminefîdili, quale eftolla,amp;cûcretaconcludatur,amp; ponaturin fornace
L 3 lapidunii
-ocr page 138-126 Hier on. Cardani confilium lapidum,ubilapi‘d«foqui folentpcr tres dies; inde extrahat, faillie fit in ufu ferendoipfum:5d fi non placet,fic difloluaturinduploaquacjamp;ab icclaomnifeceficcetur,tcratur amp;nbsp;fitin ufu.Expeditapurgationexxxx di lt;rum,uclafl’umptioncaquacligni,deucniemus adtopica.nam inhisau* totes omnes medicinæ fanationis fpem totani reponunt hoc modo.
Primum imponemus ipfum in balneo aquæ dulcis feu putei, appo* nemus quadragintacucurbitulas, no fit aer multu calidus:aut fi nimio plures uidebunt uiginti,6c pofiepfudauerit, detrahemus fanguinê ex fin* gulis.fccûdûq? ferre pofleuidebitjSCpoftmodûinûgemus hoc unguéto.
Recipe fucciocimaftrijôC eft planta fimilis folio ocimi,nafccns iuxta murosantiquos amp;nbsp;fepes,folia habens fimilia ocimo, fed in ambitu ferralt; ta,flores purpurei,feminis capitula qualia hyofcyamo,radix torofa,unde egenere galiopfisefrecreditur,odorfoliorumamp;: feministeter. exhocigi* tur fucco pari pondère ceræatqueolei fit unguen turn, quoilliniri debet poft balneum ôôcucurbitulas. Inde tertio die ad balneum rcdeat,amp;rur* îum illinatur unguento, atqueita omnia peragantur, quæ in primo prælt; ter cucurbitulas,ufquead quinque circuitus:in quorum ultimo etiam rur fus uiginti cucurbitulpapplicentur, intermedrjs autem nequaquam.Strn perautem ab inundioneledtum ingrediatur mundis linteis, ÔC dormiat: quodfî ferre non pofiTit balnei teporem amp;:cucurbitulas, modicumpanis marti] panis comedat an tei^ balneum ingrediaiurdedus anttquam in eum fe conferat,caleat,8ô bene tegatur.
Aliudungucntum.Recipefcabiofæ,ellebori, nigrililrj, allfj, lanariae herbæ,corticisiunipcrian ^q,teranturoptime,indeexprimatur, inde ad»« danturaquæuitis, quæ foletexcidercà ramisprædfis tempore Marti) ^i» ftyracis liquidæ f ij,pomatæ ^iq.coquantur mifeendo fi mpergt;dcnec redi* gantur in formant unguenti:ÔÔ dum remouetur ab igné, addantur ladis ficulnei sq. mifee, fiat unguenturn, quoungaturtotum corpus locopri« oris,ubi ex primo non fanatus fuerit. Aetiu.s putat adipem nigri arietis fufficeré uel folum,quod non expertus fum. V erùm noftrum hoc unguc turn eft,quo egocumquatuorfociisàfcabie,quæe»atè leprægerere,quâ palïus fuerâ xxvi annis, fum liberatus fineulla purgatione, finebalneo, ira autem uiximus ut ex propofito morbo contra medicamentû ludari uelleuideremurzerantmei familiäres omnes adolefcentes,fgc quinquage fimumexcefferam annum, Lugduniin caupona genio indulgebamus. exiftimabammihi turpe elTequbd non feabie omnes.fedelephantiafila« borareuideremur, cruftæ prgaltælatp ufçp adcolIumSC caput afeende* bant.uerèilluddicipoterat:Alqsmedens.aeipfeulccribusfeatens. Cau* faerat,quôdmarinis pifcibus.quose^olibentiffimèedo, nec Mediolani copiaeft, alTiduè uefeerer, præcipue uero afillis : qui cum receniisfint optimi fucci, ira faliti funt pefltmi. nam id minime abfurdum eft.hccdina cnim caro ut optima eft, ira falita pelTima.
Brgo uifum eft,utaliquo auxilio occurrercro, forte autem dum afeen derem
(•
-ocr page 139-pro Mantuano lepram patiente. • 127 dercm in coUcquodam, perfpexitithy'fnalumîabundabat enim ubilt;^,ex cogitauiigiturecafuauxiliumjuit^huiufcemodi. Rccipefulphurisuiut ft), fall’s gisjlachrymæiuniperijquautijturbibliopolæjelleborialbian fucci tiihymali 5ii),autetiamamplius,apponcbaaSttotam herbam contu fam pondéré 51 okielinifcmincfs. teranturexquiiînfsimè,inde coquant fuper cincres donee redigantur in formam unguenti, poft exprimatur» 6Creiedafece,inunganturftaum,deterfaaquaàbaIneo,fub poplinbus,Sc interioracubitorum,amp;iuxtatalum,amp; iuxtacarpos manuum,amp;: fub alis, ècplants pedum,amp;loca omniapatiêtiain aërecal{diffîmo,feu iuxta igné poft cœnam, diu confricando loca,amp;copiofo unguentozindeingrediat kducalentem, amp;tegatur pannis.hocautemaprandio uel àcœna,fiai(ç alternis diebus donee tcrfueritundus.hoc nec^purgatione,necpuitæres giminc indigct,ade6 effi'caciftïmum eft.Forfan quscrct aliquis,amp; iure,cur tandiu diftulerim fanationem hancï'Caufa fuit, quód morbus hieperpes tub uariabatur,amp; quód mihi familiare eft nihil agere donee cogat, turn pter multitudinem negotiorum,tum etiam propter confuctudinemuum etiam,quiaexiftimabam morbumhunemeprpferuare à multisalijs mor bis.quibus fufpicabar meeiTe paratum propter diuturnarum hpmorrhoi darum fpontaneam fanationem. Aliud phyficum auxiliüexxi) librono ftro de Sub tilt ta te. Lauet ter in balneo infantis primogeniti, quo balnco folen t obftetrices abluere quiequid fanguinis eft men ftrui.Laudâtur præ tereacuminum Aethiopicumamp;^ fyderitishcrbain potu fumpta.atçph^c puto fufïicere,etiam fî multograuiorefletmorbus.Siquis tarnen ad uali« dioratranfîreuellet,fudetin balneo iîccoexerto capitccum fuffumigio bi tuminis,falis,lignicupreiTi,lachrymgiuniperi,thure,betsoi,myrrha,aga« locho,rore marino,amaraeo,fty race,fanihalis,mufco coniferas rumarborum, lachryma eleni ,ladano, cortice mali
medici, amp;nbsp;roßs, omnibus uel aliquibus»
CONSILII PRO MANTVA. no lepram patiente Finis.
HIERON.
I2S
H I E RO NY-«»?
mi Cardani MedioJanenfis
medici, Medicinæ enconium.
EM O, ut opinor,faciliusartemaliquamlaudarif,quàm ^quiin argumentum incideritperfeabundans, iplendidu latc^illuAreïnemo melius, quâ qui quod laudarepropofu# ri it, bene nouit: nemo ueriusqui tradaueritexercuerir^, ^obhæc omnia, artem medicam Si facile Si bene acuere laudare mepofle fpero. Quodfimodonecpeloquentianeqjfacundiail« la polleam, quæ tanto operi fit neceflTaria, nec colores illos ac fucos,qui a rhetoribusaddi folenqadqciam: meminerintqui hæclegent, tanto for# mofiorem futuram orationem noftram his ornatis externo apparatu, quanto naturalispulchritudocommentitia atçpfucatapræftantioreft.E* tenimeum oratio per fedara Si fplendidafutura fitobartisexcdlentiam.
Orrtari re» «pfa negat conrrnta doceri.
Nam feuad Oeosartisorigo referatur, autoresfuifleexiftimantur pater Sifilius,ÂpoIIo fcilicetSi Aefculapius,fiOuidiocredimus,dicenti;
Scu ad quofcunçp ah'os prima eft inter omncs,amp; cû ipfô humanita tis ortu initiumcccpicnamnihilantiquiuseflcpotuiteacaufa, propter quam in# ucntaeil,fctiicetmorbis incommodis^ mortalium : non nitar rationib. utoftendamquàmantrquus fuerit Aefculapius, quàm uetus profapia Hippocratis.nam metuo ne poiius fabulofa efle Hla dicatis, quàm de uc# tuftatedubitetis.Itac^ hisominîs,quæminusnecenarjafuntnegociono# ftro, q dubia,ad ea qug illius prjrftaniiâ oftendunt,quâ^mortalibus opta da fît,tranfeamus.Eauerôin triplicigenere collocandauidentur, fcilicet utilitatis.pulchritudinisatqj nobilitatis.Viditatis duplexmihi genusef# fe uideturnum ut humanogeneri, turn ipfisquieam exercent,maximum afFeratemoIumentum.Ipfis quidem mortalibus tantû certèaftèrt,utneqj reip(à,neqjexemploulla alia ars pofTueicôparari. Quidenim maiusho* mini contingere poteftquâ morientesad uitam reuocarefquod feciiîecu plurimosmedicosconftet,etiâmortuos fufeitaiTe quofdâprædicât. Aef# cuIapiS em Hippolytü Si Tyndaridêà mortuis ad uitâ,tum Aefdepi# adem darum medicumquendam à rogoreuocafiereferunt. Quinetiam alios maius quid mortepalTos,ut dæmonio malo obfeiTos.rcfoIutos, by# dropicos,carcinomatelaborâtes,fufpiriofos,calculofos,tabefcentes,luxa# tos,leprôTos,cæcos,furdos,obliuiofos,daudos, fyderatosfanaflemelius cft,8iipfaquotidianaexpcrientiafrequens. Di]quidemhacin partefola tyrannispotentiores funt, quodeum ryranni ioIumobeiTc poflînt, dq ipGetiamprodcflequsant. Quainobrem Si partem illam quaipfi pgt;^* ftant,
-ocr page 141-Mcdicinæ encomium. n? ftantjCtiamdiuiniorem efTeatqjilbspropriamconfentaneum cd. Quid cuminquibufdam morbis adeôpræfchtemarushuiusopemfentimus, uelutinanginofis,fynochis,cöli^dolorib. ubi fanitatc mordconiunda perfgpc uidere licetî’Quamôbrêamp;à Dijs trada tarn,S^cos qui tradarunt pro Dijs habitoshoc ipfoinuêto,diuosçipfoseaindiguifle, nihilmiriî uideri debet. OmittofabuIofadeApolIine, utdixi,8^ Aefculapio. Chri* ftus,quc nemo addubitat Deû fuüTe, nihil maius egit, nihil frcquêtius quodmedicina,fed fuomofc(diuino fciliceQexctceretjægrosomnisge«: neris fanando. Id^ etia per fpiritu fandum difcipuli uerbis docet dicens: «c Aegrotat ueftrû aliquis,aduoc€tccclefiæ feniores,qui eum in Domini no « mine oleo unganttpro eo^ fuppliceni: amp;nbsp;fidci fupplicatio ægrû feruabit,,{ cum^alleuabit Dominus. Ille idem,ubi Dei nomen deponit,quafi ex ho « minibusunus mediciaflumpfit. Sicetiâcxueterilege Helifæus Naama* numSyrum à Iepra:angelus Tobiamacgcitateliberauit.Extantamp;fquo rdietabellæin delubrisappcnfæ, illorumquidiuinis uotisetiamdiuina ope liberati funt à morbismt opus ipfu ac finis in nullo ab his qua? à Dijs impetramuSjdiiïentiat. Hominû uerb quiartem cxcrcuerunt,atcpob id à uetuftatcdiuinitatis nomen amp;opinionem promeruerint, neCßexempla défunt,Chironis,Machaonis,Podalirii,Hipp.aIiorum^;adebutparum abfuerit quin Paulus ^Barnabas ob id à Ly ftrêfib, pro di]s colcrêturîfed mos etiam nuncmanet.Beatos cnimacfandös uocamus, ât^in Diuo« rum numerum referimus,quorum fupplicationibus fanitatem languena tes adipifcuntur. interquos non minusulloalio Rochus, uir pauper, ubicpcoliturtut conftetopinione hominum nihil tarn eflèdiuin5,quàm hominumfanationes.Quinimb 8c diuiipfi hacarteindiguifTcjnonfolû earn cxercuiffc uidentur. Homerus,
DeMarteloquens.Adquos alludic Virgilius de Venere, dumulneratu Acneam curare ftudent, dicens:
Hic Venus indigno naci concufla dolore Didamnum gcnirrixCrctja carpit ab Ida.
Quafietiamminoresdqauc opehuiusdilciplinacindigerd, autnonfinc ea uellentquemcpcurari pofle.Quinimbcum Aefculapius intcmplo Epi daurio ferreturlanguentesperfomniumfanare,autadmoneredcipfafa« natione,n5 aliudfaciebat^ut conquifitaillisac præcipua auxiliaoftens dcretSed à fabulisrurfus(fimodb fabulæfunt)ad Diuosnoftros rede amus.Ipie Paulus,qui etiam mortuû fufcitauerat, Timotheouirolando fcribcnsjiubet ut uinum ob uentriculi imbecillitatem aflumat; adeb uerb hocmagnifacit Beatus Auguftinus, utparendummedicisaduerfus etia conftitutiones fuadeat. Occafionumuerbmaximarumrerum, quæüel opemedica rcftitutc funt.ut in AlexandroMagno,per Philippûmedicû: Athenienfibusab Hippocrate, dumpeflelaborarent: in Angufto, per AntoniumMufamtfeu pcricrint,uelut cumpermorbum C.Caligulale* ipfumamp;imperiûRomanumpelïumdabatî cum parum ante noftra
M sctatem
-ocr page 142-ijo. Hicronymi Cardani
actatem male cura to Bartholdo,militiim claffis Venctæpræfedo,rcs noti foIuiTi Veneta,fed Chriftianainclinauit,T urci'ca eueda cft(ne longius re^ petam)nequeunaarsmagis fœcundaeft:necfi exempla referre uelim,di* cs i'pfa fuffeCtura fit.Sed neque minus ipfis profeiTonbus utilis,quam lan guentib.aut ctiam his qui fani, quoquo modo illius ope uti uolunrSeu nim nomen feu diuitiasaut amicos parare uelis, difciplina nuHa melius autuberiuspræftarepoteft. Omitto rationes, quæomnibus manifeftif« fim3efunt,adipfa exempla uenio. Adeó ueró inquibufdam horumcla« retjUr non folum præcellat, fed fola fît. nulla enim ars elTe uideturgt;imo ne que poten tia ulla aut dignitas, quæ fîne inuidia, fîne iniuria fîne^oftenfa benefacere pofîît, quemadmodumarsmedica. Diuitias quæritisChæc dat amp;tantasÔ^ tam repente, utfîexempla refene uelim, fabulas narra* re uidcar.
Omitto antiqóa, quæHippocrati Artaxerxes obtulerit,quæ Pbala* risPolycIeto MeiTenio dcderit: aut quæ Alexander Magnus Critobulo fanato Philippo illius pâtre,quæ Democides à Poly crate Samiorum tyta no,qui etiäaureas compedcs à Dario Pcrfarum rege accepit: quanta Cri* nas opum moriensreliquertt, cum iam uiuens proprijsfumptibus urbis murosinftauraifet: quod^ Erafiftratus ab Antigono curato illius filio fexagies milleaureos philfppeos acceperir, duorum tantum exemplorum quæ paulo ante noftramætatcm conugerunt,meminiflefaterit.Thadeus Florentinus nonnifîquinquagenisaureis coronatisin fîngulosdies pa* disextraurbemproficifcebatur. Idemcumad HonoriumPontificem, cius nominis quartum uocatus effet, centenos padus effEt tarnen longe breuiorefpacio quam trium menfîumdecies mille accepit.Récitât Philip pus Cominus Argentoratt princeps laquemCotierum in quinque men fiumfpaciopræterpinguem Epicopatum, accepiffc quinquaginta qua* tüormilliaauteorumcoronatorum,à Ludouico Gallorumrcge,eiusno minis undecimo: cum tarnen Rexipfeeomorboobicrit.Sedutmihiui* deturnon hoc donum fuit,quod quafîui,uelmetuextorfît: nonmerces bonæualetudinis.cum utdixi,rexipfeobierit,fed latrocinium.Quin ctiS medicorum familiam,quæ nunc in tota Hetruria regnat, à medico quo piam ortum habuiffe uerifîmillimum eff Quamobrem hac aneetiam ad régna paraturaditus. quo fit, utetiam nobiliffimafit.nequereges obid earn exercere puduit.Hermes Trifmegiftus Aegyptiorum,Ponti Miihri dates, Arabum SabiefGyges amp;nbsp;Sabor Medoru.’fuit amp;nbsp;Mefue régis Da* mafci nepos.Sed no tarn laudabileeftapaucis probari, quamabomnib. . Ab omnibus dico,quoniâquædiuinisfcriptis8^fapientiaimmenfapro » bantur,omni laudedigna prorfusfunt.lndeilludlofuæ Syrachi:Medi* » cumfuisprymijsafficejinhabeateaquibus opuseft:nameûcreauit Do* »gt; minus.bftemàfupremo medicina,amp;âregeftipendiûaccipit.Medicifd » entiacaputextollit,it?utproceribus fîtadmirationi. Dominus créa* gt;» uit ex terra médicamenta, quæ prudens homo non faftidit, Nonne ligno
-ocr page 143-Mcdicinæl encomium. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;151
lignodulcuitaquaamara,uteiusuisab homfnibus cegnofcereturflpfc “ (cientia bac donauii homines,ut fuis miraculis gloriam côfequeretur. per quot;nbsp;hæc medetur,eorumç dolores tollinbx his compofitiones fecit fepla« “ fiarius adfuauitatem,amp;f mabgmataad ualetudinem: necullus eft eiusb« “ perum modus,eaeÛabilio perorbem profperitas.Fili, in morbo tuoDo “ rninum ne neglige, ipfetefanabit:amoueculpam,re(ftashabe manus, “ èc ab omni peccatocor tuumexpurga.obmoue fuaues odores,amp;fimila« “ ginis monumentum,opimumçlibamen, ut qui non conféras,amp;da mes “ dico Iocum,utpotecuiusautor fit Dominus: neue à te difcedatcumeô fît “ opus.nam ÔCipfî Domina orantutfibilenimentum fecundet,ô^uit^eau fafanationê.Quiincreatorêfuum peccat,incidet in medicimanus. Hoc “ teftimonium.quo magis demiroreos qui præceptis negledis.exutac^oni niobquæftumSlt;ambitionêprorfushumanitate,cumpro diuinooperc carnifîcinâ exerceât,fperareaudeâtutuelminimæ poriionis huiuslaudrs fîntparticipes.Sedhfcmittamus,quæomnibus bonis notiffimafunt.’uô bis uero fi boni,fî fapientes,fî artis periti non eftis, fruftra conabor perlua dere. Ad inftitutûredeamus,nô folum præconqsdiuinafcriptura medici nâextollit,fedipfîsoperibusatqîprgceptis.Quid ilia an tiquplegis inftitu ta,ne carnib.animaliû.quæ ungulâ nô diuifam haberent,nô fujllis,n5 fuf focatis uterentCdeauiû quocpdele(fi:u,accæterorumeduliorû,deelcphail ticorâfeparatione,detoibalncisôCabftinentia à Veneretempore fluxus menfiumrnônnehæcomniapræterani’ma’ repurgandæcÔmodaetiâua* letudinibonæcorporisad amufsimcôueniuntfSimileeftapudnos præ« ceptu illud, quo diçbus duob. in fîngulas hebdomadas (ita uoeât fpaciu feptem dierum ) àcarniûcfu prohibemur.Nobisetiâprgccptû eftieiuni) quadragintadierqtqjqui negligüt p luxuriâamp;impotentiâ, fgpemagnis calamitatib.morborûjimo^intêpcftiugmortisopprimunt.Sed nôfolu facris fcripturis.uerû etiâpoëiis,oratorib. philofophis^cômêdatHom.
t»T(St yàf irif viTiTiSf/ àtiTa^ms
Et Ariflotelesin primo de Republicat Et patrifamiliàs amp;nbsp;pnncipi Reipubl medicina magisqjarsparandarudiuitiarûneceflîariacft.hacem reshabctjillabona ualetudo. Neminidubiueftmodefta laude, ut foleteâ omnibus artib. prp po ruiflre:cum côftet magis necefiTariâ efle patrifamiliàs bonam ualetudinem,^ rem familiaremtS^principi in Republica beneua lere,utiliusfîtquâopulentam habereRempublicam. EtPlutarchusin lis bello deBonæ ualetudinispræceptis: Atmedicina(inquit)fîceftdenu* merodifciplinarumliberaliûjutpolitigfplendoreiucunditatenulla fîtin« « ferior.Porromercedem magnamabundèadditfuiftudiofîs,nempccor* poris falubritatem ac profperam ualetudinem.Cicero maiore medicinam honore dignatur,cum omnia ad illam referatcommoda,quae uitiatisani misaut corporibusautcafibusadhibentur. Vtillud: Itafumleuatus,ut Deus mihialiquis medicinam fecilTeuideatur.Velid: Qjiibusautem arti “ bus aut prudentia maior ineft, aut non mediocris utilitas quæritur, ut “ M 2 medicina
-ocr page 144-iji Hicronymi Cardani
medicina,archiieduraC' Talia multa no folum «Ile; fed S' qu!sc|: Rrmcegre giusautordehacdminaarteprædicat.Vcrûmaiorafuntteftimonia,quæ ànitrâculisarttsfumuntur,^quæ laudibus autoris. Vcfpafîanusigitur Imperator,utmaiorcmdiuinitatisopinionemnancifccretiir, Impcriû^ fibi èC filijsftabiliret,mediccartisexemple duoscurauit infirmos.Quod ctiâ à Pyrrho fadû legimuszô^ nunc Gallorum reges imitanturftrumas (olo tadufanantes. RcfertErafmus, noftrifcculimagnû decus, Calcera* nu medieum potionequadampurgata,magna uermium multitudineho miné à dæmonio,quo Germanicèloquebatur, cum nunq Germania in« uiniïetJiberane.tantacfthuiusartisuis,tantacxcclIêtia.Nôaud:ta,nôfcti pta refera,qu3c ego uidi,quæ^peregifolûrecitabo.Laborabatmulier do* loribus inteftinorum afliduis, nec prodefle uidebantur fomenta, non le* niamedicamenta,nonexcogitatauiuendiratio:adhibuimuscatapotia,irt gintaododêtesexdufît,rurfus^numerûaliû n5paruû,erâttnè gluiino lapicuita. Itahæcdiuinaarsnôfolû corpora à morbis, fed animos ettâ à fuperftittôe libérât. Quo minusdemiror pâtre Galenifomnqsadmonitu ucfîlium medicingtraderet,HippocratêutadOemocritufanandîjp€rgc ret,atqjaliafexcentahuiufmodi Deorûcuræ argumeta de hacfacra difei* plina.Cacodæmonas propellere multi profîtentur,fcd quotufquifqjfine fulphure,uitisalbæaqua,alrjscpeiufcemodiacriorib. accfRcaciorib phar* macisCVt manifeftum iîtuim inefle arti,amp;f dæmonas morbos efifè,lcd cc cultioris cuiufdam naturæ.Iam uerb uidemus quid ipfa per fe omnib. e x* ternis ornamentisauxilijscpnudatapolliceaturacpræfteLFinêenim eius bene ualere nemo negat:hoc tâti cft,ut neq? diuitig neq? gloria, ner poté tia,nec filtj nec amici,imo neipfaquidemfapientiaautuirtus, ubihoci* pfodeftituamur,nos beatoseffîcerequeat. Finge hominê motbograuiat que infanabili ad mortem properan tê,quid ilit bonum, quid dulce aut iu cundû effe aut uideri,aut faite condilionis acerbitaiê lenire potenTquot; At me dicinadum morbosamouet,dumuitçhominêreftituit,omnium bono* rum,omniû uoluptatû,quas per illâconfequimurcaufa tft.Quidaliisco tigeiit ntfcio,pâtre me filios^ meos fuperftites ob peritiâartis medic^ illi* us,ac meam planefeio.Prêter enim quod in rudern medieum facile impin gerefuilfetintarndifficillimisac pen è déplora lis mo»bis,multo uerbfaci* lius.imb certè in minus diligen tem:nunquâ fane in qu?nquâ,qui lîmul ta beneamp; artem, amp;naturæ noftrpproprianofeeret, incidere potuiflemus, Quamobrem cuiqueexpediret propter fefuos^, etiam fi medico uti uel* let, àrtemipfum tenernutquæ medicus perperam non ex arte, aut per in curiam,aut ufui fuo fuorumûe,aut naturæ incommoda licet ex arte delin quit, corrigere poflît. Quacetiam caufa eft, utpleriqueoptimbrumme* dicorum modo non fupra modum auidi fint, diuitiarum amp;nbsp;ambitionis, aut cafualiquo pereant, adextremamfenectutemac fan's incolumesper* ueniant. Nam Hippocratempropecentefimum, Auenzoaretiamad centcfîinum trigefimum quintum annum perueniffe, conftans omnium, opinio
-ocr page 145-Mcdicinæ encomium; ijj opinio eft. Cumigiturhacunadifciplinatot tam msgnisincomodis obuiam camus,procul pofita dcviitcmus,ingruentiaauei‘tamus,iam op« primetiaproturbemus, infidcntiacxpcllamusfiuedomifiueforis,ftucin ipfo itinercjà nafcentibus,à nondum natis,à pucris,adultis,iuucnib ft ni* bus,quippequæillius incômoda adcó minuat, utapud Cicerone in Ca* tone melior fit conditio fenis pr^fcripto uiuentis artis mcdic^,^ adokfee tis luxuriofeac nequiter(itacni apud illû Cato de fe ipfo gloriaturdiccnsî Sed tarnen (ut uos uidetis) non planemeeneruauit,non aftbxitfenecTtus; « non curia uiresmeasdefiderat,non roftra,non amici,no clientes, non ho „ fpites.Etrurfus:Nemoadhucconueniremeuoluit, quinfuerimoccupas „ tus. Poteft cnimcxercitatio amp;temperantia,etiâinfene(ftutc conferuare aliquid priftiniroboris quænâutilitate illiconferri poteritC’At diceiis,R o „ mani tarnen hoc tantocommodo fexcentisannis carere uolucrunt, nec un^fceliciusuixere^cum iïncmedicisciuitasfuit.Nccpcrpctuó defue* reSenatus confultajquibus mediciphilofophi^ ac mathematici ex urbe tanquâ peftes noxiæexigerentur. Qui mos etiam nunc apud Tureas uilt; , get,amp;tarnen gente ilia nulla ferocior,nulla felicior,nulla numerofior, Ca« to quoqjSd Plinius eiufJem artis funtferiptores amp;accufatoresegregrj. Adrianus etiâ Imperator illuduulgatumreliquitmoriensî
roDMi sfXTiiyti K»f!af/ ànfhSuafr, Jquot; larfn rifißaaDii
Viden tur etiam morbi ad perfedio n em animi facere. E t Platon ê referun t quefilTelocumin urbeminus falubrem,in quo habitaretzquoniâexiftimal ueritrobuftiorein corporeanimiuiresmagis languefeere. Hæcamp; lalia multaàparadoxis paru abhorrentia,qugmagis defendifokntadartiso^ ratorig uires oftentandas,^ quod uclucraßnt,autucris nmilia,dignare« fponfîonenon exiftimans, præteribotatqjillospotius^grosefteiubtbo, deinde felicitatefuâ prædicare, animi^ fortitudinêextolkre fînan^. Qua quam,q? ad Platonêattinet,nihil minus credendû fit utex habitatione morbû quæfierit.cû mille modis alrjs morbi caufas quærerepotuiiïettnec familiäres amicos,clientes,difcipulos in idêconiicerepericulû,atcp ^^dere. Sed fi modo uera hæc funt, forfan hacrationedeuitare frequentiâ uoluit^ ipfefibi cofîdensproptereximiâomniûabftinentiâ. Itac^utcunc^resfc habeat, omnia potius funt cxcogitâda,^ quod inutilisfibiatcp alrjs cfie uolueritQuinimo potius hac ratione ftudqs fuis opera dare, att^ libellis fuisquosquotidie faditabaf,incûbere.Romanosuitairemedicinâ,cû Ui« tando ilia maxime obferuauerint,nego,medicos côcedoîqp amp;nbsp;Tureg fadi tat.nam amp;nbsp;inediaferuat,amp;catapotiadeuorat,elrjs^pr^fidijsanisutunr, uclut etiauenæ fcdionedtacpmalucruntarteimperfedahaberefecura,^ CU periculo in tâta hominum perfidia perfediorefrui, Quan^perfedio ad paucos peruentura foret,fraus in multos.H^c ratio RomanorS ac Baf barorumpleruncp, qugno in artis uituperationê, fed ardfîcûfolû cedit. Pofte me exeufare de inculto æuo,de rudi ^éte,de ferinis monb.fed nobis à ueritate ipfa difeedere haud licet. Qui ucro illud add ucût ex facris literis»
M } FortitudQ
-ocr page 146-1J4 Hieronymi-Gardani
Forntudo mca m jmbecillitatcpcrHdturîucrbum igt;sw!a non retfle interpre tatur,ut quidam imbedllitatem:alij abfurdius infirmitatem, etiäpro infir mitatemorbu intcU{gentes,cum nullus Apoftolorü aut difcipuloru in Sa cris literis unq^legatægrotaflè. feduerbûilludutàPaulo interpretandu eft,infortunq s feu calamitatibus; quales explicat,carceres»ucrbera,accufa« tiones,c5tumelias,atcp eiufmodi, Quod uerb ad èxercitationê attineifhoc emfecundûeftgenuseorû,àquibusnobilitatis,dccoris,utilitatisacuolu* ptatis ratio fumidebct)nullain parte alr)sinfcriorartib.eft.Vbicphab€tq» agat. torpet Imperator line milite.Iurifcôfultus inter arma filet,nec nifi ma gnaeû mole librorûcôfulerepoteft:p(criptos habet limites,in ter quos lUi dicet.net^emaffinib.autcognatislitigâtib.iudicêfepoteftexhibere.Proi uocationê habet iudicisfententia, tametfi iufta,medicorû confulta nûhalt; bentRaro lurifcôfulti de uita,medici femperde fummarerûtraôtâr.Vi« tari poteft iudicû dominatio côpofîta inter partes lite, fed nô cû morb is pax aut induciæ uel pacta intercedere pofsût. Auxiliû medici die noótu^ præfto nobis adeft,beneficium fineoffenfajucrû uoluntariû nô extonû: 1 gratia principùjfauor populi,amicorij multitude,exiitimatiogt;opcs,diui nitatisopinio.Rhetorfrigctapudplerafcpnationes,nunqin eademcaufa ab omnibusprobaturdæpiusiniufta iufta confulit, innumeris occa« fionibus impeditur.non fine multis uerbis, non finemagnis ftudfis, nô abfqueingcnf)excellentia,ad memoriæ tenacitate,deniq?non fine maxi« rnis animi ac corporis æftub us ad gloriam afeendere poteft,au t fincm fu« ümobtinere.Medicusubicpinuenitpræfidia,feu exhortodumfpaciat, feu incultis locis dum iter agit,feu domi, feuapud pharmacopolas. Mc* diocreingenium,mediocris mcmoria,labormediocris: modbrecfiauos luntas non défit,nec plus uelis quàm pofTis fuffîciunt.Obqcies intempe« ftiuoslabores, uigilias,iudicia quorundam peruerfa, quietiam bencada perperam quafî inconfultb fada calumnianturrinopinatos prætcrea ca* fusjinfidias aliorum medicorum amp;maledicentiam:tum quod maximum eft, afiTiduam 8c feruam operam, adeb ut miferior fit quacuncç alia arte. Quin etiamuerfariperpetub interfoedaamp;triftia, utolimferuorum tan« turn elTet officium.Sit itafanè.nônncomniahgcqupuidemus,quæ^ob« fcœna amp;nbsp;fœda uocas nobifeum ferimus, intus^ habemusT’ Nec]^ trifte eft uerfaricum conualituris,fed iucundum: nammorituri presbytcris relin« quantur.Reliqua nullicontingunt,nifi ei qui per imprudentiam labitur, aut qui uitam amp;nbsp;eius commoda pro ambitione ôdlucro uenditat. mihi inquam totis trigintaannis, quibus'medicinamexerceo,uixtrigintaui« cibus,imb ne totquidem, hicafusobtigerunt.nonferuiensullis,fiarteca integritateexercueritis, utilli poiiusqnoftraoperautunt,nobis feruiat, q nos illis.Prgtereacognouerintuos nullis pecunijs adduci poiTeutferuia« tis.ergo integru cuilt;^ relinquit,uel legitime arte excrcere, nec cuiq feruire: aut feruire, nec legitime artêexerccre,fed obiter amp;nbsp;illius fine^pofita ua« nagloria,ambitione opibusç. ludicia uerb imperitorS uulgiç acuanas obtredatio«
-ocr page 147-Mcdicinæ encomium. ijV obtredlationcs quisnam unquam effugit (eu hac fcuab’a in arte^'habet taà men hoc cômodum medicina,quôd terracelerrimè,qui'cquid euenerit,ïîs' nirtri obtegitatcpoccultât.Ei uero qui perituseft,nihil horum uix in iota uitabisabfcpccrtaprædi(ftione,adeoutliberfitabomniculpa,euenirepô terit.Porrb deaffiduitate Ôi. ferua opera non contendo, habet omnisdi« gnitas.omnis uirtus,omnisdiuinaoperatio,fecumconiunlt;flamaffiduita lem Cccli nun^ aboperefuo cefTant,non natura,non mens,nô Deus de niqj ipfeîquid miraris ergo eum qui medicinam reôieexerccre uelit,perpe tuoquafi operimancipatûefTeC^lIIud folumquodpauciflîmianimaduer tunt,forfan nialûcft,extremo morbo cognofcereacfcire femoriturû.Setî huicmalocfiniodomalum eftmoriprobouiro) multismodisoccurrit. Prima,quôdmultiabfqjmorbointereunt:deinde,qd*breueeftilludmœ rorisfpaciumîdemûquôdunicuiq^ fi libeat, uitarehanccuriofitatemîi* Gear,neclotia infpiciendo,nccpuenastentando.Ergodefxercitationiscô modishæcfufficiâtîqugutnômediocriadmirattonedignafuntjita quic* quid in cotemplationerepofitum eft,planediuinum eft.Eft aûthæc tertia pars amp;nbsp;non minima laudis eius. Quærit medicus, an morbi,an fanatio« ncsà Deoimm{ttantur,qucmadmodum facit Hipp.furfumçmentê di* rigens Theologuseuadit. Idem quid fitanima,an mortalisan immortao lis.’idëquidaftra poftint, ôdco Jem modo an ab illis morbi fanationes^ pen dean r. ab lifdêenimutrumcp fieri, à quo altern eorû fiat uerifimile eft» ita momsfiderij,ôlt;fexortusconfiderans,atq5occafus,têporaquoc^genilt; turarû ac rediius no mediocrêaftrologiæ partem tradat.Indead uentos, anniconftitutiones.pluuiasjferenitatêautnubesficcas, frigoracalores^ Mechcorologicumdicetisexquifitiftîmum. Rurfuscumdomorû côfidc rat ftrudluram c5moda^,architeciû peritiftimû, Quibusuentisexpqnê drfeneftrje,poriicus,atriiï:quibuslignisconftaredebeâtacdes:quæcubi cula autcccnacula,amp;^ quomodo conftruenda,uthyemaltfole tepeant,gfti ua aurarefrigcreniur.Mitto coquorum arte,pcnitiffimèoportetutna rit, tor^ alia quæ nunc enumerâdo potius ad oftentationêprotrahi ora* tioforfan uideri poftet, ^neceftîtatis caufarecitari:hæcfolûadiiciâ,quæ ad medicû tantû pertinent,ei^ funt propriaîquorû feientia adeb admira* biliseft,utunusmedicus plurafeire uidcatur, ^uniuerfialrj artificesaut phîlofophi. Quid ein maius dici apud mortales aut excogitart poteft,q ho mine unû nonfolu nofcereplatasomnesacfrudustulapides,mctallame tallica^,pifces,aues, ferpentes, quadrupedia mêbra^illoru uniuerfa: fed generation? tu illoru tû etiâ eorum animalium qug infeda dicuntur 7 fed forma amp;nbsp;regioes ubi nafclt;at,qusc^ optima peffimaue fintC amp;qp maximu eft,uires,fecretas^ potetias ac miraculaf Vt fi hac in parte medicus philo« fopho conferatur,uideaturfane philofophus paruulus,uirocomparatus Nonne medicus herbas, arbores,frudus, femina, flores folusdepingit^ folus quid poifint nouit îquot; atque idem in omnibus quæ terra producit fa« cit$ Quiddicam poft modûm dediffedioneillaadmirabilicorporum
• noftrorum.
-ocr page 148-Hicronymi Cardani
noftrorum, dt^notiiiaüfusuniufcuiufqgt;partisC' Illc folus uimetiâ cle« nicntorù nouitullc morû perturbationes etiâ fanare docecnône hæc (in« genue fateamur, qmanifeftiftimafunt)q)pèaddiuinitatêaccedût.Quid lubtililTima ilia pulfuû at^ urinarû eognitio,acadeb admirabilis,ut mul ti eâ efle negent,in qua cû natura ipfa cum ipfo rerû opifîce (fed in id mc« mentote,omnê humanam feientiâ umbra quandâ elle,cum ad diuinâ un menfitatêcôparatur)côtendereuelleuideturfquiddicâdediuinis medici pcriii oraculis in prfdicêdo,cûamp; moriêamp; falutcm,amp;^ tepora amp;qualitatc adeo norit,ut nullus uates,nulla Deoru refpôfa mereant illis côferriCQuâ obrem amp;nbsp;dequorundâ improbitate queri licet, qui amp;nbsp;hoc tantû miracu« lumnon folûin feipfisobimperitiamperirennunt,fedetiâextota arte a« dimcreconantur,audent^inßciari,quodilliobignorantiä amp;auariiiâac fuperbiâefficerenequeuntjnecpfieripoffe.necartisiplîus partêefte.Acccf fiihuictantofpedaculoac ta præclaroinuentoquorundâ nuperftrcnu« iftimorum Heroum(ita enim merentur appellari)labonbus facunda ora tgt;oaciatina,ut nihil nuncfuauiusaut iucundiuslegi poftît,ut uerè nunc h uic difcipltnç Horaiianum conueniat:
Et prodefTe uolunt,Scdcleftare pocræ.
QuorûprincepsfuitNicolausLeonicenus Vicêtinus, poftquêfequuti ex Germania, Gallia, Angha Italia^ multi alij: Lauren tian us Copus An dernacus,Cornarius,Rheginus,Linacer,Cruferius, VaifeuSjGerardus kota,Felicianus,Fichardus CrafTuSjSyluatrius.ali]^ plurcszutnecSici« lia huius honoris expers fucrit Balanio fuo interprété.nemo in his requi« ratordinem,nemofeprætermifsijquerat.Sed ut nobis in mente uenir, i« tarciulimus.Obquecômodaiucundâ ledlionc hæcdifeiplinaiâànul Iis prçtermitti folet ivleminiuidifte Andrea Alciatu, noftrggtatismagnu lumê,opera dantê Galeni Itbris.Quid Frafmusf BudæusC'RhodiginusC’ partim Iuris confulti,partimTheoIogi:omncsfacundiaGræca laiinaç uiriornatiftîmi, qui fuorû laborum præclara monumenta pofterisre« liquerunt.SedSlt;fantiquorû,ut Aelianusautoreft,Pythagoras,Plato Ari ftoteles^medicfnæoper.â dederunt.Qupritis forfan qui nam hacin difei plinauiriclaruerintCnimisapertumeftcput référât.Quisnefeit Hippo« cratê illiusfuifTe principe,côiinuafucceftiôeab AefculapiodedutftaîDo natû quoc^.fi ucra filiusciusrefert,ab AthcnienGb.ciuitatc amp;ftatua.Pro ximusilliGalenusimperatoris medicustcuiuspaucioraextantmonumc
Græcorum,Arabum amp;nbsp;Latinorû inagnus numerus eft tUuftriû uirorû; nee noftro æuo défunt, qui fuis laboribus,induftria diligentia^autamif faiamrecuperarunt,auteuarcriptisfuisadartêmultaadieeerunf.Itaçob hcc tot tâta^ priuilegiâ à nobis Iaudari,Sc à nobis ac ab omni« inter diuina muriera confecrari meretur.
MEDICINAE encomivm finis.
hieron.
-ocr page 149-H I E R o N ï MI Cardani Mediolancnfis medici in Ca-lumniatorcm librorum de Subti-
Iitate, Adio prima ad Francifcum Abundium
S. Abundi), Commendata« rium perpetuum»
ECTE' quidemaciuremeritocxiftimafleuideturEmpe ' docles duo eflfe rerum naturalium princfpia, quorum alte« rumbonum, SCadconftruendumaccornodatum, quoç omnia repararêturacflorcrent:alterum malum, ad deüru« endumfolum paratum atcp idoneum.Nanqpid tam aper« tè ill cun dis rebus humanis naturalibusconfpidtur, ut üudiofè inter fehæcprincipiacertare perpciuó uideantur.Etenimaiïïduèortum amp;in« tcritum, incolumitatem ÓCmorbum, lætitiam atque triftitiam, fereni« tatem SiC nubes.abundantiam ac penuriam, fexcenta^huiufmodi in di« esGnguIos fuccederefibi inuicem alterna uice uidemus.Iam modo flore bantartes,bonæ literæmaximum fufceperantincrcmentum,honos ma« gnuseruditisac ftudfofishabebaturjtotreruminflgniumnotitia accefle« rat,utaureaætasreftituta uiderctur,polît ntcpmaiores noftri pueri adprg lentes collati iuftèappellari: cum ecce fubiio uerfa rerum omnium facies, accunda fîmulrelabi ceperunr,non honosfludiolis,nonpræmiaerudi« tis,non cultus artium acdifciplinarum.nô quies ulla à uexationibus con« ceditur.Qain falfa ueris,infima fummis mifccâtur, att^ idem exiftimatur, cfleSc haberijUcrba Sgt;C rcs ipfæ,difciplinæô^ artes reconditæ^ feien tiæ,eu fophifticisargutiolisaccaudlationibus.Id fadum eftnon tam bellorum horumimplacabiliumimportunitate,quàmambitionecorumquirefur« gentemundit^lucemdiuinimunerisconâturextingucte. Attçexemplo Heroftrati,qui templum illud deleuit,cuius neminimumquidem angulu aedificarefufficiensfuilîetjhiegregrj uiriingenium,dodrham, Deorum dùn3,achominum commodis deflinata,ad euertendabereinuenta diri« gunt Nam cumquedamartes »imbpotiusdifciplinæ fint,quæhoc præ« cipuè obti néant, ut de omnibus alqsartibusfatis bene at^ ornate dicerc poflint,ut prima philofophia 5^grammatica,uerûm principditer dialedi ca atc^rhetorica : quidam in his iuftè plusquàmdeceat exerci^ti, non fe« eus ac qui mefîoria falcead iugulandos homines utitur,ad inutiles difpu« tationes,contentiofas^ calumnias,quasGalcnus totiesac tamacerbè in« fedatur,nec tarnen quan turn ipfa res merebatur, præftare potu't,incom« modo magno ac iadura bonarum difeiplinarum abutuntur. Vtnon ab« furdè dubitarit ipfc rhetoricac ac eloquentiæ pater Cicero,an facûdia plus corn modi acincommodi ciuitatibusaflfcrretC fdlicetquod cognefeeret,
, N has
-ocr page 150-jjs’ Hicronymi Cardani
has artes quæ in nuUo proprio uerfanturfubiedo, nibil^aliudqua difcc ptareefttcaci'us docent,non fecusaccondimenta/al,oleum,acetuni,mode rate quidem adhibita cibos efRcere fuauiorcs,atfi immodiceimmifcean* tur,nihil effe nocentius.
' Ergohacconfidentia fretus calumniator quidam, dummoliri fuo marte nihil quamaudct,opus noftrumdeSubtilitate demoliri aggrcfTus cftjfperans utreor futurum, ut mutuisaltercationibushominibusinclas' refceret.Neqjenimuideo fialiquidledu dignum fuainduftria, St quod hominibus effet utile ac finecontentionis periculo,fine liuoris fufpicione, èCabfc^ metu infamiæ,cur non tot horas potius (quas ualde multascon;» fumpfiflehaud dubium eft)quädoquidemmaior,utdicifolet,appendix fit principali) aliquo in præclaro fubiedo collocauerit. Quinetiam audi« uiipfum hocuirulentiægenercufumeffe, ut pritnumlibrosde Funlirate infcripferit,quanquam poftmodum muiato confilio,autamicorum fua« fupropriam infcriptionemreftituerit. Itacpututresfehabucrit,ueinon admodum iudicio ualuit, uelliuorequodam uidus eft,ueluttantusnoii fît,quantum Cui ilU gnathonesferuntinrelitcrarianccefTariumeft. Sed cgo omnia malim in meliusinterpretari,fit diligens,acutus, eruditus fane per me licet,h^cbonoetiam animo Ôôreipub.Iiterariæiuuandf ftudioifta confcripferit(quanquâ ego non adeóacutiingenij me effe fatear, ut om* nia haccfîmul elfe poifeuideam) quid ilium adegit rogo ut calumntisac criminationibus turn maledidis abfcp olfenfa,imo etiam abfcp cognitio* ne hominis ulla me inceiferet aut in prœmio turn epiftola laudaret effii* fiffimèjin toto opereme argueret,at(çdamnaretf quafiuelfuiipfiusobh* tus,uelquodcertumeftadcalumniamamp;iniuriam irrifionem quocpad« ieceritfDenicp quo confilio etiam de religione his turbulents temporib. meaccufarenititurfan hæc funt præcepta philofophiæC an hoc eft ratio* nibus uelleuincere'quot;annon hæcfuntuiolentifïimiinimici, autuirulentif* fimianimi indiciamanifefta, uellein fus hominem uocare de fortunis,de uita,de fama,ob dfccptionem à me,fed ab ipfo inftitutam,inchoatâ,abfcp ulla inimicitia,nallis iurgiis,nullis odiorum feminarfjs præcedentib. no accufatus,non Uccflîtus ipfe priusC Quæîî adeifent, adhuc de hoc fado làudari non pcfret,excufari forfân poifet.
Quid pcftmodû de iudicio dicas, difputaturus denaturali philofo* phia,toties AriftotelisatcÇ Auerroisinnikus principijs atepautoritati, a* pudquosfüppofita, quâilliprobantmundiæternitate, à Chriftodiuini tas.Ôd ab omnibus fpesremunerationisbonorû atc^ malorum aufertur, audetme deimpietateinfimularef
Sed maioreftintegritasatc^fapientiahorumeenforum,quàmillius liuor.Nofuntcm alia enequæfenfib. innitens,homodf)udicat:alia quæ nequimusattingere, amp;nbsp;inquibushallucinamur,quæ quâto minusfunt probabilia,tantofuntmagisuera.Etquanquâpriora his répugnent,quis Umeti non libenter etiam audiat de illis difceptantemC imo etiam rfdear.
cum
-ocr page 151-Aârio I. Jibroru de Subtilitate. ij? cum fciat quâtum aberret uis noftra,ac quanm fapientia humana ab ipGi rerum feriededinet,ue{utßaftronomusquifpiäperitus confîdencem fen ßbus Bptcureum de foil's parui'tateaudierit,num irafceturf num damna bit eumf an potius dicct,amp; ego ni aliter compertum haberem,ita crederê» Cæterûm irricoillius conatudeledabitur. Atquodadme atcinet nullus tam nobis infenfus fuit, quinosautdeimprobitate aut impietatecalum* niari,nedumaccufare tentaucrit.Tametfienimapud noftrosô^ob inui« diam,amp;ob quam illi uocantduriciem,alius quilpiam nequiror ruflicitatê appellaremalit, quae uere nihil aliud eft, quam omnium malorumho« minu odium,omnibus fuminuifus, cum neminem palam meamarepro feffusßm, nullus tarnen horumeriminûreum mefecit un^,quodamp;ui ta,amp; mores,amp;fcripta ab omni talium fufpicione uacent,8^plus apud illos pudorc^liuorualeat,aut odium. Vtein ego tametft qucnqnon accufem^ multos tn argua,quod nimis iufte ambitioni,auaritiæ,maledicenti£^ ftu dcant,neminemignorantiae,qj ualde paudsin hacurbe medidsiufteob qd pofte intelligam,8lt;: ita illi ab his abftinent calumnqs.quas ft obfjcerêt, potius fua nequitia qua meg uitg labe teftarentur ♦ At inuentus eft homo in terraru finibus mihi non folum amp;confanguineis meisignotus,fed pe« ne etiaurbi,uelnomine ipfo.quiinmenolgfustaliafingit. Sedaudiquo confilio f quaue diligentia Teftatur primum nec fe fecundam editio« ncm libri mei uidifle,quac anno tarnen mdlüÎ), atquein dus initio publi cataeft,ipfeanno MDLVq fuumediditopus:ftadditaeflealiquaexifti mauit,cur utilitatis publicæ caufa non addidit cenfuram fuam^Sin autem emen data credidit, quseprius emifla forent, cur maluituidericaftigator corum quæ caftigationenonindigebant » VerumintelligcCft modó,ut credojuera refert) quid uoluerit,amp;quo confilio idegcrit, tantum illi ine* ratftudrjadaccufandum,uttimueritne quæaccufauerat, ego priuscer« rexilTemjlaboris^ præmium amitteret. Vides modo hominis naturam amp;nbsp;ingenium,ob quam caufam credo impreftbr,homo minime ftultus fa* cis parce nec pro more fuo opus illud imprefli't, Quis cnim ferat homi* nemedcntemaccufationem, feU maliscaftigationem inprimam editio* nem,cumiamdiu (triennio ftquidem ante)fecundaab ipfomet autorc euulgatafitf Hie e^o cum quatuor commodafibi qu3cfiflct,cx hoctan* to labore nullum alRquutus eft. Cupiebatmecumdifceptare:non impe* trabittelogium cnim mihi præfbribus eft: tempus polTeflio meat exigua portioilliusmihieft,8ómaximacharitas, exGaleni præcepto,omnibus, utnondifeeptationibus fophiftarum, fed in folidisftudfis att^operibus ipfis laude dignis confumendum fit. Satis eft in fcholis Dialedlicorum 0^ fophiftarum.ProfelTorDialcdicæ uelMctaphyftcg uiginti coronatis a* pud nos conducitur:Medicinæamp;: philofophig naturalis fexcentis ac mil* le,atquc etiamamplius.atque iurcmeritb: cum hædifciplinæ, quae nihil certum docent,(ed ad folam ueritatis inquifttionem fpetftant, eatenus fint legendg, atcç inpreciohabendæ,quatenus homoe6perucniat,utcnthy* N 2 memata
-ocr page 152-140 , Hierónymi Cardani
memataac fyllogifmos rede conftruere norit, captiones^uocum uitare, necnon generalifsima illafignificataquorundam nominüintelligere.Vl terius fi procédas,hominêineptum reddunt,ut qui confidat dum deomlt; nibusacutius^par eft ac iocuple£iusdifputarenouit,abfc^propria fciê tiarum,in quibusdifceptatcognitionefe eruditumuidcri, abf(^ labore, fcientem^abfcp feien tia.atdices, Ad ueritatem tarnen inquirendain hæc utiliafuntf Apage, nequaquahoc dicebat Galenus, fedillipropriè, qui in mathematicisexerciratifuntjUeras rationes à faliis ob confuetudinena declarandinorunt.VidemusChryiîppum,quigIoriabaturfecertaturuni cum quouis mortali indialedica, qui^optaret Deum quempiameum illocongrediatlt;^difputareineaarte,quàm inepteconcludat,quam^fa* cilèfupe:gt;eturcum fua argumentorum muliitudine, cum^ tanta copia au thoritatû à Galeno in caufa de membrorum principatu: ut illa logicæim moderata exercitatio potius obfueritquàm profuerit. Vidimus noftra e* täte Marium Nizolium ÔCM. Antonium Maioragium,poftquam immo dice bis communibus locis,hisargutiolisoperam dcderunt,quid profe* cerint. AtcontraBudeum,Alciatum, Erafmum,Vefalium,Brafanolam, Fuchiîum,Cornarium(dr) boni)quæfplendidaingenia, quantaauihort tatcuixereC quàtn magnificaoperareliquere^ Diogenes rededicerefoie* bat:Quiintcr pueros femperuerfaturjàpueroparumdiffcrt Num Gale* nus,Ptolemacus, Archimedes, tumipfeAriftoteles dialedicæ parens his argutiolisinnitunturî’aut potius folidasdecIarationesqu^fiuere^Dtin* dequoexemplorcgo tantû opusconfcripfitaduerfusnoftrosdc Sublili tatelibros? Carpfilfealiquafrequensfuitexemplü Ariftotelis maxime tu Galeni.Totumlibrumcuertere longiffîmoaliolibro inufitata,non folu apudantiquos,fedetiamæqualesætateautores,res eft. Atep idiure,nam magnus liber fi ineptias continet,folum fufficietadmonuiiTeledore, pau cis in exemplum reprehenfisî fin bonaatc^utilia,quomodoqui totno^ uit,in omnibus potuitaberrareC'Keprehenditmede latinitateatc^idiu« rè, nam decaufis linguæ Latinæ fcripfit ipfe. Sed tarnen depofito pi* gnore certabo neque grammaticè, nedum latine ipfum loqui. Præcifè pro ad unguem , alterat, particulari, penetratione ac innumera eiuf* modi (uttotus liber his plenusfit) penitus intimæ barbarie! argumen* ta funt. Qualishiccenfor , qualehominisingenium,qua'ûeamcntia, cum,quæiplè admittit,quo totus liber fuus refertus eft (eft enim ab initio ad calcê, ut fi quis alius,totus plane barbarus) fruftra amp;nbsp;fine caufa in alfjs reprehend« tT’quætn etiâfiadefrent,nôneillud uulgatum admonere pote* rat,Omni carereculpa dcbereeû,quiinaliûdicereparatusfitCAceufatme quod ex Agyrtarû impofturis plurima conuafarim, tot calunrjs atc^iniu rrjSjquot funtuerba.Sedfitita,niodoquæfcripfiueraeiTefateamur, num putatparuumefiTcanmediocrisiudici} uel fnduftriæ.uellaborisaut uul* garisfapientiæintertotfjlfapauculauera deprchendere,feljgcre,caufam* qôeillorum adijeerezan refert unde ueritatem ipfam expifeeris, an ut dice bac
-ocr page 153-Aftio I. librorû de Subtilitate. 14t
bat Vefpafîanus Imperator,aurum ex urinæ uedigalibuscolledumun^ nam olet‘Mtaergo(quod tâmêà ueritatc maxime alienum eft)fiexAgyr tarumexperimentispaucafîntadieda, ctiam fiuerafînt, pro impofturis habendafunt^Sed ualeanthæcomnia,ncculliusfintmomenti, duofunt -quaeomninomepræpediunt,ncpoirim,étiamfiuelim.illi refpondere,8C quibus uale dicerenequeâ.altcrû eft, qj occupatus fim nimis in rebus bu* mano generi utih'orib.ncc fufficiat tempus, quod ab exercitatione mede« di fupereft bis negoeqs, adeo ut amp;nbsp;hoc ipfum paucum quo feribo cogar à curandi oiFicio non leui certe dano rei pecuniariæfubtrahere,quâto mi* nusutad refpondendum tamlongænæniæfuppetatî' Nunc enim tres li bros Côtradicentiü,qui duob, editis proximè fuccedunt,perficio, bC qua tuor libres de Vrinis noua prorfus inuentionê,atcp innumeris experimê tis coprobatam, rem fane qua nullam aliam feiam mortalium generi utilt;f liorem,perquam multa millia hominum.qui fcCus perituri forent,fingu lis annis feruabuntur,magno medicoru gloriæ incremento cöfcribo,atqß fimul Hymnum DeofinemhocannofcribendoimpolîiurushislibrisJ quibus cum nihil maius effiïcere me potuiffe fatear, nec maiore diligentia aliud quicq confcripfilïe,coronidêlaboribus meis honefliflîmâimpofu* ilfe arbitrer. V^noenimeorumcorporisfalubritati,quantû ulloalio libro côfultum ed:altero animæ trâquillitari ac fplcndori,ut nihil maius excogi tarepotueriin,cumetiamin utroqpnondubitcm Stindufiriaamp;diligêtia, amp;nbsp;reitra(ftand^inuentione,6lt;quodortiniummaximiïeft,numinisauxi lio acgratia me ipfum in omniu alioru librorum,prgterq Artis paruf me dendicÔpofitionc,quâetiâ anno præcedente perfeci,longo intcruallofu# perafïè.Nam acc^ quencpuelmcdiocriterexpcrtummedicu futurum ex ift{mo,qui prazleclis his librisintelledis.diligêter^ confideratis, nô quafî prodigiofas prædidionesatq? curas in fingulis morbis effèdurus nô fit* Necquenquâadeo ma(um,8Cperfradæuitæmortalem, modo in eo ali«! quid ratio humana po{Iit,qui moribus atep pietate optimis aut cuic^ ueri tatisegregioamatorifimillimus noncuadat,atq^ adeoeffîcaciui mutare hominum mores poteft,ut neboni fiant,fi qui ftudent,prorfusab illius le élione abftinere cogant. Hgcfuntcômodaqu^ hoc laborefupremoDeo dantehumano generipreftiturusfum. Anigiturpar efihisreliétisadre* fpondendumlongiffimæ fabulac,8^maxime' intricatæ difputationi me côferreî'acccditalterumqjexhactâlonga,quam futurâ uideo contentio ne,nihil decorû nobis,aut utile humanogenerifucccfTurumfpero.Sedut apudSocratê,eiaXantippe,eiaSocrates,dicêtes,cemuniterfabulæfpeda tores nos irrideât.neqjem in hac fua nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nifi tricæ, fophifmata,maledi«!
da,iurgia,C31umniæ,inueniripoterunt,amp;tum legende tû rcfpondendo non folû ego,fed lecftoresipfi tædiopotius uolupîatcafRciant.Quid ergo caufæ eft ut rcfcribâCnec em in re ipfa iuuamur,cum nullu ipfe in tam longo opéré experimê£umadhciat,quod eratoperis ipfiùspropofîtum, amp;nbsp;id de quo loquutus fum, cû lucccflurum ahquê qui hanc traeftationem
N audurus
-ocr page 154-142 Hieronymi Cardani
auólurus efïet prædi'xûncc difputado ipfa uoluptatem legcntib.dt sÜatus ra,ut duorum comodorumquæIediopræftarefolct,fcihcet:Vtprodcflt;» feueh'ntamp;deleâ:arepoëtæ:nullûmhacrefponfîonefubfecuturumui'dea» Idedâtcrdo loco me à refcribendoauerdt,quodfiomnib.refpondcreuo luero,nimis longu opus conficere nulli ufui futurû cogar ; fi afiquibus ta tum,€xiftimabuntinuidi quæprgtermjfenm,ob id pr£termifle,cprefpo dere nefciam.Etlicetexiftimaturi fint aliqui me uidû,atcpcertamini impa rê: itafit, maloaliquidamittere^fpoHari.Efteuulgatushberfuus.eftno fter,le(flores facile indicium ferêt.Quid fi me mortuo ^dijlTetliberutcre didit: nûquid torqueri debco nunc,ne alias in futurû id accidat» aut que riqd* nô perpetuus fim,auttuerifcriptameaualeâî’Equidêfibonaerunf, tuebunt dodi,cômunishominumcôfenfus,princeps aliquisbonus, gea niusqdâ:fîmali,necopto,nec èremeaeft,autmeorû aut humani generis ut fuperfint.Vidusesî' fatebor. quid ampliusuisC'àmaximo uiro uidus cro,qui iâ quatuordecim uolumina ExotericaruexercitationucofcripfiG fegloriattcum nulla alia tn prodieritin lucê,ab ultima editione uideturin choafle.forfan amp;ab bac fi abfi:inuilTet,parum detrimêti acceptura fuiffet refpub.Iiteraria.Intelligo 8c fimiliargumêtocôtra ErafmûcôfcripfiHe,ut huic monomachiæ uir ftrenuus ac miles egregius afliietus uideat.Scd illa uidere nôlicuit.nefcioan Erafmus,qui Scipfe hiscertaminib.nô parum gaudebatjilli refcripferit. Verû utcunt^res cédât,malo iacfiuram faceregio riætêporis.Pigeretq?inter totoccupationes menfem abfumpfifsê, nifi me deleôlafsêt mirû in modû uiri acumê,fales,fc5mata:nefcio an alijs arri debil» Vnum tn optanem,q|?cumdecaufislingugLatinæcôfcripfifletli brum,utlatinè faite fcripfilfet. Secundum qcF fperauir, ut reor,ôômulio minus obtinerepoteflprimû eft,utegoiurgijsfecum côtendâ,quod ta à natura meaalienum efi:,cp ut uideo illi familiare.Turpe mihi uidet philo fopho iurgijsagcre,Chriftiano c5têdere,^bo uiro criminariquen^, me dico fenefcêd iâ ac uiro graut inepte cÔuiciainaliumingerere.etenim ma lomalêaudire^dicere,iniuriâpaticpinferre aut reddere, qif quanad miratiôedignû fitabAriftotelein Rhetoricis pcipi, tnpr^cipit. cûpucr effem audiebâtCôtra uerbofos noli côiêdere uerbis.Negat feiurgijs adtu rum,ab iniurrjsabflinerefeprædicat.Quîd ^hibetneego illû in ius uocé atqp de mêdacio agâex lege.De ptatequo(p,titulo deinterrogationib. no femel,fed ^quacuncp pagina ter fi cômuninoftrocoputemusC' o uirûe« gregiûjamp;morib.his illuftrê.AtPliniûafînûappellaftifilludmale'habet, q? 8c ipfe purus cûgrâmaticus eiTet,imo ne grâmaticus quidê,qui tot cê^ furisadlinguælatinæcandorêredigi pertotillufiresuirosmaximis eu la* borib.nSdumpotuerit,deomnib.difciplinisfcribereaufus fit» H os ego uiros tn non odi:fed temeritatêincredibilê in tato mentis ftupore, repre* hendo.at afinumappellaftiCGalenushoc tâfæpefacit, utquafiiubeatru dêinfcitiâfîcmul(ffandâ,im6ctiânominemolarislapidis.Sedtimetutui deoexêplum,uixcm ègrâmadcæfcholisprogreffus,ubitotfcùdcæ,crro s rcs^
-ocr page 155-Aftio 1. librorü de Subtilitate. 14? res^ grâmaticæ contcpta Ia tinitas torquêteü,aufus eft fcribcrc de omniK Óc tn gloriat de uirtute ac nobih'tate.haqj uirtutê,ut uideo,appellat inuide re,cnmjnari, malediccre,conui’ciari.na alia uirtutê non deprehêdo in eins côinentarijs,nifi forfan frigidâ quandam urbanitatem, cum etia uitaeius incomperta mihiprorfus fît. Atquod nobilis fîtcrederc uelim,cum fîtex defcendentibus dominorum Pataui) Veronæ^, qui fîbi in principatuin afciuere,e' quibus unusCanisSigorius fratrêoccidit. Noftrâfamiliâlicet cönftetiamquingentisfaltéannisfuiflepatriciâ, annis^ feptêatcpinfup menfib.ocfîonontyrannide, fed eledtionedominatâurbi Mediolanen«: fi,feu Cardani fîmus,feu CaftclliondCnam cam familiâ ctiam Pontificem inaximûCeleftinumquartûjUirumoptimû, ut Platinaalij^teftant,ha* buiffe ccrtu eft)nô tn in numero laudûrepono,fed on cris potius,malim^ bonusacpreftansmaiorib.perditis att^humilibus,^ èfplendidaatc^in nocentifamiliaperditumSCdegencrem.Namgenus ô^proauos, SCquæ non fecimus ipfî, Vix ea noftrauoco. Sititacpftirpequâtumuisclarus, mihi fufticiatHieronym5efreCardanum,quanq no negaucrim obnobi lîtatëinhonorehabitumobferuatum^etiâabæmulisfuifle. Verùmfcio exifîimabit ob hcc tâacerba illius malediôta mefibi iratum elTe,Ôlt; eum o* dio no Icui profcquic'Scd fallit maxime,imo eum nô paru diligo,primum quod que in me dixit potius atrabile afFecfîus, feu ob longa ftudia,ut ipfc fatef,f€U ob incômoda atep uexationes, quibus nunc æmulis omnes eru* ditionis cultores nimis quâ uelIemusafFicifoîent, quâ certo iudicio ac ex uoluntate dida exiftimem. T um uero Si illud plurimum facit,quod hæc maledidain me nemo quimenouerit didaputabit,quoniâmihi nô con ueniunt. EftetiâChriftianiuiriofticiumamareinimicosfuos, hocenim cxprefTè Seruator prgeipit.Natura etiâ atcp inftituto ad hoc maxime para tus fum,ut ncc|jirafcar,neqjab iniuria cômouear.T urpe quoepmihi eflfet quitam pulchrèin librisde Arcanis æternitatis de non ulcifeenda iniu* riaperoraufetiâ fî quis magnum malum accepcrit,nuncob fola uerbaira . fei acuelletalioncredderef Quinimo expertusfumetiâ hancuiâcontem nendi iniurias,nec ulcifeendi effeutiliorcm,at(pita plerunqjeft. Deinde di cam utphilofophusille, nonhgcdixiflfetniueraeffent, forfanquæmihî crimina obqcit ucra fun tC ÔC multo maioraç' neqj enim ego uel 1 lie qui ni* mis magnis aflfedibus Iaboramus,ego flJiwn'if,ipfe ‘•''^«Xuerum difeernere, ac rede drjudicarepoiTumus,Ergo alrjiudicabunt,quorum fententiæ po tins ftandum arbitrer quâ irafei. Deinde fînt omnia hgc uana,curodioha bereautfuccenfereilli debeo, quimihitam multiplicempræbuit utilita* te'^tametfî magna ex parte nolens forfan fecerit*Sedctfî nolentem expar te nonfecifcefcio,nô tarnenquod nolenscffecerit,fcire poflTum.quæues ro incerta funt,inmeliorêpartêtrahereingcnuihominiseft.Itacpaudirê: primum cum oblatu s fuit liber,quæda parum faufta mihi euenerant, quç quanq nullo modo metorferint,iâdiuem non cÔmoueorhiscertis ratio nib, adeo ut omnes etiâ æmult mei admirent, fateantur^ q? feriptis docut
N 4 meliuï t
-ocr page 156-J44 Hieronymi Cardani
mcli'us etiam facli’s præftare,nihilo fecius ftec^Iætabar.Sed accepte libre, ubi totnugas.tatltamhominisinconftantiam,tamabfurdasreprehenfio nes,tamftultasinterpretationes,totpræterpropofiiumdida,tantambar* barieminnouo Ciceroneanimaduerti,coadtusfum praeter omnemcon fuctudinem meam ridereeffuGflimè. neqjenim cotinere me potera, adeo ut idcum affiduêfacerem, animaduertiflem^ doinefticos meos omnes admirari,neexiftimarentmeinfanire,anagnoftasipfosle§ereiuffi:quitas metfijUt ego,non adeo riderent,attamê maxime admirabantur,præcipue magnitudinêoperis, barbariemamp;obliuioncm.Intcrreliquautcaput de Dæmonib.Iegerent impcraui,in quo mereprehendittanej fabulas narra uerim,deindeipfelongè plures ex mêdaciGrgciaomnib.notas,atc^ pater na lógêabfurdiores annedit. Atc^ ita totus liber huiufmodi farina cÔfper fus eft.Quisrogo polTitcontinererifumC auti^ magis opportune in hoe têporepoteratoffèrrifEtpotero ego hominem huncodinê,quêcxinimo nedfareu mihi poculum obtulifleT’abfit. Deinde mecertü quafi reddidit, qua paru profeduri fint poft obitum meum,qui cotra nos Icriben t,fi qua do aliqm fcripturi fint,quado uir hic qui adeo cotentè cofcripfit, qui^no uê ferme ann os in hoe opcre cófumpfitaduerfus libru non ab(olutü,rion emendatü,tam paru profeccritjtâinfœlicêexitumhabuerit, cum nunciâ primüabfolutusjdcmûetiâcaftigatusin publicû proditurusfitf An hoc paruû munusjfecuritas ex hofte quæfitaf Erat Ôt tertium nô leuius bis co modum,amp;in quo multum fpcrabâ fi affuiriflef,fciliceturemendarcfx ib lo fîquareprehêfionedignainuenilïem: nâ diftulihoccÔfiüoeditionem hanc ultima,cum iâeftet abfûluta caftigatio, recepi^ hbrû fuû Idibus las nuariiMDL vuj hberalitateipfius H.P.adque Iibroscxcudêdosdenub tx trema man u appofita remittimus. Sed huiq in hac parteuoto meo frauda tus fum,neq?.n.uel uerboferme'adiutusfu.Demiraberis forfanCamp;wafi/o/« exiftimabis,qugnôfunt.Sedfiintell!gas, iâfateberisôd ueTaefle,Sé mini« me prêter fîdê. Primu ein cum tradatio fua uniuerfa duas obtineat partes additionêamp; reprehenfionê^ex utraqpnô paru iuuari fperabâ:atin utroeg deceptusfum.nâ deadditione,cûneçp Ariftotelê, n(C^Gaknû,neqpr50S fecutus fit,q uera à falfis,aliéna à noftris diftinguerefokmus,fârragincin utile cÔpofuit.Siem uera falfis mifeent,audita cxperiis,aliena proprijs,ne cefteeft ut nihil fidedignû fit.Etenimetfi in centûpræceptisquatuortan turn falf^ fint,femper tn timeredebemus,ne unûquodcpillud fitqp falfum eft.Quâobrê eâ rê cuius caufa maxime fum laude dignus,fcilicet q? nomi na eorû à quib.accepi adr)ciâ,ut fciât q legût,quan tti fidei adhibere debeat fingutis pr£ceptis,amp; ne illi etiâ^prijs inuêtionib.fraudent, homo hiege# nerofus uitupcrat.In reprehêfionib. etiâparû^fuit, qd'ÔC mathematica omnia, fie ut totû ferme primûlibrû,amp; multos alios ficco pedetrâfeat,S^ naturalia plerac^ reliquerit,qm in illis fucû feiebat pofledeprchêdi,at(^ita totû opus intadû reliquit. nâ hpc duo genera folû fun r,qup txperimen to fubijciunt,atipfecûdeuitaueritcxperimcta,quâtûpotüit,nefucusdepre
henderetur,
-ocr page 157-Aétio I. libroru de SubtiJitate. uy hêdereturjtotâreprehenfîonêuanâ reddidit. Nam cætera quæad^’ciunt, in quibus infifti£,no ad fubiedlâ rem quicq; pern’nêr,fed funt modi ira dendijinquibus euâadeoproh'xus eflacligitiofus,utfrudumexca ieétio nenoncapias,ni ueliseiobfequi.nam contradicendoadrauimdeueiiies, at fi obfequaris,parendum eritilli non ledorisutilitati.Eftcnim ea in opi« nione,ut quemadmodum în puerisinftituendisab ipfis elemetis omnes fedâdo quifquiliasjdebeamus in fingulisquæfitis hærere. At non itacen fetGalenus,non itaprocelTitHippocratcs: feribimusdodis, non impe» ritisôdnihil uuIgare.Addequodmirumeft,inipfaena latinitate benedi* centes,utaberrcmus cogéré uuk,reprehenditenim noua excrcitatione ftuofiffimum hisuerbis:Atrociorib.ac penètragicis uerbis,minusutopi « norufitatè uocasgftuofilîimtum.Quætnuox in co proprio fîgnificato à « CoIumellaô^Plinioufurpat. Verûfi quid modbattigit,adrem adeo in« ' fcelicitercefiît negotiûjUt nihilin naturali philofophiaac marhematicis fa niconfcr!pferic,quinimô ÔCabfurdiflïmaamp; experimêtorepugnâtia. Ter, tiu q? côfequi pofTe fperauitjcft ut cmditus in quatibet arte haberetjqd* ne que ut uideofuccelTurumillieft:nâfidecxperimêtisjobftatratioluperis usdida,qucdueraà falfis non felegit.Si deartiuperitiadetrahas(quanta per hoc opus b'cef) medicinam, mathematicam, èC naturale philoiophiâ, èc. uidequideirelinquatur.Id necpcauit,quodcum duopropofuiflct,ut nolira euerteret,fua oftentaret: noftra non redèeuertit, alia quæ ofieniet omninonon habet.Vltimôetiamfperauit,utfamaæternafuboriretur,at queopuspcrpetuômaneret,quodut eueniatillioptotueru melius forfan eftjUt cumfcriptorib.animalium uel bibliothecæhiftoriamconficiennb, pâcifcatur,amp;^exoretut ilium aliquoloco reponant. Accefiit his totincom modisamp;erratisadmirabilequoddâdidu,amp;fncredibileîfcilicetquôdnô nifipaucisin locisextot, inquibusmearguereconatur,intellcxeritquid dixerim,ade6menseiuscontradicendiftudioflagransoftufcataeft. nam diflîmulafle nô credidenm,quod illi non mihi dedccori palâ futurû elTct, cum fummaturpitudineconiundS,arguercquodnonintelligat,amp;re prehenderequod non dicat. Huiufmodi unum exemplum in quinta ex« crcitat{oneprôponâ,quodibiterfallat,atcçhislapfibus quibus interpre« tando librûeûdecipiconfpicuû eft.Inuniuerfuminiurr,s ccrtare,utalie« nfi à probo uiro amp;nbsp;fapientenoftris^morib.cftjita nô tegerequalisfithic calumniator,8ô timidiefiet fraudulenti,utqui,quantûadme atnnet,j5 mitteremtothoras perirehominib. in perlegendis ta inutilibusnugis. 1« ’ tacputueritatinodefim,proinfîn{tiscalûnhs, quasinmeconfinxit,folâ qualis fit tribus uerbis oftendam. Imperitiiïi'mus, ftultus, malus. Quod imperitiflimus fitoftêditur, quoniam ubicunq^artium præcepta tradar, ' autmathematic^autmedicinæ.uel naturalisphilofophiæ, neuelillarum prima elementa quidem attigilTe deprehenditur, fed folumuerfaturin dialedicis, primaç philofophia, amp;nbsp;grammatica quadam à fe confeda.' ' Stultus, quiubideprehendi poffe ccrtofcicbat, non tacuerit,qui neuem
an nos
-ocr page 158-i4tf Hieronymi Gardani
annos in calumnia fola unius Hbri nee antiqui confumpferit: qui^ nouo omnino exemplo (ingulis chanis quater auc quinquies,(ï generali rationc computatio ineatur,klaudeL Malus, qui totuerèinuenta, leduiucunda, ufu mortalib.cómoda conetur delete,fenfum peruertêdo fucis rhetoricis, fophi(licisargumentis,deprimendo,mêtiendo,maledidis,iniuriis, crimi nationibus,euâdeimpietateaccufando,cumtnipfe pro hisquædeflrue renitit,nihilfubfl:ituatJnde etiafubornauitfycophanta,qm\pillodeme maledicerec, ut unus hiftrio duorum fcurrarum perfonas ageretzpeiïimo adeoexemplo,utadhuiushominisimportunitatênihiladdipo(Iit, Oe« mirorç Gallos,tum magiftratus eum ferre,quanqua de Gallis fateatur ta bene feaceptum,^ miles à rufticis,apud quos hybernat. nee intelligit feil« los non danare,fed fuos fe prodere mores. Medicus cm ni omnino pefli* mus uir iitjomnib.pr^terq apud alios medicos,apud quos inuidia labora reconfueuic,maximè acceptuseft. Adebutnos qui acerba natura fumus, qui^ inuidia nóleuilaborauimus, nihil tarnen præteroHenlîonem ex uef bisclandeftinèprolatis,amp;nonnegatis,fcd nonoblatisfpontehonoribu« abhisexpertusfimteum alijsautem nonfolumomninofineiniuria, fed etiam pratiofus uixerim.
At uideo quid tandem diduri fint n5nulli,crrauit improbus:fitlicet optime te tueris,nulla illifupereft fpes prymij tanti laboris,barbarèloqui« tur,caufam non habuitcontradicendi,omnia tibi amp;plura^uelis conda namus:fed tarnen ille tecum difputat,te urget,te interim rhetorê ex philofo pho agis. nihil adobiedarefpondesV' Omitte igitur alia omnia, amp;nbsp;tuere tua, neuideantur mortales à tedecepti.Quid agam, obtemperabóneC’ eu tantatem^orisiaduraC'anomninoobdurefeam attÿfîlebof nihil curas famam,nihil autoritatem conferiptorum librorum, nihilifaciens, qubd multi tanquam conftanti exemplo ineptiarum mearum, etiam librorum aliorumledionem fintnegleduriflta fumus, utdici iôlet,inter Scillam 8^ Charybdim. Sedeondonemus aliquidoccafioni,faueamus nobis,fauea musgloriæ, iîquaefl noflræ,confulamus hominumutilitati,eonfuetu« dinitribuamus aliquid:ßcagamusutfîgloriam côtemnimus, illud tamê effugiamus.neuideamurtotum mortalium genus uoluifle decipere,qlt;F impoftor hic nobis palam adfcribit.Nec exiniment noftrg authoritati ni mium tribuere,rationib.errareilium oftendamus.Siceriâ exêpio in pofte rum côfultum erit, ut ft quis eis ftmilis quiipiâ taie aufus fuerit, homines dicere po(fint,Si hic uiueret, tu nullus eftes,nelt;^ adeo te iadares. Vidi« musalios,quimultomaioreconatuidê aggrefticu nihil profecerint, etia uituperationem non leuem apud homines confecuti funt» Difticilèeft co tra ueritatem pugnare.ft ille uiueret,ut olim aduerfus alios modico labore omnia hacc qua ftnt falfa oftendcrctOenicp ne hunc hominem,quamuis nihil ob fuam improbitatem mali nonmeritum, contemnereuideamur, qui tanta fpe fcripftt, tantisque laboribus, qui uel hoc ipfodi^nuseft, utô^ refcribas, qubd dignatus eft tuum opus diligentiftime legere, nee
-ocr page 159-Aftio I. librorû de Subtilitate. 147 ncv km cl, fed fæpiuszamp;f qui’,quâui's iurgfjsagatcotra te (potius forfan fclïortim grâmancæconfuetudinc, uderiâ natura propha, quâ licet furca expellaSjinde recurretj^liuoreud improbitate ulîaindutfluseft) nihilo= niinusdïècit,quantum peripfum eft, utdici uulgo folet, ut ud uiuasdu« pliciter, in tuis amp;nbsp;in fuis fcriptis,aut faltem in alteris eorum. Vincat er« go h^c opinio apud me nunc quâuis non leui incômodo,fed illud minue muscertaratione, Primûabftinebimus ab omniiurgioaccôtumdia.ne ilium imitemurjufiiciatfolûinuidiæhuiusuiri admonuiilckâorcs, qui potius uoluerit nefcire quâ nefcierit:quod exemplum adco frequêseft in illo, ut uixulla pagina abhac labe fit immunis. Abftinebimus ÔC ab bis quæin fecunda ediiione, quam iam tot annisantequam librumcderec uidere potuit,emendata8Ccommutata funt: in quem erroremfciomub tos dTe puerulos,qui non incidiifcnt. Prgteribo ca in quibus aclionem cum rccommutatjUtin quarta exercitatione.nam ut ci us uerbis utar,C5 deafatiorarefaâiomotus funt locales, igiturdenfîtas rariîasab adi oneadrem.taliafunt abfcp numero. Caueboetiam ne quod femel reprea ■ henfum eft pro exemplO)Ubi in fimilem lapfum incidaî,amplius repreh껫 dam.nam,ut dixi,dodis ÔCftudiofis,non alijs fcribo,quibus unum exem pîum pro omnibus, in quibuseodem lapfu decidit,fuffi'ciet.abftineboÔ£ àdefenfionelatinitatiSjCum ipfebarbareadeoloquatur,utpudcatfcripto riscaufarumIfngurlatin£E,Abhiftorfjsomnibus fuis,qaoriiamnecp ue raeneqj falfædicipolTuntjCumnecp feuidiflfe affirmer, neque ratio nés ad ducat,nequea quo acceperit,cauebo etiam ne in fimilem crrorem fuo inci dam: fed non eft omnino fimilis.IIIereprehendit,quænon intdligittnos reprehenderemus, quænondicit, neq^dicerc exiftimamus,cum anfint uera non doceatAt necp debis contendemus,quæ ex facra pagina oppu* gnat:turpius enim illi eft in alieno foro litigarequâ mihi non refpondere. Rdinquam amp;nbsp;fcommata falcs fuos non Aeihiopicos fane, fed ex nmar chia potius.Etquæcontra alios difputat, amp;in quibus digreditur, quæ ta multafuntjOmittam.Similiterquæpauci funt momenti,quæ^ alieno no minefcripta funt, nccàme udiudicio ud rationecomprobata, ilia enim adautorêpertinent,S^cuic^intereosliberu eritiudiciufaceretamp;qu^abii to non côftanter oppugnantur Cquorfum enim in tata temporis anguftia nouos hoftes adiungere) prætcrmittam. Itacphis omnib,amp; iuremcrito rc lidis,quæudadmenon fpedantudad remtradatamudfimiliexemplo iam femd confutata funt, ud quf alicni funt fori,ud in quibus redarguen dis plus effet fumptus quâ utilitatis lcdori,tantam farraginem revu 8^ ucr* borûpaucispaginis fie bene comprehenfurum fpcro,ut nihil penitus, in quo fufpicio erroris etiâ apud illû,fi paulo cofultius(n5 ut libres antea ip« fosudutmus fuperfarina) rimariudit,rdinquat. Sicigitur incipiemus.
' Hac in parte nefeio quid magis demirer, an ftuporem, an liuorem, 1 an ineptiâ:deducit meadSubtilitatis interpretationê ex Cicerone, eu ego no de uerbo librû fiiciâ,fed defigriifîcato,q? ego ex primo hoc nomine tâq • * nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;proximiore
-ocr page 160-14? Hieronymi Cardani
proximiore huk multo qua fua intelligtbintas,qua homo lannifsimusac Cicerom'anus pro mtelligeniiauritur, Et tarnen in pccuhariuerbo, licet facile eft circunfcribere,knhjm ilium in fubiedo totius artis non licet, pterea dcclaraui quid intclligi uellem,fatis gnarus concepui meo deeffe ex qiùiïtilîîmum nomen.an ergo decebatmetotam unam tradationem muc tare propterunius uerbiinterpretationemCiceronianam,amp;accommo« dare me didioni7 an potius didionem fignificato tantus fapiens uiderit* Etenim parum uidetur hicaiTuetus ledioni Galeni, quitotiesclamitac non deberc nos de uerbis litigare.modb de re conftet. E t fuus Petrus Man tuanus,cuius fe difcipulum gloriatur none in fcriptis reliquit, opiare fe ut una effet tan turn lingua materna,SCut omnia uno uerbo poffentexplica« ri.athicuult res amp;conceptus etiam in fubiedo totius libri feruire nomini bus. Etutobinopiam nominis cogamurtotamtradationemmutareac confundere,uelab ea penitusabftinere. Ob hoc igitur tantam rhapfodia congerit.Vtrumautemfubtilitatificintelledæunusconceptusrcfponde* atC dico quod fic,nec eft pure homonym urn, fed potius paronymum,ue lutens, de quo conftateffefcicntiamlupernaturalem.Sedhacclongiufcu le,ut in teiligant homines ÔC qualitatem ingenij i Hi us, amp;nbsp;fundamenta qui« bus innitit. inpofterumitaconfulambreuitati, uttamenapudeumqui talia curat nihil délit, modo in eo non deiideretur diligentia,quam exhi« bcredebetquicunqjtamcupidusefthuiusexperientiæ.
2 De ordinefumfecutusGenium (luefomnium, atqjis optimuscft, utinfecunda ediiionedocuimus.Criminariauteordinemcuicplicet,nec cxpofitoribus Ariftotelisulluscommuniterplacuit, Hiceftcampusqui fibi placet,quoniam in eo optime fe poteftexercere,at fi facilitatcm dodri næexigimus,nullus eft aptior,
Demirorquod nolit à nobis notiffimisinchoare, fedubi difparra« tio non fir,amp; ubi paruum difcrimen notionis à prioribus. itac^ ab ekmé« tisnon mixtis.Speciesputateftèmétisnotiones,cum fintea quæ falfôno bis apparent : imagines quas barbari imaginationes, ita in ipfa latini no« minisinterprætationedecipitur uir, quinihilaliud profîtetur, exindetot commenta molitur.
? Deum effecaufam ut formam.fatenturtmundum efficerepluriminc gant,quoniam femper effîceret. Sed hæcinlibrisdeArcanfs æternitatis, quæhicnon dicuntur.Sed homo acutus etiam proœmiainfedatur.
Simili Iapfu,fedlongèfoediorcprolabitur,dum intelligit finirimate riam,id eft,interire,rurfus(uacuo audo)cumexiftimctilludeffedebere, cum non intelligat Geometram fupponere latus minoriangulojfuppolî« turn effe æqualeaut maius fuppofito maiori,atqp ita ex hoc deducit ad id, ut fateamur partem toto efle maiorem.ficamp;nos. Syllogifmus igitur poft quam ilium docereplane ut pucrum cogor,ficconftat:öi uacuum eft, au« gericonftatin immenfumt igiturmateria quæ gternaeft,finirietiampo« teffConfequentia fccundaeft cUra,nain ubi uacuum cft^materia effe non
-ocr page 161-Aftio 1. librorû de Subtilitatc. 149 potcftînfgiturquodfequiu'mpoflibite eft.igitamp;afliimptu, quodcA Va cuû eft.at dices,non (Utim fequit, Vacuû d^igit in immenfum potrßau g«‘:nani homines funt,nec tarnen augentur in immetifum}amp; àer alia^ hoc erat,circa quodiuftius dubitare poteratSed eft altius utuidco,quâ ut ipfe etiam (î ucUet(nam plura contradicendi Qudio ôC accufandi etiam fa alia non a{requitur)inteUigereueldeducerepo(ret.Sic autemfehabet: Si uacuû admitutur, cumnuHumhabeatcontrariû, nihilrepugnattotüm locum fublunarem illud occupare, quia repugnantiam non cônnct in fe» ergo aetemiUs materise non effet ncceiTariaifed fortuita, quod eflènon pô idt Nec propter hoc dicOiqubduacuumpofTicoccupare concauum lult; næ:hoe enimaliud longe e(f abeoquod materia nonfitnecefïaria, quia uacuo nihil répugnât utäugeaturinimmenfumJtanonscternitasmate« rtæ,fed neCcflîtas illius tollftuh Sed tarnen hacfubbtS) etiam tollitur seter« nttas ipfatquia,utdixiiOmneæternumeftneCeHarium.în illis efgo paücis üerbiscorttincbantur triaenthymcmata» ÔC ideopoteßäte tresiyllogifmi concludentes propofîtum.Sedh^c utdicifolet,non funtpro den tib.fuis» Ethuiufmodieft totuopushocdcSübiiliiate,amp;libridc Varietate retût ideoconfukius Feciifet,(î ab hacprouinciaabftinuiiret,necfemetipfumde turpairet.fufficiatautemdeérores femeldehoc admonuilTe,
Velh'catformamîatfi dico,homoadomniaparatUseft.nônneintcl Iigîturiiidefinita, utdialedici uolunt,nôfolumprôplürib. fed etiam pro utili^Tofus non generatur uerageneratiOne, qugeft uiüêtium folum^ fed coagmétaugencrari tn uerboutimüt.quod uulgaris Ognifîcatioad id ex tendaf.Non erunt tria principia,imoadgenerationemConcurrit mate« ria utfubiedum forma generantis ad pr^parationê,animaaüt feipfam ex lûbendo cfScit.Qoæ uerc difputat contra animammundi,perlegaseorti rcfponfîonesin hbrisde Artanisaeternitatis, quia eftresproltxaiamp;quæ peculiariindfget opereiÂ: non ütabipfoôbitertràdatur.cumnort folûm philofophiæ naturalis principia/edôtdiuiriaenon parua pars i SteOrum quæfenhbusfubiacent,ratio pehdeat Pariteramp; aliaeiufdemexerdtatio» nis ad eandem dodrinaro pertinentOb idçfuperfedeo hic,nifi quod ad monereilium noloeiusquodadebfîrmiternegati fciUcet animameffeirt cordefolum, cumiddicat Philofophusin librodelüucntutcamp;feneélu« (( Ijj initio. ’''f' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;‘’■Q***/üMff in nt fHirriK vr» fift» rifi
tin ri aiftMts ttrioi'ii nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;, InteTpreteturmOdbut uelit, nunquam ob
tinebit quin illud aperte uelit AtiRoteles, ut anima (ît in aliqua parte cor» poris, Id etiam oftendimus in libris dt Kerum Uarietate, att^alio modo elt; dameuidentiusdemonftrari potelL
Mouet anima mundiprincipiumintcrnunl,ütabalijsqu^extrinfc ƒ cusfunt,non ut pars mou.
Moturâritaiis,quæ uiaeftad eomiptionemtaiiquâttlimeft quaeno g corrumpitjS^ tarnen natura earn refugir, quóduia fitadeorruptichem. Motus à raritâtiscauia tardus femperOTt Inter tabulas aut perpetuoeA
O âcr
-ocr page 162-, lyo Hierönyrhi Cardani ' aer.ucl (ï non cft,non fit motus/cdimpeditur, quia deed. Et id (’pfc infrâ affirmât,quafi nostrridcns,quinegamusnon drcaercm.Quod ad motu ncccfTarium eft,8c tarnen trahitur pars inferior,quiaamouerînon poteftî non tarnen afccndit,ergo afcenfusgrauis etiam in aquaptopter rantatem impedimentum motus,non motus»
9 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicitignem noftru eflc ignéelementarecondcnfatum,amp;^ ob id cali«
diorem.ficutglacies eft aqua condenfata,amp;: ob id frigidior.Pukhrum dk dum,amp;: fpeck plaufibile, fedomninofalfum. nam glades manet, amp;nbsp;non depafdtur,ficutnec aqua: at ignis nofterneçp manet, uelmomentoScde pafcitur,ergo nullo modo eft idem fpecie cum elementari. Si elementaris depafdtur,quæro undealimentumChuicargumento debueratrefponde re,qtiod à me adducitur. Ex quo patet, quod cum deueniturad res mas nifeftas.Ô^ quæfenfîbuspofsût dqudicari.fatfusinomnibus deprehen« diiur. Sfdadfingula.
Aer in concauoorbis Lung non eft frigidus autobfcurus, quod fris giditasaut obfcun'tasfit aliquid,ideo cohgrerepoteftcocio.Sol quianon diffipatur,conferuatcaloremmotu,idcofoliduscft, ignisauttm diftipas tur. Aqua incalefdt leui motu non ob motum,fed obaerem qui ilÜus par tes motu ad fuperficiem deduôascakfàdt. De uentis Cypri amp;: Rhodt quid opus eft,cum in æftuario experiamur C qui tarnen uahdiftimi fünf, puri funt,atque omnes frigidi. Vaporenim longo tradtucelerrime dedu lt;ftus,ncceftarib difTipatur. Fumusamp;fcalor ignis quo torretur caro, funt ignis,8^nonlucenttat quomodoprobauit un^ Cfatcor enim quod non luccat)qubd fintignis,ölt;f in extrcmocaliditaus;q?fiilfum eft.Indcfuppo nitmukaspropofuiones, equibUsprimatfteuidenterfalfa, igniscftcor^ pus,id (?ft,naturaleuelekmentum , nos enim fæpe diximustria tantum efleekmenta, terram,aquam, aerem.Quis dubitat, quod fi igneftatuerk ’ mus ekmentum,quin ilium fub Luna ob leuitatfm,SC qubd alia loca fcia ’ musiamoccupata, noneiTemuscollocaturiC Deinde cum uinculis non. poffi'tkdores tencre,lalt;fteis uerbis üult hic ftrenuus Peripateticus captare Sed interim tot deClarationes à nobis alla tas prætermittit; qubd aeris par*’ tes quandofublimioreSjtantofuntfrigidiores,qubd efletibi nulli ufuûnî •corpora quæcorruptioniobnoxia funt,funtfo!um propter generationê: atille putattotumcontrarium, fcilicetqubd immortalia, quæpropterfe funt,nonperfefint,fedfortuitb propter generationcm.lmpetkdaenini propter pcrfecla,non contra.Qua in diftinitionc dementi adduntur,pe* tunt utdici fokt principium.Vtenim quod eflèt in concauoorbis Lung, aflumitquod fitekmentum, itautfit dementumafîumitqubd filincôn cauoorbis Lunæ.
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In ipfo principio negatadeflcid de quo arguitur,8L quod ferme om
nés fatentur,fcilicet ekmentum utrancÇqualitatem cxtremam obtinere.na quinegantutranc^qualitatemmaximam eire,quipaucioresfunt,dicunt akeram eflc maximam,alteram maximsc propinquam,ut res ad idem qua -fi re*
-ocr page 163-Aärio 1. librorü de Subtilitate. j« fi redeat, nccfatcntcilloquodpetimus cftampHusinfiftcndum. Quam« Uïsciù pu’fcinacetn plus mouit eumrei uen'tas incxpugnabilis, quâ infti« tutuui defendendi etiam in inferiorecaufa Anftotelem Arifiotelicos^. 1« tacpcumrationesnonhabeat, quibus autconuincere, autturrifepoffit, declamatorem eximiumagitex philofopho repente fadus. Vnum tarnen fubijciani in quo uideatur cxcufationedignus,quoddifficiHimum fit ue« teres opintoneshominumaninits diuinfitaseradicare,Quod^iitaitGa knusjfacilius difcipulos Chriftiani à lege fua fubduxeris,quànî addidos in uerba alicuiusfedæàfuisplacitis. atc^ hæc fufFiciant pro omnibus ib 11 us declamationib. Vt tatnê breui quod diximus declaremus:fi calor nô eftqualitasextremainaere,eritergohumiduni, quare in aqua frigiditas. quomodo igitur glacies aqua frigidior » Si dicasnonfrjgidior,fedob denfitatem talis uideturCErgo fumma frigiditas cogit'^igiturotnnisaqua. glacies,quareamp;fimmobilis,amp;^nondementumhumidu. Et quia torque« lurcirca cognitionem quid fitignis,amp;^ob id tot abfurda dicit, necpotefl fc explicate, quatuoruerbisquainuis Scaliasdixerimdicam. Ignsseft fubftantiacorruptaabextremo calore, ficut glacies eftfubftantia corru« ptaab exttcrno frigorc. Vel uerius , ignis eft caliditas ôi. ficcitas ex« trema, corrumpens fubtedum, Quod etiam dicat unum eile elemen« tumjdicimuseiTetria. folaenim terra eftexpersomnis qualitaiis, tarne noneftneceflariumelementouthabeatqualitatcm,qui nonconcurriisd ullam adionêjfed uelutoleum mirabolani,quod experseft odoris,aptift’i« mum^obidadomnesodores.Veruobidterrahylen quaßrefert. Argu itcontradidionem,quia motusacccnditcalorem,ergonon extinguii.Üi xiquod motus in fubiedo tj)refiftat,quoniärefiftit. VidetcxperirnentS in aquaamp;lapide.Sideaquadubitat,quoniam fpontefrigidafit, deuino experiatur.Sedfponteinhisquæuoluntatecarenf,nü licetdicereî’feci ut Versüiumab infamiali berarem: o
Spontefuafandixpafccntibusueftietagnos.
Refilitadpn'mumlibru.In quoetia animaduertendiim eft huncegregiu ii uirumin hoc amp;fequentibusfimularefenonintelligere,utanfamaccuian di,q? altoqui habere non poteft,arripiat.i(a non abfimilis uidetur ei qui fe caftrauit ut uxorem offenderet.Quis nefeitin pyrio puluere tria accidere, perquæfphæra propellitur, raritatem dum è puluere fit ignis,qui locum ampliorem occupare nitituru'ndecondenfari praeter naturam ob Iori an« guftiä,at(pideoappetereexitum,indenaturauincente rarefcerc,tuncqp^ pellere.atille adeo inuoluitbencinuenta,utcgo non pro meis,quanto mi nus alius qutsep queat agnofeere.Et ideo fungit officio fepiae,quae turbat aquas nc uideatur. Aer impellitîatCphiceft motus quo aqua quiefeit.
Inquo differtmutatioin qualitate à generation e uel additione,fino intenditur qualitas,fed folum augeturCAt hoc etia ego non dico qualita« tê nô augeri.Sufficit quod intendat feu addittone feu aliter.H ucufcp fané fpcrauerâ me c5 uiro dodo difputareffed cu animaduerti iliu,ut credidit,
O 2 conuidum
-ocr page 164-m Hieronymi Cardani
conuidum mcis rationibuscórefugifle, utconccdcrct fcnoextintHofer* rumgencrarijam ilium clleboroprorfus indigercanimaducrii.Arc^hic fortunamaliorumquotcuncp mcaccufarcnixifuntqui amentiamluam prodiderünt nadus cfL Primum quis unqua audiuit ferrum géne ran ex aquae frigidacfolaimmcrfioneC'ubiomnescaufasfuftulit,amp; earumordis nê in ter Ie, tum «ia cum efFedu ipfo, Deinde liceret ex filice aurum facere, namexuftoaurocxignegeneratur aurum, ut ipfefateturC ergoextindo niice aurumgenerabiturC nam caufacfuntegdem aquæamp;ignis. deinde cum paulatim refrigerabitur,paülatim generabiturfcrrumiait^ita fubfiâ tia in eadem partcaugebitur,motus^ uerus inerit,qual!S in qualttate.Di# fpeream firefurgat Ariftoteles, nt malttmihiaccufatori qua talt defenfori amicus e(re.Etfi non melius argumentum meum folui pollet à Pi ripatc^ ticisquàmabillojiam pæanacanerem.Sed illidicerent in ferro ignito du as elfe fubfi;antias,atcp imperfedam utrancp : quod neep ignis fuam retie neat leuitatem,nee ferrum frigiditatem.Et quanquâhæcrelponfioargutf mentomco nonfatisfaciat obabfurdaprincipia, quæiuericogunturut Ariftotelem defendant,non tamenadcoimpudenseltutnoAri calumnia ton's,qui hæc delifamenta admifit.
B nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In infinitum apudgrammaticasprogredidicuntur, quæ nullos cer
toslimiteshabentconftitutos.Vndcproprrjinfiniti, quodgrâmaticisis gnotum fuit, ratio deduda eft.
14. Vbicpproditfuamimperitiâjuix^excentumlocis feptemredè in* terpretatun Meta non una eft ut fiat ignis, fed tu incipit hæc meta cum ae* rem uincerepoieft.Metaeundiin Galliasnon unaeft:pofTumireTauri num,Lugdunum,Lutetiâ,Rhotomagû,meta tarnen ingreflus eft Valen tia,exurbenoftraeunti.Opræclaramredargutionem, argumentum folu præbenSjUel maleuoliomninoanimi,uel ftuporismaximi.
In omnibus eft ea uis, fed in quibufdam non perficituragendo, in quibufdam producendo miratur de lapide, fed magis de halinitro mira* ri deb uit.
Vreret,non fielemen taris effet rede in hoctfedfi effet,qualis excuti* turqui pabulo indiget proculdubio ureret,8lt;^ fieffet elementaris conden* fatustataquanon madefacit,quiacomixtaeft, madefadioautnon pene* trat,calor pénétrât, Galenotefte in libris de dementis. Deindeimpuden* tiffimè obfjcit me negate exchalybeuelexporphyritideignemgcncran, cum ego ubit^adijciam etiam in prima editionc non magis fieri, fed mi* nusexhisquàmexillis.Videhicprorfusincxcufabilcmftuporcm homi nis.autimprobitatem. Purum ignemnullumeffedico,ideft,quinon fitin fubftantia,fedmodomedicorum,in quo forma materf^ dominatur utinflamma, fecuscarboS^ferrumigniium . Admiraturdidum illud quodfimpliciteruerum eft fi incalefcituehementi motu, uehementerin calefcit.Eftenim caufa,utdicifolet, adarquataamp;propria(utfi quis dicar, Diuitiaehominembeatumfaciunt)pcrfEcftuera,neciamcnfemperdiues beatus
-ocr page 165-Aârio I. librorü de Subtilirate. lyj beatus cft. Ab accident! enim ad rem quod dicünt ab abüradis adcocrc* ta non uakt argumentum. Color uiridiä eftpulcherrimüs, ergouindia pulchern'ma.
Ci^ loquorlatine,hicphilofophus Ciceronianus me reprehenditî ^7 fi barbare udlem,ut k fui generis hominibus intclbgerer.accuiarcf, VnuS eft modms quem folû admittit,ut fuomôrefcilicetpeflriméloquar.Sede# go tûc diuinare non potui.Breuiter materia ferri forma ad fe rapit amp;nbsp;equi 0lt;rabfintbi]mec unaconuenirepotcftalteri.amp;hoc etiâaffirmât philofoi ph us,formas fibi decernere materiâ propriâ:qug ob id fecunda dicit,quo niameum quantitate certaeft maicri^ primæ ÔC qualitatibus.
Agit rhetoremfacetum,cumargumêta8^refponfionesdefunt.Etq iSf fatet Arifiotelisfaiirefententiam,fcihcetfrigiditatêeflépriuationem,amp;qî Auicenna bene dixit, frigusadoperationesnihilaffirtcômodi,in mere* prebendit. Aqua nôgelafcit,quiafrigus,utdixi,eftpriuatio.MeIiusfedf ier, fi quæfiiïet cur abaere, cum utrinqjfitpriuatio f lædimur àfrigore, quoniam materiaimpedientcpercgrinaimpreffio,fcilicetcaloraboletur. at id feniitur ab animante, quod natura calidumeft, Sy fiolen,adeo ru dis ert hic utr,putattfièquietem, cum fit motus, fcilicetcohtraclioîeam Gale* nusftteturexprefsèfc fendre primo de Dignofcendispulfibus. Vide Cdp.A riiditatcm temeritatcm,ubiin tam paucis ucrbisdupliciterpeccat,amp; i* ta pcccat ut nulla arte defendi poffit. Qubd etiam dixerim ficcanon polfe h umedarfÔC reprehendit, èC fe non intelligere fateturtatep id ubiçp ferme'facit.Et uerè negat feintelligere, naminficconullumefi principiu uthumedletur, necintus necextra : folummateria addi poffet, fednon in iuuentuteper nutridonem, quiadeeft principium î necper generatio* nem,cumiam fitanteagenitum.atfrigidum potefi caleficri calore cordis, amp;Creliquæqualitatesfpôtefeingeruntdefedu contrariarum, cum fint pri uationcs. 8^ hic utuideo dieet elfe folœcifmumf
Aeiherem,id efi,ccElum,quâdocpaeremfupremumfignifîcat,utrû queapudandquos.Lapisfrigefacitmanû,quoniamcalorrcfugit,ficutte nebras lux oculi. Qui enim diu in tenebris uerfantur,partem uifus amit* tunt. Sic mortem natura.
T ria funt principia mixtorum,fed duo tantum prfbentqualitatemf 20 (cilicet codum amp;nbsp;aqua.
Ignismifcetcorpora,idefi,iuxtaapponit,utin cumulishordeumcû 21 frumento,fedfubfiantias feparatteorrumpit enim,non ergo mjfcet,id efi, non uerè.Bccefuamcontradidionem. Ita hallucinatuf femper in dupli* ci fignificato.
Sicut amp;illud,quatuor funtelementa, id efi, partes qualitatibus ele* mentis fimilibus, fed non extremo in mixto, non elementa quatuor cum finttria tantum: nec uerè fimilibus,fed iuxta Ariftotelisopinionem: nec elementa,cum non habeantfrigiditatemextremam,nec calorem adu. A* nimaliaquse crudis carnibus uefcuntur,breuisfuntuitæ obincorrmo*
O 5 daquaî
-ocr page 166-174 Hieronymi Cardani
da quæ patïuntur,non ob uidus rationcin : nam cornix St' coruüs cti'am ipioteft diuutuunt,
Ccclum habet qualitatem,quæapud nos uocaturcaliditas.ßcutlux tn urcfo altcn'us modi eft in parieieZnec ibi eadem patitur, t ft u,^'fa die t qualitasuiuifica ftcutcalor humanus eft in uipcra calorexitialis.Non eft ergo diderentia tancphomonymi,fedfolum rationcfubicdi,QuaIiiasin iplaefteadcm.SicfrigusinaquagcIugenerat, in ofeoconcretionê. attanic qualitas principium eftnôexpersquah'tatis,amp; Petipateticorûccclu. Py« rauftænô générant in igné,fed in excrementis. Ignis enim tolkt uim raio riscœleftjs.quæ eft humida. Agens ficcü no generat in humido, quiain* «ptïi eft prorfus natura. Ad fabulas conuertitur. Pulk' non excludu n tur a cinerepuro.a fimoetiam in noftris regionibusexdudi poftuntjfed fallax eft; tarnen experiri licerct:à cinere nun^.Omnis calor motu indigetad co feruationê,quia no nifià coclo:coclum autmouetur. q?autmotu indiget, adumit.Infeminib.eft calor potentiajuotêpore fitalt;ftu,8c exeditcum pa bulünoninuenitjamp;etiâauxilioaëris. Difparcomparatio,fihomonôha beret calorcm,qui à corde influitur,re frigeratus non incakfcerei : ita nec aqua refrigcraretur,cum no habeat unde petat. A er ex aqua gignitur pro pterneceilitatem,quiaignisnihilgenerat.dixi aiït dementaeftehylgpro^ xima,5ifquafinon entia.NeccIarumcftanfolusuaporgeneretur,nosaût in rebusquæ funtexigui momenti, nec adeb perfpicuc communvmopû nionemfecutifumus.neuiderernuruelleinterturbareftudiofos,non doa cere. Denicpquærit quid illud fignificetinanisC’(u«»'T« fuit ut reor hic hypo graphus.üiuinauitinaniter multatehiceffutiturum.quod amp;nbsp;fecifti,cü tibi integrum eftet lecftafecundàedilione uidere naturak's proinanis.
25 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De bik'ofis uidetur mihi puer in medicina. Videat Galenum quinto
deTuendafanitate. Eftenirr» illiusinuentum.
26 Nulla illarumcomparationum eftad propofitum: nam caufæiÜJC licethabeantdiuerfos modosproducendijin principal! in funtuna,at 'n generationenoneftdiuerfitasmodorû, igitur principium cftunûomni* no, Deinde declaratio ilia probat,cp generatio hæc noh fit caufa mater’æ»
Non à frigore pcriere,fed à caloreimminuto.Dicitnô uidifleapud ' medeclaratum,quaremotusæftiuumrefrigeretacrcmC'non quod dicitil* le,fed quoniam calorem ex fenon habeat, led folum à radijs fob's, motus non recipitirnpreftionem.utnec manusà pruna agitata, quarenecefla* ribrefrigeraretur.Ethæceftcaufa ^pterc^fuperiusdixi,quodeû omnia folida motu inflâmentur,omnia in liquida refrigerari. Vet ba ilia decaîo* remenrbquemcunqjtorquere po(ïent,6ô fi alibi non minorcm caufam habuiftetadmiratîonis.poterat ferriilliusprocacitasàuiro,qualis egofû. Accipeigiturfenfumlociquemipfenoncapit.Duabuscaufisdiximusaë rêhiccakdû,alteraquod quotieseuertere ftudemus placitaalioru,euidc* tiuseuertunturexconcefiTisabtlks^ex hisquac illincganttatconcluderc ftudemus effè tantum duo elementa, qup mixtum generêtfillt uoluntaëiê
-ocr page 167-Aâ:io I. librorü de Subtilitate. iîj
cfTccaîiJumjigitur cab'dum cfTcaercmnosfupponereoportoir. Didtur ëc cab dus comparatione alïorum ekmentorutn,ut multa aftra fr/gida,cS enim fit tenuior nec natura neclongaconfuetudinequadâ ob conerptos (olis radios,quæ uicem naturæapud uulgus obtinet non tam frigidus cft ut alia citmenta.
Rotaillaetiam fi exquifitiflime elaborata fuerit, non animaduertit 23 quod manubrium tn abacrecircumuertetur, amp;cumiKo rotafimuladeo ftupidus eft.Præterea omifib quod diffiaüimè in cardinib.ad æquihbriû con tincbitur.non uertetur nifi kniè ob paudtatem aeris, ita experimen ta fun t contra ipfum,amp; ipfe kmet conficit fuis argumen tis. Prêter id emm quodacrnoniuuabit,etiamfiaer non mouerct, uexatus tarnen ôdnimis denfatusimpediret,quo minus cekriteruertetur. Melius finxifîci,utdigi to ab cpmanubrio,qu€m ftatim amoueret,circunducerctur.
Aeruttkmentumeftproximushylæ,idco imago cockftis cj loris et 50 dominatur.Eft^uerius uaporquàm aer.
Aer liber non corrumpit:conclufus non excdit,quieft in ardsfxcdit 3* 8lt;^ corrumpitznec^enim conclufus dicitur ncqjbber, Rupes uiuunt,a£ no refpirant,utnecplantg,exiguacftem earum uita:Sc impetus qui ctiamani mailbus noceat.SicÔ^triticum quafi anima caret,corrumpit in horreisea demratione quainarcispanni. Inaerefi frigidifiîmusfitjnoncorrumpc tur.huius babes exempla inlibrisdeRerum Varietate. At nofter aerno tabs eft, neutiquam tarnen cabdifrimuseflcpoteft,uthiquiexcalidiirimo in frigidiftimum tranfmutaripofleexiftimant.Intercludereacftiue'proin terciperelpafTiuèctiam proincludi SCoccludi. Tacitus: Interclufaanima crcduur mortalitatem expkuiiTe.Hicademphafiminterdufusaptiusapa ponitur,^fi inclufusdiceret.quod enim undicß intercluditur, inclufum dicitur,atintercluduntur animaliaamp;aqua, includuntur terra ac lapides, poftquâad bas quifquilias dtfeendereoponet.
Aconitum non moueiur,idco metam nonhabettnon enim lædit,ni 55 fi utita dicam,uokntcs.
Argentum uiuum frigidiflimu, ubideftiHatur, quia terreum eft, fit 34* igncû,ficut amp;nbsp;later.Sulphur eft aereum, quia ex b umjdo côcoâo confiât, ut dixi de quatuor partibus defbllationum, quas dementa uulgus uocat, non quod aer fit in illo. Corripiunt fenfimficut folfenfim uolat. Hoc mihipropriûeft.multa paucisSCquaficotraria femper dedarare. Senfim nobis uidenturbæcfierijquæinmagnîsprogrefTibusfiunt. SufFteiatad« monuifire,amp;f quia librinoftri hispkni funtprætenbimus.
Terramqucapudnosinueniturfynceramcommun!exiftimatione, 3? quæ^ optima eft,nam folum ut matrem ad generationemconcurreredi* ximus, calorecpfoliscôciperepullamefleaio.Syncerâubi fitnefeio,quare nec qualis fic.tu uis mecûcôtenderedehis q experimêto decern i nequeutC ego nolo.Tu tibi uitftoriâ de re nulli ufui futura,atq;omnino incerta talih. affuetusauferto^Sitalba, fit uiridis,fît nigra, mca nibil inter cft.quânecp
O 4. oftendere
-ocr page 168-ITS Hieronymi Cardani
oftendercpotcs»ne dedararequidetn quôdtaü'sfît.
5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;bricain in libris de Rcrum uarietate, qui ante tuos comentarios editi
funt,appella(reme confiât, quamuishon minoriitlapfusmetus in hoc qj in iUo,nec^ enim adeocertum eft. At ego,vtGaknoobfequar,deno« minib.noncontendozmodbde re quant (anèdocemus conftetTumo« do ud leporem,quod ea. lepores uefcanturappellatoT’per me licebit
37 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nefcio quid caufæ fit quod cum locum excitaueritjuerbaçquæans
tecedunt recitauerit,omiferitquodinremfacit^Nônneftatimhæcfuccetf dunt.*^«wftlt;3ïo'è’ Kâà nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;tÀ aveu -n^s T«(/^«A-.Non
ne hoceft confpicuum noneflèfolem, imo nodlem obduci obaltitudine terræad Ardum pofîtæ^cumanteaiamdixiiTetexeminentioribus adSc ptêtrioneslocis uberrimum concitataquarumfluxû : ibi^parum pro« '' fu n Ja eiîe maria,cum alibi ingurgites præaltoselFundantur. Nefciocer« tècuruelitcuminfamiafuahoc adeb manifeftadiftîmulare, utalteruter noftrximinfanireuideaturT’Sedhæcnimis. indenefeio quomodo etiam tcrrærotunditatem exadâ à Philofophocomprobatam, à Ptolomæode claratam,cômenius,quid demontibusac uallibusconaturinfringcre.uc lut fiquis dtcat, turris prpaltæ fuperficiem non efte æqualcm, qubdei pu« lexinfideat:atmoniesad terræmagnitudincm comparai!,turn uallesnon maioremobtinentproportionem. hocipfodctcgit fuamimperitiam, ut non uideaturartium penetralia ingreflus,fed in limineipfocôfediflè. Sic ubi ego propofuialtitudinem M.miliariorum, ruditatem rurfus fuâ pro« dit.NamhocproponiturfetuendiAriftoteli,nonqubd itaeflepoftît,Si tarnen uelficconuincitur,itaperfpaieifcusillenoftra fepiadfgnus, mini nouit nifi adlatrare. Et ob id ipfi admirabilisuir uidetur, cum neuter de« clarationem noftram intellexcrit. Vnum uerb rudibus argumentum efte poteft,illos nô attuliftequicq ad rem, quod nullibiquicq cômutauerim» Extremacemdemeniiæeffetjfiadduxiirentîuel nonrffponderc,fiinuali« dumluelnon cômutarejfifirmûluoIuilTecpcum integrumeffètjmihipr^ fentibus pofteris fatisfacere pertinacia(à qua omnino natura amp;nbsp;inftitu to q^cul abfum) omnes fallere,quod improbiflîmi effet hominis : amp;nbsp;ipera re pofte,quod fummæamentiæ foret.
Blementoprgcipuè quatuorconueniuntconditiones, puritas,ma« gnitudo generationisjprincipiû amp;nbsp;loci neceflitas, Purita te feu fimplicita« te ex fquo fermé omnia hgctriafunt: terra, aqua, aer. Loco terra maxime eft elementû,quôd centrum mundi fit: magnitudine aer,aqua neutre fer me, nâ locus cum fit inter aerêôô terra amp;incertus,quafi non expletelemc ti conditionê.’multominusmagnitudine,cum uix fit ex irecentismillib. parhbus una ipfîus aeris. quis ergo audeat earn cum acre coiungere,ut mo lem habere 8c ipfa dicatur, cuius fit tam minima portiof A t generationis principio maximèeftelemêtum,nâ aer generation is principiu eflTepoteft» pars non eft.terra neutro modo.Licetem fitin generato eft tanguas. Vas aût naturæ modo,q* undii^peruiû eft, no artis.1 ndicio eft qgt; in aqua fine terra
-ocr page 169-Aftio I. librörudc Subtilitate. 1^7
Cerra multanafcuntur, in terra fine aqua nihil penitus,amp;multo minus cp inigne.Etfigenituminferaturineam,interit.Et hacceftcauianeceflitatis mortis fn animalibus 0^ ftirpibus.cum uasipfum exinanit. Terra enini utracppriuatione uitæ inepta omnino eft,cum amp;nbsp;coloris cœleftis èc humi dielcmentarisprorfusfitexpers,adeo uthac ratione nonmereaiurelemc turn dici. Quodlibetigiturhorum trium cSmunirationefimplicitatisdi* citur elementurntdealqs tribus Sdnon efte elcmcntum Scefttmaxime cfredicitur.Velutietiamterragencrationisprincipiononcftclcmtniurn: maoniiudineuixeft elementumdocomaximèelemeniû. Hæcomma lub illispaucisuerbisnon folumcontinentur, fedólt; dtc’arata funtin proxia misuerbis.Quimodusac uis cum ubic^feruetur, multis dtfiicuhaiè pepe ritcum admirationc,at ipfe cü no aflcqueretur lenfum,ult; 1 propno ipfius teftimoniocuraufus eftcontradicereCtantamcp operam ludcreCHpcigi« turpro omnib.alnsdi(ftafintlocis,inquibusillecontradid(onesannota uit. Nam 8lt;îAriftotdisphrafiseumdocerepotuif,quæfimtli arte conftru da eft,quamfiexuerbisfolumexpender€uclis, nullalocus contradidios ne uacabif,neeetiam in facra pagina,
Simililapfucadttcûproportiono ex ce (Tu s debeat côfiderari.maio« q.o risaucquâtitatisportioeadêmaioreft,SuumexempIünôeftad j^pofîim
Difcrimen imeropinionem AriftotelisSCnoftram,quod de fine agi ^2 mus non efticiente.atCphæchumilitascurfuaquæminuitur.Ita in natura fadumeftutquodneceiran'oeftjneccfle poteft,obiceretundatur. Velut dentes neeeftariumeratcrefcere.defeciftentenim, neclongiores fieri, fuif* fentenim inutiles, idi o crefcentesatteruntur. Ariftoîclesautem ponitcau famefficicntem.FIuuii omnesnaturaliter ad Meridiem feruntur: fynccré qiîidâ,ali) peranfradus.alij préoccupant maris ingrefirum,quod ad Me* ridiem per ie pofitum eft,licet necefte fit partes illius diuerfascccli plagas re fpicere.Kefledunturem frpeamontib amp;: ualltb.circumaguntur.
Mon tes akifTimi nullam ad altitudinêpartisterræ,uim haben t. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4?
Alia eft ratio totius,alia partis.Si fol totam terram ambiretSc medio 44 criterpoftèteam calefacere,totaeiretaridiortorrida,quiaaliüdeauxilium non reciperetffi minus quam mediocriterdeterius obfrigusamp;faquasha bitareturcpFimarchia rationeeadem. At ille non aifequiiur pondus. Au xilium em minimu ad refiftendum,ut Veneti dicunr,plus poteft qua uali diftïma cauß qux adiuuet.Ob hoe natura temperauit corpus nGftrü,no uniuerfum tftecittemperatum.
Aquaquomodoinimoterræfitdeclarauiinlibris deRcrum Va 4^ rietate.hicnego,amp; tn utrunepuerum eft. immixtacnim manetneefluitat. ïtac^uaticinatuseftquæaliquandodiduruseflem.dumexiftimatrecita* requæ dixerim. Qijodauremterrafitomnium fundamentum,philofolt;* phi eft,idco non laboro.Cum ÔC ueru fit Sc ipfe per fas nefas^profiteatur fephilofophum tueri.
Ego non intendo probare, quod falfum eft, fcilicct aquam non
-ocr page 170-iî8 Hicronymi Cardani
non gencrarifub tcrra.generaturem'm ncc déficit acrqui fenfim trahitur: fed fi grncretur non afccndit.Quod fcripfei sm ibîpro co^cltendu ruftid tateniimportum'tatem^fuam, cumtambrcuifaâuspcriot négocia edi# tus,fecundo au Aus,tertio fit emendatus. Cauit ne non einendatùsprius in publicum prodiretuthaberctquod carperct. Sic quod non fuct vu ab aqua pofTirjaffumit ad oppugnandum quod probare debet. De aquæ afcenfu rc no explicat neccaufam,nâ amp;nbsp;aliter aquaafcendii:non côprtiTa riffiraftn utmprimo hbro,quamobrênecgeneraliter, Sed uideamusan rtAèdoee atcaufam afcenfusaquæin montibusfEtpatetquodnon,nam etiâ fi nul le hbras aqug fupcriinponas.ne uncia quidem akius digito cp ad libella in impulfaafcendet.Sicillequi prodegitqugcunq? habuiiMediolanidtce« ptusboc fallo fuppofito. Nam ad hoc admilToquisnonuidetdarimo« tû perpetuum,quem illefperabat.Hocoftendit uirû hune fophiluci.s peri p3teticorûrationib.aliorummoreinfiftentê,nugaric5traeos quiexperi« métisÔC machinisresdidicerunt.Atacre iftafieripofTunr, utinHeronis machina declaraui.Ita ifta Arifiotelicicû adexperimêta fecôhrunt feu cîj medicisfeucû architcAisaut mathematicisautucris philofophisquieerü tisprincipqsinfilluntjautarificib. uani femperdeprehêdunt. Ecce uides hominê,Ôlt;f iudica.’hiirufcpduaspcr machinasmolituscfi dctlaraucnes, in utrifcprnanififiè falfusdeprghcndit : quam fidcrr.atiis adhtb bss^C
O nbsp;nbsp;nbsp;AflaboramS^ AfianumMêla,PliniusSéSolinuscûNdoecfdê liTc
uolunt.Vndepatetquàmcalumniofe'agat,cumetiam pari!mintcifit,râ fluui] oriunturSxT occidunt,utnihilfit perpetuu.idcoin talib. foleo ft uulgarem opinionem.
Dicitquod egodicolitusboreale necefîariofft,td efi,quodBare3m refpicfr,qult;âdoquidêipfemctfuetorrumefleultratropicû hyemalc. V’bi idemputatcfietropicumamp;f circulûhyemalem,utdifcrfèloquatur.
Mare non mittiefontes nifi falfos,percolatur tarnen aqua propeetia tribus cubitis qug dulcis efi. Nec negaui ex mari oriri fl umina led omnia, nee no nemergereè terra Jed non polîeukra æquikbriumafcendcre.ha uc ra fateor.difhcileeftcumluAf imperitoluAari. Accipiiunamrem proa^ liafermèfemper.Q;dæredarguitncfornniauiquidcm,quædixincnattiii git. Durum uidetur amp;nbsp;id iure folum aquas mixtionedulcefccre,5t aquas putcorum Mediolanenfiumc'mari procedere: amp;nbsp;tn humik'ustfTe mare Ligufticum fatcor. Hinccolligerepoteshos falfosperipateticosnihilfci»: re,fed nugari,quandoquidem ipfenecullus alius potuit moduminueni^ re,quo aquæàfontibusô^incâcumincmontiumfcaturiantjamp;f quomo« ’ dodulcefeant, aliæ autemfalfrèputeishauriantur,5Cexmontibusnulla fcaiuriat falfa. Et iia nuganturimpudentillimè.Sedaudi modum qui unus cfi: fimplicilhmus, amp;nbsp;uide quomodo in diAis nofin's qux iH^ purat adeb inuicem contraria elle, nihil peniius fit difeors, amp;quoinotf dofub nofirabreuitatepluralateantpukherrima.amp;f qualia fint,cerrènuti quâàfæcuk'sinuentanecogar ut tu propnalaudare.ls modus«ft,cuquo omnia
-ocr page 171-Aärio I. librorü de Subtilitatc. iƒ? omnb expérimentaomnj'anoflrauerbacôcordant, Longiufculusfuiut breuitatemSCorationis uariecatem,quam eu inconftaniiamappellas, a« gnofcas:8lt;Cquantaubiqp non foïum hocin uolumine,fed in uniuerfis no (tris libris comprehendatur.Etquia ob importunitatem plura dixi quàm deceretjbreuiflimè, fed tarnen lucide rem ipfam docebo, Aqua maris ue* lutin fpongiafub terra ubicp exfudat, quibufdam etiam inlocis lata nia procedit.atq? tune falfa hauritur èputcis,utad Salam in agro Placentino» cum tarnen plufquâ c.M.paffuumà mariquoquouerfumdiftet,amp;^tune nuncpfponteafeendit, undenuUus fons fallus ex infinitis fermé: G lit,ne eeßeeitin dediuioreà mari locoefîc. Rdiquatota aqua quæ exfugitur, necefiario percolatur,atcp ideo duleefeit. Trahttur ergo ad fuperGciê à ca« lorefolis ÔCpluuia,at(^ibicoadisobfrigiditatem in acumine montis ualt; poribus Gunt riui, qui fluunt ad humiliorem locum,ex quorum multiiu« dine fluuq. Aicenfus ergo perpetuus eft,quoniam non folum calore lydei rurn, fed terræin imoexhalantuaporesudutin diftillatorio uafe. Mas teria igitur deeflenon potcftgt;utquæà mari fuppeditetur,cxhalationiscaii faetiam Temper adeftcalorccdcftis,amp; uifeerum terræ frigiditas.lapidum aeris in cacuminemontiumZergofcaturitio perpétua,id eft, ualdediu» turna,quiafub fole,utdicifoler, perpetuum nihil, led uerènihilin clemen tari regione. CumUeróuaporespauloaltiusattollunturfupracacumf namontium,Gunrnebulae,inde pluuia» Hccautem duplicimodo, uel obuaporisabundantiam,Ó^tuncetiamcrefcuniflumina: uelobcaloris uehementiam,ódtunctantoplus decrefcuntflumina, quantopluuiæau« gentur.ldcocum Gccâturfluuhgt;magnosimbrcsexpclt;ftareoportet,quod ècraiioneefFicientiscaufacamp; materiæconuenit Gnis.Itafapientilfime Deus hæcdifpofuit. Videas ergo in montium uifceribus perpetuum qua Gfumumundiquezquocum tenuior parsfohiafcendat,tumquiacxper* colataiam aqua dulcilTimi fontes prodeunt. EtGomnÏnofalGobmaris propinquitatem afcendar, ut iuxta maris littus ac in fontib. infularum amp;nbsp;promontorioru admixtapuriorcaquaacdulcifalfus fapor obtunditur, ûelutamp;in pluuiaaquaob eandem caufam licet non deGt latet.ln terra ueronon tam facdèoriuntur. fontes ni uelderiueniur,uel lapides propé Gnt,quon!am uapor non adeo cogitur.ïta rede ergo diximus, fupra fonlt; tes partem oriri ob maris aq'uam,partim ob tranfmutationerm Neepar« tttn intelligedum eftadaqu5 referedo, cum Gt uniufmodigeneratio eiu», fed adcaufasgenerationisaquæ,In uerticib.ergoaltilGmorum montium (nort comprefla redundat.ut ipfe adeo inepteputat, na nec perpétua nec diuturnaeirepolTeOSC in paruis infulisaqua dulciflimaac limpidiffima pcrcnhis^fcaturirefolet Bn uides quomodo ueris principes omnia ex« perimehta.omnia noftra dida confcntiantfnihil falfum,nihil pugnans, nihil abfurdum elfe. Ipfeaquam perpetu6,amp;terra collocat extra locum Cuum,uim infert naturæ, opiGcem imprudetiae arguit:amp;cum omnia hgc illi conceflerimosjetia orius fonuum nullam ueram cauüuii afterrepotf
nec
-ocr page 172-ISO Hieronymi Cardani
nec mótus aquarum/edl expm'meto manifeftc contraclkcnt?.Nunc ufcp inauditam doctrinamdechrauimus, Poûuthocquodfenfupatecuide« rint,tnuenient Anftotclem centum in locis dixiHe, tradum^ per capillos no per ueftes folum,cogent ut dixerit,quænecfomniauit. Tribuerecona turomniaantiquitadjcum tameexillo pauca fdrepoflimus^partim quod noui Græci erant,necdum artes amp;nbsp;dtfciplinæinuentse, ipfephilofophus tumukuofe hicamp; inde colligens in unum congediXnon potcns aftcrreiu diet urn,nec ad ulteriora penetrare, ßimulisetiä contradicendi, turn prxlt; (enttbusoccupationib.obambitionemimpediebatur. Etoptimaqu^qt ex lUo in cauerna perierezquæ ad nos preuenere mutilatajCorrupta,uixin« telledlaob breuitatemamp;pondusfentenuarum,arglltum^contextum,ac quod maius omnibus ert ob energiæ 8^ confuetudinis loquendi modum amiiïumiutetiam Auerroes docebatin fecundo Meteororum. Ettamen uel fic Ariftotelem ipfum no negauerim rebus naturalibus maximum lu« men attuIifTe ob ingenp peririf ac iudici) præftantiâ,omnes^qui ad banc ufcçæucemflorueruntjunlitatedoctrinælongèantecelluifle. Vtueroad homines,quiantenos fuerunt,collatusmaximusfuit: ita adeorum quae in natura funt arcanorum dodrinam naturalem^ difciplinam minus,8^ omnino quafi nullus habendus eft,cut æftimationi qui non credit, pror fus ftukus eft.bt qui non perpetub anteoculoshabet, in inftnitosactur« p:i limoserrores dccadit.figo uerbeum Galeno didici non Ariftotelis ob læfasfententias, fed ipfam naturam omnium parentempræ oculismihi (tatuere. Cuifi Ariftoteksudaliusquife^ redeadblandiatur, nemo me ipiblibennus adhæret,nemo gratior eftinreeiiando nomine illius, per quern profecerim.Sinaberrarecernam,omitto non accufo.quodetiam fa durusfuiftemin Ariftotele, ni daritas nominis eius ilium prætereundo me imperiiiæ reum feciflet.Itacprogo benigncleßor,ex uno,in quo maxi meuidt'barnon pofte defendi,amp;ubifruftra tot calumni^ inter latp futif, omnia rdiquanoftra metiaris. At^eadem arte amp;nbsp;ab eodem artiftdcc con« fcripra puta*
5I nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Legendum eft id (ôi' ft non ftt) fupple membrum oceani: efte tame
marealiquod qjcum oceano non conueniat. Mareenimparonymuxm nes lacus a ft uminibus Hunt manifeftis aut fubterraneis*
5^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;De æftu putat me ut ipfum fcribere ubilt;^ quae feiam quf nefcil,
fedpoftquamin pofrefttonedicendifum,remde£eftuin librisdeRerum uarietatediftufe traclaui, nec foleo nift magnæ neceftiiatis caufa, amp;nbsp;tunc ettam duobus uerbis,quaealibidida funt repeterr,necincertorum cauiî» aflignare,nec in his quae recito fimplici tefte,fed conteftibus more luris co Culcorum ftdem adhibeo,fubfcribente prius ratione. Ita mukum,utmihi uidetur,non more mco,bboratin incerus. Simile eft illud iuxta, Pariant cekrrimèînÔ enimcaufam fdrepotuit, quoniam eift poftitbros de Van® ta telibrumexercitationumedidit,erant tarnen iamut conrjciofubprxlts q tando met edtti Cunt,Supponit enimftdfum fokm,quoadoperafninfe riortbu*
-ocr page 173-Aftio 1. librorû de Subtilitatc.
rioribusàLuna non pati,cum8c cxperimchtum 8Cratio Äflrologo« rum authoritas refragetur. Eft ein dimetiens lung quandoq; paulo etiam maiorfolis dimeticntc.De philofophiautinA nôaliain partemagisbsl« bunret,pfpicuafunthacirtcaufa quæfuntcertatquæ nondûcôpertano» bis,pro côftantib.ubi cofirmabunt eifdem prindprjs,uelut in cômctari'is Ptolomgi modum conftruendarum artium nos ex illo docuimus,8cipfg in magnacopolîiionedcmonftrabuntur, Dcmiroraût qui quscrat noua generationem 8dmoduincremêti,quêego ipfo eode loco dcclaro.Sed me non iuuatprolixitas, at qui eumfequiuellet.omniaomnib. in locis répété« re cogeretur. At nos quantauis diligentiabreuitatem fedantes, Ôdmini« ma parte corumquæ accepimus folu feribentes,maxima tnmolemlibro rum c5fecimU[s,quam legere uix poftithomo longg uitg curfu toto»
HicÔCduabusfequentibus,utfoIet,nonaflequiturquædixerim, amp;nbsp;54-tridifputat. In Lvqetiamnugâtur amp;^diirimulatfeintelligere,quôd iæpe dixintus clementa uiuere anima uniuerfi,mixta uero anima naturali. Gæs terùm utadiîngularefpondeâ, in prgeedentib. legit tunc pro tum,eu in utracpGcrmanicaimprcfsioneßciaceat.Claruseftfenfus,niftupidusom ninofit aliquis,forfitanfuiterrorinGaîIica» uelutnon potuitinterpréta ri,cum uideret non conftarefententiamfuelcofulerecxeplaraliquod Ger inanicumÇ’ Sed fimilis fibieft ubiep. Ita èC illud aquæcalidg,ut calidû ate« pido diftingaitur,ipfe interpretatur uta frigido diftinguitur.Quod uerb adrjeit de calore aqug in puteis,feiat id à me declaratum in libello de Aqua amp;nbsp;Aethere.Quod ex uigeßma quarta fedione problematum adiicitur,^? Protit. me facit: quod aût ex idi ppocrate in libro de natura fœtus,ualde eft in ré» SententiailliuseftrAqua infuperficieterræcalidioreft æftate quamhye« me,tn profundo contra.Rationem adducit,quia terra hyeme denfatur,amp; ob id concalefcit:argumentum ducit, quod pelles in fafciculumcoaflæ at queconftridæ uruntur.Hoc nihil eft contra declarationem noftrâ. Quæ cnim in imo terræadeb profunde funt, utfrigidiores uideantur æftate fit aer hyemts,hæfrigidioresfuntæftatequâhyeme:quoddehis déclara« tio noftra non probet,ficut neép Hippocratis autoritas noftrgdeclaratio ni non aduerfatur. Sublimiores enim funt aqug noftrarum regionum cp Hippoc. At nos de aquis generaliter, quarû eft ufus, quæ æftate ctiam ob id falubrioresfunt intelligimus»
Ineâdeminciditfoueam, putatmecollegifte obiter, amp;nbsp;non cognfia 5^ exacftèfcripfifte, ideo quâuisueraaffèrat, quia tn aliquot plane falfafunt intermixta, ideo aucftionem nô faciunt.Quodderepetitioneobrjcfi,nôn ne uidet in fecunda editione fublatumCPorrb primam in feptem menfib. abfoluim us: quid ergo mirum eu Flacco in tam longo tratftu feribendi celerfiatefemelobrepß{Tefomnum.Neqphocufiio,fimodbuitiumeftca« mere AriftotelesSd Galenus. Nullus enimerrorrepetitione leuior eft,ut quietiam nonnunquam utilisfif.
Cur in frigidiflimis regionibus hernia gulæ non adfit» ratio eftj
F* quia
-ocr page 174-jéi - HierÖnymi Gârdani
quia aqug ilîe msgîsconcotflæfunimam ut dixi,folumbnuminofumcft» côcoquiturem duplici modo aqua. In his etiaregionib. uix aqua utunt, fed zeihum qgt; refn'gcrct, lUis eft in ufu.In fcquentib.uftçad Lxxq nihil co tinetur,fcdcum propofuiflètomnib. côtradicere perperamargumentât, quæurgumcnta produntuelfupinamignorantiam,u€lmalignitatcmno uuîgarcmtuelutiiluddefcuticafæpiusrcpctitum.Sedhæcfuiflcpgdago* guni docent, quod fcc us ignotumhominibus eflepotcrat.
Paka no eftcandida utnix.fîcrietiam poteft ut urat,fcddifïicillimè, undc illeut probaretexperimêtum in albo,quafi diffîcillimo oftendcbatt nos cxperti fumus,quod ucrû eftuixpoiTeaccendi.
74 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Frigiditas fola priuatio cft, nihilibi nilî cah'dum,quod Iux,caltditas,
motus,lumen,propria iîntcoelo.Siccitas ibi nô cft ut qualitasckmentin'n quoGakniîsrcdarguit. Infextadiuifioneadmiratur,quôdca!orfjtin a« qua.quomodo agcret coclum,fiinfcrioranon recipercnt^atrecepius ca* lorinaquacftutlumen infuperficiecolorati.Ibi notâtcontradicdioncm argumenturnfolurnftupidæilliusinfcitiæ. Aqua non habetcalorem per ieÔCex fe,ergo non concepitfeminacalorisàcœlo» argumentum dignU autore.In kpiimadiuifionealiquiddignûconfîderationeadducit.Liqui da refrigerantur motu,fed eadem rarefcunt,amp; quac rarefcunt cakfiun t, igt turrefrigerantur Ôcca' hunt, Dico aliud eft de motu fecundum impuk fam,ut dum fluit aqua: non enim rarefcit,ideo refrigcraturîatdum cxci^ pit lumen,mouctur à partibus non confequens partes, ideo rarefcit 8^ in calcfcit.Clarum cdigitur hunc uirumfempcrlabi, eodemlapfusgenere, fcilicct homonymia.Inocftaiiacum ego loquor deraritate fubftàtiæ,ipfe ïoquiturderaritatecompo(îtionis,ubi pumicemamp;Tfungumadducit,qua iîueliihominesdedocerequæfciuntjdocerc quenefciunt.Dcaere,dequo effet aliquadifticultas, tranfitficco pede^ Sed aer quorarior, eo minus frigidus.
In quinta diuifioneconflantcrdicofydera eodêmodoeflè calidifR'« ma,quo funtfpkndidiffima, Venus, lupiteramp;Luna abundantiacalo« risutetiam luministCanicuIaabundantia amp;magnitudine.
AdmiraturdehisuerbistCœlumquianun^ ceffaf,amp;f potente ubk quehabecanimä, idebnonfatigaripotefl:. Imodicit potius.quianoufa« tigat,non ceffat. Nonne uidet quodin mortalibusfugaindigentigeflcau fa fjcukatis.inimmortalib.contra eftreffentenim imperfetfta tahaquæ à prima caufa prodeunt,ubi nulla fufpicio indigentiæ.
' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;In fecundadiuifioneaberrattotococlo.nam non rota fola,fedamp;^oni
niae|uæmouentur,iamincitatafacilius amp;uelociusmouctur, quiaaerprk mt motus,ut in fecundolibrodöcuimus,adiuuaï:aliaobfiïur mutation?,■ utincurribusinfîxisterræ.Ibidemuidesfordidam cotumeKr.:'^ abfe^ uk la caufa.Demundoan fit fempiternus,debuitprirnum quccrercquidpcf inundumintelliga,8c librorumillorSedition?expecdarc-Decreueranort accufare illû,at(^itafeci,repugno€m,nooppugno, fedhiccogorob Det cwltuna;
-ocr page 175-Äftio h librorü de Subtilitatc» lej ciiltum: lUu cm eundcm naturae amp;nbsp;peffimedtci't,ac fi quis umbra foli' can dem affirmet Itainquibuslibet i'nconfultus fcmperfuic. Idem uero puU chcrrime probat Ariftotelis fui authon'tatcDeus Sdnatura,ergo Deus tft r.atura, Aflenfus cft Pompeius Ciceroni,crgo Pompeius eil Cicero.
Pudet me ftuporis:egoprimü no alFirmo minoré eflediuerfiratéco nict^(^lunac.Si c5ftaret,n5 eflet dubiu fuperioréeâ forelung.fydus Ülud, Di) boni qd ad diuerfitatéafpe(flus,qu^ ratione mathematica pura codât.
Quoddelrldcfcripfîmus,feruatphænomema,afqîinhocpod^n5 8^ aliud melius fuccurrebat,maluimus explicate Aridotele q danr)nare:haud nefcf) quod res ipfapatcretur graues difficultates naturaksZnam quod ad mathcmaticaattinct,fatisfa(dum ed.Quæ cm obijcit ipfe,abfurda funtjamp;L non intelligentis. Quod cnim dicat uidide iridem incumbentem arbori, exidimo non fanum fuifle. fed quia uerax ed, apparuit hoc illi no prope, fed ^pcul SSobafpeedus crrorem.Cæteru approximate irridi rationedida omnino edimpodibile.Neqjex tranfuetfo fic infpicere,utquafi und latus per aliud, feue region euideadfic.n, fol oculus Viridis centrû,amp; iridis lateracncnthi unareda.DeinteriorecircuIo,ubi debet legiexteriorema« nifede'jCuordines uicidi'm mutatos^dteatjScAridot. ex quo defumpfi dicat,n5 pudet criminariT’fed uicitPfanacanat. Cæterûqpegocroceum, Aridotelcs puniceûuocat,utercpbene,nâcgo plûtes colorû fpecies cpille pöfait,etiä fi libru de colorib. (que fuu no elfe pleriqj exidimät)illi tribu« as.Condatct!âdereipfa,nâirisfoIa,utexidimo,amp;cccIû coloresretinent impermutabiles.hisrurfusoporteretadrjcerepaginä,neinuerbis caperer, fed facedatcû fuiscalûniis,nepereatgêma charidîma. De iridis infeifu no ne in fecuadaeditione uidit,in quamaluimusetiâ Aridoteleprgterirf,c5 no probarcmus cp redarguere.na neep ipfe affirmât. Porto in tenia ftclioe adeo admira t ré tâ perfpicuâ7cu in tradationc coIorum doceâ ferrugiiieû alios^ colores dneluce uocari,aliorumputauiridisatcpniuei,quodparû lucis retineantcomparationeZeum iam fuperius declarauerim omnes co« lores à luce condituijilliuseflepaniceps. Ita credo huic nugatori, quod mihi deed illi fuperabundatîfcilicet tempus,nâ tam rudé eum efle perfua« deri nequeo.Duarum uerb figurarû,quas ponit in nona décima feélio ne,quæ in décima ed falfa,amp; côficit feipfum.Elatius enim fit centra iridis à fînitore, fi fol fit in eo, ergo plus medictateiridis uidet Modo agnofeis perfedè hominem qui decipitur in matemathicis,ubi Aridotelesnegat fieri poflTe paralogifmûzquguerb innona,nonconcIudit.Et quoduix ex déclarationib. Monteregi) in libru tabularu primi mobilis magno ne« gocio etui poted,ipfe paru in mathematicis exercitatus putat quatuor uer bisdeclarare,uterubefcâ non mediocriterilliuscaufa. Egotnffudioforu amorchiccâuolû fubijeere.Ex xxiproblemate Monteregi] refiduû maxi mèdeclinationis par. 66. min. 30. eu altitudine poliin noffra regionepar. 44.min.2o.arc5fubtenfum habét par.39 min. ^i.ergo ex ufu blematis, quia ab angulomeridianiSCedipticaedetrahidebet,utrelinquatangulus
P 2 eclipticae
-ocr page 176-1^4 Hierónymi Gardani
ediptic^S^ finitoris,hicanguluseftfinitoris amp;mcridiani perpundtu illS trafeun«s.Habeoigitangul5r€d5,óó angulüpar.39 min. 51 óó maxima UtitudinêtponemusigitexdidisaMontercgiomquartade Triangulis f SLbp3inêxqiiinoâ:ia.UsSgt;^bc meridiani utuocatcirculi,ut ßtpar.ajmin.joamp;angulusaredusöCac finitorisparte:
I angu!umautcpar,39min.5i.ducemusigitßnumlat€risb c per ßnu coplementi anguli c èC produdû diuidemus per ^o,amp;cxibitfinus copkmcnti anguli a par.27 min.30.Scd ex his quae in duodecimo libro de Rerum uanetate fcripta fun t ^portio linus a ad ßnum b.rft ut finuslateris b cad finu lateterisa c.Ergo finus las terisaeeßpar,26 miU’5gt;0^ arcus par. 2.5 min.4$. ponemus igitur finitore ea c d b in cuius cetro paläeftnoseßeö^meridianS fgeh.cumigitgeßtpar.26min.5erit fgpartiu^j min. 55,at fe eft par. 60 igitur fol erit in co fiiu borcas C lior nobis partib.tjfde,fcilicct z 6 min. 5$. Et cum eft i in meridie,déclinât magis à pundo f. ipfo e par. 20 min.^o.Igiturinafccfuproccditad mcridiêpar.4^ min nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;facile eft uidere in fph^ra.Ex hoc fequunt
' quatuorcorrelaria,primumqdPdum foleftcitragq nodiale,nobis in ortu èC occafu Hunt umbræmeridianae.Secundû,quôd dumfoleftin tropico Cacrijn ortuamp; occafuomnib.ferme Europeisfis untumbrg meridianæ. Tertium qcf licet agnofceregquinodiû certum ex ortu uel occafu folisabfcpinftrumento,cûparietéadboreârede fpcdantê primo radio attigerit.Quartu,quod cum multos uiderim homines impu detes,hoc tn nullum uidi ftultiore,qui derebus quas neep ex cortice uidit, n^ocium nobisoccupatisadutiliffimafacitjfoils cauillationib.acfophif matib.tumgrâmaticisargutiolisinnixuSiCxiftimâs profunda rerum fuis nugis polfemetiri,ide^ efle nugari amp;nbsp;fcire,nos^ ut illu temerè amp;nbsp;abfe^co fideratione abfe^ iudicio fcripfifte de quibufcunqjq nobis in mente uene rint Ignofcatmihiqd* iratus hccdico,quiamcadegeritad perdêdâdimî dia diem in hoclabore,dimittere^ necc(raria,cum fufficiat mihi tradidifte omniu reru principia.na dodis ego fcripfi amp;nbsp;ueritatis cultorib. ut poftint feexerccre uelalioru dodrina ucl noftris cxeplis hiccinde fparfis. Tu etia quod genus hoefophiftaru, ut ÓÓ Galenus faciebat,odio pluf^ Vatinias no profequor.Legat rogo totum illud fuu opus quaefo ta magnû,ô^ uidc atquêfrudumcaperepoflîtcognitionis rerûlT Sed folum false,acute,fubs tilitcr,fubtiliflSmè,urbanè,facetè,ironicècontradioaceiufmodideliramê
tatmirus fui cncomiaftes,q ide putat forfan profiteri fe de fubtilitate fcribe re 8d fubtiliter. Paru per fe recipiat SC cofideret uter noftru ipfi Ariftot.que adeoimitarife 4)fitct,fimilior fit. Ducat tandêexêplû abhacunatantû re quâtilaboris,quâtæfubtilitatis,quâti periculi crrâdif Et cogitet omnia ca dcarteabeadêmêtccxcogitata,amp;eadêprofunditate rccôdita atqp cclat^ Ç2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Si uellein adnotareerrores,quale iUud eft amentiæ ßmile : quadratu
corpus
-ocr page 177-Aâ?io I. libroru de Subtilitatc. leƒ
Corpus puGlIum ab omni latere circumuchiri fob's radijs pou ft, Nâ fi de fine umbrae loquat,etiâ fphgrg cotingere poteft, tn ncgattfiderocadus omninoimpoftibile.Depyramideeiiâ inuerfadifpereâ fi feit quid dicat, cum exiftimat tôtâ poffefimul illuftrari. ha hec probata prodirgt;nec tantu eft illidodring utfciatqd dicat. Oporteret. n. pyramide illà habere infinie tä pene tenuitatê,ut intertiaeditionehuiuslibridernonftrauimus.
Prodit ftultitiam fuam dum dubitationemquamproponoacbene^’4 foluo,ipfequafi concedam reprchendit,ÓC male foluitcum prg oculis folu tioncmuerametiam in prima editionehabetet.
Quam ftultitiam etiam auget,quafi non hceat firmo clauo Hdioca« rninitm affigere.
Diofcorides nonferibitex hordeofoIofieri.Si cohtendatmorefuo, fithala Scotorum. DicicquohumidouiuuntCCenties feminadufto pin« gui,ergofemperinhomonymia ueriatur,
LiquefcitquodmolIeredditur,ctiaiÏnonómniriöfluat.Simiicinuci Sy dum reditzemphafimuerbinon intelligit, pluseft^ fidïxiftem,cüredrjt, qiionia hoe iundumeft,8^1iquefcereód redire amp;nbsp;redr)flfedeclarat:quonia redituduru fadtumeft. Cuprüibitume, uitrûadducit. ducitcuprumfab tê,dum liquidum eft.Siem no facile frangitur amp;nbsp;cedit, duci potcft.’at cu* prumnon duci poteft,non erituerè durum»fcilicetex tertio genere argu mentum déclarât, fed nonapud eum quicohträdicetldi ftüdió inebria« tus,quæfuntanteoculos non uidetBitumenquisdicatidtui mallei,in fer rû uel plumbû refifterefVurum cum duci poteft fcilicetliquidû,non frä^ gitur, non poteft dud.Sc muko minus quàm ulla alia res.
None uiditinfecunda editionemeafententiamplanè explicatsrnf ^4*
Exiftimabatlicerefibi hac in re libéré nugari more folito, quodnon 95 crederet quacdidla funtpofTedeclarari, fed fallitur.Terra hæcfie præpara ta ueleritfimilis ueldeterioruelmeliorfîmplici tcrraC’non fimilis,nâabfur dum uidctur,repurgatâ mixtâ,tum fermentefcentêeafdêad unguêreiine re uires,necp deterior.nâ tenuiorfacla ôôincorruptaattenuare fînecakfa« dbone,ate^ incidere potcrit.putredinemç minuere. Oftendit hoefuoeât balfamum)q)folouino8Coleoinfêculû lepultis coftat. Itaq;uideshomi nisarrogantiâcû infulfa temeritate, cûetiairtcertuseffet an expertus foré,
Sedlioncfepuma.Eafuntubicpnoninquacuncpterræparte,profun dioraenimfunt,undenon ego inconftansi fedipfeerrat,præfertimcum me ibi déclara uerim.
Agitegregium rhetorem oües odboues ôdpecora campi, cum ratio« nés défunt,ad has nug isfe conucrtitJbide deÀfricæpartedifputat.qug ultra Aequinodîrj circulum pofitaeft.ibi qua parteBrafîliâ rcfpicit mare, excipit qgt; eft ei à meridieiat Brafilia ipfa qug ab ortete mari allüittir gemmä rum infulas habet,obabundantiâearum itaappellatas.SicutôCMtlindg regnum,amp; Asaniæamp;T Arabiafarlixamp;Hifpana infulatomhes.n.mareab oriente habet,Ô^gcniarûôdauri Ôdaromaïufuniferaces. Sicuidetomnia
P concordarti
-ocr page 178-\6ç Hieronymi Cardani
concordat'e,amp; adhucaudethifccrc. De Hifpania (quodfoîumobikfpo teft)ncgamusauriuelgêmarumuelaromatûpofleeifeferacê:hocfialt;J fupradidasregionesc5ferat,argend poteft,ut 8^Germania.Plinius eam laudauit,quod féculo illo quo Romani pauperrimi erâr,uifa cft diucs fuo maloprouincia,quodltaîi^côparataaliquidaurigêmarumetiâgigncref. Sed necp expilata ton prouinciaauricopiaapparuit,nclt;^poftncqj nûr, ncqîinpofterüuncpapparebit, doneemutatarerû forma alia quoc^inirc rationêoporteat.Bxiftimat enimhicuirnoftras declarationesfimileseflc fuisnugis: nos enim fecurè SCtutoetiâ pronunciamus de rebus. Caueat modbledor nepcrperâ,utiUedidlano(tra intelligat, in quibus falli facile quifc^ poteft ob eâ queaîias dida elf rationc.Sic ÔC in fenfu illorû uefboru (nccabocciduisradiis)decipit:amp;utu{deo,profunditatemuerborûnon aiTequiiur, fedfolum corticê. Quare fi tandêfaperetantus natu incipere uult,légatmagnâ Ptolomeicôpofitionê,amp;^folûanimaduei'tataffumptio nes:fimiliter amp;nbsp;illius libros de iudicfjs,in quibus nos profundilfimâraiio nê aflTujTiptionû declarauimus. nâ illius exêplo 8^ E uclidis tu G aient dua buslineisin methodototamrationemlibroru côdendoruucnatifumusî nec Ariftoteles earn ncfciuit,nèi: prptermifîr, fed in eo adeo obfcura cfi, u c nun^ex illis opecibusquif^ !llâ,etlâfilynceuseflet,expifcari pcfilt.T ria enimfiint genera dedarâdi, redlûmathematicorû.diuifiuü Galenijamp;' par ticipans feureflexügt;quodeftomnib.difticilius Ptolomei. QjLiamobrê eu inomnib.unoex his ufi fimus,neqjuolcnteserrarepotuimus, nififiqua aflumpta efîent,quæuera nô elfent. In quo diligenter cauimis,8c experi mentoipfo amp;nbsp;côtcfiibusSCrationerurfus in ipfisafiumptis.amp;qpomnib. maiuscft nibil tanq qp fit,fed effepoftît,afrumêdb. Vt nô dicamusquicq fimplicitcTjfedquoniâ iiaeft Hocenimneeeftariûamp; fempitcrnûjtfleaût fortuitû fallax^ affirma tio. Mathematica uerb ilia figura nihil arguit, nifi infaniâ.Sedneuerbis iliumfolumdânarcuideamur, exponamusid qcV propofuimus (neeabocciduis radtis,hæcaût in initiofcxti libri)ubicxo rienteuapores maris in terra deferuntur, cÔcoqui poflunt oriêtcfole, qui moderatocalore fenfim cogit 8^attcnuat:indeufcpaduefpcrâ humoril* lecômixtus teperatur purgato aere.at fi dfcas,in H ifpaniagt;excmpli gratia, uapores emaridelatosuefpertinahoracocoquipoITeCoftcndimusexni« mio feruore ficcitate^folis oceiduiexuriterras, nô concoquihumorcm, SednecàmâtutinOjCumnondum à folefintcdudi.SoIcm impflIitSlt;'3c* rê S«f uentos ôôuapores antefeinon folum eleuat. Vtaût huius rci duo ha béas expérimenta clarifsima,fi terra uefpertina hora,d um fol uiget irrigalt; ueris,arcfcêiomnes plâtæob eaufam didâ.Qubd fi id ubi là fol deciderit agas,matutino demulcen teluxuriât plantae. Rurfus fi anâ ex occidêtepla tarumdelicatiorumferas,feruabis:fiexorientenuntp, q(f occiduû fokm excipiant,orienté non uideant.Ita hic egregiusuir,quâ utilitatem prüftet humanogencricum fuis fophifmatib.intelligitis C ^inepte in terpretetuf cognofciusfStcamp; ubiadeoamens eft, utaccïiuisamp; decliuis diferimen in
-ocr page 179-Aârio I. libroru de Subtilirate. 1^7 t€nigeremenonputat,pondusfcnfentiæcuerut: obacclauitatê defeendic aqua, per decUuitatem defcendit.Sed putat nos ut ipfum tcmcreconfcrtp« filfehos libros.Atdfgnus erat cui nihil refponderetur, ftdmaluimus po« heritati confulcre.
Puteü ilium, fi fuo periculoexperirct, intdligcrctquantum interfit in loo ter peripateticu fophifl:âclamofum^litfgatoiê,ac uerè fapientem, quires ipfas iradauit, principia nouit,mcditationenô garrulitateexpendit.
Hicfepianoftrainucnitq’quærebat, fciliceticadrauim ufqjlitigio fam,Qius.n.docuir,in terda fedioncuinuÔdaquapcrminimamifcerijcû inquahbetpartedeprehendaturutrunç^fenfuzfenfusaûteftccrtus index feniilium,uthabetodauo Phyficorum,ubinegatdarihos motus,quifen cap, tt» tiri nequeant.idem^alibi teftatur.Vinûaquæfupeifundidebet, ur pars fuperiorufnofiorfitgt;qug hauftapcdtimuuentriculi.lnfexta dcc/pit.okij denfiuseft amp;rtenuius,necparum rore. Elabora turn enim pluhbus menfi« bus multisinftrumends,rosin acre unicanode.ideo uides hominenefnê tem prorfus quid garriatdn duodecima putat rurfus fieri pofie mixtion c ueram abfq;generatione,necanimaduerdtdedarat(oric, quægentraliter côcludittexperimentûetiâ de linteo,ubi necefieefl partes nô elîê uerè mi* xtas.Simili ruditateuultabigne fieri poiTetfempcrcpfupponiiquod pre* baredeberet,quod^ falfum clt.ln ténia décima rurfus homonymiadeci* pitur,autdecipereconatur.Ari(totcIesde mixdonecomuniloqust, node eadequa nos dcclaradoncadduximustubiunafolaformaccrporis. La* boratprgtcreain quartadecimafedionein duobusprimû,qubdlapidfs uiuereaffirme,cum ponâin illis forma elemenddominantistat non in ui uendb,ponoeam,fed mixtis,quæut dixi, non funtuerèmixta.nam ficuj uerent,fed per crafim,a ut aliter fada. Secundum diffi'ciliusefl:, que modo dadauer à planta Su 03 in cadausre àcarnediHeratC' Dcmetallisnugatgt;na , uiuuntütdixi.quomodo ergo toifatuiiatesftruitdeplumboSCauro,cu fint ficut cuniculus equusC’Sic de magnete.atde cadauere dico qubd ta liafueruntuerèmixta:5C licetamittantanimâ.remanenttn mixta, nontn animata.amp;ideo patet,qubdfuntquatuorgeneramixtorû,Sc funtomnia terreauelaquea.’quiafuntgrauia.opcrado.n.faciteognofcereformâ.QcK aût aliquafint calida,âliqua frigidafalfumeffiomniaein funtperfefrig « da,nifiab ignegt;ut calxtpotentia inutfubrjciunturadionicalorisnatura« Iis,dicunturhumida uelcalidauelamara ueldctergenda. ftultum citant crcdere,qubdfinttaliaadu:fedutlimusigniexpofitus.atdicît,\^idcmus tnqubd forma Kgniefl; alia à forma calcistdico qubd nônifipafiîuè,nul lam em retinêt qualitatê adiuâgt;nifi elemêtfq? déclarât. At mirû efi totefle gradusfat magismirumeftin cœloqtFapudperipateticoseft, qualitatis experseffe longé plurcs. In quintadecima forma generatur uerè,quia ma* teria prgfuit,fiæterna fuitrdicimusin cÔpofitum gencrarifeptimoprimg philofophig,qa nô fit in materia res,fcd ex materia. Sicut fphæra fit ex gre, ÔdnoninæretEtctiâ.quiaformafî gcnerarcturex forma» non mixta ma*
P 4 terÎÂ
4
-ocr page 180-lÉi HieronymiCardani
tcn’æ diccretur forma generan'jtrgo fi ex copofito fiat copofitum,gcnerari dicctur'fSed in hæfubtih'tates, ut pleræcpaliæ,quæ in uerbis confiant,pa* rum ad rerum nontia momenti afferuntfcimus cm ut didum cfijqd* fola formauerè noui’tergenerat.ïtaphilofophusmagnas errâdi caufas dédit. At in augumento alia etiam caufa efi,forma em que pr^erat, pané aliâ ma teriæ occupat,idebextenditurôlt;augetur.materiâaût augeri efiomnino impofiibilcjCum non ipfaaugeatur,fed aliaipfi fuperaddat. At dicit.fun* ditur^noaugeturflis efi in uerbo,fatis côfiatmateriânÔ augeri,aut ergo nihil augetur, aut formaC In decimaodaua fcctione,ncgatomnecp genc ratur ab anima generari,qaex aqua fit aer.ncgamus clare ex aqua per ignc generari aerê,feduaporê.Exuaporefit aerà calorefolis,qui fpeciesetiâfir mioris uitse générât. Ignis em nihil prorfus générât î quod em gencratur, aliquomodofimileefigenerantiîatnihilfimileeftignipræterighê, at hic efi qualttas fubfiantiâcorrûpês,n5 naturale ens.Qdquot; uero dixerim mixtio nêomnêfieriab anima,quisdubitatredèdidumCcûitamifcereut forma nulla elementi maneat, ita augeri ut nihil fit qcF no augeatur, manifeftum fît efleopusdiuinumnÔfolumanimæ Etlapidesfuâhabêtanimâ,fuum calorê,atn5fentitur.quidergo,etiâ uiperæcalorenaturalicarebuntfquia tadu frigidæ uidêtur amp;nbsp;plant^ Ô^pifces. In uniuerfum hic nadus extremt tateoccafîonê,ubiqjadmirat,fedquid faceretfî nofirâanêmedêdiparua uideretjuelut illud:Ëtfluxusqefimorbusinanitatis,cuius caufa eftrcpîe tio:diceret,cur no difiinguis,de quo fluxu dicas,cû fintplura genera:dc* inde fl uxus no id fign ifica t qd’exifiimas, fcilicet morbum,nec fî lt;nbsp;fi latina didio. deindenô omnis fl uxus efi exrepletiôe,fed quâdot^ex imbccillita te,quâdoCpex prauitate humorû. Præterea quomodo pou fi efle moi bu^ cufîtadio folaî'amp;etiâfîfîtinanitas,nôefi ex repIciioneCfîexinann3te,es ritporiusfymptoma quâmorbusî'uides quanta occurrâtuolêti uelhcare, fcdinSclatinaefioratio,amp;nihilhabetincôgruiaurfalfî.Curergo nôcar pit Ariftorelêf qui ÔCipfecûbreuisfît, multoplures pr^fert côcradidio* nés.At illeiâreceptusefi?attuinterpretare nosexnofiris, quoniânôut tibiplaceremus,rêuoluimusfacercinfinitâ:6cresacexperimêtafpeda,ui debis^ noftra efieetiâ multo ueriora, quia magis fpecialia. ille em folû in generalib.præceptis uerlàtur.Itaqjutnofira intelligerent.uel ingenioacu tioreuel ociolongiore uelmaioreueritatisamoreopus erat.Ibidênosar guit infcitiæ de Agalocho, rifum mouethis fuis ineptfjs, quinô quanta deillo fcripferim,antequam librum fuumedcret, uidit.
102 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Variari c5cendisfbrmâ,utamp;arbores fateor’.nihilomintisOtcûqpar*
borecôprefieris,ramos à truncoamp;radicedifiindosuidebis.Deauroftuï tè putatibinafci:folûidrarunôadmittit,id nos aliasanteipfuminierâu* dicarecêfuimus,8Cthadqcitfîfcirê.Dubiofîneadued5aIiasmuIrisantea CcculiSjindicioefi paucitas amp;nbsp;forma nimis exquifîta,tû puriias. Arqthxc ÏÎ44lt;rafunt(namalibi certum efiinucniri) multi enim multa nugantur. In fecunda fedione ignorâtettâ orientalib. uenas inefîe, quibtis reddunt^ uiridiöfcs*
-ocr page 181-Aftio I. libroru de Subtil itäte, uiridiores.formofisefn enânæuipulchntudinêaddunt. QcFdefapidib» uefîcgaddudt,cotraipfumeft:quia.n,n5uiuunt,cruftatifunt,ideonÔcru Hau funtquiuût. funt. n.quidâ,licet pauci naturatalesZnânecmargaritæ uiuunt.In quarta fediôe prodit imbccinitatêfuorum principiorû,nâ qup àfrigorecôcrefcuntjcalorc mollcfcunt,noc5trà:nâneclateres. In quinta, fæpius homo fine culpa occidit, id eft, pIureshominesocciduntWclutTc rentianum illud,Sæpeex huiufmodirc:ideft,ex huiufmodirebus.fîgura eft,poftq repuerafeere oportet apud illum.No omnis operatio eft ab ani* ma,loquendo denutrice.’nâ mundi forfan:nelt;^ em defeenfus uftio,fed pria.jgnis.n.itauritferrum,ftcutamp;lignum,quâtum eft ui naturæ fuæ. Àt hoenôdidicitab Hippoc.utetiâGalenusinlibrisdeElementis teftat. I« ' dco argumêtum hoc illud torqueî,cui refpondere perperâ nitit,cum expc rimêto refpôHo fua nô confentiat.Nec decepit me fimilitudo uerbi,nâ res rebus nô ab autorib.decerpo.quas poft modum illis, fi pet eos licet ac* cômodem.Sicergoin animalib.plantis atcplapidibusacmetallis.Infepti ma fedione,quæ len tit anima in fenfum habêtibus (nam de pifee fermo e« rat) eadê eft nutrici: quonia nullum animal uidemusCfi côtendas etiâin illis hasdiffèrreDquodfublaiafenfusfacultatenutriatur. Quid ergo uelli* car,quod ei addebilitandamdeclarationemnonprodcft7
N ugaturut folet,nÔ. n.eft m5s,fed collis erat,ubi lênia terra efîbdiebat, nôenimullus lapis.Vnde dumlabefadareconat, dida noftra côfirmat. Sic in quarta fedione tot crrores,quot ut penèdixerim uerba. Sedeuibo« noCQd*maxime faftidit,ciusignorantiâoftendit. ISlânihilgrauiusmeo iudiciodidumcfteoinlibro, quo fît ut ilium corticêfolumamp;extimum quidem deguftafle in telligam.Quod fi nô admodum longa eflèt interpre tatio èC declarationes non paucp includerentur, fubnederem expofitionê illorumuerborum,quæuirprodigiofuscontênit.Atnondefuturosfpe« • ro,qui nunc uel faltem admonitieainterpretari feiant.
In Scotia défunt arbores ob uim uentorum,n5 qualitatê.extirpant em locis patulis,plura de hoc dixi alias, pfentia nô audita narras. De fubftâ lia, Ë U bene fit thefauro illi,per que didicimus apud Quintilianü folidifti mâ cuiufcpreiparte fignifîcarif aliterpericlitaremurin pgdagogio.In fes cundafedione, fepianoftrautfallatfallit,ruditatem^fuam prodit.terra ilia nonpuraeft.cumfpolianturàcorticeuctuftateinfodinis,autextraillo carent. Si quis uideat decorticatas arbores,cum plerafcß uideat cû cortice, an arbores cortice carere pronunciabitC’Athicuirdeclarationib, præter* miftîsTemper contradicit:adeasnihil.atquomodohic egregius philofo phus naturâoblitâfui muneris facitC’quâ in omnib.operari per inftrumê ta poterat animaduertereCfaltêa nobis toties admonitus,cum uult uerrne creare,federn quandam pinguem congerit, atcßexeafolliculü,indeou5, itadeplantistathicnobilisperipateticusparum utuideo, innaturæcon« templatione, Galeni^ eius admiratoris libris uerfatus, imo ne aduer« tens quidem ad fui Ariftotelis, quem tantum extollit, placita ordinem iU lius
-ocr page 182-170 Hieronymi Gardani
lius uniuct fum oratione fua ab ca fuftuh't. In tertia fedionc gcminata ad* uerfatiua rcprehcndï ab co non potcrat,qui duplici ncgauua propofiiio* ne ftatim in quartacn'amfcnfuni elocutionis uitfat. At is Græcorû mos^ Græd non fumus.fcdlatini. Hunctn fenfum utalios plcrofqj attingcre non potuit. Metallica omnia fubftantia tcrrca infrigidan t primû, ôdduri* us reddunt:qu^ tn pinguia funt,admodum fucceflu tcporis cmolliunt,ut afphaltû.Erat ne tantû ncgocium hoc intclligereî’addidi fi ficca,ut Ion gè plura paucis uerbiscotinerê. In illa cm orationis parte quâ tranfcribit, prima frôtefcptcpropofîtiôes cotinent,èquibusinnumeras,imôtotâfer me mixtorûuim in corpora noftradcduccrelicct. In fextadiuifionemc, qubd nefciucrim quid effet alumêrochfamp;liquidû.adcoturpiterincrepac (cû VannociusBiringurius,quêfæpiusadduco,hocabundèdecIaraue« rit,ô^ Matthiolus:defcndatueroreshæcà Brafauolo)utmalediccndian* fam præripisuoIuiffeuideat.Quidfi dicam liquidûuocatû,çpdum con* ficit,metallorûmoreliquefcat,no utfciffile uel rotundû lapidea forma cru aturç’Tamê mens mea nun^ fuit h^c,Simile illud q? nô intelligit,ex quin tafcdlioneargentû fubdulcecft,iUCundi^faporis.Melioris etiâ aurûffed no præfiat. At alibi declaraiu'quomodopra?ftet,amp; hbrianteaediti cranr. De Bitumineamp;fCaphura fan's in fecûdaeditioncquantûoportuitdidlu, led deexpcrimêtisqucadducunqnefcirefefimulathicuiramuletanôfem per uires fuas oftêdere,quâdoquidê necq per os affumunt.Expcrimêta e* tiâ no faiftafuntutdeccbatjuel ipfo tefteàcanib.etiâadhomines argumê tû nô ualct.Ccrtûeff qjodor eius, ubi diuafficiathominê,fit^magnus, multû obeft Vencri.deattradione fuccinufqffomniaui: feftucâ trahitut alat.hæc-n.uiuêtiu opéra,fed uclutripæà torrêtib.fitem quidâæftus.Nô omniapinguiatrahût,quianô ignea. Afpalathuadeofanthalo rcfpÔdcr, amp;hocfucccdêtcdefrjt,utipfummeteffecredanius. in haliaarbosfuir par* ua,nunc eu in India omnia fint^Kcrfora, Ôlt;f ex India noftrû aduehaf, ni* hil obeffe magnitudinêhuic fen tentie dixerim. Defpinis maniftftû t ff,ar bores plerafqp magnas,ubi in paruas degen eraucrint, fpinofas fîeri.Speci es odor,color,ufus côueniuntîcgtera nô difcrepât.Qd’fi nô effeaffirmesC nôlitigabo.Caufas.n.hicrcrüquf funqautqugeffepoffuntjoffêderede* creui. Vtru aût hæc ita fint,nô côtcndo.cû qup nô funt,amp;f effe poffunt ait cubiuel aliquâdo erût:Ô^qupfuntaIicubietiâdefunt,aIiquâdo^nôtrut. Salêpetregêmâ uoco,in Apulia effoditlapidû aliorû more,Iuciduseff accendit ut ferrum,Sedfionefextadecima facit naturaaquam,nôexabfin thioaquam.omnia natura ad generationêfuifimilisprona funt, nontn generant:necfibi fimile.Tribuitmihiquod uelim Vfnen effe anthillidis genusîquodcum nondicâfuperfluû effe,exiftimofirefpondeâ.Vbi cr* go præteribo,fciâtlcdores meea quæarguit nôdixiffe. In uigefimafedio nereprehendit,quod fe nô intelligere fatetur:D uplex calor.Nec meminit calorrm adu,ubi ad fummum peruenerit ignéeffe,at hic furfum fertur.
10$ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Argcniû uiuû cogit ob contrarium;omneaiienû contrariûeft.Sicca
autem ,
-ocr page 183-Aétio I. librorü de Subtilitate. 171 autcm maxime,ideo pro cxemplo.
In prima fedióecharybdis tumultuofa,cofrago(à, periculofa, nefcio 10 é quid magis demircr«' Mercurio iï non placet ckdrij, tribuatur hydrsrgiï* humdnquiuta diuiiïoheuukxiloalcn durum appellari, cum aura molle cflereferam.ïn fexta fedione,fepia perpetuo difli'mulat een ties rcpetitajU ïam non cfle uera m mixtionem, fed folum generatione fieri. In paîma ab« furdus eft.amp;fupinampræfertignorantiâ.tresfunt arbores un à uiucntes, utfocrj ineadem domo.Sedin hoc fauit natura planns:Slt;hancc6iunflio nem illp,non animalia admittunt.
Candiduscolosnullusperfpicuusobnimiamluccm, quodalijscp« no loribus non coniinpit.
Ö
Plinius no id dicit,qgt; illc præftabatSic femper mifeet quac no nouit» ’ Omnia extra propofitum.Loquor egodcadionejlledeinitrume toîego hiftoriamquæfuboculiseft affèro, iUe nugasOemocrtti.
Summx imperitiæargumentumjam claram in fineprimç fedtionis fententiam interuertere. Hyacinthus ut amuletum prohiber ne fiilmê oc# cidatjatcÿ idgenereauxilium mcdicumdicipoteft. utde Pazaraduerfus uenena,tantæueronoxærcfiItère miraculoproximum.In fecunda(cólió nequidgarriatderutilojintelligcre non poflumtrutilare longe aliudeft^ rutilum diè, Verg?lias arma dixit rutilarc, id eft fplendcrc cum quodâmo tu,quodpauciintc'Iexerunt.Sicadamas,
P ili cra{Ta,metalIa tenui funtfubftantia, nullum crafTum fplendidu. 114. Quidhocî’Dcequo alias hocexperimêtû docuimu8,q5obnitorê,nofplê dorêaccidit.Et h puer nafcatbiceps.nô^ppter hoc hominûgcnus biceps eftèdiccmus,Giraffâmn5uidit,funt.n.maculgferrugincf,nôpurpurea’.
Os no reftituftur, quia durum 8' termine côprehcnfumjapides in fodtnis cii crefcere8f mu’tû ôiCbreui fpacio certu fit,qd litigatargutiuncu lisC'Nô.n.eâin fodina habet dunciê^ extra ficcati,nelt;ÿà tàlcui uiagunt.
Delapidib.cûhgcfcribcbâadduxiexperimêtaqu^me mouerûrVe rumutilla quoq?accdTtrunt qu^nuncdicâ.hauddubius fum fer/pfifte ueriffima.Anno præterito cûgemma illâfomniatricêac uigilatricêdigi# to uolupratis caufaindidiftem,intrabiduüdFelt;ftüeftutaquäodireacme« tuereuîdercr,fic ut biberêcû conatu. bona fortuna cuenit ut no antea per pluresannos neqjmorfuseflemacane, neqj canes tralt;fi:afiem:nihilomis nuscum unde hoc mihi euenirethæfitarê,gêmærecordatus,ftatim eâ re« pofuijêó intradimidiûhoræafpedûaqucamp;potumabfcpul’ârepugnari tia admifi,nec poftea aufus fum illâ digito imponere. At contra effigies iU laGalbælmperatorisnaturalisnigrisIineis in Achate adeo mihi dulces fomnos reddiditjUt repuerafîîfleuidear : tantam autêanimi tranquillita# temadiecit,utaliuspenèfaétusfim.Deprudcntia nÔ dicam^nc me ipfum laudarçudle quisobqciat.atçphæcomniamenfiu quatuor fpatio.Quod uei b odq Thcologorû memineritu'llu farts noui qualis fîf,eos non dû fu m expertus.unû fat fcio me hic neminê ex his infenfû inuenilîe neq^ Luteti^ :
-ocr page 184-i7î Hieronymi Cardani
neep ego quicq fed aut dixi quo illos irritare. Nunc forfan addita quædâ abdhoquopiâûuer^dendum me non folum infdo,fedplaneubifduic« grè krence,forfan poteruntillosextimularetquæ fipra?uenero,fdogquos me experturum. Ego enim ab omni calumnia ÔÔ maledido turn iurgio na turaadmodumfumalienuSjmitisacpIaddusamp;Mufarum alumnus. De ingcnioautemqprapidiflrimu, felidffimum atcp incomparable mihicffe aii,(ifcrio didt,Ôdillidebeo,amp;mutuum maiusaccepifle eredam:fin fecus, hæcmagis conueniebant plura defepollicenti. At cur damnat iudicium, ex quo tantaeftortafœlidtasinartisexerdtatione,quantaullimortalium unquamCSed poftquam natura comparatum eft ut uelut in effigie unuii quilquealium melius quam femetipfum per fpeculum agnofcat,fentetiae fug de no^ro iudiciononrepugno:multo^minusrepugnabo,fieamaU quibus : rgumentisoftenderit,
122 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Quinepmihiobrjdtin hac exercitationejneculla grauiorautuerior
accufatio;pnmuquod lapidem in bufoniscapiteinuentum Chelonitem appel!auerim,cum dubioproculteftudinem ftgnificef,idetiam maxi mimei ftuporis effet argumentum. Exiftimabam apud Camillum Leo« nardumleg(ffe,00 demirabarfatis»nÔ tarnen inueni:in tertia editioneemc daueram,(debam immeritoficappdlari: potius Myoxoniten uel Baihra conitenuel Batraconitem à ranadixerim. nambufocertêranæ genus eft apudomnes autores. cur ergo nomen addamus fpeciale, cum apud anti« quosplusufui effent noftræranæbufonibus, erant enim pariteromnes inuifæ.Itaçpexcidiffequgdamtalia in nominibus,dum rebus ipfisacrius fum intentusjfallentememoria no nominu imperitia (nam dixiftem feu) gratulormihitutmelius imperitiamamp;temeritaiemmfamaccuftm.tantu enim habeo,quantum in fingula momenta accipio. Excufaueram hocin fineltbrijSd putaba deberefatisfacere.Scdillenimisacercenfuræ exaflor cft.Si tarnen tertiam hanceditionem expeflaffer,pauca utexiftimo,inlioc genere ei fuperfuiffent.nam amp;nbsp;longe plura in libris de Reru uarietate atep alrjsquos caftigare no potui. Prima mihi fuitcura rerum,indecaufarum, poft nominum,inde ordinis,ultima ornatus. Deecheneidediflum eft in libro deLiBris proprijs,dum Rondelletius nos accufa t: is cum tuis libris edituseft.fed Lugduni.DeTecholitononnepræterPliniumuisuerbiar ridet.narn Tixafignificatconfumere, liquefacere, mollire, at non propriè uel «)z»'vw,quod eft frango. Vicit.In uerbis,ub{ Plinium non fcqui religio eft,relinquit: in rebusipfisamp;caufisgrammaticum.quod propha« num eft ampleflitur.non enim tamamens fum ut in nominibus accufem Plinium,qui tantb propiorfuitflorentislatinglingugfæculo,amp;tuncad . hucfcriberetcumpronunciatio turn ipfe modus loqucndiuigerenf,amp;a« pud Romanos multa quafi nutu fignificarent,qug nuncapud nos niiUis uerborumdreuitibus etiam poffuntexplicari.Quartum deEpiftolapue rilimeamanufcripta: magnum fibinegocium, quietiam alrjsfcriptasepi ftohs examined Ooleo quod non omni modo, ut uelim, (im puer ætate, ut
-ocr page 185-Aétio I. libroru de Subtilitatc. 17 j
Ut tanto diutius fuperefTan morum (ÏmpKcitatc, ut Deo placerrm anfm^ puntateac lenitatc.plura enimac meliora poflênt infcribi. at tu uis ut ob hoc dokamf Dcmûobrjci'simpcririâGræcf h'nguæ.fcripta^in librodc Animi immortalitatecôtemnis ôd culpasT' iam ego neep Græcas apud te* nee latinas nouf literascnec quic^in philofophia retflè cradidif ordinerti nuUum feruaui^ßt ita^quid iam reitat, ego Aefopus ero,nihil protfus fd^ cnsatcphocpropriuscertèuero quâ uelim,tuiUius focius qui omnia feie« bauH^c pro argumentisiUius»
Exiftimat lapides in renibus e(Te dures ut extraC fallitur.durefcunt, dum prodeuntutoua,atfi qui duri fint (qui pauci funt)samfàdi penèaf ferunc mortem, nec foluuntun Et fi roiuuntur,potius motu quàm medic camento afFeruntur.
Nugatur fuo more,moUicics caufa eft ut effe poilit, quoniam remits 12^ tat.facultas quod fit.
Tergum noneftcorium.Terguscorium eftJn codicemeo deed re: *27 in fuo aded argumenta ignorantiæ cum temeritate in ea difciplina,in qua fecoripheum facit. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;o
Negat nigrum colligerecoloré, adducit exempla omnia cotrafc,nâ amp;gémarrj hocaguntutpulchrioresuideantur gemæ. Non tn illaametal lo macula,ut Eydia cos ualentcontrahere,atcp utita dicam eradere.
Eandem in filice racionêfignificarifccutusfum,amp;:eadécaufa,quâin 12^ arbudo inferius.dumpaucisinteriedisdeillo loquardiffuie.
No nomina,fed genera diuido.S^propono.an caccusan immemor, 130 quimefcribat diuidentem in genera, nominumrationé quærat^Alaban dicus lapis nigered,qui etiâ in uitrum tranfitpi(duræaptus,nâ recipit litu rasalbas. Prgterearepofui in agro Veronefi infignes inueniri SC Friburgi cum figuris inferiptisCat non ed^uincat, fails fit nigru edeattp alabâdico, quem Plinius defcribit fimilé.at non ed.cedo.nomine ergocarebii* C^uid autem uetat homines corpora appcllare. fic faxa lapides.
Herculcus lapis fi non depafciturfcrrum,feruaturafRnitate inius,ne 151 que eni habet dentes,ita SC aer pabulum ed homini. transfertur enim etiâ ad amorem,dudia,animû,uelCiceronetede, At ego alimenta dixi. Sunt ÔCalimenta imbrium 0^ uiiiorum.
Si uerba prgeedetia no declararet, certe ambiguitas effet in fenfu. E* 132 uocantambo, attenuate diffoluit farcophagus,nade eo fermo erat.
ProantiquiRomanifcribi debuit. VerbaPlinij funt,etiâcaeteræfax ^33 xo Sécotepoliuntur.ManifedumedigiturfmirimRomanisfuiflèigno« tum.Atexdefcriptione uix fieripotedutfueritobfidianiislapis. Quam a/'.? uis ergo fmirisGraeciscognitusfucrit, Romanis non fuit. Ergoinipfis rebus Eillicur calumniator, nosqueaccufat de nomine, quod manusferi« bcntisuitioexcidic, quodçapud neminem praeter eumanimaduerfionc dignum cenfetur.
In fecudaedidonenutritadamas,quoniampartes habet diffimiles,
Q èquibus
-ocr page 186-174 Hieronymi Cardani
èquibusquacminusfunt perfedèperKduntur. Refoluunturetiampaf« tes,non ut in nobis ftatim ob uitæ breuitaicm, corporis magnitudinê 8C mollidêjfcdinhpidibusfeniîm præparantur,modôad perfedHonê, adokfcentialapidumn'ndc manentdumconfiftunt,inde fulgorôi nitor minuitur eis fenefccntibusdonga temporum fpacia id occuluntin uno eo demç lapide,at in pluribus h^c deprehenduntur. Quod fi id in mollio« ribus fubftantiælapidibus 8^ margaritis,quamuis hæc non uiuant,df pre henditur,curcftutinaIijshîcfitemusC’
gt;57 Medocet,gratiasago.nihil tarnen fimileapud Ariftotelem.fed iï le ut nos fpicilegtumexercer, optima uel difFicillima profequens,non om nia. EiTetenim immenfg eruditionis,qu31em Ariftotelesnonhabuit:nec ego multo minus, Athuncquiexiftimatfe omnia fcire,cum nil fciat,quis eximet è ftultorum generc.
lt;39 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Culpatdiuifîonem in arbore fruticem,fufFruticêherbam. Hiepau*
lulumimmorandu.Tripliciternosarguitzprimum denomine.nâfuflru ticê iatinü effe ncgat.Ergo cum fruticê fciâeiïe iatinum,fub pr^pofifione addita utfuffuror,fubnigcr,fuffodio,fufFero,non uideocurlatina nô fit: nam fi feparata proferantur,nullum uitiumerit.non hoc eft innouare,no etymo.Credoomnicarere culpaconiundionêlatinarû uocum, quaruni fenfus etiam aptèiunguntur. Deinde reprehenditfüfFruticisinterpreta»» tionê, quod fpartum fulFrutex fit, tn herbarû excedit magnitudinem. At ego fruticê appdio qua rationcnuncdicâ.Obijcit cm tertio non ficac cjpi hgc fignificata ab ali)s autorib. Quid ageret fi fufFruticis nomen iam inufufuiiretapudlatinosfcûinnouonomineuultnostenerinecautork tätenecrationeulla.atidem eftfuffrutexSc Quis docet uoxilla apud Græcos potius ftipulam, furculum farmentumq?, fi de proprietatc uerbi agendum eft,quâuirgultumautfuftruticem fignifîcat. At Gasa fie UernVplacuit, nonimprobotufus eft liberior,declaratio aut rerum au^ nexus non nifiunus.TeneorneinterpretationeGasg, etia fi male die,qui nulliushacin caufauotoaftridus fumCAtdieet,Quid'T Audiatprimum caufam,indefinc,tum neceftitatem.Caufam quidê, quod qui nomina in« uenerunt,è uulgo erant amp;nbsp;quafi fortuite inuenta funr^an ergo putas illos prius diuifiiTenatura rerum redeacdiligêter,acillis nomina accomodaG fc,quod neejj norunt facere fapientesf Si igitur ab ill is erratu eft,an 6^ nos errare decet cum illisT'finem uero rei atque tradationis utdilucidioris do« drinæcaufaid fiat,quisculpabitC Etmaximè, cum quid intelligi uolu« mus.declaramus. At hts omnibus neceftitas ipfius rei maior eftmam iï no hoc faciamusT' nomina uero recipiamus fub eifdem fignificatta, fub qui« bus à uetcribus accepta funtindiuifionetqusedam fub pluribus diuifio nis membris continebuntur,quædam fub nullis,utconfufio maxima fuc ceifura fit,tota^ dodrinaeuertatur.Sin noua nomina iupponereuolue« rimusCbarbara omninoratio noftraeuadet.S'n (utipfeexiftimo ucllet) per circuitus uerborumres ipfg oftendantur, in repetendo farpius amp;'pro« iixitas
-ocr page 187-Aétio I. librorü de SuBtilitatc» i7î
Iixkas inutilis amp;nbsp;obfcurita s atq^ p erplexi’tas fen ten tig cuadet. An ergo res propter uerbarelinqueredecuiifQuin potiusutin hocexempio nomia num rcda intcrpretatioprgponendäfutt. Indeliberèprofequi res jpfas, uelut fi dicas.plantg aut retinent ftfpitcm aut nonîquæ non,herbæ uocen lur, quantumuismagnæ fîntutcucurbita.Quæ retinent, ßmodum hcr# barum communem non excedant, uocenturfufïrutices,fiplurimum ere fcantarboresîquæmedigfruticesaut arbufta. Hic quiduidcsabfurdii autconfufumuelobfcurumC Icaubtopus fuit huiufmodidiuilionibus nullumaiium qui fan’s faceretmodum,præter hunc inuenirepotuimus. In quo tarnen non obiter nos geflim us,fed quatuorferuatisconditionia bus,quas ille con tradicendi ftudio cæcus non animaduertit. Nam non nifiin principalibus generationibus diuidendis , maximis^ amp;nbsp;latinis fumptisnominibas,aicpabeofignificatominimeabhorrennbus,amp; pro potnaillorumexplicattone: quasquiferuauerit, tutoidfaciarpermelkea bic.lndeadducitdifficukaiesexaizoo,faluia,philitide. Caulemhicacci* pio pro ea parte pfa ntg,ex qua racemanm fundunturfolia, ut in focnicu# Ioanc£hocp:u(cpacauliculo,pediculoue diftinguuntur, qug nemonefeit omnibus ferme herbis eiiam philitidiincfle,nefcioquomodoneget. has quedecuitillum pauloaccurattusrem traélare, nam quod dicat faflidis urn me parère, lectoresreprebenfionibus hisnon minustædioahtciuns tur, Nam amp;nbsp;inconfidcrate legit, amp;nbsp;peruerf? interpretatur, amp;: futi# gt;nbsp;lèargu it.
SicSlilletruncusjcftftipes detruncatus.truncusintelligitur, cuira# j^o mi incrant,nonftipes,fed minoreftacgracilior.dere con flat,hie nomina habentexqyifitiora:Uudo,nosconfuluimusbreuitati. SicSC iHud plantç quædamurbanæ)ideft,quæcultu gaudent.’namamp;frumentum ert,atta* mcninagrisnafeitur, amp;fpontc etiam,fed raib. Atque hoediferimen cur nonapprobar, quod Theophrafti eft, Hipponem^ reprehendif. Triticum uix in Scotia prouenif,nam ibi fui.non nego aliqua in parteob fiünccf'ó. fitumaliquid nafei. Acorumamp; Iridem nemonumeratinteraromata, fi «p. p non magiscyperum. Denique illud de Pericarpio non animaduer# tit, frudlum putat effe foctum (uide ftuporem hominis) non plantam quæ gignitur.
Üelaccaquomodocinamomoaflîmiieturodorenointenigô.nam fiperiaceam uulgarem noftrarnfeu purpuream uiolamintelligit, italus pumcumcuniculopoteratcomparare, turn maxime quia de radice Io# quitur. ïaeiæ hoc genus quod Latina uox non fit nec,Græca, nifi las ciamprolaintelligamus, nullusclafticusauthoragnofcit. Sedipfefibi habeat,poftquam gloriaturderebuscontentiofis. Effe enfm radicem quæcinamomumoleatilli credotuehdicumenimexiftimoj fedDiofcos ridi notamnego. Ad rem, femper flos eft radice odoratior. hie non dico, fed non femper radix flore. Sic Scilleerrornontolerandus, cum Charyophillon uulieffe florem eum qui Græcè uocatur, Theo#
Q 2 plirafta
-ocr page 188-rjs Hicronymi Car dam
6. p^rafto S)C Ph’ni’o afFirmantibus odore ilium carcre, cum nofter ob id nomenadcptusfit,quodolcatfuauilîimè . Benefitautcm hujcuiro.qui dialc(fi:icus , fophifta, rhetor, philofophus, thelogus,- grammaticus, aretalogus,Graecus, pedagogus,mathematicus,dcmq5 mimuseft, quid faciam huic Proteo f qui nouitquid etiam mortui dicturi fint, at tantum abeftutde Leoniceno maledixerim, ut etiamipfumin Medicinapcncolt; mio laudauerim. Defiliquaftrofequutusfum Fucfium,nonquodaliud non fignificethoc nomen,fed quod ei cui nomen hoc imponebatur, nuU turn aliud nomen cnet.Splendoremeximium amp;maximè cum purpurco autfufco colore,nulliplantpautfrult;fluiinefl'e, citra ucneni participation nem animaduerti,ratiocp id docetgt;ideo no tcmerè di(fium,Immaturû acri us.quia minus conco(flum.Semper efn intereiufdem generis res compa* ratio fieri debet,aliter efficax argumentum haud pracbet,quodipfcminin mèobferuatullibi,undefalh'tur.Acriaenimhumida quscdamfunt, ÓCea maturitatemitefcuntuelutitemperatiora.
142 Multa dcgraui odore nugaturextra propofitum. Oebuerat uidcrc quid per grauem odorem intelligam, 8lt;nihileifuperfuifict. Décolore intelligimus herbarum non lignorum radicûautfruâuum, fatisqûc fuit exemplis ipfis declaraflfe. nam quæ fuccum non uiridtm progignuntj ut didac amp;nbsp;chelidoniaomncs,uenenofæqualitatisfuntparticipes,
^43 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Infcitiænô prima argumenta prodit, dumnectamclaram intdligit
declarationem deligni fitu.Cæterüm falliturincaufæredditione. De ue* fica neCpfcitargumcntts refpondere,nam terra obruta nonafcendit,fed ar gumentofuofeconficit. Ratioautemfuapeccat, quia portioaquæquæ fubeft ptlææneæ.non eftgrauior fpecie aere, fed leuior,licet pondéré pof» fitelfefecus. Indicioetiameft quod ubicpaquafubitleuiora, ataeretiam fub ipfa terra manet,quanto magis fub aqua, quæ kuior eft terra, manelt; re deberet.
148 Dicit perire Metamorphofimpiperisin hgdcram,quod prdicu-* lisquibus anneeftaturpipercareatC” atoblitus efttantus philofophusfa« pientiænaturae,quæomnib.ferpêtibusplantis aliquidaddidit, quopof« fentneditnam ha?derapediculis,uitisamp;^cucutbitacaprfolis ferpunr. Si igituruerifimiliafcribereconcelTumilli fuiflet, capreo’orummeminifle debueratC’ Sic quod dicat cubebas efle garyophyllon Plinfj, errat, di« citenimillepipere fernen grandius,quodadüehiturodorisgratia. Sed errores fuos animiduertere non propofui, funt enim pene infiniti. Quod deDiofcorideobfjeit, iamin tertiaeditione emendaueram: im« perfeólusenim fermo non iniquus. Sed hie fui encomiaftes ubi did/« citficloquiC Seuera, fapiens, knis , moderata caftigatio, ProfeCtbfia« liquis Academicus I talus refc/uerit,eum pro pædagogo in comœdia fub fjeiet, etiamfuisipfis uerbisinterpofitis. neCßenimaliud uel omniumiu* dicio fapere polTun 1.1 ta fit magno illo fato meo, quod faepe teftatus fum, utquicunc^ nGS_calumnigcuiu/jpiaminfimuIant,in eodem genereibide
-ocr page 189-Aótio i. iibroru de Subtilitate. 177
grautus longè pcccaffe deprehendantur »
Purpureum Dlofcondis cjruleum inter colores efle docui,ut k coeli 50 fîmilitudine. Res docet.
Facetur fînecniciatu, Theophraftusque dtatur teftis contraria: ƒ fententiæ, utuideatur nonfolum me, fedôd ledores ipfos defpicere èc ca^.a, i'm'dere. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;,
1 Sepia noftraconfundit, A putridocalore nihilgeneratur, poteftau« I55 tem pars putrida fimul generari, amp;nbsp;uelut calida pars in rofa odorem gta gnit. Etrurfus ab eo quod putrcdine refecatur,ut uermes, In fecunda fedione deprehendcs uirum peruerfè agere, utetiam in reliquis de eo fas cias iudicium. Voluit enimuideri ab ipfofurrepta,quæilleàmcfuftulif. In fecundaenim editionequæantelibrum fuum trienniofermè excufa eft,cum totam hiftoriamaediferimen interhasplantasplanèenarrê,quid poteft fieri impudentiusC’
De fpartouideram quantum àgeniftadifîèrret apud Mathiolum, 8lt;: tarnen ucrafiitcor,oblitus eram emendate, In tertiaeditione,nunc res uocato in memoriam errore, emendaui, ita nullus liber tam malus eft quin exeoaliquidutilitatisabamatoribus ueritatis fubtrahereliceat.Sed ibidem 8^ ipfemaiore ignorantia: obliuionis lapfu decidit, fato ut dixicalumniatorum meorum non uulgari, Cumenim Pazar lapidem dicat noluifte inter lapides recenfere, non meminit tarnen ilium effe quern incentefima duodecima exercitatione delineauitî feu lapis fit, feu Cers ui lachryma,
Nugasagitmeras, nificumucnarumàpertioneagit, funtenimues ra Sc experta ratione conuenientia.
WoneftNapellustoxiumillud.iama Taxo diftinxeramusintertia léz emendaiione.
Platanospluresuidi Edinburgi, atqueduplicimiraculo,quodubi 1^7 nullæ ferme funtarbores, ibirariffimafit frequens. Etquæcœloferuen tiSciuxta aquasuiuerefolet, quafi transuolauerit,amp;adScyihicasregios nes peruenerit. Singularis autem forma efficit nefalli potuerim, nam uideasplantam uitiferam aut uitem plane arborem amp;nbsp;eredam. Cætes rum quod magis mireris, ne unum quidem arbon's genus aliud ibi uidifte me memini : prope autem aliquot prunorum , Nugas Græ« corum, quibus credidit Theophraftus, non femel aut rarb perperam Theophrafti appellauit. NamSCin clxx quçaeeufat, fumptafunt ex illius autoritatein primo,capitci^.dchiftoria Plantarum, cuius uerba ac fententiam non ego,fed calumniator,dum mea eflfeputat, irrideG Minus tiora de D racone prgtereo.
Fruticemnonficintelligo, cumncquecucurbitamînamàuita,non I71 magnitudine appello » Nec moderari fignificata abfurdum, cum nee ipfi ueteres in eis conueniant
3 Nugas
-ocr page 190-173 Hieróhymi Car dam
î/ 2 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Nugas agir.nam neep quod impom’r, di'xi’: neque fî dixiflem, fuf»
fictcntlt;’rrt'P‘'obai^ Ita mefuperi ament, utmagis mc fatigat pcrpcram aceufanjj, quàmG reclccontradkeret . llludprætereaintôlerandum» qtiod qu rin fecunda ediuone emendata funt, quæque ut ipfe pofTetars guère, à me didkit: peflïmus hk, tanquam extent redarguk, ut quile? gant, putentmeilKusmom'tucommutafle.itaduplkidoIonos præuer* tere ntutur. nam non uidifle fecundam ediuonem, cum jpfei'am con« fulco.utintelkxk metterum uelleederejtrknniohunc librum fuppref# feritjUcnGmileomninonon eft.Hine flip impudctisexclamanones,quid aefturus effet fi erraffem » nunc cum adeô exdamet fine errore,indicium eft manifeftum, me nullibi uel minimolapfuaberraffe.Sed tarnenhkuir^ feelóeftegregiè malus.De Lithoipermo accufetprius Pliniumqua me* quem tarnen adeó collaudat.
175 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Licet cauumeuadat ex aduerfocuruum,at pondus non trahitadfe
uc ignis.non contendam rationem meam effedeclaratiuam.fed neep ipfe fufticknterrcprobat.Eftautcm officium boniaceufaton's autreprobare (ufficientcr,autlongè iierifimiliorem caufam affignare.
Plusefthumidiinfolioperfici,quam in fruduïprimum aquefnam êCinfrutftudum eft aqueus, utomnesfrult;ftus uirefcit. Deindequia hoe concoquitur, in dksillud exhalat, SC reponitur aliud eius locot quódfinonprotinusexarefcit, amp;nbsp;fit folium Rauum. uides hominis rui ditatem natiuamautuoluntariam.NulIum eft folium plantæ,quod non cxceperit quadruple plus humidi ab initio ad cafum quam pondcret. In fecunda feCtione euenit id ei quod Auerrois de Mole ( fed ei Iicu;i it ) dkebat»
Non minus nugaturin hac: fed deamndinccum careat matrkf, ' non folida eft:quanto enim inanior,eomagis caretfachryma,itacompro:* batdumreprehendit» De fambuco, quantitate abundat matrice, fub« ftantiaautem media eft. Inqüintafedioneobiicitnobislacftucam, adi« antum,alias^platitas,amp;frationemfinis, quod nonut in animah'bus ad opera tioneminftituta uideantur,quareneccerto numeroîCurergo Pen* thaphyllon amp;trifolium atquealiæ pluresCQuodad fxperimcntum,di cimus rationem numeri in perfedis ftare èC effe exquifiiiffimam : in nonnuiliseffe circumfcriptam , ut in canum geftatione, ncc fie foluni, fed amp;nbsp;prærer id quod intra certos numéros in certis etiam numeris fit. qui uananc ob uarietatem fpecierum in eodem genere . Sicut uidemus de caiiiibus capitatis braffica amp;nbsp;crambe, idem de laducis atque alfjsî terra eqim amp;nbsp;cœlum non euida mutant hanc rationem, Rede plult; resdixi, non duos : nam ineadem planta plurimum mafculorum aut feeminarum aut utrinque fexus uis ôu fubftantia ineft, quod ex uerbis fequentibus poterat intelligere, at ipfe grammaiicum rum agit,
J ' nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Simili
-ocr page 191-Aftio I. libroriî de Subtilitatè» 175*
Similirüditatereprehendit ea,dequtbusrcprehendimeretur, quod nonintellexcritandum comparatiuè dici, tamciH pingue quæ unicum tantum cmittîtfolium. Deftipite lingatpcdiculus fit niagmtudine, ef* fentiaftipes cft,quodparsprincipah'sfitplantæ. Dccetauteminhactraa datione quæ ad eflentiam pertinent, præponerecafibus. Pingue (îcs* cum admiratur:lignum fandumrefinaceaomniaficcant,amp;fero ardent nutriuntep. EUeborononfuntplurafoliaC*fitita« lîtunuminpluradi'« uifum, nihil ad- declarationem mcam. In quinta (êdioncopponitmyr# tumamp;Iaurum, hædiuerfis locisac regionibus06quocuncpannitempo rc fruclum habere poiruntgt;non tarnen fempcramp;ubiqjhabent.deficiunt ut pleraqj natura cœli 86 foli. l n lauro Alexandrina flat ratio generalis, cul adrjeitur ut plerunq? naturae prouidentia fieri fokt alia utilicas utfubfter« natur 86 fulciat,fed quod fubfternitur eicuifubfternitur, non efituteb læ, fed all], folia enim frudibus j non hoc folium huic frudui à natura niunimento creatur,
Oe Tuberibus eamcdicentem inducit,utex niuibusfcilicetgenc# j rentur,qnx non dico. Apud nosniuesobcolkdionemcalorisadeo« rumfaciuntgeneradonem. ubialibi iolumcalidius eftuelnaturauelob ccclum, non funtnecefTarirc, Infecundafedlionepaululum cogor inuf« tusimmorari. Omittoquodinfecunda edirione immutatafintuerbaib h, quod neque fideliter recitet ipfa primæ edidonis : uidcamus quid tarn abfurdumcondneant, ut adebftomacheturï^ funginon ardent, quoni« am putredocefrat,quacm'a eftadignem : lauri folia ardent cekrrimc,quia præîer id quod putridi quippiamcondnent, ficcaetiam funttinfungis enimadhuchumidumaqueumcondnetur, quod eosardereprohiber» Quæ hic contraditfiio Étiam translaris uerbis fuit C' non tarnen uelim fic interpretari: fecundaenim edido claraeft.athæcinterpretatioeft uerbo« rum fuorum, quæilkmihi uelim nolimue tribuit.Hinc tot inepdæ: nani cum omnia adhucrcprehenfionccarerent, addidittamendeiuo.Putrida non ardent,quia iam putredo cefiat. Vbihocin ullo codicemeoî’atpcra« Ha.ideft, tuberaö6fungi putridaexponit. pulchrum expofitorem, cum putridorum antea non meminerim, Duos hie lapis molaris, ut hone« ftiore nomine utar, infignes errores etiam præter abfurdam interpréta tio nem admittit: prim urn quod idem putatefle putrcfcereÔ6per putredinc gencrari,cum putredo fit folum corrruptio, 86 nulla corrupdo eft genera tionifiin ekmends: fed cxrefadîaper putredinem tanquam putredinc materiam 56 alimentum fubminiftrante multa generantur,præcipucuer« mes. Alterum quod putat pu tridumeflealiquid quod conftet,cum fit fo« lum in motUjficut Ô6 mors, quod enim putrefcit,non eft putrid5,ficut di cebat Plato rede de morte, quod necpaduiuentcsnecpadmortuosperd« neretdia putridu nihil eft,fed quod putrefcit.nunq enim ubià caloreprac ter natura euidum eft,ceflat autin codemftatumanedutnccçquæ ardên
Q, 4 pa»
-ocr page 192-i8o Hieronymi Cardani
parcm'mratiocftutrorunqucadungufm. Sicdrnuoutcam'saduomic turn, ad (dem redit. Putrida cum putredoabijt, non ardent. Hocenim nihil repugnans continet: ficutquæardent,cum arferintnon amplius u« rant.imôcft quafi propofiiioneceflaria,quamipfe adeô ut repugn an lia contincntem admiraturamp; reprehendit.
Sed tamen neque hocdixi,nequc uerum efl, aliam ob rationcm fcili* cet, quodputrida poftquam putruerint,pinguehumidum flammæido« neumgénérant. Quidcurnon adhucin contradidionerrt me adducit uirrudiorboue,qui dum uerba curiofius fuo^ pecubari more feâatur, omnem rerum fenfum amittit. Ita homoiftedumfibifapit, nihilfapit. Sed undeilla redis fcutica aduerfus hominem,àquo nihilmaliaudiuit, autaccepitî' fedfunt ignorantiæ fuæ uelamenta contra hominem, qui etfierraflet, non tamen flagris nec fufpendio dignus ob id erat. Vis tam oporteteireflagitiofam, quæhæcmereatur ♦ fedfuntanimifuiim* probirîimi Sc ftukifsimi indicia: qui cum non intelbgatdamnat, tanquam iam damnatis maledicît. Nîec hic mukum abßmilis alteri grammatico uidetur, qui cum Campant expofitionem in Euclidis e« lementa non intelligcret, toras paginas tranfuerfis dutftis lineis obli* terabat, ftuicuminiupcr eum appellans, cum ipfedignus eilet uincu« lis èC clleboro.
Reprehendit præterea quod Guanabatum alio tranftulerim,necui# detipfum.non meordinem corrumpere. Exifiimat eiiamme reliquifTc multanccdlària,curnoftendatexhocfinempropontum librinoilriom* ninoignorare. iserat ut rationesrerumomnium, quantum fieripefTer, explicarem, exemplis fingulis tantum in unoquoqigenere prc pofitis Ne queenim uelfakem nuneduo maximi libriltalicabngua fcripti,lndicaiu rerum défunt : amp;nbsp;tune primum Hifpanicæ nauigattoncs ( quamlin« guam ferme uiîtalicam teneo) nectamen in tertiaeditionealiquidexhis fum additurustturn quia oculatam fidemnon aliorum qui uiderim ufti monia rrpofco, turn quia funt propemodum infinita. Quid hcceflrt aliudquàmbeneferiptaab akjs, male inmeos libresêCtniptétranftu* liifef Quænmus nouarerumgenera, ut exhisfubiilioresiationesinuetf niamus.Similiter illudindeicriptioneMameinon animaduertit,ferru gineumcoîorem eundemefle, qui amp;nbsp;ruber ab eo appellater: non folum quod egoaliamtefta tus fimuellcmeclaritatis caufafequirationem nomi^ nandorum colorum(quod èc preftiti diffufiusà rerum fimilitudinctUos appellans)fed quod ferrugineus à K rreo longé colos abus fit.
In eademappellatfrigidasfubtilitates, ficut aniea admiratur quo# modo hisarnbus quafi fallacibus, per obfcuritatem folam quarfitis, nomen inuentorisSubtilitatumnonpudeatfuüineref Ifiaproduntma* lignitatemanimifui, atque inuidentiam maximam, in quibus neqo« probat quod obijcit:quôd amp;nbsp;fi ab eo probaretur,adhuc nihilcorum qu?
obijcii
-ocr page 193-Aftio 1. librord de Subtilitate. iSt obijcitobtincret, Pnmumquasilk fn'gidas uocatfubtilitates^taks funt ut nequeipfeinielh’gercpotuerit,neccgoaufus fimexph'carc.’fcilkctratiö ncm gcncrakm opnmi parus.
Deinde fi obfcurafuni, quare reprehendit quæ non intelligitf fi intelligit, quomodo obfcura- Deinde curmaxima parseorum quac niaioris funt momenti abeo intada eftT' Analiorum ingenia fuo mcti* turfan in alijslibris nihil eftprorfus fubtik/cdomniacjalTa ut aiunt Mi nerua exæquoconfcriptafunfTanaliquafunt quæprorfus nôintelligit^ Si omniaadeoobtufa funt, cur tantum laborauit ♦ cur afij» utdicit, mi« hiidnomen deferunt:* an ipfe folus liuidus èC qui non intelligere fate* tur, alijs omnibus præfertim docQiiTimis uiris eft præferendus ç' Sed ft quæfiuijCurmiraturmepoftefuftinerefînelabore, quod cum tot labori* busquæfîerim C Verum facut nolim fuftincreC quid iam agerc poftuni ne fuftineam. Séduis ucdicam , contingit illi quod pauoni contigif« feferf. Pauo aliquandout in regem abauibus eligereturrogauitjdicens fe elTe piikherrimam: cuipfittacus, oftultercfponditnon pukhritudk ni,fedfortitudini regnum debetur. Itaqjhic nofter calumniator poft» quàmneque rerutn inuentionc neque certa narratione neciudicio tuto pracftat, flagitio famamquæfiuittcumquercbus fuis diffîdcret, maluit cas peftundare, ut aliénas deprimeret. uocauit^communi nomine la« chores tam fuos quàm noftros quifquilias: non queror quod mea ali« quid elfeputem, fedquodcumamp;ipfetam fœdèlapfus fit, alios cufpare uelic. Quid eft quod in fuo opere probari pofftt ' argumentum alie« numC oratio barbaraV ordo penitus nullusC nulla utilitas,nullaiucun« ditaSjtitulus mutuo fumptus C non elFicacia probationcm, non dek« dus rerum, mendax hiftoria amp;nbsp;rudis craffa^ difceptatio fub fubtili« tatis nomine. Inde quod omnino omitteredcbuerat, cxcmplonullotot fuipræconia, tot aliorumirrifiones, tot epitheta fapienuæfuæaddidit,ut difpeream nifi fibi ipfi cum rekget faftidio futurus fit. Manardum in« quit amp;nbsp;Plinium infcitiæ accufaftif nam dealrjs falsoobijcit. De Plinio tucatur ipfcfi poteft,nam de fyderibusloquenshæc habet in fecundo,ca« piteodauotllla nimio alimcnto tradihumorisigneam uim abundant tia reddunt,
Etnequisinficiaripoffït,infràfubditde OccanoîSyderaipfa totS^ tante magnitudinis pafcens. Præterea hominem prædiuitem uni fermé intentum operi plusreliquiflecrrorum,quâdogmatûobimmcnfam am bitionê.Eundemdefummisphilofophiæarcanis iudicia ferentem abfcp philofophia,quis ferat audaciamf quis uecordiam non oderit, quis erra« torummultitudinern nonhorreatC At deManardoodimus.quoniam ipfe humanum genus prodere docuit.
Et quantomellifluaelfe illius oratio ab imperitis tarnen latinælinâ guæexiftimatur, tanto deterius malum. Derelinquemus Hippocratem, Gaknum,PaüIum,Ô^huncgrâmaticumabfc^raiionefequamur.Quod fierrauir,,
-ocr page 194-iSï Hieronÿmi Gardani
fierrauit, aiinonodifTe dccet cnam patrem Iiumani genen's nccariumîquot; at tut nonerrasrerro fed nolens,illehabebatquosfequcrctur, Sgt;C non er* raret.Simili's Lyco amp;Iuliano, qui tam acriter à Galcno reprehendunturï quamuiserroresfui,qualesManardi funt,hominibus non effentperni« cioiï. Si inuidia mouerer, cur nonpotius Brafauolam quam Manar« dum iam mortuum accufafTem^ at uerebaris uiuentem inquiète* atnunc morruuseft, necaccufo quod dehumanogenercbenemeritus fit. non ab illo beneficium accepi, non falutaui, non faiutatus, denit^folo nomi« ncmihinotuseftltacpduos hostâtumamp; cum eis calumniatorem hunc, ut ueritatisoforem ex tanta turba fcriptorumodi. Si non grauiter in rem literariam, in humanumgenus peccaifent,effent mihi Mœcenates.Non poteratquiplurimûfeDeodebere perfuadet,tales uiros, has fepiasnon odiffe. Vera depromat, nonadoceat, bene traditanoneuertar, ilium* que colemus.
At tu deturbafti ignem è mundo, è numero ekmentorum cxemiffgt; feci eiufdem ueritatis amore, qui ferai homines in tanta infania uiucre, a« deb obcæcari ut credant fub orbe Uunæ tantum ibi ignis effe, quem nec uideamus,nec qui noscalefaciat. obfolamantiquamopinionemquan« damfalfamàprimisphilofophis inducîlam ab Ariftotele compro« batam) ob id tantum qubd fydera ipfâ ignea effeexiftimarentur, uelut etiamtraditamp; creditPliniusinfecundo, capitequinto, atqueitaexuno errore abfurdiffimoaliumpepcrerunt, nec primum tarnen dekuerunt. Quod ucrb dicit appellaffe me Gallicum morbum,non fan's ilium admo ncrctitulusdcbetinlibrode libris proprijs, ubideIndicomorboin fcri« bunturlibri,atcp hicedituscodemmenfequofuacommentaria.
Iß} Carpitqubd dixerim uiperam, ego èc fpeciem genus effe pura* ram, Si non placet légat ferpentem. At Cicero etiam homines improbos uiperas appellat.
înfedionetertianihilaliudagitquâ utruditatemfuamatc^fiuporc detegat,cumnecuim argumenti inielligat, amp;perperamdilt;rrionemillam quæinproprfjffimo fignificato pofitaeft acceptam putet. Sed non funt ' hæcofeitantium, ut ipfefepifiîmèeft. Inquartafedionedixi obfcrua* turn effe (Plinius authoreft) fieripoteft ut quæuidit ueneno carerent. Sin uenenata alius quifpiamexpertusfuerit, uel ipfe affirmer, decedamî Plinium fuum huius rei authorem aceufet, amp;nbsp;rutam fubijciamus. In fexta quamuispropofuiffem eaquæ adme non attinent prætermittere, nô potui tarnen abftinerein tam euidentierrore ucrfantibus,quin admo* nerem in quantasdiffi'cultates actenebras feconr)cerent,qui noftris prin* ciprjsnon inhærent. Palam enim eft ÓCaquam piper amp;nbsp;lapides refri* gerari, quia calorcum fît aduentitius, fpontè refoluiiur: itaomn^® ex æquoperfe refrigeraniur, quia frigiditasnontftnifîpriuatioquaEdâ, utetiam tenebrg.
i8^ Vbinonhabetquodobijciatludit,SerpêtesuoliiareuuIt,anguibus illis
-ocr page 195-Aótio 1. libroi'u de Subtilitate. iSj »Hts maximis uenenum largitur, Rado tarnen ipfa dedaradua cft, fed ipfe cæcus eft,autcæcusefleuult.
Auxilium ueneninounsPrifdanusreprobat. EgoapudCrlfumdl did auxilium aduerfæ ualitudinis.Cætera produnt mores iilius,qui quic quid in buccam ueneritefFutiatQuidenimin comparadoncfpederum, ubineceiïi tas finis fingularium inter fefimile.
Obqdt duo.oucmqughumidioreft ariete.cuipfacornibusplerüc^ careat.amp;ccraftes afpides^mukisanguibusnon cornuds necungulads pemidofiores. Imb hgc parua extremg ficdtatis funt indicia. In ouib. aÜA cft ratiozquoniam non prodcunt cornua ob humidum abundans,quod non neceflariaimpedit:neccffariaimpedirenon poteft. Deanguium fier corenota eft omnibus pigmentarfis, quibus quandocp pro mofcho uen« dere, fed fruftraruftici tentant.egofæpius apud mchabui. Bt uir hicegre* gius qui fabulas multas emit amp;nbsp;uendit res notifsimas,quoniam fuo cum cerebro qug non conueniuntirridet,
Intolerabile malum addidumeiTehaerefi, ut Galrnusaicbic negat fabascum animalia gignuntno putrefcere.Puiat putredinem un ins mo di efle,an ergo ex propagatione genitos ucrmes iIios putatC' I n quo diftert hæc generatio à uermiumaucllaneorumC’ nifi quod humidioreft autlla« næquàmfabarumfubftantia. Quod infecunda fedioneaittxfingulis animalibuscertagenerari, non ita accipiendum eft,utrurfus ex ficge* nitis alia generentur : fed de primis ac propagatione gcnitis iuulbgen* dum eft.
Expérimenta quae adducitcontra apum generationem, nonuidet miferefiecontra fe. apud Ariftotelem enim uermes infecîorumouis funt imperfediores.in altero obiere parentes neceffario brcui,quamuisdcpa* tre refera 1.1 ta uir hie fpecie ad dodrina,re ad e«i deftruenda natus eft folu.
Intelliÿturdeorigincmuliitudine^:omendelocisinfuetis, Addit * præiereaquid nomine meo.
Sepiarurfusconturbatnonexputredinc, qug conumeratgeneran* tur, fed propagatione quadam, quæ fimpliccr omnes dolores leuant, quoniamacopa funt non contrariacaufacifedfi idcontingatjduplici emo lumento erunt.
Infexta diuifionedocuinos debere imitari naturam, quae minimis 1^4, maximorum miracula oftendit.Scd hie nodosinfeirpo quærit, omnia confundens.
Conatur infiingere caufammagnitudinis caudæueruecum, quod fuesfint humidiores: fateor, fed humidomagis concodto, quia in his caloreft maior : ideo uerueeeshumidiores non fimpliciter,fed compara* tionead proprium calorcm.
Nugatur more folito, in feruidiflîmaæftateiufîï in Scotia ut con« 2qq quirerentquofdamferpentes,ad medicinam attuleruntj'ta obrigebsnt ut apud nos mediahyeme; non folum ob cceli qualitaiê,quæ quafi têperata
efat,
-ocr page 196-184 Hicronymi Cardani
erat, fedob naturam coclo ingenitam,non folurm’pfis,flt;dabinitiopri* inisferpentibus.QuæàSuecr)sacccpit,àradonefuntaIi'ena:quonîodoe* nitn exanguiain frigidis Iods cfFerari potcrunt^ at forma fimile nihil prohibée
201 Lupum piTccm marinum fdo. Lupum fluuiatilc à moribus ludu quts potcril appellareCCæterùm dico nihil quod moucatur in aquis, pu« trefeere quod e xedat aqua.ita mifer hic ubiq^fallitur fuis captiûcuIis,PoCgt; fem adducere multa,fed quorfum »
Culpat nomen aîopecæ.Vide hominis infdtiam intolerabilem»alo« pcca non in accufatiuo,fed nominatiuo poiita eft,ab nbsp;nbsp;nbsp;t*lt;?,quod eftca
tulusuulpis,deriuatur,nam*in«fæpe ad latinos tranfit, Quaficatulum uulpishunc canem non copofito nomine appellarem.licuiilct uulpinum ' dicere,fed Grædquodfdam non habet, atcalumniatoromnia fibi liccre putat,fingit,inuenitquænon funtîquæfunt,prêtent. Nonne Virgilius iUofapientiorlycifcam uocauit,a^*'«®'nomine diminutiuo,nôàcompo fito ex caneamp;t lupo,quamuisa canelycifcaoriaturCita uidesuiritemerita tem St ftultam de feperfuafionem.Sic öc in quinta fetTtione reprehendit quod maximeprobaridebuerat. Nec^cnimdæmonumauxihoid faâu arbitrorjed quiduis potius qua diuino miraculo, qui tam crudeli fcænæ fauerit.ltanonuidetuiraduerfusomniabonanatus,mceosdeterrere,qui bus non folum fufficit immania perpetrare, fed etiam immanibusfacino ribus dei uoluntatem prætexere.cui pio uoto fi quic^cordis fuifief, toti« uiribus etiamfi falfum fuüTet iuffragari debuerar,nuncetiam uerac (enten iiæaduerfatur.
Irridetfolitafua urbanitate,quoddixerimmores hominumanima* liumpatriorum naturis perfæpededarari. »biLigurum totamnationent uah quam acriter profeindit^” Hoc non intelkxn id centingere fo* lum, cumuitiain immenfumefferuntur, Sicetiam prodigia ÔC diui* næultiones.
204. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nicquiexpanfisprocredis manib, utin fecundaeditione manifefiu
eQ,animaducrtit,cum ctiam polîèt in eadem fecunda editione legere de»i* tes illos prflongosefuperioremandibulaoriri: SCcur etiam id necpflanu facrit,maluii tagt;nen uir hic ut ftuliiiiam fuam plane proderrt,amp; fidem cm gt;» nem à fuiskbriscximcret, hæc in prima fedionefcribcre.IHoriJtrmaxi* n mus error,quidentcsillosèfuperiorcnafcimandibub,atqîdeorfumfpc#! » dareprodideruntNampracterfenfusfidem, quacidfalfumefTedvcerjeft » fubtilitas in duabusrationibus, prioremfumimus ab ufu, Turn reiiqr.a plenæftultitiæfuæ argumentaacleuitatis: fienim uidit, curitafenpfii : fi nonuidit,curdefenfumentionem fccitC'fatisefiquod acuce inmsrgine adiecic. Vides ergocuinam ex rebus fuis, etiam fiuidiflèfe affirmer,tuto poffisadhiberefidem Hæc eft peripatericorurninconfukatcmeritasôC audac.'aincredibilisnon Ariftotelis autTheophraftijftdeorum quiako* rum nominibus egregqs in iuftifiTime fibiiàpicnuæfamâ uindicant.
faidc
-ocr page 197-Aftio I. librorü de Subtilitate. isy fende modo hominem à ftuintia,à (euitate,à temeritate,à mendado mani fcftojfi potes quifquisesyamp;cnmineab uno difceomnes. Inde mearguif, quod Piinfj ftukitiam nonreprehenderim, fimilis Bergomen(î cuidam, qui Andreg Griri Venetiarum duds,utuocant, infîgni maieftaceuiriim probabateffîgicm, quod hernia gulæilli deelTet^quaefuis inquilinis dîèt familiaris » non ego horas in refellendo aliénas Âukitiasconfumereuo« lo,necin concordandis imperitorum uerbistemercefFutitiszfedfi quid ad rem fpedat pertinetue, hoc mei muneris ciTe puto. In fecunda fe* dione non folum inutiliter, fed inepte nugatur. humana tempcratura optima eft,fed ÔC compofîtio neceftaria eft,quæ in elephanto,quod ad ui tam actinet,melioreft.
Indeinhacô^fcquentibuspluribus,utetiam anteadeplantis uaga^ 20^^ tur,ccrta incerta nullo ordine,nuna rationcjnullo nexu mifcens, eft^ faci« leuidere ipfum hacin parte fîbi uidcri regn arc, ac ut Itali uocant,Gongo« lare.Eft autem ita gaudio ac lætitia oppleri,ut gurgulio non uidcatur poG fccontinere, 8c maius aliquid quàm geftire. ideo maxime torquetur, quod Pliniurri damnem,cum eiufdem argumenti libres confcripfcrit.’fci licet multæ tradationis, pauce feientiæ : in muka diuifos, nullibi diftin« dostpiurima docentes, nihil declarantes:de omnium nominibus.denuG lius feientia rei,hiftoriam generalem,à qua tarnen fides omnisamp;f certus au torabfit-Hæcilium deledant,hocgenus feribendiapplaudit. Sed nefeio qaomodotot tanta^ huctraftulerit, quæfifuftulitàlibris hiftoriarum rcrumnaturalium, certe magnum ibi uacuum reliduruseft f fi repetit, quid abfurdiusî' Sed hæc ad ipfum fpedant, cuius iudicio Cadeofibipla ceOnihilnon redefeferiberepofte putat, quod anihio decreuerit. Cæ« tcrùm cum fibi tantum placeat,id Piolomei feiredebuit : Qui fîbi placet, Dei ira dignus eft.Hæc «Ile tantus uir, cuius ingenio adeb illuftri uix aliu quequam comparareaudeam, no hæc dixiftèt,fi fîbiipfe placuiftetNos, tantum abeft ut nobis placcamus,pro his quæfcripfîmus,utetiam irafca* mur,noftra^ plus damnemus quàm laudemus : non equidem ob ea quae illeinaniterobfjcit, fed quoniamquodcunC^feimus, non noftrum efto« pus,fed Den Noftra funt furta, cgdes,doli, uenefîcia,rapinæ,ô^ fi quis er« ror irrepferit.Quin ctiam Virgiliusnónnemoriensiuftit opusiliudexi« mium,quod uniuerfa pofteritas adeb admlratur,flammis tradi C adeb di« fplicuit ilk quod alijs tam gratum fuit. Ita Deus illi ut mihi uelim menterri det, quamuis abundareilla feexiftimetopto.
Sufflcit uidiiTe leones circumagentescollu, utintclligamusnoncf« 208 fc unumos:fed tarnenlaudocamdiligentiam,modb quifquam quiequä illi in pofterum credere uelit.
Irridet rurfus, quianonintdligithumidumftercusin animalibus, au accopiofumimpcdireneanimal bene oleatNam fiftercuseft humidum amp;mukum,rotum animal talc elTeneccfte eft,quomodo ergo beneolebitf Proptcreain Zibcthofolum pars bene olct, imb ilk’us cxcrcmcntum in
R Mofchoj
-ocr page 198-i«^ Hierónymi Cardani
MofchOjqmtotunccefTceftftercushabercpaucu amp;nbsp;ficcû, ideomultû în* tcrfediffèruntmodihiodoratorûanimaîiû. Sedhicuirnihilnouitaliud fâccre tpcôfundere. Inz fedioncuulteflefudonsftrj'gmcntû,cumèfontô culo detrahatur.Diximusaliàs tocâhiftoriam.Sedquêlapidem non nio uetCÔ^ tarnen abfurdè uir hicoftendit cicures fieri ctiam mures pro mo ftrojfed difFicillimè, utuixunquâ tutb tradarepoflis.omniacarniuora ci canrelicetob caufaageneraliter didlas. Ad nos ex Hifpania aduedos co fltatnon negauialiundenonaduehi,uelutamp; nunc ouabombycum,qup tarnenoriginemprimam àcalidioreccclo quâfit Hifpanicû (umpferût, itadehoc uerifîmileeftob reiexcellentiamdndemorumfuorumin tertia fecSionenonoblitus utrusfuumeuomit.
21^ Hic malignitatemfuaniitaprôdiCjütbælîtansrelegenm primâmes ditionem,ncfortèinilIadeceptuseHem. Sednec^ueibi erratum. Propofia tionemuniuerfalem doceo, demonflro, indicocpqualiter intelligi debe« at:hicperuertit fcnfum,omittitdrâtiônem declaraiionem, inde accus (àt tamfoedèacturpneruteiusuice confundar 8^ erubefeam. Quid iam amplius apud huncfycophantam tumm effepotefl^'Quid deteriusT'addi ditetiamcaufamquæmeaderroremadegeritafino dignam.Certe'impu* dentforem hominemillonunquamuidifleteftor.
213 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;T Ota ilia hiftoria de fturione in tertio exemplari emendata erat^quod
ea ad libros de Rerû uarietate translata effet,quos confiât ut dixi,ante fuas exercitationes effe impreffos,nequid meab illo furripuiffepoflit gloriarû 21? Debueratconfulcrefequentem editionemliuidus hic,inueniffet (tas metfi etiam fine iltis uerbis aperte intelligeretur me demotu progreffus lo qui ) hæc uerba: Demotu progrediendi loquorjindeillæ tot declamation nes hoc uno uerbo fublatæ funt.
22.Q nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Dicitnullaseffecaufas numeri uel formæ ftriaru.Primum utdixi fit
perius,aut quscdâcertumhabêt numerumabfc^ operatione.Dändehic ètribus unumrecipiat oportet,aut ut naturam inariificiofam faciat aduer fus Galenum, Ariftotelc,omnes fapientes amp;nbsp;experimentu,aut ut meliores reddatrationes,amp; nos illi libeter fubfcribimus:aut quas nos adducimus, optimas cffepatiaturCquod cü liuore dudius nolit facercgt;eo refugit,nianis fefte'dicens natura fortuit© côftituiffequgcunt^nô funtoperationis gra tia.AthuncuirumoportetinlibrisdeFatoexercerià nobis editis,ne mo re fuo omnia transferam ubicp,Só ex materia uniuslibridecem iàciâgars riens inutiliter.lbi inuenietetiâundas maris apud Deû numeratas ac mê furatas.Sed no eo modo iiulgari,quem ille folum forfan utplerit^ nouit. Reprehendit qubd dixerim monftra pluraeffein mari. dicuntur monftraobraritatcm,quiaaliquidmonftrent, licet naturae non noua:amp;^ ctiam uera monftra ibi funt ob oenerationisSc uitæ tuendæ facilitatem,«^
O lutin aluomaterno.
marnas habet,qd plurib. hoc homine demirer.Ob'
Admonet catulos mâmis raro cxêplo.nam pifcib.cômune eft,adeô ut nefeiâ quid magis in
ijcit
-ocr page 199-Aélio I. librorLX de Subtilirate. 1S7
sicit in tertia fcdibnc,quod ui'tuïi marini tan^ rcinouæ afçp Indi«’ mans mcntionem fecerim.fateor,nô egoobiterincôperta pro copcnis^ut »pfe fa ctt,in medium attuli. Satis cnim codai uetipfo amicofuoiRondclletio te« fte,longe aliu effe oceanicu uiculu à mediterraneo, cur ergo Tuo more de« bui cofunderef iatis eft q? in tertiaeditioe tria illius genera interfe diftinxi» De uolantib.tutiuseft teftimoniu meu.ubirationcftandum fît,^fuû.Ita auftm diccre, çp uideâ ilium in his quæ experimêto côprobari pofsûMem per decipiin eis.In quinta fe(ftionemalui,poftq delphinu Ariftotelis uide re no licet noftris têporib.cû air)s confentire,atç^itaiâlocum emendauera musmoutcertideerroreAriftotelisSdPlinij.quosuixuerifimileeftnotM difleun^tam celebre animal,pr^fertim Ariftotelê,quê dccc aurea taten taimpêdiflcinhiftorif codendgdeanimalib.miniftrosatcpobferuatorcs accepimustfed nc quod in alrjs damnamus, pcrtinacia fcilicet aduerfus ra tionêexperimêta, fenfuum fide ipfi nos ftqueremur. Scd tn hie uirfuuni damnat Ariftotelemac Pliniu,credo no nififretus alterius gramatici üuto ritate,quern non improbo,fi modo uera inucnit,quancp antea à Bellonio dehocefiem admonitus.Sedilleclamatfurtumfuifle,litigentmodointer fe, fatiseftob tarn leuemautoritatem ilium reliquiffe fuum Ariftotelem, quern adeb mordicus tuebatur aduerfus etiam ueritatêipfam, atq? fimui luum Plinium grammaticus grammaticum in tanta ueneratione.Dixi le Item autoritatem Rondelletti non in illius iniuriamzquafi ille homo leuis fit, fed quodin hoc non demonftret, cum non conftet quis fit iftedeU pbin.forfan alium pifeem pro delphine antiqui habuerut, qui nunc cum fit rarifsimus,cftignotusï' Quaememoueatc5iedura,tam ualidadixi.C^ tertim quod dicat me confunderepleraqj, fatearmam omnia, utipfedicit, nimis eft uel ipfo teftc,qui negatpropofitiones uniuerfaleseffefcrmeunq ueras: fedamp;ipfefateatur,quod ueriuseft,feplcracp euertere,
Ibi etiam ruditatem fuam dedarat, tranfiens à generaliore affedu 214 in auibus,quoniam omnes ferme manfuefcûnt, ad id quod eft magis mâ fuefcere.An putabatmencfcire,quod omnib.notu eft, nihil manfuetius elfe cane,cquo,elephante,qug funt quadrupedia.Lepus no manfuefcit,ui di tarnen aliquos rarb parum, an non nouit negationem omnem in mortalibusfic debereaccipL
Non dixifolumobcibum litor3,ob fecuritatemgurgitesà p quot;bus coli:fcdobid.Nihilominusn5adcbnoftratueraur,quin potiorfit» nr ueritatis^i omnia fic tradaffet, poterat laude dignus uideri, qui non. in uituperationcm adeptus eft.Suntetcnim aliae etiam cauf^horum,fed qug dixi manifeftiores,quas necipfe reprobat.
Nimirum fi non bC quæ pucri fui faciunt» S^ancillæ» inhosrxtU'ixs Icrit libros.
Ad tertiam editionem totum emendaueram,nec utipfe monet,' qui 130 resauditas pro uifis fcribit, nobis contingitî fed ob celeritatemfcribeitdi, be occupationeStEpalTeris pro auium dixi,qubd pafiTeris nuper men done
R X feciifem*
-ocr page 200-133
H ierôhy m i • C ar dan i
k’cilTem.Qiiîd.n.paflcricum ftruthio camdo commune niH in nominef Cyguiparümuolan£,maximaexp8rtequiefcuntmlacubus.omnes ûlixauesnjum^iiicrucpotentioremôd rapaeem dmenunon inomnibus infelUcft,nelt;^4cmperomncspotdtfuperar€:ardea roftro quandocp,cyg nas rolxuicilh £icdrunt negocium.auiculas fpernir.cornices nefcio qua ui naturæ,itcal:^cdijtusfum,f X uifu in conforuiï admittit. Sed quidiubee custi nugaconbus nugarjCEiufmodienimapudillumfuntinfiniîa.
2^^ Errorcm impreflorisauib. pro talib.afcribitmihi.Dc cygno fuauio fê proculdubio ÔC raagisfonorâ anfere edit uocc.nct^ncgatio ta facile^« ferridebet,prgfcrtim tottertib.cûteftisunusafFirmationis centûnegatib, ctiâ apud 1 urifcôfultos ni negatio ipfa loco S^têporecoaróet pferri debeac
T emeritatis fuæ ubiqtnotas ^dir. V ide q argumêto diuinauitmem«r gûnÔ agnofèere.Hoc fanènihiî refert, fed utcognofeashomintsmores.
Neqjhic fenfumeapic;Diuerfæregiones diuerfasaluntminimasalt; ues ut maximas, necOIS regio oêmadmitutmagnitudinêautpiruitiiem, 236 ExiftimatinftûutummeumfuifTeinhislibris fingulaadmir«âdare* cenfere.fcdfalliiur.Hoc tn quoddePfittacorefcrM'd unum tantumeüin opéré ta m magno, quoddignum iudicarim utpofletlibro noftroadr)ci in bac uliima cmendationeaameifi amp;nbsp;in hoc iàllatur,dicens hocilli eflcco munecum crocodilo,quafi folû fuperius roftrû utillemoueat:fed decipi tur.frequentius enim acmagis inferius,
2,^1 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;1 nfecunda fedioneredditaliam eaufamingluuiciin auibus ,fednS
adeoeuidentemzqiiætamen potefttolerari.multiseômodisfhocenim fa« pientiy fuitartificis)unoauxilio natura fæpe fans facit. Nosnonomnes caufasjfed principaliores adduximus.
“43 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Difcrimcn eft,qugnâaues natura minores fint,8lt;rquæ ufu,quodetiî
in quadrupedib.uerûcrt.Carniuorænaturafuntmagisfcrg,ufutn magis manfuefcunt.quianetf naturanecpexêplo terrentur.contràeft deali)s,nâ natura manfueta:funt,noadeo th manfuefeunt, quiatimidiores turn na* tura tum e^empfo.cum affines fuasoccidiuideanr.
244. Queniurquod non in talpæqu^ffioneuerfaïus fim. Hocenim uo* kbat,utineiufmoditricisinuoluerer,utcp haberetquomodocunt^ rcsce* deret,in quo fuo more nugarct arguereicpnû maxime, q?Iucê qugrerc co* geremurin tenebris,ideft,fuisquibufdâperipateticisfuppofi£is:quibus admifTisppctuacôtentiomanetjCÛ nô uerisfundamétisinnitant.Indicio ed tot apud illos nuemagis ^anteaindefinitæquæftiones. Indeetiâma gisfdllif,cûexiftimatnosuoluiireomniùfpecierû,amp;quf eiscotingutjcau fasreddere.hoc.n.primü eft difficilius cp in generib. ficutenâinfingulis rebus,cp fpeciebus.DeindeqminfinitæfunipropemodûfpecieSjOportet etiâfcireoperationes proprias uniufeuiufcpearum, utdifiicultatêinuna hominiscôpofinoneuidercliceatapudGalenûdecêamp;ffeptêhbrisinciüS decIârationecÔpontis.Propter hæc hifloriam elephâti pro exêplo omnill iaüs diHusè explicauimus, ut G operatio animalis cuiustp ubi nota fuerit«
poflù
-ocr page 201-Aftio I. Übroru de Subcil irate, ih polTiteademrationeilIa dih'genüuscônfiderata caufa inueniri:fcdnÔ (ît oprratio nota,necefle cft in caufa membrorum animalis conftituenda fru (ira niti. Ridicula uero eliaffedatio nominis fubtilicatis,atcp inepta omni no enarratio,quam orditur dum fine profunda difquifitionc, fineopera* tionum propriaru cognitioneconatur quædâ, quibus ipfemet fubühta« tis nomen tribuit,docerezquæadeo inepta funt, ut facile quifc^pintclligat, necorticemquidemorationis noftræ penetrafle» Atc^huiuïmodipau« cula exempla fuperiustradidtmus.Porro ôôin illograuiterfallitur.quod putat totumlibri contextum uniformem elfedebere, amp;inquoreluccat fubtilitas.In quo primû decipitur turpiter, cum uerè fubtile dicit effe pof« fe,quod non difficilimum:at illcadmiratur quæ intelligit» Præterea quod non animaduertitjudutincorporibus carnemSCpinguedinem inter of« fa à natura coHocari,! ta in bis noff ris libris quædam uelut folida membra fubdlitate uiuidacônftant:quscdam quafî pabulum aliorum ÔC imperfe« äademulcerepofruntle(ffores,cum tnprofundiusquælîta priorib.etia fint fubtiliora amp;nbsp;difficilioratquædam quafi media inter utraq^. At ipfe ne que in noftris operibus nec Ptolomei nec Ariftotelis,quem maxime profî teturexercitatuseftdtacçnihilmirum, fiadeodeiïpitjUt etiam membrain animatibus obiter fada afFirmet,amp; iam nihil défit ad Epicurum, qui uni« uerfam fuftulit in rebus Dei ÔC naturf prouidcntiam.Bx his homo bellus ad inquifitionem ufus caudac uulpis deucnit,ut fuis frigid is iocis non iam neaccufet,fed naturamipfam irrideatDixi uero oportereeum feire opera atiortesanimah proprias,qui ufummêbrorum feire uelit. Quacratio ctiâ militatin lacerta.Hoc ergo folû nunc dicimus, quoniâtalpænullacrat ex cauda futura utilitas,ö^ impedimentum attuliffet, ideo longam cauda na« tura non deditSed nec hocintelligit.impedimentüeft notum,atnon præ here utilitatê ideo fcimus,quia caret, at ipfe putat ita nos ratiocinari debe« re,quianulli eftufui,ideo caret. Qui ego hoc uel ipfe fcirepoteramus,nifî omnino totam uitam talpgexploratam haberemusî'
Accufat nos de Gammari ÔC Cancri fignificatoïnónneuidetin fecu da editione emendatum primæimpreifionis errorêC’ at non uidi: quid ad meî' fui erat muneris: cur tam diu expedauit poft fecundam editione no« ftrâ fuâ emittere calumniâ,fi fecunda editio nulli ufui fuit, aut futura eratC Deinde negat experimen turn q?ingâmaris,ubiueterêteftâexuerunt,fer« me omnibdapides illi inueniatur amp;nbsp;maximi. Vn de patet,cum difputet co tra experimetfi,omnino fophifticas eiTe fuas rationes:ut uerifimile fit om nes etiâ alias tales elTe. Inde progreditur,difputans de nomineurfæ Arifto telisjin quo certamine,fcilicct de nominib. amp;nbsp;ipfum Rondelletium alios^ multos uideo periclitari, dudos cxemplo eoru qui Diofeoridêinterpréta tur,fedperperâ:nam nonlicet,ubicertamêhoc uelnotifianulli ufuifutu ra eft.Quod fi aliquas proprietates Ariftotelesadijciat,illas quæratin eis, amp;ex bis de nomine drjudicet, necpariatisdifceptationcs infinitas nullû ob commodum: atin medicinaneceflariafunt, quoniâufus requirit. Et
R 3 aliter
-ocr page 202-î9o Hicronymi Cardani
alitfr hoc fcire non poflumus,quid fitquodquæriturC'Simikshifuntqui quæruntin MathematicisquiduolucritEuclidesî'nânô utphilofophia res autoriwteindîgetzfed feu dixerit, feu no dixerit Eucbdesjantû habe^ mus quantû ex declarati'one concludere licet, H inc fadtû cft,ut hic uir ob rem nulliusgt;ut dixi moment», prodens mores fuos,fuum que appellarat amtciflîmum Rondelletiumaccufet,non h^cab illomeriiû. Vtutfit, qua lis effet docuit,nam uel in pluribuserrauit Rondelletius uclpaucisCSi plu ribus.damnatur iudicio illius,amp; qui nihil aliwd egit tota uita quàm nomi na pifcium congerere,qui nihil aliud quàm pifces olet ab amiciffimo tans quam impcritus damnat,ut iam ei nihilreliquum fît.Si tantum in his pau CIS,in quibus hic ilium accufaf,atnô præftabat ffuelfolum illictiam nomi ne notus effet,eum admoncrepriuatim, ut fecorrigeret
^4-^ Quisuidetme hic exultantem-r fed non poteramdiiïimulare, cum Galenus finecerebro, Ariftoteles fine cordeneget motum partib. ineflTe* Cæterùmquôddicatperirediuifionem datam,nonanimaduertitinento rnisfenfumetiamnon folum motum feruari. In tertiafedione reprehen ditjquodportentofaanimaliadixerim* nonneportentofum eftinlapidt bus 8gt;Cfubterra nafciî'formaetiam gâmarorum amp;nbsp;inceffuscancrorû pcs culiaris.Sedquid iple mufcerdæ »neminit tanquamftercorismufc^,cum fit mûris ftercusç’uellicatquod mufcas dixerimalicubinon ingredi: certû cff ita efle. Caufaequasadduximus fan's probabileszcommendaretur fi uc ras attuliffet, non negate quod con fiat, uel fui Plinrj teftimonio, Quodiî quis omnes caufas à me enarratas hic ei quam de turri adiccimus fociauea rit,intelligetquodferturdedomoiliaVenetrjsnon fuiflefabulam,
X48 Eft homini fimul humidilfimum ÔC frigidifTimum cerebrum tum multitudine,tumquo magisfieri potuittnonin comparatione, utcredit ad reliqua animalia. ita dupliciter fallitur, nam comparatiuè 8cde quali täte' intelligit.Demollicieetiamaberrat,quialoquimur decaquæ eftcumfoli«’ ditate,ôô ita eft mollior homo limacibus marinis pulmonibus. ilia eiîi^ funtpotiuslaxaquàmmollia. Decalidiffîmoquoc^ ÓChumidiffimoói tenuilfima fubftantiafciat id uerum effe, quoniam cum maxime cômixta fint clementa,attenuata fubftantia eft, ufcß quo fieri poifit, at(^ ideo ex ea fpiritus confertimgencrantur.ItacorhominiseftcalidiiTimumamp;ficcifli mum, quia plus habet element»' terreiexaélè concodi, hoc idem tarnen propter commixtionem amp;nbsp;qualiiates obtufas proximum eft tcmperame« to.Quid pluraîquot; eftac fi uellem fralt;fi:am nolam totam denub conficere,»mlt; butum falfis principrjs perfuafionede femetipfo ampla in atrium ueritatis deducere.
2^50 Poftquamrationibusnecexperimcntisuincerenon poteft adpieta^ tispatrociniufcrefert,quod plures opifices quafi plures Deos pofuerim. At non uidet principem aliquem multa habentem figillac’Et qualis inipi* raturanimusfingulisÆtnumdiffèrûtfeucorporafeuanimasdixeris.fed haecadftcrnitatisarcanaremifimus, Inquintafcdionemufcaeftpgt;'lt;’P^^’^ ornatum
-ocr page 203-Aftio i.IibrorudcSubtilitate. 191 , ornatum, eadcmcftadperfedionemï pcrfedfo em ornatuSjUti'ngdibus» Dixi fuperius,nonomnes caufas propofitum mihi cfleutexpk'carem,fed præcipuas,aut fi ex his tan^ annexæ aligpendeant. Indenugaiur clanio? fus bic grammaticus.
De cognitionefingulorumaberratjUt diet fokt, toto coclo. optime 251 enim longè exquifitius à fuperis cognofcun tur qua ab homin ib.fed no eodem modo,ne(^fubeifdem rationibus omnibus,fed pkrunc^autfems peralqsijs^mdioribusjideo nugaturutfokt.
Simiaamp;Sekphasnon funtfagacioracane ueluulpe,funt tarnen pru dentiora,namamp;^ inter homines prudentiores funt multi rudi mincrua.de nominefagacis fi non placet,accipiamusaftutum uafrum. QiianqjSC Ci cero amp;nbsp;Feftus èC alfj in eodem quo nos fenfu accipiant. Ita hic nouus Prifcianus docet nos defipere.impudens uenia.
Hominis corpus denfiiïïmum eiTe no putat, quia pilofum fudetÎ 253, num aues SC quadrupedia plumis amp;nbsp;pilis frequentioribus obfitafuntï’dê fitaseftinfubftantia,noninterfubftantiæpartes. Stultum eftpuerilibus illius obieâionibusrefpondere, fed tarnen ob ineptos uolumus. Puram terram,quæignercpurgatur,uocamus.namdumpuirefcir,dumoflàma« nentjuideturplus continereillius ekmenti. Quis non uidet indignas has obieéliones uel idiotas uiro, nedum philofopho C Solu id iure dubitat'j) quod tn experimento uerum effe côftat,quonâ pado tanto cum pondère homo confiftatjtam paru terræ contineatC V ideret enim ut ipferede du* bitat,totus aqueus elfef ob id ergo dicimus hominem multbplus terrge* laboratf cotincre, quæ dum putrefeit aut uritur,corpus exhalat,ideo hgc pura terra no eft, fed media inter igné 8^ terra.ergo non grauis'.falkris.in pyrio cfh puluere eft grauitas,amp; th uis ignea fuperior cft.Si hoc modo du bitaftetjCerte laude dignus eflei. At no pudet quaccuncß in bucca ueniunt mandate fcriptis,amp;tot ineptijs Chartas impIereC
Hie tanta molitfuperuerboCognofeerentur, cunonfolufecunda, 2^4 fed prima editio Nurinbergefishabeatcognofeeret, quodipfemet ^baf, utftuporêhominisadmiraricogar.ïntercognofceretamp;cognofcerentprg ter notâ,neceflariaetiâ eratinterpofitio.litcræ. n. ut uix crederepoffim,in Lugdunenfi aut Lutetiana erratum.Sed fit ita modo^cui imputandus eft error .'ÔC cur non fenfusipferei eumadmonuit. Adducitanimaliaqu^fal lant:fclus homo fallit,illa dccipiunt, amp;nbsp;naturg impulfu, no meditationt Dicit deinde falkreno eiTe finehominisC eft, fed non perfetfti. quædâ. n. fun t propter fine,q uædâ funt neceflaria, amp;nbsp;quædâ côfequentia. hoc eft co fcquens amp;nbsp;neceftarium,non th in finisrationecontinet,ficut finis ciuitatis eft unio.Ex hoc tarnen necefiarib confequuntur lites amp;nbsp;difeordig.
Verafateturipfe.nihil.n,inucnirenouit,fedalienacongerere,nosplu ra inuenimus quâacccpcrimus.Qcffiomnes aliéna corraderent,undcia i ncremeth artib.ita hic,utGicero ait,ualuit fibi detrahere titulh immerith, ncmeritualrjsredderecogeret.Indefübijcittotgrçcaucrba,utpaffîm:qug / , nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;4- qworfum,
-ocr page 204-192 Hieronymi Cardani
qaorfum,cum coucrfahabeant.ß cm ho crrarunt i'nterprctcs.ad quid pu erilîs hæc ortenianoCfi errarunt,ubi admonesc’Licet tribus in cafib.gr^ca mjfccre ljbris,ud cû latina nÔ habent,idta raro facit,ut uix duobus auttri bui locis è plustp bis millib.grgcis autoritatib.citatis, ut exiftimarc quifc^ pofliteumnecilüusKnguæperitiamulIâ habere, nâ quisnefciatucl fims ptici opera anagnoftæ,quf latinæ legunt tranfcribere,ex codicegr^co ci re îpondêteT'Vel ubi liseftin ledione ueldidioneuelfenfu, quomodo nos incotradicentib idfacerefgpiuscoadifumus^uoluimus.hicnullaappa ret lis. Vel cures adeograuiseft, utuereamurnc qs interprctationemaio« rê cmphafitnaddiderit, quarationeinlibello de Animi immortalitatee« tiâ id iacere ncceflariû fuit.C^terû in alqs (î qs faciat, inepta 2C puerili am« bitioneidfecilTehauddubiûeft. Attarhêdices, Fuciïusfecitin fuis Para* doxisjamp;f tu in Iibris defapiêtiaT’Sed utriufi^ inuêtû eft,amp;: tn uterqj rephê* fione dignus eft.Ego etiâ reprehêfus.amp;Tmerito.fi côtingat denuo edere,{ti telligêt homines q? in plcrifcp alijs in qbus occafio tail s contigit, malle me iuftè cedere,^ iniuftèreniti. Vterc^etiâ noftrû ab hac inepta oftêtatiôeab ftinuitatnoftrafepia du alq in fenio fapereincipiût, ipfa defîpereoccipit.
25ÿ nbsp;nbsp;Hic fuo more nugat nihil ad ^pofitû,fed qugcûqj legit uel audiuit,etiâ
ab anieulisomniacôtulit in has exercitationes.Si Hebrgacôpofitaamp;pfe* (ftacft.qdplus habet^nû negat pter diuerfanominûfignificatadiuerfos ^nunciâdi modos efre,atçp taies ut unius uerba ab alio^nûciari nequeât. q deconexioe adducit,n5 fu nt ueragt;aut no primpcaufg:fed ufus primû in delinguplcnitas.Latina.n.utplurimûinfineaccêtü grauêhêt, rotûdat^ €xtremudidhonis,QupaGtdematernpItalicpc0pofitionedicit,nefcio an z^o fomniauerit.Ridiculaeftex^batioambitionis,qipfenô aliudagatqglo riari hic deantiqtate,faite teftesutcrederemusappofuiiTet.Ridiculofiusq) hiftoriâ deCairo(etiâ eruditis adiicit)fubtilêcne dicat.Quafî ego hiftoriâ urbiû, no caufam magnitudinis earù inter exêpla fubtilitatis adduxerim.
Prohibentur hi à legibus ChriftianaSd Maumethiutolimà ciuilibus Romaniamp;f Carthaginienfes. itauix un^aliquidadpropoßtum. Con* flat Gallos tuendælibertatiscaufa idquandoqjegifle. Sequutusfum authoresjfecutusfummorê tabelliorum.qnomêetiâufitatûapponunt.
2^^ Declamatqîdixerim hominêabhoîe plusdifferre, qalupocaprä^* Quid hoc eftC'uel de fpecie uel de morib. uel de corpore in telligi poteftf n Ô de fpc cie,cûiamfciamuslupû amp;^caprâfpccicdifFerre,nÔhominêabhominc:in telligêdû eflergo uel de corpore uel de morib.atc^ in utrocß ucrifîïmu elh Sed pulchrû eratcaufam huiusinuenire,^aliastradidjflememoriphabe mus l nde inter philofophos theologus fît répété: amp;nbsp;ex academia in facra* nûfe côfert,inqneuel momêtopfîftcrepoteft.Rarâ huncuirû Mcrcuri) côlbtutionê habere necefleeft Indefublata tâdê, qd fepein animo habu* ic.omnirerû natural» ratione, ut qflagitiofeuiuût,cû mors aduêtat,omni fpefalutis adiddeuenit,quonôinclyti theologi, fedinfanauerba,uto»® dicatfola Dei uolûiaïc fitri.Quid ergo pdifîcat,ut domûhabeat,ftudctut feiati
-ocr page 205-Aftio I. librof U de Subtilitatc. nbsp;nbsp;i?j
fdatjferitut plâtæoriant,uxorêduxitutfinoshabcrct7atomnib,hisno« nefuftidebaiDeiuoIuntasî’o mrrgtnfani'd:caputgt;amp;^ nügaruautor.qui'a tandë uelmedtocritcreruditus ilium feratfScd uideat quo contradicendi ftudium trâftulcrit QuodadDaricnis narrationêat«netnouimus,ali* biqp in libris de Rcrum uanlt;tatedocuimu8,üocantur^ Patagones.atCg farianus die gîgas ex his eilè no poterar,quem Italia anno MDxxxi uidir, cum nondurn regio tlla innotuiHec Cæfari»
Nonneuidetiâde caufaipfacôftarefô^eamconaîinfringere.Quæ ^^4* .n. caufa fàcit uc pars una fqualeat, altera uiuat ÔC luxuriet, eadê turn foli di ferime fœcundû aut fteriletadût, uthabitus incolarûctiâ ipfi diuerfi fînù
Spedesnomifccntur,uel eftprincipium,cuiusoppoßtuminefteui 2^^ denttus in cane,alopcca,mula:ueldebet demonftrari* Itaiuntaxiomata contendoforum. Quia tarnen nihdadnos quid refenîquot;
Quant merito deauiculis,quæcumbreuisuitæfint,maxime paflè* 2^^ rib.non tn corpora earn inueniuntV Refpondeo,moriunt omnes hyeme: amp;: inueniunt aliquæ.præueniunttn animalia famdica noftrâ in curia, par efictiâinnidisperire.atpaHèrumnidi in foraminib, murorû inacceifisr
Nonexteriorum.fedmembrorumprindpalium ratio habendadl. ^7^
Miruscôfenfus ueritatis,ratio qua ofiendic nô dariaurû potabile, ^7^ eadêeft ad unguê cû ea qua ego in Itbro de Aqua amp;nbsp;Aethere ufus fum, ad dedaranduaurumpotabilefieri nôpoffe.Porrb liber hic iamdiutrâf« miffusad typographû,n5dum in edituseft.Similtterdefpiradonepifci5 licet nô exquifitè eifdê uerbis ferme,tn qfdêargumentis contra eundc RS ddletiumfcripfiinlibris deRerum uarictate,editis ante fuas exercitatio* nes.ltac^ fi omnia tâ fœlicitcr, nulli poRhabêdusefietfuus liber, Sedcafii beneinier toctemercfcripta.utcôtra inter multa bene,fi quid temerèuidc tur, ficutilluddeq tâtahiedeCrabronibus» ubiicarabeislegi debuerat,
QuidPeriâder,Lyfander,Alcibides,Demofthenes,Aefchincs, Pha 27æ laris,Catomaior,Cicero,HortenfiuSjSaluftiusjLucianusî'
Motus eft caufa breuitatisuitæ, quies cum fit priuatio, nô eft caufa l'j'} longitudinis dus,fednonimpediteam. Vnuseftcaloræthercusnonele« mentum fub Luna,fed uiscceleftismoiuimpreflamotu conferuata. Cae« lera nugæ meræ,ut folet.
Pifces maxime mobiles funt,quianullolaborc prorfus,quiafpontc 27^ pendent moueniur,amp; quoniam non tâ facile fiant quàm mouentur. indi lt;io funt qui natant,
i nbsp;nbsp;nbsp;Reprehendit de Latinitatc, quæ non funtin codice uUo, nefeio an ^7^
eflètebrius.
Galeni fententiadefendi licet pgrc pôffît, probarinon potefi, 280
Saltern Galeniautoritasdcliene ilium mouiflet,poftquàm rationô perfuafic,Licn rarior eft amp;' crafîior, earn tenuior Së denfior. At pulmo« nis w«?^?À’'#‘lt;lt;concodudifFiciliusaliaratione; plus cnimdiftatànatura thyrni; lien ergo dupliciter. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;'
’ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;- nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;H'S
)
-ocr page 206-194 Hisronymi Cardani
^^3 Hic nugatur,namdeclaratiooftenditeademefle in fîccisînam burnt da coh^rêr,etiam fi craffafînt.Sed fallitur,quoniam quæ fpiraculis abun dant.raraefTecredit.Dcfuo Thurfibi refpondet. De p urn ice cralTi'or eft quàm lapis ex quo fadus eft, etiam plerunt^ craffus, nonne dixi ignem, quod relinquitur,craftius redditur.
Vides adeo ilium infanire,ut etiamresrebuscontradiccreputct.Stri gofipoftuntabundareintus humidopingui.Anglorum regio tempera« tiornoftra,quia minus diferiminis inter tepora, minus frigidahyems,mi nuscalidascftas, Iniuuentaetiamfolida reftaurantur, fed no magnisex defedibus ut uulneribus, à quibus etiam pueri.
tes
Calidum profyncero amp;SmundoaccipereIicuit,fedbuicranærami« cum curatrici nefaftidium pareremuSjUt^ tandem aliquid in totconatib. impetraftc uideatur,fuftulimus.lmitati Columnacardinale, qui cum fra* trênimfj fumptusargueret,tandem ex centum uigintifamiliaribusfociu precumfacerdotemtan^fuperfluum è familiænumero fuftulit.
Hic fuum tandem (adeó cupidus eft nos infedandi) lancinat A rifto telê, uir omniu quos uidcrim,cognouenm,audiuerim, maxime incôftâs. Etquidnugatnefcit.Illudetiâridiculû, epputat nigrum in ouicacuminc oftêdere roftrigenerations,neeanimaduertit dum pullus generat,roftrû fubala finiftra latere. lia uirhiccûdereb.iplîsagit, illicocaditin foueam.
Durum uidetquod foetus fubeatformas innumerabiks, turn quia ubi principium èc finis id numero terminari pote ft: falfum utin uifibili« bus fpeciebus: folum uero ubi taleprincipium amp;’ finis non loco,fed nume ro terminatur,turn quia generatio non cft motus,fed uarietas illa,eft muta tio in qualitatetcû ergo ex ouo iam gemita funt cor amp;nbsp;iecur tantû, utrû ea rit ouû caro fimufergo pars pullus,amp; pars ouum,6c ita duo. Deinde fi manet forma OUI donee fit pulIus,critpuUusmortuuscalidioruiuente.Fi
■ c at ex a terminoouiperfedopermanemus ufcp quo perueniat
ad b pullus,qui abfoluaturin c idemeummoritur,quiapertc nonnifiinextremomofitur,perueniatex e inf.igiturfitahæ« f nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;qualis f g. amp;nbsp;e k ^qualis b c. erit tota b h mortuum,feu ouum,
calidius^intoco kf pullo uiuête.Et propter hoc longe melius g I * Mdanihon,cpqui fie Ariftotelêinterpretantur.Nâamp;accidê« tiadedarat,quodgeneraturnonefleq?generabit, necidex quo generat.
202^ Nunquâexiftimafsêeumadeo infanueire,utuideo.HictantadcS|i l'gine amp;nbsp;Baorea præter ^pofit5,nobis.n.notifsima eft,^ filiginê eife pu« cant,qua côfîciunt German! panê.ob tritici fêilicetdefedu- Vultaut filigi néefle zeâ,hic nô eft locus huic difputationi, fed in cômentarrjs medicis, d um ^fi terer, memin i abunde tradafle. Vn u eft te côfici tuo argumento: Siligo nô habet nomê græcû, zea gJfcû eft, ergo filigo no eft Zea. Spelta eft zea,ergo fpelta no eft filigo. Similiineptia cû ego omnino no affjrmena nec negê.maizumeireforgu difputat,acdixiftèm,argumêiis^ fuiilibus.
tp3 Nihilinaniusjdûmodb loquaqfat habetLoca hnt uim,ui linguas Sô affedus
-ocr page 207-Aóhió I, librorüdc Subtil irate, ijy affeélas expofcant. Germanusuixaucunquamaximocum laborefauna latineproft’tei*:’Italus germanica:attamen mcnris fpedes egdem.Stnnes, quilquists, initineribusfenfim nonmixtionc, feddeprauanonc bngua in lingua degenerare.non tn unâlinguâ locusfibidepopofch.Sedafpera femperit Germanica,mollis Græca,dura Italica.mores.n.confequuntur.
Simili impudentia contra ueritatcm ludatur, uolês docere linguaru 2^4 fenfa polTè plenètranfponiex una in aliam. Ipfelucreiuromnemmeam fubftantiam,amp; folum primum carmen Virgilfj in maternam lingua care minereddatSi nonfateaturfeefleblateronem,adeoimpudentem utetus caufa communis profeflionis erubefcam.
De mutilis fimilis ftuportnatura omnes mali funt. nihil ^phibet pbie lofophia fuperare naturam. Hoe nancp Socrates dixit,Galenus^ rehatur, tum Theologijamp;f omnes fapiunt.Suntâutem mall,quia lumtnariû akeru in horum genituris à malcficisfuperatur.
Videquomodocótradiofitrfmifsioagrauitate,cuminfebrib.pers! 2^^ fæpeextenGonefitceleriter. Sedhocuoluifcripfifleadeosqui peripateiica ifta fundamen ta adeo mordicus retinent’.nam hoc illi hic fuo more impos nere nolo,tradauimus autem alias diligenter.
Non aliud facit quâquod declarat,quantoprincipianoftraperipas 2^7 teticorum quorundam intcrpretationib,fintmcliora,poflq nos quatuor uerbisfutTicienteracdedaratiuêexprefTîmuSiqugilktotchariis necpotrfl perfuadere. Sedadeoliuoreamens eft,ut caufamnoniolû fuâprodat,kd quantu in feefiettâomniûpcripateticorum nenoftræinuenuoni fubfcrf bai.KeprehêdithgcranaramicûcuratrixdirfcfièjUolens fubftituereexad uerfo,cueregioneamp;' nôfînuofeadoculûfpecies ferant.quorûneutrû ge* nerale efiauditui uelolfadui.Ecceuidesftuîtitiamcumimperiiia.
Non minus turpi lapfuhic cadit,quodeiadeb fa miliare eft,ut aude ^^8 am dicerein toto hoclibro,ubires aliqua naturalis tradatur,amp;^ non nugp àcgcrræuix uni^ attig’fTefcopum.fed ubit^falfum deprchêdi.Eccenô ui detdifcrimêinterilluminare,qjcertèfenfimfitatqjprogredit,utnosantea docueramus,ubidc luceamp;lumineegimus,Ô^ uniusradtitranfitû,qui ne cefiario fit repente,ut facile ex eclipfi folis 8^ mathematicè Ôô naruraliter declararipotefi.lnquarta fedioneconatuerascaufastollere,nechabetqgt; fubftituat:nädemortuis,quieoseffenô exifttmât,tn amp;nbsp;ipfi timent.Dein défi caufamhabcretmanifeftâ,nô effet contêtio inter medicos Ôôphilofo phos.l ta hic uir ad deftruendû bonas artes folû natusuidct Sic in fequêtî fedfione talt;fi:usetfî dcftruat,reparat,uifusn5ita.Infeptiman5 intelligitiâ ' iriftrumentû q faeukatê côprehêdi eo figurg gnre. De fimijs neutrû cft, eu utruçp adeffe uelit.diu. n.odoratu explorât,quia paru eo fenfu ualêt.’nec ar gumêtû à fimia ad hominê probat, nifî eandê demoftraueris effe côpcfis tionêinutrocp. Canes olfacfuquantûpftâtjtmuifudeficiuntmâncc^jpé agnofcuntdominû,nifiolfacfuexperiant.IndecimarurfusdânatArifio tekm,ut meaceufet. Segmenta iliacumferibebam» nondum omniamihi lt;nbsp;• nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;compara«
-ocr page 208-Hieronymi Cardani comparau?ram,prodibuntDcouokntccmendatiora:fcdnonobhocfri uola,kd ob res maioris momcnti, Vcrum in commentaries aliam ratio nem ex Ptolonieo fecuti fumus,(ïquidcm èC aliter colorum eflentiamjno« mina amp;nbsp;ordinem conftituebamus, cum deeclipfi loqueremur. Cæterùm quæin undecimafedlioneadfjcit, perfedèuanitatemfuam declarant, ut uixcredamvflefua.Scgrauiorem iudicio, animo uiuidioreC fitita.ex ore iup tarnen quam decean t intelligis^ at corpore robuftiore,familia nobilio re quid ad propoiïtum^ Simile illud in ccxlvi exercitatione:Cancs tui for tunafua defunclifunt. hunc didatorcmalieriusuitæ(caputfanè noui) oporteteflè.Sic fimileillud deiudicioeft fophifmati Entisberi, Ego dico filfum: fi enim hæc profert,iudicio non ualet'T Sed ignofcendum iUi : au* dio enim Vafcones iUos,apud quos degit, malos uicinos eife, qui cum il* , lumlâudareunquamnofuerintjfæpiuscogiturpræcoeflelaudumfuar«. Multi enim cum hare deliramentalegerent,non è dignitatc mea putabant eile,utquicquamillireiponderemtatego maioresbuccellasfoleodeuora* reueritatisamore.
Sæpe dixi maiori Rultitia me notari debere, qui tam ßultJS reipon* deamobiedionibus:fedtamcnuolo,ut intelliganthominesquàmleuib. an fis innitatur. Eft ubiep dolor uoluptas,no quails in Venere, fed qua lis fcalpendo in fcabie,calcfàciendo in frigore,titillando,atc^ dum fanan* tur uulnera. Eft aliud proprium in genitalibus membris, quod dolorem pro contrario non habet,quia naturaeneceifefuit.nam ÔC in eifdemmem bris adeft tertium genus,fcilicet dolor uoluptas,communia toticorpo* ri:fcd quiauoluptasadirritanda animaliaad Venercmn5fufficiH3at,a* liaadditaeftalterius generis dolor,non cum generalis fuffi'ccret. Hæcamp; alia fi ficexpofuiifeCjnec uoluiffetfponte defipere,maiorfm legentib. uo* luptatem, cundis utilitatem,fibi gloriam comparaffet. Ergo iimili uanita te dolorê dicit non fentiri. nos alias docuimus, ex ipfa experien tia amp;nbsp;con* ciliatorisautoritate ita fentiri,utnihilaliud fentiretur, fednebulo hicqui* cunq? fit,ubifein ilia quam uocatprimaphilofophiainuoluit,utin cocno fusuoluiatur,hocfolum nixusutomniaconfunderer,omniabeneinucn ta tolIeret,fuamuanitatemoftenderet,Voluptasamp;fdolorinquitfenfioeft, fenfio no fentitur,ubi primum fenfionem inuenitlatine latinilfimus uirï^ fed omittamus,uoluptas8ó dolorfenfusfunt:hocemlatinum eft,amp;nul* la affèdatum cura:quidfiquisnegettibi,quod iurenegandumf ubipro* bas quod probare debesf fedutdiatur,principiumpetis:quod maxime déclara ri poftulabat, tanquam darum præfupponis.Oamentiam iîngu* laremCaudaciamintoIerandamf pernnaciam faftidioiâmf mores^qui ettam lobi patientiam frangerentfnam ego dehac uirtutefolebam gloria ri,nô de fapientia uel cruditioncalijs^ fimilibus ut tu. Veru amp;nbsp;hanc miht deeffe Deus medocuit, utquipaupertatê,morbos,calûnias,c5iuratione» facile pertulerim, huiusnug^ amêtiaç adhgc quæ feiome dignanôeflê, coadumirritarinumalegenio nate^* At dieetquifpiam,curade6 irafeer»^
-ocr page 209-Aâ:io I, librorüde Subtilitate. 197 non ób dus calumnias,non ob makdida,non ob falfas interpretationcs, quamuisinomnib.modiimexceflerint, quamuisnulloexemplo taliain me,i'n bonas difciplinas molitus fit: quâuis fingulans imperitig,amentig, malignitatisargumêta dedent,fed quodalieno nomine pueriliter conatus fîtpelîîmoexemplo nobis illudcrc.Namfiper hosfycophantas licet op« pedereprobis uitis qui opes,operam,uitamdcnicp ipfampro ftudqsims pendcrunt, quonampeioreexemploimmaniffimi tyran ni utipoterunr, quàmut per (currasôdmimosludibrioexhibeantur artes 6^ difciplinæ,fi mulcum ipfis qui cas profîtenturuirisCSed Dfj dabuntutfaba hæc in ca put fuum recudatur.Hoc^ ipfo b'bro intelligenthomines nihil fanum,nt hil dignû,nihil utile à tam îcvda fentina protîcifci pofle. An exiftimabat, fi his artibus honelta gloria parari poflet, Mediolani deefledecem nebu« lones,quan^ non ex facra medicina,qui fimiübus nugis ilium pofient ins famareC'Exemplumteterrimumnôfecutuseft, fedinuenitimpius: utqd* nunquam aliasgenerofi uiri inmanusnephandorum imperitorûtrade« rentur.Quid hoc eftaliud quaquod in Romanis exécrant omnes boni uiri,cum homines feris dilaniâdos exponerent»Indecôquerit fua nô pla«. cere,quæ decaufis linguælatinæ fubtiliflîmè inquit,fcripfigt;ne quid amen tig fuæ deefièt. Magno certè malo negligunturà grâmaticis hi lîbri, cû nis hil profeflusfit,nihil norit tß grâmaticâ,Atipfîcontradicünt,dicêtesedif fe grâmaticæprofefiorem, qui eu feribat omnes altos feriptores barbarie fuperauerit.fimulillud uteftgenuseorum clamofumobftrepentes,
Subdunt fe totillius ftultttiæ amp;nbsp;temeritatis exempla,utapud eos qui 300 nondum librum dus uiderint, uerear ne nomen calumniatoris fubeâ:fed audi uerbaillius,Quainfcitia autnegligêtiaM.Tulliusad totalia fignifi “ candaufusfit, Irafdneegodebeo,fiilliinphilofophianoplaceo,cui M, “ Tullius difplicet in latinitateCMultos ftultos fcripfiflèfatis noui,quorum etiamuolumina iamperfeexoleuerunt, attamenhoc ipfoftukiorem ne« minemuidi.Inde fubijcit in decimo Elementorumtradari de numeris, credo ne(^Eudidisuelamen,nedumlibros uiderit. Hic etiam index in didla caufa damnat loquentes de primo cognitot nomen fefquitertiæ' proportionis. Guipât quod dijterim quanta pofiit oculus in duobusiU lisexperimentis, non docuerim, cur non idem aliqua arte auribus uel naribus aut alijs inftrumentis elFici poteft Dicam ut illi morem geram : id fit quod oculus fyncerè amp;redè amp;nbsp;ex redis lineis deprehen* dit obiedum.
Similiperuerfitateiudicijexiftimatuocemaudirinon exlancea, fed 30X aeredilabentefecus lignum,cûfiauriadmoueatur,minusfentiatur,iûetiâ ftridoroftendit eumdecipi.Similiteramp;in Diefidimidiumhemironi),qgt; ex his quæfentiuntur primum harmoniæ coaptari poteft. In feptima di« 'uifionereprehêdir,quodSyringam à fiftula,chelin amp;nbsp;teftudinéà diftinxerim.Rcfpondeboqj AlexâderParmcnioni,Hiccûdixiflct,ficgo
S Alexander
-ocr page 210-198 Hieronymi Cardani
Alexander eflcm,Darï]condidonesacdperem:inqui’t Alex ander,Et ego fi Parmenoeflfem.Similiter^grèfertquódomnianon confuderim, repe* tens fuo morezbellus fanè homo.
Corporel fenfus tadus amp;nbsp;guftus: diuini amp;nbsp;incorperei fenfus amp;nbsp;au« ditusïraediusolfadus.Reuocatautem dubitationê non leuem.’nam Plo« tiiius animam (entire,8lt;S hominem fecundu illa exiftimat.In tenia diuifîo Monÿ. neah'orumhiftonasian^fuasquibufdaminuerfisrécitât. Infexta fedio ncuidcimprcba illiiis infedationê, profeifus fum non nifi uera fcripfiflè: ibiaiofiuerumcft, conqueriturueranonfcripfilïe meamp;C alicnonomine, de quo dubitare non licet,cii«73 ego dubitem amp;nbsp;quodfalfumnondum elïeconftatJnfcptimafedioneconatureuerterepuichern'muminuentiï, affirmât^ dum hæc molitur, ut faills falfa muniat, cerebrum no indigerc percgrinarefrigersîionecontraGalenûcxprefséinlibrode Vfu refpira« iionisatq;experimennim.K.îdiculum deindecum tribus uerbisfententia noftram lcrspturum pollicetur,Slt; tarnen totide m ferme fubqcit quot ego, fed neqîdim.idiumlènteniiæ,quam non intcliigebatrefert .Tandem ad« ducitbugîoffum,quod potius pilofum eft quàm fpinofum,ê^ tarnen hu« miduni.'aromata lîcca.non tarnen fpinofa.Âtnô uidet aromata effe iîcca, fed non terrea:bugloirum uero in humido craflïoreiuxra pilorum fubda tiâaliquid contincre terrei,quod cordi confert,quod fi odoratum efiTet,ta to utilius.Sed uerifimileefteffe: infubcopia humidi craffioristegû nSôd hocinboragineagnofcimus.ïtauirhic ad eueriendumomnia beneinuë tafolo dudusliiiorenatusuidetur.
J07 nbsp;nbsp;nbsp;Teftimonia animi fui depromit, neçpenim malignius quic^excogi
taripoteft. Nugatur uero in immenfum in ea materia,in quaquieruditt funt, maxime fuerunt,utita dicam.fobrij aebreues. Quin SCadulator fa* dus eft. atqj immoderate omnia neàmorib.fuisuelunguclatorecederet. Verùm tot inutilibusacuanis illiusdifputationibus(etiamfîueræefffnf, cum tarnen abfurdæ fin t,ru des in conditæ)relidis uideamus an in ipfi us immortalitatis propofito,quod per fe tamdignum,tam utile atque iu« cundumeft,uinequeanilesin hoc argumentofabulas foleam afpernari, quicquamnouumautlaudedignumin mediuattulerit^ Vnoenimhoc comodo fi quid præftiterit, ueniam tot delidorum in difeiplinis admiffo rumpromeretur.ltacpcumpluresde animorû immortalitate feripferint, neminem confiât infœlicius hoccalumniatorc fcripfiffe. Primumenim palàm non folum de hominis anima eas rationes oftendere, fed etiam cgterorumomniûanimaliû atlt;^ plantaruconcludcre. Deinde easratio« nes Platonis effefalte prima ac tertiâ: atcÿin hisquod declarare debuerat maxime,tanquâproaxiomateafiumi.Sed quia tertia nos utimurin libris de Arcanisacternitatis, uideamus an forfan redauia uelfaltemin hacin* ceffenK Ergo inquit,fi animamanet,immortalis eft:fi interit,igitur in ni* hilum tranfit,eadem^ ratione creabitur. At hoc etiam infîrmius eft re(i* quisarguraentis,nam idem concludemus déforma lateris 8^ ofîîs.atrecla mabis.
-ocr page 211-Adio 1. librorü d e Subtilitatè. 199 mabiSjformaehaeßmpKces no funt,fedex matcnaeduéïeCVeradi'ds, fed tarnen perfe fimplex eft,amp;nec^incrementumautdiminunonera fuidpû iuxta AriftotelemCDiceSjfed ex raateria ut prodit,8d ut illi annedi tue non fimplex eft,fed ex quatuorelementorum mixnone confiât. Atin animait« bushæcfufficerenegat Anfiotcles, ôôueritas docet: necelTeeftenimeffe fpintum,cuiusformarefpondetclementofiellarum.dicesitafit^’tan£oma gis mixtaefi,Tum ergo amp;nbsp;hominisanimaßmiliter ex htsprodit^ autigit anima fcarabeiimmortalis efi,aut anima hominis interitcum illo^Ita egre gium hocfuum argumentümeiusquoddeclararedebuerat, contrarium plane ofienditPofi hæc fuo more nugatur illius cxemplo,qui pellem urfi nondum capti coriario uendere uolebat. cum enim eit eius rationibus de anim^ immortalitate non confier,quscrit quonam pado Deus noue ani« mascrearepoffit^Sed deterius hoc ipfoefiquod tot tantas^ materias hic mifcetjUtetiam fieiTet qualiseflTedebcretjnonpoiretillas maximohbroab foIuereSedfi tail's eflet non tanta mifceret,ut netdccimäparteconcoqiie« refufficiat. Verucum necp principijs bonisinnitatur,necipfehis qualia« cuncpfintcômodèutinorit,amp;^ncq;clafltcautaturinquirendæucritatisra tione,nec rationis firud:urac5nexa fitaccfficax amp;turgehs,ipfaueio farra godiffidêtibusamp;incônexis confier, fadumefi ut nihil tetriuslegi pofitf; Nam nullarationefibiipfi fidensexifiimans^fealterum Apolline, quse cuncpilli in buccam ucnit,cöfcripfit;utimitatusillud uidearur,qlt;P de l^y« thagoradifcipulidicebant«*î°f fc^«,utamentiæ fuæ non alias puîchrius fpecimen dederitcphiccum Gbi placer. Veruneqjilludcredatiscalore in æfiatefîeri faro,natura enim conftat.Etquan^ hic locus non fithuiusrra dationis, nec æquum fuo more omnia om ntbus in locis repetere atcp con fundere.charitatis tn caufa unu ucrbum dica,ide diuerfis modis fadû di« citur:'ueluticerafus oriens è pomi planta per infitione uillici,fato,natura, côfîlio forruna oriri dicit.fato,ut ad coplcxum omniu caufaru res com« paratur:natura,utad furcultimquiinfertusefiramo pomi:confilio,ut co paratur ad uillicum qui infitionis autor fuit:fortunacomparationedomi ni,qui nefeiebat uillicum inferuifie. V nde forruna no efi caufa,fed modus feiendi autcognofcendi.Quantu uerb delinquatipfe ac peripateticifui,0^ uarrj fint errandi modi uno exêplo alio accomodate fatis ut reor decla« rabo. Aduenitunusexagro uir fimplex acuerax, fed minime fiultusami« eus meus,qui refertfeaudiflebouemloqucntemdicentê^,Heu patrip hu ic.StatimÊpicurusdicethunc uirumeflefiultumautebriumautmenda« cem/iam ht'e babes genus hominum quoddam fibi fapiens.at alius Plato nicusdaemonasconfinget.Rurfus Theologus ad Deumamp; culpa nofira referet. At uerus peripateticus ac prudens conabit id ex naturp principes, minus q poteritgt;abfurde deducerc.AftroIogus in afiroru uim trasferetab furdo comento.ut aftra bouem loquente emccre poifint. At fi quis ad me hoc deferat.poftcj! cognoucro hominis integritaiê,dicâ bos quidê natu« raliter loqui no potuit,quoniâ auditionis illius primum capax ho efi, nec gt;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;S 2 memoriae
-ocr page 212-200 HicronymiCardani
m€rnonæorat{oni's,nccinn;rumêtaadlocutionfmaptahabcr,n€cfennm ’ crudicus eft. hr go non loquutus omnino eft naturahterfted forte nee Det ualutate:qu«d,n j'ndiget Deus hoc fermohe,none homines poteft admo« nere abfep periirffionena turaliu legûgt; Deus ctia æquè afficuur noftn's nea gotris atq; rex pucrilib.ludisrqurs ergo rex eft q urlit leges fuas mutare ob îicitrosludosî’Sednet^dçmonuauxiliOjnarniuxtaphjIofophosnôlatis primo liquet an dæmones fint:deinde fiadmittantur,quomodo poflunc cùlîntincorporetcorpusmouereî’ Btfietiàmoueant,nôtftinftrumentu fermoniaptum.QuodfiiuxtaTheologosnecpid, nam nÔconftatunt^ in fcripturis quantacuncpnarrentmir3cula,unêpiumentû locutû cfle,nili de afina Baiaam.Sed hoc ab angelo fadû eft. Quid tandê non locutus eft bosftllctnaudiuir.ergo fenfuseft affedus,ut infomno,tnecftaft,innmo rcingenti.Ilïudcrgouel humorûuitiouel caufa aliquanatural!inferiore uelcceleftipropria uelgenerali. Humoru uitio no, cum conftet fibi, rum res fitordinata fcilicetlenfusacuerba'.cafusauino poteftlongum ordinc feruare.caufam fifnilitcrinferioremexcogitare,qu^ tanto miraculo refpon deat difficile eft.relinquit tandê ut fit caufa propria uel generalis ex cccloi fid^pria, illiminatpericulUjfedraroidcontingii:!] generalis,generalcetîâ periculumCid^lrequentereuenit. Vides cp abfoluta fitdedrina quæ ex principes noftris ^pficifcit. Peripateiicorû aût principia adèó remota funt à fenfilib.utnifipcrprudêtiffïmosuirostradenf^autfikre cogâthominê uerecundû.autimpudentêirrifionietiâplebisexponât.Atcôiràfiinpru dentiffimû uirum incidât,magnis eu laborib. qu^fitis fatis faciunt. Mt mi ni.n.cumPuteolicôflagrauo accidi(retannoMDXL,quidàdifcipulus Au guftini Niphi Sueffàni philofophus,cuius nomen nunc è memoria excia dit,adeo egregiè de illius caufis differuitgt;fed non abfq? difficillimis difpu« tationib. ôd interpretationib. quâuis propofito accômodatisliterâtn ex* torquentib.utdicercs fuiffe neceffariâ illâconflagraiionê, potiuftt^ex Ariftotelislibris tanqjpropheticis.ante^fadaefftrjpracdiciîsdeofcitèin geniofe^acutèomniauerbaomnes^philofophifententiasadprcpofitû deduxit.Etidtnutdixi,quanqràprudfntiffîmo,fcientiff!moexercitatiffï moepuirofadueffet,maximatneû diffîculratefadumeft. Atnoftris lt;x principfjsfacilius omniaacplanèdeclararipofliint.h'orroquæin uigefi* manona fedionedenuo repetit,intoIerandafunt,Deumelfenaturâ. na« turaeftin rebus,utphilofophusait,amp;Deus eritin ipfis.Quin q?euiden« tins ibidênaturam uulteffe in animatis atepanimâ fieri à Deolanima igit Deus eft.quecû(Ç,n.cidêfuntunû,ünùôd inter fefunt.Animaigit Deus, qugcu fiat à Deo,Deus à Deo fîet. Porto quis mête fanus ferat tot impies tares huius hominisf Hoc.n.aliud cft cpdicerequod animus meus eft fub ftantiaequi,dûequ5intelligir,autq)mensqufpiâanimaliailluftret, Qiig tn ille ut impiaaccufat.Scd fi ulla effet ei mens,rogo quomodo impia tiTe poffuntC’ an apud Theologosç’an philofophosCno philofophos,cij nihil ' fitimpium apudphilofophos, nifî cum de Dei honore acanima agitur, at anima
-ocr page 213-Aótio I. librorüde Subtilitate. 201
at animi noftra nihil'eft nobis maius, nedumut fît Deus. Sed'nctpapud Thcologos.quomodo.n.impiuseritapud Theologos.quïdicatnauira« v Iis ratio ac lumc tta de anima fentiret,quia no logius ^fpicere po£eft,tbco« iogus tn diuino luminead in tus,fi non aliter, certê fempcr meliora ac ma« gis pia fentitJta uides calumniatoris impietatê inexcufabilê.Nec prüden tior in alqs inquitin trigefima fecunda fedioneïmedici dicunt priores he« dicf fpecies fieri pofle corde iilæfo, ultima opprefl um aggrefïiôe fatifccre. Mifer ubi inuenit hedicä uniuerfale fieri alibi nbsp;nbsp;in corde cuiulcu nq? fpe«
ciei fiiT’Si depropria unicuic^mebro loquit,etiä tertia poteft fieri amp;nbsp;in ue« triculo,amp; in alijs mebris abfcßcordis affcdu, ni forfan cor ob codione ui tiatä non confenfum ficcetur.Itacu in aliqua feien tia propria Ioquit,ofte« dit fence prima elemêtailIiusattigifle.Scd no definit nugari in comunib. bis locisîut no folû Iedores,fed femetipfum cofundat. Inde ad matedida nulla irritatus caufa tranfit,Sed fi difccptandoièuiciffecôfidit, quidatti« net male dicere,fi obtinere defperat, an putat uidoriam rei litcrariæ male« didis conftareT’ In trigefima tertia fedione,quamuis poffem abunde tue« ri etiambelluas amp;nbsp;animcä fenfuselFedricem morte agnofeere, ex exempio Plinij deEIephantis exhibitisinludis Gn. Pompeij, tarnenutueriusamp;^ dilucidiusquod fentio exprima, homointclledu mortem cognofeitzfed ui fenfus pauetac timet. Belkiæmortuaanimalia,præfertim fui generis a« gnofcunt:utdedelphinis,quifiliosfuosmortuosdefcrunt, neàpifcibus deuorenturzquidautfit mors ignorant.quodabundçfuperiusexplicatu eft.In trigefimaquartafedioneait: Intelledusincipita corpore fvpararf, ergo priuatio efi motusc’Ergo ad priuationem efi: motus,fic paula tim mo rimur,obcgcamur,obfurdefcimus,nonnéifl:æfuntpriuationesC'Qüisfe« rat intcmpericshuiusuiriChaccaufa fequentifedioni refpondereindig« num puto quæ aliquam merebantur refponfionem.fi obiediones ab alio quam hoc calumniatorefadac effent. Atepidprtefertim omitterecouenir, quod etiam nimis patefecimus quæ obftrufa effeoportuitzirritatiincptiis huiusuiri,quimalèinterpretatur,peiusargumentatur,pefsimèconcludit. cur tarne omnes præuideani difeeffum fuum,id contingit,quoniäcogita tionibus uehementioribus a iquidiftrahuntur,ut non fentiantminores motus,utcontingitin moletrinis.
Non patiar hunc uirum debacchari aduerfus ftudiabónaru artium, aduerfus cultum Dei.Reprehendit nos,qui dixerimus contcmplationem producereiuuentutem.Idprimumproboexperimento,quo nil fecurius; philofophi pleriq? odogefimum annum excefferunt. Democritus etiam centefimum,Socrates peremptus eftanno feptuagefimo,cum nihiiadhuc fenile ei effet prætcr prüdentiamzCato amp;nbsp;Varro oduagefimum etiam ex« cefferunt. Arifioteles multis miferrjsacanimi molefiqs,tarnen fexagefimu excefsic: Hippocrates odogefimum : Cicero cum fexagefimum annum exceffiffet,uicpperemptus fit, tarnen cum morereturadhuciuucniliaom.« niaretinebat,formam,habitum,roi3uranimi,promptitudine,patientiarri
S3 ad la«
-ocr page 214-202 rîicronymi CarHani
ad laborcs.Idê de his quüneremo uitâ beatamduccbât, quâuis mille cor* porisacuitæincommodis premerenturiplurimitamen cenicfimum an* num exceflèrûtjofluagelîmumfuperanevulgärecrar.Eralmus noßra æ* tatequamuisprætcrmodumlaborib.incubueritjuarrjs^uitæ incommo disacam'mimoleftrjsprefTus, feptuagefîmum attigic Marfilius Ficinus odogcfimum.Id ueroetiamrationeconRaf. namßanimitriftitia uitani decurtatjamp;S ut illedicebat,fpiritustriftjsdeficcatoHà:pareftport^ contra riorum contraria: funtfacultatcsjccuram lætitiam producereuitam ÔC ua letudincm bonam adiuuare.atcontemplatioexhilaratanimum,ideoeriâ uitæauxjliatur.Ariftotelesquoq? affîrmatin contemplatione uitamcflc ßmililemdrisjalem igitur parcftelTectJam utilem ualetudini, Vcrùm mul turn intcreftintercontempiadonem quæeftmcditatioeorumquæCciuns tur,turn in uentionem rerum nouarum,qua:admodum delt C'iant,Ô^ uita producunt: SCmoleftiamanimi, quacacquiriturdifcendo, interprétant do.cum dilFicultate,ut mihi nunc calumniatoris intempéries amp;nbsp;abfurdas gerras,quas cumintdlexerisnihilo euadas fapientior, ÔC difceptationes COntcntiofaSjtum fchbendi laborcm; hæc nancp fateor de uita amp;nbsp;bona ua letudinefubduccrc.Ob id ftudiofiiîimiud prima iuucnta interiere, ut lot annes Mirandula Longoh'usîaut cum eb peruenerint, ut quafi abfcçla bore contemplatione fruipoffint.ualde parumfcncfcunt.Id etiaminnot bisquiltbetuiderepoteft.Dumin utero eiïcm,matrimedicamentümab« ortiuumpropinatumeft. Inde fuga, dumiam parituraefiet fefubtraxitî tribus diebus in partus laboribus fuit: ultimo cum caput folum f ptem, utreferebat, horis promineretconfilioobftretricis, quæmatremleruant damducebatjui extradusfum,htq5mortuofimilis. uerû contra morem uini balneorecrcatusfum,fuxilac nutricispraegnantis : primo^menfe peftecorreptus’.indeaquaintercutetandemeuafi.Vfcp adfeptimum an* numuarrisacperfculofîs morbisconflidatus,odaua demumpromor# tuo habitus ac défi etus à pâtre fuperftes fui. Inde m peren ni ac molt fia fer uitutead annum ufcpuigcfimumuitamduxi: quo tempore,utreferebat, fenilem quendamhabiiumac faciemprgmeferebam.Dumuerbtn liber tateconftitutusetiam contemplationi operam dedi,tantum abfuit utcon fenefcerepræter ætatem uifus fim,utnuncmultisannisiunior ab omnib» quibus noms non fum.iudicer. Ita ^tateregrefluspotiust^ progreflus, quamuisetiam in perpetuis laboribusaccurarumiuftiscaufis non curis multisannis uerfer.Tantum poteftdeledatio contemplationis.Etquant quânonnun^,utnuncleüipollicis dextripedis dolore tenear,id contigit nimia ob ftudia,dum Papiæprofiterer,8lt;Cceirationum ab exercitio: quo etiam malo nunc premor, credo magnaex parte, quod deuorare has nu* gas,amp;relinqueredulcesatq? utiles mcdicing meditationes coatßus fum. Quamuis enim hæc illius deliramenta rifum nô rarb mihi mouerint, ubi tarnen cogor totum perlegere, incrcdibilctædium aflucto claffïcorû, aut faltemiucundorum Icdtioni pariunt. At hiceius liber duorum quæ Hora dus
-ocr page 215-Aótio 1. librorudc Subtilitatc. zoj tius iubct poctas præftare,ncutru præftat: quo fît ut iam intölerabih' moa kfîia hos libres examineni,Dq in pofîerumhancpefîenlauertâtC^tcru quod ad ilium attinet,dicit multum efle imminutum €x natiuo ipfîus ui* gore,perpctuö morbo torqueri,at(ß id ego ex tarn abfurdo inftftuto con icdabar,ncc tarnen ob id defînitprobos uiros laceflcréjimpedire.cenforc aliorum agere,tenebras ofFundereî'q? malû fuperiC'atdices,Tü tarnen no diftinxeras intercontemplationem laboresftudioforu, Ut fic homines tuis confîliisperderenturfminimè,nâprgftatmorieruditû,amp;diùinimu neris confeiu, inertem amp;erga Deum ingratum,ud milleannis uitiere» Ergo fi cui fan's integra ualetudtneadcontemplationis ianuam perUenire contigerit,8ó uoluptatem maximam animo,amp;gratitudinemcrgaDcunl fiduitæ incrementa nancifeetur.
Sedamp; hie culpat quod dicam contradocalorefomnum prohiber/, 3ii ejj etiâ in fecudafedione cccxiiq exercitationis dixerim fo m nu ficreex qea te fpirituu,cum id abunde declarauerim in libro de Animi immortalita te, nec ipfc declaration! refpodeat nee oftêdatoppofîtû,fed folû falseperipa« teticorû fententiæ innitatur,quid eft quod nos uexei7
Verùm locum,occafîonêinuenit, quibus fuas ineptias diffunderet. , V tinam uera elTent quæ dilFinit:ff pc.n.talia quærere foleo,quæ no inue* nioapud aliquem.Sedabfît utabilloaccipiâ, quinecabaliquoueterum fignifîcatahgcaccipit,nec oftenditquoditafitdeduultfuæfimplici narra tioni ut didat ori atep oraculo cuipiâ. fîc em de fcmetipfo predicar,nos sc« quiefcere, cumconftetpaflîm decipi, obiter non confuko ueterû inter« pretationibus ufui antiquo contradicere.Itac^libenter in talibus fe dif* fundit,multa^perperam nugatur»
Non funtofïçoriilliusaccomodatf.omnisquiodit,rpcratuel tem« 31^ poris fuccelTu uel ab alio, uel à D eo uindidam de inimico uidere.I n terim triftitiadifcruciatur.Et ideolex noftraredèconfuKtutodia deponamus» Propterea etiam principes nô facile odimus,quia fpem uindidæ raro au« cupari de illis licet.
Amorem diuinuinteranimihos mifetos afîedus no collôco, fed de 3Ï7 eo in libris de Aeternitatis arcanis agitur.T radan’ones hæ quafî gcrtcre di ftindæfunt.In fedionequartailla non efîâudacia,cum de fperaiionefalu tisaguntur. Ibidem irridetuirineptus parabolas,priuilegia,ut rem notam abacistriuialibus. luroper geniummeumpoftquamtamftupidamen daciaeffutit,amp;in cccxix exercitationedicit me conatum reducere Eu« clidisThcoremataadpauciora,cumidabomniucritatealienume(reomlt;» nés intelligant,me exiftimareenam fi doceretur de his,non percepturum : illud fanèconftateumne^àlimineGeometriamfalutafle.fedturpiflima temeritatenon intelledis non etiam uifîs, quæ de circiniunica latitudi« ne fuppofita feripferamus, cæco iudicio ac mente pariter fcriplît hæc tanquam afinis feriberet. Demiror fane uiri impüdentiamî fed non demiror.quid enim tam turpe eft, tamabfonu,quod in hocadmirationc
S 4 dignum
-ocr page 216-204 Hieronymi Cardani
dtgnum fifîquot; Vndeetiam mendactj manifefti ibiconuj'ndtunNam qnos modopofüit ipfeadpaudorathcorcmata reducere, pnmùmquodlupô ponataJjqaaeHead exercendamiuuentutem, cum neunumquidêiuxta ordinem ipfius EucUdisfuperfluatzdei'ndccS no intelligereartêomnino ex uerbis fuis deprehendat.’demum qd* lotum hbru mutarc effet neceffa^ nurrt,quipauculas^pofitionesfubtrahere uellet, cuinegodonecenturrt quidc i'ui fimikscu turba totafuorumpalpatorumfufficerent.
3^'^ Simileillud quodcunt^ accipi't uel preba*^ Geometra, per numéros dirig?poteft.Quidabfurdius^quidà ueritatemagi's alienum did poteft, infcriptfones figurarum dreumferipuones turn corporum, anguli, co taduu redo rd cum dreuKs, obKquorum cum redis exceffus quanaartc ad arithmetics redigipoffi'ntnon uideo.Sed nec^gemina reflexa proper tio:reducat hanc ad numéros,Slt;C cedimus till» Quæ inuerecundia eft hæc, uelle adeo turpiter mentiri in his quæ non nouit * ac adeb pueriliicr nugari.
32^3 De pluufa ranarum confulat tertiam editionem,uidcbit nos déclara tfonêattuliffenônugaSjUtipfefolet, namanimaduertimusà fapientibus uiris rationes at^experimcn£a,quibusdedudifumus in ueritaiisplenani cognitionem.
324. nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Reprehenditordinem ingcniorum in Subtilitatcded cum in Canien^
tibus cogor infanircaudeo dicere, fed omneslibri amiffi effent, non tod* us AriftotdisuolumenautScotijfed tarnen fingulasquas quifqj optaret partes me reftituerepoffeueltoiumEucIidê. At Archimedis aut Apollo« ni) uel Ptolomei librorum feu prædidionfs feu magnæ copofitionis.pri« moduntaxatexcepte,neucltotauitaquatuorlineas inftaurare poffefpe« rarem. Sed quid afino ad lyram aut fuibus prgdico amaracum^'Subtihffi* mos Scfupra humanum faftigium ipfeexiftimatOccam,Entisberum fu ilTe, qui certè ingeniofeSC diluddeomnia fcripferuntxæterùm inuendo« nenullajutftpropoiîtionemunâneges.quindecimpagingcorruant. Sed quiaaddifputationesfcholarufuntaccomodaii, hocarridet,hoclaudaf. quosetiamno intelligereplanum eft.Uudatenim, utintelligere uideatur. Indelcuiffimisexcauffscenfornouus literaturædamnat, quod nos non facimus:fedlaudamusegregiè,honefto^ loco futffétrepofuimus. Quid deGaleno,quem duodecimocollocauimus f Hippocratem nullo,quan« quâprinceps medidnæ 8C de toto humano gencrebene meritosf cum ta* men aliud fit Subtilitatis prpftantia, aliud iudicij grauitas,aliud eruditio, aliud eloquentia, demum aliud utiliras libn»
5 ^5 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Rurfus ad fua uireta redit,ubi omnia pro arbicrio feribittnemineha«
bet quem obferuet.fictribuitcandidumterrpcolorfm,flauumigni,uindc aquæ,cæruleumaeri.quodinhumidotenuiconftet,cum fittermtnusui« fus.atcp ideo tenebrgilluminatp.ergocæruleus non ob aerê. Flæcin odalt; üa fedione,fed in nonafuum melli fluumgeniüm,fuum ptgeeptorem,di« uinum uirum reprehendit Ariftotelem. SCmale, quoddixerit nigmm
-ocr page 217-Aélio I. librorû de Subtilitate. nbsp;20 y
efle albipriuarionem,8^ quodexurrifc^alq colores conftent. Ita redèfllc mihi dîxffle uidetur, Stultorum infinituseft numcrus.nam huius ainen* nægeneris quinihil cumfciat, inomncseruditoscenfuramagat.’îauder, ui'tLiperet,quouis placet loco unumqucnqp reponat:femetipfurn toi prgco nrjs extollatrderebus quas penitus no nouit tam audader loquatur, qualt; fi Syrus inter Germanos exulter,glorictur, nullumadhucaliud excmpiûÊ inuentScdutuideo.parumabeftncillum uincirefuicogâtur. Indcquafî uidorprglgtitianatattota bac exercitatione, ut lupus piicisin fterquilw nqs iudia'oacpudorenuUo totpaginis,ubietiam docendi difcrimen nefa cire uidet (res enim côtrouerfg no funt)fufFicit ob id fi quis fimpliciier do* ceat ubidenonunibusdcinterpretationc fententiæagitur, quæperfæpe funtcontrouerfæ,candidè,purè,fîmpliciter,adied:isieîUrnoni]s luntedo cendg.faltem Lexica quæille adebcontemnitcenfor, ignorantlæluf eum admonuiflent Z Quis eft qui de illis iuftè queri polfit autilîorumdefi* ' derarediligeniiamf Atilleconfuse mendofa èfuocerebro inucnta, quafî mathematica docei;et,fînc teftimonfjs tradidû,natus non folum ad rerum fcieniiam peruertendam,fed amp;nbsp;adlinguas grammatica corrumpendâ; ut fi uel ipfemet propria uelit relegere, ni prorlus inlaniat, fuu hune deful* torium laborem non leuiter fit damnaturus,
Docetuolatilem columbam faccreC uelnon docciT’ utinamdocuifs» 3^6 fetudfciret.Hoccinceftfuum fi'cdoccrcç’remquam tota pofteritab admia rataeft,ncmoadhucimitaripotuir, il’æ tan^ facillimâproponit, docet^ quodnefciv.hoceftimpofturæfuæegregipamp;amentiæcertifïimumargu« gt;nbsp;mentum,CU fuum mendaciûexperimentodeprehendi facile poflitExhi« brredebuerat tam optatum fpcdaculû:nam dignus uenia eratpro tot fla* gitfis in rem literaria hoc in opereadmifiïs.Præclaris enim ingenrjs etiam hoftes parcere folent,ut Ärchimedi Marcellus quantum in iHo fuit.athic malum maloaddidit,dumfeimpoftorem maximumprofitctur,profliga to omni pudorc uerba pro rebus uenditat. Define tandêcum ifla tua im* pudenti,5Cadebmcndaciprocadtate offunderctenebrasmortalibus, amp;nbsp;' prpftigias facereconari eruditis, qui iam tc norunt,tuos^ fucos.
' HicuirfanèmaIuseft,quinonfolumquædilFicillimafunttanquam ^2^ facillimadefpicit,qup nullam continent difticultatem ut difRcülima admi ratur:fed omnia agit utfamam eorum déprimât, qui iuftè labonbus fuis atep uigilijs nomen aut compararunt aut quscfîuerunt. Hic de fibulis multä'nugatur.’Scquafinonomnesnorint, fibulægenusin cingulisde* pingit, nectarnen præterid quoddifcludinequeant, fuædepidg ßmtles funthis quæàlo, Iucundo,quemadeblaudatexhibcntur, Itauirhicne* mini confiât, non Cæfari, nonlucundo, non fibiipfi,tanta efihominis inconftaniia,iudiciumcprerumomniûiperuerfum.Ôbidquisferathunc calumniatoremC id uerb non animaduertitquodmaximû eft,amp; nos fup* pleuimusCefarem nonnifi partem poniisdefcripfiife.Erço ut ad fibulas redeâ illas non depinximus,quoniâmultismodisfîcripoflunt ut idc effî* -
S 5 ciant;
*
-ocr page 218-20iî HierónymiGardani cianCatex his modis no conftantquali ufus (itipfeCxCar^Cscteru nimentaponns defcripfîmus, attamenaudcti'mpudens in tanta caligine lîuiusCgfananæinucntionisnegaremequic^adlucêilb'usattuIifle»
Simili malitia ac ftuliitia arguit,quod non intelligit:nam fingul^ ro» tgfuam pancm ponderisredpiunuquarecum podus lit idem,minus aut tcrrac infigaturleuius,non paru trahuntur,adeout ob durum foluamp;leuc acleuitatêaxis homo unusfufRciattraherepondodecemillajqugnecdc« cem homines aliter traherent. ubiaut extrema,ibi etiam medium.detrahc re autoportet pondus rotarum,quod minimum eftabhoccompcndiolc uitatistnec minori amentia cxiftimans fapientiâ diuinâ Iaudare,imminu« it,dumdecameloloquit. cuiusftrudurâ moremuliercularuin fola Dei poten tiâ retert,atcß uoluntatê,tan^laudabilius fitin connexa ^coniun« da fabricafle.Ita ut dixi,mifer hic ubi adres qu^ (enßb.percipi poffunt dc uenitjfalfus perpetuo atc^abfurdus deprehendit. T urpiore infania illa in fineaddit,quæ fenfum nullû continent, quafî afinis fcnbat att^imponatî tanquamaliquishicuirfît, qui nihil à puerulis différât.
33^ Pari ruditate ÔC imperitia fucis quibufdam rhetoricis frigidis fos phifmatib. utimperitam plebemdecipiat, inferrjsrebus ludit.Si iocariin omnibus fuffîcit,quid opus eftftudr)sampliusdifciplinarûf imonearti« bus quidem»omnes ftudeterhctoricæ,fed non Auffotelis aut Ciceronis: fednebulonis,
53X Intradufcobseducitur,atc^itafcinditurmenus.Hichcmoautom« ninorudiorafinoeft, aut diffïmulatfeintelligere,quorum uitiorûnefcio quod fît deteftabilius.Sed pulchrum eft,cum fuas ineptias pro caufîs rerS affèrt.namtraduscumimpetutanto non cft.Offcnde ergo pluresidusfî ne impetu magno plus poffe uno cum magno impetu, at de hoc non mi« noreftdubitatio quàm deprimo quæfîto.
Deplaniscumlocusamp;uerba mutatafînt,fuperfluûefîetrcfpodere, ne tarnen fuacalumnia occulta fît,quidmirumeftcontangiuideri quoad fen(um,rationc cognofcere aere interceptû at hoc familiare eff huic uiro ex mufcis elephantes faceren'pfoselephantes non uidere.
335 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Hic contra Hippocratem,contra Galenû,qui inlibris deelementis
experimento id probant, conatur fuo more utiliffîmum medicinæpræce« ptum,ad perniciem humanorum corporum nô minus q animorû natus, fuis folitismen's nugiseuertere. Sed pulchrûeff cûin paucisadto uerbis affirmat,negat,fruftra^damnat.namdeAntilogrispalàmcftmen€minc irridere,cum etiam multo caftigatiores non ob has nugas quas obijcit,fed alia maioris ponderis,nuperin publicum prodituri fint.
Hiciam non mecum,fed cumueritatefplâdifcfptat.redaferuntquf cunque impelluntur,utlapidesquandiuabimpetufuffincniur. Oculu« docet, nuUa ratio aduerfatur. nam quamadducit,calumniam meramô^ ruditatem eius déclarât.
339 nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;Stolidus nô intelligit difîîcultatê, ideo negatq? adco Galenusadmi«
ratur.
-ocr page 219-Aétio I. Jibrorü de Subtilitate. 207 ratur.indefalfaaddudt in medium. Et præteridputat membra per feab anima mouen,cum àfpiritibus moiieantür.namfpiritusfacultatêS^im« puifum ab anima recipiuntjipfi autem mouenr.
Impudenterfuo moreculpatordinem,quafîuiriilliin eodemgenerc difciplinarum,de quo ratio fua concludit, fcripGffent. Ibi dum gloriatur fe dupliciter uitupcrat:amp; quod genus docflrinæ fuæ quale fit docerjophi fticû ibilicet èC inane,amp; quod falfi crimine ex coieduris accufari poteft.na ego qui Mercurij quatuoræquationisorbiura motus ?gt;lt;«»'T«o-4aconcipere poHum,qupdam illius argumenta uix aflxquor,
Peffimus hie nebulo,necuncp finepræfationcnominâdusjà fuis mo . ribus meunltplagtarqcrimineaccufare.InquitmealienafcribercGeome trica,Arithmetica,Mufica.primûquærometopofcopia à quib. antenos traditafuntf Similiter in Geometria, Arithmetica Mufica quid acce* ptum fitab alqs.cum édita erunt.fi poteft obpciatCDe tribus elementis,de eorum frigiditate, deduabus tantum qualitatibus, de aethere,deurinis innumeraq? alia in medicina SC naturali philofophia inuenta, Cui authori audebit afcribere; Sed fi pro quolibet mendacio illi pilus non amplius re« diturus excideretjprofeéîo iam totus glabereffet, nónneiam ilium pudet tamenormium acmanifeftorum mcndaciorum^Indeconuerfus adpoc tas,quas ineptias profert,^temerario aufu iudex inter H omerum ac Vir gilium àfeipfoconftitutus.furorempoëticumreferre conatur,ftd furore uideOjpoetam non uidco.
XKMt^HS V7T{(m{/, nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;KCp 'iiVOU {iOVCIJ. Î
Cum definecognofcendiagamus,illede fineentium non nouoexemplo interpretatur.
Non récitât fideliter uerba noftratforfan error fuit anagnoftac uel ty« 345 pographi.Mediocris ad maximum c5paratus,paruus dicit:humidu mul turn mediocre^ ide. quonia tria funt,maximum,mediocreÔC nullum,exi guumafitpro nullohabet. Attraâio quaeeftfacultas nutricis animæ, no trahit ut fol uel ignis, reliqua^ quæ ficciiate magis trahunt.
Hie reëtèmqnet:gratias illi habco,utinam hocfæpefeciffet, Sed du 344 fcribebam, maluiinutilia addtre cp utilia prætermittere : nam quæ omifi rcftituerenonpofrumamplius,excideruntenimmultaîquæperperamad didipræciderepofTum.Delupodemirorcurobficias ilia,cum ego experi' mentum uidifTc me referam ratione reddam cur nofemperideueniat» Quæ ex Ariftotele transfert,non funt caufæ fympathig auf arttipathiæ,fed inimicitiarumautamoris.Suntaûtquincp,fidiligentiusdift{nguâturna tura iracunda,utquorundamcanû quiomnibusinfeftifunt: funtemfi« miles egris. Cibus comunis.aut cum unu alten cibus eft. Venus loca 8ë pa rata noxa fibi uel proli.at de antipathia amp;nbsp;fympathia fafcinaiionib.fatis alibi didum eft. De hircino fanguineöiadamantenodum confiâtillian fit uerum,S^ tarnen de hoc difputat»
Turpifîîmè
-ocr page 220-208 Hieronymi Caräani
347
348
3^9
Turpi{rimeuidcsdebacchariproptcrcrrorem,quêquismihifanica pitisimpuiauerifTlndicio eftnonhaberemehoraqu^obfjdar.
Nondiftinguftcurationem doloris à curationecaufæ. Curator do« lor fic etia tcfte Hippocrate.Caufa ctia no p fe, fed quâdocj^ quafi fortuito calore naturali confirmato.De Græculo no noui’»fed ïnuentum putabam mcum.Ideo tanto ueriorêcaufamreddidifleopinor,poft^duocafuquo dam ex præfcn'pto in eandem deuenimus opinionê.
Refponfum cft in ipfo opere in tertia cditione,quod eam quc.ftionç duxerim efleneceflariamfcitu.
350
Non ita,fed per calum nia infaniâ iurare debuerat. V idequâ bene cohgreantuerbailiafomniomeoamp; his qu^fuperiusdixeratf canto abeft utantefua obrutum tri fperê,ni forfan per obruereilIuftrareintelIigatfqcF genus expolitionis apud ipfum exemple frequenti non caret.
Natatin fua peripatetica Theologia dicens,fi intelligens amp;quod in tcUigitureffetunum,primæ mentesquantitatemcœlum intelligendo adi pifcerenturCRefpondeo habere quantitatem illam intelledûmam non a« liter intelligendo mouercnt.niiî quod Sóquoamp;’ per quid mouerentintclli gerentat ibi nulla eft compofitio neq? diuerfitasîeft igitur intelli^entia rei, 0CquodinteIIigitur,Slt;f qpintdligitidem.ideo intelligentiæmerito appella ri poftenijii Romanifub hocfignificatorecepiftent. Atnoeratilliscogni tum.quædam effequf cumfuaoperationeôdobieôloeadêelfepoffcnt.ln de homo cattus irn'det noftram dialedicam, no abfimilis puero odo an« norumcuiufda affinismei.quipatremfuu addifputationê defuisquifq Iqsjtumfratrcm natu maioremualdeerudituminuitabat,eos nefcirequp non profiterenturexiftimans. deinde uiAus dicebat,no putabauosfcirc tantum deconftrudioneamp;Srationefermonislatini. Itahicuir quod non profiteamur dialedticam.putatnos nefeire. Vtinam uelitadeb infanire,ut aliquodmagnupignusdeponatineaarte, dico etiamin fophifmanbus, uidebitan lôgèperitiores fimus in co genereq in mathematicisf uix^ipfi cefturos Chryfippo fi reuiuifeat. Verum quodillemagnifacit ob inopia
bonorum ftudiorum,nos ob eorundem copia nobilitatenegligimus.
Admiratur uerbailla:Intelledusquotenuior,eodiuturnior,primû ’ ' tenue S^craflum ad corpora,non ad mentes pcrtinent:deindeæternain« crementi uttp crunt capacia,aliquid^æterno maius crit: aliquid etiâ æter« no breuioris uite eternuCSi in talibus dubitafletjcxcufatione dignus erat. itaepfubtilitatem illam puritatêeiTeintelligatjÔL fimplicitati propinquita« tem:quammaiorem minorem effe fincgatC' ncgatamp;^illaru ordioêad Dsicomparationem.Egocertègenusilkîdfimplicitatis,puritans amp;fub« tilitatis homini cognitû effe nego,quadam tn fimilitudinc dedaraui. Effe tarnen conftat,8c declarari poteft: quod omnia quanto perfeeftiora,tanto rnagisàcorporeanatura,àcompofitione,àmateriaamp;crafruiequadâ,qup fecundum paronymia dicitur,non homonymia recedunn Ea fynceritas ^pinquiiasprimoentidiuturnitaiê maiorê,ideft, in acterniiatecofiftctia firmiorem
-ocr page 221-Aótió I, !ibrcrude Subri!itäte, jo?
Ermforcm gencrat: uelutß pes in arena ueftigfumæternum imprimcret, manifeftuîtï eft etiam ueftigq fuperficiêadeHe,elTe£rn pesucftigio æternjs» tansmagfsparticepSjScueftigîû ruperfiae,qd*unûexalfopenderet. Itacp æterna uan'etatê in infinitatefufdpiuntjuclut mortalia in tempore.
Similiftuporeadmiratuerbaillaintdligens.quiafubftantiacft, idco quicfdt.dicitjccclum nonceft fubftantiaC' pulchrccœlum non uerèfubftâ tia eft, quia ß ab intelfcdu feparatur,tîon cft; fi cum illo eatenus cft, quate? nus illi coniundumeft,atqîideo potêtia quafî eft, amp;nbsp;ob id in côtinuo mo tu obæternitatem. Subftanua ergoiuxta paronymia dicctur dcitndledu prindpali amp;ccdo,amp;: dccocIoamp;iftisinferioribusadhncmagis.Sed deprt mo prindpio ÔÔ mentibusdiuinis plufquafecundum paronymiam,iiY.o nullo horum modorum,
Scdionexiii] fimiliaffidturerrore,quan^ibiindignusuenia: nam admonitus,nolens tarnen pcccac. Primum non fequitur, hare fun tciufdê generis,ergo minus perfe(flionedifferunt,^quegeneredifFerunr.Pluse« nim difFerthomo à brucho ^5 bruchus ab albedme perfe(ftione,ficut Knea magna plus longitudine à parua diftert tp parua à punóo. Deinde fi anilt;* mu3norteramp;ipfeintelledusrerum,n5magisfequnuripfnmefica.cddês, quod fil rerum in telledus,qua rerum inteilelt;dum die fubftannam,quód fitidem quod animus.
Hiceft error communis multis, qui Arebimedis inuctano uidcrint putatenim maximasres uno argumento pofte dedarari : at no itaeft,fed feric tota unius maximi libri quâdocp indigemus.PIures funt metes no ua natantu,utquidammagisqua Epicurusathei: nontnpoteftoftêdiuno nec quatuor argumentis, fed conftruere oportet intégra declaraticnê ex multis uniuerfi ordinem oftendendo,udut Archimedes ex conoru multi plid ratione,amp;copofitionefphaergex infini tis conis.proportione fpbyrp ad maximu conum, inde totiusextimæ fuperfîciei ad maximum drculû» Haccuerópotiftimacaufacftignorantigrerumamp;üfruftratorumftudiorU, adeo Ut maxima pars liominumquçmctam fefuperafieputat, utnoftra fypia in dialetftica ne prima quidem rudimenta attigifle uidetur.
Scimus fcabiemnonefletitinationem,necmulto minus eft dolor, ut 3^4 ipfe aittunde patet non breuitatis caufa figurauti utnos, fed errare, dolor eniminfcabieeftfymptomatfedtitillatiouenereacft, qualispruritus qui eft in fcabie.atcp utrobiep qugritur expulfio infefti humoris abfep dolore, quod in fcabieno fitdolorut plurimû,etiâfi fuperfiuumilludretincatur: at in fedbus amp;nbsp;urina,cum uiolêterretinent,doloraccidit. tripliciterigituf ' in tarn paucisuerbispeccat,dum alios perpcram reprehendit»
PERORATIO.
Haufimus tâdem hunc infuauem laborc, ut pleracpalia diflicilia pub* licæ utilitatis caufa. Poftep res ipfa excplo no caruit,nec folum homi num,fed etiam naturæ.Quicquideniminfignctulit,acpIanèadmirabile, tanlt;5 fuumet opus irrideret,p£fte aliqua foedauit, Elephatem crabrones, delphincm
-ocr page 222-210 Hieronymi Cardani
delphinem a Git ucxanr. N5 defuit Homero Sagaris, HcEodo Cercopes, Socrati AnnochusLêniusmaftigcs,quauishidiuini\ppèuin effent. At noftcrhtccalûniatorcûadeolutukntus acfordidusfluat,utncfcia quan do ram inculruac barbarum Iibrû Icgcrim, cxiftimo nee mihi gloria qup fiffenec fibi pcperiffe.Etenim inter reliqua mixta colluuies uidet puerorü, iuuenû,anuum,plcbeiorû,nobilium,fcholariû,ftudioforû,pgdagogovû, militum,utnihilmagisincôditumpoffit reperiri.Nosemàmedicinanû cpdifccdimüSjniiî ad mathematicas,quas àpueritiadidici,diuerterouo« luptatiscaufa.Cæterûin naturalib.ea lege fern per fum diuagatus,utà me« dicorum placitis ne uel lato unguc difeedâ. nec quiclt;^ trado,pro quo quis iureobijeere poffit: Quifcis7 kalt;pmiferetmeillius,non eiirafcorquod tot üigiiiasjtantum têporis.cum maximèilliuspenuria laborabar, ÔC qua ætateprecioGffimum effe folet,früftraprofuderit.Sed illud tn in eo proba renon poffum,q?his têporibus difficillimis,qu»busRefpubI.litcraria tot rnodispremitj'nfontesuiros ftudiofos principu 8lt;^pôtentium ludibrio ey.pofuerit.Et ta præclara opera non folum opinionem omnê bona ex a* nimis,tum horû tum magiftratuumde eruditiseximeret, fedutmaiores fui opimæ I taliæ parti faces in tenderât,fic An teus hic nofter uniucrfis bo narumartiumftudiofisacdifciplinisexitiummoliretur,nonequidêbene inuenta euertendo,hoc enim induftriç 8^ laboris opus fuiffer.fed obfcura do,ut quantum in illofueritjtotad pietaicaugendâ humanam^foc’icita tepræceptatotlaborib. üudijs^partaimpi] uirimanu prrirent.nam eu peripatcticaphilofophiaiamducbusabhincannorûmilhb.tuu'gaia ht, ôdtûtcômentarijsilluftrata:ad pietatequidênonnifidffrimetum,3d na turf aûtôif artium expérimenta tâparuum fruétûattulitnoftrorum inuê torumcôparationejutillâautfalfamautnôdumbcneinteikdtâeffecôftet. Frudus. n.omnis ueræ fapiêtif pietas eft,amp; opera ipfa quæuel naturf,ucl artisprincipiofîuntjinduftriaaûtfapientis.Cactcrûtx prioreilla difcipli« naquid aliud pro operib.^pcrpetuæcontentiones,qufadhuc durant amp;nbsp;indies augêtur,acquifiuimus Chas tnambitiofus hic Chriftianusphilofo phus^ fu^erbus ac medicus «waTf nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;luetur.quod no nouum cftt
ScpefTime défendit,q? nouum prorfuseft.Quôdfidehoc(quodfuitperi pateticis magisetiâconfpicuumeft^mihOdubitat, autfiquic^àmcex îuiscalumnrjsgrauius confulto prætermiffum exiftimat,triaexfecunda edittone, triênio feit uulgatâantehasfuas exercitationes fibieligat qup cunt^ uoluerittquæ fi no fingula effîcaciiuxta reigenus dedarationcofte dero,cuiuishanccondonolibertatê,utmeiniuslocopromaximo nebult;s
lone fubrjeiatNeq? eft ut uerbis fe excufef,qui fadis ac re no fo* lum qualiseflètreoftêderit,fcd fuppofiticfjs perfonisfub« iedis plané dolofo ingenio effe declarauerit.
HIERONYMI CARDANI ACTIONIS 1. dc Subctlicatc Finis.
-ocr page 223-B ASILE æ;
EX OFFICINA HÏERONYMI CVRtO-
NI S, IMPENSIS HENRICI PE.'
,TRL anno M. D. dix. MEN-
SE M A R TIO5
-ocr page 224- -ocr page 225- -ocr page 226- -ocr page 227- -ocr page 228- -ocr page 229-|
4iuemc 4 Attt'^^àn^cevwlt nen^v^ At pnbx ttlM)^ ineti (h rtamp; Wnfxrnew^ An»?' îiuftn w^huî4r lt;r mmnö^ rtr i^fur V wgt;^ jwâtîfv 4;tteïhquot;^ ftianrtsÄfÄr'^ vifiia'iTtiCe fiilir iU loxrTwPilî w ftb iwlw ^îftut wift êv^nvuh etr enef nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nuT tgt;ô:^tu4^T»oîretMM tittimuwevft (Him 4' meyCe^ e«w ^wv |Pn4 «îi^ ß* ei0 fftrîp^ fuwîgt;eÂÿtt^ ipßv • A«lt;t nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;irtTvwfve ç vt^r atunilt;i ji^rr:*4‘J^ÿwvt7 tM ire pf pf? iTAAî fwft CCu r**rvWn’’ n'ntAtÇvoiiett^Vti MU înveee ftb w Utwi d frt^i Ct^nnC^ biinnft ç^’omafteCï* nî tónt WniV^ û»n evc^ló u alt;^ Ul^^tv ônwu nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;ntvirWi . ]Wtt lutó ngt;ttr WW» rw MHWt luif^ rUtt ' ïteitwmu'nififb?tpvmwîîiiinnw »UM ecttr9 ftimfflN lu^wtteitw ^jrpw fn(i vln^t^ CcyCir 5 »rtHnwi iöii Çcwftba iM^'pmhnt in v»’*' ÇJifôp welven nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;v lt;y Af^b ^ahwi^inttivteufijmvev n*ctfH9 jfeif^nrpM? vfif Wlt;0ïöt»' lt;vlt;5ÄW nbsp;nbsp;nbsp;ev^m dhtr u^ Ä^aVw ^4 c^ ikîVjtté irw^ ute^ t e^œtiî lAmV vnmT^aö tö^tanvr nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;w /UmlCr Xïvn\* nroi nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;af w^Ctur fmi^4*àttriiuttez‘'nnwmtm £S:'Ä?ftS*Oamp;r SSKÄ'’ÄiW.. |
^i^rV i»ïflr»rii mtttlt;Ä-iS 4ta^ niiMnnn^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;*rlt;h - tV4twulifa?^tw^criCiitA^r:'' Mßgt;^^röiieCef «»clcö^ «tr^ nr r-öu tpfiftcwb» ftfu ternir ftuw^ tvîiÿW^ Cj^Ä^tT mtrHrv WU?in^ -y^^k USTiHlt;?n‘a*5‘ twe nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nttr mlt;MF nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;0^0 w-^ îfWfttt fttwinH* t ùtâ i5«1? iitlt*fvwju»- k' la» w6 inîaiagt;mrtîgt; ftiïftti^ei ^‘■'* injhW« urteTg^w^îe^i^twôç P ijnftzan«* evgtÂ^t 4^^ fe; gt;«« ^r/î mir^îeÂTn iréS^bJ^^^âShi /^J! b CàV ^vrt 4^1^ Çç?^2^ y b^lt;f rehaut a?n«ît fftlwtr'Pp S^^ûîIr ft wwÉ^ clt;^ nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;nbsp;lt;Vw'rmr lÄöirfthv^ îvnmrWb.^^ôivû^’^'JWt |